theodoreti

c Y R E N s I s EPI

s C O P I IN Q_V A Z

TV0RDECIM

Sanfti Pauli epiftolas Commentarius, nunc primum Latine verlus,

G E N TIA N O Herueto Aurelio interprète.

w D nr

( cnuj

pariLGur/is j^oLLcupuns

L V 0 r, i: x \

vrnxjïo lufLCkbLccc’

G E gt;11 i 1 o ïjnnc buîjjrnn r:;qiJG 'nJ£F^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;colj;;:'.

± /. o i; p quot;nbsp;I ?ï

2 c O b I r ■ : nbsp;nbsp;(j

- Ä ;; E iï 2 I 6 ELI

HENRICO VALESIO

FRANCORVM REGI CHrisTIANISSIMO

Gï NTI A N vs HER-V B t'v Ï

S. D. P.

IV A P V D me dubitaui Chriftianif-fime Princeps , hos ne pulcherrimos Theodoren in Epiftolas Pauli Commcn tarios, a me nupcr Latine uerfos, ûcro fando tuo nomini dedicatos in lucem au derem cmittcre. Ac primum quidem mihi nonnumquam ueniebat in mentem lubucrcri,ne nimiæ audaciæ ac potius te-tneritatisiure poffcra argui,qui ncc gencre,nec eruditione, necuirtute non modo nobilis, fed ne noms quidem , imb uerb planeterræ,utitadicam,filius,adteRegem omnium totiusEu ropæprincipum fine controuerfia maximum amp;nbsp;nobilifsimum fcribere anderem . Deinde uerb ne ei,ad quem tant» regni gc-rendæreip.fummadiuinitus delata cft, hoeferiptorum genus minime fortaffe conuenirct.Sed omnem omnino timorcm mihi tandem excufiit,amp; ut audader ad te lcriberem incitauit,fum-matua,quæ ab omnibus prædicatur, atque adeb laudibus in cœ lum efFertur.humanitas.lta cnim cœpi apud me cogitarc.Quid-ni ad cum feribam principcm.qui in fumma omnium rerum po teftate itamodum tenet,ut amplifsimum amp;nbsp;maximum regnum adeptus,nc tantillo quidem fit fadus infolentior : qui quæ fibi à Dco data eft poteftate ita utitur,ut priuata publicis poftponens, communibus commodis fua contineri exiftimet, amp;nbsp;Regis officio ita fedemum redè fundurum ucre fentiat,fi totius populi bonum fibi proponens, fingulorum quoque, quoad eius fieri po teft,rationemhabendam efle ducat;quife Regemitaà Deo conftitutum eflefciat,ut fe eius miniflrum agnofcens,procuran dameorum quibuspræeft utilitatem,malis afferendum terro-rcm, amp;nbsp;bonis dandam effe laudem intelligat. Qui autem ita in principatu uitam fuam inftituit, minime timendum eft,nc is ul-lumcxfuis propter obfcuritatem autgeneris humilitatem ha-bcatdefpicatui, amp;nbsp;ne quæ fibi bona ac finceramente dicuntur, * ii

EPISTOLA

non patienter amp;nbsp;non æquo animo audiat. lam uerb quod fcri-ptorum genus et magis conuenire potcfl, qui quibufuis fuper-bifsimis Regum amp;nbsp;Imperatorum titulis longe auguflius acma-gnificentius hæreditanum Chriftianißimi cognomen , tot iam fæculisjiuftifsimis de eau fis, à maioribus per manus traditum ac-ccpir,quàm eorum quæ diuinumiplîus Chrilli fpiritum aperte nobis exprimunt amp;nbsp;referunt ? laâent amp;nbsp;magnifiée oflentent Ro mani (uos Coriolanos,Numidicos,‘Africanos,Creticos, Afiati-cos,amp; cæteros,qui ex urbiu m ac populorum cladibus amp;nbsp;incom-modis,adlaudcm,ut fibi uifi funr,infignia nominapepererc. Alii AuguftoSjUidorespcrpetuo Felices, amp;nbsp;triumphatores dici præ darum acgloriofum exifliment. Alii de Ptolemæorum , amp;nbsp;nue lintctiam Sultanorum hæreditariis in regno fuo titulis fibi pla-ccant. Francorum Regibus unum Femper Fatis Fuit amp;nbsp;erit Chri-fbanifsimi cognomen,quod rcliquis certc tanto antecellit,quan toChriftus , 3 quodenominantur, inquo fiint abFconfiomnes FcientiætbeFauri, non quibuslibet Folum mundi imperils,fed uel cœleftibus ipfis dominationibus, tbronis amp;nbsp;potelîatibus Ion gceftFuperior.Huncautem pulcherrimum ChrifiianiFsimiti* tulum il demum uerc amp;nbsp;perFeâc tuentur, qui quod fit Chriftia-ni Principis officium in memoriam reuocantes , omnes Fuas adiones , omnia confilia, omnes deniqueFuas cogitationescb tanquam ad fcopumdirigunt. Nemo uerb quod fit Chriftiani Principis munus unquam Fatis intelliger,qui non ab ipFoChrifio, diuiniisimis,inquam, eius Feriptis, amp;nbsp;eorum quos poflFetanquam per Fc locuturosjmo uerb in quibus ipFe Ioqucbatur,reli-quit,ipFum Chrillum acceperitthauFerit,amp;, quantumhomini datum efl:,exprcflerit.Quo fitutdodorumuiroruminfacrosli bros commentarios, qujbus ad eos intelligendos Faciliordari poFsit aditus, non modo te non indignos, fed tibi etiam in pri-mis conuenire arbitrer. Quod te ipfum quoque Fçntire eo Faci-lius adducor , qubd utpatris tui Fummi uiri, amp;nbsp;omnium fuæ ætatis principum , abfit uerbo inuidia. Facile principisimpcrio fuccefsifti : ita maximas eius uirtutes hærcditario quoque iure adte peruenifTenondubito . Inter esteras autem eius laudes, quæ Funt præclarifsimæ, amp;nbsp;nullis Fæculorum curriculls delendæ, tres Fuerunt meo iudicio præcipuæ , à multis quidem iam ccle-bratæ , Sed a nullo eorum qui uluunt aut uiâuri funt, Fatis pro dignitate laudandæ. Nempe Fummæ doârmx coniundainui-ros dodos Fumma liberalitas , amp;nbsp;quod Régi CbrillianiFsimo conueniebat , uchcmentiFsimum tuendæ religionls ftudium.

Atque

NVNCVPATORIA.

Atqueincredibilem quidein eius dodrinam omnesii fatisno-tuntjquiin eius aulauerfati dequacunq.re propofita eum ad-ïnirabiliter diflerentem audiuere . Summatn autem ciusinui-rosdçdos munificentiam , quæ eft regio tam Barbara, quæ tan tislocorumintcrualljs ànobis difîunda, quæ nonuelaudierit, uelaliqua etiam ex parte fenferit ; cum hoc ei effe unum propo-fitum uideretur, ut dodorum hominum ingénia quacunque polTet ratione incitaret, adiuuaret, promoueret ? Vt omittam ^uód Lutetia: eruditifsimis trium linguarum et omnium bona-tum artium deledis profefloribus honellifsima ftipendia confti tuit, à luculcntifsimam librorum fupelleâilem fumptibus platte regiis undique conquifitam , ad omnium iuuanda ftudia, dumeosàtypographisin lucem edendos curat, exprompfit. Quant quidem in uiros dodos beneficentiam, amp;nbsp;fummum litc fatum amorem , cumftatim abinita regnitui adminiftratione te apertilsimc ollendilTe , amp;nbsp;hic condans famafit, amp;idefleue-fifsimum uir in primis prudens acdodus Michael ab Holpitali, qui tuus erat in Concilio iegatus mihi affirmauerit, non polTum itonid laudare, fulpiccre , amp;nbsp;admirari, amp;nbsp;nobilifsimi tui regni reipublicæ, imouero amp;nbsp;tibiipfi eo nomine gratulari. Quid dicamde eius fumma in tuenda acconferuanda religione oon-ftantia?quæ quidem edeo magis fufpicicnda, quodhis calami tofis ac turbulentis temporibus uix relidus ed unusaut alter princeps, qui non uei omnino defecerit, uel non in pietate ali-quantilper refrixerit. Nam ut omittam qubd cum ab impiis ho minibus facræ aliquotics uiolatæ effent imagines, peradis publi cis ludrationibus ac fùpplicationibus fcelus nefariunt-expian-dum effe duxerit : qubd in facrorum rituum prophanatores ÔC eeelefiæ defettores mitifsimus alioqui princeps grauifsima fuppliciacondituerit : Quo tempore per omnestotius Galliæ ciuitatesunoamp;eodemmomento in omnibus fere tcmplorum ualuis, triuiis, amp;nbsp;compitis adixi funt exccrandi libelli, qui de di uino altaris facrificio, amp;nbsp;ccclefiaflicis omnibus facramentis, fu-riofiisimc detrahebant, quanta , bone Deus , fuit Regis opti-mi, amp;ab omnibus prædicandain Chridum , cuîus caufatunc agebatur, pietas ? Qui non fatis habuit, nudo capitc , cereutn manu gedans, ludrationi quæ pro expiando fiebat fcelere, cum totafua familia interefle, amp;nbsp;de impiis hominibus, fceleris in-quam authoribus, multitudini interim parcens, fupplicium di-mi iubendo , quid animi haberet odendere, nifi etiam confeen-fo fuggedu, cloquentifsima habita oratione, improbos à rc-

* iii

EPISTOLA

rum nouarum cupiditate deterreret amp;nbsp;bonos in officio conrinc-ret. In qua quidem,uoxilla plane regia, amp;nbsp;Chrifiiano Princi pe uerc digna, ab omnibus exaudita eil, feab cxecrandaillaie-daade'oabhorrere,utfi alteram ex manibus buic tam nefario fceleri affinemeffe fciret,eam fibiipii alteraaudaâerpræcide ret. Hinccerteeffeótumefl,utuehementifsimum , quodmox erupturum, amp;nbsp;omnia occupaturum uidebatur, incendium, tanta Principis maieftate amp;nbsp;à Deo inij:)irafa dicendi facultateli non omnino extingueretur, fairem coerceretur, amp;nbsp;utrunque comprimeretur : Taie ac tantum Chriftianifsime princeps eil fi bi propofirum domefficum exemplar ad imitandum , quodtc non folum affequuturum, fed etiam longo inreruallo fuperaru-rum , fi paululum adnitaris, nemo efl qui non fperet, nemo tuorum qui non optet. Declarauitquidem fæpius præftanrifsi-mus pater tuns quàmpio amp;nbsp;quam Chriiliano effet animo, cum corum , qui à fideorthodoxa deficiebant, audaciam fupplicio-rumgrauitate deterruerit, amp;neinapertum bellum exirctpro-hibuerit : fed utinfidiæ , quæ clam comparabantur, de medio tollerentur, amp;nbsp;diu exoptata in religionepax ac concordia in re-gnum faltem fuum introduceretur , id uero efficere non potuit. * Enimuerbealaus diuino quodam iudicio Princeps Cbriffianif lime tibi cil referuata.id unum tibireffat faciendum , qubdh Chrifto duce effedum reddideris, maximam regno tuo quod propter bas de religione controuerbas mirèeffperturbarum, tranquillitatem afferes . Id ardentibus uotis à te omnes tui expo feunt, quoperfedojlux quædam Cbnffianæreip.affulgereui-debitur. Sed, quomodo , inquies , poteft boc à nobis fieri? Dicam tuabumanitafe fretus libéré quod fentio,quod inbo-nam partem accipias uelim . Non quidem prudentia amp;nbsp;ingenio adeb abundo, ut me tanto Principi confilium poffe dare exiffi-mem.fed memineris oportet eius quod uulgo dicitur,etiam olitorem quandoque opportuna dicere . Nibil quidem affe-ram reconditum , nihil ex abffruib fapientiæ tbefauro exprom-ptum , fed quoduelin cuiufuis paulo confideratioris ex uulgo oreuerfatur.Prudenti autem amp;nbsp;circunipedo Principi non quis dicat, ièdquid dicatur attendendura eff. Lutberaniôç cæteri, qui à rede fentiente ecclefia defecere , hoc nobis in primis obii ciunt qübd fùmmi ecclefiaffici Magiftratus amp;nbsp;præcipuærcrum facrarum procurationes indignis pafsim mandentur. Quoduti-nam falfb dicerent, amp;nbsp;non hæc querela uiris bonis ac piis effet cuni;eis communis. Nemo efl enim uerè Chriflianus, qui non

i. I r

N VN CVP A TOR I A.

tantamindigtiitateni non line magno animi dpiorc deplorer . Ei autem rei û quod par eft remedium afferatur, non dubito quinhæcpacis componendæ amp;concordiæinduccndæprouin-ciafit tibi facilis amp;nbsp;expeditatutu ra . Non multisabhinc annis, rede neanfecus, noneft meum ftatuere , fed diuina quidem eertê permifsione fadum eft , ut à fanâæ memoriæ Leone Pon tihee maximo ecclefiafticæ eleâiones ad felicis recordationis Francifei Regis patris tuiarbitrium nominando deferrentur, fibitarnen inftituendiacconiàrmandireferuata poteftate . Eius autem acerrimo iudicio amp;nbsp;Léo ipfe , amp;nbsp;Clemens,amp; Adrianus , amp;nbsp;qui eos fecutus eft Paulus tertius Pontifex maximus mehtb femper tantum tribuerunt,ut quem ille dignumiudi-caffet,is eis fua fententia femper inftituendus amp;nbsp;comproban-dus uifus lit. In quo quidem eligendi negotio quàm præcla-rè fe gefTerit, teftantur permulti pii amp;nbsp;dofti Epifeopi, qui amp;nbsp;Tridenti amp;nbsp;Bononiæ fuere in Concilio. teftantur etiam aliquot alii, qui in fuis diœcefibus agentes, munus fuum intègre amp;nbsp;innocenter obeunt. Nonnunquam tarnen ( ignofee mihi quæfo b pia amp;nbsp;fanifta anima) uel gratia,uel precibus ,uelof-ficiis uiâus,non ad illam exaâameleftionis normamomnes examinauit. Huic eligendi muneri, tu , ut cæteris omnibus, Princeps Cliriftianifsime fuccefsifti, in quo ft te ita gefleris, ut quæ in pâtre iure forte defiderata funt, in te minime re-quirantur, fummacertc omnia uidebereconfecutus. Hoc autem præclarc facies , fi apudteconftituesineccleftafticisman-dandis Magiftratibus nec gratiæ nec precibus , nec ullis ani-tni propenftonibus locum elTedebere. Vêtus eft prouerbium amicum elfe oportere, fed ufque ad aras . Quodprofeâbad hoc noftrum eligendi negotium optime transferri poteft . Amico quidem gratiftcandum eft , fed ft id fieri non poteft , fine eccleftæ, quæ eft templum Dei, atque adeb corpus Chri-fti, detrimento , quid dubitas potius amicum quam Deumof-fendere? Qnanquam quis fe iurelæfum effe conqueratur ,fiid ci non concedatur, quod conceffum amp;nbsp;non reâcadminiftra-tüm,eianimæexitium cumplurimorum coniundum pernicic afteret? Ab hac autem ambientium amp;nbsp;rogantium moleftia tc facile liberabis, ft banc tibi ipfi legem conftitueris, quæ utinam ubique terrarum fixa amp;nbsp;firma effet, ut ecclefiafticum nulli mandes magiftratum, qui eum uel per fe uel per alium ambierit. ld autem fi feceris, amp;nbsp;uirtutis óc dodrinæ, addo etiam ætatis,

* iiii

EPIST. NVNCVP.

inprimis effehabendam ratiotiem duxeris,bone Deus,quis bonorum amp;nbsp;dodorum uirorum prouentus breuiin Gallia futurus eft ? Tantus certc, ut cum ecclefiafticum munus, aut ut melius cum Paulo dicam,opus uocaueric, ex cis dubites quifnam lit po tifsimumeligendus. Etcertcli nunc, cum nulla aut admodum tenuia uirtuti ac dodrinælint propolitapræmia, plurimi tarnen fualponte,dudi bonitate naturæ, egregiâ rebus diuinisnauant operam:quid tandem futurum putas,liluam quandoqueerudi-tionem Ipcrent futuram reip . utilem ? Dolendum profedo, amp;nbsp;maxime dolendum eft, quod cum lit Lutetiæ celeberrimum pmnis generisdodrinæamp;piaximc Theologiæ emporium:qui in eoquidemaliquandiu operam literis gnauiter dederunt,in externis aliquot regionibusad fummos eccleliafticos honores facile perueniunt:in media autem Galliæ luce inlitu amp;nbsp;puluerc miferc delitefcunt. Non polfum tarnen ire inficias, amp;nbsp;utinam tarn polTemquam lubenter uellem li poflem , afumrais etiam principibusamp;iplis Apoftolorum coryphæisin mandandis Ma giftratibus non femper eccleliafticam exadc feruari regulam. Sed tuum eft, tuum, inquam , hoc eft principis amp;nbsp;nomine amp;nbsp;re Chriftianilsimi non ex ahoru erratis tuam uitam inftituere, fed tuo potius exemplo ad eccleliafticam,quam,ut leuifsimcdicam, alicubi lapfam elle negari non poteft, erigendam amp;nbsp;fuo loco re-ftituendamdilciplinam inuites.Ad hoc efficiendum nemotibi melius conlilium dare poteft, quam fandifsimus Paulus, qui perfedifsimum Chriftiani Epilcopi exemplar in fuis epiftolis pulcherrimc defcribit. Qubdli tibi fequendum propofueris, quotiesdecreando Epifeopo agetur,non folumtua fandifsi-maelcdio in nullius reprehenfionem incurret, fed etiam fpcs eft fore ut relpub.Chriftiana, in amplifsimo regno tuo, euullis omnibus fedarum amp;nbsp;hærefeon ftirpibus,in fummam concor-diam amp;nbsp;tranquillitatem deducatur . His ego impulfus Chriftia-nifs.Princeps,nonfumueritus Theodoren CyrenlisEpilcopi inD.Pauli Epiftolas commentarios tuæ maieftati dedicate. Quosut ab eo profedos,quiutte Chriftiano Principe dignis opibus amp;nbsp;uirtutibus perpetuo augeat , à Chrifto quotidie fupplex petat,non grauate accipias, amp;nbsp;in tuorum librorum numero habeas, uehementerrogo amp;nbsp;obfecro.

Vde Princeffs Chrißianißime.Pridie Cal.I til. MD LI.

AD LECTOREM.

V M veterem noui teftamenti verfionem amp;nbsp;longifsimi temporis prælcriptione munitam, amp;nbsp;Concilii Tride ntini autho-ritate confirmatam efle vidercm, in traduccndo Theodoreco earn fequi mihi perpetuo vifum eft. Sed quonia nonnunquam vfu veniebat vt aliter legeret Theodoretus,aliter noftra habe-ret editio,amp; quandoque Græce plus, quandoq. minus quàm Latine legeretur,id mihi vifumeft notandum in margine.

Porro autem quoniam Græca cum Latinis conferens, nonnulla quæ recte alio-qui verfa erant,aliter fignificantius dici potuilTe animaduertebam, cius quoque reiLeélorem admonendum elTç cenfui,amp; vt in eare mefidcliter amp;nbsp;intégré ver-fatiim intelligerct,amp; quodGræce habetur,amp; quomodo mihi commodius verti polie videatutjadnotauijid interea doétorum virorum iudicio relincjuens. Hoc autem fuit neceflario faciendum, ne id mihi euenirct quod aliquot aliismini-mècontemnendis alioqui interpretibus, qui dum veterem editionem perpetuo fequerentur,nec fi quid Græce difereparet in eo quem interpretabantur autho-reLeétorem admonuere, Pauli quem Latinè habemus contextuidifsimilem in-terpretationem nonnunquàm attulere, vt,quo nihil elfe poteft abfurdius, aliud quidem diceret Paulus,tpfiverô aliud exponerent.HabesLeôtor mei in hoc ope reconfilii rationem, quam æquo animo accipe,amp; Theodoreto noftro fuccinfte quidem, fed non minus eleganter quam piè Pauli fenfum explicante, amp;nbsp;fenten-tias fententiis,quod in Paulo videtur difficillimum, miro artificio conneélente fruere.Cùm autem ex eius leélione non parum,vc fpero,fruôlus acceperis, memento te viro in primis Reuerendo amp;adfouenda amp;nbsp;promouenda Doétorum virorumftudia n3to,MarcelloCeruino,Cardinalifanâ:æ Crucis,eum acceptum ferre debere,qui ôc eum Græcè tranferibendum curauit, eoque mihi ]iberaliter communicato vt eum Latine verterem author fuit.Cum hoc opus veilem in lu-cemedere,admonuitme Guilelmus Sirletus vir Græce amp;nbsp;Latine doôtifsimus, amp;nbsp;multiplie! rerum cognitione præditus,defiderari in hoc comentario id quod. ex eo citâtDiuus Thomas Aquinas in Opéré aduerlus errores Græcorum, ad probandum ignem purgatorium,allegando eius verba hocmodo.Theodoritus Epifeopus Cyrenfisfuper illud i.Cor.^. Si cuius opus arferit See. Sic dicit. Dicic Apoftolus quod faluabitur fic tanquàm per conflatorium ignem purgante quid quidinterimit percautelam præteritæ vitæ ex puluere fake pedum terreni fen-fuSjin quo tandiu manet quidquid corpulentiæ, amp;nbsp;terreni affeétus inhælit pur-getur,pro quo mater ecclefia hoftias amp;nbsp;dona pacifica deuotc offert,Scfic per hoc mundus inde prius exiens, Domini Sabaoth purifsimis oculis immaculatus afsi ftit.Huius rei Leótor te admonendum effe cenfui,vt id in noftro defuiffe exemplar! intelligas,nec fidem meam quam in interpretando mepræftitiffe arbitrer, defideres. Vt autem quis Sc quantus vir fuerit Theodoretus, Sc quarauis falfo calumniis appetitus,intelligas,fubiunxi duas epiftolas, vnam ipfius Theodore« adLeonem Romanum Pontifice ex ipfius Theodoreti epiftolis, quæ in Biblio-, theca Vaticana habentur, acceptamzalteram Leonis ad eundem Theodoritum, qui falfo fcribiturTheodoricus,quæ facile declarans Theodoretum fuiffe viruni amp;nbsp;optimum Sc longé doftifsimura, Sc quod maximè refert, in primis Ortho-doxum. Vale, Sc fruere.

* V

THEODORETVS LEONI

ROMAE EP IS COP O.

I Taului praco -veritatii, tuba fan^lißimißiritm, al ® ^^gnum ‘Petrum cucurrit, 'vt in (jui ^ntiocbia de inßi-legalibui contendebant ab ipß afferret folutioncm, W multo ma^ii nos t^ut abieblt fumm amp;nbsp;pußUt, ad^poblo-___itcam \eflram ßdem currimus, yt eccleßarum 'vlceribus mcdtcmam à quot;vobii accipiamus. Uobis enim per omnia primas eß conuenir. Multii etÿm quibusßuperiores eßn ornatur \efira ßedes. ^lias enimYr' bes Ornat \elmagnituß, -^elpulcbntudo, y^el multitudoeorum tjuiinhabi tant : l^onnudas autem ïnpriuatas dona t^uadam illuftrantßiritalia : Veßra autem redundantem bonorum copiam de dit is ^uieß bonorum larßtor. Ea e^ enim omnium maxima e:9' praclarißima, amp;nbsp;quaprae^ orbiter-rarum, ^^eorum qui inhabitant abundat multitudine. ^ccedit hii quoi hoc quoque quod rerum potitur peperit imperium, amp;nbsp;propria ßua appella-tione eos quibus imper at import qt. Pracipue autem amp;nbsp;inßniter eam exor natßdes, amp;ßde dipntn teßii diuinui ^poßolus qui clamat. Fides Veflra annunciatur in Vniuerßo mundo. Si autem diuinapradicationisßatimßu-ßeptnßminibus, mir abiles hos ßublus amp;nbsp;tarn vberes tulit •. quanamal eam qua nunc in ea Verßatur pietatem laudibus celebrandamßußecerit ora tio ? Habet autem communium quoqpatrum Veritath Doäorum Petri lt;9' Pauhßpulchra, quafidelium animas illuminant. Harum autem bea tißimumpar amp;nbsp;plane diuinum ,exortum quidem eFin Oriente, amp;nbsp;radios omnem in part em emißt ; in Occident e autem prompt o amp;nbsp;alacri animo vitaßßcepit occaßum, nunc lUinc orbem terraßuis radtu lUußrat. li VeHramßedem eßßecere mapu illubîrem,ea eß veflrorum bonorum colophon, Jllorum autem F)eui nuncquoque illorumßdem Haram inßpnemque reddidit , cum Ve^ram ßanblitatem in ea collocauerit qua radios ßdeiortho-doxa emittit. ^Atque huius qnidem poßunt malt a ^quoque aha inueniri tndicia: fußicit autem Vel VeFer zelusin neßandos infauÜoßq . F^ani-chaos, quem'Vefira nuperßan^itas aperuit oßendens Veflra'HDeumpie tatii fludum. Satußunt etiam qua nunc avoßu ßripta ßnt jalßpaß-(andumVeßrum char allerem ßApoF:oUcdm, Incidimus enim inea qua ßcripta ßunt à Veßra ßanSlitate deßußcepta à 'T)eare!sr‘ Seruatore noflro humanitair,Vt qua accurate acperfeFeßcripta ejßent admiratißumus. Vtrl que enimßmuldeclarabant, nbsp;nbsp;aternam Vnigeniti ex aternopatre diuini-

tatcm, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;er at exßm'w ^braha amp;nbsp;Tgt;awâ l}umanitatem,amp;

quodejtta fumptaerat natura er at nohu ßmUkinemnibuä'yßlumautem erat cbßjmilü t^uod ab omni feccato permanferit aliénai tjuandotjuidem id non à natura ,fcd ab animi in^iituto nbsp;nbsp;libero arbitrio naßitur, Habe-

bant

AD LEONE M PP.

l’dHt dutew kite fcripta, ^juod 'ïgt;nui ^uidem eli 'vnigenuui T)eifi~ , eft dutem eita dminitoi trnpatibilis immittabilti, cî? m qndm non cd lt;bt dlterdtio, ßcut is ejuigenuit ip/ùm pater fanblißimits ßiritfis:^ ideopatibilem ftufcepJt natur am, ciuanclo^jutdemtn dtuinam natur amnon taiitpdftio ,'\gt;tßta carnis paftione largiretur impatibilemiis qui inipßtm ctedidijßnr. Hac nbsp;nbsp;qua ßnt bu ßmil'ta, feripta continebant. Tüos au-

temftiritaient admiratt fapienttam tuam, qua per Pos locuta elî fanblißi-nißiritus gratiam laudauintus : hortamurque rogamus, obßcramus,amp;* ßtfflicamus fanblitati tua , Pt qua tempe ft at e agitantur Dei eccleßis opem feras. 'Mam cum per ea qua d Peftraßaneditate Epbeßm ßcripta funt ßpe-raftemusfore Ptßdarenturflublus, ingrauioremprocellamincidimus.Iu-ßiftimo enim ^lexandrmorum'Praßuli nonßuffecit iniqua,atque adeo iniiiftiftima depofttio ßanblßimi,amp; religioftßimi ßonHantinopolitanorum ^piftcopi Tdomini Flauiani^ nec eins expleuit animum ßmilis cades ah or um Fßißcoporum ; quinettam me quoque abfentem calamo ßmiliter iugulauit, eum me nec in ius Pocaßt neepraßentem iudicaßet, nec quid de fußcepta A Deo ßeruatore noÜro bumanitate fentirem interrogaßt. ^tque bo-‘ mïcidas quidem, amp;ßepulcbrürum effoßores, amp;nbsp;eos qui aliéna, cubilia pio^ lauerint, nonprius condemnant iudices quam ipft aceußationem conßeßione ßa confirmauerint, uelab alqs 'aperte conuihlißuerint. ^os autem, is qui in dtuinis legibus eß edublus, triginta quinque dierumßatio remotos conde-mnawt Pt poluit, Ft nec boc nunc ßolum fecit ßed etiam annoßuperiorcy tum duospiros qui in morbum Apollinaris inciderant ßillucque excurre--rant, amp;nbsp;calumnias in nos contexuerant, excitaßet, nos in ecclefta notauit Anatbemate idque cum ego adeumßeripftftem^ lt;amp;nbsp;quaßntio lit er is ßgnifi-caßem. Fgoautem'eccleßa quidem deßo tempeßatem,quierem autem ampleclor. Flam cum pigintißex annismibiab Pniuerßorum Ddeocredi-tarn eccleftamper Petraspreces rexerim, non tempore beatißimi Tbeodoti Ortentis Trafulis, non tempore illorum qui eiinßde Atuiocbenaßceeß-re, quantumu'u leuem fubij reprebenßonem : ßed mibi diuina opem fer ente grana fplujquam mille animas liberauid morbo J^arcionis : multos au-tem alles dßehla Arq Funomiq adduxi ßbrifto Domino, Pt in oPlin-gent 'u eccleßispaglor eßem mibißrtito obtigit : tot enimparœcias habet rusyinquibusperpeßraspreces ne Pnum quidem remanßt zßanium \ßed ab omni errore baretico libérâtus fuit grex noßer. Flouit qui omnia intue-tur^quot d nefandis barettcisdapidesdme immißosßuflinuerim, qudm multainmultisGrientis ciuitattbus certamina ßußceperim,aduerßusgen-

i aduerßus ludaos aduerßus omnem bareticum errorem. Et po^tot fudores labores ne in tus quidem Pocatus ßum condemnatus. Ego au-tfrn ApoßolicaPeliraßedis expePloßntentiam ; ßppltco obßecro Pe ßr^amßanhlitat em Pt mibi opemßerat iullum Pegirumte^ reBum appeüan-

THEODOR. EPIST. AD LEON. PP.

ti tuJicium, nbsp;nbsp;inbedt del vos dccurrere, nbsp;nbsp;oßen dere me dm do^lrindm ve^

fîigid ^poßolicd fitjuemem. ^meenim jcriptd ßnt alia quidem dnte xx.dnnos aha Ver o ante decern oilo, alia ante tjuindecim, aha ante dnodecim, partim cjutdem adtterßis ^rrianos Ennomianos ^partim Ver o adnerfttó Indaos amp;nbsp;Çentes, partim Vero adnerßn ^dagos cjuißnnt in 'Perpde’ alia rnrßns deVninerßi acgenerali prowdentia. aliarurßmper dminamgratiam à meßnt explicata de Tbeologia j cJ? dinina humana nd tnraßßceptione ; amp;ßripta i/lpoflolicd nbsp;nbsp;nbsp;Tropheticapradtcliones, amp;

exhiifacileßiripoteßanßernanerimreEam, atqneinßexamßdeiregtt^ IdmjanreEittidinemeimtranßlierim. Sedßpplicationem meam cjudßo ne reßnath, nec mißram meam canniem deßieiatii cjua poß tot labores affeEaeß contumehh. ^nte omnia antem rogo vtßciam a Vobis, an in iniuhia hac depoßtione me op orte at accjnießcere, an non. TJeilramenim expeEoßntentiam je^ßiitdtcdtis me hl are lußritis ßabo ,nec vUidein-ceps homini moleEiam exhibebo ;ßd ejnodßebli non poteß 1)01 Seruato-ris noßri expeEabo itfdtcium.ßlriihi autem, ut Jiomintis ‘Deus eil teEù, nec honor curaeß necgloria fed tantumßcandalum cjuodfaEum eß,^uodmul tt exßmplicioribus, amp;nbsp;maxime ^uiex diuerßs hareßbus à nobis captißunt, ßdem eorum qui nos condemnarunt attendentes, exiilimabunt nos fortaß hareticos, ut quiquodßt reilum perfeblumque dogma uidere nequeant. Quodautem cum tot annis fuerim Epißcopus, non domumpoßfederim, non agru,non obolum.,nonßpulchrumfedßonte eleEam amplexusßm pauper tatern,amp;qtia nobis dparentibus obuenerant,poß iüorümorternßatim dißri buerim,norunt omnes qui in Oriente habitant.^nte omnia autemßpplho ueiiroßero amp;nbsp;ddeo amico capiti,ut precumihiprabeat auxilium. Hacper religioßßimos ddet amantißimos Tresbyteros Hypatium ^bramium Chorepifcopos, €gt; ^lypium praß dem eorum quißunt apud nos J^onacbo-rum,ueßra docuißnEitatem,quandoquid(m ne aduos uenirem melmpera toris lit erarum uincula retinuere. Sicut ergo alios, rogo etiamßanHitatem

ueiiram,ut eospaterne aßicidt,e!9* tnßexus auresbeneuolas eis pra-

beat qua calumnß appetitur amp;nbsp;temere oppugnaturßne-ilutem meam ueflra dignetur cura aeprouidentia, ante omnia fidei cui inßdia tenduntur, omnibus

uiribus cur am gerat, nbsp;nbsp;eccleßispaternam

ßam conßruet integram har edit a -tem ,ut pro h 'u quoque remune-^ rationes accipiat ßdnEi~‘

tos ueßra à Uberali munißco ‘Heo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Hilelliß

dilectissimo fratri

T H Eodor ITO episcopo,

i LEO EPISCOPVS.

E,M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NT J BV S ad nosfiatrihM y nbsp;nbsp;confacerdotihas no-

flrif y quos ad fand um concilium fedes beati Petri direxit, a^noui-mus, dile^ltonem tuam, fufiernoadiutorioynobifcum tarn Neflo-rianx impietatis quàm Eutychiante ucfani£, extitijje uiTtricem. Vnde ^loriamur in Domino, cum Propheta canentes, ^diuto-__ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_______gt;quot;1 um no fir um tn nomine Domini, qui fecit caelum nbsp;nbsp;nbsp;terram ^qut ^^dumnosinnojlrtsfratrtbtis detriment urn fufltnere permtpt,fed qustnojlro prius ^nißerto deßnierat, untuerße fraternitatis trretradlabili ßrmauit a/]en/uy ut uereà ftprodt[ße oßenderit, quod prins à prima omnium fedeformat um , totiiis Chrtfliani or~ btiiudiciumrecepijjet j ut in hoc quoque capitt membra concordent, in quo amplior nabu tn hac reßt^audendt materia, dum nbsp;nbsp;tanto ma^isfeperculit mimicus y quanto

contra Chrtüiminiflrosfeuiusmfurrexit. Nam ne altarum fediumabea, quamceete ^'^cmniumdominusflatuitprtamp;fidere,confenfits affèntatio uideretur,auralia qusili-hetfubreperepoffet aduerfa fußicio yinuentt prtus funtqui de ludictis noßris ambi^^c-tmt, Et dum nonnullt ad diffenfiones incitatt ab authorc contradidlionis , ad infana bellaproßliunt,ad mains bonum, malum eins^authore totins bonitatis dißenfante, peruentumedl. Dulcins fiquidemmunera^ratisi diutnx. proueniunt,quotiesnonß~ nemagnnfudoribnsacquiruntur. Et minus bonum uideri filet ypax continuataper otium, quàm redditapodî laborem . Ipfia quoque ueritas nbsp;nbsp;clarius renitifçit, for

tins retinctur y dum ,quxßdes prins docuerit J}£C poilea examinatio conßrmarit. Multum dentquefacer dot alts oßficij merttum ßlendefiit, ubi fiefummorumfiruatur Mthoritasy ut in nullo tnferiorum putetur imminuta libertas. Et ad maiorem Dei gloriamproßcitßms examtnis3 quando adboc fiaccipit exercendtßducia ^ut utnea-tur aduerfitos ne quodper fi probatur reprobum yfilentij praiiudicio uideaturopprefi f m. Exulta t^itur j charifiimefrater nbsp;nbsp;nbsp;in untco Deißlio uidbor exulta. Vicitper

nos ille, cuius carnis ueritas ne^abatur : uicit per nos j pro nobis tile, cui uicimns, perquemficundaeßpoßaduentumDomtnthdtc orbifeßiuitas. Reddttumfcculoeflj ptadone proßrato ytncarnationis diuinsi myfterium, quod humant generis inimicust quia rebus ipfis auf erre non poter at j calumniu obfiurabat. Qjsintmo ab incredulorum corde perierat immortale myftertum, quia nihil prodedt tanta fains incredults, ipfa ue-titatejuts dicente difitpulis : Qjii crediderit, nbsp;nbsp;nbsp;bapti:i:atus fuertt ,faluus ent ; qui au

tem non crediderit, condemnabitur . Sol'is iuflittdc lubar, denfis per Orientem Neßo tn 0* E-utychetts nebulis impeditum ,pureab Occidente refflenduit, ubi commercium in ^poßolis Docioribus principaliter collocauit, quamuu ncc illicunquam defuiffe credendusfit, quo confefßoresfibie^re^ios refieruauit, ita ut dum denuoçona yeturhoßis antiquns y per fecundi Pharaonts impœnitens cor,ßdct ^brahdifimen, ßlios repromißionts extin^uere Deo miferante , lan^uefcens , ntfifibi nocere, nihtl poßit. De quo tllud omnipotens mirabilins egtt, quia nbsp;nbsp;nbsp;quosfibifioctos ad ifraeli-

ttctpopuli cædes afetuerat non cum tyrannidu authore fubmerfit,fedcumfuopopulo conÿrc^auit. Etfiicut reuera fidt^num,zd^filifibtpoßibilejonsmifericordt£noue-tat yUtciosanobts y nobifiumfecit efife uiEluros. Ndm dum filusuerefithumant^e-nertsboüußtritusfalßtatisyOmnes de illo tam triumpharenon dubiumeßy quosfibi ueritas uendicauit. Nuncprorfns lUa Redemptoris noßri dt^a, quàmfint diuin^ au-

LEONIS EPIST.

thont^ts, app^ret, dum contra fjofles fidcißc aptantur, ut de if/fis dubitare diflum non liceat. ros(mcjuit)ex;{/atre diabolo eilis : E-t dcfiàeria patris Heßti uultis implere: ide homicidafuit abmitio, nbsp;nbsp;in ueritate non üctit quia ueritasin eo non efl.Q^an-

do loquitur mendacium ,expropriif loquitur, quia mendax efl nbsp;nbsp;nbsp;pater eiui. Ni

hil er^o mirandumcß, quodhi, quiin ueritoteDelnoftrsBnaturAmendactumcreiide runtpatrtfuo cJ?» ctrcaiila concordant ,quicquid utfum, quicquid auditum,quic-qutddcn}que(tefle Euan^elio) ta^um efl^atque palpatum^in untco Deißlio,non eius cuiu4 probat Urnefl, afferentes fed coatcrnss nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coelfentialis patri fuijfefubilantia,

quafl aut diuinttatis natura scruets b^no transßxaflt ; aut inconuertibtlis crefeeret peratatesi^infapientiaproßicerefapientiafemptterna:, uclEpirituDeus,quifliri tusefl ifubinderepleripotuerit. Inbocquoquefeacerhauefania, exquoauthorepro-cejferit, prodic y quod quantum m jeefl, untuerfls nocere molita efl. Nam qui nos perfèquendo aqflixit, cateros adconfenfumfcelerisimpcllendo deprauauit. Sednecnos liccttnfln^uhsfratribus quia membra noflra flunt) uulneraffet j à flieciali dolorefe-cit exceptas, quibus noua ^inaudita prins ^atque meredtbtli audacia inferre contra Juunt caput efl molitus tnturiam. Sed utinam uelpoil tot peflima refipiflens, non nos ctiarn defuo aternadamnationis interitu contriflaret, Qjtam menfuramfcelertspra-termiflt,cuinechoc fufficere potuit,quod necututs parcendo,necmortuisettanitn fanguine Innocentis ^catholici facerdottspoÜutas lamprtdem abdicata ueritate ^at-toan.i. (jiie approbata falfitate, manus infinxit i Et quum fenptum fit. Q^i odàt flatrent fuum, homicida efl j lüe fquod ocbo lamfecifje, addi^us efl f impie uit operibus^qua-Hstth.si. flnec audiffet illudquod Dominus ait : Difcite à me, quta mitisfum fS}* humdis corde, inuenietis requiem animabus ueflris. lu^um enim meum fuaue efl onus mc-nl.rjM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Dismis diaboliciprédicaturerroris ^e^yptius uaflator inuentus efl,quia

ranquamfleuißimus tyrannus ,ecclcfÏ£ nephandas blafphemias per uiolentamfedttto-fôrumturbam,^percruentas manusmilitum ueneranebs fratribus imponebat. Et cum uoce noiîri Eedemptorisflrmatum fît ,unum eundemque homicidij ^falfitata authorem, iUepariter utcunque compleuit, quafi non ut caueantur ,fed utperpetren jfcriptaflnt,adperditionts fu£ cumulum trabens,qu£Deiflliiismonuttadfalu-tem. Illudquoquefurdanimàs aure prêterions, quod ab eodem Domino dibiumefl: quoduidiapudpaarem meum,loquor,^uos er^o, quoduidifl'tsapudpatrtmue ß-um,facttis. Igitur,dum fanbiê memoriêFlauiano uttam prêfentisfeculimolire-al-uera. tur auferre,fe ferenê uitêlucepriuauit: Dumuos abecclefits ueflris conareturex-pellere ,fl à cbriflianorum collegia fe^e^auit. Dum trahitplurtmos, nbsp;nbsp;impellit ad

errons affenfunt, multiplici animam fuam uulnere fauciauit ,folus ultra omnes, amp;nbsp;per omnes, rfC pro omnibus reus, qui caufi reatus omnibus fuit : Sed licet his tuafra-ternitas ,folido ctboflrmafa, indi^ere minime uideatur, tarnen ut, quodnoflri locte/l impleamus circa uoeem dicentts ^pofloli. Prêter eaquêextrinfecus funt ,inflantiA t“Cor.u. meaquottdiana,folicitudoomniumecclefîarum. i^s inßrmatur ,(^e^ononinßr-mori Q^is fcandaliii^tur ,lt;^e^^o non uror t hocprêcipue prêfenti occafione credi-mus admonendum,frater charifltme, ut quotiefeunque, dtuina^ratia adminißrante, tlîos, qui forts funt, fonte doElrinê aut fubmerfimus,aut pur^amus ,in nuUoabtllis qu,is ffiritusfanEîi diuinitas in Chalcedonenfl conetbo protulit ,ßdei regulis recedentes inter utrumquehoflem noueüêperfidiê fei~moncm noflrum cumomni cautelalibre-mus, non iam ( quodabfttf tanquam de dubïts difeeptantes ,fedauthoritate fua qu£ be ne définira funt ,aflruentes , quum nbsp;nbsp;nbsp;tn apoilolicê fedis epiflola ,uniuerfalifanbl£

Synodi affenfußrmata, tanta diutnê authoritatis teflimonia nouertmus effe con^ella, utnuHus queat ulterius dubitare, ntfi qui fibimetipfîerrorum tenebras tnferre malu^

AD THEODOR.

)(juumjÿnod.i[iitgen-a J uel quibm primum deßnirio fidei Ic^'ttur ejje formMa, quot;nbsp;fKl^wbdif)r£fat £ liter £ apoflohcdefedts ,etiam tu£ fraternttatis jludiodefenpamp;funt lt;amp;'tniixinw ad p^ßimos principes totinsconcilij allocjutttio, totßtpr£cedentiinnpa-^''f^rnteflimomüroborata, ut (juamuis imprudenti ac pertinac't ariimo, ßtamen non '^mctimdiabolopro fuaimpietate damnatu^ efl, ualeantßiadere. Vndehoccjuocjue ^Wrahofles ecclefl£prouiderecondt^numefl, uteis nullam calumniandi occaftonem (fjaod ad nos attinet)penitus relmquamus, nec umjuam contra Neflorianos, aut ^^ytbianos agentes , altert eorum uideamurter^a uertiße ,fed utrofl^ue Chrißiho-ßis^^ua lance uitenws atcjue damnemus, ita ut nos, quoties audientium, quantali-l’^t(gt;ofcttutilitas, cum do^matibus eorumdt^no anathemate promptißime atqueeui-^^tißimeferiamus, nefi à nobis hoc, quod obfcurius peri uideatur, aut tar dins ,pu^ f^urinuitum. ^iiod quamuis prudentiam tuam re ipß admonerefufficiat, nunc ta~

expérimenta docuerunt. SedbenediElus Deus nofler, cuius inuincibilts ueri-titi ab omm h£refeos macula mundum te, fecundum fedis ^poflolic£ tudicia demon-ßtauit. Cuidi^nam rétribués pro tot laboribusgratiam,ßtalemtequalemprobaui-^ti,ac firobamuSjpro untuer/alis eccleߣ deßnßone feruaueris. NamqubdDeus ^ttiniumcalumnioforum faUacias foluit,maximam beatißimi Petri cur am pro nobis citnllis a^nofctmus, quipoflquamfu£ fledis iudicium in pdei deßnitioneßrmauit, nec tirca cutufqjiam ueflrum, qut nobifcumpro catholicapde laborafl'is ,perfonam, qutc-

reprobum utderi permißt, quia nec poter at ,ßiritu flanElo tndtca nte, qutfquam ^x^Knonuicior exire, quorum lam uiccratßdes. idusidfupcrefl, exhortamur ,ut ^^“itllic ,nonnullas Eutychtaniac Nefloriant error is reliquiae co^nouimus remanßß. ß^^}nHnceHamßdi^poflolic£ collabores. TiHoria enim,quam chriflus Dominus ^tusnoßcrßu£ donauit ecclefi£, quamdiu in hoe mundo ueßtmur, licetßduciam ma ^^emtribuat ,nontamentntotum folicitudinem pertmit, nec ut dormi amas donata

/cdutptauiuslaboremus. Vndein hoc quoque tu£ ui^ilanti£foltcitudine uolumus O'dtuuariiUttua relatione currète,qubdapudtllos reli^ionts doêlrina dominica proßeiat '^poflolicamfedemßeßines inßruere,quatenus illius rch^ionisßicerdotes, in quocunq. ^/usneceßitas exe^erit,adiuuemus.De bis uerb,qu£ in fupradilito concilto illicit a, con fta uenerabtles NiC£nos canones,pr£ßumprione tenrataßunt,adfratrem nbsp;nbsp;coepifcopu

noflrum ./intiochen£ßedispr£ßulemßcripßmus, adqcientes nbsp;nbsp;illud, quodnobis pro-

fterimprobitatem monachorum quorundam,relt^tonts ueflr£ uerbo mandaflisper uica riosnoflros,^ hocfliecialiter flatuentes,utprxrer dominißacerdotes nullus audeat

pr£dicare,ßu monachusßue illefit latcus,qui cutuslibetßcienti£nomineßo-riatur. Q^as tarnen literaspro utilitate untuerßilis ccclefl£,perpr£di-

iiumfratrem^ coepßopumnoßrum Maximum, adomnium uolumus peruenire notitiam , 0* ob hoc, hic nolu-mus ear um exemplar adijeere ,qutaqu£ pr£dtdîo ßatri iniuximus,non dubitamus implenda.

• Et aha manu. Deus tc tncolumen cußodiat ,frater charißime. Data quarto idus Iu~ nßOpthone uiro charißtmo conßu' le.

Î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B, THEODOR. IN EPIST.

dem locum fbrtita eft, Vltima aut cm omnium, quæ ex Afia, amp;nbsp;Macedo-nia, amp;nbsp;Achaiami(l'æfunt,fcriptaefl:. Primamenim fcriptam cfleexi-llimo prioié ad Tlienalonicenfes. Earn enim mifit Athenis Diuinus Apo-Eolu,s,vt ad cos Enbens docuit. In medio enim cpiftolæ fie di ci t. Propter quod non fuftinentesamplius,placuit nobis remanere Athenis folis.amp; mifimus Timotheum fratrem noflrum , amp;nbsp;fidelem miniftrum Dei amp;nbsp;coo-peratorcm noftrum in Euangelio ChriHi ad confirmandos vos Si exhor-tandos pro fide veftra. Rurfus autem cum non multum temporis præ-teriifiet, iifdcmfcripfitfecundam. AbAéiuum autem hifloria docemur, quod diuinus Paulus reliólis Athenis Corinthum venit, illic autem pluri-mo tempore verfatus eil. Poil cas autem feriptam eile cxiilimoprio- B rem adCorinthios. Earn autem fcripfit cum Ephcli tunc temporis ageret. Et hoc ipie declarauit. Dicitenim circa fincm cpiilolæ. Permaneo autem Ephefi vfquc ad Pentccoilcn . Oilium cniin mihi apertum eil magnu amp;eificax, amp;aducrfarii multi, Venit autem Ephefum poilquam prædicaE fet Maccdonibus,amp; Athcnienfibus,amp; Corinthiis;vt docet hiiloria Aóluu Apoilolorum. Secundain quoque ad Corinthios poil cam fcriptain ef-fe cxiilimo . Cv'im cnim , vt crat pollicitus, ad cos venirct, amp;nbsp;aliquantum tempons in Macedonia ageret, illhinc mifit. Et hoc ruriusin eadem cpi-iloladeclarauit. Cumcnimquas inAfiaamp; inTroade fubiiifet, affliétio-nes narrailct, dicit in medio, Etenimeum nos veniflemus in Macedo- C niam, nullam quietem habuit caro noilra. Sed omnem tnbulationempaf-fi fumus, Fons pugnæ,intus timorés, Sed qui confolatur humiles,confo-latus eftnos in aduentu Titi, non iblum ante in præièntiaipfius,fcdetiain in confolatione quaconfolatus cilin vobis. Et rurius. Notam autem vo-bis facimus fratres gratiam Dei datam ecclcfiis Macedoniæ . Etrurfus. N E cum vcncrintmecum Macedones. Qj.iintam icriptam eile cxiilimo priorem ad Timotheum. Poil proocmium cnim dicit. Sicut rogaui tevt remançrcs Ephefi , cum item in Macedonian!. Docct autem nos etiam Aâuum hiilorra ,quod quando primum venit in Macedonian! ,nondum quidem Epheium venerat. Prohibit! enim, inquit, fuerant à ijiiritu lo- Ö qui verbum in Afia. Erat autem etiam vna cum co Timotheus. Nam hoc quoque aperte docct Actuum hifloria. Nam cum ludæi exThciralonica Bcrrhœam veniiïcnt, amp;nbsp;multitudinem ad Icditionem concitailcnt, Diuinus quidem Apoftolus Athenas nauigauit. Manferunt autem,inquit,SilaS amp;nbsp;Timotheus illhic. Et rurfus cum quæ Corinthi aila funt fcriptor narra-ret, amp;nbsp;doceret quoniodo diuinus Apoilolus in Synagogain omni fabba-todocuerit, Sc quod ludtcis amp;nbsp;Græcis pcrfuafcrit, fubiunxit. Poflquam autem venerunt ex Macedonia.Silas Sc Timotheus, inftabat verbo Paulus teflificans ludæis Chriflum lefum, Clarum eft ergo quod quando fecun-do ex Ephefo venit beatus Paulus in Macedonian!, tunc illhic optimum Î Timotheum rcliquit, vt eorum curam gcrcrct, qui (ahitarcm prædica-tionem fufccpcrant. Pofthanc, cam efl'c fcriptain exiflimo quæ ad Titum millacfl. Cum enim in iis adhuc locis Paulus ageret, iulsit Tito , vt adfe venirct. Sic autem dicit ,Cum mifero ad te Artcinan , ven'ychicum,fc-flina ad me venire Nicopolim. Ibienim flatui hyemare. Dicunt autem Nicopolim clTe vrhemThraciæ,amp; elle Maccdo.niæ propinquam. Septi-mam mifit ad Romanos. Poft cas enim oinnes fe hanc fenpfifl'e docct. Sic autem dicit. Nuncigitur proficifeor in Hicrufalcm ininiflrare fanftis. Probauerunt enim Macedonia amp;Achaia Collationcm aliquain facerein paupercj fandos qui funt in Hierufalein. De his aute pccuniis dicit etiam in fecun

ADROMANOS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3

infecundaadCorinthios cpiftola. Nequandovenero, tunecolleflæ fiant. i-adCor.i6. Quando autem venero,quos per epillolasprobaueritis, eosmittam adde-fcrendiingratiam veftram in Hierufalem. Q^iód fidjgnum fuent vt ego lt;^uoqueproficifcar,mccum proficifcentur cum iispecuniis in Hierufalem. Soluens Miletodicit Ephefiorum fcnioribus. Non amplius videbitis fa-eiem meamvos omnes , per quos tranfii prædicans regnum Dei (^ïod itaeuenit. Mox enim Hierofolymis aceufatus quód contra leges face- Aftii.amp;ij, iet,amp;illudmaximumpcriculumperpeifus,perTribunum quidem mili-tumà ludaicis manibus liberatus eft ;appellatione autem vfus, fub Fefto Romamvenit. Quód autem Corinthifcripferit epiftolam ad Romanos,

* ipfenos finis docet. Primumenim Phœben commendat, dicens earn cflc adRom.jÄ. niiniftram ecclefiæ, quæ eft Cenchreis. Cenchreæ autem funt regionis Corintliiorum. Præterea autem hæc quoque dicit. Salutat vos Caius bo-fpesmeus, amp;nbsp;totius ccclcfiæ. Hofpitem autem cum appellat qui bofpitio cxcipit. QuódautemC.orintbiuseratCaius,exprioreadConnthiosepi— ftolafacilclicetintelligere. Ipfisenim fic/cribit. Gratiasago Deo mto, i.»dCor.i. quodnemintm veftrum baptizaui nifi Cri{pumamp; Caium. Vltima ergo omniumquæ ex Afia, amp;nbsp;Macedonia, amp;nbsp;Achaia miftx funt fcripta eft ad Romanos cpiftolaióc locum babent feptimum, vt ex fcriptis Apoftolicis docuimns.alias enim Romamifit. Et primam quidem fcriptam elfeexi- oftaua.

C ftimoadGalatas. Antequam enim in Macedoniaperegrinaretur, peruafit Plirygiam,amp; Galatiæ regionem, prædicans Euangelium. Deinde cùm aliquantum temporis in Macedonia, amp;nbsp;Acbaia, amp;etiam in Afia eftetver-fatus,profeftus eftquidem inludæam . illbinc autem poft Epbefum Ro-mam venit. amp;cum intcllexiflet, quód quidam pictatis décréta confunde-rent, illis ex fcripturis petitam medici nam adbibuit. nbsp;nbsp;EtPbibppenfibus '’°quot;*'

pofteosRoma fcripfit .amp; id finis declarat cpiftolæ. Salutant cnim,inquit, vos qui funt de domo Cælaris. nbsp;nbsp;lam veró ctiam Epbefiis amp;Colaftenfi-

biiseodemfcripfit tempore, vtriufqueepiftolævno vfus tabellario. Dicic Quæ circa me enimin fine vtriufque. Vt autem amp;nbsp;vosfciatis quæ circa me funt quidaga, funt, Ti»(Z!”e^4

D omnia vobis nota facict Tycbicus cbarifsimus frater amp;fidelis minifter in Domino, quem mi fi ad vos in hoe ipfum,vt cognofcatis quæ circa nos dileclus. funt ,amp; confoletur corda veftra . In epiftola autem adCololfenfes Onefi- »‘fColoß.4. mi quoque meminit. Cum Oncfimqcnim ,inquit, fidcli amp;nbsp;dilcélofratre, qui eft ex vobis, omnia quæ bic agunturnota facient vobis. Ante bas duodccima. itaqueduas colloceturca quæ Icripta eft ad Philemonem. In illacnimbor-tatur vtrecipiatur Oncfimus vtquiin carcere ortum fpiritalcm ceperit.

Hicautem cum ctiamintcrminiftroscollocat. Poftbos autemadHc- 'tiedccima. bræos quoque fcripfit,vt finis docet. Salutant,inquit, vos qui funt ex Italia. Omnium autem vltimam fcripfit fecundam adTimotbeum. amp;nbsp;quatuordecima

1 hocrurfus ex einsfcriptis facilefciri poteft. Egoenim,inquit, iam dcli- z.!tm.cap.4. bor,amp;tcmpusmcærefolutionis inftat. Hinc quoque fein poteft, quód adEpbefiosamp;Colaftenfcscpiftolas Romamifit Tychicum enim, inquit, mifi Epbefum . Hic eft ergo ordo cpiftolarum, quod ad tempus quo fcri- Cap.codc« ptæfuntattinet. Epiftolam autem ad Romanos præpofuerunt, vt quæin fcomnis generisdoélrinam (Sc accuratam copiolamqucdogmatuin pertra-ftationem contincat. Quidam autem dicunt, vt Vrbcm,quæ vniucrfo or-bipræeftcrat,óc imperii fceptra tenebat, bonoraret,cam,quæ ad illos fcripta eft,epiftolam, primam collocaftc. Mibi autem, quod prius di-(ftumeft,videtur cfle venus. Sedaliarumquidem cpiftolarum argumenta, conuenienti, fi Deo vifum fuerit, tempore fcribemus : Sc vnicuique

a ii

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B, THEODOR. IN EPIST.

præponcmuî. Inprxfentiaautemepiftol» ad Romanos inftitutum acico- * pumfummatimdiççmus.

ARCVMENTVM EPISTOLAE

ad Romanos.

.f ; ’ A 7^'4riant eitndent nbsp;nbsp;omnis^eneris doTlrinamper h^cfcripta exhihet ^poflolm.

\ Hicefl autem Hniucrßts epi{lollt;£ fcopus. Dtntniamp; incarmatonis myflermm, tif qwdem, qui pure etcftncerè credtderunt, cil nenerabtlc »aldéque adorandum. Deï entm brnt^nifetttm nbsp;nbsp;tn homines amorem nos eutdenter docet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cMtemfunt tnßdehtatis

ittfii! cali^ine circumfuß, lucis intellt^entis nondum ^lendoremfußcepere ea rident q»amp; ® ne nbsp;nbsp;n^elorttm qutdem popultpoßuntpro di^nitate laudare. Et hoc diuinns ^poßoltis

ï. Cor. cap. I. nbsp;nbsp;nbsp;Cormthios fcribens aperte docuit, Verbnm enim crHcisÿts quidem^quipereunt, fini-

titiaeß, us autem ^quifaltii fiant, Detttirtus eß. ^dRomanos itaqtteßribens, banc ßtlutarem pr^dicationem oßendit ejß necejiariam j nbsp;nbsp;omnibus homintbtts tarn GrA-'

(ts quam ludieis utdem ac conducibitem, i^^amobrem ante alios omnes, Grecos re-dar^uit, ut qui bonorum malorum diiudicationcm qu^e ab eo quii nos creauit, natura tnßta eß j corruperint j naturoile^estranfilierint, deinde ludeeos, qui diuina-rum qutdem le^um dodlrinamßcriptis mandatam acceperunt, nihil tarnen ex ea utili-tatis açcipereuolucrunt,fed eomaioribwfuppliçus fuere obnoxii» Poßea autem dicit « Deum ^ßruatoremnoßrum^non adeorum, qui contra ledernfecerunt ac pecca-uerunt j condemnationem tudtciumque apparui/je ,fcd ad donandam peccatorum re-mißtonem morttsque promijfam diffolutionem, nbsp;nbsp;adaternam uitam quxfuit annun-

ciata. i^a autemßiebatquidemludeeos ledern nimis ampledii ,eos autem qui Marei oms nbsp;nbsp;Vaientini hsireßlaborant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam Manichdtos , earn nimts accujaretßcut

prlt;eßantißtmus altquis Imperator ab hoßtbusundique circunfeffus ,tÿl*hos ,çly*illos tnuadtt, eisque uibirs troph^um erifit : ita Tiiuinm ^poßolus nbsp;nbsp;Hxyettcorum cater-

uas,^ lud£,orum phalanges diuina^ratiafian^it aefundit, id^d enimfacit f Nequt le^emnimtsextoüitpropterluddtorumimpudentiamtneque impf Uxreticis eins ac-cufand^ pr£bct occaßonem. Sed earn quidem oßendit tdquodopus eß docuifße, nbsp;nbsp;tu-

ßitix dodirinam attuliffe. Sedeam rediefe^erere nonpotuijfe,proptereorumquihus data fuerat imbeciUitatem. Tgt;einde docet ,qubdßdes fleets fcopum in optes deduxir. ^j^£enimtllauoluit qutdem eß-icere ßed non potutt, hxc perfecit per ßindli ßirttut ^ratiam. PerhiicautemomntainteUi^imua ,qubdhominum quidem perpetub curant ^eßit Deus qui nosfabricatus cß,Primum entm in naturapofuit bonorum nbsp;nbsp;contrario

rum dijudtcatione,Deinde pert^ißetum accreationcm cos qut uoluerunt deduxit adpteta tem.Etßenim noni omnes uoluerunt uidere uentate^qui tarnen earn deßderarunt^ea qu£ uoluerunt affecuti funt. ^d h^cautemhoc quoque nosdocet,qubd non poemtentia quadam addudlus creator omnium j uenit ad hancfalutts rat tönern :ßd earn multis re- I troßeculisper diutnos Prophetas proidixtt. Docet etiam lud^orum reteclionts

caufam, eos qui ex gentibus crediderunt hortcUiuir ne aduerßes eos efferantur, admonens illosin pr^edteattone preecefstjfe, Porrb autem adliuee quoque uirtutis doClrinam orationi do^maticei admtßuitßmul nbsp;nbsp;uerttatem docens, eiy* mores com-

ponens.Hoc eil ttaqtw argumentum eptflolx.

Jnterpretatio autem nos omnia ßfil-lattm docebtt melms ac perfedlites.

E P I $ T O L Al

EPISTOLAE AD ROMANOS

I N TERPRET ATI O.

Avlvs feruusIefuChrifti.vocatus Apoftolus.J Imperato-res quidem, amp;nbsp;Principes, fuarum dignitatum nomina (uis fcri-ptispræponuntjfupercilia actollentes ,amp; propter autlioritate magnos fpiritus excitantes amp;nbsp;de fe magnificèac prçclarefcntien tes. Diuinus autcm Apoftolusfe abortiuum nommât;amp; pri-tnum peccatorem appellat :amp; fê apoftolatu indignumefte dicit. Epifto-

lastarnen fcribens, quæilli à gratia impofitæ ftint, appellationes , ad eo-* rum, qui lilas accipiunt Uteras, vtilitatem , præponit. Cùm enim fcirent qua effet dignitate amp;authoritate præditus isqui fcribebat,maiore ftudio promptiùfque alacrius eas accipicbant. Ac primum quidem feipfum Pau lumvocat, non vt qui cam appellationem ab initio à parentibus accepift. fet,fed poftvocationem ea dignatuseffet, vtSimon,Petrus, amp;nbsp;filii to-nitrui, hlii Zebedæi, amp;nbsp;Iacob, Ifraél. amp;nbsp;Abram, Abraam. Deinde fer— uumIefuChrifti,quemomnesincredulimortuum amp;nbsp;crucifixum ôcfabri filiumappellabant : fed tarnen cius feruitucem plus quam quoduis regnum ampleftebatur, amp;nbsp;pluris faciebat. Deinde feipfum vocatum appellat, qu-æ èfuperis faâafuerat vocationem innuens. Porió autem Apoftoli quoque C nomen adiicit,fe hoc ctiam àDeo affccutum eflcdocens. Poftquamenim Dominus duodecim illis banc appellationem impoluit, hanc quoque po-nitdiuinus Apoftolus, quamnon ipfc arnpuerat, fedab ipfo Domino ac-ceperat. v a d e cnim , inquit ad ipfum, quia ad genres procul mittam le. Et hoc déclarât perça quæ fcquuntur. segregatvs in Euange-liumDei,] Non à meiplo quidem, inquit, fed ab ipfo Deoeleólus præ-dicationis miniftcrium fufccpi. Segre^auit autem ipfum amp;nbsp;Pater, amp;nbsp;Filius, amp;nbsp;Spiritus famftus. Et quod Pater quidem ipfum fcgregauerit, ipfe docetin Epiftola ad Galatas. cv'm autem placuit ei,qni me fegrega-uitex vtero matris ,amp; vocauit pergratiam fuam, vt reuelarct filium fuum ® in me, vt euangelizarem ipfum in gentibus. Quod autem etiam vnigeni-tusfilius hoc ipfum fecit, rurfus dicit Apoftolus in Aftibus ,quôd fibi quidem viius eft Dominus in templo ; iufsit autem vt feftinaret, amp;nbsp;exiret, vt-potequodludæi prædicationem non admittercnt,amp; adiecit. v A o e quia adgentes procul mittam te . Hocipfum autem dixit etiam Ananiæ re-culanti. vADE quoniam vas eleélionis eft mihi ifte : vt porter nomen meum corügentibus, amp;nbsp;Regibus amp;nbsp;filiis Ifraêl. Porrô autem beatus Lucas nos docet,quod cùm Prophetæ , Antiochix Domino miniftrarent, amp;nbsp;ieiunarent,dixit Spiritus fanftus. segregate mihi Barnabam amp;nbsp;amp;Saulum ad opus ad quod adfumpG .3 Hinc itaque ctiam manifefta eft ï trinitatis æqualitas. AcDci quidem Euangelium hic appcllauit. Paulo poftautemdicithoceffefilii. Sicenimdicit. testis eftmihi Deus,cui feruio infpiritumeo,in Euangelio filii cius.] Hæc autem non temere adnotaui,icd vt oftenderem quodeitra vllum diferimen eadem aliquando quidem Patri, aliquando autem filio adlcribunt veritatis Doélores. Prædicationem autem Euangelium appellauit, vtquod multorum bonorum fuppeditationempromitteret. Féliciter enim anniinciat Dei rcconcilia-tionem, Diaboli diffolutioncm, peccatorum remifsionem, mortis ceffa-tionem ,àmortuis refurreiftionem, vitam æternam, amp;nbsp;regnum cœlorum. Cùm autem dixiffctdiuinus Apoftolus fc fuifle {ègregatum in Euangelium Dei, eiusftatim ante omnia antjquitaié oftendit. neftultus forte quifpiam a iii

6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

ïdreccntiuîrcputanSjreiiceret. amp;nbsp;dieft. q_vod ante promiferat per Pro-phetas fuos in fcripturisTandis.'j Plenum eftenim vetus teftamentum iis qu.ïàDeoprædifta Eint. Illudautcm, sanctis, non tcmerc polüit. Sed primumquot;quidem vt doceret fc ctiam veterem agnoïcere‘Icnpturam: Deinde etiam vt omnem alienam fcripturam fecerneret acEpararec. Ea enim folafcriptura, quæàDeô eftinfpirata, vtilitateminfecontinet. lam verodicit etiam promifti Ipecicm. de filio fuoqui fadus eft exfemi-ne Dauidfecundum carnem. j Per omnes, inquit, Prophetas, Deus pari prædixit quæ de filio futura crant, qui quamuis ab eo, natura cratgenitus antefæcula, filius tamen Dauidappellatus eft , vtqui ex femincDauid hu-manam naturam acccpcrit. Gùm autem Dauid mcminiiret, neceftarioad- 3 diditiliud, Secundum carnem, ne natura quidem filius Daiiid exiftimare-tur, Dei autem gratia. IHa enim adiedio, secvndvm carnem, inniiic quodDei amp;Patris verè eft filius fècundum diuinitatem. Nequeenimin iis, qui id funt iblum quod videntur,cft inuenircadiedum illud, sec vN-D V M carnem. J Teftis eftbeatus Matthæus Euangelifta. Cùm enim di-xilPet, AB R A AM genuit Ifaac, Ifàac autem gcnuit Iacob, Iacob autem genuit ludam amp;nbsp;cum omnem deinceps gencalogiam eftet perlècutus, nu-Iqaiam addidit illud, secvndvm carnem. Neque enim iis, qui crant 3pii homines, eiufmodi conueniebat appellatio. Hic autem, quoniam non folum homo eft, led amp;nbsp;Deus ante fecula qui homo fadus eft verbumDei, a cùm feminis Dauid meminilTet diuinus Apoftolus , illud secvndvm carnem, neceftario addidit , nos aperte docens quomodo eft Dei quidem ^rædcftinitus filius, quomodo autem filius Dauid diôlus fit. c\y i pr^deftinatus fiiitfi-rôfia'jîvTts nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;virtute fecudiim fpiritum fandificationis ex refiirrcdionemor-

dîfinitusfuit. tuorum lefiiChriftiDomininoftri. J Antecrucem quidemamp;pafiionem, Dominus Chriftus non folum aliis ludæis, fed ipfis etiam Apoftolisnon vi-debatur cfl'cDeus . Oftendebantur enimrebus humanis,cùm eumeome-dentem, amp;nbsp;bibentem, amp;nbsp;dormientem, laborantemq. vidèrent. amp;nbsp;ne eius

. quidem miracula eos ad hancopinionem adduccbarit. lam enim cùm pri-»•uc.8. mumilludquodinmarifadum eft miraculum vidiftent,dicebant: qvis d eft hic homo^ nam amp;nbsp;mare «Seventi eiobediunt. Et proptcrca Chriftus Ioan.16. eisetiam dicebat. habeo multa vobis dicerc,Sed non poteftis porta-remodo. Quando autem venerit file Ipiritus veritatis,ilie vos deducet l-uÇ'2'4. in omnem veritatem. Et rurfus. sedete hic in bac ciuitate donee in-duti fucritis potentiam ex altOjCÙm venerit Spiritus fiindus in vos . Ante palsionemergo, habebant eiufinodi de eo opiniones. Poftquam autem refurrexi(rct,amp; adcœlos adfccdiftet, amp;nbsp;fiindus Spiritus veniliet,amp; omnis generis miracula venerabili eius nomine inuocato cfticcrcntjlciucrunt omnes qui crediderant, cum elfcDeum, amp;nbsp;vnigeniti Dei fiüum . Hoc ergo hic quoque docuit diuinus Apoftolus,quod qui filius Dauid fccundum 1 carnemdiétus eft,definitusamp;demonftratus eftDei filius per potentiam, quæ à fiindo Spiritu exercebatur, poftquam Dominus nofter lefus à mor-tuis refurrexift'ct. per quem accepimusgratiamamp; Apoftolatumadobe-diendum fidei in omnibusgentibus pro nomine eius. J Ipfc enim nos piæ-dicatorcs conftituit, omnium gentium nobis mandata ïâlutc, amp;nbsp;donata ab ipfo gratia quæ prædicationi refponderct ac conucnirct. in qj/ibvs eftis amp;nbsp;vos vocati lefu Chrifti. J Ex iis,inquit, vos quoque gentibus eftis, quarumcultura nobis commilfa eft. Ne enim exiftimclis me aliéna vfurpare, amp;nbsp;agros,qui ab aliis polsidcntur, inuadere. Dominus enim twe omnium gentium prædicaiorem cicgit. o m NiB v s qui funt Romæ f diledis

AD ROMANOS.

* dileéiisDcï,vocatis fanftis • j Etdiuinis eos appellationibus honorauit : «amp; arrogantianircpreßit. Primum enimeos,non,vtquitotius orbisterra-rum dominium obtinerent,ab aliis gentibus fccreuit,fed aliis commifcuit. Deindeautcmomnibusfimul fcribit,feruos mifcens amp;mendicos,amp; eos qui fibi manibus viélum parant, cófque quiproptér opes nimias fibi placent, amp;nbsp;cos qui magna funtpoteftatepræditi. Quodenim exhisquoque all qui credidillcnt, docct ipfc ex epiftola ad Pbilippenfcs. s a l vta nt eniminquit, VOS, qui funt cx domoCæfaris. lam verb eos quoque do-cuit,quödnon fcribitinfidelibus,fed iis qui iam crediderunt. Vndeeos etiamvocatos amp;nbsp;landlos appellat,fpiritalibus eos laudibus extollens, amp;nbsp;* eorum in cum qui iplos illo beneficio affccerat defiderium inflammans.

GRATIA vobisamp;paxà Deo patrenollro amp;nbsp;DominoIelüChrifto.3 Hic epiftolæinfcriptioncmpcrfccit. Paulus enim inquit,feruusIeß.iChrifti, Omnibus qui funt Romse dileäis Dei vocatis ßndlis, Gratia vobis amp;nbsp;pax aocopatrc noftro amp;nbsp;Domino lefuCbnflo. Alia autem omnia interiecit, docens amp;nbsp;à quonarn Prædicator fit conllitutus, amp;nbsp;quænam prædicare iuf-fusfit, amp;nbsp;qnibufnambæc olferreei præfcriptum fit. Eis autem precatur primum quidcm Dci gratiam. Per banc cnim,quicunque crediderunt,lünt falutem confccuti. Deinde paccm ; per quam omnem redlam amp;nbsp;ex virtute aäioncm fignificat. Cumoeo cnim paccm habet,qui Euangelicam vitæ C inftitutioncm ampledlitur ,quiquc prompte amp;nbsp;alacri animo eum in omnibus colic amp;nbsp;oblcruat. Hæc autem dona nonlblum Patrem , fed etiam fi-liumfijppeditareollendit. A deo enim inquic,Patre noftro, amp;nbsp;Domino lefuChrifto. 3 per quænos aperte docuitPatris amp;nbsp;filii æqualitatem. P RI Mvm quidem gracias ago dco meo per Icfum Chriftum pro vobis omnibus ,qubd fides vcftra annunciaturin vniucrlo mundo. 3 Hoc autem non eis blandicns,fed vera dicens pofuit Apofloliis. Ncquecnim fieri pote-rat, vt quæ Romæ eueniebant, ea illos qui in toto crant terrarum orbe,la-terent. In ilia cnim olim Romanorum Imperatores regiam luam habebant. amp;illhincemittcbancuramp;qui gi^ntibus præelfent, amp;nbsp;qui à ciuitatibus vc-0 étigalexigèrent. lam vero in illam quoque concurrebant omnes qui regalia profitebantur beneficia .amp; per hos omnes vbique fignificabatur, quod ciuitasRomanorumChrillidoélrinam perceperac . Hoc autem ils qui au-diebantmaximam vtilitatem afterebat. Vnde amp;nbsp;diiiinus Apoftolus propter hæc Dominum laudabat. Quoniam autem dixit fe quidcm fuilfecon-ftitutum omnium gentium Apollolum ,multum autem temporis præte-rierat, cxquonec ipfe ad eos venerat, necipfos literis ad veritatem dedu-xerat, necellario alïert exeufationem, amp;nbsp;Dominum Dcum ad fuæ in eos af-fedtionisteftimoniümvocat. testis enimmihi ell Dcus,cui fcruioin fpiritumeo ,in Euangelio filii cius, quod fine intermifsione memoriam S veftri facio in orationibusmcis,fi quo modo tandem aliquâdo profperû iter habeain voluntate oei veniendi ad vos.3Multa funt genera diuini cultus amp;nbsp;feruitutis. Nam amp;nbsp;is Deum colit,ciquc feruit qui oeuin precatur. amp;nbsp;qui ie-iunio vtitur. amp;qui vacat diuinis eloquiis. amp;nbsp;is etiam qui curandorum ho-fpitum curamgerit: Diuinus autem Apoftolus fedicit Deo lcruirc,duin filii eiusgentibus præbetEuangelium . amp;lcruircin fpiritu, hoc eft in data gratia. itafeit vnigeniti honorem oeo placcre. Accurate autem loqucns,non dixitfcfimpliciteriter ad eospetiuilfe,fcd in voluntate Dei. Sihoc,in-quit, placetrerum omnium gubernatori. S?autem vbi de tot hominum myriadum falute agitur, nihil indiftindlè petiit diuinus Apoftolus, fed pe-ï titionidiuinam voluntatem coniunxit, quanam venia digni fumusjqui a iii i

8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

de rebus fenGlibus amp;nbsp;diflerimus, amp;nbsp;eas optamus, nec noftra omnia diuinæ * volunratipermittimus,abeaquependemus? cvPio enimvidere vos vc impertiar aliquid gratisfpiritualis. J Sunthsc quæ dida funt plena humi-litatis. Non enim dixit, vt dem ,fed vt impertiar. Communico enim ex iis quæ accepi. Et quia primus eis magnus Petrus dodrinam Euangelicam præbuit,neceflariointulit,. ad confirmandosvos.] Non abam,inquit, dodrinamaft’ero, fed earn quæ iam oblataeft confirmare,amp; arbores iatn plantatas irrigare volo. Deinde rurfus orationem multarepletmoderatio-ne, HOC autemeftfimulconfolariinvobispereamquçinuicemertfidem VeHramamp;meam.] Non iblumenim volo vobisdare,fedetiamaccipere. Prxeeptorem autem etiam excitât difcipulorumalacritas. nolo autem * VOS ignorare fratres, quod fæpe propofui ad vos venire, amp;nbsp;prohibitus fum vfqucadhuc.] Etpropofitum oflendit,amp; conidium declarauit. oinina enim,inquit,gratia mevtvult regit. Cumautemin mediopofuifl'etil-lud, Prohibitus fum hucufque, docet apertius quamobrem ad ipJos veni-revoluerit: vt aliqvem ffuélum in vobishabeam, ficutamp;incæteri$ gentibus, Græcis «Sebarbaris, lapientibus amp;nbsp;infipientibus debitor lum. ita quod in me promptum eft vobis euangelizare.] Dortor omnium gentium eleólus fum.Quamobrem debeo omnibus doédrinæ debitum,non ib-lum Græcis, fed etiam barbaris. Proptercaenim etiam diuerlas nobis de-dit linguas Spiritus fantfti gratia. amp;nbsp;conuenit quidem turn lis quibusdo-ftrina magnos fpiritus facit, tum iis qui non funt eloquentiæ myfteriis ini-tiati, debitum exoluere. Sapientes enim eos appellat, qui propter dicendi fjcultatem linguæque volubilitatemefteruntur. Infipientes autem eos, qui ab iis qui dicuntur fapientes,propter imperitiam ita vocantur.Et quo-niamnon omnesEuangelii prædicaiioncm ftifcipicbant, merito adiecit, ctyoD in mepromptum eft.] Meumeftenimprædicare.Eftautéatidien-tium jcredcrc. Qjioniam autem prædicationeni fæpeEuangelium appel-lauit, hoc autem in fehabebatmemoriam amp;nbsp;crucis amp;nbsp;mortis,iis autem qui nondumerediderunt hæcvidebanturefteplena probri amp;nbsp;ignominiæ, opportune fubiunxit, NON enimerubcfcoeuangeliumChrifti.Virtusenim Dci eft in falutem omni credenti, ludæo primum amp;nbsp;Græco. ] Non refpi-cio, inquit, quæ efiè videtur, ignominiam, fèd, quod ex ea proficifeitur, beneficium. Qui enim crediderunt,ex ea falutem colligunt. Ita etiam multa exfcnfihbushabentfuamquandamoccultam Operationen!. Etenim piper extrinfecus quidem frigidumeffe videtur, amp;nbsp;iis qui nefciunt nihil penitus calorispræfe fert : at quiipfum dentibus comminuit, igninondif fimilis caloris Icnfum in fefufcipit. Et ideo medici hoc calidum potentia nominant, vtpotc quod non videtur quidem taie, fed taie poteft reddi. Ita amp;nbsp;frumentum poteft quidem efte amp;nbsp;radix, tScculmus,amp;fpica, non tarnen videtur elfe tale,priulquàm interræ fulcis fuerit leminatum. lurc ergodiuinus Apoftolus fàlutarem prædicationem oei potentiam appella-uit, vt quæfobscredentibus potentiam aperiat, amp;nbsp;falutem largiatur. oi-cit autem hoc elfe omnibus propofitum amp;Iudæis amp;nbsp;Græcis.Græcis autem ludæos præpofuit, quonianiDominus Chnftus ad eospnmos mifitfacros ApoftolosPrædicatorcs. ItaetiamdicitoeusperProphetam. posvi te in teftamentum generisdn lucem gentium. Genus appellans Iudæos,quo-niam fecundum carnem ex eis germinauit. ivstitia enim oei in ipfo rcuclaturexfideinfidem.] Non reuelatur omnibus, fed iis qui habent oculos fidei. Docet autem nos diuinus x\poftolus, quod oeus ab initio nobis ita prouidit, caque per Prophetas prædixit amp;nbsp;ante Prophetas habuit infe

AD ROMANOS.

infeabfconfum deiis confilium. Hoe enim etiam alibidicit. Myfterlum abfconfum in oeo qui omnia creauit. Etrurfus, loq^^imvr Sapien-tiam in Deo abfconditam, quam præfiniit Deus ante fæcula in gloriam no-ftrani. Et hie itaque non dixit, datvr luftitia, fed re v el at vr . Quæcnimpriusabfconfafueratjinanifeftatur credentibus. ex fide in fidem, inquit. Oportet enim crederePropbctis,amp;per illos deduci ad fidem Euangelii. Habet autem hoc quoque aliam intelligcntiam. Q^i enimDominoClirifto credit, amp;fanélilsimi baptifmatisgratiam fufeipit amp;rcfert gratiam adoptionis filiorum,per ea deducitur vt futuris bonis ere dît 5 Mortuorum , inquam, refurredlioni, amp;nbsp;vitæ æternç, amp;nbsp;regno cœlo-* rum. Dicit autem Dciiuftitiam reuelari per Euangelium, non fol um quæ nobis füppeditatur, fed Sc quæ in ipfo dilpenfationis myfterio aperte ollen ditur. Nonenim poteftatenoftram falutem procurauit, nec imperio ac verbomortis potentiamfregitac euertit:Sed cum iullitia mifcricordiam commilcuit. Etiplum vnigenitum Dei verbum Adæ naturam indutum , cùm le ab omni pcccato immunem ferualîet, cam pro nobis obtulit, amp;nbsp;na-turædebito pcrfoluto,commune omnium hominum debitum dilloluit. Scd diuinus Apoftolus hæc nos docct apertius in iis quæ fequuntur : Nos autem intcrpretationcm ligillatim perlcquamur . Cùmitaque di-xifiet quod amp;nbsp;ludæis Si Grxcis volcntibus adell ûlus, diélum luum feri-C pturæ tcllimonio confirmauit, Si dicit. sicvt feriptum eft , lullus

autemex fide viuit.] Hoc autem pofuit , ludæorura gratia , docens eos,non legalem quidem amplcéli debere inftitutionem ,fed fequi fuos Prophetas. Hi enimmultis retro læculis futuram per fidem falutem præ-dicarunt. Hinc itaquedcfillens ludæos primum aceufarc, onines alios homines aceufat, vt qui Icgem in natura ab Opifice pofitam ablquc vllo metu tranfilicrint. Eorum autem acculatio habet etiam defenfioncm Creators . (aim enim cos Eibricatus eft, non pcrmifit vt inftai rationc carentium animalium viuerent, fed cos rationc honorauit, amp;nbsp;indicium, bonorumq. accontrariorum diiudicationcni intudit. Et hoc diduni fuo tellimonio B confirmant,qui ante legem Molaicamin virtutc amp;pietatc cxcclluerunt,

amp;qui rurfus iter contrarium ingrefsi funt. Etcnim Adam crim llatim præ-ccptiim tranlgrellus diet, amp;nbsp;de frudu quern prohibucrat guftaflet*,latere quidcm conatus ell eum vlcilccntc confeientia. Deinde in indicium voca-tus, nec faétum inficiatus cll, nec ad fui defenfionem ignorantiam prætcn-dit: fed eins de quo accufabatnr culpam in muliercm tranftulit : Aperte itaque hoc docct, quod natura habnitrcrumdilcerncndarumpotdlatcm. Itaetiam Cain fratrem quidcm clanculum interfecit. interrogatus autem vbielfetfrater eins, negauit, Sc fadum cclarc conatus eft. Conuidus ve-ro, iuftum efle fupplicium confellus, amp;nbsp;ludicis fententiæ allenfus eft, amp;nbsp;* magisetiamquàm vt veniadignusdiet fepcccauille dixit. Innumerabilia

autem eiufmodi licet in fiicra fcriptura inucnire. Et ideo dixit diuinns Apo ftolus. REVELATVR cnimiraDddecoclofupcr omnciTiimpietatcm amp;nbsp;iniuftitiamhominum corum, qui veritatemin iniuftitiadctinçnt.] Natura enim cos vtrunqucdocuit, amp;nbsp;Dcum die omnium Opificem,amp;:fu-gcrequidcm ininftitiam, iuftitiam verb ampledi. Seddatis fibi præcepto-ribus, non vt par fuit, vfi funt. Vnde ctiam cis futurum fupplicium mina-tus eft . Conucnientcr autem hie qnoque pofuit revelatvr, nempe ■qubdintentatasfuppliciorum minas non credant, fed cas funt poftea veras re ipla expertnri . Iiam autem Dei fupplicium appellat, non quod Deus vlla animi perturbatione concitatus puniat,fed vt eo.s, qui contradicunt

ipfonomine teneat. nicit autemcam de ccelo reuclari, vtpote cum neus amp;. feruator nofterillliinc fit appariturus. Hoc cnim dicit ctiamipfe Dominus. T VNc videbitis filium hominis venientem in nubibus cœli cumpo-teftate magna ,amp;maieftate. qj/ia quod de Dcocognolci poteft, mani-feftumeft inillis.] Sedquisbanc cis dcdit cognitionem. Devs cnimillis manifcftauit.] C^a ratione, amp;nbsp;quonam modo. invisibilia enim ipfius, à ci'catione mundi, per ea quæ fafta fiint intcllcóta confpiciuntur. amp;nbsp;fempitern,! eius potentia amp;nbsp;diuini cas. ] Crcatio enim, amp;, quæ fiunt in creatione,horarum mutationcs, Sc temporiim vicifsitudines,nodifque amp;dieifucceßiones,nubium quædam veluti parturitioncs, auræ vento-rum , fruduiimque Sc feminum produôioncs, amp;nbsp;quæcunque eiufmodi, * nos aperte docent Sc Deum efte omnium cfFeólorem, amp;nbsp;creationis clauum feite ac fapienter tenere. Qm enim folafuabenignitate amp;humanitate ad-duftusjfabricatus eft, nunquam corum quæ fecit curam omnem abiecerit. Sc abfqueadminiftrationercliqucrit. Et ideo non dixit niuinus Apofto-lus, iNVisiBiLE ipfius, fed INVISIBILIA ipfius. hoc cft, cius crca-tio, amp;nbsp;prouidentia, amp;nbsp;iufta in vno quoque lententia, rcrumque admini-ftrandarummultipliccs aevariæ rationes,Quamobrem veniam non meren-tur,qui cumeiulmodi Præccptorcs habuerint, ex tot difciplinis nullam vtilitatcm percepere. Hoc enim lubiunxit. it A vtfintipfi inexcufabi-les. J Res cnim ipfæ propemodum clamant,non polfc vllo modoeos depre ® cari, vt à mails quorum minæ il li s intentatæ ftint, libcren tur. Q_v i A cum cognouiflent Deum,non ficut Deum glorificauerunt, vel gratias cgerut.] Quod enim Deum elfe cognoucrunr,ipfi quoque tcftificantur.Venerabile enim hoc nomen circumferunt, bonas autcm,amp; quas par eft, opiniones de ipfohaberenolunt. sed euanucrunt in cogitationibusfuis : amp;obfcura-tumeftinfipicnscor ipforum.J Stultas enimcogitationes fecutifunt:amp; infidclitatis tenebras fualjiotcfufccperût. D1 ce Nte s clfcfapicntes,ftulti faéli funtj Appellationeauxit reprchcnfioné.Seiplós cnim nominantesfa-picntcSjfeiplbsinfipientcs clfc fi ft is ortenderut. et mvtavervnt glo-riam incorruptibilis Dei in fimilitudine imaginis corruptibilis hominis.] ° Cum enim noluiflentintclligercomnium quæliint opificéclfeimmortalé, amp;nbsp;ab omni intcritu liberum,amp; iis quæ videnturfupcriorcm,fuorficorpoi u imagines DcLiappellaucrunt.Neq.n.pilt;ftores,lculptorcs,amp;ftatuarii,anima rûquæ lubafpeftumnon cadunt imagines imitantur,fcd corpoiu,quæ cor rumpuntur amp;nbsp;intereunt.Ncc hoccis ad impictatt fuit ßtiSjfcd ctiam volu-crum, quadrupedum ,fcrpentium imagines adoraucrunt. Oportebatau-tem cos videre, quod corum alia quidem comedunt, vt quæ lint cfculcn-ta laliaautemabhorrentvtimmunda; aliaautemfugiunt, vtquæfintno-xia, amp;nbsp;cisinfidientur. Adeo autem extrema fuit corum ftultitiaamp;ftupor, vteorumquæcomedebant,amp;quæ abhorrebant,amp;:quæ fugiebantamp;in- ® terimebant, imagines in Deos referrent. propter quod tradidit illos Deusindefideriis cordis eorumin immunditiam, vt contumeliiS alficiant corpora luairi leipfis .J Illud , tradidit, poluit pro per mi sit. Dicit autem quod cum vidiffet cos necvcllc peropificium ad ctfeftorem de-duci,necneque vi rationisinditæmcliorain rebusagendis cligere,détériora autem fugere, illos fua prouidentia priuauit : ct tanquam cimbam ablque reftore ferri pcrmific,non linens vt ii gubernarentquiadextre-mamvfquc impictatem prolapfi fucrant, quæ etiam iniuftam amp;lcgibu5 contrariamvitam pcpcrit. Q_yi commutauerunt veritatemDeiin men-dacium5amp; coluerunt,amp; feruicrunt creaturæ potiusquàmcreator!.qui

* cR bcncdkQus infæcula; Amen. J Impietas, inquit, fuit iniquitatis amp;nbsp;iniuftitiæfundamentum . Propter vtrunque autem diuina gratia priuati funt. Dei autcin veritatern vocat nomen Dei : mendacium autem , manu fadam imaginem . Cùmcnim oporteret cos verum Deumadorarc,crea-turædiuinum honorem tribuerunt. In cafdem etiam reprchenfioncs inci-dunt ii qui vnigenitum Dei filium creaturam quidem vocant, tanquam Deumautemadorant. Oportet cnim ,vel fiDeumcxifl'mant, cum cum creaturanonconiungcre , led cum Deo qui genuit. Vclfi creaturam appellant,ei diuinum honorem non exhibere : Sedeorum quæ lequuntur intcrpretationcm adgrediamur. propterea tradididit eosDcus inpalsionesignominiæ. Nam amp;nbsp;fœminæ eoruni mutaucrunt naturalem vfum,m cum, qui eft contra naturam. Similiter autem amp;nbsp;mafculi, rcli-ftonaturali vfu fœminæ, exarferunt indefidcriofui in inuicem. mafculi in mafculos turpitudinc opérantes.^ Conuenicntiam quandam amp;nbsp;proportio-nem inter Ichabent impietas amp;nbsp;iniquitas. Sicut cnim mutaucrunt Dei ve-ntateminmendacium , iia etiam Icgitimum cupiditatis vlum in iniuftum amp;nefaiium. et merge dem, quam oportuit,erroris 1'uiin fc recipien-tes.] Huius enim animi pcnurbationis extremum eft fupplicium ignomi-nia. Quæ enim nullus vnquamhoftis in eos perpctrauerit, calubentifsime

amp; promptifsimèamplcduntur : amp;nbsp;quod nullus vnquam ludcxin cos fup-

c pliciumftatucrit,iiilludinfeipfosattrahunt. Etquænammalorum caula

eft? ET sicvT non probauerunt Deum habere in notitia, tradiditillos Scnfiitn,TtJ».

Deus in reprobum fcnlum , vt faciant ea quænon conueniunt.J Sieum enim voluill'cnt cognofccrc,diuinas leges fecuti client. Quia autem crea-toremnegauerunt, illius prouidentia omnino priuati lunt. Qtiamobrcm omnevitii genus in fe audatlcr lufcipiunt. repletos omni iniquitate. ] iniquitatem, feu iniuftitiam, vocat, quæ ex diametro iuftitiæ eft oppofi-ta. Ex ca enim quodlibet vitiolum ac reprehendendum genus germinal: Ipfaquoquegcrminaprofequitur. fornicatione, malitiaauaritia, ncquitia.plenos muidia, homtcidio,contentionc,dolo,malignitate,fufur-

D rones,detraftores Deo odibiles,contumcliofos, fuperbos. Arrogan

tes ,inucntores malorum , parcntibusnonobcdicntes,inGpientes,incom-pofitos line afteftionc. Abfquc fœdere, fine milericoidia. ] Et fornicatio-nem quidem vocat congrclsionem, quæ fit non in matrimonio. Malitiam autem, mentem bcluinam. Auaritiam autcm,plura habendi cupiditatem, fencord«. amp;eorumquæad fc non pertinent rapidam . Nequitiam, animæad détériora inclinationem ,amp; quæ ad proximi detrimentum fufcipitur cogita-tionem. vlenos inuidia. .3 CSrauisanimi perturbatio,amp;quæfclicita-temproximi ferre ncquit. Ea autem amp;nbsp;cædem gignit, amp;nbsp;dolum concipit.

Cain enim inuidia fauciatus, amp;nbsp;doh ope vfus, è-atrem in campum cduxit,

E Cædem autem perpetrauit: Mahgnos verb vocat,qui rationis facilitate ad infidias comparandas vtuntur ,amp; proximo pcrnicicm architedantur. Sufurroncs autem, qui in aurcmloquuntur,amp;de præfcntibus ahquibus malèdicunt. Dccraôtorcs verb, qui ablentes audafter calumniantiir. Dci ofores,quiinfefto lunt in Deum animo. Contumeliofos,quiadcontu-melias amp;nbsp;probraingerendapronifunt. Superbos,qui oh ea,quibus funt cæteris fuperiorcs,commoda,elferuntur. Arrogantes, qui cum nullam occafioncmhabeantvtdefcpræclarèac magnifice lentiant, fine caufa tarnen intumefeunt. Malorum inuentores, qui non folum mala, quæ in coin muni vfu verlàntur, fed etiam alia excogitant. Parentibus non obcdicn-tes. Hoc quoque eft maximum amp;nbsp;alienif$xraum vitium, amp;nbsp;quod abipfa

natura accufatur. Infipicntes qui enim in vitam improbam 5c iniuftam * impegerunt ,ii rationis charaäeres amiferunt. Incoinpofitos, qui vitam inaprobam amp;nbsp;ab omni focietate amp;nbsp;communicationc alienam amplcdun-tur. Amicitiæ expertes,qui amicitiæleges noluntdifccre . Sinefœdeie, eos,qui, quæ conuenerunt impudenter tranfgrcdiuntur. Immifcricor-des, qui ferarum crudelitatem imitantur. Q_y i cùm iuftitiam Dei cogno-uiflent, quod , qui talia agunt digni funt morte, non fblum ea faciunt, fedetiam iis quieafaciuntaflentiunturamp;cacomprobant.J Oftendimus quo modo natura docet amp;nbsp;bonorum eleélionem, amp;nbsp;fugam contrariorum. Sed tarnen ii, inquit, non (àtis ducunt hæc facere , fed etiam iis qui fimilia faciunt laudes contexunt. Oportebat enimnon folum aliorum iniquita-tem odifl'e ,fed etiam ftiam abhorrere. Deinde rurfus aliter oftendit nos

habere bona amp;nbsp;mala difcerncndi facultatem.

Propter quodinexeufabilis esô homo omnis-qui iudicas. In quo enim iudicas alterum, tcipfum condemnas. cadem enim agis qui iudicas . ] Sed quamuis ita alfeéli fîtis, h ludicandi poteftatem ah aliquo acce-peritis, eos qui leges tranfgrediuntur tanquam rcos punitis. tantum habe-tis de rebus bonis amp;nbsp;contrariis iudicium . Sciendum eft autem, quod per quæ alios qui peccant iudicatis, vosquoque iplos eifdemfententiisfubiici-tis.candem enim in vos iniquitatem lufcipere audetis. sciMVS enim, quod iudicium Dei eft fecundum veritaté in eos qui talia agunt. ] Efl autem manifeftum üs qui fapiunt, quodquifc inique gerunt,diuinafenten-tiapuniuntur. existimas autem hoc O homo quiiudicas cos quitalia agunt, 5c facis ea, quod tu elfugies iudicium Dei ? An diuitias bonita-tis eius, amp;nbsp;patientiæ amp;nbsp;longanimitates contemnis ? ] Nos quidem Icimus, quod vnicuiquefe inique gerenti luftus iudex tempeftiuè luppliciumim-ponet. Vos autem , inquit, qui alios punitis, veftram autem iniquitatem videre non vultis , exiftimatis fore vtdiuinum iudicium eftugiatis? Sed hæc non ita habent : Suftinct enim, amp;nbsp;diuturna lenitate vtitur, tuam ex-peftans pœnitentiam. Hocenimintulit. ignorans quod benignitas Dei te ad pœnitentiam adducit. Secundum autem duritiam tuam amp;nbsp;impœ nitens cor thelàurizas tibi iramindieiræ,amp;rcuelationis,amp; iulhiudicii

Dei, qui reddet vnicuiquefecundum opera eius.J Quoniam enim dura es amp;nbsp;indomita mente,amp; in improbitate perieueras,feres aduerfus teiplum fenténtiamfupplicii, quam nunc quidemDeusdiffert propter fuam mife-ricordiam : Sed earn reuelabitin die confummationis, opcnbufque con-uenientes mercedes reddet. Illud autem Tbefaurizas tibi,redè pofuit, oftendens quod nullum noftrum diétumvel faélumcflobliuionimandatum.Sed amp;nbsp;virtutis amatores bonorum Tbcfiurum fibi congerunt : amp;nbsp;qui iniquitatem operantur, fimiliter malorum thelàurum accumulant, iis quidem qui pcrpatientiam boni operis gloriam amp;nbsp;honorem amp;incorru- ® ptionem quærunt, vitam æternam. J Et virtutis iabores docuit,amp; coronas oftendit. Illud enim, per patientiam boni operis , laborcs fignificat. Oportet enim fuftincrc, amp;nbsp;refte ac fortiter virtutem excrcere, amp;nbsp;ita eins coronas expeftare. Sed labor quidem ad tempus fufeipitur, lucrum veto eftæternum. Illud autem Acternum,non fblumvitæ adiungitur,fed amp;nbsp;gloriæ, amp;nbsp;honori ,amp;incorruptioni. Voluit enim pluribus oftendere bonorum renumerationem . IIS verôqui funt ex contcntione,amp;qui non acquielcunt veritati, credunt autem iniuftitiæ, ira amp;nbsp;indignatio, tribula-tioamp;anguftiainomnem animam hominis operantis malum,ludæi pri-mum ôc Græci.] Quemadmodum in altera parte, non fimpliciter quihuf-libet

A D R o M A N o s.

* libct ilia bona promifît, ncc iis,qui virtutcm otiose ô: fegniter pcrfcquun-tur, fed iis, qui poflunt cius laborcs fuftinere itaamp; in vitio graues minas intentât, non iis, qui cafuabquoin idprolabuntur, {cd iis qui illud magno ftudio adgrediuntur. Hocenim fignificat illud ex contentio-Ne, amp;nbsp;Q,vi non parentveritati ,amp;Operantis malum .3 Similitcrau-tem,inquit,amp;Iudæosamp;Græcosamp; inique fe gerentes puniet,amp;picta-tis ac iuititiæ curam gerentes coronis dignabitur. Græcos autem nunc vocat, non cos, qui ad diuinam prædicationem accefTerunt, fed cos, qui, antequam Cbriftus homo fadus clîet,fucrunt. Non tarnen iis vitam æter-nampollicitus ert quiidolaadorarunt ,fcd 11s qui extra legem quidem Mo-

I faicamvitam cgerunt,pietatein autem Deiquc cultum amplexi funt, amp;nbsp;iiiftitiæ curam gclferunt. gloria autem, amp;nbsp;honor ,amp;pax omni opérant! bonum, ludæo primum, amp;nbsp;Græco. J Hoc autem non fruftra pofuit, lcd vt bis id quod deinceps dicitur connederet. Eft enim ludæorum ac-euGuionem abhinc introdudurus . non est enim peribnarum accc-ptio apud Deum. Quiconque enim fine lege pcccauerunt, fine lege amp;nbsp;pc'ribunt,amp; quicunque in lege pcccauerunt, per Icgem iudicabuntur Omnium enim,inquit,creator JDeus cft, erit ergo omnium index. Et a ludæis quidem ex lege Mofaica rationem exiger , eos autem qui eam non fufccpeiunt,cos enim vocat fine lege, amp;nbsp;deinde pcccauerunt, ex c natura iniita difecinendi facilitate iuftè puniet. non enim auditores legis iufti apudDeum,fed faétorcslegisiuftifîcabuntur.J Nonenimlcx ideo nobis data cfi vt noftras aurcs dcmulccat, fed vt ad bonorum aéfio-nem dcducat. cvm enim genres , quæ Icgem non habent, naturali-ter ca quæ Icgis funt faciunt, eiufmodi legem non habentesipfi fibi funt lex.] Qiiüd Icx enim diuina adioncm cxigit, tefiantur qui ante Icgem Müfaicam piis quidem vfi funt.rationibus , bonis autem adionibus vitam exornauere ,amp; fibiipfis Icgcm tulere. Q_jy I OSTENDVNT OpUS Icgis Icriptum in cordibus fuis,teftimonium reddente illis conlcientia, amp;nbsp;inter fc inuieem cogitationibus accu{àntibus,aut etiam defendenti-

D bus , in die cum iudicabit Deus occulta hominum fccundum Euange-J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c?

lium meum per Icfum Cliriftum.3 Odendit legem nacuræcordibus in-feriptam , amp;nbsp;conlcicntiæ amp;nbsp;acculàtioncm amp;nbsp;detenlionem veritate or-natana . Ego autem me opcræprctium fadu.rum cxiflrmo,fi quod dicitur aliquo exemplo manifellum cifccero. Quandoenim ilium in Beniamin adum exordiebatur admirabilis lofcph , tanquam qui caliccm à feruo fuffuratus cfict cum apprehendere conabatur , fratrum veluti in. igné mentem probans ; aperte oflcnfii cft conicicntiæ teftimonii potc-ftas. Tune enim , tune ci quidem tragœdiæ mentem nequaquam adhi-bere volebant, fed cius, quod ante duos amp;nbsp;viginti annos admiffum crat, E fceleris recordabantur, amp;nbsp;illi quidem dicebant fratris fui iunioris fàngui-nemexmanibus corum requiri. Ruben autem fibi fadarum admomtio-numreminifccbatur. Conucnicntcr huic fimilitudini delcribamus futurum iudicium , amp;nbsp;conEientiam corum qUi extra Icgem vixerunt, quæ nunc quidem fc défendit amp;nbsp;ignorantiam ailducit , mine autem culpam agnofeit, amp;nbsp;latæ fententiæ veritatöm prædicat . Ita amp;nbsp;Abimelcch cum baberet conEientiæ teftimonium, Deo dîcebat. domine gentem in-nocentem amp;nbsp;iuftam intcrficics? Nonne ipic mibi dixit • Soror mea eft, amp;nbsp;ipfa mibi dixit , Frater meus cft . In corde puro cogitaui verbum boc . Cùm autem bæc docuiftet diuinus Apoftolus , conuertit fermo-nem ad ludæum , amp;nbsp;dicit. e c c e t v ludæus cognominaris , boc

B. THEODOR. IN EPIST.

enim erat olim nomen commune amp;nbsp;venerabilc,amp; idco non dixit Nomina- A ris,fed Cognominaris . et REQ_yiESCis inlege.J Non enim laboras, vt qui extialegcm verßtur ,quærensquid fit agendum, fed babes legem quæ teomnia aperte docet. et gloriaris inDeo.J Vtquiteprætu-lerit omnibusgentibus,quæcrantin toto orbe terrarum, vt quimagnam tui curamgeferedignatus fit, amp;nbsp;legem dederit, amp;nbsp;vt qui te per Prophetas inRitucrit. ET n osti voluntatem eins. J Dcifcilicet. et probas vti-liora.] Pro eoquod eft.dignofcis qu£ interfe funt contraria, luftitia amp;in-iuftitiam,temperantiam amp;nbsp;intcmperantiam,pictaté Sc impietaté. i n s t r v CTVs perlegem.j lila enim bæc te docuit. et confidis teipfiim ef-lèducem cæcorum, lumen eorum qui in tenebris funt, eruditorem infi- B pientium,magiftruminfantium. ] Hic oftendit quidnam eos elatos amp;nbsp;arrogantes faceret,amp;aperuitquodnam elfet eorum aduerfus profelytos fu-percilium . H ABENTEM formamfcientiæ, amp;nbsp;veritatis in lege, j Eorum cnimomniumcbaraélcrestibidiuinalexattulit. QVi ergo aliurn doces, teipfum non doces. Q^iprædicasnos furandum,furaris. Qifidicis nomœ cbandum, mœcbaris. Qjai abominaris idola, facrilegium committis. Qui in lege gloriaris, per legis præuaricationemDcum in honoras ?j OdendiC cum nullam ex data fibi lege vtilitatemaccepilfe, fed tantum propter fcri-pta exultare amp;nbsp;fibi valdc placere : amp;nbsp;alios quidem conari docere, fadis au-tem, verbis fuis contradiccre :amp; fruftra in lege gloriari. Alfert autem etiamteftimonium adfuæaccufaiionis confirmationem. nomen enim Deiper vos blafphcmatur inter genres, ficut feriptum eft. j Nonfolum enim caufam non dediftivt Deus glorificaretur, fed multorum etiamlin-guas ad malcdida commouifti . Cùm tuam enim fcelcratam amp;iniquam vitam vidèrent, eum qui te elegit blafpbcmiis amp;maledidis aperte incef-febant . Cùm autem cos ita oltendilfct nihil ex lege Molaica vtilitatis cepifle,transfert orationemadcircuncifionem, amp;nbsp;oftendit eam quoque elle inutilcm, quando fuerit aliorum operum expers. circvncisio enim prodeft fi legem férues: Sinautem fis præuaricator legis, circunci-fiotua præputium fada eft.] Diuinus Apobolus dida Prophetica fecu- ® tus eft. Vniuerforum enim Deus dicit per Hieremiam Prophetam. Omnes genres incircuncilæ carne : Domus autem Ifraëlincircuncifi cordibusfuis-Etrurfus, ciRCVNCiDAMiNi Deo,amp;oftendensquamnamdicarcir-cuncifionem Deo placere, fubiunxit. et circvncidamiNI præpu-tium cordis veftri durum. Ex hoc loco impulfus Diuinus Apoftolus often-dit circuncifioncm elfe fiiperuacaneam, fi non adfit animæ circuncifio. Ea enim propter ipfam data eft . Si ipfa enim non adfit, nulla eft alte-rius vtilitas. Solius enim fignaculi locum obtiner . Sicubi autem habe-mus aurum,vel argentum, vel lapides pretiofos, vel veftem fiimptuo-ßm,illic fblemus fignacula. imponere. Sed quando nihil horum eft in- * tus repofitum , tune eft fuperuacaneum imponere figillum. si ergo PRAEPVTivM iuftitias Icgis euftodiar, nonne præputium illius in cir-cuncifionem reputabitur.] Lex , inquit, fadum amp;nbsp;opus exigit. Cùm tu ergo , qui es circuncilus hoc non habeas , qui habet autem præputium hoc habeat , tu iure quidem legis tranlgrelfor voceris , ille veto tuam honorabilem appellationem iure acceperit : amp;nbsp;non amplius quidem vir habens præputium , vt tu ci conuiciari foies , nominetur, fed potius circuncilus , vt qui animæ vitium amputauerit. et iv-dicabit, quod eft ex natura præputium ,legem confummans, te,qui per literam amp;nbsp;circuncifioncm es præuaricator legis, j Merito admirari debemuJ

ADROMANOS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij

* debcmus infigne Apoftoli fapientiam.Non.n. legem naturalem fcrîptæ op-pofuit,fed nomen probri acignominiæplenûhonefto ac venerabilijCircun-cifioni (cilicct præputium.Hoc autem,inquit,eft ab aceufatione liberu.non n.quis fua fponte ita nafcitur,fcd opifex ita fïngit natura. Quamobrem nee vllum hinedamnu ad virtutis amatores procellerit. Tu autéaccepifti quidé amaioribus Ggnum circuncifionis, babes autem lege quæ indicat quid (it imfaTit. agendû,fed faélis feopo legis refiftis. Cum autem ollendiflet circuncifionc pro (îgno quidem datam,fed eiïedam poftea fiiperuacaneam,oftendit dein-ceps ludæi quoq. appellationem nihil habere vtilitatis .non enjm qui in nianifeftojludæus cft,neq. quæ in manifeftoin carne cftcircuncifio,ïèdqui

* in occulto eft ludæus, amp;nbsp;circuncifio cordis in fpiritu non litera, cuius laus non ex hominibus,fed ex Deo eft.j Confugit hic aperte ad teftimonia Pro-pheticaquæ pofuimusfupenus. circvncidamini enim,inquit, piæ-putium cordis veftri durum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. iii.

CVM ficludæorum fupercilium contraxifTet, amp;oftendifl'et eos fruftra circuncihonc,amp; lege,amp;Iudæi appeilationegloriari,ne quis exiftima-ret eos propter odium amp;nbsp;maleuolentiam hoc facercjfubiungit. Q_y ID ergo amplius ludæo eft^aut quæ eft vtilitas circuncifionis ? J Si alienigenarû, inquit,gentium aliqui, pictarc ac virtute ornati,iiSj quæ àDeo diéia funt, fi iuintur:cur nam Deus Ifraêlem à gentibus fc]aarauit,eifq. dédit circûcifio

c nem?Iudæum autem amplius haberedicit,quodis gentibus honore prçfc-ratur. mvltvm peromnemmodum.j Elégie.n.eorûmaiores. AbxAegy-ptiorûpotentia liberauit. Vt clara eilet corum fama,amp; in ore omnium ver faretur,peromnis generis miracula efïccit,Icgc ad auxihum dédit; Prophc-i tascisconftituit.Ploc.n.dicit, mvlt a pcromnemmodum.J Hisautem omnibusfilcntioprçtermifsis,folam legislationcpofiait. PRiMVM quidem quia illis crédita fiant eloquia Dei, Maximus hic honor eft, cum aliægenres folam dilcernendi facultatem ex natura habcrcnt,eos legem quoq. accepif-fe. Qv ID enim fi aliqui ex bis no credidcrunt,nunquid incredulitas illorû fidem Dei cuacuabit? Abfit. ] • Sei ebatjinquit,Deus iam ab initio quinâ le- KS-wfytni.

n gern effent feruaturi, amp;nbsp;qui earn tranfgrcffuri. Qui itaq. non cfcdiderunt, nequaquam diuinisbenenciis exitium attulcrunt. Etfi. n. omnes homines in eum ingrati Fuennf,non diminuer ingratus eorum animus Dei gloriam. Hoc. n. dcclarauit perça quæ fubiunguntur. e s t autéDeus verus,omnis autéhomo mendax. J Concedamus,naquit,nullum omnium hominû Deo quampar eft gloriam reddere, fed omnes ingrati animi crimine laborarc, boc.n.dicit, Ômnis autéhomo mendax,quidnam ex eo Dei gloriæ decefte-ridHocetiam alibi pofintbeatus Paulus, si non crcdimus,inquit,ille ta men fidelis manct. Sc.n.ipfum negare non potcft.Hic autem ctiam fcriptu-ræ teftimonio vtitur. s i c vt feriptû cft,Vt iuftificcris in fermonibus tuis,

E amp;nbsp;vincas cùmiudiceris.J llludautc vr, non reddit hic rationé,fed euentû Pfal.50. fîgnificat. Ncq.n. ideo pcccamus,vtDci humanitaté amp;nbsp;clcmcntiam often-damus,fed ipfe quidem bcncficiorvi fontes fuppeditat laluté procuras omni nbsp;nbsp;nbsp;,

bus. Hommes auté,cùm fint hbero arbitrio præditi,hi quidem Dei cultum ... .. f præferunt,illi verb contraria via ingrediuntur,amp; fine vitæ fuç coniicnienté alfequûtur.Porro autc Deus cos Ctiam beneficio atficiens.iuftâhabet in eis , , • iudicandisdefcnfionc.quodomni ratione eorûcurâgerit.Sic ctiam diccbat .

ad Ifraélc.Populi mi,quid feci tibi, vcl qua te triftitia aut moleftia affeci,reT Mith.6.

fpôdemihiDeinde figillatim beneficiacómemorat. Ita amp;nbsp;per Hier.clamaq OD nam deliûu in me inuencrût Patres veftri, quôd longe à me recefte

rûtjamp;poft vanaambulauciutjiS.’ vani faéti fundSf rurfus adduçitbcneficio

b ii

i6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

rum catalogum. Diuinus autem Apoflolus, tanquam ex aduerfai ioiu per- A fona fyllogifmum indudt, siN avtem noftrainiquitas Dei iuftiuam commendat,quiddicemus?Nunquid iniquus Deus quiinfert iram? Secundum hominem dico 5 abfit. ] Neceffanopoluitoppofitioncm,quæab aliis afFertur, ncgatione quam fit abfurdaoftendit. Non enim, inquit, hæc dico, fed alioium rationes adduxi. Id enim eft, secvndvm homi »lioquiUwnam ncm. Alioqui quomodo iudicabit Deus mundum? Si enim veritas Dei abundauit in mco mendacio in gloriam ipfius, quid adhuc ego täquam pec-cator iudicor ? j Eft,inquit, abfurdißimum hæc diccre. luftacfteniiuDei fententianccmcainiquitas Deoclementiæ gloriam conciliât. Eiletenim ftimma iniuria,fi,qui illi gloriam conciliauei unt, ab copunirétur,amp;æter- B no fupplicio afficerétur. Hoc enim neciniuftißimorum hominii quilquatn fecerit, ncdum is ex quo Icatent fontes iuftitiæ. et non ficut blalphe-mamur, amp;nbsp;ficut dicunt aliqui nosdicere,Faciamus mala vt veniantbona, quorum indicium iuftum cft.j Nihil,inquit,horum dicimus :fed alii noscalumniantur, qui quidemcalumniæpœnas luent. Scire autem oportet, quod cum fandi dicant Apofloli, VBi abv N davit pcccatum,illic abundauit amp;nbsp;gratia,quidam,qui Deicultui pictatiq. feruiebat, falfain eos conferentes,illosdicere diceban t,faciamus mala, vt veniant bona,fcdnon hic eratdoftrinæ Apoftohcæfcopus. Contra enim decreuerunt vt ab omni iniquitate abftincretur.Scdeos,qui adfanéiam prædicationcmacccdebant, C bono animo efle iubebant,vtpotcpriorum peccatoiû remifsionc eis à Deo data. Nos autem interpretationcm hic fiftentes,amp; mcntcm interieâa quiete récréantes,eum,qui dédit os homini,eumque quifurdus amp;nbsp;quifur-dafter eft,fccit,laudemus,amp; vt nos Apoftolicæ doârinæ intelligentiam do Matth.y. ceat orcmus,Dabit enim omnino quidixit. Petite amp;dabitur vobis;quæri-Luc.u. te amp;inuenietis;pul(àteamp; aperieturvobis. Cum quo patri cum fandilsiino fpiritu gloria conuenit, amp;nbsp;magnificentia, nuncamp;femper amp;infæcula fæ-culorum. Amen,

TOMVS SECVNDVS.

AM dlximus,diuinum Apoftolum veile oftendercDeura amp;fcruatorem noftrum lefiim Chriftum nccçflario hominem faóium eflc,amp; eade caußamp; de lis qui extra legem, amp;nbsp;etiam de iis,quifub ea vixerunt,locutus tft,amp; probauit amp;nbsp;illos legem naturalem ,amp; hoslegem Mofaicam elfe tranf greflos 3 amp;nbsp;vltimo elleftipplicio dignos,amp; optimum medi-cum imitatus eft, qui docet prius grauitatc morbi eins qui

laborat;deindc medicamentorii auxilium adhibetdea enim amp;nbsp;iple cum horum amp;illorum iniquitatem coarguiftet, iplofij. amp;nbsp;reos amp;nbsp;fupplicio dignos oftendilfet,offert deinceps fidcimedicamentu,amp; diuinæ dilpenßtionis be-nigniratemdocct,tSc dicir. Q_y i d ergopræcelhmus eos?Prius enim caufati fumus ludæos amp;nbsp;Græcos omnes efibfubpcccato, ficut Icriptu eft Non eft iuftus quifquam,non cftintelligens,non eft requitens DeiqOmnes déclina uerunt,omncsinutiles faéli font. Non eft qui facial bonû non eft vfqucad Vntnfcpulchrum patens eftguttur corum linguisfuis dolofc agebant. Vene num alpidum fublabiis eorû.Quorum os malcdiftiones amp;nbsp;amaritudineplc num eft. Veloces pedes eoru ad eftundendum languine.Contritio Si infeh-citas in viisiplbru,^^ viam pacis non cognouerunt. Non eft timorDei ante oculos eoru.] In iis quoq. quæ fuperius interpretatafunt,eftcircuncifionc cum

ADROMANOS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17

* cumpræputîocontulißet,fiibiunxit, qj/id ergo amplJusludæoeft?j Hic quoque volcns gratiæ Eiiangclicæ excel]cntiam oftcndcrc, ait, q^v 1 » ERGO præccllimus eos?] Oftendimus enim cos qui extra legem,amp; cos qui fub lege fuel lint, peccaffe. Adiccitautcm etiani Dauidicum tefti-monium,vtquôd valde propofito argumcnto conueniat. Breuitatisau-temmaximamcuramgei ens, hoc facit ,alioqui omncs Prophetas ad lu-dxorum accufationem vocalfet, qui hæcdeiis, Sc bis adbucabfurdioradi-cunt.Vndcfiibiunxit. scimvs quodquæcunquelex loquiîuriisqui funt Poft/cimuy, inlegeloquitur.] Hocautemetiamvalde accurate^ exadèpofuit. Non dixit enim de iis qui funt in lege, fed us qui funt in lege. Multa

» enim dicit amp;nbsp;de Babyloniis, amp;nbsp;de Perfis, amp;nbsp;Médis, amp;nbsp;Aegyptiis, amp;nbsp;aliis pluribus gcntibus. Scd tarnen,quæde iis prædiâa funt,ludæis quoque obtulit. VT OMNE osobftruatuv, amp;fubditusfit omnismundus Deo .] Illud VT, rurfusquodamfibiproprioloquendimodoadiecit.Non enim ideofei t Icgem vniucrforum Deus, amp;præcepta dat hominibus,vt cos red-dat peccatis obnoxios, fed ipfe id facit, corum falutis curam gcrens. Qui autem contrarium iteringrcdiuntur, adlcfupplicium attrahunt. Deinde donafidci oftcnlurus ,pftcndiiprius omnes ca indigere, Séante alios eos maxime qui lege gloriantur amp;nbsp;propter illâfibi valde placent, c^v i a ex ope ribuslegis noniuftificabituromnis carocoraillo.] Legis Mofaicæalia qui-

C dénaturæcognition!conueniebant, vt, N on Adulteraberis, non Oc-cides, non furabeiis,N o N dices falfum teftimonium aduerfus pi oximum tuû,Honora Patrcm,amp; matrem,amp; quæcunq. ciufmcdi. Sciebant enim ii etiamquieam Icgem non fufeeperant, vnumquodque corum non fol um cfle accufitioni ,fed ctiamfupplicio obnoxium . Alia autem tulit Icgifla-tor, quæ ludæis CO folo tempore conferebant, quemadmodum circunci-fionem,amp; fabbatum,amp; facrificia, amp;aquiminaria aclauacra,amp;quæ de leprofo ,amp; eo qui feminis fliixicne laborat, conftituta funt amp;nbsp;aba bis fî-milia, quæ aliornm quidem fignafunt,ipfà autem pcrfeadimpleta,non f'uf-ficiunt ad cum iuflum reddendum , qui ea excquitur, Quamobrem diui-

D nusquoque Apoftolusdixit, ctyiA ex operibuslegis non iuftificabitur omnis caro coram ipfo.J Et nequis cum legem vituperate exiftimaretjfub» iunxit, PER LEGEM cnim cognitio pcccati. j Lex,inquit, perfeftio-rempeccati cognitioncm bominibus indidit ,amp; vtiplum vebementius ac-eufaretur eft'ecit : ad refte autem cxcrccndam vii tutem bominibus fuffice-renon potuit. Cùm fie oftendiflet lege elfe folum bonorum boneftorumq. maoifb-am,oftendit gratiæ potentiam . n v N c autem fine lege luftitiaDei manifcRata tft,tcftificataà lege amp;nbsp;Propbetis. J Quis Apoftolicæ fapientiæ potentiam fatis pro dignitateadmirctur? Simul enim oftendit amp;nbsp;legem cefl'auifl'c,eamqiic fuo patrociniogratiamdefendere. Apteautem etiam

B pofuitillud, manifestata eft.Q^od enim crat occultatûdipfcnfatio-nismyftcrium omnibus manifeftum reddidit. In gratiæ autem amp;nbsp;Icgis col-latione viôloriæ excellentiam oRendit,demonftrans legem amp;nbsp;Propbetas ef-fcteflesgratiæ. ivstitia autem Dei perfidemlefuCbrifti in omnes amp;nbsp;fuperomncs eos qui credunt. J Rcpetiit quod prædiâum fucrat, vtadii-cereturquodreftabat. Quiaenimdixit ivstitia Deimanifeftataeft, deindequædam intcrpofuit,hoc diéto neceflario repetito, oftendit per fidé inDominû Cbriftum eos ilia frui,Gue fint ludæi, fiue Græci, qui earn aft'e-quidefiderat.Illudenim i n omncs,dicit ludæosifuper omncs autê,cos qtii funt ex aliisgentibus.Et pergit hocdocereapertius. non enim eftdiftin-âio.Omnes. n.pcccaucruntjamp; egent gloria Dei. ] Paucis omnes rcos elfe b iii

I« , B. THEODOR. IN EPIST.

oftendit,(5e gratia egere. ivstificati gratis per gratiam ipßus,per redeinptioncm quæ eft in Chrifto lefu.] Solacnim fide allata,pcccaco-rum rcniißionem acccpimus : quoniain veluti quoddam redcmptionis pretium Dominus Chriftus fuu corpus obtulit ; qjvem propofuitDeuspro-pitiaiorem per fideinin fuofanguinc.j Propitiatorium erat lamina aurea, qux fupcr arcam poncbatur. Habebat autem vtrinq'ue effigies Chérubin.

«dlicbr.ÿ. Illhinc autcm ftiebat, facraobiens Pontifex, Deum effepropitium. Docet ergodiuinus Apoftolus verum propitiatoriumeffeDominum Chriftum. Illud cnimvetus huius typum expreftit. Conuenit autem ei hoc nomen tanquainhomini, non tanquam Deo. TanquamDeus enim ipfe refpon-fum reddit per propitiatorium. Vthomo autem, banc etiam appcllatio- S ncm rccipit, ficut amp;nbsp;alias , vtouis,amp;agnus, amp;peccatum,amp;malediftum, amp;nbsp;qux’cunque eiufinodi. Et antiquum quidem propi tiatorium erat fangui j nisexpcrs, quoniam erat etiam inanimatum : languinis autem hoftiarum guttas recipiebat. Dominus autem Chriftus amp;nbsp;Deus cft amp;nbsp;propitiatorium, tSc Pontifex, amp;agnus,amp;in luoftnguine noftramfalutcm procurauit, fo-n? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l^m à nobis fidcm exigens. ad ostensionem iuftitia; fua: propter re-

ukiauua Dci. mdsionem præcedentium deliélorum in luftentatione Dei, ad oftenfionem iuftitiæ eius in hoc tempore . J Et fuam bonitatem oftendit Deus, qui diu lenis patienfque fuerit hominibus qui le iniquègerebant, amp;nbsp;legem nonfer uabant : amp;nbsp;iuftitiam fuam omnibus manifeftam reddiditiQiiodautem non c fine caulâ eos qui dchnquebant perpeffuseft, fed hoc eis falutis medicamen tum præparans, dicit, vt sit iplciuftus, amp;nbsp;iuftificans cum qui eft ex fide lefu Chrifti. j Vtrunque enimlciendum eft, amp;nbsp;quod iufte amp;humane acdementer vniuerforum Deus noftra adniiniftrauit,amp; benignenobilcum egit:amp; quod quilquis Domino Chrifto credit, fruitur iuftitia quæ eft ex fide. Cum dona gratiæ fie breuiter oftendiflct, rurfus ad dicendum de le-poftgloriitio, gercuertitur, ôcoftenditcâcedereeratiæ. vBi eftcrcosloriatioLe-dcefltua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i'» • i r lt;- oo n

gendam cltperinterroganoncm.Dcindererponbo. exclvsa cÜ.J Non dixit, Dilloluta eft, fed Exclufa eft, pro eo quod eft. Non habet amplius locum.Gloriationem aute vocat altos ludæorû lpiritusamp; nimiam arrogan d tiam . Sibi enim placebant, amp;ftmagnificeeffercbant, tanquamfoli diui-na prouidentia fruerentur. Sedciim diuinagratiaapparuiffet, amp;nbsp;inomnes genres diffufa effet, ceftauit ludæorum gloriatio. Compendiofam enim fibi parandælàlutis rationem Deus dedit hominibus, nempe fidem . Hoc enimetiam perca quædeincepsfequunturdocuit Apoftolus. per qvam legem? fadorum ? Non,fed per legem fidci .J Non fine cauft autem fidem legemappellauit,fed Hieremix Prophetiamin memoriam rcuocans. in Hicr.ji. DIEB vs enim, inquit, illis,amp; in iJlo tempore, dilponam domui Ifrael

«Scdomui luda teftamentum nouum,non fecundum tcftamcntum,quod difpofui Patribus iplorum.Si autem lex Molaicaappellata eft teftamentum, i amp;nbsp;nouum rurfus fimilitcr teftamentum nominatuin eft, hoc autem deccr-nit vt Chrifto credatur, Prophcricèdiuinus Apoftolus appellationem legis Edei coniunxit. Deinde quod de fidcdicit adtexit. arbitramvr enim iuftificari hominem perfidem fineopcribus legis.J Legem hie dixit MoMi-cam. Sedtarnen nondicit, arbitramvr fide iuftificari Iudæum,lcd hominem , quodquidcm eft commune naturænomen. Vndc lÿilogifiicè fubiunxit. an ivdaeorvm Deus tantum . Nonne autem iS: gentium?

Imoraicerte 1^,5 amp;nbsp;gentium .j Deinde tanquam certum,amp; cui contradici nonpoteft, luftificabit. fffitcntia confirmât, qvoniam quidcm vnus eft Deus , qui luftificat circuncifioneexfide,amp;prxputium per fidem .] Vnus cft,inquit,omnium Deus,

xo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

tio?Nonincircuncifione,fedinprxputio.] Oftcnditnonfolumlege,fed * ipfa etiain circuncifione, fidem elle antiquiorcin , amp;quód ante circunci-fionem Patriarcha iuftitix fecundum fidem teftimoniuin accepit. Vbi nam ergo circuncifione opus habuerit qui ex fide iuftitiain acquihuit,hoc aper-tedocet. et accedit fignumcircuncifionis,fignaculumiuftitiæfidei quæeftin prxputio. ] Non efi:,inquit,circuncifio iuftitia, fedteftimo-niumiuftitix , amp;fignaculurn , amp;nbsp;fignum fidei quam ante circuncifionem îk'tS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acceperat. vt sit pater omnium credentiumper prxputium,vtimpu-

jetur eis iuftitia amp;nbsp;pater circuncifionis. j Sic oportet diftinguere. Often enim Patnarebam Abraam primum quidem patrem eorum qui ex prx

putio crediderunt, quoniam amp;iplecum adhuc haberet prxputium, Deo • fidei donum obtulit prxterea autem amp;nbsp;ludxorum, vt quifuerint cum il!o circuncifionis participes. Et hoc ipfiim docet apertius per eaquxinferun-tur. NON IIS tantum qui funt ex circuncifione, ledamp;iis qui fedantur veftigia fidei quxeft in prxputio patris noftri Abraam .J Si quis enim ex gcntibus excitus, circuncifione no accepta, illam Patriarebx fidem fecutus nierit,quam ante circuncifionem oftendcrat,illius cognatione nonfruftra bitur.Cum enim vniuerforü Deus, vt Deus,prxuidift'et fe vnum populum exludxis amp;gentibus congrcgaturum,amp;eis per fidem fiilutcmprxbitu-rum, vtrunquein Patriarcha Abraam prius deferipfit. Cum enim often-diftet ipfum etiam ante circuncifionem iufti tiam ex fide acquifiiffe, Ör poft C circuncifionem non exlegcMofaica vitam inftituilfe, fed m fidei veftigiis hxfifte,eum Patrem gentium appellauit. Vt ad ilium amp;Iudxi amp;Grxci refpicientes, nequehicircuncifionem, neque illiprxputium,fed vtrique eins fidem imitentur. Neque enim circuncifionem, nec prxputium, fed fidem iuftitiam appellauit diiiinafcriptura. Cum fic oftendilfet fidem effe lege amp;nbsp;antiquiorem amp;nbsp;prxftabiliorem , oftendit rurfus legem eße promif-fionefada Abrahx recentiorem, oftendens gratiam elfe lege antiquiorem. Dceaenimfadxfunt promifsiones Abrahx. Pollicitus eilautemfeinfe-mine eius cftcomnesgentesbenedidurum.Per dominum autem Chriftum promiffumfidem accepit. non enim per legem promifsio Abrahx aut o femini eius, vt hxres eilet mundi,fed per iuftitiam fidei nbsp;nbsp;Cum enim Deo

credidilfet, non autem cum ex lege Mofaica vitam inftituilfec,accepit pro-mifsionembenedidionisgentium, si enim qui ex lege,hxredes funt; cxinanitaeftfideSjamp;abolitaeftpromifsio.J Si enim qui ex lege vitamin-ftitucrunt, bonapromiffa aflcquunturi Abraam quidcm friiflra Deo cre-didit : Falfaautem funt, amp;nbsp;non vera,quxillià Deo promilfa fada funt. LEX ENIM iräoperatur.] Lex enim confiicuiteos puni re,qui earn tranf-pr.ruaricatio, grcdiuntur.Iram enimfuppliciumappellauit. vßi enim noneftlex,nec

prxuaricatio. J Lex enim punit cos qui tranfgrediuntur ; legi enim con-tranlgrefsio junda eft obferuatio amp;nbsp;tranfgrefsio, cum hi quidcm propter virtiitis ftu- E dium earn lubenter leruent, illi vero propter focordiam earn fccurè tranf

• 'T gredi fibi in animuminducant. ideo ex fide , vt fecundum gratiam fir-ma ht promilsio omni lemini ,non ei lolum qui eil ex lege, icd amp;nbsp;ci qui eit ex fide Abrahx, qui eft pater omnium noftrum .J ludxoriitn fupercilium contraxitjvocans femén Abrahx,eos qui fidem Abrahx funt imitati,etiam fifintalienigenx. Si autemlex punit cos qui tranfgrediuntur, gratia au-

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ temdonatpeccatorum remifsioncm, hxc confirmât Dei promiisionem,

donans gcntibus benedidionem. Quia autem amp;nbsp;gentium amp;nbsp;ludxorum Patrem vocauit Abraham , confirmât id quod dicit feripturx teftimonio.

Gtn.i/. SIC VT feriptum eft, C^uia patrem multarum gentium pofui te.J Deinde ' excmplo

* exemplo confirmât tvftimonium . ante devm cuicrcdiclifti, quiviui-ficatmortuos,amp; vocat caqux no func tanquamcaquæ funt. J Sicut cniin. inquit, Deus ell creator omnium, amp;: omnium Deus amp;nbsp;curator,!ta etiam A'braam omnium Patrem c!egit,non folum ludæorum,fed omnium qui ere dunt. Docetautemetiam quaminfignisfuent fides Abrahx, qjz i præter fptm in fjjcm credidit, vt fieret pater multarum gentium fecundum quod diéfum eft. Sicerit fernen tuum.Nec infirmatus ell fide,nec pollquam con fiderauit corpus fuum cmortuum,cum effet centum annorum ,amp; emor-tua vuluam Sarrx. ] Videos enim flerilcm quidem coniugem,virumq. au-temimbccillafencéluteopprimi, nulkamquefufcipiendorum liberorum, (i

K rationembumanamfpeéles jefle fpcm reliftam , nec vllum effe anciquius exemplum, quod eum pollet confolari, diuinum promiffum fideliter hoc ell firmam fidem adbibendo, fufeepit. praeter fpem enim dicit, earn quæcllfecundum naturam. iN spe autem, promiisiDei. in repro-Kiiss 10 N E etiam Dei nonbæfitabat diHidcntia, fedconfortatus ell fide, dans gloriain Deo, plenilsimè leiens, quod id quod promifit, potens eftamp; laccrc . ] Non enim refpexit ad naturæ imbecillitatein, fed abfq. vlla

hælitatione eins creator!crcdidit. ideo et reputata eftilliadiullitiam, txoyi’*). fupplc Iides. Itactim amp;nbsp;in iis qui fub lege, amp;in lis qui ante legem fuerunt, fidemviguilfeoflendilfet,adidquodell propolicum orationcm conuer-

c tit. NON EST autem fcriptum tantum propter ipfum, quod reputata efl ei tides ad iullitiam , fed amp;nbsp;propter nos quibus reputabi tur credentibus in cum,qui fufcitauit Dominum noflrum lefum exmortuis.] Et Patriar-cha ,qu! videbat morcuam fux coniugis vuluam , credidit quod facile efleC Deopromiirumimplere.amp;nos audientcs ludxos vocantes Dominum noilrum mortuum, eum refurrcxille credimus. Et nos itaque frudus fide! colligamus ,amp; iullitiam ,qux exea nafeitur, carpamus. Non enim frullra fcripta func quæ Dominus Deus fecit patriarebæ Abrabæ, fed vt nos ilia videntes fidem limilcm oftcnd.imus.Illud autem Q_yi svscitavit Do-

minum noftrumCbriflum, dixit fccundumbumanitatem. Qua enim paf-ß fusell, eaamp; refurrexit. Garnis autem palsio, non elldiuinitatis quæ efl

abomni paisioneamp;alfeftionealiena. QV 1 traditvs eil propter deli-äa noftra, amp;nbsp;refurrexit propter iuflificationcm noflram.] Pro noflris cnim peccatis pafsionem liibiic, vt nollrum debitum exoluerct, amp;nbsp;vt eins relurreftio communem omnium refurredlionem procuraret. Per illam enimamp;iullificationis commod.i accipimus;amp;inbaptilmoconfepulti,pec-catorumremifsioncm fufcipimus. Ctim fidei vires lic oflendillet, amp;nbsp;gra-tiædona aperuilfet, confert luam orationem adexbortandum ,vt aéliuæ virtutis curaagatur , adbortans. Quia enim exorta fide dixit legem elfe otiofam, amp;nbsp;oftendit Patriarcham iullitiam exfideacquifiillc,neii, qui fc E otiototos dedunc,binc occafionem acciperent aéliuæ negligendæ virtutis, vtpote quod fufficeret fides ad iuflificandum, inoralia diéla necelfario ad-mifcet, amp;nbsp;dicit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. v.

1VSTIFICATI ergo ex fide, pacem habeamus adDcum per Dominum noftrum lefum Chriftum, per quem nunc accelfum babuimus per fidem !nhancgratiam,in quaftamus amp;nbsp;gloriamurin fpegloriæDei.] Fides quidem dcdit vobis remifsionem peccatorum, vofque ab omni reprebenfione alienos, iullofque, perlauacri regenerationem effecit. Conuenit autem VOS earn feruarc pacem, quam cum Deo iniillis. Cum enim ei bofles elfe-mus^econciliauit nos vnigenitus carne lufceptaDei filius. Simultatem autem illarapcccatumpeperit. Initam ergo pacem iuflitia conleruabit. Ad

Äi eamautem perfcquendam nos non parum incitari conuenit,fpcin,quæno-bis data eft, rcputantes ,amp; quam nobis dandam eifeglonain Deus eftpol-licitus. Sufccptoruin enim laborum remunerationein, non meicedem,fed glonam appellauit, oftcndcns quanta futura fit rcmuneratio.Quia autem co tempore multas moleftias fuftinebant, iniuriis, contumcliis ac tormen-tis amp;innumerabiljbus mortis generibus aftcäi,jure quoque deiis alTcrt confolationcm. non solvm autem ,fedamp;gloriamur in tribulationi-bus.] Aperte fuam infuperabilem animi magnitudinem ofiendit. Non dixit enim ,Affliiliones fiirtinemus, fed Gloriamur in affliftionibus. Glo-riamur, inquit,amp;denobis magnifiée acprxclarcfentimus, vt qui fimui Domini pafsionum participes. Ethocqujdem non dixit aperte. Itaenim i {entire, eft corum, qui, vt eft eins fententia, perfefti funt. Alios autem ex futuns confblatur. s c i e N te s quod tribulatio patientiam operatur, I . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patientiaautemprobationem^probatioverofpcm,{pcsautemnonconfun-

Qtiändo aliquarnoleftaamp;dirt'iciliaqucmpiam circumfederint,fifor-r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;titer ferateorum impetus, probatus efficjtur, amp;nbsp;futurorum fpe nititur.

Illa eft autem non falfa, amp;nbsp;quæ quod verum eft habet. Hoc enim dixitil-lud,Non confondit, vtpote cum qui Qrcrant quidem,fed fpefalluntur, crubefcant,amp;pudorc afficiantur. qj/ia Charitas Dei diftuft eftin fordibusnoftnsper/piritumfanilum,quidatus eft nobis.] Sandi enim Ipiritusgratia, quam per baptifinum accepimus, noftrum in Deumdefide- C num accendit. Deinde etiam docet cauiàm amoris. christvs enim, Vet.trad.hat« cùiTj adhuc eftcmus lecundum tempus infirmi, pro impiis mortuus eft. interr'o- Vix enim pro iufto quis moritur. Namprobono fiarfitan quis audeat mo-gatiue nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri.] Cogitamus cnim,quodcum adhucdclinqucrcmus,amp; inique nosge-

niontui- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, morbóque impictatis adhuc efiemus implicati, Dominus Chri-

ftus mortem pro nobis lulccpit ; amp;nbsp;lunc beoignitatis amp;clcmcnti.TabyHum intelligimus. Pro iullo enim vix quifquam morte ftibierit. Ipfe verb propter infignem charitatcm pro peccatoribus mortem fubiit. Hocenimfiib-nc)bis,tKÎ/*âf, jungit. COMMENDAT autcmcharitatem fuam Dcusnobis,quod cùm in nos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adhuc peccatorcs cflemus,fccundum tempus,Chriftuspro nobis mor- O

tuuseft.j Deus autem infignem fuam m nos charitatem oftcndit,quod Chrifti mors non pro iuftis{'ucrit,fed pro peccatoribus. NunccnimoHcn-dit, quodper fidem in ipfum iuftificati ftimus,quando autem pro nobis mortem fubiit, omni adhucpeccatorum gencri eramus obnoxii. Ilhidau-tem SECVNDVM tempus,pro eo quod eft in tempore,opportunc,ac tem-

Gal cap4. pore conucnienti. Idem autem dicit etiam in cpiftola ad Galatas? q_van-Do autem venit plenitudo temporis, mifit filium fuum fadum ex miilie-î^Oic^m’.natum, re, fadum fublege, Vt COSqui fub Icgecrant redimeret, vt adoptionem filiorum rccipcrcmus. mvlto igitur magis nunc iuftificati in ianguine ipfius, falui crimus ab ira per ipfitm. J Q^ui enim pro impiis amp;nbsp;iniquis exe- fi crabilcm illam mortem fubiit,darum eft,qucid cos ctiam, qui in ilium crc-didcrunt,àlùpp!icio liberabit. Iram enim futurum fupplicium appellat.

s 1 ENIM, cùm mimici efiemus , rcconciliati fumus Deo per mortem filii ipfius, muito magis reconciliati, falui erimus in vita ipfius.] Sicùmini-miciinfeftfque effemus, tanta nos curadignos cxiftimauitvt filium fuum pro nobis morti tradcrct : quomodo fieri poteft, vt fada reconciliarione, nos æternæ vitæ non fimus participes? Ac rurfus quidem certè vocat fiiium DominumChriftum,quicftidcmDeusamp;homo. Clarum eft autem, vt gforiamur,»«»- exiftimo, vcl maxime Hærcticis, in quanam natura pafsio fada fit. non glorian nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autcmhoc,fedCtiam slorjamurin Dao per Dominum noflrum

Icfuni

H

CHriftum hominem hic appcllauit,vt Adxtypum perfedè oftendcret,qnia lient illic per vnnm hominem mors ,itv'i per vniim hominem hic eft mortis diflolutio. ET NON lient per vnuin hominem donum. Namludiciura es vnoin condemnationem, Gratiamantem exmnltisdelnftisin iuftificatio-Decretü pem. J Superat, inqnit , gratix mnnilicentia iuftiCia: dccrctum. Tune enim cnm homo pecca(ret,iotum genus poen as luit. Nnnc autc enm omnes homines fe impie amp;nbsp;inique gerant, non iupplicinm irrogauic, led vitain donauit. si enim vnius delido mors rcgiiauit, per vnummuliomagis gratix ahundantiam amp;nbsp;donationis dt iuftitix accipientes, in vita regnabtlt per lelum Chriftum. J Si per vnnm hominem tranfgrelsio, mortis poten-tiam conlirmanit : elarnin eft,quod, qui copiolaDei dona acceperunt, erut i mortepotentiores,amp; cnm Chrifto regni ah omni exitio ac interitu ahem, amp;nbsp;vitx xtcrnx erunt participes, igitvr lient per vnius deliâum, in omnes homines in condemnationem, ita amp;nbsp;per vnius iuftitiam, in oinnes nein. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;homines in iuftilicationera vitx. J Ne duhitate,inquit,de iis quxà medi-

cunturad Adamrefpicientes. Si enim illavera funt,vt funt,amp;cuin ille tranlgreiruscftht, vniuerfum genus mortis decretum fulcepit darum eft quod feruatorisiuftitiavitarn omnibus hominibus procurât. Et rurfus hoc ipftim,ahterdicir, oratione variansamp; continuereuolucns ac circumagens, vtœconomixmyfteriumnosapertiusdoccat. sicvt enimperinobcdicn tiam vnius hominis peecatorcsconftituti funt multi, ita amp;nbsp;per vnius ooe- c dicntiam iufti conftituentnr multi. J Exadc hicamp; in Adam amp;nbsp;in gratia pofuitillud, MVLTi. Namamp;inil'isinuenimusa!iquos,qui àmaioribiis

• -• ric peccatis alieni fuerunt, vt Abel, amp;nbsp;Enoch , amp;nbsp;Noe, amp;nbsp;Mdchi(edech,amp; Patriarchas , amp;nbsp;cos ctiam , qui in lege clari infignefque lucre, amp;nbsp;poft gra-tiam, multi vitam iniuftam amp;lcclcratam ampleftuntur. Ita cum nos ab Adamdiuinx incarnationis caufas docuillct, qux incurrit dubitationcm

• •v,-. ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opponit, amp;nbsp;eins folutionem indueit. Eaautem in legcmincuriit,quxin-

. ter Adam amp;nbsp;Scruatoris n oft ri aduentum data cft.ùitidco dixitdiuinus

' Apoftolus. lex avtem fubintrauit, vt abundaret delicHim.] Hind autem vt, non procaufi pofuit,led txfuopropnomodo lo(|uendi. Vuk lt;nbsp;autem diccrc,quódnec priori quidem tempore reliquitDcus homines lim curatione amp;nbsp;prouidentia deftitutos, Sed ludxis quidem legem dedit, per illorum autem ftudium ac diligentiam pietatis quoque lumen aliisgcnti-.

' ■ bus oftendit.Propric autem poliiit illud s v B i n r a. A v i t, quomampro-' mifsi quod datum erat PatriarchxCbriftus erat finis . in semin^ enim tuo, in qui t,bcnediccntur omnes gentes terrx. J Inter Abraain autem amp;nbsp;Chriftum lex media ingreftaeft. Ita autem cxaótius quidem docuit quod peccatum malum eft, ipfum autem compelccre aç profligate non pptuit, fed etiam magis ausit. Quo enim plura prxeepta data hint, eo phires traf-greßiones fiierunt. Sed diuinus Apoftolus bvciiem folutionem intulit. B VBi avtem abundauitpcccatum,fuper.ibundauitgratia.J Dei,inquit, beneficentix detrimentum non attulit: fedinfignem eius bonitatein magis oftendit. vt^ sicvt icgnauit peccatum in morte, itaamp;gratia regnet

. , per iuftitiam in vitam xternam pciTefiim Chriftiim Dommum noftrum.] ■ ’ ' ' Hiccompleuitcaput, docet autem , quod ficut peccatum,quod mortem peperit,regnauitinmortalibLiscorporibus,animi motus ad mediocriia-tis exuperationem incitans ; itagrati.i iuftitiam per fidem credentibus lar-gita, non habet regnum tempore peccato xquale ,fcd xternuin eV: line fine. Peccatum enim corporibus imperabat, corum autem morte à regno ceftabat. Qm enim mortuus eft, vt vultdiumus Apoftolus, à peccato lu-ftificatus

B. THEODOR. IN EPIST.

ergo per baptifmum remilsioncm expeéles . Pulchrc autcm dixit eum A naortuum eÜepeccato . Non erat enim morti obnoxius, pcccatum cniin non fecerac,fed propter noftrum peccatum mortem fubierat. it a et vos exiftimatc, vosclfe quideinpcccato mortuos, viuentes autem Deo in Chrifto lefu.j Et vos itaque in peccati qiiidcm operatione veftra efie membra mortua oftendite : vitam autcm fecundum Chriftum am-pledimini,per quam,vitam immortalem aßequemini. Oportet itaque nos buic doârin;ç meutern adhibere , amp;nbsp;peccati quidem infidias fuge-le,Chriftum autem, qui nos fcruauit,adauxilium vocarc. Inuocatus cnim præftoadcrit,amp; iuam nobis opem præbcbit. Cumquo Patri cum Enólo ijîiritu gloria conuçnit magnifteentja nunc amp;nbsp;femper amp;nbsp;in fæ- s cula fæculorum. Amen.

E ERGO regnetpeccatum in mortalî veftro corpore,vt obediatis concupifeentiis eins.] Regnum in hocdilTcrlà Tyrannide 5 quod exiftat quidem Tyrannis ,inuitis fub-ieélis,Regnum autem,iis volcntibusquibusimperatur. Suadet ergo, ne peccati poteftati amplius aftcntiamur,Üo minus enim humanacarne fulcepta cius regnûeuertit, amp;nbsp;C vr quimortalibus,amp;adhuc patibile corpus habencibus le

ges ferret , eaftatuit ,quæillorumimbecillitati refpondcant, óenon dicit, NeTyrannidem exerceat peccatum,led ne regnet. Illudenim eft illius proprium, hoc verô, noftræ mentis, Animi enim perturbationum motus, amp;vexatio,incft nobis natura ; eorum autem quæfuntprohibitaaftioàno ftramente depçndet. Oftendit autem etiam bellum nondiuturnum futurum, corpus mortale appellans. Cùmid enim mortis terminum accepe-rit, ceftat etiam animi perturbationuminfultus. lubct ergo nos non de-ponerc quidem peccati tyrannidem , fed ci non cedere immodicè accen-dentiappetirionescorporis. neq_ve exbibetemembravcftra arma ini- O quitatis pcccato.3 Ciimregnimentionemfecinquot;ct, cius quoque necella-ho armaturam oftendit : nôlque viâoriæ parandæ rationem docuit. Pcccatum enim noftrisaduerfus nosmembris armis vtitur. sed exhibe-TE vosDeo tanquam ex mortuis viuentes. J Et hoc iam dixit . Sic amp;nbsp;vos exiftimatc elle mortuos quidem pcccato , viuentes autcm Dco in Chrifto Icfu,pro co quod eft. Cum Chrifto confcpulti eftis, amp;nbsp;con-furrexiftis . Peccato itaque mortui cnis,amp; aliam vitam quæritis. et membra vcftraarmaiuftitiæ Deo.3 Oftendit non malum elfe corpus, fed boni Dei opificium . Poteft enim fi redè honefteque ab anima gu-bernetur, Dco feruire,amp; fuum munus obire . Elcdionis itaque ad id B quod cft deterius inclinatio, præbet membra veluti quædam arma pcccato : iSf rurfus , cognitionis in ea qux bona amp;nbsp;honefta funt affeftio, elficit vt membra diuinis legibus inferuiant . Sobrii enim amp;nbsp;tempe' rantis mufici lingua ojfert conuenientem muficam vniuerforum Dco: Ebrii verô amp;nbsp;defipientis , infuaucm blafphemiæ voeem furiose emit-tit. Ita etiam eaverislermonibus ornatur,amp; falfisinquinatur. Iractiaii oculuspudicè amp;impudiçè, toruéque amp;nbsp;humane intuetur. Ita etiam manus amp;nbsp;occidit, amp;nbsp;milèretur, amp;, vt femeldicam omnes corporis partes amp;nbsp;arma iuftitiæ fiunt,fimens velit:amp; rurfus peccati,quando iliapeccati poteftatem amplexafuerit. Diuinuj autem Apoftolus aliunde quoq. oftendit yiftorix facilita

ADROMANOS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27

* facilitatcm. peccatvm enim, inquit,non amplius vobis domina- »T/idcft,ampIi' bitur.j Non ainplius, inquit,natura lóla luftatur,fed opem fercntcm liabet gratiam fpiritus . Hoe enim fubiunxit. non enim fub lege eftis, fed fub gratia.] Docet enim,quód ante gratiam lex lolum docc-bat quid effet agendum : iis autem , quibus ipfa imponcbatur , nullum penitus auxilium alferebat . Gratia autem, præter legis impoGtionem , præbet etiam auxilium, amp;nbsp;proptcrca lege elt perfeftior, quæ fit à gratia legis latio, vtpote cùm auxilium foluet difficultatem. Deinde rur-fus loluit occurrentem dubitationem. Q_y i d erGO? peccaeimvs, quoniam non fumus fub lege,fed fubgratia?] Propter eos qui flint con-

ß tentiofiores Ôc reprebendendi cupidiores, banc obieftioncm pofuit, amp;nbsp;primum quidemnegauit, rei abfurditatemoftendens, amp;nbsp;dixit, A B s it.] Deinde docet pluribus contrarium. an nescitis, quôd cui vos cx-bibetis feruos ad obediendum, ferui eftis eius cui obeditis, fine pecca- adobedicnduin tiad mortem,fiueobeditionisadluftitiam?] Cuiferuirevolueris opor- ebtiamHysad tet ci te iubenti parère,non enim fieri poteft vt duobus dominisfimul leruias. Répugnât autem ex diametro iuftitia amp;nbsp;peccatum. Hoc etiam dixit Dominus in facris Euangeliis. Nemo poteft duobusdominis fer- Matth, j. uire. GRATIAS autem Deo , quod fuiftis ferui peccati ,obcdiftis autem ex cordein quem tiaditi eftis typum doiftrinæ. ] Et eorum mutationem

c oftendit, amp;nbsp;quàm hoc fit ei gratum aperuit,Deo bymnum ofterens. Era-tis enim, inquit,ferui peccati : veftra autem fponteliberaque animi volun-tatcillius dominium cxcufsiftis, amp;nbsp;fpintalem dodrinam amplexi eftis. L i-Berati autem .1 peccato, ferui faéti eftis iuftitiæ . ] Peccati feruitutem exeufsiftis, iuftitiæ autéiugum fubiiftis. Fieri ergo non potcR vt cum hoc babeatis, illius præceptis ccdatis. H v M a N vM dico propter infirmitatcm carnis vcftræ .] Natura adliortationem metior . Scio enim quæ in morta-11 corpore mouentur animi pcrturbationes. sicvt enim exbibuiftis mcmbravcftrafcruire immunditiæamp;iniquitati ad iniquitatem, ira nunc exhibcte membra veftra feruire luftitiæ ad fandificationem .] Per liæc

D quoque oftendit non cfle. corpus aceufandum , fed, quæ cum male ducit, mentem. Nihil autem à nobis quod non præftari poßit exigit, fed vt quæ peccato exhibuimus , ca fola iuftitiæ præheamus. Atqui illi quidemin-mfta iubenti paruimus, huic autem fi parcamus, id nobis conciliabit fan-dificationem. cvM enim ferui cflctis peccati ,liberi fuiftis iuftitiæ.] Illius enim folius iuffa implcbatis, non admittcbatis autem leges iuftitiæ. Deinde etiam aliunde oftendit differentiam. Q,VEM ERGO fiu-ûiim habuiftis tune?] Vos, inquit , dicite emolumenta peccati , imo verô eft potius fuperuacancum id interrogare. Etenim vos tacentesac-ceptum damnum confitemini ,nanquc pudorc futfundimini. Hoc enim

E fubiunxit. iN quibus nunc erubefeitis. ] Etfi enim fit quifpiam Ion- In quitus gè impudentifsimus , poftquam à voluptate ceffauit , pudore afficitur. Adiicit autem præterea maiorem amp;nbsp;acerbiorem frudum peccati. nam FINIS illorum mors eft.] Mortem autem dicit , non banc tempora-lem,fed æternam. nvnc vero liberati quidtm à peccato,ferui autem fadi Dco,habctis frudum veftrum in fàndificationem, finem au-tern, vitam æternam . ] In bis oppofuit quidem peccato Deum , pudo-riautem fandificationem, æternæ autem morti vitam æternam . sti-pendivm enim peccati mors eft.] Q^jia olim quidem regnauit, nunc autem tyrannidem excrcct , amp;nbsp;arma eius membra quæ rnalè rc-gunturappellauit, nferito etiammercedem græcè appcllauit, ita

c il

B. THEODOR. IN EPIST.

j.Cor g. cnim folent appellare tcfleram frumcntariam militarcm . Etenim elicit * i4«ï.o«. in epiftolaadCorintbios. Q5is vnq^^am militatfuisftipendns. gra

TIA AVTEM Dei vita æterna in Chriftolcfu Domino noflio Amen.] Hie non elicit merccdem, fed gratiam . Eft enim Dei donum vita æterna, Etfi quis enim fummam amp;nbsp;abfolutam iuftitiam præftiterit, tempo-j-glibus laboribus æterna in æquibbrio non refpondent. Hæc cum di-xiftet de co quod eos peccare non oporteat qui vitam ex gratia infti — tuunt, rurfus conucrtit oratroncm ad conferendum legem cum gratia: amp;nbsp;bums quidem oftendit potentiam, ilbus veroimbecillitatem, amp;nbsp;do-cet quod bac quidem exorta ilia cefl'auit. Sic autem incipit.

CaPVT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VII.

An ignoratis fratres(feientibus enim legem loquor)quod lex in bomine dominatur quanto tempore viuit.] Vos,inquit, rede feitis qui in lege cduéE eftis , quod lex iis dominatur qui adbuc fuper-funt . Affert autem etiam exemplum rci propofitæ conuenicns, amp;nbsp;elicit. NAM AE lub lege eft mulier, viuente viro alligata eft Icgi. Sin autem mortuus fuerit vir eius foluta eft à lege viri .] Deinde ;boc docet apertius. igitvr viuente viro vocabitur adultéra fi fueritcum alio viro . Sm autem mortuus fuerit vir eius , libcrata eft à lege , vt non fit adultéra fifuerit cum alio viro.] Adulteram ,inquit, vocatlex, non cam , quæ poft mortem coniugis alii coniungitur , fed earn quæ c coniugefuperftite cum alio copulatur , earn enim , vt quæ legem matrimonii iniuria afticiat , puniri iubet, Clarum eft ergo, quod poft-quam vir vitam finierit,ex lege,amp; non contra legem facit vidua, quæ alii nupferit. Et feiebat quidem diuinus Apoftolus, quod lex viuenti-bus quoquefeparandi matrimonii facultatcm dederit, quando idnongra-tum elfet, fed dominicum præceptum exaudiit, quod dicit Mofen banc legem dedilTe ad cordis ludæorum duritiam ; fed lege naturæ bæc non ita babuifte. Vnum , inquit, virum amp;nbsp;vnam fœminam crcauit Deus, -in ipfa crcatione matrimonii legem ftatucns. Et propterea illo relido, ad legem , quæ de mortuis lata eft , accefsit , amp;nbsp;fubiunxit. itaq_ve D FRATRES mei amp;nbsp;vos mortificati eftis legi per corpus Cbrifti, vt (itis VOS alterius qui ex mortuis rclurrexit.] Atqui excmplo conucnienter confequens erat dicere , Lex mortificata eft , boc eft cefl'auit. Sed ludæorum imbecillitatis rationem babens,legem cnimvaldeamplcdeban-turrncc Hæreticis, qui veteri teftamento lunt inftfti, cius aceufandæ occafionem dare voicns, non dixit legem cefl'auifle : fed dixit nos legi mortificatos efle per baptilmumTalutarcm , deinde cum rcjurrexiircmus, alteri coniundos cfl'c,qui ex mortuis refurrexit,boc eftDominoCbri-fto. Et quoniam coniundionem ÓC matnmonium noftram inCbriftum fidem appcllauit,meritömatrimoniiquoquefrudum oftendit. vt frv £ Ctificetis, inquit,Deo.] Quis eftautemfrudus? Vtmembrano-ftra fint arma iuftitiç.Valde autem fapienteroftendit ipfam legem lubercvt Cbrifto coniungamur 1 Non prohibitum enim, inquit,crat quominus pofletmulier all! vironubere poftprioris mariti mortem. Deinde rurfus oftenditdiflerentiam. cvM enim clfemus in carnc. ] Hoc eft dum in legis Eatu ageremus, Carnem cnim vocauit cas leges quæ carni datæ funt, de ci-bo, amp;nbsp;poiu ,amp; lepra ,amp; iis. fimilibus. PASSIONES peccatorum, quæ per legem crant, operabantur in membris noftris. ] Non dixit fub lege, fed per legem . Ipfa enim non operabatur pcccatum,fed ipfa pcccatum ac-Cufabat. Peccatum autem bono male vfum eft . Neque verq membra noftra

AD ROMANOS.

eftdeterius inclinatio, perfecit eius Operationen!. Quid auteni ex eo eue-, niebat? vt fr v ctifi c ar en t morti. J Per hæc autem nos docuit, quód ante gratiam,dum fublegisftatu ageremus, peccati vehementio-resimpetusfuftineban!us,cunilex quid eflet quidein agendum oftende-ret, auxilium autem non ferret, nvnc avtem foluti fumus à lege . j Rurfus parcèloquens in cautione perftitit :amp;non dixit, solvta est LEX, fed NOS soLVTi fumus à lege, (Eft autem græce KXTu^^SupJlt otTra' ral' tói^av, id eft, Ociofi fadi fumus à lege ) lex fcilicet nobis otiofa faéta eft, ncqucenimexillaampliusvitaminftituimus. Etquomodo foluti fumus?

* mortis in qua detinebamur.] Ctim enim legi obnoxii eflemus , ac-cefsimus ad baptifmum, Simul autem cum Clirifto mortui, ac cum ipfb refurgentes , legiftatori coniunfti fumus , nee légitima viuendi ratione amplius opus habemus , Ipfam enim fpiritus gratiam accepimus , Hoe enim etiam fequentia declarant , it A vt feruiamus in nouitate fpiritus , amp;nbsp;non in vetuftatc literæ, ] Et literæ quidem oppofuit fpiri-tuni, veten autem nouum, vt litera quidem legem oflenderet , veteri autem, eius cedationem. Nam amp;nbsp;Deus dicit per Hieremiam dispo-nam domui Ifraêl amp;domui ludæ teftanicntumnouum, nonfecundum tedamentuni quod difpofui patribus corum,in die quo apprehenfà ego nianu ipforum eduxi eos è terra Aegypti, Q^are etiam per Propbetam oftenfa eft dift'crentia, amp;nbsp;cum nouum teftamentum apparuerit, oportet vêtus cederc. Hæc ciim dixiftet diuinus Apoftolus, amp;nbsp;præuideret, vt-pote qui diuina eftet gratia dignus habitus , quod quidam ex Hæreti-cis hæc ad veteris teftamenti aceufationem accepturi effent , amp;nbsp;exifti-maturi veterem legem efle alicuius alius Dei, ncceffario quoque ponit obieótiones, earumque affert folutiones. qvid ergo dicemus? Lex peccatuni eft?] Multa pofuit in iis quæ prius difta funt, quæ iis , qui legem vellent malediäis impetere, præbercnt occafionem ad earn accu-fandam , nifi afferret propolitom quæftionum fblutionem . lex enim D fubintrauit, vt abundaret peccatum, amp;nbsp;lex iram operatur,amp; ex oPERiBvs legis non iuftiflcabitur coram eo omnis caro,amp; quæfunt bis fimilia . Vnde ad folutionem pofuit horum ipforum obieftionem. Ac primum quidem blafphemam amp;nbsp;iinprobam effe oftendit interroga-tionem, amp;nbsp;negatiuam pofuit orationem, absit,] Deinde docetlcgis vtilitatem. sed peccatvm non cognoui nifi per legem,] Nonfo-lum,inquit,non eft lex peccati magiftra, Abfit,fed contra etiam pec-cati accufatrix, Neque enim cognouillem quid malum,nifi illa medo-cuilfet. NAM ET concupifcentiam nefeiebam nifi lex dixifl'et, non concupifees,]Illud non cognoui,amp; nesciebam, non hic ignora-E tionem omnino fignificant, fed hoc dicit, Naturalis diferetionis exa-diorem cepi cogniiionem per legem. occasione avtem accepta, peccatum per mandatum operatumeft in me omnem concupifcentiam,] Oftendit earn efie omnino ab accufatione hberam , Quia enim dixit au-fta effe peccata per legis impofitionem ,nc quis exiftimaret legem illius fuift'e caufam , neceftario illius modum oftendit , Cum enim peccatum ex lege lata pugnæ ac contentionis occafionem cepilfet , imbecillio-rem rationem expugnauit, sine lege enim peccatvm mortuum erat,] Nifi fit enim lex , quæ quid fit agendum oftendat, amp;nbsp;quod non agendum prohibeat , non eft locus peccato . Deinde cxemplo hoc manifeftum efficit. ego avtem viuebam fine lege ali-c iii

JO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

cjuando. Adam enim ante tranfgreßionem non habebat mctum mortis. * SED cvM vcniflet mandatum, reuixit peccatum, ego autem mortuus fum.] Cum enim Deus de arboribus ftatuiflet præceptum,ftatim Diabolus per ferpcntem acceßit admulierem, amp;nbsp;fallacibus illis fermonibus vfus eft. Illa auteminc{cata,cum fruftuspulcbritudinem alpexilFet, à volupta-te quidcm fuperata cft,præceptum autem tranfiliit, Vnlt;i autem cum Adam mortisdecretum accepit. Fueratenimille etiam cfusparticeps. et in-ven t v m eft mihi mandatum, quod erat ad vitam, hoc cfte ad mortem.] Legem quidem amp;nbsp;mandatum omnino défendit,peccati autem improbitate refellit. Mandatum enim, inquit, vitam ftippeditat :adid autem quod eft detenus conuerfio, mortem peperit. Propter ea proprièpoftiit illud In- P uentum eft,vt oftendat aliud quidem efle 1 egis inftitutum, aliud vero quod propterpeccatumaccidit. nam peccatum occafioneacccptapcrmanda-tum feduxit me, amp;nbsp;per illud occidit.] Idem diuerle dixit, clvare lex quidem landa, amp;nbsp;mandatum ftnftum, amp;nbsp;iuftum, Sc bonum. J Legem appellat earn quæ Molàica dicitur. mandatum verb,quod Adæ datum eft. Quamobrem ipfum quoque pluribus laudibus ornauit, vt quod à pluribus accufaretur.Qui enim otio fe totos dedunt,amp; virtutis laborcs fuftipere reculant, Dominum quoque Deum acculant quod man datum dederit. Si enim, inquit, quod erat futurum ignorabat ; quomodo Deus, qui futura non præfcit ? Sin autem cum præuideret tranlgrefsioncmjdedit mandatum: iple eft caufa tranlgreßionis. Oportebat autem eos intclligerc, quod rerum honeftarummalarumquedilcernendarum facultas eft propria corum quifuntrationepræditi. Lorum çnim, quæ ratione carent,natura non habet hæc difternendi facultatem. Eft enim rapax lupus, leo crudiuorus, amp;nbsp;vrfi amp;nbsp;pardi bis fimilia faciunt,nec babent lenftim peccati, nec conlcien-tiam, quæ ab iis quæ fafta ftint pungatur. Homines autem, ctiam fi nullus interfit iis quæ fiunt, erubefcunt, amp;nbsp;quæ à fe fuftipi aufa funt pertimefcut. (fxi’r«. Confcientia enim accufationem comparât. Quomodo ergo fieri potcrat,

vt qui tali eftent natura præditi, fine lege viuerent ? Deus ergo cam ob eau fam mandatumftatuitjVt amp;propriam naturam agnofeeret, amp;nbsp;legiflato- n rem timeret. Licet autem etiam videre legiftatoris humanitatem. Non cnimditficilemaliquam legem tulit, ledquæ vel facillimè feruari polfet. Concefleratvtliccretfrui omnibus fruäibus jVnius autem Iblius eile participé vetuerat,non illi vnum inuidens : Quomodo enim, qui illi omnium poteftatem dederat?fed eumdocens feruitutis terminos, amp;nbsp;vt in creato-rembeneuolo effet animo inftituens, amp;nbsp;rationis facilitate prædito lui exer cendi occafionem prœbens. Si autem non leruato præccpto, mortis decre-tofubiedus eft,nonefthocculpaeiusquidedit ,fed eiusqui tranlgreftiis eft. Nequeenim medicus,qui lubet ægrotovtà frigidæ potu abftineat, hoc facit ei inuidens, fed ei us fiinitatem procurans. Quod fi 11 Ic non ferua- E topræceptOjfrigidamaquambiberit, ipfe ad fe damnum attrabit ; Medicus autem nulli eft culpæ affinis. Ac dominus quidem certè Deus amp;nbsp;Adam ^totumillius genus omni cura amp;ftudio dignatus cft,amp;vt aliis omifsis, veniamad idquodeft maximum ,amp; omnium principalißimum ; Propter ilium, amp;nbsp;illius genus, vnigenitumDei verbum homofadum eft, amp;nbsp;mortis potentiam fregit, quæ ab il 1 o initium ceperat : amp;nbsp;rcftirredionem polli-citus eft, amp;coeloium regnum parauit. Quare amp;nbsp;illius tranlgreßionem feiebat, (Sefuturam medicinam parauit. Propterea ergo diuinus Apofto-lus amp;nbsp;fandum amp;nbsp;iuftum amp;nbsp;bonum præccptum appellauit. Sandum qui-dem, vt quodidquodoportet docucrit. Iuftumautem,vt quodintranß grefl'ores

A D R o M A N o s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51

* greiïbresrcélcfêntcntiamtulerit. Bonum veró,vt quod iis qui illudfer-uant vitam præparet.Deinde rurfus ponit dubitationé quç incurrit. c^y o o eigobonum eft, mihi faftum eftmors?] Ec rurfus vt folet negatjAbbt. ] amp;oftenditmalorumcaufam. sed peccacum , vt appareatpeccatum,per bonum mihi opcratum cil mortem. j Efl obfcurum propter nimiam bre-uitatem. Hoc autem dicit. Per bonum, hoc efl: per legem amp;nbsp;mandatum, oftenditur mihi peccatum, Icilicet malum amp;nbsp;improbû. Et quomodo often-dituroperansmortem? Ex fruôlu enim cognofco arborem,amp;dum video mortem,illiusmatremodi. Lexautemefl:horummihimagiftra. Nonefl; ergo lex mala, quæhæcdocet, fed peccatum malum eft, quod mortem con

lgt; ciliat. Ad id autem quod eft detenus inclinatio, facit vt peccatum fit in no ftraeledione. vt fiat lupramodumpeccanspeccatumperpræceptû.] Etli cnim natura iplum oftendit, lex tarnen nos perfetftius docuit quàm lit ciusinfignisimprobitas.Ei autem quod eft fiat, aliquiddeeft . Subau-diturenimJapertum• Sicenim anteadiximus. sed peccatvm vtap-pareat peccatum, per bonum operatum eft mihi mortem,vt fiat fuprarao-dum peccans peccatum per mandatum . Hoc eft, vt per mandatum mani-feftetur peccatum fupra modum peccare,hoc cft,efle malum . Deinde tan-quam præftantifsimus pidor quilpiam, noftræ naturæ amp;nbsp;peccati belluni defenbit. sciMVS autemquodlex eftlpiritualis.J Legem rurlus ornat

€ laudibus. Quid enim hac appellatione ellepoteft honorabilius?Diuino.n. inquit,fpiritu (criptaeft. Huiusgratiæcùmefl'etparticeps beatus Mofes legem conlcripfit. ego avtem carnalis fum vænum datus fub pecca-to.] Introducit hominem ante gratiam ab animi motibus amp;nbsp;perturbatio-nlbusobfelTum. Carnalemenim vocateum,qui nondum Ipiritalemgratiam eft alTecutus. Illudaute vend it vs lubpeccato, peridquodàPro-pheta vfurpatur intelligamus. ecc e , inquit, peccatis veftris vænundati eftis . Hoc etiam hiedicit. Transfugi ad peccatum ,amp;me illivænunde-di. QvoD enimoperornon intelligo.3 Qui cnimà voluptate vcl etiam abiravincitur, ilia animi perturbatione ebrius ,non habet apertam pecca-

B ticognitioncm , Sedpoftquam ab ilia perturbatione quieuerit, mali tunc fenfumaccipit. non enim quod volo hoc ago, fed quod odi illud ago. J Hocàlegepulchre efficiturjnempe vt doceat quid fit nialum,amp;: eius odium animæinferat. Illa autem, non volo, amp;nbsp;Odi,nonnecef$itatem, fed imbecillitatem fignificant . Non cnim necelsitate aut vi aliqua impulfi peccamus, fed à voluptate dehniti, ea facimus, quæ vt Icelcrata amp;nbsp;flagi-tiofa abhorremus. sin avtem quod nolo illud facio : conlentio Icgi quod bona eft. J Illud enim odium quo in peccatum afticior, à lege accept . Legem itaque defendo, amp;nbsp;earn reâc habere fateor. n vnc avtem iam non ego operor illud, fed quod habitat in me peccatum. j Hæc decla-E ratione amp;nbsp;pluribus verbis indigent. Corpus mortale elfeélum, poft præ-cepti trâfgrelsionem, atfeóliones amp;nbsp;animi perturbationes fulcepit. Per cas cnimeaconfiftuntquæadpræfcntem vitam pertinent. Egcnt cnim appe-titione, non fblum nutrimenti, fed amp;nbsp;liberorum procreationis, amp;nbsp;agri-culturæ, amp;nbsp;aliarum artium gratia . Si ea enim non eflet, nihil horum con-fifeeret. Eanobis etiam ad vitam ex virtute inftituendam conducit. Qui enim cam non defiderat, qui pro ea funt fulcipiendi labores non tolérât. Ipfaquoquc nobisdiuinum defiderium inferit. Cupiditatis itaque com-moderatio, efl; ad rcs bonas amp;honcftas adiutrix, modum autem excedens exuperatio,intcmperantiaminducit. Eaenim,vt amp;aliis cubilibus infi-diæparentur, amp;nbsp;quæ non par eft defiderantur, latrocinwque lufeipiantur, c ii ii

31 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

fèpulchraeffodianturjCædcfquepcrpctrentur, amp;ciufmodi alia liant, effi- * cit. Et ideo vniuerforum Deus illiiramadiunxit, vtillius immodicam exu-pcrationem reprimeret. Habet tarnen ipfaquoque opus aliquo,qui eius infatiabilitatemprohibeat. Sicut ergo ei quod eft nimium fngidum cali-dum admifcemus, amp;nbsp;rurfus nimium calidum frigido temperamus ac cafti-gamus : itacreatorDeus his duabus animi perturbationibus, quæ funtin-ter le ex diametro contrariæ, nobis inlitis, docuit alterius per alterum nimium exceftum corrigere. Eisenim mentcm, tanquam equis aurigam, præfecit 5 amp;nbsp;feruitutis illis iugum impoluit,vt æqualiter ferrent eis lege impofita. Si autem quandoque eueniret vt cupiditas vitra modum proce-deret, iufsit iram pungere , vt ea fic concitata currum rurfus æqualcm fta- B tueret. Qupdftearurfusnimium progrederetur,iubet rurfus cupidita-tem moueri, Sc nimiam iræ exuperationem caftigare. Mens itaquefobria, leque moderate amp;fapientergerens, hoc modo regit. Quod li ipla ncgli-gens euaferit,amp;habenas reliquerit, vt equi quidem exihant ctficit,ipfa autem trahitur vna cum ipfis in lacunas amp;voragincs incidit. Hoc di-uinus Apoftolus hic dixit, nvnc avtem iamnonego operorillud,fcd quod inhabitat in me malum, Pcccatum appellans mentis fcruitutem,amp; animi perturbationum dominationem. Et ipfe quidem non opcratur, quoniam odiohabet idquod agitur,animiauteinpcrturbationumpote-ftashanc in fehabetaótionem. scio enim, quod non habitat in me, c hoc eftin carne mea, bonum. ] Dicit animi perturbationum dominationem, quas introduxit quidem corpus mortale effedum, auxit autem mentis focordia. NAM VELLE adiacet mihi, pci ficerc autem bonum non in-uenio.] Adeaenim, quæbonaamp;honefta funt,propenfionem ac prom-ptitudinem,à mentis doébina accepi : fed in adione tarnen non latis hahco virium,cum aliud auxilium non habcam. non enim quod volo bonum hoc facio, fed quodnolo malum,hoc ago. Si autem quod nolo illud facio, iam non operor illud, fed quod habitat in me peccatum.J Apertiushoc dixit. iNVENio ergo legem volenti mihi facere bonum.] Hicponenda eft diftindio. QV oniam mihi malum adiacet.] Rurfus idem propter D hreuitatemobfeurepofuit. Dicitautem. Et lex mihi bona cflevidetur. Laudo enim quæ ab ea conftituta funt vt le rede habentia, amp;nbsp;limiiitcr ac ipla ,amp;quæ (unt honeftadiligo, amp;nbsp;quæ funt contraria odio habeo. Sed mihi tarnen malum adiacet, hoc eftpeccatum,quod habeam corpus mortale amp;nbsp;patibile, animæque focordiam, amp;nbsp;inibecillitarcm . Deinde mentis amp;animiperturbationûpugnaapertiusoftendit. condelector enim legi Dei fecundum interiorem hominem.] intenorem hominem dicit mentcm. video avtem aliam legem in membris mcis lepugnantem legi mentis mcæ ,amp;■ captiuantem me in lege peccati,quæ eft in membris meis.] Legem peccati pcccatum appellat, Idautemoperationemexercer, E , quandocorporales quidem animi pcrturbationcs cxiliuntranimaautem, propter earn, quam ab initio induit, focordiam , cas cohiberc non poteft: led propriam quidem libertatem abiecit cis autem vt feruiat fuftinet. Sed tarnen quamuis leruiat, habet odio feruitutem , amp;nbsp;laudat eum qui Icriiitu-tem accu lat. Hæc omnia cum difleruiflet Apoftolus, vt oftenderet qualcs eramus ante gratiam, amp;nbsp;quales poft graciam, amp;nbsp;veluti fufeepta perfona eorum qui antegratiam à peccato obfeisi funt, tanquam à mediis hoftibus circumdaj;us,amp; in feruitutc abdudus,amp;leruire co3dus,amp; nullum aliunde videns auxilium, grauiter quidem gemit ac lamentatur. Oftendit autem legemopemferre non polfe, ÔC dicit. i nfel i x ego homo, quis me li-berabit

AD ROMANOS.

* berâbit de corpore mortis buius ? Gratias ago/Deo m.co per lefurp Cbri-ftumDominum noftrum.J Mortis autemcorpus vocat, vt qtiod Gt morti obnoxium, boc eft mortale,.anima enim immortalis. Solus enim,inquit, Dominus nofterleftisCbriftusnos à grauipoteftate Iibcrauit, morte qni-demfufa acprofligatlt;a , nobis autem iinmortalitatcpromiifa ,amp;vitalabo-iumacmolcftiarumbclliqucamp;peccati experte. Atquedrorum quidemin vitafuturafruiftumpercipiemus, in præfentia aute famfti Spiritus gratiam pcrcipientes,non foli aduerfus animi perturbationes in acieftamus :fed cam opitulatricem babentes ,cas vincere poffumus. Deinde eorum quæ diftafuntinfert folutionem. igitvr egoipfe mente fcruio legi DpijCar

Knc autem legi peccati. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. viii.

V iHiL ERGO nunc damnationis eft iis qui funt in Cbrifto lefu

\ iisquinonfccundumcarnem ambulant,fed (ècundurn Ipiritum.] Nequcenim nos nuncinuitos vincunt animiperturbationes ,quoniamdi-uiniSpiritusgvatiam accepimus. lex e nim fpiricusvitæmein Cbrifto Icfd hberauit à lege peccaci amp;nbsp;mortis. ] Sicut legem peccati peccatum, ita legem Ipiritus vitx viuificum {piritum appellauit. Etus, inquit, gratia,per fideminChriftum lefum, duas tibi libertatcs donauit. Nomfolum cnim peccati potentiamfrcgit, fed ctiam mortis tyrannidem deflruxit. Porró autcoftendit ctiam qua nam earn rationedöftfuxerit. naMiQj/od im-c pofsibileerat legi, in quo infirmabaturpei carnem . ] Non cft ergo malai lexjfedbona quidem , veruinimpotens, Imbecillaautemierat, vl quæ iis quimortali erantinduti natura mra darct .fin præfentia enim pçr fanâum bapcifmum arramimmortalitatis accepimus. oPe vs fih vm fuum mittens in Ginilitudinem Garnis peccati, amp;nbsp;de peccato d^minauit peecatum in carne.3 Non dixit In fimilitudine carnis, fed in fimilitudine carnis peccati , naturam enimbumanam acceperat, fed peccatum bumanumnon ac-ceperat, amp;idcoquod acceptum cft, non fimilitudinem carnis, fcdfimili-tudinem carnis peccati appc'.lauit. Ctim enim eandem quam nos baberet naturam, non babuit eandem quam nos fenttntiam mentem . Dicit au-D tcngquüdcumlexnon potuiftet fuum inftttutum implere, propter corum quibuslexdabaturimbecillitatcm : babebant enim mortalem amp;patibilem naturam: vnigenitum Dei verbum bomo fasftumijper bumanam carnem peccatum ficgitac profligauit ,cum omnem quidem iuftitiam impleflet, peccati autem labem non admiblfct, amp;nbsp;cum peccatorum, tanquam pecca-tor,mortemfuftinuiftet,peccati iniuftitiamCQarguit,quôdcorpusmor-tinequaquam obnoxium morti tradiderit. Verumenimuero idem amp;nbsp;peccatum amp;nbsp;mortem difloluit. Sicut enim morti non fubieélus, ncque.enim peccatum commiferat, ca tarnen per iniuftam peccati fcntcntiam fulce-pta, fuit mere es rcdemptionis : ita ctiam in mortuis liber fqitiabiisquæ E luftèmortedetinebantur. Hocenim ctiam docuitperçaquæconfequun-tur. VT IV s T1F1 c A TIO Icgis implcrctiir imnobis, qui non feçundum carnem ambulamus, fed Iccundum Ipiritum .3 N oftrijm enimj,iin.q.uiti} des bitum exoluit, amp;nbsp;legis feopum perfccit. Qjqis autem crat is ? Vt eos iuftos. oftenderet qui legem fufeeperant. Si itaque Domini Cbriftr difpenfitio legisfeopum ad opus deduxic, lex non aceufari fed laudari meretur,. (iii.ùm autem deluftitialoqui cfletaggrelfus, ad cam quoque adbortationem 11)^ ducit. Et cum dixilfet, lis qui non feçundum carnem ambulant,fedfccnr,-dumfpiritum,fubiunxit. cty i enim feçundumcarnemfunt^,quæfünf; carnis fapiunt:qui verô feçundum fpiritum funt,quæ funt; fpiriufs'.ftn-, tiunt.] Itactiamalibi, si spiritv ergo viuinius,J^irjfu ÓC.ambttk-,

54 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mus. Spiritum autcm hic vocatgratiam fpiritus, amp;nbsp;docct, quôd,qui A

, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcquitur, eaamp;facit amp;nbsp;cogitât quæilli placent. Qiii autem carni lèruit,

hoc eft corporis atîeâionibus,priuatus eft hbcrtatc. nam prvden-TiA carnis mors cft.] Non dixit,Caro,fcd piU(Jentiacarnis,hoc cil, pcrturbationum infultus. Eorum cnim qui peccauerunt incwspœna cft. PRVDENTiA AVTEM fj)iritus,vitaamp;pax.]Quienimviuitfpiiitaii-ter, is cft pacis crga Deum particeps. qvoniam sapienti a carnisini mica ellDeo. J Rurfus carnis fapicntiain accufanit, hoc cft pcrturbatio-hum potcntiam ,amp; cam dicitDeo elfe infeftam. le ci enim Dcinoneft fubicéla, ncc enim potcft. J Quomodo enim fieri potcft, vt qui animi per-turbationem fufcepcrit, Dci cultum fufcipiat, cnm peccatoatlhucfcruire B eligat? Qjyi avtem in carncftint, Dco placerenon polluiu.] Non iii-bet nos elfe extra carncm,fcdlibcrari à prüden tia carnis. Hoc cnim docent fi etiam quæ fequuntur. vos avtem non cftis in carne, fed in fpiritii, lï quidem tamcn Dei fpiritus habitat in vobis.] Manifcftumcftcos non fiiillcincor-porcos,qui banc dotlrinam fufcipiebant ,fcddicit eos carnahbus pcrtuf-bationibus efl'efuperiores, amp;nbsp;habere inhabitantem fanélifpiiitusgratiam. Ita etiam dixit Dominus Apoftolos non elle ex mundo : non quôd abundc cfTcnt, fed quodcfïent mortui mundo, si Qvis autem fpiritum Chrifli nonhabet,hicnon cftcius. j Quoniam pofuitillud. si tamen, eftautem hoc dubitationis , mentofubiunxit, quod qui eft huius gratiæ expers, C nullam habet cumChrifto focictatem.Et quoniam hoefatis erat ad cos qui fufeipiebaht perterrcndos,per caquæ Icquunturalfert remedium, si av-fio’xtt,habitat, te M Chriftus in vobisefl,corpus quidem mortuum cftpropterpcccatfi: ^pb'itus verb viuit propter iuftificationcm . J Ea quæ dubia erant manife-fta reddidit, amp;nbsp;oftenditfe carnem non accularc fed pcccatum . lubet cniin corpus elfe mortuum peccato, pro eo quod eft,Non facere pcccatum. Spi-ritum autem hie animam appcllauit, vt quæ fit iam fada fpiritalis. lubet autem vt eaiuftitiam perfequatur, cuius fruAus eft, amanda amp;nbsp;cxpecenda vita. Q_yoD si fpiritus eius, qui fufeitauit lelum à mortuis habitat in vobis ; quifufcitauit Chriftum.amortuis, viuificahit amp;morralia corpora D veftra, propter inhabitantem fpiritum eins in vobis. J Spe fiiturorumcon-Iblatus eft, amp;nbsp;cis fatis animi dedit ad præfcntia certamina. Propediem enim ,inquit,crunt veftracorporaimmortalia, amp;nbsp;fupcriorailiis, quæ ca moleftia afficiunt, perturbationibus. Hoc autem facietipfcDcus vniuer-fôrum,qui nunc fjftritus arram liberaliter præbuit. Dedit autem ctiani ipfis pignusrcfurrciftionis, refurreélionem Chriftià mortuis. Per hæc autem, quæ dióla funt, etiam docuit vnam diuinitatis naturam. Sanftuni cnim fpiritum amp;nbsp;Dei amp;nbsp;Chrifti appcllauit, non quoniam, vt voluut exe-crandi Hæretici, exDeopcr filiumfabricatuscft : fed quia eft eiufdcm cum patre amp;nbsp;filio fubftantiæ, amp;nbsp;ex patre quidem proccdit, vt vult Euangchi e doiftrina : eius autem gratiaiis qui digni funt per Chrtftum fuppeditatur. Pergit autem docerc quoinodo nos oportet vincerc carnis perturbatio-deefi, fratres. ’f*'® • ERGO D E p, i TOR E s t fumus, non carni, Vt fecundum carnem viiia-mus.J Namcùmà Domino Chrifto filutcm aftccuti fumus,amp; fjiiritus gratiam accepimus jfcrLtitutcmilli debcmus. si enim fecundum carné viuitis,fecundum carnem moriemini. ] Hoc cft,carnis allcftioncsfcqua mini. Dicit autem mortem æternam. s i n autem fpiritu faciacarnismor-tificaueritis,viuetis.] Gratia hoc habet fupra legem,quod hæcquidem do cuit id quod fieri aut non fieri oportet : ilia autem habet etiam fpiritus ad-iuuantemgratiam. Et hocquidem in locodjuinus xApoftolus Marcionis

amp; Va

• . AD ROMANOS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35

* amp;nbsp;Valentini amp;nbsp;Manentis cci ncns blalphemiam, accurate admodum doctri namattulit • Non cnim dixit, Corpus mortificatc, fed falt;fla corporis,hoc cftprudcntiam carnis, affeébonum infultus. Habetis enim vobis opcni fe-reiicem Spiritus gratiam . Fruftui enimviólorix eft vita. Q_yicvNQ_yB cnim fpintu Dei aguntur,ii funt filii Dei. j Qu^i enim vitafpiritaliter in-fticiuintjii filiorum adoptionis dignitatem aftcquuntur.Hic autem ludæos ctiam pnngit,doccns non deberecosfibi valdeplacere {equeiaä:are,quo-niamipfiquoque filii funt appellati. Carent cnim honore fpiritus,cum gratiam non habeant. non enim accepiftisfpiritum feruitutisiterum in timoré, fed accepiftisfpiritum adoptionis filiorum.] Cum lege rurfus gratiam comparai, amp;nbsp;appellat feruitutem vitam quæ fub ea agitur. Docet tarnen, quod earn quoque fcripleritfanóli Spiritus gratia. Spiritum itaque Icruitutis non vocat fandumfpiritum, fed legis impofitionem, quæ ipfa etiamfadaeft per Spiritum fanftum. Sin autem fandum Spiritum vocat fpiritum feruitutis, eft alius fcilicetadoptionis filiorum fpiritus. Sed hæc non ita habent, eft enim vnus fjairitus léd funt diuerfa ac varia eins dona ^gratiæ. Alu cnimper cundem fpiritum daturfermo fipientiæ,alii autem fermo cognitionis fecundum cundem fpiritum, alii autem fides in eo-demfpiritu, amp;quæ deinceps confequuntur. Oftendens autem,quod reuera filiorum adoptionis authoritatefumus afftcuti, fiibiunxit, i n Q_y o e clamamus Abba pater . ] Etcnim in myftica oratione olferendaiufsi fu-mus Patrem vocare,amp; dicimus. pater noftcr qui es in coslis. Illud autem a bb a, adiccit,corü qui ipfum inuocant dicendilibertatem oftendens. Pueri enimmaiori apud patres dicendi libertate vtentes,neque enim adhuc habent perfedam difcerncndi facultatem, frequentius ad eos eadem voce vtuntur : ita amp;nbsp;nos propter incnarrabilem eins benignitatem amp;nbsp;infi-nirambonitatem, patremquidcm vocamus, vtiulsi füinus, vniuerforum creatorem, nefcimus autem quanta fit inter nos amp;nbsp;ipfum differentia , nee nos ipfos perfedèfcicntes, ôc cius naturâomnino ignorantes. i p s e cnim fpiritus reddit teftimonium fpiritui noftro quod fimus filii Dei.] Appcl-D latfpiritum, naturamfpiritus. Spiritum autem noftrum , datam gratiam, ea enim æquiuocèappellantur Dicit autem , quôd fpiritali doéfrinæ obe-dientes orationem offerimus. Hoc autem agentes non reprehendimur, quia legi diuinæ conuenienter tacimus. si avtem filii,amp;hæredes. ] Non fatis nobis fuit à fèruitutc liberari, amp;nbsp;libertatis gratiam affequi : fed etiam filiorum adoptionis dignitate ornati fumus, ÔC non folum appellati fnmus filii, fed etiam Dei hæredes, amp;nbsp;cohærcdes Chrifti. Hoc enim fub-iunxit, HAEREDES quidcm Dei,cohæredes veto Chrifti.] Quoniam non omnis filius eft hæres eius qui cum procreauit, merito diuinus Apofto lus cum filiorum adoptione hæreditaté coniunxit. Et quoniam fæpe etiam E famulus accipitaliquam à Domino hærcditatem, non tarnen relinquitur focius filii, ncccflario adiecit, Cohæres autem Chrifti, vt eius infignem, amp;quæ dici nonpoteft,humanitatem ac benignitatem aperiret. si ta-WEN compatimur,vtamp;conglorificemur.] Non enim omnes, qui falu-taribaptifmatedignati funt, iis bonis fruuntur,fcd qui præterea Dominicarum quoque pafsionum focietatem fufcipiunt. Hoc autem non temere appoluit,fed ad corum qui martyrio afficiuntur confolationem . Subibant enim omnis generis tentationum infultus, iniuriis aifeôti, torment a per-; pefsi, amp;nbsp;in carceres coniedi, amp;nbsp;innumerabilia mortis genera fufiferentes. Quamobrem verba etiam confôlatoria adiungit, exfuturis confolans, amp;nbsp;ad præfentia forti animo ferenda adhortans: existimo enim, quod

B. THEODOR. IN EPIST.

non funt condignæ palTiones huius temporis ad futuram gloriam, quæ rc- a uclabitur in Vobis.] Superant certamina coronæ,non comparanturcuin laboribus remunerationcs.labor enim paruus eft,ftd magnum lucrum fpe-ratur.Etproptereanon mercedemfedgloriam vocauit eaquæ expcctâtur. NAM expedatiocreaturxreuelationemfiliorumDeicxpettat.] Non vi-detis,inquit,coelum,terram,mare,aërcm, lólemdunam, amp;nbsp;omnem qiiæ vi deturcreaturam,amp; quæpra^terea fub vifum non cadunt,Angelos,Archan gelos,poteftates,principatus,dominationes? Hxc omniaveftram perfc-^tioncm expcélant. vanitati enimcrcatura lubieâ:aeft,non volcns, fed propter eum qui fubiecit earn in Ijk.] Vanitatem appellat corruptio-nem amp;intcritum.Hoccnim paulopoîldocct,quôdetiamiplacrcaturali- B berabitur à fcruitute corruptionis. Docet autem, quod omnis, quæ vide-tur,creatura,mortalemnaturamfortita ell. Qyoniam vniuerlorum creator præuidebat Adæ tranlgreflionem,amp; in eum elfe ferendam mortisfen-tentiam:Nequecnim erat c51entancum,nec iullum,vt quæ propteripfum quidem facta erant,incorruptionem accipcrent,iple veto,cuius caula ea fa-^la erantjClTet mortalis amp;nbsp;patibilis:cum iple autem per rcfuireólioncm im-mortalitatem acciperet,illaquoquc fimiliterincorruptionem allequi.Di-cit ergo quod earn rerum mutationem expcélat crcatura quæ vidctur:Mu-tabilis enim faéla eft,non fua lponte,lcd Creatoris decrctum fecuta. Cum autem videt eumnoftricuram gererc,capit Ipcm mutationis, quodipfa c

étiam crcaturaliberabitur àleruitute corruptionis. Creaturæ autem muta tionem diuinus quoque Dauid teftatur. Coeli enim amp;nbsp;terræ mentione fa-fta,fubiunxit. ips i peribunt, tuautem permanebis. qji i aamp;iplacrca tura liberabitur àferuitute corruptionis in libcrtatcm gloriæ filiorfi Det ] Cum ii enim elfeoftendcturid quod vocantur,amp;per immortalitatem elle Dei filii declarati fucrint,illa quoque ab incorruptione liberationem omni no accipient.Hæc autem dicit,nó volens lîgnificarerationeelfcpræditam, quæ videtur,crcaturam,fed vtens profopopoeia.Hoc cnim eft ctia Prophetarum proprium.amp; bic quidem dicitpinusgemerc.ille verb ligna exultarc, amp;nbsp;montes exilire,amp;:fluuios plaudere, scimvs enim, quod omnis créa- D turaingemifcitamp; parturit vlq.adhuc.] Hie etiam camquæ lub vifum non caditcrcaturam comprehendit.Dixit cnim omnis crcatura .Ad perfeiftio-rcm autem loci intelligentiam vocem Euangclicam in memoria redigam. iuc,i$. Dominus.n dixitetia Angelos,qui in coelis lunt, gaudcre fupcr vno pccca-

tore pœnitentiam agente.Si autem gaudent propter pcccatorcs, qui agunt pœnitentiam , fcilicet etiam triftitia alficiuntur dum vident noftra de Iida. N ON lolum autem illa,fedamp; nos ipfi primitias Ipiritus b3bentcs,amp;ipli intra nos gemimus.] Et quidmirum ft crcatura propternos lie afficitur? nä amp;nbsp;nos ipft,quifuturorûmultat)ignora acccpimus, amp;nbsp;ante omnia gratiam fandli Spiritus, gemimus liberationem deftderantes. hoc enim declarant ea s

quæconlèquuntur. adoptionem liliorum Dei expeftantes,redem-ptionem corporis noftri.] Atqui dixit quod liliorum adoptionis Ipiritum accepimus,docettarnen apertius, quod nomen nunc quidem acccpimus, rei autem tunc erimus participes, quando noftra corpora à corruptioneli-berata fuerint,amp;immortalitateminduerint.Perprimitias autem lignilica-uit,quódin futuro feculomultipliccm Ipiritusgratiamrecipiemus.bi ennn quod nunc datum eft,primitiæ amp;nbsp;arrabo appellatur,darum eft illudfuturii multispartibusmaius. spe enimfalui failli lumus.] Ifefurreólionécnim nondumairecutifumus,fedfulcepto promilfo Ipes nos confolatur. spes autemquæ vidcturnon eft Ipes; Nam quodvidet quis quid Iperat? si

AVTEM

5? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

corpusafpedabilejtanquamin aliqua imagine per corpus adoratur. Vt * siT ipfeprimogenitus inmultisfratnbus .j Hoc etiam teflatur veritas doélnnæ. Etenim primogenitus vt homo nominatur. Vt Deus enim eft vnigenitus. Neque enim fratres habet, vt Deus : fed vt homo,appellat Fratres eos qui crediderunt. Eorum eft primogenitus, ncc tarnen alius eft quàmprimogenitus : fed idem eft vnigenitus amp;nbsp;primogenitus. q_v os au-tem prædcftinauit,hos amp;nbsp;vocauit,amp; quos vocauit,hos amp;nbsp;iullificauit, quos autem iuftificauit, hos amp;nbsp;glorificauit.] Quorum propohtum præ-fciuit,eos ab initio prædeftinauit : prædeftinatos auteni ac præfinitos etiam vocauit : Deinde vocatos per baptdmum iuftificauit : iuftificatos verb glo-rificauit, vt quos filios nominauerit, amp;nbsp;fanâi Spiritus cis gratiam dederit. i Cæterum nemo præfcientiam horum caufam elfe dicat, non cnim præftien tiaeos tales etFecit:fed Deus ,vtDeus,quæfuturaerantproculprolpe-xit. Neque enim fiferocem equum videns frenum morden tern, amp;nbsp;ftflo-remminime tolerantem, dixerim eum præcipitio appropinquantem cafu-rum, deinde id quoddixi, euenerit ,non ego equum inicciin præcipitium, fed quod futurum erat prædixi, cxequi fcrociaconicâuramfaciens. Deus autem vniuerforum omnia procul vidctjVt Deus, non tarnen huic qui-dem aifert neeeßitatem vtvirtutem exerceat, illi autem vt vitam exvi-tio inftituat . Si ipfe enim ad vtrumuis eorum vim atfert , non iure hunc quidcm laudat amp;nbsp;coronat:in ilium verb fupplicium decernit. Si c autem luftus quidem eft Deus , vt iuftus certè eft, adhortatur quidem ad ea qux bona amp;nbsp;honefta hint , amp;nbsp;prohiber contraria : laudat autem eos qui quæ bona hint faciunt,amp; punit cos qui fua fponte vitiumam-plectuntur . lt;i_v id ergo dicemus ad haec ? Si Deus pro nobis, quis contra nos ?] Cum Deum habeamus adiutorem , homines for-midamus ? Per illud autem ciyis, omnia fimul comprehendat, amp;nbsp;Reges , amp;nbsp;Imperatores, amp;nbsp;populos populique reóforcs, amp;nbsp;oratorcs, amp;to-tum denique orbem terrarum . Deinde beneficiorum colophonem in medium adducit. cty i etiam proprio fuo fiho non pepercit, led pro nobis omnibus eum tradidit,quomodo non etiam cum illo omnia no- D

/nito,dona- donauit?] Quod maius eft dedit,amp; quod minus eft non dabit?

Ut. _ lium largitus eft,amp; pofteßionihus priuabit? Scire tarnen oportet, quod vna eft perlbna filii . Humana tarnen natura pro nobis à diuimtateda-ta eft. PANIS, enim inquit, qj/-e m ego dabo, caro mca eft, quam ego dabo pro mundi vita,amp; habco poteftatem ponendianimam meam,amp; rurfiis habco poteftatem accipiendi illam . Q_v is accv-crime s ABIT aduerfus eledos Dei? Deus qui iuftificat , quis eft qui con-intendec. demnet ? ] Cum dixilfet Deo auxilium ferente , quis nobis exitium afferet? adiecit , Cum Deus nos iuftos dcclaraucrit , quis potcrit con-demnare ? christvs iesvs c^v i mortuus eft , imo qui B refurrexit , qui amp;nbsp;eft ad dextram Dei , qui etiam interpellât pro nobis . J Quid his maius quxris ? Dominus christvs pro nobis eft mortuus , amp;nbsp;è mortuis fufeitatus Patri aßidct , amp;nbsp;ne fie quidem noftri curam gerere defiit . Sed quas à nobis accepit primitias patri oftendens , amp;nbsp;cas efte ab omni reprchenfionc aliénas Patri demon-ftrans,per illas nobis falutem petit. Et hoc quidem quantum ad huma-nitâtem 'poftiit . Vt Deus cnim , non petit , lcd fuppeditat, Qubd fi etiam , quantum ad diuinitatem , hoc filium faccre dixerint Hærcti-cijue fie quidem cius gloriam minoicm elle oftendent . Demus enim duos

5?

* duos Reges efTe honore æquales, amp;nbsp;eaclcm poteftate præditos, efTe autem vtrifque aliqnem præfedum feu legatum , amp;nbsp;alterum eorum prccibus ab eo qui offendit prius audicis, petere à regni conforte vt ci reconcilientur, hocnedeeius qui petit dignitate detrahit? Nequaquam. Sedne id qui-demhiclicetdicere. Q^æ enim patri placent,ctiam placent filio,amp;vna eft vtriufque voluntas. Figurata cft ergo ab Apoftolo oratio volente often dere infignein quam noftri gerit curam. qvis nos fcparabit à chari-tate Chnftijtnbulatiojan anguftia,an perfècutio, an fames, an nudi-tas,anpericulum, an gladius . Sicut feriptumeft. Propter te mortifîca- prai,4j. murtotadie jæftimatifùmus fîcut oues occifionis. ] Eft lis quæ funtpro-

Âpofitaconueniensteftimonium. Diftiimeftenimexperfona eorum, qui-bus fuit idem feopus amp;inftiturum. Saniftus enim (piritus perdiuinum Da-uidlcripfitpfàlmumdcMaccabæis. sbd in hisomnibusfiiperamuspro-, ptereum qui dilexitnos. j Dei vniuerfbrum in nos amorem his omnibus^ opponentes, qua: funt molefta vincimus. Abfurdifsimum enim exiftima-mus Dominum quidem Chriftum mortem pro peccatoribus fùfcepifre,no$ autem pro eo occidi non valde lubenter perpeti. certvs enim fum , quodnequemors, neque vita, neque Angeli, neque principatus, neque virtutes,nequeinftantia,neque futura,nec altitudo,nec profundum, neque aliqua alia creaturapoterit nos fepaiareàCharitateDei, quæ eftin

C Chiifto lefu Domino noftro. ] Cùm omnem fimul creaturam cum amore inDeumveluti in trutinapolitamcontuliflct,amp;iisquævidentureaquæ ùAçaMvm« fola intelligentia percipiuntur coniunxiflet Angelos, amp;nbsp;principatus, amp;nbsp;poteftates, amp;nbsp;cum præfentibus bona quæ expeélantur, amp;nbsp;ctiam fupplicia, quorum minx intentantur (Gehennam enim, vtputo, profundum nommât : altitudinem regnum ) amp;■ prætereaæternam vitamamp;mortem:amp;vi-deret adhuc aliquid decfle,quærit quidem aliquid aliud adiiccre. Cùm autem non inuenirct , tantam amp;tam multiplicem creatura oratione affingit, amp;hæc ne fie quidem videt omninoexæquari charitati in Deum. Non eft. enim, inquit, amandus propter promifla, fed ilia propter ipfumexpeten-

D da. Neque enim qui verc ac germane in aliquem diuitem affeét.us eft, eum propter opes amp;nbsp;facilitates diligit : fed propter lùam in eum afteôlionem,res etiam,quæ ad eum pertinent,diligit.Ita etiam diuinus Apoftolus,Nollem,. inquit, habereregnumcœlorum , amp;quæcunque videntur, amp;quæintelli-gentia percipiuntur, amp;nbsp;tot tantaq. alia bis amp;nbsp;ter, fine dileéfione in Deum.. Si quis autem mihitam præfcntia quàm futura molefta amp;nbsp;afpera propo-.

. fuerit,amp; temporalem amp;nbsp;æternam mortem,amp; longifsimam ingehenna fupplicium cum dileâione in ipfum, lubentius «Sc alacrius eafufcipe- , rem,quàm ilia magna ac præclara,amp; quæ rationem fuperant,Dei dileftione fruftratus. Hanc itaqiie vt habeamus amp;nbsp;fupplicqs

B àDeo contendamus, amp;nbsp;omnemdiligentiam amp;ftudium, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ ’

adhibcamus, vt Apoftoli veftigia ièquentes ,digni

Apoftolicis tabernaculis habeamur. G'ratia amp;nbsp;benignitateDomini noftri lefu Chri-fti, cum quo patri vnà cum fan-do Spiritu conuenit gloria amp;nbsp;magnificentia, nunc tSc Temper amp;nbsp;in fæcula îæculorum.

Amen.

A D R o M A N o s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41

* generis parend à Deo impofitum , amp;nbsp;tanquam hæreditarium ad nepotes pofterólq. tranfmiirum. q^orvm adoptioeft filioru.J Hoequoq nomen lortitifunt. filivs cnim,inquit,primogenitusmeuslfiaèl. et glo-XiA.] Exmiraculis.n.clariamp;infigncseuaïcre. ET te st ame n t v M. j Nófolum. n. vctus,fcd etiam nouiife daturum eftpollicitus. po nam. n. inquit,domui Ifraêl teftamentum nouum,non fècundum teftamentu quod difpofui patribus ipfbrum:fcd ipfiilludaccipere noluerunt. e t legi/litio.d Mofaicam.n.ipfis lege dederat. et Obfequium. J Eos enimaliisgcntibus præferenSjlcgitimumfacrificâdiritumdocuit. et promissa.J Et quæ patribus de Deo faiftaEint,amp; quæpcr Prophetas oblatafuerunt. q_v o R v M ï! patres,] qui clari cclebréfq. fuere.-quorü Deus Deus eft appellatus.Deinde poftremum quod eft omnium bonorum maximum pofuit. et ex quibus Chriftus fècundum carnem qui eftfuper omnia benedidus Deus in læcula. Amen.] Etboc q.uidem additamcntu . secvndvm carnem,fatiseratad declarandam Domini Cbrifti deitatem . Sedquemadmodum in proœmio cum dixißct, facti ex feminc Dauid fècundum carne, Eibiunxit,qui de-finitus eit filius Dei in potentiaiita cum hic dixilfet secvndvm carnem, adiecit, Qjyi est fuperomniabcnediclusDeusinfccuIa. Etnaturarum differentiam oftendens,amp; quam iufta de caufa lugerct docens,quod ex ipfis-quidem fècundum camera,qui eft Deus in omnibus,ipli autem à nobilitate

C cxcidcrunt,amp; abillacognatione ahem fafti funt. Etnjulieres quæ lugent imitatus eft,quæ mortuorum, cortimq. qui lugcntur,amp; corporis pulchri-tudinem,amp; ætatis florcm,maiorumq. nobiliratem,opes, ac potentiam fuis lamentatiombus adeexunt. Cum licitaq.fuum in ludæos amorcm patefecif fet,propoficam fententiam incipit. non autem quod excidcrit verbu Dei.] Ego quidem,inquit, non lolum vcllemfed etiam optaré elfe à ('.hrillo alie- . nus,fi fieri pollet vtludæi permeam ahenationtm promilia bona allcque-rentur,fed tame licet amp;nbsp;ii contradicant, nee velint falutem pcrcipere, veræ tarnenfunt,quæpatribuslaftæ lunt,promifsiones.Quomodo? non cnim omnes qui ex Ifi acl funt, 11 funt Lraêiitæ. ] Non emm- naturæ fed virtutis n quæritDeus cognationcm. Deinde bocdocet apertius. neqj'E Qjzi fc- Gen.ii. menfuntAbrahæ, omnes fiiii.] Dei fcilicct. Hoc enim docet paulopolt.

SED IN Ilaac voCabitur tibi fernen .] Et cum pofuiffet Dei promifsione, ’ eamexplicat, amp;interpretationeclaram cflicit orationcm . id est, nom qui fiiii carnis, ii fiiii Dei : fed qui fiiii lunt promifsionis, æftimantur in fe- Ik mine.] Vocat autem carnisquidem filios,qui per naturæleriem amp;nbsp;con-: ƒ«» pro femine fequentiam geniti funt. Promifsionis autem,qui ex gratia dati funt. pro-MI s s I o NI s cnim verbum hoc cft,fccundum hoc tempus veniam : erit Gcn.ig-, Saræfihus.] Cum cnimdefelîàelfœtaque diet natura, diuinamuni-ficen-tiapateretfeétuseft. Hocautemdicit,quodetiamIfmacl Abrahæeratfi-

15 lius ,amp; etiam primogenitus. Cur ergo tc clfers, o ludæe, amp;nbsp;magnos Ipi-ritusconcipis, tartquam folus Abrahæ fernen dicaris ? Si autem cxiftimas t ilium tanquam femiferuum cognatione fuilfe eicdum, non reétè cxiftimas. Solet enim diuina Icriptura ex patribus non ex matribus genealogiam com putarc. Et poterat quidem diuinus Apoftolus etiam cos qui ex Chetura natifunt in medium adducere, colq. ex libera quidem fuifte natos oftedere, fedfemen Abrahçno vocari,Facile eratetiamci oftendereduodecimlacob filios exdiucrfis matribus natos, amp;nbsp;quatuor femilèruos vniuerlbs quoque dici Ifrael, amp;nbsp;ex matrum feruitute nihil fuilfe lælos. Sed parce proba-tiones afferens,hocquidem prætermifit,ex multa autem quæ adhuc rc- kmAxSrirw»»-ftabatcopia vidoriam eft alfecutus. Cùm enim poltiiflet idquod Abrahæ 'm iiltwnt

d iii

41 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

3 Deo didum eft, in isaac vocabiturtibi fernen, oftendit ne vniner- * fumquidem eins genus benediâionemacccpilfe. Eiusenim filiorumluc quidem acccpit benediiftionem, ille veio ab ea excidit. Hoc cnim fubiun-decftiUain non solvm autem ilia, fed amp;nbsp;Rebecca ex vno concubitu Habens \ IfaacPatrisnofti'i. Cum cnim nondum nati fuiflcnt,aut aliquid boni cgif-

' fent aut mali, vtfecundum clciftionem propofitum Dei maneret, non ex Gcn.15, opehbusfedexvocantedirtum eftei, Maior fcruietminori. J Sj exiftimas, inquit, propter Sarain prælatum fuilfe Ifaac Ilmaeli ,amp; filiis Abrahæ, qui exCheturanati lunt,quid de Rcbcqca dixeris ? Hie enim amp;nbsp;vna eft mater, amp;nbsp;vnus pater,amp;vnaconccptio. Erant enimgeminipueri. Hoc enim dixit illud, Ex vno concubitu Habens, pro eo quod eft, vno tempore ambos con- B cepit. Se J tarnen hic quidem Deocharus,, ille vero fuit indignus cuius De us curam gercret. amp;nbsp;non expeftauit Deus rerum experientiam , led dum adhucvtero gercrentur, eorum dilferentiam prædixit. Prædixit autem, cum eorum propofitum præfciuiflet. Non eft cnim iniuftaelcftio,ftd quæ Malach.r. Hominum propofito conuenit. Deinde etiam propheticum teftimonium adducit. sicvt scriptvM eft,lacob diIexi,Efau autem odio habui.j Non ergo naturamoftendit, fed folam virtutem quærit . Hoc enim plu-ribus confirmât. QjfiD ergo dicemus? nunquid iniquitas apud Deum? Abfit.J Nihil Habet iniuftidiuinalèntcntia, fed iuftitia ornatur,amp;cùm Hoc polfet oftenderç amp;nbsp;aperte docere, quod vniuerlorum Deus non lolet C naturam attendere ,fed optimam mentem quærere Sc cis in memoriam reuocare, quod fepe multis Hoftibus traditi funt, nec propter maiores vlla eis venia data eft, quoniam non fiint eorum virtutem imitati : amp;nbsp;quod ipfi quidem fuerunt omnes Babyloniis traditi : Abimelech autem, quam-uis feruus amp;nbsp;Aethiops,falutem propter pietatem affecutus eft;hoc quidem non facit nolens cos perccllere : fed oftendit diuina confilia humanam ra-tioncm longé fuperare :amp; multos quidem Icelera perpetrate, non omnes tarnenpoenas lucre. Etenimplurimiin deferto vituh imaginem tanquam Deum adorarunt : non omnes tarnen pœnas dederunt, fed hi quidem fup-plicio alfedi funt: illi veto eorum fupplicio corredi fapientiores exftitere. d Ita puniens Pharaoncm, multis per hoc vtilitatem attulit. Et hæc diuinus Exod.9. pofuit Apoftolus. Sicautemdicit. Mofi enim dicit, miserebor cuius milercor, amp;nbsp;mifericordiampræftabo cuius miferebor . J Hæc autem dixit Deus infabricationevituli,neceflario autem Mods quoque meminlt,vt per eum qui dixit, amp;nbsp;eum quiaudiuit ,idquoddiótum eft fide dignum elfe oftenderet. Deinde ratiocinatur. igitvr non voicntis, nec curren-tis ,lcdmiferentiseftDei. ] amp;folutionem noninducitifed eorum quæin-feruntur additamento quæftioncm magis äuget, digit enim Icriptura Pharaoni:In hoc ipfum excitaui te vt oftendam in te virtutem meam, amp;nbsp;vt annuncieturnomenmeum invniuerfa terra. ] Deinde rurfus infert lyHo- • Exod.9. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ERGO cuivultmifcretur, quern vult autem indurat. J Hæc ftri-

pta aperta funt, non enim aliunde colleda ea alfcro . Audiuifti ipfum Dominum qui dixit, miserebor cuius mifereor,amp; mifericordiam præ-ftabo cuius milercor . Rurfus autem eius funt quæ de PHaraone diéia funt. Ipfe rclido Ifmaele, ilfque,qui ex Chetura nati fuerant, elcgit Ifaac. Ipfe quoque lacob præpofuit Efau , licet in eodem vtero, codem tempore, ipfi etfidi formatlque fuerint. Quid ergo miraris, fi nunc Hocquoque ipfum fecit, amp;nbsp;cos qui ex nobis crediderunt, fufeepit, eos autem, qui Hunc radium non fulceperunt, repulit? Sed hæc quidem interim non dicit, fed augetquxftionumdubitationem,amp;dicit, dices ergo mihi,quid ad-

i ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hue

IN MAGNA autem domo non folum funt vafa aurea amp;ai'gentea,fed amp;nbsp;lignca amp;nbsp;fiétilia, amp;nbsp;quædam quidem in honorem, quædam vero ad con-tumcliam,amp; docens quod quis fua fponte amp;arbitratufit hocvclillud, fubiunxit. si qvis ergo emundaueritfe ab iftis,erit vas in honorem fan élificatum,amp;vtileDomino,adomne bonumopus paratum. Et Corin-thiis fiefenbit. si Q_yis autemfuperædificat fiiper fundamentum hoc, aurum, argentum, lapides pretiofos, ligna, fœnum, ftipulam, aperte docens liberum hominuin arbitrium ,ita ctiam vafa mifericordiæ appellauit eos,qui Dei benignitate digni funt. Illudautem, qvae prarparauitin gloriam.J diuinapræfcientiam déclarât. Illudenim ctiamin lisquæprius diâafuntdocuit,cumdixit, (iyos præfciuit,amp; prædeftinauit confor-ï mes’imaginis filii eius. Apoftolo enim feopus cft amp;inftitutumoftendere quod eosquidignifuntfalutefolus nouit vniuerforum Deus, nullus auté ex bominibus. Cùm autc dixilfet quod vocauit nos, non folum ex ludæis, fedtScexgcntibus, hoc confirmât lcripturæ teftimonio,amp;dicit. sicvt in Ofeedicit. Vocabo non plebem meam plebem meam,amp;non dilefl-am diletâam. Et erit in loco vbi diâum efteis, Non plebsmea vos, ibi voca-bunturfilüDei viui. j HæcautemDeus nondegentibus,fed deipEsdi-xitludæis. Cùm enimiußilfet Ofeevxorem meretricem accipere, atque adeo etiam adulteram, fie natos filios iulsit appellari,hunc quidem non po pulum,illam verô nondileélam,quæ ludæis euentura erant prædicens. C Sedrurlustarneneisbenignèpollicctur. et non populus vocabitur po pulus,amp;nondileâadileda. Confiderate ergo,inquit, quodvos quoq. non iemper eadem habuiftis;fed aliquando quidem populus, aliquando autem non populus,amp; rurfus populus vocati cftis : amp;nbsp;aliquando quidem di leéla,deinde non dilcftaamp;rurfusdileâa. Nihil ergo in præfentia abfur-dum aut alienum faéhim elf : Pro more enim eiefti ertisiSed amp;nbsp;fi rurfus vo-lueritis,populus amp;nbsp;dilcéda vocabimini, Nam etiam gentes, quæ non crant populus, nunc populus dicuntur. Ei autem quoddixit aliud quoque tefti-monium adiccit. esai as autem clamat pro Ifraéle. Si fuerit numerus filiorum Ifi’aél tanquam arena maris, reliquiæ faluæ fient. Quia verbum n abbreuiatum faciet Dominus fuper terram . ] Opportune admodum hoc teftimonium pofuit, docens, quod ab initio præuidit vniuerforum Deusamp; eos qui ad fidemaccefferant, amp;nbsp;eos qui infidelitatis morbo labo-rabant. Quia ^nimdiccbant ludæi paucos ex ipfis fufeepilfe prædicatio-nem, alios autem omnes earn tanquam impolluram fugere : oftcndit mul-tisiam retro fæculis hæc quoque prædiâ:afuiflc,amp; quod etiam fi fint innu-merabiles, amp;nbsp;maris arenæ æquentur,non omnes falutem alfequentur, fed ii demum quifide ornati fuerint. Abbreuiatum enim verbum fidem appcl-lauit. Namquodlexmultispræceptisdocuit,amp; perfeétam præbercfilu-temnonpotuit,id Ghrifti confefsio prælbtit,amp; fidem conciliauit. Eft b autem compendiofa, amp;quæ multis circuitionibus non egct,vt quæ amp;nbsp;ani-mæaifeâ;ioneiudicetur,amp;linguaprædicetur. et sicvt prædixitEla-ias, nifi Dominus Sabaoth reliquifict nobis fernen,ficut Sodoma faéti elle-mus 9 tSc vt Gomorra fimiles fuiflemus. j Q^os fùperius reliquias appellauit, eos fernen vocauit,propter quos,dicitProphcta non idem euenire ludæis, quod Sodomæ amp;nbsp;Gomorræ accidit. Illi enim funditus intcriif-fent. Cùm ficdocuillct, vniuerlbrumDeum, non earn,quæ eft ex natura, cognationem relpicerc, fed fidei focietaté quærere : docet apertius quam-obrem ludæi à maiorum nobilitate exciderint, gentes vero falutem afiecu-tæfint:amp;dicit. ergodicemus?'] Pcrinterrogationemlegendum, fiibdiftin

AD ROMANOS.

* fubdiftinftione vtendo. Deinde per refponfionem,ea quæ dcinccps fequun QvoD genres, quæ nonfeâabanturiuftitiam , apprehenderuntiu-ftitiam5iuftitiam autem quæ eft ex fide. Ifrael vero feftando legem iuftiriæ, in legem iuftiriæ no peruenir. J Scias, inquir,quod fides fuir genribus cau-ft bonorum. Ipfa enim, eos qui olim errabanr, amp;nbsp;iuftiriam nec habebanr, ncc quærere volcbanr, iuftiria quæ eft per grariam dignara eft. Iftael aute, qui amp;nbsp;legem habebar, er iuftiriam , quæ eft ex lege, perfequebatur, à Ico-po excidir, Sc iuftiriam non eft aftecurus. Deinde rurftisper interrogario-nem, qjare?] Vis,inquir,huiusreifcirecaufam. ccyiA non ex fide, fed quad ex openbus legis. ] Exiftimauerunr ad confequendam iuftiriam

* fulficeie viræ fuæ exlegeinftirurionem : amp;nbsp;fidem conrempfere. Quamob-remnecdonorumfidcifuerunrparricipes,neceum quæ eft ex ilia viræ in-ftitutione iuftiriam habuere,Deinde docer quamnam ob caufam bonorum fideifruétumnon percepere. offendervnt eniminlapidemoffenfio-nis,ficutferiprumeft. Ecceponoin Sionlapidem ofFenfionis,amp;perram lcandali,amp; omnis qui credir in eumnonconfunderur. j Solenr aurem of-fendere, qui menrem alio conuertunr, amp;nbsp;viam nolunr profpiccre. Idem ludæis accidir. lis enim quæ funr in lege ftiperuacanea in bianres, lapidem quiàProphetis prædiftus eft vidcrenoluerunr : beer illi aperte relponde-rint ,quôd, qui ei credit, fit maxima bona aflecuturus. Hoc enim fibi vo-c luitillud, NON coNFVNDETVR, vtpotecùmüquifperantquidem,à fpeautem cxcidunt,pudore arficiantur. Poftquam eos fic moderate repre-hendiffet, rurfus often dit qua fit in eos affeâione ne propter reprebenfio-nesmaleuolentiæ opinionem conciperent, maiores enimaccufationcsre-feruauit vltimas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capvt x.

Fratres, voluntas quidem cordis mei,amp; obfccratio ad Deum fit pro Ifrael in falutem.] Voluntas giæcc eft (ft/’t/loKza, quam bic defiderium ap-pellauit. Cupioenim,inquir ,amp;opto vtblfalutem afl'cquantur. testi Monivm enimpcrbibeoillis,quod babent quidem Dei æmulationem, fed non fecundum Icientiam.] Laudi vituperatione coniunxit,veluti qua-D dam efcabamumcælans : vt pofsit orationis lucrum abeisaccipi. ignorantes enim iuftitiam Dci,amp;fuam quærentes ftatuere,iuftitiæ Dei nonfunt fubiedi.] Suam iuftitiam intempeftiuam legis obferuationem appellauit. Student enim earn feruare, quæ iam cclfauit. Dei autem iuftiriam, cam,quæfecundumgrariam per fidem fada eft,nominauit. Hoc enimlubiunxit. finis enimlcgis Cbriftusadiuftitiamomnicredenti.] Non eft enim legi contraria fides in Cbnftum,fcd etiam valde conueniens, lex enim nos ad Dominum Cbriftum deduxit. Qui itaque credit Domino Chrifto, is fcopum legis adimplet. Rurfus autem pulcbrè pofuit, OMNI credent!.] Omnem enim bominum naturam comprebendit. Siue enim I fueritGræcus, fine barbarus, amp;crcdiderit, falutem confequitur. Deinde docetrurfus legis amp;gratiædifferentiam. Etintroducit Molen legiflatore vtrunqucdocentem ,amp;dicit. moses enim Icripfit Iuftitiam quæ ex lege eft,quod qui ea fecerit bomo, viuet in eis.] Qui omnia quæ ftint lege edi— da compleuit,is fuæ obferuationis frudum vitam babet: C^æuis vero tranfgrefsio inducit fupplicium. QV ae autem ex fide eft iuftiria, fic dicit,] pro eo quod eft, de iuftitia autem ex fide bæc dicit, non Mofes, fed per Molen vniuerforum Deus. ne dix ERIS in corde tuo, quis afeendet in cœ-lum? Ideft Cbriftum deducere,aut, quisdefeendet in abyfl'um,boc eft Cbriftum à mortuis reuocare. Sedquiddicit fcriptura? Prope eft verbum in ore tuo Sc in corde tuo.] Hæc quidem de lege dixit Deus vniuerforum,

46 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

docensîudxoSjquodfinelaboribuSjeorumquæ agenda er,mt doârinam A lukeperuntiamp;nequea{cenluincoelo*s ,necdefccnlù ad inferos indigent. P RO PE te enim verbum eft. Data eflenimtibi cognitio eorum quæ funt agenda. Diuinus autem Apoltolus ea afiumpfit ad id quodde fide traiäat, dicens no oportere de dominica difpenfatione nimis curiosè inquirere, vel dubitare quin vnigenitus Dei filius homo faólus fit, amp;nbsp;pafsione fufeepta re-lurreótionemprocurauerit:fed fide fruóiumfalutis colligere. P ROP E tb enim verbum eft in ore tuoamp; in corde tuo. IDeinde fubiungit. hoc est verbum fidei quod prædicamus.] Quod dixit Mofes de præceptis legiti-miSjhoc nos de fidedicimus. ctyoo si confitearisinore tuoDoniinum Icfum,amp; in corde tuo credidens quod Deus ilium fufeitauit à mortuis, lai- i uus eris. Corde cnim creditur ad iuftitiam : orc autem fit confefsio ad fa-lutem. ] Vtrifque enim opus eft, amp;nbsp;fide vera ac firma, amp;nbsp;confeßione libera jVtamp;corornctur fidei certitudine, amp;nbsp;lingua clarainfignffque redda-tur,audaóler veritatem prædicans. Deinde rurfiis feripturæ teftimonii me-Efa.il. minit. digit enim fcriptura. Omnis qui credit in ilium non confunde Aâi' Interpretatur etiam illudomnis. non est enim diftin(ftio,Iu-poft in onincs, dæi aut Græci. Nam idem dominus omnium diucs in omnes qui inuocant deeft, Si fupcr jUum . Omnis enimquicunqueinuocauerit nomen Domini, faluabitur. J •Xw ’ Per diuitias appellauit falutem hominum , Nouit enim Domini benigni-

tatem. Appofitè autem cordi Sc linguæteftimoniaadaptauit. Cordiqui-c dem hoc, omnis quicreditiniplumnonconfundetur :Linguæ autem, OMNIS qui inuocauerit nomen Domini ,faluus crit. Deinde docet,quod ludæi fua fponte falutepriuati funt, oblatam prædicationem nolentes ad-iix’ÎTt'ejsf ^3«- mittere. Sed huiusreiprobationem aperte non adducit, fed alia orationis JivwT'xojpr. methodo id profequitur. qj^omodo ergo inuocabunt eum in quern non crediderunt ?Qu^omodo aute credent ei quern non audiucrunt? Quo-c ■ ' modo autemaudientfine piædicante? Quomodovero prædicabunt,nifi mittantur?] Oportet, inquit,prius crederc , deinde inuocare. Fieriau-tem non poteft vtcredat,qui doótrinam non percepcrit ,ea autem haberi nonpoteft, fidefint qui prædicent, cos autem rurfusconftituitcleftio ma- o nuumve impofitio. Cum hæc fie tanquam ad ludæoru defcnflonem pofuif-fet, per ipfa aduerfus illos accufationem adauget, amp;, quod eft vltimum primum pofuit de prædicatorum mifsione, oftendens hæc muleis retro fæ-culis fuifle prædiéta. Confequens enim erat hæc ante aliaoftendere. Opor tet enim primum prædicatorcs eligi : deinde prædicare deinde quæ prædi-canturaudirc, Sc tunc credcre. Alfert itaque Efaiæ Prophetiam, amp;nbsp;dicit

Eß.$2. cty A M fpeciofi pedes euangelizantium pacem, euangelizantium bonaQ Nam etiam Apoftolis domum ingredientibus iulsit Dominus dicercf

Luc.io. Hvic Domui. Significabant enim diuinam rcconciliationem, amp;nbsp;bonorum perceptionem. Eorumpedes fpeciofos appellat,vt qui pulchrumcur- g fum peragant, vt qui à dominicis fint abluti manibus. Ita addufto de prædi ^uTm'aut'v«* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SED NON omnesobe-

wtei^.autEraß dieruntEuangelio? J Deinde per rcfponfioncm . esaias dicit,Domine

Eß.53. quiscredidit auditui noftro?] Ne hoc quidem inquit, tacuit diuina feri-ptura, fed Deus hoc longe ante.àprædixit per Efaiam . Deinde fyllogifticc FIDES ERGO cxauditu,auditus autem,pcrverbumDci. J Ergoquinon credit, diuinis oraculis non credit : amp;nbsp;qui credit, verba diuina lufcipiens, refertfruâumauditionis,fidem. sed dig o, Nunquidnon audieruntQ Et hoe lurfus interrogatiuèlegendum eft. Deinde per refponfionem. e t

Pfal.18. qjidbm in omnem terrain exiuit fonus eorum, lt;?cin finesorbisterr.æ verba

I

ADROMANOS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47

* verba corum. ] Quomodo enim fieri poflet vt ludæi non audircnt, cum genres, quæfunt in toto orbe terrarum, audiuerint? Veritatis cnimpræ-cones ipGs primis præclicationem attulerunt. Namipfe quoque Dominus eis dixit, ITE potius ad oues quæ perierunt domus Ifrael. Etin Aótibus Apoftoloru. VOB IS primumneceiTe erat loqui verbum Dei. Diuinus au-tem Apoftoius in figura perftitit,per interrogationem 8c relponfionem ef-ficiens orationcmclariorem. Rurfiis enim legendum eft perinterrogatio-nem. sed dico, nunquidIfrael non cognouitQuæ autem deinceps ftquuntur per rcfponfionem . primvs Mofes dicit ,Ego ad asmulatio-ncm VOS adducam in non gente, in genreinfipienti in iram vos adducam .]

* Nos autem infipienres appellauit, noftram, quæ erat ante fidem, infipien-tiam oftendens. Hoc enim diuinus quoque dixit Apoftoius. eram vs enim amp;nbsp;nos aliquandoinfipientes, increduli, errantes ,feruientes defide-riis amp;nbsp;voluptatibus variis, in malitia amp;nbsp;inuidia agentes, odibiles, odien-tesinuicem. Sic Deus ludæos infigni moleftiaaffecit. Neque enim tan- ' turn cis dolorem arfcrt nec feruitus,nec difperfio,nec remplidefolatio, quantum gentium in Deum religio, earumque claritas. esaias autem audet, amp;nbsp;dicit, Inuentus fum à non quxrcntibus me, palam apparui iis qui me non interrogabant .J Simul oftendit amp;nbsp;futuram gentium Dei cogni-tionemfuille prxdidam, amp;nbsp;fcelus ludæorum. Illud enim avdet, hoc

C fignificat. Non timuit,inquit,inuidentes ludæos, amp;nbsp;furore percitos, fedfuturam gentium falutem eis libère prænunciauit : prædixit autem amp;nbsp;ludæorum incredulitatem. Hoc enim declarant ea quæ confequuntur . AD ISRAEL autem dicit, tota die expand! manus meas ad populum non Eß.dj. , credentem, amp;nbsp;contradicentem.] Illud autem, tot a die, perpetuo fignificat.Aquila enim amp;nbsp;Symmachus illud Tota die, ita interpretatr funt. Ciim fie oftendilfet admirandos Prophetas amp;nbsp;ludæos accufare,amp;: gentium

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• r r 1

ndem prænunciare , videtur quidemper ea quæ lequuntur ipiis conlola-tionem adhibere : fed auger accufationem infidelium.

C a P V T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XI.

D r^ico ERGO, nunquidDeusrcpulitpopulumfuum? Abfit j Dein- .

£ y decùm poflet cxmultishocprobare,amp; tria millia,quæ Hierofoly-mis crcdiderunt,adduccre,amp;multas myriadas ,dc quibus dicit fanftus lacobus, amp;nbsp;cos, qui in toto terrarum orbe ex ludæis prædicationem fii-feepere: Pro his omnibus feipfum oftendit, amp;nbsp;dicit. nam amp;nbsp;ego Ifraeli-tafum,ex Icmine Abraam,de tribu Beniamin. Non repulit Deus plc-bcmfuam,quam præfciuit.] Si enimrepuliflet,eflem amp;nbsp;ego vnus eorum qui accufarentur. Ego enim ex ilia radice germinaui : amp;nbsp;de parente Abraa, amp;nbsp;de Beniamin tribus meæauthore ac parente me ortum elle lubéter præ- , dico;amp;Ifraclitæappellationeglorior. Reclèantemadiecitamp; illud cgVEM

I præfciuit,hoccft, eosquifuntjdigni Dei cognitione, qui’fplcndorem fideilufceperunt. Hoeenimdocetpofteà. an nescitis inEIcliaquid dicit fcnptura,quemadmodum interpellât Deumaduerfum Ifracl? Do-mine Prophetas tuos occiderunt,amp; altaria tua futfoderunt : amp;nbsp;ego rcliétus fum folus: amp;nbsp;quæruntanimammeam. Sed quid dicit illi Diuinum refpon-fum?Rcliquimihi fep'temmillia virorum,qui non curuaueruntgenuaante Baal.] Illo etiam, inquit, tempore érant multæ myriades Ifraêl ; amp;nbsp;omnes nominabanturifraél : fed vniuerforum Deus fe feptem millium Deum appellauit : àlios autem omnes reprobauit. REli Qv x enim , inquit, mihi feptem millia virorum, qui non incuruaucrunt genu ante Baal. Tpfe autem Prophetahoc ignorabat, amp;nbsp;in fe folo faluas elfe pietatis rcliquias exi-

* diuitiæ gentium : Qiianto magis plenitudo eorum ? Si enim, cùm plu-res non crediderintjqui ex eis crediderunt,diuinæ cognitionis diuitias gentibus attuleiunt , darum eft , quod fi oinnes crcdidiflent, maiora nominibus bona condliaflent. Omnes enim facilius crcderent, lin non contradiccrent, fed veritatem nobifcum prædicarent. Hine eis adbor-tationem adhibet qui cxgentibus credidcrunt , confulens ne de ft ni-mium magnifiée ftntiant. Duofimulmoliens, vt amp;nbsp;eis taftum ae fuperei-liumdetrahat, amp;nbsp;vt timcant effieiat:amp; ludæos ad paternæ bærcditatis fo-cietatcmconucrtat, fieautemineipit. voBis enimdieogentibus.Quan-diuquidemcgofumgentium Apoftolus,minifterium meum bononfieo, ® fi quomodo ad æmulandum prouoeem earncm meam , amp;nbsp;faluos faeiam ali-quos exiilis.jQuandoquidemDeus me gentiumprædieatorem eonftituit, gentium falutem nceeflario proeuro,amp; pro eis verba faeio,^ diuinos Pro-phetas multis retro fæeulis cadem prædixilfcoftendo ; Vthae vtique ratio-ne ludæos adæmulationcm prouoeem,amp;aliquos ex bis efle falutis participes eft’ieiam . Suam enim earnem dieit ludæos, vt qui, quod ad ienten-Uain quidem attinct, ab eo funt alicni ,folamautcm cognationembabent cumilloeommuncm. si enim amifsioeorum reeoneiliatio eftmundi:

quæaflumptio,nifivitaex moi tuis? J Sienim,eumii, inquit, noneredi-derint,gentcs afliimptæ,amp;àprioreignorantia bberatæ funt : elarum eft c quod fl 11 omnes ercderevolucrint, nihil aliud reftabit quamvtfiat refur-

reftioniortuorum. Hoeautemdieit etiamDominus praedicabitvr Matth.z4. euangelium boe regni in omnes gentes in teftimonium ipfis:amp; tune venict finis. Seire autem oportet, quod diuinushæedieit Apoftolus, eerto confi-lioorationem eomponens,amp; eos qui credidcrunt non nimis arroganter de ft lentire doccns , amp;nbsp;ludæis non crcdcntibus manum præbcns. Eaau-temquæconftquuntur hoc docent apcrtius. qvod fi delibatio lanifta ««wpz’priraiti« eft, amp;nbsp;mafia,amp; fi radix finfta,amp; rami. Quod fi aliqui ex ramisfrafti lunt, tu autem cum oleafter efies, inlertus es in illis, amp;focius radicis amp;pinguc-dinis oliiiæ taftus es, noli gloriari aduerfus ramos. ] Delibationcm aut pri

D mitias vocatDominumChrifium, quod ad bumanam naturam attinet : Radicem autem Patriarcbam Abraam, ramos vero oliuæludæorumpopu-luin,vt quiillhincgcrrainauerit. Oliuæverbpingucdincm ,pietatis do-ftrinam. Eositaqueadbortatur,qui cxgentibus credidcrunt,ne aduerfus non crcdcntcs ludæos clfcrantur,eos enim nominat ramos fraftos. Confiderate autem, inquit , quod vos ex alia cognatione profetfti, in banc eftisinfitt,amp;piæ radicis pingucdincm acccpiftis. ctyoD si tv gloria-ris,non tu radicem portas, fed radix tc. Dicis ergo, fradi funt rami ,vt cgoinferar. Bene, Propterincrcdulitatcmfrafti ftint : tu autem fideftas. Nolialtum faperc, led time. ] Et illos incredulitas à radiée alienos reddi- î4oixlt;5 ppów, E dit, amp;nbsp;te fides radici coniunxit: amp;vteiuspingucdinis elfes particeps elfe- nemagnificede cit. Oportet ergo tenonnimisclatede tcfentirc,ftd timere,amp; contremi-leere. Quarc ? si enim Deus ramis naturabbus non pcpcrcit,nc forte nee tibiparcat.] Si cos.n.nibil luuit naturæ neccfsitudo,quandoquidem habe-bant idem vitæ inftitutummiulto magis tu non feruata gratia, ctis à radice alienus. vide ergobonitatcamp; feueritatemDci.incos quidem,qui cccidc runt,feucritatem:intc autem bonitate Dei,fi permanfcrisinbonitatc,alio qui amp;nbsp;tu excidêris.] Video quomodo nue Deus illos excidit,qui fuoru ma iorum fidem no funt imitati : quomodo autem tefua benignitate dignatus cft,amp; alicnç radicis participem reddidit,à quo omnino abenus fueris,fi datum donunon feruaucris. seD etillijfi non permanftrint inincrcdulitate,

e

$0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

inferentur.] Conuenit.n. Dei iLiftitiæ,amp; te,qui præter fpê illoiû radice di- * gnatus es,amp; deinde data gratiam non ferLiaLieris,rurfus à radice fepararc:amp; eos ab incredulitatc liberates illi rurfus coiungere.Pulchrc auté in bis quo-quepofuitillud inserentvr.nempecùmincreduhtaseosomninofepa-rauerit ;amp; fides, fimiliter aegentes cos radici coniungat. potens est enimDeus illos rurfus infer er e. J Rei facilitatem per Dei potentiam often dit, amp;nbsp;affert exemplum nec alienum, necantiquum , lcd domefticum, amp;nbsp;recens. Eos enim ipfos adbuius rei teftimonium vocat, amp;nbsp;dicit. nam si amp;nbsp;tu ex natural] excifus es olcaftro,amp; contra naturam infertus es in bonam oliuam •. quanto magis ii qui funt lêcundumnaturâ,infcrenturfuæ oliuæ? j Si tu, cùm effesolcaft;er,neq. enim habebaslcgem qu.æ te colcret, nec Pro- B pbetas qui teirrigarent amp;nbsp;purgarent, amp;nbsp;qtiod conuenit tui ftudium gérèrent,ab impiis quidem parentibus amp;nbsp;cognatis feparatus es, fidei auté Abra-liæ eftedus es particeps r amp;eum gloriaris te habere radieem amp;nbsp;patrem, ac parentem,nonlege quidem naturæ,fcd ex diuinalibcralitate: multo vtique lullius amp;nbsp;naturalius, iis qui crediderunt, propriæ radici coniungentur. Hæcautcm, vtpaulo antèdicebam,dicit, amp;nbsp;eos, qui exgentibus crediderunt , modeftos effedocens, ÔCqui ex ludæisnon crediderunt, ad fàlutem adhortans. His autem conueniunt eaquoq. quæfèquuntur. nol o enim vos ignorarefratres myfterium hoc,vt non fitis vobis ipfts fapientes. J My fterium eft, quodnon eft notum omnibus, fed 11s folis qui contemplantur. c Dicit crgo,volo vos intelligere, quodfcimusmyfteriùde iis quæfuntpro-pofita;ne vos efïe valdeprudentesrati,ideoefteramini,amp;vobis aliquid inlolenter arrogetis. Quod eft autem myfterium ? Q_y o d cæcitas ex parte contingit in Ifracl,donec plenitudo gentium intrarct,amp; (îc omnis Ifraélfal uus fieret. J Illud ex parte , pofuit, docens non omnes fuiffe incredulos, multi enim etiam exillis crediderunt. Adhortatur autem vt nec aliorum fa lutem defperent. Poftquam enim genres prædicationcm fufeeperint, illi etiam credent, cùm infignis ille Helias acccfterit,amp; illis fidei doéfrinam at-tulerit. Hoc enim Dominus quoque dicit infacris Euangeliis, Helias ven-turus eft;, amp;nbsp;rcftituct omnia. Pofuitautem etiam Prophet« teftimonium. d s I c VT fcriptumeft.Veniet exSion,quieripiat amp;auertat impietatemà la-cob.Et hoc illis à me tcftamentum,cum abftulcro peccata eorù. J Si ex lege adminiftratio dat pcccatorum remifiionem : cam prædixitfcrmo Propheti cus.Sin autem lex é|uidem punit eos qui delinquunt,Iudæis auté femper cri mini datum eft quod legé tranfgrefsifunticlarum eft,quodca rcmifsio figni ficatur quæ daturperbaptifmum. Vocat auté Ifraëlcm omnesqui credunt, fine fint ex ludæis habentes naturalem cognationé cum Ifi-aële,fiue exgentibus ci fidei cognatione coniunfti. secvndvm Euangclium quidem inimici propter vosdccundum cledioné autem charifsimi propter patres.] Quando ad vos rcfpcxero,qui mihi docédi traditi eftis,illos inimicos amp;. in- b feltos exiftimo,qui omnia ad veftrum damnum amp;nbsp;incómodum faciunt. Sed poftquam ad maiores rcfpexero,amp; cogitauero quod Deus illos ex toto terrarum orbe elegit,hos etiam diligo propter illos. sine pœnitentia enim funtdonaamp;vocatio Dei.] Hæc omnia dicit ad ludæorum exhortatio-ncm. Q^odenim quæ dat bona Deus rurlùtn accipit, cum viderit cos qui acceperintingrati animivitio laborarc , teftis eft Saul, qui gratiam fpiri-talem pcrccpit,amp; ab capofteadefertus eft. Quinetiam (îmiliter Solomon, quipacemper diuinam benignitatem alfccutus eft, poft tranfgrefiioncm gratia priuatus eft. Porro autem etiam ludæi, qui Prophetas corum cu-ram gerentes perpetuo habuerunt ea cura in præfentia priuati liint.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoc

ADROMANOS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51

ƒ Hoc ctiam iis qui ex gentibus crediderunt paulô antè minatiis eld. si Permanseris, inquit,in bonitate:alioqui amp;nbsp;tu excideris. sicvt ENIM ET vos aliquando non ciedidiftis Dco,nunc autem mifericor-diam confecuti eftis propter incredulitatem illorum,ita amp;ifti nuncnon crediderunt vcftn mifcricordiæ : vt amp;ipfimifericordiamconfêquantur.] Recordemini autem,quomodo omncs longißimo tempore impii fueri-tis amp;nbsp;ad longam illam amp;nbsp;longe grauifsimam impietatem benignus amp;nbsp;mifericors Dominus non refpexerit, fed inenarrabilibenignitate eosqui Volucrunt dignatus fit:amp; cùm ii non credidiffent, vos pro illis vocaue-rit. NoneftitaquealicnunijVtqui nunc contradicunt,à Deofufcipian-

® tur, fi voluerint credere : amp;nbsp;eandem benignitatem confequantur. Illud autem V T , rurfus fibi familiari proprietati conucnienter pofuit. Neque enim ideo non crediderunt, vt mifcncordiam affequerentur : fed non crediderunt quiJem propter mentis contumaciam, mifèricordiam autem con ,sÉz^f,omnes, fcquentur, ada pœnitentia. c o N clv s i t enim omniaDeus in incredu-litate,vtomniûmifereatur.] Illud coNCLvsit, pofuit proeoquodeft, conuicit. Conuicit enim amp;gcntcs,quæ naturalem difeernendi facultatem acceperant,amp; creationem babucrant Diuinæ cognitionis magiftram, cum tamé nec bine necillinc vtilitatis aliquid accepennt.Conuicit autem etiam Iudæos,qui plusquidemdodrinæ erant adepti- nam praeter natura amp;nbsp;crea-

C turam Icgem quoque acceperant,amp; propbetas, qui eos id quod fieri opor-tebat docebant, amp;nbsp;erant etiam maionbus fupplicibus obnoxii:fed tarnen amp;nbsp;bos amp;nbsp;illos,qui funditus perire mcrucrant,lalute dignatus eft,fi lolum credere voluerint.Hæc profecutus, amp;diuinæ benignitatis abylfum, eiufque, quaecomprebendi non poteft fapientiam contcmplatus,exclamauit o a l TiTVDo diuitiarum fapientiæ amp;feientiæ Del. ] Aprincipio cnim hæc prælciuit : amp;nbsp;cùm prae(ciuiilct,fapicntcrdifpcnfauit : amp;dilpenfans,fuæ benignitatis diuitias oftendit. qja' m incomprehcnfibiliafuntiudiciaeius, quaminueftigabiles viæ eius?] Diuini confibi amp;adminiftrationis ratio mentis bumanæcaptum fuperat :amp;ncc inuifibilcs poteftatesDcivniuer-

D forum prouidentiam poIfuntaHcqui . Q_yis enim cognouit fenfum Do- v5v,menteni. mini, autquisconliliarius cius fuit? velquis prior illi dedit, amp;nbsp;retribue-turei?] Hæc tria tribus oppofuic ,diuitiis, lapientiæ, amp;nbsp;feientiæ . Illud quidem q.v i s novit sensvm Domini, feientiæ, Hoc autem, Qvis confiliarius eins fuit, fipicntiæ : q_vis autem priordedit, amp;nbsp;rctribuetur eijdiuitiis,nequecnim menfuracomprebendi polTunt eiusbonitatis diui-tiæ,quia etiam iis quæ non funt cife dédit ,amp;iis quæ fada funt,vt bene fintlargitur,amp;non reddit, fed datbona. Sed cum fit bumanus ac benignus, dationcm retributioncm appellat. qj/oniam ex ipso, amp;per ipfum,amp;iniplbfuntomnia. Ipfigloria in fæcula fæculorum. Amen.]

E Ipfe enimomniafecit. Ipleomniaquæ fadafuntperpetuo regit. Omnes ad ipfum refpicere oportet, pro iis quæ funt ac i'ubfiftuntgratias agentes , eius autem deinceps prouidentiam poftulantes : conueniens porrô glorificatio ad eum eft emittenda. PerbæcautemoftcnditdiuinusApo-ilobis fe non noffe dift’erentiam præpofitionis ex qvo, amp;PcrQuem: amp;nbsp;illam quidem,vt quæ aliquid maius fignificet,patn conuenire,banc vero, vt quæ aliquid minus doceat, filio. Ambas cnim in vtraque perfona pofuit. Quamfiuepatris elfe dixerint, qui cum Arrio i^Eunomio fen-tiunt,inucnient præpofitioni ex oyo, præpofitionc Per Q^em,elfe con-iundam,fiue filio adaptaucrint,vidcbunt præpofitioni Per Qviem,præpo-fitionem quoq. E x Q_y o elfe coniundam. Si autempræpofitio quidem Ex

c ii

AD ROMANOS.

beram aniini poteftatcm oilendit , cum eam amp;nbsp;rationem iußit rcnoua-re,amp; à deterioribus meliora dilcernere. Hæc cnim appellat, Deum co-lei e. Docet autem etiam quænam ca ante alia omnia faftum exterminât , amp;nbsp;humilitatem ftatuit. dig o enim per ^ratiam,quæ data eft mihi, omnibus qui funt inter vos, non safere plus quam ïape-le oportet,fed faperc ad fbbrietatem.} Et nee ipfe quidem fehæcdicit ftatuerCjfcd per ipfum gratiam fpiritus. Illius enimjinquit,fuminftru-mentum. Modefliam autem feumoderationemgræcè nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mentis

fanitatem appellauit,docens luperbiam cfle morbum mentis. Suum autem Dominum eft imitatus. Dominus enim in facris Euangeliis eos qui ® humilitatem poflederint primos elfe beatos pronunciauit. beati, in-

quit, PA VF ERES ipiritu : ipfbrum enim eft regnum cœlorum . Hane autem omnibus legem ftatuit , amp;nbsp;diuitibus, amp;nbsp;pauperibus, amp;fcFuis , amp;nbsp;Dominis , ÔC viris amp;nbsp;mulieribus . Hoc enim fignificat illud, o M N i B v s inter VOS. Docet etiam menfuram,ad quam vfque dc fè fen tire oportet; VNicviQjfE ficut Deus diuifit menluram fidei. ] Gratiam hoc in loco vocauit fidem. Per fidem cnim datur gratia, amp;nbsp;pro menfura fidei dona gratiæ fuppeditat. lubet autem donata gratiamctirianimædefcfcnten-tiam. sicvT cnimin vnocorpore multa membra habemus ,omnia autem membra non eundem aiftumhabent : ita etiam multi fumus vnum cor-

c pus in Chrifto. Singuli autem alter alterius membra.] Appofita fimili-tudodoftrinæ dc charitate. Vnaquæque cnim pars corporis, non eft fibi folum vtilis ,fcd communi affert vtilitatem : ita etiam conuenit eum qui aliquam gratiam accepit, aperte fcircfeboc donum communis vtilitatis gratia acccpilfe. Corpus enim vnumftint ii qui crediderunt, membrum autem, vfum noftrum amp;nbsp;id quod nobis opus eft fupplct. hab entes DONATioNES fecundum gratiam quæ data eft nobis differentes.] Ita eft intclligendum. Alter alterius membra lumus, babentes do-nationcs, lecundum gratiam quæ data eft nobis, differentes. Licet enim fint bæ differentes, ad communcm tarnen vtilitatemà diuinagratiafue-

D runt fuppcditatæ. sive prophetiam fecundum rationem fidci, fiue miniftcrium in miniftrando hue qui docct in doftrina , hue qui exbortatur in adbortando.] Pro vniufcuiufque fide gratiam dimetitur qui eft bonorum fuppcditator . Appellat Propbetiam non fblum eo-lum quæ futura funt pi æfeientiam, fed eorum etiam quæ font occulta cognitionem. Mmifteriuin autem prædicandi munus. Doârinam, di-uinorum dogmatum difciplinam. Adbortationem,fuafionem ad virtu-tem. Qvi tribuit in fimplicitatc.] Non aliorum captans gloriam,fcd eius qui indiget inopiæ fubueniens, nec apud feratiocinans, an quæ habet fibi fufficiant,an non,fed in Deo Ipem ponens, eoque fretus libe-

E raliter fuppeditans. qvi praeest in follicitudine: qui miferetur in bilaritatc . Dileftio fine fimulatione. ] Cum quadam vebementia Sc amplificationc omnia ftatuit amp;nbsp;curationem quidem appellat diligentem, ne fit nomen abfque re. Beneficentiæ autem lætitiam adiungit, eroga-tionis bonorumque communicationis lucrum oftendens . Solent enim gaudere qui lucrantur. Hoc etiam dicit feribens ad Corintbios, non ex triftitia, aut ex neceftitate. Hilarem enim datorem diligit Deus. Por-ro efle quoque dilcâionem finceram amp;nbsp;germanam præcipit, amp;nbsp;fimulatio-nisperfonameiicit. odientes malum, adhærentcs bono .] Rurfus no dixit fimpliciter, hoc quidem fugere , illud vere perfequi. Sed vitium quidem vehementer odiffe,bonorum autem operation! valde coniungi e iii

* quiincapliilofophiaexercenturcoronas contcxunt, eorum autem qui in-iuriam faciuntpœnas augent. Sciendum autem eft nonoporterc nosideo inimicos obferuare,corümquecuram gerere^vtilli maiores dent pœnas. Diuinu«: enim Apoftolus hæc addidit, volens eius iram extinguere qui in-iiiria aJTicitur,non autem bonomalum augereconans. Quid enim nos pliilofophariiubet,docentquæfcquuntur. noli vinciàmalo, ledvin-ce in bono malum. j Vlcifci enim , eum inferiorem fuiflc fignificat, eft autem cuidens viftoria, pro malis bonareddere. Cùm mores fic per hæcin-ftituftFet, iubet etiam honorem Magiftratibus conuenientem tribui. Prç-uiderat enim, vtpote qui diuiniIpiritus gratiam aftatim acceperat,fore vt

* nonnulli faftu potius quàm Zelo vtentes, Magiftratus, qui rerum ad vitam petinentium curam gerunt, contemnerent, fe propter cognitionem maiores efle exiftimantes, amp;nbsp;alioqui fparfam amp;nbsp;difi'eminatam, corum opinio-neniamoliri volens, hoe facit. Male enim audiebant, tanquam qui leges communes euerterent • Ethiquidem dicebant,qui vniuerfum terrarum orbem euerterunt,hic quoque adhint. Illi vero, quód alia introducunt.. V tile itaque exiftimabat de eo aliquid decernere,

Capvt xiu.

OMNis ANIMA POTESTATiBvs fublimioribus fubdita lit. ] Siue eft facerdos aliquis, fiue Antiftes, fiue monafticam vi-C tam profcÜus , iis cedat quibus funt mandat! magiftratus . Clarum eft autem , fi cum pietate. Non enim ft Dei præceptis répugnent , Magiftratibus parère permittitur. non est enim poteftas nifi à Deo. Quæ autem ftint potcftates,à Deo ordinatæ funt.] Et eæ à Dei pro-üidentiadependent. Ipfe enim communis ordinis curamgerens,etFecit vt hi quidem imperarent, illi vei ó parerent, veluti quoddam frenum, iis qui fc iniuftè gerunt,Magiftratuum timorem incutiens. Porró autem feien dumeft,quódamp; Magiftratum gerere, eiquepatere,à diuinaprouidentia pendereftatuitdiuinus Apoftolus, non autem vt hic vel ille ftt Magiftra-* tus. NequeeniminiquorumhominumpoteftasàDeieleftione procedit, D fedipfa principatus difpenfatio. Si ftt quidem certèpropitius, datmagiftra tusquiiuftumcolunt amp;obferuant. dabo enimeis,inquit,paftoresfè-cundum cormeum: pafcent eos pafcentescumlcientia , amp;nbsp;rurfus,Dabo ludices ftcut prius, amp;nbsp;conftliarios ficut ab initio. Cùm autem vult cos qui peccant caftigare, eos etiam à malis magiftratibus regi permittit. o a-Bo enim,inquit,adolcfccntulos principes eorum,amp;illufores domina-buntiireis. Sediam tempus eftvtadproxima interpretanda reuertamur. iTAQ^E qui reftftit poteftati,Dei ordination! reftftit.] Satisoftende-rat; Q_yi avtem reftftunt,ipft ftbi damnationem acquirunt,] hoe eft, eruntfuppliciis obnoxii. Deindedocetquænâ fttprinc fiatus vtilitas, nam S principes non funt timor boni operis fed mali.] Qui enim vitam improbè inftituunt,eos puniunt. vis avtem non timere poteftatcm,fac bo-num,amp; habebis laudem ab ipfa. Dei enim minifterefttibiin bonum.] Eum efte dignum reuerentia oftendit, cum Dei miniftrum appelIauit.Ad-hortatus eftautem etiam ad resbonasgerendas,cùmdixit principes efle laudatores bonorum, sin autem malum feccris,time. Non enim ftne caufa gladium portât. Dei enim minifter eft, vindex in iram ei qui malum agit.] Si amas bona,honorapoteftatem,vtquæea lege décernât. Sin autem contraria perfequeris,time eiusfententiam. Ad malorum cnim fuppli-ciumeft diuinitusordinata. et ideo necefsitati fubditi eftotc,nonfo-lum propter iram, fed etiam propter confeientiam. ] Iram fupplicium ap-e iiii

56 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

pellat. lubetcnimproptervtrumque fubditosefTejamp;propter pœnæ me-tum,amp; vt ea impleant quæ oportet ßeri. Id en im appellauit confcientiam. c^t^dences’ ° ENiM amp;tributaprællatis.MiniftiieniniDeifuntadbocipfümfer

uicntes.] Tuenimdormis : Illecommunem curam lufcinet. amp;nbsp;tu domi quidem iedcs : Ille autcm pro pace bellum fulcipit, reddite ergo omnibus débita; cui tributum, tributum : cui veéiigal, vedigal : cui timo-çôepv rem ,timorem ; cui bpnorem, honorem .] Tributum appellat,quodpro

agris penditur. Veäigal autem quod pro mercatura confertur. Débita au-tem non hæcfolum, lèdamp;metum , amp;: honorem nominat, Ea enimiisqui præfunt debentur àlubditis. n e M iNi quidquam dcbeatis nifi vt inuiccm diligatis. ] Non vt dileclionis debitum non exoluamus : Oportet cnimid B ante omnia alia exoluere ■. fed vt in ipfa Iblutione id augeamus • Redditio enim debitum multiphcat. Ardentiorem etenim dileftionem efficit. Q_yi ENIM diligit proximum, legem impleuit.] Quomodo , amp;nbsp;quanam ra-tione? NAM NON adulterabis, Non occides, Non furaberis ,Non fal-

fum tcftimonium dices,amp;li quod eft aliud mandatum,in hoc verbo inftau-àvawçaxafâiat ratur,Diliges proximum tuum ficut teiplum . ] Qui enim in aliquem bene Xcitu™*™ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quemdiligit .’non adultérât cius vxorem,non

futnpit aliquid ex bönis eins cui bene vult :neque aliquid facitquod ei vl-tówxiïaiovpro- lam moleftiam alftrat. Hoc.n.fubiunxit. dilectio proximi malum non ximo operatur. j Deinde lyllogiftice, PLEnitudo ergo legis eft diledio.] Ita c com- etiamChriftusintcrrogatusquodnamfttprimum præceptum , amp;primum plementum dixit,amp;fecundumconiunxit, diliges DominuDcumtuuextotocor-

Matth.xz. Jetuo X^cxtota animatua,amp; ex tota fortitudinetuaamp;extotamente Manu, tua; amp;nbsp;proximum ficut tcipfum . Et in prima quidcm virtutem contem-platiuam perfici oftenditiin fccunda autem adiiuam. Ita etiam diuinus Apoftolus PLENITVDO crgo Icgis cft dilcctio . Dcindc fubiungit. et jjTOTo’i»io'l«,id- HOC ftientes tepus quiahoraeftiamnosdelbmnofurgere. J Proeoquod quecüfciaiiius eft,Et maxime,quod non eft tempus dormicndi,fcdexpcrgifccndi. N VNC ENIM propior eft noftra falus quam cum credidimus. J Indies enim ad Do miniprælcntiam propius accedimus. nox præcelsit,dies autem appro- f pinquauit.] Nodem vocat tempus ignorantiæ . Diem autem, tempus poft aduentum Domini. Exortus enimlbliuftitiæ, diuinæ cognitiouis ra-diis orbem terrarum illuminauit. abiiciamvs ergo opera tenebrarum, amp;induamurarma lucis. J Tenebras vocat ignorantiam : opera autem tenebrarum , improbas (Sein iuftas aódioncs. Etlucem quidem appellat co-gnitione.m,armaautem lucis,bonorum operationem . si c vt in dieho-neftc ambulemus. j Ex corporalibus oftendit Ipiritalia. Qui enim vitain Icclcratamamp;flagitiofam ampleiftuntur ,illa nodu perpétrantes ,intcrdiu ’ ' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;modcrationis amp;nbsp;honeftatis habitum fufeipiunt. Vult itaque , cum nox

- ' j prætericrit, amp;nbsp;ignorantiaceftauerit, vt à malis liberemur. Doect etiam e quænam ea (int. non in comellationibus, lt;amp;cbrictatibus, non in cu-bihbus, amp;nbsp;impudicitiis, non in contentionc, amp;æinulatione. J Solcbant nonnulli inconuiuiislalciuire,amp;linguam turpibus canticispolluerc,eo-J•um autem caufa eft ebrietas. Porto autem ea eft etiam mater petulantix, litftque amp;contentionis magiftra. sed indtiiminiDominumIcfum Chii-• 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alium baptifmum fufcipiant, fed vt veilem quainduti funt

videant. et garnis curam ncfeceritis in defideriis . ] Hic amp;nbsp;Hæreti-carmseu corum, quicarnem accufant, ora obturât. Neque enim prohibuit quo-tfsad concup*- carnis cura geratur : fed dclicias amp;nbsp;intemperantiam expulit. Non fccntiaj dixit enimaNecarniscuramgcratisjfedne ad concupifcentiasgcfteritis, p ro

AD ROMANOS.

57

* pro eo quod cfl, Ne facitc vt ca perdelitias cxultct. Hæc cum de virtute aâiua eflet profecutus ,ad dogmatica lur/us tradandaaccedit. Oportet autem priasdiceredodrinæ Apoftolicæ fcopum, vtfaciliusperïpici poßit eorû quædiccndafunt interprétât!O. Qui exgentibus crediderant,Euan-gelicamvitæ inllitutioncm ampleètebantur. Multi autem ex Iudæis,qui adEuangelicam prædicationem acceHerant, Icgalibus conflitutionibus 1er uiebant, dierumobieruationem ampleâ:entcs,amp; cibum quem Icx iulsit fu-inentes. Hinc lis oriebatur, atque adeo etiam pugna, cum Si hi eos qui ex gentibus crediderant, quoniam quibullibet elculentis indilcriminatim vc-icerentur, condemnarent, Ôc illi eos abhorrèrent propter fummamamp;fu-

* peruacaneam legis obferuationem. His medicinam adhibens Apoftolus, affcrt vtrique conuenientem adhortationem. Primum autem cos qui ex gentibus fidem lülceperantadfraternamdilcétioncm exhortatur.

CaPVT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XIII I.

Jnfirmvm autem infidcalTumite, non in dilccptationibus cogitatio-J num.] Infirmum autem appellat cum qui Icgahbusferuit obferuatio-nibus. ALI VS enimcrcdit Icmanducareomnia.J Is Icilicet qui ex gentibus crcdidit. Qvi AVTEM infirmus eft, olus manducat.] Nonnulli di-cunt, quôd qui ex ludæis crediderant, tanquam eorum qui ex gentibus fideles erantillos puderet, non folum à fuillæ, fed etiam ab abus efu carnis C abftinebant, exercitationis amp;nbsp;tcmperantiæ prætextu vtentes. Vndediui-nus dixit Apoftolus, t^v i avtem cft infirmas, olus nxinducat. Cùm cniin perfeétam fidem non haberet,le carum rcrumefu pollui crcdebat. i s Qjvi manducat,non manducantem non fpernat .3 Qiii enim ex gentibus crediderant, ludæos qui fidem fulceperant auerfabantur, tanquam qui pu-rarti ac finceram fidem non haberent, amp;nbsp;ideo nollent ciufmodi cibum ca-pere. et cty i non manducat,manducantem non iudicet.] Porto autem qui ex ludæis crediderant, fideles exgentibus condemnabant,quibuf. libet elculentis velci indifcriminatim illicitum amp;nbsp;nefarium elfe exiftiman-tcs. OEVs ENiM ilium alfumpfit.3 gentilcmfcilicet.Etpcrgitaduer-® fus ludæum contendere, tv qv i s es qui iudicas alienumferuum? Domino fuo ftat aut Càdit .3 Qyiuis fcruus, ôi viuus eftlucruDomini:amp; mo-riens illi rurfus damnum affert. Eum ergo emit vniutrforum Dominus proprio dato fanguine. Et quia dixit svo domino ftat aut cadit, ne-celfario fubiunxit, stabit autem ,3amp;didumfuum Dei potentiacon firmat acftabilit. poten s cftenim Deus ftatucre ilium.3 Hæccùmde cibis dixiffet ad dies orationem conuertit nam alius iudicat diem inter diem: Alius autem iudicat omnem diem. 3 Alii enim perpetuo abftinebanc à cibis lege prohibitis. Alii veto nonnullis diebus. vnvsqjisqje in fuofcnfu abundet .3 Non hoc pofuit generaliter, neque enim iubctde di-lt; uinis decrctis hoc fentire, eos enim anathematizat, qui veritati contraria docercinanimuminducunt. si Qjvis enim ,inquit, euangelizctvobis aliud Euangehum quam quod accepiftis,fit anathema. De foils itaquç cibis vniufcuiufque lentcntiæ poteftatem dedit. Hæc enim confuetudo in hodiernum vlque diem manfit inecclefiis, amp;nbsp;hicquidem abftinentiam am-pleéiitur: Ille verb omnibus elculentis abfque vllo Icrupulo vclcitur,amp; nec hie ilium iudicat, nccillcaltcrum reprehendit, led eos claros amp;nbsp;infi-gnes reddit lex concordiæ. Q_yi sa pit diem, Domino fapit, amp;nbsp;qui non fapit diem, Domino non fapit, amp;nbsp;qui manducat Domino inanducat : amp;nbsp;gratias agit Deo, amp;nbsp;qui non manducat, Domino non manducat, Si gratias agit Deo. 3 Se accommodando Si lubmittendohæcdicit,Dci ccclcliæ con

5? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

cordiam procuras.Nouit,inquit, vniuerforum Deuseorum quicomedunt * amp;nbsp;non coinedunt inftitutu,ncc folum faftum attendit,fed etiam eius quod fit mentcm examinât : nemo enimnoftrum fibi viuit, amp;nbsp;nernonoftrum fibi moritur. Siue cnim viuimus, Domino viuimus fine morimur, Domino morimur.Siue ergo viuimus, fiue morimur, Domini fiimus .J Non fiimiis in noflra poteftate, pretio empti fumus. Et viuentes ergo Domini fumus : ÖC morientes fumus Domini. Pro eo quod eft, nec tu es illius Dominus :nec ille tui. Habemus enim omnes vnum Dominum, in hoc deeftin vet.tra- enim Chriftus mortuus eft, amp;nbsp;refurrexit, amp;nbsp;reuixit, vt amp;nbsp;viuorum, amp;nbsp;ductamp;reuixir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tu n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i •

mortuorumdominctur. J Ille eit omnium Dominus,qui lepronobismor ti tradidit, qui mortis potentiam dilfoluit, amp;nbsp;nobis omnibus refurreftio- B nem cftpollicitus. Illi ergo fubieefifumus,vt qui vitam ab co acceperi-mus. TV autemquidiudicasfratremtuum?] ludæo hxcdicit. omnes enim ftabimus ante tribunalChrifti. ] Deinde etiä id quod dicit confirmât feripturæ teftimonio. scriptvm eft enim • Viuo ego dicit Dominus, quoniam mihi flcâeturomnegenu, amp;omnis lingua confitebitur Deo.] 111c eft nofter iudex, ille de nobis fententiam feret, nos ante illud tribunal ftatui necefle eft. Propheticum quidem certe ieftimonium docet vnigeni- ’ tidiuinitatis altitudincm .Cum enimdixiflctper prophetam, ego dcus ÎHr(5î»»fxéiuV“ ante fæcula, amp;nbsp;ego Deus primus, ÔC. ego poft ea,amp;in futurum fum,amp; ante

me non fuit alius Deus : amp;nbsp;poft me non erit.amp; præter me non eft: Sc iuftus c amp;nbsp;leruator non eft præter me, tune fubiunxit, e t per me iuraui, dicit do minus,quod mihi fledetur omnegenu, amp;nbsp;omnis lingua confitebitur Deo. Sed ad ea quæ proxime fcquuntur interpretanda accedamus. itaq^zb

• vnufquifquenoftrum profè rationem reddet Deo. ] Quoniam Domini-cumiudicium oftendit,neccftariofuafit ne alter alterum iudicent,fcdillam fententiam expeftent,Hocenim rurfiis fubiunxit. non ergo ampliusin-Aiiccm iudicemus, fed hoc indicate magis ne ponatis olfendiculum fratri vel feandalum. ] Hicfe conuertit ad fideles cxgentibus, qui corum qui ex ludæis crediderant infirmitatem non lâtis toleranter ferebant, fedfum-mam elfe virtutcm feruentémquezelum exiftimabant, fi cfculentis indi- D feriminatim velcerentur, amp;nbsp;primum quidem docet nihil eorum efîe impu-«('»na/iïfper-' rum amp;nbsp;immundum. Sic autem dicit. scio, et confido,inDomino fuafusfum. lefu quia nihil commune per ipfum. ] Ncceftario addidit illud in domino lefu, propter ludæorum infirmitatem. Ne enim dicant. Tu quis es quiMoficontrariaftatuis? Molls Dominum in medium adduxit,diccns cum legalibusobfèruationibus fincm impofuiftc, ncc pcrmifilïe vt vllus ci-busimmundusexiftimaretur. Illudenim per ipsvm, hoeeftperEuan-gelicam eius conftitutionem. Ipfc enimdixit etiam bcato Petro. q_vae Ad.n. DEVS mundauit, tu ne die communia, nisi ei Q_yi exiftimat aliquid commune eftc, ei commune eft. ] Si quis autem exiftimans hunccibum ef B fe immundum , eo vefeitur, eft immundus, non propter eius naturam,fed propter eius qui vefeiturcxiftimationcm. Cùm hæc fie difcreuiffet, rurfus fideles ex gentibus rcprehcndit, qui ludæorum infirmitatem non ferunt. mutiTwimolcftia AVTEM frater proptcrcibum contriftatur,iam non fccundum chari-afFicitur. tatem ambulas. ] Charitatis crimen amplificauit, cum qui ilia perfequitur aperiens. Deinde magis oftenditquanta fitrei abfurditas. noli cibo tuo ilium perdere pro quo Chriftus mortuus eft. ] Pro illo Chriftus morte fubiit : tu autem non vis per abftinentiamà cibo illi vitam procurare,fed dum ipfum fumis, illi mortem fabricaris. ne blasphemetvr ergo bonum noftrum,] Mitisrurfusacbenignareprchdnfio. Bonum enim fi-dem

* dem appellat. Lauclo,inquit, fidcm tuam, fed nolo earn ipfam damn! ac ma-Icdidi caulameffe non cP: enim regnum Dei efcaamp;potus, fed iuftitia,amp; pax,amp;gaudiu in fpiritu fanilo.J Non enim exiftimate effe hoc aliquod pul chi umamp; præclarum fadum ,amp; quod regnum coelorum concilier . Id enim veraiuftitia conciliar, amp;nbsp;quæefticcundumpaccm amp;nbsp;dilectioncm concor-diaac ftudium,ex quibus oritur quæ eft fecundum Deum lætiria. qv i enim in hocferuit Chrifto,placet Deo, amp;probaruseft;hominibus. J Hæc enim Deus quoque vniuerlorum à nobis exigit. Hæcetiam hominibus vti-litatem atferunt. Porro autem notandum eft, quod Chrifto feruire,Deo vniuerforum gratum elfe dixit. Si autem feruire Chrifto, Deo gratum eft, J* Chriftum quoquehonorare,cft Deo gratum. Chriftum ergoblalphemare, amp;nbsp;de eins dignitate conari detrahere,Deo vniuerlorudilplicet. it A ctyE quæpacis funt fetftemur, amp;nbsp;quæftint ædificationis alius in aliu.J Oportet itaque nos vtilem concordiam omnibus præponere, amp;nbsp;noftræ mutuæ vtih tans gratia omnia facere. noli propter efcam deftruere opus Dei.] Opus Dei dixit Dominus in ipfum credere. hoc eft enim, inquit ,opus Dei vt credatis in eum quern mihtillc. Qiponiam ergo erat veriGmilefore vt non-nulli ludæî non ferentes probra eorum qui exgentibus crcdiderant à fide defcifcerent,meritó dixit, nolite propter efcam deftruereopus Dei. Nc autem, qui ex ludæis crediderant, hinclcgis obferuationis confirman-c dæ occafionem acciperent, eius quoque rei curam gerit, amp;nbsp;dicit. omnia qmdcm funt munda . J Nullum, inquit, elculentu eft natura immundum. SED malum eft homini, qui per otfendiculum manducat.] Sed efus tibi damnumaffert, quoniam vtilitatis vicini nullam curam gcris,amp;conte-mnis,eumolfendi afpiciens. eonvm eftnonmanducarccarnem,amp;no bibere vinum, ncque in quo frater tuus oftenditur aut Icandalizatur, aut infirmatur. ] Ego autem non folum carnes,fednc vinuquidem fumereiu-beo,fihoc proximovllum dctrimcntum afterat. tv fidem habes penes temetipfum babe coram Deo.] Tu fide vtens feruas legem, magna amp;præ-claraqiiædam poftcßio,amp;faduin laudedignuin, fed ne propinquumda-D mno afficiat. b e a t v s qui non iudicat lemetipfum in co quod probat.]

Innuit quod hic dicitur,eos,qui exgentibus crediderat,vim atfcrrc ludæis vteafumerent quæ nolebant.Docet ergo quod qui credit quide,nullum ex cfudamnumaccipit. Quiautcmcum aliqua diftinftionc comcdit, lumic tanquam immundum, amp;nbsp;idco, eum bcatum cxiftimatqui feipfum non iudicat,hoc eft,non difccrnit. Er hoc interpretans lubiunxit. Q_yi autem difcernir, fi manducaucrit, condcmnatus eft, ] Etdocet caufam, QJfiA nonexfide. omne autemquodnoncftcxfide,peccatumeft.] Quienim credit,fine damnovefcitur. Qui autem cum aliqua difcretione ac diftin-ftione vefcitur, fert aduerfus feipfiim fententiam. Et docens quod ea quæ E Deo grata funt dccernit,bona pro ipfis olfert orationem. e i autem qui po left vos confirmarc.] Et quis eft modus confirmandi? sECVNDVMEuan geliummcum.] Quidautemeuangelizat? et prædicationemlefuChri-fti. Etdocens antiquitatcm prædicationis,fubiungit. secvndvm re-uelationem myfterii. ] Non nunc enim fadum eft , fed nunc reuclatum eftquodcelatum fuerat myftcrium. Hoc enim dicit in iis quæ fcquuntur. TEMPOR1BVS æterniscælati.] Deindcfubiungitetiam teftcs prædica-tionis, NVNC autem manifeftati per Icripturas Propheticas fecundum ordinationem Dei.] Quæ enim per Prophetas adumbrate pfædixit,ea nunc manifeftauit læculorum opifex.Et quifnam eft frudus prædicationis? AD obcdiendum fidei. Oportet enim eos, qui audiunt , iis quæ dicuntur

Gq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b. THEODOR. IN EPIST.

tôï» credere. Etqui funtii ? oMNiBvs gentibus fignificati.J ItaefHntclli-* yiu»xlt;eiîVTî(. gendum, secvndvm Euangelium meuiTi,amp;pi-ædicationcm lefu Chri-ftiomnibus gcntibus fignificati. soli fàpientiDeoperlefumCiirißutn, cui in gloria fæcula. Amen .] Cum oßcndißetmyfteriutn ab initio quide ante difpenfatum 5 deinde per Propbetas prædiéhim , pofteà atitem per res ipfas manifeftatumjDei fapientiam admiratusefl, amp;quam par cllgloriæ

•* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;redditionem emifit. SiautemdixcrintHæretici quod lolus Deus (àpicns

nominatur ,fciant quod Dominus Cbïiltus noniolum fapiens fed etiam fapientiavocatur. Sin autem fehacfapicntis appellatione filium priuare exiftimant, nee ipfum quidem immortalem appellent. Idem enim Apo-ftolusdeDcodicit. Qjfi folushabetimmortalitatem . Sed nosillosnu-B 1.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gari finentes, fequentiaperfequamur. Ctim itaque diuinus Apoftolus hæc

j ‘ proillis precatuseßetjanertexhortationem, eos qui ex gentibus credide-- .1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rant laude profequens 3 amp;nbsp;potentes nominans propter fidem.

■jCapvt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XV.

DebEM Vs auténosfirmioresimbecillitatesinfirmorufußincre,amp;no nobis placere.Vnulquifq. veßru proximo luo ßudeat inbonu, adædi ficationem.] Scio quod fortis firmufq. euaferis,amp; te fides potentem reddidit. Sedhortor te vt ei qui eftinfirmus ac imbccillis manum præbeas, amp;nbsp;non tuafolumquæras,fedetiamproximivtilitatem procures. Non dixit autem fimpliciter,proximo placere,fed inbonum,amp;adædificationem.Pla c cere enim poteft adfi-n'iamp;proximi exitium.Deinde exemplum. eten iM

Pfal.68 Clirißus non fibi placuit,{cd ficut feriptum eft, improperia improperatinni tibi cecidcruntfuperme. ] Ipfe. n. Dominus non quæfiuitquod iùumeft, fed feipfiim pronoßrafalutemortitradidit.Audimusenim eumpropepaf-fionem orantem amp;nbsp;dicentem 3 pater lipoftibile cfl tranfeat à me calix iße . Verum non ficut ego volo,fed ficuttu. ludæorum quoque malediéla fußinuit3 amp;nbsp;quæolim in patrem eius congerebant inique viuentes ,eis ad-uerfus ipfum vfi funt. Qdamobrem etiam Propheticum teftimoniumad-iecit. QJVAECVNQVE enim lcriptafunt 3ad noßram doârinam feripta funt 3 vt pcrp3tientiam3 amp;nbsp;confolationcm feripturarum fpem habeamus.J d Deus noßrx vtilitatis curam gcrcns3amp; doftrinam nobis feriptam præbuit, amp;nbsp;quæàfanftisnarratafuntinlcriptisconferuauit. devs autem paticn-tiæamp;fblatii detvobis idem faperein alterutrû fecundum lefum Chrißfi.] Rurfusper additionem secvndvm Cbrißum lefum oßendit, quod no indefinite ac abfolutè illis concordiam prccatur,fedpiam confenfionempo ûulat. Vnà autem cum patientiæ amp;con{olationis mentione ctiain declia-ritate orationem coniunxit 3 vteaornati eaquæin proximo defiderantur riîxaTÎMjuzm fcrant3amp;;perconfiliumÂ:confolationcm ad pcifeétioncdcducantur. vt vnanimes vno orcbonorificctis Deum amp;Patrcmf)omininoßriIefu Cliii ßi. ] Deum noßru appellauit Dcû,domini autemCbrißipatrem.Omnium s cnimnoßrumDeus3ipfiuscßpatcr. propter quod fufeipite inuicem, ficut amp;Chrißus fufeepit vos in honorem Dei.J Dominus quoq.Clirißus, cum non iußi eßemus ,nos amauit,fèd peccatorcs acceptos iußificauit. Oportetitaque nos quoque ferrefratrumjinfirmitatemamp; omnia pro il-lorum faluteprocurare. Quia autem,qui ex ludæis crcdidcrant, Domini quoquecircuncifionemaffcrcbant, dicentes ipfum quoq. legalem vitæin-ßitutioncmamplcxum cßd,rc oper.vpretium faßurum cxißimauit diuinus uyö’dicoauté. Apoßolus,fideeoqua'pareß fcribcretjamp;dicit. Dico enim christ v m lefum fuiß'eminißiu circuncifionis pro veritate Dei ad confirnian das promißioncs Patrum: Gentes auté fupcrmifericordia honorarc Den. ]

Pollicitus

* Pollicituïeft vniucrforum Deus Abraliam, fein feminecius benedifturû omnesgentes. Accepitautemetiam ipfePatriarchiamp;totum illius genus circuncibonis fignum. Oportebat ergo amp;nbsp;illius fernen,quod fecundum cai-nem diciturjgentibùrque benediftionem fubminiftrat, habere fignumco-gnationis,vt diuinæ promilsionis veritas aperte oftendatur,amp; gcntcs,quæ gratiam fufccpcrant,cum celebrate,qui illis bcnignitatem amp;nbsp;bunianitatem iùppeditat.Deinde vtiturfcripturæ teftimoniis, docensfuifle ab initio præ didam gentium ßlutem . sicvt fcriptum eftPropterea confitebor tibi ingentibus Domine,amp;nomini tuocantabo. Et iterudicit.Lætaminigen-tes cum plebe eius. Et iterum.Laudate omnesgentes Dominum,amp; magni ® ficate eum omnes populi. Et rurfus Efaias ait. Et erit radix IcHe:amp; qui ex-urgetregeregetes,in cogentesfperabunt.] Hæcquidcm teftimonia addu-xit,eos qui ex ludxis crediderant docens ne falutemgentium ægre ferret, fed de cis faftis prophetiis crederent. Eis autem rurfus prccatur, paternam affeétionemoftendens. devs autemfpeirepleat vos omnigaudioamp;pa-

ccin crcdendo.'vt abundetis in fpe in virtute ijairitus fandi. ] Dixit etiam in iis quæ fuperius cxpofita funt,quôdfpes quæ videtur no eft fpcs. Et ideo etiam Deum fpei nominat, vtqui ab initio gétibus benedióiionis fpem de-dent,re autem ipfà promifliim confirmauerit.Hoc autem cftpignus bonorum quæ fperantur.Qui cnim illa cft pollicitus,amp; præftitit,illa etiam omni G no implcbit quæ nunc cft poil i ci tus. lubct autem nos non folum fperare,fed etiam abundarc in fjie,hoGcft finccrcfperarc, amp;nbsp;exiftimare fe videre cabota quæ iperantur.Dicit autem hoc præbere fpiritus gratiam. Hæccùm fua-fiflet,amp; ficprecatus cfrct,laudem adducit,ea rationead ea quæ funt mclio-, îaadbortans. certvs fum autem fratres mei amp;ego ipfede vobis,quôd amp;nbsp;ipfi pleni eftis dilcdione, repleti omni fcientja,ita vtpofsitis altcrutrum monerc.] Scio,inquit,vos nonegeredodrina. Habetis cnim etiam fulfi-eientem cognitionem,amp;: pleni cftis bonis omnis generis,vt etiam aliis con uenientem adhortationern exhibeatis. avd acivs autem fcripfi vobis fratres ex parte,tanquam vobis in memoriam redigens propter gratia quæ D datacftmihià Deo.J Et modeftiam oftendit,fe aufùm fuiffcdoccrcdicens;

amp; data gratiam dcclarauit, fcribens fc ci confequentia doccre. Qiiæ autem tibi gratia data eft? V t s 1 m minifter Chrifti in gentibus,fanclificans euan geliumDei.] Eledus lum dodor gentium hoc miniftcrium affcro Domi-noChrifto. Et quod lucrum mdc oritur? vt sit oblatio gentium accepta fandificata in fpiritu fando. ] Omnem labore patienter amp;nbsp;alacriter fero,vt gentes in fide confirmentur,amp; fpiritus gratiam aftequantur.Et prç-dicationcm quidcmfacrum minifterium vocauit veram ac finceram fidem, acceptam oblationem. Nihil ergo, inquit, feci fuperuacaneum, fi audacius fcripfi,amp; eos qui peccant redargui. habeo igitur gloriationem in Chri-É ftolcluadDeum.] Deindedocetglonationis Ipericm. non enimaudeo aliquidloqui eorum qux per me non clfecit Chriftusin obedientiam gentium verbo amp;nbsp;fadis.in virtutc fignorum amp;nbsp;prodigiorum,in virtutefpiritus fanéfi.] Non me propter meos laboresiado, fed propter Domini Chrifti donum glorior. Dedit enim mihifandi fpiritus gratiam ad figna amp;nbsp;miracu la efficienda vt per ca caperenturgentes, amp;Dci cognitionis radium fufei-perent.Docet etiam quot gentibus prædicauit. i t A vt ab Hicrufàlem per circuitum vfque adlllyricum impleuerim Euangclium Chrifti. J Non fo-lumenim easquæin reda via fitæcrant gentes colui,fcd etiam in orbem cir I cumiens orientales amp;nbsp;Ponticas regiones, amp;. Afiam prætcrea amp;nbsp;Thraciam dodrinareplcui. Hocenim fignificatillud per cirçuitum» sig. autcai

6x nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

piædicaui Euangelium, non vbi nominatus eft Chriftus, ne fuper alienutn A fundamentum ædificarcm : Sed ficut fcriptum eft: Quibus non eft annun-Efa-Sî- tiatum de eo videbunt, amp;nbsp;qui non audierunt de eo intelligent.] Laborem luum acdiligentiam fignificat.Inaratasenim terras accipiens noualiafacie-bat,amp; leminabat,amp; vberes fegctes oftendcbat:Et eins quod prius dixit exi tum adiecit. propter quodamp;impediebar plurimum venire ad vos.] Mca enim apud alias gentes occupatio impedimento fuit q'uominus ad VOS «ymMavsTWïMt accedcrem. nvnc vero vltcrius locum non Habens in bis rcgionibus,cu-«ax nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- i i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

TMY îilD-CtvAAwîXîVffÔ piditatemautc Habens veniendi ad vos exmu’tis lam præcedentibus annis, ft«/ vfjZs, à. cum in Hilpaniam proficifci cœpero,fperoquodpræteriens videam vos,amp; quod iï profiel- nbsp;nbsp;vobis deducar illuc,fi vobis primum ex parte fruitus fucro.] Duas caufas B

karinHifpaniä lui ad eos adueiitus attuHt,qu0d amp;nbsp;alü prædicationemfulceperintj ßc nulla vernam ad vos, gens fuperfit quæ Euangelii dodrinam non audicrit,amp; fuum eorum defide riumjCum enim prioraimpedimenta ceflauerint -, defiderium ad peregrina-

• dum incitauit. Dicit autem fuum defiderium fuiiïe lùo aduentu multo an-tiquius. A multis enim,inquit,annis cupiebam vos vidcre. Prædicit autem fè non fblum ipfos viluru, fed etiam in Hilpaniam iturum. Et ne exiftima-rent eum obiter tantum ad eos acccdqre, fubiunxit, Et à vobis illuc deducar,fi vobis primum ex parte fruitus fuero. Vos enim primos videre cupio, amp;nbsp;poll vos,illos. NVNC igitur proficifeor Hierufalem miniftrare Tandis.] Minifterium vocat pecuniarum diftributionem;Dicit autem etiam eos qui c miferunt. probavervnt enim Macedonia amp;nbsp;AcHaia collationemali-quam faccrein pauperes fanclosquifuntin Hierufalem. ] Hæc cum beatis Àpoltolis Petro,inquam, amp;nbsp;Iacobo,amp; loanne diuini Barnabas amp;nbsp;Paulus, amp;nbsp;qui in fe gentium dodrinam fulceperant, pada conuentafacientes, polli citifunt adHortari cos qui credebant ex gentibus,vt adiuuarcnt eorum ino-Gal î. piam,qui erant fideles in ludæa.Et Hoc aperte docet in Epifiola ad Galatas, P E T R v s enim, inquit,amp; Iacobus,amp; Ioannes,qui videbantur elfe colum-næ, dextrasdederunt miHi amp;nbsp;Barnabæ focietatis, vt nos in gentes,ipfi autem in circuncifionem,tantum vt pauperum memores effemus. Hocetiain Hicdicit,Maccdoniæ amp;nbsp;AcHaiæ mirans promptitudinem propenfamque vo d

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luntatem. Hanc autem bencficentiam etiam dcbitum vocat. placvit

enim eis,amp; debitores funt eorum. J Et vnde nam confiatum efi hoc æs alic num? NAM fifpiritualium eorumparticipes fadi funt Gentiles,debentamp; In carnalibus miniftrareillis.] Illorum, inquit, PatriarcHæ patres funt. Illis promifiiones fadæfunt. Illorum Prophetæ bona communia prædixe-runt. Ex illis, quantum adhumanam naturam attinct,Chriftus elf. Ex illis Apofloli orbis terrarum prædicatores. Per illos diftributafunt donafpiri-tus. Aequum eft ergo vt qui maiora impertierunt,fint etiam minorum participes. Etideopecuniarum diftributionem fuperius quidem focietatem,

' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jnferius autem minifterium appellauit, (ocietati quidem redditionem, mi- B

nifterio autem tributum quod debeturadtexens . hoc igitur cum con-obTgtuuwo’'^^ fummauero, amp;nbsp;afsignauero eis frudum hunc,per vos proficifcar in Hifpa-niam.] CVM obfignaueroeisfruduHunc,dicitMacedonibus,amp;AcHæis. Permanus enimfandorumdcxtræ Dei quæ mifla funt oftero.Iliaautemea intadaamp;ficrofandaferuabit. scio autem quod veniens ad vos in abun-nitudinc* ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;benedidionis Euangelii Chrifti veniam. ] Abundantiam feu impie

mentum benedidionis Euangelii, pericula pro Euangelio appellauit, quæ

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hierofolymis fuftinuit. Hoc enim déclarant quæ fequuntur. obsecro

ergo vos fratres per Dominum noftrum lefum Chriftum, amp;nbsp;per charitatê fandi Spiritus, vt adiuuctis in orationibuspro me ad Deum, vtlibérer ab infide

ADROMANOS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;65

* infîdelibus qui funtin Iudça,amp; vt obfcquiimei oblatio accepta fit inHicru «AaMv'a^tK.niini falemfanftis.] Q^ibusnamlaudibus boctérquequatérquebeatum caput ftenummeum. quis ornauerit ? Pnmum cnim amp;nbsp;quæ ventura erant Iciebat, amp;nbsp;ea prædi-cit. Etcnim Mileti dixit Epbcfîorum fenioribüSjin ciuitatc tcftificatur mihi fpiritus, quod vincula amp;nbsp;tribulationes me manent, amp;nbsp;cum Agabus hæc Aâ^o. prædixiflet, amp;nbsp;omncs flcrent, amp;eum retincre conarentur, diuinus vir dixit: Q_yiD facitis flentes amp;nbsp;affligcntescor meum . Ego autcm non fblum Ad-xi. alligari,fedamp; mori paratusfum pro nomine Domini noftri lefuChrifti.

Hic quoqueprædixit quod amp;nbsp;Romanos videbit amp;Hi{panos. Adiecit au-tem,quód etiamin abundantia feu implemento benediftionis Euangelii ® Chrifti veniet. Deinde ludæorum infaniam perfeftc confiderans^ipforum quoque preces poftulauit, non folum propter fidelesjfed ctiam propter cos ' quicrcdunt. Nam nequeilli in eum bene atfefti erant, cum efl'e Icgis tranl-greflbrcm exiftimantes . Quamobrem etiam adiecit, et vt obfequii mei oblatio accepta fit in Hicrufalem fandis. Hæc cum innumerabilibus laboribus coll eg i t,d i fcipul i s omnis generis Eiafiones adlubes, amp;nbsp;cos qui re-cipicbant follicitans, ne odium necefsitatem vinceret. vt veNiam ad Vos in gaudio per voluntatem Dei, vt réfrigérer in vobis .J Ne eaquidem quæ font boncfla vult facere fine diuinavoluntate. de vs autem pacis fit cum omnibus vobis amen.J Nonappellauit bicDeum fimpliciter, fed c Deum pacisjtanquam ipfe eaindigens propter eos qui aperte bellum gere-bant,amp; qui aliqua in eum lulpicionelaborabant.Illis quoque earn precans, propter cam, quam inter fe habebant,controuerfiam de Icgalibus obferua-tionibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. xvi.

Co MMEN Do autem vobis Pboeben fororem noftram, quæ eft in mini fterio ccclefiæ, quæ eftCenchreis, vt earn fufeipiatisin Domino digne fandis, afsiftatisci in quocunque negotio veftriindiguerit ,etenim ipfaquoq. adllitit multis,amp; mibi ipfi. Salutate Prifeam amp;nbsp;Aquilam adiuto-resmeosinChrifto lefu.] Cenebreæ eratmaximuspagusCorintbi. Ae-quuin eft ergo admirari vim prædicationis.Brcui enim tempore non folum D Vibes fed amp;nbsp;pagos pictatc repleuit, amp;nbsp;tanta erat Cenebreis congregatio, vt etiam baberet mulicrem miniftram ,camque inclytam amp;nbsp;célébré.Tantas enim babebat rcût faftorum opes, vt ex lingua Apoftolicalaudes eiufmo-dicolligeret. Etenim ipfaquoqueadftititmultis,amp;mibiipfi. adsti-TISSE autem, vt puto,dixit,quod in eum bofpitalis fucrit,eiufque curam geflerit. Multiplicibus autem earn laudibus remuncratur. Ipfa enim, vt eft Verifimile,eumin vnam domum fi.i{ceperat,amp; ad cxiguum tempus,id fcili-cet quo Corintbi vcrlatus eft. Ipfe autem ci vniuerfarum terrarum orbem apcruit, muliérque in vniuerfa terra ac mari Celebris fafta eft, nec earn foil Romanik Græci cognoucrunt,fedctiamomnesbarbari. Eaautem,cuius E poftipfam meminit, illam valdc lupcrauit. Prifcillam cnim ,feu Prifcam, poflunt cnim vtraque in libris inueniri ,amp; Aquilam adiutoresappellat, amp;nbsp;adiicitjin Chrifto Icfu, ne quis cum exiftimet fortunæ Ibcietatem fignifica re,erant cnim ctiam ii tabernaculoru conftruótores. Dicit aute aliud quoq. maximum pro le fufeeptum certamcn. Qjvi pro anima mea fuas ceruiccs fuppofuerunt. ] Adiicit autem priuato quoq-commune . q,vibvs non folus ego gratiasago,feJamp; omncs ccclefiæ gentium ] Dicit autem aliam quoque virtutem laude dignam, salvtate enim amp;domefticam eccle-fiameorum.] Declarat autem oratio eins infignem pietatem . Omnes enim,vteftverifimile,fuos domcfticosfummamamp; ablblutam virtutem docuerant, amp;nbsp;diuina myfteria intus prompte amp;nbsp;alacriter peragebant. Eord t ii

6^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

diuinusquoque Lucas meminît, ócdocct, quomodo Apollo ad vcritatem * deduxerunt. salvtate Epænetum dileäum mihi, qui eit primiciæ AchaiæinChrifto .j Primus autem, vteft verihmile, ex toto populo crc-didit. Q.uam ob caufam amp;:primitiarumappeUationemfu(ccpit. salv ta TE Mariam, quæmultumlaborauitin vobis. J Alia rurßis mu]ier,qux propterluos labores coronatur. salvtate Andronicum amp;Tuniamco gnatos amp;nbsp;concaptiuos meos, qui funt nobiles in Apoltolis, qui amp;nbsp;ante me ïucruntinChnflo .J Multafimul encomia, amp;primum quidem quodfue-runtfociipericulorum Pauli. Concaptiuos enim,vtqui fuerunt palsio-num cumillo participes, appellauit. Deinde nobiles inlignefque eße di-cit non in dilcipulis, fed in magißris amp;nbsp;doftoribus. Laudat autem eos amp;nbsp;® à tempore fidei. Ante me enim , inquit, fuerunt in Chrifto. Poft eos enim vocatus film ego. Ego vero vndiquaque diuini capitis modeftiam admi-ror. SALVTATE Ampliatum dilenftum mihi in Domino. J Nehocqui-demparuaeft laus. Eum enim dileftum in Domino appellauit. Id autem eumfereâè dchoneltè geßißc déclarât, salvtate Vrbanumadiutorem noftrumin Chrifto, amp;nbsp;Stachyn dilectum meurn. J Vrbarium maiori-bus laudibus coronauit. Chrifti enim prædicationum amp;nbsp;certaminum eum adiutorem vocauit. salvtate Apellcm probum in Chrifto .J Summæ virtutis teftimonium . Nihil enim habere adulterinum, eft bonorum colophon. SALVTATE eosquifunt ex AriftobuliDomo ,amp;Herodianum C cognatummeum,amp; eos qui liint in DomoNareißi. J darum efteas fuif-fefamilias quæ crediderant..De iis autem qui erantNarcifsidicit, qvi funt in Domino.] vtpote quod eßent vtiq. alii qui hoc non fuerint. s a-tVTAVE Tryphenamamp;Trypholam , quælaborant in Domino.] Rur-fus corona exlabonbus. Laborem autem vel holpitalitatis,vel ieiunii, vel alicuius aliusvirtutisdeclaratoratio, salvtate Perfidem charißima, quæmultum laborauit in Domino.] Maior eins laus, maior enim fuerat labor amp;nbsp;diligentia, salvtate Rufum eleótum in Domino ,amp;matrem eins amp;meam .3 Hæcquoqlielaus eft magni facienda. Multi enim vocati, pauci vero eleóii.Eius quoque matrem multis ex virtute reifte faeftis deco- o rauit, neque enim alias digna eßet habita quæ mater Pauli diceretur. Natura enim earn Rufi matrem effecit. Diuini autem Pauli, eins virtutis re-uerentia. salvtate Afyncritum, Phlegontcm,Hermen,Patrobam,amp; qui cum eis funt Fratres. ] Hæc erat aha fidelium familia Pauli falutatio-ne digna . salvtate Philologum amp;luliam, Nereum amp;Iororcm eins, amp;nbsp;Olympiadem , amp;nbsp;omnes qui cum cis funt famftos. ] Hi quoque fimtil degentes, propter earn quam habebant virtutem, Apoftolicam lalutaoo-nem aßccutifunt. Cum eos ficnominatim eßet allocutus, omnibus dein-ceps præcepitvtfeinuicem lalutarent. salvtate, inquit,vos inuicem in ofculo famfto. 3 Quoniamenim ipfe abftns eos ampleefti non potcrat, B peripfosfacit,iubens vtfeinuicemampictftantur tScfalutentin ofculofan-lt;fto, honefto, modefto , amp;lynccro, «Scgermano, amp;nbsp;ab omni dolo alieno. salvtant vosomnesccclcfixChrifti.3 Totius, vt femeldicam , tcr-rarum orbis nomine earn ciuitatem falutauit, quæ vniuerfo terrarum orbi præfidet. R o g o autem vos fratres, vt obferuetis eos,qui dßfenfiones eSt offendiculapræter doétrina quam vos didiciftis,faciunt. 3 Malos legis de-fenforesper hæc fignificat,quorum iubet dotftrinam fugere laudansprin-cipis Apoftolorum prædicationcm. Dicere enim, Q_yr prætcr doftrinam quam vos didiciftis faciunt,eftcius qui valde miraturdodrinam quam ac-ceperunt. hvivsmodi enim Domino Chrifto non feruiunt, fed luo ventri. 3

AD ROMANOS.

* ventri. J Etexhocmanifeftum eft quod eadicitde ludæis,eórum enim femper ingluuicm accuftt • Et alibi etiamdicic, qvorvm Deus venter eft. ET PE*R dulces (ermonesamp;bcnediiftiones feducut corda innocen- , CmpU-tium. ] Bcnediélionem laudem vocauit.Innuit autem etiani aliquos fuifle «um.

ab eisfeduiftos. Seducunt enim,inquit,corda fimplicium. Non tarnen mali-tiam,led fimplicitatem accufauit. Deinde eoslaudibus rurfus excitât, v e-STRA enim obedientia in omni loco diuulgata eft. j Quod doftrina Apo f/f «‘iv-nu ftolicam prompte amp;nbsp;alacri animo fuftepiftis. gavdeo igitur,inquit,in Vobis.] Pergitamp;:Iaudare,amp;docere. sed volovosfapientesefl'e’inbo-no,amp;fimpliccsinmalo.] Hane quoque legem Dominus Apoftolispræ-

® buitjdicens. estote prudentes ficutferpentes,fimpliccsficut columbæ. Vult autem ditäum quoq.dominicum,nos infidias quidem quæ ab inimicis parantur repellere, eos autem qui iniuriam faciunt minimè vlcifci. de vs autempacis conterat Satanamfubpcdibus veftris velociter.] Quoniam præcepit vt abinimicis caueremus ,opportuneDeum rogauit vt infidiato-rum magiftrum contcrcret, amp;nbsp;eorum qui crediderut pedibus lubmitteret. gratia Domini noftrilefuChriftivobilcum.] Poftquam oftendit bo-ftem, indicauitauxiliatorem. C^i enim Dei gratiamconfecuti funt, func inexpugnabiles. salvtant vos Timotheus adiutormeus,amp; Lucius, amp;nbsp;lafoujamp;Solipatercognati mei.] Ilie quidem habet infignem opcris fo-

C cietatcm,hi verocognationem. Coadiutorautcm eft cognato multo hono ratior.Hic autem eft Timotheus,quern Lyftris circumcidit: ad quern duas fcriplit epiftolas. Porro autem lalonis quoquememinitAftuumhiftoria. s AL V t o VOS ego Tertius quiferipfi epiftola in Domino. ] Erat is quoq. vnus eorum qui Apoftolicadodrinadigni habiti fuerant.Quamobrem fan ftæ animæ foetus per linguam fuftipicns, eos chartæ mandate iufluseft. SALVTAT VOS Caius hofpes meus ,amp;vniuerfæ ecclcfiæ. ] Hocquoque eftmaximum laudis teftimonium , domum fidei alumnis aperire, amp;nbsp;cum aliis omnibus ipfum quoque orbis teri arumdodorem foucre amp;nbsp;obferuare, Holpitem. n. cum qui holpitio excipit appellat. Is autem erat Corinthius, i.Cor.i,

D amp;hoc nos docuit diuinus Apoftolus in cpiftola ad Corinthios, Gratias, inquit, AGO Deo meo quod nullum veftrum baptizauinifi Cri-fpumamp;Caium. salvtat vos Eraftus arcarius ciuitatis,amp; Quartus fra •gt; crzo-ter. ] Non appellat cum ccclefiæ Oeconomum led ciuitatis, vt cui cura-tio omnino crédita fuerat. Meminit autem eius etiamin epiftolaad Timo- 2,'iini.4. theum. Sic autemdicit. erastvs manfitCorinthi.ReliquiautemTro phimum Mileti ægrotantem . gratia Domini noftri cum omnibus voois, Amen . ] Spil italem eis rurfus bencdiélionem impertiit,vt Dei gratia, tanquam adamantino aliquomuro,circumdedit. Hoc amp;epiftolæproœ-mium conftituit,amp; finem impofuit. Huius fimus nos quoque participes,vt

£ infidiis fuperiores euadamus : vt ab ea illuminati reóla via abfque vllo erro-re incedamus,amp; Apoftolica fequentes veftigia digni habeamur qui doólo-rem videamus, amp;nbsp;per illius interceftionem Dominicam beneuolentiam amp;nbsp;promifsa bona conftquamur. Gratia amp;nbsp;benignitate Domini noftri lefu Chrifti. Cum quo patri fimul cum lanifto Spiritu conuenit gloria amp;nbsp;ma-gnificentia nunc amp;nbsp;femper amp;nbsp;in fæcula feculorum. Amen.

Sciendum eft autem quod Epiftola ad Romanos Icripta eftCorinthi.

f iii

66 ARGVMENTVM PRIMAE EPISTOL AE AD C O RI NTH I O S .

^lutdrent præJicationem Diulnus PatthiS prirnttiCorinth^sattulitj^^plurima tempore apud eos tterfatus efl j cùm Dominus hoc et aperte praxepifjet, loquere, tn-

*8. ^(uens 3^ ne tacuerts , eft emm mihi multuspopulus in hac ciuirate. Cttm er^o annus ^fex menfesprixterijljcnt, tpfe qutdem pmdicationifgratta in alias ciuitates profe~ £lusefl. llhautemfalîacemriiptenti^tmitatricem ,dicendi fcilicet contentionem laudem,tanquam rem prde.claram,fludiosè fecutt funt. Cum uiros eriim eloquenüa pr£-ditos fibima^iSlros adfciuijfent ,tn multos partes diuififunt. Sin^uli enmfuum per-petubadmirabantur3^deeistnterfeinuicemcontendebant. Vnusautem ex eisqui fepropterfiiamdicendifacultatemtabiabat 3uel maximumfcelus admittere aufusefl. Cum nouer ca enim concubuit. Qju autem eins partesfequebantur 3 hoc quidem pro ni'-hiloducebant 3folam autem eloquentiam laudibus profequebantur. ^uapropter diut-nns Paulus tn principio epidlolx., earn qux, exißimatur fipientiam reprehendit 3 oßendit prxdicotionem ea quidem effe nudatam 3fed maximam höherepoteßatem. lam uero eos etiam repn'ehendit qui de alijs quidem rebus inter fe contendebont, de ijs AUtem qu^aduidlumpertinebantMa^tßratibtis utebanturludicibus. Prohibet etiam ne eorumquitidolts tmmolata fuerant effent participes 3 tnnuens hoc etiam aufoseffe nonnuüos. Interim autem ^deuir^initate ^deuiduitate qu/£,funt utilia confulit. C Qwnetiom de ffiritalibtss donts fuse prolixe differtt 3 docens eorum diß'eren~ tiam3^ priecipiens ut dono lin^uarum jnon ad laudcm captandom,fed ad utili-totem uterentur , Porrö autem ets etiam adduett dodirinam de refurrebitone 3 cum aliqui 3 ut eß uerißmile 3 eis perfuadere conarentur 3 ne quod de re/un'ebiio-ne corporum dicebatur admitterent : cliqua etiam aha , ne de ftn^ults dicendo fim piolixior 3 fcriptis fuu inferuit 3 qui£ Hits er ant conducibdia omnibus hominibus ütihtotem procurant . De Chrißiono autem dogmate fu decreto ideo para.SS locutus efl 3 quod cum non paruo tempore apud eos uerfotus effet , quid

opmirn co, um nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duuru, er nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jl

mens ^^po 0 ^poflolicam dodirtnam conßrmouerat . Optimum er'gt;-o me-icum tmitatus eß 3 affedlionibus morbfque conuenientia me-icat^nta pr£ uit . Ferendts autem literts miniflerium exhi -buerunt Stephanos 3 Fortunatiss 3 ^chaicus 3 ad tpfum mißi a Corinthqs, ut ipfe docet in fine . Bea^ tum entmTimotheum ad ipfos quidemmi-fit 3fed non cum epiflola hocipfe

oflendit, ^it enim. Siuene-

rtt Timotheus 3 uidete

M fine metu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B

uos.

Interpre

68 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

amp;diucr{îslinguisloc|uebantur,vtin iis quæfequiinturclocetapcrtius ex- A PECTANTiEvs rcuelationcmDomininoftri IcfiiClirifti.J Hæcautem afleciiti eftis,vt fccunJum Scruatoris aduentum expcftetis. enim confirmabit Vos vfq. in fincm fine crimine in die Domini noftri leiuChri-«•.■«gt;)a»Tw,crinii fti.j Firmitatem amp;nbsp;à crimine alienationem eis precatiis eft. Quodautem ninoobnoxios. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SINE crimine,oftenditeos tunefuiftecriminibusobnoxios. fi DE

CÓ1UU- LJ5 Deusperquemvocatieftisinfociecatcm fibicius lefti ChriftiDomini noftri. ] Hoc autem facict,qui in filios adoptionis donum vobis largi-tus eft.Societatemenim filii vocauit adoptionemin filios. Illud autem fide l i s, eft pro eo quod eft, verus, amp;nbsp;à mendacio aliénas. Quin etiam hic hoc PER, qucm,inpâtrepofuit,impudentia Hærcticorumoraobftrucns, R amp;docens quod non paruitatemfignificat.Poftquam bonis acbenignis ver-bis aurcs eorumpræparauit,docilefq. reddidit, accufationemincipit, non ?»earnnudamintroducens,fedadmonitionem prins arferens. obsecro aii-fratres per nomen Domini noftri lelu Chrifti, vt idem dicatis omnes,amp; non fintin vobis fehifmata.] Adhortationi nomen Domini re-à3ïl»(uSjuo». été coniunxit. Id enim erat quod ab eis pro nihilo habitû abolebatur. Cvim enim oporteret eos abipfaappellari, ab iis qui illis præerantdenominatio-fcnfu,»oï,inente, nes aßumebant. siTis autemperfeéli in eodem l'enfu amp;eadem lentcn-tia.] Non cos reprehendit quod diuerlàfèntirent, led quod de iis qui illis præerantlitigarent amp;nbsp;contenderent.Prædicationis quidem,inquit,vnus c

C' : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' eft fenfus. Hæc enim dicit illud, in eodem lenfii : fed non eft vna vtique

v-'- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;affciftio.Idenimfignificatillud, et in eademfententia.Hortaturergo

vt eadem cogitantes amp;lèntientcs non dilsidcant, amp;nbsp;de iis qui prçfuntnon lt;nbsp;temere contendant. significatvm eft enim mihi fratres ab iis qui hint Chloes quodfunt inter vos lites .3 Docct autem etiam genus contentio-nis . HOC' autem dico quod vnulquifque vcftrum dicit : Ego fum Pauli, Ego verb Apollo. Ego autê Ccphæ,cgo verb Chrifti.] Illi quidem feiplos abaliisMagiftrisdenominabant. Ipfeverbftium amp;nbsp;Apollo nomen pofuit, adiecit autem etiamnomenprincipis Apoftclorum,docensqubd neutro-rum nominibus adhoc vri æquum eft, amp;nbsp;hoc in iis qUeV Icquunturapertius d intelligcmus. Admodumfcitc autem amp;prudenter Chrifti nomen euinaliis connumerauit, oftendens abfurdum quod cxeofequitur,qubdfciIicctDo-minum amp;nbsp;feruum in eodem ordincamp;loco habent. divisvs eft Chri-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftus Hoc nonnulli legerunt enuntiatiuè dicentes Chriftumhic nomi-

natam elfe ccclefiam,amp; fie lunt interpretati,Chnfti corpus male cftis inter-pretati.ego verb puto hæc elfe pofita per interrogationem. Hoc enim do-cent eaquæ fubiunguntur. nvnqjzid Paulus pro vobis crucifixuseft?

ƒ velinnomine Pauli.baptizati eftis?] Quodautem dicit, talceft. Nun-quid Domini amp;nbsp;poteftatis habet Chriftus focios ac collcgas,ncc in fuo no-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mine mortem fuftinuit, amp;nbsp;propterca diuilus eft,amp;,alii quidem ex vobis ab B

ipfo, aliiverbab hocamp;illo denominamini? Nonfolus pro vobis mortem fubiit, non in nomine cius baptifini gratiam accepiftis ? an hominum inuo-catio vobis peccatorumVemilsioncm largita eft? gratias ago Deo meo quod neminem vcftrum baptizaui, nifi Crftjaum amp;nbsp;Caium, ne quis dicat qubd in nomine mco baptizati eftis. Baptizaui autem Dornum Stepha-SsâiÎKw, bapti- næ,cæterum neftio fi quemalium veftrum baptizauerim. ] Äuget quidem acculàtioncm per vn umquodque co rum quæ dicuntur : led eos quos accu-fat non ferit minis acriter,dum propriam perfonam pro illis adducit.Taci-te autem innuit, qubdnon fblum à magiftris,led etiam ab lis qui eos bapti-Xarant, quidam feipfos appellabant. Dicit etiam eaufam cur multos non baptizaue

AD CORINTHIOS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;69

A baptixauerit. non enim mifit me Cliriftusad baptizarc,/ed Euangcli-Zare.j Atqui vtrunque præccpit. ite, inquit,amp;docetc omnes gen-tes baptizantcs eos in nomine Patris amp;nbsp;Filii amp;nbsp;Spiritus länfti. Sedprædi-care eft præftantius amp;nbsp;excellentius quam baptizare . Baptizare enim facile eft omnibus qui Sacerdotii honore digni funt habiti. Prædicare autcm crat paucorum,qui hocdonumàDeodiuinitusacceperant; Ab hoc deinceps loco eorum qui fc de eloquentia iaélabant deprimit fupcrcilium, amp;nbsp;dicit. Non in fapientia verbi, vt non euacuetur crux Chrifti. J Si enim eloquen tia amp;nbsp;dicendi facultate vft eftemus, non oftenfa effet pocentia eius qui cru-

cifixus eftj omnes enim exiftimaffent eos qui crediderant facundia amp;nbsp;dicen ßpgt;entia fermo B di arte captos fuiflc:corum autem qui prædicant imperitia, eos vincens qui fedceloquentia iadtitantamp;magnificè circumfpiciunt,virtuté crucis aperte indicat. verbvm enimcrucis,pereuntibus quidemftultitiaelbiisautcm quifàlui fiuntjid cft nobis Dei virtus eft.Scriptum eft enim. Perdamfàpien tiam ßpientum,amp;prudentumprudentiam rcprobabo. ] Sermonem crucis dicit,prædicationem de cruce. Qui percunt autem eos appellat qui non credunt. Qui feruantur autem,eos qui crcdunt, à fine appellationes impo-nens.Scripturæ autemponittcftimonium,docens quod vniuerforumDeus cfuperis hæc appcllauit. Deinde oftenditquàmveraamp; à mendacio aliéna fitprædiftio. VBi fapiens,vbiferiba,vbiinquifitorhuiusfæculi?] Hos

C omnes vicit crucis prædicatio. Sapiens autem vocat,id quod Græca facundia ornatuin cft.Scnbam autem,ludæorum Magiftrum,quide Icgis cogni-tione gloriabatur. Conquifitorem cum,qui ex his amp;nbsp;illis diflerendi artem exercuerat. Deinde lubiungit. nonne ftultam fccit Deus fapientiam huiusmundi?] Sapientiam mundi huiusnon vocat eloquentiam. Illam enim Deus quoquefuppeditat. Nam amp;ipfeamp;linguas diuifit, amp;nbsp;vnicuiq. proprios charaderes tribuit. Itaquelinguæ quoque Græcæ elegantiam amp;nbsp;fplendorcm donauit. Sed qui ea non vt oportet vli funt, earn fraudis elcam cifcccrunt ,amp; probabiles errons fabulas conftituerunt. Aceufat ergo non eloquentiam , fed falfuin quodin ea celatur. Earn conuiclam ,amp; ftultam

D effeclain effedicit. nam quia inDei fapientia non cognouit mundusper fapientiam Deum ; placuit Deoper ftultitiam prædicationis faluos facere credentes.] Dicitduasvel potius tresDei fapientias. Etcnim earn qux ftultitia exiftimatur,fapientiam effe oftendit, amp;aliarum præftantifiimam. Dicit autemvnam quidem fapientiam,quxhominibus dataeft, per quam amp;nbsp;ratione præditi fumus,amp; ea quæ funt agenda difeernimus, amp;nbsp;arteis teien tiâfqueinuenimuSjamp;Deumcognofcerepoffumus. Secundam autem,quæ inrerumereatarum contemplatione verfatur. Videinus enimcœli raagni-tudincm,Solis pulchritudinem,aftrorum choream,terræ amp;nbsp;maris latitudi-nem,plantarum amp;nbsp;animaliumdifterentiam, amp;nbsp;cætera, ne fingulaatïeram.

G Tertiam autem,eam que per Scruatorcm noftrum oftenditur,quam qui no

credunt,appellant ftultitiam. Hocautemdicit,quod oportebat quidem ho mines, natural! accepta à Deo cognitione, per creaturas, tanquam per pedum veftigia, deduci, amp;nbsp;earum opifîcem adorare : fed quoniam nullam ex his vtilitatem accipere voluerunt,benignus ac clemens Deus, eis alia ratione falutem procurauit,amp; per earn quæ à ftultis ftultitia vocatur,eos ab erro reliberauit. cty on i am amp;Iudæi fignapctunt,amp; Græcifapientigmquæ-runt : nos autem prædicamus Chriftum crucifixum , ludæis quidem feanda lum,gentibus autem ftultitiam. ] ludæià Domino petebant miracula,nos autem hoc docent Euangcliftæ. Qmnetiam Apoftolis, vt eftverifimile, hoc enim diuinus dixit Apoftolus, figna oftcndeie iubebanc. Græci autem

'jQ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

imperitiam ridebant,quemadmodiimvidelicetetiam Atheniî diccbant, k Q_y ID vultfeminiucrbius hic?Sed nos, inquitjillorum ftultitiam defpicien tes, Dominican! paßioncm prædicamus,quaiTiuis âc bos amp;nbsp;illos aperte fcia-musmanifeftc contradiccre. Et quænani eft vtilitasprædicationis? i PS is autem vocatis ludæis atque Græcis Chriftum Dei virtuteni amp;nbsp;Dei fapien-tiani. J Idem eft amp;nbsp;lapientiaamp; ftultitia, potentia amp;nbsp;imbecillitas,ftultitia quideni amp;iinbecillitasiis qui non crcdunt. Sapientia autem amp;nbsp;potentialis qui crcdunt. Etenim Sol quidem lux eft iis qui vident, tenebræ verb iis qui cæcutiuntjipfè tarnen non affcrt tcnebras, led morbus radii Iplendorem no admittit, itaetiam lemainfldclitatis probibctquominusanimapolsitalumine Dci cognitionisilluftrari. Sciendum eft autê quôdfapientiam amp;nbsp;po- gt;nbsp;tentiam , non vnigeniti diuinitatem appcllauit diuinus Apoftolus, fed de crucepra:dicationem,amp;refellit Arrianosamp;Eunomianos, qui male exlioC loco conantur oftendcrc Sapicntiam Dcum verbu nominari. Ex hoc enim loco conftruunt blafphemiam,quam ex Prouerbiorû diâo fumant, i a quodftultumeftDcijfàpientius eftbominibus,amp; quodinfirmum eft Dei, fortius eft hominibus. ] Stultum amp;nbsp;infîrmum vocat crucis myfterium ex ftultorumfententia. Oftendit autem hoc amp;fipicntes amp;nbsp;fortes fuperafle.

V1D E T E enim vocationcm veftram fratres, quod non multi fipicntcs fe-cundum carnem,non multi potentcs,non multi nobiles.j Non dixit,nul-lus fapiens,nullus potens,nullus nobilis. Nam ex iis etiam erant qui crcdi- c derantjfednonmulti,erant enim plures expaupcrioribus. sed quæftul-talunt mundi clegit Deus, vtconfundatfapientes ; Ä: infirma mundi ele-git Deus,vt confundat fortia : amp;nbsp;ignobilia mundi amp;nbsp;contcmptibilia elcgit Dcus,amp; ea quæ non funt, vt quæ lùnt dcftruerct. ] Stulta amp;nbsp;imbecilla amp;nbsp;ignobilia vocauit ex bominum opinionc. Vera enim eftftultitia, non diccn-di imperitia,fed fide carcre, amp;nbsp;imbccülitas atque ignobilitas, non pauper-tas,fed impictas, amp;nbsp;morum improbitas. Vniucrforum autem Deus doftos per indolt;ftos, amp;pcr paupcrcs diuites vicit, amp;nbsp;per pifcatorcs orbcmterra-rumpifcatus eft. vt non glorictur omniscaroin confpeftucius.j Si enim ftatim ab initio, eos, qui fe de diuitiis iadabant amp;nbsp;propter cloquen- 0 tiamgloriabantur, cledos, efteciflet prædicatores,non fblum ii qui contra dicebant,fed ii etiam quiprædicabant, damno aftcfti effent, vt qui fe fuis viribuserrorcmfuperaffecredcrcnt. ex ipso autem voscftis inChrifto Icfu, qui fiétus eft nobis fapientia à Deo, iuftitia, famftificatio, amp;nbsp;rcdein-ptio,vt quemadmodumfcriptû eft,Quigloriatur,inDominogIorietur.] Illud , E,x ipfo,non dixit ex ratione creationis, fed ex ratione datæ fàlutis. Quiconque enim, inquit, cum receperunt, dédit eis poteftatem filios Dei fieri, iis qui credunt in nomine eius. Qui non ex fanguinibus,ncque ex vo luntatecarnisnec exvoluntate viri,fed exDeonatifunt. Q^iaenim di-xit,quod quæ funt ftulta mundi, amp;nbsp;imbecilla,amp; ignobili a Deus elcgit, ne- ■ ceffario fubiunxit,Ex ipfo autem vos cftis, datant docens nobilitatem. Ge-nerationis autemmodum etiam oftendit ,dicens, in Chriftolefu. Non enim in hoc vel in illo denominati cftis, fed regcncrationc in Chrifto digni eftis habiti. Ipfe vobis veram dédit fapientiam, ipfe vobis dédit rcmifsionc peccatorum,amp; iuftitia dignatus eft,amp; fiinftos effecit àDiaboIi tyrannideli beratos. Conu cnit ergo vos gloriari no propter hom in es, fed propter Deii qui feruauit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C A P. i r.

Et ego cumveniflemadvosFratres,vcninoninfublimltatefernio-nis, autfapientiæ, annuncians vobis teftimonium Dei.] Sermonem appellateloquentiam : Sapientiam vci ô,dicendi artcm.Neutro eorum, inquit,

B. THEODOR. IN EPIST.

SPIRITVS enimomniafcrutaturetiamprofundaDci.j IlludScrutatur, A. non pro ionorationc, Tedpro pcrfcéla cognitioncpofuit. Hoc cnimetiam de Deopaulo poft dixit, ctyi autcm fcrutatur corde. Sin autein illudeft ignorationis,hocetiamfîtnilitenlînauicillud cognitionis;amp;hocitidcin. Cognitio quidcm oftcndit çqualitatcmnnæqualitatem vcro ignoratio.In-uenietur enim Deus quidem ignorare corda hominum . Spiritus autem Dei profunda. Rurfus lifcrutari ignorationem lignificat, fcrutatur autem omnia, omnia,vt eft veriGmilc,non ignorat.Sed hæcpluribus alibi oftendi mus.Interpretationem ergo pcrfcquainur. qv i s ennn hominumftitquç fùnt hominis, nifi ipiritus hominis qui in ipfo eft ? Ita amp;quæ Dei funt nemo cognouitnififpiritusDei.] Oftenditfcrutationem minimecflc igno- b rationis.Subiunxit enim quodita nouit eaquæ Dei lunt,ficut nos noftras Icimus cogitationes. nos autem nonfpiritumhuiusmundi accepimus, fed Ipintum quiexDeo eft: Vt fciamus quæ nobis à Dcodonatafunt.] Oftendit fandumSpiritumnon eflererum creatarum partem ,fcdf'uamha here à Deo fubftantiam . Hoc enim dicit, Nos autem non fpintum mundi accepimus,pro co quod eft,Creatum fpiritum non accepimus, nec per An-

ccdit Ipiritus, nos docuitquæ erant occulta myfteria. qv ae etiam loqui-mur non in doêfis humanæ lapientiæ verbis, led in doftrinafpiritus.] uæ (joccri of Propterea non egemushumanafapicntia. Sulficit enim nobis dodtrinalpi- c hntab Humana ritus. s PI RI T V A L1B v S fpiiitualia confcrentcs. ] Habemus enimamp;ve fapiétia,fedgiiç teris teftamenti teftimonium,amp;nouumpcrilludconfirmamus.Namillud ocena piiitu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fpi ri taie. Noftrorum enim facramentorum volentcs figuras often

lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dere,agnum in medium adducimus, amp;nbsp;fànguinem illit um poftibus, amp;nbsp;ma-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lis tranlitum, amp;nbsp;petræ fluenta, amp;nbsp;mannæ luppeditationcm,amp;innumera-

hiliaeiufmodi ,amp; per figuras veritatem oftendimus. animalis autem /;;i*TO,fu{cipit, homo non pcrcipit ea quæ funt fpiritus Dei. Stultitia enim eft illi, amp;nbsp;non ftuadmittit. poteft intclligere, quia fpiritualiter examinatur. 1 Animalem hominem JL/Ci græcc non t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;*1 o * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in*

habetur, appellat, qui eltcontentus propriis cogitationibusjamp;lpintus doctrmam gt;v»ya/,cognolcc nonadmittit,lcdneque poteft intclligere. spirit alis autem iudicat Theod.habct omnia,amp;iplcàncminedüudicatur.] Quienimgratiafpiritus dignuseft ^»y iudicat quidem omnia, *tiy,mentcm.

tfa.40.

Sap.9. Rom.U. n/tfiiQôirft qui cum fit inftru-ûurus.

VOS

74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

ab Apoftolo diâa cflè de dogmatibus, ego autem exiftimo eum hæc dicere A de adiua virtutc amp;nbsp;vitio,amp; parare acculationem in eum qui fornicatus eft. Porto autem aurum amp;nbsp;argentum amp;nbsp;lapides pretiofos appellat fpecies vir-tutis,ligna autem amp;nbsp;fœnum ócftipulam, eaquæ funt vututi contraria, quibus paratus eft ignis gebennæ.Hæcautem non à Doftorum vitio, fèd à Difcipulorum inftitutodependent. Illi cnim diuinas quidem doârinas exhibent J ex iis autem qui audiunt,hi quidem leipfos aurum,illi verô argentum, aliiverólapidespretiofosfeipfos reddunt,ftudiosèeaquædicuntur attendentes.Alii autem rurfus in focordiaamp; ignauiavitam agentes,ligno-rum amp;fœni amp;nbsp;ftipulæ quod facile exuri poteft, imitantur, vjtiumcligen-tes. Materiæautemdifterentiam nonvita præfens,fed futuracoaiguet. B Hoc enim dixit illud, d i e s Domini reuclabit. ] Pro eo quod eft,Dies iu-dicii. QVIA in igné reuelabitur, amp;nbsp;vniufcuiufque opus quale fit ignis probabit. Si cuius opus manferit quodfuper«Tdific.iuit,merccdcm accipiet. Si cuius opusarferit, detrimentum patietur, Ipfc autem laluàbitur, fie tarnen quafiperigncm.] Doftores quidem diuina docent. Qui autem au-diunt, pro fuæ lententiæ arbitrio id quod agendum eft cligunt. Sed in die aduentus Domini, critacris amp;vehemcns examinatio, amp;nbsp;eos quidem qui reâèvixerunt, tanquam aurum amp;nbsp;argentum , reddet ignis fplcndidiores, cos autem qui iniquitatem feceiint, inltar ligni amp;nbsp;fœni amp;nbsp;ftipulæ combu-ret.Doétor autem,qui quæ oportet docuerit,non luet pocnas,fcdfalute di- C gnus habebitur. Hoc enim dicit, Ipfe auté faluus crit,ncmpe Doftor. Opus autem comburetur, pro co quod eft,Ii quifcipfbs malum opus effecerunt. Siitaautem legamus,pcrfc6tè inuenicmus corumquæ fcribunturfentcn-tiam. s I cuius opus aiferit, detrimentum patictur.Ipfc autem faluus crit, fie tarnen quafi perignem. Pro co quod cft,Eius opus ab igné comburetur. Ipfe autem faluus crit, ncmpcDoétor. Ncqueenim ipfe eis caufavtadid quod eft deterius fe conucrtcrcnt, eis enim quam oportuit doftrinam præ-biiit. Si quis autem non vult illud, tanquam per ignem , operi attribuere, fed Doélori ,itaintelligat, quodipfe quidem pro eis non luet pœnas. Ser-uabitur autem ipfe quoque perignem examinatus, fi habet vitam doftrinæ d conuenientem. Quod autem non de dogmatibus fed de operibus hæc dida funt,eaetiam teftantur quæ inducuntur. Dicit enim. nescitis quod tcmplum Dei eftis,amp; IpiritusDei habitat in vobis : Si quis autem tcmpluin Dei violauerit : dilperdetiliumDcus.TcmplumenimDeifanftû eft,quod eftis vos. ] Si enim tcmplo quod cxlignis extruftum eft honorem quem parefttribuimus,multoeft vtique iuftius Deo confeciare templa ratione prædita. Notandum cft autem quod templa Dei appellauit eos qui inhabi-tantem fjiiritus habent gratiam-T cftatur enim fcriptura,quôd làmftifsimus Spiritus Deuseft. nemo fcfeducat.j Videlicetdeeloquentiaautgene-risnobilitatefeiaétans. Hoc enim fubiungit. st Qvis videtur inter vos b fapiens efle in hocfæculo ,ftultus fiatvt fitfapiens. Sapientia enim huius mundiftullitiaeft apudDeum.J Sapientiamhuius mundi appellat, quæà fpiritusgratia deferta cft , quæ folis humanis rationibus amp;nbsp;cogitationibus vtitur.Ei ne fidamus præcipit,fed in ca quæ vocatur prædicationis ftultitia nos iademus amp;gloriemur.Eiufmodi autem fapicntiæ aceufationi coniun-git etiam feripturae teftimonia. s c Ri P t v m eft cnim,Comprehendam fa-picntesinaftutiacorum. Etiterum Dominus nouit cogitationes fapien-tium quoniam vanæ funt.] Poftquam inanem Dodorum gloriationem ita rcfellit,ad eos quieonomme fibi placcbantcouertitfcrmonc. nemo itaq. glorifturinhominibus. Omniaenim veftrafunt.j Quænam ca funt. s i v e

Paulus

* Paulus fiue Apollo fiue Cephas,fiue mundus,fiue vita,fine mors,fine præ-lentia,fiuc futura.Omnia cnim veftrafunt,vos autem Chrifti, Chnftus vs roDci.J Oftendit veras diuitias ,amp;quifnam litis qui eas liippeditat, amp;nbsp;caquçnihil funtcontemnere docuit.Etenim nos,inquit,Apolioli,propter VOS Apoftolicamgratiam accepirnus,vt verbumvobis prædicaremus. Vobis data cfl vita præfens,amp; quæ expeftatur.Quin etiam mors ipla vcllræ vti litatis gratia in naturam inueäa eft, amp;nbsp;quæcunq. videntur, omnia ad ve-ftiu vlum fabricata funt,amp; quç expeéiantur,veftra caula parata funt.Opor-tet ergo VOS Domino Chrifto coniungi,qui eft horum bonorum fiippedita tor,amp; peripfum.Deo vniuerforu.Nobis. n. vnitus eft,per naturam,quam ® à nobis accepit.Patri autem,per diuinamfubftantiam. Ex ipfo enim eft natura genitus. Chriftus enim eft Dei, non vtDei creatura,fedvt filiusDei. Sin autem contradicunt qui cum Arno fentiunt, amp;nbsp;nolunt concedere ha-bitudinis amp;relationis dirferentiam , vocent amp;nbsp;quæfuntpræfentia , amp;nbsp;quæ futura,amp; Apoftolos,amp; vitam,amp; mortem,noftra clïeóla amp;nbsp;opera,quoniam diuinus Apoftolusdicit hæcomnia noftra efte.Sedid nodixerint. Sunt ergo hæcnoftra per diuinammunificentiam. Nos autem lumus Chrifti, vt hominis quidem,membra,vtDei veró,cftelt;fta amp;nbsp;opera. Chnftus autéDei, Vtproprius eius films ex co natus Iccundum diuinitatem.

C AP V T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I 1 11.

CIC NOS exiPimethomo vt miniftrosChrifti,amp;difpenfatoresmyfte-riorum Dei ] Qui vult nos honorare,honoretvt Chrifti miniftros,re uercatur vt difpenfatores, munus natura metiatur. Neqiie veró folum hoe fcripfit diuinus Apoftolus ,fed etiam fecit. Lycaoncs enim facnficarc vo-lentesprohibuit,vcftemvnacum Barnaba lacerans, amp;nbsp;damans, ae q.ve ac vos patibilcs homines fumus.Ita beatus etiam Petrus dixit Cornelio. Et ipfe ego homo fum . hic iamquæritur inter ddpcniat ores vt fidclis qiiis inueniatur. ] Non vt Domini dignitatem arripiat,fcd vt Domino beneuô lentiam conferuet. mihi autem pro minimo eft vt.a vobis iudicer.j Dua-bus eos dccaulîs aceufat, amp;nbsp;qued honori modum non adhibeant,fèd fupra D modum honorant, amp;nbsp;quod cum iudicandi poteftatem non habcant, iudi-cent, neque verô quoflibct, fed Dodorcs. Neque enim hi quidem hune, hi verb ilium præferrent,nili fibi ipGs iudicandi authoritatem arrogarent. Ea de caufa cos iudicandi facilitate prmauit, dicens vilipendi Dolt;ftores,fî difei pulorumindicium iniisquæadipfos fpcftantfubircnt. Deindeeismedici-namafferens, id quoddicit commune efficit. avt abhumano die. ] Hu manumautem dicm vocauit,humanæ vit.æ breuitaté. s ed neq.mcipfum iudico.Nihil enim mihi confciusfum, fed non in hoc iuftificatus fum. Qui autem iudicat me,Dominus eft.] Quid enim,inquit,loquor de aliis? Ego qui quæ ad me pertinent reéfèfcio, amp;nbsp;fi nullius mihi fimfcclcris iniquita-M tilque confeius, non potero in animum inducerc,vt meipfum iudicem,nec vt me .à peccato immunem pronunciem expcâabo autem Dci fententiam. Nemo auté exiftimet hoc,Non in hoc iuftificatus fîim, elfe illi contrarium, Nihilmihiconfeius fum. Non eft cnim contrarium,fed confequens. Sæpe enim eucnitvt etiam ignorantes pccccnt,æquum elle amp;nbsp;iuftum exiftiman-tes.Sedhoc aliter videt vniuerlorum Deus.Hoc cnim fignificant ea quæ fe-quuntur. it aqv e nolite ante tempus iudicare, quoad vlque veniat Do-minus, qui amp;nbsp;illuminabitabfcondita tenebrarum , amp;nbsp;manifeftabit confilia cordium, amp;nbsp;tune laus erit vnicuique .à Dco. ] Vos, inquit, videtis eaquæ apparent : Dco autem manifcftafunt etiam caqu.æ celantur,fed in præfenti vita non omnia aperit,in ilia autem erunt omnia manifefta.Iuftum ergo iu-

S *gt;

PRIOREM AD CORINTH.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79

A eum non negaucrint.Ita l urlus qui exgentibus credi(Jerut,eoî condemna-bunt qui non crcdiderunt in falutarem prædicationem. nes eins quo-niam Angelos iudicabimus? quanto magisfæcularia. J RurHis iudicabi-mus pofuit pro condcmnabirnus. Angelos autem dicit Dæmonas,olim i“»2'gt;'èÔMW,nô enim hoc fuerunt.Eos autem fanfti condemnabunt, quod cum corpore te- v°tiûpcrrincnt. di eflfcnt,diuini cultus curamgeflerunt, illi autem in natura incorporea im probitatem amplexi funt. secvlaria ergoiudicia fihabueritisjContcm ptibiles qui lunt in ecdefia,illos conftituitc ad iudicandum.J Qiii eft, inquit, omnium abiedifsimus, amp;nbsp;ecclefiæ minimus, eftpræftantiorns qui apud illos intelligentes amp;nbsp;dodi exiftimantur. Neque enim iubet eos iudi-

R care qui funt in ecdefia abiediftimi. Ethocfignificanteaquæconfequun-tur. AD verecundiam veftradico. Sic non eft inter vos lipiens quilquàm, qui po tsi t iudicare inter fratre m fuum ? Sed frater cum fratre iudicio con-tendit, amp;nbsp;hocapudinfidèles, j Oftendit multaabfurda, primum quidem quod qui eft fidelis,iudicio contendit. Hoc enim frater fignificat. Deinde quod cum eo qui eft eiufilem fidei, Q^od autem eft omnium grauifsimum, quodinfidcli etiam indicé vtatur. Sciendum eft autem bæcnonrcpugnare iisquæ ad Romanos Icripta funt. Neq; enim iubet refiftere Magiftratibus, fed præcipit vtquiiniuria afteéd funt, non vtantur Magiftratibus, Eligere enim aut iniuriaaffici, aut de ea re ab iis cognolciqui funt eiufdem fidei,

C pendet ab eadein fententia. De inde aftert legem perfediorem. i a m quidem omninodcliducft in vobis,quód indicia habetis inter vos .J Etenim vcl ipfum litigate eft odiofum. qvare non magis iniuriam accipitis? Quare non magis fraudem patimini? J Hæc fiint perfedionis.Oftendit autem eos nonfolum hæc facere,fedca etiam agere quçpugnant ex diametro. SED vos iniuriam facitis,amp; fraudatis. ] Deinde pnftremo loco,quod eft crimen maximum . et hoc fratribus. J Graueenimeftetiamalienoin-iuriam Eicere,multo autemmagis ncceftario. an nescitis quodini-qui regnumDei non pofsidebunt ? ] Deinde alia etiamfceleraac maleficia per genera perfeq^uitur. nolite errare. J Qiioldam innuit qui diccbat,

D quod Dens cum lit clemens amp;nbsp;inilericors, non punit. Propterea iubiungit. NEQVE fornicarii,nequeidolisferuientes,nequeadulteri,nequemolies, neque malcnlorum concubitores, neque fures,neque auari, neque ebriofi, neque maledici,neque rapaces,regnum Dei poßidebunt. J Minora autem peccata cum inaionbus coniunxit,quoniam non detuppliçio, fed de regno loquitur.Ne autem recordantes peccatorem,quæ ante baptifmum admife-runt,falutemdefperent, necclfaiiofubiunxit. et haec quidem fuiftis, led abluti eftis, led landificatieftis, led iuftificati eftis in nomine Domini noftri lefu Chrifti,amp; in fpiritu Dei nollri. j Aperte oftendit æqualitatem filiiamp;lpiritus,coniunxit etiam Dei amp;patris mentioncm. Per fandæ enim

E trinitatis inuocationem,aquarum natura fandificatur, amp;nbsp;exhibetur pecca-torum remifiio.Deinde reuertitur adinftitutum defornicatione fermonc, amp;nbsp;dicit. OMNIA mihilicent?J Legendum eft interrogatiue . Deinde rc-fpondendo . sed nonomniaexpediunt. J Ita autem etiam id quod dein- (rt/AHfef « cófcrüt. ceps fequitur. omnia mibi licent ? fed ego fub nullius redigar poteftate.J Hoc til ci s te non viuerc fub lcge,amp; te elfe tui iuris amp;nbsp;in tua poteftate, amp;nbsp;ba bereliberum eligendi arbitrium . Sed nonfempertibiconducit tua vtipoteftate . Quando enim turpealiquidamp;inhoncftum perpctraueris,liberta-te priuaberis, ^peccatileruuselficieris. esc A ventri , amp;nbsp;venter efeis;

Deus autem tSc hunc amp;nbsp;has deftruet.J Si vis inhisvti libertate,vtere. Propter ventrem enim cibos creauit. Sciendum eft autem eos quoque fi-» g iiii

nem accepturos. Poft fepulchruin enim cibi lunt horainibus ftjperflui:por- A ro autem vitaquoq. futura eorum nihil habet. Qi^emadmodum enim nec vxores ducüt,nec nubunt, vt eft vox Domini,ita etiam nec comedunt, nec •CzppiiTixSr, bibunt. Illudautem^Dcftruct,pofuitperprædiilioncm. corpvs autem non fornicationijftd Domino,amp; Dominus corpori .J Caput noftrumfæ-pe Dominum appellauit, ei ergo tanquain capiti corpus coniunxit. Non enim ficut venter eft cibi receptaculum,ira corpus propter fornicationem creatumeft. de vs verb amp;nbsp;Dominum ftifcitauit,amp; nos fufcitabit per vir-tuterhfuam .] Ne Dominum tanquam mortuum contempftris.Suicitatus eft enim,amp; nos etiam fufcitabit qui ilium fufcitauit Deus, eius qui ftifcita-tus eft virtute. Aperte ergo oftendit quod excitatus quidem eft, quod ad b humanitatem attinetrnos autem vt Deus excitabit. n e s c it i s quod cor pora veftra membra funt Chrifti?] Non tanquamfponfalponfo Chrifto coniunifti eftis ? tollens ergo membraChrifti, faciam membra mere-tricis ? Abfit. ] Scelus autem valde auxit, membra noftra membraChrifti

appellans, non amplius,inqu]t, tuafunt, led Chrifti. Quomodo ergo ea fans membramerctricis? Deinde docet quomodo. an nescitis quod \ Çen.î, quiadhæretmeretrici,vnum corpus clficitur? Eruntenim,inquit, duoin carnevna. QuiautemadhæretDomino,vnuslpirituseft.] Quoddema-trimonii coniuniâione didu eft apte pofuit in fornicatione. Nam amp;nbsp;hoc amp;nbsp;ijlud rci natura idem eft, per legitimum autem amp;illegitimum oftenditur c diiferentia.Dicit ergo : Mei etrici adhærens,membra tua facis membra me-letricisiDomino autem per Qiiritumconiundus,membra Chrifti membra facis.Si ergo Domino coniundus faeris,amp; ad ea rurfus rece(feris,adipfum Dominum pertinet iniuria.Membra enim eius meretrici adducis,amp;Domini membra, meretricis membra elficis. fvgite fornicationem.] Non dicit, Odio habete amp;nbsp;auerfamini, fed fugite, feiens quam fit acre amp;nbsp;vehe-mens hoe peceatum,amp; eum quern ipfum infequitur erigit,amp; prçcipit vt in-fequens fugiat.Quinetiam docet quàm fit res cxecranda. o m n e. n. pecca-tum, quodcunque fecerit homo,extra corpus eft.Qui autem fornicatur,in proprium, fuum Corpus peccat.] Qui enim vel innumerabilia alia peccata commit- D tit,amp; iurifiurandi fidemfrangit, amp;nbsp;maledido ac blafphemia lingua polluit, amp;. in ea quæ ad fe non pertinent inuadit, non vfque adeo peccati fenfiim ac-cipit; Qui autem libidinis feruusfuerit,ftatim poft peccatum malum fen-tit, amp;ipftim corpus abhorret amp;nbsp;auerfatur,amp;ideolauacris etiam vtetescor-fjum. pus purgant,earationefeprobrum eiicere exiftimantes. an nescitis Graece riCâ/xa, quod membra veftra templum eft fpiritus fandi,qui in vobis eft, quemha-ftrum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;betisaDco.] Dixit fuperius corpus templum Dei, deinde idem membra

qui invobis eft Chrifti : nunc rurfus vocat templum fandilsimi Ipiritus. Spiritum autem gratiam appellat amp;nbsp;per hæc omnia cognolcimus çqualitatcm tri

nitatis. et non eftisveftri?] Quamobrem? empti enim eftispre-b magno non ha- tio magno.] Sanguis dominicus eft pro vobis exolutus,alii Dominic fub-Theod” eftis. Et hoc quidem oppofiiit ei quod ante didum eft Omnia mihi licent, amp;portatenóha docensnos habere Dominum,amp; nos oportere exillius legibus vitaminfti-G nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;°amp;po’‘f3teDeum in corpore

veftro amp;nbsp;fpiritu, quæ quidem Dei funt.] Et animaruinamp;corporumopi fex amp;nbsp;creator Deus eft,qui non folum ea fecit, fed etiam à Diaboli potefta-teliberauit. Oportet ergo vos amp;nbsp;per corpus amp;nbsp;per animam ipfiimglonfi-quidé Dei’funt, care,illa amp;nbsp;facientes amp;nbsp;dicentes.quæ omnes linguas ad laudandum bonifq. non habetur in verbisprofèquédum moueant.Hic Apoftolus primum caput impleuit.Nos auteii) eius admonitionis memoies,amp; corpora noftra exhibeamus hoftiam viuam,

PRIOREM AD CORINTH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8r

A viuarrij fänftam^Deobene placen^em;amp; animam omnisgenerisbencficio-rum rccordatione fanólificemuSjVt amp;nbsp;in prxfcnti vita vcrè Dei templa vo-cemur, amp;nbsp;promißis bonis fruamur, gratia amp;nbsp;benignitate Domini noftri lefu Chrifti. Cum quo Patri vnà cum fanftilsimo Spiritu conuenit gloria amp;nbsp;magnificentia nunc amp;nbsp;femper amp;nbsp;in fæcula ßeculorum. Amen.

TOMVS SECVNDVS.

C A P V T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VII.

E QviBvs autemfcripfiftismihi,Bonum efthominimu-lierem non tangere. ] Aperte oftendit le rclpondere de iis de quibus interrogarant. Rogarant autemCorintbii, an oportet eos quilegitimo matrimonio vxoribus coniunfti funt, deinde falutarembaptifmumacccperuntjVti coniu-gali confuetudine. Scribit crgo,contincntiam quidem lau-dans,fornicationemveróvituperans, coniugalem autem

coniunftionem concedens. Cum enim dixilPet, Bonum eft bomini mulie-rem non tangere.Ribiunxit. propter fornicationem autem vnufquifq. fuam vxorcm babeat, amp;vnaquæquefuum virumbabeat.] Eadem autem amp;nbsp;in viros amp;nbsp;in mulieres ftatuit,quandoquidem vna eft natura.Opportune autem illud adiecit, Propter fornicationem, quoniam earn iam accufaue-rat. vxoRi vir debitum reddat,fimiliteramp;vxorviro.J Hæcdeconti-nentia decernit, iubens maritum amp;nbsp;vxorem ex xquo trabere iugum matri-monii,amp;non alio refpicere,amp; violate focietatem,fed earn quam par eft fi-biinuicé tribuerebeneuolentiam. Merito autépriori boc iusftatuit,quoniam maritus eft caput vxoris.Humanæ enim leges,mulieribus quidem caftas elfepræcipiunt, amp;nbsp;fi contra legem fiiciant, in cas animaduertunt, led à viris non eadem caftitatem exigunt. Cum enim viri client qui leges tulc-runt, æqualitatem non curarunt, led fibi veniam dederunt. Diuinus autem ® Apoftolus diuinagratia infpiratus, primum quidem viris legemftatuit, vt cafti fint.Quoniam vero contingebat vt virivcl mulieres continentiamde-fiderantcs, velinuitis coniugibus à coniugali coniunftionefepararentur, iurede boc etiampræcipit. mvlier lui corporispoteftatem non habet, fed vir. Similiterautem amp;nbsp;vir fui corporis poteftatem non habet, fedmu-lier.3 Quoniam enim eos vnam eile carnem pronunciauit,iurc etiam vxo ris corpus mariti elfe pronunciauit;amp;ruiftis mariti corpus vxorispoteftati fubiecit. Atque bic quidem mulieribus, prioribus legem tulitiquoniam eæ maxime ante viros folent continentiam compleäi. n o L i t e fraudarc in-uiccm,nifi forte exconfenfu ad tempus, vt vacetis orationi,amp; rurfus reuer * timini m idipfum .J Exiftimat quil'pia fe fraudari iis quæ dat inuitus. Hoc ergo perquàm apte pofuit de iis qui continentiam non ex vtriufque confen fueligunt. Sifola enim mulieream ampleétatur,ægrèfcrt vtique maritus, vtpotequôdpræter eiusfententiam illa contincat. Idipfum etiam mulie-ri accidit,fi maritus ca quæ funt præftantiora digit.Merito ergo dicit,NQ-lite fraudare vos inuicem, amp;nbsp;adiecit, Nifi forte ex conlènlù,amp; naturæ leies ' imbecilbtatcm,fubiunxit, a d tempus. Tempus quoquedocuit,dicens,vC vacetisieiunio amp;orationi. Oportet enimiejunium lanftitatc bonorare. Poft ieiunium autem permittit confuetudinem . Hoc enim dicit,Et rurfus rcuertimini in idpfum,amp; docens quod quia alium fufpeetum baberet, hæc ftatuit,lubiunxit. ne tentet vosSatanas.] Etoftendens quod nos

81 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

eiusinnospotentiam augemus,adiecit. propter incontinentiamvc-ftram. ] Dum vos enimin locordia vitam tranfigitis,amp; veftrafjronte volu ptatibus feruitis, Diabolus accipit occafioncm aduerfus vos inftruendi dirigendi acicm.Ouod autem le^es bominum imbecillitatcmenfus eft,do-cuitpercaquæfequuntur. hoc autemdicofecundumindulgentiam,no fecundumimperium. Volo autem vos omnes efle ficut amp;nbsp;meiplum . j In

vif-mc continentiaamp;pcrfeéiioncm indicauit, amp;nbsp;quæ minora funt conccfsit,ÔC im id eft omnesho bccillitati quidcm opem ferctia medicamenta oratio protulit, ad ea autem ®“*“' quç funt optima amp;nbsp;præftantifsima eligenda,arcbetypum exemplar excitât, feipfum autem exemplar propofuit,fuæ caftitatis tbelaurum nobis reuelare coadus. SED vnufquifqucpropriumdonumbabetcx]i)eo,aliusquidem B fic,alius verofic.] Conlolatus eftcosetiam qui funtiundimatrimonio, Dei donum appcllans matrimonium. Ab illo enim dono amp;nbsp;gratia quis adiu

tus,amp;iamconiugalcm rede exercct continentiam . Fert autem gratiæ au-xilium iis,qui bonum amp;nbsp;alacrc animi propofitum afFcrunt.Petite,enim inquit, amp;nbsp;dabiturvobis ,quæi ite amp;inuenietis. Cum bæcad Corintbiorum rogata relpondilfet, amp;nbsp;quæ iis qui matrimonio iiindi eftent coducibiliafta tuillctjfcribitad cos etiam qui matrimonii iugum nondum accepcrant, amp;nbsp;iis qui accepcrant quidem, fed morte poftea difiundi fuerant amp;nbsp;viduitate iis qui deflebant. dico autemnonnuptisamp;viduis.Bonumcftillis,fificperman afnonlhnt fcrintGcut cgo. 3 Oftendit rurfus fe efle ex ordine coelibum Sc eorum qui G vxorcs non duxerunt. Neq. enim quis cum iure inter viduos collocet, cum adbuc eftet adolelccns,quando vocatione dignus eft babitus.Nemo autem

exiftimet cum viris quidem coelibatum,poftmatrimonium autem cotinen-tiamlblismulieribusftatuere. Vtraq. enim docet vtrunque fexu. Q_yoD ,ma- fife non continent,nubant. Melius eft enim nubcre quàm vri.] Vftionem trimonio lun- vocat cupiditatis moleftiam,fed animae mancipationem, adid quod eft detenus inclinationem.Qjmd autem dicit,eft ciufinodi. Melius quidem eft amp;nbsp;vos cui coniugalis confuetudo nondum obtigit, amp;nbsp;vos qui coniuncli quidem fuiftis, fed morte eftis difiunfti, eligcre continentiam. Sin autem cupiditatis impetum ferre non poteftis, fed adbocfuftinenduin certamcn D; imbecillo animoeftis,quoniam ad eaquæbonefta amp;pulcbrafunt,non ba-betis alacrc amp;nbsp;ardens animi propofitum, nulla lex probibet quominus matrimonium contrabatis.Deinceps ad aliam tranbt legem. 11 s a v te m qui matrimonio iunifti funt præcipio nonegOjfcd Dominus, vxorcm à viro no difeedere.Q^od fidifccnerit,manereinnuptam,vel viro rcconciliari.Etvir

vxorcm non dimittat. J Euangelicain legem in memoriam reuocauir,Do-minus enim dixit in facris Euangeliis Quicunquedimictit vxorem prartcr-quàm caufa fornicationis, facit earn mœchari.Proptcrea adiecit ,Non ego fed Dominus. Illud autem : Manear innupta,vel viro reconcilicrur,non eft contrariura ei quod eft, Nolitc fraudare vos inuicemjnifi forte ex confen- b lu.Illa enimdiiftafuntiis, qui non propter aliam caufam , fed propterfblam continentiam feparantur.Hic autem iis legem ftatuit qui de aliis rebus con-tendunt, amp;nbsp;conatur quidem firmum amp;nbsp;infradtum fcruare matrimonii vin culum J fe autem ad corum qui feparantur imbccillitatcm demittens, amp;nbsp;ea ratione proliibcns ne matrimoniumdifiungatur. Cum enim alteri coniungi probibeat, vtranque partem adprius matrimonium redire compellir. NAM cæteris egodico^no Dominus.j Hoc,Ego dico,pro eo quod eft,non inueni banc legem fcriptam in facris Euangeliis, fed nunc cam fcro. Quod autem Apoftolileges,legesfuntDominijclarum eft iis qui in rebus diumis funt eruditi. Eius enim vox eft. An experimtntum quæritis cius qui in me loquitiir,

PRIOREM AD CORINTH.

A loquitur, Chrifti ? amp;nbsp;Non ego, fed gratia quæin me eft,amp;.Dico per gratia mihi datam.Ita etiam hic fert legcm,{ànftifsimo per eum loquente fpiritu. s I Qjf I s frater vxorem habet infidelemhæc confentit habitare ciim il-lo,non dimitat illamjiSc fi qua mulier habet virum infidelein,amp; hic conlen-tit habitare cum ilia,non dimittat virum.Sanélifîcatus eft enim vir infidclis permulieremfidelem,amp; fanólificata eft mulier infidelis,pcr virum fidelem alioquifilii vcftriimmundieirent,nuncautemfànfti funt. J Nonftatuit vt mulier infidelem accipiat:neciubet vtmulier fidelis viro infideli iunga-tur,totum enim contrarium præcipit. Paulo poft enim viduis legem ferens fubiunxit,Tantum in Domino,hoc cft,fideli pio,modeftè,honeftè.Hic au-

B tem dixit de iis qui ante prædicationem matrimonio iunftifunt. Accide-bat enim vt maritus quidem crederet,vxor vero in infidelitate permaneret, amp;nbsp;contrà,vt Vxor quidem elîet fidelis,maritus vero infidelitatis exitiali vi-tio teneretur. Præcipit autem fan is vt ferant imbecillitatcm coniugum, Sc eorum falutem procurent. Hoc enim dicit,SanôHficatus eft enim vir infîde-lis in vxore,amp;làniftificata vxor infidelis in niarito, hoc eft, habet fpem la-lutis. Sin autem autipfe,autipla in morbo permaneat, lemen illius crit fa-lu tis particeps.Hæc autem polùit paulo magis hvperbolicc,fuadens ne con-iunftioncm relinquercn t. qja o d fi infidelis difccdi t, dilccdat. N on enim fcruituti lubieéius eft frateraut foror inhuiulmodi. ] Pars,inquit,quæ c crcdit,ne det occafioncm diuortio. Sin autem pars quæ laborat,vclit diucr tere,csinnocens,iSeriullialfinisrcprehenfioni. in pace autem vocauit nosDens.] Atoui dixit Dominus. Nonvcnimittere pacem in terram, fedgladium , addiuidcndum proximumà proximofuo.Sednon cfthocilli contrarium.Interpretatur autem Apoftolusdoftrinam Domini. Salutaris enim,inquit,prædicatio non inducitin vitam confufioncm,fcdpotius ve-ram amp;nbsp;Deo gratam pacem conciliât ac procurât. Malum tarnen prius con-fenfum diuidit,amp; dilfcnfione laudabilcm concordiam amp;nbsp;conlenfionem comparat.Qi.n enim diuinam acceperant prædicationem, infidelium effeâi Doftores, admirabilem amp;nbsp;fipra omnem fidem amp;nbsp;opinionem mutationem D efficiebant,amp; quæ pulchre diuilæ erant,domos,ad iucundifsimam amp;nbsp;in pri mis amabilemconcordiamdcducebant.Hocetiamhicdicit. vnde enim fcis mulier fi virum laluum faciès ? aut vndelcis vir, fi mulierem faluam faciès ? nifivnicuique ficutdiuifit Dominus. ] Bona,inquit, fpe propofitala borcm lulcipe ,habcsDeum qui tuo prompto amp;nbsp;alacri tuoftudio opemfe-rat VNVMQVENQVE ficut vocauit Deus, itaambuletjôc fie vt in omnibus ecclefiis doceo. ]. Hic aperte docuit, quod non cum infidebbus mulic ribus vel viris coniungi præcepit, led iis qui fie vocati funt illa coftituit.De inde vt foict àpropofito tranfit ad alia, decernens omnibus ea quæ funt conuenientia. circvncisvs aliquis vocatuseft, non adducat præpu-E tium. In præputio aliquis vocatus elUnoncircuncidatur. Circuncifionihil eft,amp; præputium nihil eft,fed obferuatio mandatorum Dei. ] Nec qui præputium Habens vocatus eft,fufcipiat circuncifionemjnec qui eft circun-cifus, conetur feipfum oftendereincircuncilum • Præputiumenimeftna-turæ,amp; circuncifio lege vcteri faéta eft.Non res autem Iaudatur,fed ohfer-uatio mandatorum Dei. vnvsqvisqve in qua vocatus eftvocatione in ea permaneat .3 Deinde tranfit etiam ad alia, serv vs vocatuses?non fit tibicuræ.Sedamp; fi potes fieri liber, magis vtere.j Gratia non nouitdif-ferentiam feruitutis amp;nbsp;dominii, Ne fugias ergo leruitutem, tanquàm fide indignam. Q^ôdfi fieripofsitvtlibertatemaflequaris,perge feruire,«Sc expeâa remunerationem. Hanc autem Hyperbolen nô temerç amp;nbsp;finccau-

PRIOREM AD CORINTH.

A magnopere placent.Sednec qui plurimapoßidentjeain liixu amp;nbsp;delitiis con fumantjfed lolum vfum ex eis accipiant.Hoccnim fibi vultillud. et ctyi vtunturbocmundojtanquamnon vtentes. Hocipfiim etiam perEzechie-lis arictes Deus repiehendit, quod pulchra pafcuadepafcebant, reliqua pedibus conculcabant: amp;purani aquambibebant,amp; reliquampcdibuscon turbabant. His confentit illud, Et qui vtuntur hoc mundo, tanquam non Vtentes. Deindeoftendensquam fintfluxaamp;momentanca quæ funtpræ-fentia,fubiunxit. praeterit enimfiguramundihuius.] Nonamplius enimagriculturaamp;nauigatio, non régna amp;nbsp;impcria,non amplius feruitus amp;Dominiuni.Non amplius artes amp;nbsp;fcientiæ, non amplius paupertas di

Ji uitiæ.Ex his enim, amp;nbsp;quæ funt eiufiriodi, confiât vita præfcns. Hoc etiam dicit beatus Efaiasfuturaprædicés.Et eritferuus tanquam Dominus eius; amp;ancilla tanquam Domina;amp; qui emit tanquam qui vendit5amp; qui debet, tanquam qui non debet, futura enim vita habet aliam rerum differentiam. Porro autem cum oftendilfet diuinus Apoftolus quàm fit vitabreuis amp;nbsp;momentanca,fubiunxit. volo autem vos finefollicitudincelfe. J Aperte oftenditquis fitfcopus Si. inflitutum virginitatis. Q^i enim virgo eft , à fupcruacaneis amp;inutilibus cogitationibus liberam habet animam ,amp; vita futuram,quantu licet, imitatur. Hoc enim dicit in iis quæfcquuntur. oy i finevxorc eft,folicitus eft quæfuntDomini,quomodo placent Deo.Qm au c tcm cum vxore eft,folicitus eft quæ funt mundi,quomodo placent vxori,amp; diuifus eft.Et mulier innupta amp;nbsp;virgo cogitat quæ funt Domini, vt fit fan-fta corporc amp;nbsp;Ipiritu . J Oftendit brcuitcr differentiam fohcitudinis cius qui eligit iugum matrimonii,amp; cius qui cœlibatum amplcófitur.Facile autem fcire potcft qui vult,corum qui in vita vcrfantur laborcs amp;nbsp;folicitudi-nes. Eas autem nos quoque fufius oftendimus dum de virginitate oratio-nes fcribercmus,amp; ad cius opes bonorum amatorcs adhortaremur.Perma-nens autem in conlilio Diuinus Apoftolus hæcquoque adiecit. porro hoc ad vtilitatem veftramdico ,non vt laqueum vobisiniiciam,fcdadid quodhoneftum eft,amp;quod fncultatem præbcat fine impedimento Domi-

D num obfecrandi. J Non ex necefiitate, inquit,traho vos ad hasdiuitias, tanquam laquco aliquo vtens, amp;nbsp;vi venans ; fedindico lucrum quod cxeo proucnit.Ncquecniin alia rationc fieri poteftvt cultuidiuino perpetuo af-fideamus, nifi viiftus fohcitudinis vincula cft'ugcrimus. si (^yis autem turpem fe videri exiftimat fuper virginc fua quod fit fuperadulta, amp;nbsp;ita debet fieri, quod vult facial, non peccat, fi nubat. ] Si quis autem coeliba-tum rem non efle decentem exiftimat, amp;nbsp;cade caufa vult filiam marito jüngere,faciat quod fibi videtur, eftenim matrimonium à peccato liberum. Hie rurlus præcœpit de iis qui nondum virginitatem elcgerunt. N A M qui ftatuit in corde fuo firmus,non habens nccefsitatem,poteftaiem autem ha-E bens fuæ voluntatis, amp;hociudicauit in corde fuo feruarc virgincm fuam, _ bene facit.] Hoc, Non habens ncccfsitatcm, pro eo quod eft, qui eftfui iuris,nec eft in Domini poteftate. i gi t vr amp;nbsp;qui matrimonio iungit vir ginemfuam, bene facit, amp;nbsp;qui noniungit, melius facit. ] Oftcnditillud quidem eflebonum,hoc verb optimum:amp; Hærcticorum qui nuptias vitupérant linguas alligauit. Porro autem nccefiarium quoque cxiftimauit etiam viduisca quæ funt vtilia confulere. M vlier alhgata eft legi quanto tempore viuit vir cius . Qiiod fl dormicrit vir eius, liberata eftcui velit nubat, modo in Domino. ] Hoc eft,ei qui fit eiufdem fidei, pio ac rcligio foDei cultori,honeftèamp;legitime, be at lo R autem erit,G ficpermanfe-rit fccundum mcuin confilium . ] Rurfus non legem tulitjfed confilium at

«6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B, THEODOR. IN EPIST.

tulît- Vtidautemficledigniusfaceretjfubiunxit. pvto autemquôdamp;A cgofpiritumDei liabcaai .J Nonfunt,jnquit ,inea verba, fèdgratiæ lan-iti Ipiritus, egoenimfum illiusinfti'umentum . Notandum eftautemnon ijrxSf. elle abfolutc amp;nbsp;Gmpliciter beatam vocandam cam quæ continet, fed earn beatiorcm appellauit ,dicensnec eamquidem cflemiferam quæ Iccundo matrimonio iungitur,lcd beata cft, quæ ex Apoftolica lege matrimonium contrahit. Comparatio cnim illam etiam beatam oftendit.Hocautemfuffi cit adrefellendos Nouatianos,quidigamiam, tanquamfornicationemac-cußnt-, Apoftolicis legibus aperte contradicentes. Hæc cum poft priorem fcripfiflet accufationem,amp; matrimonii ac cœbbatus, viduitatilque amp;nbsp;virgt nitatis confilium attuliftet,aliam rurfus accufationem attingit,cuius argu- b jnentum fummatim diccrc necelfe cft. Nonnulli ex iis qui Corinthi credi-dei-antjCum aliquorum confuetudine amp;nbsp;familiaritate vterentur qui errore tcncbantur, vnà cumeis vefcebantur in templisidolorum ,nontanquani idolis immolata quæapponebanturftimcntes, fed vt quiperftiafum habe-rcnt omnia à Dco cftecreaca.Cætcrum quod ab eis ficbat, magnum ns qui hancnondumbabcbant cognitionem incommodum aftercbat. Cùmenim vidèrent cos qui interipfos agebantabfq.vllometu, immolata fumere,in-citabantur vt hoc ipfumfacerent, erat autem maius eorum deliiftum. Ne-que ennnexillorum mftituto ii quoque cibum fumcbant,fed tanquam ido-lis immolata comedcbant ,illorum cognitionem non habcntes. Hoc cum c relciuillet diuinus Apoftolus,fa(ftum rcprchcndit,amp; morbo adhibet omnis generis médicamenta. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. viii.

y»lt;n»,cognitiQ- I \ Elis autem quæ idolis immolantur, ftimus quodomnes feientiam

I J habemus. ] .Cuni quadam ironia eis fuo teftimonio cognitionem \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;attribuit.Quod cnim cos illam non vere habere dixerit,docet poftea. Dicit

cnim . Si quis autem putat fealiquid Icirc, nondum cognouit quemadmo-dumoportcteumlcire.Hoccrgoironiccpofuit, feimus quodomnes feien ^a^'düeâio°’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde fubiungit, scientia inflat : charitas verb ædifi-

‘ cat. J Dileâio cft cognitione melior acpræftantior.Hæc enim multos qui canon refte vtuntur elatos efticit : Ilia verb vtproximo benefaciatcuram o gerit.Hoc cnim fibivult illud,Aedificat. Eos autem reprehcndithçc oratio, vt qui fintpriuaticharitate.Si cam enimhabcrent,imbecilliorum vciîi-tatis curâgererent. si qvis autcmputatfealiquidlcirc,nondumco-gnouit quemadmodumoportet cum feire.] Oftendit eosnon eflefolum dilcbtione nudatos, verum etiam cognitione priuatos, de qua fibi place-bant. Indefiniteautem aceufat, volcns potins curare quàm fauciare. si Qjz I s autem diligit Deum,hic cognitus eft ab co. J Multa nobis cognitio ne opus cft, amp;nbsp;vt eaminpræfcnti vitaperfeftam accipiamus nequit fieri. Deum ergodihgamus, vtab co conicquamur vcnoftri curamgerat, nobil-que prouideat.Etenimhoc valdeaccurate pofuit.Non enim dixit,Qui di- g ligitDcum,cognouit Ipfum, fed, cognitus eft abiplo,id eft, alîequitur vt eius curam gerat. Ita etiam dixit beatus Mofes ipfi Dco vniuerforum. Tu Gen.55, mihi dixiftijinuenifti gratiamapudmc,amp;noui tcpræteromnes.Ab eo er-«tfi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;go cognitus cft,fienificat maiorem Dci curam «Seprouidentiam. de escis

efu autem eorû ^utcm quæ itloiis immoiantur, Icimus quod nihil eft idolum in mundo, ex quæ idolis im- ^ubdnullus Deus nifi vnqs .J Noui,inquit, ea quæ vos diccrefoliti eftis, ^nullus cnim hæc dicere didiciftis.Scio idola eflè inanima, amp;nullo lènfu præ-Deusakus. dita ,amp; vnum cfle Dcum vniuciforum cftcdorcm amp;nbsp;Dominum. nam dem' '^**’’funt qui dicancur Dii,fiue in coelo,fiuc in terra,fi quidem funt Dii mul irquidero,«®tf, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;Domini multi. 3 Vult diuinus Apoftolus aliud confirinare, Quia

jÇiçuc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim

PRIOREM AD CORINTH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87

A cnitn diccbat nullum eflc alium Dcum nifi vnum, Chriftum autem Deum quoque prxdicabat, anéblsimum fimiliter Ipiritum cum Patre amp;nbsp;fi-lio connumerabat, ab iis autem qui accuratam 1'beologiam amp;nbsp;perfcótam diuinitatis rationcm nondum didiccrant, dubitabatur, quomodo vnus DeuSjCum Sc films Deus,amp;fanèlifsimus etiam fpiritus vnà connumeretur; ex iis quæ ab aduerlariis dicuntur fua confirmât, amp;nbsp;docet quod Græci qui-dem leugenres dicunt multos efie DeoSjCofdcm autem Dominos quoquc nominant: ii autem nullo modo funt, fed fobs agnofeuntur nominibus. Hoc enim dixit illud. Nam ctfifunt qui dicantur Dii, fiue in cœlo,fiut in terra, ficut luntDii multi amp;nbsp;Domini multi cofdem enim amp;nbsp;Deos amp;nbsp;Domi

R nos appellabant.Hoc autem,liuc in cœlo,fiue in terra,dixit ex more Græca rum fabularum. Abos enim Deos cœleftes appellabant,vt loucm amp;nbsp;Apolli nem,Iunonemamp; Mineruam. alios autem terrenos,vt fontes amp;fluuios, amp;nbsp;quæ dicuntur, nymphas, Sc Herculem amp;nbsp;Dionylium, amp;nbsp;Aefculapium, amp;nbsp;abos innumerabilcs. nobis tarne vnus Deus Pater,ex quo omnia,amp; nos *WK’;/*7r,fedno-in ilium, amp;vnus l^ominus lefus Chriftus,per quem omnia, amp;nbsp;nos per ipfum. j Illi ergo ignorationis caligine circundati,in multis,iifq. qui non funt errant, nos autem vnum leim lis Deum patrem, amp;nbsp;vnum Icfum Cbri-ftuin. Iure filtern bic quoqueadmiremur fapientiam Apoftolicam. Cum enim prius ollendiffet appellationem Dominiæqualem habere vim amp;nbsp;pote

c ftatem cum appcllatione Dci,eas diuifit,amp; banc quidem Patri tribuit,illam verb,filio,Corintbiorumimbccillitati remedium atferens. Q^bd enim multisinlocisfilium Deumnominat,facile potefiqui vultexeiusfcriptis

■ intelligere.Expeftantes enim inquit,aducntumgloriæ magni Dei amp;nbsp;ferua toris noftri leih Cbrifti. amp;, Ex quibus Chriftus 1'ecundum carnem, qui eft in omnibus Deus, amp;nbsp;in regno Chrifti Dei,amp; alia eiufmodiinnumerabilia. Hic quidem certèbunc Deum appellauit, ilium verb Dominum,nciis qui hand itapridem à Grçcorum feu gentium crroreliberati fuerant,amp; verita tem didicerant,piçberet occalionem redeundi ad multorum Dcorum erro rem.Qiibd G Arriani amp;nbsp;Eunomiani dicant illud, vnus Deus,eiicere filium

I) àdiuinitatepatris,audiantquod confequitur. Et vnus Dominus. Si enim quoniam vnus Deus pater, non eftDeus films : ncc pater ergo Dominus, quia eft vnus Dominus Ie lus Chriftus, verum enimuero in illorum caput retorqucbiturblalphcmia. Diuinus enim lA.poftolusoflenditæqualitatcm, vtquiDei vocem fimiliter amp;nbsp;in Patre amp;nbsp;in filio poi'uerit,amp; vocein Domini æqualcm cum Dei voce vim aepoteftatem habere oftenderir. Porrb autem vêtus quoq.fcripcurahasefleconiunékasappellationes oftendit. ego enim inquit,fum Dominus Deus tuus,qui eduxi te de terra Aegypti,amp; Au Exod.10. di IfraelDominus Deus tuus vnus eft,amp;Domine Deus meus magnificatus Deut.6. csvalde,amp;innumcrabiliaeiufmodi. Qui eft ergo verb Deus, omnino eft

E etiam Dominus ,amp; qui eit verb Dominus, eft omnino etiam Deus. Alio-qui,nec eft alias Deus Pater. Vnus enim Deus Pater, nec aliter Dominus lefus Chriftus. Vnus enimDominus lelus Chriftus.Illud autem,Nos in il-lum.Pro eo quod eft,ad ipfum conuerti,ad ipfiim refpicere,ipfum debemus perpetub laudarc.Hoc verb,Et nos per ipfum, no opificium accreationem fedfalutem fignificat. Pcr ipfum enim omnia , nos autem qui credidimus, fumusperipfumfalutem aflccuti. sed non in omnibus eft Icientia .] Hæc,inquit,non omnes feiunt, hincmanifeftum eft enim prius dixilleiro-nicb,fciiTiusqubdomnes habemus Icientiam. QjyiDAM autem çumcon-fcientia vlque nuncidoli,quafiidolothytu manducant:amp;confeientia ipfo-runijCiun fit infirma,polluitur.] Non efus nolluitjfcdpolluiturconfcien-

h ii

ÇttVÏpti')«- til )quæperfeôlamcognitionem non fufcepjt,fedidolorum errore adhuc * tenetur. esca autcninosnon commcndatDco,ncque cnimfimandu-«Ts fàv u,J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;13 1- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 r • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n

(U.V, vîtp^/itaa. caueninus, abundabimus,ncqueII non manducauenmus,dehciemus .] Kecjfi comede- Eos qui fc de cognitione iadtabant docet, non earn Dci culcnni dcfinire, eo bucriinus^TOc^î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quidemper contemptum attcnderent,citra vllum autemdi-

non comederi- fcrimem eflent immolatorum participes, amp;nbsp;eorum qui lædebantur imbe-ciiiitatemnegligerent.Hocennnfignificant,eaquæcon(cqLiuntur. vi d e-te autem ne fortebæclicencia veftra olïendiculum fiat infirmis. 1 Do-hæcveftrapo- cctautcmetiamquomodolædantur. si QVis enim vidcrit euinqui ha-ac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;recumbentenijnonneconlcicntia cius,cum litinfir-

cumbentem’ ma,ædificabitur ad manducandum idolotbvta. j Olfendit auteinmagni- B «.^ySs «vT®f,cu tudinem. et péri bit infirmus in tua confcientia frater,propter quetn Cbrillus mortuus eft.] Amplificauit accufationem , vt damnum probi-propter tuâco- berct. Pro CO enim inquit, fratre quem defpicis Chriftus mortemfubiit.

V' autemquiàClirifto acccpifticognitionem,eum qui abipfo feruatus eft dono interimis. Ruifus veroperironiam pofuitillud, In tuafcientia jlcu propter tuamcognitioncm, ncque enim tcftatur eos habereftientiam, fed fratrcs odio habere, amp;nbsp;gulæ dcditos cfte, amp;nbsp;quæ funt huiufmodi. sic autcm peccantes in fratrcs,amp; percutientes conlcicntiam eorum infirmam, in Matth.17. Chnftum peccatis. ] Hæccft enim vox Domini. Videtc ne contemnatis vnum ex paruis his minimis qui crcdunt in me.Hoc autcm aliud quoque fi- c gnificat, videlicet quod etiam frater imbecillus eft de corpore Dominircft enim corporis Dominici particeps. Caput autem membre faélam iniu-riam fibi adfcribit. Deinde proponit fcipfumvtilitatis exemplar archety-pum, amp;nbsp;docet quot amp;nbsp;quanta non fccerit propter aliorum vtilitatera, cum ea poftet tacere . qvapropter fi efca Icandalizat fratrem meum,non manducabo carnemin xtcrnum,ne fcandalizcm fratrem meum.] jNon lo-luin enim à carne idolis immolata,fed etiam ah aliis omnibus carnibus,non nunc folum,lcd etiam perpetuô abftinere fuftinuerimjfratru falutis gratia.

C AP V T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IX.

Non svm Apoftolus?] hoceft,àDeoordinatus? non fumliber? d Pro co quod eftjln aliénapoteftateminime conftitutus, amp;qui non diftipuli locum teneo, lcd cuius fidei creditus eft orbis terræ, amp;quoniam poftChrifti alfumptioncm vocatus eft, habebant autcm Apoftoli gloriam apud omnes maximam, vt qui digni fint habiti qui viderét Dominum, hoc quoquenecelfario adiccit. nonne IcftimChriftum Dominum noftrum vidi.J Deindeiplos etiam vocat in teftimonium. nonne opusmeum vos cftis in Domino?] Et hoc ipfum dicit latius . etsi aliis non fiim Apoftolus,fcd tarnen vobis fum .] Hoc breuiter quidem poluit,fedmulta fimul dixit, amp;nbsp;quos in do«ftrina labores fulceperit,amp; quæ certamina amp;nbsp;pc-ricula adierit, amp;quæ quantaqueperpeffus fit,amp; gratiæ miracula, quorum g fueruntveri teftes Corinthii, vt qui ipfi ea vidiflent. Qjiade caufadixit.Si aliis non fum Apoftolus, at vobis quidem certè fum , ctfi enim nullum ha-beo teftem, mihi tarnen vcftrum fufticit teftimonium. nam fignaculum Apoftolatus mei vos eftis in Domino. ] Vt enim probem me reôlè in Apo ftolatugclsiftcjpoirumproferre veftram mutationem . Signaculum enim appellantprobationcm amp;nbsp;confirmationcm. Itaetiam dixit diuinus loan-ncs. Qui accepte fuo teftimonio fignauit quod Deus verus eft, hoc eft con-firmauit. me a defenfio apud eos qui me interrogant hæc eft.] Siquis meos vult labores examinare, appcllo vos in teftimonium , mihi veftrum opus fufFicit,ad mcoslabores teftificandos. nvnqvid nonhabemuspo-teftatem

PRIOREM AD CORINTH.

A pes,amp;tamcnvelvniiisgratianullumnonlaborefiifcipiebat. omnia au-tein facio propterEuangelium,vr particcps eius efFiciar.] Euangelii enim fcopus amp;nbsp;inrtitntum eft (älus hominum. Hac itaq. de caufa Dominus quoq. vnà cum Publicanis velcebatur : amp;nbsp;peccatricem mulierem ad pedes deflen-tcmfuftinebat,docensfeveniülepropterfalutemhominum. Deindedicit quod labor quidem eorum qui prædicant Euangelium,eft fimilis iis qui cor pus exerccntjcorona autem non fimilis,fed ablque vlla comparationé præ-hantior. nescitis quod qui in Radio currunt,omnes quidem currunt: fed vnum accipit brauium? Sic currite vt comprebendatis.j Illic cum multi certant,vnus lolus à Præcone renunciatur, hic aute eorum qui reéfè cer-R tant,vnu(quifque renunciationem aflequitur. o m N i s autem qui in ago-necontendit, ab omnibus ie abftinet.J Refpicite ergo ad eorum labores, neque enim omnia conlequuntur vt concupierint, fed illud alimentum acci piunt quod eis oRert Pædotriba,is fcilicet qui exercitii artem docet. Poft-quam icaque laborem oftendit, monftrat etiam quxnam fit coronarum differentia. ET ILLI quidem,vtcorruptibilemcoronam accipiantmosauté incorruptam.] Seipfum quoque proponit pro exemplo . ego igiturfic Curro, non quafi inincertum;ncpugno,non quafi aerern verberans . j Video bona quae fperantur, non eft enim oblcura aut incerta corona, nee inanem laborem fufcipio aerern feriens, fed qui fub afpeiftum noncaduntad-C uerfariis vuinusinfero. Hoc autem poliiit metaphora fiimpta.i pancratia-ftis feu pugiiibus ac gladiatoribus.Solent enim illi, dum fe exercent,manus in aeremouere. Et quonam modoferis? sed caftigo corpusmeum,amp;in feruitutem redigo, ne cum aliis prædicauerim,ipfe reprobus efticiar. J Si-cut alimentum robuftum athletam efticit.italabor,ftudium,amp; continentia nie quidem confirm at,amp; fortem ac validum reddit,aduerfarium aute deficit. His autem vtor,pertimefcens ne cum alios id quod oportet docuero, ipfeàcertaminum fine omnino excidam. Deinde eos magis volens perter-refacere,Ifraclitarum meminit, docens quænambona adeptifuerant, amp;in qiiafnam pœnas inciderint, amp;illahorum tvpos amp;nbsp;figuras appellat,dicens

D eos ilhs fimilia pafturos,fiinfidelitatem fimilcm habucrint.

Capvt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X.

Nolo enim vos ignorare fratres, quod patres noftri omnes fub nube fuerunt,amp; omnes mare tranfierunt,amp; omnes in Mofe baptizati fiant in nube amp;nbsp;in mari, amp;nbsp;omnes eandem efeam (piritualem manducauerunt, amp;nbsp;omnes eundempotum fpiritualem biberunt.j Ilia, inquit,erant no-ftrorum typus . Mare enim imitabatur pifeinam feu lauacrum , nubes autem gratiam fpiritus. Mofes verô facerdotem; virga autem crucem : Ifraêl veto fignificabat eos qui baptizabintur. Perfequentes verô Ae-gyptii implebant figuram Dæmonum . Ipfe autem’Pharao erat imago sDiaboli. Pofttranficum enimllraclitæ ab Aegyptiorum poteftate libera-tifunt. Porrôautemtanquam in figuraaliqua, mannaquoquecœhtus ac-ceperuntilmitata eft etiam petra latus Domini. Fluenta enim præter fpem eis featurierunt. Et hoc docet apertius. bibebant autem defpirituali eosconfequentepetra. Petraautem erat Chriftus.J Vult autem dicere non fuifte hoc illis petram quæ confequebatur, fed diuinam gratiam, quæ crt'ecit vt petra ilia præter fpem omnem aquarum fluenta emitteret.Si enim petraeos confècuta eÜetjVel aquæexpetra quomodo aquis rurfus eguiftent? SED non in pluribus eorum bcneplacitum eft Deo. Nam proftrati funt in deferto.] Nam præter Chaleb,amp; lefum Naue , omnes qui enumerati crant confumptifunt. Cùmautem fie oftendilfet omnes beneficia accepif.

h iiii

* ius corpus immiidi s manibus accipiunt, amp;nbsp;in pollutum amp;nbsp;inceftum os im-mittunt. Poftquam cos itatcrruit, ea quæ par eft admonet. probet autem fcipfum liomo,amp; ftcdc pane ilio edatjiSc de calice bibat.] Sic tuiipfius iudex,vitam tuamcxa(ftèiudica,con{cicntiam(crutare amp;nbsp;examina, amp;nbsp;tunc donum fufcipc. ctyi enim manducat amp;bibitindigne, indicium iibi man

ducat, amp;nbsp;bibit, non diiudicans corpus Domini .j Non fblum enimillinc falutem non aftequeris,!! inique acceperis,fed tux etiam in eum petulantiæ amp;iniuriæpœnas dabis.Porrô autem tutura quoque confirmât ex iis quæfa ôafimt. iDEO inter vos multi infirmiamp;imbecilles,amp;dormiuntmul-ti.J Hæcautempofiiit,vtquæfadafuerant. Nequeenim inanimumin-duxiftet ea Icribere quxfafta non erant,cum feirct id efle falfum aperte co-gnofei. QVOD finosipfosdiiudicaremus, nonvtiqueiudicaremur.Dum iudicamur autem à Domino corripimur, vtnon cum hoc mundo damne-niur.] Sivellemusvitænoftræ rationesinirc,amp; iuftamin nos ferremus fententiam, non ferret in nos Deus qua nos puniret fententiam, amp;nbsp;tarnen quamuis vel maxima delidaadmittainus. Dominus nos moderate caftigat, ncimpiorum cxitio tradamur. Quodautem quæ dixit de facramentis pro excmplo pofuit,doccns cos faccre communes menfas in ecclefiis,adfacram illam menfam refpicientes,docent ea quæ fequuntur. itaq^ve fratres mei, cum conuenitis ad manducandum, inuicem expedate. Si quis elurit, domimanducet,vt non in indicium conueniatis.Cætera autem,cum vene-rojdifponam .] Ncque enim de omnibus poterat. Sed cum fcripfiftetde magis ncceftariis, reliquapræfentiæ rcferuauit.Nos autem ex hoc vtilitate accepta , fugiamus quæcunquc fidei incommodant : paupcrum autem cu-ramgeramus: amp;nbsp;conlcientiam præpurgantes, ita fimus diuinorumfacra-mentorum participes, vt cumin nobis habitantem recipiamus,Cum quo Patri vnà cum fandifsimo fpiritu gloria amp;nbsp;magnificenti3,nunc,amp; in fæcu-lafæculorum. Amen.

TOMVS TERTIVS. D CaPVT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XII.

E sPiRiTVALiBvs autcni nolo VOS ignoiarc fiatrcs. ] Olimiis qui diuinaprædicationé fufceperant.é^ lalutariba ptifmatc digni crant habiti, aperte «Sceuidéter dabaturfpiri tabs gratiæ operatio.Et alii quidem variis linguis loqueban tur,quas neq. fecundum natura norat,nec ab aliis didicerat, alii verb facicbant miracula,amp; morbis medebatur,alii verb prophcticu donu pcrcipiebant,amp; futura prædicebat;Et no-

B nunquam ea etiam quçocculto fiebatmanifeftabantjinhabitatisgratiç ope rationem rcuclantes.Ncq. n. fieri poterat vt qui Dæmonum fraudi diutißi mo temporeferuicrant,amp; communi morbo laborauerant, indodishomi-nibus, amp;nbsp;inopibus, tarn facile crcdcrent, amp;nbsp;ab eis veritatem difeerent, nifi diuina gratia euidentcr appareret. Sc fidei velutipignora miraculapræbe-ret.Eacum aliis qui in vniuerlb terrarfi orbecrediderant,acceperant ctiam Corinthii;fediis quædata erant non vfi erat vtoportuit.Adgloriam enim amp;oftentationem potiusquàmad vfiim oftendebant operationcm gratiæ. Eos autem ad fuperbiam velmaxime inflabat donum linguartim, amp;nbsp;neque eiusqui audicbat, neque eius qui interpretabattir, fed diuerfis linguis vte-bantur,amp; neque hoc rite Sc ordine facicbant, fed duo fimul Sc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;5^ qua^

1

98' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPISTJ

tuor. Diuinisautcm Apoftolis gratia nbsp;nbsp;ritus linguarum cognitionem de-

dcrat, quoniam cum eflent omnium gentium Doélores déclaratif oporte-bat eos Icire omnium voces, vt vnicuique per propnam vocemEuangeli-cam prædicationcm aften et. Ergo de lus etiam beatiJsimus Icripfit Paulus, eosdoecns rectum ordinemquo vti conuenit. seins autem, quódcum gentes cfletis,ad fimulacramutaprout ducebamini euntes ■ J Obleurè di-ttnm eftproptermultambreuitatem.Vult autem amp;Græcarum fabularum difterentiam conuincere, amp;nbsp;pietatis veritatem oftenderc. Dæmones enim cum Dei appellationem arripuiflent nbsp;nbsp;nbsp;earn fibi impofuiftent, plurimum

erroris interhomines ctFecerunt.Etenim cum ii à refta viadeclinaftent,tS£ eumquiverè Deus eft reliquifl’ent ,multjs cultum diuinuin cxlubuerunt. b Neque enim vnumquenque omnia polTc cxiftimabant. Sed huncqtidcmfa pientiæ,ilium verómilitaris artis feu experientiæ,alium auré nauticæfeien tiæ fuppeditatorem exiftimabant. Hoc ergo diuinus Apoftolus per ca quæ diéfa liant fignificauit. Priufquam fcilicet pietatis lucem fufeiperetis, fal-lîtati adhucferuienteSjinftar brutorum aniinalium laue amp;nbsp;a Hue circumage-bamini,infenfilium fimulacrorum deceptioni mancipati. i d eo notum fi-cio vobis quôd nemo in Ipiritu Dei loquens dicit anathema lelum. Et nemo poteft dicercDominum leftim, niîimlpiritufàndo.] Apud nosaute maxima eft concordia amp;confènfio. non cnim alia quidem docet films vni-genitüs,alia vero lànôtus IpirituSjfed quemadmodum in diuinis Euangeliis c fanctilsimi Spiritus dignitatem docuit Chriftus Dominus: ita eius domina-tum diuinus prædicauit fpiritus, nec fieri poteft vt qui à diuinolpiritu agi-tur, Chriftum à diuina natura aliéna pronunciet : nec rurlias vt ipfum Den purèamp;finccrcconfitentur,nifiab illa gratia illuminetur. divisiones vero gratiarum funt:idem autem fpiritus,amp; diuifiones miniftrationû lunt: amp;idem Dominus, amp;nbsp;diuifiones operationum funt : idem autem Deus qui operatur omnia in omnibus.] Aperte per hæc eorum quæ diéta funt feo-pum nobis reuelauit. Oftendit enim multa amp;nbsp;varia cflequædonantur do-na,fcd vnum eorum elfe fontem.Eadcm cnim dicit fuppeditari amp;nbsp;àfmdif-fimo Spiritu,amp; à Domino,amp;a Dco amp;nbsp;pâtre. Eadem cnim amp;’ dona feugra- d tias, amp;nbsp;miniftrationcs, amp;opcrationcs appellauit. Dona autem feu gratiæ vocantur,quôd àdiuina dcnturmagnificcntia. Miniftrationcs autem,quia per homines ad hoc minifterium ordinatos dabantur.Ita etiam dixit in epi-Rom.ii. ftola ad Romanos.Quatenus ego quidem fum gentium Apoftolus,minifte-z.Tiin.4. ineum glorifico. Et Icnbcns ad Timothcum,aliquando quidem,Impie minifterium tuum, aliquando vero, Admonco te vz refufeites gratiam x.adTim.L Dci.Opcrationcs auté rurfus dona vocauit, vtpotc quædiuina natura opc-

X retur.Neque cnim,vt quidam ftulti cxiftimabant Hærctici,hæc quidem di-‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xit Ifiiritum opérai i, ilia vero De um vniucrforum : led corundem dono-

ium elfe fuppcditatriccm trinitatem oftendit. Et hoc docetmanifeftius a ,in iis quæ co'nfequuntur. Cùm hic cnim Deum dixifîct operari , dicit paulopoft. Hæc autem omnia operatur vnus atquc idtmfj3iritus,diuidens , i/Zafeorfum. fingulis prout vult. Hæc quidem pofuitin præfcntia diuinus Apoftolus ad-uerfus Græcas opinioncs,illorum oftendens dillcnfioncm. præterea autem etiam cfos qui quæ minora vidcbantur elfe dona acccpcrant, conlolans, amp;nbsp;docensquod hæc amp;nbsp;illa ab codem pâtre data funt. Hoc enim etiam innuut ea quæ confçquuntur. v N i c v i Q_y e autem datur manifeftatio Ipiritus ad vtilitatem. ] Non dixit, gratia, fed manifeftatio.Gratia cnim daturetiam nunc iis qui'fanéHfsimo baptifmo digni habentur, fed non cuidenter tune autempjotinus amp;variislinguiHoqucbantur,amp;miraculafacicbât3perhæc ‘ ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ confit'

A membra. ] Hæc fùmma focietas inuenitur locum habere in partibu^ corporis. Si pes enim offcndaiur , totum corpus moleftia afïicitur,etß vnguis plus quam opus fit fecctur,per totum corpus peruadit lenfusdo-lons,amp; fi lingua maledicat, vel mentiatur,fient oculi ,amp; rurlus fiora-toric loquatur , rident , gaudium fignificantes. Cum ita fimilitudinem pluribus oftendifiet , ad propofitum reuertilur. vos avtem eftis corpus Chrifti ,amp; membra de membro.] Non enim vos fol i, fed omnes qui in vniuerfo orbe terrarum crediderunt. Propterea enim adiecit illud. Ex parte. Deinde docet ordines ecclefiaî. et Q_yosDAM quidem po-luit Deus in ecclefia,primum Apoftolos.] Non dicit folos duodecim, Ä fed etiam feptuaginta,amp; eos qui poftca eandem gratiam affecuti fiant.

Nam amp;nbsp;ipfc poftea vocatus cundem ordinem confecutus efl,amp;beatus Barnabas , amp;nbsp;alii præterea innumerabiles . lam vero Epaphroditum quoque vocat Apoftolum Philippenfium . Veftrum , inquit , Apofto-lum , amp;nbsp;adiutorem neceßitatis mcæ. sbcvndo Prophctas.J Non eos dicit qui erant ante gratiam, fed qui in gratia , ex quibus eratAga-bus, amp;nbsp;qui Antiochia: prophetarunt, amp;nbsp;ipfe diuinus Apoftolus. tertio doètores.J Nam ii quoque à diuina gratia infpirati , amp;nbsp;de diui— tiis dopmatibus doftrinam atfcrcbant moralem adhortationem ad-ducebant.] deinde virtvtes, exinde gratias curationum.] Ex C his dodhnam addidit , non fruftra , léd doccns illa elfe propter iplàm, non autem ipfam propter illa. Docirina enim falutem procurauit. Sed quoniam abfque fignis illam non recipiebant , neceffario miracula, ve-luii quæd-im pignora, dabantur cis qui accedebant. opitvlatiq-NEs, gubcrnationes. ] Ecclefiarum adminillrationes per hæc figni-ficauit. GENERA linguarum . ] Vltimum hoc donum pofuit, non temere, fed quia de eo fibi valde placebanc , amp;nbsp;eo ad oftentationem, non ad nccelsitatcm vtebantur . Ea enim de caufa pofuit etiam ordinem donorum,amp; dixit quodnam fitprimum ,quodfecundum, amp;quod tertiumrvt eorum quæ funt magis necellariacuramgerant, nvnqvid D omnes Apoftoli^ Nunquid omnes Prophetæ? Nunquid omnes Dodo-res? Nunquid omnes virtutes ? Nunquid omnes gratiam habent cura-tionum ? Nunquid omnes linguis loquuntur? Nunquid omnes inter-pretantur?2 Rc-r hrc rurlus conlolatus eft eos qui fibi videbantur minora dona accepifie , amp;nbsp;aperte docuit fieri non polfe vt omnes eadem habeant , amp;nbsp;quod fui inuicem indigent, ficut membra alterum aiterius auxilio indiget . aemvlamini avtem charifmata meliora.] Le-gerunt hoc quot;quidam per interrogationem , pro eo quod eil. Charifma-ta feu dona meliora omnino defideratis? Si re vera defideratis, ego vos ad ea lubenter deducam , hoc enim fubiunxit . et adhvc bx-G CELLENTiOKEM viam vobis demonftro. ] Hoc eft , donorum longe maiorum viam oftendo, amp;nbsp;eos docet quod his omnibus eft me-lior ac præftantior dilcétio in proximum.^

CaPVT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XIII.

Sl LIN G VIS hominum loquar amp;nbsp;Angelorum , charitafem autem non habeam,fadus fum velut æs fonans aut cymbalum tinniens.] Donum linguarum primum omnium poluit cum alioconferens quoniam hoc apud eos videbatur elfe aliis maius ac præftantius, maius autem ipfum cxiftimabant, quoniam ante alia omnia Apoftohs datum eft in fefto Pentecoftcs,quando venitfanelifsnnus Spiritus. Dicit ergo ,Etiamfi omnium hominumvocemloquar,amp;pi‘ætcreavQCespoteftatum quæfuh ' i ii i

101 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.B. THEODOR. IN EPIST.

alpedum non cajunt,in proximum autem cliaritatem nonhabe3m,ab * inanimis inftruincntis nihil dtfFero • Angclorum autem linguas dicit, nonquæ fenfu ledquæ intelligentia percipiuntiir, per quas amp;vniuerlo-rum Deum laudant, amp;nbsp;inter lediHerunt. Eos cnim laudantes audicrunt Efaias amp;nbsp;Ezccbiel.Quincti imDanicl eos inter Eloquentes audiit,amp; Zacharias,amp; Michcas.Diuinus autem Apoftolushoc poluit hyperbohee, cha ritatis lucrum volens ollendere: etsi habuero prophetiam,amp;nouerim myfteriaomnia, amp;nbsp;omnemfcientiam, etli habuero omnem lîdcm,itavt montes transfcram,charitatem autem non habucromihil lum. ] Rurfus ea quæ funt révéra dona maxima, prophetiam Sc hdem,cum charitate compa rjns,oll:enditcharitatcm elle luperiorem . Ha:cautemrurfus pofuit, non b lîmpliciter,fed cum amplificatione. De prophetia cnim dixit,h nouero my-flcria omnia, amp;nbsp;omnem feientiam. De fide autem. Vt montes transferam, amp;nbsp;earationeoftenditelfepræflantifsimam charitatis polîefsionem. etsi diltribuero in cibos pauperum omnes facultates mcas, et fi tradidero corpus meum ita vt ardeam., charitatem autem non habuero, nihil mihipro-deld. ] Hic cum maximis virtutum formis, pecuniaiû Icihcet contemptu, amp;nbsp;cum voluntaria, quæfponte lulcipitur paupertate,amp; cum certamini-bus quæ pro pietate fubeuntur,confercns,illam oflcndit hcc etiam vincere. Porrôautem hæcrurfus poluit cum amplihcationc.Etcnim de facultatibus dixit.Si diftnbucro incibos pauperum facilitâtes mcas, hoc eft. Siipfc meis g manibus rcs mcas diflribuam , amp;nbsp;pauperum curamgeram. Et in martyrio non pofuit fimpliciter mortem, fed corporis exuftionem,hic cnim dol or vi detur cfle ahis fuppliciis grauior amp;nbsp;vchementior.Quçliuerit autem fortaf-fc quifpiam,quomodo fieri polsit,vt quihçc feccrir,caritatemnonhabeat: feien dum ergo quodiuftus iudex non Iblum iuftum fatfum videt,fed etiam faéfi feopum amp;nbsp;inftitutum.fiint enim multi homines, qui proprer humana gloriam inulta faciunt, amp;nbsp;eft fatis probabilc eum qui pofiifsionibus renun-tiat hoe agerc vt gloriam venetur ab hominibus,amp; rurfus propter legem di uinam,amp; regni cœlorum defiderium,^ non vt curam gerat paupeifi. Seien dum ellautem quod diuinus Apoftolus multishyperbolice pofitis confir- o mat prædivlam dofirinam.Ita etiam adGalatas fcribens,dicit. Etfi ego aut Angelus de coelo Euangelizet vobis præter id quod accepiftis anathema fit. Atque feiebatquidem fieri non polie vt Angelus qiufpiamdoceret quæ effent contraria diuinæprçdicationi,hoc tarnen pofuit docens nulli aliiaham dodrinam afferentielfe credendum,ctiamfi fit fidc valdcdignus. Charitas paticnseft.J Quæ propinquo défunt , magno amp;nbsp;gcncrofo fert animo. BENIGNA ell.J Manfuetudine amp;nbsp;probitate vtitur. Charitas nonæinulatur. J Inuidiævitium non admittit. non agit pcrperain .j Noncuriose fcrutatureaquænon attinct,hocenim ell,pcrperain agere. Nonattingit menfuramdiuinæ fubftantiæ,necea,inquibus eins dilpcnla- g tio verfatur, cxaminat,quod nonnulli facerc confucuere. Qm habet chari-tatcm,nihil temerefacere in animum inducit. Charitas enim, pro eoquod ell,Quihabetcharitatem. non inflatur.] Aduerfusfratres non crigi-tur. NON ell ambitiofa. ] Nihil vile amp;nbsp;abiedum pro vtilitäte fratrum fa cererccufat,ciufinodiadioncm turpem autindecoramelfeducens. non quærit quæfua funt. ] Hoc fæpedixit diuinus .Apollolus, non quæro meä vcilitatcm,Edmultorum,vcIcruentur. non irritatur. Sialiquamolcllia ab aliquo alfedus fuerit,fert toleranter propter earn quam habet ad diligen dum propenfioncm. non cogitat malum. J Ignofcit iis qui errarunt, exillimans ea non elTc fada malo animi propofito. non gaudet fuper ini-

quitatc

104 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.'

quitur,(ëd Deo, nemo enim audit, fpiritu autem loquitur myfteria.J'A Vtrumque fimul facit,amp;illorum gloriæcupiditatem reprehcndit, amp;: dein vlum docet. Id enim datum erat prædicatonbus propter diucrlasliominû voces,vt qui ad Indos veniebant, illorum lingua vtentes diuinam alferrent prædicationem,amp; cum Perfis rurlus dinerentes,amp; cum Scythis,Romanis, amp;nbsp;AegvptiiSjfingulorum vocibus vtentes,Euangelicam doôtrinam prædi-carent. Superuacaneum erat ergo iis qui Connthi diflerebant, vti voce Scytbarum vel Perfarum, vel Aegyptiorum, qui illos audire nequibant. Quamobremdiuinus etiam dixit Apoftolus eum ctiam qui linguisloqui-tur,non loqui hominibus,{èd Deo,hoc enim fubiunxit,Nemo enim audit, amp;nbsp;ne inutile donum exiftimaretur,fubiunxit, fpiritu autem loquiturmy- s fteria. nam qui prophetat hominibus loquitur ad ædificationem,amp;cx-hortationem, amp;confolationcm •. J Omnes enim audiunt ca quædicun-tur. QVi loquitur lingua, femetjplum ædificat .j Quienimaderant, no jntclligebant ca quç dicebantur. ctVi autem prophetat,ecclefiam Dei ædi ficat. ] Vidcntcs enim cogitationum rcuelationcm, amp;nbsp;eorum quæ occul-to fiuntmanifcftationem,maximamvtilitatem accipiebant. Et ne quis exi-ftimaret eum inuidia adduftum hæc dicerc , neccHario Eibiiinxit. v o L C) autemomnes vosloquilinguis,magisautem Prophetare. Nammaioreft qui prophetat quàm qui loquitur linguis,nifi interpretetur vt ecclefia ædi-ficationemaccipiat.J Aperte autemdocuitcurid,magisautempofuerit. g Non dctraho,inquit, dono,fed cius donu quæro, nifi enim adfit interpres, mehoreftProphetia,maiusenimhabet commodum. nvnc autem fia-tres,fi vcneroadvoslinguisloquens,quid vobisprodero,nifivobis loquar aut in rcuelatione,aut in lcientia,autin prophetia,aut in doclrina.] Suam rurfus perfonam fubdidit, eos qui aceufantur hac ratione conlblans. Ego enim,inquit,ad vos veniens,amp; linguarum differentia viens, quod nam vo bis lucrum attulerim, nifi vtique doftrina vtar, reuelans vobis occulta my-fteria,amp; ad diuina deducens,amp; fuadens ea quæ conucnit. Affcrt aute ctiam ftmilitudinemrei propofitæ conucnientem . tamen quæfuntinanima vocem dantia,liuc tibia,fiuecithara;nifidifl;inâ-ionem Ibnituum dcdcrint, n quomodolcieturid quodcanitur,aut quod citharizarur. Etenim fiincertâ vocem dederit tuba,quis parabit le ad bellum ? J Scitis ante vos ctiam quod amp;nbsp;tibia, amp;nbsp;cithara numero aliquo amp;arte indigent. Ea itaquefi habeant, etfi lint inanima,numerolum amp;nbsp;concinnum aliquem fonum emittunt. Sin-autemquis cis præter hæc vfus fuerit ; id quod exeis efticitur nihil fignifi-cat.Ita ctiam tuba nib bcllicum cecinerit, non vocat ad arma milites, it A ET voSjperlinguamnifimanifcftum fermoncm dedcritisjquomodolcictis quoddicitur? Eritisenimin aéraloquentes.Tammulta vtputageneralin guarum funtin hoc mundo:amp;nihil fine voce eft. ] Quod in cithara eftnu merofus fonus,amp;in tuba lignum bcllicum,hoc in linguis eft intcrpretatio. g Prxfentibus enim non intclligcntibus, verba in aéïcm inaniter diffundun-tur. SI ERGO nefeiero virtutemvocis,CIOeicuiloquar barbarus :amp;qui loquitur mihi barbarus, J Idem varie dixit, sic amp;nbsp;vos quoniam æmula-tores eftis fpirituum,adædificationem ccclelîæquærite vt abundetis .J Per ironiam eos vocauit æmulatorcsfpirituum.Præcipitautem eis,vt omnia fa ciant pro vtilitateecclefiæ. et ideo qui loquitur lingua, orct vt interpretetur.] Pete, inquit, ab co qui dédit tibi donum linguarum, vt etiam adiiciat donum interpretationis, vti ccclclîæ vtilitatcin affcras. nam si oremlingua : Ipiritus meus orat, mens autemmca lînefruétu eft.J Fru-duseiusquidicit, eftauditorumvtihtas. Hoc etiam dixit in cpiftola ad Romanos.

A docuit. Huncnosctiamordinemfcriiemus,amp;Apofto]icapræcepta fequa-mur, V t fimus legiflaioris focietatis participes,gratia amp;nbsp;benignitate Domini noftri leluChrifti.Cum quo Patri vnà cum fandifsimofpirituconuenit gloria amp;nbsp;magnificcntia nunc amp;nbsp;femper amp;nbsp;in fæcula fæculorum. Amen.

T O M V S Q_y A R T V s.

Capvt

POftquàmdiuinusApoftolusde fpiritalibus donisdoclrinam perfecit,' conducibile exiftimauit etiamderefurreâtione verbafacere. Quidam enim impoftores eos leducebant,dicentes non futuram corporum refui re-ftioncm. Cùm autcm eflet fpiritalifapientiaplenus ,non hoc folummodo acfimpliciter facit, ledprimum docct icopumac inftitutumbumana: natu-ræ à Domino fufceptæ, amp;oftendit amp;nbsp;crucem, amp;nbsp;pafsionem, amp;nbsp;leruatoris reRirrcéfionem Ruße propter refurreftionem commiineni. Id autemaper-tiusfciemus ex verbis eius. N ot v m autem vobis faciofratres Euangeliû, quod prædicaui vobis,quod amp;nbsp;accepiftis,in quo amp;nbsp;Ratis,per quod amp;nbsp;falua-mini J quarationeprædicauenm vobis. ] Doftrinæ laudem rurfiis admi-fcuit,eos ad audiendum præparans. Propterea dixit, In quo ftatis,amp;ftatio-C nem confirmans adiecit,Pcr quod amp;nbsp;faluamini. Hoc autem dicit. Volo ■vo~ bis in mente reuocare Euangehum,quod à me inter vos prædicatû eft,quod prompto quidem amp;alacri animo fufcepiftis, quæ autem ex eooriturlalu-tcm expeétatis. Id autem vobis in memoriam reuoco, volens eius fcopum amp;nbsp;inftitutum oftendere.Hoc emm dixit illud, Quanam ratione prædicaue rimvobis. Deindefubiungit. si tenetis, nififrußracredidiftis.J Si, enimnocreditor refurrediocorporum,fuperuacanea cRprædicatio Euan-gclii. TRADiDi enim vobis in primis quod amp;nbsp;accepi.] Neq.enimipfe itjueni prædicationcm : ncc bumanas fum rationes Iccutus : fed à Domino Chriftü accepi dovßnnam. Quid autem accepißi? qjod Ch ri Rus mo r-® tuus eftpro peccatis noßris Rcûdum feripturas. ] Hoc enim amp;nbsp;Prophetæ prædixcrunt,amp; clamat Efaias. Ipfe autem vulneratus eß propter iniquita-tes noßras, amp;nbsp;attritus eß propter peccata noßra,difciplina pacis noßrx Riper eum. ET QVOD lepultuseß.J Hoc etiam prædixerunt Prophetæ. Ent enim inquit, in pace fepultura eius. et lt;v o d refurrexit tertio die fecundum fcripturasDicit quidem diuinusDaiiid ,Non relinques ani-mammeam in inferno, needabis fandum tuum videre corruptioncm:Do-minus autem lonam in medium adducit.Habet enim figura actypus trium dierumnumerum. et q^tod vifuscR Cæphæ.] FiàequidemdignacR perfona ad teRimonium, fed vna. Quocirca fubiunxit. post hoevnde-E cim.J Etne quis eos ctiam fufpeótos haberet, quod propter eoriim amo-remin MägiRrum prædicarent relurrctRionem quæ non fuerat, fubiunxit neceflario. deind e vifus cR plus quàm quingentis fratnbus fimul. j Nonfigillatim,fed fimul omnibus. ERàfufpicione alienum tot hominum teRimonium,amp; ne quis exiRimaret eum dicere quæ vera non funt,fubiun-xit. E X Qv IB V s multi manent vfque adhuc;quidam autem dormicrunt. ] PoRe inquit eum qui velit exillisfcire. deinde vifus cR lacobo. J Hæc quoque eRinfignis perfona, non folum ex cognatione : appellabatur enim frater Domini: fed etiam ex propria virtute . Vocabatur enim luRus. d e-IN D e Apo Rolls omnibus. Rurfus ApoRolos non duodecim fblos vocauit: eorum enim iam memineratifed omnes quæ eum ordinem accepcrant . Ne

io8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

autem vidcreturhæc ex folo auditu dicerc, feipEim quoque interteftes re- a cenfet,qua vti confucuit moderationein ac modeftiam duäis Eüsadiiciens. NOVISSIME autem omnium tanquam abortiuo vifus eil amp;nbsp;mihi .J Cum velletfe omniumhominum vililsimum amp;hieótifsimumappcllare, omnibus iis reliftis quiinvtcroperfedifuerunt,deinde lege naturænati funt, abortiuo foçtui leiplum comparât» qui in hominum catalogo non recenfe-tur.Deindeeius caufasrecenfet. ego enimfum minimus Apollolorum, qui non Ium dignus vocari Apoftolus, quoniam perlecutus fum ecclefiam Dei.] Et ne eorum quæ prius fecerat expoßtione fuum teflimoniumre-probumamp;infirmum efTiceret,liibiunxit. gratia autcDei fumid quod Ium.] Diuitiasamp;occultareconatur5amp;aperirecogitur. Nequcenimdi- g xitaperte quid eft,lèd5fum quod Ium. et gratia eiusin me vacua no «ta/ojÓTtyr tSv fuit.] Non fi’uftramei milèitus eft. Præfciuerat enim quodfecit. sed n^Mv.plusquàni abundantiusilhs omnibus laboraui.] Et ne fua quidcm aperire coaólus , fui oftentatione autgloriatione refertus ell,^ lôlumlaborem oflendit, eu quoque elfe dicitdiumægr Jtiæ. Hoc enim fubiunxit. non ego autem, fCir «|U«lt;,quiE fedgratiaDeimecum .] Deinde tranft ad idquod eft propofitum. sive HjLCumt . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim ego,fiueilli,fieprædicamus ,amp; fie crcdidiftis.]. Si amp;àme amp;abaliis

Apoftolis prædicata eft Dei amp;feruatoris noftri refurreelio, hoc etiam voi prompto amp;nbsp;alacri animo fufeepiftis. Poftquam hoeveluti fundamentum pofuitjdecommunirefurrcelione orationem ædificat,admodum validis q vtensfyllogifinis. si avtem Chriftusprædicaturquôdrcfurrcxitàmor tuis : quomodo quidam dicunt in vobis quod refurreétio mortuorum non eft^] Chriftum,inquit,prædicauimus,non IblumDeum,fed etiam hominem. Cùm enim in Dei forma elfet,ferui formam accepit,eum amp;nbsp;elle mor-tuumjamp;relurrexilTediximus. Sedmanifeftumeftimpatibilemeftediuini-tatem,corpus autem patibilc,hoc enim amp;nbsp;cruci tradidit:amp; è fepulcro excita uit. Quomodo ergo,inquit, dubitatur à nonnullis de refurreftione corporis, cum Domini Chrifti credatur refurreâio? si avtem rcfurreâio mortuorum non cftmeque Chriftus refurrexit. ] Si hoc enim fieri non po teft,ncqueilludfaélûeft,namDominus etiam corpushabuit. si avtem j, Chriftus non refurrexit,inaniseft prædicatio noftra, inanis eft amp;nbsp;fides ve-ftra . ] Si autem Chriftus non verè furrexic.nos quidem fruftra cum plu ri— mis periculisprædicamus,amp; vos fruftraiis quæprædicantur creditis. in-v EN 1 M V R autem amp;nbsp;falfiteftcs Dei,quoniam teftimonium dedimus aducr fusDeum,quodfufciiauerit Chriftum, quem non fulcitauit, û mortuinon fi mortui note- relurgunt.] Vt calumniatores meritoaccufabimur,quôd au fi fum us dice-in¥h'''’d Deum Chriftumfufcitafte, quem non fufcitauit. Deinde cafdem rurfus • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ rationes repetit amp;nbsp;iii orbem verlat, volens plunbus lyllogifinis de refurre-

ftionc fidem confirmare, amp;nbsp;dicit. nam û mortui non refurgunt, ncque Chriftus refurrexit. (Qiod fi Chriftus non refurrexit, vana eft fides veftra, g adhuc enim eftis in peccatis vcftris. ] Dominicæ enim mortis typus eft ba-ptifinus,eft autem typus luperuacaneus, fi non habeat remilsionem pecca-torum. Adhuc itaque fertur onus peccatorum, hoc quidcmcertèilli adie-cit,quôdChriftus mortuus eft propeccatis noftris fecundum feripturas. ergo amp;quidormieruntin Chrifto, perierunt.] Fiultraergo, vtvide-tur,pro Chrifti confeßione interfe«ft:i lunt,præclaram viéloriam alTequuti Martyres: amp;laboresquidemaccertamina promptaamp; alacri animofubie-runtjcoronam autem minimè.adepti funt.Sublata enim relurreâ:ionc,prç-mii quoque proclamatiofublata clt. si in hac vita tantum in Chrifto Ipe fjantesfumusimiferabilioreslumusomnibushominibus.] Cùmomnis.n, generis

PRIOREM AD CORINTH.

109

* generis periculis inliac vita ingrcdimur, fameopprelsi,iniuriis amp;nbsp;tormen-tis afsiduc afteäi, orbis tcrræ carccres commutantes, domibus carentes, in-

certis fedibus migrantes amp;nbsp;errantes,amp; cum perpetuis tempeftatibus coHu-éiantes. Sed bæc non ita babent.Bona enim Ipe vehimur,amp;Seruatoris no-ftri refurreébionem babemus refurreftionis noftræ vadem amp;nbsp;obfidem. Hoc enim lubiunxit. n VNC autéChriftusreEirrexitàmortuis, primitiædor-nuentium.] Primus enim foluit mortispotentiam,primitiasautem mafia omnino confcquctur. Quoddicit autem veteri exemplo confirmât. Q_y o-Niam quidem per hominem mors, amp;nbsp;per hominem refurredio mortuo-rum.] Deinde à natura tranfit ad perfbnas, earatione orationem faciens ® clariore. et sicvt in Adam omnes moriuntur.ita amp;nbsp;inChrifto omnes viuificabuntur.] Rcfpicite ad bafim amp;nbsp;fundamentum generis :amp; videtc primumparcntem lecutoseffepolferos, cofque omnes mortales elfe eife-ftos,quoniam ille mortalitatem fufccperat,ita omnis hominum natura Do minum Chriftum fcquetur,amp; erit refurrecfionis particcps.Namis quoque eft mortuorum piimogenitus,ficut ille Protoplaftus, Adam fcilicet qui pri nius àDeo fiftus eft.Ipfum autem iure nunc hominem appcl]auit,cum cum etiam Deum effcfciret,vt cum,eum efle ciufdem naturæoftédifletjid quod de refurrcdionc dicitur,confirmaret. Sed quid dixit fore amp;nbsp;omnes viuifica-rcniur;poft relurredionem autem,difccrnentur ii qui cafté amp;nbsp;moderate vi C xcrunt ab iis qui in impudicitia amp;nbsp;voluptate vitam tranfcgerunt, amp;nbsp;ii qui incredulitatis vitiolaborarunt,abiis qui fide clari funt amp;nbsp;illuftrcs, amp;ii, vt femel dicam,qui quæ laude digna funt fccerunt, ah iis qui quæ vitio dantur amp;nbsp;in reprehenhoncm caduntperfcquuntur, necelfariofubiunxit. v N v s-Qj I s Q_y E aute in fiio ordine. J Ita etiam Dominus docet in lacris Euan geliis,quód agnos quidem ftatuetà dcxtris,hoedos autemà finiflris. p r imi tia Chriftus.] Hoc eft, primus refurrexit. deinde ii qui funt Chri-fti,qui in aduentum cius crediderunt. J In tempore confummationis. Chri fti autem non folum cos appellat, qui poft humanam ab co fufccptam natu-ram in ipfiim crediderunt, fed cos etiam qui in lege amp;ante legem piifue-D runt amp;nbsp;virtu teinfignes. D e i n d e finis. J Pro eo quod eft, Communis omnium refurreftio . Qmndocnim ca fifta fueritjomnia finem accipient, amp;nbsp;res præfentes,amp; Prophetarum prædiftioncs . cvM tradidcrit regnum Deo amp;nbsp;Patri, cum euacuauerit omnem principatum, poteftatem,amp; vii'tu-tem.] TraJit regnum Deo amp;nbsp;Patri,non ipfe regno nudatus,fed Tyrannu Diabolum amp;nbsp;omnes eius adiutores fubiungens,amp; vt omnesfe lubmittant, amp;vniuerforumDeumagno(cant, cfFiciens. oportet autem ilium re-gnare, donee ponat omnes inimicos fub pedibus eius. J Illud do NEC, non fignificat tempus ,fed docct cum efle omnes inimicos fubiugaturum . Huie fimile eft id quod à Dauid diftum eft. Dixit Dominus Domino meo, g fede à dextris meis.Doneeponam inimicos tuos fcabellum pedum tuorum.

Si autem dicunt ii qui cum Arrio amp;nbsp;Eunomio fentiunt hac vocem de folo filio effe pofitam,audiant ipfum quoq.Deum dicentcm.Ego fum,cgo fum, amp;nbsp;donee confenueritis ego fum. A quo autem ita intelligetur, ah eo inue-nieturDeus vniuerforum habere fuamelfentiam leneftuti hominum com modcratam. Sedbate nugari infanorum eft hominu. AeternUs enim amp;nbsp;vniuerforum Dcus,ei autem eft etiam coæternus vnigenitus fuus filius.Habet autem etiam regnum æternum amp;nbsp;hoc nos aperte docuit diuinilsimus Daniel. Eius enim inquit,rcgnum eft regnum æternum,quod non difioluetur inæternum. novissime autem inimica deftrueturmors.] Poftquàiri enim Diabolum amp;nbsp;eius adiutores in exteriorcs tenebras immiferit, morte

IIO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.’

cefijreefficiet,amp;cosqLii iacent criget. omnia enim fubiccit fubpedi- A bus eius. J Hie dixit Pattern omnia fibi fubiecifle.In epiftola autem ad Phi lippcnfesdicitipfumhoc fecifTe. Cum enim dixiPet, Qui transfigurabic corpus humilitatis noftrç,vt fit ipfum conforme corpori gloriæfuæ,fubiun xit. Secundum opcrationem virtutis lua:,qua etiam pofsitlubiicerefibi omnia.Qui enim, inquit, poteft omnia fibi fiibii cere, is etiam corpus no-firumcorruptioni amp;nbsp;intcritui obnoxium, incorruptione ornabit. cvM autem dicat,Qmnia fubiefti funt ei, fine dubio præter cum qui fijbiecit ei omnia.Cùm autemfiabiedla fuerint ei omnia, tunc ipfe filiusfubiedus erit ci qui fubiecitfibi omnia.] Hunc locum ii qui cum Arrio amp;nbsp;Eunomio fentiuntjinlinguaafsidue habere confueuerunt,earatione exiftimantes fe 8 de^vnigeniti dignitate detrahere. Oportebat autem eos animaduertere, quoddiuinus Apoftolusin hoc loco nihil fcripfit de diuinitate vnigeniti: lubens enim credere carnis refurreftionem, à domini refiirrcclione eius refurredionem conatur oftédere.Clarû eft autem quod fimile fimili confir-inatur. Propterea. n. cum etiam vocauit primitias dormientium, amp;nbsp;hominem appellauit, amp;nbsp;per collationem cum Adam »S: iis qui ex Adam delccnde rant,per ipfum oftendit futuram communem refiirredionem, vt cum often diftet refurredionem eius quod eft eiufilem naturæ,perfuadcret iis qui contradicuntjVt crederent omnes homines futuros eiuldem refurreclionis participes.Sciendum eft ergo elfe duas Domini Chrifti naturas, amp;nbsp;quod all c quando quidem fcriptura eum ab humana natura, aliquando àdiumaappel lat. Etfi enim Deum dixerit,non negat humanitatem, etfi hominem nomi-nauerit, vnà quoq. confiteturdiuinitatem. Vt alta autem amp;nbsp;excelfa omnia de eo dicamus fieri non poteft, propter earn quam à nobis accepit naturam. Si enim cum quæfunt humilia amp;nbsp;abieda de eo dida fiant,negant tame non-nulli carnis adfumptione, darum eft pluies illo morbo fuifle laboraturos, finihil humile amp;abiedum didum efl'et.Quidnam autem etiam tunefubii-citur?Hoc enim ii.squi in prçfentiatyrannidem exercent conuenit.Si enim tunc fubiicitur, ne nunc quidem fubiedus eft.Improbc ergo amp;nbsp;inique fe ge runt qui blalphemant, amp;nbsp;eum qui conftitutus fubiedionis terminos non- o dum accepit, fubiicereconantur. Oportet enim cxpcdarc,amp; fubiedionis modum intelligere. Verumenimuerodehiscopiosed fteruimus innoftris aduerfus eos concertationibus.Oportet ergo breuiter dicere Apoftoli mfti tutum, Icribebat Corinthiis qui à Græcis fabuhs nuper erant hberati. Illæ autem fabulæfuntomni intemperantia amp;iniquitate referta:,amp;vtaliata-ceam,amp; ne linguam polluam,Deos parricidas adorant, amp;nbsp;dicunt filios con tra parentes infurrexifle, amp;nbsp;eos regno expulifte, ipfos autem dominatum arripuille. Quia ergo de Domino Chrifto magna dixit, nempequodomne principatum,omnem potcftatem,amp; virtutem deftruet,amp; ipfam etiam mor tern celfare faciet, amp;nbsp;omniafubiecit fiibpedibus : ne abillis fabulis addudi B exiftimarent eum quoque eadem fecifte Patri qui genuit,quae feccrunt qui ab illis colebantur Dæmones,necefiario cum dixiHet, quod omnia fubieda funt, fubiunxit, Præter eumlcilicet qui eifubiecit omnia, amp;adiecitquod ipfe etiam films fubiicietur ei,qui ipfi fubiecit omnia. Nonfolum enim Pattern fibi non fubiiciet, led ipfe etiam fubibit fubiedioncm quæ filio conne nit. Diuinus itaque Apoftolus, fufpicans ne damnum ex Græcis orireturfa bulisjhæcadiecitjhumilioribus verbis vtens propter illorumvtilitatcm.Di cant autem qui contradicunt,cuiulmodi nam fit ilia fubiedio?Atqni fi verum volunt confiderare,nunc oftendit obedientiam,dum humanam fulce-pit naturamjamp;noftramfalutemprocurauit.Quomodo ergo tunc fubiicietur?

III nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

enimDei quidam habcnt.Adreucrentiam vobis loquor.J Tanquamagre A gc aberrantibus5amp; infidelitate ebriJs dixit illud,Euigilatc.Valdc autem fa-pienterDei ignorationem,refi.irreftionis incredulitatem appellauit. Qui enim leDeumcHcfcireconfitetur, cum ctiam iuftum ciTe credit : iufto autem conuenit retributio : iuftam autem retributionem in bac prælenti vita non videmus.Oportet ergo eum qui Deo credere confitctur,cxpeä:are rc-furrcélionem. Deinde point interrogationem quæ ab infîdehbus alTertur, amp;nbsp;dicit. SED dieet aliquis.Qupmodo refurgunt mortui,quali autem corpore venient?] Duplex eftinterrogatio,amp; de modo refurrcäionis, amp;nbsp;dc futura qualitatc corporum.Deindc vtrunque ex rebus humanis oflcndit,amp; eumftultumappellat qui bæcncfcitpcrfpicere. insipiens tu quodle-B minas non viuificatur, nifi prius moriatur, ÔC quod feminas non corpus quod futurum eft feminas, led nudum granum, vtputa tritici, aut alicuius cæterorum .J Refpicelcmina, amp;nbsp;vide Julcosfepulchra imitantes, amp;nbsp;femi-na quæ non fecus ac corpora lepeliuntur deinde nafeuntur amp;nbsp;germinant. NON cnim corpus, quod futurum eft feminas,hoc eft,non fpicam, fed nudum granum, vel frumenti vel alicuius ex aliis. Nomina autem admodum apte cómutauit. Non.n.dixit,Nonnalcitur nifi moriatur,noftra autem no mina leminibus impofuit ,noftram cxillis relurreólionem oftendens. Ita etiam dixit Dominus. Nifi granum frumenti in terrain cadens mortuum fuerit,lblum manct . Sin autem mortuum fuerit, multum alfert fruiftum , G itapoftquam oftenditmodum rclurreftionis, oftenditetiam qualitatem corporum . de vs autem datilli corpus ficut vult, amp;vnicuiquefeminum proprium corpus. J Quemadmodum cnim nafeitur ex frumento frumen-tum, amp;nbsp;lens ex lente, amp;nbsp;ex vnoquoquegenercipfum genus : ita ctiam no-ftracorpora,ipfa quidem refurgunt, led cum maiorc gloria, amp;incorrupiio ne,amp;immortalitatc. Hoc ctiam licet vidcrein feminibus.Quæ cnim nuda leminantur,cum pulcbrisindumcntisgcrminant.Vtrunq.crgo,amp;modum relurrciftionis docct, amp;nbsp;qualitatem corporum. Deinde dicit etiam corum qui rcftirgunt diuifionem. non omnis caro eadem carofted alia bominu, alia pecorumialia autem volucrium,alia pilcium. J Vna, inquit,eft natura D carnis,conftat cnim ex quatuor dementis. Differentia autem eftinlpccie, ita vna quidem eft refurrcdio corporum, amp;nbsp;corporum in incorruptionem mutatio. Modorum autem differentia etiam rctributionum confirmât dif-ferentiam. et corpora cœleftia, corpora terrena, fed alia quidem Coclcftium gloria.alia autem terreftrium,] Qiii enim coclis digni funt,gloria quæ coelcftibus conuenit amicientur. Qui autem in tcrrenis cogitatio-nibus bæferunt, fuoinftituto conucniens indumentum accepcrunt. Poft-quam banc ita fccit diuifionem, amp;nbsp;terrenos elfe feparatos oftendit, coelc-ftium quoque monftrat dilfcrentiam. Neque cnim omnes lufti crunteo-rundemparticipes, fed reftè fiftis conucnientem babebunt rcmuneratio- B né. Hoc etiam prædixit Dominus in lacrisEuangcliis. Multæ cnim inquit, funt manfioncs apud Patrem mcum,ita bic ctiam. alia claritas Solis,alia claritasLunæamp; aba claritas ftellarum. Stella cnim aftella differt,in clarita-tc. 3 Ita ctiam ex iuftis,alii quidem refplcndent ficutSol; Alii verb ficut Lu naialii autem clarifsimarum ftellarum fplendorcmimitabuntur, alii autem obfeurioribus afsimilabuntur.Et poftquam banc etiam boc modo oftendit difterentiam, tranfit adloquendum de communi refurredione. sic amp;nbsp;refurredio mortuorum. J Pro co quotl eft,ficut eft comparatio feminum. SEMinatvr incorruptionc:ftirgctinincorruptione.] In duobus enim vel tribus diebus fuftjnet foetidam corruptionem ,fcdlibcratur,à corru-

ptionc,

114 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

pæanaaduerfushoftes canens,Propbeticum dixitcanticum. stimvlvs a autcm mortis peccatumeft.J Id enim naturam morti tradidit. virtvs vero pcccati, lex.] Peccatum.n. non imputaretufjfi lex non eilet . deo autein gratiaSjqui dedit nobis viäoriam per Dominum nollrum lefuni ChriRum.] Nccellario in bvmno conclubtquod dixit de refurredione. iTAQjvE fratres mcidilefti, Habiles ellote amp;nbsp;immobiles. J Tanquamiis qui labarent bæcpræcipit. abvndantes in opere Domini femper.] Diligenter pietatis diuitiascolligite. s c 1 entes quodlaborvefternocH inanis in Domino.] luftus enim iudex amp;Atbletis coronas contexitjSc operariis reddetmercedem. Cum bæcitaadmonuilîet, bortatur ad curam prolandis agendam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. xvi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b

ßE coLLECTis autcm quæ fiunt in fandos, ficut ordinaui eccle-

fiis Galatiæ, ita amp;nbsp;vos facite . ] Äo7/«V5idcft collationcm feu col-n pecuniarum appellat. Galatarum autem nontemereac limpliciter meminit, led fignificans quodillis etiam præcepit bocfacere. per vnain fabbati vnulquilque veftrum apudlefcponat,rccondcns ei quod benepla-cuerit. j Eorum arbitrio quantitatem perinittrt,docens,quodanimas, quæ ea quæfunt optima eligunt.Deus adiuuat.Hoc enim dixit illud, arixt dl}ocl\STou^ Quidquid reda via fuccellerit. Eft autcm fado conueniens dies quoque Dominicus, qui eft refurredione bonoratus. v t n o n cum vc-nero tune coliedæ fiant. Cùmautein præfènsfuero, quos probaucritis per C cpiftolas,bos mittam perferregratiam veftram in Hierufalem. Q^ôd fi di-gnum fueritvt egocam,mecumibunt.] Non eft enimdécorum mepræ-lènte fieri pecuniarum collcdioncm, me enim conuenit cas adTandos mit-terc,per eos quos vos probaueritis. Qiiod fi liberalem amp;nbsp;fplendidam vide-nm fuille fuppeditationcm,ipfe quoque erominifterii particeps. Non dixit cnim,Eaiferam,fed, Mccumibunt. Q^odenim aliis præcipit, primus facit,ôc eftabfque vllaotfcnfione amp;nbsp;ludæis, amp;nbsp;Græcis,amp; ecclelîæDei. Si-gnificat autem eis ctiam tempus aduentus. veniam autcm ad vos cum Macedoniam pertranfiero. J Et ne ægrè ferrent quod præfcrrcntur Mace doneSjlubiunxit. nam Macedoniam tranfibo. Apud vos autemforfitan d manebo, vel etiam byemabo, vt vos me deducatis quocunque lero . Nolo enim vos modo in tranfitu videre. ] Spero enim aliquantulum temporis mancrc apud vos,fi Dominus permiferit. Ablquc diuino nutu ni lui vult fa cere,fed vult ab ilia dextragubernari. Satis autcm eos per caquæ dida funt conlblatus eft,fe aliquo tempore apud eos verfaturum poIlicitus.Porroautem docct etiam quanam de caufa nonftatimad eos acccdit. permane-Bo auteinEpbelivfque ad Pcntccoftcn.Oftium enim mibi apertum eft ma gnum amp;nbsp;cuidcns,amp; aduerfiirii multi. ] Multi enim funt qui ad pr.cdicatio nein acceduntimulti autcm etiam qui rcfiftunt,amp; eorum falutem conantur impcdirc. si autem vcneritTimotbcus,videtcvt fine timoré fit apud vos.] B Pro eo quod eft,fufcipitc, obleruate,fouetc nullam fentiat apud vos molc-ftiam. oPvs enim E)omini operatur ficut amp;nbsp;ego.] Sufticicns teftimo-niumveladignauum quembbet excitandum ad obfcruâdum Difcipulum. NE Ctyis crgoillumlpernat. ] Neiuucnilem ætatem rclpicitc, fed Apo-ftolicos quoslùfcipitlabores confidcratc. ded vc itb autcm ilium in pa-cc,vtveniat àme.Expedo enim ilium cum fratribus.] Et bæc quoquerur fus adiecit, eos adftudium amp;nbsp;obleruantiamin difcipulum incitans. Pro co quodcft,Admc veniet, amp;nbsp;mibi omniade vobis fignificabit. de apollo autcm fratre vobis notum facio, quod multû rogaui eum vt veniret ad vos cum fratribusjôc vtique non fuit voluntas eius vt nûc veniret. ] Et dodus

aepru

k6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b. THEODOR. IN EPIST.

winum amauitamemus ,ne fimus Apoftolicæ cxecrationis participes, fed A digni Apoftolicishabeamur tabernaculis. In Chriflo Icfü Domino noHro cum quo Patri vna cum fanótifsimoSpiritu honor à gloria nuncCcfcmper Sc in læcula fæculorum. Amen.

ARGVMENTVM SECVNDAE E P I-

üolæ ad Corin thios.

cjntdem emolument um ceperunt Cormtljjj exprioreepijlola, eorum utilttatem uuxerunt ettam omnt ex parte optimt nbsp;nbsp;m primis admtrabiles^prt

yi^^^^UitdemTimotheuSjpofleumautemTitus.^mboenimadeosmißifunt.Sedrur- A - nbsp;nbsp;. fus (jutdam ex lud^tscjui crediderant ,dum legalem Uttiamp;inflttuttonem ampledieren~

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur,undi(jue ctrcuncurfantes,^poftolicam doClrmam crimmabantur , ^poflatam ac

, f£4iiO|Uo». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ulolatorem Utumum Paulum appellantes, nbsp;nbsp;ledernferuare omnt~

busprtectptentes. idipfum autem etiam Corintht fecerant.Scribit er^o Diuin us ^po~ ßoltis, (]ui tarn Macedoniam uenerat,ut eratpoUttitus, primum ciuidcmfe excufat quod nondum uenerit : non quod non promtffumfee iffet,promifer at tnimfeprtus ufu^ gt;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yumMacedQnas,detndeadeosuenturum.Itaautem dtxtttnprtort. Ventam autem ad

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i*os, cum Macedoniam pertranfero.Nam Macedontam pertranfibo.^pud uos autem

forfitan manebo, uel ettam hyemabo, ut uos me deducatts quocunque icro. Non hoc pritter promiffum.Sed cum Rphef diutius effet moratus, eos mor A fust caufas docet.Ei quoqueparcendum effe cenfet qutfla^ittumtlludadmiferat. quot;Deinde ueterem ^rtpturameumnoua comparât, non illam utltpendens,fedhanc effe prsiflantiorem oilendens. Poß hdxfuos lahores enumerat, non honoris quidem cupiditatt deferuiens, i' . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fed eos qui tllos dectpiebant mendacii coar^uens, ^dhortatur ettam utfanEiis fuccur-

rendt curam^erant,ets Macedonastn memortam reuocando,tncitans ad liberalem

.. _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[flendtdamfuppeditationem.Recenfet etiamfuarum perpefionum catalo^um, docens

sum effe typum nbsp;nbsp;charabierem eorum qui ueritatempredicant. Hoc eft er^^o ar^u~

mentum epislolet.Eorum autem qult;nfcriptafuntfententiam accuratius docebitfin^u-lorum interpretatio,

INTERPRETATIO SECVNDAE

EPISTOLAE AD CORINTHIOS.

Avlvs apostolvs lelu Cbrifli,per voluntatem Dei, Sc Timotheus frater, ecclefiæ Deiquæ eft Corinthi ,cum omnibivfanólisqui funt in vniuerla Achaia, Gratia vobis, amp;nbsp;pax,à Deo Pâtre noftro amp;nbsp;Domino lelüChrifto.] Ambo quidem ad ipfbs mifsi funt,amp;Timotheus amp;nbsp;Titus,fed g beatum Titum fimulin Iltens non adlcriplît, quia adeas ferendas eius minifterio vti conftituerat, per eum enim mi

fit hanc cpiftolam. Eos autc Dei ecclefiam nominat, rurfus ad concordiam redigens, amp;nbsp;Dominum Sc benefaâorem oftendens. Eis autem omnes eos etiam coniunxit qui in gentecrediderant,vnum corpus elle pronuncians omnesqui lalutedigni habiti fuerant. benedictvs Deus.] Hic po-ri/Ko». nendum eft incifum. et Pater Domini noflri lefu Chrifti.] Eft eniin Deusnofter. Dominiautemnoftrilefiipâter. Hancdiftinftionem docuit Luc.io. nos etiam iplè Dominus, amp;nbsp;in facris Euangeliis dixit. Confiteor tibi Pater, Domine cœhiScterræj aperte docens eum quidem clfeipfius Patrem, creatura

POSTERIOREM AD CORINTH.

Creaturarumautemopificü effeélorem amp;nbsp;Dominum, pater miE’ricor-diarum,amp;Deus totius conlolationis. J Pro co quod eft. A quo miferatio-nes tanquam à fonte profluunt,manatque amp;nbsp;Icatet mifericordia, amp;nbsp;paterna in nos commifcrationc vtitur. Q_y i confolatur nos in omni tribulatio W4^,afiliaione ne noftra: Vt pofsimus amp;nbsp;ipfi confolari eos qui (unt in preflura, per exlior-tationem qua cxliortamur amp;ipfià Deo. J Narrans tentationes qux ei eue ncrant ,adpropulfandas tentationes prius medicamenta pofuit; Ócoften-

ditDeum vniuerförum exhibere coniolationcs quæ tentationibus refpoii-dcant,ac fint eis commoderatæ. Ita etiam beatusDauid.Secundum multi-tudinem dolorum mtorum in corde meoconfblationes lætitia afFecerunt M animam meam.More autem fiiomodeftia vtens^non propter le fed propter populumdixit fc confolationemafiequi. q^voniam ficutabundantpaf-fioncs Chrifti in nobisjita amp;nbsp;per Cbnftum abundat confolationoftra.J Et in pafsionibus5amp; in confolatione pofuitiHud,Abundat,amp; Abundat,often dcnsamp; illarum,amp; huiusmagnitudinem . s i vE autemtribulamur pro ve ftra exbortationc amp;falute fiueconlolamurpro veftra confolatione amp;falu te qua: operatur tolerantiam earundem pafsionum quas amp;nbsp;nos patimur, amp;nbsp;Ipcs noftra firmaeft pro vobis, feientes quod ficut focii pafsionum eftis, fic eritis amp;confolationis Veftracaufain omnisgeneris tentationes incedi mus.Si enim falutarem prædicationcm vobis afferrenoluiffcmus, nemo cas C quibusafticiinur perpclsioncsintulilfet.Sedquoniam veftræ ßlutis curam gerimus,ab aduerfariis quidem quæfunt moleftaamp; toleratu dilficilia ftifoi pimus,à Domino autem Deo confolationem accipimus. Quare nbsp;caSc illa

ad nos propter vos redeunt. Vos autem cftis vtrorunque nobifeum participes ,vt qui noftravobis tribuatis, ac veftra efleducatis. non enim volu-mus ignorarc vos fratres de tribulatione noftra,quæ faifta eft in Afia, quo-niam fupra modumgrauati fumus fupra virtutcm,ita vt tæderct nos etiam viucre.] Multis oftendit periculi magnitudinem. Nam amp;nbsp;,Grauati fumus ,amp;, fupra vires, amp;nbsp;fupra modum hoc fignificat,amp; ad bxcillud etiam. De vita noftra dubitantes defperaremus. Hoc autem dicit,tantum fuifle pe D riculum, vt dubitantes amp;nbsp;exitum non inuementes etiam dc vita dcßierarc-

mus. Exiftimo autem eum fignificare fcditionem.à Demetrio argentario excitatam. sed ipfi in nobisiplis mortis refponfumhabuimus, vtnon fi-mus fidentes in nobis, fed in Deo qui fufcitauit mortuos . ] Sed non per-mifit Dominus,vtdefpcrationis fencentia etfeftum fortiretur , fed ertccit vt minæ mortis non vitra noftram fiifpicionem procédèrent, fed in ca fifte-rentne nobis ipfisfidamus, fed eins auxiliumimploremus. Refponfum autem mortis,mortis fententiam vocauit. Valde autem appofitc meminit re-furreiftionis inortuorum , doccnsperinde eße cum amaximis illis pcriculis liberafre,amp; à mortuis fufeitaffe. Q_y i ex tantis pcriculis nos eripuit amp;nbsp;E eruit.] Deinde tanquam quibaberetpignus corum quæfutura lunt,fub-

iunxit. IN QjEM fperamusquodamp;adbuc eripiet.] Et vtfolet modeftos efledocens,infert. adivvantibvs amp;nbsp;vobis in oratione pro nobis. Vt exmultarum pcrfonisfacierum ,eius quæ in nobis eft donationis, per multos gratiæagantur pro nobis.] Dum enim hoc fit,multi propter nos Deum laudabunt, dum vident nos pericula adiré, amp;nbsp;ex ejs diuino auxilio euadcre. KAM gloria noftra hæc eft teftimonium confcicntiæ .] Nobis autem di-cendi libertatcm præbet teftimonium confeientiæ. Etcuiufmodi eft liæc ti acoifcientia? ctyo'o in fimplicitate cordis, amp;nbsp;in fynceritatc Dei, amp;nbsp;ncnin fapicntia carnali, fed in gratia Dci conuerfati fumus in hoc mundo, abundantius autem ad vos. ] Q^æ à diuina gratia inquit JoCti fumus, ea

118 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPI ST.

nuda omnibus exbibemus nihil cis proprium admifccntcs. Carnalem au-temfapientiamhicdicit, non eloqucntiam, fedmalitiainamp;calljditatem. Tacite autem taxai impoftores ill os, vtqui prædicationem corrumperent, amp;nbsp;quæ fibî videbanturprædicarent. non cnim alia fcribimus vobis quàm quæ legiftis amp;nbsp;cognouiftis. Spero autcni quod vfque in fîncin cognofcctis, ficut amp;nbsp;cognouiltis nos ex parte . ] Non cnim ficut aliqui conantur, nos calumniari, alia quidem fentimus, alia verô prædicamus . Id autem teftatur rerumexpericntia. Quæ enimvos præfensdocui,eaamp;ablènsmit-to, amp;nbsp;in omnc quod deinceps fecuturum eft tempus me prædicatururn fpe-ro.Illud autem, Cognouiftis ex parte, non temere pofuit,fed eos pungens, vt qui allatas aduerfus eum calumnias non omnino rcpulilTcnt. Q_v o u glo riavcftra fumus,ficut Sc vos noftraindie Domini noftri lefu Chrifti.] Vbique luamdclè modefteloquendi regulam obfèruat. Quinetiamfuos hic difcipulos in eodem fècum ordine collocat. Aequcenim amp;nbsp;eosdicitde ipfo,amp;fc de ipfisgloriari, in die aducntus Domini, et hac confidentia volui prius venire ad vos,vt lecundam gratiam haberctis,amp; per vos tranfi-re in Macedonian!, amp;nbsp;iterum à Macedonia venire ad vos, amp;nbsp;à vobis deduci inludæam. ] Quidam exiftimarunt Apoftolum dixifte fibi ipfi repugnan-tla, quoniam in priore promiferat pr ius vidcre Maccdonas, deinde ad eos venire,non attendentes quod ilia quidem crat polhcitus : hic autem fuum animumaperuit. Dixit enim. Volui pnus venire ad vos, deinde per vos, tranfire in Macedoniam, amp;nbsp;rurfus illinc ad vos venire, vt fecundum gau-dium haberetis, hoc eft, duplicem lætitiam, vt me bis acciperetis.Sed hoc quidem volui, fed me caufæ aliquæ prohibuerunt, cas autem paucis expo-nit,fc pluribus exeufifns. c v M ergo hoc voluilTcm, nunquid Icuitate vlus fum,aut quæ cogito,fecundum carnem cogito,vt fit apud me, cft,amp; non .] Pofuitduo contraria, quorumprius quidemhoc cft. Nonfum leuis, nec meus animus leui momento mutatur, vt nunc quidem hoc, nunc veto illud eligat.Secundum autem hoc eft. Sed neque animi pcrturbationi feruio, vt Omni modo cupiditatem expleam.Hoc enim dicit,vcl quæ confulto,fecundum carnem confulto,vt fit apudme,Næ,næ,amp;,non,non.Qui cnimearnis cupiditates fequitur,à propriiscogitationibus trahitur , amp;nbsp;fi fint in primis abfurdæ amp;nbsp;aliene:Qu^i autem prudenterac moderate confultat,etfi boni ali quid in animo habeat, fi hoc animaduertcrit,non elfe aliis conducibilc,con fihum non exequitur. Quod autem quæ vobis elle vtilia animaducrtimus, ea prompto amp;nbsp;alacri animo otfchmus nihil dubitantes, teftis eft prædica-tio.Cum cam enim fiepe vobis exhibuerimus, verba noftra non commutaui mus.Hoc enim fubiunxit. fidelis autem Deus, quod fermo nofterqui fuit apud vos,non eft in illo,Eft,amp;,non,fed eft in illo,Eft. ] Hoc retulit ad illud, NunquidIcuitate vfusfum ? iplos vocansin teltimonium,quôdmini mè dubiam ac ambiguam cis prædicationem præbucrit, vt qui eadenifem-per docuerit, amp;nbsp;nihil mutare fuftinucrit. o ei enim filius lefusChriftus, qui in vobis per nos prædicatus eft,per me amp;nbsp;Syluanum, amp;nbsp;Timothcum, non fuit inillo.Eft, amp;nbsp;Non ,fedEftinillo fuit.] Pro prædicatione pofuit eum qui prædicatur.Dicit autem fermoncmdcDei filio, quem prædicaui-mus ego,Siluanus,amp; Timotheus, nullam habuit dilfen fionem aut diftimili tudincmmec hæc quidem aliquando,aliquando verb aliaprædicauimus,lcd vobis fempereandem doftrinam præbuimus. Siluanum autem putoSilam vocari.Ipfe enim fuit cum eo Philippis vinculorum particeps.Ipfo etiam re litloBerræ Maccdoniæ, Athenas venit.Is cum vnà cum Timotheovenif-fetCorinthum J ei in prædicatione opem tuljt. Porto autem inuenimus etiam

POSTERIOREM AD CORINTH.

I etiam alîorum nominum mutationes . Etenim Prifcillam appellauit Pn’-fcam in cpiJloIa ad Romanos, qvotqjot enim promifsionesDei lunt

inilloEft, ideo amp;nbsp;peripfiim amen Deo adgloriam noftram .3 Multæfunt à Sivr,! Dei promifiiones,mortuoriim refurredio,corporis à corruptioneamp;inte-ritu remotio,vita nunquam fincm acceptura, regnum cœlorum. Sed Hæc quidem vniuerlbrum Deus per vnigenitumfiliumlargitu-s eft. Qiiamob-rcm etiam per ipfum gratiarum adionis ei hymnum ofterimus.Illud autem Amen,non fine caufa hic adiecit,fed docens quod non folus ßcerdos orans offert Hymnum,fed etiam qui amen adiungit, eft glorificationis quæ orfer-turparticeps. oyi autem confirmatnos vobifeum in CHriftum,amp; qui vn

g xit nos Deus, qui amp;nbsp;fignauit nos, amp;nbsp;dédit pignus fpiritus in cordibus no-ftris.3 Deusautemhorumbonorum caufaeft. Ipfeenimnobisfirmamin Chriftum fidem donauit:ipfe nos vnxit,amp; fandißimi fpiritus fignaculo dignes duxit,velutiquandam futurorum bonorum arram hancnobisgra-tiam largiens.Per arram quidem certè eorum quæ danda funt nobis magni tudinem innuit. Arraenim eft quædam paruapars totiuS. Deinde docet apertius cur eos quidem priores videre volucrit, poft Macedonas autem ad eos venire polbeitus eft. ego autem teftem Deum inuoco in animam meam, quod parcens vobis non veni vitra Corinthum . 3 Perfuadere vo-lens diuinus Apoftolus vera effe quæ dicuntur, cum qui efteogitationum

ç infpedor in tcftimonium vocauit. Deinde lenit alperitatem eorum quæ dida funt.Erat enim afperum,amp; minarum plenum,quôd eis parcens ad eos venire diffcrebat,amp;dicit. non quoddominamur fidei veftræ,fedadiu-tores fumus gaudii veftn .J Hoc autem pofuit tanquam tacitæ obietlio- «fvfofjuî». ni relpondens.Quiaenim vcrifiæile crat dicere aliquos. Quid igitur? eanc decaulàcrcdidimus, leruitutem luftineamus : amp;.à teinîtar Domini ca-llegemur,ncceflario fubninxit.Hæc dixi,non tanquam in vos dominatum cxercens, fed vt qui film fpi ri tabs vellrigaudiiadiutor. NAM fide ftatis.]

C A P V T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II,

STAT VI autem Hoc ipfuni apndme,ne iterum in triftitia venirem ad vos.3 In conRruftione dcell,Qu]dcm,vtfit.Namfidequidem ftatis. Hoc autem dicit. De fide quidem minime vobifeum expoftulo, eins enim lànitatem amplexi eftis, led quædam alia peccata à vobis admittuntur, quæ aliqua correftione indigent.Non confultius autem exiftimaui,vt ad vos vc niens eos qui peccant tnrtitia aificiam.Illud autem,iterum,cumpræfcntia, noncumtri{litia,coniun(Rumeft. si enim egocontrifto vos : amp;quis eft

qui me lçtificet,nifi qui contriftatur ex me. ] Quidmeæquè exHilarat, ac lenfus eorumqui acculantur ? ex eo enim facio conieduram vtilitatis quæ ineftinreprebenfione. et hoc quidemfcripfi vobis:vtnoncumvenero triftitiam lùper triftitiam Habeam de quibus oportuerat me gaudere, con-g fidens in omnibus vobis quod meum gaudium omnium vertrum eft. 3 Ideo

meæ bterç meum aduentum anticiparunt, vt cum per illas fuerit adliibitum remedium,id mihi lætitiam concibet.Huius autem vos quoque eftis parti- fuper triftitiam, cipes ,vt qui noftra veftra efteducatis. nam ex multatribulatione amp;nbsp;an- noneftinGræ-guftia cordis fcripfi ad vos per multas lachrymas, non vtcontriftemini : fed

vt feiatis quamcharitatem habeo abundantius in vobis.3 In prioribus literis eos vehementius tetigçrat, Docet ergo fenon ea ideo Iblummodo -fcripfifle,quôd eos vellet dolore aificere,fed vt eorum qui peccauerant mc-delam procuraret,propter quos etiam maximum dolorem accepit,amp; auda-derad eosftripfit, quamin eos animi alfedionêamp; triftitiæ cauiam indi-

cans: si quis autcm contriftauit incjnon me contriftauit, fed ex parte, vç

!

nobis hac fiduciamdederit.Non nobis de nobis ipfis placemus,nec ex pro- * priis cogitation ibus cont exen tes,prædicationem atferimus. sed svffi-c I ENT IA noftraex Deo eft, qui amp;nbsp;idoneos nos fecitminiftros noui tefta mentimon literæ,fcd Ipiritus. ] Ipfe cnimvniuerforumDeus lufficientcm luppeditauit poteftatem, vt gratiæ fpiritus inferuiremus. Non enim Veteres Icgis litcrasalfcrimus,fednouum donum Ipiritus. litera cnim occi dit, Ipiritus autem viuificat. ] Vtraq. à fine pofuit, cos enim qui tranlgre-diebantur lex puniebat:gratia autem eos qui credunt viuificat. Deinde ca inter le apertius comparât. QV o d fi miniftratio mortis in literis,déforma ta in lapidibus,fuit in gloria,! ta vt non poftent intendere filii Ifraelin facie Moyfi propter gloriam vultus eius quæ euacuatur ; quomodonon magis miniftratio Ipiritus cri t in gloria ? ] Miniftrationem Icgis vocaftit miniftra

tionem mortis, quoniam lex puniebat cos qui ti anfgrcdicbantur. Si ergo, inquit,vbi fupplicium,amp; mors,amp; literæ lapidibus infculptæ, qui ea affere-bat,tantam in vultu gloriam acceperat, vt qui vidcbant non ferrent fplen-dorem qui ex eo emicabat:multo magis qui diuino fpiritui fcruiunt,fruen-turmaiori gloria.Miniftrationem enimlpiritus vocauit eosqui Ipirituifer uiunt : ficut rurfusminillrationcm mortis,eos quilegiferuierunt, hoc eft, Mofen. Confert enim Mofen amp;nbsp;prædicatores gratiæ5amp; oftendit ilium quidem attulifleferiptas tabulasdiosautcmprçberegratiamfanélifsimi Ipi ritus:amp;lcgem quidem punire,fpiritum autem viuificare;amp; quçilli quidem adfuit,gloriam breuitemporeduraffe:horum autemgloriam manere in æternum, amp;nbsp;illic quidem Iblum Molen fuiflegloriæparticipcm,hic autem non folos Apoftolos, fed eos etiam qui per eos crediderunt. Deinde ea fu-fiusconfert,vtgratiamlongefuperareoftendat. nam si miniftratio da-mnationis in gloria cft;multo magis abundat minîRcrium iuftiti.x in gloria.] Lexeos qui peccabant condemnabat, gratia autem cos fulcipiens, per fidem iuftificat, addiuinum enim baptilmum adducit, amp;donat remiR fioncm . Si ergo qui illifcruiit fuit gloriæ particeps, multo magis qui liuic, nempe gratiæ, feruierunt,maiorem aflequentur. nam nec glorifica-tumeftquod claruitin bac parte.,propter cxccllentcm gloriam.] Tanta cft enim eagloria, quæ efteis adlcruata , vt ne gloriam quidem fuilfe dixerit quilpiam cam quæ Mofî adfuit, lî ad hos rclpiciat. Noclu enim lumen lucernæ videtur fj^lendidißimum :meridie autem abfconditur, ÔC nclumcn quidem elfe putatur. Deinde etiam aliter . si enim ctyoD euacuatur,per gloriam eft; multo magis quod manct, eft in gloria.] Legem vocauit id quod eftotiofum amp;nbsp;inane , vt quæ Chrifti Domini aduentu ccffaucrit : Quod manct autem , donum gratiæ , vtpotc quod non fit finem accepturum. Si ergo illud inquit, gloriam confecutum eft; videlicet hoc etiam multipliccm alfcquetur. hab ent es igitur talem Ipem multa fiducia vtimur. ] Scimus gloriæ magnitudinem, amp;nbsp;nihil du-bitamus,aut vllafufpicionemouemur : fed libéré oftendimus quanta fitgra tiæ exccllentia. et non ficut Moyfes ponebat velamenfuperfaciem ftiam : vt non intenderen! filii Ifi-acl in faciem eins quod euacuatur.] Non opus habemus velamine , ficut ille,cum fidelibus cnim loquimur. Omnes enim qui credunt ,intelligcntis lucis (plcndore fruuntur. Significa t autem id quod dicitur, quod ludaeorum incredulitatem diuinansdi-uinifiimusMoyles,velofaciem obtcgebat,docensquod Icgis finem minime viderepotcrunt. Finiscnimlegis Chriftusad iuftitiam omnicreden-ti.Hoc eft enim,inquit,adhoc ne filii Ifiael intendant oculos ad finem eius quod otiofumamp; inane redditur. Otiofim enim amp;nbsp;inanem legem elfe dicit, hoc

POSTERIOREM AD CORINTH.

A Hoc cft^cefïarcjfinetn autem eius quç otiofa amp;nbsp;inanis cfficitur, earn efTe qui fub lege prædicatur,hoc eftChriftum. Deinde oftenditveritatélibertatis. SED obcæcati funtfenfus eorum. J Non quod aliquis alius eosobcæcaue-nr,fcdipfi fuafponteamp; libera voluntateeä affedione lùfceperût. vsqj/e in hodiernum.n.diemidipfum velamen in lettione veteris teftamenti ma-net non reuclatumjquoniam in Chriflo euacuatur.j Lex in hodiernu vfq. diem Mofis habitum induit:amp; imponitur velamem iis qui abfq. fide earn legere adgrediuntur. sed vfq.in hodiernum diem,cum legiturMoyfes, velamen pofitum eftfupcr cor eorum.J Legem Mofem appellauit, velamen autem incrcdulitatem. Porro autem docet etiam quo modo auferri pofsit amp;nbsp;Velamen. CVM autem conuerfifuerint ad Dominum, auferetur velamen, j Qjt^ando cum populo quidemloquebatur,velum habebatimpofitum:quan do autem adDcum accedebat,aulerebat velamen. Ita ergo tu quoque fiad Dominum rcfpicerc volueris,ab incredulitatis velamine liberaberis. Quis eft aute is ad quem oportet rclpicere? do Min v s aute Ijairitus eft.] Often-ditDeum amp;nbsp;Ipiritum efle honore æquales. Moyles.n.vilum adDeum con-uertit,nos autem ad fpii itum.Neq. verb cum vellet oftendere noua elle ve-teribuspræftantiora,lpiritus mentionem feciftet,fi Ipiritu lanólum creatu-ram efte fciuiflet.Si eft.n.creatura,vt volunt Arriani amp;nbsp;Eunomiani,nos au tcm ad eum accedimus,Mofcs autem ad Deum amp;nbsp;Patre; noftra ergo longe Ç funt minora vetcribus.Sinautem luntnon minora,fed etiam maiora,atque adeo multo maiora,non eft crgo,fpiritus fan dus crcatura,fed a,’qualem bähens honorem amp;nbsp;potcftatem. Sed enim impudenter dicunt Dominum hoc iniocoljairitum appellari,non ipfum fpiritum Dominum.Hoc auteminfci-tiaamp;impudent!a plenum cft.Diuinus.n.Apoftolus fccitomnino compara-tionem Ipiritus amp;nbsp;literç.Tn fcripta.n.inquit, non atramento, fed Ipiritu Dei viui.Et rurfus.Non hteræ,ied fpiritus.amp; iterum. Litera enim occidit: fpiritus autem viuificat.Etdcnuo. Q_uomodo non miniftratio Ipiritus erit in gloria? Clarum eft ergo quod landifsimum fpiritum non vocauit Domi num fimdilsimus Apoftolus.Teftatur autemetiamquefequuntur.Dicit.n.

jj VBi autem fpiritus Domini ,ibi libcrtas.] Si autem Dominum fpiritum a ppcllaflet dixilfet, Vbi autem Dominus : Sednon ita dixit,fedipfum Domini fpiritum appellauit,quoniam peripfum eius fuppeditata eft gratia. Et nequis ipfum adminiftrum efleputaret, neceflario adiccit fpiritum efte Do minum. nos veroomnes reuelatafaciegloriam Dominifpcculantes,in eandem imaginem transformamur,aclaritatein claritatem,tanquàmà Do mini fpiritu.j Moles fblus fruebaturgloria jhic autemjomnes quicredunt. Ille habet tegumentum,propter ludæorum imbecillitatem.Nos autem qui fidehbus dodrinam exhibemus,non opus habemus tegumeto, fed nudafacie gloriam Domini tanquam m fpeculo ccrnimus,etenim incredulitatis le ma minime lumus impediti.Illinc autem non paruugloriæ Iplendorcm tra-himus.Id autem eft propter coru quimundum cor poßident.Quemadmo-dum.n aquapcrfpicua,coruqui infpiciuntalpedujamp;ipfius Sohs circulum, amp;nbsp;cœlorum conuexa erfingif: ita etiam cor purum fit diuinæ gloriæ vcluti quoddam fpeculum,quod earn refert amp;nbsp;exprimit.Ita etiam dixit Dominus, ßeati quifunt mundo corde,quoniam ipfiDeum videbunt. A gloria autem dicitdiuini fpiritus, in gloriam noftram,Pro eo quod eft, illinc accipimus. Hoc.n.fubiunxit,tanquam ’ Domini Ipiritu. Et hinc etiam manifeftum eft quod anteaquoq.fpirituDominum appellauit. Cap. iiii.

1DEO HAEENTES lianc miniftrationem , iuxta quod mifericordiam confecuti fumus , non deficimus.] Aperte docuit fe miniftratio-

1 ii

POSTERIOREM AD CORINTH.

A tentationum recenfet catalogum, amp;nbsp;quod eis refpondet Dci oftcndit anxi-hum. IN oMNiBvs tnbulationcm patimur , fed non anguftiainur, aporiamur,fednon deftitnimur,perfecutionem patimur, Icdnondcrelin quimur, humiliamur, fed non confundimur , deiicimur, fed non peri-inus.j Sienimnihil horum nos inuaderet,non cfletoftenfa diuinæpotential magnitudo,fedquia videmur elfe fimiies arboribus, quæj'n igncger minat per hocquodpatientesillæfiferuamur,nos protegentis Dei poten tiamprxdicamus.Illud autemjAporiamur, fednon deilituimur. Pro co quodeft,In rebus dilficilibus, amp;nbsp;quæ nullum videntur habere cxitum, nos viam falutis inuenimus. semper mortificationcm lefu Chrifti in ß corpore noftro circumferentes,vt amp;nbsp;vita Icfu manifefletur in corpori-busnoftris. ] Itaetiamdicit alibi. Sicompatimur,vtamp;conglorificemur. SEMPER cnim nos qui viuimus,in mortem tradimur propter Icfum, vt amp;nbsp;Vitalefumanifeftetur in carne noftra mortali. J Eaautcm decaufamor-tifera pro Domino pericula lubenter adimus, vt amp;nbsp;vitæ eius fimus participes amp;nbsp;cam quæ eft ad tempus vitam dantes, incorruptionem carnis adipi-fcamur .Illud autem , lemper, eft ad perfcâam compofitioncm, Voluit enim.dicerc,Nos cnim qui viuimus. ergo mors in nobis opcratur; vita autem in vobis. ] Pro vcftra.n.faluie pericula adimus. Cum pcriculis.n.vo-bisdodrinamtradimus.Nobis autem periclitantibus ; vos vita fruimini.

C Q^oniam autem immortalis vitæ meminit : ca autem in fpe verfatur : quod autemfperaturnon videtur; Prophcticam voccmin mcmoriamreuocat, docens ctiam fanftos, qui ohm fucrunt, fuifle fide illuftratos. h a Bentes autem eundem Ipintum fidci, ficut fcriptum cft,Credidi propter quodlocutus fum, amp;nbsp;nos credimus propter quod amp;loquimur. J Admo-dum autem appohtc adduxit teftimonitim . Cum cnim beatus Dauidin firæcedcnte Pfalmo dixiftet, Qn^ia cripuit animammcam dcmorte,ocu-os mcos à lachrymis, pedes mcos à lapfu . Placebo Domino in regione vi-uentium ; non videbatur autem ipla regio; incipiens vcrficulum qui fcqui-tur,dixit. Credidi, propterquodlocutusfum. Idem autcm,inquit,fpiritus

J) amp;per illoslocutus cft,amp; per nos loquitur. scientes quod qui fufcita-uit lefum ,amp; nos cum Icfu fufcitabit,amp;conftituct vobifeum .] Dominus omnium gratia mortem Ihbiit, vt omnes cum eo fimus refurretftionis parti cipes.Credimus ergo quod nos ctiam per ipfum elficict mortepotentiorcs, amp;nos amp;nbsp;VOS fimul adducet ad tribunal pertimefeendum . omnia enim propter VOS.] Credentes ftiheet. Non dixit enim fblummodo deCorin-thiis : fed dixit de omnibus qui dogma fufeeperunt. vt gratia abun-dans per multos in gratiarum aétionc, abundet in gloriam Dei.] Communis enim fiilutiscuramgerens,dilpenfiitionemChriftiDomini procu-rauit. Oportet ergoeiafsidue hymnis gratias agcrc. propter quod g non deficimus.] Non fumusremifsi,nec pufillo amp;nbsp;abietfto animo,led omnia fortiter ferimus. sed licet is Q_yi foris eft nofter homo corrumpatur : tarnen is qui intus eft renouatur de die in diem .] Maximum cnim lucrum facit anima quæ animimagnitudinevtitur. Deinde cum bonis quæ expeftantur confert vitæ prælcntis molcftias. i d enim q^v o d in prælcnti eft momentancum amp;nbsp;Icue tribulatio-nis noftræ , fupra modum in lublimitate æternum gloriæ pondus ope-ratur in nobis . ] Et per hoc quidem,in momento oftendit quàm fit breue amp;nbsp;ad tempus exiguum . Conferendo autem opponit ei quod eft, in momento, hoc,ncmpe æternum. Leui autem amp;nbsp;molli,graue, boe eft , id quod eft maximi pretii, ei autem quod eft fupra modum j

1 ili

126 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B. THEODOR. IN EPIST.

ad exuperationem ,atfliftioni auteni ,non remifsionem , (edglonamjquæ quidem funt rnulto maiora. Et quoniam hæc quidem vidcBantur, illa aii-temnonapparebant, merito adiecic. non contemplantibus nobis quæ vidcntui-jledquænon vidcntur.Qnæ enim videntur tcmporaÜa funt,quæ autemnon videntur,æterna.] Ad tempus autem funt non folæ aiflidio-nts,fcd etiain rcmilsiones vitæ præfentis.Non oportet ergo in lis qnxfunt caduca hærere,amp; mentem in eis defigerc,(ed æternorum bonorum amp;nbsp;frui-tionem expeélare nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. v.

SciMvs ENIM quod fiterreftris domus noftra huius liabitationis dif-

Ibluitur, xdificationcm ex Deo babemus, domum non manufaflani æternam incœlis.] Terreftrem domum appellat,huius præfentis vitæ tra-duâ:ionem:Tabcrnaculum autem corpus.Si ergo, inquit,finem acceperint * prælentia,babemus domum non manu faflam,æternam, cocleflem.Etenim teireftriquidemcœleftem oppoRntiei autem quædilloluitur,æternam, ei autemquæabhominibus conftruetacft,non manu fadam. NAM et in boc ingemifeimus , habitationem noftiam quæ de cœlo eftfuperindui cu-pientes.j Habitaculum hocinloco vocauit incorruptionem. Ipfum autem de cœlo dixit, quoniam donum illinc ad nos demittitur.Non dixit autem.Indui,fed, luperindui ,quandoquidcm non alio corpore induimur.'fed boc quod cft corruption! amp;nbsp;interitui obnoxium incorruptionem induit. SI tarnen veftiti non nudi inueniamur.3 Omnes enimhominesm-corruptionis indumento amicientur : fednon omnes erunt diuinægloriæ participes.Nudos autem cos appellat,quifuntnudati gloria, interquosfe-ipi'um quoque collocauit Apoftolus,docens amp;nbsp;Corinthios,amp; omnes homi nes vti moderatione. nam amp;qui fumus in hoc tabernaculo, ingemifeimus grauati,coquod noluraus expoliari,fed fuperueftiri. J Ingemifeimus autem,non à corpore liberari cupientes,fed ab eius alfedtionibus amp;nbsp;pertur-bationibusliberieftedefiderantes . Nonenimcorpus exuere,ledincorruptionem induereconcupifeimus. Sciemus autem quomodo hoc crit. VT ABSORBEATVR quod mortale cft à vita.J Qnemadmodum lux exo-ricns facit tenebras euanefcere.ita ctiam vita,in quam non cadit exitium amp;nbsp;interitus, omnino tollit ac dolet corruptionem (Sc interitum. ciyi autem crticit nos in hocipfum,Deus , qui dédit nobis pignus (piritns.J Noftrac fuperis ertedor fic difpenfauit,amp; cum vidcrct Adæ tranlgrclsioncm, medi camentum vulneri conueniens parauit. Ipfe ctiam nobis arram Ipiritus lar-gitus eft.Hoc autem po(uit,ex mtraculis quç fiebantper fpiritum,veras elfe de futuris promilsioncsoftendens. avdentes igitur lemper, amp;nbsp;fcicn-tes quod dum fumus in hoc corpore, peregrinamur à Domino. Per fidem cnim ambulamus,amp; non per Ipeciem. Audemus autem,amp; bonam volunta-tem habemus magis peregrinari à corpore,amp; p/æfentes elfe ad Dominum. J Non dicit quod longe fumus à Domino, dum fumus huic mortal! corporiconiundnled quod no vidcmus nuncipfum coi porcis oculis, tune ® autem amp;v!debimus,amp; fimul cum eo verfahimur. Nunc cnim,inquit,hon videmuseas res quæexpedantur; fed cas per folam fidem cernimus, amp;pro-pterea ctiam defideramus ab hoc corpore cxccdere ,amp;cum Domino verfa-ri.Docet autem per hæc, non timere mortem , fed bine dilcefsioncm facile amp;nbsp;toleranter ferre, et ide o contendimus,fine abfentes,fine prælentcs, placcreilli.] Non fuificit enim fides ad lalutcm, fed conucnit benefado-rem in omnibus colcrc amp;nbsp;obferuarc.Hoc autem Contendimus ,pofuitpro eo quod cft,ftud!um amp;nbsp;animi alacritatem adhibcmus.Oftedit autem etiam aliarationeeffeneceflariamvirtutispoflffsioncm. omnes enimnosma-niftftari

conciliationis.] Dcdtt peccatorum remifsionem, amp;nbsp;noselcgir,ininiftros a pacis. PRO Chi'irto ergoIcgationefungimur.] Qrioniam dixiteumfuif ic præfeâum pacis miniHeriojnecelfario adducitlegationcm.Et oftendens eflefidedignam legationerujiubiunxit, tan q_v am Dco exhortante per nos.J Quanam autemlcgationefungitur ? obsecramvs pro Chrifto reconcihamini Deo;] Suificiunt quæ dida fùnt,etiam adeos qui funt valdeperuicacespudore afficiendos.Primum eniin dixit,quód illo interfe-iftonon modo non fuccenfutc, fed nos etiam legatos mifit,vt omnibus ho-minibus perfuaderet amp;nbsp;cius clementiam reuereri,amp; Chrifti cædis admone ri,amp;creatorireconciliari5amp; Deo amp;nbsp;Domino.Adiicit autem etiam iis quæ prxdiólafiant,pafsionis ignominiam. evm qui non noueratpeccatum, g pro nobis peccatumfecit,Yt nos efficeremur luftitiä Dei in iplo. j Caim enim àpcccato liber efict,mortem peccatorum fubiit,vt bominum peccatu folueret,amp; id vocatus quod nos eramus, nos fecit id quod cratilunitiæ. n. nobis opes donauit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. va.

AdIV VANTES autemexbortamur,ne in vacuum gratiamDei rcci-piatis .J Quoniamenimdixerat, pro Chrifto legationc fungimur, necellario docet, quod qui legatione funguntur, eis opem ferunt quos ex-hortantur,vtdiuinægratiæ lucrum accipiant,amp; non vacuam amp;nbsp;inanem di-fpenfationem oftendant,ei vitamcontrariampræ feferentes . Dicit enim, TEMPORE acceptoexaudiui te,Sein tempore falutis adiuui te. J Cùmita q fuit vfus Prophetico teftimonio, adhortationem amplificat. e c c e nunc tempus acceptabilc,ccce nunc dies falutis .J Vita enim tendit ad finem, amp;nbsp;nifi nuncfuerimus falutis participesipoftquam hincexccfl'erimus, ea defti-tuemur. Deinde pcrlequitur labores quos pro illorum vtilitate fufeepit; NEMiNi dantes vllam offenfionem : vtnon vituperetur minifteriumno-flrum ; fedin omnibus cxhibeamus nos , ficutDei miniftros .J Adhibetur enim ànobis opéra , vt ne minimam quidem vlli offenfionem præbeamus, fed nos ipfos omnino Dei minifterio dignos oftendamus.Quænam finit au tem fpecies huius minifeerii? in mvlta patientia in tnbulationibus, innecefsitatibuSjin anguftiis,in plagis amp;nbsp;carceribus,in feditionibus.] Va- d ricdixitea quæ cxtrinîecusinuadunt. Adiicit autem laboribus inuolun-tariis eos quoquequos fuafjiontefiifccpit. in laboribvs, invigiliis, 8c ieiuniis,incaftitatc,amp; fcientia,in longanimitate, amp;nbsp;fnauitatein fpiritu ßinäo, amp;nbsp;charitate non fidain verbo veritatis, amp;nbsp;virtutc Dei.] Neque enim eratcontentus iis quæ ci extrinfecus afferebantnrmoleftiis ,fcd ipfe etiam excogitabat quomodo fuum corpus caftigaret, vt qui non folum ieiu naretjfed etiam vigilaret, amp;nbsp;manibuslaboraret. Hoc enim dicit,Inlabori-bus. «TvoTDT«autem,hoceftpuritatem,vocatpecuniæ contemptum. Ne-que enim vfum necclfarium accepità Corinthiis. Cognitiontm veiôfeu lcicntiam,vtputo,vocatdodrinam, nam amp;nbsp;ipfa quoque cftlaboriofa. De g inde longanimitatcmfeulenitatcminalienos,benignitarem infuos. San-difsimifpiritusobfèruantiam,eius enim nutum fequebatur. Nonfidam autem charitatem vocat finceramamp; germanam, quæ non in figura cci ni-tur,fèd rciplà confirmatur.Sermonem autem vcritatis,prædicationem pic— tatis. Omniaautemdiuinæpotentiæattribuit ea enim adiuuantefein lus omnibus rede gefsit. per arma iuftitiæàdextris amp;àfiniftris, perglo-riam amp;nbsp;ignobihtatcm,pcr infamiam amp;nbsp;bonam famam,vtfcdudores,amp; vc-racesificut qui ignoti,amp; cogniti,quafi morientes,amp; ccce viuimus,vt cafti-gati,amp; non mortificatiiquafi triftes, lemper autem gaudentes : ficut egen-teSjmultos autem locupletantes : tanquam nihil habentes, amp;nbsp;omnia pofsi-dentes.]

POSTERIOREM AD CORINTH.

A lud, VT Puriefletis. igitvr etfi (cripGvobis, non propter eum qui fe-citiniunam,nec propter eum qui paHus eftjfed ad manifeftandam folicitu-dinemveftramprovobis coramDeo.J Vt oftendit rerum exitusjillam veftra chuG cpiftolam lcripfimus,vt veftrain nos aperiretur affeftio. Eum autcin quifccit iniuriam; dixit eum quieft fornicatus.Eum autemquipaG-fus eft 5 Pattern. Nam vel mortuus iniuriaadedus eft, cum violatum clfet eiuscubile. ideo confolatiftimus.Inconfblationc autem noftraabundan tius magis gauifi iumus fuper gaudio Titi, quia refeftus eft fpiritus eius ab omnibus vobis.Etfi quid apud ilium de vobis gloriatus ftim, non fum con-fufus.J Valde autem lætatus fum quod Titus veftri memoriam in animo K geftaret,omnium veftrum cbaritatem prædicans, amp;nbsp;experientia didicit ve-raeflequæàmefæpedevobisdiiftafunt. sed ficut omnia vobisin verita-telocuti fumus,itagloriatio noftra,quæ fuit ad Titum, veritas fada eft.] Nihil enim vnquam falfi dicerein animuminduximus: fed vobis etiam ve ram doârina tradidimus:amp; veftras laudes veriute exornauimus. e t vifte ra eius abundantius in vobis ftint,reminilcentis omnium veftrum obedien tiam,quomodo cum timorc amp;nbsp;tremore excepiftis ilium. J Admodura bene autem in VOS aftedus eft, amp;nbsp;veftri nunquam obliuione delendam memo riamciicunfert,narrans quidem quomodo eius fuafionibuscelleritis,amp; quantumei præmium obtuleritis,qui eum vt pattern bonotetis, amp;nbsp;tan-C quamlpiritalemprxGdem vereamini. gavdeo, quod in omnibus confi-do in vobis. j Ego autem lætitia plenus fum, quod vos fidenter arguo amp;nbsp;increpo:amp; rurfiis dum vos laudo, à vetitate non excido. Oportet ergo nos etiam,tarn quidoccmur,quàm qui doccmus,hincvtilitatis charaéterem leu exe mplum fumerejkk doftorem quidem imitari doftorcm orbis tetratum, amp;in tempore arguerejamp;increpare opportune,amp; admonere, amp;hortari, amp;nbsp;excitare laudibus : eos autem qui doètrina fruuntut, parère iis qui docent, amp;nbsp;cum defiderioamp; timoré doétrinæ flucntafufcipere,amp;per eiufmodi irri— gationem,ferteSeruatoriChrifto fruftu. Cum quofiinólifiimolpirituiglo ria,honor,potentia,nunc,amp;fempet,amp;in fæcula fæculotum. Amen.

TOMVS SECVNDVS.

Ca P VT

xit. GAVDEO quod in omnibus conhdovobis.Kebusau-tem ipfisluam fiduciam oftendit : amp;nbsp;Vt fandis prouideant F adhortatut. Ac primum qnidem Macedonum linceram fi-dern exponit,amp; quæ pro eacertamina lùlceperint,amp;quàm magno amp;nbsp;excclfo animo fuerint in paupertate.Dei autem gratiam vocauit bonorum polTelsionem, non liberum arbitrium eiiciens, fed docens quód per diuinum anxilium cogipoflunt opes virtutis. qvod in magno expcti mento tribulationis abundantia gaudii ipforum fuit,amp; altifsima paupertas eorum abundauitin diuitias fimplicitatis eotum.] Maximum cis texuit cncomium.In animi enim ægritudine eos tranquillo animo oftendit, amp;nbsp;in extrema paupertate elfe magnificentia diuites. Cùm enimfludibus vndi-quaqueobruetcntur,vtqui lècundis fludibus ferunturgaudent amp;cum eo rum quæ funt necclfaria inopia laborent, oftendunt animi magnitudinem,

îjz . B. THEODOR. IN EPIST.

tanquam qui diuitiis affluant. lt;iy i A fccundurn virtutem , teftimonium illis reddo, amp;nbsp;lupra virtutem voluntani fueruntjCuin multacxhortatioiie oblecrantes nos gratiam amp;nbsp;communicationem minifteru in landlos. J Fero enim eis telbmonium quodanimi promptitudine vires vicerunt,amp; noftram adhortationemanticjparunt,ipli nos rogantes vt landlorum, lub-ucntionis curamgercremus. Gratiam autem amp;nbsp;communicationem voca-uitciulmodifubuentionem.per vtraquedocens elle lucrum eins qui imper tit.Qui enimfub{îdiumferunt,eruntfublidiifociiamp;participes. et noN ficutfperauimus,fcdfcip(ôs dederunt,primum Domino,deinde nobis, per voluntatem Dei,ita vt rogaremus Titum,vt quemadmodum coepit,ita amp;perficiatin vobis etiam gratiam iftam.J Illud,non ficut fperauimus, g nondicitde lententia, leddepecuniæmultitudine -, rclpicientes expeélaui-mus nos parupecunie colleiäuros, fed paupertatcm vicit magnificétia. eoiû autem caufa erat amor in Deum,fe.n. Deo dedicauerant, amp;nbsp;nobis itidé, vt Deiminiftris.Cùm ergo hoc corn ftudium vididcmus adhortati fumusl'i-tum vt ad vos curreret,amp; quæpræcelferat dodrinæ finem imponeret.Cùm eos Macedonum laudibus fie excitalfet, inftitutionem deinceps incipit. SED fient in omnibus abundatis fide, amp;nbsp;fermone,amp; lcicntia,amp; omni foli-citudine, infuper amp;nbsp;charitate veftra in nos, vt amp;nbsp;in bac gratia abundetis .J Spiritalcsgratias eis inmentem reuocauit.Alii enim peripiritumdatur fer-mo fapientiæ, alii autem fermo feientiæ, Iccundum eundem fpiritum. Alii autem fides in eodem fpiritu. De mutua etiam dileclione eis tulit teftimo-nium,perlaudationem eis magnificentiam procurans. non quafiimpe-ransdicojfed per aliorum Iblicitudinem,etiam veftræ cbaritatis ingenuum bonum comprobans. J Hæc autem dixi, non iubenSjlèd confulens,amp; probat os volens aclpeiftatos efficere, ca enim de caufa etiam oftcndi Macedonum animi promptitudinem. Deinde adducit maximum exemplum, s c i-T I s enim gratiam Domini noftri lefuChrifti, quôd propter vos egenus fa élus eft,cum cffetdiucs:vt ilnusinopia vosdiuitcs clfetis.j Rclpiciteenim ad vniuerforum effeftorem amp;nbsp;Dominum vnigenitum Dei filium,qui caufa noftrælàlutis extremampaupertatcmfulcepit, quæ expaupertatcoriun- j, tur nobis diuitiasprocurans. et consilivm in hoc do. Hoc enim vobis vtile eft , qui non folum faccre fedamp; vellc cœpiftis ab anno priore,nunc autem amp;nbsp;facto perficitc , vt quemadmodumpromptus eft animus voluntatis, ita fit ctiam perficiendi ex co quodliabctis.J Hæc autem dico veftræ vtilitatis curam gerens, amp;nbsp;veftri animi promptitudinem cognolccns, cam enim iam olim nobis aperuiftis.Oportet ergo animi promptitudini rerum quoque acccderc tcftimonium.Pcr id enim quod eft vclle,animi promptitu dincm fignificauit. Ita enim interpretaturin iis quæ Icquuntur. st enim voluntas prompta eft, fecundum id quod habet accepta eft, non fecundum id quod non habet. ] Oportet enim elle pcrfeâain animi promptitudinc, ca autem quæ olferunturlblct viribus metiri vniuerforumDeus,non enim quantitatem fed mentis qualitatcm refpicit non enim vt aids fit remif-fio,vobis autem afffnftiodcd ex æqualitatc,in præfenti tepore, veftra abundantia , illorum inopiam fupplcat, vtamp;illorum abundantia veftræ ino-piæfit fupplemcntum,vt fiatæqualitas.ficutfcriptum cft,Cui multum,non abundauit:amp; qui modicum, non minorauit. ] Perfeftionem quidem definit Dominus omni ex parté perfedo pceuniæ contemptu , amp;voluntaria paupertate.Docuit tarnen,quod etiam ablque pcrfeä:ionc,potcft quifpiam æternam vitamconlequi.Ab adolelcente enim interrogatus,Qiiidfaciens vjtamæternampofsidebojperfcâionis dodrinamnon ei ftatim tradidit:

POSTERIOREM AD CORINTH.

* fed alia prçceptainmemoriam reuocauit.Cum autemille dixinct,fêomni® jmplc(re,tunc vt à curis remotam amp;nbsp;polfefsionibus carentem vitam leque-retur,hoitatus eft.Hæc cumdidicilTetdiuinus Apoftolus, nonquæ magna Eint ftatuir,fed imbecillitate animi leges metitur. Quocirca dixit. Non vt aliis icmifsio ; vobis autem afflicl:iOjamp;iußit vtimpertirentex iis quçlupc-rabant:amp; lucrum quod ex co prouenit often dit. Vt etiam illoiû fuperabun dantia fit ad id quod vobis deeft. RetributiojinquitjCrit maxima : amp;nbsp;dantes quç (unt minora,quç lunt maioraaccipietis. Laude, n.dignætolcrantiçcum CIS eritis participes.Valde autem opportune adiecit etiam teftimonium,ete nim in colle«ftionc mannx eandem æqualitatem oftendit Dominus, nihil.n.

B profuit ei qui plus collegerat. Munificus enim Deusdono menfiiram con-lunxit. GRATIAS autem ago Deo,qui dedit eadem lolicitudincm pro vo bis in corde Titi, quod exbortationem quidem fufeepit ; fedcumfblicitior c!let,fuavoluntatc profeiftuseftad VOS .] Rurfus Titi amorem in ipfos (i-gnificauit,hoc agens vt illius fuafionibus eos obedientiores elficiat. M i s i-Ki V s etiam cumillo fratremnoftrum,cuius laus eft in Euagelio per omnes ccclefias, non Iblum autc, fed amp;nbsp;ordinatus eft ab ecclefiis comes peregrina-tionis noftrx in banc gratiam, quæ adminiftratur a nobis ad Domini gloria ÓC deftinatam voluntatcm noftram.] Hæc quæ diéia funt,beatifsimumBar nabamdefenbunt. Ipfe enim etiam Antiochiæ cum beato Paulo ordinatus

Ç. eft,cum dixiifet diuinuslpiritus,fegrcgatcmibi Barnaba amp;nbsp;Saulum ad opus adquodvocaui ipfos,amp; Hierofolymis pofteavnà cum ipfo cum diuinis Apoftolis fœdus iniit. Petrus enim,inquit,amp; lacobus,amp; loannes, qui vide bantur elfe columnæ dextras dederunt mihi amp;nbsp;Barnabæ fbcietatis : vt nos quidem adgentes.uUi autem ad circumcifionem. Vtiblorum autem paupe-rum meminiftemus,cos in præfcntiain memoriam rcuocauit. Dixit enim. C.omes percgrinationis noftræ ordinatus eft cum bac gratia quæ admini-ftrata eft à vobis,hoc eft,fancftorumiubfidio. Deinde fubiunxit. ad ipfius Domini gloriam,amp; noftram animi promptitudinem.] Ipfe enimpropterca lauJatur,nos autem noftriianimi proinptitudinem oftertdimus.Dicit etiam D quanam de caufa tantum virum mifcrit. vit antes hocne^quis nos vi-tuperet in bacplenitudincquæ miniftratur à nobis. ] Venit enim nobis in mentem vt fufpiccmur,ne quis coHeftæ pecuniæ videns multitudincm,ali-quid aliud cxiftiinet,ca de caufa multos,eofi]uc admirabiles viros, ad huius minifteriilbcictatcm adfumo. providemvs enim bona,nonfolumcoram Deo,fed etiam coram hominibus. J Non content! enim folo Domini teftimonio,volumus etiam homines ea que in nobis bona funtcognofeere, amp;nbsp;ex ea re frueftium percipere. m i s i m v s autem cum illis amp;nbsp;fratrem no-ftrum,quein probauimus in multis fæpe fohcitum efte, nunc autem multo foliciciorem confidentia multa in vos. J Hunc quidem etiam laudauit;

E non declarauit autem quilham fit. Quidam dicunt eum efte Apollo, quan-doquidcm cum etiam milfurum eft pollicitus in priore cpiftola. s i V E pro Tito, qui eft focius meus,amp; in vobis adiuror,fiue fratres noftri Apoftoli ec clcfiarum,gloria Chrifti. ] De Tito ergohocdico , quod fuit mihi etiam prædicationum focius,amp; eft ad veftram vtilitatem adiutor.De ahis autem, quod funt fratres veftri,amp; ccclefiarum Apoftoli,amp;gloria Domini Chrifti; Qui enim vident corum virtutis fplendorcm, laudant Dcum qui ah cis prç-dicatur. ostensionem ergo quæ eft charitatis veftræ,amp;noftræ glo-riæ pro vobis, in illos oftenditc in facie ccclefiarum. ] Charitatis ergo ve-ftræ omnes opes aperite;amp; meas veftri laudes confirmate. Omnes enim ec-clefias per hxc honoraueriiis.