Chn'ftus femel oblatus, uc multorum peceata tolleret rurfus absep peccaco confpidetur ijs, qui ilium expedtauc iii falucem.

VM VIDEREM, CLARISSIME V’IR, IKF hoe fummo diffïcillimo Eed efiæ tempo re, alium aliud agere,ae optimum quemep omnes euras amp;nbsp;cogitatioes fuas in hoceoii ferre, ut in Rep. uel quæ funt, reftituant, uel quæ adhuc firma funt, quæ fane quam pauca fint,perfpiaium eft, conferuentur, putaui me flagidum admit/ tcrc,fi in hac mea uocatione non conarer,tanta tamq? neceiTaria illoR« Eudia non precibus tantum ac uotis, fed etiam qualieunc^ ingenrj la/ bore iuuare. Poftep igitur fuperiori tempore in luecm dedi comme« tari'j in Exodum Mofi texui nunc eode filo gencre feripti comen/ tariurn in Lcuitiaim. Sic enim uocant tertium librum Mofi, Scripfi aiitem hæc,non quo fenatus populuscp dodorum ea legere dignetur, fed quo fï nihil aliud, certepropenfam meam ad falutcm Ecclefiæ uo/ lunratem dedatem, Nihil enim urilius, nihil commodius, addo etia, tiihil magis nccciTarium eft, ud ad exrruendum, uel ad conferuandu ædificium Ecclefiæ quam rccla amp;nbsp;aperta facræ feripturæ explication Nam, ut non commemorem alios teftcgt;, Chriftus filius Dei, archite ctus Ecdcfiæ, poftc^ mortem uiciiTet, ac in maxima patris fui gloria effet, non alienum a maieftate fua duxit, fcripturas Äpolfolis fuis in/ terprerari, hocnimir^ fignificans, cp ad conitituendam fanciendamq^ Ecclefiæ falutem,explanatio fcripturæ,neceifâriû ufum habeat, Sunt, qui fentiunt, Ecclefiam conifare non pofie, nifi externis opibus po tentia huius feculi nitatur, ac merito quidem reprehendendi funt,qui ea pro fua libidine diripiunt, quæ maiores noftri ad tuendam religio ncm contulerunt, Verus aût Sd præcipuus Ecclefiæ chefaurus, non eft affluentia externæfortunæ, fed, quæhbris ueteris ac noui telfamenti continet,facra fcriptura.QLiare,qui fe ad eâ opera confert,ut fcriptura explicet,is profedto cœleffcc thefauB2 publice ofoiis ad fanpiternâ falu tern utendû proponit, quo bcneficio,qd pqs maius cotingere poteft;’ Sæpe pudet me nolfrp ignauiæ,8d fomnolentiæ, cû lego tot autof^z no mina, qui in Hornet??,poetà Ethnicû, Icriplerunt, alius cômentarios, alius feholia,alius queltiones, alius declamationes,alius problemeta, alius dialedos, alius aliud qui^dâ, qd explicationi Homerici carmi/ nis condudt » Ac merent quidc hi fuam laude, ôd nauarunt bona ope/ Ah

Varn,fed quanto maiori cura îlluftrarunt fcn'pta autoris Ethnia, qui et G multû prodeft erudirionihumanæ fapientiæ nullâ tarnen afFert ueræ falutis cognitionê,tanto turpius, tantoq? fcedius eft, q? nos non eadê faite, aut,ut debemus, maiorî diligentia facras literas, quæ red/ dunt nos, que®aadmodû Paulus inquit,eruditos ad falutê, per fidem, quæ eft in Chrifto lefucolamus èC pertraclemus. Quare, etfi probe fcio meis illis fiue Cômentarrjs fiue Homilijs plurima deene,ut piibif cum eruditoRz lâuorê mercanr, baud tarnen difficulter patior ea uulga ri,in quibus,ut maxime quis defideiæt uel fermonis elegantia, uel re/ rum copiâ,uoluntatc tarnen meâ nemo bonus reprehendet, Sed reuer tor ad librû Leuiticum. Extant in hune librû aliquot Elomiliæ Orige nis, quæabalijsadfcribunt Cyrillo, fed ipfe fermonis amp;nbsp;interpréta/ tionis charaefter perfpicue prodit autorêOrigenem» Dixit amp;alicubi Hieronymus, fingulas pene fyllabas Leuitici libri fpirare cocleftiafa cramenta, qua uoce, quafi bellicum inter eos, qui fibi aliquam faoa/ rum literarum eruditionem uendicabant,cecininet,ita multos ex/ citauit, qui arcana huius libri ferutarenmr, amp;nbsp;feriptis mandarent, Tametfiautemuoluntas, pietas, amp;nbsp;diligentia eorum commendatio/ ne digna funt, tarnen, ut ingenue dicam, quod fentio, quotquot ego infpexi, (infpexi autem non eos tantum, qui publice extant, fed etia fcriptumRathulffîcuiufdam exemplar bene longum) uidenturmihi magis fuas cogitationes in Leuiticum librum affeiTe, quam eo ten/ dere, quo Leuiticafacra præcipue fpedtant, amp;nbsp;ut uno uerbo dicanij Origenica feribunt. De mea autem cxplicatione, aliorum fit iudici/ um, ego certe in eo operam meam pofui, ut Ecclefia ex hoc libro fu/ am, eumlt;^ uerum ac legitimum ufum caperet. Ac redle quidem dicere foletit, literam huius libri efle inutilem, aut etiam noxiam, fi fpolietur fpirituali intelligentia, hanc autem fpiritualem intelli/ gentiam, ad uirtutes tantum, quas morales iiocant, ad externa ui/ tæ genera accommodate, id demum eit, nee literam nee fpiritum re/ dFe perfpicerct Spiritus enim fandtus non in hoc præcipue inftituit Leuitica facra,ut cfientallegoriæciuilium uirtutû, ænigmata poli/ ticæ uitæ, qualia funt fymbola Pythagoræ, aut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aegyp/

tiomm. Non damno aptas, in loco adhibitas allegorias , Sî ïucundum eft,ac utile, aliquoties allegorias ad exhortationem ufur/ pare. In Leuiticis autem iacris fpiritus fandtus ad altiora, quam ad ciuiles mores fpcdtauit. Voluit enim hisin Repub. Ifraelitica cou/ feruare promiiTiones de Chrifto, uoluithis adumbrare Chriitum, ÔC docere fidem inCHRISTVM, quo uno ac folo tota falus noitra confiât, Hæc eft fpiritualis^ ut iftx loquuntur, inteîligen/ tia,

tia, quæ in litera ilia quærenda eft» Etfi enini r y^istû, quem admodum Paulus ait, aboleuit e^'«v -wp (x£;gt;?lt;óv’TO(v,amp;ChriftusnunG Euangelio fuo illuftratus eft , tarnen quemadmodum fenes folent aliquoties! nucibus, quas iam olim reliquerant delcftari, amp;nbsp;puez rilia ftudia magna cum uoluptate meminifte, ita pio hmiini iucundif fimu eft, ritus eoRz facroßz confiderare,qbus olim Chrinus filius Dei feruator nofter, mundo adhuc puerili ob oculos depiftus fuit, Nam, uc dicam, quod res eft, quid facra ilia Leuitica aliud uidentur, quam lufus puerilis C Paulus uocat cas, elementa mundi. Cum efl'emus, inz quit, pucri fub dementis mundi eramus. Qtnd enimC’ Ciuis quifpfz am adduxit bouem ad oftium templi, Impofuit manum fuam fuper ca put bouis, Poftea abduftus clt bos,amp; malt;ftatus, Sacerdos excepit fan guinem, ac fparfit fuper altarc, poftremo membra bouis concifa, imz pofita funt in ignem, ut cremarentur. An non hæc uidentur puerilis lufus^ Sed fpiritus fanftus duxit per hunc lufum maiores nofh'os ad maxime feria, Qtiod enim didicerunt ex his facris, non fuit lufus, fed uera falus, amp;nbsp;Chriftus, qui per hæc fpeftacula adumbratus fuit, tioneftpueriliter inutilis,feduiriliter ac fortiterfalutaris, Quare, Ut ifta facra attulerunt olim maximam omnibus pi}s fpeclatoribus utiz litatem, ita nunc recordatio eorum non mediocrcm habet ufum uo luptatem.Si quis antiquitatû ftudiofus reperiat forte putre quanda fta tuatn ueteris Herois monumcntü, aut nomifma effigie prifci alicuius Monarchæ fignattiin, quantum delecffaturquantum exultat'T quanta quibusuis obuqs oftentare geftit; multo certe magis nobis cxultandu amp;geftiendumeft, contemplatione corum monumentorum, quibus Chriftus filius Dei, amp;nbsp;uerus feruator nofter, in facris quondam Moz faicis adumbratus, amp;nbsp;exculptus fuit'/ Vifum aût mihi eft, Vir Clarifz fime, hunc meum qualemcuncp laborem tuo nomini dedicare,non fo lum, ut tibi officium amp;nbsp;ftudium meum probatem, fed etiam ut hac oc cah'one tibi publicam Ecclefiæ facrarum literarum cauffam comenz darem. Etfi enim fyncera Euangelij doftrina, Ecclefiæ hoc tempore dementia Dei reftituta eft, intelligis tarnen pro tua prudentia, quam multa, quam magna, grauia, cp difficilia ea fint, quæ piæ dodriz næadeo«^ toti Ecclefiæ exitium minantur, Neceffarium igitur eft, ut boni uiri, qui reliquis uel potentia ud autoritäre præftant, patrociz nium eius fufcipiant. Veftræ leges præbent mifcris confugientibus ad facrofandas, ut ipfæ loquuntur, ecclefias, tutum afylum. Scrui èC aliéna tyrannide oppreffi confugiebant quondam ad aras, ad pululna na,ad ftatuas deorum, ut ab iniqua fæuida, amp;nbsp;crudditace tuti effent.

Igt;d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y amp;»ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J^ÏAoi ßap-su Simjv. Noîl eft aUtClTl CC

preiTioröCUlaHrior in terris ftama Dei, cp uir, in quo prædara au/ toritas excellentipietate 8é uirtute coniunda eft. Cum igitur inter tan tapcriculaamp;difTicuItatesEedefiæ,eonfecranturuobisbonis ac prae ftantibus uiri%interpretationes in facras literas lucubratæ, non dubi/ to, quin intdligatis Ecdefiam unacum facris literis fuis, negleftis SC contemptis, hoc interpretum offido, quafi publico eiulatu, amp;nbsp;extciv fis'manibus, ad uos, tan^^ ad afyla eonfugcre, amp;nbsp;fidem ucftram aC præfidium implorare. Non dclperat quidem Ecdefia, non diffidic, ac necp dubitat de fua falute conferuatione. Niritur enim angulari lapide, Chrifto fi Jio Dei, quo tarn firmiter fixa, tamqj accurate fun/ data eft, ut nec portæ infer! aduerfus ipfam pracualeant, fed de ueftra falucetimens acfollicita, fupplices ad uos manus tendit. Cum in ini/ perio Aflueî i, uerfarentur ludæi in fummo periculo, acomnis pene fpes falutis corum in regina Efther eftct, ipfa autcm ainc'tarctur,]\lar dochæus grauiffime eamalloquitur. Non putes, inquiens, te propte rea q? in aula regia inter omnes ludccos excellas, folam euafuram. Si cnimnunc filueris, ludæi alia occaf onelibcrabuntur. Tu autcm domus patris tui pcribitis. Er quis nouit, num idcirco ad rcgnum per ucneris, ut ad hoc tempus referuarerisr’ita baud dubie Ecdefia nunc omnes uel potentia uel autoritäre præftantes alioquitur. Quid celfa/ tis; quid ainftamini C Non inducatis in animum, uos folos propter ucftram potentia aut fapienria in tantis pcriculis laluos fore, amp;nbsp;abie/ tftos tantii homunciones, nefcio quos, perituros. Nam,qdad meatti/ net, pro certo habco, filiû Dei tueri me, ac perpetuo me in omnibus malis feruarc. Iracp, fi uos ceft'atione torpctis,ego quidê alia quada oc cafione diuinitus oftendenda, incolumis ÔC falua euadâ,uos aüt necef/ fe habebitis una cu ueftra potentia nbsp;fapientia plt;erirc.Deus em in hue

ufum ornauit uos tatis donis, collocauit uos in altiffîmo dionitatis fta tu,amp; in fummoReip. loco, ut in difricibbus tpibus me miferam, me afflieftâ,mcomniûimpioR:pedibusproaicaconculcataprouirili ueflra erigatis ôc côferuetis. Conferuabor a ât no infidiofis illis cu ho ftibus Dei pacificationibus,q fint fraud! Euangelio meo,fed uigilan/ t! cuftodiapiæ dodrinpôddiligent! ftudio lacratS2 literal«. Hactenus comcmorau! Ecdefip uerba. Qup cû ita fe habeât,obfecro tc. Vir Cla riflime, per Chriftû filiû Dei,ut,qd fic!s,côftanter pergas,côfilio autoritäre tua doftrinî uere piâ tueri, amp;nbsp;facra ftudia defenderc, Quo officio no potes tibi ftaruâ infigniorè ftarucrc,*« aov Jquot;

Cilç Ts évô', faluti Ecclefiæ fie confulcs, ut uicilTim amp;nbsp;tu accepturus fis fàlutem. Vale in Chrifto Iefu,feruatnrc noftro. Ex Hala Sueuoaim,

Cap. Vnt Confecrâtur èi. unguntur facerdotes tabcrnaciilum» Cap. IX» Pontifex Aaron primiefas facrificiorum Dcoreddif.

Cap. X, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Igné confumptis Nadab amp;nbsp;Abiu, reliqui cautiores red/

Cap.X VI» Quomodo amp;nbsp;quando facerdos fandum fanctorüm in/ gredi,item caprum emiffari um abigere debeat.

Cap.XIX» Præcepta quædam morab’aSCcærimonialia promifeue Cap.XX» Præcepta iudicialia mortem comminâtia» Cenarrant» Cap.XXL Sacerdotes a quibus caueredebeant»

Cap.XXIIILDelucernisconcinnandis,panibus propofitionis ordi/ nandis, amp;nbsp;blafphemisnecandis.

Cap. XXVI. CuftodientibusDei mandatapromittuntur bona, 8^ transgredientibus mala

Vm hunctcrtiLim librum Moft, quem Gr^/ ci Latmi, Leui'ticum iiocant,hoc tempo-* re interpretandu fufcepen'mfts, admiïabun/ tur fortaffis nonnulli confih'um noftrum,, amp;nbsp;exfftiniabunc nos operam prorfus inu^ tilem confumere,quodobtrudamus cede/ fiæexplicadonem eiüslibri» quin'tusamp;ceri monias Mofaicorum facrifidorum coti'neu Nam, cum tota lex Mofî,præferrim autem

W,quæ eftdc facnficqs, amp;nbsp;alijs Leuitids cultibus, per diuulgauonem Euangelq Chrïfti in totum orbem terrarum,fineomni controuerGa ab rogata fit,operæneprecium faduruseft,quiabolitosillosritusinecde teuîticutcui fiaChriftijCxpofidonefuapublicetradet'rSedamp;prophetseipfireiece/ runt facrîficia, fuis adhuc temporibus ita quodammodo abrogarût, utingcnueconfiterentur, ea inconfpedudei fordere» Nunquid uüîc Dominus,inquit Samuel,holocaufta amp;nbsp;uictimas,amp; nÔ potius, ütobe diatur uoci Dominiç'Melior eft enim obediêtia,quam uidiimæ, amp;fàu/ fcultaremagisjquâoffêrreadipcmarietu.ln Bfaiaaic Dominus» Qüo mihi multitudouidlimarum ueftrarumç’Pleniisfum.HoIocauftaarie/ tum,8lt; adî'pem p!nguium,amp; fanguinem uitulorum Si. agnorum amp;nbsp;h ir corum nolui.In Hieremia affirmai etiamje hæc non pr^ccpifTe» Holo-* cautomata,inquit,uefira addite uidimis ueftris, amp;nbsp;comedite carnes, qa non fum locutus cum patribus ueftris,Si non præcepi eis,in die,quae/ duxi eos de terra ægypti, de uerbo holocautomatum Si iiidimarum» Quid plura^Prophetæ omnesin hoc præcipue ftudium incubuifle ui/ dentur,ut auditores fuos ab externis illis, Si Leuiticis facrificqsabduce rèt* Accedit huc,quodctiam Ethnici quondam,a uero dei cultu alioqui alienifljmi, uiderunt ueram pietatem noneftè fuam ih madandis pe-* ’cudibus»

Parues coronantem marina Rore deosfiagiii^i myrto, Immunis aram ß tetigit manus, Ifon famptuofa blandiorhoflitt tüolUbitauerfospenates ParrepioQrfalientemica. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

Quare nih il nec importunius,nec ihiitifius uideturquot; quam ccclefi'am inz terpretatione huius libn\ in quo præcipue^ adminiftrâtione eorum - . ...

facrorum tradatur,quæ ad facerdotiû Leuiticum pertmcbant, hoc tern poreonerare.Sedtumihi cogites, udim, principio, quod hie liber non folum receptus fit a uera amp;nbsp;uniucrfaChrifti ecdefia, in autoritatem Ca/ nonicorum facræfcripturglibrorum.uerum etiâ,quod epiiîola ad He*' bræos,quæ fuum inter libros facræ fcripturæ locum obtinet, faertfi-' Hebr^of c5. cia,quorum ritus in hoc libro defcribuntur,ita explicet, ut quodammo oieftiariufLe docommentarius huiuslibrihaberi debeat. Quod G eccIeGa,fiapofto

luSjCpidoigad Hebræos autor, hunchbrum tanti moment» reputaue/ rint, ut ilia pofueriteum in illuftriffimum omnium feriptorum locum, hiefufeeperit euminterpretandum, neminem putotam «mpudentem fore,qui clamettratîlationem amp;explicationem cius,ecclefiæ in utile dïc. Nam, quid nobis utilius, quidue faluti noftræ magis neceflarium con tingerepotcft,quam uera cognitio eiusfacrificq, quod leCus Chrifius Domin us nofter pro peceatis noftris ob tu litC Hac enim cognitione fit, ut non folum agnofeamusdeum patrem nobis propicium ,amp;corâipfo iufti reputemur,atq^ ad facienda uera facra, fiue ilia bona opera uocare gt;nbsp;libet, inflammemur, fed etiam in omnibus affltdionibus, in omnibus aduerfis, in mortedeniq^ ipfa, ad perpetuam in cœlo falutê ferueraur. Adeonfequendam autcm,amp;conferuandam cognitione facrificq Chri fti,amp; (rudus eius, plurimum certe prodeft cognofeere ritus Leuitico/ rum facrificiorum. Hæc enim facrificia non fuerunt in hoc inftituta, ut ex opéré ipfo,quodaiunt,operato expiarent peccata,fedut admonerent facrificantes de eo femine,quod erat patriarchispromiflum,et quod fuo ipfius (acrificio côtriturum erat caput ferpêtis, ac benedidurum omnes genres, hoc eft, uteflent tanquam conciones quædam de uno illo uere falutiferq facrifjcto Domini noftri lefu Chrifti, quo amp;nbsp;peccata nofira SMrificandi uere expiata funt,ôi deus nobis perfede placatus eft. Mos enim facrifi' wojwwif# candi deo, etfi diuinomandato, per Mofen legibus commendatuseft, non tarnen tuneprimum cum Ifraelitg ex ægyptoprofedi funt,in orbe inftitutus fuitjfed iam inde ab initio humani generisdemonftratus erat per fpiritum fandum,amp;a fan dis patriarch is ufurpatus, NamjCumfe/ men mulieris,quod côtriturum erat ferpentis caput, Adamo promiflfum eflet,amp; filius Adami uerepius,Abel nomine, uelletrem diuinamface--re, aut ut fignificantius loquar, fidem fuam de h ac promiflione confirm mare,publiceteftari amp;nbsp;prædicare,obtulit,quemadmodum fcripturalo quitur,deprimogenitisgregisfui,8C de adipibus eorum. Non hoc egit operis merito expiaret peccata fua,amp; placaretdeü, fed ut

tamfibi quamfratri concionaretureuangelion de morte Chrifti,acnon folum fuam fidem confirmaret,uerumetiä alios ad fideexcitaret.Quan/ quam autem occafione huius facrih'qj occifus fit poffea a fratre,deus ta/ men non

T N IE ;v ITI c V m: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:

mén non iddrco âd hocfratricidium conniuit, ut ß^ißcaretfibi diTplP cuiflefacrificium^Hoc enim publico ante miraculo,igni uidelicct e cce Ksdcmï{ro,amp; facrifidum dcuoranteapprobauerattScdponus coniuit,' utdeclararet,ipfum etiam Chriftumfüium fuum,quem hoe facrificium adumbraiïet,moriturum,ac ueram religionem, ueramq^hdem in Chri ftumfemper in hoe feculo ab impijs aduci fa quæc]^ pafluram. Deinde, Sdcrißdum cum homines diIuuioperi)frent,Noha,qui foluscûfamiliafua, in area fcruatusfuerat,egre(rus arcam,amp; rem diuinam fadurus, hoc eft,gratiz tudinem fuam erga deum pro benefido liberatiôis declaraturus, hdem fuam de beneficio uenturi Chrifti confi'rmaturus, amp;nbsp;familiam fuam ue/ ram religionem ac uerum Euangclion dodurus,ædifkauitaltare Doz mino, tollen s de cun dis pccoribus uolucribus mun dis obtuîit h o locaufta Domino. Ex huiusfamilia, quemadmodumpoftea propagatæ funtomnes genres,fine illi Ethnici,fiueludæi uocentur, in totum orbe terræ,ita etiam deriuatuseft mosfacrificandi deo inter omnes omnium fere nationum populos. Ac de ludgorum quidem facrificijs, qup Mofe lege fua,certis terminis definiuit amp;nbsp;commendauit,non eft dubiü,quin (icutipfinumerantfandos patriarchas,proauosamp;maiorcsfuos, itafaz crificia,quæ in legeipforum defcribuntur,originem fuam apatriarchis duxerint» Defacrifidjsautem Eihnicorum,ritusipfitcftantur, quoda patriarcharum tumdodrina,tumexempIisortafint.Et quia inhocargu mento nunc uerfamur, uifum eft nobis conferre res nbsp;ritus facrificiorü

Ethnicorum,cum Mofaids,Cboc eft,patriarchids. Mofe enim facrifiz da a patriarchis quafi per man us accepta, diuino mandato confcripfit)’ utmanifeftum fiat, Gentes feu Ethnicos,morem facrificàndia patriarz chis accepiffe.Italt;^Homerus,qui ut autoritatis cxcellentia,ita temporis Homw. uetuftate, inter omnes fere feriptores acueterum fapientes, principem locum obtinetjde rebusamp;ritibus facrifidorumapud Ethnicos fuos^ itaferibit.

AuTÄg tTSïJƒ ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, XSÙ *0Aoj^v/Taç'»Ç(.€aAovTO

Aiîi jor«*'jttîîi ttçcÂtâ , XâMiAaÇfl«', K)î(Ote -r i/liTKy.6V , KtfCT« TE kviajK Êk«AüJ'«»

■O'OIMtfKVTfib’. ÎOquot;’ «ÔTOV A’ Ùip.o3l~lilQ:V, K««£ J\-‘ %^igt;Ç Ó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, îiâiZ'' «a^àTTK oTvov

AejBE, vio» At kùÿv t^^v AÛrif imi tex-rù nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, XâW nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t-ar«(5:v7-ö,

Tl 8vp,OÇ ÎAùlt;^ yiuÿçiïan^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i-J

Conflituunt aroffacra centenaria circum^ Et dexirof li^di lingunt in ftuminit unda Conjiciunt^ molaf,dintan libaminafalfM.

Kt prece peïjiikl,falfa cum fruge litalJient, Corripiunl clt;efas pecudet CT tergore nudant. Seóla tegit nidorfemorum è compagibut ojja. Etgemina implidtat celant abdomina partes. Turn fimul adijdunt crud«e undi^ fruflula carnt^, Admottel ipfcfoco feniarßacchi(^ liquorem inuergit,quinif «erubut ßat in ordine puber. Et iain toßa ignis ßmorum confumpferat Et nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deis depauerat exta iuuentuf^

Qtio^fttptreß,in ßußa fecantuerubusi^ reßguni, Dein reßrunt aßb ßudiofe ex ignibus artus, 3ic tum Graia deo,menßs^ operata iuuentitt , VefcituTie^ualicundisdapelegetributa,

Libuit etiam hue adferibere uerfionem Eobani,ut coflatis dodliflimoru uirorum uerfionibus,fentcntiamagis perfpicua fiat»

Munera foluebant Centumlaurilia fhexbo Circum magnificK inßruüam cultibui aram. Tum poß^uam lauere manus, er more facroruia ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Earrea ßnrgentes,multo[aleliba tulerunt.

Perßdis precibus cum falfaßuge litaffent Protrailas iugulant pecudes, er tergora coßü Diripiunt,ßmorum(j^ toros er ctura recidunt, in partes!^ fecantgeminoSytum pinguia nidar Vtßera nube tegit denfa,tum ßgmina carnium ipfe ßeis multo crepitanlibus admouet igni Crudafenex^er «’«lt;lt; fuper nigrantiaßndit. Quem uerubtu (juinis iuuenes oner ata tenentes Erachiacircunflant.atpoflquam toßa ßerunt Prima falls,cupido depafeunt uifeera morfu., Qjtod fuperefi tnfruß» ßcant,uerubus^ rotundü infigunt,ajfant^ rotanles ferrea crebris Pilauoluminibus.tamc^omnibusordinefummo Perß£lis,menfas dapibus praßantibus augentf Littafrei^uentantes conuiuiapartibus ittjuis.

Hæc fedpta funt Iliados «. Eadem habes Iliados €lt; di Odyffcæ 'y, Pei^ mû l’gitur Gentes obtuliflcdiuino numini boues,oues, amp;nbsp;captas, tefta tut Homerus, non hoctantumIoco,quo fcdbitlegatosgræcorura adr duxifiê Apollioi 4K«TÔ/xCw,hoceft, Sacrifici'um centum boum, fedetiS alias,cum l'nquin't cauiïam pcfti's ab Apolline,ut putat,imraiflæiamp;^ ait, ^^uia

IN L E V 1 T I G r Ma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î

Anquiauotuniinus pcr'oltimus,itnquia[dcris mor a e/i,jieric^ jtbi deus iHa repofcat Siue agno tenero,corpusue recente capcHa.

Badem animantium genera,ena Mofc offerre I'uffit.Si quis,inquiens, facrificiùadduxericDomino,offeraidehisanimalibus^uidelicetdebo Leui.t.ó-f; hus,ouibusfeu capris.Qtiomodo,obCecro,gcnbus in mentê uen iHet, Deo am'mantia bruta offerre,amp; facrificare,nifi hunc morêà pan larchis accepifTent':' Nam,fihumanârationêdehocdiuinicultusgenereconfu Ias,ali'cubi tâ capitale fuit boue necafle,quam ciuê. Et Solon fapien tiffî solon, mus Athenienfiumlegislator boue immolari diferte uetiiit,tantû abeft, üt humana ratio potueritiudicare, hSc cultû Deogratum efTe. Deinde, Gentes addiderunt facrificio pccorum,fruges fale cÔfperfas amp;nbsp;uina.Sic enim dicit HomerusloûAoxùraç 7j^üßlt;jtz-^lt;ov‘ij,hoc eft,obtulerunt hordeum laleconfpcrfum » Etdeuino;E7ri'/'’«*9s'naon'ov AèGe; Dibauit nigricans uP num.Sic amp;nbsp;apud Mofen facrificijs pecorum fua additur Minha. Hoce/ nim nomineuocantoblationem faring autplaccntarum,quemadmodû poftcafequitur.Äddituramp;fuauinimenfura.Äcdiligenterquocpexi/ gitur,utomnis Minha Sale condiatur. Habes, quæres oblatæfintin lacrificium.Videamusnunc,quibusritibusfacrificatumfit. Pecudee/ .. . nimadaramconfl:ituta,iôifu(3:VjUÜw-n5Û7a,primum,retraxeruntretro,coh , lum pecudis.Scriptores enim tradunt, Gentes confucuinè,eius hoftigÿ quæ dtjs Superis maeftaretur, ceruicem retorquere,ut cœlum fpedarc togeretur, illius autem hoftiæ, quæ inferis facrificaretur, ceruicem ad fpedandamterram, deprimere, Mofeautcm,noniubetquidemcollû pecudis, uel furfum retorquere,uel deorfum deprimere, fed iubet fim/ pliciter, manus ponere fuper caput beftiæ, quem morem a patriarchis non fine fua fignificatione, quemadmodum poflea explicabitur, ufurz patum, genres non omriino fyncerum, integrumep conferuarunt, fed! nonnihil proimpia fua fuperhitione mutarunt, amp;nbsp;tarnen perfpicueap/ paret, hunemorem ponendæ man us fuper caput hoftiæ, apatriarchis ad genres perueniffe. Præterea,Gentesiuguiarunt amp;excoriaruntho/ ftiam, Si coxas eius diflèdas atep adipe contedas, impofuerunt altari.

Super coxas autem impofuerunt crudas carnis particulasde fingulis membris refedas.Sic enim interprètes exponuntillud,quod Homerus dicit,uÄV aoTSvàftoSi-rWtrKv.Quæ omnia fie in altari compofira,fuccenfo ignicombuftèrunt. Cum his ritibus,fi Mofaicos conféras,non admo^ dumdiftimilesinuenies.Etfi enim uaria funt genera facrificiorum apud ' lMofen,8i ait) s ritibus offèrtur holocauftum,alqs uidima pacifica,qua fie uocarunt, alrjs facrificium pro peccato, alijs alia facrificiorum genegt; ta, de quibuspoftea copiofe differetur, Ôi inter quæ Gen tes nullum dP

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ C ii)

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN L £ V I T I C V- M,

fcn’tnen obftruane/cdeGngulisfuum quoddam facrifitandj genus co fuilTe Liidentur, camen quod ad generales ritus attinet, ur gentcs, its Mofeiuguîauitamp;cxcoriauit hoftiam.amp;membris eiusin fruflacon/ dfis, fuasquafdam particulas igni fuper akari comburendas iradîdif» Madabitur,i'yquitjuitulus coram Domino, detraâa pelle ei'us,aP tus in frullaconcidenc,ac ponent fuper akare ignem, ftrue lignorû an/ te compofita,Pofl:remo,Gentes,peradofacriftcio,infi:itut'runtconui/ uia,in quibus uefcebantur reliqurjsfacrificiorum. Idem plane fit apud Mofen in facrificio pacificorum. Hæc funt manifefta uekigia quibus deprehenditur,morcm facrificandi a fanckispatriarchisadgetes perue nilîè.Extatetiam apud Herodotum in ^v-zhstth defcripno Sacrificiorutn libet,nec iijiucundum,ncc inutile elt; rit.cum Mofaicisconferre, Etfi enim sentes non feruauerunt omnino tales facrificiorum ritus,quales a patriarch is acceperunt, fed mukos ali/ os,eosc^ interdum abfurdiflimos,pro fua impietate affinxerunt,depre henduntur tarnen in illis manifeftænotæ, quæ indicant, quod genres acceperint fuum facrificandi morem a patriarchis. Sacrificarunt autem patriarchæ, nonutmerito huius operis placarentnumen diuinum, , quemadmodumnon Gen tes tantum, fed etiam hypocritæ inter îudæ/ _ nbsp;nbsp;nbsp;os, facrificijsimpieabufifunt, fed facrificarunt, ut hoc opereadmone/

rentur deplacationedei per fernen mulieris,hoc eft,per Chriftum ficn da,amp;confirmarentur in fideChrifti. Nam,quod hæcfacrificiaadum/j brauerint uerum 5lt; unicum facrificium Chrifti, ac fuerint huius facrilt; ficij quodam modo conciones,poftea pluribus oftendetur. Quæ cum ita fc habeant,perfpicuum eft,non folum explicationem huius libri ad cognitionem Chriftiualdcutileeffe, fedetiam religionemnoftramin Chrifto Iefu,ut uetuftiftimam,ita amp;nbsp;certiftimam ac ueriffimam efte,8^ inter genresctiamnum, quamuisidololatras, extitifte tarnen in ritibus facrificiorum, Chriftianæ religionis quædam quafi ueftigia. Ha/, bet 8d huius hbri explicatio aliam utilitatem, uidelicet, ut in ccclefia ex/ tetuera externorum facrorumratio* Hypocritæenim nunquamnon abutuntur facris. Cum enim facrainftituantur ad docendam, confer/ uandam, amp;nbsp;confirmandam ucramin animis noftris religiqnem, hoc eft, ueram cognitionem uolutatis Dei erga nos, uerum timorcm Dei,

Hgt;po«KWgt;-« adeoquefideminDeum,5lt;obedientiamquamdeodebemus,hypQ/ impittäfitt critæufurpantea, non utexhisdifcantôCconcipiani, autorefpiritu/ obferuandis fando, pietatem, fed ut propter hæc opera mereantur coram Deo 0/ fijcjif. rnnem gratiam amp;nbsp;fcekcitatem, quod certe non eft religionem, fedfu/ perftitionem,fed impietatem fedari. Sic magna ludæorum pars,cum uiderent hos facrificiorum ritus diuinitus prgfcriptos,arripuerunt eos, non

tion nt organa Socendæ pictatis, feu adumbrandi ucnturi Chnfii j fed utmen'ta^quibusipfifuaipforumiuflicia expiarentpcccata, êcplaca^' rent warn Dei. Sic hypocritæ in Chriftianifmomuka accommodarôt e Mofaicisritibus ad fua facra, idque non ut his crud irentur in uera fi • dein Chriftum,qui folus eftSalusS^ iufticianoftra,fed ut mentis ho/ rumoperum confequercnturtamfibi,quamalijsremiffionem pecca/ torumamp;uitam æternam, An non hiceftfcopus omnium papiftica/ rum MifTarumCan non hoc quafi fundamento nituntur omnia fere col legia tarn facrificulorum,quam monachorumC Atque hæc impietas car/ ni ufqueadeo agnata eft,ut etiam fimpliciflima quæquc facra,per Chri ftum ipfum inftituta,ab ipfa fordidentur.Tametfi enim cocionatus fue/ riseuangelion Chrifti purifîïmc,amp;diftribueris fa era men ta iuxta Chri fti inrtitutionem,amp; uerum uerae ecclefiæ ufum exac'tifTimejfunt tarnen hypocritæ, qui ita audiunt conciones,itacp fumunt facramenta,non ut ' eoncipiant amp;nbsp;conferuent uerani fidem in Chriftum, amp;nbsp;inflammêtur ad obedientiam Dei,fed fentiunt potius,feexpletis,amp; fubindciterum att^ iterum repetitis his operibus,totam religioncm abfoluifle,amp;omne iu/ ftitiam perfecifle.Inexplicatione autê huius libri,res ipfa, (fi modo dit âum fpiritus facræ feripturg fedari uoIuerisDmonet,ut tradasredam facroru rationem,8c legitimû ipforum ufum. Quare huius libri trada tio utilis eritjtamad refutandam omnem hypocrifim impietaterri, adretinendam ueram pietatêin omnibus facris,ac bonis operibus facien dis.Nam,quodfacrificia Mofaica hoc teporeabrogata funt,nihilnunc . moramur. Ritus quidem horum facrificiorum abrogatus eft, Chriftüs autê,qui per hosadumbrabatur,non eft abrogatus,fed uiuit amp;nbsp;régnât perpetuo.Quam neceftariaautem nobis eft ad falutem noftram,cogni tio Ghrifti,tam utile,tamcÿ iücundü eft perfpiccrCj quibus ritibus,qni bus facris,quibusueconcionibus Chriftüs cjuondâfjgnificatLis etprgdi catus fuerit. Ac fatear prophetas reiecifte facriftcia,quemadmodû fupra meminimus. Non reiecerunt autê ea,uel quod non eflent diuinitus ùu ftituta,uelquodnon haberentfuotêporepium aclegitimûufum.Non Propbttt enirn ignorabant ea a pstriarehis ufurpata, Sé lege Domini per Mofen pfcriptaeftejfedreiecerûtamp;dânaruntin ipfisabufum amp;:impieratê hy/ ^'^„7 pocritarum,quifentiebantfummampietatemin faciendishisfacrisfi/ tameiTe,acufurpabantca, non ad difcendamamp;confirmandam fidemin ” Chriftum, fed adconieruandamamp;alendamimpiamfiduciatîlinmeri/ taoperum contra fidem. Qui immolât bouem,inquit Efaias, quafi qui interficiat uirum. Quimaâatpecus,quafi quiexcerebretcanem. Pro pter quam cauflam C num quia immolatio bonis per fe fuit opus im/ piumçquot; Minimeomnium:Scdguiahæcomnia,utfequitur,eïegerunfc

I N C A P. I. L E V I T I C L in uqs ruis,amp; in abominacionibusfuis animaeorû deletflata eß.In trps, inquit,fuiselegeruntea,nô in urjsdet Viæ en imdei in facri'fictisfunt, utfadaseaaddifcendumuenturum Chriftum, amp;cÔfirmandamfideni in ipfum,uidelicet,quod propter ipfum, non propter tuæ iuftioæ me^ rita habeasplacatumdeum in cœlis* Hæceflfententia, hiceftfpiriws if* facrifîcf^s Viæ autem impiorum funt, ut faciant ea ad oftentan/ dam fuam ipforum iufticiam, ad confequendam propter mérita eoru fempiternamfœlicitatê. Hæ uiæfuntin confpedu Dei horribilesabo min atiôes, quas prophetæpro officio fuo/edeac pie,in facrificijsdam narunt, Quarc,cum facrifîcia Mofaica fucrint in ecclefia Ifraelitar û con cioncsdeuerofacrificio Chriffi',amp;redahorum facrificiorum intell^ gentia conferuec legitimum ufum omnium fiue facrorufn fiue bonoru opcrum, fentiendum eft, quod cum iradamus explicationem h uius brijpræfertim eius partis,in qua facrifîcia defcribuntur, uerfemur in ex plicandouero Buangelio Domini noftrilefu Chrifti, cuius cognitio affèrt nobis ueram ôd æternam iufticiam at(^ foelicitatem»

VOCAVIT AVTEM MOSEN ET LOCV/ TVS EST El DOMINVS DE TABERNA CVLO TESTIMONIIamp;cO

Primum omnium recenfebimus genera facrificiorum feu oblation uni, ut quæ de ritibus amp;nbsp;fignificationibus eorum fequuntur,rcelius percipi antunOblationêhebræi generali nomine uocant '□quot;ip Corban,Græ ci 7rço(r0ofiv. Huius fiue oblationis fiue facrificrj duo præcipua funt gene ra,quemadmodume fequentibus,prgfertim ecap.xxi.obferuatur. Alia enim facrifîcia uocantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kodfche tCadofchim, San-*

Sacrißciorii lt;fta Sandorumffioc eft, Sandiffima,quæfie uocata funt,propterea qgt; genera, maftabantur tantum in latere altaris aquilonari, èi. aut tota cremabâtur inaltari uel extra caftra feu urbê,aut nô licebatdereliqurjs eorum uefci, saerißeiafan nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facerdotibus in loco fando. Huius ordinis uariæ funt fpecies.

ilißima, VnaeftjHolocauftum ,quod totûin altaricremabatur,necquicquani ' deipfo relinquebatur,præter pellem,quæ cedebat facerdoti. Ritus au^ tem huius facrificq deferibuntur in primo capite h uius libri. Alia fpeeP eseftjOblatiopropeccato, amp;oblatiopro delido. Illamuocant He/ bræi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hatoh, hoceft, peccatum, Græci, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hancau/

temuocant Hebræi Afcham, hoceftdelidum. Græci AÉi'«y. D^ quorum facrificiorum diferimine, ritibus, Si ufu, uide • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;capnt

□put quartum quintum huiuslibri. Aha eft fpecies,Sacrifiaum coÄ fecrationi's,quod Hebrgi uocarunt Milluim,hoceft,lmpletio num feuconfccrationum.Hoc enim facrifidoconfecrabantur facerdo/ tesamp;implebantur manus eoriim. Græd uocant reAeiW/v perfedio/ nem feu confecrationem. De hoc facrificio, uide caput odauum huius librijamp;f in Exo.cap.xxix. Eft amp;nbsp;huius generis fpecies oLlatiouituIi Si hirci in die propiciationis. Cuius ritum babes Leui.xvh In hunceti/ am ordinemreferendumerit facrificium uaccæ rufsc, ccuius cinerea^* qua perfufo, fiebataqua afperfionis, de quo facrificiofcriptumeftin Numériscap.xix. Cæterum,prætcr ea facrificia,quæ conftabantani/ mantibusbrutis, fuitetiam apud ueteres facrificium ferinæ, panis, aut granorum frumenti. Equibusfua légitima pars incendebaturin alta/ ri,quod autem reliquum et at,ccdebat facerdotibus, quod amp;ipfum uo caba£ur,Sanlt;fium fandorumjioc eft/andiftimum ♦ Hoefacrificium uocatur Minha,decuiusritibus,uide fecundutn caputhuius hgt; bri, amp;nbsp;quædam in cap. vi. Recenfetur etiam in Numéris cap. v. quæ'’

' dam Minhæ fpecies,quam Hebrgi uocantjt^^^iT? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Minhath Ke/

nah, amp;nbsp;Græci9i'o-/flU'5HAa-n/7riao-,facrificfum zelotypiæ. Et quia feci/ musmentionemfacrificq, quod Minhamuocant,obferuandumeft, quod fa crificqs an imantium fua légitima Minha addenda erat, quern/ admodum fcribitur Num.xv. xxviq. amp;nbsp;xxix. Prærerea in Minha non offerebatur tantum farinaautpanis,fedaddebatur etiamfuamenfura oki etuini,ut nihil interim dicâ defale, quo necefleerat quamuis Min/ ham coudiri,ut in fecundo capite Lcuitici fcriptum eft. Sacrificium au temuini, ab Hebræis uocatur nOl Ncfech, Græci interpréta« funt Latinilibamenfeu libationem. Seddehiscommodiusfuislo/ cis dicetur. Habes nuncpraecipuasfpeciesfacrificq San(fii(Timi,quod Hebræi fuo more uocant, Sandum Sandorum. Alia facrificia uo/ cantur □•''7Pa’'^2j1T?Kadofchim Kallira,hoceft,Sanda uulgaria,feu sdcrificM uiha, amp;nbsp;quemadmodum Hebræi loquuntur, Leuia, quæ fie uocan/ uilia. tur,quod quæ de animantibus elTentjmadabantur in quouis loco atrq\ Ôïdicebatde facrificqseorumuefeinon tantumfacerdotibuSjfedamp;fami liæ eorum. Erant amp;nbsp;quædam horum facrificiorum partes, de quibus If nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

cebat quibuslibetlfraelitisedere,fimodoiuxta legem mundi amp;nbsp;fandifi cati eftent. Horum uariæ funt fpecies. Vna eft, Sacrificium Pacificorfi, qd Hebrgi uocat, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zebah Schlomim,Gr^ci eotf/av lt;raTnetK,

Sacrificium falutis.Et î/çHvi)tw,hoceft, pacificorum.De cuius nominis ratione,amp;de huius facrificq ritibusdiceturincap.iq.amp;vq.huiuslibriéi Alia fpecies eft oblatio primiciar urn, primogenitorum,amp; decimarum,*

de quibus Exo.xiq.amp; xxir) .Deu,xviq.amp; in multis alijs locis fcnpturæ» NumeraturSdoblati'o agni pafchalis inter fanda uulgan'a ,proptcresi quod licebat de hoc agno quibuHibet Ifraelitis uefd. De quo Exod.xij» Hæfuntferefpeciesuulgarium fandorû. NamThruma ScTnupha, hoceft,Leuatio Sgt;i motio, non funtgenera autfpecicsfacrificiorG, fed tantum ritus,quibusfacrificuli in offcrendis facrifierjs u(i funt,quosrp tus in Bxodo explicuimus. Ac de facrifidorum quidem generibus hoc loco fan's dictum eft. Nuncautem admirabitur quifpiam uehementer, qui fiat,quod deus iuflerit tales cultus inftituere, ÔC deledetur madati/ one pecudumCltacç fuerunc ncnnulli fuperioribus feculis,qui cum uE derunt madationcm pecudum,amp; bella,in quibus homines madari fox lentjin lege exigi,damnarunt legcm,tanquam minus coucnientem au Cfl-rfowdw' tQfi dco,qui natura bonus,nô dcledcturc^ibus,amp; crudelitate,fed po u videTer nbsp;nbsp;nbsp;humanttate,amp;benignitate. Alt) fenferuntduosefledcos,alterubo

tuiianum.cr num,patrem Chrifti,amp;autoremnoui tcftamenti,alterum,fæuum,tru/ Auguftmum. cuicntum Si fanguinarium,autorem ueteris teftamêti, in quo tarn mul ta defanguiniseffufionepræcipiantur.Nec fieri potuit,quin Epicurgl amp;nbsp;Ludani,fiueilliintcrludæos,(îueintcrgentes, etfiamp;ipfipublicafa era fedati funt,ac nolueruntpericulo fuo cu moribus fui feculi pugnagt;' re,in corde tame cfFufe riferunt tales cultus, ac fenferunt his facris nihil

elfe uanius Si fiultius* atsk’ àlyt ^avTamp;if nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0' Çwûv, nbsp;nbsp;quot;sohv yt

jStéf)ßgt;a)p.ä, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wô(p8îtÂp,orçSioJ, -n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iinoç

(}gt;i)p.ûûvj^ H[L!lJgt;tavev’gt;tlt;hT^ SùFicnî-TrKÿAotiv. tIçûÛicw iîici)Jff'ie^îlcA,c3f,TteÔ9’i^uf'ntç «Sj 9tat/'ç ; Sic Ludanus ridet facrificia.At uidflîra fpirituflànduset ip* fos ridet, amp;nbsp;uêturumimpietatis ipforûfupplicium profpicit* Acdeillis quidem, quilegem damnarunt, aut duos deosfi'nxerunt, nihil attinct nuncdicere. Horumenimimpietasmanifeftioreftin ccclefia Chrifti, quam ut hoctemporedebeatrefutari» Aduerfushosautem, quifentv unt ifta facra ftultiora fuine,quâ ut inftitui ac ufurpari debuiffent, pau ca differere libet. Prindpio,confiderandumeft, quod nulla humana fa^* pientia excogitauerithæc facra, fed primumfpiritufiTandus often dit ea patriarchis,quemadmodum fupra indicauimus,dcinde Mofe iuftus eft diuinitus,mandareealiteris. Vocauitfinquit fcriptura)Mofen Si locu/ tus eft ei Dominusde tabernaculo teftimonrjChoc eft) Mofe non præ/ fin fuit Ifraelitis facrifida priuato fuo arbitrio, fed Deus uocauit amp;nbsp;iuflît eum id facere.Nam priufquam area propiciatorrj,amp;tabernaculum tefÜ monq confeda effent, collocutus eft Dominus cum Mofe in monte

Oreb,quemadmodum in Exodo expIicuimus.Poftquam autem tab er/ naculu gdificatu eft,6^ area propiciatorfjïmpofita,collocutus eft Domi nus CÛ Mofein tabernaculo,e propiciatorio.In Numérisenim cap»vrj. fießrU

fie feriptu eft. Cum ingrederetur Mofe tabcrnaculum foederis, ut cofu Icretoraculum,audiebat uocem loquentis ad fe de propiciatorio, quod crat fuper arcam tefti'monq,inter duos Cherubim,unde amp;: loquebatur ei. Aequo quidemmodo deus eolloeutus fit cum Mofeepropiciato/ DeicoBoquiU rio,cunofumeftfcrutari. Quodauteuerecumipfoeolloeutusfit,mul tis argumen tis eon firma tu eft,quæ in Exodo de uocatione Mofi expo/ fita funt. Itacp ea,qug in hoc libro de facrificqs amp;nbsp;ritibuseorû defcribun tur,n5 funt delyratis hominis fomnia,fed VERBVM DEL Quarc, quisnemo intellexiflet in ipfis côfiliûdei,tamê quia funta Deo,qui eft ipfa fapientia,amp;cuius ftultitia,ut Paulus ait,fapientior eft hominibus, inftitutaamp; ordinata,debueruntfuotempore uenerabilia amp;facrofanda haberL Deinde uifum eft deo talia facra inftitucre,ut infatuaret pude faceret fapietiam huius mundi. Nam,quemadmodum uoluit homines liberare per crucem filq fui, quæ eft res coram mundo abominabilis,amp; feruareeos per prgdicationem crucis. Poftquam in fapientia dei, inquit Paulus, non cognouit mundus deum per fapietiam, uifum eft deo per ftulticiamprædicationis faluos facere credentes, ita uoluit etiam ante ad uentum Chrifti,difciplinam uer^ falutis,quæ eft in Chrifto Iefu,homi nibusper talia facra proponere ,quæ uiderêtur human æ ration! ftultifti ma,ut hoc modopudefaceret fapietes huius feculi.Nccinfoelicitcr ceci/ dit deo hoc confili5.Etenim,qui in hoc feculofapientes dicuntur, mul/ turn diucç fudarunt,ac innumera,ea(^ ut uidêtur, eruditiflîma de uirtu tibus docuerunt,quo effi’cerent homines iuftos ac beatos, no potuerut tarnen ullû hominem fua dodrina uerecoram deo iuftum amp;nbsp;fœlicê red dere.Dominus autem deus nofter,hoc quod illi per fapientiam non po tuerut,admirabiliter per facrorum fuorum ftulticiamabfoluit. Etfienim hypocritæ his facris abufi funt ad impietate,Cqt»a enim re non abutun/ turimpqO tarnen pn,qui uitamfuam egeruntanteaduentum Chrifti, eognouerunt ex his facris mifericordiam amp;nbsp;clementiam dei per fernen Abrahæ,hoc eft,Chriftumreuelandam,amp;confccuti funt perfidem,in Chrifto,ueram iufticiam amp;nbsp;falute. Quare,utut rideant Epicuræi, deus certc longe pluraamp;fapientiora effecitper horumfacroruraftulticiam, quam omnes huius feculi fapientes,per fuam fapietiam. Videamus igi/ tur nuncjin quern ufumdeusiftafacrificia inftituerit. Principle,no in Hituit ea,quod debeât effe perpctua,ufcp ad nouiftîmû huius feaili die, iuxta externa fua opera. Dicit enim in inicio huius Iibri,ad Mofen. Lo quere ad filios Ifrael. Quouocabulo haudobfeure fignificatumeft, quodhec facrificiaufurpada tantu effent in rep.Ifraclitica, quadiu exter nus populus Ifrael, pro legitime populo haberetur,amp; templû, ac poli t^a eorum falua conftarent. Et extant manifefta teftimonia, non felum

IN CAP, r. L E V I T I C T, in nouo teftamentOjUerumctiam in fcriptis prophetarij,quod ’cx MoH una cum templo populo fuo,poft aducntum Chnfli, cliuulgatio nem Euangclq intoturnorbemterrarum,abroganda fit. Sacrificium, inquitjSd oblati’onem nolLnfti,aures aut perfccifti mihi. Holocauftum, propeccatcy;ion poftulafti,tuncdixi,ecce ucnio.Et in Hieremia.Ecce dies uenientjdicit Dominus,amp; feriam domui Ifrael,domui lud a fœ dus nouum.Non fecundum pactum, quodpcpigicûpatribusueftris, indiequaapprchendi manumeorûm, uteducerê eos de terra ægypti etc. In Malachiaetiam♦ Non eft mihï uoluntasin uobis dicit Domi/ nus Zebaoth,amp; munusnon fufcipiam de manu ueftra. Ab ortu folis, ufc^ ad occafum,magnum eft nomen meum in gentibus, amp;nbsp;in omni lo co facrificatur 8^ ofFcrtur nomini meo oblatio munda.Hoc certceft ab/ rogareexterna ilia amp;nbsp;Leuitica facrificia adunum tantum locum conclu fa,amp;commendai'eueraatcpfpiritualiafacrifida nouiteftamenti,dcqui bus Chriftusipfeapud loannêitaconcionatur. Mulier,inquiês,crede mihi,uenithora,quandoneqj in monte hoc,neq^ Hierofolymisadora ' bin'spatrem, Etmox. Venithoraamp;nunccft.quandoueriadoratorcs adorabuntpatrem fpiritu amp;nbsp;ueritate, Quare,etfi Leuitica facrificia iubê tur aliquoties in fcriptura fempiterno r itu obfer uari, h æc tarnen fempi/ ternaobferuationon refpicitad uniuerfum huius mundi têpu3,fed tan/ tuni ad uniuerfum tempus populi Ifraelitici, amp;nbsp;incolumitatis 7reAmi«lt;; ac rempli eof um. Deinde,deusnon in Rico ic hæc facrificia, ut effent me rita,quæ ex opéré,ut uocant, operato placarent ira dei, èi effent digna præmio æternæ uitæ. Sicenim fenferunt de his facrificijs hypocritæ,!/ deoCp tanta feueritate aprophetis damnantur. Non poteft,inquit apo/ ftolus,fanguistaurorumamp;hircorumauferrepeccata.Præferea,nonin ftituitea deus,ut effent tantum allegoriæ bonorum operum, Negari quidem no poteft,quin fint etiam dodrina uirtutum, quas facrificium Chrifti in nobis per fidem effêcit,non funtautem in hocpræcipueinfti tuta,utdoceantpoIiticasuirtutes.Âdhæc,non funtinftituta,ut adum/ brent facrificium Miffæpapifticæ, quod facrificuli amp;nbsp;monachiconten dunt.Namadumbrarunt,quemadmodummoxindicabimus, id facri/ ficium, quod uere expiât coram deo peccata noftra, plaça t iram dei. Chriftus autem non inftituit incœna fua, quam illi Miffam uocant, fa crificium propeccatisexpiatorium, fedtâtum diftributionem corporis amp;nbsp;fanguinis fui, quæ applicantur amp;nbsp;donantur quidem nobis in facra/ mentocoenæ dominicæ, tantum autem in crucepro peccatis noftrisfa crificatafunt. Nam fi opus Miffæ expiaret peccata uiuorum amp;nbsp;mortuo rum,ut illi impie nugantur,non neceffehabuiftèt Chriftus propter pec cata noftra fanguinem fuum effunde^ amp;nbsp;mortem fufcipere. Nu ne auté

non côtentus fuitinftitutiôccccnæ, necproripuit fee medio poft cccng inftjtunonem,fedfaduseftpropcccatisnoftnsobediensuflt;^ad mor/ tcmcrucis.Huc accedit,quod G opus Miftae expi'aretpeceata,non debe rettotiesfubinde repen,fed fuffeciftetuna Mifla femel tantû fada, Apo ftolus enim ad Hebræos feribens,argumentatur Leui’n'ca facn'Gcia no cxpiafle peccata, 8^ non reddidiflcaccedentes perfedo?, exeo, quod cedem hoftiæ Gngulis annis conn'nenter oblatç funt. Alioqui,inquif, nonne defrjflentofferriC Sic etiam exeo,quod eedem Miftf totiesa Sa crificulis repetantur,perfpicucapparet, Miffam non efle opus pro pecca tis noftris fansfadorium.Quare nequaquam fentiendum eft,quod Le uitica facrificia adumbrauerint opus papifticæ Miifæ, Nam quod Do/ minus apud Malachiâ ait, In omni loco ofïerri 8^ facrificari nomini fuo oblationcm mundam, nÔ eft intelligendum de Mifla papiftica,fcd de diuulgatione Euangelrj inter omnes genres, quo prædicatur folum le/ fum Chriftum pro peccatis noftris in cruce oblatum et facrificatum elfe, de quo amp;nbsp;poftea fuo loco dicemus.In quem ergo ufum,inquies, Lsui/ ticafacrificia inftituta funtCNon certein alium ufum, quam ut hisfacri Gcijs uera religio doceretur,hoc eft,ut uerum et unicum facrißcium fili] dei, lefu Chrifti Domini noftri,femel in cruce pro peccatis noftris tue quidemperagendum, nuncautem uereamp;? confummatc peradum, ad/ umbraretur,ac Euangelion Chriftï,proeius temporis ratione,prædica tetur. Nam,quod hæc facrificia fuerintquafi cÔciones defacrificio,hoc sacrificiel te eft, de paffione Sd morte Chrifti, amp;nbsp;de euangelio cius,quod poftfa in “ totumorbem terræ uulgatum eft ,'«00 fomniauerunt homines,fed do.* ejn/îo.^ cuit fpirituffan dus, 8^. conFivmsiüit teftimonrjs tam ueieris, quam no/ uiteftamenti,

Pfal.xxxix. Sacrificium8ioblatiônênoluifti,auresautemperfecifti mihi.Holocauftû 8i propeccatonon poftulafti,Tuncdixi,ecceuenio» fncapitehbrifcriptumeftdeme,utfacercmuoluntatem tuam,deusme usuolui,amp;legemtuamin medio cordis mei, Hicmanifefte fignificat Chriftus,CDe Chrifto enim hic Pfalmus intelligendus eft?) quod Sa/ crifieia non impleantlegem amp;nbsp;uoluntatemdeiper fe,fed refpiciant in i/ pfum,qui folus fatisfaciat uoluntati dei,

Efai.xxxxiq. Nonobtulifti mihiarietemholocaufti tui, amp;nbsp;uidimis tuis non slorificafti me.Non teferuirefeci in oblatione,neclaborem ti/ bipræbui in thure.Non cmifti mihi argentocalamum,amp;î adipe uidi/ marum tuarûnon inebriaftime, Verun tarnen laborare mefeciftiin pec catistuis, præbuiftimihi laborem in iniquitatibustuis, Ego fum,ego fumipfe quideleo iniquitatestuasproptcrme,amp;peccatorum tuorum non recordabor,hoc eft. Deus qon potuitplacari facrifierjs amp;nbsp;alqs ope/

ribusUgis,fecI neccffe cgoChriftus,quefacnfiaa ilia adumbra bant,expiarem pec cat a impetrare remifl’ionem im'quûatûueftrarû»

Efa.lirj.Si pofuen't pro peccato am'mam fuam,ujdebit fernen longg^ num. Hic,EfaiasdiferteuocatChriftum Ä(rom,hoceft,hoftiä pro delido.Hebrga enfm iieritas fic habet.Si dederj'tanimam fuam pro hoftiadelidij^tinc habebitpofteritatem amp;eritlongæims. ErgoChri/ ftus adumbratus eft per Leuitica facrificia.

lohan.i.Ecccagnus Dei,quitonitpeccatSmundi.HicIoannes uno amp;nbsp;al tero Lierbo tarn abrogat Leuitica facrificia, quamfignificat, quod per ipfa uerum facriftcium Chrifti adumbratum fit.

Ephe.V. Chriftus dilexit nos tradidit femetipfum pro nobis oblalt; tionem ôC uidimam Deo in odorem bonæfragrantiæ etc,

i.Pet.i. Vidcte ut in timoré con u er fan tes incolatus ueftri tempus tranfigatis,cumfciatis uos non caducis rebus» uelutargento amp;nbsp;auro fu/ ifle redempt os a uana conuerfatione,quam ex patrum acceperatis tradix none, fedpreciofofanguineuelutagni immaculati Si incontaminad,i Chrifti etc,

i.Iohâ.i.Sâguis lefu Chrifti filfj Deiemundatnosab omni peccato# Vbicuncp enimfcriptura noui teftameti tribuitfanguini Chrifti cmult; dationem a peccatis, ibi fanguis Chrifti per antithefin intelligendus eft ad fanguinem Leuiticorum facrificiorum, quafidiceret. Non fanguis uituloru,fed folus fanguis Chrifti purgat amp;nbsp;expiât peccata noftra. Ro. . irj.Itiftificantur gratis per illius gcatiani‘,per redemptionem, quæ eft in \ Chhfto lefu,quern propofuitdeus rcconciliatorem per fidem,interue-* nienteipfiusfanguine.Hicfubintelligendum eft : Non interuenientc (anguine uitulorum aut hircorum,qui per fenon potuit nos iuftificare, fed interuenietefanguine Chrifti, qui per fanguinem iliumLeuiticum adumbratus eft. Ephe.i. Per quern habemus redemptionem per fanguf nem ipfius, uidelicet, non per fanguinem uitulorum, qui tantum fuit ’iaróAatTr« x«w tùi-ri’rti'mv âAmSivÔôv, non ipfarerum ueritas.

Ad Heb.Xr Lex umbram obtinêsfuturorum bonorum, non ipfam imaginem rerü,his hofttjs,quasfingulis anniseafdem continenter ofte runt,niïquam poteft accedentes perfedos reddere. Et mox. Omnisqui dem facerdos aftïftit quottidie facra peragens,amp; eafdem f^pius ofterens hoftias,qug nunquâ poflunt auferre peccata. Hic uero una pro peccatis oblata uidima,perpetuo fedet ad dextra Dei.Quid plura:' Tota epifto la ad Hebræos in hoc prgcipue ftatu uerfatur,ut doceat Leuitica facrifi cia,non cxpiafTe peccata noftra perfe,fed tantum adumbrafTeunum e£ uerû facrificium lefu Chrifti, quodfolumperfedoseffi'citin perpetuu eos,qui fandificantur.

Apoca.xiq. Agnus occifus eft ab origine mundi.Occifus âutem Mon rantum propofitoDei.fededamfacrifictjs, utChriftus totiesocd fus elîe dicatur quoties tam ante legem quam in lege facrificaturti eft, propterca quod per hæc facrificia mors eius adumbrata fit. Ex bis omnt busmanifertumeft, quod facrificia Leuitica non fuerim in huncufum inftitura, ut uel ipfa expiarentpeccata, uel eflent exempla, adquænoui cxterni Leuitici cultus in Chriftianifmo inftituerentur fed ut eflent fuo tempore contiones paflîonis amp;nbsp;mortis Domininoftri lefu Chrifti, per quem folum habemusremiflioncmpeccatorum SCuitam æternam.

Sed quid, quod deus maluit plura genera facrificiorum inftituere, quamunumtanturaCAnnon unus tantum efl: ChriftusC’cur igiturplu ra facrificiorum penera inftituta fueruntC Non uoluit fpirituflandus plures Chriftos^cere, feduoluit hacuarietateconfulere gentiIfraeli/ ticæ,iït ritibus fuorum facrificiorum occupa«, non fumerent ex uno Sd femper fibi ftmili gen ere facrificandi, occafionem imitandi impietates Idololatrarumamp;ufurpandiritus corum. Neimiteris,inquit,gentes, poftquam introeunte te fuerint fubuerfæ,amp; requiras cerimonias earum dicens. Sicut coluerunt gentes iftæ Deum, ita ego colam. Non fa/ cias fimiliter Domino Deo tuo etc. Dein de, etfi unus tantum eft Ch ri/ ftus,8lt;i unum tantum facrificium Chrifti, multus tarnen eftfrutftus uni ushuiusfacrifici} incredentibus,amp;multafuntdonaChrifti, quæhis, quicreduntinipfum,conferuntur. VnusenimChriftus,perunumfa/ sacrificij crificium fuum,expiâtpeccata hominum,placat iram Dei,efficit, ut ere/ dentes in ipfum adoptentur in filios Dei,ut reputetur iufticoram Dço, utdonentur fpiritufando, utambulentin præccptisDei, adcoep ut 8^ feipfos totos oflerant in facrificium Dei. Inftituit ergo fpirituflandus uariagenera facrificiorum,ut hacuarietatcfignificaretacdoccrct, unu Chrifti facrificium parère multaamp; uaria ,eacpdiuinaamp; cccleftia ben efi cia. Poftremo, multa erantfacrificia, utperfpicuefi'gnificaretur,quod hæcLeuitica facrificia, non eflent uerafacrificia pro peccaiis. Nam fi unum autalterum eorum fuiflet facrificium uere expiatorium, reliqua non fuiflentadieda.Etenim,quemadmodum Apoftolus ad Hcbræos fcribens,dicit hoftias fingulis annis ideo repctitas efle, quod nun quam potuerint accedcntespcrfedos reddere,alioqui defi)flent,inquit,offer/ ri, itafipeccata potuiflentexpiariper externum feu Leuiticum facri/ ficium, unum certe genus facrifiefj femel peradumfuffîciens fuifletJ Nuncautem cum multa inftituta funt, fpiritusmanifefte fignificareuo luit,quod hæcfacrificia per fenon fintuere expiatoria, fed adumbrenc tantum uerumillud expiatorium, quod eft DOMINI noftri leftf Chrifti.

PriufquamTcn'pturai cnumef et genera amp;nbsp;ritus facrificiorum tradit generalem Canonem de animantium oblationibus» Quifquis, inquit, exuobisuoletdonum afferre Domino, afferatdepecoribus,de bobus Scouibus. Etaddunturetiampoftca quædamauiumfpecics. Porro, cum alias in lege dicatur: Quod præcipio tibi, hoc tantum facias DO«' MIN O,necaddas quicquam,necminuas,facilecognofci poteft,quod hie Canon,per antithefin ad homines,ad immundasbeftias,amp; feraslyt ueftresintelligendusfit, Hæcenimeftfententia eiu^ Quifquis obla/ turuseff DOMINO facrificium deanimantibus, fiueinholocau/ ftum, fine pacificorum, Gue pro peccato, fiue pro delido, fiue alterius Homines non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non offerat hominesin facrificium. Inftituit quidem lex,ut

funtinfaerifr flit)primogenitiofferantur DOMINO,non auteminftituit, utiu' eiHoUirendi gulentur, utmadentur in facrificium» Hanediuinamordinationem, necludæinec Ethniciobferuarunr. Nam ludæi ,immolauerunt,ut pfalmus ait, filios fuos amp;nbsp;filias dgmonrjs. Et effuderunt fanguinem ine nocentemfanguinemfiliorumfuorum, amp;filiarumfuarum,quasfa' crificauerunt fculptilibus Canaan ♦ Ratio enim Humana iudicabat Deo multo mag is placere facrificium fili) nobis unice dikdi, quam facnfi' ciumbouisautouis,reipræliberisnon admodum preciofæ. Etfiau/ tern, hi, qui facrificaucrunt liberos fuos, fenferunt fe hunc cultum in honorem Dei facere, idololatria tarnen eft, ufurpare diuinum cultum cotra uerbum Dei, polliceri fibiex merito eius ccelcftem mercedem. Similiter etiam Ethnici immolauerunt humanas hoftias, cuius rei ex/ tat exemplum in rege Moab.iiq.Reg.itj. Tradunt amp;nbsp;alt) fcriptorcs,a' uâdniiui pq4 Salaminem urbem Cypri, apud Scythas, apud Gallos, in Latio deßlfdnli 8éin altjs natsonibus Ethnicos quondam madafte homines glow, in facrificia. Ac fieri potuit, ut a patriarch is permanauerit fama ad Eth/ nicos, uenturum hominem, qui fit placaturus iram DEI. Quaocca' Gone Ethnici, ucritatem de Chrifto non intellioentes, immolaruntad auertendamiram DEI hominem,quernIibuit. Hæcautemmaxima omnium fuit tam ludæorum, quam Ethnicorum impietas, amp;nbsp;crude/ litas. Nam, quemadmodum DEVS non uoluit ullo hominis fa/ crificio, præterquam foliusfiltjfui lefu Chrifti placari, ita non uoz luit facrificium filii fui adumbrarc externa hom in um madatione, quippe quos condiderat,non utfeinuicem madafent,fedutuerum

Deum cognofccrerit,amp;mutuafechaintatccomp]ederêtur, Demanu, inqui't, uiri, de manu fratris eiusrequiram am'mam homim's. Qui/ cunc^ cfïuderit humanum fangutnem, fundetur fanguis iJIius per ho/ minem. Ad imaginem quippe Dei fadus eft homo. Gratumquidem Deo opus eft,cum fcelerati occidutur legitime utaufer^tur malum de medio noftri,nihilautemeftcoramipfoabominabilius,quamcumin/ nocentes madantur,idcp opinionediuini cultus. Deinde, qui oblatu/ ßeßUimmS. rus eft facrificium de animantibus, non offerat beftias immundas,uide/ nbsp;nbsp;nonfunt

licet,porcos, equos,annos,canes,qualeshoftiasEthnici immolarunt. Sacrificia enim Leuitica, quiaadumbrarunt Chriftum,debuerunt efle magnse exiftimationis amp;nbsp;autoritatis. Si autem immundæbeftiæ immo latæ eftent,tunc facrificia fuiftent feda contempta abominabilia. Ac ccdit hue, quod cum lefus Chriftus, in quern facrificia ilia Leuitica rc/ fpexerunt, fit longe omnium mundiflimus amp;nbsp;fandiflimus, non potuit conuenienter adumbrari per beftias immundas,8^ ad efum abominabi/ Ies.Poftremo,quioblaturus eft facrificium de animantibus, non offe/ ter^fyîue» rat feras fylueftres,ceruos,apros,urfos,lupos,uulpes,qualesetiam Eth fires nonfunt nici immolarunt.Nam,cumChriftus,quiper facrifi'eiaante aduentum fuum in carnem, Ifraelitico populo defcribendus erat, non fit fero, in/ Kumano 8^ audeli animo erga homines affedus,necuiolentercoadus fit, ut mortem pro nobis fufciper€t,quemadmodum ferae fylueftrcsca/ piuntur, fed fua fponte amp;nbsp;fumma animi manfuetudinc uitam fuam pro nobis expofuerit, rede iudicauit fpirituftandus,feras fylueftres no efle facrificandas. Quas ergo hoftiascenfuitad facrificia légitimasC Affe/ rat,inquit, depecoribus, debobusamp;ouibus. Hæc animaliafuerunt apta, ut adumbrarent Chriftum, quia lex iudicat ea efle munda amp;nbsp;efui accommoda. Quid autem Chrifto Domino noftro mundiusC quid eo fandiusC’ quidue ipfoadfuftentandam ueram uitam noftram accom/ modatiusç’ Quare, etfialioquinullaplaneeftcomparatio Chriftiad haeebrutaanimantia, tarnen quia omnino uoluit adumbrari per facrifi/ cia,hæc animalia uifa funt ad fignificationem ipfius altjs aptiora*

SI HOLOCA VSTVM VOLVERIT AFFER/ R E etc.) Holocauftu,prima facrifiefj fpecies eft,inter fandiflima.He braeiuocantrfr'ijjHola, cuius uocabuli rationem interprétés uarieex/ plicant. Alt) enimficdidumputanc,quod afcendatacfuperetcxcellen/ tiafuaomniareliqua facrificia. n'rj? Haloenim fignificat’afeendere: a/ If),quod totum afeendat, feu imponaturfuperaltare, Acmanifeftum quidem eft,quqd hoc uocabulum deducatur a uerbo nbsp;nbsp;nbsp;Halo,quod

IN C'A P, I? L E r I T I C I, fignifîcatafcendere. Afcenderc autem,pro',Hcbræaphrafi non tantuS fjgnificat gradatim inaltum fcandere, fededam abfumi aut confia» Quia enim fumus, cum in altumafcendit, uidctur cuanefcere, 8^ in ni/ hilum recidere, ideo afcendere ufurpari foletpro cuanefcere ,amp; abfu/ mi.Gene.xix.Çum afcendiffet aurora,urgebant angeli Loth, hoc eft, cum aurora iamabfumpta effet,acabqiTet. Et Num. xvi. Præcipe uni uerfo populojUt afcendant a tabernaculis Core, hoc eft, ut feparentur amp;abcant. Vndeamp;nonnullifenduntpfalmos, quos uocamus, Gra^ duum,didoscffepfalmo8 Mahaloth,feu Afcenfionum,hoc eft, Gonclufionum, quodinfineô^ conclufionefacrorum canerentur» Sic amp;nbsp;Arithmetici dicunt eos numéros afcendere qui toiluntur abgt; fumuniur» Et patres familias dicunt, iuxta phrafim Germanicam,muP turn afcendere, cum f^nificant, multum a familia abfumi. Quare Si hoc genus facrificijdidum eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hola, ab afcendendo, propterea

quod totum afcenderet,hoc eft,abfumeretur igni. Itaque ôi Græci ali^ quotiestranftulcrunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;ôA«K«yTûlt;nv, exprimentes his uoca/

bulis,nonfolumiignificatum,quia totum cremabatur,fcd etiam fonum huiusdidionis quialegitur Hola, Aliquoties tranftulerunt «ao/ K«e7»p.«, quod hoc facrificium totum, effet frudus feu efca ignis,præterpeJIem, Hæcde nomine rtrip Hola feu holocaufti.Vi-' deamusnunc ritus huiusfacrifici), Ac initio obferuandum eft, quod , patriarchaeamp;poftericorum,HraeIitæ,ufiG'nthocgcnercfacrificij,prae ri cr’v»»- cj'pueinmagnisconfdentiac pauoribus, in grauibusrerum difficultatilt; bus, in timoré periculorum, utconfirmarent fidem fuam. Si acciperent diuinitus confoladoncm. In Genefi cap. odauo, cum Nohaegrede/ retur exarca, concudd^aturuehcmenti terrorc, ne terra paulopoftite/ rum perireultaque tollens de cundis pecoribus Si uolucribus mundis, offert holocaufta, Si audit diuinam confolationem, Nequaquam ma/ ledicam ultra terrae propter homines, Inludi, cap.uicefimo, Ifraelitæ bis uidi a Beniamitis,uehcmenter timebant,neinternicióncipfispere/ undum effet, Offerunt igitur holocaufta, ut dmori fuo medeanturSi con cipian t fidem. Et quod quærunt, inuen iun t etiam. Audiunt en im» Afcendite.Crastradameosin manus ueftras. Offert Si Samuel,inpri/ ori libro Samueliscap. feptimo, holocaufta, cum Ifraelitæ ualdetrepi/ darent ad confpedum Philiftinorum.Quid ergo fadum eftcCum Sa/ muel offierret holocauftum DOMIN O,Philiftini inierunt prælium contra Ifrael, DOMINVS autemintonuit fragore magnoindie illo fuper Philiftinos,8i exterruit cos,accgfi funt a filijs Ifrael, Similiter Si D#u£d,cum peftis in Ifrael adeo graflaretur, ut uideretur totus Ifrael ' quot;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;periturus.

€ o M M B N T. I o A N. B R. B N; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«•

perituruSjfeftinat ad ofFerenda holocaufta,quo accipiat a DOMINO confolationem ÔC confirmet fidem fuam, quemadmodum in fecundo libro Samuelis capite uicefimo quarto fcriptumcft* Obtulic amp;nbsp;Salo/ • mon mille hoftiasin holocauftum,prccaiurusdeconfirmationeregni fu«,quod uidebatmukispericulisexpofitum elTe* Cumigiturpquff fuerint facrifîcio holocaufti in pauoribus confcientiæ timorépengt; cuîorum,adconfirmandam fidem fuam, amp;accipiendam a Deocon/ folationem, uideamus legitimos ritus eius, utexipfisintelligamus,qua ratione facrificium holocaufti profuerit fideiofferentium. Siuoluerit, inquît, holocauftum affèrredearmento, afferatmafculum immacula/ turn. Viden legem exigere,uthoftiaholocauftifitbosautuitulusma fcuîus» Nam mafculus natura fortioramp;perfedioreftfcemina. Quis autem inter homines fortior,quis perfedior Chrifto^Chriftus cxpug/ nauitpeccatum, mortem, Satanam amp;nbsp;infernum, quænullus unquam potêtiftîmorum Monarcharum expugnarcpotuit. Quarc cû Chriftus uoluerit fignificari per hoftiam holocaufti, cxigit utoffèratur bos ma/* fculus, nonfocmina, quo ptjs fernen Abrahæinfide expedantibus, præftantiauiriumChrifti, inexpugnandoSatana, oboculosutcun/ qucponeretur. Deinde exigit,ut is bos fitimmaculatus. Quid per im/ tnaculatumintelligatur, lexipfa, Leuiu capiteuicefimofecundo expo/ nit. Nullum, inquiens,uicium fit in eo» Si cæcum fuerit,fi fradum, fi faucium, fi papulas,autfeabiem, aut impetiginem habet, non affcrctis ea DO MIN O,necdabitis excisfuper aharc DOMINI, Qpanz quamhæcuicia non fint fpiritualia fed tantum corporalia,necfint mo ralia, fed tantum ciuilia, quæ D O MIN VS, qui non eft refpedor perfonarum,non uideaturmagnoperein beftia curare,tamenitacaab/ ominatus eft,ut cum ludæi hanc legem uiolarcnt, amp;nbsp;cæcum atep clault; dum offerrcnt,minatus eisfitomnem maledidionem, quam amp;poftea ton' genti immifit.In Malachia ait.lntuliftis de rapinis,claudum amp;nbsp;lan/ guidum, Scintuliftismunus. Nunquid fufeipiam illud de manu ue/ ftradicit DOMIN VS Zebaoth C MaledidusdolofuS, qui habet in gregeluomafculum,amp;uotumfaciens, immolât debile DOMI/ N Ô, Quid ergo fibi uult tanta feueritas in exigenda beftia prorfus im/ maculataç’ De hacrc infradicendum crit. Dicamus tarnenamp;nunc pauca, Primum, etfi corporalia illa beftiarum uicia non uidentur àatd nonof^ ^ per fe tanta cura amp;nbsp;feueritate DE! digna, tarnen uerbum ipfum quo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“

DEVS exigitinfacrificiobeftiam immaculatam, digniftîmumeft, cui homincs obfequantur» Cæcitasautclaudicatio beftiæ, non ui/ deturmagnumquidÿm*, at ordinationc amp;nbsp;præcepto DEI nil ma/

I N C A P. I. L E V I T I C r, ius eft, în arbore fci'entiæ boni 8C mail, quid erat nifi pomum C Sed cum parentes noftri uefcerentureo contra præceptiim Dei, coniece/ runtifta fua uiolationenonfetantum,fed etiam totumhumanum gc nus in mortem ♦ Quare in præcepto D EI, non tam res, quæ præcP pitur,quam uerbum ipfumDei,rem quan tumcun^ue per feuilem præ/ cipiens,refpicfendum obferuandum eft. Deinde hoc facrificium in-* ftitutumerat, utefTetconciodelefu Chrifto. Quidautemimmacula/ tius.quid ab omni uero uicioalienius,quid fanâius Chrifto Domino noftro^ Hic peccatum non fecit,nec eft inuentus dolus in ore eins. Hic tamimmaculatus eft, ut non folum in fenullam maculam, nullamquc labem peccati contineat, uerumctiam efficiat omnes eos, qui in ipfum creduntjimmaculatos. Nam qui credit in Chriftum, isita emundatur, UC etfi adhuc reliquqs peccati in fe fordet, tarnen coram Deo iuftus, fandus reputatur, ac donatur fpiritu fancfto, ut reliquias peccati expur/ gare,aut(altemipfisdominariqueat» Exigitigitur fpirituftândusfe/ uerifTime, ut in holocaufto offeratur hoftia Immaculata, quo his, qui per fidem expedarunt, amp;nbsp;in facrificio holocaufti uiderunt uenturum Chriftum,aliquo modofignificaretur, quanta? eflent mundiciæ Chri/ fti,amp; quantas ipfi mundicias in Chrifto confequi poftent.

In offcrendo holocaufto non folum exigitur ut hoftia Gt mafeU'* lini fexus, èi. Immaculata, uerumctiam, nein quouis loco, fed ad cer/ tuni,8d a uerbo DOMINI præfcriptum locum offeratur. Ad ofti^ um^inquitjtabernaculi, ad eum uidelicct locum , in quo area propicia/ tort) pofita,8d tabernaculum,ac poftca templum ^dificatum erat. Et ad in ditur: Vt placeac corara DOMINO. Hoftia enim non iudicabatur î^ceyto^o Deo accepta, nifi oblata in eo loco, quern Deus ipfedefignauerat. Ac effèrenda. memorabile eft, quanta feueritate exegerit Deus, ut hoftia non nifi in loco a fed efinito offeratur. In Deute, cap. xt). ait. Caueneofferas holo/ caufta tua in omni loco,quern uideris,fed in eo,quern elegerit DOMI N VS in una tribuum tuarum öftereshoftias,amp; facies, quæcunc^præ cipio tibi. EtLeui.xvi). Quisquisdedomo Ifrael madauerit bouem . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aut ouem aut capram in caftris uel extra caftra, amp;nbsp;non attulerit ad ofti/

urn tabernaculi, ut afferatur DOMINO pro dono ante habitacu/ lum DOMINI, fanguis imputabitur ei, ac fi fanguinem effuderit, amp;peribitdemediopopulifui. Acmox. Quifquisdefilrjsl(rael,uelde ftduenis, qui peregrinantur apud uos, qui obtulcrit holocauftum fiuc facrift/

C o M M E N T.' I o A N.' B R E N? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it

faùificjum,amp; ad oftium tabcrnaculi ceßimonii non adduxerît ut offe^ rat Domtno,tnteribi't de populo fuo, Et cum Ifraelitg banc legi'spartem publice uiolarent, ac offerrent holocaufta in excel (is, in luós, amp;nbsp;in alrjs illegitimis locis, puniuit Deus banc inobedientiam deuaftatione totius gentis.In rj« Cbro.xxviij.de Abaz fcriptumeffSacrificabatjamp;thymia mata fuccendebatin excelfis,in collibus, amp;nbsp;fub omni Ii^no frondofo. Tradiditcp eum Dominus Deuseiusin manumregis Syriæ,quiper/ cufïit eum etc. Et cap.xxix. Peccaueruntpatres noftri,fncenfum non a/; doleuerunt,amp; bolocaufta nÔobtuleruntin fanduario Deo Ifrael.Con citatuseftitaque furor Domini fuper ludam amp;nbsp;Hierufalem,tradiditque eosin commotionem, in interitum. Si in fibilum.Idem babes Ezeebie. vi,8^Ofe.iiij.acin alijspropbetis. Nam,ut uideasmaximam (euerita^ tem Dei in exigenda bac legis parte, maluit Deus, ut poftquam deua/ ftata effet regio,ac tabernaculum defiedum,amp; templum dirutum, facri ficia omnino intermittcrentur,quam ut in aliaregione èi. in alio loco of/ ferrentur. Quid ergo fibi uult tanta dei feueritas, in exigenda bac legis parte C Namcumbolocauftum adumbrauerit facrificium Chrifti, öd eonfirmauerit fidem piorum, quid ert,quod non ubique lieueritfacri/ ficare,cum ubique necclTaria fit fidei confirmatioc’ Duæ funt prpcipuæ cauffæhuiusfeueritatis. Altera effquamlex ipfadiferteexplicat Leuit,’ xvq. Sparget, inquit,facerdos fanguinem fuper altare DOMINI anteoftium tabernaculiteftimontj,ödincendetadipemin odorem fua/ uitatis D O MIN O, öd nequaquam ultra facrificent facrificia fua das montjs.cum quibusfornicati funt. Voluit en im fpiritus fandus hac or/ dinatione cauere.nefi Ifraelitæpriuatim,in fingulisqiubufuislocis fa-* crificarcnt,ufurparent illegitimos ritus, fedarentur exempla finitima/ rum gentium, ödtandemderelidouero Deoöduerboeius, deficerent hac occafione ad fidicios Deos,öd ad idololatriam. Vnde in lofua.ca. xxq. grauiflime tulerunt Ifraelitæ,quod dup tribus Gad öd Ruben ,cum dimidia tribu Manaffegdificaffent pro fuo arbitrio altare ad lordanem, necconquieuerut ab animi indignatione, öd conatu inferendi belli, do uecbæ tribus fententiâanimi fui de hocaltariexplicarêt,uidelicet quod jnftituiffentillud,non utofferrêtin eo bolocaufta, fed in teftimoniûôd memoriale etc. Altera cauffadiuinæ feueritatis in exigêda bac legis par te eft, ut fignificaretur, quod is folus fit uerum facrificiû ad expiationê peccatorû noftrorû,qui adumbrabatur per propiciatoriû in tabernaculo pofitûjôd q? is folus fit uerus Mefiîas,irâ Dei plaças, qui in eoloco, in quotêplû Dei inftituenducffet,uidelicet,in Hierufale, holocauftûfuû pro peccatis noftris fadurus erat. Nâ quêadmodû fpiritufiandus in to to holocaufto vefpexit ad uenturû Chriftû,ôd facrificiû eius,ita refpexit

IN CAP. I. L E V I T I C I, rtiam adipfum in partibusrituum amp;nbsp;cenmoniarumholocaufii, 5dfenj peratc^ubic^ hocegit,ucunuiu,folum,uerum,adeoque ccrtumChrP rtum,8dexpiatorcmpecca£orum doccret. Quodigitur Petrusdifertis uerbisdeChrifto diduHic eft lapis illc,quireielt;ftuseft a uobis gdifican tibus,qui fadus eft caput anguh,neceft in alioquoquamfalus. Nece/ nim aliud norne eft fub cœlo datûinter homines in quo oporteac nos faluos fieri, hoc fpiritus fansftus uoluit pqs ante aduentum Chrifti figni ficare in eo,quod exegit ut holocaufta non in alio loco offerantur, qua quern Dominus Deuselegerit,aut per tabernaculum feutemplumdc/ ftgnauerit.Habes cuius ufus hæcpars cerimoniæin offerendo holocau fto,pr)s ante aduentum Chrifti fucrit.Nuncuideamus, quam nobis uti litatem afferat. Manifeftum quide eft, quod cerimoniæ Mofaicæ poft diuulgationem Euangclq in orbem terrarum, abrogatæ fint, amp;nbsp;quod huncin ecclefia Domini impleatur illud Malachiæ» Ab ortu folis uflt;^ ad occafum magnum eft nomen meum in gentibus, amp;nbsp;in omni loco fa/ crificatur,8^ offcrtur nominimeo oblatio munda, no iliaimpia,quæ a Papifticis facrificulis in Miffa fieri folet,fed qug fit ab omnibus in Chri/ ftum credentibus, ubicuncç locorum fuerint, per fidem, amp;nbsp;inuocatio/ nem nominis Dei. Quare non eft ad huius Mofaicæ cerimoniæ exetn/ plum,unus tantum locus in ecclefia conftituendus,in quo folo liceatfa era peragere. Maiores autem noftri,hoc exemplo,acetiam rerum expe/ rientia admoniti,prudenter cenfuerunt, ut in quocunqueloco inftituta effet publica parochiaan qua Euangelion relt;ftedocerctur,amp; facramcn/ ta rite iuxta inftitutionem Chrifti adminiftrarentur, in eo populi coctu non liceat,extra cafum neccftitatis,cuiuis priuato bomini,hæc facra pro fua libidine,in priuatis,amp;clandeftinisconuenticulistralt;ftare. Tametfi enim Pontifices his ordinationibus, quibusmaiores utilitati ecclefia/ rum prudenter confuluerunt, abufifintadconferuandamfuamdigni/ tatemamp;tyrannidem, ÔCad confirmandam fuperftitionemacimpieta/ tern: Nullus, inquiunt, presbyter Miffas celeb rare præfumat, nifiin confecratis ab epifeopo locis, tarnen commendandaeft maiorumpru/ dentia,qua uoluerunt cauere, ne occafione priuatorum amp;nbsp;clandeftino/ rum conuenticulorum oriantur hærefes, acomnino hoc egerunt, ut 0/ mnia in ecclefia ad edificationcm, decenter amp;fecundum ordinemfi/ Deindedocemur etiam nos exhacquamuisabrogata cerimonia, ‘^^?abernL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæramus alium Chriftum,alium expiatorem peccatorum,qua

cult quid fit! ilium,cuius lex de Zion,ubi quondam erat templum Dei, amp;nbsp;oftiû ih lud,ad quod neceffe erat holocaufta offerte, amp;nbsp;cuius uerbu de Hierufa lê,ficutprophetaaic,egreffumeft. Namquinonadduxeritholocauftu fuum ad hoc oftiû,hoc eft,qui qu^rit aliû Chriftu,5^ aliu propiciatorê * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coram

C o M M E N T. I o Ä N? B R. E NJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i»

coram Deo, quam ilium, qui pec arcam propiciatorrj in tabernaculo û'a gnificatuseftjis interibit,quemadmodum lexloquitur, de populo fuo»^^ Interibunt igitur T urcæ, quîa non offerunt holocaufta (ua adoftiû ta/* bernaculi.Sperant enim fe e fuis facris commêticfjs,abfq^ Chrifto, pro pidutn Deum habituros.Interibuntamp; ludæi, quales nuncfuntludæi, quia reieélo Chrifto pollicenturfibi propiciationem propter quædam opera legis fuæ, Interibunt etia hypocritæ inter Chriftianos,qui negle fto uero Chrifto, tot fibi propidatores côftituunt,quot bona opera faci ünt,amp; quot fandos demortuos fibi aduocatos ac tutelares feligût. In ua riaenim opera fua confidere,8lt;; multos fanftos in tutelares interceflor es deligere,iddemumuere eftfub omni ligno frondofo,in omnibus col/ libus amp;nbsp;uallibus.ncglecfto oftiotabernaculi,holocauftum fuumoher/ re.quæ eftimpietaslonge omnium maxima.

PONBTQVE SVPER CAPVT HOLOCAV/ STi MANVM SVAM.) PoftquSuitulusholocauftodefti natus,addu(ftus fuit ad oftium tabernaculi,præccptû fuit, ut öfteres po nat manu fuam fuper caput hoftiæ aut uituli. Hoc fi feciftet,placebit,in quit,ut placetur pro ipfo. 'Vfitatiftimus quondam ritus fuit impofitiôis «nanuum,nonfolum infacrificijsMofaicis,uerura etiampoftreudati/ vnfdultim onem Euangelij de Chrifto. Super ægros, inquit Chriftus,manus im/ ponent,amp;:benehabebunt.In A(ftis Apoftolorum, imponunt Apo/ ftoli manus fuper Samaritanos,amp; hi accipiunt fpiritum fandu. Et pro/ phetæacdodores,qui erant Antiochiæ, imponunt manus fuasBarna^ bac8lt; Paulo,acemittunteos adpr^dicanduEuangdionChrifti. Quid ergohæc cerimonia fibi uoluerit,ex rebus ipfisgeftisamp;circunftantqs corum animaduerti poteft. In Leuiticoca.xvi. iubeturPontifcx afterre hircum, amp;pofita utrac^ manu fuper caput eius, confiteri fuper ipfum omnesiniquitatesfiliorum Ifrael,amp;omnes prguaricationes in peccatis corum,quæ imponet,inquit,capiti eius amp;nbsp;emittet eum in defertum, ut portet hircus fuper feomnes in iquitates eorum in terram folitaria. Hie baud obfcurcuidemus, quod cum Pontifex impofuerit manus fuper caput bird, fignificauerit fe imponere amp;nbsp;reqeere iniquitates Ifraelis fu/ । per hircum, ut portet eas ad defertum. Sic apoftoli impofitionema/ nuum fuarum uel fuper ægros,uel fuper Samaritanos, uel fuper dele/ ctoseedefiæ miniftros, fignificarunt hoc ritufe imponere, iniungere^ commendare, ô^conferreggrotisfanitatem, Samaritanisfpiritumfan/ âum,amp;deledisminifteriumprædicandieuangelrj. Vndeamp; Paulu» ait. Necuici[omanusimponas,hoceft, nccuicitocommendesmi/ nifterium ecclefiæ, ne cui cito imponas officium publicum in ecclc/j fia. Ponere ergo manumfuper^put holocaufti hoc loco figrtibcatg

quodoffèrcnsconfiteaturquidcm feeffe peccatoreiTj,ac non poflèpec-* cata fuaexpiare,imponatautem et transferatjacreqeiata fe peccata luain hunc uitulum,amp;caput eiuSjUt hoc facrifido expientur. Quid ad b æcdî cemus Num qui fie obtulerunt uitulos ad holocaufta, ferio fenferunt quodfacrificia horum pecorum expient peccata coram deo^Siccerteim prj hypocritæTenferuntjideocp reprehenduntura prophetis, 8^ damna tur idololatriæ.Pfj autem ex promiQione feminis Âbrahæ,in quo deus pollicituseratbenedidionem,probeintellexerunthancexternamobla/’ tionem efTetantum ciuilem coram hominibus expiationem.Nam quod additur. Acceptabilis erit, atc^ in expiationem eiusproficiens, feu pla/ cebit, ut placetur pro eo,non eft in tell igendum, quod hoc extern urn ho locauftum placaueritperfeiram dei, fed quod deus ordinauerithoco/ pus, uteftetper fequidem, externa ac politica in rep.Ifrael is expiatio, ’ fignificaret autem ueram pcccatorum expiation em coram Deo fieri ta tum per fernen Abra hæ promiftu m, qui eft lefus Chriftus dominus n o ft er. Difca mus igitur amp;nbsp;nos ex h ac cerimonia,quod n on fufficiat, ut ad ducamus holocauftum noftrumadoftiumtabernaculi,hoceft, utfeiv tiamushucChriftum, quiin Hierufalem fub Pontio Pilatopaftuseft mortem,ucrum efle Chriftum.Hoc enim 8^ impij hypocritæ fefenu’ra profiten tur,Sed exigitur, ut etiam ponamus manum noftram fuper ca putipfius,hoceft,uttransferamusinipfum perfidem peccata noftra,8^ credamus quod ipfe folus fit peccatorum noftrorû expiator. Turcæpo'* nunt manum fuam,fuperfuafacra, ludgipon tint manufuam fuper ope ralegisfuæ. Hypocritæ ponunt man urn fuper eleemofynas, fuper ieiil nia,iuperprecatiunculas, fuper opera fua monaftica 8lt;^eremitica. Sen/ tiunt enimfepropter horum mérita iuftificari.Cumigitur non ponanc manum fuper caput holocaufti,quodeft Chriftus,non habentpeccato rumremiffionem, nee iuftificantur.Soli prj, uerein Chriftum credent tes,amp; folum Chriftum pro propiciatore fuo adorantes, rite offerunt ho locauftum fuum, feruantur.

MACTABITVKQVB VITVbVS CORAM DOMINO) Haden us defcripta eft adimmolandumho/ locauftum. NOcdefcribitur immolatio ipfa. Ac primum occiditurfeu madatur uitulus.Deinde excipitur fanguis eius,amp; excipitur non a qui bufuis, fed a facerdotibus de familia Ah cron ad hoc officium undis 8^ cofecratis, idqß in ueftimentis facris,quemadmodum fcriptum eft Exo* xxvirj.amp; Leui.vi.Poftea facerdos fpargebat fanguinc fuper altareho^* locaufti per circuitum, quod altare pofitum erat ante oftium tabernacu AZ/(lt;rw duo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^gifif^i^aharia. Alterum aureum,quod uocabatur

»reum, Sd uocabatur Altäre holocaufti acpofiturn cratiuxtä intronu tabernaculi. DehisplurainExodo. Deindepenisdetrahcbatuitulo, crura concidcbantur a reliquo corpore,idc^ in hunc ufum,ut com •nodius lauari, conuementius una cum trunco corporis in ignem Cu? per altare imponi poflent.Hinelauabanturcrura inteftina. Nihil e/ nim impurum ad facrifidum fuper altare imponendunT erat. His lotis, amp;nbsp;accenfo igni,Cde quo eft Leui. cap. vi. ac ftrue lignorum ante com/ pofita, ponebantur fuper ligna partes uituli,uiddicet caput una cu truti co.Protruncoin Hebræoeft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pader,quod recentiores interpretan

ScGræci tranftulcrunt a'rioop. Veteres autem Hebræi interpretan tur paderpro nbsp;nbsp;nbsp;Guph,quodfignificatcorpus,fcutruncu corpo/

ris. Et hæc interpretatio aptior uidetur. Nam cum feriptura poftea de Adipibusfrequenter loquitur,alio utituruocabulo,8^ certum eft in ho Iocaufto,non adipem tantum aut reticulum epatis, fed cotum corpus ui tuli,una cum capitc impofitum fuifte fuper ligna, cui etiam imponeban tur crura priusa corpore concifa,amp; inteftina, uttotum, præterpeilcm, fuper altare cremarctur. Vnde 8^ holocauftum didum eft. Praeter ea in Numériscap.xv. præcipitur,ut quiconqueofferatiuuencum in holo cauftum,offerat etiam una cum iuuenco,oblationcm Minba,uidelicec legitimam 8^ certam fuam menfuram Similseoleo cöfperfae,ac uinum prolibamine.Sunt amp;nbsp;alia quædamin holocaufto obferuanda,quæ po/ ftea fequentur* Hic eft ritus immolandi holocaufti. Videamus nünc, quid fibi hoc facrum uoluerit.Nam cum holocauftum ipfum adumbret Chriftum, amp;condoneturdefacrificio Chrifti, quemadmodum fupra oftendimus,quid obfecrohic ritus aliudfignificalTet, quam pafTionem amp;nbsp;mortem Domini noftri lefu Chrifti,ac effiifioem fanguinis eius pro peccatis noftrisCQuod igitur uitulus madatus eft,oftendit mortê Chri fti.O ftulti,inquit,amp;tardi corde ad credendura in omnibus,qug locutl funt prophetæ.Nonne hacc oportuit pati Chriftum,ód intrare in glori/ am fua m. Et exorfus a Mofe etc. Vbi ergo Mofe concionatur de paftio ne amp;nbsp;morte Chrifticlnhisquidemuaticintjs, in quibusprophetauit Chriftum hominem fore,Cgnificauit ipfum paiTurum mortem,præci/ pue autem adumbrauit paflîonem 8i mortem Chrifti madatione facri fidorum. Deinde quod fanguis excipiebatur 8i fpargebatura facerdo/ te per dreuitum al taris, non poteft alio refpicere, quam in effufionem fanguinisDomininoftri lefuChriftipropeccatisnoftris.Non poteft, inquit apoftolus, fanguis taurorum hircorum auferrepeccata. Et o/ mnis quidem facerdos affiftitquotidie fa era perages, amp;nbsp;eafdem ff pius offa-enshoftias,quæ nunquam poftunt auferre peccata. Hie uero, n^

IN CAP. L L E V I T r C I, mlrum ïefusChriftus, una pro peccatis obbta uidima, perprtuo fedct addexteramDd» Neenim crrcs,Chriftus,Qmniaeftinholacauftoamp; cerimonfjseiusJpfeenimeft Sacerdos,feu Pontifex. Tues,inquit,fa/ cerdosingternum fecundum ordincm MdchifedecEt talem habernus pontificem qui cofedit ad dexteram thron i maieftatis ,in ccelisfando rum adminifttUtor.Eft ipfe hoIocauftum.Holocautomata,inquit,amp;: pro peccato no comprobafti.Tunc dixi.Ecce adfumjn capite libri fcri ptum eft de me, ut faciam Deus uolütatem tuam,hoc eft,holocaufta ue tcrum non fueruntper fe ueraholocaufta,fed ego ipfe adfum holocau^ ftum uerum,in quod priora refpcxerunt,amp; quod Deus ipfe pro pecca/ tisoffèrri uoluit. Eftpr£tereaaltare,non tantum hocnomine,quodqué admodum in al tari holocauftum crematum eft, ita Chriftus in fuo ipfi^ us corpore pertulit pro nobis paflïoncm,amp; mortem, fedetiam illo no/ mine, quodqucmadmodum nullumholocauftumin legecenfebatur legitimum, 8lt; Deo gratum, nifi offerretur fupcr hoc altari,itanullum opus,nullum facrum Deo gratum eft,nifi in Chrifto per Chriftum filium fuum.Sanguis item holocaufti fparfusper circuitura altaris,fan^ guis Chrifti eft, fparfus praedicatione euan geltj per circuitum totius or bis terrarum,inter omncs gentes.Hæc autem omnia,non funtfimplict ter amp;nbsp;ofcitanter cogitanda, fed in ufum transferenda. Sienim tcntamur de ira Dei, amp;nbsp;de noftra perditione,uel in agnitione peccatorum, uel in horroribus mortis,ibi turn liccbit in memoria reuocarecerimonias ho/ locaufti,quæ proponunt nobis iucundiftimam, amp;nbsp;fpiritui cotribulato gratiffimam imaginem Chrifti,uidclicet,quod Chriftus fit iacerdoSjfit holocauftu, G'taltare, amp;nbsp;fanguis holocaufti fitûnguis Chrifti pro pec catis noftris efFufus.His nominibus amp;nbsp;imaginibus nihil aliud nobis of/ o

fcrcur,quam benedidio, placatio,expiatio, remifliopeccatorum,mifcri cordial clemêtia apud Deum,Hoc,inquit,eft facrifidumfuauisodoris Domino»Quid igitur trepidares,quid animum defpoderesC Quod au tem uitulo feu holocaufto pellis detrada eft, amp;nbsp;crura a reliquo corpore condfa,non fignificauit, ofla Chrifti in paffione eius cofringenda eflc, In agno enim pafchali,de quo mandatum Dei extabat,ne ofia eius con/ fringerentur,adumbratura fuit, quod crura Chrifti in paffionenon de/ berent ffangi,qucmadmodumEuangcIiftaIoannesintcrpretatur.In ho locaufto autem, detradione pellis amp;nbsp;concifione crurum fignificata eft grauitas 8C magnitudo paffiois Chrifti pro peccatis noftris,adeoq^ hofi plane illud eft, quod Chriftus ipfe in fuo pfalmo comm emorat, Fode/ runt,inquiens,manu8 meas,amp; pedes meos, dinumerauerut omnia ofla mea. Hæc etiam pellis detradio amp;nbsp;denudatio Ggnificabat Chriftum in paftionc denudandum omni coram hominibus gloria,ÔC deftitucndu • nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omni

C o H H B N T. I o A N. B R B Hi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14

omni humanoauxiliOjUtfiereciuxtapropheta, defpedus^nouiffimus . uirorû,pleous doloribus «nfirmitatibus^adeocp c5temptus,ut aucrx “ lcrentur uultusab eo, Cæterum,crura amp;nbsp;l'nteftina nô imponunfur igni inholocauftum,nifiantealota. Chrïftuscm'm nihil immundum, nihil impiirûattulit ad paiîionem fuam» Omncsalq homincs^fFcruntad cru ces amp;nbsp;paiïiones fuas illota inteftina crura,hoc cft,impurum animum, immun da opera. Btfi cnim fuCcipimus obedientcr crucê, quam Dolt;

minus nobis immittit,uidemus tarne aliam Icgem, quêadmodum Pau lus aitjin membris noftris,rcbcllanccm legi mentis noliræ, ôi. captiuos redden tcm nos legi peccati,quæeft in mêbris noftris. Acucllemus qui dem,ut hæcrebellio longe a nobis abeflet, amp;nbsp;fineomni tergiuerfatiôe obedtrcmusuoluntati Dei,fedut hocperficiamus, nô reperimus in car nenoftra. Quare nullius,quantumuîs fancti hominis pan!o,pote(l dîè perfcdum holocauflum pro peccatis.Solus autè Chrifius attulit ad paP fioncmSC mortem fuam inteftina amp;nbsp;crura uere Iota, hoccft, auuhco' mniafatîlt;ftaamp;pura,tam intern3,quamexterna,tamanimum,quam o/ pcra. Nec animo, nec operibus fu{s pugoauit cum uo'untatc Dei patris fui,fedfalt;ftuscftperfelt;fte obediensufc^ ad mortem crucis. Quapura fanâaobedientia,Deus intantum dcledatus eft,ut nô folum ipfum

Chriftum filium fuumextuleritinfummam maieftatem, uerumctiam exaltaturus fit in cceîefte regn um, omnes cos,qui credunt in ipfum, amp;nbsp;agnofcunt ipfum,feruatorcmfuum.Pond5âturautem in ignem omnia membra holocaufti,caput cum trunco,fcu reliquo corpore,cum cruri/ busS^ inteftinis, utfignificarctur totum Chriftum tam animo, quam corpore fufcepturumpafTionempro peccatis noftris. Non cnim fufcc/ pittantum dolores animi, n ec dolores tantum corporis, fed fimulcor/ pore amp;nbsp;animo afflilt;ftus eft,utperfefta fieret peccatorum noftrorum ex/ piatio.Quod fi libet per corpus amp;nbsp;membra, (caput enim ,ipfe eft) intel ligereecclefiam,quae eft corpus,Scipios,qui funtmembra Chrifti,tunc hocfpeótaculoadumbratumfuit, folumquidemChriftum expiare pee cata noftra paffione fua, fed earn paftîonem pertinereetiam ad membra per/mH ad -dus tam fru(ftu,quam fenfu.Fruduspaflionis Chrifti eft expiatio pec* nbsp;nbsp;nbsp;ecekfii,

catorum. Hunc frueftum perapiunt omnespt)in Chriftoper fidem. Seniuspaiïîonis Chrifti eft dolor amp;affliftioipfa.Necefreautem eft,ut 8lt;nos,mertobra Chrifti,una cum Chrifto patiamur. Non cftdifcipu/ fiom.si lus fuprapræceptorem,neq? feruus fupra dominum fuum. Simul cum copatimur,ut unacum illoglorificemur. Sicommortuifumus, conuiuemus.Si fufïèrimus,8lt;f córegnabimus.Etiterum. Suppïeo quod deeratafflidionum Chrifti in carne mea,pro corpore ipfius,quod eft ec colo.^ clefia.De perpetuo igni in altarigoftea,cap. vi.

ï N CAP? 1? L E r I T I C I, Quod ante fpiritus fandus uoltn't,ut holocaufto addcrctur fua Sim if© ôd uini mêfura^fignificauit facrificium Chrifti efie cibum 8d potumno/* ftrum fpiritualem.Sicut enim panis confirmât,Bd uinum Igdficat cor ho minis,quemadmodum fcriptura !oquitur,ita Chriftus^fuftentat nos fa/ crificio fuo perfide accepto,nô folum in afflidiôibus huius feculi, ueru edâ in morte ad alterna uitâ.Egofum, inquit, panis uiuus,qui deccelo nolocMflum defcêdi.Siquisederitcxhocpane^uiuetinæterrtû.Cæterumquodpoft placet Dto defcriptionem rituum holocaufti uitilini adrjciatur: Hoc eft (acriftcium fuauis odoris Domino,non eft fentiendum,quQd Deus deledetperfc externoodore. Sed holocauftiodordicebatur Dominogratus, primu, qafi holocauftu iuxtahosritus,quidefcriptifuntuerboDni,fiebat,iii dicabatur Iegitimû,Sd corâ his,qui prçerât tabernaculo Dominijirrepre hefibile. Deinde qa Dominus Deus nofter uidebat in hocfacrifido Ie/ fum Chriftum filiumfuumadumbrari.Hocideuidebantetiam perfpi ritumfantftum pij facrificantesJfac|j Deusobedienda Chrifti, quaiam in holocaufto contemplabatur,ita deledatus eft, ut etiam affirmauerie odoremholocaufti Chriftum adumbrantis,fibi placere»

QVOD SI DE PECORIBVS VOLVBRITAF FERRE.) Aliafpeciesholocaufti,qeftdcouibus,autcapris.Inhac fpecierjdêprorfusriEuSjCpdemc^ cerimoniæ offerendi defcribuntur,^ fuprain oblatione boudeferiptæ funt. Lexenim exigitad holocaufto, ex ouium amp;nbsp;caprarû grege, mafcu]um,hoceft^ arietem, amp;nbsp;caprum,feo hircum. Nam ubi uulgata editio habetagnum anniculum, ibita He/ breus,qGr^cusfimpliciter habet Mafculum. Putoautêanniculum hue e cerimonftsagni pafchah's,aut iugis holocaufti,afdolo quoda tranfpo fitû effe. Necp enim necefle erat,utfemper offerreturanniculusagnus in holocauftum,nifi ubi lexdifertehocrequirebat. Exigititê, ut isma4 fculus fit immaculatus,hoc eft, non habeat ea uicta propter q lex iudicat oblatione effe illegitima,de quibus fupra diximus.Manifeftum autceft hoiocaufta agn orû,feu arietum amp;nbsp;hircoru adumbrare facrifidu Chrifti propeccatisnoftris. Nâin Gen.cap.xxrj.cumanus Abrahæretraherec a maiftado Ifaaco,demonftratus ci fuit aries hgres inter uepres,amp; ftatim promiffus fuit Abraamo Chriftus, in quo ocsgentesbenediceretur,ft gnificatefpiritu fando,q? holocauftuarietis abumbretpafftoneetmor tcChrifti.quaoîsbeneditftioinorbêredûdaturafit.Idêetiâftgnificauic Efaias,cû de Chrifto aiLCum multaref et infirmaret,nô aperuit osfuu ficutouis q ducitur ad uidimâ, amp;nbsp;agnus,qcûtondet, obmutefcit, nec aperitosfuû.Sedmultomanifeftius Ioêsbaptifta:Ecceagnus,inqen«, Del, q tollitpeccatû mûdi. Fiebâtaût hoiocaufta pecorum,no tin in fo lennibus feftis,fed inftitutS etiâ erat,ÿt fingulisdiebus,duoagni,unus mane,

mancjaltcrucfpen' in holocauftumacrarentur, qucadmodu Exo,xxix* ôdNum.xxviq.fcriptûcft, Sentiendum igi'toreft,totfuifle conconca Euangclrj de pafiione morte Domini noftri lefu Chrifti, inter lirae litas,a ntcaduen turn Chrifti,quotho!ocaufta legitime fada Cunt, MACTETQVB EVM ad LATVS ALTARIS QVOD REBPICIT AD AQVILONEMj Holo/ cauftum madandueratjiion ad quoduis latus altaris holocaufti, fed ad latusAquilonarejfcufeptêtrionale.Nâfinon madareturin eoloco,nô iudicabatur Iegitimû,amp;: domino acceptû. Quid igitur fibi uuli fpiritus^ quod tafollicituscft de madtationis loco;’ An non locus ad orientc,aut Uoloe^tifl/t meridiem refpiciens,dign ior eft feptentrione^quid ergo no præfcribit locum ad oriente autmcridiemCRefpondco, SpiritusTandusomnino jumerat, hoc agit,utabducatpopulurn fuum ab impictatc Idolobtriæ,Ô^ doceaC eos uerârel«gionem,acueram Dei cognition em per Icfum Chriftum# Multi ante Ethnicoruin colcbantSolem pro Deo. Vnde inpublicis facris fuisferuabant hunc more, ut uertcrent fc uerfus folem, mane,ad orientem,mendie,ad mcridiem,ucfperi,ad occidentem. Adminiftrabat etiamr cliqua fua ncgocia,iudfdo fob's. Exiftiniabant cnim ea diuinitusi geri,quçiudiciofoliacoftituebantur.Cumfeptem Perfarum principes occidilfent Magos,quiregnum fraudeacquifierant, amp;delibcrarentin ter fe de régis eledione, commiferunt indicium Soli. Padi enim inter fe funt,ut die ftatutaomnesequos anteregiam primo mane pcrducerent, amp;nbsp;cuius cquus ante Solis ortum,hinnitum primus cdidinet,is rex effet. Nam cum Per fæ crederent folem Deum, amp;nbsp;cquos foli facratos cffe,iu/ dicabant eum diuinitus eledum,qui fic defignaretur. In Tyro,cum fer lußi.hhtt ui confpiraffent in dominos fuos, ac omnem liberum populum cum do minis trucidaffent, deliberates de ftatu reip. decernut eum potiflimum,' quafi dqs acceptiflimum, regem fore, qui folem orientem primus ui/ diffet. Cum igitur Ifraclitæ procliues eflent ad fedanda impia exempla Eihnicorum.Ôdfinitimarumgentium,fpiritusfandus non fuit conten/ tusdehortan eosab Idololatria uerbis, uerumetiam inftituit tales ritus facrorum,quibusabidololatriaabducercntur. Non uidiftis,inquit,a^ liquam fimiiitudinem, in die qua locutus eft uobis Dominus in Oreb de medio ignis, ne forte oculis eleuatis ad ccelum uideas Solem amp;nbsp;Lu nam,amp;; omniaaftracceli,amp;erroredeceptusadorescaamp;colas. Quod Uerbis monuit, hocuoluit etiam ritibus facrorum monere. In huncc/ mmufuminftituit,ut Sandumfandoist tabernaculi,inquo pofitum er at propicia torium uerteretur, non ad orientem,fed ad occidentem ,n c facra facientcs,uiderentur adorare Solem.In eundem etiam ufum infti/ luit, ut holocafta madarentur, no ad meridiem, fed ad feptentrioncm^’

quo fa era facientes adtnonerentur,ut quemadmodum neccnchaberent in externa adora none Sf madatione facrifidorum auertere fe ab orien/ tc,5^ «Tieridiano Sole, itamulto magiscauercnt, ne interna adorati'onc coIerent cfeaturas. Voluit etiam fpintus fandus madatione ad latus fc/ pfcntrionale,(^od eft oppofitum lateri meridionali,fignificare, quod quamdiu is cultus inter Ifraelitas conftaret, nondum illuxerit ipfis uera lux, fed uerfentur adhuc in obfeuris tenebris, ac ft quid rerum falutis fuæ uidere uelint,neceftehabeat,infirmo facrorum fuorum lumineuti» Nam quemadmodû hi,qui opaeæ nodis tenebris teguntur, nihil poft funt uifu fuo comprehenderc, nifi accenfa candela, quæ tarnen ft con/ feratur Soli in medio die Iucenti,quantillum,obfecro,fplendorem prx betCita Ifraelitæ nonpotuerunt ante aduentum Chrifti, in tenebris fuis quicquam falutarium rerumcomprehendere, nifi ex promiffionibus L)ci,amp; ritibus facrorum fuorum. Hæc enim fucrunt ipfis,uclut candegt; laaccenfa,qua tenebrasnodisfuæ, utcunc^ difftciebant. Vera autem luxjUerus fol eft,Chriftusipfe,qui poftquam aduenit, SCuuIgauiieua gelion fuum,hoc eft,ucrum amp;nbsp;cœleftem fplcndorem,in totum orbeni terrarum,extlnxitomnes legis candelas amp;nbsp;lucernas. Reuelatoigitur e/ uangelio Chrifti,abrogata eft feueritas huius ordinatfonis, ut non ne/ celTe habeas ad occidentem aut feptentrioncm fa era fa cere, fed licet, ue uertas te ad quameunque partem mundi,tantummodo,ut non adores creaturas, fed uerum Deum creatorera, per lefum Chriftum Dominu Temphrum noftrum. Ac maioresquidemnoftriuerteruntfacies templorum fuo/ ßatfad Oti quibusfacraperaguntur,adorientem,Liidelscet, utreipfadoce hancMofaicælegisordinationemefleabrogatam.Habetetiam tab's gdificandorum templorum ratiofuasciuilesutilitates. Poftquam autem Chriftus aduenit,no eft neceffarium ad falutcm,ut facies templo rum ad hancaut iftam partem mundi uertantur.Euangclionenim reuc lat Chriftum afcendift’efuperomnescocloSjUt omnia implcret. Siueft gitur te uertas adoricntem,fiue occidentem,inuenies prefentem Chri/ ftum.Et loan.iiij.ait Chriftus. Venit tempus amp;nbsp;nunc eft,quando ucri adoratores adorabunt pairem fpiritu ac ueritate.

, SI AVTEM DE AVIBVS HOLOCAVSTVM AFFERRE.) Tertia holocauftifpecies,quæ eft de Auibus. Voluit Aw«mMo= autem fpiritus fandusinftitutionehuius holocaufti, partimdelcdarc populum fuum uarietate facrorum, amp;nbsp;retinerein officio, ne impia ft * nitimarumgentiunïcxemplafequerentur, partim confulcre tenuitati pauperum,8«:; mederi trifticiæ animi ipforum. Nam holocaufta,quæ ft untdearmentoautpecoribus, indigentfumptu baud mediocri, quem cum pauperes ferre no poflunt,exiftiuiantpaupertatem fibicorâ Deo itapcr

Haperniciofam cfTe, ut quemadmodtim prg paupertate non qucsnt face fe publica facra,itaprcca abominabiks fint coram Deo. Inftituitergo Doininus,non tantum boum,amp;arietum,qug magno fumptu conftâc, uerumetia auium^earumcp parabilium holocaufta, ut fignificaret quod quemadmodumuiliaauium holocauftajibi non minusprata fint,qua preciofa holocaufta bourn amp;nbsp;arietû. CQuod enim fuperroribus fpecie/ bus hólocaufti additur,hocidem ctiâhuicadditum eft. Hoc eft, inquic fcriptura, holocauftum èéfacrificium fuauiftimiodoris Domino,} na Pdufiertmr^ non minorem habeatrationempauperum,qdiuitum.Deusenimnon eftrefpeclorperfonaru, necadmiratur humanas daritudines,etdignk rates,fedrefpicitad paupercufum, ut Efaias ait, ad contritum fpiritu,ac trementem (ermones cius.Et Dauid: Sacrificium,inqiiit, Deo fpiritus concribulatuSjCor contritum amp;humiliatum Deus nondefpicies. Çætc rum, quod hæc fpccies holocaufti præcipue propter pauperes inftituta füerit,teftatur fcriptura ipfa,Leui,v. Si non potuerit offcrrepecu8,ofte rat duos turturcs,uelduos pullos columbarum. Et poftea. Quod fipau Lfw.14. per eft,Slt;S no poteft manus eiusinuenireqdicfta funtetc. aftumetduos turtures,Gue duos pulloscolûbæ etc.Cum igitur mentio fit huius holo caufti,debent pauperes confolationem c5dpere,quod Deoeuræ fint, quod opera ipforum, fi ex fide fiant, quanquam uilia amp;nbsp;contempta

Porro deauibus iubetur ofterri,n5 quælibct, no immundg, no anfe res,no galJi,quos Et h nici fuis drjs magna impictate offeree folebât, fed turtures amp;nbsp;pulli columbaru. Etfi enim Noe,poftq egreffus eft ex area, uideturpluresfpccies mundaru auium in holocauftûobtulifle, poftea tarnen ,cû Deus inirct focdus cû Abraamo,figntficauit col ûbaccû tantû genus,ex auibus,ad facrificia.in familia Abrahæamp;politia Ifraelitica,le gitimu forc.Sume,inquit,mihi,tres uaccas,tres Capras,tres arietes,tur turequoep amp;punûcoiumbæ.Et quia holocauftum auiu in hocinftituc batur, ut effet adumbratio Domini noflri lefu Chrifti, ac facrificfj eius pro pcccatis noftris,malu!t fpiritus faneftus Chriftü adumbrare per hoc genus auium,q per alia.Tanta enim eft columbaru h'mplititas, utno folum prouerbiolocu feccrit,7rç4L«T-lt;j}io$ zji^èzyó^afl-.uerumetia proponatur ‘ apoftolisa Chriftoinexempluimitationis.Eftote,inquit Chriftus,fim plicesficut columbg. Dicuntur enim impcriofosmarcs,fubindeetiaini Ylinitu, quos, patientiffimeferre. QuidautêmitiusChriftoDominonoftroÇ’ quid co patientius, qui cû potuiffet omnesaduerfarios fuos uno uerbo perdere, maluic tarnen crucem ab ipOs impofitâ obedientiffime ferre.amp;i pro peccatisnoftris holocauftum fieri, quam pro fuapotentia, in ipfos graffari. Quare couenienter a fpiritu fanefto inftitutum eft,ut h olocau/

” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. E iiq

ftum Chnfti,adumbrareturperholocauftumcoîumbarüm. VicîeamK autcm nunckgitnrjum huiusfacribci} ritum. Acpn'mum Jnbacfpecic holocaufti,nulla habetur rado fcxus, qucmadmodum in fuperfonbus, propterea quoddifcn'men fexus,inhocpræfertfm auiumgenerenôad modum confpicueappareat. Deindeallatum a facerdoteadaltareholo/ cauftt,non mtd3tur,qucmadmodûpccora,fediugulatur,hoceft,retor to ad ceruicem capite,iugulû ei'us ungue facerdotis fecatur amp;difrumpi/ tur,non ut caputprorfusareh'quo corporeabrûpatur,fed ut in colloftat uuînus,quo ueficula extrahatur,amp; fanguis effluat. Hæc iterû cft paO fio lefu Chrifîi,qui etfi fanguinê fuû propeccatis uoftris cffudit,caput tamêcius non eft acorpore auulfum,hoceft,ctfi mortuuseftjtamen n5 perrjt in morce,fed fuftulit caput e morte,in pcrpetuam uitarti,necaueP liturunq a corpore fuo,quod eftecclefia. Ècceego,inquicns,uobifcu fum ufçp ad confummaiionem feculÉ Hæc eft maxnna confoladoomni um piorü.Siueenim quisuiuus affligaiur,fiucmoriêscxtînguatur,bc ne confidat,quia caput non eftauulfuin a membris fuis. Caput autcm, quod eft Chriftus,u!cit,amp; penetrauitomnes afflitftiôes, adeolt;^ morte ipfam. Quare fequitur quod membra edâ,quæfunt credentcsin ipfum uidoriam emorte reporta tura fint. Adhæc holocaufta auium dépluma tur,plumæ autê,Sd ueficula gutturis proqciuntur prope al tare ad orien talemplagâ,inlococinerum.P{umæenimineptæfuntadignem.Vcft culaautêimmundacenfetur,quod condneatcibum adhucindigeftumJ Quaresion eftleghimum ea incenderc. Proijciuntur aûtin lococincru» Hic locus,erant lebetes,fcu ollg,de quibus in Exo.cap.xxvfj, ita fcribP tur.Facies in ufus eius lebetes ad fufcipiêdos cincres.Et hi eineres,effere bantur poftea extra caftra,acpoftq templum ædificatû erat in Hierufa/’j lem,extra urbê,ad certum locû.Sic enim poftea cap. vi. fequitur, Sacer/ dos tollet cineres,quos ignis holocaufti fuper altari fecit,et ponet iuxta altare.Tumexuatfe prioribus ueftimêtis,iudutusq^alrjs,effereteosex/ tra caftra,ad locum mundû. Itat^ plumæ amp;nbsp;ueficula proieda fuerût pri mumin ollas ein erû,deindeunacûcineribus extra caftrafeu urbëdepoP^ tata.lam nec hocociofum eft q? additurtAd orientalem plagâ. OUge/ nim cinerû poficæ erant,nô ad occidentalem partê,quorefpicicbatSan clum fanctorum,fed ad orientale, ut quia cinis amp;nbsp;immundicies proijee retur ad earn parte,qua fol oritur,admoneret iteru fpiritus fantftus Ifrae licas,necolerentautadorarêt Solcm,fed tantü uerumDeum,Soliscrea torem. Hfcaût fignificâc,Chriftu nihil in fe immundû attuliflê ad facri ficiû fuum,fed utimmundiciam noftrâpurgaret,attulifrepcrfe(ftâ puri tatc,fan(ftiratem,obedientia,amp;f iufticiâ, utomnis qui crédit in ipfumjc putecur etiâ corâ Deo punis faneftus amp;nbsp;iuftus, Poftremo, afcellæ huius • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;holocaufti

holocaufli finduntur,in duas quæui's partes,non aûc abrûpuntur, atc^ ^taÙKêditur auicula fuperaltareinholocauftû» Pertinet èc hæc cerimo/ ôiaad fignificandâ perfedîï mundicicm fandlnatcm ChnftiJnter pe lt;^ora cnitniudkâtur ea immunda,qnonhabentdiuifamungulâ, quem admodum fcribitur Leui»xi.et Deu.xiirj.Aues aûtduo^habêt pedes di ftûiclis digitulis, amp;nbsp;afcellæ rcputantur pro alteris duobus pedibus,qug cum natura non fint fiflæjfinduntur in holocauftojUthabeâtperfedâ specie mundor um animaliû, Adumbral igitur h æc cerimonia, Chriftû pcrfedte mundû amp;nbsp;fandlum efle,ut ÔC facrificiû eius fit per fedîa expiatio pcccatorumnoftroriï,Quid ti Sd hæc afcellarûfiffurafignifïcetampli/ findun, tudinêdefenûonis,quaChnllus tueturecclefiâ fuamC AJæenim in lcri tur. pturaadumbrarefolentdefenfionê,Sicucaquila,inquit,prouocansad Ceut.si. Uùlandû pullos fuos,ôlt;^ iuper eos uolitâs, expandit alas fuas, alTumpfit tîj atqj portauit in humeris fuis. Et alias. Sub umbra alarû tuarû protege nie.Et iterû.Protegar in uelamêto alaru tuarû. Finduntur ergo dug alg in quatuor partes,ut fignificetur,Chriftû non folû fparfiffecuangelioti fuûjin quatuor partes mûdi,fcd etiâ defenderea: tueri ecclefiâ fuâ in to/ to orbe terrarû. Siue igitur in terrajiue in mari,fine interdiu fiue nocftu cÔprehendaris affli(ftiôe,bono animo efto: Chriftusenim expâditalas defenfionis fuæ non ad unâtantum amp;nbsp;altéra partem mundi, fedinoîa ubicp loca,idc^ omnibus ac perpetuistêporibus. Côuenitetiâhæcceri moniacûoflibusagni pafchalis.Dehisenim præcipitur, utnullûcon fringatur,fignificante fpiritu fan(fto,qj etfi Chriftus patiatur,et moria tur,nÔ tamê penitus côteratur,amp; perear,ita iubctur alg holocaufti findi, fedno confringijUtpij hoc fpedaculoadmoneantur, Chriftûpaflurû quidem mortê,non aûtperiturum,fedper mortem euolaturû in tantam fublimitatêamp;maieftatem,ut in noieeius fletftantur omnia genua cœle ftiû, terreftriû et infernorum. Sed admirabitur quifpiâ,quomodo fieri potueritjCp cum prorfusabfurda uideatur cÔparatiobeftiarû cum Chri fto Domino noftro,patriarchæ amp;nbsp;pofteri eorû in harû beftiarû facrifi cijs,Chri ftû uiderint. Non mirum qu ide eft ,cp h oc têpore perfpicue co gnofcamuSjfacrificialegis adumbrafte Chriftû, quippe qj una cû reue/ iatiôe Euâgclq de lefu Chrifto,reuelata fint myfteriaæternis têporibus tacita.Hoc aût admirabile uideri poftèt,qî Ifraelitæ,cuangelio ChrHii nondû patefacftOjCognouerint hgc facrificia fignificare Chriftû, amp;nbsp;con firmauerint ex ipfisfidê fuâ.Negari certe non poteft,quin ifta facrama/ gnis tenebris Slt; caÜgine inuoluta fuerint,quodamp; Paulus fignificar,cû têpuslegisuoca£noîftê.Nox,inquit,progreflaefl:,diesautemappropiii quatjSi hypocrirgnÔ quidem facrorû, fedfuo ipforû uicio, fumpferint hinc impietatis^fuæ occafionê. Non enim uiderunt in his facris Chrif^

IN Cap. I L E V I T I c 'r, per fidê.fed obferuaru»nea,tan^per fe mérita ^ternæ uite. Pij àût 8^ ftii diofi diiiinaru promiffionu, potuerunt baud difficulter pe’r fpiritüfatv ÔÛ cognoG:cre,quid fibih^c facra uellent.Non enim fimpliciter amp;nu de fuerunt patriarch is propofita Jcd adduæ funt promiiïiones Dei, de uèturo femine miilieris,quod contrituru fit caput fer pen ris de femine Abrahf,in qtfboês gentesbcncdicendæfint,defilio luda amp;nbsp;Dauidis, hoc eft,de Chrifto domino noftro,additaprfterea fuerûtmiracula,qui bus Deus non lâ confirmauit horûfacrorumautoritatetn, qconfpicuâ reddiditfuâclemêtiâ.{gnisenim,nôhumana opa accêfus,fedde coelo miffus deuorauit facrificiû Abeîû,deuorauititêprim5 holocauftü facer dotû in confecratione ipfcrû,deuorauit etiâ holocauftü Dauidis,cû de fîgnaretur locus têplo in Hierufa!ê,fimiliter«tSalomonis holocauftu, in dedicationetêpli,ut non addametiâ holocauftü Eliæ.His miraculis declarauit DeuSjhacc facra Gbi grata efte,et tamêipfa etiâ human a ratio intelligit,quod ifta facra non potuerint Deo fimpliciter propter fe, aut propter cxternâ cerimoniâ,êlt;! opus, quod uocant,operatû placere, fed necefle fit,ut aliud per ipfa fignificetur,QLiare,qui fuerunt ftudiofipie/ tatisjhi primû omniû propofuerunt fibi promifïiones Dei de uêturo fer uatorefeu MefIia,Ôlt;^ concepcrunt ex ipfis fidc,çj) Deus fit ipfis propter hûcferuatorê propicius,deinderefpexerût in holocaufta, quæ Deus de clarauerat quidê fibi placere, ôd fe hûcpopulü,cuius holocaufta Gbi gra ta effent,magno fauore profequi, cû aût per fidem cognofcerent, quod Deus faueret,ac mifencors eflét,n5 propter ipfa facrorû opera,fed pro/ pter promifTum feruatorê,facile potuerunt, aurore fpiritu fando in tell î gere,q) holocaufta refpicerêt in hune feruatorê,propter que folû Deus propicius effet.Tametfi aût,G confideremusreuelationê Èuangelij,no ftra conditio longe melior Gr,et propior nobis fitfalus,quemadmodü Paulusait,q tum,cû patres adhuc in tenebris nodis uerfarentur, tamen quiaipfi habuerût promifïiones deChrifto,amp;facrificia,adumbrati5es Chrifti,nihil defuit eis adconfequendâueramiufticiâ'amp;falutê. Nan), quemadmodû is^qui élaborât opus fuum nodu,ad lumêaccenff cande lp,non quidê tain expediteconficitopus, q fi elaboraretipfuminterdiu ad lucêfoliSjôt: tamen conficit,ita etG patriarchæ neceffehabueruntjfalu tem fuâ inquirere,in caligine nodis, ad obfcurû lumen diuinarum pro miftionum,amp; facrificiorû,tamen quiainhiscundêChriftum apprehê derunt,quênosinclarifïimaIuceEuangclij apprehendimus, utnôali am,iranecminoré,quamnos, falutêin Chriftoconfecutifunt» Quarc fentiendum eft,unûeteundem Chriftum,tam patriarcharum,quamno ' ftrum,qui in ipfum credimus, feruatorem effe, nec aliud effenomêfub cœlo data inter homines,in qoporteat nos faluos fieri.Quid tentatis, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inquit.

C o H M E N T. I o Ä B R E N.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;«

gt;nqûIC Petrus,Deum ,ut imponatur lugïï, fupcr ccruiccs difc/puloru,’ quodnct^ patres noftn', net^ nos portare potui'mus, Sed per gratiam Domini leCu Chrifticredimut nos faluos futuros,quêadmodum ctilli» Scd quiddicemusCnum quia hgc holocaufta,patefado Chrifto,amp; Eua gclio cius, abrogata funt, nulla amplius reliqua funt holocaufta, quæ nos Chriftiani raciamusC certeinnumera funu Etfictn pRarifp' S)C hypo critae fenciebât,abrogatis his Leuiticis facris,nulla reliqua fore bona o/ pera,q pij facerent, tam en fi rede iudicaueris,uera holocaufta ia primu, poftquam euâgelion Chrifti abrogauit hoe genus Leuiticoru facroru, feuelata cÓmendata funu Principio enim,holocauftum Deo gratiflÏ niüeft,prgdicarceuangelion Chrifti,8^ illuftrare gloria clementif Dei per Chriftü,8^ euangelion eius.HocChriftus ipfc priusq hominê af/ fumpGt.docet pfal.lxviij.Laudabo,inquiens,nomê Dei cöcantico, Sc niagnificabo eü in laude,hoe eft,prfdicabo euangelion,in quo illuftra tur gloria elemêtiæ ÔC mifericordif Dei. Et placebit Deo fupcr uitulum nouellu, cornua producentê amp;nbsp;ungulas, De hoe genere facrificij uatici/ tiatur etiaMalachias, Ab ortu folis,dicitDominus,urcjf ad occafum, niagnüeft nomen meS in gentibus,SC in omni loco facrificatur amp;nbsp;offer tur nomini meo oblatio muda,hoc eft, In toto orbe terrarû 8c inter oês gentes prædicab it ur eua ngelion, quo adn uncia tur unù illud amp;nbsp;folum mundû faa-ificium, quod Chriftus femel pro peccatis hominu obtulit. VndeSCPaulus,ad Romanosfcribens, uocat fe facrifieuluEuangelrj, Sum,inquit,minifter Chrifti in getes, adminiftras feu facrificas euagc lion Dei,ut fiat oblatio gentiu acceptabilis,fandificata per fpiritö fan/ ’^ü.Quare,cum Euangelion Chrifti fynceriteradnunciatur, maiusSC Deo accepuus offèrtur holoctuftum,q cum in lege mille uituli ad holo caufta madati fuere.Deinde pr^cipuuholocaufti genus eft,credere per Euâgelionin IcfumChrifl:um,Dominumnoftru.Nara,quicreditin Chriftum,is offert perfidem Deo patri filium ipfius,pro peccatis. Cre ditenim Chriftum,pro peccatis fuispaffum effe,quod eft Chriftu fpiri tualiter offerre. Nihil aut Deo gratius eft,Chrifto filio fuo.Hic,inquit, eftfiliusmeusdiledus,in quocôpiacitû eft mihi. Quare nullû eft ho/ locauftum Deo gratius quamcredcrein Chriftum. Adhfc,holocauftu eftofferre ex fide totum fuum ipfius corpus ad obedientiâ Dei, amp;nbsp;acco tnodare omnia membra fua,arma iufticiæ Dei.Itat^ omnebonûopus, quod a Domino præceptû eft:,8C quod ex fide fàcimus,holocauftû eft, quia eft fuauis odor Dorninotomnis item crux et afflidio,quam in fide fufferimus,holocauftum eft,quiaafcendit ficutodor holocaufti,in coti fpedu Dei,ut afffidis fuccurrat,et feruet eos.Obfccro,inquit Paulus, Uos fratres p miferatioes Dei, ut pbeatis corpora ueftra,hoftia uiuente.

CoZtf 4’ nbsp;nbsp;nbsp;fandam,acceptam Dco,raH'onakm cultum ueftru. Etad Coloffenfes,’

uocat ca dona,quæ ipfi a ColofTenfibuSjad conferuandum miniftcrium Euangclq mifla fuerc,odorem bonæ fragrantiæ,hoftiam accepta,gra/ ‘■P*^’** nbsp;nbsp;nbsp;tamcp Domino* Petrus quoœ ait. Aedificemini ueluti uiui lapidesjo/

mus fpin'tual^ facerdotium landcim,ad offerend u fpirnuaks hoftias, acceptabiles Deo per lefum Chriftum. Quæ autem lint fpirituales ho/ ftiæ,poftea enumerat.DiIedi,inquiens,obfecro, tanquam aducnas amp;nbsp;peregrinos, abftinete a carnalibus c5cupifcentrjs,quf militant aduerfus animam, amp;nbsp;conuerfationem ueftram habete honcftam inter gentesetc* De facrificio autem afflidionis cocionatur Dauid. Si uoluiflesjinquit, facrificiumjdediflem uuc^,fed holocauftis non deledaberis.Sacrificin Deo,Spiritus contribulatus,cor contritu amp;nbsp;humiliatum Deus non de/, fpicics. Quare,qui uoluerit hoc tepore holocaufta Deo gratifTimaof/ ferre,is obfequatur uoluntati Dei ex fidc,fiue faciedo bona, quæ Deus cxig(t,fiue fufïèrêdo mala, quæ Deusimmittit. Hie enim eft cultus,que etiam prophetæ,cum adhuc Leuitica holocaufta in ufu effent,commen daueruc. Nunquid offeram,inquit Micheas,holocautomata amp;nbsp;uitulos anniculosC Nuquid placaripoteft Dominusmilibusarietum,autmuJ tis milibus hircorumpinguiumCEt moxJndicabo tibi o homo,quid fit bonum,0lt;: quid Dominus requirat a te» Vtic^ facerc iudicium,diligcrc mifcricordiam,amp; follicite ambulare cum Deo tuo.

A'NIMA si DEFERRE VOLVERIT OBLA/ TIO N E M. ) Priusq Mofe dcfcribat alia genera facrificioru, qu^hunt ex animatibus,interferit defcriptioncoblationis Minhæ.Ho locauftum enim,cuius ritus in priori capite defcripii funt,non cenfeba/ tur nec legitimum,necperfedum,nifi adderetur oblatio lMinha,qucni admodum in Numéris ca.xvi.fcriptum eft. Vocatur autem hoc genus oblationis, apud Hebræos nnxiû IVlinha, quodfignificatmunusfeu fu. donum. Alt)deducunt ab HHin Hinha, adducendofeu offèrendo..

Alf) ab îT'Sn Hiniah ,recreando feu placando. Græci uocant ab exhalatione,quam hocfacrifidumfaciebat* Vulgata Latinorûtrala tio utitur generali uocabulo oblationis feu facrifîcfj. Poflét autem Lalilt; nedici Jmmolatio,a mola,aut Libatio, a libo,quodeft genus placent^, , (fed melle con fedum, quod in facris Leuiticisreijciebatur,)aiit etiam ferreum feu adoreum facrificium* Et hoc genus facrifici) conftat tribus fpeciebus. Non eft nobis nuncfernipde Immolat^nibus feu adoreis libis

IibisEthm'corum,fed deMofaicfsautLcuitids. Etfi enim immolatio/ nes tihnicorum duxeruntorigincni fuam ab immolanonibuspatiiar/ charum, quctnadmodum fupraoftendimus, tarnen Ethnici,pr^fcrtim pofteriores non folumamiferuntfidem patr iarch arum, uerumcnâmit tauerunt ahqua ex parte ritus immolandi Soli autetn ■ ofai\ i ritus, pro legitimis amp;nbsp;Deo acceptis agnofcendi erant.Huiusigitur Pacrificij fpcci/ es,UI dixi, tres funr.Prima lit Simila feu farina munda, nondum codla. Secunda,fit panibus ex farina munda codis.Coquuntur autepanes ua/ rnsmodis,fii!figuris. Aliquoties coquunturinclibano. Aliquotiesin fanagine. Pro fartagineHebræus habet Mahabath , quod eft inftrumentumfrixoriuiTi,non concauumfed planum. Putotalequid/ dam fuilfe,quale apud noseft ferrcum in ftrumentum,quod habetfor^-mam fordpis,8i quo pinfunturalbfplacentulc,quibusutimur in cœna doninica. Aliquoties coquuntur in craticula.Pro craticula Hebrjus ha bet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Marhefcth,quod eft uxs non planum,fed cocauum. NoS

cacabum uocarepoHumus. Tertia fitfpicis feu granulisprimiciarum, dequafpecicfcnbitur in fine huiuscapitis. Ritus autcm iftiusoblatioz nis lie fe habcnt.Si quis farina,qnf eftprima fpecies Minb^,offerre uo luerit,3ffèratfimtlam,feu farinampur2,quaeutlegitimeofferatur,ungi debet o!eo,quolfraelitæfic ufi funt,utnosbutyro:debetetiam condirt fale,quemadmodumpofteafequitur. Eftamp;fuper hanefarinam ficuiv dam amp;nbsp;falfam thus ponendum. In omnibusenim oblationibus Min/ hg,portendum erat thus,pr^terquam in facrificio pro peccato. Lcui.v» amp;infacrificio zelotypiæ,Num.v. Hæcfarina mundafiepræparara* iHerendaeft ad facerdotem,qui ad faciendamoblationem Dominogra tam,nonconrjciat totam farinam in ignem,nifi forte fucrit Minha facer dotum,quemadmodum Leui. vi.fcriptum eft,fed fumat tantum pugiP lum plenum eius farinæ,una cum toto thure,ct conijeiat in ignem fuper altareholocaufti. EtadditferipturatPro memoriali.Quod nonfoluni fignificathanepartem farinæ iniedam in igné holocaufti, efTefignum memoriale,quo fpedatoresadmoneantur,totum reliquum farinæacer uum fandificatum efte propter hanc partem in altari incenfam, fedetiS fignificat,quod hæcparsin ignêconieda admoneat DominumDeum noftrum exhalatione amp;nbsp;odore fuo,acquodamrnodo fubtjciatmemorig ipfius,utmeminen'tofFerentium, amp;nbsp;exhibeat feipfis dementem St mife ticordem. V nde non fimpliciter dicitur,Memcriale,fed tarn h oc loco, quam alias additur,Sacrificium igniium, in odoremfuauitatis Domi/ no.Etfi enim Dominus,quod ad ipfum attinet,non indiget fignis,qui busadmoneaturdfefua dementia crgapopulum num.Nos ramen ho/ Clines indigemustalibusfignisj^busadmoneamur, quod Deus Iemlt;

per refpidat ccdefiam fuam,8^ tueatur I'pfam in omnibus a Juerfis.Qi« re,cumparsfarinæ in igncmconiç(Ha,fueritmemorialc., quo populus Dornini,admonitus fuitdc dementia Dei, nonabfurdedicitur eflemc moriale Domino. Quisautem fuerit uerus ac fpiritualis ufushuius ce/ rimoniæ,moxexplicabimus.Poftremo,Reliqua farinæ pars erat facer/ Sacerdotum docum.Ex hoficaufto,nihil cedebat facerdoti præter pellem. Ex alijs autem facrificijSjfug erant facerdotibus partes, Rcfpublica enim Ifraeli tica fic erat a Domino inftituta amp;nbsp;ordinara,ut in diuifione terræ Cana/ an,nulla porcio eiusterras ccderet tribui Leui,fed ut facerdotes ôi Le/, uitæ acciperent profua hgreditatecertas partes facrificiorum, primitias item amp;nbsp;décimas,ex omnibus aliarum tribuum regionibus, quemadmo dum fcriptum eft,Nume.xvifi.8^ Deute.xviq.Quareamp;hoclocoor/, dinatur,utreliquaamp;rinæpars,prætcrpugillum inieâum igni, inobla done Minhsc, cederetin ufumfacerdotum. Vocanturautemhæreli/ quiæ, Sâ(flumfandorum,hoceftfandilTimum,propterea quodcum licucrit tod familisefacerdotum,amp; in quouis loco ahasquafdam facrifi/ ciorum partes edere,panibus tannen aut placentis ex hac iarina codis no licebat uefci,nifi fobs facerdotibus,idqp in loco fando.Sic enim pofte» cap. vtfequitur.Reliquum eius comedet Aheron amp;: filq fui.Abfq; fer/ mento comedetur in loco fando,in atrio tabernaculi teftimonq. No« pinfen t partem fuam cum fermen to etc. Et mox.T antu mafeuli inter h/ Iios Aheron comedcntillud. Habes riium oblationis farinac mundari nondum codae.Si quis autem uoluerit ofFerreferinam codam,hoceft,' pancs,aut placentas,fiue in clibano, fiue in fartagine, fiue in cacabo friz xas, is necefle habet cofdem pene ritus obferuare,qui in oblationefari næ nondum codaepraefcribuntur . Hæc enimpanis generacoquenda erant e farina munda,unda amp;falfa,præterea etiam abfe^ fermenn\ Es fiquidemoffèrebaturuna tantum placenta in fartagine frixa, diuidenda eratminutatim,amp; perfundenda oleo. Si autem offerebanturplurcspa/ nes parui aut placentulæ minutæ,non neceife erat easdiuidere, quippc quæ antediuifæ erant.Ex hisigitur ad hune modum prapparatis,amp; ob latis, fumebat facerdos particulam,amp; allatam ad altare L E V A B A T coram Domino,pro memoriaIi,uideli€ct, ut admoncretur Deuscleme tiæ fuç,uel potius ut populus Domini admoncretur de dementia Def,’ confirmaret fidem fuam de mifericordia eius. Poftremo conqeiebaB earnpafticulam, autminutamplacentulam in ignem holocaufti. Etre/, liquiæ erant facerdotis, quemadmodum reliquiæ farinæ nondum co/ dæ.Hic eft ritus Leuiticus oblationis Minhæ.ln quem ergo ufum hic ritus inftitutus fuite Num inftitutus eft,quod Deusindigeathumano cibOjS^odoribusfadicqsç’ Minime^mnium. Dicitenim pfal.xlix. Si , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efuricro

efuriero non dkam tibi, meus eft enfin orbis terræ pîenitudo eiusgt; Num inftitutuseftjUtopercipfoplacaretur Deus; Sicfentiebantqui/ dem hypocritæ, qui nullam habebantrationem diuinarum promiffî/ onum de Meflîa. Et de horum Minha dicit Dominus per Efaiam* Ne Ep,i.eÿ «ï,-offeratis ultra facriftciumfruftra.ïncenfüm abominatio mihi eft. Et ùe rum»Qui offert Minham,quafi qui offerat ianguinem%inum, qui recordatur thuris, quafiquibenedicatidolo» Quare hic ritus non fuit inftitutuSjUt ualcret ex opere,quod uocant,opcrato, ad auertendam ira Dei : fedinftitutusfuit, utconcionareturptjsdeChrifto, Scdebenefi/ crjseiuSjidquodetiam Malachias fignificat,cumaiuNon cff mihiuo/ luntas in uobis,didt Dominus Z,ebaoth,ÔC Minham non fufcipiam de manu ueflra» Ab ortu enim folis ufq^ ad occafum,magnum eft nomen meum in gentibus,amp; in omni loco offèrtur nomini mco incenfum pura Minha.QuodcumdicaturdeabrogatiÔeLeuiticorum facrorum, amp;dereuelatione Chrifti, acprædicationeeuangdfjciusinteromnes gêteSjin toto orbe tcrrarum,manifeftum eft, quod hoc genus facrifici), pofuerit quondam Chriftum Dominum noftrum,oboculos fidei pio/ rum,idcß haud quaquam inepte* Ad faciendum enim facrificium Min hæ,reqùirebatur farina pura,feu panis azymus,epura,unda amp;falfa fa rin a co (ft US. Quo autê hic panis conuenientius refpiceret,quam ad eum panein,de quo Chriftus ipfe didt. Non Mofe dedit uobis panem de cœ lo,fed pater meusdat uobis panem de cœlo uerum. Panis enim Dei eft, qui de cœlo defcendit,2lt;^ dat uitam mundo.Hic panis eft Chriftus Do minus nofter,in quo primum, quod ad fuam ipfius perfonam attinet, nihil eftimpurum, nihil immundum, nihil infyncerum, nihil infipi/ dum,nihil infulfum,fedomniaChriftifuntpura,infermentata,fapida, falfa,fan(fta amp;nbsp;Immaculata.Qui peccatumnon fecit,nec eft inuentusdo lus in ore eius. Deinde non in fe tantum uitam habet,amp;puritatcm,ue/ rum etiam confert uitam puritatem alijs.Eft enim panis uiuificus, no adunam 8^ alteram horam,fedad uitam æternam. Ego fum,inquit,pa/ nisuiuus,quide cœlodefcendi.Siquisederitexhoc pane,uiuet inæter/ num.Hocautem deChrifto,non tantum audiendum, fed etiain ufum transferendum eft. Multa funt famis ÔC inediæ genera. Sed his omni/ bus medetur panis,qui eft Chriftus. Affligitur quifpiamiudicio pecca/ ti,amp; efurit iufticiam,is certe non poteft melius depellerefamem, quam per Chriftum Dominum noftrum, qui folus eft iufticia fancftificauo noftra. Alius corripiturhorroremortisödefurituitam. Hancfamem non explebit, nifi accepto Chrifto per fidem, qui eft uita amp;nbsp;refurredio noftra. Breuiter, Chriftus tarn comodus panis eft,ut nullum fit genus Famis,cui non medeatur.Venit^inquiens^ad meomnes,qui laborati»

amp; oncrattenîs,egoeni'm refocillabo uos. Deinde^necilludjin hi'scen’/ monqs ociofum eft,quod panis,3Ut placentae paiticulajeuata fuerit co ram Dominojeu akari Domin),pro memorsali, poftea com'eciam ignem» Hæeni'mcerimoniæadumbraruntpafiionem Chnfti 8éexalta ùonem eiustn a'uce,t]ua ChrifttispoÛtus eft tn perpetuum memorials coram Deo pa^-e fuo,»n expiationem peccatorum noftrorum,ad fempi ternam noftri falutcm. Sicut Mofe,inquit Chriftus ipfe,cx21tauit ferpê tê in deferto,itaexakarioportet filiumhominis, utomnis quicreditin ipfum non pereat, fed habeat æternam uitam. Serpensenim æneus in deferto,pofitus erat pro figno, ut omnis uencno infetftus, qui afpexetit eum, uiuat, ita Chriftus LEV AT VS eft, nobis propofitus, pro memoriali DOMINI Deipatrisfui,utomn(squiafpidatiplumfp de, confequatur ueram falatem. Propterpeccatum enim Deus icaoL liuifeiturhominu, ut nullamprorfushabeatfalutisipforum rationem» Seruatquj'dem no tamhomines.quam iumenta,quemadmodum pfaP musait, amp;nbsp;dat iumentis edam, efcam ipforum, ac pullis coruoramiiv Docantibus cum, hoc autemintelKgendumeft, de generali Deipro/ uidentia, bCde^xternaaccorporalilalute, quacreaturæhuius mundi fuo tempore, a creatore conferuantur. Nam, quod ad perpetuam la/ lt;nbsp;iuteminccclisattinet. Deus propter peccatum in tantam humanarfa/ lutisobliuionemuenit, utnonmeminerit, nififeueritatis, 5^ perpetuæ condemnadonis. Sed ft afpexerit Chriftum ftlium fuum, ibi turn non amplius poteftfecontinere, quinobhuifeatur omnis iræ, feueritads, amp;condemnadonis, acnonmeminerit, nificlemendæ, mifericordisc amp;nbsp;faluds. Chriftus enim eft uerumiliud memoriale Dei patrisfui, quod per Leuiticas Leuationesadumbratumeft, amp;nbsp;de quo Deus pa/ ter iple teftificatur. Hie eft, inquiens, filius meus dilelt;ftus,in quo mi/ hi complacitum eft. Qui ergo affligitur uel morbo uel paupertate, uel iudieio peccati,uel timoré mortis,ôd petit, ut D E V S recordetur ipfi/ uSjquidfaciatC’LE VET coram DEO memorialeipfius, quod eft ChriltuSjofFerat DEO patri Chriftumperfidem, aceonfidatChri/ ftofih'o D E I.Siccnim fiet, utobliuifcatur D E.VS omnisfeuerita/ tifijSi recordetur omnis clemcntiæ atc^ falutis. Non leuat hoc memoria le coram D E O,nec Iudæi,nec Turep, nec hypocritæ amp;nbsp;perfccutores cuagelq inter Chriftianos.Quare Deus no mcminitipforu,nifi utper/ petuo intereant. Hue etiâ pertinent rcliqup cerimoniæ huius oblat iois. Nam quemadmodu nee tota farina, fed tâtû pugillus farinæ, nec omnes pan es, fed un us tan tû, nec tota placeta, fed paniculatantûplacêtæ conte da fuerunt in ignê,reliquipaûtceflerûtfacerdotibus, ita Chriftus pab fus quidéeft, no eft aut totus ita abfumptus, ut nullus frudus palkonis

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eins

eius ad alios red cat. Paffi funt amp;nbsp;fandi, ut Abel,ur prophétæ,ut mar tyres, quosficuocant, amp;:hæ pa Hi on es profunt ecckfiæ, uel exemplo, fit. ueladmonitionejednonprofunt,necr)s,quieasfufferunt,neealrjs ad expjationein peccatorum corain iudicio Dei. Sola autern Chriffi paffio hanc habet conditionem,ut no tantum profit Chrifto ipffiquia per paP fionem exaltatus eft in fummam fublimitatem, fed profit ctiam totiec^ clefise. Nam Aheron, amp;;fihj acpofterieius, facerdotes,quibusJicebat uefci de reliquijs huius facrifici] ,non adumbrant impios illos facrificu/ los qui cum perfequantur euangelion amp;nbsp;ecclefiam, arrogant tarnen fibi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■'

pene folis nomen ecclefiæ, fed adumbrant uniuerfam Si. ueram ecclefiz am,cuiLisfolus Chriftus caput eft, cuius etiam fingula mêbra, propter Chriftum.dicuntur Chrifti,iuxta illud pfaimi : Nolite tâgere Chriftos meos.Sicutenimquifandis reliqurjshuiusoblationisuefcebantur,fan dificati erant,ad facraminifteria,amp;uerfabanturin loco fando tab erna/ euli: ita ecclefia,quæ fruitur paffione Chrifti,primum fandificatur pro peer Chrifturn,hoc eft,reputatur corâ Deo fan da, amp;nbsp;coelefti taberna/ culodignazdeinderenouatur etiam perfpiritum Chrifti,utin hacterra ducat fandam uitam, que coelefti tabernaculoconueniat. Vnde Paul» Ephe.V. itafcribit. Chriftus dilexit ecclefiam, amp;femetipfum expofuit pro ca,utfandificaretmundatamlauacroaquæper uerbum, utadhibe reteam fibiipfi gloriofam ecclefiam, non haben tern maculam, autru/ gani,autquicquam eiufmodi, fed uteftetfandaSd irreprehenfibilis» Agnofcamus igiturexhac cerimoniabeneficiumamp;frudum paffionis ChriftijUidelicet, quod paffio Chrifti non folumattulerit Chrifto ipfi perpetuam gloriam, fed quod frudus eius pertineat etiam ad totam cc clefia, amp;nbsp;quod ecclcfia ex ea ita fandificetur, ut iudicctur digna coelefti tabernaculo.Hæc,fi diligenter confiderauerimus, præfertim in afflidi/ ontbus amp;; tentationibus mortis,non folurn afferent nobis confolatione inipfis doloribus mortis,uerum etiam côferuabunt nos ad uita amp;foeli/ citatem fempiternam. Quienimin Chriftum credits ut eft ecclefig me brum,ira etiam particeps eft facrificij feu paffionis Chrifti, ut quemad/ modum Chriftus per paffionem intrauit in gloriam fuam, fic amp;nbsp;is per mortem intretin ueram amp;nbsp;perpetuam uitam.Sed nec hoc prætereundû eft,quod in hoc gen ere facrificft fit etiam th us oblatum,amp; in ignem con rhurit ineen iedum,ut exipfo fuauis ex iucundus odor afflaretur.Nam hpc exalatio fquot;quot;-fignificatorationem,quemadmodumpfalmuscxl.interpretatur. Diri/ §atur,inquiens, oratio mea ficut incenfura in confpecftu tuo, eleuatio manuummearum,Minha uefpertina. Sicutautem nullius hominisfa/ rrificium,præterquamChrifti,expiauitpeccatanoftra,amp;reconciliauit . . nobis Deum patrem, ita nulliusjiominis oratio potuit per fe afeendere

IN CA P. II. L E V I T I C I, in Godum,8^ confiftere ante thronum di'uing mai'eftati's. Sola Chrifti 0/ ratio pro ecckfia lua, tam eßkax fuit, ut non tantum ipfe exauditus fit, fed eti'am nnpetrauerit,ucquotquotper ipfum oranf,exaudiantur. Qui in diebus carnisfuæ,Cinquit epiftola ad Hebræos, ) cum amp;nbsp;prccatiÔes amp;fupplicatiot^sapudillum,quipoteratipfumamortefcruare,cuclagt;’ more ualido lacrymis obtuldret,amp; exauditus eflet pro reuerentia,tagt;' metfi fiUus era t,tarnen didicit zx his quæ paßus eft,obedientiam,ac per fedusrcdditus,omnibus,quifibiobedierüt,fuit cauflafalutis.Et Chrk ilt;Mv.gt;fi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ait. Amen amen dico uobis,quaecuncß petieutis patrem in no/

minemeo,dabituobis. Etmox. Non dico uobis,quodeoorogaturus fum patrem pro uobis.Ipfeenim pater amatuos,quiauos mearaaftis,S^ credidiftisquod a Deo exiucrim, hoc eft. Ego mea interpellatione, qua femper pro uobis intercedo, Deum patrem ita placaui, ut non amplius raeas tantum preces, fed ctiam ueßras refpiciat.Ex hacigiturincenfi thu ris ccrimonia ,patriarchæ confirmauerunt fidem fuam in oratione,ut etfi uidebantur non continuo exaudiri, tarnen cognofcebant orationem fu am Deo gratam,8lt;: efficaccm efle,propter fernen Abrahæ. Confirmata autem fide, expecßabantpatienter, promiffîonis reuelationem. Imitat! t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funt amp;nbsp;hypocritæ h äc th uris cerimoniam in Chriftianifmo, fed ut nihd

aliud dicam,ineptiflime amp;nbsp;importunilïîme.Nam qui,poftquam reue/ lata eft clariftimalux Euangeli) de Chrifto,8d extindæ funt obfcurglu cernæ legis,ufurpant in ccclefia Leuiticum ritum thurificationis, hi per inde faciunt,quafi fi quis accendat, quemadmodum prouerbio dicitur, lucernam in meridie,aut mutuum detSoli lumen. Quodenim pijantc aduentum Chrifti, obfeureadmodum per cerimoniam thurificationis uideruntjhoc nos peripicue per Euangelion Chrifti agnofeimus, cum Chriftusdicit.Omnia,quæcunc^ petieritis in deprecatione,credentes, accipietis.Et iterum. Amen amen dico uobis, quæcunq^ petieritis pa/ trem in nomine meo,dabit uobis. Quare non eft hoc tempore Leuitft eus ritus in ecclefia ufurpandus, fed ex abrogaro ritu difeendum eft be/ neficiumChriftijUt quanto pluribusargumentiscognofcimusefficaciä orationis in nomine Chrifti factg, tanto magis ad orandum excitemur, in expeeftationererum promiflarum conferuemur.

OMNIS OBLATIO, QVAM DEFERETIS DOMINO.) ReliquumadhuceftaliudfacrificiumMinhe,quod fiebat de primierjs frugum.Sed priufquam Mofe deferibat ritus ac ceri/ monias eius,ponit quofdam generales Canones, in omnibus facrifieqs Minhæ obferuandos.Horum primus eft. Omne facrificium Minhæ, quod offertur Domino, debet fieri ablc^ fermento. Ac licuit quidem per legem, afferre ad facerdotem projprimicijs panes fermentatos, non autem

autem in facrifiaum ignitum Dominijcd in iifum facerdotum.ïn hoc enimlibrocap.xxirj.ficfcnbitur. AffcrctisobîationemnouamDomt/ no^ex omnibus habitaculis ueftris, nempc panesMoucndæ duos, de duabusdecimis fimilæfermentatæ, Sc coda'pro primicqs Domino. Licuit ctiamaliasafFerreMinham fuper cruiluîa panis fermentati in fa crifici’um laudis,quemadniodum poftea fcquitur,cap. v^.nunquam ta/ men licuit per Iegem,panem ex fermento con fedum, incendere Domi/ no,fuper altare,in facrificium ignitum. Et utuideas, quantæ abomina/ tioni fueritfermentum in lege Mofi,magna feueritate prseceptum erat, utlfraelitæin feftopafchæcomederentazymafeptem diebus. Quicun quc,inquitlex,comederitfermentatum,aprimodieufc5addiemfcpti/ q,âdflgnifi^ mum, peribit anima ilia de Ifrael. Quid ergo eft,quod in Leuiticis Faz' cris fermentum ta male audqtî*Non certehoc uult fpiritufrandus,quod panis ex fermento codus,per fe fit impurus,amp;reddat hominem uefeen/ tem impurum. Quod enim ingreditur in os, inquit Chriftus,non im/ purat hominem. Vnde amp;nbsp;lex exegit, ut ex noua fruge panes fermentati pro primitrjsofferrentur,ut hac cerimonia fignificaretur, ufum fermen tatorum panum,a Domino fandificatum efle. Si enim fanda funt pri iniciæ, fanda erit amp;nbsp;mafla,inquit Paulus. Sed fpiritus fandus reddidit lege Mofi fermêtum,aut panes ex eo codos,abominabilia in lege Do/ mini,propîer fignificationem. Fermêtum enim,quemadmodura copio fein Exodo indicauimus,partimfignificat,Chriftoipfo interprété,im/ piam dodrinam et hypocrifim de meritishumanorum operum,8t alrjs impietatibus. Cauete,inquitChriftus,a fermentoPharifgorumamp; Sad vaUb.w-dueporum. EtadditBuangelifla. Non iulîîteoscauereafermento pa/ niSjfed a dodrina Pharifæorum Sadducæorû : partim fignificatim/ piam impuram uitam.Cekbremus,inquit Paulus,feflum,nÔ in fer/ i.cori«.Çî mento ueteri,nec in fermento raaliciæamp; uerfuciæ,fed in panibus ferme tQcarennbus,hoceft,fynccritate amp;nbsp;ucritate. Solusautem Dominus no fier îefus Chriflus adumbratur per facrificium Minhæ, amp;nbsp;alia facrifi/ cia,quæ igni in altari holocauftiabfumebantur,quemadmodumfupra expofuimus.Solus enim Chriflus pafiTus efl pro peccatis noflris, amp;nbsp;ex/ piauitea morte fua. Cum igiturlexrerjcitfermêtum abignitis facrifîcrjs Domini, haud obfcure fignificatum efl, quod nec in dodrina Chrifli, necinuitaipfiusquicquamaut impietatis,autimpuritatis inueniatur.

Dodrina enim Chrifti,quæ efl Euangelion eius,tam fanda,tam pura, chriflids:.^ tam pia efl,ut non folum nihil impuri in fe contineat,uerumetiâ ho/ ‘^’‘'quot;‘*2 n)incmadhibêtemipfifidcmitafand,ificet,acpurificet,utiudiceturcce ’ kfti hæreditatcdignus. Vos,inquicChriflus,mundieflis,propter fer tnonem,quem locutus fum uobis. Et,Amen dico uobis,fi quis fermo/ iw».s.

IN CAP. ir, L E V I T I C I, nem meumferuauerit,mortemnon uidebk ingternum.Sicamp;J ui'ta Chri fancfla fuit,utnon folum nullushominum potuentcumdepcc/ cato arouerc,etfi multi ipfum falfo calumniati funt, fedetiam impleue^ ritperfedecoramDeototamlcgem ,acfatisfeceritin omnibusuolun/ ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tati Dei patris fui. Itacp nihil ferment«, nihil uicfj, nihil prauitatis,nihil

corruption is,tec in dodrina,nec inuita Chrifti inucntumeft. Omnes autem difcipuli Chrifti debent exemplum eius fequi.Ofterendusenim eftpanisabfcp fermento,hoceft, Euangelion docendum eftpureamp;fyn ceriter, abfcp impia,pharifaica, amp;nbsp;fophiftica doc’trina demeritis huma'* norum operum,amp;dealrjsimpietatibus. Aptiftimeautem adumbratur Permend ii^pisido0lnnademeridsno{icorumoperum,perFennentum,Piftore5 effiäui, enim utuntur fermento,utpanisturgefcatamp;tumeat. Sicetiam doftri/ na opinio de meritisoperum,inflat amp;nbsp;reddit turgidos auditor es fuos, utnon folum faftidiantpræ fe quofuis alios homines, fed enam afiur/ gant,8^ inflentur coram Deo. Vide,quam turgeat pharifæus Euange' licus.Dcus,gratias,inquit,agotibi,quodnôfimficutcæteri homines, raptores,iniufti,adulteri,uelutetiam hicpublicanus*Cogita igitur mi^ hi, quantam abominationem defignant coram Deo in ecclefiahi, qui ficfenciuntamp;prædicantdeChriftojUtdicant, Chi iftum expiaftètan/ tum peccatum originale, Chriftum meruiftenobis primam tantum gragt;' tiam,ódmeruifteduntaxateoremiflionem peccatorum,utnos poftimus eamnoftris operibus mereri.Hoccerteeftpanemfermento codumoft ferre,amp;infeftopafchgfermentatum edere,quodcum tanta fueritin po gt;nbsp;litia Ifraelitica abominatiout qui hoc feciftet, perierit anima eius de Ifrael,^fe(fto multo abominabilius in ecclefia Chrifti efte debet,fi quis Euangelion Chriftiimpiafuadodrina Â^opinionc demeritishuma/ \ norum operum uiciat.Sunt quidem bona opéra quæ Deus mandauit,’ docend3,inculcâda,amp;feuerilTimeexigenda,fed non funt Deo pro me/ rito remiftionispeccatorum,amp;: uitææternæ obtrudenda. Deinde,fient ChriftusindoClrina Euangelrj,ita 8dinuita imitanduseft. Panisenim abfcp fermento offerendus eft, hoc eft. Non eft agenda uita improba, impura,fcelerata,amp;f nefaria, fedfamfta amp;nbsp;pura, in omnibus bonisoperi bus ac uirtutibus,idcp,ut iam diximus,abfq5 fermento,hoc eft,fineopi nione meriti,quia ea opera non funtper fe perfeCta, fed in azymis fynce ritatis,uidelicet,candido animo, ad dedarandam gratitudinem noftra, erga tanta beneficia Dei,quæ nobis per Chriftum exhibita funt.

Secundus canon eft.Nullum melincendendumeft,inlacrificio Do liianon mini. Nulluspanisexmelleconfe(ftus,quemuocant Libum,öfteren/ ojfirenda, eft in ignitum facrificium Domino, Ac, quemadmodum de pani/ bus fermentatisdidum eft, licuit quidem per legem,primicias mellis, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ficuum.

ficutim, amp;nbsp;aîiorum dulduin fruâuum ofFerre, ut fignificaretur huma/ numharum rerum ufum diuinitus fandificatum, amp;(. per fe non immun dum eHeded non licuit mellitos panes, aut liba ineenderc Domino in (àcrificium. Vfusautemmellfsaîioqui multuseft, magnus,necfera/-per male audit melin facraferiptura. Natura enim melJg tab's eft, ut pu trefcere corpora non finat,iucundotapore,atq? nonaîpero. SedÔ^ mul ' - ' ti fenedam longam mulfo tantum tolerauere nec præterea ab'o cibo» Et qui in Corfyca infulahabitant,dicuntur efté tu aux?wcô mpi, propter aftiduummellisufum. Salomon ait. FauusmeUàeft,fermomundus. proHeru. Dulcedoanimæamp;medelaofliumeft.Etiterum. Comedemi fili met Eftenim bonum,amp;fauum dulcem,palato tuo,Sic eft animæfapientia ubi inueneris,8ê reftat poftrema,nec fruftrabitur expedatio tua. Q.uid trgo eft,quod Dominus Dcusnofter abominatur mella, feu mellitos panes in facrificio fuo Çquot; Alq fenciunt per mella fignificari carnales uo/ luptates,que Domino difplicent,aln per mella intdügunt lenocinia hu manæ eloquentiæ,quitus fimplexueritas Euangeb) Chrifti non indi/ get,fed quia carnales uoluptates omnino lunt incendcndc igni,boc eft, mortiftcandæ amp;nbsp;expurgandæ per fpiritum fan dum,amp; quanquâ Euan gelion Chriftinon requiraenecefîarioeruditamcîoquentiam,tamen fi 3dfiz,B^ exfideadhibitafuerit, non refpuitcam, idcirco fpiriius fandus in rerjciendo inelle a facrificijs Domini, alio refpexifte uidctur. Mel e^ nim,eifi guftu præduîce uidetur,effedu tarnen amarum eft. Dicitur e/ nim ;^Ail(v,hoc eft,flauam bilcm, humorem uidelicet a guftu mellis Ion gediuerfum efficere. Sedamp;Salomon ait. Vbimelrepereris, comede prownir? quantum fat eft,ne faturaun reuomas. Etiterum. Noneftbonum im/ modice multum mel edere.Cum igitur Chnflus adumbretur per ignitû facrificium Minhæ,aptiftiraererjcitur melab hocfacrificio. In Chrifto enim non eft tab's dulcedo, quæ afferatfccum amp;nbsp;efficiat amaritudinem, fedquæ afferat fummam SC perpetuam iucunditatem. Adhgc, Chriftus non eft tabs, qui nimium fide acceptus, noceat, fed qui nunquam ni/ mis accipi poftit,imo quanto plus de ipfo per fidem acceperis, ranto ma iorem confequerisutibtatem,atc^adeo ingeniûChrifti mellis pror fus inter fe pugnant.Mel enim guftu dulce,cffedu amarum eft. Chri/ ftus autem,inicio ufdetur fenfui amarus:Qui non renunciat,inquit,o/ mnibus,quæ poflîdet,non poteft meus elTe difcipulus. Et quifquis n 5 baiulatcrucem fuam,amp; uenitpoftme,non poteft meus elfe difcipulus. Poftremoaiitemaflfertfecum cceleftemdulcedinem. Vos,qui fecutt cftis me,inquit,in regeneratione,cum federitfilius hominis in fede ma ieftatis fuæ,fedebitis amp;nbsp;uos fuper fedes duodecim,iudicantes duodecirn tribusIfrael. Etiterum. Egodiij^onouobis,(icutdifpofuitmihijïaterz

IN CAP. Il L E V I T I C r; mcus,rcgnum ,ut edatis amp;nbsp;bibatis fuper mêfam meam in regno mcortf» Quare fpintusfandusrcrjcit melalacnficrjs,uthac «rimonia pi'ngal pfjsnaturamChriftioboculoSjamp;exdteteoSjUtalacr/terfedcntur Chri ftum per fidem.Talis cnim eft,quem non cuomas nimium fadatus.Sed qui tanto mait^em fodidtatem conférât,quanto plus dcipfo per fidem fumpferis.

TerriusCanon. OmnemMinhamtuamfalecondies. Etutuideas quanta feueritate falin facrificqs Minhæ exigatur,additur:NecGefîabil fal fœderis Dei tui de Minha tua. Nam in omni oblatiÔe tua alleres fat Dicitur enim fal fœderis Dei,quod Deus exigat, tanqua firmilïîmum fœduSjUt fal in quauis Minhaadhibeatur. Et alias firma pada,dicûtur pada falls.Num,xvin.amp;q.Para.xiq. Hanccerimoniamapatribusacgt; ceptam,eoam Ethnici in fuis facrisobferuarunt.NulIa enim facra con/ fidebantur apud eos fine mola falfa. Quid ergo fal tantam autoritatem confecutus eft, ut reiedis ferment© 8d melle, principem pene locum in facris obtineatC’An nÔ fua quoep falisfunt incommodaCSal omnia ero/ dic,amp; locus,in quo reperitur fal, fteril i s e ft ,n ihilcp gignit.Hgc certe no funt mediocria incommoda,fed tarnen eiufmodi, qug uiciffim corpmo dis longe omnium maximis compenfantur.Salenim adeonecefTarium elemêtum eft,utuitahumaniorfineeodegere nequeat. Carncmferuat, neputrefcat.Vinum,ne ftupefcat,autin acetumdegeneret. Defûda ac putrefeentia corpora ita uendicat,ut durent ea per fecula. Cibum reddit fapidum,amp; gratum. Vnde extatapud ueteres didtum,etiam ipfaallufi-* one iucundum. Totis corporibus nihil elfe utilius fale amp;nbsp;foie. Itacç fa/ dumeft, ut8d fermones, quiuna cum utilitateafferunthoneftam dele/ étationemamp;iucunditatem,dicanturfales.Sermouefter,inquit Paulus, temper cum gratia fit faleconditus. Etprouerbio dicitur: Salfitudono in eft illi : deineptis amp;nbsp;ftultis hominibus,quosamp;infulfos uocant. lu/ bet igitur fpiritus fandus falem in omni facrificio adhiberc, ut hoc ritu depingat naturam Chrini,qui per facrifi'eium adumbratur.Chriftuse/ nim,uerusillc, accœleftisfaleft,quotarn homines,quamoperaeoru redduntur Deo, tan quamfapidus cibus, grata ôiiucunda, quoetiâho mines in ipfum credentes,ita,quamuis mortui, a putrefadione confer/ uantur,utrefurgantad perpetuamuitam.Etenim propter peccatum,ho mines fadi funt Deo infulfi, amp;infi'pidi,utnon folum non fumatipfos an dbum,in menfa cœleflis regni,uerumetiam deteftetur cos,tanquani abominabilem faporem.Cum autem confperguntur, amp;nbsp;codiuntur falc qui eft Chriftus Dominus nofter,ibi turn nullus cibus Deo iucundior, nullus gratioreft,quamq,quicredunt in lefum Chriftum.Etquodde perfônis ipforum didum eft,hoc etiajn intelligendum crit de ipforutn operibus.

ôpcribus, Opera enim hominum,quâtumuis iufta uideantur, propter peccatum tarnen carni agnatum,non funt per fe coram Deo perfecte bo na»Quapropternon iuftifreaturin confpcâu Dei omm'suiuens. Sed quia opera piorum condita funtfale,hoceft,fiuntexfidein lefum Chrî ftumjdcirco funt Deo gratiffîmajCt iudicantur ab ipfo fuis qutbufdam praemrjs digna.Qusd autem dicam de miferia hominisj^a neceiTe ha/ bet propter peccatum tnori, 8c in morte cornputref cere aeperire Pro/ pter unum hominem,inquit PauluSjpeccatumintroijt in mundum,ac per peccatum mors, amp;fic in omnes homines mors peruafit, quatenu# omnespeccauimus. Sed ut ira Adam omnes moriuntur, amp;putrefcunf,’ itain Chrifto omnes uiuificabuntuf^Chriftus enim cœleftis faleft^qucï fi quis afperfus fuerit, nun^ ita putrefcct,ut in morte pereat. Sic Deus^’ CinquiQdilexitmundum, utomnisqui creditin eum, non pereat, fed habcat uitam æternam. Solenne eft defunda regum SC monarcharurrt corpora aromaribus condirc, ut longo tempore a putrefadione confer üentur* Tradunt item Âegyptios,publico inftituto,raortuos fuos fale eondqflc, quo corpora aliquandiu durarent, fed hæc eondimenta,etß ïKquot annis conferuantcorpora, neputrefeanc, non tarnen poffurtc efîicere,quin ueltandemrcfoluantur incincrem,SoIusautem Chriftusi talis fd, talecp condimentum eft, ut fi tecum acceperis ipfum in mortent «fcpuîchrum,Cid quod fïtper fidem^iraüifpfaputredineetcineribuai fo'uaberiSjUt furredurus fis,ad perpetuam uitam et fcelicitatem.Quarc hic ritus falis,in facrifici}s,admonet nos refurredionis a mortuis, quaffl per Chriftum,cœleftem noftrum falem confecuturi fumus.Cæterura * quiaDeuSjUnacum Chrifto donauiteredentibus omnia bona Chrifti,^ idcircoChriftus appellat etiâapoftolosôddifcipufos fuos, Sale. Vos, inquiens,eftisSalterræ. Quemadmodum enim Chriftus,etfiuera eft * Iux,illuminansomnem hominem uenientem in hune mundum,tarnen communicat cognomen Lucis,etiam cum apoftolis. Voseftis,inquit,» luxmundin'taetfi ipfeeft uerus fal,tarnen impartitfalis nomen etiâapo ftoîis.Impartit autemipfis hoc cognomentum, non propter perfonam,' fed propter minifterium amp;nbsp;dodrinam ipforum. Dodrina enim Euan/ gelf) de lefu Chrifto, quod apoftoli in toto orbe terrarum prædicaue/ tune,talis fal eft,ut per ipfum conferuetur uniuerfa ecclefia. Multæex/ tant aliæ dodrinæ, non folum de rebus ad ufum humanum utilibus SC UecelTarqs, uerumetiam de moribus,ôlt; uirtutibus,ac etiam dereligiÔeJ Sed nullaeft dodrina,nec in feriptis philofophorum,nec in literisalio fum autorum,qua poffimus ab æterno interitu confer uari, præter folu Euangclion Chrifti, quod apoftoli prædicarunt. Euangelion enimea‘ cftdodrina,Ôi is fal,quo etiamin media morte amp;nbsp;putredineferuanaur^

Enangelion, inquit Paulus^potentia Dei eft ad falutem omni credent ti.Non folumautemapoftoli cognominati luntjal, propter minifteri urn Euangeli], led iubetetiam Chriftusomnesdifcipulos Inos habere Mard.f). nbsp;nbsp;falein.ln Marco enim ait.Omnisuidima falelalictur. Bona res eft fal,

cæterum,fi fal infuifusfuerit,per quid ipium condietis‘;Habetein uobis ipfisfalena,et^acem habete inter uosinuicem.Quod alias ad apoftolos air» Vos eftis lai terræ, hoc n unceadem plane fententia dicit. Habete in uobisipfisfalem,hoc eft,predicate euâgelion unan imiter,crédité Euan gclio concordi fide. Sicenim ecclefia conferuabitur, uos ipfi confer/ uabimini,ad perpetuam pacem tranquiHitatem. Delale autem haefte nusin ecclefia fingulis diebus dominicisconfecrato,nihil opus eft nue Salisconlêa dicere.Sienimhic ritusconfecrandifalisufurpaiuseftexhoc Leuitico canone,poft legis abrogationem,in ecclefia,no eft cultus Deo gratus, i.Timo4« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hypocritarum. Sadificatur quidè,quicquid crcauit Deus

in ulum amp;nbsp;cibum humanum,per uerbum Dei,amp;precationem, quem/ admodum Paulus ait,reducereautem in ecclefiam,Leuiticos ritus, per reuelationem Euangelq abrogatos, amp;nbsp;exiftimare propofitum tantum falem in ecclefia,per faa'ificuliconiurationes fandificari.reliquum au/ tem prophanum eftc,hoedemum eft foil lumen inferre,amp; bonam Dei creaturam contumeliaafficere.

Tresfuntpræcipuælpecies facrifict) Minhae,quemadmodumfu/ pra oftendimus. V nafit farina nondum coda,alia fit panibus ex farina codis. Tertia fit granuli8nouarumfrugum,e tunica fuaexcuflis. De duabus fpeciebus fupra tradatum eft. Nunc tertia defcribitur. Non eft autem fentiendum quod hoclocodefcribatnrritusoffcrendarumornni Primitiärum um primitiarum noui frumenti,quaslexexigebar. Fueruntenimuaria utria genera generaprimiciarumfrumenti,quarum unaquærp fuoshabuitritusoffe rendi. Vnum genus eft noualium, quod in cartallo offerendum erat, de quo feribitur Deu.xxvd. Al iud eft man ipuli, quod offerendum erat alterodiepa(thæ,dequo Leui.xxiq. Eft genus primiciarum genera/ le,ficutdecimarü,dc quo feribitur Exo,xxrj.xxit).xxiif}. Et Deu.xij» Quantum autem in hisgeneralibus primieqs dandum erat, lexnon dc E^ec nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F)e his Hieronymus ita feribit. Primitiua quæ de frugibus offerc

bant,non erant fpeciali numero detinita,fed offerentium arbitrio dereli/ da. Tradicionemcpaccepimus Hebræorum non lege præceptam,fed magiftrorum arbitrio inolitam,qui plurimum, quadr agefimam partem dabat facerdotibus,qui minimum,fexagefimam. Inter quadragefimam, amp;(fxagefimamlicebatofferri,quodcuncftuoluiffent. Videxxv.caput * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ezechic/

Ezechi'elis. Aliud quóc^ genus eft pn'miciarum,duorum uidelicctpa/ num fermentatorum in feftoPentecoftes,Leukxxiq.EftetobJatio pla cêtæ ex nouapafta,qua neceffe habebat unufquifc^ paterfamilias öfter? re,priufquam uefceretur panibus e nouo frumento confedis. De hoc gcnereprimiciarumhabes Num.xv»AIiudeftgranuÿrum,quænon? dum erancinfarinam contritaaut commolita,fcd tantum erecentibus fpicis igniparumperaduftis, exeuftà. Ethuius tantumoblationisritus hoc loco defcribitur. Habet autem eofdem ritus, quos amp;nbsp;aliæ fpecies Minhæ,de quibus fupra tra datum eft. Nam qui uolebat hoc genus fa crificrj facercjis necefle habebat fpicas maturefeentes, Sd demeflas, igni torrere,deinde grana earum, non in farinam conterere : fupra enim de Minha farinæ didum eft, fed tan turn e tunicis aut paleis fuis expellere, feu excutere,quodconfricationemanuum fieri folet.Hebræaenim uc/ ' ritas fic habet. Si uolucrisofterre Minham primiciaru Domino,fpicas maturefeentes, igni toftas, expulfa grana öfteres Minham primitiarum tuarum. Superhaecigiturgranaficexcufta,fundendumeratoîeum,ô^ Gr^ncrum imponendumthus,iniedoetiam Sale,utdidum eft.Hæcitapræpara/ ta,afteren da crant ad facerdotem,qui accepta hac oblation e, amp;nbsp;allata ad altare holocaufti,fumebat partem feu pugillum granulorum, cum toto th ure, 8^ inqciebat in ignem, ut fieret facrificium fuauis odoris Domi? no.Reliquum granorum erat facerdotis.^Quernadmodum autem fpiri? tus fandusuoluit Chriftum facrificium eius depingere per farinam puram,acpanem codum,in facrifirio Minhe, ita uoluit etiam illumde pingere per grana primiciarum, feu nouarumfrugum. Chriftus enim ipfe confert fe cum grano frumenti.Nifi granum,inquicns,frumenti de iedum in tcrram,mortuum fuerit,ipfumfolum manet.Si ueromortu? um fuerit,multufrudum afïert,quo dido fignificacChrjftus, fibi mo riendumefte,ut per mortem fuam multum afteratfrudum, amp;non fo? lum Iudæos,uerumetiam gcntes,adccclefiam fuam congreget. Vocat amp;nbsp;Paulus Chriftum,primitias,Chriftus,inquit,furrexic ex mortuis,pri miciæ eorum, qui dormierant. Quodigiturfpicæ primiciarum inicio igni toftse, 8*^ gran a e paleis excufta fint, acpofteapugillus granorum oleo undorum,amp;falforum, coniedusfituna cuthurein ignem holo? caufti,adumbratpaftionem Chrifti,amp; exiftimationem eius coram Deo patre in cœlis. Vt enimfamelico nihil iucundius gratius cft,quam ci bus undus, Ôd fale conditus, ita Domino Deo noftro efurienti liti? enti humanam falutem,nihil unquam acceptius,nihil dcfiderabihusco tigit, quam obedientia amp;paflîo unigeniti filpfui Domini noftri lefu Chrifti. Etficut thuds fumusad ccelum afcendit,acfuauiseius odor ejs omni parte fpargitur, ita clamo^aut oratio Chrifti in afflidion ißus ôd

8C paffione eius pcnetrauit coclos I'pfos, amp;nbsp;fuit Deo patri fuauifïîmus dor. Multi quidein pa Hi funt,ab initio orbis terra?, ad tier fa SC mortem, multi clamaueruntinafflidionibus fuis ad Deuin, fed nullius hominis

quantumuis fandi, pafïîo per fe grata fuit Deo, nee ullius oratio per flt; a Deo exaudita eft præterq folius Icfu Chrifti Domininoffri. Quod fi alicuius patriÂchæ aut prophetæ pafho oratio Deoplacuerut, hoe non faduiTj cft,nifi propter hunc lefum Chriftum, cuius pafïionem Si orationem Deus pater in horum pafhonibusamp; orationibus refpexit, Quare fenciamus, quod nihilunquamfuauius S)i. deledabiliusad Deu peruenerit,qua obedicntia,pa(rio,et oratiofiltj fui,lefu Chrifti.Quod autetn reliquapars horum granulorumcefterit facerdotibus, qui ede/ runteanon nifi in loco fando, fignificat communionem paffionisS^ oration is Chrifti. Etenim Chriftu5,non fiepaftuseft, nccficclamauic ad Deumamp;exaudituseft, utipfefolusconfequereturfalutem ,amp;frue/ rctur foelicitate, fed uttota ccclelia, quæ hac in parte per facerdotes ad umbratur,( Vos mimeftisjinquit Petrus, genus eledum,amp;regalefa/ cerdotium ) caperct frudum paftionis Si clamoris eius. Nam propter pafTionem Chrifti,tota eedefia placet Deo,iudicaturGnda, aepro/ pter orationem Chrifti,omnis clamor ccdefiæ exauditur a Deo, amp;nbsp;fit uoti fui compos. Oratio Chrifti eft; Sicut tu me mififti in mundum,it» amp;nbsp;ego mih eos in mundum,S^ pro eis ego fandifico meipfum,ut Gnt ipfi fandificati per ueritatem. Non pi oeisauicrogo tantum,fed pro rjs, qui credituri funt perfermonem eornm in me, ut om nes unü fint, ficut tu pater in me,amp; ego in te, ut Si ipfi i n nobis un û fint etc,Hac orati oneChriftiitanobiscóhdendumef^,ut quiequid exfidcin Chriftum orauerimus,impetrafle nos propter Chnftuhi fentiamus. Quid autem fibi uoluerintprimitiæ S.’ decimæ in politta lfraelitica,amp; quem ufumha bucrint,alio loco commodius exphcabitur.Nunc pergemus ad reliqua genera facrificiorum,

Redit Mofeadoblationcmanimaniium, Sudefcribit aliud genusfa/ crificn,quoduocantn’''^b\ïjn2T Zebach fchlamim, quod genus per tinetad facnficia, quæ Hebræi nocant Leuia, feuuihaamp;f uulgaria. Et quia fchalaiTija quo fchlamim deducitur,fignificatpacificare,ei per trâf/ (umptionein/eddere, reftituere, falutem optare,perficere, acconfunv

Ware. CQp* enim reddit,qiioddebct,pacificat creditorem, cjui pcr^* fielt opus fuum, tranquillus 8^ pacatus effiatur ) iddrco nomen hums facrificij uarie transfertur. Vulgata tralatio habet hofiiam pacibcorum. Græcus, holbam falutis. Alqexponunt, facuheium retributionisfeu gratitudinis. NonnuIHuocant facrifidum Telen'cum,à7rà^'7iÂt^* Hebræifendunt hoefaenfidum didpacificorum^partiti,quod peri/ pfum impetretur pax mûdo, partim quod ex hoc facrifido una pars red datur Dominojn facrifidum ignitum,altera facerdoti,amp; tertia offeren ti, id quod in alijs facrifiefjs non foletfieri* Sed de his interpretationi/ samficiunt bus fit fides penes autores* Chaldaeus pro Schlamim reponit pMiftconnti

Cudfehaia ,hoc eft,fan dificatorum. Et quia partes huius facri fief) cedebantnon folumfacerdoti,uerumetiamuulgo offerenti,ac infra cap.fcptimo feueriterexigitur, nequisimmundus carne huius facrificij uefcatur, Ânima,inquit,polluta,quæederitdecarnibushoftiæfacrifi/ efi pacificorum, qug oblata eft: Domino,peribit de populis (uis,iddrco Uerifimileeftjhocfacrificium uocari Schlamim, hoc eft, perfe dorum,integrorum,immaculatorum,mundorum,amp;fanctorum, pro pterea quod non licebat de carne huius facrificq cdere,nifi qs,qui iuxta Mofaicosritus,mundi, puri, amp;nbsp;fan di effent. Quareuocabimus dein/ nbsp;nbsp;nbsp;(

ceps hoc genus oblationis, Sacrifidum fandorum, quanquam necnoz men pacificorum abqciendum fit,fi inteUigacur fie did,quod quiuoluc rut de hac facrificio edere, neceffe habuerunt prius ab immundicqs fuis purgati,amp; cum populo Dei reconciliati ac padficati effe. Habet autem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

hoc facrificium ritus al iquot fimiles,amp; aliquot diffimiles,cum facrifido bolocaufti.Nam holotauftumadducendumerat,adoftiumtabernacii li feu rempli,manus offerentis ponenda erat fupcr caput holocaufti,ma dandum item erat,ôlt; fanguis eius fpargendus a facerdotibus fuper alta re per dreuitum ,quemadmodum f upra explicatu eft. lifdem ritibus obz feruari etiam debuit hocfaçrificium fandorum,de quo nûctradamus» Sed in alqs cerimonqs horum duorum facrifidorum magna eft difTirni htudo.Nam holocauftum madandum erat,tantum in co altaris latere, quod refpiciebat feptentrionem, Hoc autem facrifidum madari licuit in quouis loco atrq. Item in holocaufto non debuit offerri, nifi mafculus* In hoc autem facrifido licuit offerte tam mafculum, quam fœminam* Holocauftum totum cremandum erat in aîtari, In hoc autem facrificio non cremab3ntur,nifi adeps, qui operitinteftina, amp;quicquideftadipis intrinfecus,duo item renes cum fuo adipe, qui eft iuxta ilia feu femora, præterea reticulum iecoris. Pro quo Hebrps habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lothcreth*

Græcus interpretatur sv AoGóv,hoc eft,pinguem extremitatê iecoris per/ lingentemad renes. In holocaufto nihil cuiquam cedebat,præcer pellêj

Totum em’m cremabatur* Hoc autcm facrîftciûdiuidebatur m trcs par tes, quarumuna,uidelicetadeps,et reh’quaiamenumerata,tradeb3ntur igni holocaulti,;n fuauem odorem Domino. Altera pars,uidelicct,pegt; ctufculum dexter armus tradebatur facerdoti,quemadmodum fenbi tur Leui.vti.amp; Deu.xviq. Reliqua erant hominis offeren tis,quibus is unacum familia fua,iuxta Leuiticos ritus,fan(ffif(cata,CundeSlt;; facrifi/ cium fandlorum dictum eff} uefccbatur. Porrolicebatin hocfacrificio offerre de tribus fpeciebusanim3ntium,uidelicet,de bobus,dc ouibus, 8dde capris,non autem deauibus,quod non potuerunt comode in tres partes diuidi.Si quis de bobus,inquit,offerre uoluerit,fiuc marem fine fccminam immaculatam offerat coram Domino etc. Quæ in defcripti^ one holocaufti explicata funt, uidclicet, quid fibi uelit oblatio ad oftiu tabernaculi,impofitiomanus,effufiofanguinis,amp;alia,quæinhoîocati fto cum hoegenere facrificq coueniunt,ea non eft opus nunc repetere, Sed ilia tan turn perfequcmur,quæ cû holocaufto no con uen iunt. Quid ergo eft,quod in holocaufto non nifi mas offertur, in hocautem facrifi ciolicuitofferrerammarem,quamfoeminam CSiconfiderare uolueris confiliumlpiritusfandi, quodinhacordinatione de externa difciplina habuit, uerifimile eft uoluifle eu hoc inftituto auocare Ifraelitas ab im^ pfjsfacris Aegyptiorum,amp; retinere cos in pia facrificandi confuetudine patriarch a rum. Nam Aegyptq,autoreHerodoto, nulla bouemfeemi nam immolarunt.Patriarchæ autem immolarunt eas. Quare non fuit ociofum,legeconftituere,ut boues fccmin æ fuo lacrifici) genereoft ferrcntur.Si autem confideraueris confilium fpiritus fandi de huius fa/ erificrjfignificatione,tuncpotutftetquidem fpiritusfandus unotaiv ‘ turn holocaufti ritu contentus effe, quo palfionem Chrifti depingcref, fed maluit etiam huius facrificrj ritum adrjeere, ut depaftione Chnfti frudu eius uarq s cerimonrjs concionaretur, amp;nbsp;fsdem populi fui uarrjs ri tibus erudiret,atcp confirmarct. Nam holocauftum refpicit propric in perfonam Chrifti. Idcircorequiriturin eofacrificiomafculus tantum. Hoc autemfacrificium, refpicittarnChriftum, quam totam ecclefiarn cius,quæ eft corpus Chrifti, quod non tantum e mafeulis, fed etiam e mulieribus confiât. Lex igitur iubet tarn mafculum quam foeminam in hocfacrificioafFerre,utfignificaretur,quodnonfolum uiri,ucrumctia mulieres pertineant ad ecclefiarn Domini. Nam fi animantes fccminae repulfæ effent ab omnibus gcneribusfacrificiorû, potuifient mulieres, infirmum alioqui uafculum,cogitare, fe etiam a Deo amp;nbsp;ecclefia eius ab/ iedas efte, præfcrtim cum reqci quoep foieant a publicis fundionibus in ecclefia. Vultigitur lex, utinhocfacrificq genereetiam focminaafie ratur,quo certiores reddamur,mulieres quoc^ mcmbrafecciefiæ effè,ô;^

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriftum

Chn’Qum non tantum pro uin's, fed ctiam promuh'eribus oblatûeffe. lii Chriftolcfu,jnqincPaulus,noneftferuus,nec^Iiber,noneftmafcu lus ac fcemtna.Et Petrus. V iri cohabitent fecundum fcientiam, uelut in firmioriuafi muliebri impertienteshonorem, tâquam etiam coheredes gratiæ uitæ. Deinde quod holocauftum debuit madlariin uno tantum latere, hocautem facrificium licuit madari in quouis atr^ loco fignifi/ cat,Chriftum in uno quidem loco,in urbe Hierufalem,in qua erattem plum, facrificium fuum peradurum effe, fed frudum huius faefißerj fpargendumeffe in totumorbem terrarum. Adhæc quod adipes cum rembus in hoc facrificio adolentur in fuauem odorem Domino,etfi ali) interpretantur â;^M;3eiKÛlt;r de uoluptatibus amp;nbsp;delicijscarnis, quæmor/ tificandæ funt,tamen quia ignita facrificiarefpiciunt proprie in Chriftu et pahionem eius pro peccatis noftris,ideo adipes cum renibus, ctiam in hoc facrificio adumbrant Chriftum. Notaenimeft feripturæ phrafis, qua per adipem figniheantur optimaamp;felediffîma. Sicdecimarum o/ ptima,uocantur adeps. Num. x vit). Sic ôd frumenti optima dicuntur a/ dep»,pfal.lxxx.Solent etiam aliquoties peradipemintelligiporentesamp; pfah^. diuites, qui uidentur elle præcipua amp;nbsp;optima pars populi. Quidautê cr?}. ru top humano gencre melius cftChriftoC quid coin omnibus uirtuti buspmguiusç’quidipfomagisfeledûc' Hic ergo pinguiiïîmus adeps, qui eil Ghnftus, fuccêditur igni holocaufti,hoceft,fufcipitpa(rionem ficatio, propeccatis noftriSjUtfîatfuauiflïmus odor Domino, quo Dominus Ka dsledatur,ut no folum Chriftum ipfum fauore fuo compledatur, Uerumetiam propicius fiat propter Chriftum, omni homini in ipfum

‘ credenti. Nam h oc depingit etiam ea cerimonia, qua partes h uius facri/ hcii diuiduntur inter facerdotcs,amp; offerentes,quos uocant AaiKom Si/ gnificat cnim, quod tota ecclefia capiat frudum facrifictj Chrifti per fi/ de,qua fandificatur.Si enim in quouisgenere facrifici], omnia aut igni abfumercntur,aut facrificulis de tribu Leui, amp;nbsp;familia Ahcronis,cede rent,acnihilofferentibusdealtjstribubusamp;familijsrclinqueretur, ex/ iftimarent boni quicpeuulgo,quod quemadmodum non effent partiel pes facrificiorum,ita non poflent elfe participes regni cœlorum, nec per tinerêt adpopulum ccclefiæ Dei.Nuncautem fpiritus fandus inftituit acordinauit,ut ofterentes,in hoc facrificq genere, etiam fuas partes acci perent, ÔCcomederent,tantummodo, utiuxta Leuiticosritus mundi effent. Ibi cpulabimini,inquit,coram Domino Deo ueftro, uos amp;nbsp;filq ùdhliæueftrg,famuli amp;nbsp;famulæ,atcp L-euitcSjqui in urbibus tuismora tur.Quare,quotquotfunthomines, fiueprimates, fiueinfimates, cru/ diuntur ex hac cerimonia, qp amp;nbsp;ad ipfos pertineatfrudusfacrificq Chri fti,fi rriodo mtundiÔ^ fandi fuerint, hoceft, fi credant in Chriftum, ôd

quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ “ “ S •

bbediant Chrifto per fidem.Siaitenim fola fideChriftumfufcipiniUß, ita fola fide purificatur cor noftrum,utet puri aclancti coram Deo pro peer Chriftum iudicemur, amp;ui’rtutcfpiritufiandi opera fanâafacia/ mus,adcoq^ in conuiuio cccleftis regni accumbamus.

SI DE OVIBVS VOLVERIT SACRIFICIVM SANCTORVMetcOSI CAPRA FVERIT, DEFERBT EAM CORAM DOMINO etcO Recenfenturadhucdupfpe cies facrificij fandoru Cbc enim uocamus nunc facrificiupacificorum) quarum altera eft degrege ouium, altera degregecaprarum. Habent aüt hæ fpecieSjUtus prorfum fimiles cum oblatione bourn auc uaccaru, in hoc facrifiefj genere,præterq quod in oblatioe ouium, crematur una cum adipibus èi. renibus, etiâcauda integra, ab extremitate fpinæ dorfi abfeifla. Porro,etfi bos, ariesSd caper,fint animalia diuerfg fpeciei,facri ficium tameeorum,in unum duntaxat Chriftum refpicit. Quare, cum omnes ritus huius facrifici) paulo ante in oblatioe bourn feu uaccarum cs:plicati fint,fuperuacaneum eft,cxplicationemeorum herum repetere. Quid ergo nos faciamusç’ Veteresobtulerunt in facrificia famftorum, boues,uaccas,arietes,oues,amp;capras. Quidautê abrogatishis externis facrificfjs,nos offeremusCPrimum,offerimus facrificium Sandorum, cumecdefiam, amp;minifterium prædicandi euangelq ftudio amp;nbsp;ope no/ ftraiuuamus* Sicenimmuneraapoftolismifla,Paulusuocatodorcm bonæ fragrantiæ, hoftiam acceptam,gratam(^ Deo.Deindeofferimus facrificium fancftorum,fi audiamusconcionêEuangelij Chrifti,amp;cre/ damns in Chriftum,fiinuocauerimus ex fide Chrifti,nomen Domini, amp;nbsp;laudauerimus Deum tarn uerbis quam operibus noftris. De talibus facrificfjsprophetæ fæpeacmultumconcionantur» In pfaLiiq, Sacrifi'/ cate facrificium iufticiæ,8C fperate in Domino.Etin pfal.cxv«Dirupifti uincula mea,tibi facrificabo hoftiam laudis,amp; nomen Domini inuoca/ bo.Quibus uerbis fignificatur,quod fperare in Dominum, amp;nbsp;inuoca/ re nomen eius fint facrificia Deo gratiffima* De his facrifieijs Ofeas per fpicueloquitur»TolIite,inquiens,uobifcûuerba,Cnonboues,autuac/ cas) Si conuertiminiad Domin5,amp; didte ehOmnemaufer iniquitatc, accipebonum,etreddemus uitulos labiorum noftroru.Quod epifto la ad Hebræos ita cxplicat. Per ipfum ofFerimus hoftiam laudisfemper Deo,hoc eft,fruâû labiorum confitentium nomini eius, Poftremo, fa/ crificia fandoru funt etiâ officia amp;i benefada,quibus neceffitati proximi noftri fubuenimus.Beneficentiac,inquit apoftolus,amp; communicaticiis neobliuifcamini.Talibus enim uidimisplacetur Deo.

In recenfendis facrificiorum gencn'bus Qpe fa da efl: menn'o fangui nis fuper akare fpargendi',etadipisadolendi,ideo addit fcriptura in fine huius capitis generalem Canonem,dc adipe 5^ fanguine. Nec fangui/ nem,inquien§,necadipem comedatis. Infacrificio enimanimaliû,fan/ guis fuis ritibus fundendus fpargen dus erat. Adeps autem adoledus dendus. Domino,in fuauemodorem,Hocenim efl,quoddicitig'îOmnis adeps AdepsAdoa Domini crit, Ac de fanguine quidem certum eft, quod per legem Mofi non licuerit eo uefci,fiue facrificaretur,fiue non facrificarctur. De adipe autem fentiunt quidam,quod etfi non licuit eo ucfci in facrificijs, licuit tarnen eo uefci extra facriftcia,de animalibus mundis. De qua re nue no difputabimus, fed audiamus legem, qua efus fanguinis à adipis feue/ rifljme prohibituseft. In capiteenim feptimohuius libri Ù3 fcriptueft..

Si quis adipem animalis,quod oblatum eft,pro facrificio Domini come derit,peribitdepopulo fuo.Sanguinem quoquenon comedetis,necde aulbusnec de pecoribiis in omnibus habitationibus ueftris.Omnis anf ma,quæ ederit fanguincm,peribicde populis fuis.Idem de fanguine hà bes in hoclibro cap.xvri.amp; Deut.xrj.amp;xv.Q,uid ergo fibiuuk tancafe ueritas'TNum hgeperfepoHuunt uefcentemÇ'Abfit.Quod enim intrat in os hominis,non coinquinat hominem. Et quan quam apoftolietiam prohibueruntefum fanguinis,in fynodo Hierofolymitana, no tarnen fenferuntjhæcefle per fe immunda,nec uoluerunt libertatem Chriftia/ nifmi feruitute Mofaicorumrituum onerare, fed confuluerunttantum charitati, obfecutifuntad tempus infirmitati Iudæoru,donecin Chrî fto grandefeerent. Quare aliæ funt cauffæjpropter quas horum efus ta feueriter in legeprohibitus fuit. Aeprimum deadipe.Non omnino ab furde fenciunt, quiputantadipem ideonon concelfumin humanum cfum,fcd Dominoincenfum fuifl’e,uteflet pgdagogia, quarudispopu Iusadmoneretur,utnöfedarentur deliciasac uoluptatescarnis, led ut cas igni fpiritus fandi morcificarent.Nec importune etiam ex hac ceriz moniacommendatur frugalitas ciborum, reprehenduntur lautiatc^ delicati.Qui diligit,inquit Salomon,epulas, in egeftate erit,q amat ui/ num pinguia non ditabitur. Sed fpiritusin prohibitioneelus adipis longiusrefpici't,quamin ciuilem pædagogiam. Incenfum enim adipis in facrificio figniftcatpafltonem amp;nbsp;mortem Chrifti, qui cum fit in hu/ mano generelonge omnium optimus amp;nbsp;felcdiflimus,adumbratur per adipem,quemadmodum fupra oftendimus. Sola autem pafli'o Chrifti habet hanc fanditatem amp;nbsp;maieftatem,quod fit expiatio peccatórum no ftrorum, amp;nbsp;rcconciliatio noftra apud Deum. Et qui hanc maieftatem transférant in mérita humanæ iufticiæ, hi prophanant, amp;nbsp;contumelia afficiunt paffionem Chrifti. Cumigitur fpiritusfandustamfeueriter

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G iiij*

cxegitjUtlfraelitænon uefcanturadipe, fed utincendattteum in facrifï cio,admonereqoluK,ucexpiatfonempeccatorumamp;t'econdlianonêno/' ftri non transferamusin noftra opera,aut mérita eorum, fed ut earn accc ptam feramus foli paffioni amp;morti Domini noftri lefu Chrifti. Itaquc hypocritæ,quimeritis fuæiuftieiæ côfidunt,etfi neclaélcnec carnibus uefcuntur.fed tantum pane ô^oleribuSjtamê quia transferuntinfua me rita,quod ignAacrificij incendendum eft,hoc efl:,quod ad folam paffî^ onem Chrifti pertinet,dicûtur uefci adipecôtra legem,ac fiunt obnoxtj grauiffîmo fuppîicio lcgi5,quæ aittSi quis adipem,qui ofFerri debet in incêüjm Domini, eomcderit,peribit de populo fuo.Dicamusetiam de fanguine.Efus cnim fanguinis prohibitus effe uidetur,ut effet pædago/ gia,qua rudesaffuefierentadcontinendas manusfuasabhomicidio; Sed hic longius rcfpexit fpiritus. Lex cnim didt. Quifquis de domo ïfrael,fiuedeaduenis,qui peregrinantur inter uos,comederit fanguinê, obfirmabo faciem meam contra animam jllius,amp;difperdam cam de po pulo fuo,quia anima carnis in fanguinê eft,et ego dedi ilium uobis pro altari,ad placandu pro animabus ueftris. Quia fanguis pro anima pla/ cat. Pro anima,inquit,placat. Non poteft autcm fanguis taurorü Si hir corum placare Deum ac peccata auferre, fed folus fanguis îefu Chrifti. Quarc,cum lexfeueriter exigit, nelfraelitæ prophanentfanguinem cfu fuo,hoc maxime omnium exigit, ne quis expurgationem peccatorum, quæ foli fanguini Chrifti tribuêda eft,fibiautfuis meritisadfcribat. Ac edendum quidem eft corpus Chrifti,amp;: bibendus fanguis eius per fidê, uidelicet, ut credamus fanguinê eius pro nobis eftufum effe, fed hic fan guis non eft prophanandusimpioefunoftro, id quod fieri folet,cum tribuimus meritis iufticiæ noftræ, quod foli ipfi acceptum ferendu eft.' Itacç uides,quod hypocritæ,cum fenciunt fe fua ipforum iufticia purga ri a peccatiSjUefcantur amp;nbsp;bibant fanguinem contra legem, etiamfi aqua tantum bibant. Acfiuntetiamcxhocpotuuirifanguiiiurn,8dhomici/ dg. Putant en im fe præftare obfequium Deo,fi eos trucidauerint,qui ab ftinentabefu fanguinis,hoc eft,quinon fuis meritis fed tantum eftufÿ oni fanguinis Chrifti tribuuntremiffionempeccatorum.Hoc cnim uere eft fanguinem Chrifti, fa ncftum ctim/

T CCVTVSQ.VE EST DOMINVS AD MO^ J^SEN DICENS, LOQVERB FILIIS ISRAEL, ■ ANIMA QVAE PECCAVERIT PER IGNO/

Sequuntur aha genera amp;n'tusïacrificiorum quorum iinnm uoca^ tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hattah,quod eft facrifidü propeccato^feu piaculum. Akcrü san-ifidutsi

DVlïi^ Afcham,quodeftfacrificiumprodehó:o* Diftmguuntur autem (.'ropea^ifs, hæcduo facrificia,tam peccatorum generibus, quam facnficadi ntibus» Hebræienimfaciuntduplicem ordmempræceptorumDet Ah'auo* cantnW niia Mizuoth Aflàjhoceftjpræcepta affirmatiua. Alia uo/ cant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MizuothIoihaanch,hoc eft,prgccpta negattua^

Hinc ponûtur etiam duo ordines peccatorum. Alia enim dicun tur pecz cata omiffionis, alia commifltonis. ltalt;^ fenciunt duo genera facrifici** orum,ad hæc peccataexpianda,inftituta efle, uidehcet,facrificiü pro pee caïo,êlt;^ facrificiuni prodelido.Sed relinquamusnunciftam præcepto/ rum amp;nbsp;peccatorum diftributionem Hebræis. Nos loquemur hoc loco ,ds peccatorum ód facrificiorum difcrimine,quemadmodü fcriptura ipfa exemplis (uis in his locis fignificare uidetur, Tametfi enim indifferent ter utitur uocabulo 2'0quot;^ Àfcham,hoc eft,deliâi,in defcriptione facrit ficijpropeccato, 8«^fimiliterutituruocabulo Hattah, hoe eff^ peccatijin defcriptione facrifictj pro delido exempla tarnen horum fa/ crificiorum, quærecitanturin fcquenticapitcuidentur hoedifcrimen indicare,quod Sacrificium propeccatoinftitutumfitadexpiada eapec cata,quæ prêter facrificium,nullam aiiam obligationem erga proximn habent,necaliam in politico conuieffu expiationem requirunt,qualeeff: uefci fandificatis in immunditia,aut feipfum diris deuouereetc. Et ritus huius facrificij deferibitur ab initio huius quarti capitis, ufep ad ilium lo' cum quinticapicis,quo dicitur.’Locutus eft Dominus ad Mofen dices. Anima fi præuaricans peccaueritper ignorantiam in h is quæ Domino funt fandificata etc.Sacrificium autem pro delido inftitutum fit, ad ext nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

piandaeapeccata, qtiæpræter facrificium, aiiam habent obligationem erga proximum,quale eft,Dcpofitum proximo neg3re,furta retinere, 8^id genusalia,quæad expiationem fuamexigunt,non folum,utfacrt fices arietem, fed etiam ut reddas proximo quod uel furto uel rapina uel impoftura abftulifti. Et hoe facrificium delcribitur in eo loco quinti ca pitis,quodicitur. Anima h præuaricans peccaueritper ignorantiam,ia hi§,quæDominofuntfandificata,affèrefprodeisdofuo amp;;c, Qugeü

Ka fc habeant,percurramus initio ritum facrificq pro peccato, uidelicet» pro co pcccato,quod folofacnficio expiatur,nccexigitur,utad cxpiati-' onem eins proximo aiiquid reddas.Dilùngunntur autem ritus hums fa crificrj iuxta pcrfonarum qualitatem. Aliter cnim lacrificandum eft pro peccato Pontificis, aut totius populi, aliter pro peccato pnncipis, aliter pro peccato hominis priuati. Etin hoc ordine aliudoftertura diuiti/ bus,aut me(Iiocribus,ahud apauperibus,qucmadmodum poftea fequi tur.Ac dicamus primumdefacrificio Pontificis.Si facerdos,in quit,qui undus eft,CdchacundioncuideExo.xxix.8lt;'infracap.virj.)peccaue/ n’t,delidopopuli,autquemadmodum unusquifpiamdc plebedelin quere fokt, olFeret pro peccato fuo uitulum feu iuuencum immacula/ turn Domino,ad h oftiam pro peccato etc. Quibus autem ritibus defcri bitur uitulus Pontificis facrificandus, nfdem defcribitur uitulus totius populi Ifraelitici offcrendus.Quarc explicatis ritibus facrificrj pro pccgt;' cato pontificis,explicati etiam crût ritus facrificij pro peccato totius coe/ tus. Ex hoc loco h ypocritæ magn am fumpferun t occafionem fuse impi/ etatis. Cumenim uidercnthæcgenera facrificiorum inftituta efteadex/ pianda peccata, 0^ in defcriptione eorum additum cfte.Placabitprocis facerdos,amp; remittetur eis,exiftimauerunr,quod hæc facrificiorum ope ra tantæ per fe dignitatis fint,utexpient peccata in iudicio Dei,8lt;! recon cilienthomines cum Deo,ac mereanturipfis uitam æternam. Sed hanc impiam opinion cm non folum damnat totum euangelion Chrifti, fed ctiam prophetp ipft.Sacrificium,inquit Dauid,amp; oblationem noluifti, holocauftum,8lt;f propeccato non poftulafti.Et Michcas.Quid dignum ofFcram Domino’:'curuabogenua Deoexcelfo. Nunquid offeramci holocautomata amp;nbsp;uitulos anniculos':’ nunquid placari poteft Dominus inmilibusarietum,autinmultismilibushircorum pinguium’TConfi/ dcrandumigiturcrit, quisfuerit legitimus ufushuiusfacrificq pro peo SMfifieij^0 principio,hocfacrificium,non fuitinftitutum, utabrogetciui * lia fupplicia,quæ iuxta legem fccicratis inferri debebant, uidelicct,ho-* micidis, latronibus, adultcris, blafphemis, Sd id genus alqspeccaiorP bus, quibus lex fuas poenas definit. Sed inftitutum fuit, pro expiatione eorum tantum peccatorum,quæ errore quodam amp;nbsp;incogitantia aducr/ fus legem,præfcrtimccrimonialcm,defignabantur,amp;quæalioquincc ciuil iter, neccriminaliter puniebantur. Sic cnim (erfptura hoc loco ait, Anima,qua? peccaucric per ignorantiam,hoc eft,errore quodam, amp;nbsp;in cogitantia. Et Num.xv. Si per ignora ntiam præterieritis quicquam ho rum,quælocutuseft Dominus ad Mofen, oblitacp fucritfaceremulti/ tudo,öfterer uitulum de armento holocauftum etc. Et additur. Anima, quæper fuperbiam aliquid commiferic,fiueciuis ft't die fiucpercgrinus, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quoniam

qnoniam aduerfusDominum rebellis fuit,peribitdepopulofuo. Dein dehocfacrificium non fuit inftiturum,ut expier peccatacoram Deo.Ex cpiftola en im ad Hebræos notum cft,quod nee fan guis ta urorum, nee cinis uitulorû poflîntauferrepeccata.Sed inftitutum fuit,partimut effet externa Slt; Politica reconciliatioeorum,quierrore quodam peccauerât, ertfidumpf partim,acmaximeomnium,uteflcttypuseiusexpiation«, quguereper Chriftum contingit.Siccnim Paulus exponit,Romanisfcribens. Pcc/ catOjinquit, condemnauit peccatum in carne, hoc eft, Deusfecit Chri/ ftum facrificium pro peccato,6ó propter hocfacrificium aboleuit pecca/ fum,in hominibus.Gt adCorinthios: Deus Chriftum, quinonnouic peccatum,pro nobis peccatum,hoc eft,lacrificium propcccato,fecit,ut nos eificeremur iufticia Dei per ilium. Et epiftola ad Hcbrtcos perfpi/ cueteft3tur,quodhocfacrificiumrefpexeritin ChriftumJn legeenim noneft inftitutus in l^ontificcmangelus quiipiam Äi’Äjxaj-T^i-rG'^fed hogt; mo peccatis obnoxius,qui offerat tarn pro fuis, quam pro populi pecca tis.In fecundum,inquit, tabernaculum femel quorannis folus pontifex introibat,non fine f3nguine,quem offerret pjo fua amp;nbsp;populi ignoran/ tia.Cum ergo Pontifex necefte habuit,etiam pro fua ignoräiia ofterre,gt; fignificatum eft,quod is Mofaicus Pontifex, no fit uerus pontifex, quf coj-arn Deopeccataexpier,alioqui ipfe no fuiftet peccatis ebnoxius, nec facrificia eins fint uera facrificia, alioqui femel oblata, defqftcntpoftea ofFerri,feJ quod adumbrent tantum futurum uerum Pontificem Chri.* ftum,amp;Herum facrifidumcius pro peccatis noftris. Et cap.xitj. Anima/ lium,inquic ,quorumfanguisinfertur pro peccato in fantfta per pontifï cem,horum corpora cremantur extra caftra.QuapM^'opter amp;nbsp;lefus,ut fan c'tificaretper proprium fanguinem populu,extra portam paftus eft. Hic perfpicuedocecapoftoluä,quod facrificium propeccatopontificisamp; to tiusccetuslfraelttici,cuiusfacrificqfanguisinferebaturin fan(ft2,amp;cor pus eiuso'emabatur extracaftra,ad paftionem Chnftirefpidat, amp;nbsp;uez rampcccatorum expiationem, quac per Chriftum iamfadta eft, adumz brauerit. Cæterû.in hocgenerefacrificf),quodpropeccato pontificisy amp;totius populi offercbatur,quædamconueniunc cum rinbusholocaii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V

ft i, öd facrificio Samftorum, u)delicet,addu(ftio uituli adoftium taberz naculi,impofitio manuum, maäatio ài. incenfio adipum in altari holoz, ’ caufti,quæ cumfupraexplicata fint,non eft opus nunc repetere. Quaez dam uero non conueniunt.ln holocauftoenim nbsp;facrificio fantftorum*^

fanguislunditur tantum percircuitum altarisholocaufti, amp;nbsp;ipfumfaz, cdfidum aut totum comburebatur in altari,aut pars aliqua cedebat in uz Ium amp;defumfaccrdotis,aceorLim,qui ofterel^antilla »quemadmodum ' fupra expofitum eft, In hoc autem generefacrificq fanguis partim^per '

I N C A P, Iin. L E V I T I C (, gi’tur fepcics contra uelum fanduarq, partim ponitur fupcr cornua alta risthymiamatisjpartimfunditur in bafim akarisholocauftijamp;fadepsta tum,ac rencSjôd id genus reliqua coburuntur in al tari hoIocauHi.Peb lis autenijCarn es, caput amp;pedes cuminteftinis fimo^combarÛLüt: ex/ tra caftra,feu extra urbem,in qua erat templum. Qui ritus concionantur aptifficnede fwffionc Chrifti ôi ufu eius. Quod enim fanguis afpergi' tur fepcies contra uelum,intra quod poG'ta erat area propiciatorij,figni/ ficat expiationem peccatorum, quæ femel fada eft per fanguinem Chri/ ftijfuftîcere 8^ pertinere adomne tempus huius feculi, ab initio conditi hominis,ufcpadcÔfummationcm mûdi, Septenariusenim numerus, quoperfedi funt,quemadmodumGenefisdicit,coeli amp;nbsp;terra,Sdomnis ornatuseorum, fignificattotum tempus huius mundi, a creatione, ufep adconfummationemeius, Quare,quifubNoha, MeIchi(edeco,Agt;' braamo,autalrjs patriarchis,uideruntex promiftïonibus,pcr fidem, in facrificijsfuiSjUenturumChriftum, amp;nbsp;qui nunc poft tot annosaduen/ tus Chrifti in carnem mortis acrefurredionis eius ,uidentex Euan/ gelio per fidem,Chriftü uenifle,amp; expiaftc peccata, nee illiminus per/ ceperunt, etfi adhucobfcurius, nee hi minus nuncpercipiunt de expia/ done peccatorum in Chrifto,quam hi,qui uideruntipfum in carne, 8^ crediderunu Ponitur amp;fanguis fupercornuaaltaristhymiamatis,utfi/ gnificetur, quod fanguis Chrifti ita nos cum Deo patre reconciliet,ut quiequid in nomine Chrifti petierimus,impctremus*Necpoteft ulla o-* ratio ad diuinam maieftatem penetrare,nifi fanguine Chrifti ilIita.Hy/ pocritæ non illinunt altare thymiamatis fanguine Chrifti, fed illinunt ipfum fuoipforum fanguine, hoe eft, orant Deum non fidueia meriti Ch rifti,8lt; expiationis eius,fed fidueia fuæ ipforum iuftidæ. Quare fa/ crificium orationis eorum non eft Deo acceptum, amp;nbsp;clamant quidê illi diu ac multum,fed non exaudiuntur. Reliquus fanguis effunditur in ba firn altaris holocaufti,ut uarqscerimonrjs probe inculcctur,fanguinem Chriftiuerepropeccatisnoftriseffufumefie, Sedquod corporahoruna faerificiorum cremanturextra caftra,uel urbem, manifefte adumbrat, quod Chriftus pafturus erat mortem, non in ipfa urbe Hierufalem, in qua templum erat,fed extra portas eius»Quo admonemur,quemadmo dum apoftolusad Hebræosfcribens,explicat, ut non exiftimemusnos habere in hoe feculomanentem ciuitatem, fed utexeamus cum Chrifto extra portam,amp; futuram ciuitatem inquiramus, portantes interim op/ probrium cius,ac patienter tolerantes omnia aduerfa propter ipfum. Si enim commortui fumus, amp;nbsp;conuiueraus. Si fufferimus, SCconregna/ bimus.

C o H M E N T. I 0 A N; B R B h; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9t

Magnum cft difcrimcn inter facrificiü pro peccato Pontificis 8é toti us populijSd inter facrificium pro peccato principis,ct priuati hominis» Nam propeccato pontificis totiuspopulijoffertur iuUencus.Pro pcc cato autê principis offèrtur hircus, amp;nbsp;pro peccato hominis priuati offer/ tur uel capra,uel ouis,uel duo turtures,uel duo pulli columbarum, uel pars fimilæ décima Ephg ,utpoftca fequitur. Ac maâatfir quidè tam fa crifîcium pro peccato pôtificis amp;nbsp;totius cœtus,quam facrificiü pro pcc/ cato principis amp;nbsp;hominis priuati, in loco ubi madarifolet holocaüftu, propterea quod hæc facrificia fint ex eorum numero,quæ uocatur San/ da fandorù Jn afperfionc aut iànguinis magna eft diffèrentia,quia fan guis facrifict] pro peccato pôtificis nbsp;nbsp;totius coetus,partim afpergitur fe/

pries contra uelûfanduarq,partim poniturfuper cornuaaltaris thymia matis,partim funditur ad bafim altaris holocaufti» In facrificio autê pro peccato principis SC priuati hominis,fanguis non afpergitur côtra ueîû fanduarq^nec poniturfuper cornua altaris thymiamatis,fed ponitur ta turn fuper cornua altaris holocaufti, amp;nbsp;reliquus funditur ad bafim eius» Prætereajâdolentur quidem adipes in omnibus his fpeciebusfacrifîcij* ficut in facrificio fandorû, fed in facrificio pro peccato pontificis aut to/ dus ccétus,pellis,carncs,caputamp; pedes comburuntur extra caftra uel ur bem,inloco cinerum. In facrificioaûtpropeccatoprincipisautpriuati hominis,pellis, carnesamp;'reliqua non comburuntur extra caftra,fed ce dunt in ufum facerdotu,quemadmodum feriptum eftpofteacap.vq. 8^ Num.xviij. Vides etiâ nonnihil differentiæ inter facrificium pro pecett toprincipis,amp;priuati hominis.In illo enim offèrtur hircus,in hocautê capra,aut ouis,aut aliud ex his, quæ fupra enumerauimus* Quid ergo fibi uuît hæcdi(Timilitudo7 Num,quia maior cft dignitas Pontificis 8^ principis, illuftrior ctiam maieftasrituum facrificandiproipfis effede/ betÆt ficut cerimoniæ facrificiorû pro ipfis,funtcxcellentiores ritibus facrifteiorum pro priuatis pauperibus hominibus,ita etiam ipfi maio rem habentrefpedum coram Deo,quapriuatiô^pauperesCln hoc qui dem fecuîo,5d in externa politia fui debent eflè hominû ordines, amp;nbsp;De us refpicit fuper pauperculum,contfitum fpiritu 8d trementem ad fermo nesipfius,fiue ille princeps,fiue priuatus fuerit: quod autem inftituitur in lege illuftrior maieftas in cerimonqs facrifict) pro peccato pontificis, aut totius populi,quam in cerimonqs facrifict) pro peccato priuan homi nis, non tam fitadeommendandam amp;nbsp;ornandam dignitatem pontifi/ cis,quam adexaggerandam et amplifîcandam magnitudinem peccati e/ fttcnßciimii ius.Pontifexenim non habet aliquamdignitatis prærogauuam in pcc cando,præhominepriuato,fedidempeccatum longe maius, grauius Ôii horribilius eft,fi defignetur a ^pntifice, quâ fi defignetur ab honeinc

priuato. Sipontifex,cxempligratia,peccatadulferio,autcbrietate,aa£ uirulentis execrationibus,aut alioid genus fcelere,peccat non folum fuo periculojucrumetiam periculo totius ecclefiæ,quam fuo exemplo offen dit,amp; in peccatum trahit.Sic etiam,c5 princepspeccat, muko plures ofz fenduntur,quam cumpeccat homo quifpiam priuaius. Ac fentiuntqui dem potentes*Slt; proceres, fetanto maiore habere peccandi prærogatiz uam,quanto maiorem habent dignitatem amp;^potentiam.ltacp,qu0d in priuatis uocatur ebrietas, in potêtibus et principibus uocatur ]autida,e£ quodin illis dicitur adukerium,in his dici folethumanitas,tantum abz eft autem, ut habeantexfua dignitate amp;nbsp;potentia maiorem prærogatiua peccâdi coram Deo,ut potius peccatum ipforS eo grauius fit, quo ipß iunt digniores amp;nbsp;illuftriores.Inftituit igitur lex, excelle ntiorem maiefta tem in lacrificio pro pcccato pontificis,q in facrificio pro pcccatopriuati hominis,nonutfignificetpontificehabere maiorem licentia peccandi, fed ut ßgnificetjidem peccatum löge maius amp;nbsp;grauius efte in Pontifice, in lege cxpiabatur, uerumetiam magm'tudine püblicorum fupplicilt; orum, quibiis peccatum eorum diuinituspunitum cft. Eli fummus elt; rat Pontifex Iudex in Ifracl. Et peccabat uiralioqui honeftus, in/ dulgentia in liberos» Hoc peccatum in priuatohomine uix reputati/ one dignum iudicatur, Sed uidc mihi,obfecro, quam hornbiJitcr in Eli puniatur. Ecce dies, inquit D O MIN V S, ueniunt amp;nbsp;præci/ dambrachium tuum, amp;nbsp;brachium domuspatris tui, ut non fit fen ex in domo tua. Et poftea» Fiîrj eius in bello occifi funt, ipfe poftquam cecidiflet de fella fradis ceruicibusmortuus eft. Saulrex Ifraclis itn/ molauit, negledo uerbo DOMIN I,oues amp;nbsp;boues AmalecitarumJ Quod peccatuminpriuatohomine, fimultum, extremo illiusunius hominis fupplicio expiarfpotuifle, uifumfuiflet : In rege autem tanz tafeueritate uindicatum eft, utpropter hoc peccatum, ablata fit tani ipfi quam pofteritati eius maieftas regia in Ifrael. Dauidrexcom/ mifit adukerium amp;nbsp;homictdium, quæin priuato homine, fuiflentexz tremo unius fupplicio in ciuilirepub. expiata. Sed audi, quam feuez riterpuniat DEVS iftain Monarcha. Non recedet, inquit,g!adiz US de domo tua ufep in fempiternum.Et fufeitabo fuper te malum de do motua,amp;^tollam uxores tuas in oculis tuis, amp;nbsp;dabo proximo luoamp;c.’ An non tolerabilius fuitfec decies mori , quam tanta mala fufferz re,êvoculis fuis uidere ; Indicium, ^quitfapiens, duriflimum in bis quiprae/

quam inhominepriuato. MaiuscnimScilluftriuscftpeccatumtquocI ad fui expiationem maioresSdilluftrioresrequirit cerimonias. Dedaz Frfncip«»« rauft autem DEVS hancpeccatigrauitatem in PontificibusScprinz ijt Q-pjjjyg^fjon folum maieftateccrimoniarum, quibus peccatum eorum

qui præfunt,fiet.Exiguo conceditur miTericordia, potêtes aut potenter tormcncapatientur. Quare qui amplâ quandamdignitatêaut potentia confequitur,non cogitet fibi concedi licentiâ peccandi, fed potius con fidereCjfeneceffehaberejtanto honeftioremuitam agere,quâto illuftri ori dîgnitate ornatus eft.Sed redeamus ad noftrum inftitutû. Cum mul to aliisritibus expietur peccatuni pontifias, q peccatû hominis priuati, quid diccmusCnum ficut ritus expiatiÔis peccati pontificq funt excellêti ores, ica 5^ pontifex confequiturmerito horûrituum maiorem expiatP onem cora DeoC Minime omniû. Nam obferuatio horum Mofaicorû rituum per fe eft externa tantû,ac ciuilis quidam peccati expiatio,atCß rc côciliatio coram hominibus.Si enim pontifex nullâ aliam habuic sxpialt; tionêjCerte quanto grauius fuit peccatû ipfius, quam peccatû priuati ho miniSjtanto maiorem etiâdamnationem accepit.Coram Deo auteuna tantûetcadem efi: utriufcp peccati expiatio,uidelicet,lefus Chrifius,Do minusnofter. Sacrificiû enim pro peccato Pontificis, amp;nbsp;torius populi, ncc magis nec minus adumbrat unû uerum et perfeâum facrificiû Chri fti,quamfacrificiûpro peccato hominis priuati. Et quemadmodûpon/ tifcxpotuitper fuum facrificiûexufciîareamp; confirmare fidem fua,quod remittatur ipfi peccatum propter fernen Abrahæ, ita amp;nbsp;priuatus homo potuit confirmare fidê per fuum facrificiû, quod habeatremiffîonê pec cati in femine Abrahæpromiffo, hoceft, in Chrifto uenturo. In omni bus enim hisfacrificqsmatftatur animal oblatû,funditurfanguis eius, amp;nbsp;adolentur adipes, quæfunt adumbratio paffîonis Chrifti,qua pecca ta noftra uerecoram Deoexpiata funt. Quare fine princeps, finepri/ U3tus,fiue Dominus,fiue feruus peccauerit, refpiciatin folum Icfum Chriftum per fidem,amp;confequeturremiflîonem peccati»

In præcedenti capitedefcripti funt ritus facrifi'crj pro peccato Pontifi dsjtotius ccctus,principis amp;nbsp;priuati hominis. Priufquam autem Mofc pergatjamp;cÔmemoret ea,quæ pauperes pro peccato ofterrepo(rint,re/ citât genera quædam peccatorû,pro quibus offerendum eft,quorû eti/ am exêplisdealqsad hoc genus facrificij pertinentibus iudicari poteftJ Primû exemplum eft. Si peccauerit anima, amp;nbsp;audiuerit uocê iurameti tijteftifcß fueritamp;c. Ali) aliter huncIocûexponunt.Sunt,qui intelligût de eo, qui iuramento ad teftific^idâ cauffam fibi perfpedâ requiTitus,

ncgatfcquicquam in ea cauHa fcire aut cælat in tcftimonio fuo, qucd maxime omnium indicandum erat. Et iuxta hanc fentêtiam,exemplum eft de parte legis ludicialis. Alrj^quia rfrÿç Alo non tam iuramentum, quam execration cm nbsp;maledidionem fignificat, hunc locum fic inter/

prctantur. Qui audierit uocem execratiôis,hoc eft, Qui uiderit alterum facere talcm iniquitatcm,quam audiuit in lege Dominimaledidioni execration! obnoxiam cfle,uidelicct transferre terminos proximi,aut fa cercerrarc cgcum in itinere aut accipere munera, utpercutiat animam fanguinisinnocentis,hæc,inquam,f( quis uiderit alterum facerc,amp; co/ niuerit ac tacuerit, nec indicauerit, pro fua uidelicetratione, ac modo, reus eft iniquitatis, 8lt; debet offeree facrificium pro peccato. Hanc fen/ tentiamft receperimus, uidemuslegemexigerc, ut non folum cauea/ mus,ne nos ipft peccemus,fcd etiam,ne alij peccent ♦ Sed fimpliciffima uidetur fententia, ft hie locus intelligatur de co, qui audit iurantem fe aliquidnon habere,autnon promiftffe,autnon fecifle,quod tarnen cer to feit ipfum, uel habere, uel promiftflc,uel feciffe, ac falfum iurare: ut • ft quis uidiffet rcmotis arbitrisalium furari, aut transferre terminum proximi, aut aliud incommodum inferre proximo,8(! fur ac fceleratus ad publicum indicium uocatus,iurct fe hoc non feciffe. Ibi turn, fi is, qui hoc fcelusuiditperpetrari, amp;nbsp;conniuet ad falfum iftius iuramentum, nec indicat,quodnouit, reus eft iniquitatis. Etfi enim nemo illegi' time prodendus eft, ac charitas exigit,ut proximi delicffa, quantum le/

' nbsp;nbsp;nbsp;gitimefieripoteft, cælemus, aceumpro Chriftiana régula, inter nos

ôd ipfum arguamus, tarnen tanta eft maieftasdiuini nominis, quod in iuramentoufurpatur, ut nullus piusæquo animo ferre debet propha/ nationen! eins, amp;nbsp;ad contumeliam eius, quæ infertur ipfi a falfo iuran/ te, filentioconniuere. Nam cum lex aliqs feueriffime iubet, ut fi ue/ lit tibi perfuadere filius, aut fi 1 ia, aut uxor, ad feruiendum alienis dqs, non parcat ipfioculustuns,non mifcrcaris,nec occulteseum, fedfta/ tim interficies, certenon eft mirum, quod exigat etiam, utindicatione tuauindices honoremnominis DEl,quemfceleratus iuramentofuo, quodeertiffimenofti falfum effe,contaminât. Non habebit, inquit lex, DO MIN VS infontem eum, qui nomen DOMINI inua/ num affumit. Non folum autem is affumit nomen DOMINI inua/ num, qui falfum iurat, fed etiam qui ad falfum iuramentum conniuet, nechonoremnominis DEI legitimeuindicat.

Secundum exemplum eft départe legis Ccrimonialis.Si anima teti/ gerit aliquidimmundûjfiuecadauer animalisimmundi amp;lc. Sententia • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;huius

huiusexemplihæceft.Siqui's tmmundus(àdusfuerit,cxaâââu carum «■crum,quibus homo iu Jicari fokt immundus,8^ negkda per incunam hacimmüdicia, necluxtafuosritusexpiata, comederitdc facrifictjsaut inmunJitt fandjfîcau's Dominicis, cum rcfcifcit ncgh'gcntiam fuam,debet offèrre facrifidum pro pcccato. Aliud eft, fi quiïpiam temere 8^ contemptu le/ giscomedcritinimmûdidafuadcfanôtificatis.Dehis enimpofteacap» vfj. ita dicitur. Anima,quæ tetigerit immundiciam hominis uel iumêti Gue omnis rei, quæ polluerepoteft amp;nbsp;comederitde earnibus facrificq fandorum,quod ad Dominum pertinet,peribit depopulis fuis. Quid autem ,obfecro, fibi uult tanta kgis feueritas, ut non folû hun c, qui ucrc peccetjfcd eriam eum,qui «dauer aut iumertd aut hominis tetigerit,im mundum amp;nbsp;indignum qui uefeatur facrificio,iudicet^ Et,quod feuerk us eftjCxigit facrincium pro peccato ab iUo, qui ignorantia quadam co/ medic facrifida in iramundicia, ei autem, qui temere in immundicia co médit facrifidum, minaturinteritum de populo fuo, Peccaturne cora Deo,amp; pereundum cft,propter res tam kuiculasCln Chriftianifmo ab rogata quidê eft hæc cer/monia.Noui,inquit Paulus,8dperfuafum ha/ beoper Dominum kfum,nihil efle commune per fe.Et iterum.Si mor tui effa's cum Chrifto,ab elemenus mundi, quid quafi uiuentes in mun dojdecretis tenemini î” Ne tetigcris,rteguftaris,neq^ contredtaris,quæ omnia percunt ipfo abufu etc, Sed quid uoluit fibi tanta feueritas in le gc MofiCquidnecefleeratjea pro peccatisiudicare, quæ reuera non erat peccata.cum antea plus erat uerorum peccatorâ,quamquæ redeagno fcerepciîîmusç’ At propter hanc caulTam lcx,etiam ea,quse nÔ font per fe peccata, pronundauit peccata ,ut hac paedagogia doceret uera peccaca, uercagnofcere.Hic enim confiderandus eft propriusfeopus legis.Lex en im non tantum lata cft, ut irt ftituat inter homines ciuilem amp;nbsp;externam honcftatem,acmundidcm,fcd habet etiam alium,ac longe maiorem u/ fum,nimirum cum,qucm Paulus loties indicat, Pér legem, inquieiis,’ ignitiopeccattEuPeccatum nôcognouinifi perlegem. Acrurfusîpo tentia peccati,lex eft. Is legis ufus neceflarius eft ad ueram falutem. Non enim inquiri foletremiftiopeccator5,nifi cognitis antepcccaris,amp; gra uitatecorum.Homines autem natura adeo exegeati funt, per peccatum originiSjUt non cernant quanta fitipforum immunditia, quanta peccati grauitas,necexiftimentfe,fiextcrnam uitam honeftedueât, dignos per petuo fupplicio,ideolt;^nonrcquirunt magna cura remiflionem pec/ cati in Chrifto. Quare lex data eft, ut rcuelet peccata amp;nbsp;ducat homines in agnitioncm pcccatorum.Et quo commodiusfàciat hoc offidum fu/ um,non folum propofuit Moralia,ex quibus noftram impuritatc agno» (ccremus, fed etiam Cerimoniafig, quibus ftatuit, eos immundosiu^

candos,qut rem externe immundam atungunt, didelieet figmfiedns, Immundicia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;natura propter peccatum on’ginis tâimmundi fimus, ut nihil (me

84/««/». iininundieia noflra aitreólemus. Et quanquatn etiam res externe mun/ das,traul:emus propter peccatum noftrum immunde,lex tarnen ad con^» feruandum decorum pædagogiæ iudicauiteos tantum immundos,qui rem externe irdfnundam contingerent.Sed uoluithacpgdagogia figni ficare, quod omnes homines natura propter peccatum adeo immundi fint,utomnia,quætradauerint,ftantipfisimmûda.Cadauer enim per fe non eft coram Deo immundum,attamen homo contingens illud tan tæeftimmunditiæ,utnonipfecontamineturproprieacadauere,fedca dauer potius contaminet.PoIlutis enim Si infidelibus nihil eft pururn, fed cum pollutafit illorum mensamp;confcienda,polluunt,quicquidatti gerint. Quid igitur eft faciendum/;’ Chriftus Dominus nofter,fumma eft puritas amp;nbsp;mundicia. Is eft inquire nd us Qc [ide accipiendus. Sic e/ nimfiet,utpiiritateeiusdonatisamp;ornatis,omniafintpuraacmunda.

Tercium exemplum eft departelegisMoralis.Sianimaiurauerit la/ pfalabqsfuis,utuel male quid faceret, uel bene etc. Hocalrj (icintellt/ gunt.Si quis temere amp;nbsp;incon fiderate uouerit fe afflidurum corpus fti3 ieiunio aut chameunijs, ( hoc enim fentiunt hie efle male facere,hoc eft, affligerez uel uouerit temere bene fadurum fe,aut eleemofynis, aut fa/ crifieijs ofiercndis,amp; intermiferit ex incuria, afferre debet facrificiupro peccatOjUt expietur. Quod ft hæc eft fententia,necc(re cft,ut hunc locii intelligas tantum de temerarrjs Si occuItisuotis,nÔ deuotismanifeftis» èC ordinarie aut legitime fadis,dc quibus habes Leui.xxvq. amp;nbsp;Num» XXX. Ali) ficexponunt.Si quis temere amp;nbsp;incofiderate, ut in familiaribus colloqurjsfierifolet,iuraueritfeproximomaleautbenefadurum,de/ bet onerre facrificium pro peccato,non quod proximo iuxta iuramen/ luramenlam tym non malefeccrit,ftd quodtemereiurauerit.Hic uides,quod etfiin/ temeranum^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;temericas, amp;nbsp;incogitantia habeat fuam quandam excufatl/.

onem in humano iudicio,quampropofitaanimimalitianon habet,co/ ram Deo tarnen iudicatur peccatum expiationedignum. Äc ducit etia hoc exemplum nos in agnitionem peccatorum,uidelicet,quodpeccatis itafimus inquinati,utnc ea quidem,quæ incogitanter proferimus, fine peccato proferamus, etiaçnfi mens abeffe uideatur. Neceffitas igitur urget,utad Chriftum feftinemus,amp;in Chriftopurificemur,

CVM ergo FACTVM FVERIT, VT'in ALI/ QVO'HQRVM DELIQVERIT, ET INTELLElt; XERIT QVID PECCAVERIT, ADDVCET DO/ MiNO etcQ

C o M M E fî T; I o A N. B R. E N, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î*

Poftquam Mofc defcripG't aliquot genera peccatorum, pro quorum expiatione ofFerèdum erat facrificium,quod uocatur, pro peccato, redit nunc ad illud,quod in præcedenti capiceinftifuerar,amp;pergic dekribe/ re, quæpriuatihominesdebeantofl'erreproexpiationepeecatifui. In fine enimpræeedcntis capitis iufiit priuatum hominem pro peccato fuo* offerte uei capram,uclouê. Idem plane nuncrcpeat,utàacrcpecita nar/ nbsp;nbsp;nbsp;*

raciuncula parce fibiuiam ad commemoranda ca,quæpaupcrcspropec cato fuo offertepoffïnt.Cum factum fuerit,inquit, ut in aliquo horum deliquerit, amp;intellexerit,quid peccauerit,adducet Domino pro delido fuo,proptet peccatum fuum,focmellam de grege,ouem,aut unam ex ca pris in hoftiam pro peccato, Sd expiabit ilium facerdos pro peccato luo. Vide mihi, obfecro, quanto fumptu hæcfacra conftiterint, dé quanto precio, peccata etiam leuiffimaredimi folita fuerint. Quaniuenim pu/ beicltpfati tas numerum hircorum,ouium,caprarum,8t aliarumrerum in tam po pulofa Ifraelitarum nationefingulisannisadfacrificiaoblatum fuilîèç’ Sed interim confiderandum etiam efl, quod ex h is facrificijs multo ma/ ïorffuvluspsrceptiis fit,quam qui debeatcum ifto fumptu cofetri. Per nn/aviàc * hæcenim facrifïria conferuatæ amp;nbsp;in memoriam,imopotius in fidem vc uocatæfunt Çoncionesfpiritusfantftidefauore Dei, promifibpctlegt; men,caput ferpentis contriturum, dé per fernen Abrahæ gentes benedi Cturum,hoc eft,per kfum Chriftum redemptotem noftrum. Itaq? di/ dicetu-ttpïj cx his facrificijs,fauorem Dei, dé confitmauctunt fiden: fu/ am,ut cetto cQgnofcetent,quod Deus effet ipfis propitius propter feme Abrahæ promiffum^Gpgnitio autem diuini fauoris, confirmatio fi/ dei,nultis opibus,nullis regnis, aijt imperrjs huius feculi conferri ac pGi mari poteft » Hacenim cognitione, hac fideiuftificamur dé feruamur«. Sed dices. An non contiones iftæ de fauore Dei in Chrifto,potuiffent mtnori fumptu inter Ifraelitas conlcruari, uidelicet, fi fermone tantum aut uetbis,non item tot facrificiorum generibus fuiffent populorecitä/ tgfPotuiffent fortaffi's.Sed fpiritui faneffo ita uifum fuit,primum,quodl quæ præter uerba, externis etiam fignis tc cerimonijs ob oculos ponun tut, fidelius dé tenaciusinfiguntur menti, quam quæ uerbis tantum re/ citantut, quemadmodum dé Chtiffus propofuit uobis cpmmemoratp onem mortis fuæ, nonnudà tantumrecitatione, fed etiamfacramento ccenæ fuæ. Deinde uoluit quoep fpiritusfandus, ut populus Ifraeliti/ eiisdeclararet aliqua ex pane fumptu horum facrificiorum gratitudine fuam pro tantis fpiritualibus bertefierjs, quæ accipiebat e promiffi'oni/ bus de Chrifto per fidem, dé ut hoc fumptu conferuaretur publ icum ff/ lud minifterium,quo promiffiones doceri explicari debuerunt.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H lit)

ouem'T Depaupcribus crgofequitur. Sin autcm nonpotumtaffcrreo/ uem,deferat pro delidlo luo duos turiurcs,uelduos pullos columbaru Domino etc. Hasceft magna pauperum cofolario. Q_ui enim pauperes PAVPE» funtjfollidtanturputare fepropterpaupcrtatem non effc Deo curæ, fp SOtATio. lt;:ut non uidenturcffe curæ hominibus. Sed hoc loco ponuntur perfpp cua argumêtâj^uod Deus magnam habeat curam pauperum, Primurn enim ^iritus fandus foUicitus eft pro oblationc ipforum praefcribit ipfis ea,qu^ quam minimo fumptu parari poftiint.Deinde fignificatul ks pauperum oblationes non minus Deo gratas efle^quam prcciofas di uitum potentum. Add it enim in fine defcriptiois facrifici) pauperum plane idem, quod fupra indefcriptione faaificq diuitum adiedum eft* Placabit, inquiens, pro eofacerdos fuperpeccatoeius,amp; dimittetur ei» Hæc funt manifefta figna beneuolentiæ Dei erga pauperes. C^terum, oblatio turturum aut pullorum columbarum habet fuos ritus. Ex duo/ bus enim turturibus aut pullis,alter ofterendus erat pro peccato,alter in holocauftû, idlt;^ diuerfisritibus. Ilie enim prior turtur, autpuUus pro peccatoofferenduSjiugulaturquidem, ficutpofteriorin holocauftum, fed iHiusianguis,afpefgitur primum, adpariete altaris, deinde reliquus fanguis deftillatur ad bafim altaris. Et corpufculum eius non comburi/ tur,fed eft facerdotis,h uius autem fanguis Cmpliciter deftillatur ad ba/ fim altaris, amp;nbsp;corpufculum eius comburitur in holocauftum, quemad/ modum defcribitur ritus holocaufti in fine primi capias huiuslibri. Ej quia etiam in hocfacrificfj generc fit iugulatio amp;nbsp;effufio fanguinis,ma/ nifeftum eft,quod amp;nbsp;hoc facrificium adumbret facrificium Chrifti,cu/ ius foliusfanguine mundamur a peccatis noftris, amp;nbsp;cuius fanguinis uti litatem non minorem accipit pauper,quam diues, fi non minorem fide habeat. Iam,ut fpiritus fandus magis declarer foUicitudinem fuam pro pauperibus,addic parabilius genus oblationis.Quod fi,inquit,no qui/ uerit manus eius duos afferre turtures,aut duos pullos columbar5,ane/ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rat pro peccato fuo fimilac partem Ephaededmam, in hofbam pro pec/

cato.Epha menfuræ genusef^apud Hebrços,continens tria fata,autdc cem Gomor.Gomor autem eft menfura diurni cibi,quam Gr^d uocant. lubctigitur Mofepauperem propcccatoafferrededmam parte Ephæ de pura rarina,hoc eft,menfuram Gomor, uidelicet tantum fari/ næ,quantum uni homini in dbum diurnum fuffldt. De hoc autem ob lationis generc,quod uocatur Minha,fupra didum eft,eapite fecundo» Acreliqui quidem ritus in hacpro peccatooblanone conucniuntcum rjs, qui fupra defcripti funt,in illo autem différant, qgt; fuper hanc obla/ tionem non funditur oleum,necimponitur fuper earn thus. Et additur ra tio.Qwia eft hoftiapro peccato. Cuqj hoc ritu conuetut amp;nbsp;illud, quod inNumc.

C o M M E N T. I o A N. B R E nJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î»

in Mumc,cap.v.de oblatione zelotypiæ fcribitur. Non fundet.inquie Moie,fupereamoleum,necimponetthus,quiaoblatio zelotypiæ eft commcmorationis iniquitatis. Sunt qui hanc cerimoniam fie interpre/ tentur. In oblaciont, fnquiunt,pro peccato non ponebatur oleum, quo fignificatur mifericordia DE I,necthus, quo fignificatur diuina acce/ ptatio i quiapeccator non debetfeipfum aiïecurare, quo’S peccatum fit fibidimilTum, uel munus fuum D E O acceptum, fed debet femper ti/ mere. Docent nbsp;alias dubitationem dediuina dementia erga nos,

aliénantillud Ecclefiaftæ. Nefeithomo, utrumamoreanodiodlgnus ’ fit. Hæc dodrina de dubitatione manifefte pugnat cum mandato D E l de fide, amp;nbsp;euertit ueritatem omnium diuinarum promiffîonum, adeoque totius Euangdqde Chrifto. Nihil cnim uerius eftdiuinis promiifionibus, nihil certius eft Euangelio Chrifti, quod peiTpicue docet. Dominum DE VM noftrum recondliatum efle nobis pro/ pter Chfiftum, ac fummo nos amore amp;nbsp;gracia propter iplum complc/ DubiMio di. Sicutperunius delidum,inquitPaulus,propagatumeftmalum in omnes homines ad condemnationcm, ita per unius iuftjficati/ onem propagaturbonumin omnes homines ad iuftificationem uitæ» Etiterum. Certusfermo,Siôdignus,quem modis omnibus ampleda/ mur,quod Chriftus Icfus uenitin mundum, ut peccatoresfaluosfaccz rer. Et quia Euangelio Chrifti nihil eft certius, n ihil firmius, ideo exi/ gitur fides.Refipifcite,inquit,ô(: crédité Euangelio. Nihil autem magis pugnat cum fide quam dubitatio. Quanto enim maior eft dubitatio,tan to minor amp;nbsp;ïmbecillior eft fides. Quare qui docent dubitandum efie de fauore,gratia amp;nbsp;amore Dei erga nos,hi manifcftedocent,non eflefirmi ter credendum euangelio,8cdiuinas promiftionesefTe incertas, qua do ârina quid poteft magis impiurn,6d horribiliuscogitari Ç' Nam,quod Ecelefiaftes dicit.Nefcithomoutrumamorean odio dignusfit, non iu bet dubitare de promiftionibus gratia D EI, fed docet, quod ex e/ bitatione, iientu externo non poftïthumana ratione comprehendi,quis uerefit ex^licatus, piusaut DEO acceptus,quisucrelit impius, auta DE O abiedus» Omnibus, inquit, unus euentus, iufto 8d impio, bono amp;nbsp;malo,mun/ doS^immundo, immolanti uitftimasamp;îfacrificiacontemnenti. Quan quam. autem iufti amp;: fapientes fint in manu DEI, acDEVS gu/ bernet tam ipfos, quam feruos ipforum, tarnen quia tam iuftis quam iniuftis, tam fapientibus quam ftultis idem peneeuentus eft fœlicitatis ; amp;: infœîicitatisin hoc feculo, nô poteft,ex euentu,qui eft ftulforum ma gifter,certo cognofei, quid de hominis pietateaut impietatefentiêdum ht. Si enim dixerimus,hominem ideo elTe pium, quod h abeat fœlicê re rum fuarumeuentum in hoc fectjlo,uehementer errabimus,propterea

quod 5lt;J impq fint in hoc mundo fcelices, ac pijsetiam fortunatiorcs* Rurfumji dixerimus hominem ideo efic impium, quod fit in hocfecu^ Io infœliXjCondênabimus pr) (Timos quofc^ impietatis,proptereaquod foieant in hoc mundo infœlices effe. hacp non poteft de pietate aut im^ pietate hominis ah extcrno euentu,in hocfeculo,humanarationeiudP cari.Hæcefl: dlrafententia Ecdefiaftæ. Sed quid patrocinaretur impiæ dodrinæ Sophiftarum dedubitatione uniufcuiufc^,in confcientiafua, de fauoreamp; gratia Deiç' Etfi enim non poffumus de aliorum pietate aut * impierate ex euentu externarum rerum pro h umana fapientia iudicare,ta menpoflumus amp;debemus,idq? non exhumanaratione,fed ex VER-^ BO Dei, quod eft firmi(rimum,exprominionibus Dei, quæfuntue/ riftimæ,ex Euangelio Chrifti,quod eft certiftimum,iudicare,adeoque ceria amp;nbsp;indubitata fide ten ere, quod Deus faueat nobis, amp;complelt;fta/ tur nos fummo amorc,n5 quidem propter noftram iufticiam,quæ etfi non eft dubitandum,quin amp;nbsp;Deo placeat,tarnen,quia non eft perfecla, non placemus propter earn Deo,fed tantum propter lefum Chriftu Do min urn noftrum,quern per fidemaccepimus.QuarehocIoco Leuitici, qui eft de non fundendooleo fuper facrificium pro peccato, non folum inepte,uerumetiam impie ab interpretibusquibufdamdocetur, quod peccator non debeat certo fentire, peccatum fibi efte dimift'um. Spiritus fan dus enim, inftituit, non fundendum efte oleum fuper hoftiam pro peccato,nec imponendum efte thus, uthaccerimonia fignificet,Donii no Deo noftro,mirumimmodum difplicere, no quidemhoftiampro peccato,hâc enim iuftit off erre, fed peccatum ipfum, pro quo hoftia oft fertur.In alqsenim obIationibusMinhæ,quæadduntur holocauftis, funditur oleum,quod facit cibum gratum,amp;imponitur thus, quodin'* cenfum fpirat fuauem odorem,ut fignificetur ea,propter quae legitime offeruntur holocaufta, Deo non ingrata necabominabilia efte. In hac aute Minha pro peccato autpro Zelotypia, nec oleum infunditur, nec thus imponitur,ut fignificetur, quod peccatum Deo non placcat,quod peccatum necfitgratum neciucundum Deo,fed quod potius abomine tur peccatum,amp;( detcftetur. Tanto enim odio profequitur Deus pecca/ turn, ut propter ipfum puniat hominem,non fold afflidionibus huius feculi,fed etiam perpetuo inferni fupplicio. Sed quanto abominabilius eft peccatum, coram Deo,tato gratior eft ipfi hoftia,quam lefus ChrP ftus pro peccato noftroobtu!it,ôdquâ cerimoniahuiusfacrifictj, quod hicdefcriptum eft,adumbrauit.Quare tantum abefl:,utfpiritusfandus iubeat noshoclocodubitarederemiffione peccatoru,ucpotiusin hue ufum inftituerit has cerimonias, quo pq Ifraelitæ admonerentur per eas de Ghrifto,amp; certificarentur in confyeniia fua per fidem, quod certo haberent

LOCVTVSQVB EST DOMINVS AD MOSEIV . DICENS. ANIMA, SI PRAEVARICANS PECCAVB RIT PER IGNORANTIAM, IN HIS, QVAE DO/ MI NO SVNT SANGTIFICATA 8^c)

Hadenus, ab initio quart« capitis ufquc ad huncIociJbl, traélarutn eft de hoftrjs pro pcccato. Nunc autcm tradatur de hoftqs pro ddido, Diffcruntenim, qua nt ft quidem ad præfcns inftitutum attinct,inter fe, ut pcccatLim delicftum, ita etiam hoftiapro peccato hoftia pro de/ Ii(fto. Oftendimus cnim fupra peccatum in hoc argumento dici taleni ’ præuaricanonem,pro cuius expiationelex non exigit,ut aliquid multæ nomine detur,fed exigittantumjUthoftiaofferatur, Delictum ante no cdiäü,^it cari tale peccatum, pro cuius expiatione lex non tantum hoftia, uerum/ etiamultaticiampecunia,autaliapcenamcxigebat. Vndehoftiapro peccato 3d hoftia pro delido ccrimonrjsdiffeSt. In facrificio enim pro peccato oIFerendus erat aut hircus,aut capra,aut ouis,auc alia, quæ ante cxplicLiimus. In facrificio autem pro delido offerendus tantum erat A/ riesA^’ideamus igitur deli di genera, ut amp;nbsp;uera ratio hoftiæ pro delido rta^encr^, perfpeda fiat* Aut enim peccatur aduerfus fanduariuni Dei. Anitna,iii quitjfi præuaricanspeccaucrit per ignorantiam,in his quæ font fandifi cata Domino,hoc eft,cu errore quoda, aut obliuione no perfoluuntur Do«nino, 3d facerdotibuseius ac Lcuitis,uel primitiæ uel decimæ, uel alleres,fiueex uoto fiuefpotc Domino côfecraf^,dequibus uide xxvr)» caput huiuslibri. Aut dubitatur de peccato aduerlus fanduariû Dei uel proximucomiffb. Anima,inqu«t,f«peccauerit, feceritc^ contraaliquod præceptum Domini,quod faccre no debuit,3d nefcierit,hoc eft,dubita uerit,utrupeccauerit,an no*Hoc genusdelidi uocâtHebrei

Affam Thiluijhoc eft,deIidumdubiutn*Aut peccatur aduerfus proxi/ «num, necimprudcter,nccdubitantcr,fedfcientcr,etdata opera,uel de pofitum negando,uel uiolenter rapiendojUel impofturisdecipicdo,uel reminuentamretinendo, uel peierâdo, uel aliudquippiâindamnûpro ximiagêdo* Anima,inquic,qugpeccauerit,ôd contêpto Domino nega tierit proximo fuodepofitû,quod fidei eius creditûfuerat, uel ui aliquid extorferit 3dc. Hæc funt genera delidorû,quæ hoc loco cômemorâtur. Quid ergo exigitlex adexpiationem horum delidorum C Principio,id etiam nunc obferuandum eft,quod fupraaliquaexparte indicauimus, ûidelicet, quod non tra detur hie de reis deprehenfis, manifeftis, 5d cO/ ramciuiliiudicioconuidis. Hi cnim puniebanturiuxtafuaslegesdefâ crilegqs, furtis 3d rapinis. Sed tradatur de his,qui occulte aduerfus pro xirnum pcccauerunc, 5dqui ftbi fo^ criminum fuorum confeij fuerunt.

Ddnde,ab his quidem, qui dubitant, utrum proximo damnum dcd?gt;* rinc,an non,exigiturtantum arks in hoftiam pro dclidto,nulla interim multa didla, donee cognouerint, quod uerc damnum dedei int » Et hie eft fpecialis cafus,qui exeipitur a generali lege hoftise pro delido. Cx/ terum Aries,pro hoc peccato,dcquo dubitaturiofferendus,debet ua^ Icrc prohoftia pro delido,hoceftidebec tantum ualere,quantumualo siciMi/rtiei 'f’^^^’^P*'æf^*bit,uidelicetduosSidosfanduart). Duplexenimfuit Sû clusapudlfraelitas. Alteruulgaris^quiualuitquartam penepartêAugt;* rei Rhenani, Alterecclefiafticus, feu fanduarrj,quiualuitpropemod5 dimidiam partem Aurei Rhenani»Lex igitur exigic pro delido Arietê ualentem duos ficlos iuxta ficlum fanduartj,hoceQ, ual entern a ureum plus minus Rhenanum. Ab illisautem,quidepeeeato fuonon dubv tant,fed aut antea errore quoda amp;nbsp;incOgitantia non reddiderunt,quod debucrunt fanduario Domini,amp; poftea errorem fuum cognouerunt, aut fdcrtter amp;data opera intulerunt proximo damn um, exiguntur duo adexpiationem dclidi. Altcrum eft, Aries ualêsduos ficlos fanduarrj, Alterum cft,reftitutio fortisdefraudatæ, raptacautdetentæ,amp;infupcr quintæ partis eius.Reflituet,inquit,qd peccauit in fandificato,hoc ell, fortcmamp;^quintampartem addet. Et iterum. Cumficpcccaucritacde/ Iiquerit,reddet quod ui rapuit,autpcrcalumniamobtinuic,autquoddc pofitumfuit, autquod perdituminuenit, amp;omnefuper quopeierauit, integrum reft ituet, infuper quintam partem addet ei cuius res ilia fuit» Cum hac lege conuenit etiam,quod poftea feribitur cap.xxij» Qui co/ mederit de fandificatis per ignorantiam, addet quintam partem, amp;nbsp;da/ bit facerdoti fimulcum fandificato amp;c.Eiin Num.cap.v. Vir fiue mu lier cum fecerint ex omnibus peccatfs,quæ folent hominibus accidere, amp;nbsp;per negligentiam tranfgrefTi fuerint mandatum Domini, atc^ deli/ querint,confitcbuntur peccatum fuum,amp;rcddentipfum caput,quin/ tamc^ partem defuperei,in quern peccauerint. Habes amp;nbsp;exemplum ob/ lationis pro deIido,Leui.xix.Homo fidormieritcum mullere concubi tu feminis,quae fit ancilla,fed uiro addida, amp;nbsp;tame precio non redem/ pta nec libertatc donata.uapulet ipfa,amp; non ocddantur,quia non fuit Iv bera.Et ipfeadducet pro delido fuo Domino ad oftiumtabernaculitc ftimonrj arictem amp;c. Hie uides.quod in hac hoftia pro delido lex non fit contenta oblatione, fed exigateiiam pœnam, 8ó diftribuathaec inter uirumâ^mulierem, exigens a uiro arictem pro delido, a muliereaute uerberationem. Vocaturctiamagnusanniculus,quem in Num.ca.vi. Nazarpus con taminatus offert,hoftia pro dchdo,qua lex non eft conté ta,fed ut habeatconditionemhofticEprodelido,exigit in pœnâ,utpri/ or^s dies fandificationis (int irrith Dies primi, inquit,cadent,co quod ' * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coma/

contaminata fuen'tfeparatiocius. Poteft hucreferri oblado PhiliftP norum,quæ defcnpta eft,i,Reg.vhPhiHftini enim abftulerunt Ifraeli/ tisarcam propiciatorrj,neccfle tarnen habuerunt earn reddere, una cum quinc]^ aureis anis amp;nbsp;munbus,pro delidto. Etfi autem quinarius nume rus hoc loco præcipue refpidt numerum principum Pj^iliftinorum, ta men quia hi ani Sd mures lunt oblatio pro deli(flo,refpici't etiam numez rus eorum ad quin cam partem, quæ in expiationedelidi, una cum forte reddenda erat.Quid ergo dicemus ad Zachæum in Euangelio,qui cu adhuc fueritfub lege Mofi,amp; uolueritpœnitcntiam fuam nullo ciuili iudicio coacflus declarare,non debuitdicere, fi quidaliquem defrauda-' ui,rcddoquadruplum, fed potius, offero arietem pro delido,8lt;f reddo , . lorttni cum quinta parte,luxta huius legisprælcnptum; ego uero exP Ihmoliberum fuiiTe Zachæohocaut illomodo poenitentiam fuam de clarare,fed maluit iuxta aliam legem de furtisreddere quadruple, quam iiixta hanc legem offerte arietem, èC reddere fortem cum quinta parte. Etfienimlexnondum erat publice abrogata,tamen Zachæusagnofce/ batnûc Chriftum,amp; finemlegis,amp;ueramhoftiam prodelido.Quare nihfl amplius opus erat hoftia cerimoniali. Et maluit reddere quadru/ plum,quam fortem cum quinta parte, utmagnitudinemSlt;excellenti/ am pcenitentiæ fuæperfpicuetefiaretur. Cæterum quibuscerimonrjs hoffiapro delido oblatafit,poftea nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In loco,inquit,

ubi madatur holocauftum,madabitur amp;nbsp;hoffia pro delido. Sanguis eius per gyrum fupcr altare fpargetur amp;c. Ergone merito horum facro/ rum,amp;reffitutioneab'ati autdetenti, peccatum uerecoram Deo expia/ tum erat'7 Additur enim.Placabit pro eo fâcerdoscoram Domino, amp;nbsp;di mittetur illiprofingulis,quæfaciendodeIiquitC Minime omniû.San/ guis enim arietum non poteft auferre peccata. Et nulla ablati reftitutio, ab homine fada,tam fandum amp;nbsp;perfedum opus eft,.quod merito fuo poffitiram Deiaduerfuscommiifumpeccatum,fedare.Sedhicaricspro Ariesdeti= delidooblatus,quod ad externum fumptumattinetjfuitexpiatiociuilis, quod autem attinct ad fpiritualem G'gnificationem,umbra fuit, Sc cÔcio delefu Chrifto,quifolusuerusaries eft, cuiusfanguinea peccatislibe rati fumus. Quare, qui in lege obtulitarietem pro delido,non idcirco confecutus eft remifftonempeccati fui coram Deo,quod hocfacrû opus fecit, fed quod ex fide promiffionum de femine Abrahæ feu Chrifto, admonitus fuit per h une arietem, de expiationepeccatorum per Chri/ ftum,amp;credidit in Chriftum.Per hanc,inquam, fidem propter Chri/ ftum confecutus eft remiflîonem peccatorum.Efaiasenim, quod diligê tercognofeendumeft, uocatdiferte Chriftum, eW Affàm, hoc eft, hoftiam pro delido,fic inquiens^cap. liq:Si pofucrit animam fuarfl ho/

IN CAP. V. L E 7 I T I C r, ftiam prodelido.uidebitfemêlongæuum.Quomodoponet Mofai'ca hoftia manifeftius explicari'T No aries ille, quê Leuiticus facerdos fuis ritibus obtulit,fed Chnftus,uerus eft AfTatn. Adumbratur autê Chri*' ftus aptifTime per ar iet cm delitfb. In hoe enim facriftcioetfi peccatum expiabatur cen'moniahter per hoftiam deh'di, lex tarnen exi'gebat, ut ta fanóluario quam proximo redderetur res ablata aut detêtaj’ta Chriftus, uerum quidemeftfacrificiumprodelic'tOjSt^expiauiteffuGonefanguv nis fui omnia peccaca perfediHîme, non autem ita expiauit, quod liceat peccare,fedexigitpocnitentiä,cuiusmultafunt opcra,interquæ8dhoc continetur, uidelicet, reconciliari cum proximo, Ôiî reftituereei (urta ac rapinas.Etfi cnim reüquiæ peccati remanent in fandis,poftquam credi deruntin Chrifl:um,ölt;: fantfli non pofiunteas in totum propter imbedl litatem carnis in hacuitaabticere; Caro,inquit Paulus,concupifcit ad/ uerfusfpiritum, fpiritus autem aduerfus earnem. Et hæe inter femutuo aduerfantur,iic non quæcunc]^ uolueritis,eadem faciatis.Et iterum, Vi deo aliam legem in membris mets rebcllantem legi métis meæ,amp;capti uumreddentem me legi peccati,quæ eft in membris meis, tarnen fides in Chriftum non poteft ferre peccati regnum in carne,fedludatur cum peccato, Slt;^ captiuat ipfum uii tute fpiritus fanéli, ut non dominetur in mortali noftro corpore. Dominaretur autem peccatum, fi nolles recon ciliari cüproximo,amp; reftituere ei,quod furatus es,aut rapuifti,autin/ uenifti. Non exigitur quidem hoc tempore,quo politia Mofaica abo/ lita eftjUt pro expiation e a fieras artetem, amp;nbsp;reddas præter fortem, etiam quintam partem fortis,exigitur tamen.,ut peenitemiam agas. Ad per/ nitentiam autempertinet, utpræfentibuspublicis legibusobedias,amp; ' cum proximo tuo, cui nocuifti,auc furto aut impofturis aut rapinis,re/ concilieris.Qu3re,fi publice propter hæc crimina a te perpetrata accufa tus fueris, necefte habes iuxta præfentes ciuiles leges proximo fatisface/ re.Si uero non fueris accufatus, neceftehabestua fponte,fi ullomodo fine maiori incommodo fier» poteft, proximum placari, cum ipfo in gratiam redire. Ex Auguftino foletrecitari hoc didum. Peccatum non dimittitur,nifi ablatum reftituatur. Hoc non fic quidem intelligendum eft,quod peccatuexpietur coram Deo reftitutioneablati,fed quod uera fides, quæ accipit remiftionem peccatorum propter Chriftû, non poflît confiftere,ubinon agitur pœnitentia,amp;ablatumnon reftituitur. Sires aliéna,inquic Auguftinus, propter quam peccatum eft^ cum reddi polTit, non redditur, non agitur pceni/ tentia,fedfingitur.

I OCVTVSQVG EST DO MIN VS AD MOSËtN -^DICENS, PRAECIPE AARON EE FiLIIS EIVS. HAEC EST LEX HOLOCAVSTI Sccj

In fuperioribus capitibus traâata funt præci'pua genera facrificiorii, defcripii funt generales ipforum ritus. Sequuntur nunccopiofiores amp;magi'sperfpi'cuæexplicationeseorumntuum5 quifupra paucistantn inGngulisfacrificiorumgencribusindicatifuerût» Acprincipio agitur deigneS^ cinereholoeaufti.In primocnim humslibricapite,in quo de fcrihuntur een'moniæ holocauftijaifla qui'dcm eft rnenrio ignis,cû diet tur:Ponent fuper altareignem, ftruelignorum antecompolita:fed non eft expl icatû,quanto ftudio ignis c0feru3ri,S^ quo rim cinisboloeaufti teponi ac recondi debeat. Quarc,quod ante eft omifTum aut dilatu,hoc nunc dilucide explica tu r.Hæc eft lex holocaufti,hæcéft diuina ordina tiodeigneamp;cinefeholocaufti,uidelicet,utignistotano(ftein altariuE queadrnane cremefur,necalius ignis,prætereum, quoholocaufta ab/ lumuntur.Et ut uideas,quanta follicitudine hocmandetur,eadem fen/ tentia ftatim repetitur: Ignis in altari femper ardebit,amp; nunquam extin guetur, Ac mox.Sacerdosfingulis diebus mane ligna defuper fuecedet, . amp;nbsp;defuper holocauftum paret,amp; adipes facrifici) fandorum defuper in cèdet. Semper fit ignis in altari amp;nbsp;nunquam extinguatur. Vides,quan la diligentia commendetur conferuatio perpetui ignis in altari holocan fti.Qiiæ ergo fu!t utilitas huiusperpetui ignis'T Certe tâta fuitquonda admiratioignisintergentes,utdicantui qnidamcoluifteigncproDeo* Narrant Chaldæos hoedeo feinfoîentiiïimeaduerfusaliarûgentium d^corUceM, deos iadaffe, poftremo autem turpiftimc pudefaeftos elTe, quam fabula pauciscommcmorarelibet.Cumolim Chaldci colerent igné pro Deo, suidMîn gloriatifunt Deum fuumefte longe omnium fortilfimû,amp; qui omniü aliarum gentium Deos fuperaret. Nequeidadmirationedignumeft. * Nam, ctim aÜorum dtj autexære, aut exargento, aut ligno aut lapide, aut alia confumptibili materia fahr icati efl’ent,facile uincebantur amp;nbsp;diP foluebantur ab igni. Porro, Canopi, qui a nonnuHis in Aegypto pro Deocolebaturjlacrificulus,audita Chaldæorumiadaniia, amp;quodett am deo, ac uentri fuo merucret,talê aftum excogitauit. In Aegypto fin/ campifacri gifolenthydriæteftaceæ, multisforaminibus perforatæ, utaquaper ßculut. eamdeftillata, purareddatur, Eiarum unanl nadus Canopi facrlficu/

IN CAP, VI, L E V I T I C I, îus,obturatis cæra foraminibus, depinxi't uarrjs coloribus, aqua im-* pletam,atquecapite, quodauctcriftatiiademptumerat, accuratefm? pofiro, amp;nbsp;apte accommodato, inftituit cam ut deum fuum Cano/ pum. Adueniuntigitur Chaldæi.etiam in Canopoexploraturi poten/ nam ignisdei^i. QuidpIuraC Succenfuseft ignis,amp; Canopus,ute/ rat a facrificulo adornatus, in ignem impofitus eft. Magna crat omni/ iimexpelt;fratio,uterdetisuidoriamreportaret. Cæra igiiur,qua fo/ ramina obftruda erant,igni liquefada,emanauit aqua per foramina,8d extinxit ignem, Itaque Canopus euafituic'tor, facrifkuli aftujamp;I babi/ tus eftdiuino honoredignus, Rides, opinor,non tani fabulam,quani fl:ultitiam,imo infaniam eorum hominû,qui his præftigqs imponi fibi paflî funt,at inter nos hadlenus nihil pene minus delyratû eft, FucrunC enim,qui fenferunt,quod aqua,quam uocarunt benediflam,infperfafc pulchro hominis demortui,nÔ folum purget mortuum a fordibus pecgt; catorum,uerumetiam extinguat aliquo modo ignem,que dixerunt pur gatorium, Hoc certeparum abefta Canopi hydria,qua Chaldæorum Deus cxtinclus eft.Sed ualeât ifta, nos ad explicationem perpetui ignis reuertemur,Nam amp;nbsp;Athenis in Prytaneo,amp; apud Delphos,amp; Romg a uirginibus Veftalibus perpetui ignés côferuati fuere. Ac omninoap/ paret, quod tanta ignis admiratio amp;nbsp;conferuatio dimanarit a fandis pa triarchis amp;nbsp;pofteris ipforim ad Gentes.Sed quod hæmagna amp;nbsp;aborni nabiliimpietate u{urparunt,hocilli magna amp;nbsp;Deo grata fideobferua/ runt. Neepenimignis, Deuseft,nifidixerisDeum, ignemefteconfu/, mentem, quemadmodum feripturaloquitur, necpreconciliatur Deus merito huius cultus,quo perpetuus ignis conferuatur. Sed fpiritus fan/, dus inftituit huncritum cuftodiendi fempiterni ignis in altari holocaii fti, apud Ifraelitas, uteftet tantum pædagogia, qua pq ex promiftioni/ busdeuenturoChriftoeruditi,femperineccIeha ilraelitica admone/ rentur de uenturisin Chriftum afflidionibus, amp;nbsp;qua etiam fignifica/ returutilitatemafflidionum Chriftiitaexpofitamefte, utcuiuis fem/ per liceatea per fide frui.HoIocauftu enim,quod hoc perpetuo igni ab/ fuiTiebatur,adumbrauit Chriftuqui fe pro peccatis noftris afflidioni 8^ morti expofuit. Quareignis deuorans holocauftu,adumbrauitafflidlt; onesamp;mortêipfam,qucdcglutiueruntquidê,ut ira dicam,Chriftum,' fed ncceffe habuerûtipfum gaudioamp; uitæ reftituere.Nam alias quofp afflidionesper ignem in fcriptura fignificantur. Igne,inquitpfalmus,' meexaminafti,amp;noneftinuentain meiniquitas. Ft iterum. Tranfi/, uimus per ignem Ôifaquam, eduxifti nos in refrigerium. Etfi autem Chriftus in diebus tantum carnisfuæ fuccenfus eft igni afflidionum, Ôl femel mqrtuus, ac iterum excitÄUS, nunquam amplius moritur, tame»

c o M M E N T; I o Ä N. B R E N? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;39

tarnen quia ab initio orbisterræ femper definituni erat, ut Cbriftus fuo tempore fufdperet afflidiones ad expianda peccata noftra, èé promiP fum eratjucquiin ip(um,etiam nondumincarncreuelatum,crederet,ac ciperet benedidionem feiiremiflîonem peccatorum, rede dicit fcriptu/ ra in Apocakpfi Agn um ocdfum eflc ab origine mundû Hæc igitur fcmpiterna Chrifti ocdfio,adumbrata eftperfempiternum igncm ho/ locaufti, ut pi) hoc facramento cognofcerent, quod quanquam Chri/ ftus nondum ueniflet,pertineret tarnen etiam ad ipfos, afflidionû Chri fti frudus, Cæterum hic ritus conferuandi perpetui ignis debet etiam nosjin quos terminiætatum inciderunt,admonere, nô utinftituamus perpétuas lampades, quodfortaflis hypocritæ in Chi'iftianifmoexem/ plohuius ritus,amp;: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ufurparût, fed ut oês,qui agnofeimus Chri

hum, operam profua quifq^uirili demus, utprædicatio Euangelq de afflidionibuSjde paffîone amp;nbsp;morte Chrifti femper in ecclefia îuceat,Slt;: conferuetur, In lege enim facerdotes necefle habebant, appofitis lignis perpetuum ignem conferuare, Chriftusautem fecitin ipfo, omnes cre/ dentes facerdotes» Lauit,Cinquit) nos a peccatis noftris per fanguinem ip(ius,amp; fedt nos reges amp;nbsp;facerdotes Deo et patri fuo.Quare exigit,ut unufquifqp fua ligna, fuam uidelicet operam ad perpetuo conferuandû minifterium EuangelrjdeChrifto,conférât. Quantum,putas.piaculû in lege defignatum eftètjfi torpore, incuriaetignauia facerdotum ignis holotaufti fuifletextindusÇ’ Atmulto maius amp;nbsp;horribiliuspiaculûab hisdefignatur,qui deterrent adolefcentes a ftudio facrarum Iiterarû,qui abrogant parochias,in quibus Euangelion Chrifti prædicandum eftet, qui ue direptis ecclefiaftids facultatibus nullam habentrationem con/ feruandæ prædicationis Euangcli). Hoc enim uere eft,igncm holocau fti,qui deberet efte perpetuus, extinguere, amp;nbsp;horribiles tenebras indu/ cere. Conatifunt,etiam hypocritæ hune ignem,inftitutisMonafterfjs, amp;nbsp;Collèges facrificulorum conferuare,nonpoteft autêconferuari,imo extinguitur potius^impt) s cultibus, amp;nbsp;h ypocritids fa cris, fed côfcruatur tantum pia 8^ reda prgdicatione Euangelirj de Chrifto,aclegitimo ufu facramentorum Chrifti. Quarc nihilprius,nihil pofteriusducamus,q ut abrogata impietate,ueram acfynceram dodrinam Euangdi) Chrifti tucamur. Cæterû,prædicatio Euangelt) demorte Chrifti, aptiftime ad/ umbratur per ignem abfumentem holocaufta.Ignis enim fuas habet uir tutes.Lucet,calet,Slt;aliud abfumit,aliudprobat.Sicamp;prædicatioEuâ mertischri» gelrj de Chrifto 8î morte eiuspro peccatis nioftris,fi fide percipia£ur,ua ßi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in

rioshabetincredenteeffèdus.Primumcnim probat,feuredditcreden lemprobatum ctiuftum coram Dco.Iuftus enim ex fide fuauiuit.Eides autem ex auditu Euangelt) eft» feinde abfumit Ôi mortificat relfquias

I N C A P. VI. L E V I T I C I, carm's.AdhæcJncenditcredêtcm utferucatadomne opusbonu,lt;juod Deus facere iufltc.Præterea, lucet credenti per mortem ac infernum, ad uitatn amp;cœleftem ac perpetuam beatitudinem» Nunquam igitur corn/ mittendum eft, in hic ignis in ecclefja, uelpriuatimuel publice extin/ guatur. Hæc de igne,dicamus etiam de cinere holocaufti* Induct, fe in quit Mofe, linca tunica facerdos, Si feminahbuslineis in carne fua, le/ uabitquc cineresamp;c. Et mox. Effereteos extra caftra ad locum mun/ dum. Vidcs,cinercscolligi afacerdote Tandis ueftibusinduto in lebcgt; tesfeuollas,dequibusExo.xxvi}. amp;poftcaefïerriextracaftra,feuciuP tatem, in quapropiciatoriumhtumerat, adlocum afordibus expurga/ turn. Hgccerimonia indicat, quod cinis holocaufti reputatus fit pro lau dis reliquijs» Quarediligenteramp;coUeduSjamp;inmundumlocumcx/ tracaftraauturbem, repolituselî. Significat autcmhæctota cerimo/ nia fepulturam Chrifti, quia ficut cinis holocaufti repofitus eft extra ci uitatemin locum mundum,uthaberetur pro Tandis reliqurjs, ita Chri ftus Tepultus eft extra ciuitatem HieruTalem : amp;nbsp;quanquam uiTus eft Te/ pulturafuadeduciadcincrem, ÔCpuIuerem, quemadmodumalijho/ mines, tarnen quia cinis holocauTii repofitusfiiit pro Tandis reliquijs, fignificatum eft,quod Chriftusfepeliendusquidcm fit,non autem pro phanandus putrcdine,fedTandificandusreTurredione. Non derelin/ queSjinquit, animam meam in inferno , necdabis Tandû tuum uidere corruptiôem. Et quia Chriftuseuafitputrefacftionem,ideoeftecit,utamp; noftri cineres Tandi Tint,ac necefte habcant in uitam recolligi, amp;nbsp;refu/ fcitari. Quare,etTi mors uidetur omnia abforbere, in cineres rédigé/ re,admoneamurtarnen refurredionis Chrifti, ecinereholocaufti, ut perfidem conTeruemur in Chrifto ad perpetuam uitam,

HAEC EST LEX MINHAE, QVAM OFFERENT FILII AHERON CORAM DOMINO SVPER ALTA RE, LEVABIT PVGILLVMamp;c.)

Supra, capite Tecundo, deTcriptæ Tunt fpeciesoblationis, quam uo/ carunt Minham. Suntamp;cerimoniæ huiusoblationisin co loco de/ fcriptæ. Sed quæ ibi paucis fuerunt indicatæ, eæ nunc copioTius hoc loco explicantur. Leuabit,inquit,pugillum Timilæ deoblatione, amp;nbsp;de oleo eius S^c. Hoc amp;nbsp;Tupra didum eft. Et fequitur. Reliquum eius co/ medet Aheron amp;nbsp;filrj Tui amp;c.. Eft amp;nbsp;huius rei mentio Tupra fada, Ted breuis,Quodreliquum,inquit,fueritdeoblatione,eritAheronisamp;fi/ liorum eius.Quomodo autem Aheron amp;nbsp;filij eius dCbeat his reliquijs uti,non eft Tupra didum.Quare nunc pluribus exponitur, Reliquias e/ nim Minhæ,quas lex pronûciat,Sanda Tandorû,eomedere debcntTa cerddtes tantS Aheronici generis,con|^crati,nô mulieres, Ted maTculi,

C o H M E n T. ï o A r7, B R. E N. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4»

Debent autem cas comederc fine fermento,et non in quouis loco,fed in loco fando,hoc eft, in atrio tabernacultHi ritus efus Minhæ pukhre depingunt nobis Chriftum Sd communionem fandorum, ac uergca^ tholicæ ecclefiæ Chriftû Nam pugiUus fimilæ cûoleo amp;nbsp;thure in ignê holocaufti conie(ftus,adumbrauit Chriftum, paftionem èc mortem cius,quampro peccatis noftris fufcepit, quemadmodum fupra indica/ tumeft.Rciiquiæautemfimilæamp;oIeiceflTerûtfaccrdotibusÂheronici cSmuniobo^ generis,non folum hocnomine,ui hocimpendio ib'pendió facerdo norSckrißi. tale minifterium cÔfcruarctur,uerumetiam ut adumbraretur,quod bo.» naChriftiuerepertineantad uniucrfam ecclefiam. Nam quod fpiritus fandus iufterit facerdotes uefci reliqurjs huiusoblationis,fignificau!C Chriftum non recondere fibi foli fua bona,kdproponere eapercipien datoti ecclefiæ fuæ. HypocritæfomniantChriftum fibi ipfitantû cœ/ leftcm maieftatem meritum clTe,ut amp;nbsp;homines imitentur exemplum ez ius,amp;mereantur fibicoeleftia bona» Acdebemusquidem exemplum uirtutum Chrifti imitari,nÓ eft autem fentiendum, quod Chriftus pro pofitus nobis fit tantum in exemplum,fed multo magis fadus eft nobis uirtus ipfa,amp;^,ut Paulus ait,f3piêtia,iufticia,fandificatio et redemptio. Non enim erubefcitfefratrem noftrum uocarc,utfignificetnosunacu ipfo in ipfo cohæredeselîe omnium bonorum, quæ ipfe a pâtre fuo cœleftiaccepit. Ët Paulus ait. Spiritus teftaturunacumfpiritunoftro, quodfimusfilq Dei. Quodfifilq,igituramp;heredes. Hgredes quidem Dei,coheredes aût Chrifti. Et irerû. Qui proprio filio non pepercit,fed pro nobisomnibustradiditillum,qui fieripoteft, utnô amp;nbsp;cum eodem omnia nobis donetCQuare,cum fit mentio facrificq Minhæ,amp; rituum efus eius,admoneamur communion is bonorum Chrifti,quæ offer un/ tur nobis per Euangelion,amp;facramenta Chrifti, fufcipiunturautem a nobis per fidem. Quod autem non quiuis Ifraelitæ fed tantum facerdo tes permittuntur uefci fan dis reliqufjs huius facrificq, idque obferuatis' fuisntibus ôd conditionibus,uoluit fpirituffandus adumbrare, quales efledebeant hi,qui cupiunt participes bonorum Chrifti fieri. Primum enirn,debent omnes effe facerdotes. Aheron enim adumbrat,non Pon tificem Romanum,fedChriftum,uerefummumfacerdotem,quemad/ modum teftatur epiftola ad Hebræos.Nemo,inquiens,ufurpat fibi ho norem,fedqui uocatura Deo, quemadmodû Aheron, itaamp;Chriftus non femetipfum glorificauit,utfieret Pontifex ôdc* Fil tj uero Aheronis fignificant,non faÇrificulos illos qui faciunt Miflas pro peccatis uiuorû mortuorum,fed uniuerfam ecclefiam, amp;nbsp;fingula membra uerg catho licæ ecclefiæ Chrifti. Non omnes quidem Chriftiani funtpublici ecclc fiæminiftri,quipublicedoccant^porrigantfacramenta. Sed otfines

Minifl eci Chriftiani funt in Chrifto Domino fuo facerdotcs. Aliud eft efte publi deß^» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;miniftrum ecdefiæ,aliud eft, efte facerdotem. Minifter eft,qui do

SMerdoiit cet publiceecclcftam, èi. adminiftrat facramenta. Ad huius offietj fun/ o^cium. (ftionem non omnes Chriftiani ordinantur, fed hi, qui uidentur ido* nei. Sacerdos autem eft,qui facrificio fuo expiât peccata nbsp;nbsp;nbsp;placatiram

Dei.Omnem Jdipem,inquit fcriptura,incendet facerdosfuper altare in odore fuauicatis Domino,placabit(^facerdos pro eo fuper peccato eins, 6d dimittetur ei. Hoc fcribitur quidêde facerdote Leuitico,is autem no eft uerus facerdos,hoc eft,expiator peccatorum cora Deo, quia fanguis taurorum amp;nbsp;hircorum non poteftauferrepeccata,fedadumbrat tantum uerum facerdotem,qui eft folus lefus Chriftus ,qui etiam folo fuo faerP ficio expiauit peccata noftra,amp; placauit iram Dei. Cum autem omnia Chrifti amp;nbsp;ecdefiæ fuæ interfe communia fint, impartit Chriftus facer/ dotaîcmfuam dignitatem,amp; communicat earn cû omnibus his, qui ere chrißiani nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Itacp omnes Chriftiani confecrantur in facerdotes,per

emntt,[(teer’ fidem lefu Chrifti. Ac tunc uere dicuntur facrificare,hoc eft,minifterio do/«. nbsp;nbsp;nbsp;facerdotf)fungi,cumcreduntin Chriftum. Offerturenim Chriftus

Deo per fidem, ut fiat Deus placatus, amp;nbsp;remittat peccata propter Chri/ ftum.Quarc,cum crederein Chriftum,fit fingulorum Chriftianorum, manifeftum eft,fingulos Chriftianos efte per Chriftum Dominum fu/ um,facerdotes. Vos eftis,inquit Petrus,genus eledum, regale facerdo • tium,gensfand:a. Etloannes: Chriftus dilexitnos,amp;lauit nos a pccca tis noftris per fanguinem ipfius,amp; fecit nos reges facerdotcs Deo amp;nbsp;patri fuo.Deinde,qui uolunt bona Chrifti, cum ipfo communia habe/ re,debêt omnes effe Mafculi.Tantum mafeuli,inquit, inter filios Ahe ron comedent illud. Ergonc mulieres non funt confortes gratiæ Chri/ Mtt/rrt-erfo» fticAbfit.Licebatenim in lcge,uxoribus,filiabusactotifamilsæfacer præter fanda fandorum, fandifîcatis, quemadmo/ dumpofteafequitur,cap.xxi).amp; Num.cap.xviq.Sedamp;muIieresalia/ rum tribuum fiebant participes reîiquiarum de facrificio fandorû, quo fignificatum eft,quod ôdmulieres fintparsecdefiæ Chrifti. Sed quod non permittatur mulieribus,ut uefcantur reliqui)s,de fandis fandoru, fuam habet tarn ciuilemquamfpiritualemrationem. Ordinatum enim cratjUt tantum facerdotcs hisreliquijs uefeeretur. Mulieresautem,ctfi nonnulle earum erant de senereAheronis,non tarnen confecrabantur in facerdotes.Etapud gentes fuaerant mulierum facerdotia. Quare.ut fpiritus fandus caueret, nc idem in populo Dei fieref, CMulieris cnim non eft, publicam in ecclefia fiindioncm adminiftrare^ uifum eft ipfi, ut arceat mulieres ab efu reliquiarûde fandis fandorum. Et tarnen non funt abiedæ a comunione bonorum Çhrifti. Mafeuli enim,qui uefee/ bantur

C o M M E N T. I o A N. B R E N.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4»

bantur fandisfandorum, no adumbrant diftindfonem fexusin Chri fti'anifmo.In Chriftoenim ncceft mas,necfccmina,fedadumbrancinr tutem,quam unufquifcp in Chriftianifmo fiuc uir fiue muh'er pr^ftarc debeLNam,qui unit efle parn'ccpsbonorum Cbrilb', is debetprgditus eflefidemimme muliebri,hoceft,uana inconftanU,fedmafcula at(^ uirilijUt non abfterreatur a fedanda pierate ad infultum Saranæ, fed for titer perduret ac perfeueret in uocatione Dei. Hane uirtute publice præ ftiteruntmultæfandæmulieres,quæ maluerunt fanguinem fuûeffun dere,8C uitam impendere, quam Chriftum èc cuangelion eius negare, quæ fexu quidem mulieres fuerunt,fed fide mafculi. Quare fuerunt eti am participes amp;cohp‘edes bonorum Chrifti. Præterca rehquiæ huius oblationisnondebentfermentari. Nonpinfenc,inquit, partemfuam cum fermento. Qua cerimonia fpiritus fandus exigit, ut ncc dodrina Euangelij, qua bona Chrifti per fidem fufcipiuntur, humanis tradin'/ onibus uicietur,nec impura uwa ab his,qui cupiuntbonis Chrifti fruf, ducatur.Fermcntumenim,quod aliasfæpeexplicatum eft, fignificatta Fentmiî impiamdodrinam,quamfcclcratam uitam. Hæcnon funt comraifcen fiamp;ni/itaiiifi da cum puritate Euangelii,amp;: fanditate uitg,quam fides in Chriftum re quirit. Pura,Cexcmpli gratia^ fimila eft, Chriftus expiauit pcccata no ftra,amp;f reconciliauitnoscum Deopatre.FermcntumaUtemeft: Opera humanæ iufticie merentur peccatorum remiflionê,ô(f gratia Dei. Piira fimila eft,fi quis confitetur fe Euangelio Chrifti fidem habere, Sgt;i folo Chrifto conftdere. Fermentum autem eft,fi is, qui hoc confitetur,non ducitpiam 8é honeftam uitam,fed fedaturfcelera carnis.Hæcfermenti genera longe abefle debent ab ijs, qui uolutu cap ere cibum cœleftem,* hoc eft,frudum bonorum Chrifti. Poftremo, qui cupiunt efte partici/ pcs reliquiarum huius oblationis,dcbet his uefei in loco fando,in atrio tabernaculi, qua cerimonia fignifiiatur,quodhi,quiuoluntaccipere peccatorum remiftionem,amp;alia bona Chrifti, debet manerein uera Ec clefia Chrifti. Nam extra ueram ecclefiam,nulla eft rcmiffio peccatoru, Ecckfîduti amp;nbsp;nullus eft locus falutis.Hicautem diligenter côfiderandum eft,quæ fit uera ecclefia. Pontifices amp;nbsp;facrificuli arrogant quidêfibi titulum Ec clefiæ, fed quia perfequuntur Euangelion Chrifti, amp;nbsp;malunt ecclefiam deuaftare,quam fuam dignitatem amittere,non funt uera ecclefia. Ncc qui deficit ab his, deficit ab Ecclefia, fed tantum a coctu impijflimorum impuriftfmorum hoftium ecclefiæ. Vera item ecclefia, de qua quidê , nuncloquimur,nt»n eft externum sedificium, lapideum autligneum tê plum,fed uera ecclefia eft, quæ habet uerû Euangelion Chrifti,amp;quæ legitime utitur facramentis eius,ac unanimi confenfu credit, quod habe at rsmiffionem peccatorum 8^ uitgm æternam, non propter meritg hu/

tnanx iuRicisc/cdpropter folum lefum Chn'ftum Dominurn noRru. Itacp in ueracccicfia efic, non eftefTe in coctu pontiftcum 8^ facrificulo/ rum,non eft item effe in tempio lapideo aut Iignco, fed eft un am amp;fcan dem habere fidemin Cliriftum, cum uniuerfis patriarch is, prophetis, apoftolis ót ah]s clecftis Dei, qui uel fueruntab initio mundi, uel erunt adhucufqîaiftnem mundi.InhacecclefianonfuntnecTurcæ,necIii dæi,nec hypocritæ,necctiam fceleratam uitam agentes.Quarc non ha ben t remiftionem peccatorum, amp;nbsp;carebunt, nifi refipifeant, æterna fcc/ licitate.

LOCVTVSQVB EST DOM IN VS AD MOSEN DICENS, HAEC EST OBLATIO AHERON ET, FILIORVM S^e.)

Poftqiiam Mofedeftripfif generales ritus oblation is,quam uocant Minham,quæ adijci lolet holocauftis, addit nuncexceptionem a gene/ rail régula Minhæ.Nam in alrjsoblationibus Minhæincenditur tantu pugiilusfimilæ,cumthure, reliquiaeceduntinefum facerdotum, quemadmodum pauloante,amp; fupra cap. fecûdo indicatum eft. Sedali) diMct’ouït* luntritus eius Minhæ quæ in hae pericopadefcribitur,amp;f quam fum/ mus Pontifexin die Vneftionis feu cÔfccrationis fue offerredebuic.Por ro de untftionefummi apud Ifraelitas Pontificishabes Exo.xxix. in hoc Iibro cap.viij. Eo igitur tempore, quo fummus Pontifex confecra/ batur,nece(re habuitofterre talé Minham,qualis hîcdefcribitur,ut hoc ritunouum officium fuum fccliciter inchoaret. H^c,inquit,eft oblatio, hoceft donum Ahcronis,amp;liliorû eius,quod offerte dlt;bcnt,non qui dem omnesfimul filrj Aheronis.necquouistempore, fedtâtumis,qui fuccedit ipfi in fummo Poritificatu, 8d debet il lud offerte in die undi/ onis,quandoungiturÔlt;^confecratur loco parentis fui in fummum pon tificem. Hæcautem Minhaeft appendixlugis holocaufti,quod Exo» xxix.Su Num.xxvirj.defcriptum eft. Poftquam igitur fucceffor Ahero/ niscôfecratus eft in lummum pontificem,amp; inchoat nouum fuum offî/ cium lacrificio iugis holocaufti, debet etiam offertefimilædeeimâpar/ tem Ephæ,Chæcenim eft menfuraMinhæ, quæaddifoletiugiholo/ caufto) Orterat autem hanc Minham,eocftam in fartagine,et in buccel * las confraftam. Ac in alrjs quidemoblationibusMinhæ, non omnes particulæ placentæ conijciuntur in ignem holocaufti,fed una partieula incenditur,rehquisuefcunturfacerdotes.In hac autem oblatione Min/ hæ,quam fummus Pontifex facittéporeconfecratioftisfuæ,omnes par/ tes placentæ incendunrur.Tota,inquit,cremabitur. Omnisenim Min ha facerdotis,uide licet fummi,totaconfumctut,amp; non comedetur.Hic ritus Minhæ concionatur de Chrifto^ôd de autoritäre amp;nbsp;perfediÔe ex/ piationis.

pianonis,qnam Chriftus fecit paiïione ôi morte fua,adeoc^ refutatim/ pias opinioncs,quædeexpiatione Chrifti haberi foIent.Suntenim qui putant Chriftum morte fua expiafTe tantum peccatum originale, homi/ nés auiem necefle habere expiare peccata,qug uocant,adualia, Alq fen ciunt Chrilîum ficexpiaflepeccata, utmcrueritnobisprimam tantum graham,hoceft,impetraueritpaiïionefua,utnosdeincep^|3offimusme ritisnoftræiuftitiæpeccataexpiare.Suntitem,quidicuntChriftumex/ cntf,decx-^ piaffe tantum ea peccata, quæuelante aduentum fuumin carnem uel piaiione ante(uum cuiufqj baptifmum defignatafunt. Hæfuntimpqffimx opi/ niones de expiationc Chnfti,quas omnes réfutât cerimonia huius Min hæ,quam fummus Pontifex tempore confecration is fuæ faciebat. Ahe ron enim, amp;nbsp;qui fuccefferuntipfiin fummo Pontificatu adumbrarunc ChriftumDominumnofirumPontifkem uerefummum»Iuffîtautem Ipiritusfantfftis Aheronem» unumquemcp fuccefforum fuorumin lutnmo pontificatUjtoîam Minham fuam inaltari cremare, ctmhil ex eafaccrdonbus comedendum rclinquere. Qua cerimonia duouoluit pfjsfignificare* Alterumeft,quodficut AheronisMinhatota crema/ baturjta Chriffi facrificiumjst tota,perfeAa,amp;exomni parte abfolu/ ta cxpiatio omnium peccatorumnoftrorum. AIterumeft,quod ficut ex Aheronis Minha nihil rehnquebatur alrjs facerdotibus comedendum, ita expiatio peccatorum a Chrifto fada, intantum perfeda compléta eftjucnihilprorfuscuiquamhominumcoram Deoexpiandum relidu hc.Certum quidcm,amp; nidubitatumcft, quod cxpiatio peccatorum per Chriitum fadaperueniac FRVCTV fuo ad omnes credêcesin Chri Itam. Vnde facerdotesuefcunturreliqufjs aliarumoblationû Min/ hæ^qnemadmodum fupra demonftratum eff,maiefiasautem amp;nbsp;autori las merit» huius expiationis,innullumaliumhominê, quantumuisfan dam,necdebetnecpoteff:transferri,fcd ut in folo iefu Chrifto côffat, itafolum facrificiumChriftiefttotaamp; perfedacxpiatioomnium pecca lorum, Vnica,inquit,oblationeperfcdosefîecitin perpetuum eosqui fandihcantur.Quare impieerrant, qui docent Chriftum expiaffetantu peccatum originale,aduaha non item.Originale enim eft cauftà adua/ lium peccatorum. Cum autem cxpiatio Chrifti auferat reatû cauffæ pec catorum,quomodo non auferret etiam rcatumeffèduumciusÇ’Et Pau/ lus ad Corinthios fcribens: Nec^ ftortatores,ncc^ cultores fimulacro/ »■um,neq^ adultcri,necp molles, amp;c.regni Dei hgreditatcm accipient. Hiccerteloquitur üaulusdcpeccaiis,quæf(cuocant,adualibus. Audi rrgo quid fequatur. Atcp hæc craris quidam,fed abluti eftis, fed fandi ficati eftis, fed iuftificati eftis, per nomen Domini Iefu, amp;nbsp;per fpiritum Deinoftri.Etad Titum iq. Eramus quondâôénosftulti,inobedi«;es,

• errantes, feruientes defiderfjs ac uoluptatibus uarrjs,in malici'a inuv dïa degentes, odiofi » inui'cemodio profequentes. Atpoftquam boni'/ tas amp;nbsp;erga homines amor apparuit feruatoris n oftri Dei, non ex operi/ bus,quæ funt in iuftitia,quæ fadebamus nos, fed fecundum fuam mife ricordiam faluos nos fecit per lauacrum regenerationis ëx^c. Quid mani feftius de penfcôta omnium peccatorum expiatione per Chriftum fada, dici pofTeiClmpie etiam errant, qui dicunt Chriftum meruifle nobis pri mam tantum gratiam,ut nos poffîmusdeinceps operibus noftris mere/ ri peccatorum remiflîonem.Etiienim dicimur amp;nbsp;nosmereri, quia Chri ftus meritum noftrum eft, amp;nbsp;omnia bona Chrifti, noftra funt, tarnen quod attinet ad noftra opera,nullum plane eft in ipfis meritum remiffi onis peccatorum. Dicit enim Chriftus adapoftolos. Cum omnia feceri tis,dicite,ferui inutiles fumus. Inutiles autem dicimur, quod noftra iu/ ftitia,quantumcuncç uideatur fplendida,imperfe(fta tarnen eft, per fc in confpetftu Dei,propter reliquias peccati originalis fordida.Reperio, (inquit Paulus,) aliam legem uolenti mihi facere bonum, quodmihi malum adiuntftum fit. Et mox. Idem ego mente quidem feruio legi Dei, carne uerolegi peccati.Eftamp; hoc impium,quod fentiant Chriftum ex* piaffe tantum ea peccata quæuel ante aduentum fuum, uel ante fuum cu iuft^ baptifmum perpetrata funt. Chriftus enim,pro apoftolis fuis oras: Non pro eis,inquit,rogo tantu, fed amp;nbsp;pro qs qui credituri funt per fer/ monem eorum in me. Et alias inquit.Habeo alias oues, quæ non funt ex hoc ouilijillas quoq? oportet me adducere, amp;nbsp;uocem meam audient, amp;fiet unum ouileunuspaftor. EtIoannes,Ipfeeft,inquit,propicia/ tio pro peccatis noftris,non pro noftris aut tantum, fed etiam pro totius mundi.Meritum enim expiationisChrifti,uteftperfedum pro(ingu/ , lis peccatis,ita etiam communiter pertinet ad omnia tempora,ac pertin/ git ante,ufcp ad Adam urn,poft autem ufcp ad nouiffimum diem.Sicut enim, inquit Paulus, per uniusdelidum propagatum eft malum ino/ mnes homines ad C0demnationem,ita amp;nbsp;per unius iuftificationem pro/

modum per inobedientiâ unius hominis,peccatoresconftituti fuimus multi, ita per obedientiam unius iufti conftituentur, CONSTITV/ ENTVR,(inquit,)multi. Impie quidem peccat, amp;indign us eft ue/ nia, qui poft fufeeptum baptifmum, peccat præfumptioneremiflîonis peccatorum perChriftum,amp;ui Bafilius ait, onanou^r^viAsrl/i «Ç, Kixus^ylaa' s'v'^07371', «Trts’ÉfM'îj (.‘•^TOyo/aç. Poftjquam autempecca Ezeckjf, turn eft, relitftus certeadhuc eft pœnitentiæ locus, non per mérita no/ ftrorum operum,fedper fidem in Chriftu. Viuoego,dicitDominus, nolo mortem impfj,fed magis ut conuertatur amp;nbsp;uiuat. Et impietas imptj * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non

Inter genera facrificiorum,qùæ fupra funtexpofita,ennmcratum eti quot;nbsp;am eft facrificiüm pro peccato. Qtiæ igitur in eo loco de cerimonps ipfi usautbreuibusdefcripta,autonîiftafuere,eanunccôpio(?us traduntur« Hoccnim facrificium non eratmadandum anteoftium tabernaculi,fi/ cutfacrificiumfandorum, fédérât madandum in tabernacuîo, ad iatus ïltarisholocaufti, ubi amp;nbsp;holocauftum madari folebat. SacriÜciû enim pro peccato non nunicratur inter facrifîcia uulgâria, quæ Hebræi uo/ cantLcuiajfeJinter fandafandorum,hoceft, fandifrima,quæficap pellatafunt, quod aut carnes eoruni totæ cremabantur, aut nemini liz ccbat reliqurjs ipforum uefci,prætcr facerdotcs in loco fando.Eft ante duplex fpecies facrificq pro peccato, quemadmodû fupra explicuimus.. Al tera eft,quæ offertur pro peccato fummi pontificis,aut totius popu-« li. Altera, quae offertur pro peccato principis aut hominis priuati. De hac pofteriori fpecie prius hie tradatur. Nam reliquias facrifidoruni quae ofFerebantur pro peccato principis aut priuati hominis, cefTiflc in efum facerdotum, in atrio tabernacuH Cficutamp; fupra didum eft de reliz quqs Minhg) teftatur etiam fcripturaitl Nume.cap.xviq.Öftêdimus autem antea,quod hoc lacrifidum adumbrauerit Chriftum amp;nbsp;paffîonê eius,quam ad expianda peccata noftra fufeepit. Reliquias uero facrificq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

eJere fignificatparticipem effe fruduspaflionis Chrifti. Nam quemad niodum foils facerdotibuslicuit reliquias facrificq pro peccato edefe, ita Ôdlruduspafl’ionis Chrifti comunicatur cumfoliscredentibusinChri ftum,qui amp;nbsp;fob funt ueri aefandi propter Chriftum facerdotes. Qua** rcjcumfpiritusfandusnonpermittit, utrcliquiæhuius facrificqedan/ tur extra tabernaculum,in prophanis locis, fed exigit, ut edantur in ipfo tabernaculojfignificauitextraccclefiam Chrifti nullumeffefrudum ExtraEccUt paffionis Chrifti.Qui non eft mccum,inquit,cotra me eft. Etficut pal mes non poteft ferre fruduma femetipfo,nifi manferitin uitc,Gcet uos nifi in me manferitis. Sed de fignificatione huius cerimoniæ etiam fu/ chrifti, pta quædam commemorauimus. Deinde in cerimonqs huius facrificq add'tur hoc loco:Sidefanguineillius ueftisfuerita{perfa,lauabitur in loco fando. Cum enim hocfacrificium fit unum e fandiffimis, uoluic pædagoguSjUt neguttula quidem fanguinis eiusin uefteetabernaculo sutiguinii exportarerur,amp;pr^hanaretur. Spiritusfandus autem docuit hacceri gwwk monia, quodufusfanguinis Chrifti, quieffufuseftpio peccatisnoz ftris,tantumficin ecclelia,hoceft,in ccctu eorum,quicredunt in Chri ftum,et quod is fanguis haudquaguam prophanandus fit.Prophanant

auöcm ,amp; «portant huncfangufnem extra ecckfiam hi,quifent/unt«gt;' numquemfjï fiuc ludaeum fine Turcam,infuareîigionc,Gtantum ho/ neftc uiuatjfalutcm confequi. Nulla cnim eft falus, præterqin fanguP neîefu Chrifti,ô^ hæc falus non peruenit,nifi ad eos, quicredunt fan/ guinem Chrtpro peccatis fuiseffufum^qui et foil funt in tabcrnaeulo ecclefiæ. Quare,qui putantetiam in alrjs religionibus,quae cum uero Chriftianifmo pugnantjfalutemelTe, hi prophanant fanguinem Chri/ fti,amp; funt reidamnationis.VenitquidemChriftus,nonuttantum lu/ dæos,populum quondam eledû,led etiam ut genres feruaret, amp;nbsp;Euan/ gelion Ch rift i prædicandum eft inter omnes genres, hocautem nô eft fie intelligendum,quod perfeuerans in fua impietateferueiur,fed ut,fi/ ue ludæijfiuegcntes, ab impietate refipifcant, Chriftum agnofcant.in Cliriftûcredantjamp;ficin Chrifto,per fidem,non autem extra Chriftû, falutemconfequaniur. Exportant ^hi fanguinê Chriftiin ueftimeniis fuis extra tabernaculû,et prophananr eum ,quimeritûexpiationis pecc» torum,quod ad fol5 Chrifti fanguincm pertinct,tribuunt opcribusfuç ipforuiuftitiæ.Nam fi fpintui lancto uolueris obfequi,fumma danda cftopera,utetfiucftisafpergitur fanguine facrificij hoc eft, etfi opera noftra apparentfpeciola, amp;nbsp;uidetur nônunquam feriptura aîiquâ ipfî» meritilaudemtribuere,tamen isfanguis cÔtinuo abluenduseft in loco fando, quia meritum remiftîonis peccatorum foli fanguini Chrifti ac/ ceptum ferendum eft.Quare h ypocritæ, qui fua ipforum iuftitia turgêt, tanto fœdiuscontaminant failguinem Chrifti, quanto fibi iuftiores ôi (andioresuidenrur. Exportant illi quoeç fangumêfacrifici) extra taber naculum,amp; prophananr eum, qui abutuntur paftione Chrifti,in priua tis illegitimis iuramêris,8lt;^ ad maledidiones atep execrationcs. Horrf bile quondam fuiflet,in politia Mofaica, fi quis extuliftèt extra taberna culum illotam ueftemunatantum guttula fanguinis facrificij propccca to afperfam,amp; fpectatores ludicaftent magno piaculo dignum, quanro horribilius eftedebet,quod paftim non a uiris tan turn,fed etiam a mulie ribusSc pueris pafiio Chrifti tam uilirer tam côtemptim prophanatur, ut pene nihil priuatim afteucrctur,nifi adiedo iut amêto per paflionetn . Chrifti, amp;nbsp;quod maxime omnium horribile eft, in leuiflîmis etiam of/ fenfis,folenthomines fe inuicem dirisper Chriftipaftionem deuouere. Hoc certe tantum eft flagitium,ut Deusnecpoftït, necuclit, needebe« etiam inultum ferre.Quarc admoneamur hac ûfperfi ueftimenti, amp;nbsp;ab/ luendi intra tabernaculum,cenmonia, ut nô proph^nemus fanguinem Chrifti,fed utconferuemuseum, tanquam fandiftimas reliquias, qui/ bus ad perpetuam falutem fuftentemur.Iam,nec ea cerimonia, quae fe^ guftuFjOciofa eft:* Vas, inquit,fidik,in quo caro huius facrificij coda

C o M M E N T. I o A N. B R E N.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44

eft, confringetur. Quod fi uas æneum fuerit, defri'cabitur lauabiïur aqua. Haue cerimoniam pædagogus exegit, ut commendaret huius fa crificrj fanditatem. Hoc enim facrifiaum tam fandum reputâdum eft, ut ne uafa quidem, in quibus reliquiæ eius codæ funt, prophanari ÔC ail en O ufu contaminari debeant,ideoquc fidilia confnnountur,ne poP finttransferriinprophanum ufum, ô^ænea confricanturaclauantur,' ne quid fandarum reliquiarum inhæfcnt,amp;prophanetur. Spiritus fandus autem admonuit eos,qui fadi funt uafa Chrifti,hoc eft,qui fedi funt participes facrificrj Chrifti perfidem,ut deinceps non præbe/ ant membra fua ad prophanam feruitutempcccati,fed utpræbeantea ferua iuftitiæ ad fandificationem. Et ut non accommodent fe ad figu/ ram huius fcculi, fed ut feiat unufquifque, quemadmodum Paulus ait,' uasfuumpoftîderecum fandificatione ÔC honore. Prophana enimfer uitusnon eft, feruirehomini, autexercereopificium. Hæcenim uitæ genera funt legitimæ ôd fandæ ordinationes Dei, fed prophana ferui/ tus eft feruire peccato,amp;: carnalibus aftèdibus peccati. Ergo, quicum gloriën tur fe credere in Chriftum, feortantur, ebrietati ftudent, impo«^ fturas fedantur,amp; alia fcelera defignant,hi prophanant fanda uafa mi nifteri] tabernacuh’,amp; funt maledidioni obnoxtj, Poftremo additur in fine huius capitis.Omnis hoftia pro peccato,cuius fanguis infertur in ta bcrnaculum teftimonq, adplacandam in fanduario, non comedetur, fed comb uretur igni.Hæc pericope intelligêda eft de altera fpecfe huius làcrificq, quod oblatum eftpropeccatofummiPontificisauttotiuspo puli. Reliquiæ enimhuiusfpeciei facrificrj, non edebantura facerdotP bus,fed comburebâtur extra caftrajeu urbem,in qua erat fanduarium Dei. De cuius cerimonqs amp;nbsp;fignificatione,quia fatis fupra initio capitis quart! didum,amp; expofitum eft,non erimus hieprolixiores.

Quod fit diferimen inter hoftiam pro pcccato,amp; hoftia pro delido,’ fupra fatis copiofe^pIicatueft.Scd quia an tea fcriptu tantû eft,quæ ho ftia,amp; pro quibus delidi generibus in hoc facrificio offereda fit, qd ite pter hac hoftia reftitui debeat,nô eft aut indicatu qbus ritibus et cerimo .nrjs debeat ofTerrijideo nunc ritus huius facrificij dcfcribûtur.Nâ facrift dûi^ delido,no numerat inter uftlgaria,fed inter fandiflima facriTiciaj

tiprods-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aries(hocenimanimantisgc/

s.(îo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nus offerebarur pro dclido. Vnde amp;nbsp;Grecus pro hoftia delicli/ere

ftulit zçiov •siÀ»pi-p,{À£/«ç,hoceft,Âri«êtlelicîi Jeupro ilîata iniuria) non inadarur in eqloco,in quo facrificium fandorum,Cquod eft uulgare) madlari foîer,fed ad latus altaris aquilonare, ubi Sgt;^ holocauftum matfla tLir. Deinde fanguis dus fpargitur per gyruni altaris, Pofthac incendun tur exta fecundum fuam legitimam inftitutionem. Poftremo,rcliqufjs huiusamp;crifici)»nonuefcunrurquilibet,fcdfolifacerdotcs mafculijn trio cabefnacahficut amp;nbsp;h hoftia pro peccato fieri foïet. Quid auic fibf hap cerimoniæ uolucrinc*e fuperioribus manifellum eft. Concionatur .n.deChriftOjdepafnôeChriftijô^decomunicanoefrudus eius,Efa ias uoeat Chriftum O'2?Jlt; Afcham,hoc cft,hoftiâ pro delido.Hic ma'' (ftatus eft ad latus altaris Aquilonare, quia occifus eft ad urbem Hieru falem,quj iuxti pfalmum fica eft in latere Aquilonis, Mons Zion,in'' quit, latera Aquilon is ciuitas régis m^ni. Sanguis eius fparfus eft per gyrum altaris quia fanguis Chrifti cHufus eft in expiationem peceâto/ rum noftrorum, amp;nbsp;meritum huius fanguinis uulgatu eft prædicationc Euangelq in totumorbem feu dreuitum terrae. Exta eius igni crenKita funt, quia corporalis uita Chrifti, amp;nbsp;ornnis externæ uitsc fuæ honor deduâa funt morte ipfius in puluerera. Aruit,inquic,taquam tefta uir-quot; tus mea,amp; lingua mea adhgiitfaudbus meis,amp; in puluercm mortis de duxifti me. Reliquijs autem uefeuntur faccrdotes,quia omnes in Chrf ftum credentes capiunt per fidem fruiftum facrificij Chrifti. Cofequun tur enim remiffionem peccatorum,reconciliantur cum Deopatre. Re/ ».Cor«,10, putantur coram Deo iufti,amp; feruatur perpetuo. Videte,inquit Paulus»

Ifraelem iuxta earne. Nonne qui edunc uidimas,participesfunt facra-' rqî’Sic6/qui credunt inChriftum^eduntpanemac bibût poculum eius hunt participes corporis amp;nbsp;fanguinis dus, quae afferunt fecum re/ miffionem peccatorum,iuftitiam, uitam 0^ falutem.Ca?terum,ex his fa crifidorum generibus non folum difeendaeft nobis fidesin Chriftum» quae tamcn primas amp;nbsp;ultimas femper partes obtinere debet, fed difeen/ dum etiam eft exercitium fidei.Exercemus autem fidem,cum ficut ChrP ftus obtulit feipfum ad expianda peccataamp; delida noftra, ita præbea/ mus corpora noftra,quemadmodum Paulus ait, hoftiam uiuentCjfan/' dam,acceptam Deo,amp;rationalem cultum.Non pclTumus quidem no ftro facriftcio peccata expiare. Hæc enim maieftas f^i facrificio Chrifti competit,attamen debemus, aeper fpiritum fandum etia poffumus pec catum nobis femper inhærens compefcere,ut non dominctur nobis, fed üt mftrtificetur,amp;ut obediamus iuftwig ad fandificationê.Itaq^ pecca/ tumex^

ifum expi'are non pofTumus/ugere autem SanitärepofTumuSjne tn mor tali corpore noftro regnet. Pcccas,Ccxempli gratia, ) increduIitate.No mim tantamEuangeiioDeifidemadhibes, quantamdeberes. Peccas itemcupidiiate ècuoluptaceuindi(flæde aduerfariofumendæ.Hgc pec cata ut non potes expiare tua iufticia, (alioquienim mqfs Chrifti fru/ ftran ea eUet, ') ita nec potes pen itus e carne tua in bac uita abijcere, quia reperio,inquit Paulus, per legem uolenti mihi faccre bonum, quod ma/ lum mihi adiundum fit. Et uideo aliam legem inmembris meis rebel/ lantern legi mentis mcæ, amp;nbsp;reddentem me captiuum legi peccati quæ eft in membris meis. Quid ergo facias C Id nimirum,quod potes.Potes autem per fpiritumfandum credere, quod Chriftushocpeccatum ex/ piauerit,amp;: reconciliauerit te Deo patri. Potes item per fpiritum fandu incredulitati obuiam ire,utfubinde magis ac magis expurgetur,amp; fides augeatur.Potes 8C cupiditati uindidae ita refiftere, utnon folum inimi/ co non noceaSjUcrumetiam ipfibenefacias. Hoc enim nos per fpiritum fandum poffeteftantur exempla Sandorum Dauidis,Stephani,PauIJ, amp;nbsp;aliorum.

SACERDOS QVI OFFERT HOLOCAVSTVM.) Holocauftum 8C ritus eius fuffi'eienter defcripta funt in primo capite huius libri.Quare hoc loco id tatum additur,quod fupra de pelle omif/ fum erat.Pellis,inquit, holocaufti,quae non comburebatur, fit eius fa/ cerdotis,qui offert holocauftum.Mirum,quod pellis tantæ curæ fit fpi/ HolccMfli rituifandOjUtdeeaG'ngularemlegeinftituatC Sedhæcfunt fcripta no ftri cauff3.Primum,ut cum audimus Deum follicitum efle pro peile,re tarn leuicula,credamus cum,iuxta promiffiones fuas, multo magis folli citum effepro hominibusmiferis amp;afflidis. Nemo enim fatiscredit, quantam curam gerat Deus pro his, qui funt corde contrito amp;nbsp;humilia to. Exiftimamus enim Deum maioribus negociisoccupatueffe,quam ut liceat ipfi ad tarn abiedorum hominum curam fefe demittere. At fi uacac ipfi, in tantarura rerum adminiftratione follicitum effe pro pelle bouis,autouis,multo magis uacat ei follicitum effe pro falute hominis.. Deinde uoluitetiam haccura docerc,quanta opera danda fit,ut minifte hum ecclefiafticum iufto fuo amp;: legitimo fumptu coferuetur.Fuit enim pellis holocaufti,pars public! ftipendq, quod facerdotibus debebatur.. Poftremo fpiritusfandus non tarn hocagit,utminiftris ecclefiæfua ftf pendia tribuantur^quam ut in omnibus rebus occafio contentionum ôd diffidiorum caueatur,8lt;; iuftus ackgitimus ordo conferuetur.

OMNIS OBLATIO QVAE PINSIT VR 8^c.) Supra,capite fecundo,enumeratæ funt fpecies Minhæ,amp; poftea cap, fexto tradatum eft deufu reliquijRrum eius Minhæ,qug ex SimilaTion/ - „

dum co dl a offèrn folebat» Nuncautcmagi'turdcrcli'quijsaljariimfpe-* derum Minhæ,Omni's,inquit,oblatiofeu Minha,quæ pinficurin di banOjUel quæparatur in craticula ÔCc. Hgc intelligcnda funt tantum de ijsreliquqs Minhæ, quæ præter partem in altari pro memoriali ineen/ fam,(upereran% Sunt autcmamp;^hæcanteaexplicata. Quare percurremus nunc brcuiiîîmis. Pædagogia enim hoc uult,ut facerdotes,qui al tari fer SrfffrJofttffi uiebant,haberentfua flipendia,8c conferuato facerdotum ordine, eonz flipendia. feruarenturinterIfraelicaspubîicafacra. DeordineautemScuicibusfa cerdotum Aheronicorum uide i. Paralip.xxiif). Spiritus fandlusautem fignificare uoluit, etiam in Chriftianifmo con feruandum effe minifteri ^,ca‘in.9. um ecclefiafticum publico fumptu. An nefcitis,inquit Paulus,quod ht qui in facrisoperantur,exfacnfieio uiuunt; Qui facrarioafîiftuntjuna cum facrario partem accipiunt.Sic nbsp;Dominus ordinauit, ut qui cuan

gelion adnunciant,exeuangelio uiuant. Voluitetiamfpiritus fandus hacordinationepios docere,quodfieutMinhacommuniceturcumfa crificuliSjita uera Minha Chrifli fit commun ieabilis cum omnibus his, qui in ipfum credunt. Quare n ihil minus formidandum efl credenti in Chriflum,quam ut perpétua fame inter eat.

HAEC EST LEX HOSTIAE PACIFICORVM amp;fc.j In tertio capitc huius libri deferiptæ funt cerimoniæ faerifiefj, quod uocarunt Pacificorum.Oflendimusautem in eoloco,quodiuxta ChaP deum paraphraften ,hoc facrificium uideatur aptius uocari,Sacrifîduni Sandorum, proptereaquod qui uefeebantur reliqurjs huius faerifiefj,* neceffe habebant mundi, èC feeundiim legitimos ritus fandifieati effe» Quifuerir,inquit,mundus,uefeeturexeo.Quæigiturderitibushuius facrifici), ac præfertim de ufu reliquiarum eius fupra, in capite tertio o/ mifla,autin alium locum dilatafunt,ea nuncdiligenter defcribûtur. Ac primum obfcruâdum efl, quod ut ante diximus hoegenus facrificrj nu meratur,nô inter fandi(fima,fcd inter uulgaria facrineia. Liccbatcnim de reliquqs eius edere non tantum facerdotibus, fed etiam uulgo Ifraeli tarum,fi modo effent iuxta legitimos fuos ritus fandificati. Deinde re/ pÄi/j« hos cenfentur duæ huius facrificq fpecies. Altera uocatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Thoda,hoc

efljfacrifieium confeifionis laudationis,quo uideliect offerens confi/ tetur feaccepifle beneficium a Dco,aclaudat amp;nbsp;commêdat gloriam de mentiæacbonitatis Dei.GræcustranfluIit svr'nuf «iHrtCôlt;r,facrificiûlau/ dationis. Altéra uocatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Neder oNedjbah,hoc efl,uotu

aut fpontaneum, uidelicet, cum ofièrens nondum accepita Deobeneft cium, quod fperauit, fed uel uouit facrificium in expedatione beneficii accip{endi,uel fpontanea uoluntateadducit facrificium, ut excitetacco4 firmet fidem fuam in iniiocatione norflïnis Deijpro optata amp;nbsp;fperata fa/ lut®

C o M M E n T. ï o A n; B R. B wr; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4«

I Ute. s U nt au tem qdem utn'ufcp fpeciei' ritus offerendi. Et diffèrunt tan tum in rcponendis rcliquijs. Siue enim offeras facrificium laudation is, fine facrificium uoti,offercnduseratuel debobus, aut masaut focmina, Uel de ouibus,uel de capris,quemadmodum fupra ,capitc tertio copiofe defcriptum eft.Prsetcrea,quemadn',odumfoIcrineeratholocaufl:ofuä addere Miiihamj'tafacrificio Sanflorum, etiä fua JVinfla addtda erat, uidclicet ca azymorum panum genera, quæ hicrccenfentur, 8^ fapra^ rt^. capite fccundo explicata lunt. Acfcribunt Hebræi,quod ad minus duo horum panum genera offercda fuerint una cum facrificio Sanäorum. Quod autem hic additur,cruff ulam panis fcrmcntati una cum hac Min haofferendam,noneft intelligendum,quodpanis fermcntatus fit offe rendus fuper altare.Supra enim dicffum cfijOmne Minham dcbcrc fieti abfc^ fermentOjfed quod hic panis fuerit paratus in efum eorum,qui uc fcebaiitur reliquqs huius faerifictj, A tc^ hadenus conueniunt ritus u/ triufep fpeciei in facrificio fandorum. In hoc autem differuut, quod in altera fpecie,qug nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Thoda uocatur, non licebat aliquid de earn ibus

reponerein craffinum,fed eadem die,qua offerebatur, comedendum e/ rat. Garnes,inquit,facrificq 1 hoda feu laudationis in hoc fandorum fa crificio, eadem diccomedentur, necremanebit ex eis quiequam in magt; ne. Hoc genus facrifierj ueteresLatiniuocauerunt Protcruiam, in quo uideh'cet mos erat, ut fi quid ex epulis fuperfuiffet, igne confumeretur.’ In altera autem fpecie,qug uocatur,uotum aut fpontaneum, licebat ali quidin craftinum reponere, fed ita, utfi quidrcliquum effet tertio die, conibureretur. Si uoto,inquit,ucl fpontequifpiam obtulcrit hoftiam, eadem fimiliter edetur die,qua offcretur.Sed amp;nbsp;fi quid in craftinum re-^, manferit, uefei licitum eft. Qmequid autem de facrifierj carnibusin tec tiumdiem fuperfuerit,ignecomburetur* Etaudi quanta feueritate hoc cxigarur.Sequitur enim.Si quis de carnibus hoftiæ Sandorura die ter tio comederit,non placcbit offerens, nec reputabitur ei,fed reprobabi/’ tur. Quin quæcunc^ anima ex ipfo comederit,iniquitatê fuam portabiu

Elfi autem hoc genus facrifierj numerator inter uulgaria fan da, 8^ uidecur hoc facrificio magisbenefieriofferenti,quam coli Deus,propte rca quod multo maiorparshuius facrifierj cedatin ufum amp;nbsp;commodu offerentium,quam inincenfumfuperaltare Dei,tarne Deus praeponic hocfacrifierj genus,omnibusairjs facrifietjs. In Pfal.xIix.ait.Nonin fa crifieijstuis arguam te, holocauftatuafuntinconfpedu meo femper. Non accipiS dedoTno tua uitulos,neq^ degregibus tuis hircos. Etpauz lopoft addit.Immola Deofacrificiülaudis,amp; reddealtiffimouotatuaJ He funtdug fpecies h uius facrifierj,quod uocamus,Sandorum, Quod autem pfalmus dicit,hane habet ß^tentiam.T u iudicas quidem alU fax

IN CAP. VIL LEVI Tier, cn'fiaa,uidelicctholocaufta,amp;fpropeccatoellenamagnifacicnda,iitprg ipfIS facrificium fanlt;florum,uel pacificorum, habendum fit uile 8d abic 0:um,propterea quod in illisaütomnia, aut maxima pars in cultum di/ uin urn cedere uideâtur, in hoc autem maior pars cedar in iifum 8c efum ofFerentium. Ego uero omnibus ill is prqjono facrificium Sandorum, crificium^' 9uodueladlÄidationcm,uelex uotoofFertur.Sacrificium,inquamJari Dco«ce= dis,quod ab hypocritis habetur uile,CnÔ facrificium holocaufti, quod p»(?imKw. inter fancHiffima recenfetur, 2) honorificabii me,amp; iJlic iter, quo often/ dam illifalutare Dei. Quid ergo,obfecro,illudeft,propter quod Deus tâti facial facrificiu Sandorum'?’ Num placet propter opus ipfum,quod uocantjOperatumCatfiemagis placerent alia facrificiorum genera, qusc ôd fandiora habetur, amp;nbsp;de quibus plures ac maiores partes in diuinum cultum eximuntur. Oftendimusautênuncfæpenumero,quod etfi De us iuftit Leuitica facrificia facerc non tarnen refpicit in ipfis opusexter/ num,necpropter meritumiftiusoperis reconcihatur.Num placet pro pter fignificationem;’ At eadem ratione placuerunt Deo etiam alia facri ficia. Nam quemadmodum alia facrificia fignificantSdadumbrantu/ num,folum,uerum nbsp;perfedum facrificium Domini noftri lefu Chri

fti,itaamp; hocSacrificium fandorum concionatur defacrificio Chrifti# ut fupra explicatum eft. Quid igitur eft,propter quod hocfacrificium præalrjs Deo placeatC’ Placetpræalfjs, quod præter fignificationern, quam cum alrjs communem habet, continet præcipuepublicam lauda/ tionem amp;nbsp;comm en dation em glorie bonitatis Dei, inuocationemne» minis eins. Vndeamp;pfalmi totiesrecipiuntfe poft accepta beneficia,^ hoc facrificium, addeclarandam animigratitudinemfaduros. Pfal.lv*' In me funt Deus uota tua,quæ reddam laudationes tibi. Quoniam erP puiftianimammeamdemorte, amp;nbsp;pedes meos de lapfu. Hieponuntur ambæ fpecies huiusfacrificrj,uidelicet,facrifi'cium laudationis,amp; facrifi cium uoti,qug,inquit Dauid,fedebere,amp; pcrfoluturü,proptereaquod Deus eripuerit animam ipfius de morte.Etpfal.cvi.Confiteantur Do/ mino,propter mifericordiam eius,amp;: mirabilia eiusenarrent filqs hornilt; num. Et facrificent facrificia laudis,Chæceft altera fpcciesfacrificrj fan/ dorum) amp;adnuncient opera eius in exultatione.Item pfal.cxv.inquo iuxta Hebrgam ueritatem ita legitur.Quidretribuam DominoComnea retributiÓesmeg funt fuper me, hoe eft: Retributiones,quas debeopro acceptis beneficrjs,non poftum perfoluere. Maiora funt beneficia in me diuinitus collata,quam quæ rependere poftum. Et ftquitur.Calicemfét lutisaccipiam,ctnomen Domini inuocabo,hoc eft. Accipiam falutemj quam Deus mihi tanquam ex calice propinat.Accipiam bcneficia,qu3e Denzin me confert,amp; commendabc^ublicegloriam nominis Dei,ac prædicabo

præJicabodementiam eius. Quidcnim aliudpro bcncficqseiusface/ rem Gura non poflim repcndere,hoc agam,ut beneficia accipi3m,ô^ grautudinemmcaraergaipfuradcdarera* Vnde fequitur. Votamea Domino reddam corâ omni populo eius.Et mox» Tibifiicrificaboho^ ftiam laudis,amp; nomen Domini inuocabo fcuprædicabo. Habes iterû ucrancp fpeciembuius Cacrifici], de quonunctradamusTEtlonj cap.q» Ego in uocelaudisiramolabotibi.Qusccûcp uoui,reddam.Salus enira Dominieft.Commemoranturamp;hicambæfpecicshuiusfacrifîci}. Ex hisuides, quod hoc facrificium contincatpræalrjspublicam comment dationem gloriæ Dei, amp;nbsp;prædicationem nominis eius, qua gratitudo animi probeneficrjstaraaccepdsquam accipjêdisdeclaratur. Nullum autem poteft Deo gratius officium præffari, quam ut cômendctur glo rianominis eius, amp;nbsp;prædicetur dementia atcp bonitas ipfius- Laudabo pfal.eg, Cinquir pfalmus) nomen Dei cura cantico,amp; magniftcabo eum in lau/ de. Et placebit Deo fuper uitulum noudlum cornua producentê un/ gulas.PorrOjDeusexigithoc offîctura a nobis, no propter fe tantum, (ed mu ko magis propter nos,u;ddicet,ut prædicatione clementiæ eius excitemur adpetenda,amp;accipiendabeneficia ipfius. Cura enira Deus fit natura bon us 8^ demês^ nihil ardentius cupit,quam ut bcnefaciat no bis. Et multopromptior atcp paratior eft,ut in nos beneficia conférât, quam utnosaccipiamus. Cumulate,inquitPaulus,poteft,Cimo etiam ephe.j, . uult) facere ultra omnia qug petimus aut cogitamus,Placet igitur Deo facrificium fanâ:orura,quia placet ei laus amp;nbsp;commendatio clementiæ 1/ pfius,placet ei prædicado Sgt;C inuocatio nominis eius,acplacetci gratitu do animi noftri,placet item ei promptitudo accipiêdi ab ipfo benefiet). Hi funt cultus Deo gratiffimijhæc funt facra, quç Deus nomine facrifî ci),laudisamp;uotorumcxigit,quæquipræftiterit, isuerepius Deieuf tor cenfendus eft.

Quid autem, quod praccipitur, ut carnes huius facrifiefj cadem die comedantur: nec quicquam ex eis reponatur ufquemane,id quod etiam de reliquqs agni pafeh alis obferuatum eft: Quod fi' quid in craftinum remanferit,etfi ueîci licitum eft, tarnen fi' quidfuperfuerit in tertium di/ em,feueriter præcipitur,ucnon edatur,fed igné comburaturC Obferua bilis cerimonia,qua pædagogusuoluit cauere, ne publica conuiuiaex/ traherentur prætextudiuini cultusin multos dies. Nam’qucmadmodû inter nosquoc^ extant politicæ ordinationesdeconuiurjsnuptiarum, quodalicubi liceaftâtum unum diemcelebrarenuptiaruraconuiuium, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

alicubi duobus tantum diebus,ita uoluit etiam pædagogia legis,utcon uiuium facrifict) Thoda,uno tantum die,ccgt;uiuium autem facrificri uo/ luntartj feu uotiui,altero die terniinaretur, ne fi extraherêtur in t^tium

8^ quartum diem,homines aiïuefiercnthcnuanonibus, amp;nbsp;prætextu Ä uini cultus fuam kginmam uocationcm negh'gerêt.Accedit hue,quod pædagogus uoluerit, ut omnia in diuinis facrifierjs eflent pura, mun/ da, 8^ grata. Cibusautem in tertium ufcç diemferuatus,ingratusamp;abo minabilisefle folct. Quart ftatuit kx,ut rchquiæ facrificiorum in ter/ tium ufe^ dientreferuatæ,comburantur. Sed ipiritus fandlus uoluitali quid amplius haccerimonia fignificarc, quam externam SC ciuilem pac/ dagog’at^ * Primum cnim hæc ccrimonia fuituaticinium,quod exter/ nus uius facrificiorum non duraturus fit ultra tempus refurredionis Chrifti a mortuis.Omnia enimLeuitica facrificia,abrogata funt per re/ furredionem Chrifti,quæ fada eft tertio die. Itat^, cum hic tertiusdies Treidlet fempernunc illucefcat Cpoftquam enim Chriftusfemel a mortuis re/ ^ftgntfia furr exit,fem per nunc uiuit Deo) iacent combufta,hoc eft,abrogata

mnia Mofaica facrificia,nec unquam fecundum externum ufum reftitu endafunt. Deinde monethæccerimonia,utfrudum facrificfj ChrifU non inlonginquum tempus reijeiamus, fed in præfentiamp;opportuno tempore capiamus» Oftendimus enim quod efus facrificij Sandor uni adumbrauerit perceptionem frudum facrificq Chrifti.Quid autem fibi uelint,hodie amp;cras,quibus diebus licitum fuit de facrificio fando/ HoJiee»“ uefcijhaudobfcure fignificat Chriftus apud Lucam,cum ait» Ecce •rd«gwrf fit, efjcio dgmonia fanitates perficio hodie amp;nbsp;eras, tertia die cofumor, hoceft,breuiadhuc amp;nbsp;certo fuo ac defin ito tempore peragam meum mi nifterium,pofteaoccidar. Itac^, hodieamp;erasfignificantpræfens,bre/ ue,certumacdefi'nitum tempus. Et cum lex exigitutreliquiæfacrifici) hodie amp;nbsp;eras edantur, monet nos, ut cum prædicatione Euangelq pro/ ponitur nobis frudus facrificq Chrifti, non negligamus occafionemfa lutis noftræ, non reqeiamus in futurum tempus, (cd accipiamus ipfum côtinuOjinpræfenti temporc,nefi poft uenerimus,ianua Sponfi occlu (a fuerit. Ecce, in quit Paulus, N VNC eft tempus acceptum, ecce N VNC dies falutis. Hue facit quod fpiritusfandus in pfalmo dicit. Hodie,fi uocem eiusaudieritis,noliteobdurare corda ueftra. Et addic cpiftola ad Hebræos.Exhortemini uos inuicem quotidie,quoad appel/ larur dies hodiernus,ne quis ex uobis obduretur fedudioe peccati.Sed uide,num 8^ hucconueniat,fi ponamus tres eftein uniuerfum dies.Pri mus eft ab Adam,ufcç ad Chriftum.Secundus,a Chrifto,uf(Ç ad no/ uiftîmum aduentum eius in hunemundum. Tertius eft perpetuus a fe/ cundo Chrifti aduentu. In prioribusduobus diebus?patetianuapoeni/ tcntie,amp; licet frudum facrificq Chrifti capere. Quod fi quis neglexerit his diebus falutêfuam,non ultra pro peccatis reliqua eft hoftia,fed for/ midafeilis qusedam expedatio iudicqiamp; ignis uehementia.Hoc dege/ neralibus

C o M M E N T, I o A N. B R E N. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4«

hcraUbus toîius feculi thebus didum eft. Quod fi de priuato homine, â^pfiuatisdtebtis fcrmofuerit^habct unufquifcp fuostrcsdïes. Pfimus cfi adoîefcentiæ.Secunduseft fenedutis. i ertius eft poft mortem. In il lis duobus licebit'refipifcere,amp; facrifîcio Chrifti frui.In hoc autem ter/ tio,non relinquitur locus pœnitentiæ, fed expeâandum eft iudiciumÿ ut qui bona egerit,prodeat in refurrecftionem uitæ, qui u«ro mala,in rc fiirretftionem condcmnationis,amp; pcrpetui ignis.

Pertinentetiamhæcadricusfacrificfj Sanâorum. Agiturautemdc mundicia,qua caro huius facrificf) cÔferuanda,amp; edenda eft.Primum enim magna diligentia cauendum eft, ne caro huius facrificq tangat alp qiiidimmundum. Si enim talc quid contigerit,tunccaronon eft corne denda,fed comburenda. Deinde, nullus homin um debet carne huius Cacrificq uefci, nififueritmundusSdfandus. Vndcdiximushocfacrifï cium uocari,facrificium Sandorum,hoc eft, mûdorum, amp;nbsp;fuis ritibus fandificatorum. Anima,inquit, quæ edcritdecarnibushuius facrifi/ cq, quodad Dominum pertinct,habens in fc immundiciatn fuam, aut jmmundicii: tetigeritaliquid immundi,pcribitdc populis fuis. Immûdicia enifn du Itgtlisquo^ pliciter acciderepoteft. Aut enim acddithomim,fuoquodâuicio. De hacimmundicia uidepoftcacap.xq.xiq. amp;nbsp;xv. Aut accidit homini coti taclureiimmundæ,utinfracap.xi.amp;xv. Seduthæcfuitcerimoriialis immundities,amp; externa tantum abominatio, ita habuit etiâ cerimonia/ lem amp;nbsp;externam purgationcm, per afperfionem aquæ expiationis, de qua Lilde in Nume.cap.xix. Hacautem ordinatione uoluit Mofe piimfi^ alTuefacere populum fuum ad cUram externæ amp;nbsp;polîticæ mundicicû Ifraeîitæ enim habitarunthaclenus inter genres, quæ fordidiffime uixe/ runt. Adhæc, Ifraeîitæfueruntmulto tempore ferui Aegyptiorum,irt quo uitæ genere fordibus facile aftuefieri folet. Qùare iam ad libercatem amp;nbsp;politicam uitam uocati erudiuntur his ordinationibus ad fectatldami honeftam munditiem amp;nbsp;puritatem. Deinde, quia lex fpirituali fuOufu often dit peccatum,uoluit etiamfpiritusfamftusjhac legis ordinatiôe de iinmunditia,monerc unumquem^ naturalis fuæ impuritatis, quart! c5 traxit ex peccato original!.Nam, quodquæda (intnobis immunda abominabilia, non uenit ex natura ipfarum rcrû,quæ omnes a Dco bo/ næ S; mundæ creatæ funt, fed uenit ex peccato noftro, propter quod diclum eft.’Malediifta terra in opéré tuo.In laboribus comedes exeaeû dis diebus uitæ tuæ. Spinas amp;nbsp;tribulos germinabit tibi. Quarc, cû Icx pronunciat nos contaminari, fi uel mortidnum tetigerimus, fignificat nosperpeccatum natura içi côtamjnatos efte^uc fere nulla res fit, q^anl

fände amp;nbsp;pure tradare queamus. Quomodo ergo purgamur iterum,8lt; confequimur mundiciemC Lex inflituitfuam purgationemperafpcrfi/ Aqu^ebenedi onem aquæexpiationis.Et hunc ritum imitati uidentur, qui in ecclefia äfin/iituiio Chriftiinftitueruntaquam, utuocant,benedidani,uceffugentur per afperfionem eius dgmones,amp; tollantur peccata. Hac imitatioe nihil eft uanius. Hgc tn im afper fio, poft abrogationem Lcuitf car urn ccrsm onia rum reftituca eft a fuperftitiofis prorfus fineuerbo Dei, finemadato promiflioneDei.De talibusaucem cultibusdicitChriftus: Fruftra co/ luntrae mandatis hominum. Vera enim purgatio contin git nobis per fidem in Chriftum,amp;per baptifmum,qui amp;nbsp;a Chriftonobis coramen datus eft, amp;nbsp;cui a Chrifto addita eft fua promiftio: Qui crediderit ôd ba/ ptifatus fueritjfaluus cric.Sed quid illud,quod amp;nbsp;caro facrificq tangens immundiciem comburitur,Sd homo imniundus comedens camera hu/ ius facrificq périt de populo fuoC Diximus enim,quod caro huius facri ficq fignificet Chriftum ipfum, uerum propeccatis noftris facrificiura, amp;edere camera huius facrificq fignificet participé eftefrudus facrifici) Chrifti.Et quia Chriftus eft fandificatio amp;nbsp;purificationoftfa,conueni cntius uideretur,fi lege ordinatum eftet,ut attadu tam iàndæ carnis hu iusfacrificq omnia reliqua etiam immunda fandifi'carentur C Sed legis ordinatio rede feh abet. Etfi enim Chriftus eft fanditas ipfa, amp;nbsp;fandifi catio,non tarnen fartdifi'cat,non purificat,nifiaCcipientem ipfum perfi dem 8d credertteiri ipfura.In pfal.xvq.dicitur.Cum fando fanduseris,^ Sc cum uiro innocente, inrtoccns er is 8Cc, quod no eft intel ligendum de hominum inter feconuerfationc,fed deaftedu Dei erga homines, ifflo potiusdeaffcdu hominum erga Deura. Deus enim,cum fando,San/, dus eft, cum integro,integer, cum mundo,mundus,Etcum peruerfo,; peruerfus eft. Sic SC Chriftus filius Dei, alius eft mundo amp;nbsp;fando,hoc eft,credenti,aliusimmundo,hoceft,incredulo. Nos prædicamus,in/ quit Paulus,Chriftum crucifixum,Iudæis quidem offendiculum,grac/ cis uero ftultitiam, fed qfdem uocatis ludæis pariter amp;nbsp;græcis, Chriftu Dei potentiam ac fapientiam.Lex igitur pronuncians camera facrificq immundam fieri ex attadu rei iraraundæ, fignificauit Chriftum, per fc quidem mundiftîmum,incredulisautemamp;impqsfieriimmundum,amp;î afferre potius ipfis perpetuum ignis incendium, q foelicitatem. Quod autem lex iudicat ilium internitione dignum, qui ederitin immunditia fua de carne huius facrificq,fignificauit illos æterna pcena dignos,qui aut immudi funt peruerfa fide de Chrifto,quales funt hypocritg in Chri ftianifmo,autqui immundi funtperucrfis amp;fordidismoribusuitf fuf,' quales funt fceleratüHypocrir^ enim,etfi audiunt Euan gelion Chrifti, Ôdconfitenturfecrederein Chriftum, tarnen non habent redamfidem

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de Chri/

de Chrifto, propterea quod fenciant Chriftum efTe taturn iudicem, Si opera iufticiæ noftræ eîTe méritaexpiadonis peccatorum uitæ îcter/-næ» Hoc eft carne huiusfacrificfj edereinimmundicia. Scelerati, etfî gloriantur ôi ipfi de fide in ChriQum ÔC fumunt facramenta Chrifti, tarnen quia feruiunt peccato,8i ambulant in carne, tan turn abeft, ut ca/ piant aliquam udlitatem facrificq Chrifti utpotius corÉjciant fein per/ petuum exitium» Quare monemurhaccerimonia,utô^rcdamfideni de ChriQo condpiamus ôi banc fidem bonis moribus teüemur atque ornemus»

Quod feriptura paucisfupra cap.iq.deadipcamp;fanguine indicauit, Adibifefu« hoc nunc paulo pluribus explicat Sunt en im,qui fenciunt omnê adipis efum fimpliciter in legeMofi prohibitum fuiflè, quemadmodum amp;nbsp;e/ fus fanguinisde auibusamp;pecoribuifimpliciterprohibitus fuit. Aîq, fenciunt,efum adipis in animalibus tantum facrificandis,ôlt;; in mortici/ nis, atç^ abeftialaceratis prohibitumfuüTe. Scriptura enim difertedi/ cit.Si quis adipem animalis,quodobktûeft,pro facrificio Domini, co mederit,peribit de populo fuo. Quid aût Gbi uoluerit hæc cerimonia, amp;quâ habueritfignificationêjfupra cap.iq.fadscopiofe explicuimus»

Præter ea, quæ ante deritibus St cerimonqs hoftiæ Sanélorum feu pacificorum, deferipta funt, additur amp;nbsp;hoc loco, quid faciendum fit de pedufcuIOjSx^armo dextro huius facrificq, ut omneseius ritus legitime fiant. Nam, qui ofFcrebatfacrifidum Sandorum, isneceffe habuit de i hocfacrificioadfacerdotem afferreadipem pedoris, una cum pedo/ re, amp;nbsp;de.xtrum armum. Adeps debuit afacerdotc incendi, quemad/ modum fæpedidumeft. Omnis adeps,inquit,D O MINI erit. Pe/ dufcuîum autem debuit moueri feu uentilari coram D O MIN O ad Mouendam, Etarmus debuit leuari ad Leuandam. Hæ lunt duæ fpe/ des rituum in facrifîcando, quos 8C in Exodo explicuimus. Leuan/ da enim dicebatur ritus, quo id quod allatum erat, eleuabaturfurfum in ahum, tanquamcœlo infer en dum. Mouenda autem dicebatur ri/ tus, quo id quod allatum erat,mouebaturamp;trahebatur manibusad quatuor diffêrentias,utuocant,pofitionum. Acreliquæ quidem car/ nes huius facrificq cedebanc in elum offeretium, quemadmodum antea didumeft. Peduiculum aute,quodmoueb3tur,ccdebat facerdotibus, amp;nbsp;armusdexter eius erat facerdotis, qui obtulerat ianguine amp;nbsp;incederat adipe huius facrificq.DehacreuideetiâNum.xviq.ôcDeu.xviq.Hgc autem a fpiritufanftoineccleha Ifraeli(icaitaordinata5lt;inftituta^unt,

Ut eti'am huius i'mpcndtj parte cÔferuaretur ordo facerdotah's* Hoe eric,’ inquitjius facerdotiï a populo, amp;nbsp;ab his,qui offer unt uidfmas,fiue bo/ uem,fjueouem imniolauerint, dabuntfacerdonarmumacuentricu/ lum Ó^c. Ipfum enïmelegit Dominus Deustuusdecundis tribubus tuis,ut ftec Sii. minirtret nomini Domini Dei tui ipfc amp;nbsp;filq eius infem/ piternum.Cæterum,etG hæc ordinatio abrogata eftin Chriftianifmo, iuxta Leuiticos ritus, tarnen monet omnes pios, ut liberalitcr conférant operam impenfamfuam, ad conferuandum minifterium ecclefiafti-^ cum prædicandi Euangdrj,6(J diftribuendi facramenta Chrifti.Qui fa/ crariOjinquit Paulus,aififtunt, una cum facrario panem accipiüt. Sic Si Dominus ordinauiCjUt qui euangeliori adnüciant, ex euangelio uiuaf* De ritibus autem Mouendac Si Leuandæ fie fentiendum eft, q? fpiri/ tus fanffus uoluerit hisritibus adumbrare quid futurum effet, de unico Sd uero facrificio Chrifti. Nam quod hoftia in altum eleuata eft,fignifi cauit Chriflum facrificio eleuandum in altum,primum quidemin cru/ cem,deinde per crucem in fupremam maieftatem regni coelorum. Sicut Mofe,(inquit) exaltauit ferpentem in deferto, ita exalrari oportet filiû hominis in deferto,ut omnis qui credit in eum no pereat, fed habeat ui tarn æternam. Et Paulus. Fatftus eff,inquit,öbediens ufq^ ad mortem, mortem autem crucis. Quaproprer Deus ilium in fumma m extulit fublimitatem, acdonauitilli nomen, quodeflfupraomnenomen Sic,. Hoc autem non effofcitanterconfidcrandum.ftd in ufum noffrû tranf/ ferendum. Si enim Chrirtus per crucem exaltatus eii, nos membra Chrifti fumus,debemus in cruce amp;nbsp;afBidione magno âhiimo effe,pro pterea quod per Chriftum certificat! fumus,nospcr cructm in fummam gloriam exaltâdos. Quod autem hoftia mota amp;nbsp;tracla eft dexnrorfum, iiniftrorfum, antrorfum, amp;nbsp;reirorfum, figmficauit diuuIgationemE/ uangelij de facrificio amp;nbsp;exalcatione Chriftt,in totum orbem terræ. Vn/ de Si Chriftus loan.xf). ait. Ego, G exaltatus fuero a terra,omnia ad me traham. Itaque Chriftus inicioreuelati Euangelq, attraxitnonfolum ïudæos, uerumetiam gentes ubique difperfas, amp;nbsp;attrahit nunc ex omni genere Si ftatu hominum, noneftos, Si inhoneftos, infantes Si aduP, tos, paupcres Si diuites, paruos Si magnos. Breuker omnes agnofeit pro fuis,quotquot ipfum agnofeuntper fidem,pro feruatore fuo. Hos ritus Leuationis Si Motionis imitati etiam func hypocritæ in Caere fuo, quod Miffam uocant. Panemenim,quem hoftiamdicunt. Si calitem eleuauerunt in altum,Si pofteamouerut ea dextrorfiîm ac finiftrorfum» Sedhoc««!lt;.«lt;»Aovnon eftinufitatum apudhypocritas. Quanto autem ufitatiuseft, tanco etiam abominabilius eft. Primum enim, ritusLeui/ tici ftntper reuelationein Euagelrj Ghrifti,abrogati. Cum enim Chri/ ftusSi

C o M M E N T. I o A N. B R E K. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÿ#

ftus amp;nbsp;facrificium ei'us per hos ritus adumbrata fint S)( Chriftus faerigt; fidunri fuum peregerit ac coti orbitcrrarum reuelauerit, necefTe habuic Umbra ueritaticedere» Itacp reducere in EcclefiamChriftiexternos ri/ tus LeuiticoSjtiihil aliud eft, quant foli lumen inferre,adcoque dariiïï/ mam folis lucem obfcurare, aut potius conariextinguere» Âlioqui, fi omninoîibetLeuiticosritus imirari,cur ifti non etiamp^ufculum pe coris,8darmum,ad Leuandam Si Mouendamadferunt; Deinde Cce^* na dominiea non eft facrificium, amp;nbsp;Ghriftus non iam primum ofFertur in cocna dominica,fed corpus amp;nbsp;fanguis cius femel in cruceoblata,per facramentum cœng dominicæ diftribuuntur* Diftribuuntur,inquam, non offeruntur. Oblatioenim femel facta eft, Vnica, inquit,oblatio'^ neperfedos effecit in perpetuum eos qui fandificantur. Diftributio au tem femper manet ufque ad nouiftïmum huius feculi diem» Ncque e/ nim Chrjftus obtulit in cœna fua corpus amp;nbsp;fanguinem fuum, fed pó/ ftea in cruceoffèrenda,in cccna diftribuit.Qug ergo ifta temeritas eft^' quod facrificuli id fibi ufurpent,quod Chriftus necfecit, necfacerc iuf/ fit; Hocfacite, inquit,inmei memoriam, non ait, in meifacrificium^Ï Quare ritus eleuatiois in ccena dominiea eft inutilis cultus Dei,de quo genere cultus Chriftus dicit: Fruftra me colunt mandatis hominumj Î une autem rede utemurhoc Mofaicoritu Leuationisamp;Motionis^ non cum imitamur ipfum externo geftu,fedcum legentes ilium quon/-dam in populo Ifraelitico inftitutum,amp; ufurpatum,admoncmur de ex/ altatione Chrifti,amp; diuulgatione euangelq eius in totum orbem terræ* utconfirmata fide,iuftjfjcemur per Chriftum,amp;feruemur,

Epilogus, quo breuibus indicantur Sifummatim comprehendutigt; tur omnia ea, quæderitibus facrificiorum, de partibus, acdonisj (quæ uocat Vndionem, propterea quod facerdotesadpercipiendaM fta dona,per undionem fuam fandificati fuerunt) quæ facerdqlt; tibus cefterunt de facrificijs lfraelitarum,in prionbus feptê capitibus defcripta funt. De hoftia autem implctiois feu confecrationis,cuiusetiâfit mentioin hocepilogo,moxin fequentica/

Hadenus indcfcriptionefacrificiorumamp;rituum eorum (æpenu/ mero didum amp;nbsp;rcpctitum eft, quod etfi licuit omnibus Ifraditis facrifi cia ad oftium tabernaculi feu tempii offcrre non tarnen licuit, nifi folis facerdotibus de fa milia Aheronis, fanguinem facnficiorura fuper altare fpargere,carnem facrificfj aut adipem incendere,amp; offerentcm cu Deo reconciliare.Sanguinem iUius,inquit,fpargent fili) Aheronis facerdogt; tes fuper altare per circuitum.Et iterum. Incendet ea facerdos fuper alta-* re in pabulum facrificq Domini. Ac rurfus. Om nem adipem incendet fuper altare in odorê fuauitatis Domino, pi acabit facerdos pro eo fu^ per pcccato eius,amp; dimittetur ei. Cum igitur ad facrificia legitime pera/ gen da in Mofaica politia, neceifarius fuerit ufus facerdotum, defcribit nunc Mofc undionem confecrationem Ahtironis ôi. filiorum eins, in facerdotium.Non eft autem Iiumanaprudcntiaamp; tcmeritatc,feddi/ uina autoritate amp;nbsp;ordinationc inftitutum, ut fodus Aheron amp;nbsp;filrj eius, adminiftrarent facerdotalia officia,qug fupracnumerauimus,uidclicet, fanguinem facrifici) fpargere, carnes aut adipê in eendere, amp;nbsp;placare De urn pro offeren tibus. Primum enim, Deus ipfe iuffït Mof en eligere amp;nbsp;confecrare Aheronem amp;nbsp;filios eius in facerdotes. Appliea.Cinquit Do minus ad Mofen in Exo.cap.xxviq. ) ad te Ah cronem fratrem tuum,cü filrjs fuiSjUt facerdotio mihi fungantur. Et in Nume.cap.xviij.ait Do/ minus ad Aheronem. Tu amp;filti tui,amp; domuspatris tui tecum portabi*' lis rniquitatem Sanduarrj, amp;nbsp;tu amp;nbsp;filrj tui fimul fuftinebitis pcccatafagt; cerdottj ueftri.Etmox.Tuamp;iilq tui cuftodirefacerdotiumueftrum^ói omnia quæ ad cul tum al taris pertinent,8lt; intra uelum funt,per facerdo tesadminiftrabuntur. Deinde,ha?cordinatio confirmata eft diuinitus magnisamp;ftupendismiraculis.In Nume.cap.xvi. Choredefilrjs Leui, non autem Aheronis,perijt fubito,propterca quod arrogaret fibi offici urn facerdotale,cotraordinationem Dei.Et pofteacap.xvrj. fola Ahe^ ronisuirga,inter alias Ifraelitarum uirgasadmirabiliter floruit. Hue ac/ cedunt et eafupplicia,quædiuinitus ex improuifo illata funt regibus Ie/ robeamo Vfiæ, proprerea quod contra diuinam ordinationem ufur parent filai autoritärem adolendi th ymiamata, quo3 ad folos facerdotes Aheron icos pertin ebat. Poftremo additur in Nume.cap.xviij. feuerif/ fima lex. Si quis externus,inquit, accefferit, uidelicetad arrogandafibi

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;officia

C o M M E N T. I Ó Ä B R E Ngt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rî

officia facérdotum, occidatun Quid ergo fibi uuk hæc de faccrdotaU’ officio ordinatioCquid tanta feueritas conferiiandae Sd tuend^ huius or dinationis inter Ifraelitas C' Num îfraditæ aliarum tribuum èé familiarti fuerunt tam ftupidi,amp; imperiti, ut non potuerint iftos facnficiorum ri/ tus perdifcere,amp;f exercere C Min ime omniS Non enim magni ingenp,’ non multæ artis fuitjpargere fanguincm,amp;; inccnderegdipem. Num alij Ifraelitas fuerunttamprophanicoram Deo, ut noniudicarenturdiz gni,qui facra ifta officia adminiftrarentÇ’At de uniucrfis fimul Ifraelitis diciturtPrimogenitus fiiiusmeus Ifrael.Et iterum» Eritis mihi in peculi urn de cundispopulis* Eritis mi hi in regnu m facerdotale,Slt;:gensfanz 6:a.Quid ergo dicemus C Non eft fentiendum,quod hæc ordinatio tez mere inffitutafit. Deus enim uoluit hac ordinatione Ggnificarc, quod in rcpub.omniadebeant dccenter amp;nbsp;fecundum ordinem fieri, amp;nbsp;quod nullus debeat effe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loi ir/intoTa-ö^ffioc eft,alieni offi'cq contra publica

Icgitimam ordinatione inuafor Si ufurpator. Et hoe qaidem,eifi per fe magnum 8lt;obferuabileeft, tarnen præeo,quod fpirirusfanifiusprg cipue hac ordinatione fignificare uoluit,admodum exiguum amp;:minuz turn eft. Hac enim ordinatione adumbrata eft maieftas,autoritas,amp;,ut ficloquar,proprictas offiefi Domininoftri Icfu Chrifti. Priufquâauz temhocexplicemus, refutanduseft illorum error,qui ex Ahcronico fa cerdotio fecerunt fingulareamp; externum facerdotrj genus in Chriftiaz nifmo. Sentiuntenim Aheronicum facerdotium transÏatum effica Chrt fto in Pontifices,amp;^ facrift'culos ill os Miflatores,ut uocan t. Et quia facer sacripculi dotum eft facrificare. putant in locum ueterum facrifi'ciorum fucceffilfé Miffam,quam facrificant pro peccatis uiuorum amp;nbsp;mortuorü.Sed hæc eft uaniffima amp;nbsp;execrabilis opinio, Poftquam enim Chriftus peregit fti urn facrificium,et effecit unica oblatióeperfccftos in perpetuum cos qui fanâificatur,nullus amplius eft locus facrificiorum pro peccato. Nam hoc fccuîum diftinguendum eft in duo tempora. Alterum fuit ab Ada** mouftp adaduentumChriftiin carnem.Alterum eftabaduentu,morz te,amp;refurredioncChriftiufe^ad nouiffimumhuiusfeculi diem,In pri temfora, ori tempore, fuerunt frequentes amp;nbsp;fubinde repetitæ oblationes pro pec catis.EtomnisfacerdoSjUt inquit epiftola ad Hebræos,affiftebat quotti die facra peragens,amp; eafdemfsepius offeren s hoftias, quia nonduin re iiclataeratuera hoftiapro peccatis. In pofterioriaut tempore, quo Chri ftus,quieft uerahoftia,expiauitunicafuaoblatione,omniapeccata,n5 eftreliquum ullumfacrifidum propeccatis. Etenim hoctempore, quo pracdicatur Euangelion de Chrifto in toto orbe terrarû, non eft nifi pec catorum remiffio.Vocabis,inquitangelus,nomen eius lefum. Isenim (aluum faciet populufu^ a peccatis fuis,Et Chriftus ipfe ad apoftoiqs

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iQ*

IW CAP. vr in LEVI T Ï C I, ait'Acdpkefpirirum fandum,quorum remifcritis peccata remftfun'far eis ö^c.Et iterü. Sic oportebat Chriftum pari öi. rcfurgerea mortui» ter/ tio die,amp; przdicari nomine eins pcenitentiam ac rcmiflionem pecato/ _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- ruminomnesgentes. Exhisamp;mukisalrjsloasperfpicueuides,quodl

tempusrcuelati EuangelijdcChrifto,(ittempusremiflionispcccato/ remtßionif ruin. Vbiautem eft pecatoru remiflio,Cinqujt epiftola ad Hebrzo»,) ^ccttortfni. jjjj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gß.gniplmioblatio pro peccato.Hocdidum non eftofcitanter

cQnriderandum.Nænfircdcipfumcxcutias,manifeftumerit,quod tS facerdotio,quam facrjficio Papifticorum facrificulorum nihil fit uant us.InEuangeliocnim,quodpoftrefurrcdionem Chriftiin orbe terra/ rum przdica£ur,cft rctniflSo peccatorum,quemadmodum iam oftendi/ mus. Vbi autem eft pcccatorum rlt;miftio,Ctefte apoftolo,} ibi no eft amplius oblatio pro pcccato.Et ubi non eft oblatio pro peccato,ibinon eftetiamufusexterniftcerdotij.Saccrdotum enimeftoffen'epropecca/ uidere,quantam impietatêpapiftici facrificuli defignent, quod glorietur fe effc lucceflores Aheronici facerdotq, amp;nbsp;offerre MiP fam p'O peccatts uiuorurn mortuorumC Prim um enim, hacgloriatP onefägnificant fe fentire,quod in Euangelio Chrifti non prgdiceturre mifiio peccatorum.Nam,fi iudicarent remiflionem peccatorü in Euan gelio Chrifti przdifari,amp; perfidem accipi,iamdudum defrjflènt öfter/ re pro pcccatis,quemsdmodum apoftolus ait. Deinde fignificant fe feil tire,quod Chriftus non fatis feceric pro peccatis,unica fua oblatioe, nee fedeat ad dextram patris,ut inter^pellet pro nobis. Non affirmât quidetn uerbis,fchocfentire,fed fada ipforum hanc fententiam coprehendunt. Qui enim fentitfe quotidiano Miftarum facrificio expiare peccata uiuo rum amp;nbsp;mortuorum,is certe fignificat fe exiftimare,unicum amp;nbsp;femel per adum facrificium Chrifti non efte fufficientem pcccatorum expiatione, amp;nbsp;Deum non eftecontentum interpellatione Chrifti ad dextramfuam fedctiSjfed requirere opus a facrificulo fadu,utremittat peccata. Quid «utem hac impietatc poteft cogitari horribilius Ç' Quare ualeant nebulo nes tfti cum fidiciofuofacerdotioamp;facrificio: nosautemueram Ahe/ *’0*’*^rationem eferiptura perftringemus. Nam Aheronicu AlM-otiicS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non eft inftitutum ut adumbret Pontifices amp;nbsp;facrificulo»

papifticosjfcd eft inftitutum,ut adumbret uerum et perpetuum facerdo tiumunius amp;folius Domini noftri lefu Chrifti.Etfi enim filrj Ahcro/ nis, aliquoties fignificant omnes pios in Chriftum credentes, luxtaiP lud: Vos eftis genus facerdotale.Et,Fedt nos reges facerdotes. Hze tarnen fignificatio tune ualet, cum filij Aheronis fiuÄt participes partiu de facrifici^s, amp;nbsp;uefeuntur reliqufjs facrificiorum. Nam cum fpargiin« fanguinem, amp;nbsp;incendunt carnes autadipes fuper altarcj ac reconciliant • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~ offerenteSj

olTercnteSjibi tum propnepcragunt officia faccrdotah'a,Slt;? adumbrant hacin parteduntaxat lefum Chriftum Dominum noftrum.OmniSjfin quitcpiftolaad Hebraeos^facerdosaffiftitquotidiefacra pcragens,6d cafdem Qpiusoffèrenshoftia», quaenunquam poffint auferre peccata» Hicucro, una propeccatis obbtauidima pcrpetuo frdetad dextcram Dei, His ucîbis manifeftc conferuniur inter k Chriftys amp;; facerdotes Aheronid Si pcrfpicuc indica£ur,quod hi facerdotes non fucn’nt uert facerdotes, qui potuerint fuis hoftijs peccata auferre, fed adübrauerinß tâtum unum folum amp;nbsp;uerum facerdotem lefum Chriftum. Tametfi e/ nim amp;nbsp;apoftoli,amp;' miniftri eeclefiac dicuntur etf’arrt fpargere fanguinem facrificfjjcum praedicant Euangclion de remiflione peccatoruni,per fan guinem Chrifti,amp; non abfurdedixeris, quod hacin paitCj aliquo mo/ do adumbrati ftnt per facerdotes Ähcronicos, tarnen cum «ft ferino de ipfa peccatorum expiationc per fanguinc iacrificq,ibi nullus alius, præ terquam folus lefus Chriftus Dominus nofter,pcr filios Aheronis,feti facerdotes Leuiucos adumbratur.Is en im folus eft,quicffudit non alie/, num,uidelicet,taurorumaut hircorum, fed fuum proprium fanguinem pro peccatis noftris. Is folus eft, qui non ah'enam carnem, boum aut out um, fed fuum ipftusproprium corpus obtulit ignipaffionis, crucis öi morcis,ut nos a morte liberaret. Is folus eft,qui non aliéna, fed fua pro/, pria uidima reconciliauitnos cum Deo patre fuo, amp;nbsp;impetrauit nobis fempiternam fcelicitatcm. Ex his fadle nuncincelligere potes, quid fibi uoluerit magna ilia feueritas in lege, qua cautum fuit, utnullus, præter facerdotem Aheronicigenerisfpargerctfanguinem, SCadoIeretcarnê, feuadipem facrificiorum, Spiritusenim Gndus uoluithacordinatione 8lt;feueritatefignificarc, quod maieftas expiandi pcccata,amp;: réconciliai!/ di Deumnulli uel hominum,ucluirtutum.uclbonorum operum tribu/ ptuiurf, enda fit,præterquam foli Domino noftro Icfu Chrifto,qui per facerdo hum Aheronicum adumbratus eft.Nam,quemadmodum in legenulli permiftum fuit, nifi facerdoti,fpargcrcfanguinem,ôdincêdereadipem facrificiorum. Et qui,praeter facerdotem, hoc officium fernere ufurpauc rit,morti obnoxiusfuit,itanullaalia eftexpiatio,nu!Ia aliarecociliatio, nifi per lefum Chriftum,ua*um facerdotem noftrum.Quid igitur dice naus nunede facrificulis PapifticisC quid de hypocritis merito fuae iufti/ ciaeconfidentibusC Illi enimglorianturfefacrifiiciofuo expiarepeccata uiuorum et mortuorum,hi fperant fe fua iufticia Deum fibi propicium reddere,amp;mereri uitam æternam. Hoc quid aliud eft,quam proturba/ to uero iacerdote Icfu Chrifto,cum facrificio fuo, ufurpare fibi fernere,' amp;nbsp;dtra uocationem atep ordinatio'nem Dei, offidum fpargendi fangui nis,amp; incendendi adipisÇ'Quod cum in lege capitale fuerit,manifeftun|

eft,bos impia fua tcmen'tateobnoxios efîepcrpeaiæ damnationi tan/ turn abeftjUt facn'ftcqs iufticqs fuis mereantur grati’am Dei.

Hæc cum itafe habeant,fequunturnûccerimoniæ,quibus A he rota fiiq eins confecrad funt in faccrdotes, quibus etiarn tabernaculû Dei, S^omnis fupellex eiusfandifkatafunt. Nam,quæ Deus mandauit Mofj,in Bxodocap.xxvitj.amp;xxix. de orna tu amp;nbsp;confecratione facerdo/ turn, cap. XXX. de uncftionc tabernacuH, ca defcribuntur hoc Jocodili/ genter a Mofe confeda 8^ impleta cffe. Et quia copiofe expîicuimus in Exodo genera ueftimentorum facerdotalium,ritus cerimonias confe crationiSjamp;fignificationem eoru,ideo hoc loco breuiores erimus. Mo/ Mofefu/frti= fe enim fungitur,ex mandato Dei, officio epifcopi cofecratoris, qucni uocant,acprimum, couocato ccetu totius Ifraelis ad o/ ftium tabernaculi lauft Aheronem,amp;ornateum hfsueftibus,quasDoi minus in Exodo confici fufterat.Deinde fumpto fando oleo,cuius con/ fedio dcfcripta eft in Exodo cap.xxx, unxit tabernaculum, fupelledi/ lem eius amp;nbsp;altare holocauftf. Poft hæc fudit oleum undionis fuper ca/ put Aheronis.Et his cerimonijs inchoata eft confccratio fummi Ponti/ ficis,tafaernacLiIi,aItaris holocaufti amp;nbsp;fupelledilis eorum. Sed quemad modum fupra de facrificijs amp;nbsp;ritibus eorum oftendimus,quod non fue rint ê/K.óvóV tSv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aiTiquot;niTK i£v «A»5ivmv,

ita hæ confecrationis cerimoniæ non fuerunt ipfa uera nbsp;nbsp;cœlcftis fan/

Confccratio (fji't^Sjfedtatum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^iTOvçavfav.Principio enim,

lacer oum. pjj[j.j’m§æQfçj.fajfonisinftitutifunt,uthocapparatuamp;fpompacommêgt; daretur Ifraeliiis facerdotium Aheronicum, quemadmodûin Exodo pluribus oftendimus. Deinde inftituti funt, non ut eci'Ti’PjTtx feu ex/ cmplaria, ad quæ confecrarentur templa amp;nbsp;(acrificuli Chriftianorum. Ac debent quidem public^ domus,in quibus ecclefia ad audiendum tier bum Dci,amp; fumenda facramenta conuenire folet, bonefte tradari, debent miniftri ecclefiæfug c5mendari,cum autem in Chriftianifmo cccicfiadifperfa fit per totum orbem terrarum,nec tale cerimonialc tern plum habendum fit, quale fuit uel tabernaculum Mofi, uel templum Sa lomonis,necetiam tales facrificuli, nectalia facrificia habeantur, qualia fuerunt in lege Mofi,manifeftum eft,quodnec tails undio ufurpanda Temp/orttw Chriftianifmo,qualihadenus Epifcopi ad exemplar Mofaicæle/ confccratio, gis,in confecrandis templis amp;nbsp;facrificulis fuis ufi funt.Nam,quod con/ fecrent templa amp;nbsp;facrificulos fuosad exemplum ueteris legis, hand ob/ feure teftantur ipfi in fuis Canonibus, quos de Confecratione condide runt. Et utimperita impietasfœcunda eft,no folu inftitueruntin Chri/ ftianifmo facerdotium iuxta formam Leuiticam legis Mofi, uerumetia fum^ferunt fornum diferiminis lacerdotum,ab Ethnicis,qui quemad/ — nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' - nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ modum

t o M M E N T. I o A N. B R E N; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft

SoJurti füos Flamines,alio8 fimplidtcr flammcs,alios archiflamines,a^ îiosprotoflamincsappcllarunt, ita jII» fuos facn'ficulosuocarunt, alios Kmpli'citer facerdotes, alios archipresbytcros, alios cocpifcopos, alios archicpifcopos produnt fe fuis «pforum uerbis, quod inftituc **int facerdotium fuum ,non ex mandato amp;nbsp;ordinatione Dei,fed ex lege ' per Chriftum ôireuelatiooem 13uangeliiabrogata,amp;€^ritibusEthni corum, quorum facra Deus abominatus eft .^adeoep hacnoui amp;nbsp;fidici) facerdotij inftitutione uenit nobisin metemeius akaris, quod Ahaz ad «xcmplumakaris Damafceni, remoto a Itariiuxrauerbum Deiinftitu/ to,in templo Hierofolymitan o gdifiearc lufTit.Sic amp;nbsp;illi ncgletîlo uero Chrifti omnium Chriftianorum facerdotio finxerunt ad exemplum abrogatæ I^is, amp;impiarum gentium nouumgenus facerdotrj, quod facrifiefjs fuis expict peccata uiuorum amp;nbsp;monuorum. Hoc tanto magis »mpium cft,quanto plusobfcurat ucrum facerdotium Chrilîi^âf ueram expiation cm peccatorum, quy femel per unicum fuum facrificium fada c(I,Nam,utadpropôfitum noftrum redeamus, undio facerdotf) Ahe/ tonici non cft inftuuta in lege Mofi, ut hoc excmplo talegenus facrifp uilorumin Chriftianifmo inftituereturamp;ungerctur, qualehadcnus in Papatu ujdimus,fed ut cfîet exemplar, quofpiritus fan dus adumbra rcuoluitueram amp;nbsp;fpiritualemundioncm,qua Chriftus infummum fu/ umfacerdotiumfandificatus eft» Aheron in côfecrationefualotus eft aqua.Sicôd Chriftus,priufquam pubkceinchoarctpraedicationê Euan nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

gcîij,ÔC fundionem fui facerdotq lotus eft baptifmo a loâne baptifta» Non indiguitquidem Chriflus.quod ad feattinet,h3clauatione,amp; lo aunes prohibebat ilium,fed audiuOmitte nunc: Sic enim decet nos,ut compîeamus omnem iufticiam. Aheron ornatuseft uarqsgeneribus ucftium,amp; undus eft oleo quod eft fuauifïîmi odoris. Sic amp;nbsp;Chriftus ornatus cft,in confecratione lua,plenitudinc fpiritus fandi (qui per oie umfuauifttmi odoris adumbratuseft,) amp;omnibusfpiritusfandiuir tutibus^Cum enim afcendiftctexaqua,aperti funtcoeli,amp;:defcendit fpi ritus fandus fuper ipfum tanquam columba,auditacp eft uox de cœlis^ Hiceftfiliusmeusdiledusjinquomihibenecomplacitumeft. Hæceft ucra cofccratio Chrifti,in fummum fuum facerdotium. Hue facit quod in pfal.xîiirj.dicitur.Dilexifti iufticiam etodifti iniquitacem, propterea unxiticDeus, Deus tuus oleo Içticiæ, propter confortes tuos. EtEfa. cap.lxi. Spiritus Domini fuper me,eo quod unxeritme, ad euâgelizart dum affllidismifitmeamp;e.Scdamp; tabemaculum amp;nbsp;fupellexeiusungun TaientMuS tur amp;nbsp;fandificantur oleo. De fignificationeiabernaculi manifefte conci onatur epiftola adHebreos.Talem,inquicns,habemuspontificem,qui cofedit ad dexteram throni maieftatis in cœlis, fandorum adminiftra/

IN CAP, ¥in. L E V I T I C I, tor,ac ucri tabemaculi,quod Bxù Deus,amp; no homo.Et poftea.ChrP ftusaccedens Pontifex futurorum bonorum,per maiusS^pcrfediusta bernaculum,non manufadum, hoc eft, non hums ftrudui æ, nec^ per fanguinem hircorum ac uitulorum fed per proprium fanguinem in/ greffus eft femel in fanda,gterna rcdemptione reperta. Ac iterum. Non inmanufadaTandaingreftuseft Chriftus, owtItd-jtk âAneivûv, fedinP pfum ccelûjUt appareat nunc in cofpedu Dei pro nobis amp;c. Quod igi-* ’ tur externum tabernaculum Mofi, cum fupelledili fua un dum fucrit oleo fando, fignificauit coclum ipfum ordinatum fandificatum eflè in perpetuum hofpicmmfandorum,eorumuideliceE,quicreduntinIc fum Chriftum,fummum noftrum Pontificem.

Nondum abfoluta eft Confecratio Aheronisin facerdotium,Et no folum Aheron,uerumetiam fiJrj eius confecrantur in facerdotes, idquc , partim fimilibus,partim difti'mihbus cerimonrjs, Aheron ornaturfuo Ephod Sd Hofen,in quo fueruc Vrim amp;nbsp;Thumim,hoccft, duodecim preciofæ gemmae pellucidæ amp;nbsp;integræ, quemadmodum in Exodo o/ ft;:ndimus. Or natur item lamina aurea in Pileo.Filij uero eius ornantur ta itumfuisillismeftibus, quæin Exodo cap.xxvirj.defcrfptæ, amp;ano^ bis,in eolocoexplicataefunt. Aheron perfundituroleo fando fuperca put fuurn,filfj uei'o eius non perftinduntur hoc oleo in capite,ficut Ahe ron, fed afperguntur in ueftimentis fuis, quemadmodum poftea fcquigt; tur.fieliqui ritus confecrationis fimilesfunt.Lauaniurenim amp;pater 8^ filrj aqua.Pater item 8^ filn imponunt manus fuper caput eorum facrifi/ ciorum,qugin confecrationeofferuntur» Implenturamp;fimilitermanus ipforum,utmox fequetur. Sed quomodo, inquies, hæc conueniunt, CÛ his,qug fupra de fummo Pontificatu Chrifti dida funtC Solus enim Chriftus, qui per Aheronem adumbratur, fudir fanguinemfuum pro peccatisnoftris,amp;placauitnobispatrem. Nuncautem,cum Aherone confecrantur etiam filq eius in facerdotes,ut habeac poteftatem funden di fanguinis facrificiorum. Nunquid ergoalq homines, ac præfertim facrificuli papiftici, quiiadantfeperfilios Aheronisadumbratos,ha/ bentpoteftatemexpiandi peccata noftra,amp;placandj DeumC Minime 'Ltwticif‘K= omnium.Nam,cum de Leuitico facerdotio fermo eft,duo officia ueni terdotijoffi* untconfidcranda. Alterumeft,quQtam Aheron,quam filijeiushabue runt poteftatem fundendi fanguinem, amp;nbsp;incendeiTdi carnes feu adipes facrificiorum,ut peccata hominum expiarent.Si ergo hoc officium con fideraueris,tunc per Leuiticum facerdotium, fine Aheronem,fiuefilP os aius,nulli homines,quantumuis^ndi,imo ne apoftoli quidem ipff adumbra^

adumbratî funt, fed tantum lefus Chriftus qui folus expiauit peccata noftra eftufione fanguinis fui. Et hic Chriftus, Dominus nofter, non indigct hac in parteuHouicario in terris,nec tranftulithanc prærogati-* uam in ullum alium hominem,hue apoftolum fine Pontificem, fed ma nec ipfc tolus perpetuus ficerdos in ccelo amp;nbsp;in terra. Itaque in pfalmo di ti(urfturau:cDominusSlt;n5pœnitebiteum,tucsfacerSosinæternuni iecundum ordinem Melchifedcc. Saccrdos,inquit,inæternum,idque fecundum ordinem Melchifedec,cuius necinicium,nec finis in fcriptu rarecenfetur.Non enim dicit fpiritusfandus,fecundum ordinem Ahe ron,quia Aheron,etri etiam ipfe fuit umbra Chrifti,tarnen non tâ com mode adumbrauif perpetuum facerdotium Chrifti.quam Mekh ifede/ eus. Acfacerdotium Aheronicum nihil ad perfedionem adduxit,fcd c/ rat tantum x.eti'rlovö^ïA-zritT'C^.Ët additepiftola ad Hcbrj:os Jlît quidem,ujdelicet,Leuitici,pIuresfa(ftifuntfac«Tdotes,propterea quod permortem nonfinerenturpermanere. Achte,uidelicetlefus Chriftus, quod idem maneat inseternum,perpetuum habet facerdotium. Vnde fa’uosfaeere ad p’enum poteft,quiper ipfum adeunt Deum, femper inucs,ad hoc ut intcrpelletpro illis. Et poftea.Omnis quidem facerdos quoridieaftdbt lacra per agens, eafdem fgpiusofterenshoftias,quæ nunqujm poihnrauferrepcccata. Elie uerouna pro peccatisobista uk 0hn3,perpetuo fedecaddexteram Dei,idquod fupereft cxpelt;ftans,do nec reddantur ininuci ipfius fcabellum pedum eius. Vnka enim oblatt O1« perfedoseftecit in perpetuum eos, qui fandificantur. Vide,quan t'^iritus acumineprobet apoftolusLeuiticurnfaccrdotium non effe uerum facerdo£ium,nec facrificiaeius effe uera facrifki3,ideoqt merito abrogataeffe.Sicôfummatio,inquit,per Leuitkum facerdotium erat, fiquidem per hoc populus legem acceperat,quid præterea fuit alium ex oriri facerdot em,qui fecundum ordinem Melchifedec,amp; non fecundu ordinem Aheron dicereturCEt iterum. Illiplures fadi fueruntfacerdo/ teSjproptcrea quod per mortem non fincrentur permanere,hoc eft. Le/ üiticum facerdotium idcirco non eft uerum faccrdotium,quiafacerdo/ res Leuitici non fucrunt perpetui,fed alius poft alium mortui {unt,mul to minus facerdotium papifticum uerum eft facerdotium,fed plane fidi cium, propterea quod præter hoc, quod alius facerdos papifticus poft nbsp;nbsp;'

alium moritur,non fit etiam a Domino Deo noftro inftitutum. Sic Sd facrificia Leuitica ideo non fuerunt perfeda facrificia, quia femper ea/ dem repetita funt, quot;Nam fi potuiffenc acccdentes perfedos reddere, de/ fijftent ofterre,Hoc multo rediiis diceiur de facrificqs papiftarum. Na fihæc effent perfeda expiatio peccatorum, non fubinde repeterentur., bed quia facrificulipergunt femper Miffare, ut uocant, pro peftcatis

I H CAP. VlIV L E V I T I C r, uiuorum mortuorum,idcirco reipfa confitcistur facrif/ da fpforuffl uâ niffima effe. Quotidie,inquis,pecc3t homi’nes,quotidie igitur pro pcc can's horni num (acrificandum eft.Hoccertetantundemeft,ac fi quisdi cat^Quotidie peccant homines, quotidie igi'tur Chriftus ab in tcgro cru cifigendus eft* Quidautem hac blafphemi'a horribilius cogitari poteftC Ketr.ÿ, Chriftus cnintfemel tantum fub confum mation cm feculorum apparu/ it per immölationem fufjpfius ad profligation cm peccati. Et it crû. Vni ca oblatione perfedos effecit in perpetuum eos,qui fandificantur* Ita/ que poftquam euangclion fparfiim eft in totum orbem terrarum, non eft amplius hoftiapropeccatis,fed eftremifliopeccatorum. Acmhil ali ud reliquum eft,quam ut hancpcccatorum remiftionem in Chrifto per fidemaccipiamus,amp;fi peccatis ab ipfa receflTimus, per ueram pocniten/ tiam in Chrifto ad ipCam accipiendam,reuertamur. Sed redeamus ad in ftitutum noftrû*Diximus enim de uno Leu it ici facerdoti] officio,quo folus Chriftus adumbratus eft. Alterum officium eft,quo folus Ponti/ fex quotannis femel in fandum fandorum ingreditur, non fine fangui ne,quem offert pro feipfo,amp;pro populiignorantqszfilri autem Ponti/ ficiSjfeu reliqui facerdotes,etfi non permittuntur inferrefanguinemin/ trauelum,tamen fumunt partesfacrificiorum,quibusetiam in locofan douefcuntur.Iuxta hocoff(cium,folus Ah cron feu fummus Pontifex, adumbrat folum lefum Chriftum.Rcliquiautem facerdotcsadumbrat uniuerfamecclefiam Chrifti.Etfi enim folus Aheron infert femel inan/ no,fanguinem (acrificfj,in fandaSandorum, tarnen non folus rennet fibi partes eorum facrificiorum,qug ad fumptuarium ius facerdottfper tinent, fed habet cas communes cum filqs fuis,feu minoribus facerdo/ tibusjitaetfi Chriftuslolus expiauit peccata,frudum tarnen huius ex/ piation is comuriicat cum omnibus credentibus in ipfum* Credcre enim in Chriftum, eft fumerc partem frudum eius faaifici), quod Chri/ ftus femel pro peccatis noftris obtulit* Cum igitur participes fimusfru/ dusfacrificrjChriftiperfidem,redcinftitutumeftinlegc,utunacuni Ahcrone,etiam flit) eius confecrentur in facerdotes, uthac cerimotiia fi des piorum de beneficia Chrifti nobifeum communicato,ct erudirctur amp;nbsp;confi'rmaretur. Confecrantur autem filq Aheronis in facerdotes his ritibus.primumlauâtur aqua.Haeclauatto baptifmum adumbrat, quo primum omnium confecramur in communioncm omnium bencfici/ orum Chrifti. Deinde induuntur Icgitimis fuis ueftimentis, quæ ad/ umbrantdonaamp;uirtutcs, quibus credentesin Chwftum ueftiuntur ornantur. Nonfunditurautem ipfisoleum undionisfupercaputficut Aheronijfed poftea afpergitur tantum fuper ipfos,amp; fuper ueftimenta corijm, quia Chriftus folus præditus eftplenitudinc fpiritus fandi,

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non

C o M M E N T. I o À N. B R E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;??

Non cnim dédit ipfî Deus fpiïitum ad mêfuram.Nos autem de pîeni/ tudinceius accipimuSjamp;^ habemus nunc primitfas tantum fpin'tus.Hic tnihiiterumuide Papiftarum ineptias.Natn eximitadone horumrt/ tuum,tnduuntpuerum,quem bapdzant,alba interula,ecungunteiim chrifmateJnduuntprætereacos,quos in facrificulosconfecrant,uaifjs ueftimends,Sichrifmateungunu Acfcnciendumqutóemefl:,quod pueri confecrentur per baptifmum in fpirituales facerdotes,quemadmo dum fupra diximusjfedreuocareinccclcfiam Chrifti ritus legis aboli/ tos, amp;nbsp;undioncni abrogatam, hoc demum eft ineptum importu/ num. ConteftoVjinquitPauIuSjOmnem hominem,qui circunciditur, quod debitor eft todus legis feruandæ, ita qui obferuat extern am un/ (ftionem propter legem, neceftehabebittotam legem Sfordinaticnem de cofecradoneobferuare. Cur igitur non afferuntetiamexternum ui/ tulum propeceato arietem in hoioeaul{um,öt; arictem Impletionunr:’ cur auris,amp;^ pollices manus ac pedis non unguntur fanguineC Hæc,in/ qu{s,abrogatafuntperEuangelion. Rede. Abrogataigiturcftamp;ex/ terna.undio chrifmati$,etquihancreducitinChriftianifmum,necef/ fe habet audire: Fruftramecoîunt,docentcsdo(ftriaas,præceptahomi num. Et, Pofteaquam cognouiftis Deum, quin potius cognitieftisa Deo, quomodo conuertimini denuo, ad infirma egena elementa j quibus iterum ab integro feruire uultis^

ATTVLIT ET VITVLVM PRO PECCATO amp;feD Recenfenrur tria facrificia,quæ facit MoCe in confecrationc facerdo/ tum.Primum facrificium eft Vituluspro peccato. Hoc primum omni urn oftertur, utexpietur, purgetur, aefandifieeturahare hplocaufti, luxta præceptum DOMINI, quod in Exodo cap.xxix. fuiptum eft.. Acrecitantur hie tales omnino ritus facrificrj prcfpcccato.quaks D O/ M1N VS in Exodocap.xxix. Mofen facere iulut,qui Si plane fimiles funt ijs ritibus,qui fupra cap.iin.in facrificio pro peccato Pontifscis de/ fcripti funt, nifiquodin hoccofecrationis facrificio fanguis non afper/ gitur fepties contra uelum tabernaculi, nec ponitur fupcr cornua akaris thymiamatis,fed tantum fuper cornua altaris holocatifti amp;^c. Quid an/ tern magisridiculum uideretur, quam fi hiritus peragerentur nunc ob oculosnoftrosexternoopereC' Atfuo tempore fueruntapud piosmaxi/ meferfj,primum, quod non fueritlt humanitus excogifati,fed diui/ nitus inftituti. Dl«inde, quod adumbrarunt hoc un urn Chrifti facrifi/ cium, quo tota noftra falus confiât. Nam, quod altarc dicatur expia/ tum Ôiü purgatum his ritibus,K.clt;74i)cova;^cveft, amp;nbsp;exemplar tantum ueri/ tatis. Vera enim expiatio amp;nbsp;pur^atio fit tantum per iefum Chri^um,

A//mo co nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P'’° peccato, quemadinodLini fupra cap, iiij. coploCc cxpli''

fecrmio. cm’mus, adumbratus eft. Imitati funt amp;nbsp;banc confccraîionem b'onufp CCS fasfbcij, I'n confecrandis akanbus fuis,fuper quibus MifTandum feu facribcâduni erat pro peccatis uiuorum mortuorum : fed qualcs funt Pontifices,amp; quaiia habent facrificia, tab's etiam fuit akan'um confecra tiOjhoc eft,oiT«ua ficla.SC a uerbo Dei aliéna.

Secundum facrificium eft. Aries in holocauflum, ac offertur ijs rkP bus, qui defcribunturin Exodocap.xxix.ôif qui funt holocaufto legiti/ mijiuxta defcriptionem,quæ ed in primo huius libri capite. Hoc ante holocauflum offertur in hunc ufum, ut fit fuftentaculûadipis8d Min/ hæ,quæ mox in facrificio Impletionis feu côfecrationis fuper ipfum im-* ponentur. Sicenimpoftea dicitur* Tulitea Mofe demanibuscorum amp;nbsp;adoleuit in altari fuper holocauflum. Et alias quocp Adipes aliorum facrificiorum ponuntur fupra holocauflum. Nam holocauflum luge, dequoeflin Exo, cap. xxix. fem per primum omniu mane offerebatur, in fuftentaculum aliorum facrificiorum. Cum i2itur,altari nondumex piato,nondumctiam oblatum effet iuge holocauflum,onertur interim aries in holocauftû.ut partesfacrificq confccrationis,quod flatim offe rendum erat,fuper ipfum adolerentur. Cumaute cerimoniæ holocau/ fti fupra explicatæ fintffuperuacaneum eft,nunc de his plura dicere.

Tertium Sacrificium, eft Aries Impletionum. Hoc facrificium uo-* catur etiam facrificium Schlomim,hoc eft, Gratiarum aótionis feu pacificorum,ut communiter exponiiur, ucl San^ificator5,ut Chat dacus interpretatur. Vocatur autem hoc nomine, propterca quod ha/ beat fere per omnia fimiles cerimoniascum facrificio faniftificatorum/ Proprie autem uocatur Sacrificium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Milluim,a uerbo Ma

le,quod fignificat Implere. Nam in confecratione implcbatur mantis facrificium. facerdotum partibus facrifieij. Septem,in quit,dies implentur manusue ftrp,ficut faÓium eft in haedie. Et quia Aheron amp;nbsp;filq eins confccraban Implere ina:= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;faccrdote«,idcirco implere man us fignificat con feer arc,

nut. facrificium Impletionum fignificat facrificium confecrationis. Porro, cerimoniæ huius facrificq fads perfpicuæ funt,amp;explicuimuseasma/ gna ex parte fupra,in defcriptione facrificq Sanctifiÿtorum.în hoc tan tumeft diffimibtudo cerimoniarum huius facrificq, amp;nbsp;facrificq Samftî ficatorum,quod in hoc fan guis fpargitur tantum fuper altare holocau/ ftipe|circuitum,inillo autem,quia eft facrificium Confecratiôis,obli/

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nuntur

niînturfanguincextremum dextræaun's, amp;nbsp;polkxdextræ manusacpc dis Ahcronts filiorum eius. Reliquum fanguinis fundinir fuper alta re per circuitum,ficut in facrifido Sancfiificaiorum. Atque hæ quidem ccrimoniæ fuerûtduncaxat «iT'nv'jTx -Æv «Axeivw. Videamusjgitur,qiig fiEipfarcrumuentas.Eftautem iterum obferuandum,qnodfupra dixi/ mus^uidelicet totum Leuiticumfaccrdotiûfignificareiiliquoties tan/ tum lefum Chriftum,uerum facerdotem, aliquoties Ahet onem fignifi careChriftum/iliosautem dus,uniuerfamccdefiam Chrifti» Ita(.^,cû facerdotium Leuiticum refpicit in foîam Chrifti perfonam, tune facile intèlhgi poteft, quid fibi uoluerk fpiritus fandus, quod in confecran-' dis faeerdötibus dextratantum, non itemfiniftral^guineoblitafoc/ rinc.în Chrifto enim nihil eft finiftrum, fed omnia dextra,profpera SC unamp;io^ foclicia. Et fedet ipfe a dextris Dei, ut tarn fccliciter quam omnipotenter cum Deo patre foo ubique amp;nbsp;femper dominetur. In pfalmo quoi^ dcz ducitipfom mirabiliterdextera fua.Et, Aftatregina,qugeftecclefia,a de Xfris ipfius in ueftitu deaurato* Accedic huc,quod fanguis Chrifti tanz tum his in bon urn cediqqui fun ta dextris cius. Dieet enim his,qui font a dextris. Venitebenedidi pa tris mei,poftidcteregn5,quod uobis pa/ ratum eft Sdc.Cum autem per Aheronem intelligitur Chriftus, amp;nbsp;per fiiioseius,uniuerfa ecclefia,tunc in confccratione oblinutur dextra tan tum auris,ôi pollices dextræ manus ac pedis, ut fignificetur Buangelio de fanguine Chrifti dari nobis fidem,qug eft ex auditu,8lt;îpurificari o/ mniaopera noftra,quæper manus fignificantur, aceffici, utin uocatiz one Dei dextreambulemus.Nam quod amp;nbsp;dextra Aheronis,qui Chriz ftum adumbratjoblinuntur fanguine,cum tarnen Chriftus ipfe fit puri ficator nofter,fignificat,quodetfi Chriftus non indiget purificationc, uoluit tamen,per omnia,Cexcepto peccato,) fratribus fimilis reddi,U£ mifericors effet amp;nbsp;Fidelis Pontifex in his, quæ apud Deum forent agen da,ad expiandum peccata populi. Cærerum fi copiofiorem harum ceriz moniarum expofinonem requiras,licebi£ earn petereecomentsrijs no/ ftrisinExodumcap.xxix.amp;in hoclibrocap.iij.

Poft facnficia inftituitur conuiuium e reliqurjs de facrificio impleti/ onum,feu cQnfecrationis,iuxtamandatum Domini, quod eft in Exo» cap.xxix. Ac primum carnes coquuntur 8lt; eduntur,non in quouis loco, fed in atrio tabern^:uli teftimonrj, quia extra ueram ecclefiam Chrifti nulluseft frudusfacrifict) Chrifti. Remiffionem peccatorum,amp;uitani a?tcrnam,qucfunt frudus facrifiefj Chrifti,non accipiunt,necTurcae, nec Iudgi,ncc hypocritac aut impœnitentes fceleraii, quia no font mem**

IN CAR Vin. L E y I T I C T, bra ecclefiæ Chrifti,propterea quod non credant in Chrirtu. Denide, quicquid reh'quu fuerh de carne amp;nbsp;panibus,poftero die,côburitur ignû Hoc,quid fibi uelit,fupra pluribus explica’tum eft.

Confecratiiffacerdotum feptc diebus peragitur. Quæ côfecrandi mo ra habuit fuam tam politicam,quani fpirituale militate. Nam quo dim tiusprotracftaeftconfecratiojiocuenerabiliusamp;facrofandius fadum Se(gt;tetitiriut eft Sacerdotium in repub. Ifrael idea. Cum autefeptenarius numerus de Bxwfrw, fignet totum huius feculi tempus. CHicenim mudus creatus eft fex die bus,et feptimo die quieuit Deus 2) confecratio feptem dierum fignifïcac totum huius uitsÈ tempus ordinatum eflediuinitus,ut in eo confecremur in fpirituales amp;nbsp;coeleftes facerdotes. Ante feptimum diem facerdos Le-* uidcus nondumdicebatur perfede confeeratus. Sic nullus hominum, quamuis Sandor5,perfedam habet in hac uita, ex fua ipfius uirtute im ftitiam amp;nbsp;fanditatem,fed necefle habemus hoc uitæ tempore, fubinde magisacmagis confecrari. Confecramurautemin fpiritualesfacerdo/ tes per fidem in Chriftum. Ac habemus quidem in Chrifto perfedam fanditatem,nondum habemus autem earn inre,fed tantum in fpe.Spe, inquitjfaluifadi (umus. Et,Nos fpiritu ex fide,fpem iufticiæ expeda mus. Quid ergo facerc debemus Cquot; Noncertedebemuscommittere,ut hæcfanditas, quam propter Chriftum,in fpe poflidemus, ociofaamp; n gnauatorpefcat, fed ut per earn toto uitæ noftrg tempore compefcamus cupiditates earn is, amp;nbsp;expurgemus reliquias peccati. Hoc enim uere eft confecrari in cceleftem facerdotem.Quare pergam us femper in hoc co fecrationis modo,ut tandem in uerum tabernaculum,quod non homo, fed Deus fixit,perueniamus.

Poftquam confecratio legitim is fuis ritibus,feptem diebus abfoluta eft,iubentur Aheron amp;nbsp;filij eius,quod fœlix fauftumq^ fit, faccre ini/ dum facrorum, quæ ante diuinitus inftituta, amp;nbsp;f«cerdotio peragenda commendatafunc. Etfiautem multa funt genera obladonum, quern/ admodum fupra commemoratum eft, tarnen quatuor tantum funt quæ Irequentiftimc,ac præcipue in^abbads, Neomenijs, aIqs feftis fol enne

foknnefi.iJto{rerre.Vnumefi:,holocauftum.Alterum,facn'ficiumpro peccatOjCui adnumerâdum eft,facrificium pro delido,propterca quod fereeademfitlexutriufcp hottiæ.Terrium,facrificium Sandor5,quod uulgo Pacificorum uocant,Q.uartum,Minha.QuareMofeiubetAhe ronem ah irtis quatuor facrificris ininum facercprofe amp;populo,u£mi/ nifterium,quofemper dcfungcndum erat,r(teinchoaritur»Deccrjmo niis a utemjôd fignificatione horuin facrifidorum nihil opus eft n uc di/ cere.Hæcenim fupra copiofe explicatafunt. Sed hic obferuandum ue/ nie,quod Aheron iubeturpîacarc Deumfacrifîcr)s,non folumpropo/ pu'o,uerumetiam pro idpfolt; Fac,inquit,hoftiam tuam propeccato,8^ holocauft um tuum,amp; plaça pro te amp;nbsp;pro populo amp;c. Quomodo hf c ce rimonia comperit fignificationi Chrifti, qui ut nullum unquam pecca/ tuin fedr, ita non neceile habuitfacrifidum pro fuoaliquo peccato face/ reÆpiftola ad Hebræos diligenter meminit h uius loci. Omn is,in qui ens,Pontifex,quicx hominibus conftituiturjn his,quæapud Deum aguntur, ut ofterat donaria amp;nbsp;uiâimas pro peccatis,qui placabilis effe poiïîtignorantjbus8^erranttbus,quandoquidemamp;ipfccircûdaruseft infirniicafc. Et propter hanc debet,quemadmodum propopulo,itaamp; pro fdpfo immolare propeccatis. Primum igitur,quod adperfonam A heronis attinct,iubetur edam pro fuo peccato offerre,ut manifeftum fiat, Aheronem non effe eam perfonam, propter quam, amp;nbsp;propter eu/ ius lacridcia Deus ucreplacetur. Nccefte enim eft,ut is,qui poftit Deu plaçai ejit pecltde iuftus et fandus.Talis,inquit,decebat,ut effet nobis Pontifex plus,innocensjimpollutusffegregatus a peccatoribus,amp; fubli mior ccelis favlus,eui non fit quottidie nt'ceffc,quemadmodû il 1 is Pon t'hcibus prius pro peccatis proprijs uitftimas offerte, deinde pro pecca tispopuli. Aheron autem,quodadfuamperfonamattinet,nonfuitta/ iis,qi.ialcm epiftola ad Hebræos hoc loco defcribit. Præcipitur enim i/ pfi,ut primum omnium pro SVIS peccatis offerat.Qiiare Aheron amp;nbsp;Aheronis Leuidci Pontifices, non fuerunt illi,propter quos, amp;nbsp;propter quorum facra Deus placaretur, Multo minus tales funt facrificuli Papiftici, qui etiam hac parte minoresamp;abieâiores funtLcuitids facrificulis, quod hi fint inftituti ordtnati diuinitus, illi autemhumanitus tantum ficti amp;excogitati. Deinde, ctfi Aheron non eft ilia perfona,propter quam Deus piacatur,conuenienter tarnen fignjficat,amp; adumbratlefum Chri ftum,qui folus eft perfona ilia, propter quam, 8C propter cuius facrifici urn Deus nobis placatuseft. Nam,ut Aheron,gerit quidem fummum Pontificatum, interim autem circundatus eft iniirmitate, quemadmo/ dum aitj homines,ita Chriftus folus quidem eft,amp; ucrus fummus Pon tifcx,ac fine omni proprio peccato,interim ramen fadus eft per omnia,

I N C A P. IX, L E V I T I C I, abferg pecâtojratnbus fimilis,utmi'fencors effet,amp; fideh's Pontifex hl his,quæapud Deum forent agenda,ad expi'andum peccara popuh'A^n deamp; fufcipit in fe fupplida peccatorum,perindeacfi ipfc pecca{ret,amp; no aliter pro peccatis noftris apud Deum intercedit, quam fi ipfe ea opere fuo defignaffet.Inpfal.lxvifj.Deus,CinquitChriftus) tu fcis infipieiv tiam meam.Sxidelida mea non funt a te abfcondita.Etpfal.xLEgo dixi Dominemifereremeifana animam meam,quia peccaui tibi.Quidç^er/ gone Chriftus deliquit 8d peccauir.'Minime omnium,fed tantadilige tiaexpiâtnoftradelida,perindeacfiipfeeaperpetraffct. QuobenefP £io,quid potuiffet nobis exccllentius amp;nbsp;falubriuscontingereC

t HODIE DOMINVS APPAREBIT VOBJS. Etmox. APPAREBIT uobis gloria eius, Hoceff uaticinium Mofideccelefti igne, qui poftea egreffus a Domino deuorauit holocauftum amp;: adipcsgt; qui erant fuper altare.

INCENDIT SVPER ALTAREamp;eD Etftatimff/ pfum etiam holocauftum in ffufta confcifum cum capite obtulerunt ei, quæ fuper altareincendit igni nbsp;nbsp;nbsp;Quid ergo poftea commemoratur,

ignem mirabiliter egreffum a Dornin o,amp;deuoraffe holocauftum amp;nbsp;a/ dipeSjfi priusfacliiius ignis in altari incenfus fuitC Poteft quidem dici, quod adhuc in altari arlcrit ignis, qui e facrificrjs fcptem fuperiorû die/ rum conferiiatus eft, amp;nbsp;poftea in hoc otftauo die, poft præparationem omnium facrificiorum accefferit cocleftis flamma, qua ignis ita audus eft, ut omnibus fpctftatoribus miraculo amp;nbsp;ftuporifuerit:Sed quiapo/ ftea difertedicitur: Ignem a Domino egreffum deuoraftefacrificia, operæpretium fuit, in hac noua facrificiorum inchoatione, rniraculum effeualde perfpicuum,exiftimo,quodquemadmodum nullus faditiuf RfgI». Igfi'sfubiedusfuit holocauftoEliæ,quod inftitutum erataduerfusfa/ ’■ crificulos Baal, fed ignis Domini mirabiliter immiffus deuorauitillud, ita 8^ hoc loco,cum Dominus uellct publico miraculo confirmare no/ num ritum facrificiorum,8lt; fignificare,h5ccultum fibi placere,nullus humanus ignis accenfus fuit in altari, fed folus cocleftis ignis mirabili/ ter,a Domino cxcitatus,abfumpfit omnia, quse pofîtaerât fuperaltare. Quod,fi ita fe habet,manifcftum eft, q? cum fcriptura dieft : Aheronc incendiffe holocauftum Sdadipes fuper altare, intelligendum fit, Ahc/ ronem non incendiffe ilia igne a fe cxcitato, fed impofuiffc in altare ince denda igni a Domino immittendo. Ingentisprofectofideiopus,quod Aheron nondum uifo igni, partesfacrificiorum in altari ita componit* perinde ac fi ignis iam excitatus effet.Hæc autem ficîes,non eft ex hum» nis conieduris collelt;fta,fcd e diuina promiffione concepta. Hodic,in/ quit Mofe,apparebit uobis Dominus,amp; apparebit uobis gloria eius.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Abfquç

Hoc de hoiocaufto i’ugi',quod Temper mane primum omnium,amp; uc fperipoftremum omnium onerebaturjintelligcndum eft.Hcbræaucri^ ritasfic habet.Prætcr holocauftum matutinum. Aheron enim præter illud iuge holocauftum,quod primum omnium offcrc»dum erat,obtu lit etiam hoc holocauftum,quod in hoc capite offerri iubetur. De iugi autem hoiocaufto uide Exo.cap.xxix.

Sacerdotis officium eft, ut facnficare, Si iram Dei facrificqs placare, sacerdoifs ita amp;nbsp;populo benedicere. Porro benedicere, fi rede intelligas,non eil tantum uerbis,pacem,falutem,fcelicitacem,acbonaquguisadnunciare optare,uerum etiam reipfa foriunare SC fcelix incrementum dare. Ac humana quidem benediclio,uerbis tantum peragitur,diuina autem be nedidio,una cum uerbis,etiamrem ipfamaffert. Vndefcriptumeftde Deo,quod poftquam creaffet mafculum amp;nbsp;foeminam,benedixerit eis. Crefcite, inquiens, multiplicamini Haec benedidio non uerbis tantum/ed etiam efficaci Dei operatione conftat Jam,quemadmodum, officium expiandi peccata,quod cftdiiinum opus,cômendatum eft di/ uinitus Aheronijita etiam commendatur ipfi offîciû benedicendi,quod fimilitcr eft diuinum opus. Quare,cum Aheron ordinaffet amp;nbsp;compofu iffet facrifida in altari,pro fua uocauone,ad expianda peccata populi, benedixitquocppopulo,cuius benedidionemMofeftatim cofirmat, amp;nbsp;una cum ipfo benedixit Ifraelitis, ut totum faccrdotis officium Icgiti/ me abfolueretur. Benedidio autem,quæineccIeGaIfraehticafoIennis fuit,fcripta eft.Nume.vi. Sic benedicetis,inquit,filt)s Ifrael.amp;J dicefis eis.Bcnedicat tibi Dominus amp;c. Quid ergo dicemus'T Num Aheron, pcrfonaillaeft,quseopere benedidionis luae attulit populo benedidi/ onem,feudiuinamra’um omnium fortunam acfœlicitatemçPotuerut quidem credentesconfirmarefidemfuam dediuina dementia,ex Ahe ronis benedidione,tanquam ex miniftcrio diuinitus ordinato, Aheron autem non eft perfona illa,qug reipfa benedidt,fed quemadmodum in faciendis facrificqs amp;nbsp;expiandis peccatis,adumbrauit Chriftum, uerum peccatorum cxpiatorcm,ita in benedicendo populo adumbrat Chriftff, uerum benedidorem. De Chrifto enim extat uulgatiffima ilia promif/ fio,ad AbraamumdidaJn feminetuobenedicentur omnesgetes.Pro pter peccatumenim,omnesgentes funtmaledidæ. Etiam Aheron i/ pfe malcdidioni obnoxius fuic,8^ neceiTe habuit aliunde benedidioem confequi.Sicut enim epiftola ad Hebræos ait deLeui,Cequo Aheron

IN CAP. IX. L E V I T I C I, defcendit, 8^ qui décimas in lege accipiebat, quod decimatus fit etiatn ipfe in Abraamo, in cuius lumbis adhuc erat, rta de Aherone fentictv dufn eft,quod etiam in Abraamo acceperitbenedidionem a Mekhife^ deco, fecundum cuius Melchifedeciordinem folus Chriftus conftitu^ tuseftfacerdos inatternum« Quarefolus ChriftusperfonaiJlaeft,quaî iieram afferc blt;iedidionem in qua homines benedidionem per fide confequuntur. Vnde Paulus Ephefrjs fcribens : Benedidus, inquir. Deus ÔC pater Domini noftri lefu Chnfti, qui benedixit nos omni be/ KetteJiâ’o nedidione fpirituah in coelefttbus per Chriftum. Quæ eft erga ilia cœ cælcjia, nbsp;nbsp;le dis bencdidio,quâ habent in Chr ifto hi,qui credunt in ipfumcChri

ftus expiauit peccara n oftraJtaque prima benedidio,quæ credentibus propter Chriftum conting)t,çft, quod Deus nobisfit reconcifiatus, reputet nos iuftos propter Chriftum, Seconda cft,quod Deusagnoicat nosfifiosS^hgredes omniumcoelcftium bonorumfuorum.Quidhac ben edi dione, quid hac diuin a fortun a excel len nus did poteftc Tertia, quod Deusdonetnosfpiritufando, quopoftimus.ambuiarcin uoca/ none dus. ( Quarta, quod Deo p’aceant bona noftra opéra,quamuis im/ pci feda. Quinta,quod Deus effidat,ut omnia aduerfa fint nobis adiit mento in bonum.C^UidpluraC Propter Chriftum cotitingit nobis hpc benedidio,quod Deus ieruet nos in omnibus aduerfi5,adeoc^ in mc/ dia morte, ÔC exciiaturus nos fit ad accipiendam perpetuam hacreditatê cœleftis regni. Hisbenedidionibu3,quid nobis maius,quid acceptius cÖringerepoftetdn h as Ch rifti ben edi diones re fpexit benedidio Ahe ronis,cum dixit. Benedicat tibi Dominus 8c cuftodiatte.Oftendat Do minusEcicm fuam tibi,Si^mirereaturcui.ConucrtatDominusuuIiuni fuuin ad te,amp;det tibi pacem. Deus cnim cuftoditpopulumfuum,oftegt; dit ipfi dementiatn fadei fuæ,miferetur eius,rdpic-;t eum bencuolenter Slt;:datipfipaccm,feufalutcm,non propter mérita uel Aberonis,uela!te rius cuiufpiam hominis,fed tantum propter lefum Chriftum,prop{dae nened^â/'oet torem noftrum.Caetcrum,benedidionem ÄheronisimitatifuntPen fttcripc»!oru (iftces amp;nbsp;facrificuli Romani, Hi enim benedieütpopulo cruce digitis fi/ gnata,amp;tacitisuerborummurmurationibus, Sedutfunguntur fidv ciofacerdotiOjita amp;nbsp;uana eft ipforum benedidio. Poft abrogatäenim legem MofijCcclefia Chriftinon agnofdtcerimonialem benedidione, fed tantum earn, quæ nobis datur per Chriftum, amp;nbsp;offèrtur per Euan? gelion Chrifti, fiuc publice per miniftrum, adnunciatione Sc explicati/ one Euangcirj, fiuepriuatimper proximumqueneg mutua benedidi/ onis feu fcdiaïaîisoptioe.Chriftus enim fecitnosomnesfanguinefuo Sacerdotes,ut quam benedidionem aîteralteri,in nomineChriftiim/ per£it,eam uelit Deus ratam ac firmâ habere, fi fidepercipiatur. Quare • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;benedidio

Bèncdidfo facrificulorum qtiæ peragitur crucibus amp;nbsp;occuWs murmu/» ’^àtfoni'bus, non efl: benedicfliodiuina, fed impoftura Humana, fineuer/ bo Dei excogitata.

Hoe cft ftupendum illud miraculum,de quo Mofe ante uandnatus cftjcumdixit : Gloriam Domini apparitura. Ignis enim eximprouifo, ód admirabilitcr a Domino exdeatus et immiflus fuper a!tare,deuorauic holocauftum SC adipes. Hoe autem miraculum idcirco editü cft,ut Do minus fignificaret fe approbate Huncritû facrifîcandi, fibi placere mi nifterium A heron is. Sicapprobaueratantcafacrifidum Abcîis. Ignis cnim de ccelo defeendit, amp;nbsp;deuorauit facrificium eius, GenJiq, Sic in dedicationetempli Salomonis ignis defeeditdccœlo, 8Cabfumpficho locauftaSd uidimas,amp;maieftas Dominiimpleuitdomum,utfignifica j.Reg««»? rctur hunc cukum placcre Deo. Sic amp;nbsp;Elise facrificium abfumptum eft igni c ccelis miflb. Placuit autem hie cultus Deo, non quod effet opus expians peccata, amp;nbsp;placans num Dei, quemadmodum fæpeanteadc/ monftratum eft, Ac hypocritæ cum uiderent hunc cuItS placere Deo» fenfcruntquidem eum die expiationem peccatorum, quemadmodum etiam cum audiunt bona opera in fa era fcripturacommendariamp;a bis cxigi,co interpretantur,quod fintexpiationes peccatorum. Scriptural autem non commendat in hunc ufum amp;nbsp;fin cm (acrificia Leuitica,et bo na operajed commendat ilia propter fignificationem,hæc autem pro/; pterfidem obedientiam. Sacrificia enim diuinitus quondam inftitu ta,fignificant facrificium Chrifti,quo folo reconciliati fumus cû Deo,’ confequimur remiflionem peccatorum per fidem. Et propter hanc fi/ gnificationem,aut potius propter Chriftum,quern adumbrant,placcnt Deo, Quare prophetæ reéte accuiarunthypocriras fuos idololatriæ» quod uterentur facrifieijs, non ad difeendam confirmandam fidem in Chriftum uenturum,fed ad expianda peccata fua. Sicenim facrificqs utieft Chriftum blafphemia afticere,amp; alienos Deos adorare. Redtac ccclefiaftici quidam fcriptores hocloco fabulam,quæ fcripta eft in fecû/ do libro Machabæorum, cap.i. uidclicethunc ignem, mirabilitcrad deuorandum holocauftum immiflum,conferuatum efte ufcpaddeua/ Kolocuujfiii ftationemBabylonicam urbisHierufalem. Sedtuncindeuaftatione a facerdotibus abfeonditum in altum quendam puteum, 5c poftea in re/ ditu e h5abylone,inuentam efte pro igne,aquam craffarn, quæ affufa fa crificqsjin ignemconuerfafit. Dehacfabula fcnciatquifc^ quod ueliu Certum quidem cft,quod facerdotes necefle habuerint ignem perpetu urn inaltariconferua.re,u£fupra dictum eft,certum ircm eft,quod Deus

/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N C A P. IX. L E V I T I C I,

potuerit talcm ignem admirabiliter conferuarc, ficutmulto maiora racula edidic. Sed fs permifit,uttotum templum deftruereturaBabylo-* nr)s,uenfimdeeftetiam permiGnè, ut ignis altarisholocauftiin totö « Käcchabie=. liuguerctur.Et funtquædam argumenta,quibus manifcftumeft,fecun ernmltbir. dum librum Macchabæorum,non habere magnum fidei pondus ôi au toritatem.

în precedent! capitededaracum eft iUuftrimiracuIo, quod Leuitica facra,iuxta legitimam inftitutionem 81^ ufum falt;fta,placeant Deo. Nunc inhoccapitededaratur ftupcdo fupphciojquodillegiuma facra,quani uis bono affetftu ufurpara,difpliccant C^eo.Nadab enim primogcnitu« ' nbsp;nbsp;filius Aheronis,amp;fratereius Abihuofïeruntcoram Dominointhurû

bulls fuis alienum ignem.Dicitur autem alienus ign is,uel quod in ado lendo thymiamate no fumpferuntdc ilîo igné,qui perpetuo in akari ho locaufti conferuabatur de quo fupra cap. vi. ud quod non fumpferunt Iegiiimumthymiama,quod Exo.xxx.defcribitur. Quod,utcuncpfe ha bet, hoccerte manifeftum eft, quod Nadab amp;nbsp;Abihu fecerunt iliegitP mum facrum,quod non erat uerbo Dommi mandatum. Afferentes,in quit fcrip£ura,coram Domino ignem alienum,quod eispræceptûnon erat. Quarc importuna præpoftera ipforûpietas ftatim punitur.Igni enimdiuinitusexcitatoitainflammâtur,utmoxexha!entanimâ. Quid autem ad hæedicemusC Hi duo,neclatrocinium,nec adulteriûdefigna runt, fed potius coiuerunt,pro ipforum opinionc, Deum,amp; tarnen re/ pentina morte puniuntur. Hic ergo confidera mih^iorribilem feuerita/ tem,qua Deus uindicatautoritatemfuam in inftituendis facris. Nam Deus tribuit quidem humanærationi autoritatem côdendarum îegum ad adminiftrandam remp.ciuilem,foli autem fibi, Ô( uerbo fuo rerinuit

autoritatem præfcribcndorum amp;inftftuendorum facrorum. îii Dcut. xf).dicitur. Non facietis ibi iuxta omnia quæ nos facimus hichodie,n/ nufquifcp quodfibi pladtumeft. Etiterum.Quod EGO tibipredpio, hoc facias. Non anferas ab co,nec addas» Hoc,cum non obferuarcnt Î/ fraelitæ traditi funt hoflibusfuis, quemadmodiim liber ludicum, Regumteftantur. GideontnftituitEphodin Ephrafineènandato Do ititii.t' mini,Slt;fadum eft tarn Gideoniquamtotifamihæeius in fcandalum* Saul ficrificauit bones amp;nbsp;ou es Ämalcdtarum, contra q præccptùm im/tafncrdi rata Domino, propterquam præpofterampictatem, tamipfequamîi berieiuseiedi funteregno Ifraelitico.Ierobeam inftituit uitulosaureos in cultum Dd, fed quia fedt hoc fine mandato Dei, necefte habuic una cumfamilia fuaperire» In nouoteftamentOjGræcaeccIefia excogitauic fine uerbo Dei,uarios Dei cultus,partim ex Leuitico,qui cultusper E/ uangelion abrogatus eft,partimexemplo Ethnicorum.Scdnuncita de uaftataeftjuixutreliquiefupfint. Gregorius Papa inftituit in grauilïiz mapefteLitaniasillas Sandorurninuocso'ices,qua’infacrafcriptura necpræceptumnecexemplum habent. Quare Deushancimpiam pie tatem tam horribiliter puniuit,ut unius horæ fpacio,oduagin ta ex bis, qui Litanias recitabant, fubito ad terram corruentes fpiritû exbalarinr. Quantum igitur fupplicium hos manet, qui nûcitnpia facra in ecckfia Latina,no folum peragunt,uerumedam ferro,igni,amp;: cgdibuspiorurn defenduntC Deindehoclocodifcendumeft,quod bonus, ut uocanr, aHedusnon exeufetfadum aduerfusuerbum Dei.Filt} Aheronis aftere bantalienum ignem,noninuidoaftedu ergaproximurnjuoaffeduco Icndi idola, fed potiusaftedu colendiuerum Deum, placandt iram eius,ne ignis,qui iam a Domino excitatus erat,amp; deuorabat hoîorau^ ftajgraftaretur etiam in homines. Et tarnen,quod uolebant a capitibus aliorum auertere,hocpræpofterafuapie£ateinfuaipforum capita con/ gerunt,amp;^ ab igné fuftbcantur.Quare,ut affedus in faciêdis facris uere coram Deo bonus fit, non eft condpiendus ex humanaratione, fed ex uerbo Dei.Quicquid enim nÔ eft ex fide,quæ eft ex auditu,auditus au temper uerbum Dei)peccatumeft. Necilludprætcreundum uidetur, quod etfi Nadab amp;nbsp;Abihu erantprimogenitifilij Aheronis,etpoft pa trem præcfpui Pontifices, tarnen non parcitipfis peccantibusdiuina fe/ ueritas,utdifcamus nullâcarnisprærogatiuâ prodefTein iudicio Dei, fed unufquifque quod uel boni uel mali fecerlt,hoc redpiet a iufto Do/ mino»

DIXITQVß MOSE AD AHERONEM, HOC EST QVOD LOCVTVS EST DOMINVS, SANlt; STIFICABOR amp;C.3

Hoc di'v'lum alij rcferuntad ilkid quod fcrsptum eft Exo.xix. SaccP dotes,qui accédant ad Dominum ,fanâificentur,ncpercut!ateos. All) adiiludjquodfcriptum eftExo.xxix. IbipræcipiamfilqsIfrael,8^(an^' dlificabiturakare in ploria mea, amp;nbsp;fandlificabotabernaculum teftimo/ ni) cum altari, 8C Äheron cum filijs Cuis ut facerdotio fungantur mihi amp;c.Egoauteifi exiftimohocdi(flum fumptum cfTe ex generali manda-* to,quo Deus iulîît Mofen facra iuxta uerbum fuum inftituere, amp;nbsp;facer/ dotes ca lcgitimeobferuare,ut neead dexteram neead finiftra déclinent. San(fbficabor,inquit,in bis,qui appropinquant mibi, amp;in confpecfïu omnispopuliglorificabor, hoceft. Egoomninouolo,ut(accrdotes, qui minifterio facrorum meorum funguntur,faciâtfacra iuxta uerbum meum,non iuxta humanamipforum rationem.Quodfiidnofecerint, fandificabor in ipfis,declarabo manifeftis fupplicf)s,quibus in ipfosa-' nimaduertam,me fandum,firmum,etconflantêcflein mandatis meis, quibus iuffi facra mea legitime amp;nbsp;iuxta uerbum meum fieri,ac reuelabo publice coram toto populo gloriam maieftatis meae, quod ne Pontifia' quidem parcam,fi non rite facra mea peregerit. Hac uci borum Domi/ nicommemoratione admonct Mofe fratrem fuum Aheronem amp;reli/ quos filios,imo totapofleritatem eius,uthochorribili exemplo difcant Deum timere,facradiuinitus inftituta riteperagere,nee unquam in fa/ ciendisfacris, uellatum digitum a præfcripto uerbi Dei difeedere. Etfi enim Deus eiegit Aheronem in pontificê,5gt;d filios eius in h gredes Pon tificatus,non tarnen deditipfispoteftatem facra pro ipforum libidine in ßituendi mutandi^fed tantum facra diuinitus inftituta, iuxta uerbum Dei adminiftrandi. Quid ergo ad hæc AheronC’ Tacuit, inquit fcripiu/ ra, Aheron. Quod Graecus fignificâter interpretatuseft,kat«» nbsp;nbsp;nbsp;ptæ

dolore amp;nbsp;ggritudine animi obmutuit, Quis enim pares tam ferreo ani/ rno effet, qui ad tam repen tinum amp;nbsp;horribilem filiorum fuorura cafum non obftupefceret';' Quis ad tam prgfentem Dei feueritatem non obmu tefceretC Videautemmihi admirabilcmreruminhactcrra uiciffitudi/ nem.Superioribusdiebus Aheron amp;^filt)eiusconfccrati erantinSacer dotium, hoe eft, in dignitatem longe omnium ampliflîmam, amp;nbsp;in his terris maximam. Nihil enim in toto orbe terrarum digniuserat Ahero nico facerdotio, quod lefum Chriftum filium Dei Sdferuatoremnoftru adumbrabat. Quantoigitur gaudioputasanimum parentis perfufum fuiffe,quod non fe folum,fed etiam filios fuos uideret clariftima omni/ urn dignitate ornari ; Ecce autem tibi, quam repen »na mutatio maximi gaudi) in niaximum mocrorem. Quos enim filios parens pauloanteui deratfummohonoreaftici,eos.nuncuidethorribilimortisgenere pe/ rijfTg. Quid ergo faciasCProfpera noy te efRrant, 8C aduerfa non def)ciz ant,

C o M H E N T. I o A N. B R E N? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

anc,adeolt;^ id facias, quod EcclcG'afticus docet,jn die bonorum non fis immemor tTialorum,et in die malor um non fis immemor bonorum amp;c. VOCATIS AVTEM MOSE MISAEL ET ELz ZAPHAN amp;cO

Vidifti mortem Nadab amp;nbsp;Abihu, uidenuncfunusipforum. Fili) enim Vzielis patrui Aheronis, de quibus fcriptum eft Bxo, vi.efTerunt ipfos, ut erant ueftiti lineis tunicis,extra caftra. Hic interim obferua mo rem fepeliendi mortuos non inca ft ris, au t ciuiiatibus,fed extra caftra,8lt; extra ciuitates.Sed quod deluâu fequitur,obferuatiÔc dignius eft. Et/ fi enim in interitu liberorum nemo iuftius luget, quam parens amp;nbsp;fratres eorum,qui extindt funt, tarnen hoc loco uetat Mofe Aheronem pâtre, amp;nbsp;fratres defundorum, lugere. Capita, inquit,ueftranolitenudare,ô^ ueftimenta nolitefcindcre. Publicus enim lugendimos apud Iiraelitas Itigcndimos erac,Capita nudare,ut confpergerentur cinere,feu,ut quidam interpre/ tantur,comamnutrire,8C ueftimenta fein derc.AIiæ genres lugebantca pire non nudo,fed capicijs obtedo, qua in re lex eft,regio ipfa. Quare Mofe prohibiturus,ne Aheron Sc fili) eius in hoc funere publice luge/ rent,Nolite,inquit,capitaLieftra nudare,et ueftimenta fcindere,idc^ nô fimpliciter uetat,fed additetiam feueriftîmas minas. Ne forte,inquiens, moriamini,Sdfuper omnemecetu ueniat indignatio. Et mox. Vos non egrediemini de oftio tabernaculi tcft(mont),uidelicet,utprgtermiflb of/ ficio ueftro, lugeatis. Oleum quippeundionis Domini eftfuperuos, hoc cftjconfccrati cftis,ut facerdotio fungamini,amp; Eciendis faceis uace tis, non ut lugeatis mortuos. Non folum autem hoc loco prohibetur Aheron lugere filios fuos, uerumetia poftea publica lex fertur, ut Pon tifcxnon nudetcaputfuum,nonfcindatueftimenta,etadnullum omni no mortuum ingrediatur,ac ne fupra pâtre quidem aut matre fua conta minetur.HæcIex digna eft admiratione. Quid enim C an non publicæ honeftatiseft,lugeredefundumCEt uetare ludum in funere filfj aut pa rends, perinde uidetur, ac fi quis iubeat hominem exuere naturam ho/ minisCSed hec lex habet honeftas caufas.Primum enim lexnoluitPon tificem obferuare publicum lugendi more, ut quo longius abeflet fum mum facerdotium a uulgi ritibus, eo fandius èi uenerabilius habere/ tur.Nam cum facerdotium Leuitici Pontificis adumbraret uerum facer dotium Chrifti,uoluit fpiritus fandus,ut Leuiticus Pontificatus, non ueftimêtistantum, fed etiam alijs notisamp;cerimonijsinfignisacilluftris eftet. Deinde moaentur hac lege,non Pontifices tantum Leuitici, fed etiam omnes ali] homines,ut nullum humanum officium præferantdi uino mandato,Ô^ nullam externam honeftatem tanti reputent, ut pro/ pter earn negligant legitimam fujjjn uocationê. Nudarccaput,amp;î yefti/

mcnrafdndrrcpubh'deratmoiisciTidj in Juclu. Ahéron aatem uo • cams erat di’u{nitus,utin legkimisfuisuefttbasacornarr.enus facraiu/ xta fuos ritus peragerec quod cum non conueniret cum ritu lugend/, uoluîï fpiritus fandus, ut Pontifexludumpotius, quam uocationcm fuam prætermitteret. Sic Elizæus mittit feruum fuum ad fufdtandum puerum Suna^itidis,0lt; iubetipfutn,neminem /n itinere lalutare. Sic amp;nbsp;Chriftus ad apoftolos ait.Neininem per uiam falutaueriusjuiqelicet ßgnificans^quod non debeant uHohuman/taas officio, a uocanoneS^ legatione fuaauocari» EtquodadPontificem Leuiticum didumeli. Ad nullum mortuû ingredietur omnino, fuper patre quocp Cuoamp;ma/ tre non cotaminabitur, hoc idem Chriftus ad difripulum, qui petebat, ut prius fepdiret patrem fuum aittSequere me,amp; fine ut mortui fepeliat mortuos fuos. Hue edam perdnet,quod ait. Qui amat patrem amp;nbsp;matrê fupra me,no eft me dignus.Et illud Petri.Oportet Deo magis obedirc quam hominibus.

Exempla enimdiuinorum fupplicioru folent homines reddereobe/ dientes.Quarecu Deusimmittit afflidionc,fenciamus Deumnon ud le interitum noftrum,fed obedien da. Nolo,inquit,mortem peccatoris, fed magis utconuertatur uiuat.

S^ei'iïûlua or dines.

Sacerdolmu fobiietiK,

Senciunt nonnulli Nadab amp;nbsp;Abihu bene potos fuiftejamp;f prse ebrie** tatenon fecifte legidmum facrum, Bxhacoccafioncputanthanclegem de fobrietate facerdotu la tarn efle. Quod utcun cp fe habeat, certe lex ho/ neft a eft. Vinum,inquit,amp;ficera non bibcristu amp;filq tui.Num perpe tuoC minimq, fedquadointrabitisintabernaculum,hoceft,quando u/ nufquifcp iuxta ordmem fuæ uicis,fungitur facerdotali officio in tabet naculo feu templo. Habuerunt enim facerdotes fuos in faciendis facrif ordines amp;nbsp;uices, quemadmodum fcriptum in prior/hbro ChronicS* cap.xxi/ff. Necefte autem habebât facerdotes Leuitici tempore fui mini fterq,nÔ folum fobrq efle,fed edam iuxta literam, quod uocant, a uino amp;nbsp;ficera abftinere. Ne moriamini,iaquit. Lex enim,tempus erat pæda/ gogiæ, amp;quemadmodum bgres, ut Paulus inquit, quandiu puer eft, nihil differta feruo,cûfit Dominus omniu,fcd fub tutoribus amp;nbsp;adorP bus eft uf cp ad têpus,quod pater præfcripfit.S/c amp;:Leuidci facerdotes,' erant têpoPe legis fub elementis mundi in feruitutem adadi» Quare,ut omnibusalqs Ifraelitisnon licuit uefcicarnefuilla, etiamfi ducerenta/ lioqiji honeftam ac minime fuillam yitam, ita non licuit Sacerdoribus

fiinumaùtficeram tempore miniftcrq ipforum bibere, ettamfi'ah’oqut maxime fobn'cuiuerent.Et additur ratio huiusîcgis»Vtdifcernatis,in/ quit, inter fandum prophanum, inter immundum S' mundum,do/ ceatifc|! filios Ifrael omnia (latutamea amp;c.Hocpi‘gcipuum tft officium facerdotum.Labia,inquit,facerdotis cuftodientfcientiam, amp;nbsp;Icgem rc quirentex ore eius.Qtiomodoautcm legcm explicarcttfinoIentusCVt num,inquit Ofeas,amp;ebrietas auferunt cor«. Atc^hec quidcm lex de ab ftinentia uini,iuxta !tteram,3d legem Mofi pertinet* Nunc ucro abro/ gara kge Mofi,ufus uini nuSlo tempore, nec ulli hominum ordini pro/ îiibicus ef t,fed tan tum prohtbitus efl abufus, Si mandata cß fobrietas fi/ So6rzf/lt;lt;/fe uecumuino,fiueGneuino,idcpnonunihominûgeneri,fedomnibus hominibus.Omnes enim fempcr fuædebent uocationi féru ire, ad qua redeac diligenterobeundam,nccefraria eft fobrietas. Semper igiturfe/ ôanda eft fobrietas,ut tuo officio fatisfacerc,amp;in obfequio diuino per gere queas. Cauete, inquit Chriftus,ne quando grauêtur corda ueftra crapula, Si ebrietate» ÔC curis huius uitar fubitufque uobis ingruet dû CS illeamp;fc»

Repetit Mofe ea quæfupra aliquoticsde partibus facrifidoru quac înufum Sacerdotum cederedebent, commcmorauit. Hgc au [cm repe/ ticio noncftociofa. Repetitenim ea,primum,utdifcrtecxponat, quæ partes ad folos Sacerdotes in locofando edendæ pertineât,Silt;^ quas par tes facerdotes debeât habere communes cum famiîia fua, Licebat enim folis facerdotibusmafcubs uefcireliquijs Minhæamp; hoftiæpropeccato ac delido. De armoautem ôf pedufculo facrificî) pacificorum feu San/ «florum licebatetiamGmiliæ faccrdotumedere, Petftufculum, inquit,^ Mouendæ SCarmum Leuandæ edetisin locomundifîîmotam tu amp;nbsp;fi/, Iq tui,quamfiliæ tuæ tecum.Deinderqaetit Mofe,quid de rcliquqs fa/ crificiorum faciendum fit,utconfirmetterrit«un confcientiam Ahcronis amp;reliquorum filiorumeius.Ex horribilienimcafu Nadab amp;nbsp;Abihui/ ta territi fuerunt, ut exiftimaucrint ordinationem de partibus facrifici/' orum antea inftitutam,hoc fupplicioirritam fadam effie, nec licere fibî «mplius participes effe facrificiorum» Rqaetitigitur Mofediuinamor/ d»nationem,ut Aheron amp;reliquifilijeiusconfoîationemaccipiant, 8^ in fua uocationcpergant» Diuinaenimordinafionon ideofublata eft,' quod quidam earn uiolarint,amp;fupplicio affèdifint. Hoc in noftrido/ drinam fcriptumcft,utnon fenciamus,quod Deusfaciatpromiffiones fuas irritas,propter alienamincredulitatem,fed utdifcamus quidem alie nisfupplicqstfmorem DeijRonabijciamusautemuocationemnoftrâ, fed tamo perfeuo'antius in eapergamus^quâto grauius alq propter in/

quot; ■ nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N q

IN CAP. X. L E V I T I C I, crcdulitatem amp;i'nobedientiampuniuntur.Num increduh’tas corum,in quit Paulus,fidcm Dei irritam facietC Abfit.Imo fit Deus uerax,omnis autem h omo mendax. Et iterum. Si ncgamus,amp; iJle ncgabit nos. S i in/ creduli fumuSjille FIDELIS manetSx^c» Quid autem fibiudit,quoa facerdotes participes fadi fuerint facrificiorum,fupra oftenfum eft. Hac enimin parte fiFcerdotesSlt; familia corum adumbrant uniuerfam eccic/ (iam,quæ fit per fidem particepsfacrificrj Chrifti. Ac in facrificijs præci peaufculum, pue celFeruntfacerdotibus pedus amp;nbsp;armus.Pcdus fedes eft amoris,Ar Armut. nbsp;nbsp;nbsp;mus aptus eft ad fufferenda onera. Cum igitur in facrificijs pedus amp;

mus celTerint facerdotibus,fignificatur,quod Chriftus effuderit omne beneuolentiamanimijomne amorem pedorisjin uniuerfam ecclefiam, ac uclit cum ipfa communem habere omnem mercedem,quam propter onus laborcm paflionis ac mortis fuæ confecutus eft. Monet amp;nbsp;hæc pidura omnes pios,ut toto pedore ad cognofcenda uim facrificij Chri fti,8d ad fedandam pietatem incumbant,amp; ut fortiter perferant, quæ/ cunq^ afflidiones ipfis in hoc feculo propter Chriftum immittuntur.

De hoc hircOjin fuperiori capite didum eft. Attulic facrificium popu li, tollens hircum hoftiam populi pro peccato amp;c. Et quia huius hire/ fanguis non erat ilJatus intra tabernaculum, ut afpergeretur coram Do/ minoanteuelum fanduarij, ideohircus non comburebatur extraca/ ftra,Cqiiod tarnen neceffe erat, quando fanguis hoftiæ pro peccato infe rebaturin tabernaculum teftimonfj.luxta illud. Omnishoftiapro pec cato cuius fanguis infertur in tabernaculum teftimonij ad placandumin fanduariOjComburetur igni, amp;nbsp;non comedecur,) fed fuæ de ipfo par ' tescedebantfacerdotibus,quemadmodum Nume.xviij. fcriptumeft* Vide autem mihi, quis feu error feu neglecftus hie contigerit. Caro e/ nim huius hirci totafuit igni abfumpta cotra ordinationem Dei. Cum quærcret eum Mofe, Cinquit) exuftum reperir. Quid ergo fit C' num quemadmodum ante, Nadab amp;nbsp;Abihu, ordinatione Dei uiolata,perie runt,ita amp;nucpereunt Aheronamp;reliquifilrj eins,quodordinationem Deiin feruandopcdufeuIoStarmo hirci ncglexerint;’ Mofeualde qui dem irafeitur, poftq auteaudiuit hoc non negledum eftetemeritateaut contcptudiuinæ ordinati5is,fed magnitudinedo’oris,què Aheron ex interituhberorLifuorûc5ceperat,accepit fatisfadioftê. OblataCinquit Aherô) eft hodie hoftia corû pro peccato et holocauftu corâ Domino, mihi aûtacadit,quod uides.Qiiomodo potui comedere hoftiâ^pecca/ lt;o,6iplacerein oculis Dhi; hoceft, j^gnofco quidem ordinatione Dei . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feruandam

fetuancfamcHe, cum lætida coram Dominoedêdum de partibus ho ûiæ pro peccato, cuiusfanguis non eft illatus in tabernaculum teftimo/ fit], Scdqui potui ego lætariin ta calamitoamp; 8^ miferabili cafu liberorûi tneorum ; Magnitudine igitur 8^ neceffitate doloris compuifus,malui conuïuium negliaere,quamconuiuiummcieftusinirc. Hoc exemplum NeceßiMi idcirco nobis obferuandum eft,utdifcamus,c(uod ordinStiones cerimo nialescedancnece(ïitati,acalrjslegitimis cauffis.Simileexemplum extat de Dauidcjin primo hbro Samuelis cap.xxi.qui uefccbatur in fiimepani bis propofitionis,qujbus non licebat uefci,nifi folis facerdotibus. Ha/ besetsam exemplum in rj»Chroni*cap.xxx.deEzechia,qui permittebat cderedcagnopafchalijCtiam eos,quinon erantlegitimefandtificati. In moralibus autem,quæpræcipiunEiufticiam perpetuo conftantê, nulla corporalisneceflîtasuiolare debetlegê.Non enim necefle eft,ut uiuas, necelTe autem eft,ut iufte uiuas.

Abfoluta ea parte, quæ eftde ritibus facrifîciorum,amp; confecrationis facerdotum,fequiturnuncdcdifcriminererummundarum 8^ immun/ darum in rep.Ifraelitica. Harum enim indicium pertinebat ad facerdo/ tes. Vt difcernatisjinquicjinterfandumprophanû,inter immundu mundum. Ac inicio tradatur de diferimine animalium,quibus uten/ dum,quibus nonutendûfitad efum. Obferuabisigitur,quodin Gcn* capjx. permittit quidem Deus efum cuiuslibeccarnis indiferiminatim.’ Omoe,inquicns,quod fc mouct, amp;nbsp;quod uiuit, erit uobis in efcâ,quafi herbam uirentem dedi uobis omnia. Hare autem ordinatio Dei refpicit ïn ipfa animalia, quaequantum ad primam creauonem attinet, non funt immunda,8^ prophana,SC quibusperfe,abfq^ peccato,uefcilicet. Sed firefpicias hominem,multa funt animaliû genera, quæ homini funtim munda,8^ a quorum efu Humana natura abhorret.In hoc igitur capite, Animlt;tntium Si in Deut.cap.xiifj.habetur delcdus animalium,8i cumfintprecipuc genera. quatuor animalium geticra,uidclicet,tcrreftre, aquatile, uolatile, ôi re/ ptiIe,commemoraÂr quod animal fit naturæ humanæ in unoquocp ge here in efu abominabile,8i quod non abominabile. Et quanquam con/ fuetudo quibusiibet uefeendi, gentibus multum abominationisde non nullis animalibus abftulerit, in n^ura taniê femper refidet naufea «usez

Aftimtlid nbsp;nbsp;£Iam,quæ in ïfraelitis,accedente Lcge,excitata, atcç confirmata fuiï»

munJa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;primu dcgenerc terreftri feu quadrupedibus datur régula, Omne,

quod habet dluifam ungulam,amp; ruminât comedetis. Deinde,dc aqua till. Omne quod habet pinnulasamp;fquamascomedetis, Poftremodeuo latili nbsp;reptili,enumerantur fuse fpccies,quæ ad cibum mudæ,quæ im

mundæ iudiclidæ funt. Et liceretquidem fingulasfinguîorum generu fpecies,quæ hic recenfentur,explicare, ac uarias grammaiicorum fente tias commemorarejiceret etiam allegorias earum exponere, fed hancdi ligentiam nunc libenter ncgligemus,propterea quod aliæ animaliû fp^ cies apad nos notiores funt,quam utindicari debeant,aliæ in doftrisre gionibus ignotiores funt,quam ut in qs explicandis libeat curiofe diuP nare, Adde, quod Mofaicum illud ciborum difcrimen, iam olim per Eunngelion Chrifti fublatum fît,quemadmodum poftea indicabimus, ASegon'« w Intempcftiuas auteraallegorias reÔ:e reprehenditBafilius,ôd confers allegorijS inepte ludunt,interpretibus fomniorumtwir-;,^ t î ôvaj»

KS/T«fiâjyCpxrc^TOy îyT««çz«T’Ü7n/oy(pA»rKlt;rfflüç -ttScçS'v oiVoovôK.o'Jf’y-ràa' ôwç ■zra(oy^lt;j5«o}.QLiare his omißis,uideamus,in quêufum hocciborudi-* fcrimê quondam inftitutum fuerit,amp;^ quam nobis utilitatem huius ob/ feruationis commemoratio afferat. Principio,etfiomnia genera anima tium,quod ad creationem attinet,munda amp;nbsp;fanda funt in fuo ordine,ac per feconceifafueruntin cibum, tarnen quia homo naturaliter abhor/ ret ab efu quorundam animalium, uoluit Deus lege fua hac naturalem abominationem explicate, ut admoneret popu’um fuum, quod quern/ admodum natura abhorrer a fumenda carne quarudam beftiarum in ci/ bum,ita multo magis homines debeant abhorrere ab impietare,qugnô in corporale periculum,Geut cibus immundus,fed in perpetuum exitiu ducit.Deindeuoluit Deus hacordinatione ciborum fi2;nificarecuram fuam pro falute populi fui.Cum enim fefe co demittit,ut difcrimen cibo rum præfcribatjperfpicue indicat,falutem corporis noftri fibi curg eiTe, Quod (i uero curat corpusnoflrum,rem tarn euanidam, quanto magis curam agit animarum noftrarum,adcoq; uitæ noftrac coclefbs.Admo nemur autem ex his,quodetfi oportet nos aducrfa,quaeacciduntcorpo ri,pacienter tolerate, orandum tarnen eft, ut Dominus det nobis, quæ etiam corpoti fint accommoda. Nam ex hoc beneficio agnofeimus diui nam clementiam,acueluti facramento quodam cognofeimus nos Deo cutæefte.Oruli omnium,inquit pfalmus,in te fperant, amp;nbsp;tu dasillise/ fcam in temporeoppottuno. Aperis tu manum tuäjSii impies omne ani/ mal beneditftione, Adhæc uoluit Deus hoc ciborum difcrimine popu lum fuum infignire,amp;^ ab alijs gennbus,quæ indiferiminatim quibusli bet,etiam abominabilibus uefeebâtur, feiungerc,ut hoc ceu facrameto * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;admorjc^

admonercnturfc cffe populutn Dei fanó;um,gentcs autemciTcpropha nas,amp; a Deo abiedas,Dicit enim hoe Ioco.Sandi eßote,quia e^o fail «flusfum,ne polluatis animas ueftras in ulloreprili 8gt;ic. Etfienim obfcr ciborum uatiodifcriminisciborum non eft uerafanâitas, aut mundicies,hæcta/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

me pædagogia fuo tempore obferuataadmonuit Ifraelitas/eeflcpopu lum Deo iandificatum, amp;nbsp;necefTe habere ex uocationefoa nt uera fan ditatem fedcntur,amp;^ prophanas gcncium impietates fugiat. Populus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

inquitjfandusesDomino Deo tuo,amp;^,TE elegit Dominus Deus tu/ us,ut fis T V ei populus peculiaris de cundis gentibus, que funt fupei? faciem terrg.Quare cum amp;gentesc]igendæ effent in populum Dei, ui dit Petrus magnum uasde coelo defeendere, in quo erat quadrupedia, beftiae,rcptiliaamp;uolatilia cœli, amp;cum abonainaretur efum corum pro ptcr immundicie,audit. Quæ Deus purificauit,tu nc comuniadixcrisgt; Itaq^ quan diu lex Mofi fuam habebat autoritatem nbsp;nbsp;populus Dei erat

fub elemetis mundi,acabominabatur eos cibos, quos lex immudos pro nunciabat, fignificatum fuit, quod quemadmodu immundae bcftise fuc runt populo Dei ad efum abominabilcs, ita gentes idolis fcruientes, Si quibuslibet immundis beftrjs uefeentes fucrint ad hue coram Deo abo/, minabiles. Ac fuerunt quidem aliquot priuatim inter gêtes, qui ucrum Deum fide agnouerunt 8d coluerunt, ueramc^ falutem confecuti funt,’ quemadmodu fcriptura de Naamano Syro,de Niniuitis,de Cyro,det^ alrjs multiSjUtex Daniele apparet,tcftatur. Cum autem de gentibus ge neraliter difputatur, fenciendum eft, quod cum publica regnaret intee, ipfos idololatria fuerint populus a Deoabiedus,amp; Deo abominabilcsj Vos quondam,inquit Paulus,gentes in carne, eratis in tempore illo,CI ne Chrifto,abalienati a rep.Ifraelis, extranci a teftamentis promiffiz oniSjfpem non habentes,deocp carentes in mundo.Poftquam ucro Pc trusiufTus fuit immundos cibos edcre,amp;gentibus Euan gelion praedi^j car* ,h ic iam non folum fublatum eft diferimen ciborurajed etiam gen tes aflumpte funt in populum Dei. Quarenobis,qui ex gentibus in hg reditatem cœleftium bonorum uocati fumus,multum curse amp;opcrç fut feipiendum eft, ut nec impietatc incrcdulitatis, nec impuritate uitsc itc* rum fiamus immudæ beftiæ,fient quondam eramus,fed ut in uera fan (ftitateambulemus,amp; hæredesDcimaneamus. Poftremo,quialexn3 folum ad externam pgdagogiam inftituta eft, fed multo magis ad ufum fpiritualcm,uidelicet ut per legem agnofcatur peccatum,amp;agnito pecca to inijeiatur defider^um quærendæ remiftionis peccatorum in Chrifto, etiam hæc pars legis de difcrimine ciborum mundorum amp;nbsp;immundo/ rum in hue ufum inftituta fuit.Cum enim lex dicit,quofdam cibos im/ mundos efle, qui tarnen ereatione fua per fe mundi funt, fignificat nos

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N iiij •

hatur? propter peccatum I’mmundos ciïe, qui G eflèmus ucremundi, abus nobis jmmundus cHct. Mundis enim omnia funt munda.

NuncautenijCumalfquicibinobisfiuntîmmundi,non obfcurefigni/ beat U r nos tam immundos cfTe, ut nos potius contaminemus cibura,^ quodcibusnoscontaminet,Hucctiamfacit,quodIexaddit. Quicunc^ mortidna eoaim tet»gerit,eric immundus uG^ ad uefperam.Etiterum» Omne fuper quod de morticinis huiufcemodi aliquid cedderit» immun dum erit. Ac mox. Omnis cibus,qui comedi foler,fuper quem uenerit aqua,Ceauidelicet,in quam mortidnum cedderit, ) immundus eritamp;e» His cnim ordinationibus exigitur quidem exrcrna èc politica mundici/ es,ne propter id genus Cordes proximus proximo fit abominationi,prg dpue autemoftenditurnobis magnitudopeccati noftri,amp;fi'gnificatur, primum,nihil effeimmundîushomine.Si enim uere effet mundus,n5 poffetinquinaritactumortidni. Deindefignificaturomniamortuarrjs operibus,hoc eff,peccatis,qua: per morticina adumbrâturJœdari.Etff enim fons cifterna non iudieantur immunda,fi cedderit in ipCa mor/ ticinum.Si enim lex ludicaffetomnia finediferimine immûda,quid,off* fecrOjufui Ifraclitarum reliflum fuiffetCtamen, cum tam multaalia iudî centur exattadu morudnorum immudajatis perfpicucindicaturaeft, peccato,quod per morticinumadumbratur,nihil effeimmûdius,quip/ pc quo contaminentur ctiam ea,qua? alioqui per fc non funt immunda.-Abrjeiamus igiiur mortuaria opera,pcr fide in Chdftum,ut omnia no/ Vijver ttm= bis per Chriftum purificatis,pura fiant. Nam,quod qui exattadu cada ucris immundusfiebat,reputabaturimmundusnfe^ aduefperum,fatis quidem temporis fuit ad expiandam extcrnamillam immund!cicm,fed hac cerimonia adumbratum eft, quod nemo ueram mundiciem confe/ quatur, nifi per fidgm propter Chriftum, qui uenit in hunc mudum ad ucfperum,hoc eft, in nouiffimis dicbus,amp;in finefeculorura, utPau/ lus a it: ficut homidda Ifraeliticus, qui eonfugiebat adliberam duitaquot; tern,tunc libcrabatur,cu fummus Pontifex moreretur,quod quid aliud fignificauit,quam ueram liberationem a peccatis morte cÔtingere no bis per folam mortem Chrifti,ucri Pontifias. Qu id ergo dicemueCNu Ifraelitaeneceffehabucruntanteaduentum Chriftihæcciborum diferi mina obferuare,amp; has externas immundidaa uitare,ciiamfi alioqui mu dam amp;nbsp;puram uitam ducerent';'num,ne fantfto quidem homini in Ifrae/ litica Politia licuit ucfd came fuina,aut pulpamento leporisC' Certe qua , diu autoritas legis MoCi conftitit, non licuit uJli Jfriielitarum, finecerta Dei uocadone,hanc legis partem uiolarc.Etfi enim mundis,qualestue runt prophetæ omnes pij fub lege, omnia funt munda, amp;nbsp;quod in/ trat in os hominis,non coinquinathomine, tarnen quia Chriftusnon/ • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dum

dum erat reuelatuSjUoluit Deus, ut populus ipfiuscontincretur in ferui tute fub pædagogia.Nos,inquit Paulus,cum eflemus pueri, fub eleme tismundi eramus,in feruitutemadadi. Non magni quidemmoment! per fc uidetur,uefci Jepore,aut anguilla, aut alio uetito cibo, magni au/ tem momenti eft publicam ucrbi Dei ordination em, adhucpro rations fui tempons firmam,uiolare.Ezechiel uir fandusfuit,8ètamen cum iu beretut uefciplacenta immunda, dixit. Ah Domine Deus, ecceanima mea non cit poUuta,necmorticinum aut difcerptü a beftia unquam co/ mcdia pucridamea ufq?in præfens, nec uenitcaro abominabilisinos mcum. Daniel captiuus,amp;: tres focq eius noluerut pollui regio cibo,ac maluerun t leguminibus uefci,ut etiam inter gentes obferuarent ordinati onem ucrbi Dei,quam delicqs rcgijs frui. Qua obedientia Deus intan tu deleflatus fuit,ut reddideric ipfos uenuftiores omnibus reliquis pue/ ris,ac ornauerit eos admirabili fapientia 5^ intelligentia.In Macchabgis »,Mlt;lt;ffE». malunttrucidari,quam immundo cibocontaminari, amp;nbsp;huius ordinati on is uiolationCjlegem imo Dcum ipfum abnegare. Petrus etiam apo/ lIolus,ctfiprædicabatiamEuange!ionChrifti,tamê cumiubereturim munda maclare amp;edcrc,abominabatur,dicens. NequaquamDomi/ ne,quia nunquam cdi quicquam commune amp;nbsp;immundum. Hæc fan/ clorum hominum obedientia placuit Deo, fuo tempore. Poftquam ue ro aduentii Chrifti abrogata eft autoritas Mofaicæ Politiæ, amp;nbsp;Euange lion Chrifli uulgatum eft inter gentes, non amplius præfcribitur quid cdas,quid in efu uites,fcd exigitur,ut ex fide in Chriftum,iuftä amp;nbsp;piam uitamducas.Chriftus ait.Quod intrai*n os hominis,nö coinquinat ho minem, Petrus audit diuinumoraculum. Quæ Deuspurificauit,tu ne commnniadixeris.Paulusinquit.RegnumDei noneftcibusacpotus, fed iufticia,pax,amp;gaudiumin fpiritufando. Etiterum.Ne quis uosiu Colo.», dieet in cibo acpotu,aut in parte diei fefti aut nouilunrj aut Sabbatorum, quæ funt umbrarerum futurarum,corpus autern Chrifti. Ac mox. Si mortui eftis cum Chriftoabelementismundi, quidquafi uiuentesiti mundo,decrctis tenemini'T Netetigeris, neguftaris,necp contredaris Slc. Et rurfus.Omnia munda mundis.Quid ergo eft,quod apoftoli co ftituertic in fynodo Hicrofolymitana,ut gentes cauerent a carnibus im/ molatici)s,a fanguine,5t fuflocato,quæ in lege Mofi reputabantur im/ mundar'Non eft fenciendum Apoftolos.id ftatuifte, hoc cöfilio,quod lex Mofi fit ad falutcm obferuatunecefTariajClneademenim Synodo Mofen prorfus abtÄgt;gant, ) aut quod obferuatio harum rerü debeat efle perpétua in ecclefia,fed tantum,ut gentes ad tempus Iudæis,per charita tern feruirenr,amp; cum rjs, qui propter confuetudinem non poterant noti äbominari ifta immüd3,aliquandiu infirmi eftent.Si efca,inqt Paulus,,

IN CAP. XL L E VI T 1 C I, ioffcnditfratrcm meumjnunquaminæternummanducabocarncm. Et omnia quidem pura funt, fed malum eft homini, qui per offendiculutn uefci£ur.Cæterum,quanto redius apoftoli defanguine fuffocato ft* tuerunCjtanto (uperfticiofius hypocritsc obferuaruntdifcriraen ciborû certis quibufdam dicbusin Chriftianifmo. De hac enim obferuation« dicendum efti|quod Chriftus ait* Fruftra me colunt docêtes docftrinas S)i. præcepta hominum.Et Paulus uocat eas docftrinas, qug iubent abft^ nere a cibis, quos Deus creauit ad fumendum cum graciarum adionc, doclrinas dæmoniorum

In hoccapitedcfcribiturracioobferuandi pucrperi},8lt;f purificaîioni« eius.Etfiautem Chriftianifmus non eft alJigatus Mofaicisordinationft bus 8lt;^cerimonijs,tarnen quia fit honefta mentiohuius ordinationisdc pucrperioin EuangeliftaLuca.cap.rj. amp;nbsp;utmaximeChriftiani non ne puri/jca 10, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habent obferuare legem Moi i, qua tenus a Mofc lata eft Ifraclitico

populo, necefle tamê habent obferuare et fecftarilegem achoneftatem naturalem^idcirco no inutile erit hoc caput de puerpertj in politia Mogt; faica obferuationcjcxplicatione noftra percurrere.Nam mulier,quacpa rit mafculum iudicatur,feptem diebus,iuxta menftruum ritum,de quo poftea cap.xv. tradtabitur, immunda, quibusadduntur poftea triginta tres dies,ut fiant quadraginta,quiuocanturdiespucrperr) feu purificad onis.Si ueropepericfœminâ,cenfeturimmundaquatuordecimdiebus, quibus adduntur poftea fexaginta fex,utfiant odloginta dieSjduplo uilt; delicetplures,quam cum pcperit mafculum. Senciunt autem interpre^ tes Mofen refpexifte in hac ordinatione ad rationes phyficas. Alfi enini dicunt mafculum formari in utero, quadraginta diebus, fceminam ue/ ro odoginta, quod quale fit, uiderint proreftbres phyfices, inter quot h°mana“^uo nbsp;nbsp;nbsp;conftare uideo,quod conceptio humana fic procedat et pcrficiatur,

madope^fi» UC prim is fcx diebus,quafi ladis habcat fimilitudinem, fequen tibus nO (latur, nbsp;nbsp;nbsp;nem diebus conuertatur in fanguincm, deinde duodecim diebus foIP '

detur, reliquis decern odo diebus formetur ufcç ad perfeda lineamê ta omnium membrorum,amp;hinciamreliquo tempere ufcÿ ad tempu® partus magnitudine augeatur.Hi funtdies,fi eos in unamfummamco-* trahas,quadraginta quinc^. Ali) interprétés fenciunt Mofen in hac or dinay one refpexifte in puerperarum i|^becillitatem. Cum enim pepent

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mulier

millier mafcuîum, fuff durit communiter quadraginta dies ad rêcvper^ dasui'res corporisin partudebih'tatas.Cumueropepcntfœminain, ad/ dunturplures diespuerperq, propter copiofioremfluxum humorutn* Ôd corrupaoncm fanguinis.Quæ,utcunçpi fehabeant,certequæ Mofc ordi'nauitexdiuinomandatoordinauit.Hæc enimcfthuius ordinatiÔîs prgfatioiLOCVTVS EST DOMIN VS AD »MOSEN di cens.Loquerefilrjs ICrael amp;nbsp;dices adeos amp;c. Vides hæcdiuino manda to ordinata effe. Quare,etfi forçaffe quibufdam ingcnijs non iniucun/ dum uide£ur,huiufmodi ordination es ad phyficas rationes exigere, ta/ men maxime omnium refpiciendum eft ad diuinam autoricatem, cuius politicæ cerimoniales ordinationes Ifraelitis magna ueneraiionefufci piendæ erant,etiamfi racionesearumnon intelligerent.Porro,totis pu erperi) diebus no licebac puerperæ uel tangere Sandum, ud ingredi iti fanduariumauttemplum Dei, ideoquehis diebus continebaefedomi. Dubitabit ergo quifpiam qui fiat quodmulier iudicetur diebus puer--péri} fui tamimmunda, utetiam arceatur ab ingreflu fanduarij Num aut propter conceptum,aut propter partum,au£ propter in fan tem cenfe tur tam immunda,ut his diebus abijeiatur a Deo, quemadmodu c coetu rd hominum abijeitur Minimeuero. Etfienim homines grauiffime pec/ cant,qui illegirime fcortantur,thorus tarnen coniugalis per fe eft impol lutus: Conceptus etiam,amp;partus per fe non funtpeccatum,nec immun dicies coram Deo,fed funt creatio amp;nbsp;ordinatio Dei. Poftq cnim Deus creaffet mafculum Sc fœminam,benedixit ill is, in quies. Crefdte 8C mul tiplicamini.Præterea infans,etfi concipitur amp;nbsp;nafeitur in peccato,quod uocant,originali,tamêquatenus a Deo creatur, bona amp;nbsp;fanda Dei créa tura eft. San dificatuseftjinquit Paulus, maritusincredulusperuxore, St fandificata eft uxor ino'edula per maritum.AIioqui filrj ueftri immû di effent. Nuncautemfandifunt.Vndeergo,inquis,peccatumorigi/ pfcctttumoti nale in infante,amp; immudicies in puerperal Infans affêrt fecum peccatum finale Midt^ originale in hunc mundum, no quia concipitur amp;nbsp;nafdtur ex muliere, fed quia primus Adam,a quoinfanspropagatur, peccauit. Propter u/ num hominem,inquit Paulus,peccatum introfjc in mudum, amp;nbsp;per pec catum mors,amp; fic in omnes homines perùafit.Etiterum. Per unius,uni us inquam,delidum propagatum eft malum in omnes homines ad c5/ demnationem. Acmox. Perinobedientiam VNIVS hominispecca tores Gonftituti fuirnus mulri. Adam enim creatus eft ad fimilitudinem Dei,amp;ornatusfui*fpiritufando,inomniiufticiaamp;fanditate. Poft^ autem peccauit,amifit fpiritumfandum, amp;nbsp;coniedus fuit in poteftatein Satan æ.Amifit autem fpiritum fandum non fuæ tantum perfonæffed ctiam omnibus pofteris fuis ab ip^o propagatis. Quarecondpinuir$£

IN CAP, Xir. L E V I T I c I, nafcimu'r in peccatis,non propter conceptum amp;nbsp;partum aut propter alt quod priuatum proximorum parêtum delidum, fed propter peccatum Âdæ,aquopropagatifumus.Puerperaautem cenfctur immun da,non fpiritualiter coram Deo propter puerperiumjed ciu ill ter propter infir/ mitatem,quæ etfi non eft coram Deo per fe immundicies, coram Homi nibustamen fiAm habetimpuritatem.Interim autê hæc externa immun diciei obferuatioadmonetuniuerfumgenus humanum fugcoram Deo / immundiciei.Si enim Adam non peccaftet,non fuiflet ullus locus ha/ ZZ. immundicierum. Atc^ hæc quidem dierum pnerperq obferuatio, quatenuseftMofaica,pertinuit ad politiam Ifraeliticam. In Chriftiani/ fmoautemfuaeftlibertas,fedita,nelibertatemdemusinoccafionêcar/ ni. Non exigitur obferuatiopuerperq, uelquadraginta uel oc'ioginta diebusjfedexigiturnaturalis hontftas,exigitLir,utunufquifcj?poftide/ at uas fuum cum fandlificatione amp;nbsp;honore,non cu affedtu concupifeen tiæ,quemadmodum gentes,quæ non nouerunt Deum,amp; ut uiri coha bitentfecundui feientiam ueluti infirmiori uafimuiiebri impartientes ho norem 8lt;^c, Nam quod Maria uirgo etiam obferuauitdies puerperif ,n5 ideo fecit,quod uel debueritfacere,Cnon enim conceperatexuiro,)uel , uolueritChriftianis exemplum obferuandæhuiusordinaticnisobtru/ dere, fed quia Clu'iftus uoluit nafei fub lege, ut eos qui fub lege erant, redim eret.

Didumeftdcimmundiciapuerperae, nuncagiturde expiationeim Puerprrdfu mundiciei.lnftituitenimlex,utpuerpera,poftlegitimumpuerperfjtê/ fmundMio, pus, offerat in fui emundationem agnum anniculum in holocaufium, cuius facrificq ritus fupra cap.i.dcfcripius eft. Præterea pullum colum/ bg aut turturem in facrificium pro peccaco,cuius ritu habes fupra cap.v. Quod fi puerpera fuerit pauperior,quam ut poflit agnum offer re,iubet lexofferreduos turtures,aut duos pullos columbariimamp;fc. In que ergo ufum hunt h æ oblationeSjCum ante oftenderimus puerperam nec con/ ceptu,nec partu per fe,peccare,amp; inhintem, quod ad creationem Dei at tinet,nonefTeimmundumC Faceftant hie ludaicæfabulæ. Exigitenim I ex, ut puerpera offerat facrifida, primum, ut externam ciuilcm fuam immundiciam,externa amp;ciuiUexpiatione emundet: cunq^ anteafuerit prohibita aliquanto tempore famftuarium ingredi, reftituatur his ceri/ monqs fug priftinæ hbertati, Sf reconcilietur cum ewterna populi fui co gregatione.Cum enim Chriftus nondum aducnerat,neceffe habehant mulieres Ifraeliticæ,tanquam pueri,fub elementis mundi effc,amp;fin fer/ uitu^ harum puerilium cerimoniariyn contineri,donee ueniret femea promiftum»

Ddndc hæ cerimoniæprofueruntetiatn fidei piarummulieruni. Mu/ liercs enim poft pcccatum,maledidæ funt dolorepartus. In dolorej'n quitjpanes filios tuos. Sed hæcmaledidio ucrtitur rurfus in benedicfti oneiTi per bencdidum feme mulieris,quod Adæpromifttim fuit,uide licetjiefus Chriftus Dotninus nofter. Ac hoi ocauftû, amp;nbsp;facrificiû pro pcccato adumbrant Chriftum,ctexpianoneeiiis,quanialedi(ftionesuer fscfuncin bencditTtioncs. Quart puerpera,ex dolorepartus,tn agniti/ onem peccati fu!,non guide conceptus aut partus, fed originis,amp; frutftu um eius inducl3,amp;de iaiute fua follicita, admonetur ex h is facrificfl's re/ miftionis peccati propter fernen a Deo promiflum, ^confirmât fidem fuam,utfenci3t fepropter ilkid femen,quod eft Chriftus, in gratia Dei rcceptameffe. Cumautem Chriftusnuncreuelatusfit,ôdEuangeîion Chrifti prgdicetur in orbe terrarum, mulieres non indigent amplius his ccrimonijs ad confirmationem fidei (use,fed habent concionem Euan/ gelfj,habentfacramentaChrifti. Hisutidebent,utdefalutefuacertæ hant.MuIier,inquitPaulus,faluafiet,pergenerationemliberorum, ft manferint,Cuidelicet mulieres) in ftdeac dile(ftione,amp; fandificatiohe cummodeftia.HicdocetPaulusdetotoofficiomuIierum. Nonenim fcnciendum eft,quod generatio liberorum per fe fit caufla falutis,fed q? fit ordinatio,amp; uocatio Dei, in qua mulieres poftunt amp;nbsp;deben t uera pie tatem acueros diuinoscultusexercere, ueramt^falutem confequi. Per generationem enim liberorum,coniug!um ipfum,tota liberorum edu/ ratio, SCœconomia intelligenda funt.Tn his officijs,mulier,fi uult falua fieri, debet manere, primum omnium in fide, hoc eft, debet credere in Chriftum,quod habeat propter ipfum remiffionem peccatorum. De/ inde debet proferrefrudus fidei, acuirtutesofticio mulierum conueni/ cntes,uidelicet,diligereproximum,iuxtapraeceptum Dei,feruare cafti tatem coniugalem, quam Paulus intelligit per faniftificationem, ac fe/ dari modeftiam in omnibus rebus,fiuefermonibus,fiueciboamp;potu, fine ueftitUjfiue perferendis aduerfts amp;c. Cæterum,quod additur in fi/ ne pauperes puerperas debere ofterreduos turtures aut duos pullos co/ lumbarum,admonet nos eius loci in Euangelio,quo fcriptum eft. Ma riam uirginem in die purificatiôis fuæ obtulifle duos turtures^aut duos p^uperftK pullos columbarum. Ex hoc enim intelligimus Maria in pauperum ca/ facra. talogo habitam,amp;^ Chriftum in extrema paupertate natumeffe.Quod idcirco fatftum eft, ut Chriftus paupertate fua fandlificaret paupertatem

alioqui conternfjtiftimam. Noftis, inquit Paulus,beneficen/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i.com » '

pauper fadus fit, cû effet diues,ut uos illi uspaupcrtat^itefcerctisamp;c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Sequitur aliud genus immudiciei,quod ex lepra oritur. Primum ault; tem omnium obferuandu eft,quod fcriptura in hoe loco,omnê fcabiem ac pruriginem,quæ lepræ fimilis eft, aut ex qua nafei poteft lepra, tantt fper lepram uocet,dum de ea a facerdote iudicatum fuerit.Ac uides lege exigerediligentiftimum indicium de lepra, amp;nbsp;copiofe defcribere, quid in iudicanda lepra confiderandum, idep exiftimo fingulari fpiritus fan/ (fti confilio fatftu efte. Scribit enim Manethon,Cautore lofepho^ 8gt;C alij Gentium fcriptores, q? hi, quos Mofe exules ex Aegyptoin terra Ca/ naan duxit,pulfi fintmetu côtag(onis,ab Aegypto,propter fcabiem Sd lepram, ne peftisadplures ferperct, hacp fenciunt Ifraelitas non fuifte, nifi colluuiem fcabioforumacleproforum, quorum Mofe dux fadus inftituerit, ut cum peregrinisnon communicarent, ne uideliceteadem caufta apud incolas inuifi forent. Non dubium autem eft, quin fpiritus faneftus præuiderit has nugas amp;nbsp;calumnias gentium de profeeftioe Ifrae litaru ex Aegypto, quibus Satan non tarn familiam patriarcharum for didare,quam mirabilia Dciobfcurareuoluit.ldeolex exigitdiligentifti mum indicium de lepra , amp;religiofe feparat leprofosaconuiótu alio/ rum hominum, ut uanitas amp;nbsp;impudentia gentium perfpicne refutetur. Si enim Ifraelitæ fniffent tantum colluuies leproforum hominum, qui homi licuiffetipfis leprofosa conuidu fuofeparare^ Præterea,cn Deus tanta ««Deoewr#, curaiubet de lepra cognofeere, ac leprofos a fanis hominibus feparare, fignificat fanitatem hominum Gbi curæ efte, ac fe morbos corn refpicc re. Itae^,8t Domino pro fanitatis dono gratiæ agendæ funt, amp;nbsp;in mor bis Dominus inuocandus eft, ut nos refpiciatâ^conferuct. Deinde quod in iudicanda lepra apud nos eft officium medicorum, hoc fuit politia Mofaica officium Sacerdotum, Qua ordinatione Ecclcfiafti/ Jfpr-e. tyranni abutuntnradconfirmandam legem fuam de enumerationc peccatorum inconfeffione anriculari, præfertim cum amp;nbsp;Chriftus iuG-feritleprofosad facerdotes ire. Aclicebitquidem,perlepram aliquo/ ties allegoricûis intelligere peccatum, amp;nbsp;multo conftienientius, impiam i.T/mo,»: docftrinam.De impiorum enimcocionibus dicit Paulns:Sermo illorn paftionê habet,uf cancer morbus. Hnnc morbn affirmant medici efféîe pra*n nnius mebri,fientlepram aiui'y; efte cacrum totiuscorporis. Pro'

c o H H E N T; I o A N. B R E H. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi

fstcrhancautem allegonam nonpoteft ecdefiæ obtrudi lex deenumc/ rationepecatorumin confeHione. Namquod Chriftus mittîtkprœ fosad SacerdoteSjtalequiddamcft, quale eft, quod feipftun permiferit drcunadi niuka alia iuxta legem Mofijub qua cxternam 8^ politt/ cam fuam uiîam agebatJecerÎL Nunc autem,quia diuulgatione Euan geli) in totum orbem terrarû, abrogataeft lex Mofi, ftaifius in ea liber/ täte,ut Paulus ait, qua Chriftus nos liberauit, ÔC nec mittimus leprofos ad iudivia facerdotum.nec ecclefia finecerto ôé perfpicuo mâdato Chri/ fti,iugoferuituus humanarum traditionû oneranda eft. Si enim omni/ no Übet nomine leproforum,quos Chriftus mittit ad facer do tes, in te 11k gère peecatoreSjtunc fenciendum eft,quod Chriftus iufterit peccatores accederead miniftros uerbi Dei,amp;audireEuangelion Chrifti, ecuius fide peccatores confequuntur ueram emundationem a peccatis, non au temiufteritipfosenumerarepeccata. Hucaccedit, quodhi, quosnunc uocamus Sacerdotes Miflàrios, 8d horarios, non funt ueri facerdotes» Ki/fxrijft Totum en im papifticum facerdotium ad fmitationem Leuitici facerdo tij inftitutum,res eft commenticia,fine uerbo Deiexcogitata, quemad modam fupra oftendimus. Qui uero impertiunt pcccatoribus abfolu/ nonem a peccatis iuxta'inftitutionem Chrifti, ht funguntur tali officio in ecclefia,non ut iudices,fed ut miniftri. Quare no poffunt h uius oftî ci) aucoritate exigereenumerationem peccatorum. Spiritus fantftus aux icm tribuit facerdotibus inlege iudicium de lepra,lon ge alio confilio,^ ut bgnificaret peccata in confeftîoneauriculari enumeranda efte.Nam deoftîcio Lcuiticorumfacerdotumfuprafcriptum eft.Prgceptum hoc,' inquit,fempiicrnûfit ingenerationibus ueftris,ut difeernatis inter fan/ dumamp;^ prophanum,inter immundum amp;nbsp;mundum amp;c. Quare, cumf» cerdotum erat dealijs ciuilibus immundierjs iudicare, uoluit etiam fpirJ tus fandus,ut de lepra,quæ amp;nbsp;ipfa eft externa amp;nbsp;contagiofa immundi/ cies,ac magis,ut Medici Ioquuntur,turpitudo corporis q morbus, iudi carent. Tribuit etiam fpiritus fanâus eo libentius facerdotibus iudick um de Iepra,ut cum homines uiderent Sacerdotes Dei tradare lepram^ admonnentur hoc fpedaculo, Deum ipfum refpicerenoftrasinfirmi/ tatcs,acdeipftsfollicitumefte. Et quia Leuiticum facerdotium fuit um/ bra,non impuriffïmorum illorum nebulônû,qui papiftici facrificulidi cutur,fed puriffimi et fandiflîmi Domim noftri lefu Chrifti,uoluit fpi rituftanlt;ftushocinftitutoadmonerepios,quod ficut Leuitici facerdotes tralt;ftan£defceditatêlepræ,non iudicandotantû,fed etiâexpiando,quê admodûpoftea fcquitur,ita Chriftus folus uere agnofeat noftras fœdi tates, quas cum uideatdamnatione dignasefte,fufcipitexpiâdas,ucper ipfum Deo réconciliât!,ueram myndiciemin ipfo confequamur»,

In Mofe alia eft lepra hominis alia lepra ueftium alia lepra domo/ rum* Primun^igitur recenfentur fignaói indicia luxta quæ facerdo/ tes de lepra hominis iudicare debent* Recenfet autem Mofe prarci/ pue tria figna lepræ* Vnum efl:,fi pili in pufiula feu plaga fuerint mu tat! in album.Hoc ideoaccidereiiidetur,quia amp;Iepramaiunt morbum efle frigidum, quæ qualitas gignit alborem, amp;nbsp;fieri tarnen ex nimia caliditate ac (iccitate€patis,qua languis aduritur amp;nbsp;albefcit* Ex tali au/ tem fanguinc, fit Si caro alba, quam nihil aliud efie dicunt, quam fan/ guinem concrctum * Ex his fiunt amp;nbsp;pili albi * Alterum fignum eft, fi Ipecies puftulæfeuplagæhumilior fuerit reliqua cute carnis* Terti/ um, fi puftula albafuerit, amp;nbsp;in puftula appareat caro uiua * Hæc funt figna lepræ, quæin ipfo ulcere notantur. Medici enumerant plura figna,quænon in ipfo ulcere,fed in alfjs partibus corporis,amp; alijs mo/ disnotantur* Suntautemifta* In facie color rubeus ad niproremuer/ o

gens* Anguftiaamp;fcctor anhelitus* Raucedo uocis. Raritascapilli. Venae apparentes in facie, Sdinpeétore. Fœtidusfudor* Horribilia fomnia. Stupor carnis, fipungaturacuin calcaneo aut planta pedis* Suntamp; fua fignain fanguineperphlebotomiam emiflb* Ac multa a/ lia, dequibus, filibet, Medici confulantur. Enumerantetiamuari/ as fpecies lepræ in homine, Alopeciam, Leoninam, Ophiafin, feu Therian, amp;EIephantiafin,dequibusdiffererc,nccnoftricftinftituti, nec noftræprofclïîonis* Nos ad Mofen reuertemur, quietfiamp;ipfe in iudicanda lepra, non nifi, quod Medicorum eft, traeftare uidetur, ramen cum fpiritui fando uifum fuit, ut quæ hoc loco feribuntur, ef/ fent parsfacræ fcripturæ,non pigeât nos fpiritui fando hune honorem deferre, utreuerenter irademus, quæ nobis legenda propofuit* Ita/ que Mofe enumerateatantum figna, quæ animaduerfa in ipfa pla/ pafeupuftulalepramprodunt. Puftulæautemfeu ulcérauelfcabio/ forum,uelleproforum uarrjs partibus corporis, uarijs etiam modis in homine enafei folent* Aliquoties noua eftfca bies, amp;nbsp;oritur in u/ na tantum aut altera parte corporis. De huius feabiei iudicio feribit Mofe in principio huius capftis. Homo cui in cute carnis fuæ fue/ rit puftula uel feabies amp;fc. In hoc loco uide, quanta diligentia in co/ gnofeenda lepra requiratur* Nam fi in feabiofo Tion apparent cer/ ta figna lep’ræ, non continuo damnatur lepræ, ex hominum fa/ ma, aut primo afpedu, fed recluditur amp;nbsp;probatur quatuordecim

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diebus

diebus amp;c. Qiio excmplo tnonet fpiruus fandus magiftrat5,ut non iu dicent de hominibus iuxta famâ uulgi, amp;nbsp;fecundum externam fpcciem. Seduidete, inquit lofaphatjCjuidfaciatis. Noncnim hominis exercetis uu^gi, Judiciû fed Domini,amp; quodcunÇp iudicaueritis,{n uos redundabit amp;C» Eft amp;nbsp;hoc obferuandum,quod etfi quifpiam,p]aga non crefcente,iudp catus fuit poft quatuordecim dies,mundus, tarnen fi poftea fcabies crc/ «crit in cute, non prodeft ei prius iudicium, feddeclaratur immundus» Hoc exempioadmonemur, quod cum peccaucrimus, euaferimus fe/ mel aciterum indicia hominum,nÔ tarnen femper euadamus» Et ut ma xime fal’amus hominum iudicia,non tarnen poftumus fall ere iudicium Dci.Sola autê reßpifcentia in Chrifto Iefu,feruat nos in diuino iudicio» Aliquoucsfcabieseft uetuSjSC habet certafi'gna leprg» Dehacloquitur Mofcjcum ait.Plagalepræ, fi fuerit in homine adducetur ad facerdotêj Et mox.Lepra uetus eft.Contaminabit feu iudicabjt eum facerdos con taminatum,8Cn5neceftèhaber,utadprobandumrecIudatur,quiama/ ntfcfta eft immundicics.Aiïquoties oritur fcabies totocorpore.SuntSi puftulae,quæ nafcuntur ex ulcercfanato,ex uftione ignis,aut feruidæ a/ quac.Sunt criam fuæ plagæ in capite uel barba* Habet £lt; lentigo fuani fœditatcm.In caluicie quoq; folet interdum plagaoriri* Quomodode bis omnibus facerdotcs in politia Mofaica iudicaredebuerunt,Mofe fa tispcrfpicuedefcribit,nccopusnLinceft,utpluribuscxpIicetur*Exhoc autc,quod in cognofcenda lepra, aliæpuftulæ pro fimplici fcabie,pro pter quam nemo eqcitur e fomiliari hominum conuidu, al ïæ pvo ucra lepra iudicantur,admoneri poftiimus^Cfîquidem omnino libeat pecca^ turn alîegoricMS per lepram intelligerc) de duplici genere peccatorumZ Aliaenimetû funt rq?rehenfibilia, tarnenfunttolerabilia,non excu peecatorw» tiunt fidem* Huius generis funt,fœdaecogitationes,quibusn5confen tiasjitem præceps irajncompofiti mores» Etalia,quæ Paulus uocat in/ ^^”**** brmitates. Debcmus,{nquiens,nos qui potentesfumus,infirmitates im potenrium portare ae non placerc nobis ipfis. Alia funt in cœtu piorum infoîcrabi!ia,8c excutiuntfidem*De his Paulus ait» Scripfiuobis per e/ piftolam, necommifceremini cum fcortatoribus. Et mox» Si quis cum frater appelletur, fuerit fcortator, autauarus, aut fimulacrorum cultoro aut cûuiciator, aut ebriofus, autrapax, cum eiufmodi necibum quidem capiatis.His’tamenpatetreceptusadfîdem,hoceft,adrefipifcêtiam.ln/ credulitas enim ipforum,non fecit irritam fidem Del» Et quanquam in creduîifucrunt, Dêus tarnen fidelis manet, negarefeipfum non poteftj Pcccatoribus igitur rcfipifccndum eft,ut iterum fiant membra ChriftiJ êt confequantur ueram falutem in Chrifto»

tföroforw ludido leprae in homine fatis didum eft. Nunc tratflatur quid ereüio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;agendum de eo, quiludicatuseftuere leprofus. Habebit,Cinquit)

ueftimentadi(ruta,feufciffa,caputnudum,labiacontedafeu inuoluta» Et uocabitur immundus, Praeterea folus habitable extra caftra feu ciuP tatem in fua manfione,omni tenipore,quo immundus eft. Et fi quis de genere (acerdoftli leprofus faäus fuerit, non licebat ei amplius uefei de fancbficatis,quemadmodüpoftea cap. xxrj. feriptu eft. Haec feueritas in erjciendoleprofo econtubernioaliorum hominum, tarn diligêter in lege obferuata fuit ut facerdotes ne regibus quidem pcpercerint. Vfia rex Iuda,cum temereadoleret incenfum,faäus eft leprofus,amp; cotinuo cxpulerunt cum facerdotes e templo,ac babitauit ufcß ad mortem fuam feorfum in domo feparata.Sic enim feriptum eft in fecudo libro Parali.

Sticerdoium cap.xxvi. Vpdeergotantum autoritatis,autetiam poteftatisfacerdotP 5us,quod non uulgus tantum, fed ôé reges obedierint condemnationi eorum, in iudicio leprae,cum tarnen eiedio ex hominum contubernio, non folum molefta eflet homini politico, uerum etiam ignominiofa ui debaturÇ'Hicuide mihi aliamlegem,qua non homo quifpiam,fed Do/ minus Deus nofter probe muniuitautoritatemfacerdotumin iudicio lepræ. Nam in Deut.cap.xxiiq.ita feriptum eft. Obferua diligenter in plagalepræ,ut faciatis iuxta omnia, quædocuerint uos facerdotes LeuP tæ,quemadmodum præcepi eis,lie faciendo facietis.Etadduntur minf, jîwff II. txemplo Mariæ fororis Mofi.Memenio (inquit) quid fecerit Domi'^ nus Deus uefter Mariæ in uia,cû egrederemini de ægypto. Hæc enim - contemnebatautoritatem Mofi,ideoinfeifta eftlepra,amp; necefle habuit, quamuis eftet heroina,a caftris feparari.Quo miracuîo,8(f qua feuerita te munira eft autoricas iudicum lepræ, ut qui non obediant fcntencie v pforum,certofciantfediuinituspuniri.Sedquid“; num leprofus fepara tus a contubernio populi Dei,feparatus etiam fuit,8lt;^,utuocant,excom municatus a Deo ipfoCSic uidebatur quidem imbecüli confcienciæ.Et leprafere folet efte peccati,quod feparat homines aDeo,fuppliciû.Ha'' ».Regî. Ees exemplûin Maria fororeMufi, in (amdialoab, in Gieziferuo Eli/ .Rïg P zçi,Ôiin rege Vfia,dequofupradiximus. Suntamp;^alrj morbi fupplicia peccati. Sed autnon femper propterpeccatum diuinitus inferuniur,uc uidesin Iobe,amp;cæcoeuange’ico, aut fi propter peccatum infcruntiir, non eft defperandum propteamp;fupplicium, fed eft cÔfidendum propter Chnftum.Nam,qui in Chriftuin credîc,corifequiturremiftjonempec ,cati per fidem propter Chriftum. Pemifïo autem plt;cato,fuppliciû non erit amplius peccati fuppîicium, fed iufticiæ fidci probatio, ncc erit de^ trimento fed adiumento in bGnum.Cæterum^quemadmodumali^ Le uiticæ leees abrogatæfuni per Euanpdion,iia amp;nbsp;hi ritus,qui ad exclu/ denuos

flendos Icprofos econtubcrniohominuinftituti funt,nihiladnos Chri itianospcrtincnt.Separanturquidem kprofi, ctiam in noftra Politia a contubernio aliorum homi'numi hoc autem non fit propter Icgem Mo fjjfed propter naturalem honeftatemamp;^neceffkatem, ne fani homines contagione leproforum inficiantur.Hi autem Leuitici ritus pul ehre de pingunt conditiones hominisimpii impeenitentis. ffhpius enim ha/ bec uellimenta dilfuta. Perueftimenta autem folentintelligiuirtutes,.' itac^ omnes uirtuces imprj^quantumcunc^ præclaræ,funt diiïuîæ,lacc ræ,immundæ,amp; coram [3co abominabiles. Deindeincedit capîîenu/ dato. Chriftus caput eft ecclefiæ.lmpius autem hoc capite prorfum nu/ datus priuatus eft.Habet labia cou tecta, quiaimpius non petefta/ ipertre os fuum corâ Deo,amp; orare. Poftremo eiedtiis eft econt’^Sernio populi Dei,amp;non licet ipfi uefci fandificatis.Impiusenim excîufus cft ex h æreditate omnium cccleftium bonorum. Cum igitur tanta fit mife ria cala mitas imprj 8gt;é impœnitentis, nihil prius raciendum cH ipfi, quam ut agat poen itentiam quo reftituatur ueræ mundiciei per Chriz lt;tum,

Fuit amp;nbsp;fua ueftimentis lepra,hoc eft,côtagiofa immundicies,in pto terra Canaan,de cuius iudicio Mofe ut diligêter, ita perfpicuc îcribic,necopus eft longiori explicatione. Commendatur autem nebis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—

irerum cura Dei pro fanitatepopuli fui, Maluit enim Deus, ut ueftes,; qûantumuis preciofæ igni abfumantur, quam ut corpora populi fui im iViantur. Qua cura fignificat Deus, fe corpora noftra,etiamfiin terra computrefcantjin fummamimmortalitatisgloriamperdudturum»

în hoc capite defenbuntur cerimoniæ,quibus leprofusfanitatem co fecutus.rertituitur libertati,amp;; contubemiio hominum, e quo antea pro peeriepram publico facerdotuiudicio eieâusfucrat. Ingeneribusenim lepræ dicunt alian» Iepram confirmatam,quæ fit curatu difficilîima, ali am non confirmat3ni,quæ curari polïit. Et apparet fcabiem,quæ Si fuâ habetcurationem,aliquotiesproîcpraiudicatamfuifie. In reftituendo igitur leprofo dupl ices cerimon ijp ufitatæ fuerunt. Aliæ, cum Icprofô

IN CAP. XniL LEVI T LC I,' concedebatur libcrcas intrandi in cadra feu ciuitatem,e qua antea exclu fus erat. Ali^,cum leprofus reconciliabatur remplo,amp;permittebatur de I'nceps hbere in fua domo inter ciues habitare. Priores cerimonig hg fere funt. Accipiat, inquit, duasauesuiuasamp;mundas» Proauibus noftra; tran slatio habet palTeres. Sed quot;\B!î Zipcr,quod eft apud Hebræos, ge/ nerale nomerAuium eft, Græcusrede tranftulit ógvi'0i«,hoceft,aui/ culas.Exhis duabusauiculis altera madaturjCt fanguis eius excipitur in uasfi(ftile,in quoamp;commifcetur cum aqua uiua. Altera autcauisuiui intingitur in hunefanguinem un a cum penicillo,feu,quod uocat,afpcr forio,quod fiebat ex hyfopo ad baculum cedrinum,culana feu filo coc/ cineoalligata. Iiac^ is,qui declarator mundus, afpergitur fepcies. Po/ ftea,auicula uiuadimittitur libera. Deindemundandusneceffehabet, abrafis omnibus pilis corporis fui,amp; fe amp;nbsp;ueftimenta fua lauare. His ce/ rimonfjsperaiftiSjIicetei ingrediin caftra,autcjuitatem,nondum tamê licet ipfi in tabernaculum aut domum fuam intrare. Pofteriorescerimo/ nix funt. Die fcptima,inquit, radet capillos capitis, barbamq? Sd fupcc cilia,3c totius corporis pilos,lotis rurfum ueftibus amp;nbsp;corpore. Die oc^a/ uo ofteret duos agnos immaculatos, amp;nbsp;ouem a nniculam, una cum fua Minha8lt;fextario olei.Siquisautepauperior eft,quam ut poftit duos agnos Si ouicLilam Qfferre,adducat unum agnum,amp; duos turturcs,feU duos pullos columbarum.Quibus autem generibus facrificiorum hxc fint a facerdote ofFcrenda, quibus cerimonijs ac ritibus is qui mûdus deçlaratur, afpergendus amp;nbsp;ungendus fit,fatis perfpicue in textu come/ moratur,8d fupra copiofediiftumeft , decerimonijsacdifferentiafacri ficiorum holocaufti,pro peccato,amp;pro delido.Quarefuperuacaneurti eft, eadê hoe loco explicationerepetere.Illud raodo uideamus,quid fibi hæcerimoniæ uoluerint.Non enim fruftradiuimtus inftitutg funt.Prï mum igitur,non eftfenciendum, quod haccerimoniac purificetper fe hominem a peccatis fuiscoram Deo. NeC]j enim fanguis feu auium feil ouium,ne(^oleumarborumpoffuntauferrepeccata. Scdfenciendum eft, quod qui ante fuerat leprofus iudicatus, dedareturhis cerimonijs mundus ciuiliter, acreftituaturfuæciuililibertati. Vnde amp;afpergitut» fanguine,quiain lege omnia purifieabantur fanguine. Etuiua auislibe ra dimittitur,ut fignificetur eum,qui ante exclufus fuerat a contubernio i nbsp;nbsp;nbsp;hominum,^ quafi captiuusfalt;ftus,nunc iterum confequi libcrtatêha^

birandi inter homines.Cum enim leprofus antea publico iudicio deel» raws fuif immundus, amp;ex reliquorum hominumf«cictateeic(ftus,par omnino fuit.ut n on immifceret fe ccetui hominü,fuo arbitrio,nifi prius manifefta fpetie illuftri pompa declaratus effet mundus, acreftitutus fujc libertati» Deinde inftituitfpiriy-isfandus hascerimonias,quod uifc

iiifscfuntipfi non folumaptæ, quibusîeprofuseîuilita-êxpiarctur^fed «iâ, quibus adumbraretur pris fpedatoribus, ubi amp;nbsp;quomodo poflînt ücrammundiciem,amp; liberationc a peccans inquircre 8c confequi.San guis enim auiculæ,amp; agni,quo mundandus afperfus fuit, rcfpexerunt in fanguinem Domini noftri lefu Chnfti',quofolomundamur a pecca tis per fidem* Oleum autem fignificat fpiritumfandumfquê Chriftus fanguine fuo nobi's meritus eft. Afperforium ex hyflopo confedum ad x umbratprcdicationcmEuangelij.quafanguisChriftiafpergiturincor quot;nbsp;• da noftra,amp; excipitur per fidem. Afperges,inquit Dauid,me hyflopo,' hoc eft,reuela mihi Euangelion tuum,ut audiam amp;nbsp;credâ» T une enim emûdabor,lauabor,amp; fuper niuem dealbabor» Nam quod auricula de/ xtra, amp;nbsp;pollices manus dextræ ac pedis dextri unguntur fanguine amp;nbsp;o/^ leo,fignificat prçdicationem Euangelq de Chrifto,quam per auditum,' fide accipimuSjpurificare non folumcor noftrumper fidem,fedetiâ ma nus amp;nbsp;pedes,ut fpiritufandlo cxàtati bona opera rede làciamus,in prae ceptis Del dextre ambulemus,adeoc^ manibus SC pedibus uocationerre Dei fedemur. Et,quia Chriftus,qui per agnû adumbratus eft,iam uez nit,amp; fparfum eft Euangelion in totum orbem terræ, iddrco has LeuitI cæ cerimoniæ de mundando leprofo, una cum ait) s Leuiticis cultibus/ abrogatæfunt.Nam prædicatio Euangelfiuulgataper apoftolos in uni uerfum mûdum ,multo illuftrius nobis ob oculos ponit beneficia Ch ri fti,quam ullæ Leuiticac cerimoniæ. Quodautem Chriftus mifitlepro Lefvoflntiti fos,quosmirabiliterfanauerat,adfaccrdotes,n5ideofecit,quoduolucgt; ^«turichri rit ecclefiæ gentium obtrudere Lcuiticas cerimonias, nec etiam, quod uolucrit inftituere in ecclefia fua confeflionem auricularem, qualem hy nbsp;nbsp;nbsp;‘

pocritæ finxerunt,quemadmodum fupra oftaidimus, fed ut doceret ci/, uilesSd légitimas rerumpublicarum ordinationes, in unaquâc^politia obferuandas eftè. Et Ce uenifle in huncmundum,necut ciuiles poIitiarS ordinationes,quantum quidem ad fuum regnum, quod non eft de hoc mundo,attinet, abrogaret, necut nouas politicas ordinationes inftituc ret, fed ut doceret Euangelion de remiflïone peccatorum, quod in una' quauis politia,quæ legitime conftituta eft, prædicari,per fidem accipi,' amp;nbsp;fiudum fuum ferre poteft.

Eft lepra domus,qua qui inhabitant domum,inficiuntur,quæ fpc cieslepræ,haud feiern um in noftris regionibus inueniatur.Sed hoc mi doMawi rum uideri poftet,quod Dominus faciat fe autorem huius lepræ.Si de/ dero,inquir, plagamlepræ in domo aliqua terræ pofteflionis ueftræ,amp; interim tarnen magna cura Sddiiig^ctiadocet, quomodo hæc lepra jjur/

^ari expfan' debeat. An non facius fuifTet, nullam in domum lepram immittcre, quam tantam curam purgandælepræ iam immidie fufcipc' re'Sicquidem uidetur humanoingenio.Sed alia funt confilia Dei.Etfi enim Deuspotuitunotantumnutucauere,nedomusinficerentur,0^ , nbsp;nbsp;nbsp;habitatu infalubres fierent, maluittamen ueræ faluti hominum fapien/

terconfulere,^uampotentiam fuam oftentare. Nam Deus promiferat pacriarchis fe daturum pofteris ipforum terram Canaan pofltdendam accommendauerateam magna laude» 1 erram,inquir,fluêtemlade8^ melle. Ingeniumautem h uman um procliue eft ad acquiefcendum in bo nis huius terræ ô»ad confidendum externa fcclicitatc. Vifum igitur eft Deo, domos lepra inficere, habitatorem e domo cum omni fupelledili eqcere,ac interdum totam domum fubuertcre,Otpij admonerentur hac terram,8t bas domos non edeuera habitacula, in quibus perpetuo ma'' nere podimus,fed alia ede inquirenda, nimirum cceledia, quæ nec »nß ci neccorrumpipofTunt. Non habemushic,Caitapofto]us)mane£em ciui£atem,fed futuram inquirimus. Et iterum. Abraham commigrauit interram promidionisuelutiperegrinam. Expedlaueratenim habctem fundamenta ciuitatem,cuius opifex amp;nbsp;coditor eft Deus. Ac mox. luxta fidem mortui funt hiomnes,cum non accepident prorriifTiones fed pro/ cul eas uidident amp;nbsp;credidiftent, falutadentcp amp;nbsp;confedi fuident fe hofpi tes aduenas ede in terra amp;c. Eodem confilib Deus immittit nobis la/ r borcs,morbos,amp;aliascalamitateSjUtfipnificethanc terramno cdeue/ ram noltrampatriam,öd utinqciatnobistedium nuiusuitæ,quoaham perpetuo foclicem inquiramus.Cæterum,quemadmodum Deus uoluit concionari Ifraelitis infedione domorum, quod non debeant in huius terræhabitationibus conquiefcere, ita etiam uoluit eos docere cerimo/ nfjs expiatorrjs, qua ratione efficiantur mundi, ut polTint ad coeleftem domü peruenire, amp;nbsp;earn perpetuo inhabitare. Ex duabus en im auibus, quæ ab habitatore domus pro expianda infcdion e aderri debent, altera I ma(ftatur,amp;domus afpergitur fanguineeius,amp;aquis uiuentibus: Alte ra autem libera dimittitur. Quibuscerimonqs peradis,domusmunda iudicatur. Hoc fpedaculum fuit concio de baptifmo amp;nbsp;Euangelio Chri ft:i,quoddocetfanguineChrifti pronobiseffufum ede»Nam,quiuulc mudari a peccatis,utinhabitetin cocleftidomOjnecefTe habeibaptizari in Chriftum, (hocenim eftafpergiaquisuiuentibus)amp;crede/ re Euangelio, quod Chriftus expiauerit peccata noftra fanguinefuOjChoceft afpergi fanguij^e) Sic enim purificatus fide, libéré euola/

___ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÿi

/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•lt;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'■■Jtf'

Prætcrimmundidasfupracommcmoratas,funtamp;ah'a immûdjcid genera, quæfïuntefluoribusmembrorumpudendorum,tamin uiris paris. quamin mulieribus. Acpn'mumdcprofluuioin uiris,quod fiuemor/ bijfiuefœditatisgenus Medici uocant ^vo^^oläw, Hocautcmprofluuiu tLincrcputatumfüitin Iegeimmundum,quandocaro uiri Cutiturautê fcriptura uerecundeadmodü carne, gen era li uocabulo,pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eber,

hoc eft,membro pudendo fine uirorum,fiue mulierum.Sicut amp;nbsp;in illo Ezechielis:Caro afinorum,caro eorum) fuppurata eft, aut faucia fluxu Ezech.is. fuo.Ethuius profluuij immundicies tanta reputatur,utnon folûis,qui hoeprofluuio laborat,uernm eciam omnia, quæipfeattingit, iudicen/ tur immunda. Sed habet amp;nbsp;hæc immundicies, poft curationem fuam,quot; Leuiticos fuos ritusamp; cerimonfas,qiiibus ciuiliter expiatur. Si munda tus,inquic,fucrit a fluxu ftio, numcrabit feptem dies, amp;nbsp;reliqua quæ fe/ qLiuntur.SuntenimmagisperfpicLia, quamutindigeantexplicatione.'

Alia immundicies. Sunt,qui inielliganthunclocumdeea feminis cmiftlone, que fit in concubitu uiri cum mulierc. Hæc enim tab's habita eft immundicies, ut etiam Ethnici fenferint non efle facra facienda a con greiiu cum uxore. Hefiodusait.

wii tf’oiJiiZix jsvH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;û'kx

Sed hoc loco Mofeloquiturdcfcmine.quod uocat,SomniaIe,quod Semm effluitnon in c0cubitu,fedin fomno inter dorm iend urn. Et cum ftatim fomnialc' additur,Mub'er cum qua dormierit,lau3bitur aqua, intelligendum eft, non de mulierc,cum qua uir rem habuit,fedde mullere,qug propecum uiro ficpolluro accubuit.De hoc feminein fomnis emiftb ludgi mira amp;nbsp;Diemones horribiiia nugati funt,uidelicet,quod exipfonafcantur dæmones aèrrj

fpeeftranolt;fturiTa,quæuoeât Lilith.S’edbgcindigniorafunt.quam ut commemorentur, tantum abeft, ut habeant ullam ucritatis fpeciem» Nam fluxusille,d^quo Mofe loquitur, naturab's eft, immundicies ciuib's,quæ fuam tn lege ciuilem ac cerimonialem habuit expiatione. Lauabic,inquit,totum corpus aqua,amp;: itnmundus erit ufcp ad uefperîr*' Veftemamp;pelkm,quæ hoc femÿactac'ta eft,lauabit aqua,amp;c. •

Sequitur de profluuio mulieris,ac prgcipue de profluuio menflruo» Menflrunm f^agna eftimmuudicies huiusfluxus. Quarenon folumulieripfa,qu3C ptoßuuium, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;menftruum profluuium^edetiamomnia ea, quæattingit,iudi/

cantur immilida.EtadditunSidormieritcum ea uir, tempore feparaii ' onisfuæ,immunduseritfcptemdiebusamp;!c. Hoc intelligendumeftde uiro,quipropè cum muliere in eodê lecflo accumbit. Nam de uiro qui cum tali muliere tempore Ceparationis menftrug rem habet,fequitur po flea cap.xx.alia lex.Quidormierit cu muliere in fluxu menftruo,amp;ape merit turpitudinc eius,ipfacp aperuerit fontem fanguin is fui,interficien turambojdemedio populi fui.Seuera quidêlexjed honefti(Tima,qua conferuatur uerecundia coniugalis,amp; deterrentur homines ab horribi/ li Slt;abominabili fœditatc.Pcrro^acciditaliquoties, ut menfes in mulic ribus redundent,amp;ultra cofuetum tempus purgationiseffluant. Non cnim eft unicuicp purgation! fl:atumamp;ordinatumtcpus,quippe quod alrjs ad duos trefue tantum dies,alqs ad quintum diem,aliisadfeptimu ufcp.aliquotiesad duodecimumufcpeffluant. Vnde amp;Mofeait.Mu/ lier,quepatitur multisdiebus fluxumfanguinis, non folum in tempore menftrualijfedetpoft menftruum fanguinem fluercnon ceftat amp;c.Sed hæcimmundicies, Gue feptem tantum diebus,fiuepauciorjbus,G'uc pluribus accident, habuit Leuiticam fuam expiationem. DieocGauo, inquit, afteret Sacerdoti duos pullos columbarum ad oftium taberna/ culiamp;c.

Spiritus fanftusautem tulitlegesin Ifraelitica politia de his amp;nbsp;id ge/ Kündiget nusalijsimmundicrjscorporalibuSjnon fine magno acdiuinocôGlio. p'h'ica nbsp;nbsp;nbsp;Primum enim fignificauit Deo placere etiam externam 8gt;^ politicam mu

diciem inter homines. Etfi enimcura huius mundicieinon affert ueram falutem,tarnen habetfuapræmiacorporalia, uidelicetfanitatem corpo/ ris,amp;alia.Huc accedit,quod cumexternum tabernaculum Dei fuerit in ter IfraelitaSjUoluit Deus,utexternam mundiciem obferuarent. Ideo in fine huius capitis ait. Docehitisfilioslfrael,utcaueantimmûdicias,amp;l non moriantur in fordibus fuis, cum polluerinttabernaculum meum, quod eft inter eos,Deinde,quia per legem eft agnitio peccati,quemad/ modum Paulus ait, ideo fpiritus fandus uoluit commemoratione haru immundicierumadmonerenosdenaturalinoftraimmundicic,qu3m habemus expeccato original!. Profluuium enim uirorum amp;nbsp;mulie/ rum,de quo hoc loco fcribitur,iudicacur tantæ efle immundiciei, ut no folum is,qui eo laborat,cenfeatur immundus, fed etiam reputentur im munda, omnia quæ tangit. Hoc illud eft,quod Paulus ad Titu fcribes, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pollutis,

PoIIutis, inquit, 8^ infidelibus nihil eft purum, fed poHuta eft illorum mens amp;nbsp;confcientia.Peccato enim original! ita inquinati fumuSjUt que criginaîis cunrp fiuefaciendofiuepaciendo traâamus,fiantnoftricaufta,immun da amp;nbsp;maledida,idcÿ non folum in imprjs,quorum uirtutes, etfi funt co ram hominibus illuftres, propter natiuam tamêimpietatem coram Deo fordêtjuerum etiam in prjsamp;renatis.Tibi folum peccojnquit Dauid, amp;nbsp;malum coram te facio, hoceft, quicquid ago,peccatum eft. Et Pau/ lus:Ego carnalis fum ucnditus fub peccatum.Quod enim ago,non pro bo*Non enim,quod uolo,hocfacio,fed quod odi,hoc ago. Quid er/ go eft, quod Deus refpicit ad Abel, amp;nbsp;ad munera eius Choccft;) bona opera piorumplacent Deo C Rede. Placent Deo,non propter ipfomm dignitatem amp;nbsp;mundiciem. Si enim iniquitates obferuaueris Domine, Domine quis fuftinebitCEt. Conclufit omnia fub peccatum. Sed placet Deo propter Chriftum,in quo pq renati funt,amp; c cuius fide faciunt fua opera. Kæc ideo n obis commemorâtur, ut agno(centcs magnitudinem peccati noftri,non obfequamur cupiditati eius,et non fenciamus noftra iufticiam perfedam ene,fed qu^ramus ueram amp;nbsp;perfedam iuftitiam in Chriftoperfidcm.Etenim,Lexeftpædagogiaad Chriftum,nÔ folum ea parte,qua ducit nos ad agnitionem peccati,fed etia ea parte, qua pro/ ponit Leuiticas cerimonias facrificiorum Sd emudationum. Ideo in hoc capitenon enumerantur tantum genera immundicieiprofluuioru, fed addunti^eriam expiationeseoru,uideiicet, Lotiones,amp;oblaiioncs iur turum feu columbarum,quæ praeter ciuilem emundationê, aduîrbvât etiam Chriftum,cuius foliusfanguine,a peccatis emundamur, de qua re,quoniamfæpefupradiximus,nuncnonerimusprolixiores.

Hadenus defcriptæfuntimmundiciæ hominum priuatorum, amp;nbsp;ex piationes ipforuab immundicqs,nuncdefcribitur in hoc capite expiatio publica amp;nbsp;generalis ab oïbus fordibus,itnmûdicqs,peccatis amp;nbsp;delidis totius Ifraeliticæ ecclefiæ.Hæc aut publica expiatio fiebat, non per que Expùfio uis uulgaremfacriftculu,fed perfummû Pontificem,n5quouis dieaut hebdomada,fed in anno tantû femel. Loquere, inquit,ad fratrê tuû,ne oi têporc ingrediatur fanduariu, quod eft intra uclû corâ^piciatorio, quo tegitur area,ut non moria t. Et additur racio. Quia in nube,inquit,

I N C A P. XVL L E V I T I C I, apparcbo fupcrpropiciatorium.Dc hacnube fcriptusncfl Exo?xL Ntl/ bes Domini incubabat per diem tabernaculoamp;J ignis in nofte uideti-* tibuscundis populisIfraelpercundtasmanfionesCuas. EtNumc.ix. Die,qua eredlumefttabernaculu,operuitiIIudnubes.Auefpcre aurern fuper têtorium^ratquafifpeciesignisuft^ mane,Sicfiebatiiigiter. Per diem operiebat illud nubes,amp;per nodlem quafi fpecies ignis.Cum igî tur Dominus manifefto nubis miraculo teftatus fit,maie(iatem fuam in loco propiciatorij prefen tern eiTe,admonuic Ahcronem,fummum poll tificem,neimmundus,quouis tempore,inotis,quodaiunt,raanibus5i pedibus temere in fandiiïimum ilium locum incurrat, ut non propter immundiciamÔCtemeritatem fuam apræfentiadiuinæ maieftatia op** primatur, Ôi repentina morte pereat, fed ingrediatur fuo tantum legiti/ mo tempore,amp; fuis ante ritibus purificatus. Adhæc,non licebat Ponti/ fici eligere diem ingrefTus, pro fua libidin c, fed diuin itus ftatuiiur deci/ ma dies feptimi menfis,quem menfem Hebrei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 hifri uocant,0i

refpondet Fere noftro feptembri, ac inchoari fol et circa gquinodium avt turn nale. Hæc décima dies uocatur alias Feflum expiationis, de quo ha bes Leui.xxiq. 8lt;^Nume.xxix. Peragebaturautemhocfeftum magna fpecie SiC obferuantia.Primum enim,hocdie no licebatullum opus fer/ uile facere,ficuc8i infabbatOjamp;aIqsfeftis, Deinde hoc toto die ieiunæ dum etat,ufcp ad uefperam.Omnis anima,inquit,quæ hoc dienon fuc nt afflidla,Cuidelicet ieiunio) peribit de populo fuo. Quid aute de ceri montis amp;facris,quæ in hocfefto perada fuere,dicemusCEtfienimquf dam horum facrorum ufitata fuerunt in ecclefia Ifraelitica, tarnen quod fcribitur de capro emiirario,mirificam fpeciem habuiu Ac iniciojum/ muspontifex nccefle habuit in hoc die, expiationem facerepro feamp;do mo feu familia fua. Deinde cspiandum fuit tabernaculum teftimonfjV Poftea,altare thymiamatis. Poflrcmo expianda fuit tota ecclefia Ifraeli/ tica. Ad expiationem igitur fummi Pontificis fuæ fuerunt neceffariae ce rimonig.Summus enim Pontifex,addudlofecum uitulopropeccato,0f ariete in holocauftum,uenit ad tabernaculum Dci,amp; lotus aqua,indu/ tufep facris ueftibus,ma dauit uitulum,ui ofFerret ipfum pro peccato,8^ placaret pro fe amp;nbsp;pro domo fua. Ad expiationem autem tabernaculi 8^ altaris thymiamatis fufeepit Pontifex ab ecclefia Ifraelitarum duos hir/ cos pro peccato,8d unum arietêm in holocauftum:deindemifla forte fur per utrunc^ hircum,quemadmodum poflea dicemus,incendit facrunf thymiama in thuribulo intrauelum,ut nebula incetffi operiret propicia torium,8^ fumpto fanguine uituli fui,afperfit digito fepties contra pro/^ piciatorium. Poftea, madato altero h irco populi pro peccato,intulit fan gui^m eius intra uelumSdafperfitetiamhocfanguine fepties contra propiciato^

C o H M E N T.* I o A N. B R E ». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r4i

propiciatorium,ficut an tea fccerat eu fanguine uituItHæc erat^piatfc» Sanâuarq, ut emûdaretur abimmundicqs,quibus ab Ifraelitis per totû annum contaminatura crac. Sic edam expi'abatur aureum altare thymia roans, quemadmodum in Exodo quot^ cap.xxx,fcnptum eft. Pontifex cnim, fumpto fanguineuituli amp;nbsp;hirci pofuitfuper cornua huius altaris afperfitfepties digito. Poft has expiadófteSjexpiabatur :ota cede fia Ifraclitarum his fereritibus. Ex duobus enim hircis,alter ui uusin confpedum omnium propofitus eft. Nam inicioadducebantur a Synagoga lfraelitarum,duohirci pro peccato.Hos Pontifex ftatuebat ante oftium tabernaculi Dei,priufquam tabernaculum altare expiarê tur,S^mittebat fortem fuper utruncp hircumunam Domino, uideliV eetjUt alter hircus offerretur Domino pro peccato,amp; fanguine eius ex/ piaretür tabernaculum,quemadmodum pauloantediximus,alteram au tem fortem pro h irco feu capro emiftario. Vbi noftra translatio habet, caper EmifiàriumjibiHebrçushabethl^âJir ËzazehScribunt autêquidam rw» Hebræi interprétés, quod Ezazel fit monsuicinus Sinai,in quem hic caper abduclus fit.Sed Grgeus interpres uidetur uim huius uocabuli me lius intellexifte. Pro Ezazel enim repofuit «Tre-zFBfx-ziriâov, quo nomine Græciuocantmalorumdepulforem. Hincamp;:deos,quos colueruntadl depellenda mala,uocarunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oujM ■7rK/'»ç,aut etia

Quod.igiturnomen Apopompæi rede explicet uocabulum Ezazeh’s,' partim oftenditipfa huius uocabuli etymologia. Deducutenim Ezazel ab nbsp;nbsp;Ez quod capram fignificat, amp;nbsp;blamp;ï Azal, quod eft Abi/,

re,quia hic caper crnittebatur,amp;abibat in defertumtpardm indicat eda ufushuius capri. Pontifexenim imprecabatur, confeftionc fua,capitt huius capriomnia peccata Ifraelitarum, ài. emittebat eum poftea in de/ fertûjUt effet pro omnibus peccads totius Ifraelidcipopuli expiado.Hoc rede diciturjÂ-zra-zTDjA-reïûv, h oc eft, emi ftariû effe ad auferenda 8^ expian/ dapeccatapopululdeocpait feriptura : Poftq expiauerit fanduarium tabernaculum teftimonrj Slt;altarc,afferat hircum uiucntem,amp;polït» utraep manu fuper caput ci us confiteatur fuper eum omnes iniquitates f£ liorumlffael amp;c.Hisomnibusexpiationibusperadis,pondfex,depofi tis ueftibus fandis obtulit arietes in holocauftum. Vitulus autem ethir eus qui pro peccato obîati erant, amp;nbsp;quorûfanguis illatus fuit in fandu» rium,comburebantur, pro more,extra caftra. Offerebanturedam hac die alla quædam facnficia, nomine fefti, quemadmodum feriptumeft Nume.xxix. PereUfrimusbreuiter ritus, qui in fefto expiation is ufitati fucrunt.Obfecro autem te,quid uoluerunt fibi tam mirifici ritus,prefer tim hircusin deferturn emiffusC Vtportec,Cinquit) fuper feomnesint quitates eorum in terram folitariaiÿ. Et in hac die expiatio erit uefty, ut

emandemîm ab omnibus peccatis ueftn’s coram Domino. Quid ergo dicemusCNû hi ritus,amp; ccrimoniæ tanti fuerunt,ut potuen'nt ucrepcc cata Ifraclitarumexpiare amp;ueram iüftitiam conferreCSic hypocrite qui dem de his cerimonijs fenferût, ac perfuafi fuerunt, quod fi is hircus iti defertum emiffus, a feris dilaniaretur,omnia ipforum peccata corâ Deo expiata fin t.Etaiunt,quod ludgi etiam hoc tempore, facrificene pro ca/ pro emiffario, gallum gallinaceum, cuius capiti imprecati fua peccata amp;aduerfa,fenciuntfe habere omnium peccatorumfuorumremiflionê* Quid autem hacopinione magis infan umC Nam ueterum illoruro hy/ pocritarum impietatem reprehenderunt etiam prophetæ. Etrecentioru îudæorum impie ta s illuftrior eft,quam ut hoc loco reprehendi debeat^ Quod enim attinetad externa cerimoniam huius fefti, non fuit,nifi ex/ ‘ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terna amp;nbsp;ciuilis,aut fi mauis,cerimonialis expiatio immundiciarû amp;nbsp;pce

* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cxpiauerit peccata in iudicio Dei, fed quod expiauerit ea ciuiliter 8ipU

f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;blicc coram populo Domini.Nam quod ftebat publice,in cÔfpedtu pQ

pull Dei,hocetiam dicebatur fieri coram Deo ipfo. Habitat enim De/ us in medio populi fui. Dicebatur etiam expiatio coram Domino,quia fiebat ad tabernaculum Dei coram propiciatorio, in quo Deus rccepe/ raifepræfentem efTe. Quod autem attinetad fignificationem huius ce/ rimoniæ,tunc,quemadmodum,aliæ Leuiticæ cerimoniae refpcxerunÉ in lefum Chriftum,uerum peccatorum expiatorem,ita Si cerimonia hil iu5fefti,quoduocarunt,expiationis,in folum Chriftum refpexit. Neô opuseftnoftraexplicatione,quippe quodepiftola ad Hebræoscerimo nias huiusfeftiperfpicueinterpretetur. Sicenim fcribit cap.ix. Hisid huncmodum ordinatis, in prius quidem tabernaculum femper ingrcdi untur facerdotes,qui facrorum ritus pcragant. In fecûdum autem femef quotannis folus Pontifex non fine fanguine,qucm offert pro feipfo Si pro populi ignora ntijs.niud fignificantefpiritufando, nondum mani/ feftatam effe fandorum uiam,Choc eft, nondum uenifle Chriftum, 8d nondum uuîgatum effè Euangelion Chrifti in orbem terræ)adhucprâ oretabernaculoconfiftente, quæerat fimilitudo pro tempore tum praß fente, in quo dona facrificiaq? offeruntur, quæ non pofliint iuxta con/ fcientiam perfeclum reddere cultorem,in cibisduntaxat amp;nbsp;potionibus,' amp;.diuerfisablutionibus,aciuftificationibuscarnis,ufc^adtempuscor/ redtionisimpofita. At Chriftusaccedcns,Pontifexfuturorum bono/ rum,permaius8dperfelt;ftiustabcrnaculum,nonmyufalt;ftum,hoceft,' non huius ftrudturæ.necp per fanguinem hircorum ac uitulorum, fed per proprium fanguinem ingreffus eft femel in fan dla æterna redempti onerepcrta amp;c. Ex his manifefte uides, quod facra amp;nbsp;cerimoniae fefti • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pvopi/

propiciatjom’sfuenntconcionesde Domino noftro lefu Chnfto,etde paffîone amp;nbsp;effufione fanguinis eius,qua fada eft expiatio omnium pec/ catorum noftrorum. Nam Aheron,fummus Pontifex, typus eft Chri/ Ahcro»i fti.Etfi enim magna efl inter ipfos rerumdiuerfitas,tamen quemadmo dum Adam no gerit quidem typum Chrtfti in rebus propagatis, gerit tarnen eum in ipfa rerum propagatione, ita Aheron no#eft quidem emplar Chrifti,ueritati per omnia refpondens, exemplar tame eius eft, in ueritatis adumbratioe»Sicut enim Aheron femel in anno, ita amp;nbsp;Chri ftus femelintrauitintabernaculum. Sed ille intabernaculum manufa/ dum, hie autem in tabernaculum ccelefie. Et ficut ille intrauitper fan/ guinem,Ka amp;hic intrauit per fanguinem.Sed ille per fanguinehirco/ rumacuitulorumjiicautem per fanguinem proprium. Præterca,ficut ilieexpiauitpeccata, ita amp;nbsp;hie expiauitpeccata. Sed i He expia uic tantum ciuiliter coram hominibus,8lt;f externa emundatione,hic autem expiauit ea uere, coram iudicio Dei, amp;nbsp;æterna emundatione at^ redemptione. Ac ille fingulis annis repetebat fuas hoftias, quia nunquam poiuerunt accedentesperfedos reddere,quemadmodum apoftolus ait: hie autem una pro peccatis oblatione perfedos effecit in perpetuum eos,qui fandi ficantur.Kucaccedit,quod ficut Aheron confitetur peccata,amp;reijeit ea in hircum,ita Chriftus confitetur peccata,amp; rerjcit ea in hircum.Scd ille confitecur non folum aliéna,uerum etiam fua ipfiuspeccata,quia SC ipfe pcccator fuit. Chriftus autem,qui eft fine omni peccato,confitetur tan tu aliéna peccata,quæ Sc fua facit, fpontanea expiation is fufeeptioe. Deus, inquiens,tufcis infipientiam meam,8ddelida meanon funta teabfeon dita. Acillereqcitquidem peccatain externumamp;carnalehircum,que aman dat in defertum a feris dilaniandum, hie autem fufeepit peccata in feipfum,amp; obiecit fe pro peccatis noftris trucidandum Iudæis.Iam,non Aheron tantum,amp; hireus in defertum emiftus, fed 8c uitulus ac hircus propeccatOjamp;^arietesin holocauftumoblati,funttypus Chrifti. Nec fanguis tantum eorum adumbrat fanguinem Chrifti,fed etiam thymia ma incenfum concionatur de Chrifto, quemadmodum alias demon/ ftrauimus. Quarefacra huius fefti,quod uocaruntexpiationis,fucrunt anniucrfariaconciodeDominonoftro lefu Chrifto, Sddepaftionee/ ius,qua omnia peccata noftra coram Deo expiata funt, 8lt;i nos admoniti cerimonijs huius fefti, confirmcmus fidem noftram in tentationibus, utcredentes omnia peccata noftra repofita eftêin caput Chrifti, abi/ pfoexpiata,paceiTyiabeamus coram Deo.Hypocritæexcogitaruntua/ .rias piduras,uariamonumenta,ludosetiam,quibusfibiob oculospo nuntpaffionem Chrifti,athæc legis pidura iucundiflima eft,qua non folum ipfa Chrifti pa(fio,fedetia frudus eius nobis depinguntur^ Et in

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P fij

. IN CAP, XriL L E r I T I C I,' Chrifiianifmo, non unustantum dies, non una tantum hebdomadal fed totum tempus iam inde ab inkio rcuelati Euageltj ufc^ ad extrema huius feculi di em,continuu el^ fcftum expiationis,de quo apoftolus ak* Ecce nunc tempus acceptum^ècce nunc dies falutis 2lt;c»

Sæpenumero hacftenus didlum amp;nbsp;repetitum eft, pecudes facrificio de fl:inatas,adducêdas eiîè ad oftium tabernaculi teftimonq,amp; fpargendu eiTe fanguinem earum a facerdote.Hocaute fcriptura fimpliciter tatum narrauic,nec uUam addidit feueritate. Quare,ne quis exiftimet hoc in/ cogitanter dicflû elTcjac parum referre,quo in locopecus oflferatur, infti tuifur in hoc capite Jex feucrinîma,qua cxigitur,ut pecudes facrificiode ftinatæ in nullo alio locopræterq in tabernaculotefi:imonri,auttcplo, in quorepofita fuit area propiciatorrj,facriftcêtur,Quifquis,inquiês,dc domo Ifraelmaflaueritbouêautouem fine capram,in caftrisuel extra ca flra Cuidelicetin facrificiû Domini. Alioqui em licebat pccora ad efum maâare in quouis loco) amp;nbsp;no attulerit ad ortiutabernaculi,ut aficratur Domino,pro dono ante habitaculii Domini, fanguis imputabitur ei, ac fi eft’uderitfanguine, ôdperibit de mediopopuli,(hoc efl)quifquis in alio loco præterq in tabernaculo teftimonq facrificauerit,iudicâdu9 eft pro homicida,8lt;f ut homicida pun tendus. Et h æc lex no eft tan tu in te’hgêda defilijs Ifrael, fed etia de aducnis. Vnde additur. Quifquis de filijs Ifrael uelde aduenisqui peregrin aturapud uos,qui obtuleritholo cauftu fiuefacriftciu,^ ad oftiu tabernaculi teftimonfj no adduxcrit,ut ofterat Domino,interibit de populo tuo.Quid hacfeueritategrauius, quid durius; Con ftrmatautem hanc lege poftea Deuteronomiu ca.xrj# Caue,inquiens,neofreras holocaufta tua in omni loco,que uideris,fed in eo,quern elegerit Dominus, in una tribuS tuarum öfteres hoftias facias,quæcuncp præcipio tibi.ßcd amp;nbsp;cum Ifraelitæ hanc legem nÔpri uatim tantûjUerumetiâ publice uiolarêt,fpiritus fandus ita earn impieta tem etiâ in regibus ipfis reprehendit, ut cû non refipifeerent, immiferic in ipfosomnia generacalamitatu, ac tandêterram i^forum hoftibusdi ripiendâ, amp;nbsp;ipfos auttrucidandos,aut in exiliu abducendos tradideritgt;‘ De rege lofaphat fcriptûeftiq.Reg.xxrj. Fecitquodredûerat in côfpc du öni. Veruntamen excelfa no abftwlit. Adhuc enimpopulus facrifk

cabat Sf adolebat inccnfum in exlt;elfis. Vides, cp lofaphat comcndetur quidcm apietate,fed hocreprehcnditurin ipfo, quodnon abrogaucnt Ëxce!fa,inquibusfacrificabatur Dcoqüidê,fed contra hanclcgcni,quc in hoccapiteLeuiticifcripfaeft.IdemdeIoas.iifj.Reg,xrj,amp;deqinbuf/ damalrjsregibusludafcribitur. Nam,quodnon Idolisautalienisdqs, fed uero Domino Deo noftro facrificauerint in Excelfi^, man (feile te/ ftatur fcriptura.f).Chronic«v,xxxiii.fic inquics. Adhucpopulusimmo labatin excelfis Domino Deofuo.Cum igitur tâ luda quam Hracî per/ Re^r«« gerent in his impietatibus acnon refipifeerent, a prophetisadmoniti, deuaftatatandemfuntamboregna. De regno Ifraeldicitfcripturaiiib Reg.xvi). Aedifîcauerunt fibi exceîfa in cuniftis urbibus fuis, a turre en ftodum.ufcpadciuitaremmunitam. Feceruntö^fibiftatuas8lt;:lucosin omni collefublimijamp;fubteromneh'gnumnemorofum jamp;adolebant ibi incenfum fuper aras in more gentium, quas tranftulerat Dominus a facieeorum. Etmox.iratuseft Dominus uchemêter IfraeliSCabftulit CO5 a côfpedu fuo,transiatufcp efl Ifrael de terra fua in Afïyrios.Dere/ gno autem luda, feribit Hieremias cap,xliiq. Nunquid non facrificin, quod facrificaftis in ciuitatibus luda amp;nbsp;in plateis Hierufalem,uos amp;i pa/ tresueflri, reges ueftri ÔC principes ueftri 8^ populus terræ, horum re/ cordatus eft Dominus, afcendit fuper cor eius,S(f non poterat Demi/ nus ultra portare propter malitiam ftudiorum ueftrorum,amp;i propterab ominationes, quasfedflis.Et fadaeflterra ueftraindefolatiÔem nbsp;nbsp;nbsp;ut

ftuporem,8C in maledidum. Habes quanta feucritate Deusexegeritobe dientiam huiuslegis,quæ in hoc capiteLeuitici deferibitur, quanta ite grauitatepunicritinobediêtiâ.amp;uiolationêeius. Quid igiturdicemus de prophens, qui aliquoties obtulerunc holocaufta, nÔ ad tabernaculû propiuaroriided ad alia loca C' Samuel obtulitholocauftum in Mizpa, j.Reg.vii.Eiiasobtulit holocauftûin Carmel o. ifj. Reg.x vu i). Dehisdi cendû elf, quod paucorum priuilegia,nô faciant generale Icgem.Nam, quod hi prophetpfecerunt,hoce fpecialifeu pertonaliuocationeDei fe cerunt,exqua non eftgencralisrégulaconftituenda.Lexautem in hoc capire Leuitici loquitur de generali régula amp;nbsp;ordination e,quanulli ho minum liciiitpriuato fuoarbitrio facrificiumofîerre,prarterqu3min eoloco,qui publico Deiteftimonio ad hocfandificatus erat, nitnirum säcrißacti in tabernaculo teftimonrj, feutemplo, in quo cratarca propiciatorfj. l'^cusunutti Inftitutaautem haeclcxefi:diuinitusfuis,qfque grauifïimis de caullis. Primum enim fpiti'tusfandus députa uitcertum locum facrifieqs, ut hac ordinaiione non tarn conferuaretur autoritas publici facerdotfj uide/ licet,ne unufquifque fibiipfi facerdos effet,quam tolleretur occafio Ido lolatri^.Siccnim ait.Sparget fa^rdos fanguinem fuper altare Domini

IN CAP. XVII. LEVI Tier, ante oftium tabcrnaculi teftimonq,8d incendet adipem in odorcm fua/ Uitatis DominOjamp;nequaquam ultra facnficentdæmonibus,cumqup bus fornicati funt.Pro dæmonibus,Hebrgus habet Seirim,qd Græcusuertit ti.a8aio(ç,uanis.ChaldæusSchedin, quosdicûtede dgtnones. Seirim autem fignificât hircos filueftres,pilofos,ôi hornbiles,quq^ Satyrosuocant,quorum meminit etiam Efaias cap.xii)» amp;nbsp;xxxiiq.Habitabunt ibi,inquit,ftruthiones,amp;pilofi faltabunt ibi.Et quia Aegyptus,e qua Ifraelitæpaulo ante profeâierant,uariaanimaha colueruntjideo ucrifimileeft,coluifleetiam Satyros, èC Ifraelitas exem/ plum ægyptiorum fecutos,facrificafle Satyris,ut aut non nocerent,auC mala depellerenu Quare fpiritus fandîus uoluit ut Ifraelitæ in uno tan/ tum,amp; certo,ac diuinicus definito loco facrificarent,ne fi permitterctur ipfîs in quouis loco facrificare,occafionem haberent colendi idola,8lt;f de ficiendi a lege. Deinde iuffit Deus facrificâtem in aîieno loco puniri pro homicida,ut fignificaret, quanto odio profequeretur abominaretur cafacra,quæfineuerbo,mandato,amp;ordinationeipfius, humana tantu prudentia,amp; deuotione excogitantur,etobreruâcur.Frufi:ra,inquitDo minus per prophetam,mecolunt,docentes dodrinas, præcepta homi/ num. At hoc loco diuinus cultus,qui fine uerbo Deiinftitutuseftjnon teâtum uocatur fruftraneus,fed etiam iudicatur pro homicidio. Sicut 8c alias Efaias ait.Qui immolât bouem,quafi qui interficiat uirum. Omne enim,quodnon eft exfide,peccatumeft. Quomodo autem cultus diui/ nus,fine uerbo Dei inftitutus, poteflperagi ex fide, quando fides fit ex auditu,auditus autem per uerbum Dei C Quare hypocritæ obferuantes facrafine uerbo Deiinftituta,lûc pelTimifunt,hocefi:,pcccatoresamp;:ho mitidæjCum fibi optimi religiofiffimi uidentur. Poffremo,cum fpp ritus fandus tam leueriter exigat, utnonfibi quifque fit facerdos,8^ ut in uno,eoc^ certo amp;nbsp;publico loco facra fiant, uoluitpios hac ordina done ad folum lefum Chriftum, amp;eiusexpiationem adducerc. Quid enimCan non ad tantamhuius legis feueriratemprudensquifpiam cul/ tor Deifie dicat; Si Domino facrifïcare pecudes,bonum eft, cur nonli cet in quouis loco benefacere, amp;nbsp;Deum coleref Cum autem hoc per le/ gern nô licear,Clexenim definit unum tâtum,amp; certum locum , ad per/ adionem facrorum) ideo necefTeeft,legem alio refpicere. Etquia facri/ ficia ta urorum Sihircorum adumbrant Chriftum,ideo necelFeefthac legem no alio refpicere,quam in lefum Chriftum,qu{foluscftexpiatoc peccatorum,8^in quofolohabemusremiftionem {^ccatorum. Nam,* quemadmodum non licebat quibufuis Ifraelitis,in lege, fibi ipfis facer/ dotibus eftè, fedneceftehabebantfacrificiafua ad ordinariosamp;Iegiti/ mos facerdotes adducere, ut emundarentur ab immundieijs fuis,8^ ex/

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;piarentur

pîarentur coram populo Dd,ita nullus hominûpotcft fibiipfifacerdos dTcjUt expiet peccata fua corâ Deo» fed unufquifq^ ncceflè habet ad fo/ lum lefum Chriftum,uerum amp;nbsp;fummum facerdotcm,per fidem acccd« rc, ut propter ipfumreconcih'etur Deo, amp;accgt;piat peccatoruin remiflï/ onem. Itacp hac lege,qua non permittebatur Ifraelûis in alieno loco fa/ erificare, fed cogebantur in eo tantum loco facn'fîcare, q«em Dominus ucrbo fuo definicratjUocauit fpin'tus fandus pios ad folum amp;nbsp;unum il/ lud facrificium, quod lefus Chriftus femel pro peccatis noftris obtulit, nec aliud eft uel nomen,iiel facrificium,uel opus,fub cœlo datum inter homines,in quo oporteat nos faluos fieri. Nec hoc tantum ex hac lege obfcruandum eft, quod folus lefus Chriftus fit expiatio amp;nbsp;emundatio noftra,fedetiam,quodomneshypocritae,quiquasruntiufticiam in me ritisfuorumoperum,iudicentur inconfpedu Deiidololatræ,tantunt abeftjUt pro cultoribus ueri Dei cognofcantur.

QVISQVIS DE DOMO ISRAEL SI VE DE AD/ VENIS QVI PEREGRINANTVR INTER VOS, CO MEDERIT SANGVINEMamp;cO

Quafeueritateprohibetur,nc in quouisloco facrifices, eadempro/ hibetur ctiam,ne fanguinem edas.Spiritus enim fanCtus non eft conte tus,quodinGen.cap.ix.amp;inhoclibrocap.iq.amp;vq.uetueritefumfan guiniSjfcd repetit nunc, 8d inculcat,no femel,fed iterum ac tertio,in hoc efuiprohigt; eodemloco,amp;additgrauiftîmasminas. Qu'^ft‘^‘®’’^ft‘”ÀftucIfraclita, fiue aduena apud uos comederit fanguinem, obfirmabo fadem meam contra animam illius, S^difperdam earn de populo fuo. Acutomnino utdeas, quam ferioobferuantiahuius legis exigatur, iterum repetitur Deuf.xq.amp;xv.HocfoIiim,Cinquit^caue,nefanguinemcomcdas.Mf rum fortaftis alicui uidebitur, quid fit in fanguine, quod efus eins tanta feueritateprohibeatur. An non amp;nbsp;fangu{s,bona Dei creatura cftCamp; efi alioqui,quod intratin os hominis,non coinquinet hominem,quid eft, quod fanguisintantum contaminet,utqui eo uefcatur,iudicetur morte -dignusCQuid admirabilius quod fanguis effufus emundet contamina/ tum,quemadmodumha(ftenusfæpedi(ftum eft, fanguis uerocomefus aut ebibitus hominem etiam mundum ita contaminet,ut non relinquac ipfi amplius locum uitæ inter homines. Et fi lex iudicat efum fanguinis tam abomsnabilem, obfecro te, quid magis abfurdum uideri potuic, cum Chriftus dixit: Oui edit carnem meam,8d bibit fanpuinem meum*j habetuitam æternam, ego fufeitabo cum in nouiflïmo die. Caro enim mea uereeft cibus,a fanguis meusuerceft potus. Et iterum. Bibiteex hoe omnes.Hic eft fanguis meusnouiteftamenti, qui pro multis effuti dinirC Necmirumeft,quodcumefusfanguinisfuerit ludæisprqpteii

hanc legem maxi'mo horrori,apoftoU inido prohibuen'nt,etiam genti bus ad Chriftianifmum conuerßs efum fanguim's, uidelicct, ut gentes feruirent ludæi's per caritatem, Ôé no abalienarent animos ipforum a da A(S.ij. drina Euangehj ,quemadmodum Ada apoftoKca teftantur. Hæc certc omnu digna Cunt confideratione. Videamus igi'tur,quo cofilio haeclex deefu (anguiifts lata fit. Ac rede fentiunt, qui dicut Deum uoluifle hac pædagooiadeterrerehomines ab effufionehumani fanpuinis.neefufan guinisbefiiarum afliiefierentefurire etiamhumanumianguinem,acde ledari mutuis cgdibus. Hancenim pædagogiamfcripturafignifi'catin Gen.cap.ix.cum in commemoranda iftalegedicit.Quicuncp elfuderit fanguinem humanum,effundetur fanguis eius per hominem. Spiritus autem fandus uoluit,præter hancciuilem de cauêdo homicidiododri nam,ahquid maius Sc excellentius fignificare. Nam cum in hoc capite Leuiticifeueriterprohiberet efum fanguinis,addit:Quia anima carnis, (hoc eftjUita corporis) in fanguine eh, amp;nbsp;ego dedi ilium uobispro ak tari,ad placâdû pro animabus ueflris,quia fanguispro anima placat.Ex hisuerbis facile animaduerti poteft, quod efusfanguinis maxime omni um propter hâc cauffam prohibitus fuerit,quia fan guis,eft res fandiffi ma, amp;nbsp;in hune præcipue ufum a Deo ordinata, ut effiifione feu fparfk one eius fuper altare,purificet ac fandificet immundos. Omnia fere,in/ quit apoftolus,fecundum legem purificantur fanguine,amp; abfcpfangui nis eftùfione no fit remiffio.Quare,cum fanguis in tam fandum ufum ordinatus fuerit,nondebuit humano efu prophanari, ut Leuiticæ ceri/ moniæ fibi conftarent, Nam quemadmodum nullihominumlicebat uefci carnibuseorumanimalium, quorum fanguis pro peccato illatus erat per pontificem in fanda,fed necefle habebant corpora eorum extra cartra cremare,ifa etiam non licuit fanguine uefci, propterea quod fan^ guis afpergitur aut uerfus propiciatorium, aut fuper altare, hoc eft,rcs eft longe omnium fandiftîmi ufus,amp;non debet alieno ufu prophana^ ri. Sed quid'putas ne hgc de fanguine propter externas cerimonias fie irt ftituta amp;ordinata fuifteC Minime omnium.Spiritus alio rcfpicit,nim^ rum in fanguinem Domini noftri lefu Chrifti. Lex enim ideo tantafof licitudine de ufu fanguinis beftiarum tradat, ut nobis commendetue/ rum ufum fanguinis Chrifti,Nam,quod inftituit,ut fanguis afpergerc pldcatioßtturfuperaltare,amp;ait.Dedi iliumuobispro altari,adplacandum proa/ psrfanguine ru'inabus ueftris, uoluit adumbrate fanguinem Chrifti, amp;nbsp;concionari de ufu eius,uidelicet,quod folus fanguis Chrifti, pfopeccatis noftris eP fufuSjfit placatio pro animabus noftris, amp;nbsp;reconciliatio Sd fandificatio noftra.QuodauttmexigitjUt fanguis non edatur,primum docereuolu it,q^iod non debeamus expiationeiijjôt^ placationem, quæ foli fangu/ni

Chrifti accepta ferêda eft,noftrisoperibus aut men'tis adfcribere. Quod cnim Dauid, cum tixsheroesaquam ecifterna Bethleemiticaperscuîoi-uitæ fuæ attuliflent,nolu« bibere,fed libauit aquam Domjno,amp; dixir* -Abfit ut in confpedu Dei mei hoc faciam, amp;nbsp;fanguinem iflorum uiro rum bibam, quiapericuloanimarumfuarum, attuleruntmihi aquam, hoccerte nobis de fanguine Chriftifaciendumamp;dicendfim eft. Cum enim Chriftusexpiaritpeccata noftra,etplacauerit nobis Deumpatrê, maximofuodolore,adeocß uitæ fuæ amiffione, nequaquam tam deli/ cati efle debemus, ut quod fudore amp;: fanguine fuo parauit, nos n oftris meritis aut uirtutibus tribuamus. Is enim hoc loco fanguinem Chrifti edere dicitur,qui placationem fanguine Chrifti partam, fuis ipfius me ritis tribuit.Qkiarenihil prophanius, nihil magisimpium eft hypocngt; tis,quicum peccatorum remiftionem fuis operibusacceptam ferant, ue , fcuntur fanguine Chrifti impfiftime,amp; prophananteum impuriffime. Et quia hune fanguinem impie edunt, ideo fiunt etiam uiri fanguiml, crudeles amp;nbsp;homicidæ. Nihil enimipfis iucundius eft,quam ut effundat fanguinem eorum qui ueram pietatem fedantur,8«i fanguine Chrifti re de utuntur. Deinde,quemadmodum priori tabernaculo adhuc confi/ ftente fignificatum eft,nondum manifeftatam eftefandorum uiam, ut apoftoîusloquitur,itaetiam inftitutaamp;duranteadhudegedeprohibt tioneefus fanguinisjignificauit fpiritus fandus,nondum in carnem ad uenifteeum,quiefîufione fanguini»fui hominesuere fandificat* PofI quamautersiis aduenitjbi tumnonfolumabrogatacftlexdenonue-* feendo fanguine,Cuam quod apoftoli iufterunt gentesafanguineab^ ftinere,non fuit perpetuaîex, fed tantum ordinatio ad tempus inftituta, amp;nbsp;propter ludæorum infirmitatem aliquandiu excharitateobferuâda) ucrum etiam Chriftus ipfe propinauit fuum ipGus fanguinem bibendû.. Sanguis meuSjinquitjUereeft potus. Et,Bibiteexhocomnes. Hiceft fanguis meus amp;c.Non iubet autem fanguinem fuum fie bibere, quem/ admodum hypocritæ bibunt. T ali enim potu nihil coram Dco abomt nabilius eft, fed iubet credere, quodper folum fanguinem eius reconci/ îiati fimus Deo, amp;nbsp;applicat nobis meritum fanguinis fui per facramen turn ccenædominicæ,ut fides noftra confirmetur. Itaque,etfi fanguis Chrifti non eft bibendus, ficut hypocritæ bibunt, non cnim tribuenda eft expiatio peecatorum noftris meritis,bibcndus tarnen eft,ficut Chrf ftusexigit,uidelicet,utcredamus,quodfuotantum fanguine expiauerie peccata noftra, amp;:c^nfirmemus hanefidem perfacramentumcoenædo/ minicæ, quo ceu organo Chrûs reddit nos participes meritorû fuoruj

ANIMA Q.VAB COMEDERIT MORTIGINVf^ yELCAPTVMamp;cQ r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.............

Eft Su hæc j'mmundicies Leuinca,quæ St AéVïn'Kwç externa îauanonc cxpi’atur.Sedadiimbratueratn expiationem in Chrifto,dequarehadc nusfæpenumero diximus»

Hoc eft obferuabile caput,in quo tradatur de coniugio,quac perfo/ næ non poflint inter fe,uel propter confanguinitatem, uel propter affini tatem nuptias contrahere.In honefta enimac légitima rep.duoprgdpuc funt neceftaria. Alterum ut rcda fit religio,iuxta uerbum Dei ordinalt; ta. Alterum,ut fua fit coniugf] honeftas fandimonia. In decalogo, qui eft fonsreip,redeconftituendæ,prima omnium cura eft,de diuino cultu feu de religioHe,deinde mox fequitur,de honorandis parentibuS, quo fignificatur, Religionem coniugium in quouis légitima rep.pri mas fibi partes uendicare.Et,ut perfpicue uideamus, quâiæ curg fit Deo honeftas coniugq,non eft contentus in decalogo unum tantum præce/ ptum de parentum dignitate inftituere, fedadditetiam alia duo,alteru,' utnon committaturadulterium, alterum, utnon concupifcaturaliéna uxor. Quare,poftquam religio redeconftituta eft, nihil priusagendu, quam ut nuptiæ fine honeftæ. Cæterû,priufquam Mofe recenfeat per fonas, a quarum nuptrjs abftinendum eft, narrat quanta aflèuèrationc deus exigat,utrefp.IfraeIitarum,nÔ nifi fecundumipfius uerbum,iura amp;nbsp;leges conftituatur. luxta confuetudinem,Cinquit Dominus,} teiræ Aegypti,in qua habitaftis,non facietis,et iuxtamore regionis Canaan, ad quam ego introdudurus fum uos,n5 agetis, necin legitimis eorum ambulabitis. Aegyptiorum religione nihil fuit uanius,nihjlque mag» impium.Etfi enim lofeph inuexit ueram religionem in ægyptum,t3mc paulopoftjimpietate hominu ita collapfa eft, utetiam beftias coluerint» Et quod ad ciuiles mores attinct,notum eft ex Herodoto,quod in ægy^ pto uiri exercuerint opera muliebria,0lt;^ mulieres,opera uirilia. Dereli/ gione autem Cananæorum extat manifeftum fcripturac teftimonium,’ quod ea nihil abominabilius fuerit. Aras,inquit,eorum fubuertitc, fta tuas confringite,lucos fuccidite, amp;nbsp;fculptilia combfrite. SicPolitici mores Cananæorum tam corrupti,tamcp deprauati fuere, ut nihil hor/ ribiliuscogitari poflit. In coniugijs nulla ibihabebaturracio uel cofan/ guinitatis uel affinitatis.NepoIIuamipi,inquit,in ullis his quibus cota#' taminaeæ

minatæ funtgentes, quas ego efjdam ante confpedum ueftrdm, 8^ quibuspollutaeft terra» Etmox: Omnesexecrationes iftasfeccruntin/ colæterræ, quifueruntanteuos, amp;polluerunt earn, Quarc necreli/ giOjnecpplitia Aegyptiorumôi'Cananæorumimitanda funt, Sedfa' ciads,inquit,M Ë A Judicia, amp;nbsp;feruetis M E A præcepta» Et ut intel/ ligamus Deum ferio hæc exigere, non eft contentus fiflhpliciter narra/ re mandatum fuum,fed addit tarn inprincipio,q in fine: Ego Domi/ nus Deusuefter» Nam quemadmodum Principes folentinitio edido rum fuorum prgponere nomina fua, 8^ in fine adrjcerechirographum fuum utautoritasedidiconfirmetur,itaDominusDeusnofterfum raus omnium princeps adiungit nomen fuum mandatofuo, tam in principio quam in fine, utmaieftate nominis fui teftetur hanc ucre fuamefteuoluntatem,neclicerecuiquani hominum hoc diuinæ uo/ luntatis decretum temere uiolare» Et quo maiori uenerationeacobe/ dientia fufcipiatur, addit tam promifsionem, fi obferuetur, quam mi/ nas, fi uioletur* Ac minas quidem poftea recitabit, nuncaudiamus promifsionem» Cuftodite»inqujens,Iegesmeasatqueiudicia,quæfa/ ge,g«i4 ftt. cienshomOjV I V E Tineis» Hæc eft promifsio,quænon eft ofci/ tan ter prætereunda» Nam,quemadmodum leges Decalogi, Non oc cidas,Nonfureris,nonfolumprohibent externa homicidia amp;nbsp;furta, fed prohibent omnia genera homicidiorum 8c furtorum'tam exter/ norum,quam internorum,amp; exiguntperfedam charitatem crga pro/ ximum, ita amp;nbsp;de hoc dido: Cuftodite indicia mea, quæfaciens ho/ rao,uiuet in eis, fentiendum eft» Primum enim intelligitur de con/ feruatione publ icarum legum amp;nbsp;iurium, in politia diuinitus conftitu/ ta, 8d admonetur hoc dido magiftratus, utpublicas leges diligenter acfeueriter tueatur» Non enim murorum munitio,non focietas 8^ fee f^erumpubîi dera cum externis principibus,non prolatio finium,non magna uispe cuniæ in ærario,conferuantrempub.fed diligens feueracuftodia at/ que adminiftratio publicarum legum amp;nbsp;ordinationum, quæ diuini/ tus iuxta redam rationem conftitutæ funt* Quare Ifraelitarum refp* tantifper incolumisfuit,dum principes conferuarunt leges per Mo/ fenlatas. Etprophetæhocpræcipuein concionibusfuisurgebant, ut regestuerentur publica iura* Sic enim bonaterræ, inquitpropheta, comedetis,amp; unufquifquc habitabit füb uite8lt;Jfieufua confidenter* Sunt,quitradantde legibus Lycurgi,quæe£fi non erant diuinitus, quemadmodum I^es Mofi, inftitutæ, tarnen quia inftitutæ erant, nonnulla ex parte,iuxta redam rationem, diuinitus excitatam, Lace/ dæmoniorum Remp,tamdiu conferuarunt incolumem, quamdiu prin cipes Reip* eas conferuarunt* Præclare dixit ilk: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vóptQ

^(^tofLc^K •zs’ûAfÇjXfê'ûjtofwiSîfi îtKÂÀcSçt ^Lef)pÂK.ûço(ç. Et Demofthcocs IH ors-^ done contra Timocratem aithunc morem Locris fuiHe, utquiudUt nouam legem condere, necefTehabuerit'fententiam fuam dicere collo in laqueuminiedOjUtfilex populo difph'ceret, laquco ftrangularc/' tur,fi uero placeret, liber dimitteretun Hoc idco inftitutum fuit, ut magiftratusaftiefieretmagis uetereslegestueri,quam nouas excogi-' tare* Hue etiam facit,quod Euripides dixit : gt;«e vi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;weguTraff %«'

AGiç, 'nffd-’iiamp;’ oT-iv ’Tta' vó(xow ö-u^k k.«Aû5ç. nbsp;nbsp;Deinde, quod diciturïFa^

eiens indicia mea uiuetin eis, intelligitur etiam de externa priuatorum hominum obedientia. Qui enim publicis legibus obfequitur, uiuit in eisjhoc'eft, non punitur a magiftratu, fed ducit uitam tranquillam» iVis non timere^inquit Paulus, poteftatem C” Quod bonum eft, faci/ to,amp; feres laudem ab ilia* Et ft enim aliquoticsopera Satanæ, qui ge/ rit cum omnibus bonis bellum acrovJ^ip, aiiquoties fuo quodamdiuino confilioetiaminnocentesad fuppliciarapiuntur, amp;aiqs corporaltbus affiieftionibus obijeiuntur, tarnen fie diuinitus ordinatum eft, amp;nbsp;fie roaiori ex parte fieri folet,ut obfequentes publicis legibus tranquil/ lam fecuram uitam ducant. Poftremo intelligitur hoc didum,in/ terprete Chrifto, Matth.xix. amp;nbsp;Paulo ad Romanos x. tarn de tota perfeda diuinæ legis obedientia quam de æterna uita, quam meretur perfeda legis obedientia* Homo, inquit faciens indicia mea, uiuet in eisjhoc eft, quicunque perfede impleuerit meam legem, is meretur amp;nbsp;confequitur fuaobedientia,non folum fecuritatem huius corporalis uitæ, fed etiam fclicitatem futuræ amp;nbsp;perpetuse uitæ* Quis autem eft, qui legem Dei perfede impleuitC Nullus certe hominum, praeter u/ num folum lefumChriftum Dominum noftrum, Quare nonpoflii/ mus confequi ueram uitam in regno coclorum, iuftitia operum, feu legis,fed necefle habemus earn confequi iuftitia fidei,uidelicet, ut confiteamur ore noftro Dominum lefum, amp;nbsp;credamus in corde no/ ftro,quod Deus excitauit ilium a mortuis. Hæcenim eft iuftitia, falus amp;nbsp;uita noftra*

Poftquam Spiritus fandus commendauit autoritatem diuini iuris, enumerat nunc perfonas, a quarum nuptijs diuino iure, propter pro/ pinquitatem fanguinis, autconiundionis carnalis, abftinendum eft* confangui» Duplex enim eft propinquitas* Altera,quae orituyx focietate fangui . nis,quam uocant Confanguinitatem* Altera quae oritur ex carnali con c^naiioßii indioneuiri amp;nbsp;mulieris, quam uocant, Aftinitatem* Adiecerunt Mff. nbsp;nbsp;his S^tertiam,quam uocant Cognatignem fpiritualcm,quam dixerunt

ônn' ex baptifmatis aut confirmation is,u£ uocant,adminifirât ione.Scd ut maxima eft fpiritus cognatio inter cos, qui funt eiufdc fidei in Chri/ ftum,8c corundcm facramentorum participes,ita uanifsimum com mentum eorum,qui hanc cognationcm cum ncgodo nuptiarum com/ mifcent.Nos tradamus nuncnon de fpiritus,fed de naturæ propinqui täte,quæ proprie fua afTert nupttjs impedimenta» Ac primum enume/ rantur perfonæ confanguinitatis»

PrimaÔd maxima omniumconfanguinitas eft inter parentes amp;nbsp;Iibcgt; ros» Quare natura ipfa docet, quod patri non liceat ducere fil (am in uxorem, aut matri nubere filio» Et fi talcs perfonæ matrimonio iun/ guntur,nefarias amp;nbsp;inceftas nuptias contraxifle dicuntur* Ac ne gen/ tes quidem, penes quasrcliqua adhuc fuit nonnuila cognitio natura/ lis îegis,probauerunt tales nuptias» Hermione apud Euripidem ait: TWovTOfJ Tsw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yejV©'. Tê , ■arôtff' Tt jx-m p.!rvtjTiû., k.ûç'h t

i/'iCum autem Mofe dicitî Turpitudinem patris non cHz reue/ Iandam,non tantum intelligendum eftde proximisparentibus, amp;nbsp;libe/ riSjfed de totareda lineaconfanguinitatis,ûueafeendendo fiuc defeen dendo» Vt enim non licet filiæ nubere patri,ita non licet nubere auo, non proauo,non abauo, amp;nbsp;fi quis ultra hune in eadem reda linea fa/ perftes eflèt» Et ut non licet patri ducere filia m in uxorem, ita n ec n e/ ptem,necproneptem,nccabneptem»Vndedicunt; Si x^dam adhuc i« ïr.T/V«. iuperfteseflèt,non pofsetullam inuenire,quamin uxorem duccrct.Rc/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;quot;f’

gula enim eft» Nuptiæ non poffunt confiflere inter cas perfonas,quæ '*** in numero parêtum liberorum uefunt,fiueproximi,fiueulterioris gra/ dus fint ufcß ad infinitum. Etîlure gentium inceftum committit,qui ex gradu afcendentiumuel defeendentium uxorem duxerit.

Vxor patris hoc loco, Nouerca dicitur, quæ etfi proprie perti/ fiet ad Affinitatem, tarnen quia amp;nbsp;ipfa matris nomine uenit, comme/ moratur hic inter confanguineas» Porro quemadmodum nonconfi/ ftunt nuptiæ inter filium 8^ nouercam,‘eam uidelicet, quæ eft uxor pa/ tris,ita nonpofluntnuptiæ confiftere interfiliamS^uidricum, cum uidelicet,qui eft maritus matris. Mofe enim ponit mafculum pro trun co,intelligit tarnen utrunc^ fexum.Non«ft autem fentiendum,q? con/ nubium cum noucrca fit cerimonialiter tantum aut ciuiliter prohibi/ turn,fed tale connt4|ium eft abominatio naturæ, a quo amp;nbsp;gchtes ab/ horruerunt. Omnino,inquit Paulus, auditur inter uos ftuprum,8d h uiufmodi ftuprum, quod n ec inter gentes nominatur, ut aliquis uxo/ fem patris habeat» Quare cxecr^dum eft, quod nouerca Antqnini

Caracalfæ 3ixft:Nain cum Caracalla imperator nouercam fuam prop/ ter eximiampulchricudincm itaamaret, utcupcretcum ipfa nuptias co trahere,ac ingemifceret. O fi,inquiens Jiccret, refpondit illa,fi libet, li/ cet. Princeps legem dat,non accipit* Hæc eft impia uox, fi de lege natu ræ intelligatur. Et fi enim principes ius habent condendæ legis ciuilis iterum ex ^obabilibus rationibusabrogandæ, lex tarnen natur» cftimmutabilis,ac necdebet necpoteftaquoqua principe abrogari* Rede Dionyfius,matri cupientipræter ætatemnubere dixit» Ciuilia» omatcr,iura uiclari poflunt,naturæ ius nequaquam.

Hæcperfona pertinet adlineam collateralem, in qualinea non eft perpétua coniugq prohibitio, ficutin linea reda» Prohibetur autem hac lege primum, foror germana ex utroque parcnte,deinde foror ex altero tantum parentc,domi uel foris genita. Quid autem fit,domi uel foris genitum elfe, Chaldæus pcrfpicuc explicat, qui hunc locum fic tranftulit» Turpitudinemfororis tuæ, filiæ patris tui, uel filiæ matris tuæ,quæ genita eft a pâtre tuo ex alia uxoreChoc eft domi nafci) ucl ex matre tua ex alio uiroChoceft foris nafci^non reuelabis. Hæclex, qu» amp;nbsp;ipfa naturælex eft,confirmatur poftca feueritate fupplicf). Quiac/ ceperitjinquit Mofe, fororem fuam, filiam patris fui, uel filiam matris fuæ,amp;c.nefariamrem operati funt,occidenturinconfpcdu popuü» Herodotus commémorât Cambyfen regem Perfaruni cupientem nu/ ptiascum fororefuacontrahere, intcrrogaflèregiosiudices.Num qua lex fit,quæ permittat, fratrem ducerefororem fuam in uxorem. Hos autem refpondifte: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K.eA€igt;a«AÀ(}gt;45 (J-OoixtaviAA

(piûv, «.AAov/xt/ Tpi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vôfxov, Pde(rjA€O»vri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vitiamp;fitu ,

/SooAht«, hoc eft, fe nullam quidem inuenire legem, quæ iubeat foro/ rem nubere frairi,fed aliam inueniffe legem, qua regi Perfarum liceat facere quod libeuHoc refponfum tutum quidem fiiit iudicibus, fed ni hil eft eo iniuftius,quippe quo fignificatur regibus licere, etiam natu/ ,rg legem uiolare»

Redit ad redam lineam, in qua eft perpétua prohibitiofiue afcen/ dendo fiue defcen dendo»

Non folum abftinendum eft a nuptijs fororis germanæ, ex utraquc parente,fed etiam a nuptijs filiæ nouercæ,cx patre^uo genitæ,hoc eft, fororis exaltero tantum parente. Hgc uidet eadem perfona,de qua fupra didumeft.Turpitudinem fororis tuæ ex pâtre fiue ex matre. amp;c. Sed fuperior lex loquitur de forore ex priori coniugio genita. Hæc autem

* ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loquitur

. C o M M B N ir I o A N. B R B N'. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«»

loqûitur Jefororee præfenu coniugîo nata. Aut fortafsisfupcnbr lex ideo repetitur, uthacdiferta cxplicatione fignificetur, nominefororis, cam tantum prohibitam c(ïe,quæ fitforor ex altero parente,non eâ quj nec ex matre nec ex pâtre foror eft.Man'ti enim filius ex alia uxorc u/ xoris filia ex alio matrimonio, rede contrahunç, licet habeant fratrem fororemue ex matrimoniopofteacontrado natos* *

TVRPITVDINBM SORORIS PATRIS TVI,amp;c*) Hæceftamita,cum qua naturalilege,non licet nuptias contrahere, quemadmodum necmuliericum patruo,qui eft frater patris*

Hæceft matertera,amp;ficut non licetuiro ducere materteram fuam, ita non licet mulieri nubere auunculo fuo, qui eft frater matris, quia has pcrfone habentur loco paren tum.Badem ratione prohibentur eiiam ma gna amita amp;nbsp;magna matertera.

Sequunturperfonæ, quae propter affinitatem non poftunt inter fe ’ nuptias contrahere. Ac primum prohibetur uxorpatrui. Badem ratio nc proh ibetur etiam uxor auunculi. Mulieri autem prohibetur maritus amitæjamp;maritus materteræ,quia hæ perfonæfuntloco uidriciSdno/ ue’-cae. TVRPITVDINBM NVRVS*

Bftinter focerum amp;nbsp;nurum,intcrfocrumô^ generumpropin/ quifsimaaffinitas.Quare hæperfonænon poftiint legitimomatrimo/ nio coniungi.Hæc lex munitur poftea feueritatefupplicq. Si quis dor mieritcum nuru fua,uter(?p moriatur,quiafcelusoperatifunt.Sanguis eorum fit fuper eos.

TVRPITVDINBM VXORIS FRATRIS,8ec* Prohibetur amp;nbsp;fratris uxor,fedfratreadhuc uiuente amp;nbsp;uxore eius re/ pudiata.Nam fi frater mortuus frierit abfque liberis,exigit alia lex,que eft Dcut.xxv,utfraccr fuperftes ducat uxorem fratrismortui.

Nec priuigna,ncc filia eius, autfilia priuigni ducendæ funt in con/ iuoium* VXOREM SIMVL AD SORORBM BIVS.

Et fl in legeMofi concefta fuit polygamia, tarnen non licuitdua/ busfimul fororibus iungi,ne uidelicet,altera alteram pcrpctuo afflige/ ret,quod in coniugio lacobi patriarch æ fadum eft.

Sed quas perfoi^s Mofe enumerauit, ponemus nuncob oculos depidas,amp; (urnemus Ifaacum,exempli gratia,

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q ’fl*

Quid ergo ad hæc dicemusC’ An hg tantum pcrfong'quas Mofe no/ minatim recenfeCjnonpoiTunt inter fe nuptias contrahereÆrgo ne lice bit Ifaaco iuxta Mofenducere uelauiam,uel focrum , uelpronepte fu5 in uxorem,quia nulla fit harummeniio apud MofcnC Et quid de pa/ truo,aut auunculo,autgencro,aut foceroCnum licebit Rebeccas his per fonisnubere^Minimeomnium.Mofeenim fcripfit taniti epitomen co fanguinitatis 8^ affinitatis, acrcliquitnaturali rationi, ex his perfonis,' quas nominatim recenfuit,alias pcrfonas, qug 0^ ipfg naturali lege pro hibitæ funt,intelligeridas,quemadmodum paulo anteindicauimus, amp;nbsp;mox pluribus oftendemus. Nunc de ipfa Mofi lege pauca, quæ ad hoc inflitutûnoftrumattineftt,diccmus,QuidenimÇ’An non fgpenumero demonftratum efthaétenus,q) perdiuuïgationem Euangclijin totum orbem terrarum, cultus Leuiticus, 8i politaa Mofaica abrogata fintç' Cumigiturhæcordinatio coniugrj ,ctiam fuum locum inter Leuitica habeat,an una cum altjs Leuiticis ordinationibus côciditÇÎn defcriben do ciborum diferimine, præcipttur magna autoritäre ut I raelitæ non contaminent animas fuas immundida cibi.Ego fum,inquit,Dominus Deusuefter.Sandti igitur eftotc, quia ego fandfus fum , ne polluatis animas ucftras,8lt;:c. Et tarnen diferimen ciborum fublatum eft per Euan gelion. Ergo ne dicemus etiam diferimen perfonarum, quantum ad coniugium attinct, fublatum effcT Nihil minus. Eaenim abrogata funt, quæ proprie funtLeuitica,quæuG propria fueruntMofaicæ po litiæ.Quæautemfunt naturalia, perpétuafuntimmutabilia. Vide mihi Decalogum. Hic commendatur nobis magna autoritäre obferuan dus.Num, quia Mofaicus eftr’nihil certe minus. Sic enim obferuan/ dæ etiam effent aliæ Mofaicæ ordinationes, amp;nbsp;quæ in Decalogo Leui tica continentiir,quale illudeft,quod deobferuando die fabbati præci pitur,non effent abrogata.Sed commendatur obferuandus, quiacon/ tinet legem naturæ, amp;: indicat, qui finr ueri frudus fidei. Idem fentien/ dum eft de difcrimine perfonarum in contrahendis nuptrjs.Hocenim diferimen obferuandum eft,non quia Ifraclitæobferuarunt illud, fed quia lex naturæ exigit obferuationem h uius diferiminis. Age ergo, ubi quæremusnunc perfonas, a quarum matrimonio abftinendum eftCquot; Num permittetur hoc indicium unicuiuis priuatohominic’ Minime omnium. Etfienim fua funt priuatoruro hominum dona, tarnen quia magna eft humanorumingeniorum diuerfitas, ac cu'am peruerfitas, non poteft pro pulÿica lege haberi,quod cuiuis priuato redum aut fe/ cusuidetur.Numrequiremushoc, quicquideftnegoci]e legislatorc quopiamC'Suntem,quantû ad hoc inftitutû nobis fatis eft, tres legisla tores. Alius eftjMofe. Abus Romanus Imperator,feu Romanç leges. Alius Romanus pontifex.Hitres de nuptijs, ÔC deperfonis, a quarum

matrimoni’oabftincndûeft,ftatueruntleges.Quem igi’tur ex his feque murC Num Mofen'Z’at fi Mofen ideo agnofciraus, quia legislator eft, non folum recipienda eft ordinatio eius de nupttjs,(ed etiâ de tota cius polit«'lt;!t,amp; cxterno cultu Dei. Et in hoc ipfo negocio de nuptijs iubet Mofc fuperftitêfratrê ducere uxorem fratris mortui,acpmittit polygam miâ,q certe in goftra politef,?; habent turpia abominabilia, acpariunc infamiam Num agnofcemus leges Romanas;' profedo has funt nobis Lc eï ciui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueneratione habendg amp;obferuandf,quiafumus Romani ciues.

lcsfubiece= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quantû ad hoc negotium decôiugio attinet tantu ualerc uidentur

rum fcCitno quantû ualent Canones Romani pontificis. Adminiftratores enim Ro nibitt, manaru legum fubieceruntcas Canonib. pontificijs. Videamusigitur,

quantam autoritatê tribuat Euangelion Romano pontifici, in ferendis publicis legibus. Nam Romanus pontifex gloriat fe fucceflbreApofto lorum,adeoc^ uicariû Chrifti in terris.Quod, etfi pro ea fententia,qua ipfe fibi primas in ecclefia partes uendicac,noneft uerum, fingamus ta/ men nuc uerum efte. Quid dicemus^num quatenus eft fucceflbr Apo ftoloru, 5^ uiearius Chrifti,maior erit autoritas eius,qua Apoftoloru, Ôd Chrifti;Nihil certe minus.Non eft feruusfupra Dnm,nec difcipu/ lusfupra præceptorê.Chriftus autc nonuenit in hunc munduut legis/ lator,clt; ut externus Monarcha. Curoparet, ut hasreditate inter fratres diuideret,ait.Quis me conftituit indicé:’ Et alias. Filiushoîsnon uenit ut fibi miniftraretur,fed ut ipfe miniftraret. Acrurfus:Regnû meum no eft de hoc mundo.QuareChriftusnon uenit in huncmundu,utnouas leges,amp; nouaspoliteas inftitueret,fed uenit, ut Euangelion de remifsio ne peccatoru prædicaret,ac moreretur propter peccata noftra, amp;nbsp;refur/ geret propter iuftificationê noftri.Eodem modo mifit Chriftus Apofto losfuosin huncmundû,non utIegislatores,nÔutinftauratorcs noua/ rum polit«arû,fed ut miniftros Euangelq.Sicut me,inquiens,mifit pa/ ter,ita amp;egomitto uos.EuItcinuniuerfum mundu,amp;predicate Euati gelion omni creaturg.Quare, quatomagis Romanus pontifexgloriat fe fucceftbrem Apoftolorum,0d uicariuChrifti,tanto minorera habet autoritatêcondêdarumnouarûlegum.Quid ergo nunc fentiêdumcft de legibus Romanis feu ImperatorqsC’ Diximus adminiftratores earu fubiecifleipfas Ganonibus feu legibus Pontificrjs.Oftêdimus aut nûc, nullam efteprætextu Euangelij autoritatêpontificum incondendis le/ gib.Nulla igiterit etiâ autoritasearum legû, quas Rom.lmperatores Cännnumdif fubieceruntlegib.pÔtifici}s,adeoc^ manifeftum eft,lt;ÿ ciuiles leges,ctfi cordiadctiu magna habentdiuinoteftimonioautoritatê,tn quia feu fugftitionefeu ignorâtia autdeceptione adminiftratorû.cedûtpÔtifîcijs Canonib.qui nullâ habet ex Euagelio Chrifti autoritatê,fua qcp autoritatêamittant» HucîcceditjÇÿ in negotio NuptiariAi ne ipfi quidcm Canones ponti/ fici)

C o M M E N T. I o A N B R. E n;gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«jf

fibi confient. Primum enim cenfucrunt confanguincos non poflc nuptias inter fc contrahcre ufc^ ad feptimuni gradum. Etaddita cft inc ptifsimaratio.Quiaficut fex,inquiunt,ætatibus mundigeneratio amp;nbsp;ho mints ftatusfinitur,ita propinquitasgeneris totgradibus terminatur. Deinde relaxatis duobus aut tribus gradibus ftatuerunt prohibition nemcopulæconiugalis quartum confanguinitatis 8^ afï/nitatis gradû excederenondebere.Etadduntbellamrationem, quia quatuor, inquin unt, funt humores in corpore, qui confiant ex quatuor elementis. Quid hac rationeineptiusaut magis rjdiculum dicipoteftC Nihil hic addam de figmêtocognationis fpiritualis,quf ut maxima efl inter pios, in Chriflo Iefu,ita ad coniugq rationem plane nihil facit. Quo igitur nos in caufa nuptiarum nunc uertemus'^Lex Mofi abrogata efl per Eu5 gelion. Lexpontificianullam habetauthoritatem ex Euangelio.Legi/ bus Romanis fua autoritas fublata eft, cum adminiftratores fubiecerint eas legibus pontificrjs,hoc eft,nullis. Quid ergo faciemusCNon enim permittendumeft, utunufquifcp pro fuo arbitriocum qualibetconiun gium ineat,ne amp;nbsp;nos euomat terra, quemadmodum euomuit Canang/ os,cumnefarias èC inceftasnuptiascontraherent. Cum igiturnulla no^ Lextrnfurat bisrcliquafitlexdenuptris,fedandacftlexnaturæ.Redeenimlurif/ confukusdicit.Incontrahendismatrimonijs naturaleius amp;nbsp;pudor ingt;' fpiciendus eft.Sed hoc opus,hie labor eft, ut cognofcamus quae fit in hoc negotio lex naturae,amp; quos confanguinitatis amp;nbsp;affïnitatis gradus, natura doceat eflenuptiarum impedimenta.Hie iterum nobis redeun / dum eft, non ad Canones pontificios. Indicauimus enim pontificem non habercexEuangelioiuscondendælegis,amp;Dominus Deus no/ fter tolerauit hadenusregnum pontificium conniucndo,non confirma uitapprobando.Sedredeûdum eft ad MofenSCicges Romanas. Deus enim inftituitô^approbauitpolitian Mofaicam. Approbauit etiam po liefan Romanarum legum, quemadmodum Paulus ad Rom. cap. xiq. teftatur.Ac tametfi Mofaica politia nunc abrogata cft,ea tarnen natu/ ræ lcx,quæ præter politica amp;nbsp;Leuicica,in Mofe contin etur, non eft ab rogata.Etquanqadminiftratores Romanarumlegum ceflerintCano/ nibus pontificijs, tarnen quemadmodum illc quondam appellauit a rege fomnolento ad uigilantê,amp; alius,ab ebrio ad fobrium, ita nos ap^ peilabimus a dcceptis fraude ad rede edodos,aut a legum adminiftra/ toribus ad ipfas leges,ut agnita earum aiitoritate intelligamus a quib. nuptqs tam lege naturæ,quam etiâlegepofitiua feu politica abftinendû fit. Poftquâ igitur fî^ra cômemorauimus eas perfonas,inter quas iuxta Mofen nùptiæ contrahinon dcbent,uideamusnunc quas perfonas,a quarum nuptrjs abftmendum lit,Romanæ leges commemorêt.Et quo certiuscognofcantur,ponemus el^breuibus tabellisob oculps. •

HicHcebicnunc uidere,in quibus perfonis Mofe amp;nbsp;Romanæ leges conueniant. Acprimum in lineareda, afcendente amp;nbsp;dcfccndente con ’ fanguinitatis itacouem'unt,q) etfi Mofe non recenfet nominatim auias amp;:pronep£es,tamen quia intelliguntur nomine matrum amp;nbsp;filiaru,non eft hacin parte ulla.inter ipfos diffenfio.Deinde in linea collaterali Mogt;* fe nonadditaînitam magnam,6^ materteram magnam. Sedquemadz modum omnes perfonæa matrc in reda linea afcendente prohibitæ 'funt,quiafuntmatres,itaquæcunc^ perfonæ afcendendo ueniuntpro prie nomine amitæ feu materteræ, prohibitæ funt, quia funt loco ma/ trum. Adhæc, Mofe non ponit nominatim fra tris aut fororis filiam,5i neptem.Sedficutomnes perfonæ afilia in reda lineadefcendentefunc prohibitæ, quia funt filiæ,ica oês perfonæ a ftatre aut forore in ipforum reda linea defcendente funt prohibit^,quia funt loco liberorum. Et de nepte ex fra tre aut forore régula eft. Cuius filiam uxorê ducere nÔ licet, ne(^ eius neptempermittitur.Prfterea Mofe non numeratpatruû, nec auunculum.Sed ut in Genealogijs foletplgrucp mafculorû tantû men/ tio fieri, itain defcribendis perfonis, cum quibus nuptiæ contrahi non poflunt,ponitMofe mafculum pro trunco,quem ita uocant. V ir enim caput’eft mulieris.Ideocß cnumerat tantum fœminas.Quod fi pofueris fœminam,exempli gratia,Rebeccam pro trunco,tunc natura ipfa docee loco amitæ amp;nbsp;materteræ,patruû ôi. auunculum ponendû eflè. Quanta enim eft propinquitas confanguinitatis inter mafculum 8^ amitâ luam, tanta etiâ eft inter fcemina amp;nbsp;patruû fuum. Quare non fuit neceftèhas perfonas nominatim cômemorare.ln affinitate fîmiliter cÔueniuni Mo fe ôd leges Romanæ,fi naturg ipfius dudum,feu regulas,quas recenfui c.demceftis mus,obferuaueris. In hoc tarnen diuerfitas eft, qj Romanæ Leges iu/ O- inutili^ bent abftinere a forore uxoris, quâ tarnen Molè poft morte uxorjs per/ uidetur.Item Romanæ leges non iubêt diferteabftinere ab uxo ■ repatrui.quâ Mofe prohiber. Suntamp;aliæ perfonæ, cum quibus in a/ liapolitialicuitcontraherenuptias,inalianon licuit. CumCananæ/ is, Amorræis,amp;alqs gcntibus,quæinDeut.cap,vij.recêfentur,nort licuit Ifraelitis lege Mofi contrahere nuptias,qd tarnen legibus Roma nis licuiftèt. In legibus Romanisprohibetur coniugium inter tuto/ rem amp;nbsp;pupillam , hinter alias quafdam perfonas, quæ in Pandc/ dis amp;Codice enumerantur ; de quibus tarnen in lege Moft nulla fitmentio. Sentiendum igitur eft, quqd inter has perfonas Con/ (anguinitatisamp; Affinitatis, in quibus Mofe nbsp;nbsp;I^manæ Leges con/

ucniunt,nonpofsintnupriæconfiftereN A T V R A L 1 IV/ R E, quod eandem uim ubique apud omnes genres habet. Etfi enim Patriarchæ quidam contraxerunt upptias cum aliquibusperfonis in

C o Jî M E M T. i O Ä R. BREN^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï,

l^c Mofi prohibitis. Nam Abraham duxit Saram, quam fcribuntfu ïflcfiliamfratris Âbrahæ,in uxore.Et lacobhabuicduasforores fimul Jn uxores.attamen hæc heroica exempïa, quæ Deus fuo quodam confi ïïouel approbauic, uel tolerauit, utnon funttemcre condemnanda, ita nee func imitanda. Sed manendum nobiseft in obedientia luris natu/ rail's. Non eftautem obfeurum, quod nupdæ harum^erfonarum de quibus Mofeamp;Leges Romanæconueniunt, prohibitæfint interfe, naturali iure. Extant enim diuin a teftimonia de utrac^ Pölitia, Mofaica uidelicet Romana,quarum alteram,non eft dubium, quin Deus in/ ftitueritamp; confirma uerit inter Ifraelifas,magnis SC ftupendis miraculis, alteram teftatur Paulus a Deo ordinatam efte.Quodautem inter legif/ latores præcipuarum in toto orbe Politiarum hoc eft, ludæorum, Gentium, quædiuinitusconfirmatæfunt, conuenit,hocius eftenatu/, raleperfpicuum eft.Quarefenciamusinter easperfonas,dequibus Mo fcamp;Leges Romanæconueniunt,nuptias NATVRALI IVRE conftare non pofte. Accedit huc,quod Deus manifeftis fupplicijs figni fecauit,prohibitionem harumperfonarum,dequibus conueniunt Mo fcamp; Romanæ Leges,naturalis iuris cfle,amp;ad omnes gentes perti/ nere,quiafeuerilTimepuniuitgentes Gananæasamp;finitimas,propte/, rea quod contraherent nupcias fineperfonarum difcrimine,ad quas ta^ men gente?,nec lex Mofi,nec Leges Romanæ,quæ nondü latg erant,’ pertinebant. Sic enim ait Mofead Ifraelitas. Non polluamini in ullia his,quibuscontaminatæfuntgentes,quas ego eijeiamante confpeéliï üeftrû,amp; quibus polluta eft terra, cuius ego fcelera uifitabo, ut euomat habitatores fuos.Et mox:Nolite ambulare in legitimis nationum, quas ego expulfurus fum ante uos. Omnia enim hæcfecerunt,amp; abomina/ tus fum eas. En,Deus ipfe affirmât inceftis gencium nuptijs terram pof lutam fuiffe.Quare manifefte fignificat has nuptias naturali iureprohi bitas elTe.

De alt)s autem perfonis,de quibus Mofe amp;nbsp;Romanæ Leges no con ueniunt,fenciamus eas prohibitas effe,non naturali,fed pohtiuo feu po litico iure. Et quia alia eft polit«* Mofaica, alia Romana, nos autem non agnofeimus Mofaicam polit«an, fed Romanam, ideoin contra/ hendis nuptrjs debemus etiam ab rfsperfonis, quas Politica noftra iu/ ra,hoc eft,Romana, prohibent, abftinßre,quatenusquidem hocamp;^le/ ges !pfæ,8lt;^ adminiftratores carum exigunt. Oportet elfte fubditos,inlt; quit Paulus, non fc^um propter iram, fed etiam propter confeientiam»’ Iam,nc cum illis quidem perfonis, quas permittunt Leges, temere con trahendumeft,(i publica confuetudoaliouocauerit.Duorum fratrum,’ uel fororum, uelfratrisô^forori^ibcri, pofluntiuxta leges Mol^ica»

Sd Romanas coniun2J,ôlt;^ tarnen honeflor um hominum efi:,ut in his 5^ limilibus nuptijs nihil ineofuko legitimo fuo magiftratu agant. Prgcla reenim dick lurifconfultus.Semper inconiundionibusnon folu quid h'ceac,con(yderandumefi:,fed amp;nbsp;quod honeflum eftJtaque in nuptijs contrahendis, primum omnium obferuandumeft lus naturale, aduer/ fus quod nulla h umana difpenfatio excogitanda aut fufeipienda eft. De cahbus enim,qui haben tneceftarias cauftaSjô^quirariftimecontingere folent, nullus hic fit fermo. Deinde obferuandum eft lus Politicum,amp; publicaconfuetudo. Qua inre,quiain contrahendis nuptqs,non agi/ tur tantum negotium confeientiæ, uerumetiam fucceflîonis hæredi/ tatis,id agendum eft,quod ôé boni uiri honeftû indicant, amp;nbsp;a legitimo magiftratu permittitur.

Poft commemorationem earum coniunclionum quæ inter uirum S)C mulierem naturali lege, propter confanguinitatem amp;nbsp;affiniiatê pro hibitæ funt, commemorantur nunc aliæ turpes, fœdæ, ac nefariæ uel cÔmixtiones,uelcÔtaminationes,a quibus natura ipfaabhorret. Ac ini cio mandatur uiro, ne côiungat fe eu muliere,eo tempore,quo patitur menftrua.Hæcenimconiundio,naturaabominabiliseft.E£additurpo ftea feueritas fupplicrj. Qui dormierit,inquit Mofc,cû muliere in fluxu menftruojnterficientur ambo de medio populi fui. Etfi autem Roma/ næ Leges in noftra politia,non puniunt tanta feueritate hanc abomina bilem foeditatê,tamen lege Mofi perfpicue fignificatur,primum,quod fit fœditasexecranda,amp; contra naturalem pudorem. Deinde,quod no folum dignafit extremo fupplicio, uerumetiâ polluât totam gentc amp;nbsp;pu niatur diuinitus interniciôe gêtis,in qua hoc nefarium fceius defîgnari folet.Sequiîur em.Omnesiftas cxecratiôes fecerûtincolæ terrç, qui fue rût ante uos,et polluerût eâ. Cauete ergo,ne et uos fimiliter euomat amp;c.

Numeratur amp;nbsp;adulterium,quod uidelicetcommittitur,cu uxoreak cerius,inter ea fcelera,quæ defignantur aduerfus naturalem legê,et pro pterquæ terra poiluitur. VndeS^poftea additur feueritas fupplici]. Si mœchatus quis fuerit cû uxore alterius, morte morietur ôd mocchus Sd adultéra amp;c. Hoc fceius nunc rideri,non puniri pro merito fuo folet. Quare ridebit ôé Dominus in intérim noftro ô^c,

Inter nuptias, amp;nbsp;commtxtionesabominabiles , recitatur etiam con/ nubipm,quod uocant,fpirituale,qu^ impij Ifraelitæ iungebant liberos fuos

C o M M T. ï o A N. B R E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tê

fuoscum Molech,tanquaminconiugiLim. Profcmineehim Chaïdæ/ ii!ioîecî},cuJgt;, usrepofuitfilios» Defilijstuis,inquiens,nôdabisuttraducanturipfi tufdiuinw, Molech.Fuitautem Molcch,feu idolum feu ritus colendi Dei,non in/ ftitutusuerbo Dei, fed excogitatus a Gentibus,(îue illis Ammonitis, quemadmodum if). Reg.xi.fcriptum eft,fiue ab altjs it^lolatris, amp;nbsp;po/, ftea ab Ifraelitis exemplo gendum,in honorem Dei u(urpatus»De hoc cultu nq.Reg.xxirj.ita fcriptum eftjofias cota min auic Topheth,quod eft in uallefiliorum Hinnom, ne quis traduceret filium fuum aut filiam per igneraipfi Molech.Etleremiæxxxq» AedificaueruntexcelfaBaal, qug hint in ualle filq Hinnom, ut traduceret filios fuos filias fuas ipft MoIech.Quomodo autem hgc tradudio per ignem fada fit,baud fcio, num hoc tempore aliquidcertihabeatur. Hebræi interprétés dicut Mo lech fuifteimaginem concauam,in quam pueriincludebantur,utfubie çloigniin honorem Deiconcremarenturamp;facrificarentun Exiftima/ bantenimimpq illi hypocritæ,quod fi Deoplaceretuituliin holocau/ ftum,multo magis placeat ei in holocauftum oblatio liberorum fuoru.’ EtfiDeusdeledatiiseft obedientia Abrahæ, qui obtulit filium fuum Ifaac,quomodo non deledaretur etiam, iftorum liberorum oblatione, totaqj ipforum crematione‘rSunt,qui fenciut,duos utrinc^ rogos ignis fuccenfos fuiffe,per quos puer tranfiuerit, ut hac quafi luftratione con/ fecraretur Dco.Itat^ pucr non eft crematus,fed tantum luftratus amp;ex/ piatus« Quod utcunq^ fe habeat,certe abominabilis fuit impietas, qusc amp;poftea,iniciouicefimicapitisiterû feueriflîmeprohibetur.Non difli milis cultus Dei fuit in regno Pontificio, quo parentes tradiderunt li/ beros fuos monaftertis,in quibus perpetuo tenerentur claufi' ad peragen dum cultumDei.Sedhæcparentum fuperfticio,nonfolum eftimpie/ tas Idololatriæ,quia fcnciunt fehocopere defpodereliberosfuosChri fto in coniugium, amp;nbsp;pollicentur fibi magnam gratiam Dei, propterea quod exiftiment liberos fuos facris in monafterio peratfiis mereri toti fa miliac fempiternam fœlicitatem.Sedetiam fumma eft crudelitas parêtû in liberos,contra naturalem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quia includunt liberos fuos in mo

Sunt amp;nbsp;hæ tam horribiles amp;nbsp;execrandæ abominationes ut non fol5 lex Mofi,uerum etiam leges Romanæ infurgant amp;nbsp;armentur gladio ad uerfus eas,quemac^odum habesin C. ad legem Iuliam,deftupro adulte»

Suprapropofuit Deus promiffîonem bcncficiorumferuatibus lurtl fua ,Ô^ legiîinias ordinauones,nûc propom’t minas otauifiimorum fup ph'dorum uiolânbus,ea præfcrtirn,quæ font iuris naiuralis. Cauetej'n quit,neSlt;uosiimilifereuomatterra,cumpolluerinscam,ficuteuomu ïtgentes,quæfuerunc anteuosôCcNam terra bisamp;ali}s id genus excz crandis abomffiationibusita polluitur ,utnon poflit ampliusferreinz colas,qui his fceleribus fcedati fiinuQiiæ idcirco nobis obferuanda uc niunt,primum,utdifeamusnon tantum publicos ineen diariosamp;latro nes,efleautores deuaftationis regionum,fed multo magis hos,qui tam horrendafcelera aduerfus naturalem legem defignant, quales non foz lum illi font,quos fcriptura fupracommemorauit,fedetiam hi^quicon traquam natura feratjhelluanturamp;inebriantur» Deindeadmonetur magiftratuSjUt eogitet,fc tune tueri publicam pacem amp;tranquillitateni regionis,adeoq^ Domino Deo noftro feruire,cum in abominanda fee lera -, quæ aduerfus legem naturæ defignantur, feueriter animaduertit. Hacenim expiationemagiftratusmagistueiurfinesimpcrijfui,quam mûris,bombardis foederibus amp;c.

în hoc capite repetit Mofe leges quafdâ,quæ uel fupra in hoc libro,' uelin Decalogo con tinentur.Repetit autemeas, ut hacoccafione expli cet ipfas magis perfpicuc, commendet obferuationem earum maiori autoritate.Nonenim fufficitbonas leges ferre,fedetiam necefîariu eft, uthæ lepcs il lu ftratæ extent, ac diligenter adminiftrêtur inculcêtur./ Nam humana natura ta imbecillis ert expeccato originali,ut nÔ folum non f3ciat,nec poffit uiribus fuis facereperfcvlâ iufticiâ coram Deo, ue rumetiâ tyrânide Satanæ ira opprimitur,utetfi ex fe fatis habet uiriûad præflandâ externa iuHkiam èi. inobedientiâ ciuiliû legu,rapitur tarnen aliquoties indiuerfum a Satana,amp; impellitur in horrêda ac immania fcc lera, Ac pijsquidê Si. credêtibus Euangeliodatuseft per fidêfpiriius fan ÓUS,cuius uirtute, etfi non pofTuntin haccarnisinjbecillitatelegiDei pfeâe obedire,pofrunt rame effîcere,ne pâm regnct,ut Paulus loquitj in mortaliipforû corpore, amp;: ut opera carnis mordficent, ac fecundû fpi ritun|ambulent.Rudibus aût Si impÿs,amp;: ut Paulus ait, irreuerêtibus,' prophaniSj

C o M H E N T. I o A N. B R. E M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ü

propbanis,patricidis,matricidis, horaiddis, fcortatoribus, mafculorn côcubitonbu3,plagiarr}s,mendacibus,peiun$,amp;:fiquidah'udeft,quod Gnædodtrinæadusrfatur, Icx pofitaeftjamp;^magiftratus, Jep-is adnu'ni/ ftrator,oi'dinatLis,ut uel faltem externæimpietares^ôdfcelera feuerifacc legis ac fuppliciorum cocrceantur,amp;f honeftas actranquiUitas inter ho/ mines conferuetur, quo poflît uerbum Dei publice adn«nciari,amp; Do/ minus Deus nofter uerecognofci atc^ coli. Quare neceflarium eft,ut lex diliaenter inuflretur,amp; ut maPtftratuseam fcueritertueatur. Inicio autem huiuscapinshortatur Dominus populumadobeaicnnam fuo ipfius exemp!o.San(fli,inquit,eftote,quia ego Sandus fum.Egofum Dominus Deus uefter. Vos popuIusmeus.Maxime autem decet,talê cfTepopuIum.qualem habet Deum. Ego uero Sandus fum,nihil me/ sän/fitM cum eft fordium,nihil abominacionum,nihil fcelerum.Quare neceftè {»rxdpitur^ cftjUt 5x^ uos fitisfandi,nihil fordium fedemini,nihilcp abominabili/ um fcelerum defignetis. Hocigiturdido,Sandi eftote, quia ego San/ dus fum, exigit Deus primum, externam Sipoliticam honeftatem ac obedientiam,in omnibus legibus ciuilibus, quæamp;in humanoiudicio conftarc,amp;^ quam quiuis homo in hac terra præftarepoteft. Deinde ex agit totam Siperfedam legis obedientiam,qug nôin humano tantum, fed etiamdfuinoiudicio conftare poftît.Hanc nullus hominûunquam præftare potuit.Quis enim unquam tâta fanditatc præditus fuit,quan tam Deus habetQuare lex non iuftificatcoramDeo,fcdducitnosin agnitionem peccati,ut cogamurucramamp; perfedam iufticiam inquire/ re per fidem in Chrifto lefu Domino noftro, Cæterum,Podtifex Ro/ manuSjUetuitautoritate huius didi,Sandi eftote,qa ego fandus fum,' ne facerdotescontrahantnuptias. Eos,inquit,ad facra officia phasnon nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f’*

eft admitti,qui exercent etiam cumuxorecarnaleconfortium,quiaïcri/ ptum eft,Sandieftote,quoniam egofandus fumamp;’c.Hocautem non eft tantum deprauarefcripturam,nec folis tantum facerdotibus,quos fic uocant,prohibereconiugium, fed eft coniugium ipfum omnino dam/ nare. Omnibus enim dicitur. Sandieftote. Quemadmodûis,Cinquit Petrus) qui uos uocauit,fandus eft, ita ipfi quocp fandi in omni couer fationereddamini.Si ergo coniugium eft resimmunda,quemadmod5 Pontificius Canon fignificat, omnibus certehominibus eftprohibi/ turn. Sacræ autem literæ multo honeftius fenciunt deconiugio. Ho/ norabile,inquit apoftolus, inter omnesconiugiumamp;cubile impol/ lutum. Et ad Timotheum tribuit Paulus fuam caftitatemamp;: fandita/ temconiuoio. Qul-etantumabeft,utconiupium fit resimmunda,ut in tantahominumimbecillitate,ideocontrahendæ fint nuptiæ,utca/ ftcôd lande uiuas.

In decalogo lubemur paretes honorarejn'c uero timere. Non cni'm cxigirur tantum externus honor,fed etiam timor ôd ueneratio animi.Et quod parentibus fine boni fine mail feceris,id Dominus Deus nofter ft bi fadum agn»fcit. ItatÇ Deus eft honorandus 8C timendus in parent!/ bus.Munitur autem hæc lex poftea feueritatefupplictj. Qui maledixe/ rit patri Sc matri fuæ morte moriatur.

De hoc præceptOjplura diximus in Exodo. Videtur autem idcirco nunc repeti,quod uulgus ofcitäter obferuaret Sabbata,amp; exiftimaret pa rum referre,fiue obferuarentur fabbata fiue uiolarctur, Ac manifeftum eft ex Hie re. cap.xvrj. Nehemta cap.xiii. quod Ifraelitæ fecerint po/ ftea e fabbatis Nondinas, Repetit ergo fcriptura legem de Sabbatis,uc oftendat Deum ipfumexigereobferuationem Sabbati, nec efle in ho/ minis pot€ftate,abrogare Sabbatum. Ego,inquit,Dominus Deus ue/ fter. MofenonexcopitauitSabbatum. Ratiohumananon fomniauit, fed ego Dominus Deus uefter inftitui.Quare uolo,ut dum refp. ueftra conftar,fabbatum reuerenter obfeructis»

Hocpertinet ad primum præceptum Decalogi,dequo, quoniam in Exodo plura diximus,Ron crimushicprolixiores.

De hocfacrificio SCritibus eius didum eft fupra cap.tercio, 8c fepti^ mo. Apparet autem hanc ordinationem,ftatim,poftquam inftituta eft, ab Ifraelitis uiolatam,amp;conuiuia facrificiorum in tertiuufq?diem pro/ lata fuifte.RepetiturergOjUtreprehendatur inobedientia, SCoftenda-tur, quanta feueritate Deus exigat obferuationem huius ordination is.

Eandem legem feu ordinationem habes Deut.xxiiq. Eft autem ho/ neftiftimaordinatiojqua Deusreuelat affedumanimi fui erga uiduas pauperes peregrinos,ac fignificat,quod fint ipfi magnæ curæ. Alias cnim uocat fe iudicem uiduarum,patrem orphanorum,refpedorê pau/ perum,etam3torem peregrinorum.Quare bene ipfis de dementia Dei, inafflidionibus fuisfperandum,8Cinuocatione Dei pergendum eft. Earnautem curam miferorum hominum,quam Dlusfufcipit,non fibi foil uult retincrcjfed exigit,ut populus funs eundem afFedum erga mi/ feros,eandcniq5 curam fufcipiat. Óportet enim populum Dei,fimtlem

C o M M E N t; I o A N; B R E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;««

efle Domino fuo, acuirtutes eius imitari. Exigit autem Deus ä populo fuo banc pro mifen's curam,non quod ipfeautnon poffi't, autnon ueh't Z finehominum auxilio, mifen'sfubuenire, di inopiam ipforum fuftenta re.Quid enim poffit^ic uelit mifen's in neceflitate præfiare,dedarauit er ga exules irraelitas,miraculo mannæ,ôderga Eliammiflionepanisper coruum,alijfcp multis exemplis. Sed exigit,ut populus4uus fit fibi hu/ luscuræ (^lt;$)i-yàç,feucooperator, amp;nbsp;quemadmodum uuk ipfum partici/ pern effe omnium bonorum fuorum in ccelo,ita uult etiam eum imita/ torcm elle uirtutum fuarum in tcrra,ac teftari fidem fuam benefadfis er/ gaproximum.Nam qui credit fe fore hgredem bonorum Dei in coclo, isetiam præbet feorganon,amp;,ut itadicam,amanuenfem Dei,in terris, ut Deus per ipfum,opera quæ iubet,perficiat.Quod fi uero nuilam ha beamus miferorum hominum rationem, tunc Deus altjs quidem mo/ dis opem feret miferis, pro fua dementia amp;nbsp;potentia, nos autem a Deo abtjciemur,adeoc^ accidetnobis,quod Mardochæus adEftherdicit.Si nunctacueris,per aliam occafionem liberabuntur Iudgi,tu autem,amp; do mus patris tui peribitis. Cæterum ,ne quis timoré fuæindigcntiæ detre életobedicntiam in hacordin3tione,addit fpiritus fandus liberaliiTima promiffionemDeut.xxiiq.VtbenedicatjinquienSjtibiDominusino/ , , mnioperaemanuumtuarum, Nam ubi habetur ratio miferorum ho/ minum,ibi Deus primum benedicit earn politti'«*' publica acris falubriz rei,quanten tate,utcorporafintfanaamp;firma,acpofRntfuoofficiodefungi. Deinde ^abeatbene^* benedicit agros fertilitate, ut pro una fpica pauperibus relida, recipias diuina liberalitatenunc trigecuplum, nunc fexagccuplum, rfCnc centu/ plum.Inprouerb.cap.xix. Salomon ait.Fœneratur Domino,qui mifc retur pauperis, Poftremo, benefaciendo miferis fit,ut non cxtinguatur fideSjfed ut maneamus in fide.Nam,qui non afficiuntur aliéna calami/ tate,8^ nullt benefaciunt, hi amittunt fidem,qua amifra,quid,obfecro,’ reliquæ eft falutisCQuareobedientia huius ordinationis, afferttam cor porales quam fpirituales utilitates.In noftra autem poliüi«, non exigût quidem publicæ leges,ut manipulos in agro, amp;racemos in uinea pau/ peribus relinquas,fed ipfa naturg lex exigit ut miferis, quoquo modopo tes, pro uirili tua fubuenias, amp;nbsp;Caritas, ficubi uera eft,(;ut in omnibus pijs uera efle debet, ) non unum tantum, aut alterum manipulum, fed totum ipfum horreum frumentoplenû,neceftitati proximioffert. Qui habuerit, inquit loannes, fubftantiam mundi, amp;nbsp;uiderit fratrem fuum cgentem, ÔCdauferit uifcera fua ab eo, quomodo charitas Dei manet in eoC

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R iiq*

IN C A P, XIX. L E r I T I c r, Fw/igMew Pn'mumenim,furtumdefignat, qui ahcnas res uel noâu ucl interdiuj'nuito domino,pro uulgari modo compilât. Hoc furti genus omnibus notum eft.Deindefuraturetiam.qui meutur,hoceft,qui uel depofitum negat,uelmendacrjsamp;impofturis aliäias res emungit. Nc quis fraudetjinquit Paulus,in negotio fratrem fuum.Præterea furtum defignac,qui rtmproximi peiurio fibi acquirit. Non peierabis, inquir, in nomine meo,ad decipiendum uidelicet proximum.Itacß uides prohi/ bitionem impofturarum non elTe nouam legem,fed ueterem,adeocç le gem naturæ,immutabilem.

Eft amp;nbsp;hgc pericope, expoficiopræcepti. Non fureris.Recenfentur au tem hic duo genera furti. Alterum eft,aim res aliéna ca!lide,fraudulen/ ter,maliciofe,amp;peruerfadi(ftorum autfadorum interpretation e,(hoc Ctilumnia. enim eft facere caliimniam) uel extorquetur uel detinetur.Hoc furti gc nusjcum frequenter in publicis iudicijs,a litigatoribus defignetur,Ro/ manæ leges iuftc acprudenter ftatuerunt, ut litigatores inicio litis fube/ Cd/HfHMû antiufiurandum,amp;a(ftorquidemiuret, fenon calumniandianimolitc iuramentum, mouiftèjfed exiftimando bonam cauftamhabere,Reusautiuret,quod putet fe bona inftancia uti. Alterum furti genus eft, aliénas res uiolen/ terrapereautdetinere.Hocgenerepeccare Kgt;lent,non tantum uulgares prædones,quosficuocamus,fedetiam magiftratus,cumpopulumfu5 iniufte compilât, Quanquam autem tarn priuati homines,quam magF ftratus uideantur legitime pofti'dere, quod illi calumniando in publicis iudictjs^tinuerunt, amp;nbsp;hie exatftionibus a populo fuo iniufte extorfit, lex tarnen diuina pronunciateftefurtum,acrapinam,amp;iudicathanctni quitatem dignam efte grauiffima irafeuenftimo fupplicio Def. Qui calumniatur,inquit Salomon,egentcm,exprobratfa(ftorieius.Etiteru. Qui calumniatur pauperem,ut augeat diuitias fuas,dabit ditiori, ege bit,Ezech.xxt). Populus terrae calumniabantur calumniam,amp; rapiebât uiolenter,egenum amp;pauperem affligebant,amp; aduenam opprimebant calumnia abfep iudicio, Audis furra amp;nbsp;rapinas,audi nuncfupplicia.Effu di fuper eos indignationem meâ,amp;: in igne irae meae cofumpfi eos. Via eorum in caput eorumreddidi,ait Dornin us Deus, Caeterû,cûomnis Mercenariü calumnia amp;rapina fint deteftanda fteleraju præcipueeacalunia amp;nbsp;uio fr4udnre. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæ in mercenariu deftgnatur,magna eft crudelitas, Vnde ad/

ditur hoc loco. Non morabitur opus,hoc eft, merces mercenary tut a/ pudte ufcp mane.Idem habes Deut.xxiin.Eade,inquit,diereddeseiprc cium laboris fui ante folisoccafum,quia pauper eflfamp;exco fufterat ani mam fuâ,neclamet cotra te Ôdc. Hue accedit amp;nbsp;Ecclefiafticus cap.xxxiirj, Qut effundit fanouine,amp; qui fraude facit mcrccnario,fratres funt.

C o M M E N T. I o A N. B R B N* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S9

Hæcpcricopepcrtî’netadexpofitionepræceptj. Non occidas. Sune cnim qui fenciunt,qaod ecfi maledicereei,qui audit ÔCj'ntelligit maledi i^-duere. lt;îla,eft genus homicidii,maledicerc tarnen iurdo,qui ma!cd:era nee au dit,nee intenigit,non Gtin ordinem homicidiorum conocandum.Idem fenciuntde ponendo oflèndicuîo, quod etfi pcccatum e^ ponere offen/ diculum coram uidente,non tarnen fit peeeatum, offendicu’um ponerc coram cæco, proptereaquod cæcus non uideac, aeexiffimet fi offende/ rit,obftaculum magiscafu quam hominis eonfilioSgt;Cmalicta propofi/ tum.Itacpaccufatfuæpotiuscæcitatismifcriam,quamimponori.sma^ ‘ liciam.Non eft autem depeccatis fenciêdumiuxta noffrum fenfum,fed luxta fenfum uerbi Dei.Lex Dci uetat furtum. Defionasipnur peccarû furtijfiue fureris pauperijius diuiti.Sic lex Dei pronunciat maledice/ tiam ^malefadheffepcccata, comprehend)tea nomine homicidn. Quarcpeccashomicidio,fiuemalcdicas ri,qui audit, S: ponas offendi/ cuiumuidentijfiue maledicas furdo.S^offendiculum ponas corâ cæco» Porro,furdi nomine inteilipendus eft etiam abfens,amp; cæci nomine ho mo imprudensSd imperitus.Quare ut non rit maîedicendum furdo,ita necabfcnii,amp;!utnÔeftponendum offen diculum externisoculiscapto, ïta non eft offend endus mente captus, uthomoimprudens non feduca«* tur malo eonfilio, Si imperitus non offèndatur uel impura noffra uita, uelimpiado(ffrina,Etfi enim hi non intelligunt, quantum in ipfospec/ cetur,Dominus tarnen Deus noffer 3udit,uidet,amp;intel]igij^uKe]uid in proximum peccatur. Vnde additur. Timebis Dominum Deum tu/ um,qu{aegofum Dominus.q*d. Quanquam homo cæcusnon uideat tuam maliciam,amp;furdusnonaudiat tuam maledicentiam, ncctijneas hos,ne uieiffîrn aliquid malt tibi référant, Dominus tarnen Deus tuus, qui impletomniajmanifcfte uidcttuâmaljciam,quam Sf co grauiuspu/ ni€t,quominushi(eipfosuindicarepoffunt. Ideoquc Dominus Deus tuus timenduseft.

Hæclexadludicesdicffaeff,utin iudicionon refpiciantperfonasuel pauperis ueldiuitis.Refpicitur enim pauperis perfona, cum iudex faffi-' Perfc»^e dit pauperem,nccdiligentercognbfcitcauffam eius,propterpauperta tem,cogitans parum referre, hue iuffe hwe iniuffe de caufia eius iudicet. Refpicituruerodiuesautpotens, cummalacauffaeiuspronunciaturbo na propter diuitias aut poten tiam.Exigit autem Deus,ut quemadmodu ipfe non eft refperfAr perfonarum in iudicio,itanec hominesiudices re fpiciatin fuoiudicioperfonas.Non hominis,inquit lofaphat, excrcetis iudicium,fed Domini» Ac refp^it quidem Dominus extra iudiQum.

IN CAP. XIX. LEVI Tier, perfonam pauperis ôdafflidijuxta promiflîonêfuam,ut feructipfum in neceffîtate.Àd quê,inquitDominusperEfaiam,refpiciam,nifi pau perculumôdcontritum fpiritu,amp;trementem fermones meosC Sed in in dido unufquifcp reportabit ab ipfo quicquid uel boni uel mail fecerit,fi lie dominus fine feruus fuerit.Sicamp; magiftratus ac indices, debent quiz dem extra indicium pauperes refpicere,etneceffitati eornm fubuenire,in iudicio autem fola cauda ad iudicandum propofita cum proprijs fuis ad rem pertinentibus circunftancijs,refpicienda eft.

Sequuntur aliquot leges,quæfuntioterpretatioeiuslegis,qugeft in Decalogo Non occidas. NeceiTarium enim eft,ut fententia Decalogt perfpicueextet,quofalfgperfuafiones delegcarguantur,amp;uerus eins ufus doceatur. Àlij enimfenciuntlegem pofteimpleriexternisoperiz bus,at in expofitione legis manifeftum Fit, quod lex multo maiora exi/ gat,quam externa amp;nbsp;ciuilia opéra. Alfj putant legem in hoc datam, ut inftificetac uiuificetauditorem.At in liera legisexpofiti5e,resipfado/ cet,legem non conferreiufticiam,fedpotius oftêdereiniufticiam,amp; oc/ cidere,tantum abeft,ut uiuificet. Si data effet lex, inquit Paulus, quæ ponituiuificare,uereexlegecffetiufticia.SedconclnGtfcriptura omnia fubpeccatum,ut promiffio ex fide lefu Chrifti daretur credentibus. Ac cedit hue,quod utile fit,extare in Mofeinterpretationem legis,ut mani fefta fiat uanitas illorum,qui cum audinnt Chriftum docere: Non efte irafcendmpfratri, amp;idgenusalia, fenciunteum nouam legem tuliffe. Videamusigiturdehaclege,Nonoccidas. Nonenimprohibeturin ea externum tantum homicidium,quod gladioaut alioexternoorgano defignatur,fed prohibentur etiam multa alia. Primum enim, detradio aut delacio fpecies eft homicidij. Non eris,inquit,criminator,nec fuiur ro in populis.Pro quo Hebreus fie h abet. Non ambulabis delator in po pulo tuo,nec ftabis contra fanguinem proximi tui. In Ezech.cap.xxij. coniunguntur hæ duæ fentenciæ. Viri,inquit,delatorcs fuerunt in te ad effundendum fanguinem. Delatorcs enim hoc loco funt,qui fpecie amici blandiuntur,ut arcana fcrutentur,quæaltjs prodant.E quare ex/ citantur poftea mutua odia,rixæ,Iitcs,cgdes,amp; homicidia. Quare delà/ tor amp;nbsp;fufurro, etfi ipfe non occidit qùenquam manu, tarnen quia eft or/ ganon Satanp.quo homines inter fe committuntur,ac odrjs amp;nbsp;cpdibus certant,mcrito inter homicidas recenfetur.Nullus hic fermo eft de legi timis exploratoribus. Vbi enim eft Icgitimum bel^m,ibi etiam legiti/ ma eft explora tio. Itacp hi exploratores,quos lofu rcmifit ad urbem leri ho,nonfuerunt homicidæ, fed miniftri iufticiæ,amp; obedientes diuinæ uocationis» Deinde ad fpecies hom^idiorum pertinet etiam odium Si inuidia

C o M M B N T. r o A N. B R E M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9*

inuidiacordis.Nonodiohabebis,inquit,fratrètuutrnncordetuo.Hec - rraiLH diligenter eft confyderanda. Manifefte enim indes hoc loco, q? Chriftusapud Matthæumcap.v.8lt;alias,nondocuitnouani Icgem, cum ait:Quifquis irafcitur fratri fuo,obnoxius erit mdicio.Sed expofu it tantum ueterem legem,iuxta fententiam Mofi,ut reqceret ac damna/ ret uanam interpretationempharifæorum. Præierea,ciim Joannes ait: Qui odst fratrem fuum homicida eft,nihil noui docuit,fed ueterem tan turn legem explicuit,Lit oftenderet quâtum peccatum eftet odium,quod tarnen fenciebant nereprehenfionequidem dignum eftè.Sed quid,in/ quis,faciam':’ Si frater non eftodioprofequendus,numpeccatùamp;fcc lus eiusapprobandumeftç' Nihil minus.Diligendus enim eft,quod fit frateramp;proximus,arguendusautem eft propter fcelus,idcp non contu meliofa feueritate,fed arnica modeftia etcharitate.Demagillratusenini ofîicio,nihil modo agitur,fed tantum dehominibus priuatis. Arguen/ dus autemeft,ne habeas,inquitjfuperillo peccatum.Namfiproximus peccaueritjôinos non arguamus eum,fi fortepeccatum agnofcatamp;refi pi(cat,tunc ipfe quidem périt in pcccato fuo,fanguis autem cius require turdemanibus noftris,quemadmodum Ezechielconcionatur. Dein/ vliion^at» de,adfpecies homicidij pertinet etiam illegitima ultionis cupiditas, odiofa illatæ iniuriæ commernoratio. Non quæra3,inquit,ultionem, necmemoreris iniuriæcontra filiospopulitui.IlJegitimam ultioncm cjaærit,qiu odio aduerfus proximû concepto ferutatur iniquasrationes, quibus proximo malum référât. Nam,qui expurgato,aut fajj^ cohibî to odioexponitillataminiuriam legitimomagiftratui, utmagiftratus tucatur ipfum legitime,non eft ultionem in lege prohibitam qugrere, fed eft légitima Dei ordinatione ad fui defenfionem uti. Memorem au/ temeflèiniuriæ,nô eft recordari iniuriæ per fe,fed eft iniuriam illatam odiofe in corde exagitare,Ô^ amplificare, ac proximo inuidiofeexpro/ brare.Quid autem plurarVipauciftimis uerbis, omnia comprehends tur,quætam inhaclege,Non occidas,quam in alqs fecundætabulæ le gibus continentur,addic Dominus, Diliges proximumtuum ficutte/ ipfum, Hæc eft epitome omnium legum fecundæ tabulæ, Hçc eft lex,in quitChriftuSjamp;prophetæ. Nemini,inquit Paulus,qiiicquamdebca/ ti3,nifihoc,utinuiccmdiligatis.Namqui diligicalrerum,legem expie/ uit.Siquidemilla:Nonadultcrabis,nôoccides8lt;:c.Cæterum,quispro Proximut ximi nomine ueniat, perfpicue explicuic Chriftus in parabola de Sama ritano,apud Lucaïucap.x.Eft enim proximus non tantum amicusSd be nefacftor,fed etiam mimicus amp;nbsp;malefadtor. Quid ergo-^num fan's eft co gnofeereueram legisfententiamCMinime omnium,Non enim audito reSjfedfa^ores legis iuftificabûtif coram Deo.Qilomodo igituieffi/

tfx^MOMo- cimur(adores legis,aut quomodo irfipïebimuslegemC'Omnino enirn doimpkatur implenda eft.Maledidus Cinquit) omnis,qui no permanferitinomni bus,qug fcripta funti’n Itbro legi's,ut fadatea.Obferuandum igitur eft, impletfo nbsp;nbsp;quod triplex fit impletiolegis* Vnaeft,per opera ex omni parte perfe/

legis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fanda. Hoc modo nullus unquam hominum, Cpræter Chrft

ftum)impîeil?tlegem«Lex enim eftfpiritualis. Nosautem fumuscar/ nal€s,uenditi fub pcccatum amp;:c. Alia impletio eft per fidem in Chriftu* Nam Chriftus impleuit legem perfede,amp; impetrauit a Deo patre fuo, ut quotquot in ipfum credut,donentur fua impletione amp;:iuftici3, ut de ipfa in iudicio Dei non aliter gloriari poffint, quam fi legem fuis operi bus impleuiflent. Qui cnim proprio filiofuo non peperc!t,fed pro no/ bis omnibus tradidit illum,qui fieri poteft, ut non cum eodem omnia nobis donet C Sic implent legem,quotquot credunt in Chriftum*Ter/ tia impletio fit obedientia fidel, feu inclioatione iufticiæ. Nam qui cre/ dunt in Chriftum,ncccirarioproferuntfrudusfidei,ödfaciuntbonao/ pera ex fide,quæetfiadhucfuntimpcrfeda,tarnen quia Chriftus per ( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidem accep£us,perfedeiuftus eft,dicütur Sc bæc opera,impletio legis,gt;

Sequuntur politica quædam dediuerfis rebus.Iumentum,inqui£,£U/ gt;nbsp;um«noiifacies mifcericum alterius generis animantibus.Quid ad hoc dicemu^öm Deus requirit etiam in iumentis legitimum cocubitumC (oncubitus. Etfi iumenta quoc^ Deo curæ funt,pro fuo modo,tarnen hsec lex non eft fp'ipta propter iumenta, fed propter pædagogian populi Ifraelitid. Deusenimomnino exigit,ut homines rebus ita utantur,quemadmodu ab ipfo creatae amp;nbsp;ordinatæ funt. Creauit autem iumenta,reptiliaamp;be/ ftias terræ,unumquod(^ in fuo generc,amp; ordinauit,ut alterum eum al terofecundum fuamfpedem (ociaretur,Quare,quicómifcentaniman tia diuerfi generis,uidentur gcncralemcreationis ordinationem inucr/ tere,quod etfi hac in parte per fe no eft impium, aut magni coram DeO momenti, præbet tarnen occafionem impericis ad uiolandas etiam alias diuinas ordinationes, quarum obftruatio maxime omnium neceftaris eft.Præterea,Deusuehementerabominatur6lt;;oditilIegitimosacnefa/ rios hominum inter fe concubitus. Inftituitergo in populo fuo, quern concludebat fub lege,donee ueniret fernen promiffum,hancpædagogi an de non commifeendisdiuerfi generis animantl)us,uteaadmonitiy difeerent abominari amp;nbsp;abhorrere ab inceftu amp;nbsp;nefario inter feipfos con cubj^u.Quanquam autem non licuerit Ifraelitis commifeere diuerfa iu/

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;menta,

menta,exempli gratia, equum amp;nbsp;aGnam,ufus tarnen animantiûm fie ge neratorum non dicitur prohibitus fuiffe*

Eandem legem babes Deut.xxrj»Ergonc etiam agri Deo funt curæC' AsrorScurit Sunt quidem pro fuo modo, hæc autem lex non eft propter agros, fed propter homines lata. Ne forte,inquit,fanlt;5bfices tam itmen, quod fe/ minafti,quam prouentum agri, h oc eft,ne fi inunumagrura diuerfage ncra femines,amp;conféras, utrunt^ pereat,ac inutile, amp;ueluti fandifîcax turn, quod eft uulgaribus ufibus incommodum,reddatur. Diuerfa e/ nim genera feminum requirunt etiam diuerfam cu!turam,habent amp;nbsp;di uerfa tempora maturefeendi. In crefeendo igitur alterum alter i e ft impe/ dimento,ut neutrum ad maturitatem fuam peruenire,amp;legitimo fuo tempore demeti poffic. Italt;^,diuerfum fernen in unum agrum femina/ re,eft diuinæ benedi(ftioni,quafi obftaculum obqcere,amp; magno fuo la bore fibi ipfi incommodum accerfere.Cum hac lege Mofi,conuenJt eti am lex Solonis,quae iuftit,ut qui in agro quiduis plantaret, quinc^ pe^* dibus a uicino inferat, qui uero ficum aut oleum,nouem. Et additPIu/ tarchus cauflam.Longius enira,inquit,hæ arbores protendunt radicê,' nee fine detrimento cæteris plantis propius admoucri poflTun t,fed nutri mentum auferunt,amp; quibufdam humorem nociuum tranfmittunt.Etfi autem hæc lex Mofi uulgato inter gentes Euâgelîo,abrogata eft, amp;nbsp;So lonis lex aïioqui nihil ad nos pertinet,prudentis tarnen agricolæ eft cô fiderare, quid ager fuæ regionis ferre queat, ut fi pro natu^j^a colat i/ pfum, polficfecura confeientia benedidionem incrementum a Deo peccre.Cæterum,dicuntur amp;nbsp;hi diuerfafemina in unum agrum femina re,qui fedantur diuerfas dodrinasreligionis. Nam, qucmadmpdum diuerfa femina in uno agrofibiipfi impedimento funt,quo minus fuo te pore ad maturitatem peruenirepoffîntjita hi,qui diuerfas dodrinasre ligionis fedantur, femper difeunt, nunquam ad feientiam ueritatis perueniunt,fed circunfcrûtur quouis uento dodrinæ,ut Paulus ait

Eftamp;:hæclex,pædagogia populi Ifraelitici.Nec eft fuperfticiofein telligenda,quod nonlicueritlineofilo,laneum pannum cônedere,fed quod non debeant ueftem e panno,qui fimul ex lana Sc lino contextus cft,confedam geftare. Inftituta autemeft hæc lex,uel quod hoc ueftP menti genus uideatur in decorum,uel quod eo utebantur finitimæ gen/ tes,a quarum poliucis moribus 8^ inftitutis uoluit Deus populum fuî5 , longe abefte,ne fimul cum politicis moribus,etiam impietatem amp;nbsp;Idolo latrian carum fedarentur. Quale cft,fi princeps quifpiam Germanicus «iftituerct,ne fubditi eius uterenmr ueftitu Italico,ut non yna ciyn hoc

IN CAP. XiX. L E V I T I C I, peregrino ueftitu induerent etiam peregrinos mores amp;nbsp;feefera, Etfi ante iKfoii quot;uncuulgato inter genres Euangelio licet per fequouis ueftimentige/ nere uti, uarietas tarnen animi, fine in religione, fine in humanæ uitJC oFFicijSjquæ uarietas fignificatur per ueftem ex lana amp;nbsp;Iino confedtam, femper dcteftandaamp;abijcienda eft. Veftitur ex lana amp;nbsp;lino,qui fimuf papifticamamp;e^fengelicam religionem probat, ex ipfis unamquaft ueftem conficit. Veftitur itemex lana amp;nbsp;lino,qui in dilTentionibus ciui libusutrainque partem probat, Sé utriquefefe accommodât. Viri au/ tem boni eft,earn partem probare,amp; fecîari, quæ habet iuftam Sdlegiti/ mam cauftam.

Vbiuulgatatralatiohabet. CQnæ fit ancilla^etiam nubilisOibialtj iuxta Hcbræum textum legunt. CQuac fit ancilla a uiro corrupta feu ui/ ciata) Aîn,Quæ fit ancilla uiro unita, hoc eft, non libera uxorjed con' cubina. Sic enim uocabatur ferua feu ancilla,cum qua quis habebat con iugfj con fuetudinem.Extatautem alias lex depuniendo adulterio,uidc licetjSi moechatus quis fueritcum uxorc alterius morte morietur moc/ chus,amp; adulter.In hocautem loco mitigatur pœna,fi adulterium com/ miflumfuerit,non cumuxore alteriuslibera,fed cum alterius concubi/ na adhuc ferua. Gaftigentur,inquit,aut uapulentambo,amp;non mori/ entur,quia non fuit libera. Præterea uir necefle habet ofterre facrifici/ urn pro4gJ^to,quod faerificq genus fupra pluribusexplicuimus.Ob/ fcruabis autem, quod hæc lex pertinuit ad politian Mofaicam, amp;nbsp;refpi/ ck tantum ad expiationem coram externo populo Dei. Romanæ leges Adulter^ fuah^cntfupplicia,quæinferuntadulteris,uiol3toribusalienarumnLi fupplicM. ptiarum,amp; ftupratoribus. Habet amp;nbsp;Dominus Deusnofter fua fuppli/j c{a,quæin iudicio fuo infertnonfolumexternis adulteris,uerumetiani fcortatoribus.adeocß ijs etiam,quialien3m mulierem,ad concupifeen/ dum eam,afpexerint. Nccullaalia eft delidi expiatiocoram iudicio Dei,quam uelmors Chrifti,firefipuerisamp;crediderisin ipfum,uel per petuus ignis gehennæ,fi non refipueriSjSxJ non credideris in ipfum,

liortoruni Pro hortis etiam, ac plantationc Deus follicitus^ft,fed propter hu/ manum ufum atep commodum. Arbores enim,qtrae permittuntur fru dum ferre, priufquam aliquantumrobuftæ fiant, nonfuntdurabi/ .les,piÿ3pterea quod frudus earn uiiij, quæroburtrunciamp;^ramorum gt;nbsp;confirmare

co firm are debet, ad fe attrabat abfumat. Quare lex utiKtcF ordinauft, ut arbores pomiferg habeâtur tribus anm's pro incircuncifis, hoc eft,pro immondiSjamp;ut præpueia ipfarum cum frudtu circuncidantur,hoc€ft, fiuc turgidæ gemmæ dccerpantur,nc frudum ferât, aut fruólus ipfe ab fjciatur. Vtihsefthæcordinatio,qua Deuspn'mumadmonuitpopu^ lumfuum, utpîantatfoncamp;infitionearborumnon tan Am fuæ ætati, fed ctiam pofteritati fuæ confulant. Nam fi permiferis arborem ftatim in primo aut fecundo anno fruâum ferre, uix durabit ad pofterosjed una cum ipfa hortulani ætate deficiet. Deinde coercet etiam hac ordina tioneauariciampopuli fui. Auari enim,qui fibi omnia deêfTe indicant, tanta cupiditate cumulandarum opum tenêtur, utfi unoanno,exagro aut arbore omnes eos fruâus,qui pluribus annis proferri deberent, ex/ torquerc pofîent,magno id ftudio,amp; nulla pofteritatis ra tione habita, facerent. Quare lex inijeiteis hacordinationelaqueum,utcogatur,uel inuiti parcere imbecillitati arborum,Slt; aliquam poftcrioris temporisra tionemhabere.Poftremo,cumiubetquartoannoomnemfrudumfan dificari,a cofferri Domino,docetgratitudinem,ut Ifraelitæhacoblatt one agnofcant fearborum fru(ffus,non fuo merito,feddiuina liberali/ täte accipere,quemadmodum deprimieijsfrugum fcribitur Deut.xxvu 8dutadmoneantur,quo utantur fruâibusarborum,ut dono Dei,non ad fuxum,contra uocationem Dei,fed ad neceflitatem,in obfequio Dei»

Varia eftfententia interpretum de hoc dido.Sunt,qui fcribûtJfrae litas obtuliffein cegypto facrificia, dæmonibus,quos ^-e^Tf^chedini uocan t, 8^ poftea iuxta effufum fan guine quo magis dgmones placarct, comediffereliquiasfacrificiorum. Quod h hæc non eft Judaica fabula, apte coh^ret lex ifta,cum fjs,quæmoxfequuntur,8lt;:prohibent fuperfti ciofas ac impias augurior urn obfcruationes.Sed uidetur hac lege Gmpli citer prohibitus effe efusfanguinis,acplaneidêrepeti,quod fupracap» . nbsp;nbsp;.

xvr).di(ftumcft.Sanguinem nullius carniscomedetis.Contrahâclegê tfut, peccaueruntifraelitæin bello Philiftino.i.Samu.xiifj.Vertitfe,inquic fcriptura,populusad prædcâ,tuleruntq^ ouesamp;bouesamp;uitulos,amp;: ma ôauerunt in terra,comeditc]? populus cum fanguine.

Hocalij iuxta Hebreum textum Jcgunt,Non augurabimini,nec ob feruabitis dies.Græçiis fie interpretatus eft, ôiwiiiSri,ôoJ\i ôÿ/ieoffimnat' â^j.Non augurabinini nec aufpicabimini.Sunt enim duo genera uati ciniorum,quæ gentesexauibus obferuarunt. Alterumexauiumgar/ ritu,quodauguriumuocarunt» Alter um ex auium uolatu,quod dieftum

rftaufpicium» Cum autemobfcruan'ones exauibusuariæfint,notaiv dum ent,quod in bac lege nonprohibenturhæauiumobfcruanones, quæhabentphyficasrationes ad Ggnificandam futuramtempeflatem, Aratusin (paivofx-i'wiç fcribit,Noâ:uam continenter per nodlem daman tem, Sd cornicem intcrdiu leniter uociferantem,atque coruos plures grc gatirn uelutgaudentesô^daman€es,lerenitatemfignilicare. Pullos au-* tem gallinarum quærcntesftudiofeped«ftcùlos,ôlt;f ma ion uocc pipien teSjSimiliter hirundines circa paludes,pifcinas,autfluuios,cum clamo re uolanteSjpluuiam indicare. Verba Arad,G quis ea requirat,hgc funt»

Eu î(p9tiS«jîcyp, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(pcûvR amp;c.

Hæc,amp; id genus alia,quæ habent fuas naturales caufas obferuarcj Auittmobfer noneftabominandæ impietatis,fcd commendandæprudentiæ,amp;ex/’ tntionet, perienttæ. Obferuare autem uolatusautgarriius auium iuxta augu/ ralem difeiplinam gentium, ut ex ipGs pollicearis nbi aut fœlicem, aut infœlicem adionum tuarum euentum, hoc demum impium,amp;diuina lege prohibitum eft. Impium igitur eft,quod Augurum difciplina tra/ dit,cornfcemamp;picum,a Gniftra, Coruumamp;aquilam a dextra ratura videcicero. facere afflpfeium. Et aut Satanæ ludtbrium, aut fallaces ioculatorias t/e (/(«!»lt;lt; artispræftisiæfuerunt, quod Atftius Nauius,adcomprobandam,uß uium hb i. conuenerat, auguri) ueritatem, cotem nouacula dilcident. Videtur dec/dù prU autcÄi aufpiciorumobferuatio hinc adeo nataefre,quod gentium fupec

fticioexiftimaueritaues effe interprétés üeorum. Noci Gmt uerfus Oui dianijdeauibus»

in.i.ßß^üru, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed nihil iftd imant^quia lingua crimen habet is

îlt;ion tarnen hoc )ilfum,nam dijs,ut proxitna l:^uncpenndueras,nuncdatiscre notas, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Quæ, uteunque afteuerentur, prudentiores tarnen non ludæi tan* turn, fedetiam Ethnicifolitifueruntiftasimpiasfuperftitiones ridere, Co»irlt;lt; Sdcontemnere. Refert lofephusex Hecatæoiucundam hiftoriamdc Appionem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quem Moftblanum uocar. Is, cum effet excelîenti fortitudinc

militabat in exercitu fucceftbrum Alexandri magÿ. Et cû exercitus per ueniftetad quendam locum, nonprocul a mari riroro,acdeimprouifo Moftblanus ex proximo uicino, quecaufta effet tara repeitinæ ceflationis, Vates,Cinqu^ille^ iulfit ocs ftare,ut ex hac aue, (Et demon/

C o H M E N T.' I o A N.' B R. E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9;

(Etdcmonftratauem^capiatauguriumjnum nel pergcndum,uelretro cedêdum nobis fit. Nam fi auis praeuolaucrit nos,pergemus focliciter, Siautem aduerfusnos uolauent,abeundum nobis eritretro.Hæccum Mofiolanus audfjiïet,rem indigniffimamratus,quod homines pcterêt falutem Cuam ex auibus,amp; cogitans fepalam dcclaraturum uanitatê au guriorum,nihil quidem ucrbis ad ea refp5dit,fed tra do arcu,et emiflà fagittajuolucremjcundis infpedannbus,interemit.lndignantibus no uatcfolum,fedamp;multisalrjs, acimpictatem indeorum Interpretern exc crantibus. Quæ ifta,inquit,furia eftc Haec auis non potuit fuæ falutis confcia efle,ÓC noftram præfciuiflet C' Nam fi de fua falute ahquarn co/ gnitionem habuiflet, nunquam in hunc Iocum,in quo a ludæo conficc retur,ueniflret.Accedithuc,quodamp;in ipforumaugurumdifciplina,au tore Plinio,conftet,nelt;:^ diras aues nec]^ ulla aufpicia pcrtincre adeos, « quiquancp remingredientes,obferuarefe ea negauerinr. Et apud Ho/ merum Hedor ait,eaoptimisaufpicqsgeri,quæpro Reipub, falute gererentur.

Siue finißra petant obitttri Uminafolu, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;llûdof M.

Qui iußit ßieirare, loué no$ ßdeee oportet. Quem penei tßhominum diuum^ attrna poteßnti Augurium tarnen eß,quod praualet omnibut untim, Pro patria pugnare,armis deßndere duet.

Quare teftibus etiam huius difeiplinæ profenbribus,uaM»eft augu riorum Sd aufpiciorum obferuatio. Sed utut hi de fua profein one fenre/ rintjccrtc nobis obferuanda eft lex Dom(ni,qugnon in hoc tantum lo cOjfed etiam Deut.xvirj.iubetcauereab obferuatione aufpiciorupi.Ca ue,inquiens,neimiterisabominationes gentium, öd non inueniatur in tc obferuans aufpicia öd auguria. Nomine uero augurrj öd aufpiefj non folum prohibitæ funt fuper fticiofæ obferuatioes garritus öd uoiatus aui um,fed etiamaliarum rerum,quarum nullaeft probabibs caufla in natu ra.Gæfar Äuguftusiudicabatdirum, fi' manefibicalceusperperam ac finifter pro dextro in duceretur. Alrj putantinfoclicem eflTeconfiliorum fuorum euentumeo die,quo ipfisprgfentibus fal in menfa effunditur. Ali) ad buccellam ex ore aut ad baculum e manu cadentê trepidant. Alt) fua habent aufpiciaexceruo tranfeuntamp;a dextris,ödex uulpea finiftr»sgt; Alt) alias habent id genus obferuatiÖcs,qu3e cum nullam habentin na tura probabilem cwiram,abtjdendæ funt öd deteftandæ.Quid ergo fe/ ciemusC'aut undefiffutis nofl:rgfignapetemusCNoncerteexauibus,aut alrjs befit)s,quarum longe alia condicio eft,quam ut interpretentur di/ uinam erga nos uoluntatem.Set^eteda eft Salus,ex eo prophct3,que

Deus promint,amp; qui eft uerus diuinæ uolûtaiis intcrprcs.Gentcs iiiquitMofe,quarû pofridcbisterram,audiunt augures,etdiutnos,tibi autem hoc non permittit Dominus Deus tuns. Sed fufeitabit tibi pro/ phetamdegentctua»amp;defratrjbus tuis.HVNC audies. Etquiuerba eius,q loquctu^in nomine mco,dicit Dominus,audirenoluerit.EGO uîtorexiftâ.Hicpropheta,interprete Petro Sc^Stephano,eft IcfusChri ftus Dominus nofter. De hoedixit pater e ccclo.Hic eft filius meus dilc (ftus,in quo complacitum eft mihi. HVNC audite. Huie dédit pater omnciudicium,Slt;omnempoteftatcmin cœloamp;f in terra,ut quicunq^ crediderit in ipfum,non percat,fed habeat æternam uitam. Quare no eft nobis ahud,fiucoraculum,fiueaugurium,fiueaufpicium,ad faluteno/ ftram,capiendum,nifi folum Euangelion Domini noftri lefu Chrifti,' quod Sdita obferuandum eft, ut fi angelus decocloprædicauerit nobis aliud Euangelion , pro anathematehabcatur. Cactcrumubi Hebræus habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lotheonenu,ibinos iuxta Graeeam tralationeinter

Onan quod nubem fignificat. Alij deducut ab nilj? Ona, quod fignificat tempus ftatutum. Itacp fenciunt hoc dicfto prohiberi obferua/ tionem temporum.Quæinterpretationon eft abqcienda. Diligenter ta men confiderandum eft,qualis temporuobferuatio fit prohibita.Sunt enimdiuerfætemporumobferuationes. Alia eft légitima amp;nbsp;diuina orlt; dinatione inftituta,qualis fuitobferuatio Pafehæ, Pcntecoftes,Sabba/ ti,amp;; ah»»i(P feftorum in 1 ege Mofi, Hæc obferuatio fuit neceftaria in politii»: MoTaica.Deus enim ficpublica lege ordinauerat. In Chriftia/ nifmo autem,uulgato iam Euangclio in omnes gentes,amp; abrogata po/ lit£i«lt;Moft,n5 eft neceftaria. Ne quis, inquit Paulus,iudicctuosinpar te diei fefti,autnouilunij,autfabbatorum,quæfuntumbra rerum futu/ rarum, corpusaute Chrifti.Quodfi prætereaaccefieritimpiaopinio, uidelicet,neminem pofte iuftificari,Sd falutem confequi,nifiobferuettc pora feu fefta Mofaica,ibi turn obferuatio temporum in Chriftianifmo non folum non eft neceftaria,fedetiam impia. De hac Paulus ad Gala/ tas!cribcs.Dies,inquit,obferuatislt;^mêfesamp;Jtêpora,5i^annos. Memo de uobis ne fruftra laborauerim eroa uos. Obferuantur amp;nbsp;fua in Chri/ ftianifmofefta,fed fine lege,hoc eft,libere,iü7a^idfç tâtum gratia.Quare hancobferuationem Paulus non damnat,fedconfirmatpotius,cumall as dicat. Omnia decenter amp;nbsp;fecundum ordinem fiant. Alia eft obferua/j . tio temporum amp;nbsp;dierum phyfica,qualis eft obferuatio dierum Gritico rum apud medicos,obferuatio item dicrum,quos nocant Caniculares,^^ de quibus extat Aphorifmus Hippocratis.Sub cane an tecanem peri culofe funepurgationes. Quails eft|tiam obferuatio temporu phlebo/ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tomia?,'

tomia;, plantandijigna incidendijSdmuka id genus aha, quæ no funt excogitara humana fupcrfiinone, fed inuenta naturali rarione expert cnna,quorumobferuationoneftimpietatis,fedprudentiac in admini/ ftranda oeconomia. Aha eft obferuatio fuperfticiofa, quæ non habet eaaftam in natura, fed eft humana fuperftitione excogjtata, amp;nbsp;Satanæ j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præftigtjsconfirmata,quah'seft obferuatiodierum Aegyptiacorû.Sunt

enim,qui dicunt,in quolibet menfeduos efredies,quosa;grosamp;srgy/gt; puad, ptiacos uocant,in quibus infauftum fit quiequam opcris inchoare. Aiq obferuant tempus ineundi coniugrj, induendæ nouæ ueftis, amandan di nunct),amp;aliarum idgenusrerum. Hæobferuationesfuntfuperfti/' ciofæ,amp; tarnen habent fuosoradus. Nonnulla enim uidêtur fuas babe recauftas in natura,fed rcmotiftimaSjqualeilludeft.Non induasnoua ueftemlunacolloeatain fignofixo» Hæcfiquisftncullafuperfticionc obferuaretjfortaftis tolerabileeftêt. Alia nullasprorfus habent in natu racauftas, neepropioquas nee remotas, quale eft illud de diebus ægy/ ptiacis.Acdehisproprie ioquicurlex» Non obferuabitis dies.Quid er

■ goobferuandumeritC Verbum Domini. Feelixenim dies erit,in quo uerbum Domini obfcruaueris.Infcehx,in quo uiolaueris ipfum. luxta illud.Si audieris uocem Domini Dei tui,amp; cuftodieris omnia marÄla/ ta eius,benedió:us tu in ciuitate,bencdilt;ftus in apro amp;c. Si autem non obedieris,maledi(ftus eris amp;fe. Et homini pio,in Chriftum credcnti,ac in uocatioeDei ambulanti,omnisdiesfœh'xeft,quiaChriftusait.Ecce ego uobifeum fum omnibus diebus,ufcp ad confummatiojj^ feculh

NON IN ROTVNDVM ATTONDEBITIS CAPVTÖ^c.? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Vbiuul2atatralatiohabetNecradetisbarbam,ibiiuxta Hebræîï I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o

textum legendum eft.Non corrumpes angulum barbae tuæ,quod no/ nulli fie interpretantur.Non rades totam barham. An guli enim barbç dicuntur partes,8Cquafi regiones fadei in quibus barba enafcitur,quê/ admodum etiam quatuorplagæ mundi,hebraeo more anguli dicûturj Videtur autem hæc lex Ifraelitis prsccipue de funcribus aduerfus côftie tudinem gentium lata efle. Apua Hcrodotû, A gyptij tondent in fune/ rcbarbam,ah'æ genres tondentetiamcâpita.Apudcundem, cumPerfç iugerent Mafiftium ab Athenienfibusinterfetftû.totonderunt nonfe/ ipfostantum,uertun ctiâ equosamp;iumenta. Voluitautem fpiritus fan/ ôtus,ut Ifraelitæ lOTigeabelfentab hisgenciummoribus,qui inhonefta habebant fpeciem,ne fimul cum his moribus imbibèrent etiam idolola trian gendumæt quanquam peÿe fit,comam autbarbam uel

Jûàtrirc,uel tondere,non tarnen «/tacpefw eft,affueficriadi3ololatnan,; magnum fuit,concludi’,cx uoluntatc èC præcepto Deijub legc^acpg ‘^“'gogOjdonec uenirec fernen promiffum* Quare hgc lex de funeribu» fuo tempore obferuabilis fuit. Poftqautem fernen promifliim iam ue/ nit,nonfumusampliusfubpædagogojeduocatifumusin libertatem, tantum nedemus libertatem in occauonem earni,fed ut inuicêper chalt; ritatem feruiamus,amp; in geftandaautabradenda barba, quod honeftum ôi. politicum eft,fadamus.Sed hic uide mihi Pontificum feu impuden tiam,feu audaciam.In confarcinandis enim facris fuis, quibus Deum co lerentjöipeccata expiarcnt,imitatifuntahquoties ritus Mofaicos, quos obtruferunt ecclefiæ tanquam neceflirio obferuandos,quemadmoduni fupra faepe often dimus. Quod autem ad hunc ritum de coma capitis atz tiner,prorfus diuerfum fecuti funt.SacrificuIi enim Monachi abrafe runt in honorem Dei,ut ipfi fenfcrunt,comam capitis fui in rotundum.» Itacp manifeftumeft, quod inftituerint facra fua non ex uerbo Dei,fcd täcum exhuma na fua libidine,quia ubi uifum fuit, fecuti funt ritus Mo faicosjubiuero aliud uifum fuit,fecuti funtritus gentium,amp; ex his con farcinatis finxerunt unum,quafi corpus religionis,ut illud opponerent irft Dei,amp; confequerentur merito eius ueram falutem. Sed fi dchis fs cris,quæ Deus ipfe inftituit,di(ftum eft, Quo mihi multitudo uiiftima rum ueftrarumcNeofferatis ultra facrificium fruftra.Incenfum abomi/ natio mihi eft,quanto magis de confutis illishypocritarum facris non S Deo inli4tjjns,fcdabhumana fuperftitioneexcogitatisdicendumeft, Quo mihi nuggfacrorum ueftrorumC'Plenusfum.Cum ueneritis ante confpedummeum.quis quæfiuithæcdemanibusueftrisî’

NON INCIDETIS STIGMATA IN CARNE amp;:c.) Videiur amp;nbsp;hæc lex aduerfus mores ethnicorum lata eflc.Si enim ue rum eft,quod Hebræi interprétés fcribunt,Ethnici mortem fuorum ita Iugebant,ut etiam carnem fuam aut cultris inciderent, aut manibus dila cerarent,ac fanguinem fuum effunderent.Confecrabantur etiam drjsfu is,notis quibufdamin carneminuftis,autalioquodam modo incifis# Hos mores prohiber lex lfraelitis,ne fi amplederentur eos,difcerent eti am fedari IdoIolatrian.Cgterum reuelato iam Buangelio,per fe quidem nihilrefcrtjhumanu corpus inuftis notis fignarc,quale quid magiftra/ tusaliquoties fceleratis inferrefolet,multum autem refert ab Idololatria cauere,amp; mortem fuorum pro Chriftiana modeftia lugere. De i)s,in/ quit Paulus,qui obdormierunt nolo uos ignorarc^ne doleatis, quead/ modum amp;nbsp;cseteri fpem non habentes amp;c, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

uulgarc iUliJ adukerium,quod cum aliéna uxorcdefi'gnatiir,nec pro/ hibeturtantumfcortatiojed prohibetur etiam Icnocinium, Non enim ij tantum morte dignifunt, quifadunt peccata,uerum etiam q qui uel confcnciuntamp;approbantjUel defendunt,uel coniuent ad peccata.Qua rc lex monet hoc loco patresfamilias,ut non exerceant lenociniû non LcfioffWMj« proftituantfiliasfuas.Monetetiammagiftratum,utnon toleretinpo/ pohibctur. litia fua publicam fcortationc,feu quæ uocant,lupanaria. Gentes enim, utfenciebantfcortationem non elTe flagitium,ita alenocinio,amp;profti/ tutioneftliarum fuarum nÔ admodum abhorrebant.Publicus Cyprfjs virgincf pro mos fuitjuirginesante nuptias, ftatutis dicbus dotalem pecuniam quæ/ finueruntcy fituras,proftituere,amp;;in quæftûad littusmaris mittere,pro reliqua pu/ dicitialibamenta Veneri foluturas.Locrenfesexiftimauerunt feprofti tutione ftliarum fuarum gratumDeo cultum facere. Cum enim preme rentur bello, uouerunt, fi uiiflores forêt, ut diefefto Veneris uirgines fuasproftituerent.Quid histurpius,authorribilius excogitari poteft; Quomodo potuiffet Satan gentes plus excæcareClubet igitur lex popti lum Dei,turpitudinem îenocinfj uitare,8C publicam honeftatem in co/ feruanda ftliarum fuarum pudicitia fedlari,necontaminetur, inquit,ter/ ra,Sdimpleaturpiaculo,hoccft:,neregiouenra,contemptaconiugt} ho neftate,impleatur fcortis fcortafi5e,quo fiat,ut terra fordidetur publi cauitæ turpitudine, amp;necefîehabeat publico fupplicio uel famis, uel belli,uel peftisexpiari.Quod autem Deus exigitab lfi'aelitis,hocidem exigit a Chriftianis patr(busfamjlias,amp; magift:ratibus,quHT^ijifi popu/ lus DeiSîioêlus uocantur.Nam (i ueliplî exerceantlenoanium,uelto lerentpublica proft:ibula,non folum fiunt participes peccatorum,quæ in his defignâtur,fed etiam fiuntaurores publicarurn caîamitatum quas Deus propter talem turpitudinem regioni immittif,amp; cum deberêt effe patriæ defenforesjiunt propter ignauiam aut turpem fuam conniuen/ tiam patriæ euerfores.Sunt quidem,quidicuntpublica proftibula tôle rari,ncmaiora mala defignccur,fed quid fi dient fchola, in qua maiora mala difcantur potius,qu3m uitcnturÇ’

De hac lege alias fæpe diâ:umefl.Ëtrepetitur,uEobferu3tio fabbati diligentius commendetur.

Vbiualgataleêtiohabet,Magosjibi HebreahabetOboth^ Significatautem nbsp;nbsp;nbsp;Ob,utremfeul3gûculam.Itaq? Hcbræi interpre

tesfenciunt, hoc utléabulofignificarifpiritLim Pythonicum,Cundeamp;’ Chaldguspro Oboth repofuit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Biddin) quo qui obfeffî funt,o/

cauca.Græcusab'quoti’cs intcrpretatuseftfcVf«sç(p,v0ûôç,hoc eft,ucntrilo quos,quo uocabuîo,etfi generaliter intelliguntur hi,qui afflati dæmo/ neutcunq;uaticinantur,proprietamen intelligunturhi, qui aSatana correpti dant refponfa ex uetre,ore daufo. Äbquotiesinterpretatuseft G?. A»T-«ç,quos uocare poßes, Deled:ores,aut Conieiftores. Quale autem hoc hominurr^cnusfueritjanimaduerterelieete priori libroSamuelis cap.xxviq. ubi ht mentio muüeris habentis Ob,hoc eß,fpiritum Pytho nicum. Inhuncordinem recêfentetiameam puellam,dequa fitmcntio in Adis apoßolicis cap.xvi. Deinde,ubiuulgatale(ßiohabet, Hario/

los.ibiHebræa habet iidconim. Hosquidam Hæbrei inter/ prêtes (enciunt eße,qui oße animantis,quod ladua uocant,inter dentes aeccptOjUaticinantur.Sedhuiusrei fides fit pen es letîlores.Græcus trän ftulit alias i7ra:oi.Ao9ç,lncantatores,alias7Tç«)oô-«07niàç,prodigiorum inter/ pretcs,aliasn'Ms«ç,Cognitores feu Diuin3tores,alias nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rîîçcpcd-

vûû'V’mÇ)hoceß,eos,qui e terra loquuntur.Suntalia genera diuinacu/ EfM.s.z!ri9- lorum 5dincantatorum,quæ in Dcut.cap.xviij.recenfentur. Prohibe/ turigiturhaclege,nefedemureos,qui uanafuperftitione,amp;dæmonia coafflatu.de futuris,quoquo modo, fiue per mortuorûexcitationêaut coniurationem, fiueper fortilegia, fiue per fomniorum, aut aliarum id genusrerum interpretationem,diuinant. Cum dixerint,inquitEfaias, ad uos,quærite a Pythonibus ÔC diuinatoribus muffitantibus amp;nbsp;garden tibus.CRefpondeteeis^ Nunquid non populus a Deo fuo requiretui' fionem^^Plus ne conuenit a mortuis quam a uiuis ucritatc quærereC'Ad legemamp;aM:eßimonium. Et Chrifius. Habent Mofenamp;prophetas* Hos audiant. Ad quern ergo uocantnos Mofe?lt; prophetæcProfetHo non^dalium,quamad prophetam ilium,de quo fupra diximus ,nimi/ rumad lefum ChriftumDominum noftrum,cuiusfoliusoraculum et uaticintum, quod efl Euangelion ipfius,potentia Dei eft ad falutem o/ mni cred en ti.

Honeftiftima lex,8c utiliftima ad conferuandamobferuantiam luni orum ergafeniores.Soletenim fen edus propter quædam uicia fibi pc/ culiaria,iuuenibusefteIudibrioamp;contemptuhEtquanquamomncscu piant fieri fenes,tame fenetftus ipfa ftiftiditur.Exigit igitur ]ex,ut in ho/ nefta rep. iuniores uenerentur.feniores, amp;nbsp;ut lex loquitur, coram cano capiteconfurgant,acperfona fenis honorent.Primum,quod fencs fint loco parentum. Icacum decalogus iubet honorare parentes,iubeteti am honorare fenes. Et Paulus ad Timotheum fcrifl^nSeniorem te nc feuius obiurges,fed adhortare,ut patrem,muliercs natu grandiores, uc matres.Deinde,quod Canicies feu fenedus fit donum Dei,quo Deus

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teftatur

teflatur fe fauerc eircip. in quaconferuat dues ad iuftam feneélutenij Q,uare,quiueneraturhoneftumfenem,ueneraturDeum in fene, Qut autemcontumeliofuseft in fenenijContumeliofuseftin Deu, feneâugt;' tis donatorem. Vnde lex addit.T imebis Dominu Deum tuum. Is enim fibi iudicat fieri,quod in fenem cornmiititur. Admonentur etiam exhac lege fenioreSjUt honeftam uitam dueant,amp; iuniores bonisexemplis acj uirtutem excitenr^ut legitimo honore non indigni fiant.

Aduenæ amp;pcregrini,nifi opulenti fuerint, grauatim folenc inter ci/ uesrecipi. Etquiadefertiuidentur,exifiimatuulguslicerefibi,utipfos opprimant. Quare lex monei hoc loco,ut aduenæ humaniter traflen/ tur.Primum,quia etfi non funt ciues noftri,func tamc,quod mains efi, proximinoftri. Diligetis,inquit,quafi uosmetipfos. Sicemproximos noftros diligere iubemur. Deinde,quia Si nos fuiftis aduenæ» Natura au£emafrerr,uccisfaueamus,qui in qfdem periculis,quibusnosperfiin ói fumus,uerfantur. Quare aducnasSiperegrinosinhumanlteraccm deliter tractare,efi aduerlus legem naturae peccare.

NOLITE FACERE INIQVVM ALIQVID IN IV/ DICIO amp;:c.) ” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“

Præfenshuius feculi ftatus,tails eft,iitin legitimis rebus publicis no poIïitefTecarerumcommuniOjquam Platonicam nocatJednccdTaria eft rerum diLufio,amp; neceftarr) funt contraiftus ciuiles. Diuifiones autem commuttio verum fiunt uarqs modis. Nos de rjs modis nunc loquemqj^i^eri hoc lo rerm coreccnfentur. Autenimfiuntfententialudicum,autbaculisrnefortjs tarn oblong(s,quambreuioribu$,qualiseftulna,autpondere,autmen/ fura rerum feu aridarum,feu liquidarum. lubetigitur lex,inhis ctJnfti/ tuendis Si u£endis,conferuareæquitatem,amp; fuam cuiufc^ regiois iufti/ tiam.Acprimum,Nolite,inquit,facere aliquidiniquuminiudicio.AIi quotiesenimdifceptatur coram publico iudicio.de fi'nibusagrorum,de debito pecuniæjdet^ alijs generibus diuifionis reru. Hie exigitur æqua SiiuftaiudicLim fentgt;sntia.Namcontrouerfiærerum deferunturad ludi cem,non quod liceat ipfiprofua libidine,huic,quod legitimefuumeft, auferre,8d alteri dare,fed uî cauifæ mdicium cognofcat,Slt; fententiam,iu xta publicas amp;nbsp;ordinarias leges,aut æquitatem Si reeftam rationem pro nunciet.Etfienim difeeptatioelîdercbusterrenis,8lt;f ordo ludicumup detur humana uoluntate conft)tutus,tamen ludiciu ipfum Dei eft.Non hominis,inquitlof^hat,excrcetis iudiciu,fed Domini,amp;quodcunc^ iudicaueritis in uos redundabit. Hue accedit,quod in hac Decalogile/ gCjNon furaberis,n5 folum prohibetur furtum, quod priuatus homo dam in furripiendisalienisrebus^efignat,fedprohibetur quæuigt;illelt;

IN CAP. XIX, L E V I T I C I, gitima iniufta alicnorum bonorum ablano* Ita^ iniqua ludicis fctl/ tentiajurandi 8^ prædandi genus eft, quod tanto abominabilius eft co ram Deo,quanto magis licitum uidetur coram hominibus.Sequnur de inde, Nolitc aliquid ini'quu facere in Regula,hoc eft,in dimenfione rum rerum,quæ uel oblonga uirga aut baculo,ut agri,uel ulna,ut pan nus,menfuran£uramp;diuiduntur.Sunteni'mimpoftores,quifenciut pa rum referre,quali régula aut dimenfione utantur,cum exiftiment regu/ las dimenfionum efte humano arbitrio excogitatas,8^ altera fitalteri in diuerfisregionibus diftimilis» Adhaec, quia in hac diuifione noagitur periculum animæ,fed tantum iadura rei terrenæ,putant Deum non re fpicere,qualicun cp utantur régula,aut dimenfiôe,fed in hocpræcepto, Non furaberis,confirmata eft diuinitus légitima rerum diuifio.Hæc au tem légitima eft,quæ fit dimenfionepublicocôfenfu approbata.Quod enim ad banc rem attinet,Regio ipfa,Lex eft.Quare quodcuncç furri/ pueris altcri illegitima dimenfîone,deputatur coram Deo in furto 8d ra^ pinagt;

Fit amp;rerum diuifio Pondéré. Ira additur,Nolite facerc aliquidini quum in Pondéré.Pondus,inquit Salomon, amp;nbsp;ftatera, iudicia Domi/ nifunt,amp; opera eius omnes lapides faccuIi.Etiterum. Pondusamp;pon/ dus,menfura amp;nbsp;menfura,utrunr^ abominabile corâ Deo,lioc eft, De/ us abominatur iniqua pondera. Fit etiam menfura, diuifio rerû feu ari/ darum,feu liquidarum. Itac^ exigk Deus,ut Sd hac iufta ód légitima ut^ mur.Iuft*iQjjinquit,fitEpha,iuftum Hin.DicuntautemEphaeftemê/ furam rerum aridarum,ut fi‘umenti,ód continerc quadringenta triginta tria oua. Hin uero eftcmenfuram rerum liquidarum,ut uiniódolei,8ó conwnere feptuaginta duooua. Atc^ hæc quidem legitimarum ordina/ tionum in regulis,ponderibus 8d menfuris obferuatio, ciuilis tantum 84 externa eftiuftitia,quæ 8d fua habet praemia. Sic efn Chriftus ait. Date dabitur uobis.Mcnfuram bonam 8dconfertam,8d concufram,atque exundantemdabuntin finum ueftrum.Eadem quippemêfura,qua me timini,mecicntur ali) uobis, In hac autem lege.DiIiges proximum tuu ficut teipfum.Et,Non furaberis. Et,Non cocupifces rem proximi tui,* cxigitur maior 8d perfedior iuftitia, uidelicet, ut nÓ tantum exponas res tuas proximo iuftamenfura pro pecunia,aut aliaæquiualenti retribuu one,fed etiam,ut adiuues egenum tuis opibus,nulla fpe retributionis* Diligite, inquit, inimicosueftros,8d benclacite,8d mutuum date, nihil mde fperantcs 8dc.

Quod autem in fine huius capitis additur. EgoOominus Deus uegt; ftcr,qui eduxi uosde terra ægypti, utcuftodiatisomnia ftatuta Sdc.ex/ plicae caufTam propter quam Deus i^^ftituit 8d tuetur Poliuas,uidelicet» non ut

non utedamus tantum ôd bibamus, fed maxime omnium j ut difcamus Drumcognofcere,8lt; mandataeiusobferuarc, acin uera iuftitiaambu? larc,ficamp;Deut,vi^Gum introduxerit te Cinquit) Dominus Deus tu^ us in tctTam,amp; comederis ac faturatus fueris,cauediligenter ne obliuifca ris Domini Dei tui,qui eduxit tc de terra ^gypti de domo feruitutis,Do nunumDeumtuumtimebiSjamp;illi foliferuiesamp;c. •

In hoc capiterepetuntur aliquot leges, quæ prius comemoratç funt» Répetuntur autern neep ineptc,necp fuperuacue. Ante enim pofit^ funt fimpliciter,)(^Ä9iK«ir,nuna adiecta pœnauiolationis,Nuncautê referun turmA)2L)lt;.»ç,ac uerevo(iiKwç,adieôa graui fupplici) feueritateaduerfus uiolatores.ln politea enim rede conftituta non fatis eft,bonas leges ef/ fe latas,amp;: ordinatas,fcd neCelTitas exigif,ut magiftratus cuftodiat 8^ tu/ eatureas. In adminiftratione priuatarum facultatum,non minorema-' luntelie uirtutem parta tuen, quamquærere, multomagisin admini/ ftrationereip.non tam necefTarium eft bonas leges ferre,quar^atas di/ tigenter conferuare. Conferuantur autem leges, primum,iyonis maio/ rumcxemplis, deinde grauitate fupplici). Quare,quæ hoc capitedc fupplicqs commemorantur, neceffaria fuerunt ad conferuationgp Ie/ gum in Ifraeliticapolitia. Cum autem horribiles fint uoces, Occida/ tur, Interficiatur, Mortemoriatur, Exuratur,amp;:crudeleuideatur,ho/ minem eiufdemnobifcumcarnisamp; fanguinisab homine trucidari,fen deTertuüia^ ferunt quidam uani homines ex hoc, amp;nbsp;fimjhbus locis Mofaicæ legis, »«w. quod clementiftimusille Deus, qui mifit unigenitum filium fuum in hunc mundum, non fitautor ueteris teftamenti, fed alius quifpiam DeustruculentUsamp;fanguinarius. Sed huius opinionis impietasma^ nifeftior nunc eft, quam ut pluribus refutari debcat. Si enim Deus ue/ rus, qui mifit filiumfuum in carnem,iuftuseft, 0lt;fiudex,Cquisautem hocnegaretç'2) certeoffici) eius eft,nonfolum tucri bonos,fed etiam co ercere malos. At mail non coercentur,nifi fupplicqs. An tu medicum accufabis crudelitatlb, quod recidat putridum membrum,ne pars fyn/ cera trahatur'TprofedOjfi fapis,commendabis prudentiam Sdartificium eius. Quare nec Deusiudicanduseft crudelis, quod inftituatjutfeelo*

Tati uJtimis fupplicqs afficiantur/ed potius diccndus cfl: iuftuSjCjuod iu beat malos pro merito punire, amp;nbsp;bonus, quod fupplkqs cocrceat ma^ los,ut boni defendantur,amp; alij grauitatc fupplidoruni a defignandis fccleribus deterreantur.

In decalogo generaliter præcipitur, ne fedemur alienos Deos, feu Idololatrian. In hoc autem loco recenfetur una fpecies Idololatriæ, qux eft, liberos fuos offerre Idolo Molech, quiqualisfuerit cultus, fupra explicuimus. Ac ante quidem, cap.xviq. eadem lex conferipta eft, fed nullo adieefto fupplido. Nuncuero additur fupplicium, Morte,in/ quit, moriatur. Populus terræ lapidab• t cum. Et ut uideas feueritatem DE I, in exigendo huius impietatis fupplicio, additur. Sipopulus terræ negligens dimiferit hominem, qui dédit defemine fuo Molech, necuolueriteum occidere,ponam ego tarnen faciem meam fuper ho/ minemilium, 8dcognationemeius, fuceidamqueamp;ipfum , amp;omnes qui confenferont ei ÔCc.Quam feueritatemdeelarauit D EVS non fo/ ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lum his uerbis,fed poftea etiam ftupendis exemplis. Salomon rex co/

luitMolcch. Ec populus conniuit. Qiiarc DEVS immifiteisdiuift/ oncm regni Salomonis, quod fuit inicium omnium malorum in Ifra/ el. Man aftc rex tran fire fecit filios fuos per ignem Moleeh. Et reliqui Ifraclitac^'jKbim conniuerunt,partim approbarunt. Traditus igitur eft Manaftca DEO in manum régis Aftyriorum, quiamp;ipfum compe/ dibusuindum,in Babylonem duxit. Et lerem.xxxrj. Ecceego,inquilt; DOMIN VS,tradam ciuitatem iftam in manus Chaldæorum, in ma nusregis Babylonis, capient earn, uenient Chaldæi prseliante» aduerfusurbem hanc,amp;fuccendentearn ioni amp;nbsp;comburentearn. Pro/ pter quam cauflamCSequiturjquia pofuet unt Idola fua in domo,in qua inuocatum eft nomen meum, ut polluèrent earn, ædificauerunt ex/ celfa Baahquæfuntin uallefilq Ennom,utiniciarent filiosfuosamp;fili/ asfuas Moleeh amp;c.Ex hac igitur lege primum nobis obferuandum eft, quanta fit abominatio coram Deo,alienus cultus amp;nbsp;idololatria. Con/ taminauit, inquit, fanduariurn meum, amp;nbsp;polluit nomen fanótum me/ urn,hoc eft,alienus cultus feu idololatria,eft contaminatio,contumelia amp;nbsp;blafphemia in nomen Dei,amp;J in uerum cultum Dei.Quid aut poteft horribilius exeogitari,q blafphemu amp;:contumdiGfum elfe in DeuC'Ac holes facilequidêperfuaderi uident,nihil corâ Deo abominabilius clfe idololatria,led hoc opus,hic labor eft, ut cognofcaiur t] fit Idololatria.

C o M M E N T. I o A fï.’ B R E N. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s»

Hiccnim impf) hypocmæcontendunticlololatrianfuam,nôn eHcido/ Iolatrian,fedclTelanâiflîmumcultumDei* Rede igiturdefiniêdaeft ^'**'^^* Idololatria, Nam idololatriaeftobferuarecukum diuinum,non inftigt; tutum uerbo Dei,fed Humana rationeexcogitatum,qualis fuit cultus ui tuli aurei,ôt alia multa facra, tam apud ïfraelitas, quam apud gentes, qualis etiam eft Mifla papifticaapud hypocritas Ghrifllfanos«Eft 8C Ido lolatriaobferuare cultumdiuinum,inftitutumqujdcmuerbo Dei,fed impia opinione ufurpatum,qualis fuit obfcruatio facrificiorû Sgt;i Ineen? fi apud ïfraelitas, quæ etfifuerunt diuinitus inftituta, tarnen, quia Ifrae litæ faciebant ea facra, impia opinione, uidelicet, quod eflent mérita,ex opéré,ut uocant,operato,expiationis peccatorum,iudicantur pro Idolo ïatria. Sicamp; horæ Canonicæ apud hypocritas Chriftianos in idolola? trian ucrtuntunEtfi enim lediones facræ feripturæ, amp;nbsp;oratioes,ôd pfal morum cantus, commendantur diuinitus, tarnen hypocritæ abutuntur h is impia opinione,ad expianda meritis horum operum peecata fua 8^c. Deinde in hac lege obferuandum nobis eft,quod diuinitus puniantur, non folum hi^qui federate faciunt,fcd etiam,qui ad fcelera conniuent, qui côfenciuntjô^ approbant ea.Ponam,inquic,faciem raeam fuper ho minem iftum,ôd cognationem eius,fuccidamc^ amp;nbsp;ipfum,8if omnes qui confenferunt ei 8Cc»Q.uare patribus familias amp;nbsp;magiftratibus danda eft opéra,ut non folum ipfi non peccent,uerum etiam ut ad peecata fuorû non conniueant amp;c.

Pertinet amp;nbsp;hæc lex ad explicationcm primi pr^cepti intffcalogo. De clin are enim ad magos amp;nbsp;hariolos,feu ad Python es amp;nbsp;fortilegos,eft fpe cies Idololatriæ* Ac in priori quidem capite recenfetur hæc lex fitjiplici/ ter,nunc autem addit Dominus grauiiîîmam comminationem.Ponâ,' inquit, faciem meam contra eum,ÔC interficiarn ilium de medio populi fui.AtC^ hoc diciturdehis,qui fedanturmagos amp;nbsp;diuinaculos. Nam de ipfis magis 8Cdiuinaculis poftea fequitur. Vir uel mulier in quibus fuerit Pythonuelfortilegusfpiritus,mortemoriantur,lapidibus obz ruent eos.

ïn Deealogo fimpliciter dicittn*. Honora patrem amp;nbsp;matrem 8lt;fc. In hoc autem loco Exo. xxi. additur extremum fuppliciu aduerfus eum quiparentibus malcdicit. Magna quidem hæc eftfcueritas,fed eadem maledicert: eft amp;nbsp;iuftiflima. Quid enim crudelius eft, quam in eos f|çuire maledi/ dis,per quos Deuîdedittibi ut fpires,ut uiuas,amp;: qui te magna fua mo leftia,acnon mediocri fumptu uft^ ad hoc ætatis edueaueruntC Quarc iuftiflîmum eft, ut tanta crudelitas amp;ingratitudo libsrorum feueriter

” * * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ ï ij

IN CAP. XX. LEVI Tier, pntlîatûr.Quod ft homines ce(Tauennt,non tarnen ceffat Dcus.Sicem Salomon Prouer.xx.ait» Qui maledicitpatrifuo amp;nbsp;matri,extinguetur lumen eius in medfis tenebris.

Quæfequuntur leges,inftitutæ funtad conferuandam Sdmunien/ dam honeftatemlegitimi coniugij.In Decalogo fimpliciterdicitur.No AduUef- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aduIterium.Hic aute adijeitur poena externi adukerij. Moe/

moecha.moriêtur ambo.ïdem habes Deut.xxij. Sed flicinm. nbsp;nbsp;uidendum hie erit, quod adukerfj genus lex extremo fupplido puniat»'

Sunt enimuaria genera adulterq. Aliud eft,quod defignaturconcupi/ feentia tantum,dc quo illud decalogi loquitur.Non concupifees uxore proximi.EtChriftus.Quicunqi afpexmt uxorcm alterius adconcupi/ feedum eam,iam adulterium cum ea commifit in corde fuo. Hoc genus adukertj,etfi per fe peccatum eft dignum perpetuo inferno, politicæ ta men leges no puniunt, Aliud eft,quod committitur a marito,cum alie/ na muliere,quæ nullius uiri uxor eft. AtCj^ hoc adukerfj genus,grauiflt mum quidem peccatum eft,amp; fua etiam externa poena dignum, leges ta men non puniunt ipfum ultimo fupplicio. Aliud adukerfj genus eft,’ quod committitur a uiro,cum uxore alterius. Bt hoc eft,quod tarn lex Mofi,quam Leges Roman æ proprie adulterium uocant,quodq^ ftatu untextremo fupplido uindicandum.Sic enim Mofedicit.Si mcechatus quis fuerit cum uxore alterius. Non ait,Cum quauis,fed cum uxore al/ teri us. Et’LwIulia eos adukeros gladio punit,qui funt alienarum nupti arum temeratores. Atquehæcintelligenda funtde politico fupplicio, quod expiât peccatum in externa tantum rep.coram hominibus, Nam coran?Deo,expiaturpeccatum,aut morte tantum Chrifti, fi credideri» in ipfum,aut æterna tuiipfius damnatione in inferno,fi non refipueris«.

In cap.xvifj.prohibetur,ne cum nouerca aut nuru,aut alfjs perfonfe^ quae fequuntur dormias. Hie autem additur poena extremi fupplicfj,uc grauitate pœnæ conferuetur naturalfs honeftas confanguinitatfsamp;' afft nitatis. Hoc autem de nouerca nuru intelligendum eft,uel poftdiuoc cium ,uel poft mortem patris aut filfj, Nam fi pater aut f 11 jus adhuc ui gt;nbsp;uit,8^ retinet uxorem,iam non folum non licet cum ipfa commifceri,qgt; fit nouerca aut nurus,fed etiam,quod fit alterius uxir. Cæterum,quod in hac,amp;quibufdam alfjs legibus additur. Sanguis eorûfitfupcreos, ^bfoluit homines inferences fupplidum legitime,amp;:refjcit omnem feue/

C o H M É H T. r Ó i Ä B R. B It! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;99

Ätät/scuîpam in maIefadores*Crudelecnini uidctur, quod homo inter ficithomineiTijCarnem amp;fan2uinemfuunii Si autem hoc lepuimefit, non iam eft crudelitas, fed iuftitia* Ec fanguis,hoc eft, culpa fanguinis efîufi,non eft in magiftratu,qui hominem interficit,fed in malefadore, qui fcelerefuo tarn feueram poenam meritus eft, ac feipfum quodam/ modo interficit» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Cum hacconueniuntetia Romanæ Leges. Sicenim inquiunt. Lex Iulia de coercendis adulterqs non folum temeratores alienarum nuptia/ rum gladio punit, fed amp;nbsp;eos, qui cum mafculis nephandam libidinem cxercere audenc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Aut fupra uxorem matrem, duxerit 8C filiam eius. Sic enim fupra dl citur.Turpitudinem uxoris tuæ fimul amp;nbsp;filiæ eius,non reuelabis»

Hæcfœdiorafunt,quam qusepIuribusexplicaridebeant.Et tametï iquiaimpuri,flagitiofi,amp; ut Paulus ait,in reprobam mentêiraditi,nal/^ Ia foeditate a tam horrcdis feeleribus deterrentur,neceire eft, ut legibus amp;nbsp;fupplicijs coerceantur.

Additur amp;nbsp;hoc loco fupplicium,quod fupra cap.xvirj. non eft coni memoratum. Cæterum,ubi uulgataledio habet,Nefariam rem ope^j rad funtjibi Hebrga habet IDH Hefed, quod fignificat mifericordiamJ beneficium,feu beneficentiam.Chaldæus autem pro nbsp;nbsp;nbsp;Hefec^repe»

fuit Hibp Kelanah,quod fignificat opprobrium feu ignominiam. Cui confentit amp;Græcus,’ôveiA'ç’ör.Quidam Hebræi interprétésrelinquut hoc loco uocabulum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hefed in natiua fua fignificationc,pro mifez

ricordia feu beneficio. Et exponunt eum fie. Initio mundi licuit quideni Caino ducere fororem fuam beneficio, difpenfadone feu indulgcntia di uina, iuxtaillud pfalmi Ixxxviq. Seculum ædificatur ex mifcricordia Cquod tarnen longe alio fenfu didum eft,quam hic allegatur) nunc au tem,poftquam homines raultiplicati funt,non amplius licet, fed morte puniendum eft. Hi,etfi aliquid dicuntjieceflîtasenimexegit.uc initio Cain ducerct fororem fuam in uxorem, fimplicius tarnen eft,fi l'on Hc fed,iuxta Chaldaeam amp;nbsp;Græcam interpretationem intelligatur pro opz probrio feu ignomitia. Sicut cnim aliquoties benedicere pro maledicez rc,in feriptura ufurpatur,ita amp;nbsp;hoc loco licebit beneficium in contrario fignifîcatOj ad amplificandum rei horrorcm 8^ turpitudinem, pro maz

IN CAP. XX. L E V I T 1C 1,quot; ïefidomtelljgcre. Vnde Prouer.xn'q. in eodem fignifi'cato iifurpari uidetur. Itifticia eleuat gentem, opprobrium autemjeu malefidum po pulorum,peccatum.

Magna qiiWembæceft feueritas, fed ad conferuandum naturalem coniugtj pudorem ac teueren dam, adrednendum tam reip, qua mrei domefticæ (aIutem,necdraria.Minatur enim Dominus totam gends in ternidonem,nifi hæcconiugq honeftasobferuetur. Cuftodite,inquit, omnia ftatuta mea,amp; iura,amp; faciteea,ne amp;nbsp;uos euomat tcrra,quam itv tracuri eftis. Ac mox.Omnia hæc fecerut nationes, amp;nbsp;abominatus fum eas. EtEzech.xxq. VerecundiorapatrisdifcooperuerStin te,pollutam menftruis humiliaucrunt in te,amp; unufquifcÇ in uxore proximi fui ope/ raws eft abominationem,amp;focer nurum luum polluit nefarie, amp;' frater fororem fuamjiliam patris fui oppreflit in te. Audiuifti horribilia fcele ra,audi nunc fupplicium corum. Difpergam fe in nationes, amp;nbsp;uedlabo tc interras,amp;deficerefaciamimmudiciam tuamate.Et mox.Eff'udifu/ per eos indignationern meam,amp;.' in igne iræ meæ côfumpfi eos. Viam corum in caput eorum reddidi dicit Dominus Deus.

Hic non adqdtur certum genus fupplicn,fed tantum dicitur,Porta' buntaiTibo iniquitatem fuam,ut intelligas eos grauiftimepeccare,amp;: ma giftratum aSmoneri, ut uindicet hoc nefarium fcelus, uel paulo feuerP us,uel paulo clementius,pro temporis,perfonarum amp;nbsp;circunftantiarum ratioae.

Nechoc loco certa poena ftatuitur.Sed additur. Abft^Iiberismori/ entur,hoc eft, huiufcemodi nupdæ fun t illcgidmæ, inceftæ,inutiles 8^ maledidac. Aut enim non procreabuntur ex ipfis liberi,quod eft genus maled{lt;ftionis,aut fi procreabuntur,no debent reputari legitimi, quod amp;ipfum intergen era maledidionisrccenfetur.

Sunt amp;nbsp;hæ nupdæ illegidmæj'n quibus aut no nafcentur liberi aut finafcuntur, non debent reputari legitimi. Intelligendaautem hæclex eft de uxore fratris adhuc uiuctis,ab ipfo repudiataiaut rapta,quales fue runt nuptiæ Herodis amp;nbsp;Herodiadis.Nam fratre abfc^ liberis mortuo, lex iubebatducere fratris uxorem.

C o M H E N T, I o A N‘ B R e N. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w«

Iterum admonet fpintus fandusmagiftratum, ut has leges dih'gen/ terconferuetactueatur. Tail'scnim eft refp.tah's etiampopulus,quail's eft magiftratus. Memorabile eft,quod apud Xenophontemiles quif/ piamdixin Legatienim Lacedæmoniorum, laudabanÄjuidemexerci tum urbisfuæ,quodnuncduceDercellida officium fuufacerent,acre/ élam militiæ difcipîinam obferuarent, reprehendebant autê,quod an/ tea duce Th im bron e iniurt} fuilTent in focios. Hic ergo miles quifpiä legads refpondens,«;^’6) Äxicit/iup^oviai nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àuplvûv

xçp ■S'èjöaiv. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vvv,a.^amp;^ 3 •A^éÀSÔv- S' YV M770[J T

tÓ-v^v, TÓTtAixuipi'gt;n/^ïniu/oiisi}4vaaiiamp;^. Scd O V^iH L/acedæmonfj. Nos rjdem quidem nunc fumus,quiamp;nuper,Sed alius nucdux eft,alius an te fuit. Quid igitur cauftæ fuerit, quod exercitus nunc fuum facial offici urn, tunc autem peccauerit,ipfi uos fatis cognofcere poteftis.

In rep.non folum conferuandæ funt leges,quæ de naturali, amp;nbsp;per/ petuo fibi conftantihoneftate, uerumetiam,quæ de politica,amp; cerimo niali,ad tempus tantum inftituta, ordinatione,præcipiunt, qualis ilia fu it in rcp.Ifraelitica,quædedifcrimineciborum, amp;nbsp;alijs id genus Leiiiti cis obfernationibus inftituta fuit.Etfi enim ea, quae funt politici amp;nbsp;mu/ tabilis iuris non eandem habent autoritatem cum rjs,quæ funt natura/ lis amp;nbsp;immutabilis iuris, Politia tarnen adhuc incolumi co«fta*nte,hæc oportet,ut Chriftus ait, facere, illa autem non omittere. Cum enim öd ipfa,fintdiuina ordinatio.in fua rep.,nö debent abfcp magna cauflàjSd neceflitate uiolari. Etcnim tametfi per fe non eft magnimomêti hoc aut illocibigenereuefci,magnumtarneeft uiolareuerbum Dci, quodifcri men ciborum,pro fua ratione,inftitutum fuit. Quare,cum Ifraelitæ po liticas fuas amp;nbsp;cerimoniales ordinationes temere perfringerent,non folu uerbisreprehenfi, uerumetiam internitionegentisfugafflidi funt. Sa cerdotes eius,inquit Ezechiel,contempferunt legem meam, öd pollue/ runtSanduariamea. Inter San dum öd prophanumnonhabueruntdi ftantiam,irttcrpollutumödmundumnon intellexerunt, öda Sabbatis meis auerterunt oculos fuos, öd coinquinabar in medioeorum. Itaquc effudi,ait Dominus Deus, indignationem meam fuper cos, öd in igne ir^meæcôfumpfieos.Etapud Malachiam,Ofteriis,inquit Dominus, fuper altaremeum,Iranern polIutum.Etdicitis.’InquopolIuimusteCln co, quod dicitis, menfa Domini defpedaeft, öd offertis cæcum ad im/ molandumÖdc. Habes tranfgreffionem Leuiticarum ordinationum» .

IN C Ä xx: L E y.I T I G I,' AudinuncCupplidum, Mittamin uosegeftatem,makSicam bcncdi/ dionibus ueftris. Et mox» Dedi uos contemptibiles amp;nbsp;humiks omnP bus populisjfkut non kruaftis uias meas S^GDeabrogationeautem h* rum Leui'ticarum obferuationum, reudato iam Euangelio Chrifti in/ ter omnes genres, fuprafæpe didum eft. Er tarnen in unaquaquerep., fiiæfuntpolitifæordinationes,quæamp; pro fua autoritäre conferuandac func,quemadmodum ante indicauimus

VIR SIVE MVLIER IN QVIBVS PYTHONI/ CVS VEL DIVINATIONIS FVERIT SPIRIT VS amp;c.)'

Supra in principio huius capitis, amp;cap.xix.Iex pontaeftdchis,quf confuiunt Pythonicos,aut diuinaculos,nuc ponitur lex de ipfis Pytbo/ nicis aut diuinaculis. Norte,inquit,iTioriantur. Lapidibus obruet eos. Morte cnim digni funt,qui non tantum fua impieratc feu idolokrria ad uerfus primum amp;nbsp;fummum decalogi præceptum peccant, uerurn etiam profeffionc fua alios in idoloJatrianabducunt. luxtahanc legem. Sauf abftulit magos,bariolos,amp; Python icos de terra. Sed quia hoc fecit,n3a gis fuæ,quam diuinæ gloria? confulens,amp;fuicalioqui impius homo, »R-fgiS. ideopofteaincurfione Philiftinoriim territus, acdcfalute fuadefpera/ tus,confugit ad oraculum Pythoniffæ,qua impietate iniquitates fuas its compleuitjUt paulo poft in præÜo miferrime conciderit,ac intcrierit,.

De publico Leuiticorum facerdotum officio ac miniftcrio in eccle/ fiafticis facris,multa ante commemorata funt. Nunc defcribitur officiu ipforum in exequqs funerum, ôd in contrahendo matrimonio. Ac pri/ mum de facerdotibus minoribus feu uulgaribus,quibus,quod ad fune ra attinet,praccipitur,ut non fe cotaminent fuper anima feu mortuo po/ puli fui.Sed tantum fuper proximis con fan guineis, qui funt, pater,ma ter, filius, filia, frater amp;nbsp;foror adhud innupta, præterea fuper nullo ho/ mine mortuo, fine propinquo^fiue alio ciue, quamuis praccipua autori täte præditOjfefe prophanent,hoc eft, Sacerdoces non debentprofcqui funera ciuium fuorum quorumeunep,fed tantum proximorum confan guincorum,qui hoc loco enumerantur. Voeattnim fcriptura profc cutionem funeris,contaminationem feuprophanationcm,propterca cp in PqKc ia Mofaica iudicabantur hi immundi, qui uel raortuum range/ t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bant.

.bant,ucl mortui funus profequebantur. Adhsec præcipitur, ut facerdo tes nonfolum non profequancur funera mortuorum,uerume(iâ ut non fadant caluidum in capiie,necradantbarbam,quemadmodum Eze^ chtxliitj.repeutur,nec fadant in corporibus fuis incifuras,hoc eiî,Nô utantur more illo lugendi, quo gentes lugent mortuos fuos, cuius fu/ pracap.xix.mentionefecimus. Gentes enimjiinterprétésuerafenbût, inciderunt corpora fua inludu mortuorum. Et Cicero teftatur,lugendi ilia genera ,1a cerationes gen arum, pedoris,femorû,amp; capitis percufTi^ ones in more fuiffe. In Baruch autem, (qui tarnen liber non eft in Cano nefacræfcripturæ,3fedentfacerdotes in templis Deorum fuoru!n,ha/ bentes tunicas fciftas,amp;capita ôd barbam rafam,amp; capita nuda,rugien/ tes Sc clamantes coram drjs fuis, ficut in cœna mortui* Ex quo apparcc hunc fuifle inter gentes morem lugendi mortuos, quern ne gen tes qui dem ipfg omninoprobarunnBion enim apud Ciceronem ridet Agame nonem feindentem dolorc intonfam comam, ac dicit ftultiflimum rez gem perindeinludu capilium fibi euellere, quafi caluicio mceror leua rctur, Prohibeiur igitur facerdotibus, ut non folum non comitentur fu neraciuiumfuorum,fedctiam, ut non obferuentpublicumgentiu mo rem in lugendis defunftis. Hue etiam pertinet,quod Herodotus fcri/ bittSacerdotes apud alias gentes comatos, in Aegypto aut derafos cftè» Etquidem traditeos tertio quoC^ die totum corpus ei'adere, Cum igitur Ifraelitæ iamprimum exægypto profeóli eflent, aediftinguerentur fa/-cris Sclegib.ab impqsillisgentibus, uoluit etiam fpiritusùnôus facer/ dotes fuos ab ægyptiacis facerdotibus haclege diftinguere, ne raderenc barbam fuam,præfertim in funeribus. Quid autem illud.quod facer/ dotibus permittitur profcqui funus fororis innuptæ, non autt n*Çoro/ ris coniugatæ num hoc ideo fir, quod fpiritus fandus fenciat nuptias effe coram Deo abominabilesÇ’ Minimcomnium,fed quod foror,con iunx fada, tranfeat in alieni uiri poteftatem, amp;nbsp;fiat cum ipfo una caro» Cum igitur marituseius,no fitexproximisconfanguineisfacerdotis, etiam uxor cius, non reputatur amplius,quod quidemadhancrematti netjproproximafacerdotisconfanguinea* Atep hæcdiâafuntde mi/ noribus feu uulgaribus facerdotibus. Quod autem fit officium Sacer/ dotis magnijfeu fummi Pontiftris,*in exequrjs mortuorum, nunc fequt tur. Sacerdos, Cinquit) magnus inter fratres fuos,fupcr euius caput ft»/ fum eft undionis oleum,amp; cuius manus impletæ fuerût, ut ueftibus in dueretur, (hoc cft3quiconfecratus eft in fummum Pontificem, oleo fuper caput effufo,8lt;indutis ueftibus ad hocfandfificatis, iuxta ritum, qui deferibitur Exo.xxix,amp; Leui.viij.caput fuum non nudabitpro mo re uidelicetlugentium,ueftimentRtion fcindet,amp;ad nullum morwuttt

ingvedietar omnino, hoc eft, Summus Sacerdos nee lugeat mortuos, necprofequaturfunera mortuorum,quodintantumobferuet, ut ne pa/ tris quidem aut matris funus comitetur, quod tarnen altjs facerdotibus permifTum erat.Etadditur.Necegredietur deSanlt;ftuario,quodno eft fic intelligendum, quod fummus Pontifex necefte habuerit femper iti tabernaculo aüf templo,tanquam in carcere,indufus effe, nee ullo mo/ do licuerit ipfi egredi, fed quod non licuerit ipfi cgredi funeris profe/ quendi gratia. V idcamus autem nunc,quam ob cauflam hæc de Leui/ ticis facerdotibus ordinata fuerunt. Ac fcriptura quidem ipfajcauflam manifeftefignificat. Namquiprofequebanturfiineramortuorum, hi iudicabantur immundi.Sacerdotes autem necefte habebant mundi eftc, quia ofFerebantfacrificia^Sandi (inquit) hoceft, mudi erut Deo fuo, feu populo Dei,amp; non prophanent nomê eius,quiaoffèruntignitafa/ crificia, panes Dei fui. Ófïerunt holocaufta,amp; id genus alia facrifidaJ Offeruntetiam Minham, quæuocantur panes Dei. Prophanaturau/ tem,amp;^ male audit nomê Dei,Iex Dei,ac Deus ipfe,fi facerdotestrada uerint facra in immundicia, amp;nbsp;non obferuauerint legitimam ordinati/ onem facrificiorum. Sic enimamp;uulgusdifcitexemplofacerdotum Ie/ gern Dei contemnere,ac Deum ipfum faftidire. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«d a* uWkoo»

lt;)» AÛ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Siovv. Ac permittitur quidem uulgaribus facerdo/

tïbuSjUt profequantur funera parentum,hberorum,amp; Iratrum.Summo autem facerdoti,nec hoe quidem permittitur, fed exigitur ab ipfo,ut o/ mnino ryallius hominis funus profequatur,quia etfi inter uulgares facer dotes quifpftm contaminabatur, tarnen reliqui plurimi erant, qui tan/ tifper fungebantur ofFicio, dum is folenne lugendi tempus poft morte proxyji.of um confanguineorum traducat,amp; iterum fuis ritibus purifi/ cetur.Sacerdos autem magnus,unus erat. Quare nee contaminari fu/ nere,nec tempore lugendi fordidari debuit,ut fuo femper officio fungi poftet. Non cgrediatur,inquit,de fanduario,uidelicet, ut funus profe/ quatur,amp;folenne tempus in ludu abfumat, ne polluât fanduariu Dei fui,quia corona olei undiois Dei fui fuper eum eft.Pro corona Hebrae us habet Nezer, quodamp;feparationemamp;coronâfeudiadema fi/ gn ificat. Hoc autê loco per Nezer in teil igit ur lamina illa frontalis, quac galero fummi Pontificis affixa fuit,amp; in qua fculptum fuit,Sandu Do/ mini, Acin confecratione fummi Pontificis,galero unacum hac lami/ na fuper caput Pontificis impofito,fufum eft (uper ea oleum undionis»^ Sic enim Exo.xxix.dicitur. Pones galerum fuper caput eius,amp; corona, (feu laminam) fanditatis pones fuper galerum. Ebtolles oleum undi/ onis,acfundes fupercaputeius. EtLcui.vifi. Pofuitgalerum incapitc eius,yonens fuper galerum c regione faciei fuse laqflinam auream,coro/

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nam

nam randam,quemadmodum præcepcrat Dominus Mofi. Atquc hóe i'llud eft, quod hic dicitur. Corona olei undionis dei fui fuper eum eft. Solusenimfummus Pontifexgeftabathocornamentumcapitisin mi niftcriofuo,neclicebat akeri facerdoti, nondum adfummum Pontifi/ fatum cÔfecrato,§eftarc. Necefte igitur habebat fummuÿ^ontifcx fem per cauere ab immunditia funerum ac Judus,ut fuo Temper tempore in officio effe,amp; laminam fandam geftare poftet.Cæterum, quod hoc lo co exigiturperpetuoa fummo Pôtifice,hocexigitpoftea lex Nume.vû’ a Nazaraeis,non quidem perpetuo, fed toto tempore feparationis fuæ» Omnibus,inquit, diebus, quibus fe confecrauit Domino, non ingre/ dietur ad mortuum. Super patre quoçp fuQ,matrefua, fratre fuo,amp; fo/ rorefua pollui non debet in morte eorum amp;c.Ex quo facile intelligitur, banc paedagogian eo pertinuifte,utamp; fummus Pontifex,^ Nazargus in ciuili mundicia continerentur.Deinde,quia fpiritus fandus uoluit fa era,quae facerdotes effenttradaturi, uenerabilia haberi, fecitetiam facer ’ dotes ipfos his cerimonqs fandosacuenerabiîes. Nam,quemadmodu s^certfofw Deus diftinxit fuis ritibusacobferuationibus, totamgentem Ifraelita^ ueneraiio. turn a reliquisnationibus,ut ca pgdagogia abalienarecpopulum fuum ab idololatria aliarûgentium,amp;!: contineret eos in officiofuæ Icgis.Ego Dominus, inquiens, Deusuefter,qui feparaui uosacgtcrispopubs.Se parate ergo 8^ uos tumentum mundum ab immundo, amp;nbsp;auem munda ab immunda, ita diftinxit etiam fuis ccrimonqs inter ipfos lfraek'ras,Sa cerdotes,areliquo Ifraelitarum uulgo,utquanto uenerabil^pre? habegt; rentur facerdotes,tantorekgioîiusobferuarenturfacra.Scd quid nobis ifta Leuiticainftituradefunenbus fignificantCquid nobis adumbrate Oftendimus fupra,quod Leuiticum facerdotium,amp;J facrificia efiïSTefpi ciant in Dominum noftrum lefum Chriftum, 8^ in facnficium eius, quauno8lt;;folorcc5ciliati fumuscurn Deo patre in ccelis,quemadmo/ dumferiptura ipfainterpretatur.Sed in lege Mofi no funt lingula avrl •row. Etfi enim maxima cerimoniarum pars deferuit exemplar! amp;nbsp;urn/ bræcoeleftium,muka tarnen inftitutafueruntadpræfentcm 8lt;ciuilcm aututiliratem,autneceftitatcm,in quibus aliam, ôd quam uocantfpiri tualem Ggnificationem quærere,plane fuperuacaneum, autpotius ine/ ptum fuerit. In Deuteronomio cÔftîtuitur,ut qui nidum auis inueniat» et matrem pullis incubantem,polTit quidf puSIos teuere captos,fed ma trem abire Gnat. Et rurfus.Cum ædificaueris nouam dcmum,facics mit rum tedi per dreuitum. Quid magis ridiculum effet,quam in his con/ ftitutionibus fignifiettionem neftio quam fertitari,Jkinceiim politicas earum rationes negligerecin hoc ipfo libro ftatuitur poftea :Qui uendi deritdomumintra urbismuros, h^ebit poteftatcmredimendidoneq

IN CAP, XXI. L E 1 T I C I, iinus impleatur annus. Neilleoci'ofus homofuerit,quiinhacordinati one, a2lt;ûV'n'gt;'2gt;gt;H-‘^^xo'',tanquam infcirpo, nodum quærat. Idem etiâfen tiaidum uidetur,defunebriordinanonefacerdotum, Voluitlegislator hac quaft nota infignire facerdotcs,ac non fokim uulgaresfacerdotes,a . reh’quo uulgo, fed etiam fummiim facerdotem ab alqs faccrdotibus dP ftinguere,ut minifteria facra eorum haberentur uenerabiliora.Quid præterea defiderascHabes fententiam Iegislatoris,qugG longe refpicit, eo iifcnirûrefpicitjquod doceat,utomnes pii,ac præfertim miniftri uer/ bi Deipuram 8^ immaeulatam uitamducant, ne propter ipfos uerarelt/ gio male inter genres audiat.Sed ne uideamur laborem interpretum O/* mnino cÔ£emnere,agite dum,redtabimus earn huius loci expofitione, chrilliani ft quæ nobis ab interpretibus plaufibilius did uidetur. Sacerdotcs mino/ cerdotti. res adumbrant aliquoties,non facrificulos illos Miiïarios, fed oes pios Chriftianos. Fedt enim nos,inquit,reges facerdotes. Sacerdosauté fummusadumbrat,non Pontificem Romanum,fed folum lefum Chri ftum Dominum noftrum. Funus autem profequi,eft fe contaminare, amp;nbsp;faterijCtiam fe morti obnoxium effe. Quod igitur no licucrit fummo Sacerdoti ullius hominis, ne matris quidem aut fratris funus profequi, fignificaticfum Chriftum,quodadfuam perfonam attinet,nullopror fus peccato,ne original! quidem,cohtaminatumcfre, ac mortem nuilu plane tus in ipfum habere.Sufcepit quidem mortem,non autem necefli rate fui peccati,quod in ipfo nullum erat,coaflus,fed fpontanea uolun/ tate,ui4ios a morte redimeret.Quod autem minoribus facerdotibus per miiïum fiffunus proximorum confanguineorum, amp;nbsp;non aliorum bo-* minum profequi,fignificat omnes alios homines,quamuis fandos,c0/ tamiaacos effe pcccato confanguinitatis, quod originale uocant, nec poffc in hac mortali uita cauere,nc ab hoc peccato fordidentur, fed de/ berecauere, ne profequantur aliorum funera, hoc eft, ne fordidentur alqs peccatis,quæ funt frudus peccau originalis,amp; ne regnet peccatum originale in mortali ipforum corpore, fed fpiritu fada corporis morti/ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ficent. Poteft amp;nbsp;fic dici, uulgaribus facerdotibus permittitur, ut profe/

quantur funera proximorum confanguineorum,adfignificandum,çfgt; liceat mortem noftrorumamicorum luoere,iuxta reoulam charitatis. Summo aute facerdoti, ne hoc qufdem permittitur,utfignificetur,non licere mortuos lugere ex incredulitate. Ne doleatis,inquit Paulus,quê admodum amp;nbsp;cæteri non haben tes fpem. Hæc plaufibiliter quidem,amp; rede dicuntur,fed quid fi lex côtrariumftatuilfet.uidelicet, utfummus facerdos,omnium duium fuorum funera profeq«eretur, an non etiam fic in promptu fuiffet fignift'eatio, nimirum Icfum Chriftum fufeepiffe - mcy;tem pro peccatis totius mundi^ræfertim cum Euangcliftæ teften/ r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur ipfum

c o H M E,N T. I o A Pf. B R E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«oj

fpfum ad fun era accenjflè,amp;mortuoscxcitafleCQusc igitur fcriptu/ ra ipfa in Leuitids cerimonijs fignificataexplicat, ea teneamuscerta ac firma, qualia funt,quæ de fanguine facrificiorum dicuntur refpexidè in fanguinem Chrifti,Slt; id genus alia.Reliqua autcm,quæ interprétés eti am in politids legibus,ad fpiritualem,utuocant,fcnfum accommodât, ' fendamuseflehominum cogitationes, aliquotiescertelt;icûdasamp; pias, adferipturam tarnen magisalJatas,quamexipra,præfertim ex eoloco, qui in præienna ab ipfis traâ:a£ur,acceptas.Et ut nos etiam aüquid no/ ftrarum cogitationum hicaffèramus,quid fi Mofe hoc de funerefaccr/ saertiîcuîtj^ dotum inftituerit,ut longe ante reprehenderet impietatem Sacnficuloz rum Miflariorum; Vidit enim JVlofe,Cut fuit per fpiritum fanâ:um per fpicadiïimus, Sacrificulos Mifiàrios gloriaturos, fe eße adumbratos per facerdotes Leuiticos, amp;nbsp;intérim tarnen libenter profecuturos fune/ raduium fuorum,acpromi{Turos ipfis, quod Vigilrjs,qùas uocant,8d Miflîs ac Anniuerfarqs fuis,expient peccata ipforum,ac libérée animas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

eorû epurgatorio.Itat^ inftituit, ut Leuitici facerdotes non profequatt tur funera ciuium fuorum ,quo admon eret,facerdotium ordinatutn effe, non ad redemptionem mortuorum c fidicio illo purgatorio, fed ad rc/ gcnerationemuiuorum.E£tamen,quicquidideft,nonpotuitMifîarios , lacrificulosabfterrere,quo minus funera,hoc eft,lucrum fuum fedaren tur. Qua in re non folum impietatem, fed etiam crudelitatefuamprodi/ derunt.Sienim uerum effet,quod ipfi iadant, animas mortuorum redi mi ex igné purgatorio Vigilqs amp;nbsp;Miffis, quâta obfecro,crudelitas eff, miferam animam derelinquere in flammis purgatorfj, do»ec iterum re deat anniuerfarius dies,quo Vigiliæ amp;nbsp;Miffæ repetanturCCur no eo/ dem inodie,quo quis moritur,aut faltem moxfequêti,facrificyl^mnes fuam conférant opcram,utledis infinitis Vigilrjs Miffis,anima fta/ tim exintolerabih illo fupplido purgatorq libereturC' Sed uamffimaillo rum impietas, hoctemporeper Euangelfj lucem manifeftior fadaeff, quam ut nunc pluribus refutari debeat.Quare nos reuertemur ad infti/ tutumnoftrum. Nam cum hadenus explicuerimus funebrem legem, qua? lata fuit ordini facerdotali,uideamus nuncde coniugio facerdotu. Sacerdos,inquit,non ducet in uxorem feortum, aut uile proftibulum, neceam, quæ repudiata eff a marito fuo. Pro uiliproftibulo Hebræus StteerJoium habet rb'rn Halalo,quod fignificatprophanam,amp; uiolatam,quæ etfi non eft publicum fcortum,ah‘oqui tarnen illegitime corrupta 8lt;fpropha nata eft. ItaCp iubetur facerdos a tribus mulierum generibus abftinere, uidelicet,a feorto,aU illegitime corrupta,amp;a repudiata. Licuitautem ei ducere in uxorem,autuirginem,authoneftam uiduam, afacerdotereli dam,quemadmodum Ezechiel,cap.xliit).exponit. Præterea exigitur^

Ut non foîurn uxor facerdotis fit honefta,fed etiâ nt filiæ fint honeftæ, ac pudicæ.Filia,Cinquit) facerdotis,fi cœperit fcortari,igne combure tur, quia patrem fuum prophanauit, Summo uero facerdoti,ne uiduam quidem^quamuis honeftam,ducerelicuiü,fed tantum uirginem. V^ip ginem,inquit,ducet uxorem* Viduam autem uel répudia tam,udcorru ptam,U6l mere«ricem,non acdpietjed uirginem de populo fuo,uideli cet Ifraelitico.Reges etiim,amp; ali) Ifraelitæ alsquotiesduxerunt uxores e fînitimis nacionibuSjSutnmo autem facerdoti non licuit.nifi de populo Ifraelitico,non tantum e Leuitka,fedexqualibuit tribu, uxorem duce/ re.Hac igitur ordinatione exigit fpiritus fan dus, ut non folum facerdo/ tes ipfi fint honefti uiri,fed etiam,ut habeant honeftam familiam.Non cnim tantum facerdotesipfi tradlant publica facra, fed amp;fàmiliaipforu^ uxor uidelieet ôiliberi fiunt aliquoties participes facrificiorum, amp;nbsp;ue/ (cuntur de fan(flifîcatis,quemadmodum fupra indicauimus. Quare ad conferuandamdignitatem facrorum,mandatur, utfacerdotis famiJia Cthonefta, ne propter perfonarum uilitatem, facra Dei reputarentur uilia,ac contemnerentur. Sandus, in quit, efI Deofuo, ideo fandificet fe,nam panes Dei fui offert» Sit ergo tibi fandus, quia amp;ego fandus fum Dominus,quifandifico uos,hoc eft,quemadmodüamp;ego amp;mea omnia fan da ac honefta funt, ita etiam uolo, ut facerdotes, qui mea fa/ era coram populo tradant,habeantfamiliamfandam,feu honefiam,ne facrificia,quæ facerdotesoffèrunt,amp; quorum familia fit particeps,uile/ feant in populo,propter facerdotalis familig irapuritate Si inhoneftatê» Et de fumm» facerdote,cui ne uiduam quidem,fed tantum uirginem de ïfraelitico populo ducere licuit,additur: Ne prophanet fernen fuû in po pulo fuo^quia inftitutum erat,ut fummus facerdos n ô ex quauis familia Leui,îed tantû ex familia Si genere Aheronis eligeretur. Et erathoc offî cium,fumma inter Ifraelitas in tradandisfaaisdignitas.Quare ordina tur ut uirginem tantum Ifraeliticamin uxorem ducat, ne generis Ahe/ ronici fucceflîo aut confundereLur,aut nota aliqua turpitudinis ac infa/ miæ inureretur,fi aliam,quam quæ lege præfcribitur,duxcrit. Atque hæc fuit pædagogia Ifraeliticæ politise* Quid ergo ea nobis ad umbra/ uitCHic iterum uide mihi hypocriticam amp;nbsp;fuperfticiofam Romanorum Pontificum uanitatem.Docuerunt enim Si decreuerunt ex hac Leuiti/ ca ordinatione,quod 8i facerdqtes noui teftamenti,ut ipfi uoc3runt,no debeant aut ducere aut habere uxores,8i qui habuerint uiduam in uxo/ rem,non debeantconfecrari in facerdotes,Conftat,inquiunt,ad facer/ vide Decree dotium peruenifTe uiduarum maritos,quofdam etijm quibus fuerint nu td Pdp« strt merofaconiugia,contraillambeatiapoftoliuoeê,qua talibusexclamat, dicens, Vnius uxoris uirum. Et contra illud antiquæ legis præceptum.

quo dicnur amp;nbsp;cauccur. Sacerdos uirginem uxorem accipi*at,non uidua, non rcpudiatam^Hos crgo,quicunqp tales admiffi funt,ab ecckfiaftids ofRcrjs,amp; a facerdotali nomine, apoftolicæ fedis autoritäre iubemusar pontißcuM ceri.HatflenusdecretumPontificium. Etalias» Ncc^eosadfacra offi/ decretadecd da fes fitadmitti qui exercent, etiam c5uxore,carnale confortium,quia fcriptum eft: Sandi eftore,quoniamego San dus fumdicit Dominus Deusuefteramp;c. Hæcdécréta,non folum funtuana,fed etiamin diui? nam coniugrj ordinationem contumeliofa.Primum enim. Apoftolicsi (ficenim Rom an am uocant,) Scdcsnon habet ex Euangelio ullam au toritatemcondendarum in ecclcfialegum,quemadmodum fupra pluri/ bus oftendimus. Deinde, MifTarrj facrificuli,quiabepifcopis ad legen dasMilTasprouiuisamp;defundisconfecrantur, nonfueruntadumbra/ ri per Leuiticos facerdotes,quod ÔC an tea fæpe indicauimus» Præterea, Leuiticæordinationes,ad quas amp;nbsp;hæc deconiugio Leuiticorum facer/ dotum,pertinet,funtin nouo teftamento,per diuulgationem Buange/ Iq abrogatæ,quod ipfum fupra comprobatum eft.Quare non debet ccclefig obtrudi. Deinde,etiamfi Leuiticaordinaiio poftet in ecclefiare ftatui, tarnen hæc de coniugio Leuiticorum facerdotumordinatioin/ eptiftîmedetorquetur ad facrifiailos Miftarios, quia Leuirids facerdo/ tibus permiftiim erat, amp;nbsp;ducereamp; habere uxores, his autê omnino pro hibeturconiugium.Etquoddicit Mofe,Virginemducetuxorem,non autem uiduam uel repudiatam,hoc duplici errore in Pontifidjs decretis ufurpatun Âltero,quia quod de folo fummo facerdote apud Mofen dlt; dtur,hoc accommodatur indifcriminatim ad omnes uulgaçesYScrifîcu/ los, cum tarnen apud Mofen licuerit uulgaribus facerdotibus uiduam in uxcrem ducere,quemadmodum paulo antedidum eft* Altero,quia facerdoti Leuitico licuit habere uxorem, SCretinereminifteriumYGiim, Pontifîda autem décréta hanc ordinationem ad fuos facrificulos ita tor/ quent,ut ftatuant,eum non admittendum in facerdotium,qui uel uxorê non uirginem h abuerit,uel uxorem etiam uirginem dudam,in præfen ria rerineat. Quid poteft infulfius,quid ineptius e facra feriptura fingi*:' Nam quod exeodem Mofe ad fuam fententiâ citant,Sandi eftot€,quia ego Sandus fum,etiam blafphcme abutuntun Sehciuntenim coniugi um efte genus uitæ impurû,amp; non.poffe in coniugio homines effe San doSjCum tarnen amp;nbsp;hoc alicubi dicatur no tam ad Leuiticos facerdotes, qui certe coniuges erant, quam ad omnes Ifraelitas, amp;nbsp;fua fit in coniu/ gio caftitas amp;nbsp;fanditas,ac ideo ducenda fit uxor infirmo, ut poflît cafte ac fände uiuere» Qijpd autem Paulus ait,Epifcopum eligendum unius uxoris uirû, principio non loquitur de facrificulis Miflarijs,deinde non yirunitti fentit talem duntaxat eligendum, qui ante eledionem habueritunam vxorit»

'tantum uxorern,eamqj uirginê,fedtalcm,quî honcfta légitima uxolt; rc,fiucuirginefiueuiduaduâa,ficcontentus,8lt;f nonfeéletur,contem/ pta fuaconiuge,aliénas mulieres, utperuniusuxorisuirum intelliga/ mushone(tummantum,amp; non a2*A«yvwov,ut grgci dicunt,hoc eft,tTiu lierofum.Nam ucbreuiterdicamLis,quodreseli, hæc Lcui'ticaordinal tio,deconiugiSfaccrdotum,prorfus nihil pertinetjxaTa s f«s'v, ad Chri ftianos,fiue i Mos auditores, hue ininiftros Buagdij ,quia uc Saccrdohu Leuiiicum abrogatum eft,ita SC leges huius facerdotq abvogatæ funr,’ hoc tantum requiritLir,utqui contrahunt mammon lu,in Domino con irahant,etunufquifcp fuam habcatuxorem propter uitanda ftupra,qu2 admodum Paulus ait. Quod autem ad (ignificationem atiinet,fencieiilt; dum uidetur,etiam has facerdotalis coniugf] ordinatioes, ad earn ordi/ nem pertinere,qua: non inftitutæ funt adaiicuius fpiritualis rei figniftz cationem,fed tantum ad præfcntcm policicum ufoin,Sc adconferuandi facerdotalis ordinis honeftatem,quod cu efFeteiinrjfuomuneredefunz élæ funt. Etfienim fummus facerdosadumbi at alioqui lefum Chriftiî Dominum noftrum, tarnen quod ordinatur, ut no ducat uxorem,nifi uirginem,uixad Chriftum apteaccomodari poteû.ln kremia ait Da minus. Vulgo diciturtSi dimifei-it uir uxorem fuam,etrccedens ab eo, duxerit uirum alterum,nunquidreuertetur ad earn ultraC' Niinquid no polluta 8^ contaminata erit mulier illaCT u autem for nieata cs cum amai toribus multisjamen reuerteread me.dicit Dominus,etego fufcipiaia te. Hie uides Dominum fufciperc, quafi coniugio fibi copularc non repudiatam*antum,fed etiam cum multis amatoribus polluta. Et Chri ftusait: Amendicouobis,publicanimeretriccsprasceduntuosin rc gnurnJZ)ei. Ac in Ofea,adlfraeliticâ Eccle(iam,quæ cum Idolis fcortaz ta fuerat, dicit: Sponfabo te mihi in fide, feies quia ego Dominus. Quid quod etiam Gentes, quæ prorfus fuerunt prophanæamp;pollutæ,^ eledæfuntÇ’Acuerumquidem eft,quodquicunCß baptifantur in Chriz ftum,abluuntur ab omnibus fordtbus amp;nbsp;contaminationibus ,ac hunt in Chrifto fan(fîi,utdeinceps tâquam pudicæuirgines,uni uiro, Chrifia obfequantur,Sd nullam aliamdodrinam,practerquam Euangelion fe/ élenturj'uxta illud Pauli.Adiunxiuos uni uiro, ut uirginemcaftamexi hiberetis Ghrifto.Et illud Apocalypieos, Hi funt,qui cum mulieribus nonfuntcoinquinati,uirginejj emfunr,etfequunturagnum,quocunc^ ierit, quod de omnibus Chriftianis perfidem Ghrifti landisintclligeii dum eft.Sed hgcquædeuirginitate,hoceft, fanditatect puritate fidei dicuntur,ad corporalem uirginitatem, quæ quide^ fuam habet,in fuo ordine,digniüatem commcndationem,iïa torquere,ut fencias,quem/ admodum ilieait, VirgineSjOimirumcorporales,coelu replete,coniu-*

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

gtumautcm terram, h oc cCt, uiïginitatcm corporalem efTetam fanâa,' utmercaturccelum. Contugium autem cfTc rem terrenamamp;propha/ nam, hocdemumcftiniurium Sdblafphemum eOem diuinamcôiugij ordinationem,amp;in meritum Domininoftri lefu Chriftû Quare,cum Lcuiticaordinariofacerdotalis coniugf) in IfraelKicapoIi£ia,non admo dum apte conuen iat in Chriftum,qui, ctfi facit uirgincsçier fidem, nott tamen inuenit uirgincs,quia uenit in huncmundum ad fern an dos pecz catoreSjCumqj etiâ Pontificia Décréta ineptiflîme hac ordinatione abii fi fjnc,redle uidemur facere,fi fenciamus fpiritum fandum in hac ordi/ natione non refpexiiTc adaliquam fpiritualem fignificationem, fed tan/ turn adpoliticum ufum,ôlt;Jconferuationcm externsedignitatis facerdoÀ tails. Aut fi omnino exiflimamus ipfum ad aliquam fignificationem ré fpcxifiéjCerte in hanc refpexit,quod fient uulgares facerdotes in lege no debuerûtnifi honeftas mulicres fine uirgines,fiuc uiduâs,in uxores du cere,fummus autem facerdos,non nifi uirginem,ut dignitas facerdotq, aut potins facrorum, hac honeftate commendaretur, ita Chriftus,qui uerc eft fnmmns Pontifex,exigat a tota ecclefià fua,quam in coniugium duxit, ut honeftam ac pudicam uitam ducat, amp;nbsp;nô fedetur alienam do drinam,fed tantum dodrinam Euangelrj fui,iuxta illud Pauli,Âdiûxi uosuni uiro, utuirginem caftamexhiberetisChriftoSCc.

Quemadmodum de facerdotum coniugio, ita 8^ de facerdotum cof/ porc,feu,quam uocant,perfona,fuæ ftatüuntur leges. lubetefÜm fpiri/ tus {àndus,non Therfiten aliquem efamilia Aheronis adiundionem facerdoti) admittere, fed eum,qui honefta corporis fpecie, nulloue infi/ gni uicio notatusfit.NulIus,inquit,qui habetaliquid uicq acce(l9rt,nt fî fit c^’cuSjfi clauduSjUel turpi nafo,uel inepto membro,fradus pedeuel manUjgibbofus ÔCc, Et admittitur quidem is,qui de faccrdotali generc aliqua excelJentidcformitate infignis cft, ad communionêamp;efum par tium faccrdotafium,quae ceduni facerdotibus de facrifiefjs fiue illis uul/ garibus, ut uocant, fandis, fiue illis fandifiîmis, quæ uocant Sandà Sandorum,ad ipfam autem fundionem facrificandi, fundendi fangui nis,autadolendiadipis,non admiu:itur.Vefcctur,inquit,paneDeifui de fandis fandorum amp;nbsp;de fandis,fed ad uelum nô ingrediatur,nec ac/ ccdatadaltarcutofîèrat facrificia,ac panes Deo fuo, neprophanetfan/ duarium meum. Alias in tragoedia didum cft,Primum ipfa digna fpe cies imperio fuit. Nync autem dicitur,ipfam fpeciem dignam etiam efle facerdotio.Quid ergo ad hanclegem dicemusÇ’ Num Deus refpicit per fonam^Num Deus obferuat in minifterio fuo quis iicnufto,quis turpt

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y «)•

fit corporeCNihiI certeminus. Ad Samuelem enimait.Nc refpiaasuiil turn eiLis,necç alntudinem ftaturæ eius,quoniam abien eum,ncciuxta intuKum hominis egoiudico.Homoenim uidctea,quæ patent. Deus aiitem intueturcor. Sedquod hat lege req ciat Deus a fun dione facer/ docq cæcum,aut mutilum,aut alio uicio corjJbris infigne, ciuiliseft pæ ‘^^gogiSsqua uÄlu it conferuare dignitatem èé autoritatem facrorum fuo rum.Multum autem retul!t,facra ilia Leuitica fuam retinereautoriratê, quæ infigni miniftrorûdeformitate autfocditatecollabi uidebatur. Sa

? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;era enim Leuitica inftituta erant, non utexopere,quod uocant,opera/

to,gratiamDeimererentur,fedutadumbrarentIefum Chriftum Do/ minum noftrum,amp;; con cion arentur deexpiatione peccatoru, aut recon ciliationecum Deo patreper fanguinem amp;nbsp;morte Chrifti impetranda, Itat^ quantum conferuabatur autoritas Leuiticorum facrorum,fuote/ pore,tantum etiam conferuabatur,quod quidem ad publicum miniftc/ rium attinebat,ueraamp;fola falutifera,ac neeefTaria religio de redemptioc Chrifti Domini noftri. Quarenoninutiliter in kgeinftirutum erat,ut facraadminiftrarent,non niG facerdotes honefta forma pridin', quo eri am exipfaminiftrorumhoneftate,commendaretur autoritas facrorum, Hancpaedagogian,feU puerilem difciplinam Pontifices,etiam ecclefîæ poft diuulgationem Euangcltj inter genres, obtruferunt, ac nunequi/ Aerator ^^'^’^^^’g‘^’”thancLeuiticamlegem RaTàa'fiis'v,amp;uetât,nequis prg fumat,CSic enim ipfi loquuntur, ad clerieatus ordinem promouere all qua parte corporis uiciatos uel imminutos, nunc autem exponunt hanc Difi.49-^: Jeggrn airegorice,ut pro cæcis,claudis amp;nbsp;deformibus intelligas uieijs

* nimimaculatos.Sednecabrogatapædagogiaiyiofi,quod lepe ante ad monu^jiSjObtrudcnda eft ecclefiæ Chrifti,nec facerdotes Leuiriciad umbrarunt facrificulos Miffarios. Quare,quod ad h'teram attinet,hæc lex nihil ad Chriftianos, Allegoria autem,quæ per uida corporis intel/ ligituiciaanimi,non quidem impia eft, fed Leuiticus cultus multo ma/ iorum rerum gratia inltitutus fuit, quam ut eftet moralium uel uircutu Uel uiciorum allegoria, Ac ipfi etiam humanæ racioni non ignotum eft, eos publicis offierjs præficiendos,qui honeftis animi uirtutibus pr^ ditt font. Quod ueroattinetad corporis conditiones, honeftum quidem Si utile eft,ft fieri poteft,utadfun(ftiotKm publicorum officioru, non tan turn ecclefiafticorum, fed etiarg ciuilium,eligantur hi, qui no font afpe (ftu turpes aut diftorti.Si autem id commode fieri non poteft, eligendi magis font utiles 8c idonei,quam fpeciofi. Spartani,poftulantibus fo/ Ctjsaduerfus Perfas, Agefilaum ducemjbello quici’m gerendo utilem^ fed pede claudum, diu an ipfom fummo impcrio præficerent,delibcra/ runt. Ad poftremum tame ftatueruntmelius efleinceffu ducem,quam

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ducatn

C o H M E V Tl Î Ö À n; B R E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wi

3ucatu cxcrcitum claudicarc. Sic amp;nbsp;in eligcndo minidro eccïeffg aut gu bernacorc rci'p.meliuseftutilemamp;Jidoneum miniftrumacgubernatox rem carere uel oculo uel manu uel pede, quam cccIcG'am rcmp.carerc uuli miniftro ac gubernatore.Cæterum, qucmadmodû prior pædago gia de coniugi'o facerdotum, ita amp;nbsp;hax de honeftate formg facerdotum, pertinuitadpræfentem Ifraelin'cæpolitiæufiîitatem, qtß pauloantein dicaiiimus, necopus efti'n ea fcrutari fpirituales fignificationes. Quod fi iiero omnino fencias fpiritum fandlû etiam in bac pgdagogia longius rcfpexifle,profc(flonon uoluit morales tatum uirtutes doccre, fed maxi me omniû Chriftum amp;nbsp;ecclefiam eius adumbrare,achis picfluris îiicôva Chrifti Si ecdeCig nobis ob oculos ponere. Nam,q? non admittebantur ad funvlionê facerdotd,uidelicet,ad fundendum fanguincm,ad adolen dû adipem,amp; ad alia id genus facrafacienda,facerdotescæGi,claudi,tur pes afpeciu,gibbofi,aut herniofijfed tantû corpore integri,8C honefta forma præditijfignificat nulîû hominê in toto orbe terrarû pofle pecca ta corâ Deo cxpi3re,(hocem eft officiû facerdotalc^ tantû abcft,ut hoc poffîntfacrificuli Mifrarrj,nÔanimotantû,uerumetiâinterdûcorpore turpiŒmijfed foîû îefum Chriftû Dominû noftrû idoneû effe ad exer/ cendûfacerdotakofficiû,quod eftjfunderefanguinêpro peccatis,amp;ea corâ Deo expiarc.Omnes ciîi rehqui homines lua habet uicia, quia Œci funt amp;nbsp;cîaudi acmuttli,propterea qp natura fua ignorêi uerâ lucem ialutis, nec poffînt reclo inceflu in præceptis Dei ambulare. Quare in/ eptifuntadfunctionêfacerdotalisoffîcii,qtiod eft,peccata expire. So/ cZinyïj lus lefus Chriftus ad exequendum hoc officium accommodus fuit, qui pulchrtcudamp;j etfi propter afflicTtiones, quas propter peccatanoftra in fefufcepit, tâde formisapparuit,utiuxtaEfaiam,non reputaretur, (ed effet coijl^ptus amp;abominabilis,tamen quodad iuftitiam amp;inaieftatem eius3ttinet,fpe ciofus eft forma,nixca pfalmum ,præ filtjs hominû, intantûnulla eft in ipfo turpitudOjUt in pukhritudinêgloriæ eins etiâangeîi profpicere defiderent. None{tneccæcus,neclufcus, nechppus,quîanonfolunî habetueramfalutiscognitioncm,fed etiamomnia uideqtam occulta, quam manifeffa,tamfucura quampræfentia. Noncftdaudus,autfra/ cîius pede uel manu,quia noneft tardus aut impotens ad feruandos cre/ dentes in ipfum in aduerfis. Si rnoratn fecerit,inquic propheta,cxpe(fta eum, quia ueniens uenict,6C non tardabit.Et Efaias.Ecce non eftabbre uiata manus Domini, ut faluare nequeat, necp aggrauara eft auris eius, ut nô exaudiat. Non eft fcabiofus, utalios contapioncinficiat, fed tam purus, tam mundu^eft, utquifquis tetigerit ipfum per fïdem , redda/ tur tam fan(ftus,utiudicctiir propter iplum dignus regno coclorumf Non eft herniofus, ut propter l upturam non fit aptus ad ferendaonera,

IN CAP. XXI. L E l T I C I, kd tantæ efi: integntarisac roboris, ut potuerit geftare omnium homf num peccata,ôd ea coram Deo cxpiare.Breuiter intantum abeft ab omn^ uiciOjUt non fit nifi thefaurus omnium diuinarum uirtutum. Quare fo lus inucntus eft qui uero officio facerdotah defungerctur, ac nos cum Deo pâtre fuo reconciliaret.Quod autem claudi,cæci,ct reliquis uicij» affèdi, admittîntur ad communionem accfum partium facerdotalium de facrificfjs, fignificatecclefiam, etfi propter peccata turpem, ôi. peccata fua expiare uirtutib.fuis non potentem,admitti tarnen ad communionc amp;nbsp;participatiÔem corum bonorum,qug Chriftus folus uerus faccrdos^ facrificio fuo impetrauiulmpetrauit autem,et merituscft unico fuo facrl ficio,ut peccata coram Deoexpiarentur,ut Deus cumhomine recond/ liaretur,ut Deus omnes eos,qui credûtin Chriftum, adoptaret in filioS amp;nbsp;hgredes rcgnicoeleftis,utq^ omnes qui creduntin Chriftum,non pe reant,fed habeant æternam fcclicitatem. Hæc fun t bona,qug etfi creden tes in Chriftum non pofîùnt fua uirtutc mcreri,quia multa habent uicia, accipiunt tarne ca,ÔC fiunt ipforum participes per fidem, propter lefum ChriftûJn dici!Ia,dicit Dominus apud Michæam,congregaboclau/ dicantem,amp;eamquameieceramconigam,amp;quamafflixeram,confola/ bor. Et apud Lucam dicit Chriftus in parabola. Exi cito in plateas amp;nbsp;ui cos ciuitatis,amp; introduc pauperes,debiles,cæcos amp;nbsp;claudos,quo figni/ ficatur ecclefiâ colligi e c^cis,claudis miferishominibus,qui fiunt par ticipes cœleftis conuiut), propter meritum lefu Chrifti, quod per h'dem creden tibus communicatur.

In fine præcedentis capitis tra datum eft de uicfjs corporalibus,pro/ pter quae facerdotes, qui his infignes erant,non permittebantur fungi officio facerdotali,admittcbantur tarnen ad communionem Sdefum par tiurn facerdotalium.Nuncin principiohuiuscapitistradaturderjs ui^ cijsôéimmundicqs^qiiæ repeUebant facerdotes, etiam a communione et efu parcium facerdotalium, feu Sandificatorum.Loquerc,inquit,ad Aheronem amp;nbsp;filios eius,utcaueantab his,quæfandificanturCfeu offc runtur8cdedicantur)afilijs Ifrael,necontaminqat nomen fandum mcum^Sed qui debent ab h is cauere, aut ab efu corum abftinere C num indifcrirninatiraomnesCNihilcerte minus. Nifi enimliceretfacerdoti-*

| ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus

C o M M E J T. I o A ïï.' B R. B N. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tóf

bus coincdere fandificata, quid toties fupra, alias fæpe ordinatuni eflètjUt armus,pedufculum,ali'gcp oblationum partes efïènt Aheronis ac filiorumeiusC'Sed hoc loco fit fermo tantum de facerdotibus immun dis.Vtcaueant,inquit,uiddiccthi,quifuntimmûdk Mundisenim tus crat uefcendi. Vndeamp;f ftatim additexplicationem.Quicunq?,inquies, IN QVO EST IMMVNDICIA,accc(reri£dflitemineueQro adfanda,Choceft, uefcatiirfandificatis, Accedereem hoc Joco efttra' dare amp;nbsp;uefci, ) qiiæ fandificantfilij Ifrael Domino,peribit coram Do mino. Deinde ennmerantur fpecics immundiciarum, in facerdotibus, propter quas non liccbat ipfis uefci fandificatis. Prima omnium ac pras cipua immûdicies eft lepra. Quicuncp de fem ine Aheronis fuerit lepro« fus,n5 uefcctur de his,quæ fandtficata funt. Vt enim quiuis c uulgo le profus, iudicatur immundus, quemadmodumTupracap.xitj.fcriptum eftjita Sgt;C facerdos leprofus,immundus cenfetur, amp;nbsp;indignus,qui uefea tur fandificatis. Deinde,immundicies eftfluxus,talisnimirum,qualis fupra cap, xv.defcribitur. Quicuncp inquit,de femine Aheron is fueric paciens Huxum,noii iiefcetur fandificatis. Et qui ucl lepra uel fluxii im-* mundus erat,huic tantifper non licebat uefci fandificatis, dum fanaba-* tur. PoRea recenfentur aliæ fpecies immundiciei. Qui tetigerit immuti dumanimæ,hoc err,morti’um. Autcui in fomnoegreditur feme.Hoc ficdicitur,ut intel! ig i poffit,ucl dceo,qui tangituirû,cui in fomno egre ditur fernen,ud de eo,cuiipfi fernen in fomno egreditur. Vtcrc^ iudi/ catur ciuiîiter immundus. Aut qui tangit rcptile,quod immun dum efl, uelhominem immundû,automne quo polluipoteft. EtquiBliius gegt; neris itnmundicia fordidatus fuerat, reputabatur immundus ufq? ad ue/' fperam. Fiebatautem mundus, cum lauiffetfeaqua,amp; océubuiilet fol». Præterea iudicabatur Sc is facerdos immundus, qui uefeebatur tffcrtici/ noautrapto a beftia. Morticinum,inquit,amp;;raptumabeflianon corne dent,ncpolluanturineis. Namcumantea,cap.xvii.uulgusmorticino aut rapto a beftia uefeens cenfeatur immundum,multo magis facerdotesf cauere debcnt,nehacimmundicia fordidentur, SCin immundiciafan/ dificatis uefeantur. Si enim facerdotes hasordinationes uiolaucrint, nô tantum nocentpeccato,fed etiamexemplo. Hæc de ipfis facerdotibus df dafunt.Nuncponunturlegesde^micis,defamilia,amp;fcohabitatoribus facerdotis.Nullus,inquit, alienigena, fine extraneus,(hoc eff,quinon cflde femine Aheronis) comedet de fandificatis,quantumcuncp ami/ eus autuicinus facerdotis fuerit. Ac neinquilinus quidê facerdotis,hod eft,neisquidcm,qui ineademdomocum facerdotehabitaCjfifuerital/ teriustribus,quamracerdotalis,Necmercenarius,uefcenturexeis Li/ ecbat tamèferuo empticio,etuernaculo facerdotisde fan dificatis edere^

IN CAP. XXIT. L E I 1 T I C I, iquia hi «rant iam quafi membra familiæeins. De filia quo^ facerdotii fua lex inQicuitur. Si filia,inquk,facerdotis n upta fueric uiro alcerius tri bu5,non uefcetur de Leuanda Sanâ:ificatorum,hoc eft, de armo SCpe/ (Ttufculo, quæ in facriti'cio coram Domino Leuata, cedebant facerdotP bus,quia filia uiro alterius tribus nupta,non ampliusrcputabaturdegc nere facerdotali,fed de eo pen ere cuius erat maritus eius.Si autem uidua uel repudiata amp;nbsp;abfcj liberis reuerfa fuerit ad domum patris fui, aletur cibis patris fui,ficut puella confueuerat, quia iam iterum efficitur mem/ brum familiæ patris fui.Nullus aute alienigena comedetex eis,hoc«ft. Si filia facerdotis fufceperit filium ex uiro alterius tribus, is filiusreputa tur alienigena fiue extraneus,non debetuefci famftificatis.Quareeti/ am mater non permittitur propter filium de his uefci.Sed quid fiet,fi ca fu aut errore quodam extraneus quifpiam de alia tnbu comederit fandi ficataCSequitur. Qui,Cnimirumextraneus,) comederitdefandihca/ tis per ignorantiam,addet quintam partem,amp; dabit facerdoti fimul c5 fandificatOjhoc eft,reddet (acerdoti forcem,tantum uidelicet, quantum fuit fan difica tum, quod abfumpfit,amp; adder præterea quintam partem» Hæcenimeft lex ddidi,quemadmodu fupra cap.vi.indicauimus.Ad/ mirabicur autem quifpiam fortaire,quo refpexerit fpiritus fandus, cum hancordinadonem de efufandificatorum inftitueret.Quid enim dice/ musÇ’Sacerdos tadu reptilis immundus^arcetur ab efu fandificatoruin, num ctiamfi alioqui fuerit a malis uicijs mundus, amp;nbsp;optimis uirtutibus ornatusC Extraneus quoqp arcetur omnino ab hoc efu.Quidc'an non ex traneusQuifpiam uidelicet,de tribu Iuda,aut Beniamin, (i plus fucrit,rc cipitur ad communionem cceleftis couiut) in regno ccelorumC quo igi tur iure abrjcitur ab efu fandificatorum in terra Z Dominus iudicat eum dignillhTrudu æterngbeatitudinis in coelo, amp;nbsp;non iudicaretur dignus frudu carnium fandificatarûin hac terraC Nonnemundis omnia funt munda'fHæc profedo rede amp;nbsp;aptedicuntur,fi rerum ipfarum ueritatc amp;nbsp;propriam ueræ mundiciei ration em confideraucris.Sed nunc agitur de pædagogia, 8^ fando Cqueniadmodum epiftola ad Hebræos loqui tur, ) mundano,quod non ipfam rerum imaginem, fed tantum umbr3 futurorfi bonorum obtinebat. Etfi autem,hæc pædagogia cedebat,etiï fuo tempore,neceflîtati.Dauid eninj, qui no erat de ramilia Aheronis, fed de tribu Iuda,comedit inneceflitatefamis,panes fandificatos,quo« alioqui non licebat edere,nifi fol is facerdotibus,de qua re uide priorem librum Samuelis cap.xxi. Matth.xrj. tarnen extra neceftitatem feueri ter exigebatur hæc ordinatio, Cuftodiant,inquit,obferuantiasmeas,ut non fubiaceant peccato,amp;moriantur,cum fefe polfuerint.Exigitur aute tarn feueriter,nÔ propter fejed propter publica facrificia. Voluit enim • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fpiritus

c o 51 M E ï o A rr. ß R. E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10s

fprntusfandushis obferuationibus autoriratcm facrifinorutrj redderé commcndabiïem S€ uenerabilem.Et quia facrifida cnam no fueruntin/ fti tuta propter fe,fed propter lefum Chriftum,ut his unû S)C folumper/ fcdum facrificiutn ipfius pro peccatis noftris adumbrareiur, idcirco 110/ luit fpiritusfandLisóbferuationibus huius pgdagogiæ,maxime omniu ücrificium Chrifti,commendareamp; ihuftrare.Quare^etfthsecpædago gia parui per fe eft momenti,ac per Euangelion abrogata, tarnen cüfer/ nbsp;nbsp;nbsp;1

uierit fuo têpore facrificio Chri fti,ód fidei in Chriftum^ digna fuiE,qug nbsp;nbsp;nbsp;V

dih'gentcrin Ifraelitica poIitiaobfcruaretur.Habesufum huiuspgdago gtæ, uidelicet, quod cum inftitutafueritad commcndandam autoritate ucrificiorum,præcipuecommendaueritfacrifîciumChrifti,quofolo, femel peralt;fto,faîutem confequimun Nee eft necefle, ut quicquam am pliusin hacpædagogiacuriofefcruieris.Habes enim, quodnon in hac untum parte,fed etiam in toto Lcuitico cuitu maxime omnium fpedan dum eft» Sed fi omnino libet allegorqs ftudere, licebit hoc loco,per Ie/ profum intelh'gas,eum qui cum impie fenciat,impia etiam doccat,utamp; Lfpre/w« alt) contagione inheiantur. Quare,nc plures cum ipfo pereant,necefiari urn eft,ut arceatur ab efu fandificatorum.Nam qui tali morbo laboraf,' is nec par ticeps eft gratiæ coram Deo per Chrift u partæ,n ec debet pu/ blicam habere in ecclefia fundionemdocendh Fluxum patiturnonis tantum,qui hac corporali morbo laborat,fed multo magis, qui no tan/ turn fccum corruptus eft peccato originali,fed etiam elHuit in quæuis ex terna flagicla. Immundum tangens is eft,qui etfi ipfe non perpétrât pec/ eatum externa aeftione, confentit tarnen in pecc3tum,amp;:approbat illud». Extraneus autem feu altenigena eft, qui non agnofeit ueram Chriftire ’ ligionem,quales funt,Turc2e,Iudaei huius temporis,amp; hypoq'ii^» Hi omnes tantifper alieni funt a communione participatione cceleftium bonorum,quæ nobis Ghriftusimpetrauif,doneG fanentur, aut munde tur,hoc eftjVefipjfcant per fide in Chrifto lefu, qui fobs eft falus bi mû dicia noftra coram Deo.

De facerdotumuicqshaâcnus,Nücdefacrificiorum feu hoftiarum uierjs traeftatur,quorum eticuii fit menticvDeut.xv. Ac in icio, in holo/ cauftis fine illis fponte,fiueex uoto oblatis,exigitur,utquodoftcrtur fit mafculuamp; immaculatû. Si uicium,inquiE,eius uidelicetgeneris.quod mox recenfetur,habyerit,non offeretis,necp enim erit acceptabile. Hac facrificrj fpeciem in primo huiusiibri capitecopiofe exph'cuimus. Dein deinPacificiSjfiue Sacrificrjsfandlificatorum, quæamp;ipfaautexuoto

aut fponîe offcrebanîur,fi militer exigitur,ut quod ofTertur de ijs anima ÜLim gcnerilaus,quæ fupra,capite tertio enumerantor, no fit uiciofum. Nullum, inquit, uicium fit in eo,fi cçcum fuerit, fi fradumji faucium, fi papu1as,au£lcabiem, autimpetiginem habet, nonaffèretisea Domi no,nec dabitis ex eo fuper altare Domini. Ac in pacificis fponte oblatis, licebatquidcm ofFerrebouem autoucm membro autnimio excefiu,aut nimio defectu turpem,pro uoto autem non erat acceptabile. Alia enim efl ratio debitorum,ad quorum genus etiam uota pa £inêt,quæ integra amp;nbsp;perfeda foluenda funt. A Iia eft racio donor urn fpontaneorum,in uul garibus præfertim facrificrjs.Nam in fummis amp;nbsp;fandtifiimisfacrifieijs, quæ Liocant Sanda Sandorum,in quorum numero côtinetur holocau ftum,nece(re crat,ut quod fiue ex uoto,fiue fpote offerebatur,omni pla ne uicio carer et.In uulgari autem facrificio pacificorum,fponte oblato, no tarn exada habebatur turpium menvbroRz ratio. Adduntur amp;nbsp;alia ui cia, quæ reddebantpecudem ad facrihcium ineptam. Nullum,inquit, contritum,cotufum,difcerptum, ablatifcp tefticulis oHeretis Domino» Quod dicitur,contritum,contufum,amp; difeerptum, hoc alrj ad tota pe/ cudem,au£ quæuis membra pecudis referun t,ut non fit offerendum pe CLis,quocunCp membro contritum,contufum, aut difeerptum, alq refc runt tantum ad tefliculos,ut non fit offerendum pecus,quod fit uel con tritis uel contufi's,uel difeerptis amp;nbsp;eneruatis tefticulis. Et quod fequitur: In terra ueftra hoc omnino nc faciatis,fenciunt interprétés hoc loco pro hibcri,nelfraelitæcaftrent animalia in terra fua,etfi permittitur ipfis utt animal^us,qug ab alijs gentibus caftrata fuerint. Quod autem additur. Demanu alienigenæ non ofFeretispanes Deo ueftro amp;c.hocalrj inielli gunt nullam fimpliciter oblationem fumendam effe ab incircûcifo,pro pterea quod omnia incircunçiforum iudicentur immûda amp;nbsp;uiciofa. Sed etfi non permiftumfuitincircuncifis, utintrarentadytatempli, tarnen e fexto feptimo capite libri Efdræ manifeftum eft, quod facrificia,quæ fcriptura panes Dei uocat,accepta fint e manibus incircundforum,quæ pietas etiam commendatur ex ipfis .Et in iZacharia,dicitur: Adhucerit, ut ueniant populi amp;nbsp;habitatores ciuitatum multarum. Et ibunt habitato res unius urbis ad aliam dicentes. Eamus depreccmur faciem Domi/ ni,8x^quæramus Dominum Zebaoth. Vadam etiam ego.Etueniêt po puli multiamp;gentes robuftæ.ad quærendum Dominum Zebaoth in Hierufalem,Slt; deprecandam faciem Domini.Qui locus uaticinatar de gentibus,quæ refiaurato teplo una cum ludæis profecfturæ funt ad Hie rufalem,utibi facrificia fuaofferant,amp; Dominun^adorent.Quarecum dicitur. De manu alienigenæ non offeretis panes Deo ueftro, no eft in telligendû, nullûomnino facrificium ab incircuncifis fumendum efle.

fed integrum quidcmamp;perfecftum fumendum, nulîumautem tale, iil quo fitaÜquodui'cium. Etftenimalienigenafeuindrcundfus non eft alioqui obnoxiuslegi Mofaicæ,tarnen cum luxta legem nuUum aicio/ fum facrificium accipiatur a Circundfis, fine illis nan's Ifraeliris,fjue pro felytis, multominus debet tale facrifidum fumi ab incircuncifo, propte/ rea quod omnia ifta fine a circundfis fiueab incircunciftsoffèrâtur, fint uiciofaS^corrupta, nee fint coram Deoaccepta, Hancautem ordinati/ onemdenon offercndisuiciofisfacrifid}s Deus tarn feuei iter exegit, uc cum Ifraclftæ uiolarent cam,abiedi fint a Domino.In Malachia ai[ Do minus. Intuliftis de rapinis,daudum amp;nbsp;languidum^ intuliftis Min/ ham. Nunquidfufeipiam illud de manu ueftra 1. Maledidlus dolofus, qui habet in grege fuo mafculum,amp; uotum fades,immolât debile Do/ mino.Etmox.Mittara in uos maledidionem.Maledicambenedidionf bus ueftris SCc. Videamus igitur,quidfibi hæcordinatio uoIuerit.Nuf lum enim pecus fîueintegrum,fiuemutilum, aut alioqui uiciofum tati per femomen ti eft,coram Deo, ut propter ipfum uel hiueat homini,uef odio habeat hominem fed Deus uoluithac ordinationecommendarc S' illuftrarc uerum SC unicum pro peccatis noftris propiciatorium facri ficium Domini noftrilefu Chrifti. Sacrificiaenim Leuitica refpidunt in folum Ecrificiura Chrifti,quæ fi fuo tempore uiluiffent, amp;nbsp;contera/ pta iacuiffent, non magnaquoq^ cura habita fuiffet de facrifico Chrifti.? Viluiftent autem,fi permiftum eiïet,quafuis pecudes,fiue intégras,(lue mutilas facrifîcfjsobtrudere. Voluit igitur fpiritus fandus haçordinati one conferuareautoritatem amp;nbsp;dignitatem facrificiorum,ut amp;nbsp;uerifacri fier) Chriftiautoritatem hacpædagogia conferuaret. Admonentur etiâ prj exhaclegispidura,quod nullus hominum fitidoneus’adi:^ianda peccata fua, fed quod folus lefus Chriftus fit expiator peccatorum. O/ mnesem homines funt natura fua cæci,claudi,munli,breuiter,uociofi. Quare non poflunt eflè apta facrificia.Solus lefus Chriftus caret uicijs* Solus perfedæ eft integritaus amp;nbsp;mûdidei.Quare folus Chriftus aptus fuit, qui nos fuo facrificio recondliaret cum Deo. In fpontanea quidem oblatioe non reqeitur pecus fœdo membro, fed in oblatione débita ex uoto, non recipitur nifi pecus integrum amp;nbsp;perfectum, quia quæ bona opera nos ex fide facimus,ea etfi fuflt propter peccatum originale adhuc fœda, funt tarnen Deo no ingrata propter Chriftum in que credimus, amp;nbsp;tarnen quia non funt perfeda, non recipiuntur tanquam mérita expia tionis peccatorum. Quod enim ad expiada peccata ualet,debet eftè fine omni uido,quale eft folum facrificium Domini noftri lefu Chrifti.Ia, quod demanualienigenæacdpitur fa crificium,non quidem uiciofunij w nec de manu Ifraelit«, fed integrum amp;nbsp;immaculatum, baud ot^xure

IN CAP. xxrr. L E I T I C I, i««r undfl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q^jQ^ Deus habuerit fempcr ekdos fuos,nô tantum inter

ctrcuncifoSjfedetiaminterincireuncifos.Non fignifieaturquideincir/ cuncifos efTe Deogratos in impietateamp; idoIoJatria,quid enim his cora Deo abominabilius fed fignificatur incircuncifos potuinefcruari fine politica amp;nbsp;JLeuitica lege Mofi, fi modo abnegata impietate,coluerût ue rum Deum Ifritlis exfide.Quamfidem teftati etiâ funtaliquoties,miflis facrificijs fuis ad tèplum Hierofolymitanû.Nam ec lofeph in Aegypto, Naaman Syrus in Syria, amp;nbsp;poifea ludæi difperfi in totum orbe terra rum prædicauerunt uerum Deum inter gen tes, nee dubiû eft,quin mul ti inter gentes ex hacprædicatione,uerum Deû agnouerint, feddehac rcaliaspluradiximus'.

Numeratur hoc inter uicia, fi pecus non habeat legitimam ætatê» Reputâtur aut feptem dies pro legitimo tem pore,quo pecus ftcperfetftij fiat,utfitidoneumad oblatione. Et addunt interprétés hanccauft3m,qj feptem diebus perfedi fint cceli amp;nbsp;terra. Vnde etia circuncifio no fiebat nifipoft feptem dies,o(ftauo uidelicet die. Quod fi fencias fpiritum fan/ dumetiâ haclegelongiusrefpexiire, opinoreû, quafi uaticinioquoda fignif!careuoluifte,Chriftunon offo’tndum.aut pafturum mortem in infantia puericia fua, quod tame Herodes facere cogitauit, fed in per fefta et uir il i ætate. Significatur hac lege, nullû hominem efte idoneii facrificiupa pro peccatis propiciatoriû,quia homines funt gtate feu uirtu te fua molliores ten eriores, q utpo flint in iudicio Dei con flare. Solus aut Chriftus tarn adultæ perfeâionis amp;fortitudinis eft, ut poflit 0^ ludi cium Qei ferre,ôc uidoriam a morte 8^ inferno reportare,

Siuehæc lex intelligatur deuulgari maeflationeextra facrificiu, fiuc demaâatione in facrificio,certepædagogia eft, qua fpiritus fan dus ca/ uereuoluic,nefacrificia Domini ficrentabominabilia.Namfilfraelitae alTueuifTent dom i fuæ madare feetutn una cum matre, hoc idê ufurpaf/ fentetiam in facrificijs. Abominatio autem,etcrudelitatis fpecieseft,foc turn una cum matrefuaoccidere.Quare ne Ifraelitæ uel abominarentur facrificia, uel difcerentmagisefacrificns crudelitatem quam pietatem, uifumeftfpirituifando, ut non madarent uno diiefoetum cummatre fua. Cum hac legeconuenit amp;nbsp;iliud,quod Deuc,xxij,præcipitur,nôca pien^am elTe auem cum pullis fuis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S J

C o M M N T. I o A N. B R E N. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«•

SI SACR1FICÄRE VOLES SACRIFICIVM LAV/ DIS DOMINO, VT ACCEPT VM S IT, EODEM DIE COMEDETIS

Facit amp;nbsp;hæc ordinatio nonnihil ad conferuandam dignitatem facri ficiorum. Caroenim co(fla,referuatainalterum autter^um diem,folet fieri putrida,amp; abominabilis. Quare ne ôdipfafacriftcia fièrent abomi/ nabilia,uoluit fpiritus fanétus, ut in facrificio laudis carnes eadem die co tnedcrêtun De bac pædagogia diximus plura capTeptimo huius libri«

^^AEC SVNT FERIAE SANCTAE, QVAS VO^ tJcABITIS SANCTAS, SEX DIEBVS FACIE/ -^■^TIS amp;cO

In hoc capite tractatur de diebus feftis in repdfraelitica, amp;nbsp;in Exo; cap.xxiq.in Numcriscap.xxvirj.amp;f xxix.amp;in Deut.cap.xvi. defcribun tur,quæ ctiam ad hune locum conferenda funt,ut tota feftorum dierum ratio apud Ifraelitas melius perfpici queat» Ac iniciodeferibiturSabba tum,quod fin gui i s hebdomadis obferuadum erat.Sex diebus,inquit, facietisopusjdies feptimus,qa Sabbati requieseft,uocabiturSandus* Sabbatumeniminftitutum fuit,principio, ut renouaretmemcÂ'iam ma SabbMum^ xtmi iîlius miraculi,quod Deusin creationecœîi 8^ terræedidit. Sic em in Decalogo dteitur. Sex diebus fecit Deus coelum amp;terram,et mare ôd omnia quæ in eisfunt.Etrequieuitdie feptimo. Idcirco benedict Do/ minus Deus diei Sabbati,amp; famflificaust eum. Vidit cnim fpiritus fan/ ctus uenturos quofdam, qui affirmarent hune uifibilem mundum non cflecreatum,fed abæterno fuifle.Itacp inftituitobferuationem Sabba/ ti, ut admoneret homines de creationemundi, amp;nbsp;effet monumentum eius articuli, in quo profitemur nos credere in Deum patrem omnipo/ tentem creatorem cœli amp;nbsp;terræ. Deinde fuit etiam Sabbatum inftitutu ad præfentem Ifraelitici populi neceffitatem, 8^ utilitatem, uidelicet, ut ocio fabbati non tam priftinæuires corporis côtinuo labore per hebdo madam exhauftærecuperarentur, quand ut homines ab alrjs negotfis li beri, foliaudiendouerbo Dei,amp;!difcendæueræreligion!ftuderenu V nde amp;: h ic mos in Ifrael obferuatus eft, ut cum una tan tû publica fue/ ritparochia,in eo nïmtrum loco,ubi erat area Domini, ad quam nô po tuerintciues Ifraelitæfingulis diebus aut etiam hebdomadis conuenire, fingulisfabbatisadfcholasfuorû|ocorum,quas uocarût Synagegas,

IN CAP. XX in. L B*V I T I c r, conuenirent, quo dodlrina religionisimbuerentur. Mofeabætaribus annquisCinqiiit lacobusin Condlio HicrofoIymitano^niGngulisd uitatibus habet^qui ipfutn prædiccnt in Synagogis,ubiperornne Sab/ batum legitur.Poftremo inftnutüfuit,ut eflèt uatidnium perpetui Sab bati,per Euangelion prædicandi, in nouiflimo autem die reipfa perfid endi ac inæternum durandi» Maledi(flio en im eft : In fudore uukus tut uefcedspanctuo,donecreuertaris in terram. Hæcmaledidio affertfe/ cum innumerabiles labores amp;nbsp;ærumnas tâ corporis quam animi, quas unufquifcp necelTe habet femper in hac uita, propter peccatum, ferre, ut nulla unquam nobis uera quies amp;nbsp;tranquillitasjioc eft,fabbatum,in hoc fecuIocontingatrPoftquam autem uenit Chriffcus,amp;expiauitpec/ catum,prædicatur ex co tempore uerum quietis fabbatum, quam quie tem nuncquidem condpimus per fidem, inreuelationeautelefu Chri/ fti confequemur eä reipfa,ut perpetuo ca fruamur. De hoc fabbato con cionatur Efaias cap. Ixv. öbliuioni traditæ funt anguftiæ prior es,8^ ab Icondite funt ab oculis noftris.Ecceenim ego creo ccelos nouos,amp; ter ram nouä,amp; non erunt in memoria priora,Slt; non afcendentfuper cor, fed gaudebitis amp;nbsp;exultabitis ufc^ in fempiternum in his quæ ego creo. Et ad Hebr. cap.iir). Relinquitur fabbatifmus populo IZ)ei nbsp;nbsp;nbsp;Fecit au

temfpiritusfandusfabbatumapud Ifraelitas infigne ccrtis fuisriiibus accerimontjs.Primum publico ocio,non illohiperfbtiofo,quod hypo critæ excogitaruntjfed politico,uidclicet, ut effet ocium ab tjs laboribus quibus homines alfjs diebusadcolendosagros, ad exercendaopificia detinentur. Deinde fecit fabbatum infigne certis facrifidjs,quærecenfen tur Num.xxyitj.quorum ritus,quia fupra cxplicati funt, fuperuacaneu cftnurtttcpetere. Etfi autem Mofaicumfeu Leuiticum fabbatum reue/ renter fuit obferuandum,in politaa Ifraclitica, non tarnen eft obtruden dum Chriftianifmo.Euangelion enim lefu Chrifti, uujgatum inter o/ mnes gentes,non hoc agit,ut uel nouas externas politicas inter gêtes obferuationes inftituat,uel ueteres,quasinucnit,abroget, nifififuerint per fe impiæ,amp; cû fide in Chriftum pugnan tes,fed hoc agit,ut cogno/ fcatur remiffio peccatorum etrecondliatio cû Deo patreper lefum Chri ftum, quales quales in terim fin t politicæ ordinationes. Et Paulus ad Co loffenfes fcribes,Ne quis,inquit,iu3icet uos in dboamp;potu,autinpar/ tediei fefti aut nouilunq, aut äabbatorum, quæ funt umbra rerum fu/ turarum,corpusautem Chrifti. Obferuaturquidemin Chriftianifmo diesdominica,hæcautcmobferuationoneftautodtate Euangelq man/ data,fed tantum publico ecclefiæ confenfu recept^ Nam quod dicunt, diem dominicam ideo obferuari,quia Chriftus in ea refurrexit,tolerabi liter quidemloquuntur, reipfa autem Chriftus non idcircorefurrexic

• nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alKfo

C o M M T. I o A N. B R E N, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1«

altero die poft fabba£um,ut cohfecraret eum diem in exrcrnutn amp;nbsp;politi/ cumfeftum* Nonenimuenitin hunemunduni,utnouaspolidasinfti/ i, tueret, fed refurrcxitco die,ut côpleretur, quod didû crat,tertio ipfum die refurreóiurum, 8^ uerefurredione fua afferret etiam nobis ius refur gendi a mortuis,amp; cofequendi uitam perpetuo fccliceiji.Quare etfi ob feruatiodiei dominiez utilis eft, amp;nbsp;minime abrjeienda, tarnen non efl habenda promandatoEuangelrj, fed pro ordinatione politiea, quæô^ ipfafuoquodammododiuina eft,amp;non temereuioIanda.Qui cnimfa lutisfuæ tarn negligens eft,utnon folum nó traget uerbura Dei fingu lisdiebusjfed nediequidem dominicoftudeataudiendo 8^ äifeedo uer bo Deijis certequouis ludæoaut Erhnieo deterioreft,amp;indignus,qui inter eines Chriftianos habicet, aut faltem honefti hominis nomen ob tineat»

SabbatumfeRum efthebdomadarium. Nunc igifur commémora« tur fefta anniuerfaria,quæ uidelicetnô hebdomadatimjedfingulisan/ nis femel tantum celebrabâtur. Aeprincipio deferibiturfeflum paf hg. Menfe primo,inquit, quartadeeima die men fis ad uefperû, pasha Do mini eft S^c.DeinftitutiÔe huius fefti uide Exo.xij. Menfis aut primus, a quo numerandus eft decimus quartus dies ad cekbrandam pafham, iseft,quem feriptura Exo.xiq.uocat Abib, quem amp;nbsp;Hebræi alias uoeâc Nifan,acrefponde£ partim Mar£io,partim Aprili noftro.Iriitium cius eft,cireagquino(fhumuernaîe» Ac Hebrçi,quodad feftos quidem dies attine£,huncmenfem,iuxta Moren,primumuocant,quiaâb hoc menfe fefta computantur» Quod autemattinet ad alias temporum cdtftputati/ ones, faciunt eum menfem primum,quiapud nos September dicitur, amp;quem ipfi uocant''quot;^'Wî^ThifrûCætcrum, denomine,amp;cerimonijs Pashæ diximus prolixe in Exodo.Nuncpauca dicemusde caufïîs infti tutionis eius* Hocenim feftum tribus de cauftis inftitutum fuit in rep» Ifraelitica» Vna eft propter præteritum beneficium, ut hoc fefto confe/ craretur memoria Aegyptiaeæ libera tiôis.Cum dixerint,inquit fodptu ra ,uobis fiiij ueftri,quæ eft i ßa religio,dicctis eis. V iâima tran fi tus do mini eft,quandotranfiuitfuper dômosfiliorum Ifrael in ægypto, per/ cutiens ægyptios,amp; domos noftras libêrans. Alia eft, propter domefti cam utilitacem, ut occafione huius fefti domus amp;nbsp;habitacula Ifraelitarû purgarentur femel in anno ab omnibus fordibus fuis,quia neceftehabe bant hoc fefto omn? fermentum e domibus fuis abijeere, amp;nbsp;feptem con tinuis diebus panes azymos comedere. Tertia eft, propter futurum be/ neficium,uidelicet,ut effet uaticinium amp;nbsp;adumbratio liberation ist pec/

eato Sf morte,quæabfoluenda erat per fanguinem ueri agn t pafchaK»* qut eltjefus ChriflusDominus nofter. Fedtautem fpiritus fanduseri am hoc feftutn infignc ac uenerabile mukis ritibus ac cerimonqs, uide*' hcct,efuagnipafchah's,efupanum azymorüjOcîoprimiamp;feprimi diet, accertis facnfic8s,præteragnumpafhalem, quæenumeranturîn Nu/ men's cap.xxvitj.Cæterû,utfpirj'tus fanó:us,nec fabbatum,ira nee hoe feftum paf hæ uoluit Chn'ftianifmo obferuandum obtrudere. Non ez nimdubiunieft,quin obferuan’ohui'us fefti contineatur inter elementa huius mundi, acueniatetiam nomineiugi ferukutis Mofaicæ. De his autem Paulus aic.Pofteaquam cognouiftis Deum,quin potius eogniti eftis a Deo, quomodo conuertimini denuo ad infirma amp;nbsp;egen a eîemeti ta,quibus iterum ab integro feruirc uultisC’ Dies obferuatis,amp;f menfesgt; S^tempora amp;nbsp;annos.Meiuodeuobis, nefruftra laborauerimergauos» Fc iterü. In libcrta£e,qna Chdfius nos liberauic, fl:ate,amp; ne rurfus iugo ferukutis impIicemini.Ac rurfus. Si mortui efiis cum Chrifio ab elemê tismundi,qu(dquafï uiuentes in mundo,decretisteneminiC Quæ cun» ita fe habentjdeteftabihs eft infckiaeoru, qui olim in ecclcfia maximos motusdeobferuationePafhæcondtauerunt. AlqenimcenfueruntPa fbi! contrat fha in ccclefiacelebrâdumdecima quartalunaiuxtaordinattonem Mo faicam, alq fenferunt efTecelebrandum dominica proxima poft luna de cimam quartam. Alq contendcriint de inieio primi rnenfis, a quo com«* putanda fit décima quarta luna. Alq etiam de décima quartaluna mouc runtdifTçhfiones Quid pluraÇ” Hæ controuerfiæ tam graues,tamt^ ar dentes fuerunt,u£a!q alios publicisexecrationib.deuouerint,quoquid iniquius,amp; «cclefiafticisjimo fake honeflis uirisindignius did poteftc* Primufifenim hoc ipfum peccarum eft, quod externam obferuationetn Pafhæ,tanquam mandatum diuinum, S^adfalutemncceflanoobferz uandum,ecclefiæ impofuerinc.Non mftituimus,inquis,in ecclefia Mo faicum,quodf3temurabrogatum, fedChriftianum Paf ha. Atquidtu pafhdClr^ I’ocasChriftianum PafhaC Paulus dick Paf ha noftrumjChriftuefte fiunum. immolatumjôdiubet nos feftumcelebrare non in fermeto ueteri, nec in fermento maliciæ amp;nbsp;uerfudæ, fed in panibus fermentocarentibus,ho€ eft,fineerkate SC ueritate.Quod cum femper nobis faciendum fk,pcrfpi/ cue fignificat Paulus Chriftianum Paf ha, non unum amp;alterum diem, fed perpetuum feftum, ac tota uka noftra fingulis non diebus tantS, fed horisac momentiscelebrandum. Tuuero,quantum conijcio, uocas Chriftianum Paf ha, externum illud feftu, quo in ecclefiareckari folet hiftoria Refurreeftionis Chrifti. Acmagnam quidem utilitatem affert, quod Refurredio Chrifticerto die in ecclefia explicetur, Schoneftisrki buscfimmendetur,necfereduraeft, utquifpiam ufitatam illam Pafhas

• nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ordinationem»

ordi’nationem^qughadenusin ecclefiaobfcriiatafuir,uclfortanîspofè luxta corredionem Cakndarrj obferuanda erit, priuato fuo arbitrio,tc mercabqciatjhanc autem ordinanonem,nÔpro politica confuetudine, kdpro mandatodiuinojamp;apoftoiica traditionead faîutênecenanaext gere,hoc demum non tantum tyrannicum eft,uerumet^ extrema Chri/ ftianifmi infdtia. Vtenim Chriftusnon uenit ad inftituendam nouam pobtfian,ita necmifitapoftolos fuos ad ferendas nouas leges de diebus feftis.Ice,inquit,in uniucrfum orbe amp;prædicate Euangelion. Non ait, Ite,amp;inftituite nouas externas,amp; politicas ordinationes. Et præcl are di/ cithiftoria Tripartita,quam ita uocant.Mens apoftolorum fuit,nô de ^ap.if, dieb.feftis{andre,fedprædicarcbonam conuerfationemamp;pietatem. uemeuieb. Deinde etiam hac in partepeccatu eft, quod alq alios din's deuoucrint, ac fatanae tradiderint,propter diiierfam Pafhæ obferuationêjrem uideli cet per fe indi deren tern,liberam. Paulus enim ait. Tu quis es, qui iu/ dicas dealieno feruoC'proprio Domino ftataut cadif,imo fuldet uc ftet. Potes enim eft Deus efficere ut ftet. Ec mox. Qui curat diem^ Domino curat.Et qui non curat diem,Domino non curat. Quare,cutales fefto/ rum obferuationes fint per fe in Ghriftianifmo liberæ,utcndû eft ipfis, non in perniciem fed in commoditatem ecclefiæ. Ecclefia enim non eft propter dies feftos, fed fefti dies funt propter ecclefiam, ut certo tempo/ re conueniat, amp;in doârina ueræ religioniserudiatur acconfirmetur»

CVM INGRBSSI FVERITIS TERRAM QVAM EGO DABO VOBIS, ET MESSVERITIS SEGBTEM, hoc eft,cum appropinquauerit tempus meffîs, amp;nbsp;licuerit per legem mic tere fa leem in mefTem ^c.

Poft Pafha,defcribitur feftum Pentecoftes,hoceft,quinquagcfimi a Pafhadiei,-znv-r*KoyH' enim quinquagefimam fignificat.Hic uero,cuni fmitcßfie. fcripturadicat,numerâdameflepentecoften ab altcro feu craftinoSab/ bâti, nondum conucnitinter interprétés, a qtiodie fefti Pafhæ incipi/ enda fitnumeratioquinquagefimidiei. Alii enim perSabbatum intel/ liguntprimum diem Pafhæ* itaque numerant Pentecoften ab alte/ ro die Pafhæ, Alii per Sabbatum intelligunt illud hebdomadarium Sabbatum,quod in diebus Pafhæ incidebat. Itaque hinumerant Pen tccoften ab altcro huius Sabbati die. Alii per Sabbatum intelligunt totum feftum Pafhf ,hoccft, omnesfeptem dies. Quare numerant pen recoften ab offtauo die Pafhæ, quem putant uocari alterum, feu crafti/ numfabbati. Sedde his fenciatquifquequoduelit. lofephusperlpicue dicit, penrecoften numerari a fecundadic azymorum, quae eft deci/ mafexcadiesprimi menfis, hoc eft, altera Pafhæ, Ad celebrtftidarn

I'gitur Pentecoften,pnmuni omnium,necefTe crat,utakera die Pa fhæ offerrctur Domino Gomer,quodair) exponuntpro fafciculofeu manipule nouarum fpicarum, alij pro menfura iliagranorum quæ c nouisfpicis excuticbantur. Continebat autem Gomer decimam parte Ephæ,hocefl:,quantumunicuicçfufficicbatad.diurnumcibum,quem admodum Exœxvi.fcriptum eft.Porro,quohuius fafciculioblatioin fignior effet,additum eft holocauftum agni anniculLmafculi, amp;nbsp;imma culati,una cii Minha fua,e fimila oleo comixta,amp;libamine uini,quarta uidelicet parte Hin,qug menfura dicitur continuifle duodecim Logim» Scribunt autem Log fuifte minimam omnium menfuram apud Ifraeli/ tas.Hgc fafciculi oblatio inftituta fuit honeftis de cauffis. Vna eft,ut his

cerimonqs admonerentur de diuino nouarum frugum beneficto,amp; pu blice orarent Dominum,quo incrementu amp;nbsp;benedidione fuam effun/ ^eß^euatto^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;meflem. In terracnim Ifraelquæpropedecern8d

poliprope nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gradibus longius,quam Germania noftra, ab ardo ad auftrum re/

3^-gra. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cedit,meflis multo citius uenit quam in his feptentrionalibus regioni/

PafhæSdpcntecoftes. Non licebat autem ^9 metere,aut pultes e nouisfrugibus cd£re,priufquamoblatiofafciculiin feftoPafhæfada fuiftet, Panem, inquic,autcruftulam,autpultes non ComedetiSjufe^ ad eum diem,qua offeretis donu Deo ueftro. Nec tan turn ante meffem inftituta fuitoblatio fafciculinouarum frugu, uerum etiam poft mefTem obtulerunt in fefto Pentecoftes panes e nouis frugi/ bus con^dos,quemadmodum moxfequitur.Hæc fuit pædagogia ho neftiffimaSd utiliffima. N3m,quemadmodum nos folemus pueros no ftros afluefacere precibusante poft fumptionem cibi, ut difeant 8^ a Deo usdum’ petere Si Deo pro beneficio uidus gratias agere, adeoep cibo honefte uti : itafpiritus fandus uoluit lfraelitas,qui erat pro ratioe temporisjpuerijfub dementis mundi,amp; in feruitutem adadi.aflueface republicis oblationibus ante Si poft meftcnijUt agnofeerent benedidt onem frugum,non efte ex hominum labore,aut terræ fertilitate,fed ex diuino beneficio. Si liberalitate, Si ut fruerentur colledis ffupibus in ti/ more amp;nbsp;obedientia Deu Alia cauftaoblationis fafciculi fuit neceffitas politica.Namcumappctitmefris,moleftaefthominibusexpedatio,ac nifi publica ordinatione coerceantur;irruunt plæriq^ in meftèm antetê/ pus,amp;demetut fruges nondum fan's maturas.Inftitutum igitur fiiitpu/ blica lege,ne quis metat ante tempus oblationis fafciculi, ut hac ordina/ done cogerentur legitimum tempus nieffis expedare, Accedit Sitertia caufTa huius oblationis,uidelicet utab eo die, oblal^One fafciculi fic infix gnito,numeraretur feftumPentecoftes.Numerabitis,inquit,ab altero die f^bad, in quo attuliftis fafdculum Mouendæ, feptem integra fab/

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bant

C o H M B 1(ï T. I o A H/ B R. E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«i

bata ufqj ad craftinû Sabbat! feptimi,ide{t,quinquaginta dies, et affe/ retis oblatiÔem nouam Domino Hoceftfeftumiïlud Pentecoftes, quod alias RTrum hebdomadarum, alias feftumprimitiuorumuocatur» Et fecit fpiritus (àndus etiam hoc feftû infigne certis facrificrjs, quæ par/ tim defcribuntur in Numéris cap.xxviq. partim etiam bpcioco, quoru riiusanteexplicatifunt. Inftitutum autem fuit hoc feftum,principio,ut pen/eeo/let effet monumentû libertatis,quam Ifraelitæ ftatim poft egreîKim ex xgy ittllUutio, ptoconfecuti fuerunt.Nam Ifraelitæ fuerunt in egyptoferui, nec habue runt proprias leges aut polit^/'an,fed neceftehabueruntobedirelegibus impofitis ab ægyptqs. Poftquam autem uencrunt quadragefimo fepti/ mo die ad defertum Sinai,promulgatur eis lex diuinitus,tertio poft die, hoc eft,quinquagefimodie egreffus ex ægypto Jtalt;^ populus,qui ante feruus crat,f!t eo die,populus liber,ac inftituitur inter ipfos légitima po liti'a. Quare inftitutum fuit feftum Pentecoftes,hoceft,quinquagefimi diei ,ut admonerentur de beneficio libertatis, quam eo die côfecuti funr, amp;dedararentfegratoserga Deum benefadorem fuum. Celebrabis, (inquttin Deuteronomio,)diem feftû hebdomadaru Domino Dco Df**^'*** tuo. Et mox: Recordaberis,quoniam feruus fueris in ægypto.q.d. Hic dies fit tibimonumentum,quod eoconfecutusfîslibertatem,dum,lege lata,inftitutafuitinter uosnoua politia, cum antea ferui cratis, SCtenere mini alienis legibus.Deinde hocfeftum inftitutum fuit,utin eooffèrre/ tur oblatio noua,uidelicet duo panes e nouis frugibus coâi,pro primi cqs Domino. Qua cerimonia admoniti fuerunt lfraelitæ,ut grStias age/ rent Domino pro benedidione meftîs, Slt;f ut frudibus meffis fände utc rentur.Non enim tantum hiduo panes,fandi fuerunt, fedfignificarût omnem panemfandifîcatum effe,ficumgratiarûadionefumafur.Sati dificaiurenim, ut Paulus ait, perfermonem Deiscprecaiionern, Po/ ftremo hocfeftum fuit inftitutum,ut eftèt uaticiniû uenturæ illius Pen tccoftes, qua Chriftus opulente effufurus effet primicias fpiritus fandi in difcipulos fuos. Cum compleretur, inquit Lucas, dies Pentecoftes erant omnes unanimiter in eodem loco, amp;nbsp;fa dus eft repente de cœlo fo nitus.Acmox. Repleti funt omnes fpiritu fando cœperûtC^ loqui alijs h'nguis,prout fpiritus dabat eloqui i11is, Chriftus efn parauit nobis mor teamp; refurredionefua meffem omnium cœleftium bonorum. ïtat^ con tulit primicias huius meffis difeipulis fui§ in die Pentecoftes,ut uulgaret per ipfos Euangelion in totumorbem terrarum, quo amp;nbsp;omnes creden/ tesacdperentper Euangelion primicias meffis,hoc eft, aliquem frudû cœleftium bonoruth,quæ Chriftus nobis morte Sc refurrediôcfua im petrauit. Nam décimas,hoccft,plenitudinem, amp;nbsp;totumfrudum code/ ftium bonorum,turn nobis daturus eft Chriftus, cum redierit in tnatc/

IN CAP. XXIIL L EV 1 T I C I, ftate fua ad ludicandum ui'uos ct mor tu os. Cæterti honefte^' enam tijsfaamus,quodfinguhsanniscelebramusfcftumPentecoftcs» Hoc autem non idarco faciendum eft, quod Mofe inftnuerit in fua po/ litiafertum Pentecoftes.PoIitiaenim Mofi njhiladnos.Necfacicdum eft,quod Luc^ dicat fpiritum fandlum in die Pentecoftes fuper difcipu los Chrifti effufum. Lucas enim récitât tantum quid eo die factum fit, non inftituitin ecclefia extern urn feftum,eodcm die,necefrarioobferuS dum.Sed hoc feftum obferuandum eft propoliticaordinatione, ut ccr/ tus fit dies, quo populus conueniat, amp;nbsp;audiat explicationem ftupendo/ rum illorum miraculorum, quæ indie Pentecoftes poft afcenfum Chri fti in cœlum,ædita flint. Hoc enim die Chriftusmaieftatem fuam, amp;nbsp;ue ritatem Eu angelt] fui,cceleftibus miraculis ita reuelauit confirmauir, utmanifeftiftïmumfit,nullûalium,præter hunc Iefum,eum efle Mefti am feruatorem,quern fpiritus fanótus antea per patriarch as et prophe tas promiferat,nec ullam aliam effe, præter hoc Euangehon,dodrina, qua poftimus ueram falutemconfequi. Etquia maieftas Chrifti Temper nunc lucecper Euangelion, quod in die pentecoftes inchoatum eft uuP gari in totum orbem terrarum, prædicabitur ufcp ad nouiflîmum di em,idcirco in Chriftianifmo non unus tantum dies uel naturalis uel arti ficialis,pro pentecoftes fefto computandus eft, fed fenciendum eft id tc pus,quod eft a die illo pentecoftes, ufcp adextremum huius feculi die, un urn continuum 8^ perpetuum efle feftum Pentecoftes, in quo agno/ fcenda aft Jiberatio noftra per Chnftum,amp;percipienduseftfru(ftusccE Jeftium bonorum per fidem Euangelij,donee reipfa perfectam falutem in reditu Cftrifti confequamur.

Hoc idem fupra etiam fcribitur cap.xix, Repetitur autem nunc, quia fac'ta eft mencio meflis,amp;ut uideamus, quâtæ curæ fint Domino Deo noftro pauperes amp;nbsp;peregrini, quoamp;noscurameorum diligenter filz' feipiamus.

Fefluintu= Sequitur aliud feftum, quod uocant. Memoriale Clangoris,feu fe/ barun. nbsp;nbsp;nbsp;ftumtubarum. Et hoc feftum habetur apud ludæosproinicionoui an

ni.Etfi enim Mofe inftituit menfem Abib,feu Nifan, quo Ifraelitæ libe rati fun t ex ægypto,amp; quo celebratur feftum Paf hæ,ut effet primus me fium. Menfisifte, inquiens, fituobisprincipium*menfium,amp;primus in menfibus anni.Iudæi tarnen habentprimûdiem men fis feptimi,pro præflipuonouianniinicio , proptereaquodaliqui fenciât mundû circa

hoc tempus mcfïs Septembn's,uidelicet circa gquinoflium autumn ale, creatum efTc, èi. quod ab hoc tempore fumatur im'dum computandi fe/ ptimi anni,amp; Iubilgi,dequibiispoftea cap^xxv.fequnur. Acneuidean tur ob fer nation c t/aditione fua in ftitutionem Mofi, aut fpiritus ranz' cli uiolare ,fic diftinguunt,iitdicant Menfem Nifan feu Marcium,qui . eft circa æquinodium uernum,amp; quo liberati funt ex tc^ypto, efie pri mum Menfium feu fettorum, quod ab ipfo fefta legis computentur, Menfem autem fepnmum,quern uocat Thifri, nos feptembrem, quod fit feptimus a Marcio, effe primum menfem Anni, propterea quod ab ipfo computentur reuolutiones Annorum.Sed fcriptura uocat confian ter huncmenfem,Septimum. I'^rimus igitur dies huius men fis confecra turin diêfeftum Clangoris,feulubili. Hebrgi interprétés fenciunt hoc feftum inftitutum efle in memoriam liberationis Ifaac ab immolatione* Vndeamp; co diecanuntcornuarietino, quod ariespro Ifaacdemonftra-* tus amp;nbsp;immolatus fit. Sed fcriptura non addit hanc caufram,nec eft uerifi mile fpiritum faneftum propteruniushominisliberationem publicum Peftum inftituifTe,nifi forte uoluerithoefefto commendarepromiftione de Chriftotuncrepetitamamp;iuramento confirma tarn, cû Dominus in/ quit.Pcr memetipfum iuraui,quia fecifti hanc rem,ôd non pcpercifti ft liotuo unigenito, benedicentur in femine tuoomnes gentesterræSfe? Ego nero exiftimo fpiritum fandlum longe alio confilio inftituiffe hue feftum diem,In hoc enim feptimomenfe pluresfuntfeftidies,quam in uHoalio menfe,ac totus propemodum menfis feftus eft,adeocj^terapuj admodum idoneum eft ad celebranda fefta, quippe quod tunc omnes fruges terræ, non tantum frumenta fed amp;nbsp;poma amp;nbsp;ulna, ^lia frugum genera de agris colletfta fuerint. Adhæc,ab hoc men fe incHoatjy nume ratio Septimi anni,qui eft annus Sabbati, inchoatur etiam ab eo nume ratio lubilæi,de quo poftea cap,xxv.Quaré,cum mukum in huius me fisobferuatioe fitum firpjoluit fpsritus fan dus primum eius diem, fefto ocio, clangore amp;nbsp;faenherjs inflgnem facere,ut ex inicio,menfis ipfe no/ tabilior fteret. Vnde et hic dies uocatur monumentum clangoris,quod ifraelitæ co die excitentur clangore tubæ feu cornu arieiini,ad obferuanz d um hunc menfem præali}s,proptcr fefta,quæ in eo peragi folêt,amp;pró pter numerationem anni feptimi ac4ubilæi,qup ex ipfo inchoatur. Priz mum enim, Décima die huius menfis eft Feftum propiciationis. Deciz mo,inquif ,die menfis huius feptimi,dies propiciation!scrit,amp;i uocabiz tur Sandus. Huncdiem fecit fpiritus fandus inflgnem fefto ocio,ieiuz nio,quod fcriptura ¥ocac,afflidi5em animarum, amp;nbsp;facrificij s,maxime autem omnium cerimonrjs capri emilTartj, quasfupra, cap.xvi.copiofe cxplicuimus. Senciunt autem aliquot interpretes,apud Hebræo^,hoc

IN CAP. XXIIL L E Ï r T I C I, feflum inftkutum efle ad renouandarn memofiam rcmifiæ idololatng» quam defîgnauerantinadoratione aureiuituh in deferto. Hypocrkæ exiftimarunt cerimouias huius fefti efle ueram peccatorum fuorum ex/ piationem coram iudicioDei.Ac propemodumcoloco obferuatusfu itabipfishicdies,quo inChriftiamfmoobferuatafuttab hypocritisma gna lila fexca fÂ'ia^Cficenim uocât,) in hebdomada quæ fequitur diem Palmarum. Sed horum hypocrifis ma ni fe fia eft. In ludaifmo enim cerl Feflumex» moniæ huius fefti inftitutæ fuerunt non ut propter ipfas,peccatain iuz pMtionis, dicio Deiexpiarentur, fed uteflent tantum ciuilisexpiatio coram cxterz na congregationepopuli Dei,Slt; pædagogia,feu ludus,utitadicâ,pue/ riltSjCfueruntenim Ifraeliïæeotempore, puerifub elementis mundî) quo pfj admonerentur de ueraexpiatione per Chriftû uentura. In Chri ftianifmoautem, etfi utile eft, certisdiebus publicampafTionisChrifti mentionem facere,amp; hiftoriam eiusin ecclefia recitare^dies tarnen pro^ piciatiom'Sjnon eft tantum ,unusilleanniuerfariusdicsmagnæfextæ feriæjed eft totum tempus a paffione amp;nbsp;refurrcctiôe Chrifti,amp; a diuul garione Euangeltj in totum orbem terræ,ad nouiftimum uft^huiùsfe culi diem.Eüâgelion enim adnunciat remiftîonem peccatorum propter Chriftum. Quare, dum extat Euangeli'on ,extat etiam remiftio peccato rum ,hoc eft,dies propiciationis. Et in Hieremia dieft Dominus. Poft dies illos dabo legem meam in corde illorum, amp;nbsp;in metibus illorum feri bam earn, amp;nbsp;peccatorum atep iniquitatum eorum non recordabor am/ plius. Paulus etiam ad Romanos fcribens:Chriftus eft,inquit,qui mor tuus eft, imo qui amp;nbsp;fufeitatus eft, qui etiam eft ad dexteram Del, qui öd interceditprpnöbis. Etloannes. Siquis peccauerit,aduocatühabemus apud pjijcm', lefum Chriftum i uftum. Et ipfe eft propiciatio pro pccca/ tis noftris.Cum igitur Chriftus,non uno tantum die, non unotantum anno, fed femperuiuat öd regnet cum Deo patre, ac intercédât pro no/ bis fine intermiftione, profetfto no unus tantum eft dies propiciationis, led totum tempus,quo Euangelion Chrifti prædicatur,eft tempus re/ miftïonis peccatorum ödreconciliattonis.Quod cum fciamus,nÓ eft no bis hoe tempus negligendum, nee peenitentia, qua accipimus propter Chriftum,remiftîonem peccatorum,differendaeftufc^adfenc(ftutem, quia non eft certum, nos ad fenetftutem peruenturos, neceftdiffèrenda ufcp in futurum feculum,quiaX3hriftus talem unumquemcç in aduen/ tu fuo iudicaturus cft,qualê ipfum inuenit in hora mortis fug.Sed nupc, hocipfo momento refipifeendum eft, öd gratia Dei agnofeenda per fi/ dem,utfalutemconfequamur. Hæcdefeftopropiciationis. Namceri/ rftswfdtfr eiusexpofuimusfupracap.xvi.Deindein hocmenfecelebratur etiam feftumtabernaculorû,quodHebræiuocant nlSIWnîin Hagha I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fucoth.

feicothjGræd aute lt;rKKva7™yi«flt;,hoc eft,conftitutionem tentonoru. Hu ius feftifit etiam mencio in Euangclio Ioannis cap. vf|» Confiât autem feptcm continuis diebus. A quintodecimo diej'nquit, mcnfis huius fe/ ptimijcruntferiaetabetnaculorumfcptemdiebus Dofnino. Etmox. A quintodecimodie menfis fepttmi,quando congregauerins omnes fru/ étus terræ ueftrîc,celebrabitis feftum Domini feptè diebus. Porro fpi/ ritus fancfius notauit 8C hocfefium uarrjs Sc illufiribuscerimonrjs. Pri/ rnum enim Tabernacula feu tentoria ex frondibusarborum co fir u en da erantfubdiOjin quibushabitandumeratfeptem diebus. Legitimum, inquit,fempiternum erit in gen erationibus ueftris,ut menfefeptimo fe/ fia celebretis. Si habitetis in tabernaculis feptem diebus. De hac re uide etiamin Nehemia,cap.virj. Adhæc,pnmusamp;ocfiauushuius fefii dies fuerunt obferuandi pro Sabbatis,hoc eft,nullû feruile opus in his duo bus diebus faciendum erat. Ac primo die gefianda erant publice poma arborispulcherrimæ,una cum fafciculo ramorum, e certis arboribus de cerptoru. Sumetis,inquit,uobis die primo frucfius arboris feledifiimap, fpatulafc^ palm3rum,êlt;:ramoslignidenfarum frondiû,amp;falices detor rente. Octauusautemdiespræcipue obferuabilis erat. Et uocabatur Ezereth.Quo nomincetiam uocabatur feptimus dies Pafhæ.Si/ gnificat autem coetum, fiue congregatione, quod hoc die plures Ifrae/ liîæ quaraalqsfefiidiebusconfluxerint. Vnde amp;apudIoannem,ma/ gnusdiesfefii uocatur. Præterea hoc feftum infigne fuitfuisfacrificr|s, 104». quæfingulisdieb.oblata funt, quemadmodum in Nume.cap.xxix.fcri ptum eft.HisIegitimiscerimonrjs,adiecerut poftea ludæi etiam fua in^ uenta,præfertim quod commémorant de cantuOfanna, de circuituSe ptenario cu palmis. Si id genus alia, quæ quia funt h umanæ trad/uoes, non libuit accurate perfcrutari. Videamus nos caufiam,propfer qua hoc feftum inftitutum fuit. Omnis indigena,inquic,in Ifrael, habitabit his diebus in tabernaculis. Quam ob cauftamC' Sequitur. Vc fciant po/ fieri ueftri,quod in tabernaculis habitare fecerim filios Ifrael,cum edu/ cerem cos de terra ægypti.QuidautemÇ’ Vt fcianttantu,amp; præterea ni/ hil C Minime omnium,fed utprincipioex tabernaculisadmoneâtur de miferrima Sicalamitofiflima uita, quam maiores eorum in deferto duxe runt,in quo erraruntexulcs fine domo,fine agro. Si inter gentes inimP cifiimas.Deindeamp;admoneantur de mirjculis,quibus Dominus Deus conferuauit eos,amp; tradidit cis terram Canaan. Pofiea,ut conférant præ fcntem fœlicitatcm,cum præterita miferia,uidelicet,quod tunc errarinc exules in deferto,nûlt;^utem pofiîdcant tot régna in terra Canaan, quod tunc nee domos nee agros poffederint,fed necefle habuerintin tugurijs babitare,ealt;^rubinde rautare,nuncautem poflideantnon domos tan/

aim,fed magnificas ædes, adeoque danflitnas amp;nbsp;munitiffimas urbes, quodcß tue omnibus finitimisnadonibusprædæacdireptionifuennt, nûc autem ipfi omnibus fint formidabiles.Et quanquam fcclicitas Ifrae/ litarum in terra Canaan non femper fibs fimilis fueric, propter impietate ipforum,femper tamêextititcœleftis promiffîo,qua Deus receperat fe, fi obedirent ut^i ipfius,conferuaturû eos,amp; ex omnibus aduerfis Iibe/ raturum,dequa etiam promiffione hoefefto tabernaculorum admoniti fuerunt. Multum autem prodeft fic inter fe præteritam miferiam,cum præfenti foclicitate, quæ diuino beneficio contigit, con ferre. Primum enim,alit fidem,ccconfirmât eam.Nam fi Deus tanta dementia ante co plexuseft nos, ut feruauerit nos nihil bene de ipfo meritos, in maximis sduerfis,etcollocarit nos in maxima fœlicitate,quid non beneficiorum nobis deinceps de dementia eius polliceremur Supra modum, inquit Paulus, grauati fuimus fupra ujres,adeo ut defperauimus etiam de usta. Quin ipfi in nobis ipfis fententiâ mortis acccperamus,ne confideremus in nobis ipfis, fed in Deo, qui aduitam fufeitat mortuos, qui ex tanta morteeripuit nos, amp;nbsp;eripit. In quo fpem fixam habemus,quod amp;nbsp;iam poft hac erepturus fitamp;fc. Deinde excitât nos ad timorem amp;nbsp;obedietiam Dei. Cum enim Deus eripuerit nos ex ingentibus malis, amp;nbsp;tranftuleric nos ad magnabona,certein timoré Dei obedienter ambuîandum eft,ec gratitudo noftra per obedientiam dedaranda,ne,fi ingrati amp;nbsp;inobedien tes fuerimus, non folum abalienemus a nobis diuinam dementiam, ue/ - - rum etiam eijciamur epræfentibus bonis, amp;nbsp;obijciamur priftinis, auc nsaioribus malis. Ecce,inquit Chriftus,fanus factus es. Ne poft hac pecces,ne quid deterius tibi contingat. Cæterum,in Chriftianifmo non necefte’quidem habemus externum feftum tabernaculorum feptem diebui^^o Mofaicaconfuetudine obferuare,neccfle auce habemus toto uitænoftrætempore,beneficiorum Dei femper meminifre,amp; cum præ teritismaîis,equibus dementia Dei liberati fumus,conferre,utamp;fides' in nobis confirmetur, amp;nbsp;ad timorem atep obedientiam Dei inflamme/ mur.Hoc enim uereeft feftum tabernaculorum celebrarc. Nam détail celebratione fefti tabernaculorum in Chriftianifmo,côcionatus eft Za chariascap.xiiîj.OmneSjinquims, qui reliqui fuerintde uniuerfisgen tibus,quæ uenerunt contra Hierufalem,afcendent ab anno in annum, ut adorent regem Dominum exercituum, amp;nbsp;edebrêt feftiuitatem taber naculorum. Et mox. Erit ruina, qua percutiet Dominus omnes gentes quæ no afeenderint ad celebrandam feftiuitatem tabernaculorum, hoc eft,Gentes peribunt,quæ non agnofeentbenefieiü Chrifti,quo e priori miferia,calamitateet impietateliberati fumus.Sic enim celebrandaeft le ftiuitastabernaculorum. Quod utmeliusintelligatur, expücabo illud • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uno

COMME N^Ti 1 O A n, B R E W; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«»

mo amp;nbsp;akero exêpIo^Maiores noftri fuerunt quondam Ethnici,et coîué runt idola,ac,ut Paulus IoquJtur,fuerunt fine Chrifto, abaîienati a rep* lfi'aelis,etextraneiateftamenti'spromiflîonis,fpênonhabeatcs,deoc^ carentesin mundo. Nuncautem per Chriftum Iefum,nos qui quondâ eramus longinqui./aóli fumus propinqui,per fanguinem Chrifti. Icaiÿ quotics proponitur nobis uetus aliqua idoli ftatua,au£ Sic, fiuc fermoni bus,fiueueterum fcrip£is,mencio idolorum, fena'amus nobis, tâquam tabernaculû feu tugurium obtrudi, quo admoneamur, de ueteri noftra ïmpietate, amp;conferamuseamciimcognitione Deiuiuennsper lefum Chriftum, n une nobis gentibus Euangelio reuelatum, utexcitemur ad gratitudinem 8^ obfcqujum diuinæ uoîuntatis. Hoc certe eft feftum ta/ bernaculorum celebrare. Sed fumam exemplum depropinquo. Mani/ feftum eft, quantis tenebris dodrina Chriftiana fuperioribus annis ob ruta,acpeneextinda fucrit,amp;in quantis fuperftitionum 8^ impietatum erroribus uerfatifimus,cumnonfolum ignorauerimusuerum Chri/ ftum,amp; beneficium eius, fed etiâ finxerimus tot Chriftos quot uel bolt; na opera fecimus,uel fandos in cceloadorauimus, ueletiam Miftas ce/ lebrauimus.Qyis autem explicare poflèt,quanta luce dodrina Euage/ Irj nuncin ecclcfia,diuino bencficio, illuftrata extet, amp;nbsp;quamperfpicua nobis fada fit ua'a iufticiæ amp;nbsp;falutis uia per lefum ChriftumC Cum igi lur audiuerimus nomen Miflæ,autalterius fuperftiiionispapiftieg, ad moneamur eo,tanquam tugurio, fub quo quondam habitauimus, de prioribus £enebris,ut conferentes eas,cum præfenti luceEuangeIij,cc/ Icbremus Domino Deo noftro uerum 8C fpirituale feenopegîf feftum 8lt;c.Porro,fuerünt ctiam alia quædam fefta Iudæorum,quæ nô funt in boc capitc commemorataJudgi enim obfcruarunt primum diem cuiuf/ libet menfis,pro feftodic,qui vtop-Hv'« uocatur. Ac is qutdem dies nota/ ueomcniti. tus eft in lege Mofi certis facrificfjs,quemadmodu habes Nume.xxviij. non eft autem notatus tali ocio,quale eft ocium fabbati,aut aliorum Ic/ girimorum feftorum. Deinde,in menfe Adar,qui fere noftro Februario refpondet, décima quarta die menfis celebrant Feftum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Purimj 'PeflufcrciS.

boe eftjSorcium.Huius fefti inftitutio defcripta eft in Efther cau'x. Ha/ bent 8ialiudfeftum,quodipfiuocant nsisn Chanuco,hoceft,dedica refiumdedu tionem, Grscci iyKtdvm, Renoualia, q?eodie tcmpliimab Antiocho cationit, prophan3tum,fueritrenouatum. Infhtqtionem liuius fefti, uidc i.Ma/ chabæ. iiq. Celcbrabatur autem uicefima quinta die menfis Cifieu, qui fere noftro Nouembri refpondet. Fit etiam mencio huius fefti apud Ioan.^ap.x, Habent amp;nbsp;folennia quædam ieiu/ nia,quae quia fuerunt h umanæ traditiôes, non libuit hie recenfere.

In Exo, cap.xxv. dcfcribitur candelabrum aureum, cum lampadib. èé inftrumentis fuis. In hoc autem loco defcribitur ufus eins, ac repeti/ tur, quod eftin Exo.infine cap.xxvf), Fiteu'am menciohuius cande/ Iabn',amp; lucernarum eius in Nume. cap. vn), Inftituitur ergo in Taber/ naculo fando cultus feptem lampadum, feu lucernarum in candelabra aureo,Tempernodudiuqueardencium. Äcordinatumfuit,utlfraeli/ tæ oleum darentjummus autem Pontifex lucernas uefperi amp;nbsp;manc pa/ raret, ut femper arderent. Hunc cultum imitati funt aliquo modo hp pocritæ,Cutfuntdiuinarum inftitiuionum fimiæ)in Chriftianifmo, 8lt;i non folum accenderunt eo tempore,quo facra fecerunt,Iuccrnas,fo/ le iam exortc),amp; cunda illuftrante, fed ctiam in fti tuerunt lampades per/ petuoinecclefiaardentes, uthoccultu placarcnt DE VM, amp;non ui/ uos täntum,uerum etiammoriuos iuuarenr, Sed hiceft in Chriftiani/ fmofidliciuscultus»fineuerix»,fine mandato DEL Nam candela/ brum cum lampadibus fuis in Ifraeliticotabernaculo, non fuit inftitu/ tum, ut efletuel exemplar, uel mandatum, quo fignificaretur ac praea*/ pereiur, tale quid etiam in Chriftianifmo infiituendum, amp;nbsp;obfcruan/ dum, fedfignificauit, quod dum lucernæ illæ Leuiticæ ardeant, not!/ dumfitexortaucra lux, qua poHimus per tenebras mortis euadcre* Nam quemädmodum ftanteadhucpriori tabernaculo fignificauit fpi/ ritus faflflus,nondum manifeftatam elfe uiam fanclorum, ut docetepi ftola ad Hebræos, ita lucentibus adhuc lucernis Leuiticisfignificatum eft, lefum Chriftum ueram lucem nondum aduenifte, ôi. Ifraelitasad/ hue in nodle uerfari, atque ad propulfandas tenebras nodis necefte ha/ here, typis, fignrfs promiftionibus, quæfuntuelut îueerna in ob/ feuro loco appareils, uti. Poftquam autem aduenit Chriftus, quern/ admodumfeiflum eft uelum temp’d, utpateret aditus in fanda fando/ rum, itanon abfurdedici poteft, Lcuiticas lucernas extindaseftepcr dariftimam lucem Euangelii de lefu Chrifto,ut aditus in ccelum patefii dus,etiam illuftraretur.Redaccenderuntquidem hypocritæmultisiam annis externas lampades in ecclefia,ex hoc autem cultu intantu nihil utt litatis cofecuti funt,ut podus prodiderint fuam tu infcitiam,tum fuper fit tionê. Manifeftiim em arguments fuit, q? non luceret in cordibus ipfo ru uevu lume Chrifti ac Euageltj eius,fed qj uerfaretur adhuc in medijs

C o M M % N T. I o A N. B R E N. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«t

tenebns.Quare,qui ex his£enebrisemergereuoluent,nccenehabebit, reliclis illis externîs,olim Leui£icis,nuncfuperftitiofislampadibus,ue ram lueem, leCum Chriftum Dominum noftrum per fidem afpicere.Is enim uera eft lux,quæ illuminât omnem hominem uenientem in hune mundum.Hæc lux,lucet nobis non folum per peccata ad iuftidâ: Q^ai enim in Chriftum crédit, isS^ reputaturcorâDeoiuftbspropter C’nri ftum,amp; accenditur fpiritu fando, utambulet in operibus iufticiæ, ue/ rumettam lucetnobis per tenebras mords aduitâ,Slt; per ob feuros infer/ m horrores,ad iucundilîimacceli gaudia,

Hicaliusdefcribiturcultus,quieft depanibuspropofttiôis. In Exio* do enim cap.xxv.inftituitur mêla de lignisSithim,auro obduêta. Vfus pofiiionit, aucem eins hoc loco deferibitur. Singulis enim hebdomadis ponendie/ rant fuper cam duodecim panes feu placentæ. Et fuper panes ponêdum eratthus. Hicpanisinfcripturauocatalias nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lehê Kodefeh,

p3nisfanci:us.Âliasa''2eSQri^CehemPanim, panis facierû. Græcus Exo.%f? interprecatus eft aliquoties agpi?5 îvcû7riouç,panes pofitos in profpecftu feu oboculos,aliquoties «çTocxrTi^osïuxas’H7^oiragt;-zrai?,panespropoGiîois feu faciei» Ac fenciunt quidam panesfacierum fie di(ftos,quod eflentin/ ter fe prorfum fimiles» Sed apparet eos ita dieftos, quod eftènt publice ante conCpeeftum feu faciem Dci,qui dicebatur habitare fupra propicia/ coriû,pofiti» Porro,hos panes non licebat edere,nifi folis facq-dotibus; Eruntjinquit, Aheron etfiliorum eius,utcomedanteos in locofanêlo, quia fansftum fanêlorumeft S^c» Et tarnen hgeordinatio necelfehabuit neceftitati famis cedere, quemadmodum feriptum eft deDawd inpri/ ori hbro Samueliscap.xxi. amp;nbsp;notumeft, quodChriftus hoc exemplo excufe£dgt;fcipulosfuos,quieuulferantfpicasfabbato. Quodfi hæcorz M4/Æ,igt;r dinatio,aiioqui fie fatis feuera,cefïi£ neceftitati famis unius amp;nbsp;alterius ho minis, quantomagistota Leuitica ordinatiodebuit cedere neceftitati prædîcandi amp;: diuulgandi Euangelt) inter omnes gen tes in toto orbe ter rarum» Sed uideamus in quem ufum hic cultus panum propofitionis in ftitutusfit. VtfÎ£,inquit,panisad memoriale,ignitumfacrificium Doz mini. Quid fit memoriale in Miaha, fupra,cap.fecundo expofuimus» De minha enim confjciebatur aliquid inignem altaris,qug pars di éla eft Memoriaîefeu rnonumentum ,quo uideh'cet admonerentur fpedatoz res, non tam quod reliquiæ Minhæ effènt facerdotibus fandificatæ, quod Dominus Dgusnofter eßet populo fuo propicius, idq? non proz pter Leuiticum illud facrificium, quod tantum erat rnonumentum,fed propter uerû fâcrificiûjquodpoftea Chriftus fadurus erat.Itaqu^anes

IN CAP. xxrill. L E I T I C I, propofinom's in hunc ufum inftituti funt,non tantum ut effent pars fti'' pendrj facerdotaKs,gqetiam huerefpexeritfpiritusfanâus. Quienim altari Ceruiunt,una eum altari partem acefpere debent. Sed infbrun func præcipue,ut effent «;jlt;ovKclt;7xi)lt;.ov,hoceft,fan(flum mundanum,amp; monu mentum Leuiticum, quofpelt;Hatoresadmonerentur Deum quidem propicium effe populo fuo,amp; dementer eos pafeere, quod per panes fi? gniheatur, acorationemipforum exaudire, quod per thuspanihusim/ pofitum adumbratur, unde etfi nih il de his panibus in qcicbatur in igné altaris, tarnen quia thus pertin et ad incenfa, didus eft amp;nbsp;hie cultus, fa-* criftcium ignitum,nondumautem adueniffeccdeftem panem, quadiu hi extern! panes in tabernaculo poGti fuerunt,aducnturum tarnen ucrü panem de coelo,quern duodecim apoftoli diftributuri fint omnibus gé tibus in toto orbe terraru,qui panis eft lefus Chriftus Dominus noftcr.

Cum ea,quæ in fuperiori parte huius Iibri,uel Mofi a Domino ma darentur,uel ante mandata,a Mofe côfcriberentur,accidit forte, ut duo uiri iurgarent inter fe in caftris,amp; alter ipforum,qui erat filius mulieris quidem Ifraeliticæ,uiriaLitem ægypttj, male precaretur alteri pernomê Dei. Quarepriufquam Mofepergataddefcribendareliqua Leuitica,' interpon^,quid de hoc execratore fadum fit, quæ leges occafione hu ius iurgi) latæ fuerint. Iurg3uic,Cinquit) in caftris cû uiro Ifraelita. lu/ dæifenciuntJiuncfiîiûKraelitidiseffein ggyptoexadulterioconceptu, de eo æg)^tio,quê Mofe occidit,quam fabula, fi libet, uidc apud Rabi Salomonern amp;nbsp;apud Lyram,amp; adduntetia cauffam iurgq,fusfte collo/ cationem caftrorum.Sed relinquamus hæc fuauia comen ta îudæis,nos ea perfequemur,quæad inftitutûÔC doélrinam noftri pertinent. Cum blafphemaffet,inquit,noméCDomini)amp;maledixiffer,adduduseftad Mofen. Pro blafphemaffèt,Hebreus habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vaii kob, quod Grg

cusre(ftetranftulic,e^i-OTyofx«ffKç,difertenominauitfeuexplicuit. Alrjaût aliter hunclocû intelligunt.Sunt, qui fenciunthuncuirû Deo ipfi con uicia feci(re,amp; maledida in nomen eius cÔieciflc. Alq putantipfum,no men Dei, quod nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocât,amp; quod in Exodo copiofe explicui

mus,non iuxta uulgarem confuetudinem, Adonai, fed iuxtaliteras fu/ as,Iehoua,enunciaffe,quod eft apud ludæos abominabile.Sed finamus hos interprétés fuiscogitationibus frui.Ego hunclotum fie inte]ligo,qgt; filius uiri ægypti} male precatus fit alteri in iurgio, ut fieri folet, amp;nbsp;ex^ optau^riteiexiciumautcalamitatem, idquenonfimpliciter,fed per no/

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;men

C o M M C T. I o A N. B R. E N. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’i’

men Dei. Non dixit tantum, Exopto tibi malu,fed addidit,acdifertcno/ minauit Deum,aut nomen Domini:Dominus,inquicns,dettibimagt;* lum, amp;nbsp;perdat te perpetuo. Sicautem per nomen Dei male precari, eft nomine Deiabuti,amp; ipfum prophanare. Quod cum non fit fimplicitcr peccatum aduerfus pofteriorem tabula m dccalogi, feu diledlionem pro/ ximijfed ctiam blafphemia aduerfus priorem tabulam,iamp;; fecundu prg/ ceptum decalogijcapitur maledicus, feruatur in carcere, donee feuten tia Dei de ipfo per Mofen cognofcatur.Hic primum obferua, quod pri * uati Ifraelitæ non occiduntmaledicum, fed adducunt eu ad Mofen ma/ giftratum fuû.Quo exemplo admonemur,quod non liceat priuatis ho nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

minibus,priuato fuo arbitrio fceleratos ultimo fupplicio affîcerc, fed in dicium pcrmiitedum eft ordinario magiftratui. Deinde,nec Mofe,qui tarnen magiftratus erat, temere amp;nbsp;praecipitanter, fuo arbitrio, in malegt;» dicum animaduertit, fedrequirit iudiciumamp;fententiama Domino* Poftquamenim ædificatum fuit tabernacnlum, amp;nbsp;inftitutum eft propi/ ciatorium,loquebatur Dominus cum Mofe e propiciatorio,quêadmo dum feriptum eftin Exo.cap.xxv. amp;nbsp;in Nume*cap,vij. Quod ft Mofe, uir tantus,tamcp excellentibus donis fpiritus fandi præditus, non uo/ luit pro fuo arbitrio fupplicium inferremaledico, fedexpedauitfenten tiam Domini,quanto timoré Dei alius quifpiam magiftratusfuam fun dionêadminiftrare debet,ut nihil agatpræcipitanter,præfertim in cau fis criminalibusjfed ante omnia,de fado legitime inquirat,ne iudicet al tera tan tu parte audita,amp; caufla nodum fatis cogni£a,poftea inquirat eti am de inferendo legitimo fupplicio,e publicis ac ordinarrjs legibus. Hg enim iuxta redam rationem conftitutæ,funt diuina ordinatio,ac fenten tia Deijiuxta quam politeia adminiftranda eft*

Hæceft fententia feu judicium Dei aduerfus maledicum.Prgcipitur autem teftibus,ut ponant manus fuas fuper caput maledict, queadmo/ dum aliasinftituitur,ut manusteftium prima interficiatfceleratu* Qua quafi religione incutitur teftibus cura, ut nihil tcftificentur, nifi quod probe cognouerint.Si enim falfum teftificati fuerint, tunc ipfi hunt ret effufi fanguinis.Si autem uerum eft teftimonium ipforum,tunc quern/ admodum offerentes animancia in facrificium, fignificant impofitione manuum fuarum fuper caput animantis,fe reqeere peccata fua in beftiä, ut morte eius expiêtur,quæcerimonia quid fibi uelit, fupra expofitum eft, itateftes fignificant impofitionc manuum fuarum fuper caput fcele rati,fe cauftam mortis in fceleratum refjeere, amp;nbsp;fe extra omnem culpam caufamc^ ponere* Sceleratus enim, qui propter fcelera fua legitime oc/

IN CAP. XXini. L E ƒ I T 1 C I, cidll’tur,eft udut publicum facrißcium,quo terra expiatur* Vndecum Pi nehas interfecifîèt diuiuo zclo Ifraelitam fcortatorcm, dicifur auertiflè iram Dei a filrjs Ifrael, Et irnerfedio impiorum dicitur apud prophetas uidima Domini.

Non folum hicmaledicusafficitur extremo fupplicio fed ctiam fef/ tur generalis lex de omnibus fimilibus maledicis. Quicuc^, inquit,ma ledixerit Deo fuo,portabitpeccatum fuum, amp;qui blafphemaueritno/ men Domini,mortemoriatur amp;c.EtG hanc legem alij aliter intelligut,' tarnenfi cotuleriseam cum materia propofita,amp; ante in maledicoexpo^ fita,ac infpexeris proprietatem hebrgæphrafis,tunc hæc uidetur fenten/ tia. Qiiicuncp Dominum Deumfuum, ita uilipcndit,itanihili facit,ut per ipfum,feu nomen eius,male alicui precetur, etcalamitatescxoptet, is tarn horribiledefignatpeccatum, ut merite debeat extremo fupplicio affici. AbhaclegenonadmodudifTentitjquodlurtinianusfanxit. Qui

Con/h,77. d3rn,inquicns,execrabilia uerba amp;nbsp;iuramenta de Deo proferunt, Deû prouocantes ad iracundiam,hos admonemus,ut tarn execrabilibus uer/ bis, ôCitem per capillum Su caputadiurationibus,S^ id genusalijsuer/ bis abfbneanr. Et paulo poft, Dedimus præfedo negocium,ut cos,qui poft hancnoftram admonitionem prgdidis illicnis amp;nbsp;impijsadionib» inhærere non dubitauerint, amp;nbsp;comprehendat, amp;nbsp;ultimo fubmittat fup Kikdiceiiit pljcio amp;fc.Seueraquidem lex,fed tamêiuftiftîma. DominusemDeiis pfCMtum. softer reTiêlauitfe,autnomê fuum,CNomen enim Dei,Deus ipfeeft) hominibus,utbenefaciat,utferuet,utliberet,utcp perpetuam largiatuc fœlicitaiem,âdeo(^ Deus natura fua, no eft, nifi caritas,amp;beneficium.' Elfi enimaliquotiesdicitur malum immittere,id tarnen no facit,ninbo/ ni gratia.Tam bonus enim eft,ut malum non permitteret, aut immitic/ ret, nifi per illudfciretbonum perficere. Qui autêabudtur Deo aut no mine eins ad malas precationes, amp;nbsp;ad uirulentas execration es, is, quan/ tum in ipfo eft,peruertit naturamDei,amp;facitexbenefadore,malefado rem,ex feruatore,opprenorem,quid pluraCe bono facit malum. Quod quid aliud eft,quam no folum maieftatem Dei fordidare, uerumetiam abolitionem eius meditariCQua impietate quid poteft efte horribilius, ac execrabiliusC Cum igitur is,qui per Deum,aut-nomen Dei male pre catur proximo,non folum meditetur hominis, uerum etiam Dei ipfiua internicionem,8C abolitionem,iuftifti'meconftitutum eft, utqui,quaa turn in ipfo cft,Deum et hominem perdit,extremoipfe fupplicio pereat. An non folemus ea,quæ funt maxime utilia 8d preciofa,m3gna cura diligeda conferuare, neceain publicum proferre,nifi magna neceflitas urgeat.

tïrgeatjaut utilkasexi'gat; Nihil aiitemprecioGuseft nomine Dei, nihti nobisiidliusDeoipfo. Deus ex fide inuocatus feruat nos in omnibus maliSjSif ducit nos per mortem ad ueram etperpetuo fœîicem uitâ.Tur nsjinquit Salomon,fortiiïima, nomê Domini,ad ipfam currit iuftus, Sdcxakabitur.Quicuncp enim inuocaueritnomen Domini,faluus erit. Qui uero Deum aut nomen Dei turn profère, cum mal^recatur proxi mo,is Sifandum thefaurumprodit,aeprophanat, adeaabutitur,ad qusc minime conuenit. Nomen enim Dei conuenit ad fidem in Deum, «dinuocationem,ad liberationem,adbenedidionem,breuiter,adcon fequenda omnia bona,ad depellenda omnia mala»Quare iuftiffima cftfeueriras,qua is puni(iir,qui nomine Deiad maledidionem,amp;f inter/ nicionem abutitur.Quod de nomine Dei dicimus,hoc idem intelligen dum eft,de paflione Óé de uulneribus Chrifti,de Sacramêtis e[iS a Chrf ftoinftitutis.PanïoenimChrifti,noftraeftfaIus.VulneraChriGi,no/ ftra funt emphftra amp;nbsp;fanitas. Sacramenca Chrifti,funt cœleftia falutis noftræ organa. Nuncautemmalediciabutuntur hisadmalas precatix oncsamp;execrationes. Qua impietatenihilcertepoteft dici horribilius*. luftiffimum igitur cft, quod aduerfus hos maledicoslex infurgatamp;ar/ metur» Etquamuismagiftratuslegisadminiftratorinterdumceffetjta/ men non ceflat Deus, qui propter tanta fcelera immittit nobis n une fa^ mem,nunc peftem,nunc T urcam. Ac nifirefupuerimus,puniemur no folum internitione reipmerumetiam amiflione æternæ falutis noGræ» Sed reuertamuradinftitutumnoftrum.Occafioneenim huius legis de maledicis amp;blafphemis, inftituiturôlt;^explicatur,Iex quam ita uocant, TalioniiU:^ talionis. Generalis enim régula eG:Sicut feck,fie fiet ei,lt;hoc eG,)Qua leeftpeccatum, taleetiam debeteflefupplicium, Acdiuiditurhocloco in tria capita.Primum eft.Quipercuffcritanimam hominis,morte mo riatur.luftum enim eft,ut pro anima,reddatanimâ. Sed meminerishoc generaliter conftitui. Nam circunftantiæ fadi, qusrum aliquot recen/ ïeiitur in Exo.cap.xxi.amp; in Deut.cap.xix.habent etiam fuas leges amp;nbsp;iu dicia.Secundum eft. Qui læferitproximû fuum,ficut îæfit,ficlgdaturr Fraduram pro fraiftura.Oculum pro oculo. Dentem pro dente. Eadem

lex habetur Exo.xxi.ôC Deut.xix.Sed ôd in his cafibus circunftantiæ co Ew.zt; , fidcrandgfunt.In Exodo enim, domino, qui excufiit feruo den tern, no uiciffim excutitur dens,fed exigitur,utferuum liberum dimittat.Tcrnû eft. Quipercufferitiumentum, Cuidelicetalienum^ reddataliud. Sed quidvan non homoconftitutuseft dominusiumentorum'?’Be habetpo/ teftatem uitæ ac necis in iumenta; Cur igitur neceffe habet pro lumen/ toreddereiumentumC’ReCtedlcis, quod homo fit côftitutus dominus iumêtorum, (edita,neabutatur hocdominio ad incommodu proximi»

Non cn im folum dixit Deus: Domin amini uniuerfis animatibus,qua mouentur fupcr terram,fed etiam.Diliges proximû tuum Cicutteipfum» Quarc iuftum eft,ut refarcias damnum,quod proximo dedifti.H^ceft lex salionisjcuius noticia, etiam humancrationi diuinitus infculptacft# Ariftotdes récitât h une uerficulum Rhadamanth Û

K£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IC* tçê/'tiC» t’ !3l7ac. yit^oip.

lufla main hxc admiffb pro criminc pcena eft. Si 5«/ ficcrunt,eadcm paciatitur cr ipß-

Etfi autem Humana racio naturaliter cognofeit Hane partem iuftidac* nihilominus tarnen uoluit etiâ Dominus Deus nofter earn lege fuapro mulgare,uthocquafitcftimonioapprobarethacin parte cognitiocm humanæ rationis, amp;nbsp;fignificaret cam legem nonhumanitusexcogita/ Qcultanpro £arn»fcd diuinitus inftitutam.Quid ergo illud eft,inquies, quod Chri/ oc(tlo,lcxta* ftusapud Matthæumdidt.Audiftis,quod didumfuerittOcuIumpros oculo,amp;dentepro dente. At ego dico uobis. Ne refiftatis malo.Si Hæc lexeftnaturalisacdiuinalex, cur ChriftusabrogatcamC Refpondco, Chriftus non abrogat hanclegem,ut quidam fenferunt,fed tantum ex/ plicat eam,amp; réfutât falfam de ea opinionem.Iudei enim hanc legem itg infeJIexeruntjquod quia dicit, oculum pro oculo, dentem pro dente,Ii/ ceatunicuiC^iniuriamfibiillatam, priuatoarbitrioôd libidine uindica/ re. At h æc eft falfa opin io. Hæc enim lex non eft lata priuatis, fed magi/ ftratuijUtredo ôdiufto iudicio malefedores legitime puniat. Nâ,quoJ ad priuatos attinet, licet quidem ipfis auxilium magiftratus implorarc, felegftimcdefendere, non autem licet ipfis pccnam pro priuatofuö arbitrio ab aduerfario fumere,ac fefe pro fua libidine uindicarc.Mea,irt quit Dominus;eft ultio,ego rependam. Sed hoc didu Chrifti copiofe in Luca «pofuimus.

Redit Mofe ad Lcuitica,amp; cum ante dcfcripfifl^ obferuationes die/ rum feftorum,defcribit nunc obferuationes annorû, uidelicet,Septiml Ôôquinquagefirai. Aeprimum de annofeptimo, cuius iniciumcompu tandum erat a décima die feptimi menfis, a die uidelicet propiciationis, Amiufepih quemadmodûin Ifraeliticapoliui«feptimu^dies infignitus fuit fuisritibus cerimonqs,ita etiâ infignitusfuit feptimusannus fuis ob/ feruatiôibus Sfprærogatiuis.Principio em,Septimus annus dicebatur

Sabbatumcerræ,proptercaquodlfraelitæ nccelTehabebantterram eo anno reh'nquere quietam,non colebant eo anno agros,ncn faeiebant fe mentern,non putabant uineas.Et quæ fua fponte nafccbantur,erant c3 munia.Que fponte,Cmquitj )gïgnct humus,in agro tuo,non metes, amp;nbsp;uuas ultro crefcentes non colliges, (hoc eft,) non tibi foli ea coacer/ U€S,amp; reponaSjfed finttibi cum alrjs communia. Deindrfeptimo anno, non licebat débita exigere. Sic enim Deut.xv. fcribitur. Septimo anno facies remiftionem,qug hoc ordine obferuabitur.Cui debetur aliquid, ab amico uel proximo, acfratre fuorepetere non poterit, quia annus re miffioniseft Domini amp;c. Sedquodderemiflîôcdebitorumdicitur,alq Debitorunÿ aliter intelhgunt.Suntenim, qui fenciuntfeptimum annûdebita fierez rentißio. raififîeamp; fuftulilTe ut creditor! nunquam amplius ea repeterc licueric* Alq autem fenciunt,nonlicuiftèquidem creditor!débita repetereper totumfeptimum annum, propterea quod eo anno nihil pecunig ex pro aentibus terræ colligi potuerit,fed poftea fequêti tempore licuiffe,amp; de bicorem omnino necefte habuiffe, Cft modo foluendo fuerit) creditor! fadsfacere. Horum fentêtia uidetur elfe probabilior alia. Politicæ enim ordinationes legis inftitutæ funt, ut conferuent iufticiam æquitatem in focietatehominum.Quid autem iniuftius,quidiniquius effet, quam fi creditor,fraudaretur per prærogatiuam feptimi anni fuo mutuoc'præz fertim fi debitor fuerit foluendo ‘T quomodo focietas humana poffêt hae miquitate cÔftare; lufticia (fie crh definiunt) eft quæ tribuit unicuic^, quæ fua funt.Itacp fi feptimusannusauferret creditor! fua,quomodoor dinatio eius effetiufta; Habet quidemDorainus Deus nofter,*in cuius manuomnia fita funt,poteftatem alter! auferëdi,amp; alter! tradendi. Sic enim iuffit Ifraelitas auferre uafa aurea amp;nbsp;argentea ab ægyprjs*^Sic perz rnittit in legitimis bellis, ut hoftes fpoIientur.Sed talcm publicam amp;nbsp;po liticam ordinationem inftituere, in qua fraudetur pius creditor fuo mu/ tuo,aut iuftus uenditor fuo precio certis terminis numerando, hoc dez mura alieniffimum eft, a fumma Deiiufticia amp;nbsp;æquitate. Quare fend/ endum eft, quod quemadmodum æquiffîmum fuit, ut in toto feptimo anno non liceret débita exigere,quia eo anno nÔ colebantur agri,quo rum prouentu pecunia colligi,amp;^ débita exolui pofferit,ita licuit fequêt! tempore,quo iterum fui agrorum prouentus erant,débita repetere,ut po lidcaiufticiaconfcruaretur.Bthucfacit,quod Deut.xv.dicitur.Septimo anno faciès remiflîonem.Pro quo Hebrgus habet, Ab extremitate fepti rai anni fades remiflionem.Ëxtremitas autem huius anni,funt inicium finis.Inter has extremitatispartes,hoc eft, toto feptimo anno non liz cuit débita exigere,quia nullus erat cultus agrorum, fed redeuntibus pr! ftinis anuis^ôC terra ad priftinura cuitum redââa,redibat etiam pr!fl

ills créditons. Nam,quod moxinDeiit.fequitur. Cauenc forte fubre/ pat tibi impia cogitatio, 8lt;^ dicas in corde tuo. Appropinquat fcptimus annus rem!flionis,amp; auertas oculos a paupere fr acre tuo, nolcs ei,quod pollulat mutuocommodareamp;fc. admonetcreditores, utbberaliterdct mutuo paupen'oribus, nec dcterreantur a commodando propter foluti/ onisdiiationetfi/epnmoannofolennem.Nonenimpriuabunturin to tumfuo mutuOjfedrecipient fuo tempore,poft feptimum annum,et Do minus hanc dilationem copiofe compenfabit.Benedicet,inquit,tibi Do minus Deus tuus,in omni tempore, amp;nbsp;in cumflis ad quæ manum mife/ ris.Etfiautemuideturparum coram Deoreferrc,utrurn terra aliquoties colatur,amp; aliquoties quiefcat,an non,Deus tame hanc feptimi anni ob feruationem tarn feueriter exegit,utfignificet,feuiol3tionem nofolum aliarum le2;um,fedetiam huius obferuationis, deuaftatione oenris ultu rum.Sicenim poftea cap.xxvi.ait.Diiperdam terram ueflram,ut uaftct cam inimici ueflri,cum habitatorcs illiusfuerïnt. Vosautem di perdam ingéniés, amp;cuaginabopoft uosgladium, critq?terra ueftra delerta, ciuitatesdirutæ. Tunc placebunt terræfabbata fua cun dis diebus foil/ tudinis fuæ, co quod non requieuerit in fabbatis ueftris,quando habp tabatis in ea. Habet amp;nbsp;unufquifcp Hebræus fcruus fuum feptimum an/ num,non quidem publicum amp;nbsp;generalem, fed priuatum fue feruitutis. DequoinExo.cap.xxi. Si emerisferuum Hebræum,fexannisferu(et tibi, m feptimo egredietur liber gratis.Cumautem ludæiamp;hancordi/ nationernuiolarent,animaduertitinipfosDominusgrauiftimisluppli Rterr.u. cqs.Sicenimdicitapud Hieremiam. Vos non audiftisme,utprædica/ retis bbertatem unufquifcp fratri fuo,amp; amico fuo. Ecce ego prædico li/ bertatejy ait'Dominus,ad gladium,ad peftem ,amp; ad fame, amp;nbsp;dabo uos in comocionem cundis regnis terrae. Sed audiamus n unc,quas ob cau Xfp/imi anni fas publica obferuatio feptimi anni fit inftituta.Ciuiiis cauffa eft,ut qui w/iiww. agrorum confuleretur fertilitati terrg.Nam,ut in hominum labore, ita interræ excrcitio,durarenon poteft,quod alterna caret requie. In Germania, etfi non omnes agri certo anno hmul quiefcunt, finguli ta/ men multis in locis quiefcut tertio quocp anno.Sterilior enim regio eft, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quam terra Canaan. Qiiareetiam necefte habetfrcquentiusquiefcere.

Cerimonialis autem feu Leuitica caufta cft,ut hac publica qiiiete homi/ nesadmoneanturdepeccato,propter quodamiferunt ueram paradifi quietem amp;nbsp;tranquillitatem, qua frudus terræ fine labore amp;nbsp;fudore per/ cepi(rent,cuiusfoelicitatis fcptimus annus qualifcunq? umbra eft,admo neantur etiam de ueroSabbatifmo in regno cœlotiim per Chriftum, in quo fabbatifmo nullus erit labor amp;nbsp;dolor, in quo amp;nbsp;omnia crunt com/ muniaS^perpetuofceliciaper Icfum Chriftum Dominum noftrum.

C o H M E M T: ï o a N. B R E N.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ui

Ecce ego,1'nquit Dominus, crcoccclosnouos, Sc terraninouani,amp;:nÓ erunt in memoria priora, èi. non afcendent fuper cor, fed gaudebius SxL exuitabitis ufcp in fempiternum in his quæ ego crco*

Deinde defcribitur obferuatio anni quinquagelîmi* qui didus eft Annus Iubilæus,a'73''lobe],quod Hebreis fignificatbuccinam.Hice/ nim annusadnunciabaturclangore buccinæ. Clanges,inquit,buccina menfe feptimo,decima die men(is,in ipfo die propiciationis in uniuerfa terra,Sandificabifcp annum quinquagefimum. HabuitautêSC hican/ nusfolennesfuasobferuatiÔes»Primum,eas,quashabuitfeptimus an/ nus» Anno enim Iubilæo,nonlicebat terrain co!ere,ncc débita repetere» Deinde hoc anno,ferui Ifraelitici fiebant liberi,ut poftea fequitur,amp; a/ grijfeu bona,quæ uocant,immobilia, quorum prouentus uenditi erâr, redibant hoc anno ad fuas tribus,ÔC familias. Manifeftum enim eft,cp terra Canaan fueritdiuifa inter tribus Ifrael, SCcefieritunicuic^tribuij fua terræ porcio.Necdiuifio tantum fada efl;inicio, fed etiamconftitu^ turn fuit, UI deinceps hgreditas agrorum, non transferatur de un a tribit in aliam, quemadmodum in Nume.cap.xxxvi.fcriptum eft. Sed quia in humana focietate necelTartj funt cotradus, 8^ tanta eft rerum uarietas in hoc feculo, utpofteri non poflint Temper hgreditatem a maioribusac ceptam,infamiliisfuisconferuare,idcircoinuenitlexuiamacrationem, qua Sc ciuiles contradusfieri poflent inter Ifra£Îitas,ÔCtarnen jonferua returin unaquaé^ tribu fua pofteflio. Haecautem tab’s erat racio, quod in Ifraelitica polit« ƒ« licebat quidem uendere ufufrudum agrorum, no autem proprietatem eorum. Et agri, qui Gc,quod ad ufnfrud;ygttinet, uenditi erant, redibant in anno îubiîæoad fuâm tribum, amp;nbsp;familiam* Quando uendes,inquit,quippiam populo tuo,ueî ernes ab eo non congt; triftes, non deglubasfratremtuum,Choc eft^i non ficuendereauteme/ ' re licet,ut dominus agri omnino amp;nbsp;in perpetuu,e proprietate agri eqcia tur 8Camoueacur,fed iuxta numerum annorum lubilgi ernes ab eo,SC in xta fupputationem frugum uendet tibi,hoceft,ufufrudus tantum ufc^ adlubilæumuendatur,non proprietas agri. Sequitur enim. Quatoplu res anniremanferintpoftIubilæum,tanto crefcetÔCpredum. Quanto minus temporis numcrauerïs,tanto minoris SC empcio conftabit.Secun dum numerum enim frugum uendet tibi SCc. Ex his perfpicuum eft, in quem ufum inftitutus fuerit apud Ifraelitas annus Iubilæus,uide]icet ut hacordinationenon4^olum conferuarentur inunaquaq? tribu fuæ pof/ wßitutii!, fe(ïiones,fedetiam, ut hac occafîone con feruaretur difcrimê tribuum in ïfraeljid quod fpiritui fando maiori curæ fuit, quam diuilioagrojuni»

IN CA P. XXV, L E I T I C I, Totaenîm lex Mofijcuni omnibus fuis ordinationibus,noâlio,fift’ni mum amp;nbsp;extremum eius fcopum cÔfideras,refpicit,quam in lefum Chngt; ftum Dominum noftrum,qui folus heros illeeft,inquem omniûoculi conqciendi,amp;ad quem omnium ora uultufcp uertendi funnExtabatau tem in teflamento lacobi patriarchæ, quod fcriptum eft Gen.xlix.pro^ miflîo, quod lt;Chriftus uenturus eflct in hune mundum de tribu luda» Neccflària igitur erat côferuatio difcriminis tribuum in Ifracî,ut 8lt; hæc promiflio,quæ eft falus credentium,conferuareiur,amp; Chriftus reéte a/ gnofceretur. Deinde uoluitetiam fpiritusfandus obferiiatiotie anni lu bilæi utcunc^ adumbrarefœlicitatem ueri illius amp;nbsp;perpetui Iubilæi,qui per leCum Chriftum,amp;buccinam eius promulgâdus erat. In Efaia cnim cap.lxi.dicit Chriftus. Spiritus Domini fuper me,ideo unxit me,ut ad/ nunciarem Euangelionafflidis, ut niederer contriiis corde, utpromul/ garemcaptiuis quot;\’i“\quot;^Deror,hoceft,Iibertatem,CQuo uocabulocuam lex utitur indefcriptioe feptimi anni Deut.xv.) amp;nbsp;uincT:is apcrtionè car ceris,utpromulgarem annum acceptum Domino. Hic eft ucrus lubilg us,qui per Leuiticum ilium lubilæum adumbratus eft.Et hic lubilæus non durât tantum uno ciuili anno,fed incepit ab ''o tempore, quo Chri ftus prædicauit Euangelion fuum in terris,ölt;^ iufTit apoftolos diuulgarc illud in totum orbem terræ,ac durabit, non tantum ufcp ad nouiftimu diem,fed perpetuo,fine omni fine.Nam Leuiticus lub/læus promulga E«lt;wgfîfoff, baturbuccina,undeamp;lubilæusdiduseft. SicôdChriftianuslubilgus iufcitia. promul^atus eft,öi adhuc promulgatur fua buccina, quæ eft prædicar tio Euangclq de lefu Chrifto. In Lcuitico Iubilæo,non erat ius exigea di debita.amp;^ que fponte in aaris nafcebantur.erant communia.Sic amp;nbsp;ia Chriftiano tubilæo, in quo nunc uitam agimus, Satan nullum habet ius exigendi,quæ nos ipfi debemus. Propter peecata enim debemus S» tanæ corpus amp;animam,debemus item eipccnä mortis inferni.Chri ftusautem promulgauitnunc lubilæum fuum, £lt; quiaexpiauit peccata noftracoram Deo patre fuo,idcirco liberauit nos e poteftate Satanæ,ôlt; impetrauit nobis in ipfum credetibus hanc prærogatiuam, quod fatau nullum amplius ius habeac exigendæ a nobis, Cquafi debiti, j mortis ÔC inferni.Etfienim aliquotiestentationibus fuis nobis moleftuseft,amp;CQ natur debitum exigere, tarnen ft reuocemus in memoriam lubilfum no ftrum, 8^ obtrudamus ei quot;i1quot;^’\Deror, hoc eft, ius libertatis, quod per Chriftum habemus,continuo necefie habetfefein tenebras fuas prorip« re.Præterea,inhoc noftro lubilæo omnia Chrifti bona,qug nobis gra tis offerütur,funt nobis in Chrifto comunia. Nqn enim eft diftindio, amp;nbsp;non eft perfonarumrefpedusapud Chriftum. Omnis,fiuemas,hue foemina,fiue dominus fiue feruus, fiuediuesfiue pauper, fiuefanusfi/ • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueinfi'r/

C o M M E #î T. I o A N. B R E N. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«îfi

jueinfirmus,qui'credit in ipfutn îiabet uitam æternani.In Leuîdco tubt Ifo redibant ad fuas quicß poflefiiönes.Noftra autem poHèHio fuit Pa tadifus, amp;regnû cœlefte.Ex bac pofleflîonedeiedi fumus propter pec catum,amp;uenditifumusSatang.Sedquja Chriftuspromulgauitnobts ucrum lubilæum,annum acceptû Domino, defeat Satanam e tyran/ nidefua,fdeoreftftuti nûc fumus ueteri noftro furf par»dffi Scregnf cce Ieftis,perlefum Chriftum,utnon ampliusfimuscaptiui Satanæ, fed li berti Chrifti,amp;Cluesparadifi, acregnicœlorum. Quare danda nobis fummaeft opera,ut hanclibertatem amp;nbsp;dignitatem gratitudineamp; obedi/ cntia fidei conferuemus.Habes nunc duplicem lubilæum. Alterum Le uiticû.ôcfuotemporeanniuerfarium in polit«aMofaica, qugquia con dditjOeceiTe fuit,ut amp;nbsp;hic lubilæus concideret. Alterum Chriftianum, qui per Chriftum 8lt;^ Euangelion eius promulgatusefF.Et quia Euangc lion prædicandum eft uflt;^ ad extremum huius feculi diem,^ Chriftus nunquam concidet,idcirco hic Chriftianus Sxf fpiriiualis lubilæus per/ petuus eft.Reliquus adhuc eft tertius lubilæus,qui eft Poivifu ius. Ro/ mani enim Pontifices inftituerunt,ut amp;nbsp;in ecclefia annus lubilæus celc/ bretur.Acaliusquidêmandauiteiimobferuaricentefimoquoep anno, rgt;ontßduf alius quinquagefimo,aliustriccfimotcrtio,aliusuicefimoquintoJnfti tuerunt autem ipfum in h uc ufum, imo abufum amp;nbsp;impietatem, ut quot quoteo anno uifitarentlimina apoftolorum,CficenimIoquuntur;) con eregerw# fequereturplcnam omnium delitflorum remiflionem. AccelTitdeinde undedntuf^ «iam quæftus,qui8^ autor fuit,uttempus obferuationis eius totiesmu taretur. Quid ergo de hoc lubiiæo dicemus ; Non enim eft Leuiticus, quia emptoresagrorum nÔnecefte habenteo anno reftituere agros il 1 i familiæ,quæ antea poffedit. Nec eft Chriftianus feu Euartgelicus, per Chriftum inftitutus. Hic enim incepit a diuulgatione Euangclrj in to/ tum orbem terrse,amp; tantifper durât, dum fonat buccina Euangdij in ec defia etregnatChriftus,hoceft,perpetuo.Relinquiturergo,quod is lu bilgus,qui a RomanisPontificibus inftitutus eft,fit Papifticus,hoceftj fi(fticius,ctfedu(fticius. Primum enim,Cut nihil hicdicädeaucupio pe/ cuniæ) hacobferuationeobfeurarunt prædicationem Euangelrj ChrP ßi,in unaquauis ordinaria parochia, 8lt; uerum ac perpetuum lubilæum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

aChriftoinftitutum.Apoftoloruun enimlimina, non proprieeafunt, ubi corpora ipforû quiefccre dicuntur, l^d ubi Euangelion ab ipfis præ dicatum,amp;in totam teivamuulgatû,adnunciatur. Ac is uerc confcqui tur plenam omn iû delitftorum remiftlonê,qui ueram Euangdio Chrf/ ftifidcmadhibet.Itejnquit,in uniuerfum orbcm,8lt;Jprædicateeuangc lion,quicrediderit8^baptifatusfuerit,faluuserit. Cum autemin una/ quaep parochia adnuncietur Euangelion Chrifti,Cßmodo fidelisfuc/

' ' / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N C A P. 'XXV. L E V« T I C I,

fit minifl:er,amp;non regnet ihjiantichnftianifmus)manifeftu eft,ünani quamq? parochiam muko redius dicendam elTe Limcn apoftolorum, quam is locus, ubi apoftoli corpore tantum quiefcunt. Quare Pontifi»* ceshacfua lubilæi inftitutione euerterunt potiusamp;difïîparunt ueraa»* poftolorum limina, quam uifitanda oftenderunt. Deinde affecerunt contumelia bftifphemia Dominum noflrum lefum Chriftum, Pie/ nam enim remiflionem peccacorum, quæ foli paflioni amp;nbsp;morti Chrifti accepta ferenda efl;, 8^ quæ per folam fidemin Chriftum ex Euangelio eius accipitur,tribucrunthiimpii ÔCuani homines, peregrinationi ad urbem Romam in anno fuo lubilæo.Hæc impietas amp;nbsp;impoftura,mul/ to maior eft, quam quæ uerbis explicari poftit. Et quanquam nulla a/ lia impietasaccederet, hæc tarnen fola fatisdigna caulîa effet, cur totum Papifticum regnum defolaretur.Teftantur tamfacræ quamprophanas literæ,multa alia régna, ob longe minores cauffas horribiliter concidif/ fe. Quamigiturinternitionemtanta impietas, SCtammanifeftaimpo/ ftura non effet méritaC Dieet autem quifpiam. Fatcor, Leuiticum cup turn, non ex omni parte fic in ecclefia reflituendum,quemadmodum in politia Mofaica ufitatus fuit. Sed num impium fuerit, Leuiticum cultum pro raiione huius temporis aliqua ex parte in ecclefia imitari, 8^ ad exemplar eius,ecclefiaftica facra conftituereC Certe Paulus ad Co rinthios fcribens,docet Leuiticoexemplo, ijs qui adnunciant Euange/ lion licere ex Euangeliouiuere. An nefeitis, inquiens, quod hi, qui in facris opepntur,ex facrificio uiuuntC Mofe conftiiuturus polih/an Mo faicam,ordinat cam confilio lethro affinis quidem fui,alieni autem a po pulo Ifrael, fur igitur non liceret Pontificibus ordinäre ecclefiafticam Hierarcbipm’Cutipfi uoca nt,) confilio Mofi uiri D EI,hoc eft, legis Mofaicæ, de qua non eft dubium, quin fit e fpiritu fantfto lata ï?' Hiero/ To,4,(lt;(iD4» exponens parabolam Euangelicam defilio prodigo, amp;filiofru ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gi,tra(flat etiam obiter illud Deuteronomij de muliere captiua,cuius eg

fariesradendaeftjpriusqin uxorêducatur.Sapientigfecularisjinquiês, Cdiitiuiemu» typus in Deuteronomio fub mulieriscaptiue figura defcribit, de qua di hern nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ui na uox præcipit,ut fi Ifraebtes earn habere uoluerit uxorê,caîuiciû ei fa

ciat,unguesprefecct,amp; pilos auferat,amp; eu mûda fuerit effeefla, tue trän fe at in uidtoris amplexus. Hæc fi fecuridû literâ intelligimus,nôneridicu lafunt'Tltac^amp;nosfacerefolemus, quâdophilofophos Iegimus,quâdo in manus noftras libri ueniût fapientig fecularis.ßi qd in eis utilereperi/ mus,ad noftrû dogma conuertimus. Si qd uero fuperfluû,deidolis,dc amore,de cura rerû feculariû,hæc radimus,his caluiciû inducimus,hæc in unguiû morem ferro acutiffimo defecamus, Hadtenus Hieronymus^

C o M H E « T.' î o A N‘ B R. B H. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lïj

Quod fi licet præcepta morum ac uicæ, e philofophis Ethnkorum pc/ cere,fl modo priusabfterferimusfordes EthnicaSjamp;utîexIoquftur, df/ cunciderimus ungues eorum, cur nÔ idem liceret in Mofaicis facris, ut abrafa antecæfarie ludaica, Scpræfedis unguibus Lcuiu'cis, transféra/ mus quod reliquum eft in ufum ecclefiæ ChriftiZ De hacre nobis ali/ quid dicendum cft,non tam propter annum Iubilæû,£^em Pontifices in ecclefia reftituerunt,quam ne quis in aüjsfacris inftituêdis fumât fibi ex Mofe amp;nbsp;facris eius patrociniû fuæ fuperflitionis amp;nbsp;impietatis. Non difputabo autem nunc,quomodo lex Mofi fit abrogata,quomodo non fit abroQata,de quo argumento alias didum eft. fed tantum hbc diligê ter confiderandum proponâ,quod aliud fit politica uel ecdefiaftica or/ dinatio,aliud cultusDei.Nampolitica ordinatioeft,quç inftituiturad conferuandos ciues in publica tranquillitateamp;honeftateuitæ.Ecclefp Eccter»fiicii aftica ordinatio eft, quæ inftituitur,ut Euangelion Chrifti comode do ordinatio.

facramentaeius riteadminiftrentur.Ecin his ordinatiÔibusin ftituendis licebit pecere exempla uel a Mofe,uel a quibufcunqj fcriptori bus amp;fapientibus hominibus. Ad has enim ordination es inftituendas non eft neceftaria n oua de cœlo reuclatio per fpiritum fan dum, fed fuffî cit naturalisracio,8d humana prudentiaatqj experientia.Nam he exter neordinationespertinentad iîlam dominacionem, qua Deushominê inicio cre3tionisornauit.Replete,inquiens,tcrram,amp;; fubijcite eam amp;cJ Quare ubicunq? reperies honefta inftituta, qug fun t naturali racioni cô fentanea,Iiccbiteaad conferuandam publicam tranquilîttatem,8xJ ad tu/ endurn ÿ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T«^u',præfedis unguibus Sd abrafîs pi 1 is, hoc eft,ab

icdis uel fuperuacancis,uel tuo tempori, regioni, amp;nbsp;populo incommo dis, imitari. Sic Ecclefia Chrifti inobferuanda die Dortainica imita/ p, • .-tur aliquo modo exemplum Mofi. Potuiilet enim in dece aut quatuor tUdcbfettat^ decimdiebus unum dûtaxatdiem feftumdefîgnare, quo publicum age do, recur ocium,ut populus ad audiendum Euangelion Chrifti côuenù et. Scd uifum eft ipû ad exemplum Mofi unum inter feptem tantum dies fe fturn obferuare.Nam,quod non imitatur exemplum Mofi ex omni par te,utctiam fabbatuobferuet,libercaseft Chriftiana,qua liccret,fiid pu blicafieretautoritatc,nediem quidemDominicum,feduel diem,quern nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

uocant Lunæ,ueldiem Martis,uslalium diem,publicumamp;hebdoma darium feftura agere.Sic paerperæ imitantur aliquo modo dies puerpe ri} ad exemplum Mofi,fed ita,utpro Chriftiana libertateabqciantLeui ticascerimonias. Vndeamp; Paulus rede monet in alcndis miniftris Eua gelq,imitandumeniexemplum Mofi. Quanquamenim Mofenunq conftituifTet, ut facerdotes publice alerentur, tarnen ipfanaturalis racio docet, publicum miniftrum ex publico alendum, amp;nbsp;merccnarium mer/

cede fua digrium eflTe.Quis enim militât fuis ftipendfjs Et hæcdepolt €ultuiDei\ ticaamp;eccletiafticaordinatione.CultusautemDeleftfacrum,quodin/ ftituitur non ad conferuandam tranquillitatem x««0'tujf«h* mines, fed ad placandam iram Dei, amp;nbsp;ad promerendam gratiam eius. Talealiquid inftituerenullihominum,quamuisfandorum, uel exhu mana racioné, tel alicno exemplo, fed tantum e manifefto amp;nbsp;certo uer/ bo Deilicet. QuodcunC^ enim fine certo uerbo Dei inftitueris amp;nbsp;ob/ feruaueriSjCtfi apparetprudentiffimum fandiflîmum, tarnen femper accinitur ci illudprophetæ, quod amp;nbsp;Chriftus allegat. Fruftra colunc M me,docêntcsdoâ:rinas,amp;præceptahominum.EtilIud Pauli. Regnum

Dei non eft cibus ac potus, fed iufticia amp;nbsp;pax amp;nbsp;gaudium in fpiritu fan/ cto. Vcenimregnum Deinoneftcibusacpotus,itaneceft ueftifus, necrafura, necundio,necperegrinatioad Romam in anno lubilæo, nec quicquam aliud Pontificiarum hypocrifeon. Qug autem facra e uer bo Dei per Mofen in rep. Ifraelitica inftituta fuerunt ea nunc funt per diuulgationem Euangelq abrogata. Quare,quicquid culiuum acfacro rum Dei Pontifices ad exemplum Mofi in ecclefia inftituerût, hoc cum fit finecerto uerbo acmandato Dei inftitutum,pro Humana tantum tra ditione, amp;nbsp;quia accedit opinio meriti ex opéré, utuocant,operato,pro impia fuperftitione ÔC Idololatria reputandum eft.

Addit Mofe exhortationem, in qua duæ eximiæ promiftîones dili/ genterobferuandæ funt, quarum alteraeft. Gignetuobis humus fru/ dusfuqf^quibûs uefcemini ufqueadfaturitatem , amp;habitabitlt;sfecure. Hancpromiflîonemfæperepetuntprophetæ, amp;utunturea aliquoties indefcriptionefœlicitatisin regnoChrifti. In ditbusillis, inquit Hie/ remias, faluabitur luda amp;nbsp;Ifrael habitabit confidentcr. In delcriptione enim regni Chrifti folent prophetæ uerbis fui temporis ucraamp;ipiri/ tualiaregni Chrifti bon a explicare. Non eft autem fentiendum, quod hæc promiftio de externa foelicitatepertineat tantum ad politéi'a^ Mo/ faicam, fed transfercnda eft ad quafuis politfias, quæ iuxta rclt;ftam ratP onem legitimeconftitutæ funt.Si enimpoteftates,ut Paulus îoquitur, funt ordinationes Dei, fieri non poteft, quin Deuseffundatetiambe/ nedictionem fuam,fuper ordinationes fuas. Quare,in quacunquerep. feruantur légitima ftatuta iura, quæ funt diuinæ ordinationes, in ea oionet humus,benediflioneDei,fru(ftusluos, uiinco’æiuft’icicnteni habeant uilt;ftum,amp;;habitentfccurc. Altera promiflîoeft. Sidixeritis, quid comedemus anno feptimOjfi non feuerimus, neque collegerimus, * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iruâus^

Ö ô » M Bifî T. r O Ä b R E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fï4

fruétusC'Mandabo benedidionem meam uobis anno fcxto^et Facict friï élustrium annorumôia Hæceftobferuabilispromiflîo,qua Deus perfpicue fignificat,quod tanta cura quofuis in fua uocatione ambulan/ tes compledaair,ut n unquam non prouideat, ne res ipßs necefTan'æ de fîdanu Sic alias iubetomnemafculinûtribus temporibus anni adcon/ fpedum Domini, hoc eft, ad publicam parochiam in^frael proftcifci» Et quia poffenthanc uocationem timoré negligere, ne dum utri omnes ad parochiam proficifccrentur, hoiles interea in fines ipforum incurre/ rent,addit promiflionem* Cum tulcro,inquiens,gentes a fade tua,amp; di Exo.fJt] latauero terminostuos, nullus infidiabiturterrætuæ, afcendentete 8^ içjparente in confpeélu Domini Dei tui ter in anno. Sic cum Chriftus emifTurus effet apoftolos fuos ad prædicandum Euangelion, fine auro ^argento, finepera calciamentis, potuiffent dicere. Quidedemus, quid bibemus aut quibus operiemurC Add it ergo promiffioncm:Pri mum quæriteregnumDei,8«;iufticiameius,hoceft,feruite tantum re/ éle amp;nbsp;diligenter ueftræ uocationi, tunc hæc omnia adqcicntur uobis.' Sic uocatio Dei eff ut iuftc negocieris, Habet autem negociatorqui/ fpiam aliquot malas mcrccs, quas non poteft emptoribus obtrudereniff nugis Siimpofturis.Quid igitur faciatCSiloquatur ueritatemcumpro ximo fuo, timet, ne damnum ret urn fuarum faciat. Ac mulro maius damnum faciet^fimendadis proximo imponat.Äudiatigfturpromifft onsm diuin benedidionis,8é obfequatur ei Bde fua.Quod enim Dez uspromifit Ifraeliiis obferuantibus ordinadonem fuam fepdmi anni, dicens.Mandabo benedidionem meam uobis anno fexto,^ racict fruz élus trium annoru, idem promittit etiam iufte negocianqbus, (hcc ez nim eff uocatio 8d ordinado eius^ cum proximo fuo, dice’ns.^i audie/ risuocem Domini üeitui,bencdiétustuinciuitate,benediélusinaz uerbio», grojbenediéla horrea tua,benediélæ reliquiae tuæ, hoc eft : Si potius fuwihabet damnum rerum tuarumfeceris,quam proximo impofueris Choc enim Dominus facere iubet) tuncctfi uideris in malis merdbus iufte uendeti dis iaéturam aliquam facere, tarnen quiaambulas in uocatiÔe Dei,certai etiam eft tanta Dei ben edi(ftio,ut pro mediocridamno recepturus fis cc tuplum lucrum. Dominus enim Deus nofter tarn liberalis eft compenz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

fatorobcdientiæ,utteneri no poffit,quin cum maximo reftituatfcenoz re,quod ex fua uocatione amifftim eft.,

IDEO TERRAM NON VENDETIS IN PERPBz TWM Sic.) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Cum paulo ant^xpofuiffet Mofeannum îubilæû hanc habereprç rogatiuam, qgt; co anno quilibet redeat ad paternas amp;nbsp;auitas fuas poffeffi ones,expoait nunc paulo copiofius, quomo debeant fieri cotrac^us no

IN CA p; XXV. L E I T I C I, folum in emedi's amp;nbsp;uendcndis agris ac domibus, uerumedam in dandó mutuOjô^ in emendis ac tradandisferuis. De contradu in uendicione agrorum Gc ait»Terram non uendetis in perpetuum,hoc eft, non licet, ucagros de tribu in tribum uenditionc ueftra ita transferatis,ut nuquam redeant ad fuam tribum,fed qui uenduntur,uendendi funtfubconditi oneredemptioftis.Quæautem Gt condinoredeptionis, textusipfeper fpicue explicat. Additur autem huius ordinatiÔis ra cio. Quia,mea eft, in quit, terra, uos aduenæ coloni mei eftis. Quid ergo ad banc raci onemdicemusCnum terra tantum Ifrael,eft terra Domini;' An nontota terra eft pofteflioeius^T Domini,inqt,eft terraamp;plenitudoeius. Rede» Non terra Canaan tantum, uerum etiam torus orbisterrarum amp;nbsp;coclo/ ferraifr^el, mm,acquicquideftufpiamrerum,Domini Deinoftrieft.SedterraP ttrraDomini ftaelpropriediciturterraDomini,primum,quiahancclegitprgalijs,u£ habitarentin ea pofteri patriarch arum,0d inftituerêtur ibi facra,quibus promiffiones de Chrifto conferuarentur. Deinde,quia gêtes Canang^, quæ prius hanc terra incoîuerunt,deletæ funt mandato Dei, 8d Ifraelitg (unt in earn magnisSd ftupendis miraculis a Deointrodudi. In Deut» enim dicitur. Non propter iufticias tuas amp;nbsp;æquitatem cordis tui ingre/ dieris ut poftideas terras e3rum,(ed quia illæ egerunt impie, introeunte te deletæ funt,8^ ut compleret uerbum fuum Dominus, quod fub iura mento pollicitus eft patribus tuis. Cum igitur Ifraelitg cofecuti Gnt pof/ feftionem terræ Canaan non fua induftria aut iufticia, fed dementia 8^ beneficio Dei,exigit æquitas amp;nbsp;gratitudo, ut in contra dibus fuis ci/ uilibus conferuenteas leges amp;nbsp;ordination es, non quas quilibet pro pri uato fuo commodo excogitat, fed quas Deus ipfe,per legi flatorem fuu feruanc^a^s pfoponit. Proponit autem obferuandam coditionem redem ptionisantelubilæum,amp; lib eration is in lubilæo. Quarc hæcordinaz tio diligenter conferuanda eft. Sed hæc racio addit etiam autoritärem îe gibus ciuilibus aliarum nacionum amp;nbsp;politiarum.EtG enim aliæ regioes non funtincolisfuis a Deotatis miraculis traditæ,quantis terra Canaan populo Ifraelitico,tarnen quia excelfus,quemadmodum Daniel ait,do/ minatur in regno hominum,et cuicunCp uoluerit,dat illud,ac politiæ in , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xta redam racionem conftitutæ, funt diuinæ ordinationes, ideo exisit

Deus, ut nullus pro fuo priuato arbicrio, in ea rep.in qua ipfe uita agit, de ciuilibus contradibus ftatuaj:,fed ut publicis legibus, quæ funt diui^ næ ordinationes obediat,idcp non tantum propter iram feu pocnam ex/ ternam,fed etiam propter confcientiam,quia non in homines folu, fed RfgfMfer» e£f3tn aduerfus Deum peccat,qui uel iniquas leges ftDndit,uel æquas le/ Dà nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fernere pro priuata fua 1 ibidine uiolat. Régna enim amp;nbsp;imperia h uius

terræ.non funt proprie uel magiftratuum, uel hominum priuatorum, ' - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed

C o M M E s T. I o A N. B R E M, fed funt Domini Dei noftri. Ac adminiftratio quidem eft penes legiti/ ' mum Siordinarium magifti'atum proprietas autem pertinec ad folum Dominum Deum noftrum, Quare,ut non licet homini priuato publt/ cas leges redle conftitutas con firm ata s tern ere uiolare,ita non licet ma giftratui pro fiia libidine iniquas leges codere,fed quia adminiftrat alic num,nimirum Dei,imperium,necefle habet,in condendislegibus,etia iufticiam Dei fedari.

Non in agris tan turn, fed In domibus uendendisamp; emendisfuus eft contratftus» Quaredefcribitur hocIoco,quomodohicc0tra(ftusin rep.Ifraeliticafieri debeat,amp;quis fiteius legitimus üfus. Etfi autem hæc forma ccntracftuum non omnino conuenit cûpolitiaGermaniæ,inqua licet agros amp;nbsp;domos fuas in perpetuum uendere, amp;nbsp;a fe ac familia (ua in totum alienare.hæc tarnen fcripta non recenfentur ociofein ecclefia.Pri mum enim docent nos, quod legitimi emptionum amp;nbsp;uenditionum co.' traftus, fint diuinæ ordinationes, quibusunufquifq^ pius bona confci-' encia uti poteft. Deinde, cum fpiritus fantftus tarn diligenter amp;exadc præfcribit formam ciuilium contra(ftuum,ctia in uendendis tuguriolis rufticis,perfp!cuefignificat,Deum non tantum habere radonemnego ciorum principalium amp;nbsp;regiorum, ucrumedarn quarumuis bumana^ rum a^ftionum in rebus abietfîiftïmis.Quo admonemur,utin omnibus negocijsnoftris,quancumcunc^uilibus,fectcmuriufticiam,amp;inuoce-' mus Deum,utbened((fb'onemeiusconfequamur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Eft Sc contraâus in dando mutuo. De quo ponit Mofe banc legem? Mutuico!}« Pecuniam tuam non dabis fratri ^d ufuram,neccibum tuum,utampli/ usaccipias. Vfuram autem defi'niunteftc lucrum,quod ad mutuum ac/ cedit, feu ubi prater fortem foluimr a liquid propta' mutuadon em.Hoc lucrum in mutuo exigere,eft iniquum,8C quia pecunia inftituta eft,pro pter commutadonem,non utnumusnumumgignat, id quod fitin ufu ra, ideorede fenciunt, ufuram effe -rofàcramp;aiv^hoceft, præter naturam, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

adeoep referêda eft ad genera furtqrum 8c rapinarum. Quare pio Sc ho/ neftohomini,tam ab ufura,quam afurp SCrapina cauendumeft. Do/ mine,inquit pfalmus,quis habitabitin tabernaculotuo,autquis requi/ efeet in monte fando tuo. Qui iuratproximo fuo 8c non decipit,qui pc cun iam fuam non d^dit ad ufuram amp;c. Hie autem obferuandnm eft, qgt; ufurafiat tantûin mutuo, amp;nbsp;non in légitima empdone. Aliudenim eft, Mutuum, AliudjEmpdoJn mutuo exigit lexnaturæ,ut præter forte^

IN CAP. XXV. L E I T I C I/_^ nihil accipias,5^ fiquidem proximus tanta egeftate et miferia prcmituf,’ ut non folum non fit foluendo,fed præterea efuriat algeat, ibi turn ca ritas proximi,ad quam nos uocat lex naturae, exigit, ut no tantum remit tas amp;nbsp;condonesei fortem, uerum etiam ut copia aliarum tuarum faculta/ tuminediam eiusfuftentes,0iliberaliteripfumadiuues,iuxtainterpreta tionem ChrifU: Mutuum date nihil inde fperantes. Incmptioneautem idlegitimum cenfendum eft, quod leges ciuiles iuxta retftam rationem amp;nbsp;sequitatem conftituunt,quo pius bona confcientia uti poteft.

Solet etiam contracftus fieri in emptione feruorum*Porro,qugfucri6 quondam codicioferuitutis, manifeftum eft e legibus Romanis. Apud omnes,Cinquit luftinianus,) per^que getes animaduertere pofliimus, dominis in feruos uitæ necifc^ potcftatem efte,amp; quodcunc^ per feru3 acqairitur,id domino acquiritur. Sed hgc duricia mitigata eft in Roma no imperio,acin Germania extat quidem adhuc ueftigium ueteris ferui tutisin his,quos uocant,corporeaddi(ftos, uetus tarnen cÔdicio eiusita obfoleuit, ut hæc feruitus a libertate parum difterat. Pro quo beneficio magnægratiæ Domino Deo noftro agêdæ funt, amp;nbsp;dandaeft fumma opera,ne hoc beneficium ingratitudine amp;nbsp;licentia uiuendi iterum amit tamus. Inter Ifraelitas autem duplex erat inftitura condicio feruorum. Alia fuit eorum,qui erant ex populo Ifraelitico,ct uendebantur ucl alijs Ifraelitis,uel aduenis habitâtibus inter Ifraelitas. De his dicit lex. Si pau pertatecômpulfusuendideritfetibi(rater tuus, non opprimescumfcr/ uitutefamulorum,fed quafi mercenarius amp;nbsp;inquilinus erit. Vfcp ad an num lubtlæur» feruiet tibi,amp;pofteaegredietur cum liberis fuis Sfc. De his autéfft Ifraelitis,qui uendiderutfe aduenis,diat.Qui uolucrit ex fra/ tribus fuis redimet cum. Acpaulopoft. Non affliger eum uehementer in confpedu tuo. Quod fi per hæc redimi non potuerit, anno lubilæo egredietur cum liberis fuis amp;c.Sed quid eft,quod in Exodo dicitur,fer uum hcbraeum fex tantum annis feruire,amp; in feptimo liberum efle debc re, hoc autem loco iubetur feruire ufc^ ad lubilæumçquot; Hunc nodum aiff aliter foluunt. Ego autem exiftimo fic intelligendum efTe, quod fcruus hebræus debeat feruire fex continuisannis,fi intra hos feruitutis fuaean nos nullus fit lubilæus. Si uero lubilæus uenerit,priufquam fex ferui/ tutis anni finiantur, tunc libertatem confequatur, etiamfi uno aut duo/ bus tantum annis feruierit. Ec hæc de condicione feruorum ex hebræa gente. Alia eft condicio eorum feruorum, quos F^ebræi emerunta Gé tibus,autquoscœperuntexcerno bello. Horum durior fuit condicio in repjfraelitica,quam illorûpriorû. Hos, inquit lex,habebitisfamulos,'

er amp;nbsp;W M E ïi T.' I o A H‘ B R. H N. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni

hçredûario lure tranfmittetis ad pofteroSjacpofïidebitisinæccrnum. Hi cnim nunquam confequebantur ljbcrta!:em,ne in îubiïæo quidem, nifi autfauore donainorum manumitterentur, aut pecunia rediinerêtur, «ut per mutilât! on cm membriliberarêtur,dcqua in Exo.xxi.Ita«^ uides «lias duriores, alias tolerabiliores efle condiciones feruorum» Tametfi «utem lurifconfukusdicit, feruituteseflè iurinatural/ cftntran'as, iurc enimnaturaliomnes homines abinicioliberosnatos,tamen quia pecca tum intrauit in mundum,8^feruitus,eft uniï ex bis uinculis,quibus ueî imbecillioresratione, in offîcio continentur, uel ferociores coercentur,' ideo Deus non damnat earn polituW,in qua folenncs funt feruitutes, ß modo fint tolerabiles, amp;non pugnantescum caritate, quam debemus proximo,hoceft,finonliceatdominisprofualibidineferuos,utiumez ta traâare,amp;trucidare,fed prgbeant feruo panem difciplinam^quenr admodum EccIefiafticusloquitunNam impudentiorcsamp; ferociores c5 pefci,acpuniri feruitute,amp; Deum non abominari inter homines ferui/ tutisuinculûjhaud obfcurefignificatipfemet fpiritusfanclus, cum ma/ lediceretur Canaan. Maledic'tus,inquiens,Canaan,feruus feruoruerit fratribus fuis. Et de Efau: Maior feruiet minori.Hucaccedit Sc Paulus, dicens, Vnufquifc^ in ea uocatione maneat,in qua uocatus fuit. Seruus uocatuses,ne tibi fitcuræ SCc, Et alias hortatur dominos, non ut manu mittant feruos fuos, fi uelint efle Chrifliani, quanquam hoc eis liceret, amp;nbsp;clemencia commendatione digniflimaeflèt, fed hortatur eos,utcxht beam ferais æquitatem amp;nbsp;æquabilitatem, ac meminerint, qyod amp;nbsp;ipfi habeant dominum in cœlis.Cætcrum condicio ueteris feruitytis, ideir CO nobis obferuanda erit, non ut fimus autores reftituende eius confue tudinis,quæ in noflra politia iamdudum, dementia Def,a'bolit^ efl,fed lit eomelius intelligamus, quid illud fit, quod feriptura uocat nos fer/ nos peccatijCtdocet nos per Chriflum confecutos elfe libertatê.Omnis qui facit pcccatûjinquit Chrifl:us,feruus eft peccati. Et Paulus. Ego car nalisfum,uenditusfubpeccatum.Cogitanunc,quantumpoteflatis,iu/ xta condidonem ueteris feruitutis, habeat in nos peccatum, cuius natu/ ra ferui fumus.Sed uiciflîm cogita etiam, quatam debeas gratitudinem Domino noftro lefu Chrifto, qui nos redemit a feruitute peccati pre/ ciolo fanguine fuo amp;nbsp;reftituit nos jn ueram libertatem, nÔ ut abuta mur caad peccandum,fed ut præbeamus membra nofi:ra,arma iufticiæ dco ad fandificauonem amp;c.

Quæ hoc loco fequuntur de no faciendis fculptilibus, nec erigendis titulisjde euftodiendo Sabbato,ô^ de pauendo ad fanâuariû Dei^ertiz

ncntomnia ad priorcm tabulam Decalogi,deconferuando uerocultu Dei,amp; cauendaldololatria.Interpretaturaiitem fcriptura ipfa, quomo riiulosinfli do hæc intelligêda fint. Non cnim fimpltciter dicitur. Non facietis no/ tuere. bi's idolum fculptile,nec crigetis titulos, nec ponetis infignem lapide » Rfg ’S- in terra ueftra,fed additur diferte. Vtadoretiseum.Licuit enim titulos, t Rfg ? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infignes fl:aituaserigere,non quidem ut adorarêtur, ut ad illas facri/

ficaretur, fed uteflentmonumenta rerumgeftarum, Vnde Äbfolom \ erexitïibi titulum,ad monumentum nominis fui. Et Samuel ftatuiclapi dem,qui elTet monumentum uidoriædiuinitus confecure.Huc facit lapis, qui in teftimonium foederis a lofua inftitutus eft. lof.ultimo. Sia etiam Rubenitæ amp;nbsp;Gadditæ ædificant aliud altare,prgter illud, quod e-* rat in tabernaculo dei. Aedificant autem,nÔ ut offerrent in eo facrificia, fed ut effet publicum teftimonium, quod hæ familiæ pertinerent etiam ad gentem amp;nbsp;remp. Ifraeliticam, quemadmodum feriptum eft in lofua cap. xxq.Cgterum, quod ait, Pauctead famftuarium meum,exigit,uto/ mnis cultus,qui in fanduario peragendus eft, amp;nbsp;qui ad minifteriû Legt;* uiticum pertinet, magna diligentia, timoré Dei conferuetur amp;perz agatur.

Cum fpiritus fandus finem mandandi feciffet, addit in h oc capite ex hortatiçyem’jqua excitât auditores legis ad obedientiam. Ducitautem exhortationem fuam a duobus locis, uidelicet a promiffîone beneficia', orum,amp;^a minis fuppliciorum. Obferuantibus igitur legem,quam regt; cenfuit,promittit primum,fertilitatem terrg, 8c abundanciam earum re . nbsp;nbsp;. rum,ôuæaduidumpertinent,Dabo,inquit,uobispluuiastemporibus

pMww. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;germen luum,ôC arbores pomis replebuntur. Ap/

prehendet tritura uindemiam, amp;nbsp;uindemia apprehendet femêtem, hoc , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,meffîs tam copiofa erit,ut tritura eius,Cquæ fiebatbobus caleâtibus

ariftas,) perduret ufcp ad tempus uindemiæ, 8^ tâta erit benedidio uiii demiæ,UE colledio botrorum perduratura fit ufcp ad fementem,adeocp; alia benedidio aliam trudet. Etcomedetispanem ueftrum in faturitate.’ Deinde promittiteis publicampacem amp;nbsp;trâquillitatem. Habitabitis fc curi in terra ueftra. Dabo pacemin finibusueftrisfut dormiatis non fit, qui exterreat. Auferam malas beftias, amp;nbsp;gladius non tranfibittermi nos ueftros.Poftea promittiteis uidoriam fuper hoftes.Perfequemini ininffeos

C o M M E W T. 1 o A N. B R E n; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uÿ

inimicos ucftros amp;nbsp;corcuent coram uobi's^Pcrfequcntur quinc^ de uegt; ftriSjCentum alicnos,amp; centum deuobis decern milia,Cadent enim int mici uefti i gladio in confpedu ueftro. Deinde promittit eis multiplica/ tionem prolis,iuxta promiffiones patriarchis diéi:as,Refpiciamuos,inx quit,amp; crefcere faciam, multiplicabimini, amp;nbsp;firmabo padum meu uo^ bifcum,hocuidelicetpaâum, quod deuspepigit cCipaifiarchisde mul tiplicatione feminis eorum,maxime autem omnium, de Chrifto c femi/ ne Abrahæuenturo.Porro,quiain publica fame multitudo hominum magis uidetur eflè malediótio internitio,quam benedidio, idcirco ad dit etiam promiflïonem abundantiærerum, Comedetis,inquiens,uclt; tuftiflïmaueterum,8Cuetera,nouisfuperuenientibus,effèretis,hoc cft, ctfiingens erit multitudo hominum, in politia ueftra, tarnen tanta erit return, quæ ad fuftentandamhumanam neceffitatem pertinent, abun/ dantia,utueteri frumento nondum abfumpto.nouum fuperueniat, tan taCp eritbenedidlio noui frumenti, uini amp;nbsp;olei,ut præ copia eorum, nô habituri fitis tot cellas amp;nbsp;horrea,in quæ exportetis uetera, utpoffîtisno ua recondere. Ac breuiter ,obferuantibus legem Domini promittit De us,præfentiam,fauorem,gratiam,amp;omnemclemêtiam fuam, Ponam inquienSjtabernaculum meum in medio ueftri,amp;^ noabqciet uos anima mea,hoc efl:,non profequar uos odio,fed fauore. Ambulabo inter uos, 8C ero Deus uefter Slt;c. Hæc eft maxima promiflïo, amp;nbsp;compledituroz mniabona. Quid enim huic décrit, cuius Dominus, eft Deus,ÔC quo cum Deusfemper habitat; Siambulauero,inquii Dauid,in piedio um bræ mords,non timebo mala,quoniam TV mecSes. Habes.promi(ri ones,quibus fpiritus fandus inuitat Ifraclitas ad obediendapi, amp;nbsp;cû his promiflionibus conueniunt etiam illæ, quæ fcriptæfutitîn Q,eutero*. cap,uicefimo odauo. Ac prophetæ infpexerunthas promififiones dili/ genri(rime,ex quibus etiam multas egregias conciones texuerunt,ut ex citarentauditores fuos ad obedientiam legis. Cgterum hæ promiffi'ones legis,non fie intelligendæ fun t, quod omnes illi coram Deo pi) amp;nbsp;bcati fint,qui fruunttir his benedifliôibus in hocfecuîo.Sic enim uulgus iu/ dicat,quod is (itfanlt;ftior,qui eft ditior. Promptuaria eorum plena,inz quit pfalmus,erudantia ex hoc in illud.Oues eorum foctofæ abundati nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

tes in egreftibus fuis.Bouescorumeraflæ. Non eftruina maceriæ nec^ tranfitus,nec^ clamor in plateis eorum. Beatum populum dixcrunt,cui hæc funt. Non eft autem ad hune modum de benedidionibus legisiu/ dicâdum,fed ispopulus beatus eft,cuius eft Dominus Deus eius,Fieri enim folet,quod impi) multo magis fruâtur in hoc feculohisbeneditftp Wv onibus,quam uereprj.Id autem accidit,primum clemêtiaDei,qui finit folem fuum exoriri fuper malos ac bonos,et pluuiam mittit,fuper j^iftos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

I JM CAP. XXVI. t B.V I T I C I, amp;iniuftos.Deus cnim benefaci't imprjs,ut bonitate fua,inuK€t eos,que admodum Paulus ait,adpcenitentiam. Deinde accidiihoc,tyrannide Satang ,qui cu propter peccatum hominis faâus fit princeps huius mun di, intcrturbatordinacionem Dei, amp;nbsp;inuertit earn, utcum iuxta legiti/ mam ordinationem Dei deberent bonis bona contingere,immittateis mala,quodtteireatipfosapietate nbsp;nbsp;cum deberent malis mala con tin/

gere,tribuateisbona,quoretineatipfosinimpietate.Quarenon eftiu/ xta opinion cm uulgi iudicâdum, hominem propterea efle pium, quod fit in hoc feculo fœlix, fed fencièdum eft, quod qui pietatem fedantur, his benedidioibus digni fint, ac deus ordinaueritquidem,uteas,ctiani in hocfeculo confequantur, multa auteminterueniant, quae hanc gene ralem dei ordinationem inuertut,ufcp ad tempus reftitutionisomnium, quo deus omnia iuxta fuam ordinationem ita reformabit,ut deinceps in perpetuum firma maneant.Sed uideamus nunc,quæ fie legis impletio, ut intelligamus,adquos pertin eant promifti'ones ÔC benedidiones le gis. Duplex autera eft legis impletio. Vna eft publica feu politica,quæ pktb, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit,cum magiftratus tuetur publicas amp;nbsp;ordinarias leges,ac fubditi his le

gibushonefteamp;tranquilleobediunt. Etfi enim nunquam no inueniun tur homines fcelerati in magna hominum congregatione, tarnen fi ma/ giftratusremp.ita adminiftrat, utamp; fceleran publicenoti legitime puni antur,amp; publica honeftas ac tranquillitas tarn in religione, quam in re/ bus ciuilibusc0feruentur,lex dicitur publice acpolitice impleri. De hac impletione loquuntur Ifraelitæ in Exo.cap.xxiiq.cum dicunt. Omnia, quæ locutûs eft Dominus,faciemus,amp; erimus obedien tes,hoc eft,Pro mittimus nunc, amp;nbsp;recipimus publico fccdere, nos polite/«# amp;nbsp;remp.no ftram admim’ftraturos iuxta eas leges,quas nobis Dominus per te, Mo/ fen legisßtorem noftrum dedit. Dehacetiamimpletioneintelligendu eft foedus illud,quod rex lofias inrjt coram Domino.Sic cnim fcriptum eft in quarto libro Regum cap.xxiq. Stetit rex fuper gradum,amp; foedus percuftlt coram Domino,utambularentpoft Dominum,amp;: cuftodiret prtccepta eius 5^ teftimonia,amp;cerimonias in omni corde, amp;nbsp;in tota ani ma,hoceft,utadminiftrarent regnum iuxta eas leges, qug Ifraeliticopo puiopcr Mofen dafgerant,actuerentur eas omni,qua polTent,opera St dihgentia. Hadenusenim reges luda amp;Ifraelfecuti erant negledislegi - bus ''ïofaicis, in admin iftrationeregnorum fuorum, aliénas leges tam in rcligiÔe,quam in rebus ciuilibus. Nuncautem lofias heroicofpiritu, excitatus reftaurat reformat remp.Ifraeliticam,ut deinceps abrogatis omnibus alienis legibus impietatibus adminifUarenttameccleliafti ca quam politicafua iuxta leges Mofi. Hæc autë publica legis impletio feu obferuatio,etfi non eft perfeda corä iudicio Dei,nec tâti eft meriti, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utpro/

lit propter earn contingat obferuantibus æterna Fcclidtas, tamê intatirû placet DeOjUtcÔpenfeteâmuItisexternispræmrjsacbenedïdionibus.. HucempertinêtpromiffîÔeSjquæ in hoccapKe,amp;in Deut.cap.xxvifj.' commemorantur.Si audieris (inquit lex) uoeê Domini Dei tui ut Fad asamp;cuftodias omnia mâdataeius,qug egopræcipio tibi hodie,hoceft. Si Remp, tuä iuxta has leges adminiftraueris Si. tuearfS eas, in polihi« tua,faciet te Dominus Deus tuus excelfiorem cuncflis gentibusquæ uer fantur in terra. Venientep fuper te uniuerfæbenedidiones iftæamp;^c. Al teraeft impletiolegis priuata,amp; quia magnum eft diferimen priuatoru hominum, idcirco magnum etiam eft diferimen huius priuatæ impleu oniSjfeu obferuationis. Aliaenim eft hypocritica impletio, qua obfer/ ^ypocritla uatur quidem lex fecundü ekternam fpeciem operis,cor autem obferuan legit implex tis eft fine fide amp;nbsp;uera cognitione Dei. Sic hy pocritæ obferuant legem, quæ obfcruatio,etfi eft coram Deo propter impietatem hypocritarum, abominabiliSjtamen quia habet quandam fpeciem impletionis, côfequi tur etiam fjaeciem quâdamexternarum benediction um, cuius rei exem plum extatin pocnitentia régis Ahab. Alia eft fpiritualis amp;nbsp;perfecta im/ f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

pletio,qua lex ita obferuatur, ut nulla ex parte uioletur, fed omnia tarn interna q externa fintplena fidc,fanCtitate,amp; ueritate.SicnuIlus homiz num poteft legem implere.Ifalt;^,quod ad hanc impletioneattinetjufcp adeo nulla copetit hominibus benedictio, ut 1 ex magis omnes homines maledicat,qbenedicat,ac potius occidat,amp;damnet,q uiuificet amp;nbsp;faluet» Nam hue refpicit Paulus cu dicit: Per legê agnitio peccati,Slt;, Lex occi dit. Solus lefus Chriftus Dominus nofter legê perfecte impleuit, ideo/ que folus etiam meritus eft nomen fuper omnenomê,ut in nomine eius flectantur genua omniumcceleft!um,terrcftrium amp;nbsp;infefnorum. Alia eft impletio legis per fidem. Hgc autem impletio in h une mo Jûm perfi citur. Primûjfi quis credit in Chriftum,quod propter ipfum habeat re .

mifiionem peccatorum, tue imputatur d ilia iuftitia, qua Chriftus legê perfecte impleuit. Itaq^ reputatur amp;nbsp;ipfe perfecte iuftus corâ Deo, pro/ pter Chriftum.Ethuic legis impletioni donaturbenedictio gtcrnæfcé licitatis,quia Chriftus non fibi tantum,fed etiam omnibus credentibus in Ipfum meritus eft perpetuam falutem. Deinde fi quis ex haefide CfP nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

des enim no poteft efle ociofa obfequitur diulnæ uocationi,amp; facit bo naopera,iuxtapræcepta Dei, tueetfi h^vc opera no funt per feperfecta, amp;nbsp;prorfus Immaculata,tame funt Deo propter Chriftum, ex cuius fide hunt,grata,acreputantur pro implctionelcgls,amp; confequuntur etiam eas benedictloes, q^as Mofe in hoc capite obferuatoribus legls promit tit. Quod fi uero pro benedlctionibus,quibus hi obferuatores legis di/ gni funt, contingant eis maledlctiones,in hoc feculo, tunc certum eft,

IN CAP. XXVI, L E ƒ I T I C I, ^uod pro corporalibus malcdidionibus maneant cos, cocleftcs per/ pctug benedidiones.Gaudete,hiquit Chriftus, amp;nbsp;cxul täte,quia merces ueftra copiofa eft in cœlis. Nam ,ut etiam hoc adijciam,cum prophetæ defcribunt fœlicitatê regni Chrifti,foknt fere uti uerbis haru benedidi onum,qu3e in hoc capite amp;nbsp;in Deut.cap.xxviij enumerantur.Hicremi as aitJn diebus lis,C uidelicet cu fufeitauerit Dominus Dauid germen iuftum,hoc eft,cum uenerit Chriftus) faluabitur Iuda,0C Ifrael habita/ bitconfidenter. Ezechiel inquit. Faciam cum eispadum pacis,Sd cefla/ re faciam beftias peflimas de terra,8C qui habitant in deferto, fecuri dor mientin faltibus,8^ ponam in circuitu collis meibenedidionem, 8sîdc ducam imbrem in tempore fuo Sf pluuiæ benedidionis crunt. Amos diciu Ecce dies uenient, Cuideliceccum refufeitatum fuerittabernacu/ lutn Dauid, hoc eft, cum uenerit Chriftus^ dicit Dominus, amp;nbsp;com/ prehendec arator meflbrem, amp;nbsp;calcator uuæ mittentem fernen amp;c» Ex hisamp;fimilibuslocisfomniant ludæiregnum Chrifti futurumcorpo/ rale,fed Euangelion Chriftiinterpretatur has benedidiones,amp;docct eas fpiritualiter intelligendas, quia Chriftus ait. Regnum meum no eft! de hpc mundo.Quare,etfi pqs ac obedientibus legi Dei ex fide Chrift^ non contingunt corporales benedidiones huius feculi,certiflîmamta/ men eft, quod maneant ipfos fpirituales 8i perpetuæ benedidiones i^ regno Dci,amp; in refurredione iuftorum»

Sequitur alter Iocus~quieft,M{næfuppliciorum,quib,fpiritusamp;n/ iftus hortftur populum fuum ad obedientiam legis, amp;nbsp;deterret ab ino/ bedientia. Acinicio obferuandum eft, quod quemadmodum diximus de impletioneIcgis,ita dicendu eft de uiolationceius. Alia enim eft uio, ladolegis publica,a]ia priuata. Publica eft,cum nec magiftratus tuetur, legem,qec fubditi legem obferuant, fed unufquifc^ fuam fedatur libi/ dinê.Hæc uiolatio meretur omnes il las maledidiones amp;nbsp;fupplida quae in hoc capite Si Deut.xxviq.commemorantur. Alia eft priuata, cum mï^ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;giftratus legem pro fua uirili tuetur, fed interim units amp;nbsp;alter priuatim

Stt/tpl/cU uiolatlegem.Hgc uiolatio nullum fertincommodum reip.fi uiolatores Icfftùu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcclerati legitime puniuntur.Légitima enim fupplicia,funt quafi fa/

crifida, quibus regio aut ciuitas expiatur, ne reliquos fuos habitatores euomat.In Numeris,cap.xxv. expiatur populus Ifrael fupplicio fcelera ti Ifraelitg,amp; fcorti Midianitid,ne totus intereat.In lofua cap, vi).expia tur exeratus Ifraelis fupplido Achan, qui fitraius fuerat anathema leri/ a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ch un»/

chuntinum. Si ucro fcekrâd qui commodepuniripoflùne, acdebcnt,'' dimittuntur impuniti,tunc uiolatio fit publica, amp;nbsp;meretur totius gentis interniciÔem. Sicfcelus paucoriim ciuium, qui in Gibea turpiter abufi funt concubina Leuirg,fit publicum totiu» tribus Beniamin, proptere« quodilliciues dimittebanturimpLiniti,qucmadmodumfcnpt5eftIudu xx.Sic hoc tempore, côpotationes amp;abufusdiuini nofninis ad execr*/ tioneSjfunt publica fcelera» Etfi enim nô omnes compotant, 8C exccraa turproximum abufu diuini nominis, tarnen quia hæc fceleradimittunz tuHmpunita, aliquoties etiam applauditur ipfis, habenturiniudiz cio Dei pro publicis fceleribus, èC uifitabuntur publicorum fcclerum lupplicio,quod eft,totius gentis internicio. Sedeftalfaquædampriuaz ta legis uiolatio, cui etiam fandi, ôé honefti quique obnoxq funt. Ea eft, cum lex non feruaturtam perfecte, quam a fpiritufando exigitur» Nam fpiritufrandusexigit,u£diligas Deum toto corde,amp; proximum-ficut teipfum, hoc efl;, ut omnia opera tua, non foîum fint iuxta extern nam fpeciem, fed etiam iuxta fpiriium perfede iufta amp;nbsp;fanda. Nullus, autemhominum eft,quinon h oc modo legcm uiolet. Quare fi hancle gis uiolationem refpicias, tuncomnes hominesfuntobnoxfj non foz lum his externis maledidionibus, quæ hicrecenfentur fed etiam ob/ noxij funt perpetuis fupplicijs. Nec ullaaliafalusreliquaeft,nifi par; benedidionemfeminisÀbrahæ, hoceft, per lefum ChriflumDqX minum noftrum, perquemapeccatis liberad, liberamur aiamamagt;* ledidionibus legis.'* Deinde, nechocprætereundum eft, quod ex hoc capite peripicue cognofcitur,quæ proprie fit caufta publicarpmcalami tacum.Cum enim aduerfa accidunt, folent homines in qujduis podus, quatn in ueramcauftam transferre culpam. Acfatêturquldempublicas ca'amitates efle fupplicia peccatorû,fed que uera funt peccata, ignorant, ApudHieremiamca.xhiq.rerjciuntcauftàmdeuaftatiÔis Hierofolymi * lanæ in abrogationem facrificiorû,quæ fiebant militig ccclefti. Et tarne hæc facrificia erâtfumma impietas.Hypocritæ in Chriftianifmo rerjciz. unt caulîam publicarûcaîamiratûinabrogationem papifticarum MifTa rum, 8lt;^ aliorum id genus cultuum. In hoc autem capite manifefte do/^ cetur quod cauftà publicarum calamitatum non fit abrogado humanaz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

rum traditionum, Sâ fidiciorum facrorum, fed uiolatio diuinæ legis,quot; amp;nbsp;peccata aduerfus uerbum DEL SJ non audierids M E, inquiu Non dicit. Si non audieritis ueftra figmenta. Etaddit. Nec feceriti^ omnia præcepta M E A. Non ait, præcepta ueftræ racionis. Ac fez quitur. Sed fpreueritis ftatuta M E A, non ftatuta hypocritarum.;

Et iura ME A contempferitis, utnon fadads præcepta ME A, 8d ad irritum perducatispadum ME VM. Vide quqdes repetatur iUu4

ME VM,ut fpiritus fandus perfpicue Ggnificet, ea demu uera cfTe pec cata,qug defignantur aduerfus Dei,Dei inquam,legem,non aduerfus humanashypoentarum etfuperftinoforu traditiones.QuareJeu publi cæfeu priuatæ calamitates incidennt,debent nosducerc in agnitionem eorum peccatorum,quæ aduerfus uerbum Dei defignantur, ut agnitis peccatis refipifetmus, quæramus peccatorum remißionetli in Chri/ fto, Sed interim non eft fentiendum, quod omnes calamitates immittS turhominib us propter peccata. Htfi em omnes homines (tint cora Deo Firt-wuM/rf peccatoreSjDeustarnen fæpe immittitcalamitates, præfcrtim pgs, non propter peccata, fed propter alias cauftas. Abel iuftus, occifuseftper/ miffu Dei,non quod peccauerat,fed ut manifeftaretur in ipfo,qugeflè£ futura piorum fortuna in hoc feculo, amp;nbsp;ut daret ipfi Deus maiorem, in hac terra,foelicitatem.lob afflidus eft uartjs generibus calamitatum, ut fides eius probaretur,amp; illuftris redderetur. lofeph con iedtus fuit per miftu Dei,in carcerem,nÔ quod inique egerat, fed ut hac nia ad princi-» patum ægypti deduceretur. In Euangelio Ioannis, cæcus quidam eft a natiuitate, non propter ipfius aut paren turn fuorum peccatum, fed ut manifeftarentur opera Dei in ilio* Apoftoli Chrifti grauiterafflidi,ac etiamoedfi funt,non quod ignauiter uocationi fuæ feruierint,fed ut ft'/ gnificaretur regnum Chrifti non eftede hoc mundo, 8C utconfequeren tur copiofam mercedem in ccclo.Quarenon eft cenfendum, ibi efteim pietatem amp;nbsp;peccata,ubifuntmaledidiones amp;calamitates. Sed cenfen/ dum eft,ibi effemeritaomnium maledidiionum Sd calamitatum,ubi eft: ïmpietas^peccatum.Ex impietate enim de maledidionibus, no ex ma ledidionibus de impietate iudicandum eft. Videamus igitur nSc quas maledidionCs', amp;nbsp;quæ fupplicia minetur fpiritus fandus uiolatoribus ' diuinæîegis.

Aegritudo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primum fupplicium eft, Aegritudo corporalis, feu uaria genera mor

borû.Sic Ôi Deu.xxviq, percutiet te Dominus tumore amp;febri.Et mox. peccati, nbsp;nbsp;nbsp;Percutiet tedominus ulcere ægypti,infirmitare ani,fcabie 8^purigine,

HoHi ina Secundum fupplicium eft,Iöcurfio hoftilis qua fit, ut amp;nbsp;frumenta curßo. nbsp;nbsp;nbsp;abfumantur SCobcerantuf ab hoftibus, amp;nbsp;incolæin fugam uertantur,

amp; latebras quærant. Exemplum huius fupplicij excat ludkvi.amp;^ x. Et fj, Paralip.xtj.

Tertiuin fLippücium eft, Steril I tas terre, Äddam/'nquiCjCorreptiocs nbsp;nbsp;nbsp;, ff ..

ueftras feptuplü,hoc eft,Si pcrrexcritis peccarc,pergam amp;ego uospu/ nîregrauifl’ime,amp;^feuenflîmc,ChocenimeftfeptupIumadderc)utfiat ccelum ueftrum ficut ferrum,amp; terra ficut æs. Cœkim fiullâ mittatplii/ uiam, terra taullumferatfrudu. Exemplum huiusfuppheq eft (fj.Reg* xvij.EtEfa.v. Nubibus mandabonepluantfuperea ii^bre. Et Amos iirj. Egoprohibui a uobis i'mbrem, cum adhuc tres menfes fupereflent üfe^admeftem amp;fc*

SI AMBVLAVËRITIS EX ADVERSO MIHI amp;:cO » Quarcum fuppîicium,Maiæ beftiæ. Immittamp'nquitp'n uos befti Bejlifttnds, as agn',quae conlumant uos amp;^c. Et Deut.xxxtj.Deutes beftiarum im/ mittamin eos, cum furore ferpenrium in puluere. EtEzech.v. Immit/ tarn in uos famem,8(f beftias peffimas ufep ad internitionem ëcc

Quintum fupplicium eft, Obfid{o,cui acceJit Peftis, ae mox etiam ob/idio: fames,adeoep ntfi fiat pœnitentia,tanta famisgrauitas, ut obfeffî deuo/ raturi fint liberos fuos.Inducam,inquit,fupcr uosgladium ultorerafee deris mei,cumt^ coftigeritis in urbes mittam pcftilentiam in medio ue/ ftri Sic. Et mox. Confringam baculum panis,hoccft,panem ipfum feu cibum,quQ uita hominis fuftentatur,amp;pinfent decern mulieres panem ueftrum in unoclibano,hoceft:, tanta fupereritpaucitasfrumenti, ut ad coquendos ex ipfo panes, unusdibanusfufftciatomnibus utitiris piftrt cibus.E priori em libro Samuelis cap. vit), quo dicitur : Filias-ueftrasfâ’ det fibi ungucntarias,focarias amp;nbsp;panificas, apparet etiam piulierum fult; ifteoffîcium,pînferep3nes.Etfequitur.Reddentpancm ueftriwnin pon dere.In abundanua enim frumcnti,tata eft panum uilitas,ut magisnu/ mcrcnturqponderentur.Et emptoresquserunt, quotpanes, nonquot unius panis unciæ,pro numo uendantur.In hac autem fame,quam lex hoc loco minatur,tata erit frumeti caritas,ut fingulæ unius panis uncif exaeftiftime ponderentur,ac iuxta numerum unciarum uendantur. Hæc fuppliciorum generaetiam Ezechiel fimul c5plelt;ftitur,cap.vt).dicens..

Gladius forts,peftis Sd fames intrinfecus. Et hec uulgarts fames,etfi gra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

uis eftjtolerabilis tarnen eft.Ea 3utê,quæ fequ:tur,horrenda eft,0lt;l mul to grauior,quam quæ uerbis explicari queat. Corripiam,inquit,uos fe piuplum,propter peccataueftra,i£autcomedatis carnes filiorumueftro rum 8lt;lfiliarum ueftrarum. Exemplum huius famis longe omnium mi ferri’næ extat nij.Rig.vi.Etin Threnis Hieremfæcap.jii).Manus mu/ lierum mifericordium coxcruntfilios fuos,facti funtetbus earum,in co tritione filiæpopuli mei,Idem etiam aedditin deuaftatione Hierofoly/

tu CAP. XXVI. L E«V I T I C I, witana a Romanis fada,quemadmodum teftatur lofephus.

Sextum fupplicium, Interfedio incolarum 8^ deuaflatio totius regi/ onis. Cadecis, inquit, inter ruinas I'dolorum ueftrorum. Redigam ur/ bes ueftrasin flJlitudinem.Difperdam terram ueftram 8éc, Exhac peri copa condonatur Ezechiel cap.vi.

Septimum fupplicium,Exilium eorum, quiinbello reliquifunt, 8^ feruitus,acpauoramp;defperatio. Vos,inquit,difperdâin gentes,amp; eua/-ginabo poft uosgladium,eritlt;^ terra ueftra deferta amp;c. Habes exilium, feruitutem inter hoftes. Et qui de uobis remanfcrint, dabo pauorem in cordibus eorum in regionibus hoftium, Terrebit eos fonitus folq uo lantis, amp;nbsp;ita fugient,qu3fi gladium amp;c. Et Deut.xxviq. Dabit tibi Do minus cor pauidum amp;nbsp;déficientes oculos amp;c.Habes pauorem. Quod ft amp;nbsp;de his aliqui remanferint, tabefcent ininiquitatibus fuis amp;c. Habes defperationem.

Poft grauifli'morum fiippliciorum minas, addit fpiritus fandus libc/ raliflîmam diuinæ clementiæ promiffionem. Acalij quidem fenciunt, ea,quæ in hoc capite de deuaftatione terræ,amp; poftea de recuperanda fa/ lute in tegr^ hoftili dicuntur, refpicere in Babylonicam urbis Hierufalc deuaftationem,amp; reditum e Babylone poft feptuaginta annos exilfj.Iu/ daei autem,c|ui adhuc hoc tempore incertis pene fedibus uagantur, pol licenturJibi ex ifto loco. C Attamen cu etia ftierint in terra hoftili certam liberationem ex hac,qua nuncopprefli funt,feruitute.8c cum pri ma huius Period» didlio fit nbsp;nbsp;Af, quod latinequidem fignificat Atta/

men, GermanisautemfonatSimiam, ludæi Gcrmaniuocanthancpe/ riodum,AureamSimiam,cuius ledionemirificedeleôlâtur,adeoc^ ex ultant.Sed uaniffima eft horum turn expedtatio turn exultatio.Primum enim, Lex amp;nbsp;prophetæ ufcp ad loannem. Quare deftrudla urbe Hieru falem,amp; abrogata polit£/lt;z Mofaica,poft diuulgationem Euagelq Chd fti,non eft ampliusexpedtanda ulla Mofaicæ politise reftauratio in ter/ ris. Deinde, ludæi, qui nuncfflnt, non fuut amplius populus Dei,fed funteiedli ex hæreditate cceleftium bonorum.Quare cum promiftiÔes feripturæ habeant fuum locum inter cœleftsa bona, manifeftum eft,q^ non pertineant mine ad ludæos, nifi cÔuertantur ai Chriftum, amp;nbsp;fiant iterum per Chriftüpopulus dei.Multo redlius hi fenciunt, qui docent cam pjo.miflionem,qug hoc loco feripta eft,impletam fuifle in reditu c

. nbsp;nbsp;nbsp;• • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Babylonc.

C o M M B N T.* I o A N. B R. E N, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igi

Babylone.Ego ueroexiftirrtohunclocuenegencraîêdocflnnâpocnkê tiæ,amp; falutis,quâpcenkentes cÔfequuntur. Atc^ hæc pocnûcntiædo pœnitentùÉ drina,acfalutispromiffîopcrpœnkcnuâ, necefiario additur poft iJias grauiffimorû fuppliciorûmjnas. Diceretemquifpiri fuppliciopropter pcccacaaffedus.QuidnûcfaciamC’quo meuertâ'T Fateor mcgrauifiirne peccafteaducrfus Deu,q7 amp;uio!auenmpræuaricatiôe ijiea uerbûeius, amp;nbsp;nô refipucrim iuxta admonitionê,fuo tcpor e,ante fupp’ icia,fàôtâ,ac (enaomehgc,q fuffcro fupph'cia probe mentû.Sedan nullus adhucrc liquuseft locus pœnitennæamp;falun'sC’Non redq ad Dnm têporcadmo nitiôis t nunquid ergo nô liccbit mihi redire ad ipfum tcpore fupplicrjC Hic, fi nuîîa eft diuinæ clementiæ promiftïo,qd reÜquû crit,niû perpe/ tua defperatio internttioC'Quarc addit hoc loco doclrin a de pœniten tia,amp;cÔ(cquenda pereâ falutcetuin medio amp;.'cxtrciriofuppiicio.Nani de his qui aut fempcr fcdâtur iuftitiâ in ter in iquos, aut agun t pccn iteii tia,tcpore admoniti5is,prjusq uenic fuppliciû,fcribit Ezechiek Terra, in quit Dns,cû peccauerit mihi ut præuaricetur præuancâs, extendâ ma n û meâ fupcr eâ, contera uirgam panis eius,amp;: immirtâ in eâ famê,amp; in/ terficiâ de ca hominê,amp; iumêtû.Et fi fuerint tres uiri jfti in medio eius^ Noè,Danielamp; Iob,ipfi iufticiafualiberabutaiasfuasô(c. Deiilis aut* quos fuppliciû apprehendit impccnitentes,hoc loco fcribif. Etfi em pce nitêria nôcft difierendauft^ ad ultimâncccftîtatê,amp;horribilis eft tenta tio Dei,G quis præfumptiôe agendæ pœnitêtiæ manet in pcccatis ufcfç ad extremû fuppliciû aut mortis momentum, uocat tarnen nos fpiritus fanc^lus ad pœnitentiâ quouis têpore in hoc feculo,amp;^ deus côfert falutê per eâ,etiâ in medio fupplicio^pter peccataimmiflb.Q.uarefi quis terne re falutê fuâ neglexit têpore admonitiôis,nô negligat ea uêl têporcfup plier).Nâ,çj) etiâtûc fit adhucfalutis locus apud Deû, manifeftjfuntte ftimonia fpiritus fandi. Primû em,perfpicuû eft,q? qug Deus immittit fupplicia propter pcccata,ea nÔ immittit,ut perdac,fed ut ad pcenitentia inuitetacfcruet.Inducam, inquit,illosin terra hoftiîê, donee côfitcant iniquitates fuas,8i erubefeat incircuncifa mes corû amp;’c. Et: Viuo ego di/ dt Dns,nolo morte impij, ßrd magis ut côuertat uiuat. Percutit ein, ut fanet,mortificat,ut uiuificet.Cû igitur confiliû Dei in afflidione fit, ut fcruet,nÔ ut perdat,manifeftû eft relidâ efîé uiâ confequendæ falutis in mediaaffliiftione. Deinde Deusiuftïtafflictosinuocarenomen.fuu in aduerlis.Egofcio.inquit DnSjCOgitaficeSjquas cogitofuper uos,co gitatiôes pacis amp;nbsp;nÔ afflidionis,ut dem uobis fine amp;nbsp;patientiâ. Inuoca bitis mc,amp; uiuetis.Orabitis me,amp;ego exaudiâ uos.Qugretis me,amp; in uenietisamp;c.QuoaûtinuocatiOjamp;promiftio cxauditioniSjfinôeftet re liqua adhuc falus,ctiâ in medijs aduerfiscAdheCjnifi in ijs aduerfis,qug

_ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*• nbsp;nbsp;nbsp;-- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßß •

propter pcccata in hoc feculo immittuntur,{Tipereflet uia falutis, nullus certs hoiiTJ cofequeretur falute, Oes cm hoîes ab Ada propagati obru/ untur comunibus affli(flionibus^pter peccatû originale, SC neceflc ha betijsobnoxt) e(Ie,ufcpad ultimûuitæfînê. Sanéli aût,quicreduntin Chriftûferuant in hisaffliôtiôibus.Quaremanifeftûeft^qpnon folûin ïjs aduerfis,q afcidunt pij s^pter ftudiû pietatis, fed etiâ in r)s,q accidût peccatoribus^pcer peccata,reliqua fit falutis uia per pœnitentiâ.Sed ai deamus nûc,quo pœnitentia hoc loco defcribat. Ambulabo côtra eos, in quit,amp;inducâ illos in terra hoftilê,donccerubefcatincircuncifa mes eorû.Tûcorabûtproimpietatibusfuisamp;recordaboramp;c. Vbiuulgata leciio habetjOrabûtq) impietatibus fuis,Hebrgus habet,

lir zu eth Auonam.Hocalq fie interprétant, Approbabût fuppliciû inp quitatis fuæ. Aliquoties em iniquitas,^ fupphcio iniquitatis in feriptu ralurnitur. Alqaûtficinterpretant.Placabuntiniquitatesfuas.Scriptu raemf£pefupra,acpfertimcap.xxrj.ufaefthocuerbo Raza,pro pceniteati^ plaarefeu acccptari.Sedcodèrefpiciûtambæintei'pretatiôes.Defcribu tur cm hocloco partes poenitentip.Nâ,qui uolueritinafflidiôibuspro pter peccata immiOispœnitentiaagere,primûoimdebet incircuncifa mes einserubefeere,peccata agnofeere amp;nbsp;côfitcri,3capprobare fuppIiciu iniquitatis,hocefl, faterifeiufti(ïîmeaDnoafflidù,amp;punim. ëî hæc ert prior pars pœnitêtiæ.Deinde cÔcipiêda eft fides epadis, q Deus in ij t cû patriarch isepromiifiôibus,quibus Deus recepit fepropiciûfo i e poileris patriarcharû, maxime aût oîm concipien da eft fides ex ea pro miihÔeyq dicta eft ad Abraamû. In femine tuo Cquod eft Chrûs) bene dicètur oès pentes. Ad hâc fidê uocat Deus afflidos,cûait. Rccordabor fœderijinei* qd pcpigi,cû Iacob, Ifaac, et Abraâ.Et mox.Ego fum Dns Deus eorû, Slt; rccordabor fœderis mei priHini S^c. Hâc pœnitentiæ for mulâ deferibit etiâ Salomon in dedicatiôe têpli.Si peccaucrit,inqens,tibi populus tuus, Sc iratustradideriseos inimicis fuis, amp;nbsp;captiuidudifue/ t int in terra inimicorû longe uel prope, amp;nbsp;egerint pœnitentia in corde fuo amp;c.Quo in loco exigitprimû,agnitiopeccatorû,deinde fides,cûin betcaptiuos orareuerfustêplum,amp;facitnictioncpromiftionû,q adpa

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trcsdictæfuerunt. Quoemfidesmaximerefpfccredebcat,perfpicuein

Euâgelio lefu Chrifti reuelatû eft.Pœnitês em no debet fen tire, çp rec5 cilietur Deo^ppter dign itatenj amp;nbsp;meritû fuoriï operû,q ipfe facit uel af flidiôe,ueloranôe,uelalijs/d genus rebus,fedcredere debet,q? habeas propiciû Deû,q3pter lefum Chriftû,qui foluseft ^piciatio pro peccatis noftris.Et qui in hune modum agit pœnifentiâ,isdicit expiare peccata Mfiwuo. nbsp;nbsp;fua,ct placare Deu,non quidê fuis meritis,fcd meritis Chrifti,que fide

fedan, Hæc eft pœni'tcntiS, per quam Deus recepit fe faluiêm cóïlatu*' rummeceft alia falutis uia in afflidion ibus propter peccata imrhifsis» Sedhicobferuandumerit, q? Deus uarios habet modos conferendæ falutis perpœnitentiam.Alios enim infupplicio pccnitentes,non fo/ lum redpit in gratiam, fed etiam libérât ab externo fupplido» Exem/ plum eft rex Manafte,qui‘cù propter impietatê uindrclt; catenis, 8gt;C ab duceretur in captiuitatê,pœnitentiâautê ageretin uinculis,non folum confecutus eftdiuina dementia libertatem, fed eââ reftitutus cft fe^æ fuæ maieftatn Aliosrecipit per pœnitentiam in gratiam, ac finit qui/ dem eosin externo fupplicio perire,feruatautê ipfos adperpetuam cœlcftem fœlidtatem» Bxemplum habe» in latrone pendente ad latus Chrifti in cruce.Hic agebat pœnitentiam in fupplicso,quem Chriftus permifitquidemutin eo fuppliciomortem oppeteret, fed feruauitip' fum ad Paradifum* Hodie,inquiens,erismecumin Paradifo.Siccrc dibile eft multos filios piorum patriarcharum in medio diluuio pœni/ tentiamegifie, quietfi nonfuntuna cum Noe in Area feruati, tarnen feruati funt ad perpetuam in cœlo falutem» In peftilentia, quæ eft pu/ blicum iniquitatis fupplicium, multi peccatores, qui fano adhuc corpo/ reimpœnicentesfuerunt,affligi folent. Hi, fi uel in ipfa mediapeftea/ gantpœnitêtiam,in Chrifto lefu,cQnfequuntur ueram falutcm,ct{amft peftepereannQuare,amp;fi noneft difFerenda pœnitentia ufc^adulti/ mam necefsitatem, ne Deus tentetur,et fubito pereamus,tarnen certaeft falus, fi uel in extremo fupplicio refipifeamus»

Etfi parænefis ad obedientiam legis, quæ in fuperiori capite feripta cft,hune Leuiticumlibrum apte concludit,tarnen quia Votaamp; Deci/ mæ pertinent etiâ ad facra Leuitica,amp;ad conferuationem miuiftertj Le uitici,idcirco additur hoc ultimum caput, in quo de foluendis amp;nbsp;redt/ mendis Votis,ac de dandis Decimis tradatur. Percurremus igiturini/ tio rationem modum Leuiticorum uotorum, deinde indicabimus, * quiddeuotis in Chriftianifmofehtiendum. Ac in Num. cap. xxx. de/ fcribit quidê,quae uota fint rata,amp;ï que non fint rata,in hoe autem loco defcribit,quómodo rata uota foluenda aut redimenda fint. Holes enim autuouent Deo feutabernaculoamp;templo Dei animamfuam ,hoceft,l feipfos.AutuouentWmalia,autdomu,autagrü. Non cftautêeadem' omnium uotorum obferuatia. Vnumquodq^ em uoti genus fua habet ordinationeniQui feipfum uouebat, non iugulabatur ad facrifitium^

IN C A E XXVIL L E ƒ I T IC ï, quemädmodü aîalia munda,quia homo no eli animal immolatici5,fed redimehat pecunia, idcp iuxta hoîs fexum amp;nbsp;ætatê. Si fuerit,inquit,ma fculusauicefimoannojufcpadfexagefimûannûjdabit qnquagintaSi^ clos,amp;reliqua q fequun^. Ex hac ordinatione apparet licuifle leptg redi mere filiâ fua, Ac alrj quidê fendunt,qgt; addixerit eâ ppetuæ uirginitatu Hoc fi fecit,no fi?cit diuina ordinatione, fed Humana prudêtia. Aîij aût fenciunt,qgt; madaueritea in facrificiû. Quodfifadûeft,impijflîme Si. crudeliiTimcfadücft.Dcquarediximusinlibroludicü.Deindc, Qui uouebat animal,fi erat immol aticiû,nô licebat mutarc aut redimerc,fed dâdû fuit, quod uotû erat.Si aut nô fuit immolaticiujpmiflum ftiit facer dotijUt uêderetjcui uelIet.Si aut isqui uouerat,redimcre uoluic,neceflc habuit quintâ parte fupra pcq æftimationê addere Jdê etiS obferuandS fuit in uota amp;nbsp;fandificata domo.Si illc,inquit,q uouerat,uolucrit redi/ mere ea,dabit quintâ parte fupra æftimationê,amp; habebit domû.Habuc runt etiâ agri,Dno per uota fandificati,fuas æftimationcs, amp;nbsp;redêptio nés ,quæ oîa,quia fatis pcrfpicue a Mofe tradunt, amp;nbsp;nÔ funt hoc têpore in noftra rep.ufitata,non libuit in rjs explicandisîmorari.Quçd autêin ftitutü fuit,ut is q uouerat aîal non immolaticiû,aut domû,aut agrû,amp; redimere uoluerit,addat quintâ parte æftimatæ pecunig,ideo ordinatû uidet,ut cærimoniæ Leuiticg fibi conftent.Nâ delidi fpeciem habet,fi quis redimere amp;retinercuult, quod ante Domino uouit. In expiatibne aucê delidi reddenda erat fors, amp;nbsp;addenda infuper quinta eiuspars, que admodum fupra cap.vi.didumeft.

' OMNK AESTIMATIO, SICLO SANCTVARII amp;c.) De Siclo fanduarq,feu ecclefiaftico,amp; uulgari,diximus in Exodo» PRlMpGENITA PECORVM QVAE AD DOMÎ/ NVM PERTINENT amp;cO Exceptiocft ab ordinationeante tra dita.Omnia em alia animaliapotuerunt uoueri Domino, præter primo genita» Hæc erh,quia alioquidebucrunt publica lege amp;nbsp;ordinatiôe Do mino fandificari,non licebat priuato arbitrio uoueri.De hac autem le/ éehabes Exo.xüj.amp;Nume.xviq*

NVLLVM ANATHEMA DOMINO CONSECRA TVM amp;CD Quæ antedidafunt,eaintelligidebentdefimpliciuo to,qd licebat^ fua ordinatione uel uendere,ucl redimere» Nunc aut fc quit aliud genus uoti,qd Hebraat uocâtQ’^n Hercm, Grgci trâftulerut «vaeMfx.a»Hoc eih nô fimpliciter uouebat,fed deuouebatur,addita exeaa/ tioncjfi qs id in aliû ufum,q deftinatû erat,ucrteret» Itac^ aliquoties de uouebant aîalia fîue aliæ res Dno.Et tune nullo mçdo licebat ea uel uc dere uel redimere.Sed aîalia madanda erant in facrificiûDni, aliæ autS res trapsferêdæ erant in ppetuû ufum miniftertj diuini. De hoc genere • nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«nitb

C o M N T, I O A n. B R. E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ht

anathematisdicitMofe hot loco» Omneanathema, fanélSfandorum cft Dno,amp;Num.xvnj.Omne anathema in Ifraeljtuuraerit. AIiquogt; tiesdenouebantur impqfcelerati homines,acoês facilitates eorum perpétuas internitioni.AcEthnici deuouebant interdum homines etia innoccnteSjh^cauc deuocio n on erat coram Deo pia religio,fed impia crudelitas» Soli ein nocentes 3d fcelerati holes, quoru« fuppSicio terra expiâda erat,hocanathematis genere deuoueridebuerunt» Sic deuota fuiturbs Ieriho,ôd oia quæinipfa erât.Sicetiâdeuotus fuit Ahan,qui nonnulla de anathemate lerichuntino clam furripuerat»Sic deuoti fue runt Amalecitæ,8d oês facultates eorum, quemadmodum in priori li/ broSamuelis cap.xv.fcriptüeft. Itacp grauifsimepeccauitSaul, cjj pc/ percidet regi Amaleeitarü,8d pinguionbus ouibus. Cæterum,fi lepte maccauit, ut quidam fentiûtjfiliâfuâ in facrificiu,prgtextuhuius legis, peccauicSdipfegrauifsime» Cumeiïilexdicit: Nulluanathema, quod fuerithomo,redimet.fed morte moriet, non intelligi debet de hoïbus innocê£ibus,quêadmodum paulo ante meminimus,fed de hoïbus im/ pns,qui fceleribusSdimpietatcfua fuppliciü 8d internitionê meriti funt. Innocentêenim hoïem in facrificiümactarenon eftpietas, fedhorrêda Sc abominandaimpietas,acre(îfeintragœdiadicit, nodeceread tumu lumautarani avSfco-zrexpi'tïvfed ^ousutiïv. Atcphæc quidêLeuiticauota Scanathematahabueruntód fuum populum,ód fua têpora,8dfua loca» Ac inftituta fuerutin rep.Ifraeliticaper fpiritufandum, partim eoeon filiOjUt populus alioqui procliuisad faâandâ idolatriä, contineret hac lege intra præfcriptos uotorû terminos,ne quauis uotoru li^cntia per/ miifa,euagaretexemplo ethnicoruad impia Sd crudelia uota, partim ut hgc légitima uota 3d redèptiones eorû effent etia pars ftipêdij,quo cofer uaret minifteriu eedefiafticu.Quid aûtde huiufeemodi uotT^in Chri ftianifmofenciendûeftC’Pontifices3dhypocritg,quêadmodumex alrjs Leuiticisfacris, itaetiam exhac uouedi ratione cÔmentifunt fuauota 8d uotorum redèptiones, accomutationcs. Sedquia Leuiticus cultus eft per Euangelion abrogatus, ôd non funt noua facra fine uerbo Dei inftitueda,n5licuit Pontificibus Sd hypocritisin ccclefia Chriftitalem demptiotte. uouendi ratione uel inftituere,uel comendare,uel exigere. Non eft no bis nuc fermo de Vot!s,quæ homo hoi in reb.ciuilibus facit,quo noie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

continêtur promifta,pacT:a, iuramctâ,ftgilla,8d ft qua funt fimilia,qui/ bus homo hoi fidem fua in rebus ciuilibus,licins,honeftis,3dpofsibili bus obligat. Hgc em fände obferuanda effe exigit ôd Deusipfe, ôd eha ritasproximi,quas^ tatifper nos obligatos tenet,dumautproximo fa/ tisfecerimusjautproximusnobispaduremiferit. Loquimuraûtnunc de uotis,quæ uocat religiofa,Sd q homo facit ad preftandû cultûDeo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

ï N CAP. XXV IL LBV ï T IC i, iTalia eÆ uota nunc poft reuelati'oncm amp;nbsp;dîuuîgan’onê Euangelq nul ium habent locum in Chriftianifmo. Aut cm uoucn t ea qug funt uerbo Dni prgcepta,ut non furari,Non defignareadukerium. Hæc èc id ge/ nus alia uouere plane fuperuacaneum eft.quandodebeamus præcepta Dei fedarijCtiam fine uotis» Aut uouetur ca, quae lege Domini prohibi ta funt, quale quid eft: Si qsuoueretfedcfignaturum homicidium aut adulteriu.Manifeftum uero eft, q? talc uotufit impium,acminimc ferz uandum. Aut uouentur «lt;/'lt;*îoçlt;x,quæ per fe funt indifferentia,quale eft certisdieb.uefcicarnibusautpifcibus, peregrinariultra mare, babitare in deferto, hocaut illud ueftis genus geftare. Sic autê uouereamp; ere per felibera,facereper uotum neceffariam,ac collocarein obfcruatioeeius iuftitiam feu cultum Dei, in uiolationeautem fcuomifsione eius, pccca tum,magna eft coram deo impictas. Cum enim deus manifeftauerit no bis præceptafua,amp; exigatobedientiâab omnibus,ferre non poteft, ut codamus nobis noua prgcepta ad falutêneccffaria,in qs rebus quas ipfe libéras permifit. Nam hoc eft fibi ipfi diuina maieftatem arrogare, amp;nbsp;fe in locu dei collocare. Sed uouemus, inquiunt,re5 liberas,amp; facimus cas nobis per uotu neceffarias,non utuiolemus praeccptadei,fed ut hac uia, praecepta dei comodius feruemus. Hæc quidem dici folent, tu uero co gita mihi,quidilludfit,quod Paulus ait.Zelum dei habent, noautem fecundum feientiä. Res enim liberæ tunc funt utiles,amp; placent Dco,c3 qs legitime utimur,8^quemadmodumahæcreatur^tuncprofunt,cum utiniur ipfispro creationeordinationeearû, italiberæ res tuncaflez rutfuam Util!tatê,cum Icgitimuseftufus earuJs aut legitimus eft, fific ipfis utimur,queadmodum diuinitus inftitut^ amp;nbsp;ordinatg funt, hoc eft, fi utimur ipfts,n5 ut necefsarijs ad falutê. Sic em deus no inftituit eas, fedutiiherisJnlibertate,inquitPaulus,qua Chriftus nos liberauit, fta te,0^ ne rurfus iugo feruitutis implicemini.Et itcrS.Prccio empti eftis, nolite fieri fcrui hoim. Quare,qui res libéras facit fibi per uotu neceffaz riasjtatum abeftuthac obferuatione melius pofsitfedariprgeepta dei, utpotiusa prgeeptoru dei obferuationeabducat.Dcinde,cum deus nec præceperit,ut e re libera faciamus nobis per uotû,præceptum ad falutê neceflariu,nec promiferitbenedidione obferuantiæ huiufeemodi uoz toru,fieri non poteft,uthgc uota ex fide fiant, Quicquid aut non eft ex fide pcccatum eft.Huc accedit,^) uouet res indifferens,aut utdeus pro pitius fiat,hoc eft, pro impetrando beneficio, aut ut deus propitius con feruetur,hoceft, pro beneficio iam impetrato amp;accepto,fcu pro gratia rumadione,De talibusautc uotis,quia funt hum^io arbitrio fufeepta, perfpicuediciturtfruftracolutmcmandatis hoim. Et Paulus ait. Agra tia excidiftis,quicunlt;^ in lege Cfuntaut uota, pars legist) iuftificamini.

QaareuoÉi, qiiæuocantîeligjofa, nullum prorfushabcntlocum m Chviftianifmo,8lt; impie errât pontifices ac hypocritæ, q? talia aota commendcnt,amp;obferuationêearum cxigant. Nam q? Paulus rafitca^ putexuotoin Cenchreis,adilludpertinet, q?etiam circunciditTimO' £heu,amp; Fadus eft ludæis quafi ludæus, ut ludæos lucrifaceret. Sed de hoe toto argumentoextatoptimiïfcriptum D.iVlartiniLutheri,præce Alt;Sfcr.i€, ptQrisnoftri in Chrifto obferuandifsimi, cui fcripto titulum fecit, de uotis IVIonafticis. Quare ex hoe petendum eft, quod de uotis defydera tur.Deinde Pontifices docêt ex hoe Leuitici cap»Confefsionem,quam confeßioai^ uocant,auricularem ,efle neceftariam.Cum.n.Mofe hoe loco dieat:Ho mofi uouerit dornum fuam,amp; fanâificauerit Dno,cÔfyderabit earn fa cerdoSjUtrum bona an mala fit,amp;^ iuxta precium,quod ab co fuerit co ftitutum,uenSdabitur,amp;:c.coniguntPontifices,tcmpora pœnitentiæ • arbitrio facerdodsChen Joquuntur)definienda efte,amp; fine confefsio/ ne proprtæ uocis peccata non diinitti. Quis em,inquiunt,tepora pceni teniiæalicuipræfiget, nifiprimum peccata fibi mapifcftarecuraueritC’ Sed tuconfydera mihi,primum,qgt; Mofe in defcribeda æftimatione Si. redemptione uotorum non uolnerit adumbrate æftimadonem amp;nbsp;re/ demptionempeccatorû,quæ fuprafacrificris Afii/înitS expiandadociiiu Deinde nee licet Potificibus nouos cultus deuexcmploMofi,in ccclefia inftituere:necfacerdotes Leuitici fuerûtumbra eorum facrificulorum, qui hadenus audiuerSt laicorû,ut uocantjconfefsionesjquêadmodum fupraf^peindicauimus. Prætcrca têpus pœnitentiæ,qd Canones pce/ niten dales pr^fcribunt. no eft diuina ordin ado,fed humanûifiuentum, quo etfi maiores noftri tolerabiliter ufi funt,ad cÖferuandam externam difciplina ecclefiæ,tamê quia hypocritæ fenferunt ea ope^a elfe expiatio nespeccatorucoramdeo,amp;tolcrabili maiorum inftitutoinTfJie abufi funt,merito abrogatu eft,quicquid fuit horû pœnitentialium Canon û, 8lt;temporum.NamIegitimûpœnitendæ,hoceft,côfequendæ remifsi onis peccatoru, tempus illud eft, quo peccata agnofeun t,amp; creditur,q) propter Ch riftum peccataremittunt.Exquafide fequi deinceps debêt toto uitæ têpore ea opera ,quæ dcuspræcepit. Poftremo, in remittêdis peccatis,non requiritin miniftrisecçlefiæluditialispoteftas, fed mini/ fterium,uidelicet,nôut occulta peccata hoîmfcrutentur,fedutagnofcê tibus peccata fua,amp; petentibus remifsionem peceatorum,adminiftrent cuangclion Chrifti,quo illi perfidem accipiantremifsionêpcccatorum fiuemagnorum,fiueparuorum. Quare, etfiprodeftutimperiti homi/ nés confulantminiijros ecclefiæde rebus ad falutêfuam pertinctibuSi tarnen non licet pondficibus ôd facrifieuhs exigcreenumerationêpecca/ torum,quam confefsionem uocant,tanquam neceflariam ad falutem,,

IN CAP. XXVII. L 5fV I T 1 C I. bbcihis oMNHS DBCIMAE TERRAB’SIVG DB POMIS.amp;c.

Pertinent etiam dedmæ ad ordi nation es Leuiticas. Dare autem de^ cimas ad confcruanda facra, non fuit recens a Leuiticis facrificulis cxco gitatum,fed eratiam ante patriarchis ufitatû, Abraham, cum reuertc ’ retur acæde quatuor regum,dédit decimam fpoliorum facerdoti Melgt; chifedeco» Etfecob cum fugeret fæuiciam fratris fui, uouit, fi rcuer/ tereturincolumis ad patriam, fedaturum decimam omnium facultaz tumfuarum ad conftituenda facrain Bethel. Gentesetiamdederunta/ liquoties decimam drjs fuis,quod baud dubie,ficut ÔC mos facrifican/ di,a patriarcharum exemplo fumptum eft. Defcribit igitur hoc loco Mofe,quid in ofFcrendis decimis tarn fruduum terre, quam animant!/ Deciinurum um,inter Ifraelitas obferuandum fit. Enumérant autem tria genera de genera. ■ cimarum. Vnumeftgenerale,quodLeuitisdabatur fingulisannisab Ifraelitis. Alterum eft Lcuitarum,quod Leuitænecefte habebant da re facerdotibus de fuis decimis, quas ab Ifraelitis accepcrant. De quo Numeri decimoodauo fcribitur. nbsp;Tertium eft, quod præter genera

Ies décimas, tertio tantum anno, ad fuftentandam inopiam pauperum Leuitarum,amp;:peregrinorum,dabatur. Sic enimdicit fcriptura Deu/ teronomq decimoquarto.Anno tertio feparabis aliam decimam exo/ mnibusquænafcunturtibi, amp;nbsp;reponas intraianuastuas, amp;c. Ad/ quartum genusdecimarum,quasdicunt, unum/ eap.4f, ’ . quenqucde populo Ifrael in fuis horrcis recondidiflcjUt comederet eas quandoiretad templumin urbe Hierufalem,amp;inueftibulo tcmpli, ÔC facerddtes ac Leuitas inuitaret ad conuiuia. De his decimis exifti mant fcripturam loqui Deuteronomrj duodecimo. Non poteris come dere in oppidfs tuis decimam frumenti amp;nbsp;uini amp;nbsp;oIei,8ifc.Fit amp;nbsp;harum decimarum mcntio in lib.Thobiæ capiieprimo in exemplari Græco. Latina enim amp;nbsp;uulgata tralatio aliter legit, qui tarne liber non habetur Canonicus. Ego uero puto Mofen in duodecimo capite Deuterono/ mq loqui aut de decimis, quæ tertio tantum anno dabantur, amp;eqLia-' rum fumptu fiebant aliquoties facrificia 8^ conuiuia in loco tcmpli,aut nomine decimarum 8c primitiuorum intelligere,non ilia ex lege debi . ta,feddona fponte exhibita,autuoto fufcepta,ficut ôC facrificandi uo/ quot;nbsp;cabulum in cocapite Deu.cum dicit^Si locus quern elegeritDns deus tuus,ut fit nomceius ibi,procul,fuerit,facrificabis dearmetis etc. )gene raliter pro occidedo feu madado ufurpat.CæterS, etfi dedmarum per DfnWttw folutio,uidetur magno fuifte on eri, tame graues fuerût caufrg,cur in If/ raeliticarep.inftitutumfit,utludgidarentnon tantpm décimas, fedetP am primitias. Primum enim hoc inftitutum fuit, ut il I o fumptu con^ ftruafet ordo Leniticus Sd facerdotalis,ac minifteriumEcclefiafticum.

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In

C o M N T; iölvf B R. E W, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iii

Indiuifionceni’mtcrræCaiîaan , tribus Leut non accepit aliani in ca terra hæreditatem, quemadmodum Numeri capite dccimo o(ftauo,8^ Deuteronomq dedmo odauo fcriptum eft. Deinde, hoe inftitutum fuitjUt effetpgdagogia,qua admonerenturifraelitæ dehonefto amp;nbsp;fan/ éloufu frumenti, uini, omnium aliarumrerum► Nam cum primi/ dse amp;decimæfruduumterræ, acanimantinm oblatï^nt D ÖMI/

O i fignificatum eft,omnem reliquum frudum, amp;nbsp;totum gregem effefandumdonum Dei» Quaredebemus bis honcfteS^ fände uti» Ergo,qui helluantur ,cotaminantfanda D E1,defignant facrilegi urn. In DanicIejBakhafar rex Babylonius audit fe araiffurum regnum, quodfordidaretuafafanda» Sicmultomagisamittent illiomnemho norem 8^ maieftatem fuam,qui donis Dei,frumêto amp;nbsp;uino abutuntur ffapuia ebrietate» Et quemadmodum hi abutuntur donis Dei nimi/ • urn ad dextram : ita ilU qai fvament3 amp;nbsp;uina ex auaritia condunt, ut in/ “ ducant publicam famem, peccant nimium ad finiftram, quia amp;nbsp;ipfi fordidantfandas frumenti uini reliquias» Poftrcmohæc externa/ rum primitiarumamp; decimarum oblatioinrep. Ifraelitica, admonet omnespios, ut offerant de omnibus donis Deiprimitias amp;nbsp;décimas fpirituales» Dona Deifunt,uirtutes tam corporis,quam animi, uideli cer,fanitas,pulchritudo,fortitudo, fapientia, potentia, diuitiæ, gloria, amp;nbsp;id genus alia» De his omnibus dandæ funt Deo primitiæ amp;nbsp;decimæ* Primitic dantur,cum agnofcimus,q) no habeamus ea a nobis ipfis,aut meritis noftris, fed tantum dementia Si bonitate Dei. Decimædant, cum his utimur in obfequio Dei, amp;nbsp;ad gloriam nominis eiuS.» Nebu/ Dani. 4? cadNezar iadans apud Daniclem, fortitudinem amp;nbsp;maieftatem fuam, non dabat ex ea primitias Deo,ideoque ncceffe habuit fEj5tcrn annis in/ fanire» Herodes,in Adis Apoftolicis non dabat Deo primitiaselo/ AÄor.i»; quentiæ fuæ,idcirco perqt,a uermibus erofus» Saul uero, etfi uidetuc primitias de regno fuo dedifte, quia uifus eft initio regnum fuum DO/ MINO Deo accepium referre,non tarnen dédit decimas,quia non ad miniftrauit regnura iuxta uocationem Dei » Quare ncceffe habuit ca lamitofe interire» Quid ergo,inquiesç'nurn hoc Leuiticuminftitutum

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de primitijs amp;: Decimis, admonet nos Chriftianos, ut tantum fpiritu/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

ales primitias 8d Décimas de doms DeiofferamusC cur igiturexigun/ tur etiam nunc corporales ô^externæ Decimæ de frudibusterræ, amp;nbsp;de animantibus'» Hiciterum uidemihi pontificum feuinfeitiam feu libidinem» Etfienim prudenterac utiliter ordinatumeft,ut Chrifti/ ani dent décimas ad^onferuandum ecclefiafticum minifterium ,ponti/ fices 4amen peccant duplfci nomine in Ecclefiam Chrifti» Altero, quod exegeruntab ccclefia Chrifti décimas, pro imperio amp;nbsp;autôtitate

ïtaque abrogata etiam eft decimarum oblatio, quatenus quidem eft Le uitica. Quæ ergo eftimpudentia, exigere décimas abecclefia Chri/ ' fti, autoritate Leuiticæ legisC Nonne Pontifices transferunt alias, in

utilia fint murmura præfcriptarum precum, impia facrificia, boatus in templis , fonitus campanarum, ac pefsima omnium flagitiorum exempla. Hoc autem non eft gregem D O MIN I, fed Epicuri de gregeporcospafcere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* p

Quare de Decimis in Chriftianifmo fic fentiendum eft, quod quemadmodum totum Leuiticum Sacerdotium Sifacra eiusabroga/ tafuntperE V ANGELION, ita etiam abrogata eft Deci/ marum oblatio. Debemus autem hoc tempore Décimas dare, non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

«o lila fiÆciafaci ificuIoRî8lt;monachoR2 facra, fed ueraamp;J légitima cc clefîæ miniftena.Potutnent maiores noftri inicio oâauâ,aut duodeci^ mâ, aut etiâ uicefimâ parte ad cÔferuationêecdefiafticoBt minifterioBt cóferre, feduifum fait jpfis,plibertatefua,cÔferrc décima. Vtem Pau lus de cibojpotu et fabbato ait: Nemo uos iudicet in cibo aut in partedi ei feflijita maiores noftri potuerunt de decimis dicere. ü^erno nos iudi , cetin dâdis ueldecimis uel duodecimis.Cûautê hoctêpore negotiiï De cimaBz libidine amp;nbsp;tyrannide Pontificû adeo cÔfnfum fit,ut Decimæ no queant unius hoîs arbitrio in legitimû ufum reftitui,nec debeat quifpia priuata temeritate publicâ trâquilhtatê propter dt csmas turbare,rogan dus eft Dns prjs pcibus,in Chrifto Iefu,feruatore noftro,ut excitet He roa quendâ,qui ÔC ecclefiam adiuuet, 8^ patriâ ab incurfionibus impijfti moB2amp;crudeliftîmoRthoftiuratucaf.Isemeftreip.ftatus,utnifi Deus nosclemêter refpexeritjacprincipesexpergifcantjamp;:^uideât,nrhil loci deinccps relinquat huicdifputationi,nûdecimæ dandg fint,fed num ali quâ rimusecclef)â,8lt;remp.habituri.Quare inuocâdus eft Deus per le (um Chriftû,ut,qui3deficitnos humanû,oftêdat nobis diuinû, amp;ccc lefte auxilium,quo ab oîpiculo cÔferuemur.Hæc habuide Leuitico fa cerdotio amp;nbsp;facriscius,qexplicarê,quæin hune ufum nobispopofita funt,primû,ut difcamus,quibus facris Chriftus,feruator nofter,adum bratus quondcâ fit,Sc pdicatus, Quæ res nô folumaffèrt nobis maxima animi iucunditatêjed etia excitât nosad agêdas gratias Deo,cjgt; ueteres necefTe habuerint Chriftum magna adhucobfcuritate inuolutûexqui rere,nosautêin ta dara Euâgelij luce uerfemur, utquodad’^wäßeUon atrincunihil plane tenebraR2 adcognofcêdum Chriftû nobis rtlicftû fit. Deindcjhæc nobis ppofica amp;nbsp;expofita funt,ut ex ipGs ugi^!ftatê,uerita/ tem amp;nbsp;certitudinêdodring Chriftianæ,q eft defide in lefumXihriftü, percipiamus, ac fidê noftra confirmemus. Manifeftû em eft,totû Leui ticumfacerdotiû, una cum oîbus facris fuis, nô nifi in lefum Chriftum refpexifre,ac oês pios iâ inde ab inicio orbis terræ, falutêfuâ ab ipfo fo loexpecftafteetaccepifle. Necem aliud nome eft,ut Petrus ait,fub coelo datum inter homines, in quo oporteat nos faluos fie/

ti, præcerqiefus Chriftus Dominus nofter, qui eft: una cum pâtre Ôd fpiritu fanâo Deus benedi/

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dus in fecula Amen,

OTirO xCpêalÇ TOV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47)

r wttfehthj (ïpb no0tttotâd âvc Ijm^niômc c^iôîif ♦qv w l,‘4»M(P’:Â-P4J4’lt;2 VÎ» tuà: fl»«*

J iu («rîs^t»lt;‘“|^ô((*i,./^!y orOA^â àf(*?fl»»^ît / ') fkMtA tóamp;r»AJ^(*Mj(lgt;’|»tt,f0gt;(p;^j^^(4^(l?(«(»rfb ‘ tt^iZftirtweàftTtSfttutibulâixiet^tXfli^ A’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(»«îdx nbsp;nbsp;nbsp;tf? ïgt;e0ft^4^^ tttüwiifitf

• 'é’ ^*“^“***^F*'’^*^ '■'■ '■';quot;*”‘V'fi’'a'r-£trs

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tu Fcfeibj rtur rnaïf

qMtf41Muw«A^ani;?q-^Pflaiclt;Flt;4*w»lt;s^ - J 41t«r (te ernw/*) rrattf

^?(((Æfi’0(aM-flr(tw»fa»A|p«SM-4iÂCT».A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,,

'I Tpe-(I14 m«A|(gt; /tllt;4Snpjn (-akÿ4 4igt;A(agt; £,| nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

g^Uncitami oo^ii^ûWneir * ^wtc0acuœft)iu4hîf|Mitôn®ri^ •

. wmenki 1

‘ X ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjftigt;7Wlt;-1^î»»f ftÜtf(J(el3eÄ-|/tMirM«7wZ4

; wmtntt- «icb wocttf. ^uiM iw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tu. uâ ■

lu^iw^

ottoAwgtcodîpetf^»

,fè»rcr«^^fi4y»’la(?®4|itt^ocfi«pAnôsr

lt;( JhAtuttt U'fbtt^l^txtir^aaamp;ib^af cvwbT^ '''i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nrfQltf’aÄr^r'^

I /amp;^té-Ww'eififfi'itlt;

■ ■ irf'

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intVlîuK^tttiiûll

^^»CRomTt tUrtf -rlJiii {l»ér ta/pu^rnttAr-] ({HOtp«* »(fflr (P4Am«« tM^4(fn n lt;v 4ir.H«r,.; lt;fVrcgt;tin'«4u4lt*^Vt7t,H}« rfjerflii'^cvtr'Aoîii’.

gt;«7 UST -^(1« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R«.

, _

\xtxW6ffr flîinCKTïMittmôzcf lt;V'

W«iflfaf»rf5i»i?5 oto fytîinrflia.

tu( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6ln nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«t v*nn*r

tjctf'VtfîvtwwialïC^otîc^ *MM*

AV— nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.A/»«2 t ps '-'L».. I F,

'ltiw*7t‘Vri^0riJii4O»M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f''“Tf?3r.-..

âwort »MitM 4*«ru«4«H(W (Ui(2f)Mnu*K)mmS^ r‘'‘’^ -Â’gt;?'iv^^i.tÆ ft» pufMt^evtuJiutiA eâ^fl^AÛrcAartur ?’,* * -

ex pl«tMîgt;îc

^^CTM7gt;w/l’iM«^gt;a'{aK*turcttigt;^r^t^0rl|pAr ,J' 1 fgt;elßufl^y^ aS *^''£7rt J quot;

wcôÔ^tortgt;iwi^Vt4|inçÂ

agt;^lt;ir(tCkKt^Rul(M4^9^(Mt(ï«^tr|PtbStup ’■ nbsp;^.,„7;^^

ci42q?nmci(ftgt;ttMt^'tt«(*agt;ïi^lt;/(w(p(U((tCf|». -r^ •^■•'^•^•‘.‘r^^a frj»’. _ ƒ.

ç»cÂntrBïamp;(0f^f^,r^fV.(vj((^.j£.^4

\. ^*’îf^*^''»«A4«“t’Cflc»»t»0t((cjgt;ïinî‘^oîri^ip^^

* - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ec*-vw«4o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'ji

lüU eti~mflt;-cMi(bn t^tiîtV4U4 0*^45^Aà ■;( î^ quot;Vu ^i4tucup; a«»ült;j »•tv«fy'-agt;oj«lt; nt iwKtott t|j4 c4quot; ättäntl**'t ^^nù'rat^ '

td^^^^^^^**^*****^^'*^^**” V * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;** (l^ fJUWu 5 «J(^4 C'4. â(t^(|gt;t AMgniTrat^ '

|^^^»(gt;(''flt;‘ hyjj» JhCi Ab V(X5(i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ve '

f( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; tvtiA J. (4/*iuc*îip

i,«tlÔ lt;*^ « Ä oÂ3^(^rcUl.-t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y CCAŸ^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' *■

5c *»|»Z ,.*^*1* •• *|t* *1**1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7cn 1^***

v’-.or'.a«-ƒ SzIhI-

•J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h,

4(iB r v.jhi», .^.

i'’

JS ' •'. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•,'

ehriffuf perificium pro peccat^	Ï®	Eccleßdßd locttt dedubitdtionetxplicdlUI	tf
Chrifii doârina quàm puralü	»	Eleudtio peramenti in tuiffd	49
ChrißiMitt amp;nbsp;pontißeiMt	lix	Empiionif o- uenditionis contrdiiut	»*X
Chrißiini omnet peerdotef	40	Ephd	94
Chrifiani peerdotet	1«»	Epißold dd Hebrdot comenidriut Leuititi	1
Ciborum difcrimeit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«4.CZ«olt;»		Budngelij tempus eßtemput remißionif peccda
CiniiholocMßi •	»9	torum
Cognaiio fpirituttlis	79	Eudngelion,buccind	1X1
Columbttrum nature	IS	ExHium	ifo
Communio bonorum Chri/H	40	Expidtio publicdlfrdel	rf
Communiorerum		Extrd Ecclefiam nuuut eß fiitcmt pdßionit
Concepiio humana quomodo perßfMtur		Chrtp	4J
Confißio tturicularit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tj	. CZes
Congreffut cummulieremenßru4	»f	F4WfX	«J»
Coniugij ordinatio	?•	F4mw remedium	10
Coniugij probibitio	»7	Fera ßlueßret non funt pcrißctrnda	»
ConpnguinitAt	^9	Fermentieffeélut	I»
Confterdtio peerdotum		Fermentumquidßgnificet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidem
Cultutdlieniu		Fermentißgntßcdtio	4lt;
CultufMolech	ibidem	Feflidiet	gt;19
CultufDei	rtf	Feßum fdberndculorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'	»«4
CurdDei	dt	Feßumlubdrum	u»
Curd pro miferitfufeipiendd	8(	Feßum expidtionis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft'o-114
D		Feßum dedicd/ionit	US
D(fmo»ef rferw undefecundum luddot 71.		Feßum for tium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidem
Debitorum remißio	xzo	Deßjto Pdthd controuerfld	lit
Decdlogidbrogdiio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'		Fluorés corporit	7gt;
interpretdtioneceffdrid	89	Funerdfdcerdolum	■00
Üecinue	’Î4	Furti generd	gt;«
Decintdrum genera	ibidem	G
Decimdf ddre	ibidem	Geniet beßidimmundd	et-
fiecimdrumupd	ibidem	Gentium nugd de ißdelitis	6T
Drt colloquium cum Mofe	d	In Germania multit Iccit eß eleudtio poliddgrd
Deldtoret	«9	dut 4^.	ilX
Deliäumquiduoeetur		Geriben fangen
Veliébrum udridgenerd	ibidem	Gomor	gt;4
DerguldenAf	lt9	Crdnorumobtdtio
Dexterdunfho	fd	H
DiihimAugupni, pecedtuoiffoftrtmittifur ttiß abldtumreftitudtur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vr		Iff Hteruplritt eleudtio polipropeji; dut.	IX*
Dtex Aegypltda	94	Hin	tu
Dileßioproximi Diuindtioprohibifd Dominicd diet Tiominicie diei obferudtio	9» 9f A	Hediecf- crdt,qtddßt HolocdußdChrißiond	tr lt;1
	HO »*»	Holocdußumdd Septenfrionem md^tindim
Dubitdtio pugndt cum ßde R	tt	Holocdußttm quid ßt	•j 9
C		Holocdußum (ptdre Deo pldcedt	»4
Eccleßd uerd qud ßt	4»	Holocdußi ignit mirabiliter conferudtut	X9
Eccleß^turpiludo	to«	HtslocdußumojTirre ddoßiumtdberndcuU quid
Ecclefidflicdordindtid	«*»	ßt	II
•		• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Holocdußi

Holocdußintufcrufät	9	Lepreindicia	ibtd.ni
tiamerui	a	Leprofus doikr	JOS
Homicidif genera	«9	LeproforumeieSlio	lt;^9
Hoinmf ƒ nan funt in facrißciim o^rendi	8	Leproforum emundatio	70
Hominif immundiaa	«■4	LeproßmittunturaChrißoadfacerdotes 7t:
tiortorum cura	9»	Leuanda	49
Uofîium incurßa	”9	Leuiticus cultus abrogati^	C
tiypocritarum oratio	JO	Leuitici facerdotij officia	Sf
tiypocritarum impietat in ohferuadii [acrit nbsp;nbsp;nbsp;t		Liba non eißrenda
hypocritica legis impletio	IZS	Liberorum gener alia	er
aßgt;erforium	71	Litanie fanóhrunt	60
I		Log	iii.
idololatriaqut ßt	98	Lugendimos	ci.Cir i:*
Ignis in altari femper ardeat	38	M
JgnisChaldiorum Deus	ibidem	Kachabeorum liber
Immundutn langere		Maledicentie peccatunt	IIS
Immundicia legalis quomodofiat		Hlalediceniia	ibidem
Immundicianaturalis	if	Manuumimpoßiia	jt
Inpùfuera	60	tàellis ufus	iS
ïmpif opini mes de expiatiane Chrißi	41	Memoriale Dei chrißus	10
ilnpietas humanorumfacrorum	7S	Menfes ludeorum	»'4
Impij fruuntur benediHionibus Dci	ri7	Menßs primus	1lt;C
impiorum uia infacrißcijs	4	Menfura
Impleiiolegistnplex	90	Menßruumprofluuiunt	7*
ïnple'ionis facripcium	yy	Mercenariumßaudare	SS
impleremanus	ibidem	Minha quidßt	is
incircumciß	10^	Minha concionatur de Chrißn ,	za
inßrmitates humane Deo cure funt	cs	Minha in unbiione pontipets	4t
inbil/us Leuiiieus	ibidem	Minhafacrißeij pacilicorunt	4S
Jubil/i anti tnßilulio	Jit	Minifler eccleße	40
ludicium iußum		Miffe facrißeium	s
iudiandiunnoneßcßmauulgi	lt;^9	Mijfarij facerdoles non funt ueri facerdoles nbsp;nbsp;cs
lnnienloriim ccncubiius	90	Mifericordiaerga pauperesquantashabeat be^*
iurumentum temerariuni	3i	nediihones	6S
Jnfitia	120	Molech cultus diuinus	8(?
u		Monaßiea proßßio	ibidem
Lambaduminßittttio		Morbos quare Deus nobis immitlat	7t
Leg« cz«i7ff fid^ieceruntfeCanonibus	Sz	Mortis Chrifli efßfius incredente	39
t^gislatores	ibidem	Moje fuffraganeus	yi
Legis uiolalio	128	Moßblanus ludeus	9*
Ltgis impletio Leois fcopus	ti7 a	Mouenda Mulieris confortes gratie Chrifi	49 40
Leg«i» conßruationeceffaria Leibeigen	97 «îy	Mulieres adeccleßam pertinent M undicies placet Deo	Iff 7i
Lex euomodo impleatur	99	Muluicontraflus	»tr
Lex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feitanda in cotrabendis nuptqs sj		N
Lenoün«HW prohibetur		Ljeceßifati cedit lex cerimonialis	f
Lepra	er	l^eomenia	11«
Lepra domus	ri	Nouerca	Sa
Lepre uaria genera		Nudare caput	4'*;
	•	ß	ii

NupliarumhoneßM •	78	Prophete ^uid in facrißcijs daninaueriiit	s-
O		Proximus qudßd	4®
Obedienlii uerbi Dei fu4m habet benedi	c	Puerpere purificatio	fff
{honem		Puerper'ij obferuiUio	ff»
obediettlia pramia	IX»	Puerperarumemundatio	Widern
Obßdio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•	IJ«	Puerperaimmundaquare	fbideni
Oculum prooeulo lex talionit	quot;9	R
Odium hotniddij ßieciet	9»	Kegna terre régna Dei	**4
Oratio chrißi	ZI	Kegnorum luda ifrael deuaßiitio	78
Oriiittalu peccati immundidet	7?	Regula dtmenßonum	9«
P		Rerumpublicarum munitiones	79
Pdcj/îc«)« facrißdumDeo aeceptißimum		Reßiiutioablati	37
Padficte hofiitt duit J^edet	4r	Refurredio Chrißi	IIC
Panes propofîiionis	117 ~	S
Parentibus maledicere	9»	Sabbatiobferuatio	«7
Pasha Chrifiianum	111	Sabbatum	110
Pasha fißum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tbidem		Sacerdotum ordines	fl
PaßioChrtfti	21	Sacerdolis officium	ft
PaßionisChrißi communia		Sacerdotium Papißicum	Î4
Paßiofanihrum	21	Sacerdotum ßipendia	4f
Pauperum ratio à Deo habetur	Itf	Sacerdotum coniugium	i®t
Pauperum conßolatio	?4	Sacerdotium Aheronicum	f«
Paupertas facra		Sacerdotum partes in facrißcijs	»9
Peccati expiatio ad lolum Chrißum pertinet Sz		Sacerdotes indices kpre	er
Peccatorum exptatto	Sil	Sacerdotum unbho	f»
Peccatum originale undei	ee	Sacerdotumfobrietas
Peccatorum duplex genus	«■?	Sacerdotis ofßcium	4»
Peccatorum fupplicia	IZ^	Sacerdotum ueneratio	taz
Peóbifculum çluid ßgnißcabat	az	Sacerdotum autoritas	lt;9
Pentecoße	IIX	Sacerdotes immundi	Ur
Pentecoßes inßitutio	iij	Sacra iHegitima	f9
Perßonte refpeóhis	*4	SacriUcium Abelis	1
Pcßis	IJO	Sacrißciorum inßitutio	f
phyßca temporum obßerualio	9Î	Sacrißciorum uitia	lût
Piorum calamitates	’»9	SacrißcuU mifjaiores	f«
Placatiofit per fanguinem	■gt;7	Sacrißciorum ufus	ff
Paenitentia dodrina	IJl	Sacrißciorum fumptus magnus quidem, fed ßu*
PoenitenUa partes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidem		aus maior	»4
Pcenitentiie utilitas	IJl	Sacrißcia uilia	f
Politie in guemßttem inßilutai		Sacrificulorum miffariorum impietoi	f’
Politica ordinatio	’M	Sacrificü pro peccato ufus	»9
Polltiarum benedicno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidem		sacrißciorum locus unus tantum in ifrOtl 7«
Pondus		SacrificiaLeuitica funt condones de chrißo r
Pontißds ßummi corona	lOI	Sacrificulorum crudelitas	»»»
Pontißds facrißcium	31	Sacrtfidafanbiißima	9
Pontißx non luget defiindos	ffl	Sacrißcium pro peccato er prodelifb	18
Pontißcum décréta deconiugiofacerdotu	104	Sacrißeij Chrißi effèéius
Populustaltsqualis Uiagißratiu	100	Sacrißcia in uno tantum er certo loc»	oßtquot;
Primiliarum uaria genera	*4	renda.	t9
Pnncipum peccata alijs grauiora	3i	Sacrißcia Ethnicorum
Prindpum pofeßus	8»	• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sacriftautn

^acrificium tjohi	ibidem	Solort	ii
Sacrificiorumritut	?	Sororem in uxorem dueeré	99
Sicrificia panei Det	lel	Stigmatacorporis	94
S4crtf(cu(orHm fùnera	0 oj	Superfiitio au/piciorum irrift	9»
Sitcrificium padficorum curftc dic4tur	i«	Supplicia légitima	118
S«rificandimof unde	1	Surdo maledicere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7 -	«»
Sacrificiorum genera		Synagoga luditorum	II»
salit confecraiio	»4
salin facrificijf		talionis lex	«9
^anditax pracipùur	87	Templorum jicies ad orientent ueHtmtur	•y
Smguisnon uejcendut	*8	Temporum obferuatio	9t
Sanguinif Chrifti prophanati»	4)	Tcrrr flerilitas	ri9
Sanguinit efus		Terra ifrael, terra Domini
Sanguis ßtndtndus		T fccMHfr bcichtpfennig	Z'
Sanguinis efus prohibit us	•77	Thuris incenfum	11
sanguinis guttula	4Î	Thuris incenfum
sangninem Chrißi edere	73	Veftitui	f
sanitds hominum Deo eure	«7	Veftitui	91
^tlyri	7^	Vieißitudorerum	60
feculi duo tempora	S	Virgines proflituerunt Cyprij O' Locrenfei	f 9?
fernen fomniale	71	Viruniuauxoris	104.
fenedus		Viuereinlege^quidpt	■^9
leplenarius numerus	SoCfjs	Vliioniscupiditas	9»
teptimianni inflituM	iio	Vota	SS*-
teruorum conditio	«K	Vota religiofa	iSi
liclus ifraelilicus	jlt;r	Vfura çiuid/tt
sobrieiatis ßudium omnibus mandatum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ei
Sol pro Deo habitus	»y	Zrfcb/i exemplum	if