Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

INMOSISGENESIM plenifsimi Commentarii,in quibus ueterum amp;nbsp;recentiorum fen-centiæ diligenter ex-penduntur,

Atceßit reruÿt ZT uerhorum meifiorabiliMn index IffcupletißimtM, ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

ÎLLVSTRI HESSORVM PRINCIPE DO-MINO PHILIPPO SENIORI, COÄ1ITI a'cATZENELN-bogen, Ziegenheyn,Dietz CZ Nirft/rf,Do»K'«o fuocolendißinM,VmljgMgtKMufculU't Dußtnu^gra tiam acp.(cem «i Dfo per ChriüamSeruettoremapprecatur.

I diona (ententiauifaeft, Illuftrifsirnc acGenero fifsime Pnnceps, quæliten's adpofteros mädarC'' tur,quaethnicus homo, phdofophicæliteraturæ ftudiofuSjOCiuni fine litens mortem,ac uiui homi nis fepulturam efle dixit : exiftimo multo maioris momêdcenfèridebere, fiociumfineliten's facn's, mortem ac uiui Chriftiani hominis icpulturam eiïe dixerimus,Etenim fi ethnicas literas quâtum

uisinfpecicmeruditas 80 philo(bphicas,Gcris fcripturiscontulerimus, perindefacfiuri uidebimur,ac fi plumbû auro puriisimo comparemus» Denicß fipq acuerè Chriftiani hominisanimusrcdtcmfpiciatur, nô mi nus ille ftudio ueræ iapientiæ deditus, literis facris deleftatur, illiscp noz ôtes ac dies immoratur,^ ethnicus aliquis philoiophus adumbratilem mundi huius iàpientiam afpirans,fui generis literis incumbit,fi'ne quib-mortuumefTeièputau Ethuiufmodi lacrarum fcripturarum ftudiiïno ftraætate non modo inmultorum aliorumanimis diuino quodamafHa tu excitari uidimus, ièdSf in nobis ipfis expert! fumus» Verfabanturfà cri codices omnium ferèmanibus,nec erat ullafcribendi,legendi,diipugt;' tandi ac plallendi fatietas, làtfta^ erat ftupenda quædam metamorpho-' fis,qua uidebamus ex ore p aruulorum fcaturire lapientiam eloquiorum Dci. Verum nullarestam fit magna,quinaliquod habeat ruinæfuæ fpaciû, in hac potilsimû, proh dolor,caulaexpert! fumus. Ardor ille S» literarumnonlblum paulatimremifit, fedamp;quafi fixbitbextincftusup detur in multis» Cuius re! cauiàm non inuenio aliam,qu'am quod maxima pars eorum quiueritati De!nomendediiîeuidebantur, leccion! S* Eripturarum !ncubuerunt,non ut meliores facfti iuxta normam illarum u!uerent,fedutaddi!putandum carpendum^ erroresinolitosinftru-dliores accédèrent. Hanc priftin! ardoris exrinftionem uidemusho^ d!e,ac dolemus quidem ex animomerùmnondum in cam fumus deipe^ rationemimpulfi, ut ftudiumS. ftripturaruabrjciamus.Abfit. Quan^ tumuis immutati fint multorum anim!,ac diuerfi fafti ab ijs qui fuerant olim,præièrtim in calamitoiàhacnoftra Germania, decet tarnenChri ftianahæcconftâtiacordatos aepios uiros, uttalentumàDominoacce ptum fideliter fimul amp;nbsp;indefinenter difpenfent. Hoc animo affècft! per gratiam Domini in curfu S. fcripturarum pergent quo olim cœperunt, aepro menfuradonationisChrifti inexplicandis eloquijs De! fîue con cionando, fiuelegendolaborabSt. Sine hoc S.literarûcômcrcioetiam numipfis quodeune^ ociumnihilaliud^ mors acfepultura quædam uibebitur. Scio delicias iftas fuauiterrideri àfilrjs huius feculi. At iuxtà fcio efie illos omniûftultifsimos, Ôôignorare,^ fintr!d!culaomn!a,qui bus ipfi tam lunt impenfe addiôfci.Preciûfacri huius ftudrj non pendet ab opinione ftulti huius ac deliri mûdi,Ed à uera ac Empiterna félicitante diuinæcognitionis, qua mens piafic afficit, ut in ipfaquocp,dumhic d Z uiuit.

uiuir, incrcdibîliû dckdadonû prcciû jnucniat,nedû in ftituro expcctet» Quare non morabitur omnium corum ftudia qui fe fèculo huic brcu i pc rnuro accomodâtes, alius opes, alius honores nclèio quos inter qiios, alius eruditionemquælît, utloquuntur,depanelucrando fcc'tantur,reli dliscp facrarum literarum ftudijs fecularis literaturæ titulosuenantur,fic ut hodie iiiEuangelicis quoq? Academps paucifsimi inueniantur,qui là cræ lcripturæ profeflbres audiredignentun Terrentur, fcilicet,calamira teaG'ni: amp;utiliâdeclinent,applicantlelèculomagis,!^ Christo.Ho--runi propolîtoreliAo,malo cumpijs hominib.inhoc genere làcrorum Eudiorum ftuîtefccre, delicias hafceeloquiorumDeimûdoridiculas lt;ccfî;ari,quàm cum illis experiri olim quàm fint uana omnia qug nunc pro fumniafelicitate adorantur* înhocitaq; ftudiolacrarumlcripturaruni pergens poft Matthäum,Ioannem,8c Pfalterium Dauidis,côtuli me bo norumuirorumconfilio adlibrum Genelèos explicandum,acbenigni-tate Domini concelTum eft ad illius pertingere finem, Præftiti quod poz tui,non quod fcripturæhuius maieftas pofcebat. Solor tarnen in eo pluquot; rimum labores meos, quod non folusin ifto lâcrarum literarumftadio luftor, fed adhuc multo me doftiores in code firmo pede decurrunt,quo rum diligentia farcitur, quod per meam infcitiam defideratur»

Quodautemlucubrationu iftarumeditionemattinct, uifum eft eam nomini tuo,Princeps illvstrissime, nuncupare,maximè propter fingulareilludacChriftiano principe dignum S.lcftionis ftudium, quo Amplitudinemtuamfacris lcripturis multisiamannis admodudelefta tam elfe conftat. Et qu od conlcientiam meam attinet,aliud mihi perfuaz dere non poirum,quanl quod in hac caulà non fis alpernaturus qualecun quehocmeumerga Celfitudinêtuam officium. Nec infolcns uidebitur, fi in caulà hacreligionis noftræ coniumftionem animorum lêruemus,et alamus utriq?, in qua præfentis lèculi maliciam fumuscum innumeris a^ Iqs expert! utriep. Oblècro italt;$ reuerentcr,ut par eft,ne dedigneris præ fens hoc opus nomini tuo dicatum, pq Prindpis animo aefauore ample lt;ftidc proièqui,amp;: animûmeûergacaulàm C H R i s T l, amp;nbsp;propter illam erga Celfitudinemquoep tuampropenfiim bonicôfulere. c h ris T v s Dominus cômunis Seruator mente tuam fpiritu fuo bono in uera fui co gnitione euftodiat, cundasep tuas ac tuorumfortunas pro bonitatefua

féliciter in omnibus difponat ac dirigat. Bernæ in Nuitho^ nibusannofalutisnoftræM» D. n i ii, meniêlulio»

Ic côparatç flint res humane,Lettor in Domino chariff.ut nulla fit eu» iulcunqj rei cömoditas, quae non multis ueniat comitata moleftqs. In -côparabilis land cômoditas eftjqua noftro huic fcculo diuinæ ueritatis lucem tarn dare ac late Iplendentcm Deus opt. maxiraus exhibcre di^ gnatus eit. in tenebris plufquâ Cimmerijs fplendefcerefectt uerbi fui lueêjqua con Icientiæ piorû nouilsimis iftis tëporib. ad cognitionê ueritatis üluminenf, fine qua necueracuipiâ fibertas nccfalus côftarepoteft.Demortaliûquippefalutefic cófii' tuit.utadilläno nificœleftis ueritatiscognitioneperueniaf.Hæceft uita æterna,in lodaiy. quit Seruator ipfe,ut cognofeant te ibiS Deum patrê, ÔC que inififti lefum Chriftû» Et ApoftoIus:C^iuult,inquitgt;omneshomincsfaIuos fieri,6C ad cognitione uerita t.Tim z, tis uenire.Cognitio aût hçc diuinæ ueritatis nô cft petenda adiunde g ex ipfius ucr bo,qui efi: uia,ueritas ôC uita. Si manferitis,inquitille,in fermone meo,cognofcetis ueritatem,ÔCueritas fiberabit uos. Sermo Chrifti, dotfirina Chrifti eft, lux illa,cæca mortahuin petfiora illuminans,ut uidcant cognofeant unde confier uera falus ac uita, amp;nbsp;quomodo participes illius fieri poisint. Singularis efi hæc amp;nbsp;inæfiima« bilis commoditas, non fine fingulari confilio diuinæ prouidentiæ pofiremis hifee temporibus defiinata amp;nbsp;exhibita.

Verum quantæ comitentur illam ac infequantur inolefiiæ,quid attinet rcccnfe^ reç' Nulquam no modo occurruntin oculos ipeefîantium aurcs audientium,ièd ôf quafi quidam acutifsimi gladij in ipfa piorum hominum peefiora penetrant quo tidie. Cum fit Chriftianorû audite uocem paftoris fui Chrififialienorum uerô uo^ ces fugerc, in uoce pafioris fui unanimi côlènfû conquiefcere,eocpconfenfu prçcc deiitem paftorcm conftanter fequi : maxima pars contempla ueri SC uinci pafioris uoce,non iôlum communiolim maiorum nofirorum in tenebris ambulantium er rore auerfi efi ad uoces r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SC fie illis in media luce adhæret,ut reuo

cari nonfufiineat,atq;ita miierandismodisà fe inuicemdiuifus eft grex ouiû Chri fti. Nec diuifus duntaxat eft,fed StT qui uoces ■? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deferere noîunt, in eos

qui Chrifti paftoris fui uoeem audire malunt, quàm alienorum,odia conceperunt plufquàm Vatiniana,acdeteftanturinfelt;ftantur^ eosaccrbiusquàmTurcos, ôf a-trociisimis mortis generibus trucidant,immo amp;nbsp;ipfam doôrinam gratig horrendis probris 8C conuicqsprofcindunt.acpalàm hærefeos condemnant.qua contumelia quid in ipfum Seruatorem Chriftum horribilius admitti pofsit, non uidco. Et hæc facjunttam pertinaciter,ut nefeiasfierme pofsit, ut ad fe reuerfi,ueritatem Chrifti quamimpugnant,agnofcantamp;ampie(fianturunquam.Habentenimfuosmagos, quorum incantationibus falcinati in errore detinentur, fîC ufepadeo occæcantur,ut ne ex fruefiibus quidem iudicare que'ant de arbore,eueniatq} illis, ut oculos haben tes non uideant,auribus non audiant,corde no intelligant. uidetùr ne molcfiia ifta homini uerè Chriftiano fufcp deqj faciêdac'cui nihil poteft acerbius accidere,quàm fi uerbum gratiæ côtumelijs afficiatur, amp;nbsp;grex Domini à fe inuicem odtjs, diisidijs amp;nbsp;hofiili infeefiatione fcindatut,mutuiscp morfibus magnoChriftiani nominis pro bro conficiatur.

R.urfus,fi infpicias cos qui docftrinæ gratiæ nomen dare cœpcrunt,haud minus nioleftaoccurrunt. An nô eftadmodûmoleftû,palàm cernereq fint hic alij corru.-ptis morib. putidi ac deteftabilcs, alrj erga uerbûueritatis ufcçadeô naufeabundi ac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

faftidiofi, utillud neclegere amplius, nec audirefine tædio pofiint, alq fa(fti parsadnefiio quodtaxicum,metaxycuinquâicômcntum,parsadipfaspriftinoru errorum fgees palàm relabantur,ac ad uomitum fuum recurrantîalij reliëta manife fia ueritate, nouis fetfiis ftudeanualtj fie neutrales effe conftituant.ut in peftilentiisi mam adiaphoriam incidant, paraiicp reddâtur ad rccipiendû qualiacûq: potiorum ac potentum huius ieculi placita. Ht dum omnia credere,immo uerius fimulare ac difsimulare uolunt, tandem omnifidcdeftituti,prorfiis atheiredduntur.ïntcrea in ipiôordineminiftrorum uerbi exurgunt homines dotftimagisquàmpij, adeon^ tentiones ferendas amp;nbsp;alendas magis quàm ad côciliandas dißidentium mentes na* ti.Horumimprobitate ctiamtjfcinduntur qui concordifpirituarmaturacpdiuini uerbiaciem adueriàriorum quorumcûq^ fuftinere,acmutuo confenfualius alium

in profefsione ueritatis am'mare dcbebant.Sicdnej ô fratreSjCaufàm Chrifti prop gamuSjôd conaîus aduerfariorum infringimusc’

Extra hafcemoleftias crefcuntquotidie turbulent! ilh'amp;ftrucukntifsimibellorS motus,quibus monarchae inter fe pro regno non ccelorum, fed mundi concertan-» tes, orbem Chriftianum miferandis modis conficiunt ac uaftant uinbus fuis fpo-liant,extero hofti horrendam in nos irruptionem molienti omnes ualuas latilsi-* me aperiunu

Dum ifta confideramus, puto fan's liquerequantam reftitutae ueritatis commo* ditatem quantae comitentur moleftiæ,ut anxiè timendum fit,ne bonorum quoque uirorum mentes offèniàt à doórina ueritatis amp;nbsp;ftudio Sacr.fcripturarum reiilire co gitent. Verum abG't haïc cogitatio à mente tua, ledlor charifsime. Quicquid ho--rum malorum eftjhaudquaquam diuinæ eft ueritati acceptum ferendum.Incufan« dum non eft tam infigne coeleftis gratiæ donum,nee auejrfandum propter comitan tes molcftiastfed hoc ardius amplexandu, quo pluribus hæc tempora moleftijs in« uoluuntunSoIis fplendore dignus non eft quifquis ilium propter umbras incuian^ dum putat,quç tarnen no exillo,fed exoppofitis proueniuntcorporibus. Sicreue^ ra indignus eft beneficio coeleftis lucis, quæ ex uerbo ueritatis refulget, quifquis iU lam propter ifta incommoda fugiendam effe iudicat, quae non illi, fed peccatorum noftrorum oppofitioni funt tribuenda» Vlcifcitur Dominus poftremi huius feculi impictatcm,corruptionem,pertinaciam amp;nbsp;ingratitudincm, pocnas de illo fumit de quibus iam olim fuospræmonuinac fimul piorum hominum mentes huiufmo« dimoleftifs exercet,exercendocp probat. Colliditur interim orbiSjfiC catholicæ fuæ ruinac praeludiamanifeftilsima patitur. Necimmerito. Aequifsimum nani^ eft ut maximam ueneni fai parte ipfa præfentis ftculi malicia bibat. Intercuntis iilius ipex dlator fit Chriftianus, ac de ruina iilius ex uerbo Domini praemonitus præcuri en« tia figna agnofcat. Ipfa mala fiue fint catholica ôd communia, fiue priuata, patient terferatjfolamencpillorum ex uerbo gratiæpetat.Offenfacula Ecciefiæ,5C bîafphe mias contra dodîrinâ ueritatis impie elfufas Chrifto feruatori ac fummo iudici uin-dicandaspermittat, lactus propter lucem falutis uerbum gratiæ gratias Domino agatjamp;^ ex animo pfillat : triftis propter ruinam Ecclefiæ fuppliciter ad Dominum ingemiicat, ac gratiam iilius pro animabus pereuntium aftiduis precibus interpeb !ct:errantes,fi qua ratione fieri poteft, ex uerbo Domini inftruat:inimicos fuos dili gendo ac benefaciendo mitigare placarecp ftudeat:amp; inter ifta orationi,Ieóioni S. icripturarum, amp;nbsp;uitæ famftimoniæ inuigilans,diem Domini cum defiderio expex (ftet.H(lce,puto,rationibus prgfentiamalaleniripoflunt,qugretrolabendoadhuc acerbiora redduntur,

Hæc tecum, ledor charilT. de præfentium temporum mails conferre uolui, quo non tuam modojfed amp;nbsp;meam conftientiam aduerfus cogitationes amp;nbsp;infidias fatax næ nonnihil horum meditatione communiam, Si in ftudio diuini uerbi retineam, neièduóïi exemplis decliqantium ac deficientium, quosDominus unà cum opcx rantibus iniquitatem merito fupplicio afficietjin tenebras error0,relilt;fta diuini uerx biluce,relabamur,fiatcp,utreddantur poftrema noftra peiora prioribuSjacgrauifsi mam fupremi iudicis iram in nos ipfi concitemus.

CæterS quod præfentes hafcelucubrationes measin Genefim attinct, feiasme nihil abs te requirere aliud, quam utiuxta admonitionemApoftolicam omnia pro besiquç bona funt,retineas. Nimium arrogans cft,quifquis fua omnia abfeß ullo di icrimineletftori uoranda efle iudicat, nec ferre poteft ulla in re libera aliorum iudi* cia. Ne in iecularibus quidem Uteris ullum unquam fine uenia placuit Ingenium, fed habet quifi$ quod illi aetas fiia ignoicat,0^ quod in illo feiens diftimulet : quanx to magis in fcriptis religionem noftram concernentibus hçc nos decet modeftia,ut nihil de nobis ipfi præfumamus arrogantius,fed homines nos hie quolt;^ efle feien-tes,fimul cogitemus baud alfenum à nobis efle ut fubinde cæcutiamus Si erremus, etiam ubi nobispotifsimum placemus.Quarc nemo me unquam ofienfurus eft iu-dicandi de fcriptis meis libertate,modô iudicet libéré,hoc eft,nulli odio,nullius etiä gratiæ obftrióus. Qui odiofe uel in gratiam fui aut aliorum de fcriptis bonorum uirorum

uirorum pronûciat, ut liber no eft, ita nee hberè fudieat Liber eft St libéré ludieat, qui nee in ulÜus uerba magiftri, præterquàm Chnfti, iinauicnec fibtjpG queep ni^ mis eft fermliter obftrilt;ftus,fed ad unius ueritatis fcopum collimâs, quod uerum eP fe nouit,uei putat faltcm,abfcp odio liuore ftudio manifeftandae ueritatis aeiuua di errantes profert in medium, Horum indicia nemo cordatus auerfabitur, im mo admodit expetet,quo ft quid erratum eft,utiiiter emendetifin minus,reprebenden-tem fe fratrem de ucritate quam ille no intellexit,placidé inftruat- Hoc animo futn in omnibus meis fcriptis, QC hac conlcientia ex feculo ifto deprauatiftimo migrate quottdiecupio.

De ordine autem Lueubrationum iftarum no eft quod multis mcncam, Inter Jc gendum ftatim crit obuius, Verfionem aliorS nullam per omnia uftn pautjed ucr-tiut Hebraicæucritati eonuenireuidebatur. Nulluminterpretem incufo cricris, Habuit quiiep quod fequeretur.HabuiSC ego quod fequendu putaui. Sit unicuit^ fua uerfio libera,libera fit S)Cmea. Aequalibertas fit omnibustiudiciQ fit penes ccr-datum acuigilantemletftorem, Oftendo uariasleefticnes. Rationes illarum ft po« tusflem ubiqj alsignaflem. Aisigno ubi occurrunt. Si quifquam eft qui pofsit U' biepjobteftor hunc per Dominum, ut quod poteft prafftet, Lceftioni fubiungo ex* planationem tcxtus,quam iudieo efle menti fcribentis conformioic. Poft bar efub ijcio quaeftiones obfeuriorG locorû,nô ut curiofitatê leuium hominô alam,fed ur ali quoultç pqs eonfeienttjs pro mea mediocritate fuecurram.Pofiremum locum dtdi obferuadunculis pro mco morc,ut aliquem leelori imperito ac minus exc rcirato in fcripturis iacris uerûndi ufum oftenderem. Habent ilia fuam diftintfticnem, ad id facientcm,utfi non uaeat omnia legere,feias ubi leóioncmabrumpas.

Exiftimo autem quadruplicem intelligentiam ncceffariam efte illis qui in fcripturis facris util iter uerfari cupiunt. Prima eft, qua uoc es fingulas intcliigant. Hue requiriturqualifcuncpfcienrialacrarum linguarum, Hebreçpotiftimum,deinde Sd Gracca:,Sine hac cogeris,le(ftor,ab aliorum pendereiudicio.

Secunda eft,qua ienfum orationis,quern uerba infingulis periodis conflituunt, intenigant.Hic nccefte eft,ut non folum bngula uerba intelligant,fcd St rcóèccn iungenda coniungant, ac diuidenda diuidant, ncftniftra uel ccniunóione uel di uiGone uocum in alienosmalediipofitarum periodorum fenftisincidanr.

T ercia cft,qua loquentis uel Dei,uel Prophetç,uel Apoftoli aut Euangeliftar ^pi-ritum intelligant, Spiritum autem uoco rationem, menrem,confiliun^ ac pi opoli-tum loquentis. Hac intelligitur non folum quid, fed 6t quare amp;nbsp;quo l.ne dicatur. Sine iftaintelligcntia parum in fcripturisintelligit etiam qui uerba acfenfum oia-tionis intelligit. Plac in parte deficiunt admodum multi,prtefertim cact ludæi qui he cortici 1 itérât inhærent, ut potiisimorum feripturælocorum fpiritum baud qua-quain cognofcant.

Quarta eft,qua uniufeuiuftp fcripturarum loci ufus aliquis intclligatur. Eft enim omnis feripeura diuinitus infpirata utilis ad docendum,ad argucndum,ad con igen dum, ad erudiêdum in iufticia,ut perfetHus fit homo Dei, amp;nbsp;ad omne opus bonum mftruiftus,2.Tim.3.H£cintclligentia plurimum afsidua Äfpia non leôionemodd, fed Sf meditatione iuuatur.Et in ilia potifsimum lacrac letftionis emolumentum ef* fc iudieo.

Cum itacp quadruplex ifta intelligcntia requiratur, ftudio iuuandi pios ac rudio resjetftores ad quadripartita hanc difpofitionê lucubrationcs iftas attcpcrauimus, quaaisignaremus uariam obfcuriorû uocum leóionem,fingulorS ccntcxtuCcx-planationem,quaeftionum item folutiones,amp; memorabilium locorum obferuario-nes. Quod fi quid hacrationeprodeftedaturrudibus,orodo(ftiores,nc hunc dits laborem noftrum inuideant. Si quid ipfisin fcriptis meis fuperfluitatis pe fTeda^ mnari uiderur,per me licet hoc fa ciant, Oro Dominu,ut ipie laborcs non meos tan tum, fed öl' quorumeunep miniftrorum fuorum utiles reddat Ecdcfqs fuistôc^ quxo quid noxiumfuericimmixtum,èmcdio tollat.Commendo te,kdîor pijfsime,gratiae Dei, cui SC me uicifsim com«

N1V E R S A M ucteris Teftamenti feripturam communifer diuidunt in li nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S.fcripfu

bros hiftoricos,leg31es,propheticos,amp;l parabolicos,quos alrj uocant Sa ’’æ «rkriîleÂd pientialcs ; ut hiftorici fint, Genefis, Exodus,Iehofuah,lud!cum,Ruth, wenlj, duo Samuelis,duo Regum.duo Paralipomenon,Iob,Efther,amp;f duo E-fdræ,Iudith,Sufanna,Bel,Machaba:orumc]^ libri inter canonicos ne a ne tenbus quidem recenléntur. Legales uerd,ex paitc Exodus,dcinde Leui tiCus, Numciorum ac Deuteronomium. Prophetici, Efaiæ, Hieremiæ, EïcChielis, Danielis, Si rcliquorum duodecim prophetariim quos minores uocant. Parabolic!, Prouerbia, Ecckfiaftcs, Si Cantica Salomo-nis. Eiufdcm quidem farinæ funt, Ecclefiafticus, Si liber Sapientiae : ue-riim eandem,id eft canonicam auforitatem non merentur. Reftat liber

Pfalmoruin.qucm qiiomodo in liane quadripai tiram diiufionem includamiis, non iiideo. Exiiniiis eft, fingnlaris cft,amp; qnafi fekdiu quoddam ipirirns landi organum, ut hand immeritó feorfim recenfeatnr. Deinde amp;nbsp;illud cogitandtim eftj legales libres multas cchnete hiftoricas nan ationes, id qiiod amp;nbsp;in pro-phctieis uiderc lieet,Efaiæuidelicer,H!et emix Si Daniells. Vocari tame illos legales, propterea qudd ma ior eorum portio diuinæ legis præfcripta: iftos prophcticos, qudd maiori ex parte rerum futiirarum ua-ticinia continent.

Horum quidem feientia ufum habet facrarn literarum candidatis admodiim necefTarium, uernmprac-feiitis inftituti noneftftudiofuiseaperiequi, fed properandumçftad propofitum Generationis librum, quem cxplicandiim,non m€opte,fed fratrum confiiio fiifcepi. Primus is eft inter eos qui Mofi adfcribun tiir. Primus non folum ordine,fcd amp;nbsp;rerum maieftate. Vocant hunc Hebræi n’'U’l!lt;‘^3,id eft,in principio: propterea qudd hac uoce incipinquemadmodü fequentes aliquot à prirais uocibus appellant. Græci uocant Genlt;fim,quos Si Latini fequuntur.ld nominis huic libro earn ob caufam indiderunt,qudd in il-liusexordiocunclorumprincipiumiSdexortus exponuntur. Sunt quidem amp;faliæ multacquacinillo comemorantur, infignes admodü hiftoriæ; ucriim ab eo quod reliqiiis omnibus eftpræftantius, delum-ptum eft hoc noinenuitpotc quod opus DefopuS creationis,omnium illuftrifsimü compleifliï. Si à no-biliori fumenda funt reriim uocabula, merird uocarus eft hic liber non ab eo qudd Adam, qudd Abel, g qudd Seth,qudd Noe,qudd Abraham cumpofteris fuis : fed abeo qudd Deus inprincipio St fiegefsit, ut fine illius opificio ncc coclum,nec terra,ncc quicquam eorum quæ in illis funt,extare queat.

Igitur ipfuin huius libri nomen fie eft pofitum, ut Ciim primis de rerum omnium creatione,natiiiitatc ac principijs admoneat.Eft aurcm iiiarumgenefis non ex Deo,qualis eft Chriftus unigeniti Dci ; fed ta-lis,ut conuincat cas aliquando non extitifië. Aliud eft enim gigni ex Deo, perinde attp filins ex pâtre : aiiud creari ac condi à Deo,ficut opus ab opifice.

1 Libct hic liber fatis luculentam dimfibnë, qua prima fui parte prioris mundi curfum ad diliiuiu ufqj : Diuißg libri. (ècunda,quæ à diluuio ufi^ ad tepora patharchæ Abrahæ contigerunt ; tertia,quæpoftca ad id ufcp tem poris gtfta funt quo Iacob un.à cum fuis in Aegyptum dcfcendit,illic(^ uitam fuam ter minauir, hiftorica narrationc profequitur.

Rcs quæ in illo tralt;fbanturpræcipuæ,funrcreatio omnium,lapfus humani generis,eiufdcm'qj multipli R« in hoc catio,propagatio,comiptio,lt;Slt; hanc fiibfcquuta diuina ultio, reparatio generis noftri per afleruationem libro traSïantur. Noe,uocatio Abrahæ,foedus cum illo ac pofteris eius initum,pcccara Sodomitarum igne ccckfti punira, pofteriratis Abrahæ promifia ac pi æftita multiplicatio,Slt; quæ inter hæc omnia meritd præftantifsima iu dicari debet, Chnfti lcruatoris ac reparatoris omniu m promifsio.

iraep manifeftatur hoclibro Deus,tanquam creator,propagator,gubcrnator,5ë conferuator omniü; v/«î huitislibrL ptKcipud generis humaiii,quod ad nominis fui gloriam inenarrabili ac prorfus ftupendo confiiio condi-dit.Manifcftatur humani generis coiTuprio Si peccatiim,ac rurfus prima cœleftis gratiæ promifsio. Ma-niftftatur difcrimen elciflorum acreproborum in filijs Adæ,Noe, Abrahæ,lfaac Si Iacob, tanquam po-pull Dci capirum ac patrum.Manifeftatur illorum impietas erga Dcum,Slt;l crudclitas erga eleeftos: iftc-rum pictas erg.i crcatorem,«S(l humanitas erga quofuis. Manifeftatur fors ac patientia piorum in hoc fc-ciilo fub cruce Si afftitfionibus uiuentium.Manifeftatur iuftitia Deipios feruantis,amp; impios damnantis ac perdentis.In fumma,m3nifcftatur prouidentia ilia Dci,quæprimû omnia à fc condita conferuat : deinde eos præcipuc’, quos in peciilium fibi ac populum delegir,in nullis ncccfsiratibus né ructur, ac tanquâ fuos amanter comple(flitiu-,ut non immentd librû hunc,iibrum manifeftationü Dei uocarepofsis.

Qiiare citra omnem controuerfiamufus hums libri fummopere necefiarius eft.Compleftit enim fidei Suir.nKperr ne--noftræ fundamcra,fine quibus ad rcliqua nemo promouere potcritaiidclictt qudd Deus fit,quód omnia cefjariuf eil li-uerbo luo condidcrit,quód nihiltemerc' feraturd'ed omnia ab illoobferueiitur,fcianrur, gubernentur. Si ad normam uoluntatis ipfius dii igantur;amp; quæ alia fuiit eiufmodi, ur plane' inepta fit ludæorum fuper- Superilitio IH-ftitio, qui ante annos triginta ncminifuoruna acceffum ad utilifsimas libri huius hiftorias permiftrunt: deinde non conccfi'crunt, ut mutua collatione duo uel rrcs ea confidcrarént, quæ Mofes tam fidclitcr ex-poluit. QiiamuiS nec illud probaiim, queid noftrortirn aliquitam uclfcrupuiofis uel irreligicfis inejuifi-

tionibiiS rem par fe fimplicem per nefeio quot expofitionum formas plané dtformarunr j Si obfcu* A ram rcddiùerunt.

Qiiaproprer ur medium iter rentamus, Si nez in ludæorum fuperftitionem, nec noftrornm fpinofam ferupuiofiratem incidamus,iitemur modulo nofti o, ut quareniis per granam Domini lieer, religiofe ad hæe lacra naiftanda acecdamas,amp; cundla ad fenfum quem literæ uocantjocs uerô germanü Si unieuro «fit jitdieamus,qua poterimus fide ac breuitate exigamus.

Terraautem. erat inanisamp;fuacuajamp;tenebræ erant fuperfit,* ciemabyGijamp;ffpiritusDeifèrebaturfùperaquas.

A’j’ttnenÆ pri~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Airat hoc primo capite Mofes, quomodo in principio totius uniuerfi machina fex dierS curric«

K cap:tis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jo fir ab opifice Deo condira,digefta, compofita, ornata, amp;nbsp;perfedta : diftribuitcp fingulis diebus

Vndr Mo/fî hif Hifcc aüt de rebus non narrat humana aliqua priefumptione, per quam hodie p’eriqj, quafi ueri fint ce de rebus nar- Si oculares hiftorici, de rebus anriquifsimis incxcufabili temeritate cémentantur ; de quibiiS tarnen nul-

lam ueri certitudine m tenenrniec proftrt ifta ex fapienria ilia Aegyptiaca,ia roto orbe decantara,qua ap prime'inftrudtus fuifle Adtufi r.legitur.fedex co fpiriru,ptr quern aGcepcrar,ut fidelisclfct in domo Dei miiiifttT.Qiii ilium fibi in médiatoreni iicteris Teftameiiti inter fe Si populüfuumd£legerar,non folum earn iili fpiritus gratiam contulit, qua rebus præftnribus gerendis acccmodus effet ac fidelis minifter, amp;nbsp;fururis prsedicendis ucrifsimns uatesrfed amp;nbsp;qua return inde ab origine roundi prættritarum faentiam omnium certißimam rentretramp;l quam tcneret,fcripris cómendaret : id quodquafi fingulare quoddâ pr'ir reliquis prophcris accepit.Huic itaqj confilio Dei fideliter inleruiens, no iudicauit fore fufficiens populo quem ducendiim ac modcrandum fufeeperar, ßquos inftituebat operü Dei cómentarios ab eo tempore ordiretur, quo ipfe fucrat in ram grande liberandi Ifi aelis miniftcrium uocatus : fed urerrerem catholi-cum,quo torus orbis uel creaturis uel confidforum deormn uanitari fêruiebat,refi!farer,ac Dcum Ifrae-lis,uerum Si unicum Deum,conditorem cariiactcrræ, Si quar in illisfunt,omniumeffedoceretracfimul grariam illam cxponcrer, ocr quam maiores huius populi Abraham, Ifaac, Iccob, Si c. in fardus ab illo iina cum pofteris ipforum fucrant affumpti, piimum hunc librum reliquis fcquentibus pracmittcre uo-lHir,in cuius ftarim initio populum Dei in cognitioiiem conditoris fui indiicit,amp;l ethnicorum uefaniam dereftabi!cmrcdd:t,acfimulphilofophorii quorundam dementia redarguit, qni mundû huncacternu ac fine principio femper extitiffc delirarunt. Sed infpiciamus quid dnobus iftis pnmis ucrfibiis dicar.

In principio,inquit,cTf£iM;t Deuscoelii ac terram.] Nihil dicit obfeuri. Yno amp;nbsp;alrcro uerbo nia de Deo præd!cat.Pri(ni!m,qudd crtarit.Secundum,quidcrearit:cœîuin uideitcer A' terram. Tertiû,quando ccc-

GrcirwïDfKî. ium 3e rerr un acarit;lnpriiiC!pio,inquit.Non dieitfimpIieiter,Fccit DeuS:fcd,Crcauit Deuseœlum ac

teiTam.Efi quidtm crcare,aliquidfaeere:u€rùm non moxidem eft faccre quod creare.Nam creare,cft ali quid ex nihiiO coudereiquem fenfum uerbum faciendi non fie habet,ut ilium lec'lori conftftim olTerar, Ü cet pro CO ufurp; tur,dum Deus cœli ac terrse fadior elfe diciriir. Qiiarc Graecus uei bum hebrarum «quot;»a non exprefiifjdum uertir id eft,Ft'Cit. Dicit igitur Mofes,creaflc Deinn, hoceft, ex iiihilo con-didilfe cec'ain ac terram.Nulla fiquidein erar materia, unde fieripofsit aliquid, cum nondum effet quic-quam à Deo creatum.Qiiare conuenientifsimé dixinIn principio creauic Deus coclum Si rerram.

Deinde Si iliud notanrer didlum eft,YiKn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nw,id eft,hoc ccE’û,3lt;hanc terram.Sic enim

uclari digito möftratjquod cœlü,«8C qua terra Defi in pfincipio creaffc dicat. Ccclfi uidelicet*hoc ipfutn, quod oculis noftris eriamnum ccrniinuS;amp; terram hanceandem,quam pedibus conculcamus, amp;nbsp;in cuius fiiperficie habitamus. Sunt quidam qui exponant ifta non de carlo hoc uifibili,cuius infra fit menrio; fed de carlo empyreo Si inuifibili,id quod amp;nbsp;Clemens in epiftola quadam facit,ubi dicitrEt poft illud in-uifibile ca:lum,iftud uifibile produxit: ut fupericra quidem habitaculu factTet angelis,inferiora uerô ho-minibus. Hæc ille. Veriiinfarius eft, ur Mofen, ranquamrudi populo loqiientcra, non de inuifibili, fed uifibili ifto carlo fcripfilfe inteliigamusrquod Si reliqui patres maiori ex parte fenriunr.

Terrid,non fimpliciter dicit,Creauir Deus corlum acterramrfed,In principio creauit Deus cerium ac terram. Hoc eft,cum primürcrum omnium opificium inchoarer Deus, creauit ante omnia ccclü Si ter

ram.Eftenim principiiim hoe loco inceptionis uox,competens rebiis qiiæ fieri incipiunr.Miris aüt mordis humana fefe fcrupulofitas in eo torquet, ur in nocepnncipij abfti ufum aliquid cëmiiiifcarur:id quod non folum in ludæoriinijfed ôC noftroriun quorundam feriphs parer. Qiiærür aiixic' quod fit illud prin cipitim,iii quOjUel per quod condiderit Deus cœlum ae rerram.Éxponunr ali} principiü hoc efie, Chri-flmn uerbum Dei ; alq intclligunrfapientiam Dci. Quidam fenriunr diélumciiedeprincipioreinporis quod ruri'us à nonnullis negatur. Bafilius Si Hieronymus cirant interprétés quofdam, qui uerterint

A non w id {ftjn principio ; fedjJi' lnfx'Mxlc^ id eft^ in fiimma. Si dixifTef Mofes, In fine fecit Deus Iiomiiiem ad nnagiiicm fuam,qiiis non intelligeret de fine creationis,amp; optie fexri diei^lam ciim de cce lo ac terra dicit, In prineipio creauit Deus coclü ac terrain, eadem poterat facilitate intcliigi, creafTe Deü initio operationum fuarü cockitn ac terrain,nifi luimanæ fcriipiilofitatis argiiriæ fimpliciratcm cëmuniü iicrborum rctorqiicrent. Qiiæriint aliqui qiiot inodis uox principij capiaturatqj ita ad Diakifficä con-fugiiint,cutn nihil potiierit à Mofc fimpüciiis diet, quàm quód Deum ccelü ac terrain in principio con-didifiê memoratiQuibiis fane' neibis non id tantü dicit,qiiód cccli ac tenac faiff ura creata ordine præccC* ferinfed SC qiiód creata fint ccclum ac terra initió,cuin inilla materia extaret u{piam,qiiar aliquid ad hoe poflet conferre opificium, ut doceat mox initio creationis Demn diio hacc omnium iiaftilsima corpora cum rcliqiiis elementis condidifTe ex nihilo.

Et dum hanc fimplicitatem iierborum Mofis amp!e(fi:imur,non negamiis creafTe Deum in fapientia fiwcöclumacterramiproptereaquód nonlegimus cumTargo Hierofolymitaiio, In fapientia crea-uir Deus ccclum ac terram.Nam nee Moiès id ignorauit,crcafle Deum omnia confiliofapientiaefiiac.'li-cet mentionem huius in præfeitti non faciat. Simt fatis dilucida teftimonia alijs S. feripniræ locis eópre-heiifa, quibiis edocemur condidiifc Deum omnia in fapientia fua, ut necefl’e non fit à fimplici fenfu uer-borum,quibiis Mofes hic utitur,difccderc.

Confiini'i modo non negamiis per Chriftum,ucrbum Dei,condita efle omnia : propterea quod ex-pefitionem eorum non fequimur,qui per uocem principij hoe loco Chriftu intclligunt. Scimiis SC con fiteinur cum Ioanne,fa(fla efië per ilium omnia,SC fine iilo fadtü efle nihil : fed fimul SC illud cü loanne confitcmur,quod dicihln principio erat uerbum,6lt; uerbum crar apud Deum,amp;c. Non dicit, Principiu erat uerbum,cum tarnen fit alpha SC o,principium SC finis:fed,In principio erat iicrburn : hoe eft,in ipfo reruin omnium principio,cum Deus ccclum SC terram faccret;ficut Tertull. in libro aduafus Henno gciicm expcnit;Erat uerbum i!lud,per quod condita funt oinnia,uf pulchrè Alofaicæ fimplicitati Euan geliftæ uerba relpondeaiit.Quare prorfus impertinenter abOrigene faclü eft,quód per hxe iicrba loan nis, fentciitiam fuam confirmare conatus eft.

Tcrrrf dHtfjB erät iiutnis iwciw.] Legere potes: Et terra erat uafla SC uaciia. Sic enim Hcbrara rcófiiis exponuiitiir.Græci legunt,'«Vfi«T«f Ctcà xMTX!rnlt;rbx^cf,iii cft,inuifibilis SC imparata,imperfcóla. Confe-quentcr Mofes defcribit,qualis fuerit prima terræ falt;fï:ura,poftquam dixitJn principio creauit Deus cœ lum ac tcrra.TeiTa,inquit,ut prima erat lt;i Deo condita,non Iiabcbat earn forma ac dilpofitionc, quant eftpoflea confecuta,atcp etiamnürctinet.Ncc mare nee ccclum fiium, duiftcpiem nunc habet uel locum nel ufum,acceperant.Erant adhuc omnia nafta,confufa,indigtfta,uacua,óC incampofita quaedam diucr ürum ac feparandarü rerum congeries. Abyfliis aquarum,quam creauerat primo die,tcnebris erat ado-perta.xNam lux nondü erat fa(fi:a,pcr quam omnia illuminarentur. Et fpiritus .a Deo creatus amp;nbsp;immiC-fus fuperficiem aquariim motabat. Sic intelligo quod textus liabct, Ttmi o''T3n ''3B 'hy nBtfVö, quod cti'J uerti potcft,amp;uctus,flatus,aer Dei fuper facie aqiiarü incubabar,Hel motabat,aut flabat. Meo iudicio non loquitur Mofes his uerbis de aliqua Ipiritus fanóli operatione fecreta SC occulta ; fed difpo-fitionem aquariim, quomodo habuerint,defcribir. Et ipfa uerba fatis indicant, defcribi à Mofetale c]uid quod non fimpliciter aquis,fed fuperficiei aquarum accidcrit.Non enim fimplicitcr dicit,Et fpiritus Dei inciibabat aquis:fed,D’'’O quot;'SB ’7J^,id eft,fupcr faciëaquarri.ficuti óf de tenebris dixit,Et teiiebra? trant fii ptrfaciem abyfsi.Noui tam recentiores aliquot qu.am ueteres,ifta non de cömotione uenti, fed de fpiri-tu fanclo exponcre : quorum fententiam fuo loco relinquo. Scqiiatur illam, fi cui libet : mihi perpetuii magis amdent quæ fimpliciora uidentur.

Nee folus fic feiitio. Expofuit ad hunc modiim SC Tertullianus in lib.aduerfiis Hermogenem.Eum, iiiquit,fpiritum coiiditum oftendit,qui in ten as conditas deputabatur, qui fuper aquas ferebatur, libra-tor,lt;Sf adflator,óf animator uniiierfitatismon ut quidam putant,ipfum Deum fignificari fpirirum,quiai Deus fpiritus eft:fed cum fpirirum dicit,de quo etiam uenti conftiterunt,ut ait per Efaiamf Qiiia fpiritus à ineexiuit3amp; flatiimomiiemegofecL Item ; Ccclouero fpiriniS SC aquæfubiacebant. Nam fi aquae fupernæ terram rexcranr,fpirirus autem fuper aquas,pariter SC fpiritus óf aqua: fuper tcrram.Qiiæ uerti fuper terram,ea inique infra ccclum; óf ficiit terra abyfl'o óf tenebris,ita óf ccclum fpiritui óf aquis incu-babat. Haccille.

Er Ficus Mirandiilanus,lipiritum hunc uocat non caulam principalem, fed uim caiife efficientis, or-ganum óf inftrumentum diuina;artis,quomodo uiralis nofter fpiritus organum eft animi.

Sic fenfit óf Clemens in epiftola ad luliiim óf lulianum epilcopos. Certü eft,inqiiit,quod per ferrum fafla funt fimulacra.ferrum ueró per ignem confedurn eft,qui ignis aqua extinguitur, aqua autem per fpiritum mouetur,fpiritus autem a Deo initium habet.Sic enim dicit Molës propheta: In principio fecit Deus ccclum óf terram.Terra ante erat inuifibiüs óf incompofita, óf tenebrac erant fuper faciem abyfsi, óf fpiiirus Dei erat fuper earn. Spiritus iuflii Dei, quafi ipfa conditoris manu, lueem feparauit a tenebris, ófc. Hacc il'e : qiii fatis dilucide' fpiritü hunc in ordiiicm creaturarü refert,óf aquae cciungir,óf igni.

Et Chryfoftomus quoqj hand aliter fentire uidetur.Sic enim dicit;Mihi uidetur hoe fignificare,quöd affucrit efficax quaedam óf uiralis operatio aquis, óf non fiiait fimplicitcr aqua frans óf immobilis, fed a » mobilis

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GENE'SIM

mobiliî5amp; uitalcm qiiandam iiim lubens.Nam quod immobile £ftgt;omr:ii!o inutileeß: qaodnero mo- zl ncnir,ad mulra eonducir. Vf igiriir docerct no5, aquam illam nnilram liabcre iiim,amp; iiitaie quaudain, dicit:Et Ipiritus Deiferebatnr liiper aquas, Hacc ille : qiiibus fatis parcGconfentirc eum cum Clemente, amp;nbsp;Tcrtiilliano.

Bafilius iitramcp fententiam r£cenfct,amp; leifloris arbitrio permittir,urrara ampleftatiir.Et licet iiericr' rem efië dicat,qua uerba ifta de fpiritu fandlo iiitelligantur,nullas ramen firm as rationes adducit.

Er Aiiguftirnts de Gcnefi ad literam lib.imperfcdt.fic dicit : Poteft aût ôC aliter intelligi,ut fpiritu Dei uitalcm crcaturamjquauniuerfus uifibilis mundus arque omnia corpora contineiitur amp;nbsp;monëtur, in-t£lligamus,amp;’c. Item additiTerria opinio de hoc fpiritu oriri poteft;ur credatur fpiritus nomine aeris ele mentum enunciatum,ut ita quatuor elcmenra infinnara fint, amp;c.Et ßc concludit. Std quaeübet fenten-tiarum iftaru uera fit,Deum efife omnium rerum authorem credendum eft.Hatc file. Vide etiam in libra Qiiarftionum ueteris ac noui Teftamcnti, qua.’ft.4i.

Nec eft ut infolens uideatur,acrem ac flarum uocarifpiritum DeijCnrH pfabiay.Iegamus; Prorjcitgla ciem fuam ficur buccellaSjantc faciem frigoris eins quis permanebit Mittit uerbum fuum, ôC liquefacit ea,flar fpiritus cius,ftillant aquæ.Interea non negamus fpirituin fanólum in opificio cecli ac terra baud quaquS fuifle exclufum:fecüdü illiid, Verbo Dni cocli firmati funt,amp;f fpiritu oris cius omnis uirtus ecrii.

Sic Alofes hoc uerfu non fcribit qualem rerum confufionem Deus difeernendam amp;nbsp;digerendam inuc ncrit,fed qualiter primo die ccclum ac rerram condidcrit.Quareftudioie cauendi funGqui fic legüt ; äi;h tequam clearer Deus coelum amp;nbsp;rerrain,crat terra uafta Si uaaubamp;c.hoc cft,Priufquam maniim difpc^-nendx ac componendæ cocli rerracp machinæ,qualis nunc eft, admoueret, erat chaos quoddam, id eft, rudis quædam amp;nbsp;indigefta moles,rerumep indigeftarum confiifio. Qiiam lentenriam Si Nafo lequutus eft:qui,quamuis alias banc caiifam baud infclicitcr ad pracfcriptuin Mofaicum exprefrcrit,in to tame tr-rauir,quód Deo non crearionem,(edpræexiftentis materiæ Si incondiræ difpolîtionc tribuit. Licet enim Deum hunc mundi fabricarorem,amp;l rerum opificem uocet : de eo ramen intelligit, quod ex conhila ilia rerum congcric,amp; materia inform! mundum condidit:perinde ac fi.artifex domuin quandain c' materia præexiftente fabricet.Qui fic fenriunf,cogcnrur farcri,materiam illam primam cocli, terra?, aquari(,acris, aut ab allo eiuopiam Deo eflTc conditä,amp; poftea negleeflä : aut ex fèipfa natam, uel Deo fuifle coxuain Si a;rcrnam;qua; omnia non folum funt fal£a,fed Só uehementer infana amp;nbsp;impia,

Vtfcrcundum eft alias humanumingenium ad mouedas qua?ftiones,ira amp;nbsp;in haccaufade qua Mo.- g fes fcribir,plurima miiltorum pafsim quæfita leguntur.Sunr autem ilia duplicis generis. Nam qiia?dani jpfum opificium Dei,quædam uerba Mofis concernunr. Manichæi,quoniam Alofaica 1'cripta non reci-piebant,ut cauillum hoc loco ftruercnt,intcrrogabantin quonam principio Deus ille cerium acrerram condidifiet. An in eo quo ipfe cocperit,uel quo illiim folum elfe tæducrir.Inde argutabantur;Si in co qua ipfe cocpir,ergoprincipiiim habet.Siprincipiiihabctjhabebitamp;l finem,idcoli; fempiternus noneft.DeuS igirur no eft. Si in eo quo piguit ipfum folitudinis,quid ante conditum mundum tempore tain prolixo fecit i Si nihibergo ociofus fuit.Ocium autem in Deo non eft.Si aliquid;crgo non eft uerum quod Mo-fes dicir,In prinapio creauit Deus cerium ac terram.Sic impia carnis fapictia ad hoc eft infti ucta,ut ad-uerfus Deum cauillcturjCui propter rudiores paucis refpondendum effe duxi.

Primu illud cömtini quoip Icnfu notifsimum eft,nullum efi'c Deo principiiim, quiprincipium omnii eft eorum qua; funt;nec finein illi efli,in quern definunt omnia.

Deinde nihil poteft abfurdius cogitari, quam idem opifici Si opificio conftituere principiu : quod faciunr,qui Deum cerium ac terram in eo principio,quo ipfe cocperit,cr£afle cauillantur.

Tertio Si illud friuolum eft quod dicunt: An hi eo principio, quo txduit eum elfe ibium i Nec Iblus erat Deus,antequam mundum facerer,CLii omnia futura præfenria funt, Si quæ nondum cxiftunr, non minus in conlpciflu funt,quam fireipfa exifterent: necfolatium illiex jqs quæcôdidit quæfitum eft, cum fibijpfi fons fit omnis Si uita: amp;nbsp;felicitatis, unde in omnia crcara, quicquid eft folatij,promanat. Citar Hieronymus didfum Scipionis,Nunquam minus folus fum,quam cum fum maxime folus.Er De® ii5 dar humaiia temeritas, quod ante conditu mundiJiuius ftrepitum folus nëfiierit i Sapiens quida capta patria,amifsis liberis Si uxore, rogatiis num quid perdidilfenrclpondit,Omnia mca bona raccum finit. Poteft hæcefle uox hominis,quomodo no poteft elfe Dcif Chriftus Ioannis oftauo dicitiNon fi:m fc-lus,fed £go,amp; qui mifit me pater. Yid£,non dicir,Scd ego Si difeipuli mci,amp; tiirba quæ me cefequitur. Non eft films Dei folus,propterea qubd parri coniundlus eft: Si folus fuit Deus,antcquä conditus elfet mundus,cum fit in diuinitatc incomprehenlibilis ilia patris,uerbi ac Ipiritus coniundf io f

Qiiartb ad id quod quairebant, quid ante conditum mundum tempore ram prolixo fecerit, reljjon-. dcre polfcmicuius amp;nbsp;Auguflinus meminit,quód quidam,mco iudicio,fi malitiam Si impierarem cauii-I itionis hums relpicias,haiid impertinenter refpondit, condidilfe ilium gtheniiam impijs Alaicftaris fuæ irriforibiis. Veri!m,fi quod Apoftolus dicir, infcrutabiles funt uiæ Dei, etiam in iliis quæ rum in princt-pio condidir,amp;l eriamnum quotidie operarur,quæinfania eft de opcribus Dei fempiternis illis, fpintua-hbus, inuifibilibus, diuinælp naturæproprijs inquirerc, quæ nulli funr, ne angclico quidem,ri£dum hu-mauo fenfui coroprehcnfibiiia, nec ullàis temporis decurfui, nec loci alicuiu* anguftijs obnoxia ; fed in

E X P L A N A T r o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

arrernitatem infïnitam illocalem extcnduntur. Vanifsimum ergo efl quod inferunt : Siociofus fuif, Deus tion eft. Qiiafi ociola fit diuina natura, nifi tcmporaria, uifibilia amp;nbsp;caduca faciat. Tak amp;nbsp;illud eft quod fiibijciunt : Si aliquid ante conditum munduin fecir, ergo uanum eft qudd MofeS iilum cœlum aC tsnam in principio crcafTe dicit:qiiafi non loquanir Mofes de operibiis huius mundi uifibilibuS ac tem-porarqSjin quorum nticp principio Deus ccelum ac terrain condidit. .

Deinde interroganir, quomodo conuenienterpotucrir kmpiternus Deus opera tcmporaria amp;nbsp;cad« ça fine ulla fui cômuratione facere»

Belli hommes non confidcrant,inconuenicns quidem eflc Deo,fi fit tcmporarius amp;nbsp;caducusifeCHS ue rd,fi tcmporaria caduca faciat.Qiiis uel à figulo requirat,ut non nifi ea uafcula faciat,quac æratem ip fias adæquare polsint f Vel quis adcd defipit, ut ad uafculi infirmitatë,firmitarem figuli mutari credats’ Non eft opifex fuo operi fie adftriiff us,ut ad illius conditioncm firmam uel infirmam mutetur. Quæ tft ergo infania,tale quicquam de diuitia ac fempiterna cogitare natura C Si gignerct ex fc Deus tempora.-num amp;nbsp;caducum filium, pollet id raeritd uideri diuiiiæ non conuenire naturæ. Qiidd uerd temporaria facit ipfc fempiternus,nihil habet inconuenicntiac.Non enim hoc per impotentiam, fed prouidëtia; fuai difpenfationcin facit,cuius in eo mamfeftum apparet argumentum, quod nonimiiis fuis opcribus,pro li bera fua bencuolenria ueræ uitæ fempiternitatem largitur.

Tertio,quarunt ubi nam fucrit Deus antequam coclum acterram Conderet. Sic quacrunt illi,qui nifi in Deo efient SC mouerentur,nufquam cfiênr.

Hæc eftillorum iiifania,ut de Deo quarant ubinara fuerit : qui omnibus non folum ut fint, lcd amp;nbsp;ut »licubi coiififtantjincnaiTabili bonitate ac promdentia fua dédit. De illo fie quærunt, quafi cotififtere n3 pofsit in fcipfo ; fed opus habeat,ut locialicuius fpacio capiatiir aC fuftentetur, cum in illo conferuentur omnia,amp; in cundem cundla definant.Orbem uniucrfum portât ille,nôn portatur ab orbe.Coclû ac tcr.* ram uclutipugillo fuocontinet,«! cocloterraprorfus incomprehcfibiüs. Ccciiim acterramcondidit, non necefsitati fuæ,ut eilet ubi maneret:fcd nominis fui gloria?,ut effent bonitatis fapientiæ, ac pôtentiaC ipfius uifibiiia «SC manifeftifsima fpecimina. Quid autera uatfanius excogitari poteft,quam qudd opifex lüererum omniü in ius uocatur, Vbinam,priufquam mundiim fabricaret,manicrif;quafi coiitineiis oui nia fine ijs quæ continet, amp;nbsp;qui lempiternus eft fine loco temporario, amp;nbsp;opifex fine opifieio fuo Confi-ftere nequeat f Qinam ftulte interrogares Ipiritum tuum,ubinam effe potuetit,aritequâ corpus tuuln in-habitarct;(3C ubi manfurus fit,poftquam inde exientf Et argutum uidetur,fi de D'eo quæratur,ubi fuerit g antequam cocium «SC terrain faceret^fnterroget potius feipfum quiflt;]j,ubinam Si quid fuerit, antcqiiam in utero matris concipcrctur.fntcrrogcmus de cœlo ac terra,ubinam fuerint,priufquam ab opifice Deo ex nihilo crearentur. Eiufmodi iiiterrogatio pijs animis aliquid ad pietatem conduccrepotcrit. Qiiarc fummopere cauenda eft impietas ilia,qua: in Deurti cauillandi gratia tanta temeritate inquirit.

Qiiaitd Si de eo quærunt,unde extitermt tenebræ,quas Moles fuper facie abyfsi fuilfe feribit, SC quiS eas côdiderit;quafi SC tenebræ inter creata referri debeanf,cum nihil fint in fe,nifi ablèntia luciS « Qiiem-admodum eniin ubi nihil fonat,lîientium:ita ubi nihil lucer,caligo eft,Qi.iis autem ira defipit, ut filentiî» creatum quid elle putetf Sic plane 5C tenebræ nihil fuut in fe. Da lucem,nö erunt tenebræ. Da fonitum, nö crit filenrium. Qiiarc friuolum eft,quod quæritur,quifnam crearit tenebras,haiid fecus qu.iin fi quis quærat,quis feccrit fiiciitium.Sed obrjci potcrit hiclocus Efa.4r.ubifieloquentent Deiim legimusiEgo Dominus,«SC non eft alter,formans lucem,iSC Creans tenebras : ut uideri pofsint tenebræ inter aeata de-bcrc referri. Veriim non eft alienum à cömunibiis ctiain loquendi modis; ut ficut umbram faCerc dieitur, qui obrtaeuli cuiufdam obieftione SC Iplendorem SC calorem folis excludit: ira etiam tenebræ à Deo fa-lt;ftæ dicantur,cum ccekim SC terram fine lucis adiciftione creaiTet. Et unde finit noiflurnæ tenebræ,undc illac quæ per folis fiunt deliqnia,nifi à Deo,qui omnia fapienter SC facit dC moderatur. Inde tarac nemo rite' colliger,elle tenebras materiam quandâ,ficLiti de foie ac luce conftat:quæ fie finit c5dita,ut per illorn abfentiam tenebræ,amp; non uicilsim per teiiebrarum abientiam fol ôC lux côftiterint. Cauenda eft autem hoc loco Maïuchæorum impietas de genre tenebrarum, quæ aliunde faóla Deo ftatim initio repugna-rir,quä Auguftinus aliquot locis réfutât. Et illud hoc loco quærüt: Si tenebræ erant fuper faciem abyfsi ; ergo in teiiebris coclum ac terram fcecrat. Refpondemus cum loannc; Deus lux eft,«SC tenebræ in co non finit uilæ.Non dicit Mofes,Et tenebræ erant in facie Dei:fcd,Et tenebræ erant fuper facie abyfsi. Cralsis illis tenebris lux illa fempiterna «SC maccefsibilis non eft obnoxia. Eriam tenebræ, inquit propheta pfal, 139.11011 füllt tenebræ apud re:«SC nox ficut dies lucet,ac fimilcs funt tenebræ luci.Craifæ iilæ noiflis tenc bræ feliiiis oculis acie uidetidi non impcdiunt,dC Deo uidendi acicm non adiiiicrent, à quo eft,quicquid iifpiam lucis extatf Erat tum quoip lux illa uera,quæ cûifi:a illuminât : uerum lucem earn unde opificiu quod faciebat ilkifliaretur,nonduin feccrat.

Qumrdjde uerbis Mofis quærüt aliqui,quare non amp;nbsp;de aquis,aere,amp; igne fcripferit, qudd «SC illa fint à Deo mprmcipio crcata.Memmit quidem aquarmn dC fpiritns : ueriim unde illa condita fnit,non mc-morat.Certum eft,omnia quæ finit,«! Deo eile condita. Ab illo utiqj finit aquæ, ab illo acr ac ueiiti, ab Ülo ignis.Mofes igirur non fic eft intclligendus, cum dicit : In principio creauit Deus ccclum SC terram, qudd de ccclo ac terra feparatim ac duntaxarloquatur : fed qudd pei' coclum SC tciTam generaliter lo-quendo uniuerfam lilam elementormn,ignis,acris,terræ, aquarnni matcriam exprimere uoluci it : uiidc i i poftea

lt;$ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GENESTM

pcftea (êquentibus dicbiiS rcliqiia omnia fiint procludla. Qui ucrba Mofis boe (tnfu didla intelligifjcau A lam non habcr,iit de aquis^atre óC igne d quo fint creata inren^ogef.

Sextójquxrirur «Slt;: i!lud:Qiiare ccelum ac terram Deus in principio fic condidcrit,ur clfent omnia inter ié confufa,indigefta,informia,amp;f impcrfeéia,cum poflet ftatim cunifta crearc pcrfeéta. Putatur ifta informis cociiac teiTæ materia, amp;nbsp;confufa iiidigcftatp rcrum moles, parum ad gloriam omnipotentix Dei facere,eo quód argumentum habere uideatur infirmiratis,qua faftum fir,ut nö potuerit ftatim initio operis cunóla creareperfeóla amp;nbsp;abfoluta.Verum fires ifta pcnitiusintrofptciat,cognofcemus Deum non fine magna fapientia hoc modo in ereationc cœli ac teirac ufum,ur primum mareriam fururi operis ex nihilo crearct:deinde particulatim fîngida diiponerer,ornaret amp;nbsp;ahfoliiere t.Nam utrobi«ÿ incompre-henfibilis illiuS potentia Si. fapientia relucerJn materia primum,quód talem ex nihilo cëdidit, quac in lé rerum omnium ueluti feminaria quaedam haberet. Deinde in feparationc, digefiione,ordinatione,amp; or natu fîngulorum, quod congeriem rerum tam confufam Si informem fola uerbi fui potentia tam com modi? diftinxit, Si fingula fuis locis ufibus difpofiùt. Qiiis dabitur gentilium deorum, qui ex nihilo uel unius mufeæ materiam create pofsit i Qiiis dabitur,qui mareriam informem Si confufam difeernat, digei at, Si ciinôta illiiis in formas fuas producat Si abfoluat ? Vtrumqj opus plane diuinam uirtutem requirit. Non minus ueri Dei argumentum in eo eft, quôd chaos illud informis materiæ tanta lâpien-tia difereuit, digefsit, ornauit ac perfecir,quam qutid illud ex nihilo creauit. V nek’ Si fpiritus fandlus in pfalmis frequenter inculcat,qudd cerium extenderit,tcrram fundarir,aquis terminnmpofueTit,amp;c. non minus,quàm quod ifta ex nihilo creauit.

Et hoc modo non eft in principio duntaxat ufus,fed utitur illo indefinenter ad finem ufqse mundi» Semen illud unde nafeitur arbor,quid aliud eft,qu«àm materia informis, ni qua côfiifæ finit illius partes, radix,ftipes,rami,folia,flores,fru(frus,qutc fuo tempore progenninant. Vocanr hominem miaocofmii, id eft minorem mundum.Qiiomodo ille in utero matris formaturf An non in principio concipitur materia informis,unde paulatimcorpus humanum cum membris fuis formarur,aHgefcif,amp; tandem in lu-cem profertur f Qiiide mundo interrogaf, qiiare hune Deus non ftatim in principio perfeéf um Si abfo ]utumacarir,eadcm ratione interroget de feipfo,quare non mox primo conceptionis momento ptrfe-ifrain fit corporis fuiformam ac dilpofifionem conlêquutus, acconditoriiiio dicat, Qiiare mefccifti ad hune modum f Quin porius adoramus ineomprehenfibilem fapientiam Deftam in creando materiam', quàm digerendojtormando Si abfoluendo creatamf Hæc uolui obiter de quæftionibus quibufdam per-ftringere, quae folent hoc loco parum religiofe moueri. Reftat nunc, ut obfiruatiunculas nonnullas B tnlpieiamiiS.

QgrfreMo/èsno nbsp;nbsp;InprincipiofecitDeU'!C«bmGi'terr^!m.]Primum illud obferuandü eft,qudd IVIofes deeonihilferibir,

pri’nîi docuerit, quod primarium fidei noftrx capiit in fe continet:nempc,qudd Deus fit, cum tarnen author epiftolae ad eße Dem. Hebræos manifeftc'dic3r,illud cumprimis elfe credendum,quôd Deus fit;ftdfimpliciter memiiut,erca(re Deum cerium Si terram. Scribebat populo Dei, in quo neceflê non erat, multis aftruere, quad DeuS fifpropterea quod iam antea in cognitione Dei multis effet acmagnisargumenfisinfcu^lus,utrc-dli? dixerit Dauid ; Notus in ludæa Deus, in Ifraei magnum nomen eins. Veriim ubi tanta régnât cacei tas, ut locum habeat illud impiorum, Non eft Deus, ibi fane’ fummopere neeeffarimn eft, ante omnia mortalium de eo conuincere mentes, quod fit Deus ; ficuti ncceffe eft inter eos qui plures deos ftatuunt, unius Dei ueritatem Si cognitionem primario ftudioinculcate. Admonemur igitur hac Mofaici exempli prudentia, ut doifrrinatn ueritatis iuxta qualitatem eormn quos docendos fufeepimus, competenter dilpenfemus.

QJiid J^ofes pri Deinde notandum eft, quid de Deo in populo illius primo loco prædicet. In principio, inquit, fecit tno loco de Deo, Deus cccliim Si terram. Igitur hoc ante omnia de Deo in populo eius pra;dicat,qut)d ccclum amp;nbsp;terrara in iriiM populo id eft mundum,totum hoc uniuerfum ccdiderit. Et hic eft prunus fidei ac confefsionis noftrac articulus, doceat. quo dicimus. Credo in Deum pattern omnipotentem, creatorem cœli ac terræ. Et de mundo prædicat ill hoc articula Mofes,amp; confifemur nos Chriftiani. nbsp;nbsp;Primùm,quod principiühabeat.In principio,inquit,fecit DeuS

conueiutzrno- cœlum tcrram.Ergo contradicimus uanifsimacillorum opinion!, quimundura affirmarunteffefern tis, et ludteis,^!' piternum, amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, id eft, fine principio. Deinde quód non fit ex feipfo omis, fed aUunde fadus;

Tureb. wt hæc omnia quæ cœli ac terrae nomine appel!antur,opificis alicuius fadura exiftant. Tertio, quód .à Deofitfadus, utperopifîciumilliusdebonitate, fapientiaaepotentia Deiadmoneamur. Quartô, quód non fit ira à Deo fie fadus, ficut umbra fit à corpore,amp; Iplendor à Iticido. Extiterüt homines ua ni,qui licet Deum caufam effe mundi faterentur, addebant tarnen,fient corpus caufa eft umbræ. Senrie-bant eiiim mundum hune non effe ftudio Si uolunrate Dei conditum,fcd ultrô ex potentiac illius abun-dantia exortum. Côtra huiufmodi uanitatem notandum eft uerbum id eft creauit. Deinde Si totuS narrationis contextus,quo Deus omnia ifta ftudio Sf uolunratefecifle ecmemoratur, nbsp;nbsp;Qiiintó,quód

fit fadus ex nihilo: ficuti patet ex uerbo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ratio quidc humana putat efle impofsibilejUt aliquid fiat

ex nihilorunde rrirü illud,Ex nihilo nihil fit,in ore mortalium uerfatur.Hinc eft quód nonnulli tria pria cipia etiam iii hac caufa pofiierunt,opificem uidclieet,mar€riam,ô(l ideain,id eft exemplar. De opéré Dei - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perinde

A pcrinde atq) de opcribiis Inimanis iudicarunt, attjj ira mareriam mundi opîfïci Deo Coacternum conftir-tuerunr. Ab bac impietare breui compciidio per Mofen aiiocamur, ut credamus cœlum ac terram uô ex aliqua præiacente mareria,iêd initio ex nihilo elle à Deo creata,

, Tertiô,obicriiandumeft,quomodoloqiiarHrMofes:O’'n’7tt K'ia,inquir.Elo1iim pluralis efl: numeri, De my^ierio S, barafingHlariSjUtlcgipofsitjCreauitdq.Sicpukhrc S.Triadis in uerbo Eloliim,amp;: unitatis myfteriiira Triddii,ç^ uni’' in uerbo Crcauit notatur.Non dixit quot;MS^Sjid eft,Creaucrunt dij,ne pluralitatcm deoruin intro- ttitis in Dco^ ducereuideretur.Necdixitm’yK l!t“i3,idcft,Creauit Deus,ne myftcrium hoc S.Triadis inopificio num di prorfus negligerct, amp;nbsp;cooperationem uerbi ac fpiritus Dei excluderet. Hoc genus locutionis de Deo in facris eft fcripturis diligenter obferuandum. Tribuitur aliquando uox nquot;'n’?K etiam iudicibus ac po-tentibus,ueriim perpetud additur uel uerbum uel adie^iiuum pluralis numeri(quod amp;nbsp;Burgefis annota uirjfecusuerd ubide Deoeftiermo.Namibilcmperfingularequidadiungirur,pluralenunquam.ut rcua a mirabilis fit ludxorum catcitas, per quam impediuntur,ne loquutionem banc Ipii itus fandii intel bgant,amp; intelligentes ad S.Triadis SC unitatis fidem adlpircnr.

Qiiartd amp;nbsp;illud notandum eft,qudd cum fpecificatione loquirur, dicens, Inprincipio creauit Deus Q«ôd no de in^ hoc cœlum,amp; banc terram. Admonemur hoc,l{3iiirum fan^lum fingulari egifie ftudio, ut non de inui- uifibilibits, fed fibilibiis à Deo creatis,cœlo uidelicet empyreo, quod pigrum ac decimum uocanr,ccEleftibus fpiritibus, uißbilibm ope-angebs,angelorum ordinibus,principatibus ac potetatibusTed de uifibilibus, coclo illo, quod ob ociilos rib.Vci loquUlft quotidie cernimus;amp; terra hac, quam donee in carne furaus, incolimus, per Aïolên populum fimpbeem ac rudern inftrueret.Hinc eft,qudd in toto illo fex dierum contextu ne unius quidem inujfibilis creaturæ meiitionem facinfed nota ilia Si. uifibiiia,qua: pafsim in oculos mortabum incurrunt, quomodo a Deo fint facT:a,ccmemorar;ut funt,lux,dies,nox,uefpera,manc,cœlum boc,firmamcHfum,aquæ,terra,mare, berba:, arbores,fol,luna,ftcllæ,pifces,uolucres,lt;SC omnis genais beftiæ terræ,acpoftrcmd bomo,ad ima ginem Dei céditiis. Et utinam finguli, quotquot Cbnftiano nomine cenfent,hac aeationis fide imburi «fient,ut cœlii hoc fufpiciëtes,in quo fol Si iuna reluccnt,opificiü fe Dei partis caleftis,amp; conditoris om iiium,cancre,amp; terram banc incolentes,à Deo pâtre illam amp;nbsp;faftam, amp;nbsp;ufibus humanistraditam inco lere non dubjrarenr,quo facilius à fide aeationis ad fidem diuina.- prouidentia; acphilanthropiæ in reli-quis omnibus perducereurur. Et hac fe crearionis fide propbeta Dauid pluriinum exercuilfe in Pfaimis uidere bcet.Pfalmo oófauo dicir; Si uidero cœlos, opus digitorfi tuorum,lunam amp;nbsp;ftellas qua? tu parafti ( mox cogito) quid eft bomo,qudd memor es cius:amp;l fibus hominis,qudd uifitas eum’f Sic iiidebcet ex g confideratione diuinsc Alaieftaris per opera crearionis in cœlo relucenris, ad philantbropia? Dei admira-rionem ac deprædicarionem pcruenit. Plunmus eft huius fidei ufus, uerilm prarlentem prophetæ locum exempli gratia adducae uifum eft;Ut habear lecTror unde fe exaccat,öc ad reiiquorum indagatione pro-grediatur. Nequit enim fiai,nec noftri eft propofiri,ut fingula quae hie confiderari pofi'unt, data opera perfequamur. Optarim ibis quifubrilircr de inuifibilibus difputaiir, ut ad exemplii Dauidis pa ca qua: conlpiciuntur,ad fidem aeationis aeprouidentiac Deiritcfefc accommodarent.

TerrdautnnerdtituitU'Sa'Udcud,] Obferuandumeftb.ocloco,quomodooperafua Deusordinead TiepfincipijsO'^ confummarionem ac perfecftionem fie ducat, ut incuba primü fint, deinde ueluti gradibus quibufdâ fur perum Dck gant amp;nbsp;abfoliiantur.Sic mundiim niitid rudibus dementis quodammodo depalauit, aepoftea exorna-tum quafi dedicauit.Sic,utinfrà uidebimus, nec lucem ftatim folarifpicndore impleuit,nec nodfem con feftim lunæ folario temperauir,nc(p cœium mox fidcribus ftellis^ fignauir,nccp tenam ftatim uaria fœ-ciindirate dorauir,ac btftijs frequentauir.Admonemur hoc exemplo,quaba pleruncp fint principia ope- Pri'Hcipif dect-rum Dei.Talia uidelicet,ut in illis quoque principij accidens fit rudimcntum,amp; nihil eorum quæ futura dens rudtmentîé, fuut,de in ipfo uclutirudis materiæ fecrero abdita latent,in fuperficie tenebris obdiufta appareat.Neque enim accidit hoc in principio duntaxat cœb ac terræ, lëd idem opaandi modus amp;nbsp;in abjs opaibus Dei fiequenta cerni poreft,in quibus Si ipfis apparer,quam pkrunqj rudia fint,informia, Inimilia Si obfcu-ra operum Dei priraordia. OpuS Deierat, qudd Dauid per Samuelempropbetaminregê ungebatur, amp;nbsp;ungendo inaugurabatur. Vaum fi rem ipfam confidcres,qua?fo quid apparebat in Dauide, quod re-gium efickPuer erarparuulus,natu inter fi-atres minimus, pafccs ac minans ones paternas,et fuis quotp contemptior habitirs.Et hic erat iam rex Ifi aelis.Fingamus ago fermonë de illo ad hune modutn; Con ftiruit Deus Dauidem filium liai regem fuper lif ael. Erat autc Dauid pua pariiiilus, pafeens oues pa-tiis,6ë inter fratres fuos poftremus ac defpeélus.Etperfequutus cft eum Saul,a cuius facie «? medio ifrae lis fugit in folirudinem,dcinde ad Philifteos fefe conrubt profugus Si exul.Qiiid erat,obfeao, Dauid hic rex Ifrael initio inaugurationis fuæ abud, quàm ten a recens condita, iiafta Si uacua, abyflo ac tenebris adopcrta,rudis,informis Si obfcura,donec bbaatiôis luce indiufta, pulfis exilij tenebris,fegregatis perfe quutionura undis,hoc eft,Saule mortuo in regium honorera, potenrarum ac Iplcndorem euehaetur.

T ale quid accidit Si .brahæ,lfaac Si lacob,ac poftais illoruin,qHQd attinet promifiain feminis multi-tudincm,ac terræ Cenaanpofiefsionem. Et Chrifti quoque difpenfatio in carne noftra fufeepta. Si pio- ’.lod.j. îüHcfilif rum in hoc feculo côdirio,ad eundem modum funt comparatæ. Itaqj quoties cœlü ac terram cum præ- Dei fuinuf, fed fentiilloriim ornatu Si gloria cernunus, regrediamur ad illorum primordia, agnofeamus^ modum ac tioduin dpparct, a 4 qualitatetn

qualitatf m operum Dei, ne nidi illorum, inform! amp;nbsp;obfeura humilitate ftatim in exordio à fide proui- A dentiæ De! abfterreamun nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Pote^ terfii in Dc!ndeôlt;!Uudcog!tandumeft;Qiiiterraminit!duaftamôf uacuamcondidit,ineandemrurfusiU primogenitàcon lam confiifionem,ubi uoluerit,conijccrc poteft.Tale quid in diluuio monftratum efi, ubi abyfliis aqua-ditionë conijei. rum totum orbem inuoluit.Vide Hieremiae quarto, quomOdo terra Ifraclis lioftili populatione uaftata iioeetbir ■^'nn,ld eft,uafta amp;nbsp;uacua.Eft illi omnium facillimum uniuerfum Intnc ceEli ac terrae oma-tum,qucm poft primam illis creationcm mdux!t,fubitó tollere : id quod amp;nbsp;in eXtremo iudicio plan^ futurum eft,in quo coclum ac terra igne eombureiitur.Initid tu Domine,inquit proplieta,ttfram fundafti, amp;nbsp;opera manuum tuarum funt cerliJpfi peribunt, tu autem po manes,amp; omnes fieut ueftimentum ue-terafecnt,'Slt; flcut opertorium mutabis eos,amp;c. pfal.ioi. Igitur quicquid fublimc eft in terra, ^lendidum ÔC illuftre,refpieiat ad primordiorum fuoriim liumilitatera ac ruditatemjöf exemplum lioc cexli ac terræ confideret,manumcp fiiftoris ac fublimatoris fui form!dans,in illius fefe conlpeftu humilier.

Ill open'buf Dei TenebriS erantfuper freietn abyßi.J Ergo in operibus Dei funt abyfliis acrenebræ. Admonet nos ifta fa funt abyjjiii amp;nbsp;lt;:irs,cfle opera Deiprorfus inueftigabiiia in fe,nifi luce induifla reueletur. Sine hac fruftra de illis cogita-

bitnus.'Nequit cnim intelledhii liuinanus fuopte iudicio diuinorum operum abyfTum ac tentbras pcnc trare.Quare pctendfi eft^ut qui miranda operari!r,idtm nobis opera fwa luce adhibira iiluftret ac reuekr.

Deinde amp;nbsp;iliad norandum eft .Prsecedunt liicem tenebrae, non dignitare, fed fingulari diijsenfaticne. Sic in rebus huinanis,rahonis ufum prscccdit ignorantia. Et in difpenfatione ilia,qua falus eledlorü di-nina proiiidentia dilpomtur, priore^ obtinent pafsiones obfeura: ac tenebricofæ, poftenorts uerd gloriae ilJuftres ac iiicidæ.I lie eft oido operum Dei. Diuerfa uia ingreditur fatan. llle ftatirn in principio polk-’ cetur acfimulat lucem^lacta ac profpera, quæ tandem in tenebras omnium triftifsnnas, cataftroplien ui-delicctjtali authore dignam^definunt. Quare caiiendum eft,ne fplendidis mitijs ilkfti ac decepti, in finé tencbricofiiTO ac perdition! obnoxium incurramiiS.Multo liitius eft,«i tenebris transferri in lucem, à tn-ftibus ad Jæta amp;nbsp;feiicia, quam à luce fallaci amp;nbsp;caduca in tenebras acternas, amp;nbsp;à fluxa lactitia in triftitiam defiliere fempirernam.

'^^on /implicitcr nbsp;nbsp;nbsp;PtJpiritU'^ Deifirebatur fuper aquiU. ] Primiim obferua prudentiam Mofaieæloquutionis. Non dicit

elicit^ Etjfiritui: finiph'^iter. Et fpiritus ferebatiu' fuper aquas : fed,Et fpii itus Dei fcrebatur fuper aquas.Ne uidelicet fla-fcà, Et fj-irititi ilium putemus non efl'c ftudio amp;nbsp;confilio Dei cum reliquis elementis creatum, fed ex immenfa ilia '3 Piei firebidur. aquarum abyflb naturaliter amp;nbsp;ultrd exortum.Hacitaep loquutione opus SC gicriani Dei in comeinora none flatus ac fpiritus uindicar.

Non ernt chaos Deinde 8C illud expendendum eft. Erar quidem chaos illud cccii ac terræinforme, impcrfciftum, tV.ud prorlus e tenebricofum, ueriim non prorfus emortuum, fedfpiritus Dei uirtute 8C efficaciapræelitum. Sic iam mortiium fedlbi ’f“'” ^gebatur illud,qued etiamnum amp;nbsp;ad finem uflp in toto hoc unmerfo agitur, in quo cunda per Ipi ritus Dei effica- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ac flatum uitalem uelur animantur,uiuida öd efficacia redduntur.

ciaöreditum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Conflderanda eft hac in re imago operationis illius,qua per Ipiritum fuum Deus corda eleélorum in

' J ' nbsp;nbsp;medijs tribulationiim ac mortis tenebris,quicquidforis appareat,animat, uiuifiCat,amp; ad fequuturæ lo-

Aiwgogcrfaopns klicitatem confeniar.Magnam habet hic locus confolationcm.Qiialiacuriqiic uideantur opera Dei, Ipmtiis Janctiin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mortalium commoda mol!tur,non deeft illis fpiritualis ac uitalis operatie, qua non folum in i-

cordib.ciectom, pf^ruditate conferuentur, fed amp;nbsp;ad finalem perfedfionem ufej prouehannir.

DixitcpDeuSjFiatlux: amp;fa(flaeftlux. Et uidit Deus luccm quod cE Et bona,Sddiuißtlucettiatenebrisiappenauitcß lucem diem, amp;nbsp;tenebras noÄem.FacT:um^ eft uefpere amp;nbsp;mane dies unus,

DuobuS primis uerfibus Mofes £xpofuit,qiiomodo initio Deus coclum ac terram He condiderit, ue effent omnia uafta amp;nbsp;uacua,aquis ac tenebris operta,amp; ulteriorem condiroris operam requirentia.Iam confequenter ad ea defcribenda progredit«r,quæ totius uniuerfi digeftionem, compofitionem ac perfc-ftioncm concernunt. Et primii m de luce memorat, quod amp;quomodo ilia fit .à Deofinffa. Dixit, in-qu!t,Dcus,F!at lux.Humano more de Deo loquitur. Quoniam tenebris cuniffa obfcurabantHr,ftatjm lucem quæ cum primis dtfiderabatur,fieri mandat, perinde ac fl paterfamilias notff urna caligine inuale feente SC omnia obfciiranre lucem accendi iubcar, qua domus à tenebrarü incômodirare uindicet Non eft autem Inimano more loquutus Deus. Verbum illius exprefla eft uoJuntatis illius uirtus SC efficacia. Quoniam quod uolumus ur intelligatur,amp; uel credatur uel fiat,prolat!one uerbi exprimimus,ideo exprefla uoluntas Dei uerbu dicitur.Sic tribuit illi Mofes quod dixerit,Fiatlux.Et ut uoluntatis huius ef-fi'caciam exprimat,fubiicit,Etfalt;fla eft lux.Non dixit, Adferatur lux,accendaturlux:fed,Fiatlux,amp;ffii-éf a eft lux. Vt intelligamus turn primiira faftam eflë lucem ex nihilo.Etenim nulla aderat materia unde lux accehderctur, fed ttnebris caligabant omnia. Hadlenus tribus quatuor uerbis de luce qudd SC quomodo SC à qiio faéla fit expofuit,iam etiâ de co fubi)cir,ad quern fit ufum difpofita.Et uidit Deus, inquir.

inquitjucem qiiód cflet bonajSf diuifit luccm à renebris ; appcllaiiittp liicem diem,Sif renebras noftem. De Deo ranquam artifice qiiodam loquinir,qui opus à fe faifiuin probat primu, deinde ad quod defti-nauit accomodar. Alias non eft necefle Deo, ur quae facit, ubi fadfa funt demum probet, cui omnia co-gnita flint antequam fiant.Loquitur tarnen ad liunc modum Mofes,quoniam hominibus de opcratio-nibus Deiloquitur,quibus illæ nópofiiintiiifihumano moreexponi, Etuidir Deus,inquit,luc^quód cflet bona.id eft,approbauit quod eflet cömoda Si urilis futura : non quidem fibi creatori,fed rebus a' fe creatis,ac iam dilponendis. Non dicir. Er uidit terrain efle uaftam,amp; omnia tflTc confufa Si incompefi-ta : nc putetur Dens fine hac luce qualitatc opificq fui ignorafle : fed,Et uidit luccm quod eflet bona.Et fubijcit,Et diuifit lucem à tenebris. Hoc eft,difpofuit illam in ufus deftinaros ac neceflarios : ut uidclicct diem conftitueret.ldeo inter illam ac tenebras diuifit.Non fuftulit tcircbras induefta luce,led Si illas uti-liter dilpofuit,ut nodfurna? commoditati feruirent. Vtrumcp pulchrc pa lianc diuifioriem lucis actenc-brarum pafccir. Vt illud exprimeret Alofes,fubiccit ; Appellauitrp lucem diem,amp; tenebras nodfem. Per uocem appcllandi,detcrminationem futuri ufus intelligent quod dicir, Appellauit lucem diem,tenebras nodlem,idem fif,quod,utrique amp;nbsp;luci Si caligini detcrminauir,ad quern effent ufum futuræ, Luci uide-licct,ut diem : caligini,ut nodlem conftitueret. Subijeit ;

¥ailuinq; eil ue/pere CT mane dies unui. ] Qiioniä exponae inftiruaat, quomodo condita fint fex die— bus omnia,qua: in fingnlis fint ab opifice Deo pafedf a, necefle erar ut non folum diei amp;nbsp;nodf is con ftitutioncm, fed Si primum diem iina cum fuo opificio exprimeret, cui fequentes ex ordine fubijeeren-tur : ficut in ipfo contextu patet.Ponir autem dies non quos uocanr artificialcs, qui luce tanrum diurna conftant:qualis eft,cuius meminir,dicens : Et lucem uocauir diemfled quos uocanr narurales,qui u(girt— riquaruor horarum uolumine, amp;nbsp;duobus ucluti terminis, ucfper.i ac matutino lucis exortu perficiun-tur : quorum feptenario numero licbdomada. Si trigenario menfis conftituitur. Hæc obita de expla-natione locipræfentis. Videamus nunc quæftiones aliquot.

Primtim quæritur, quomodo loquutus fit DeiiS, qua lingua, qua uoce, quo idiomare, ad quern. Si Dixit Detti» qua: aha funt huiufmodi. Er qui ifta quaTuut,admodum uidentur arguti,fubtiles amp;nbsp;ingeniofi. Ab hac quæftione prorfus alicnus eft pins ledlor, ubi expenderit, quid fit Deus, quid iili cempetat, quid non competat. Spiritus eft Deus : Ergo nulla illi corporca loquurio, nulla uox tranfiens, nullum idioma, nec Hebra;um, nec Græcum, nec aliud quodcunque comperir, nifi temporaria difpenfationc per orga-® num aliquod prolatum : quod hoc loco cogitari non poteft. Vbi autem uox corporea foniru ti anfito-rio prolata cxcluditur, facile' cogitate licet, loqui Dcum, nihil effe aliud, qu«àm aliquid certa óf cfficaci uolunrate ftatuere Si facerc.

Deinde qRærunr, qualis fucrit lux ifta, qua: diem toto illo triduo conftituit, antequam fol coude- Tiätlux^ retur . Ad hanc quaeftionem uaric refpondetur. Auguftinus pro fua fcrupulofitarc lucem hanc exponit De Ciuit.DciIL angelos,Ipiritiis cccleftes bonos,quos Deus primo die condiderit. Si à malis diuiferit, uim faciens fim- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»0

plicirati Mofaica: didionis. Contra Chryfoftomus diferrd negat, quicquam de uirtutibus iniufibilibus hie dici à Mofe, lucem hanc de uifibili ac diurna exponit. Burgenfis quorundam opinionem récitât, qui lucem hanc nubcm quandam lucidara fuifle dixei int, quæ condito foie ucl in materiam præiacen-tem reucrfa,ucl adhuc foil coniunda fir imperceptibilita ; uel ex qua fol ifte fir conditns.quw ramen ide ipfe Burgenfis refutat,eo quod aliud fit lux,ôf aliud nubeS lucida ; ficut aliud eft albedo, amp;nbsp;aliud album aliqiiod corpus ; Si quod accidentium fit non efle, fed inefle. Lyranus dicit fuifle lucem folis adhuc in-formcm Si imperfedam, ufque ad diem quartum : Si fententijc fuæ authorcm citât Dionyfium capite quarto,De diuinis nominibus.

Et hanc ego quxftioncm prorfus curiofam efle iudico. Fccit Deus lucem, ante lucidum illud fobs corpus ; ac talem lucem, quæ ad hocfufficeret, ut tribus primis diebus diem conftituaer, amp;nbsp;mane inchoarer, uefperi ternnnarer. Sic habent uerba Mofis, quibus fimplicita abfque ulla fcrupulofirate cre-dendiim eft. Nec eft aded magna difficultas in hac caufa, ut fcrupulofe fit inueftiganda. Nifi enim om nipotentiam Dei in quæftionem uocare placer,facilc' intelligimiis quid fadum fir : Er fada eft lux,in-quit. Lux quid eft aliud, quamclaritas quædam, quæ obfeura funt illuminans, ac renebras difpel-lens i Deinde, lux ifta dies eft dida. Affeutior. Sic enim fpecificatum eft lt;a Mofe, de qua luce loqua-tur. Neque enim quælibet lux dies eft. Eft amp;nbsp;lunæ fua lux, eft aftris quoque. Neutra tarnen dies eft ; ficuti non quælibet caligo nox eft. Si quæras, quid ago fit, quod in opac diei quarti de foie legiriu’, ad hoc ilium effe condirum, ut præfit diei. Refpondeo, Non dicir, ut conftituat diem : ucl, ur fit dies: ficuti nec de lima dicit, ut fir nox, fed ut præfit diei ; Si de lima, ut præfit nodi ( in Hebræo utrobique eft nbwiaWjid eft,ad dominium.) Ergo ficuti luna non cfficit nodem, quæ ante illam exnrit ; ira foi nonefficit diem,quæ iamanteaeratcondita. Erficutilunanodis tenebraspro qualitatelucis fux nonnihiltemperat, ita fol diemcurfu ac inbare fuo clariorem ac illuftriorem reddit; ut de util irate caleris taceam. Vertim de rationc diioriim iftorum luminarium, fuo loco dicendum eft. Lux ilia pri-mogenita hadenus claritate Si ufu fuo opificio Dei feruiuit, ut diem conftitueret, quam fol non fu-ftulit ; fed potiiu iHuftramt, Si inter illam nodem magis pcripicumn difcrimen adduxir.

Sic diftiim eft in opère diei quarti. Er diuidant diem acnolt;flem. Item, Vtdiuiderctlucem ac tenebras. A Haccputohifficere adprsefentem quaeftionem, fi défit curiofitas, ciii nemo plane'fatisfecerit.

FiiSlu CÛ ucljip' Tertio quacriinr, unde ftatuendum fit diei naturalis initium : à uefpera ne iiel mane. Sunt rationes re CT mrf.'je dies quædam,quibus oftendi uidetur,uelperam efie non finem,fed principal diei nafiiraliS. Prima eft,qudd H/WS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tenebræ,quas ipfe opifex nodlem uocauit,lucem præceflerunt. Secunda,qiiód Mofes in prsefenti crea-

tionis biftoria conftanter ad Ininc modiim loquitunEt fadlü eft uefpere amp;nbsp;mane dies iinns,dies feciin-dus,dies tertius',dies quartus,amp;lc.ubiqiie ueiperam præponens,ut ordinem liunc partium diei,quo uefpera præcedar,amp; mane fequatur,tantum non inculcate uideatur. Tertia cft,quod Leuiticiij.exprefic legitur: A uefpera ufqj ad uefperam cclebrabitis fabbata ueftra,ubi manifeftc liic ordo exprimitur,quo fabbatum, id eft dies quietis, dies feptimus, à uefpera initium fumit, in feqiientis diei uefperam, id eft priiicipiuin definit. Hifce rationibus ludaci moti,principium diei naturalis ftanuint efie uefperam, tan-quam termini'i à quo fic ut nox præcedat ordinc, amp;nbsp;dies artificialis «à mane ufque ad uefperam fequa-tiir.Sic Bafilienfes boras numeraiit non ccmuni modo à termino ad que, fed termino a quo, hoc eft, à principto bora;,non à fine,ut priiicipinm bora; prima; fit ip fis prima,principium fecunda: fecunda,^^ fic confequenter in reliquis. Scio Cbryfoftomum fuper Genefim homilia quarta lianc ludæorum fen-tentiam prorfus reprobare,amp; uerba Mofis fic cxponere,ut uefpera fit finis lucis, amp;nbsp;principium nodis: maneautem finis nodis,amp;impletio diei. Damnat quidem Iudæos,ôlt; bancillis fententiamnonfolutn errori, fed amp;nbsp;malitiæ amp;nbsp;perdition! députât : ueriim, ficuti conueniebat,nullas firmas rationes adducir. Meum non cft,quicquam bic definire.quare malim noftros quodfentiunt,non fimpliciter aflererepro autboritafc,fed 8i S.fcripturæ teftimonijs confii mare.Magifter Sententiarum uerbis Bedæ,meo iudi-cio,non fatis circumfpedc' nixiis, manifefti? libro fecundo, diftind. decimatei tia dicit : Mane ergo pri-mus dies non babiiir, quum Mofes diferti? nonfolum uefperam, fed amp;nbsp;mane primo diei tribuat, di-cens : Et fachim eft uefpere amp;nbsp;mane dies unus.

Quod fi fudæorü fententia teneretur,pulcbre' folueretur ilia quacftio,qua; ex uerbis Cbrifti Matt.«. nafcitur,ubi dicit : Sicufi fonas fuit in neutre ceti tribus diebus ac tribus iioóf ibus,fic erit amp;nbsp;fiiius bomi nis in corde terræ tribus diebuS3amp; tribus nodibus.Nam bic non immeritó quæritur, quomodo Cliri ftiis in fcpulcbro tribus diebus ac tribus nodibus fuerit, cum fecundum fepultiiræ ac refurredionis il- ' litis biftoriam duabus tantum nodibus in fepulcbro extiferit. Qiiæ quæftio cômodé foluipoffer, meo iudicio,fi uefpera principium diei ftarueretur.Nam bac ratione dies parafceueSjin quo fcpultus eft Cbri fias,antcquam fabbatum inciperet,pra;cedentem nodein in qua captus fuerat, ea lege includeret, qua g quicquid aliqua diei parte geritur,eo die geftum dicitHr,ad quem rei geftæ particula pertinet:att^ ira ad fepulturam Cbrifti totiis file dies cum node pracccdcte ac mane fubfequenti pertineret.Sicprimus dies a uefpera in qua ccenauit incipcret,amp; ad ueiperam fequentis fabbati definerct.Secundus à uefpera fab-bari exordium babes, rerminaretur in uefperam illam qua: diei tertio adiudicatur, in qua muberes aro mata emerür,quibus Dominum fcpultum ungerent.Tertius a' dida iam uefpera initium fumcns, ter-fiam nodem includeret,poftquam Dominus matutino tempore refurrcxit,ac fimul rcliquum tempus à mane iifcp ad uefperam fecum traberet. Nam dies naturalis partes fiias qiiibus couftat, uefperam Si mane,uel fi mauis,nodem SC diem artificialem fecuna trahir,ut rede' triduü,trium diemm ac ncdium Ipacio cenfeanir, idem'cp fitjquod Chriftus tribus fe diebus, ac tribus nodibus in corde terræ futurum dixit,ac fi fe triduüm in fepulcbro fore dixifiet.Sic,puro, confultum effet ifti quaeftioni, fi fecundum ludæorum fententiam,principium naturalis diei duceretur à uefpera, amp;nbsp;nö a diliiculi exortu. Veriim ifta non fic cömemorojut cupiam data opera a cêmuni ecclefiæ fententia in bac caufa difcedereifed fimpüci-ter recenfui,quibus rationibus ludæi moueantur,ur à nobis diflrentianr3amp; quomodo mibi difficultas di dæ iain quæftionis de fepultura Cbrifti expediri poffe uideaï. Quam ante me 8( Auguftinus fibro primo qiiæftionum Euangelicariim capite feptimo fic explicandam duxit. Dicit enim : Sextædiei partem qua fcpultiis eft,cum præterita node pro node ac die accipiasdioc eft,pro toto die;deinde 8C fabbati no éiem ac dicm:rertió,amp;l nodem dominicam cum eodem die illucefcente,ac per boe accipiendo parte pro toto,babes triduüm,amp; tres nodes.Et poft paululum additJn Genefi enim a' lumine incipit dies (opor-tebat definirc, de artificiali ne uel naturali die loqueretur)amp;l finit ad tenebras,ad lignificandum lapfiim bominisfuide infif mam rationcm.)Nunc autem d tenebris ad lucem,ficut didum eft,de tenebris lucem clarefcere,amp;c,quibus uerbis innuitjn nouo Teftamento propter myfterium redemptionis Cbrifti diem à tenebris amp;nbsp;node efie ineboandu ; ciii illud Apoftoli eadem poflëm adiungcre ratione,quo dicit: Nox præctfsit,dies autem appropinquauit. Vcriim fi quis firmiora babet, fpiritu ueritatis motus,in medium adferat.Et Alagiftcr Sententiarum loco fupra citato dicit:Poftea nero in myfterio fadü eft ut dies com-putentur lt;à uel'pera in ueiperam,amp; adiungatur dies præcedenti nodi in computatione,

quot;Diesunuft Qiiaiid amp;nbsp;boe quærunr,quare Mofes nö dixerit,Et fadü eft uefpere amp;nbsp;mane dies primus:fcd,DieS unus: cuin tarnen, ut ex fequentibiis patet, feptem dierum dC opera Si numa urn ab ifto tanquam primo recenfere inceperit.

BafiiiuS pbilofopbatur ad bunc modum: Vt diei nodisc^ fpaciü, inquit, definiret, ac diluculi tempus uefpertino coniungeret,amp; ex uigintiquatiior boris uniiis diei fpacium compleretur: atqj ita Si nox fub iiocabulo diei comprebenderetur. Deinde Si banc adijcit ; Vt ex appellatione etiam dies affinitatem ad ipfum

A ipfum fêculum liabcret. Is cnim dies, qui iinici priiicipij ac incómunicabitis ad aliud prac fe ferr formam, accomodate fand amp;nbsp;appofirc unus eft nuncupatus:ranquain uniuerfi feculi imago,dieruni origo, ac hici coætaneus.Hæc fuut Bafiiij cogirara.Eadem habet 8C AmbrofiuSjBafiiii imitator.

Vcruin ad hunc moduin pliiioiopharicoguntur, qui facræ lingua; confuetudincm non confulunr, cuius tarnen expefitionem fibi fiimunt, fed loquutiones illius uel ad Grxca:, uel Jatinjt lingua; nornias exigunt. Græci quidein,ubi ab initio quodam ex ordinc numerant, diciint à ■ie^aref, ó dicrimil^cs, i Etiatiniquoquejprimns, fecundus,tertius.Hebra;a uerd lingua ad hunc modum QV, dies unus : ’’ay? QA^jdics feciindus : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m'^dies tertius,amp; fic confcqucntei’.Et ne putemus id hoc tantum loco

f.eri, ut uox ^^^X,id eft unus,pro primo fumatur : atque idco de inyftcrio aiiquo inquirainus,mox capite lecundOjubi quatuor flumina c paradifo promanantia reccnfentur,fic legimus; bw'B nniSR Qy,',id eft. Nomen unius Pishon. Deinde ”5 ’'Strn nnin , id eft. Er nomen fecundi fluuij Gihon.

Vizin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ny’\ideft,Et nomen fluuijtertij Hidtkel.mQ «“«n “in5n\ideft,Etflu-

uius quartus ipfe eft Phrath. Et capite odiauo, in hiftoria diluuij fic legimus : Igitur fexcentefimoprimo _ Snno uiræ Noe,primo mcnfe,w\nb yinHa,id €ft,In una die mefis. Hieronymus ucrtit,ln prima die men fis. Et Exodi4o.Primo menfe, ynnb np(W3,id eft,una die menfis,pro,prima die meiifis. Huiufmodi re-ftimonijs fatis puto liquet,Hebræat; lingua; id elfe uulgare,ut diem unuinjpro die primo ponar.Et ea Icv-quutione SC Euangelifta;,urpcte Hebrscfloquuti fHur.Mattha;us cap.is.fic habet; Velpera aurcm fabba torum,qua;iuccfcir ; ar //■'wBaamp;ÛTui.,id eft,In unam fabbatorum. Vetusreddidit,In primam fabbati.

Nam de dicrefurredbioms loquituriqua; quoniam fabbarum proximc fequebarur,prima eft fequetis fe-ptimanædidüa.Côfimiiiter 8i. Marcus:Etfummodiiuculo,inquit,dieprimofabbatorum:TM.«/«rsf*f-ticzäiy'jid crt,una fabbatorum. Et paulo póft mutata loquutionc Hebraca in Gra;cam,fic dicit : «I'les-crr j i7ft;»f.i T.»,id eft, Cum autem mane prima fabbati die refurrcxilfet.Et Joannes cap.xo,Tff

TWii-ÿrffâ’.éTWAud eft, Vna autem fabbatorû.quod Erafmus uertit; Primo uerd die fabbatorum. Et hic lo-quendi modus nobis quoqj Gtrmanis uulgaris eft.Sic enim amp;nbsp;ipfi numeramus,fy„s, drci. Item, der nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itndc^dcrdrM.Q^idm Larini uocanthoram primam,nos uocamus,egt;« vr. Ifta uoluipaucis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A ;

ad piæltnrem quæftionem adfen'e,propter cos qui facris foipturis Icgendis incumbunr,ut hoc excmplo aiimoniti,Hebrææ lingua; fimplicitatein obferuent : qua negleifta, patres firpenumei o pra;ter rationem quaeftiones moi:eruiit,amp; abftrufos fenfus excogirarunr. Hxc de quæftionibus præfetitis loci. Videamus iam de confidciationibus.

ß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIOI.

Dixftç Deus. ] Obferuandum eft,qudd in toto hoc contextii in omnibus quae DeuS fex dierum de-ciirfu fecit,non folum fecifte,fcd primiim dixiife : deinde etiam qua; dixerar,perfecific fcribitur. Qiia in re raanifeftifsimum argumentum proponitur,eife ab illo omnia uerbo uirtutis ipfias condita. Atq; hoc eft quod loanms primo de hoc uerbo Dei legimus: In principio erat ucrbum,amp;l uerbum erar apud Deum, St Deus crat uerbum.'Omnia per ipfum fadba iunr,lt;Slt; fine ipfa fadlum eft nihil.Sa-uit hie locus fidei no-ftræ, qua Ciuiftum, incarnatum Dei uerbum, eiufdcm credimus elle diuinitatis ac porentiæ cum patre, Nifi hoc myfteriut« innuere uoiuilfet fpiritus faniltus, poterat Mofes uerbo faciendi contentus fimplici-ter exponcre quid fingulis fit diebus à Deo conditum ac faduin. Verum hac de re uide in Comincnta-rijs noftus fupcr loanncm.

1'i.it lux.} Deus lux eft,inquir loannes. Vide igitur quam ccinodc' ftatim initio Operum firoru, quum Qjit lux cl},o()C omnia tenebris clfeiit inuokita,lucem produxerit. Sic lucem amat, amp;nbsp;operibus fuis lucern confccrat,qui ribw fuis lucein ipfe liera lux cft.Princeps tenebrarum tenebras amat,lucem odit ; adeoqj amp;nbsp;opera fua non Iucc,fed teiie- conjea'ut, bris inuoluit.Vnde «Sd opera tenebrarum uocaritur Roin.ij. Cogitet hie quifiß,lucis ne uel tenebrarum fit amaror.Qui male' agit,!nquit Chriftus,odit lucem.Vide loan.j.

Cogitemus eriam,qult;àm cömodc praemilïa fic hie imago eius Iucis,qua;pcr Euangeliu Chrifti mun- hud^olucis'E.uun do tenebricofo illuxit.Erant omnia tenebris operta.Mox ad mandatum Dei fadf a eft lux. Sic cum mun gdicx..

das tenebris ignorâtiæ prorfus efiet immerfus,iufsit Deus e' medqs tenebris iplendefcere luce, qua corda niortaliü per fcicntiä claritatis Dei in facie lefu Chrifti illuminai ent, qua de re gloriat Apoft.i.Cor.4.

Etfiild eß lux.} Cogitemus hie de omnipotentia utrbi Dei. Magna eft opcrii Dei uirtus, miraculofa Omnipotentiit eftjfiupeda prorliis eft,ut merite» in illis diuina; Maieftatis gloriä pij eonfiderct fulpiciSt.Verfi immefa urfhijyei, gloria: huius auxefis in eo eft, quod omnia uerbi fui uirtute facit. Dixir, inqiiirpropheta, amp;nbsp;faifta funt: m .ndauir,amp; creata funt. Præclarü cft,fi quis operando infigne aliquod amp;nbsp;eximiu opus feeerit. Laudan-tiir hoe nomine artifices . Quis ai'it ex omnibus illis dabitur, qui uerbi fui uirtute uel mufeam producere pofsitlt; Quis regum toto orbe imperantium adeó potens dabitur,ut ueic' diccre pofsit,Omnis uoluntas mca fietiqua: gloria foh Deo tribuitur, cuius uoluntas omnis uii tute uerbiperficitur S' Et hæe ipfa uerbi potentia, fingularc ueræ diuinitatis argumentum habens, in difpenfationc carnis à uerbo Dei fiifcepta, fic eft monftrata,cri uerbo ægrotos curauit,ea:cos illuminauit,leprofos mundaHit,uentos ac mare com-pefcuit,mortuos uitæ reftituit, ut nullum nec c' cœlo nee c' terra firmius ac certius teftimoniunr daii pof-fit,quo confeientiae nofixa: in fide unigeniti Dei ac uerbi incarnati confirmentur.

OBSERVATIO HU. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A'

Probat ßta ope- nbsp;nbsp;Ptnidit Dens lucent lt;Jttôde(Jèt bona.] Primnmilkidcotifidtremus,Fecit Deuslucem. Erat banc opifi-

»quot;4 De«î. ‘^*0 futuro accommodaturus, cuius cam gratia feccratdactam prins probat.Ergo fie comparatus eft hic ' opifex rcrum,ut ne fuum quidem ipfius opus larurus fit,nifi inftituto uniuerfi competens. Oblécro,quo apud hunc opifieem loco funt humana confilia amp;nbsp;opéra:non folum impertinentia,fed Si aduerfa ac dc-decorol-bqui ne fua quidem,nifl bona fint,ferre potcftC’ Quare diuerfi funt ab hoc ingenio Dei,antiftiteS ecclcfiæ;quibus,ut Hieronymus alicubi dicit,nulla eft rniniftrotum Chriftielctflioiqui ne in fomnio quidem cogitant, profit'ne quod faciunt in ecclefia Chrifti,uelfecuss’

Nom diclt ()tlt;od nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obiêrua quod non dicir. Et uidir Deus kicern quod effet afpcefbn iuCunda,quôd cftët mirabi-

effet a 'fieilu iu- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effet bona.Ergo non tam quærir in operibus fuis Deus nominis fui iplendorem ac gloria,

cunda^ fed bona *1“'^eorum utilitärem amp;nbsp;cômodiratem,quort'i gratia uniuerfa côdidit.Sunt quidem Opéra iliius fplen-dida,iucunda,amp; ilkiftria,adeocp SC nomini illius ilktftrando accômoda:uerùm non ram eoilla fine con-didir, qua'in ut bona e fient, amp;nbsp;utilia. Qiiid hac confiderarione cogitabimus aliud,qua' m fie effe compa-

ingeniim ueri return ucri Del ingenium, ut tanquam bonus bonis deîcdletiir operibus ? Ad imitationem huius boni-tatis prouocamur à Chrifto,Matt.r.cum dicir : Sic luccat lux ueftra Coram hominibus,ut uideant opera

utftrabona, amp;glorificenrpatrein iieftriim qiiiincccliseft, Admoncmiir etiamliocloco, quam fiinr dertftandi, acreuera non Deijed principis rcnebrartim filif, MaiiiLlia?i,qiii Deiim hunc lucis crea-torcm non bonum,fed inalntnefredicebant:dlt;f iliius opera,quibiis tarne ingrarifruebaritiir, cauiUis ex-plodebanr.Nos interea,qiii de pietare Chnftiana cenfemur iucis Iniiiis, quamnis diiirn.æ ac temporarx utilitärem intelligentes agnofüamus,agnirain gräti pi xdicemus. Si bene coliocemus, tanquam uerælu cis iiliiis imagine ad amorem fempiteruæ lucis quotidie magis ac magis acccndamur.

A’’ num à Ptdiiüßtlnconxtenebris.] Obferuandum hoc loco cft,qi!amalicnum firà Deo,ut confufionetnino-“û P«‘gt;bus luis ferat.Tencbras non fuftulir,fed a kice fegregauit, cum polfer qualifcunqj fieri iliarum com-s, . c , 10 IL ixtio, qua ncc tuicbræ caliginein fuam, nec lux fplendorem nariuum ac darum rerinerct : fed omnia prat ut opcitous confiifijnc caliginis ac kicis operta lumen haberenr : quale folent habere feræ, fyluae, SC qualis effe fokt ' ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;color nigro SC aibo mixtus. Veriim confufionem hancrelpuens,diuifitluccm a rencbns,amp; cuiqucfuiim

tempus SC ufum peculiariter dcterminauit. Admonemur hac in re,qua'm non conueniat ccmifcere kicê tenebris iilis,qua: culpabiles funr,ac Deo uehemcnrerdifpliccnr: qualis eftinfideiium acreproborum im pietaSjdoóbrina mendaciorum, fuperftitio SC idololatria. de qua cêfufione A.poftokiS i.Cor.6.dicir:No ß lite lugum ducere cum mfidekbus.Quæ enim parricipatio iuftitiæ cum iniquiratit' Aut quæ fccietas luci ad tenebras s’ Etenim fi luccm hanc uifibilem tenebris ilks commmifceri noluit, in quibus nihil eft mak; quanto minus probabJt,fi lux ueritatis, lux fiiiorum Dei, tenebris maks ac noxijs errorü, impietatis,in-iuftitix Sc iniquiratis commifctatur ac labefaiflctur f

3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P-tlucentuocauitdiem.actenebrasnoClern. ] Primumobferuaucrbuuocandkquomodo Deorribuatur.

bum uoctdi Deo Aclamo intra capite fequeti legimuS,qi.!Od animannbus ten æ ad ie adductis nomina indiderit, SC

' cunóla fuis quætp nominib.appellarit.Venim id genus uocandi nihil illisconferebat,nifi nuda nomina. Hic ueró lucem Deus fic uocat diem, ut hac illain appellarionc coiiftituat diem: 8C tenebras fic nodtem uocar,ur faciat eas effe nodlcm.Ergo uocare Dei eft non folQ nomen aliquod imponere, fed SC rem ip-fam confcrrc,quæ nominis fignificatione cxprimirur.Siccum Oftæfecundo Iegiraus,Vocabo non po-pukim popukim,meum; inrelligimus nos ;i Deo non fokim appcllari,fed 8C conftitui populum ipfius. Deinde SC illud expendendum eft,quód tenebras non fuftulit,fcd iifurpanit ; SC diem iiohiir efle con tinuum,fed nodburnis tenebris interruptum. Vices conftituit,quibus dies SC nox,lux SC teiiebrae fibi in-uicem alternis fuccedenrcs,SC relluriSC animanribus SC hominibus cömode iniêruirent.Dies labori,ncx quieti deputara eft. Vide in Cömenrarfis noftiis fuper pfal.io . Magnum eft diei beneficium, quo tellus SC omina non folum ilkiminantur,fed SC folari calore fouentur. Rurfus magnum eft 8C nodfis emolu-mentum,qux urrefrigerarcr,humcdlaret,óC mortalium quieti confuleret, taks eft «à Deo céftituta,ur n.a tura fua fit frigida,humida SC obfcura.Sicrebus Inimanis adinirabili fua prouidentia conluluit Dcus,tit uicifsitudine diei ac nodfis omnia fint necefsitatibus noftris atremperata.

Tertio confideremus etiam in hac diei ac nodtis alrernatione,uclut in imagine quadam,qualis fit ui-trtfiiùac httarït corii quæ in hac nobis uita contingunr. Qiiafi dies eft,dum Iætis:nox,dum triftibiis afficimur.

Non femper dies eft,nonlémper læta affulgent.Diem excipir nox certó fubfequens, SC præcedentem lu cis faciem plane obfcurans. ReS profperas ac fplendidas caligo rriftium eueftigió fubfequens interuer-tit.Rurfus: Non femper nox eft,fed nodlem infequitiir lt;SC abigit fuccedentis diei claritas. Sic non femper triftia premunt, fed definunt illa in fclicium rcriim humilitatem. De eo cogirabar lob,cura diceret: Poft tenebras fpero lucem. Admoneamur iraep hac nodlis ac diei alternantklm inter fe imagine,ut neqf fi triftia incumbant,frangamur : neque fi læta affulgcanr,inepta lætitia diflokiamur : fcientes utrobique præ.éntibus rebus futurani imrainere mutationein.

IiHtgo refurre - Quarto proponitiir etiam hac ipfa in re pulcherrima refurredlionis imago, dura kicis exortu nc-Clionis. dlis obfcuritas, quæ omnia ucluti fepeliffe uidtbatur,tollitur ; SC cundta quafi ad uitam quæcp fuam re-ftituuntur.

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1?

ftituitntiir.Vt cnim luccmreifïc' uifam,ira tencbras rcftc mortem dixcris. Veriim malo banc confidera-nonem ucrbis TcrtnUiani quàm meis exprimcre,qi!æ in libro de Rcfiirreftione carnis ad hunc modiim Terf/dZ-f« hb.de Icgiintiir : Afpice ininc,inqnit,ad ipfa quoqj exempla diuinx poteftatis. Dies morirnr in nolt;ftem,amp;f re- Ygt;..el:irre!îione ncbrisiifquequaqj fcpelitur.Fiineftatr.rmundiboner,omnisftJcftaiiriadenigranir. Sordcnt,fiient,ftLi-pent ciindla, ubiep iufticium eft,ac quies rei um.Ita lux amifla lugetur. Et tarnen rurfus cum fuo cultu, cum dote,cum Sole,eadcm Si integra amp;nbsp;tota uniuerfo orbi reuiuifcit,interficiës mortem fuam noefrem, reftindens fepulturam luam tencbras hæres fibimet exiftens, donee amp;nbsp;nox reuiuifeat cum fuo amp;nbsp;ilia fug geftu.Redaccenduntur cnim amp;nbsp;ftellarum radij, quos matutina fuggeftio extinxerat. Rcducuntur Si fi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

dcrum abfenriæ,quas temporalis diftindbio exemerat.Redonantur Si fpecula Luna',quæ menfrruus nd merus attriuerat. Rcuoluuntur byemes Si xCtàtes^Si uerna autumna cum fuis uiribus,moribus,fru-dtibus.Qiiippe etiam terræ de ccclo difciplina eft,arbores ueftire poft fpolia, flores dénué colorare, herbas rurfus imponcrc,cxhibere eadem quae abfumpta funt femina,nee prius exbibcre qua'm abfuinpta.

Mira ratio,de fiaudatrice feruarrix;ut reddatjintercipitait cuftodiar,peidit:ut infegrer,uitiat;ut etiam am pliet,prius decoquir. Siquideubcriora Si cultiora reftituir,quam exterminauit.Reiiera focnore intcritu. Si iniuria ufiu a,iSd liicro damno,femel dixcrim,uniuerfa conditio reeidiuiua eft. Qiiodcunqj cöuencris, fuit : quodcunqj amileris,nibil non itcrum eft. Omnia in ftatum redeunt,eum abfeefterint. Ideo fitiiun-tur, ut fiant. Nihil deperit,nifi in faluté. Totus igitur hie reuolutus rerfi ordo,teftatio eft refurree'tionis mortiioruin.Operibus earn praefcripfit Deus antequa iiteris. Vii ibus praedicauit antequä uoeibuS.Præ-mifit tibi naturam magiftram,fubmiirurus Si prophetiam,quo faciiius credas prophttiæ,difeipulus na-turæ;quo ftatim admittas cum aiidieris,quod ubitp iam uideris. Hæe lilc.

Valuing; ucljgt;ere cr mane dies tmis.] Primiim obferua, quod hie mundus, ccclum fcilicet Si terra, cum omnibus quae funt in illis,fex diebus à Deo coiiditus eft. Vbi dies numerantur,tcmpus eft. Q«a: in Teporaria funt, tempore facia funt,tempori funt obnoxia,amp;: temporariareodemep tëporis dccurfu quo fadla funt,eon- qui in tempore fuinptibilia.Sie mqndus ifte ijfdem fex dierum reuolutionibus, quibus conftar,taiidem eonfumetiir. juitt condita. Deinde conlîdcrandum eft,quàm competenter duo ifti termini,iielpcra ód mane,in unum diem inclu Coinmodumdies dantur.quorum uterqj id in fe habet,Ut lt;Sd priiicipium fit,amp; finis. Vefpera diiu nam liiccm finit,nodbem in ucjfcram CT inchoar. Mane nódlem tcrminat,dicm redueit. Cogitemus bic quoqj de co, cuius paulo fupra mentio- mans cociuditur nem feei,quomodo hæ temporum uiees de rcrum quoque temporariarum alteratione admoncant. Si-eut cnim uelpera dicm terminât. Si nodlis principium addueir. Si mane nodtem finiens, dicm inehoat:

quot; fie aeeidit fubinde per diuinam prouidcntiam, ut uno die lucuicnta fiat rerum noftrarü mutatio. Ad uc-lpcram,inquit Prophcta,demoratur fletus,6d ad matutina lætitia.Et quoniam ifta rerü altcratio non in noftra,fed Dei manu eft,confucucrunt fandbi in alflidbionibus cóftiruti,maturinis,raeridianis,ac uefper-rinis uieibus,quibus temporum momenta mutantiu',ad Dominä, pro impctraiida triftium mutatione, preces fuas eftundercmoii qudtl terminis iftis alligata fit diuina prouideiitia,lcd qudd iilorum uariatio-nede ipfa quotp rcrum mutatione admonebaiitur. Siepfal. er.Propbeta dieit : Ego autem ad Dominä ciainabo,amp; Dns feruabit me. Veipcrc,dd mane,5d mendie orabo 8i inftabo,amp; exaudiet uoce meam.

Tertio Si ilkid expendamiis. Dies ifte,in quo funt uefpera Si manc,cxigui temporis fpaeium habet,

At omnis noftra uitahiiiufmodi dierumfpaeijs eonftat.Habct Si ipfi mane fnum,id eft adolefeentiæ flo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nollr£

remdiabet ucfperam,id eft fencdlutis ariditatcm,ut reuera inftar unius diei fit uita nortra.Sic Dauid pfal imagine hübet mo 90.de uitæ humanirate Ioquittir,dieens; Qiioniam mille anni in oeulis tins fient dies befterna quum pcrtranfierit,5d fieuti iiigilia in nodbc.Rapis eos uelut impetus aquarä: fomnus funt,manc fieut feenum pcrtranfit.iVlane floret,uefpere decidit amp;nbsp;cxarefeit,inciditur Si exarefcit.Signifieat candem effe uitæ no-ftiæ conditionem,quæ eft graminis,quod mane quidem floriduin eft,uefperi uerd aridum. IHud tarnen iiixta pkirimum habet confolationis, quod in hac diei, id eft uitæ noftræ breuiratc, iiox eft quæ diuiduti Solatium noilis, illius iure fuo fibi uendieat. Ergo quantumuis moleftus fit miferis Si adHidlis bic uitæ nofti æ dies, media tarnen ilkus portio fomni beneficio fie attempcratur,ut in ilia miferi nihilo fint infclieiorcs fanis, di-uiribus,honoratis,amp; in rerum profpcritate uiuenribus.Nox fcilieet,dum dormiunt omnes,diucrfitatcm illam diurnæ feenæ c medio tolkt,ôd cundlos æquat.

Qiiartô,nce illud tranfeamus,qiiod tempus ilkid,in quo non folum lux eft,fed 5d nox,non una nox, Dilr nominatur, fed dies unus nominatur.SoIennc cft,ur quæ narijs partibus confiant,a meliori denominentur. Sic natii lt;Jtio tamen ZJquot; ralis dics,non nox,fed dies uocatur.Ergo præftantior cfi dies node. Admonemur qiialis debcat cft'e ui- nox e{l, ta noftra,quæ Si ipfa non diebus tanrum,fed iSf nodibus eonftar.Talis Hidekcet,ut nô nox,fetl dies uo-cari pofsit. Qui omnia fua cogitata, dida Si faéta, uel ocio, uel uentrfuel tenebrarum ae iiodis operi-bus deftinat, quid aliud facit, qu.àm quód ex omni fua uita diurnain lucem eum adibus fuis illuminât, amp;nbsp;totum fefe tenebris ac nodi confecrat b Huius uitam,non uitam,fed mortem;ôf uniuerfum illius tem pus non dicm,fcd nodem uoeare coniienit.Non pofluniiis effieere, ut continuus fit in uita noftra diurnæ lucis curfus, nee ullis nodurnis tenebris interruinpatur : illud faltem curemus, ut fi non potior pars faltcm aliqua diei ccdat.Si dies noftri nô funt longi,quales funt in æftate,fint faite aliqui uteunqj breues, qualeS habet hyems. Et hyemis tempore ucrum eft quod lue Atofes dieit, Et fadum efi

OPVS SECVNDI DIEI? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A

Dixit quolt;^? Deus, Fiat firmamentum in medio aquarum, 80 diuidat aquas ab aquis..

Et fccitDeus firmamentUjdiuifitq^ aquas qua? erant fub firmamento, ab his quæ crant fuper firmamentum.Et factum eft ita*

Vocauitep Deus firmamentu, cœlum : Et faftum eft ueipere amp;nbsp;mane dies ftcundus»

Latina iicrfio cum Htbrxo textu concordat, nifi quod amp;nbsp;ipfa uoce3’'’'P%qujceXpanfum flgnificat, iiertit firmamentu: quemadmodü Graecus interpres,qui reddidit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Græca uerflo in uerfu fexto

habet,/;» iruit : id eft,Et fadtum eft ita. quæ particula in Hebræo uerfu feptimo demum legitur: quamuis,meo iudicio,incömodó,amp; praeter rationë,qua; in fequentibus uof.9. 14. feruatur: in qui-bus hwe iierbajEt fadlum eft ita,non operi,fcd uerbo Det fubijeiuntur. Dcinde,quod in Graeco legit, üm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'o ÿios en «ii;Ätf|v;id ciljEt uidit Deus qudd effet bonum,in Hebræo non habetur hoc loco,

Sicut in fequetibus patet,ad quartum iilt^ dicm cxckifiuc*, profequutus eft ea Deus, quæ neceffariara diftinftionem requirebant. Prima diftindbio fuit, qua tenebrarîî tolleietur incômoditas. Si inter lucem ac renebras, nofttm aediem diftinguerctur. De ilia in deferiptioneprimi diei meminit Alofes. lam con.* léquenter earn ccniemorat, quæ faifta eft in opéré diei fccundi : qua fublata eft inccmoda aquarum cor.,-fufio,quod ccelum attinct.Dicititacp ; Dicit quot^ Deus,Fiat firmamentu in medio aquarum. Hoc eft: iiolüratc fua fie ftatuit Deus,ut in medio aquarü fieret expanfum, quod effet inter illas fi'rmü e]uoddam intcrftitium aefeparamentum. Et huncillius nfum exprimit, ciim dicit : Et diuidat aquas ab aquis.

Et fecir Deus firmamentu,amp; diu^fit aquas quæ erant fub firmamento, ab his quæ crant fuper firma-mentum. Intellige ipfam fi'rmamenti cxpanfionem,mox atep perfetfla effet, aquas fie diuififfcjUt alfæ tu periores cflenf,aliæ inferiores.Faftum eft enim hoc firmamentu in medio aquaiTnamp;ad hoc expanfum .d DeOjUt aqiias diuideret.Sic enim dixit ; Fiat firmamentu in medio aquarum,amp; diuidat aquas ab aquis. Qiiare qudd dicit,Et fecit Deus firmamenrü,diuifltcp aquas quæ crant fub fifmameto,ab lus quæ erant 3 fuper firmamentfunon fie eft intelligcndû,quôd poftquä firmamentu feciffct,alio quodam opéré aquas inferiores d fuperioribus diuiferitded hanc ab illo diuifionem per ipfum efl'e firmamenti interftitiü faéiâ. Sitrdlc, Perinde ac fi dicas,Dixit herus,fiat fepes,amp; diuidat hortiim ab horto. Et fecir fepcm. Si diuifir hortum, qui eft .à dextris, ab eo qui eft à finiftris. Hic ipfii ftriiólura fepis hortum fie diftinguir,ut qui antea fuei’at continuus lt;3C unus,diuifus fit in duos:quorum alter ingrcdieiiti fit a dextris, alter a finiftris. Sicfadfü eft in hac quoqj aquarü diuifione.Erat una Si indiuifa aquarü moles.Nceeffe erat ut diuiderctur. Diuifa eft per firmamenti expaufianë. Qiia diuifione falt;fta,crant iam duæ aquarü partts:una fuprii, altéra fub fii-inamento. Deinde ne ledtio ifta,Quæ crant fub firmamento,ab illis quæ crant fuper firmamcntü,eum cuipiam ftnfum gcntrent,quo putet ante hanc diuifionem fuiffe aquas alias fub firmamento,alias fupra firmamenrum,poftca iiero non ita:arbitror,cômodius effe ut legatur, Qtiæ funr fub firmamcnro,ab illis quæ funt fupra firmamentü. Etenim poft diuifionem fucrüt amp;nbsp;funt etiamnü aquæ aliæ fub firmameto, aliæ fupra firmamentü, antea uerd neqiiaquam. Nec Hebræa lccT.ionem liane impediunt. Sic enim ha--bentiEt diuifit inter aquas quæ fub fif mamento,^ inter aquas quæ fupra firmamentum. SubiunginEt faeftum eft ita, Quomodo f Sicuti ftatuerat Deus,fie fecit, Sunt qui fie exponanr.Etfuiftnm cftitamide-licetfieuti nüc eft. Innuitur ctiam diuifionem hanc,induôto fif inamenro,mox effe iuffum Dei ccnfëquu tam,ut ilkid 13 ''n''i,Iegendum uideatur,Et erat ita.

Voeauirlp Deus fif mamentum cœlum.Hoc cft,conftituit ut fif mamentum hoc effet cœlum: fie deter minauit,ut Hic effet in pefterum iliius ufus.

Et fadlum eft uclpcre Si manc dies fecundus. Sic uoluit Molês fignificare, non quibus partibus con* ftiterit dies fecundus, fed qudd feeunda ifta diuifio qua cumulus aquarum, medio firmamento indudlo, dinifus cft,faâ:a fit in die fccundo.

, P , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primiim qiiæritur hoc Ioco,quodnam fit hoc cœlum, quod fecundo die faiflum eft : dejndc,quid fif,

Ma,; .occcc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fadlum fit. Qui quærunr, quodnamfit hoccœlum, deeonon quærcrent, nifîplures effecœ’os

s, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff2tuereiit : utpote,cœlum empyreum,cœlum cryftalliniim, cœlum fidereum, quod odlauam efl'e fpliæ-

ae jAiiu cil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dieür,habentem fub fe feptem illas,quas Planctarum uocant:amp; eœium acrcü, in quo uolitent aucs,

quæ hoc nomine aues cœii uoccntur.FIi quoniam plures cœlos ftatuunt, quærunr de quo fit intelligcn-dum, quod Mofes liic de fif mamento feribit.

Ad hanc quæftionem panels refpondere poffumus. Aliud effe,de co quærerc, plures 'ne fint cœli, ucl unuin dunraxat:et aliud,pcreötari quodnam fit hoc cœlü,de quo Mofes hie leribir. Plures effe cœlos,con ftanter negat Chryfoftomus,ficdicensiEt quomodo diciint aliqui,{adfos effeplures cœlos f Non ex di lima feriptura hoc didiccrunt, fed ex fuis opinionibus, ut ita dicanf,impellunrm-.Vide quæ fubiungar,de nomine

Ä nomine cœlij quomodo illud apwä Htbracos plurale (ïf,Só ,p fingiilari ufurpet Sic nos tcnebra^ pliirali qitidem numero,qiiod uocem;fingulari ueró,quod rem fignaram attiner,proferimus. Rurfus Bafiliiis, amp;nbsp;imifator ilüiis Ambrofius,ur eos refellanr, qui potentiam Dei ranram effe negabanr,ut plurcs cœloj faccre polsir,contendunt non ertè unum tantum coclum. Meo iudicio reftc' tenebimus iftam moderatio* nem,ut de cœîo niiiil contendamus, unum ne fit, uel plurcS, fed in fimpliciratc S.fcripturarum confifta* mus, qiiæ id in confueto liabent,ut Deiim uoeenr cocli ac terræ conditorem. Quod fi quis uarias unius call rcgioneSjUcl pliires orbes ac fpliscras,pkncs ccclos uocari pofie iudicat,per nos id faciat licet.

Ad id uero quod inten-ogatur,de quonam ccclo feribat lue Mofes : an de codem, cuius ftatim initio memiiiir,dicens,In principio fecitDeus ccE!umlt;Slt; tcrramniel de alio,ab illo diucrfo,quod amp;nbsp;ludæorü 8^ noftronim aliqui fenfifie iiidentur,quid fentiendum ac refpondendum fit,ei facilimü eft cognofeere, qui Atofen diligenter audit,SC qua: ab illo dicuntur,omni fcrupulofitate reiefta, fimplicitcr Si candide' perci pit.Mofes non loquitiu: nifi de coclo illo uifibili,ficut dC fuprà memini. Illud quoniam initio inconditum amp;i informe in mole ilia aquarum latitabat, fecüdo die opera conditoris fingi, produci Si extendi cœpit. . nbsp;nbsp;Quare quod Deus dixifïë fcribitur,Fiaf firmamentum. Item,Et fecit Deus firmamentum,nö fic etl in*

ttiJigendum,quód cccU fiibftantiam feciindo demum. Si nó primo die crcarit,fed quód illam iam antea crcatam,lecundo die formarir,amp; ad diuidenaum aquas per medium illarum extenderit. Nee dixit. Fiat coelumifcdjFiat firmamentmn. Etfecit Deus brmamenrum,uelexpanfum. Qiiód autem fiibiungit,Et uocauit Deus firmamentum cœlum,non ad id rapiendum eft,quód ccelum hoe fecundo die primu fub* ftantialiter ex nihilo crearir,nifi idem dióluri fiimus Si de rcrra,quæ amp;nbsp;ipfa tertio demum die hoe nomi nis,ut terra uocaretur,accepit;fed ad hoe diiflum eft à Mofe,ut intclligamus idem eflc firmamentü quod Cüclüjnc quis duo diuifa corpora putet eife □•'T3 Si y'n.'y. Qi^iare qudd Mofes initio ftatim dicit,In principio creauit Deus hoccocliim,6f hancterram,nófieeftinrelligendum, quód ftatim primo dierudis illa amp;nbsp;informis cocli ae terra: fubftantia iftis fiierit nominibus fignata;fed quód MofeS illis ftatim ufus fir,ran quam notis,ut admoneret qua de re loqueretur. In fHmma,quicquid illud fit, quod de pluralitate ccclo* rum difputatur,amp; quibufcuncp argumentis illa aftruatur opinio,mihi omnium perfuafifsimum eft,Mo* fen in ifta opifieq Dei dcferiptione,ejuam ad eaptum rudis populi omnium fimplicifsimc'propofuit,non Hifi de uno Si eodem ecclo utrobi^ tam in fecundo epiàm primo die loquimidelicerifto uifibili,quod uo catiim eft Hebraiec' c'ï® amp;y'B^id eft,cœlum Si firmamentum:ficut Si decadem duntaxat terra,tam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

in principio quam tertio die loquitur.Qui hanc fimplicitatem refpuunt,in dubio fluéfitant. Si ncfeiunt, g de coelo ne eryftallino uel feptem illis planctarum orbibus, uel de acre Mofen intelliganr.

Illud,quod quærütainde faftum fit ccclum,adeo(^ Si quid fit, arbirror plane' curiofuin elle, 5^ à pio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftthoc cce

homine alienum. Qiiin quæritiuquot; eadem curiofitate,quid,amp; unde fit teiTa,quid Si iindc fit aquatquot; Ex lil luin, cr itndc dacis aliqui putanint firmamelitum hoe ex aere conftarc,eo quód luce fuper ten as oborra,uentus ex illa ßätim. denfitatcm Si ariditatem naótus,conuafus fit in firmamentum. Addiderunt aliqui, igncin de ccclo cm pyreo egrefl’um,fuperficieni firmamenti conftruxifl'e. Illi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;idem efle dicunr,quod IPX q*'T3Ipi , id

eft,ignis amp;nbsp;aqua. Veriîm un obiep difeeditur a' fimplicitate uocis,quam non fatis retinent. Si firmamen-tiim hoc uocatu eflet iPXiP,id eft,ibi ignis ; uclniquot;\iP,id eft,ibi ucnnis,uiderentHr forfan nonnihil dixifle.

Sed quoniam uocatum cftQ‘''13iP,hoc eft,ibi aqua:i!el,cft aqua. Si practcrea in medio aquarum ceditum eftipoterat uerius dici,conftaic illud ex aqua,quam ex ucnro,ucl igne. Qiiare illi magis placent, qui di-ciint,quód coclum hoc cum initio fl uidum Si inconftans clTetconditumjdie fecundo fit coagmentatum, extenfum. Si in hanc, qua etiamnum eftprædirum, inuicflam ac perpetuam foliditatem confirmatum. Veriim, ut dixi, plané ociofi hominis eft, de talibus inquirerc, qii« nullam ratioiieni habent, ad ftu-dium pieraris nccelfariam.

Secundo loco quwritur de aquis fupercocleftibus, quales exiftant, Si quomodo in fuperficie firma* Qitales exiflant menti conglobatæ hæreant, ne pondéré fuo ad ima decidanr,deniqj quis fît illarum ufus. Plane' mirum dqn£ fupra cftjquare hifce de rebus Mofes nihil lcripferit,fi aliqua cft de illis quan-edi necefsitas : uel fi nulla eft,quare los,c^ quomode de illis homines curiofi quærant,cum aquarum, quas hic in ten a uidemus. Si quarum urilitatem expc- tio adima ruant, rimur,haudquaquam, fi interrogetur, queant edicere narurâ,amp; copiam,amp; ufum,lt;SC necelsitatem. Qiiæ cft ifta tandem ciuiofitas t’Mofes uno tantum iierbo aquarum fupercocleftium meminit,dicës, Diuifitcp aquas quæ cranr fub firmaméto,ab illis quæ erant fuper firmamentum. In ipfo autem narrationis pro-grcffii de lupcrcocleftibus aquis tacens,quid conftitutuin amp;nbsp;faélum fit de fupercocleftibus iftis ac ten enis partim in tertio, partim quinto die exponit. Congrcgentur,inquir, aquae quæ fub coclo funr, in locum uniim. Item,Et congregationes aquaiTi uocauit maria. Deinde, Producanr,inquit,aquæ reptile animæ muentis Si uolatile fuper terram fub firmamento cccli. De aquis fupercocleftibus nihil horum legis, nec de congregatione illarum,ncc de loco,nifi quód fupra coclos llntmec de nomine alio, quam quód aquæ uocenturmec de ufu,quid ex illis proucniat.Eft ne obfcurum,quur hifee de rebus Ipiritiis fandlus nullam mentionem fecerit f Qiiis non uidet fignificari nobis, non probari Deo, ut quæ uel inuifibiles funr O’ca-turæ,uel à fenfibus noftris remotæ,noftræ curæ inquifitioni fiant obnoxiæ, cum abundc' fuffîciant e* tiamquæ minuta funrex uifibilibus,inquibus fidem creationis ac proaidentiæ Dei exerceamusf Quare nemo mil etur,quód qui ifta non neceftaria quærunt,tantopcrc à fc inuicë difsideni.SeiftatiU’ énim fuam quifque opinioncm. Si quod opinarur,pcrinde ac fi plané certum fir,afhrmat. Alius dicit aquas fuper-cockftes eflétaies,qiwks funt hæ noftiæ,alius negat. Alius dicit eas elfeinftar glaciei concretas,amp;: pro*

ptcr fimilitiidinem cryftallinx peiTpicuitatis uocaii cccliim cryftaliiniim. Alius fentit eas effe fpiritualeS A creaturas. Sût qui tantum aquarum fupra cœlos effe dicant, quantum fub coc'.o lubfedir,eo quod firma mentum pofitum fit in medio aquarum. Sunt rurfus qui fuperiorcs triginta partibus piures effe afleräf, quàm fint inferiores. Præterea non defu€runt,qui quafi cordm uiderint,tantum efle uacui fpacij à firma mento ufcp ad aquas fuperiores dicerent,quantum cftà noftris aquis ufqj ad firmamentum. Abus dicit fuperiores aquas uerbo Dei fufpenfas teneri,alius illas ceu conuexo alueo continerijndeip diftillare.De ipfo firmamento fenferunt alii,qiiôd non fit duobus aut tribus digitis crafsiiis;alii,quôd non fit fpifsius obiierfo pilo.Hæc fcilicct eft fapientia ilia uanil’simæ êuriofitatis,qua corda mortalium ad id fotigantur, ut interea dum ipfis occupantur,ea quæ certa amp;nbsp;ob oculos expofita hint negligât. ergo Magifter Sententiarum Bcdae uerba citât, qui dicit ; Quales autem, amp;nbsp;ad quid conditæ fintCaquæ iftæ fuptrcccle-ftes) ipfe noiiir,qui condidit.Nobis ita^ niliil hic aliud compctif,quam ut uerbis faaat feripturæ côtenti fimuSjiiec dubitemus reuera elfe aquas fupercocleftes, quarum Si proplieta Dauid in pfalmis meminit: nec ignoremus eadem illas facilitate in fublimi uirtute uerbi Dei tenen,qua firmamentum ipfum fine ul lis fulcris perftatjamp;r nubes fub illo hatrent, amp;nbsp;terra fuper aquas fiindata in hune ultp diem firma perma-net.ut reéfc Magifter Sententiarum dicarScd quomodocunqj ibi fint,ibi elfe non dubitamus.

Tertio quæritur,quare in opéré fccundi luiius diei non dicat AlofeSjEt uidit Deus firmamentü: uel. Et uidit Deus diuifionem aquarum,quôd effet bona,cum ad eundtin modum de operibus primi,tertii, quarti, quinti, ac fexti diei loquatur. Facilis eft hoc loco fimplex ac uera refponfio. Opus fccundi Iniius diei nondum erat abfolutum,netp quod firmamelitum, neep quod diuifionem aquariim concernebat. Nam firmamentum plenitudinem fuam quarto demum die confequntum eft, quo folis eft,lunae ac ftel larum fplendor« ornatiim acperfedlum. Aquarum uoo diuifio fequenti tertio die ptrfeiffa eft,quo in lo cum unum congregatac aridam liberam confpicuam,ô^ rebus futuris aptam reliquerüt.Qiiare nulla ratio cratjUt de Deo diceret hic MofeS,quôd ifta bona efl'e iiiderit,id eft,iam abfoluta Si perfiéfa efle pro-barirad quod de aquis tertio, de firmamento cccü quarto die fadlum efle legitur. Sané magno noftro jncommodo confirmatum fuiflêt fecundi diei opus, fi cerium abfque ornatu ac pleromate fuo, amp;nbsp;aqua, adhuc tellurem uniuerfam occupans, hacfuiflênt fententia amp;nbsp;approbatione Dei in ea qua erant imptr-feifiione reliifta amp;nbsp;abfoluta.

, Ad hune modum iSd alij nonnulli ad iftam quæftionem ante me rcfponderunt. Veriim quibns non erat animus,ciiifimplicitas ifta probarerur,uidc oblêcro, qult;àm inepta uana in medium attulcrint. Primii m ludæorum aliqui hanc caufam afsignarunt, ob quam illud 3’''O quot;'S locum in fecundo die non 5 habuerit;qult;)d uidclicet gehenna fit eo die condita.id quod ex Efa.jo.coliigunt, ubi dicit, Praeparata eft ab hcri Tophet.Nam per Tophcr,gehennam:amp;r per diem hefttrnum,fecuiidum exponunt. Etquonia Dtus non delcdfatur interitu hominum, ne impiorum quidein; icko putant non efle leciindo die diétü. Et uidit Deus quod efl’et bonum.Mirabilis infania.Mofes loqiiitur de fabricatione ca:li,ifti lomniarunt de gehenna. Deinde alrj fie refponderuntipropterea quôd in fecundo die faéla eft- diuifio,amp;l ciifcordia

rei antea unitæ,ideo non efle diiflum illud “'S. Efl'e enim difeordiam, licet utilem ex circumftantijs, in lé tarnen malam. Inepti homines non dilcreiierunt inter diuifionem rei inccmodé Cüha'rentis,amp; dil-cordiam.Eft quidem omnis difeordia diuifio,fed non ecêtra omnis diuifio difcordia. Diuifio äquarutn, non difcordia fafta eft fecundo die. Neque autem mirtim eft, qudd ludæi ad hune modum ineptierunt, cum dé Atagifter Sententiarum caufam hancreddiderit, qudd numerus binarius principium alteritatis eft,amp;: fignum diuifionis, lib.i.diftinft.14. Tertio amp;nbsp;hanc caufam adduxerunt, qudd aquæ illa; totum eflént orbem aliquando diiuuio pcrdituræ;amp; qudd ideo né fit fecundo die diiftum. Et uidit Deus qudd bonum efl'ct.Neq; enim deledf are Deum perditione filioriim hominum.Sic ineptierunt ludæorü Rab-S(c 'Hieron.libro bini.Videamus etiam noftrorum commenta.

1. âduerfusloui- nbsp;nbsp;nbsp;Rabanus fie dicit;Fortc,ficut qiiidâ patru cxponunt,intelligere nos in hac.fcriptura uoluit, non efle

tumillltt bonum duplicc numerum,qui ab unitare cliuidar,amp; præfiguret feedera nuptiarum : amp;nbsp;ideo né eft dieftiî. Et uidit Deus qudd effet bonum.Ecce uirus diabolicum,utrbo Del aduerlàrium. Vox Dei eft. Non eft bonum hominem effe folum. Ifti dicunr,Eft bonum hominemefïë folum, 8é malus eft numerus fccun-darius, amp;nbsp;mala funt fœdera nuptiarum. Sic amp;nbsp;uerbtim amp;nbsp;opus Dei inftiuftu fatanæ transfigurantis fe in angelum lucis per commenta patrum damnantur. Verùm hancrefponfionem amp;nbsp;Lyianus reprobar, SC truphaticam uocat. Alij ficrefjsonderuntiSecundo die ceciderunt angeli. Ideo non eftfecundo die di ftum,Et uidit Deiis qadd effet bouum.Et hanc caufam Lyranus refi.itar,amp; qua facilitate profertur,illa amp;nbsp;contemnendam effe iudicat,qudd fit pratter feripturas excogitara. Hafce cùm ludæorü turn noftrorum quorundam ineptias earn ob caufiim in mediü adduxi,ut admoneantur qui in facris feripturis uer-fantur,ne uel tantillum fuis ipforum cogitationibus,nifi S.fcripturarum teftimonio munitis indulgeanr, ne idem 8C ipfis ufu ucniat,quod iftis accidifle uidemtis.

liatfirmamentian in niedio aquarmn. ] In opificio firmamtuti huius quatuor confideranda ueniunt, QkoJ ß.bricdm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plurimmn facientna, ut ftupendampotentiam Deiinillo uelaliquoiifep obftruenius. Prnnü eft,

miidi huiuiDcui eindd mundum hunc fabricaturiis non infernc', ut nobis in confueto eft, Sc ipla necefsiras exigit, feei fu-rifciflo fupernè ptme orditur,lt;i teflo uidelicct,cum uideaturpnmü locanda fuifl'e totius xdiiicij fi.indainenta,eiuibusto tgt; rfo e^î, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;innitcretur, ac tum demum quafi gradibus quibufdam ad fupti lora tauquä ipfa culmina

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;__ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fubni-

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17

A fl bnifendüiTijUt operis liuius tic principium, fed extremam mant'i loco tediforriretur fii majncntü hoc, de quo Mofts fa ibir.Iam cum plane diuerfam leqiiatur adificaiidi nmndirationc,qiiis non uidef,qnan ta fit arcliitofti hums potetia Cquamqj no coiuicniar, iit inxta humana; intelligeiitix calcules de opcrib, illiiis iudiceiniis, eo quod nôfint uiæillius fimilcsqiijs noftrisfQiiid ft admirabilis hacc ftrmftura, qua te ft ü müdijCœlfi hoc uifibile,nc folu primo loco ccdit,fcd amp;nbsp;fi'rmameri rarione amp;nbsp;ufum accipit,nos admo neat,domus noftræ,quæelcftis parat,fundamcntü ac firmamentü nô elfe infra in rerra,fed fupra nos in cccioc’ Eft eniin nô tcrr£na,fed cœleftis. Vox fi'rmamêti nô tefto, fed ftindamëtis côucnit;fitndamcta aüt fuü fi'rrnitudinë nÔ ad inftTiora,fed ad fupernu ædificiü accomodant Igit quoties firmamentum hoc fu IjîicimuSjCogitemus nos cccleflis domus uidere fundamenta. Qiübus enim ccclum hoc tefti loco eft ha-bitaculum,illi fuum conftituunt in hoc mundo,cuius fundamenta aquis funt impofita.Poreft illud co gitari.Qiiod teftum hoc mundi firmamenrum uocatur, argumento eire,qudd etiam ifta terrena inhabi tario,amp;' cunftis huius mundi ftatus fïrmitudinem fuam non habeat, nifi ë fupernis, unde omnia noftra «el fubfiftuntjDeo propiciomel dcftiuuntur,irato.

Secundum £ft,quód teftum hoc mundi, amp;nbsp;fcparamenrum,quo inferna frparantur à fupernis,perinde ac pellis fie extendituTjUt rotum orbem contegat:qua de caufa etiam Hcbræa noce , id eft, expan-fum eft diftum. Qiiociin^ terrarum loco degas,quocunep furfum aipicias, idem hoc expanfum in ocu-los incumtjubiqj iinminens,ubi(5 de admirabili opificis fui uiitute corda mortalium admoncS.Hxc ad-mirabilis cocii cxpanfio,curua'ne fit,fecundum oculorum noftrorum iudicium,U£l plana,quid attinet efi curiofis mqufrere^ Qtdn potius confeftim illius afpeftu,ubicunq; locorum fumus,dc creatoris noftri ma ieftate amp;nbsp;gloria cogitcmus,quam fecundum Prophetæ canticum firmamentum hoc narrat,deprædicat, äf tantum non uoce clarifsima proclamât.

Tertium eft,quôd tam immenfæ latitudinis expanfum, fie eftfolidatum ac fi'rmatum, ut inde ab initio quo conditum eft, tot feeulorum dccurfii, famep peipetuo amp;nbsp;irremiflb ufu, ne tantillum quidem deti imenti aceeperitjfed eriamnu et ad finem ufcp fie illæfo robore pci fter,ur tandem ubi müdi huius dif-fohieiida figura tTitjigne fit demoliendum ac mutandum,ut non immeritd ob inuiftum hoc firmitudi-nis robur firmamctii fit uocatu. Qua cöfideratione eóuenif, ut de ipfius opificis inuifta potetia ac fem-piterno robore admoneamittjCuius uerbo hæc omnia no folü funt perfrft3,ftd et ne intereât Confei uanfr Quartum eft,quôd expanfum hoc non eft in medio ta ra;folidatum,fid in medio aquarum: amp;nbsp;fi uo-cis figuificatio fpeftaiida hic eft, ex aquis in tantam foliditatem ac firmitudinem congelatum Së obdu-fi rapura,ut omnium fit firmifsimü. Liquida,inqnit illc,quid mollius undat’ Et tarnen in medijs undis uir-tiAe uerbi faftum eft ftupendum hoc firmamcntum,6ë ne de naturali quadam illius duricie fomniemus, d'H’Eijid eft ibi aqua,uel,eft aqua uqcatum. Nihil igitur tam eft molle, tam fliiidum amp;nbsp;imbecilje, quod bac uerbi Dci poteiitia folidari ac eonfirmari non pofsit. Qiiæfo quid funt aliud corda Chriftianorum, quæ nullis quantüuis aeerbis Së extremis pafsionib. emolliri,frangi,ôë a ueritate uerbi Dei abduci pofte «idemus, quam quodda firmamentü in molli carne.Së in medijs carnalium hominü undisfDe hac uir-tute Del cogitemus, quoties expanfum hoc fuipicimus, imd quoties c' molli terra durifsima faxa, amp;nbsp;in medio carnis ac fanguinis ofsium robora conlpicimiis. Nemo piorum cft,qui nô mollem ac fluxam car tiis fuac infirmitatem expcriatur,dtép ilia non congemifeat,^! ne per hanc corruat anxië timeat. Suipicia mus igitur ad uirtutem iftam uerbi Dei quæ infirma funt ad miraculu ufep confolidantis, ac de illius gra tia amp;nbsp;adiutorio tantum Ipei concipiamus,quantum noftris ipforum uiribus diffidimus.

EtHuidat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ab a(luîi. ] Erant aqua? ifta? «à Deo non folum conditæ, fed 5ë initio operis imita? 5ë

coniunfta?. Coniunftionem hanc pa interftitium firmamenti diremit Deus, cum aquas ab aquis diuir-fit. Erat enim fritiu o operi incömoda. Eft igitur obferuandum hoc loco, nec bonam efle quamuis con iunftionem, nec malam quamuis unita? rei diuifionem, Si Deum non foliim coadunatorein efle, fed SC diuiforem:idqj non eorum duntaxat qux diuerfa? funt conditionis SC operationis, quales funt lux ac te-nebræ, fed Së eorum quæ omnino SC fubftantia SC natura amp;nbsp;conditione inter fe ccmunicanf,quales funt ' aqua?,dc quarum hic diuifione Icgimus. Qiiare prorfus inualidum eft eorum argumentum qui in caufa religionis, ubi facris erant feripturis mentes fidelium de ueritate inftrucndæ, multis de bono iinitatis, SC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;argimetito

malo diuifioniim ac fchifmatis perinde difputant,ac fi nulla fit imitas mala, nnlla diuifio pofsit efle bo- Ktntatis eccleßtt na,cum Chriftus iple dixerit, uenifle fe in hunc mundum, utdiuifionemläciat, utique eorum tjuiantea Hicte.

fuerant uniti.uidc Matt.io.Së Luc.n.de qua diuifione nullo modo dici pot£ft,quod non fit in caufa reli— gionis,id^ in populo Dei fafta,qui ad id ufque temporis in fide,religione, 5ë culni Dei fiue quxftioni-bus ac difsidijs imitate concordi cohæferat.Nec quenquam arbitroi’ ë numero fidelium fie contra Chri-ftum infanire.ut hanc diuifionem ab illo introduftam culpabilem efle dicat,imd falutarem fuifl'e, SC glo rix Deitömodum,lieget,Ht plane' conuincatur hoc Chrifti exemple,fieri poflê,ut imitas populi Dei,e-tiam in religioncjfit mala, Së diuifio bona. Statuendum itaque eft, quod hanc caufam artinetjin imitate confidtrandu £flt’,non quales uel qui cohani eant,f£d qualis,amp; qua in re fit eorum coniunftio. Clamât, Ecclefia eft iina,non eft diuidenda.Vnitas populi Chriftiani non eft fcindenda.Diuifiones funt haretici, Schifinatici funt execrandi. Audimus has uoces.Sed obfecro, quare non diligenter expenditur, qualis fit ifta Eccltfix imitas,lit turn demum de diuifione reft ius ac certius iudicari pofsit ? Quæ inutiliter iungun tur,dë iitiliter diuidipoflunt^qiialis poft meflem eft coniunftio palcarum ÔC trgt;uci;fi quis illadiuidat,ar-b } bitror

13 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S IM

bitror earn diuifionc efle fine crimine. Quac ciim melioris boni impedimeto cobsrt-enf,ficiiri aquæ inttio X cixarioiiis colia?rtbant, utiep rcdlô diuidiint. Qiîæ cü damno quoep amp;nbsp;iioxia unitare iiingunt, qualis tü feditiolorü Iiominum,,lati-onû,acpiratarü uniras,iliorü planélaudabilis «ft diuifio. Qiii tiirpitcr amp;nbsp;cum dcdecore côiiindli funr,iiriq,’ fine uJ!o dtdecore feparant; qualis cft feortatorü amp;nbsp;adiilterorum feparario. Qui cctra kges illicita focictate colia?rct,autoritäre legü redé diuidunt: urpottjfi matrimonioiungant, quib.ea cëiunôèio né pcrmirrit Ad liunc modü in rcligione quor^ cum primis uidendu eft,qualis fit uni tas ifta,quam Ecclefiafticam uocanr,licita'ne ucl illicita,bona iiel mala,utilis uelnoxiajlionrfta ueldedc corofa,légitima uel iilegitima,uerbo Dci cefona uel diflbna. Cefideret doëîrina, exigan? publie! cultus ad prtcfcnprü uerbi Dei,inlpiciat fides ilia qua Catliolicâ uocant,ufre neChriftiana fit u£lfccus,exami-nctur uiuculü obediëtiæ, quo popuJü Clirifiianü uniuerfum Rom.fcdis Pôtifici quafi quædâ mancipia fiibijciunt.Hæcinquâ.amp; alia iftis annexa reuocent ad uerbi Dei calculos,actuin iudicetur, qualis fit ifta uniras Ecckfiæ, quâ diuidi tantopereillipotifsimii m querunt, qui populi Dci funt no paftorcs,fetl cx-alt;ftores;nôparres,fed domini. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO III,

'Etficit De'Mfirmamtntti.jObCcrutmus liic quôd n5dicit,Et faebum eft fîrmamëfum, ficut fuprà dixit: Dixit Deus,fiat Iux,amp; faifïa eft lux : léd cum dixiftet, Dixir quoqj Deus, Fiat firmamentum,amp; diuidat cü opui, aquas ab aquis:fubiunxit,Er fecit Deus fiïmamenrum,amp; diuifit aquas.Sic non folü uerbü Deo rribuitgt; cuiui cü uerbuin fed e: ipfum opus,ut eiufdë inteJligamus eflé opus cuius eft ucrbîi,ne quifquä fufpicetiufsiflé quidë Deü, fed aiiü quempiä fccifté,amp; iufTiim illius adimplcrté:q uæ fufpicio ex ec facilimé oriri potuiflét,!! ceftanter amp;nbsp;dereliquis operib.Dei,ficuti delucelocutus eft,narrarioneformafret. Qiiare noncontentus eo qiidd Deu iubentc inducit,fimul illü fecilfe quoep cememoratad qued nö lüc tantö, fed amp;nbsp;infra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^«dic fa

cit.Ergo Dci eft Si uerbum öf opus.Imd firetftécefideres liafce IccutioncS, Dixit Deus, 6i faftum cft, Dixit DtuSjôé fccit,quid aliud admon£nTur,quam utibü Dei efte opcrarionè Dci, qua cunifba fiunt öi Tgt;lun-ptratio cÜ coiiferuant 'i Inter homines iongé diuerfa ratio eft.Hic alius eft qui iiibct, ôf alius qui facit. Eft enim iu-inter hcmincs^ béris hominis uerbu per fe prorfus incfficax,nifi accedat opus aîienü, per quod adimpleaïjimd frequerer ne ficquidëpcrficit.Hæceftinfirmitas 8i impotetia carnis, imô 8i fpirirus ac uerbi noftri,qua eu priiniS agnofeere debebanr ij qui imperando fe cunifla perficcre polie putanr,ut gloriâ efficacia; no luo,lctl Dei uerbo tribucrët. Qiiarc cü Iiumana fubindc opéra utif ad hoc DeuSjUt quod uult pcrficiat,n5 fit hoc per impotenriam uoluntatis ac uci bi ipfius, quafi fine nebis quod per nos facir, cfficcre no pofsitjfcd fie nos cooperarios fuos facit,ur in fide amp;nbsp;experienria opcriim illius exerceamur 8( crefeamus.

OBSERVATIO llU. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

'Ditaßtq; aguiif qu£ crût ftibß'nndmeto,e(b bis qua crût fuprafirmantentK. ] Supra de diuifice quædâ annera liimus, in præfenti céfidtrandü cft,qua; fft,puidctia Dci in eo dec!arata,qudd aquas iftas fie feparauit,ut quæ cëiundtæ operi futuro impedimeto fnifiéiit,lêpararæ plurimü profint.De ea paite quæ infia firma De aauii ß^per- menrü fubftdir,uidcbimus in opéré fequëris diei rertq.De fupfriori,qi'.æ fupra firmamentü reteta eft, co ccclcüibui, gitandü hic eftjprnnü quomodo per illius feparationc confultü fit terræ cum omnib.illius incolis,ne ni inia aquarum copia ôi abundantia opprimeret, fi uniuerfa illarû moles in illius fuiirtt fuperficie reiiifta. Deinde, quomodo etiâ aduerfus folis Qi igniû ccclcftium ardorc in fupernis paratû fit liac diuifione refri gcriü.qua de re uide quæ pfal.ioa.uerf.j.annotauerimus. Tertio,quomodo ficut aliqui fentifit, aduerfus 'impietatem fiiiorü huius feculireferuata fitifta aquarum copia,d£ quo illius ufu in hiftoria diluuij infrà capire feptimo inetio fieri uiderHr,ubi de feneftris cœli legitur,qudd ad demittendum cœlcftcs aquas fue rint aperiæ.iVIeminit huius dé Aiiguftinus libro primo de Alirabilibus facræ fcriptuiæ, capite fcxro fiedi cens : Cæteri ucro iftas cataraifras in fummo ilio firmamento quod ut diuidtret inter aquas, amp;nbsp;aquas Deus in principio fcccrat.fa(fras prius ftiifle dicunt, qui Deum dum lilas aquas faétas fupra firmamern-tum pofuerat,ad talc miniftcrium eas præparaflé dicunt.Hæc ibi. Iraque feparationis huius bcneficio 8C coininoditate ufa funt omnia hæc inferiora inde ab initio feculi, non folum in eo qiidd aquarum abundantia no adobriuint, fed 8i in eo quod fobs Si ætheris flämantis ardor necefiario refrigerio tempérât. Quod aüt fuperiorilla acfupercccleftis aqua apertis coclifencftris ad operiendu hancterra in diiuuio dc-lapfa putat (qua tfi fententiâ no aufim ceftanter fequi)documcto nobis elle debct,omniû efic iuftifsimü» ut quod ad ufus humani generis in cœlis paratum eft propter incorrigibilcm malitiam tandem ad exi-tium illius conuertatur ; id quod non folum aquis iftis in priori feculo contigir,fcd amp;nbsp;igni in fine mundi iifu ueniet,per quem omnis illius figura Si ftatus cxto rainabitur.i.Pet.ultimo.

uerbi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cüitd.Et uocauit Deusfirmamentü calu.JIn co quod dicit,Er facbu eft ira:iifl,Et fuitfic:aut,Et

ei'ar fic;obfcruandü cft quomodo nö folü efteftus uerbü Del fequat,fcd amp;nbsp;ifta cöconiitent.Primü, quod opus Del uerbo illius cöformc cft.Nö modo fit,quód uerbo Dei iubef,fed Si omnia fie fiuntjUt uerbo il ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lius ad amufsim correfpondeanr,nec ulla fit inter uerbum Si opus Dei diferepantia. Deinde quod non

funt tarda operätis Dei moiimina,quafi difficulras quædâ magnitudinë operis rcinoret, fed cofeftim cü fuinina facilitate ac cclcritate præftôfunt ad iufsüDei,quæucrbo illiiisexprimuntNifl iftaMofes innucre uoluiflet,plané fufficere uideri poterar, quod Deü dixifle Si feciife fcripfit,ut nulla ratio particulä hac ■^3 quot;'n’'i,ct fuit fic,fubiungëdi fuifict.Ergo de efficacia uerbi Dci admoncmur hoc loco,qu.àm uidclice t fit ilia perfcëf a,amp;( uerbo per omnia cöformis,deindc nullis remoris nubiép tardirati ac difficulrati obnoxia. Qjtdm copeten tit uocauitücu^ßrmamentum ccclum. ] Qiiamuis exaifla nominu eorum rarioiiein afsignare ncqiira, ter ßrmMKntii quæ à Deo fuut ipfius operibus impofita, interim ramen quod hunc locum concernit, meo iudicio,noi*

E X P L A .N A T I o* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lp

A îneonimodi!mfiierit,fidcnominen*'T3’gt;r',quodcœIiimcôfl:anreruertifur,cogitauenmus,qiiàmfitpcr- loc ft À T. : tinenttr firmamciito hiiic impofitum, cuius fupei iora aqnis tcgiintur. Eteriim fi Kirnlii Hebiæo crcdi-.miis,uox liæcC^ïiW idem ibiiat quodjibi funt aquæ,qiiafi coinpofita fif à aTr^id eft ibi,amp; n*'13, aquæ. Apparct iginir fii mairieiituin hoe fie clTe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à Deo uoeanim, i;t admonercmur, uiide nobis peten-

da: fint expeólanda; piuuiæ, 8i eOiS quibus arida terra aquarum mole libtrata ad ufus noftros irrigari frii(flifieari(jj polsit. De eœ!o uideiieetjucluti thefauro aquarum ac benediftionum Dei. Sic Deuter, zg. Aperict Dominus thefaurum fuum optimum,cccium, ut det pluuiam tet ra: tua: tn tempore fuo,beiiedi'-cetej; eunctis operibus manuum tuarum,i3Cc.fi audieris uoeem Domini Dei tui.Sin mnsuS,crit ccclü fit-pr.a te a:ncü,amp; dabit Dns imbrem terrse tux puluerem de coclo.Item i.Rcg.S. Si ciaufum ftierit ecclujSC no plucrit, jtptcr peccata corü,amp;c.Hifcc locutiouib.pulclirc' admoncmur,ciuæ fit nominis huius id eft ccrli ratio,óC quam fit cöpeteter firmaméto iftiindirujunde nobis piuuiæ eft expcdäda benediólio.

Dixit ueró Deus, Côgregentur aquæ quæ (ùb cœlo flint, in locum U' num,amp;:appareat arida.Et facflûtcflita» Et uocauit Deus aridam terra, congregationesep aquarum uocauit maria. Et uidit Deus quod eflet bo^ num. Etait,Germinctterraherbamuirentem,6cfacientemfcmcn,amp;lP gnum pomiferum facicns frucftum iuxta genus fuum, cuius fernen in £c' merip fo fit fuper terram. Et fadum eft ita.

Etprotulit terraherbam uirentem,amp;façientcm fernen iuxta genus fuum, lignumep faciens fruétura, uiiumquodq^ fementem fècundum fpeciem fuam. Et uidit Deus qubd eflet bonum.

Quod Hebræiis habet in uerfu none, Gongregentur aqua: quæ fub cœlo fuiitjih locü unum,GræcuS iiertit,ay nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, in congregationë unam. Videtur pro aquot;\vi3,id eft locum,icgilTe mpTa,

Ilia,4« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tl’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri iiTrè lixtt» rS ifCtifS flf ffewifywy:yf etvTÜfiJteù céipfiit gt;1 in HebræO no

finit. Et Bafiiius teftatur,efl*e ilia «à nullo alio interpretü tradita : SC præterea fuperuacanea cenfeiida poft teftimonium hoc. Et tacT:um eft ira,

Qiiod in Græco eft, iX crvg-gt;j/.iX7(f,SC in latino. Et congrcgationeSjin Hebræo habetur in fingula.’ ri,'nap*s:’7\ Et congregationem.

Gmninet terrd herbam nimttcm.] In Hebræo fimt duæ uoecs, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iKtn : quæquoniam fine coniun-

«frione intermedia pofitæ finit, non redditæfimt pariformiter.GræcuS uertit j8^ïwZn;;^.epTi-,id eft, herbâ gramifiis.Hieronymus ucrô,hcib»m üirentem : aiij quidam,gramen «SC herbam. Voluntenim Hebræi, iKWTfignificare gramen adhuctentri!m,3r»y ueró,hetbam inatutiorem.

lUud, quod ni Græco poft mentionë herbæ ac graminis pofitum cft,i-'urra; yôiinf àùi itmT i/tûiéturer, id eftjfecuudum genus iSc fimilitudintm,in Hebræo non eft.

Et quod in Hebræo poft Lignum fruftiferum faciens frult;n:um,habetur, ’MIS’''»’?, id eft, iuxta genus fiu!m,in Græco dtfiJeratur, ôC paulo póft loco non fuo inferitur.

Et illud in Græco, àtxr' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fîcut amp;nbsp;illud, i-xi rit ySr : amp;nbsp;quod Latinus habet. Et unum-

Poft fccundâ diuifioné quæfecüdo die per firmamëti intei ftitiü in medio aquarü fie eft fafta, ut aquai fiipenoreS ab inferioribus dmiderentur, progreditur Alofes ad expofitionem tertiæ diuifionis, per quant terra ab midis qiiibus adhuc operiebatur, uel,ut quidam uolunt, limi inftar immixta erat, liberarctur,ac in propatuluin producei etiir.Erat enim adhuc uafta «SC uacua,qHæ incômoditas hoc tertio die beneficio fcparationis fublata eft.Hac de re fie lcribit: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Dtxit uerà neu^^Con^egentur uquiC qune fub ccelo funt.] Duo fimt in hoc iuflu Dei. Vnu,quid fieri deJ beat : a’teribad que fine. Aquas l'ubeccleftes iubet côgregari in locü unü. Erant enim fie céfufæjac in fut-' lime ereéfæ, utterrä quaquauerfum inundatione fiia opprimer ct.lubet igi't ut ccgregenf,id cft,ut cctra-hanrur.Neeid fatis eft. Addit, Inlocü unüme uidelicet fuperficië ttrræ ultrlt;à occupent.Ideofiibiügit, Et appareat aridaïquib.uerbis apcrit,quare luxurië hanc amp;nbsp;confufionc aquarü in unü locü contraxerit.Ob id iiidelieetjUt terra .à nimio aquarü luimore liberareï amp;nbsp;exiccareï, quo pofsit ad fiiturâ ae neceffiirià foe-cimditatéparari.Poterat dicere. Et appareat terra. Verü quoniâ non hoc lolü agcbar,ut terra appareret, fed ut ab aquis liberata exieearet,quo fertilitati acc5modareI,dixit,Et appareat nw^^id eft arida.lmpe-diebatur enim aquarü mole luperfieietenus ad ipfiim ufcp firmamentü,ut quidam fentuint, infurgéte SC fucuram fcceuiiditatcm impedientc. Qiiare neeeflarium erat,ut nô folum lt;à fuperficie terræ cederet aqua, fid é gremio illius cm immixta erat, hacT:enus cfflucret,ut ad ff udlifkandum apta redderetur.

Etßflit e-2 itd. ] Eft liæc particiila fiiprd in opere prarcedentis fecundi did expofifa. Non prscmitnrur Ä iiliCjEt congregauir Deus aquaSjamp;c.ut fiibiungariir,Ef fadtiim eft ira.Ex præcedenti tarnen üfis ii)dicatiir,congregationcm hanc aquaruin non efle fadam, nifi ab eo ipfo, qui dixit, Congregcntur a^ quaTjamp;c.Nam idem iiii eft dicere quod facere.

Et uocauit D«« äridam tcn-am.] Ad difcnminandum inter earn fcrram,qu8r aqnis in iinitm locum con gregatis obicifla eft,anda iam continens,amp; ab aquis libera fadla,uocata eft Y~gt;tlt;,id eft terra.Latini uocc Terràjîi terendo duólam putant. Vnde Hebrsca nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dedutfla fit,non fatis liquet. Chaldæi iiocant terrä

abea uocedcducuntKn''’?quot;\M,ideft,folum,pauimëtuin;quarefufpicoramp;Hebræam uoc^Y'xlS diifmodi fignificationis efle,ut foü ac pauimentiIbliditatem fignificet.Sunt tarnen qui ducant à pr^id eft bcneplacito,eo quod per illius ufum diuina boniras ac beneuolentia cundba pafcendo declaretQuio quidfifjomnino crcdiderim hocnominis nonefleprarterrationemimpofitum telluri,ab lindarum iam iniindatioue libéra? S( arida?. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Congregdfiom^j dcjuarum uocduit maria. ] Loquitur in plurali, eo qudd aquarum contraftio multos finus conftituinqui licet Oceanum non adxquent,Hebrx?is tarnen maria uocantur; ficut in EuangeliciS etiam hiftorqs patet,in quibus ftagna 3i lacus maria appcllantur.

Et uidit Df»t f/Jet to«wn. ] Exponal ut fupra,in opere diei primi.Significat Mofes probaflë Den diuifione iftam aquarum,amp; terrae.aquarumep congregationtm,amp;r terrsc manifeftationem.

Et aitjGerminei tnra herbam uircntem ] Ab hoc loco poft trinam diiufionê incipit ornatus ac fupple-mentum rerræ,cœH,ac maris.De terra,in hoc pra.’fenti tertio amp;nbsp;fexto die. De carlo,in fequeti quarto.Dc man,in quinto comemorat.Terra? ornatus eft,progermiuatio crefeentiü, graminis,herbarü,lt;Slt;: arborü. Sic dicit, Germinet terra herbä uirentê Addit,Et lignum pomiferü,uel fruftifcrü,id eft,arbores fruftifc-ras.Er quonia non hoc agebaf,ut tantü in præfenti germinaret tciTa,graminc,hcrbiS3 Sf arboribiis uefti ret,ct ufibus animanriü ac hominü primo dütaxat anno (ciuires, fed ut perpétua qiiadâ friuflificationis ac progerminationis fcccunditas fiuguiis annis pararetur,adiecit defeminetam herbarum quam arbo-r u,i n quo cfTct annua fœciinditatis htiius renouatio. Sic dicit, Germinet terra uirentê,amp; facientc fernen:

iignu pomiferujfaciens frudtü iuxra genus fiiü, cuiiis fernen in ipfo fit.Notanter aüt dicit, ■\naquot;'’c’7,id eft, fccundû fpeciê fuam,ucl iuxta genus fuü ad prohibciidam confufionem ac degenerationem tarn ter ræiiafcentium, quam frudlüiliorum. Sicuirtute uerbi huius conftiruir,ut quæhbetherba, quælibct arbor fuum genus tam renafcendo quam fmêlificando ad finem iiftp mundiretincat,

EtfÀâum cüita.Et protulit terra herbam tlt;irentetn,G'c,]Nihil aliud hac periodo dicit,quàm qiièd mex B ad iuftïim Dei ornata fit terra uiréribus ac frugiferis herbis amp;nbsp;arboribus,per omnia, ad prarfcriptü uei bi Dei.Omnia producebant plena amp;nbsp;perfecta,matura iam utiJia,ficutipra?l(?ns reqiiircbat necefsitas.

Et iddit Deut quod effet boiium.'iNon eft ut qua?ramus,quarc particula ifta fecundo ponatur in hoe tertio die.Continet illius defa iptio geminum opus Dci:unum,quo terra eft aquis liberata,amp; mare confti-tutum:alterum,in quo terra fertilitatis ornatum accepit.Igitur, quoniam utrumep Deo ad propofitü be neplaciti ipfius probabatur,utricp feparatim appofita eft hac particula, ut de beneplacito Dei teftaretur.

lllud,Et fadlü eft uelperc amp;nbsp;mane dies tertius, nihil haber qued fingularê expofitione poft praccedêtia requirat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_V AE S T I O N E S.

Congregfntiir aqua qua fub calo funt, in locum uium. ] Quoniam ea eft aquarum natur3,ut ima petant, öê ad loca decliiiia ultrd ftrant,quarrunt nönulli,qiiomodo id Alofes uerbo imperantis Dei tribuat. Ad earn quaeftionem Bafiltus ficrefpondet;Poftpra?ceptum quide Dei manifeftum eft, quales fintaquanim motioncs,quam fint natura inftabiles,fluidar,5ó loca decliuia pet êtes. Vtrü quaks extiterint natura,an-tequä præcepto Dei in unü locum cÖgregari iuberenï,nec uidit quifquä,nec «i quopiä auditü eft. Quare non eft de illis fentiendfnqudd natura fua fic fuerint ante mandatum Dei cöparatae,ut nunc funt; fed uer bo Dei tribueiidum hoe totum quod iam adillarum pertincre naturâ Si qualitatem uidemus,quód ui-delicet perpetuo quodi motu ferunt,currunt acrecurrunr, inftabiles funt, Si locis decliuionbus gaudêf. Etenim quod femel illis eft uerbo Dei impcrarum,eiufdem uerbi uirtute conftar.ter implent.

IM locum unum.] Secundo quæritur ; Si aqua? ilia? qua? fub ccclo adhuc erant,totam terram occupabät, quifnam potuerit eife locus in tcrra,in quern unum omnis ilia aquarum multitudo confiueret. Ad hanc quæftionem alius aliud relpondit. Qiiidam fenferunt aquas illas antequaiuifu Dei in unum locum con gregarent,fuifte admodum raras ac nebulofas:poft iuflum iicro Dei fie eife denfatas,ut minore loco ca-pi potuerint. Nonnulli dixerunr, aquas in co loco in quo nunc funt, in maiorem alritudinem eife fubli-matas,qunm fit terra,imó quàm fint montes tenæ.id quod Bafilius dc marirubro certo dicit efse experi mêto compertü ..Sunt qui in terra côcauitates quafdam fuifse dicant,quibus ifta aquarum congregatio capcrctur. Eurgenfis hæc omnia relpuit, amp;nbsp;fuam fententiarn, hanc uidelicet,fubiicit : Initio quum pri-mum efsent creata?, idem fuifse aquis iftis centrum, quod etiamnumeft tenæ. Veriim cum eß'ent unum in locum fie congregandæ,iit terra nudareri!r,paratum efse illis proprium centi’um,à centre terra? fepa-ratuin,ad quod uniucrfæinelinarent amp;nbsp;colligèrent. Et in hac fentêtia deméftranda multumoceupatur. Veriim quorfum attinethaede re ciu-iofius inquirere.in qua nobis non eftexereenda? noftra? intelligen-tia? materia,fed adoranda uerbi Dci potentia propofita t Qiii omnia eoiididit ex nihilo,ucrbo fuo iufsit aquas abfcedcre tcrris,amp; in unum congrcgari iocum,quid mirum,fi cadê uerbi fui uii tute locum huk congregationi aceoaimodum ptj-amk

EXPLAN A*T I O* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;21

A nbsp;nbsp;nbsp;Collercgdtiortcsq- aqu^tru tiocduit maria.] Tertio qiiærinn-,ciini Deiis aquarum congrcgationem uoca

uir né imuin mareTed iii pl«rali,Q’'’ô\id eft maria,quomodo ccfluxerint in iinuni locum. Burgenfis fie rcfpondet: Dicit aquas omnes quocunq; loco fub cœlo fint,ad centru elementi fui naturaliter inclinari: amp;nbsp;fi nullum fit impedimentri,f£rri ctiâ,atq; ita redlc di(flum,quôd aquæ omnes in unum locum congre gentur.Bafiliiis dicit non eiîe qiiafuis congregationes aquarü hoc loco intelligendas fed excellente ills amp;nbsp;maximä,in qua totü aquæ ekmentum qnafi in fonte fuo oftenditur.Qiioniä ucró finus iih aquarum,, quos etiam feriptura maria uocat, per fubterrancos meatus cum oceano uclut omnium aquarum fonte mifccntidco illps ad hunc unum locü pcrtinere,licet narijs fint terrarum locis di uißk Iraq; fie eft unuS locus aquis diuinitus dcputatus,in quo eft quafi corpus marc illud magnum amp;nbsp;lpaciofum,de quo pro-pheta pfal.io4.canit,amp; multa funt maria,u£luti unius illius membra quædam. Sic ille ad banc quæftio-nem rcfpondet. Vcriimpoteritforfan ncnullis uideri, handeffe necefl'arium ntillud, Congregentur aquæ in locum unuin,præcif£ de aliquo terræ loco inrclligatur,cum fenfus lilius tarn ex fequ£iitibus,nbi Mofes dicit,Et cögreganonem uocauit maria,qu«àm ex re ipfa pcrcipipofsit. Manifeftum eft,multaelTc mana. Deinde efic unicuique mari certum amp;nbsp;confiante locum.Tcrtió,efle ilia maria per didam aqua--rum congrcgationclocis in quibus extantrum initio colleda,cum tena iuflu Dei nudaretur, 3C a Deo ipfo mana uocata.Ergo quod dixir,Congregenl aquæ in locum unum,uidct no elfe præcife dcOceano iiitelligendumjfed fic cife didum,ur aquarum difeurfus ceitis locis,ac fixis limitibus circumfcripti prohi berentur, ne terra illorum diluuio uago amp;nbsp;libero perdererur.Qiiare apparct fic inteliigendum: Congre-géiitur aquæ in locum unum,id eft,aquarum colicd:ion£S,rcliquis copiofiores,in unum fingulæ locum fioi certum ac deputatum congregentur,6e fint maria. Eteniin non hoc agebat Deus, ut totum elemen turn aquarum in uno aliquo loco includeret,fed ut terra aquis ad ufus humanos liberaret, amp;nbsp;aquæ feor fiin fuis certis locis ac finib.circumfcriptæ cohibereiit, ne pofthac ad operiendn terra, nifi diuinitus iuflæ, reuertcrentficut amp;: Danidpfitl.io4.cecinir.Bafiiij tn fentetia no uideo quomodonecefiario fitreijeienda.

Genninct terra herbam uirentem,crßcientem/einen,er lignum fi-tidifirim.] Qiiartó qnærunr quomodo impletum fit hoc nci bum Dei,cum confier nec fernen nec frudnm cundis in nniuerfum efie hnbis SC ar bonbus.Etenim tarn in herbis quàm arboribus multæ funt,quibus nullum eft fernen, mnltæ etiä infru-gilcræ. Adifta Bafiiius ficrefpondet. Primdm quodfernen concernit, idconftarcfingulisfpiritibusauc fernen aut mm quandain propagandi feminis inftar inefl'c.lgitur nox 27'M,id eft fernen, non debet lie ac-5 cipfut nullum feminis genus fignificet,riifi quäle efttriticum,au£na,amp; alia coiifimilia, fed cömnniter iti g tclligenda eft de omni co quod uim habet conferuandi ac propagandi fui generis. Deinde ad id quod defrndtbus qnæritur, refpondet, non fecifie hic fcnpturam mentionem nifi carum arborum, quæreli-quis propter fi udificandi bcncdidione merité præftantiorcs cctifentur,amp; ad hoc potifsimum funt con ditæ, ut ufibus humains præ cæteris magis inferuiant. Inde ramen nemo fanæ mentis colliger, non efie cas arbores a Deo fadas,quæ nullos frudus adferunr,aut nullum prorfus elle illarum ufum,cum mub ns noimnibus commodæ fint amp;nbsp;utiles. .

Et uidit Deuiquôd effetbonum.] Qiiinró, cauillantur Atanichæi, ndh pofiebonum dici, quédrorfunc noxia terræ nafectia produda,qnæ côftct efiè uenenofajSf fi ufurpent,letifera. Auguftinus illis fic refpon dct,iit dicat iiiitio cfié omnia bona amp;nbsp;urilia condita,ucriim poft pcccatum quædam elfe noxia fada,ur-pote fpinas,tribulos,amp; herbas uencnaras,amp; arbores infrngiferas, ut per ifta de peccaro admoneamur coiifiindamur. Et Bafilius dicit initio rofas carniffe fpinis,anreqnâ peccafirt Adam. Verùm ifta reipon-fio parum uidetur efie firma.Quare fatius elle iudico,ur cum Bafitio rcfpondeamiis,non efie omnia neu , tris noftri gratia conditaideinde quæ nobis ad alimoniam funt deftinata, fic efie diftinda, ur omnib.fint cognita:adhæc,non inox mala efiè in fcjquæ nobis,fi utamur,funr noxia, cum ad alia multa pofsint efie utiiia;uidîlic£r,uclad alimetum quarundam b£ftiariim,quibus iicnenum cibus eft,u£l nobis etiam, fi rede utamur,ad medclanijUt innumeræ rationes taccantur, quibus ea quæ huiufmodi funt, fuam habent in hoc uniucrfo commodiratem amp;nbsp;utilitatem. Eft autein admodum deteftabilis ifta impietas, qua cum pro tanta copia herbarum amp;nbsp;arborum ffugiferarum, amp;nbsp;nobis utiiium, agendæ efient conditori gratiæ, proprer elicborum,cicutam Si aconirum in ius uocatui iquæ ramen amp;nbsp;ipfa ufibus humanis,fi rede ufur-peiif ur,pluriinum commodare pofi'unt.

i Primùm illud obferuandum eft, quomodo dimna prouidtntia paiilarim c' medio tollat,quæ in ope- Prouidcittia Del ribus ipfius uidentiu' inccmoda. Primum incômodum erar in co quèd cunda tenebris operiebant.lllud ^aulatm è me-ftdtnn luce induc ta fuftulit,amp; inter tenebras Si lueem diuifit. Deinde mconueniens erar, quod tanta a- Jjg toUit omiiia quarum iiis Si mulritudo una mole coniunda,uniuerfam illam cccii ac tenæ cédituram opplebar.Illud incommoda-iinpedimentifecundo die expanfoper tHcdium aquarum firmamento remouirjamp;l aquas ab aaquis diui-fir. Tettid rcliquü erat Si id incómodi,quód terra adhuc aquis immerfa latebar.Illud abftulit per cögre-gationë aquarûdie tertio m locum unûfadam.Admonemur honim ccfiderationc de ingenio Dei,quo fie eft côpararus,ut coeprum opus nô déférât nec dtfinar,doncc quæ defiderantur pcrficiat,ôf quæ uiden-tur incômoda tempons fuccefiu corrigar. Poterat ftatim primo die-cunda in plenum ac perfedum fta-lt;iim componercjucrùm placuit,ut paulatim fingula conigercnrur Si perficcrentur. Quarc cogitandum iiobis eft, non conuenire ut mox uniuerfa quæ uidentur incémoda, unico uelimus efie liiblata momêto;

fed patienter elfe fercndumjur paulatim toilaaitur toUenda,amp; ptrficicnda perficiantur.

IN G E N E S I M OBSERVATIO H. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ä

CongregenturdclUie.] Supra pr«ecedenti diefuifle aquas .à Deo diuifas legîmus : Fiatfirmamenrum,in* rata, ut dij}gt;erfa qiiit,in medio aquarü,5C diuidar aquas ab aquis. Et fecit Deus firmamcntu, amp;nbsp;diuifit aquas ab aquis. tnelius côgxeget, lam ftatim fubfequenti die, Congregeht,inquit,aqua:,qua: fub cœlo funt,in locum unü. Qua in re con-fiderandü cft,diuifionë quæ à Deo fit,non fieri fimpliciter ftudio dtuidendi unira,fed magis coniungendi CO modo quo conucnit amp;nbsp;rerü poftulat necefsitas. Plurimu refert, quo ftudio fiat diuifio,amp; rûrfus quo fine quai dilperfa funt cêiungantScd ea de re amp;nbsp;fupra' admonuimus, ibi. Et diuidar aquas ab aquis.

Studiü Moßs c/l, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fub calo funi . ] Erant aquæ in duas partes diuifæ, fie ut alir iam eflent fupra,aliæ infra ccclum.'

ut opera Dei fub 01'^ fufsra cœlu funt,uti(5 digniorem locum lbrtitæ,pra:ftantiores lunt inferioribus. Qiiarc conueuiens cæle^id, ey cun f'^nfle uidetur, ut de illis cum primis à Mofe inftruercmur, quarü tarnen nullam amplius mentionc facit. âisuifibilid, po- Veriirn conuenientius erat,ut quoniam ifta feribebat non angelis fupercœleftibus, léd hominibus in bac p«/o Del cofidc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiucntibus : fub quo funt aquæ inferiores in unum locum congregatæ, ut relidis

randa proponut “9“’^ fupercœleftibus opus Dei in illis quæ fub cœlo funt confiderandum 8C agjiofcendum proponeret, eatp in re lêruiret non curiofitati, fed fidei mortalium ex operum Dei confideratione alcnda: acconfîrq mandie. Qiiare,meo iudicio,'omnino peruerfum eft eorum ingenium ; qui, ubi opera Deifubcœleftii dcclaranda fufcipiunt, toti ad dilputandû de fupercœleftibus SC inuifibilibus rapiiinï, quafi nulia fit ratio I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in uifibilibus iftis,fapientiam, bonitatem ac potentiam conditoris omniû celebrsndi ac deprædicandi.

tn îocien unum.'] Congregenturjinquitjaqu» qute fub cœlo funr,in locum unum.Occurrit liic gemlna 'Virtusuerbi Dei côfidci'atio : una hiftoricü,alia myfticü fenfum requirit.Quod liiftoricû attinct,côfideranda eft in eo uerbi

min ares in maiores,maiores in mare. Sic Salomon EccL i.dieir, Omnia flumina intrant mare,5f mai'C ne redundat. Ad locum unde exeunt flumina reuertunturjut iterü fluant.Ergo duo fiunt:’unum,omneS aquajgiiiE fub cœlo funt,iii unum locum côgregantur. Hinc eft perpetuitas illa fluendi, cui ueteres olint fub ignorantia Dei detenti diuinitatem tribuerunt. Alterum, terra tarnen aquis haftenus nô deftiruitiu', quatenus illas ufus necelfarius requirit.Ea cemoditas eft ex ftagnis,fontibus, ac fluuqs. Itaçp nô fie funt aquic femel in unum locum colleftsc, ut illic uniuerfse detineantur, fed per meatus fubterranecs ad nos B redcunt3amp; à nobis rurfus ad locum deputatum congregantur,ut ex illo iterum fluant. Hare uidvlicet eft prouidentia Dei, qua quæ neceflaria nobis funt, inde ab initio ad fînem ufque indefincntei- curantur. Qiiod myrticum fenfum attinet,confideremus in ifta aquarü congregarionc propofîtam ecckfiæ Cluû fti imaginem.Separantur aquæ toto orbe uagantes, à terra. Et ea feparatio ornatur uerbo côgregandi. Neque cnim dicit,Separentur aquæ : fed, Congregentur aquæ. Deinde,congregantur in locum unu; cumlp non quemlibet, fed à Deo deputatum. Tertio, ad eum locum cunftæ aquæ ubicunqj amp;nbsp;qim^ kfcunquc flnt,naturali quadam inclinationepropendent:nec quiefcunt,quantum in ipfis eft, donee ad il lum perueniant. Quartô,ne terra minifterio ipforum prorfus deftiruatur, ad illius qiiidem fuperficiera refluunt:ueriim in illa non fie uerfantur,ur fonris fui unde profluxerant,obliuifcantur,amp; propenfioncm ad illü refluëdi ponant SC abqeiant.Ad eü modü habet êc eSgregatio fi'deiiü populorü in eeekfiaChrifti. C'areçantur ü- nbsp;nbsp;nbsp;Primtim congregantur ex uniiierfa terra quæ fub cœlo eft, ex eunftis nationibus, quakfcunque fint

deles ex omni conditionisacftatiisfidekspopuli,quaquidemcongregarioncà filijshuiusfceuliftparannu-;ueruni ea feparatio magis congregatio, quàm feparatio cenfenda eft. Qiiarc, meo iudieio, admodum ineptum ^cclèftaöquot; Sy' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriftianam congregationem ueteres Ecckfiam, ludæorum uero Synagogam fie uoearc

uolueriint: quafi uox Synagoga minushabear eius dignitatis, quæ Chriftianos deecat,quàm uox quot;nbsp;* * Ecckfia,cum utraep aptifsime' fidelibus in Chrifto conueniar.Ecckfla namq} euoeatio, Synagoga ueiô congregatio uocatur. Sic autem euocamur ex hoc feculo per doftrinam Euangclq, ut quotquoteuo-eatifumuSjin unumquaficorpuscongregemur. Toilecongregationem, quæfoquorfumattinebir, clic uocatos e' feculo ?

Côgregantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde,congregantur euocati fideles in loelim unum. Qiiis ilk f Pontlficij locum hune dicunt efle

dçles in locum Rômanæ ecckfiæ federn,quæ quafi centrum quoddam fit uniuerfiChriftianifmi,ad quod unditp ab om unum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nibiis fit confluendum fidelibus:uerùm ea kgc,ne quifquam uaciiis aduokt manibus.Nam,ur uetus dk

ft um eft, Curia Romana non petit ouem fine lana. ludæi conftituunt hune locü montem Sion, ciuita-tem Hicrufakm.Sic cnim intelligunt ad literam uerba Efaiæ,quæ cap.i.ad hune modûkgunt:Et erit in nouifsimis diebus præparatus mons domiiS Domini in uertice montiü,amp;f ckuabiï fuper colles,fluent ad cum omnes genres,ibuntpopuli multi,amp; dicent: Venire afeendamus ad monté Domini, Sc ad do mum Dei Iacob,amp; docebit nos nias fuas,amp; ambulabimus in femitis eius,quia de Sion exibit kx,amp; uer-biim Domini de Hicrufalë.Ex hoc uaticinioeam côccperunr opinionë,quodrëpore Chrifti cunftæ fint genres ad teiTenam Hicrufakm ac Sion confluxuræ. Quod fi terrenus aliquis locus conftitutus efl'et, ad

quem côgregandi eflent cundi fideks, fane'plus roboris haberet ludæorum quàm Romanoru opinio, iienl errant utriqj.Locus ilk unicus,quo côgregatn fideles omneS,nö eft alius quàm regnüChrifti,quo4 Hicrofolymis cocpitJn illo rex eft Cliriftus,caput fidcliü omniü,fons ille,qui ad fe cüdos uocat, dicenS, Venice

A Venire ad me omneS, Ite,Qui fitit,iieniat ad me amp;nbsp;bibat. In lioc eft ueta qincSjUera uita,liera fakis,liera ac fempiterna félicitas.De hoc regno Chrifti intelligcndü eft iiaticinium Efaia;,quod propterea ad mon tein Sion cfitflas getes iiëtiiras prædixit,qüôd Euägcliü regniinde in mundu crat uniucrfiim cgreftiirii.

Tertiddicuti quicqiiitl aqiiaiTi fiib coclo eft,ad locum ilium unum propenfifsim? fertiir,ita comparati Propefto dninto flint etiam, quotquot ad Clirifttim pertinent. Qnocunqj loco fiint in hoc miindo,toto peftore propen run; fidelitnn dJ. dent ad Chriftiim.Hunc luniint, hunc lpiraBt,ad ilium ex animo per uitam mortem amp;nbsp;omnis gene- Chri^un;. ris afflifliones contendiint.Talis aqua crat Paulus cu dicact,Alibi uiuere Chriftus eft, Si mori lucrum.

Qiiartü,qiiemadmodü fic ad locfi fuum conflunnt aquæ,ut ramen interea mundo huic neceflariu fui IJÙtdo fideles u-iifiim nö denegentjita Si fideles fic propcrant ad Chriftfi,amp;l cœleftia appetunt,ut interea fi qua in re mo tilitatc fuieprj;-dis licitis mundo poterüt efie uti'es,ufum fui uelut in rranfeurfu haue! grauatim offerät.Lucis fuæ Iplen- fienlix m detie--dorein bonis operibus iuxta adhorrationem Chrifti,erga quofuis declarant. Diiigunt,bcne loquuntur, gdnt^ benefacifit omnibus, uifirant xgrotos Si captiuos,cibant efurientes,potant fitientes,ueftiunt nudos,con folantur triftes,recreanr abieëtos.Et tales fe pra’bent etiam infidelibus,nedum fidciibuï,amp; und ad Chri ftiim confluentibus. Haneputo imaginem nobis in haceffe aquarum congregarione obferuandam, lit in ilia quifq; contemplerur quo fit, cum ouibus. Si quomodo, quaep animi propeiifione confluer.dum.

Nam oinnino necelfe eft ut aiiqud congregemur. Secundum carnem ad mui locum properant omnia: ficiit Salomon Ecclefiaft. e.dicir. Qiiod reliqiiü eft, qui non congregantur,imó non aquarum inftar propenfifsimc tluunt ad Chriftum,utique nolinr uclint congregantur ad latanam: cuius regnum ueluti cciitrinn eft,quo impiorum Si corda propendent,amp;l enrfus fertur.

Et dppdrent dridd.Pt uocduit Tgt;eus driddin terram.'] Prima, obferua uerbu apparendi. Non id agebatur Gbfieritduerbn tantiljUC arida redderetur uifibiljs,fed ut ab undaru mole ubcrata,futuræ fertilitati acc5moda,amp;l ad reci- dpparendi. pienduni ornatii fuum apta ficrcr.Igitur quod dicit,Et apparcat arida,idem eft ac fi diceret. Et Iiberetur arida,maniff fteturcp,ad quid,amp;l m quern luiim fit condita. Sic amp;nbsp;Colcif j.pcfitü eft hoc uerbu : Alorrui cnim eftis. Si uita ueftra abfeondita eft cum Clirifto in Deo. Cum aiit Chriftus apparucrir, uita ueftra, tunc Si uosapparebifis cum ipfo in gloriaiqua; uriq; apparitio nö hoc tanfu habebir,ut exterr.o afpeötii appareaniusbed magis,ut in gloria filiorü Dei appareamus,manifcfturnfp fiat,cfle nos à Deo in gloria liiam eleötos Si afiiimptos. Ergo magis reiertur hoc apparitionis genus ad manifeftationem epe; is ac g propofiti Dci,qult;àm externi tantfi alpcötus.Ptrindc ac fi dicaSjCogregcntur omnia oft’cndicula Si fcan daia,omnis fæx Së immiindirics in locum unum,amp; apparcat Ecclifia:hoc eft,amp; libcrerur Ecclefia,mani feftumtp fi3f,quis fir illius ornatiis, quæ fides,quæpunras, Së clariras. Erreucra,cum Chriftus à regno fuo abftulerit omnia fcandala, ftiblarlüéqj fiicrit ab eccii fia iupiter iilc Romanus, Mars, Alercurius, Vc-^ niis,Epiciirus,hypocnfis amp;nbsp;fuperftirio,app3rlt;bit eccltfixpuriras,clariras,amp;f gloria.

Deinde confidcraridum hiceft,quod elicit. Et uocauit aridam ten am. Hoc eft,conftitiiit,ut effet ari- Aridd cx Hcrbo da,firma acfohda terra.Admonemur,undc fît, qudd terra ifta tôt iam feculis cemoditatem nobis dubie D«habet, tandi præftat,uidc!icer,c' uerbo Dci.Qin illam uerbo fuo condiditjôd aquis hberaint,idem iilam uerbi fui terra e^, uirtiite iufsir efië terram, id cft,firmum folum ac paiiimentu,« coli pofsit,amp; inhabitari. Sic Dauid pfal.

104 .dicitiQiii fundauit terram fuper ftabilitatem ni.tm,non mouetiir in feculum amp;nbsp;ufç.

Cogreglt;tf/o«esq; aefuarü uocaiat maria.Bt u:dit Geus ^öd effet bonim, ] Quid obferuandü fit ex eo qudd 'ytilitaswar:u!n, congregationë aquarïi fic diipofuit Deus,ut efifent certa quædam maria, nofolum Oceanus ilie terram ambitii fuo cingens,fed Si alia multa, cum ftagnis innumeris. In gcncre quidem illud proponitur,qi;od fubitöf a particula dicir,Et uidit Deus qudd effet bonummcr.ü quæ fit ilia bonitas Si utiliraSjtion expri-mitur,nifi ca,qudd per banc congregationë aquarü terra eft liberata.Bafibus uerd quædam hue facien-tiarecenfet. Primû,qudd aquæ marinæ omnem ilium humorê fuppedirant, quo tena fcccundatur. Eft Têcecuditas tcTr« eiiim uniueifa ten a caucrnis,cuniculis Si meatib. referta,pcr quos permeans aqua marina, depefita per diftillationcin faîfedine in fuperficië tenæ potulenta amp;nbsp;utilis erumpit. Hac quidem cômoditate jjuctidie iitiinur,ueriim pauci funt qui cogitenr,unde illa,5ë quibiis modis proueniar. Deinde,qudd maria ifta Keceptacula fit» fluuioru funt rcccptacula,atqj in fefe cundlam inundationem fluminü fic recipiunr, ut tarnen haiidqiia- uiorum, quam fines fuos egrediantur : arep ira cauctur, ne uel fluuiorum ucl marium inundationelædamur.

Tertid,qudd c' marinis aquis per folis radios uapores excitantur, in fublime attrahunï,amp;l rurfum ad iiri pluuia.

gandü terra giittatim per pliiuiam demittiuil Qiiartd,qudd infulæ mariü ambitu cingunt,ornantur, ytUiua nauiga-cömiiniLintur,amp; quæprocul à fe inuicc diftant coniungunt,ac cômodiratem ea quæ necelfaria funt inter tionum, feië cömunicandi ufu naiiigationis accipiuntxuius Si Dauid pfalm.io4.mcminit dicens, lllic naues per.-tranfeür. Hæc adducit Bafiiius. Iliud adtÿciendû uidet.Ipfe mariü afpelt;fl:us,quafi clara noce inoner,quid ohm acciderit terræ uniueri’æ,ôë quid hodie queep acciderc pofsit,nifi,phibcat illc,qui mari pofuit termi num fuibSC aquas uniuerfas alueis fuis inclufir. Poterat omnes aquas quæ fub cœlo funt,in iinü côcliide re Oceanü; iierfi congregationë hanc aquarü fic difpofuit,ut uix fit uUa regio,in qua nö fit aliqiia uis a-cjuarüjCuius inüdatiojfi diuinirus permitteret,incolis illius plurimü pcfsit adferre incômodi: id quod Si frequëter accidere uidemus.Qiiare maria ifta,ftagna,amp; flumnia perfpicuc'admonër,ut oblcrutmus con ditorc omniü:caucamuslß,ne quod illius eft^uidëtia optime difpofitü,ingratis, inaedujis, Si immori-gerisuergatinexitium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O B SB R-

Fadt4 eit teütii^ dit, Gcrminet terrd. ] Duo funt hicobferuanda. Primum, quód antequamexigeretd terra Deus, prnii dridd, t^ud „t progerminarct herbam uircntem,ac arbores frudf iferas, uoluit ut eilet niua'', id eft arida,cum aridi-l^^dii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plane fit ad fœcunditatem inepra, Si magis ad reddencRim puluerein quàm herbas Si arbores uiren

tes accôinoda. Admonemur bac confideratione fantam elfe uerbi Dei uirtutein, ut quod maxime' flui-dum cft,uert.itur in aridum:acrurfus,quod ariduin eft,uberem acquirat fccciinditatc.Qi^iôdigirur e’ terra natura fua arida Si fiticulofa pafcimur,non eft naturæ illius,fcd uirtuti uerbi Dei rribuendum:quo di xir,Germinet terra.Sic iiertit ftagna aquarum in faifugincm,6C rurfus falfugincm in fertiles campos.

Vide pfq,l.ior. Eadem uirtute reddidit Saram priinu aridam, deinde ariditaté illius conuertit in foccundi dnàdterrd dn- tatem. Alterum eft,quód terram prius qua'm mare iufsit elfeferfilein,6C e' tellureprius herbas Si arbo te ntitre fcecun^ rcs,quàm beftias Si hominem produxir. E mari nihil erat præter uiua animantia produdfurus, quibus ddtur, priue *1^*^ Quæ conditurus crat d terra,necelfarius erat cibus præparandus. Commodum igitur pro berbdi profirt prouidentia terram tanquam omnium altricem Si almam,fcEcundam,fiC ad alendiî futura animan-beüid!, reddidit inftruCf am, priufquam ullum effet animans nec ex aquis,nec c' terra prodiiftum. Sic com-parata eft diuina prouidentia,ut quæ necefl'aria funt rebuS creatis, Si præuideat Si præparet antequâ uel creatæ fi'nt illæ,uel necefsitas aliqua urgeat.Lucem,difm ac nciftem parauir,antequâelfcnr qui illis ute-rentunquemadinodum Si tbefaurum aquarum præparauit.

Herbdm uirentejn,Z:r ficicittem fernen, cr lignion pomifirim feiens fu^lion iuxtd genus fuum : cuius foneit Quod rem om^ infeinetipfofttfuperterrdm.Etfâumcüitd. Etprotuhttcrrdherbdm, syc. ] Primum illud obfn-iiandüui-nibusnotdmtam detur.Rem per fe notifsimam omnibus,i8C roto tenarum orbe cunôlorum oculis expcfitain,inultis uer multis uerbis ex exponit Moles.Poterat breuiter dicfre,Er dixit Deus,Gfrmin€t ac nirefeat terra: ueriim data opéra

gfrminationis hiiins psiies reccnfctjUiridiratein hcrbanim Sf arbonun, fi uótificarioiif m, generis pro-pagationem amp;nbsp;confcriiationem;qnas non cam ob caufam cememorar, ur nos de ferriiitate ac progci mi narionc ttnar,quafire aliqua incognira,inftruat ; led iit admoneat,nt quones ifta ob oculos uidemiis,a-gnolcamus non natnræuires, fed uerbi Dei uirtiitem. Deinde,utgernunationis huius ufiiitatem, Si. in i!!a bonitaie ae proiiidentri Dei ccfidcretniis,amp; animo graro exofciilemur. Ven'i inipiaeda funt fingida.

Crrndtud tcUt.ris Germinet,iriquitgt;teiTa. Hebraice eft K■^ï’^^.,idtft,graminificetrfrra,utltadicaul: uel,fi inauis,pro-exgermmdtioe. gcrminet t^a. Propomtur primo loco prima illa go minatio tclluris, t]ua fuperficies iilius lub initium neris ueluti ornatur ac ueftitur : cuius afpeélus ac uiriditas prærcrqiiàm quód intuenti fummain adfcit g iucunditatem,amp; cunóta exhilarat,imaginf m etiam refurredtionis ob oculos cxponir,amp; fiinuiIpem fi -turæ facit alimoniæ : fignificans,imó demonftrans ad ocaium,cftê terrain hanc cum incolis fuis oinnib. haud ]iwiquam diiuna deftituram cura Si prouidenti.i.Et hiuc cft,quod Chriftus Matt.é.argumentatur dicens : Si gramen agri,quod hodie eft,SC eras in clfoanum mittirur, Deus fic ueftit, quanto magis uos modicæfideit'Noliteergofollicitieire,dicentes,Qiid manducabimusf SCc.

Vtilitdf ex pro' Deinde addit,hcrbam uirentein,uel,gram:n Si herbam, item lignii frudfiferu, id eft, arbores frudtife ^enmndtioe tel I'^S.Sic coinplexus eft uniuerfa terræ nalccntia,tn,iibus Si animaiitiuin Si hominum necefsitatibus ccn-fulitur : qua de re uide pfal.xo4. ubi Propheta iic dicit; Qui facit germinare fœnuin iumentis lt;SC herbam.

ad feruiendum homini,iit educarpanem de terra,et iiiiiü îænficir cor hoininis,amp; iHnftret facicm o!«o,ôô panis cor hominis confirmer.Quis aiitcm fatis perpendent, non foli.m infi'nitam progerminationis lui ins copiam toto terrarum orbe expofitam,l'ed Si nicunditatem,lt;Slt;; gcncrum,amp;: formarum, amp;nbsp;coloruni. Si odortim uarietatem 'i Qiiis ntiliratem illam pro dignitate dcprædicauent, quæ non ad homines tantum,fed ad beftias ex terræ nafcentibiis prouenit^Eft aiitem ea fie comparatajUt abundi^fufficiat,aim ad alimoiiiam,tum ad mcdicinam,ut ueftirum reliquas cemoditates taceam.

TertiOjadijcit : Et facientem femendtem, Ciiius feinen fit in ipfo. Admonemur duornm. Primü cfi, eiïê omnia terræ nafeentia fie initio a Deo condita,iit fint eon uptioni obnoxia. Alioqiii quorfum efiet ufus feminist' fi quæ tuin progerminarunt, conumpi nequiuifient Alterum eft, propagationem iiloru Il erb o Dei efl'e inditam feminibus,ut quod überi funt parentibus, 'd feinen fit herbis, plantis amp;nbsp;arbori-bus. Vt haepropagatione neeefsitati mortalium Si beftiarü ad fi'nem ufqj mundi confukrctur,mox initio diifèum eft a Deo, ut quodlibet herbarum uel arboriim genus feinen, ne I uim feminis in le eontine-ret.Et hæe prouidentia Dei,fidci noftræ feruit,qua nô folü condidilTe Deü oinnia,fed amp;nbsp;a fe côdita propagate conferuare,nnô iain turn ftatim creationis initio operü fuorum necefsitatibus eonfukiifle cre-dimiis. Cogitemus hic qiiantam habeat maledidlionem,fi eui pofteriras,quæpcr feinen eft,diuinitus in-tercidatur. Id enim demum eft prorfuse'rerum natura toiliamp;abfcindi.Qiiarccuniffis hoc inditum eft.

turdliter indlta. ram animantibus quàm hoininibus,ut feminis rationem habeant omnium ftudiofifsimam,iit in quo e-riam poft mortem uiuere,lt;Só m natura ac propagationc generis fui perdurare polfunt.Et hic affeiftus na turæ quorüuis infifus,quid aliud facit,quàm quod de inortalitate noftra reftaturf Cogita banc elfe uo-cem herbarum,arborum,beftiarum,amp; ho:ninuin,ubifetnenadferunt:Non durabimus diutius, ideo fernen profcrimus,in quo genus noftrum propagetur Si conferuetur.

Et illud notandum eft.Nonfecit initio fernen aliquod, unde nalcerentur paulatim herbæ Si arbores; léd cöfefttm c' tellure herbas arbores produxit,quibus poftea amp;nbsp;animantia Si homines alerentur. Sic confuluitpræfcnti neccfsitati.Rurfus; non protulit nudas herbas,SC arbores,quarum fruiftibus prælên-tibus

A tibnS Mrtum rebus commodarer/ed talcs quæ indiro fcmine propagari polïént in fiitiiros iifus, amp;nbsp;mul tiplicari. Hacratione df ciaraiiit fic fe confulere præfenribusgt;ut futura non negligat ; amp;nbsp;fic prouiderc fii-titris,ufi fiinul 3C præfentiiim rationem liabeat.Hæc eft ilia Ucrc' diuina prouidcntia, illis potifsimu imi-tanda,quorum eft fiibditorum gcrere ciiram.Et in Communi quoqj conuenit omnibus,ut quemadmo-dum ctu'a hac Dei fingulis annis utimur,ita illam etiam agnofcamus,amp; grati deprscdicenius.

Deinde obferuandum etiam cftgt;qi:omodo multiplicationcm banc amp;nbsp;propagationcm terrac nafccn-fium,quac fit per uim feminis,inftituerit optimus ac prudentifsimus creator. Primum banc natiiram tel nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

bin dcditjUt initio quidë berbaS,6ë arboreS,dë feenum,amp;c.abfc5 pi æmifta fatione proftrret,poftca nerd accepta feinina fouear,fi'ngat, amp;nbsp;in lucem quafi mater qusedam pariat. Deinde feminibus boiyiatura-liter amp;5 commnniter omnibus indidit,ut à tellij-e accepta uitam concipiant,nafcantur amp;nbsp;crcfcant. Ifta fic inftitiiit, ut alterum fine altcro plane fit ineffieax. Etenim nifi tellus quafi quidam uterus naturale banc parturiendi uim accepifiet,ff uftra ilii qiiodcuntp amp;nbsp;qualecunqj fernen cömitteretiir. Riirfiis, nifi femina apta effent ad uiuificandum SC crefcendum,piant? ineffieax effet telluris uis iC operatio. Itaip neutri ad-faibendum eft,e}uód fingulis annis uaria terrx nafeentia in lucem excludi uidemus, fed omnis bjcc uir-tus uni eft tribuenda creatori.Is aut fic ifta rempci auir,ut nec terra fine feminc, nec fernen fine terra pro--pagationi ac multiplicationi conducat. Qiiare uoluit ut utraqj coniungant, amp;nbsp;quod neutri fob datü eft, uirttite coniuiuffionis per incrementum ab ipfo exhibitum perficiatur. Nec cogitandfi eft, efi’e ifta fine R/fW, quäre fingulari ratione ad huiic modum diuinirus difpofita. Nihil eft ociofum,amp; fine magna fapientia, ac reb. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plKçue-

buinanis confulendi ftudio conditum à Deo.Ç^iod fiid datum effet cuiuis fcmini,ut etiam extra teburis gremium quocunep loco fitum mox germinaret, non poffet feriiari in reliquos ufus uitæ noftra: necefia rios.Triticum mox corrumperetur,amp; ufibus noftris inutile redderetur. Ncqj enim in futurum rccondi, Si integrum fcruari poffet. Vbiciinqj feruarentur femina,moxpro feminibus babcrctur corruptio, Si eX corruptione ciiiufque generis parturitio.Rurfus,fi ea effet terra: natiira,ut ficuti initio facf urn eft, perpe tub quæuis fpontc fua abfque ulla fatione progerminaret, nulla eflet mortabbus laborandi Si operandi ratio.Qiiare uoluit opifex iUc amp;nbsp;conditor omnium,ut labore humano colatur terra,paietur fernen, iun gantur commode ac tempeftiue' tellus Si femina,quod nafeitur côtra beftias defendatur ac muniatur : Si ubi maturuit,colbgatur,condatur,amp; in ufus neceffarios conuertatiir.Hoc negocium impofuit ft lijs ho-miiuim, non queid fine noftra opera non pofsit ampbus ac perpetud, quod initio crcationis potuit, fed quod noluit nos effe ociofos:amp; præterea fidci noftrx conducit, ut in operibus ipfius exeiceamur.

B Qiiartô,nec illud tranfeundum eft,qiiod dicit, luxta genus fuum.Sic conftituit, ut nec berba, uel ar- Npnprobduit bor,abud qu.am fui generis fsmen proferatmec lemen aliquod ubi telluris gremio cömittitur,in aliud ge Dez« ut quodli^ HUS .1 fuo diucrfum crefcendo ac progerminando d£genercr,léd ut fuo quælibet gcneri refpondeant.Nó betè quolibetM probauit igitur, ut de quolibet nafcatur quodlibet. Qiiarc caufam banc fic attcpcrauit, ut terra fit ueluti feeretur, cömunis omnium ex fe nafeentium mater;amp; quod accipit,fidebter reddat : nec mutet in ibis uel genera» iiclformaSjUel natura: iiires,ucl coloremjUcl odorcm. Sic itaque iuffui Dei obediens, confcriiat omnia* Si reddit quaba accipit. Accipit triticum,rcdd!t triticum cum fccnore. Accipit abfyntbium,rcddit abfynw thiunuaccipit aconirum,reddit aconitumJVlilium accipit,milium reftituit.Eandem fidem feruat Si arbo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

rib.tam myncæ uib ac minuta:,qiiàm cediiS magnis ac fubiimibiiS. Nihil täcft ucl minutü uel rule,quod non acceptum fidebter amp;nbsp;fcruato illius genercreddat. Nihil enim abud facit, quam quod acceptum fernen materne' cóplecfitur,fouct,amp; in lucem paulatim parturit. Cacterii qualitatctn femini no confeit, ut uel talc fit quale eft,uel aliiid ex alio fiat.Nec initio cum herbas Si arbores ffugiferas ac fcminiferas iuffu Dei producercr,generum diiierfi'ratë opcrata eft,fed illam conditor ipfe primum pro fua preuidetia con ftiruic,d£inde unicuiqj fernen ad conferuationc generis fui indidit. Er banc feminibus nanu-am coiiftante Ä1 perpetuam dedit,ut uinimquodq} ex libs origini fiix refpodeat. Si ëtcllurc nihil prxtcr incrementum Si alimoniam accipiat,fcruatis omnib.gencris fui qualiratibus. Hæc finit quidë niilgaria,ôë omnib.no^ rameriim paiici funt qui ilia rite' obferuent, Si fapientiam ac bonitatem condiroris confiderent.

Quan-amus itaep de ratione horü,primùni quare Deus tam non folû innumera,fcd et incompreben Q«4 ratione no fibiliter uaria côdere,deinde unicuique fuum genus lêcundum primam origine ad finem ufip conferuare luerit cofitndi ge uoIucrit.Eft quidëprima hæc ratio,quôd fic ipfi placuerit, ueriim nemo dubiter Si hoc ipfum placitum nera terrlt;e tM-eiiis, nec effe ociofum,nec alienum ab iilius infinita bonitate Si philantbropia. Dlcam igitur, quid mi- /centium. hi hoc loco «à pio homme confideraripofiè uideatur.

Primiim,quoniâ indubitatum eft,fecifle Dciim omnia propter homincm,quem ad nominis fui glo QJiare tam mul riam laudem condiditjconfequens cft,ut Si hac in recumgloriæfuæ rationem habuerir, turn cômo- ta genera plan-dis hominum confulucrit. lgitur,quod telluris fcccunditatem non fie inftituit, ut iinius tantum generis tarum (y arbo-hcrbæ,8ë uiiius tantum generis duntaxat arbores producerentur, fed innumera effet diuerforum gene- rüßeri uoluerit, rum uarictas ad hoc faëtum eft,Ht diuitias gloriæ fuac mortabum oculis obijccret, quarum contempla-tionepotentiam, fapientiam ac boniratc conditoris omnium agnofeerent. Deinde Si bumanis ufibus non fobim quatenus ncccfsitas, quæ uaria eft, requirit, fed Si quatenus iucunditatis amp;nbsp;folatij rationem concernit,confiilere uoluit,noii parcë ac tenuitcr,fed pro gloria fua opulcntë,copiofe,largiter; Si inodis nonqfdemjlêd multifarijsmon abftrufiSjfed expromptis Si obiiijsmon difficibbus,fed admodum facili-bus ; non quibufdam duntaxat, fed communitcr omnibus ; non uno tantum terrarum loco,fed pafsim per orbein uniucrfumparatis Si expofitis. Hinc eft tanta terrx nafeentium copia,tanta uarictas, tantus

fplendor colorum, tanta fuauiras odorum, tanta utilitas frudfuum, e' quibus omnibus nihil prorfuS eft, Ä quod 110 fit commodis mortalium fic deftinatum, ut uel ad uilt;flum,uel ad amiólum,ucl ad medidnam, uel ad iucundiratein recrcarionem facere pofsit.

Ojirfre unicuic^} Deinde fi quæramus,quare unicuiq,’ ex terra: nafeentibus genus fuum ad finem ufep mundi multipli ftiimgenus adfi eando ac propagando immotum feruaii uoluerit, rurfus non debemus aliud cogitare, quamfadburn ict nem ttflt;iue reti- effe noftro bono.Noluit fieri generum c5fufionem,fed unicuiq; herba:,planta:, arbori, fuum genu$,cun»

annexis qualiratibiis conftantcr retincri. Alioqui,nifi effet hoc diiiina amp;nbsp;i mm of a lege natiiræ inditiim, iatn olini intolerabilem return omnium confufionem habuilfemus,non in terrac nafeentibus tantumjed in beftiis amp;nbsp;hominibus : nec fieri poffer, ur certum ac fir mum renim ufum obtineremus. Magnus eft iifus tritici(iir gratia exempli dicam)magna cemoditas, magna utilitas. Peffumus proiedlo in terrain triricojgenus tritici fingulis annis propagate,amp; necefsitati noflræ confukre. Vnde eft ilia commoditaS, amp;nbsp;confimiles aliæ, nifi ex eo, queid fingula terræ nafeentia perenni lege fuiim quodtp genus renafeendo refinent ? Alioqui, fi ex tririco nafccrctur non triticum, fed aliiid quiddam a' genere tritici diuerfum, de quo nefeiat agricola,amp; quodforfan ufibus humanis fitincommodum, quis non uidet, quanta perrur-batio,moleftia amp;nbsp;inccmoditas rebus ac necefsitatibus noftris ex ea nafeeretur confuficnet’ Qiioniam ue rd certa amp;nbsp;conftanti lege fingula generum fuorum origine feruantjfit ut certis rationibus feminando ôC planrando qua? neceffaria amp;nbsp;eSmoda uidentur,fingulis annis comparare liceat.Talis incommoditas e-ria m ex eo tft,qudd reliquarum quoq; aeaturaruin nanu-amjCertamjConftantem'q; ac perennem coiidi-ditmnde nobis ceftat, quis fir ufiis ignis,quis aquarum,quis acris,quis iiimentorum, amp;c. ejua: certitude» plane non effet,nifi hxc omnia fuis quafi legibus fuam quarque naturam retinerenf.

lllud tarnen fibi diuina prouidentia liberum retinuitjUt incrementum adijeiat uel fecuSjSf uel largirer adijciatjUel parcécömunircr ubique,uel quibufdam locis tantum,ficut alibi dicit,Super unam ciuitatem pluaiTijfupcr aliam non pluam,finar ut quae crefeunt marurefcanr,uel immatura pereant. Genera quide illorum non murat,fed talia reriner,qualia condidit initio(ncque enim ex fpinis produdt tiuas.) Veriiin dilpeiifationi fuæ hocrefcruauir,ut impertiarilla mortalibus pro fua uoluntate: ne purem us omnë hunc rerum prouenrum non debere nos ipfius prouidentisr,fed uel nefho iabori,uel uiribus natursc.

Prxterea habemus lue imaginé communis illius bonitatis Dei, qua fine ulla diferiminatione ram di-uerforum mortalium,fole fuumproducit fuper bonos amp;nbsp;malos,amp; pluit fuper grams amp;nbsp;ingratos. Sicut enim fol ifte eft omnib.idem,aura omnibus eadem, pluuia cüdlis eadem,fic amp;nbsp;terra abfqj ullo difcriminc omnibus fe herbis,plantis Si. arboribus prarftateandem. Non facit uaria plantarum genera, fed accepta uaria ex sequo. Si fic nutrit, ut unicuiç genus fuum rclinquar. Nec ea tantum fouet Si parturit, qua: ex

Quid ohferuun ipfa fponte nafcunt,ftd amp;nbsp;aliunde infcrra.Plane'mirum eft,quod hie fieri uidemus. Verum urinamhanc dû fit maÿÜra- imagine refpublicæ iliac quæ de Chrifti cognitione glcriant,diligenter infpiciant, amp;nbsp;qualis tellus Iiacc o-tibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mnibus ellplantarum genaibus,rales fe pracbeant duitatü fuarum incolis.ldem eft omnibus eiuiratis lo

cus,magiftratus idem,forum idem,macellü idcm,ecclefia eadem,quamuis diuerfi fint habitatores, quorum alq funt ciues,alii peregrini aducna?:alij uiri,alrj miilieresialq fencs,alii paruuliialij liberi,alij fer-ui; alij diuites,alij pauperes:alq agrum colentes,alii artifices:alq nobiles Al patrieij,alii plebeif alij fani, alij ægrotûHi oinnes quann'iuis diuei fi,quoniä in unam eaiidc ciuitatc coierùt, par eft, ut cade quciç magiftratus ,puidëria curenf,quatcnus ullo modo iicito amp;nbsp;honefto fieripoteft. Qiiare lcgc‘remoti funt ab hac D.bonitaris imagine magiftratus illi qui perfonas aecipiSt, SC no æqua omnib.eurä impendunr.

Dixit aut Deus, Fiant luminaria in fîrmamêto cceli, amp;nbsp;diuidan t diem acno(flem,amp;^ fintin fignaamp;S tempora,8ó dies,amp;annos,

Vtluceantin firniamento coeli,amp; illuminent terram.Et faftu eft ita, . Fecitep Deus duo luminaria magna:luminaremaiuSjUtpræeffetdiei: Sc luminare minus,ut præeftet nolt;fti,8c ftellas.

Et præeflen t diei ac no(fti,Sc diuideret luce ac tenebras. Et uidit Deus quod eifet bonum.

Inuerfu u.Græcus habet«? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tv?j/«r:uerùmidinHebræononicgitur.

„ p • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tria funt præcipua totius uniuerfi corpora a Deo condita:Cœlü,mare,terra. Illa primü fic creauit.ut

* effent incöpofita 8C ccfiifa:deinde per diuifionë in ordinëredigere 3C expedire cœpit Sic primu extedit cce lum tanqua cortinam,deinde aquas diuifit,amp; fubcoclcfles in unu locücongregaras mare ceftituir, tertid ten s undis libcraHir,libcraram omnis generis gcrminibus,hei-bis 8C arboribus ornauit.Et hæc funt tribus primis dkbus in hunc modü faCt nbsp;nbsp;nbsp;haftenus deduCta. lam confequenter Mofes trium iftorii cor

porum,ca:li,maris amp;nbsp;terræ (upplemcntiim iiiducir, quo tribus fequentibus diebus deftinatam fuut pcrfe ftionem confequura.Ergo amp;nbsp;dierum,qiiibus omnia fuut perfelt;fla, Si ipfius fimul opcris dimidium ha-clenus expcdituin cft. Jam refumirur opificium ca;kftc,ac declarat,quomodo quarto fit die perfedlum.

Dixit düt Deuf, liant luminaria inßrmamento cali. ] Torus Iniius quarti diei contextus tribus partibus Diuißo con^ comprehendit Prima docetur,quid Deus fieri præceperit. Secüda, quod erat in genere in præccpto Dei textui, pofirum,in narratione operis fpecificatur. Terria,ratio Si ufiis eorü exprimi{,quæ in lioc fiint die à Deo condita. Ad prima pcitinct quod didlü eft lt;à Deo:Fiantliiminariainfirmamétocücli.Eratfirmamen Quid Dem fie-tum fecundo die falt;flü,prorfus adliuc inidum,ornatu ac fupplemcnto fuo deftitutü.Nctp enim liic dun- rt uoluerit, taxat ufus illiiis futurus erat,ut inter aquas Si aquas diuideret falioqiii iam fuiflêt perfectum) fed refta-bant adhuc atia.Erar illuftrandii Si ornandum himinaribus.Id inftituitur a Dco,cum dicit,Fiant lumi-tiaria in firmameto cucli. Ad fccunda referendü eft,quod dicit:Feeif^,- Deus duo luminaria ntagnajumtnarc specificatio opc maim ZX luminareminus,zy üeüas.Erut gencralius diftü,Fiant luminaria in firmameto cccli.'quare opus erat fpedficatione.Huius gratia,non fimpliciter dicit: Fecittp Deus luminaria,^pofuit ea in firmameto cœlijfed iitipfa luminaria fpecificet,Fecit^ Deus,inquit,duo luminaria magna,luminare mains,'Si lu-minare minus,et ftellas.Duplid corinoratione expnmit,de quibus luminaribus loquatiir.Ad prima per tiller numerus binarius,ad altera mentio quanriratis.Duo,inqiiit,luminaria,deinde magna. Ad quanti-taris liquidiorc exprefsione fadt,quod didt,Luminare mains,amp; luminare minus. In Hebrxo quidc eft, bnsn V'MW nK,id eft,luminare maguum,dc TOpn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nttjid eft, lutninare paru um. Veriimutfi-

gnificet fe de foie Si Inna loqui,indudt iftam utriufip collationc. Omnibus enim norum eft,primum efie hæc duo luminaria magna:deinde lunam,fi foli conferatur,cfle paruam: paruam quantitate cum corpo ris turn fplendoriS.Et hue illud pertinet quod in Hebræo notanter dicit, Luminare hoc mains. Si luminare hoc minus.quafi dicat,quæ perpetiió ob oculos noftros uerfant, Si omnibus funt notifsima. Ad tertiam parte pertinet,quod ciim in utrbo turn in opere Deirationehorum luminariiim concernens po nitnr,d^ fingulari ftiidio inculcarur:nidelicet,Et diuidantdiem ac node,^^ fint in ligna,ar tempora,zy‘ dies G“annos. vt luceant in firmamento cceli,cr illuminent terra.Item luminare maim,ut praiefifiet diei : g luminare minm,ut prteejfiet nodi.Et pofuit ea in firmamento cali,ut lucerent fuper terram. Et pr^eejjent diei ac nod^ct di ludercntlucem ac tenebras.Comemorarur hifee uerbis,ad que ufum luminaria ifta,fol,luna,SC ftellac con- Adtjuid fint lu-dita,amp;l in firmamentum cocli relata fint.Recenfentur ante talia quae nfibns hnmanis deferuiunt. Si præ- minaria ifia con terea nota funt omnibus rotins orbis nationibns ; utpote prininm. Er diuidant,inquir,diem ac noftem. dita.

Itcm,Et diuiderent inter lucem ac tenebras.Qiiod in fequentib.declaraJ : Er præefrent,inquir,dici ac no-

® lt;fd.Et adhuc clarins:Luminare mainSjurpræeffet diei;5C luminare minus,utpræcfl'et nodli.Erant lux et Diuifio diei ac tenebræjdies Si nox,iam anrea ftatim primo die diuifse.Quare non eft intelligendum hoc loco, effe illas nodH, primiim per folem Si Innam à fe inuicem diuifas : fed hanc diuifione quæ luminaribus tribuit, nihil elfe aliud,quàm ut fol præfît dici,hoc cft,curfum et opus fuum interdiu:luna Si ftellæ præfint no(fli,id cft,cur fum Si opus fuum nodlit lucendo obeantTol diurnam luccljslendorefuo augear, luna Si ftellæ noélnr-nas teiiebras luce fua tempèrent. Hæc fcilicet eft nbwwa illa,quæ foli per dicmjhinæ ac ftcllis per noftë deputata eft.Et per haiic dinidunr inter diem ac noôlcm,lucem ac tenebras.Eft enim folis curfus diei,lu-næ ac ftellarum no(fl:is:fic ut nec foil competat tempus noéturnum,nec liinæ ac ftellis tempus diurnum.

Netp enim iioéturna caligo folis fplendorcm,nec diurnâ lucenî luna ac ftellæ ferre poftiintjlcd per illain obfcnrantur. Quare redlc foli dominium ac regnum quoddâ diei, lunæ uerd ac ftellis noftis prindpatus afsignatur. Auguft.legit,Et fecit Deus duo luminariaduminare mains,initium dici:iSlt; luminare minus, initium noftis:inl:p eo laborar,quomodo luna pofsit elfe initium nolt;flis,cum fæpe media demum nodle Si póft oriat.Ideo coaéhis hacratione,lnitium,inquit,principium dl,Si principium prindpatus. Si He-bræam uocem côfuluifter,ncc initium, nec principium legilfet;fed dominium,nelpotcftatem.

Secundum eft quod dicit,Et fint in figna.Ncmo cordatus ignorât, quantum ntilitatis fit ex fignis coc li,fi quis ca moderate' obferuet.id qnod Si nautæ,amp; agricolæ,Âf uiatores {âcinnt,qui faciem cocli cogno fcunt,amp; inde uel de tcmpeftatibus,ucl ferenirate,uel flatuum côcitatione præmonent. Sic legimiis Mat.is. Vefperi dicitis,Serenum erit; rubicundum eft enim ccclum.Et mane diciris,Hûdie rempeftas erit : rutilât enim nifte cœlum.Ifta colligunt ex qualitatc folaris occafus Si omis. Sic Si luna oblëruaï, qualis fit de-crefcendo,qualis accrefcendo,an nitida ac pHra,uel rubicunda ac rurbida, atq; inde de mutatiée aeris di-lunatur.Obfcruant ftellæ à nauris,et fecundiim illas curfus nauigarionis noétu dirigit.Huiufmodi figna in fole,luiia,amp; ftellis,naturalem habent curfum Si rationem, quamuis diuinitus reganï. Siint autem alia cœleftium fignorum gencra,quibus uel in fokjUel luna,uel ftellis,uel in ipfo cœlo futuræ clades præ-nunciant.Et Chriftiis de illis præmonuit dicens,Erunt figna in fole,amp; luna,6f ftellis. Horum obferua- LKC. tt. rio fidei magis eft qult;àm rationis Si naturalis experiëriæ.Qiiare paucifsimi fünf,qui per illa ad uerâ pœ-nitentia permoueant. Auguftinus uerô fuper Gencf.ad literâ lib. imperfeét.figna hæc Si tempora pro ijfdem accipit. Sic enim cap. ij. dicit : Videtur mihi hoc quod dixir,In fignis, planum fccifle illud quod ait,Et in remporibus,ne aliud acciperenrur figna,5ô aliud tempora. Hæcille.

Tertium eft,quod addit,Et in tépora. Nôeft hæc particula fimpliciter intelligenda de remporc,quafi ante creationem folis, lunæ, ac ftellarum né fuerit tempus, cum triduum integrum una cum uelpera amp;nbsp;mane,dicbus ac noftibus præccflerit,quod fine temporc,amp; articulis temporis fieri né potuit: fed intelli gendæ funt hie certæukifsitudiiies temporumaitpoce, iicris,afftatis,autuinni, ct hyemis, quorum perio-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C a dus

dus airfu folari pcrHcîtiir. Dauid pfal,io4,iierf 19. particulam hanc hinæ trib/iit,dians,Fecit lunam A ' eft, propter tempora. Apparct ergo inteuexiße ilki m de duodecim merfium téporibus, quæ liinari curfii cenfent. Siint qui noce exponant de feflis legaUbus : quo quidc fcnfu in lege accipitueriiin ubi né ccremoniæet ritus pra?feribunt,fed opera creationis,amp; ufus rationeséj lumina-rium cœleftium toto terrarum orbe lucentium exponunt,impcrtincns uidetut de feftis dicbuS,uni lu-dæorum gentbpoft multa demum feciila pra:fcriptis,amp; baud adeó diu duraturis,ca exponamus, qux Sc inde ab initio creationisufq; ad finëmundi fuum liabent eff£cl:um:amp;f nóuni tantum geiiti, fed uni-

E/ dies etantïos uerfo mortaliü genen' fiugulis annis ornnui tnanifeftifsimëfcruiunt. Addit,Et dies óóannos. Erat dies ante folc,ficut SC nox ante luna SC ftellas. Ven) m ficuti nox nullis erat a rt iculis^n iiHi s q; aftrorü indices diftiuélajed incepofita acdenfa caliginc prefTauta Sc dies luce habet at inarticulatà,acnul!is obferiia-bilibus indicés graduum, horaruimac meridiei,quæ per curfum folis ad ufus noftros admimftranï, di geftain ac fignatâ. Rt«fl? ergo foli tribuitur, qudd diem non dico cor.ftituat, fed ordinct ac difpcnat, Non repugnarim autc,fi quis hoe loco nö artifieialcs,ft d naturales dies ; 8C nou foiis duntaxat, fed Si. luiiæ ac ftellarü opus intelligat.Et annosjnquit Anni fpacium duodenario lur.a eurfibhoeeftjix.men fibus abfoluitur. Et folaris annus eftjqiu'indo fol ad terminum undc C(rpit,eireuitu fuo reuertitur.

Vt luceant fu- nbsp;nbsp;Qirartumeft, quoddicit, Vtluceantinfirmamentocœli, illuminent terram,quodllcbraleceft

(gt;er ferTiint, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VHn'? o-wn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vw, id £ft,amp; fint inlvminaria in firmamento CŒli,ad lucen

elum fuper tcrram.Et infra',Et pofuit ca in firmamento ecc:i,ut lucerent fuper terram Kæe eft quarta cömoditas iflorum luminarium,qua feruiunt nfibus humanis lucë eochtus adminiftrando illis,qui terram hanc inhabitant. Sunt quidc in fii mamento codi, uenî m luce fiiam non propter firma mentum, fed propter nos difpenfant,cuius tanta eft claritas, nt inde ab ipfo calo al fcj; ulio tann fpaerj impedi-mento,qua.' in terra finit illuminent. Sic fol interdiu opcrantib. lumen fuum adminiftrar,amp;l luna cum ftellis nodlu. Qiianta uerd fitlucis ci'imutilitas tumiucunditas, nemo ignorât, tufi quibus negataeft uidendifacultas. Itaqjhxcquatuor, dniifio nidelicet diti aenc iflis, lucis actentbrari.m, principatuS folis in die,principatns lunx in nedfe Deinde,officium fignandntertid tcpora,dics Si annos ccftituen di : quarto,terram hane SC quæ in ea funt illuminandi,rationem amp;nbsp;iifum luminarium iftorum foiis,iu næ acftcllarutn continent. Sunt dubio procul SC alia multa, quæ hic cogitari poffunt, uenim ftiidiutt? Mofis eft ea mcmorare,quæ SC nctiora funt,amp;l cum frudtu pietatis atl cognolcendam prouidëtiæ Dei bonitatem confiderari queunt. XllajEtuidit Deus qudd efTetbotium. Etfa^iumeftuefpercamp; manc dies quartus,fupra funt in præcedentibusexpofita. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, S

O HdSio brima nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lum 'njaria in firmamento (alt, ] Primtim quæritur hoc loco, quarc folis lumen ordinatum ad

hoc fit,Ht fuper terra Iuceat,cum ante ilium crcata lux efTctquæ utitp ad hoc erat creata,ut luceret, lt;Sd diem claritatefuaconftitueretjUt uideripofsit hancfolis fadluramnullaefte nccefsitate iiidudlä. Re-fponde-nt hic quidam,primogenitam lucem non fuilfc ad hoc cöftitutam, ur fuper terram luceret, fed ufum illius extitiffe ad illuminandum fuperna,deinde per firmamentü cœli fuilfc earn rebus inferiori bus ademptam. Atqj earn ob caufam neceirariumfuiffe, ut luminaria ifta conderent, SC in firmameto ad illuminandum terram locarent Et hinc etiam colligunt, hoc primilm die terrä hanc fuifl’e illuftra-tam luce,qua præcedenti carucrit. Et Magifter Sentent.lib.x diftindl, 14 .fic fenfilfe uiderur. Dicit cte nim de luminaribus iftis ad hnnc modam;Qiiæ ideo fadta funtjUt per ea illuftrel inferior pars,ne effet liabitantibus tenebrofa. Hæc ille. Bafilius fic refpondct,Naturam lucis elfe primo die conditä, corpus uerd folis hoc effe quarto die induélü,ut illius effet uehiculum, Sentit uir ille, non effe lucem primogenitam à fole hoc diuifam,fcd perinde illi unitam,ficuri ignis coniundfiis eft lychno. Lychnus n5 eft ignis,fed ad hoc fadlus eft,ut ignem in le rccipiat,per quem non folü ardeat ipfc, fed iSd alios illumi net. Sic fentit SC folis corpus non effe per fe lucem, ft d per lucem accenfum SC illuftratum,ut illam cir-cuiru fuo toti orbi adminiftret. Ncc abludit hæc fententia à uoce VHl3,qi.æ non lumen, fed luminarc, ' id cft,inftrumentum Riminis fignificat. Luminare eft quod liiminc aliunde accepro accenfum, aim habet adminiftrandæ lucis. Sunt autcduo luminariumgenera. Vnum corum quædiuiiiafunt operatic.« coiiftitura,ut fol,luna,fteilæ,quibus cefimilia fnnt ea luminaria,quorü Apoftoius Philip.fccuiido men tionem facit,ubi fideles uocat luminaria in hoc mundo,in medio prauæ nationis lucentia: qui fane Si ipfi non funt lux perfe,fed quam lucem habcnt,aliunde,nimiri!m à Deo, accepcruiit. Alterum genuS eorum eft,quæhumanitus fiunt,in quibus fanéeuidentilsimum eft,aliud effe lumen, Si ahudcorpus il luminatum. Si igné accenfum, ut ufum luminis adminiftret. Ad hune itaep modum fentit Bafilius de foie,lima Si ftellis,tanquâ de rebus compofiris,quæ in effentiam propriara. Si qualitatcm accidentem diuidi folent,ficuti confiât de corpore dealbato,in quo aiiud eft effentia corpor!S,amp; aliud aibcdo,qu!e accefsit.Adifcit huius rei experimentum in decremento lui!æ,ubi omnium ocuiis corpus lunæ luce fua nonnilnl deftitutü obqcitur. Jnfole quolt;ÿ eandem effe rationem, ipfa illius dcliquia tcltari uidcntur. Alq fentiunt lolem ficelfeconditi'but primogenitam luccm,hoc eft,diem, non reciperct ni fe, ficuti lychnus ignem quo accenditur,fcdfplcndore fuo de nouo SC integro feorium creato lucem piniio die la dtam illuftriorcm redderetiqua de re amp;nbsp;fuprà in opère primi diei memini.

O uafiio Cecuda nbsp;nbsp;nbsp;Deinde quærüt aliqui,fucrit ne lux ilia primogenita fplcndore folis clarior ucl obfcurior. Hic fer.-

riunt alij, fuifse illam multo obfcuriorcm SC inferiorem,quam fit lux folis. Addunt rationem, qudii liæc

A 11 a'c fir crcarionis fcricSjUt quod impcrfcdlfi eft,ducat ad pcrft'lt;flioné,amp;r abfolutü reddat.Sic accidiffc dU cuntamp; prioriluci.'fuifTeiilam minus perfcdlä, idcotjj pcrfetfirioncfuain quarto dieper acceisioncfolaris accepifle fplendoris. Rwlus alij ex Rabb.Iudacorfi, exiftimant prima luce niultis fuifTe parrib.fole cla-riorë.Et addunr,cxiguam iilius portiunculu relata elle in luminaria ifta fo!ë,luna,ac ftcllas,amp;; reiiquum illius corpus ad hoc ä Deo refcruatü in fupernts,ut illo natio iuftorü infuturo fcculo fruat. Ad ifta quid dicimiisfSic permittit fibiingenium humanü, nt no folü cunofe de rebus ad nos non pertinentib. quæ-rar,fed ôi temerë qiudtiis ftatuat ac pronunciet.Qiiod me attinct,fingularis gratiæ Dei loco duxerim,fi cui datum fit ab huiufmodi qiiæftionibus aniinum habere fecurum,amp; interea lirioribus ac certiorib. at-tentum.Nam ita habet naturæ^noftrïc corriiptio,ut perpétué) magis deledlemur non necefl’arijs, quam neceirariis,amp; procliuiores firnus at! qiiaTcndum de abftrufis,quam ad bene iitcdum manifeftis ac certis.

InßrmanKnto ccxli.} Qiiærunt hic,quid fibi uclir,quod dicit. In firmamento cœli : id quod non femel rantum,fed tertio facit,cum pofiêt fimpliciter dicerc,ucl in fi'rmaméto,uel,in cœlomifi ratio aliqua fiib-efiêt,propter quam ad hune modum loqui uoluerit. Refpondent hic alij,uocem cccli per expofitionem efl'e adie0tam,ac legcndum,In firmamento ca;lo:non,In firmamento cœlÈquafi dixerit, in firmameto, quod coclum eft. Alq dicunr,fi'c loquutü elfe Si Deum Së AIofen,ad fignificandum,firmanientri hoc,cui indita funt luminaria,nonefie uerum ccclum,fcd id quod uero ceclo fubcft,ut quod diôf um eft. In firma mento cœli,idcm fir,at£p,in firmamento,quod coclo eft proxime' fubieóium.Et ad fententia: huius con-firmattonem locum exEnnio citant. Veriim fifecundum Hebrææ uocis fignificationclegeretur,non in firmamento ca;li,fed,In expanfo cccli,ucl,In expanfo ccclo,nulla cfiTet ratio quaftioi.c liane inoucdiN Qiiis enim adeó ftupidus eft, qui nointclligat ex pra?eedcntibus,qi!a? fit duarum iftarum uocum fign-ifï— catio,amp; quam non addiuerfos ccclos,fed unum illud quod fecundo die expanfum eft,referri debeanïfSi dixerit aliquis,Feeit Deus grandes cctos,«Ssl pofuit eos in □■'H n'\p'13,id cft,in eongregationc maris,ad^-modum fanc'ridiculus effet,qui per congrcgatioircm aliud,amp; per marc aliud pelagus intelligcret,ôë u— tiamcp uoeem non ad iiiium mare referrc uellet. Plane' eonfimilis eft iSë præfentis loei fententia.

Et diuidant dient ac noélein-ltcmjEtdiMdcrcntliiccin ac tenebraf.} Qiiærinir hoc loco quomodo luminaria ifta ob id fint in firmamentü relata,iit inter diem ac nclt;ftem,lucem ac tenebras diuidanr,cum ea di iiifioftatimprimofitdica Deofadta. Reipondendü hieeft^geminumcfl’ediuifionis mödu.Vnum,quo res à fe inuieem diuidütur. Alternm,quo in poteftatem diiierl'orü fic tranfeunt, ut in ülorum iuS amp;nbsp;uiuni cedendo diuidantur, aepars uni, pars alteri cedat. Ad priorem modü pcrtinct ca diuifio,quæ primo die B à Deo eft fa(n:a,per quam à fe inuieem diuifæ funt lux ac rencbræ,dics et nox.Ad pofterioi ë referendum eft,quod hie de luminarib.iftis cömemoratur. Nam ilia non fimpliciter diem ac nodtem «à fe inuicë difeer nunt, fed ilias fie diuidunt, ut magis cas inter fe partiantur,quàm à fe inuieem diuidant.Et hanc fenten-tiam Aiiguftinus quoqj lib.i.fupcrGenef.eontra Alaniehæos eap.i4,ficexprefsit;Sieigitur,inquit,diël:5 eft hie,Diuidant inter diem ac noëtëaanquâ fi dieerct,Sieinter fc diuidant diem aenoëtë,ut foli dies de-tiir, nox ant luna; amp;nbsp;fideribuS exteris ; qua: duo iam diuifa eranr,fcd nondurn intei- fidcranit iam eertum effet de fidcrum numero,quid per diem,amp; quid per nodlcm appareret hominibiis. 1 Ia:c file.

Fecitq- Deui duo luminaria magna. ] Quærunt hoc loeo,quomodo luminaria ifta, fol uidclicet Sf luna, magna dicantur.Dieitur enim magnum aliquid dupliciter. Primfi fimpliciter amp;nbsp;abfolutc', ut cum terra magna dicitiir. Deinde per collatione, ut cum aliquid ex multis eiufdem generis iudiuiduis propter fin gularccminentiam collatione illorü inagnü dieitur,ut cum Relia magtiä,eqiiri magnum dieimus. l/acp interrogant hie utro modo luminaria hæe magna uoeëtur. Bafîlius cenfet ilia magna dici non refpeëlii rcliquorü aftrorü,fed fimpliciter Si abfoiutc,propter eximiâ amplitudiiië. Sunt qui folë centics aefeptit agies teiTam magnitudinc exeellcre dieant. Hebrxorü aliqui folë fex mille 8i oëlingcntis uicib.liina ma iorem effe tradiderunt.Meo iudieiodicuntur ifta non fine grandi tcmeritatc.lllud tarnen perexperientiä confiât,elfetantam folis ac lunæ magnitudtnë,ut fplendor illorü cœlü,acrë,terrâ uniuerfam,amp; mars il-luftret,ciinôla(p cëple(flatiir,5ë corpora illorum perpetud acquali magnitudinc ab omnib.quocunep ter rarum loco conftitiitis uideantur.Qiiarc hand praeter rationem Bafihus ilia non per collationë,fed fimpliciter propter immenfafn orbiiim ipforum amplitudinetn magna dici iiidieauit.

EtpoÇuitea in firmamento cœli. ] Qiixritur hic à nonnullis,quomodo dieat Mofes, pofuiffe Deum luminaria in firmamëto cœh,poftquam illa fcciflquot;er,cum ilium antea dicentem induxerit; Fiantluminaria in firmamento ccc!i,uideatiu (p ex illis ua bis faëla effe luminaria in ipfo firmamento,amp; non extra alio quodam loco primiim faëla, ae turn demum in fif mamentum relata. Ad hanc qiiæftionë bifariam re-fpondetur. Primiim funt quifentiant Deum luminaria ifta 8i faciendo pofuiffe,amp;: ponendo fceifl'e, eo-clem uideliect opere, non diiiifo ae fcparato. Sic Auguftinus dicit,aliud effe apud homines facerc quie-«juam,amp;: in locum certum quod faétuin eft ponere:apud Deum uero nequaquam,cui idem fit facere ae ponere,eo quôd faciendo ponat,amp;l ponendo laeiat. Qui fie fentiunt, refpieiunt ad abfolutam potëtiam Dei qua in punëlo temporis uerbi illius impletur iufsio,fiquidcm ifta ftatucrit. Deinde nituntur ucrbis illis Dei,Fiant luminaria in firmamento ea:li,quæ fie intelligunt diefta,ut iufl'a fint luminaria ifta né fo-lum efse,fed Si fieri in ipfo firmamento. Deinde,funt qui diucrfum fenticntes, contendant efse hacc luminaria primum extra firmamentum alieubifabricata, ae poftca cum fada efsent, in cum locum iibi nunc apparent illata.BafiIius in homilia de Paradifo fie dicit:Qiiemadmodum 8i luminaria feorfim fc-cit DeuSjôë pofteam firmamento locauinfic Si hominem puluerem quidem finxit c terra, pofuit ante c } inpara-

in paradifiim, Addunt ttiam quidäTufta efle ilia in rebus iftis inferioribuSieiusiÿ rei argumentquot;! ex fpif- A fitudine illorü fuHiipoflèputant.Ad hancfententiä permoucnnirtx co queid Mofts operis huius defcri ptioncficcrdinauir,iit apparcat Deii non fubitis momentis,fcd moran'i interuallis acpaulatim ftaniiflc primri,dtinde feciffe,tcrtit) fii^fa luminaria firmamento importafle. Scntiunt enim non congruere fim-plicitari fpiritus,ut res geftæ aliter dcfcribantqult;àm funt gtfta':fed hoc magis ccpctere, iit omnia fimpli citer amp;nbsp;diftineff e iit gefta funt,narrcnl. Si cui ifta fententia placuerit,legat illud y'T'“'3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’'r.‘',nó fle.

Fiant Iurainaria:lêd,Sint luminaria in firmamento cccli:qtacleftio no minus confona eft Hebraræuoéi, ■■n^quàm qua legimus. Fiantluminaria. Auguftinus tarnen diflentiens manifefte' dicit,Deû nô fecifle ficuti folent homines,fed ifta fic narrari,quemadmodum Irominib. ifta ijarrah pofl'unt. Et reuera hic çft mos fcripturar,ut Icfe captui humano loquutionib.humanis attcmperet.Indc tamc,meo iudicio,nôpo-teft certô detetminari modus aIiquis,quoDcus opera fua perfecerit. Quarc modeftia opus eft in tabbus, ne quiequä temerd ftatuamus,quod nec certa ratione,nec manifeftis S.fcriptui ac locis confirmari poteft.

Qudrelud pri— nbsp;nbsp;Tidnt luminaria.'] Cogitandfi hiceft deconfilio Dei,quo nôcontentu.': luce ilia, quam primo diepara-

mogenitte adie-- uerat,uoluit ctiä fieri luminaria n’alKT3,inftrumeufa uitlclicct,qriib.b,x iam antea parata, in ufu« huma-ild fintlumina- nos adminiftrareUir.Poterat cam in pofterü queqj ad fi'nem ufep miindi co mododifpenfare,quo triduo rii(, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præterito fecerat, ut effet dies amp;nbsp;nox, uelpcra Si mane. Vei lim placuir ipfi facci c infiriimenta lucis hu-

ius,quîcillam partitis inter fe uicibus orbi uniuerfo noöfesacdies adminiftrareiit, curfumip fuü in ocu.-lis noftiis perficcrcr,amp; clarltate lucis huius in ipfis orbibus fuis multo iplendidius quam in illius dilpcr.-flonc Si effufibne relucentc ipfo afpedlu cunftorü ocubs ingercmit. Quare admone miir,quoties lumi-nari.a ifta cernimus,quæ fit coiiditoris omniü prouidentia qua rebus humanis Si noiftii Si interdiu lumi Df Itm'inanbui narium horum dirediione confubtur. Confimili plan? modopiacuit fapientils.Deo non folum ocu-tetrrna: lucis. lorum nofn orn,fed «Sf mentium illuminator!, ut lux illa ueriratis Chrifii ac uei bi fui,iam olim ad falute elcdierüparata,pcr luminaria qurdä toti orbiadminiftrarcf.Erantilla Apoftoli,quos Chriftus Matt.f» earn ob caufam iucc mundi uocauit,quöd cfl'ent ab ipfo in eü ufum elc(fii3amp; ccclefti luce accenfi, ut mun dum doöfrina Euangeüj Si curfus fui iplendore iliuminarenr.Non erant ipfa lux,léd luminaria,hoc eft,^ uerae lucis inflrumcnta.Qiiare iufsit etiä,uf in totü orbcm,more folis,excurrcrent,amp;l lucë ucritaris de regno Dei, Si redemptione generis hiimani cuniffis docendo ac przdicando adminiftrarent. Deinde qui per ifta luminaria luce ueritatis funt ilkiminati,quid aliud funt,qu;im ftcllæ quædâ in medijs huins mun di tenebris lucctes,quos Si Apoftolus luminaria in medio nationis praua? lucentia uocat,Fhiiip.fecüdo, B ( tdem ^ui lucëß nbsp;nbsp;Simul 8i illud obftruandü eft.ldem qui luce primo fccit, poftea fecit Si luminari3,lucis inftrumenta.

cit,ßctt O’ lumi nbsp;nbsp;opfris igitur,etiam quod EHangelicaf kicis kifirumenta concernit, non eft humansc uirtutis,fed prof

tiaria. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuinæ.Nifi author ueriratis,uerrtatis inftrumenta Si miniftros ^fe faciat, amp;nbsp;Ecclcfiar fuaeprrponat

Apoftolos, Dolt;floreS,PaftortS,amp;’c.quid abud e xpedabimns quam tenebraria pro luminaribus,amp; pro luce ueritatis denfifsimam omnis generis mcruni fcduiftionum cabginem ?

Terra ante folë Præterca Si illud obferuaucrüt uttfres,qudd antequà fol conderef,lt;3c^ in firmameto collocarctur, terra

iam iiirtiite utrbi Dei herbas protuk’rat,amp; arbores. Vnde argumeiitü datiir, non cfTe 1'oli adfenbendam telliiris fernlifatcjfed efficaciæ uerbt DeJ. Negandü quidcm non eft, magnä tfïe fob facilitate ad lioc,nt qiiïv terra ,pfert,in greinio illius ccfoiiean{,amp; in kicëæducar!t,amp;crefcedo matiircfcantaiec maturcfcar.t moddjftd Si iiires acqinrant aüqiianto cfficacicrcs. Si reb.lnimains acccmodatiores.Veru ea tis Si ope ratio foli ineftjtanqiiâ omnia opeiàtis uerbi Deiinftriimcto. Vis ba?c fribiseda tft opifici,n0ii;flrumeto.

Hue pertinct illud,qiiód non ante luccm fol, fed lux atite foie eft condita.Qiiare magniis torü eiTor eft,qui folem perinde ucnerati funr,ac flefl’er origo luds.Qiio fane trrore decepti multi, arbitrati funt fo. 1cm amp;nbsp;lunam efle decs, acretfiores orbis terrarum, quos jpltndor Si operatio iitrnifque ad hiinc erroré incautos Si feientia Dei deftitutos induxit. Qiiaprcpter düigêter cbferuar.da funt ifta.Primiim tfie ilia fadf a a Deo. Deinde tftê luminaria Si infbumenta lucis,r.on lux ipfa. Tertio, efle non folü poft Iuccm,fed Si poft ten a nafeentia condita.

Quare ßol O lu in firmamento cceli.'] Coi.fiderandum hic eft, qua ratione Deus lumir aria folis Si lunar in fi'rmamen tia infinnamen- fcfb furfum Si quomodo rcrulcrir. Condidit quidë ilia in ufiis nofti os,amp; omniü eorû,qv.se fub ccc-tum lint relata, uiuunt; ucriim noluit ut efsent co loco, ad quem humana nd indufti la nel facultas peitingerc pofset.

Nokiit,inqu5,illa noftra; cfsc poteftati obnoxia.A’ioqui ufus illorü iam olim in occafionë,uci quæftuS, iiel t)Tannidis ccfsifsct: nee fuperefset de illo quiequam uulgi hominibus, nifi quatenus arbitrio poten-tiorum permittereï.Sicut enim ubi uolunt,interdicunt aqua Si igni,fic plane' Si ufum luminariü iftornm pro bbidine fua qiiibus ucllcnt adimerciit.Qiiarc optime fadü tft,quod in firmamentü funt locata,qvo nullus hominis poteftas aljsirare poterir,fiC per cemunem illam bonitatem Dei difpenfant, qui perfonaS non accipit,lcd ufurä diurnæ kicis,amp;f nodurnorü luminariü,qiiibiifuis fine ullo difcrimine permittit.

ccmodita^ Deinde quod attinet firmamenti fublimiratem cogitandum eft, quanta commodirate fic fint a nobis teliminariafint nbsp;nbsp;nbsp;luminaria in fublimc fiiblata, ut nec calorc fuofol, quern uchcmcntiisimum emitrit, cuniffa exurat,

in fublimitatem ’’ff frig’iditate fua kina plus nocumenti qu.am utiutatis adlcrat, fed liarcillori.m inccmoda propter fir-frmamenti fub~ marnentifublimitatcm cxcludanturjet intcrea competenti admenfurationenecefsarius tam lucis qu.ira alor is ac frigoris ufus omnibus fub carlo exiftcnribus fubminiftierur, Quo illud facit, quod tonna h»c

A hoc cccli expanfum fic eftluminaribus iftis occiipatiim,ut orbi uniiierfo lucem illoriim demittcre pofsir. Necjj enim ulhi iifpiain regio eft, qiiæ illi non fit fubiedla, amp;nbsp;in quam fefe fplendor luminarium uniucr-funi illiuS circukirn percurrentinm non effundat.

Et dietn rfc Kot^on. ] Ç^iod liiminaribus iftis poft primatn dieiac notflis diiiifiontm certis 8C De dwifwiiei articulatis dinifionis ordo tribuirur, argiimento eft, uoliiifte Deum diei ac noftis difcrimeii clarifsimis ac miiis, indicijs omnibus cfte manifeftifsimüjiSC obferuatu facilimü,quo ram bcftiæ qua m homines urriuftp cii m diei turn nodlis ufiirä necefsiratibiis fuis quam ccmodifsime' accömodare ualeant.Eft quidcm utriufque magna differentia,qua no fpecie folu,fed amp;nbsp;natura amp;nbsp;operationibus a fe inuicem uarianr. Veriim iuxtà magnum etiam earum rerum difcrimen eft,quas uitænoftræ conditio neceftarid rcquirir, c quibiis aliac luce,alias tenebris,aliac caloris fomcnris,aliæ réfrigérâtionc opus habent.Hai urn diuerfitati omniii pru-dcntifsimc accömodata eft ifta diei ac nciftis diiiifio. Quare prudentis hominis eft, ac diuinæfefe proui-dentiæ pariter ac fuis ipfius neccfsitatib.arrempcrantis,uiram fuam dmifiorii huic accömodare, caucrccp fummo ftudio,ne noftem ucrtat in diem,amp; dkm in noötem.

HabemusiSf Chriftiani hie quod cogitemus.Sumus filij lucis,perliiccEuangelii,tameximqSlumi- Q^^ontodo Chri naribus orbi adminiftrarâ ad banc gratiain ac dignitatem pcriiii(fri.Conucnit igirur nobis cum primis, inter luce ut dieiac nodlis difa'imina obferiiemus,hoc cft,ut inter ueritate amp;nbsp;inendaciu,regnum Chrifti,amp; regiui tenebrlt;is dif— fatanædiuidamiis,nec unquä obliuifcamur,ucrfari nos,qiiod artinef cognitam ueritatem,in die, quo fe- ^^nerc debca^ ciindum dccorü dieihonefte’ ambulemusrquod uerd infideliü amp;nbsp;filiorü liuius feculi conuiclum cöcernit, in nofte ac denfifsimis teiiebriSjquo in morem ftellarum non tenebricofi cum tenebricofis,fed clara picgt;-tatis luce confpicui,amp; uocationis noftrædignitatcornemiis,amp; inundihuiiis tent bras argua mus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ide Ephef.f.

Qiiemadmodü ante liiminaria ifta diuifæ erant à fe inuicem dies amp;nbsp;nox, lux amp;nbsp;tenebrie, ita ucritas amp;nbsp;mcndaciiim,fïdcs óC incrcduiitas,pietas amp;nbsp;impietas,iuftitia SC iniuftiria,regnü Chrifti, regnnm fa*-tanæ,antcquâefient Euangelica Imninaria a Chrifto prodiiófa,amp; nos c medijs tenebris ad lucem hanc uocati, a fe inuicem effentia: ac qnalitatis fuæ diuerfitatc diuifa funt amp;nbsp;difcreta.Itaq; ficuti per hacc lumi-naria in firmamento cccli collocata dies amp;nbsp;nox, lux amp;nbsp;caligo, mox initio «à fe inuicem diuifæ, magis ac liquidius diuidiintur,ita conuenit amp;nbsp;nobis, ut inter iieritatem amp;nbsp;mendacium, fidem amp;nbsp;incredulitatcm, pietatem 3^ impietatem,regniim Ciii ifti amp;nbsp;regnum fatanæ,alioqui à fe inuicë fcparata,luce fidei amp;nbsp;pie— ratis acconueriationis fobrietate SC honeftate diuidamus;hoc eft,cunlt;flis manifeftum faciamus,quantu B fit difcriininis inter Chriftianos 8C non Chriftianos,inter Chriftianä fidem acreligionc,amp; quorumcüep infideliuin iiel etiam pfeudochriftianoriun errores,fuperftitiouem SC falfos cultus, deniij inter uità pio-rum amp;; impiorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO IIII.

Et fint mjigiut.] Confiderandum lnceft,quisfit fignorum ufiis. Signum Hebræis ex co diffiu eft, Quis ßtt^uiji-qudd aliud quippiam in tnentem noftram uenire facir,ab co quod oculis cernitur, nel alijs corpcreis fen gnorum. fibus percipitiir. Cohan ët enim ifta,figtnim,öC id quod fignatur.Signum elfe non potcft,ntfi fit aliquid, quod fignet,decp eo nos admonear.Iam cam luminaria ifta polira fint in tum ufum,ut fint fignandq} n5 angelis,nec rebus nel inanimatis,ucl ratione dtftirutis,f£d hominibus fub hoe ccclo uiuentibus,quis non uidet, nolle Dcum nos more beftiarum fic uiuere, iit ignari fimus eorü ejuæ nobis uel cömodare uel in-cöinodare poftiinrf Mundum Ininc ipfe gub£rnat,óC uel pro bonitate fua cunöla noftris cömodis accotn modat,uel fecundtim luftitiæratione in peccantes animaduertit. Harum reruin indicia, cùm naturalia, rum miractiiofi SC infolita oculis nofois eo confilio proponit,uc admoniti quæ utilia funt,grato animo ufurpemus in temporerquæ uerd incöiriodi quiequain minantur,pcr refipifcentiam præcaueamiis.Neep enim fic eft faluti iioftræ initnicuS,ur nôpræmonitos plaga improuifa ac fubita obruat Si perdat. Quare etiam hac in re agnofcenda eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illa prouidentia Dei, qua omniafunt non folummiiabi-

liter Sc niagnificë,fed amp;nbsp;utiliter,amp; noftro bono condita ac difpofita.

Hue Sc illud acc£dit,qudd non res aliquas obfcuras,abftrufas,humiles et inobferuabiles,fcd omnium Kätto (ignoriftn i!lufti ifsimas,fublimifsitnas amp;nbsp;inanifcftifs'imas in ligna pofuit. Atep hoe ad naturam SC ufum fignorum requirit^utßnt requiritur, ut fint maniftfta amp;nbsp;perfpicua, quo rerum non apparentium indicia fpeöbantium oculis obij- nuiilifeSu, cere pofsint.Quæ maiùfefta funt,nuiiis fignis opus habenr,quorum indicio in cognitionem noftram ue niant.Ergo rerum obfcuraium,fic non apparentium hæc eft condirio,ut fignificentur,6C indieqs fignc.-rum manifeftent.Quare opus eft,ut flgna luce fuam habeanr,fint(p res peidpicua: ac manifeftæ. Alioqui fieri non poto it,ut quod obfeurum eft,per obfciirum inanifrftctur SC illuftretm.

Deinde notandum etiam hoc loco eft,quanta fit uis 8C lux ucritatis,ad redarguendum eos, qui tefti- Quataßt lux et monioipfius ad cëprobâda quæ falfa funt abutunt. Aftrologi amp;nbsp;Gencthliaci,qiii omnem noftram ui- uts ueritatls, ai tam,quamcunqj forte,quofuis rerühumanarueuentusgt;profpcros dCaduerfos à motionibus,imprefsio- redargnenduin nibus ac cêiiiadiioiub, cocleftiü corporü,luminariü SC aftrorü pendere cötendunt,hiinc locü ,p ftabiliêdo falfarios, errore fuo citant, SC ex co quod dieft. Et fint in figna,eöuinci pofte putant, inefte aftris uim fati ac neeef-firacis,qua cüöta infrriora,n5 folü corpora,f£d SCmctes difponanf ac diiigant Er hafee nngas,eoufcg in-tendüt homines impij,ut nö folü eorrupti humani generis falutÖ et foirunas,afftlt;flus,ingenia Sc mores, uitia SC uirtuteSjUitä SC morte,fed SC Chriftü ipfum cccli,terr»,mai is,öC omniü aftrorü dnm, conftella-tionib.fuis, hoc eft, aftrorü eöiunölionib.SC imprefsionib.fubijcianr.Sic reperti funt qui pafsionëChri-fti,qua redempti fmnus,fteUaruconiunölioni,quaru nceetsirati fwbiedusfw€rit,rribuere aufi fint. Et hæc

31 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GENE SIM

impia nafcunturfub Pontificibus aftrologis amp;nbsp;aftrologiæ,damnatæil!ius feientiafjimd ftultitiîp,patro- A nis amp;nbsp;feefiatoribus. Verum ipfa hæc uerba,Et finir in figna, manifeftifsimc' errorem iftum redarguunt, dum oftendunt né elfe luminariü iftorum ufum alium, quàm fignificandi una cum qs qiiac fequantur: quorum nihileôrapi poteft,ut uim fatandi ac necefsirandi,fkuti loquuntur,aftris tribuar.Eft aût aliud, fignificare quid futurü fit; dóaliud,uim ac necefsiraré aliquid gerendi cuipiam inferre: imd ipfaratio fi-gnorum iftoriim opinion! Iniic plane aduerlatur. Vr quid enimfigna proponunturjibi no eftratio, reS noftfas ad indicia illorum dilponendi,fcd neeeßiras infertur uim fatalem perferendk Pra?terca,fi ucrum eft quod ifti tradunt,plane uanum eft,quod Deus per Hierémiatn cap.io.dkit : A fignis cœli nolite uo-bis metucre,quæ riment Gentes,quia Icgcs populorum uanæfiinr.Etenim quomodo timeda nôcflent figna ifta cocli,fi omnia noftra cômoda Si incômoda,amp; omnes uitæ noftræeuentus abillorum uiac nc-

Df ^rmituiine, Et ïn fonpora.jSiuc de quatuor anni partibus uerc,æftarc,autumno,amp; hyemc,fiue de menftruis rem CT certitudine té poribus prxlënrcm particulam intelligamus,obfcruandü hic cft,quc)d non dicir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, in tem

pora fiinplicitcr,fed n’'ny*'i3''7i,id eft,in certa ac ftata tempora.Qiia in rc admonemur non folum de fif mitudme teinpoiTi iftorü, qua in hodiernu ufqj diem fnigulis annis uices fuas ordinc immoro obeunt, fed Si de ccfilio Dei,qno certitudine hac acfirinirate temporü cômodis noftris confulere uoluit.Nihil c-nimreb.noftris cômodius elfe poterir,ordi;ie certo acfirmo,carü maxime'rerü,quac ufibus noftris neeek fand finit accômodatæ,qualcs finit curfus lunares,amp; quatuor illæ anni parres,dô aliæconfimiles.Qiiarc cum conftitueret Deus,nolle fc pofthac amplius omnem animam uiuentem percutere,ficuti per diluuin feccrar,dô hoc adiecir,dicens: Cunéfis diebus tenx, fementis Si mefsis, fi-igus dó æftus, æftas Si hyemS, nox Si dies nonrequiefcent.Inff.à cap.s.fgirur quoniam tempora ilia curfum fuum Si pcrpetiiü Si cer-tum retnicnr,dô conftar.ter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exiftunr,fir ut quæ pro rerum uarietate in fingulis gtrenda funt,cr-

dnie ac competenti diftributione difponi ac inflirui queanr.Supt quæ uerno tempori coiaieniur.t i in iî-lius aduenrü certd deftinari pofiunr. quod fieri non iiceret, iiifi fixum ac certinn feire mus cftë illius cur-ConauctjyilerW, fmn.sjj- aliorum comparata eftconditio. Deillo cogitariint Siadmonuerunt alq qupqj,quam fit Kf rfÆoro qtùfqi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conducibile,iit atfforü quif« fuorü id cft, certa tempora conftiruat, quibiis crdincî

Qmnemno^ant 'Etdiesannos.}Ergo nonfolum quatuoranni partes. Si menftruauolumina, fed5ôdiurnitëperis uitamcertis tem fpaciuin per lunnnarium iftorum curfum certo ordini fiibiecit,dô obfiruabile reddidit.Vfqueaded uide-porunt gradibui licet omnem noftram uitam certis temporü gradibus diftinxir,ncc pafl'us eft, ut confufioni fit obnoxia. diüinxit Dfiw. Itaqj prætcr rcliquam comodiratë, quæ ex hac remporibdierfi Si annorü connotarionc ni iilus ncfti os Curfus uit.c no- cedit, ctiam illud acccdit, qudd uicibus iftis ac mutarionibus dierü,menf!um Si annorum admonemur, ihr£ trunftorius efie curfum uiræ noftræ tranfirorium Si caducum. Tantu enim temporis de numero iilius quotidic de-eü. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reritur,quaiitum diei curfu abfumirur. Et piilchrddits Si annos coniunxit. Sunr enim dieS quafi quidâ

Coniunélio diei, orbiculi,quibiis annus abfoluirur,lt;Só ad principiuni unde cccpitreuoluitur, iiiqj nouum ac fuccedcntcin CT Miti. muratur. unde Si Hebræus niw diftus cft ; quæ uox murarionis amp;nbsp;altcrationis fignificarioncm habet.

Qiiare fin'gulidics de labiii ac tranfiforio anni tempore admonenr,quo uitæ noftiæranonô habeamus. Si tempons noftri curfum redfc difponamus ac dirigainus,neduni dies duennus inertes,tûtius anni pc-riodü uani Si ignaui abfoluamus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO VII.

Luminariâlutin vtluceant infinnumcntoc(xli,ctittuminentterrarn.'jObl'miolociitionc, Vtllebræus habcr,Etfintin coelo,0' lucëtfu luminaria in fifmameto cœli,inquit,ad lucendü fuper terrâ. Nô dicir,Ad lucendü in firmaincto; fed,Ad per terram, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lucendü fuper terra. In cœlo finit luminaria,6ô lux illorû fuper terrâ Ergo fie finit in firmameto pofita,

üobis muji^ant nr nobis qui in terra degimus,luce fiiaferuianr. Qiiare qudd luminaria finit, 1SÓ queid in firmameto exi luininaria in ccc ftunt:nec fua ipforü,nec ca:leftiü,ueifpiritiiü,uel elcmcrorü,fed noftra gratia et fadia funt ralia,ÔÔ in hac lo exiiientiu. nbsp;nbsp;nbsp;fif mamëri fiiblnnitatc euedla. Plane magnü cft philanthropiæ Dei argumciitü, qudd ram eximia lumi

naria in uftis noftros,cü nçndü effémus côdidir,amp;in eü locü unde nobis fplcdorc fiio féruire queant po-fint.Etenim ifta firmamenri fiiblimiras plurimü ad hoc facir,qudd luminaria hæc nô uni tantum genti, fed uniuerfis totius orbis nicolis lucem fuam adminiftrare polfunr. Itaqj quoties folis fplendorcm cer-nimus,cogiremus nos clanfsimam uiderc diiiinæilliiis prouidentiæ imaginem,quæ omnium mortaliü curam gerit. Et huiusrecordatur Moles cum Deur.4.dicir, ne forte oculis ad ccclum Icuaris uideas foie amp;lunâ,ôôomniaaftraccclfiSóerroredeccptusadoresca,amp;colas,Q_VAB CREAVIT DÜMINV5 DEVS TVVS IN MINISTERIVM CVNCTlS GBNTIB. QVAB SVB COELO SVNT. Sic uidclket in cœlo finit cômuncs omnium morralium miniftii,fol, lima, fteliæ, ranquam inftrumenta lucis illnis, quam in nfus noftros cëmunis omnium creator mox primo operum fiiorum die condidit.

E X P L A N A T I o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35

' A nbsp;nbsp;nbsp;Cogitcnnis hoc loco amp;nbsp;de angclis,qui eadem p'arr ratione quod angcli funt, amp;nbsp;in coclo ante con Df an^elis.

fpeóluni DeideguiitjUtrumqj noftragratia lt;i Deo acceperunt. SicHebr.i.de liiislcgiriir, quodom-nes fint adininiftratorij fpiritus in minifterium eoriim milsi,qui liæredes finit uciæ faliitis. Et Chri-fias Matt.is dicit,Videtenccontemnatis mimn cxpufillisiftis. Dicocnimuobis,qiitgt;dangelieorum in creüSjfemper aident faciem patris mei qui in coclis eft. Igitur fic funt amp;nbsp;angeli in ca:lis,Ht nobis liic ill terra ceftitutis fccuiidum uoiuntatem Dei,cui per omnia obcdiiint,ranqaä miniftri noftri feruiant.

zlfceadimus a lumaiaribiis ad angclicos fpiritus, afeendamus ab iftis ad Deum ipfum. Et de illo De Deo m ccz-S.fcriptura docer,qudd in coclis habitet : deinde quod filios IiominQ iiifitet, humilia in terra rcfpiciat, exiüciuc,^^ maiiiim faam apcriatjiX boiiitate fua cunc7a repleat. Igitur tarn abtft,ut cocli fublimitas proiiidentiâ terrena gubcr-Dei à nobis liic in terra repentibus auerraf,ut ctiam ob id ipfum coclos inhabitare uidcatLir,ut omnia ZMWf.

hæc inferiora implcat ; ficuti de Chrifto qucij tradunt Apoftolicac literæ,quôd Iiipra coclos afeende-ritjUt adimpleret omnia. Horiim admoneamur qiioties laminaria ifta in firmamento cœli conftitata rebus noftris in hac terra luce fua feruirc uidemus.

Fecitiy Deus duo lumiiurin magn.i:lum 'mare mains,ut pr^eeffet diciscrltminare mi'nus,utprieeff'et noHi,^^ Duplex huius /Iedas.] Eft haias loci duplex confideratio. Vna,qaa;attinetuifibiliahæcluminaria,folem, lunam, amp;nbsp;Iqci cÖßderatio. fteilas. Aitera, imagines qaafdam rerum fpiritualium amp;nbsp;ccclcftium concernens. Ad priorem confi-dcrationem attinentifta. Primiim,quód tam magna; deinde,quod duo;tertid,quôdinæqualia:quaigt; Prima conßde-~ tó,qaód à fe inuicemdiaifa laminaria funt condita;quintó,quódlunari luci ftellæ fautadieiftæ. Qiidd ratio. tain magna luminaria funt falt;fia,facilem habet rationem. Domus eft ampla,amp;familia multaamp;innu Quid tain ma-mci abilis,quare amp;nbsp;luminaria tantæfant magnitudinis amp;nbsp;clahtatis, iieiuti ad fuperiora laqaeariafu- gna iiminaria. fpenla, quantam ipfa requirebat aedificii immenfa amplitudo. Deinde quod duo magna luminaria Quod duo. condîta funt, propter daas diei partes,diem uidelicet amp;nbsp;nodtem eft fadlum: fient amp;nbsp;textus ipfe déclarât . Tcrtid,quód inæqualiafunthæcduoluminaria, itautalterumalteriusrefpcóluparaam uocet. Quod inaslua' propter impares inæquales ufus eft fa(flum,quibus funt deftinata. Vfus cnim diei lége'plus lacis amp;nbsp;Ua. claritatis cxpofcir,qaam ufuS noólis. Eft enim dies ad operandum, nox uerd ad quiefeendum députa ta. Qiiare minus lumen noifli accémodatû eft,mains uerd diei. Qiiartd,qudd à fe inuicem diuifa lunt Q^od diuifa. folis ac lunæ luminariaEa^him eft propter diei ac noAis diuifionem,primo die fadlä. Qinntd,qudd Quod iiedje ad, lanæ adiunclæ laut ftellæ,non foil ; nö folum ad ornandnm in medijs tenebris firmamentibfed amp;nbsp;earn lunéta funs lu-

B ob caufam faiftum elfe apparcr,at laminare minus, impeifedlius ac decrefeens aftroram innumerabi na, non/oli. linm accefsionibus adnoiflis tciiebras aliquouftp temperandas adiuuarehquod admiriiculum eximius folis fplendor nëfolü 110 requirit,lcd nec ferre polfet. Verü qua; priorë hanc ccfiderationc tanquâ phy ficain concernnnr,aftronomis 1 eiinquamus, Si ad altera huius loci confiderationcm progrediamur.

Primiim illud expendamas, qudd magnitudinem duorum iftorum laminaria attnier.Si præfenti Altera conßde-huic aitæ in qua tam funt malta triftia,ôd caduca omnia,tam eft ingens,lt;SC né folâ magnitudincjftd amp;nbsp;ratio. fpiendore cximin laminare deputatii,quod tarnen ipfo fuo occafu faturü innuit,ut ohm plane' occidat Ex magnitudi-Si. diei feruit,qui in noó'tc definit : qua debemus cxpciflare multis modis illuftrioreeius uitælucem,in neterrenlt;e lucis qua omnia crût lætifsima,omnia fempiternaiin qua nulla nox d;cm terminabit, fed dies erit côtinuus cogitandian c{l Si fempiteniusCTain aidciicet reuera,implebit illudEfaiæ cap.jo. Lux folis erit feptcplicitcr,ficuti lux de caledii. feptc dicrü. Imd magis iliud cap. éo. Nö ent tibi amplius fol ad lucendu per dié,nec fplcdor lunæ illu-minabit te:fcd erit tibi Dns in luce fempitci nâ,amp;Deus tuns in gloria tuä, Nó occidet ultra fol ruus,amp;l lana tua nö minuet, quia ent tibi Dns in luce fempiternâ. Qiiis ant ucl modicc' cogitate poterit, qaan tusfirfaturus fplendor eius lucis, quam Deusiple, lux uera/eleötis infuturofeculofubminiftrabitf

Deinde confiderandü de co eft, quod fecundii diuerfam conditionc diei ac noftis data funt amp;nbsp;lumi coftderatioe naria ciim magnitudine rum claritate diuerfa,lic£t utraq} magna,fcorfim cefiderata. Relucct ea in re luffiinarium in-pulcherhmærernfpiritiialiu imagines. Pnma eft utriaftp net acnouiTeftamenri. Vtriqj fua lux eft.

Magna lux cognitionis aegratiæ Dei ucteris Teft populo illuxir. Venim maior txoi ta eft noui Teft. qu^dä rcrït fidelibus. In ucteri Abraham cam fnis,amp; Mofes,amp;l Prophetæ quafi kina Si ftellæ ambras rerum futu rarn temperarunr. In nouo Chriftas ipfe gratiæ ac ueritatis Dei illuftrifsima luce folis inftar non uni Ilebræorü gcnti,fed tori orbi muexir Sic reuera uefperä obfeurä clarifsimn mane excepit. Vna eft lux primogenita ; uerùm diuerfa ilhus inftrumcta diuerfis funt tëponb. noölis ac diei attéperata. Vna eft aeritas Dei fempiternâ Si immiitabilis, aeriim diuerfa illius luminaria, hoc cft,impar adminiftratio, diuerfoueicris ac noui Teft,tepori faut accômodata. VtrobiqjChriftus.Illic in umbris patriarchal ü. Si lcgis,et Prophftarn;hic in ipfo uerbo incarnato.Illic in luiia amp;nbsp;ftellis,hic in foie. Une rcfpcxit DnS cnm diceret,Ego lux ueni in mundâ. Ité,Ego fum lux müdi. Et, Ambulate dum luce habctis,n£ uos te

nebræ côpreheiidant. Deinde Si illud in hac imagine depiélü uidetSiciiti cleôti ac fideles lux uocant Luminare maiui ab Apoftolo,ita recté filij hnius feculi,homincs rcjibi Si increduli, tenebræ ac nox uocabaift. Luci ac eleilorü: minus diei præeft folis fplëdor immcfiis Si incôparabilis. Nodli præeft luna cü ftellis,tuce löge' minore ôé infe ß/iorü huius fc-riorc Ad cum modû eieiliis ac fidelib.potior eft gratiæ Dei lux deputata,ptr quà ad æternâ uitâ Si feli- cnli.

citaté illuminaiit.Hæc £ft,inquitChriftLis,uita ærtrna,ut cognofeant te Deû pâtre, Sé que mififti lefum Chriftü filiiim tuu.Cognirio ifta difpenfat à Deo Hlqs kicis,ckôlis amp;nbsp;fidelibus.Reprobis uerd amp;nbsp;huius feculi ftlijs,tanquâ no4tifP admirabili fapictia acæuidctia Dei,datur lux hin« ac ftellarü, dum aliqua il

34 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[ N G E N E s I M

lis cogiiitio Dei ex opcrib.illiuS rekicct,fient amp;nbsp;Apoftoliis Rom.t.merninit.'Eft quidE amp;nbsp;ilia magnajfe*-çiindum magnitudiné opcrfi Deiaicrùm fi conferatur foli Chriftojclcôlorû diem ilhiminanti,longé dc-prclienditiir inferior,amp;; imbecillior qiioqj, quàm ut pofsit cordium ipforiitenebras prorfus difeutere, 8C clarifsimâ ueritatis Dci lucem infcrcre. Reperias bodic multos, qui fe abundc' magnâ lucem ucritatis tlt;-ncre putant,dum primîi rationis fuæ acumine reliquos nôiiiliil antccellunt;deinde amp;nbsp;operum Dci uifibi lium aliquam fe putant effe confequutos fcientiam,amp; interca Iplendorë folis,hoc eft, lume reuelationis amp;nbsp;cognitionis Chrifti,quam Paulus nunquam fatis magnifacere potuir,quafi leuioris momëti, nec nO runt nec quærunt.Illi perinde faciunt, ac fi quis præter lunâ ac ftellas nullü aliud maius luminare exper-tus ridiculos eos efië putet,qui folis lumen multis deprædiccnt,5ë noëlurnis luminanbus præferant.

Tertio, obferuandü eft etii hoc loco,qu.iin fit difsimilis côditio fohs,lunar,ac ftellarfbà ceditioneChri fti Ecclcfiæ amp;nbsp;fi'deliu.Præfentc foie obfcuranf luna amp;nbsp;ftella:„ppterillius immenfum Iplcndorë.Hic iierô donee nô apparet fplëdor et gloriaChrifti,unici noftri folis,obfcura eft Ecclcfia fideliü,nec apparct Iplen dor gloriae elcëlorü. Vbi uerd Chrifttis apparuerit cü gloria,fimul apparebunt cüillo amp;nbsp;fideles eins. Sic Apoftolus dicit: Vita ueftra abfcondita cftcü Clirifto in Dco. Cum antChriftus apparueritjUita utftra, tune 8^ uos apparebitis cum illo in gloria.Igitur Iplendor gloriaeChrifti haudquaquâ crit glorisc fïliorü Dei obfcuratio,fed magis illuftratio. Per hune cnim futurü eft, ut iufti in regno Del folis inftsr fulgcant.

Quartd proponiî etiâ imago eins gloriæ,quam per refurreébionc corpora noftra confcquent,in diuer corporü noßro- fitate clarifatis,qua fol,luna,amp; ftclia; inter fe diffcrunt.Sicut enim alius eft fplendor folis,alius lun:c,aliu$ ritin relurreilio ftellartî,ita amp;nbsp;in rcfurredlione corporü noftrorü claritas nô crit in omnib.eadc ôC æqualis, fed abus ali5 /lis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iplendore claritatis excellet.Sie Apoftolus i.Cor.jf.dicitiAlia claritas folis,alia claritas lunæ, amp;nbsp;alia cia

Cololf.;. riras ftellaru.Stella enim à ftella ditfert in claritate.Sic amp;nbsp;rcfurreiflio morruorü. Sunt ôf ftellæ quamuis Hatt.ii. foli Si lunac impares,Iuminaria di(fla,amp; de eade cum illis luce participant,in eodë cœli fif mameto hae rcnt,in hoc tantfi diftaenteSjquôd folis amp;nbsp;lunæ clariratë non adæquant. Confimili plané modo de-ëboru comparata erit conditio,ubi per refurrcëlionë corporfi fuoru clarifi cationc confequent Erit qui-dem differens amp;nbsp;inæqualis illorü gloria,qiiod magnitudiné claritatis concernit. Verü iuxta eiufdc omit uniucrfi uitæacfclicitatis participes,ôf cunéli in cccleftes manfiones cumChrifto transfèrent. Admone-Hemine offerte mur hac côfidcratione,n5 debere mirü uiden,fi dum in hac uita fumus,alius aliü uel fide, uel fpe,uel cha-ditt mæqtiahtiis ritare, uel cognitione Chrifti fuperar, amp;nbsp;tanta reperit fideliû inæqualitas, cum in futura quoip uita non pietdtii, zy do~ fi-mus parem omnes habituri claritatcm. Qiiare nemo inuideat fublimiori,neino côtemnat inferiorem, nor um Dei in fi fed pro fuo quifque dono diuinitus accepto, gloriam Chrifti iiluftref,5ë iraternæ faluti confulat.

delibui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quinto,nec illud tranfgrediendfi eft,quod in Hebræo legitnbwcTab, id eft,ad dominium, uel

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poteftatë diei : Sé ri'?’''7n n’'7Wal3’?3idefl:,adpoteftarem uel dominiunoftis.Nödicit,Ad dominium uel

poteftate homir.ri,Së reliquarü creaturarri:fed,adpotcftatë dici,amp; ad poteftatë noélis. Nó habent lumi-naria ifta poteftatë Si domiqiü in homines,ficuti ineptiunt aftrologi, fed in tepora diurna amp;nbsp;ncëturna, quib.a Deo funt præfcfta, Nc^u regnat luna cu ftellis,intcrdiu principatü habet fol. Principatus corii eft,qudd illa nosflis,iftc dici tépus iplendore fuo illuminât, quarc no uim inférât,fed fcruiût hominibus.

Sexto Sc hoc cöfideremiis.Luminaribus iftis ad feruiendü conditis tribuit dominiü SC poteftas.Ergo fimul funt Q’'bu’13,id eft,præfides 8i gubernatore$,ôC Q^insjtjid eft iêrui. Videmus hac imagine,quale fit hoc genus poteftatisiquæ fi reële infpiciatur,minifterii magis fubicëlionem, qua'm dominq habet excel lentiam.Poteftas hæc ab ca diftinguiï,quæ libero fertur arbitrio,nec ullius eft maioris uolütati fubicëla, qualis folius Deieft.Rcliquæpoteftates,quocunqj nomine cenfcant,ad miniftrandü funt,non addomi-nandü inftituræ. Abufa eft fedes Rom.fimilitudine hac duorü magnorü luminariü folis amp;nbsp;lunæ, ad hoe, ut caput fupra Imperialis dignitaris faftigiö extolleret.Sicenim uerba Innocenrq j.de Maioriratc Si obe dientia,cap. Solitæ ad Imp. Conftanrinopolitanum faipta legunï. Prætcrea noife debueras,qudd fccit Deus duo magna luminaria in firmamenro cœli; luminare maiiis,utpræeflct dici ; amp;nbsp;luminare minus, ut præeiltt noëli, Vnunep magnü,fed alterü maius. Ad firmamentü igitur ctEli,hoceft,uniuerfaIis Ecclc fiæ,fccit Deus duo magna luminaria,id eft,duas inftituitdignirares,quæfunr, Pontificialis authoriras, 8i regalis poteftas. Sed illa quæ præeft diebHS,id eft fpiritualibus,maior eftiquæ uerd carnalibus,minon ut quanta eft inter folem Si lunam,tanra inter Pótifices Si reges differctia cognofcat.Hæcille, Sicfedes Romana conftitintfeipfafolem,ad id dignitaris nonuocata à Deo.Fatendüeft. Exccllenriorafuntlpi-ritualia quàm rerrena,fiinter fe conférant Interea tarnen quod cminentiä poteftaris conccrnit in hoe fe-Vldc Row. IJ. culo,facra fcriptura ,pponir nobis poteftatë illa quæ gladiü accepit à Deo', iubet^ ur illi obediat omnit anima,ac uocar earn fupereminenrë.Er Chryfoft.illi fubijcit non folü homines feculares, ut uocanr, fed Si Prophetas Si Apoftolos,nedü Epifcopos,Presbytcros, Abbarcs,PonrificcS,carnales Nonnas,amp; Mo nachos.Qiiod apoftoloru uocationë conctrninSic nos,inquir Apoftolus,cxiftimet homo,tanquam mi niftros Chrifti, aedifpenfatofes myfteriorum Dci.i.Corinthiorum i4.Veriim Romanipontifices nihil crêpant aliud,quam auroritares,dignitates amp;maiorirares:nufquam minifterij menrio,nifi in mendacifsi mo illo rirulo, quo fe feruos feruoru Dci ad hoe uocanr, ur pofsinr omnium effe domini. Vfurpant fibi excellcnriam folis,cum fint omniü tcnebrieofißimi. Vt illud raceam,quód nöfolü dici, id eftlpirirualiu, fed Si noëlis,hoc eft,carnalium ac fecuiariü fibirerâ poteftarë adlcribunr,ar{p ira aliéna prouinciâ inua-duntmon iam Ipirituahu tantn,fed Si terrenarum rerum,imô regnorum SC principatuum domini. unde Si illud ufurpant, Ecce duo gladij hic;ôC trino diademate, ccElcftis,reiTcni, Si inferni fibi regni poteftarë ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uindù

A uindicanr.Si Imperator dignitatë habet lunæ,amp; praceft fecularibuS,qiiare facîunt quod fol nunqiiam fc cit i Qiiare partes luiiæ inuadiint,amp; poteftatem alienam ad le rapiiintî'Reftituant igit imperatoribus,re gibus,acprincipibiis terren» poteftaris dignitatem libéra,finantcp illoS poteftatc à Deo accepta fiingi. Deinde,!! ipfi collocari funt in locum Apoftolorûjuoluntlp cfTe fidelibus Chrifti, qiiod fol eft in potcfta tem dici conftirutus,fequant eorum ueftigia,qiios Chriftus lucem mundi conftiniit,dlt; adprædicandum cuangelium regni in orbem emifir. Verû ufqueadeo non affeftant partes folis,ut priufquâ lunæ regnura Cacfanbiis fint regib. concelfuri,malint regno diei,id eft,potcftate Ecclefiaftica in uniuerfum deftirui. Sunt enim non dies,fed tencbræ.Sed reliólis tenebriconibus iftis nô luminaribus, reuertamur ad Mofcn, OBSERVATIO JX.

Et «dit Deut ^Köd effet bonum.] Ergo aftra nec inclinant, nec cogunt homines ad malitiâ, malos mo-r£S,flagitia,mendacia,furra,fæuitiam,amp;c.ficuti Genethliacifalfîlsimc' rradunt. Diim ftellis quibiifdâna turam mali, ad mala adigentë homines tribuunt, quid aliud faciunt, quam quod condirorcm ftcllarum malorum conftituunt aiifhorem,amp; Mofen mendacij arguunt,de Deo reftificantem, qudd uiderit con— dita à fe luminaria elfe bonac' Si ueró Mofes nö eft metifus, fed ueré bona funt luminaria 8C aftra à Deo

lt;SC cum fadla effent approbata,quid reftat aliud,qua m fcientiam hanc aftrologijE effe omnium ua nil'simam,d^ omnibus pijs detcftabilem

Creauit^ Deus cete grandia, amp;nbsp;omnem animam uiuentem atep mota bileni,quani produxerant aqu^ in Ipecies fuas,amp;S omne uolatile lècundtt genusluuni. Et uidit Deus quod eflet bonuni»

Benedixitcp eis, dicens : Creiciteamp;multiplicaniini, Screplete aquas niaris,auescp multiplicentur fuper terram»

Satis omnia concordant,nifi quod Græcus in uerf lo. babef, lycvm STur, quod nec Hebraciis ha*-’ bet,nec Larinus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLANATIO.

Poftquä cœIû ex tribus totîus unîuerfi corporib.amp;l ordine amp;nbsp;dignitateprafccllés ornatu fuo accepto, quarto die expeditû cft,iam cefequéter Mofes ad fecüdi corporis,maris uidelicer,fupplementü defa iben-dfi progredn. Côprehendil aûr ifta quinti diei deferiptio hifee parribus. Primfbquid fit in illo conditum d D£o.deinde,quomodo:tcrtid,unde:quarto,quomodo inftituta fit illius propagatio ac multiplicatio.

Qyid faftü fir,exprimit hifee uerbis, Et creauit Deus cete grandia,amp; omnë anima uiuentë attp mota PrimUltü bile in fpccies fuas.ltë,Et omne uolatile fecundü genus fuü.Cete grandiaHebr.dicuntQ’'b‘\^3r»D*'l‘'5n, id eft,dracones magni.Sunt aüt nô folu terreftres draconcs,fed amp;nbsp;marini,qiios cctos amp;nbsp;balenas uocanr. De illis loquit hic Mofes. Addit,Et omnem anima uiuentë atep motabile.Loquitur de omnis generis pi fcibus,(Së animantibus aquatilibus.Vocat ea TUlan Si Yiw,id eft reptilia,Sunt omnino tria animantium Trid funt ani' genera,fi motus illorü fpeëles. Primû eorum cft,qua: nando,rependo ac rrahëdo mouentut funt pifees, tnütiuntgenerdt fcrpenrcs,uermes,amp;l id genus alia. Vocant ilia Hebracis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si Secundü eorü, qua: uolando

mouenl,ut funt uolucres,apes,mufca:,uefpas,amp; fi qua alia funt confimilia. Vocant ilia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Tertium

uerd,pedibus ingredientium eft,ut beftiarum,iumentorum,amp; hominum: quorum ciu-fus pedibus,ficuti uolucrum alis,Sf pifeium pennis natatilibus conficitur. Licet enim Si uolucrespedibus ingrediant, cur-fiim tarnen non pedibus,fcd alis perficiunt. Alrj fie diuidunt omnia animalia,ut primü genus fit aquati-lium.fecundum uolatilium,fertium terreftrium. Moles igitur de primo lt;Sf fecundo animantium generi-bus loquil,quorum alia in aquis uiuunt,aliaper aéra ferunrur,de quibus fubiungir,dicens: Et omne uolatile fècundum genus fuum.Qiiod dicit,In fpccies fuas;Së,Secundum genus fuum, ad hoc facir,ut intel ligamus quseuis ciim aquatilnim tum uolatilium animantium gcncra,qua; in hune ufque diem durant, mox elfe in ipfo initio fccundum fpecies fuas à Deo condita. Deinde quomodo fint hæc animantia SfCWiJwfZ. falt;fca,docetcum Deü indueit Si mandantem pariter amp;nbsp;creantc.Dixit etiâ Deus,inqHit:Producanr,amp;c.

Itë, Creauit^ Deus cete grandia.Ergo ficuti uerbo fuo ccElü,mare,terrâ cedidir ex nihilo. Si ccclum lu minaribus, terram herbis Si arborib.ornauit, ita Si animantia ifta uiua,aquatilia amp;nbsp;uolatilia,uerbo fuo cum non effent,creauit. Tertio,undc ilia creauerit Si produxerit cxponif,cum dicit: Producant aquae Tertiunt-rcptile.Itcm,Qiiam produxerant aquæ.Ex aquis igiïproduëla funt aquariiia Si uolatilia,cum generi-btis aefpeciebus fuisàd quod mirum uidet,quantum uolucres concernir. Verùm ea de reinfequëtibiis.

Qi^iartô,quomodo inftituta fit animantium iftorum propagatio Si multiplicario,fingularitcr expri- ClUdTtun mitur,cum fubiungirur:Benedixit(:p eis,dicës,Crefcite amp;nbsp;multiplicamini,amp;replete aquas maris, aueslÿ multiplicentur fuper terram. Sic. iraep uis multiplicationis Si propagationis animantium horum eft in benediëlione Domini.Qiiid autë fit ifta benediftio Domini,declarat per ea quæ fubijcit,dices, Crefeite Si mulriplicamini. Hoc genus bcncdidlionis non côpletur nuda apprecationc,qualis eft qua homo ho mim benedicit : fed uim habet f«çunditatiî ac multiplicationis, quæ per diuinum incrementü in hunc ufque diem tmpletw. ...... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VAESTIO-

Qwd nece/Je /Ù QHa:Tunr hic Manichæi, quid necefiè tuent fantam creat e aquatilium beftiarum mulntudinem, cum ent tcMa multi' hominib.ufui efie nequeant. Illis refpondet Auguftinus lib.i.fupra Genefim cap.ié.Qiii hocqurruf,de.-tudincm aquati' bebanr potius creatohs opulctiam Si diuirias ex ifta innumerabili aquatilium beftiarum mulfitudine n5 hum crcare, folitm quod crearionem iilorum,fcd lt;Sf conferiiationem artinet,cum propheta Dauide coliigcre,confide

tMCfiC deprædicarcjdicendo : Sit gloria Domini in feciilum, latfrtiir Dominus in omnibus optrib.fuis. pfal.to4. Qudd fi ignoramus herum omnium caufas amp;nbsp;iifum^cogitandum cft,infiniram efle fapictiarn creatoris,qua omnia fi c condiditjUt uel gloriæ fuac feruianr, u«l ad uniurrfitaris ration« m aur confiruan dam,aut ornandam facianr,etiamfi id intcHigfiiriam noftram fugiat. Admiramur multirudinem ac ua-rietatcm inftriimenrorum in officinis opificumjquorum ramm ncc rationem nec ufum tf nemus; puta-musip non ad no$,fed ad iliarum pertincre feienriam amp;nbsp;artcm,ut feiant omnium npmina,d^ rationc, amp;nbsp;ufum : Sc inde magis arris indufiriam colligimus,quàm opificis reprehenfionem, Cum hac utamur modeftia in fpeftädis opificum officinis, quanto erat atquius ad eum modum fentirc de officina dC in-ftrumentis Dei condiroris omnium,cuius fapientia nec modum habet,nec finem i

Deinde qusErunf,quomodo ucrum efie poisit, qudd MofeS nö folum pifces,fcd uolucres ex aquis efie produdlas fti ibitjOim rcipfa uideamus inter pifees 3^ uolucres tantum efle diferiminis, ut illi uitam degant in aquis,ifcac fuper rerram in aere uiuant. Reipondet Auguftinus ad hanc qua?ftionem libro fu-piii citatOjCap.decimoquinro: Arbitratur,idquodres€ft,amp;multiexpenderüthocloco,inter aquamS^ acrem hunc crafiiim amp;nbsp;huinidum,magnain eifc naturae affinitatem. Ideo ientiunr aliqui,n5cfle aquaS dinitaxat Inc,fed3faerem intelligendum.Veriim mco iudicio non eft necefiè ur in ifta pifeium SC auium acatione uocttn n‘'')3,qua: aquas fignificat à fignificationis fuæ fimplicirate dimoueamus. Diffiteri no pofiiimus, efle magnam affinitatem infer aquas Si. aerem hunc quem fpiramus. Si in quo uolität aueS. Deinde SC perfpicuam eife fimiiirudinem pifeium in aquis narantium, amp;nbsp;uolua um in aere uolar.tium, ut non immentd poeta ille auibus remigium alarum adferipferit. inde tarne nulla neceisitate cogimur, lit uoeem aquæ cemunem faciamus aeri. Ntqj enim confequitur, ut qiiicquid ex aquis prognatum eft, necefiarid in aquis uiuarqucmadmcdum non fcquitiir,ut quiequid ex terra orrum fuum haber,uiuat in terra. Et beftise terrefires amp;nbsp;hommes fX terra funt,ficuri in fequentibus audiemus, tarnen nö in terra, fed fupra terram in acre hoc uiuimus,in quo uiuunt Si mouentur etiam uoliicrcs.Ncc mirum uideri dc--ber,qudd ex eodem aquarum elemcnto dinerfæ natura: animantia produira fuut, cum ex eodem terr«

J Tcrtid quxruntjouare non fit appofitum hoc loco illud,Ef fatff urn eft ira, ficuti locis prarcedeptib. ; Si fequenti. Refpondent quidam ludarorfi, fadèutn id effe proprerea, qudd cum creafiet Deus duos cc-tos, marem Si fccminam, ne rotum orbem uaftarenr, fi multipltc3rentur,exelt;flis mari ujrilibus »xorcm trucidarir,ac fale conditam ad conuiuium in ultima rcfurrcótione inihs propontndu reftruarir. Er hanc ob caufam non porui.ffc dici,Et faéïü eft ita,eo qudd fccmelia ut erat condira,non fupetfir. Sic ineptiunt Iud«i,dum rem quaerunr feitu non nccclTariam.Netp enim anxie' quærtndum eft, quare non dixcrit. Et faólum eft ira,cum de uirtute amp;nbsp;efficacia uerbi Dei fans argu menti non foluin ex co conftet,quod dicit. Et aeauit Deus cete grandia,iSlt;f omnem animam uiuentcin, amp;c. led ex ipfa quoç tot fcculorum expt’-rienria,qua manifeftè dcclaratur,fic efiè fa(flum,ficiiti dix trat Deus.

Producant aqu£ reptile animi uiuenth.] H«c trat prima uiuentium crcaturarum produiflio. VideamuS igitur ordinem,quem in creatione iliarum feruauit opifex. Primiim orditur ab aquatilibus,quorum na tura remotior eft lt;i natura Si conditione humana,adeoiij Si infima inter reliqua animanria. Aliena funt ab hoc noftro aerc,fic ut fi uel modicè in illo detincantur,uiucre nequeant. Neqj enim fpirant, pulraone carenria,fed aeris loco ex aqua uiuunt.Et alias illis propria natura eft,amp; feparata.Qiiare nec mitefcunt, nec attreèbari (e patiiintur.Non foluin ratione,fe’d Si iioce deftituuntur. Deinde ad uolucres procrcan-das tranfir,qua: Si ipfæ licet ex aquis produift« fint,eodem ramen cum ferreftribus aere iiiuunr : amp;nbsp;non folum nobifcum fpirant,fed Si uocis funt beneficiü fortir«,ac multæ ex illis à conuiftu humano man fuefadlione non aded abhoiTenr,atque hadenus uiciniores funt hominib.quam pifees. Tertid pro-greditur ad animantiaterreftria,beftias Si iumenta,qu« homini funt amp;nbsp;uiciniora,cx eodem tclluris elemento condita,amp; uriliora,denitp Si procliuia magis ad mirefeendum. Qiiare,ut infra capite fequenti ui debimus,cum quæreretur Adæ animal fiinile ac focium,addult;fia funt ad eum uolatilia Si animantia ter ræ,ex aquatilibus uerd nihil.Deniq; bellijs terr« 3^ uolatilibus ad fe adduóèis nomina impofuir Adam: id quod de marinis 3lt; aquatilibus non legimus,tanquam longiiis a' coiiuiófu humano fecreris,quàm ut ufus nominum illorum necefiarid requiratur. Tandem ad condendum hominc,fanlt;flius illud animal, lit ille ait,mentiS(]j capacius alt«,ultimo operationum die accingitiir, in cuius gratia omnia reliqua con didir.Itaq; hunc ordinem feruauit inprodiufiione uiuentium animalium, ur manifeftum fir,abinferiori bus fadfum efie principium, 3C progrefiiim ad potior.a. Minoris momenri funt qu« uita carent, quam uiuentia;deinde inter uiuentia iiifimu locum Itcbent, qu«remotiora funt .a nariu-a,fim(lirudinc Si con-i-iicftu hominum,qult;im quæprepius accédant. Supremum gradum fortirum eft genus humanum, colo phon opera Dei.C^iare nunquä fatis dtplorari poteft corruptio illa,per qua faeftfl eft,ut inter omnia a-nimantia tarn infima quain media nulifi genus repcriat, quod maliriam hpminum adæquare pofsit.

E X P L A N A T I 0gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57

A Producant.]Obf(rua loquutionem,Mandat aqiiis ut prodiicanf animalia iiiufntia.Er inTra di QwowoJo citjQuam produxcraiitaquæ in fpecicsfuas:quibus uerbis teftatur, prodiuflaefle abaquis animanria tribuatur,gMd uiiia.Q^iid igitur Dabimus'nc aquis hanc uirrutenijUt pofsint corpora uiua procreated Abfir. Vitr- animantM kim tus lila Dei f ft,non alicuius creaturar.Igiturfubqcirur hoe loco, Crcaiiitqj Deus cctcgrandia,amp; om- prodKXcrint. nem animam uiuentetn Aqua? fuut ofheina opificis Dei, c qua primiim animantia uiua funt produ-lt;fta Opus non officinar,fed opifici tribuitur. Longe aliud eft créa rc,quàm quod creatuin eft proferre.

Profert df mulier uteri lui parrum;cuiuS tarnen non ipfa,fed Deus eft faébor amp;nbsp;crcator.Qiiare huiuf-modi loquutiones,lîcubi in feripturis occurrunt,prudenter funt diftinguendæ.

KepiUeanimieuiucnti5.]Aixdisanimauiuentë.Haétenus cômunicantnobifcu,quodiiiuunt.Sedob- Quidcogitandü ferua genus motionis,quo pro necefsitate fua de lôco ad locü mouent Reptilia funtjtraélu corporis, eic ex ajpeiüurc ucl motu pennarum aquatilmm mouentur. Hums afpeéfus ad hoc moucat, ut conditori noftro gra- ptiUum^ tias agamus,quôd dédit ingrediendi faculratcm,dë uultus noftros ad ccclum crexit.

Eftto/ufi7e/îlt;pertOTrft„.]Obfcruandumcfthocloco,quôdexeodemaquarumelemenroprodult;fta Qdlod ex codé funt tam diuerfa? naturæ animantia,reptiha amp;nbsp;uolatilia,ut ilia non nifi in aquis,ifta non nifi in acre ui fh'gt;ne„^o tam di uantdila ne ingrediantur quidem cum beftijs terreftribus, ifta non folum ingrediantur in terra, fed Si uolitent in aere,fub ipfo cœli firmamento. Diuerfa haec animantia, eodem dic,amp; ex eodem eltmenro «iàtiaproduiîd, produ(5la,admonent nos,non elle qualitatem corum qua: uiutint,original! tribuendam materia: unde funt creata,fed diuinæ uoluntatnqua? omnia pro fua fapientia,nullius materia? quahtati obftrief a con didit. Simulamp;illudcogiremus. Si qua?ex aquis produfta funt, nonfolum adtclluris fuperficiem, refarre--Si acrem hominibus fpirabilem,fed Si ad ipfa ufqj cali cöuexa prouehi,lioc cft,ex aquis uoluercs cccli effici potucrunf, quanto magis fperandum nobis eft, nt qui non foium é terra corpora, fed Si d ccclo mentem diuina? naturæ uicinam accepimus,aliquando furfum ad cœieftia euehamur,d(i non uolucres, fed cccleftcs homines efficiamur. Si cui præterea uidere lubet, quomodo eali uolucres imaginem gerant piarum Si cœ.eftium mentium,uideat in pfal.104.uerf ir.obferuationes noftras.

Creauitg; DeiKcetfgrdiidw.lPrimiim illud obferua, qua in commode ufus fir Mofes hoc loco uerbo Qjtod ceteTicKS creandi,ubi de cetis loquirur. Sigtuficat Deum immancs iilas beluas non opcrofo aliquo conatu Si la- crc.tuit abfq^ ul-borefccifie, fedtanquäcxnihilofolauerbi fui uirtute creafie. Sic uidelicetpotemiam nobiscöditoris iolaboradi mo^ B Omnium confiderandam proponit.Et hue etiam facit,quódex omnibus aquatiliuin generibusnomi limine.

Deinde cor.fideranduin eft,qudd uocat ca grandia. Hand uulgarem magnitudinem efiTe oportet. Dp mä^nitudi-^ quam S. fcriptura ad hoc commendat, ut in conduione iliius gloriam creatoris celebret. Qiiare om- „p cetoritm^ niiio maxiinas elfe bclluas iftas credendum eft ; de quibus etiam fcribirur,qudd ingentes montes mole corporis adæqucntjSf ficubi in fummo mari aliqiioulcp apparent, infularum inftar uideantur, Cogi-undam hie cft.qiilt;dm fit terribilis illarum afpe(ffus,ut difeamus potentiam reucrcri creatoris,qui non folum condit eas,fcd di: 111 locû illis peeuliariter deputatu inclufit (quod ferunt Atlantieum elfe mare) nc temerc uagando mare reddant infeftum nantis.

Et omnem animam uiuentetn atq; motabilem qaam produxeraiu aqnic inßgt;ecies fuoi, cr omne uolat. ] Ob- Etiam minutißi-feruemus hic,quód non folum ccte grandia Deum, fed Si quicquid rcliquum in aquis uiuit ac moue- ma animalada 4 tur,dc fuper terram uoiitat, crcaffe dicit. Hue facit uniuerfalis uoculaba repetita. Et omncm,inquit, J^eoß,{la. animam uiuentem;ite,Et omne uolatile.Poflunt ea quæ minuta funt,ôë plandnullius tam inter aqua-tilia qu.im Holatilia uidentur efle momenti, non ab ipfo Deocondita, fed ex ubertate naturæ produ-d?a uideri. Nam uix crcditur,cum qui cete grandia cödit,ad uilium animalculorum fefe fadfuram de-mittere.Qiiare non fine prudent! confilio Mofes hanc particulain tam diligenter exprefsir. Eft igitur manus Dei in quouis utut uilium bcftiolarum geiicre adoranda. Si minim uidetur,qucgt;d tam minuta acdefpicata animalcula fecitxogitemus quantum philanthropiæ iliius debeamus, quod nos in iftam dignitatem creando conftituit,cum longe diuerfum poflet,modó uoluilfet.

Ticnedixitq^ ei5,dicens:Crefcite cr multiplicamini,cr replete aquas maris. ] Confiderandiim hie eft,quod .Awrfnter ajjici creatis à fe animantibus Deus bcnedicit.Benedidiio argumentum habet beneuolentiæ Si gratiæ.Ad-moncmur,amantcr affici Deum erga opera fua,etiam ratione dcftiruta,nedum ratione prædita. De- turoffiias, inde,obferua,qualis fit hæc bcncdidlio. Crefcirc,inquir,amp; multiplicamini.Ergo ad benedidtionë Del fit htec pertinet multiplicatio çreaturarum. Huius efficacia ad hune ufcj diem eurfum fuum obtinet, tanta eft benediâlio Dn. uerbi Dei uirtus. Tertio Si illud expcnde,quôd aquatilibus loquitur Deus.Mirabile genus loquedi. Q^odDewt lo^ Non eft auribus illorum loquutus,fcd naturæ uiribus, quibus uim propagiuidorum generum uerbo quutusfit aqua^-uirtiitis fuænaturaliterindidit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tihbus.

Aues!^ multipacenturfuper terram. ] Expende qudd non dicit,Aueslp rcpleant terram, ficuti de pifei -^ttib. non eflda.-bus dixit,Et replete aquas maris;fed,Auesqj multiplicenttir fuper terram. Nequeenimea eft conditio fwwttf terra re-* ambus fuper terrâ,quæ eft pifcibus in aquis maris. Anes non folæ terram erant occupaturæ, fed cornu plf^ttt.

nem cum beftijs Si hominib.habituræ.’quaic UÖ conueniebat ut terra rcplcrent, ficuti pifcibus cëpetit, ut aquas repleantjquas foli incolunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d OPVS

Dixit quoc:^ Deus: Producat terraanimam uiucntem in gcnereflio iumentaSC reptiliaamp;f bcftias terræ fecundu Ipecies fuas: fadlumcp eft ita»

Et fecit Deus beftias terræ iuxta ipecies fuas,iumenta amp;nbsp;omne reptile terræ in genere fuo,Et uidit Deus quod eflet bonunit

In uerfii ly latinus interpres omiflt illud DIquot;'»'?, id eft fcciindiim (pecieS ipforiijquod in Hebrxo uod ffcran id eftjiumenta fubijcitiir.

Hæc pertinent ad iexti diei deicriptionem,in quo terra,fertium ex prarcipuis tribus corporibus ultir-mo locopkroma fuum accepit.Sunt autcm dusc illiiis partes.prima côpledlirur procreation? animantiS terrcfti ium,ratione deftitutorum. Altera docct, qnomodo faólus fit homo. Ad primam pertinent, qua; haólénus cömemorantur, quorû hic fit ordo.Primum quid, fecundü quomodo, tcrtium unde fit fadS. Quid faélum fit primum ponitur in genere cum dicitur,Prodiicat terra animam uiuentemdioc cft,ani^ mal uiuum.Ponitur cnim fiiigulare pro plurali, amp;nbsp;denominatio fit ab anima,ranquam potiori parti a-nimalis.Deinde fubijcitur fpecificatio,in tria animantiiim genera diuifa,cum air,Ium^nta,amp; reptilia,^^ beftias terrae.Inmenta funt pecora,boucs,oues,equi,afini,ftieS,capra?,âC quse alia funt humfmodi,iifibuï ac necefsitatibus humains accÔmodata.Reptilia funt,quîe uel toto corporis tradlu fuper terrâjuel pedi-bus adeo breuibus moucrur,utrepere uideant; utpoteferpentes,lacerti,ftelliones,dracones,uermes,amp;c. Beftisc funt ferr agreftes ac fylueftres, ut leones, urfi,lupi,uulpes,ccriii,caprcic,lcpores,amp;fc. Hifce tribuS gcneribus Mofes omnia teneftiia animantia comprehendere uoluit.

Secundo loco exprimitur, quomodo fint animantia hæc condita. Ad eum modum,quo aquatilium, ÂTreliqua omnia. Verbouidelicet mandantis ôC uirtutc creantis ac facientis Dci. Sic ait: Dixitquoqp Deus,Producat,amp;c.Item:EtfecitDeus beftias terræ,amp;c.

Tertio, unde fint faéla amp;nbsp;produfta,fignificatur in uerbo mandantis Dei ac dicentis : Producat terra animam uiHentem,amp;c, Ergoficuti aquatiiia ex aquis,ita terreftria animantia ex terra funtproduéla.

Q_V AE S T I O N E S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j)

QtjowoJo bf-gt; Producdt terra animam uiuentem. ] Quæritiu- hoc loco, quomodobeftqs ratione deftitutis adfcnbatur ßffs tribudtur anima,cum de aniinabus fentiatur ccmuniter quod fint immortales: beftiæ iicrô fie moriaift, ut nihil ex anima, illis poft mortem uiuat amplius. Eft hæc quæftio eorum,qiu nefciunt quid fit anima,quam fiiit a-nimæ differentes. Animam Ebraice' uocat feriptura lüm illam potentiam ôC fpiritum, unde corpus phy ficum,ideftnaturale,uiuificatur.Tribuit autem beftijsttiBljideft,animam uitæ,ucluiuentc,quauo

I ce fignificatnullamefte aliampotentiamanimæinbeftiis,qu.àm aduiuificandumillorumcorpora. Ea autem una cum corporibus morirur amp;nbsp;interit.Homini uerd mbuitur nôfoluin anima uiuens,fcd SC ra.-tionalis,ideft lumine ac diftamine rationis,mëteiu cœlefti prædita,quæ mori ac interire në poteft.Qiiare quod de anima prædicatur immortalitas,non eft de quauis, fed hominis duntaxat anima intelhgëdum. Alioquiamp;plantiSjuirgultis, amp;nbsp;arbohbus tribultnr anima,propter iiitalem iUam uegetationis,propaga tionis ac multiplicationis potentiam,quam illis inefie,truncis uero SC faxis decfte,uidemus.

ÇiUpmodo botùi Etuidit Deusquodejjetbonum.] Quærüthic,quomodo bonü iiideripofsit,quôd tam fmt multæ beftiæ fit, effe tam mul conditæjcquarü aliæ funtrebus humanis inutileSjaliæ etiam noxiæ amp;nbsp;formidabiles. Cauillatio ifta per.-tas noxias bc- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mpia,atcp ea cuius fupra in quæftionib.tertij diei memini,quâManichæi orthodoxis obiecerûf.

Refpondent quidam,elfe omnia animantia fie initio cëdita,ut fi non peccaftet Adam,nullum ex illis ho mini quicquam intuliftêt nocumentnuerùm pofteaquam humanü genus per inobedientiam Deo cedi-tori fuo immorigerum efle cœpit, faëlum efte ut noniiulla beftiarura genera in feroeiam cëuerfa,noxia cûcperint efte SC formidabilia mortalibus.ldeofp në efle in hac caufa ereatorem,fed noftram culpandam inobedientiam.De hac fentëtia uide quid in commentarijs noftris fuper pfal.104. uer. n. fit annotatuin. Mea fententia fie eft ; Etiamfi initio tales fint feroees illæ ac fanguinolentæ beftiæ a Deo conditæ,qua'-les adhuc exiftunt,nulla tarnen ratione in ius poterit uocari illarum opifex, qui de fuo primùm id epti-mo lurc fecir,quod fibi uidebatur. Deinde nec culpanda funt ipfnis opera,quafi inutilia fiut,uel noxia. Etenim etiamfi nobis uideantur efle inutilia,non poterimus tarnen fententiæ noftræ ueritatem demon-ftrare, nifi totius uniuerfi rationem exaëfc'teneamus, ac docere pofsimus,quod ad illius pkroma nullo modo pertineant. Præterea,quod ram multæ funt trueulentæ beftiæ,multæ etiam uencnatæ,tum primii quàm fit hoc fapienter faëtum cognofcemus,quando non folum quid ab ilîis,fed Si quo partim bono, partim meriro noftro fiat,confldcrauerimus. Qi^iare qui hac de re quæi untur, multo iuftius hoc genus querimoniæ addijudicandam ac deteftandain fuam ipforum plus quam beftialem malieiam conuerte.-reiir,amp; mutata fententia creator! pro tam innumerorû animantium ufu Si eëinoditare gi atias agerent, quàm quod de quoruiidâ feritate, qua tarnen muftis modis beneficio Dei cautre poflùnt,creator! litem mouër.Si fides në défit, uern erit illud. Super afpidë Si bafilüfcû ambulabis,amp; cëcnlcabis leone amp;nbsp;draco nc.Excplo fit Dauid,lconis Si urfi uiftoriSC Paulus,quem uipera nëlæfit.S! uerô fides deeft,queramBr magis dfc malo incredulitatis in corde noftro latctis,quàm de beftijs ferocib.Së uenenaris.Nam hinc ma filS

gis îwdimur qiiàm ab ilîis. Si qiiis pliira hic defiderat, iiideat Laébantiiim in libro de ira Dci, Cap.ij.

Tertio amp;nbsp;ilîud qiiæritiîr:Qiiare né bcricdixerit tcrrefti ib. animalibiiSjperindc atq? pifeibus et reliquis aquatilibiis. Rcfpôdent quidâjeiTe id propterea fki^ü^quod iam initio creationi's uiiiorum animantiii fadâ benediftionë etiâ hiic pertinere cogitandü fit. Deinde «Sd ob id,quod nondü effet fexti hiiius diei o~ pus perfedlu. De benediulionc hac quicqiiid fit,diibiîi no eff quin amp;nbsp;terrenis animantibus fit nnpenfa illiiis iiirtus amp;nbsp;efficaciajd quod ipfa doect experientia. Alioqiii unde effet ilJis gencrum conferuatio Si multiplicario^Iiluduerdiiidetur haudqiiaqr.am inconfnltc'omiffunij e'}uoddilt;ffiimeftpifcibiis,Rep’ctc aqnas maris : amp;nbsp;poftea hominibiis^Repîete teiTam.Non céneniebat ut animantib.iftis diceretiir,Repie te terram. Erat enim id hominibus deftinatum. ffaqj fie eft illis data uis inultiplicationis,iit ad conftrua fionem quidem,propagationem amp;nbsp;multiplieationem generum ipforum fufficcret;ad impleiidiun uero amp;nbsp;prorfus occiipandmn tcrram,liabitationi generis Inimani deftinatani,nequaqiiam cxiiberarcf.

ProJucât terra. ]Erat terra iam antea tertio die herbiSjplantis arboribiis fœeüdata. Igitur fecundiis eft hic illius partus. Primus tulerat creata quidem uiua,fed in gradii inferiore.Elt enim amp;nbsp;plantis fita lu-ta,quam anima uegetatiuâ iiocantffed ad crefeendü tantü Si friuflifîcandü. Iam fecundus partus adfcrt animalia,animâ habentia né folü uegetatiuâ,fed amp;nbsp;fenfib.ac ui inoucdi prædità.Succefsit pofaa tcrtiiis, quo homo prodiuffus eft in luce m,cuius gradus fuperior exiftit inter animâtia. Inferior uegetatiuâ: médius Si ucgetatiuam Si fenfitiuam, ut loquiintuntertius ac fuperior, amp;nbsp;uegetatiuâ Si fenfitiuâ amp;nbsp;intelle dliiià anima habet. Sic rurfus ordiné quendâ Si progreflum operü Del, Si diipcnfationc uitæ gradibus difiintftä,amp;r abinferioribus ad fuperiora exurgenté, exprtfi'am uidemus. Et hic ordo progrefsionis etiâ nam in hominis anima feruatur. Eteniin cum in utero marris ad tempus ufqj parieiidi fouetur,animam quidem habet, uerùm nullam dum aliä uirtiitem exerctem quam crcfcendi ac uegtrandi. Atqj id habet cum plantis communc;in uno hoc diftcrens,qi!od fubindc ubi di in idifi parturitionis tempus txaftü eft, in utero materno mouetur. Deinde, ubi in lucem natus eft,acctdit ui? ufus per organa fenfufi fentien di,qui illifecundus gradus cft,6^ cum beftqs communis.Terric gradu tandem Si ratiouis ufus,idcp pan latim,fuccedir, quoreliqua animantia exceliit. Ita ab inferioribus etiarn num ad fublimiora pct gradus exurgimus. Et hæc fuut moiialibus omnibus communia. At fiiij Dei no confiftunt hoc gradu, fed per regeneratiouem adcccleftcm ufq; amp;nbsp;ipiritualem naturam,diuinæuiciniorem,euchuntur,

Vroducat terra animä uiueiitem.] Obferua cautionem loquutionis.Non dicit,Faciat uel creet terra ani-g nam uiuentem,ne uis illi tribuatur uaturaliter animantia uiua generädi, fed prcducat terra, Si ut in E-bræo eft Kïtn id eft facial egredi, proférât in lucem . Non eft autem fic intelligendum,quod animantia ifta fuerint antea ueluti in utero quodam relluri inclufa : fed quod tanta fit uerbi Dci uirtus, ut c terra producar, quod in ilia non eft. Non erant ones Si boues in tetra, ficuti nec herbæ nee arbores. Veriim ubi Deus mandat ut excant bouts Si oues,hcrbæ amp;nbsp;arbores,cmnino neceffe eft,ut terra proférât quod mandato Dci proferre iubetur. Non erar aqua in petra deferti, amp;nbsp;ramen cum iiiberet Deus ut proma fiarentex ilia aqiiarum fluenta, potuit ilia Mofes arido baculo ex arido producerc faxo. Hac eadetn uerbi Deiuirtutc, terra in fe aridaamp;i mortua,animantia uiua,id(p multiuarijs generibus diftindfa in lucem protuht. Si ifta narranti Mofi credimus,quomodo non eadem credendi redfitudinefuturum crederemus,ut iuxta fidei noftræmyfteria, terra hacc eadem corpora noftra, quæ mortua gremio fuo compledlitur,in futuram lucem olim ui uerbi Dci fcccundara,uiua proferatf Potuit animantia iiiua, quorum nihil plane ncc ipfa habebat nec in rerum natura fuerat, fola uerbi Dei uirtute adiura pro-ducere, poterit uticp tn die refurredlionis ad uocem filrj Dei proferre uiua corpora,quæ mortua ac-cepir. Cum primiim iuberttur germinate herbas Si arbores,germinabat ac proferebat herbas amp;lar-bores, quarum antea nihil in fe accepcrat. Poftea quotannis femina quæ accipit mortua amp;nbsp;arida,ni-ua amp;nbsp;uiridia producit. Seruiant ifta ad confirmandam in nobis fidem uerbi Dei, Si futuræ refurre-dtionis certitudinem.

Ingffifre/«o.]Expendendi1 eft,quod uoculam illam ni’'’i3’7,id cft,fccundum genus fuum,uel,ad fpe ciem fuam, quinquics repetit, bis in mandato Dei, Si ter in narrationc operis.Qiia in re apparet ilium fiiigulari ftudio hoc nobis iuculcai e,quod genera ifta anima liiTiumeiitorri feorfim, reptiliü feor fim,amp; beftiarum feorfim lt;à Deo fint fumma fapientia condita. Diuerfæ fuut illoru non foliim formæ, fed Si natura,amp; mores,amp; uidiusiquæ diuerfitas non nifi fumma eft ac fiiigulari ratione diuinitus infti tuta. Noftræfùerit indiiftriæ amp;nbsp;prudentiæ, omnium horü generü tam diuerforfi Si naturas Si ufum obferuare,non folum ad hoc,ut lila noftris necefsitatibus accommodemtisifcd ad id quotp,ut opulcn tiam illam infinitam fapieiitiæ ac potentiæ Dci confideremus ac celcbreinus.

Et omnereptile terrx ingencre fuo.] Obferua.quod nö fimpliciter dicit,Et reptile terræ: fed,Et omne reptile terræ. Creauit non folum cmnia reptilia, fed Si omnia iumenta, amp;nbsp;omnes beft.as, cum fuis quæqj generibus;amp; tarnen ubi de iuinentis loquitur ac befttjs perticulam uniuerfalcm,b3 id eft,omne non adiecit, adiecit autem ubi de reptilium creatione loquitur.Qiiid aliud agit,quàm ut fuadeat no-bis nullum effe genus reptilium uermicuiorum,ac ferpentum,tam defpicabilc,quodnon fit lt;à creatorc cmnium fadum.Scd ea de re Si fupi.à ni obfcruationequarta diei quinti admonui.

' Etait Deus : Faciamus hominem ad nnaginem 8ó niTinitudi'ncmnogt;-ftram,8ó prgfi't piicib.maris uolatilibus cœli amp;nbsp;beftrjs, uniuerlæcp ter ræ,omni^'reptili,quodmoueturinterra»

Et creauit Deus hominem ad imagine fimilitudincm fuam, adima** ginem Dei creauit illum,mafculumamp;fceminam creauit eos.

Benedixit^ illis Deus,dC ainCreiciteamp;f multiplicamini,8lt;rrcplete ter-* ram,amp;: fubijcite eam, 80 dominamini piicibus maris,amp;: uolatiîib.cŒli,amp;^ uniuerlîsanimantibusquæmouenturfuper terrain.

Qiiod in iierf is.grxciis liaber,(J« •moio'iitTHsyHftliM •!xicitvTlt;»!-'rSif) £ÿ'!reTS!/.',m Hcbr.nolegit.Necillud in Hebræo liabet,qiiodlatiniis inrerpres in uer.i6.dicit,Omn!cp reptiIi:fedfimpliciter,Omnilt;p quod mouenir fupcr terram: ficuti nec illud quod in uerf ir.uèrt t. Et fimilitudinem. Et in uer.is.ubi reddi ditj Benedixiti^ illis Deus,S^ ait, Hebrxiis habet : Et bencdixit iilis Dci!S,amp; dixit ad eo$ Deus.

Poftquam operis diuini quod lixto diefaftum eft,primatn partem de creatione beftiaru terrcftriii cxpediuir, lam ex ordine progreditur ad alteram ac poft remain, dofturiis nos, quomodo fit homo conditus à Deo. Tradit autem hac de re in ifto contextu tria. Primum de creatione,fecuudum de di-gniratc,tertium de multiplicatione ac propagatione generis humatii.

Primo,de creatione hominis fie dicit: Er ait Deus,Faciamus homing. Item,Et creauit Deus homi nein.Sic inducit Deum de faciendo homine conft!rucntë,amp; poft conftitution? creantem. De uerbis aür iftiSjFaciamus homine, in iequentibus uidebimus. Qiiod dicit,Mafculü amp;nbsp;freminâ creauit eos : no fie efï intelligcndü, quôd una' cum Adamo fimul crearit amp;nbsp;Euâ,fed fie eft per antieipationc de foemina« Ioquutus,cuius faiftura capitc lêquenri fpccialiter exponetur. Voluit aüt illnis mentionc hoc loco face rc,ut utrüqj fextü maris Si fecminæ propter benedidfionëmu'tiplicarionis præmittcrct. Nam de ilia crat immediate’cômemoraturus’, Qiioinodo aüt,5ë undefadrus fit primus homo,in præfcnti quidem nô meminitjcxponet aüt in fequenti cap.diligentius. Conftaait enim in deferiptione fex dierum hune 0 ordincm feruarc^ut amp;nbsp;creationem fingulorum,amp; multipiieatiouem fummatim corapleifletetur.Qua l e et de creatione hominis memorans,eriam ca quæEuam,deinde Si multiplicationis benedidiionem concernHrit,obiter artingere uoluir.

Dcinde,quôd dignitatem hominis concernir,fic dieit.'Faciamus hominem ad imaginem amp;. fimiliru-dincm noftram, amp;nbsp;præfit pifcibus maris, amp;nbsp;uolatilibus cœli, amp;nbsp;beftijs, uniuerfa’Ip tciTX’,amp; omni quod mouttur in tena.Et creauit Deus hominem ad imaginem luam, ad imaginem Dei creauitilium.Et in benedi(fl:ione,Crcleite,inquit,5f multiplicaminijöCreplete tcrram,amp; fubiicite eam,amp; dominamini pi-feibus maris,uolaridbus cœli, amp;nbsp;uniuerfis animantibus qua: mouentur fupcr terram.Ifta tot uerbis in-culcata declarant nobis conditum efle hominem nee eo modo, nee eo fine quo reiiqua funt animantia faéla. fed fic,ut diuinitatis in fe gereret imaginem,Dcoq; fimilis exifteret. Qiiomodo antem ad imaginem Dei faólus fir,in quacftionibns exponetur.

Tertio, de mu.tipiieationeac progatione generis humani ficmeminit: Benedixir'c^ illis Deus, Si air, Crefcite, Si multiplicamini,amp;I replete terram.Qiioddicit Crefcite,noneftfi Adamumamp; Euam, reipexerimus intclligendum de corporum augmento, lcel de fcccunditate ac fruclificatione,quod uox Htbræa fatis indicar,quæ nó augmentari maguitudine, fed ferendis fruófibus fertilem efic fignifi cat.Sic Gen.i Crefcas in multa millia.Et}r. Crefce,amp; muItiplicarc.EtExod.i.Tanto magis mu'ti-plicaba t Si crefcebat Qiiod corpora Adæ Euæ attinct, fuut in ipfa ftarurx perfediionc condita,ut non fuerit nccefie aiiquid poftea augméti accrefcere. Vox mulriplicaudi Si iph quidem fccciiditatem concernit: ueriim amplius quiddam adfert,nempef(rcunditatënö modicam iSf parcam, fed multam, qua duo indiuidua in multa fobolem multiplicêrur. Hue facit Si tertium,Et replete terram, qua par ticula Si multiplicationis uis copia exprimitur, actanta deftinatur,ut uniuerfam terram occupet. Et hiefenfus uerborum iftorum,Crefcite, multiplicamini,amp; replete terram,etiam iilis conucnit,qHX fupra in benediéfioneaquatilium ijfdem ac totidem funt uerbis pofita.Sào Bafilium ifta aliter expo-nere, iieriim quæ mihi uidentur fimpliciora, amp;nbsp;uerbis Ebr. uiciniora, fine cuiufqiiam prxiudicio in medium adfcrreftatui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_V AE S TI O N E S.

EfrfifDcKî:Frfcwi„;«bo,Mine)n.]QiixriïhocIoco ad quem fit Deus iftalocutus, Faciamus homine ad imaginem amp;nbsp;fimiiitudinem noftram : Si an plurcs fint hominis opifices,ad quorum fit imaginem fa-(Tus. Ad hanc quæfticnc refpoudent ludæi uarié, ne ueritatem agnofeere cogantur. AU] dicunt fie elfe Deum loqiiutü angelis,qi!afi illorum opera ad creandu hominem uti uoluerit. Veriim infenfa-ti non uident,quàm fitablurdueos conftituerenoftros creatores, quos habemus fub uno Dconoftro coiiferuos. Si angeii mut naturænoftræ opifi'ces, quomodo illis honorem cultus iX adoraticnis opi-fici ac Cl eatori debitmn denegabimiis f Si ucrè non finit opifiecs noftri, fed conferui, neqiie

A in operccreationis, fed factura ill ins pç rinde arcp nos',qnomodo intclligendiitn eft ad illos dixiife Deum,Fac;amus boiniiiem:' Qiio amp;nbsp;illud accedit. Non dicir,Ad imagincm amp;nbsp;fiiniliriidiiicm meam: fed, Ad imaginein amp;nbsp;fimilinidiiieni iioftram.Si loquiiriis eft ad angeloSjiam non foliim bahemiis angelos creatores noftros, fed nbsp;nbsp;archet^pos,ut non ad Dei t3ntiim,fed «Sf ad illornm fimus imaginein

condiri. Si hæc aüt tanqnä abfnrda lt;SC facris fcripturis repiignanna merité repudianï,confequcns eft, non eile Deiim ad angelos loquntfi, cumdiceret : Faciamiis hominem adimaginem amp;nbsp;fimilitudmcm noftram, Plané deteftäda eft hæc opinio,quæfiifpicion£m mouet,quafi nequincrit Deus poftfaótiiram cœ'i,maris,rerræ Si qiiæin iliis finit omnium iam impl£tam,hommfin ccdere folus,fed neccftë habuerit creatiirarû fuarum accerfcre auxiÜu. Alq dicant, eft’e Dominä loqiiutü ad quatuor elcmenta, quibus primo creatis poftea fit ad opera fcx dicrmn pcrfîcienda ufus. Nec dixific,Producite hominê;fed,Facia mus hominë,eo qudd licet corpus qaidë,anima tarnen ab iliis product nö pofttt,fed diuinä uirturem re quireret.Sic mileri nó folü angclos,fcd furda Si infenfata elementa creatores noftros conftituür.Qua iraqj ratione culpabimus eos,qui creaturis iftis diuinitatis honoré afsignarütv’Qiio iure infia dicitur,Et dominamini uniucrfæ tcrra;,fi terra habcmus unacum Deo natura; noftracfadiriceméEtenim quid ma gis impium cogitari poterir,quam creatura: dominium in creatricem tribuere potctianiï’ Alq rurfus, quoniam intelligunt ifta abfurditati cflé obnoxia,dicunt Deum nee ad angelos,nec ad elementajed dc feipfo ad hüc efie modum honoris gratia in plurali loquutum,ficuti reges ac principes facere folent ue rum ifti non obferuant,nec intelligunt,quam non euadant hac clufione. Etenim quod reges ac principes ad hunc modum de fe pluraliter loqui cöfneuerunt,nóhonoris fed modeftiægratia primu fieri cœ-pit ab ilh's,qui agnofeebant fc non libéra Si priuata,fed obfti-iéta Si communi,pi oceru uidelicet Si po-puli poteftate uti. Nolebant ilÜ de fe fingulariter loqui,ne quid fib. fingulans poteftutis adicribi uide-rentiir. Qiiarc cum pluraliter loquuntur,ipfa loquutio poteftatem earn fignificar,quæ fit ipfis commu ms cum alijs multis,licet hodic longe aliter liuiufmodi loquutio ufurpetur.

Itaqj relidlis cæcorü homiriu ineptijs ac tergiuerfationibus fentiamus,fidelirerac ueraciter elfe hac DeS.Trùtde. loqimtione, FaciamuS hominéad imagine amp;;fiiniiitudincnoftrâ myfteriü S. Triadis pauioluculctius quàm antea expreffum, atq; ita Deum patrem uerbi ac fpiritus fui cêmunicatioiiem ad hunc modmn exprefsifte; Deinde Aïofen in enarratione fadli diligenti cautione nô dixifle, Et creJuerunt hominé,nc P uralitaté Deoru ad confirmandâ Gentiü impietatc introducerc uidercrur,fed in fingulari,Et creauit Dcus.ficuti etiü né dixit,Et dixerâr,Faciamus hominé:fed,Et ait Dcus,Faciamus hoininc,ur fie innue

B retcornmunicationem operis S. Triadis, utfimulunitatemdiuinitatisnonobfcuraret Qiiaremagna fit oportet Iiidæorum ca;citas,qua fi t,ut citius fint in cëmunicationem diuinitatis admiffuri uel angelos uel elementa quam iierbiim ôë fpintum Dei.

Ad imagine fmilitudinë iiof?r4.]Qiiærrir hoc loco Manichæi,quomodo uerü efle pofsit,quod Mo- dwmodo uerii fes hominc ad imaginé DeifatTu efté fcribit.Et quoniâ de figura corporis noftri intelligüt,interrogâr, efje quod habeat ne Deus corpus Si ménra noftris mébris confi'gurata,cum fit fpiritus. Demde Anthropomor- iJiofes hominem phitæ,quoniâinS. fcripturis mébra quædâ Deo tribui uident,utpote cum legif. Os Domini loquutü ad imaginé Det eft.ltem oculiDominifuper iuftos,lt;Së aures eins in preces eorâ.Er,dextera Dominifecit uirtutem.Et, creatum effe di-Brachiü Domini cuireuclatum eft. Et,Tcna fcabellü pedû eius,amp; quæalia funt fimilia,intelligür ho- cit. tmné fie efté ad imagine amp;nbsp;fiinilitudiné Dei eëditum,quod Deus iicrc' corpus habeat humano cerpori Manich£i. côforme. Ifti feriptiiras uet.Tcft.nörcqeiä^uerä ex nô inteileiflis errorem haui iüt, ut indigné de Deo Anthropomor-fintiant.Manichæi uerd uetus teftamentä nörecipiunt,amp; qiioniä feiut Deü effe fpiritü,nee habere cor- phit/e. pus,5£ mébra,cauillü hoc loco aduerfuS Mofen ftriiunt,quafi nullo fenfu ueriim elfe pofsit,quod homi iicm ad imaginé Dei faéliim efté feripfit. Qiiaerendu igitur eft,quomodo intelligédum fit uerum efté quod Mofes dicir,lt;Slt; fimul crrareAnthropomorphitas,amp; Maniehacosimpiéeauilium aduerfiis uerita tem ftrucre.Dicam quid mihi iiideatur. Prineipio ftatuendum eftcerto,nö mentiri Afo(cn,f£d omni- F/fe hominéad no Herum efté quod hominc ad imagine Dei conditü efté dieit,cuiHS rei non lolum é ueterffed Si noiio imagtnem Dci teftamento eerta extant teftimonia, utpote i. Cor-u-óë laeobi j. quibus Manichæi credere debebant, conditum. quandoquidem fe nouum tcft.ampleééi fiinulabät. Deinde fi rmiter fentiendü eft, efté Deum fpiritü, Deum fpiri non corpus aliquod animatü ac membratu, ut ita dicam. Efté aiitcm fpiritü praeter alia teftimonia S. tunt, feripturarâ,amp;Chriftus ipfe teftat loan. .Quare Ilraeli tantopere interdicebat ne qiiâ fimilitudiné Deo poncrent. Vide Deut.4. Efa.4o.amp; 40.dubio procul, quod fit incffigiabilis. Quare merito crafsifsimus Anthropomorphitarü error a ueteribus efteondemnatus. Tertio cogitandâeft,multumreferre qua A\u!ttmrefirrre tenus Deo quifquamreddaturfimilis,quandoquidé fieri non poterit,ut peromnia Deo afsimilemur. (juu quis Deo Eft Deo fua eirentia,in qua tres diuinitatis hypoftafes folæcômunicant.Eft illi naturaiis qualitas,qua aßimiictur. eft luftus,bonus,fapiens lt;Séc. Eft item diuina potentia,qua ciincf a gubernat Dominus amp;nbsp;Rex omnium quæ in carlo funt Si in terra. Videndü eft ergo,ad cuius ex hilce tribus coiiditi fimus imagine. Ad imagine eftcntiæ Dei conditü efté genus liumanü nemo opinorfenferit, modo qualitercuntp cordarus.Re liqiu'i igitur cft,ut fimus uel ad qualitatis illius uel ad potcntiæ dominatricis omniü imaginé amp;nbsp;lïmilitu diiicconditi. Et hic noftrorü fententiæ diuiduntur. Alij fentiût de anima rationali,in qua eft memo- ÿcntétiæ noQro ria,int£l!e(Tus amp;nbsp;uolunfas,ut fecundû hanc fit homo ad imaginé Dei conditus,atq; ira ponunt imagi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uariant de

nem Dei inhominc interiorc, tanquâ intelligentem, fapiciirc,r£cog!tai!tem reéletp animatü.Et quod ainma rattonalù f€quitur,Et præfit pilcibus maris, amp;nbsp;uolatilibus cœii,iSlt; btftqs uiiiucriæip terra.-, dë omniqued moue!

in terrajiidicantnoncffertferendûadimagincacfimilitixiinfm DeiTcdpofifûeflctanquâannexurn . quid,qiiod imagine Dei confeqiiatur.Efle enim confequensjit homo ad imagine Dei conditus,qiio-niam ftpiens efljiciens bonü amp;nbsp;malü amp;nbsp;ranone pradiraXjfiiperior fit beföjs omnibus ratione deftint-tis, iS'iSfj prafit.Et liæc miliifenrentia magis phiiofophia; iiidftfpiritum prîeferre,quàmfimpiicitaS theologica cxpoiêar.Habet quidem fapientia amp;nbsp;facultas rationis^beftijs non concelîa, quandä in fe di uinitatis imaginemjundeamp; ferpes dicebatjEritis ficut dijdeientes boni'i et malüdi de arbore bac feien-tisc boni ac mali comcdcritis:amp; Deus qucqj,Eccc Adi fadlus eft quafi units ex r.obis,feicns bonum lt;3^ malum.ueriim hæe ipfa ctim ferpentis tum Dei uerba,meo iiidicio,fatis innuut, nö efte de ufu rationis ae feientia boni amp;nbsp;mali intelligciidu,quod diftü eft^Faciamus hominem ad imaginem amp;nbsp;fiinilitudiné nofträ. Alt} exponunt de potentia ac dignitate omniü dominatrice, fecundü quam fit homo ad ima ginem Dei conditus,amp; fuper terram ac quæin ilia funt omnia dominus conftitatus. Ad Ininc niodfi fenflt ChryfoftomuSjCuiushæcfunt uerba:Emergire,inquit,amp;refipifcitc paulifper.afpicitelumen iu-fticiæ,expendite iiobifcü uerborü diligentia. Neqj cnim cum dixit,Faciamns hominem ad imaginemet fimilitudincm nofträdiiclermonem fihiuit, fed per ea quæadiungif, maniftfta nobis facit quo fenfu no men imaginis pofueriti Qiiidautem dicitÆt dominentiir pifcibus maris,dd uolatilibus cccli,amp; omnibus rcptilib. fuper tena. Imaginem ergo dixit de principatu amp;nbsp;dominio, node alio aiiquc:quia DcuS fecit hominem principcm omniü,quæ funt fuper terrä:iS6 nihil fuper teirà homine maius eft,amp;l omnia fubpotertateeius funt.HæcChryfoftomiis.Et jj.qi æft.r cap.Haecimago.fic legimiisiHaecimago Dei eft in homine, ut unus fadtus fit dominus ex quo cæreri oriantur, Itaber.s impenii Dei quafi' uicai ius eins. Quia uniuS Dei habet uir imaginem, Ideo'q) mulier adirnagmem Deinoneftfadfa. Sicctenim dicit, Fecit Deus homine,ad imagine 8C fimilitudinem Dei fee t illii.Hincetia ApoftoluSjUirqmdem, ait,no debet uelare caput,quia imagodd gloria Dei eft; mulier idea uelet, quia no eft gloria aut imago Dei.Fltvc ibi. Ef hanc feiitentiä malo fequi,qua'm eä quæ philofophicâ aigr.tu fpirat ; dd tabs piære-rea eft,ut pari ratione angeli quoqj ad imaginem Dei cenditi uidtri pofsint.Etennn fi rationem,fapien tiam,uciuntatem, ii!rcllcdlü,dd quæ alia iunt buiufmodi, fpedtare in bac caufa,inîp ilia imaginem bàc Dei collocate conuenit,nihil imptdit,quo minus dd angcli,idlt;p multo iuftius quam nos,ad imaginem Dei conditi dicâfur. Nam ad diuinafapientia dd inteliigentiä propius aliquaiito accedunt qudm nos. Er ramen fcriptura iilis no thbuir,ficur hemini tribuit, quod fint ad imaginem dd fiiniiitudincm Dei fa dti.Qiiarid Quia uidelicet no funt dni rerræ dd beftiarü cöftiruriiquä dignitatem bom ini Deus expreffc cätulir.Qiiaproprerficati Authropomorphitis dicerepoiTumus, Sihomopropterea eft ad imaginem g Dei conftiturus,qiiod membrorü figuras babéat Deus, membris noftris ccfimi'es,crgo dd beftiæ dd iu menta ad imaginem illius funr côdita,quæ dd ipfa babenr capira,aures,oculos,pedloi a,dorfum,uentrc, marius,pcdcs,digitos,dd nö minus qult;àm homo ; ita dd iftis rtfpcdtre licer,qui imaginem Dei cöftituüt in ca quæ funt hominis interioris dd animæ ratione ac fapicuria prædiræ,fi uera eft ipforü fenrentia,ma gis eëpetereifti imaginis Dei dignitatem angelis qua'm homiiiib.Et ipfefatanpius habet intelligetiac qudm bomines.Ç^iare cöueiiientius cft,ut uerba iftj,Faciamus hominem ad nnagincmddfimilitudinc noftra,ddc.Er creauit Deus hominem ad imaginem fuä,atl imaginé Dei creauit iiii'ufimpliciter de digui tare dd eminena dominij inreiligamiis,qua fecundü uerba fequétia,Supcr omué terra dd cuiiöfas btftias tam maris quarn teiTæd Deo accepit, Èthiefenfus plane'perfpiciiuseft.perindc ac fielicas,Fecit DeuS leone ad imaginem ac fimilitudinem régis, unde nemo uel de tonna corporis, iie! de fiipientia,fed magis de potentia rcgis dici inrclligcret,e]ua ficuri rex inter bomines,ira leo inter beftias dominatur. Finge Pliaraoné delofepho dixifië,Cöftituamiis lofepbü ad imaginé dd fimibrudiiié noftrâ,ddpi æfit mari dd terræ,dd cunélis regninoftriram primoribiis quam popubs Item, Et couflituit Pharao lofephum ad^ imaginem fuam,ad imaginem regis conftituir cum. Qiiæfo quifiiain adeo ftupidus eft,qui non ex buiufmodi uerbis intelligercr, coiiftitiitum fuiife Pharaonem ad imaginem iitc corporis nec fapieiit:æ,l£d poteiitiæac domini] regisfVerdmfic dehaefentenria quidfenriani,in medium adfero,iit interea ntmi-iii præiudiccm.Sicuti milii liberum etfe uolo ut quod fentio cum modeftia profcram: ita dd alios bac ipfa libertäre ad ædift'carioiiem Eclefiæ uti cupio.

Et domiiietur pifcibus maris cr uolatilibus cali.'i'E.t de hoc quærut,quomodo iicrû fir,dominari hominc pifcibus maris dd iioIatilib.ccEli,cum ne beftqs terræ quidé domirietnedum pifcib à ccmercio bumano fegregatis,dd uo'atilib in liberü aéré auolantib. Ad hanc quæftionc Chr/foftoinus iefpôdtt,dominiri hoc poft rranigrefsionédiuini mâdatieftediftolurum, utiain babeamus beftias dd inobedictes dd aduer fautes, ante peccarü uero fiiifle jllas obedientes;dd adducit argumeti nice prirnü iik!d,quod infra cap.i. omnes beftiæ terræ dduolucrcscœliad Adamü addncQæ, ôd nomina fua ab illo adeptælegunt. deinde, quód lérpés a colloquio mulieris nô abbomiit. Baffins cöreiidit domiiiij buiiis luculcta adhuc fuperc elfe ucftigia,quorü magna parte cùm terrori quo beftiæ uifo hominc coneptæ e' ir.cdio fefe abripiûc, fü induftnæ députât,qua per homine uel capiunt,uel ad leruieiidü cogunt. Itaqj fie ftaruendü cfle iudico, plcniriidinc dominq huius efte per peccatü bumano generi ademprâ, ut per inobedientiâ beftiarü ad cogirandumde malouiolati præceptidiuini admoneamur : deinde lupercife adbuc aliquas illias reii-quias,ur per bas iiiducamurin recordationé amiflæ poreftatis,dd fimul iiccefsitarib, neftris pro boni-rate Dei i'eruiat lllud fnnul cogitandü eft, effe nobis poteftaté bac per Chi iftû fie repararâ,ut né folü pifces maris,uolucrescalfdd beftiæ tcrræ,fed omnia inuniuerfum,niüdus,i:ita,mors,præfenria,ftitu-, rujPJuliiSj^poUoSjCephaSjHoftra fint.Neceft ut quifquä iftis cSob caufam cöu«dkar,quód adn iJla

E X P L A N A T I o.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45

A nôpofsidemiis^, noPtro arbîrratu.Nam ncc Iixrcdbcuiiis omnia fnnr paterna bona,ufi!S liber datureo rum quorum liæreicxiftifjcd rantinndc illis pro uolt'irare patris difpen(ùtur,quanru ipfa requirit nc-ccfsifas.QLiare prorfus ingrati liomincs finit,quiamp;l illitd hoc loco quærüt quidnâ inde nobis eflet emo liimcti, quod domini conftituri fumus terræ,pifciü,uolucru,amp;beftiarri ferræ,ctiâfi dominio ifto adlmc integro pctiremur. Vt nöagnofcüt philanthropic Dei in hac caufa,ita digni no funt,quiuel uniiis pe dis Ipacifiill hac terra,uelunius afelli iifiim pofsideâr,nedû qui fïlij amp;hæredes Dei inChriftoexiftanr.

Et creauit Dem homiiicm ad imagtaein fuant.} Quxrit hoc loco BafiliuS,quarc non adieccrit Mofcs,Et nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^die

ad limilitudincrti fuam, cum in uerbo Dei ca fuerit adiundla particula.Neep enim limpliciter dixerat Mo/es DctiSjFaciamus hominc ad imaginem iiofträd'ed adiecerat. Et fecundii fimiiitudinem nofträ. Quacrit pmilitudme igitur,aii confiliS Dei mutatü fit in operegt;amp; an pcenitiierit Dcum confilrj fui ex parte,uei quod infti-tiicrat ad pcrfecT:ionem pcrducere neqiiiucrit, aut infir ne nugacitas aliqua in uerbis, uel Mofes opus De; no perfeiflc cxpofucrit. Refpondet aut ad quîcftionë hancjiabere quidc nos ex creatione, quod ad imagine Dei cöditi fumus, attp ita impletü elle quod dixerat Deus, Faciamus homine ad imaginé nofträrquod ucró fimiiiîudinéDei concernir,nô elfe nobis in creationc côceflum,fed unicuiq; ^pofirîi, utjPpofiti noftri ftudio acquiraï.Sctirenim imaginëDei in rariois ufu côfiftcrc,fimilitudinë uerô in eo quod pietatis fiudio Deo fimiks reddimur.Et fie Lyranus dicit,Imago Dei confiftir in anima,quantü ad,pprietates naturales,memoria uidelicetjintelligentiä lt;Së uolHiitatëartinct. Similitudo uerd in gra tLiiriS;dë ideofimilitudoertquædâ perfeëlio imaginis,quia gratia perficitnatiirâ'.Hæcillc.Sic Bafiiius difputat.’Ad imaginë,inquit,Dei faclfi efic,exeo habeo,quôd rationc præditus fum; fimiiëuerd Deo fieri,ex eo quèdChriftianus fum.Et pofierius hocdicit nobis inefi’c potërialiter,effe(fiualiter uerd ad illius côfecutionë impclli nos a nobis ipfis.Er potentiâ hanc nobis inditâ elle à Deo per id, qiidd fie ini tic c5fulfauit ac dixit, Faciamns hominë ad imagine amp;nbsp;fimiiitudinê nofträ ; noftrü uerd impulfum ac ftudiü ad efteëtü rcquiri;|iptcrea,utcaufa fit per qua ad incrcediSjprtrmjj ac rctributionis gloria per-moucamur.Sic Unfit ilie eu nénuliis alif suicrujineo iudicio, uidel hacc fenteiitia lt;à fimpÜcitate Mofaiex d.elionis rcmotior,quàm ut,p germana fit amplcxanda,ut ca taccâ quæ de potetia nobis ad acquiren dam fimiiitudinê Dei indita ,pponunt.Qiiare uident liæ duæ noces q’jï amp;nbsp;n^ïnjid cft, imago amp;nbsp;fimi-litudo,nô elfe à fe inuicë dirimëda.’„quafi nô fint more feripturæ de re pofitæ eadcjfcd in code hic figni fieatu rctincndæ,ur eade fit imago quæ fimihtudoiiSë ad imagine Dei faëlii efte, idc quod fadlü cfte ad nbsp;nbsp;nbsp;, . nbsp;nbsp;•

fimiiitudinê Dei.Hoc paclo ufiis eft liifce uocib.Mofes plane fimplicitcr : fient amp;nbsp;infrà cap.r.fecir, ubi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

g de Adamo feribit ad hune modü:Et uixit Adam loo. dë jc.ailnos,lt;Sf genuit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘gt;n''Ton3,idcft,in fi-

militudinefua fecundü imaginé fnâ, ubi fimilitiidinis uox præponit, dë imaginis fubijcit, ut maniftftê appareat,indifferentereftë Alolên iftis diélionib.ufum. Qiiod uerd nouü hominem attinet,qui cftex Cinifto,manifeftn cft, Apoftolü illi accomodarc noce imaginis,n5 minus quam fimi!itudinis,ficuri ui-dere lieer Ro.t.cû dicit:Nam quos præfeiuit,cos 8ë prædeftinauit côformcs ficrinnagini ffiij fui.Et i, Cor.j.Nos uerd oinncs,inqnit,rcnelata facie gloriâ Düifpcculanrcsin candê imaginem transforma nitir à elaritatc inelariratê,tanquâlt;à Domini fpiritu.EtColofi.j.Expo!iantes,inquit,uetcrë hominë ' Ciim actibus fuis,5ë induentes nouum, cumqui renouai in agnirione Dei feenndum imagine eins qui crcanitcum.Hifec locis manifcftum redditur,fnbtilem illam dë philofophicam diftiniftionê inter ima gincm dë fimiiitudinem nihil habere loci ncc in Alofe ncc in liter is Apoftoiicis. Quarc mcritd monen-di flint omnes S.literariim candidati,ut in Iciflione corum qui plusaffcrnntdefcciilari philofophia in expefitione S.fcripturarum, qu.im fimplicitati Chriftianæconducit, cante'dëcum ludiciouerientur.

Ala/c«/« c^fainitiâ creauit cos.] A ludæis hoc loco qnarrit,quomodo mafculû dë fccminä initio erea-rit Et quoniâ cü dixiffet Mofes,ad imaginé Dei creauit illüjfubiungit ad hune modü, Alafenlëi dë fcc-ininà creauit eos. piitant ex eo côftarc,qudd ni prima creationc faélns fitAdâ androgynus,fic ut fimul cifet mas et fœmina corporib.qiüdê integriSjUe lexu diftinéfis,fed latcrib.ccinnéfis.quæ céiunéiio po ftca fit per feparationé fokita. Verü ludæorü deliria fcqu.ens hiftoria de foi inationc Eux, quæ cap.fe-cpiéti legit,latis euidéter redarguit.Qiiare,fient dë fuprà monHi,pcr anticipationë legenda eft prxfens ha'cparriciiia,quadieir,Mafcnindë fccminä lêcit cos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVAT. I.

Et ait Dcus,VadamHi boîuiriê ad imagine crßmihtudine no{lrà. ] Confiderandü eft hoc loco, quanta fit Qjianta ßt ho-hominis digintas.Quânis eiiini poft pcccatü aded faéfi fumiis uani ac dtfpicabiles, iitreélé dicat Pro minis dignitOf, pliera, V anitas omnis homo uinens, profutnr tn generis noftri dignita tê in i pfa nobis creatione dini nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

nitiiS conceflam ad hoc intucri, ut bonitate ac philanthropia Dei in ilia perfpeéla, cum codem Pro- pp/, j, pheta cxclainemus ac dicainns; Domine quid cft homo, qudd memor es eiusiaut filins hominis,qudd uifitas eumC'Alinuifti eum paulnlû .à Deo,gloria dë honorecorenaftieu, dë conftituifticü fiiper opera manuiim tuarum.Confideremus autë dignitaté hominis primiim in eo qudd non dicit. Fiat homo: ficiiti dixerat, Fiat lux, Fiat firmamétiim, Fiant luminaria,Congregcntaqua;,Germinet terra: ncc di Cit,Prodiieat terra hominem,fieut dixerat,Prodneat terra anirnam uiucntcm in gcncre fno : fed ueluti poft pracedentiuin omnium creationem fingnlari quodain ad condendum hominem ufuriis ftudio et confiiio,Faciamus,inquit,hominé.qua loquutione fatis innuituisuoliiiffe Deiim hominem facere,qui præeedëtia oiunia excellcrcr,dë ab illis fingula ri côditione fegregaref Deinde dë in eo qnoqj dignitas MyftcTM S.Triii hominis relucer,qudd myfteriü S. Triadis in creatiôc ipfins aliquâto clarius itinuif,qiiâm antca,cu n5 dis^ dicit,Faciâ hominë ad imagine Së fimiiitudinê meâifed. Facia mus hominë ad imaginé et fimiiitudinê jioftrâ.qu3 de re fupràmonuiinus.Sentiunt quidâ efiè hoc eâ ob caufam faélîi,qiidd m anima hominis d 4 futura

fiitura crtet S.trinitatis imago,in memoria uidelieet,intelligcntia SC uoluntate : id quod in animanti-bus, fine aqiiatilibus, fiue uolatilibus, fine terreftribus faiflum non fit. Quicquid ueri habeat ea ratio, id fane' pater admodü cóuenienter efie fa(fi:ü,quod in creatione hominis myfteriü hoc S.Triadis mant-feftius indieatü eftquàm aurea,quod poftea in illius regeneratione palàinerat ae difirtis uerbis nc fim' plieitcr,fed fiiigulanter ad finiflificarione fymboli regencrationis ab ipfo Chrifto uerbo Dei incarna-to exprimendü,ficHriA'larr.ulr.dixifie legitEiintes ergo docete omnes gentes,baptizanres eos in nomc JWrfgWMt efl, patris,«Slt; filij, SC fpiritus fanifbi. Tertio amp;nbsp;illud ad dignitatem generis noftri facit,quod dicir. Ad ima terraßnnatur ginem et fimilirudine noftrâ. Quanta digniras fir,conditü efi'e ad imaginé ac fimilitudinc Dei,nemo fa ad dignitatcDei expendcnr.eriamfi quàm maxim? de ill! cogiter.Planc' admiratione fumma dignü eft,quód Adam e' terra lêcundü nomen fini fumpriis,formal ad imagine Dei Qudd fi mendicus cueheret ad imaginem regis,fortunærariratcnemonöadmirareï. Magnû uidet, qudd puer Hebræus ? uinculis edudus adi-m.iginë ac fimilitudinéregis fiiblimatus eft in Acgypto.Quanto inaiore cü admiratione cclebrandü eft qudd puluis Sé terra in hoc à Deoformaï,ur fit ad imaginé ac fimilitudin? Dci?Admonemiir igiî hac confideratione, primü utoriginis noftræ memor£S,diuinæerga nos dignationifaniflc'acpie'uiuendo refpondeamus,ne diuinâ in nobis imaginé turpiriidiiie uiræ prophanernus. Deinde ut digniraté hanc in morralib.omnibus,præferrim fratrib.acfidclibus,Hcnercmur,ne qiiéremcrc’Iædamus. Indigna rem cômifiam efie clamant,ficubi imagines hominü mortuorü, in replis ad cultü cctra præceprü Dci pro-ftaiires,c' rnedio fiiblaræ fuerinr,amp; interea zelo illarü imaginü fæuiunr in imaginesDei iiiuas,homines infidèles SC mente corrupti. Si quis imaginé ab ipfo rege pofitâ uiolaret,lælæ maieft.regiæ reus ageret Qiiid quæfo illis eft expedlandibqui imagines Dei,à Deo ipfo conditas,probris profcindiint,amp; crude liter trucidant iSf maélantfqiiafi melior fit imago homims morrui,quàm Dei uiuentis, SC ab homilie fi(fla,quàm à Deo ipfo ad fimiiitudiné Deicondirat'Ed fcilicet peruenimus infaniæ, ut digniraté hase imaginis Dei necj cohoneftemus in nobis ipfis,neq; ueneremur in proximisinôtam hac in re Deo fimi les,quàm fatanæ,qui neq; angelicam dignitatem in feipfo euftodiebat, ne«^ diuinâ imaginé in homine

Etpræfyp:fcib.marii,cr uoldtilibxali,crbellijs,tmiucrjx^;terrx,onn^’‘^; lt;liiodmoueturinterra.'i Obfer-Cbfcruadd uox iiandû eft hoc loco iierbu Hebræîi “^nn,qiiod hic pofitü eft ‘\n'^’'\id £ft,Â^ dominentjn plurali. LarinuS

hic iierfitjEt pi æfir,duplici incemodo. Primü qudd ne idem eft præefi’e amp;nbsp;dominari.Nâ dominari, rei alicuius dominiü. efle,ac iiis ilia pro arbitrio iirendi haberc:præelt;îé uerd, giibernare aedirigere fignifï-car.llkid dominiü acius,hoc poreftate cü fapictia acprudefia cöiiiiKlbärequirir. illiid dominantisjioc iiero fiibditæ rei cômodu fpedlar. Deinde quod per uerbü fingiilare fpiritü Iniius particulæ nö expref'-fit. Sunt igit hic duo obferuanda. Vnü,conftiturü efle hominë non moderatorë,gubernatorë,direéî:orc, ac ccferiiatorem pilcifi,uolucrü,bcftiarü ac terrxjfcd dominü amp;nbsp;herü, qui illis omnib. pro fuo cömodo utatur. Cætcrû gnbernationë,cöferuationem ac moderationem omniü,fibiipfi rerinuir Deus: qui amp;nbsp;fo lus omnib.qiiæcÓdidit,prouidentia fua præefle 8(. nouit amp;nbsp;poteft. Qiia inre uidemus, quanta digna-tione ac bcneuolentia genus humanüDeus etiä antequä conderet profequutus fit.Ipfe condidit omnia, amp;nbsp;à fe condita cöferuat,alit,multiplicat5gubcrnat,amp; in ordine fingula pro fua fapientia,prouid£ntia et potentia inferutabili SC infinita retinetjÄ? interea omniü ius SC dominiü coliocat in hominc,ccftitucnS tum Den ac domiriü rcrra;,pifciü,uolucrü,beftiarü,amp; omniü qua; mouent in terra. Vbi ifta cefidero,arbitrer admodü inconfideratc fieri ab illis,qui dominiü hoc homini conceflum in omnia pricfidcntiä SC gubernatione omniü pifciü,uolucrü,b£ftiarü,ac totius terrae interprétant, quafi tanta fuerit hominis fa pientia ac prudentia,ut fufiecerit iftis omnibus gubernandis ac cöferuandis. Alterü eft,quód no in fin gulari,fed in plurali loqui{,dicens,^TA''\ id eft, SC dominent,ubi admonemur,dominatü hunc terræ, SC quæ m illa funt omniü non efie uni tantü Adac primo homini,fed lt;Së omnib.illiiis pofteris, uniuerfo hu mano generi,antequä crearet deftinatü. Interea tarnen nemo putet probari Deo confufionem illä quä Anabaptiftae quidam affelt;flant,dum omnia quæ in terra funt,cómunitcr omnib.pro libidine abfi^ ulla priuata pofiefsione efie permittenda putant.Qui terra dedit filijs hominü,ipfe et magiftratus ordinat, uniciiiqj genti fuam tribuit regionem,amp; fingulis députât,quo fuæ fuorülp necclsitati côfulant. Non funt boni ciues, quirempub. Sc quæ ciuitatis funt bona indifcriminatim SC ufu promifciio hoc nomine iiuiadunt,quód eines fint,amp; ciuilis iuris participes. Quæ funt omniü cömunia,nunquä pofiiint meliuS Sc æquius difpenfari,quain ut unicuitp fiia permitratui* portio, qua ad necefsitatis norma m fine aliorü inuafione utatur.Sed hoc genus hominü poreftate légitima melius quàm uerbis cohibet. Simiil tarnen nec illi probandi funt,qui fie fe gerunt in terra, agrü agro,domü domui iungentes, ut foli terra SC qiix in illa funr,filiis hominü a Deo tradita,oceupare iicllc uideant.Et horü inexplebilem auaritiam «à magi ftratibus coerceri côueniebat. Verü eum illi fuum offieiü non faeiant magis quàm olim ludæorü princi pes Sc iudic£S,quid aliudreliquü eft,quàm ut iniquitas illorü fit in auribus Dei:fieut Efa.y.uiderc licet.

Ad imagine Dei crcauit lüum ] Eft hæe particiila contra hæretieos illos obferuanda, qui diiiinitatem , Chrifti filij Dei SC fpiritus fandlioppugnant. Dixcrat Deus,Faciamus hominem ad imaginem Së ft-miiitudinem noftram:quæ uox eft S. Triadis. lam Mofes exponens hominis ereationem,fubiungit,Et creauitDeiis hominem ad imaginem fua,ad imaginemDei ereauir illü.Ergo imago non patris tantü, fed amp;nbsp;filij iSlt; fpintus S.Dei eft imago. Alioqui uel nö erat dieendüjFaeiamus hominem ad imaginem amp;nbsp;fimili'-

E X P L A N A T I O» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4îî

A fimiliftidincm nofti'am:fe4Faciam hominem ad imaginem Si. fimilirudmem meamiiiel non debebat Alofcs dicere, Ad imaginem Dlt;i crcaiüt ilkim. lam cum fit imago filij quoqj Si fpiritus fànôli, perinde imago Dei,atq5 imago patris.uel magis,cum iina fit amp;nbsp;eadem patris, fi'lij Si fpiritus fanifli imago, rc-linquitiir eiufdem diuinitatis gloriæ Si potentiæ cômunicationem competere amp;nbsp;patthSC filio,gt;S(f Ipiritui fanfto.Eadtm crgo diuinitaSjcadcmq; diuinitatis imago S.Triadi detur, ad quâ homo creatus a Moiê prædicatur.Qiiare «S^ hac corifidfrationetam Arianorum quam Macedoniorû hæi tfls damnatur,quotum pofteriores fpiritus fanlt;fi:i,priores filij Dci diuinitatem negaruur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Kilculum i^facmindm crcautt eor.] Confidcrandum eft hoc loco,quid fibi uelit Mo(ts,qiiôd banc par ticulam de utrocp humani generis fcxu nominatim adiecit. Eteuim quis ignorât rotum genus humanu effc in mafculos Si fccminas diuifiimt'Verum Mofes,ut apparet^rem omnib.notifsimâ ad hoc exprefsit, ut abufum eorû damnet,qui conftitutioné fexuum peruertunmd quod non Sodomitsctantü, fed Si gen tes pleræqj fecerüt, amp;nbsp;à Romanis fadf ü effe iam ohm epiftola Pauli ad illos fcripta teftat Quare ut de or dme fexuum,à Deo mox initio generis humani conftituto admoneat,iSf peruerfi'onéillius damnet, in-cu'.cat omnibuSjCife à Deo creatös mafcuin amp;nbsp;fccminam, ut illorû coniumfbione genus humanü multi-plicetur ; imde Si ftatiin de benediébione multiplicationis fubiiingit, fignificaps plane' maledieftos elfe, quotquot ordinc creationis amp;nbsp;mulriphcationis peruertunt.Horuin execrabilcm iinpuritatem fatan fub prætextu cœlibarus acreîigiums niûnafticæinecciefià Chriftiindelebili nominis Chriftiani probro in-duxir,dum iri angclum iucis trjnsformatus,obtiiiuit ut mares feorfim, Si fœmina; quoqj feparatim iub intcrdiel^ icgitimi man imonq ac uofo ccciibatus coniungerentur. Deus creauit Si coniunxit mafculü Si fœminam, fatan iihus aduerfarius feaarato urroqj fexu mafculos mafeulis, Si fœminas fecminis con-iimxit.Aftus illiuSjCum ha.'Cprimiini moiiierur, ne à fanftis quidem uiris intelligebaturuam uerô infeli ci experieritia cognouimus, confihmn hoc difiungendorum fexumn nonfuilîe d Deo, fed ab aduerfa « no Dei,dé hofte generis humani fatana excogiratum,

Tienedixitq^ iHîs DciK.Cr aihCrejcite zr multiplicamini, cy replete tcmm,cr fubijeiteearn. ] Prirnum ob ferua,efi'cftarum hunc,in quo mafcuhis Si fœmina fecunduin ordincm Dei matrimonio iunguntur,ni-hil minus quam impurum Si prophanum,fed potius bcncdidtu, iriljj ab eo qui eft humani generis creator dé autor,imd ipfos coniuges elfe benediiflos pariter Si iliorum liberos.Vnde amp;nbsp;Apoftolus Heb.ij. B diCit.Honorabileconnubium in omnibus,Sé thorns immaculatus.fcortatoresautem Si adulteros iudi-

cabit Domiinis.Qiiare uehementer deteftandi funt qui coniiigium damnant immundiciæ. Si miniftros decretuftt Chriftiab illo arcent quafia re illicita Sé iinpura,totum genus hominum ufu illius Ipoliaturi, Si in ua-gam libidine induéluri,uifi publica honeftas impcdiret.Simul autem admonemur hoc loco,ut quoniam bcncdidtum Sé fanólum eft coniugium,fmclc illo utamur,ne honorem illius in fpurcitiain Icortationi conformem pcruertamus. Sic monet Apoftolus quotp, ut unufquiftp uas fuum pofsidcat in fandlifica-none Sé hotiore,non in paßione defidtrrj ficuri gcntes,quæignorant Deum.i.Their4.

Deinde in eo quod dicit,Crefcite Si miutiplicamini, notandum eft, efle uoluntatern Dci,ut per ftatu Sé ufum matri.monij crefcat Sé multipncctur genus huinanû,Sé hanc uoluntate illius efle hominib uicc legis pri.iui in ipfam naturam perinde atqj iumctis Sé beftijs inditam ; deinde Sé uei bo ac mandato Dei præfcriptam.qua de re in Locis etiam noftns admonuimus.Qiiare confequit primû nó licere mortaiib. ur luapte temeritate à iugo ■.natrimonij fefe quifqua cximar,nifi diuinitus ab illo liberetDeinde fieri no , pofl'c,utqui illud abiuranr,ficuti faciunt Sacrinci3Monachi,Sé Nonnse, non incidant in omnis generis immundiciem,ferro Sé igné domandain : quorum multi,quo publicu probrü effugianr,etiam infanti-cidium fceleribus fuis adiungüt ; atq; ita ciim quod matrimonij legem,tum quod friuflum illius,id eft, humani generis muiripiicationem,concernit,execrabi!es Dei Sé humanx natiiræ hoftes euadunt.

Huie inalo Hieronymus fcriptis fuis plurimü lomenti efedit.Aduerfus louin.lib. r.fic fcribit; Quod afit ait, Crefcite Si multiplicainini,Sé replete terra mmecclfe fuit prius plantare fyluä Si crelcere,ut eflet quod poftea pofl'et cxcieii: fubindicans ualuifle hoc prxeeptu Dei tantifperdu humann genus eflet mul tiplicatum,Sé terrain repleflet,poftea uerd non elfe tempus crefeendi Sé multiplicaixlijtcrraméj replen di,fed magis ex homiiiü multitudine in cœleftia colligendi, quafi fic diuiferit Deus tëpora humani ge-neris,ut primfi ad fummam quandam ueluti arbores in fylua,crefceret Sé multiplicaretur; deinde abo-lito matrimonio,ceffaret ca multiplicatio,Sé ex multiplicatis hominibus cœlum repleretur. Quid autem ineptius cogitari poteftt’ Mandat! huius uis Si efficacia durât in carne noftra ad hodiernum ufquc dicm,durabittp ad finem ufcp mundi : ncc prohiberi pottft ullis legibus humanis,quin efleifbum fuum, fi non legitimumgt;certe' illegitimum confequatur. Deinde inde ab initio mundi cœptum eft ex hac lyl— lia generis humani,colligi pios homines in ædificium ciuitatis Dei.Quare Sé mnltiplicario generis hu mani,Sé tranilatio mortalium ex hac uita ad cœleftia perinde iunguntur,atqj in fylua fieri Hidemus,in qua fimul Sé crefeunt arborcs,Sé exciduntur,ut nemo fit aded ftolidHS,ut noht amplius arbores in fylua fua crefcerc,ubi ex illis aliquas excidere cœpit.

Tertid,Sé eo quod dicit,Et replete terrain, idem Hieronymus loco iam citato ad auocandû à coniu ^gio legitimo fuperftitiofos homines abutitiir,cum dicinSimulcp confideranda uis uerbi,Replete terra.

Wuptix terrâreplct^uirginitas paradifutn.Ite, Ante peccatii uirgin.eS,poftpeccatri Si extra paradifura protinws

4^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INGENESIM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(

profiinis nuptiæ.Senrir non ftiifTc futiiras nuptias in paradifo/i Adam non pecca/Tf^Sf qudd uirginî-tas paradifoantepeccatum dtfiinarafuerif, poftpeccatiim und niipriæad replendam tftramintrodu quoniam iiideturfelicius,repkr« paradifuin quain rerramjdeo inelnis cfTcjfeqiii ftatum uirgini-tatis,uride paradifuSjquàm marrimonium unde terra poft pcccatiim replearur. Sed oro per Chriftum, 11 ifta conferantiir ad bcnediftioncni Dei,amp; legeni miiltiplicationis,qiia diéliim cft hominibiis,Crefti- ■ te amp;nbsp;nuiltip!iLainini,amp; replete terrain, interrogcntuilt;:p feétatores Hieronymi, quando ifta fiintprimis noftris parentibiis dilt;fi:a,antc ne nel poft pcccatum, amp;nbsp;an iioliierit Deus per multiplicationem Immani generis paradifuinrepieri «cl terram ; amp;nbsp;fiin paradifo manfinênt maiores noftri, locum nein iplîs ha-buerit benedidïio ifta,uel minus,amp; qiiis futurus fuiflet multiplicatidi geheris noftri modus, an per uir-giniratcm,uel conianftionem mafculi amp;nbsp;fa:mina?,quid tandem liabercnt,quod ad opiiiionem fuam fta bi'iendum folidc'refponderent? Nobis id cerró conftat, uoluiftc Deum multiplicari genus humanum, terramqj,non folum paradifiim rcpkri,et banc bcncduflioiic illius cfTe datam liominibus ante peccatü, amp;nbsp;moduin multiplicationis conftitutum per coniundione m mafculi amp;l focmiua? : idtp non dcinü poft pVccatum,ftd antequam peccafrent,amp; paradifum qucq; fi in illo manfilfent,fuifl'e liabiturum non fo-Iiim uirgines,fed ôf coniuges Mirer iicliementcr,quid didburi fuiffentjfi parentes noftri non in uirgini-tarc,fcd demum poft nuptias peccaflent. Dubio procul contendiflent pcccatum illorum deberi nuptijs, quando matrimonium ex eo infra uirginiratem depriinunt : qiidd poftpeccatum demum opus inulti-plicationis liiiius cccpcrit Qiiare adinonco pios homines, ut magis confidercnt, quid, quomodo, «Sf quando inftitutum fit a' Deo,quam quid,quomodo amp;nbsp;quando geftum fit à primis hominibus. Virgin ties peccaruht^idcp in ipfo paradifo. Quemadmodû iiolim ex co contra uirginiratem argutari,ita probare neu polfum,quod Hieronymus aduerfus coniugium ex co difputat,quód poft pcccatum demum cœpir illius effeftus.

Qiiartd nec iliudtranfcundu eft,quod dieit,Etfubijciteeam. Videmushiefontemeiusquod Dawid dicit,Et tenam dedit fiiijs hcniinum, pfal. 114. Qiidd terram hane inhabitamus, illamep poteftati iioftræ fubiicimus,diuii!o iure facimuS;,ppterca qudd illa nobis cft ftatim initio crcationis ab ip focoif ditore noftro fubicifba.Non debemus nobis ufum illius uel propria ui,uel ex co uindicarc, qudd Iionii ties fiimus,ratione amp;: fapientia nefeio qua prarditfitd ex eo,qudd peteftas illius nobis cft ftatim initio generis noftri ccnceftä.Quarc piorum heminii eft,nihil fibi ex. omni ten a uindicarc, qued non fit con cefsicniliuiediuinarconuenicns. Jmprj fibi inquamuis terram peteftarem uindieant, cxcoquoddi-lt;Sbum cft d Deo,Subqcite tcrramntem à Proplieta, Et terram dedit fiiijs homintinnquafi poteftas illa B pland libéra Si fie fit hcmiiii tradita,ut nihil in illam iuris retinuerit fibi Deus,fed tantum ccelipotefta tepotiatur. Aduerfus hancimpiam eogitationem,diiigeiiti memoria rctinendum eft quod Apoftolus A(ft-17. Athenienfib. hae de re propofuit dieens ; Deus qui fceit mundum amp;nbsp;omnia qua; in eo funt,hic cccli 61 terra: cum fit Dominus,non in manufaifbis templis habitat, nec manibus humanis eolitur,indi gens aliquo,cum ipfe det omnibus uitam Si infpirationem Si omnia, feecritq; ex uno omne genus ho minum habitare fupcr uniuerfam faciem terra', dcfinicns ftara tempora. Si tei minos habitationis eo-rum,lt;3i^e.Ergo fic eft uobis terra fubie(fba,ut termini Si tempora habitationis illius fint à Deo pra:-fixa.Tamdiu teiTarn pofsidemus, quamdiu ipfi uidetur,amp; qiiibus ipfi placet terminis illam inhabita-jTiuS. Dcteftanda eft igitur corum libido, qui quafuis regiones tyi annidi fua- fubijeere, amp;quot;nbsp;ultra tci minos legitimos dominia fua cxtcnderc conantiir.Qiiicquid tarnenilli moliantur, nec fubijciët fibi tantfi telluris quantfi cupiut : nec diutius regnabunt in terra, quam diuina Alaieftas permittit. Magnus ille Alexander quantumuis fclici curfu plurimam fibi terram fubiiceret,ultra ramen ctim Ipacium turn tern pus à Deo coiiccfium dominq fui poteftatern extcndcre non potuit.

Et dominamtni pifeibui tjiaris,^' uolatiHbus cali,cr uniuerßs ammantibu^,crc.'i Cogitandü hic eft,quale fit nobis dominium in beftias aquatiks,uolucres,amp; terreftres conce(fum;an tak,quo liccat nobis in i'-las quicquid pro libidine ac temcritate noftra uolumus, quale etiam abfep iilla regione ufurpari uidc-mus. Vertiin facra fcriptura pios homines longe' aliter inftruit, cum præcipicntë Deum inducit, ut die fabbati requies detur iumentis,nec permittentem quofuis pifces,aut omnis generis uolucrcs Si beftiaS in cibumiitem mandantcm,ne os bonis trirurantis obligctur,aut hocdus in ladle matris comedarur,uel mater auicula in nido rcperta,und cum pullis auferatur : quibus locis fatis indicatur,fic efie nobis con-ceflum dominium in beftias,ut illis utamur non ad libidinem,lcd ad ufuum noftroruni necefsiratem. Si jiOcuerunt necefsitatibus noftris,ufurpanda eft poteftas diuinitus in illas collataQiiare tyrannidem fpi rant, qui uenationibius fcraruin ufqueadcó dckdlannir, ut noliiit cas a fubditis ne turn quidem arceri, cum fegetes ipforum depafeuntur, amp;nbsp;quod magno labore uxoribus achberis, imo Si rcliquoi ü mor-talium ufibus pararum eft,gregatim abfumifnt.lliud ramen hand probarim,fi citra ordinem cuiuis liberum fir,in quafuis beftias exercere uenatum. Nam ne prodeft quidt m pkbi, huiufmodi uaga amp;nbsp;in-dilcriminata liberras.Sit modus,fint icgcs,fint termini, quibus libido mortalnim in beftias coerceatur: id^ nonfoluin propter btftias,fed Si propter cemunem morrahum utiiitatem.

Dixitcp Deus,Ecce dedi uobis omnem herbam aderen tem fernen fu' per terrâ,amp; uniuerfa ligna qiiæ habeiit in iêinenpfîs fementê generis fui, utfinc

E X P L A N A T ï Oj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47

Ut fint uobis 1’11 efcani. Etcunctisanimantibus terræ,omnic^uoIucricŒ li,amp; uniucrfis quæ mo uêtiir in terra,amp; in quibuseft anima uiuens,ut ha* beantaduefcendum,

Viditcp Deus cundla quæfeccrat,amp; erant ualde bona, Etfadum eft ueipere ÔC manè dies fextus»

Qiiod latinus interprcs iicrrir. Afferentem fernen fiipcr terram, in Hebrso efl. Afferentem fernen, qua; eft ûiper faciem iiniuerfa: terræ. Et illud,Et unuierfa ligna quæ habent in femetipfis fementem generis fui,in Hebræa fie legitiirEt omnelignum,in quo eft fru^tus,lignura adferens fernen. Graecus fie, luxi •sjM'^vxofios^et ai ècanû Uccfnàii fns^iMcret nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,Et omnc lignum quod habet in lernet

ipfofru(fliimleminis feminabilis,ueladfeminandum apti. Tertid quoddicit, Vt habeant adiiefecn du!n,in Hebraeo cft,Omnia olera iiirentia ad cibum. Qiiartd illudjEt crant ualde bona,Hebraiec'fie lcgitur,Et eece bona ualde,

Haólenus opera ereationis expediuit Mofes, iam amp;nbsp;de conferuationc uiiicntium animalium Sf ho minum fubqeit,quæ uiftu amp;nbsp;alimonia competent! coftat. Hanc qiiomodo Deus inftituerit, paucis ad hunemodumexponit. Dixitîp Deus,inquit,Eecedediuobis omnëherbam:quafi dicat, Videtis quæ parata funt uobis in cibum. Omnia hæe,herbas,ôC arbores,amp; quæcunip alia terræ nafeentia, in ueftrfi ufum feciruobistp alia tradidi ac deputaui, ut fint uobis in alimoniam. Et ciinétis animantibus terræ, inquit,omnifp uolucri ccE'.i,gt;3f nniiierfis quæ mouenturin terra,amp;c. Sic præfcribit homini, cui beftias omnes fubiecerat,ne cibum lîlis dcneget.Ideo dicit,fe non folum ipfl,fed cunftis in terra fefe mouen tibus amp;nbsp;uiuentibus fuam depuralfe alnnoniam. Cômuniter cibum députât ex herbis amp;nbsp;aromatibus, tambeftijsquam homimbus. Eft tarnenucrofimilequod Lyranusannotat,fuilfeeain reconftitutura diferimcn,iuxta quorumuis animantium,amp;? homuium quoq,diuerfamnaturam,utex arboribus co.* mederint homines aliquot beftiææx herbis ferpentes,dlt; iumenta,iSC feræ. Qiiod addit, Et Ldium eft ita,referendum eft non folum ad legein de iiidlu, fed amp;nbsp;ad ea quæ de dominio homini tradito præ,-cedunt. Significat enim Mofcs,rata èC firma fuifie,quæ Deus homini à fecondito loquutus memora-B tnr. Viditcp Deus cundla quæ fecerat,ôf erant ualde bona.Hadlenus non eft ad eum modum loquu tus Moles,quôd uiderit Deus cundla quæ feccratded fimpiiciter,Et uidit Deus quod effet bonuin.Si,-gnifîcat igitur hifee uerbis,abfoluiffe iam Deum omnia opera fua,poftquä hominem condidit,ac be-iiedidtionc pariter amp;nbsp;alimonia neceffaria una cü reliquis beftijs adeonferuationem inftruxir.

Priiniim de co quæritur,Si immortalis cft conditus homo,,ficuti cÓmuniter fentitur, quid illi opus A« homini ai fuerit cibo aliquo.Etcnim cibi uftis quifiiam alius eft,qult;iin ut corpus alatur,iSd ne deficiat ac moriat, immortalitatetn in uita conferueturt’ Piand alienum ab immortalitate uiderur,quod homini immortali,amp; ad imagine condito opuslùe Dei condito, cibus perinde deftinatur ateg beftijs, morti inde ab initio obnoxijs. Ad hanc quæftionë f/f cibo, non poteft,mco iudicio,melius rcfpëderi, quàm ut diftinguamus inter earn immortalitatem, qua qui præditus cft,pofsit non mori,ftd uiucre in fempiternum, nifi peccato fuo mortis panam incurrat, amp;nbsp;cam,quæ fie reddit immorta!cm,ut mori nunquam pofsis.Omnino enim aliud eft,pûfle non mori: Si. aliud,non pofle moriificut c' contrario aliud cft poffe mori,lt;8lt; aliud,non pofte non mori. itaep fient u-troqj modo mortalis dieitur,qui amp;nbsp;pOteft mori,amp; non poteftnon mori: ita Si reiflé immortalis dici— tur,qui ucl poteft non mori,uel non poteft mori unquam. Primum immortalitatis genus folis pnmis parentibus noftris antequam pceeaftent comperebat,qua fie erant condiri,ut pofl’ent non mori,fi non peccarent. Vbi uerd pecearunt,fie faifli funt mortales,ut non poflent non mori. Alteriim immortalitatis genus angelorum eft,amp; hominibus ad futuram uitam referuatum ; per quam fiiturû eft, iit mors nullum atuplius locum in nobis fit habitura.Iam quod præfentem quæftionë attinet, quoniain Adam non pofteriore,fed priore modo immortalis erat côditus, ut mors locum in illo habere potuit, ita Si ufus eibineceftario requirebatur.Necp enim fie erat earo illiiis comparata, ut quemadmodü in calefti uita futur U eft, fine cibo perdurare poftet. ludieant aliqui tandc fuiftc priinos parctes, ubi ad iuftâ fe-ncftani perueniftênt,de ligno uitæ comefturos, atqj ita fine ullo cibo in fempiternü permâfurosicuius rei argumentum ex eo fiimi poteft,qtiod infra cap.}. Deum dixifle lcgitur,Eeee Adam faéliis cft quafi uniis ex nobis,fciens bonum amp;nbsp;malum. Nunc ergo ne forte' raittat manum iuam,ôlt; comedat ctiam de ligno uitæ,amp; uiuat inæternu,amp;;e.Qiiicquid huius fit, non admodum arbitrer eftenecefl'ariii cognitu.

Deindedeeoquæripoteft,quidnccfftcfuerithominipræfcriberedefriiëfibus«SCherbisuniuer Quarchoni'ini fætcrræ,quibtis ccmuuitercum beftijs iiefci deberet,cum effet eum locaturiis in paradifiim, fieiiti Si fa defruilib.tcrr£ ëtiimlegitiir. Adhanequæftionemfaeiliseftrefponfio. Lex ifta ciborum nou primis tantum paren- pr£fcripfcrit,cii tibus,fed fimiil uniuerfæ illoriim pofteritati proporiebatur. Licet autem Adamü collocaturus effet in effet eum locatu paradifum,dtderat tamë pofteris illius uniiierfam terram pofsidendam, replendam Si fubijciendam. rut in paradis-Qiiareillis ctiamcibum neceifirium ex oinni terra fubminiftrariuoluit. Neep Icgem hanc cömunem fum. irritate potuit,quod Adam amp;nbsp;Euah exfrucT:ibus paradifi comedcrunt.

QUetre Je homi nbsp;nbsp;nbsp;Tertió quacruntnonnulli,quarc dehominenö pecuIiariterdixeritMofeS, Etuidit Deus quodbo A

ne non ßt peen- nus eftet, ficuti de alijs operibus particulariter faeftum cömemorat, led faftura: illius probationem in liariter didln il- uniuerfali hac particula , Ec uidit Deus cunóla quae fecerat,amp; erant ualde bona,fumraatim incluferit. lud,EtiiiditDe Ärbitrantur autem id earn efle ob caufam fadum, quod non eftet liomo in bono conditionis ac ftatuS KÎ j effet bonu. fui perinanfurus, fed ab illo per peccatum paulo poft defedurus. Vt hoc innucretur, iudicant noluifte fpiritum fandiim peculiariter hominis cömendare creationem, qua; tandem per peccatum corrupta, per rcgencrationem coeleftem erat reftauranda. Intcrea tarnen negari non debet,efte hominem redû condirum,ncc mali quiequam fuiftc in illius fadura, ut non minus de illo dici potuerit. Et uidit DeuS qudd eftet bonum,quàm de alljs.

Ecce dedi uobisomnem herbam,] Cum primis obferuandum ucnit hoc loco,quomodo creationis c-pus coniundam habe at curam ac prouidentiam crearoris, qua conferuentur qu» ab illo funt creata. Aiioqui fruftra fiierit creari,nifi hacc fimul prouidentia conferuatrix omnium accefterit. Sic poftquam creata efient omnis generis animantia,amp; homo poft i!la,ftatim eodem quo condita funt die,legem de uiclu ad conferiiationem neceftarid accipiiint. Nobis comperit non hacrere in fado illo, fed ex eo in-telligert, fic efte comparatum creatorem omnium, ut idem ipfc qui fecit,à le fada nutriat amp;nbsp;ceferuet. Atep ira fides a-eationis perinde fidem prouidentiæ Dei parit,atep ipfa uii tus creationis uirtutem 8C ciiratn prouidentia: in Deofêcum indiuulfe trahit.Quare nemini piorum dubium efte potcft,uerifsi-mum efte quod Propheta dicit,Iada curam tuam in Dominum,amp; ipfe te enutriet Et quod Cb.riftuS Matth.6,dic!t;fpfe cnim parer nouit quibus opus habeatis.Et Apcftokis i. Per.f. Ipfi, inquit,cftcura de uobis.Hue puîchre' facir quod dicit,Eccededi uobis omnëhcibam,lt;Scc. Nôfimplicitcr dicit, Dabo nobis:fid,Ecce dedi uobis; quafi dicat,Ecce parsui uobis ad cibum amp;nbsp;aiimoniam omnis generis herbas,arborumfrudus, undc uiuatis. Ciim hxc otnnia conderem,in ueftros ufus condebam. Quaie lit me haberis creatorem, ira agnofeite etiam me ueftrum conferuarorem.

Simili Si illud cogiremus, nolmlfe Deum ut à fe creatis proprio arbitrani iiteremiir, licet ilia no-'

bo fuopoteüatè ftra gratia condiderit, lcd ut Iciremus poreftarem nos in terrse nafeenria à fc accepiftê, tradidit iÜaiM nobis ßcerit ue- uerbo fuo,ut huic innixi fide, ac bona cum confcientia cibo diuinitus dato uefeeremur,filt; airorem no-feenditerra: na- ftrum animo grato lignofcercmus. Coraediftent forfan etiam fine uerbo Dci,pro fuafu famis, uerùm feentibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc genus edendi non decebat hominem ad imaginem Dei ccditum, Si ratione prarditi m, fed beftijs

competebat,ratione deftirutis.Qiiarc per uerbum Dei tradita eft homini alimonia, ut non more be- B ftiarum ederet tantum corpore,fed et animo fideii Si grato creatorem ac nutritorem fuum edendoa-gnofeeret ac colorer. Sir it.aqj uerbum hoc Dci,Ecce dedi uobis, perpetuum queddam monumentum non in literis tantum,fed Si pedoribus noftris,ut quoties bonis a Deo acceptis utimur,gratias illi a-gamus,qui dédit. Si ad obferuantiam illius prouoceinurnie fi ingrati fuerimus, audiamus exprebra-tionem illam.Qiiid habes,quod non acceperisfqua nihilturpiiis homini fenfato potent accidcrc.

Omnemherbam,er titùuerfaligna. ] Obferuaainnoniarquautatem, quam Dcuslicmiiiiinitiopi«-feripfit.Herbas arborum fruóliis dedit iili in cibum,iion carnem.nifi poft diluuium Hoc cibi getnis amp;nbsp;parabile amp;nbsp;innoxium,dubio procul erar dC natura; cömodum amp;nbsp;faliibie. Ergo quoties carnc uefci' miir,cogitemus de mutaro innocentiacftatu,amp; una cum illo mutaro cibiamp; aUmoniaegenere.

Demde amp;nbsp;illud cogitemus,fic efle iiaturam humanam comparatam,ut quod cibum attinet^modi*-co ac facili dimitti poftet,nifi ingluuics obtinuifset, cui nuilo eduiij genere fatjsfieri poteft ; cuit^ nunC omnia,qua;cun^ homini uei natura: uel artis bencficio contingunr, iiiferuirecoguntiir.

Afferentem femen.ltem,CiU£habent mfemetipfisfementangenerisßa.] Obferuandiim hiceft, qnare de

Quod tandem Ei uobis er bellijs.] Obferua. Subicccrat homini beftias, uolucres, ferpentes, iumenta, conftitiie-alimoniant homi ratep ilium Deum quendam rcrrcftrem.Iam uerd ubi de cibo præfcribit,non diftinguit inter beftias amp;nbsp;mbus er bellijs hominem,fed aiimoniam liiis afsignat eandem. Qua in re duo funt notanda. Vnum, uoluifse Deum tradidit. id homini efse cognitum, qudd amp;nbsp;beftqs traditae fint herbae 8C frudiis arborum ad cibum, perinde ac Quomam condi fibi,nepoteftatefuainillas acceptaabutafur,amp;f a cemunionecibianimantia fubiedaarceat. Sicpro-tus erat homo uidentiaDei nonfolumhomnns,quemterrædominumconftituit,fedamp;beftiarumcHramgerit. AI-animalis, daba- terum,daram efse homini infignem haue occafionem, ut ex eo qudd non folum eadem alendi corpo-turiUi cibiK ani ris necefsitate cum beftijs adftringitur, fed amp;nbsp;eandem cum iilis aiimoniam a Deo accepit, fefe in con-tnaliü, antequä fpedu Dei humi!icr,propriam(p infirmitate SC conditionis humilitatem 3gnofcar,ne quo pado do-pcrßceretiir cce minq refpeduinflctur öC infolefcat.Eft hacc confideratio pnncipibus fummc necefsaria.

lcllis,etadcibii angelorumpcrmitterctur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSER-

A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIOV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. . -

QjfOtJntouefu)'fuper ferrton,?^ in quo eü animä uiuens, ] Cofiderandu hic cft,qua m apte cöiunxcrir mo tum amp;nbsp;uitä.Nö poteö efTc motus naturalis fine uita:rurfus toile motum,nô conftabit de uita. Non fo-lum autem mobilia funt quæuiuunt fuperterram, fedamp; frequenter mouëtur.Et ipfa corporis anima ti ratiOjUt de necefsitate uidf us quærendi, amp;nbsp;ualetudmis retinendæ taceam, fie eft comparata, ut frequenter moueatur. Huic palsim tota terra: fuperficies mut ntmm eft corporum tam hominum quàm keftiarum motibus fubiedf a : nec terra tantum, fed amp;nbsp;aer,amp;; mare mobilibus bcftqs ubiq; repletur, ut commode' ufurpata fit uox Wi.

Et iliud expende quod dicit,In quo eft anima uiuens, Vitalis calor uelut ignis confiimens eft in cor Anima uiuens, pore tam hominis quàm btftiae.Quare ubicunc]^ eft anima uiucns,alimonia corporis necelTarió requi- ignis eft confu~ htur. Admonemur igirur,ut ubi uita eft, cibi necefsitatem agnofeamus nô in hominibuS tantum,fed amp;nbsp;mensin carne, in beftrjs.Experitur hanc omnis uiuens in femetipfo,agnofcat ergo illam amp;nbsp;in alijsmec agnofeat tantum,fed iSf naturæ mifertus cëferuandæ uita: ex animo ftudeat. Prorfus inhumani funt, qui nulla efu-rientium 3i egenorum commiferatione tenentur, fed omnia in fuos ufus, immo abufus conuertunt, ut nonimmeritd auari,tenaces, immifericordes tanquä ingrati erga Deiim, amp;nbsp;hoftes naturæ,tam ab hominibuS quàm à Deo damnentur,

EfKidit Dp«j cKgt;ilt;Srf qu£fcccrat,crerantualdebona,'i Obferuandumhiceft, quod opera fiia Deus nS Operafua Deus fohim particulariter fed uniiierfaliter,nec uniuerfaliter tätum fed particulariter infpexific «Sf bo- nonfolum parti na eile probauit, Admonemur à Alofe, ut fic de operibus Dei fentiamus, ut etiamfi non intelligamus culariter,fcti CT rationem illorum amp;nbsp;ufum, fi quando fingulariter à nobis infpiciuntur,nihiitamen dubitemus,cfle uni uniuerfaliter uerfitatem illorum fumma fapientia conftitutam. Qiiod fi quis ea de re ambigat cogitet faltem de tot probauit, fecuiorum curfu, tenore 3i ordine quo inde ab initio uniuerfum hoc fine ulla defttfiionc ad hunc uftp dicm diirauit,amp; tarn certo experimento perfuafus uerum efie credat,quod Mofes dicit:Er uidit Deus cundta qua:fecerat,iSf erant uaide bona.Etenim nifi eiTct uniuerfalis ifta cocli, terræ, marislp machina optime'ac fapientifsimc' conftituta, haudquaquam tam immotam ordinis accuiius ftabilitatem reti-nuiftet. Deinde ubi de uniuerfo conftat,efl'e illud optime ac fapientifsimc conftitutä, cogitemus quàm fieri non pofsit,ut ex malis particularibus uniucrfale optimum ac fapientifsimum conftituatur,atquc ita fubdtifta ratiotie concludamus, non folum uniuerfum hoc, fed Si. partes illius optime tfle à Deo

Præterea quod atflus noftros c5cernit,conformemus illos ad exemplum operumDei,utamp;f ipfi tam Opera noßra ai particulariter quàm uniuerfaliter tales exiftant,de quibusquod boni fint prædicari pofsit.Noui abun exemplum ope^ de fieri non pofie,i!t ad pcrfedlione illam bonorum operum pcrueniamusCquid eft enim homo Deo rum Dei confor comparatusî' amp;nbsp;quid eft opus eins operi Dei collatiim^) uerdm huius ob id admoneo,ut faltem con- mania. nitamur,ftudiumip bonorum operum pro fuo quiftp dono ufurpemus. Etcnim in bonis uoluifle lau-dcin nonapudcordatos tantum, fed 8i Deumipfummeretur,etianifielfedus conatuinon rcipo»' dear per omnia,fed in muitis deficiat.

Pod opifèx rerum feptena luce quieuit, lHa conftituens ocia facra die, tetrastichvm de iisdem. Prima dies lucem,caelum altera,tertia terrain, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Gitur pcrfctfli' funt coeli amp;nbsp;terra,omnis ornatus eorïrgt; Conv pleuitqj Deus dieièptino opus fuum quod fecerat, amp;requieuit die (cptimo ab uniuerfo opere quod patrarat. Etbenedixit diet lèptimoSc fanccificauitillum, quiain iploceflaueratabomni opere fuo quod creauit Deus ut faceret,

Qiiod in Hebraco cfl: uerfu fecundo ’'y’'3wn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id cft, in die feptimo, Scpniaginta habent,w rS

Hoe fccundo cap.primiïm de diei feptiini fandbifïcarione MofeS cómemorat: deinde, paraUpomena qnxda ex præcedcntibas fex dierfi operibus per repetitionem latius declarar, p ræferrim quæ flatu pri-inoriim noftrorum parentum concernuîit,qiiæ fms fingula locis uidcbimiis.

tgitur pcrfeéii[unt. JVidenfnr jfta reftius praceedenti primo capiti poriiiflc ccniiingi, cum S. fcriptU'-ra in capita diiiideretur. Continent enim ueluticcnclufionem eorum qvæ de fexdiernm operibus funt dicTra. Qiiare coniietiir ut per continiiationem ptæcedentibus iungantur. Signifïcat autem Mofes ubi conditus cfïet homo, tanqiiam certus quidam opcrum Dei fin!S,uon efTe Deum ad ultericra quardant opera facienda progrelfum, fed ijs qua: fecerat finem impofuiffe. Nominat cocïnm amp;nbsp;terram,tanqua potiora duo ccrpora:amp;addir,Et oriinis ornatus eorum.In Hebraeo eft,cK3y ’73’\,id nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnis iiir-

tus eorum,utl amp;nbsp;omri; exercitus eorum.Infelügunt quidâ de folc,liina, amp;nbsp;fte!Iis:addunr aliqhi amp;nbsp;angelos,eo quod uox K3S frequenter in fcripturis de cœlcftibus uirtutibus accipitur. Nihil tarnen impe-lt;lit,quo minus de omnibus creatis hoe loco aceipiatur,qua: partim cœlo, partim ttiTa amp;nbsp;mari continé tiir,de quibus Mofes cap.præeedenti narrauit.

Complcuitg^ Tieus dtrfeptïtno.] Cómodior eft lecftio Septuaginta intcrprctum,qui uerternmEr eom-pleuit Deus die fexto opus fuum quod fecerat, qucmadmodiim legunt amp;nbsp;Chryfeftomus amp;nbsp;Angufti-ni’.s. Nam fi lêx diebus omnia perfeeit,ut!(p fexto die opera fua eonfummauit amp;nbsp;abfoluit. Veriim quo-niam Htbrasushabet, Compleuitt^ Deus diefeptimo opusfuü quod fceerar,inte!li gendü eft pofuilfe Afolên ccfumniationc operum Dei quæ fecerat, amp;nbsp;ceftationem ab operibus,pro codem, ut nihil aliud fît quod dielt,Coniplenitljj Deus die feptimo opus ftnim quod fecerat, qua'm quod fequitur,Ef requi-ruit die feptimo ab uniuerfo opere quöd patrarat. Qiiare uerbo complendi nó aóhis aliquis, fed quics à rebus ixm aftis intelligiti.r Neqj enim feptimo die operis aliquid fecir,quod ad praicedentium com pletionetn pertiihié.'i-,cura in iilo ab omni opere quod fecerat quieniftc fcribatur.

Ei bciKdixit d(ei/fptiino.]Lyranus fic exponit: ldeft,ad diuina obfequia appiicanit quam expofitic-ncni Burgenfis nön probat. Mihi nidetur fimpliciter inteliigcndum eftt, quod diem feptimum tanquä faufttnn felicem finguiaritcr complexus fit, amp;nbsp;a' reliquis fegregarit ac confccrarit : hoe eft, memoria: quietis hnius qua ab operibus fuis cefiabat, eleputarit. Rationcm adiungit dicens, Quia in ipfo celfa-i'.erat ab omni opere fuo quod creauit Deus ut faceret, lllud, Vt faceret, Heb,n’'t»^’'7, poteft ctiam fic lcgi,qucd creauit Deusfaciendo.

Compleuitg-, Deus diefeçttûno opu^ fuum.Ucm reqiaeuit mus die feptimo ab tmiuerfo opere.'i Qiian irur hoe . lcco,quomodo Mofes Deum opera fua die feptimo complefTe, 3i ab iliis quieuifle fcribat, cum conftet eum ab opere nuiiquam ceftare. ficut Si Chriftus loan.r.dicit : Pater meus ùftp nunc operatur,amp; ego opcror.Qaotidie creat nouas animas, quotidie fing it noua indiuidua,indefincter opcratur,gubernan dfflôC conferuando totum hoc Hniucrfum,cum fuis partibHS3C(rio,tcrra,mari,amp;l omnibus creaturaruni gcneribus,qua: in illo continentur,quorum nihil fine diuina operationc ne uno qiiidem momento,nc-dumintegro feptimo die confiftere poftet. Netpenim opéra Dei ficfinir comparata, ut poftquam fa-6èa funtjopificis optram nullam requirant amplius : ficuti uidemus opera artificû, ubi perfedla fiint, per fepofte,fine ulteriore opera artificum, fubfiftere. Cum igitur nunquam ceflet ab opere fuo Deus, quacritur quomodo hic «à Mofe feptimo die opera fua com pleft'ejóf ab illis quieuiftè dicatur.Et Mani-chæi ex hoc loco caluinniam aduerfus Mofen ftruxerunt, qued Eiiangclio Deiaduerferur.

Rcfpedendü eft : quicuiffe Deum non in uniuerfum ab omnibus operibus fuis,fed ab illis duntaxat qua; ftx diebus condiderat,de iam compleuerat.SicAIofes nô.dicit fimpliciter, Compleuitép Deus die feptimo opusfuumrfcdaddit, Qiiodfecerat. Et cumdixiifer, Requieuitdiefeptimo abuniuerfoope-re:i urfnS f:ibijcir,Qiiod patrararmt iudicet,non quieuifte Deum ab operandi fedulitatc,fed ab iliis ope ribusquaccreauerat ; nonutea nongubernaret ac moderaretur, fed ut nibii iilis ci cando, qued ar.tea non faiftet,adilertt.Ncmo igitur ex hifee uerbis colIigat,eftëDcuin poft opéra fex dierum plane ocio-ftim,i?i quæ geruntur in cœlo amp;nbsp;terra amp;nbsp;mari, naturæ uiribus fieri.fed Mofen fie intelligamus de quic-fc Dei lo.'jubutrcliquisfcripturæ locis Si uerbis Chrifti noncontradicamus.

Deinde quærirur,quomodo Deus quieuifte dicatunan operädo per fe.x dies defatigatiis fueiit. Etc nim fl port opcruin fuorum perfeélionc quieuit,confcqucns uid€tHr,quod operando ad defatigationë

A laborauerit.Ergo nc Deus iit homo fatigat,amp; fiiriganis quiet? appetit^Refpcdetnec fatîgationé

L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nec quietis refocillationé cadere in Deü.Necp enim labo rat ut homo, perficiens omnia uerbo uirtutiS

fiiæmec quiefcit ut homofcmper operans,amp; cundla gubernâs. Dicitur ante per anthropopathiä ali-quando defarigari,ut Efa.i.cum dicit,Laboraui fuftincs;Slt; quiefcere,ut hoc loco,cum Mofes dicit,Rc quieuit dielephmo.Huiufmodi loquutiones frequenter infcripturis occurrunt, quibus humano mo re de Deo loquuntur prophetac, cum tarnen natura amp;nbsp;conditio diuina remotifsima fit a' pafsionibus humanis. Deinde amp;nbsp;illud lt;i nönullis refpondetur, pofitum cfle hoc loco uerbum quiefcendi pro ucr bo ceflandi,ut quod Mofes dicit, Requicuit Deus die feptimo ab uniuerfo opere fuo quod patrarar, nihilaliudfir,quam,quod celTarit ab operibus fex dierum,iam perfciflis 8i abfolutis Sunr autem liæc duo ceflarc amp;nbsp;quiefcere fie inter fe cohærentia, ut alterum ponatur pro altero : amp;nbsp;communiter qui ab opere ceirat,quiefcerc dicatur,etiamfi non fit corpore fefiiis,fed uihbus adhuc uegetis amp;nbsp;integris. Qita re admodum deteftanda eft Manichæorum malicia,qua Mofi cauillum ftruebant,quafi Deum labori-bus defatigatum,amp; ocij ac refocillationis indignum introduxerit.Sed fic folent hæretica ingenia,pro-pria malicia excæcata, omnia ad calumniam rapere; amp;nbsp;quae communi quotp fenfu commode' exponi portent,peruerfirate fua quart prorkis abfurda dinexare.

! Etteiiedixitdict/cph'ffw, CTpuirti^attifeKi«. ]QiiærunthocIoco,anreIiquifexdiesmaledi(fli,uclcer An rclilt;jui fex te'benedidtionis expertes fuerint,amp; an tanti fit ocium,ut benedidlionem promereatur.cctrà uerd ope nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;benediHio-

rationis tempus fie dcfpicabileamp;inacceprum, utbenedidfionedeftituatur. Refpondet Chryfofto-- ßterint ex~ tniis reliquos fex dies creaturarum prodiidlione fuifTe benedidfos: feptimum uerd,quoniam in co ni- pertes, hil creabatur,eam ob caufam benedidfum efle à Deo,ne uideretur minus aliquid habere. Meo iudicio amp;nbsp;illud dicipoteft; Quod feptimus dies bencdidlus eft,nö fic debere intelligi, quod benedidfio illius ad prarccdcntes operum dies nullo modo pertineat.Neqj enim fimpliciter ocij gratia,fid propterea bene didfus cft,quodiam efiet opus creationis abfolutum ôd perfedlum.Ab ea autem perfedfione quomo-do poterunt præeedentes operum dies excludi, cum quifq; ex illis aliquid ad illam contuleritt’ Etenim n;fi præcefsirtët operis continuatio, locum non inueniflet illius perfedlio Qiiare fi perfedlio operum ^edicatio noua Dei feptimo die bcnedidfionis caufam præftitir,ab ilia nequaquam excludi portunt,immo fino uniuer nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adiutn CJquot;

fam,faltem maximam illius partemoptimofibiiurediesilliuindicabunt,qui perficiendisoperibus teniplorum. Dei fubferuicrunt.

Deinde contendiitexhoc loco Sabatharij,Iege Sabathi omnibus cflrc,non Iuda.'is tantü,fed ödChri Defabbato, ftianis:nö in ueteri duntaxat,fid5d nouoTeftamento feruandä. Verû quid ad earn fit quæftionë relpô-

P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dendum,uidebimus in Locis noftris,ubi exponemus inDecalogo quæ de religione Sabathi funt aDeo

præcepta. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIOI.

Igitwr pcrfcâi funt exit cr terra.] Obfiruandtim hie eft,quodpoft hominis creationem cerium er terra QJiodcodito ho Si qua: in illis flint omnia perfediioiiem fuam funt confequuta. Facit Si ifta confidcratio ad dignitatë perfeila hominis,5d confiiiü Dei inrelligendii,quo propter hominem omnia codidit, ut hominis creatio ueluti erant omnia, finis effet conclufio operum Dci.Et quod hie in ertarione præeefsit,ctiam in fine feculorü adhuc In culentius dec’arabirur,ubi eociu Sd terra, perfedf lore ftatfi, eu uideliccr,qui fempiternus erit,confcquen tur, inox atiß homo per refurredfionis gloriam Si claritatcm in teternam uitam regenerabitur. Nam interea omnis creatura corrupnoniSi firuitiiti eft obnoxia, reuelationem Si libcrationein filiorü Dei expedfans, poftquam ôd ipfa à feruitute ifta liberabitur. Erit enim cerium nouum Si terra noua, Iraq; ^om.t. inde ab initio ad finemufep ftatuscoriiacterræabhumani generis côditioneacreftaurationcpendet. i.pet.ult, Admonemur hac confideratione, ut ab co, qui nos tanta dignatione profcquitur, tori pendeamus,6d fecundum illius uoluntatem nos ad omnia Si in omnibus eôformemus. Alioqui plane' indigna res eft, qudd à nobis pendent cocli 5d terra,fi nos uoluntate conditoris nolhi penderc detredf auerimus.

Et omnis ornatuseorum.]Notäda eft hie uox Hebræa Qn3ï,id eft, uirtus uel exercitus corfi.Et illud in QUod cxio ac fcripturis omnium frequentifsimü, quod Dcus,cxcrcituu Dominus uocatur Heb. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;□’'nbK. Hie tetra adfcribi~

uidemuscœloacterræadferibiiiirtutemSdexercitus. Admonemurigiriir,quoties Deü Dominuexer turi^'2'î,id cd^ cituum uocariaudimus, ut cogitemus qudin fit inftrudlus ccriefti pariterdd terreftriexercitu Si uirtu- exercitus. te,ad difturbandum aduerfarios,amp; defendendurn fuos,ut pofsit creaturas armare ad ultionem impio-rum.Exempla huius rei omnium kiculentifsima declarata funt in diluuio,in excidio Sodomitarum,in plagis Aegyptiacis,Sdalijs inniimeris.

Simul Sd illud obfiruandum eft,quod G ræeus 5d latinus hanc uirtutem cocli ac terra: uocauerunr or Ornatus. natum. Vbi non foluin illud expendendum eft, quod habitationcm hanc noftram Deus Si fuperne' Si infernc' tanto fplcndore Solis, kina:,ftellarum, lierbarum'cp 8d arborum uiredine ac uarietate ornauit, fed Sd eundem ornatum ita comparauit, ut fimul fir Si uirtus amp;nbsp;ornatus.Qiiare curandum eft,ut fic a-gnofeamus creatoris noftri dignationcm ac bcneuolentiain, ut quod in armaturam aduerfus impioS uerti poteft,nobis fit Sd ornatus ad animorum rccrcationem,lt;Sd uirtus ad fakiandum.

Compleuitq; Deus die feptimo opus/whik.] Admonemur hic,ert’e Deum operum fuorum non folum in- J^onfolum incho choarorem,led Si perfedlorem.Quare neeerte eft ut ha:e duo in illo coniungantur. Vnum, quod fenten ator fed crper~ tiam non mutât in medio opere, ut quafi tædio confedtus quod cccpit imperfeiff urn iclinquat. Alte- feélorum opcrii e * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum, fuorum Deus cjl

52 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 N G E N E s I M

rum, quod nulla pofcntia nd difficultare impedinir aut frangirur, ne ad fîncm operîs perueniat. Hoc A eft, nec in fe quicquam liabsr,nec aliunde illi accidere aliquid poteft^undc a cœpro impcdiatur. Longé diueria ratio eft tarn liominum quam aliariim creaturarü. Homo poteftetiamfi aliquid ordiaturuel imbecillitate nirium, uel ignorantia Si. infeitia rerum, ueldifficultatc operis, ucl alijs rcmoris aliunde obielt;fli$ impediri,ne quod coepit ad deftinatum finem perducat.Dc Deo nihil horum cogitari poteft, quiquxcuntp unit facit Si perficit. Qiiare conatus opcrum humanorum tales non funt,qui uel timen di fint pijSjUel fpem alicmus falutis adferre pofsint.

Tyup^exoperum Deinde Si genus hoc compktionis obferuandum uenit. Duplex eft operum Dei pcrfcólio. Tem-rgt;ei perfcitio. poraria una,fempitcrna altera. Temporaria præfenti, fempiterna futuro fcculo congruit. Tempora-ha eft,quæ fecundum menfuram, numcrum, Si ordincm rebus temporarrjs conucnicntcm abfoiuitur. Sempiterna, qua: ftatui amp;nbsp;glorisc fempiterna: uita: fic conformatur, ur illi in fempirernum conuenire ac congruerc pofsit. Cccium ac terra fexto die primum perfeftionis genus acceperunt.Durât illud ad finem ufqt præfentis mundi, in quo mutabuntur, Si ad alterum genus perfedfionis trarifibunt,qnod in fempitcrnfi retinebunt. Ergo prima perfedfio, ut temporaria eft,ita Si imperfedfa cenferi debet. Sic Si de nobis fentiendi'i eft. Qiiod corpora noftra concernit, funt ilia fuam fortka perfedhonem, quæcft in membrorü numero, ordinc,menfura,difpofirione Si ufufita.Qiiod animam artinet,ad illius perfedïio, nemjqusc pictatiseftSdueræcognitionis Dei à Chriftouocamiir.Eftote inquit perfedfi,ficut pateiquot; ftcr perfedlus eft. Veriim ficut Paulus dicit,Ex parte cognolcimus,ôdc.amp; ueniet perfcdlü, ubi finis ade rit mundi,turn iSd corpore Si fpiritu iuftam,plenam ac fempiternam perfediioncm confequemur.

Tribuititr Deo nbsp;nbsp;nbsp;Dpuifuum ciuoi fecerdi. ] Obferue mus loquurioncm. Tribuitiir Deo qiiod fecerit opera,quafi laborä

^fdciat operd, Jq operando cccium,terram Si omnia reliqua fecerit, cum uerbo uirtutis fuae condiderit omnia, fic loquitnr autem fpitituffandfus de creationis opcribus,ut quoties cccium ac terram,folem,lunam, ftel las, amp;c.uideinus,cogitemHSnos opera uelutimanuumaedigitorum Dei uidere, qux fic funt proprid Dei ac nullius alrcriusopera,acfi digiris Dcieflentfabricata.SicDauid: Si uideroinequit echos tucs, opera digitorum tuorumjamp;c. pfal.?. Deinde Si illud obferuandum cft,quód cccium, terram, mare Si qua: in iilis funt omnia fingularitcr uocat nax'?'13,id eft, opus Dei,cü innumera funt in illis qua: fepararim eonfiderata fingula mdentur opera effe omnium clarifsima. Habet opus in fe perfedlum Si coinpktum corporis rationctn, quod multa quidem membra complcdlkur, quorum unumquoclqi g fuam habet menfuram Si plcnitudinemmerum ilia fie continet, ut omnia inter fe connexa,amp; uno fpi-ritu aniinata,corpus unum effieiant.Ad eum modum lt;?d uniuerfuin hcv,quod Mofes opus Dei uocat, multis quidem fplcndidißimis operibus tanquam partibus, confiât : ueràm ilia fie funt eomparata,ut ardiifsimc'iiiter fe Si indiuuife coha:reât,nee ulla fit lilorum feparatio tails, qua cccium alienum pofsit clTe lt;1 rcrra,terra à ca:io,urruincp à mari, mare ab utro(ç,fcd omnia incredibili quadä harmonia inter fe unianrur,quamuis aiiud ab alio uideatur diuerfum,fi feorfim confideret.Operis huius pars eft ignis, pars eft aqua. At horum natura quam fitdiuerfa, quis eft qui ignoretf Sicaduerfanturfibi inniecha:C duo clemenra, ut alterum extinguatur ab altero, fi inordinate' cemifeeantur. Operis bins partes funt, dies Si nox Hæficfunt diucrfa:,ut fimulefienequeant. Veriim etiam ha; diuerfa: partcs,partcs funtu-nius operis huiuS, omnium in fe unitilsimi Si conftantifsimi. Multa uidentiir not is in hoc opere fuper flua,mu!ra noxia Si inconuenientia, ubi fingulatim eonfiderantur. Verum cogitandum cft,quac fepa-rata uel inter fe diueria funt,iinmo etiam aduerfa, ucl fuperflua Si noxia uidentur, in corporc uniucr-fi,magni «Sf in coprehcnfibilis operis Dei fummä habere conuenientia cum aiijs panter Si utilitatein.

Diferîmeit infer nbsp;nbsp;Etrec^uieuit diefeptimoab uniuerfo oPerc quodpatrarat.'] Cogitemus liic primum de diferiminc ope-

cprraercatiois, rUm Dei,quo opera creationis Si conferuationis .à fe inuicem diftinguuntur. Creationis opera capa-Cf opera confer cia funt quictis,non qua ipfa,fcd qua creator à creando ceffet. Sic dicit hie Mofes,requieuifle Deum ab «sfioms. uniuerfooperequodpatrarat. Conferuationisuerd operafic funtcomparata,utfiilia cefifent,nihil ex illisquæcreata flint durare pofsit. Sunt igiturinfinitaac fempiterna. Creationis uerd opera numero, ponderc,ac menfura comprehenfa,

mcrefUi* nbsp;nbsp;Deinde amp;nbsp;illud cogitemus, quantum mereamur admirationis qudd omnia iila opera creationis

adimrationem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funt fex dierum tempore acfpacio perfedla,ut feptimo die Deus ab illis omnibus requieuerir.

I fex dicru nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;creator! gloriam Mofes fcripto fuo ilkifti-arer,riobisf[; comincndaret,tanra diligentia parti

If ado omnia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hanc inculcate uoluit, ut feiremus non efle Dcuminaeationecœli acterræprolixoaliquoteni

luntcondita pore ufum, quodfecundumrationisnoftræ fenfumadtantam renim molemamp;f incomprchenfibileni machinampcrficiendamrcquifitum acnecefiariumfuilfeuideri poteft,fedcundla fexdicrumcurricir-lo optime' ac fapientifsimé perfecifie. Vbi hac de re admoncmur,fimul S; de co cogitcmus,quanra facilitate Si quam breui temporis fpacio machinam hanc opcrofam demohturus fit Deus in fine mun-di, cum earn fex diebus ex nihilo condiderit. Etenim mulro facilius eft opus aliquod dtftrucre, qua'iti ab intcgro ædificare.unius horulacfpacio adificiii uix anni tempore conftrudlum uis ignis abfumit.

Et benedixit dietfephmo,etfandificdMt enm^quia in ipfo celfauerdt,Qrclt; ] Qiisc de fabbato funt obferuäda, ferua-

fttuabimus ad locum communein, ubi præceptum fabbati declai abimus. Illud bic obferuemus, quod non limplicitcr feptimo diei benedixiflc fcribitur Deus,fed ratio adijciturjpropterca uidclicet,qiiod in ipfo celTabat ab omni operc quod parraucrat. Gefl'abat ante i;ion abimpcrfedlo, fed à perfedo operc. Ergo is dies mcritd benedidus ac fandus habetur,in quo perfedis operibus, quæfacicda erant,quic fccre datur, non ille, in quo rebus imperfedis perdefedionem ceflatur. Infelixocium eft,quod opera facienda interrumpir,lt;X ne perficiantur impedit.Quare nihil minus quara fanda funt ea fabbata,qux ad exemplum primi huius fabbati non conformantur.Erit aliquando eorum fabbatum,in quo pij oni nibus fuis operibus perfedis infempitcrnum quiefeent.Huius imago in fepnltura quoq; Chrifti pr«-cefsitjin qua ille ab opere fiio quod patrarat in crucc conquicuit.

hludali) expenderunt, quam pertinenter fex primis diebus congruant lex hiiius mundi wtateS, 5^ Sex iiebtl^con-quomodo homo fexto die cöditus in fextafit miindi ætate per fanguinc Chrifti redcptus,amp;f ficuti poft gruutitfex mmi fexrum diem fabbatum,ita poft fextam æratem,in qua fumus,fururæ iiitæ quies fequatur. Nihil poteft di Ktates, hic de fextæ ætatis tempore pronunciari. Cerrum tame eft, efte poftremam.An firmum fit illud quod Elia:dat.n’'uii3 □“'QbK ■'lui ni^n Q’'QbK “'iiB inn C'nbl« ''iw n’'n'' ■i3’'Qbx nun»,id eft,fcx funt millia annorum mundi. Duo millia inane,duo millia lex, duo millia Chriftus, uiderintalij, No-ftrum non eft ludicare de fine mf.ndi,cuius feientiam fibi cccleftis pater referuauit.

Iftg funt gencrationes coeli ac terræ, quâdo creatæ funt in die quo cnea uit Deus coeluni terrani»

Et onine uirgultuinagri antequanioriretur in terra, omnemep herba regionis priufquam germinaret. Non enim pluerat Dominus Deus fm per terram,homo non erat qui operaretur terram.

Formauit igitiir Dominus Deus hominê de limo terræ, amp;nbsp;inipirauit infaciemeius^iraculumuitæ, amp;nbsp;facflus eflhomoinanimamuiuentem»

Qiiod Græciis uertith fiiS'xetyçi'éasuç, Hebraiceeft,Iftæfunt gencrationes. Qiiod Hebræus ha betrnn' nvaiy Qilt;“gt;3n3;Gra;cusficreddiditJT£fj.oyfTtfHKA‘ff'«»'eîr‘’'«£'£^i’ei/s’)idcft,quandofa ® cquot;ta eft dies, qua fecit Dominus. Et quod in Hebræo eft uerfu y.n''n’' nquot;\'O,id eft, antequam ef* fer in terra,Græcus uertit nbsp;nbsp;nbsp;« eù/XTdAxe (-a'i tSi yj?r,id eft,antequam orirctur fuper terram.Sic amp;nbsp;La

tinus reddidit. Et quod Hebræus habet n'nxquot;' nnt) muin b3\Græcus ïeddilt;iit,Ts^àrSyoi/fiamp;xt; atqj ita uerba textus iruiertit. Et quod LatinuS uertit : Et omne uirgultiim agri, omiiem'qi herbam regionis,utrobiq5 in Hebræo eft mi»n,id eft agri,ne quis uarietate diólionum turbetur. Qiiod in He bræoeftia» m«n nKQ’'nbl!lt; nW ny'^Gi wcusficucrtiGEtfinxit Deus hominem accepto puluerc de terra. Et Latiniis, Formauit igitur Dominus Deus hominem de limo terræ. Et Græcus in uerfn $,amp; 7. uocein nw non reddidit,

ÏÜjc juntgencTittiones cœli cr terra.]Poft fummariam corn narrationë quae fex primis dicbiis in ope*' re funt creationis omnium gcfta,fubiicit Mofes paralipomcna quædam,de gcrminatione terra?,forma tionc hotninis,plantatione paradifi.4.fluuijs ex illo profl uentib. deep homine in paradifum collocato, de interduflo arboris feientiæ boni Si mail,de formatione Eua;,amp; quomodo Adæ fir in uxore coniun-ft a. De his uoluit Alofes paucis quæ neceftaria uidebant attingerc,antcqua ad cófequentes humani gc neris hiftorias exponcndas progrederenir. Dicit ita(p,Iftæ funt generationes cœli tcrrae.Q^d. Qiiæ hacT:eiiuSexpofuiadhiftoriamgenerationis cocliac terrae pertinent. Non enim loqiiitur defcquenti-bus,fcd præcedentibus. Vfus er aiitem noce generationis pro exordio Si exortiuamp;r per ccclum Si terrain coinpleftirur ctiam reliqua omnia qua: cœlo eft terra continentur. Illa,quando creatæ funt in die id eft,tempore, quo fecit Dominus Deus ccclum Si terram,expofirionem habent uocis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft,

generationum ; fignificat enim loqui fe de principio cœli Si terræ, quo primiim a Deo funt creata, nc quis in uerbo nnbm philofophetur.

Ef omne uirgultuin agri inquit. ] Pertinent ifta ad opus terttj diei,in quo terra uirtute uerbi Dei herbas amp;nbsp;arbores produxir.De ilhs hic prædicar,quod nec uirtute tiaruræ,nec pluuiis,nec opera humana pri miim progei minarint, fed .à Deo fiiéfæfint. Hueperriner, quoddicit, antequam oriretur,intelhge, ficuti poftea fieri cocpir, quotannis folet. Si illud, priufquâ germinaret,amp; quod addit:Nö enim plue rat Dominus fuper terrain. Si homo non crat qui operaretur terram,ad idem propofitum faciunt,ut uidclicet,ficutidixi,humcftationem quæ eft ex piuuia. Si commoditatem quæ eft ex agricultura Si o-pera humana à prima ilia herbarum, uirgultoruin Si arborum produftione excludat. Per hoc quod dicit.Et homo non arat,fatis indicar,Ioqui fe de eo tempore quod ercationem hominis antcccfsit,

Sed fonsafeendebat è ferrrf.JHeb.non eft,fed fons:fed,nH\ id eft,lt;SC uapor,afccndebat,e terra,ficuti e-tiam nonnulli uertunt. Videtur hifee uerbis Mofes doccre,quomodo terra initio fit ad fruftificandum humcftata,m€quam piuuia amp;nbsp;opera humans adnmarctui’. Vapor,inquit,ideft humida quædam ex-c ? halatio

halatioafcendebat in fiiperfïcem rerræ, qiiæeamerat remotisinunüiccum aquisarida fa(fla,amp; uni- /I iierfain iirigabar atcp liumc(flabar.

Fortnauit igitur liomintis Deus hominem.]Pcrtiiient ifta ad opus creationis hominis,qiiac faifta tft fex-to die.Et formauir,inquit,Hcbræus,Dominus Deus hominem. Supra diintaxar deeo meminir.qudd crearit Deus hominem ad imaginem amp;nbsp;fimilitudinem fiiam. Hie uerd quod paralipomenon erat ad-ijcit,undefcilicctfa6lus fit homo: De limo terrac,inquir:uelutin HebræoeftnwKniTS “MiJ^jideftpul Hcrcm de tcrra.His uerbis docet de ceftitutione formatione corporis, quod materiam attinet,undc formatmn eft. Subiungit de anima,uel fi mauis corporis iam e puliiere tcrrxformati uiuificatione. Et infpirauit,inquit, in faciem eins fpiraculum uitlt;e. Intelligit Ipiritum uitakm. Huncdicit à Deo in faciem hominis infpiratum.ln Hebræo eft''’'BK3,id eft in nares eius,nequis,ut fieri foler,de facie phi-lofophetur. Et fadlus eft homo in animam uiuenrem,id eft,cum accepifict per infpiratioiie Dei ha-litum uitalcm, cccpit efie homo uiuus, qui antea cratpiiluis in corpus ac membra formatus. Ponitur cnim hie pro corpore animali.

}j1ie funtgenerationes coeli ac territ. ] Quan unt hoc loco Grscci fcriptores,amp; qui ex latinis quotj grx-« cam uerfioncm,non Hcbrscam fequunnir,qucmodo Mofes librum lnincGenefcos,iibrum generatio-nis cœlfac terrât uocet, cum uix pauca quædam de generatione cccli ac ter, a’ eötineat,reliquis ueró o-mnibus de aUjs multis rebus exponat.Lcgunt enim fecundum Græeam uerfionenijHic eft liber genc-rationis cœli ac ténintelligüt de titulo totius huius libri. Ad hanc ouæftioneni nobis faeiilimü cft refponderc,quifciinus non efte in Hebræo,Hic eftliber generationis:lcd,Y“'!i'n’Ma’gt;t2ij?n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riVK

id eft, Hæ funt generationes cocli ac terræ;nee loqui Moièn de toto hoc libro, nee ponct e hic illius ntu-lum,fed rcfpicere ad ea quæ capite præeedcnti de creatione cœli ac terræ breuiter cxpofiicrat,amp; quorum paralipomena quædam in præfenti tradlaie conftituebat. Qiiare fi retincatur Hæbraica ueritas, locum non habet ifta quæftio.

Vcriîmctiamfiad eum modum loquutus effet Mofes, Hiceftliber generationis cœli ac terræ, atta-men ne fie quidem diifieilis effet hæe quæftio,illis prælcrtim,qui confimili modo apud Matthäum Ic-gunf,Liber generationis lefu Chrifti,cum tarnen Euangelifta ille perinde non de generatione tantum defu Chrifti eo libro atep Mofes fuo non de generatione tantum cœli ac terræfcribat.Nam ficuti Mat-thæus libro fuo titulum ab eo quod in illius tradlabat principiü,ita Si Mofes huic libro ab eo quod fta tim in illius exordio expofuir,titulum præponere potuiffet.

Formauit igitur Dominus Deus hominê. ] Quæriî hic an homini aliquid præcipui ex eo accefferit, qudd à Deo formatus, Si non ficuti beftiæ e' terra produdtus legirur. Arbitrar.tur quidam eflc hominem alio modo c6ditum,quàin beftias,quæuirnire funt uerbi Dci produdiæ, eo qudd fuprà dixiffe Deum lcgimus,Faciamus hominem,lt;SC hic Mofes dicit, Formauit igirur Dominus Deus hominem. Vei lim hoc nobis certd tenendum eft nec hominem folum,fed Si beftias efie a Deo formatas,ficuti in hoc ipfo capite infra uidebimusinec beftias duntaxar,fed hominem quotp uerboDei cfl’e creatum,ur nihil,quod creationis modum attinet, homini præ beftijs fit collatum, nifi quod fpiritus S. ad hunc modum lo-qiii uoluit, ut fignificet uoluiffe Dcum condere homincm,qui btfirjs effet pra'ftantior,nö in modo ere andijfed in dignitate imaginis Dei.

Deinde quærunt,quare non dixerit hic Moles,Formauit igirur Deus hominem c'limo ten æ ad ima ginem fiiam ac fimilitudinem fuam,fcd de dignitare ifta hominis hoc loco tacuerit. RefpoRdent,elfc id earn ob caufam fadum, quod hie non loquatur de interiore homir.e, qui ad imaginem Dei fadus fit,fed de externo amp;nbsp;animali,fuprà uerd de toto homine lada fit merino Veriim quid neeefle erat Mo fitoties commemorare efie hominem ad imaginem Dei conditum, quotics iilius ei-at facienda mention præfertim cum hoc loco non effet eius rei propofitum, cuius fuprà abunde exprefl’erat dignitatc. Neiç enim hie de eo agit, ad quid,fed quomodo fit fiidiis homo.

Et inßgt;iraiat in faciem eins J^iraculumuitlt;c,crfd£lus eft homo in animam w«e«ffm.]Quærinithic nonnul-li,quidfir quod nonfimplieiter dieit,Et infpirauit in faciem eius fpirirum,uel fpiraculum:fed addit, Vi tæ.nec fimpliciter dicir,Et fadus eft homo in animam:fed,In animam uiuentem. Et interrogant,pof-fir ne fpiritus efie fine iiita,amp;' anima non uiuens. Itarp cum uideatur non efie pi æter fingularem ratio-iicm ad hunc modum loquutum Mofen, in earn fententiam ducuntur, ut arbitreiitur cum no de anima hominis,qua corpus uiuificatur,fcd de fpiritu fando loqui, quern Adam cum iam effet formatus hc-mo,corpus habës Si animam,ficuti beftiæ fiierant é terra produdæ, per infpirationem Dci acceperit. Alouentur etiam ad hanc opinionem per id quod Deus non fimpliciter indidiffe illi,fed infpirafl’c fpira ciikim uitæfcribitur.Qiiid enim fpirat Deus,inquiunt,aliud quam fpiriturn fandumC' Deinde Si iiiud addunt,fi non intelligatur hæcparticuia de fpiritufando,fed de animam hominis,confequi rem abfur-dam,uidelicet, qudd anima hominis fit pars efientiæ ac fubftantiæ Dei : quod fi ftatueretur, rcliquuin cfic,ut nullifit errori,iiullipeccato,nullis corruptis aftedionibusobnoxia,quod tarnen uideatur omnium efie falfiisimum. Ad hanc quæftionein paucis refpondemus, Primiim iion fequiquod Deus to fpiraiidi modo,quo nos urimur,aniinam uitæinfpirauerit homini. Puerilis eft admoduin ifta opiiuo. Scriptura loquitur more Inimaiio de Deo Si operibus illius,Deus autem non opcratur more liuma-no.Nihil aliud dicit Mofes, quam indidilfe Deum corpori formate fpiraculum uitæ. Deinde Si ipfa «£rba,fi textutn Hcbræum infpicias,fatis funt raanifefta.

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JJ

Ji Primu uerbu tl*\5 non Iicfpirare fignificatjUt perpemó de infpiratione uel expîratJo ne fit intelligendii. Nam fæpenumcro flarc,nonnunquam amp;nbsp;loquijaliquando proferrefignificat. Deinde, non fimpli citer dicir, Et infpirauit,uel, inflauit in enm:fed,Er infpiraiiit, aut inflauit,ficut amp;nbsp;aliqui legunt,In facie eins,hoc eft,in nares eins. Si de fpiritn fan^fo loqiieretur Mofes,nequaquam ilium in nares hominis in fiatiim cftedicerct. Etenim qua?ratio, quæ conuenientia aiTignari poterit, ut ipirituftanftus in nares liominis inflctur. Tertió,non dicit WAjid eft.fpiritum fuum,fed o*'*'« nXiWJjid eft,flatum,ucl anhe litum uitarum.Norum eft autem uocem maws fiimi frequenter de flatii amp;nbsp;anhclitu hominis.Et Græ-ci hoc loco,non uerterunt nxv.MUfid eft lpiririim,led ,id eft,flatum 8C anhelitum. Quarto quod dicit nbsp;nbsp;nbsp;wal’? mx''n''\id eft,Et faófus eft homo in animam uiuenrcm,ufqueadcóad ipforum opinio

nem non facit, iit fuprd tarn de pifcibus quam beftijs terra? legatHT.Quare fi revlé argutanturjnon folS homini.fcd amp;nbsp;pifcibus maris amp;nbsp;beftijs rerracfuit fpirituflaniflus infufus, qiiod omnium eft abfurdilsi-miira,etiam in ipforum oculis,qui ifta comminifcuntur. Ita(ÿ,fi ifta confiderentur feciindum uerba Ato fis,manifeftü relinquitur hinc cfte honiinibus iftis, ficut 8C alij J multis, erroris caufam,quod magis fua fomnia inferunt fcripturis,quam uerba.’prselcrtim ut in Hebrxo liabcntur,cum iudicio confiderant.

\{Î£liaitgenerätione;call 4C terr^.'i Obferuandü eft hoc loco,quód noncontentus eft Aïofeseo quod Contra cos ça dixit,In principio fecir Deus coc'.um nbsp;nbsp;terram,nifi répétât hic, A: ccclum una cum terra generata cfTe di

cat. Sic aduerfatur fpirituS faniflus iiiis qui mundum femper fiiiflc,amp; principium non habere conten- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicuiit,

diint.Qnomodo femper fuit,quod aliquando generatum cft^ Quid poteft ex omnib, afsignari crcatis, quod fuerit anteqiiam generaretur?;'

In die quo creauit Deus cxlum cy terriim. ] Obferuandum hie eft in Hebræo,qiiôd ab ifto loco primii m Aïofes nomine Dei Tetragrammaton nw uti incipit. Nam hafteniis tantum uocem Q“'n’;K, id eft dij,uelpotentes,ufurpauit : lam uero uocat Deumaquot;'n’7ht wnquot;,quod uertunr,Dotniinim Drum.Red dunthuius rarioncm,quódpoftquameftet compléta hactotius uniuerfi machina,creatisip tarn beftijs, quam homine,Iuculeiitcr dcclaratum,efle Deum ucriim ilium amp;nbsp;unicum EXISTENTEM, commode fit tum demum uoxilla nW, id eft, Exiftensufurpata; qua? fie proprié Dei eft, ut nulli crcatiua: commuaicetur.

Deinde SC cogitabimus de myfterio S. Triadis,quotie$ has diias uoccs Q’'n'7K TO” conuinftas ui deiaus. NamnATT'fingulariseft nameri,Q’'nbM uero pluralis: quafidicas,Exiftcns dij.4n n^TT'eft my.-fterium imins diuinitatis efientiæ.Nam ea uox abmn ducitur,qua?efte fignificat. In a'nbs nerd my-fterium eft triiim perfonarum in diuinitate. Igitur daabus iftis uocibus ebuinitas una in eficntia,lt;Slt;l trina in peiionis notatur.

Ef omne uirgidtutn dgri,dnteqiatm oriretto' in terrdiomncmq; herbdtn rcgiotiis, priufqtidmgerminarct, ] Ex- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rdtione de

pende hic,quód ex omnib.creatis Dei tantum de ten x nalcentibus inculcat,quód à Domino fint aea terriC nnfcentib. ta,antequä uelpluurjsrigaret reiTa,ucl homoeftet,qui terram operaretur.Suntamp;' beftia: tarn aquatileS tiintüdicat quod qu.àm volatiles ac terreftres à Deo fine ullis uel naturx, uel humanis uiribus conditæ, ut amp;nbsp;de iiiis hoc finepluida et o-ipfum repeterepolTet.Veriim quoniam manifeftius eft,cflc illas fineopaa humana produccas, quam pera hiimdM terrx nafcentia:quorum progerminatio partim natura: uiribus , partim cuituî humano tribui foler,ui- ercataßnt 4 fum eft neceftarium fpecialiter inculcare,non foliim ea quae animam uiuentem habent,ftcl Sf herbas,amp;l Deo» iiirgulta,Öd arbores non nifi uerbi Dei uirtute produci,quantumuis opera humana accédât. Sic cauere uoltiit fpiritus fand:us,nc gloria uerbi Dei interucrtercf,iSlt; admonere nihil efle plantante, nihil rigan-tem,fed omnia pendere ab eo qui folus dat incrementü,8f initio fine ullis pluuijs amp;nbsp;laboribus humanis terram fœcundauit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO UI.

Non autem pluerat Domimts Deus fuper ten'am, ez homo non crat qui operaretur terram. ] Obferua hie quod non dicit,Non autem pluet Dominus Deus fuper terram,nec homo operabirur teiTam.fed,Non pluerat Dns Deus fuper terram. Si homo non erat qui operaretur terram. Exprimitur cblcrimcn inter Difcrimen inter originalem terræ progcrminationem,amp;I earn quxpoftea eftintrodudfa, quam hifeeuerbis Mofes non originale lerriamp; reprobat.Initio quidem terra: nafeentia fine pluuijs amp;nbsp;prteter laborem humanum à Deo hint procréa- puogermir.atio.^ ta. Pofteauerd iniunébiimefthomini,uropereturterram : ficutiinfracap.fequëtiuidebinius. Et ccepit non,C7quot;elt;t qua Dominus pluuijs illam irrigare.Quare amp;nbsp;operandum eft homini,plantandum(}j amp;nbsp;rigandum, nc fine poHea data eü, laborc frmflus terrx expelt;ftct,ac Dominum;amp;I rurfiis cauendu, ne laboribus fuis efficaciam tribuat fcr tilitatis,Së opus manuum fuarum adoret,quae eft iniquitas contra Deum maxima.

Er Hide quam commode' fint ifta côiundfa : Dominus pluit fuper tciTam,amp; homo operatur terram. Pluuia Dei, çr Nec pluuia fine cultu ten a:,nec cultura ten x fine pluuijs lt;i Deo ccciitus demifsis ad hoc faciet, ut ex fru etdtura humane lt;rt(bus terra? pafcamiir.Poftet Deus ad finem ufep mundi pra?ftare,quod prxftitit initio creationis; ue- iunguntur. rum hunc conftituit ordinem, ut homo fit cooperator Dei, in uirtute opcrum Dei alatur, experia-turep necfufficereipfiproprium laborem ad uiófum,necdeeire laboranti uirtutem cooperantis Dei creatoris fui ad eft'eiftum.

Sfd ßns afeendebat è terra,imgans uniuerfam tcrram.jSiiie Icgatur fons,fiue uapor, uidemus hoc loco, ciq^efoleat Deum maUe medijs quibufdain uti,SC pei- ilia fuamexerccre uirtutem,quain inuifibiliter et immediaté t(timedijs^ e 4. qux

qua? fecurn ipfeftatuit perfïcere.Etcnim dum mcdijs iiritiir,porentiain fuam lüfibilirerdeelarat,Sf men tes obferuantium in admirarionem u irrutis fuat trahit.PotuilTet abflt;p uUa relluris irrigarioncfcccundi-tatem fiiufluum copiofifsimc producere : ucriim placuit ipfï irrigationis meduim. Potuiflct in defei to abfcp ullo iiifibihcibopopulum abundé faturare, maluit tarnen id faccre manna inoculis ipforum cœ-litus depluto.

Tgt;ißgt;enfatiome~ nbsp;nbsp;Er obferua bic mcdioriim difpcnfationem. Non eft ufuseodcm irrigandi modo tum initio quo nunC

dlorwn. ntitur. Mutauir modum medij, ne putemus potentiam ipfius alligatam ciTe certo cuipiam medio uel medij modo. Initio, euaporarione telluris tellurem irrigauit uniuerfam, Facit id nunc pluuqs uel rore cœlitus demifsis.

QKrfre modu ir Cogita etiam de eo quare eum irrigandi modum cofuctum effe uoluerif, qui de ccclo uiflbilitcr per.-rigandiretime- ficiturjÔf de cœlo non ex terra expedlatur. Sic uidelicet uoluit nos à fede Maieftatis fuæ cceIo,amp; coclefti riteim,cjui uel proiiidentia pendere,ut ipfo loco,unde pluuia datuv, admoneamur, unde fit operum noftrorum iuae-p:r pluuidi eii, mentuingt;amp;f qudd magis cœlitus quam uel e'terra uel manuum noftiarum labore pafcamur. uel per roran. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVAT. V.

CiUdre Mojei nbsp;nbsp;Tormauit igitur’Dominât'Dcui hominem de limo terræ.] Confiderandum hie eft, quare MofeS particu-

humilitdtem ori lam banc fiieutio tranfire nolucrir,fcd tanqua feitu ncceflariam poft ea quæ de creatione hominis pragt; ginii bumana ta mifit, feparatim commemorate. Oftendit in præcedentibus, ad qtiam fuerit homo dignitatem condi-ccre noluerit, nbsp;nbsp;tus,dum eum ad imaginem ac fimilitudinem Dei fadlum elle dixit. Hine autem, pro ingenrj humani

corruptione procliue erar,ur occafio fumcretur fuperbiendi amp;nbsp;infolelcendi.Itaque nt ei inccmodo tnegt; dereri:r,uifum eft de originis noftra: humilitate ac uilitatc fubijeere: quo fi quern inflet dignitas imagi-nis Dei, rurfus humilier confiderata humiliras onginis, ad quam uoeantur arrogantes acfuperbi, di-cente lt;crfptura,Qiiid fuperbis puluis ac cinisf

Flue feruninr uerba quibus ftiidto ufus eft MofeS. Non dicit, Formauir Dominus Deus homine de terra; fed,Formauir,uel finxir Dominus Deus Adam pulucrem de terra. Vibus eft aliquantOjeffe eX puluere.imd puluerem quc(p,quàm/împliciterefre exteira.

'Etiam in anima nbsp;nbsp;nbsp;Et in)lgt;irauit itifr.ciem eiut fpiraculum uitee,?^'ßdut eR homo in animam uiuentem, ] Obferna quomodo

nojlra reperitur dd hæc uerba iMoïes fie pofmi ir,i;r in ea queep parte,qua: potior eft in nobis, adminiftretur agnofeen-humilttans no- dæ noflræ bumilitatis occafio. Loquirur de infufione animw,amp; uocat banc flatum uirac, amp;nbsp;animam ui-firlt;e argioncritu. tarunrquæ noces ufqueadeó non cxprirnuntrationishumanæexcellenriam,ut etiam de beftijs inferi- g pturis legantur. Dcindc,cum poftet fimpliciter dieere,Er infpirauit in eum fpiraculum uitar,maluit di-cere,Er irifpiraiut in nares eins Ipiracukim uifa:. Qiianri autem facieridiis fit homo, cuius fpinrus eft in naribus ipfius, perinde atrp in reiiquis animantibus cominunitcr omnibus fpiraculum in naribus eife uidcmuS,facra fcriptura non tacer.Efa.fecundo. Non negar Mofes efte homini animam rationis Si in-relligentiæ compotem infiifam ; ueriim quoniam ad propefitum non faciebar, ur eins hoc loco recor-, daretur,maluit ad hunc modum de anima hominis Joqui,ut illius quolt;p confideratione ad animi mo-deftiam reuocemur. Qiiæ eft itaep infania ilia,qua corda noftra intumcfcunr,cum ram fint euidentia no modo in carne,fed amp;nbsp;anima noftra bumilitatis argumenta i fine ilia coniundlim, fine leparatim confi-derentur f Cui non horrori eft corpus hominis,fi exanime infpiciatur s' uel is afpcdlus femel in omni ui ra oblatus perpetuam poftet modeftise occafionem fubmiiiiftrarc,!!!!! fadfi eflemiis proi fus infenfati. Et halitus hie aniinalis,quam eft multis moleftijs obnoxiuss' Deni^ quam non diffcrimus in illo à be Ibis s' imd qudm fæpenumero ab illis etiam uincimur S'

Locks Pauli, nbsp;nbsp;nbsp;Deinde obferuandum etiam efl:,quomodo præfcnri particula ufus fir Apoftobis i.Corinth, if. ubi

1. Corint.if. lit mareriam refurredbionis dilucider,primum hominem AdamumdC Cbriftum inter ft: conferr,dicenJ ad hunc modum : Eft corpus animale,cft 8i corpus fpiritualc : quemadmodum amp;nbsp;fcriptum eft,FadtuJ eft primus homo Adam in animam uiuenrem,exrreinus Adam in fpirituin uiuificantem. Ar non pri-miim quod fpirituale,fed quod animale,deinde quod fpirituale. Primus homo de terra rerrcnus,fccun-dus homo ipfe Dominus de cœlo Qiialis terrenus illc,rales Si hi qui terreni Hint. Er qualis cœleftis ille, tales Si ij qui cœleftes funt.Et quemadmodum geftamiis imaginem teneni, geftabimus Si imaginé ccc leftis.Hæc Apoftolus,quib.pra:mifit dicens,Seminatur corpus animalc,icfiu'gir corpus fpirituale. Cou ftituir duo genera corporum. Vnum animalium,alrcrum fpiritualium. Animale uocat, quod per hanc animam,periiideatqj beftiariimcorpora,fuftentarur inuita. Græcéeft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod Sianimatüuo-

care potes. Spirituale intelligit, non quod fpiritum habet, ficut habent amp;nbsp;beftiæ,fed quod naturam Si conditionem fpiritnalem forrirum,dé a' corruptione, infirmitate,amp; mortalitate animalium corporum liberarum eft ; quale fiidliim eft corpus Chrifti poft refurredbionem, nullis amplius infirmitaribus pri-ftinæcondirionis obnoxium Horum corporum utrorumque imagines ftatuit in Adamo primo homi ne. Si Chrifto fecundo. Vocat Cbriftum fecundumhomincm,non quod fecundus fit poft Adam, or-dine generarionis,ftd qudd iëcundü caput fit bominibus datum: Adam primü humanægenerationis, Cbriftusfecundum regencrarionis, Adamumeonftituit caput terrenoruin lt;Sé animalium.Hunc dicit ébum efte in animam uiuentcm, hoc eft, corpus animale, Si de terra terrenum, ut fe magis exponaf. Cbriftum ponitcapiit cœleftium amp;fpiritualium,hoccftrcgenerarorum. Vrrifquedatimagincs,figni ficans conformitatem pofterorum utrorumij, Sic fubiungir,Qiialis terrenus,taies amp;nbsp;terreni: Si qua- , lis cœk-

E X P L A N A T I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$7

A lis ccrieftiSjtalcs cœleftcS.Efqiicmadmodiiin geftamiis imaginem fcrreni,!pfi uidelicet terrenî 8c a-niaialeSjita geftabimiis ôC imaginem CŒ'eftis;Clirifti uideliccr,quando refiirgcmus,amp; animalem cor-porum noftrorum infirmiratcm,ignominiam,morralirarem,corriiptionem: in fpiritualem glorifïca-tioriis Chrifti firmirarem, gloriam,immortalirarcm amp;nbsp;incorruptionem pcimutabimus. Videmus igi tiir hic,qiiomodo animali Adæ opponendus fit ChriftuSjUt fimul amp;nbsp;præfentis nitæ hiimilitatcm et mi feriatn ciim futiiiæ mutationis noftrsc gloria côferendo confolarionê omnium mifcriarü inueniamus.

Plantaucratautê Dominus Deus paradifumuoluptatis àprincipio, in quo po fuit hominem quem formauerat» Produxit^ Dominus Deus de humo omne lignum pulchrum uiiu, ad uefcendum fuaue : lignum etiamuitæ in medio paradiß',hgnum^ Icientiæboniamp;mali» Etfluuius egrediebatur de loco uoluptatis, ad irrigandum paradilum, qui inde di^ uiditur in quatuor capita » Nomen uni Phifon : Ipfe eft qui circuit omgt; nem terram Euilath^ubi naftitur aurum. aurum terræ illius optimum cft» Ibic^inucnitur bdelliû, amp;nbsp;lapis onychinus» Et nomen fluurj fecûdi Gyomlpfeeft qui circuitomnem terramÆthyopiæ» Nomen uero flu-minis terti)T igris.’ipfê uadit côtra AiTy rios, Fluuius autem quartus,ipfe eft Euphrates,

Qiiæ AlofcS lue de paradifo fcribit,funt qnidem inter paralipomena terri) diei rcfercndanièru pro-^ pter liiftoriam hominis continuandam interferunf Cœpcrat enim de illis Ioqiii,qna: hominem à Ceo formatiim concernuntiac primiim unde formatns,iSf quomodo animatus fncrit commemorauit: c’e-* inde ut amp;nbsp;inanfionem exponerct, in qiiam fingiilari fnerat honore locatus, introdneit paradifi men-tionem ac deferiptionem. Et pnmiim in genere dicir, Planrancrat aiitem Dominus Deus paradilutn uoluptatis à principio^in quo poftiit hominem qnem formaiicrat.Et Hebraira uoxia, amp;nbsp;græca g «^«s’ös-^hortum fignificat. Plantandi uerbo Alofes fignificatfuifie hortum Ininc flngulari confilio ac ftil dio Dei reliqua ttTra præftanriorem amp;nbsp;elegantiorem produdlum. Loquitnr enim de Deo more Ini-mano. I'Iiid,Paradifum uoluptatis,in Hebraeo cft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;13, id cft,hortum in Eden. Significat autem

UüX Eden uoluptatem ac delicias:ac fimul nomen cft loci alicuiiis ac rcgionis,qua: Ezech.j7.cum Ha-ranamp; Came,aiijS(5 regionibus numeratur, quibiis cömerciumfuerat cum Tirfis. Vide etiam Ela jr. Qinre uariant interprétés. Gra’cus habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;av sJI'i/a : id eft, hortum in Edcnjlecundum He.-

branim.Inteliexit illeuocem Eden pefitamefiederegione quadam . Latinus uertit,hortum iiolupra-tis,r.cgle(fla præpofitione 3,id eft,in. Quod li hæc uerfio probanda cft,inrelligcndum eft, Hebræum di xifie,’i3J?3 “3,id eft, hortum in uoluptate, iicl cum uoluptate. Et illud quoep cnp’B,bifariam iiertirun Græc. Imt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cft,iierl’us Orientis partes : LatinuS,d principio uertit. GræcuS ad fitum, Lati

nus ad tempus plantati paradifi refpexit. Miln fimplicius uidetur, ur de tempore intelligamiis, tertif uidelicet diei : propterca qudd Hebracus non habet n3P3,id eft,in Oriente : fcd,mp‘O, id cft, a tempore antcriorijuel antca.Etenim incommoda Icótio uidetur, fi Icgamus, ab Oriente. Interea cum ne-mine contendcrim,fi quis paradil’um in Orientis plaga conditum fuifle credat. Piantauerat aute Do-mi.nis Deus,inquit,hortum in Eden à principio,iSlt; in hunc pofuit hominem quem formauerat. Extra paradifum e' puluerc terræ formatum hominem tranftulit in locum manfionis,quem illi,antcquä con-deretur,plantauctat «ac deftinauerat.

Produxeratq; Dominus Deus dc humo.^T^aiiutn hoc erat die tertio,amp; hic per recapitulationem repeti-tur,adcxponcndum quod dixerat,Plantaucrat Dominus Deus paradifum,5óc. Defcribit hortum il-lum,quod attinet illius elegautiam amp;nbsp;amccnitatem. Ponit autem eain duphcemducimdifsimarum ar-boruin nnam,fluuij hortü irrigantis alteram. De arboribus prædicar,quôd omnis generis fùcrint: ubi notât copiam amp;nbsp;abundantiam;dcinde pulchræ uiiu,quod ad elegantiam : tertio ad uelcendum fuaucs, quod ad dcledationem guftus,amp; utilitatem indlus pertinet. Addit de duabus præcipuis arboribus:uigt;^ tæuna,lcientiæ boni mali altera. Has piantauerat Deus in medio paradifi. Qiiód arbor uitæ fuerit in medio paradifi,tcftasur præftns contexrus. De arbore Icientiæ boni Si mali, qiiôd Si ilia in medio paradifi cxfitcrit,teftantur uerba Euæ ad ferpentem capite fequenti.

De fluuio fie dicif,Et fluuius egrediebatur de loco uoluptatis,ad irrigandum paradifum.In Hebr» eftpJ7'c,id eft,ex Eden. Vides et hicgeminamcómoditatem fuifteuinam dckdationis Si amanitatis, alteram utilitatis,ex irrigationc Si fœcHndatione,quæ ad eum modum fadfa uidetur, qui de terra So-domorum Si Aegypro legitur,infr«à cap. ij,

Quod de quatuor capinbus,hoccft,initi)S flmiioru,in quæ flumen paradifi diuidinir, hoc locofcri-bitur,ad rci euidentiam eft pofitum. Et ad hoc facit,ut quoniam mentionem fliiuij fecerat, paradifum ÙTigantis, fimul etiam de ciirfu illius commemorarct. Nam ifta duo præcipué de infigtiibus fluui)s quacri

quæri folenf:iiniim,unde oriantur:altcrii m,qno labantiir. De ortii biiius fliiiiij dixcrat^quod uidelicet ex Eden egrederet: reliquü erat,utamp; de curfu illiiis doceret.Hoe facit dicens, Qui inde,id eft ab Eden, diiiiditur in quatuor capita.Nomen uni PIiifon,amp;e. Ad euidëtiam rei Si nomina fluuioruin, amp;nbsp;cuiuf^ curfum,ad quam regionem labatur,exprefsit. Arbitror autem non conftare nobis certd,qui fint ifti flu iirjjnifi de Euphrate.Nara is Hebraice' reap maniftftd exprimitur, Primum,qui Hebraicé Phifon uoca-ïur,interpretantur quidam cfTe Gangen. Sceundum’,an’'s, uoluntefTe Nilum. Terti^m ''7p^n, dicunt qudd fit Tigris. Quam fint hare ccrta,aliis difudicandum relinquo. Primo fluuio datur, qiidd circueat omnein terram Euilah. Hanc dient efie regionem quandam in India,didbam fic ab Euilah filio ledlaii, filio Eber. De liae prædicat, quód optimo auro abundet, habeatejj bdellium lapidem nntnn, quem interpretantur Onychinum,ab unguium colore fic di(fium. Bdellium alij dicunt eflc arborem aroma-* ticam,alij lapidem carbnncuïiim,ucl cryftallinum. De Itcundo fluuio dicit, quód terram circueat. Vertunt Aethiopiam, SC ex bacilium in Aegyptum dcfcendere dicunt. Tertium fluuium uerfus Afty-* ham fluerc fcribit. Curfum quarti qui eft Euphrates, tanquam omnibus regionis illius incolis no turn no exprefsit. Sic enim notus eft hie fluuius, ut terra Ilraelis eurfu illius fccundum promifsioncm Dei tcrmmetur.Infrd i;, Dcut.n.Iofusc u

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Çiy RESTXQIA'amp;S.

Sint., ne hac de nbsp;nbsp;Pläntäuerat dutem quot;Dominui Ccui pdradifnm uolnptdtii,} Qiiaritur hoc loco, Sint ne ifla quæ MofeS de

]-.tsioricd,uelmy paradifofcribit, hiftorico uel myftieo ftnfu aeeipienda. Extiteruiit autemnon folum inter haretieos, fcicd parddifo qui paradifum uifibilem negarint,quod Selcuciani feceruiif;lcd Sf inter catholicos, qui omnia illius ad accipiendd, inyfticos lenfus traxerint. De paradifo fcripfit Ambrofius ad eum modum,iit fi de fenfu hiftorico qui-ras aliquid,prorfus nihil iiiuenias. Nam cunéba adreru non eorporalium, fediutelligibilium myftcria fleótir. RarfüS uident nonnullis ea quæ MofeS hie fcribit,fic eife hiftorice' intelhgcda,ut nihil ex iliis fit, quod fpiritualiiim rerfi figuram habeat. Tertio,funt qui amp;nbsp;hiftorieum fenfum ampleólanï,amp;; fimuiin rebus corporalibus ae uifibil i bus ipiritualium umbras obleruent. Sunt itaqj tria cxpofitionum genera, quod præfentcm locum coneernit. Primum,quo Ipiiitualitcr tantum.Secuiidumjquo duntaxat corpo raiittr. Tcrtium,quo Si corporaliter et fpiritualiter amp;nbsp;locus paradifi Si arbores Si fluinina exponuid. Qi’od incam atriiictfententiam,hauddifplieetquod Auguftinus libro s.fuper Genefim cap.i, fcripfit. Nam oinnino cauendfi eft,ne qua? Mofes nS figurahs ioquutionib.fed plane hittoriea narratione con-fcripfitjfie accipiantur,ut hiftona? ueritas amittatur, fed lenfus hiftorieus cum primis eft indubitato te^ ncndus.ae rum demum,fi qua datur coinmodiras,in rebus corporalibus uidendum,an aliqua Ipiritua-lium reram imago rcluceat.Nemo plus ncgauerit,uoccm paradifi,cum ad latronem dicebat ChriftuS, Hodie mecum eris in paradifojfic accipi polt;rc,ut non de teireftri paradifo,in quo Adam peccauit,fed de ccclefti ac uera futura: uita: felicitate inteiligatur. Proptcrca ramen nulla cogit necefsitas, ut terrtftrem i.Cor.io. fuific à Deo paradifum condsfum negemus.Apoftolus dicit,Bibebant autem de Ipirituali confequente cos petra ; petra autem erat Chrifliis. qufüus fane' uerbis rypum Chrifti cxprimit, qucni in pctra de-ferti fidchs animus fpeftare debet. Veriim intcreanegandum no eft,fuifl'epetram comparabilem ac ui Cdl.4: fibilem in de(crto,Hnde terrena Si uifibilis aqua profluxerit. Viditidein Apoftolus calcftem Hicrufalc ueram elle credenrium matremipropterea tameuuon negauit,in terris efie terrenam Hierufalcra,aitn filijs fuis feruientem. Vidit etiam duo teftamenta in duobus fiiijs Abrahæ,Ifmael Si Jfaac efie pi æfigu-rata;at Ifmaelem Ifaacum, ficut Si Hagar lt;3C Saram, non negauit corporaliter fecundum hiftoriam fuo tempore uixilfe. Ad euni modum Si de paradifo, illiuscp arboribus amp;nbsp;fluuijs fentiendum efie iudi-co,ut hiftoria? ueritatem cumprimis amplectamur, nccquicquam de ilia deteramus. Deinde ficui tan.-turn eft intelligentiæ return fpirirualium, ut imagines amp;nbsp;figuras illarum in rebus corporalibus uidcrc pofsit, oftendat illas fine hiftorica: ucritatis detriineiito, per quam non impediuntur fenfus fpiritualeS, fed magis adiuuantur.

Deinde quæritur de loco paradifi,quanam orbis regione fuerir à Deo plantariis. Varias funt etiam liac de relententias. Principid, funt, qui dicant ilium fuifieplantatum in Oriente, propter uerfioiiem Sept.quireddiderunt illud cnpX,lt;ilt;i:T'cu'a!TuAa;i-,id eft,uerfus Orientem,uclin Oriente. Deinde alij co-* gitant de circulo æquino(ltiali,fub quo fuerir planratus paradifus loco omniu tempcrarifsimo.Tertid, funt qui dicant efië paradifum in monte quodâ excelfilf in Orientali parte, a cuniflis regionibus, quaS nunc incolimus,remora Si fecrcra,ita ut ad ilium aqua; diluuij pertingere nequiuerint. Qiiartó,collO' cant quidà paradifum in Syriam,Damalcu, Arabiam Si Aegyptü,nonnulli in regione quae fupra Afiÿ-riam fita fit,dicunttp omnem earn terram ante diluuiü fuifie amœnifsimâ Sf fertilifsimamrfuinunt^ ar gumenra ex fluurjs illis,cuius exordia paradifo dantur à Mofe. Ad hanc uarietatc quiddufluri fumusf Mihi quidem uerofimile eft,quoniam regionis Eden,cuius hie meminit Alofes,etiam alijs Icripturaslo cis fit mentio, ficuri fuprà indicaui, fuifie in ilia plantatum paradifum : ueriim ut cam fententiam pro certa Si indubirata rencam,non uidetur efie hominis faris cauti. Quare baud illibenrer cum Auguftiiio fenfero, qui locum paradifi à cognitione hominum remotifsimum efie dicir. Sunt etiam nofti a alate uiri doóh,qHi arbitrentur rotam terram fuifie paradifum illü, cuius hie meminit Alofes. Veriim argu-meta quæ induefit, infirmiora funt, quam ut manifeftS contextfi refcllant ; cuius uerba omnino hoc in dicanr,fuifie feparatü quendä,amp; fingularc paradifi loeü,in quefuerit Ada, alio terræloco cöditus, unà cfi Eua tranflatus,et poftpeccatii ex iHo in terra unde fumptus fucrat,cicdus. Deni^ accefiiis ad lignii uitx

a wifæ per Clieriibim S!, gladiiimuerfarilem occîufiis gt;nbsp;fatis indkat,nOnconßare illorum fentenriam# Il nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertio amp;nbsp;illiid quærmit, quando fit plantanis hic paradifiis. Hieronymus propter uocem mpia,

cui non loci,fed temporis fignificationcm tribuitjfcnfit paradifurn hiiffe conditum ante coclum nbsp;nbsp;ter

rain.Sic enim in quæftionibus Hebraicis fiiper Genefim fcribit;Nec non quodfequitnr, contra Orien tein in Hebrxompia fcribitur,quod Aqmia pofnit àmà nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SC nos» Ab exordio, pofliimiis diccrc*

Symmachus uero f« amp;nbsp;Theodotio i»' wç««/?, quod amp;nbsp;ipfum non Orientem, fed principium fignifi'cat.Ex quo manifeftifsime'comprobaturjquód priufqwam cœlum SC terram Deus faceret, pa-radifum ante condidcrat. ficut amp;nbsp;Icgitur in Hebrxo, Plantaucrat autem Deusparadifum in Eden .à principjo. Hæcille. Verùm ifta fententia, fi de tcrreftri paradifo accipiatur, pland abfurda eft : ncc ut uocis QTÇî'U confirmari poteft. Si uero de paradifo fpiritualiloquitur, nemo dubitat cam felicitatem cceleftemSC æternam ante mundumconditum eleeflis efïe paratam : ficut amp;Chriftus Matth.if. teftat, Probari tarnen non poteft, qnod huncfcnfum Hieronymus ex ni litcræ Mofaicæ hoc Joco colligit. Alij fentiuntparadifum hune plantatum,poftquamefl’et Adam conditus. Scquuntur illi ordiuem nar rationis iMofaicx:ut qaoniam poftquâ didluin eft de formatione hominis, tum deinum fubijcitur, Et plantauit Dominus Deus paradifum in Eden, putent hortü hune poft hominis efie formatione plan tatü. Et Chryfoft. arbitrât etiam arbores paradifi demü eile plantara$,cü in cura ioeü eflet Adam col-locatns, Verü ilh rcifinis fentireuidenl,qni quæ Alofes de paradifo feribit, per recapituiationëexpo-nenda efie iïîdicant. atqt ita fentiût, effe paradifum hune eÜ omnib.fuis arborib.in die tertio plantatu. Qiiare notante!' non Icgunt,Plantauit ; fed,Plantaucrat aüt Dns Deus paradifum. Sic arbitror amp;nbsp;Ic-quentia legenda, Produxf ratep Dominus Deus de humo,omiie lignü pulehrü uifu, amp;c. ut eadem ic-quutionis forma de re non ditîifnn,fcd eodem momento fafta feriietur, nec eaufii detur erroris.

Qi^[artd,de eo quoep quaftio mou«?durer ne paradifus ifte ad hodiernü ufqj diem,ncl minus.Et hic aliter atqj aliterfentit. Sunt qui arbitrenf jUii adhtic confiftcre.Ducunf uarijs rationibus. Adfcrunt dt dû ChriftijHodie mecû ci is in paradifo.Et quod Apoftolus raptus fit in paradifum. (te quod Apoc. 1.legit, Vinccti dabo cdcrc de ligno uitæ,quod eft in paradifo. Et Xudæi multa fabulofa de manfionib. paradifi,115minus qua'm poeta? de campo EIyfij,c5m!nifennt, RurfuS funt qui delicias loei illiiis per inundationcdiiuuij, perinde attp rtiiqua prioris mundi orn.imenta interifle dicant : quibus hadeniiS alfcntiri malo,quatenus uerofimiie eft poft hominis lapfuni, Al humani generis, ad odo ufq; animas, inrernecionc,ctiä ilk loco,qm ctfi hominis fuerat camh ad cum .modü ornatuS,nê immcritó tame pro B prer inobedientia illius excidio potuit elfe obnoxius,n5 pcpcrcifie Dominfi. Nifi efi milienarijs lenti-J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re uoiumus,fore ut elcdi Inc in terris r.efcio quot fccula cii Chr.'fto delicicnt, amp;nbsp;ufum fumn paradifi lo

eus inueniat.Sed abfit ea fciitentia.a uiris cordatis.Quod uerd ucrbaChrifti,Iocu Apoftoli,Alquodex Apoc,citatur,attinet, arbitror nulla nos necefsitatc eogi, ut cade tcrrcftri paradifo intclligamus, qui non animabus corporib.cxutis, fed Adæ cum pottcris ipfius,fi no peccali'ct,deftinarus fuit. Et locus in Apocalypfi manifefte' myftieus cftmifi adeo ftuitefeimus, ut Chriftum nobis de frudn terreftris paradifi cibum infutura uita dcftinalTe putemus.

Ligm eti4 wtx.lQiixrit hoc loco,quomodo arboris frudui dari pofsir,qi!od uirfiitchabuerit uitægt; CÛ fir lt;à Chrifto didü, Caro no prodeft quicquä,fpiritus eft qui 'uiuificat.Si earo Chrifti nd habet uiui ficandi uirtutc,ficuti nee manna de carlo deplutû,n5 immeritd quærit,quo fenfu, qua ue rarice uoeata fit arbor ilia,arbor uitx. Qiiod h.ancqiixftionc attiner,paucis refponderi pcficiudico.Lignû uitædii plier fenfu dici poteft Primo,ut fit ide quod iignû uiuens. Altcro,ut fit lignum uiuifie-ans.Qiuniadmo dum autem de arbore feienriæ boni SC mali inconuenienter diceretur,quód fucrir arbor feiens bonum SC malumiita SC de arbore uitx nonconuenit ut dicamus,quód fuerit arbor uiuens. Reliquü ergo eft, ut lignü uitx didum fit,tanquam iignü iiiuificans.Debet aüt illud non eo fenfu intelligi,quoChriftus panis uitx dicitur,qni mortuos uiuificat. Earn uiuifieandi uirtutc qux folius eft Chrifti,d5 plane' Ipiri tualis ac cccieliis, iigno ilii dare non poifumtis.Illud aüt,mco iudieio,rcd(? dat hiiic ligno,quod Aug. lib.ii.deCiii.Dei cap io.fcribitiAlcbant ergo aliis,inquir,quxfumebant,ne moleftia: aliquid efuriedo nc fitiendo fentirét. De ligno aüt uitæ^pterea guftabaï,ne mors eis undecütß fubreperet,uel fenedute cöfedi decurfis remporü fpacijs intcrireht,tanquam extera efient alimëto,illud facraincto, ut fic fniffe accipiatlignü uitx in paradifo corporalfficut in fpirituali,hoc eft,intelligibili paradifo,fapiëtia Dei, de qua fcriptü eft,Lignü uitxeft ampicdcntib.eam. Hxc ille. Et ChryfoftomusiMifericors enimDns, iuquitjCÜ ut opifex prxfcirct ex multa copia procedete têpore nocumentü fubnafci, ,pduxit lignü uitx in medio horti.Atagifter Senr.lib.i.difiindt ir.Bedam cit3t,amp; ficfcribitiLignumaüt uitxdicfü eft, quia diuinitus aecepir haneuini,ur qui ex eins frudu comederet,corpus eius ftabili fanitate ae perpe-' tua foliditate firmaretjiiee ulla infirmitatc, uel xtatis imbecillitate in dcrenus, uel in oceafum iaberct, Hxciftc.Qiidd fi pcrpendimus,ercafle Deü Adamû imniortalc quide,fcdca cöditione,ut ederet ac bi beret,deinde herbis aefrudib.arborü uim indidific paicëdi et alendi,n5 debet nobismirü uideri,quód arborem parauit.'cuius frudib. ea uirtus inelfet,ut corpus illius,fi nö peccaret,ab iniuria fcnedutis ÖC morborü uindicaret,atq5 ita in uita conferuarct. Nihil quidë tale paratü eft homini in toto terrarü or bc,quo nunc corporis fui uitam à ui mortis tueri pofsitiat in promptu caufa eft. Statutum eft omnib. femel moriaibi mors deftinata eft omnibus,locum non habet lignum hoc uitx, quod locum habuiflct in primis noftris parcntibus, illorwmqj poftcris, nifi peccando moi ri fefc reddidifl'ent obnoxios.

Qiiare uia ad lignum uitæ poft eiedlos peccatores,morti obnoxios,adhibitis cherubim et gladio uer Ä fatili eft occlufa. Multa ac uaria ad medicandum iHrtus,herbis,planris arborum eft fruftibus diuinp tus indira,quæ amp;nbsp;ipfa aliquo paófo uitæ noftræ fubferuitmeriim nufquam medica aliqua herba reperi-tur,cuius ufuS ad corporis noftri uitam perpetud conferuandam,5f uim mortis repcllendam faciat,non quod tale donum potentiam Dei exccllat,fed quod femel conftitutum eft,moriendum elfe omnibus, ue ramlp ac fempiternam uitam per folum Chriftum mortuorum uiuificatorem acquirendam. Hæc mihi iiidef ur fimplex expedita efte huius loci fententia.Quod fi cui certiora dantur cómunicet ea ecclefia;.

làgnumq^fcientitebonicrmdli.'i'VenK amp;nbsp;hacc particula in quæftionem, quomodo arbor c' terra pro^ ducT:a feientiâ boni amp;nbsp;mali præftare potuerit, cum ffuólus illius elfer terrenus;fcientia uerd boni amp;nbsp;ina Ii,non corporea aliqua fir,fed Ipiritualis ac rationalis facultas. lofephus libro i.Antiquitatum cap.} dicit; Illa plantatio caufa acumims erat amp;nbsp;intelledlus. Videtur fenfilfe, fuifte arbori illi id nominis pro-' pterea inditum,quod ffuftus illiuscomefti hominem redderepolfent maliacbonifcicntem.Verum pro babilior uidetur Auguftini amp;nbsp;quorundam aliorum fententia, qui arborem banc feientix boni amp;nbsp;maligt; non .à uirtute naturaliter indita,(cd à fururo euentu id elfe nominis forritam dicunt,quo contigit primis parentibus ut contra prxeeptum Dei ex ilia edentes intelligeret quantum efl’et obedientiæ bonum,quo priuabantur,amp; quanto malo faéli efiênt per inobedientiam obnoxijgt;qua de re uidebimus infi-a'. Neque uidetur uoluifle Deum talem arboreconderc,cunis efu homo redderetur boni Si mali intelligens, cum intelligentix facultatem animx illius indidiflet, nifi didluri fumus non fuilfe Adxrationis uim amp;nbsp;ufum anrequam de hac arbore comedilfct,quod admodum improbabiliter dicerctur.

Etßutäits cgrediebittur de loco uoluptatis, ad irrigandiim paradifim, qui Me diuiditur in quatuor capita. tJomeituniPhiPon,Cfc.'] Quxftio nafcirur hoc loco,quam difsimularc non conuenit. Numerantur qus.-tuor flumina, quorum omis fint ex uno Si eodem paradifi fltiuio. lam conrtantci- alïèritur, elfe non fc-lum fines,fed Si ex omis illorum fie diuerfos,ut credi non pofsit, exoriri illos eodem principio. Phifon^ dicunt ex monte Caucafo,Nilum non procul ab Atlante monte,Tigrimamp;S Euphratem ex Armenia. Quaeritiu ergo, cum conftet fluuiorum iftonim fontes elfe inter fe diucrfifsimos ac remotifsimos, quo--modo ex eodem paradifi fluuio nafei pofsint. Ad banc quxftionem uideo trifariam polfe relponderi. Aut utdicamus nomina fluuiorum iftorum ucra amp;nbsp;propria non reddi,fic ut Phifon non fit Ganges,Gi bon non fit Nilus,Hedefeel no fit Tigris,atq} ira in fontibus quotp errari. Aur,fi in nominib.amp; fonribuS iftorum fluuiorum no erratur,primos illorum exorrus obfeuratos elfe per meatus fubterraneos,ur iam j diuerfis locis rurfusinfuperficiem terrx erumpanr,quqd plerifqj fluuqs accidcre dubitim non fft.Aur,iit relpondeamus per diluuium etiam paradifum und cum fluuio fuo, adco^ Si quatuor iftis fluuiorum ca pitibuSjfic elfe uaftatum Si fubucf fum,ur nulla illius facies fuperfir amplius. Poftremam banc caufam fic arbitror uerofimilem, ut cum rotius terrsc fontes ad exortum diluurj rumperentur, etiam iftos qu.rtiior paradifi fluuiorum fontes ruptos amp;nbsp;inuerfos elfe facibme' credam.Sunt qui Si mare rubrum, quod pa--radifi locum ex parte occupareputanr,amp; mare medircrraneum,amp; finum Pei ficum, una cum alijs coH' fimilibus æquoribus per diluuium exorta iSf ifta loca, quæ occupant, obtinuilfe purent. Arbirranture-tiam per diluuium elfe fadiibut ubi olim fuerit planicics,nunc lint motes uel ftagna.Er illud ex rcliquijs diluuij fuperefie iudicanr,quod infodinis metallorii ligna in faxa reperiunt obdurara,amp; pifciü, aliarfiép beftiarumformæ faxis infculpta uifuntur. Nihil autem prohiber, quo minus tria ifta cócurranr, ob^ fcuritatem,unde nafcitim bxc quxftio,pariant ; fie ut nee nomina fluuiorum iftorum uera, fed falfa pro ueris teneantur, nee primi fluuiorum exortus redbo Si manifefto curfu continue' amp;nbsp;fine interruprione prorogentur:nec paradifi facies manferit,fcd per diluiiium immcrfa fit Si confufa.

Singularis bene PlantaueratautemPiominiK'Deusparadifum uoluptatisàprincipio, in quopofuerat hominem quemßmta' uolcntia Det er uerat.} Primùm,ubi lingula expcnduntur,utpotc,uerbumplanrandi,bortus, Eden regio amocnifsima: ga hominë dea Si quod dicir,mpTi,d principio,ab exordio, iam antea, arbores quoep amp;nbsp;afpcdtu iucundx. Si efu fua-

ues : fluuius item bortum irrigans,arbitror lt;a Mole nobis perfpieue'faris beneuolenriam Dei fingularé illam erga hominem commendari, qua noluerir eum humiliter in quouis terrarum loco, fed in eo uer-' fari,qui efl’et omnium celeberrimiis. Si inftar tcrreftris cuiufdam cccliac rcgixad hoc adornatus, utin eo maneretis qui poteftatem in omnia quæ fub cœlo eranr,ad imaginem Dei condirus acceperat.Hæc dignatio Dei diligenter ac fideiircr confiderata,peccatum Adæ poftea commifliim uebementer aggra.-Har,amp; indicium Dei,quo mortis eft cum omni pofteritate damnarus,iuftifsimum elfe déclarât.

bnago quadant Deinde confideremus hoc loco,quid fibi uoluenr confilium hoc Dei, quo fepararo quodam terra: cceleftis paradi- bortum omnium amoenifsimura, ac maximis delicqs refertum, condere uoluir, in quo homo in ftatii innocentiæ felici uiiieret immortalitate. Non çrat ignarus,eorum quæ futura eranr,cui futura o-mnia funt præfentia ; fed fingulari confilio imagiiiem aliejuam amp;nbsp;figuratn cccleftis paradifi, eiciflis a?rerno deftiiiati,ftatim initio priinis hominibus bic in terra parare uoluir, ut hoe paéto pofteris oingt; nibiis declararetnr, ciTe in ccclis paratam requiem amp;nbsp;manfionem omnis generis feJicitatc cumulatam cunófis 11 Jis qui bona fide à fua philanthropia pendent.

Tertio,in eo quod dicit. In quo pofuit hominem quem formauerar, obferuandum eft, fuiftc Ada^ mo alium creationis,amp; alium manfionis locum deputatum. Nam iuxta hiftoria; contextum appai et aliiii manponif liium extra paradifum creatiim,ac tHtn dctnum in illum tranilatum. Sic beneficia fua difpenfat Deus,

A Ht ea gradatim ac dinifim impendat. Poterar eum uel in ipfo paradifo formare,iiel extra formato,ex-tra quotp manfionem prasfcriberCjUt eodein loco amp;nbsp;creams eflet, 8C iiiiicret; ueriim fic diiiifir ifta,ur a-lio loco creamSjalio maneret: liaberetcjj tarn ex manfîonc paradifi,qiiàm creatiéis loco,iinde creatoris fuibeneficcntiam iitrobicp fingiilarem perpetuo agnofccrer. Difcamus adhancnormam beneficia Dei fingularim expendere, quo admoneamur, non fieri nifi fingulari dilpenfatione ac noftro commodo, quod non omnia fimul cxhibentur. Nam eodem plane' modo nobifeum quoqj agitur. Procreamur Si. nos liaudquaquam co loco, in quo perperuam liabituri ihmus manflonem.fcd hie in terra nati,ac be-ncficio amp;nbsp;fpiritu Chrifti per fidem regencrati, transferemur in cœlcftem paradifum, unde nunquam eijeiemur. Vtriufip loci confiderario multa habet incomparabilis beneficentiæ Dei argumcra,qua; pio homini non poterunt efle obfcura,fi fideliter expenderit, ubi natus. Si in quam fit manfionem perpétué felix futurus transferendus.

Produxeratq^ DominusDem de humo omne lignum pulchrum uifu cr ad uefeendum fuaue, lignum etiam ui- Honfolum cju.€ t£inmediopilrddiß,lignumcj;fcientiæbonierwa/i.]Hebraicc'eft nVsK’? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tcn5,idcft,defidt- neceßitdtis,fed

rabile afpeftu, Si bonum adcibum, ueladedenduin. Vidcinushic, nonfolumnaturænccefsitaricon- CT ^U£ deleita-fultumfuifiê homini d Deo,quem in paradifum locauerat,led Si dele(flationi,dum non folum ad eden tioms funt para dum bonos friuftus, fed Si ad deleclandum afpcólupulchras Si elegantes arbores cum frudlibus de uit homini Dem humo produxit. Omne lignum pulchrum uifu,ucl,defiderabile uifu. Vndc crat homini inditü, ut quæ pulchra elTent,placerent ipfo afpe(flu,amp; placita defiderarentur^ Vtiqj ab co qui hominem talem,qua-lis turn erat,condiderat. Ergo contra uoluntatem Dei non eft, quod etiamnuin fic comparati fumus, utrebus uenuftis Si afpeftu iucundis deleftamur : Si quibus delc(flainur,frni cupimus. Sunr enim hare duo omnium uerifsima, ficuti præfenti exemplo conuincitur. Primum, eflè hoe menti humanæ «à Deo inditum. Alterumjcfic item matcriam deledlationis huius primis noftris parentibus ab eodem fub-mimftratam. Duo funt in hoinine præeipua, Corpus Si fpiritus. Corpori qusrfacuitatem alendi, fpiritui quæ iucunditatem deleófandi habebant, deftinauerat. ka haudquaquam inuidet nobis quic-quam eorum, quæ matcriam nö folum pafcendi corporis, fed Si recreandi animi ac deledlandi adfer-repoifunt, modó abfit abufus, ingratirudo, affelt;kus inordinatus, quiequid fynecræ ae puræ menti competcre nö poteft. Multa,immó innumera etiamnum iiobis ab ill o, elcgantia,p! æclara, Si amcena quotannis, quin lt;X quotidiedifpenfantur, non ut iila fufq; deq; faeiamus, aut cupidius æquo amp;nbsp;inor-

B dinatius affeftemus : fed ut illorum ufu Si deleétationc ad agnofeendam creatoris Si bencfaóioris li-heralitatcm prouocemur. Si ad amorem illius accendamur. Habentreges fuas delieias, paradifos Si regias fplcndidifsimas. Non inuidet Deus iflum fplendorein regibus ae principibus, quos ad imagi-nem fuam fupra reliquos in hac luta euexit,fif loco fublimi eonftiruit,modd non guftent de ligno feien tiæ boni Si mali: hoc eft, ne ad diuinitatis gloriam afpirent, fed creatori fuo Inimiliter fiibijeiantur,amp;I ab illius prouidentia fideliter pendeant.

Deinde obferuandum eft, quod arbor uitæ feparatim fuit à reliquis arboribus, eibo ac delcéla- 'Virtuiuitiefept tioni deftinatis, plantata, fient Si feparatim hoc loco recenfetur, Si nomen peeuliare ac feparatum, rata à uirtute ut arbor uitæ uocetur, accepit.Admonemur hac eonfidcratione,Hirtutem uitæ cëferuandæfeparatam cibandi. elle ab ea qua corpora per cibum pafcûtiu-.Quod fi ea fuit uitæ ratio in paradifo,ut ne Adam quidem, quamuis immortalis efict faôbus,uiram feruaturus fuerit ex reliquis arboribus,quantumuis elcganti-bus afpcftu, Si ad edciidum commodis: quanto magis poft peceatum, ubi cundli fumus mortis legi obnoxij,(X extra paradifum eonftituti,uita noftra nullo nec dcleélationis nec cibi genere conftatfHuius rei exemplum quotidie uidemuS in diuitibus,iSf in diuite Euangelieo propofitum eft .à Chrifto,qui dicebat quidem ad animam fuam,Anima mea habes iam mulra bona,in multos annos eomede Si bi-benierùm una nodte relickis omnibus monebatur, dabat'ep luculentum argumentum,’non efic uitam

Tertio,necillud tranfgrcdicndum eftjquoddicit: In medio paradifi.Primum,pIantata erat hæc ar- iJgnum uit.e nS bor non fernere,loco quolibct,fed ccrto:deinde non multis locis ac pafsim,fed unoiertid non in extre paßim,fed uno mo quodam paradifi angulo,fed in medio. Jta uoluit Deus,ut nec uilefeerct,fi pafsim extarermee ob- uc certo, no ob^ fcura effet Si inuentu diffieilis, fi' loco cfl’et incerto: fed, amp;nbsp;in preeio elTef, Si eiindlis aceelsibilis, modó fcuro extre-ftatiisinnocentiæ feruaretur. lam ueró quoniam illo excidimus, quod antcacunélis erat expofitum, moßedmediop4 faikumeftcuiKkisinaecefsibile. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dift loco fuit.

Quarto,habet Si lignum feentiæ boni Si mali fuas confiderationes; iieriim opportiinius eft, ut ad cum locum feruentur,ubi peculiariter de lege illius commemorabitur.

■ Et fluuius egrediebatur de loco uoluptatiiad irriganduin paradifum,qui inde diuiditur in quatuor capita. ] Ob pjf ubertate pa ferua quanta fit paradifi ubertas. Primfi egreditiu c rellurcEden fluuius,fonte fluens perenni. Non radiß, influit aliunde, fed in ipfa paradifiregione exontur. Deinde ad fertilitatem amp;nbsp;iiiciinditatcm arborü retinendam irrigabatis fluuius paradilum uniuerfum. Tertio ufqjadcô abundans erat paradifiirrigatie, ut fluuius ilium irrigans in terram exeundo quatuor capitibus, in præeipua quatuor flumina diuideretur. Admonemur hac oblcruatione, nondecfl'c Dco,quibus exuberanriam tain uiôlus qiiàm dcliciarü in iifum eorü fuppeditet,quos in paradifo deiiciarü féliciter alere Si fuftei.tarc conftitu!t,fcd

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f adeô

adeó ilîis omnia copiofe Af ubcttîm adminiftr3ri,i!t amp;nbsp;cxteris de fiipci fliio illorü largiter ccmunîcel A ’ OBSERVATIO IIII.

!ociexcel J^otnenuniPhifon.]Ohferüa. bic^quodregiones illæadquas fiiiiiq txhorrouolupfaris fliiunr,f«réalic IcnM adpieta^ nx à uera eognitionc Dei extiterunt,nifi quèd qiiaiTus Euphrates aliqiia parte terram Ifraeli deftina-tem ({uic^iiam tam allnit. Non debet aiitem hoc miriim uideri,cuin ex hominibuSjprimoriim noftroriim parentü pc-con/tirt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fteris,non quarta pars pietati cefferit, qiianuis hiimana uita orginë diicar c paradifo. Sic iiidelicet nul

la loci qiiantiimiiis præcipiii excellentia ad fanélimoniam aliquid humana: iiitæ confcrt.Memorat qui dem Alofes, quôd regio Euilah, quam primus paradifi fiuuius circuit acperluftratjauro quidem opti-mojfcledlo aromate ac lapide prcciofo clarcfcat,de picrate uerd nulla mentio.

MX ST IC A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Ne partem hanc obieruationum hoc loco tranfeamus, iiideamiis obiter,quorum myftica confîdera nbsp;nbsp;nbsp;,

Iwt^gtJtff rcrion admoneamur. Principiô non eft afpernandum, qudd patres in teiTcfth paradifo cœlcftis ac ue ftiritualiion in ræ fciieiratis imaginem ccnfidcrarunr. Hincprimiimilludpulchrcconuenit,quod hortus in Eden, id 'paradifo, tft, loco ac regione omniumameenifsima proprer hominem, plantatus cft.à Domino,idlp a' princi-pio. Stccocleftcm paradifum,manfioncm omnium fplendidifsimam,in grariam hominis,ante confti-turum mundum paranit. Deinde in paradifo a rbores funt ciim fpcdlabiles tuin utiles. Sic in ccclefti paradifo chariimata funt amp;nbsp;conremplatu iucunda, amp;nbsp;ufu urilia. Tertio, funt in rcrreftri paradifo duo ligiiajUiîsc ac feientiæ. Sic in c(r!efti,regno uidelicct Chrifti, uera eft uita,uera(p fcieiina. Quartô,fiu-uiiis lt;nbsp;xontur in tureftri, cunéta illius irrigans. Ad eum modum, amp;nbsp;in cœkfti paradifo fiuuius Icatet cunifeorum corda non folum frudt;fîcans,fed amp;nbsp;exhilarans,fccur;dum illudpropheta?,Fluminis impc rus Ivctificar ciuinres Dti.Is fluuius eft gratia fpiritiisChrifti,cuitis mentio fit loann.7.Qiüntô,fluHiiiS tcrreftris paradifi egreditur ad uicinas nariones capitibus quadriparritis. Sic gratia ilia fpirirus Chrifti ad quatuor rotins orbis partes. Orienté, Occidentc,Meridicm ac Septcnrrionc,per Euangclicæ piædi cationiscurfum,Chrifto ipfo coopérante in gratiam eleélorum diffunditur.Ad hune arbitror meduin Jion incommode' poterit terreftris paradifi hiftoria fpiritualium rerum imaginibus acccmmcdari.

Nec abeiTant qui in ligno uiræ Euangelij,in ligno fcientije boni lt;Sé tnalil,egis fpeéiant figuram,quod ficut ex illo, ira ex ifta quoqj per pcccarum mors eft,amp; genus humanuin inuafir.

Locus hic de quatuor paradifi fluminibus in Ecckfiaftico cap.î4.adCliriftri filium Dauidis fie aecc-modatur,Pofuir Dauidi puero fuo,inquir, excitare regem ex ipfo foitifsimû, SC in tlirono honoris le-deiitem in iêmpiternum.Qiii impîct quafi Phifon fapientiam, amp;nbsp;ficut Tigris in diebus nouorum. Qui B adiinpkr, quafi Euphrates Icnfuni. Qui mulriplicar quafi lordanis in tempore mefsis. Qui mittirdi-leipiinam ficut lnecm,iSé ficuti Geon indie uindcmia:,amp;c.Adhûe modü legitur hic locus in latina iier-fioite. In Græco iiei d,quîc de Chrifto filio Dauidis Ioquuntiir,noii habciitur,fed omnia hacc ad kgem Moiaicam adaptantuiseuius fapientia quatuor iftis fluuijs confertur. Sic cnim ibi kgitur:T«J/a: wuirtt véf.'.sv.,ifiCvn(iAa-rc fÀui alis liKugcvotucw aM-ayaiy»! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S

(nxv-’iM litriy^tt ov iifAÎ^out péuiJ,8Cc,Tiepre\\tndàïVtï autem non hoc tantum loco,fedSc multis alijSjftu penda txemplariorum ac ucrfionum,ptæfertim in Ecckfiaftico,uarictas.

Tuîitergo Dominus Deus hominê, æ pofi.iitcLiminparadifi.imuO' luptatiSjUtoperareturamp;fcultodiretiJlm Præcepitcp ei dicens. Ex O' mni h'gno paradifi comedc,deligno autem feientiæbonimali ne corne das. In c|uacun(^ eiiini die comederis ex eo, morte morieris.

Quod Græcus habet eo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I-Iebraco nonlegitur.Dcinde quod in Hcbrxo fîngularirer kg*

nir,de ligno feientiæ boni SC mali ne comedas ex eo,quoniâ quo die comederis ex eo,morre moriei iS, Græcus uertit in plurali,» ^xyiiircid eft,ne edatis exeo; 3C,«t^i w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fxynTi xTt Mlrä A-cra-'

TU x’ncdtiu'iiiiyfjid eft,quoeunq; tandem diecomederiris ex co,morre moriemini.

T«to ergoDeiKbominfW.iRcdit ad id quod cccperat.Dixerar,Planrauerataurem DnsDcusparadk fum uoluptaris à prineipio,in quo pofuit homine quem formauerat. Mox paradifi deiêriprioné fubie cir.Poft hanc ad hominem rcuertitur ; amp;nbsp;quomodo, qua ue condirione in paradifum locatus fit expO'-nir. Tulir ergo Dominus Deus hominem,inquir,amp; pofuit eum in paradifum uokiptaris,ut operarr-rur amp;nbsp;euftodiret ilium Eeeccenditionem. De Deo Mofes loquitur, in fimilitudinem heri alicuiiisqu* fyndum fi'.um eolono alieui cerris conditionibiis locat.SicAdæ paradifus loeatur,üt ilium colar Si ec-- Î ftodiat. Deinde quoniä eolono debetur etiam uilt;flus,amp;rde illo præferibirur ad hune modum: Ex omni gt;nbsp;ligno paradifi, inquit, ideft,ex omnibus paradifi arboribHS,comede. Cedant tibi in iifiim ac eibum o-rnnes rotiusparadifi fruclus. Deligno uerd Icieiiriæboni 8C mahne comedas.uolo cnim arborisilh“* frudtus in rncos ufus feruare, ac ineæ poteftati fubiedtos elfe. Qiiare uide ne illos attingas. Qiiocurqi

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;die ex iiiis edtris,morte inorieris:ideft,ur Symmachus,reftc Hieronymo,uertir,morralis cris. Sie foleiit

heu qui fundos kios,agros,hortos alijs loeant,co!onis aliquid permittere, 8C fibi quoi^ aliquidrefer-nare, quod in uûim eolonis cedere nolüt. Hoc modo Deus Adæ,eü eiim in paradifumj tanquäeolonii iiiiu»

A nbsp;nbsp;ilHu$ futurum 11 ansferret, non modkam partem fnidluum, fed propd omnia pcrmifit, referuata fi-

llludjVt operaretnr amp;ciiftodiret ilium, bifliriam exponittir. Alij ad Adamü referunt,qudd is cam clTet obcaiifam in paradifum rran(larus,ut ilium operarctnr d^euftodiret.Operaretur colcndo,eufto-diret Deo obediendo, ne ilium ainitterct peccando. Alij referunt ad Deum, quafi illi Adainij, nt cnm operarcrur,id cft,inftitnerct ad iuditiam, amp;nbsp;cuftodirer, hoe eft, commiiniret ac defenderet, in paradifum loearit. Veriim prior fententia amp;nbsp;fimplieioreft,dlt; rextui Hebræoconiienit,ubilcgitur per map-pik in fine m3y''7,ideftad operandû,uel adcolendumeam, «Sd adcuftodiendumcam: ut re-* kratur ad id eft hortü, quæ nox in fœminino generc eft pofita.

Vtoperaretur cußodiret illum.'iQuximt hic,fuent ne paradifo ea conditio,ut opiis liabiierit cul AiipdrdclifMO--tuhumano. Dcinde,quomodo homini fit impofitum laborandi negocium,cum nondnm peceaflet. Vi nbsp;nbsp;nbsp;habitent eut

detur enim operandi moleftia demum ilii eftè poft peccatum impofita dicente Deo:ln labonbus come nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humaiM,

des ex terra cunftis diebus uitætuæ. Refpondendum eft,ur omnia propter lioinnicm ûinrfadia,!-taeftè difpenfationem omnium talem inftitutam, cuius ratio hominem porifsimum concernât Pa-radilùs erat propter hominem plantatiis.Tails igitnr conftittita eft difpenfandi illius conditio quæ ho mini conduccret. Poterat ilium Deus in eo ipfo primordiali ftatu,quo plantatus erarad fihem ufque abftp uUo humanocultu amp;nbsp;laboreconleruare : ueriim uoliiit hominem operamfuani amp;nbsp;curamadlii-bere,ut habcret quod ageret. Si in quo conditoris fui proiiideiitiam 61^ bonitatcm indcfiiientcr cxpcri retur. Nokiit ne angelos quidcm eft’e ociofos, fed fecit eos fpiritus adininiftratorios.qmd ergo iniriim fi hominicuram aliquam colendi ac ciiftodiendi paradifi impofuit,ut eiftt quod in opcribus Dei agc-ret; perinde ac ac fi régis filio aliqiiid miineris iinponatur, ne ex abundantia deliciariiin, honoris, opum ignainis eiiadat. Qiiod autcm de labore poft peccatum impofito obijcitiir,iuculcnto difcrimi Qjiotnodo homi ne ab ifta cura in paradifo impofita difccrnitiir. Malcdilt;fca,inquit, terra in opere ttio. Deinde, nsvya i t pt oum opcrx inquir,ideft,in dolore,moleftia, amp;nbsp;affliólione comedes ex ea cundtis diebus iiitæ tuæ. Spinas 8C tribu- di impoßtii ante los gcrminabit tibi, amp;nbsp;comcdes herbas terræ. In fudore uultus fui uefceris pane tuo.ifta poft peccatu quainpeccaßet, loco pccnæimpofita, admodum difteruntabea cura amp;nbsp;operatione, qiiæ erat Adxin paradifo iniiin-cfajin qua nihil erat doloris,nihil afflilt;fiionis,nihil tnolefuæ,nihil fiidoris,nec terra fuerat maledidtio ni ulli obnoxia, nec fpinas ac tribulos prodiktura, fed operi ac cultiii humano benigne' ac largiter re-

® fponfura.In fumma, tails crat Ada?paradifi cuitura iiiipofita,quæ fummam »Hi attuiiflet uoluptatcm.

Deinde,amp;de eo qua?rfit,quod dicit,Et cuftodiret cum.An paradifo fucrit opus ulla ciiftodiaietfi a- A« parddifofue liqua,qiiid unius hominis diiigcntia in tanta horti amplitudine pi æftare potiicrit. Qiiærunt, unde fue ritoptti ulld cU“ nt paradifo timcnda aliqua la?fio, cum non eflet ullus hoftis aut infidiator, tails præfcrtim, cui homo iiodid. polfet ofcfiftcrc. Aiigiiftinus fentit hic, cuftodiam paradifi fuifte qua non in fe,fed qua homini ipfi cu-ftodiretiir,ne ille fi peccaflet,adimcrctur. Alii,ficuti fiipra monui,rcfpondent,non de paradifo, fed A-damo ciiftodicndo loquiMolen,fic ut ad Deuin fit ha?c particula referenda ; qui fibi Adamiim colcndu amp;cuftodicndum fumpferit. Rurfusfunt,qui arbitrentur paradifo neccfiariam fuilfe cuftodiam contra irruptionem beftiarum. qui fenliis ut fimplicior, ita Si probabilior efl'e apparet. Poteft autcm hæc particula fic accipi,ut non anxic diuexetur, dtqj cuitura ac cuftodia hominis inquiratiir, fi intelligatur Adam colon! inftar in paradifum quafifiindum quendam locatum, non ut illic pro fuo arbitrio uiue-ret, fed ut hortum hunc ad uoluntatem Domini colcrct i3lt; inhabitaret, atque ita Moles communi lo-qiiutione ufus intelligatur.

Ex omniligno pdradtß comede,de ligno autem fcicntite boni cr mail ne cowedds.JNafcitur hic Celebris ac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nolumt

miiltiim diucxataqiia?ftio:Quanam ratione Deus nolucrit Adamo arboris huius,lcientiæ mdelicct bo Del«ufuinar-' nimali ufiim permittere. An in fe fucrint arboris huius friidtus mali ac nokij ; uel, an inuiderit ho- boriifctentiai h0 minifcientiam boni acmali,uolucrirlt;jj ilium fciennahac deftitutum fimilempcrmanercbeftijs. Re- tnini permittere fpOndctiir hand pariformiter. Omiiino ncccfië eft inhibitioncm hanc aliqua fuilfe ratione faiftâ.Qiiæ-runt hanc aliquim qualitatc fcientiæ huius,boni,ac mah,quidam uero in bono obedientiæ. Priores di cunt fcientiam boni ac mali,cuius hic fit mentiogt;licet in feipfa bonam,taletn fuift’c tamcn,quæ non ho-mini,fed Deo competat : uoluifieeu Deum hot interdkfo fignificare homini, no elfe ipfi appetendam fcientiam boni ac mali,quæ non ipfi,fcd fibi competaf,unde Si infra dkliirus eftiEcce Adam fadliis eft quafi uniis ex nobis feiens boniim amp;;.maluin.Et ferpens,Eritis ficiiti dij fcientes bonum malum.NeC uerolimile eftferpentem fuilfe hortaturum, ut ad hiimanæ rationis intelligentiam afpirareiit, quam neeprohibuerat Deus,nec ipfi defiderabant.Nam crant ratione hiimana Si intelligentia alioqui præ-diti.Noneft autem putandum, quod diuinamboiu malicp fcientiam Deus arboris Irikfibus indiderit, fed quod hanc arborem typum quendamiliius clfe uoluerit. Quare ut piæmoneret hominem, cauen-dum ipfi efle,ne ad alriora le alpiraret, ac gloriam diuinæ fibi fcictiæ uindicarcf,nominatim prohibuir, ne ex arbore fcientiæ boni ac mali,quæ in medio paradifi eßet, comederet : alioquiforc,nr dum fe gloriam fcientiæ diuinæ acquirere pofte putaret, immortalitatis felicitatem inortaiis factus amittcrct.Er hæc mea fententia eft,quam tantifper fequar,dum certiora cognouero. Polfet etiam fic lennri, ut arbo rem hanc pofitam ad idcredanuis, ut in ilia difccietur ejuaiis permanfurus eftet Adam, bonus ne uel

malus, obcdicns ucl inobediens,earolt;p ob caufam uocatam arborcm Icientiaeboni 8! mali,Sf mandatu jl prohibitiuum adiedlum, quodexperimeiito huic feruiret. Verum non aufimhanc fententiam tan-quam firmam amp;nbsp;germanam amplcdli, aut ciiipiam illius efle author. Alij fentiunt, uoluiirc Dcum lege hacprxfcribcre homini,ut in bono obedientixexercerctur. Et arborcm banc appellatam friific lignum feientia? boni ac mail ab eo quod futurum erat per tranfgrefsioncm legis huius,pcr quam Adam cognouit, quid diferiminis fit inter bonum obedientiæ. Si malum inobedientiæ, deinde inter bonum innocentia?, ac immortalitatis : amp;nbsp;malum peccarricis naturæ, amp;nbsp;mortalitatis, item inter bonum fe-licitaris quafuerat ufus in paradifo,^ malum infelicitatis, amp;nbsp;omnis generis miferiarum, in quod pa-radifo eiciffus incidit. Atep ita ifti nec de diuina Icientia Si intelligcntia boni Si mali,qua? foliDco com-petit : necde humana, quae rationc Si intelligcntia conftar, qua primiim parentes ante peccatum non dcftituebanturjfed de experientia boni ac mali ii!telligunt,quæcontingir prweeprum Dei rranfgredien tibus. Diuidüt enim inter feientiam qua?eft exfapientia. Si Icientiam qua? proucnit per experientiam. Finge regem terminum quo regnum ipfius a regione uiciiioriim diuidatur uocarc lapidcmfcientix pacis amp;nbsp;belli,uetarfcj{ ne uicini ilium loco mouearit,alioquifore,utexcidio reddätur obnoxii.lntelligt autem lapidem bunc non uirtutis alicuius gratia fic uocar!,fed propter experientiam belli,amp; amifsio nem pacis, in quam utramip incidcrent qui terminum buncloco mouerant. Ad cum modum Icntiunt amp;nbsp;de arbore bac fcientiæboniac maliquotqtiot AugiiftinHmfequuntur,quorum fententia quamuis plaufibilis appareat, amp;nbsp;ab ipfo Anguftino probabihtcrtraiftetur, utdetur ramen prior, meo iudicio, propius ad ueriraris accederc fimplicitarem.

Deinde quærunt hoc loco,an hoc præceptiim fucrit ctiam Eua? datum, uel Ada: tantum. Sunt ait tern hie quoq; uaria?fententia?.Alij fentiunt cum hoc darctur pra?cepruni,Euam nondum fuifie condi-tam,ideo{^ non illi,fed Ada? tantum fuifie hac leg« pra?fcriptf!. Ad banc opinionem permouentur pri-niiim ex eo quod non iegitur:Pra?ccpit'cp cis dicens,Ex omni ligno paradifi comedite amp;c.fed in fingu-lari:Præcepitip ei diccs:Ex omni ligno paradifi comfdc,amp;fc. deinde Si ex eo,quod de formarioneEua: demum poft latam banc legem fcribitur. Alij,quod mihi reiflius uidetur, fentiunt non foli Ada?, fed nrrifq; fimul amp;nbsp;Adæ amp;nbsp;Eua? banc efii? legem impofitam.Eli quod de formatione Eua? poft bunc locum legitur per recapitularionem tanqua paralipomenon pofitum efie iudicant. Nam fentiunt Euam Ex-todic conditam. Qiiod autem Adæ tantumloquitur Deus, arbitrantur nonfic intelligcndiimefie, quod præceptiim hoc non etiam pertinueht ad fa?minam,fcd id cam efie ob caufam factum,quod A-dam caput effet uxoris.ad quern modum Si iiifia capitcfcquenti ad Adam Dtum nominatim Icquii-turn eflc,ac tandem ilium paradifo ciccifie iegimu5,cum ramen eomm quæ ibi legunturEuam experte fuifii? diccrc ncqucamiis.

Qiiod autem non Adæ tantü,fcd «SdEuæ data fucrit lex ifta,ipla uerbaEuæ reftanî,quibus ad ferpen tem dicebar,De ft uiflii lignorû quæ funt in paradifo uefeimur, defriiiffu uerd ligni,quod eft in medio paradifi,præcepir nobis Deus ne comcdercntus,amp; ncrangeremus illud,ncfortc moriamur.Ergo ma nifcftü cft,Icgem banc urrifq; amp;nbsp;Adæ daram fuifie Si Enæ.

De i^uo genere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quacunq^ cnim die comederis ex eo,morte moricris. ] Mouctur lue quæftio,de quo fint ifta morris intcl-

tnoriisfitiüa co ligenda genere : co tie quo anima,uel quo corpiis,aut quo amp;nbsp;corpus ö^anima moriantur. Sunt qui tninatio inteUi- negent intelligenda de morte corporis,fed de morte anirnæ Sentiunt cnimAdamum fic fuifie conditii, genda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiamfi non pcccafiet, necefsirate ramen morralis naturæ fucrit monrûruscorpore. Quarcquæ hic

à Dco dicuntiir,morte moricris,exponunt de morte anirnæ, quæ prouencritnôex necefsitatc naturæ» fed ex pcEiiaculpæ Atep ita per trenigrefsionem legis Iniius fadlum efie Adamum fid mortiium,ficut il Sie nbsp;nbsp;Capnioli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quibus Dominus in Euangelio dicir.Sinc mortuos fepeüre mortuos fiios. Rurfus funt qui

bro primo de Ca quot;°*' «torte anirnæ, fed de morte corporis tantum intclligant. Et illi raouentur ex eo, qued Adam , de morte i'^^iortalisfuitconditus. Si immorraliiatis fuæadiumenrum paratumhabuit lignum uitæ; deinde diujMX, CT no de quoq),quod quæ Adæ pa?næ loco infrà cap.fequëti infiiguntur a Deo,utpotc,Tcrracs,amp; in ter expoluit, co od’

Adam posi pec- mortefententiam banc Deiexponunt. Qiiare loci huius fententia noui Tcftamenti fcripturis catii uixit ultra iduftranda, quibus manifefte infti iumur,nafci nos natura fi'iios iræ Eph.x. leruos pcccati loan.f. aimossoo regni Dei neminem poiTe fieri participent nifi rcgencrctiir e' liiperms, 8i qua? alia fiint hiiiufmodi quibusconuincirur,pcr peccatum animas noftras ftimuhnnincurrifie mortis. Rom.r arguit Apofto luspercollationem Ada?amp; Chrifti, tribuitqj Ada?quod pcrillumcundcifint mortui: Cbrifto ueró, quod per biinc omnes uiuificentur. Et ne quis de corpore mortis duntaxat exponar,pro co quod de morte qua? per peccatum Ada? eft dixerat, rcpetedo fubftituit dicens,Et fictif per uiiius dclicT:um in e-mnes homines in condemnationem, fic amp;nbsp;per uniuj iufticiam in omnes homines in iuftifi'cationem iii fx. Sieurcnim per uiiius hominis inobedicntiam peccatores conftiruti liiiit multi, ita per unius obc-dicntiam iufti conftituentur multi. Qiiid eft autem per Adamum fieri pcccatorem Si obuoxium con-demnationi,qugt;am mortem anima? incurrere? Quod autem corporis mortem côceriiit,manifeftum eft ilkid,Terra eS, amp;nbsp;in terram reuerteris. Ergo utramcp mortem tarn corporis quam anima? ha?c fenten tia Dei complelt;fi:itur,ciiiiis rei,etiamfi nihil certi darctur ex fcripturis,manifeftjßuna ramen argumeti ta tarn in corporibiis qihàm animabus noftris noUmuS uelimus quotidie deprehenduntur, quibus efficacifsi-

A efficacifsima experientia coniuncitiir,mortem regnare non folum in cotporibiiSjled Sianimabiis no-ftris,ut ex fruftibiiS Iccundum didtiim Chrifti facile iiidicari pofsit de arbore, hoc eft, ex qualitate po-Aeri taris de radice generis noftri,primis parentibiis certum fumi argumentum.

Poftremo deeo quotp qua:runt,qiiare præcepit Ada: DeiiS de arbore feientia; boni Si mali,ciim fei- Qjiareprxeepe ret ilium non feruaturumquod præcipiebatur,fed tranfgrefiiiriim præcepti limites,i8lt;l mortem incur- rit Adie,ne coine fiirum. Vcriiin huiufmodi qiiæfliones plus homo ftiidiofifsime' aiierfabitur. Qiiod fi tarnen placet ali— deretde ligno quid hac de re iiidcrc,legarur poftremus articulus in Locis noftris de lapfu hominis quo confilio Dei hoc,cttmfciret prolapfum fit genus humanum in Adamo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etan no fcruatUr*

OBSERVAND a. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rt/nipr.cccptu.

TuHt ergo Dominus hominê zr pofuit eum in paradifum uoluptatis,ut operaretur zr cuüodiret ittum.quot;] Obfer j^oluit Deus ha Uandum eft hoc loco,qiiod non dicit,Tulit Deus hominem óf pofuit cum in paradifum uoiuptatis,nt minem ociofum inillo ociofe dcliciaretur:fcd, Vt operaretur Si cuftodiret illum.iioluit igitiir Deus hominem fic cfiTe fc efjeinparadifo, licemóf inhortouoluptatis ucrfare,ut interim ocium óf ignaiiiam uitat et.Nihil enim non folum tur

piuSjfed Si pernidofiiis amp;nbsp;ad qiiæiiis fcclera procliiiiiis homini contingerepoteft quam fi odo Si igria uia torpelcat Si dilToIuatur, præfertim,fi id in rcrum abundantia iifii iicniat, ficuti coiitigir Sedonntis, quorum regio inftar paradifi Domini fuiffe fcribitur. De ocio ac fcclenbus iUorü uide Ezecli.ic. Verü quid neceiTe eft à Sedomitis huius rei petere exemplnin,cum noftra ætas luce ciarius teftetmsex abun-dcntiarerumamp; ociofa ignauiaomnis generis fpurciriemac fcelcrairrepfiiïe in Epifeopormn aulas, Cenonicorum collegia,Monacliorninlt;p amp;nbsp;Nonnarum coniienricula.

Deinde obferiia duo ilia nerba operandi Si cuftodiendi, quam commode coniungantur. Si opfimo compendio totam iiitam eoriim qui paradifum erant inliabitaturi comprehendant. Hoc txempio co gitemus,quid à nobis requiratur^qui ad cccleftem Paradifum tranflati ftimus. Nempc iir Si ipfi in illo operemur, amp;nbsp;quod operamur cuftodiamus. Opcramur autein in paradifo cœkfti, duin fidem Cliriquot; fti J lufticiamcp regni eius, ac liera m cognirionem Dei pro noftra mediocritate propagamus, Si cum Chrifto colligimus.qiiod(]5 colledluni eft,fi'dclitercnin in nobis,tum in ajijs cnftodimus,ne ab infidia--torefatana interuertatur.Sic Apoftolus Paulus in paradifo Chrifti ntrumqj fidciifsimc prxftitit,plan tando, Si quod plantannn erat confirmando Si curtodiendo,qua cura folicitus erat pro omnibus Ec-defiis, quas Clirifto lucrifecerat.

culo quodam obedicntiac libi renners obftritflum . Nondelcdtarurfpiritus Dei poteftate ryrannica, à qua omnium eftremotifsiinus, fed quicquid liomini præcipit, illius non fiTo bono prarcipit. Eiufdem erat prouidcntiæ quod prweepto aliquo conftringitAdamum,ne liberius feratur,cuius erat,qiiot1 cul-turam lili Si cuftodiam paradifi impofuir. Qiiaic nemo dubitct,eam libertatcm arbitribad quam caro noftra nodles ac dies adfpirat,omncm prorfus fiibieólionem auerfans, non effe à Deo,fcd a fatanamec cöducere hominis falutijfed elfe omnium perniciofifsimam,(8(: fi à Dcopermittatur, inanifeftifsimmn ira: illius argumentum,iuxta illud, Demifi eos iuxta defideria illoriim.

Deinde Si illud obferua, quod non fimp'iciter dicit, Præccpitt^ ei dicens, de ligno feientia; boni lt;Sf mali ne comcdas;fed præmiftit,Ex omni ligno paradifi comede.Declarabar ita,fe non inuiderc homi ni ufum fruftuQ paradifi, prohibcndo,ne de ligno Icientia: boni Si maili comcderet,fed poteftati illius quicquid erat arborfi in paradifo fiibijccrcjmodo una illa,quä fibi retinebat,abftinercr Hæc philäthro pia decet legiilatorcs lÿnceros, ut lucuictifsimis argumetis teftatu faciantjqua: præcipiût præcipere fe proprij commodi refpeiflu, fed ad utilitatem Siemolumentum fudditoriim. Longt' difsimilcs ab liac funt animilynceritatc,quiconftitutionibiis aclegibus fuisomiiemfubditorum fuorum uitam Si facilitates fic in ariflum redigunt, iit ex omnibus iiix imam aliqiiam portiunculâ ufibiis illorü permittant.

Tertio expendendum etiam eft,quam competenter uerbis operandi Si cuftodiendi permifsio Si co Digfi« effeope^ pia cibi ex ipfo paradifo, in quo erat Ada; opcrandum,fubiiciatur. Exprimitiir hie a-quitas ilia, qua rariti ciho fuo ex permittendum eft operand agricola:, ut de frudtibus laborum fiioriim comedat. Sicôf Chriftiis dicit; eo inniatiir, gd' Dignuseftoperariuscibofuo. Qiiare magna periierfitas iiiEcclefiam iiTcpfit, qiiafadiumeft, ut o- dccibopoflmë^ ciofi uentres bonis Ecclefiafticis fplcndidilsimc’ faginentur, cum nec opercntiir nec ciiftodiant paradi- tionent operis et film regni Chrifti,fed in illo turpifsimc delicientur. Côtrcà,qui nodfes ac dies laboribiis Euangeiij atte cu{lodi(clubitin~ runtur,iiix arido pane fiiis fiiorumcp necefsitatibiis ac ftomacho latranti confulcre qiicant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gitur.

De ligno autemfcicntie boni crmali ne comedas.jPrincipio confidcraiidumeft, qiialisfitiftabonióf Qiialisßt feien mali fcictia.An talis,qua fiinplicitcr fciturjquid fir efle botium óf quid fit efie malum,uel,qiia derebuS tia bonicfmali. finguliSjtam diuinis quam hiimanis,ramfuturis quam præfentibus certó iiidicari potcft,malæ ne fint, uelbona:,óf quib.decaufis nel bonæfint ucl mala;, dcniq?qiiomodo fingiilis rebus bonis urendumfit, malis occurrendum.Ea fcicntia,qua quid fit elfe boniim, óf quid efi'e maluin intclligirur, haud eft dif-fi'cilis. Scimiis enim omnes bonum efie, quod utile eft óf commcdiim: mahim, quod bono eft coijrra-nuin,perniciofumuidclicet Si noxium. Veriim defingulisrebus, tamdiuinis qiuàmhumainscertó feire proniinciarel:^ pofte quod uel bonæ fint uel malæ,fcientia eft, quæ nö foliim cxternain faciem, im monec qiialitatem tantumrcrum, adluum óf euenriium in fe cognofcit, fed óf omnium caiifas, eaip non generales diintaxat,fcd Si fpcciales:nec mcinas folum,fcd óf oniniü remotifsimas óf pi imas certó

éó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E K E s I M

tenet, nee caiifas tantum inteUigit, fed lt;Sc fines, cosip pofti emos amp;nbsp;ultimes præiiidct ; amp;nbsp;fimii! quo-modofiituris malis oceiirrendum,præftnnbiis refiftendtim/eonis furiiris fefc aeeommodandiim,præ-fenribus utendum fit, liquide) cognofcit. Hæeita requirunrurad icientiam banc boni amp;mali, ut fi quiddeflt, nequeat ucrc' feientia dici, fed magis inanis quædam fir opinio, amp;; fulfil feientia: perfuafio, fi.nl;ominicopc qua muera feientia.

fd, tffa jciemtd. Deinde uider.dutn eft,an eiiifmodi boni 5lt;r mali feientia,liomini competcre pofsit. Duo funt rerunt genera qua; bominis confeientiam præcipuc' fiigiunt,amp;l fie latent, ut etiam ne fint qui 1cm ne dum qua liu fint,feire requeamus. Ea funt inuifibiba amp;nbsp;futura.Inuifibilia uoco pracfentia omnia,quorum nullus fenfus ad nos perceptibilitcr pertingir,ita ut nec oculjs,nec aunb.nee raélu,nee guftu,nee olfadiu quie-quam dcillis pereipiamus.furura uoco nonfolum ea quorumetiam exordia nondum exrai;t,fed amp;nbsp;ea qua; iiondum fincm fuum funt fortita. Etiam ad ilia fefe non potcfi bumaniis infelledlus exrcndcrc,nifi aliunde inftruatur amp;prarmoneatur. Qiiarc borum cognitio nonnifiper reuclationem eontingere po-

Exentpiu ttîcobi manifeftum fir feientiam banc boni amp;nbsp;mail non efle huinanam,fcd prorfus diuinam.IaeobjCum amifilTet filium fuum lofepb, rem ipfam qualis elfer, bona ne ucl mala, fuopte iudicio cognofeere non poterat.l.ugebat impenfe, quia quid gcrercrur ignoras amp;nbsp;à filijs deceprus,periifi'e,ae non fupcrefTc ain plius putabat eum, cuius tunicam fœdecruentam eonfpkicbat. Rem corpora 1cm acpalpabi!cm,dcin-de in adln pra:fentcm,non intciligebat,quia nullo iliiusucro fenfii inftruebat. Deinde ctiamfi quidgeftS effet a filjjs,i3e qiiomodo lofcpbiim in Aegyprum uc ndidificnt,cognouiifft,tanu n nc fic quidem certd poruiffet bac de re feire, qualis edit bona ne uel mala, quod humanarrationis attinct indicium. Quia iiidclieet ffnem illius amp;nbsp;propofitum diuini confiiij ignorabat, fic quoqj male adfurn eife cum fibo iudi caffet.Quis autem abicntia SC ablcondira omnia feu-e poteftqiifi is cui cinnia font manilefta,qiii fprritu fuo omnia ram quæincccioquainquæin terra funt penetrate’ Quisetiam prælciitia amp;nbsp;uifibi'ia qualia fint certo tenetqiifi qui fines illoruin præuideti' Qiiisde futiiris rebus et cucntibus certo iudicarepoteft» nifi is à CUIUS uoluntate amp;nbsp;confiiijs omnia pendent^ Incertum eft omniu eorum indicium, qui de rebuS non abipforum, fed aliéna uoluntate pcndentibus pronuncianr, nifi ab eo pracmoncantur, quifoluS omnia omnium guberiiat.Scientia Dei SC ccrtifsiina eft ôC perfedfifsima.Extendit cnim fc primiim no in ea quæ aliéna uolûtatc dirigantur,fedquæ ipfe omnia proprio arbitratu irrefragabiliter moderatur: deinde nó inabfentia,inuifibilialt;Sd abfcondita,fcd qua?ipfifint manifeftifsima Hominis feientia longd diuerfa eft.Ne præfenria quidem ÔC iiifibiiia redce'inrelligit,nedum abfcntia inuifibilia et futura.fadlum

PrùnipitreJiffS fuum ipforum primi parentes,qHO praeceptum Dei tranfgredienteS deuctito frudlu edebant, nepra- B no habebÀt ißS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quidem,quale effet inteiligcbant.Eua de filijs fuis male iudicabat. Primogenitum Cain puta-

Jcietjiiaiit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1“* terpentistaput contereret: Acquifiui,aicbat, nirum,per Dcum,ideclt;]j ilium uocabat

T'P. At IS non lerpentis,fed frarris erat caput conquaflaturus. Secundum uocabat ’?3n,id eft uaniim ac fuperfluum. At is erar Deo cbarus 8C iuftus. Innumera liiiiufmodi experimur quotidie, unde eonuinei mur, nihil minus efle in facultate noftra,qudm boni SC mali feientiam : efle^ iilani non liumanam, fed prorfus diuinani.

An ifiä boni er Tertio uidendum eft,an ifta boni ac mali fcientia neCefTaria fit bomini ucî minus, Nemo,opinor,ita t:îüb. jciêtia ne- ftupidus cftjqui non inteiligat,quanta fit illius utiliras,imô qua' m fit neceffaria rébus bumanis. Etcnim ceßaniaßt ho- fi nia défit,perinde habet uita noftra,ac fi kix fobs tollarur ë mundo,ambulanduml]} fit in tenebris cm-lium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jiium denfifsimis. Qiiare negari non porcft,tlfe feientia?buius ufum fummopere neceffarium,priiniim

ad uniueii'ornm quæ in ccclo dd ni terra lunr, præteritoruinép, pracfeiitiû ÔC futurorü gubernatioiiem: deinde ad boc etiam,ut qf.æ uiuunt aliquo iudicio uitam fuam inoderctur. Dices.'Debcbant iginir ho •nines bacefl'efcientia pr aediri, qua uitani fuamredé peffentdirigere ac moderari,qusc bona funt perte qui,quæ mala r.itare. lam hocquomodo poterunt, cum fcientia bac dcftituantuif Rcfpondco; Nerf deftituiitiü- ntcelfario fcicntiæ buius ufu, quotquot abomnifeio Deo creatore ac conferuatore fuo peu denr.Nam primiim dirigunna ab illo in omnibus. Aguntur enim illius fpiritu. Deindeconfemantur aduerfusomnia mala.ne perçant. Tettid aiunturipfius prouidctia.Qiiarrd illuminantur etiam ab illo ut primü fciant, unde ipfis fit liera falus 3C mta,â quo pëdere in omnibus,cuius uolunratem fcclari, no men fane'tificare, nume colere 3C adorare debeant : deinde 8C feipfos cognofeanr, quàm fint miftri SC corruptiiertid fciant ctiam,quid debeant proximis,amp;quomodo rebus buius mimdi fit iitendura,amp;.' fi qua funt huiufmodi alia. Adam fi in obedienria Dei perftitifTerjiiulla in re ufu feienriæ hiiius deftitutiis fuilfet.Nam fcientia Dei omnia illi neceffaria abundc' fuppeditaffer. Filius in domo patris «Sc fub cura paterna conftitutus particeps cftpaternacfcientiæ,quantum nccefsitas ipfius requirit.Non potefi me-liori compendio ad ufum iiliiis adlpirare, quam fi lufsis patris obediat,moderationiqj ac fidei ilbiis in omnibus fefc fiibijciat. Alanus ac pedes non deftituuntiir neceffaria luce, etiamfi per fe nihil uideät. Étenim donee funt in corpore uiuo, fruuntur, non folum alimcnro communi, fed SC per fpiritum bominis ÔC lumen ociiiorum multodirigiintiir ad operandum SC eiindum melius, quam fi ipfa effent o-culorurn acie prædita. infans uniiis diei, niillo adiiuc rationis ufii præditus,niilio fcicriæ ncceflariic u-fii dtftituitiir,modó parentibus pofsibili.Habet enim illorum fibi feientiam ac facultatcm fubfci uien-tem. Sic cogitemus SC de nobis. Habemus patrem in cœiis omnifeium öeT omiiipotentein. Seit ille, inquit Chrifins, quibiis opiis habeatis, Si nos cm æ ilbus permifeiimus, nmiqiiain ucra boni SC inaii fciciitia deftiritcinur,

A,; Qtiarto cogitandum etiam cft^quare nOn dicar, Scicntiam boni 8C mali ne affeifleS ; fed. De ligno djturc no (licat fcientiæ boni amp;nbsp;m:i!i ne comedas. NoJuit illc de re inuifibili fimplicirer ac nude',fed fiib figno illius iii- Scicntia boni O' fibiiiacpalpabiiipræciperc. AccommodaiiirfeCaptuibiittiano,deindeiioluithjftoriamliuniani la- malineafTe^cs: plus pollcris erte cognobilcin. Sic atiteni comparati fiimiis, nr non foliim fpiritii ad ea qux funr fpiri- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dcligno[à

tualia,ftd dCexrernis noftris fenfibus quoad eins fieri poteft,afpiremus. Sic uif» prorogationem in ar- cnti£ boni O' bore externa propofuir, «X cupidintm fcientiæboni amp;nbsp;mail in alia uifibili arbore coerciiit, quam no- çonKditt luit efle fcientix luiiiis fignum ac typum. Cor.fimile eft quod præfentiam fnam Ifraeli primiim in co-lumnisnubiSiSóignis, deinde in area tanquamfignis externis amp;nbsp;uifibilibus inuifibilis rei facramen-tutn gerentibiis propofuit. Sic folet Deus Inimano fe accominodarc captui, amp;nbsp;rerum inuifibilium ui-fibilia figna proponere.

If!qndctinque cnimdiecomedmsex eo,mortentorieris. ] Admonehiur hocloco,ur cogitemus qiiam no- Qui-,nfit ttoxiu. xium fir ac perniciofum, rranfgredi præccptum Dei. Expendunt iilud patres in præfenti caufa, quod trttni^redi prx-iion friióius arboris per fe, fed uctitus «1 Deo fruiflus mortem attulerit : hoc eft j quod non fucrit Adæ ceptnnt Det. mortifertim/qudd de arboris frudlu comedit, fed quod in eofaóto præceptum Dei rranfgreftus eft.

Deinde expendamus etiam æquiratem huius interminationis. Potcftilla confiderariex circumftan- Aequitäihuinf tijs. Sunt autem circumftaiitiæ dupiicis generis. Primum genus ea continet, quæ feruandi præccpti interminationis, facilitatera concernunt. Vt quoti nihil præcipicbatur faciendum,fed tale quid, quod folam requirebat abftincntiâ.Si d xiiïèt, Volo ut omnes huius arboris friuflus comcdas,grauius utiep fuifrer,e}uiim quod prsccipicbatne quid ex iilo guftaret. Hue accedit,quod non portrat famis prætexi necefsitas. Etat e-tiim ilia per id adeinpta,quod dixeranEx omni ligno paradifi comede.Quare omnino nulla erar præ cepti huius feruandi difficulra^. Alterum circumftantiai urn genus ipfam praecepti mareriam concer-nit.Nolebav Deus,ur Adam adfublimitarcni diriina: feienria: afpiraret. Sifaccrcr,ininabarur mortem. Expendendiim igitnr eft,quale fit hoc genus pcccati. Ex interminatione liquet, e/Te non Iciiiculum, 8C modicimoinfnti,fed omnium grauiisnnum dCfummopereimpium ac deteftandum. Sunt tria hacin re peßima uitia,detcftabilf m impictatem j'pirantia,amp; morte plane' dignifsima. Primum eft,affe(fta-rio diuinitatis,uitium plane faranicum. Si quis gloriam Cæfaris aftcdler, Cæfarea: maieftatis læfiç damna tiir.Quid merctur honio,giorium diuinitatis affecAans f Hue pertinet iilud ierpentis, Eritis ficut di). Er quod Deus dixit,Ecce zYdain fadius eft quafi unus ex nobis, feiens bonum amp;nbsp;malum. Seelin’* dum eft perfidia ilia,qua qui c’ pulucre eft ad aiiquod honoris faftigium fublimatus,ad uniuerfam excel

B Icntiaincius anhclat,d quo eft fublimatus. Erat Adam adiniaginem Dei exaltatus gt;nbsp;dominus ten æ coi’.ftitutus Magnaigitur perfidia crat,huc conrendere,ut Deus ipfe,fiercr,fciens bonum 5c malum. Tale quid fuiflet,fi lofcph à Pharaone in feeüdariam regni poteftatem c’ carcere fublimatus, ad ipluin régis foiium,'%' primam regni gloriam afpirafiet. Terthim cft,exeeiabihs ilia diffideiitia etiamnum cariu noftræ adhærens, qua fit, ut non fidentes prouidentix Dei 3 eupiamus noftra ipforum feientia amp;nbsp;facilitate rebus noftris He eôfiilerc,iit fimiis nobis ipfi dij quidam, nee opus habeamus diiiina guber natione Sd eonferiiatione. Jfta far is declarant, fi reifte' cxpendaiitur, quam fit deteftabile peccatum ad quod Deus Adam adfpirarc noluir.

Terrid Si. iilud confiderandiim cft,qucàm fir hoe peccatum noxium et damnofiim.Mortc,inqiiir,mo Gratia diuin£ rieris.Qiiideft aiitem morte mori,qaàm confcruationisbonopriuarif Qiiiillopriuatur,fubfiftcreno confrnationis potcft.Ergo mors eft præièntifsima,dcftitui gratia amp;nbsp;cóiêruarione ccclefti, Deftitiiitur autcni ilia quit- de^iitui^mors efi quis Deo non fidc’ns,ea qiix Dei fiint,d feipfo praeftari pofte eiipir. Quare cogitemus hic,non efte cer-tiorem rationem coic-ruandaiuirx aefaliitis noftrac, qudm fiexanimo d prouidentia Deipendeamus:

amp; rurfiis non pofte certius expecftari exitiinn, qudm fi noftra fapientia Si prudentia rcrum noftraiiim dij quidam Sf gubernatores efte uoluerimus.

Qiiartd, obferuandum eft quod non dicit, Inquacunque die affeftaueris iftam boni Si malifcieii-tiain ; fed, In quacunque die cemederis ex co,ligno uidelicet feientix, boni Si mali,mortc morieris. Non eft lit Ilic quifquam arguteriir, Arbor Icientix non erat ip fa feientia, quæ prohibebatur ; Poterat igitur Adam de arbore liac comederc,fine contaftu ipfius feientiæ. Hæe argiitia aliéna eft a mentcDen Signumfcieiitiæuctitæeratarbor. QuareTilliusprohibebaturcontaiftiis,quiperindeciilpabiliscen Signo rei ftene febatur,ac fi ipfam fcientiam attentaftet Adam.Area Teftamenti non erat ipfa præfentia Dei,fed præ- debeatnr re fends Dei fymbolum. Debebatur itaqiie illi reuerentia fingularis. Qiiare non liccbat,ut ad earn qui-His aceed€rct,amp; manum eonrreiftandi gratia porrigerct. Quodfi quis rentaftet, non arcæ ligneæ, fed ipfius diuinæ Maieftatis iæfæ reus erat. Huius rei exemple in Oza proponitur,feeundo Samiiclis fex-to. Qui indigne' panem coenæ Dominieæ ufiirpat,non in panem tantum, fed in ipfiim corpus Domi-nicinn peccare eenfetur : atque ira corporis Dominici reus habetur. nbsp;nbsp;Hifce cxcmplis perfpiciid iiide-

inus, quanta cum fide amp;nbsp;reuerentia iiel utendum fir reriim conceftarum, uel abftinendum prolnbita-ruinfignisiinquibiis non eft confiderandiim, quid fint fecundum externum afpeiftiim, materiæ qiialitatem : fed quo ufu fint fcciiiidfi inftititenns Dei iierbum uel propofita uel prohibita. Seruitus eft indigna Chriftiaiio,fignum eapere pro re fignata,propter fuperftitionem Si errorcm. Igitur diiiiden-dinn eft feite' ac rite' inter figiiiim Si fignatum, Interea tarnen cauendum, ne ifta feientia fic utamur,iit ir religiofe erga facramenta remm fpii itualiiim cuadamus.

^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I M

Dixit quoq? Dominus Deus, Non eft bonum hominem efle fblum, faciamus ei adiutorium fimile fibi» Formatis igitur Dominus Deus de numo cunâis anfmandbus terræ, amp;nbsp;um'uerfis uolanlibus cœli, adduxic ea ad Adam,ut uideret quid uocarct ea* Omne enim quod uocabat Ada animæuiuentisjipftim eft no men eius. Appellauitcp Adam nominibus fuiscun(ftaanimantia,8óuniueriauolatiliacœli, amp;Somnes beftias terræ» Adæuerononinueniebaturadiutorfimiliseius» Immißtcp Dominus Deus (bporein Adam.Cumcp obdormiuiftet, tulit unam de coftis eius, amp;nbsp;repleuitcarnem pro ea» Et ædificauit Dominus Deus coftam, quam tulerat de Adam,in mulierem,amp;S adduxit earn ad Adam.Dixitcp /Xdara, Hoc nunc os ex offibus meis, amp;nbsp;caro de carne mea » Hæc uocabitur uira-go, qüoniamde uiro fumpta eft. Qiiamobrcm relinquct homo patrera lüum8lt; matrem,amp; adhærebit uxori fuæ,amp;: erunt duo in carne una»Erat aticem uterqj nudus, Adam fcilicet Sc uxor eius,amp; non erubefcebant»

Qiiod in græco eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in ]atino,Faciamus,in Hebrxo fingularirer legii nwj'K, id eft facia.

Deinde quod Latinus habet,SimiIe fibi,Hebraicc' eft ’^■^51û,id eft,coram eo,pencs ipfiim. Græcus re.-lt;flé ueiht,/’a;T’avTlt;’|t',id eft,iuxta ipfum. Veriim infrà candcm uocem rfddidir.gt;^iff.w nw-rù-.ôi LatiniiS ite rum, Similis ei.

Illud, Vt uideret quid uocarct ea.omne enim quod uocabat Adam ani mi uiucntis, ipfum eft norntn eius,Hebraiccficlcgitur, «■'n rc'n WBi cnhn nb K-ip- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xnp-'n'» n-.K‘\b,idcft, Ad

uidcndum quid uocaret ipfï : omne quod uocabat ipfi Adam animam uii:enré,ipfum nomen eius. AÜf legunt,Vt uideret quid uocaret illud. Omne enim quod Adam uocabat in anima uiuente, ülud nomen cius erat. R. Shlomob uerba ifta ordinari amp;nbsp;cxponi ad bunc modum dicit,*ib “'.’ait n'ti u ai bs _ cbnyb naauJ Kin uu? mKn,ideft,uniufcuiui(p anima: uiuentis, quod uocabat ei Adam nomen, Iioc eft nomen eius in feculum. Omnino dura eft uerborum i'eries in Htbi a:o:quarc neccife eft nt cemode' ordi-nctur,licuti Shlomob indicat,uel ut iliud wn3,lcgatur n^n t?amp;ib, id eft, animæ uiuenti, iit refpon-deat praccedenti ’'b, id eft ipfi, uel ei, legaturlÿ ad bunc modum. Vt uideret quid uocaret ipfi,quid uide-delicct unicuiep nominis imponcrct,amp;f quiequid uocabatAdam anin-iæ uiucnti,id erat nomen eius.Sunt qui uerba ifta boc fenfii pofira efle arbitrantur; Ad iiidendum quid uocaret fibi, amp;nbsp;quiequid uocabat fi-bi Adam animam uiuente,boc nomen eins erat. Hoc eft, Vt uideret Adam,quomodo fibi,id eft, in fiioî ufuS,animantia uocarct,amp; quibus ca norninibiis fibi nuncuparet.Et quocunep nomine animam uiuen' tem fibi nmicupabat Adam,hoc Crat illius nomen. Et bæc fententia propter uoculam ib uidetur admo-dum ciTe conueniens amp;nbsp;expedita. Vcriim kifbori cordato fit indicium.

Illud,Hocnunc os ex ofsibus meis, quemadmodum amp;nbsp;Grafcus uertir, Hcbraicc'eft, nyy njjQn nKt ’'■»ïy’n, id eft, Hæc femel os ex ofsibus meis, amp;nbsp;caro de carne mca : nKib, id eft,bæc uocabitur uirago, quoniam de uiro fiimpta eft ; nKtjid eft bæc.

Illud,Et erunt duo in carne una,ex græco eft. Hebraicé fie babetur, nfiK W3b vni, id eft,Et aunt ad carnem unam.

Qiiæfeqiiuntur ad fïnem ufep capitis buius,amp; ipfa ad diem fextum pertinent. Ccmcmorauitbadle.^ nus quædam, hiftoriam creationis Adæ concernentia : iam quoniam de Eua nihil dum expofuerat, illius creationem fubiungit. Nam fuprà ni opéré diei lexti fimpliciter dC obiter dixerar, Mafculum Ä fœminam creauit cos. Igitur reliquum adbuc crat,ut de formationefœminæ quoqj fcriberct.

Dixerat quoque Domtnuf De(w,inquit, Non cil bontim,ejje hominan folum,fadamui ci adiittoriumpMile fibi.} Rurfus non fimpliciter fadlum Dci,quo formata eft Euah,defcribit : fed, quemadmodum hafte-nus fecxt,uerbum illius præmitrit,quo fimul confilium etiam Dei exprimar,quo fœminam formate iio luerit.Erat ilbid,ut Adæ parareturadiutoriii,ipficorrefpondens. Sic dicitiDixitquotp Dominus DeuS, Né eft bonum,eft*e hominem fokimifaciamus ei adiutorium flmile fibi. Actiologia eft in co quod dicit, Non eft bonum hominem elfe folum.Intelligit autem non de præfenti tantum,fed de totius uitæ conti-nuationeiut Adam per omne uitam fuam fie ut turn erat conditus folus fine compati manaet, bonum non erat.Netp enim ea folirudo multiplicando geiieri humano commodaffet. Alioqui qudd turn foluS erat conditus,mairi non état. Nam fie aat à Dcofaiftus. Legcndumaüttft,Dixerat quoqj Deus,utfit reeapitulatio eoru quæ fexto die funt fafta. Propofitü uerô Dei di confiliü ex præmifla ratiée cccliifum habet quæ fcqnunï,Faciamus ci adiutoriü fiinile fibi. ifta fatis declarant quarc dixerit,Nô eft bonibcfle Adamü foliuQiiia defiderabat illi adiutorifi.Et ne de quouis adiutorij gne nitcl'igat,addit ■\^a3S,id eft, coram

coram co,quod uidclicct illi refpondeatjconforme fir,5ó ad manum pararum. Eranr omnia animan-tia fic cotidira,iit unicuicp eflct luum compar,iinde genus multiplicarerur : Adam uerd folus erat abfcp compare creatus. Quare necelTe erat, ut amp;nbsp;illi darcturfocia fccmina, quam generis mulriplicandi ha* beret adiutricem.

Formatis igitur de bumo Dominum Dem cunélis animantibit^. ] Inte rferuntur ifta ad hoc, lit clarcfcar nullum animal ex omnibus quæ iam eranr à Deo creara, tale fiiiffe, ut Adæadiutorri huius gratia pofTet ' al1bciari:atque ideo formatam eife Euam fingulari hoc confilio Dei,ut Adæ effet adiutorio. Eft ante Icifiio contextus huius fic formanda:Et formauerat Dominus Deus ex réna omnis generis beftias a-grcftcs,amp; omnis generis uolucres ca:li,amp; adduxerat eas ad Adamum, ne leiflor incautiis putet beftias aliquas effe fecundo loco conditas à Deo, poftquam Adamum in paradifum loCaftet, fi legerit fecun-dum Hebræos,Et formauit Deus omnis generis beftias. Qiiare græca kéti'ö cauëda cft,quæ fie habet, «t« eTtXMi// igt; êâ{ êit IK lùi ygt;ii' vocvrix Tÿ «)ji,id eft, Et formauit Deus adhuc omnes beftias agri. Non fcc it Deus rurfus beftiarum genera, poft ca qnæ fexro die funt condita, fed ilia qua? iam condita erant,adduxit ftatim ad Adatnum,ubi 3^ ilium formauerat. Apparet aiitem iftam beftiarum addiuflio nein faóiam efte ante prolata illam fentciitiamiNó eft bonu,d^c. atep ideo ifta fic effe didba, ficuti præ-cedentia deparadifo.Plantauerat Dominus Deus paradifum uoluptatis a principio,in quopofuit Iio iniiiem.ProduxitcpDominus Deus de humojamp;Tc.

Vt uideret quid uocaret ea. O:me enim quod uocubut Advint. ] Pcrtinct Iia?c pa rricula eriam ad dignitatem dominij Adæ in quafuis beftias concefsi.Subiecerar illi omnia aniinantia. Huius rei fpecimeii ftatim initio proponit,amp; Adamum in earn poteftatem quafi inaugurat,perinde ac fi nouo principi plebs omnis fubditorum fiftatur,ut de ilia ftatuat amp;nbsp;ordinet qux iiidentur.

Illud, Vt uideret quid uocaret ea.non eft ad Deum referendum,fed ad hominem. Ncque enim Deo necefie erat uidcre quibtis nomiuibiis Adam beftias appcllaret,fed earcs intcrerat Adæ, cratlp ufibus il lius accommoda, (^lare quod dicir,Vt uideret,intellige,ut Adam uideret «SC circumfpiccret,qiubus no minibus fingula animantium genera appcllanda cenfcrct.

Illud, Omne enim quod uocabar Adam animæ uiuentis, ipfuin eft nomen eins, fic intelligcndü efte iudico, lit non folum turn cum nomina beftijs iinponebantur, fic appellatæ fint, ficuti ab Adamo filtrant nuncupatæ,fed quód fcnferit Alofes,ea nomina beftiarum,quæ cum ifta fcribcbar,iuxta Hcbræam lingiiam erant in iifu, effeeaipfa, qiiæ Adam ftatim initio fingtilis ilia rum generibus impofuerat. Et B nbsp;nbsp;hie fenfus exprimitur,fi non lcgerimus,Ipfum crat nomen eius;fcd,Ipfum eft nomen eius.Nec erar,nec

eft in Hebræo habeturmcrii m alterutrum legenditm eft. Si legeris, Ipfiim erat nomen eiuS, fenfus crit initio miindi fuifle beftias fccundiim Adæ nomenclatiiram nuncupatas. Si uerd legeris, Ipfum eft nomen eius,fignificari uidetur,eriam Mofis tempore diiraflc nomina ilia apiid Hebræos, quæ btftqs initio fuerant ab Adamo iinpcfira,fic ut iumentum fit ab illo uocarum naanajbeftia n’'rgt;, reptile tZ. YW,uolarilcqv,pifeis nsn,cerus TSî’d’erpens irni : deinde fpecics generum fingulæ fua fint foiti-tænomina,quæetiamnumapudHebræosdurant. Qiiódfi hæcfirma effepoflhnt,nonerituanurn quod quidam Hebræam linguam primam illam amp;nbsp;unicain efte iudicant,qua iifus fir prior mundus uf-qiie ad confufioncm iinguarum, quæ lilata eft filijs Noe poft diluiiium, cum turrim Babel molirentur.

Ads uer 'o non inueniebatur ndiutorJimtlii eim. ] Non fimpiicitcr dicir, Adæ non inucnicbatur adiuto-rium. Nam omniaiumenta erant illius auxiliandi gratia condita; fed addit, Simile eius, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coram

eo,quodillipar acfocium effe polfct.Non inueniebatur ex omnibus annnantibus,quodpofl'et Adam uocare W»''te,itl eft uiraginemiquia nullum fic erat condirû,ut eflet humatii generis particeps, amp;nbsp;aptft adillius propagarioucm ac multiplicarioneiu, cuius potilsimdm gratia adiurorium illi no quide fcxii, fed genere ac fpecie par Si conforme quærebatur. Igitur ubi no inueniebatur Adæ adiurorium fiinilc, dixit Deus,Non eft bonü hominë effe folûjfaciam ei adiuroriü fimile ipfi:artp ira feqiiitur in textu, linmißtq; Dotmitm Dem foporeinin Adanixumq^ ol)dormu{ißet,tidit unam. ] Qiioniam Adæ non inueniebatur adiurorium ipfi fimiie,boniim aiitem non erat ut foliis in fiio geliere pennaneret.profequitur c5 filiiim fuum Deus,6ë format lili fociam generis ôë uiræ,undegenus hiimanum multiplicaretiir. For-mationis hums modum defo-ibit hoc loco Mofcs,quid uidelicetjunde SC quomodo formarit. Dicit cfi Tor}n4tio EUA formafic non quidiibet,fed Adæ comparcm,non fcxu,fcd fpecie,id eft non marem,fcd fœminam. Qiiia non hoc tantum agebatur,ut binus eflct quifucrat folus,fed ut coniugem amp;nbsp;ad multiplicandum genuS humanum,adiutricem liaberct, qui fuerat tnafculus fine fccmina. Deinde aperit unde base formarir. Nou ex terra ficuti condiderat Adamum, fed ex ipfo Adam. Tcrtid,docct eriam quomodo id fecair. Immifit,inquir,foporem m Adam, amp;nbsp;riilit unam de coftis eius, Si repieuit carncm pro ea. Si ædifi'cauit Dominus Deus coftam quam tulerat de Adam, in muliercm, Priiniim igitur obfoporauit Ada- Modm mtim,fecit irruerc in ilium ( hoc enim bïs'' uerbum Hebræü fignificat ) n , id eft foporëjfomniim tionii EKS. grauem ac plenum,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iaccrcr,nec iilliim eorum quæ agebantiir fenfiim experiretur. Dein

de obfoporato aperuit latiis,amp; cxemit ex coftis eins unam,carneml]5 in locü illius fubftiruta aperturam claufir.Hoccnim uerbum fignificat:unde SCquidam ucrteiLint,Et claufir carnem pro ea.Noeft au-tem cogitandiiin quod anatomiftico more fint hæc gefta. Qui uerbo fuo condidit omnia, dixit'qjjSó fa «fta funt omnia,eria ifta uerbi fui iiirtutc perfecit. Tertio,parte illam lareris quain exemerac, cofta uide-hcet cum came adiunâ:a,ædiftcauit,id etl,diligentcr cöfti uxit Sd compofuit in tnuiierê, Hebr.eftnt»''K:

quæ nox illi ab Adamo eft indita. Si ab interprété uirago uerfa. Hæc «aq; eft fomicatio fecundi indiui.« nbsp;nbsp;A

De/jiofatio Eu£ nbsp;nbsp;• Et adduxit earn ad Adam,dixitq; Adam:fïoc nunc os ex oßibus meis,öquot; caro de came mea. iî£c uocabitur ui

recens conditg, rago,quoniam deuiro fmnpta efi. ] Habciit ifta dclponfarionem Euærecens naræ. Qiii iam illam creaue-rat.nunc defponfat,amp; fi.miil illius nymphagogiim præftat.Qiiare quod Mofes dicit,Et adduxit cam ad

Adani,nó eft rate quid,qiiale præmiffiim eft de beftijs,quas S( ipfas ad Adam addiiXerat, fed alia ratio-ne:nimirum non nt eas illi coninngerec,fednt uideret quid iiocaret eas.Hic non dicir,Er addiixit cam ad Adam,ut uideret quid uocareteam:fed,ut effet illi adiutorium connubiale. quæ ratio quoniamin uer-bis Dei præmifta erat,cum diceret,Nó eft bonum efte hominem fokim,faciam ei adiutorium fimile fibi, non eft neceflarium uifum ut hie repetcrctur.Qnare hace addudfio nihil erat aliud,qudm uera nympha-gogia. Et Adam hoc prob? intellexit, addudlamcp ad fe fœminâ pro coniuge fua agnouit Si accepta^ uitjdicenSjHoc nunc os ex ofsibus meis, Si caro de came mea. Neq; enim id folum dicebar, quod eilet fccmina ifta ex ipfius carne Si ofsibus dcfumpta,fed agnouit earn hifee uerbis pro fua coniuge. Vnde Si nomen il!iindidittale,quodfœmina:ad uirum undefumpta erat pertinenti conueniebat. Sic dixit, Hxc uocabitur nw'Kjid eft uira,fific dicerelieear:quoniam ii’’'tlt;13,id cft,de uiro fumpta eft.Qiiafi dicat; Tan dem prxfto eft german.i mihi coniunx,qualis inter beftias inueniri non potuit. Agnofco Si accipio H-lam, quam uideo elïè carné de carne mca,amp;l os ex ofsibus mcis.Hanc demü uerc'polTum uccare quoniam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft furnpta.

QM^înoamp;ron relinquet hotno pitrem futm,Qr matrem,CT adhicrebit uxori fu£,crc. ] Redto ordine delpon fitioni primorum coniugum fiibijcitur lex de indiiiulfa coniiigij firmitate retinenda. Ponitur aiitein earalis,qua:nonfolum Adæamp;Euæprimis coniugibus,fedamp; fequentibusomnibus fit attempera-ta. Q^iod enim dicit, Quamobrein relinquet homo pattern Si matrem, Adæ accommodari non po-tcft,qui nec pattern habuit ncc matrem, quos uxoris gratia rehnqueret, ut manifcftum fit, hanc Icgem pofteris cife accommodatam : quafilius parentum poteftati fubicdfus mox atep uxorem ducit uelutc-mancipatut,poteftaticy parentum fuorum eximitur,amp; ad coniuncT:ioncm uxoris libéra; retinendam li-beratiir,ur ciim ilia habiter,liberos ex ilia auferat,parremfamiiias agat,curam domusacfnorû fufiinear.

IlludjEt crunt in carnem unam, non uiilgarem, fed finguiarem Si unitißimam coniundlionein maris Si fcEmina;cxprimir,qua:ad exemplarprimoruin coniugum fit comparata, qui Si ipfi una caro,iîgt; duo indiuidua fexu tantum diiferenria,diuifa cxtiterüt. Lyranus exponit,ad carnem unam,id tftjad hoc ut unam prolis carnem procréent. Verùm carnis unitatem arbitror hic non adprolem, fed ad marcin 5 Si fœminam eife referendam. Nihil enim aliud eft, qu.àm, Et erunt una caro. Sic lt;8é Chriftus Matthii dccimonono dicir,ltaque non funt duo,fcd una caro. Hoc eft, fic crunt conglutinati inter fe, ac fi effent una caro,quam non fit fas diuidere ac feparare.

Erat autem uterque nudi(i,Adam fcihcet ztr uxor ei!(i,cr non erubefeebant. ] Pertinent ifta ad deferiptio-nein ftatus innocentia;,quo coninnxerunr initio primi coniuges. Erar,inquir,uterqj nudus.Niillis crant indiiti ucftibus,nullis etiam adoperti uillis,nullis pilis,nullis pliiinis,niillis fquamis,in inorcm beftiaru, quibüs utriiifq; adoperta effent pudenda. Vt étant midi cteati,fic midi incedcbant.Et né crubefccbât,in^ quit. Hoc eft,neuter ex illis de iiuditatcfua coram altero pudefiebat, nuditas illorum nihil habebartur-pitudinis, nihil inhonefti. Neqj enim impudentiam in illis aceufat, fed innocentiam commendat, tpiï imllo niiditatis pudore tangitiiriqualeeft,quod iiidemiis inpueris adhuc infantibus.

Non eS bonumhominem effè folum.} Quæri poterit hoc loco,quomodo nouiTcftamcnti faipturis con iicniat,ciuod Deus hic dixiftê fcribitur,bonHm non effe, ut homo fit folus, quum Apoftoli Matthæi i?» ad Chriftum dixerint, Si fic eft caiifa hominis cum uxore, non expedit niibere. Et Apoftolus i. Co-rinrh.feptimo dicat,Bomim cft,hominem mulierem né tangere. Item, Solutus es ab uxore,noli qua;-rcrc uxorcm.Et Chriftus ipfc,licet non uetet nubere,non tarnen dicat, Malum eft non nubere : fed, Qi'* poteft capere capiat,Matth.decimonono. Hifce noui Tcftamenti feripruris contrarium uidetur, quod Mofes Deum pronuncianrem inducir,ac dicentem,Non eftbonum hominem effe folum. VriquefoiuS eft,qui non mibit. Si hoc bonum non eft,malum eft. Si malum cft,quare Chriftus non dicir,Ncnio ca-piat,quia malum eft : fed, Qiii poteft capere, capiat ? Et quid eft quod Paulus dicit,Bonum efthomini» mulierem non tangere. Et,Noli quærere uxorem : fcilicet, fi fic bonum eft nubere, ut malum fit folum effe Ergo ne uetus Teftamentum diferepat à noiio ? Manichæi etiam ex hoc loco cauillabantur,ue-tus Teftamentum nouo adnerfariiob id quod Deus fi'ngariir dixiffe,Non eft bonum hominem efl’efo-Ium,cuin'Dominus in Euangelio dicat, Omnis quireliqueritdomum autuxorem,amp;c. ccntuplum acd pier. Si uitam æternam pofsidebir.

Rcfpondeo. Expende circumftantias, mentem'queIpirinis fanéli utrobique ram in Alolequàm Apoftolis Si Chrifto loquentem penitius inrrofpice,amp; intelligcs uniiis Si eiuldem rei concordaiitiam; nec damnabis ordinem multiplicandi generis humani lt;à Deo inftitutu, Si coram omnibus honorabflé. Hebr.decimotcrtio.Nec cômitres inter fe quafi hoftilia Si dißidenria iicteris ac nom Ttftami nti oracu-la,fpirint eodem prolara. Quod Deus hic dixit,Non eft bonum hominem cfle folun?,generaLm habet fcntcntiam,coniugiuni ad multiplicationera generis humani inftitutu concernentem, Voluir genus hu manum

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71 :

A mannin multîplicari,tcirartiîp împleri. Ad earn rem utiqiic non facitbaf,qi!Ód hom o foins erat. Qiiód Herd Apoftoli dixcrunt : Si fie eft caufa hominis cum uxore, non expedir nuhere : iicrbum eft htimanæ rarionis,immo carniSjmoleftiam firmi amp;nbsp;indifiblubilis connubij detrelt;fi:anns,non fpiritus fanifti. Vide batiir durum,quod Chriftus dicebaf,Dico aurcm nobis,quod qiiicuncp dimiferit uxorem fuam,nifi ob forn!cationem,amp; aliam duxerit, mocchanir.Erqui dimiflam duxerit,mœchaM!r.Cantc'tarnen nódixe ruilt,Nó eft Iicirnm : fed,s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fe,lioc cft,non cft cëmodiim,non eft conducibilc. Sentiebant enim efle

durain Si moltftam coningu condifionem,fi non fit Mofaicæ legis rdaxatione per libeliu repudij Uten dmn.Qiiare non cft,ut hoc Apoftolon'i uerbum oraculo ifti, Non cft bonü hornine efiê folü,opponat, Quod Paulus dicit,Bonum cft homini mulicrc non tangere: éf,SoiuniS cs ab uxorc,nc quæras iixoré, non habet generalemfententiam,fed temporri illorum iniuriæ aceëmodaram. Deinde non fentir, fie bo ruim efiè,non tangere mulicrë,ut malum nbsp;illiciturn firtangcrc:fcd bonum uocat hiccömoduin Së con

ducibile:Propterp)rærenrcm,inquit,iicccfsitatë,pcrfequurionis nidclicet. Etquod elicit,Ne quarras uxo rem,non eft uetantis,flcatires illicitrr uetanriusfcd confuientis.Qtiare addit,Si duxeris uxorern, non pec caflLTribulationcm tarnen earths Iiabebunt huiufmodi. Non dicir,Condcmnationcm habebiir nuben tes. hacp nec Apoftolus pracfenti oraculo contradicit, fi reële' intelhgatur ; multo minus quod Chriftus dixit,Qiiipoteft caperc.capiat.Loquitur enim de ilhs, qui fingulari dono Dei d lege communi eximun tur.Addit namt^.Non onincs capiunr uerbum hoc,fcd quibus datum eft. Paucorum priuilegia legem cômuncm non foluunt,nedum iilicitam faciunt. Deinde accedit Si alia ratio, ob quam bonum non eft hominë eife folum.Ea eft,Ne incidar in abominationc fcortation!S,uel adhuc grauiorum fceleru.Si cui timendum eft hoc periculii,iiii utnp bonum non eft,efie folum. Hue Si Apoftolus refpexit, diccns : Pro^ pter feortationé uitandam, iiabcat unufquifq; uxorem fuam,amp;l unaquæqj mulierum maritü fuum. Vxo ri uir debitiim reddaf,amp; uxor uiro,amp;lc.Item,Si fc non eontinenr,nubanr.melius eft enim nubcre qult;àm Ifi Papiifu diel uri.Itaqj nec hanerationc impugnat Apoftolus,fed confirmât. Qiiarc nihil eft hie quoc^ contradiëlio- potefld Saen fi.'' nis;fcd ciufdem fpiritus confenfus. Maniehaus refpondet Auguft lib contra Adimant. Manichæi dil’ei- cKlis ey d Mond pulutn cap,j.pcrftringitéjj illorum ca-citatc ac maliti3m,qua non uidebant,imlt;) uiderc nolebant, ucteris Ms, Melius e^ Teft.fententiam à Domino non folfi noninfirmari,fcdamp;confirmari:id^coipfo Atatthæicapirc,unde fcortari, quiiri fibi contradiëlionc collegiiTc uidebantNam ftatim initio illius dicir,An non Icgiftis, qudd quifecit ho cointm. rninem ab inirio,mafculum Si fœminam fecit eos.Qiiapropter rciinquet homo patrc'amp;: matrem,amp; ad hærcbir iixori fuæ,amp; crunt duo in carne una. Qi'od «»'go Deus coniunxit,homo no feparet. Qiiare,n!fi

B„ dtccuriflint non folum uetus à nouo,fcd Si nouum Teft.imo Chriftum à fcipfo dilsidcrc,cogunt expen J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;derecircumftantias,amp;l agnofcerc,quod Dominus dixit,Omnis qui reliqueritpatrë, m:itrc,uxorc, ôde»

nou fie eife diëlum,« contradicat ueteris Teil. oraculo,cuiiis ipfe quoiÿ ufiis fucrat teftimonio,fed ut ib Icturcos,qui malunt patrcm,matrem,uxorem SdliberoSjamp;lc.quàm Deum acregnum cius,fiira necef-fc fir,relinquere,ate^ ita eum præpor.ere uxoribus,à quo aceeperunt uxores Si omnia. Et uiram ha.-bcraiis à Deo.Attamen icfam quccjj iubemurpoftponere Domino Si regno eins.Et ubiid nobis iniun gicur à Chrifto,non contradicitur crearori ac uita: largitori ; nec Chriftus ipfe fibi aduerfatur dum mor tuos ad hanc uiram excitât, eum unit nos amore regni fui,fi ncceife fir,reliiiquere.Extra banc neceisita-tem,donec fine regni Dei detrimento Si pattern amp;nbsp;matrem Si uxores amp;nbsp;liberos amp;nbsp;uitam eum Deo re-tinere licct,iabentiir marin diiigere uxores fiias,uxores reuereri mantes fuos,libcri obcdire parentibus, amp;nbsp;infideli deterlor fideiqj abnegator pronunciatur, quifquis fuorum ac domefticorum curam non ha-be t. itaep ifterum queep quæftio plane' iniquam liabet cauillationcm,nô ex ignorantia ucl caufa.' obfcu-ritate, quæ nulla cft,fed malitiofa careitate profeëtam.

Pormitis dchunto cunilis ânimagt;itilgt;usterr£,Gr uniuerßs uolatilibus cœ/ù] Quæri poterit hoc loco,quomo do uolatilia cecli de humo formata dicar,ciim fuprà in opéré quinti diei ex aquis ilia produëta eife dixe rit. RefoondeoiNon dicit lue quod de humo fint formata: uolucres. De animantibus terræ dicir,quôd fint dehumo formata. Vnde autem fint uolucreSjnon dicit hoc loco, fed cas fimpliciter animantib. ter-» reftribiis in co coniungit,qiiód ad Adamum finit adduëla.Qiiarc non contradicit uerbis fuis,quibus fil prà onginem uolucrum amp;nbsp;pifclum exprefsir. Eft ergo fie legendum : Et formauerat Dominus Deus de humo ciincT:as beftias agri, amp;nbsp;cunëla uolatilia cœïi, intellige Formauerat. Nam hifee uerbis non tam iiridefint faclîcbeftia: meminir, quod nihilfaciebat adrationc rcpetitionis, quàm quèdeifentiam an-tea formatte, ut Adamo fifti poifent.

Adduxit ea ad Adam, ] Quæritur hic,quare auimantia terræ, uolatilia call duxerit ad Adamum Deus, cum feiret nihil in illis elfe, quod coniugem illi præftare polfet. Etenim quomodo id ignoraIfet, qui omuia pro fiio arbitratu condiderat f Refpondendum eft,utiqp fcifié Deum, nullam efl'e ex omni.-bus beftqs tam terreftribiis qu.àm uolatilibus fie conditam, ut Adæ thori confortio ad generis humani miiltiplicationem iungi poftet ; neque eo nomine beftias ad ilium adduxilfe. Non enim Icgimus, Adlt;-duxit ca ad Adam,ut fibi confortem ex illis fumerct : fid, Vt uideret quid uocaret ea. Quare alias fiiifle , caufas necefte eft,ob quas cüëla tenæ animanria,amp; cœli uolatilia corâ Adamo fiftere uoluerit.Suprà in Explanat.memini,uoluifie Deü hoc paëlo Adamü tanquâ nouü principe in regnû illud terræ,amp; cuH'-itorü anitnantiü inaugurarc,amp; fpecimen domini] côccfsi exprimerc.quo pertuiet auroritas niieupandi, qua

71 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N ES I M

qua ilium in beftias ad fe addiufïas ufum uideinuS.Dtirde amp;nbsp;aliam caiilam nonnulli afsignant.Dkunt A iiokiifl'e Drum ur Adamo liquidd coriftaret,nulluni (X omnibus animantibus ficcreatû reperiri, utfibi fimiie efTetjfpecieiiiJ di rliori confortem piæltarc pofTct.atfp idco fua gratia fcparatim clTe formatam fee miuam,quam adiiitricem amp;nbsp;coniugem,acindiuiduam uiracfociam haberet; quo illam omnium arctifsi me'complcdcreturamp;amaren nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_V AE S T 1 O IIII.

QuomodoßtE- Et adduxit earn ad Adam. ] Qiiarunr luc,quomodo fit hoc à Deo fadtum. Arbitrantur aliqui,falt;flum ua ad Adamuin rfiê aiffu Si nutii Dei occulto amp;nbsp;inuifibili,quo mulier recens creata,nefciës quid ageretur, ad id loci ac-adduiia. cefiTerit, ubi agebat Adam. Et fie illud etiam exponunt, quod de animantibus ad Adamum à Deo ad-diuffis fuprà Icgimus. Qiiddfinihiluifibiliter cum Adamo à Deo efle fa(ftum,putandum eftjocum ha bet necefiarid ifta fcntentia,ut credamiisEuam occulto adlu Dei dudiam efle ad Adamum. Meo tame iudicio,nemo abcrraueritjfi credat Deum formis uifibilibus, qui ramen nullam uifibilem formam ha-bct,cgifie cum Adamo Si Euah.Etenim hunc agendi mcdum,cur putabimus in hiftoria Adac amp;nbsp;Euæ locü nö habuiflejCÜ in feripturis frequeter occurrat,amp; Deo fucrit cöfuetiisimusc' Qiiare credibile tft,con fimiliter adlum efie cum Adamo qucq;,ut uel per fe Deus, ucl per angelorum tnimfterium, fub forma aliqua uifibiliUoqtiutus fit Adæ,animantia illi præfcntauerit,muiierem adduxeritjd^ reliqua,de quibuS in fequentibus fiet mentio, lufibiliter ac fenfibiis externis perceptibiliter petfecerit. Vnde Si illud erat, qudd uocem Domini audiebat in paradifo,amp; qudd fe à facie illius abfeondere nitebatur. Qiidd fi nullam antea uifibilem formam Dei uidifictjfed omnia fenfu tantum fpiritus occulto Si inuifibiii cogne-uifiet : quæ fauffet ratio in locum aliquem obfeurum occultandi fe gratia a facie Domini abderc amp;nbsp;ab* fcondert^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_ V AE S T I O V.

Vnde Adamco- Dixitg^Adam,Elocmmc os cxcßibuimcif,cr carode carnemea,c^c.] Nafciturhicquxftiojinde Adam gt!ouerit,effè fx ifta cognouerir, cum eftent ipfo admodum profunde’ obfoperato perfedia ; uidcatuiép plandimpofsi-minam fumptam bi!c,ut qui altum dormiuit,poft fomnum quac fecum fint inter dormiendum fadla, clarc pofsit cdicere. ex je, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capnio lib.i.de Cabala inter caetera ficfcribit:Non enim in fornnio cori-eptus, quafi diuiuarct Adam,

per afflatum propheticum de uxorc poft foporem loquutus eft,Kocnücos ex ofsibus meis, amp;nbsp;caro dlt; carne mca: fed minus fe coftarum alterius lateris experrccT:us habere feiitiens, poftquam ad cur.dlafm-giilatim animätia terræjinaris ac aeris fadfo circuitu pciucniiTet, defubito inruitus Euam, uirrobuftuS Si iuuenis,adolcfcentulam fucci plcnamjpecic ucnufta,uuln! blar.do,dlt; humana energia præditâ,mu-tua prurigiiie cccpitcxardefcerc,acgeiiiali cupidineoppkri,quærum fe non erga ullum animal aiiud tetigiftir. Hacc illcqui uidenir de Adamo fenfifle,quód i.bi euigilafte t,cognoutrit efte fibi ex i:no late- )) re coftam ademptam:dcindc,uhi mulierem uenuftam,ac per omnia fibi conformemcoiifpexiflct,amp; fen fu libidinis erga illain inardcicerct,cum id antea in animaliiim irfpcdlione non fenfifiet, facile intellexe rit,tfie illam c' iatae fno,dt ofsibus fuis,ac carne fua formata m,ut nuila fuei it opus prophctica reuela-tionc ac diuinationc. Vcrum,meo iudicio.certius tft,quod alij dicunr, fuiftc Adamum prophetico fpi-htu afflatum,pcr cuius inftindlum ifta cognouerit,amp; exclainando protulerit.Nam primu illud, qudd Adamum lateris unius diminutionem experredtum c' fomno fenfifte dicit, admodum incei tum tft. Et lecundum,qudd ex confpedlupuclla: uenuftar,fucci plcnæ,uultu blandæ,amp;c.argumcntum huius intcl-ligentiæ ducitiir,tale non eft,ut certd potuerir Adam ex co colligcre, efte cam c' corporefuo defumptä. Nam Si animantia eiufdem fpcciei non minus inter ic funrconformia,quam crant Adam Si EuajCum tarnen fint fingula feparatim condita,amp; nullum ex alterius corpore defumptum.Deinde,non erat Deo difficile,ex terra talem create fcEminam,qualem formauerat Euam. Cefimiliter fid illud quod de fenfu i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;libidinis erga mulierem adferr,ctiamfi iicrum cflret,infirmius tarnen ducendum eft, quam ut Adæpc-

tuerit intelligentiæ hums certitudinem conciliate, præfcrtim cum motus eiufmcdi fit beflijs quoqj erga fuam ciiiqj fpeciem communis,ctiamfi,ut dixi,fingula fint d terra ac leparatim creata. Qiiarc conue nientius cft,ut dicamus Adamum prophetico fpiritu liæc uerba protuliflL’,pra'ftrtim propter præclara myfteria,quæ in illis cöprehenduntur. Neip aded debet infolens uideri,qudd Adam fit prophetiæ gra- ' tia præfente Domino affiatus,cum alloquio Dcicrcatorisfui dignus habcrcturneqj res ipfadequaeft prophetice loquutus,indigna ceferi debcr,qua: gratia prophetiæ cohcntftarctur,cunr digna eflet,qi!3: per præfcntiam Dei tradlaretur,ac myfterqs maximis abundaret.

Qjwmodo hate nbsp;nbsp;nbsp;C^uamobrem rclincjuet homo patrem fttum,zx wtrein. ]Qi:aTitur hic,quomodo Chriftus Matt.19. ucr-

uerbaaMofe baifta Dcoadfcribat,cum Mofes iliatribuatAdæ.Sicenim Chriftusdixit; Nonlegiftis,quódquifecit Adamo,or a. nbsp;nbsp;homincabinirio,maiculumamp;fccminamfecerircos.amp;' dixir,Propter hoc dimittet homo patreamp;ma-

Chrtflo Deo ad- trcm,Si adhærebit uxori fuac,amp; crunt duo in ca rne una. Ergo aliud dicit Mofes,amp; aliud Chriftus. jeribantur, Refpondendum eft.Priiniim,non pofle conuinci ex contextu eile hæc uerba Adæ.Nam fie funt pofira, ut tarn Mofis elfe uidcripofsint,qu.'im Ada:.Deinde uerba Chrifti Matt.19. fic legi amp;nbsp;exponi pofle, ut illud,Et dixit,ucrbuin fit non Chrifti,fcd Euangclifta:,quo Chriftum,cum dixiflrcr,Noii Icgiftis, quod quifccit hominem ab initio,mafculum Si fecminam fecit cos f uitr.a progrcfliim. Si per illationcm fcri pturac locum fubiccifleac dixiflefignificet : Propta hoc relinquet homo patrem amp;nbsp;matrem.Pra'tcrea, ctiamfi ha:c parricula,Et dixit,fentiatur non Euangeliftac tnbuenda,fcd Chrifto, netp fic tarnen ccuinci poterit,quód loquatur de Deo, cum pofsit uel de Adamo, uel de iMoie intelligi : prælêrtim cum illud, Mafculum Si faminam fecit eos,non fit Dei,fed Mofis iicrbum;icii]j nö hoc loco,fcd capitepræcedcnti

“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prolatum.

prolatum,Qiiare,fi ifta reólt' expendantur,maniftftum faciunt,nullam efic contradidioncm in uerbis Mofis SC Chrifti. Adhæc, etiamfi Chriftus fenrentiam banc Dco tribueret, haud tarnen Mofi côtradice ret. Nam quæ uel Adam hoc loco ucl MofeS protulit, omnino talia funt ut ex fpiritu fando finr,nô hu mano aliquo fenfu prolata,

Non e{i bonum hominem eße folum.']Principio obferuandum eft,quod non dicir,NoIo ut Adam fit fo- Boni rations het fus:fed,Non eft bonum hominem efic folum. Vidc,qui folus omnem omnium habet poreftatcm,gt;Sf de bet Deui. quo feripturæ facræ teftantur, quod quæcunqj unir faciat in ccclo amp;nbsp;in terra, in fuis ipfius operibus no inronat illud,Sic uolo fie iubeo; fed rationem habet boni, ut quod bonum cft facianquoil non bonum, miitct ut bonü fiat. Infpiciant hoc exemplum, qui propter nefeio cuiiis poteftatis eminentiâ uftp adeo infolcfcunt, ut pro arbitrio fibi cuiufta licere putenr. Cogitent quantæ impudentia; notam habenr, fi faeere dedignenrur, quod Deiim omnium potentifsimum faeerc intelligunt. Qiiare curent lt;Sf ipfi, ut diligenter confiderenr in omnibus quæfaciunt, quid bonum fir,quidnôfir; bonicp fie fint amantes, ut fuaipforum confiiia,dilt;ffa,falt;n:a mutare ôC emendare non dubitcnt,fibona non efic deprehendâtur. Nec illos duntaxar, fed amp;nbsp;in uniiierfum mortalcs omnes fie animatos cfie deect, ut de bono admoniti aniinum adiieiant,contrà uero eognitum malum ftudiofifsimc auerfentur.

Deindeconfiderandum hieeft,quomodoin cognolcendo bono infpicicdæfint perfonarum, tempo Civomodo inca rum, Si cumprimis cor.filij Dci circiinftantia:. Dixit de Adamo Deus : Non cft bonum hominem efie gnofeendo bono folum. Intellexit autem non de quauis illius lôlitudinc,fed de ca qua folus erat abfip connige,ideolt;]j amp;nbsp;injjgt;iciendie fwt propagando gencre humano infufficicns.Ea folitudo bona non erat,rcfpe(n:ii ipfiiis perfonae,qua: gc- circunüanM, neris noftricaput cfie debebar : refpeôlu remporum,quægcneri humano muitiplicando fuerant defti-nara ; refpeélu item confilij ac propofiti Dei. Qiiôd autem folus erat inter omnia animantia rationc Si intelligen tia præditus, folus ad imagincm Dei coiiditus, ac folus corpore cœium uerfus creifbo in-cedebat, nihil horum malum erat. Ncqj in futuro feeulo locum habebit ifta fententia, Vbi ncq; nubent homines,neqj prolcm procrcabunt.Ncqj etiamnu loeü habet in illis^ i ad maturâ nubendi ætatc non dum peruencruntaieqj in impotentibus,amp;l omnibus illis quos diuina prouidentia à lege multiplicandi generis humani flngulari quadam rationc libcraiiir. Quare ubi de bono difputatur, fi id fiat dcDeo, fentiamus ilium omnibus numeris,pcrfe(n:c',undequaq},amp;in fempiternum fie elfe bonum,ut nullæ fint circ'unftaiitiæquærcndæjà quibus bonitatis illius conlîdcratio pendeat. Si uero de aliorum,fiue homi-num,lîue confiliorum,di(fi:orum ac factorum bonitate inquiritur, cauendum cft, ne id fiat citra certas conditiones,circunftantias,modos. Si cffeéhuS.Clamant Pontificij, abiiiratorcs coniugij honefti,bonum efie cœlibatum.Infpiciant perfonas,tempora, rationes ob quas cqniugium abturaiit,amp;: eifedhis, tanquam arboris huius fruélusiquæfi fingula eonfidcrentur,manifcftifsimum crit,efiè eos e' numero il loruin,quibus Propheta iram Dei comminatiir dicens, Væ quidieitis malum bonum,amp; bonum malum Efa. y. Si dixerüt,bonum elfe cœlibatum in cœlo, inter angelos Si reliquos cœleftes fpiritus,planc' aficiittor. Si aliquando, iuftis de caufis,quibufdam pcrfonis,bonum cfie dixerint,ut maneant foli,non infieior.Quod autem id inftituti accômodant tcmciV quibiiflibct Si caufis impertinentibuSjiSf elTcôH-bus tam peruerfis ac dedecorofis,quis piorum aded demens eft,quiprobarepofsit,amp;: non magis ex a-nimo deteftetm '

ad perfi'ciendiim opus ipfitis eft necefl'arium. Condiderat Adamum ut eflct luimani generis caput. Ad id inftituti erat infufticiens donee folus erar.Nefciebat hoc Adam primiim,cum de eo cöfultaret Deus. Admonemur hac confidcratione, qua fit nobis fiducia pendendum ab eo, qui dum nos de neceflarijs ne cogitamus quidc,ipfe de illis confultat. Hue pcrtinct et illud,quod non dicit,Qiiærat adiutorin fimi ‘le fibi:fcd,Faciam ei adiutorium fimile fibi. Qiii hominem condidir,non folum nouit quid illifir necef-farium,fcd amp;nbsp;ipfe hoc illi parat. Adamo pofsibilc non erat,ut ipfe fibi de adiutorio neceffario prouidc rer,quare id fibi prouidentia Dci exequendü fumpfir,quæ ctiamnü fibi ipfi per omma fimilis eft,-Slt;: ea.-dem erga nos bomtate ac fide utitur.

Deinde amp;nbsp;illud ccfiderandum eft,quod mulieris formatio in gratiam uiri inftituitur. Faciam ei, in-quitjadiutoriiim. Colligit ex hoc loco Apoftolus i.Cor.n. muhercm efic gloriam Hiri,ideoq; noncc^ ucnire illi,ut capite nudato oret in Ecclefia Dei. Vir,inquit,nô debet uelare caput furi,quoniä imago amp;nbsp;gloria Dei eft,mulier nero gloria uiri eft. Nó enim uir ex muliere,fed mulicr ex uiro.Etenim iiê eft créa tiis uir propter mulicrc,fed mulier proprer uirü. Idco debet mulier uelamen habere fuper caput fuum. Argumentum quidem fiibieifiionis amp;nbsp;humilitatis præfcribitur hac in re mulieribus,quam non in Ec.-ckfia tanrfi uclamine capiris,fcd amp;nbsp;domi amp;nbsp;foris débita obedictia erga mantos fuos oftendere debenr. Verü'Sf marins confiderandum proponitur,qudm debeant amanter compleifli uxores fuas,proptcrca quód ipfis à Deo funt paratæ ac deftinatæ, cum in utero materno conciptreiirur ac fingerenrur .Nam qiiod Adæ per defpcnlarionc Dei contigit, ut in ipfius granam formaretur Euah,id ad finem ufqj mu di cunélis uiris contingit,ut unicuiqj fua coniunx .à Dco deftinctur antequam nafcatpr. Uliid enim,N5 eft bonum hominem cfie folumjfaciam ei adiutorium fimile ipfiuion fie cft à Deo di(flum,ut fuerit ucr bum femelprolatü ac n anficnsiled continet in fc uoluutatem ac uirtutem uerbi Dci,qua ad finem ufep g mundi

mundi opus propagationis generis Inimani perficimr, 8i iiiris,ciiicp fiiajad idirftituti necelTariæpa- A rantur coniuges.Quarc de fua coniiigc pins maritns perpetnó cogitabiGHæc tft,qnam tibi DotniniiS in utero matris deftinauit:amp;taiem,quaJis ert formauit.Hæc cogiratio plurimum ad hoe facict,i!tcen-iuges in Domino amentar, pic amp;nbsp;honefte tiaólcntur, qqæ infirma illarum funt, boni confulantur, ac placide’ ferantiir^qnac nccefTaria fidclitcr adminiftrentnr,ufiis illarum fecundum Apoftolicam admonv-tionem in honore faiiólificationc euftediatur.

Tertio, uidemus etiam hic, ad qiiem iifum dentur à Domino coniiiges. Dcclaratiir hoe in eo quod dicit fe Adæ paraturum adintorium.Poteratdicere ; Faciam cifaminam,ne foins finuertim fie no ex-prefsiflet nfnm coningis. Hunc nt exprimeret dixit;Faciam ei adiutorium.Ergo ad hoc dantnr à Deo cciuges,immo ad hoc formantnr,ut fint uiris adiutriccs.Qua? neqnit adinuare nirnm,nequit rite pi x-ftare coniugem. Eft aiitem triplex adiutorij fœminci genus Primnm eft,ad procreandam fobolem.Ad hoc potifsimiim conditus eft muliebris fexus, nt genus hnmanum ad mnltiphcarionis fna: plenitudiuc ab ærerno prædeftinatam légitima uiri 8C mulieris cöiunólione perdneatur. Neqj enim hac in re uir fine mulicrejnecmulierfineuiroquicqnam nalet.Sicnanqj conftitutum cftd Deo, eamlpobcaufamnee 'folos mafculos,necfolas fiiminas,fed mafculnm amp;nbsp;faminam condiditeos,benedixitlt;^ illis dieens,Cre feite Si multiplicaminijóCc.Hanc communem legem,df coniiigq necefsitatem potentia Dei non inffin git,licet Adamum e' puluere terra; fine pâtre er matre,Enam ex Adamo fine matre,Chriftum exMaria iiirgine fine pâtre produxerit. Secundum muliebris adiutorij genus eft ut fit niro coninnx paratfi re-medium adutrfus fcortationis Si illieitæ hbidinis rentationem. Meminit huius ApoftokiS i.Cor.y.d*-cens: Propter feortationcm autem unnfquifqjfuam nxorem,amp;f nnaqnxejj uiriimfuumhabcat.Et,fift non continent,nnbant. Melius enim eft nuberc qna'm nri.Ergo coniugium nonfolum eft ad procrean dainfobolcm,fedamp; ad uitandiim omnis generis immundicici peecatumunftitntnm a' Deo.DebebatJ-gitur etiatn hoc nomine maior haberi legitimi cciugrj ratio,ab illis potifsimnm,qucrum ex officioin-tererat ftudiofifsimc' qnafuis pcccatorum occafiones in cccltfia Dei fanædciffrinæ bipenni amputarcj præfertim poftremis iftis tempen ibus,mirum in modum corrnpris, er quibufuis fcclerum occafionibuS mnabiliterexpofitis.Vertim illi ipfi fnntqiiiremcdium malia Domino paratum non fohnnipfi, cum fint ad libidinem propcnfifsimi,abiurarunt,fcd Si uftpadeo diftamarunr,untœperit de immundicic fu-fpedlum haberi, amp;uel in uniuerfutn deciinari, uel prwter fidem amp;nbsp;Chriftianæ mentis fandhtnoniatn iiixta morem feculi prophanis modis ufurpah. Hane ipfifsimam faranæ nequiciam in iiliiis mmiftriJ nulla iræ Dei uindidla cödigne'eft ad hunc iifep diem ulta . Qiiare ncceflc tft,ut hoc genus liominû gra iiifsimofir iudicio Deiobnoxium, quo pœnas liiant omnis nefandæhbidinis, qua feculis iam aliquot Ecclefia Chi ifti foedifsime' pollura eft,amp; facrofanftum Chriftianæ fidei nomen coram exrcris diffama turn. Tertium genus adiutorij huius,quod informatione fexusfermineiuirorum ufibuseftpaiatu, ccconomicuni cft;quo uidclicer uxor manto in adminilh anda domo, procuranda re familiari, eduea-tionc libcrorum, amp;nbsp;qua: alia hint huiufmodi, operam fuam accommodarc debet.Miiliebris hiiius aciiu torij in cura domeftica plurimus eft,amp; magnopereneccfTariusufuSjquoqni p atres fa mill as finit xger-rime'earere poft'unt.facilius omnino eft mulieri remdomefticam fuam procurarc fine opera uiri,quàm uiro fine opera mulieris. Primas quidé obtinet maritus, ad cuius curam quæ potiora finit occonomia: capita pertinent: iierum quæ fecundaria funt. Si ad uxoris follicitudinem referuntur, fic funt pleriinij comparara,ut fi-uftra laborer maritus, nifi uxor officium fuum fidcliter obeat. Multa illi funt procura da in abfentia uni,in qua ueluti luna in abfentia foils,fplendcre diligentiæfuæ domum honefta matio-' na illuminât, multa item in præfentia queep uiri curam illius expofeunt. Vt hæc omnia præftct,fide amp;nbsp;ope mariri eft inftruenda,non uerbis duntaxat,ut fciar.fed Si facultate domcftica ut pofsit, utillud tri-tum adimpleatur,Mulier fiilgetradijs mariti.Etenim ft Si confilio Si ope marih deftituarur,uix potent officium præftare nifi fingulari dono Dei citramaritioperam ad omnia fit ciimfapientia turn fa-ciilraribus ncceflarijs inftiudra, quales aliquando uidemiis, dequibus non poteft dici,quod radijs ma ritorum fulgeant, fed c'coniierfo potiiis, quod eiiifmodi ignaui maritiradijs uxorum fuarum illuftrcS reddantur. Hæc uidelicct funt genera muliebris adiutorij, quæ earn ob caufam recenfere iiolui ut donu Dei in mullere honefta,elcganti,ac fapienri agnofcarur, quæ cuiciinqj contingir,t3m eft prcciofa, ut fv-curi Salomon dicit, precium eius perinde æftimari dcbcat, ac fi mei ces quædam de longinquo magnis Si fumptibus Si periculisfir acqtiifira.

Qiiartd.Nec illud tranfeundü cft,quod dicir,Simile fibi, quod in Hcb.eft,ficuti fiiprà meminij^iWS» id eft,coram eo,re(pondcns ei,uel ut Græcus habet inxT’eu}r0f’,tdeft,it.\xt2. ipfiim.Significatur hac iiocc, mulierem uiro fic effe pararam amp;coniunlt;Tam a Deo,utprimiimindiuidiia fit inter eos uitæfocietas amp;lconfiicrudo,non qualis eft beftiarti,quæ femel in anno c5ueniunr,ad procreandum.poftea diuulfæ libère uaganrur. Vxor fic eft marito coniunifta, ut fit coram eo indiuulfe. Er ea interrupta mariri Si ii-xoris cohæfio,quàm fit contra tentationes faranæ neceffaria, Si fi Apoftoliis non commonefacerct,i. Cor.7 dicens,Nolite fraudare iios inuicem,nififorte ex conlenfii ad tempus, ut uacetis orarioni:amp;; ite rum, Reuerrimini in unum,ne tenter uos fatanas,proprer inremperantiä ueftræitem, Vxor a uiio fuo non difcedar,6lt;fuir uxorc non dimittatitamen ipfa experientia abitndefatis ceprobat. Deinde,ut uxor uiro prælens opera fiia Si minifterio pro ITiribus rclpondeat.Netp enim laris eft eflepræfcntem,nifi fir mill debitu officifi uiro fiio fidelirer reddat,ad quod coinges i, Cor.r. Apoftolws ferio hortatur.Quare ■ nbsp;nbsp;nbsp;........ *■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;..... nequa-

ttequaq^iam înftinito Dci fer u!iinr,quæ maritos fuos iicl domi afpernannif,uel ab illîs f«fc anelliint, e-tiamfî ai^ulrerii peccatum non committant. Diabolka prorfns malicia £ft,qua iam olim in Ecckfia coc ptiim eft docere coniugcs,ut fine officio coniugali cohabitent. Poffem hic quorundam conciiicrü lati-rtiones,immo prophanationes,adducere;ueriim dignæ non fiint, quarum memoria aiiribiis fidehum ingeratur,

Fojw^figitur 'Dominus Deus de humo ctindis animuntibus terr^ ey uniuerfîs uolatHibus cceli,ddduxit cd dd c^idßbi uelit Addm,utuideret quid mcdret ea.Omne etum quod uocdbdt Ad mi ere.] Primfi obferua,qiiid fibi uelit,quod quoi/ bcüijs funt beftijs uoluit Deus fua conftare nomina.Norum cffquis fit ufus nominu. Nifiefl'et indiuiduoru muU impoptd no-titudo,non effet ratio nominiim. Igitur, ut difeerni pofsit inter omnis generis fpccies,deindc Cuiufli mind. betfpeciei indiuidua,necefit eff, ut fingula fuis nominib.diftinguantur. At ne huius quidem ulla ratio effcr,nifi beftiæiifibus humanis alqs atep alijs iuxta illarum diueifiratem diiiinitus effent deputatæ.lgi-tiir ca in re non beftijs,quibus tanquam ratione deftitutis no pottft efl'e appellandi iifus,fed hominibus fcruifiir,ut opera beftiarum commode' uri pofsint,

DeKf, ft nomind giirare,peridquodcundlis animantibus nomina fua imponebat Impofitio nominam argumentn ha- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Adit-

__k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M J —» a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ fla—kaajte ^aa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2Xa aa.a —.a —a kaa a •gt;*, —, a ■ k —, — — a a _ 1- .a a.. A. -• t. —1 aa aa* aa I B.a

poteftatem illius iieluti obfigiiabantur. Sic qui in lege una cum circuncifione nominibus fuis uocaban-tur,ca cercmonia in pcciilium Dci tranfibant. Talc eft etiamnum quod in baptifmate infantes noftri no mina accipiunt,atcp ita in nomen patris,filq,ô^ ipiritus fandli obfignantur.Expendunt autetn quidam hoc loco,quanta fuci it primo homini fapicntia, qua cundlorum animantium naturam fine ulla quoti diani ufus experientia ftatiin initio primo afpedlii cognouit. Nifi enim fiiigulorum nattiras intellcxif-fvr,ncquaqiiam illis compctentia nomina iinponerepotuiffet. Ea eft fapientia ilia qua dignatur Deus aliqiwdo principes uii os, quos in poteftatem ipfe eucxit,ut fubditoruin mores amp;nbsp;iiigenia exaóic’ per-fpiciant,amp;; illis fefecommodc attemperent.

Adx uero noninueniebdturddiutorpmilis eins. ] Duo fuut hic confideranda. Vntim eft, quanta fir ex-ccilentia generis humani,cuius primo parenri nulla inter omnes beftias parreperiri poriiit. Qiiare merité cxecrabilis eftperueifitas,qua Ie homo dignitatis fiiæ oblitus ad pecuinos mores,amp; beftiale uiuen di genus ufqj aded demittir,ut dignus no fir,qui uilifsimac beftiæ iungaturiut cos taceam, qui beftijs e-tiam nefandißimo côgreffu commilcentur.Alterum eft, quod uoluit Deus,conftare Adæ,non reperiri inter cunifla animaiitia cöfortem aliquam,quæ generi ipfiiis rcfpondcat,amp;adiutricem pra.'ftare pofsit, ideoqj opus effe,ut peculiaris aliqua fingularitcr formetur.Non eft hoc confiiifi pra’ter ratioiiem. Ad-monui de illo di in quæftionibus. Non fimplicirer dicit, Adæ non erat adiutor ; fed, Non iniieniebatur adiutor fiinilis eius.Volebat Deus aniinum Adæ hocpacbo induccre, ut cöiugis nccefsitatem agnofee ret, aliquam fibi dari parem conuenientem expofeeret, atq; ira ubi daretur, cupide aflumcrct.quod Sc fadium effe,ucrba illiiis teftanrur,quæ confpedla Eiiah protuliffe legitur.

Proponitur hac in re confiderandum,quantum referat quam fit animus nupturi competenter affe-élus.Temeritas ilia amp;nbsp;incogitantia,qua pltruncp contrahuntur hodie matrimonia,multorum diuor-tiorum, uel certe’ miferrimorum amp;nbsp;infelicium coniiigiorum mater eft. Nec feipfos luuenes nupturi,ncc humanæuitæconditionem,nec matrimonij iufticiam,necp duceiidælponfæqualitatcm,nifi qiiantü uel formam uel opes attinct,pra:meditando confiderant. Quare nemini cordato minim uideri debet,quod tam iiifeliciter cadunt multorum coniugia.

Jmmifitq^DominusDeiisfbporeminAdam.jHicpnmus fomnuscft,illapfus in hominem.Qiiarecxem- Exemp/wm fopo plum illius tale eft,ut fit hand ofeitanter tranfeundu. Primum uox m2Tgt;n non qualemcunq; led pro ris in Ada expê fiindum ac talemfomnum fignificat, cuius uim nequeas excutcre. Vocant ilium foporem; Si eiufmodi ditur utilités fomno premi, obfoporari. Vtilitas illius magna eft, adrecreandum tamanimi quam corporis uircs foinni. Qiiareplcruncp illabitur in eorum corpora, qm uel defatigati funt uel morfti.

Deinde,no dicit,Irruit fopor in Adam,uel,Somnum cæpit Adam : fed, Immifit Dominus foporem inAdam. Admonemur hoc exemplo, fomnum effe donum Dci, niliilq; minus quam in noftra potefta te fitum. Nec putandum eft,aliam effe noftri forniii conditionem ab co quo non fuopte arbitrio,fcd o- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^17^ Jq

peratione Dei obfoporatus eft Adam.Qiiod enim ibi contigit Ada',principium habçr huius doni,quo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

natura noftra carcre non poteft. Nec quifquam mortaiium repcritur,qui quando, amp;nbsp;quandiu,ac quo modouoluerit, dormire pofsit, fedfomiuis omnibus nobis infeijs illabitur. Sicenim conftituit Deus.

Primum,ut fomno carcre nequamiis;deinde,iit in poteftate noftra non fir illius ufus,fcd difpenlêrur di uinitus.Quare pij homiiiis cft,ubifomno opus habct,pettrc illius beneficium à Deo:amp; iibi conimodd ac fuauitcr dormiuit,beneficium Dei agnofcerc amp;nbsp;gratias agcrc.

Tertid Si illud cogitemus, Obfoporatus eft Adam, poftquam cunCtis bcftqs nomina impofuit, atqj Somnus drgtimê copadlodominq iuiinaugurationcm acccpit.Somnuseorum noncft,quinaturafuntfemperfirmaac fi''” habettidtu plane coeiefti. Non dormit Deus,nödoriiuuntaiigeli. Adam dormit. Ergo ftatim imtio fpccimcnex- Fa’ injninx, g Ï hibitmn

hibitum eft naturæ terrena; amp;nbsp;non Temper firma, ne concefla dominif dîgnîtaî ad diuînatn n^turata accedere pofTe uideatur. Deftinaiierat quidem opus fuum Deus quod ex dormientis erat laterefaótiH ruSjUcriîm interca credibile eft, fuifie Adamiim ex infpedlione ac nuncupatione beftiarü nonnihil de-f:itigatum,ut fummus illc non folum operi Deffed ôd corpori illiiis rccrcando fernicrit. Nelt;p enim la-rum eft,fie obfoporari,i!t finrml Si fingulare quoddam opus Dei inter dormiendum perficiatur,ô£ corpus dormientis refocilletur. Sic obfoporatus eft Abraham,infrà capite decimoquinto. Sic lacob cap. uiceflmoolt;Tauo.SicIofephcap.tricefitnofeptimo,amp;i omnes illi,quos Deus inter dormicdumfingula-

Imago innocen- ’ rei um uifionibus eft dignanis. Qiiartô.obferua imaginem innoccntisc, fecuritatis. Infpexe-tu' i^feemta- eimnia animantia .1 Deo ad fe adduifla : ac niilliim reperit ex omnibus,cuius confortio ad fiiruram multiplicationemfrui poftet.Quofaôfoconijciturin profundumfoporem,ac dormit.Dormit homo innocens. Fecerat quod iuflerat Deus. Non erat anxius de atquirenda generis ac uita; conforte. Earn ncccfsitatem Deo commendat,amp; fecurus omnium dormit. O fomnum felieem, cui non fruftra tribui-tur li Mofe,qiiod fit à Deo immiftiis, Sic fuos obfopire fo!ct,iubés eos efie fecia os. Si â lua pédtre pro mdcntia.Sicdat dilectis fuis'fomnum,inquit Daiiid Pfal.ny.

Cumcj; obdormiljet, tulit unam de coßii cius,cr rcpleuit carnem pro ca : CT adificauit D-omimii Deiw coß-inf quamtulerat de Adam,inmulierem. ] Eft hic loais Cum ifs quxfequuntur ,fîue hiftoriam fine myfteria il-lius,infpiciamus, magnarum rcrum fa:cundifsimus,quibus omnibus non folum tra^fandis,fed Si cogt;-gitandis imparem meefté fateor. Vcrùmpro mediocritate meaquæ Dominus dederit annotabo.

Principiô norandum eft,quid fibi uelir Alofes quod mulieris formationem tanta cum diligentia de fer;bit,quar cuiuis legenti ftatim fie oeeurrit,ut appareat fingulare quoddâ fuifie huius rei confiliu. Pri-miim proponit eonfi’iumDei,deneeefsitateformanda; mulieris. Deinde memoratomnibus animâti-bus ad Adamum addueftis, non efiêilli adiutorium aliquodpar ac fimilc inuenrum. Tertio plane mi-rabilem formationis modum fubiügit, quem uefbis paucis quidc, fedfiepofitis exprimir, ut ftuporem ineutiant attente Icgentibus. Qiiartô,etiam qua? poft formationem hanc contigerunt fingulare confi-lium Dei declararunt, cum quod Deus mulierem à fe conditam duxit ad AdamHm,nim quod Adam iliain tam admiranda eft cxcianiarione complexus, ut legem de nondeftrenda eoniuge fubiedfan^ ta-ccam. Meo iudicio feruiuit hac in re Alofes muliebri imbecillitatfcôtra mafculorum,pra?ftrtim lucia’O-rurn durieicm,propter quam amp;nbsp;repudif Icgem tulit,tefte Chrifto Matthxi dccimonono. Voluit per-liiafum efiê uiris, eife muliebrem fexiim non earn ob eaufam eötemnendum, qiicd longdinfra uiiiicm F cum dignitatem rum dexreritatem eft conftitutus. Efieenim ilium fingulari ftudio amp;nbsp;dignaticne Dei fiecondfrum, ut manifeftum fit placere illi infirmumfexum nö minus quam robuftioremmec uelie, ut fexri,quem mafculcrü gratia tanta diligentia formauit,formarû uirili eoniunxit,quifquä uirorü conte mnatae déférât. Hoe ecfiiio tam diligenter omnia exprefsit,qua; informatioiic Euxfingularitcr con-tigernnt, Si indifl'olubilis unitatis argumenta prxbuerunt. Faftidium uxorumquo perpetud labora-runr Iudæi,non ignorauitMofes cum ifta feriberet. Qiiarc ut falutem piorum animis confulcret,mulie bris fexiis tam raram,mjrabile,amp; fingularem formationem, amp;nbsp;quæ iliam præeeflerunt,quafp fequu-tafunr,ad commendationein illiusftudiofifsime' confcripfit.De myfterif s dieam fuo loco.

Qjiodmulicr no Deinde obferuandum cft,quod mulierem Deus non e' puluere rerra’,q^uemadmodum Adamum,ftd ex terra, fed ex ex ipfo corpore Adændéjj no é crinib.aut exteriore cute, fed ex ofsibus Si carne eins formauit. Ex ipfis cane Adtcfor- interioribusuirifumpfit,undefœminamilliiungendamformaret. Qi.!isnonuidet,quàm uolucritar-

coiiiungijamp; amanter fefe miituô coinpîeifti, maiculû SC feeminam? Coniunxit etiam cuiuftp genc--ris aniinâtia,iicriim de niillis legimus quod fœmellas ex ipfcriim carne prognatas acceperint: fed làtis erat corpornm conformitas, einfdem fpecici imitas, amp;nbsp;fcxiis diuerfitas. Hic uerô accedit iîngularis ifta eiufdem carnis propinquitas, immo raurórer, propter quam Apoftolus dicit : Qiii uxorein fuam dili-gitjfeipfiur. diiigit.Nemo enim unqiiamcarnein fuam odio liabuit,fed nutrit ac fouet cam.

Tertio amp;nbsp;illud cogirandü eft, quod cuin mulierë exip'fo corporeAdaeformare ucncr,nôc'quauis il lius parte,fed e' latere fumpfir,iinde iliam formaret.Non e capite,ne originis fuæ gratia millier infolt.' feeret: neep ex pcdibus, ne mancipiorum uilitati amp;nbsp;obfcuritati deputata uiderctur; fed élatcre,ut feiret

time' adhacrerct. Semit hæc confideratio contra inhiimanitatem illorurn,qiiiiixoribus non aliter utun

' tur,quain fi inter mancipia precio aliquo fintcomparatæ, ut propeniillo easdifcrimmeabancillis differre uideas.Tale eft pracfertim eorum coniugium, qui polygamiam feftantur.

ri QiiartdjConfidera ctia quid fit quod coftam e' latere dormictis aecepit,amp;l Euam ex ilia finxit. Coll« robur habet muniendo peefori aceómodatum. Cogitet mulicr,robur iuum efie eipeélorc uiri,illilj fe-A(t£ jatta ett omnibus aeeomipodet. Sit uiri fapientia, fit amor coniugalis,robur ac munimentum imbecilli Si «iKUcr. imperitxuxori. Illiie mulier attemperet, diligendo,morigerando,uenerando,(Si moderate'in omnibus agendo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Qiiintó,expenderunt alif uerbum xdificandi.Et xdificauit inquir, in miilierem.Pulchre’ ufurpatuiw eft hoc uerbum,Si in loco. Parabatur cnim mulicr, unde potifsimum, propter fobolis procreationem, amp;nbsp;cohabitationem,domeftica xdificatio cöftat. Voco autem domefticarn ædificationem non earn qua: ligno conftat Si iapidibus,fed qua maritus Si uxor in iuftam aliquam fainilrj cxqrcfcunr. Primushuiuj xdifidf

A adificij arcluteólus DeuS eft, ut rtdlc hie mulicrem ah illo xdificatam cfTe dkat MofeS. Dum mulier autem a;dificatur, und cum muliere uii- cjiioq! ardificatur: qui fi folus fine coniuge maueret,ad ædifica-tionemhancdomefticam nunquam perueniret.Sic Adam quoep in muliere a:dificabatur,ut exurgeret ill familiam non modicam aliquam,fed quæ totum genus humanum comprehenderet, cuius caput ni fi per mulicrem fieri non potuiflet. Qiii gioriam aedifieij huiiis afpernantur, quod abiiiratoreS matri-inoraj faciunt,indigni lunt plancgt;ejuod ftruéturæ huius aliqua finit portio fadli.

Et adduxit edtn ad Puldm. ] Notandum hie eft, quod ferminam Deus non folum crcauit, fed ad Ada- QuodDf«^ ipfe mum quoep defponfandi gratia adduxit, eamép illi inconiugem tradidit amp;nbsp;coniunxit.Erat non foliim muncrc uiro ad

Carne «Si ofsibus Adac ccdita,fed illi ctiam quod fpeciem attinet, per omnia fimitis,non minus quam duxitidejj-otija-tft iumentum fuse fpecieiiumento coiifoi me.Potcrat illamAdam facili labore reperirc,repertam pro-ptcr conforinitatem fexu quidem differentem, alias uerd per omnia correfpondentem agnofccre, fibi coiiiungere ,amp; ad multiplicandum genus humanum ufurparc, perinde atque hoediumentis eft fa-ftum, quorum nulli fuam focminam pcculiaritcr addudfam legimus. Ven!m noluit Deus, ut aliquid honiinfuopte arbitrioucl Adam facerct uclfccmina.Quare ipfe eos coniunxit,legitimæ(p conimiéfid nis gratiaformatam focminam Adæ adduxit, tradidit ae defponfauit. Admonemur haccoi.fideratio-ne, quidrequiratlegitimumconiugium. Vt uideücet mafculus amp;nbsp;fœmina nonfuapte tcmcritatc Si-libidine fefe coniuugant, fed iiingaiitur legitime’ fecundum ordiiiem Dei, confilio amp;nbsp;uohintate paren-tumacmaiorum, quorum uices in coniunftione Adæ amp;Eua; in fefe tranftslit Deus. Qui fie iungun- Vices ntetiorum tur,d Deo ipfo iunginitur,cuius uicem parentes amp;nbsp;maiores, in quorum poteftate lunt, qui iunguntur, dcpannium o-poft primam coniugq inftitutionem legitime' obeunt. Et in huiufmodi coniugio locum habet illud biuit Dei«, cm»» Chrifti:Quos Dcus coniiinxit,homo non fiparet. Qui mails artibus,malo libidinis ftudio,rcfpelt;ftu o- Etktm .hdd^ itin-pum amp;: cætera eitra ordinem diuinitus inftitutum iunguntur, de légitima coniunófione gloriari non gerct, poflunt. Requiritur autem d nobis ut non iiingamur morebeftiarum,quafi mox mca fi’, quæ fœmiuæ fpeciem habens hbidmi meæ anidet ; fed ut earn aceipiam in coniugem, quæ mihi adducitur ac tradi-tur d Domino,pofsimcp de ilia dicere: Mulier quam mihi dedifti Dcus,ficuti ab Adamo fadlum capite fcquenti legimus.Quare ordini huic aduerfantur fcortatores,adiilteri, concubinarij,amp; cjuotejiiot a-

B nbsp;nbsp;li] non poftunt bona confeientia gloriari,quod uxores legitime acquifitas habcant.

5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO VUI.

DixittpAdamrHoc nutte os ex oßibustneis es“ Cdro de cdrne inea.îîæc tiocabttur Mrdgo,ç[uamp;ma)n de uiro fient-ptd fjf,]Primùm,obferuâdum eft hoc loco quomodo Adam in defponfiitionem,qua ipfi mulier d Deo Qjÿjmodo cett-lungebatur, confenferit. Non erat fatis adconfirmandas halce nuptias, quod mulier uiro fiftebatur,Sl fenjerit Add ad pel- eiim luiigebatur, qui utriufque poteftatemhabebat, illislp patennun loco erat,nifi.acccderet etiam cotiiuniiioiK E-uiri conlenfiis. Etenim ad hoc ut fii mum fit contugium, non conuenit, ut aliqua fit reluftatio, uel in uiro uel in muliere. Quare præter rationcm non eft,quod adconfirmandum matrimoninm utriufque amp;nbsp;fpoiifi amp;nbsp;fponfæ requiritur confenfiis. illud tarnen probandum non eft,quod pontificij folo uniufcp confinfii coniugium ftatuunt,etlamfi parentes ac maiores reclament. Légitima coniugia fieri no pol-

fiint, nifitriaifta concurrant. Primum, ut qui iunguntur,talcs fint,qui matritnonio iungilicite' pof- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reeluirutur

fint, hoc eft, qui lege diuina non prohibeantur, quo minus connubio inter fe iungantur. Secundum nbsp;nbsp;legitonü con

eft,ut noniungantur fuapte tcmeritatc,carnali amore amp;nbsp;libidine perciti, fed difpofitione ac p'rouideii-tia parentum-.uclfi illi nonfuperfint, tutorum uclmaiorumac confanguineorum. Tertium, ut non cogantur inuiti, fed cum ipforum confenfii nuptiis tradantur.fic SC confenfiis Rebcccæ, Genef. uigcfi-moquartoquærebatur, cum effet tradcndalfaaco filio Abrahæ in uxorem . llæctriarequirunturin juuciiibus,adhuc fiib poteftate maiorum conftitutis. Sincgligantur,nonuideo, quomodo legitimæ ac firm« fint nuptiæ.

Deinde obierua,ciuod nö fimpliciter confentit Adam ad coniunftionem Euæ,fed confenfum cordis ï^on folum cor-fiii ucrbis baud leuibus,fcd graiubus amp;nbsp;emphaticis exprefsit di.cens,lloc nunc os ex ofsibus meis,amp; ca de eo!i]eii)it A-ro de carne mca, 8c cætera : quafi dicat, Agnofco SC accipio miilierem liane,non tanquam alienam,fed dam,jeder con-tanquam mcam,taue[uam os meum amp;nbsp;carnem m'eam. Poterat ifta Dcus ipfe proferre ac dicere ; Ecce Jen/um oreex-mulier hæc,os eft ex ofsibus tuis,amp; caro de carnc tua,accipe illam in tuam,uoceturlç uirago,quoniam preßit. de ulrofiimpta eft : uerü cöucnientius erat, ut confenfum limm Adam ifta edicendo proferret. Quare docemur hoe cxcmplo,ad confirmandas nuptias non folum requiri confenfum cordis,fcd SC affenfinn acconfefsionem oris. Requirit autem conuióïus Immaniratio, SC honeftas, ut coniugum confenfiis non inter ipfûs tantum priuatlm, fed 8C uel coram magifti atu, uel ccctu aliquo hoiicfto ac fide digno, quails cftEcclefiafticus ad confirmandas nuptias congregatus,paiàm,publicc',ac difci te' exprimatur.

Apiid cthnicos olim quærebatur dfpöfo, iti'c^ coram certis magiftratibus,habcrct ne uxorë fecundum animi fiii lëntentiam. Si aff irmalfct, non lieebat poftea repudiat e coniugem. Sic enfin confirmabantur nuptiæ. Si negaffetjnon poterat ratum effe connubium. Hodie inter Ghriftianos geruntur ifta inEe-' g ï clcfia-

78 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I M

clcfiafticis coniientibus,qito liqucatEcclcfi'æJcgitimü cfie coningiuinanec offendatur quifqnani ex ecr i rum cohabitarionc, qiii rccens in unum conneneninr.

f‘g'!ofccvdu ('Ü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertio corfidcrandum amp;nbsp;illnd eft, quod non dicit, Hoc nunc os ad ofta me a, caro ad carnctn

tuarito in uxore mcam:fcd,Hoc nunc os ex ofsibus meis,amp;caro ex carne mea. Nec dicir, Vocabitiir uirago,quoniäpro non fo’nm qi/cd pter uiriimfadta eft: fed, Qiioniam de uiro fumptaeft. Nonfolum hoc in mulierc ad fc addiufla agno ad Ie pcrtincat, nit, qua'm effet fibiconueniensóf ad fepcrtinens,fedamp;quam effet fibipropinqua. Huiiis gratiaorf-led ey cjMmft ginem illius exprimir,agnofcens effe illam os ex ofsibus fuis, amp;nbsp;carnemd carne fua, fumptamip deuP ):hi cognata gt ro,fe nimirum,cui turn lungebatur.Admonent hie mariti,ut non folum id in iixoribus Inis agnofcant, frcpiliijua, qiiod ad fc pertinent, fibiqiie legitime'hint coniunc7æ : fed amp;nbsp;quod os fint ex ofsibus, amp;nbsp;caro de car^ ne ipforiim,hoc eft,ut compledlar.tur eos non folum tanquam fuas, fed Si tanquam carnem fuaraiqua Coniiinidio écrit dcre amp;:fuprà monui. Singularisconiun(fHocorumeft,quieadcmfuntcaro:quareconucnitut5i ijni cademfunt ffngularidilciflionis aifedf u fefe mutuo compleiflantur, quod non folum inter coniuges, fed dC con-eufei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fanguiueos,ccgnatos,df eos qui emfdem funt gentis ac familia-,locü habet. Sic Laban ad Jacobum in

fra uigefiinonono dicebar. Os meum es, amp;nbsp;caro mea. Et Judas ad fratres fuos, capitc trigefimolêpf*' » mo diCtbanQind nobis prodeftjfî occiderimus fiatrem noftium^lt;Slt; celaucrimus fanguinem ipfius^ AU liuseft, ut uendatur Jfmaelitis,amp; manns noftiacnon polluantur. Fratercnim amp;caronoftraeft. EtJ-fraciiræad Dauidemx.Sam.t. dicebantiEccenosostuumamp;carotuafumus EtEfa.jS. CumuideriS nudum,open eum,amp; carnem tuam ne defpexeris,

Qwd Adàuxo Qjiartônecilludtranfeundumeft,quoddicit; Hæcuocabituruirago,qv,oniamdeuirofumptaeft. t iß{£ tiemen im Vbi duo confideranda ucniunt. Vnum,quod Adam uxori in defponfatione nomen imponit. Altc-ftoßa't. ruiTi,quaIc ilii nomen imponat.

Qiiodilli nomen imponit, pertinerad ins mariti. Poterat Deus miiüeri nemen imponere,ficuti df Adac impofuit,infra capite quinto, ubi legitur quod nomen eorum, Adx Si fœminæ, uocauerit A-QnaieiUinomë dam. VeriimiushocpermifitAdætanquam legitimo marito, adquem pertinebat poteßasdenomi-' ViipoCncrU. nandieaquæfibicranrtradita.Eadercfuprà monui Obferuationctcrtia. Videndumconfcqueii-Q/Mt«or pmf quale nomen uxori fuæimpcfuerit. Quatuor mulicris huius nomina inuenio. Primumeû,quod tnulieris nomina Adatn tft didba coniun^im cum uiro. Secundum eftna^S, id eft, feemina uel millier. Sic iio-ie^uitur, cauit cam Mofes fupra' capite pra’cedenti, cum dixit, Alafculum Si fteminam fecit eos. Tertiunieft nw'N, id eft,iiira, utita dicam. Qiiartum cftnquot;Vl Hauah,quod leguntcommuniter Euah. Duo prima nomina funt illi impofita à Deo. Vnum eftereationis primariac,qua?eft exterra,unde Adamfiun- ß ptus eft, ex cuius pcftea ofsibus Si carne foi mata tft Euah, ob quam caufam, ut fignificaretur Si ip-fanieffe cum Adamo terream, uocataeft communi uocabulo Adam. NamnianK,kl eft, Adamah terra dicitur. Qiiare primum Si commune utrique nomen Adam,quod mulierem concernit,uoco prim« ci eationis nomen.Alterum eft fexus, exprimens fœminei fexus notam. Jtlud eft tOpî, quæ uox à fora mineamp;^ punftatione diufla, foratamfîgnifi'car, amp;nbsp;muliebrem fexum exprimitficuti‘gt;-l mafeulinum; qua- ambæ noces præcedenti capite leguntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*^21, id eft, mafculum Si ferminam fecit eos. Duo

pofteriora nomma ab Adamo illi funt iure maritali impofita, idJp non tanquamfœmiiiæ ac teiTa:,fed tanquam carni ac coniugi fuac. Vnum eft n’ar'i«, id eft mra, emus lue fit mentic, un.à cum raticne adie-éJa, propterea uidelicet quod W'is’C, id eft,de uiro fumpta elfet.Peitineb.it haclenus ad ipfiim mulier ifta, quoniam de ipfo erat fumpta: atçp ira nomen hoenon tam ad acationem qu.îm ad iegem coniu-gq pertiner.-quofignificatur,muliercmnoniamfimpliciterfœminameffe,ftdamp;: maritatam. Aîfc-j. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum eft nin, id eft, Euah. Hoc nominis impofuit ilii Adam inh à capite tertio. Vbi Si adicôïa ratio eft,

eo quod mater effet cuniflorum uiuentium, Attinebat igitui Iioc nomen ad iifum amp;nbsp;frustum coniu-gijide quo fuo loco dicemus.

Horum confideratione admoncantur piæ muliereS, quæ fit ipfarum conditio. Cogitent le pri* md m effe Adamas, id eft terreas arque' ac niaritos fuos, ne fibi nonnihil ex eo arrogent prserogatiu«, quod funt ex ofsib.amp;f carne primi hominis condita. Nam Si ilia terra erant, licet inaliamforinani effent rraduéla. Deinde, effe fe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, fccminas, quod fexum attinet, idcoép decerc,ut quarpudo-

re.n fexus huius attinct,haud aliéna d fe ducant. Tertio efle fe h^^'Kjid eft,uiras,ucl maritatas,hoc eft coniuges Âluxores, fi fint in matrimonio conftitutæ, utfiinuladfepertincrelciantomiiiaiila,quæ raaritata marito legitimo fccundum coniugij SßWß praeftare tenetur. Qiiartô efle feriS’'n,id cft,Euaî matres uiuentium.Magna dignitas,fcdfimul magna eft moleftia pratftare maternum officium. Qi’^nc fide opus eft,quæ a' prouidentia Dei omnia fidelifsime' difponentis pendeat.

Qjtamobrem reîinquet homo patrem Cr ntatrem,çr adhterebit uxori{ult;e,ü' erunt duo in carneuna. J Coii-fiderandum hic eft, quomodo référât cui detur hæc fententia,non folum ad hoc, ut competenter Icga-tur, fed ad id quoque, ut commodius uidearur,quid ex ilia fit obferuandura. Si tribuitur Adæ, legen-dü eft in futuro, Reiinqucf,flt; adhærebit. Si Moffiin imperatiuo,llt;elinquat,amp;f adhæreat.Nam Adam fiiftaloquutus eft, propheticoeft fpiritu de firmitateconnubialis coniunôiionisloquurus, Si uerô Mof«

A AWis hæc'yrnt utrba, illaticncin liabcnt sdliortatoriam, ex prarmifsis fumptatn, ad eoS, qui iiin-ciilum connubiale non intelligentes, uxores fuastemcre repudiabant. Sed iftamagis ad explana-tionem pertinent.

Si damus liæc Adæ, obferiiaiidiim eft quod non de fe amp;nbsp;coniiige fna fpccialitcr -, fed in futurum de omnibus poftcris loquirur. Non dicit, Qiiamobrem relinquam patrem matrem. Neque enim pa trem neque matrem habebat, quos relinqueret, fed Deiim folum,de quo non poterat diicerc,Qiiamobrem relinquam Drum crearorem meum, amp;nbsp;adliterebo uxori mea? : fed, Qiiamobrem relinqiiet homo patrem amp;nbsp;matrem, amp;nbsp;adhærcbit uxori fua:, amp;nbsp;erunt duo in carne una. Igitur in co quod lenten-tia ifta aiuiflis Adæpofteris adaptatiir, admonemtir etiam prsccedcntia fic efle comparata, utad cuncT:ös coniuges pertincant. Qiiare non fimpliciter dicit, Reiinquet homo patrem amp;nbsp;matrem ; fed, Qiiamobrem rehnquet homo patrë Sf marrem, lt;Sf adhanebit uxori fuxiqua particula illatiua fatis déclarât,refpicere fc ad præcedenria:nimirum,qudd inulier eft os iSf caro uiri,amp; inde ad fententiam lianc deduccre amp;nbsp;pronuiiciare.Itaq; non eft couiugium Adac amp;nbsp;Euæ fnnpliciter,fed exemplariter infpicicn-dMm,unde admoneamur, quid ab uniuerfis coniugibus requiratur, quidcp de uero amp;nbsp;legitimo connu-biofentiridebeat.

Si fenfenmus ifta pronunciata efle à Mofe,dociiinento criinr, eodem refpexiffe Mofen, quo Chri-ftum,quodattiiiet indiflolubiiemconiiigij firmitatem, nonfolum agnoiiiffeeum, quam conueniat coniuges, rclidlis parcntibiis, fibi inuicem indiuulfe cohærcre : fed amp;nbsp;ad cam firmitatem conniibio-ruin cuuftos efle hoc publico fcripro adhortatum, iit manifeftum fir, quod poftea Ifraeliti.s legem de libcilo repudij præfcripfit, non fic elle ab co factum, queid igneraret pcccare cos, qui quauis de cau-fa uxores répudiant, amp;nbsp;non mallet uinculum coniugq feruari iiifradliim, fed qudd ad ferendam cam legem duritia ludaica adigerctur. quemadmodum amp;nbsp;Chriftum hanc rationcm permifsi diuortij Mat thæi dccimononoafsignafie iegimus, Scdhacderc, ficiiilubct, uidcat Commentarios noftros in MatthæumjCapite quinto.

Deinde obferuandum eft, quam oporteat effe firtnam amp;nbsp;infolubilcm uiri amp;nbsp;uxoris coniundtio-nem. Qiiamobrem, inquit, reiinquet homo patrem iX matrem, amp;nbsp;adharrebit uxori fuac. Ergo duo haccnccelfariafunrconiugibus . Vnum, ut uinculum iilud quo obftridli fuerant parcntibus,foluant. Aiterum,ur mutud cohacreant. Primuin requiritur propter feciindum. Hoc eft, ut pofsit maritus ad-

g quibiisomncmfuam operam debct,lt;Slt; tarn naturae quamdiuinaeft lege obftridlus. Quarc, quod dl-cir, Reiinquet homo patrem amp;nbsp;matrem,amp; adhacrebir uxori fuae, tanti momenri efie coram Deo con-iiindlionem uiri amp;nbsp;uxoris docet, ut illius gratia legem de non relinquendis parentibus, quam amp;nbsp;natura’ amp;nbsp;iiteris inferiiit, irritain clfe uelit, qiiatenus coriiugalis cohæfio poftulat. Vnde facile coliigi-tur, quam non dcbcanr minoribus de caufis feparari coniuges, quiim parentiim authoritas, qua; poft Deum eft maxima, nihil ualeat ad illorum diremptionem. Peccant igitur pliu imiim parentes illi qui fiiioriim fiiorü coniugia no finiint efle libera,fcd perindc illos fibi obfiridtostencnt,ac fi eiocati non effent : arque «a uiiitatem amp;nbsp;coniuiidtionem connubialem rmpediunr ; riel, fi qua capit, dirimunt.

Deinde Ä mariti illi grauiter dclinquunt, qui parentes qtudem amp;nbsp;qiiofciinque coguatos facile'relin-quunt,uerilmuxoribusfuisnonadhærent,fedillasqiioquedcferunr. Pliirimumpeccant,quiinrer coniugesiiirgia SCdifsidia ferunt,quibus cfficiunt,utuniras coniugalis fcindatiir. Omninofatanæ opus eft, infidiari coniugum unitati, amp;nbsp;feiiingcre, quos Deus uoluit efle unitifsimos. Quare miniftri illius flint, qui quouis modo,quouis prxtextii, légitima connubia dirimunt. id quod faciunt,qui coniugia eoruin diriinunt,qui poft uotum niipfcrunt,cum dirimi nödebeant etiam artcftantibiis non-niillis Pontificiim Canonibus. Sic Diftinft. uicefimafeptima, capite Diaconus legitur: Tanta uis eft in lacramctito coniugij, qudd nec ex uiolatione uoti pereft difloliii ipfum coniiigiuin. Er ex Aiigu-ftino, de Bono uidiiaii, capite decimo, fcquenri Canonc Qiiidam, fic citatur ; Qiiidam niibentes poft uotum aflerunt adulteros efle : ego autem dico, qudd grauiter peccant, qui talcs diuidiint. Hscc ibi.

Confideret nunc homo timens Dei, in quantam temeritatem incidcrint Pontifieij, pluris humana ftarura quam legem Deifacientes, adeo'quequos Deus coniiinxit etiam contra patrum amp;nbsp;faniorum caiionum fententiam dirimentiSiid quod nunc per potenriam huius mundi in malo obfirmati pafsim impudenter faciiint.

Sed quæri poterit hoc loco, an pracceptum Dei, Honora patrem amp;nbsp;matrem, ut fis longæuiis fu per tetram, per uiiicuium coniiigij m imiucrfuin reddatur irritum.

Refpondendum cft:Qtiareiiiis colia’fio coniugalis poftulat, tantum de illo præcepto dctcritur.Præ-ceptum de honorandis parenribus tantum non iialer, ut quod priiis illo eft, foluat amp;nbsp;irririim reddar. Adamdi Eua priiis eraiir coniuges,quam parentes.Coniugij lex,lcgcm parentum præcedit. Nemo pater, nemo mater, nifi prius coniunx. Nifi firmum fir coniugium, non erit progrefliis ad condirio-ncm parentum.

Igitur ut locum habeat lex ilia de honorandis parentibus,neccfle eft ut præcedat firmitiido coniugiji aecpraccedat tantum,fed di adfinem iifç continuetiir. Quare,ut no licet eife matri,ficeflc marrem, ut g 4 quod

8O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INGE N E. SIM

qncdiixcris eft, maritonon præftet, boe eft, nr propter liberos unitateracoriii^ij fui lêindatylibt-' risqj addióiiorlït, qiiain marito citation lieer marito, ut parciiribiis adhacrcat magis qu.àm uxori.

Interca ramen neeefte non eft, ut fi lins marirus omnem dileiftionis affttflum, ôC qiiodeunque benC'-fieenriæ fti!d!nin,parenribns fuis deneget. Etenimfi'euri non impedirur per dileélionem eoniugis, quo minus diiigat fuos etiain liberos.ita non impedirur adbæfione eoniugis, quo minus diligat etiâ amp;nbsp;ue-iicrctur parentes. V t cnim fiinul eftè potcft,amp; fi'Iius,amp; eoniunx,5f pater,ira poteft etiam aftedius reti-ncre fiii], eoniugis amp;nbsp;pati is, modo non difeedar ab ordine, in quo præccditaftctfbus eoniugi debitus, fubfequirur paternus,terrium loeum retincr is qui eft ergaparenrcs.Nonfunt ifta contraria,fed fubor-dinata.Chriftianus poteft redlo ordinc prarftare coniiigem uxori,patrem liberis,fiilium parentibuS, ei iiemaefubdirum m3giftratibus,doininuniferuis,frarremfîdei confortibus,homineni-hominibusgt;uiei num uieinisgt;amp; cum primis Deo filium in omnibus addufrum.

Qiiare,quod Icx ifta coniugq dieit, Qiiamobrem relinquet homo parrem amp;nbsp;matrem. Si adhjcrebiï nxorifuæ,affe(flum dilciflionis amp;nbsp;honoris parentibus debitum nôexringuir,fcdordinat,amp; inter hofee ducs ftatus parenturn Si eoniugum diftinguir.Non quod illi fint interfe eontrarij,eum frequentifsimé coniungantur,immo alter alten fubferuiatefed quód fint ordinandi,ne alter ab altcro impediatur.Itn-pcdirctur autem ftatus eoniugalis,fi flatus parenrum nihil illi de fuo concederet3amp; ingratiam iilius luS quod habet in liberos,refîgnaret.Neeefreigitureft,ut parentes filios ûios, quos in ftarum matrimonij transferunt, Lberos Si emancipates conftituant, nee polcanr, ut pro dtbito amp;nbsp;fubiçélione libèrerum, ipfis eohabitando Si fubferuiendo adltæreant,fed eos uclut c' nido extrudanr, illislÿ adiumento fint, ut peeuliari acfeparata manfior.e cum nxoribus cohabitentjillis cohaTcant,conitiges piæftent, iixores di ligant ac nutrianr,liberos procreando familiam conftituant. Et id demum elccare, hoc eftgt;é loco pa-ternæ domus in locum feparatæ manfionis, e' ftatu filiorum in ftatum coniugiim transferre, iioca.-tur. Quemadmodum autem ad ftarumparentumpertinet, ut hocpaifloflatuiccniiubialifubferuiar, fi'iios in gratiam illius liberos elocer, nec ins fuum erga illos retincar ; ira pertinet ad filium mari-tiim,non ut ad priftinam fubieiflionem amp;nbsp;filiorum eonditionem refpieiat, fed ut ad anteriora conuer-fus,patrcm ac matrem rciinqiiat,amp; uxorifua;adl’.a;rcat,hoe €fl,e|iiod eoniugis eft, non quod filij, de-inceps fumma mregritate praftet,

iraque fi caufa ifta ad hune raodum confidererur,manifeftum fir, non abrogari pracceptum Dei de honorandis parentibus,quod conuenir efie perpttuum:i«d ordinari flatus parentum Si coniugiim, uc alter ab altero impediatur.Sunr cnim urrique fic neceflaii),ur nifi rite' fei uenti.r ambo, neuter fubfifte- B re pofsir. Etenim fi non fiiir coniugcs,unde fient parentes i Rurfus nifi fint parentcs,unde nafeentur ccniugcsc' Quare diiigcnti confideratione opus eft,ne praccepta Dei ficintucamur feparatim, ut ordi-nem ac fines illorum impediamus,amp;l ex fubordinaris contraria conflituamus,

NÜ dicit^ di- nbsp;nbsp;nbsp;Illud obiter confidcrandum eft, qudd non dicit, Relinquet homo parrem Si matrem, Si adhxrc-

Lmbit rov'ï’? bitnaÇ/iV, id eft fccminac : id quod multi faciunt, qui relidiis parentibus, d qiiibus nondum funt e-id fomifiiC : locati, quorum iuri nondum funt legitime exempti, adharent ieoi tis, non qudd uxores fint, fed ob id pd, Jgt;uih.ircbit quddfiintQ'Oçsfocminæ. Nolunradhærercuxoribus,iêdfugiuntconnubialis uinculiinfokibilita-Jixo:'ifn£, tern, quafiferuitutemquandam intolerabi'em, uircljj parum deeoram,amp; interca fcdlanturfcrminaî feedas amp;nbsp;uagas,quibus fic adharent,ut nullo pudore,nullo diffamiæ dedecore, nullo difcrimine, nullo mcrerricia: perfidiar experimenro auclli qucant.Nolmit obftridbi efie hontftati,amp; mancipantur turpi-tudini. Deo fcruire nolunt coniugcs,lt;Sf fatanæ feruiunt fcortatores. Qiiare norandum eft, quam commode' non dicatur hoc loCo,Relinquet homo parrem er matrem,amp; adharebir fccminacfed, Adhærebit uxori : idljj non cuiuis,fed fua’,ut amp;nbsp;fcortatores Si adulteri ab hac lege excludantur.

Q«omodo er Occun-it autem hie locus Apoftoli,priore ad Corinthiosfexto, iibificlegimus.Autignoraris,qudd fcortator um ca nbsp;nbsp;nbsp;adhæret fcorto,unum corpus eft f Erunt cnim, inquit, duo in carntm unam. Ergo nec fcortatores

ro reddatur eu, nbsp;nbsp;nbsp;adulteri abhac legecxclufi uidcntur,quo minus amp;nbsp;ipficohærendo icortis,una cum illis caro fiant.

fc0rto,i.Cor.6, Etenim fi Si illi una caro redduntur cum feorris, ad illos quoep pertinet Incc fententia, ut ipfis quoque competat,rclinquere pattern amp;nbsp;matrcm,amp; adhacrcre feortis luis.Iracp quæri poterir,cuin tanta fit inter legirimos coniuges Si fcortatores diuerfiras,quomodo utrifqiie eadem pofsit competere fententia, Siquomodo Apoftolus defcortatoribuspia:dicet,quddfpiritus fandlus primiimlcgitimocoiiiiigio tribuit. Rcfpondco : Primiimquod ad un-iufquc partis fexus attiner,nihileft difcriniinis. Vrrinque uir cCeSi millier,tam in feortarione qiiàm coningio. Deinde quod ipfam quoqj carnalc copula concer nit,ne hic quidem aliqiiid eft diffcrenriæ.Qiiomodo ergo difcernuntur fcortatores à coniugibusf uno difcrimine difcernuntur, liciti Si illiciti. At in ifto difcrimine non eft fita coadunatio ifta carnalis, unde U nu m utrinque corpus ex uii o Si muliere redditur, fed magiS in urriufque fexus carnali copula Si cohxfione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Proinde hadlenus æque'tie fcortatoribus ac de legitimis coniugibus dici poteft, quod fint in u-nam carncm,ucl in unum corpus. Iliud fuprà capite primo,Bcntdixitq,’ eis. Si ait, Crefcite Si multi-plicamini,non eft ad fcortatores dilt;fbum,fed ad coniuges n Deo coniunôèos.Et ipfa ramen generis hu^ mani multiplicatio,qua: eft per liberorum procreationem,non minus uini fuam exerit in fcorris,quâni in coniugibus. JNamtSd ex feortarione,amp; concubinatu, immo amp;: adulterio,liberitoUunnir.

Jl' nbsp;nbsp;Ergo qurmadmodum uis tniiltiplicandi ac procreandi no à liciro nd iUicitO iiîrî ac mulicrîs congrclTu

«tut p£ccent,qui illicite' iungiintur,fcd fimpliciterà qualicuntp illorum commixtione penderuta amp;;'’ifta fcnteiitia,Erunt duo in camcm iinain,non aftringitur ad Icgitimum, fed qitcmuis utriiifqiicfcXus con-greflum. Vinum,inquit Proplictajartificat cor hominis,amp; panis cor hominis confirmât. Ea feuten tia non confiât difcriminelicitiamp; illiciri,led perindefuris cor pane fiirtiuoconfirmatur,amp;; uinoftirtim acquifito cxhilaratur,nrq5 illius,qui ifta iufio amp;nbsp;honefto labore acquirit, cum tarnen nemo fic dcfipiat, ut cam ob caufiim nihil refcrre putet, quomodo panis amp;nbsp;uinum furto ne uel iufio labore acprecio ac-quirantur ufurpentur.

Confimiliter amp;nbsp;hoc loco cogitandum efi, iicrum quidem effe, qudd Apoftoliis imam carnem eoS quoip fieri dicit,quifcorrando coha:rcnt,intcrea tarnen mulrum difcriminis efl'e inter cohæfionem con iugum amp;nbsp;fcortatorum.Illam eife licitam,iftam illicitam. In iliauerum effe quod hie dicitur, Rclinquet homo pattern et matrcm,amp; adharrebit uxori fuaean ifia diuerfum requir^nempcjut rciinquantur icor ta,amp; adhæreatur patri amp;nbsp;matri in obedientia amp;nbsp;honore iliis debito, donee elocationis iure amp;nbsp;Icgitimo connubio paterna poteftas foluatur ac definar.

Erat dutem uterej- nuJui, AaaM cr uxor cim, amp;nbsp;non cruhefeebant.'] Tria funt hoe loco confideranda. Primumefi^qudd maioresgeneris noftricreatifuntà Deonudi. Secundum, quddfie, uterant, nudi funt in paradifum franilati,nudi(p in illo conuerfati. Tcrtiuin,qudd de nuditate fua non non erubefeC bant. Quddnudifunt conditi,nonpilofiauruillofi,fieutiplcraq^ animanria,adquern modü amp;nbsp;omneS duamiwnoort' illoru pofteri nudi,amp;f plane' inermes nafeimur, admonear nos,quam naturæ noftrscrepugnet ilia mali uenidt nudb no--tia,quatot armorum gcneribiis ad cædem aecrudelitatem nudum hoe noftrumamp; inerme corpus,pad ßriicoi-poribui^ non cædi natum, armamus ac dcformamiis, ut fi beftia quaedam ad eonfimilcm armaturæ noftra? for- cnnndtnrdilU mamnafccrerur,non folum monftri loco haberetur,fed tanquam adpcrniciem tain hominu quam ani bellied, malium nata aut cum horrore fugeretur, aut prorfus e' medio rollerttur. Qiiare cordatum hOminein ipfa natiuitatis nofiræqualitas,amp; inermis Corporum humanorum nuditas fàcilé admoncr,qua'm con iieniat nos,uel naturæ nofiro indicio admonifos innocuam aC pacis amantem dueerc uitam,quamque bellica ifia armatura,in cædem non befiiarum,l£d cognati fanguinis parata,non humanum, fed prorfus diabolieiim fit inuentum. Deinde,natiuitatisnofiiæ nuditas ctiamhuiusadmoneat,utquoties il ingrejJ'M “ lius in mentem uenif, cogitemus fimul de cxitu nofiro ex hoc mundo. Per natiuitatem ingrcdimur in in niundù admo hunc mundum prorfus nudi,per mortem rurfus egredimur ex hoe mundo confimiUter nudi. Nihil in- neat de nudo exi tulimus in mundum,uticp nihil ex illo afportabimus. Admonet ifia eonfideratio, ut ficut Apofiolus i. tu ex hoc inildo, Timoth.fexto hortatur,n£ceifiirio uieftu amp;nbsp;amiftu contenti fimus,ne incidamus in dementiam iilam, qiiam Sapiens Ecclefiafi.quinto perftringit dicens,Sicut egreffiis efi nudqs de utero matris fuæ, fic re-«crtctur,amp;: nihil auferet fecum de labore f«o. Mirabilis prorfus infirmitas. Q^iomodo uenit,fie reuer tetur. Qiiidcrgoprodeftci,quodlaborauitinuentumï’ Cuniflisdiebusuitæ fuæeomedit intenc-bris,^e. Præterea fi eontigerit aliquem fpoliari fuis faeultatibus, quoeunque id pafto fiat, rceuiTat Confoldtio iTlii ad natiuitatis fuænuda primotdia, amp;nbsp;eonfimilem profpiciat mortis fuæ nuditatem, dieattp cum lob, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;frcnltdtibui

Nudiis egrefiiis fum ex utero matris, nudus illuc reuertar, Dominus dédit. Dominus abfiulit. Sit no- juis Jjtolidninr, men Domini benedidf urn.

Qiidd Adam amp;nbsp;Eua nudi funt in paradifum eolloeati,ut in illo nudi deg£rent,documero fit,quam Vt nudi dmbute rcquiratlt;à nobis Deus,ut coram fe nudi ambulem«$,nonpalliati. Nudus ambulatcoram Deo,incu- mils coramDeo, ius fpiritu non eft dolus,qui fimpliciter SC manifeftc? ambulat,liber ab omni hypocrifi, fic ut omnis ip-fius uita nuda fit in oculis Dei. Qtiæ nuda funr,manifefta funt Si. aperta. Nuditatem hanc non corpo-rum,fcd animorum,confiliorum Si fadlorum probat Dominus, cui alioqui, noliraus uelimus, omnia nudafunt Si apert.!. Hebr. quarto. Rurfus eos deteftatur, qui omnia fua tegunt lt;Slt; abfcondunt,quos Elaias cap.19.perftringit diccns, Væ qui proftindi eftis corde,ut à Domino abfcondatis confiliü, quorum funt in teiiebris opcra,amp; dieiint,Qiiis uidet nosfdlt;,Qiiis nouit nos?

Il!ud,quód de nuditate fua nonerubuiife feribuntur,exemplum offert, non impudentiæ Adamita- Exemplu uerar rum,qui nudis inter fe non animis, fed corporibus ambulantes, paradifi uitam æmularife fimulabant, innoccntilt;e , GT e]uos noftra ærate Anabaptiftarü quorunda furor imitari eonatus eft,nec beftialis illius uitæ,fi tamê ui fiitura uitie. ta dicenda eft, qu.a gymnofophiftæ ultra Indofchytas,in fyluis, fcrarum in morem nudi incedere dicun tur,fed puræ Si illibatæ innocentiæ, quam per peccatuin amiftam, beneficio Chnfti ficrecuperamus, ut amp;nbsp;ipfi olim in ccclefti paradifo niidts corporibus abfrp ullo pudore conuerfaturi fimus, modd dum in liac uita fumuS,nuda Si aperta mente in confpcdf u Dei ambulemuS.

Manifeftum eft uel ex admonitione Apoftolica Rom. f,Si i.Cor.iy. duos illos homines,primû Ada tnum,amp; fecundüChriftu,£fl’e nobis non fimpliciter ut homines,fed tanquà duo capita intucndos,ac fic inter fe ceferendos, ut quæ cü Adamo ante peccatü tanquà primo generis humani capite gefta funt, no hiftork^

Sî hiftoricérantum,fed S( myftic?confidercmus, inlp illofpiritualiumrerwm imagine« conremplemur: qiiarum ueritas in Chrifto eft eledloriim ac faluandorum capite exprcfla. Quarc,ficiin fupràpolliciri fum s,r£S ipfa pcftulat, ut pro mediocritate noftra fairem aligna attingamiis^qiiæ pins apud fe Icdtcr obiter admonitus per gratiam Domini prefsius ac penitius confideret,; quod ut commodms fieri pof' fit^rccurrendum eft ad præfentis locicontextum.

Adie KcrôjinquitjJiojt inuenicbatur adiutorfimilis ciiM.]Qiiemadmodum Adam primus homo ad ima-ginem Dci conditus, quod humanam banc naturam ac uitam attmet, fie folus erat, ur nemo reperiret ex creatis omnibiis,fiue aiigeliSjfiue b(fl:iis,cuius accefsione genus bumanum miiltiplicari poflct.fic X Cbriftus liera ilia amp;nbsp;exprefla imago Dei^quod cccleftem uitam ac feliciratem concernit, folus erat: nec quifquam ex omni humano genere,imô ne ex angelorum quidem ordine dabatur,cuiHS confortio pari conformi,eltdf orum ac faluandoru multitudo proçrearetiir.Qiiare ficuti Adamü noluit Deus petquot; manere folum,quem bumani generis caput conftitiierat: ita «Sd filium fuiim Clu iftiim nô eft pafius elf« folum, quem a b aeterno eleftorum mmtitudini caput ac principem praedeftinauerat, ut polfct dicere. Ego «3lt; pueri niei,quos dédit milu Deus,amp; ad deftinatamlêruandorum pertingere miiltirudinem.

Dominui Dei« foporetn in Addin^çr dormiuit : Gquot; tu'u unam de coilis eiuf, g rep'euit carné pro ea.cr tcdißcauit Dotninuf Dc«lt; coftam quant tulcrat de Adam inmulicrem. ] Primiimilludobfcrua. Ei qui folus eratjion eft ex terra feorfum compar aliqua errata, fed ex ipfo defumpta unde muitiplicaretur. Poterat Adx- Deus uxorem, quemadmodum fecerat antea in çonditione btftiarum, aliunde formare, ut non ex ipfo tantum elfet multipbcationis pnneipium : ueriim uoluit, ut ex uno prodiret uniuerfuni genus mortabumificut amp;nbsp;Apoftolus Aéf.ir.meminit dicens,Fecit ex uno cmnegenus hominum ba-bitare fuper uniuerfam faciem terrsc, amp;nbsp;ur una effet in uiro amp;nbsp;mulicrc corporis natura, mnisq? gciutiJ lnimanifonS;ficur Ambrofius annotauit.Præcefsitea in re imago Cbrifti capitis eleftorum. Nam nec lili abunde eft formata fpotifa,und£ fernen elcsftorum mu!riplicarctur,f£d ex ipfo,ne diuerfum rfi«t multiplicationis buius principiü.nec ecckfia arqué ac Cbriftus glcriam iftam ad fe raptre pofsit Qiia-rr merird funt heftes Cbrifti,ac deprædatores gloriae illius cenfendi,qui quod fotius eft Cbrifti, Eccle-fiætribuur t : apud Ecclefiam quserunt,qua: prorfus nibil bablt;t,nifi quodacccpita Iponfo; rxc petit , ut ab ipfa pendeamus, fed fibos üios omnes ad Cbnftutn Ipoiifum, unde funt prognati, ftudio-fifsimé ducit.

Deinde confiderandus eft amp;nbsp;modus, quoexunoacfolodcfiimpraeftmulier, per quam genus bu- j maiiuni miutipiicaienir.lmlnifir,inquit, Dominus Deus feporem in Adam,S^c. Conit élus tftin gra-Lem foperem, utexdormientc lumeretur acformaretui Euah. Potuit Deus ctiam uigilanti Adæ exi-ineiecoftam;ucriîmdebneal'atur figurait tum fiiturarum. Sopor Adæ immiifus, mors tft Cbriftoin cruce penceiiti immifla. Sepor quid aliud tft,quam fequutuix moi tis umbrae inter foporem ac inor-Uin inbii eft quod ditferat, nifi qued anima adlmc eft in corpore dormicntis, in mortuo iierd nequa-quannSf quidormit,paulopoftcuigilatrmortuus uerd nonita, nifi uirtute Deiexcitetur. Redeergo mortis Cbrifti figura 8C umbra qujcdam in fopore Adæ prweefsit Iraqi ficuti ex Adam primo homilie obfoporatofumpta eft Euah, ira ex Cbrifto fecundo in cruce mortuoformata eftac uiuificata Ec-clefia,ut uira nobis conftet ex morte Cbrifti. Hue pertinct illiid Efaiæ quinquagefimoterrio ; Si po-fucrit propeccato animamfuam,uidebitfernenîongæuum.Etquod Cbriftus ipfeloan.ix.dixit, Nifi granum frumenti cadens in tcrram, mortuum fuerir, ipfum folum manet. Si autem morruum fuerit, inuitum frutflum adfert.

Tertió,Et tubt,inquir,unam de coftis eius,amp; ædificauit earn in mulierem. Apcritur latus Adæ dot mientis,amp; eximitur cofta,cx quaformarur Adæfponfa, Cbrifto in cruce iam mortuo aperitur latiiS, ficuti Ioan.i9.fcribitur,inde(p promanat fanguis,imde nafcitur ac uiuificarur Ecckfia fponfa: lt;Sf aqua, unde recens nata ueluti lauatur. Purgatio non eft in aqua,ficuti ncc nariuitas in fanguinc;fed,quoniain facramentaregenerationis amp;; ablutionis funt in fanguine ôC aqua,é mortui Cbriftilatere promaiian-tibus,dicimus Ecclefiamfponfam Cbriftiex illis efle prognatam Sf ablutam.

Qiiartd, quod ex cofta Adæ ædificatur millier, amp;nbsp;locus coftæcxemptæ carneimplctur et clau-ditur, puichrefigurât, quomedorobiir diiiinitatis Cbrifti,cuius rypumgefsitcofta Adæ,comiim-nicata fit Ecclefiæ fidclium amp;nbsp;fponfæ Cbrifti:ac riirfiis caro,id e(l,infirmitas bumanæ natiiræ tranlla-ta 111 Cbriftum. Locus autem coftæ claufus,fignificat,Cbrifto nibil accefsifle detrimenti ex eo quod co ft.im,id eft,robur dm inita t i S fuæ,pcr incarnationem ædificandæ Ecclefiæ ac Iponfæ fiiæ impertij t. E fo mno furrexit integer Adam,6^ magno cum fœnore coftam formandæ Euæ impenderar.E morte fur-rexit Chi iftus,amp;: magno lucro acceptæ fponfæ,integer ad cœleftem paradifum afeendit.

Qiiintô,Acdificauir,inquir,Dominus Deus coftam in mulierem.Multo conuenientius iierbutn æ-dificandi competit Ecckfiæ fponfæ Cbrifti,ac domui Dei,quàm Euæ. Exurgit cnim ilia in domuin ædificium multo illuftrius quàm ifta.Dei ædificatio cftis,inquit Apoftolus i.Cor.j.

Et adduxic eam ad Adam. ’Dixitq^ Adain,Hoc nunc os ex oßibiis mcis,z:r caro de carne mea.UtCC uocabitur id' rago,quoniam deuirofumpta cü Qttamobremrelinquethomopatrem ey matrem,cr adharcbituxortjuit,^ eriit duo in carné unà. ]Euah reces nata defponfaf Adæ unde fuerar formata. Ecc’efia recës é carne Si fan guiiie Cbrifti jpgiiata defpcfaïei à quo eft defumpta. Adduc.tadCbriftü fpëfum,iIbcöiungit.Dcfpóla tiéis huius mnuftri funt Apoftoli,fif reiiqiii EuâgelqDei niuiiftii, Dvlpôdi uos,inqiut Apoft. uni uiro, uirgincin

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9^

A üirgineincaftam cxhibcre Clirifto, x Cor.u. Deinde Adam agnofcitamp;^accïpitfpcnfam ad feaddii-iflam.Cliriftiis Ecclefiam acfponfam fuam agnofcir,amp; lïiam effe faretiir decoclo damans,Saule, San— kjquid me perfequeris i Et loan.6, Oinne quod dat mdii parer,ad me ueniet;amp; quod ueiiit ad me, no eijcio foras. Et loan.io.Agnofco ones meas,amp;f agnofcunt me mcæ.Et,Qin confi'tebitiir me,confitebor amp;nbsp;ego eum coram pan e meo*Et pollicetiir iilis præfentiam fuam dicens,Eccc ego uobifciim fum ufqj ad confummationcm feciili. Et quod cos ad fe uelit in cœleftia abducere Jterumjinqui^ueniam amp;nbsp;aflii mam nos ad mcipfum,ut ubi ego ftim,iHic amp;nbsp;nos fitis. Adam dicit,Hoc nunc os ex oftibus meis, Si caro de carne mea.Myfterium iioc Apoftolus Eplief.r.difertc notât cum dicit. Membra fum us corpo--ns eiuSjde carne eius,amp; de ofsibus eius. Propter hoc rclinquet homo pattern Si matrem fuam,Si adhæ rebit uxori fuæ,Si mint duo in carne una.Myfterium hoc, inquit, magnum eft, in Chrifto Si Ecclefia. Reuera magnum eft,qudd uerbum Dei per quod fadla funt omnia, per incarnationem hiélum eft of-liiim Si carnis noftræ pai ticeps,ut fimus nos membra de corpore eins, os Si caro eins. Carnem fuam quomodo nô diligeret^ quomodo non foueret S' quomodo defereret s’ Patrê reiiquir, dum feipfum cx-iiianiuit,ac formam lërui incarnando accepit. Matrem rchquit,dum proprer elcétos fuos circuiuit, do cuit,fanauir,ac tandem crucem fubiuit.Reliquit autem non in uniuerfum, fed tantum quatcnus incar-nationis pofcebat difjpenfatio. AliàS:Ego,inquit,Si pater unum fumus.Et non fum folus,fed egoSi pa rtr qui mecum eft Et de cccio fie defeendit, ut ramen fimul efièt in cœio. A pâtre profedfus eft,ut nihilo minus effet in finit patris.Matrem reliquit,quatenus oportebat tpfum elfe in negotijs partis. In cruce tarnen commendauit iliam dilcipu!o,Si poftca ad fe in cœleftia accepit. Quis autem fatis expenderit inenarrabilem illam elctfiorum dignitatem,qiiam ex eo habet, qudd una funt caro,cum uerbo Dei in-carnato,Domino,Deo,ac Seruatore omniums’ Chriftus fedet ad dexteram partis, Dominus ac Rex omnium ram quac m cœio funr,quàmqua’in terra. Igitur caro noftrafedera dextris Dci,Siguber-nat omnia.Rurfus,nos degimus adhuc in miferia,infirmitate,ignobihtare,Si omnifaria præfentis ui-tæ moleftia,cruce ac tribulatione. Ergo Chriftus adhuc in carne noftra,imô fua,mifer eft, infirmus eft, ignobilis eft,cruci ac tribulationibus fubietflus eft. Nam quæ carni ipfius, quæ nos fumus, accidunt in hac uita,ipfi accidunt;perinde atqj nobis ea contigit dignitas Si gloria,quam in perfona fua, Si carne noftra pofstdet in cœleftibus. Etcnim carni eidem oinnia funt communia^iit iura defponfationis ac coniugij taccam.

Erat autemuterq; iiudus,Adam nbsp;nbsp;tixor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non eruhefcebaiü. ]Ét nofter Adam nudus in cruce pepen

B dit,nudus obdormiuit,nudus furrexit,nudus ad cœleftcm eft paradifum tranflatus. Et nos ex illo nudi renafcimur,nudi cum illo ambulamus,nudi ad cœleftia transferemur. Nudi rcnafcimur,omni munda-næ Si propriæ iuftittæ operculo reieélo, uetere homine expoliato. Si quicquid efle poteft carnalis fidu ciæ,prorfus exuti. Et non erubefcebanr,inquit. Nec nofter Adam de nuditate fua quam noftri gratia fufcepit,erubefcit : idip non folum propter innocenriæ puritatem,fed Si proprer obedientiam, qua uoluntati partis in ilia feruiuit. Si indicibilem amorem,quo non modo nudari, fed Si mori pro nobiS fuftinuit.Nec nos,quotquot cum illo Si ex illo nudari fumus,proptet hanc nuditatem noftram, quan tumuisîn oculis carnis fupcrbæ Si arrogantis fummoconteinptiii obnoxiam,ullo pudoris fenfu tan-gimurnon qudd nobis ram perfeda fit inculpabilis uitæ innocentia,fed qudd nuditatis noftræ confor tem liabeinus Chhftum filium Dei cum eledtis omnibus;cum quibus non in oculis mundi,fed incon-fpedluDeiuerfamunquippe qui no mudo,cui mortuifumus,fedChrifto feruatoriuiuimus. O uere'fe lices omnes eos qui cum fecundo hoc Adamo nudi uerfant,Si de nuditate fua non erubelcunt,fedpro* brum crucis Chrifti alacri animo extra portam egrefsi perferunr, Hebr.ij,

EdÔC ferpens erat callidior cundlis animantibus terræquæ fe cerat Dominus Deus,qui dixit ad mulicrê, Cur præcepit uo/ bis Deus, ut non comederetisex omni ligno paradifi^quot; Cuire-* fponditmulier: De fruclu lignorumquæ funt in paradifo ue-* feinaur. De fruélu uero ligni, quod eft in medio paradifî,præcepit nobis Deus ne comederemus,amp;^ ne tangeremus illud, ne forte moriamur» Dp xitautferpês admulierê,Nequa^ morte morieminÉ Seit enim Deus,qgt; in quocuni^ die comederitis ex eo,aperient oculi ueftrijamp;C eritis ficut dij, fçientes bonumôô malum* Viditigiturmulierquodbonumeffet lignu ad uefeendum, amp;nbsp;pulchrum oculis, afpec'tu^ deleétabile, ôd tulit de fru^ du illius, 80 comedi t, dedi t^ uiro fuo, qui comedit* Et aperti funt oculf ambormcumcß cognouifTent feeffe nudos,CQnfueruntfoliaficus,amp; fece runt fîbiperizomata.

84 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s 1 M

LECTIO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

Qiiocfin GræûO eft, J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TOcw'Tw^àdtftjScrpenSiierô erat ïapienti/simuS uelpru.-

dentiftimus omniü,amp;;c.in Hebræo cftOA‘Aj?,id eftaftutus,uerfiitus,caUidus,iicrfipellis. Aquilaôf TlieO dotio reddiderunt ■srciu’Sfyffgt;,id eft,uerfuniin 8( nequam.

Cunfiisdnimantibu^terr^.'i Hebr. habet mwn n^n ^3T3,ideft:Prxomnib, bcftqs agreftibus.Et Grjc CHS iicrtirjSTT; TW^vfjid eft,fuper terram.

A fpeaucjideleildbile.} Hebr.V'aujn’? yyn ITahS^ideft, Et defiderabile lignum ad intclligençiuin. Graecus cipMcf/içri ri ^onccvoSruu^xd eft,Et maturum adintelligendum.

Quicomedit. ] Hebr.VsK’'''. Graecus reddidit pluraliter,4«l lipixyoi/,id eft,Et comederunt,

Diiobiis praeccdentibus capitibus Mofes quod generis hiimani primordia concernir, quomodo, SC qu.àm illuftri conditione creari fint primi noftri parentes, quam poteftatem fuper omnia animantia ac-ceperint,quam arde'in unam fint carnem coniundi,amp; in paradifum uoluptatis collocati : deniep quid præcepti de arbore Icicntiæ no tangenda acceperint, amp;nbsp;quomodo nudi cum eflênt,haudquaquâ erubue hnf,ex ordine paucis qiiidcm,ueriim fatis luculeiitcr expofuit.Iam cclcquentcr incipit hoc capire com-mcmorare,quomodo illi fêle erga præceptum crcatoris inobedientergeflerint, camlp obcaufampa^ nas condignas incurrcrint.Suntautem tres huius capiris partcs,fatis luculenterdiftirdae. Prima pecca tum,fecuiida condcmnationem,rertia eiedionem e paradifo, primorum noftroriun parentum cctinet.

Sedferpens erdtcdUidior cunCliidniindntibns terra. ] Prima hæc capitis huius pars eft, compIedcnS tcntationem,fcdudionem,tranfgrcfsionem,amp;côfiifionem. Hanedeferipturus orditur ab orgai!O,pegt;' quod faran muiiercm primùm tenrauit,amp; ab obferiiantia uerbi Dei feduxit.Hoc organum rentationiS dicir fuifle firpentem. îlli tribuit quod callidior fucrit cundis animantibus terræ. Eft fane' animal hoC etiamnum callidum SC aftutum:unde «Sd Chriftus difeipulis dixit,Eftote prudentes ficuti lèrpenteS. Nó eft autem anxic difputandum,quæ turn fuent ferpentis calliditas.Meminitillius Moles cam ob caufani, ut ledoré de afturia SC uerfutia futuræ tentationis praemoncar,quam is ferpenri indjdit,qui illo eft tan* quam inalitiæ fuæ organe ex perinifsione diuina abufus. Licet enim naturalcmquandam calliditatefU habuerit lérpens ifte,cr€dibiletainen non eftjpotuifle ftlam ad fubornandum praefentem banc tentatio-nem fufficere, fed accefsjfiè illiinftindum SC operationem tentaroris fatanæ, linguam 8C uccem ani' malis huius dirigentis.

Qiù dtxit dd muherem, Cur pracepit uobU Deus,ut non comederetis ex omni ligno pdrddifi i ] Habcnt ifta principiiim tentationis, Déclarât Molês, urrum ex duobus generis noftri parentibus fatan perferper-tem teiitaucrit,amp; quomodo principia tentationis concinnauerit.Qui dixit,inqiiir,ad mulierem. Ergo infirmiorem partem generis noftri tentatione eft adorfus.idqj non fine callido confilio.Arbitrabature-nim,qHod SC accidit,mulierem facilius,maximc'in abfeiitia uirfpofle fedi:ci,quàm uirum. Cur præce* pit uobis Deus, inquir,ut non comederetis ex omni ligno paradifi ? Sic ferpens infidiofa quæftionc ten tarioncm orditur. Leguntur autem ifta bifariam,propter Hebræas iioculas quot;'S TiK. Qiiidam fie ; Nuin dixit Deus ne comedatis de omni ligno paradifi i Qd. Putasne Deum hoc præcepifie uobis,ne de oin ni ligno paradifi edatis i ut emphafis fit in Elohim,in uoce D E V S,hoc fenfii: Nequaquam credendum uobis eft,hoc præccptü cfie Dei. Nouit enim Deus quantum utilitatis confequuturi fins ex arbore feien tiæboniamp; mali:quod uidelicetfutiirifiris quafidij quidam,feientes bonumamp;I malum. Hoc tantum e* molumentum non poterit uobis Deus inuidere. Qiiare longe' erratis, fi putatis à Deo uobis hocelfe mandatum,ne de omni ligno paradifi comedatis. Airj fie : Cur præcepit uobis Deus,ut non comederetis ex omni ligno paradifi:’ Hacledlioneftatuendaeftuisemphaticainuoeula Cur. Prior kiflione-ga telle à Deo præceptum, ne comederent de arbore Icientiæ boni SC mali. Pofterior concedit hoc elfe .à Deo præceptum,amp; quæftionc mouet, cur id ab eo fit fa6tti. Infidiæ prions ledlionis in eo funt,quüd quafi landein Dei uindicans,ncgat ilium taie quid præcepilfe, quod tam infignem hominis commodi-tatem impcdiat.Netp enim elfe ilium ficcomparatum,ut homini aliquid inuideat,quod utile ell’cpof-fit. Elfedtus eft,ut fuadeat inhibitîonem liane non elfe uerbo Dei fuffultam, fed cfl'c ciToretn ac uanam opinionem,in qua nihil fit ueri. Finis eft,ut edatur fecurc' de arbore uetita, atqj ira aduerfiis mandatum

• Dei peccetur,ac genus humanum per inobedientiam de fubiimitate glcriæ ac felicitatis aceeptæ in om Infidia effcClus gmei is nuferiam denirbetur,perq; peccatum in feruitutem fatanæ conqeiatur. Pofterioris uerd le ACRms’bollerio- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f^^if^s nequitia in eo eft, qudd à muliere caufam quærir, quare dixerit Deus,ne de omni ligno

ris leétionis paradifi comederent; attp hac quæftione finiftram illi fufpieioncm de uoluntate Dei fenfim inftillat, ne foitd non fatis lÿnecrc' erga ipfos aftedfus ufum arboris feientiæboni amp;nbsp;maliprohibuerit. EffedtuS eft, ut fuadeat nullum elfe perieulü, fi de arbore uetita comedant,imô plurimü fore emolumenti. Finis idem que in priore ledtione afsignauimus;tranlgrefsio uidelicct diiiini mandati,amp; humani generis cor ruptio SC perditio. Priore leiftione fimulatfeimpoftor efieamicü Dei, ac gioriamillius uindicaread-uerfus faifam opinionem de præcepto quodam, quod putetur elfe iiliiis,conceptam.Pofteriorc fimu-lat fe bene uelle homini, amp;nbsp;cupere utad diuiniratisgloriamalcendat,acfimul Deo coram muliere detrahit, ilium'que de inuidiaaccufat, immd uerbum eius mendacii arguit.

Vter^ fenfüS talis eft^ iit tcneri poßit citra periculum. Veriim quamuis prior phis haber aftiitia: 8C Vtrafentêtid te calliditatis,poftcrior ramen germanior cfleuideriir, cum quod hædiiæiiocula: quot;3 qts magisfonanr. nendauideatur. Qiiare,Ad quid, uel ut G ræcus reddidir, r/ oti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'o êios, id eft, Qiiid eft quod dixit Deus, quàm An, Videtur quot;3 qK

uel num; rum quod recens odium faranæ aduerfus Deum conceptum magis exprimitur hoc knfujquo Gennanißno no præceprum illius maligne diuexat,amp; uoluntarem eius erga hominem iniüdenriæ accuûit.Et alioqui no Uro meliiis ex-^

ignorabat Adæ amp;nbsp;Eiiæ conftare certó, quid ipfis amp;nbsp;à quo elfer pracccptfi. Qiiare, meo iudicio,non hoc primi quo did. agit, ut id uocer in dubium, fed magis hue incumbit, ut rationem amp;nbsp;caiifam præccpri inuertat, amp;nbsp;uer-bum Dei mendacq arguar.Nam eriamfi Eua præceprum hoc non ex ipfo Deo,led ex Adamo audiftet, fleuri iionnulhs uidcrur,haud ramen fperandum erat ferpenti,fieri poflquot;c,ut Adamo per muherem per-fiiaderctur,prxceptLim hoc non efte Dei,quod ille Deieftecerto fciebat.

Ciiiref^ondetmulicr.GefruâuItgnorum,qu£ funt in paradifo,uelci)nur,defruéluucro ligni,Grc.] Dimidifi propofiri fui obtinuit faran,ubi mulicrem ad colloquendum induxit.omncm operam pcrdidifler,fi fta-tim inirio non audirus,fed fortiter reiedfus fuiftet.Iam ubi mulier colloquium cum ferpente, quafi ami co animali commifcetjreddirur incauta amp;nbsp;feducirur. Qiioniam ferpens quafi iiices hominum dolens de rationcpræcepti Dei qua:fierar,declarar illam mulier fimpliciter dices, Vefeimur quidem de arboribus paradifijueriim de arbore qua: eft in medio paradifi,pra:ceprum nobis eft,ne iiefcamur; neue hanc ran-gamus,ne mortem ex illius contadlu incurramus.Sic amp;nbsp;uerba prweepri Dci,amp; rationem illius ferpenti cömunicar, quafi ifta non cognouerit antea. Ea erat mulieris inccfiderantia, fatana; ad leducendum expofita.Arbitrabatur ferpencem fimpliciter fine dolo hanc mouere quarftionem, ideotp amp;nbsp;fimpliciter fine ulla caurione relpondet.

Illud,Ne forte'moriamur,in Ebra:o eft pri'\‘i3n']B,id eftjne moriamini.Nam mulier nófua,fed Dei ^eßrte nto-^ uerba recenfet.ldco fi'clegenducftiEtdefrudtuligni quod eft in medio paradifi,dixit Deus,necomeda riamur, tis ex eOjiSd ne rangaris illum,ne moriamini. Qtiare friuolu cft,quod nönulli hic feribür, protulifl’e Euä ifta cum dubitatione,quafi iam de comminatione Dei hafirare coeperit, ideoip non dixifl'e per afl'euera tioncm,Ne moriamunfed per ha’fitationc,ne forte’ moriamur. Ncc ipfa uocula IQ hanc dubirationem m fcripturis neceftarid includir,ur ubitp fit uerrenda per,ne forte. Nam multis locis fic ufurpat,ut hanc hafitationemnonadmittat.Sic PfalmofecundoiOfculamini filiuminquit,tl3N'' lQ,ideft,ne irafcatur, Pfal.t, ubi fpiritus fandfus non loquirur per hafirationcm, fed admodu afl'eucranter, cominationem ira: Dei non dubiam, fedcertam proponens. Et Exod.ip. ubi pracipirui-jne facerdotes 8C populus ad Domi- Uxod.ilt;?, num alfcendant, additur, QQ Y’lQ’' quot;JQ, id eft,ne inualcfcat contra eos,uel,ne interficiat eos,ubi fané non conuenit, ut legamus,ne forté.

Cixit autein firpens ad muUerem ; i^equaquam morte moriemini.Scit enitn Deus,quod in quocunq; die,e:yc.} Hie uirus fuum effundit fatan,idip confidentcr ac palam.Senfit enim muhens infii mitatem, inconfide-rantiam ac mobilitatem. Conrradicit aür uerbis Dei fine ulla difsimulatione.Deus dixerat; Qiiocunq^ die comederitis ex eo,morte moriemini. Saran contiai: Nequaquam inquit fic habet. Non moriemini. Neq; fic cötentus arguifle Deum mendaerj, addit etiam accufatione inuidiæ ac maleuolentiæ.Scit eniin Deus, inqiiir, quod quocuniÿ die comederitis ex eo, aperientur oculi ueftri, amp;nbsp;critis ficuti dij, feienteS boniim amp;; malum.Qiiafi dicar,fallit uos Deus.Prærexit inanem periculi metu,ubi nihil eft periculi. Nec facit hoc imprudenrcr,fed malo ftudio.Nouit enimjUo folum elfe uos.fi ex hac arbore comederitis,mo rituroSjfed oculos habituros apertos,hoc eft,futuros uos uidentes ac intelligentes rerû,cognofcëtes quid boiium fit,quid malum,adeo^ fiimles fore dqs.Hanc uobis feliciratem amp;nbsp;gloriani inuidet,ideotp inani mortis metuab ufu arboris huius abftenet.Quare abiedlo mem ifto feciiré hac arbore utimini.

Apparet autem etiam ex his uerbis,non negalfe ferpentem uerbiim Dei, fed deratione illius fraudii leuter qiixfijlfe. Quare non dicir, Nequaquam prxcepit hoc Deus:fed,ut uerbis Dei contradicat,Ne-quaquam,inquit,morte moriemini,

Vidit igitur mulier quod bonum effet lignum ad uefeendum, nbsp;nbsp;pulchrum oculis,G‘c. ] Peraóta tenrarione opusfieduâionis

fiibijcitiir opus träfgrefsionis.Ademerat ferpens metu mortis,deinde fpem feccratgloria:,diuina? propé tranfgreßio^ fimilis,«Slt; fcientia: quotp non uulgaris,qua fciretur quid bonum eflet ôf quid malum. Cum ifta mulieri adlubefcerentjccrpit oculos ad friuflü arboris huius dirigere, deep illo experimentum fine guftando pa riimpcr fine adorando fumere.Et ubi cognouit elfe ilium bonii ad uefeendum, (fufpicabarur enim ideo elfe iierirri,quod bonus non elfer ad edendum,fcd noxius)amp; præterea elegante afpelt;ftu,adhæc,propter fcicutiæ promifsionem defiderabilem,mifit manum fuamjtulit de illo amp;nbsp;comcdit.Et quoniam nihil in-comodi fentiebar,dedit de illo Sé uiro fuo quod ederet, dubio procul earn ob caufamjiit amp;nbsp;ipfe edendo iierum tile éxperiretur, quod ex ferpente auditum reipfa compererat. Purabar fe egregium aliejuod rc perilfe bonü,quod de arbore uetita fine periculo comedift’et.Qiiare uolebat df uiru illius reddere exper tiim.Qiiiamp; ipfe comedir,inquit Mofes, Sunt qui arbirrantur Adamu ex co motum elfe ad comeden Quid Addmutn diim,quod mulieri poft ffudhis huius efum nihil incommodi accidiiïë cerneret;quafi inde amp;nbsp;ipfe de tier mouerit, bo Dei hæfitare cirperit. Vcriim hæc fenrentia non bene coiiuenit uerbis Apoftoli,qui difertédicit,mu licrem elfe deceptam ac fcdudi:am,uirum uero nequaquâ.Qiiare credibilius ell,uoluilfe eum mulieri in-ftanti,amp;; ad efum frudfus huius improbius impellenti,cdendo gratificari.Nam omnino uerbis Euac ad ruina eft impulfus,tefte Deo iplb,qui infra dicitiQuia audifti iiocc uxoris ruæ,décomcdifti de ligno,amp;c.

Elapertifiunt oculiamborum:cumq^ cognouiljentfieeffenudos. ] Vbi Adam quoij comedir,ac pixceptuin Confufio,.

Dei rranfgrefliis eft,abfolufa fuit ifta inobedientia^amp;Tefficax falt;fla,ad iiifcre ndam hiimano generi niinä. Dei ilia igitur nunc confequenter meminit Mofes.Et aperti funt,inquit,oculi amborii. Non loquiîur de oculis corporis,ffd mentis.Neqj enim ante?, corpore cæci fiierant.Ncc fie de oculis mentis loquiï, quod , ante tranfgrefsione mente fuerint obtenebrata,fed quod bonii innocctia: amp;obcdientîa; nöobfcrunfi’ent, immó in ipfa tentatione ac tranfgrefsione oculos mentis fafeinatos babuiifent, uf no animaducrrercni in quanta miferi ruinam amp;nbsp;fe amp;nbsp;pofterosfuos conijeerent. Qimrequoniä perafta tranfgrefsione falci-natio ilia mentis ablata eft,8f fentiri cœpit cofeientia peccat^ac niiditas ipforü uideri turpis ac pudenda, qua: antea nihil habuerat inhoneftfunde fuiflet crubefccndum,dicit Mofes,quod oculi ipforü poft pera (flam tranfgrefsione fint aperti,amp; quod fe nudos eficcognouerint.FuerantSf antea nudi, qualeS uidcii cct erant conditiuieriim ficut SC in cake præcedentis capitis dietû eft,nullo nuditans liiacpudore afticic' banrur,utpote in ftatu adliuc innocentia; conftituti,nec ullius pcccati confeientia corrupti. Poft peccatu uerOjCum pudore fe nudos efie,hoc cft,gloria innocentiæ amififie cognouerunt.Hoc nirpitudinis fenfu impulfi,confueruntfibijpfipcri2omata,id eft,pra;cinlt;ftoria,quibus pudendam fiiam nuditatem obuela rent.Ea cocinnarunt ex folijs ficulneis, uel quod propter latitudinem ad id inftituti uiderentur non inc5 moda, uel quod turn fortefortuna ad manfi efient expofita. Sunt qui iunccolligant,arborc banc ueti tarn, fiiiffe ficumjueriim conielt;flura ifta nihil habet certi. Neqj uero fimilc eft Adamfi de hoc fri!cT:u co-ram arbore iilius comedifl’c. Nam, quoniä interea dum mulier per ferpentem feduifla de uetito fruólu comedcret,ille ablens erat, crcdibilc eft mulicrem relitfla arbore hac unde comcderat,amp; ablato fecu illius frult;flu,ad illü alibi exiftentem c0tendiflc,ibicp quae hie à Mofe de foliqs ficulneis cömemorantur accidifle.

An ferpem i^e Sed ferpens erat callidiorcunilis aminantibilt;lt;i terr£. ] Poteritprincipio qua:ri,fuerif ne ferpens ifte ue-ueru'sfueritfer^ rus ferpens,uel fpecflrüaliquod affumpta ferpentis figura,ferpente fe falfo fimuläs.Mirü iiidct,quod fer-pens uelfiiliis. pens mulieri no uno aut altero uerbulo,fed iufto ac intelligibiliter diftintflo fermone locutuSjimmo non fimpliciter loquutus,fedaftute'perconfatus,amp;f uerbis Eiiar callidc’refpondifie fcribik Vudcimperitis po terit oriri fufpicio quod ferpens hie no uerus,fed fi(flitius,fuerif. Verü hane fufpicionë ipfa uerba quibuS Mofes hiftoriä hane ordinir,manifeftc'rcqcirit.Nefp enim fimpliciter'dicit,Serpens dixit ad mulierc;Ciir præcepit nobis Dcus,amp;c.fed quaedä de ferpete hoc praemittit, unde faris perfpicun facit,loqui fe no de fi (flitio aliquo,fed uero amp;nbsp;à Deo una cü alqs terrae beftijs cödito ferpente.Dicit enim;Et ferpens erat cal-lidior ennemis animantibus terrae quæ fccerat Deus, Ergo ferpentc hune cönumerat animantibus terra: quæ Deus fccerat. Et ut le de naturali illo acuero ferpente loqui declarer,fubiungit,Et dixit ad miiliere. Simplicitas huius cotextus no patitur, ut eoru qua; comemorant fiat diuifio,qua priora uero, fequentia, qua; uerba lerpentis c5cernüt,falfo ac fimularo ferpenti tribuant;fed necefie eft,ut integntas huius deferi ptionis uero SC à Deo condito ferpenti adferibatur. Et ipfa poena ferpenti inflidla qua fic eft condemns fus,ut fupcr pelt;flus fuum ingrediatur,terram comedaf,amp; muliebri præfertim fexui fit cxofifsimus,non poteft ferre, ut uel fnflitium uel fabulofum ferpentem fuifie dicamus.

Dices adhuc;Etquomodo fieri potuit,ut uerus SC naturalis ferpens humanauoce SC lingua loquete rur,cum facultas loquendi no fit beftiarum,fed ulcp aded hominum duntaxat, ut nonnullj illam tanqua proprium ac differens ad hominis ftatuendam definitionem iifurpent^ RefpondeorLoquitur quidem MofeS de uero ac naturali ferpente,ueriim ex eo non coniiincimr, loquutum eiTe ferpentem propria la cultate:immó magis innuitur, acflum ilium elfe inftinlt;flu SC opcratione aliéna: cuiufdam uirtutis; quan doquidem ut beftialem,ita 8C ferpentinam facultatem cxcedit,quod animal hoc hiimano more mulieri loquutum fcribjtur.Non inueniuntur autem,qui id praftare queanr,nifi primu homines, qui hoc do ni à Deo acceperunt:deinde Deus ipfe,qui quod alqs praftat,ipfe multo melius perficere poteft: tertio fpiritus illi, quos Deus ad hoc creauit ut efient adminiftratorq fpiritus, qui homini ad imagincm Dei condito leruirent.Illi quidem ftatim initio diuifi hint in bonos amp;nbsp;malos,cum efient omnes a Deo bene códiti. Nam pars in ueritate no ftctit,fcd defecir ab ea felicitate ac bonitatc,ad quam erat crcata, loan.f. Nihilo tarnen minus utracj; tarn mali quam boni fpiritus hane loquendi cum homine nbsp;uel formas id

fibiles induendi, uel ucra, naturalia,uiua, uifibilia amp;nbsp;«à Deo condita corpora ingrediendi 8C impelkn-difacultatem fecundum naturæ fuæ fubtilitatem SC energiam ad hoc retinucrunt ut fint diuina: opcra-rionis ac uoluntatis, fine irx fine gratix efficaces miniftri. lam quoniam ferpens hie non eft ex propria, fed aliéna facilitate mulieri loquutus,quid reftat aliud, quam efie cum impulfum a(frum,uel huma-na,ucl Dei, uel bonorum, uel malorum fpirituum uirtute^ Humana impclli non potuit.Nam duoilli homines Adam SC Eua,qui turn adhuc foli crant,non erant eius rci qux agebatur prudentes SC intelligentes, nedum adlores. Neep confentaneum eft, ut etiamfi demus hane ill is uirtutem,ut facultatem loquendi beftijs dare potueruit, ut hane ferpenti in caufa ipfis exitiofa dedcrint. Netp pofliimus ullara»-tione quod hie façlum eft uirtuti SC operationi Dei alsignare,ac dieere, loquutum efl’e hune ferpentem impulfu Sc inftiiklu Dei.Neqj enim ipfa tentatio,ncqj diuini prxeepti tranfgrefsio,nec pœna fubfequa ta ferre pofiunt, ur Deus eredatur per ferpentem mulieri ifti tanta cfiTe fraude,malitia SC impoftura lo-quutum,ut plane impium fit quod Ophitx de hoc ferpente fenferunt.Nec dici poteft,bonum hoc fecif-fe angelum. Namres ipfanon fidelem Dei miniftrum, amp;nbsp;angelum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fedmagis hoftem

Dei,lt;^ propter Deum, humanx falutis inimicfi prodit, cumtp non germand SC utiliter, fed peruerfe Ä cxitiofc caiiidum,immó mcndacem SC impoftorcm. Qiiare non poteft aliter in liac caufa ftatui, qimm (iTe

fflè ferpcntcm iftiim maligni dsrmonis S! diuinx amp;nbsp;humanæ naturae aduerfarii uirtute amp;nbsp;inftinftu fld A alt;flum,ut humane more cum muliere de ratione prsecepti Dei fraudulenter conferre, 8i uerbis mcndaci bus miferam 8C incautä d finceritate diuinac obedientix feducere potuerit, ut niliil fit nifi calumnia qued hilianiis apoilata dicit ; Quonam idiomatc ferpentem, qui cum Eua loquutus eft, ufum efie dicemusî’ Sc quid difterunt han fabidat ab his quas Græci finxeruntî'Nam amp;nbsp;ea qux in ipforum hiftorijs de Xan-tho equo Achillis,qui hero fuo mortem praedixerit lliad.15. de Cauib Fluuio qui Pyrhagoram faluta-iieritjde arbore Apollonio loquuta, de Dodonxa quercu, uoce humani eloquij ufa, dei^j tauro louis in infula Rhodo qui uerbis humanis uti potuerit, fcripta Ieguntur,nonfabulofa,fed uera uideri pofliinr,ut quae SC ipfa malorum fint fpirituiim inftinlt;ftu fada. nbsp;nbsp;Et hie fatanx impulfus nihil de natura fetpentis

huius detriuit,quo minus uerus eflet SC naturalis ferpens: quemadmodum neep afini Bileam natura per hoc imminuta fuit,quod opera angeli Dei humana uoce liero fuo loque batur: neep uates 1 Hi, qui affiatu dæmonum impulfifutura prxdicunt, ueri homines, quod humanam naturam concernitjcftê definunr. Hæc uolui propter rudiores paulo fufius commemorarc,quo fimplicitas ac ueritas uerborum Mofi im-mota retincatur:quorum contextus fic eft comparatus,ut diuerfam opinionem ferre nequeat.

Secundo, quacriint hie nonnulli, quare Deus angelum hune condiderir, quern feiebat fore maluffl. Deinde,quare illipeimiferir tentare hominem,cum tentationis hiiius enentum non ignoraret^ Veriim ab huiufmodi quxftionibus quibus opera,confilia,amp; indicia Dei in ius uocantur,amp;: homines in ilia in-quirnnt,quare hoc feeerit,qua de caufe ilkid 8C illud permiferit, pijs mentibus religiofc abftinendum ef-fe iudieo. Sunt enim opera confilia Dei adoranda magis qu.im temerc fcrutanda. Culpari non po-teft,quod non foliim uafa gratix,fcd SC uafa irx,lt;8ó fient feriptura dicit,impium quorp ad diem malum, pro libera uoluntate ac poteftate,deniq} 8C inferutabili fapientia facit. Angelum fecit ereatione non ma lum, fid bonum; qui ubirelief o bono ad malum fe eonuertit, non creatoris,fed fuapte culpa faeff us eft maIus,K tanquam mains iuftifsimo ludicio ad ima proicefbus. Hac fobrietate fentiendi de creatore fpiri tuiim, contentus erit pins animus : 8C fi qua funt fecretiora confilia Dei non inueftigabit, fed c longin-quo adorabit. Sic fentieiidum eft SC de reprobis hominibus, uafi's fix, paratis ad interirum, qui 8C ipfi non ereationis, fed aecefibrix corruptionis uieio deprauati nihil habent unde creatoris bonitas amp;nbsp;fapientia mcritd culpari,habent nerd unde iufti iudicis feueritas amp;nbsp;iufticia rite' confiderari timenlp pofsit.

Ad id ucr(),quod hominem tentari «à fatana permifit, cum feireteum lapfurum,quid refpondendum fit ab illis, qui ifta fobrie' infpieiunt,admonui in Locis noftris ubi de lapfu hominis quxdam annotaui.

B Qiii Chriftiani funt confilifi Dei in reftaurationc generis humani qux per Chriftum eft parta hand ob-feuré deprehendunt, quatenus ad pietatem 8C gloriam Dei illius facit cognitio ; ideo^ de ilia magis gra tias aguntreftauratori,qu.am de eaufis tentationis huius permiffx inquirunt.

Tertit). Qiiarunt aliqui, quum fatan per ferpentem tanquam orgamim à Deo permifTum loquutus tlfoleS fit muheri, quare feriptura de authore amp;nbsp;operatore quoep tentationis huius tacens, de ferpente tantum nullamßciai commémorer. Poterat enim maniftftc dicere AIofeS:Sed fatan erat omnium à Deo conditorum caliidif- l^tante mentia fnniis, Sc dixit ad mulierem, SCc. Vel certd id commemorate, quod ferpens ifte non naturali facilitate, fed inftinefbu ÔC operatione prolapfi angeli loquutus fit mulieri. lam ne uerbo quidein mail huius autho rem indicat,fed fic de organo illius ferpente hoc loquitur, quafi ille quicquid huius eft fuapte malicia facilitate perfectrir. Ad hanc quxftionem refpondent nonnulli, uoluifle fpiritutn fanclum ifta fic in-uoluere SC obtegere, ut ei lucireferanda feruarentur, qux in toto orbe per Chriftum regni tenebrarum erat detcdlnra 8C manifeftatura malicia, omnia faa x fcriprurx apertura myfteria. Plane fic eft. Si-mul tarnen SC illud cogitate conuenit,noluifiè Mofen fimplicitate externx hiftorix excedcre,fed id quod geftum eft in paradifo,ea forma externa defcriberc, qua externe' eft per uerum ac uifibilem ferpentem gc ftum. Deniq; quoniam nullam fecerat inuifibilium fpirituü mentionem,amp; nec de ereatione nec de lapfu illoriim aliquid dixerat,non conueniebat ut hoc loco de fatana quicquam adferret.

Qiiartd, quoniam nihil fit fine caufa,prxcipue in rebus tarn grauibustantolp ftudio concinnatis, Qn}^ fatatioltt hand prxter rationem quxritur,quid fatanam,angelum ilium prolapfum ad hoc mouei-it,i;t in tantarn ^nouent, utpri-^ riiinam primos noftros parentes fubdola hac rentatione ac fedinfbione profterncre uoluerit. Afsignant jn.os homines hie alrj inuidiam,alij fuperbiam,alij inimicitiam aduerfus Deum 8c omnia illius opera SC confiiia con- ^lt;-ccret, ccpfam,Scriprura dicit, perinuidiam diaboliingrefl'am effe mortem in huncmundum. Non eft nu i- Sap.i’, dia ulla finecaufa. Caufx inuidixfunt, uel fuptrbia, uel malicia agnata, uel obftinata inimieitn. Nihil impedit, quo minus hx caufx infatana concurrerint, quibuS ad inuidiam permotus, fedudlionem hanc concinnauerit. Superbia uidetur hieuelutiradix quxdamamp;principiumomnis mali angelum hune perucrtilTe in malum, hoftem, amp;nbsp;oforem Dei 8C hominum. De hac fuperbia bifariam loquun-tur. Alij fentiunt de ea qua fe aduerfus Deum erexcrit, ilhtp fimilis effe uoluerit. Hue applicant ea qux Efaias de regis Babel interitu capite 14. fcribirdicens; Quomodo cecidifti de coclo lucifer, qui manc' o-riebatis ? Corruifti in terram, qui uulnerabas gentcs,qui dieebas in corde tuo.In ccclum afccndam,fu-pra aftra Dei exaltabo folium meum, fedebo in monte teftamenti, in lateribus Aquilonis. Afcendam fuper altitudinem nubium, fimilis ero altifsimo. Alq arbitrantur angelum hune fuperbia correptiim

afpernatum tffe conditionem minifterij, quam fpiritibus cœkftibiis ad hoc Deus impofuir, urhominp bus feriiiantjquafi indigna res fif,crcatiiram potiorcm,firmiorem, ac ciim natura rum uirtute fublimio rem miniftrarc inferiori,imbecilliori,amp; humiliori,eam(p efle ob cauiam ex ordine rcliquonim angelo* rum cum fuis coplicibus ad ima de fnblimi dcturbarum. Siue ilia,fine ifta fuperbia angelum liunc per-iierteritjOmnino ex ilia poft conditionis fuas ruinam fadbus eft amp;nbsp;hoftis Dei, id quod uerba tentationis fatis fpiranr;6d ofor generis humani,qHod facinus feditionis huius palam deciarat, quo hominem non folum gloria diuina? imaginis,quä ilii inuidebaf,maliciofc priuauit,fed Si in oinnimodum coniecit exi tium. Ad horum radicem fuperbia amp;nbsp;illud pertinetjquod abl^ ulla controuerfia fpiritus ifte perpetud diuinos appétit honores. Vult adorari amp;nbsp;coli, unit eile princeps mundfgauder facrificqs,cultibus,teni plis,aris,8dc. Vndcfatis liquet, non effeuanum, quod propter fuperbiam carlo dctiubanis creditur. Alaliciatn illius arguit, quod mendax eft Si homicida ab initio, Ioann, s. quare fedudbionibus, mcn-dacrjs,impoftiiris, perditione,amp; cxitijs deledbatur. Tails cum fir, facile* intelligi potcft, efieeum fuper--perbia, malicia, odio,lt;Sd liuore motum, ut facinus hoc fedudtionis ad pcrdendum,fibii^ ipfi fubijcieu-dum genus Innnanum pracfumpfcrit.

Qiiinto quacritur, quare Satan ad tentâdum mulierem ufus fit ferpente potiuS quam alia quapiara beftia. Auguftinus quxftionem hanc paucis explicat. Dicit non potuilfe Satanam per aliam quam^ piam beftiam tentarç mulierem, quam per cam, qua: ipfi diuinitus permittebatur, quandoquidem ne . ad tentandum qiiidcm nifi permiffus accedere potuerit. nbsp;nbsp;Verum hoc eft. At interea qujcrirur adhuc

quare pcrmiftiis illi fit ferpens. Meo iudicio, permilfus illi ferpens cam fuit ob caufam, quod opera illius ipfe primii m uti cupiebat. Qiiemadmodum enim fuapte malicia, non aliunde uel indudlus uel 3' d^lus,tentationis facinus molitus primiim,deindepermiffus tentauit.ita Si ferpentis huius operam ipfe prius expetijtjac turn demum permiffus ufurpaiiit: perindc atep in Euangclio de mails fpiritibus Icgi-inus,qui porcos ingrefsi in marc praccipitarunt. Si rogatus quare hoc facerc uoluerint,non fatis plend refpondens, fi dixeris idco, quod id illis effet à Domino permifTum. Permiffum quidem hoc illis fuit (alioqui non pctuifllnt) ucrum permifsioncm hanc uoluntas Si pctitio ipforum pratcefsit. Aliud eft oftendere rationem, quare potueiint : Si aliud,quare uoluerint. Sic quoniam hoc loco non quacritur, quare mulierem Satan per ferpentem tcntarc potuerit, fed quare ferpentis opera ad id facinus prat a-lijs beftrjs uti uoluerit, uidetur Auguftini refponfio non explicate quod quæritur. Qiiare rcdliuS J ad quæfitü relpondcbitur, fi ipfa uerba Mofis confuluerimus. Is cum dicit, Sed Si ferpens erat callidior cundlis animantibus terrx, quae feccrat Dominus Deusimeo iudicio fatis indicar, efle hanc bcftiani tanquam organiufedudlioni accomodumearn ob caufam pra: reliquis omnibus animâtibus elcdtam, cxpftitam,amp; ub permifla eft, ufurpatam, quod effet cacteris omnibus callidior ac uerfutior.Qiiidau' tern inftrudlius efle poterit ad fallendum, quamid qitod fingulari eft calliditare ad mentiendum, fin-gendnm, fimulandum ac difsimulandum quiduis prarditum f Qiiare fatan non potuir commodiorem beftiam adpcrficiendum quodmoliebatur eligerc,qult;àmferpentem,qui calliditarefiia reliquaani' mantia cundla fuperabat, qt mirum non fir, quod operam illius clegir, magis quam ouis, uel coluni' bz. Accedit Si illudiQuoniam ferpens fic crat conditus,ut naturali effet calliditare Si prudentia pra:' ditus,minus erat fnfpedlum in eo fatansc opus.Videbatur enim quod agebatur ferpentina, hoc eft, iia-turali huius animantis gcri prudentia, quae opinio locum in oue uel coIumba non habuiflet. Iraq; IÎC utebatur fatan callidifsimus hoftis opera callidifsimæ beftiæ, acLfcducendum mulicrculam, ut Si huiuS . ipfe linguam dirigcret,0d fimul adlum Si inftindliim fuum natnta beftiæ prudentia celarct,dd à fufpicio ne diabolic» fraudis amp;nbsp;operationis uindicaret.

Qjiare mulier nbsp;nbsp;Sexrd,quaTi poterit quomodo fadlum fit,nt mulicr à colloquio ferpentis no abhorrcret, led illi tam

non abhoirumt focilc' abfqj ulla tergiuerfatione ad quacfita relponderet. Primiim, crcdibile eft efle ucrum quod nor.' à coUoqiiio jer'- annotant, non fuifle hanc ferpenti corporis formam, quæ nunc eft. Quod enim pedlore ad tellu' pentis, rem deprefib tradluljj ditficili humi ferpif,non elTe id ex a-eatione, fed ex ultione Dei, infra hoc capire patet, ubi illi dicitur .à Deo ; Quia fecifti hoc,maledidlus es inter omnia animantia terræ. Super pcdtus tuum gradieris. Si terram comedes cundlis dicbus uitac tuac. Qiiare colligitur fuilTe lerpentem initio corpore eredlo,uultu blando,alpedlu iucundo,nec cauda uenenara terribilem,qualis nunc eft. Dein de Si illud certum eft, non fuifie initio inimicitiam hanc inter fcrpentcm Si mulierem, quae nunc eft. Nam Si ilia ultionis loco inflidla poft peccatum eft,diccnte Deo,Inimicitias ponam inter te amp;nbsp;mulic' rem.Q^iare non fuit ulla rario,ob quam mulier ferpentis huius colloquium exhorrefeeret. nbsp;Immdui

derur hie ferpens fingulari fefc faraiiiaritatc ante tentationem hanc mulieri iufinuafle,fiue id natiiralifit phmiim Audio fadlum,dd ex eo fatanæ oblata occafio; fine fatan fic beftiam aliquandiu antea iiiftindlu Si adln fuo ad faniiliariratem cum muiiere ineundam permoucrit ac direxerit, ut poftca in ipfo tenta' tionis opere facilius admitteretur. Si admilfus incautam falleret ac feducerer. Neep enim firmum eft, quod quidam tentationem hancmox altero poft creationem die, fabbatouidelicet,fadtamefte fcri' bunt. Non uideo quid prohibeat, quo minus primos noftros parentes aliquandiu in paradifo in ftatu innoccntiæ ante peccatum conuerfatos efle credamus. Veriim cum neminc hac de re contenderim. Sim pliciter adftro, eju« ad præfentcin qinefttonem pajttini certa, p.vnni probabiha refpoiideri polTe ui* dentiir

denrur. Cyrillus arbirratur mulierem ob id non horriiifTe alloquium ferpentis,quod pro fimplicirate fua exiftimaret forfan alijs efle datum animantibus,ut Humana noce loqui pofTent.

Quod capitis buius fummam attinct,obferuandum eft,quod parentes generis noftri ne paradifi qui- Nfcparädifuf U dem pracrogatiua, quantumuis fingulari AS eximia, tuti fuere contra tenrationes fatanae. Nemo ergo, heros reddtdit qiiouis terrarum loco couftituti’.s,aliquid fibi fecuritatis refpedtu locr fandli polliceatur. Si quifquam lo tentätione, eus in liac terra fandlitatis prærogatiuam meretur, cumprimis paradifus ille,innocentia; ftatui deputa-tus, hanc fibi gloriam uindicare potuit. Ar in illo quoej reperitur fatan tentator,ferpens fatanæ organü, liomo feducitur,contra præceptum Dei de!inquitur,ÄS liumani generis falus ac félicitas pefiundatur.

Deinde confidera,quàm non féliciter cefl’erit liomini tentatio quæ illata eft in horto deliciarum.Ten- Tentatio in hor taruseftlt;S^ CliriftuSjab eodem uidelicet generis noftri bofte,ucrùm non in paradifo,fed in loco uafto ôf todcliciarumno deferto conftitutus.Tentatus eft inqiiam,fed non uidfus.Malc' cefsir tentatori,quod infolitudine contra crßit fcUciter, filium Del moliebatur.Magna differentia primi bominis amp;nbsp;fccundi. Magnum diferimen intercedit inter paradifum amp;nbsp;folitudinem, inter locum uoluptatis, SC locum ieiunij. Vrrobicp quidem tentator ma-liciîcfuæ uires experitur, fed longe difpari eiientu. Nibil damus locorum difcrimini,fed eos ad cautio-nem bortamur,qui in fub!imi,delicqs,amp; rerum profperitate uelut in paradilb quodam terreftri degunt, ut fîbi caueant,ne quod felicitatis elle uidetur, ad infelicitatis occafionem aftu latanac pauertatur,

SedO’ferpenseratcaüidiorcundisanimantibus tcrræ.'i Obferuandumbîceft, quæ firmalignilpiritus Quanta fit lûs nis SC efficacia, in eo quod non folum quorumuis animalium, amp;S hominnm quoqj, figuras induerc, fi- diabolicie operit mulare, amp;nbsp;oculis mortalium decipiendi uel terrendi gratia obijeere, fed ôC ipfa corpora liera ac uiua, à tionis, Deo côditajpermiffus à Deo,iiigredi,occupare, 8C uel ad exitiü impellere, ficutifadfum eft cum porcis;

uel in organa maliciæ fuæ periierrerc, quemadmodum lue fêrpenti accidifle uidcmus. Eft bæc illius uis amp;nbsp;operatio ftudiofifsimc cauenda, ne uel inanibiis illius fpedlris SC illiifionibus, uel organis qualibiif-cunip dccipiamiir ac lædamur.Timoré Dei 8C fide infraifla opus cft,qua fub euftodia Dei degentes fer-uemur, ne impoftiuis uaferrimi SC callidifsimi fpiritus lt;à gratia Dei abducamur. Singularis eft exercitq non folum inania fatanæ fpeiflra 8C ludibria, fed SC uiua illius organa, fine animanria fuie homines rité cognofcere,5é in illis nequitiam,illius fraudem,amp; diabolicam operationem oifacere. Quare fummo-perc ncceftariiim eft,ut quemadmodum à feruatore noftro Cbrifto inftruimur, indefinenter ad patrem noftrum qui in cœlis eft clamemus 8C dicamus. Ne inducas nos in tentationê,fed libera nos a maloiboc eft maliciofo,uerfiito,iSé ncquam fpiritu, qui eleâros Dei innumeris modis,formis,amp;S generibus tenta-tionum aftutifsimé adoritur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i- r lt;

Deinde côfiderandum eft, quale fibi organum ad concinnandambominis feduiffionem eligatfatan. Qâ‘tua Jwi or-Elegit ferpentem, animal præ omnibus abjs terræ beftijs fubdokim, prudens, amp;nbsp;aftutum. Hoc artifi- perden cio utitur perpetuo. nbsp;nbsp;Vbi perfequutione 8C uiolentia opprimendi funt eleéli, clegit IconeS, homines nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;genus hu -

in feculo potentes,amp;S iuxtà crudelcs SC immanes, utpote Pharaones, NeroncS,Diocletianos, Ataximi- fuanuin eligatft nos,SCc. Vbi non aperto,fcd fubdolo Marte impugnandi SC obterendi funt fidcleS,ebgit uulpts,He-rodes, 8C Iulianos. Vbi aftu,prudentia 8C eruditione fcducendifunt fimplices ôC incauri,eligit ferpen-tes, homines colubrinos, iuxta feculum doiflos SC fapientes, quorum opera fimplicem uerbi Dei ueri-tatein faills expofitionibus SC glofsisinuei tat,Deumqj mendacq aceufet. Si placet fpeciefanélimo-iiiæamp;S iufticiæimponere fidelibus,fiiborn3t hypocritas,pharifæos,monacbos,amp;c,Hic efteurfus fatanæ, in quo innunjeris formis SC modis SC Deo aduerfatur,lt;Slt; falutem mortalium fubuertere conatur. Inter omnia aiitem fatanicæ nequitiæ organa nocentifsimi funt, qui ad hoc funt dodli SC fapientes,ut uerita-tem uerbi Dei ex animis fimplicium auferant,amp;S mendacium loco illius fubftituant. Et utinam non fermant bue plurimum fcholæ illæ, quæ Antichrifto funt luratæ, plus myftis fuis de Ariftotclica quàin Chrifti plulofophia imbibendum propinant.

Qtù dixit ad mulierem.} Nota quomodo uerbo Dei fuccedat uerbum diaboli. Haftenus audierat ho- Verbo Deiftcce mo loquentem Deum. lam fubfequitur adiierfarius Dei,ferpens ille antiquus,amp; fuperfeminat fini uer- dit uerbumdia-^ bum,quo uerbum Dei in corde bominis corrumpat SC fupprimat.Præccclentibus pnmis capitibus fre- boU. quenter occurritillud,Et dixit Deus,iam initio tertij buius audimiis,amp; dixit krpens,à quo fubiiingitur Tertullianus de uerbum nouum SC antea inaud!tum,uerbum non conforme priori,led prorfus dilsimile ôédiucrfum,im prafriptione mo contrarium,uerbum aduerfari] Dei.Ira folet ille ad fiiiem ufq;.Habet 3C ipfe os loquendi, habet fa- bairettcorti : Ex pientiam in fpeciem fimplices inlfruendi. Verbum uerbo opponit, ueraci ac falutari mendax SC perni- ip)o ordine ma~ ciofum.Qiiare nemo feciiriis fit ubi ccciefti gratia uerbum Dei audire datur,quafi nihii fitpericuli,nec a- nifeâatur id effe bild uerbi genus unquam fit fubfequuturum.Experti funt hocfatanæ ingenium Apoftoli, quorum ue- dominicü or ue ftigia pfeudapoftoli pertinacifsimé funt inlequiiti, qui uerbo Euangelij Dei, uerbum ftrpcntis antiqui ru,(luodfitprius callidifsimé fupcrfeminarunt,unde Corinthqs Apoftolus plurimum metuebat î.Cor.n.Eft itaep fum- traditiun: id au.-mopere neceflarium ctiam hodie, ut in fideiSé in cognitione uerbi Dei, quod à ChriftoßC Apoftolis tem extrancion accepimuSjConftanter perfiftamus ; perép illius Iiiccm infidiofum antiqui ferpentis uerbum cognofea- e^faljum, quod mus,lt;Si cognitum fugiamus, quocuncp illud nomine uocetur, quacuntp fpecie,potcftate SC authorita- ftpojlerius illite Apoftobeæ dodrinæ opponatur.Habet SC Antichriftiis uerbum, habet doóirinam,habef Apoftolos milfum.

fuos habet doólorcs.Ne fallamiir frarres,probatc illiiis uerbum, ac diligenter cum do^lrina Chrifti Ä Apoftalorum conferte.

Deinde amp;nbsp;illudconfiderandum cft, quodferperis ifte, organiim diaboli, non Ada mum, fed mulie-rem uerbo feduólionis tanqiia infirmius uafculiim, idép in abfeiitia mariti, feorfim abfep patrocinio con ftitiitain aggreditur.Sic infirma noftra tentât,amp; qiiæ propter fiinplicitatem feduólioni inagis fuut ob-liÿxia, uerbo mendaci adoritur. Hums aftutiac miniftri funtfratrcs fubintroeuntes, captiuas diicenttS muiierculas peccatis oneratas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Ambrofiiisannotathocloco,maluifieferpenrcmtcntaremulierempotius quàin Adamum, propte reaquod fcu et Adamum exipfoore Dei audiiiifle, quac de ligno fcientiae boni malierant praccepta: mulicrem ueró, ut quæ rum nondiim eflêt condira, cum liocprscceprum à Deo prxfcribcretur, non ex ore Dci,fed ex Adamo cognouifle quae hac de re uteunep tenebat. Sane difticile eft perfuadere diuerfiim ei,qui de uerbo Dei periode falt;ftus eft certus,acfi illud ex orc Dei prolatum accepei it. Quanquamiic-ro fiinile eft, amp;nbsp;Euam præccptum hoc ex ipfo Deo cognouiife. Et licet pluriinum fit diferiminis inter c^s qui à Deo jpfo, 3i eos qui per homines de uoluntatc Dei iuftruuntur ( Nam in animis corum qui non 1’piritii Dei cöfirmantur,haud paruin infirmiratis uerbo Dei accidit ex co, quod per hominem ad-miniftratum,magis humanum commcotu quam ueriratem Dcifpirare uideriir) interea ramen impofsi bile non eft eriam eos qm uentarem ex ore Dei audienint, ab eo poife per impofturam iatanse abduci, quod non fimpliciter, fed cum admirarione quoip ftupore certd cogneuerunt. cuius rti in Ili aeiiriS luculentifsimum repcritur exemplum, qui in uerbo quod in monte Sina magnis portenris prolatum ex ore Dei audici-anr,non perftitcrunr. Qiiare coniechira Ainbrosi^quam etiain rccenriores nonnulii fequuri funt, non ira firma eft, ut diuerfiim teneri non debcat,quafi Eua proptcrea tentara fir a Satana, Ä:facilius decepra, quod prxeeptum hoc de ligno uctiro non ex ipfo Deo, ficut Adam, fed ex Adamo tantum audifièt.

Quomodo [cttdn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pr^cepit uohii Deus.} Expende,quomodo fatan uerbum ac præceptum Dei in qnacftioncm uoca-

ucrbtiin Dei in rc,iiiiuscp rationem a muliercula requirere præfumarquafi neceifariiim illi fuerir, non folum fcire quid qu£Üionem uo~ præccpent Deus,fed etiam cognofco'e quare fic præceperir.Erat illud nee mulieri nee ferpenti fcitu liefet, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cefiariruSerpenti quippe nihil erar prareepttim.Quare ad illum non pertinebar praccepri huius cognitio.

Homiiii pi Kceprü erar,fid huie fatis crat ad prsecepti diuini obferuantiä, fcire quid effet à Deo concef-fiim,quid(p uetitum,amp; quid ineommodi allatura effit prsecepti rranfgrefsio.Ifta fatis erantluciilentcrà ? Deo exprefl'a.Qiiarc merifó prineipium cenfetur inobedienrise curiofitas ifta qua pleriqj non eonrenti, quod manifefte feiunr, qux fit erga nos uoluntas Dei in uerbo illius expreffa, inquirere etiam in illam pracfninunt, SC ad morem ferpentis huius rationem cxpofciint, quare Deus fie dixcrit,amp; fie prsveepcrifgt; Quibus fi refpondcaSjidco illum fie pr3ecepiffe,fie egiffe,quia fic illi placuerir, impudentifsimc' ad fierera coiifiliorum Dei adita inuere moîientes,quærunt etiam quare fie uoluerit.Huiufmodi nö uulgarem,fed impiam temeritatë ftudiofifsimé uitabit animus pius, cui fatis cft, ut cum Chrifto pic' ac religiofc' dicat: Qiiia fic beneplacitfi eft apud te Matth.n. nbsp;nbsp;cum Apoftolo ferpentinæ ifti curiefitati occurrat, ac dicaf;

Tu quis es ó homo,iramo magisfirpês, quirefpondeas Dco,amp; in uerbum illius inquirast’

Vtnón comederetis ex oinniligno parudijii] Videhic,quod nam porifsimum uerbum Deiinquxftio-nem rapiat firpens.Audierant etiam nonnulla alia ex ore Dcfiquse dixifielegitur,? quibus nihil hie ad-fert in medium.Illud ucró diucxat quod prohibitioncm habebar,amp; in cuius tranfgrefsione fita crat Iw-mani generis perditio. Erat enim huius ucrbi euftodia, in quod inquircre prsrfumit, fub intermiiia-tionc morris præcepta.Hæc eft confuera fatana: malieia, ut ea porifsimum per organa nequitisc fusedi-ucllat, diucxet,difcerpat,coneutiat,amp;; fi non poteft aliud, dubia fairem reddar ac in difceptarionem hu-mansc uelci:riofitati,uelincredulitari abijciat, fine quorum certa fide amp;nbsp;obedientia falus noftra coiifta-rc nequit. Sic nihil eorum qusc adfidcmaereligioncm noftram neceffanei pertinent, intentatum rC' liquit. NimiS notse finit harrefes illse, quibus Ecclefia Chrifti multis eft feculis mifemmé conculft ac labtfacbara.

Deinde uide firpentinam aftutiam.Cur prsceepit uobis Deus,inquit,ut noncomederctis ex omni ligno paradifif Sic uerbum Dei non bena fide, fed infidiofc’ ac perfide' eitat.Haud enim fie dixerat Deus, Ex omni ligno paradifi ne comedaris.' fed contrarium porius, De omni ligno paradifi,inquit,comcda-tis. Verdm faran,ut animum mulieris ad refpondendum induear,amp;f occafionem feducendi ueiietiir,obil CICilli fimuiationem amicitiatac beneuolentisc, quafi fortiillorum, nonadmodumxquse,eondoleaf, idcofp quaftionem fic format, ut uidcatur nonnihil fuceenfere Deo, quod omnium fi^udiium paradifi ufum homini permittere nolucrit. Sic reddebat illam ifta beneuolentia fimulationc incautam, amp;nbsp;fimul uerbum Dei aliter qiidm uairas habebat citando, refpcnfiim de pisccepto hoe eliciebar, quodproeal-lidirate fua maligna intcrpretatione diuexare pcflet.Quare diligenter obferuandü cft hoe fiiff a’ bencuo t'idl£beneuoïen lentiaexcrnpium.Qiiodfluere’acfincerérebiis Ada’dë Euæfauifîet, dixiflttpotius adhuncraodiinn ti£ excm^itim, Gratulor uobis haue beneuolentiä Dei, qua eftis ad illius imagincm conditi, domini torius ren a con-ftiruri,in hunc amœnifsimü locum tanqiiam rotins orbis rcgiamcollocati, omnium friKfiuüquihicna feûîur copia amp;nbsp;ufiiin adepti.Qiiarc quod de arbore feientiæ boni ac mali piæccprfi tft, ne de il’o edatis, uidcK

A uidcfeiitveligiofe fcructîs, iic per tranlgrefTioncm illiiis oinncm liane gloriam felicitatem amittaris, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

jmmo includlabile exitium incurratis.Hxc gratulatiOjhæc admonitio, 1'pirifiim i;eræ amicifiæ ac bene-iiolentiærefipiûfTet.AdmoncamurhocexeniplOjiitfKflam liane óófalfambcneiiolentiam eant peins SC angue deteftemur, qua gratia Dei, tam opulenter liumano generi pra?ftita depreeiatiir,ipfe benefadlcr ill inuidiam rapitiir,amp; quafi per condoleiitiä fi quid apparet ineommodi, impie aduerfus Den diiicxat.

Cwre)po«dcf)n«/ifr.]Confiderandumliiceft,qudmimprudctereömiferitmulierqna’damadlioefa- 'lnctrcuin[prili(f eicntia,ut nonfolumloeus daret tcntatori,fed amp;nbsp;ianua feduólioniaperirttur.Primü erat^qnodfola fine locimpri-cöiiiniflione mariti uagabaï, SC quoduero fimüeeltin paradifo eireueundo amp;nbsp;eunifla illius infpieicndo buit tentatori^ curiofitati ociola feruicbat.Ea folitudo,amp; animi euriofiras amp;nbsp;anfam amp;nbsp;locum tentatori præhucrunt,u-træq; noxia;,pra?fertim infirmis mentibus^quibus nulla æque neeeflaria eft cautio,qua m ut eonfortium eoriim quibus à Deo funt cuftodia? gratia coninnéli iiidiuulfc colant,^^ ab omni curiofitate abftineant.

SecuiidQ erat, quod non ftatim uerba ferpentis refpuebat. Poterat optimo iure iêrpentë à fe abqeere,ac rcgcrerc,Qiiid tua refert,quid nobis Si qua rationcpi »eeperit Deusc'Apage befiia.Sunt ifta aliéna a tua eöditionc. Huiufmodi dexteritas deeet eos quifubiimius de nerbo Deii’entiunt,qua'm ut aiires illis pras beaut,qui de rebus Dei ad le no pertinenhbus réméré inquirnnt. Non potniflet fe mulier meliori com^ peiidio à fraudeferpentis illatfam euftodire,quam fi confiderata propria infirmitate,deinde amp;■ religionc iierbo Dei débita,tertid Si (êrpenris conditio ne, inox a fe beftiam lianc abieciflet ac reprefsifiêt.Tertium erat, quod malitiofe peicontanti ferpenti per feipfam fine cëfcientia mariti refpondir. Qiiod fi dignum arbitrabatur ut ad quaeftionem ferpentis refpondcretur,debebathoc referre ad Adamiim, quern liabc-bat 115 folum maritum,fed Si dodlorem.Hoc fi fecifl'et,dubio procul ferpenti non fucceflifit r.Hoc exem plo admoneanrur maritatæ ne colloquium mifccantcum extraneis uiris fine conlcientia maritorum: qiiani ferre non poflunt,qui pudicitia: coniugali infidiantur.Idem faciendum efi amp;nbsp;puellis innuptis,qua rum pudicitia optime'cuftoditurjficunélaréférant adconfeientiam parentum. Sicincaufareligionis, qui auditores funt,omnis generis de religione qiiæftiones référant ad publicos Ecckfiac doftores,!! taies illi fiieriiit ut de doftrina St fide eorum nihil habeant quod queranrur.Hac cautione qui fimplices funt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

maxi me'contra fubintroeiuites Anabaptiftarum fratres opus liabent:qua negletffa, ficuti ufuiienire ui-dcnius,innumeri feducuntur,qui in ueritatis doiftrina retineri poterant, nifi Inapte uel temeritate ucl eu riofitate moti aiues impoftohbus tradidiflenr.

B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSBRVATIOVII.

Defruilulignorum i^uæßintin parjdifo ucfcimtfr.] Vide quam frigide' fenratorirefpondeat. Nimiiim c- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfîcndtt

rat patiens fatanici inendacij, quo ferpens pracceptum Dei peruerterar,amp; non fine calünia dixerat: Cur puticntld. præcepit uobisDcuSjUt non comederetis de omni ligno paradifi^Hanc ca'uinniam debebat zelo glorise Dei cominotafortiter reprimere, acdictre;Falfum eft quod ftatim initio tarn impudenter de Deo gar.^ ris.Non prohibuit nobis ufum arborum qiiæ funt in paradifo, quemadmodum nugaris. Veriim que-iiiam zelo hoc ueritatis Dei deftituta frigidius refpondir,fpem impoftori fecir,ficri pofic iir etiam mani feftam contradiftionem aduerfus uerbum Dei eadem firparientia larura.id quod Si contigit.Quare co ' gitandiim nobis eft hoc exemplo,quàm uicini fint ifti fediufbioni Si defeëhoni, qui uel nihil ad manife fta mendacia contra uerbi Dei uentatem illata, uel fic frigide' refpondent, ut aduerfarios ad ultcriora amp;nbsp;Si grauiora tentandum frigiditate fua ac pracpoftcra parientia prouocent.

illud obiter annetandü uidetur,quomodo ex hifce uerbis Euæ, cum dicir, Defriufru lignorum quæ Coieélt^râ, (^Uod funt in paradifo ucfcimur,probabilitcr colligi pofsir,primo$ iftos homines iam aliquâdiu de friuflibiis aliqnjidiiidcjyu paradifijCuin ifta agerentur, comedifl’c. Si hune de illis edendiufum ac confiietudinem cor.traxifle. Sic du paradtjico^ uidetur uerborum iftorum,Vefeimur de friufru lignorü quæ funt in paiadifo,fimplcx fenfus fignificare inederintAdii et fmfle illos iam aliquandiu in paradifo conuerfatos,arqj ideo non efie fatis fiïmum,qucd quidam arbi- E«rf. trantur,tentationein liane ftatim altero effe die poft erearionem mulieri ebieétam.

De friiilu uerô ligni quod e{l in medio parddi/i,prlt;ecepit nobis Deus ne cömcdcreintts, ne tMgcnemtis il-^ Qj(od verlud,ne morictmur.lObÇeruu quod nondieit, De friuflu iiero ligni feienriæ boniamp; mali, cü fie elfer arbor ba Dei negligen ilia a Deo nücupata:fed fimplicitcr,De fr iufru ueró iigni quod eft in medio paradifi.Sic negligcnter uer ter retinv.ei'it ac ba Deiretiniiitaerecenfuit.Vnde fatanæ adhuc plus eft occafionis datü, detrahendi Deo, quafi uirtutS recenfuerit. arboris huius malo ftudio celaficr,ncc indicalfet elle earn arborem fcienria.* boni Si mali operati icem.

Deinde Siillud obiter ncrandri eft. Arbirrantur ncnniilli colloquium hoe Eua; Sf ferpentis faéf ü ffe Tentationem E-in ipfo loco arboris huiuSueritæ.Eripfe fic haftenuscüalijsfcnfijficeriamuulgohiftoi ia iftapingiti r. Ufnon efje fa-Veriimfi qua fides danda eft fenfui,quë uerborum fiinpliciras prseferre uiderur,fi!nt ifta non coram ar- damjub arbore bore ipfa,fed aiiquo alio paradifi loco gcfta.Nonenim dicit, De fiudlu ueró ligni huius fciëiiæboiii Si feientiic boni ü* mali, quemadmodü dicendü erat, fiquidê ad iplam elfeiit arbore gefta, quæ hic fcriburft, fed ut aliqua mali, fpecificatione fignificarct,quac ipfis efi'er arbor à Deo negara,loei memiiiit,in quo fit fira,diccs,Dc fru ^tu ueró iigni quod eft in medio paradifi. Verü cü nemine de re nö adeó niagni moincti ccntendcro.

T)ixit autferpens admulierem:^equaquàmortemonemini. ] übferua tetationis progrefsü. Frimü uer Progreffits ten-bü Dei impriidérer in quseftionS iiocauit ferpes.Deinde fado £itauir,alitcr ejuü trat homir.ipropofitü. tatioms, h 4 Tertio

ÓZ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GENES ÏM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,1

Tertio,ubi mulieris frigiditatem fimul 8C indrcumfpcólionem olfecit,confidcnter ad manifeftam con tradidlionem progredinir dicens;Nequaqiiam morte moriemini.Sic fokt ferpens, ubi uel modict^pri--miim fefe poteft infinuare,ftatim toto corpore illabitur. Dixcrat Dcus,Quocun(^ die ex eo comederiSj morte morieris.Serpens conträjNeqiiaquamjinquitjmorte moriemini. Habetur ergo hic exemplum manifeftse contradiftioiiis, qua uerbum fatana; uerbi Dei contradicit, mendax fpiritus ueracem Deu mendacij accufat, amp;nbsp;affirmatiuam illius in negatiuam conuerrit. Eft hie fpiritus fibijpfieriamnumfi'-milis. Vbi ergo tale quid audis,agncfcc impudentiam ferpentis antiqui, Dixit Deus,Non eft bonum hominem elfe folum.Serpens dicit,Eft bonum hominem eftefolum. Chriftus filius Dei dixit, Domk nü Deu tuu adorabis,amp; illü folü coles. Organa ferpetis antiqui dicüt.Nô folu Deii, fed amp;nbsp;fandtos ado rabis Si coles.Ad apoftolos dixit; Reges gentiu dominant illis,uos aiit nófic. Qui fe Apoftolorü fuccd^ fores efle gIoriant,dicüt,Et nos fie. Ad Pilatü dixit,Regnu mcü né eft de hoc müdo. Pontificq dieuiitgt; Regnü Chrifti habet duos gIadios,ccEleftis Imperq unü,terreni alterü. Vtert^ cëpetit Chrifti uicario. Ergo regnü Chrifti eft etiâ de hoc müdo. Huiufmodi côtradidliones ubieücp oecurrerintjagnofee fer.-pentc antiquü. Deinde oblêrua côtradidbionis huius confiliü. Sentiebat miilierc aliquo adhuc mortis metu utcuncp teneri ac cohiberi,ne de frudlii uetito ederet,ideolt;^ fieri nô pofte ut ad efum illius pellice reï,nifi ablato hoc metu.Igitiir ut hüc illi eximat,palàm ac diiêrtd dieit,Nequaquam moriemini. Sic t' tiamnü folet animis mortaliü metü ilium excuterc,qui eft ex fide uerbi Dei,quo cohibentiu- .à peccâdo-Nouit enim illo ablato omnes efte ualuas ad peccandü apertas. Si nô poteft illü prorfus eximere, fak tem iniedba dubitatione infirmü reddit Si languidü, ut dicatur, Quis nouir, an futurü fit iudiciü^ forte miferebit Deus rot milliü hominü. Alioqui cui paraftêt coclos^ Huiufmodi cogitationes obijciunl a ft tana,quo nos metu mortis,côdemnationis Si gehénæ nudatos,ad peccandü permoueat.Qiiare ceuH^

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti fide nitendüeft iierbo Dei, cognolêcda: Si lêrpctis infidia:,quoties ad abijciendü timoréfojbcitamun

QJj^Zem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sdtenim Deus. ] Videqualemfcientiam Deotribuar. Primnmtalem,qua:fitcHmfraudeamp;finHidft

tiamDeo triblMt côiundla.Nô ignorât inquit ea,qua: refero.Nouit ipfe quid fitis emolumeti relaturi ex hoc frudlu, fi •' ferpens, j- guftaneritis.’uerü fraudulctcr minatus eft morte,ne ad iftâ felicitate afpiretis. Sic uoluntaré Dei erga hominé deinuidia Si maleuolétia fufpcélâ reddit,Sé rurfiis fide hominis erga Deü extinguit. Etenim quid fiduciæ géras erga eü, que feias per inuidiâ ffaudulétcr tecü agere. Si felicitate qua potiti polfeS mcdacibus minis interuerteredHoc eft uenenü illud faranicü, cuius operatio uires fuas etiamnü in car ne noftra exercer, qiioties ad dubirandü de gratia Si beneuolctia Dei follicitamur. Hâc dubitatione a* lût Pontificij in cordibus mortaliü,docétes fieri non poftê,ut certus fit Chriftianus de gratia Si amore Dei.Vbi hæc dubitatio latens in carne noftra peftiknti hacdotffrina corroborât, obfecro quæpoteftte hqua efte fidcs,qua: fïducia,qua: fpes,qua: dilelt;flio,quæ parientia in aducrfîs,amp;c.Hic omnia redduntur tenebncofifsima.Nihil geritur alacriter cü Deo,quandoquidé id quod caput eft uerac pietatis,amifttigt;f eft,fides fcilicet gratiæ ac bcneuolctiæ Dei.Si perfuaferis uxori de marito fuo ad hüc modü;Nequaqua inebriaberis,fi de uino illo bibas, cuius tibi ufum maritus negauit. Seit enim ubi de illo biberis, fore iit euadas mulier uenufta,corpore elegäti,fano ac uiuaci,amp;l praterea fapiens ac prudens,quare ne emolU' metis iftis potiaris,amp; fapientia ipfi par reddaris,inane hüc ebrietatis merüeöfinxit, quo te ab iifu uini huius optimi ac fuauifsimi abftincatrquacfo quis cädor,quac fynceriras cöiugalis fidei permanebit in illius erga maritüpedlorefSic Apoft.t. Cor. n. Corinthijs meruit ne fynceritas hare fidei, amp;nbsp;integritaS animi erga Chriftü,quâ fcripnira iiocat per aftutia ferpentis ex cordibus illorü auferatur. fpondi uos,inquir,uni uiro uirginé cafta exhibere Chrifto.Timeo aüt ne fient ferpens qua feduxit afin tia fua,ita corrüpanrur fenfuS ueftri Si excidät à fimplicitute quae eft in Chrifto Icfu.Seiebat pfcudapo ftolos efte ferpentis huius organa,amp; idé moliri aduerfus Chriftü Si Eeclefiä illius, quod initio ferpeS aduerfus Deü aeprimos noftros parères nöfiruftra eft machinatus.Qiiare diligeter cauedi funr, qui no J bis beneuolentiä Dei fufpeélâ redderc,amp; fide noftra in illü extinguere conatirur. Neq; in caufa Dei tan tü opus eft hac cautionc,fed iSC in cöuiétuhumano. Nä Si hic miniftrifaranæ, hominescelubrini, da proximis noftris in aures noftras detrahüt, nihil aliud faeiüt, quam ut mutuä inter nos beneuolentiä Si fynceriratem labefaóï:enr,amp; omnia periierfis aefîniftris fufpicionibus repleant.

Deinde Si taléfeientia Deo tribuir,qua: uera eftê nöpoterat.Netp enim uerü erar,quod dicir,EntiS fieur di], fcientes bonü Si malü, fi ex hoe frudlu ederitis. Inciderüt enim poft efum huius fruélus nöin gloria diuinäjfed in miferimortaliratë, bcftqs ac iumenris fimiks fa(fti:nöin feientiä boni Si mali,fcd crafsifsimä ignorantiä Si cæcitatem.Id aüt uerü erat,quod dixerat Deus, Quoeüç die comederitis ex eo,morte moriemini.Tam quomodo futurü feiri poteft,quod ftiturü nô eft,immo cuius oppofitü eftfu' turüfQiiare Satan hic Deo falfam ôé mendacé fcienriâ uerbo ipfius répugnante adfcribir, qua: ne in ho mine quidc,nedü in Deo locü habere poteft. Confimilë impudentiâ aduerfus Deü cômittür, qui de illo reftifieâtur, quod ea faciat, quæ uerbo ipfius nô conueniür, nec unquâ in uolfiratis ipfius propofito fuerüt. Oportet enim ut perinde cófentiant in Deo opus «Sé uolütas in uerbo declarat3,atcp Icientiä Si ue riratë in uerbo coniügi neceftc eft. Qiiemadmodü enim à Deo fiirurü fciri nö poreft,quod à ueritate iier bi illius difsider,ita ab illo nec proponi nec fieri poteft,quod à uolütate in uerbo eius expreftii diftenrit.

Sätandlilt;}Ult;(ndi} nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO XL

Herum dielt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QkoJ inquocune^ die comederitis ex eOfdperienttoquot;ocidi ueftri.] Obfauemus hic quomodo Satan in fpe

ciem aliquädo qiiod ucrü fit dicat. Aperient,inquiLociili ueftri.Fadlu eft hoc. Aperti funt poft giiftü Im ius frudiis utriufcp Adæ amp;nbsp;Eiiæ ocnli. Vcriim apertura ilia no bene céiienir pollicitaticni fiibiilt;flæ, qua dixit,Et eritis ficiiti dij, fcietes bonü mah'i. Hand cnim fic funt illoru aperti oculi,ut meliuî ac fc Ikius uiderent quam anrea,qiiod ferpens polliceri uidcbanir,fed ut fe miferos 8i infeliceS efl’e fadlos iii-dcrenr.Et tarnen aperti funt illormn oculi. Sic Iblet ferpens ifte in oracnlis fuis fraudulcnter ludcre:amp; amp;nbsp;quod aliquo pafto uerc diftum cenferi poteft,pro tali uero obtriiderc, quod affciflibus eorum arri-deat.quos mcndacqs fuis circumiieiut amp;nbsp;perdit. Poifunt huiufmodi doli innumera exempla ex hifto-fijs Gentium pcti,fi cui lubeat ilia infpicere.

Et critis/i cut afjfdentesbonumc^ malum. ] Vide aftutiam dacmonis. Erant Adä amp;nbsp;Eua iam anrea à Singulars dflU' Deo ipfo in eu honoris gradü fublimati,ut client ad imagine Dei céditi, amp;nbsp;domini totius ten te cöftitu tia dimoiiis, ti.Deinde fatis habebât fcictilt;c,cognofcëtcs Dominä Deä fuû, amp;nbsp;rerü ncceft'ariarû cognitione pracditi.

Honore iftä inuidcbat illis Satä. Erepturus illä frauduicter prcmittit iilis,quod fint futuri ficuti dij,fci-tntes bonü amp;nbsp;malü,fi ex frudlu arboris uctitæederët.Debebat dicere. Et eritis feru; mei, miferidf igna ri corum quæ nunc féliciter fcitis.Sic folet Satan tentarc eledfos, ut promifsione honoris, honore eos i Deo accepto fpoliet.Ad hunc modum SC Chrifto régna totius orbis,fi fe adorarer,ad hoc pollicebatur, ut honore cum que à Deo pane habebat priuaret.Hæc omnia,inquit,tibi dabo,fi procidens adoraueris me.Matth.4.Erant illius omnia.Omnia funt milu,inquit,a patre ineo tfadita.Et,Data eft mihi omnis poteftas in ccelo amp;nbsp;in terra. Vide mirabiiem nequitiam. Ea polliccri qua: habeas antca à Deo per gra-tiam,idqj ea conditione polliccri,quam fi accipias,amittas ea.quæ habeas,amp; ex filio Dei feruus ac man cipium diaboli,cx hoinine felice homo infclicifsimus euadas. Quarc curandum nobis eft, ut Satanicæ / hums aftutia: memorcs,rerincamus pic' SC conftanter,quæ a' Deo nobis funt tradita, nec acquiefcamus promifsis ferpentis, quicquid ille promittat. Omnia ueftra funt, inquit Apoftolus t. Corinth, j.uos Chrifti, Chriftus Dei. Primus gradus ad amilsioncm eft eorum quæ a Deo accepimus, fi nclciamiis ea qux data nobis funt diuinitus per Chriftum. Qiii le nouit omnia melius acccpifl'c iam in Chrifto, quam Satan ’polliccri potent,haud facile fraudulentis illius promifiis acquiefcct.

ViA’f (gftHrin«Z(er.]Obfcrua hie exemplum animi ad peccandum inclinantis.Et anteaarborcm hanc Exemplum dta-uidere potuit. Veriim non libebat uidcre,quod tangere amp;nbsp;ufurpare no licebat.Nam ab hac cefideratio- mi adpecca/idH nearboris iftius metu mortis ex præcepto Dei concepto cohibebatur. fam uerd, poftquam uenenum iriclinantis, ferpentis incauta imbibit,folutum(]; eft prxeepti Dei uinculü, ac mortis metus impudenti ferpctis fua-fuexemptus, amp;nbsp;animum Si oculos ad ffu^fum prohibitum amp;nbsp;illicitumconuertit. Vide quomodo ferpentis affatus animum SC organa corporis ad contemplandumillicitafoluat,quæantea timoré Dei coiiftringebantur. Eft itaqj oculus liber Si uagus,rebus illicitis fccuré intentus, indicium labefadfati ti- Ocutus hier CT moris Dci,ôC animi foluti,SC ad peccandum inhiantis.Cccperat mulicr credere uerbis ferpcntis,adcoq; uagus jtidiciu llt;t concupifcere,quod illicitum erat Si prohibitum.Concupifccritia hac infedfa incipit uidere Si contem- bepailati timorn plari quod cOncupifeebat. De hoc uidendi genere loquitur Chriftus Matth, f. Qui uidcrit muiierem ad D«. concupifeendum eain,iain adultcrium cum ca commifit in corde fiio. Sic mulier iam in corde iuo à fyn ceritate fidei erga Dcum defecerar,5C in corde fuo tranfgrefsionis inaculam cötraxerat.Obferuenr hxc, qui nimiä uidendi licentiä excufant dicentcs:Quid eft qued libere quxuis uidcmusCNon peccamus ui.-dendo,modd quæuidemus né ufurpemus. Verum eft, non lego à Deo prohibitfi, ne arbor ilia fcicnti« honiacmali iiiderctNcqj enim afpedrus illius,ftd guftus eratprohibitus.Attamenuidemus hoc ext 1« plo,quam fitfolutus ac liber oculus, animi plus icquo foluti ac timoris Dei in corde labefaélati indicium , deinde Si fequuturi guftus illiciti quafi quidam proxenus. Non eft culpa, uidere quae ufurpare non licet. At quod culpa non eftjUel hoc nomine noxium eft,quod occafio poteft elfe culpx.

Simul iSC iliud obftrua. Non meminit Mofes quod mulier uerbis ferpentis crcdiderit,lt;SC à fide uerbi

Dei defccerit;fcd loco illius Icribit, quomodo fe poft colloquium firpentis erga lignum iietitum geftc- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

rir.Signa fedudionis Si illicitae concupifcentiæ ponir, Si ex illis fans manifeftum facit, quàm fucrit fe.-du(fla,lt;3f quàm à fide Dei defecerit. Ad cum modum facile cognefei poteft, fumus ne in fide uerbi Dei intcgri,ucl fualu ferpentis corruptijfi obferuentur ea qua: ucl uidendo, uel loquendo ucl opcrando geri mus.Nam ex fignis illicitæ concupifcentia: fatis proditur animi neftri corruptio.

Qupdbonum ejfet lignum ad uefcendum,C!r pulchrum ocuiis.afpeduq; delcdabile.lPrimixm uide exemplü animi,cuius iam claufi funt oculi,ne quod cumprimis fpcclandu eft uidcant. Erat in hoc ligno prarcc'-ptiiin Deijguftü illius prohibens. Erat in illo occafio mortis fi guftaretur. Nihil horum uidet mulier. QiiareCQiiia oculiillius fuafuferpentis amp;nbsp;cocno illicitæ concupifcentiæ lam claufi erant Si obturati.

Deinde uide quibufnâ ctiä fpeéfris oculi mulicris à ccfidcratione præcepti Dei dimoucaiiï. Si ad träf grelsionëillius iiliciant. Vidir,inquir,qHod bonü effet lignü ad uefcendü; deinde quod pulchrü elfer o-cuiiSjid eft,afpe(flu;tertiC),'7’'awn'7T!2ni\id eft,defiderabilc ad intelligëdu.Ergo hæc tria Si pelliicebät muhens animü. Si uerbis ferpentis aftipulari uidebanrur ac perfuadere, non effe fruef um huius arbo-ns .mortiferü.Etenimcogitabar,quomodo noxius efiet hic fru0:us,cum fit tarn ameenus afpec'fu,tain bonus ad ucûendunijSdprsctereafcientiæquoquenomuiedcfidcrabiliî? Ad hunc modum fimrliri-tabatur

tabatur mulicris concupifeentia, Si fidcs uerbi Dei extinguebatur. Qiiarfo quid aliud in toto orbe ac cidit,quam hoc ipfum, cuius primordia prima noftra parens fuafu ferpentis decepta tanta infelicitate

Concupifeentia nbsp;nbsp;aufpicata tft,ô^ ad pofteros fuos tranfmifitf An non ifta regnant in generc humanof Concupifceii'-

^ulat.iöcupifccn nbsp;nbsp;uidelicer gula;,concupifcentia oculorum,amp; fuperbia mentis. Non premebaturfame mulier,amp; ta*

i.Ioan.t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præcepta Dei,amp; fiitiirum extium in rebus uetitis uideat,excæcatur. Hue arbitror loanneffl

refpicerejCum dicit; Omne quod eft in mundo, conciipifcentia carniS eft, Si cöcupifcentia oculorum,^ fuperbia uita;. Ad concupifccntiam carnis redle' ilkid refertur,quod gulam,ad concupifeentiam oculo-rü,quod afpeftas pukhritudine,ad fuperbia uitæ, quod dcfideiium intelligentia; Si honoris cöctrnit.

Ef tulit defruflu illius, Gquot; comedit. ] Obferna hie qua; fir uis Si efficacia diabolica; feduftionis. Drk^ cerat iam mulier in corde fuo à fide uerbi Dei, amp;nbsp;quod uetitum erat illicita concupifeentia per ferpeii-tis afflatum accenfa cordis atfeóbibus guftauerat,atcp ita coram Deo peccati rea erat. Veriim ne fie qui dem contentus eft Satan,fed miferam eoufcp capriuam impellit,ur quod corde contigerat,manu quoq! iniiaderetjamp;T ore abfumeret,ne quid ad plcnam Si perfedlam tranfgrefsionem defideraretur.Nam quo niam difertc' erat à Deo dilt;flum,De ligno feientia; boni amp;nbsp;inali ne comedas,iudicauit no fore plenum tranfgrefsionis pcccatuin, nifi poft uetiti fruólus concupifeentiam de illo ctiam comederetur, attp iw perfedlc'fieret, quod Deus expreffe uetuerar. Adhunc modum perpetuo Satan cos quos tenratioue fuperatad pcrfeólionem peccati nonfolum ad concupifeentiam, fed amp;nbsp;ad ipfiim opus nominatim^ Deo prohibitum impcllit. Non eft illi fatis,fi mulierem non tuam ad concupifeentiam uideas, uel qu« proximi fiint contra praeceptum Dei concupifcas,quamuis ficconcupifcendo tranfgrefsionis reus co* ' ram Deocfficiarc,nifictiamconcupifeentia;huiufmodiopus ipkimadijcias. Si mannin remproximi inieefta uel furto,uel rapina, uel opere adulterij pra;cepta Dei ad plenum tranfgrediare, nc quid in illk relinquatur, quod non omnino uioktur. Quare admonendi fumus, ut ficoncupilcentiam illicitamiu came noftra accenfam efie knferiinus, obferuata Satana; malitia clamcmus ad Dominum, ne nos ad operis ufque perfeiftionem abduci finàt ; fed quod concupifeendo delidtum £ft,ciemcnter ignofcat,^^ g ne ad ulteriora progrediamur cuftodiat.

Deditciiuiro fuo, ^uicomedit. ] Confideremus hie exemplum peruerfa; amicitia;, qu.am fit ilia noxia» Dubio procul marito fuo gratificari uolebar mulier,ideolp illi de fruftu hoe dedit,quem guftare fvdu da eaperar. Riirkis Adam gratificari nolens uxori ,oblarumabcafrudum aceepirÄf comedit. Sie ruina uxorisruinametiam mariti fcci'i traxit,dri alter aiteri non habita diuinipræcepti rarione gratiß can ftudct.Qiiare tarn abeft^ut ctiam ea amiciria ac btneuolentia,quam feeundum diuinam ir.ftitutio-nem legitimam eife cognofcimus,qualis eft inter maritum Si uxorcm, inter parentes ac liberos, inter fratres ac forores,interconfanguintos iSe amicos,b(;ne cedat,fi obferuanria ueibi Dei deftiruatur. Si iie neno ferpentino infeda fuerir, ut qua; debebat ad commodum Si emokimentum uerac falutis facerf, faeiatporius adpeceandum, adco'qj Si pcreundum. Serpens ab Adamo non impetrafiet,quod ainicH tia; practextu impetrauit Eua.Itaei; diligenter curandü eft omnibus,ut nulla amicitiâ,qua;cüep ilia finr, dminæ uoluntatis obferuantiæ pi acfcrant, nifi pcrniciem amicitiac uekiti melle mixta nnbibcre uekut.

Et apertifunt oculi umborum. ] Qiioniam fenptura aliquoties aperruræ ociilorum meminit, arbitrer opera; fore preciiim, ut hoc loco de ilia quædam annoteinus. Duplicem oculorum aperrioncm ii ue^ nio.Qim corporis ocu!i,unam ; qua mentis aperiantur,alteram.Corporis oculi trifariam aperiuiinr.

Corporisoculi. primiim quando qui cæciis eft,nihil uidens, illuminatur. Sic apcruit Chriftus oeulos cseei nati Ioan.?» amp;akquot aliorum. Deinde quando oculi eius qui licet cæcus non fir, non ramen omnia qua; coràm funt Si ab alijs cernuntur,Hidtre potcft,fic aperiuntur ut ea uideat.Sie Num.ix.oculi Gileam a Domi' no aperti kguntur, ut angclum cum euaginato gladio ex aduerfo ftantem uideret, quern antea iiifiim ab afina ipfe uidcre non poterar,quamuis alias apertos haberet oeulos.Sic puero Elizari.i. Reg. 6. ad orationem Elizei apcriuiitur ocuii, ut montem plenum equorum Si curruum igneorum uideret, per quos Elizeus contra hoftes fuos cuftodiebatur. Sic Agar ancillx Abrahæ, cum in folitudinc efiet ape-riuntur oculi,urpureumuidcret,undepericlitantipucro daretadbibendum. Gcn.n.Tertid apcriun-tur oculi corum,qui licet cæci non fint, id ramen quod coràm cernunt non cognofeunt. Sic hoftes Eli' zei i.Rcg.e.cü ab Elizeo in ipfam Samaria ducercnï,nö uidebât fe efie in Samaria donee in medio Sa' mariæ côftiruris aperirent à Domino oculi,ut uideret fe tlTe in medio Samariae. Sic duo illi ex difeipuW qui in die Refurreótionis Eineunra profeiff i fuerâr,quâuis cacci no cfl'ent,lt;Sf Dominü corä cernerét,ciÇ illo comederent eriam Si biberent,baud tarnen ilium cognofeebant, donee per fraiflionem panis aperi renrur ipforum ocuii.Lucæx4.Hifcc naodis oeulos corporis aperiri legimus in fcripturis.

Octiimentis. Aperiuntur auttm Si oculi mentis trifariam. Primiim per lucem Euangelic» dedrinsr, du ménteî comm

Ä fcriim cognitione iifiitatis illiïniinanturjqui ad Chiiftiim ccnucrtnntiir.Sicad Paiilrm dictbat Cbri-fti'.s cœlitiiS Ad hoc apparui ribi, ut ccuftituam tc minifliiim achftein corum quæindiftijamp;'c. eripiens te de popiiÜs ac gentibus ad quas ruïne ego mitro te aperire oculos corum, ut coniiertantiir tenebris ad iiiccm,6lt;c. Deinde per tribiilationcs amp;nbsp;affliftiones,qiiibus animi mortaiiiim adrefïpifcen-tiam permoucntiir, amp;nbsp;intelligentes redduntur. Vexatio enim dat intelkólum. Sic films prodigus oculos mentis habebat claufos,doncc dclicqs acluxui eflët immerfus: quiilli poftca aperiuntiu', duur fame coaftus ad fcipfum redit de domo paterna recordari incipit. Tertio apcriuntur oculi mentis per confeientiam perpetrati peccati, quos tentatio Satana? clauferar, ut uideat peccator commiß'o iam pee cato, quaincnormitercontra Deum deliquerit,in qiiam fefe milcriam SC calamitatcm pcccando ccicce rit,quälp mentis cæcitate amp;nbsp;animifccditatë incurrerit.Sic Adæ amp;nbsp;Eux aperti funt oculi,poftquam prae ceptü Dei perfedfo inobedientix opere eflent träfgrefsi. Et hoe omniu miferrimü aperiendorü oculoiTi genus eft.Qpare orandus efe Dominus,ut ab huiufmodi nos tentatione qua oculi cordis poftea per pee cati fenfum aperiendi claudunt, euftodiat, SC in obedientia uolütatis fux cëferuet. Judas nö intelligcbat qiiam infignitcr tradendo Dominum peccarct, donee oculis claufis fuafionibus Saranx obfcquunda-ret.ueriim poftea,ubi ad fe redqt,amp; apertis mentis ocults,pcccatilui cnormitatc infpiccre ceepit, ponde re illius deprefiiiSjin defpcratioiiëincidit; SC quoniâ liäc fore ne poterar,laquco fibijpfi mortecôfciuit.

Etilludhicnotandum eft, quodoculi mulieris non apctiuntuvftatim ubiipfadc uetitofrudlutulit QJipdoculimu~ Sc comedit,fcd claufi teneutur,donec per illius iuftigationem SC Adam comedifltt,atqj ita turn demum Ueris non aperiS fimul amborum aperiunrur oculi. Agnofee hic,quod mulieris attinct oculos, Satanæ nequitiam,qui il- tur mfî poft pec los tandiu claufos tencbat,doi!ec per illam SC Adam ad tranfgrediendum prxccptum Dei inducerctur. catwn Ad£. Alioqiufi mox peccati enormitatem fcnfilfet, marito fuo peccandi occafloncm non obiccilîet. Sciebat autem inueterator,non fcquuturam liumanigcncris perditioncm,nifi amp;nbsp;Adam de fi iufhi prohibito co mediflet,attp ita prxcepti Dei tranfgrefsionem ad plenitudincm ftiam perduxiflet.Nolim hic anxic di-fputari,quid faftum fuiflet cum mulicre,fi Adam non peccaflet. Curiofa eft hxc inquifitio. Jllud redle' expendifur, quod generis noftri perditio ex co cft,quod Adam per inobedientiam feruus eft peccati fa-clus,amp;peccatiueneiiuminomnes fuos pofteros carnali propagationetransfudit. Sic Apoftolusad Romanos quinto,per unum hominem peccatum SC mortem in mundum ucniftc,amp; i. Corinth.ir.pcr Adamum omnes mori feribit.

B nbsp;nbsp;nbsp;Cumq^cognouerunt jeejje nudo!,confuerunt foliaficus,çy“ feceruntßbijpßperizomata ] Primiim quodde Tießenfupro'-

nuditatis pudore fcribitur,ad hoc faciat,ut per ilium fiue in pueris de nuditate fua «rubefecre incipient!- pri£ turpicudi— bus, flue in nobis ipfls admoncamur, qux nobis infit ex traduce original! impuritas, cuius occultifsi- nis. mus fenfus unlt;à cum rationis ufu fenfim emergente fefe exerit.Interrogctiir putr,cur de nuditate fua cru befcerc incipiatmon potei'it refpondere aliud,quàm quod turpe fit ingredi nudum,ctiamfi nullum dum facinus corpore fuo perpetraucrit. Crefeit quidem pudoris huius fenfus 8C augefeit in adultis per confeientiam libidinis. qua de re nonnunquam, meo iudieio, patres aliquanto immodeftius fenbunt, dum in haue matcriam incidunt: ueriim radix illius eft originalis illa fœditas amp;nbsp;corruptio, quemadmodum fefe in pueris,illis etiam nondum intelligentibus fubinde exerit,ita 8C pudorem hunc de nuditatecorpo ris paulatim gignit,licet nondum intelliganr,quid illi infit turpitudinis. Igitur hane agnofeamus in car ne noftra,deploremuscjj,quotics nuditatis pudore uel in alijs uel nobis ipfis tangimur.

Deinde quod de nuditate fua erubefeentes fuccinóJoria parant,excmplum cft,quomodo natura no- Turpitudo no^ ftra turpitudinis fux reuelationem ferre nequcat.Sic fumus animati, ut quod in nobis turpe cxiftit, fiue ßra tegre reued fit in corpore noftro, fiue uitx adlibus, obtegere magis quam tollere ftudeamus. Non enim tarn no- n fufimet, ftram turpitudinem ac fœditatem, quam reuelationem illius horremus. Hine ftudium obtinct non re-purgandi qux tiirpia funt,fcd occultandi SC obtegendi,ne confcientijs mortalium pateant.De confeien tia Dei SC noftia ipforum rarifsimi funt qui cogitent.

Tertio amp;nbsp;illud confiderandum eft,quod fuccindforia confuunt ex folrjs ficulncis.Folium inane quid Succinfloria eft SC leuieulum. Sic funt prxtcxtus npftii, quibus peccatorum noftrorum turpitudinem uclare cona- culnea prætex^ mur. Vani funt ac nullius momcnti,quantumuis diligenter confuti.Sed de his in fequentibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tUi nofiri funt^

lE.t cu audiflent uoeê Domini Dei deäbulantis in paradilb ad aurii poft meridiê, abftondit ft Ädä amp;nbsp;uxor eins à facie Domini Dei in medio lipnt paradifi. Vocauitep Dominus Deus Ada amp;nbsp;dixit ei,ubi es^Qui ait: VO'-cemtult;â Domineaudiui mparadifb,amp;timuieoçgt; nudusefl'emjamp;abquot; ftôdi me. cui dixit Dominus: Qiiis enim indicauit tibi quod nudus eflèsC nifi' q?exlignodequo prcceperâtibine comederes, comedifti. Dixitq? Adâ,mulicr,quâdediftimihi ft»ciâ,deditmihideligno,amp;comcdi,Etdi xitDominus Deus ad mulierem:Quare hocftciftiç'Quærndit: Serpens decepit me, amp;nbsp;comedi ♦ Et ait Dominus ad ftrpentem : Quia fteifti hoc, maledidus

çd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I M

nialediélus es inter omnia animantia amp;nbsp;beftias terræ » Super peô:us tiiu gradieriSjSC terrani comedes cunctis diebusuitf: tuæ4lnimicitiasponaiii inter te mulierem, fernen tuum fernen illius, ipfa conteret caput tuû, tu infidiaberis calcaneo eius» Mulieri quo(^ dixit : Multiplicabo grumnas tuas conceptus tuos» In dolore paries filios, fub uiri po^ teftate eris,8é ipfe doniinabitur tibi, Adæ uero dixit: Quia audiuifti uo cem uxoris tuæ,6ô comedifti de ligno,ex quo præceperam tibi ne come^ deres, maledicfla terra in opéré tuo ♦ In laboribus comedes ex ea cundis diebus uitætuæ» Spinas amp;StribuIos germinabit tibi,amp; comedes het' bas terræ» In fudore uultus tui uefeeris pane tuo, donee reuertaris in teP ram de qua fumptus es: quia puluis es,8ô in puluerem reuerteris»

Ai durant poü nieriiian.'iHdirtiic^ eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad flaruin,ucl aura diei. Sic Tigurina, Pagniniis

Munfteriis iierterunr.Et Aquila qiiocp.Græcus habet 7lt;i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft,ad repus pomeridianü, iiel ut ai*

qui graccam liane uocem interptetantur, ad crepufculiiin uefpertiniim. Germanicus interpres reddidit» rftt der tag kâl 'gorden ‘^tPOf.Sic habet amp;nbsp;Theodotio, w tù ■ai'aT/^xri wpos iuxTué^y^/p ths nus lcgit,ad uefpcram.ChaldæitS habet, KTSA’’ WiaV, id eft, ad quictem diei, cü uidelicet iiiclinaret dicS ad quietem ac fîticm,

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vocent tuà Domine audiui. ] Domine,né eft in Htbræomec quod graecus hic habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ideü

quoi ex hgno ]In Ebræo fie legirur,Yi?n “l’en id eft nunquid de ligno,dóe.

Malediiîus es inter omniaanimantia. jEbraicd eft manan nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft prx omni animanti.QiiodGiïC**^

habet «èyrJ lu.-eÿruf/ t«a» )tT/u»W(e,id cft,ab omnibus animantibus,non exprimit fenfum uerbi Dei.

Superpeâustuum,]Qiiod Græcus addit»£iwtàKDzA;lt;ÿ,id eft,amp; fuper uentrem, nceftin Ebrsco.Terri comcdes.In Hcbræo eft “AOjy,id cft,pulucrem.

Jpfa coritcret.]In Hebrsco non eft tOhjid eft,ipfa,fcd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, ipfumjUt referatur non ad mulierem, ®

fed ad fernen mulieris. Et Graecus habet non •«ér« fed ««■eis, id eft, ipfe. Male' autem pro ‘IST'ti’’', id eft cóterer tibi,uertit T«/gt;«ci'Ä,id eft obferuabit. Et latinus quotp né reddidit Ebraeâ uocc conftanter,fcd quî iierfif conteret, mox uertit, infidiaberis. Auguft.lcgit, feruabit tibi caput, df tu feruabis calcaneü eius.

Et conceptus tuos. ]Hebr.1S*'*^n.Gr«cus male uertit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e{i,Si gemitus tuos.

Et fub uiripoteftate erts. ] In Ebræo eft qnpwn ntrhe , id eft, ôC ad uirû tuû defideriü tini,aftc(ftuJ tuuSjUolütas tua. Senfum magiscxprcfsitintcrpresquàm uerba. Græcus reddidit «îu’yfuji« o, id eft conuerfio tua. Sic legit Si. Auguftinus.Forte pro qnpwn legit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aquila legit,Et focietas tua.

Exquopratceperarntibinecomederes. ]Quod Græcus habet tsta ^n»p»lt;,non eft in Ebræo.

Malediila terra inopéré tuo.'iSichabet Si Græcus. Verùm no eft in HebræOjinopéré tuo,lëd id eft,propter te.legerunt illi “iT^33r3,id eft,in cultu tuo, pro q'iaya, ut pofita fuerit daleth pro res. Et Aquila legit propter tc.Theodotio,quoniä rO’ASy träfgrefsionem quoqj fignificat,à uerbo *gt;3y, idffi» tranfgrelTus eft,uerrit q3quot;\3Jt3 in tranfgrefsione tua,id eft,propter tranfgrefsionem tuam.

Et comedes herbas tegt;r£. ]In Hebræo eft myjn,id eft,agri.amp; Græcus uertit ri Bf qua fumptus cs.JEbraice legitur,nnp’'7nSTa’G “'33id cft,quoniam de illa fumptus es. EXPLANATIO.

Poft deferiptionem peccati ac tranfgrefsionis primoriim noftrorum parentum trar.fit ad ea comme moranda Mofes,quæ pœnam commentam concernunt.Hanc ex ordine,idlt;p non confufe, fed fcciiiidi diftindlioncm eorum qui peccarunt fatis luculenter deferibit.

Senferunt pro.- Et cum audiffent «ocow.jEx ipfo illorum fadlo fatis perfpicuum facit,fenfifle eos confeientiæ propria: prix conjeientix redargufioncm,dum ad diuinæ uocis auditu in latebras fefe abdidiffe narrat.Nam ante hanc tranfgref-rcdargutionë cti fionem ut nulla peccati confeientia mordtbätur,ita Si pro fimplicitate Si innocentia fua neccolloquiu p abfeonderant. nec confpedhim Dci dcclinarunt. Nunc uerd audita uoce Domini in paradifo dcambulantis, coiifpe-dlum illius ferre non pofTunt, ideolp latibula quærunt tanquam propriæ confeientiæ teftimonio alitiii jam ab eo cuius præceptum tanta fuerant tcmerirate rranfgrefsi,nec digni, qui priftina familiaritate Qttomodoambu fïducia in confpedlu illius appareant. Quomodo autem ambiilauerit in paradifo Dominus, Si qui lauerit Dominus fuerit illius uox,quam miferi audierinr,nolim anxic' quærere. Hand tarnen alienum à ueritate uidetur, Ut paradifo. nbsp;nbsp;nbsp;quod Lyranus dicir,apparuiire Deum non in forma Deitatis,fecundum quarn nec formam habet,nec

uifibilis exiftif, fed in forma aliqua creata Si per difpenfationem affumpta, qua uifibilis eflet,ôC quæ n-geiida ei ant mfibiliter agcrer.Auguft.de Trinit.lib.ï.cap.io.dicit; Quomodo pofsit ad litcram intelligi talis Dei ainbulatio amp;nbsp;toilocurio, nifi in Ipccie humana,non uideo. Qiiod uocem Dci in paradifo am.-bulantis attiiiet, funt qui intelligant de iienro,cuius Mofes mcminir,qiiafi ex illius Ihepitu Si uchcmcn ti» mtellexcrunt Adam 2i Eua,adcire Dominnm.IIaud qu.dcm abfurda efthæc fententia, nec aliéna.i modo

E X P L A N A T r o; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;97

A modo quo plerunque præferitiam fuam Deus in appaiit'ionibus manifcftafTe Icgitur, iicrùm nihil im-pcdic, quo minus banc uocem Dei, qua; fuerit, per fequentia dcclarari inrelligannis, qua dixifle Deus lcnbitur,Adam ubiess' Nec nniltumpericuÜeflin ca particula, qua dicit,Ad aiirain dieij fine de ma- Ad auräm diet. tutiiio uel uefpertino crepufciilo,fuie de meridie intelligamus. Nô inuenio banc loquutionë wVn iufacris fcripturis,nifibocpræfenti loco. Ezechiel.quadiagefimoiccundo legiturC'n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VlS,id eft,ad

uenrum mariSjde plaga occidentis.'uerùm non aufim diccre,pofitum efle hic cvn “i7jpro ut intelligctidum fit elfe Deum à plaga Occidentali Paradifum ingrelTum.

Qiioddicir^In medioligniparadifi, nonfoium locum,inquemfelatirandigratia abdiderint/cdSC tnmedioligni ftiidium notât, quo non fimpliciteramp; utcuuq;,fcd in pemtioribusarbuftirccefsibus confpedlum Dei paradijj, fiigere conati fmr. Qiiare non dicit, Abfcondit fe Adam amp;nbsp;uxor eius in ligno paradifi : fed, Abfcondit fc in medio,inquit,ligni paradifi,hoc eft,in ipfo interiori aedenfiori arbufti rectfiiu

VocauitDominusDei« Ad4m,er dixitei.Vbi es?djii ait,VocemtuamDominedudiuiinparâdifo,Gf'timui: Ahfconditospee eoqilodnuduseUem,CJ'abfcondime.] Cumfentirentconfcientiæpropriæreprebenfionem, proximum catoreS ad ipfd erat,non fugere à facie Dei, fed per refipifeentiam amp;nbsp;confefsionis humilitatem coram iilo fefc profter- ufq; Idtibula il.-nere, ac meritam pcenam fpe diiiinæ clemenriædcprecari. Venim quoniain abfconduntur, reële per lorum conuemt diuinam inquifitionem adreddendam commifsi rationem amp;nbsp;fupplicq commcritipercipicndamfen- Deut-tentiam in apertum protrahuntur. Igitur ad ipfa iifcp laribula coniienir eos Dciis, ac inclamando di-xit,n3%idcft,Vbi tu^ Qiiafidicat, Prodi inlucem. Etutfeiamus quem fie inclamarit, dicit Mo-fes; Vocauit Dominus Deus Adam,ôf dixit ei,Vbi es Erat Adam caput mulieris. Qiiareilkim initio compellat.

ÇiuiditjVocemtuam Domineaudiui ; CTca’lcrrf.] Non poterat ad inclamationem Domini tenerc fi- Voeem tua Do-lentmm. Compellabatur emm iam deprehenfus,amp; in ipfo Dei confpeëlii,qucm fugerat,conftirutus. mine audità. Qiiare ad refpondendum coaëluSjfugæ amp;nbsp;latebrarü rationem reddit,tacens intérim de peccato. Audi-iiijinquitjiiocem tuam in paradifoiquare faciem tuam reueritus, ablcondi me,ne fie nudLis,ut fum coram oculis tuis, non fine dedecore comparerem. Difsimulat interim tranfgrefsionem prarcepti, 8C fo-lam corporis nuditatem prætcxit.Qiiare ut adpeccati agnitionë urgeretur, pergit Dominus ac dicit:

Qufsindicauit tibi quod nudu4 efjesitiunquid delignoconKdifti,dcquo tibi,necomcderes,pr£ceperdi'iNon Scipßnn prodi--cogitaiierat Adamidquod de nudiratefuaprætexuerat,ipfifsimumcfle tranfgrefsionis argumeti- dit Adam. turn. Qiiare confcientiam illius iirget Deus,ôë inftat dicensiQiiis indicauit tibi quod nudus elfcs^Qua

B fidicat: Timuiftifaciem meam propterea quod nudus efiesf An non amp;nbsp;antea nudus erasf Venim unde nunc tibi infolitiis ifte nuditatis pudor ^Quo indicio nuditatem banc turpem elle cognouifti f Quid fectris,res ipfa indicat. Appello confcientiam tuam, an non de uetito ligno comederis, de quo tibi,ne comtdereSjdifertc' præceperâ.Non interrogat Deus quafi dubitans, fed coiifelsioncin peccati hac com pellationis inftantia extorquer.

Dixitq-, ?^dam:iJlulier quam dedißimthißoeiam dédit mihi de ligno^zxcomedi.'i Hand quidem quod faëlu T^ramfert peccd «rat negat ; Comedi,inquit. Venim,ut fe cxcufet,rransfert peccarum in mulierem. Si banc ineufans di tmninmulierent cit; Millier dédit mihi de ligno hoc,amp;l comedi.Imô non folü mulierem incufat,fcd Si Deum ipfum cum nonfimpliciterdicit,Mulier dédit mihiifed. Millier quam dedifti mihi fociam,illa dédit mihi.Qiiafi di-cat : Putabas non elfe bónum, fi folus clfem, ideoip addidifti mihi mulierem banc, ut elfer mihi adiuto-rium. Sifolus manfilfem, de hoc ligno non comedilfem. Iam ubi ilia m mihi fociam dedifti, faëlum eftjUtcomraiferim, quod alias non commilîfl’em. Ita^ bis uerbis Adam peccatum fuum magis ag- Peccdtum fuum grauat,qu.àm excufat,diim non folum nô confitetur commilfum,5ë culpam humiliter agnofeit; fed Si ntdgis dggrdudt Deum ipfum incufat,amp; quod bene ab illo faëlum fuerat culpat. Alioqui nulla erat neccfsitas,parricH- qudm exeufdt, Iam banc adtjciëdi ut diceret, Qiiam dedifti mihi Ibciam; liquidem mulierem duntaxat,dë non limul Si Deum ipfum aceufare uoluilfet. Erenim non erat prêter unicam illam mulierem ulla alia,cuius gratia opus habuilfet ifta fpecificatione, fed ad incufandum illam fatis erat dicere : Mulier dedit mibi de ligno hoc. Si comedi.

Prætereanon potuitdicere, Mulier quamdedifti mihidominam,coegitmeutComcdercm,dëco- üonpotuit dice medijfed cum dicit,Mulier quam dedifti mihi fociam, dedit mihi amp;nbsp;comedi,amp; fuam ipfius leuitatem fa re Mulier qudm tis nolens nolens incufat,amp; praeter animi propofitiira bonitatem Dei iuftificat. Dederat enim illi mu- dediflimihido-berem Deus, quam non haberet dominam, nt necelfe elfet illius uerbis magis quam diuino præcepto minam. obfequundare,fed qua haberet fociam uita;. Poterat igitur Adx mulier elfe cómoda,fi noluiflet.Qiiod autem nocenS cftfa(fla,fuaipfius,nonDei culpa eftfatftum.

Et dixit Dominus Deus dd mu'ierem:igt;Udre hoc feciftiiQjie reJßoditiSerpes decepit me, cf comedi. ] Neip Nee mutier pec ifta fimpliciter peccatum funm confitetur. Dicitquidë Comedimernm praemittir,Serpens deCepit me, cdtumfuumcon atque ita culpam eommifsi transfert a fe in ferpentem. Nó pofuir dicere,Serpensquem dedifti mihi fo- fitctur,fed tranf cium, decepit me, alioqui Si ipfa caufam pcccati manifeftc deriualfet in Deum.Deinde non potuit di- lutioneexcufdt» cere, Serpens coegit me : fed,Decepit me. Sic aiitem,licet ferpentem ranquam pecCati huius anthorem incufetjfeipfam ramen haudqnaquam excufat.Imd nolit nelit confitequot;t,credidifl'c fe uerbis ferpentis ma gis quam uerbo Dei. Nam nificredidilfet dicenti, Nequaquam moriemini, fed eritis ficut dij, feien-tes bonum Si malum : magis quam dicenti Deo, Quocunep die comederis ex eo, morte moherismec feduftafuilfet, nec de ligno hoc comedilfet. Nemo enim decipitur, nifi credar mendacio. Non caret ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i autem

^8 auf dißinnilatice, qucd itê de eo refpcd« t,qiiod fuerat interrogata.Dixerat Adam:Millier dédit tftilrf, A amp;nbsp;comcdi. Interrogabat igitiir Deus non quare comcdifl’tt, fed quare uiro de ligno uetiro dedilTct, di-cens:Qiiarc liocftciftiflioc cft,quarc marito tuo caufam pcccaiidi obtuliftit Ad hoc tacens,incufatfer-pentem,quodper hune feduifla comedilfet. Igitur nec mulier fatis agnouit peccatiim fuiim, qiiandoquot; quidem amp;nbsp;tranflationc iliius eft ac ciifsimulanonc ccratn Dco ufa.

Et ait Dominus ad ferpentem-.Quia feci{li hoc, maledidus es inter omnia animantia cr heftias terr£. Supef pcâus tuumgradieris,cr terram comedes cunilis diebus uitae tu^Ammicitias ponam inter te o- muliercm,^ fc-Trctnfitio. mentuum,crferneni'liusnpj'umconterctcaputtuum, Cftuconteres calcanéumems.} Hadenuscum Adama amp;nbsp;Euaexpoftiilauit,amp; in tranfgrefsionem illorum fie inquifiiiif, ut licet noijcxaggeraritillam, nec ad inuû omnia ferutatus fit, ad authorem ramen iliius inquirendo pcruencrit, ferpentem uidelicet,mulif-ris fedudborem. Hune non jntcrrogat,quarc mulierem deceperir,co quod non pofict commifllim deri-* uarc in alium,fed fiatim condemnat.ItacpMofes hoc loco poft inquifitiouein ac deprehenfionem pec-cati,qua fententia finguli,ferpcns,mulier amp;nbsp;Adam punitifint à Deo,ex ordineccmemorare incipit.Et orditur d ferpente ranquam authorc peccati. Habet antem fententia in ferpentem pro.’ata quatuor fuppiieiorum gemera. Primuni generale cft,quo pra?omnibus alijs befliss tenæ maledidfus prcnuiP ciarur. Quiafeciftihoc, inquir,makdidlusesinteromniaanimantiaamp;beftias terræ.Non fimplicitef dieit,Alaledi(ftus cs:fed præmittit, Quia fecifti hocac turn additjMalediiftus es,ne pntetur ferpens au-tea quoquefuiffe maledic'tus,ftd mtelligatur fiiifle ilium antea fingulari quaciam piîtrogatiua præo^ mnibus alijs beftijs ornatum,priufquam mulierem fcduceret:idccép poft hoc peccatum fie efie maledi-dlum à Deo, ut infelicior elTer amp;nbsp;abieifiior omnibus reliquis annimantibus. Sic commutata eft fiiigin laris iliius prærogatiuaSf félicitas in fiiigulareni malcdiiflionem amp;nbsp;infelicitatem, perqiiamfïdustH communi omnium odio amp;nbsp;execration! obnoxius.

Secundum eft, quoinceflus illi quem antea Iiabucratfacilfm,amp;I erec'lumjmutatus eft in traftum o-xnnium moleftifsimum, fie ut ad terram deprefTus fuper peftus fuiim non iam ingredi, lcd ferpcrefit coadfus. De hoc dicit; Super pedtustiiiimingredicris. Verbum Hebræumn’/ti non foliimillis datur qui pcdibus ingrediuntur, fed amp;nbsp;quæquociiniç modo de loco ad locum iiel rrahcndo,uclfcrpendo,ud fluendo promouent. Sic capite præccdenti de tertio paradifi fiuuio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;legit,

idcft,illeuaditutrfus Aflyriam.Etdearca Noeiufi «à capite feptiino,n’''13n quot;ÎS na'nn qVllSjidcft Et ibat area in fupcrfîcie aquarum.Qiiarc non eft,ut Icftorem imperitum uerbuin ingrediendi remote tur,quafi non ponatur etiam de tradlu illo Sf motu repentium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S

Tertium eft,quo uidliis cemmoditas mutatur. Coiriederat antea ex frndiibus arborum dclicatiuSt per liane uero fententiam, qua dicttur. Et terram comedes cundlis dicbus uitæ tua;, ucl ut in Hebræo cft,Puluerem comedes,damnatur ad uiftiim omnium iniucundifsimumjtir pcenas luat eius curiofita-tis,qua in préceeptum Dci de frudlii uctito inquifierat.

Qiiartum eft, quo familiaritas ilia, quæ inter ipfuin SC mulierem interceflerar, quam ad fedudio^ nem iiiftindlu faranac pcruertcrat,mutanir in extremas perpétuas inimicitias- Inimicirias,inquir,po nam inter te «Sf mulierem,amp;l fernen tuiim Sf fernen iliius amp;ic. Tria coiitinentur Iiifce uerbis, Primin” cftjmutatio familiantatis fingularis, in odium fingularc. Secüdum,odii huius perpctuitas,iii eo qaed dicitjEt lernen tuum Si fernen illius.quafi dicat, per omnem utriufti; pofteritafë durabi.nt iftæ inimid' tiæ. Non eget hæc res declarationc.Nam inimicitiæ iftac inter ferpentem Si mulicrcs etiamnum pecr--liares funt. Si perpctuac. Tertium eft, infec^atio hoftilis, qua pars altera alterius uita; infidiatur. Dt hoc loqtiitur cum dicitifpfuin conteref caput tuum,amp; ru coiitcrts calcanéum iliius. Signiôcat in hoftiquot; 11 hac infeiTatsone inferiores iaturum ferpentem, fuperiores uerd fernen mulieris.Nam utiç coutririo capitis ad exitium, calcanei uerd non ad exirium facit,licet aliquid adfcrat moleftiæ. Videtur artem uerbum cëterendiduriufculd ufurpari,in eo quod dicit,Et tu cëtcres calcanéum eins, unde Si uetiiS inquot; fcrprcs uertit, Et tu infidiaberis calcanco eius, Si Gi æcus uerbum obferuandi un obicp pofuk- Quarc, meo iudicio,quandoquidcm idem urrobiep uerbum in Ebræo tft,cômodius uerti poteraf, Ipfum pet-cutler caput tuum,amp;I tu percuties illi calcaneum.Nam Hebraca uox nbsp;nbsp;nbsp;non folum cctcrere,fedSiptt

Qiiomodo autem iftaad fatanam quoep ferpenris inftigarorem Si aiTorem, adeoi]; lt;8f ueriim ptcci ti authorcm,perrineant,uci in quadlionibus uel in obleruationibus uidebimus.

lAuheri quoij; dixit Deus: Multiplicabo terumnas tuas er conceptus tuos. In dolore pariesfî!ios,cr defderùt tuumeritaduirumtuMikcr ipfedominabitur tibi.} Quemadmodumdepeccato inquirendo ab Adam ad ferpentem ufip defeenderat ; ira deprehenfo peccato in proniinciatioiie pernarum à ferpente retre-gradu ad uirum ufque afcendit. Qiiare,quoniam inter uiriim «Si ferpentem intermedia erat mulier,in iilam priufquam in uirum proniinciatait ficuti mulier uirum peccando præcefl'erat, ira ilium Si incon Duomolcftiaru demnatione peccati antecederet. Habetautemfententiammulierem lata duo moleftiarum gciuquot; genera muiicri ra. Vnum eft, concernens omnes eas xrumnas,quac comirantur parturitioncm fobolis. Erat fine doquot; imponuntur- lore Si uterum gtftura amp;nbsp;parirura, fi non peccaflèt. Hæc iliius commodiras mutara eft propter peCquot; catum in multas Si uarias uterum geftaiidi, parturicdi,pariendi,amp; educâdi molcftias.De lus loquitut cum dicir, Alulriplicabo, uel ut in Hebræo cftna'sX n3“ingt; id eft, mulriplicando multiplicabo, æriiijiquot; nas tuas,uel,dolores tuosVnamHebræa uox hoc loco eadcmeft,quæ inox uerfacft. Indolore),

- - --------------- ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SL

A amp;nbsp;conceptus mos,fine mauisjinprægnationem mani,parniritionem tuam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cuius ob id admo-

nco,ne quis miretur,quid doloris tnbiiat concepribus nniliebribus. Si conceptus lcgcrimus,intelligen dum eft de omnis generis doloribusgt;qui conceptum ftrtum ad partum uflt;^ fequuntur. Älterum mo leftiarum genus eft,quo poteftati uiri fiibijcitur.JNam anrea noncrat fubicila,fedfocia, amp;nbsp;iibcrius egc-rat.Iam nerd adempta liberi arbitrij poteftatc,qua fiierat abufa,uiro fubijcitur.Sic dicit : ht dtfideriuni tiium crit ad uirmn tuu. Si ipfc dominabit tibi. Illud aüt,Et defideriü mû erir ad uirü tuû,nihil eft aliud quam quiequid iiolueris ac defideraueriSjiion erir in ma,fed uiri poteftate. Eft ille modus loquendi, c^ rit ad uirum tuum,erir ad tc,crit ad ilium,pro, erit in poteftate uin tui,erif in rua,erit in illius poteftate, non folum Hebra;is,fed 8i nobis Germanis cömunis Si uulgaris. Qiiando dicimus,Ddiftdiit iu mir,Cdt ftädt nitt dir: idem eft ac fi dicamus,Eft hoc in mea poteftate,nö eft hoc in tua poteftate, Qiiare latinus interpres nonincommode' ueitit,Sub uiri poteftate eris.

Adi uero dixit : cruia audiuiüi uocem uxoris tute, çr comediüide ligno,cx quo prlt;ecepcram tibi ne comede-res,mdledi(lii terra in opere tuo,crc. ]{n ip fum Adamum pronunciaturus,inaiore ferio utitur. Priradm, Primtim reßiea antequam de pccna pronuncier,reficrat illi peccatum tanquam caufam pccnæ,quam erat illi illaturus. turAda: pecca-Sic dicit : Qiiia audiuifti uocem uxoris ruæ,ôf comtdifti de ligno ex quo pi æcepcrâ tibi ne comederes. tum. Sic retundit illius exciifationem,qua dixerat, Mulier dedit mihi,amp;; comedi, admonens,habuiffc ipfum manifefti'i de hoc ligno præceptum, quod non debuerit propter uxoris fuggcftinfi tranfgredi.Quafidi catiHabebas meam uocein uetantem ne de hoc lignocornedereSiubi uoxuxoris contrariiim fuadebat, non erat audieda. Hoc fi fecifTeSjretinuifl'es innocentiam,amp; omnem hanc felicitatem quam abs me ac-cepifti.Nunc ucrd,quoniam uocem uxoris meæ prxpofuifti,afqj de hoc ligno comedifti,amp;c.

Deinde pccnam commeritam pronunciat dicens.’Alaledidfa terra in opcremo,ucl ur in Hebræo eft, ^(tnaj^otncrita propterte.df qusefcquuntur. Compleótitur autem harefenrentia tria incommoda. Primuni, eft ma pronitciaiurtria Icdiftio telluris.Erat terra beneficio creatoris ante hoc peccatum benedidtaSd fertilis,adeo(]j abfep ulia habens ineem^ fterilitare in ufus hominû beftiarû ad alimoniam facictia ubertim germinatura. Ea btnedidbiojquo- tneda, niam hominis erat ufibus deftinata propter eundem hominem, iam rranfgrcflbrem,in maledidlionem mutatur. Illud notatur,cum dicit : Maledidla terra propter te,hoc eft,propter peccatum tuum erit poft hactellus malcdidî:a,quæ antca propter te fuir bcnedidfa. Ad maledidfionis huius declararionem perti net,quod dicit : Spinas Si tribulos germinabit fibi. Nam ficuti benedidfio terrar eft,qua uberes frudlus ad uitæ noftræfuftentationcprofci t,ira maledidlio illius eft,qua grauatim utiles fiudlus progerminar, E ubertim ante inutilia profert,ut funr Ipinæ ac tribuli,unde uita noftra conftare non poteft. Secundû eft, moleftia ac difficultas operandi, ac cibum d tellure maledidf a cum laborc ac fudore quarrendi Erat qui dem Si in paradifo operaturus,ficuti capite prarcedeti uidimus, uerdm fine uUa moleftia. Ifta operandi facilitas Si iucunditas uertitur in laborem ac moleftam Operationen!. Hue pertinet quod dicif,In labo ribus,uel ut in Hebræo eft,In dolore, comcdcs ex ea cundlis diebus uirar tuar.. Ad hums particular decla rarionem fubqcitur : In fudore uultus tui uefeeris pane mo, ut exponat,de quo doloris genere dicamr.

Tertuini eft in eo qiiod dicit; Donee reiiertaris in terram. Significat autcm,illum moriturü,ficuti præ-dixeranid quod in eo quod dixerat, CunchiS diebus uitæ tuæ,non erat cxprefiiim.Er ut hanc particulä adhuc clariiis exprimar,i ationc fubiungit,dicens,Nam de ilia fumptus cs. Quia puluis cs. Si in pulue-rcm reucrteris.Non eft autem hæc ratio fic intelligenda,quafi ob hanc caufam moriturus fucritAdam, qudd eflet fumptus de terra.Nam alioqui moriendum illi fuillct,etiamfinon peccafiet,ut fruftra fuerit tranfgrefsioni præcepti mortis adieifla comminatio. Veriim fic eft hæc particula pofita, ut non reddat rationem mortis,quæ debetur pcccato,fcd corruptionis quæ mortem confequitur, per quam corpora mortuorum in puluerem côuertuntur,unde funt fumpta; ficuti pifeium cadauera in aquam,unde pro-Heiierunt,nifi eijciantiu- ex aquis, foluuntur.

^aifDomiiiuiad ferpentem : Citiiafeci{liboc,malediilu! es ere. IQiiæritur hoc loco,fuerit ne iufta hare Anfcntentia in fententia in ferpentem lata,cum conftet ilium non fuiftc feduftionis huius authorem, fid organû tanrû ferpentem lata^ fatanæ,à quo nihil horiiin inrelligens impellebatur. Qiiare uideri poteft maledidlioniS huius fintentiâ inüit fuerit, in ipfum potius fatanam quam firpenrem,animal licet aftufum,finfu tarnen Sfintclle^lu tarn humano quamangelico deftiturum,fuift'e ftnngendam. Veriim fi quis indicia Deipenitius introlpiciat, quibus non folum autores fcelerû, fid Si organa illorû quibus ufifunt,licet bruta fint aniinantia,immo amp;nbsp;res inanimés omni^ fenfu dcftitutæ,fupplicio Si exitio fubqciuntur,facile iiidicabit,huiufmodi condemna tiones,cedere non folum ad fcelcris commiß'i, fed Si ipfius authoris dctcftationc amplificandû. Qiiod ipfum fatanam concernir, crat illc iam antea damnatus,lt;8(: cœlefti fide deicétus. Reólc' autem ad dete-ftandum illius malitiâ,fraiidem. Si nequiriam,omnia illius organa fuppücio fubijciuntiir. Nam ficuti reifte'amanturSfhonoräturfelicitatis alicnius organa,qHaliacunq5fintilla, irarcdleexitq inftrumen-ta,quæcunq; illa fint, und cum authore puniunttir Si condenantur.Qiiod fi impulfu fatanæ homo men te inotus homieidmm perpetrauerit,non parcitur illi in uniuerftim, léd alicni caftigationi traditiir, df carceribus falte m includirur.Sicanisfuri}sagiratus læferit hominem,quis nócenfet eumoccidendum^ Gladium, quo perpetramm eft homicidiu, quis non ex animo dcteftariir,nifi forfan fif,cui nö dolcat tædes innocenrisfSi quis cum iumento cocat, non folum qui faeinus hoc perpctrauir,fid ipfum iu-mentmnignitraditur.iude Leuit.jo.Etlofucz.nöfoiuin Aehas punitur,fid^ hberi,«Sf boues et ones,

too nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

ac fiinul omnis illius fupellex igni tradunriir. Tak fiippliciiim contigit Äf illis^qiia? ad Core pfrtine-bant, quae amp;nbsp;ipfa,tellure aperta, funt abforpta. Num 16. Et Exod .n, kgimus : Si bos cornu per-cuflerit uirum uel mulierem, 3i mortuifuerint, iiimentiim lapidibus obructur. Et Deut.r.iubenturfi-mulacra Gentium igne conburi:præcipitur'cp,ne quis aurum uel argetum ex illis concupifcat,amp;c. qnæ ramen funt bonacDei crcatui x,nec culpa? polTunt elk capacia. ErDeut.t j,pra?cipd,ut ciuitas ad cultuin falforû deorS prolapfa fic deftruatur,iit no folü bomines,fcd pecora amp;nbsp;fupelledlilia pcrdantur.Et i. Sam.If. Âmakcliitæ fic dantur internecioni iufiu Dei, ut amp;nbsp;paruuli,amp; ones amp;nbsp;boucs,amp; cameli amp;nbsp;afini deleatur. Qiiarc no debet infolcns cuiquâ uideri,quod hoc loco de ferpente «à Deo maledilt;fbo kgimiiS, quafi iniquum fit hoc indicium in beftiam ratione deftitutam latum.fed confideranda eft potiiis pecca-ri Si exiti} enormitaS, mir3ndum,quod no prorfus extindlum eft amp;nbsp;lt;i medio fubiarum tanta: perdiquot; rionis organum. Qiiod fi quis adhuc contenderit, reddat rationcm, quomodo arquum fit,quod furta, homicidia,amp; quæ aliafunt huiufmodi facinora,cum fint animi praui 8i maliciofi magisquam corpo--ris opera, pœnis corporum puniuntur. Qiiid eft corpus aliiid quam organum animiC’ Et ramen fi bo nus fit animus,bona ilhus opera in ipfo corpore honoranbfi malus,mala illius fadha in corpore puniS rur.Blafphemo exciditur lingua,periuro amputätur duo digiti. Qiiod eft illorum delidbum cum organa finr,rarione deftitutal' Corpora reproboruin una cum animabus pœnas fimpiternas dabunt in inferno.Si iniquum eft,quod organum una cum adborcfpiritii damnaturjUtiqj pari ratione iniquum c-rit, quod corpora fidclium una cum illorum fpiritibus fempiterna uita ac feiicirate friicntur. Sed ab-fint «à pijs animis huiufmodi cogitationcs,quibus non folum omnis omnium legam uigor,fed amp;nbsp;diui-111 ludicij iuftitia,immo Si bonitaris ipfius confolatio eneruatur.

Qvomodo feifa- înimicitias pondm inter te ey mulierem. ] (Xiæritur hoc loco ab illis,qui fententiä hanc condenationi' Vie detur immici no ad ferpcntemjfed ad fatanamreferunt,quidfibi uclit quod înimicitias fe inter mulierem 3i fatanam the aducifus mu pofiturus dicit Deus,cum fatan non folum mulierum, fed Si uirci urn fir hoftis. (Xiæftionem hanc me’ Here, cum lit O' net Auguftinus libro Iccundo de Genefi contra Manicha;os,cap.ig.5d ad illam ficrefpondetiCXiarecf' ttirorii o muiie go ita dicitUr, nifi quia hinc manifeftd oftenditiir, non pofte nos à diabolo tentari, nifi per illain ant-rwn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inalcm partem,quæ quafi mulieris imaginem uel exemplu in uno ipfo homine oftenditf (Xicd autc”

ctiä inter fernen diaboli Si fernen mulieris ponunt inimicitiæ,fignificatur feminc diaboli peruei ft fn^ geftio, femine autem mulieris fi'udbus boni operis, quo peruerfa; fuggeftioni refiftit. Et ideo oburi-^t ipfe plantam mulieris,ut fi quando illicit a labitur deledbatione, tunc illam capiat, Si ilia obferuar caput eius, ut cum in iplo initio malic fuafionis excluddt. Kæc Auguftinus. Ergo illi mulier hie non eft mulier, fed animalis fenfus, inferior pars hominis: Si ferpens non eft ferpens,fcd Iatan ; amp;nbsp;fernen nw-lieris non eft hiimanum genus, fed frudbus boni operis ( de quo non immérité mirabitur homo fenfa-tus, quomodo frudbus boni operis fernen fenfus animalis dici queat ) Si fernen ferpentis non efiferpiB iis pofteritas,fed mala fuggefho. Sic illc fentit ferpentis huius condemnationem non iiiftorice'jfcd m)-ftied efte intelligendsm.Et Lyranus iudicat iilam non de ferpente,fcd de fatana efle exponendam. Ad-dit raricnes.Pnmó,inquit,quia Deusdirigeretfermoncmfiium ad animal brutum non intcIiigens.Se cundó,quia ferpens in nullo peccauerat,fed folumdæmon,moitendo linguam eius. Tertid,quia ftatnrS redla no copetit animali,kd tantu homini.Et ideoAnguftim expefitio mciioruidetur.Hac ille.qnibuJ tarnen Burgenfis non immeritd contradicit.Ex recennoribus alij hiftoricc' quidtmexponunt,qu!efet’' pentem concernut, ufip ad hæc uerbadnimicitiasporiam inter te Si mulierc. quæ propric fatanæcôpe tere dicunt, nec ullo modo ad ferpentem referenda efte putant. alij fic ca ad ferpentem referunt, ut nihil eorum diabolo cöpetat.Mco iudicio,non eft infringendus fenfus hiftoricus.Nihil eiiim habet, firabfurdum.Retinendaeftuerborum fimplicitas Si proprietas,ut mulier fit Eua,femen mulieris firb-Iiiis pofteritas, genus humanum : ferpens fit ucrus iile iSf naturalis ferpens, qui mulierem fediixit : lemen fcrpentis,fit illius quoi^ pofteritas ; inimicitiæ inter ferpentem Si mulierem Si utriufi^ fernen, fint notæ iliac inimicitiæ, quæ etiamnum inter mortaks Si hanc cxecrabikm beftiam durant.ucriim fim.nl ficut amp;nbsp;Chryfoft.facit,obferHandaeft in iftis imago quædain fatanæ,hoftis humani generis,qui ftrpen te hoc tanquam maliciæ fuæ organo ufus eft, Inter ilium quoqj Si mulieris fernen genus humanum,ir-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reconciliabiks intercedunt inimicitiæ. Et id quidem illi permittitur,ut calcancis noftris infidietur, hoo

€ft,ut aliquoiifiy tentet,ucrii mut quodcupit peificiar,non permittitur.uicifsim antem caput illius,hoc eft ipfa potcntiæ illius fumma per fernen mulieris conteritiir,id quod per Chriftü eft fadbum,qui quo-niam uerus homo eft, redbc fernen mulieris dicitur Si ad Euam refertur. Etenim fi Lucas generatio-nem eius redbe ad Adamum refert,quid impcdit,quo minus ad Euam quexp refciri pofsit,cum ilia nia ter fuerit uiiientiumb Nec abfurdi quicquam habet,quod toti pofteritati mulieris id tribuirHr,quod pct membrum illius aliquod eft fadbum.Qiii kgunt : Ipfa contei et caput tuum, referunt alij ad Ecckfiaiti) aiij adbeatam uirginem,matremDomini. Veriim qnoniamledbio ilia Hebraicæ iieritati manifeftd répugnât , non poteft illius expofitio aliquid obtinere roboris apud cos qui uel mediocrem linguælan-dbæ peritiam tentnt.

Cuiidlis diebus uit.^ donee reuertarisin btTrrfW.JMonent hie quæftionem quomodo impktum fi«

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;let

ilkid, Quocurque die COmedcritis ex co,moite moi iemini, cum poft pcccatum non fit ftatim feqiiuta mors, fed utrique Ada: amp;nbsp;Euæ aiiquot non modó dies, fed anni, immo fecuia uita; permifia Ic^ ganrur. Chryfoftomiis ad haue qua-ftioncm fie iefpondet, iit dicat primos noftros parentes mox acce- ChryfoftoiniK. pta mortaliratis fententia fuifle mortiios, co quod morti iam eflent dcftinati, licet poftea diutius uixe-rint:perindeacfifceleratus homo fententia mortis à indice accepta, rurfus in carccrem certoaliqua die pledlendus ducatur,eamlt;p obcaufam mortuus magis quamuiuus cenfcatur,proptcr mortis acce-pramfentciitiam. Verdm, meoiudicio, morte mori Adamum propter tranfgrefsionem, nihil crat a- i^orte tnoriefl liiid quam mortalem ex immortali fi'criaitreefe'ucrterit Symmachus illud,Morte moricris,per morta mortalein cjje lis eris. Ciim igitur hæc fuerit diuiuæ cömmationis fententia, non eft ratio cur hie quæftio moucatur. Nam ficAdac SC poftcris ipfius omnib.contigift'c fienti ceminatus fuerat Dens,res ipfa declarat. Qiian-qiiam etiam fi illud, Qiiocunqj die comederis ex eo,morte motieris, non de mortalitate, fed ipfa morte mox peecatum,co uideiicet ipfo die,fequutura dióhim eftêt; nemo tarnen pins os Domini propterea in indicium uocabit, quafifaifi quicquam prædixerit. Etenim diligenter eft inter uaticinia rcrum fiitura-riim Sc comminationes pœnarum diftinguendnm. In uatieinijs redle'qua’rirur, an quod praedidfurn eft, uerc' acfienti prædiclnm eft eueniat In comminarionibns non ira. In illis fiqnidcm nemo indieem mendaeij argnet, fi pœnas, quas tranigreftoribns comminatns eft, non fecundnm feriem uerbornm exequatur, fed pro fua dementia mitiget, pracferrim fi locus aliquis poteft eft’e clementiæ. lain uidea-jQiioeunqnc cnim die comederis ex eo,morte moneris,non magis com minationis qu.im uaticinij nerbum Iiabeat. Gerte'conncnicntins eft, SC rationi legis ac præeepri com-petentinSjUt tanquam minas ad terrendnm magis, quam qnafi uatieininm adpraedieendnm mandato præmiflb adieftum eflTe intelligamus. itaque fi minas liabent hate uerba, ualde iuconneniens eft, inp-tiere aducrfns Deum quæftionem, quare non mox oeeiderit peceatores, fed tantum illis nitac fpacium pcrmiferit, cum fint illi magis ob banc pœnæ mitigationem agendae gratia:, SC agnofeenda incnarra-billsillius fapientiac confilia, quibns faóbü eft, nt 8C pnnirü fir pcccatum tranfgrelsionis, amp;nbsp;fimul pcr-miftiim nt Inimani generis conferuatio lt;SC propagatio fnbipfactiam mortalitate fnrnræredemptio-ni retineretnr. Mortuus eft Adam, nortua eft Ena. Omnino experti funt mentitum efte ferpciiteni,qni dixit,Ncquaqnam moriemini; non efte antem uana minarum Deum,amp; ramen fiefunt mortui, amp;nbsp;diui naccôminationis iieriratcm experri, ut nibilominus cfficax manferit illud, Crefeite SC multiplicamini, amp;replite terram, amp;nbsp;confilinm Dei de genere humano muïtiplicando per Adamum,amp;redimendo per Cluiftiun,pcr maliciam fatanæ non fit iinpcditiim ac fnbuerfum,

EtcumMdi/Jcntttocem 'Domim Dei deambulaiitii in(gt;jriid!fo.] Principio confiderandum hie eft, quanta fitbacinrcbonitasamp;lphilanrhropia Dei declarata,quod primos homines iam peceatores,-Sd proprio feniu miferos, non eft pro ipfornm mentis anerfatns, fed confeftim atqne dcliqniflent SC in laqueos fataux iiicidiftent,magis feriiandi quam perdendi gratia inuifere dignatus.Nam dubio procnl,nifi cos ftatimuifiraflet,inmaiora difcriminanoniam blandafeduiffionc,fedimpulfu fatauxprxeipites dati fuiflent. Qiiare quod cum illis expoftulat, paternam magis caftigationem quam iufti iudicis fencrita-tem declarat. Iftaprouidcntiaamp; cura Dei, qua cos qui in peccatafunt tentatione fatanxinduiftiac prolapfi, hoc nobis exemplo ftatim initio confideranda proponitur,fine qua nemo fieri pofl'c fperet ut qui prolapfus eft in peccatum, diaboli laqueos euadat. Et hic eft circuitus Dei deambulanris in paraquot; difo, in quo uiuimus, iiarq s fatanx tentarionibns obnoxij. Valcant, qui talem nobis Deum fingunt, qui déambuler in ccclo tantü inter dclicias angelorum, nec Adxamp; Euxtentationib.fatanxobic^lorn curam gerat. Defcribitur hie a' Mofe quod in paradifo, non ubi angcli uiuant,fed ubi homines degunr, idep nonadhucinnocentes ac falui, fed tranfgreftbres iam ac proftrati, quafipaterfamilias cireueat. Quarc haue imaginem Dei ibrimanjid eft, circucuntis ad inuilendum peceatores fingulari ftudio per fpiritiim fanftum, ad hoc nobis propofitam elfe fentiendum eft, ut in ilia difeamus, cuius fit cenfen-dum bcncfieium,quando peceatores eriguntur,amp; laqueis fataux eripiuntur.

Deinde obferiiaiidum eft,quod non tacens in paradifo,fed damans ac uoeiferans circuit DeuS, Et cumaudiflent, iiiquit, uocem Domini Deideambulantis in paradifo. Vox Dei peceatores inelaman-tis, eft ucrbiimpccnitentix, per quod uifitant SC ad uiam rcuocant, quos fatan mundi huius illeeebris feduxir. Tabs uox eranr prophetx qui mane SC indefinenter mittcbant.Talis erat prxcurfor Chrifti, damans in deferto, Refipifcirc, amp;nbsp;parate uiam Domino. Tails uox crat Chriftus,amp; poft Chriftum Apoftoli.Prxceflerat bane uocem uox prxeepti : Ne comedas ex ligno feientix boni SC mail, alioqui morte inorieris. Sonitus huius uocis decebat illis non elfe tranfitornis, fed perpetuus, quo contra fa.-tanx tcntationcs cuftodirentur. Veriim mulieri eripuit ilium tentatione fua ferpens,uiro mulicr.Qiia re inter peecandü nulla uox Dei audicbatur à miferis. Obtinuerat cnim uox fedudioris ferpeiitis, uox mulieris fcduclx. Redic' ergo uocem Dei poft peccatum rurfus aiidilfc fcribuntur, per quam ad refipifeentiam uocabantur. Cogitemus, an ifta non etiam nobis iifuueniant. Audiiuinus uoecin Dei, Sc prxcipicntis, SC minantis, SC promirtentis. Hane nobis fatan fie iiitcruertit ae fuani fubftituit, dum tentationibiis fins curfum pietatis lubucrtit,ut in peeeata coniedh aliquandiu nulla diuiiii uerbi uocem i J audia.«

taz ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I M

audi?,mus;NoB quod non loquatur nobis Dcus,fcd quod aurcs noftra: ucluti luto concupifcentiavum ac tcrrenae dcklt;ftatiouis liiiit obturatæ. Tandem inuiknte nos gratia Dei, aperiuntur nobis aures, ut iiacem Dcicircueuntis amp;nbsp;mikros uifitantis audiamus. Qiiare diligenter eft hie Saranac aftus obferuan dus amp;nbsp;eauendus, quo nobis fonitum uoeis Dei tantifper eximit dum ineautos in foueam grauifsiino-ruin peeeatorum præeipitct. Quod ubi aeciderit, ne fie quidem defperandum eft de cletnentia Dei,fed adineiainantis amp;nbsp;ad refipüêcntiam uoeäris uoeem aures aperiendæ.Hodie, inquit, fi' uocem eius audit ritiSjtiolite obturare corda ueftta.

Ad durdm poil meridiem.] Et inhacparticula obferuanda eft ir.fignis prouidentia Dci.finmi-nebat nox natura fua timidis ac deietfii s tnolefta, cuius etiam caligo fubinde a' fatana ad pcrfi'cier.dutnt ipfius maliciam ufurpatur. Erant Adam amp;nbsp;Eua iam poft commiftiim peccatü triftes ac dircdli, propter fenfumturpitudinis, quern exnuditare fua conceperant.Qiiare nc nox imminens occafionemfa-tanac maiora tentandi præberet,accélérât ad uefperam eletnentifsimus Dotninus:amp; fadla examinatio-ne, ferpentis malieiam damnat amp;nbsp;reftringit.

Simul amp;nbsp;ilkid nonnulli cogitant, quam commode' uefpertini temporis aura, qua:propter im-minentisnoóiis frigiditatem amp;nbsp;meridian! calorisremifsionem, plurimum refiigcrationis adfertil-iisquos calor diurnusafflixit,diuinæ huiciufitationiafsignarur, qua fidelifsimus creatorpeccato-res inuifereeterigereuokiit.' Eteniinreóte' æftus etiamille mcridianicaloris tentationi fatana: tri-biiitur,dum ad auram poft meridiem Deus prolapfos ac fuperatos uifitafle feribitur. Sic dum in tenta-tione fumus, meridies eft, æftus eft, labor amp;nbsp;afflidho eft : ubi uerd tentationis a:ftus amp;nbsp;concupifccntia-rumferuor remifit, Siad nosipfos paululumrcuerfi fumus quafi uefpertina qua:damaura exori-tur, dum per uocem ac pracdicationem refipifeentia; rccreamur,amp;: ad Deurn noflrum inuikntem iioS crigimur.

Ifta nobis hoc loco confiderandaputo,quateniisha:chiftoria exemplum habet diuinac bonitatiJ Si philanthropiæ. Verùm fi cuiin illa etiam diuiuiiudicij feueriras fpeéfanda uidetur,propterccnd£ni nationem eoriim qui dehquerant, habet Si ille quod obferuet in hac pcrticula. Vtpote quomodo dies ifte, pra;fentis uitæ amp;nbsp;indicium quo aduerfus peccatores proniinciatum eft, finalis Si extremi iudicif gerat imaginem. Interdiu peccarunt ferpens mulier,Adam. Vefperi,hoc eft in fine dici inftituitur iiidi cium,ciuo poena: peccatoribus decernuntur. Siedum durât feculi Iniius dies, peccatur, in fine aderitiu j dex omnes ad iudicium uocans. Si fententiam aduerfus omnia omnium commifla pronundans.

ßJbfeonditfe Adam O' uxor eius .i facie Dei in medio ligni paradiß. ]E(i hie locus diligcntur inlpicicduî, propter naturam peccati confiderandam.Qiialis enim in primis eft parentibus noftris deprehenfa, ta lis inuenitur etiam inillorum pofteris. Perfpieue autem depinguntur hieiUius frudus, unde cognofd poteft etiam uis illius Si malicia.

Principio generat malam confeienriam, Indita nobis eft à Deo lux quædam, omnium corum qi« cogitamus,dicimus etfacimus infpedlrix perpetua,quam nemo mortalium a fe abijcercjnemo falkrc, nemo teftimonium illius effugere poteft. Hane Graeci uocant izta latini cölciciitiam. Bona di-citur, quando nullius fibi mali; mala uerd amp;nbsp;impura, quando mali akcuius fibi confeius eft homo. Ea erat per peccatum in Adamo à bona in malam mutata. Non poterar accufationem illius effugere. Hoc eft, non poterat ignorare mandatfi quod acceperat, faftumtjj quod geflcrat,nö poterat probare quod deliquerat.Quare confcientia omniu improbifsima peccatoru accufatrix,dubio procul animû eiuS di-uexabar,lt;Slt; condcnabat.Sunt enim quatuor ifta confcientia: noftræ perpetuo innexa. Primu eft,fcictia eoru quæ à nobis cogitantur,dicuntur Si fiunt. Secundibteftimoniu tarn certü Si fidedignum,ut ct-lebri prouerbio dicatur,Côfckntia milkteftes. Quare etiamfi totus orbis teftetur nos efl’e in caufaqua piam infontes, confcientia uerd noftra diuerfum teftetur, pkiS roboris exit illius unius quam totius or bis teftimonio : rurfus fi teftetur nos elle fontes, confcientia uerd teftetur nos efle infontes, fi'rmiuS crit huius qudm illius teftimomiii. Tertiü eft,accufatio uel defenfio eoru quæ facimus. Bnoa cöfcier.tia défendit iimocentiä, amp;nbsp;fi quid bene ac redid geftä eft.Mala aceufat quiequid mak geritur. Sic in extremo die, ubi occulta noftra iudicabuntur, confcientia noftra uel acculabit uel defender epuæ gefsimus ; qua dere Apoftolus Romanis fecundoloquiturdicens: Eiufmodi legem non habentes fibijpfifunrkx,qui oftendunt kgisopuslcriptum elfe in ipforum cordibus, teftimonium reddente illis confcientiaipfo-rum, iSd inter fe inuicem cogitatioiubus accufantibus aut etia defendenribns in die cum iudicabit DeuS occulta hominum. Qiiartum eft,condemnario malorum,amp; iuftificatio bonorum noftrorumfadto-rutn Sic Paulus de homilie hæretico fcribit,quod fit proprio ludicio condcmnatiis.Tit.j. Queinad-modum autem condemnat noftra peccata, ita Si innocentiam noftram iiiftificat. Qiiare non uidetur efl’e præter ratione,quod Menander dicit nxtun nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfkr. Sic tarnen fenricndfieftdcliaC

illius iuflifi'eatione, ut etiamfi infontes fimus cum Apoftolo dicamus. Nihilmihi confeius fiim ; inlioC tarnen iuftificatus nonfuin.Nam qui iudicat mc,Dominiis eft.

k X P L Ä fî A T I o\‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tO^

A Ia lid cogîtct homo piuS, quintiim mali gencrctiir in corde noftro per peccarum, diim confcicntia QuMufît md' bona,hilaris Si quieta inutatur in malam, ti iftcm ac inqiiictam, tcftificans pro nobis, in earn qua; ad- lum confcicntltC ucrfumnos tcftetiir defendens nos in cam quæ nos acculer, iuftificans innocentiain noftram in inali- malte. t!æ noftræcondcmnatricem. Et hoc malum tanto eftgrauius, molcftius, amp;nbsp;intokrabilius, quanto eft intimius,ineuitabilius,6^ coniunólitis. Quid autem intimius corde noftros’quid coniunótius^quid minus uitariacdcclinari potcft t At hic fcdem fuam fixit confcicntia ifta,nccporcftexcuri, ncc fopiri, nec cópefci,necdeclinari. Videt,audit,cëtreélat, olfacit, guftat,intelligit omnia cogitata,dióla amp;nbsp;fa di a no ftra,iudicat Si pronunciatde omnibus. O quam inxliimabilebonfi confcicntia bona, amp;nbsp;rurfus qudin inedicibile malum eft confcicntia mala:’ Qiiam miferabiles cogitationes putamus Adamfi in Corde fuo fcnfilTcjCum poft peccatum nuditatis fuæ turpitudinem experirctur,illam(}j cum aliter non poftet, fal-tem ficulncis fuccindlorijs obtegcre conarctur, deinde in ciufmodidciediione uocem Domini creato-ris fui, contra quem per inobedientiam fine ulla necefsirate ad folamuxoris pctitionem tamtemere deliquerat, in ipfo paradifo audirct, audiendo contremifeerer, amp;nbsp;latebras quærcrct^ Carnificina ifta fiagellatricis confcicntia; tantum habet acerbiratis,ut nonnumquam eos, qui gratia Dei deftituuntur, adlaqueos adigat,ficutiludæproditoriaccidir. Qiiarecurandum omnibus pijseft,utpoftcaquam per refurredtionem feruatoris noftri Icfu Chrifti fide in ipfum Cortfcientiam bonam acquifiuimus,pu- *• Pet.f. ritarcm iliam in confpecTru Dei indefeftb pictatis Si innocentia’ ftudio, gratia illius adiuti illibatam rctineamus.

Deinde peccatum amp;nbsp;in co malitiæfuacuirus oftendit, quódfiduciam,qua;cratcrg3bonitarë Dei, Peccatu extl'it'-prorfiis extiiiguitjco^ miferos adducit,ut nihil gratiæ,nihil fauoris, nihil bencuoleiitiæ à Deo fibipol guttfidiiciâ ergtt liccriqueant.Impeditenim confcicntia peccati,perpctuó occincns:Qiiidfperares abco,cuiiisgratiam botutatem Dei-contempfifti, cuius uerbum fpreuifti, cuius uoluntati immorigerus fuifti, cuius bencuolentiam fuggc-ftionibus fatanæ poftpofuifti,quem contra te iritafti, prouocafti, exacerbafti Qiiomodo amicus efte potcrit,qui contemptns eft,qui læfus eft,qui iritatus eft Abinimico Si irato quid fpcrabis Hike co-gitationibus eijeitur ex corde omnis priftina fiducia,alicnatur animqs à Deo, ponuntur inimicitiæ cii iufdain occuitæ adhuc primordia, Si generatur horror quidam, cuius uis fentitur, quoties aliqua de Deo cogitatio incidit.Tantum cnim adhuc fidei de Deo fupereft,qudd fitiuftus, poreus, terribilis ad-uerfum inobedicntcs,amp; uindex malorum.Ea fi'des animum non quietum reddit, led prorfus turbatum Si contrcmifccntcm. Sic fatan credit Si coiitrcmifcit. Et huiufmodi malum fcnfill'e Adamum teftautur

B ipfius Si facia Sf uerba. Qiiitl cnim aliud erat, qudd cum uocc Domini in paradifo dcambulantis audirct,amp; nullam dum increpationem ab co expertus eflet, tantopere trepidabat. Si à facie illius fugie-bat ? Amifcrat fcilicct priftinæ bencuolcntia; Dei fi'duciam, amp;nbsp;hunc animo metum ac horrorem concc-perat,ut confpedum Dei ferre non poftet,immo ad uocem illius cxpaucfcererjiSf pauefaétus fugerer : id quod Si poftea confeftiis eft,dicës: Vocem tuam audiui,Sf timui.Timor ille unde crat t Nec ex Deo nec ex uoce cius,fed ex confcicntia pcccati,amp; amifsione fi'duciæ.

Tertio accedit (Sf illud,quód hominem ad hoc impellit ut à Deo fugiat. A Deo autem fugcre, quid Peccatunl adigit aliudeft,qu;im;i uita fugere atl mortem, à fumma felicita te ad extremam mifcriamamp; perditionemf hominetnM 4 Qui elongant le à te,pcribunt,inquit Prophera Qui à Dco fugit,ô quàm uellct non efte eum ampliiis Deofîigiat, inrerumnatiira,cà quofugit^ Siccrcattira Dciad imaginem Dcifublimata,intamprofundumcxi-tium per malitiam pcccati abijcitur, ut creatorem fuum cxtinéhim Si c medio fublatum elfe uellct.

Etcnim,ut ilk ait ; Qiiem meruit quifque perifle cupit. Non poiliim cum diligcrc, à quo mihi timeo, cuius ncc uocem nec facicm ferre poft'um, à quo cum tremore Sf horrore fugio. Qiicm diligcrc non poffum, quo alio quàm odij affedlu prolëqui pofsim,non uideo. Qiiem odi, quomodo perifleno-lim^ Hæ funt operationes illæfatanac, quibiis amicitiam acfiduciam noftram, quæ inter Deum creatorem Si nos intcrceftcrat,ftatim in primis noftris parentibus non fimplicitcr labefecit, fed quod dctc-ftabilius eftjin odium lt;Sf inimicitiam mutauit,utnonfruftra dixerit Apoftolus, Sapientiam carnisini- Row. 8. micam elfe Deo. Qiiare mcrito cxcellentia diuinæ boniratis in eo commendatur ab codem Apoftolo, Row.f. quôd cum inimici clfemus Deo,rcconciiiati fumus per mortem filij eins.

Qiiartó, in huiufmodi horrore ac tremore, quo à facie Del fugiebat Adam, animaduertendum Pcccatum reddit etiam cft, quam, non dico ignorantiam, fed plane'dementiam gignat nobis pcccatum, in eo qudd à hominè denie/itë facie Deifugere, ôf nos abfcondere molimur, qui nufquam non cft præfcns. Hanc dementiam prO-pheta Dauid pfàlmo centelîmo trigcfimonono perftringit ad hunc modum : Qiiô ibo à Ipiritu tuo, iS^ quo à facie tua fiigiam ? Si afeendero in ca;lum,tu illic es. Si defeendero ad inferos, tu ades. Si fumpfe-ro pennas mcas diluculo, Si habitauero in extremis maris, etiam il line maïuis tua abducct me, tcnc-bit me dextera tua. Et dixi, Forfitan tenebræ occultabunt me ; at nox lux ufqj ad me. Etiam tenebræ non obtenebranr à tc,amp; nox fient dies illuminat,Sf perindc funt tenebræ arque lux.Signifi'cat fe dubio procul,dementiæ huius tentationem cfte expertum, quam tam grapliice' ac tam multis perftringit.

Hanc Adam cum uxore lua ufqucadeô expertus eft, ut non folum fugcre à facie Del, fed Si in eo ipfo paradifo, idqj in illius medio, abfcondere fe conatus fit, in quo fentiebat Deum circumcHntem,amp; cuius uocem ad tremorem ufque audiebat.

Hæc eft ilia fapientia Si feientia, quam fatan induxcrar,dicens, Eritis ficuti dij, fcicnrcs bonü Si ma-

VocawYÿ rgt;ominiK Dez« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dixitei, Vbicj f ] Primiim obferua quod utrofque, Adamum 5C

Euam qui dcliquerant txatninaturus : non utrofque, fed Adamum tantum ex nomine inciamat. Ad' monemur boc exemplo, uirum cumprimis concernere, fi quid non ab ipfo tantum,ftd ab uxcre quo.-que lt;Sf liberis fuerit peccatum. Cum pra’ceptum de ligno feientia; boni Si malincn ufiirpando dare-tur, Adæ ex nomine loquutus Deus feribirur. Sie quum eflet fuper ilbus tranfgrefsione ixpoftulatu-rus, Adamum rurfus nominanm ad fe uoeat. Vir eapvt eft mulicris,amp; familia; pater, ut illi nominatiw qiiænon ipie duntaxat, feel Si uxori acliberis feruandafunt, mandantur; itaamp; deliifforumcômuniuin ratio ab ipfo nominatim retflc expofeitur-

Deinde, mde quamclementer Adamum euocet. Nibil audis quodanimi commonpræbratind!-

habet animi con nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obiurgat,non maledicit, nibiidum opprcbrat,fcd fimplieitcr, Vbi es f inquit ; id quod nia

riMti. 2’^ abfconditum euocare ad Ce, quàm pcccatorem eerripere. Erat Adam aiioqui confternatus, SC in anguftijs conftitutus, Qiiare fingulari clementia ufas eft erga ilium Deus, ne animum deieftuni perrurbatunjprorfusoppnmeret,fiduriufeuldcnmeoagfret. Sit boc txempbuice omnibusillis,qiii-' bus negocium eft cum timidis,anguftiatis amp;nbsp;confternans pcccatonbiis,

Qkz ((it,Vocemtult;(m Domine audiui in paradifo,^^ timui (jnàdntidHi effem, cr abjeondime.] Principid illud confiderandum eft, quod non dicit. Et tirnui quod cuipabiiis fum. Si præcepti tui prænaricator: Ingenium atrnis fed,Eo qudd nudus efiem, inquit. Videmus bicingenium carnis ncftræ non folumpcccatricis, fedS^ non l'olim pecca difsimulatricis : idep non folum coram bominibus,fed Si co ram Deo,cordium nofirorum Si omniiun tricis,fcd ÇX diC- fe'^rctorum cognitore. Non fuftinet turpitudinem fuam Si culpam prerfus nudai e, fed quoad eiuJ ßmulatricis fieriporeft,altifsimé difsimulat. Ignorât antem miferaficri non pofte, ut confeientia: inquietu-dineac pcrtiubatione libereturgt;tantifperdumin bac peecati difsimulationc Si obtedtione perdu-Simile. • Qiiemadmodum enim ciirari non poteft aeeeptum uulnus, donee pus intrinfecus latens non fuerit expurgatum,ita nonpoteft animus peccatorisquietus actranquiilusreddi, nifi perplcnam peecati confefsionem reatus interné mordens ac dmexans tollatur. Hane rem expertus Dauid, pfab mo tricefimofecundo canif, dicens, Beatus cui remittitur tranfgrefsio, amp;nbsp;cui tegitur peccatum. Beatus homo, cui non imputât Dominus delicfum, nec eft in fpiritu eins dolus. Qiioniam tact' bam 3 inuetcrabant ofta mea, in rugitu meo tota die. Qiium die ac nodle aggrauaretur fuper me ma-nus tua, immutabatur bumor meus in ficeitates æftatis. Audis anguftias animi de peccato fibi quidem confeij,ueriim peccati iuftamac picnam confelsionem detredlantis,donee tandem uidliis C' rumperet, amp;nbsp;peccatum cenfîteretur; de quofubiungit, Peccatum meumnotum tibi feci, amp;nbsp;delidum meum non operui : dixi, Confitebor tranfgrcfsiones meas Domino,amp; tu abftulifti iniquitatem pecca ti mei. Hic pudor plane peruerfus eft,nolle rcuelare medico feerctum uulnus : unde cerrum eft, nificu.-retur,cxpedtandum exitium. Radix autem illius eft mentis fuperbia,qua caro noftra cum fit ciilpabb lis,infons uideri mauult,qu.àm efte.

Rrrorispropriii nbsp;nbsp;Deinde obferuandum eft, quod nuditatem corporis prætexit, propter quam in facie Dei ceparert

eCl, ut quod no- ueritus fit-.quafi oculos Dei nuditas oftendat corporis,amp; non magis impuritas mentis,fuperbia,diffi-bA,Deo quoque dentia,bypocrifis ac difsimulatio. Sed boc eft erroris proprium,inquit Auguftinus,ut quod nobisdiC* dijpliccrepute- pliccr,Deo quoi^difplieereputcmus.Hoeerrorelaborantetiampofteri Adæ, quiquemadmednex' mus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fernam corporum acrerum mundieiem Iplendoremep plurimi faciunr,ita Si de Deo fentiüt,putant^

ilium confimiliter elfe affedum. Hine eft fplendor ille in cultu Dei, auro eonftans amp;nbsp;argento, Si nefeio quibus alqs externis mundieiis,pompisaefumptibus fpedabilis, quofe Deum optime ucnerariÄ co lere nullam aliam ob caufam iudicär,quäm qudd hmufmcdi fpediacula pcrinde diuinæ Alaieftatis atej bumanæ ftiiltitiæoculos remorari obledaretjj purant. Dieetaliquis crrori buicpatrocinafurus;

z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Erga

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lO^

/V Ergo nilril Kfert,reiierenrer ne nd in cuerenter in confpedu Dei appareamus^ dcccnter ne Ecdcfiam An nilji.' refers': Dei ingrediamur,uel indecenrer 'i Qiiid eft igitur,qiiód Apoftolus Corinthiorum mulieres reprelicn- rci ~i'è:c:' dit,qiiódnudiscapiribusinEcclefiacomparebant^ Refpondeo: Vtnoncftexrcrni ornatiisappetens inconß}cc:urgt;c: Deus,ira non eft «Si fordium : ói quemadmodum exrernam,qua; corporis eft, reuerenriam non inora- appareamui, tur,ita nec irreuerentia corporaiem 8^ externam probar. Cor intuctiir,ôi lniiiisfynceriratcm,liuniili-tatem,fidcm,obedientiamacdileólionetn probat: infynceriratem, itnmiindiciem, fiiperbiam, fuperfti-tioncm, hypocrifiin, ôi quae alia finit Iiuiufinodi auerfatur. Quod admonirionem Apoftolicain con-lt;crnit,fciendum eft,quid Deo in confeientia pura,amp; fide non fi(fla,iSi quid Ecclcfix oculis debeatur.

Mulra funt,unde Deus fiin abdito citra numinis contemptum fimpiici di integro animo fiant, liaud-quaquam offenditur ; offendirur aiitem Ecclefia,fi in ipfius oculis committantur. Nec poteft ecrum te méritas Deo probari,qui indecenti uel geftu uel liabitu in ccctu fidelium compaj enrcs,Ecckfiam offen dunt,quod genus offendiculi liodie fand admodum modici arftimatur.

Tertid «Si illud notandum eft. Erat Adam fuccindlorio ficiilnco tcifliis, quod fibij pfe ad nuditaris Sticcinilorio fua fuï turpitudinem iielandam parauerat. Et tarnen perindc ac fi prorfus nudiis fit, dicit : Et timiii, eo nonfidebat Ada quodnuduseffem,lt;8iablcondi me. Ergofticcinifforiofuonon itafidebat,ut cum illoinconfpeilum inconJjicauDei Dei prodeundum fibi iudicaret,fed perinde afficiebatur, ac fi prorfus effet omni uelamine deftitutus, amp;nbsp;plane'ctim dedecore nudus.Immo iiidebat perizomate fuo ufqucadeó non tegi falt;flum,ut illo ma-gis tanquain dclidli argiim£nro,proderetur. Videmus hoc exempio, quam fint omnia ilia fucciiiiffo-ria propriæiioftiæ iLiftitia?,(Si fatisfaóiionum,qiiibus pudenda ueteris noftri Ada?,corporis pcccari,in line uita obtegere nitimur, mania futura, ubi apparendum er it in confpeftii iiidicis, di ratio reddenda de male coin.nifsis Et nobiS illic omniiiO ufuucniet,quod Ada; accidit.Sentiemus di ipfi nudiratis no-ftræturpitudinem, tencbimufqtie faciem Dei, «Si optabinius aliquas nobis dan latcbras, quibus ab-fcondamur.

C1« dixit Tiominiif, Qjds indicauit tibi quod nudui effes f nifî quod ex liÿjo de quo prtecepemm tibi tie coitie^ deres comediili t ] Obferiiandiim hie £ft,qiiód non dicit, Comedifti de ligno H£tito,franfgreffus es prac-ceptum meum,liinc te nudum efie cognouifti Sciebat hoc qiiidem Deus,fciebat di Adam. Nihil dtfi-derabatiir hic quod faefti confcientiam attineret Erar ilkid utrique di Deo di Ada: maiiifeftum.Con-

g fefsiopeccatidtfidcrabatur. Illaexigiturhacpercontatione. Admoncmurig!tiir,noneflefatisadre.- iJoneil ft fipifeentiam coram Deo ineundam, fi fciamiis nos deliquiffe, nifi etiam diferte* delidlum confiteamiir. fciamns nos deli Hoceft,nificarneni noftram inconfpedlu Deihumilieinus ,di fiipeibiamilliiiscum deteftationequa- quiße,niß iSud damconfundamus,quam Deus ferre non poteft,di ipfa caro noftra wgerrimc'abijcit.Sicenim ueneno ^confiteamur^ eftfatana; iiifc(fta,ut iiumiliationeni fui fiimmopere auerletur.

Deinde confideremus hic,unde peccati confefsionem extorqueat Deus.Ex ipfis uidelicet Adæ uer-bis,quibus abfconfionein fuainexcufans,peccatum difsimuiabat. Nuditatem corporis pra;t£Xtbat di-cens,Timai,coquódiiudus tflém. At ex eo ipfo deliquiffe conuincebatur. Videmus hic, quam male' Kale cedit eora corâ Deocedatomnis uel excufatio uel difsimuiatiopeccati.Sichabetenim natura ueri,ut nulla pof- Deo omnis dißi fit ratione fi; difsimularijUt non ex ea ipfa aliquid iliius ludicij prodatur. Qiiare perinde nobis hac in mulntio peccati, re accidit arque pueris,qui diim peccata fua ftudiofc ceiaturi aliquid prxtcxunt, unde quod fadium eft tegatur,tx eo ipfo quod prætexuiit argumenta delid ft parentibus offerunt. Sic contigit Adæ hoc loco, Peccatum fuum prætextuimditatis, quam cauf’abatur, prodebat, cum difsimiilare conaretur. Sic dcfipitacftultaeftcaronofti-a, Fingemulierculamaliquam hoc amaritofuo accepiffepiæcepri,!!« ullopadfo fpeculumiiitueatur. Illamucró curiofitare fuperatamcontra maritimandatum,faciem fuain quails fit in fpeculo contemplari,et huius indicio fœdiratis aliquid in ilia deprehendercjcam'quc ob caufam ad mariti adueiitum facie non aperra, ut antea, fed obuelata prodire. Deinde interroga^ tain,cur faciem obtegere uoluifiet, non confiteri fadlum, fed fœditatem quæ fit in facie pi ætexere; rna ritum refpondere. Et quis indicauit tibi, effe fttdum quid in facie tua,nifi quod fpeculo,de quo prxee* pitibi,ne illo utare,uti præfumpfifti Sic forex fuo ipfius indicio proditur. Qiiare cauenda nobis eft o-mnis peccati excufatio ac difsimulatio. Mulro honeftius confunditiir, qui peccatum fuum ipfe abfqiie ulla difsimulationeconfitetur, amp;nbsp;cum pudore iratn Dei deprecatur, ac ueniam humiliter petit, quam qui uel excufando uel difsimularido peccafle deprehendit amp;nbsp;coniünciî. Qui unü talcntü acceperat, Sf inutilirer defofl'uin poftea hero fuo finefoEiiore reddebat, deliiflum fuiim quum excufare ue!let,magis cxaggerabat. Sciebam,ai£bat, quód fis homo durus,ideo£p caut? ralentum afferuaui, ecce habes quod

gt; tiium cft.Quare inagno cum dedecore audicbat : Sciebas me cfte hominem duriim^ Qiiare ergo nö uel timoré adadtis pofuifti pecuniam meam ad menfarios, unde lucri aliquid tuliffeint’ atque ita fine ulla gratia tenebris exterioribus tradebatur.

nixitqi Adam,Kulier quam dedifli mibißociam,deditmihi deligno,^' fomedi.] Vide ingenium depraua- HißimulationS tæcarnis,quod hæreditario eft omnib. Adæpofteris agnatn.Primü difsimulauit pcccatii,amp;l nuditatem peccati fequituf pi jctexuit, Deinde cum intelligeret fa^lu fuQ nö elle coram Domino abfeonditUjUt negate no anderer, excufatio, confitetur

ÎOlt;J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INGENESÏM

confiteriir quidem,fed adic«fla excufationc etculpæ tranflatione.Sic uidemiis quomodo difsimulatioquot; A ncm fequatur exciifatio. Caro noftra fie eft comparara, id quod in pucris tnox ab ineunte wate compe rimus.Si negandi locus efie poteft,negamus contra noftram ipforum confeientiam. Si prebabiliterne gare non pofiiimiiSjfaltem difsiinulamiis. Vbi deprebenfi difsimulare non po/Tumus amplius,fed om' nino confitendum eft aliquid,excufainus fadluin: amp;fi aliquo fadlo fieri poteft,transfcrimus culpâ coin mifibriim in alios.Hæc omnia ed tenduntjne prorfus confundamur,amp; turpitudo noftra nuda amp;nbsp;malt; nifefta conftituatur.Exemplum hiiius ingcnijjficuti uidemus hoc loco, itnd non folum exemplum,fed ipfa radix quoqj in Adamo amp;nbsp;Eua præcefsit.

Exciifatio pecca nbsp;nbsp;Deinde confideremus exeufationis liuius fingularem quandam malitiam, undc recens imbibitûft*

ti cim ßnguiari tanæuenenum agnofeas. Non exeufat faétum fuum qualitacuntp, ftd utitur ailpx tranflationc plané côimiïamalitùi perfida.Transfert cnimillamamp; in uxoremamp; in Deumipfum. Neminc liabcbar, cui plus deberet fi' dei Si beneuolentia;,qiiàm Deü cumprimis,deinde uxorc.Vefum nec illi nec ifti parcit. Poterat pecca turn fuum confiteri fine mentione uxoris. Cogitare dcbebat,Etfi peccauit,tibilput comederes de uetito’ frudtu porrcxit,peccauit tarnen decepta, Si tuum crat non confentirc, fed corrigere faifiurp. Veriim maliîir uxorc culpa bac aggrauare,quàni illi parcendo plenam dcliéli culpam agnofccre.Et bic mot' bus,fuga uidelicet propriæ confufionis ufqueadeô iain turn initio inualuerat, ut citius Dco quam fift ipfi culpam faifli rribucrit,fimultjj Si doniini amp;nbsp;datorem culpauerit.Hxc inipittas, utmam effet in A' damo exrindla,amp; non etiam ad pofteros illius propagata An non audimus bodie plerofcp taies Ada* mos,qui dicant,Caro quam dédit mibi DeuS, feducit ac perdit meC' Item, Si abus effem «à Dco faftu^j aliter agercm.Meipfe non fcci.Hæc Si confimilia aba milita fonant aduerfus Deum ora impiorü. Vn* de debebant creator! gratias agere,indc aceufant ilium impi] amp;nbsp;ingrat! Latct bæc impictas in carne no ftra.Qiiare fuggeftus illius diligenter finit obferuand!,ac feueriter retundendi.

Interca tarnen amp;nbsp;illud cogitandiiin eft uiro prudent! Quoniam Adæboc contigit,cum nondumef* fet peccati ucnenocorruptus, ut ab uxorc ad peccandum indiiceretur,qua'm diligenter cuilibct fit uiro poft communcm corruptionem cauendum, ne abuxore fiia feducatur. Si ad peccandum pelliciatur. Sic admonet propheta dicens,Ab ea quac eft in fiiiii tuo euftodi clauftra oris tui Mich.7. Scio quid ilü^ agat propbeta, attamen nihil impedit admonitionem hanc in loco ufurpare ,8iex fpcciali faccre ge'

Et dixit EiominiK DeiK ad midieremtCiv^e hocfeciüii Qua; re/fondit^Serpem decepit jTie,çr comedi. Ob-ferua corrupti ingenq in utroi^ Adamo Si Euah conformitatem. Vterq; peccauerat. Si ingenij qucd 5 redliima Deo accepcratuterqj,corruptionem peccandoimbiberat. Vtcrcp etiam corruptionis huiiiJ malitiam pariformiter declarar,ut rcftc' d!xeris,fimiics babuiffe labra laóhicas. Tranftiilit Adam culquot; parn cominifsi !nuxoremamp; Deiim,uxorinferpentem,amp;ficquo(p in Dcum ferpentiscreatorc.VideJ itaqj operationem fatanæ uiies fiias in utroqj pariformiter egiffe,amp; 11 trucp parifer corrupiffe Et utriufip corruptio ficpropagatur in pofteros,ut nec in uiris fobs,nec in mulieribus duntaxat,fed æqué in utro^ fcxu deprehcndatur. Qiiare non cft,ut fi quid a uiris dclidfum fuerir,culpam reifciant in uxc* res,nec uxorcs peccata fiia transférant in niros; fed agnofcat uterq; fcxus in fiipfo ingenq propri) cor* ruptionem,ôlt;; bumiliterquod peccanim eftemcndct.

Et ait 'Dominits C eui ad ferpenfem, Quia fcciili hoe, malcdiólui a inter omnia animantia er befliat terri-JAoderâtio diui^ ßlt;p^ peâui tuumgradicrii,^ terram comedes cunStii diebui uit^tua;. ] Primiim notabis bic moderationc ti£ dementia, nbsp;diuinæ clcmentiæ. Cum Adam utcunque,Iicet cum exciifatione,dixiffct, Comedi,tranfiuit ad examina

tionem mulieris, cum poffet penitius inquirerc in illius peccatum, Si cxcufationis operculum prorfut detrahere. Ccfimil! modo,cum mulier ferpentis fraudem caufata dixiflet, Comedi, non exagitauit ul-tr.a illius peccatum,fcd progrefiiis eft ad condemnationem ferpcntis,tariquam rragccdiaeluiius autho-rem. Admonemur boe exemplo, ut quabcurep confefsioncpeccatorum cétent! fimus,nec inquiramiiS dcbdlorum circumftantias accuratiiis. T ranfgrefsio peceati in eo conftabat,qHt)d de frudfu uctito co* mederant: ubi id confefsi erant,excufationes adiedfis dinexare Si ad uiuum exagitare noluit. Qu* fiquot;' Omni pcccato cft,hac moderationc fua immodeftiam noftram,qua peccatores ipfi pcccatorum deliifi» cupidius jcquo Si atrocius exagitamus, inexcufabiliter condemnar.

Quodatitorpec Deinde obferuandum eft, quddeondemnationis fententiam orditur.àfirpcnte malihuiusautbo-cati cum primii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi mauis,authoris organo.Admonemur cos qui abjs peccand!funt aiitores, peccarcexterisgra

damnatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uius,ac dignos efte,in quoscumprimis animaduertatur.

Q«oJ non exi^ nbsp;nbsp;Tertio Si ülud notandum cft,quód nó exigit rationem a ferpente, qiiare muliercm feduxerit, ficuti

gitur à ferpente Adamo amp;nbsp;Euab cxegerat.’fed fimpliciter dicit,Quiafecifti hoe. Non eratbeftiac locus cxcufationis. peccati ratio. damnatur brutum animal, organum exitij abeuius,nedum tanti : nee pcrcontandum eft de ratio* nibiis,cum ufiini rationis non habeat : fed fatis clfe adcondemnationc inferendam iudieatHr,fi de ma-Icfadio eonftet. Homini feruanda eft hæc prærogatiua tanquam ratione prxdito, ut etiamfi pceeaflc eiiin eonftet, de caufis tarnen Si rationibus, quibus ad peccatum fit indudtus,quxratur.

De malcdidio- Qiiartó,confiderandumeft,quddierpentem Deus, organumfatanxmaledicit: MaledidluseS,ud «eferpentis, nbsp;nbsp;nbsp;fis, inquit. Magna eft Ophitarum excitas, qua ferpentein .à Deo maledidfum, pro benedidlo, loco

De Opbitis. Chr!fti,colucrunr,cuin tarn manifeftum faerx fcriptiirx locum ignorarc ncquiuerint. Imd, fi Tcrtul-bano

Ä' lianö crediniuSjClinfto prætuleruntferpcnrcm/atanxorganufn, hiimanigeneris peftem.Nam deil— lis ficfcribifjlibro de Hrerefibus; Ilacretid, qui Opbitænunciipanrur, ferpeiitem magnificant, in tan-tarn,ut ills etiaipfiChrifto præfci ant.Ipfeeniin,inquiunt,fcientiæ nobis boni amp;nbsp;malioriginem dedit. Huiiis animaduertens potentiam amp;nbsp;inaieftatem Mofes,inquiunr,æreum pofiiit ferpentem, ßC quicü^ ipfum infpcxeriinr,fanitatcm coiilcqiiuti fiint. Prarterea Cbriftus in Eiiangclio fuo tmitanir ferpenns ‘ ipfrus facram poteftate,dicendo : Er ficut Mofes exaltaiiit ferpentem in deferto, ita 8C cxaltari oporret fiiium liominis.Ipfum introducunt ad benedicendum Euchariftiam fuam. Hare ille. Hoc quomodo fa ciaiîtjCômemorat Epiph.aduerfus hæreleslib.i.fiefcribens; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiTif/JbciTlw To/ÆVTitKjpt»-

f'! y»ixjiTiifiai)TÛ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cb Iti'j-il Tti/'ijCfi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rüifi

lüf! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri fiuKii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lieu fiSoi^ûVTi! fsrz

^ T'!v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liiùovTNS ct.Vi}i6àp Lx-zx rliv itÙTÙitJrliii T^xmfoui gt;nbsp;hxi C^éttié-iXj, n't!

Xfnis , lixi tMiiliv tfxa'tp (^tvxi Tihetxv évtzixv. c6cv liiu àseinitM! «hijhcx, h ßlvzpliKàfft tus c^tss cii alf i zivrls'lf’t! liiiulTiilt;lliJl.cxcti Ts'tshxpSxv^vJtl/iXMji licù SHX^JSclaexffTM Tip'iipip èti g’àuxTOS^Srct you TSiX Ttvï i'üXe^CI/TCS T» SfU»!! Ùs Httlt;(^0TIJTK,H fj STS^XS CrVS^yitX! rAlxSiXS ea^OS X-TsAtIw TilTXp VTSOKO otit tS/ôov.troofHuviiri ripTOltvTOp:, Itxi eàty^xgitfixit tmitIw nttpHiAi^avJi TttpJli' xvriv CVcAhScvtos yfyi^ VHptgt;ilui,,h,Xl XuêlsJit' xi'TSV,iis fXeri ,Tii X’iu TJXT(yî v(.lVûp M’XSSi/^Tri'l'TlStiTU TXplVtf^plXavTSlp îlStTi'KcvSI. Hæe Epiphanius. QiiiS non deteftetur ludtbria fatanæ, qui nfqucaded inter Cliriftianos qiiocp locuirt rcpent,iit ferpentem,pnniiim iüud ma’ieiæfuæ organum .à Dco maltdiclum miferis amp;nbsp;exeareatis loeo C'irifti eolendum obrrudats’ Qiia in re,fieuti initio fccerat,rurfus ueibo fe Dei opponit,^. a fe deeeptis SatAnper Ophi' diuerfum perfuadet. Dixit Deus ftrpcntfMalediéf us es inter omnia animantia tenæ, 111e contra. Be- ttisfefcucrbo nedidctis ell: ferpens inter omnia animantia rerrac. Dedit enimliominifeientiam boni amp;nbsp;mali. Dixit Dei oppo/iül, DeuSj^Terrain eomedes eiinélis diebus uitæ tua:.llle,Nequaquam,fed optimo pane uefcatur.lnimici-tias,inquit Dciis,ponam inter te Si muiierem,inter fernen tuum Si fernen illius, Satan contr;i,Abfitini mieiiia. Sir uobis amicifsimns. Item,Et ipfum conteret caput tuum,dixit Deus. 111e, Caput,inquit, fer-pentis liuius ncquaquam côtcrirc,fed blandiufeulc' demulccte,imô ad ofcukt ucftra admittitc.Hæc po-tuit hollis Initnani generis adludibriiim uerbi Dei,amp; deceptionem mortalium perfuadere hominibus mileris aepeiditis,qui eultu lêrpentis Dominum amp;nbsp;creatorem fuum iniuftitia; dainnarent, fatanam iii ftifiearcntjgratiæ Chrilliinipfa redemptionis noftræ memoria illuderent. Sedreliiflis illis, confidere- Quibtit côtoie mus in hae ferpentis eondemnatione amp;nbsp;maledi(ftione,quid expecT:andum fit illis qui eum fingulari fint randa fit ferpen ß .à Deo prærogatiua uel feientiæ uel potcntiæ,uel honoris donati,malunt fatana: contra creatoremfuu tismaMiliio.

adnoeedumhominibus feruii-e,amp; acctptis donis aburi,qudm Deo aducrfns fatanam fiimulari. Digni finit illfiit ad exemplum lêrpentis huiiis ex benedilt;ftis fiant prar eæteris omnibus malcdi(fti,ex creêlis ae fiibhmibus ad terram deprefsijcx honoratis Si aceeptis contemptifsimi, Si omnibus exofi, fie ut SI lemen corum commune fullincat odium,donee de teira conteratur,

Itùmicitiis pojmin infer te Cf mulicrem, cr fimen tuum er fernen iHiiM : ipfum conteret caput tiiton, tit con nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;penitifii^

teres calcanéum «gt;«.] Primnm obferua,quomodo no folum externa creatoriim corpora,uita amp;nbsp;adlus, cordium affe in manu Dei funt,fed amp;nbsp;penitifsimlcordium illorum afteêlus, ut ilios pro fuo arbitrio mutet ac remu ^ittfunt in ma-tet Vtenim amicitia,ita amp;:inimicitia non externum quid,fed plane intimum eft cordis pathos. Inter- uuDci.

celTerat inter mulierem acferpentempraepofteraquædamamicitia amp;familiariras, amp;nbsp;Dco inimica, huma no generi exitiofa.Hanc optimo iiire conucrtit in fummas, æternas amp;nbsp;irreconcillabiles inimiei-tias. Vbi duorum admoncinur. Primum cft,ut agnofcamus uirrute Dei, in cuius manu fiinr corda om niiim non folum beftiarum,fed hominum,fie ut intimos quoep 6; uehe'mentifsimos illorum alTcdlus dirigat pro fuo arbitrio Si muter. V tide Salomon dicit,Sicut diuifiones aquarumjfie eft cor régis in ma nu Dei.Qiiocunq; uokierir diriget illud. Proiicr.n. Alterum eft,qua'm fit iuftum, ut qui male’ inter fe amp;nbsp;fi;eonfpirant,ut SI Deo aduerfcntur,ôê mortalium cómodis perniciem ftruant, irreconciliabili odio à lê inniccm dirimantur, Si in hoftiles inimicirias coni}ciantur. Præcefsit huius lufti Si arquifsimi iitdicif Dei exemplum in mulierc Si ferpente. Orandus eftDeus,ut hodie quotp omnes eoS infcnfifsimis odijs inter fe eörnittatjiicdü à lê inuiec diucllat,qui contra uerbü ôf Eccltfiä Dei confpirans,at(p ita ubi fatan perfide organa fua eôiungit,iSêpræpofteras amicitias ferit,ibi iuftus index perpetuasponar inimicitiaSk

Deinde confiderandum hie eft, qu.lm fapienti confilio Deus cxccrabilc hunc ferpente noluerit pror QKrfre Densfer fus e' medio auferrc,ac de fuperfîeie terræ delete, cum id iuftifsima ultione fieripotuifle uidcatur. Nc- pentein maledi-ino dubiteGuoluilfc hac in re Deum magis id faccrc,quod humano generi conduccret, quam quod fer Hum non fuilule pentis faeiints eflet promeritum.Scilicct uoluit nobis ad finem ufqj mundi priinæfedudlionis memo- rit prorfits à fu-riam extare,lt;Sf ob oculos uerfari in ferpente, ut qiiories in ilium ineidcnmiis, ipfo odio quo erga cum perficie tcrrlt;e. afnciinur, de co admoncamiir, quid primis noftris parentibus acnobis quoep illorum poftcris damni fit ah hac deteftanda beftia illatiim, adcoep Si de fatanæ maliria eauenda cogitemiis. Hac puto ratione firpentem non extinxit,fcd fcruauit in return t'.atura,amp;: hafee inimicitias quafi figtium quoddam anti-quafeduftionis inter nos 8l fernen illius conftituir.

Tertio obferuanda etiam eft imago eorum quæ inter fernen fatanæ, fernen mulicris inde ab initio Imago eorü qua ad finem ufcp mundi gcrunt. Semen fatanæ mali funr tarn homines qudm Ipiritus. Semen mulicris eft imerfernen jàta Chriftus, cü reliquo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corpore,Qiiemadmodü inimicitia: funr mter lêrpétes óf germs liumanü, no;, cr femë mn

■ ■ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiefunt lieris geruntur^

10« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N B s I M

fie funt ctîatn inter fernen faranw amp;nbsp;Chriftum cnin eletflis.Et fieut fernen mulieris ferpéris caput qua'' ctinqiie porcrit ratione contehtjac ferpens calcaneo iiliiii uicifsim infidiatur.fic Cliriftus caput fatan« conrriuitjdum potentiam regni illiiis morte fua amp;nbsp;fpiritu uirtutis dcfti uxit.amp; uicifsim fatan per feme fupm calcaneo ejus mfidiatur, uel contritionem, ut in Hebraco eft, parat, dum membris illius exitiuni ftruit. Veriim difpari forte calcaneo Chrifti infidiatur, dum neqiiit amplius quiddam, quam ut inftat ferpentis eins extremitati infidietur, à quo ipfe omnibus fuis uiribiis iieluti capite contnms fpoliarur. Non poteft regno Chrifti nocere,etiamfi per fernen fuum eleftos pcrfcquatur in mundo,amp; ex illis ali-quoc occidat ctiam. Nolit enim uelit cogitur illis quos ad mortem ufque perfequirur, prodefïê magis, quam obefte- Sunt quidem infidia: illius uchementer aftutac, dum inftar uiperæ fub herba latitantis, teiftim quolibet per gramina fpincta ferpentis, occu'tifsimis infidijs exitium intendit eleifiis, fic ut fefe in angelum quo^ lucis transformer : ueriim uirtute Chrifti fic reprimitur,ur falurem fidelium in' tcruertere non pofsir.Nobis igirur cumprimis hoc fit perfuafum,omnino uerum tftc,qiiod habet lurc fcnrentia,îpfumconteret caput tuum,quicquid adhuc draco antiquus moliatur. Deinde fic paraiida flint corda noftra aduerfus iftas fatanici feminis inimicitiaSjUt illis refiftamus, aut quæ inferuntur, pa-tien ter fera mus, nee unquam aliquid mutuæreconciliationis alfeólemus. Sunt eiiimhacreproborüdi^ ekótoriim,Chrifti amp;nbsp;fatar.a? inimicitia: perpetuse amp;nbsp;afpondæ. Defeólionis reus eft,quilqHis cum femi neferpentis pacifcitur. Tertio, orandus nobis Deus cft,utficut Apoftolus Rom.i6.fcribit,Satanani tandem fab pedes noftros conterat ac proculcet.

KuUcri quoque dixit neiK, KuUiplicabo icrimnjif tuM, cx concepts tuos : In dolore paries filios, ÇT Secundu gradus uiripoteûateeris, cr ipfedominabanr tibi. ] Primiim oblirua, qnomodo fecundum peccati progrefium pcccati injirtur inferatur lt;36 pccna peccari, Principium peccatifuit à ferpente, deinde progrelfus eft fadtus lt;à ferpenre ij'pcena. ad mulierem,iSlt;a mulieredtmumad uirum.Rtdie'ergo in muüiremprcxime'pcftferpentemcondi' mriationis fententia ftrir.gitur,iit quse uirum peccando pixcefierat, ilium ctiam in ccdcmnatione pro-ptcr peccatum ilia ra prarccderet.

Ko'niolum teru- Deinde confidcrandmn cft,quomodo ex co quod a-Trumn® ill® nonfolumEu® fucrunt infiiifirjf d tnna^fed ercor- poftillam omnibus etiam pofteris illius mulierculis infliguntur,manifeftum detur argumentum, cop ruptio ingerdi, rupnonem illam ingcnij qua Eua ex fuafu ferpentis infeifla fuit,propagari poft ilia tn in omnes muiif niuiierib.cîl pri- res. Alioqui parum æquitatis pocii® jfti ir.effe uideretur, fi in ilia muiieres cundl® cum Eua cëmuiiic!' tna matre Ena rent,cum qua nihil communicarent in peccato,tanqi;am pern® hiiiuscaiifa.Qiiarenififingularidcno (Smuiits exiflilt î^ri immutetur mulicr,fperandum non eft,tfl'e earn alio pr®ditam ingtnio,qiiam fuerit Eua cum tu ferpentis elfer fedudla amp;nbsp;infcdla. Qiiale autem En® fiierit ingenifi, ipfa rranlgrefsionis liiftoria,dc qua fupràjlatis deciarat. Er quam ab eo non abliidat muliebre ingeniuni,quoridiana dccet experictia' Ifta annotare uolui non ad ignotniniam mulieb. is lcxu$,fcd ad iuftiiicationem iuftiiudicij Dei.

Certæacdeter- Tertio amp;nbsp;illud confiderandum eft, quod Eu® ac pofteris illius mulienbus non incertas aliquas,fid tninai.e arumine fpccificatione determinatas ®rumnas infligit,diccns, Aiultiplicabo ®rumnas tuas, amp;nbsp;conceptus tiios: tnuiteribiis diui- in dolore paries filios tuos.In generc omnis mertalium uira ærumnis, doloribus,calamiratibus iUtiK infliHit. nbsp;nbsp;nbsp;ferqs eft non in reuliebri duntaxat,fed amp;nbsp;mafculino ftxu referta, ut lob non H uftra dixerit, iiiiici c bc-

inincm breui tempore, rcplericp multis miferijs : ueriim arumn® mulierum parturientium finguIanS flint ac ccrr®,concepribus ac parturitionibus illarum annex®,unde admoncantur peccati prim® paren tis,reddanturlt;5 caur®,nc illius ueftigia fequanrur.Succenfci e folcr.t Eu®,dum Ininifmodi dolores ex-periunl,qi!Ódpofterirarcfiiam efu uetitipomi rantis dolonbiis rrddiderit obnoxiam.Satins eft ut ingt nium fuum ipfariim infpicianr,amp; diligenter .à moribus Eu® rcpurgcnr,quicquid fiat de doloribus.

Ex ipfls uitte no nbsp;nbsp;Qiiarto fimul amp;nbsp;de eo cogitemiis, quod inter iftos muliebrium parturirionum dolores amp;nbsp;cruciatuS

Ura prinwrdijs communiter nafcimur omnes,ut ex ipfis uit® noftr®primordijs faris argumenti petipofsit ad qualem patet ad quale uitam gignamurud quod amp;nbsp;ipfe ploratiis infantium,quem mox a top nati funt ediint, tantu né clamaf. uitâgignamur. Cum itaq; in utero matris concept!, inter innumeras molcftias amp;nbsp;®rumnas formemur, uiuificemiir, alamur amp;nbsp;nafcamur,arque ira in uallem banc lachrymarum Si omnis miferi® cum doloribus ac flora tu ingrediamur,nö debet uiro cordato infolens uideri, fi omnis generis molclhjs in hac miferabiii nba adllidtct,ad quam uniuafi tantis doloribus in ipfo materno utero, ortus noftri officina,inaugiiramur.

Adntonendi ma- Q^iinrd,quoniam miiliebre uafculum multis modis infirmü Si imbecille tantis eft ®rumnis ac do-riti, ut muliebri loribus incuirabiliter obnoxium,cogitandum erit maritis humano fairem fenfu pr®ditis,qua m coiiut' uafculocu comi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ciimuxoribtis fuis moderate'accumfeientia fecundiimadmonitionem Apoftolicam uiuanr,

fcratione utätur **Pctri tertio, nc molcftias miiücbres duritia fua cumulenr, id quod non humaiiitatis, fed artocitatiS fpccimen pr®berer. Perftrmgit Chriftus hac in re liidæorum erga muliercs diiritiam,dum Matth, de-cimonono Mofen hac dicit cll'e motum, ut libellum repudij pcrmitferct. Nee diffirch debemus diiri' tiam hanc piurimum incommoditatis ac perturbarionis generate aduerliis matrimonij ftatum, unoe hodie tam crebra cernimus coniugum diuortia.

Prouidentia Dei Sextó,obferiianda eft hoe loco prouidetia Dei,qiia fic punit Ad® Si Eu® tranfgrelsionc,ut interim fle punita tranf- Inunanigeneris propagationem non impediat, dum coniun(ftioncm illorum non diuellir, nee benedh greßio,ut tarnen ftionc illam reddir irrita,qua dixcrar,Crefeite Si mulriplicamini,lt;SC replete terra. Potcrat Eu® dicerc, huinaru generis Nolo ut amplius uiro tuo iügarc,cui peccädi caufam obiecifti.ludigna cs,qu® mater efficiare uiuentui. propagatio non flt impcdita. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ponam

A Ponam inter re amp;nbsp;ilium inimicitias, faciam'cp ut conférât caput tuum. Nihil horum dicit, fed coniun-ftionem connubialcm,quam ipfe ir.ftitueratjretinet intcgrammec aditnit illis multiplicationis benedi ftionem,fed pcrmitfit,ut Eua fit ftrtilis,concipiat, parturiat, amp;gignat liberos, fiat mater uiuentium, Sc multiplicationi generis hv.mani feruiatjtantum addit acrumnas amp;nbsp;dolores. Sic efficit,v.t nö obtineat fatan quod cupiebat, qui genus liumanum prorfiis extiniflum optabat,ncc irritum reddatur opuS créa tionis ac multiplicationis humani generis. Qiiare admoncntur hac confiderarione coniuges, non eile iiinculum coniugij rumpcnduin,eriamfi alter aiteri caufas fubinde peccandi per imprudtntiam fnbmi-niftret,amp; omnis generis moleftijs couiugium ipforum fiat obnoxium.

Septimo,amp; illud oblëruaudum eft quod dicit; Sub uiri porcftatr eris, SC iplc dominabitur tibi. In E-- Df fubiedione braro eft,defidcrium iicl appetitus tuus erit ad uirum tuum, amp;nbsp;iplê dominabitur tibi. Primiim uidemuS muUerum, liic unde fit illud Apoftoli,i.Timoth.i.quod dicit:Mulier in filentio difcat, cum omni fubiedione.Do cere autem mulieri nö permirro,ne{p dominari in uirum,fed efic in filentio : ex hoe iiidclicet, quod mu lier lege hac Dei fubieöla cft uiro, amp;nbsp;poteftas gubernationis translata in uirum. Deinde SC caufam hu-ius ex eO confiderare licet,quod non fimpliciter dicit,Sub uiri poreftate eris: fed, Appetitus tuus,defide-riumnium.concupifcentia tua,frit ad uirum tuum. Significaturenimanimum mulieris multis ac narijs eife conaipifcentijs,6f uanis defidcrijs,propter imbcciliitatem 8C mentis impotentiam obnoxium, unde neceflc fit, ut fuperiore poteftate uiri cohibeatur,amp;: in uiaretineatur Meritó quidem fubieöiionc humiliataeft Eua, proptcrea quodferpentis mendacijs credens fcduöta eft, amp;nbsp;feduftaconcupifcentijs fuis habenas perinifit: ac non folum ipfa pcccauir,fed 8C uiro præuaricationis occafionem fubminiftra-uit.ueriïm,quoniam non folum fic fedudba pcccauit,fed 8C animum na«fla eft impotentem Si concupi-fcenttjs fingularitcr obnoxium,ipfa hoe necefsitas exegit,ut libertate quiduis fècundiim defidcria fua a-gendi priuaretiir, ut iam non proprio,fed uiri arbitrio fubieöla uiuerer.

Habent hic uiri cuius admoneantur Solent plericp admodum de eo gloriari, quod poteftatem ac do minium confêquuti funt in uxores. Veriim fi redie' reputent hanc caufam, intelligent uiris à Deo non eife gloriandi Si infolefeendi aduerfus mulieres datam occafionem, fed magis prudentein gubernationis commifiam cfTc curam ac prouinciam, qua muliebres affeöbus cum fcientia amp;nbsp;prudentia dirigant amp;nbsp;modcrentur. Vndeamp; Paulus munus hoe uiris imponit, ut uxoreS fuas domi de rebus fidei doeeant amp;nbsp;inftruant.Quareficuti parcnhbusgloriandum de co non eft, quod poteftatem habent in liberos fiios ; fed curandum magis, ut infeitiam illorum SC aifeölus itieptos 8C noxios fua cura 8C inftitutione g componantac dirigant, fimullp illis de rebus nceclfarijs ranquam imbecillioribus pronideant : ira ? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maritis curandum eft, ut nunquam obluifeantur, qua de caufa poteftas ipfis in mulieres fit lt;a Deo con

cefta, ne quod curaceft ac prudentia;, materia m purent eife ryranfiidis SC inlblenria;. Id autem quomo-do facient illi uiri, qui ipfi non minus funt ftiilrisac uanis concupifcentijs obnoxii,quam mulieres, quarum defidcria dexteritate, grauirate SC prudentia fua modtranda fufcepcrunr. Rcpcrias uiros, qui-bus reélius diceretur, Appetitus tuus ac concupifccnria tua fit ad uxorem ruam,qua'm, Vxoris concu-pifcentia fit ad re. Peccant hac in re plaunque parentes illi, qui fïliabus fuis optime* confultum putant, dum eas maritis ti adtint prorfus ignauis ac ftulris,hoc folo nominc,quod multum habent tericnarum opiira.Atiÿ ita pcriiertitur ordo Deqfitlp ut Abigail iungatur ftulto Nabalo,

AJif Hero dixit : Ç^uia audiui^i uocem uxoris tu£, CT comedifti de ligno ex c[uo pr^eceperdm tibi necome^ scftie/iti^ c0ndé ieres,] Obferuandiun hic eft,quod anrequain fenfentiam condemn.-rionis in Adamum proférât nationis prlt;entit Deus,pra;mittit de illius pcccato,dicens:Quia audiuifti uocem uxoris ruæ,amp; comedifti de ligno ex quo efi caußa^ præceperam tibi, ne comedercs, ubi exemplum cftreöli iudicij, oblêriiandum iudicibus SC magilh ati- dicep.düqi,Qjßlt;t bus,ne quem condemnent, cui iuftam condemnationis caufam cxponerc nequeanr.Qiiid culpa; potuir fcciüihoc, Hcrodes, cum loannem iii carccre conftirutum ad mortem damnarer, pratexere ? Non poruit dicere;

Deinde notandum eft, quod non fingit aliquam culpam, ob quam Adamum condemner, fed earn ot'e con~ adfcrt, qiiam Adam ipfe fucrat ore fuo coiifeirus,diccns ; Millier quam dedifti mihi fociani, dédit mihi feßione peccato de ligno,5^ comedi. Ad hune modum non débet animaduerti in aliquem propter culpam aliunde ob- w inferenda efi ieftam,quam reus non fit ore proprio confefiiis. Hic ramen plurimum à nonnullis magifti atibus pcc coftdeintMtionii catur,quidelifti confefl’ionem atrocibus SC horrcndis torrurisfincccrtisindicijsamp;argumentisaca- jententta. ptiiiis extorquent, ubi fæpcnumero accidir, ut innocens ni tortura adaiftus ca lé pei pctraflc con ti; ca-tur, quæ nunquam non folnm non fecir,fed ne cogirauir quidem, malens mortem innocenter fai ire, quàm ram atrocemperfcrrequæftionem:quæ non remittitur, nifialiquid confcfsioniSexrorqujatur.

Tertioconfiderandum amp;nbsp;ilkid eft,quodnondicir,Qiiiaaudniiftiuoccmferpcntis,iSéuerbisi'iiiis Aa^miueftper crcdidifti:fed,Qiiia audiuifti iiocem uxoris rua;,ut intelligatur Adamum ffeundum Apoftolifenrériam ß^pfittcm jedu non efle per ferpenté fcdult;îlum,fcd uxori grarificando feienter SC prudenter deliquifie. Hac occaft'one obfcruandumcft,qua: inferpenre, Eua,5éAdamopeccantiumdifffrcnriareperiarur.Peccauitler- Dijf^entM pec pens, peccauit millier, peccauir Adam, fed diucrfimodd, Serpens peccaiiit ex inftinftu SC adtu farana;. WtikWit. Millierpeccauitex fiiafuferpentis, Adam peccauitpropter uerba mulieris. Rurfus ferpens peccauit decipiendo ac feducendo mulierem, Muher peccauit mcndacijs ferpentis fedudla. Adam peccauit non

Ito ft du (fl us, fed feienter In gratiam mulieris, nc hanc contriftaret, præceptum Dei rranfgielfus. Nec ta^ men excufatirr feipens, ex eo quod adlus ;i fatana peccauit:nec mulierjcx co qiiod per ferpeiitc fcdiafla deliquir ; neque Adam,ex eo quod per ferpentem non eft fedudlus, fed in gratiam uxoris pceeauit fed ferpens rc(flc' malediiflus eft propterea quod mulierem feduxir, amp;nbsp;mulier condemnata ob id quod de friuflu uetiro coincdit ae uiro dedir : uir quoqj pœnas peccati fubiuir, earn ob caufam quod uxori ob-fequentior quam Deo præceptum Dei tranfgreffus eft. Videmus igirur non excufari peccatores ex eó quod aliunde ficur ferpens ad peccandum mouenrurjneep ex eo quodaliquandofeduifli fient Eua pee-canr,ncq; per id quod nonnunqua illicita faciunt,licet ea non probcnt,fcd feiant effe illicita,ne uel quoS charos lubent coiitriftcnr,ad quern modum dcliquit Adam,uel quos metuunt offendant.

'Tria peccatifiu Hæc tria peccantiü genera reperiuntur eriam in eorum Ecclefia,in qua ferpens antiquus inua!uit,df gcntTrf in Eccle doiflrinâ mendacii,fedult;flionis^ ad reprimendam dolt;flrinam uerbi Dei introduxit. Habet ibi fatan Jia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;organa fua,quibus utatur ad perficiendam feduóHoné.Nccp mirum uideri debet, quod organa fitanx

Organa reperiuntur in Ece'efia, cum repertus fit in paradifo ferpens perniciofifsimus fatanicar fedtuflionis mi-in^lionis. nifter. Organa faranæ funt pfeudapoftoli, faJfidoclores, magiftri errorum, uerbo Dei detrahenteS contradiccntcs,ftlt;ftis£p nerbis amp;dodlrinis dæmonicrü auditores feducentes. Peccant iili adlu fatanacjdf peccant alios fcduccndo,maledidtum liominum genus:cui optarim ex animo, ut quoniä ferpentis an-tiqui ueftigia fequuntur, eandem etiam cum illo pœnam fuftinentes, ex crcclis amp;nbsp;fublimibiis domiiiiJ ac magirtris fiant humifcrpcntes:amp;; pro delicqs quibus iautifsimc ex fudorepauperum Si parriinonio crucifixi faginantur,cü uiperis Si afpidibus pukicre terrse ucfcantur,cun^iscu in uniuerfum mortalibuS exüfi rcddantui-.Etenim arbitrer illis hoc genus iudieij tolerabilius fore, qua m id ad quod in fempiter num poft hanc funt uitam omnium infelicifsimi cum adore ipforum fatana deftinati.

Sednâi. Deinde funt in tali Ecclcfia pleriqj homines iniperiti facrarum literarum, rüdes Si incauti, Illi duin aures faifis dodoribuS, fatana: miniftris, in angelos lucis tranfiguratis per imprudentiam auidius accommodant, audiant^ iiocem aiienornm, feducuntur ut credant mendacqs, atqj ita dodnnam ueri-taris déférant. Si fidei finceritatern amitrant. Illi ad exemplum Eua: peccanr fedudi, dum ucrum elft putant quod eftfaifum,falfum quod eft uerum.Condolendum quidem eft fedudis,uei i!m excufarinon potfunr,quod uerbum Dei dcferentes,audiunt uerbum ferpentismegligentcs uocem ueri paftoriSiamp;l 1“ dientes uocem aiienornm.

Nort feduâi ZT Tertio funt ibi nonnulli feientia ueritatis fufficienter inftrudi. Illi perinde atep Adam non credunt tamenpeceätes. dodrinis mendacibus,ideo(p non feducuntur etiam corde. Veriim quoniä adhuc carnales funt,neper- ?

turbent eos quibus gratificari cupiunr, aut ne oftendant potentes quos formidant. Si unde reruin funrum forfan Si uitæ diferimina timcnt,fcienrer ac prudenter cum Adamo de porno uetito comedut: ho*: eft, faciunt quod Chriftiano non licet, communicantes cum Ecclefia malignantium. Si faifis cultibuS» aris,eidölis,amp; facris un.a cum miferabiii fedudorum plebe ipfi non fedudi externe’ adftantcs,procuin-bentes, ucnerantes Si adorantes. Et dum hoc faciunt, abundé fe excufatos putanr,quod in corde fcbni ncritatein fanæ dodrinac, Si non ideo ad illicita faci'a accédant, quod ilia cum fedudis probent, fedur diferimina intentata eifugiant. Si hoc hominii genus excufari poteft, non uideo quare condemnaridc-buerit Adam, quü Si iple non per fedudionem ad coinedendü de frudu illicito fit motus,fed ad gratiß candum uxori feienter quod illicitum erat feceritmec uideo,quomodo peccafië credatur Aaron, dequo ♦ diei non poteft quod fedndus uitulum fectritmel quomedo damnari meruerit Salomon,quod ingra'

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiam uxoris eidolum adorauit,cum feiret utiqj eflfc hoc diuinse legi eôtrarium.Quare,fi infpiciatiir pi«'

fens fei pentis Euæ Si Ada: hiftoria, Si cefiderentur illoruin ciim pcccata turn pœnæ diuinitus infiuf^«’ arbitror ea fatis fieri maniiefta,quorum hie admoneo.

IJonmalcdixit nbsp;nbsp;nbsp;^alcdióla terra propter te:ln laboribui comede: ex ea cuncUi diebui uitlt;£ tu£. Spinof cr tribulos g^emiinabft

Deus Ad£ ex tibiyiy' comede:herbas terrje.In fudoreuultns tuiuefeerispane tuo.] Primiim illud confidera,qucd nodieif» EUtC. Alaledidus cS;fed,Malcdida terra propter tc.Non maledtxir,nee Adamum nee Euamjfieuti lirpcntcn' nialedixcrat; nee fie eos condemnauit, ut uel fuper pedora fua ferperent,. uel manibiis ae pedibus mo« btftiarum graderentur,fed eredos ut conditi erant ingi edi permifit. Nihil in corporibiis illori'i de figura liumana derraxit,nihil dedecoris gratia adiecir,ficut utrunrp ferpenti fadum efie aedimiis. Vndead-monemur,quantum fit difcriminis inter eos qui alrjs funt uel authores pcccandi,uei fedudionis orgunJ Si ininiftri fatanæ, amp;nbsp;eoS qui ab alijS uel fedudi uelperfuafi peccant. Scrpeiitem maledixit. ImagintU’ illegefsit reproborum,quibus nulla falutis fpes efife poteft.Adam Si Euam non maledixit, led clenien-ter eaftigauit. Ergo iam turn fignificabat, poenas illas quas miftris infligcbat,non ad hoc efieinflito quod eos a fe prorfus cöftituiflet alienos, fed ut partim memoria trâfgrefsionis in humanogentreexU ret, pai run caro peecatrix omnis generis afflidionibus exereitata mort.qj tradita fuo tepore libtrartf rcene Aditmo et Deinde obltruandü eft quales utriiÿ Adx Si Euac pccnas inflixerit.Sfit ha? pccna: duplicis generis.Pf* infHiÎ£ du mum genus earü eft, quæ feeundum fexuum ratione utriep funt diftindc' inflida:. Altcrü habet ea$,quï plicis/unigene- eëmunitçr eoneernunt utrofqj. Ad primü genus pertinent quas muiieriimpofuit,quibus paituritio-rts. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nes illius reddidit inultis ac narijs doloribus moleftilsimas,illamq5 poteftati Si gubernationi uiri fiibie-

Primumgenus cit. Deinde qmbus Adac dift’icultatem operandi terra Si uidum quarendi iniunxit. Sic uidelicet iitriuKp tananin. fexus rationem liabuit,^ cmqj peculiarts Si cöpetentes moleftias inflixit.Ne cogiter itacp muii{r,flfdi’ ....... propnt

E X P L A N A T I o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ill

propter laborcS ac dolores pamiriendi fingulariter infelicem:fed refpiciat ad laboreS moleftias manti, quibns ille in iiidore uiilrus fiii quacrendo iiidlui qiioridie incumbit. Nec iiir purer fe propter banc laborandi grauem acduramprouinciamgrauius à Domino affli(flatitm;fcdanimaduertat quam fint lixori multi,graues,amp;; uarij dolorcs pcrferendi,dum iiterum geftat,parit,lalt;ftar, amp;nbsp;tcnellum infantem nutrit,fouer,ac proueliit,quibus laboribus Deus infi'rmum fexum peculiariter quidem excrcet: ueriim ad illos pcrferendos fic conftituit aptum amp;nbsp;cómodum, ut omnis uiri induftna amp;nbsp;dexteritas baud ullius ad banc prouinciam fuftinendam fit, moment!.

Ad alterum pccnarum genus pertinent, qua: non ad fexus difcrimen,fed ad communem natura: defe Alterum genifS ftumamp; miferiamfunraccômodata;. Vtfunt,quoddicif, Comedesberbasterræ.ltc,Donecreuertaris pxnaruni, in terram de qua fumptus cs,quia puluis cs,amp; in pulucrem rtuerteris.lfta funt communia uiris amp;nbsp;mu-licribiis.Erat utricp Adæ amp;nbsp;Eua; berbis terræ uefcendum. Erat utriqj commiini lege moriendum, amp;nbsp;ad puluerem reuertendum.Nam amp;nbsp;Eua terra erat ac puluis,licet é corpore efl'et uiri fui defumpta.Eft itaqj difcrimen boc diligenter omnibus Adæ poftcris obferuandum,quo Deus propter tranfgrefsionem pa-rentum noftrorum eiufmodi pccnas genen bumano impofuit, quibus inter fexus uiri miilieris amp;nbsp;na turam communem diftinxit, utfciatuirquidexillis ad fe peculiariter, amp;nbsp;mulier quidfibi fingulariter compctat, amp;nbsp;communitcr utaqj quid ad communis naturæ dcfeftus amp;nbsp;arumnas fit referendum. A-liudeft lt;SC uiris amp;nbsp;muberibus, fenibus amp;nbsp;adolefcentibus, magnis ac paruulis ferendum, ut bominibus mortalitati fubiedis ; aliud uiris,ut uiris ; aliud etiam mulieribus, ut mulienbus, propter fexus condi-tioncm fuftinendum.

Tertio confideraridü eft quod non fimpliciter dicif,Malediifta terra.’fed addit ^‘^'^3y^,id eft,propfer Terra maledidd tc,propter pcccatiim uidclicet ruum. Benedixerat initio ren æ,ur eilet ferax graminum,berbarum,arbo- propter hemt -ruin,idl:p omnis generis,quod fadlum eft die tcrtio,iirilt;jj propter hominem quem erat cöditnrus. Earn „ojj. benediólionem propter eundem hominem iam immorigerum amp;nbsp;præuaricatofcm conuertit in malcdi-dlionem.idcoep dicit : Alalediifia terra propter re. Cogitandum hie nobis eft,qiiotieS hanc telluriS male diólionc experimur,debcri iilam nec Deo creatorijUec ipfiteiTæ,fcd noftræ maliciæ Alibi dicit Icriptu-rajQiii ponirterram fruifliferam in falfuginem propter maliciam inbabitantium in ca,Pfal.io7.Sit bæc iiox ni promptu,quoties natura officium fuum ftudijs ac laboribus noftris dencgar,ur agnofcamus no ftram culpam «X confiteatur quifep ac dicatiMalcdidfa eft terra,maledidla eft Crearura propter re.

Qiiarteijln laboribus,inquir,comedcs ex ea.Obferiia bic quomodo moleftia laborandi coniunifla fit Moleilia laho^ ' ® necefsitati comedendi,id(p ex terra ilia propter noftram malicia maledióla ac ftcrili. Hanc afflidlionem randt coiuutiéla commiiniter bumano generi impofitam,quam patienter fene conueniebar,pertierrunr illij qui ex terra neeeßitati come J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quærunt non quod comedanr cum moleftia,fed quo opulcnti eiiadanr, amp;nbsp;deiiciei.tur ociefi cum uolu- dendi.

ptate.Qiia re nihil aliud faciunr,cum moleftiam diuinitiis impofiram fugiunt,qult;am quod cöCiiiant fibi pro temporaria fempiternam. Perna hæc non inclemenriam Dei,fed bonitatis iliiusprouidentiam reft-pit.Voluit enim carnem peccatrice laboribus ac doloribus exerceri, ne fi ocio ac deiicqS permirteretur, main Adæ ex peccato, nobis uerc) ex traduce acccptfi in immenfum augear,totalj} maliciæ, amp;nbsp;nequitiæ immergenda tradatur.Et hue facit quod addit, Cüdfis diebus uitæ ruæ. Poteriit hæc laborum ac doloru prolixitas, immd perpetuitas, grauior uideri, qiuam quæ ob unicum peceatû debucrir a iufto amp;: æquo indice infligi. Vertim fi ccfidereinus non hoc tantum agi lt;à Deo,ur peceatum femel ecinifl'um digna ali-qua perna puniatur, fed ut malum corrupti per peceatum ingenij iftis ærumnis ac doloribus uelutirc-pagulis eoerceatur,amp;; mentis humanæ fuperbia ex ueneno ferpentis cceepta bumilieftir, ader anda potins crit diuinæ prouidentiæ bencficenria,qua'm affliéfionis perpetuitas eulpanda.Nam ipfa neeefsitare cogente fic comparata eft naturæ noftræ corruptio,ut quoniâ perpétua eft in carne noflra donec in bac iiita fumns,perpetuam qiiocjj caftigationem ac reprefsioniS difeiplinam requirat.Qiiare nemo miretur, ncc inokftc fcrar,fi per omnem uitam fiiain uiderit fe moleftij s ac doloribus fubinde excrceri,fed potnis maliciæ luæ pertniaciam amp;nbsp;perperuitatem aceiifet.

Qiiintô,Spinas,inqtiir,amp; tribiilos germinabit tibi.Rurfus obferua quod né fimpliciter dicir, Spinas Germiiiabtt tibt Si tnbiilos germinabit.fed,Spinas tribuloS germinabit tibi:ne terra,ftd magis noftra malicia culpâda Jßinas. uideatur,dum operantibus teirâ non fruiftus neeeiTarq, fed fpinæ nafentur ac tribuli. Deinde Si lilud Quando ferra cogitemus.Profert quidem terra etiâ non Culta fpontefua tnbulcs amp;nbsp;fpinaS,ueriim in eo nédepreheii- malediâa dtei dittir illius malediftio.Nô poterit reófc' maledufta cenféri terra, quæ nô culta né eft bomiiiifei tilis,Ied poßit, ncglec^ta {pinas profert ac tribulos.Veriim turn demü malediéta deprebenditiir,quando opéré bumano culta,ac ccclitiis cëpkita, non fi uôtus rebus bumanis utiles, fed fpinas ac tribulos progeiminât, at^ i.a culturâ ac Ipem agricolæ fallit irritâmes reddit. Debetur quidem ifla maledidfio teliuris maliciæ noftræ, ueriim fi;nul in ea quafi imagine quadà exprefiuin uidemus, quando cordis noftri agerrecie uel minus .AgercordUrU--tnalcdidlus ceiiltri pofsit.Maledidfione damliari non poteft,quando eultu neccffario Si cerlefti pluma, Uri, quando ßt hoc eftjdoótrina ueritatis,df cerlefti gratia dcftitutus infiugifet exifiit,amp; maiæ uitæ fpinas prqfert ac tri malcdiiîus, bulos,non bonos iufticiæfruiftus. Vbiueró amp;eulrus Si compiutus,fteriiis perm:inct,amp;l diabolo magis quc'im Dco frnlt;ftifieat,agnolecnda uticp ac depluranda eft tllius maledictio.Hoc fenfuloquitur Apofto lus Heb.â.diccns: Terra cnim fæpe uenientem fiipcr fe bibens imbrem iSc germinans berbam,cémodam illis a qiiibus colitur,accipit benedidfioné à Deoiprofierens autem fpinas ac tribulos reproba eft, amp;nbsp;ma Icdicto proxima,cuius côiummatio per combuftioiié.Côfidimus aüt mebora de iiobis dileélifsimi,amp;c.

Duo genera Jtin- nbsp;nbsp;Sextd.In fudore uultus rui uefccris pane tuo. Duo funt hominü gcnera,qna: parriculä h.äc peruertSt.

nonunum,parti- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eorum eft,qui non operando,fed uorando Si ingurgitando fudanr,id quod pigri ac defides facet!

tulam hanc per foient,qui fic operantur,ut propc'frigorc conficiantur;fic comcdür,ut fudorem uultus nix fatis abftcr-tiertentium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;queanr. Vbi operandü eft,ibi poftremi Si cundabunduubi comedendü,ibi primi Si anheli compî

rent homines nullis ufibus accömodi,fcd tantum fruges confumere nari.Alterü torü eft, qui prioribui peioreSjUefeuntur quidem Si ipfi in fudore uultus,ucrü non fui fed aliorü;amp; uefeuntur pane nö fuo,fed

alieno.Hoc genus hominü geininü tft.Alij aftutia fua fudorem aliorü hominü callidf,frauciiilcnter, 3^ perfide' fine fiirando,fiue mentiendo uel ufurando,ucl falfo iudicij ac iiiris prætextu aut fidis iierbis W gociando interuertunt.Noruseft locus Pétri de pfeudapoftoIiSjî.Pet.i. ubi perftringit eos inter cætf' ra amp;nbsp;hoc nomine, quod de fidelibus Chrifti fidis uerbis negocientur, minatiii qj illis iudiciu non cef-fans amp;nbsp;perditionem non dormitantem. Fex liorü hominü Ecckfiâ Chrifti ad fiimmü uftp oppleuitSI opprefsit.Alij per iiim ac uiolentiâ aliorü fudore partis uiuunt ac deliciant, raptores, praedones, tyrani' ni,amp; tyrannorü fatelliteS.Qiià m aüt graue fît hoc peccatü,qiio fuder pauperü uel fraude uel ui interucr titur,Ecclefiaftici J4.uidere eft,ubi fecundum uulgatam iierfîoncm fie legitur; Qui auertit panem fudO' ris,quafiqui occiditproximum fuum.

Quod fî quis hac in re phyficâ confiderationc adhibear, expendatJp quantü utilitatis corpori luiniJ no accedat ex eo,quod membra illius moderata laborâdi fatigatione ad fudandü coguntur,arbinorft ris argumeuh fore, fententiâ hancdiuinæcaftigationis magis prouidentiâ diiiinæbonitatis quàmindi gnationc irafeentis Dei rtfiperc. Etenim quis poterit recenfere quot morborü generibus obnoxij fin' homines ociofl, fjcuti quotidiana docet experinitia, à quibus pulchrlt;? liberi funt illi qui opérandefu’' dant,amp; pane fuo in fudore uultiis fui uefeunturf Currüt illi ad medicos,amp; magno fumptu ceparantW feio qusE pharmaca,quibus noxrj humores nöfine periçulo etiä eijciätur.Homo operarius breui amp;nbsp;primo laborädi ac fudädi compendio uigorem corporis fui retinet.Prardicät phyfici fudoris utilitatcff» amp;nbsp;rationes eliciendi fudorem cöminifcuntur.Parantur poriones,parantur bainea, adhibciiturpedW lateres igniti.iS^ nefcio qua: alia ufurpanrur,ut corpore periclitäti uel modico fudore confulatunQu’quot; ro fatius eflet iflam fudandirationem ampledi,quam Deus iple hommt jmpofuit, 8C cuius hoc eftbt'' ncficium,ut fanitatem corporis tucatur,amp;r uires illius firmas rctineatf

rionec reuertaris in terra dequafumptus es:quiapuluises,erinpuluerêreuerteris.}'Videepidmgnni(t^ j rentia mcndacium ierpentisretundat Deus, qua dixeratiNeqiiaquam moriemini,fcd critis ficutiW frientes boniun amp;nbsp;malum.Non folum labores amp;nbsp;afflidioneS inflixit,fcd amp;nbsp;mortis fententiä adiecir,uo luirép illis conftare cöminationis ueriratc quä prarcepto fuo adiecerat dicensiQuacrup die comederistJ^ eo,morte moricris Sunt aüt hoc loco ifta notanda.Primü xrünas amp;nbsp;moleftias humana: uitac nódefn^’' re,donec reuei tatur caro peccati in terrä.Sic enim dicit.'In fudore imltus tui uefccris pane tuo, doneert uerraris in terrain. Qiiare nemo quietem pacatacÄ à moleftqs libéra: uitac fperet in hac carne.

Deinde,quod nö dicit,Donec moriaris,cum tarnen de morte loquatunfed. Donee reuertaris in terri Non folü fignificatloquife de morte corporisfiieij enim anima reuertitur in terra,nee de terra fumprJ eft.)ftd effrdum illius exprimit.Sicut enim uita infpirata Ada- terreftri, ex terra fecit carnem aeftn guinem:ficmorsinflidacarnem amp;fanguinein conuertitin teiram,pcr uim corruptionis.Tertio quod de corruptione ifta qua: per mortem eft Adæloquitur, cum tarnen non folus Adam,fed Ü uah illifadaefîêt obnoxia. Admonemurtranfgrefsionem Ada: ficabfoluifle pcceatum hoc,utni-fiiliede pomouetito comediffet, morti amp;nbsp;corruptioni nec in ipfo neemuliere locus fuifiet. Dein' de quoniä ipfe principiü erat humani generis,per ipfiiis peccatü mors in omnem illius pofteritattm tranfituta erat,rede' in eödemnatione ipfius mortis ponitur feutentia,quæ tarnen nö ipfum tantum,ftd Si Euam erat occupatura. Qiiartö,quam neceflarium fit homini peeeatori, Si per peccatü corrupto,ut feiat unde fîr,ôt quid fit,deniep quid futurus fit. Erat Adä iam ingenio corrupto, quare ut perpetuatn quandä modcftiae 8i humiliationis occafionein ptdorefecum geftaret,audit ex orc Domini,eflefedt terra fuinptü,id quod,ut probabilc eft,antea ignorauerat,efîe puluerem. Si in puluerem aliquando« iierfurü.Nö erat tantü puluis,neeex puluere tantü creatus,fcd licet corporis cöditione Si ex terra eifet puluis,fpiriru tarne Si è coclo erat öf cirlcftis. Verü cöuenientius erar,ut de otiginis fuæ uilitate,qiiofl corporis conditionc attinebar,amp; mortalitate corruptione(p,qu«àm de fublimitate Si immortalitate fpi ritus admoneretur.Qiiare nöerat fatis dixifîêjDonecteuertaris in terratn:fcdadiccir,De quafumptuJ es;nec illo contentus ftatim fubijeit, Quia puluis es,amp; in puluerem reuerteris. Non eft aüt ut dicat hiC quifquam; Si Adamü propterea in terrä reuerti oportuir,quod de terra fumptus. Si in puluerem muta origin 'iS qualita fi^quod puluis eifer,ergo nö eft per peccatü mortalis Si corruptibilis fadus,fetl per origins fuse quabra tem,fed adpr,e- rarem, ut etiäfi nihil peccaflet,nihilominus fuo tëpore mortuus Si in puluerereuerfus ftiiifet. Huiufmo ccpti diuini traf- cogitario retundenda eft per id quod præinifTum cft,primü in nomothefiajUideliccnQiiacüip die co-greßioneni refe mederis ex co,mortc morieris:dcinde hoc locOjCÜ dicit:Qiiia audiuifti uoce uxoris tua:,amp; comedifiidc

rendam,. ligno,ex quo præceperâ tibi ne comedercs,amp;c. Vnde manifrftü eft mortaliratem SC coiruptioncm g(-neris noftii nö elfe ad originis qualiratem,fed ad diuini præcepti tranfgrefsionem «Së primorü noftrorä parentü inobedientiä rcferendä.Quare caufabs illa,Qiiia puiuis es,nöeo pertinet, ut caufam mortisÄ corruptionis noftræ exprimât,fed ut doc«at:quare per peccatü mortalcs Si corruptibiles fadiin terra

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1*5

amp; puliierêreiKTramnr. Ob idiiidclic€t,qiiöd de terra amp;puliierefiimprifumiiS.Non erat ncccflcjUt homo puluis reiiertcret in pulucrëjfi nó peccafl’cr.Nä nee Chrifttis utrus homo amp;nbsp;Ad» finiis,in puluerem cü mortuus eflet conuerliis fuit,licet a Cyrillo alicubi puluis corruptibilù ad dtxterä Dei fedens iiocet nee Enoch Si EliaS in puluerc céuerfi funt, nee in piiluerc conuertent omnes ith quos dies nouiisimiis in Ine uita deprehendet, qui tefte Paulo n5 morient,fcd fubitó immutabunt utiqj nou in puluerem cor rupti fed in eœleftis uit» eonditionem glorifieati.

Diligenter itacp retinenda eft hæe partieula, Puluis es Si in puluerem reuerteris: ut quid ex Adamo Vfuihuiuspttrti fimusamp;qiüd malinobisintulcrirpeeeatü,eófiderantes,perpetuó humiiiemur,ttnenacontënamusSi culiS, erga neinincinflemnrideinde quafuis »rünas boni eonfulamus, amp;nbsp;fimul fidei oeuhs in eam gloria Si fe lieitatem intueami!r,quä per Chriftü feeundü Adamü eonfequuti fumus Nequit enim fieri,ut feheita-temredéptionis quæ per Chriftü eft,rite intelligamus, nifï exitin quod ex inobedientia Ad»in nos ma iiauit,fentiamus:gloriamq; ecckftis uit», ad qua uoeati fumus, plurimi faciamus, nifi originis noftrjc humilitatc ae uilitaté agnofeamus.Hane aüt quis agnofceret mortaliü,nifi eorporü noftrorü comiptio iië quotidic ob oeiilos reipfa uidcremus,indtq; de origine carnis noftraradmoneremur? Qiiare magno confiiio Dei faëtum eft, ut puluis olim iinmortaliter glorifieandus in ipfis noftris oculis reuertatur in inpiiluerem,quo exeellentior ohm refurreëlionis gloria reddatur.

Etuocauit Adï nomen tixorisfuæ ELia,eo quód matereHèt cundlo ruuiuentiuifecitquoqj Dns Deus AdæSCuxorienis tunicas pelliceaSjô^ induiteos: amp;ait, Ecce Ada quad unus ex nobis fadlus eft,fciens bonuS^ malû.Nûcergo,ne forte mittat manu fuâ,Ôf fumât etiam de ligno uitp,amp; comedat,amp;: uiuat in æternû. Emifit eum Dns Deus de paradifo uolupta tiSjUtoperaretur terrain de qua fumptuseft. Dicirep Adam, S^colloca-uit ante paradifum uoluptatis cherubim,amp; flammeum gladium atep ucr fatilem adcuffodiendumuiamligni uitæ,

Et coUocttuit ante paradifum uoluptatis cherubim-lSic etiä in Ebrseo legit. Grarcus uerd fcr.fi t Adamü an te paradifum collocatu, cherubim uero amp;nbsp;flammante gladiü tantü uia: iigni uit» euftodiend» deputa-

B tü.Sic enim uertit’ 'im ileßxÄi rif/ fs Axa h-ut ha tùUtaïf) rtlt;/zrgt;A'(hoc xùtofi non eft in Ebraco. ) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri

wKfxJläainiit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f^sTxfi(hoc Ebrarus non habet.}TX/ x, -, Zii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fCfAfxîxv )fgt;vgt;.xa

aofiTiw'oMf/ri/pAKrifr/6u)fr.Vcrum,quod Hieronymus annotat, Ebræa non Adamum,fed Cheru bim Si gladium flammantem ante paradilum collocant.

Eft hæc praefentis capitis pars tertia,in qua ex ordine quatuor ifta ccmmemor3fur.Primîi,quid no- Qjtiélnomin» minis Ada poft acceptam à Deo fententiam impofuerit. Secundum quomodo ui ftibus Deus Adamü Adam uxorifutC Si Euäinduerit.Tertium qudd eos paradifo eiecerit. Qiiartum qudd ügno uit» cuftodiam adhibuerit, impofuerit.

Etuocauit \dam nontenuxorisfut t-ua.]Cœpit Adä accepta iam a' Deo condënationis fententia ratio-nem habere pofteriratis,in quä mentis cogitationë intendens, uxori fi.» nomê ei rei conueniens indidit. Vocauit eü HApjid tftjUt Gr»cus reddidit, Vitä, Si ne finiftri quid de hoc rcminc fufpicaret quifqiiam, adiefta eft illius ratio,eo qudd mater effet futura quorücunep uiuentiü.Hoc eft, quod effet à Deo dtfti-tiata ad hoc,ut totius humani generis quafi fons quidä exifterct,uirtute uidtlicet fuccefsionisac multi-pacationis.Aiioqui non crant omnes homines ex illius utero prodituri. Qiioniä erat prima mulier SC pnma mater,(nam aiite.illä né pi »cefsit alia., Vnde generis humani multiplicatio fumeret originem, hab ta eft ab Adamo,pro cundlorum uiuentium matre.

PoteftaütilkidjEo qudd mater effet cunëforü uiuentiu ficintelligi,ut uerbü fit nö Ad», fed Mofis,qu» nomen hocnin muiien ab Adamo inditü cxponerc,amp;rationem illius afsigtiarc,atqj ita Ad» de fiitu-ra poftviitate proiiidentiä confiderandam proponere uoluerit.Scio Auguftinü fct.tirc diuerfum,qui fu-per Geiufunadiitcrä lib.u.cap.js.fic fcribit.Neqj enimfruftra Si ipfe Adam maioriquodaminftinëlii täc uocauit nomen mulieris fu»,uitam:fnbiiciens etiä,Qiioniä ifta eft mater omniü uiueiitiü.Nâ Si h»c nô feriptoris narràtis uel affirmätis,fed ipfiiis primi hominis iierba inteliigenda fiint; ut diceretjQiioniä h»c eft mater omiiia uiuentiü,tanquä iiominis à fe impofiti caufam inferens cur eä uocauerit uitä.Hxc iile. Verü tiuIla neccfsitate cogimur, ut h»c uerba ab Adamo prolata elfe fentiamus . Rationé hab« nt, quart uxori fu» Ada hoc nomiiiis impofuerit, eä uidelicet, qudd futura effet omniü uiuentium mater. Quid qu»fo uetat,quo minus intelligamusMofen nec narrante ntc affirmaiitëfiinpiicitcr,fed exponen tein liifce uerbis mentë Si intentü Ad» declarare uoluifle?Qiiod fi Ad» effent h»c uerba,debebat narra tio Mofuica fic habereiEt uocauit Adä nomen uxoris fu»,Eua;iSë dixit,Qiioniä mater futura es omniü uiuentium. Iam cum nullum fit iudiciuin effe ifta per Adamü didta, nec uetet, imd exigat forma con-tcxtus,ut Molen ea expoficionis gratia pofuiffe fentiamus,plane infi rma eft Auguftini ratio,nifi putan VefHunturi dum tft Molen ifta humano tantü iudicio amp;non diuino inftinëf u fcripfiflejideoep mentein amp;nbsp;rationem pfo q. Ad»iunoin:nishuiusimpofitionenonintcllexifte.

ffcit üf«i Aiit uxori eins tiüücas pclliccaSjÇj' induit eos ] Erant iam poft fenfum turpitudinis k } fu»

fiiæ cunfti pudenda folqs ficulneij,quxfibiipfi compofiieraiit in paradifo- lam uero cu efltnt poft aC' cepram condemnationis fententiam extraparadifum eijciendi,adcocp iniurrjscdli obnoxij tutiui) induit cos Deus tunicis, quibus non folum pudenda,fed amp;nbsp;reliqusc inidi corporis partes amicircntiir. fccitautem tunicas iftas expelhbus animalium,uti^ mortuorum.

Et ait: Ecce Adam quaß unus ex nobis faflus cR fdens bonum Cf malum.'] Cum Adam cum uxore fua peb Iibus brutorum animaliü indutus,longé alius à priore apparcrct,ipfoqj iam côfpclt;flu mifer amp;nbsp;calamb tofuS eflët,refricat illi Deus ac perftringit lerpentis nequitiä,qua dixerat,Ncquaquä moriemini, fed eri-tis ficuti Dq feientes bonü amp;nbsp;malfi : ut admonitus ex re præfenti, quanta fuerit ferpentinæ fuafionis ac promilTiorus impoftura in pofteru fibi caueret.Sic notâter dicit, Ecce Adam faóhis eft ficut iiniis ex n» biSjfciens bonfi amp;nbsp;malfi. V ocula ^n,id eft, ecce, refpicit ad miferabilem Adar tunicati lam ac pelliti fortC) forma Si. afpcftfi.quafi dicat.Ecce hie Adä ille eft qui de ligno fcictiæ boni lt;Sf mali comedit. Vide qualis fit Deus fa(fias,quomodo iä fit uelut unus ex nobis. Vide qua feientiâ boni Si mali acquifierit. Hic uidel elfe afteótus præicntis locLSunt qui fie uerterint,Ecce ille homo fuit quafi unus ex nobiSjUt feiret bonü Si malû.Qiiafi dicat:Ecce hic homo fie fuerat fublimatus ut inftar dei alicuiiis, nobis fimilis cfiêtjratio-ne præditus,feiens bonû Si malü.Qiiomodocuncp intclligat,nôridet Deus calamitatcmiferi,utnonlif præter rationê,quod ncnulli hoc loco fiircafmü né recipiüt, ideo^ quorundâ cxpofitioncreijciut, léd hac loquëdi formula fatanæ ncquitiâ,amp; mendacifi ferpentis perftringit,atep illius Adamü admonet on' nifi cömodißirac’in re prxfcnti.lnterca tarne nêpolTum eorfi expofitionc probate qiiicctra hiftoricâfim pliciratê fie exponüf,Ecce Adâ fadfus cft quafi unus ex nobisdioc eft, Ecce Adä per crucc ac tribulatio-nes,quib.falt;ftus eft oljnoxiHS,tâ abeft ut mifer fit effe(fius,ut fimilis etiâ fit uni ex nobis,filio fcilicet meo Chnrto,qui Si iplë pafsionib.fubiicieî,lt;Sf per tribulationcs ad regnü grafiiibft.Sic nonnulli cxponufjUt farcafmfi ironiâ reqeiât. Verùtn ipfa feries hiftoriæ ma nifeflior eft qua ut huiufmodi expofitioncad Verba figura ha mittat. Loquiî aüt in plurali Deus perindè atep fuprà;Faciamus hoininë ad imagine amp;nbsp;fimilitudineno bentironi£,affe ftrâ.Agnofco myfterifi S. Triadis huiufmodi loquutionibusinnui. Vcriim neceftê intérim no eft,iir hi-(lusuerà loguen ûoriæ fimplicitatc deferamus. Cüdicit,Ecce Adâ fadfus eft quafi unus ex nobis,nihil dicit aliud,quâfa tts alienus c{i à Aus eft quafi Deus quidâ.Nô aüt dicit his uerbis quod Ada fit inftar deorü aliquis fadlus, cfi etiâ ci di-farcajmo. gnitatem quâ antca habuerat amififi'ct,fed fie loquirur,ut admoneat ex re præfenti quàm aléa hæc lon-gë ceciderit aliter quàm fuerat fapens franduicnter poUicitus.Non eft aüt uox Adâ hoc loco fie aceipic da,ut ad perfonâ tantü Adæ referatfcd licet fingularitcr loquatur Dcus,inttlligit tarnen de utroç homi j ne,iiiro Si muliere.Nam utruntp uocauit Adam.

N«?jc ergo,ne forte mittat manié fuä^G“ fumât etiam de ligno uitic,e^ comedat cr uiuat in aternié. ] Hæc tfl eieôiio Adæ,qua paradifo cft exclufus. llli præmittitur ratio: Ne forte' mittat manu fuâ,amp; fumât etiam de ligno uitæ,amp; comedat,df uiuat nVjtVjid eft,in feculfi.Quafi dicat: Alifit manu fuam Eua, Si accepif Si comedit de ligno feientiæ boni amp;nbsp;mali, Nûcne idc tentet in ligno uitæ,in illud quoqj mittentesma nû, atep ita uiuant in fcculü. Hic defideratur, uidete, ueleijciamus eü.Scd huius locofubdirur,Etcmilit eu Dominus,ôfc.Capniolibro primo Cabalæ,hanc primam dicit cfie Cabalam, acprimam falutisnn ciam,quæ fita fit in hifee uerbis,fi ad hune modüinrclligantur:Miflus eft,inquit,angelus Razicl ad Adâ collapfum Si mecrore plenü,ut eôfolarctur eü. Cui fie dixit: Ne fupra modü cëfïciaris gemitu dd mole-ftia,quod te duce genus humanfi in fummam corruit perditions. Qiioniam originale pcccatfi hoc expia nbsp;.

bitur.Nam ex tua propagatione nafeetur homo iuftus,in cuius nomine erüthæ quatuor literæ Lli.u.h. dd ille per reftam fidë Si plaeidam oblationë mittet manü fuam,6d fumet de ligno uitæ,(Sd eins lignifiquot; diuscrit omniu fperantiü falus.Quo finito fermone,dainnatus ille Adam fpë coneepit mutandi deliAi Netp enfin fruftra dixit Deus,Iâ uel nûc, ne mittat manü fuâ.Ergo fignifieabat olim futurü quod tü fie ri nolebat.Poftiint ifta ferrfiad Chriftü tralata. Verü torta expofitio uerborü iftorü probari no pofA ut pote quod illud,Ecce Adam cft quafi unus ex nobis,ad Chriftü referüt Cabaliftæ,ôd addüt loqucnté Deü ad hüc modü; Et nüc in præfenti hoc tëporc, ne ifte meus in æternitate unicus, qui fubfiftit ex mti pfo,manïîfuâ mittat.dd fumât etiâ de ligno uitæ ddc.cü hæc no deChrifto,fed primo Adamo fint difta.

Et emißt eum Dominus Deus de paradijo uoluptatis ut operaretur terrain de quaßonptus eß.eiecitq^ Adä. ] Sic præmifiæ ration! fubqcitur fiidfum.Emifit eum Dominus Dcus(intellige nö Adamü folü,fcd ufrücp Adamü 8i Euam)de paradifo uoluptatis ut operaretur terram ddc.Pertincbat hæc ciceftio né folum ad hoc,ut arcerët a' ligno uitæ,fed ad id quofp,ut iinplercf quod dixerat Deus, malcdiifta terra propterte, in dolore comedes ex ea omnibus diebus uitæ tuæ.Spinas Si tribulos germinabit tibi Sic Ifta non potc rant in paradifo impleri Qiiare requirebatur ut copia Si commoditâte paradifi priuarentur, eijetrtik turlp ad operandü terram. idco cü dixiifct hic. Et emifit eum Dominus Deus de paradifo uoluptatis: fubiecit, Vt operaretur terram de qua fumptus erat.Non erat aüt de terra paradifi fumptus,fed aliunde formatusin paradifum translatus.Itaep fecundücondemnationis fententiam duoifta iiecefTariorequfi rebannir. Vnum,ne acceflus eflet hcmiiii ad lignum uitæ: Alttrum,ut extra paradifum conftitutus terrain grandi cum moleftia operaretur.Erenim condemnatio hominis hæcduo côtinebat,ærumnas uide licet Si mortem. Ad æriiinnas fpeétabat, quod delicijs paradifi priiiatus extrudebatur ad operandum terram iam proprer ipfum maledidlam.Ad mortis necefsiratem attinebat, quod acceflu ligni uitæ arce batur,ne fi ex illo cderet,uitain fibi diutius prorogarct.

iät colloeauitanteparadifum uoluptatis Oberubintf^irflammeitgladium atq^ uerfatilë,adeuSodiendié uiamli gni

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U?

A gniuitit.] Non erat Dco incognita hiimana temeritas.Qiiare nô côteiinis eicéiione Adsc,uiam ctiâ ad li gnû uitx occlufit,ne qua efTct ad ilkid acce/Tus. Hoc quo fatfèû fit, cémemorar Mofes dicens:Et colioca uit ante paradifum uoluptatis Cherabim amp;flammeü gladiü atcp uerfatilc ad cuftodiendü uiii hgni uiræ. Tria dicit.Primü,pofitâ efle cuftodiâ ligni uitsc.Secüdfbubi ilia fit pofita: Ante paradifum uoluptaris,in-quit.Ergo non folû ad uitæ arborent, fed nec ad ipfum paradifum permilTus eft cicdlis aliquis acceffuî. Siintquiillud mpia ucrtant,à plaga orientali,horti uoluptatis. Tertiü,qualis pofita fitcuftodiâ.Né ta lis quac aliquando illic uifoetur,fcd quæ ibi habitarct,lioc eft cétinud pcrduraret.Sic nô dicit in Hebs aro fimpliciter QW\,id eft,pofuit,fed ',au7’'\id eft,Et collocauit,manei-e fecit.Qiiid aüt ibicuftodix gratia col locaiicrit, déclarât dicens. Cherubim,amp; fiimmeü gladium atqj uerfatilc, Exponitur hxc particula ua tié.Pcr Cherubim intelligunt 8C exponuut ferc omnes angelicos fpiritus.R.Shlomoh exponit ’'Sîsb'ta d73n,id eft,angelos uaftationis uel uaftatores. Gladium flammantë amp;nbsp;uerfatilem Lyranus exponit ne! zona illam torridâ amp;nbsp;ardente, qua; acftate nobis eft uicina,hyeme remotiormel igné aliquë materialem, quê Deus excitauerit ante paradifum ëteilure,pcnnde atqj iii monte Aetna uiderc licet. Alij rribinit an gelis huiufmodi flatnmarü iaëtationes,quac fint inftar gladiorum ucrfariliß,quibus omnis aditiis ad pa radifiim intercludat.Qiiod attinet Clicrubim,quoniâ pfal.is.ucrfu n.fic lcgimus,Et afcendit friper Che Cccrubiitl rubim ôë uolauit,éë uolauit friper pennas uentorri,arbirror manifcftum rclinqrii, Cherubim elle uolu- P/i/.rs. cres,tinde éë figuræilla; propiciatorq,quas fcriptiira Cherubim uocat,alatæfuerrint. Qiiare fimplicius OjfidÜ Hcbrici eife arbitror, amp;nbsp;grandes lt;Së rerribilts uolucres à Deo ad euftodiam paradifi deputatas efle credamus, amp;nbsp;putdt ejjc quod flammâ gladij cécernit, crim illis fentiamus qui fiammas c finii tcliuris adparadifi ingrefiiim ex-- chaldaicim ex citatas.'éë hic niimerû fingularem pro plriralipofitu effe arbitrantur.Ncc neceffe eft rit cogitemris uolu- 3 (cruilcm îitc-~ cres illas horribiles -Së flammas ignis uno friifle amp;nbsp;eodem loco céftitutas, fed fie pofitas,rit locis diuerfis rd, quetßßßficu omnë paradifi aditu prohibèrent. Sunt qui purent hanc cuftodiâ poft mortë Adir 5ë Euæ elfe fubiarâ. tipuer eîegds de Sedincertüefthoc. Credrbile tarnen eft per dilutiiumâë paradifum ipfum rta ôë cuftodiâ iilius desijlfe. fortnoftii:dd(lUd Q_V AE S T I O I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fonndm pinguti

ioi^ucidmdtereßetcun^loru uiuentiû.} Qtiærüt hic,qüo Adam uocarir uxorëfuam matrë tiiuentii'i, eu tur dngcli.

ilia nondumcognita,fed adhuc tiirgo effet. Hoc quærunt illi qui rierba hæc,eo quod mater fit cuncTrorëi Qj^modo Eiw uiucntiuin,quafi ab ipfo Adamo prolata fint legunt.Et rcfpondent nonnullfdidlü elfe hoc ab Adamo adhuc iitcognita ad teftandam fidem promifsionis,qu.a crediderit genus humanum né fore dclendü in ipfis duobus,fe éë uocata fit mater Euahjfed per procrearionis benediëfionë mtiltiplicandü ôC confcrriandü.Et hancob caufam uoeaffe eû uiucntium.

B coniugë fuam matrë riiricntiiijCiuâuis adhuc effet ab ipfo intaéfa.Sicrefpédentilü. VcrüfijUtfuprà mo nui,legcrent hæc uerba tanquâ a Mofe ad exponendâ nominis Eusc rationc adieefa, né tanquâ ab Ada mo prolata,non nafeeret hæc quxftio.Nam Mofes né uocauit earn matrë iiiucntium adhuc uirgiiiëexi ftentem,fed poft humani generis ex ea faélam multiplicationem,ut rationem impofiti nominis exponc tetjdicit cam uocatam ab Adamo Heuam,eo queid cunélorum cflët uiueutium futiira mater.

Deinde mouethic quæftio,iinde cognouerit Adâ,fr]turir ut uxor fua mater fieret cûrftorît uir!entiü,ut Vnie cognoue^ iam demü dë nô ante pcccatü,acceptamlp condënationis fententiâ, hoc illi nominis impofuent, eu earn rit Adam uxorë WlSjideft,maritatâ uel,ut uertt'it,uiragiuë uocaret.Burgëfis hac dere fie loquit;Cü mulier Ada; ftatiui fuamforematré poftqtiâ eflet cédita adducereï, nefeiebat quid futurrr cfi'er,prolem ne ex illis fufcepturhs cflet uel minus, omiuuin uiuetl --atep ideo fimpliciterearn uiraginë tanciriâ uitjccôfortë uocauit. Poft pcccatü Ucrô,quoniâ mulieri dieftu tium. erat à Deo,Miiltiplicabo acrumnas tuas dë cÔceptus tuos,in dolore paries filios tuos,ex eo primùm co gnouir futurum utprolcm fufeiperet ex ea,indetp ilia mater fieret omnium uirientiri. Vcrt! in ifta admo dum elfe infirma ex eo patet, quod ante peccatrim ex ore Dei ifta audiuit Adam, Crefeite dë raultipli-Camini ôë replete terram.Non polfiimus dicere, quod ca non intellexerit. Quare non eft necelfc,ur dica mus ilium deinum poftaccepramcondemnationis fententiam cognouilleuxorcm fuam fore matrëge nais humani exipfa multiplicandi.lllud tarnen uerofimile eft,fpem muitipheationis huius per confeien tiam pcccati ac metiim mortis iu corde Ada;fuilfepropc'cxtinclam:poftcaquam uero audilfet ilia ex ore Dei ad Euam prolata,Multiplicabo conceptus tuos,dë in dolore paries filios tuos,deindc uiram fibi prorogari intellexiftèt,rurfus fuiffe erecT:ü,idec(p uxori hoc nominis imponcre uoluille,ut ipë hanc mul tiplicandi generis humani in lé dë uxore cêtra mortis conctptü nietû aleret dë céfirmaret.Itacp.fi interro gantur de Icicntia Adæ,ac fpe multiplicandi generis humani,tenendum t ft, fciuifle ilium ante pecca tuin quoqj,quod prolem ellét ex céiuge fua fufccpturiis. Si quæritur quarc ergo demum poft acceptam con demiiationis fententiam uocarit earn Euam , iam diximus qua rationc idfadtum uideri pcfsit.

Fecit Dew Ada CT uxorieiui timicM peUiceas. ] Alouent hic inanem admodum quæftioncm homines ^nde fiumpCe -curiofî,qiiserentcs unde ad manu Deo fuerint animaliü pelles,cx quib, tunicas faccret,dë quorü anima rit Deus tunicas lium pellibus ad earn fit rem ufus, dë qiiomodo fàclum fit ut ram cito mox initio mortua fint anima- pclliceds,quibus lia, uelanà Deofint propterea occifa, dë quomodo id finedctnmenro generis eorum animalium fieri Adamian exE-potuerir, cumnondiimfaëla cllêt illorum multiplicatio. Sentiunt hic quidam non elfe hune locumlîc uani induit, intelligendum, ut putemus Dciim ipfum extitilfe pellifïcem, dë per le tunicas hafee pcHiceas feciftc: lédjUt fentiamus ilium primis noftris parentibus initio hoc ingenij dediifc,ut ipfifibi ueftes ex pellibus aiümaliuinpararenttAlij fentiunt,tunicas iftas expellibus omum, alij ex pellibus leporinis elfe faéfas.

ll6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I M

Mea fententia eft, abftinendum efle ab huiufmodi inanibus amp;nbsp;curiofis quæftionibus. Satis eft,ut erecia-mus feeundu iierba Mofis, prouidifle Deum Ada: amp;nbsp;Euae, cü efl’ent paradifo extrudendi.de arniótu pd liceojoperofo ae prcciofo aliqiio,fed fimplici ac faeili,quo tegerennir,amp; aduerfus ffigora defenderen tiir. Modum uero, quo hoc fit fadlum, diuinæ prouidentiæ relinquamus, ciii etiam noluimus uelimiiJ ' ip forum corporum creationem, cii m eorum quae pellibus fuis fpoliauit, turn eorum quae r uniciS pellf ceis induit,committere cogimur.

Ne forte mittat manton fuamyCr fumat etiam de ligno uit£, cr comedat, cr uiuat in tternum. ] Nafeitur hie qua:ftio,an Adam,ctiamfi poft peccatum amp;nbsp;acceptam à Deo mortalitatis fententiam, de ligno uitsc eO medifiet,eam fuerit ob eaufam uicTrurus in æternum.Phmiim fi uerba diuexentur,uidetur hoc ex illis in fpeeiem colligi poifejquod à mortis condemnatione Adam,fi de ligno uitae poft peccatû comedifletfeft iiberaflet,iSlt;f immortalitatem, quam peccädo amiferat, comedendo uelut ex rapto recuperaflet. Veriiiti hæe fententia probari ab illis non poteft,qui firmitatem oraeulorum Dei nullo pad!o ab illis aeaturis infringi porte fentiunt;deinde intelligunt nullum cuiufeficp arboris fruiflü, etiam ad ufum uitac deftinî' tum,id porte eötra uoluntaté Dei præftare,ad quod non eft a Deo ordinatus. Arbor uitac no erat ad id condira,ut pracuaricatoribus contra uoliintatem ac iententiam Dei uitam conferret acternam. Qunrt ctiamfi de iilo poft amiifam innocentiam amp;nbsp;latam aduerfum fe condemnationis fententiam,comediffel Adain,nihilpiane'ertccirtet.Scio quofdä philofophari de uerbo huic arbori adiedlo,propter quod ft«' rit arbor uiuifica:arc5J ex eo coliigere, poftquam ueibum adlmc hxreat,in ca arbore fuiffe Adamumpr* ftinæ uitæ reftirutum,fi ex ea comcdirt’et.Adducunr,cxempIi gratia,Sacramenta baptifmi ac cœnae Do' minicæ. Veriim non expendunt,fieri non poffe,!!! effieax fit uerbum contra uoliintatem Dei.Dicctali

LyrMUS diciCLi quis: Atqiii manet adhiic quæftio,qiiam ergo ob caufam Deus ad liunc fit modum loquiitus. Suntq“* gnim uitiC iam fic refpondeant, ut dicant Dcum n5 hoe cauere uoluifl'e, ne Adam de ligno uita: comedendo priftinsm tion potcrat ui- immortalitaté recuperaret, 1'ed netemcritatc illa uitä quidem fuäprorogaret; ueriim nö modo prflnw tam eÙKperpe■ felieitatem ea ratione nó recuperaretjed amp;nbsp;omnes illas xrumnas amp;nbsp;moleftias, in quas peceando incide tuarc,potcrat ta rat,eiLifmodi prorogatione uitæ diturniores efficerct:ó^ hoe fe paiflo non feiiciörem,fcd magis infelido nté ipfam cxfua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rcdderct.Et ifti,quod in Ht bræo eft idem hoc loco eife uolunr,quod in fecuiri,tempus uidcli^

cet prolixum quidem ac diururmnueriim non fempiternum. Et hune fenfum ad hoc facere indicant, deelaretur nö inuidifle Deum uitam Adamo, fi ufus ligni uitæ ad illius recuperationem facere potuillt; fet,fed uoluifiTe miferiam eius fieri dinturniorem.

Eft quidem ifta fententia in fpeciem plaufibiliSjiieru fimpüciuS effe iudico,ut neutru liorü dicaniuS: (êd hæc uerba «à Deo more humano difta cfiTe inreliigamuSiqiiibus nihil aliud fit exprefiTum, quam no liiifTe Deu permittere,ut Adam in paradifo diutius confiftcrct,lêd ut ufu ligni uita; priuatus,moi talita-tcm,cuius iam lêntentia acceperat,expcnretur.Pofl'unt autem h«cc uerba etiam fic legi,ut non Deo,Ui^ Mofl adfcribanturjad hunc modum. Et nunc ne mitteret manum fuamjamp;; lïunerct etiam de ligno uit»gt; amp;nbsp;uiueretinæterniiin^e.nifitcum Dominus DeuSjamp;c.

Et coUocauit ante paradifum uoluptatii Cherubim ey fl(tmmeumgladitm,ai cuSodiendum tdnm ligni Didlurus eft hie audaeulus quifpiam, quare Deus non etiam iignu feientiæ boni amp;nbsp;mali adhibitahuin fmodi cuftodia fie cömunierit, ut nullus effet homini ante peccatû ad illud aeccflus.uidetur enim pruden tis e(re,malum piæcaucre pofius,amp;f id quod illieitum eft pra:uenire,quàm poftcömiffum malum ftiam quod licitiim Si utile fuerat, uiolenta cuftodia prohiberc. Temcraria fixe quxftio nullam meretur fponfionc.Satis cômuniuerat arborem feientix boni amp;nbsp;mali Deus,ubi tam luculento illa prxeepto l'fi' bus hominum exemcrat,amp; ram duram tranfgrefsioni pœnam prxfîxerat.Inconueniës erat uiolentam il li adhibere cuftodiam,cum nulla dum inobedientia aduerfus prxceptu aliquod prxeefsiflet.Qiiarc or dine omniû eöuenientifsimo præmittenda erat cuftodia diuini præcepti, eu effent primi homines adbar innocentes, nec ullam inobedientiam oftendifl’ent. deniep adhuclibero prxditi arbitrio, prxeeptü Dt'b modo uelict,fcruarc portent. Verü ubi prions huius euftodix repaguh temcraria effent prxuarieatione dificdlfliberocv arbitrio priuati,ae ferui peccati fa«fli,tum demûlocu inueniebat uiolenta cuftodia, prxuaricatores,ô^ morte condemnari à ligno uitxreprimcrentur. Prima difeiplina iierbo Dei conftat. Poft illain fequit ea quæ uim habet,uel cogendi,ucl prohibendi:id qiiod non in eo tantû cft fa(ftû,qiidd uiolenta cuftodia iigno uitx «SC oftijs eft paradifi adhibita, fed in co quoq; quôd pœna tranfgrertoribuS talis eft inflitffajqux nô uerbo duntaxat côprehenderet ; cuius oblêruantiâ ut antca refpucre poffeiit,fcd ineuitabili uii turc amp;lertiea'eia perfieeretNô eft in uiribus noftris xrûnas illas quibus in hac uira propre maiorû noftroru inobedientiam Si originis noftrx corruptionë exereemur, pro arbitno uoftro iiirare. Si in illis faeere,quod in negligentia Si côtemptii prxeeprorü Dei facnnusiftd noiiinus ucinniispoenas trâfgrefsionis carni noftrx impofitas ad corruptionem ufip, nedü morris nceefsit.rë ferre cogimur. Sic parer filium fuum pritniim uerbo moderi.tur:deinde,fi uerbo fuerit inobediciis, uerbo adijcit uim cafti garoriâ, qua Si uerberibus iriobedientiâ illins punit; Si quæ antea fuerâtpaterna liberalitatepeiiiiilû, prorfus iilircdditinacceifa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO I.

Et uocauit Adam nomen uxoris fu£ EîW.]Obferuemus hic quôd Adam uxorem fuain uocat uitam,cum iuftius lilam mortem uocarter quàin iiitam. Etenim ante omnetn fobokm morns trat Léia miiufua» Ä caiii

E^LPLAt^ATiO, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;117

citiiis pofteros fuOS tnotti fubiccerat,qua'm uita: reddidilTet participes. Qiia in re cor.fiderandum eft, quamfuerit Adam aftezflus erga bonitatem illam Dei, qua fiebat, utnon ftatim morcrenturipfe Si u-xor, fed licet rnortalitati multisljj ærumnis fubqctrentur,tantifper tame uita donarent,donee genus hu inanum accepta fobole multiplicationis primordia fortiretur.Quod donum liocqualifcuntp uitactanti faciebat, ut illius gratia uxorcm fuam uocarit iiitam, dubio procul ex eo erat, quod mottis metum per cöfcientiä peccati guftaftet, ac de inultiplicatione generis liumani fpem omne ainifificr,mcmor peft pec catum,ficuti fieri folet,diuina; cêminationis illius ; Quacun^ die comederis ex eo,niorte morieris,cuius recordatione ne peccaret colnberi debuerat. Admoneinur hac confideratione primiim, qui nam fint

illi,quibus gratia uita; preciofa uideatur.Illi uidelicet quorum confeientia mortis fententiam ac metum aliquandiu eft experta. Deinde quid nos Chriftü uocare debeamus,per que no ad caducâ 8C xrumno uitiCpreciofa ut.' tarn, fed perpetuam amp;nbsp;omnium felicifsimam uitam reftituimur, fi mulier ilia uita uocari meruir,quæ fie deatur.

ad uitam, eam^ calamitofifsimä, pofteros fuos pepenr, ut æqueillos ad mortem arep ad uita pepererit. Quid nos Chri' AnnÓiuftiusilliim uitam uocabimus,quam mulier ifta nominis Iniiiis fortitacftelogium^Sic ipfeom- Hum uocare de^. niumfe iiiftifsimc'uitam uocat.cum dicir:Ego fum uia,ueriras,amp;; uita.Et Ioannes,Er uitaerat lux ho- bcamuf. minuin.Ioan.i. Et i.Ioan.i. Vita manifeftata eft, uidimus Si teftamur Si annunciamus uobis uitam attcrnam,qiixrratapudparrcm,amp; appariiit nobis.Hancgloriam illi Chriftointeriiertunt,quiquod il lifoli competitjbeata; uirgini matri illius fecundum carnem pala'm ti ibuunt, dum illam implorantes ca nunt,Salue regina in'fcricordia;,uita,dulcedo,amp;: fpcs noftra,ad te clamamus exules filij Eux,ad te fufpi ramus,dCjC.Qiiare non potius fie canunt, Salue Icfu rex mifcricordiæ,uita, diilcedo. Si fpes noftra, ad re clamamus,dfc.nifi quod plus fidei ac fpei in matrem Domini quain Dominum ipfum collocatunt, ar bitrantes forfan aiiiinum illius tanquam muiieris magis quam Cliriftitanquam uiri ac dominiad mi fericordiam propendere,idec(p citius ad fuccurrendum miferis permoueri. Et dum fiefunt animati,lt;Si gloriam uitx autliori uiræ adimentes,in crcaturam träsferüt, admodum efi'e fe Catholicos gloriantur, quafi haze fit df fuerit inde ab initio uera amp;nbsp;catholica Chriftianorum fideS.

Eo (^uodmater eßet cundorum uiuentium.] Confiderandus eft hie affec'lus Adx, quehi Mofes hifeeuer bis cxprimit.Non dicir,Eo quod adhuc uiuerent,amp;: né ftatim morerentur.Nec dicit,Eo quod non efTef AffeÓius Adtcer moritura:fed,Eo quod mater efi'et cunftorfi uiuentium. Neep propterea quod adhuc efietit aliquandiu pofleritatem, ui(fturi,tantopere afficiebatur ut ea tantum de caufa uxorcm fuam uitam uocaret: neq; ob id ita dcijcic-batiir,quod eflent aliquando morituri,ut uxorem fuam mortem appellaretiftd ranta poftei iritis acqui rendæ Si generis humani multiplieandi cura tenebatur, ut quomä fpem illius per domini clenlentiani conceperat, refpcélu tins uxorcm hoc nomine infigniret, ut ipfa intelligerct, quo deberet in medijs serumnis Si doloribus profpiccrc. Si dolores fuos quafi quodam mitigare folatio.Sic uifum eft infirmu aciamdeiedum muiieris animuinerigercjiSe affeftumfuumdefuturapofteritatcdeclararc. Admc-nenturhicconiuges,quam debeant in coniugio fuo nontain ad fuam ipforü qu.im fobolis ac pofterita AdmonentuF tis uitam profpicere, illius^ magiS quam propria; habere rationcm.Cogitent mariti,quo loco uxorci coniuges. fiias habere dcbeantmidelicef, non folum tanquam coniuges fuas amanter compledi, fed tanquä ma-trts fiiturayuiuei;tiiim libcrorum ac nepofum,eum honore tralt;fbare,6f ad exemplum Adæ uitæ illis eló gii:m tribiicre Seruiat exemplum Ad» maritis omnibus,qui utroqj ciim boni marititum boni parentis atfeftu erga conforttm fuam prxditus, illain ut coniugem fuam mytc ut futuram pofteritatis matrem Hauali, id eft, uitam uocauit, quo nbsp;nbsp;ipfi difcät utroq; fefpciflu competenter affici erga uxores.

Et illud obferua.Qiiotquot ex Eua nalcuntur ad finem ufqj mundi, fic uitx redduntur participeSjUt fimiil fint Si morri obnoxij, idbp mox atip nafcuntur,immó in ipfo matris utero, antequam nafcantuf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Adam id

Et hanc mortem non minus debemus Eua;,qu.am uitä. Qiiare perindc poterat earn Adam uocare mor commenaare in tein attp uitâ.Vcrùm maluitid cômendare in hac muliere, quod crat ex gratia Dei futura, quam quod uxore^iàdi'eat erat fada per culpain. Sic debemus ubitp pluris facere, quod aliquopadogratiam Dei commendat, ex gratia Det, qua'in quod noftram culpam accufat. Accufare nbsp;nbsp;perftringere in uxorc, ac proximo, fi quid dclidi'i eft, quant quod erat

omnium eft facillimum, amp;nbsp;carni quoep noftrxagnatummerum agnofccre commcndarc,fi qua ini'- ex culpa pto-lis gratia Deirclucet,non ita eft omnium,ncc ram facile'carni nofti xadlubefcit.Et prxtcrcainhumanü pfia, tft,in communi calamitate fi quid peCcatum eft opprobrare. Si non magis fi qua per Deum ratione fie ri potcft,animum abitdum crigerc ac confirmare,ficur hic Adam fecifte fcribitur.

TertidjObferuandum eft,quod nöfimpliciter dicit.Eo quod mater elfer uiuentium,fed co qiiod mater elfct cundorum uiuentium. Ergo non folum arumnarum earundem ccnninicationc, fed Si cudem Vtanis Seinntattc carnis noftrx origine coiiiungimur, ac frarres nafcimur omncs,unius dd eiufdcm matris fiiij cXiftc teS. gloriatio inter Qiiid eft igitur quod tantoperc pleritp de ftemmariim nefcio quorü claritate gloriantur:Relcgant gene ccs prim£ qui ris fui iiefttgia, Ä recurrant ad ipfa primordia, ac rum demum pronununcient qu.àm fint claro gencre juntoriginisgra nah, dicant^ qua; prærogatiuæ natales ipforuin præ rcliquis liabeatit Euac filijs.

Ffaf quoq; D»gt; D«« Atîjf et uxori eius tunicas pelliceofiCr induit eos. ] Principio ccfidera liic proiiidentiS Gbferuanda pro Dei.Qiiainuis puniebateos tanquä peccatores ac prasuaricatores,amp;-'c paradifo in cxdiu cqcitbat,niluio uidcntia Dez er tame minus æuidëtiæfux cura erga eos declarat,du cijcicdis parat tunicas quib.cctra aeris ac cctii inc.e grf cmt es eos, roentiäutlit paraditum eôuerûntes inunirenhER hie locus ilUs prxeipue' notàdus,qui dejnadetia Dei ctuos taucre per nuttit.

no eft, no folü diólamine rationis amp;nbsp;naturæ,fed öC authoritare Dei efle iielandâ. Aliiid aut cft^effe inn® centë: 3^ aliud,finiulare ftatû innocenti«, cü intima cordiü noftrorü plena fint hypocnfi amp;nbsp;iniquitatt' Tertió,cogitemus etiam hocloco,quàm infigni imagine dcpxfla fit hac in te gratia ilia Dei,qiiapd Chriftû peccata noftra teguntur,amp; turpitudo corporis peccati uefte innocentia: Chrifti uelatur. TW' pitudo nuditatis erat primis noftris parentibus ex peccato. Hanc tegens Deus adumbrabat gratia iu’lt; qua peccata noftra tegit, quam propheta Pfal.jr.Célébrât diccnsiBeati quorüremift'a; funt iniquitatfS de quOrü teéla lunt peccata. Inhoneftam corporü fuoru nuditatem conabantur ipfi ficulneis folijs Uelarei uerùm id tegumenti niliil efficiebat, quare opus erat tunicis à Deo datis,quibus nô modo aliqua corporis pccCati, led omnia illius tegerentur, Sic nihil eificimus diun peccata noftra ipfi tegff^ molimurd’ed iplarequirit i.ecefsitas, ut uefte gratiæ Dei tegamur. Bene ueftitur, quem Deus tiini^ fuis ueftit.Malc tegirur,qui Deum fugiens,pudenda peccatorum fuorum inaiii perizomate cingit.

Qiiai td,obferua quod non fimphciter dicit,quod fccerit illis Deus tunicas,fed addir,pelliceas.

mortishabebant non fit ueftis alieni corporis,fiiie morte cius cuiuS erat pellis.Ergo tunicæiftæpelliceæmorns habebâc monumenta. mouumenta.Poterat ex lana,ex lino,ex ferico,uel quacuneç alia materia ueftein parare,qua nuditeg«' rentur; uerùm fie uidebatur conducibilc miferis, ut ueftibus, quæ mortis iiiteriientu conftabant, delua quoiÿ mortalitate quotidie admonercntur.Ipfa ueftiendi necefsitas perpetuamlcruat primæ tranfgrefquot; 5

Contra infolen- fiouis memoriam. Veftis ex morte parata,de morte per peccatum introduifla admonet. Qiiæ eft erg® tiant ainiàits. infania,qua tantus Iuxus,tantus fumptus,tanta fuperbia amp;nbsp;infolentia, ac tâta uanitas ei rei iinpe® dirur,CuiuS üfuS ex peccato prouenit,dC fequuturæ mortis præmonitionem habetfNifi fontes eflemus, non eflet ulùs ueifium. Vfu ueftium de turpitudinc nuditatis noftræ, adeofp 3C culpæ côuincimiir, (if-Simile. honcftamincp,non ornamur;confundimur,non illuftramur.Qiiare qui ucftiü fumptu gaudent Si info^

Icfcunt,perindc mihi facere uidentur, ac fi fur quifquam laqueo adiudicatuSjdC hac lege fufpcndiolibequot;

ratus,ut laqueü collo palam amp;nbsp;irremific depetidentem geftaretgt;ufip adedreddereturin malicia fua cæcatus 8i nnpudens, ut nô folum nullo pudoris fenfu ex geftamine tali afficcretur, fed illo obleiîIaK'-tiir etiam.ôC gloriofum fibi iudicaret, fi fumptuofum, uptote l'ericeum, argenteum, uel aureum laqueu collo gcftaret.Qiiæfo,uiidc admonebimur turpitudinis noftræî'Vndead modeftiâ prouocabimur,quan dô ipfa turpitudinis amp;nbsp;miferiæ noftræ monumenta in occafionëfaftus Si infolentiæperuertutur? pende ctià loci huius myfteriü, quodex fpolqs mortalitatis teguntur corpora Adæ «SC Euæ. Veftisgra-tiæ qua corpus peccati in notis tegitur amp;nbsp;ipfa tft ex morte, Chrifti uidelicet, qui fuis nos cxmiijs, hoC cft carne ac fanguine ni niortem datis,ucftit.

OBSERVA TI O II IL

Etait’-Ecce Adà failus eüquaftunus ex nobisfetens bonu cj'malü.} Exigit huius locicôfideratio,iitob' ferueinus quàm infeliciter cliuini honores confiiio amp;nbsp;fuafufatanæappetantur. Côfer hæc ueibaItrptu tis,Eritis ficutidij fcientes bonüacmalum, adcaiamitatemillamÔC omnium miferrimâruiiiamAdæ» in quâ eft per tranfgrefsionc diuini præcepti prolapfus.Pollicebatur ilit diuinitatem, fi ederct de fruct® arboris uetitæ. Ederui t, 5C tam abfuit ut diuitiitatis gionâ acqmfitrint, ut etiain infra hmnanà abiecti beftijs fimiiiores quàm Deofadfifint. PollicebaifcientiàbonidC inaii,quafapeiëtin omnibus. Etecet bruns aniinantibus funt facti dementioreS.Naôti quidëluntlcientiam boni,itd per pcccwtfi aniiisi.l'»® ôli funtfeientiain mali,fed contra(R:i,amp; inagno ipforû malopeiexperiintiain cogniti.Facriluut pianë fcientes nô unius,fctf omnis generis malorü. Vuigô dicitui iciti.s caiahïitates,qui uiintistltcaiaiiiiKn bus afdiClatus. Sic Adam faclus cft feiens malum, uidencet, uiquod nat per inobeclitntiam pix’CtpS datiis.Dum liia expendimus, deteftemur nequitiain impoftoris Uunæ, qua tales eltoS citicit, dum na' feros de incautos inendaci perfuafiont leducit. Haud aurdeteftemur duiitaxat,ftü Si oinniii caurnjiwæ uigilantiafiigiainus.Reddamus nobis hocuerbum Deifaniiiiare, ut quotiekuutp per impofturanJi® iuimcdi fatanæ fedudtü aiiqucm deprehenderiinus,dicainiiS,Eccc homo fàôtus elt quali De us quidcm 111 terra, inhri non lciens,miiii non cfficere uaiens.Dicamus aût non per farcalmurn, quo mileros riûU musdetl mita iiidignatione,qua maliciam ôC fraudem futaiiæ pcrftringainus dC dertllcinur.

OBSEKVATIO V.

Vlticcrgo,nefortemittatmanufttâ,ctft}natCtiàdehgnouitic,etiomcdat,etuiuatinietcrnii.] rrimû obfemalo

clt;.r;lt;,neni'

tionê. Non dicit fimplicitcr,Nric ergo ne comedat de ligno uitæ:fcd,Ne forte' mittat manu fuâ,amp; fumât Jngenium huma etiam de ligno uitæ. Manum mitterc ac fumere, non eft ex improuifo, per imprudentiam,obiter Sé per num propenftM occafionem, fed data operajcx deftinato ac ftudio aliquid ufurpare. Sic expreflum eft ingenifi bumanfi, eü ad conßrrua-qu.àm propendeat magis ad uitæconlèruationem qiuim repurgarionc amp;nbsp;iuftificarionem.Senferat qui- tionem quàm rc dem Adam peccaticonfcientiam,amp; animifui corruptioncm,amp; immutationemiueriim ram de eo cogi- purgatlonem ui rabat qudmodoei malo mederetur, qua'm quomodo mortis meriim euaderet. Neq; pccnæcalamitatü ta:^ ôf xi iimnarri id efficiebant in illius animo,ur nô eflet uitæ appetentior qua'm mortis,id quod in co fatis dcc!arabat,quod uxorc fuam uitâ appellat. Hoc eodem ingenio omneis illius quoqj pofteri prædiri fii-mus, id quod quifip in fc ipfo experitur, nifi fit fungus ac ftipes. Qiiorufquilq; eft, qui etiamfi bæc duo molcftiariim gencra,peccati uidelicet SC scrum nam m,in carne fua expcriatm-,non magis fi ulla daretur facultas manum fuam mitteret ad fumendum de ligno uita; qii.àm uel de ligno iiifticiæ 8( innbeentia;, lie! deligno mortis,quo abuniuerfis huius uitæ miferqs femel liberarcturt’

Deinde notandum eft,quod non fimplieiter dicit,Er comedat de ligno uitæ:fed,Er comedat criam de Qki femel delta ligno uitæ.Ergo antea deillo,cum liccrcr,nôcomedit: comefturus aurem erat,cum non liceret amplius: quere capit,£~ manumqj ad illiid milTuruS, poftquä de uetito Icientiæ ligno comederar.Sic ubi femel cccpimus mittere grè abüinet^ manum adillicita,fpcrandum non eft, ut in pofterfi, ne deprebenfi quidem cor.dcninari,abftincamus.

Tcrtiô,amp; illud expcnde,quod dicit; Et uiuar in aternum.Nolebat Deus ut Adam uiueret in æternü, yfn fucramenti poftquam perpræccpti præuaricaticnem amp;nbsp;peccaror amp;nbsp;ærumnoftis efict faclus. Et quoniam nolebat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non permit

ut in uita perpetuo duraret, nolebat etiam ut de ligno uitee comederet. Admonemur hic, non probari tf-tjdus illis, qui Dco,ut facramentis cœleftis gratiæ utantur illi, qiiibtis ipfam gratiain cômunicaturus non eft. Arbor il la,quæ arbor uitæ dicebatur,facramentum erat uitæ fempiternæ. Sacramentum hoc denegaiiit ei,cui ip funtparticipes. fam uitam fempiternâ propter peccatiim dencgabat,ôc illius loco omnis generis ærumnas ac tandem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

mortem ôi comiptionem inflixerar. Fit aurem hoc non fine magna ranone.Eft enim abufus non fcreii

di!S,quo facramenta uitænon ad int3m,fed potius ad maiorem calamitatem ab illis ufurpanrur,qui ui tæ non funt capaeeSmt taeeam quod gloria eoclcftis gratiæ huiufmodi abufu obfeuratur, dum faeramen ta iiitæ illicite' ufurpata non uiiiificant-fed magis oecidunt.quod fit, quando ad indicium amp;nbsp;condemna rionemufiirpantur.Viele i.Cor.ii.

Emißt etm rominut D«« deparadifo i!olubtatis,M operaretnr ter,'am de quaßimptu^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cieeit l\dam. j

Confideremus hic diuini iudicij wquitatc, qua paradifo eft Adam cxchifus, qtioniâ tantæ dignitatis ac félicitât is negledla ratiouc, legein paradifi fuerat tranfgrefluS, imincmor unde fumptus, amp;nbsp;in quem effet locû translatus.Vt banc æquitatem exprimerct Mofes, nôfimplicitei*dixit, Emifit Domiiiiis ?ldam de paradifo : fed addidit, Vohiptatis,item,ut operaretnr tcrram:eamlt;:p nô quamuis,fed de qua fumptus erat. Qiiafi dicat:Qiioniâ incolarü paradifi non plurimi fecit, in quo poterat in delicijs abfq; ülla uiuerc molcftia,omnium iuftifsimc ex illo pnlfus,ad terra m earn remiffuS eft,unde fuerat formatus: nec fimpli citer ad banc rcmiiTtis, fed ut laborando uiftum ex ea quacreret. Admonemur hoc diuiiu iudici j exem-plo, quid expedandiim fit illis, qui ex humili loco ad fublimitatem ac dignitatem ueluti paradifi cuiui-dam translati, eiiifmodi dignitatis ac felicitatis legem pramaricando indignos fefe conftitiiunt qui ilia diiitias fniaiitiir.ld nidelicet,ut ilia priuatireqciantur ad priflinam miferiâ amp;nbsp;humilitatem. Qiii de terra natiis terreiius ôë hùmibs,ad cocleftem regni Cbrifti felicitatem uocatus ac translatus,tanta fe gratia per conteinptü amp;nbsp;inobedientiam reddit indignumdiiiic fane' nihil reftat aliud, quam ut de paradifo regni Dcieieôins ad terrain remittatnr,nnde fumptus erat,fiat(j; omnis generis arumnis, ac morti obno xiiis.Qiiarc quod Apoftolus r.Cor.c.fideles monet diceiis. Ne gratia Dei fruftra receperitisdiic queqj locum habet.Non foium durum,fed SC omnium eft infelicifsimnin,operari terrain mal€diôlam,nô ante, fed poft paradifi iiicolatnm. Durum amp;nbsp;moleftum eft præfentis iiitæ miferias experiri, etiam ante-quam coclcftibus manfionibiis inferamur, amp;nbsp;fempiternæ felicitatis gaudia guftemus. Qiixfo, fi quod Adæ c' paradifo eieôlo contigitjetiam il lis accidere poftet,qui ad cœleftia funt ex bac lacbrymarum nal lealTumpti uidelicet,nt inde deicefi in terram banc miferam calamitofam rcmittcrentur,quis non ni-det, quanto ilii moleftiorem ac triftiorem terrehæ miferiæ fcnliim expertnri eflent quàm nos, qui cccie-ftia nondiini guftaiiimust’ Sic plane'infelix bominum genus eft, quod poft experimentnm cedeftis gratia: ad maledidæ carnis labores amp;nbsp;moleftias lïiapte cuipa relabitur.

EtcoUocauit ante paradifum uoluptatis Cherubim zr ßamineuin gladiim ad cu^odiendam uiatn ligni ui-tx.} Cor.fideraiidumeftboc loco, quomodo uiamligni uitæ communierit. Poterat id occultoquo-

dam modoperficerc, lit impoisibiiis cfTcraditiis ad banc arborem,etiainfi nulla lufibilis adhibcretur radiß uißbilieü • cuftodia. Vtriimuokiit Adæ omnem fpein acccdendi lufibili ciiftodia amputate, id quod nonfolum impedimenta

to facitbat,ut à conatu appropinquandi abftineret : fed ad id quotp prodcrat, ut dcfptrata immortalL praclti/us, tatiS recupcratione fcntëtiæ Dei abfqj tergiuerfatione fefe fubijeeret. Multa impofsibilia, ucl faCtu uel acquifitu tentât humana praefumptio, de quibus nihil pra;fumerct,fi ob oculos infuperabilia uerfaren- i^egatur aceeß.

Deinde amp;nbsp;illud obferuädü efl:,quod euftodiâ nia; ligni uita: fie collocauit,ut né folü ad ipfam arbore, lis, guibiis iignti fed dd adparadü'un» quoq; uuUus paterct aditus.NÔ euin» fimplieiter dieit Mofes, Et collocamt Chcru nitte riegatur.

bim amp;nbsp;flammeum gladium ad aiftodiendam iiiam ligniuitac/ed 8C collocauir ante paradifum iiolupt’ ns Cherubim di flammeum gladium,die. Porcrat hate arbor fie cuftodiri, ut interea paradifi nS intcr-cludcrctur aeccfiiis : uernm hac rarione fignifieabatur non efic iliis reditum ad paradifi delicias, quibus ufus ligni uitac non permittitur: hoc eft,fieri non pofie,ut féliciter fine ulla moleftia in hac uita, uclutiquot; paradifo, uiuant, qm propter peccatum mortalitatis funt condemnationi fubieóli. Nam ßc coniun^W flint lignum uitat di paradifus,ut alterum fine altero obtineri nequear.Qiiare cui lignum uitæ negatin') illi di pa radifi incolatus. Admodum defipiunt qui hortü fibi deliciarum in hac terra fine ligno uitat rare conantur. id quod di Salomon quätumuis lapiens di potens fruftra le molirü elfe teftatur Eceb'

Deniç di hoc cogitandum eft, Adat non permittitur accelfus paradifi, quoniam d ligno uitat arceba fur. Sic reuera locus in regno Chrifti non folum non eft, fed nec elfe poteft omnibus iliis quibuS null’ pars eft in Chrifto, ueræ uitæ ligno.Eft autem regnum Chrifti ecclefia Chrifti, eleélorum ac fideliuquot;’ focietas.De hac multi gloriantur hodic,quibus turn nihilo plus loci eft in Ecclefia,quam Adat poft ftioncm fuit in paradifo.

POfl miferabtlem primorum noflrorum parentnm ruinam,quam capite priecedenti expofu!t,pr^enti hofamp;' fequenti tranfit ad propagationein ac multiplicationem generis humani defcribendam. t^arrat anient hoce4 pite de priniii Adæfilijs Cain or Abel,quid inter iüos acciderit,dcinde poiteritatem Cainfubiungit,amp;incidct‘^ pitis redit ad Adamum.

agricola. Faôiûeft autem poftmultos dies ut offerret Cain de frudibu^ terræ munera Domino. Abel quoq^ obtulit de primogenitis gregis fu’i amp;nbsp;de adipibus eorum.Et relpexit Dominus ad Abel ad muneraeiuSj ad Cain autem ad munera illius non refpexit. Iratus^ eft Cain ueh^' mentcr,amp;^ concidit uultus eius. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Poffedi heminan. ] Sic habet df Gratciis.in Hebraco non eft ynH fed W'K,id eft uirum.

Per Deum.] Sic dt Gratciis,o^/a; tS Usé. Veriim in Hebrato eft n'ltC' nK, quod uertunt alij a Dotni'’®' alij in Domino, alij cu Domino. Germaniens interpres reddidit,uiru ilium Domini. VarictatiS caufa €ft,quod articulus nbtin.Qripturis itarie' accipitur.

Ptfriiim po^ ed} multos dies. ] In Hebrxo eft n’'T3’’ YPXJ, id eft,d fine dierum.fic uertit MimftcriiJ-^'' Chaldacus habetqiois r»W Gratcus legir,.««^«#lt;ff«f,ideft,poftdics.Pagninus,infinedien*'''' Alij,Exadbis aliquot diebus,

Adamuerocognouituxoremfuam.'i Sicorditur Mofes hiftoriam multiplicationis generishumani.Ei primiim meminit de Cain priinogciiito Ada;,dt rationem afsignat,qiiare iiocatus fit Cain.Qu«®*’' cepit,inquit,dil peperir Cain dicenSjPolfedi uirum d Deo,uel,uirum ilium Dei.qiiibus uerbis baud ob“ fcurc' fignificatur,î'enfifie Euam, primogenitum hunc fuum fore uirum ilium Dci,qui contrituruS caput ferpentis,fecundum oracukim Dei.Qiiarc uerbum hoc rationem habere uiderur,ob quampi'^'' rum hunc Cain uocarit. Scio quofdam hanc expofitioiiem non admodum probare,iieriim mcoi“^ dicio nihil eft quod iinpediar,qiio minus germana cenleri poftit. Nam etiamfi non legamus,Acquifi*quot; uirum ilium Deiifed, Acquifiui uirum d Deo,uel,per Deummihilo ramen minus uel ex eo quod tern recens natum uocat uirum d Deo acquifitum,fatis admonemur,concepiire earn de illo Ipem üng“ larem,quam non immerito ad id referimus, quod propter promifsionë Dei impenfifsime'expeiftalwt'

P.urfumq;pcperitfratrcm eius Habel.] In Hebrxo eft ; Er adiecit ad pariendum ffarremeiiis Habeb Hine nonnulli cxiftimant,duos hofee fi'lios Adat Cainum amp;nbsp;Habelem, fuilfe gemellos. Arbitrantuft' nim iilud ex eo innui,quod no dicit Mofes,Rurfus concepit Eua Äf peperit; fed. Er adiecir amp;nbsp;prprriifr’ trem eius Habelem. Verii m ifta cöieftura admodû eft infirma. Qiiare non eft ut illi inniramur. autem fecundum hunc filiuin fiium uocauit Habelem,perfpicuum eft ob id elle fa(fbum,quod exiftim^' ret nullum fore illius ufuni ad id quod primogenitum perfefturu credebat,uidelicct ad cotercnduni putlcrpentis.Nam Habcl uanumacfiipcrfluumfignificar. Hand clam me eft quofdam Habelinn^' pretari ludfum.Veriim in eo errarunt,quod Hebrsciim contextum non infpexerunt, in quo non Itg*^ tur ’\3h, qiiod linftum, fed per h fine aleph, bsr^quod inane ac uanum fignificat. Igitur etiam cX£®gt; quod fecundum fiiium b3n,id eft,uanum uocauit,faris conftat,quare primogenitum uocarit Caim'”'

Putt autem Habel padlor ouium,?^ Cain agricola.] Sic Crediderim illos ab Adamo ad utrunç uiîa:S'' nuSjtanqiiam ufibus hiimanis accommodumfuiiïëinftitiitos.Nee^ ennn firmum eftjijucdnonnulnpquot; tant, Cainum agricuituram auaricise,Habelem aür pafturam ouium fimpiicitarii amp;nbsp;iunocer.tia’ft^'®'® fibijph*

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;121

fibrj pfos dekgifle. Meminit autcm Mofes iiiftituti utriufcp, quoiiiam de facrificijs illorü neceflaiió di-ólurus erat,quomodo uidclicct Dciim facrificijs coluerint, ói quid quif^ obtukrit. Nam ea in re caiifa «rat odij amp;nbsp;funiri fratricidij aperienda.

Fadum efl autcm nbsp;nbsp;nbsp;multos dies,ut o/fcrret Cain de fruilibus terrie munerit ’Domino.Uabel guoej^ obtulit de

primogemtis gregisfui,Gt de adipe eorum.jVidenirinterpres illud in Hebræo YPT2,id eft^a fine die- n*»* H'P'O rum, iiitelkxiiïe de tarditate, qua Cain ufus fir in culm Dei, non tempeftiii?,fed tarde 8C cunóianter ad hunc ciiltum Deo præftandum fife cöferenSjidcocp uertifle, Falt;ftu eft poft multos dies,ut offeiTet Cain Deo. Arbitrannir nonnulli ad Ininc modum efie intclligendü, quod dicat Cainü poft finem dierum, id eft,poft melfem, obtulifle Deo de frugibus ten te iam maturis, Alij exponunt de tempore annuo, ficut amp;nbsp;ilkid î.Samiielis 14.de tonfura Abfalomis,qui C'Ta*'’? n''T3’' yPTJ capillos capitis fui rondere fo kbat. Mihi uiderur hxc locutio Q’'Ta’' YPT2, a fine dierum fimplicircr pom in fcripturis pro eo quod tft,poft confummationem dierum,quorundam fcilicet, certo dcftmatorum.ut de certo dierum termino intelligamus,ficiiti Daniel cap.n.in forte fua ufqj Q’''13quot;' YP'^Jd eft,ad fi’ncm dierum, intellige determi-natorum,flare nibeturuel quod fimplicius eft,ur idem fir,quod poft aliquot dies,ficuti 1, Reg.17.in hi-ftoria Eliæ kgitur, ypia id eft, Et faóium eft poft dies aliquot ( fic uulgata larina habet) ficcatus eft torrens.

De oblationibus Cain amp;; Habelis ideo mcmorat Mofes,nt caufam exponat odij,quo Cain aduerfus fratrem fuum infetfius confiliuin occidendi ilium in animo concepit. Scribir aiit urrunep obtulificjCai-niim de frugibus terra;,Habekm de ouibus fuis.Haud uero obfeun? inter urriuftp oblatiohe diferiminar, diim Caino tantü tribuir,quod fimpliciter de frugibus terræ;Habeli aüt,quod non foliim de primogeni tis, fed Si de pinguioribus ouium fuan'i obtukrit. Sic enim intelligendum uiderur, quod in Hebræo eft ■jns ’?m3\id eft,amp; de pinguedine earum,ut fit numerus fingiilaris pro plurali pofitus,amp; per pinguedi-' nem ouium pinguiorcs ones intclligantur. Sicenim Habelis fidem, pietatem, ac zelum erga Deum in eo declarare uidetur, quod cum non fimpliciter amp;nbsp;urcunqj.fcd feledfiora SC pinguiora obtulifle fcribir.

Arbitrer aiitcm Molen noti loqui hoc loco,de prima oblatione Cain SC Habelis, fed de certa aliqua, qua conrigerit difcrimen illud,quo Deus illius uiiflimä nörefpexerit,rclpexerit aüt huius.Et ucrofimile eft accidifle hoc non femel tantum,fed aliquoties, quo confeientia Cain inexcufabiiiter perftringeretur. Quod locum attinet, ubi faCTificauerunr Adam, Cain SC Abel, fcribit cap.i.lib.i.Cabalæ,quod faólü fic ab Adamo altare in monte Moriæ,fuper quo ipfe,filij,amp;f poftea Noe SC Abraham iinmolarinr.

Et rej^exit Dominus ad Habel ey ad muncra eiiis:ad Cain autem,cr munera illius non refl^exit, ] Ad mi:nelt;-ra Si facrificia offcrentium,5C ad ipfos quoqj facrificanresrefpicere,cft cultum illorum probare 3C accc-ptare.Ergo nec Cain nec facrificium eins Deo placuit,placuit autem Habel SC quæ ilk offercbar.

Iratusq^eR Cainuehementer:ey concidituultusel;«.] Vt irachuiuscaufas declararct,pra’mifit deoblatio nibus utriuf(p,quam ilia; diuerfimodd à Deo fuerint acceptæ,Habelis uidelicet benc,Caini male'.Eares, inquit,commouit Caini animum, ut uehementer fuccenferet, SC repullamferret omnium mokftifsim«?. Sic uiam ad fequentia parar,quibus irarü iftarü friuftus eft expofituriis. Vehemeiitiä aüt ira: huius in co exprimir,quod adijcit:Et cocidit uultus eins. Nam fic comparât! fumus,ut affeftus ira;,fi fint uaiidi, uultum confeftim déforment, ut pahàm appareat, qiiäta fit in pcétore animi perturbatio amp;nbsp;commotio.

Adam uero cognotdt uxoremfuam Euam, ] Mouetur hie quxflio, quando fit hoc faftum,antc ne pecca- Quando cogno turn in paradifo, uel poft peccatum, cum cfleiit e' paradifo eieóti. nbsp;nbsp;R. Shlomoh arbitratur Adainum uerit Adam uxo

adliuc in paradifo conftitutum, antequam peccaflet, Si propter peccatum expelleretur, uxorcm fuam remfuam. Euam,ficut hie Mofes fcribit,cognouiire:illam nerd poft expulfionem demum urerum geftalfe ac pepe-rilfe.Qiiare Si infra cap. s- ubi Mofes dieit, Hie eft liber generationum Adam,in die quo crcauit Deus; exponit,In die quo creatus eft genuit. nbsp;nbsp;Et Lyranus citât Hebræorum quorundam fenrentiam qui di-

xerint pucros iftos Cainum dd Habelem in paradifo fuifle ccceptos Si genitos. Et Auguftinus quorundam Cliriftianorumopinionem reftitat,quiidem fcnferint,nifi quod illiputarut Adamum ineo de-liquifle,quod ante benedktioncm ac defponfationern uxorem fuam cognoucrit. nbsp;nbsp;Veriim horum opi

niones non immeritd rcieccrunt patres, qui contendunt primos noftros parentes adlnie uirgines efle paradifum egreflbs. Addunt rationes. Auguftinus dieit quod poft formationcm mulicris mox peeca-rint,amp; propter peccatum eiedEi fint. Hieron. fenfit paradifum fuifle non niiptijs, fed uirginitati deftina tum.Lyranus dicit,quod expedlandum fuerit illis tempus lt;à Deo determinatum. Er quod tum demum afpirarint ad delicias carnis,cum effent delicijs paradifi priuati. Omnes iftæ rationes non fatis firmæ flint ad hoc ut probent id, quod in fe ramen uerum efl'e iudico. Quare,mco iudicio,ex eo magis conuin ciriir Adamum uxorem fuam eognouifle, illamcp cöcepilfe ac pepcrifle non ante, fed poft peccatum,fine id fadlum fit in paradifo, flue extra paradifum (nam id pai um habet moment!)' quod primogenitiis illorum Cain malus,hypoaita amp;nbsp;homicida,immó fratricida fuitduturus non malus,fed bonus,fi in fta tufuilkt innocentiæ antepcecatu,amp; humana; naturae per uenenü ferpentis infeiflionem amp;corrupriotie cöceptus. Qiiapropter no funt ifta, Adam iicrd cognouit uxorem fua, quaecócepit ac peperit Cain,per recapitulationcm fic legenda : Adam uero cognouerat uxorem fua,qHae concepcrar,6^c.ficuti nonnulli piitant,fed quemadmodü Mofes ea poft peccatü, condemnarionë, amp;nbsp;expuîfionë demü cömemorat, ira fadaefl'e fentiendum ac fimpliciter legendü : Adam cognomt uxorem fuâ, quæconcepit Si peperir.

QK-ircnec Cain nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;concepit cr peperit Cain,eye.Rurfuf peperitfratrem eiutHabel.] Qurrunt hie nónul'i,quart Mo*

nee Habel filing „qjj djcar.Qiiar concepir ac peperir filium fuü Cain ; item, Rurfuni peperit filium fuum Habe!,fici!t

infra kgil^Pcperitfiliu fiiü Sfth,cu non folus Sctli,fed urri«^ amp;nbsp;Cain Habel quot^ filrj futnr.r Ada;.

Reddunt rationes ob quas fit hoc faólum. Primiim afsignant de Habcle, quod fine pofteritate cx hac uita difceflmt à fratrc occifus:deinde de Caino, quodis fpiritualitcr perierit,nec quicquam ad pofte ritatem Ecclefia: Dei ac feminarium ekdlorum contulerit, licet poftcros pofl fe reliquerit, qui tarnen in diluuio cun(fli periennrjdeoiç ncc benedi^us Habel,nec tnakdiftus Cam nomen filij mcrucrint; mc-ruerit uerô Seth, unde pofteritas faiiviorum SC Cliriftus ipfe defccndit, quare primus fit uocatus filiuJ.

Addunt de Caino SC liane rationem,quodà marre pra: nimio gaudio amp;nbsp;reuerentia r.on fit filius, fed uir Dei uocarus,qui conquafl’aturus eflet capur ferpentis.

Verùra liæc mihiquæftio plane'Hideturefieociofaamp;:frigida,neculla necefsitate mota. Namitafo ktferiptura loqui nonfolum de Caino Habele,l'ed3^ dereliquis^ficuticap. fequentiuidere eft,utige neratio pofteritatis nonfolum Adæ, fed fingulaiitereorumrecenfctur, qui de Seth dffcenderiiiir,amp;pegt;-pulus fanftorum iudicantur, unde utiq; Cliriftus originem carnis traxit. Ibi Mofts fie ioquitur; Vixit Adam centum rriginra anni$,amp; genuir ad imaginem SC fimilitudinë fuam, uocauitép nomen dus Seth-Vixit Seth centum quinep annis,3f genuir Enos. Vixit Enos non«ginra atinis,amp; genuit Cainain,amp; fie fie derehquis.Quis autem adeô defîpit, ut neget lios fuifieparentumfuorum filios, toquoda MofenS finit norainati SC appellari ftlij^Aiit quis non iiidet eos quetp^qui plunmum ad multiplicandum genC' nerationem iuftorumcontulerunt,perinde atq; Cainum SC HabekinnonefTe uocaros filios, ut inanife ftumfir, nonefTeMofende Caino Habelefingulariratione, fed profita confuetudine fimplicitcrad hune modum loquutum ficut SC de illis,quorum tarnen pofteritas reectifetur?

Fw’f autem Uabel fgt;a^or ouiunt, O' Cain agricola. ] Quaeritur hoc loco, quid naouerit urrofqj,ur ilk no* gricola, Habel luerit eife paftor ouium, ifte agriCola. Adferunt uarias rationes. Sunt qui caufam ram diuerfi iiiftitn* xero paRor ejjc ri reijeianr in parentes illorum Adamum nbsp;nbsp;Euam.Dicunt Adamurn impenfius dilexifle Cainum,tau'

aalucrit, quam primogenitum,amp;qui fperarerur aliquando ultionem de ferpente fumpturus.idectjj ilium patrqJ artibus inftruxifTe, 8C agricultiirac tanquam honefhori, Habelem ueio paftui ouium tanquam uiliorl exercitio deputafle,ut apparent hunc ferui, Cainum uero domiiii loco habitum. Rurfus funt quica“ fam non in parenrcs,fed ipfos Cainu df Habelem transférant. Dicunr Cainum feélatum efie terrenik cri emolumenta,Habelem uero amplexum efie fimplicitatem SC innocenriam,ideoiß ekgifi'e pafturai” ouium,quod id uitr genus fit 3C quietius SC magis iiinocuum,are|j ideo poftcris quo(p,patribus uidek ett Abrahain,Ifaac SC lacob cacteris acceptius. Burgenfis hac de re fic fentit. Habel,inquit,fdilt;battcr' ramefie makditftam à Deo proptcrpeccatum paths, ideo feparauit fe à cultura tenactanquama f' makdidlaa Deo.Etquia pecora non fuerunt à Deo makdi(fla,ideo elegit fibi officium paftoris. CaiU aicrdekgit fibi agriculturam, quafl noncuransde fententiadiuina, quodadcontemptum reputatut’ Hacc ilk. Aiea lentcntia eft, primnm nec Cainum ncc Habelem in eligendo uitse genere proprio iifum arbitrio.fed quenqj obfequutum parentibus ea ratione uixifie, qua in domo paterna pro ncceisi' tare df commoditate domcftica inftituebatunur pofteriores duac opinioncs uideantur iufirrnx. Dciu de haudcfieimprobabik,piimogcnitum Cainum fiiigulari ftudio ad agriculturam, non folumquod phmogeniruSjftd SC quod corpore uegetior efiet,Habelem uero tanquam fimpliciorem dC imbcolfiO' rem ad pafturam ouium fuifie deputatum, ac poftca quenc^ in eo uitac genere, quo inde a puero fuerat exercitatus, manfific. Non pofiiim aflentiri Burgenfi, in eo quod Habelem ab agncultura tanquJf à Deo makdidla abftinuifle putat. Licet cnim terra makdidla efiet a Deo propter peccatii Adæjipf^f’ men agricultura makdidta non erat: quemadmodum nec ftudium operandi malcduftü eft ex eo, quod terra makdidla laboribus non refpondet. Huiufmodi maledidlio terras non eft ta!is,ut culturam fuired dat culpabikm 8C famcm; fcdpcccatum tale eft, quod ftudiofum fui,condcmnationi reddat obuoxiuW dCculpabikm efticiat.Et Ifaac agrum coluit,unde tarnen nufquam in fcriptui is male audit.

Vnde cognoue^ Et re/^exit Dominui ad Habelem cr admunera eiiK,ad Cainautem C!quot;ad munera illiui non reJfexit.'iQy^'' nt Cain non re runt hoc loco, quomodo fic fit ifte refpedliis Deideclaratus, utobferuaripotuerirà Caino. Nam om-Ij^ici à neo obla niiio necefie eft,accidifle aliquid extcrne',unde ucluti certo indicio cognouerit Cain,plactrc facrifi'^tu''' Uonemfuam. Habelis Deo, fiium ueio improbari, quandoquidcmhincadiracundiam motus faibiti.r.

Coinmuniter fentiunt hoc loco,dccidifie ctclirus ignem, qui uklimam Habelis confumpfeht, fit“'^ t.Rcg is.in oblatione Elias,amp; i.Paral.y.hofttjs Salonioiiis in dedicarione rempli accidifle kgimus: ud erupifie e' petra flammas deuorantes uidlimam,qucmadmodum de uiifhma Gedccnis,ludic. 6. fcrib*' tur. Sine hoc indicio Deus uelalioquopiam dcclararit, utrius probaret uelimprobaret ukiimamjt»' metfi nihil certi exprimanir, credibik ramen eft, edirum efie aliquod maniftftum huius rei expcrimfi*' rum. Qiia in re uti conuenit hac modeftia, ut quoniam fcriptura non exprimit aliquod indicium, nuUi nos teineritate quicquam affïrmeraus,ctiamfi coniedlurac utrofimiles occurrant.

Et illud qitxrifur Iwcloco, quart Deus ad Cainum SC munera iilius nonrefpexetir, rcfpexcritixh - ...

Ä nbsp;nbsp;ad Habekm amp;nbsp;illius uidlimam, cum niliil de illo mali, niliil de ißo boni liaftenus legatur, cuiui gratia QKrfre Dein ad

refpuijiftc probari dcbueht. Variacfunrbacderefententise. Ali] infpiciuntamp; conferunt utriufcp mii Caimm crmit~ nera amp;nbsp;facrifi'cia,inde(p rationccolligunt ob quä Cain Deo né placiierit, placiieritucrd Habel . Cainü nera ciufnonre dicunt obtulilTe uiliora, Habelem felclt;ftiora; ideolp ilium cum fuis muneribus fpretum, iftum cum fuis ]jgt;cxerit, rejjie^ probatiim SC accepfum. Surtt qui purant Deum reprobafle in uiftima Caini munera terræ maledf- xerit uero ad »fta:, in Habele ueró acceptafle Huftimam ouium tanquam animalium fimplicium non makditflo- Uabelent CT ad rum. Alij dicunt Cainum affecfbum homicidtj geftaife iam tum in corde, atqj cam ob caufam mune- munera ilUm, ra illius Deo non potuiffe pladeic. Sic de pctnindift.i cap. Nunquid,uerba Cypriani citannir ad bunc moduni:Nunquid Cain cum Domino munuS offcrret,percmerat fratrem? Et tarnen ffatricidium men te cohceptum Deus prouidus ante' damnauit. Et dift. 90. cap. Neij, fic legitur ; Neqj ad Cain, neqj ad munera eins rcfpexit Dcus-Necp cnim habere placatum Deum poterat, qui cum fratrc non pacem, fed 2cli difcordiam habebat, Credibile quidem eft, animum Caini non fuiife fincerum erga fratrem, etiam antequam facrificiorum gratia confilium occideudi ilium inqifet.Denicp facile'crediderim,obtulilfe ik Ium de uilioribus,ac potiora in fnos ufus referuaifeuieriim in hac qna.’ftione rcótius mihi fentire uidcngt;-tur,qiiiadipfain mali huius radicem relpiciunt, impietatcm uidelicet cordis, qua neqj erga Deum, ne-dum erga fratrem finccrc' erat alfedtus.Sic j.Qiiacft.y.Iegimus;Viélimæimpiorum abominabilcs Deo funtjuota iiiftorum placabilia.Neqj enim in omnipotentis Dei iudicio quid,fed «à quo datur infpicitur. Hineeft quod feriptum eft ; Rcfpexit Deus ad Abel 8C ad munera eius, ad Cain uerd 8C ad munera eins nonrefpexit.Hæcibi.Ergo impietatcm cordis deteftabaturin Caino Deus, SC pietatem in Habe-lo probabat.Erat Cain non iolum malus,fed cx malo quoc^, undc 8C opera eins mala erant, 1. loaii.j. utmirum non fit, quod munera eins Deo difplicuerunt. Nec obftatjquod Hebr. n. Apoftolus fic feri-bit ; Fide Abcluberioremhoftiamobtulit quam Cain, per quam tcftimoniumconfequutus eftquod «Ifct iuftuSjtcftimonium pcrlubente muneribus eins Deo,amp; per illam defumflus adhuc loquitiir.Netp cnim munera eins Deus,léd fidem rcfpexit, licet per uberiorc hoftiam teftatus fit,qua fide offerret, in-deip infticia: teftimonium fit adeptus. Sic e' contrario in Cain impietatcm eft auerfatus,licct illa in qua-* litatc uiftimac fit declarara.

Adam uero cognouit uxoréfuam Euam,qua:concepit er peperit Cain. ] Obferuandum hic eft, quomodo Mofes de opere multiplicationis Sf friiólu coniugij a Deo inftituti loquatur. Poterat fimpliciter dice-B nbsp;nbsp;re, Ada: natus eft filius Cain ; uel Eua peperit primogenitum fiium Cainmeriiin ut generatioius opus

plene'defcriberet, quo proies nec de terra ficut Adam, nec ex cofta uiri ficut Eua formatur, fed ex fc-mine uirili SC carne fœmiuea concipitur 8C nafcitur,ha'C tria exprefsit;Adam cognouit Euam fuam,E- De opere tnutil ua conccpit,Slt; pcperit.ltaep nec mulier hic fine uiro,nec uir fine muliere ad opus gencrationis SC mul- plicationis. tipbeationis fufficcre poteftifed utriufqj talis coniundlio rcquiritur,qua uir ucluti plantet,ö^ uxor qua-fi terra quod à uiro plantatore accipit in utero fuo,fbucat,fuo^ tempore pariendo ad lucem proférât.

Et hic modus gencrandi ad finem ufqj mundi durans,primorum parentum corruptioncm,quampec-cando cx ueneno fatanæ contraxerunt, in uniuerfos poftcrosfic deriuat,ut ex carne peccati, malicia peccati per traducem transfundatur,ctiamfi opus ipfum, fine conceptionis, fine gencrationis, in fe cul-pabile non fit, fed naturale, lt;8ó à Deo ad multiplicationem generis humani deftiiiatü. Qiiarc cum Da--uid pfal.n.dicit,Ecce in iniquitatc conceptus fum,amp; in peccato concepit me mater meauion fic eft intel-li gendum, quod opus gencrationis in legitimo coniugio iniquum fit amp;nbsp;illicitum, fed quod cum femi-nc uiri malicia illa peccati, qua; eft in carne noftra ti ansfunditiir, ut quifquis cx co concipitur, naturam non integramSd finceram, quahs erat primorum parentum antequam peccafl'ent, fed peccato infe-dlam Sd corruptam,qualis illorum poftpeccatum eft fadla, in ipfo conceptu contrahat,in illa in utero matris adolefcat,amp; hanc in lucem nafeendo adferat, in ipfa quoep uita fua declarer prolcS exiftens non folum carne,forma,amp; natura,fed SC natura; corruptionc parenribus per omnia refpondens. Sic ubi A-damhic iam pecCatoramp;corruptam habens naturam, uxoremfuam Euam,amp;ipfam peccato infe-dlam cognouifte, amp;nbsp;illa concepifle ac Cainum peperifie feribitur, non debet cuiquam mirumuiderî quod hic illorum primogeiiitus tarn corrupto SC prauo extitit ingenio, cum ex femine carnis peccatrF cis conceptus efiet Sf natus. Nec cogitandum eft Habelem quod iuftus amp;nbsp;pius fuit, id habuifle ex pa-rentibus,quafi non efiet perinde atqj Cain in peccato conceptus, fed quod fingulari gratia Dei melio-rem mentem acceperir quam Cain,implefum(]; fit in co quod lob dicit;Quis poteft facere mundum de ifnmundo femine conceptum,nifi tu qui folus cs^

Pojjedi,tiel adepta fum,uirum per Deum. ] Sunt hic duo obferuanda. Vnum eft, qua fuerit Eua fide er- De fide Euet ergt; gafeininis promifsionem, quod ferpentis effet caput conquaflaturum. Credebat iam uerbopromif- gapromißioneni fionis, qua; uerbo comminationis, quo didlum erat à Deo,Quocunq} die comederis cx eo,morte mo- jeminis, ricris,non crcdiderar,ideofp fediuff a peccaiierar. Admonemur hic, quid nobis fit faciendum, qui prac-cepris Deiper incredulitatemiinmorigeri peccamiis. Hoc uidelicet, ut exemple Euæfaltem promif-fis Deide femine benediéfionis fidem adhibcamus , amp;ab illopendeamus. Alterum eft, quomodo fideiifti coniunftus fucrit error j in eo quod primogenitum fuumputabat fernen illudeflc quod expcdlabat, cum non folum non effet bencdiftumillud fernen, fed potius malcdiftus amp;impius,id

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 * quod

U4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s I M

quodiêquentîa déclarant. Talc quid amp;nbsp;Iiidacis accidif, qui Chriftruicnruru/fîdcquidtmpromifsioiiit Del expedtabantjueriini in eo errabant quod fubinde pro Clirifto ampiedebant homines nequâ Si im poftcires,de quibus ChriftuS Ioan.to.dicit:QiiOfquof uencrüt ante me, furcs fuerunt amp;nbsp;latrones.ipfum t^on fatiscre und Chriftri,cum in mundu ucniiTetjnec agnouertir,ncc acceperüt.Qiiare nô fatis eft credere promifsiJ dere promißis Dei, fed ctiam atcp etiâ uidcndu, ne circa adimpletionem illoru errâtes falfa amplecTramur pro ucris, Si D«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liera refpuamus profalfis.Grauiter errabat Eua quod uirü diaboli,fernen maledi(ftû,fatana: organüpu

tabar eile uiru Dei,feinen benedidïu, 8( fatansc domitorë ac conquafTatore.in quo crrore dubio procul hærebar tanrifper donee cerneret ex fruiflibus peperi/Te fe nô ferpentis, fed fratris percuiforc. Qua inre nemo dubitet, nô eife fimplicc ac muliebrem commifTum crrore, fed talcin qui plurimü roboris ex opt rahone Si inftindlu fataux accepcrit.Nam hoc ingenio callidifsimus eft üle impoftor,ur quoniâ mulit' ris fidcm,qua iam à uerboDei pendebat,no tam faeüë ut antea fnbuatere potcrar,id faite efficeret,utin Satan inangelu eo quern expeiftabat proinifTum erratet. Sicetiamnumtransfigurans le in angelum lucis nonfuadef, luciitraitsforma ne Chriftum amplclt;fl2mur,ne Deum colamus,ne pictati ac religioni ftudeamus;fed permittit,ut fiden

Chrifti, cultü ueri amp;nbsp;uniiis Dei,pietatc acreligioncm profitcamuraicrü loco ucri Chrifti,fînccre cultuS Defgermanæ pietatis amp;nbsp;religionis fubfiituit Chriftum ficlicium, cultum Dei fa!fum,fupCTfntionem^^ (âc\iiéçH7)tâai’, atc^ interim perfuadet deceptis, ut arbitrenl fe cüphmis elfe Chriftianos ac ueros Deicul torcs,dicant!]j cü Eua,Bencdi(ftu$ Deus, adepti fumiis uirü ilium Dci,cum inciderint in Cainû uirum pon Dei,fed diaboli. Sic accidit illis quo^,qui Rom.Pontificem nafti,dicunt:Benedi(fcus Dci;s,adcpti fuiims uicai ium Chriftneum adepti fint uicarium non Chrifti,fed principis tenebraruni.

^^rrantfubinde nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pepmt fratremeiui'Habel.'i Quod nominis huiusrationem attinet, qua Eua fecundumfi'

ftarentei in afli hum Habcl,id eft,uanum amp;nbsp;inutilem uocauir, obferuandum eft non folum quomodo parentes fubinde tnandisfilij;. in xftimatione filiorum fuorum errent,ut magnifaciant eos,quos fi rité cognofccrcnt,contemncrcnt,ä^ Q.«£ ft lors pio contemnant quos magnifacere debcrcnt,qucmadmodum in Efau ac Iacob quoqj accidit, fed Si quafif riminhocfecu- piorum fors in hoc mundo.Primùm nôagnofeuntur pro pijs ac Deo charis,r.e abipfis quidempan”' la nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tibus : deinde quoniam non cognofcuntur,habentur pro iianis nbsp;nbsp;inutilibus.Itatj lunt pij in hoc tnun^

Tiiligcntia Adx nbsp;nbsp;Tuit autem Abel pa^or ouium,ç? Cain agricola.] Primiim confidera hie diligentiam Adtc in education«

in flijsir^ilituen Si inftitutione filiorum. Erat Adam magnus. Si dominus terrxaieriimfilios fuos nôad ociumamp;lt;l«' dis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liciaSjfed ad labores inftituir,cosejj non curiofos,fed utiles ac neceflarios.Et quamuis de Caino primo-

Duo neceffaria Deinde ccfidcra duo hxc uitx genera. Omnis ptouentus unde mta humana fuftenta^ex ubertafctd'' uit.cgenera, hm’s Si fœcunditate peciidü prouenit.Autenim ex terra eft, unde uiuimus, fuftentamur tegimunaiK ex pecudibus. Vtrunep uitx genus coniunxit Adam,amp; fuos quoqj ad utrunqj deputauit, licet cum diftm ëlione.Rcfpiciant hue,qui uanis amp;nbsp;curiofis artibus dellt;ëlantur,amp; cöferant ftudia fua ad inftitutamai® rum noftroriim,qui agricultura amp;nbsp;paftii pecudum impenfe funt deledlati, coumien Tertio amp;nbsp;de eo cogitcmus,quâm eonucnienter Cain agriculturac, Habel ueró paftui ouiü fiieritdt' ter Cain agricul putatus. Agricultura durum habet uitx genus,paftura ouium faciliiis Si quietius. Cain homo diiras^ ue- impius,imago erat eorum qui uias difficiles ambulant Sap.s. Habel pius Si ingenio fimpliei, redep®' ro pafcendis fie fcendis ouibus.natima fimplieibus Si innoxrjSjaccommodatur.

rit ouibiis depu.- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO V.

tatus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Failim eil aiitem poü multos dies ut offerret Cain de fruilibus territ munera lHomino : Abel^uotji obtulitde

Vnago pioru nbsp;nbsp;nbsp;primogenitis gregis fui, Cf de adipe eerum. ] Obferuandum eft hoe exemplum, in quo perfpicuédepuff’

inipioruinin cid uideinus duo genera hominiim, externo Deum eultu uenerar.tiü. Erât duo fratres Cain Si Abelgt;qiio-fH Dei. rum alter piorum, alter tmpiorü gerit imagincm.Offert Cain impius,offert non dijs falfis, fed ueromo mulris,fed uni. Otfert Abel pius Si ipfe non altai cuipiä Deo,fed eidem cui offerebat Si Caitimec offert in fpiririi duntaxatjfed perinde uidfimas externas otfert, cultuqj Dcü uifibili Si externo uencraniratif Cam. Veriim Cain obtulit non fide Sf uera animigr.atirudine ficut Abel, fed uelpro confuetudinep®' ternx inftitutioniSjUelper fiinulationeiq. Sic folent Si impij externis cacremonrjs ciiltum Deifitnul®« porius

E X P L A N A T I O* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

A nbsp;nbsp;potinsqua'mrcuera praftarc,ne prorfus uideantur atbei. Pij iifrô ad exemplfi Habelis, Ucft amp;nbsp;îpfiex?

terno cultu Deum iicnlt;i 2tur,faciunt hoc famen ex fide Dei amp;nbsp;fincera animi gfatitudinc.Qiiare in cul-tu externo difficile eh deprelicndere, qui Deum ueraciter uel falfo celant, iiifi forfan ex circuriftantqs, Utpote fi rare»,fi kuiter,fi parce',fi cëtra praeferiptu uerbi Dei fiar,quibus ihdicqS id quidë declaratur, nô çoli Deum ex anime. Inde tarnen non confequitur mox,fineert’ Deum colt ab iilis,qui frequenter,qui ftudio,qui largiter. Si cultu a Deo præfcripto externis utuntur caremoniji.Nam pofTunt ifta etiam ab illis fieri,qui plane' finit uel hypocr)tæ,uel fuperftitiofi. Abel obtulit dubio procul fediilè,fideliter,amp; lar giter.Nam obtulit ex fide,obtulit ex animo fincero Si grato.Ideo commemoratur hic,obtiiiiflè de pri-mogenitis gregiS fui,dlt; de adipe ilIius.Sic faciunr, qui Dciitn ueraciter ac fideiiter colunr. Non pofiiint tarde*,obiter,Icuiter,parce' perfiintftorie' Deum colere. Qiiarc qui id pofrunt,manifeftum fàciunt que animo Deum celant,quibiis illud dici poll‘cf,Tu fi ex anime hoc faceres,nunquid fie faceresfReiflc ergo in Habcle laudat Apoftolus,qüod uberiorem hofliam obtulerit quam Gain, quod tarnen in impie Caino fpiritufl'andtus nequaquam laudarct,quantinriuis exccllenti copia amp;nbsp;Irequenria cultum Dei fi-mulaffet. Deinde obferuandum efl:,qiiod Mofes de Habele feribit, obtulifle eum de primogenitis gre gis fui,amp;l de pinguedine eins. Quoniam in oblationibiis legalibus de primogenitis ac primitqs, adipi-bus queep Domino faniflificâdis pal'sim iegitur,ipfa præfentis loci ratio requirit, ut de illis loquamun Priiniim uidcmus,qult;àin pulchrc' præftitutum fit ab Habele pio Dei cultorc,quod lex feripta poft mul ta dcmtim fecula Ilraelitis data præcepit. Ipfa pietas ante legem, in lege, eV poft legem fibijpfi pulchcr-rime'concordat.

Deinde cogitemus deratione qua? Habelem mouerif,i;t de primogenitis ac pingnioribus gregis fui îüeobldtiow Deo offerret, cü nôconftcf aliquid ipfi ea dere diiiinitus finflê præceprü.Non dico,quod nihil prwcepti pnntogernto de offerendis primogenitis a Deo accepcrit,fed quod non conftet.Eft autem uercfimiiiusfuiife hancilli rw», mciitcm interno fpirituftandli motu inditam.Qiiicquid tarnen fit,ratio eius, quod oblatioiie primoge-f nitorum Si pinguium Deo firuire uoluit Habel,quærcnda uenit. Neino opiner cerdatus ficdefipir ut Deum putet morari mimera qualiacunqj, fine pecorum fine aliarum reruin, fine primogenitorum, fiue poftgenitoru,fiue pinguium,fiue inacilentorü. Sic pfal.fo.dicir : Nô accipiatn de domo tua uitulcs,iSlt;clt; Vide locum.Qiiin magis in eo deledlatur, ut nobis oinnia fupptditet. Vnde amp;nbsp;dicit : Làrtabor Cum be« nefecero eis.Qiiare non debemus cogirare,quod affeélet Dtus mimera mortalium,cum illius fint omnia,ipfe omnia ufibus noftris fuppeditet. Sed hoc qua-rit .à nobis, ut de donis iilius grati fimus. Hacc

5 ai'.imi gratitudo ficeft comparata,ur aliquofefe indicio declarer. Hums rei pædagogia quadam erat in externis oblationibus,quibus declarabatur a fidelibus,agnofcere fc beneficenriain Dei per quam omnia de manti illius acceptrinr. Per confequens ipfa gratirudinis ratio dilt;flabat,otfcrenda efl'e Deo de prinii-tijs donorumeius,amp;; de feletflioribus. Sic ante legem offerebantur primogenita pecudum amp;nbsp;primitiæ frugum,amp;: qua:erant pinguiora.In lege per literam talia ad offerendum requiiibantur.Natura rerum fic com parata eft,ut primitia: rerum bonarum reliquis magis habeantur in precio.Sic primogenita tarn hominiim quàm pecudum,fic primitia: uini,oki, lfumenti,ac reliquarum fritgum pluris afiimantur Si cupidiiis accipiuntur. Confimili modo Si qua: pinguia funt,macilcntis fiint acceptiora. Qiiare mtntó laudanrur,qui priiuitias ac pmgucdinein rerum fiiarum Domino fat difican'it. Eadtm ratio eft Si tern poris. Vnde amp;nbsp;pnncipia anni amp;nbsp;menfium Deo Confecrabannir* Dum ifta corfidcramus,adinoiie-tnurquam Deodebcamiis gratitudinein in omnibus. Primitias Si pinguediutm uita nofti a:, fpirituS noftri,alt;ftuum noftroriim,ftudiorumip noftrorum confecremus gloria: Dci,de primitqs opum ncftia-riim demus pauperibus,demHS de pinguedine alimoniæ nofti x miferis «8ë egtnis. Qiii fecus faciunt,ofr' fcrtint Deo non cum Habele,fed cum Cainomec refpiciuntur ncc ipfi,ncc munera eorum.

Bt re/pexit Dominas ad tîabel nbsp;nbsp;ad munera eites,ad Cam autem cr ad munera illius non rej}’exit. ] Princi- Reßiicere Ticti

pionotandum eft,quod Älofes poftquam de duorum primorü fratrum Cain amp;nbsp;Habel uiiflimis amp;; ob- ad (nos etado-^ lationibus inentionem fecit,confeftim de eofubmngit,quomodo culfum hunc Deiis refpexcrit; qui lo- nia ijute faciunC cos diligenter eft obferuandiis contra impietatem Canns noftræ, qua: no fine antiquifirpenris inftiikhi patiuntur, iiliid Malach.j.fubindecogitat; Vanuseftqui feruit Deo. Etquidputas Deo curxeffe res morta-taliumf Putasne uidct,autfi uidet, moratur aiiquideorum qui fecoluntf Hac ab illisetiam non-nunquam mente uoiuuntur qui non dicunt in cordibus fuis, Non eft Deus, fid Si credunt eile Deum, amp;nbsp;fentiunt de illo admodum magnified, Arbitrantur enim ufqueaded die cum fublimem amp;nbsp;glorio-ftim, ut haudquaquam fc ad infima ifta curandadcmittat.Qiiarcquod hie Mofes refpexilfe Deum ad Habelem iSf ad munera eius leribir, ad hoc nobis fermât, ut impiam iftain earnis noftræ eogitatio-ncm rcprimamus,ecrtófeientcs nonconreitinere Deum,fidrefpicere,cosamariter,ae curam iüo— rum gcrere, qui fc fidciiter Si fincerd colunr. Omnino utilK amp;nbsp;neccifaria eft hæe fitfis, ne a uci o cultu Si obferuaiitia Dei deficiamus. Nihil enim adeei religionem amp;nbsp;cultum Dei in animis mortalium la-befdélat,dë tandem prorlus extinguir,atq} ifta Cogitario,qua de Deo fentitur nihil ilium curare res mor talium,nccdiftingucre inter colenrein fe Si non colentcm,inter iiiftuin Si iniuftum, inteié]; pium dC im-pium. Videbat hoc Apoftolus, eum Hebr.6. dicercr : Non enim iniuftus eft DeuSjUt obliuifiatur opiris ueftfi amp;nbsp;diiedlipnis qua oftcndiftis in nomine ipfitis. Sic gt;nbsp;Etenim quis potcrit conftantcr cum diligere, oLfiruare Si eoiere,qucm aedit,uel fufpieatur faltem,fali præditum efl’e ingeiiio, ut pcrindc faciar,dili—

^idt ftinpli nbsp;nbsp;Deinde obferiiandum eft hoc loco,quo uerbo utatur Mofes.Non dicit fimplicifer,Et iiidit Deus.'feft

citer,Vidit:fed, Refpexit ad Abel amp;nbsp;ad munera eius.Nec dicit, Cain non uidit:fed, Et ad Cain 8C mimera eins nö refpe Aj^exit. xit. Vidit Deus omnia qusetam in terra qnlt;am in ccelo geruntur, amp;nbsp;uiftimam Caini non minus uiciit quam uifbimä Habelis. Aliud eft fimpliciter uidcrc,5f aliud data opera adfpicere uei refpiccrc. Verbum Hcbræü fignificat cü aftcciu Si dekdlatione ad aliquid adfpicere.Qiiando Deo datur,beneplaciti Si gratiæ finguîariS:quando hominierga Deum,fpei,fiduciæ implorarionis dfobferuantia; fignifica* tioné habet.Qiiarecü Alofes dicit Vsri nbsp;nbsp;n’MT' J^w'^id eft,Et reipexit Dominus ad Habclem, nôfim

plicem illi nifionem, fed fingularë fauorem, gratia Si deledlationemerga eos tribuit, qui ipfum colunt, adorant Si obferuant. Et huic gratiæ,fauori,df dekc'lationi includuntur ornnia omnis generis benefi cia, quibuS diuina beneuolentia pios homines ac fe colentes afficit. Qiiid dico bénéficiai Deum ipfum quantus qnantus eft habet,quifquis hune illius gratiæ,fauoris Si diledlionis refpedbum habet. Deus eft dilecTtio. Vbi diledionis illius rcfpeeTtus eft, ibi Deus ipfc eft. Etenim quod de homine amante dicitur, quedmagisfit ubiamat,quàmubianimat, multoueriiis de Deodicipoteft,quod magisfitnbiamat, éfquô amoris fuioculos dirigif,amp;intcndit,quàm ubifccundû maieftatis ipfius gloriam,in cœîo uideli* cet efte dicitnr. Et pij quoqj fie funt comparati, ut hune diuini amoris Si fauoris refpcdum pluris fo ciant,quam'uniuerfain hancuitam,amp; qiiæeuncp aliaemolumenta tam animæ quam corporis. Dieunt enim enm pr9phet3,Qind mihi eft in cœ!o præter teiEt quid uolo fuper terra abfqj tei Videmus qua’fit Simile, nis óf quod Ingenium amoris in illis qui tmpenfe amant. Vnieum nutum Si relpedlu puellæ, tcftetnÄ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;indicé mutïii amoris pluris faciunt quam omnis totius orbis opes ac thefauros. Hæc quidem iilorS eft

infania,haftenus infelix 8iridieu!a,quod in re nana tantopere infanitur : ueriim interea pulchrc' expri* mitur amoris uis amp;nbsp;natura, quæ tum ueré preciofior eft omnibus, quando erga eum declar3tur,quiJ* inantes fe non infanos,fcd ueré fapientes reddit Si Felices.

Hon rejpiciun- nbsp;nbsp;Tcrtió,uidemus hoc loco,refpici non omnes a Deo,quiipfi facrificant externe,fed efle ex illisquoru

tnr it Deo om- munera df cultus relpuantur. Refpexit ad munera Habelis,ad munera Caini non refpexit. Qiiarenon nes facrificätes. eft putandum cemuniter omnes omnium cultus Deo probari, qui illifacrificare uidentur. Qiiis autem ufus elle poterit eiufmodi cultus Si facrifîcrj,cuius nullus eft refpeélus aputl eum cui facrificatiirf Plmi* mum itaq; erratur in eo,quod tantis fumptibus omnium promifeue facrificia coemuntur, quafi aciom nia refpiciat,quæ cultus loco quibusliber in Ecclefia exercentur: cum ucl ex hoc loco diuerfum uifts* Î tnus.Defacrificio autem quod à Deo non refpicitur, quidemolumenti ^erabimus f Immd quid non incommodi ex eo expeftabimus é Etenim non folum inutile eft facrificium quod ei non probatur,cui lacrifi'catur,fed Si tanquam reprobum ad iritationem illius facit. Nifi enim reprobum effet, probare-rur df refpiceretur. Cum non refpicitur,argumentum eft quod difpliceat. Qiu's fatis expenderitquan* turn hinc detrimenti, quantumtp maloriim irruat in Ecclcfiam Chrifti, quod pafsim omnia eiufmodi replentiirfacrificqs, dequibus nemo cordatus fentire poterit, quod a Deo refpiciantur, Si non magi» ad ii’itationem patientiæ illius faciantf

None^Z coram nbsp;nbsp;Qiiartó,dlt;: illud obferiiandum eft,qHod non fimpliciter dielt. Et refpexit Dominus ad munera He*

Deo mitncru re belis:fed,Et refpexit Dominus ad Habekm:ac tum fiibiiingir,Et ad munera eius. Ergo non eft coram fped}is._ Deo miinerü refpeébus in k,it'd primiimrefpicitur ab eo perfona offcrentis;ft illa placet, placet turnde* mum Si munus propter perfonam accepram Si gratam. Siplacuifl’ct Cain,placuifret df munuSiUiuS' Si difplicuiflet Habehdiljalicuiflet illius etiam facrificium.In mundo quidem fic hahet,ut propter muoc Ta placeat perfona dantis:amp; plus placeat qui plus,amp; minus qui minus largirur.Proprium enim emolu mentum feéiatur Si affcéfat corriiptæ carnis ingenium. Coram Deo autem. Si omnibus illis qui non quæ fua funt quærunt, fed libéré Si finccré diligunt, fecundum qualiratë perfonæ dar.tis cenfetur de ma neribus,6f non fecundum munera de pcrfcnis.Sordidum eft,amp; non folum à Deo,fcd amp;nbsp;à quouislibera li ingenio aiienum,ii!tentum effe muneribus, Si né aliiindé probate perfonas officrentiu, quàm à qua* - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iitate munerü dé meritorum. Indigna Chriftiregno doélrina eft, qua doceturrefptéliis meritoriiin

Si operum in caufa iuftificationis,cum perfonæ coram Deo non ex proprris meritis Si operibiis, ledeX Hicol, de Cufit. ' foia gratia propter fidem in Chriftum iuftificentur ac probentur. id quod dé Nicolaus de Cuf? Cardi nalis ante annos centum in dialogo de Pace fidei manifefté ac difertis uerbis,non fub fua, fed fub apo* ftoli Pauli perfona, tanquam apoftolicum Si orthodoxum afl'eruit. Qiiare haud admodum Apcftoli* Cl hint illi Epifcopi dé doéf ores,qui doéirinam hanc Apoftoli quafi hæreticam dé nouamdiftamanr, dé diuerfam fi'dleibiiS obtrudunt.

Contra dcSlri.- Et iliud hic cogitemus; Si faa ificiü propter perfbnä,uel rcfpicitur,uel refpuitiir, quid eft quod mift namoperis ope.- tores illi ac nundinatores chriftempori, ad facrificioriim fuorum mcrces diftrahendas comminifciiutut

ac diciinrQiiales quaks ipfi fimiis,quaiitiimuis itnpiiri, peccatorcs amp;nbsp;impij, placcnttamtn Deofacri-ficia amp;nbsp;preces noftiæ propter opus opcranim,ttiamfi propter opérantes placere non pofsint i Coiifugt; lant faite m Canones fiios de qiiibus gioriantiir. An j.quscft. 7. cap. In granibus peccatis, non fic legi-rurf Hine eft quod fcriptuincft:Refpexir Dominus ad Abel amp;’ ad munera eius, ad Cainuerd amp;adniii ncra liiius non refpexit. Dióturus quippc, quia DcfHir.us refpexit ad munera, præmifit folicit^,qu!ï refpexit ad Abel. Ex qua re patenter cftenditiir, qnia non ofterens à inuneribus, fed munera ab oft* rente placuerunr.Dona quippe iniquorum non probat aitifsimus, necrefpicit in ebJationibus eoniinj necili

E X P L A N A T I’O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^7

A nbsp;nbsp;nee in miiltitiidine facrifîciorü eorü propitiabitiir pcccatiî.Hæc ibi. Vide Malatli. i- Non t ft milii iio-

lütas in nobis,inquit Dominus exercituü,amp;munus iiö fufeipiä de manu ncfti a.ubi dixit,Nö eft mihi no lütas in iiobisxömodü fubiccit,Et munus nöfufeipiä de manu ueftra. Tale quid amp;nbsp;Efa. i.Iegimus.Qiia re,quifacrificia hominü impiorü ac fcelcratorü propter opus optratü Deo placere nugätur, f:(ftis uer bis in Ecclefia Dci iicgocian?,amp; irä Dei omniü grauifsimam aduerfum fe Si ftdlatores fucs preuoeät. Candlempf^--Quinto. Ad Cain aüc amp;nbsp;ad munera illius nö refpcxit.Confidercmus hic, quomodo perfenarü excel rogatiuä non mo lentiä ac prxrogatiuä fecundü carné baud morct Deus.Erät Cain amp;nbsp;Habel duo fratres, ambo filq A- ratur 'Deus. dæ. Primogeniturædignitate excellebat Habelé Cain. Et prætcrea propter fpé parentüdeilloconce-ptâhabebatloco thefauri cuiufdä amp;nbsp;futuri Seruatoris. Habcl fecundü nomë fuü cer.febat inuti!is,amp; 1er ni loco habebatur. lam uide fententiâ Dei de utroep. Qui clarus erat natiuitate carnis,amp;fcharus exiftima tione parentü, refpuitur à Deo:amp; qui habebat abiedlus Si nullius momenti, refpicit Si probatur. Di-ccs.'Ergo Caino obfuit quod erat primogenitus Si parentibus charus f Refpuir igit Deus primegeni tos, amp;nbsp;omnes eos qui chari funt parentibusf Abfit. Non colligimus iftam confequentiam ex hcc loco. Sedidannoramu$,nÖ morari Deum hafcecarnis pra.’rogatiuas uel quâcunqj alia excellentiam fecula rem magis quàm fpiritualem. Et hoc cft quod feriptura de illojirædicat, quod perfonas non accipiat.

Qiiare aiitem perfonain Caini non rcfpexerif,fupra in quieftionibus eft annotatum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

eRCdin uchmentir,cr concidit uultus eius. ] Obferua ingeniü Iiypocritarü Si iuftitiariorü. Nô ïngeniim hy^9-dicit,Eterubuit,uel,humiliatus eft Cain corä Domino.fed, Iratus eft Cain uchemëter. Ergo iudicabat miarum., inlîgni fe iniuria contëni,amp;: eu. fibi præfcrri,qui lége eftêt inferior. Nifi fie affedus fuiiret,ac de feiplô lin filTetjUtitp indigna rc erga fe cômitti nô iudiealfct, ncqj tâtopere exeâduilTet.Prodidit ig;f hac imeundia Cain,quo effet ingenio,quo Eiftu ac fupcrcilio,quid de lëipfc,lt;Sé quid de Habt le fratre fuo fentiret. Di-gnü elfe fe iudicabat,qui refpiceret à Dco,cuius facrificia magnifier et ; fratre utro indignü prorfus, cuius ilia habereïratio,etiâ ab liominib.nedii à Deo. Quare ubi diuerfu accidere uidit,quafi ob indigna ré mérité feirafei céfebat,ideo(p Si ira: habenas liberius permittebat,ut uehemeter irafccret,fiê ut Si uultu lt;5cideret,amp;iræ indicia expnmcret. Taie eft iuftitiariorü ingeniü.Huiufmodi iuftitiarii paradigma nobis Si Chriftus Liic.i;.proponit,in feniore fratrc,qui ob id irafeebaf patri,quod iuniorë filiü,fratrë fuü, prodigü,in gratiätäto cü gaudio recepiftet,ut Si uitulü illifaginatü maëlalfet.Iudicabat hoc fieri cum grädihonoris fui iniuria. In huiufmodi iuftitiariorü ingenio nee eft reuerëtia erga Deü,ncc charitas er-

® ga ffarres,nec propria:uilitatis agnitio:fed obtinet fuperbia cordis,uencnü ferpentis antiqui, quo fit r.t de feipfi fendant fplendidc',de reliquis contemptim.

Hoc genus irarü experimur hodie in noftri feculi iuftitiarijs. Eli ubi per Euagelij doiflrina audiüt,ni hil elfe omnë illü ceremoniarü,lHiirarü, cantionü,ac precationü eultü,de quo tâ multa pra:fumüt,uanâ elfe corâ Deo omnë operü ac ineritorü iuftiriâ,cuius gratia nefeio que gradü in ccrlo Si fibi Si alijs pol licëtur,clamât haxefnn,amp; contumeliâ fanëlitati fiiæ irrogari uociftrâtur,ncc fatis cogitari pottft quan tü irarü animo côcipiant. Obferuâdü eft ôëillud,quod nôcxprimitur à Mofe,cui nâiratus fuerit Caïn, CuifucrittratiM Deo ncuelHabeli.NâlîmplieitcrdicitiIratuseft Cainuehemëter. Siexpëdasirarü iftarü caufas, nulla Cain. ratio erat,qua uel Deo uel Habeli irafeeretur. Etenim nihil illi debebatur .à Deo. Et liberü erat Deo fa-iierccui uclIet.Habehquoqj fuccëfebat immerito.Nâ quod fiebat, nô ipfius,fcd Deierat opus. Sibijpfi irafei debebat,amp; omnë nô Deo,nô fi-atri,fcd fuæ impittati adfcribere culpà. Verü fi caufa hæc rite inlpi-ciatur,nôfibijpfifuccëfuitimpius,fedamp;: Deoamp; Habeli.Immo Deotanrü fucccfuit,ranquâ facrificij fui rcprobatori,ôë Habelis uiiîbimâ præferëti. Habeli uero praerogatiua: huius honoré inuidit, täquä ipfius iudicio löge'inferiori dë indigno,quâ qui fibi præferri deberet. Sic Si ftnior ilic filius Luc, 15.cü indigna tus fuifle memoraï, inducitur expoftulâs nô cü fratre,ftd cü pâtre. Erat afit expoftulatio egtflus quida irar ü,6C cordis cëunoti eruëfatiouierü ipfa expoftulationis uerbajfimul inuidiam aduerfus fiatrë fpira-bant.Tale quid omniiio cruéfaflet ira Caini,fi in expoftulationë aduerfus Deü erupifict.lfta paucis an notOjUtcogitâdi occafionë olferâ cordatis hominib.quo malü hoc in cordib.iuftitiariorü latës penitius introfpiciât ôë confiderët.Perfuafus fiim in corde meo,fîfigno aliquo uifibilijCerto Si irrefragabili facri ficia,cultus,amp; iuftitia hypocritarü Si iuftitiariorü noftrorü cœlitus à Deo reprobarëtur,quemadmodü facrificiü Caini fprêtum Si contëptum fcribitur,eadem illos impietate amp;nbsp;Deo fuccenfuros fore, amp;nbsp;fratres odio prolêquuturos.Nunc quoniam confcientiæ illorum nulle tali uifibili figno de uolur.tate Dei conuincurirur,fecuri quod Deum concernit,omnem irarum a:ftuin Si impetum uertui.t in fratres,

Dixit^ Dominus adeû: Quare iratusesCSc cur côcidic tacics tuaÇ’ Nó neiïbeiieegerisjrecipicsç'Sinaûtmalc,ftanminforibuspeccatûtuûade SMimnoncïîin rirrSedfubteeritappetituseiuSjamp;tudominaberisillius. Dixitq^Cain adAbelfratremfuû, Egrediamurforàs.Cücpcflentinagro,confurrc.\ic Cain aduerfus fratrem fuum Abel,amp;f in terfeci t eum,

Nune/î bene egeriSjetcQ Nó cóuenit hoc quotp loco Græca: uerfioni cü Ebræo. G ra:ci fie lcgür,Nône fi reftc'offcras,nÔaüt reële'diuidas,peccafti.Qiiiefce.Qiiod in Ebrwotft niS'ii’3‘'’ü''nnK i.fibenecglt;ris, l'scipies;Graecus reddidit,Si reëtë offcrasiquafi in Ebræo fit,fi benefeceris offeredo. Deinde illud micd

■ll nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

U8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I M

. 1 fcqiiinir,tgt;nD'7a’''O’'nhlt;7nH\difcfrpfir,óf uerrit:n5reâ:?aiitcmdiiiidaS5ubiuoculamnX,id nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

iï[,Si nnoVUd eft^ad fores,iiertit iicrbaliter,quafi fit,nó aüc benefeccris diuidendOjCS uerbü hm apen« amp;nbsp;nomen hhQ ianiiam fignificet. Tertio diias illas uoculas nKüh, id eft peccatnm q iiicfcens uel accumbens ucrbalitcr reddidit ac diuifit.ut fir,peccafti,quiefcc. Apparet omnino Græcum interpreten» ricbræo contextu fine pundlis t/Te ufiim.

Tlicodotio uertit illiid ntlt;w,acceptabile erit. Munfterus fic interpretatiis eft : Nonne fi benéegerb» i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;critfiibleuatioJ'Sdfinon bene egeris, ad fores peccatum cubât S'PagninuS: Nonne fi benefeccris, iif'

niaerit;5d fi non benefeceris in porta peccatum cubat^Tigurina: Nonne fi bene eglt;ris,feres? Eft quifó reddidit altera particulâiSi non bene egcris,ad ianuam peccati ciibabis^Germaniens interpres uertitad 11 une modiim: lÄs nit aljoits^an du frum biA, fo biü du angeneme. Biüu über nit frum, fo bleibt die fund nitf eher noch uerborgen.

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Illud, Sed fiib te crit appetitus cius,in Ebræo eft qbxdd cft,ad te.

Ugrediamurfords. ] Græcus uertit,Egrcdiamur in campn.ueriim particula lixc in Ebraeo fl3 legif, W } nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;finipiiciter,Ét dixit,iiel,Et loquiitiis eft Gain ad Abel fratre fiiü.Hier.fic annotat.Snbäiidit ea quælO''

quiituseft Dominnsifupcrfluu ergo cft,quod in Samaritanorüôdnoftro nolumine reperd, TrâfeainuS incampum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLANATIO.

'Tranftio, Dixitq- Dominus ad eum:Citiare iratus esfjExpoCuic Mofes de duobus iftis fratribus Gain 8i Abel,qun modo urriqj Deo mimera facrificij gratia obtulerint,amp; quomodo facrificui Abel Deo placnerir, Caii» iicro difpiicuerit, indicp fadliim fit,ut Gain ueliementer irafceretur.Iam ut hiftoria periêquat, fubiuii* git quomodo Gain admonitus fit à Deo, ut ira ponerer, amp;nbsp;nullam fe illius habere caufam agnofeeref' C^uomodo lo~ Dixit Dominus,inquit,adeumiQiiarc iratus es:’amp;: quarc concidit uultus tuus^Qiiomodo loquutiisft quutiis ßtDomi Dominus ad Gain,aliteratfp aliter fentitur. Alq exiflimant hoc elfe faduminipfaconfcientia Gain» nus ad Cainum. inftindf u occuito,quo penes fe ad hune moduin cogitarit;Qiiare iratus esî'dC quare côcidituultus tuus!' amp;c.Alii arbitrantur fadlum efte hoc per Adainum, ex inftindlu Dei,atcp ideo feribi à Mofe,quod Dix minus ad Gain loquutus fir,quod id per Adamum adf u fpiritus Dei fît fadium Huiufmodi expofîfio' nés facrarum feripturarü fieuti fernere proferuntur,ita âd fticile fpernuntur. Non uideo quid impediaf» quo minus credamus fimpheiter apparuifte Dominü fubforma aliqua mfîbili, ac Gaino loquutuinpf rinde atep cum Adamo amp;nbsp;alqs loquutus eft.

Qiiare iratus es,inquit, ôi quare concidit uultus tuusd Quafî dicat,cum hoc facias prsefer rationtin-irafeeris ob id quod facrificiü tuü negledlü,fratri$ uerd acceptü eft Atqui illud nô fratris,fed tuo uitio contingit.Etenim fi iuftd ageres,reciperes ac ferres ea quæ lunt iufti,fîcuri nides cctingere fratri. 0“°*^ ß egeris inique',quid potes cxptdf are aliud,quam quod peecato tuo promereris?Nam illud,Si perre« pis,ad fores cubabit,hoc eft, mane aderit poena peccati, quæ nô dormit,fcd ueluti uigil nodlurnus adia nuâ accubat.Hoc fenfu uidetur fîgnificari,nullâ efîe caufam Gaino,cur fratri irafcatur.Potcft lijccpar' ticulâ etiatn ad hune modum exponi;Nonne fi bene egcris,feresdHoccft,Meditaris iniqua aduerfusfra trem tuum,amp; iraehabenas permittis. Venim quare non cogitas, hacte ratione nonfratri,fed tibijf*' moliri exitiumdSi uis ut hbi bene fiat,fac bene,amp; recipies bona : fi uero benefacere detredtas, mail' tiæ potins ftudcs,teipfum perdis.Nam peccatum non manet inultum. Pcena illius ftatim adcrit.Qlia' re iram hanc,exitri proprij miniftram, abijee, ôdrcdiiii gratiam cum fratre, quo féliciter agerepolSi^t nec teipfum uerius quàm ilium perdas. Si pofteriorcm hune fenfum probauerimus, habent hascuerb» fidelem adinonitionem,qua Cainum Deus un iufq; ÔC commodi 8i incommodiconfiderationeà pro pofito malitiæ reuocare uoluit,promittcns prscmia,fî bene agererrurfus minitâs pcenâ, fîmale'agei»f‘

Sed fub te erit appelitiis eius,çr tu dominaberis i//zHS.]Exponunt quidam hanc particulam ad hunemo dum Sed tu potes uincere pcccatum,quia nullus peccat nifi uolens.Sic Lyranus, Sd Rabanus. Ambro' fins dd ipfe de peccato intelligit, fed aliter exponit, nimiriim ad hune modum. In te, inquit, reucrtrtui' crimen quod à te cœpit.In te retorquetur improbitas tua.Alijs uidetnr,ii.telligendum cfi'e de appetitu ira;,quænecifratçrnæinliiabat.Venim meoiudicioloquitur Deus necdepeccatohic,necdeira,fcddc Habele, quem in poteftate Caini, tanquam primogeniti, cfTedicitjUtintclligamus hrcuerbaecdfin hic fenfu efiê pofira,quo capite piæcedenti ufurpata leguntur. Qiiafidicat Deus: Quod autem Habf' km fratrem tuum attinct,non eft quod illi fHCcenfeas,quafi nbi præferatnr, Habcs in iilum dominiiii”» Hire primogenituræ. Qiiare appetitus tins tibi nocere non porcrif,cum non in ipfius,lcd tua fîtpotelh te.Et Chryioftomus ad hune modum exponit. Ne putes, inquit, licet tuum autrfatiis fiin facrifide'” obprauam menrem,fratristp oblationcm acceptam habuerim obfaiiam intentionem, quod ideopri' matu te deftituam, Si primogcnitnræ dignitatem à te aufeiä. Nam iictt honore ego illü profequiitu» fuerim, ueruntatnen ad te conuerfio ciuS,dd tu ipfîus dominaberis.Atq; poft pcccarum hocpcrniitm» ut primogcnitui æ priuilcgijs gaudeas. Illumlÿ fub rua poteftate dd domiuio efic iubeo.Hæc ilic. Q.“’' dam per repetiram interrogationem tthn fie legunt: An appetitus illius ad te eft C an tu ilii dominariJ. Qiiafi dicat: An non eft Habel fui iuris C'Qiiare ergo lili fncceiileS, quafi domitius illius exiftasf Veiem hxc fcrirentia prorfus eft contraria lênfui loquentis Dci -Sd luri priinogeinturæ répugnât.

Dixiiß Cam ad Abel frjtrcmfuim,Egrediainur foras.]Et hæc particma bifane exponitur. Alij addunt quædain quafi .à Caino ad Habelem diôi:a,alij iiihiladdui.t.Ô;ii addunr,inter fc uaiiaiir,ficuti iitcelf’' rid coutingitjubi nihii habitur certo exprcflum,fed couK^tuns locus datw. Aiius Icntit eiim dixilfejE' gt edi a mur

A nbsp;nbsp;grediamur foràSiSk habet uulgata latina. Alius opinatur quod dixerit, Exeamiis in campü. Sic utt tir

Grsccus.Colligiint ifti ex eo quod fequitur,Et faftum eft,cuin cflent in agro.Si horum fenrcntia progt;-baripoflët,pulchre ius domini] exprimererur,quo Cain ufus fratrem feciim in agrü, ueluti ad operan-dum cxire iulTfrit.Rurfus alq indicant cum retuliflè Habeli,qu«c ex Deo audiiKt. Ex praccedcntibiis ifti conitfturam fumunt. Ebrxorü aliqui arbitrantur Cainum iurgari ciim Habcle cccpifle, occafionemqj qiiaxcre,occidendi illü. Burgenfis citât uerfionem Chaldaicam lonatliæ, qua;fie habet; Dixit Cain ad Abel ffan-em fuum:Non eft iuftitiajuecp iudex, nc^ feculfi aliud,necremiineratio iuftis,nftp punitio im pijs. Nec Dei mifericordia creams eft mundus, nec Dei mifericordia regitur mundus, eo quod fufeepta eft oblatio tua cum beneplacito.Refpondit Abel,ôf dixit ad Cain-.Eft iudicium,eft index, eftlp feculum aliud,merces item bona proiuftis,lt;Sf pœnapro impijs.Mifericordia quoque Deiconditus eft mundus, attç mifericordia illius gubcrnatur,uriquepropter bona opera gubernatur. Quia cnim meliora fuerunt opera mca tuis,fufcepta eft oblatio mea cum beneplacito,tua uerd nequaquam. Cum^ duo ifti conten derent in agro,infuncxit Cain,amp;c.

Sic uariant,qui putäthie aliquid in cotextu defiderari, ideocp de fuo ad complements illius aliquid addunt. Alij uero fentiunt nihil efTe omiffum, ideotp nihil addunt. Illi quod in Ebræo eft ‘^■!2tlt;''\id eft, amp;nbsp;dixir,pofitum effe iudicant pro “^avsid eft,amp; loquutus eftjUt legendum lit;Et loquutus eft Cain ad Abelffatrem fuum.quafi dicatMofes; Cain à Domino admonitus,cœpit rurfus loqui cum fratre.Nam antea propter rancorem animi dedignabatur illi loqui.Et hic fenfus mdetur mihi efle fimplicior,quo ta men nonfimplicitas,fed duplicitas Caini expriminir.Etenim apparet ilium in dolo loqui cœpiffê fratri,ut malitiam cordis celando, amp;nbsp;reconciliationcm fimulando, incautum circumucnirct, amp;nbsp;circiim-nentum occidcretiid quod fequentia innuere uidentur.

Cumtp effent in agro,confurrexit Cain aduerfus fratrem fuum Abel, amp;nbsp;occidit eum. ]Sic declarauit Cain impietatemfuam erga Deum,admonitioncmillius contemnens,amp;l malitiam erga fratrem infon tern blandis iierbis deceptum occidens. Occidit autem eum in agro, ut parentuin confeientiam effuge-ret,poftet^ mendaciter poftea affirmare nihil fibi de fratris conftare interitu.

Tiixitq^Dominu}ai cim:QH4re irdtus e;?]Non immérité) quaefierit hie quifquam, qua rationc uoliie- Q«drf dÏlotjuti^ rit Deus Cainum conuenire,illiép loqui tam familiariter,tiuem feiebat eftê impiü iifep adeè,ut nec obla ins fit Deus Cdi B tionem eins refpicere dignatus fit ; deniep ad quiduoluerit eS admonereamp; à malo propofitoreuocare, r,uni,cu efctiin cum fcirct eum non obtemperaturum,immo fratrem occifurum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiuSynecjnouitis

Refpondendum hieeft,haud quidem ignorafle Deiimquàmcflét Cainimpius, qiiamlp peiTedluruS obteiKpirdturM clfetin malo propofito,tanquam captiuum Satanæ mancipium;nec ideo illS conueniffe amp;nbsp;admonuil-fe,quodfperareteuma propofito auelli poffe, frd hacinre potius ifta egiffe Primiim declarafiejqua'na no ignoret,nec probet etiam,mal3 cófilia cordis humani. Deinde quomodo curam gerat eorum qui in nocentcr odio impiorum fiunt obnoxq.Nam hoc potifsimum erat quod agcbat,ut innocentiæ Habe-lisrationemhaberet.Sicinfrdcap.jt.proIacoboloqmmr ad Laban, ôf alicnbi reges pro A.brahamo amp;nbsp;Ifaaco corripuiffelegitur. Tcrtie) quam nolit uliam excufationcm permitterc impijs. Ideo corripit eos,etiamfi correptioncm non bene collocent. Sic egit Chriftus cum luda proditore, quern tarnen feiebat in propofito elfe obftinatum, nec ignorabat oraculis diuinis efle pratdidfS, ut à difcipulo prodcrcL H.CC fimpbeiter confidaanda funt homini pio,nec ultra ad curiofas cogitationes progrediendum.

^omefbm egeris,recipiesfndute)n)ndlè,{ldtiininforibuspeccdtiantuimddei‘it,] Illiqiiiprirfentisui- Quemodo uer4 tx curfum ciirn in pijs turn in impijs obferuant,arbitrantur hoc loco neceflariam pofle moueri quxftio fnt t^u4 hie die» nem, quomodo utrum fit quod ad Cainiim a Deo dicitur, recepturum ipfum, fi bene egerit : fin uero tur, malc,adfore ftatim peccatum eins in foribuS.Etenim fi priuatim de Caino ir.telligatur,tiidetur ilie non efle ftatim propter fratricidium pro merito punitus.Si uerd in generc tanquam generalis quxdain fen-tentia intelligatur, manifrftum eft iuftosinhac pderuiique uita ufque adeo nonrccipcre iuftitix pra;-mia, ut magis propter iuftitiæ ftudium opprimantur, id quod amp;nbsp;Habeli accidit ; iniuftos uerd, deli— ciari etiam amp;nbsp;in precio habcri tarn abeft, ut peccatS eorum ftatim fit in foribus. Et hac quxfticne ten-tati funt etiam fandi uiri. Vide Pfalm. rj.Zelaui fuper iniquosypacem peccatorum uidens.amp; Hierem.

ii.Iuftus, inquir, es tu Domine, 8C iufta tecum loquar. Quare uia impiorum profperatur, bene tft omnibus qui præuaricanturdC inique'agunt Cquot; plantas eos, amp;radicem mittunt, proficiuntdf faciunt frudum Sfc. Er Abacuc i. Qiiare uides Domine contemptores amp;nbsp;races, conculcantc impio iuftioretn fe^ Igitur cum ifta quotidie uidere licear, quæritur quomodo ucrum fir quod ad Cainum DominuS di-xit:Si bene egcris,recipies;fin uerd male,ftatim ad fores peccatum tuum aderit.

Refpondeo.Qiiod dicit,Nonnc fi bene egeris,recipies,per hoc no fit in irum, quod Habel in hac uita nulla uidetur recepiffe iuftiriac prxmia. Non enim adieda eft ulla detenninario temporis, quo fuerit recepturus Cain, fl bene egiflet. Et quod Habeli non eft in hac uita datum, referuatum illi eft ad fu-turamiquemadmodu amp;nbsp;in Lazaro Euangelico admoncmur:dc quo didS eft,Lazarus accepit mala in Mita fua,quare nunc confolatione fruittir.Qiianquam etiam in hac uita fatis amplifsimum erar iuftiriac ac fidei

no nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s I M

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

ac fidci prxmiü conftquutus,qiiod tcftimonium ccrtu acccpcrat diiiir.a? crga fe gratiac ac bcncuoki.tia’gt; ' id'cp tam luculenfum, iir inde ad liiiorcm moms fit Cain.Qiiod ueró pocnam pcccati concernir, primu non eft in Ebi aro quod hie lcginnis,Statim adcrit peccarum mum. Vocula ftatim adiefta eft.Deinde no fuit uanumetiam hocfenfu,quod minatus fiierat Dominus. Nam licet morti non fit ftatim traditiisim pius fratricida, eft tarnen confeftim non leuiultione Dei punitus, ficutiinfrä uidebimus. Non dormit peccatum impiorumgt;quanmmuis impune peccare uideanmr.Ducunt quidem in bonis dies fuos,amp;f sC'' cipiunt bona in uita fiia cum dilute cpulone : ucnim in pundo defeendunt ad inferos, amp;nbsp;tranfitoriam uitam cum mterna morte, cadiicam felicitatem cum fempiterna infelicitate commutant. Quarcctiam in generc confidcrata hxc particula,Si uerd male' egeris, in foribus peccatum mum aderit,reipfa offl' Ilium eftê ucrifsimadepreliendetur, modo nouifsima impiorum cum Dauide confideremus.

Sub te crit appeMuf eius, cr tu dominaberii ciiM. ] Quarunt hie doftorcs liberi arbitrij, quomodo fententia Dei conftare pofsit,nifi fit in homine liberum arbitrium, quo moms peccati reprimi, ac fli'’ dium iuftitia? apprehtndi retincn^ pol'sit.Nam iiitelligunt Deum loqui de appetitu peccati, cui Cain dominari potucrit.

Nos quantum pra-fentem locum concernit,refpondemus, primum, non poftefecundum EbraiO conrexms ueritatem de peecato intclligi,qu:c hie dicunmr,propterea quod Ebr.uox nbOCtijid eft,pcC' camm,quæhicponitur, relatiuum mafeulinum per literam quot;lexprefliim recipere nequeat, cum ip* fa non mafculini,fed fccminei fit generis.Qiiare nifi uim uoluerimus Ebraicæ inferre ucritati,quo nolW dogmata ftatuamus, non poftiint ifta exponi nifi de Habcle, qiiemadmodum amp;nbsp;Chryfoftomusexpo-fuit.atcp ita manifeftum eft,non habere hie locum dodtores liberi arbitrij.

Deinde ex abundanti,ctiamfi demus pofle ifta de appetitu peccati exponi, primiim quomodo pro--hibebunt,ne expofitionem Ambrofiifequamur, quâfuprà annotaui, poriusqiuim LyraniacRabanii omnium'cp fophiftarum^

Deindc,fi Ebrxa eonfidcrcntur,non habemr,Sub te: fed. Ad te erit appetitus eius.quod idem eft, attp in ma poteftate eft appetitus eius,ut ilium feras uel uon feras. Cogitandu hie erat,no conucnirc uf dicaquot; mr homo poteftatem habere peccati, ut admittat illud uel non admittat, qnalem fenfum locpiiitio ift’ adferre uideremr,fi de peccato intelligeretur. Nemo enim poteftatem accepir peecandi. Qiiare nonrc' die dicetur id efte in mca poteftatc,quod non poftiim licitéram faccre quam omittere.Tcrtid quowOquot; 5 do non indent ipfam uerboriimfiinplicitatem hanc elfe, uf admoneatiir Cain non de eoquidfàct''^ pofsit,neq} de eo quidfadburus fit,fed de eo quid facere debeatt’Nam hæc eft Ebraicæ lingiiæ confuetu' do,utfutiiris indicatiui utatur pro imperariiiis.Sic cum dicit,Tu dominaberis cius,non loquiriirdeco quid fitfadbutus Cain(Etcnim non eft dominams peccato,at{p ita mentitus efTct Deus, fi hoc effet fen fii loqinituS,)fed quid faccre debeat. Sic alijs miiltis locis eodem loqiicndi modo utitur Deus. VtpoK^ Non habebis Deos alicnos coram me,non facies tibifculptile, dóe. Qiiis autem ignorât firaelem po^ legem hanc acceptam habuiftc Deos alienos,amp; adorafte fculpriliabVt necefte fit has loquiitioneSin'P'^ randi efte,non prædicendi fenfu pofitas. Qiiantiim autem diferiminis fir inter ea quæ præcipiiint quid fieri dcbcat. Si ea quæ docent ; quid nos noftro ipforum arbitrio ac proprijs naturalirer inditis uiribu^ faccre pofsimus,aut eriam fadbiiri fimus, quis aded ftupidæ mentis eft qui non intelligatbQuare admO' diim impertinenter hunc locum ad id citant aduerfarij, ur uires liberi arbitrij ad bonum in ipfo Cain® fuifl'e probent. Deinde in eo fenfu quern nos afsignamus Si fequimur, qiiarftiomoueriporcft,qu3rc homini itnpio Deus uirü iuftura fubiecerir,cum fcirer eum alioqui corde efte inflato,deinde ad pcrimtn dii propenfo,quod eriam mox reipfa declaratü eft. Nam hac in re duo ifta admodum abfiirda comifii fa uidentur. Vnum,quod iniufto Caino fubiedbus eft Habel iiiftus, cum non folum æquum,ftd Si ratio ni confonum magis Hideamr,ur iniufto præferatur ac prarfit iiiftus, qua'm iir iufto præficiatur iniuftuf-Alrcmm,quod innocens dominio tyräni Si ad cædë propenfi fubiedbus eft.lneo qui præficitiir alijst^ dbc'requirit 1’apientia Si iiiftifia,ut feiar amp;nbsp;uelit redbëgubernare fubditos.Ar in Caino neutra fuit,fed fo la pritnogenimræ prærogatiua,quæ fiimma erat eu impierate coniüdba, fie ut ilia non immcritd ptiua ri pomifteuidcamr.Rcfpondeo: Noluit Deus poteftate primogenituræ Caino adimere, licet feireteu efl'c iinpiiijillatj} male' ufiirü. Primu enim,ncdû fuerat ilia abufiis,nec par eft ut propter fxiturû malfi fens cuiqua adimatur poteftaris ius,arlt;p ita quod nondü eft cömiftiim piiniamr. Deinde, quoniä pott^ ftas fecularis inter fccularia Si teporaria bona cefenda eft,nihil habet abfurdi, fl ilia permittat impijs,lgt;u ins feculi filijs, magis qiiatn eledbis,6d uera cceleftis uitæbona cöfequutis.Tertia, nee maleccucnitpro uidëtiæ Dci,qua piorü omnia tedbe gubernätur,quod eledbi boni,ac iiifti impiorû,reproborü Si itiiquo rü poteftati fubijeiütur. Sûr enim eledbi in hac uita narijs adüidbionib . exercendi. Quare cöiicnieiitiuS eftjUt Habel fubfit dominio Caini,quàm ut Cain fiibfit dominio Habelis. Sic Chriftus Pilato fiibijcie-' bamr.Non habcres,inquir,poteftatem in me, nifi ribi datum eflet defupcr. Accidirquidem aliquaiido, ut in poteftatem ac dominium fubuehatur Dauid aliquisiiieriim accidit rare, ac rum demum,quando liberandifunr eledbi,nonafflidbionibus exercendi. Cum eflet Ifrael exercendusiniufta tyraiinideda-batur illi rex no Dauid, fed Saul.Rurfus cu eflet ab hoftib.aftci cdus Si cü iudicio Si iuftitia giibernaH'' dus,amoto Saule fubftituebatur Dauid. Hæc funt iudicia diinnæ prouidctiæ, quib, fadbü eft, nr Hafcd CaiiiOjiion Cain Habelifubeflbt.lUa funt aobis non temere dmexanda, fed pic acrcligiofe adoranda, triamfl

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»3I

, ttiamfi non mox rationcm finguloium intelligamus,Ôlt;f itidcanriir qrædam fieri, qua; longe' feciis iifti tuenda fuiiTe putamus.

EgredM!Mwfor.tr.]Ambrofiiis fccundiim Septuaginta legit,Egrediamur in campiim: mouet^ ex co AjkZto quaeftionem ad huiic modiim:Qiiid igiturfibi uu't,quod ait Eamiis in campiim Intelügit aiitern per , Jc (q guod campum, locum no fertilem, fed fterilein. Et addit refponfionis gratiajiiifi quia locus nudus gignentifi Caiiifratrem uo eliginir pairicidiot'Vbi enimfrater habebat occidi nifl ubi fruélus deeifctt’Tanquam prarfagiens natu- lucrit in campo rs tanti fceleris locogerniina dcnegaucrat, quia non conueniebat ut idem folum amp;nbsp;contagia pariici- oeddere.

dialis fanguinis recipcret prater naturä,amp; fruóhis fccundü natura gcrminaret.Expendit quidë uir fan frushacinredf parricidæingeniü, locüfteriicad perpetrandû facinus deligeiitis magis quam fertile, ncfolifertilitas propofiti crudelitatë nonnihil mitigarer, amp;nbsp;ipfius naturae borrorë quota infignia faci-nora fterilitatclocorü deteftari uidetuerü fi Ebiara iiifpcxilTer, nullü huic quæftioni locü repeiifl'et.Pri-tnüenim nôIcgit in Ebraro^Eamus in campüjficuri fupra annotatü eft. Deinde fequës particula nô lia bet,cü filent in câpo, fed, cü effent n‘\u;3, id eft, in agro.Norum eft aurcin omnibus Ebrææ linguæ nel mcdiocritergnari$,mi» non fignificare campum fterilcm, feel agrum uelfertilcm ucl fertilitati dettina-tmn,Quar£ Ambrofius ifta non eft in loco philofopliatus.

Dixit^; Domimis ad eum : (^Uarciratus et ? ] Quod Cainum Deus à propoffto maloreuocare uoluit, No« delcâari præter ca qux fupra funt in prima quæftionc nofata,£Tiä boe eft obferuandü,quomodo boe teftimonio De urn morte pr • declararit,non deledari fc morte peceaforis,ftd uelle magis ut cóuertaï amp;nbsp;uiuat, quemadmodü Eze. catorif.

is.ttftat.Sic nobis fentiendü eft de Deo,non impclltrc ipfum ad peeeandü quenquä quantüuis impium, C^ucmadmod^ nó gaudcre ipfum perditione filiorü bominfijfcd magis occafiones rcfipifcëriæ amp;nbsp;uita- fubminiftrare de fentiendü fit de linquctib.ac pireiitibus,modd illac nórefpuanf. Talis iiobis in S.feripturis propornXtales igit amp;nbsp;de eo Deo.

fentire conuenit. Interea ff iuolis difputationibus abftinendü eft quibus bomines uani de neeefsitate fati. garrienteSjSf feipfi amp;• alios a firapliei pietaris fenfu inagno perieulo abducür. De Deo nobis fentiendü eft inquam fecundii ipfius manifefta uerba SC falt;fra3amp; abftincndü à fccretis illius lt;Sf inferurabilibus iudi-cijs.Etfaólis aüt amp;nbsp;uerbis declarauitjreuocare fe errantes ac delinquentes ne pereant. Quid autem ini— quiusSf magis impiü iudicari poffer,quam fifentiremus ficeffecemparatü Deü,utforis quidc uerbis reuocet peceätes nepereär,fleuticü Cainoegit:intus ucieJ fcereta ui uel impcllat ad peeeandü, uel refipi B Icentiä prohibcat,ne ad uitam ac falutc mifcri afpirare queantf Plurimü aüt momenti babe t ad uerse pie tatis ftudiü,fide Deo pcrfuafi fumuS,dclclt;frari ipfum falute fïliorum bominü,iió deiedlari morte perc-untiummee deeffe laborantibus ae rentatis,quo minus conuertendi occafiones fubminiftrcr,ut quifquis perit,non ipfius Deijfëd plane' proprio uitio percatf

Deindeadmonemur boeloco,quomodo nos quetp erga coS qui male'uel agHnt,uel egeruntjUf 1 alt;ffu Quomodo de-' ri uidciif,animates effe ccucniat.Si boni fuerimus, nê poterimus deleéfari perditione mortaliü,lf d ma heamm affci ef gna nos uoluptate affieiet bene profpaantiü ac rede' uiucntiü falus.Et bunc animü deciarabimus erga ga{xreuntet. eos qucqj qiiorfi cultus amp;nbsp;faerifieia probare nó pcflumus,cü uerbis reuocando peccantes a curfu perdi tioniSjtü fadis aut adiuuando ad refipifccnfiä,aut fi in poteftate conftituti fimus nolenteS uoleiites à ftn dio peceandicoliibendo.Sicanimaticüangelis Dei magno afficiemur gaudiofuper uno peecatore pee nitentiä agente magis quam fupra nonaginta r.ouëiuftis. Mat.18. rurfiis magno mccrore prope' confi-gt; cicmur,lugent£S eos,qiii fprera refipifcentia in ftiidio peecädi pergür amp;nbsp;ad exitium currür, qualc animü Apoftolus d Corintbqs requifiuit,i. Cor.t. dieens,Et uos inflati eftis, Si non magis ludlum babuiftis«

Tertio,cum dicit:Quare iratus csfamp;Tquarc cccidit facies tuafadmonet nos, ut etiam atep etiain cogi TrafcentibtiSeegi tcmus,iratiquanärarioneirafeamur. Nóbaberetloeüinnobisiftapercontatio, nifiproingenii nofhi tandtiin eft qua corruptioiie fubinde accidcret,ut prætcr ullam rationcm irafcamur.Etenim ut propter iudieij obfeura- de caufa iraftait tionë acciditjUt nö rede'de rebus, immo Deo ipfo, fentienres erremus: ita acciditetiä propter affeduü tnr, (3rruptionë,ut irafcainur nulla iufta de eauffa doleatip nobis,ubi magis efl’et gaudendü. Jtaep, quoniä liane Si métis Si afteduü noftrorü corruptienë ignorare nó poffumus, plane iicceffaria eft ifta uigilä-tia,ut mox atep motü ira: fentiimiSjUrgeamus nofträ ipforü eonfeicntiü ut fareat,quarc nam irafeamur, quo deprebéfa ira: noftræ uanirate,uel malitia potius,uos ipfi coiripiamus ae iudieemus, ne iudieemi r à Domino. Et quod de ira 3dmoneo,aceommodandû eft amp;nbsp;alijs gaudij,mccroris,fpci,dtfpcrutionis, ri moris,c5fidentiæ,amoris,odq,arrogantisc,dticc’tionis «Sëc.aifcdibus, ut nos if fi inten ogemus, quare gaudeamus,quare mcEreainus,quaFe fperemus,quare dcfptremus,Sëe.

Qiioniam autem ira uebementein babet animieommotionem, amp;nbsp;confeftim ad uindidam fumen- ttemitigaiidai-' dam anheiantem, fiiigulari diligentia opus eft, ad reprimeiidum illius impetuin : quo p’urimum faec- rafecntinm eent repoteft,fidcelare t,irafei nos fine caufa.Caro quidé fie eft ccpcrat.a,.ut baud facile agnofeaf,quotl fine motione, caufa,amp; iinmeritd ncdü inique iraleatur,uerü qiioniâ nô unit iniufta iiiderffi coni!incat,qucd praeter ra EIki« caro ftteeê tioiic irafeaf, uix aliqua alia ratione fortius coluberi Si ad remittendî 11 à eogi poterit.Etenim quifquis fernen nnît iliiu irafa{,boc in ipfo ira: motu Si feiitit dé urget,qiiod propter rei alieuius indignitatc amp;nbsp;iniquitatë irafeat, fta uideri.

Si ulip aded iuftitiæ prxrcxtus peeuiiaris eft omiiib.irafcérib.ut nemo fit qui fe nô purer magna ratione Sioiniuu iuftifsimë ad .'raleenduin moucri.Qyiae ftudiofe faciendum eft, cùm erga nos ipios inter ira-feendum.

fcendum,tum erga alios,quod hie .à Deo erga iratü Cainum fadbum legimus. Conueniat amicus an” cum,fraterfratrem,fide!is fidclem,fuperior inferiorem,inferior fuperiorcm,dodbor auditorem, ubi in motns fentitur,interroget(jj fend Si. conftanter, qua nam ratione irafcatur. Modica faltcm remora SI admonirio plurimum mitigationis ad compefeendum iræ motum conferre poteft. Nec eft ut abftcr-reat nos exemplum Cain,qui fruftra fuit ä Domino admonitus.Erat illc in impietate fua obftinatuSi id quod non conuenit de fratribus fentire,criam nonnunquam indigne irafeentibus. Qiiinetiam fi ft” ftra admoncamus,haud fumns meliorcs Deo,quiddipfe Cainum hiefruftra admonuit. Illiautemreuera filij Dei uocandi funt, qui Principium ac Regum iras prudent! ac placido alloquio mitigant, fi-cuti de Abigail legimus i.Sam. ir.qnemadmodume'contrario ipfifsimi funt filq diaboli, qui aninio^ illorum ad irafeendnm inftigant Si inflammant, unde pleruntp fanguis innocentum effunditur, cuiuS rei cxemplu in Doeg Idumæo i.Sam.21. uidere licet, que hodie nimis multi in aulis principu feqii””^' OBSERVATIO II.

Juiiitid Dei pec nbsp;nbsp;NÓzwf (t bene ega is, recipies: fin autem malè,lîatim inforibtis peccatum fuum aderit. ] Obferuandum e®

cdturis propone quomodo.hac condone peccaturo Si irato Caino iuftitia ilia confideranda proponatur, qua iuftis^ da. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iniuftis rependitur pro cuiufip uel iuftitia uel iniuftitia. Proponiî illi utraqj ratio,forS Si conditio cum

iuftitiæ tum iniuftitiæ:ac fimul admonetur quid expedbandum fit, fi bene Si quid fi male' egerit. Co”-Concio legalis. nbsp;nbsp;nbsp;Bæc plane legalis eR,Si aceommodata ad perfonam Si prxlentem caufam.quare improbifsitniho

mines futir,qui earn fie urgenr,ut dodbrinam gratiæ réprimant ac damnent, Vbi agitur eum peccaturfS

Sc docflrinac gratiæ nondum CapacibuS,tnculcandü illiS cft,feCepturos efle eos pracmia,fi bene.pocnam daturoSjfi male' egcrint.Huc pertinent omnes legales fententiæ. V tpotc,Qin redder unicuiç feciiduquot;' faclfa fua.ErSi uis uitam ingrcdi,fcrua mandata.Et;Nó auditorcSjfeil fadberes legis iuftificabunt.dl^ quæ funt ahx conlimiles,quibus hurnilianda e ft caro noftra in confpedbu Dcbac meru iudiciorum ei“^ depnmedajurfeipfam agnofcat,grariamqj 8C mifcricordiâ adfalutiscöfequutionëafflidbnn appet^^' Veriîm ubi agitur cum peccatoribusdn confeientijs fuis peccarum agnofccnribus, ac meru iræ Dcian-Xij$,abftinendum eft ab iftis legalibus fententqsxurandumqj ut uulneribus eorum Euangelij pharma-ca imponanrur,hoc eft,peccarorü remilTiOjUera iuftificatio, uita amp;nbsp;falus per fidem in fanguine Cliri® prædicetur.Horü né fie admonco,quod nöfir firmiter aedendum, elle Deü iuftü, reddituruméjj bona boniSjamp;l mala malis,quafi legales fententia; fiefint difpenfarorie ufurpädar,ut ncfimul fint pro uerisaO cerris habcndæ;lëd quod mulrum referar,quomodo ufurpentur,quibus appiicenrur,amp;; ad quern finem ’ dirigantur,ne dodtrina gratia in Clirifto cundbis peccatoribiis proponenda eneruetur. id qiiodim-probc'faciunr omnes meritoru acpropriæiuftitiædodbores. Quareconftanterquidemurgendumdi in Ecclefia ChriftijelTe Deum iuftumjbonorum omniü retnburorë,amp; malorü ulrorê:amp;l utinähocßl-tem pleritp credant, qui hodie primas obtinenr in Ecclefia. uerü no eft hie faluris noftrae meta pon«da quafi faluari nequeamuSjnifi falutë propria noftra iuftitia promfreamur,qua fane' códitione nemoptn^ fus mortaiiü faluari porerit.Nö eft enirn homo qui faciat bonü amp;nbsp;no pcccer3amp;,n5 iuftificatur incoff^' dbu Dei ullus uiuens. Idcirco memori mente retinendü eft quod Joannes in priore fua Epiftola cap*’-dicir ; Filioli hxc fcribo uobis, ne peccctis: ueriim fi peccauerit quifquam, aduocatum habemusapn^l Deum pattern Dominfi lefum Chriftü iuftü,amp; ipfe eft propitiatio pro peccatis noftris; non folum’quot; tern noftris,fcd amp;C rotius mundi.Quomodo rotiuS mundffi alia condirione nemo faluarur, quammcf* to propriæ iuftitiædmmo, fini mundo quifquam eft, qui fine propitiarore ChriftifaluaV Hue facit illud Rom.4.Bcati quorum remifl’æ funt iniquitateSjdd qu« toto illo capirc difputantur.

Quod fi cauft’a ha;c fecundum Chriftiana; fidei norma amp;nbsp;fcripturas cenfenda eft, plane' dicendutnf*' de illis qui funt in ChnftOjamp;l per gratiam redemptionis faluantur,quod etiâ non opérantes quxinb* funr,reeipiantforrem ac felieitatem iuftoru, propter fidem in eum qui iuftifieat impios ,qua; imputa-tur illis leeundii propofitum gratiæ Dei, qua de re uide Rom.4.amp;l quodpeccara eorum nonfintadfo res cubanria,ficuti pcceata impiorii. Nihil enim condemnationis illis eft qm funt in Chrifto lefu.Ro’’ nee ueniunt in ludicium, fed rranfeunt à morte in uitam. Qiiare fie eft in hac particula diftingueiidum, ur licet uerifsimum fit, recipere eos a Deo qui bene egerunt, SC peccata eorum qui maid agunt adfo« fuo tempore ad indicium amp;nbsp;condemnationc; fimul tame uerifsimü efte confireamur eriam eos reopt-re qui non funt meriti,amp; peccata eorfi qui male egerunt no fadbura ad illorü condemnation?,fifint’*' Clirifto non fub lege,fed iub gratia.Si quis dixerit,Non recipiet à Deo, qui bene agit, blalphemus eflj featur in iuftitiam Dei. RurfuSjfi dixeris,Nórecipiet à Deo,nifi qui bene egerir,amp; bene fit propterm’ iiiftitiain meritus,bJafphemus es in gratiam Dei. Adhuc,fi dixeris,Qi.ii male' agir,peccatum illius adfo res cubabit, negator es redemptionis quæ per Chriftü eft parta, nifi excipias fideles, quorum peccata in indicium non ucnienr,fed per gratiam remififionis tedba funt S( fepulta.

Sedfubte eritappetituscius,crtudominaberisilli.]Olgt;fermndumhie.eR,quod Caino DeuS,qi'Jntuni nitur£ dignitd- uis iinpio,potcftatein quam in Habelem iure priinogenituræ habet,non aiifert,led potius cenfinnan

Qtiai e pt a-iens locus omnibus eft ram ma^iftranbus qua fubditis confidcrandus. Subdiri cogitent, no libcrari fe a poteftate Principu ac dominoru fuorü,pcr id quod ipfi pq'jiili uerd fuut impij. Erat Habel iuftus acplus,Caininiuftus amp;nbsp;impius.Ertameiiörccufabat uir piusacluftusobtdientiamacfub iedlion«in,quam Gaino licet iinpio, priinogcnito tamsn,idco^ domino fuo debebat. Quare non incommodé

t ' comTno'dcjmcoiudiciOjlcgereturhaccparticulanoniufuturOjfedÏnpracfentiadhuncmodum; Sedad

li nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te eft appctitus eius,amp; tu dominaris illi. Hoe eft,uoluntas illius tibi fubiefta eft,feiuit tibi, nulla te iniu

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ria la:dit,8C tu dominio in illu uteris.Huic cöfiderationi aftipulat etüApoftolica doftrinajquac fidelib.

i piis,iuftis,fanlt;ftifiCatiS,ac filiis Dei pracipit, ut fubditi fint amp;nbsp;obediät PrincipibuSjRegibuSjMagiftra t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tibus ac dommis fuis in hoe feeulo^non folum fidelibus,fed amp;nbsp;infidelibusinon folum bonis,fed SCdyfeo

t runt,lK)e praftitit- Habelfa(fi:o,amp;exemplo fuo inde ab mitio mundiciinélis fidelibus imitabile feeit.

z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Regibus deinde, Principibus, Magiftratibus ae dominis obferuandumhie eft, cpiod Cain uerbis

z iftis adiaionetur non habere le luftas irarum eaufas aduerfus frat rem Habelem,ncc ullam elle rationem Principes ac M

i quod de oceidendo illo cogiter, ciuandoquidem poteftati illius, feeulan ac temporaria?, per pietatem ^iftratuS, f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fraternam nihildetrahatur, nee impediatiu’ à dominio fuo per id quodfi atris faerificiü plaeuit, ipfiuS

nis,fidei, aepietatis dominetnr. Debere ipfum poteftatis temporaria; rationem amp;nbsp;conditionem non addiuina extendcre, fed in temporarqs amp;nbsp;humanis limitatam retmere, atep ita Conceptam iram tan,-Î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quana iniuftam cbpefcerc' luxta hoc exemplum dieatur hodie Regibus, Prineipibus ac Magiftratibus,

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quifiibditis piis eleeftis propterea ad (iinguinem ufcp irafeuntur, quod ab ipfis in caufa religionis dif

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiam,qua; uobis in humanis ac temporarqs debetur.Quaproptcr non habetis iuftas caufas irafecndi,5C

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dira in eos machinandi. Accipitis quæ ueftra funt: Deorelinquite qua: Dei funt. Tale eft quod nbsp;nbsp;Chri

1 ftits de tributo accenfu Cæfari dando intcrroganis refpondit ; Date Cïfari qua:Ca;faris,ac Deo qua:

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dei funt. Hac de re debebant hodie Imperatores,Reges,Principes ac MagiftiatuS inftrui, praefertim à

confiliariis ipforiiin,fi amp;nbsp;Deo amp;nbsp;iliis fideles elfe uellent.uerùm hi ipfi funt,qui poteftatem eorum ufeu

. aded extendiitjUt illi nôfolû humana ac tcporai-ia,fed amp;diuina ac fempiterna-.nô fold homines,ut ho-‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiiincs,fed amp;nbsp;ut filios amp;nbsp;cultores Dei, in fjs qua:foli Deo debent,fubijeiant : qiiod nihil eft aliud,eiult;àm

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aduerfus Deum Sf Chriftum cius,fecundum Dauidieum uaticinium,infurgerc,foliumci! terienæ pote- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

ftatis in ipfuin cœ'.u collocare,acfolio gloriæ Dei oppoiiere. Qiiare quemadmodum illi priorem uatiz-cinif liuius partem iinpid fefe aduerfus Deum ac cu’.tum eins erigendo adimplent ; ita amp;nbsp;in eis uicifsim

B pofterior pars,qua diftum cft,T une loquetur ad eos in ira fua,6lt; in furore fuo eonturbabit eos,iuftifsi ma ultione adimplebitur.

Eixi'tq; Cain ad Ahel fratrem fuum, Egrediamur foras. ] Si kgeriinus liane particulam fecundum He-bra:umcótexnim,fineeo quod adieÔiumcft,Egrediamurforàs,adhune modum,EtloquutuseftCain nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Habelifratrifuo,exemplü proponitur animi non folum impij ac mali, fed amp;nbsp;fimulatoris ac fubdoli,6d ^Xéinpîti lt;tnimi in id parati, ut blandis uerbis nequitiam cordis abfcondat, amp;nbsp;infontem fraudulentcr circumueniat aC fubdoliaciK^UÜ încautmn perdat.De talibus eft quod Dauid dieit; Qui loquuntur pacem cum proximo fuo,mala au-*

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mifsionem fiinulare cœperunt, non ut reuera mitius agerent, fed ut incautos inefearent ae perderent»

Bond quidc infe cft,fifrater fratri placide Si amanter loquatmalü eeotitra,fi oborta inter fratres fimul täte claudantur ora fraterna,amp; conceptutn odium figno tam luculento deelarctur. Verùrn fi corda fint t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fubdola acduplieia, fit ut quod in fpeciem bonum elfe apparet, fit omnium pefsimum: amp;nbsp;quod malü

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niftfto rancoris indicio declarer.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SiuerdCainumHabelidixilfefenferimuS,Egrcdiamurforlt;às,uelfientinGrxeoeft,Excamusincam Qjialcfuerit

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pum,aut agrü,quafi excmplo ifto uidemiis qualcfuerit Caino dominium in Habclemfratrem, ccco- Qaino domminnt

f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nomieumuidelicetamp; poJiticum Erat Habel illi in rebus domefticis,amp;politicisfubieéhts. Haclenus jnfratres^

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cura pecus meum:etiamfi dicat, Accipe arma,amp;l exeas meeum ad oecurrendum hofti:fi dieat. Da tfeci-

luSjiamp;lidolorum cultor,dicattj;,Veni mecû ad teinpk!m,procumbe meeum antearas,adora mecü Baal amp;: Aftarotli,co!e deos mcos; lue lubct liera pietas Si fyncera in Deii fides qiiiefecrc, Si impiam obedien J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiamdetreftare,etiamfidecies hoc fit nomme moriendum.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO V.

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cum^i effent in agro,confi{rrexit Cain aditerfn Abel fra rcm fuum,CT inter fecit ettm.'i Habemus hie exem Imago pan-icida

1^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s I M

I. Hoko homi' lii’iitscirciii.ftantiajfimiilamp;fcaiikïm. Prirmîm cccidir home homiii€m,p£Lcansin(:éiniinemhuma' i fjcm, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni geilens nsturam^ut hoe nomine recte eenfeatur fiiifl'c inhiiinaiii;S,ii6 hemo,fed beftia, nihil haben*

1. Domtnus[tA- hnniani prarer foiam corporis hiimani figuram. Deinde oeeidit fubdirum fibi iSf obediétem, ejiicm ditum cyobe pro port ftatisoffieio adnei fus t]i!ameui;tjj debebat tiicri iniiiriam amp;nbsp;uiolentiam. Tcrtió,occiditnon dieiitfin. uulgarem fiibditum, aut raancipinm e]uoddam, fedfratrem amp;germaniimaonomine nejnfimpliciter

j. Frdferfratrè. honiieida aiir fcruicida, fed fratrieida. Qiiartd,oeeidit non fcelcratum ipfc iiiüus, fed mnoantem^^ 4. liüt^usiuilu. ii:ftiim,ipfe impiiis amp;nbsp;iniufiiis,nt hac ratione amp;nbsp;iuftieida fiiciir. Qiiintd oeeidit cum tionob eaufati» y, 'Propter jynce aliqiiam prophanani,fcd propter fineerum iieri Deieultum,amp;?fpretum fuiim facnfieium,quodhypo w cultu Dei. crita Deo obtulerat. Sextó, interfecit eum non per occeafionem aut fiibiram quandam animicoi»'

c. ^xodio ctß» motionem,fiei!ri iioniiiinqiiam aeeidcre foIet,fed ex odio (Sf malo ftiidio.qiiare Mofes rtlt;fte'dicit,quo4 dio malo. tiim in agro eflenr, confuirexerit in enm. Aecidit aliqiiatido,iit amp;nbsp;pms aliqiic oceidat,ucriim aut ft*

•7. Poii adineni- impriid£ntiam,ai!t per oceafionc. Seprimó,oeeidit eum poft admonitionem n Deo aceeptam,quolt;l tionein Dei. Si ipfnm fpretiuerbi Dci,adeocp 8i impietatis habet argumentum. Olt;fbaiie),oceidit eum poftreeon

«. Poürecocilia eiliafionisfiiniilationc,qtiainiccrp£rat loqui. Noiio,interfeciteumnondomi,fed inagro,cxtracon tibis fimulationë fcientiain paretum iSf aliorum, ut poftea commiffum faeinus negare poflet. Hæ fiint circumftanti* 9. In a^o. impij huius fratricidijUn quo imago Caianæreliicet Eeciefiæ, qua; amp;nbsp;ipla prorfus eft fraterno fangui^

I. ne eriienta. Exuunt omnem humanitatcin homines eum fint fæuienres in homines, uix!]j beftiarun* loco dueentes communem generis noftri naturam, prxtcrtini fi quid agendum fir faniftis illis

ferimunt fra tres non impies óf iiiiuftos ipfi pij Si iufti, fed iuftos ae Dei timcntes, ipfi iniufti co”' y. temptorcs Dei.idéj; propter Ipretam ipforum fi;ptrftitiontm,ôf impietatem qua Deo plaecre non P® Ä 7. reft. Prartcrcaoceidüteos nöftibitoiracmotUjfedodioinucteratoamp;txdcftinato. Jl.dhæc,nihilip‘^

S), nunqiiain «Sf amieitiar «Sf cliaritatis fiinulationem, quo fimplices Si incautos cireunutniant.poftic”’’ habent óf ipfi agrum fuum, in qiicm infontem Habelem iuffufuo cducant. Si fie intcrîmant,ut maiio* fuam à eonfeientia mortalium abfcondaiit. Habent concilia, in quibus fie confurgunt contra HabeW’ ut eos é medio rollanr,fiib fpceie harrcfeos,idlt;p ad exemplum Pharifarorum, feribarum et facerdoiun» P Aifï.y, P”” manum Pilatoriim óf Herodum,quo poftea diccre queant : Vultisinducerefupranos faiiguinc”' hominis iftiiis,quafi nos occiderimus eum.Sic campus óf ager Ecclefiæ Cainar,£ft concilium fangum* rium,in quo óf contra Chriftuin condemnationis eft prolata fenteiitia.

Decaufaobquà Cogitandum Si decaufacft,obquam Gain fratiemfuum Habelem occidir. Joannes in CanonlÇ^ Cain fratrem oc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;déclarât iftis uerbis ; Non fient Gain, qui ex inaligiio erat, 3f occidit fi atrem fuum.E^

fidti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quare oeeidit eumfQiioniä opera eins maligna erät,fratris aüt eins iufta. Sic duplice caufam aüigu”'‘

Radie.ilem unam,qu3m notat dicens,Qiii ex maligno erat.Seeuiidariani alteram, qua in declaratcm’' dicitjQiioiiiam opera eins maligna eranr, fratris autem eins iufta. Non legimus Cainum efte adult«' ratiitn,efle fadtum ebriiim,óf ulurarium,ôf e. Qiiæ erant ergo mala illius opera,óf qiiæ HabeiiS iufri-Mala opera Gain crant Iiypoeritica facrificia, quibus cultum Dei mcnticbaturimpius fimuIatoniuP* opera Habelis, erant iierus Óf fyncerus cultus ac Deo placitus.Expendc hanecaufaro,ôf eöfer cam l'Oquot; die cum Eeclefia Gainorum,faiiguinaria óf fratrieidali.

Et ait Dns ad Cain: Vbiefl Abel frater tuns QturefponditjNcfdoi nunquiscuftosfratrisineifumegoC Dixitc]padeum,QuidfeciftiC'Vo^ ïân ouinis fratris tui claniat ad nie de terra. Nunc igitur nialediduscri^ fuper terrain, quæ aperuitos fuuni, amp;nbsp;fufeepit ianguinem fratris tui manu tua. Cumoperatus frieris eani,non dabittibi frudlus fuos. uagfiS amp;nbsp;profugus eris fuper terram. Dixit^ Cain ad Dominum, Maior eft iniquitasniea,quamut ueniammerear, Ecceeijeies mehodicafacietcr' à facie tua abfeo ndar, amp;nbsp;ero uagus ac profugus in terra. Omnis igi' turqui inueneritme, occidetnie. Dixitqjei Dominus : Nequaquäi» bet,led omnis qui occideritCain,frptuplumpunietur. Pofuitt^Domf n US in Cain lignum, ut non interficcreteuni omnis quiinuenilfrteuin»

Vox fanguinii fratris tui clamat ad me de terra.] In Hebræo flclegitur, Tta ’’Vk tTGiKrijid eÄjiiox faiiguinum fratris tui clamantes ad me;ut4,ut quidam kgtint,e!amantiuHi ad «K terra. Ifti uocein referunt non ad '?“ip,id eft,uocem,fed ad ‘'■m,id eft faiiguinum.

Vagus er profugus erts.] Sic habetur Si in Hebrao. G ratens «ero reddidit,ye*»)' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id^g^

mens ac tremens, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ijî

îvîî/.'or f/îini^uitditneâ.] Concordant Hcbræa.At Grxcc'legitur,,«*'/®*' «îtiet eft,inaîor cft cul pa inea.Pagninus.'Maior eft piinitio inca.

QuîinHtHenw iH£rflt;tr.]InHebi æo eftjKyJSXJUtl eP,quàm retnitti. GræciiS trahit ad pcrfonâ Cain. Nam fie iiertit râ x^iûîivM (ar,id eft,qiiàm ut ego dimittar. Latinus accémodat inqiiitariCain,dum uer titjQiiàm ut iieniam inercar, id eft,Qiiàm ut remittatur. Pagninus fie» Qiiam ut feram.

Eccf ei/aes mrboàc.]Sic Si Hebræus.Græcus uerô ad hüc modri,a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eftjEijcieS

Et âfacic tua abfcondar. ] Sic amp;nbsp;in Hebræo legitur “^n’Oh* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Vt iatis mira ri nequeam quarc

Oitkclus Chaldæus parapluaftej uerterit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n*''? TOip lT3\id eftjà facie tua impofsibi

ait Dominus ad Cain,Vbi eft Abel ftater tuus^] Toto hoc contextu duo aguntur a' Deo. Primiim exa D«o agit Domt minât Cainum,utrationemreddat defratrefuo Habclc,amp;: permoueaturad fcekrisac parricidii con nustûtoboc cott fefsionem. Deinde maledidhonis illi ac condemnationisfententiam infligit. Ad primum pertir.et, textu, quod hic dicit ad ilium, Vbi cft Abel frater tuns? quod utiep nö eft interrogantis ad difctndum,fcd peC eatorem ac parricidain urgentis ad confitendum. Alioqui feiebat Deus, ubi eftet Abel, Si quomodo occidifict cum Cain,id quod I'equentia abunde teftantur. Potcrat ftatim initio dicerc, Malcdi(ffe par-ricida, quare interemifti Habelem fratrem tuum Vcriim quemadmodum fupra cum Adamo amp;nbsp;Eua tgeratjtaamp;hicficexaminationem iftaminftituit, utconfefsionem peccatieliciat. lofephusfcribit elfe hoc à Deofa(ftum, cum Habelem diebus plurimis non uidilTetjquem tarnen antea certo tempore cum Caino uerfariobferuaftet.Vcriim incertacft haeccogitatio,

Quireftonditiîiefcio.Numcuftosfratris meifuinego^] Duo facit imprjfsimiis homo.Primiim cctra fua ï^uo facit Caitl, ipfius confeientiam mcntitur,cum dicit fe nefcircjubi fit Habel. Deinde ftomachando negat ad fe per.* tincre curam cuftodiam fratris,quo excufet quod dixerat fe nefeire ubi fit frater Habel.Potcrat cnim moXjCum dixiflct,Nefcio,audirc;i Deo,Quomodofic ncgligis fratrcm,ut nefcias ubifitt'Qiiare occu-patiirus immediate' negat fe cuftodem efie fratris. Ncc fiinpliciter dicit,Nöfmn cuftos fratris,uel,cufto dia fratris ad me non pertinet; fed cum indignationc, Num,inquit,cgo fum cuftos fratrisf Qiiafi dicat: Qiiid me de fratre interrogas, ubi nä fit? Vidcor ne tibi feruus fratris, cuius fit iilius obferuare ueftigia» quafiuömagis ab illoobfcriiari debeam? Sicimpius parricida nö ucretur corä Deo Si mentiri Contra

£ fuam ipfius confeientiam. Si ftomachari, quafi non fine iniuria de fratre interrogetur. Sunt qui pu.* tant ifta cfTc afla inter Adainum Si Cainum: tribui uerd Deo,quod Adam hæc Caino loquutus fit ex inftindii Dei. Et argumentum Iniius opiiiionis fumuntex co quod Cain tam confidenter ncfcire fe dicit ubi fit frater; quod arbitrantur eum non fuifte fatfrurum, fi non ab homine,lêd .à Deo ipfo fuiftet iiiterrogatus amp;nbsp;examinatus, quafi tantum impietatis nequeat illi tribui,quod faöium fuum corä Deo ceiare conatiis fit,ciim hoe fit iinpiorum proprium,ut dicant incorde fuo,Deus non uidet. Qiiare,hu-iulinodi expofitio infirmior eft quam ut recipi mereatur.

Dixitq^ ad emi : Qjaid fcciftiquot;! Vox fanguinis fratris tui clamat ad me de terra.] nbsp;nbsp;Qiioniam non folü non Apertiufurget

confitebatur peccatiim,l'cd dC impudenter a fe curam Si cuftodiäfratris reqcicbat, apertiiis agit Deus tiegatorem, dieens; Voxfanguinis fratris tui ad me de reiTa clamat;hoc cft,frater tuus occifus cft.Nonfruftra de illo qiiærojubi fit.Sanguis iliius ulrionem «à me pofcit.Mea intereft ut in cædem illius inquiram. Qiiare dic palam quidfecifti? Hoe cft,quid pra:fumpfifti,quid aufus es in fratrem?Dieis te non cfle illius euftodc: quafi qiiæftio fit, num euftodieris fratrem.Die potius quid in illü defignaueris,quandoquidem ocCifuS cft.Siemiferiim amp;nbsp;infelieem urget adhiic, ut peeeatum fuiim cófïteatur.Potcrat alias rem ipfam illi pa lam obqeere aediccre,Vti(p non es cuftos fratris,fed oeeifonnon es iiaiiXfcfgt;vxa^,fcd àoÎMÿid.w â . r.Qiia-reoceidifti fratrem ? Verü hoe tantum dieeriS,quod oceifus fit Abel,interrogat adhiic,quid ipfefecerit, ut locus fit eonfefsioni pceeati. Sutit qui Hcbracam loquutioncm, uox fanguinum elamantium ad me, exponant pluralirer de pofteris Habelis,non quos adeptus fuerir,fed quos adepturus fiiiflct,nifiilium Cain oeeidiftet. Et OnkelosChaldacus fie uertit; Vox fanguinis feminum quîcfiitiira ét ant, ut egrede-rentur ex fratre tuo. Veriim fi.npiieiiis eft, ut numerü plurale pro fingulari pofitum efl'e inrelligamiis.

Üunc igitur inalcdiitus eris fupert errà efua: aperuit os fuumt ey fufeepit fanguinè fratris tui de manu tua. C unt operatusfueris terram, non dabit tibijruitus juos,uagtis CT profugus eris fuper terrain. ] Qiioniam ne fie qui-dem Cain pcecatû fuum confitci,fedtaect,pcrgit Dominus,lt;S(l pronunciatfententiam cédemnationis. iofephus feribit Cainum faerifieallc Domino aepctqire,negrauius in fe decerneret, ideoqj Dominum coiidcmnationis fcntentiam relaxalfe. At dieit ifta fine authoritate faer* fcriptiira:. Deecrnit autem Do minus ad hune inodum,Er nune in.iiedictus cris in terra,amp; eærera.qiiafl dieat;Qiiandoquidem confur rexifti in frafrem, illumcjj oeeidifti, 6? terra fiiiiguinem illms de manu tua fufeepit, maledidf us eris in pofterum fuper terram. Et ut malediétionem liane declarer,adqeit; Cum operatus fucris terram, non dabit tibi frutfrus fuos. Hæeeftuna malcd.dtioiiisfpecies, fruftraoperariterram, nonrcddcnteilla fiuelus fuos.111 Hebræoeft,Non adder tibi uirturcin fuam.Qiiod bifariam poteft intciligi.Primiim,ut idem fit, atcp,Qiiam'uis operam tuam illi Si eultiim impenderis, non aceedet ramen uirtiis ipfius. Ipfa non facict fuum officium. Patictur quidem la bores tuos, lcd Ulis de fno nihil adder,negabit fuas un es. Ideoç fruftra lUam cperaberis. Dcitidc,ut intciligcndü fit ad hune inodmn: Hadteniis eiiin eperareris in 1 terram.

r^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s 1 M

tcrram.refpondir illa fiia uirtutc laboribus tuis, ac friufiiis prorulit. Nunc luro, quonlam tantum ciniis patrafti,non adrjcict in poftcruin,ur iilud adlmc faciat. Vtram fcnttntiam accipiamus, nihilhaquot; bct difcriminis. Ad banc malcdidliotiis fpeciem rationis iiicc anncxiim eft, qiiod dicit, Qiiæ apcrr.it os fuum, Si ùifccpit fangiiincm fratris mi de manu tua. Hifce uerbis cxprimit faciuus à Caino admii-' ûim,propter quod teira effet ilü uirtutem fuam quanrumuis cuita,iiegatura. Qiiafi dicar,Etenim inf^ cifti illa fanguine fratcrno,pcr que ueluti arcfalt;fla,non poterir tibi amplius fuos proferre fruifbus. No tanter autem non fiinplkiter dicit, Qiiæ aperuit os fuum,amp; fufeepit fanguinem fratris tui:ftdaddit,Dc manu tua.ncc dicit,Sufeepit fanguinem Habciis; fed,Sanguinem fratris mi,ut fratricidium iiii amp;nbsp;obij--ciar Si exaggeret.

Altera malcdiiftionis buius fpecies cft,quod dicit. Vagus Si profiiguS cris fuper terram. Sunt hic ut .

Alters tnaledi- Heb.duæ noces yi.Has nônulli fie diftinguut,ut J7l fit inftabilis,niil!o certo loco diu confiftenSjpit éîionii J^ecief^ tineatép bæc uox ad locum inquo es.Et fit uagus,nefciens qud fe recipiat,ur referas ad locum quenr refugq ac manendi gratia uagus ac profugus pétas. Nôabludit admodr.m mea fententia. Sentie ciiin' banc Caino alteram maledisflionis fpeciem infligi, ut primiim fit yi, id eft,mobilis,inftabilis,nullolc' co diu confiftensideindefitns, id eft, exul Si profugus, hoc eft, extra patriam terram acdomum abic-dfus Si uagus.Non eftmox exul,quifquis non diu certo loco ba?rer:amp; rurfus non eft ftatim inftabilis st mobilis, qui in exilium eft abieiffus. Nam fieri poteft, ut in ipfa pan ia fis mobilis amp;nbsp;inftabilis ; poteft etiam accidere, ut qui exul eft in terra aliena,certum ac ftabilem manendi locum inueniat,nc uagari,!« demqj fubinde mutare cogatur. Iraq? fecundum banc fententiam fic makdicit Cain,ut amp;nbsp;extra patriaS fedes abijeiarur in cxiiium,amp; in exilio non inucniat conftantem ac ftabilem mar.fioKem,ftd de loco u’

Græcus interpres 1ia$ duaS uoccs fic iiertif, ut longe* aliamexigantexpefitionem. Habeturenimin G ræco ad bunc modum,7c^'w.o icxi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sau ew; liiySi: id eft,Gemens ac tremens eris fuper tcrrarH'

Non conuenit bacc iierfi'o ueritati Hebraicæ. Ntej; enim manfionum ac uita: inftabalitatem,u3gand:lj errorcs,f£d5^ mentis dolorcS crebris gcmitibus acfingultibus exprtflüs,amp;corporis trcmorciUjangi*' ftiati aiiimi teftem continet.

Dixitq^ Cain ad Dominuin,^’laior efl mquitis mea,quàm ut ueniam merear.'E cce eijcis me hodie à facte t(t' rar,er à facie tua abfcondar,er era uagus ac profitgu: in terra-.Omnis igitur quiinuenent mc,occidct me.}Coîc

»iicT:us fimul Si maledidbus definit negate Si indignari. Senfit enim condemnatioiiis fui Si iuftci.’.a’ , amp;nbsp;grauitatcm.Iuftitiam in co quod dicit,Alaior eft iniquitas mea,qiia’m nr uenia mereariftu i trecbnS । eft in Hcbræo,Qi.i.im utremittatur.qiiafidicat; Agnofco iniquitatem mcatn,neccftutrcmiffi iîîampc tam.Maior enim eft,quàm ut fis earn rcmifturus. Agnofee animum dtfperantem,qui prius egregienc'’ gaueratamp; ftomacbatiis fucrat. Grauitatem condemnationis per ea fentirc fe teftatur quod fubijcitjE'-cc eijeis me bodie .à facie terra;;iiitellige,patriac.quare illud nxnMn legendü eft, Terrae biiiiis.amp;’ abfeon-dar a facie tuadioc cft,priuabór omni tua gratia,pricfidio Si ai!xilio,non admittar amplius ad confpt' elf urn mum, cris mihi infcnfiis perpétué, ad locum bunc apparitionum tuarum nunquam me accedeU parieris,amp; ero uagus ac profugus in terra. Hine,quod maxime' timebat colligens infert.OmniS igimf qui inuenerif me, occidet me. Sic didfitabat illi peccari confeientia, Si Rc ex fententia condemnatioiiis futurum Colligcbat.

Sunt tarnen qui locum bunc aliter exponant. Illud, Alaior eft iniquitas mea, qudm ut ueniam mc-rcar,lcgüt per interrogationem; Maior ne eft iniquitas mea, qua'm ut ueniam mercar^quafi in HcbrïO fit «yJlXî ’y'snsn quod non eft. Arbitrantur illi Cainum non agnouifle peccati fui enormitatem, fed magis effe de pœnæ magnitudine conqueftum, de peccato uero fie fenfilfe leuitcr, ut piitarit iilud fs eile pofte remitti. Veriim nee Hebraca leótio confcntit, nee ipfa uerba fic funt comparata,ut hundeH' fum leftori diiigenti offerant. Alioquinonconueniebat diccre, Alaior eft iniquitas mcaifcd, MaioriK eft culpa mca:ucl,Maius ne eft commiftum,aut peccatum meum. In uoce,Iniqiiitas,non eft extenuatw fccleris,fed magis aperta confefsio.

Deinde amp;nbsp;illud, Omnis qiiiinucneritme,oeeidcrmc,quidamficcxponiint: Cumigiturdfaciefcf' ræ patriæ Si ma abiiciar,futuruslt;5 fim in terra inftabilis amp;nbsp;exul, quorfum attinet ut uiuamt’Occidat es gome, quifquisinueneritme, quandoquidcmcalamitofifsimum erit in tanta miferia iiiucre. Verum rurfus non aftipulamrtextus Hebræus. Non enim in illo fielegitur, omiiis igitur qui inueneritme,ot cidat me:fcd ad hune modum,’'15in’' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n''n\id eft,Et erit, ut quifquis inuenerit me,ocidatniC'

Sic amp;nbsp;Græeus iicrtit:f 7«“ roaif i ivgiaitK/D «TTroxTp/« jMf,id eft. Et erir,omnis qui inuenerit mCjCCCP det me. Hæc ucrb.i non fpirant animiim mortis appetentem, fed magis mortis metu pcrcnlfum. Nelt;ÿ enim de co loquimr,quod aeciderc fibi uelit,lêd quod euentiirum fibi metuit.

eixitq^ ci Dominus : Ncquaquam ita fiet, fed omnis qui occident Cain,feptuplum punietur. Pofuitq; DamM in Cain f!gnum,ut non interßeeret eum omnis qui inuenißfet cum. ]Non erat confilium Dei ut Cain occidcrc-mr,quantumuis finguiari morns excmplo dignus. Qiiare ut metum bunc mortis, quo mifer teneba' fur,animo iliius cximat, ad id quod dixcrat, Et erit quifquis inuenerit me,occidct mef efpouder,f£cun dum iftam tranflarioncm, Nequaquam ira fiet.deinde amp;nbsp;grauifsimam pocnam minatur ci,qui fit oca furus Cainum. Nam quod dicit, Septuplum punietur, nihil eft aiiud,qua in grauifsime'punictur.Ete-nim uox bæc,Septuplum uel fepties in fcriptnris, pro mulritudine incerta fumitur.cuius admonco, rx quis

quis in nnmcro feptcnarîo fruftrà pliilofoplienir. Tertiojadijcir ei fignum,ur no intcrficcrrtiir à quo-* qiiam.Qi.iodilludfignüfuerit,non expnmiriir à Mofe.Aliiis aliiiddiuinar.ccmiinirfrfenriuntdc mentis angiiftia amp;nbsp;fingiilari qiiodain capitis amp;nbsp;membronim tremorc.Fortc rcfpicitiir ad Græcam ucrfio-ncm, qiiæ habet,Gemcns ac tremens cris fiipcr t erra. S un t qui piitant facicm Caini aliquo figno nota-tam, quemadmodiim bomiçidas aliquando fie diuinitus puniri uidemus, ut oculi illorv.m, qui antca fuerâtplacidi, mutentur in toruos actruces. Vcrùm cum in Hebræo aliter legatur, 8i incerta fit omnis luiiufmodiconieótura, ubi niliil certi habetur ex litera,arbitrer fatis cfie pie ledlori,ut iutelligat. Défi aiiquonotabilifignocauiflc,nequis maiifiin Cainmittcrct,necoper!cprcCiumfofc, utinquirat,quod nam uel quale fuerit hoc fignum.

lllud, Nequaquâitafict, in Hebrao fielegit, yp 'yb “IbVjid cft, quapropter quilquis oceiderit Cainü. Videtaütinterpres pro1b7,ideft,quaproptcr,legifielb WbjideftnôfiCjquemadmodû eus habet,^rw.ficut dd Theodotio legit. Qiioniäeadem ferc' utrobit^ pronunciatio cft,magis fecun-dum pronuneiationem qult;im fecundum literas ucrtit, nifi difturi fumiis exemplar unde uertit habuif-fe nö'ibV,fed 1b efïtcp poftea feripturâ mutatä, ac pro 13 îs'b pcfitfi Ibbjfieutiexëplaria nunc habet, Veriim in re tam incerta quid pofiiimus jjnüeiare ccrti^ Si fecundü Hcbræa lcgerimus,Propterea quil— quis oceiderit Cainü,feptuplü punitt,fcnfus crit : Qiioniâ hoc metu teneris, ne forian te cuiÜbet liceat impunc' oeeidcrc,quandoquidé profligaris in exiliü, omni præfidio deftitutus, propterea lege hâc con ftituo,ut quifquis teoceiderit,feptuplo maiores poenas luat,quàm tibi imponuntJtaqj licet difcrcpali tia in uerbis efle uideat,fpiritus tarnen ide eft utrobiçpjfiuc Icgamus qr.aproptcr,fiuc,nequaquâ ita fict.

Deindequod dieit, Septuplum punietur, Lyranuspræter illam rationem amp;nbsp;contra fimplicitatem -fptuplit textus, Hcbræorüdeliriaîêquutus,ad Cainum,non ad occiforem Cainircfert.quafipiædixcrit Deus, fpetimafiiturumwtatc, ut Cain oecidatur,id quod etiam.à Lamcehfadtumcfiêputât. à quo Cainum in uenatione loco feræ oecifum nugantur.

Alij legiint fie: Omnis qui oceiderit Cain,fcptcmplices pcenas abfoluct. Sic habet GræcuSjfTr/« i/cJi/ îîlcron ^Pcil-pc 'zijXfixÂv3''^i,'Et Hieron.in Hebr.quæftionibiis legit: Omnis qufocciderit Cain,feptem uindidbas legt inciiioüàHe cxokict.Et exponunt non de uindieftis ae pœnis quas luere debucrit occifor Caini, feel quas efiet in ip l^nto uoltiinitic, fo Caino cxequuturus:ucriim in Htbræo eftop” pa(siuëpofitum,Punietur;non aifhiuc',Punier.Qiiarc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

nonpoteftreeipiiftaexpofitio, quam Hieron. in Epiftolaad Damafiim fiepofuit; Nolens eum DeuS compendio mortis finire crueiatus,neetradens pœnæ,qua feipfe damnaret,air,Non fie:ideft,ti5 ut exi-ftiinas morieris,amp; morte pro remedio accipiesiucriim uiues ufcp ad feptimâ gcnerationê,amp; céfeientia: tuæignc torqueberis,ira ut quicüqj te oceiderit(fccundu dupliec intenigentiâ)aur in feptima gencratio nc,autfeptimofeliberetcruciatu. Nô quod ipfe qui oceiderit Cain, feptem ultionib.fubijciëdus fit;fed quodfeptcuindicT:aS3qua:in Cain tanto tëporccucurrerüt,loluat interfc(flor,occidcr.seüquiuitæfue rat derelict us ad pœnam. Hæe Hieron. Récitât etiam opinioncm quorundâ de feptem uindiëlis Cain, Septent uindiâ^ quafi feptem illius peccatis eompctcntibus,fie ut primum illius pcccatum fuerit,quod oblatiohem non Caini^ rede diuiferit : feeundum,quôd fratri inuiderit:tertium‘qudd dolofe egerit,dicës, Tranfeamus in cam pum: quartum, quôd iiitcrfeeerir;quintfi,quôd procaciter negauerit,dicens,Nefcio,nunquid euftos fra tris tnei fum?fcxtum,quôd feipfum damnaucrit dicens,Maior efteulpa mea qu.àm ut dimitrarfeptimü, quôdnecdamnatiis egeritpœnitentiam. Qiia'mautem fint ifta infirma amp;friuola , ipfequoep Hieronymus non difsimulat, dum ea non probat, fed tanquam aliorum cogitata récitât. Et ChryfoftomuS feptem Caini pcceataconnumcrans,non ift3,fcd alia quxdam recenfet. Primum,inquit,inuidet;fi.’cun-dô fratrem fuum occidcic deftinat:tcrriô fraudes confuit: quarto,caedem opere implet:quintô,fratrem oceiditfcxtd,primus mortem operatus cft:fcptimô,Deo metitus eft.Hæc ille. Vnde fatis liquet,qudm nonhabeatcerti quicquain hæe opinio.Etenim, fi tiinéfa membra peceati Caini rceenfenda funt,quis non uidet quàm multo plura amp;nbsp;alia afsignari queant qiiàm uterç SC Hieronymus ex alijs, SC Chryfo ftomus de fuo anniimerat^ lofephus fie intelligit banc particulam, quod fobolcm Caini dixerit Deus ufqj ad feptimani ætatem foie puniendam. ueriim ipfa feripturâ? fimplicitas non fauct ne huic quidetn expofitioni.Qiiare, ubi hæe omnia, quærecenfiii,confidero,magis placct,ut fimplicitatem expofitio-nis quam pofuiretincam,quàm ut huiufmodi incertis ac ffiuolis opinionibus locum præbeam.

VrfgiW CT profugui eriifuper terram.'] Qiiæritur hoc loco,quomodo pcrtincat ad maledidionem ho- Q«o exilia per minis impij Ôl parricidæ,uagum ac profugum fieri fuper terram.-cum ea uitæmoicftiaamp; incommodi tincatadmaledi tasfrequcntcr,immo magis,accidar pijs quam impijs.Abraham reliéia parria abijtin terram incogni âionem,cu)npij tam,ncfeiiisqud iret.Hcb.u.Et fantffi peregriniet hofpitcs funr fuper terram. Et eod.cap. Cireuierunt ßnt cxulcsin in melotis,in peliibus caprinis,cgenres, anguftiati,affli(fli,quibus dignus non crat mundus,in folitudi- bac nita. nibus errantes,in môtibiis,amp; fpeluiicis amp;nbsp;cauernis tci ræ. Sic patres,prophetæ,Chriftus ipfc,non habëS in liae terra ubi caputreelinarct, «Se apoftoli,mundi huiiis peripfema faefti, uagi fucrüt nbsp;nbsp;exules in bac

terra. Quid igitur eaufæ eft,quôd hæe moleftia in Caino deputatur malediëlioni, cü pofteros piorum magis quàm Cainam fobolem illi uideamus efit obnoxios^ Ad hanc quæftionem refpondco;Alale-didio ifta non eft confideranda in externa üla locorü inftabilitate, amp;nbsp;exulandi moleftia; fed magis pri-mdmineo,quod Cain non folü c’parria terra,iedamp;; à facie Dei,propter immanc parricidrj icelus gratia amp;nbsp;præfidio Deipriuatus abijciebatur; deinde fie erat confdentiæ ftimubs agitatus.utanxius corde,

tJÔ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N GE N E S ï M

jrops corifilii,meni mortis diiicxatus,uitæ diibius,ncinini fidcns^finc fidc ac fpc Deijmifei rimus Ä in* J* felicifsimns ctiam ncmineperfcqucnteeirabatacfiuftuabat: quarc iiô immcritd huiufmodigenusui' tæ omnium infelicifsimæ, maledidlioni deputatur. Vcrùm longe aiiter comparata funtexilia lan--dlcrum. Cum illi fiunt uagi ac profugi m terra,non accidit hcc fis proprer parricidia fleuri Caino,aiit proprer bomicidia,uencficia,adulrciia,proditionesdfdiriôcs, nbsp;nbsp;aüa buiufmodi facinoraTed partim

flngulari difpofitione Dei, fie eos in lioc mundo falubrirer cxercenris: partim ex arroci filiorum Iiuiuf j,gt;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feeuü maîicia,qui pios inde ab inirio miindi ad fînem nfqî infeftare acperfequi non ceflant. Deindenort

deftituunturgratia acpræfidio Dei fub cuius alis turiqutefcunr,quantuncur.qj abimpijs profligantur. Tertiójquódcci daipforuin arrincr, habet uerbum ac promifsicnes diuinægrar;ar,qiiibns tort fideai fpc firma innirunrur, non funtanxq, inericulofl, rerum dubij ac fîult;fbuanrcs,non agiriir tnalaeccfeieti* nac ftimiiIiSjnon funr imparicntcs.fed fecura,paeata.amp; rranquilla eonfeientia in ccfpeftu Dei,qiiocûfp locorü degantjConuerfant. feienres fe peregrines efl'c in rernbuee habcrc in hoc mîido manenréciuirató fed cxpedlare futuram in cœlis. Quarc cum ranta fit bac in re diuci fitas inter impies amp;nbsp;pios, facile ad prtefenrem quacftioncin refponderipcreftjquamobeaufam malcdiôbusfueritCainuaguset profiigaS in terra, 5^ maledidbi non fint pq ac fanéti,ctiam ipfi uagi,inftabiles, profugi amp;nbsp;cxulcs in hoc mundo-

A duibii'sfibi ti- Omnis igitur (juiittuenerit me,occidct me. ] Quæri poreft hoc loco,qui nam fuerinr illi^à quibus fibi mf' rntterfl Qltl, tuens dixerit Cain,Omnis qui inuenerit mc,cceidtr mc.Etenim hadlenus noneft .à ATofe fadla de ali]!

Adacfilijs ulla mentio,prxterquam de Gaine amp;nbsp;Habelc. At hæe ucrba,Omnis qui inuenerit mc,oeei' dft me, uidentur innucrc habuifle turn Adamum non foies hofee duos fihos,Cainum(Slt;: Habflem,fcd amp;nbsp;nonnullos alios,lt;à quibus fibi Gain timucrit.

Refpondenir ad liane quatftioncm uaric.Sunt qui intelligant bæe iierba danda efle menti anguftia* tar, quacfibi timuent,ctiamnbinullus fucrit timor, quemadmodum deimprjsquibuiufmoditimorf affieiunturfcribitur, qudd Fugiant r.ctninc perfequente. Sic arbitrantur Gainura période fibi rimiiiH*^» ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne à quopiam oecidcrctur, ac fi pafsini, quoeunqj iccorum ueniret, inuenturus efler homines,ôf fad*

nus quod p3rraucrar,iam omnibus cfletcognitü. Verùm ifta cogiratioparum uidetur efle firma.Nai” amp;nbsp;Deus ipfe uerbis Gaini aftipulat, dum lege ponir,nc qiiis Gainû oceidar,nifi ftpruplam ulrionc exft nri uclir,cuius eêminationis fane nulla erat rario,fi nulli erant in terra aiij Ada; fili],prêterGainü iwi’^ amp;nbsp;oceifum Habelcm. Poterat mulro conuenier.tius diccrc Deus: Qiiis efl qui te inuenturus fit Si inff' rcmpruru$,cum nemo mcitalium iamfitin terra præter te parentes ruos Adamum amp;Euamfqiiài’’ 5 quod dixit,Omnis qui occiderit Gain,feptuplum punictur,fi folus Gain poft parentes fupererat.R“'' fusfunt,qiiidc beftrjs intellig3nt,dicant(p Adamü fibi non ab hominibus,fed à beftijs timuiflc.Ethai’^ obcaufamilliquodinHcbr.tft’'Xï13’?3 non in mafculino Icgunt,Omnis quiimuenerit me,fed innt“' rrOjOmne quod inuenerit me: Et fiequædâ græea exëplaria né habent w.ri-,id eft, omnis:fcd raiw,idd^ omnc,amp; rame in uerbis Dei nô habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fed nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/w'^.ideft,omnisquioccideritCain.Et

lofephus dieit quodGain timuerir,ncin beftias ineidens pcrirct. Verü necifta refponfiofatisbeuceo” iienir cum co quod Deus legem pofuit de non cccidcndo Gaino, immo fignum adiecir, cuius confpf'* lt;ftu admonerentur omnes,ne quis manum inijeeret inGainum,quæ uticp nulla ratione propter beftial fadla efle dici poflunt. Sunr quidicant Gainuin inhifee uerbis ad eos profpexiflequiex Adamo ad* hue nafeituri erant, timuifle cji,ne ubi illi adoleuiflent,fL;turus quii'quam ex eis elfet,«! quo occidcrctuf' Vcriim mcoiudicio nec eraf præfcnti lege opus propter cos qui nondü erant nati, nee ratio eratnioX fignum illi imponere,quo reddcrctur tutus, fi nemo rum erat,a quo quicquâ perieuli timeri potufO'* Rcfpiciunt a lij ad fi lias Adæ. Ercnim natas fuilfe illi fi !ias,fatis ue! ex co paret,quod ftatim infrà de c® Icgifur, quod Gain uxorem fuam cognoiicrir,quam Ibrorcm ipfius ftiifte ncccflc eft. Vcriim,utdw quid mihi uidcatur,arbitrer ucrofimilius cfle,ur feiitiamus Adamum plurcs turn habuiffe filios qud'” Cainu Si Habclem. Q^idd autem duorû ipforum duntaxat fadla eft mcnrio,fa(fium elle hoc non ideo quod foli,fcd Ctim qudd primi cxtiteritit,tHm propter memorabilë banc hiftoriam,amp; imaginem pic* rum et impiorum ftatim inirio generis nofti i in illis exprcflam.Etenim quis dubitcr,gcnuifl’e Adaniin'’ poft Gainum Si Habclem non folum fi lias aliquor,fcd adhuc ctiam alios filios,interea dum duo illi P^* mi ad uirilem æratem adoleucrüt!lNec impedit liane fenrentiam,qiiod nullt nominantur prætcr CaiHj HabchÔf Seth. Nominantur ifti propter certas caufas Scrh nominatur propter pefteritatem piorunigt; quæcx illo prognataeft.Alilt;isfcquenricapite memoratur, genuiftê Adamü adhuc alios filios Si filias, quorum ramë nec numerus, nec tempora, nec nomina afsignantur. Gum ncmitic ramen hac dercton tenderim. Dieo fimplieiter, quid mihi uerefimile uideatur,id quod Si alrj ante me fcecrût:aliorutncft® Pc lUttffii CT iudiciü Scribir Anguftinus alicubicontra Peligianos,fuiflëqui dicerenr Gainücum marre conciibuilft cotrtt Pc- Si ex ilia Iibcros fufeepiire,propterea,quod feriptura 116 faciat ineiitionë fi!i3rum,undc Gaino dari p® i.iÿ.inos cap.is. tuerit uxor. Sic deuoluimur in pudendos errores, dum non fatis cautd in facris feripriuis ucrfamiir.

Etxtfç ei Dominui: liequdqujmitafiet,fed omnis qui occident Cuin,fept!;p!uin punietur.] Nafeitur hic QUitre uoluerit qua;ftio,quarc noluerit Deus Gainum à quoquam occidi, cum efler iam abipfo malfdidhis,cxeëtnigt; Ecks Cainum d nicarus,ae prolcriptus, denicp propter ram atrox parricidij facinus omnium dignifsimus, qui non fe-quoquù occidi. Fed fi fieri poflt r,fcptics occideretur. Ambrofius afsignat huius rei caufaS aliquot. Dieit Deü fiepu niuiflc Cainü, ur priinü uindi^U efler proltxiof dum in metu degerct côrinuo, Si {çuürn teni eolend®

E it P L A N A T I o* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»39

A miilruirt labo rare t, deinde iit adnioncrentnr indices, ne cito ad funiendam uindiétam prorum percnt, unde fieri pofTe^iit ucl punirent infontes,ucl fontes grauins æquo punirent irati ; tertio, ut locus effet pa:uitcntiæ,flgnificareturcj;,nô'le Deiim mortent pecCatoris,fed ut côucrtatur 8^ uiuat. Poffumus ad-huèaliascaufas adijccrc- Priiniim,uoluiffe Deuinrarionë liabere mu'tiplicandigenerislinmani. Deinde,uerofimilc elfe, quc)d ex Caina pofteritate fuerint aliqui futuri, qui ad regnum Dei pertinerenr. Tertiô,pofcebatdifpofitioEcclçfia.* Dei per Setli propaganda;,« iili opponeretur Eeclcfia malignan tium,qüæ ex Caino crat proditnra. Qiiarc fie erat puniendus Cain,ut ô; nltio defcelere illius fumere-tur,ôê curfus pofteritatiS diuinituS dcftinatus,non tnox in ipfo capire amputarctur.Nö erat ftatim ex-tirpanda radix quantumuis amara,cuius frnólus fingulari confilio adufum aliquem praccipuutn defti-nabantur.Qiiodcoercendum homicidij eXemplnm atcinet, multoefficacius erat hoc prolixum ac diu-turnuiri Caiiu fupplicium ad incutiendum hoinicidij horroretn,qudm fi ftatim mortis Compendiofe-nieiac moinentaneas panas dedifiêr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO I.

Et ait Dominus ad Cain,Vbi eÜ Abelß-ater tuns f ] Primùm obfcruandum eft,fic effe Comparât ü Domî- Octt/i Domini num,utuigilanterobfei‘uer,quâ: iuftis accidant in haC uita. Putabat fc Cain necem fratris Celare pofTcj contcplantur ba fi occideret eum feorfum in agrô,ac parenturn confciennam fiillerer. Verùm ut poftea expertus eft, no nos (3' malos, potuitfallere oculos Dei ivfcvM'Æsr, qui omnia omnium ctiain occultifsima fpeculantur. Obferuauit Deus qua: gererentur cum Habelc,ctiamfi de eo non cogitarct Cain. Sic cogitandu nobis eft,fiue pec-cemuSjfiue ab irnpijs affligamur,uerfari nos fub ocutis Dci,otnnia noftra indefinenter obferuantis.

Deindeuidemus hic Deum quarerc de tjs qui pcrierutit.Qiiamuis illi nihil pcreat,ne q quidiî, qui Q«ænt Domf-occidutur(nam illi nemo moritur,fed onines ei uiuUnt. Luc.m.) attamë quærit de illis,amp;: hoc de eo feri mu de ijs qui trt-bitur,utintelligamus Deum nolle quenquä fuörü perderc amp;nbsp;amittere.Et hac in re magna proponitur teriernnt, confolatio fidelibus,qui in hoc miindo omnibus omnium fünf ludibrq s, Contumelijs, amp;nbsp;iniurijs expOr-fitiiac perinde occidiintur tcmerc’, ac fi neep in cœlo quifquâ fit,nccp in terra, qui ucl tantillà habeat eo-rum rationc.Quare plurimü feruitur dcieclis animis,quôd inducitur Deus quaerens de Habele occifo* ubi nam fit.Gaudent affliftffi fentiant aliquos faite efie,qui de ipfis qua;rant,Sf quid cû ipfis agat feire cupiant.Quantii’quæfo confolationis offerte poteft fideli peél:ori,fi credat Dcü ipfum de fc quaefiturü?

Tertio ßC illud confiderandü eft,qudd non ad Adamfnnon ad Euam,namp; adforores,uel fi quifuerüt, Dr manu occi^ fratres Abclis,fcd ad ipfum fratricidü Cainû elicit, Vbi eft Abel frater tuns? De manu occiforis quacrit oc qu^rit ocff; cifum.PutabatCain fe probdliberari poffe ab ea molcftia,qua per fratris afficiebatur pra;fentiam,fi eu [nnt-

B occidcrtt,amp;: c' mcdio tollerctiucrùm expertus eft effe Deum,qui quærat de occifis. Senfit paratum elfe iudicem omnibus illis qui oppreffores finit fratrü SC innocentum. Quis aüt fat is expenderit, quanta fit omniïityrannorü,8Ceorûeiui fratres SC innoxios opprimunt,futura atiguftia,tremor SC horror,quan do uocemhanc Dei audient,interrogantis ac quacrentis, ubi nam fint illi quos opprefferunt f Qtiarc plane obcxcatifunt omneS Caiui,dum fe impunc' laturos putant,qult;)d uim inferüt fratnbus SC mfon-tibus,quafi nonfint illorü nomine unquä uocandi ad indicium. Mortuus homo,inquiunt,n5 facit guet râ. Verü eft,fed in cœlo Dns eft qui fanguinë occiforü de manu tyrannorfi quxrit,8C ,p mortuis loquit OBSERVATIO 11.

Quire/^ondet,^efcio.'i Obferuemushicquoep animü plane'impium impiusfineîoCjuatur,fineaffi-

ciatur rc aliqua,fiue agat aliciuid,ubicp fuifimilis eft. ImpiuS erat Cain olferendo, impius admonitio- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no ucre^

nem Deicontemnendo,impius coram Deo mentiendo. Accidit fubinde ôC piis,uthomir.ibus mentian tur,quos arbitrant ut homines polfe falli,at Deo mentiri haudquaquâ fuftmct, equem fciüt omniü elfe Hicnttrt.

fecretorü cognitorc Et Petrus ncfcire fe quis effet homo ille refpôdens, utitp mentiebatur ; fed ancillœ, non Deo.Cainus à Deo interrogatus,ubi effet Abel frater,diferté mentitus eft,dices ; Nefcio,cum utiqj ignorare nô poflct,ubi eftet ille,quem iam recens occiderat, Itaqj cjucmadmodu iuftus per gradus pie-tatis affurgit, ira impius per gradus impictatis perpetuo ad barathrü perditionis defeendit. Qu.àm fit aüt enorme,mctiriDco,magis equàm mentiri homlni,uidcrc licet ACf.r.inhiftoria Anania:,ubi Petrus ad illü dicit,Non es hominibus mentitus,fed Deo : quibus ille uerbis auditis,cecidit SC expirauit,lucu-lento dcclarans exemplo,quàm indignifint qui uiuant, qui feu De mentiendo fallcrc poffe putant.

f^imcuflos Iratrismeifinn ego? ] Obferua,quale fit hoc genus fratrum. NonUegat Cain, Habelë effe Defal/isfra^ fratre fuum.Non dicit,Num euftos ego fum Habclis t fed,Num euftos fratris mei fum ego ? equib.utiqj fribîM. uerbis confitetur agnofccre fc Habelem pro fratre. Et tarnen negat fe illius effe euftodë, hoc eft, curam filins adfe pertinere.Ncc erat fimpliciter illius germanus, fed propter ius primogenitura: erat illius c-tiam dominus. Quare utroqj nomine debebat illius gercre curam. Id non agnofeit, fed ad fe pertincrc negat.Tales ff atres funt omnes illi,qui ficfratres fuos agnofcunt,ut tarnen nulla illorum cura affician tur,fcd illud Cainicum,Quid ad mef perpetuö in corde habent,8C in orc.Tales domini fnnt,qui fua no interelfc ducunt,quoraodo habcant,qui fidei aC poteftati ipforum funt concrediti,modó fi quid ab illis expeiftatur emolumenti,inofftnfe expediatur.

Deinde expede. Quinöfoln nöcnftodicrat,fed 8C occiderat fratrc,dicit;Nurn cuftos fratris meifunt Vor« cSgt; no«cu cgo?Parn erat,non cuftodiffe fratre,nifi iliü ctiä occidifl'et.T ales funt hodie epifcopi,qui reipfa negant V4)'c occidunt ad fc pertincrc cuftodiam SC paftum gregis Dominici, dum eum ncc pafeunt nec enftodinnt •. quibus id etia quos cwarc ahqno paóto ignofci poftet, nifi ctiam ones ma^larcnt, ac perderent, In'que rapinam omnis generis debebdnt.^

140 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N B S I M

befhjs traderent. Si graue judicium manet eos qui ad curandum fibi concreditoS non ciiranr,quis fatis J cxpenderit,qua pana digni fint, qui illoS ctiâ occidunt ac perdüt •! De liocgenere paftcru uide Ezecli. îâ.ubigraphicédcpinguntur. Reprehenfi funtneftra atate grauiter à mii!tis,qiiódi!on pafcuntoucS fibi cômiflaSjiion obeunt munus epifeoporum ac paftorum. Vtinam id faltem obtineretur,ne tyrannb dem exercèrent in grege CIirifti,ne fæuirent more luporii,ne occiderent ac perderent fratres.

Faltui cordii nbsp;nbsp;Tertio,obferuemus etiam in eo quod non fimpliciter dicir,Non fum cuftos fratris mei. fed infultan^

do ftomachando,Num ego cuftos fum fratris mei f quis fit imptj cordis faftus,imó qua? fir radix mi li huius,quo percitus,manuum occifionis in fratrem iniecit. Succenfebat,qudd de fratre ubi effet inter-rogabarur.Nam alioqui moleftc'fcrebat,quód facrifi'eium illius fuo cfi'etprælatum, cum ipfe primogt nitus effet.Id magna?iniuriæ loco ducebat.Manebat alta m«te repofta Ipretac iuiuria uitfiima?, ficuti ar bitrabat. Atejj ita hac infultatione non tarn fe fratri,quam Deo ipfi fuccenfere fignificabat. Etcnim ad-iierfus fratrem no habebat quod quaeri poft'et.Non dicit,Num ego cuftos fum nebulonis huius, ac falß fratris f fed,Num ego cuftos fum fratris mei C Qiiafi dicat : Qiiid eft quod tantoperc de fratre interro-gas? Qiiarcis ufqueaded placet,ut ego illi cöpararus,fordeam? Sicmanifeftc rurfus impij anirniexem plum deprehendimus.quod imitant illi, qui cü nihil habeant quod defratribus querant, hocunooife'’ duntur,quód uident eos plufculü habere gratia? Dei,unde permouent, ut de opprimedis illis cogitent.

Qjtidfèciili ? uox fanguinisß-atris tui clamat ad me de terra. ] Eft hie locus diligenter confolationis gra-Sanguis quot;Habelis omnibus afflidlis notandus.Primü quod fanguini Habeiis dat uocem, eamep non tacite' rnuffanté, uocalis eü. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fed clarifsimc' clamantem.Sunt quidem fic comparati pij dum aftliguntur ab improbis,^: occiduntiir,

liulfende fiinde ucliit ouicula? cum filcntio,no apcrientes ora fua,proférant omnia, ueriim fanguinis illorfi, etiamin Jatebriseffufus,latere nöpoteft. Clamat aduerfusimprebos tarn occiforcs quàmoccifionisautlioicS.

Negabat Cain,ucrdm fanguis effufus clamabat Si accufabat.Sic quantumuis impij uel negent,ucl difsi inulent, uel excufent, tarnen ipfa fcelcra eorum clamant 8i accufant.

Dcinde,clamatad Deum Ad me,inquir,clamat.ubi obferuandum eft.effein Dcoqua?dam,ur.def‘l Mtpiorum Si innocentüfanguis,occifio uidclictt,adiÙumcIamarc,idcft, uindidlam expcteredicatiif. Vnum eft,quod ipfe index eft amp;nbsp;uindtx maloru omnium. Qiiarc quemadmodu in regno quicquidin' iuriarum Si uiolcnria: infertur infontibus,rlt;lt;frc ad regem dcfertur,ranquä iudictm Si ultorë.itaquit' quid in toto terrarum orbe improbe ab iniuftis ac reprobis aduerfus iuftos Si infontes pi a?fumitur,o- j j mnis illius malitia Si iniuftitia ad Deum iudicem Si ultorem omnium pro uindidla clamat. Älterem cft,quódiufti|ac pij peculiariteradDeum pcrtinct,amp; in cu ram prouidentiæ illius funt adfcripti.Qmm etiam hoc nomine fanguis Habeiis ad Dominum clamabat.Sic uociferantur ad Deum cmuia quscf'l in hocfeeulo patiuntur.Perfccutio fidelium,cuioperam fuam Paulus ante conuerfionem inipendebat, clamabat hac ratione ad Chriftum in ca:Ios,quod ad ilium pertinct,quicquid fidelibus ipfius acciditi” hoc mundo,fine benefierjs affi'ciantur,fiuc iniurrjs Ixdantur Si occidantur. Qiiarc Saulo ccclitiis accls' inabat,dicens : Saule Saule,quid meperfequeris ? Suinus enim Domini, fine uiuamus,fiuc moriamnr! illiiq; uiuimus,illioccidimur moiimur.Horuin admoneamur, dum audimus fanguiuem Habeiis d’ mafte ad Dominum. Alioqui fanguis effufus hominis occifi per fe uocem non habet, imô nee organu, neefpiritum uocis,quo clamarc pofsit.Et hoc padto intelligendü tft,quod Hebr.ix.de fanguineCIiri-ftilegitur,quôdloquatur melius qun'm fanguis Habeiis. Dicitur fanguisChriftiloquijUtiqj ad Deum, melius qinàm fanguis Habeiis, pro pt erea quod effufus eft pro peccatis neftris, Si uirtute illius Deort' conciliamur,dum propter mortem Chrifticondonantur nobis peccata. Si in gratiam adoptionisred pimur. Qtiare non expofeit uindidlam fanguis Chrifti,ficuti languis Habeiis. Nifi contumclia illiiff'^ ratur ab qs qui femel mundati relabuntur. Si blalphemiam fpiritui gratia? inferüt. Contra illos duiiuS etiam loquitur, quàm fanguis Habeiis contra Cainum.

Tcrtió,Clamat ad me,inquit,de terra.Poterat dicerc,Spiritus Habeiis fratristuiclamat ad meinem lo.Nam no folü fanguis Habeiis fuerat effufus,fed Si lpiritus,amp; ille redierat ad cum qui dederatiplum' iieriim maluit mentionem facere fanguinis, de terra ad fe clamantis, quàm fpiritus ad cœleftia reccpti, ut amp;nbsp;crudclitatcin parricidij per uocem fanguinis fratcrniexprimerct. Siconfeientiam parricidapef' ftringeret,admonitam fanguinis fraterni, quem inter occidendum Si effuderat, amp;nbsp;effufum in terra m-derat.Et fimul admonemur nos,tantum non eftï? inter cerium amp;nbsp;terram intcrftitium,quo qua? in terra gerunturimpediri pofsint,ne cœlos clamore fuo reucrberent,amp; aures Dei percellant.

Qrtartójnec illud tranfgrediendum eft, quod infignis ifta piorum confolatio teftimonio nobis ncim hum:ino,fcd ip- mano,fed ipfius Dei proponitiir.Ipfe Dominus dieir. Vox fanguinis fratris tui clamat ad mede terra-ßus Dei tcüimo Poterat teftimonium hoe uideri infirmüjfi alius quifquâ diceret. Vox fanguinis innoecter effiificlamat

ad Dominü.Iam,iie quid fit,uiidc hæfireinus, non liomo qiiifpiü, fed Deus ipfe hac de rc teftificansin'

îlt;MJc igititr malediiliK erisfuper terrrfm.jHanc fentenria Dei in Cainü prolatä, qua maledidliis jrnun' ciatur,contra uæfaniâ CainitarTi obferuemus. Deus maledixit parrîcidâ Cainû, amp;nbsp;inucti funt homines, imo non homineSjfed portenta quædâ,quibusCainifte dignus eftuifus,qué laudib. deprædicarëtjd^il^ qui faluari cupiunt,capitis nice imitandü ,pponerct.Hoc genus hominû feftä cöftituerüt^quä^iprer an torein uetercs uocarunt Cainitas. De illis nögraiiabor annotarc,qua: Epiplianms aduerfus haretieoS libro

E X P L A N A T I o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14I

A libro primo fcrib!t,Ca!ani,inciiiif,hominaf’rur quidamjCognomine hærefeos luiïus fiimpto à Caino. Hiincenim Iaiidanr,amp;f patrem fuum conftituuiir.Diciiiit eum clTe ex robiiftiorc iiirriite,ac cœlcftipote ftatc.Qiiin Si Efau,amp; Core cum fuis,iSC Scdomitas ad ilium rcferunt; Habclem iieró infi'rmioii uirtuti députant Blos aurem omtics célébrés habeiir. Si pro fuis Cognatis. Gloriantur euitn effe fc cognatos Caini,óé Scdomitanim,5f Eiau,amp;f Core,ac dicunt eoS eifc perfedlioris ac cocleftis fcientiæ. Quarc Si. ftic^orem muudi liuius fategifTe quidcm nuganï,ur eos perdercrueriim læderc eos ncquiuiBejCO quód abfconditi fint ab eo,ac tranflati in niuuduin fupernum,unde fortis fit uirtus,amp; à fapicntia, tanquam il lius proprii,afiïimpti.Et Judam ifta accuratd agnouifle dicunt.Nam ód hunc cognatum fuum eflc uo-^ hint,amp;f excellcntem illi fcicntiam adfcribunr, fic ut amp;nbsp;opufculum fub illius nomine circumferant, quod Euangcliiim ludacuocant.Et nonnulla alia quo^ fcripta adueVfus inferiorem uirtutem cöminifcuntur* quo nomine cccli ac tcrræ f.idf orem appellant. Dicunt etiam, fieri non poflc, ut faluctur quifquam, nificundfa pertranfeanquemadmodum ódCarpocratcs dicit. Nam quifque illorü,uelut ob liuncprar.-textiim,dum infanda facit,et turpia defignat,omnislt;p generis peccata perpctratjcuiufqj angeli nomen inuocatjCum eorum qui fuut angeli,turn quos ipficommimfcuntur, atq; uniciiicp illorum aliquod fce.-lus ex peccatis qua? fiunt in terra députant. Si fic fadfum quifcp fuum ad nome cuius uult angeli refert. Etdiiniiftafaciunt,ficdicrit,O angele N.utornuncopere tuo. O poteftas N.facioiam tuum fadtum. Et paulo póft, Er peruenit iam ad nos libcllus,in quo ucrba quædâ inicjuitatis plena,fic babentia^con-finxcjiinr. Hic eft angelus qui Mofen cæcum reddidit : Et lu fimt angeii qui Core, Datban,8d Abiron abfconderunt Si tranftulcrur.t.item aliud quoddam feriptum fub nomine Pauli apoftolifingunr, pie--num obfcŒnitatis,quod Pauli afeenfum uocant,occafionem ufurpantes ex eo quod Apoftolus ad terr-tium ufqj cœ'.ü afccndifi'e i arcana uerba audifle dicit,quæ homini loqui non liccat. Et liæCjinquiût, fuut arcana ilia ucrba. Et addunt,uirtiites illas fuperiorcs Si inferiores cômixtas fuilfe cü Eua, Si Cai^ niim gcnuiflciX Ilabelemjfic ut Cain fuperioris,Abcl ucro inférions fit uirtutis filins.Deniq; Adamii Si Euam a' ralibiis uirtutibus,uidelicct angelis,cfrefadtos. Et natos pueros Cainum amp;nbsp;Habelcm inter fecctendifle, Si cum qui à fortiorc crat uirtute progcnitus,occidifie eum qui ad infirmiorern uirtutem pertinebat. Et dum fabuiofa ifta docent,ad decipiendum eosqui obaudiunr,annedlunt illiciendi gratia, ac dicunt,oportere tinumqiicmcp hominem fortiorem fibijpfieligcre uirtutem,lt;SC ab inferiore difcede** redioc eft,ab ea quæcœluni äT carnem. Si mundum condidit, tranfeendere ad fuprema per cruCem Chrifti. Propter hoc etiim,inquiunr,c'fupernis aduemr,ut in ipfo fortis uirtus impleatur. Si tropliæu ® aducrfitS infirmiorern acquirat,amp; corpus fuum tradat.Et alq quidem ex illis ad liunc modumialq uc.-ró aliter dicunt.Sunt enim qui Cbriftum eo quód malus cffeEac legem fubuertere uclletjà Inda tradi-tumftiifledicant. Laudantnamque Cainum,amp; ludam, acdicunt; Hancobcaufamtradiditeum, quddquæbene docebantur, deftruere uolebat. Alqcxipfis, Nequaquam, inquiunt, fedquoniam bonus erat fccundum fupercœleftem feientiam tradidit eum. Sciebant enim principes,qiiód fi Cbriftus Cruci traderctur,infi'rma ipforum uirtus euacuaretur Et hoc cum cognoiiiflet Judas, fategit. Si omné lapidem mouit,quotradercteum,atlt;p ita opus faluti noftiæcommodum peregit Hæc ex Epiphanio Inic transferre tiolui,non ad id folum refpiciens,ut admiremur infignem hanc uæfaniam, fed ut malitiä fatanæobferiicmus, códolcamuscp communi mortaliügencri, iinpofturæ diabolicæ obnoxioiac fimul admoncamur, quid nobis queq; pofsit accidere, fi neglcéf a faci a fcriptura quorumuis curioforu hc-minum fomnijs antes præbere uolucrimus.Quanta uerd fit infelicitas cOrum qui lt;à Deo fuper terram maledicunt,uidcreeft Dcut.is. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO VI.

Q»£aperuit 0; fuim, iy fufeepit pttiguinë fratris till de manu tua. ] Obferuanda eft ifta prOfopOpccia» QuodteUuri ot qua telliiri tnbuitur os ad fufeipiendum fanguinem effufum. Hoc loquutionis gencrc grauitas fceleris datur,quo(angM inconfeientia pcccaroris exprimitur : quæ tanta fit,ut ipfam creaturam rtddat mimicam amp;nbsp;infenfam. nc effufum[«let Jpfa terra, inquit, quæ orc aperto fanguinem fratris tiii de manu tua fufcepit, babebit te execrabili. perit,^ Si cogitemus peccaturi, Ccc.fi apcrit oculos fuos,amp; uidet operum tuorü iniquiratcm,tdeclt;5 tibi infen iumerit perpetud : no potcris ainplius bilari uultufaciem ilbus intueri. Acr apcrit aures fuas,(SC audit mendacia,blalphemiam, turpitudmem uerborum tuorum,ac detefiabitur tc, crit que inckmenrior in tc perpetud Huiufmodi cogitatio ad hoc faccre poteft,ut .a ftudio pcccandi cobibeamur. Verfamur in medioelemeiitorum accreaturarum Dei, quæ licet necaures babeant, nccoculos, neefenfu aiflorum noftrorum afficiantur,conuenientius ramen eft,ut ex conuerfatione noftra nibil accipiant impuritatis, «nde;fi fenfata eft’cnf,oifendi poiTent.Qiii fic animati funt,ubicunq; locorum degant,puritati uitæftii-debunt;(Sf quoniam didicerunt reucren elementa furda,cæca Si infenfata,ne temere’ in illis uiuentes pec cent,mu'to amplius coufeientiam Dei rcucrebuntur,omnia non manifefta tantum uidentis «SC audien.-tis,fedamp;occultifsiinacognofeentis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O B'S E R V A T 1 O VII.

Qimopcratu^liicris earn,non dabit tibi ffuiiiK fuos.] Rurfus uidemus fterilitatctciTædepiitari peccatis Sterilität terrât colcutium illain,quemadmodum amp;nbsp;fupra capite præceder.ti uidimus.uide etiam pfal.107. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deputaturpeccet

Deinde obferitaudum eft,qudd terræ adfcribit uirtus dC efficacia. Nam in Hcbræo fic Iegitur,N3 tit noHris.

adder uirtutem fuam tibi.Eft quidem omnis friuftificandi efficacia amp;nbsp;uirtus,propric'ipfius opificis,fic TejTlt;e adfenbi-lit terra non babeat adliuam frinflificandi uirtutem,fed magis pafsiuam,uel fi mauis inftrumentale;ue tur uirtits çy ef^ rumficloquiturfpiritiis S.utdifcamus nonconteptim uti inftrumentis diuinæ uirtutis Si operationis. ficacta^ Deleft uirtus, quafoHplcndet, terramlj; pafsim illuftrat, qua ignis calcfacit, urit,purgat,df eoiifumit,

141 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N GE N E s I M

qua a er cunfta quafi iiiuificaf ac couferuat,qua aqua liumcdlat amp;nbsp;irrigat,terra fiuélus ,pfert. Is emW i opcrarur ointiia in omnibus.Sol,ignis,aqua,terra3a€r, feruilia funt clementa amp;nbsp;inftrumcta diuir.xuir tutiSjinefficacia per fc^nifi quantum uirtute Dei inotu aguntur uel continuo,uel interrupto,uel muta» to,pro ipfiLis uoiuntate cunifta difponcntis ac gubernantis.Vbi dicit, Germinet terra, amp;nbsp;proférâtfni' (flus fuos,uirtute uerbi huius terra effi'cax redditur ad fnwflifi candum. Contra,ubi dicit, Non det tetri amplius frudlus fuos,non habet ilia unde fru(flificer,lcd quafi arida amp;nbsp;inanis fterilefcit.Qiiare nbiftcri litatein telluris expcrimur,nonhæreamus in defeeflu naturae confiderando, fed cogitemus Denmelfe» qui nobis uirtutem fuam propter peccata noftra deneget, atep ideo uterum telluris infcccundü reddaf-Qpuihominis et Tertio amp;nbsp;illiid obferuandum eft,qudd non fimpliciter dicir,Non dabit tibifrueflus fuosTed prxniit Mrtus terne inn tir,Cumoperatusfucristerram; actumfubijeit. Nondabittibifiiufliisfuos .Videmushieconiung* guntur. opus hominis terrain operantis 8C colenris,amp; uirtutem terræ,ex hifee duobus prouenire fruifluumfo cunditatem,fi adfit benedicflio Domini ; fecus, fi fint maledicfli qui terram operantur. QuarenihiUi^ quiplantat amp;nbsp;rigar,nifi acceflerit incrementi uirtus,quaccxDeo eft. Cain erat agricola,ôlt; quamuisift'i eilet aliquandiu cxpcrtus,haud tarnen fiiturum cogita.uit,ut terram expenretur fterilem, adeo^ ilh*” inefficaciter ac fruftra coleret, fi parricidio Drum fibi redderet infenfum, SC terram fanguine fratcrno rigaret. Digni eftent hodie quoqj,qui telluris fterilitatem experirentur, quofquot illam fanguine inn® xio humt(flant.Qiiód autem illis frinflus fuos terra fubinde non deurgat,ad fingularem cftdiuinJtg“ bernationis difpcnfationc,qua folem fuum producit fuper bonos Si malos,amp;fc.nonad iuAiriæ Dó'® mutanoncmgt;rcftrendum,

Conßäerätthm Vaguf cr pro^giis erisfnper teiram.] Supra in quæftione huius loci quatdam funt annotata,quacW^ iudici» T)ei con confideraripoftiint. Nosin exemplum hoc iudieij Deifigamus mentis oculos,quotiestyrannos,Iioi’'* tra occifores in-^ cidas,parricidas, fraternifanguinis opprefidresin hoc mundo regnare, nihiilp minus quam uagc$ KOcerttKltt, profugos tfTcjfid fi’rmis ac ftabilibus fedibus confiftere uidemus.In hoc præfenti exemple uideuuA quod fit eorum indicium coram Domino. Quod fiiili non fnbijeiuntur in oculis noftris, non tftqcôïl Deum res mortalium negligere putemus ; fed cogitandum eft, licet iuftitia iilius aduerfus impiesaert probos immota mancat, perinde ac bonitas erga pios ac iuftos, difpenfationem tarnen iilius ratiem' bus diuinæ fapientix nobis infcrutabilibiis efl’e fubitcflam: quibus fir,ut non omnes Caini amp;nbsp;panid^!’^ ad exemplum prioris uagi ac profugi reddantur in terra,fed firmi,ac uelut radicati efle finaritur,dcm'’ uniuerfaii omiiis carnis iudicio infelicifsimifubqciantur. In primo Caino, tanquam reiiquornmfudf deiitium capite ac principe, per diuini iudieij fententiam declaratum eft, amp;nbsp;exemple illuftrtpropefi' turn omiiibus,quo loco fint coram Deo omnes qui ueftigia iilius fcquuntur, amp;nbsp;oefia ffaterna (xer«)''^ quidcp de illorum forte cogitandum fir ijs, qui oculos habciit, ad exempla iudiciorum Dei obferus”' dum. De pritnis Sedomitis fumptum eft horrendum fupplicium. Magna eft illorum pofteritasindcab illorum tempore ad nos uftp, attamen non uidemus eos perinde attp primes igne coclefti conflagrtr^ ac confumi.Cogitabimus neimmutatam efle pnftinam iuftitiam Dei, malos punientis, amp;nbsp;iuftosco’’' feruantis I Nequaquam . Mundus cum primiim eflèt in uniuerfa carne corruptuS, diluuio eft puiiituS-Poft primam illam corruptionem fequuta eft non minorgt;fcd decuple maior. At de nullo interca catho licediluuio mundifpurcitiem repurgante legimus. Dicemus nc ideo immutatum fic efle Deum,utnS

rao.Horrendis ille fupplicqs cum fuis expertus eft, eile Dominum Deum populi fui uindicem amp;nbsp;alf®' torem. Sequuti funt Pharaonem primu hunc hoftem populi Dei qinimplurimi Pharaones. Non aute legimus quod omnes confimili fint poena diuinitus percufsi. Mutatus ergo Deus eft ? Haudquaquai’'' Confpiratio Chore, Dathan amp;nbsp;Abiron, qua contra Mofen infurrcxerant, terra: eft hiatu abfumpta abforpta. At multum fcminis poftfe rcliquit, quodetiamnum eötra Drum amp;nbsp;iilius miniftroserigimr) quod tarnen nullo tali amplius punitur exemple. Ergo ne Deus non fuccenfet amplius fadiiofis amp;I'f’ bellibus AbfitjUt hoc dicamus. Dum ifta confideramus,pala m fit ac manifeftum, pofuiiTe Deum fin' gularia quaedam luftitiac ac iudiciorum fuorum exempla,ad hoc, ut manifeftum fiat, non negligtreK res mortalium,nec placere fibi quæ male'aguntur in terra, etiamfi né pariformirerin malefaftores am maduertat;fed eife conftirutum catholicum aliquod indicium, in quo de cfuflis malefaifloribus Imnui da fit uindifla.Et ex hoc fonte eft locus ille i.Pet.fecundo,ubi fic legimus, Si enimDeus angelis peccan tibus non pcpercit,fed rudentibus inferni detraiflos tradidit in tartarum cruciandos, in iudiciumrf' fcruandos,amp; onginali mundo non pcpercit,fcd Noah o(flauum,iuftitiæ præconem,cuftodiuit, cum di iuuiuni mundo induccret, ciuitaresep Sodomofum amp;nbsp;Gomorrheotum in cinerem redigens euerfionc damnauit,£XempIum eorum qui impie aifturi funt ponens, amp;nbsp;ii.ftum Loth opprcfiiim à nepliandoni iniuria,3c luxunofa conuerfatione £ripuit,amp;c nouit Deus pios de tentatione eripere, iniquos ueroin diem iudieij cruciandos referuare. Videinus in hifee qiioquc uerbis indicia ilia Dei, quibus fumptadl ultio de primarijs p£ccatoribus,angelis amp;nbsp;hominibus,r.on fuiire nniuerlàlia, fed exempla quardamiU' ftitiæ Deijuniuerfale illud indicium præcnrrentia, ad qued reliqua pcceatornm fex pei deda referuatur) unde prj intelligere debeant,fic eife comparatam iuftitiainDei,ut omnino perditura fit impios,acpios

li.Pofttauerô,cum Cbriftum prodidiffet.fic illi peccatimagnitudinem amp;: enormitatem ob oculos ex-

; pofuitjUt de uenia defperanSjlacjueo fibijpfis mortem confeifeeret, Nouit autem improblfsimus boftis j adeô elfe abundantem clementiam amp;nbsp;mtfericordiam Del erga peccatorcs remilsionem dellflorû fuo-ïum ex animo pctentes,ut nullnm fit tam enorme facinus,fi accefterit peccari confefs io,8lt; uenia implo iatio,cui non dementer per infinitam illà bonitatc Dei ignofeatur. Nouit fe cpioq; nô perire peccato* \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïum enormitatCjfed incorrigibili obftinatione,amp; gratia defpcratione. Quarc quacunqj pottft ratione

; primùm fccuros ad peccandum reddit eos quos tenet captiuos: deinde ubi peccatum eft, inbaratbriun . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dcfpcrationis ac perditionis impellit, ne peccatorura remifsionem aterna mortis fententiam euadant

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B acfaluentv.r.EtnoftrofeculoborrendauidimusexemplaeorumquiubicognitamEuaugclq Delue-

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ritatem,nefcio e^iubus tentationibus indufti negarunt,SCad partes aduerfariorum defeccrut,tande fen

fu peccatitamenormistafti prorfus defperarüt,ôC indelpcraticeborribilitercxbacuitadifeeflerunt» OBSEKVATIOX.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ecee cijcis w bodiéÀßcie tcrr.c,V i /acte rua u bfcond£tr,cr ero wugus ac profugus in teird.Oinnis igitur

qui muenerit nie,occidet me ] Confidera imaginé banc confeientia perturbata,pcrculfa 8C anxia, quo-- cönfeiett-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;modo defolatam fe ac deft.tutâ omni prafidio fentiens metu mortis diuexetur. Senfum defolationis ac (i«

defertionis exprimit,cü dicif.Ecce eqeis me bodic à fade terra buius,ôlt; à fade tua abfcôdarjôé ero ua perçuljf uq-’ gus ac profugus interra,Metum mortis babent qua fubiungit.Omnis igitur quimuenerit me,oeddet xia. me. Hac duo incredibilem générant anguftiam in animo impq boininis, fenfu iudicq Del preffo •. qua

) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inreuiderellcet admlrabilemmetamorpbofim,fieaconfiderentur,quaiudiciü Dei pracefterunt. Cain

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bic multum mutatus ab illo qui prius fuerat, antequam in iudlcium Dei uocaretur, animo erat ar,*

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;roganti, prafumenti,Sf ufqj adeô confidcnti,ut nec diuina Maieftatis monlta, nedum parentum fuo-

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïumalicuiusfacttet.Suolpfius iudicio magnus erat,diues crat,fortls aepotens erat,fapiebat egvegie’,

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prafumebat omnia,nullius indigus,nullius timortfubdltus,allorum dominus 8C oppreffor, fibq pfe a»*

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bundè fuffidens ad omnla.T ails erat Caln ante perpetratum parricidium, amp;nbsp;acce ptam condemnatlo-*

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ms fenttntli, Nuncuerô ufqueadeô perturbatus,abieébus,anxlus,mentls Inops, 8C mortis metu per*

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ailfus apparet, ubi fenfu defolationis ac defertionis taftus eft, ut undlcç pafsim Si ublqj mcrltam mor

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tem m«tuat,quam non mctuebat,cum earn fratrl per inlurlam rnferret. Metamor plrofls Ifta pecullarls Metuiworpbojiî

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft impqs,arrogantibus,ac cruentls tYrannls,qul nec diuina neebumana curantes,omnibus tetrori efic nnpiorwnk

gaudent. 1111 poftquam propria libidine fatis diu turbarunt omnia, uifi'qj funt nec Deum timere, nec

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bomlnes,acfanguinembumanumuelut aquam crudelifsimé eftuderunt, tandem iudicio Deicorrepti

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fentiunt fe omni 8i dluino 8i bumano prafidio deftltutos, amp;nbsp;cunéfis mortallbus exofos îaftos, red*

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duntur'cÿ ufqueadeô meticulofi SC anxq, ut omnia etiam tuta tlmeaiit,ab omnibus fibi metuant etlam

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cognatls,amicis,famlliarlbus,ac proprqs plgnorlbus, nibù'qj aliud omnibus borls, Immo momentls,

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cain fatis dlfertè teftatus cft,dlcens;Omnls igltur qui Inuenerlt me,occidet me.

placidé ergabomlnes uiuentls,modefté Slt; bumlllter de felpfo fentlentis, dluinac prouldentla: curam In pij,in uduerßs.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnibusfibinecdlarlamagnofcentls,nulla mortallumofficia fpernentls,bona cumconfeientiain

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tus eft cum Caino, Ecce eqclo à fade patri« me«, ôC abfcondot à îa^e Dei, ero'equc in terra

144 • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N ■ G B N E-s I M

iiagiis Sr profuguSjfS^ quilquis inuenerit me,occidet me-.fcd potius ad hune modiim,Etiamfî migraH' ( dum fit in exilium,uiuendinnij; inter incognitos,amp; it'dibiis incerfis obcrrandfi,feio ramen Dominieiî* terram acp'enitudiiiem eins.Qiiocunt^uencro,non deftituar prafidio Domini Dei mei,nec eft ut mihi lt;à quoquam timeam. Si arhbiilauero in iialie iimbræ morris, non timebo mala ; quoniam tu Domine mecum es.Ecee quantum diferiminis fir inter animura hominis pij amp;nbsp;fîdelis,amp; animü impij ôd iriß delis.Qiiare curandum nobis eft,ut fub præfidio diuinæprouideiitiæfyncera fidc,animo grato,dC bona cum confeienria erga quofuis uiiiamnSjUe nccclTe fit experiri aliquando quanta fit miferia in fenfu iiegati præfidij ctim diuini turn humani.

Studium quot;Dei in nbsp;nbsp;nbsp;Dixitq; ci Domini,î^eguaquitm ita fict:fcd omtiii qui occiderit Cain,feptuplton puuietttf, ] Priinum obfer-

cocrcendii homi nbsp;nbsp;ftudium Dei in coercendis homicidijs.DignuS quidem erat Cain,qui acerbifsimo mortis generto^

cideretiir, amp;nbsp;in quern omnes amp;nbsp;hcimines 8i beftiæ confpirarent : ucriim illam ataxiam ferre nolebat“' Inimano genere,ut euiuis liceret poenas fumere de Caino,amp; fanguinem fundere hominis, ctiam fentiî amp;nbsp;multis módis mortem meiiti, fine ipfius uerbo. Quare uitam hominis tam iiifti qua'm iniufti uolu*' elfe in fiia poteftate,noninarbitriohumano.Neautem impunita mancrethomicidia, legem tulitpoS dikiuiu,cuius autoritäre occidatquifquis homine occiderit. Et illius exccutionë poftea mandauit mag' ftratibus, quibus gladium uindicem Si ultorem malorum commifir. Quod irat^ dicir,Omnis qui ocf' dcrit Cain,leptupluni punietur,ctiam hodie firmum efiê debet,refpeiflu non magiftratus,fcd priiiato-rum, ne quis fuopte arbitrio, fine in propria fine aliéna caufa gladium uindicem aduerfus malos ufu'-- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;petjCtiamfi non fit certus aliquis conftitutus magiftrarus,quemadmodum turn habebautres humanft

cum ifta agerentur,nedu!n ubi habentur 8C leges amp;nbsp;magiftratus. Vbi inagiftratiis conftitutio defidera-tur,permittenda funt fupplicm reproborum diuina; ultioni,ficuti hoc in loco faiftum uidemus. Ca'-' riim ubi magiftratus legitimus habetar,is tanquam minifterDcigladio quern accepit animaduertet'quot; ' fontesmec quifquam eft mortalium,qiii Icgitimi gladij uindiéfæ non debeat efte fubitlt;fhis,fi maieeg^' rit. qua de re uide Apoftolum Rom. jj. Qiiare grandis eftimpudentia actemcrita; Romanorüpoquot;' fificum,qua fc poteftati magiftratus Icgitimific exemerunr,ut quicquid pcccent,d neniinc tarneniudi-cari punirilp dcbeanr,nifi à folo Deo.qua dercuideEpiftolas Anacleti papæ,amp; Dift.40.cap. Si P-iP’’ cum tarnen Chryfeftomus fuper epift.ad Rom.ij.manifcftc'teftctiir,gladio magiftratus uniuerfumo-nines fubicóhos effe mortales,etiam ipfos Prophetas amp;nbsp;Apoftolos,ncdum fiftitios inosApoftolorum fuccefloreSjac ueri apoftolatus fubuerfores. Egregia fand pracrogatiua, quam fi lijs fuis Deus non con- ( cefsit,ncc Prophetis nec Apoftqiis,Hec Chriftus ipfc ufurpauif,quamuis omnium fandliff amp;nbsp;iniiocen-tiftimusxon.ceffam uert) hie legimus impio amp;nbsp;infelicifsimo Caino, quern fuo iudicio DominuS refo' uauir.Habebant hanc Romani pontifices fratrum opprcfrores,commiinem cum Caino,^immo SCiflo fatana quern Deus fuo rcfcruat iudicio,in fempiternurn puniendum, fi ira pracclarum, ac Romanafcl^ dignum uidetiw,nonfubqci ordinationi Dei,fed iudicioillius referuari.

^mtAS Dei, Deinde amp;nbsp;iliud eft ad laudem exccllcntilT. bonitatis Dei obferuandum, qudd hifee uerbis anxicta'^ acmetum hominis impi} ac parricidæ mitigate uoluit.Qiiid non fperabunt «à Deopij, quandoneiin-quot; pioS quidem ubi anguntur,confolatione prorfus priuarefuftinct

Pofuitq; Domiiiui in Cainflgnugt;n,ut non interßcerct euinomnisqui inucnifjet ctan. ] Expende hocfignigf nus,qiio homo parricida SC impius afiecur3tur,nepro mei'itis fuis à quolibet oecidatur. Parurnhoi'O ris habet hoc figni genus. Longe' honeftiiiS fignum eft uitæHinoccntia, quo pij ac fideles fignanrur. Sunt in Ecclefia aliquot fignatorum millia,qui 8C ipfi figna acceperunt,cucullas uidelicct, lögas ftolaS« amp;nbsp;rafos uertices: quorum rcfpeébu fic afl~ecurantur,ur licet feortentur,adii!fercntur,inebrieiitur, öio-mnis generis flagitia defignent,nemini tarnen manus in illos inrjeere liccat. Vide ir.Qiiacft.4. Can. Si qiiis fuadente diabolo Iniius facrilegq uitiiim uel crimen incurrcrir, qudd in Clericum uelMonacliu'quot; niolentas manus iniecerit,amp;c. Habent 8i ludæi fuum peculiare fignum, quo uifo cognofeuntur quO'^ ludæi firir,amp;l impunitate Cacfareaferuantur.

Egreflusq?CainafacieDomini,habitauitprofugusinterra,adOrien talem plagam Eden, Cognouit autemCain uxorem fuam,qu^ concepif amp;'pcperitEnoch,5ôædificaintciuitatem,amp;:uocauitnonieneiusexnonB ne fill] fui Enoch, Porro Enoch genuic Irad, Iradgenuit MauiaeI,S^ Mauiael genuit Mathufael, amp;nbsp;Mathufael genuitLamech, Qui accepit duas uxores, nomen uni Ada, amp;nbsp;nomen alteri Sella, Et oenuit Ada h' befqui fuit pater habitantium in tentori}s,atcp paftorum, Et noméfra' tris eius I ubal, îpiè fuit pater canentium cithara amp;nbsp;organo, Sella quoc{l genuitThubalcain,qui fuit malleator 8C faber,in cunefta opera æris amp;nbsp;ftr ri : fôror ucró ThubalcaiiiNoenia, Dixità^Eaniech uxoribus iuis,Adf - . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;Seite

amp; Seilæ, Auditeuoccm meaniuxores Lamcch,aufcultatc fermotiem mcum: quonianx occidi uirura. in uulnus naeum,amp;L adolefcentulum in li uorenarneü. Septuplum ultiodabiturdeCain,deLainechuerbfeptua gicsfepties.

HsbiMuit profiigM in terrât.] Hcbr.eftlM 7^)!lt;3,uoculam I'M alij uernint,alii non uertunt.Significat nagum Si profugum.Vertit uulgatus ifte interprcs,dicens,Habitauit profugus in terra. Et Hieronymus in Quæftionibus Hebraids dkit,Non eft terra Naid,iituiilgus noftrorum putat-.fed expletur fen-teutia Dei,quod hue atep illiic iiagiis Si profugus oberrauit.Vertit ctiafnTigurina.Nonuerterunt,pri mum Septuaginta,deinde Si Pagninus,Si Monfterus,8i Germaniens inttrpres.Netp meo iudicio uer-tenda eft ha:cuox,1'ii,fed legendtim,Et babitauit in terra Nod. Nam Mofes no narrat bic, quod profugus fueritCain,fedubipoft eiedlionembabitauerit,uidelicct in terra Nod. Alias uerbum habitandi. Si uox profugi} non bene conueniunt bocloco.Et lofcpbus legit,CoUocatus in loco qui Naidanun-cupatar Ha;c autem terra Nod,non babebat id nominis antea,fed demum fic eft uocata propter Cain Nod,id eft uagum ac profugum,ut terra Nod fit terra uagi ac profugi,eo qudd in ilia babitauit.

Ad Orientlt;tifinp!dga)nEdc)i.]Hebr.cftpy n'O‘i\gt;.Hoccft,uerluS Eden.SicSi Gracc.teTcvwTz id eft,c icgione Edom. Crafsius autem eft qudd pro Eden pofuit Edom ; cum Eden fit locus Si regio paradifi,Edom nerd babitatio pofteritatis Efau.Tolerabilius eft quodCbryloftomus legit,Edcm.On kelos Cbaldxus,Qiia;culta fuerat per eum iuxtabortu Eden.Abi,ut Pagninus,Si Tigurina,Si Mon ftevuSjConfentiunt bic cum uulgata leébione.

Enoch genuit Irad.] Hebr.cft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Grxcus uertit . Quis autem non uidet, qu.àm diuerfac fint

bæ uoces,bad Si G aidad i Interp res grxcus legit literam ain per gain, ficuti bodie quoqj pleriqj fo-lent.Deindehuiclitcra: punftumnon birek,fed patbabfiibiecit.Tertid profitera reslegit daletbt; atep ita legit pro lrad,Gaidad Sic Si uocembX-quot;-n’M corrupit, leges M‘eAtXf';X.Sufpicor primülamda pofitum elfe pro fitera;)|; cbi,loco n, Si fecundum pro ’s uaf.Et in uoce '7ttU7Ari‘12,quam reeldidit c»?lt;£i’,pi-o''jX 111 poftrema lyllaba Uteris tranfpofitis pofuit la, qucdfaclum non ab interprète, qui dubio procul legit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fed uitiofcriptorum tandem accidifte puto.

® Et noinenfratris «1«Thuh«!.] Htbr.eftbsv, lubal. Sic legunt Si Septuagiuta,i»f«A,Et lofepbusba-

Canciîtiwn cithard cr orgaiio. ] In Hebrtco eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;srun.Graecus uertit '/«ATijgie/i (im luStisaw. Sic

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sella qttoqjgeimit Thuhalcattt. ]GiaecuS legit tantum ^éff’îX,omiffo cognominc Cain.Verùm arbi-

tror id quoqj feriptorum effe uitio fadtum ; qui ubi repeverunt öeft \Haïf',pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pofuerutit lev, Ü

Scptnplnm «!tio dabitiir.] Hebr.eftM'Q’'.Graccus legit in piacterito «Hlt;^fd!î»tKT«(,ideft,ultiofutnptaeft. Et illud,Quoniam occidi uirum,Sic.Pagninus legit,Si uirum occidcro.Et Monfterus,Siuirum occi di.Et Onkclus Cbaldacus babet,Non occidi uirum.

Egreßusq; Cain ifàcic Dontini. 1 Qux boc contextu babentur, ad pofteritatis Cainac deferiptionetn pertinent,quant Mofes praccedentibus ordine fubqcit,ut poftea générât lone bac impiorum relifta, ad blftorlas aepofteritatem piorum progrediatur. Primùm autem paucis cômcmorat,qud Cain poft ac-ceptam condemnationi^ fententiam protugcrit,Si ubifedem fixent.Egreffus,inquit,Cain à facie Do mlmbabitauit mterra Noduerfus Eden. Afacic Domini egreffus dicltur, quando egreffus eftlocum babitatlonls patria:,ubi Dominus Adac ac filqs eins apparerc ac loquiconfucuerat. Si iam cü ipfo Cai no egerat,ubi ilfi etiam fàcrificarc Si uiéf imas afterre folebant. Nam facies Dei in feripturis loco babi-tationis eius ttlbuitur,ubifciiicet à pifs colitur Si inuocatur,fcdes'qj conftituta eftnomini eins.Sic Da-uld pfal.41.cum delideriumfuum erga tabernaculum Dei quo in exlllo conftitutus flagrabat exprime ret,dicebat ; Suit animamea ad Deum,ad Deum uiuum,quandoucniam Si apparebo ante facié Deiî Qudd autem de tabernaculoDelloquatur,ex ipfo boc pfalmo,8f fequentl 4î.fat is liquet .Poteft autem Si boc fenfu Cain à facie Del egreffus lntelllgl,quôd mox poft colloquium cum Deobabltum in exi-lium abierit'.perlnde aefi equis accepta fententia ex ore regis,ad executloncm llllus difcedat,ut de eo diet pofslt,quôd egreffus à facie regis mandatum acceptûadlmpleuerit. Sic de fatana lob primo Si fecüdo legitur, qiiod poft colloquium cum Deo de probitate lob babltum, acce pta lam poteftate affllgendi eum,egtcfiuS fit à fade Domini,Si Yobft affligere cccperit.Sic poteft 8i bicfimpllclter deCaino Intelli-gbquddàfacie Del egreffus in terra Nodbabitauerit.

lllud, Ad Orientalem plagam Eden,cum In Hebraco fimpllclter fit Tt:? TlTiTP, id eft, uetfus Eden, non cxpnmlt qua plaga,Orlentaline ucl ex relleyuis tribus alla quaplam uerfus paradifum babltaue-rit.Poftet Id icirl,fi de terra Nod 8i clultate Henocbla à Calno extrufta, certi qulcquatn conftaret 1 Id ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quoddiffidlimè oftendi pofte puto,propter uaftationem diluuq,quQmodo omnia funt prioris mundl

■14lt;^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E s I M

I moniimcnta nnbata obfoleta. Malim tarnen harum rerum peririores andirc,quàm aliquid temt« ancfcre.

Qpira deäit po nbsp;nbsp;Cognouit autem Cain uxorem fuam, CjU^e concepit cr peperit Enoch. ] Poôqnam difceßerat Cain à kde

flcritati. Dei,habitarerlt;^ iam jn terra Nod,a domo paterna exclufus amp;nbsp;alitnatiis, cccpir opcram dare pefterp tati.Etcnitn qiiamuis indignus effet iiira, nediinlpofteritatis bened[(fèionc,quia tarnen fingulari êonfi Iio Dei beneftcio nitæ potiebatiir,non fiint illi adempta quae ad feminis propagarionem requireba«' tur. Sic permifTum illi eft ut haberct uxorem, illam fecum abduceret in exilium,cognofcfTcr, amp;nbsp;prolcni VnJe hdbuerit fulciperet. Non potuit autem aliunde habere uxorem,quam ex fororibu$,filiabus Adx.Quai^ «xoro« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quam ûinr qui negantCainum fororem fuam duxifle in uxorem. Ncc marrem,inquiunr,nec fororcin»

léd unam ex cognatis duxit in uxorem. Oro autem, unde fucrit ilia cogiiata progenita? Si demus aiift Cainum fuifle Adae filios,c' quorum filiabus Cain aliquam duxerir in uxorem, quaritur undefuerint illæ progenitx,nifi ex filiabus Adae amp;nbsp;Euæ,quae mater eft omnium uiuentium? Si non potucrmit aliÜ' de nafci, ergo neceffe eft filios Ada; forores fuas diixiffe in uxores, amp;nbsp;ex illis, quando aliter fieri nóplt;’' ruit, genus humanum multiplicare cccpiffe.Si hoc diéluri fumus, quid impedit, quo minus de Cam® primogenito Adaifcntiamus hoc loco, quod fororem loco uxoris habueritî' ludari fcribuntdedua'* bus Adæ filiabus, quaru alteram Calmanam Cain, alteram Diboram Habel in uxorem duxerit. incerta certis iunguntur. Qiiod uxor Çain ex fororibus illi us fucrit,prorfus eft irrefragabileiquodau' tem difta fiierir Calmana,non uideo unde proba ri queat. Ncqj opei xprccium eft de illo quiequam ß’ tuere. De nomine Henoch primogenifi Caini dicemus in obferuarionibus.

El nedifiauit ciMatem, uocautt nomë eins ex ncKtne fiiij fui Enoch. ] Dubio procul plura funt gefta Cal ni qult;àm quod ciuitarem ædificauit,amp;f plures etiam liberos ex uxore fua fuftulit quam unum hiincHï noch,qui memoratur. Veriim quoniam ea quæ Cainum aepofteritatem cius concerniuit, nöadmoßi' ad fcopum hiftoriæhuic præfixiimfaciebanf,uifum eft Afofi abfoluere illajtanquam paterna, obifW’'’ paucis. Qiiare non meminitde Cainoquamdiuuixerir, amp;nbsp;anpræter Henoch alios quoip liberoSg^' nuerit, quemadmodum neep de pofteris illius tale quid commemorat. De eo autem quod Cain ciuif^' tem jedificauit,quare hoc, Sf quomodo fecerir,uidebimus in cpiæftionibus.

Eorro Enoch genuit lrad,çT Iradgenuit Mdtadel,e^ Mduiaclgenuit lAathufdeI,et Mdihufaelgenuit Q«i acceptt duos uxores,nomen uni A da,Gr nomen alteri Sella. Ei genuit Ada label, qui fuit pater habitanttt^ tn tentorijs,atg; paflorum.Et nomenfratrts einslubal.lpfefuit pater canentiumcithara?:^ organo.Sella c^uoèpi^ j mit Thubalcain, qui fuit maïleator er faber in cttnéla opera ans er ferri. Soror uerö Thubalcain üoeina. ] Haftenus Mofes pofteros Cain obiter recefuit, amp;nbsp;ad feptimam ufep generationem deduxit, quam’“ diluuiuin ufip perduraffe puto. De illis quædam meminit,ad ftudium fcculi magis quam ad pietatein facienria.'Utpote, quod Cain ciuitarem ædificauit, inep illa fiiij fui primogenin memoriam dedicauit-Deinde quod Lamech duas uxores accepit, arbitror illius tempore uel cocpilfe uel iam inualuilfe ruptionem illam amp;nbsp;libidineracarnis,qua,ut infra cap.s.uidebimus, fiiij porentum uifis filiabus bo'quot;' num acceperuntfibi uxores quas quifcp uolebat. Tertio qudd fiiij Lamechnfum citharic org^quot;' adinuencrunt. Si primi malleatorcs ac fabri ferrarij Si ararij cxtiterunr.undc fatis relucef,qua:ftif'''''' Cainæ pofteritatis ftudia. Qiioddicit de labele, quod fuerit pater habnautium in tentorijs rum,non id tantum fignificat, quod ipfe label in tentorijs uiiiere ac pafturam pecudum cxercerecffp^ ritjfed Si quod fiios ad id uira: genus inftirucrit,illius{p aurhor extirent. Nam hoc loco,parreni elf« quorum,non folum de carnaü origine intelligendura eft,fed amp;nbsp;ad principium amp;nbsp;inftitutionemhabita” dl in tentorijs referendum. Conueniebar id ad pafeendas ptcudcs,uf pro conditionc pafcnortnalC'’ »nutarentur,ad quod cömoda erant tentoria SC magalia. Sic inrelligendum eft Si ilîud de lubalesq”' fuit pater canentium cithara amp;nbsp;organo.Non folum genuitfilios qui citliara canerenr Si organode^'? fc illis huius rei author extitit.

Jnterpretatio no nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inrerpretatione nominum Henoch, lrad,Mechutacl,Methufael,Lamcch,7lda,Zil*

minunt Hebrat.' Jab£l,Iub31,Thubalcain,amp; Nöema,de ftudqs generationum Cain philofophentur, quoruindfig^quot;' corw« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nonimprobo, modó nemo fuper incertum fundamentum operefius acdificet. Henochin”^

pretantiu' dedicationem,lradcumulum defeendenrem» Poffer uerti,ciuitatis dorainator ab nel ciuiras uagi ab vy amp;nbsp;m. Mechuiael, quis Dominus Deus, uel Ex uira Deus,aur principindt' leriöis.Methufael mortis pcritio.Laraech,paupertas,humilitas. Adah ornata.Zillah,umbra eius,Dbc produxir,lubal riuiis aquarum. Thubakain,adfer poffefsioncm,uel adduc Cain.No£ma,pulcliigt;)quot;''' Clinda. Ifta afsignaui ingrariameorum qui ràlibus deleftantur, qua; ramen meo iudiciouix certaW' terpretarionereddi polfunt. Arbitranrurcömuniter Noemam iftamfuiffe iiiuentriceinartistcxton* ac lanificij,arque earn ob caufam raentionemillius faftam eile a'Alofe. Veriim ne id quidem aliq”'“ cerri habet.

Dixitq; Lconech uxoribus fuis Ada er Sella,crc. ] Locus hic uarit^'exponitur. Verba non funt adco fcura.' ucriim quo fenfu fint a'Lamech ad uxores ipfius produfta, diuinarione magis cöijci quamte” Vicfcnten'ijs eo poteft intclligi. Diucrfiras autem expofitionum hums loci fie habet. Alij inrelhgunr Lainech lion”' rum qui iudicant cidium a fe faftuin uxoribus fuis effe confeffum,alij neganr eum admififfe hcmicidium. Quiieiinui” Laincch admifif Lamech fuifle homicidam,in hoc difcrepanr,quod alij unum tantum elle ab illo occifum dicuut, in”-' fchomicidiuin. bgentes per mriim Si luuenem non duo», fed eundem aliquem, qui fîmulfuerir Si uir Si luucuis. alß

ueró non unum rantnni,fed duos ab illo occifos iiidicanr.Et liomm alij de Caiiio, qiicm Lamech iacii lo plt;rimpiudciitiain occideiir,amp;; pucro Laineclba quotanqiiamfenex accæcuticns diufhis (it, quem illc percutieiido ntlt;aucrir,Ir.d.iic)S ccmcntis locum danrcs:alq rurfus non de Caino ft pucro Lamccli, ftddeinfignialiquouiroacfilio il!iiis,qinfucritde generarionepiorum, exponunt. Qiii ucrd negant Df liicloqui Lamccli de liomicidio quod admiferit, illiin ledlionc a prioribus diffenriuiit, leguntenim non,qiioniam occidi uirum.fed alijiSi occidcro uirum, amp;nbsp;fic cxponunrSi occidcro uifum,facicf hoc ad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;octidijje,

uiiluiis menm.amp; fi occidcro adolcfccntulü,erit mihi in liuorem. Hoc eft,non ero impunis, alij,Non occi di iiirüjUt portem propter euin culpas, non pcrdidi adolefceutem, ut illius gratia percat fernen meum.

Sic legit Onkel us Chald. paraphraftes. Hæceftquinqucpartifadiucrfîrasinexpclifioneucrborum iftoruiniQiioniâ occidi uirum in uulnus.meû,5f adolefccnrulum in liuorc meum:Qiiod mcâ attinct fen tentiani,primmn non pofl’tim fcntire cum poftcrioribus, qui negant Lamecli de homicidio loquutum eife,lt;à fe admilTo.Etcnim quid alioqui rationis erat ut diceret,Si occidcro uirum,fi oecdero adolefcctii lutn ? Satis fucrat diccre,Si occidcro hominem aliquem,pcenas dabo.nec opus erat ulla fpecifi'eatione ætatis fexus. Deinde quamuis arbitror admiflum à Lamech fuifte homicidiü,ilhs ramen non affen-tior,qui de uno tantfi homme occiffo intelligunt.Eft cnim fpccificario uiri amp;nbsp;puerific pofita,ut eidem homini conucnire ncqueat. Nam non dicit ny 5i,id cft,iuuencm uel adolefcenrem,ur ad uocem W'K a-daptari pofrir,ledn^‘'’v,id eft et puerri,adolcfcentukim,paruulum:ut matiifcftum fit, loquicum de duobus diuerficætatis hominibus à fe occifis.Tertió,licet fic fentiam baud tame approbate pofiiim ludai-cam fabulam de Lamech cæciitienrc, pucro dudlore ac iaculationis direftorc, propofiro Lamccli pelles ferarü quarrentis, amp;nbsp;Caino iuterfruticcta præ metu larirantc,atlt;p ita per imprudentiam lt;i Lamccli iaculo occifo. Nam Cain, fi turn adlnic in uiiiis crar,longc' alia erar Hirae conditione quam ut poft ædi-ficatä ciuitatem, in fam numerofa iam pofterirate inter fi uriccra metu mortis ocCulcrerur.Qiiare,meo iudicio, fi cui kt bet cerfiora fequi, lt;Sf qusc incerta funt mifla faccrc,fcquarur contexrus fimplicifatcm,ac fcntiat uerum efi'equod Lamech uxoribus fuis dixit,nempe,occidiire fe uirum lt;Sf pariiulum.Qiti illi fue rint,quomodo quaudo SC ob quam ctiam caufam ab co occifi fint, non inquirar auxius,quandoqui dem à Mofe nihil horum eft cxprcfiiim.

lllud.Septuplum ultiodabitur de Cain,de Lamech uerd IcptuagicfiepticS,^' ipfum baud pariformi ter exponitur. Qtudam fic: Septupla ulrio fumpta eft de Cain occifore Habcliside me qui duos occidi, longe maior fumcttir, nempe tanta, ut feptuagieflcpties, id eft uehementer ac plurimum firn pumien-

imf'w.irj Äci£. s^tAtiuuMVTotitie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^cvKnrs Iw /.isrx TcfJvitACftliMri ltXTXicgi(,tX,

A!q ad hue modum; Septuplum ultio dubitur de Cain,id cft,fi quis cum occidcrit,fcptics punicnir-De Lamech uerd fepruagicficptics,intelligc fupplicio aificicrur,fi quis illi nccem intulcrit. Sunr,qui ut obfeuritatem hancfugiaut,ad allcgorias conucrtunrur,id quod nonnulli ex parribiis faciunr.Homici-dij peccatum,inquiüt,feptima gencrationediluuio uindicatum cfic Icgituradiiltcrq uerd fcelus, quod Lamech primus omnium in duabus coinmifit uxoribus, nonnifi'fangiiinc Cbrifti expiari potuit, qui feptuagefimaSi feptima gencratione uenir in mundum,fccundum Euangelium Lucæ. Cum allego-riam hiiiufmodifingentibus confentirenon poflum. Neep enim idem eft fcptuplain ultionem fumi de Cain, quod feptima generarione pcccarum illius Hindicari:dcinde ab Adä ad Cbriftum ufqj nofunt 77. generationcs,fcd tantü 76. SC practerea Lamech hie no de adulte rij (criäfi demus adultcriü ab illo in dua bus fuiffe uxoribus admifilim) fed de homicidij pocnis loquiL Ad bare quomodo ceuenier,nt adultcrij df nonctiä boinicidij fcelus ad expiarionem Chrifti transferamus ? ut taccä quod fcriptura no meminit homicidiorujubi de caufis diluuij loquitnientionc uerd facit de libidine ilia, qua fibi quifep ex filiabus, bominü quas uolebat fumebant uxores. Cum iftis quoep faccrc nequco,qui lenriunt de Caino fumpta effe feptuplum ultmnem propter occifum Habelem.ôf Lamech hie farerijqiiod dignus ipfe fit in quern propter dccifos uirum SC adolefcentulum feptuagiefieptics animaduertatur. Eft enim id quod ad Cain Dominus dicebat,Omnis qui occiderit Cain, feptuplum punietur,qr.o Lamech hie refpcxir,multo cla rius, quam ut iftam expofitionem admittat. Quare aftipulor illis,qui fic exponut:SeptHplum ulrio da bitur de Cain,fi quis eum occiderit : SC fi quis Lamech occiderit, de ilio fcptuagicfiepties uihdicabitiir.

Cogmuitrf«fcinClt;t«ttxoreffi/iww.]Mouentbicquacftionc,quädoCainuxoraruscflecccperir,antene Qjfado Cain u~ uelpoft occifum fratrem,Qiioniä aüt fcriptura nihil hac de re inanifefte' tradir,fi't ut alius aliud fcntiat. xorattif cj]e cce Alij dicunt eum poft fratheidium cum iam efifet c domo paterna in exilium abeundum,unam ex foro- pcrit.

ribus à pan e loco coniugis ael propogandam pofteriratem accepifle. Er praedicanr obedientiam pucl-læ,quæfiiftinueritcum fratricida,boininc impio,et iam ad exilium damnaro,re!i(flo parentum conui-duamp; folatio, migrate in cxilium,quandoquidem ita uideretur parentibus Alij,quorum fententia ma gis placer, fentiunt Cainum lam aiitea fuifle uxoratum,priufquam fratre occifo abijccretur in cxilium. Huius fententiac cöieiflura liaud Icuis ex eo fumitur,quod initio capiris buius de Habele fcribitur,quod obtulcrit uiclimas de primogenitis gregis fui. N5 dicit, de primogeintts gregis patris, fed fui gregis. Jamfi Habel filius fecundus de fuo grege obtulir Deo,ergo diuifa erat hærcditas ÓC fubftantia Ada-,fic ut uterep Cain SC Hahel fuam ipfius domum curarer, amp;nbsp;res fuas agcrct, unde uercfimile eft fuifle utrof-queiam tutneum offerrent uxoratos. Qiid SC illud facit,quod Alofts non dicir,Cain afit uolcbat agios n * patris.

14^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IS G B N E s I M

parris,3^ Habel pafeebat ilIiusoucS:fcd,Caincrarjinquirjagrico!a : Habel isero paftor ouiiiitijqiialc-' ) cutione fatis iiuiuitur utrinntp fuas ipluis res curaJlcjatfp ita in ftatii marriinoiii} iam fum uixiflcjlicft Qgo tempore Cainfupenor fratre proprer primogenituram liaberetur.Qtiod fi liacc fententia ürtna eft/utnafätuf Cain co^nouerit adhuc alia qiiæftio,de tempore,quo Cain iixorem fiiam cognoucrit, illaqj conceperir ac peperrrit Ht-uxorem fuain. noch.Simpliciras narrationis indicare iiidetur,gcfta elfe hæc non in patria ferra,fed in exilio. Sed for-fan mirabinir quifquatn, qiiare demum poft eicéfioiië in cxiliiim uxorein fuam Cain agnouifle, illalt;ÿ peperift'e feribatur, cum antea illi fueht aliquandiu coinunclus. Ar de huiufmodi rebns nolim quef^ quam eftc plus æquo follicitum. Etenim haudquaquam conueniens eft, ut quidilcipuli fpirituS fan^b fumuSjiicceftaria fcitu ducamiis ca,qitx illc noniudicauit eft’e ueceftaria relatu.

Eriam hie alrj aliud diuiiianr. lofephus ftc feribit : Ar uerd pccnam iilam non habuit pro emenda-done, fed incrementuin potius ad libidinem fuo nun iuir in corpore, licet cum iniuria lecum commO' rantium lianc haberer, äugens domum multitudiiie pecutuarum ex rapinis Si uiolentiacongeftaruW) ad luxuriam quoep SC latrocinium fuos familiäres inuitariS,quorum dodlor in fceleftis ftutlijs erar. Et fimpliciratcm quidem,cum qua prius uiuebant hommes admiie nnone menfurarum amp;nbsp;ponderii petquot; mutauit, integraml:^ eorum uitam ex earum rerum ignoranria magnanimam ad calbditattmcorrU' ptioneincjj perduxit.Tcrminos terrae primus pofuit,munsfu miniiuir,iLlicépcocgitfuos conueniredo mefticos. Hane uero ciuitatem ab Henoch feniore filio fiio^Henochiam appellauir. Hjcc ille ; quifentf* re mdcnir,qudd ciuitatem ob id acdificarit, utrapinas fuas tutd pofsidere, amp;nbsp;latrocinia tyrannidew^ fectirius exercere poftet. Sic tyranni in hoc fecuio munitiones idas extruxerunt, linde uiolentiam amp;f* pinas in fubditos exerceant.

Hebrjcorum quidam aliam extriKfïæciuitatis laiius caufam afsignant. (^loniam, inquiuntjtf^ quantumuis bene cultajion dabat frudhis fuos,cegt batur Catn relidla agricultura, quam ad id ufqut temporis exercucrat (erat enim,tefte Alofc, agncolaj aliud uita? genus ampere : ideo^ compulfuS fut ad artes manuarias,amp; uitam politicaminftituendam,ob quam caufam SC ciuitatem conflruxit,inq“’ cum fuis non agiefte',fcd politic? uiueret.

Chryfoftomus arbitraturCainum immortakmqr.arfiifte generis fui memoriam,ideclt;p ut reddest illud quam cclebcrrimum,ciuitatem hanc aedtficafte. Hums rei coniedluram forfan ex eo fumpfir,qudlt;l conditæ ciuitati priraogeniti fui nomen impofuit.

Alij dicuntjCainum ardificafle ciuitatem ad fiii defenfionem, propter metnm, qua confeientiaipEu* indefinentcr diuexabatur. Addunt nonnulli,quód iS?contra beftias munitionem paraiicrit.

Sunt qui negent Caino ullamfuifle timoris caufam ; idecejj uerifimiiius efte dicant, qiidd propttt fpem fucceftus animo faeftiis elatiot,amp; propter dominandi übidiiiem in fuperbiam eredtus,df ad cou-remptu Ecclefiat,undeerateiedlus,ciuitatem ædihcarit. qiiafi diccrct ; Quid ad ine quddeiedfusfii»’' Ciuitatem acdtficabo,in qua mihi Ecckfiam colligam. ualcar pater cum fua Ecclcfia.

Sic duicrfimode'in hac caufi fentitur. Alius auaritiamdatrcciniajrapinas ; alius tyrannidem, d« minandi libidinö : alius fplendorc generis. Si meinoriæ irnmortalitatéialius neccfsitatem miitandiu'' effus, propter telkirisfterilitatem ; aims metum mortis ac periculoruin : alius fuperbiam, amp;nbsp;contci”' prum ecclefiac piorum in caufa fuiftcdicit,ut Cain ciuitatem conderet, amp;nbsp;liras quifqj cóitdlurasfcqui-tur. Vcrùm,meo iudicio,nihil eft periculi,quo ininus.hæc omnia in Camo, quafi fentina quadara mU' lorum,amp; hominea Deo inaledidtojConcurrifte, Si animuin fide acgratia Dctdeftitutum, adiiariano folum ædificandîc ciuitatis,fed Si alia multa carnis confilia inipulifie credamus.

Deinde qua:runtnonnulli,quomodo potuerit Cain acdificare ciuitatem,xdificatam habifatori-bus implore, quum genus humanum initios iliis paucifsimortim hominum numero tarn tenm ac raro conftarct.Neque enim uerofimilc putatur,ciuitatem à tam paucis hominibus exædificari potiiiire,nf' dum inhabitari Si adimpleri. Auguftinus in quxftionibus fuper Gencfim iibro primOjCapiteprimo quaeftionera hancfictradfat•Quæriturjquomodo Cam potuerit eendere ciuitarem,cumciuiMSutiqu^ alicui conftituatur inultitudini, illi autem duo parentes Si duo ft lij fuifferefcrantur ■ quorum filiorum alter ab altero occifuS cft,in cuius locü alius natus tft’e nairatuif An ideo qnrftio tft, quoniäquilegüt, putant foios tune fuilfe homines,quos diuina fcriptura commémorât, nee aduertür eos qui prius fuut conditi duos,ueletiam eoS quos genuerunt,tam diu uixiffe,iit multos gignerentf Non enim Si Ada« ipfefolos eos genuit,quorum nomina legunrur,cum de illo fcriptura ioquens ita conc!udat,quddgC' nucritfilios Si filias, Proindecum multo pluribus illi uixeriiit annis,quam ilfaelira; in Aegjptofue-runt,quis no uideat,quàm multi homines nafei potuerintjunde ilia citiitas iinpleretur ; fic Hebraci mid to minore tempore ira multiplicari potucrunt i Harcille. Vide etiam qua: libro decimoquinto de Ciui-rate Deicapite 8.de hacre fcribatiQuacftio autem,quam ponimus,non lolu de adimpletioi!e,fedSiadi ficatione ciuitatis moueï.Nos fic fentimus.Primiim uerii efte quod Auguftmiis dicit. Si Adatnû plureS habuilfe turn teporis liberos,quam quos fcriptura nominar. Deinde files quo^ multiplicari cccpilfe

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tcrtid

f- Tertio Cainum quoque non unum tantum Ha-noch, fed plurcs practerea genuiffe filios amp;nbsp;filias.

! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quarto,non cffe neccfTcjUt Credamus hanc ab illo ciuitatem ftatim initio exiltj3amp; inter natales primo-

[ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;geiiiticondicœpifl’e, cum probabilius fit,id turn dcmum fieri cœptum,cum iam crefcentis pofteritatis

{ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kiultitudiuem ob oculos cerneret. Quinto, quod ciuitati nomen filij fui Hænoch impofuifle fcribitur,

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non ob id cffe falt;flum,quod hunc folum habcret,cum ciuitatem conderet, fed quod id honoris primo-

gcnitiHædeputaretjUeUct'cp poftfe dominium ciuitatislniius deuoluiad Ha?noch primogenitum.Sex-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;td, nccp cogimur fentire quod ciuitatem hanc admodum grandem initio Slt; operofis ftrinfluris ardifi-

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;carit, modum'fi! numero pofteritatis fuæ uiribus præfentibus accommodum exceffcrit. Dum ifta

j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cxpcndimus, arbitror nihil fuperefte difficultatis in hac qua;ftione,cui fatisfieri neqneat.

Poteft etiam hoc loco quæri, quomodo in Caino adimpletu fit illud, N agus amp;nbsp;profugiis eris fuper q^o Cainfuerit tcrram, cum ciuitatem in terra Nod acdificarit. Etenim non apparet efle profugiis ac uaguS in terra, pyofugi« cum ci qui tantum habet ad manendum loci ac facultatis, ut ciuitatem etiam condat : atqj ita non folum ccr- uitAtc (cdiJicuHtt , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tarn,fed 8i firmam ac munltam federn fibi ac pofteris fuis parct.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Refpondeo ; Primum non eft in fentcntia Dei expreffum, quamdiii Cainum profugum amp;nbsp;nagum

uellet efle in terra.Deinde uerofimlle non cft,confeftim ilium atqj egrcifus eifer à facie Dei, hanc cei tæ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acfirmac fedis conftrudfionem ac ciultatis xdificationem inchoaife, fedaliquandiu cumuxore ac mo-

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dica prole inftabilemfuifle ac uagum.Ttrtió,qucmadmodum amp;nbsp;fuprà alicubi admonui,intalibus fen

tennis diuina: condemnationis fpedtanduin eft quid per modum uel comminationis uel condemna-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diciariam condcmnatione continet, quae fine ulla contradidtione in potcftate Si arbitrio eft iudicantis

I ß cum dicit, Auditc uoeem meam uxorcs Lamech, aufciiltate fermonem meiim ■. deinde SC ex ipfa mate- dicerc «oiucrit.

ria,quä Illis exponit non leucm,fcd admodü grauem,diccns, QuoniS occidiuirü in uulnus meü,8i ado lefccntiilum inliuorem meum, Sic. Alias quis iudicabit cum priidentcm effe uiriim,qui uxoris fidci SC I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confcientiac concredat homicidium,uel confimile aliquod aliud facinus à fc admlffnmt; Hic igitur, cum

non imi diintaxat, fed ambabiis uxoribus duo à fe per petrata homicidia manifeftat, omnium egit im-; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prudenti(sim^,nifigrauibus fit rationibus motus.

Chryfoftomus arbitratur hoc elfe faftiim pccnitudine cordis,8C ui confcientiac ad confefsionem pec . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;catoriim impellentis, quafi enormitate fcclcris, diiplicis uidelicct homicidq, compulfus fit non folum

ad confefsionem admlfforum, fed SC fuii pfiiis condemnationem, qua fe dignü pronunclauit in quem ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multo graiiiiis qult;àm in Cainum animaduertatur.

Opinantiir quidam, quod ab uxoribus ufqueadeo malê traélatus fuerit, ut timerct fibi, ne tandem , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ab illis petimerctur. Ideo'qj ut maliciam eorum cohiberet, ifta loquutus fit,diccns ; Etiamfi iiirum 8C

adolefcentem uulnerando SC percutiendooccidero, hand tarnen impune à quoquamoccidipetero. Nara fioccifori Cain fcptupla eft pœnacôftituta,utiq5 qui me occidcrit,feptiiagieffepties punictur. Qiiare uidete quid faciatis, ne fi me affligendo occideritis,in pccnas incidatis omnium grauifsimas.

Tertio tunt quidicät uxores Lamech de diluuio ,ppter illius feculiluxuriäfuturo perccpiffe,eamc5 I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ob caufam à cöcubitu maritifuiabftinuiffe,dicentcs,Adquid cöcfpiemus SC pariemus filioS'JQiiia una

die fuperueuict diluuium, intcrficict eos. V oluiflc igitur Lamech cöciliare fibi uxorcs hoc alloquio, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quafi dicat,Quateconfuetudinem meam fugitis'ï OccidincuirumSC iuuenemficutifccit Cain,utdi-

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mofes Gerundenfis aliam uerborum iftorum caufam adfert,nempe iftam-.T imcbant,inquit,uxorcs

Lamcch,ne artificiumfabricandorum armovum,quOjLamech filios fuos inftitucbat,homic!dqs ferui- .

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tetjideo'qj ill!admodum tucre infenfte. Has ut placaret dixit, Etiam fine ferro uulnerarcm,percutCYem

amp; occidcrcmtamuirum quam iuuenemjficutifecit Cam,nullo feiao ufus cum Habele occiderct. Quid igitur mihi propter artificium f abricandi ferri fuccenfetis'; Etiam fi aliquo euentu occiderem quenquä fetro,quodtamennonintcndo,fiCain,quift.udio{e occidit Hahelem,feptupla: pccuxocciforc fuifuhic citjCcrté qui me occiderit propter homicidium ex improuifo admi(fum,feptuagietîepr!es punictur.

Sic diiiinare cogimur,dum in rebus obfcuris uertamnr ,quahs omnmo etf prtefens hic locus. Mea fentcntia uerofimihus eft quod noimulli arbitrantiir Lamech fuüfe uirum uiolentft Si im piumiSi qux ÏÙC dchomicidqs fms aduxotes loquutus eft,loquutum cft'c uou tanquam dc occidto afiquo, fed man!

...... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n j kfto

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JI

ftfto fa Jnoi'e,non pcciiitciitias iinpuliibfed per arrogantiam. amp;nbsp;qræ de Cain adiccit,in hoc adtcciffegt;u* minis iftis efficererjie quis fibi propter perpen atas cædcs necem intenderet^alioqui fiiniriim,utfeptua giefTcpncs piiniatur. Etenim arbitrer Alofem ifta de co, uidelicet quod duas accepcrit uxorcsA' quod iiiriim ac pariiulutn occiderit, narrare iioluifle,iit Cainæpofttritatis impictatcm,tnaliciam ôityranni dcmiiotaref.

Deinde de uerba ifta,Audite liocem mcam uxores Lamech,aufcultate lermonem tneum,dequxif'‘ quuntur,nullam poeiutudinem cordis,fcd magis fingularem quandam amp;nbsp;minacem arrogantiam [£1-rare uidentur.

Inge/««m impif, Egrc/Jùsg;Cain^facieDomini.]Vidcingeimim impij. Accepta à Domino condemnarionisfententia» pcrdefperationemegrediturafacie illiiis,quern liabebat unicum Deumaccreatorem. Quodfiali' quid pieratis in corde ipfius fuifretjprocidiftèr in foci? cor5 Domino, Si inifci icordià illius fuppliciitt imploraftet, qua amp;nbsp;dubio procul cefequutus fuiflet. Veriim ut impius erat,fic amp;nbsp;impi? à facie Deidf’' fperara illius clemctia, uelforfan etiä cötempta,difcetsit. Qiiis nöimprobarerin filio,4 pâtre,ppterfla gitiü aliquod correpro,fi iufliis abire in exiliü, mox abeat, amp;nbsp;non prius fumma cum bumiliationepgt;' terni animi clemenfiam pro impetranda uenia,amp;; dcprecanda paterna ira implorett'Talis filius,qutgt;’’ admodum exemplum Caini imitaretur,ita Si animireprobi imgenium declararet.

TetTitNoJ iwrf- Habitauit profugus in terra.} In Hebraica ledlione, quae habet,Habitauit in terra Ned, confidcrandii ginem habet ku cft,unde Cain cgrefrus,quó migrauerit,amp;: ubi habitarc caperit. Egreftiis,inquit,Cain à facie Domin'! iiisfecult. habitauit in terra Nod,id eft uagi Si errantis. Cent ha?c terra imaginem eins feculi in quo fedes habi-tandi quxrunt, quotquot à facie Dei fugunt Si difeedunt. Non eft nifi coram Domino terra quiets ftabilis.Qiiifquis à Domino difcedit, quocunep diucrtat,redditur incoia terrac Nod,nihil habens cerf? nihil firmi. Seculum hocpræfens inftabileeft, amp;nbsp;mari multis procellis exagitato fimile. Jonas quoqu^ Koftraconucrla cum fugeretà facie Dei,in ciditingradem fludbuarionem commoti maris C^iare quifquis certaaefit'' '10 in calls eji, ma quærit, maneat in facie Dci,transftrat cum Chrifti fidehbus habitationem ac conuerfanonêfiiain non in terram Nod,fed in ipfos cœlos.

O nod terra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et dhid confiderandum eft,quod terra ifta nomen hoc contraxerit à Caino profHgo,ut terra No''

Caino nocetur. Cain erat Nod ,ideftuagus aeprofugus moxatep à facie Deiegrefttis eftet; Si hoc nomini' 5 koc nominis ecn *^0“ d ^^tra accepit,fed illi intulit.Sic uniuerfa terra uocatur uallis lachrymarum Hoc nominis accepquot; fruxerzt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inhabitantibus illam morraiibus,mifcris, calamirofis,lt;SC uitam lachrymis pleiiam iiiuentibus.Tald

autem fumtis fodf i non uitio terræ quam incolimus, fed ex co, quod propter tranfgrefsionem Si inO' bedientiamprimorum noftrorum parentum pcccato,amp;l naturænoftræcorruptionifadfi fumus obnO” xij,amp; é paradifo deliciarum uelur à facie Dei eictfti.

Verfus Eden.] Eden paradifus eft, locus deliciarum,planrarus à Domino, non humanituS conftitquot;' tus. Verfus hunc habitat Si ciuitatem condit Cain,fcd copiam illius non allequitiir. Sic Cainitat filij bquot; ius fcculi,habitatorcs terræ Nod,ad ueras dclicias afpfrant,fed uoti compotes non euadunt.Quiaqquot;quot;^ ampiedtuntur, non funt ueræ, fed imaginariæ ac trai.fitoriæ deliciæ. Claufus eft ilUs hortuS no* iucunditafis,

AffeSlus coiiiga Cognouit uxorcmluam,c[Uieconcepit Gquot; peperit Henoch. ] In eo quod uxorem fuam cognouitjpiifo? Its CT multipli ~ nitumip fuiim uocauit Henoch,quæ uox initiation? Si auipitatione fignifi'cat,propterta quod eifoi' cand£ prolis co pner primitiapofteritatis, obferuandS eft, quo affcólus ille cciugalis Si multiplicandæ poftcritatisnf tnurdseftpijs cr queaded fit naturæ pcrdiuinà prouidentiam inditus,ut etiam Cain, quantuuis impius, inhumanuS^^ impijs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;homicida, adeolp amp;nbsp;hoftis naturæ humanæ,â? fraternæcognationis uaftator, generis fui multipliant

tionem alfcdbarit. Talia Icguntur aut Si de Adamo Sdreliquis pijspatribus. Ergo naturalia ilia Qquot;* adconferuationem ac multiphcationem generis neceffaria funt, non adimuntiirimpi'js, licet corruni' paiitunficuti in Caino ifto apparct, in quo fiiXomiti'iix quidem generis humani Si ucra philathropis'* luccnt,ueriiin iuxta in anguftiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;redaélæ deprehcnduritur, fic ut qui debcbatainiciisefleco

munis,gencris ac multiplicationi illius fauere ex animo,efict tantû fuæ fobolis ac poftcritatis a maton Talcs animi poft Cainum fere' in omnibus tyrannis repcriuntur.

Et icdtßcatiitciuitatem. ] Videmus hie origincm extruedarum ciuitanim efle omnium uetuftifsimJni. Vfus illius in fe malus non eft,immo fiimbecillitatem fimul dCcorruptionem generis humani confiât' remus, admodum utilis : Vtills propter focietatem humani conuidcus eft Si rerum necefi'ariarri coni' municationcm : Si uriiis contra infidias acfcritat? beftiarum, fecundum regioniim qualitatem ; utilis contra uim i3? tieprædandi procliuitatem hominum reproborum, quorum mantis uioientæ, Si pedeî ucloces funt ad eifundendum fangiiincm. Qiiare baud prætcr rationem anriqu.tus fic ccinparatum cft,ut in qualibct regione fit ciuitas aliqua firma amp;nbsp;munita,ad quam populus agreftis inter motus bd Jkos quafi ad refugiiim quoddam confugiat, nc militari libidini ac crudeiitati obnoxius pereat. Et

A liaiarmodiciuitates adfigiiificaiidiim illarum iifum uocatærunt metropoles, Vrinam non fint ex illismuitæmutatæinltftropoles, id eftciiiitates prædatrices, fedcs uidelicetraptorum, piædonumjac omnisgeneris malarum bcftiarmn, qualis forfanfiiit Hcnocliia ifta,qiiam Cain ardificauit.

Qiiodatitcm prima:ciuiratis conditor non aiiqiiis ex gencratione piorutn,qiia; lt;i Seth defcendit,fcd hndgofiltorian is proponifur, qui caput erat prana?, impiæ ac rcprobæ gencrationis, Cain iiidelicct, egrefiiis «à facie hiauffnuli, Dei, amp;habitatorf;!(flusterræNod, luculentifsimam habet imaginem filiorum huiusfeculi, quinon qua?riint ccelcftem fuperna:patriæ ciuitatcm,perpétué manentem: fed in terra Nod,in qua ut peregri-ni nmeredebebantjterrenam fibijpfis ciuitatem ac manfionem quærunt 8C ædificant.Nobis uerd fic eft in hoc fccuSo uiuendum, utillud cumprjs ac gencratione iuftorum dicere pofsimusiNouhabemus hie permanentem ciuitatem, fedfuturam inquirimus. Non legimus de aliqua ciuitatc,quam natio pio rum extruxerit ante dikiuium : nec de aliqua legimus, quam ædificauit Abraham, Ifaac SC Iacob,cum poihns fuis, qui omnes in morem peregrinorum uixerunt in hoc feculo. Et Ifraelita? cum in trodudli clfent in terrain Cenaan, ciuitates confequuti quidem funr, fed quas ipfi non acdificauerant. ficuti ui-dereeft Deut.fexto.Sic amp;nbsp;nobis ufuueniet. Vbi fuerimus terrain promifsionis ingrefsi,cœleftem uide-licet patriam, definemus eflepcrcgrini,iSlt;l inhabirabimus quidem ciuitatem ciues fadli caleftcs,fcd qua Deus a:dificauit,non quam ipfi extruxerimus.

EtMcauitnomeneiusexnomincßlijfuiHenoch.] Obferuahie,quodciuitatem à feconditam Cain Quodciuitäftn non fuoipfiiis, fed filij fui nomine uocat., Ira magis filif fui quam propriæ gloriæ ratioiiem habebat. Cain noßbi, Ita ædifîcauit quidem ipfe,fed ufum ac dominium ædificatæ ciuitatis nuncupauit filio.Eft emm nomi' fedfiliofuo nun^ nis impofino,qua:dam dominij nuncupatio. Vides iiigenium paterni quidem animi,omncm curam fi cupafdt, Iio fuo deftinantis, fed in eo corrupt!,qudd ciuitatcm fuam non Deo,fed filio fuo nuncupauit Sic folct tyranni Si filij hiiius feculi.

Expends eriam inyftcrium. Ciuiras à Caino ædifi'cata, uocatur Henochia,id eft, initiatie aufpi* ciuitatem catio. Potcrat earn de fuo nomine uocare Cainam, id eft pofi’efsionem : ueriim accommodatius eft,ut uocctur ciuitas filiorum huius feculi iniriatio qudin poiTefsio. Nam reuera nihil eft aliud qua'm initia- ’ tio qua?dam,fiuc iufta adimpletione ac poflefsiohe, quicquid filij huius feculi moliütur. Vtuntiu- fplcn didis initijs amp;nbsp;aufpieijs : ucnim quoniam ilia neep de ccclefti auxilio fumuntur,nec nomini Dei confer crantur,necefle eft ut tandem turpirer ac miferc diftiuat,ut nihil fueriiit, nifi quaedam fpcciofa quidem, ß fed inanis initiatio amp;nbsp;aufpicatio.

Porro Henochgenuittrad er-jln ifta nomenclatura pofterorum Cain obferuandum cft,quod MofeS tmpidt notteffc neep nnmernm annorum afsignat quibus finguli uixerütjuec de morte corum quicquam cömemorat, dignos Ut uita co nec meininit quod alios etiam liberos genuennt, ficuti infra fadfuruseft capitefequeiiri incatalogo rummcmoru co pofterorum Seth ,• fed obiter rcceiifitis capitibus,ad hiftorias gencrationis piorum,cx quibus uenturus fecretur, erat Chriftiis, properat. Qiia in re uidemus dignos non efle impios impiorum pofteros,quorum uita perpctuæmemoriæconfecretur. Iuftorum eft,ut fint in perpétua memoria. Qiiarc uchementer admi-rari foleo, quomodo nonnulli,alias non mail uiri, tantopere imaginibus impiorum luliorum,Nero-nLun,Domitianorum, Herodum,Iulianorum, ac confimilium aliorum tyrannorum delcdlan queanr, cum digni fuit,quorum memoria cum inani fonitu iam o!im tranfient.

Qu^i a ccepit duosuxores,nomen uni Ada,nomenalteri ZiÜah. ] Videmus hie unde fit principium polyga m ix. Gamia,qua duo in unam carnem coniunguntur,inftituto Dei commendatur,ipfislp mundi pri-inordijs coxua exiftinpolygamia uerd feptima demum gencratione à Lamech ifto,humano ftudio,cft introducTa. Bono ftudio dandum eft, quod aliquot etiam pij pofteritatis multiplicanda: gratia ufi finit polygamia:malo ueró,qi!Ód maior pars polygamorum carnis concupifcentijs aC libidini hac in re fcrgt; uiuit.Nunc tale feculum eft,ut impenfe optandum fir,monogamos fic uti matrimonio,ut non tarn nu-merola qiuàm pia ac proba alatur poftcratas.

Obiter amp;nbsp;ilhid annotarim exeo, qudd fecunda uXor Lamech Zillah, id eft, umbra eins uocata fuir, innuifccundam uxorcin in tali coniugio non fmfle uerum connubialc corpus,fed magis prima; uxoris iiinbram Prima uxor crat Ada,id cft,pulchra amp;nbsp;ornata. Illa crat uera 8( légitima coniunx.Sccüda qua; accefsit,acccßit tanquä umbra qua:d.i prioris,illi,uelut umbra corpori,aduidta Si colijcrens. Nän'yy, nt m Hebræoeft, umbram eius fignificar, non uiri, ut quidam interpretantur, fed Ada; primx uxoris. Siquideinlitcran hoc loco reiatiuumeftiion mafculini,fedfœmininigcncris,ut ad uirum Lamcchne,-qucat,adpriorcm uerd uxorem illius referri debeat.

Efgrmuf Adalabel,c^c, ] nbsp;nbsp;Videquomodoconiundbafiicrintapudpofteros Cain,uidbus,deli-

eix,amp; ufusannorum. Aiij ftudebanr pafcendispeCoribus,undefuppcditabantur lac, amp;nbsp;quæex ladle Q^modo apud coniiciuntur, deinde lt;Sduclicra adamidlum. Alij ludebant citharis, dd organo. Alij fabricabant poßeros Cain co ex ærc amp;nbsp;ferro, partim necciraria ufibus domcfticis, partim arma. Nihil quidem illiciti habent iunâafucrint ni üla in feconfiderata ; ucrùni fi perfonæ confiderentur eorum qui talibus utuntur, poteft fieri ut Uns ncccffàrius, agiiofcatur iugenjum filioriiu) hunts fveuli . Et Daiud ipfe pauit pccudcs , ufus eft inftiuintn- delici^e, cr nfus n 4 tis «rmorw«.

I N G E N E S I M tismuficisSdufumarmorumhaudduxitàfeefi'e alienum. Plurimumreferr, quo animofinc**’^ ufurpentur.

Ft nationi repro Simul i'lud cogitädum eft.Afsignatur hie adinuentio mufices Si opificij ferrarij pofteris Caini. borumdatDeui teft herum effent eft etiam bonus ufus, nonnnnquam amp;nbsp;neceffarius rebus humanis. Ergo amp;nbsp;nation* nece{[jria qu£- reproberü dédit Deus de fpiritu eins fapicntia’,qi;a: generi humano fubinde ea fuppeditare folet,q*'* ufibus illius hand parum conducunt. Sic uidemusmultaamp;Tpra'claradonafubtilisamp;Iinduftrijingt*’*! in filijs huius (tcu!i,quibus fi lies lucis longe* fuperant. Reperias in illis cloquentiâ fingularem,fap*^’' tiam Si pri'.dentiam præcipuam, gerendarumrerum mirabilem dextlt;ritarrm,in artifices uel itiuenit” dis uel exercëdis eximiam induftriam,amp; quæ huiufmodi funt alia niulta, ad quæpios uidere licet pt®* fus efle ftipiteSjillis comparâtes. Contr.i uerd in pijsrcperiunturea donafpirirus Dei,quæaducran’ pietatem amp;nbsp;felicitatem faciunt, quorum in fiTrjs huius feculi ne guftus qiiidem aliquis depreheiidin*®

Sic diuidit Deus dona fua,fecularja fiiijs huius feculi,Si fpiritualia filijs lucis.

Soror uero Thuialcain quot;^ioema.. ]Et hie qucqj uidcre licet in pofteris Cain ingeniu feculare Si carnal®’ fi obferuemus quibus nominib. filiasfuas nominarint. Supra uxor Lamcch uocata eft Adahjid cft,orn’ ra Sd ccpta.Hic foror Thubalcain uocatur Noema,id eft pukhra amp;nbsp;uenufta. Cotnpetenria uidclicftn® mina ad libidinem eins feculi, in quo filij potentü confpcdfa ftliarli puichritudine fumpferunt fibi cxib lis uxores quas uolebant, ficut infra capire fexto ludebimus. Sic caro ubique uanitatem fuam ac ftid**quot; ciam exercer.

Arrogdtiacariiii nbsp;nbsp;Rudite uecem metnn uxores LameeP.} Obferua in hoc fermone arrogantiam hominis. Non dicitfinip^*

citer,Audite uxores meæ:fed,Aiidite uocem meam uxores Lamech,aufcultarcfeimone meum. mo carnalis de uxoribus fuis fibijpfi placebat,Si imperium in illas 1'pirabat.

Pofleritatpraui nbsp;nbsp;nbsp;Deinde in co quod die;t, Occidi uirum in uuinus meum, uel uulnere meo, Si puerum in liuorcn*

rationii origini meum : uidcre licet quàm pofteritas prauæ nationis parenti fuo Caino percutiendoamp;occidendoKquot; fpôdcntjdn fehomicidæpartishomicidaspofteros declararüt.Aded uidelicerranacircrinbærctinp® fteris hoc malum, quod inde à maioribus eftcontradfum, Si exempla domeftica dum fubeunt animo*

magnis authoribus, iiimias baber.r procliiiis iniityionis iiircs, propter ingenij noftri corruptioneH'' j Probitas autem auita frequenter in ipfo definit autnore,ut omiuum wgerrime uel proximam pofcro rum generationem iinbiiat.

Tertio Si illud fingularem arrogantiam hominis impij fpirat, quod perpetratis homicidijsrcfpi'-'i' quidem adexemplu CainKueriim nöfic,ut defadlo pteniteat, fed ut nuilto maioris impunitatis iceuri tatem inde fibijpfe polliceatur, quàm fucrit ea quae Caino ex fententia lt;Slt;f uoluntate Dei contigit. D' Cain,inquitjfcptuplum,de Lamcch uerd fcptuagiefiTcptics uindicabitur, Tantætmpudentia: Cair.ip*^ non fuit, ut aliquid fibi ipfe polliceretur impunitatis, imino anxie metuebat ne d quopiam occidetf' turjideoip dicebat: Omnis quiinuenerit me,occidet me. Ar bigamus iftepronunciat iple defceierisl“' impunitate3amp; multd fe iudicat potiorem quam fuent-Cahi.Non habebat nerbum Domini,qiiorn'i* poflet efTe fecuruS3amp;; tame uerbum Domini ad fe non pernnens propria authoritate ufurpat,amp; deft® adijcit,quod ad fe pertinere debeat Sic foknt homines impij,pra:fcrtim qui aliquâ fibi in hocfeculo^'^ ciliarunt authoritarem.

Cognouit quoc^ adhuc Adam uxoreni fuam,8«5 peperit filium, uoœ ui't^ nomen eins Seth,dicens : Pofuit mihi Deus lemen aliud pro Abd, quernocciditCain. Sedamp; Seth natuseftfilius,quemuocauitEnos, III^ ccepit inuocare nomen Domini.

Cognouitlt;^uolt;J} adhuc .RdarnuxoremPuam.} Voculam, Adhuc,in HebræoT'y omifit Græciis.’Sicenin* legit, Cognouir autem Adam uxoremfuam. Deinde iliudlt;fi'AA«fös'(r,id eft,cum conccpifirct,defHoad' itcit In Hcbræo fiquidem non habetur.

Pofuit inibiDras.jSic habetur etiam in Hebræo, Si reljsondcr nomini nn? nato puero impofiro. Grï eus uerd per negligentiam uertit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, id eft, fufcitaiiit. Veriim Aquila quoque legit. Et pofuit

Ctucmoccidit Cain,] SicSi Griccuslegit-in Hæbræo autem eftT^ ’'3,ideft,quoniam occide«' rareiim Cain.

ifleeerpitniMocarenoWfttDowim.] Et Gra;ciislcgir,sr(,r,ideft,lfte. Veriim in Hcbræo non eft“iwK, id eft, qui, fed 'TX,id eft,tunc. Deinde in pafsiuo habetur ’yhnn, id eft, cccptum eft : ut legendum fit,nunc cccptum eft inuocari nomen Domini Græcus legit XxTviaev, id eft fperauit inuocare nomen Domini. Is uocem hanc à btT’, quod Iperare fignifi’eat, deflexit. Onfeekis Chaldæus ahd relpexit. Sic enim red-didit,Tuncindiebus eiusincepcriit filij hominum ut nöorarentin nomine Domini. Ille uocem Vnih ahofenfulegit,ficuidelicct; Tuncpfophanataac poUiitaeftinuocarionominis Dei. NamuoxVnn ali quand»

explan ATI o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IJJ

atiquado propolhicrc ac prophanarc in fcripturis ponitur.Et R. Daiiidinlib.rad.fxpor.it, Tuncin-qiiinatum eft, aut prophanatum eft,quia inquit. In dicbus Enos crraucrunt poft idola. Et aüqui fcn-tiunt hie,quod tunc idola fua nomine Domini uocaie eœpcrint.

Terminauir Moles hiftoriam Caini Hab£lis,de quibiis ubi narrationede poftcritatc Ada; ac mul tiplieatione generis liumani inftitiivratjdicere coCperat. Duo ueluti fiirculi ex Adamo prodieranr,ue.» Tiim quoniain alterintcricrat,alter uerd propter impietatem à Domino rcie^liis,amp; reproba; genera-tionis caput faiftus erat,r€dit ad Adamum amp;nbsp;Euam MofeS:exponitcp,quomodo proles ilia loco Habe lisproueiicrit,qua: primordia poneret generationis iuftorum,qua de capite fequenti uidebiiniis. Iraq; generatione Cainitarum ueluti in tenebras qiiafdam abiefta acrcli(fla,dicit,Adam ucro adlnic cogno-uit uxorein fiiain,amp; peperit filium,uocauitlß nomen eius Stth.Qpioniam hie Seth caput fuir cius gene rationis,qua de fequenti eft capite narraturuSjCxprimcre uoluitnon folum nomen illiiis,fcd amp;nbsp;nominis rationem. Voeauit nomen eius,inquit,Seth,dicens : Pofuit mihi Deus fernen aliud pro Habel. Ver ba ifta non funt Adæjfed Euæ. Nam in Hebraco nô eft in mafeulino généré , fed m ferminino généré K’axîn^ut alio quâm ad Euam referri nequeant. Hifce uerbis reddit rationem, quare filium Ininc uocarit ntSjid £ft,pofitionem ac fiindationem. Quoniam, inquit, Deus refpexit nos,amp; aliud nobis feinen pofuit pro Habele Agnouit donum Deijfperauitcp longe' certiora de hoc puero qu.am de Caino Habele,quorumfuerat acftimatione decepta.Sic non dicic,Pofuit railn Deus filium;fed,Pofuit mihi Dens fernen aliud.iiocc feminis rcfpicit ad pofteritaté,qiiam ex hoc puero fpcrabat.Nec dicit,Pi oCai-no,quem amifimus;fed,Pro Habele. Nullum erat illi amplius defidenum Caini, fed propter Habelem occifum lugebatzprtdertim quod comp£rifrct,fuifre eiim pium ac Deo acceptum.

Illud, Qiiem occidit Cain, quoniam in Hebraco ficlegitur. Quia occidit eum Cain, poteft intelligt non ab Eua diélum,fed à Mofe adiedtum. Alioqui parum bene conucnit, ut Euam fic locutam efle ere damuS.Eatncp ob caufam arbitror uminqj SC Græcum amp;nbsp;Latinum interprété uoculam quot;S, id eft quo-Jiiam,mutaire in WK,ac legiiTejQtiem occidit Cain,quo pofsint ifta Euæccnuenire. Meo iudicio func hæc uerba Mofis,ac legenda, QuOniam occiderat eum Cain.

Seder Seth rutiMe^fiiw.] Potcrat ifta iMofeS feruare in fcquentem iiarrationcm, iibiex integro gc nerationem lianc Adæ,quæ per Seth eft dedudf a,recenfebat : ueriim ut animi fui intentioncm apcriret, Ê nbsp;nbsp;acfiinul præcedcntem hiftoriam de Caino amp;nbsp;Habele cemoda conclufionc terminarct, uoluit uno amp;nbsp;al

.tero uerbo cômemorare de natiuitate ac nomine Scth,Sl adinonere quo confilioDei pro Abele occifo pofitus fuerit.Ad hoc uidehc£t,ut generationis piorum ponerentur primoi di3,ac uerus cultus Debali-quandiu reftauraretur. Quare adiccit hoc,Er tunc cœptum eft inuocari nomen Domini. Cum uideli-cet Seth cum fuis fpiritu pietatis imbuti,ueftigia fcquerentuv non Cami,fed Abelis, Deum agncfcerct, timerentjcolerentjdd fintera fide inuocarent.

T««fctcpfHmffljn«ocartWMf«Dlt;M«iw. ] PotefthichaiidprifCrrafiohem quarii quomodo dicat Qji^och Mofes,qudd tempore Seth amp;nbsp;Enos coeptum fir inuocari nomen Domini.Qiiid dicemus de Abele d An pdanßt itwoca-nondf ille cum uiueret,Deum coluit,ac nomen illius inuocaint f Er Cainquotp cum Domino de frit- rinotnë Domini gibus terra: facrificaret,an non eundem Deum cum Abele coluit f Deinde,purabimus ne Adamum amp;nbsp;tëporib. Seth G“ Euam ad id ufq^ temporis a cultu Dei abftinuifle f Nequaquam. Quid igitur eft quod Mofes de tempo ^oSyCim G an ribus Seth Sd Enos loqiiensdicit, Tunc coeptum eft inuocari nomen Dofflini,cumidfalt;flum fir amp;nbsp;an- teitßtitwoc4t3^ tea d Pofl'em refpondere, nomen illud Dei ïTiri’' tum demum fuifle manifeftatuni ex dodfrina Seth SC EnoSjideoq; non fimplicitcr Deum tanquam Q'nbiejfed ranquamn''n’',id eft Exiftentem cognofei, co li amp;nbsp;inuocari cccpifie.cui fententia: ipie Mofes aftipulari uidetur,cum non dicit fimpliciter,Tuiic Deus inuocari cccpit ; fed,Tunc cœptum eft nomen n'n’' inuocari ; hoc eft, rum demum uei a cognitio Dei, tanquam Exiftctis,in ecclcfia piorum innotuit,acnomine illon’MT' Deusinuocaricœpit. Veriim huic fententiæhaudquaquä innitor.Quare certius ad hunc modfi refpöderi pofte iudico, Primû loqui Mo fen non de qualicuriqj cultu Dei,amp; nominis illius inuocatione,fed de tali culru,qui omnino alienus fît à Caino,impijs omnibus. Qiiodnon fic inte!ligo,ut prorfus omnem extenuim colendi Deum ritü excludam.lcdquddetiâ externus cultus animo fîncero,amp; fide reéla ab impijs pra;ftari nequeat.Quare etiamfi Cain externis facrificijs Deum coluit perinde atep Abcl,defuit tarnen fideifinceriras,quæ quai» proprium eft ueri cuitus Dei Deinde non negate Mofeii, efle Dominü etiam ab Adamo amp;nbsp;Abele inde ab initio inuocatum. Verilm quoniam netp à Cainnctp ab Abele,fedà Seth generatio piorum,Domi num rede' inuocanrium,cœpit,propter Ecclefiæ illius primordia, amp;nbsp;pleniorcm diuini nominis cogni-giiitionem,adorationem amp;nbsp;inuocationem,particulam hanc adiecifi’c,qua admoneat,id quod in Abele cœptum, poftillius interitum nonnihil aliquandiurefriguerar,fub Seth amp;nbsp;Enos repullulaftc,acplenio res uires acquifiuifle. Sic arbitror quarftioni huicfatisfieripofte. Qiiddft quis mcliora ac certiora habet, Ecclcfia: communicet.

Coÿiouit Addmadhttc«xorentfttrfin.]Notandum hie£ft,quód nö fîmpliciter dicit, Cognouir Ada uxo Quôd. Adjm na Km fuam ; fed, Cognouir Adam adhuc uxorem fuam. Fabulantur hic ludacijuouilfc Adamum uotum lt;de{iitit à âudto

154 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I M

mitltipÜcädx po cciitinentiacjpoft occtfum Hóbelcm,amp; abiccriini a Donüi;o Cainism, quod in pcfierû abâJncre utlkt ) {le)'itatis,qu.îilt;is :ib opèregencraiidi. Deinde qiioniâ fabiiiafabulâ parif,iii!gai!tde LaiTiccb;,qiiod iixorcsfuaSjdebitî prima pi'o!es ip bcneiiolentiam detre(fbaiites,diixerit ad Adamum,tanquâfiipretniim adliuc in terris iiidiccmolli«]) eau uotisno re-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luam cxpofucrit. Adamiim proniinciafie pro Lamcch, aciufsifle, ut uxores illi eflentin pofteriitn

j^ondtjfct. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obfcquentes.T um ülas Adamo obiecifle,qua ratione iiibcret,ut ipfæ iiiro fuo ciTent obiequentes, cum

ipfe fuæ uxori debitam bcneiioleiitiam perpetiiô negare propofuifTet i Qiio audito,miitafle Adamuiu fentétiain,ac fe riirfiis uxori fuîc coriiunxifle,camqjadluic eognouiflejne cæteri fuo exemple abuteren-nir. Jdeolt;]! fie fcripfîffe Molên,Cognouit Adam adhuc uxorcm fuam. Alij fi'ngunt Adamum admoiii' turn fuilfe ab angelo,ut adlnic cognofeeret uxorem fuam. Sic faeris hiftorq s nugas fuas immifeent hO' mines uani ac temerarij. Nos fecundum fimpücem uerborum contexrum idpotius in Adamo ccmen' dari oblerucmus,quod ab opéré gencrandi per id haudquaquam fuerit auocarus, qudd prima pignCquot;quot; ra uotis ôd ipfius uxoris non refpondcrunf,fed adhuc etiam poft cccifum Habekm, amp;nbsp;cxcommiiiii' catum Cainum uxorem cognoueritùdtp non feruore libidinis,fcd rcfpelt;5lu uerbi Dci, quo didlum ipß

' fiieratjGrefeite ôd mu!tiplicamini,iSd replete terram. Satins eft,ut hancfententiamretincamus, quàmut Adac defperationë diuiiiæ benediiflionis pariter iSd promifsionis tnbuamus. Admonentur hoc txcngt;' plo coniuges,ne defpondeant animum,fi prima proies uel mox morte fut rit abrcpta,ucl alias uotis ip forûnÔrefponderit. Huiufmodi moleftiac 6d arrumnaenédebëtcurfumlegitimi matrimonij impedire-

Et« ferpenti in~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peperit filium^uocMÎtci- nomen eiutSeth,dicens,Poftnt mihi Ef«s fernen aliud pro Hdbe!e,crc. ] Obfef'

fenfd, benedi uandum eft.quam fuerit Eua fingulari odio prædita aduerfus ferpentem ac fernen eiusdn eo quodtan ill fcmiiiiiauida ta auiditate fernen illud Irenedidtum expetebat^per quod caput fcrpentis contcrereï, amp;nbsp;quam irremdfi fide a promifsioneDeipependerit.Fucratantea in Caino dcccpta,uuncucrt) firma fide credit fe habt' re filium,unde uenturus fit domitor ac uiftor fcrpentis. Vtinam quotquot Chriftiani fii mus, pari eft-mus prxditi odio aduerfus ferpentemantiquum, lt;Sd defideriopariter ac fide promifsi feminis benedP «ffi, ac Seruatoris, lam autem quam fimus frigidiofores fatana?, lt;3d aftedlatores Chrifti, quidattin« commemorareC'

fn manu Dci eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde obferua qudd non dicit, Erit hic mihi pro Habele : fed,Pofuit mihi Deus fernen aliud pro

pro extinüo pio Habele. Firma fide credit hune puerum fore fernen pofteritatis non Caiiirv,fed piorum. Aliud eftjcfle femine aliud fub fernen hoc locOjdd aliud eile fimpliciter fi'lium. Sentiebat enim accepifl'e fe non folum tale fe men, quod {lituere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tantum fïlrj loco effet,fed quod ex fe poftcritatem piorum produceret.Nos admctitmur fic efi'c cemp^ Î

ratamgencrationem piorum, utinitioparumuideaturhabiturafuccefiiis,cumintcrea(Icrcatnatio impiorum? Veriim licet primordia illius obterantur, effc tarnen in manu Dei pro ijs qui epprimun' tur,aliud lubftitucre ftmen.Nemo ergo animum delpondeat, fi uiderit parua regni Dci primordiat)' rannide malorum opprimi.

VirmitOiS rccle- nbsp;nbsp;Tertio amp;nbsp;illud obferua,qudd no dicir,Dedit mihi Deus : fed, Pofuit mihi Deus fernen aliud proH»

fix Dei, fub ima bclc.In uerbo ponendi cefideranda eft firmitas ilia Ecckfiæ Dci, quam ne fatan quidem cum omnibu$ gineSeth confi- inferorum portislocomouerepoterit.QiiareinhocSeth,idcft nöabhorainc, fed a Deo pofitoaefun dcranda, datofcminefubluxitmyfterium Chrifti,petraruidelicct,quam Deus ecclcfiacluæfur.damcntilocopo fuit. Innuebatur amp;nbsp;illud,fore quidem, ut in hoc pofitum fernen irruerent omnes aduafariorum coni-tuSjUeriim nihil cfficerent.

Sed eySeth natUS eil filiilS,quern UocauitEnos.j'Enos Hebraic^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fignificar hominem miferum,«'

rumnofum amp;nbsp;calamitofum.Qiiare obferuandum eft hic quæ ftierit intelligcntia Seth, Licet effet pofp tus iSë fundatus à Dco,ut caput eflet generationis piorum, prudentcr tarnen agnouitpofteros fuosin hoc feculo uarijs fore calamitatibus Si aerumnis obnoxios. Et reuera ad finem ufqj mundi non crit alia fors eledtorum,donee in hac carne uiHunt,quam ut fint,Q''W\5ilt;,id eft,«crumnofi Si afflidli.Et liaudk uis eft Si uulgaris fapientia,fi quis hanefortem piorum ritéexpenderit.

Tunccaptum efl inuocari nomen Domini. ] Obferua hic quomodo generationis piorü primordijs rrgt; buantur primordia diuini cultus,ut feias hocefle Ecckfiæ Dei proprium, ut nomen Domini inuocet.

Deinde amp;nbsp;illud cogita,quam competenter non dicat,Tunc cerptum eft facrificari nomini Domini: fcd,Tunc cccptum eft inuocari nomen Dominant inuocationem nominis Dci cultum eum effcintcUi-gas,quo Deus «à ptjs rite colitur. Vide inccmcntarrjs noftris fuper pfalmum so.

Tertio confiderandum etiam cft,quam conuenienter hic cultus Dei, inuocatione nominis Deicon» ftans,adfcribaturpoftcris Seth,quiQ'u?'istlt;,ideft,miferiamp;adflifl:ifuntin hocfeculo. Adhospotifsi-miim pertinet illud,Inuoca me in die tribulationis. Sic. Turn fenticbant pij homines, effe fe æriimnc» fos,nec falutem ulli conftare conftare mortalium aIiunde,qHam ex nomine Domini,ideciÿ illud inuo-care cocpcrunt.

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ï55

le cfl liber generationisAdam,in die qua creauit Deus bominê, ad (îmilitudinem Dei fecit ilium ♦ Malcul um amp;nbsp;foeminam créa uit eos,amp; benedixit illis,amp; uocauit nomen eorum Adam,in die quacreatifunt. Vixitautem Adam centum triginta annis,8cgenuitfiliîj aditnaginemSdfimilitudinemfuam,uocauit^nomeneius Seth» Etla^ cli funtdies Adam poftquam genuit Seth, odlingenti anni : genuit^ fi-lios fîliasç Et faclû efl omne tempus quod uixit Adam,anm nongenti trigiiîtajSc mortuus eft»

Et uocauit nomen eorum Adam.] Sic habetur amp;nbsp;in Hebiæo. GræcuSiierô reddidit in fingulari,^«tlt;7rw 'hvoi^ct aù-ci xJldn ; id eft,Et uocauit nomen eins Adam,

Vixit autemAdam centum triginta annis.] Côcordant Hebræa. AtGrsccuJ uehemenrer difTentit.Nam iîc lfgit,’7z/lt;rf j xJlx/ji TgixKovrx iicii TgixHÔtrix gt» ; id eft, Vixit uerô Adam triginta ac trecentos annos. Hieronymus annotat ea biblia quæ fuo tempote in ufii erant,ubi in Hebraco habentur centum anni,Si quod excurrit,legere,ducentos annos,amp; reliquos qui fequuntur,id(p ufqj ad diluuium. Et lofephus le git annos ijo.

Et frilifunt dies Adam poflquam genuit Scth.oâingenti annkgenuitq^filios crßlias. ] Totus hic uerfus in exemplaribiis Gra:cis,quotquor ego uidi, defideratur.

Hoc capite Mofes breui tranfeurfu capita generationis piorum,qui ante diluuium uixerût, inde ab Adamo ufqj adquingentefîmum annum Noah recenfet.

Hic eil liber,ini.iint,gencrationis Adam.] Hebraicc’eft “aQO, quæ uox rccenfionem amp;nbsp;narrationë à uer^' bo “latj dednéla fignificans ; aliqtiando pro uolumine amp;nbsp;libro fumitur. Retftius uerteretur hic, Ifta eft enumeratio generationü Adæ,ne quis quærat quomodo qusc hoc cap.traduni,libri tituh'i promercant.

fn die,inqiiit,lt;]ua creauit Gominua hominem. ] Qiü ifta ad prxcedentia conne(9:unt,labotant in expo-® fitione,ne locus fit ludaicis fabulis,qHibus uani homines nuganturAdamuin in ipfo Creationis fuæ die, ctim adhuc eflet in p3radifo,genuifte liberos. Sic enim ifta legunt amp;nbsp;intclligunt,Hic eft liber generation nis Adæjin die qua creauit Dns hominc.Hoc eft: Didlurus fum de genetationc Adac, qua in die creatio his fuæ liberos genuit. Sic R.Shlomoh exponit.Qiiare Lyranus dicit,diem pofitum,pro diebus, nume turn fingularc pro plurali;ficuti faftum eft fupra cap.i.ubi legitur, fftæ funt generationcs cœli terræ quando creata funt,in die quo fecit DeuS coclü 8( teiTam. Verùrn non erar opus huiufmodi cxpofitiôe.* Nam haec particula,In die qua creauit Deus hominem,fequentibus eft coniungenda ad hune modum, ut poft titulum huius catalogi,qui dicit. Hic eft liber generationü Adæ,feparata periodus hic incipiatt In die qua creauit Deus hominem, ad imaginem Dei fecit ilium, mafculum amp;nbsp;fccminam creauit eos, amp;nbsp;benedixit illiSjdC uocauit nomen eorum Adam,in die qua creati funt, Ha?c omniaconiunóiim funt le genda. Nam per recapitulationem repetit ea ]Vlofes,quac fupr«à funt cap.i.de creatione hominis tradi-ta.eV prædicat de illa.primùm,quôd in die creationis fecerit Deus hominë ad fimilitudinë fuam. Deinde quod creauerit mafculum fccminam.Terrió,quód benedixent illis. Qiiartó,quód inipfocrca-tionis die uocauerit nomen eorum Adam.Itaqj dum hanc perticulam fie exponimus,facili compendio amp;nbsp;germana explanatione ludaicas fabulas excludimus, amp;nbsp;fimplicem uerborum fenfum retinemus, ut nonlît neceife fingularcm numerum diei creationis mutare in pluralem.

Illud,Et uocauit nomen eorum Adam in die qua creati funt.fuprà cap.i.nôeft memoratum-.quare hand præterrationem hic eftadicëlum.Igiturnô uir tantum,fed amp;nbsp;fœmina uocataeft Adam, ut quod Latinis eft homo,qua noce fimul mas dë fœmina uocantur,id Hebraeis fit Adam, uox à tellure dedii ëi:a,ëo quod primus homo nmitn TC,id eft de terra terrenus eft conditus. Ob quam ille caufam pecu-Iiariter ac ueluti proprio nomine uocatur Adam.

Vixit aiitAdam i)o.annis,e^genuufilium ad imaginemer fimilitudinë fuam,uocauitq^ nomë eius Seth, ] Hinc orditur Mofes rccenfionem gcncrationum ac pofteritatis Adæ Nam quod initio capitis dicit,Hic eft It ber generationum Adæ, non eft iiitelligendum de gencrationibus quibus ipfe ciim Eua fua fit genera-tiis,fcd de gencrationibus, per quas ex ipfo gencrata eft pofteritas piorum, qui ex ordinc receiifcntur, Alioqui Adam amp;nbsp;Eua non funt geniti, fed a-eati, ille de puliiere terræ, ifta ex cofta illius, ut haëlenus uox ipfis competere ncqueat. Qiiare non dixit Mofes, ubi de exortu illorum loquitiir, In dici qua genuinftd. Qua creauit Dciis hominem:itcm,Ad filimitudinem Deifecit ilium, mafculum amp;nbsp;fcc-uiinam creauit cos,lt;Së,In die qua creati finit.Non eft genitus Adam:necgenita eft Eua,fed utci rp créa-tiisamp;; faëliisà Deo.Diuinæ generationis prærogatiua Chriftoeftunigenito Dciferuata.Igit Adadf Eua creati dë facli a Deo fecundü uirtutë diuiiiæ bcncdiélionis genuerüt ex fe fobolc,mide omtiis humain genens côftatpofteritas dë multiplicatio.ln præfentiaütMofes nôingeneredepofteritate Adac loqiiitur, fed ipeciskm eius gencratiouis fcric rccvnfet, uiide côftat Ecckfia Si natio fanôlorü patrum.

Ijö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

exqiiibiis proditiiriis tandem erat Cliriftus.Qiiarequoddicit, Vixit Adam centum trigîntaannÎJÂ i gcniiît fl liiim ad imagincm amp;nbsp;fimiiitiidinern fiiam, uocaiiittp nomen eins Seth, non fie eft intelügtn' dü,qiiódhic Setlifiierit primogcnitiis Adæ. nam præcefierantCain Si Habel.HabeleratocdfuSjCaui reprobus, parabaturép iam permanfura piorum pofteritas, ad cuius deicriptionem ifta pertinent,qui pnmordia fua accepit à Seth.

^tjaéîi funt dies Adam,poflquamgeni!itSeth,oiîingentidnni,genuitq;filios ßlias. ] Non recenfet Mo' fes horiim numerum,nec nomina illorum afsignat: icd fimpliciter mcmorat,genuifiê Adamum eriam alios filios 6^ filias,nequis totam illiuspofteritatem ad tres ilIos,Cainum,Habelem,amp;Setli aftringat' Mcminit auremäi fiiiarum,nequis qiia:rat,unde fibifilijAdæfiimpferintiixores,

Nec {Je eft intelligendü qiioei dicit. Et falt;fli funt dies Adam poftquam geniiit Seth,o6l:ingenti ni, ac turn fubiungit, Geniiitcp filios lt;Sf fiiias, ut piitemus ante natum Seth, nullas fuifiè fi lias ab Ada' nio progenitas. Alias unde fuifi’et Caino iixor^Quare quod dicit, Genuitep filios amp;nbsp;filias,rcfer€ndungt; puto non tantum ad odlingentos illos annos,quibiis uixit poft natum Seth, fed etiam ad piaccederitA centum trigintaun quibus IÏ neminem alium,certc'Cainum amp;nbsp;Habelcm atqp aliquot filias geniiit.

mfaiiian ejl emne tanpus quod iiixit Adam^ctmi nongenti triginta,cr mortuw eft. ] Qiioniam hoc tätui« agit ill piæfciit! Mcfts,utgencrariones fanftorum patrum,ab Adamodefcendentium,breuirerrecti'' feahdi^ hiftoriam fiiatn ad Noah ufep expediat, non defcribit illorum gefta, quæ dubio procul mul«'^ admodum præciaiatxritere,fcd por.it tantum illorum nomina,omis,pro lern præcipuam,anHOSuiii’ éf mortem, atqj ira non egreditur ritulum huius catalogi, in quo non dixit,Hie eft liber adborum ' Hie eft liber gencrationum Adæ. Hane narrarionis moderationein feruat ftatim initio, ubi de Adaino narrar,dieens. Et fadtum eft omne tempus, quod uixit Adam, anni nongenti rriginta,amp; mortuiise® quibus uerbis uenerandifsimum generis noftriparentem feeundum iudieij Deifenrentiam mortiobn® xium factum ita fepelit,iit poftea non fit illiiis mentionem fadturus.

QiMre dicdtur nbsp;nbsp;nbsp;pf gemit ft'ium dd imdginein çr ftmilitudinem j'udm,uocduitq} nomen eins Seth. ] Qiiærinir hoc loco, qu®*

Seth dd imdgine modo inteliigendum fit, quod Adam ubi Seth genuit, filium ad imagincm öd fimilitudincm fuamgt'' Adlt;egc?(it«s. nuifie feribitur,cum nihil hiiiusdidtum fit de Caino,nihil etiam de Habele, quos tarnen utrofipncS^' re non po'famas fuifie ueros Adæ fiiios. Varie lentitur hoe loco.

T-efemaeynd A.ij fentiuut inteliigendum eflê de forma panter öd natura humana,quamutran(p Adam feeudiquot;'’ t^d'dbuntdiid. genus fuum in pofteros lt;a fe geniros propagarit: perindeaefidicas de ariimaliquopiam,quèdadini’' ® ginem 5d fi.nilitudinem fuam gignat,dum genus ae fpecic fuam gignendo eonferuat SC multiplicat-Ai leeüdutn hune fenfum potuifièt de urroqj Si Caino öd Habele Mofes dieerc, qurid geniierit eos Adäad imagincm dd fiinilitudincm fuam.Qiiis enim aded defipit,ut fenriat eos non fuiift ueros homine$,Aii* parenti fuo Si forma Si natura fimiles, hand minus quam Seth

De imdginemeti -ckiij exiftimant Aloftn loqui non de corporis Inimani, fed de mentis potius imagine öd fimilitudw^ tishuindn«e. iftiiiwerfediflentiunt. Alij intelligunt de imagine öd fimilitudinepietatis öd iuftitiæ, qiiæadhiicrt' liqua fuerit in Adamo.Sic exponit Chryfoftomus:Seeiindum imaginem,inquit, öd fimiiitudincfuan’i hoc eft,eorüdem morum qiiibus ille præditus erat qui genuerat,ôd qui reparare pofict fua uii tutc pi'® ris peceatum.Huius fententiæ oecafionem ex eo fumunr,qudd Seth communiter pro pio ac iufto habe tur,quihie adimaginem öd fimilitudinë Adænatiis fcribitur. Verùm iftis poteft obijei,quaredeHabe' le né fit di(flum,qult;)d hoc fit padlo ad imaginem ac fimilitudinem patris fui Adæprogenitus,ciini c’ , niftftifsimis diuinæ feripturæ teftimonijs comprobata fit iilius pietas Si iufticia magis quàm Seth.

Qiiare Lyrano qui hanefententiam ample(flitur,eodcm poteft argumento contradici, quo ipfecontU De corruptione aliomm fententiam utirur. Altj uerô exponunt de priuatione originalis iuftieiæ Si corruptione meO' mentis. tis,quam utranq} Adam ex inobedientia Si tianfgrelsione diuini mandaticontraxit. De hacfêntiunt

Alofen loqui,cum dicit,Et genuit filium ad imaginem öd fimilitudinë fuam,ut idem fir,atqj, Etgenuit filium fibi fimilem peceatorem öd corruptü. Sed iftis poteft regeri, debuifi'e de Caino poriiis queimde Seth hoc prædicari, quod peccator Si corruptus lëcundum Adæ parentis corruptionem fuerit natuS. Sunt quircljjiciantad imaginem mortalitatis, öd omnis generis miferiarü, adquam Adamfi'liiifuum Seth æquë miferum Si morralem genuerit.Quid ad ifta dicendum f

Me.i fententia fie habet. Omnino oportet hancimaginem öd fimilitudinem Adæ, ad quem Sethge-nitus Icnbitur, ad ea referri, quæ in Adam, tanqiiam prototypo,tum reperiebantur, cum filium hune gigncret.Erat autem Adam natura homo ratione præditus,erat dignitate ad imaginem Dei dominuS terræ ccnditus,er3t corruptionc,in quam per peceatum ineiderar,peeearo,multis ealamitatibus,mot' ti öd corruptioni obnoxius. Qiièd Seth igitur ad imaginem ae fimilitudinem Adæ genitus dicitur, nu , eû ad alia quàm hæc ipfa referendum,quæ iam reeenfui,quæ ctiam in ipfo Seth funt deprehcnfa,uidc'-licet,quod natura natus eft homo ex hominc,dignitate liieccficrit in locum Caini à Deo exeommuni' cati,ut effet dominus öd caput fueeefluræ poftcritatis, corruptione peccator, mifer,mortalis Si corru.-ptibilis, perinde atqj Adam. Et tam abeft ut impediant ilia quæ de Caino öd Habele,ut mcmini,obijci poflënt,qui Si ipfi taies fuerint,ut magis liane fententiam eôfif ment. Noluit enim fpirituflaniflus cum ifta feribercntur,aliquid fcriipulofiïis öd à eonfueta fimplicitate alienum proponcre,quod in Sethfingu lanter effet quæreiidüjfvd fimpliciter inculcarc Conformitatem illam öd naturæ,ôd côditionis,ôd corru-

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;157

Ä nbsp;nbsp;pticnis, quæ eft inter Adamiim tanqiiam caput generis noftri, omnem illius pofterirate. Nec ra-

tione carer, quo ci particulam lianc fpeciaiiter de Seth pofuit.Habel erat occifuSjnec poftcritatis aliquid poft fe rdiquit.Qiiarc non erat iicceflariiim,iit de illo fcribcretur qnod Inc de Serb i’çribitiir.Cainjpræ-terqiiàm quod reipfa declarauit,quaiis effetjiiec.ipfe ramen is crat, unde omnis ad fiiie ufqj mundi de-ducendaeflet poftcritas.Namqiiicquidilbiis in liiinc miindu uenitjindiluuioperqt. Serb nerd in hoc crat à Deo pofitus,iit ex ipfo non folum Cbrifti,fed amp;nbsp;totiiis generis bumani propagatio conftartt. Vt igiturfignificarcnir, noneftefperandam depofteritate Adæ abam naturam amp;nbsp;códitionem, qiiamquæ eßet ipfiiis protoplaftæ,relt;ftc boe loco adieéla eft hæc particiila,qiidd Adam genucrit filium ad imagi-netn amp;nbsp;fimilitudinem fuam,ubi Serb genuit. Et hacratione mox initio qiiafi telum parauit fpiritus S. qiio nugæ iliæfatanæ confodiantunquibus hæretici Setbiani decepti, hunc Seth, nefcio unde, à matre Df Sethianisui-quadam ccclefti ad boe natiim efte fabulant,iit quod interierat in Habclc,per ipfum repararenir,ideoc|5 dc Epiph. cotrct illi dabant quiequid eftuirturum amp;nbsp;iuftitia:,Imó,addebant ipfum eiindcm eftè Cbriftum lefiim. Hike hterejes lib.i, Sc confnnilibus nugis fortiter occurrir,qiiod bic Mofes licet in fpeciem præter rationem, reuera tarnen non fine magna rationedilucidedicit : Vixit Adam centum trigintaannis, amp;nbsp;genuit filium ad imagi-nena amp;dÏmilitudincmfuain,amp;i uocauit nomen eins Setb.Nifide Setb legcretur, quódnatus fit ex Adä iitiquc amp;nbsp;Eua, deinde amp;nbsp;ad imaginem SC .fimiiitndincm Adæ : præterea quod genucrit filios iSlt; filias, qudm diu uixcrir,amp; quando fit mortuus,quid nugarum de iiio non fuift et fparfum,quando ne fic qui-dcin cohibita eft neqmtia fatanæ ƒ

Etp.cïujitc^lomm:tempuscluod uixic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O'trigintctj^inortuuicÜ.] Primilm quærunt Qjiules fucrint

hic,qiialcs fuerint ifti prioris fcculi anni. Mouit multos infolita illa uiiiedi probxitas, quæ n-ibuitur bic pnerii Adæ poftcris eins iifqj ad diluinum,ut arbitrati fintjnon fuifle temporis illius annos, qualcs funt no ftri.fic utnonnulliannum pro menie pofirum exiftimarint. luxta illorum opinionë Adam non eft eiuS intædiuturnitatcin afireqimtus,quam noftri fcculi homines quamplurimi lége'excedunt.Nam fi annuS pofirus eft pro mcnfc,iiixir Adam menfes noftros nongentos óf triginta,qui conftituunt annos feptua gintalcptcin,inenfes Itx. Deinde Cainan,qui anno ætatis fuæ 70. filium fuum Malaleel genuifl’c kribit, nondu annos noftros fcx natus genituræ par efte potuit.Nam menlês 70. annos noftros quincp,ct men fes deccin conftituunt. Sic ifti homines dum ucritati facrarum fcripturarii figmentis fuis amp;nbsp;tortis expo fitionibus confukre uoltinr,rcddunt cas admodum ridiculas.Talcs funt SC corü nugæ, qui dicunt dccé

® annos prioris feculi,annïl unum dunraxat,quales noftrifuntjadimpleftc. Horn opinionë uixit Adam in uniuerfum annos 9}. Et Enos ciim effet nouem annorü,Cainan feptem, Malaleel fex cum dimidio, genuerunt filics.Atep ira ifti quoq; perindc atq; priores,ufqucadcó non foluunt banc quæftionc,ut ma gis génèrent adliuc alias amp;nbsp;abfurdas ferant opinioncs. Qiiare ipfa ipfa confulenda eft fcriptura,quæ fa tis de ucritate nos præfentis loci niftruit,fi fimpliciter capiatur. Siiprci cap.de duobus luminaribus mo ^UO luinitMritt. net fcriptura,c(fc ea condita ad boc,ut conftituant tempora,dies,amp;: annos. Ipfe fobs curfus,amp;: lunæ ui-CCS,fi temporis annul Circulus confidcrcriir,fatis indicant, annum conftitui menfibus duodecim, óf rc-

uoiutionc foils ad terminum unde cxcurrerc,iSf fublimiora petere coepit. Deinde Si hiftoria diluuij, Hi^lorid diluuijgt; quæinfra defcribitur,cum ct menfts undecim in anno diluuij,amp; alicubidies 17.111 uno menfe numcrat, fans arguitiiiorü temporum annos totidem menfes,menfes totidetn dies habuiflc,quot babent noftii.

Cum ergo adhodiernum ufqj diem duo illa luminaria, quæ tempora óf annos conftituunt, in code

amp; ordine Sf curfu pcrftucrcnt,quo funt initio difpofita,óf annorum qualitas tempore diluuij non fuc-rit alia quam quæ nunc cft,quis non gemino hoc óf ceclcftium luminariri, óf biftoricæ narrationis tefti moniofitis admonetur,prioris feculi anuos nec longiores noftris fuiffc,ncc brcuiorcs i Rogarim eos, in quonamexpatribus iliis qui poft diluuitim ad Abrahamum ulqj uixcrunt,hanc annul fpacij piitcnt elfe fadam mutationcm,ut annus unius mtnfis cocpcrit in duodecim menfes extendi. Noe uixit annos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

950. Sem filius eins 600. Arphaxat »8, Sale 45o.Hcber 464. Pbalec ijg.Rcu 141. Sarueb ijo. Nachor 14F. There lot.Abraham 175quot;. Qiiem dabüt ex iflis,cuius æratc mutata fint fpacia annui curfus f At interim «à Noe ufqj ad Abrahamum per decern gcnerationcs uita hominis annis feptingetis Icptuagintaquinqj decrcuir ; id quod non eftcitra fingularcm difpcnlationem Dei facTiim.

Qudd autem nonnulii quærunt,quomodo fieri potucrit, ut homines ante diliiuium tot centenaries annorum uiuercnt,cum noftris feciiiis rarifsimi fint qui ad centum uftp annos uiucndo pcrueniant,fi di liinæ difpcnfiitionis, non dico fapientiam tantum, fed óf potentiam infpiccrcnt, non fic de prolixa pa-tium uitaadmiratione capercncui-,ut in fide ucritatis, qiiam facris fcripturis dcbcmus,infirmaietur. Ccrtifsima monumenta immanium corporumquibus olim Gigantes noftram ftaturam incompara-biliterexuperarunt,non minus adterunt admirationis intucntibus, quam prolixior foiito patrum uita audientibus, óf tarnen ipfo confpedf u cogunt nos fateri, mirum in inodiim dcfccifle corpora noftra pofterioribiis feculis àproceritate antiquorum (^icid igitur in hac parte, ftatuias corporuni in prifciS hoininibus conccrnentc,ncgare non polfumus,fuiife illas ohm ad miraculum ulque nofiris loge gran-dioies,robuft(ores ac proceriores,ita ut uix locuftæ,illis comparati,uidcri pofsimuS;ficuri de Giganti-bus in ten’aCenaan uifis dicebant expioratorcs,admonet nos,ne fidem hiftoriæ faciæ denegemus in re orifimili, quod annos patruin conceriutjne lilis conmngamur, qmin rvrum natura niliii unqua fuific o putant.

U8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' JN G E N E S 1 M

putantjCiiius nulla iicftigta oculis ipfïs confpicianr.Qins non ridcat Pygmæcs, fi credere nolint mines triplo proceriores quàm fint ipfi,amp;' efie qiii iiniart armos centum, co quód inulitres corfi qi»quot; quennio pariunt,amp; odhiiiiirn uitæ annum non excedunt Tales uidentur omnino gt;nbsp;qui prioris feéul* homines ad noftram amp;nbsp;ftaturam amp;nbsp;uita; breuitatem meriuntur.

Adferût alij naturales ctiâ caufas,de meliori corporü conftitutionc, de teperantia uitx, ô( terræ fanioribus quàm nunc fint,quas rurfus alij fic infirmant,« tanti non fint babenda? momentiqi*’ bus ifta uiuendi miraculofa prolixitas tribui debeat.Satius eft, ut quicquid hie infolitû nbsp;nbsp;miraculofu'’’

uidetur,ficuti fuprà memini, Deo cundla difponcnti,acceprum fera mus,quàm ut ad alias caufas refp*quot; ciamusiquas licet non prorfus improbemus (nam aliquid ad uitamhumanam aliquoniêp conferiiai-'' dam facere polTunt,!! Deus permutât) tanti tarnen nö faci mus,ut per eas fadtü finfie fentiamus, quód Adamannosuixitsjo.nifididlurifumus Abraliamum propter uitæintemperantiamâldefcdusft“'' dluum tantum tyr.annos uiuerc potuifie.

De Jalute Adte, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mórtuui eft. ] Mouent hic nonnulli quaeftionem de falute Adæ Eufebius in Ecclcfiafticis liiftorijîl*

bro quarto,capite uicefimooftauo ex Ireneo ifta citat.Saturniani amp;nbsp;Marcionitæ, qiios Encratitasuo* cant,uitandas nuptias prædicarunt,antiquam Dei formationcrcprobantes,ac fenfim eum reprehen* dentes,qui maris fœmellægenerationem fecit. Deinde amp;nbsp;animatorum,ficut apud eos uocantur,algt;' ftinentiam omnium fadlori Deo ingrati induxerunt. Cctradicunt etiam primi hominis faluti. Et iam deprehenfum eft in illis,Taciano quodani primü banc blafpbcmiam intrcducente. Hacc ille.

Qiiamuis nÖlegamus quid Tacianu iftum cum fedbatoribus ipfius mouerit, ut primfi homincni)?* ncris noftri parentem, acternac falutis expertem efte contenderint:pofiiimus tame facilcfaltem aliquJJ caufas coniedturando cogitare, quibus ad hanc fucrint opinioncni moti : utpote, quod peccatorfuiG quód primus pcccatum,mortem,amp; condemnationem in uniuerfum genus humanum derinauifdcn' qucquoddepcccatofuo pocnituilfenonlegitur. Forfanhabueruntifti hæretici etiam fecretsaliqu’^ abfurditatis unde caulas fint huius opinionis comment! Veriim de his loquem«r,quas recenfriimuSj'd debimusep an fatis fi'rmx fint,ad hoc,ut primo homini falutem adimant.

Principió,plane uerum eft,fuiire Adamum peccatorem,primumcp SC peccatum 5d mortem,amp; coH' demnationem in genus humanü unà cum generis propagatione deriuafle.qua de re Apoftolus ad manos quinto,amp;: i.ad Corinthios dccimoquinto difertc'fcribit. Deinde iSd illud uerü eft, quód piO' pter tranfgrefsionem diuinipræcepti,dd iftain con uptionem qua? eft per peccatum,dignus fiicrit teil' demnatione : neefeipfe ab ea potuerit eximere. Inde tarnen coHigi non poteft,fuifie eum minus cap^' cem falutis,qua: per Chriftum eft,quàm cætcros mortales. Veiiit Chriftusin huncmundumpeccafO' res faluos faccre. Fuit Adam peccator ; Ergo propter liiinc queep uenit. Peccauit primus f Fccif hlt;X non ficut fatan fuopte motu,fed per uxorem indndlus. Per peccatum fuum totS genus humanum cati ueneno infecit,morti ac perdition! fubiecit Verum eft ; fed ob id non debet peccatum ipfius ficf'i' aggerari,ut falutis quæ per Chriftum eft,capax elTe nequeat.In hoc toto nihil poteft ill! impiiigi,quàm quód mandatum DeitranfgrelTus eft,pro cuius tranfgrefsionis culpa,ream,pcena amp;nbsp;eifcóbu moilin’^ eft Chriftus. Etenim quódnatura iam per peccatum corruptus crat,fuapre uirtiitc emendatenonp'*' tuit,nec efficerc nefibi fimileS peccatores 3^ miferos ipfe peccator amp;nbsp;mifergigneret, nifiprorfuS nulle* gignere uoliulTet.Qiiod genus humanu fib! fimiles gignendo multiplicauit, erat ex uirtute diuinacbe-nedlftionis. Quód peccatores ac morti obnoxios genuit, erat ex natura: corruprionc quam per dinin' mandat! tranfgrefsionem incurrerat quidem, inde tarnen fefe extricate nô pctcrat,fed amp;nbsp;ipfe unà iuW pofteris fuis ad fincm ufqiie iniindi uenturo Chrifto, femini bcncdióto, communi Si uni omnium nit' diarori,redcmprori,acferuatori Deo rcconciliandus,redimendus, ac faluandus referuabatur. Qusi* cauendum eft,dum legimus Deum fic dilexilfe mundum, id eft, uniuerfum genus humanum, ut filium fuum unigenitum daret:lt;Sf Chriftum elfe agnum Dei,tollctitcm peccata mundi, amp;nbsp;propiciationepif peccatis totius mundi,amp; inde ab origine mundi pro peccatis noftris occifum.’ ne exciudamus eum,qu' non fimpliciter portio quædam, fed primus parens ac ueluti caput eft mur.di, totius uideiicet genui* human!, nec peccatum illud pi imarium ab expiatione quae per Chriftum e ft eximamus, ne diitnillm* confideramus grauitatcm,gloriam redemptoris Chrifti diminnainus,ac de pleintudnie coninittniSK „ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deinptionis maximam partem deteramiis,quafi ufqueadeó Chriftus non fit totius generis bumaniftf

iiator,ut eum feruare uel nequiucrit,uel noluerit, qui caput illius eft, fed membra duntaxatfcruauciiti ficlp non fuftulerit prorfus peccata mundi,ut radicem illorum auferre ncquiuerit uel noluerit. Qiu*lt;1' Cat eum mcdicum uniuerfain curalfefamiliam, qui patremfamihas no curaueritb uniuerfum fuftubllt morbum, qui caput SC radicem morbi non fuftulerit b Si noluit Chriftus Adamum feruare, quarelflf ad carnis illius coinmunicationem demifit f Si folus Adam .à gratia Chrifti txclufus eft : qua: mtiotf*' Luca:,ut incarnationis Chrifti primordia adipfum ufque deducerct^ Qiiis non iiidercb id illudtfleb dbum,ut admoneremur uenifte Chriftum in carnem noftram, non ut aliqiiam duijtaxat iilius poitio' nem,fed ut uniuerfam inde à capirc ac primo parente ad finem ufque feruaiet Vidn ii eueiis pliai' mum pertinere ad plenitudinem humanacredemptionis quæ per Chriftum eft, ut fi quitjuam meat.'' lium certc'primus, qui Adam eft, fit feruatus, ut ab haefalute nemo iinniis quàm lilefueiittxcludeii' dus, Nam libro tertio aduerfus hærefes Valentini Si fimiUuin,capite trictfimoquartOjad ln;nc modum . ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de will»

E X îgt; L A N A T 1 o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vp

de falutc Aamp; fcripfit ; Cum ûiîuarur homo,oporrct faluari eum, qui prior formariiS eft homo, quo-niam iiimis irratioiiabilc tft,iUiim quidtm, qui uclietnenter ab inunico læfus erat, amp;nbsp;prior capriuitatc pafliis cftjdiccrc non eripi ab eo qui uicerit iriimicum : ercptos ucrd fi'Iios eins, quos in eadcm captiiu* tatcgcnerauit. Hæcillc. Noncftigiturprættrrationcm, quodEcckfia Chriftifidelium coinmuni-tcrde Adamo feinperleufir, cfle ilium ex inferis per Chriftum urià cum reliquis patribus liberanim. Qiiadc rc Augufti'ius epiftola nonagefimanoua ad Euodium fie feribit : Et de illo quidem primo ho-nune pâtre generis humani,quód eum ibidem folucrir,ccelefia fere rota confennt,qndd earn non inani tcreredidifreercdcndumeft.undecunquchoctraditum fir,etiamfiCanonicarum feripturarum hineex-prcflii non proferatur authoritas. Qiianquam iikid quod in libro Sapientiæ feriptum efl, Hæc ilium, qui primus faiflus cft,pafrem orbis terrarum,cum folus eflet creatus, cuftodiuit amp;nbsp;eduxit illum à deli-dofuojamp;e.magis pro baefenrentia quàm pro ulloaliointelleiflufaeerc uideatur. Hæeifte.

Adeundem feopum pertinctjquod traditum eft apud uereres,co loco crucifixum eile Chriftum, ubi Loet« cr«cW Adam fepultus iacet ; cuius traditionis mentionem faciunt Si Origenes lt;Sd Cyprianus. Origenes in Chri^il. Alattliæum homiiia triccfiinaqumra fie dicit ; Venir ad me traditio quædam tails, qudd corpus Adæ primi hominis ibi û’pulrü fit,ubi crucifixus eft Chriftus,ut fient in Adam omnes moriuntur,fic in Chri fto omnes uiuifiecntur,ut in loeo illo qui dieitur Caluariæ locus,id eft,locus capitis,caput humani generis relurredioneminueniat cum populo uniuerfoperrefurredionc Dominifaluatoris,qui ibi paf-fus eft Sd refurrexit.Inconueniens enim erat,ut cum multi ex eo nati, remîfsionein acciptrent peceilto-rum,ült; beneficium refurredionis confequerenrur,non magis ipfe pater omnium hominum huiufmo-di gratiam eonfequeretur.

EtCyprianus in fermone de Refurredione Chrifti ; Ira nos,inquir, ad Chriftum pertinentes, cuius fangnine confperfa creditur Adæcaluaria,qui fub loco quo crux Domini fixa eft, humatus traditur ab antiquis,eiufdeni fanguinis elapfu fandificati lætemur in Domino,•Sifc.

Et Capniolibroprimo Cabalæopinionem iftam firmare uidcrur,cumdicit Adammn in monte ]\loriæ,ubi pofteacondira eft Hierulalem,ft:rux!flc altarc, ibicp cum filrjs fuis Caino amp;nbsp;Habele Domino Deo faerifi'cafle.Qitdd fi uerum iudicari poteft,proximum cft,ut ibi credatur etiam fcpultus efie,ubt cuitum Dei cum fuis cxercuit. Opinioncs ac traditioncs patrum non æquamus lacris Si Canonieis lenpturiSjfed propter feopnm quo refptxcrunt,gloriam uidelicet plenæ redemptionis humanae, Chri-fto debitam,ifta contra uæfaniam Taeianorum adducerc uolui.

Qiiod fi dixerint, Sine pocnitentia nemo feruatur ; Adam nufpiam petnituifiTc legitur ; Ergo Adam faluatns nöeft Refpondemus ; Corrigitefallacia EIenchi,amp;eôfiftite inrermino. Non poteftis dicere, . Adamumininquam pccnituit delidi.Qiiare non poteftis eerrd concliidcrejAdam faluatns non eft.Nó omnia dda, fada Si eogitata Ada; funr lireris tradita. Aliud eft, non legi qudd panituerit : Si aliud, qudd niinquain pocnituerir.Non legimus de pccnitentia Seth,ôC aliorum multorum,quibus ramen ob idadleriberc non poftiimuSjquddexpertes fuerint ueræ pieratis,fidei,acfaluris per Chriftum partæ. Iiitolerabilis temcritas eft^ctiipiam morralium,qualis qualis fit,gratiam Chrifti denegare, nifi certd de finaiiibiusiinpœnitentia Si lucredulitateconftet, nediim ei, cuius falus potifsimiim ad gloriam perti-net Seniaroris. Qiiæfo, an non fit probabilius, ut uel ex co colligamus, Adamum Si Euam ucre' dC exdiiimorefipuifle,qudd poftprimamillam tranfgrefsioncmdiuini mandari nonlegunturenorme aliqiiod delidum admififte, ficuti folent homines impq Vnde facile intclligi poteft, uixifie eos pic SC ill timore Dei, ac fpem fcminis benedidi caput ferpentis contrituri firma fide retinuifie. Qiiare baud prætcr rationcm ab Auguftino in libro de Baptifino paruulorum fic fcribitur. Sicut illi primi parentes poftea iuftc uiuendo creduntur per Domini fanguinem ab extremo liberati fupplicio, non tarnen in ilia uita rneruerunt ad paradifum reuocari : fic Si caro peccati etiam remifsis peccatis,fi homo in ea iuftc uixcrit,non continud mcretur earn mortem no ferpetEquam traxit de propagiiic peccati. Hæc ille. Qiiarcdiccndumeftift.sTacianis,quoniam de Adamo qudd poft tranfgrefsionem diuini mandatiper impŒnitentiamimpie uixtrit:perinde né legitur,atep qudd eum dclidli pa:nituerit,ut uel potiiis more fideiiuin,bonorumcp Si gratorum bominum ea ex non fcripto colliganr, quod Si faluris eft bumanæ, Si gloriæ Chrifti,quàm quod utriqj efteötrarium : quandoquidem iiifum ipfis eft ex eoquod fcriptum 110eft aiiquidpofteprobabiliter coiligi,Helfecundum nomen fuum, magis quàm fecundum hæreticam tcineritatem, taceant de rebus non liquide cöpertis, finté^j ueré Taciani,quales elle optarim omnes eos tjm orafua aduerfiis gloriam Cbrifti foluunt.

ïiie libergencTittionis Adam,çy'c ] Cogitcmiis bic,plurimùm referre, ut de gcnerationc bominum Perpétua recogi cum hommes fimus,probc' iiiftruamur. Alioqui,quid iiecefle erat Mofi eandem rem repetcre,qua de fu tandu ej]e, qua-prà capireprimo,dcinde Si fecundo fatis quæ uidebantur manifeft?expofuitf Vr autem de ijs quæ fu- les Qtnus eouditi prà capite primo Si fecundo didicimus,rurfus adinoneamur,fciarauscp quarum rcrum ad banc caufam pertineiitium memoriam retinere debcamus, uelut in tranfeurfu ftatim primis dtiobiiS uerfibus repetit ifta.Priin;im,efte hominem creatiiin. Deinde,efie à Deo creatum. Tcrtid,elfe ci eatum non ab æteriio, fed in tempore. In die,inquir,qua creauit Deus hominem. Qiiartd, eflcf.,:tum adfimibtudiiiein Dei: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

Adfi.nihtudinem,inquit, Dei fecitilium, Qiiintd, elfe laiflum non fimplicem ac folum, fed gcmiiium.

Sextu,cfTc fuelûm non uno tantum,fed gemino fexu conftantem,mafculino iiidclictf amp;nbsp;foctnînino.Mï fcukimjinquitjiSe fœinina'in creaiiit cos. Septimo, cfTe utriimq; hominem n Deo beneditfliim : non uh rum foluni,non fccminam folam,fed utrumeque SC uirum amp;nbsp;focminam, quo ad multiplicationetn gcu« ris Inimani fertiies efic pofTcnc. Neque enim uirjfieuti Paulus dicit,finc mulierc,nec mulicr fine uiro in Domino. 1. Corinth.feptimo fie dicir,Et benedixit illis.OdlauójCffe utriufqj originem eandem,e tcrfi ludeiicet.’idquodpcrimpofitionem nominis Adæ,ideftterræ,fignificatur, cum dicit; EruocauitnO'' men corum Adam. Hæc uolm breuiter in pracfenti perflringcrc, de quibus fuprà cap.i,amp; i. fuis lotiS accuratius admonuimus.

V/Jt/Y dutem Adam centmn triginta anni5,cr genuit filium ad imagincm c ßmilitudinemfuam,»ocatät^ IWitgo Chriüiin menciusSeth.'i Obferua, Duo hie de Seth prædicancur.Vnum,quôd fir geninis ad imagincm amp;’finiil'^ Set!) coßderäda tudinem Adæ,uerus filius Adæ. Alrerum,qudd fit uocatus Setlvid eft Pefitus : cuius nominis ration^ ipia Eua fuprà cap.præccdenti exprefsit,dices: Pofuit mihi Deus fernen aliud 4» Habele. CciungaWuJ ifta. Videmus hie unum amp;nbsp;eundem hominem fernen efiê à Deo pofitum, 8i filium Adae ad illiuS ima.-ginem amp;nbsp;firnilitudinem genitum. Ergo poteft à Deo pofitus cfte ucrus filius Adæ, amp;nbsp;ad illiuS imagin‘d ae firnilitudinem gigni : deinde ucrus filius Adæ,ad illius imagincm amp;nbsp;firnilitudinem naniSjeflcfcn’^'J à Deopofitum.Qiiainrepulehréexprimiturtypus Chrifti,feminisbencdilt;!ïi,n Deopofiti,fu”'* ex carne Adæ, ad imaginem amp;nbsp;firnilitudinem eins, tanquam uerus amp;nbsp;illi filius, progenitu Jta myfterium Chrifti in hoe filio Adæ Seth,quafi adumbratum utdemus. Qiiarc quemadmodu'n^' dam amp;nbsp;Eua in hoe filio fuo non quód carne erat natus ex ipfis, fed quód lt;1 Deo fingulari erat eonfiho non fimplieiter datus, fed pofitus pro iufto Habele oculis fidei contemplabantur : ira amp;nbsp;nobis in fto confiderandum cft,non folum quód fecundum carnis nariuitatem filius eft Adæ ad imaginem 5^*^' militudiiiem illius genitus,fed cum primis, quód eft uerus Seth, pofitus uidelieet amp;nbsp;obfigtiatus à reparatorgcncrationis iuftorum amp;nbsp;elcélorum,quorumtypus primarius in Habele præeefsit.

idem aff'eólU'Sß- Deinde Si illud confidera. Supra de Eua dixit ATofes, quód filium huneluum uocarit Setli,a'^''’' deierg^a promif tionis uiceadicccrit,Pofuit mihi Deus femen,amp;'e.hieueró Si Adæ tribuit, quód ipfe filium hiincfuuquot;’ ftimfemeninA- uocarit Seth. Ergo admonemur, ftiiflê in utroque Si Adamo Si Euah curidcm fidei ac fpeiergapr“' tümo crEKrf mifliim fernen affeólum. Puleherrimum nobis hacin reproponirurfidelium Si eoncordiuminpik«' ßflt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teeoniugumcxemplum,quodimitemur.

Tertio admonemur,quæ fit feruanda ratio imponendorum nominum.Sed ca de re quædam annO' taiiimïis in Cöment.noftris fuper Matth.cap.10.

Qi!artó,cogitandum etiam hic eft, quanta fit temeritas illa Tacianorum, cuius paulo ante*in ftionibus nicmini,qua Adamum primum parentem pcrindc ac fi impius fucrit, a falute quæper CW ftum eftjcxcludunr. Cumucl hocfiiltcm loco pietatis illius,fidci ae fpei fpecimen obferuare liccat.

QKÔJuha homi nbsp;nbsp;Ef fa^ifunt dies Adampoüc^uamgenuit Seth^odingenti anm genuitß; ßlios CffiUas. ] Vfitatifsimiimq«gt;'

tiis appeUatiotie ócm in faeris feripturis cft,ut uita hominis,quantumuis prolixa,dierum appellatione uoeefur. Sicdi-dicrum uocatar cit hie Aïofes,Et fadbi funt dies Adamanni oéfingenti.Item,iuxta Hebiæumcontextum, Etfaftiluni (terecenßetur. omnes dies Adæ quibus uixit, anni nongenti triginta. Confimili loquutione utitur Si in lequcntH bus. Vtriim non caret confiderationis utilitäre, fi expendcrimus quamuis prolixam noftrâ uitamdit' ruminuieem fucecdenriumbreui tranfeurfu eonfummari, ur queries uniis dies clapfus eft, uita:noftrï partem abfumptam efl'e cogitemus.Huiufmodi obferuatio fi fir non annua tantum,fed quotidianapf tius,admoner nos,ut tempus uitæ noftræbene colloccmus.Qiii de fumma peeuniæfiiæquotidiecxpti' gt;nbsp;dir,nee rationem habet eorum quæ crogat, opinibne eitius confumpta omni delabitur.ldem ufuucnit amp;nbsp;nobis,dum nöcogitamus omnemnoftram uitam ciirfii confummari,præfcrtim cum fummam illorum ignoremus.

Chßerudda fuid Deinde Si illud obferua, quód de reliqua fobole Adæ fimplieitcr dicir, Genuirljj filios §i filiaS,cquot;'* luminariapopu- fit uerofimile per annos illos odlingcntos,uel eertc’ prope nongentos,fadam illam fuifle numerofif’' lißdeiiam. Non nominar eos,nec exprimit numerum,cum tarnen de gcnerationc Adæ loqui. Si catalogumillwS contexere cccperittad quam utique non folus Seth cum nepotibus ac pofteris nominarim fubiedis/t*^ amp;nbsp;uniuerfa reliqua illius fobolcs perl inet. Admonemur iraque hac confideratione, licet innumtraft tnultitudo filiorum Adæ,ctiam ad generationem piorum pertinenrium,potifsimam tarnen efl'e haben dam corum rationem, qui inter illos diuinafunrdifpofitione, quafi luminaria quædam, præalijsilft' ftrari;quaies funt patres ifti dccem ufque ad Noc,deindc reliqui deeem a' Sem filio Noe ufip ad Abraha mum,amp; ab Abraham ufque ad Mofcn,poflhunc prophetæ ae reges ufque ad Chriftum,amp;; poftChrH ftum apoftoli, apoftoliei uiri, Euangeliftæ, do(fi:orcs,lt;Sfe. Si quifanguiiie confefsionis Chriftum filft® Del glorificarunr. Sunt quidem Deo aeeepti in uniuerfum omnes adpicnitudinem fidelium pertinen tcs,quantumuis multi,promifeui,amp; obfeuri. Veriim fingulariailla capita,inftar lumiiiarium in pop“' Io Dei indc ab inirio mutidi ad finem ufque lucenria,ut noininatim à fpiritu S.cxpriinuntur,aercliqugt;^ non fuperftiriofe impie adoranda, eolenda 8i inuocanda, fed pic ac falubriter imitanda proponuiU ira amp;: nobis etiatn fingularucr funt obferuanda,

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i6l

Ä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIOIIIL

Et ßäimomte tcïtipu^ cjtiod luxit Adam annimngeiitt'lri^inta,^^morttitn cü. ] Cogitandum bic cft CiKore uoïuerit dcconfflio Dei,qup uoïuerit Adamum ac fequentes nouem patres ad diluuiiim ufqj tam prolixe'in mi Dew-s Adamu ct fera liac amp;nbsp;xrumnofa uiuere carne. Non fcrutamur fecretiora Dei confilia amp;nbsp;indicia, fed ea inlpicimus paires jegiietitcs amp;obferaamusquaeexipfisillius opcribus diligcntipofTuntconfiderationecognofci, CondideratA- tam prolixe ui~ damuin non propter ipfum tantum,fed utefTet caput Inimani generis. Genus Inimanumfecitadncr- ucre, minis fui gloriam,ur ab illo agnofceretur,colerctur, amp;nbsp;tanquam unus ac uerus omnium Deus, condi-tor ô^feriiator omnium glorificarctur.Sic dicebat Athenienfibus Apoftolus Adluumdecimofeptimo, Deus qui fecit munduni,S^ omnia quæ in eo funt,amp;c. fecit ex uno omne genus hominum habitare fu.-peruniuerfam faciem terra;, definiens ftata tempora, amp;nbsp;terminos habitationis corum, ut quarerent Dfum,amp;lc. Voluit igitur, ut Adam primus illc homo, quem ad imaginem acfimilitudinem Dei con-diderat,dccrcatione omnium inftruxerat,cui rerum omnium primordia, paradifietiam gloriam aefe licitatem, denique Si caufas humana; corruptionis,calamitatis amp;nbsp;mortalitatis oftenderat, tam diu ui-U€ret,ac pofteros fuos de Iiis omnibus qua: à Dco ipfo audicrat, oculis fuis uidcrat, rebuS ipfis exper-tus fueratjCerta fidcli narratione £xponcret,ac fidem unius ac uen Dei, crcationisép Si prouidentia: eius,promifsi denique feminis primis Inimani generis capitibus tradercr, arque ira ad diluuium ufque prouehcret.Sic priuS illud feculum decem luininaribus, ne prorfus omnia teneb ris ignorantia; Dei effent obuoliita,illuftrauit,Adamo uidelicct,Seth, Bnos, Cainan, Alalalecl, lared, Henocli,Matliufalem, Lamcch,amp;l Noe,quorum uitam ad dilutiium ufque propagauir. Adam igitur nongentos triginta ui-uens annos, uidit nepotes fuos ad noham ufque generationem. Durauit enim nique ad quinquagefi-mumfextü annü nita: Lamech,ita ut defiderarentur anni ad Noe ufcp centum uigintifex,amp;ad dilnunun fcptingcnti uigintifex.Sic fimnl uixerunt patres illi generis noftri,Seth,Enos,Cainan, Malaleel, lared, Henocli, Matlnifalem, Laniech, quos Adam omneS niua uoce in cognirione Dei, Si de primordijs rerum dnbioprocul inftirnit. Lamecli qua; ex ore ipfius Adæ accepit, poftea filio fuo Noe tradidit, per quem in altcriim üluin mundum,in quo nos adhiic uiuimns, transfunderentur. Arque ira faiflum eft, ut fides Si cognitio unius ueri Dci,creatoris omnium,^ hiftoria primarum mundi rerum non folum in priori fcculo certa Si indnbitara feruarernr,fed amp;nbsp;in fequentem mnndnm eadem certitudine deriua-retnr,qnandoquidcm inter Adamum Si Noe unus tantum homo,Lamech uidelicet intercefsit,qui filio fuo Noe abipfo Adamo fideiitcr accepta pari fide concredidit.Qiiarepra;rcrrationem né cft,qnod

B nonnulli dicunt,ad ntilitatem Iiumani generis elfe falt;9:nm,quôd patres ifti tam prolixe’ uixerunt.Hanc utilitatem uerd, meo indicio, non fans confiderant, qui illam referunt ad feienriam Sf experientias de curfu amp;nbsp;effciftibus fiderutn.

'Etmortuus c^î.] Confidera hic diuinæ fentenriîc ueritarem,qna diftum fuerat Adæ,Qiiocunque die TinuitiiC fentett' comederis ex co, morte morieris. arque ira ucritare diuinæ fententiæ re ipfa dcclarara, fimnl declarara nbsp;nbsp;nbsp;ucritas.

eftetnequitia mendacis fatanæ,qui dixcrar,Nequaquam moriemini,fed eritis fient dri,fcienres bonum Si malum. Deinde obferua pancnriam Dei,qua iudiciorum fnornm effclt;5lum,ac uerbi fui ucriratem tam dm nonnunquam diifert, ut nihil illis ueri inefie uideatur. Cum Adam etiam noningentefimum annum niuendo excederet,porerar uideri non moriturus unquam. Ira hodie quoque, quoniam adueii tus Chrifti ad indicium rot fcculis diiferrnr, reperiuntur innnmeri, qui non credant ilium unquam re-diturnm,fcd uana elfe omnia quæ de extremo iudicio in facris fcriptnris traduntur. Qiiare curandutn nobis eft,ne propterca putemus efie uana,qnæ in uerboDei nel promittnntur credentibus,ncl minan-do proponuntnr incredulis SC impa:nitentibus,qnôdnon ftatim re ipfa perficiunturifed confideremus potius longanimiratem D£i,illam^ cum beato Petro falutem arbitremur.

Vixit quoque Seth centum quinque annis,8ó genuit Enos.uixit que Seth poftquam genuit EnoSjOeftingentis iêptem annis,gcnuit 'que filios amp;filias, EtfaAifuntomnesdies Seth nongentorum duodecimanno'' rum. Vixit uero Enos nonaginta annis, genuit Cainan » Poft cuius ortumuixitoótingentis quindecimannisjamp;^ genuit filios amp;^filias.Fa(ftiq? funt omnes dies Enos nongenti quinqueanni, amp;mortuus cft» Vixic quoqueCainan ièptuagintaannis, amp;genuitMalaleel» EtuixitCainan poftquamgenuit Malaleelocftingentis quadragintaannis,genuit que fi liosamp;filias. Et fadti finitomnesdiesCainan nongenti decem anni,ôlt;2 mortuus eft » nbsp;Vixit autem Malalcel fèxagintaquinque annis, amp;nbsp;ge-*

nuit lared. Et uixit Malaleel poftquam genuit Iared,octingentis t rigi n quot;nbsp;taannis,8ôgenuitfiliosamp;ftlias. Et fadtifuntomnesdies Malaleelodtin gentiSc nonagintaquinc|uc anni,Sc mortuus eft» V ixit que lared cen o 3 turn

tuiiifcxagintaduobus annis,amp; gcnukEnoch » Etuixitïarcdpoftc[uaîtt genuit Enoch odEngenns aunis, èc genuit filios filias, Et fadi funt Oquot; nines dies lared, nongen ti fexagintaduo anni, óórnortuuscft» Porro Enoch uixitfcxagi'ntaquinqueannis,amp;: genuit Mathuialeni,Etanibu^ lauft Enoch cum Deo» Et ufxft Enoch poftquamgenuftMathufalein» trecentfs annfs, genuit filios Bc filias» Et fadi funt omnes diesEnoc^i trecenti lexagintaquinque anni » Ambulauit quot;que cum Deo,Só non app^ ruit J quiatuliteumDeus» Vixit quoqueMathufalemcentumodoquot; gintaleptem annis, Sgt;C genuit Lamech. Et uixit Mathulalem poftquani genuit Lamech, feptingentisodogintaduobus annis, Ôl genuit filiosamp;^ filias» Etfadifuntomnes diesMathulalem nongenti lexagintanoueni anni, Sc mortuus eft» Vixit autem Lamech centum odogintaduoquot; bus annis,ÔC genuit filium, uocauitnomen eius Noe, dicens : Ifte con folabitur nos ab operibus amp;:laboribusmanuum noftrarum, in terrace maledixit Dominus » Vixit queLamech poftquamgenuit Noe, quin^ gentis nonagintaquinque annis, genuitfilios fiîias» Et fadi funto^ nines dies Lamech, ftptingenti ftptuagintaftptem anni, ÓÓ mortuus eft » Noe uero cum quingentorum efiet annorum,genuit Sem,Chani, ÔClaphetb»

VfXjY Seth centum c/ubt^ue annii, ZT genuit 'Enos. ] Concordant Hebrara. Graecus habet, Vixit autf” Seth ducentis 8C quinque annis. Deinde iibi Hebræus lt;SC uulgata latina habent, Vixit Seth pcftquan’ genuit EnoSjOdbingentis feptem annis,genuitque filios 8C filias: G l æcus legit,fepringentos aefepK® g annos. Atque ita in fummario numéro concordat, dicens ; Et fadli funt omnes dies Seth, iiongcn^* duodecimanni.

Vixit uerôEnos nonagintaannis .tygenuit Cainan. ] Grxcus legit hic,annos centum nonaginta. E' poftca ubi nos cum Hebræis lcgimus,Poft cuius ortum uixit annis odingeiitis qiiindccim, ut in nu»' ro fummario concordct,legit : Et uixit Enos poftquam genuit Cainan, annos feptingentes qiiindc* cim : at^ ita dies uita: Enos conftituit pariformiter nongentos quincp annos.

Et uixit Cainan pofiguamgenuit lAalaleel,oilingentisquadragintaannis. ] GræcuS Icgit, feptingentoS quadraginta annos. Et fie hic quotp in fumma annorum uitac Cainan concordat.

Vixit autan lAalaleel fexagintaquinque annis. ] Et hic Graecus addit centum,quos annis poft natu leleel poftea demit,ut in fumma capital!concorder.

Vixit lared centum fexaginfaduobus aunis, ] Graecus amp;nbsp;Hebræus,amp; Vulgata lat. in hoc fared cefonant-Porro Enoch uixitfexagintaquinqueannis. ] Græcus hic qiioque centum annos adijcit, amp;nbsp;poftea anmS fcquentibus totidem adimit,ut in fummario numero non difci epet.

Prærerca quod in Hcbræo legitur, Et ambulauit Enoch cum Deo, ipfc legit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oî?

: quod uertunt,Placuit uerd Enoch Deo.Ea ledlio reddit ledtorem hæfitabundum. Nam imiwdi’ té fubditur,Poftquam genitus efl'et ipfiMathufala annis ducentis,amp; genuit filios amp;nbsp;filias. VulgataU' ta latina interiecit,Et uixit Enoch,poftquam genuit Mathufalem, amp;c, fllud. Et uixit, in Hcbræo lion eft. Verdin latinusinterpres adiecit de fuo,urledbionem expeditiorem rcdderet,ne intelligatleftord' Enoch prædicari à Mofe, quod trecentis tantum annis coram Deo ambularit, fed quod poft natu» Matliufiilcm trecentos annos uixerit,filioslt;p amp;nbsp;filias genuerit. Incômoditas græcæ uerfionis toll!po-tcft,fi non legatur,Placuit uero Enoch Deo : fed,Approbauit fe Enoch Deo,poftqua genitus ipfi dlquot; Mathufala,annis ducentis.

Vixit quoque uiathufalem centum oftogintafeptan annis.] Qiiemadmodum in fared, ita hie qnoç nb hil eft diicrepantiæ.

Vixit autemLamech centum oilogintaduobus lt;tiinM.]Habct hie Græcus annos centum oftogintaoctOi abundans fexennio.

VixitLamech poilquamgenuit^oc,quingentisnonagintaquinqueannis. ] Græcus legit, quingentos fo’ gintaquincp,deficiens annis triginta. fdeoip dies mtæ Lamech conftituit annos feptingentos quiiiqua gintatreSjCum iios,quemadmoduSf Hebræi,legamus feptingentos feptuagiiitafeptcm.Sieinfuninia’' no numero dil’crepantia annorwm uigintiquatuor repei itiu’,quibus Græcus deficit. '

Habet Ilie contcxtiiS catalogum primorum patrum, ncpotiim Adae, capitiim fiiigularium amp;nbsp;illu-flriiim,quorum generatio reliquias nobis dcdit,unde poftea alter hie mundus,priore confumpto ac de leto,exortuseft; undeetiamnatuseft Chriftusferuatoromnium. Recenfet aurcmMofesnonfo-lum illorttm nomina, fed gcnerationes,amp; annos iiita:. Atep ita fcriem generationum illorum,amp; an-norum numerum ad tempus ufque diluui} dedueit, quo manifeftum fiat,quam diii prior mundus in-deabinitio creationisaddiluuium ufqueduraucrir,acquibus capiribus generatio amp;Ecckfia pio-rum conftiterit.

Vixit quo^ue Seth centum quinque annis,cr genuit Enos. ] De hifee duobus mentio faAa eft in cake capitis prxeedentis. Seth uixir ufque ad annum fexagefimumcdf auum uitac Lamech, obijtlp quum ad liatiuitatem Noeanni quatHordecim, amp;nbsp;addiluuium ufqj lexcenti 8i quatuordecim defiderarentur,

Vixit uero Enos,'] Quoniam ifte uixit annos nongentos amp;nbsp;quinep, coniequens eft,quod obierit anno uitæ Noe oói:uagefimoquarro,ante diluuium fis. atque ira uideritpofteros fuos Cainan, Malaleclem, lared, Henoch,Mathufalah,Lamech,amp; Noe.

Vixit quoq;Cdindn 7o.rfti„w.]Summa dicrum huius fuit numerus annorum pio.Obijt ergo anno Noe centefimofeptuagefimonono,antediluuiri anno quadragefimo uicefimoprimo. Significat autem Cainan lamentationem,a uerbo

vixituutem tAalaleel fexdgintaquinq} annis.] Vixir hie in fumma annos oftingenros nonaginraquintp. Obijt itaqueanno Noe ij4, ante diluuium jee. Ipfum nomen, laudatoremaccelebratorem Dei fignificat.

Vixitq; lared centum fexagintaduobus annis. ] Vita huius fuit annorum nóngenforum fexagintaduo-rum, Afortuus itaque eft anno Noe treeentefimo fexagefimofexto, ante diluuium dueenrefimo tricefi-moquarto. Eft autem lared idem quod defeenfus, fi deducas à uerbo IV ; uel dominium, fi dcflciflaî à uerbo mquot;i.

Vorro Henoch làxitfexagintaquinqi annis.] Vita huius fuit annorum iO;, Ergo ad dimidium »tatis ma iorum fuorum , filij criam Mathufala amp;nbsp;nepotum non peruenit. Tranflatiis eft anno patris fui fared, S97, filii fui Mathuialem treeentefimo, Lamech nepotis fui eentefimo decimotertio, ante natum Noe fexagtfimonono,amp; ante diluuium 669. Dicit hunc Mofes ambiilaflë coram Domino,quod idem eft g atep uerfatuelfein fide,timore,obferuatia nbsp;nbsp;cultu Dei. Dum de obferuantia Si cultu Dei loquor, nolo

me quifquam monafticd loqui putet,propterea quod uox oblêriiantiæ monachis,quos reélius polya-chos quain monachos dixeris,noflro feculo adaptari coeptum eft.Non fuit monachus Henoch,ied ma-ritusac pater filiorumamp;filiarum Qiiod autem coram Domino ambulalfe feribinir, non fie eft in-telligendinn,utreliquis amp;praecedentibusipfumac fcqitcntibus patribusexiftimarionemueræpieta-tis adimamus,quafi non Si ipfi coram Domino pic' Si religiofe ambulauerint.Qiiod hoc de ifto Mofes txprefle commemorare uolu!t,fa(fhim eft ad hoc, ut ueluti caufam tranflationis eins cuius erat mentio nemfaditirus, præmitterct. Qiiare etiain particulam hanc repetijt, eiep quod de tranflatione didlurus trat,immediaté pra:pofuit,diccns : Ambulauitep cum Deo,amp; non apparuit, quia tulit cum Deus. No-lim autem repugnare,fi quis fanólo ifti patri tribuat,qudd fingulari quadam Si præcipua pietare præ-ditus religicfius cæteris coram Domino fit conuerfatus. Qiiód autem dicit,Et non apparuit,quia tu lit eum Deus,omnino fingularem quendam modum innuit, quo Enoch é medio nationiS praua: diui-Jiitus eft fiiblatus.Nec eft,ut difputemus,falt;flum'ne fit hoc morte intercedente, quod nonnullis noftris tcmporibus doiftoribus probari mdeo : uel fccus,qHod à ueteribus communiter fentitur. llliid fatis in-nmtur cum dicit,Et non apparuit : uel ut in Hebræo eft ■'31“'K'',id cft,Et non ipfe,cfle eum fubito, praeter omnium expedationcm,tempore uitæ confueto,noiidum ad diluuium ufqj confummato, dixerim £tiam,modo infoliro,c medio fub[atum.quale eft quod Eliæ accidit.-pracfertim cum fubiungatur,Qitia ruilt eum Deus. Aufert St illos Deus ex hoc mundo, qui morte abripiuntiir ; ueriim quoniam epiftola ad Hebræos difcrtédicit capire u. Fide Enoch tranflatus eft, ne uideret mortem. Si non inueniebatur, quia tranftulit ilium Deus.'quicquid aliqm reccntiores dicant,mihi fimplicitas contextus. Si authori-tas epiftolæ ad Hebræos perfuadent, fie elle Henoch ex hoc mundo tranilatum, ut mortem nS uiderit modo uulgari,amp; à fuis etiam perinde atq; Elias quæfitus fit,nec inuentus.

Vixit quoque Hlathufalem centum oilogintafeptem annis. ] V ixit ifte annos nongentos fexagintanouem, diuturnitate uitæcuniflos fuperans, Obqt tarnen Si iple anno Noc nepotis fui fexcentefimo; eo uideli-£et,qtio inundaturum erat diluuium. Significat autem mortis gladium. Ali} interpretaiitui? mortis mifsion£m,uel mortis fpolium.

VixitautemLamech centum oilogintaduobus antùs. ] Numerus annorum uitæ Lamech eft 777. Decefsit igitur ex hac uita anno uitæ Noe filq fui quingenrefimo nonagefimoquinto,quinquënio ante diiuuiü. Ergofub ifto Lamech decelferuntex hac uita luminaria ilia magna Adam,Seth,Enos, Cainan, Mala-lcel,Iared,amp;l Henoch.Pater eins Matlnifalah quinquennio poft obitum eius mortuus eft.

i,tgenuit/i/i«,inquir,er uocauit nomen eius Lioe,dicens:l{le confolabitur nos ab operib. O' laboribus mantùi ttoikarûinterrifcuimaled, Dow.]Noe Heb.ni fignificat requië ac refocillationem. Qiiare hoc nominis

l64 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

filio kio impofiicrit Lamcch,Mofcs non racer,dum ucrba il'ius rccirar. Ifte,inc|uir,confolabirur noS al’ opcribiis nbsp;nbsp;laboribus,amp;c. Qiiamuis in Hebrxo fit ’M’oni’' à ucrbo on3,qiiod confolari fignificat,lo'

qiiuriis ramen eft Lamecli de tali confolatione,qiia? requiem adferatnmde nbsp;nbsp;filium fiium tal,id

rem iiocaiiir. Qiiare praeter rationem non eft qudd Graecus uerritjCt/Tor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,ille quief«rlt;

Qiiod legimuSjAb opcribus óC laboribus manuum noftrarum in terra,cui malcdixit DominuS,in Hebraeo habetur,Ab opéré noftro,amp; adfliólione manuum noftrarum,lt;a terra cui maledixit DominuS, Exponuntur autem ifta aliter atep aliter. Quidam intelligunr, Lamech rcfpexifle ad fernen illud bent' diólum,quod caputferpentis conquaftaturum, generisqj humani ærumnas medio fublaruriun effet, putafielp hunc fuum filium effe hoe fernen primis hominibus promifTum, fatiftis parribus totiani feculis expefflatum ac defideratum. Si hunc Icnfum recipimus, idem fuit uotiim Lamcch,idem(jj ettot in perfoha Si tempore filij ipfius, quo Euam fupra capite tertio in Caino SC praedidtam Si deceptaw fiiifte legimus.

Alq exponunt de eo, quód hic Noe effet labores Si moleftias agriculturæ manuariæ quibuSIcciH lum illud manibiis terram colendo fuerit farigarum ufu boum inuento releuarurus : cué^ fententi«; caufam fumunt,quum ex hifee uerbis, qudd in illis mentio fit laborum 8i operum manuum,amp; terri’ Deo malediclæjtum cx eo quod infra capire nono legirur, Coepit Noe uir agricola exercere terrain. Vcriim infirmiora funrifta, quam ut pro cerris haberidebeanr ( neque enim ufpiam de ufu boumptf Noe inuento Iegitur,ncc textus id Noe tribuit qudd fuerit primus agricola)amp;; humiliora quam utran to uirOj longe ad niaiora deftinato, debuerit illorum gratia hoc nominis iroponi, ut Noe, ideftquieS uocaretur.

Hieronymus óf Chryfoftomus alio fenfu uerba Lamcchexponunt, nempe ifto : HicquiefcerenfS faciet ab omni ilia molcftia qua adflidbamur,dt fp terra hac a Qomino maledidba, propterea quodfub co futurum eft,ut cundba per diluuium terminentur. Sic Hieronymus exponit, dicens, Ab co quddfub illo omnia rctrd opera quieuerunr per diluuium,uocarus eft rcqiiies.

Chryfoftomus ad hunc modum; Qiiietem, inquit, uocatgeneralem ilium interitum, poftmiiltf^ annos futurum. Qi^ioniam ualde magnus labor eft malitiæ, abolitioncm amp;nbsp;fublationem perdiluun tn quietem uocat. Hic utique quictem nobis, inquir, prseftabit ab operibus noftris, à malicia dtfiftereU' cier, Sc a moleftijs manuum noftrarurn : quia per earum opera Si malas aifbiones pioleftia; Si triftit æ audbæfunt.Et à terra,inquit,quam malcdixit Dominus. Liberabit nos,inquit,ab omnibus malisp’^' ® meiitibus.Hacc Chryfoftomus, Harcfententiareliquis uideturprobabilior. Qiianquam prioicniiioquot; aufim temcre' reijeerc, res tarnen ipfa, quæfub hoc Noe per diluuium gtfta eft, poftcriori ifti fenteiiquot; ria: fauere uidetur.

Noe uero cum too, effet annorum^gemit Segt;n,C/w)M,cr lapheth.]Hunc Sem genuit cum natus effet annoS JOI. Nam infra cap. undecimo iegimus, Sem erat centum annorum, quando genuit Arphaxat, bien^ nio poftdiluuium. Erat autemNoe in diluuio annos natus fexcentos.Qiiare quod hic fcribitur,Noeé’ effet quingentorum annorum,gcnuir Sem,Cham Si laphetlijuon eft præçife referendum ad annii Q'quot;quot; gentcfimum,quafi in illo tres iftos filios genucrit, fed ad annos proximc' quingentefimum fequentû' Facit autem Mofes iftorum mentioUem propter fequentem diluuij hiftoriam, Ci_V AE S T I O I,

An patriarchdC Primiim de eo qua:ritur,an noticm iftipatriarchæ,nepotcs Ada:,quorum catalogus ad diluuin Oil fiterint om- prorenditur,fucrint finguli primogeniti, uel fecuS. Facit hæc quæftio ad intelligentiam hiftorica:narra nesprimogeniti. tionis. Dum enim legimus,Vixit Sefh centum quinqi annis,lt;Slt;: genuit Enos. Item, VixitEnos not»' gintaannis,amp;genuit Cainan. Deinde,'Vixit Cainan feptuaginta annis. Si genuit Malaleel. Et de fired, Vixit lared centum fexaginta duobus annis,amp; genuit Enoch. Et de Mathufalah,'Vixit Mathufifil’ centum oébogintafeptem annis,amp; genuit Lamech. Et de Noe : Noe uerd cum quingentorum cflet an norum, genuit Sem : mox cogitamus iftos omnes fuiffeprimogenitos, ac patres eorü tanto tcnipW*

fpacio à procreatione liberorum abftinuific.Qiiare operæpreciü fuerit, quæftionem hanc probabilité' fairem infpiccrc. 'Vbi attendimus propofifum Mofis in ifto patriarcharum catalogo, non peffumf^ affi'rmarejfuiife iftos omnes primogenitos.Neep enim hocagebat Mofes,ut primogeniruram patriar-charum celebraret,fcd ut feriem earum generationü deduceretjunde nafeirurus erat Chriftus.ldeo enP fum generationum non quarumlibet, fed earum duntaxat expofuir, quæ inde ab Adamo ad Noe, St J Noe ad Abrahamum ufq; tendunt, unde Chriftus nafeiturus manifeftioribus oraculis traditum eft.

Deinde nonreperitur fuifle confilium Dei,ut generationeChrifti per primogenitos carnis dedu«' retjid quod in pofteris Abraha? fatis eft manifeftum. Primogenirus Abrahac erat Ifmael, uerdmrefpuf batur ilie,amp; eligebatur Ifaac. Rurfus primogenitus Jfaac erat Efaiuat nec illc, fed lacob ad hanc eft di' gnitatc elecbus. Primogenitus lacob ftiir Ruben.-at t Iio fpreto afl'umptus eft ludas.luda: primogenituS fuir Her.-uerü nec ille,fed Phares eledlus eft.Neep Aran Efrom,ncc|j Dauid Ifai,ncqj Salomon DauidiS primogcuitusfuit.Duifta ccfideramus,facileintelligimus,noluifleDcûpercarnalêprimogcniturâfiljl fui generationé iuxta feculû reddere illuftrë, per que nö carnis,fed fpiritus erat ,ppagäda gloria.Quare nöpofTumus hoe loco pro certorcciperc qudd patres ifti ad generationé Chrifti eleéti hierint omneS pnmogeiiiti

E X P L A N A T ro,’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;idj

A primogenitijUt necefle non fir gcnitorcs forum antcquam ipfi nafcercntur,à procreandis libcris abfti^ nuifTe.ftafp quàm non coniiincitur, Adamum ante Scth nullos habuilTe liberos, propterca quod hic le gimiis : Vixit Adam centum triginta annis,amp; genuit filium,uocauit'fp nom? eins Seth, cum ante Seth

' genueritjfi non plurcs,certc duos,Cainü amp;nbsp;Habelem,pra?tcr filias ; tarn non poteft affirmari de fequen tiufngenerationibus,quód finguli qui Ilic numerantur,fucrint primogeniti.Si cni lubet,legat Auguft. lib,de Cuiit. Deiif.cap.iJ.

Secundaquaeftionafeiturex diuerfitatenumerorum,qult;c in receniêndisannis generationum in ifto quot;Vttdeßt diffb-repcritiir patrum catalogo,quemadmodum fuprà eft in leóhione annotatum. Diuerlitatis huius can- nantia iÜ4, quiS fæqiiæriintur. Tribuunt illas aliqui maliriæ ludæorum, quafi illi ftiidio facram hanc fcripturam cor in numeris anno ruperintjUt noftris libhs diftamiam falfiratis excitai ent. Faciunt hoc illi qui authorirarem Septuaginta fti paßim in hoc iiitcrpreturn firmiorem habendam clTe uoliint,quam Hebræorum codicum;quibus ramen Auguftinus patriarcharu cd reliidatiir libro decimoquinto de Ciuit.Dei, cap. decimotertio, ubi uir famflus præfcntcm hanc quæ- tdlogp repefitur ftionem traftanSjOec Hebræorum nec Septuaginta interpretum aiithoritatem conuellit : fed caufas di iierfitatis huius transfert in eos,qui primi uerfionem Septuaginta ncgligentius defcripferunt.

Sciendum aiitemeft,innumerisiftisdupliccmrepcriridiuerfitate. Prima eft in generationib,Setli, Duplex dineT'-EnoSjCainan, Malaleel 8C Enochdn quibus Græci ab Hebraica leófione haftenus difièntiiint, quod in fitdt, recenfendis annis fingulorum generationes præcedentibus ubiqj centenario abundant, amp;nbsp;in fequenti-bus rurfiis centenario deficiunt:illic plus,hic minus inimerantes qu.àm Hebræi, amp;nbsp;uulgata noftra lari-na. Altera eft,quod in Lamcch,ficutifupra notatum eft, Græci uigintiquatuor annos minus numc.-rant quàm Hebræi.

Prior diftbnantia uidetur eriam Auguftino non errore aut cafu, led ftudio amp;nbsp;ceftanti induftria in- Prior dilJondtid-trodufta. Apparet cnim cum,qui author dlius fuit,de annis patrum iftorum fenfifl'e, quod fuerint Ion ge' noftris breuioies, quemadmodum de ejuorundam opinione fuprà eft notatum, ut fides inucniretur ifti liiftoriæ : ideotjj ne uideretur abfurdum,fi Seth annos decern natus cum dimidio,Enos cum nouem « fier annorii, Cain anin feptennio ætatis fuæ,Malaleel puer fex annoru cum dimidio filios genuifle di-cantur,id quod confequuturü iudicauit,fi fecundü Hebræos Seth cü centû quimp, Enos cum nonagin ta,Cainan cum fcptuaginra,M3laleel cum fexagintaquincp annorum elfer, gignerc potuifie credanrur^

g quandoquidem centum annos prions feculi decern diintaxar noftros conftituere arbitrabatur. Qiiare ut iftam inconucnientiam uitaret, amp;nbsp;fimul infummarqs numeris ab Hebraica uerirate non difereparet, uifas eft hac induftria,ut primis iftorum parrum annis adderet centum, quo Seth anno ætatis fuæ nice fimo cum dimidio, Enos decimonono, Cainan decimofeptimo, Malaleel decimofexto cum dimidio, procreandis liber is opcram dcdilfe credantur : deinde pofterioribus annis demeret centum, quo fum-ma annorum eadem ßC concors utrobiqlie conftarct. Argumentum huius confilq in eo manifeftum re-lucet,quódnecaddidit nec fuftulit quicquam in generarionibus fared 8C Mathufalah,propferea qudd in iliiS priores anni apud Hebræos alioqui centenarios addiris aliquot excurrentibus habere inueniun tur,ut ratioqiiam fcquebatur locum in illis non haberet. Nam fared annos natus xSi.Mathufalah ue-rd anno isy.filios genuiftc legunrur.-quare tain in prioribus quàm in pofterioribus illorum annis firn-pliciter cum Hcbræo concordat. Hæc de prima diuerfitate.

Qiiod aiteram diferepantiam in geiicratione Lamech commilfam concernit, non polfumus dicere, Alterd difcrC'’ faflam efle iilam ftudio aiiquo amp;nbsp;deftinata induftria : fed per errorem uel per negligentiorem numeri pdfiM, defcriptionem. Vbi potius fcqueiida eft Hebraica ueritas,quàm uerfio ab ilia quomodocunque difcre-pans.SicAuguftinus amp;nbsp;pit? amp;nbsp;prudenterdictr,rciflc fierinullo modo dubitauerim,ut cumdiuerfuma-liquid in utrifq; codicibus inuenitur,quandoquidem ad fidem rerum geftarum utruni^p uerum efl'e non poteft,ei liuguæ potius ci cdatur,unde eft in aliam per interprétés fadta tranllatio.

AifMduitPnoch cum Deo,er non apparuitjCiuid tulit eum DeM.] Quærunt de Enoch,quonam,8lt;r qtia de caufa fit à Deo tranftatus.Eft quidcm,ficut amp;nbsp;Chryfoftomus admoncr,omnino rutins in huiufmo-di quæftionibus non cxcedere modum in facris fcripturis præfixum, nec quærere plura, quàm ab illis traduntur.Qiidd tranflatus à Deo fit Enoch, inanifefte hie Icgitur : at in quern locum tranflatus fit, SC qua de caufa,iiifi ob cam qudd coram Domino ambulauit,non legitur. Qiiare plus ledtor quod fcri-ptuininiienit,pro indubitato accipit : quod fcripturu non elfe uidcr,ad fe pertinere no iudicar, fed cum Cypriano dicir ; Qiid tranflatus fit Enoch, Deus nouir. Attamê hand prorfus infrugiferum arbitrer, ficitra afii'rmandiremeritatcm quæ hiicfacere uidentur attulcro.

Qud tranflatus fit Enoch,amp; ubiinterea teporis agat,ucldetincatur, Ecclefiaft. 44,lcgimus. Enoch, C^o fît trdnsld inquit,placuitDco,amp; tranflatus eft in paradifum.Propter huius feripturæ autorirarcm,quæ tame Ca tufEnoch,Eccle notiica non eft,uereres communitcr fenferunt, elfe Enoch tranflatum in paradifum. Vnde Auguftinus fîa{î, 44. libro de Peccatorum mcritis amp;nbsp;remifsione,cap. j. fic dicit : Neque cnim Enoch amp;nbsp;Elias per tarn longs ætatë fencéfute marcuerunt,nec ramen credo eos iam in illam fpiritualë qualitarë corporis cömutatos, quails in refurreélione promittirur,quæ in Domino prima præccfsit: nifi quia ifti fortalfe nec his cibis

léd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INGENESIM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, I

cgcnt,qui fui conftimpfione reficiiintjfcd ex quo tranflati funt, ita uiinint, ut fimilem habeant fatieta--tern illis quadragiiita diebus,quibiis Elias ex calice aquæ amp;nbsp;ex collyride panis fine cibouixit : aitt fi bis fiiftcntaculis opus eft, ira for ta fie in paradifo pafeunnir, ficur Adam priufquam proprer peccatum exinde cxire meruifiêr. Hæcfile. Qiii fentiunr paradifum rerrefti’em eriamnum poft diliniium durarc, exiftimanr qua: in Ecclefiaftico leguntur de illo efle irirclligenda,ac putanr ibi dennen iitrumque amp;nbsp;£■• noch amp;nbsp;Eliam. Vertim inco iiidicio certius eft,ut paradifi diftionem de cœkfti manfione pofitam intel ligamus,ad qiiam fir rranftarus Enoch. Neep enim abfurdumiudicari poterit,fi Enoch amp;nbsp;Eliam in can dem efte manfionem rranflaros crcdiderimus.Qiia: ilia fir,quoniam Inc non legirur,difcatur ex hiftorh Elia;,in qua i.Regum fecundo fic leginir ; Cum pergcrent,amp; inccdentes fermocinarentur, ecce curruS igneiis amp;nbsp;cqui ignei diuifeninr iitrunqj. Er afeendit Elias per turbinem in cerium. Si Elias in coclum tranflatus eft,quid uerar,quo minus idem fentiamus etiam de Enoch t'qui hoc ipfo quod ex hoc mundo tranflatus fcribirur,re(il;e' ad ccclcftes manfiones fubucdlus credirur ? Arbitror aurem miilro eflera-tionabiliuSjur Enoch credamusefie in ccrlo cum Elia,quam Eliam efie in paradifo terreftri cu Enod'» cum fcripnira dicar hunc rranflarum efi'e in eerlos.

Quit de caupt Qua de caufa Deus Enochfi hunc tranftulcrir,in eo uiderur cxprimi,quod in rexru dicirur,Ef am-translatu^jit E- bulauir Enoch cum Deo,amp;i non apparuir, quia rranftulir eum Deus.Non pofiiimus aham caufamafsi noch, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gnarc,quàm quæ hic ponitur. Ea ramen nô eft ralis,ur fit perperua amp;nbsp;necefiaria, quafi perpetuo quif-

quis cum Dco ambular,rransfcrri debear, qiiotnodo rranflari funr Enoch amp;nbsp;Elias. Alioqui rcliqui pquot; très,quos confiât fuifife pios,conuinccrcnrur non ambulafic cumDco,quandoquidem ad cum moduin rranilari non funr,lcd mortui.Piacuifl'e Dco Enoch amp;nbsp;Eliam, rcdfccxifiarranflarionc col'igitur. Rc' liquos uerd difpliccre Deo,quinon transferuntur,fcd commun! legi morris fubijciunrur,non rediccol ligitur.Etenim non cfi hoc unicum argumentum bcncplaciti Dei,fi ad cœleftia quifquam mortcnégn ftaratransferatur,nifipios omtics,qui mortuifunr,amp; Chriftumipfum rcprobaturifumus.Scdfnntiii'-numera ctiam alia gratiæ Dei argumenta,unde bcneplaciti illius ccrtitudo colligi porcfi.

Deinde ad quidDcus Enochum fingulari hoc modo ad ccrkfiia transfcrre uolucrir,rurfus exfuptS' dieft o Ecckfiafiici loco communis apud ueteres obrinuit opinio,qudd cam id fir ob caufam fa(fi:um,iquot; ante finem mundi und cum Eiiah fecundum Chrifii aduentum pr!rccdat,amp; Antichrifio refiftat. Id ui' detur innucre Ecclcfiafticus,cum dicit : Enoch placuit Dco, Si tranllatus eft in paradifum, ut der gen' tibus fapientiam. Quod Si illud fignificare iudicabatur apud ludaeos, t]uod Malachiac ultimo dcEfe’' j lcginir,Ecce cgo mirtam iiobis Bliam prophetam, antequam ucniat dies Domini magnus Si horribi-liS.Et conuertet corda patrum ad filios,amp; corda filiorum ad patrlt;s,nc forte ueniam,amp; percutiati: ter ' ram anathemate. De Enoch fic fcribir Cyprianus traélatu de Sina Si Sion aduerfus ludaeos ; kti” Enoch qui ante diluuium Deo iiiftus placuir,amp; ideo de ifto müdo in carnis fuae natiuitatc uiuiis tranl-latus efi in locum ubi Deus feit, ex quo loco confummationem mundi innouarc habet in hoc mundo» undc etiam tranflatus eft ad confundendum Si reuincendum Antichriftum : quo interfedfo, martyrü fua complebunt uiuentes in aeternum infccula feculorum. Hæcillc. Vnde uidemus uuIgatainillamO' pinionem de Enoch 8i Elia,quód fecundum fint Chrifti aduentum praxurfuri, SC aduerfus Anticliridii pra:dicaturi,iam rum Cyprian! tempore in ecekfiam fuifleintroduffam : ueriim,meo !ud!c!o,noiifiquot;r LocKt Ecclcpa- grandi errore, Si prater ullam facrarum feripturarum authoritatem. Etenim quod locum Ecekfia-üici cxcutltur. fiici attinct,primiim non eft authoritas eins hbr! Canonica.Deinde qudd dick,Vt dergentibiis fapiequot; nam,nulla necefsitate refertur ad genres circa finem mundi Iniiiis fecundi fururas,cum omnium eom-modifsimc inrelligi pofsir degentibiis eorum temporum quadiluuium praceficrunt, ac legi, utdarct gentibus fapientiam. Qiianquam fi Graca confulamus, unde latina funt tranflata, pro co quod latine legimus,Enoch placuit Deo,amp; tranflatus eft in paradifum,ut der gentibus fapictiam, habetur ad Ininc . modumîvHpé'j'Heamp;v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nnnîin ûmJlay/.ia; füTcti'oiixe 'ice'is ylt;yfiK‘s:id efi,Enoch placuit Do

mino. Si tranflatus eft, exemplum fadtus refipifcentia generationibus. Ergo errorem de paradifo, opiniOnem de reditu Enoch ante extremum indicium, peperit latin! interpretis negligentia : uel certe abus quifquâ corruptor ac falfarius,qui quod rcóle' uerfum repcrir,ad hoc corrupir,ur locus efiêteon- -cepta opinion!. Gi acanamqj nec paradifi mcntioncfaciunr, necloquuntur de generationibus in fine fecund! mundifuturis,fed de gentibus illis,!nrcr quas Enoch in priorc mundo uixit, quibus «à Deopo-firus eftrefipifcentiacxemplura,id(ß in uita docendo,corripicndo,admoncndo,amp; pie'coram Domino uiuendo;amp; ipfa quoqj tranflationecunflos monens,cfl’e coram Deorcfpe(fl:umiuftcrum,amp;fdfefecn lum aliud in quod transferantur pptdcinde innuere iram Dci,mundo corrupro ac deprauato. SicIrenaus libro quarto Aduerfus harefes capite tricefimo de illo fcripfit:Scd Si Henoch, inquir, finecircun cifioneplaccns Deo,cum eflet homo,Dci kgationc ad angelos fungebatur. Si tranflatus tft,amp;confer-uatur ufque mine teftis ludicij Dei,quoniam angeli tranfgrefsi decidcrüt in !ud!cium,homo autem ph cens tranflatus eft in falutem. Et libro quinto : Qiton!amqH!dem,inquit, Enoch placcns Deo,inquo placuit corpore tranflatus eft, tranflationemiuftorum pramonftrans. Et Elias fient crat in plalmatis fubftanria afiiimptus eft,afiiimpt!onem patrum prophctans.Hac illc.Nihil igitur uiiigata patrociiia-tur opinion! locus ille Ecclefiaftic! fupra citatus.

Ulalach.ultimo Locus Malachiauaticiniü habens deEl!a,abipfoChrifto Domino acferuarorc noftroin foanncBa ptifia completus tradit Matth. 17. Vide Cément. nofti'OS in Matth. Qiiare prorfus abfq; ulla facrarum feripturarum

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;167

IA faipturarum authoritate opinio ifta de aduentu Enoch 8i Eliæ obtinuit in EccUfia.lpfe Elias no cor-poiT,fcd ipivitu primùm Cbnfti aduefltum in loanne prwctfsit, 8f uaticinium adimpleuit. Er quomo do talc quid de Enoch ccedi pottft,quód fit fub finein mundi corporaliter rediturus, quum nullum de reditu iUius extet uaticinium authenticumS' Non negarim quidem deftinatos effe poftremis iftis fecu--liSjfinem mundi præcurrtntibus uiros aliquot pios, quales diluuium præcetTerunt,qu‘ mundum hunc rcdarguaiit/adrefipifcentiam uocent,ôlt; Antichriftum manifeftent ; uervim ludaicum eft prorfus,quód id futurum creditur per Enoch Si Eliam,quafi illi fint corpore aduenturl,ôi Antichriftü expugnaturi, quem Dominus nofter lefus Chriftus fpiritu oris lui. Si illuftratione aduentus fui propediem deftruat prorfuSjSi c medio tollat. Amen.

Et/iili fiiütoiHiifJdiesMdfbi(ptfeirtHongetittfex4gintdnoHc)nrftiiu. ] NataeftinEcclefiadifficilisqua;- Qu^fliodc ftio de ifto Mathufalah, cui cxemplaria quaedam uetfionis Septuaginta caufam dederilnt illis homini- tbupîdb, anille bus,quifacras fcripturas baud aliter nouerunt,quàm ficuti in illis exemplaribus legerunt. Habebant qudtuordcciin autem ifta ad hunc modum ; Cum effet Mathufala annorum centu fexagintafeptem, genuit Lamech. dnnw wxcrit Deinde de Lamech- Cum effet Lamech annorum centum oitogintaoilo,genuit Noc.Et quoniam di poft dduKium. luuiumfcxcentefimo anno uitæ Noah inundauit,colligltur ex ifta fupputatione Mathufala quatuorde dm aunos uixiffe poft diluuium. Nam fic anno nongentefimo quinquagefimoquinto Mathufala, fuit

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diluuium,cum ipfe Mathufiila uixerit annos nongentos fexagintanouem, qui numerus priorem annis

quatuordecim excedit. Quxficrunt ergo hic,ubi nam fuerit feruatusep fit Mathufalah,interca dum diluuium uniuerfam totius orbis carncm delebat : cum in Area cum Noe nonfuerit,in qua tantum ofto anima; feruatæ funt,utpote Noe,uxor,tres filiati es uurus. Nee poterat dici quod Si ipfe aquis diluuq abfumptus effct.Nam alioqui non uixilTet nongentos fexagintanouem annos, fed tantum nongentos quinquaglntaqulncp ; atqj itano ftatet firma facrac Icripturacucritas,qv,a: dicit eum uixiffe annos non-•geiitos fexagintanouem.

De hacquæftionc poffem abfep ullo negotio paratum Si expeditumrefponfum ex Hcbraieæ ueri-tatis certitudine adferre ; uerilm placet Auguftinum non defraudare diligetia: huius gloria. Scribit ille hac de re llbro If. de Ciuitate Del ad hunc modum ; Pro ptcr quod, inqult, nonnulli eum etfi non in tcrra,ubi omnem carnem,quam uiuei e in aquis natura non finit, confiât fuifle delctam,cum patre iuo (Enocluqui tranflatus fuerat, allquantum tuiffc, atep ibl donee diluuium prwtcrlrct, uixiffe arbitran-Ä nbsp;nbsp;tur.,nolentes fidem derogaie codieibus,quos in authorltatem celebrioremfufecpit Ecclefia,8i ereden-

Î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tes ludæorum potius quàm iltos non habere,quod ucrum eft. Non enim admittunt, quod magis hie

effe potuetit error intcrpretum,quàm in ea lingua effe falfum, unde In noflram per Graccam feriptura Ipfa tranftata eft.Sed,lnquiunt,nö effe cvediblle Septuaginta interprétés,qui uno fimultempore, unotp feniu Intcrpretati funt,errate potuiffc; aut ubl nihil corum lntererat,uoluiffe mctirl. ludæos uero,dutn nobis luuident, quod Lex Si Propheta: ad nos interpretando tranfierunt,mutatfc quxdam in codieib. tills,lit innofttls mlnueretur authoritas. Poft Iftafubiungit ; Haneautem oplnlonem ucl fufpleionem aceiplat qulfquc,ut putauerit. Certum eft tarnen,non uixiffe Mathufalcm pod dlluuiumjfed code anno fuiffe dtfuniliun,fi uerum eft quod de numero annorum in Hebraeis codicibus Inuenitur. Hæc ille.qut tarnen alio loco,iitpote libro primo Quacftionum fuper Genefim quaeftione fecunda, Mathufalc fexto anno ante diluuium mortuuin effe dieit. Sic enim ibifcribit : Hane quacftionem plurium codlcum men dofitas pepcrit.Nonfolum quippe in Hebrxls aliter inuenitur, uerumetlam in Septuagintainterpte-tatlone,Mathufalcm in codicibus paueiorlbus,fed ucracioribus,fex annos ante diluuium re peritur fu-iffe defiinélus. Ifta uolui ad ptxfentem adferre quacftionem, quo admoneantur facrarum litcrarum flu diofi,ut Hebracac linguae ueritatem in facrls fcrlpturis hoc tenaelus ample€lantur, quo magis ulderint eos qiillllamdcferiint,uarqs erroribus reddi obnoxios ; quos uitare poterant, fl plus fidci habet ct Ipfl fontl,quàmtliiulls exlllo deduftis . Hebtacaueritas poterat inftructc errantes, dumdocet Mathnfa-Icm eo eSe anno mortuum,quo diluuium inundate inciplebat,ut neeeffe non effet, coramentum indu-cetc deillius tranilatlone ad Enoch parentemgt;tantlfper dum diluuium ceffaret.

Vixit Enos noiwgiiita iintfis,er genuit Cuinun.l Quoniamfané!i patres libetis fuis nomina non terne- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÇittlVVft»

r^ qii.iiiacnnque ,fedftiidlo tafia impofuerunt, quibus ucldona Dei cclebrarent, illorumip inlibetis Ifiorum cxçcn-quafitliiilos Si monumenta memoriae gratia ftatuerent,ucl alios uetac pictatls affcSlus declatatenf.ar duntur.

bitrot plahoinmihaiidfote ingratum, ft nomina pattum Iftorum expendantur, Si pletas tn iffls ex -

pteffa obietuetut .De Seth Si Enos dlShiim eft fuprà. Confeqttenter uldeamus derehquls.

Quisfuetit afteilus E. nos,cum fillo fuo nomen hoc Cainatt imponeret, ex tpfa iffius ftgmhcatlonc facifc animaguvrtitut.figmflcat enim la mentum. V ide quàm competenter îadluftt,ut Enos, quifonat hominem mi'ie tum Si aetumnofum,ft\ium fuum uocet Lamentura Expericbat uir plus praefeittis ultrc ttiifeiHim,CUIUS ctiam pttmotdia mox à partit uagltibusacfamcnslslnaugutatff.Quatefivlum fuît no uocaiiit gaudni Sifactltiaitt,fed potliis famentii. fmpq Inhocfccufo, qutfccunàûcatnëiiiiiunt, quonia pcvpttiioftiidio carnlsfunt addlift dchcqs,nö obfetiiät praefeittis uitac acrïmas Si moleftias'.obfetuat tie ÏÙ pi\,qut Si aficnofunt ammo à deheqshuius mïidi, et ahàs fntgufaricöftfto Deiuarqs ttibufationib.

ids nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S 1 M

excicentnr,iit non fruftra dixci ic Dauidgt;Multæ tribulationes iuftorum ; Si ad fuosChriftuS,!« miindo picflliram habcbitis.

Deinde Cainan fiinm filiinn iiocauit''?Ky7ni2dd eftjaudatorem accclebratorcni Dei.HocfôlW ill fiiio fiio fpedbabat Cainan, hocquæfituriis erat,ad hoc ilium inftitiicre proponebar, lit Dominum Deum S; ore amp;nbsp;ueræ pictatis ftiidio laiidaret.Hic debebat eflè omnium parentû affe(flus,iit filiosfuol cuperent elfe a’'’’?!«’7'7m3.Et uide quàm cömodc’ is qui Lamentum eft lt;i patre ftio uocatus, filiS gignit diuini nominis laiidatorem.Admonemur He efTe cöpar^tos pios, ut quamuis præfentis uitæ mokto^ Si ærumnas experiantiir,in(p luôlii amp;nbsp;lamentisuiuant,dum impij agunt in delicijs,mliilo tarnenfeid tain abfiiit ab co,ut inde ad impatictiam amp;nbsp;diuini nominis blafphcmiam permoueantur, ut potins ail laudandum Dominü Deum fuum conuerrantur.Mirabilc uidetur carni, quotnodo liidlns amp;nbsp;lamenta nominis Dei laudem ac celebrationem pariant.Tabs ’yKb'vn'a erat Iob,cum amifsis omnibus diceref» Dominus dédit,Dominus abftulit : fient Domino placuit,ita faiflum tft. Sit nomen Dominibenedi' dlum. Itemcapite n.Etiamfioceiderit me, fperaboincum. TlisbbrcG crat Daind,qui in cxiiio confti' tutus,Dno pfailebat.unde amp;nbsp;dixit,Cantabiles mihi crät iuftificatiócs fna',in loco percgrinaticis niii' Mahelaleel,laudator ille Dei,fiiium fuum uoeauit Iered,quæ uox fonat defeenfum, Vel optabatid piuSjUt eœlitus defeenderet lernen illud benedKTiim,quod pi) omnes expe(f£abant,uelfunirmn prxui-debat ut Deus luftus ille iudex olim ad uifitandum 8i piiniendum orbem iam corruptum delccndereft id quod amp;nbsp;poftea fub Noe fatTum eft. Talis erat etiä defeenfus Dei,quo uifitata eft amp;nbsp;damnata iniqnb tas Sedotnitarum : de qua Dominus ad Abrahamfi dixir,Defcendam Si uidebo.Eft namqj dupkxdt' feenfus Dei.Gratiac unus,uindi(fla!’ alter.Er uterqj prjs omnibus tum potifsimü cordi tft, quandoccr'' niptionem mundi iiident efie incorrigibilem prorfus amp;nbsp;incurabilem. Vterqj igitnriam a fideiibus po' ftrt mo hoc Iceulo noiTes ac dies fulpiratur,amp;: per aduentura Chrifti Sei uatoi iS perficietur.Is cnim dt' feendetin fine mundi,tam fuorum liberaror,quam impiorü Si incrediilorum iudex accondcmnafßf-lered quem genint filiuin, uoeauit Henoch. Significauit hac noce uir pius,hoc fe efie animo piïdb tum,ut cuperet fiiium fuum eonfecratum,dcdiearum(p efie Domino. Soiiat cnim Henoch, iinitarc' nemacdedicatioiiem Habtiitamp;: Cam fuum Hcnoeh,ledafi€(flu mundanonon Domino,ftdcarnid.quot; ftinanim,de quo non lcgimus,qii()d Domino plaeuerit. Sunt igitur duplices Henoehini, quorum aquot;! pertinent ad ciuitatem impiorum, mundo nuncupati; alij adciuitatem piorum, Domino eonfetrati' Videat quifqj quo deftinatus fit ipfc,amp; quo liberos fuos confecrant.

Henoch fuum fiiium nominauit Aicthuleiah,id eft gladium mortis. Sie fidem fuam dileftuS ükD® deelarabat. Credebat eiiim uenturum cum qui mortem ac mortis authorem gladio uiitutis fuæ tobtquot; rct c' medio,ideocp hoc nominis fiiio fuo ad ccnfolationem piorum ac fidei fua?, fpcilp dcelarationfif pofuit.Hic uerms Methufclah Chriftus eft,qui in Propheta dieir,Ero mors tua, ó mors.

Filius Methufclah uocatus eft Lcmceh,qiiod paupertatern humiiiMtem fonat. Sie miftriaSiCt' Limitas humanæ uitæ exprimebarur,quam fancTi potifsimtim experiuntur. Teftabatiir hacuoccæ' pms, uerfari fe in miftra Si caiamitofa uira. Si quos gignebat fiiios, gigncre in omnis generis Si afiliclioncs. Vei fignificabat hoc nomine placere Deo humiies amp;nbsp;pauperes, difpliccre uerèfiip^-' bos amp;: fublimes, ideo'que cupere fc,ut films fuus in fpiritu humiii Si deprefio uiucns Deo fe eoiiim«^' d.ib.lcmredderct.

Lemcchfiiiumfuum uoeauitNoah,ideftrequiem. Sic deelarabatamp;fperareamp; dtfiderarefefiw™ aliquem cum malorum inualefcentium eo feeulo, turn malitix quæ earnt m uniutifam toto iam oceu' pauerat Si corruperat orbe Itaqj dum iftam nomenclaturam faniTorum patrum confideramuSjpub chrc'pios illorum Si fideiamp;i fpei aiïcftus quafi in tabella quadain exprefibs deprehendimus.

Ef ambulätiii ^noch cum 'Deo,^}' tion dpparuit,(^uid tulit euin Tieui. ] Primiïm cor.fideremus, qiioddicir, Er ambulauit Enoch cum Deo. Græcus iiertit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cvcèji^ tû ^fw Hoe eft,Approbauit lêEnoch

Deo,bene fe gefsit coram Deo,uoluntati Dei ex animo acquieuir, Deo plactrc ftuduit. Sic in fenfucon cordât Græca uerfio cum Hcbræo. Qiiid cnim aliud eft, ambulare cum Dco,quam uoluntati Deiac--quiclcerc,amp;i in omnibus ilb left ftudiofifsime’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cft,bcne approbare ?

Hcbr. 11. Qui epiftolam ad Hebraeos in græcam linguam tranftulir, non reddidit uerba I lebræi contexrus,ftd iifurpauit uerfionem Septuaginta interpretum, ad hunc modum : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iHcturaSs^ieii! avri/uihkii’

gKTM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;âiâ : id eft,Etcnim anterranflationem ipfius teftimonium aceepit, quód Deotó

beneapprobauerit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fide autcin impofsibik

eftjUt Deo ftft quifquam approbet Latini interprétés lapfi fiint hic per olêitanriam,amp;l neqiie Hebrai-cæ ucriratis, neque Græcæ uerfionis fenfuin fuut afiéquuri, dum uerterunt ; Ante tranflationemeiiim teftimonium habuit, quod plaeuiflet Deo. Sine fide aurem impofsibile eft placere Deo. Qiianrum enim difcriminis fit inter haec duo, placere uidclieet aiicui, lt;Sd ftfecuipiam approbate, hocefl,adid conniti, utci fefe approbet, cui placere c-upir, quis eft quinon uidear ? Accidit fiequenter, utnon placcamusillis,quibus ramen nos approbareftudemus. Riirfiisaccidit,ut placeamusillis,qui' bus nos nunquam approbare fategimus. Er utrumque in Deo quoquelocum habet. ludaei refti-moniurnhabent à Paulo, quod, quamuis zelo Dei prædiri,iuftitiamquîcfierint, Deo ramen baud placucrint.

E X P L A N A T I o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;idp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

A placuerint. Vide Rom.io.RiuTus Jacob adhiic in utero marris conftiturus, Deo placuir, qiiamuis nihil dum boni egiflér.Qiiare qiiod Latini reddidcrunt,Sine fide impofsibüe cft Deo plactre,ôf in ueifionc er rorem habet,amp; inreipfa falfiim eftjfi pro uniuerfali gnomaaccipiatur.Placiiitenim Iacob Deo in utero matris fine fiderplacuit amp;nbsp;Hitremias, antequam nafcerctiir : placent 8C infantes crcdcntium nomini ipfiusconfecrafi,acfœderis cœleftis p3i ticipes,antequam credere fciant,quod Deus fit amp;nbsp;remuneret o-mncsfeqiiarrentes.Ilkid uerd impofsibile cft,iit Deo fe quifquam approbarc, acuoluntati illiusin om nibiis acquiefeere ftudeat,fi fidem non habear.ln hoc fenfu confiftit argunientatio Apoftoli, qua proba rcinftiruir,quod Enoch per fidem translatiim eife dixinpriufquam enim,inquit,transferrctur ttftimo-nium,meruerat quod Deo fefe approbaffit : hoceft,quod, ficut in Hebræo tft, coram Deo ambulafict. Coram Deo autem ambularc, eiqj fe in omnibus approbate non poterit quifquam, nifi credar, Nam neceife eft,ut qui accedir ad Deum,id tft,qui coram Deo ambularc, illiéj placcrc cupir,credur primiiin efl’e Deum cui fefç tanquam Deo commendare fhidet ; deinde credar eum non negligerc fui ftiidiofos, fedremuneratorem effe quærentibuS fe. Etcniin nifi ifta credar, qua'nam rarione quifquam placcre illi cupiat ac ftudeatf Animaduertendum eft iraqj hoc Ioco,ftudium placendi Deo, Itle tjî illi in omnibus approbandijcfle idem quod ambularc coram Deo.Qiiifquis igitur uiram fuam non fie inftituir,ur am-biiletcoram Dco,perindc atq? famulus,hcri fui uoluntari fifc accëmodans,reuera talis nô eft,dc quo di-ci pofsit,quôd Deo placcre ftudeat. Deinde obfcruandum eft unde dcclarerur fides piorum,tx eo ui-delicct,quôd coram Deo ambulant,felp illi indefeflb placendi ftudio approbant.Ereiüm ficut Apofto-lus argiiit,quoniam fieri non potcft,ut qui fidem non habcr,Dco fefe approbet; ita certd colligi poreft, fideefle cos præditos,qui hoc placendiftudio tenentur. Siinul autem obfinia quain ncquear ratione liumana comprchendi,efl'e Deum remuncrarorcm quafrenhum fc,fcd opus elfe fidc ad lioc,ut ralcm effe Deum cognofcamus.Alioqui,firatione poifet hoc certd conuinc!,pland uanum eilet quod hic Apofto ftolus arguir de fide, per banc comprehendi quod fit Deus quao'cntiü fe remiinerator. Vbipulchrd quàm infignis fuerit fides Enoch relucet. Ante ilium uixir iuftus Abel, qui amp;nbsp;ipfe Deo placere ftudtiir, Enoefr. attamen in nita fua nihil remuncrahonis accepit. Venim Enoch mini huiusexemplo impediruseft, quo minus crederet efl'e Deum quærentium fe remuncratoremifcd unit iufti ab improbis opprimertn-tur,firmus ramen in hac fide pcrfiftens,qua credebat Deum rationcm habere piorum, in ftudio placendi illi perfeuerauit.

Secundo loco confideremus illud quod dicir,Et no apparuit,quia tulit cum Deus. Videmus hic Deû ^xanpltm toi-2 ctiam in prioriillo miindo pofuiife exemplum qiioddam, in quo dcclarerur fururii ut mors tolleretur, mortii. actyrannisdiaboli diiTolueretur. Nam ficut Apoftolus meminir, noneftfictranslatus Enoch ex hoc mundo,ut commun! condirione inortalium mortem guftarct, fed ne uideret mortem, quemadmodum Si Elias translatiis legitur. lam turn iraqj fignificabatur moriendi neceßitatem fie efit inrrodudtainj ut futurum fitaliquando tempus, quo pij adcœlcftia fineullo mortis fenfu, ab omni corruptionc alic-jii fubitd abripiantur, id quod lUis cueniet,qui tempore fccundi aduentus Chrifti in uiuis crunt.qua de re uide i.Tliefral.4,

Præterca ctiam hoc expende,quod dicir,Et non apparuir. In Hebrxo cft,’Mi''blt;’',id eft nô ipië,irel. Et no apportât. Si nonfupereratamplius. Non eft hæc particula ociofa,fed admodum conuenitnter adit(fla,ficonfide-raucrimus circunftantias Si feculi illius,amp;l setaris ipfius,amp; gencrationis patrum iftorum, qui hoc cara-logo rccenfentur. Seciilum hoc uchementer erat prauuin Si corruptum, idecip pijs admodum pericuio fum.Quare non fine fingulari prouidentia Dei faôlum eft,qudd uir iuftus,cora tn Deo ambiilans,qucgt;- QUod exfeculo niam interpeccatorcs uiuebat,fic c’ medio diuinitus tollererur,ut nufqiiam apparercr,nccfuperftes am- praiio transla-plius inter mortales cflet.Necp enim ulla poteft eife plena fecuritas pqs hominibus a corruptione præ-fciitis feeulijdonec uiuunt in mundo. Vbi uei t) prorfiis funt abrepti, turn de mum nihil habet gcncratio roalorum,quo negocium illis faccflat.Sic Sap.4.Iegimus ; Plaeens Deo dilceftus. Si uiucns inter pccca-* tores translatus eft,rapruslt;ij ••’ft,ne malicia mutarct intelledlum eius, aiit ne fiélio dcciperet animam il-lius. Deinde hue amp;nbsp;illiid faciebat,quod non in plenitudine dierum more patrum mortuus cft, fid iii In dimidio uito:. dimidio uitæ translatus. De hoc capite iain cirato paulo pcift præeedentia fie legimus,Côfummarus in brciii expleuit tempora inulta. Plaeira enim erat Deo anima illiusipropter hoc properauit educcrc ilium de medio iniquitatum. Qiiare ubi pios uelut c medio uitæ fuæ eurfu ex hoc feeulo auferri uidc-mus, cogiteinus de prouidentia hac Dei, agnofcamuscp quanto fit felieius, citiusmigraread Dominum,qua'm adproiicdarn ufip ætatem in hoc mundo confifterc. Poteft Dominus etiam eos conferua-re, qui in hac uita quàm longifsimc' perdurant ; ueriim orandum illis cft cuin Dauide, In fencdla mea ne derclinqiias me. Tcrtit) conucnicbat Si illud, quod in gcnerationc fcptima translatus eft Enoch l^nfratione ifte. Nam feptimus fuit in ordinc poft Adamum. Septima generatio myftcrium habebat quietis. Itacp /‘f iam turn fignificabatur fore aliquando fabbatum, in quo pq eocltftem ac perpetuam à malis omnibus coiifequcrennir quietem ac refoeillationem.

Etßilifuiitomnesdies ^/lathufalem nongetiti fexoginta nouent dnni,(y ntortttui cfî.] Non legitur quifquâ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MathnQt

moitaliuiriprolixius in hac carne uixiife,quàin hic Marhufalein,qui tarnen ad inillenarium ufep anno- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nttUeiu-.-

rum numertim non pcruenit.Non caret autem myfterio quod ncmini unquam ex parribus, quantum- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peruc

nis longæuis datum eft,ut mille annos in hoc fcculo uiueret.Numerus millenarius rypum habet perfe-

tem acquiramus.

Simul tarnen Sf illud obfcrucmuS:Q^tamuis uita hxc noflra,utut prolixa,mortifit obnoxia propW peccarum , quod earn ob caufatn Apoftolus ftimuliim mortis uocat, ideolp parribus, iflis période ac reliquis hominibus femel omnino moriendum fuerit,fi tarnen ex diuina prouidcntia longxuic^' titerunt,ur in ipfis fpccics quaedam immortaliraris fit propofita, quam habirurum fuilTct genus hu-manum,fi peccato abftinuiffer.Erenim declarabatur quodammodo, pofsibile fuiffe ut homo uiucret» fcmpitcrnuin, nifi peccaffet Adam. Qiiando fiquidem illi, qui peccato, amp;nbsp;per peccatum mortiquoç» ae fiinul omnis generis ærünis, deniqj ÔC corruptioniobnoxij fuerunt tamdiu uiuerepotuerunt,idipii' terra maledidla, ut proxime' ad milicnarium annorum numerum uiuendo peruenerint : non eft ratio ut dubitemus homines ;rfi in ftatu innocentia: Öd obedientia: fub gratia Dei, felicitatis paradifi p^f' ticipes,allemabomni peccato, miferia8(corruptionc, permanfiflent,uiunepotuiffenoiiunoSisl-tero millcnario,fcd in fempiternum. lam quoniain à peccato öd morte per Chriftum Dominum acfrt üatoremredempti fumus, futurumij fperamus,utpofito iftocorporisnoftri ergaftulo,liberipror-fus reddamur ab omni illo ineommodo, quod per peccatum incurrimusmiuamuslj ae fimus cum Domino in lcmpitcrnum,fpcm hanc noftram confideratione ifta corroborcmus,cogitemu$lt;ß: Si peccato-1 es corrupnbiles öd mortales,in hac acrumnofa uita,fuper terram ii Deo maledidlam, in corporepc^-cati tamdiu uiucre potuerunt: quanto facilius erit,ur ij qui prorfus erunt liberi à peccato,acriimnis,mot tciSdcoiTuptione,acftolaiam immortalitatis induti corpore glorifieatoin cocleftibus interangdoS Dei degenres in fempiternum uiuant,ac perpétua felicitate fruantiir^

OBSERVATIO UIL

mabunrur. Praeterit enim figura huius mundi. Et hxclpes nofir^haud parum ex co corroboraripo-reft qudd quemadmodum tempore Lameeh prioris mundi malicia fic inualuerar, ut uir piiis certo®' tuerepoflet, uiuente adhuc filio fuo,fore ut in omnem carnem ira Deiexardefceret, öd terminus ma-lorum illoriimqusc quotidie cum dolore uiderecogeb3rur,inducrctur:ita öd hacnoftra setatcomr*! generis impietas, malicia, ncquitia, contemptus Dei, ôd humansc uitæ corruptio ad ipfa malorumfa' ftigia ftibniti uidentur. Vnde facile' colligimus inftare finem öd confummationcm feculorum.

obferuant, mulro iuftius confolationem ex fiitura ilia rcquie malorumcp cefl’arione animo concipient» quam Lamechex ea quæper diluuium fuitindiufla. Ncqj enim cum malorum finem quem nosinaJ-uentu Chrifti öd confummationc feculorum expelt;flamus,mundus tabs fequetur, qui adhucfitpriftin’* inalis obnoxius qualis ille eft qui poft diluuium fequutus adhuc durât : fed mundo potiemur abonU” iniufticia,corruptione öd calamitate prorfus öd in fempiternum alieno.

Terfid, nec illud rranfeundum eft, qudd is, fub quo futurum erar diluuium, öd per diluuium fifo

rias hodie multos,qui ne obolo qiüdem emerent quantumuis magnam rcrum fclicttatem Si céfolatio^ nem, qiiæ poft ipforum obitum dctriü fit funaa: longe aliter animati, qiiàm hic Lamech aftedlus fuiC-fe deprehenditur.

OKditufMofesîam consequenter hiüoriam di'mij cdtholiei C!quot; acumenici quo totumorbem repurgduit

Deui, JSIdrrat dutem hoc cdpite primion cdufdm propoßtunt Dei de delendis d fuperßeie tcrr£ funilisßiirdntibus. Deinde exponit, quomodo Noe exemptusßt unus cum fuis ex omnibus mortdlis,z:r quid mdn idtid Domino deßeiendd drcd dcceperit.

Vmcp cœpiflcnt homines multiplican fuper terram,amp; filias uidenteshlq Deifihashomi'numquo'deiïcntpul-' cJij-æ^acceperunt fibiuxorescx omnibus quas elegeranu Diquot; Deus.'Non permancbit fpiritus meus in liomine in æternum, quia caro eft.Erunt^ dies illius centum uiginti annorum. Gigantes aiitem étantfuperterramindiebusillis. Poîlquamenim ingrelsifuiit filii Deî adfiliashominûjillæcpgenuGrût: ifti lunt potentes a feculo,uirifamofi\.

Videtücs ßUjDei ßlids hominü, ] Sic Icgit amp;nbsp;GræciiSj'Æ's'Tfr Jlè tjol t£^(SAn Hcbræo eft C'n’rttn •'sa. Notiim eftautem Hcbraicæ linguæ iiel mcdiocritcr gnaris,iiocê C'nVH elTc pluralis iiumeri, amp;nbsp;fignifi care potentes.De Dco quidem fumpta Icgitur in fingulari : ueriim qiiando refertur ad hommes,tnagi-ftratiis Si principcs,lcg€nda eft in plurali. Sic legit hic Symmachus, Videntes filij potciitum fi lias ho«-minum.Et Pagninus,Vidcruntfilij principum filias hominum.

No« perindncbitJfiritus meus in homincA Hcbraicc eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pi” hV. VidenturG i jcCits amp;nbsp;Latinus inter--

prêtes pro 'p'T' legiiïe QAT'.Namn''T fignificat expcclare,^^T uerd contcndere,iudicare,rixari,difcf-ptare. Qiiare Hieron. admonet legendum efie, Non iiidicabit fpiritus meus homines iftos m fempi-terniim.Monfterus;Nonrixabiturfpiritus meiis.Tigiirina,Non contender fpiritus meus. Gcrmani--ciis iiertit,diemenfeben •wollendßchmeinengeyÜnitmer ürdffènldffèn. Pagninus legit; Non crit ut in uagina fpiritus meus in hotnine in feculum.Ille fequitur Rab.Dauidcm,qui uocein hatic pT' hoc loco dcducit à '^nSjquæ uox uaginam fignificat,ut fit pT' pro quafi dicat Dcus,Non crit fpiritus meus detentiis in homine uelut in uagina.

InhomineA Græcus legit cv raîf ccvdpwmtt rirete, id eft in hominibus iftis. In Hcbræo fimpliciter eft cnX3,ideft,inhomine. Qiiare Græciisde fuoadiccir,Tci'Tlt;i;f, id eftiftis ; deinde quod iu Htbræo eft cViy'?, id eft in feculiim,omifit.

, Quidcaro eÆ ] In Hebræo eftHW n3'a’3,id eft propterca quod etiam ipfe caro eft.

Ctmq;capiffenthomines multiplicarifuperterrdm.] Corruptionc generis noftri Alofes capitibus præ- Drdo hißoftcie ccdctibiis tertio «SC quarto fie expofuit,ut Si origine illius docerer,amp; primes ueiuti maliciæ eius fruiftus ndrrdtionis. inipfis primordijs declaratos commemoraret : iam uero, poftquam catalogum piorum patrum qui.1 Seth defcendcruntrccenfuit,rcdit ad defcribendam mortalium coiTuptionem, quomodo ilia excreucrir, plenocpcurfu pafsim adipfa faftigia peruenerir. Dicit itaqj;Cum cœpifi'ent homines multiplicarifuper terram,^!; Etiam antequam multiplicari cœpiftet genus humanum,prauum erat cor hominis,amp; pcc-cabatur «à primis hominibus quantumuis numéro adhuc paiicis : ucrùm taiitas nondum uires poterar exercere paucorü malicia in quantas poftea prorupit, uti ex multitudine mortaliü uberior dtïinquen-di occafio fubminiftrari cccpit.Rcdlc ergo Mofes cum maliciam hominum non ampJius teneram Si im maturam, fed iam adultam amp;nbsp;ueiuti ad meftem maturefeentë defcribere,atq) ira caufas fubfeqliuturi di.-luLiq præmittere uellet,non fimpliciter dicit, Videntes filq potentum filias hominuin ; fed. Cum cœpif-fent homines multiplicari fuper terram,amp; filias,hoceft, filiajü multitudinem amp;nbsp;ublq; obuiam copiatn procreaifent (alioqui ab initio mundi natæ funt patribus etiam filirc) Videntes filij potciittim,amp;c.

Arbitrer autem Mofen hic non folum ad fecula Noe,fed etiam ad pi aiccdcntia refpiccre,in qiiibus u- Ttioti reß':icit ^,^0 tiepfuper terram homines ante natiim Noeannis plus mille multiplicari cocperanr.Qiiare non dicit, fes dd feculd ,Cum homines effent multiplicari fuper terram ; lcd, Cum multiplicari cepiffenr, ac filias prccreaflent. Noe tdiitum,fei Qiiid facl U m tftf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crdd precceaeit

Videntesßtij potentumßlids hominum,quôd effent pu!chr£, dcccperuntßbi/pß tixores ex omnibus quds clc- tid.

gerant.] Hoc Mofes ueiuti fpccimen quoddam commémorât eius corruptionis,quæmultiplicatis in ter De dligelis pre— ra mortalibus inualefcere cœpir. Exponunriir autem ifta uarie*. Alij de angelis prolapfis, hoc eft, malis Idpßsjfiritilii'i fpiritibus exponunt, qui fiiicepta forma uifibili congrefsi fint mulicribus, quos uetuftas uocat Incubos incubis dc juccü ^fuccubos.Hos putant hicuocari ucl angelos Dci,iiclfilios Dei, propter fpuitualcmnatiiram.HoiTi bis,

I7i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S r M

fentcntîa dignifsima eft, qu« rep robefur boe loco. Alij, etiam ex recentioribitSjCXpomiiirdc pofte«! Seth,quos uolunt ob id iiocatos effc filios Dei, quod eftent de natione piorum. Cyrillus alicubi licet de iiCdem exponat,aliä ramen adfert ration? quare didli fint filq Dei:«lt;erA;quot;Tir fvtrmx roi'S ti xtïi nxïfjtss inti c^'às’^St Jlixxyav JtdieutavvUv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rc'n ri tIvji'

HxJli êih.oi fisv iiw ci'ùi i’ittfuiÄHTM «ffciugt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri ■^XT^osyiiy t y^k'v xni liciï(t

ItM inx^’ar)!. Et paulopÔft,fîT«lt;rf‘ÿo^è d ÿniri iiritiKiêcvrCf Sii^ririyipri trus rx! Îk ri tixïfgt; ^vyançill rdiavrM, m^sirufêcê^nrav xùrxis. Siciftcfilios Dei intellexitpofteros pix nationis ad büc modu prO' pter Enos diftos,qui eximiæ uirtutis gratia uocatus fit Deus.Qiiifie exponunt,arbirranturMofen per lioe fignificare uoliiifl'e, quod totus mundus fuerit corruptus, quandoquidem etiam pioruin natioad DefiüfS prin carnis libidinem exorbitarit. A!ii,qiiorum mihi fententia probabilior uidetur, exponuM nec de pO-eipHîJI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft er is Seth, neep de natione Cain fpeeialiter, fed in genere de filqs principum,potciitum ac magnatuiH)

qui maiorum (uorum potentia abufi ufqueadcó infolefeere pro libidine cocperinr, utrupris omnis pu-Hiciriæ amp;nbsp;honeftatis legibus rapuerint fibi uiolenfcr,e' filiabus uulgi ac plebis quas fibi quifqj delegifief» fiue eflent marirarx,fiue uirgines, fiue cognatac,fiue alienx, idép non alia rarionc,qu.am ut ad faturandu libidinem iilis abuterentur. Neep enim Hebræa uox Q'titi uxores 5^ coniuges légitima« hoe loco, fed fimpiicitcr mulieres fignificat,a uiris cognitas.

Dixifç Dfi«;Mon cötcndet fpiritu^ meui propter hominem in fecu!um,propter'’it quoi caro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mmt dia

Kigt; perm^nebit eiiM anni centum uig'.nli ] Ethxcuarieintelliguntur, quemadmodum amp;nbsp;uaric' leguntur, Qiiilegiinfj /i’irttU'S meiiSi/I Non permanebit fpiritus mens in bomine,pcr fpiritum Dei intelligunr animain liominis a Deo infpi-bomine, rarain.ut fenfus fit ; Non patiar ut homo quandoquidem totus caro amp;nbsp;corruptus eft, uiuat in fcculuffl-Horutn fententia plus rationis habcrct,fi fimpiicitcr in textu efict, Non pci manebit fpiritus in homing Qui legunt,Non iudieabir fpiritus meus bomincin feculum,quia caro eft,idcm cfl'e pHtant,ac fi diceret.' Non condcinnabo bominé in fempiternü, quia fragiiis illius eft cöditio, fed bic ilium puniS in hac uita, ne percat in fcmpiternum.Sic expofuit Hieron.Sunt qui fie, Nó iudicabitfpiritus mens bomines infe-culum-.intellige particularitcr,ficuti badbenus feci. Etenim nibil cfficio.Eft enim caro ac pcrditiis. No» pofTum ilium perpetuó fruftra caftigare. Scmcl ilium uniUcrfaliter iudicabo.Qiii lcgunt,Non contender,non rixabitur fpiritus meus in bomine,quia caro eftrexponunt adbunc modum,Fruftra difccptauit badbenus fpiritus meus in meipfo propter bominem, quandoquidem prorfus eft incorrigibilis amp;nbsp;cat-nalis fadbus, quare tandem ab hac contentione fpiritus defiftam, ponamep terminum huic corruption!-Et bïcc mihi fententia propterea placet, quód bancanthropopatbiam boe ipfo capite infià liacipfi caufa difertc expreftam legimus ad bunc modum: Videns autem Deus, quód multa malicia hominum cfiet in terra,Sdc.pœnituir eum quód hominem fecifiet in terra,prxcaucns in futurum, amp;nbsp;tadbus dolore cordis intrinfccus,Dclcbo,inquit,bomincm,ôdc. Vides fpiritum Dei contendentem óf difceptante in ipfo,ac tandem includentem ac pronuncianrem,quod uelir bominem non ferre amplius, fed prortó tleiereC’ Qiiid enim eft aliud difceptare fpiriru,qult;àm peraiterc ac dolere intrinfecus, donee tandem ctrW fententia quid faciendum fit concludatur^Conrendit fpiritu, qui feduló ac ferió ad popofitum aliquod perficiendum ludbatur. Contendit cum dolore cordis,qui fe fruftra ludbari fentit.Rixatur,qui corripien do ac reprehendendo delinquentes redarguit. Fccit hoc Deus per Enoch, Aïathufalah, Lamecli, No^-Dîfceptat fpiriru qui intra fe iam iufticixgt;iam tnifericordix aftedbibus fertur, ac ueluti libratur,priuflt;in^ in altera partem prorfus inclinet.Habentifta locum inbominibus,in Deo nonitem,amp; tarnen Deotri-buuntur in fcripturis per anthropopatbiam ; quandoquidem nobis ut bominibus aliter de Deo S-feri-pturaloquinon poteft.

Qÿiacaro cH.] Hebræa ledbio, ficuri dixi,baber, Proptereaquod amp;nbsp;ipfe caroeft.Videtur Deusloqn! de uulgo promifcuo,ut uox etiam hic queinadmodum duobus præcedentibus uafibus fpeciaUtef pofita fit de uulgi hominibus,quorü fi lias heroum filij pro libidine fua rapiebant. De illis quoep qu«rgt; rur quod caro finr,perinde corrupti ac carnales faifbi atq; filij potentu. Senfus eft; Non folum potentes, fed amp;nbsp;uulgus SC gregarij homines corrupti funt SC mali, quare non in fempiternum fuper ilhs difcepH bo.Itaqj hums particuiæ emphafis non patirur,ur per filios Q'TibK generationem Sctb,Âl per filias 1'® minü,cas inteliigamus quæ de pofteritate Cain defcenderint,quæ inde ab initio caro fuit SC corrupta. KrJnt dies eins IlludjEruntl^ dies eius anni centum uiginti,rcélc' eft .à patribus expofirum,non de fpacio uit« hunU utttni 110, næ,quafi in pofterum ultra centum amp;nbsp;uiginti annos non eifer quifquam mortalium uidburuSjCumniul n diutius uixerint; fed de termino patientiæ Dei, qua inde ad diluuium ufep meritam ultioiiem differ« ftatuit,ut eile t tempus refipifcentiæ.Sicnanep dicit,Non difceptabit fpiritus meus propter hominem in feculum, id eft,in fempiternum,propterea quód caro eft : fed conftituä illi certum rcfipifcentiæfpadunii annos uidelicet centum ôC uigiiituquibus elapfis,nifi refipucrif,pa:nas fiimaniextremas.

Gigantes autem erant fuper terram in diebus Hits. Poüquam ingrefi funt enimfilij potentutn ad filias homintatt, genueruntilliie.liifumpotentes à feculc turi nominati.} In Hebræo cfta''’'7''Cin,quæ uox figii!ficat,profttr-ncntes,fupprimentes,irruentcs,bomines uidelicet uiolentos ac plebis uulgi^ oppreifores.Dehisintelli-Tï’'V’'B3n git MofeSjCum dicit,Gigantes erant fuper tcrrä.Sunt qui exponant a‘'’7’'Q5 cadentes,defedbores,traiif' _ Jugas, qui uidelicet lt;à cognitione,cultu ac religione Dei defecerint,quales nos Mameluken uocarefolt-miis lt;Sf apoftatas. Veriïm prior fententia propterea magis placet, quia ifti ftatimhic etiai” Q’'quot;r\33, ld eft potentes acrobufti uocantur. nbsp;nbsp;Et addir, unde fuerint prcgnati.Ex ea uidelicet libidine,

quafilrj potenrum fîliabr.S uulgi, proptcrca quod pukbrsc efTentjaburebannir : qua de pauIo ante' initio capitis huius memincrat. Sic arbitrer legendum efle hunc coiitcxtiim,Gigantes erant fuper terram in diebus illis. Etcnim poftquam filij potenturn ingrefsi effent ad ft lias hominû,illæ genuerunt.Hi funt potentes (Hcbr.’'V3a, id eft fortes ac robufti)d fcculo,id eft inde à primordijs crefcentis generis huma-ni, iiiri nominati, célébrés uidelicet amp;nbsp;magni nominis. Sic quod in Hebræo eft,Et etiam poftquâ fie in— grefsiflint fili) potcntiini ad filias hominum,amp; illæ genueruntjhoc eft fenfu cxponendiim : Etiam filiæ «ulgarcs,poftquamcognitæcficntà filijs potenturn,genuerunt filios, quitanquam 8i ipfi de potentia progenitoriim praefumentes, faéti funt uiri potentes, uulgi oppreflbres . Significat omnino MofeS abiindalfc numeru liuiufmodi uiolentorum hominum in mundo, ex eo quod fili} hcroiim no folum ex nobilibiis fuis uxoribiis, fed amp;nbsp;ex filiabus uulgi pafsim fibi filios procrearint. Quare illiid ns’i, td eft Si ctiam,amp; quod in medio uerfu eft,quot;n'7''’\,id eft i3lt;f genuerunt,coniungenda funt in fcnfu,fic ut litera i uau coniiinflionalis abundet,legaturqj fimplicirer,Genuerunt, quemadmodum Si Pagniniis uertit.

lllud. In diebus illis, referunt quidam ad tempora Cainamp; Henoch :uerùm ipfa narrationis fines In ^iehut iÜis, tequirit,ut intelligamus de temporibus Noe,dequibus Mofis hie feribit.In illis enim iam amp;nbsp;uis SC mul titudoNephiliminualuerat fuper tcrram,amp; omnia corruperat.

Ernfqj dies iHiuscentum uigintianni.'i Qiiærendum uidetur hoc loco, quomodo adimpletum fit ora- Qupmodo ai culiim hoc Deijcum ab eo tempore quo didlum apparet,centum dimtaxat anni ad diluuium ufqj cucur impletim (it rennt,Videntur enim qua; hie Deo diefta legimus,mox poft quingentefimum annum Noe effe diefira, hoc oracnlH à quo ad diluuium uftp anni centum fluxere. Nam anno Noe fexcentefimo inundauit dilimiü, cum ta- Dei, men fecundum prscicns oraculiim Dei adhuc uiginti anni defiderarentur.

Hieronymus in Qiiæft. Ebraie. dicit Deum noluifle amplius ad mortalium maliciä conniiiere, fed propter impocnitentiam illorum de fpacio centum uiginti annorum poftremos uiginti amputaffe,atlt;p ita citius conftitiito diluuium induxilfe.Nihil quidem abfurdi habet hæc finrenria,nec demit quicquam ueritati Dei, cui liberum crat plures annos ifti fpacio uel adiinere, propter incorrigibilem hominü impocnitentiam : uel ad(jeere,propter refipifeentiam. Veriim nulla necefsitate cogimur,ut ad iftam ratio-nem confugiamus hoc loco. Neqj enim impedir quiequam,quo minus fintiamus Ifta dieft a effe d Deo non precife quingentefimo anno uitac Noe ; fed annis prxeedentibus, cum mortalium maheia und cum multitudine ineremennimfumpfiffet, amp;nbsp;fili) potenturn filiabus uulgi iamdudumpro libidine abiiti confiieiii(fent,atq) ita patientiam Dei ad uindicandum prouocare cccpiffeiit. Qiicniadmodum enim ea cpia: à Mofe de multiplicatione hominum, infrenitp libidine potenturn, S( giganfibiis fuper teiram in-ualefcentibus initio capitis huius narrantHr,non funt ralia,quar demiim ejuingentefimo anno Noe coc-perinnita neip oracukim hoc Dei ad earn eft airatem reftringendum.cum fir ifti narrarioni inferrum,fid admodum coniienieuter annis uiginti antequam Noe annorum effet quingenrorum,prolatum effe ere di poteft, fic lit ab eo tempore quo dixit ifta Deus,ad diluuium ufq; anni centum uiginti interceffcrint. Recte ergo Aiiguft.fcntit prolatum effe hoc oraculum,cum Noe narus effetannos 46o.lib,iy. de Ciuit. Dcicapite24.

Gigantes autem erant fuper terrain in diebus illis.] Mouent hie nonnulli quaeftionem,quomodo naturx An Gigantes «4 ^'“manac cor.ueniens fucrit, ut gigantes, homines uidelicet portentofac magnitudiiiis ac proceritatis,cx turaliter progna ^’ominibiis nafeerentur. Senrnint hicaliqui, prognatos fiiiffeeos non ficimdiim nann te humanæ tißnt exhomini ciirfiim, fedfecundum operationem fpiriruum malorum, quos iioluit hoc loco nominari filios Dei, eo bus. modo,quo fatan lob i. filijs Dei, id eft angelis adnumeratiir. Ladfanrius lib.x.Diu. Inftit. cap.ir.fintit tailant. eos qui ex fpiritibus procreati finr,fuiffe nec angelos, nec homines, fid mediam qiiandam habuiffe na-tiiram, Sicenim fcribit:Cum ergo numerus hominum cœpiffetincrefcere,proiiidens Deus nefraiidibus fuis diabolus, cui ab inino dederat terra: poreftatem,uelcorrumperet uel difperdcrct homineS,quod in txordiofecerat,mifit angelos ad tiitelam cultumcp generis humani,quibus praccepit ante omnia,neter ræ eötagione macii!ati,fubftantiæ cœleftis amitterent dignitatem. Scilicet id cos focere prohibuit, quod feiebat eflefa(fliiros,ut iieniam fperare non pofienr.ltaep illos cum hominibus commorantes domina-torilleteiTX fallacifsimus confuetudineipfapaulatim aduitia pellexit, amp;nbsp;muherum congrefsibus in-quinauit, Turn in coclum ob peccata quibiis fe immerfirant, non recepti ceciderunt in terram. Sic eos diabolus ex angelis Dei i'uos fccit fatellites miniftros.Qiii autem funt ex his procreati, quia neqp an-geli,nctp homines fiiei unt,fid mediam quandam naturam gerentes,non funt ad inferos recepti,ficiit in eœlum parentes eoriim. Itatg duo genera dæmonum faifla funt, unum çcclcfie, altcrum terrenum,amp;c.

Sic die non folum ortum gigantum iftoriim, fed amp;nbsp;conditionem corum ab Humana natiira fipa-rat,qiiafincq) ex hominibus nati,ncep homines etiam,fed ex fpiritibus defedloribus proaeati, mixtuin quoddam dæmonum genus extiterint, uttaccam quod duos angelorum lapfus ponit, primordialem uiiû, fecundarium altera, qui admiffiis fit demfi, cü homines in terra increfeere coepiffent. Et Eufe- 'Eufebtus, bins de Præparatione Euang. libro fiptimo hæfîtat,ad quam debcant ifti Gigantcs,humanam 'ne uel potiorein aliquam,quod generationein eorum attinet, referri naturam. Nam ad hunc modiim faibit: Hit nxvruff Mci 7^^« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yiytuv'tsirm ds nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(linfux^ias däisis iwi divaatSeatp

174 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I H

.HoIh wuii Tiii rintD/J yfvîatut x'niui^^Tt Tti'ot nç(!T'[(rtf fw/fX! i nxr.v ftyrrr/j ü7!cr^^x’'Tif ,Sic, Vcriim quificfcnfcrunt, ncclati5 diligenter Mofaica: narrationislieritS' tem inipexernnt, in qua nihil prorfus agitatur eie fpiriribus illis incubis ; fed fimpîicitcr pcrertums^ principum infrcnis libido amp;nbsp;proles impia inde prognara memoratur, nee uim liumanæ natursc conliquot; derarunt,quæ nunquaminde ab initio adccrtamaliquammagnirudinemac ftaturam immanoruin corporuni fie fuit aliigata,ut non fubinde longi? imparia proferret.Semper nati funt paruuli liomiufS» qtiales funt Pygman; femper mediocres, icmpcrij aliqui reliques proceriores funtprodu(fti,utiiiiru'’i non fit, fi primis illis temperibus complûtes nati funt ex liommibus, qui parentum fuorum corporJ proccrirate eximia exceliei ent. Qiiare fabulas iftas de fpiritibus incubis, unde prouenerint GigaH' Cyrillus, tes, baud immérité patres aliquot admodum reprobarunt, c* quibus funt CliryfoftomuS, amp;nbsp;C)T1I1iiS' qui poficrior fie icribit;à!o'il’'fTO|W ni ^^ls oésrufixTis tAxi/A.tn'xt c/Ivvccc^m tïx/ eu{ili^lllp TQ'^xpxifvittJ iJlinf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiAsv rüfgt; 'èf TciitJiAîvxTca. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iA^cügt;,xKK cÔîyiyf^c^'i

St ai t^çA'CitTx^i!-' ifi^ounut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xùtos yK^gt; îsfiii a TsouirTaiijyiiviiTti^èç, i) Tais' l'V’/J.xnifieiiX’îafnâiiii'''’

Chryfü^iomus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chryfoftomus quoque,quanta,inquit,dementia plenumfueritjdf

cere angelos deiedlos, ut cum mulieribus rem habeant, amp;nbsp;incorporea ilia natura copuletiir corpO' ribus ? Neque enim polsibilc eft incorpoream naturam talem unquam conciipifcentiam liabeio Quisenimnifi ualde infanus comprobaret talia uerbadementiæ plena, quodincorperea amp;fpiritua' lis natura corporis complexum ferret ï Hæc ille. Sententiam iftorum arbitror multo elle maiiift' ftiorem,amp; narrationi Mofaieaeconformiorem, qiiàm ut in dubium uocari debcat. Omninofiquidt»’ manifeftum cft,fcriberc Mofen de talibus filijs Elohim, qui iuxta cordis Inimani corrupttonem caftl fucrint fpecieac uenuftate inuliebris formx, amp;nbsp;inciderint in conciipifcentiam uifis mulicrculis forw’ cleganriore præditis, id quod nullo modo dari poteft creaturis fpii itualibus, fed nimium ueracittrad corruptionem generis humani pcrtinct. Deinde amp;nbsp;uerba Dei quibus dicit. Non permancbitfpii'^ tus meus in homine inaeternum, quia caro eft, fatis euincunt, non loqui Mofen de alijs filijs EloWin quaincjuifinthomincs,idc5carnalc$,quibus fie conupns fpacinm^ Deo centum uigintiannoruni adrefipifcendumfueritconftitutum. Tertiô,quodopinionem Laftantij de GigantibuS coneernitj fuifi’c fos non mixtum dæraonum genus,fed homines,ex co fatis declaratur,quod Mofes dicit; Gigai’' tes ai'.temerantfiiper tenam in diebus illis. Poftquamcnim ingre/si funtfilq Elohimad filiashonif nurujgenueriint illat.Ifti funt potentes à fccalo,QW ’'ti71klt;,id eft homines nominati, Ciim ergo Cf gantes ifti lt;5e homines,dC naturaliter ex hominibiis prognati fucrint, non eft ratio, ut proptercorpO' rum illorum proccritatem infohtam ad fabulas conuertamiir, amp;ludibrijs fatanæopiis Deicrcatorb omnium tribuamiis.

QnoïKoJo multi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cum^icoepi/lènt hominesmultiplicäri fuper terram, cr filittsprocreaßent. ] Obferuandum hic eftjquo'*

plicdtio generis Mofes, cum caufas diluuq narraturus,humani generis corruptionem lt;5C malkiam non priuûtam s'’' buœaniad cor- quam, fed publica m exponercuellct,ftatim initio de mulriplicationehominum meminir. Non ft« ruptioncm tHius ilia culpabi'.is infe. Namiiirtutediuinae benediélionis proueniebat, qua diélum erat primis liomi' fccerit. nibiis : Crcfcite, SC multiplicamini. Si replete terram. Deniep faciebat ad propofitum diuinae uolw'' taris, que (ic eratabinitioconftitutum, ut genus humanummulriplicarctur,terramlt;jj rcplcret.

lu^enij humdni quid igitiirMofes multiplicationis liiiius meminit^ Ädid uidelicet, ut admoneat nosde corruptio corruptio, ncingenrj noftri,qua fit,utdonis Dei quo magis cumulantur,hocmagisabutamur. Vbi promileuquot;'® uiilgus fnpcr terram niultiplicari, ac copia filiarum pafsim expofita haberi cerpit, mox qui poten«® erant in feciilo, quorum praccipué erat multitudini leges honeftatis Si iuftieix praeferibere, ne in WO' rem beftiarum obbrutefccrcnt,multip!icati generis noftri primordia,primi infolefcunt,amp; contemptuquot; * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de uulgo propter multitudincm fcntiunt,amp; quafî obuiam libidinandi copiam accepehnr,ex fïliabus l«ï

minum qiias quife^ uolebat impudice’ufurpant. Hxceü ingenij noftriperiierfitas. Sic perpétuéoiH' nibus illis donis Dei abUtimiir,quæ propter multitudincm pafsim exponuntur.Qiiar multa funt,quO' tidiana f int, uulgaria funt,inde nobis uilefcüt,lt;3ó in abufus cedunt : unde ad ignofeendam Si glorifie’“ dam diuintc bonitatis cxcellcntiam admoncri Si excirari debebainus.

X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO II.

dudlefuerit Vidcntcsßlij potentum filialhominum guod effent pulchr,e, accepmint fibiuxores ex omnibus qudt clegt' hoc fliorttm po Qiiur uoliiit hoc commemorate Mofes S’Peccatum necft,fiquispuellam, quam uidetiienU' tentumpeccdtii. ftom,ducatin uxorcm Nequaquam, nifi accédant circunftantisc,iindc illicitum fiat, quod in febl licitum. Qiiid igitur eft, quod Mofes iftameminir? Expende fingula. Viderunt filij potentum.•quiei-filias hominum, id eft uulgi, quod effent pulclira:. Quid fecerunt i acceperunt fibi iixorcs : qm’® Vidëtes ßlij po qnns uoicbarit ex omnibus. Primiim, non dicit, Videntes filq hominum filias potentum qudet tentum filidsho effentpulchrx,amp;acceperunt fibi, amp;lc.fed, Videntes filij potentumfilias hominum,acceperunt fibi minum, quasuolebanr. Neque dicit, Videntes filij potentum films nobiles potentum magnatum,amp;e.fi4 Videntes filij potentum filias hominum,uulgi ac plebis.Ergo perftringitur hac in re nonfini' plex concupifccntialibidoquorumuis,fed uiolcntia libidinoforiim nobiliiim,ocioamp; luxucof' ruptorum, Si propter principatum infolentiiim, ac quiduis pro libidine, in fubitftam plebem aiiden* num.

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17gt;

A tium. Viokntam hanc libidinem notât Mofcsin eoquoque quodnondicitjEtpctieruntfibiiixo-rcs cx i'iis dari,fed'‘.T^P’'1 amp;nbsp;acccpen!utjlt;SC rapuenint fibi uxorcs cx iliis. Alieniim cft hoe amp;nbsp;ab a’quita-tcamp;ablioncftatepublicajà quoeunq; tandem fi'at.Petenda eft uxor, nonrapienda; aeeipienda eft eum cor.fcnfu maicrum utriufquc partis. Peccant in ins paternum, qui citra uoiuntatem maiorum fibijpfi rapiunt uxorcs. Deinde ad crimiuis huius exaggerationem amp;nbsp;iikid facit, quod non fiinplicitcr dicir. Ex crs.’iÆ. Acceperunt fibi ex illis uxeresrfed,Acccpeimit fibi uxorcs ex omnibus quas elegeranr.Non folü libidi- elegerant, iiofe ac uiolenter agebantyfed fociebant hoc plena, hbera, infreni. Si impuni tyrannide erga quoslibet, parcentes nemcnijfed quicq nid Iibebat,abfqj ulÜus mortalium refpedfu, â; ab omni timoré Dei alieni, »udacker perpétrantes. Quid attinet hic difputare,acccperint ne puellas hac conditione, ut haberent cas légitimas coniugesfAcceperunt fibrjpfi,acceptrût ex libidine uaga,acceperütex omnibus, accepe-runt quas uolebant. Vbi ad hune modum rapiuntur uxorcs, non quæritur legitimi coniugij honeftas, fedferuitur hbidini corrupta: carnis. Et fi prætexitur matrinionium,feruari tarnen legitime ab eo non potcft,qui prauæ corruptsc cft hbidinis tnancipium.icafp audacia temeritate praditus, ut aufit;

Itatp ex eo quod Mofes hic de libidine Si uiolcnna magnatum, potentum ae nobilium commemo- Ciualisfueritßa rat,confiderare licet, qualis fucrit ftatus rerum humanariim ante diluuium,quà m necefle fit omnia fuif tui rcrtim huma fecorrupta,inualuiifepafsim omnisgenerisflagitia, iniuftitiam, amp;iniquitatem. Nequitenimfieri,ut nartunahtedilu uulgus timorem Dei,5d iuftitixftudium retineat, ubi magiftratuS ac potentatus cerrupti funt, fcelcra.- uimn. t'iSi manifeftc'impij.Omnis qnippe caro fie cft ingenio corrupto, ut accliuis fit amp;nbsp;propenfa ad quam-iiis iniuftitiam. Qiiare ut cocrceatur illins impetus,dati funt magiftratus.Si illi officin fuû non faeiunt, fed corruptifunt,amp;^ uitiorum exempla fubd.torum confeientiæ ohijeiunt, quid aliud eonlcqui pcferit, qiiàm ut quorum funt maiorum fpedfatores,fiât ctiam prohibente nemine imiratoresfSal cft magiftra tus.Si is fuerit inutiiis Si euanidus,unde prohiliebitur carnis corruptioî’

Deinde confidcremus ctiam hoccxcmplocurfum concupifeentiac prauæ, quæ eft in carne noftra. Cwi/îtsconczept-Viderunt,concupiuerunt,rapuerunt. Concupifccntiæ uis iiidendo excitatur Si mouetur,qui motus pri Iccntit^praiue. mus eft,amp; omnium uelocifsimusieffi'eacifsimus etiam,nififpiritutimoris Deieoereeatur. Rapit enim totum hominem,ut faciat quod ipfa impcrat. Qiiare pleno impetu regnatin iliis, qui nee Dei,nce ali-cuius hominis metureprimuntur, qualcs pleruncp funt potentes in hoc fcculo, qui quoniam nullo timoré cohibentur,imperio funt concupifccntiæ fuæ prorfus fnbiedti. Omnino ui aliqua opus eft, qua re

B primamiu-,nc dum uidemus quæ funt earni noftræ coneupifcibilia,uifa concupifeamus; amp;nbsp;ubi concupi Iccntiæ locum dtdimus,ne ultra progrefsi manum etiam in ea quæ concupifeimus inqciamus.Sie nan-que eomparati fumus,ut oeulum animus coneupifccns, animum uero mantis ufurpans uelur cueftigio fcquatur,!! non fir uis aliqua maior quæ id uetet.

Tertio ,expendamus iianitatcm quoque carnis noftræ hoc cxemplo exprefiam. Viderunt filq po- VamtdScarttti tentum filias homiuum qudd eflent pulchræ,amp; aceepcrunt fibi uxores. Ergo non fpeiflarunt in iiiis ali gt;îos7rlt;f hoc exè-^ quam pietatem, pudicitiam, honeftatem, mores integros Si bene inftitutos, fed folam corporum for- p’o expre/fa, mam paulo elegantiorem ac uenuftiorem.Qiiam autem fit hoc uanum,res ipfa declarat. Decor cerpo ris qiiantumuis fit eximius,leui momento dedecoratur. Deinde pleruncjj adfunt mali mores, animus infinceriis acperfidus, ut incipiat effe omnium moleftifsima, quæ initio impenfifsimd concupifeeba-tur.Quare uerum eft quod Salomon dicit, Vana eft pulchritudo,mulier timens Dei laudetur. Vera pul cliritudo ut firma eft Si conftans,ita etiam firmam adfert iucunditarem qs qui ilia fefe obleftant. At ea non cft corporis,fed animi.Pulcherrima mulier cft,quæ mente prædita eft pia,pudica,morigcrata, fide li amp;nbsp;fubmiifa. Verilm hanc pulchritudincm carnalcs homines licet in uxoribus fuis non improbenr, ei ramen quæ corporis cft longe poftponunt.

Quarto, adinonentur ctiam hoc loco, quotquot filias habent, ne finant cas liberius euagari feculo Isonpermitten-hoc poftremo, quod propter malitiæ incrementa ab ipfo Chrifto temporibus iiiis corruptis afsimila- dtimfiliabiu ut ti turn cft,quædiluiiium præccflerunt. Qiiod fi prions fecuii homines filias fuas maiore cautione cuftodi heriui euetgen-iiiilent, minus forfan occafionis potciitum filijs ad rapiendum eas obiecilfent ♦ Notum cft exemplum tur.

Dinæ filiæ Iacob,infrà cap.j4.Illa quoniam liberius ad uidcnduin regionis illis mulicres egrediebatur, uidebaturàlociilliusprincipe, concupifeebatur acrapiebarur. Turpitudoifta uitari potcrat,fi domi fuæficufidecebatn‘Q'7yr.,idcft abfcouditam,fubcuftodia maiorum fuorum manfiftet. Quæ nunc diik foliitio muliebris fexus pafsim obtineat, quid attiiict coinmemorarc^Qiiarc minim non cft,qiiód omnia plena funt ftupris,fcortationc amp;nbsp;adultcrio.

Dixit^ T)cu5,t:Jon difeeptabit fpirttu! meus in homine in atcrmim.quid caro eÆ ] Primii m obferua anthro Anlhropopdthia popathiam,quæ Deo hic tribiiitur.Difccpratio fpiritus,qualis in homme reperitur, in Dcum non ca- difceptdtionis dit ; interea tarnen hacloquurione admonemiir eins paticntiæ, qua Deus peccatoribus admodum diu Deo tributa (^ua parcercfclcr: admoncmur mifericordiæ,per quamfeueritas iuftiriæDci, necitd delinquentcs pu- rumadmoneat. nut, refringitur : admonemur rurfus iiiftitiæ Dci , quæ per impernitentiam noftiam quotidie irritata, ad lumendum pocnas méritas inclinât. Cogitemus Deumficcfle comparanim, ut mallet nos feruare,quam perdereibene nobisfaccrc obtcmperantibus, quam pauas fumerede immori-jeris, Cogitemus noftræ deberi malitiæ Si obftiuationi, qiiando per iuftitiam illius uifitamur

obnoxius eft faclusjta ut amp;nbsp;fpiritus in i!!o,qui de cœlo datus cftjcarni fit fubiedlus. RurfiiS fpirituS uo catur, quando corde pio ac finccro totus adharet Domino, ac fpiritu regitiir ac ducitur, Sicdicit fi' poftoIus:Qtfi adliæret Domino,unus fpiritus cum illo eft. Solct S. fcriptura ob id etiam carnem uoW' re homincm,quód imbccillis eftjaTiimnofus,mortaIis,amp; corruptibilis.Sic Dauid alicubi dicit, NontP mebo.Qiiid facict mihi caro^Et alio in loco:Recordatus eft,quia caro fiimus,puluis,amp;c. Veriim quod pofteriore hoe feiifu caro fumus,plus facit ad imperrandam mifericsrdiam Dei,quam ad iritandumil' lius patientiam Prior carnalitas ad lioc tandem facit, ut mifericordiæ Dei nequeamus amplius tiTcespaces. Qiiare pkirimum in eo defipimus, qiiód non tantum dolet quód ingeniofi fumus ad perfidfn’' dam maütiam carnis,quantum nobis iiifcüces eflc uidemur, quod infirmi fumus, calamitofi Si morta-les. Etenim reuera infoclix eft, qui fuaipfius malitia aïienum fe .à mifericordia Dei conftituit ; acrurl“^ uerc' felix cft,qui infirmitate,mifeiia,amp;; humilitate fua propitium ac mifericordem Dcum inuenir.

OBSERVATIO 11 11.

Erttnf^j dies illius-centum tdginti anni. ] Videmus hoe loco iufignem diuinae boniratis patientiam, in to quod cum omnium ineritifsimc'in malitiam amp;icorruptionem muiidi animaduertere pofiet, fefecol'r bet,8; adhucrefipifcenriïe fpacium proponit. Qiiàm fit ifta patientia Dei præclari exëpli,ex circunfian rijs coufiderar» poteft,ufpotequódcarnalibus amp;nbsp;obftinatis in malo adhuc pcpcrcir,de quibusipfcQ“' rebatur quod efient caro. Deinde quód hoe facit in ipfo propefito futiira: plagæ Si animaduerfionu-Tertió,quod non breue aïiquod tempus refipifcentiae largitur,fed admodum prolixum,cennim uideli' eet amp;nbsp;uiginti annorum .Cum in unoqucqj decennio magnæ foleant fieri rerum humanarum, imw® amp;nbsp;animorum mutationes, plane? fatis prolixum fpacium propofuit diuina patientia, in quo duoden’ decennia fic erant comprehenfa, utfiugulis mortalium xtatibus abundéfatis temporis adrefipiK^quot;' j dum proponcretur.

Simui amp;nbsp;ilkid obleruandum eft, quód propter impetnitentiam corrupti mudi cerrus tandem parin’ fix DeiftTininus proponit. In fequidem infinitaeft utbonitasita Si patientia Deimerumquxrcfip’' feentibus ac Dei timentibus abfqj ulla limitatione indefinenter eft parata,impa:nitentibus ac dcplorati* certo aliquo termiuo includitur ac limitatur.Qiiare certo certius feiant omnes prj, etiam hoc noftroK' culo conftitutum efi'c quendam patientiæ ac tolerantiw Dei terminum, quo tandem carnalium howi-num lt;Sd pfeudochriftianoru dcplorata malitia Deo rebellans,amp;f ad ultionem meritam iamduduin nu-turefcenSjCondignas pernas inueniat.

OBSERVATIO V.

Gigantes autem erant fuper terram in diebus Ulis. ] Admonemur hoc loco, quomodo mundum illuw corruptum Deus interca dam catholicum illius interitum ad conftitutum ufep terminum patienterdif-fcrebat, per homines impios ac uiolentos caftigationis gratia flagellarit, ut ad refipifeentiam cognf' tur. Qiiid enim aliud agebatur per Gigantes, qui die bus illis inualuerant fuper terrain f Supra dixim“’ »■'T'asn fecundum uocis huius figniftcatum effe homines uiolenter irruentes,profternentes acuulguquot;' opprimenteS.Vbi illiinualefcunt,quidobtinctaliud,quam quod alibi diiflum eft,pi opter peccatapO” pull multi principes eius^Sic percutit Dominus mundum deprauatum muititudine tyrannorum,ut 1’“ milietur adfli(ftus,amp;: ad refipifeentiam adfpiret,antcquam terminus patientix extremis fLipplicqs dep“ tatus irrutns cuiuftos abfumat Si perdat. Huius rei euidentißima funt poftremis hifee feculis cxem-pla, in quibus pafsim toto terrarum orbe abundant n’'q’'!i5n, quafi quxdam flagella Dei coiruptiiquot;’ mundum caftigantis,amp;: ad refipifeentiam uocantis. Horum iufignia ipfi caufæ quæ agitur conueiiin’' tifsime'refpondent. Verum quemadinodum prior mundus iruftra fiiit pereufl'us amp;nbsp;caftigatusproptn ineorrigibilem impoenitentiam : ita óf poftcrior hic nofter, ut apparet, dum emendari non ruftinef, fruftra flageilatur,tandcm una cum Gigantibus fuis extremo dabitur exitio,

OBSERVATIO VI.

Poilquàm enim ingreßi funtfilij Dei adfilias hominum,genuerunt eis ilU, ] Videmus hoc loco, quomot!® ex peccato peecati perna nafeatur.Peccabät parentes, quód filias fuas libidmi potentü ineautiuS eas difiblutius cducando proftituebant. Ex co peccato prouenit tyrannidis amp;nbsp;opprefsionis accumulati® óf aggrauatio,dum numerus eft gigantum multiplicatus. Videmus etiam, quam ex concubitiilibii”-nofo, i’lcgitimo, Si extraordinario, plcrunque nafcamr proies impia. Aceidit ftibinde, ut ex liontß® quoque coniugio nafeantur liberiimpq acreprobi, qualesfiiere Cain,Cham,Efau,óf alq eonfimüd multi ; uertim inde colügi non debet, nihil elfe diferiminis inter legitimos amp;nbsp;illegitimos natales. Nai” omnino ramm eft,fi inueniatur illcgitima proles,quxuera pofsitpietate aeprobitate comme”'

jl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dari,cuius rei mulfsc funt rationes, Nec mir'i uidcri debet,fi qualis eft parcr,talis ex ipfo gignaî 8{ filius,

3( fruftus arbori, immo no arboriïantü,led amp;nbsp;fationi ac plantatioin,ut educationc tacea,r€fpondear.

iJifunt potentes Àfeculo,uiri nominrffi.lConfidera bic,undefit antiqiia nobilitas, iit iiocanr, poten.- Vndcßtanlii^ui Wm profapia pariter amp;nbsp;cclebritas.Non dicit fimpliciter,Hi funt potentes; fed addit, îa‘lQ‘12 “\u;N,id eft, nobilitM.

qui funt à feculo.Poterant igitur gigantes ifti gloriari de ortus fui uetuftate.Veriim de hcntftate nata-

Deinde uidemus etiam hoc exemple, qua m fit hie miindus corruptus, in quo nominis Iplendorem In hoc mudo pof sequirere pofliint homines impij ac nolenri,qiiorum falt;fta,non celebritatem amp;nbsp;gloriam, fed obfeura- funt homines im fionem potius amp;nbsp;abominationem merentur.Et huic peruerfitati feriiiiint plurimum SC poetæ amp;nbsp;hifto pij efje uiri no-tiographi, qui gefta tyrannorum magis hoc nomine quod fortia amp;nbsp;uiolcnta fuere,quam iuftiritc rtfpe minati. ftuiUuftrant. Hue faciunt item homines uani acleues, qui tyrannidem impiorum qualicunqj fibi pa-ftolucrofam5amp; affe(flibus fiiis commoda reddere folcnt,quibus etiam ipfi magnates impenfius quam tóshoneftis deletflanrur.

Videns aût Deus quo'd niulta mah'tia hommû effet in terra,cundla cogitatio cordis intenta effet ad nialu omni tempore ; pœnituit eu quod hominem feciffet in terra,amp; præcauens in futurum, amp;nbsp;ta «flus dolore cor disintrinfècus,Delebo,inquit,hominê, quêcreaui,àfacieterrg,ab homi ’leufc^adanimantia, areptili ufcp ad uolucrcs cccli.pœnitet enimme fe-* dficeos. Noe uerbinuenitgratiamcoramDominoN

û’i'nVa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•\3’7,id eft,Et omne figmentü cogitationum cordis eins tantü malû toto die.Graecus fie;

^pracauens infuturunt. ] Hanc particulam nec Hebræiis habet, ncc Graecus, fed latinus interpres

) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^tadus dolore cordis intrinfecus.'iGïoecusucrtitJiM^fl/tvoijd K. i. amp;nbsp;uolutauit in animo, ôfdeliberaint,

yiiensauteinDeusquodmultamalitiahomitiumeffet.] Mofes utcaufam diluuij nôfimpliciter cômema ftt,fed ufip aded fuifife grauè dec!aret,ut extremo rotins orbis exitio demerëdo abüde' fufficerer, tria de Dco prædtcat hoc côtextu.Primü, qudd uiderit malitiâ homi nu in terra multâ effe 8( prorfiis inualu-'ifcjficut uniuerfa meditatio cordiü illoru dütaxat,id eft modis omnib.mala eflet,nô aliquâdo tantû,fed omnitëpore hocDeü nidifié,id eft certó cognouiffê dicit,idtp poft ccftitutü refipifcëtiæ tcrminü. Deinde quod pœnitnerit ipfum,quód hominê in terra creafiet.decp eo corde cótriftatas admodu dolnerit. Nec panitëtia,nec dolor locü habet in diuinanatura,fedfacrafcriptnrahiimanomorc de Deo Ioqnit,dü il

pœnitcntiàtribuit amp;nbsp;doIorë.Eft aut hominib.in côfueto,ur ex operib.iudicent de affedlib.cöfilijSjCO- Ottomodofarnt gitationib.unde opera proucniut.Sicubi uidemus figulü fuü ipfiiis opus deftruere,indicamiis id ex co fcriptifra pani-ficri,qudd pccnitcat ipfnm prioris fadlurar, amp;nbsp;facile intelligimus cä pccnitentiä adiundtü habere dolo temiam Beo ai rèactriftitiScordis.Qiiemadmodüenim natura fie eftcöparatü, ut opus faü qnifep opifexamet 8C fir- feribit. inüefrecupiat:ita cÖfequens eft,ut nemo opifex fuü ipfius opuSjqnod integrü durare ciipiebat,citra do Iorisfenfum pocnitetiadiuflus ipfe deftruat.Quoniä iratp opifex ille omniü,uniuerfum genus humann quodamp;cödiderat amp;nbsp;amanerat,incorrigibiliter corruptü de terra prorfus deleuit, refpeftu faefti huius, nörefpeftudiuina: natnræ,tribuit hoc illi AIofes,qudd peenituerir eü qudd hominc côdidiflét,amp; qndd dolore cordis taftus confiliu delendi illius cœperit.Tsrtid prædicar de eo,qudd non hominë modd,fed

amp; cûfta animâtia,rcprilia amp;nbsp;uolucres,unà cü illo de fuperficie terrar abolere ccftituerir.De eo,quur hoc Edtü fit,in qiiacftiùne hiiius loci uidebimiis. Hæc oinnia expofnit MofeS ad hoc,ut fruftra cécefib pcenî tentiæ termino malitiam mortalium inualuifié,eam'qj ob canfam granifsimas Deo fuifie caufas perdea

tiocuerc) inuenitgratiam coram Domino.] Grariam coram Deo inuenire,cft Deum inre magna haber« propitiunijbeneuolum aefauentem. Sic ad Mariam dicebat Angelus: Ne timeas Maria,inueniftienim gratiam apnd Deum.Sic Noe gratiam innenir coram Domino,ut cacteris uniuerfis pereuntibus,iinu$ ipfe cura fuis fernaretnr,ac futuro mundo qnafi feminarium quoddam retineretur.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CeV AE S T I O I.

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Videns autem Deus quod multa malitia hominum effet in ten'd,çrc.']Qu3neii hoc Ioco,quare Deus homi- Dfi/S bd

ne inities uelc5diderit,uelconditü cü pcccaflct, iàfp peccato inipfis effet intimis cordis aifedlib. corru- minem initio co-~

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptuSjiion ftarim exitio tradiderir,cum feiret genus humanum,ubi mnltiplicatnm efiet in terra,obftina- diderit cum fei-

j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ta fore malitia corrumpendum, ac tandem catholico intérim de terra abolendum. An non fatius fuif- nbsp;nbsp;éumforema

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit initié duos homines mortem meritos morti traderc,qua m poftea multitudinem innumerabilem to

! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Reljpondeo;

tyS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INGENESÏM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[

JSlonerät ratio, Refp5deo;Nihilquidëomniri eorïi, qiiae inde ab initio creatioràs ad poftremü ufqj dieinoperib ;’*' ut propter fata euctura erät ignorabat omnifcius Deuszueriiin qiioniä nr bonus omnia benc,amp; ut pnidés cûifii tlx iRd/itum ab ptudenter côdebàt,n5erat ratio,iit propter fatanæ nequitiä futurä mortaliü corruptionem ab opf« optre ftio cejja» crcarionis defifteret : uel ubi primi homines peccauerât^primordia generis humani mox in uniiurfiim' medio toHerct.Primü enim declaräda eratipfius ciim omnipotentia tu bonitas, tä creädo ex nihüono du exiftcntes,tätiscp benefieqs creatos ciimuiädo,quä pijs parccndo,amp; maios piiniendo. Qiiare hautb quaquäcöueniebat,ut propter futurä liominü malitiä ab eo quod fe decebat abftineret. DamnetpotiuS malitia generis noftri, qua: tä impia ingratiriidine amp;nbsp;obftinata corruptione infinitä Dei bonitatein fJ! tremä indignationë ufqjaded cöuertif, ut præter ingeniû fuü quod ipfe cödidcrat perdere cogeref.Dein

. ,5 - de erat etiä habenda ratio eorü quos ad uitä aeternä elcgerat, quales dubio proeulpoft Habelc, Sctlu^ reliquos in S.fcripturis expreiTos iuftos, multi etiain alij ante diluuiü uixerunt. Tertio accedit amp;nbsp;ill“*!' Qiiod fi quis hodie fecerit aliquid,undc eras fit pccnitendü,quocqj nulla poterit tatione corrigere mendare,mcritó cenfebit imprudens,fi' ignoräteruel temerarius,fi prüderer hoc fecerit. Verum de DfO ad hunc modü cogitare,planc' fuerit impiü.Nec imprudenter peper eit primis hominibus,prærciiis ow niü eorü qua: futurä erätmec temerarius in eo iudicari poteft, quod feienrçr tanta: mortaliü malitia: pn^ tot feeulorü patientiä locü dedir, cü terminü illi ac fine, quo cöfummareï,omniü certifsimü deftinarir:^^ hane eaufam fic difpofuerir,ut nö folü corrigeref tande mortaliü malitia,fed amp;nbsp;exêpla primiim bonitS' tis ipfius amp;nbsp;patienria:,deinde amp;nbsp;iuftifsimi iudicij ederent. Poftrem0,ctiäfi nihil horü ccftarcr,a:quü ne (ft ut creatura creatore,ftultitia fapientiä,iniuftitia iuftitiä,corruptio ac perditio fummä integritate amp;nbsp;ftentiä in ins uocet,amp;l rationc adlorü eins exigat^Abfit «i pijs mentibus ifta impietas. Satins eft ut dft’' mus cü Apoftolo, O altirudiiie diuitiarü fapictia: ac fciëtiæ Dei,quâ incöprehenfibiles funt uia: eiuSjamp;'^'

An non fuerit ini nbsp;nbsp;/Jb hoinine ufq; ad animantia,à reptili ufj^ ad uolucres cce/i.]Qiia;ficrit forfan hoc loco quifquä,fi

quum,(iuod eliä ptio amp;nbsp;malitia generis humani caufä præiîitit diliiuio,quomodo defeiidi pofsit, ne iniquü tiideaï,qu®'^ beüias de terra non fokim homines Deus, fed amp;nbsp;animantia lt;Së beftias und cü reptilibus amp;nbsp;uolucribus cecli de terra d(' deletät rgt;eus,cü kre uoliiit, cü illa dubio prccul tarn ab ifta corruptione qua'm ab ipfa natura generis noftii prorlusd' nonpeccarint. fent aliéna,nec ab ea uitæ amp;nbsp;naturae conditione,qua condita erant,peccando declinaftent.

Ad hanc quaeftionem Lyranus ficrefpondetiQina peccata hominü faifba fuerät in terra,ideo ad dete^ ftationem criminis deleta funt animalia qua: habitât in terra,iS^ uolucres ccrii quoq;, quia accipiuntft' paftum. Pifees aüt habitantes in aquis non fuerunt mortui per diluuiü, quia peccata hominü nofuff“' fadfain aquis.Hæcille.Chryfoftomus lt;Së alq propius accedüt adueras huius rei cauläs,quibusetiä3b fentior.Qiioniä animalia fadta funt à Deo nö,ppter feipfa, fed propter hominë, ideo cü homine qw? tanquä ad iifus illius pertin£ntia,dcleta funt de terra, ut genus humanü grauitate peenarü fccundfi fflä“ tiæ fuæ multitiidinem Si enormitatem non in feipfo tantum expcrirctur,fed amp;nbsp;in animantibus prop«' ipfum ut creatis,ita Si und cum ipfo pereuntibus ipfis oculis cerneret.

Si cogitaueris hoc elfe præter æquiratë fadlü,refponde quacfo,cui nâ fadla fit iniiiriaf Animâtia tu’' ta funt creaturæ fecüdaria;,nô primariæ, quemadmodü Si reliqiia propter hominë cedita. Si quifiu*^ de côditore,ipf£ Dominus cëdiditea, quiamp; poftea deleuit. Quis dicetfi'gulo,Qi.iaredcftruis opust““; ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si quæfleris in quos Si cuiufnâ ufus fuerint initio códitaxódita cöftat in ufus generis humani, ciiiet«’

conditore fingulari magmficëria fuere fubiedla. lam cü homo dominus beftiarü uitä Si omnia fuaW' ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicio Dei Si extremo cxitio per inemendabilë fuä malitiä reddidiflet obnoxia,nulla utiej iniuria afftK

baï,cü non ipfe modd,fedamp; cüdla ad ipfum pertinëtia diluuiofubuerterent.Itae^ inhaccaufaiionluigt;' animätia,rcptilia. Si uolatilia in fe infpici£nda,quia nonproprq, fed alicni iuris Si ufus erannfed confi' derandü eft,an uis iniufta fit illorü iuri illata,ad quos illa uel cü primis uel fecüdarid pertinebät.Cöpf* mis erät Dei conditoris amp;nbsp;altoris,fecüdarid pertinebätad ufus hominis. Deus ipfe,del£ndo il!a,ntcfib* ipfi nec homini,ficuti dietü eft,aliquid intulit iniuria:. Abfit igit ut pueriliter fenti£ntes,ne quid duriuS dlt; cam,putcmus beftias praeter fas öd aequum und efle cum homine deictas.

Videndi uerbum vtdens autetn Deu4 quod multa malitia hominum ejfet in terra. ] Principid notandü eft uidendi iierbü Deo non ociofe hicnöociofetributü.Nöfimpliciterdicit,Cü multaefiethominümalitiainterra;fed,Vidcnsaut tributuni. quod inuita malitia hominü elfer in terra. Multæ funt cauf», quibus retü cognitio cóftare poteft : “UU inter omnes certifsima eft,quæ teftimoiiio oculorü prouenit. Itaqj ut perfuadeat nobis fpiritus laiift”^ tarn certd feire Deü quac hic in terra gerimus,quam certd cognofciinï qtiæ ipfis oculis uidenï, didt' tiidit Deus quód multa malitia hominum efl'et in terra. Admonemur eius quod Pfaltes canitjdia”^’ Dominus de ceclo prolpexit fuper filios hominü,ut uideret nü cfiet intelligens quifquam,öf qu*9“^' reret Dominü.Pfal.i4.1mpij dicütincordibusfuis,aiius,Nóeft Deus:alius,Nonuidet Deus.Scriptut’ docccnos,amp; efle Deumin cceiis,amp; uidereilliimqnaDfacimus omnia,fiuebona fiuemala. Sic alibidw” Üculi Dominum contemplantur bonos Si malos, Qiiare neinofcipfefaliat. Verfarnur omnesmip®* ueluti oculis diuiiiæ Maieftatis,ncc fieri potcft,ut illum quicquam celeinus.

duodnon elicit: Deinde confideremus,qi'.odnondicit,Qiiodpeccarent hommes in terra,fed quddmulta malitiako Quadpeccarent minü effet in terra Né mox ex malitia pcccat,quifqi!is peccat. Accidit cnim fubiiide,ut à pijs qucijP“' , hominei in terra cci uel per ignorantiâ Si errorem, uel per infinnitatem fine cai nis fine fidti, uel per üCcafioiHæ'

E X PL AN ÄT I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)7i?

A riimqui peccat ex malitia j peccat malo ftudio amp;nbsp;£x deftinatOj dcltólat^peccanfiiccefTii. Cogiteinus liocloco,non clTe Deiim leuibus pcccatis hominum fic iritatum, ut coiifilia pcrdcndi protfus generis hiiinani cceperit,fed in caufa fiiiffe peruerfæ mentis malitiam.Ignorantia,infirniitas, amp;nbsp;prxoccupatio delinqucntnim ueniam meretur proinptam 5C facilem,malitia uerd non item.

Tertio Sfillud obferiiatidiimeft,q[uód nondicit,Videns autem Dcusqiiod malitialïominri : fed, ßtnplicitfr^ , ■Quód multa maliria hominum effet in terra, Ergo tanta eft bonitas Dci,ut ctiam malitiani hominum patienter aliquandiu ferat, nee moueatur ftatim ad ulcifeendum, nifi maütia excrefeat, ad fummum homines. euadat.Quare ubi uidcrimiis modum nialitisc nullum elfe reliquum, fed ftudia praua ac perutrfa paf-fim excrclcere,certo ftatuendum eft,iritari patientiam Dei, amp;nbsp;eogi ad iiindicandum, ut ncccfle fit gra-iiifsimumaliquodpræforibus efiè iudicium amp;nbsp;exitium Hine eft quod Chriftus Matth.î4. de Hicrofo lymorum deftrudtione uatieinans inter alia exeidi) illius praeeurrentia figna ctiam illud pofuit, qudd iniqiiitas eftet abundatura.

^cuiiditcogitätio cordis intenta effet ad malum omni tanporc. ] Expende hiedelincationemhumanx I^eltncatiomali nialitiæjquæ ex peeeato origin is earni noftræ innafeitur. Primiim,datiir homini no extraria qusedâ oris humanie. uelmanuu malitia,fed ea quæ cordis eft:ut intelligamus ipfum fontem iiitse human«', unde omnia co- cordis. gitatajdifta SS faifta noftra proucniüt,eflc uitiatü.corruptu ac praufbutredle' dixerit Hier.eap.y. Pra-uum eft cor hominis. Et Chriftus Matt.15. Dccorde,inquir,exeuntcogitationes malse,homicidia,5fc.

Deinde no fold cordis malitia perftringft,fed daï illi ctiä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;\ï'',id eft,fïgmentü prauü,Äf n3’3’M“13,id ^igmentutn pra

eft ucrfiita; SC prausc meditationcS. Ergo mala ilia quae prouenifit ex corde humano no featurint ex il-lo obiter amp;nbsp;citra ftudiü;fed fiingunf ac parturiunt maligno ftudiOjfcienter ac prudentcr,callide' ac uerfu tè,lîcut fiftio cogitationfi eins inferutabilis fit,ae fob Deo intelligibilis. Ideo cü Hieremias dixiflet,Pra UÜ eft cor hominis.'adiccit,Et inferutabile,amp;: quis cognofeet illudf Tanta eft mali huius profunditas,ut He ;i nobis ipfls quidé reftc agnofcat.Qiiare Dauid hand fruftra clamat,dieens; Delidla quis intelligit^ Ab occultis meis muda me.Et hoc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rabini ludæorü agnofeut efle pecea illud originale, quod,

diin utero matris eoneipimur,naturä nofträ fermentât amp;nbsp;corrüpit.Tertió obferua,quód non dicit,Et tnne ff^tnentu figmentfi cordis:fed,Et omne figmentfi cordis eins main eft.Qiiid quaefo boni naturae noftra; reliuquilf nmaiu Ergo fi quid boni cogiramus,haud ex nobis eft,fex ex fpihtii Dei.Qitartô, hue accedit,quodnöfimpli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;

citer dicitjEtomne figmentfi cordis eins malü;fcdy‘\P“t,id eft,dritaxat malfi eft.Nulla concédât pallia- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;**

tio,nulla excufatio, nulla extentiatio, quafi quæ facimus hand prorfus mala, fed amp;nbsp;aliquo padïo bona .

cenfen pofsint.Poftremo addit amp;nbsp;illud,nt’'n’73,id eft omni tëpore.Ergo nunquâ nö mali fumus.NuHü tempore Ilic momentum concedit, quod aliéna fit iSf liberü à natiua cordis noftri malitia. Ne dormientes quidë puri fumus.Ipfa hoe noftra infomnia teftantur. Nulla ætas hominis müda eft inde abinfantia addecre pitam iifqj fenedlam. Eft igitur omnium uerifsimum quod Apoftolus dieit: Sumus natura filij ii-æ. Er Chriftus affirmatjfieri non pofte ut regnum cœlorum quifquä uideat,nifiregeneretur c' fupernjs. Dum dlafxpëdimus,quæfo, polfumus ne citra infignem impudentiam homini nondum per gratiam Dei re generato liberos animi tä cæci,tam(p praui dare motus, quibus ipfe fefe ad bonum crigat,bonumi]j ap pctat,amp; citra fiugularem gratiam fuifipfitis uiribus ampledlaturf

Pxnituiteumquodhominan feciffetinterra.Vtinfra,Pcenitetenimmefeciffeeor.] Obferuemusuocëhâc nbsp;nbsp;Voxh^cDei

omniü graiiifsimam. Non potuit grauius quicquam ad deteftandü «Sf condemnandü hominis malitia omnium eBgra-dici,quàm quod Deus ipfe pccnitcre ie dici^quèd feccrit hominë. Hoe enim quid eft aliud,quàm opta- nifrma. te në folü ne fit ampliiis homo quifquam in terra,fed amp;nbsp;ut nunquâ aliquis homo faélus eftètf Qiio te-ftimoniofignifïcatipfam natura hominis fiecfl'ecorruptam,utindeab initio poft primfi lapfumnullis potiierit benefteentqs,nulia(]5 paticntia ac lenitate corrigi,Hel fairem eohiberi,ne quotidie peior,ac tandem pefsima eiiaderct. Omnino exprimitiir hoc teftimonio Dei,tam enormiter exereuifle corrupt« na tiiræ hiimanæ malitiam,ut Si boniratc Dti, Si patientiam, cm nec modus eft,nec terminus in fe uieerit ac reprefterit.Non poterit hæe confideratio fhris cxprimi.Cogita quam oporteat infignem cfie nebu- Similitudoßlif loncm,óf enormiterimprobum,qui fie fe pcruieaciterjturpiter,^ indefinenter improbum aduerfus pa deplorate mali. rentem fui impenfifsime' amantem gerat, ut animus paternus pignoris fui amantifsimiis poft longam patientiam Si multifarios feruandi ipfius conatus tandem ed adigattir,ut dcfpcrata ommrefipifecntia cum ingenti dolore cordis dieat.-Pccnitct me quod filium hune genui.Qiiiemiep norûr, quis fit animuS patris erga filium tenerrime dileélum, quafi per umbram intelligere poftiint utcunq?,quis fît in h e o-ptimicrearoris de homine à fe creato querimonia, fpiritus,dolor Si afteiflus. Vieifsim nobis cogitan- Ingenimn germ4 dum eft,qiiàm intolerabilis dolor fit filio finecro Si germano,fi audiat ,à eharifsimo genitore tam gra- numfilij. ue pœnitudinis ac doloris reftimonium,ut de fe dieat,Pccnitet me geniti huius fiTrj.Sic oportebat Si nos elfe erga eonditorem ac coele ftem patrem noftrum animatos,ut cum teftimonium hoc pcEtiitentiæ Dei decondita à fe natura noftraleginius, haud quidem ad defperationcm, nullo ramen padlo ad contem ptum,ftd potius adpropofifum humiliationis noftrieamp;piaeandæiræ illius confugiamus.

OBsERVATIO III1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IDeum non delt

Et tadus dolore cordis intrinfrctis. ] Qiiodpocnitudini Dei de ereatione hominis coneepfæ dolor cor- flari exitio no-dis coniungit,quâuis,ficuti fupia memini,nec pa;nitudo,nec dolor locü in Deo habeanr,ad id tamë no frro, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bis

180 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

bis (cruir,ut intclligamiis Dciim non delecfhari exitio noftro,quantumuis iufto amp;nbsp;innnmcris modisä' bandé mmto.Nihil erat æquius,niliilq3 tempeftiuiiis, quam ut tnalitia miindi incorrigibilis amp;cxtK' ma,cxtrcmas etiam pccnas daret; niliilo tarnen fccius wgrè Deus confiha pcrdcndi mundi inibat.Sictu quoqj impiebatur ilkid, Nolo mortem pcccatoris, fed ut conucrt3tHr,amp; iiiuat.Et alibiiNon deleft^' Ai h£C,Vbi ui- tut Deus perditione filiorum liominum.Deinde (X illud cogitaiidum eft : Qiii natura fie eft compara' demui Dcu lar tus,ut refipifeentiam delinquentium patienter admodum diu expedier, ac tandem incorrigibilesagf' diiif pumre fan- S'a uekiti cum dolore puniat, quomodo negligeret eos qui fe obleruant quomodo adflidlioneS pW'' ^es, cy liberare ^b impio mundo illaras fufqj eieep faceretlquomodo quenquam per iniuriam perderetc’Non habet laquot; iit!bntcs,cogitan iuftitia locum in co ad perdendum innocentes,qui nc noxios quidem etiam obftinatos, facile ac prop* d/7 eft ex hoc gt;0 ré,fed tardé ac difficulter mcriris pccnis afficit. Habcnt hie exemplum cui fe conforment quotquotP’ co,unde accidat. reftate iudieandi fine in Ecckfia,fiue in feculo funguntur. Diuini plané eft ingenq, non facile extrefflam exercere feueritatem in eos qui delinquunt, fed quibus fieri poterit modis, auerfos a ftudio iuftitia:pa' tienter in uiam redueere ; amp;nbsp;fi tandem ipfa nceefsitas coegerit, ut ultimo fupplicio animaduertaturia obftinatos,id facere quidem ex officio,ueriim non fine dolore cordis, amp;nbsp;humana eompafsione, onua Prifei Uebr^oru fcrocia tyrannica reiecTra.Indices Hebracorum olim id in more kabebant, ut cum de fanguine hornif** ludiceî, noxrj iudicandum effet, toto illo iudieij die nihil nc guftarent quidem. Videri uolebant iudicarefcak damnare fanguinem hominis xgré ôf tanro cü dolore cordis, ut eibum capcre toto illo die noluberd^

Quidtandë cx-^ nbsp;nbsp;nbsp;'Delcbo hominem,quem cre(iui,ifdcictcrrte,db homine uftj;ad animantia.'] Deltbo,inquif,hominem.iJilt;i‘

peélundüßt int- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tandem expeélandum fit impijs diuinx patientiat contemptoribus. hoe uidelicet, ut prorfuslt;)''

pijs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Icantur. Quid aliud mcretur,quod corrigiemendariej; non fuftinct, quam ut deleatur C Delete autetn

quid aliud cft,quam é numero eorum qua: adhue Ici-iiantur amp;nbsp;curantur,prorfus auferre,pcrdere, nihilum redigere,quod uel inutile ucl rcliqiio open dedeeorofum aut noxium fie eft faélum, nt curan» cmendaricÿ nequeatt'Donec temporibus patientia: Dei corripimurlt;Sé eaftigamur,tam abcftutdel«’' miir,ut ob id ipfum corripiamur,ne delcamur.Sicdicit Paulus i. Cor.n.Dü iudicamur,a Domino^®' ripimur,nc cum hoc mundo damnemtir. Vcriiin ubi fruftra ceeidit omnis eaftigatio, confequensdl)“* prorftis deleatur, quod cerriginon potuit. Qiiarenon debemushieineo tantumfadlo Deiharr^*' quod femelaccidit prioris mundi hominibus; fed eonfequentiam iudieiorum amp;nbsp;operum DeiiniU®®^ fcruare,quo caiitircddamur.

Idem eüelui de Qiicm creaui,inquit.Obfcrua,Non dieit,Deleatur homo:ft'd,Delebo homincm.Necdicit, Qiii“**’ let,qui çy cred tus eft:ftd,Qiiem crcaui.Ergo ciufdem eft potentiac, quod nondum crat,ex nihilo crcare,amp;l quodet“’ ut. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uit eX nihilo,rurfus,ubi uiderur, delete, nbsp;nbsp;in nihilum redigere. Qiiare, fi non agnofeimus crcatoroquot;’

omnium eft æquifsimum ut experiamur dclerorcm lt;Sf exterminatorem. Si offendit quod dicit,Dekbo hominem; cogita quid fit quod addit, Q^iem ercaui. Expcndeius crcarcris in crcaturam ipfiiis,aii“' cifsiin ingraritudinem ac contumeliam creatura; aduerfus ereatorem, liabebis non unde offendar*» Ticcldrdndum fed potius unde crearoris iuftitiam agnofcas,0lf creatura: maliciam amp;nbsp;corruptionem damiics.Cogit’quot; fuirjmdlitiamge dum hie eft,declarandum fuiflc,maliciam generis humani à Deo no eife qui hominem crcauit. Eteiiu” nerit humani no fi à Deo fuiflct,Deo placuiifet.Quod autem non placeat Dco,ex co conuincitur,qucd illius gratia ho efte ex creato- minem quern creauerat dclcuir.Nemo delet quod probat.Nifi dcleuifl’et tandem,probafre uideri pore-' re, nec placuifte rat; imo locus fuift’et cogirandi,ralcm effe hominem initio creatum,ut natura malus effet, nó polio“’ illi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tionem ftudio fatanæ corruptum ac deprauatum : atq; ira humanat malitiæculpa nec in fatanam,!'“*

in hominem,fed in a catorem rcfcrrcturiquod alioqiu faeiunt,quiduosdcos,bonü Si makiin,ftat®“'*' tes, creatorem mundi uekiti malorum autorem damnant.

Quare terra ßt nbsp;nbsp;A fade terrât jlcrraxn dedir quidem filijs hominum,ficuti Prophetacanit ; uerilm ad habitandiiffl

filijs hominü da ut creatorem fuum quaTcrent amp;nbsp;agnofecrennnon ad deliciandum Si infolefceiidum, acfataiiacpetiuS ta. Ad. 17. quam ipfi Domino ccckac terra; feruiendum.Vbi hoe non agnouit homo, meritó deletuseftdcro“’' Admoiiemur, indignos tfle qui terram hanc inhabirent, quotquot creatorem ac Dominum terra: timcnf, necgratiobferuatit. Scriptum eft: Domini eft terra Sdplenitudo eins. Terram fuamnial®’ mortalium contaminari, in fempiternum fene non fuftinct, (^lare propheta aliquotieS fiitiu uni eh* iuculcat,ut percant impi],tollanturcp de terra

Co'olatio magna nbsp;nbsp;Noe uero inuenitgratiam coram Homino. ] Habet hase particula infignem confolationem omnium pi®'

nodro feculoco rum, præfcrtimeorum qui temporibus catholicccorruptis amp;nbsp;iudicio Dei iainiam obnoxijsiiiuuiif) uciuens. qualia eratit tempora Noe,iSlt;: tempora Loth,amp; ha:c noftra extremum iudicui præeurrcntia.Conlob' tio ha;ceft,non uegligere Deum fuos,eriain unicos,etiam inter eos muentes, qui omnes exitio liait‘1“ ftinati. Caro cogitanPutas nc in tarn publica corruptione,qua totum genus mortalium corruptum^ interitui eft dcuotum,iinius hominis rationem habet DcuslDeinde Si hacc cogitatio lubrepinTunei'' liam fortem expetes ab ea quæ communis ent omnium? Contra huiufinodi cogitariones puichrt W' mt exempium hoc Noc,qui licet unus efletdi uina; uoluntatis obferuans gratisc,tarnen left accoma ®' dauirniec faifus eft,fed uoti compos fadlus.

ïnuenire gratia Deinde obferaa loquutionemilnuenit gratiam coram Domino,uttbum inucniendi pulchréconu“' corani Doiiuno. nit ftatko pieratis,quo Noe gratiam Dei ueluti quscfiuit Si ambiuit. Duo funt genera ejuxrcntiii.V

I A orü qui fcicnter ac ftudio aliquid qiiariint : amp;nbsp;qiiod qiiajriint, indcfincntcr affedant. Akerü, eorü qiii f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;licet non intendant animum ad id quod tandem iniieniunt,fic fe tarnen iiita: fux ftudtjs geriintjiit quod

' inerentur,ac tandem etiam experturi flint, qiiærcre :amp; ubi accident, inuenire dicantiir, Vtroqi modo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, „

!• pq gratiam coram Domino amp;nbsp;qiixriint, inueniunt. Deinde fignificatur, huiufmodi ftiidia no ' non eile friiftranea, fed adimplcri quod dii^lum eft à Clirifto : Qiii quxrit, inuenit. Fons gratix in Deo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifi»

J HæfuntgenerationcsNoe.Noeuiriuflusatqj perfeóèus fuit in gene^ lt;nbsp;rationibus fuis:cum Deo anibulauit,amp;f genuit filios Sem,Cham,amp;^ la-* ' pheth, Corrupta eft autem terra coram Domino,amp;: repleta eft iniquiz j täte. Et uidit Deus terram eile corruptam. Omnisquippccarocorru ' : . pcratuiatuiuanifuper terrain»

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LECTIO.

Cam Deo ambulauit.1 GrxcuS rurfus ucrtit,Tw âiû vmi, id eft Deo fefe Noe approbauit : uel iitalijreddunt,placuit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et uidit Dew terram effe corruptam. ] In Hcbræo cft,nnpws nin^id eft 8^ ecce corrupta erat. Et Grse p’'^V O' 0*120

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eus loquutionis huius emphafim neglexit. Vertit cnim,«xt «/j li0niii,âxfiiévg,\A eft,amp; trat corrupta,

lîlt;e fuiitgeuerationèS^^oe.i Mofes repetit de Noe, propterea queîd dixit eum gratiam inuenifle coram Domino, atqj ita exceptum friifte ab uniuerfa reliqua totius liumani generis multitudine, catlio-lico amp;nbsp;occumenico exitio deuoro,ne und cum peCcafore amp;nbsp;corrupto mundo deleretur. Repetit ante primiim de gencrationibus iliius,quoniam Si illas erat Dominus una cum eo feruaturus. Deinde ue Inri rationem redditurus quare dixerit eum gratia inueniife coram Domino, addir ; Noe uir iuftus atip

I jj perfedus fuit in generationibus fuis, cum Deo ambulauir. Prædicatdeeo, quod uixerit in timoré Si obferiiantia Dei,cum dicit,Cum Deo ambulauit,id quod Si fupr.a cap.prxcedcntide Enoch prx-dicaiur. Deinde quod inter homines quotp fui feculi iuftc' amp;nbsp;intégré' uixerit, alienus à coiTiiptione, m.iiicia,lt;SC uiolentia ilia quae in toto terrarum orbe inualuerar. In Hebrxo funt dux uoces p-'i’; Si O'lan. Zadife fonat uirum probum, xquum, iuftum ac bontim, xqui uidelicet ac iufti ftudiofum. Tha-mim fignificat hominem integrum, fimplicem, candidum ac iynccrum,non corruptum, non uerfutum 3c prauiim,in quo nullus dolus deprehenditur, fed omnia Si fiidis amp;nbsp;ore amp;nbsp;corde inter fe confonanr.

bind,In gencrationibus fuis, non eft referendum ad eos qui uel maiorcs uel pofteri Noe fuerunr, fed nbsp;nbsp;genera-quot;

adnationcs amp;: feculainquibusillcuixit.In Hebrxononeft vnquot;\TZ*n3, id eft in gencrationibus fuis, ttombuifuis. qua: uox paulo ante de filijs illius pofita eft.'led A*nW3,id eft in feculis fuis,xtatibus fuis.Potcft autem, quod Si Lyranus annotauit, bifariamintelligi.Primiim ut idem fir,attp rcfpcdlu eorum qui illis feculis uiuebant. quafi dicat Alofes, alijs mortalibus collatum Noah, fuilfe uirum iuftum Si integrum. Deinde ut intclligas prxdicari deNoah,quódinlêculis illis omninocorrupris acdeprauatis iufticiam Si in-tegritatem iiitx cum ftudio pictariserga Deum, non abiecerir, nec à propofitofuo, ut corruptorum mortaliü maliciäfequcrctur,aue!liporucrir. Alibi uidetur hoc de Noah prxdicari, quod in feculis il-lb Si xtatibus corriiptis unus fuertt inuentus, qui iufticiam Si integritatem feruarit. Si Deum bona fide colutrit.Necp cnim hoc tantum agit AIofes,ut doccat Noah fuilfe uirum iuftum, integrum ac pium; fid quod ex omnibus Icculorum illorum mortalibus unus fiierit inuentus, qui iuftc', intègre' ac pic uiiic-rit.• utfunul admoneat,quare ille unus gratiam coram Domino iniienerit,reliqua uerd hinnani generis multitudo uniuerfa dcleta fir.

Compta cü autan terra coram Domino. ] Repetit de corruptionc terrx, de qua Si fupra' loqui cœpc- icatio repetition pcrat.Rrpetirionis huius ratio cft, ut animus Icifloris ad fequentia parctur, intclligatqj ifta turn elle fa- nis de terracor^ üiSigeftacum Noah,cum malicia mortalium,quæiam olimcœpcratelfe multa,prorfus adconfum- mpta. mationemufq;creuiflct. Supià dixerat, Et dixit Deus: Non contender fpiritus meus propter hominem in xternum,quia caro tft.’fcd, Erunt dies illius centum uiginti anni'paulopoft fubiccit, Videns aii-tcni Dciis qudd milita malicia hominum eflet in terra,amp;c.pa:nituit eum qudd feciflèt hominem in ter ra. Et taccus dolore cordis, ait, Dclcbo hominem, Sic. Iam iicro, ut ludicarct completam elfe merta-liummaliciamjincnfuramlpfuain adimplelfe, ifta repetere iioluit, quibus poftea mandatum Dei ad Noah de facienda area fubijccrct.Sic dicit,Comipta autem erat iam terra coram Domino.Qi’ufi dicat: Vfqiieadcó iam confummata crat mortalium malicia, ut terra ipfa coram Domino corrupta ac feeda elfifiuidelicit propter maliciam mortalium in illa habitantium. Alij exponiint terram pro incolis ter ræ.Âhlii uerd uidetur Alofes maliciam mortalium fie exaggerate uoluifle,iit quoniam illa ad fummmn iiiip creuerat, Si toto pafsiin terrarum orbe inualuerar, dicat terram ipfam fuilfe corruptam, putrefa-

183, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E s I M

^ïanac fœtidamcoram Domino, translationc fumpta à rébus comiptis, qiixfie font corrupræ,“’ fcctorem grauem Siinftrenàiim exhalent. Sic poteft de cinitatc dici,quôd torrupta fit ac fccteaf, pro pter malos inhabitantiiimillam mores. Sic addit,Etrcplctacftiniquitate, utpræcedcntcm partieu-lam exponat,de quo çorruptionis^enere loquatur,uidelicet de eo quod morum eft amp;nbsp;uitæ. Eft autem in Htbræo OTin quamuoceminterpresreddiditiniquitatem. Significatuiolcntiamamp;lcalumnn,qiit fit ns'i'a, id eft feienter.

'Et uidit Deuiterram.] Retincnda eft diligentia Mofaiex narrationis.Etuidit Deus rcrrä,inquit. Hoi eft, cum tempus illiid centum uiginti annorum, pacnitentix datum,propé elapfum eftct,infpexit DfuS terram cum fuis incolis, confiderauitep ftanim human» uitx. Sic loquitur de Deo MofeS quafi deregi quodam,ftatu m regni fui confiderante. Alicqui né erat opus Deo, ut cognofeendi gratia terram io colas illius coiifideraret, cum omnia illi effent omniü notilsima, Veriim quoniam de iudicio Dei,qgt;'0 terra perdendacrat,narrationeinftiruebar,neuideatur Deus düuuiûilludtemer?induxiffe, dicitillui” terram infpexifte Si confiderafle,antequam in illam tarn graui fupplicio animaduerteret. Etfubijeit-' Et ecce corrupta erat. Hoc cfi,iam plane deperdita crar,ac ueluti putrefaifta.Nihil fupererat fani Sóio tegri.Iterum cxponit,de qua corruptione dicat: Onjiiis caro, inquit, id eft, omnis homo,totum gcii“* humanum,corruperat uiam fuam,id eft uitam fuam,mores fuos, fludia fua:fupcr terram, intelligc «■’i' uerfam,quaqua patet.

Kof uir iuüuiperfcSîin fuit. ] Qi“ propter ignorantiam Hebrxæ linguæ leftionem banc fequnO tur,quæftioncm hoc loco mouent, quomodo Noe ficiuftus dicatur, ut fimul perfedlus etiam prardice'quot; tur,cum feriptum fit 2.Paral.iS.amp; i. Reg.s.Non eft homo qui non peccet.Et Prouei'^.îo.Qihs potefid* cere,mundum eft cor meum, punis fum a peccatof Eteniin ficuti perfeél? uenuftus non eft, qui aüqo™ uitq circunfert in corpore,præfertim fi fit agnatumramp;quemadmodum non poteft perfefte' fapienSjg“* adhuc alicui eft ftulticix obnoxiusrita non poteft perfeifl? iuftus dici cjuifquam, cui adhuc aliquid in*“' fticiæ inh»ret,quo impeditur ne omnes iufticiæ partes perfefte abfoluat.

Ad hanc quxftionem Albinus,prxceptor olim Caroli Magni,fic refpondct; Perfedbi dicuiitiir, noquot; ficut perficiendi funt fanefti in ilia immortalitate, qua »quabuntur angelis Deiifed fîcut efTepolfii*’*“’ hacpcregrinationeperfedli. quamfententiam ufurpauitexex Auguftino libro decimoquinto deC*' uir. Dei cap.zS. Alij fentiunt Noah iuftum ac perfcdlum dici,non fimplicitcr, fed per collationcm,*^ Ipcdlu uidclicet cætcrorü fui feculi mortalium,qui turn omnes erant corrupti. Sic intelligunt quod jd*^ rlluin eft,In generationibus fuis,quafi non fimpliciter in fe, fi feparatim confideretur, fed alijs colh*“^’ iuftus fuerit ac pcrfcdlus, hoc eft, uifus fuerit elfe iuftus ac perfcdlus. Qiiemadmodum fi homo mediO’ criter dodliis uiuens inter iiliteratos, pro perfedbc’ dodbo habearur, qui tarnen dodlioribus comparJ' tus,in multis adhuc deprehendatur efle indodlus.'ita iudicant Noah, quoniam infeculo uiucbat omni' bus modis corrupto,lt;?lt;; ab omniiiifticia alicno,habitum proiufto ac perfedborqui tarnen fi temporibd A. rahx uixiffctjilli coliatus,admodum imperfedbus fuifiet. Sic refpondent ifti.

Venim fi Hebrxa confulantur,facilis erit refponflo. Ibi nantp non legitur, Noe uir iuftus atrpp^f'^' dlus fuit:fed, Noe uir iuftus Si integer fuit.Integer dici potcft,quifquis animo prxditus eft candido,fi’” plicijôd fyncero, etiamfi propter carnis infirmitatëin multis adhuc delinquat, ideo perfeeftd iuftusdid ncqueat. Petrus cum negaret Chriftiim,erat adhuc corde erga ilium intègre amp;nbsp;candido. Nam q’’“'! cum negabat, non faciebat animo iufyncero ac malcuolo,fed infirmo.’ucriim quoniam falfum diecbah rdeotß de delinquebat, perftcT:? iuftus dici non poteft. Qiiare admoncndi funt, qui facras feripturask' gunt, ut ubi occurrit huiufmodi locus, qui tribuat liomini perfcéhoncm, infpiciant contextuin H*' bræum, Si difcriminent inter integritatem cordis. Si iufticiæ perfedlioncm. Ecclcfiaftici 44. kgk”*’ N;ij£ j s tîkms Jlimxicç, id eft, Noe inuentus eft perfeftus iuftus. Ne impingàt lecT:or, confulatir

film Hcbraicæ ueritatis fonte,in quo non legit,Noe fuit perfedlus iuftus; fed,Noe fuit iuftus Si integf' Quomodo Chri Adhuc dieet aliquis : Quid igitur tft, quod feruator nofter Chriftus nobis omnibus infecreden-Â.'K adhortetur tibus dicit,Eftore perfedfi ficuti parer uefterperfedtuseftiamp;Apoftolus aliquot locis monct, ut fîmui perfe- mus perfcdli;fi fieri non pot£ft,ut perfeftam iufticiam in hac uita apprehendamus? Refpondco:!’’* éîi ficuti parer, mùm, ubi taie quid legitur, obferuandum eft de quo perferffionis généré prxcipiatur, Nam plcrur.ç Matth, f. adijcitur aliqua perfetftionis fpecificario. Vt Matth, y. ubi Chriftus dicit, Eftote perfedti ficuti pater ut' fterptrfechiseftiexpræcedentibus fatis liquet, non de deopræcipi ut in omnibus perfedtioné De’p’ tris uoftri adxquemiis, fed ut indiiedlionefimus integri, non amicos tantum ficuti genres faciuiit)’’“ Si inimicos dihgenres,ad exemplum partis uoftri, qui folem fuum nôfuper bonos tantum, fed fiif^ malos producinSë pluit nô modo fuper gratos,f£d Si fuper ingrates. Imperfefta quippe ac iielutidim* diata dilediio c-ft, qua tantum amici iperfedlauerd, qua amp;nbsp;amici dë inimici diliguiitur : eriamfi tantum diligamus, quantum parer noftercœleftis, cuius utbonitas, ita Si diledfio prerfus eftinfi*”' ta amp;nbsp;lucomparabilis.

Dcuide,etiamfi abfq; ulla fpecifîcationc generaliter prxcipiatur,ut perfedl? iufti fimus, cogitand***” tarticii eft, non efie prxter rationcm, quod ad perfecl æ luftici» ftudium prouocamur. Nam etiamfi lanemini contingat in hac uita,noftium tarneneft, utqiiemadmodumdiligenda eftamp; exoptanda« ita etiam notîlts ac dies ad illam afpiremu« Si côiiitamur. Studium hoc perfedtionis requirituraboi”'

E X P L A N A T I O* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Igj

nibus fidclibuS, quod 5C Domino maxime' probatur, ctiamfi ad peifeóbionem ipfam peruenire in hac uita ncqueamus.Hoc ftudium inftar fitis eft,qua urgemur ad fontem ilium perfedtse iufticisc-Qiii de fta til perfeftionis glorianturjid quOd aliquot monachi faciunt, quantum fibqpfi perftdtioiiis adferibunt, tantum ab hac perfedlac iufticiæ fïti 8C cfitrie flint alieni.

Siincidas kdlor in locum ApOftolii,Tim.j.ubidicit,OmnisenimfcriptUra diuinitiis infpirata,uti- LocîWi.Tùn ï lis tft ad doc£ndum,ad atguendiijad corripiendum, ad erudiendu in iuftiçia,ut perfcClus fit homo Dei expoziitKr. ad omnebonfi Opus inftriidlus, cane putes ab Apoftolo hanc facris fcripturis dari efticacia, nt reddant aliquem perfedbc' luftiim.Vfus illarum eft,de iiera iufticia docere ignorantes, arguerc fiC corriptre dclin quentes, 6d eruditerudcS,atlt;p ita hominem Deitimentem quouisbonoopere inftruere, 8i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id

eft)integrum ac paratum reddere; intelligc, quantum attinet feientiam 8(. intelligentiam iufticiæ. Effir-caciam iufticiæ non tribuit nifi uirtus amp;nbsp;operatio fpirituflandli, idlp, ficuti amp;nbsp;reliqua dona, per menfU'-tam donationis Chrifti.

djiomodo ont-nis car o corrnpe rit uiam juam, fuerit iuftus,8C gratiam apud Deum inuenerit. Etenim fi iiiftiis fuit Noe Si integer, non corrupit uiam fuam.Si utamfuâ no corrupit,non corrupit omnis caro uiam fuam. Si uerd uiam fuam corrupit etiam ipfe,quomodo de eo prædicatur,qudd fuerit iuftus SC intcgcr,8C quod cum Domino ambulaueritt’

Refpondeo ; De Noe dubitandiim non eft, quin fuerit iuftus Si integer, de cuius iiifticia,integritate 8C fide non foliim MofeS, fed amp;nbsp;Deus ipfe cap. fequenti, immd ipfe quoqj return euentiis teftimonnun

perhibuit omniumluciilentifsimum.Qiiare quodfcripturahiedicit, Omnis caro corruperat uiam fu3, non fie eft accipiendum,quafi nulla cuiufquam fit admittenda exceptio.quod fané fieri po(rct,fi nullius mortalium, quifuerit exceptus, mentio exprimeretur. Narratur autem de Noe manifefté,quód iuftus fiicrit.Ergo ille à generali omnis carnis corruptione excipitur. Admonemur itaqj hoc loco,non effe ge ncraleshiiiufmodi loquutionesinfacris fcripturisultra propofitumloquentis diiiexandas. Viseftdi iniquitaSjiion fanus intelleftuS, fi quis hoe faciat.

U^lunt^encrationes bloe.] Confiderandumhie eft, quod fua it ftudium Mofis in exponendis eorum Quo ^udio Md b nbsp;nbsp;generationibiis, qui quafi fonteS quidam fuerc populorum ex ipfis promanantium . Sic defei ibit gene.- (es capita gene-

rationes Adæ,fuprà præcedenti, Noe præfentihoc eapite,Sem infra cap.n.Thate partis Abrahæ eodë, rationuinexpo-Ifmaclisty.Ifaac eodem,Elàu jô.IaCob 4ô.Nonnuit fpiritUffanlt;flus,ut generationes hominum confun jtterû. dantur.Quimundum condidit,SC cunfta pro fuafapientia difpenfat, genus hitmanum notifolum Cer-lis temporum artieulis amp;nbsp;ætatlbus, fed SC infignibiis quibtifdam capitibüs diuifit, 8C ili duaS Ecclefias paititus eft, piorum uidelicet 8C impiorum. Capita Ecclefiæ impioriim quorum generationes in fcripturis rccenfcntur,funt Cain,Cham,lfmael,Efau.Ecclcfiæuerô piorum, Stth, Noe, Sem, Abraham, lfaae,Iacob.Horumutrobiqj funt generationes obferuandæ,ut curfum intclligamus diuinæ prouiden-riæ,quo genus humanumnonfoluin inde eft ab initio cum in ptiote,tum in pofteriorehoc mundo mul tiplieatum, fed 8C diferetis amp;nbsp;capltibus ôC gencrationibus in diuerfa religionis ftudia diuifum.

Noe «it iufli« O' integer fuit in gencrationibus fuis.] Primiim expende coniunft ioncm iufticiæ, integri- Coniwniflio iuHi tatis, ÖC pietatis. Repetias infeeulo uiroS iuftos 8C integros,quræquiboni'q5 fint ftudiofi, amp;nbsp;tarnen ue- ci.e,iiitegritatii, ra pictate deftituantur. Huiufmodihomines feeularirer funt iuftiacboni, quatenus duftu tatiohis diri-guntut,qualcs inhiftotqs ethnieorum multi leguntur.V eriim ad eum iuftum dC integrUm,qur gratiam inueniat apud Dominum,quod de hoc Noefuprà eftcommcmoratum,requirirur uerum ueræ pietatis ftudium,quo ambulet cum Deo. Vbi ea pletas obtinet,fieri non poreft,quin ßC iufticia uitæ SC integri-tasauimieoncovuitentur.

Deinde obfetua,quôd non fimpliciter dicit,Noe uir iuftus 8C integer fuit ; fed addit,^’'ï\‘^'^“^’3 in fccu- Con^cintiaiw jiri lis fuis, ætatlbus fuis. Non eft ociofum, quod dumrufticiam,integrltatem,acpictatem Noe prædicar, gularcin ofteri-“ mentionem facit feculorum 6C generationum eius. Nam ea commemoratio plurimum facit ad com- quifquis ifl mendandam fidelac pietatis conftantiä, qua Noe fic fuit animo confirmatus,ut nullis equantumuis ca- con'upto tbollcls malorumhominum exemplls,nullis etiam impiorum inftftarioi.ibus à propofito pietatis SC iu

J ftltlæ potuerit auelll. Etenim ut magna commoditas eft,filt; plurimum iucitamentl habet ad retli.eu«- Jeriwt» \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dam uitæ integrltatem 8C pietatem, fi quis uiuat cum homimbus iuftls 8C pqs ; ita magnam ulm habet ‘

adcotvumpeudum pietatis ac iuftitiæ ftudium,fiuiuas in medio natlonis prauæ 8( uuluerfaliter Coriu-ptæ, quales erant inquibus uiuebat Noe.Quave iufticia SC pittas Noe partlctuæhuius adlcflione fic commendatur,ut nobis qui præfentihoc feCnlo omnium Corruptifsimo uiulmus,fingularlter fit propo

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uenda.Quifquis hac noîÊaætate nel medloctiter pietatis ftudium fcruat, hand minus, meo ludlcioj iu-

fplclendus eft ac celebrandus,qnàm qui tempore Chrifti 8C apoftolorum admodurn repcrti fuut fideles aepq.Laude quldem digna eft muller, quæ cum honeftis homimbus uluens caftitatemferuat. quis au-. temnonuldet qnamexcellentloremlaudempromereatur lllaquælnlpfutn impudlcitlæ proftibulum , ^frnonumcöfoxtittmtapta,caftiutis pröpofitntn quafi per mlraculumlnfradbumretinet^ ' - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~ q 1. Obferw

IS4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INGENESIM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;Etgémit filios,Seni,Ch(im,cr läpheth. ] Rurfus cxpcnde qiiomodo ifta pracccdentibus coniüiigaiitur-

Coniugwnlegi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuit,integcrfuir,cuni Dcoambulaiiit, idJjjfeculoomniumpefsimoamp;comiptifsiino,^

tiiram nihu iiii- fiüos genuit.ltac^ quod de Henocli fuprà cap. præcedenti aiinotauit Cbryfoftomus, 8C hicobfo pcdit pios 4ÜU uai,dumuenit:uidelicctconiugiuml€gitimum,5^ procreatioiiem libeiorum nihil impedimcntiadfa'' dlo pietittii. pjj J hominibus,quominus iufticiam uita:,animi integritatcm, amp;nbsp;ftudium pic cü Deo ambulandircquot; tiiicant. Qiiare omnium nocentifsimus eft cœlibatus ille pontificiorum facerdonim ac monachoriini) per quem non cathras ac puritas uiræ,qua; Deo probari pofsit, fed omnis generis impudicitia SC libido proßigatißima eft in Ecclefias Chrifti introdudla, Ociofi uentres ordinem uitac à Dco inftitutum à ini' nifterio Ecclefiaftico rciecerunt,quafi fieri non pofsir,ut cum Deo ambulent,iili^ feruiant homines con iagatiepofsit autem probari Deo,fi cultui ipfius nuncupati fint uel hypocrita:,foris apparentes caftiX tus impurGUclpalàm fpurcijôë impudici feortatores.

Ic/uKifas Korta Comptaautemterracoram'Domino,crrepletaejliniquitate.'i Primùmilludobferuernus,quóclter' Hum terramred ram corruptam fiiiftê dicit, cum repleta eflet iniquitate mortalium. Ergo iniquitas hominü impiorum ditcorruptam. terramjCiuitateSjmanfioncs SC omnia corrumpit,deteftabiiiscj; ôC abominanda rcddit;amp; econtra pif taS amp;nbsp;iufticia hominum iuftorum ac Dei timentium fanitas eft SC integritas orbis,amp; confêruatrix tens.

’Terra corâ Co nbsp;nbsp;Deinde obferua,quodnófimplicitcrdicit, Corruptaefttcrra;fed additjCoram Domino.Impijsdi

Kino corrupta carnahbus hominibus terra turn nihil minus efie uidebatur qu.àm corrupta, cum pro libidine SC mad' esi, ctiamji im- cia fua in omnis generis flagirijs uelutin coeno impurifsimo uolutarentur.Qiiin magis terra ipfisinP’ pijgt; paradigm ef radifum deiiciarum commutata uidebatur. Etenim perindc atep fuibus graucolentis uolutabri fpurci' jeuideatur, ties omnium eft acceptifsima, ita impuris 8C flagitiofis hominibus fœda terrae corruptione nihil efti'*' cundius. Vertim coram Domino abominabiliseft SC inferenda terrae corruptio, quæexiniqnitatfdi impietate carnalium SC impiorum hominum nafcitiir. Audimus amp;nbsp;hodie compkires prioriim temp* rum encomiaftas, quibus corruptio morum dim priuatorum turn publicorum nihil uideturfuiflenquot;' nus qini m feeda corruptio. Ifti ferre non poftunt,flcubi libido feculi noftri honeftis legibiis, 8C fedulif’'' docendi reftringitur.Non olfaciant fertorem uita: corruptac, fed putant omnia habere féliciter, fieuW pro ingenio uiuere liceat.Horum fententia fugienda eft homini pio : curandumlç ut de terra iiidicetno fccundum indicia carnalium SC filiorum huius fcculi, led fecundum oracula Dei,quibus docemiir, co(' j ruptä efle terra cora Domino, dum iniquitate repletur,quâtumuis in oculis carnis apparent diuerfu®' Locus hie eft cogitandi de iucunditatc fidei,iufticiae,integritatis, pietaris,ac morum honeftotum, qua® fit harum uirtutum in confpedu Dei delediabilis uenuftas SC acceptabilis ffagrantia, qualis nimitu® e.fie folet return fanarum SC integrarum. Deinde econtrario, quam fint uitia, fcelera, flagiria ho®'' num impiorum,impictas,iniufticia3iniquiras,fraudulcntia,uiolcnria,ôfquæ alia funt huiufmodicorJ® Domino deteftabilia SC abominanda, qualia folent elle quaecorrupta funt ac putrefaifla.

No dicitjAdmif- Tertio, 8C hoc confiderandum cft,qudd non dicit,Et admifla eft iniquitas in terra : fed,Et repIcM fa eil irdctuitoi iruquitate. Pro patientia SC dementia fua Deus non mox abominarur terram, ficubi à paucis aliqquot;®’ fuper terraifed, immd etiam à multis inique' uiuiturtfedpropter rcliquorum pietatem fiimmaererum humanarump^f P.ep!eta eil mi- Qt, licet peccantes flagello filiorum hominum fubinde caftiget. Veriim ubi fic abundare cccpit iniqui' ^uitate, tas hominum, ut terram pafsim impleat, turn demum res humanas tanquam deploratc' corruptasfe' ftidit amp;nbsp;abominatiu.Sic accidie non folum feculo illo quod diluuium antecelsir,fcd amp;nbsp;Sodomitis, dæis ante deftrudionem Hierofolymorum,decuius temporibus Chriftus Matth.t4. pra?dixit,quolt;l’' bundatura eftet iniquitas.De noftris temponbus quid attinet admonerefRefipfa tantum non uocalib*' me clamatjOmnia rcpleri iniquitate 8C impietate.

Etiam tempore Etuidit Cem terram, CT ecce corrupta erat. ] De eo quod dicit. Et uidit DciiS terram ; quae notanda pociiteiiti£ dato, fint,uide fupra,ibi, Videns aut Deus quod multa malicia hominü eftet in terra. Et ecce,inquit,corru terr.i ab impies pta crat.Nota hie uoculam,Ecce,quæ fine ad celebrandiim quae bona funt SC praeclara,fiue adciilpquot;'' comimpi Cfini dum qua: mala funt ufurpatur, admirationem quandam habetrei ftupendæ SC uel enormis uel ini' f^uitate replert. pinx. Adinonemuritac^ in præfenti,etiam co tempore, quod per patientiam Dei pœnirentiædelin' quentiumdatur,ficexcrelcere iniquitatem mortalium,ut admirabiliac ftupendomodo tcrram,idlt;p prxter expedtationein piorum,pafsim corrumpat. Cogitemus hie de noftri feculi malicia. Defer®'' nauit ilii DeuS dubio procul certum quoddam refipifeentix tempus : deniç mifit lucem uerbi fui, at! ucrain pietatem inftitueremur. Quid faiffum eft i Malicia noftra non eft fublata,f£d fic in immenli®' cxcrcfcit quotidie, ut 8C hie magna admiratione dici pofsit. Et uider Deus terram, amp;nbsp;ecce corruptad*' Damnatur hacioquutione humani cordis peruerfitas, qua tempus refipifeentix uertitur in occafio-nem prouehendx malicix : fimuilß iuftificatur bonitas Dei, qua conuerfionem ac falutem delinquf' tium tanta cum patientia conniucndo quxrir. Perneifiratem hanc perftringit Apoftolus Romaquot;' fecundo cum dicit ; An diuitias benitatis eius SC patientix SC longanimitatis contcmnisClgnorasquo niain benignitas Dei ail pernitentiam teadducit^ Secundum duriciam autem ruamamp; cor ixf®” nitons thefaurizas tibi iram indie itxSi reuclationis iufti iudicq Dei,qui reddet unicuique feci®' dum opera eins*

Omiiicjuippecara corrupmt uidmfuain fupi'r /-fTrifln.JIn eo quod in iiniucrfum omnem carncm uiam Quicl cxpe^iin fuamcornipiiTedicit, admoncmur,litcogifcinusquid cxptdlandumfir poftremishuiufmoditempo- dum fitpoHre-ribus fingularia iudicia Dei præcurrcntibus. Hoc uidcliccr,qudd omniÿ caro corruptura fit uiam fuam; ntii lüis tempo-id eft,quod inualitura fit communis omnium non modo ordinum,ftatuum,îctatumlt;p, fed SC indiuiduo ribut^ riiminemendabilis quaidam corruptio.Qiiare nifi tempora barcode quibus boni quiip magno cum do-lore queruntur quod pefsima fint, ad poftrema fecula non pertinent, adinodum iiianis eft fpes coruin quiiii Ecclefii Deipublicam reformarionem ordinum,doélrinæ, cultuum acmorum obtineripof-fe fperant. In ipfis oculis noftris ifta uniuerfæ carnis coiTuptio, quotidie inualefcit : iit admodum in-eoiifiderantis hominis fit, tale cxpcdlare concilium, quod catholica: corruptioni poftremis hifee fecu-lis inederi pofsit.

Dcindcjdc eo qudd hominem uocat carnem,uide fupra,ibi. Non difeeptabit fpiritus mens in hom.i-ne inæternum,quia caro eft.

Tertio, obferua qudd non dicit, Via omnis carnis corru pta crat ; fed, Omnis caro comiperat uiam Cdro ipfit utttnt fuam.Excufationem aliquam merctur,quicquid alii:nde,non fuo i!itio,corrumpitur.Degcncre huma- fuatncorrnmpit. no non prscdicatur hoc loco,qudd aliéna,fed qudd propria culpa corruptum,uias fuas corruperit.Hoc eft,qudd fponte fua,propria malicia in omne genus flagitiorum SC nequitia: ruerit. Vbi hoc genus cor-ruptionis obtinct,quid fam fperari poteftfQiiis firuabit eos docendo,admonendo, corripiendo, qui fi-bijpfi flint corruptionis authoresfQiiid hie eificict Icges^Imd qualcs haberi poifunt legü cxequutoresC'

Qiiartd,notandum cft,quod uitam hominis uiam uocat, cum dicit ; Omnis quippe caro corruptrat Quad uitahomi uiam fuperterram. Hominis uia dici non pottft,qu.i femel atqj iterum,fcd qua femper SC quotidie uti- jfif uia uocatur. tiir.quare hoc loco uia carnis, quotidianum eft ftudium carnis. Frequenter hac uiæ metaphora facrac fcripturas utuntur. Admonemur perinde ex quotidiano noftro ftudio cognofeipofTe, qud ambuleinu.s

amp; tendatnus,ad falutem ne uel exitium,at(p ex uia,qua quis utitur,quid agat,ô^ qud proficifeatur. Non dicit, Confi Dcnicpdlt;: illudcogita.nondicit, Omniscarocorruperatcogitationes-Xconfiliafua:fed, Viam Ua cogitatio fuam.Notaturtum ueniiTe maliciam hominum ad fummum faftigium, quando uniuerfalis ilia corru- „fjfi{t(i:J^cd,'Vii ptiononhæretamplius incordiumaifeólibuSjfed inmanifeftam liicem prorupit, amp;nbsp;externæ uita: a-dus,Sc morcs,cos(5 quotidianos SC confuetos corrupit. Aliquandiu quafi parturitur ifta corruptio in uifeeribus affedluum delitefcens : tandem nerd fic emtrgit,ut uniuerfam uitam hominis,omni hypociifi abicfta,paldm corrumpat,amp; deteftabilcm redd,at.

Ex dixit Deus ad Noe:Finisuniuer/gcarnis uenit coram tne.Repleta eft terra in iquitate à facie eorum, amp;nbsp;ego diiperdam eos cum terra. Fac tp biarcamdelipnts læuigatis, manfiunculas in area facies, Sc bitumine Ü-nies intrinfecus ÔÔ extrinfecus. Et fic facies earn : Trecentorum cubito^ rumerit longitudoarcæ, quinquaginta cubitorumlatitudo,amp;triginta cubitorumaltitudo illius. Feneftramin area facies, in cubito conium' mabis fummitatem eius. Oftium arcæ po nes in latere deoritim. Cœnacu laamp;trifi:egafacies inea. Ecceego adducam aquas diluurj fuperterram, utinterficiam omnemcarnemin qua Ipiritusuitæ eft fubtercoelum,amp;S uniuerfaquæ in terra funt confumentur. Ponamcp foedus meum tecum, 80 ingredieris arcani tu amp;nbsp;fillj tui,uxor tua uxores filiorum tuorum te^ cum, amp;nbsp;ex cundlis animantibus uniuerfæ carnis, bina induces in arcam, utuiuanttecum,mafeulini ftxusSif foeminini. Deuolucribus iuxtage^ nus luu, of deiumentis in genere iuo,amp; ex omni rep till terræ fecundum genusfuum,binadeomnibusingredienturtecû,utpoisint uiuere.Tol-lesigitur tecum ex omnibus efeis quæ mandi poftunt,amp; comportabis a-pud te,5ó erunt tarn tibi quam illis in cibum. Fecit igitur Noe omnia quæ præceperat ill i Deus.

fiiiiiomtiiscarnis.] Sic SC in Hcbræo Icgitur. At Græcus ucrtit,««(fö'f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id el^ tempus

Rcpleta eil terra inic/uitate.] In Hebrxo eft,Qiioniam replcta eft terra uiolentia.

Delignislamigatis.] In Hebræo eft, nQ3 ■'ïy, id eft lignis Gopher. Sic uertit PagninuS, quemadma-diim Sc Tigurini.Hebraci gophcr,alri P*quot;® cedro,alq pro cuprefib accipiunt,Alonfttrus uertit, lignis pi neij,Hieronymus dicit legi in Hebrscis,lignis bituminatis.Nam alicubi in fcripturis “lOS pro fulphura-q Î to bitii-

?obitnmincaccipitnr.Gra?CHSrcddidit,«îlt;/('A6^T£Tffl.7t?(-m|(/,jdcftcx Ignis quadratis.

Uidnßunculdiin arcafacies,cr bùumtnelinics^i^c.j Hekraicctft o’'Sp, qua? uox nidos fignificat. Sic rcddidir G i«cus.

Fcncfiräininarcii fiicics ] Hebraicc'cft‘^ns, quæ uox fcncftram fignincar,propt€rca quod ptr iHiim lux nieridiana ingrcditiir.Nam n•‘•^ny in pkirali pro mcridie ponitur. Hieronymus dicit in HcL'iïoha bcrijiMcridianum facics;amp; à Symmacho lurfum tlTe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cft,pe!lucidum.Gra?ci kgunt

yMf/ 'smniuat kxtx ^llt;.v «z^wroVjid eft, Colligcns facics fccundum arcam? ucl fi mauis coliigans, quæuff üo aliéna eft ab Hçbræo.

Oßitcnarcii‘pones inLitere dcorfum. Ccenacula cir triftega ßfcies ine^i.] In Hcbra?oeft nsnn nr.S'' R'^O’n 7»3-,y5,!d£ftamp;: üftimn arca?inIarcreponeS,amp;:fubdifur,hyjynn'’'œgt;nJA a’S’j? □•'nnn,ideft,inf£ riora bina «3; rn-na facics.Loquiï aüt dnbio procul de manfionibus infcrioribus.Qiiare quod larinuSha bcf, Oftiutn area? pones in latere deorfum ? illud deorfum male' præcedentibus de oftio ditfeis côiinixiu cum perîineat ad fcqnentia.GræcuS legir, nxrxyxix km Tçidfeax ■menjnets aÙT/ù,ideü inferio-ra bieuhninafa Si. friculminata facies earn.

R ex ennélis animantibns uniuerfcc canûsfiina induces in arcdm.] Græcus bic pleracp de fuo adiccit. k' git enim : Et ex omnibus iumentis, ex omnibus rcptilibuSj 3i ex omnibus beftijs. Si ex omni carnf Et quod in Hcbræo nquot;\’'nnT5 id eft ad uiuendum tccum,ucrtit,k« TSSipHS ffeciunë^ id eft, nufuaseateeum.

imeSiWdlio- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E X P L A N A T 1 O.

nis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ipfa Icrics narrationis hiftori'ca?rcquirir,ut quoniam in praccedentibus diiflum eft, fuilfe tciramin*'

qiiitarerepletain Si coiruptam,uno dempto Noe,ac Dciim etiam nidifie amp;certóagnouiftë,quódon’' nis carofuperterram niam fuam corrupiflet, ex ordinc fiibiunganir, primùm quid adiicrfus iftamto' tins mundi corruptioncm ftatiicrit iufticia ilia Dei,qm licet ad uindidlâ tarde pedeprogrediaturju*“) taméinfempiternum adimpœnitcntiâimpiorumcôniucnt:dcindcqnidafl?umfitcü Noe,'a commu***, mortaliûcorruptione aliéné.Itac^ conleqiicnter Mofes de utroep cëmemorarrprimiim exponensprO' püfifQ Dei de difperdéda iiniucrfa carne a fiiperfïcie terrse, deinde de liberatione Si cëfcruatione Noc-

Et dixit Geus ad ÜoesFinis uniuerf£ edrnis uenit corasn mc,F,epletd efl terra inic^uitatc à fade eorum, ff go dtjfcrdad eoscum terra. ] Duo dicit.Priinnmjquèd tielir u'niuerfam carnem difperdere cum terra.In' 5 reliigit per uniuerfam camemjuniuerfum genus bnmanum. Alterum, quac fit propofiti liuius ratio.R* pleta eft,inquit,terra iniquitate à facie eorumgt;ideoép finis eorum ad me iifip pemenit. Ipfa abundant*» iniquitatis eorum, qua totam terram rcpleucrunt, ad maniritatem ac plenitudinem fuam periienit,»' deo^ faieem cxcifionis requirit.Qtia’re Hcbrscus notanter pofuit iiocem yp pro finc,qusp à y/yded**' iffa ainputationcm fignifi'cat, ut quemadmodum mefsis frugum uenit coram agricola, quando totuS ager raaturitate fpicaruin albicatdta Si finis mundi coram Deo uenit, cum malicia illius totam terra*** rtpkficr,amp; ad maturitatem ufcp peruenifièt.

liiudjà facie corum,cmpliafim habet, qua malicia mortalium exaggcratur.Idem enim eum efl,»il* dicer£t;l'pfa facies, id eft, præfentia eorum amp;nbsp;commoratio fuper terram, repleuit terram iniquitate, ' cuniftacorrupit.

Fac tihi arcam de lignis lauigatis.'] Qyæ fequuntur,omnia ad fînem ufep capitis, pertinent ad alter***** præfentis contextus mtmbrum,quod ccfiiium Dei de liberando Si feruando Noc continet. Primui*' inftr uit tïim de mcdio,quo feruandus fit,ne unà cum reliquo mundo perçât. Fac,inqmt,tibi arcam deü' guis iæuigatis, fine pineis, fiue cedrinis. Non placet, ut Icgamus, De lignis bituminatis. Nam alioq*** quid necefle erat feorfum præcipcre, ut area innis Si foris bitiiminc uel pice liniretur ? Loquiturdubif procul de lignis ad id inftituti aptis,qualia funt in noftris regionibus pinea,in ludæa Si alrjs cefimilib* terris cedrina,uel cuprefsina.Non iubet ut faciat nauem.Neqj enim commoda fuiflet adpropefitM'quot;' de propter imbrium uehementiam non feruafl'et nauigantes.Iubet ideo ut arcam faciat, qua? ûipernet£ (fi?a deruentes ccciitus imbres rxcludat.

Deinde præfcribit de ftrudf ura arcîc, quomodo illam adornare debeat. Manfiunculas, inquif,in»*' ca facics.Requirebat hoc ncccfsitas non folü ipfius Noe cü fuis,fed Si animaliû diuerfoiTi, deinde di»!!quot; monia? in arcam comportandæ. Et bitumine, inquit,U£l pice linies intrinfecus Si extrinfecus. Prxo-piebat hoc contra uim aquarum. Notum eft illis qui maria colunt, quomodo naues aducrfiiS und»* communiantur pice, ufqueadcd, rit fi igné aliquo corripiantur, extingui nequeat incendium.uidc h*' ftoriam huius rei in so.rcligiofis uiris quos Valens necariiufsit. Socrates iibro qi!arto,capit£ dccimoltquot; xto. Et fie facics earn. Trecentorumeubitorumerit longitudo, amp;c. Hacc pi accipiuntur de forW» Si magnitudinc arcæ. Longifudini dantur 300. latitudini yo. altitudini jo. cubiti. Confuliturnonfo^ lum nccefi'ariæ capacitati, fed Si firmitudini, qua undarum uiolentia’, ferfan Si iientorum, rdiftipd' fit. Earn ob caufam longitude tabs praefcribitur,qua? latitudincm fexi£S,aîtitudin£m ucró dccies excédât. Ea forma ôf difpcfitioftiufturatlignca? quoniam fundo fuo longiusin aquis prorogabatur,d* niinori ihi pttrte fupra aquas £Xfabar,firmius contra aquarum Si uentorum impulfus nefubucrterctut permanebat. Addit;Fcncfti-ä in area facies. Serüiebat ilia ad rccipicndä h'cé,quantü cemoditas comm** iientn'i m area requirebat,Ofi:iti,inquit,arca? pones in latere.Ncc exprimit latus ipfum,n£C locus latfr*-'gt; t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q“«

E X P L A N A T r o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tgg

quo pofirü fuerit oftin.Qjiare inccrra funt qua: ;! nöniilüs hie in dcpir.gcnda figura area; icribunt Vr.de ctiam fadhim cft,ut inter fc uariaueriiit. Cocnacula amp;nbsp;triftega facies in ca. Particuia ifta aliter atq; slitter exponitiir. Alij intclligunt area; ftriicluram internd tribus interftitijs fuifle diftinlt;f!:am,fie ut inttrio-riinterftitio deputata fuerit fentina, quam ftcrcorariam quidam nocant, qua immr.ndieics immoran-tium amp;nbsp;homininn amp;nbsp;aniina’iumreeipercntur.'dcindefeeiindoj’defi: medio bicamerato, alimoniacoi;-feniarcturpoft tertio trieamcrato,eolt;p fuprcmo,dtftinara; t fient manfioncs feparatæ^ pro iicminifcns amp;bcfttjs.Alii diuiduntaream inquineg iiiterlt!ria,a fundoadfaftigium nfque dedudla. Etenimper He bræâ uoec □’'’'latW iiitcJiigüt fentinä.’deinde per ntiti'Ud eft bina,duas mäfioncs medias, amp;i per C'xr'tW tres fuperiores. Germainee' uoc3mus,fuiifgadeti hoch. Veriim fimplieitas Hebræa nihil habet aliud, quäm fiiilTefirudturam hane areac tribus interftitqs, infi'mo, medio amp;nbsp;fupremo diftindlam. Qiiarc Germanns iuterpres meo iudieio redte uertit, 'ond[ol drei bodetj haben, ainen vnden, den anderen tnder We,den dritten in der hohe. Ifta interftitia non erant manfiones^,dc quibus fupra' prxecpit, fed ad feru-«ndas manfioncs aecommodatxeontignationes.

Eccf ego adducam aguai diluuij ßtper terrant,ut interficiam oimicm carnem, crc. ] Quoniam iilidc facienda area prscferipfir, rcliqiium erat ut nfiim ac neeefsitareni iilius expenertt. Id nunc facit, cum dieif.Ecce ego adducam aquas diluuij fuper terram.Supra fimpiicitcr dixit, Finis iiniucr-fsccarnis ucnit coram me, Si ego difperdam cos cum terra. Poterat hoc fieri narijs modis. Qiiare iam exprimit quomodofir deleturus genus humanumaiidelicctper diluuium aquaruni, utfimul intelligar Noe,in qiiem ufum fibi præcipiatur,ut arcam fabriccr.

Ponam^; facdus tneum tecum. ] Pertinent ifta ad fidem faciendam Noe, quod fit in grata Dei, amp;nbsp;und cum fuis, uxorc, ft lijs ac nuribus, in area feruandus, ne cum mundo impioperdatur. Volcbat Dominus, ut arcam fide firma fabricaret, idcoq; ilii fignificat non folum qudd liberandus fit per ar-cam,led adijeit ctiam foederis firmiratem.

let excundlis animantibui uniuerfa; carnii bina induces in arc..m. ] Profplcithocptmceptononbcftijs, fed Noe cum fuis, ST futuiæ illoruin pofteritati, und cum iiniuerfo mundo ex ipfis orituro. Initio creaucrat beftias in ufiiS'hominum. Qiiare ubi conftiruir ex hominibus aliquos futuri mundi udutifeminarium qiioddam fcruarc, fimul inillorum gratiam conftituit ctiam de animahbus aliquot fcriiandis, unde poftea animalium genera Si Ipccies denucj mulplicarcntur. Vndc Si prmcipit, ut bi-j ra amp;nbsp;bina, id eft paria, mafeulina uideiicet Si fccminina, de omnis generis animantibus, fecum ducatin arcam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

Tollesigitur teemn ex ommbui efeis lt;ju.t mandipoffunt^cf comportabis apttd tc. ] Quia dixit, Vt ^ofsint uiucte. Si ipfa quoq? naturæ necefsitas rcquirebat,iit ram ipfi Noe cum fuis, qudm animantibus in arcam afiiimptis, de alimonia prouiderttur, qua dum in area cfienr,toto dihinij tempore fuftentaren-tur.particiilam hanc decomportandis omnis generis eicis adiecit,cü ipccificatione dicens,Et crurit tarn tibi qudm illis in cibum.

Pecitigitur Hoe omnia cptteprteccperatilli Cens. ] Tribus quatuor nerbis Alofcsfidcm obedien-tiim Noc eomprehendir qua lecundiim uerbum Dei arcam conftruxit, animalia omnis generis ad fe tollegitjdd ex omnibus efeis qux necefiaria uidcbantur,comportauit,5C in arcam rccondidir,

Pi ego difperdam eos cum fcrra.Fac fibi arcam dcligttis lauigatis. ] Qiiwrunt hie nonnulli, quomodo de QUemodo ferr.s terra dixcrit,qucjd und earn cum hominibus difperdcre uellef,cum ilia ramen poft diluuium pennanfe fe cum homint-ritjfiaitietiamnum cadem nimirum quæinirio creataeft, perdurât. Etenim quam poftdiluuiumge- bus difperderc nus humanum incolit, non eft demum poft finem diluuij, fed in principio mundieondira, ut can- uelle dixerit. dem nunc quoque tciram calctmus, quam ante diluuium prior muiidus calcauir,amp;l iniquitare fua paf-fimreplcuit.

Adhancquæftioncm refpondet Lyranus ad hunc modiim:Perfalfcdincm,inquir,aquarum pciora-ta eft terra. Hcbrxi uerci dicunr qudd treS palmide fuperficic tcrræper aquas fuerint tabefalt;fb,dt in a-ciuam coniicifijd; i j^o additur hie. Cum terra. Hacc iUe.Hine quidam colligüt, poft diluuium efum car nium hominibus ob id elTe permifllim, qudd uigor Si feccunclitas tciTæ minor fit poft illuuium illud aquarum qudm fuerit antea.

. Supra dixit,Dclebo hominem de fuperficic terra;. Et infra' cap. fcquenti, Delebo omnem fuhftan-tiam quam feci de fupcrficie terra;. Item, Delcuit Deus omnem fubftanriam quæ erat fuper terrain ab homineiifepad pecus,tam reptile qua'm uoliicres cocli,amp; deleta funt jTijid cft,de terra.Non erat igiturpropofitiim Dei, utterram quoej; und cum homine df pccudibiis in nihüum rcdigerct, fed ut uniuerfam carnem de terra difpcrderet.Qiiare uocula nbsp;nbsp;quæ hic legitur,ucl pro by,id eft,fuper,uel lo

co yc,id eft de,pofita eft,qucmadmodum ctiam alieubipofita legitur,ut i. Reg. uer . ji. Et ædificauit njx,ideftde iapidibus,altare.ut Y“il«n nXidem fit,atfpde terra.

Aut,quodmagis probatur,uocula Yquot;iK,id eft,terra,pofira cft hic non pro nntlt;*:n,id eft, tellure,fed pro omnibus illis, quæ in fuperficic terræ extabant, qualia craut terræ nafccntia, ppcrahuinanituscxtrudia, amp;nbsp;animalia quoque, Quoniam mundusille prorfus erat canialis aettr-

lös nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

renus,ten-£nis(]^ rebus ad fuas delicias profequendas abutebatur,eam ob caufam fic punitus cü, ut cum terra fua,hoc eft rebus terrenis,quibus toto corde adlia.fit,pcrierit.Ipfa terrae fiibftantia, qtia: per-inanfir, tellure uidelicet, non eft ille mundus ftudio dcliciarum fuarum abufus : fed quæ ex terra prouC' munt,fie eft cupide amplexus,ut ex illis materiam libidinis ac luxus quwfierit.Quare terrena ilia unad* impijs per aquas diluuq diuina perdidit iuftitia.

C tioinoäo in tit Trccentorum cubitoruin erit longitudo arcic. IQiiæftionem hoc loco mouir Apelles Marcionis difeipu' angUjloIpiiciotà lns,quomodofieripotuerir,uttarnarlt;flo breuitp arcachuius fpaciototanimalium genera,unaciima taaiumdUii mul bis toti anno fufficientibus,capercntur,cumuix quatuor elepliantiscapiendis ac fuftentandis eiiifmC' titudo conipre- nbsp;nbsp;firiK^nra fufftceret. Concliifitip earn cbcaufam fabulam elTe qua: bic lt;i Mofenarrantur. HomoiW'

hendi potucrit. caufiis qua:fiiiir,quibus facris fcripturis ueritatis authoritatem adimeret.De cubitis cogitauit,fuif fe illos nihilo prolixiores noftris,id quod Origenes ncgat,affirmans Mofen de cubiris loqui non ufugt; libiiSjfed geomi tricis. Dicir autem cubitiim geometricum fex ufuales adacquarc. Deinde cogitandum eft, fieri potuiife ut relidlis adultis animalibus,colle(fti fuerint illorum pulli: idtp fi non in uniuerfin») maiori faltein ex parte.Neqj enim inftituti necefsitas hoc requirebatjUt adulta tantum colligeret.Dci'* que multo commodius erat amp;nbsp;co.lligere ÔC in area fuftentare pullos quam corpora plena,manira, St a-dulta.Nihil affirmo. Vnde nanque affirmarem,cum nihil huius habeat faera hiftoriaffed impictatn’' lt;orü däno,qui fine ulla numinis reueretia,amp; circimftantiarfi confideratione facras hiftorias impugnjt-

'Et excun^ii äiiimantibut uniuerftt carntsbina induces in arcum. jRurfiis quarrit hie humana fcrupulquot;*^ potueritferditii tas,quomodo credibile fit,potuifie Noe de uniuerfis animalium,beftiarum,reptilium, amp;nbsp;uolucrumgf’' domitds capere neribus bina de immundis,ôi feptena de mundis nonfolum eapere utcuntp, fed uiua fecum indu««quot;* CT in drcciniil- arcam,maximc,firefpiciantur ferae immites ac indomitæ,quariim plerarcp iiifi occifa? capi nequeiint.

Refpondendum eft, caufam hanc, iit non eft humano confilio à Noe præfumpta, fed à Deo pri«' pta ,ita no eflë uiribus humanis mctiendä.Qin fié uoltiGccftitisit ac pra?cepit, ut omnis generis anim^ lia colligerentur, amp;nbsp;und cum Noe in area feruarentur. quod humanis uiribus pcrficinonpotuit,ip'* fuis perfeeir. Qui condidir in uniuerl’um omnis generis anitnalia, potuit ex rj s quae condidit adduc«' adNoequæ5lt;quotuolebat;quemadmodumamp;l initio creationis wfartHT/s-« animalia adduxitau J Adamum. Qiii iuftificat impios, potuit etiam feriratem ac fxuitiam beftiarumindomitarum ufqw’^ manus hominis manfuefacere. Redlifiime'ergofcripfit Auguftinus lib, ij, de Ciuitate Dei, cap.ir«’“ hunc modum.'Non fuit ifta cura hominis,led diuina. Non enim Noe capta intromittebar, fed uenitquot;'^ ria amp;nbsp;intrantia permittebat. Ad hoc enim ualet quod diftum eft; Intrabunt ad te, feilicet non homiiquot;* aft u,fcd Dei nutu,

Solent etiam quan’cre de infeftis ac minutis bcftiolis,quales funt locufta:,fcarabei,mufca;,briiclii/”’’ pc?,cantharcs,chelones,culic£S,eruca:, multorum generumuermes amp;nbsp;pulices. Verdrnfi confide«quot;** quod diftum eftd Deo,Mafeulus amp;nbsp;foemina erunt:it£m,Bina bina introduces tecum in arcam:iquot;3' nifeftumredditur,ea duntaxatanimantia inaream affumpta,quorum fpeciesnon nificoniunftquot;' ne maris 8i foeminæ conlêruanrur amp;nbsp;multiplicantur. Quare quæ fine concubitu aliunde iiafci polfiquot;quot;» Si quae nec mafeulino, nec focminino funt praedita fexu, nulla necefsitate ad generis ipforum conferquot;'*' tioncin introdufta fiiiflent in arcam.

Vnde uixen'nt fe nbsp;nbsp;ToUes igitte- tecum ex omnibuf efeis qiM tnandi plt;}ffunt,crc. cr erunt turn tibi ^uùm illis in cibim. ] De cî*®

rx cdrniuar£ in quoe^ quæftioncm mouent,quód feras carniuoras attinet. Vnd£,inquiunr, leonibus, lupis, aquilis,

alqs id genus beftqs cibus in area dabatur,cum eiufmodi beftia: non nifi carne uiuant,non autemlegquot;quot; tur animalia in arcam affumpta qua; in cibum cederent leonibus,lupis,amp; aquilis,fed qua: in arcauiuf' re conferuaritp poffent. Primiim,£rfi Icriptum non fir,aliqua in arcam collefta efle animalia, unde vi« niuorac beftiæ uiuerent, nihil ramen prohiber quo minus id «à Noe faftum efle credamiis. Deindenquot;quot; adcó certóconfiât, beftiasaliquas antediluuiumfuifle carniuoras, cum efus carnium homininoquot;quot; dum elfer concelfus.Tcrtiô . Etiamfi conftaret eundem illis uiftum fiùlfe ante diluuium, quo nuncquot;*' uiinr, quidimpediebarpropofirum Dei, quo minus hanc illis fentatem ad tempus adimerct, retqj ut in area leo Si bos,aqiiila amp;nbsp;columba, lupus Si agnus, urfus amp;nbsp;uitulus, non modo pari manquot; fuetudine coinmorarentur,led Si eodtm cibo aler£ntur,atlt;p ira impkretur quod Efaias dertgiio Ch« fii parabolied ufurpauit,lt;Sd ciuibus ilHus aecommodauitcap. n.dicens: Habitabit lupus cumagnOj^^

pardus cum hœdo accubabit. Vitukis Si leo Si ouïs fimul morabuntur, Si puer paruuliis minabitfquot;*' uitulus Si urfus pafeentur,fimul requiefcentcatulieorum.Etleo quafi bos comedet paleas. Non quot;H*' ro fie elfe faftum,fed admoneo quid fieri potuerit.

QiwrrPei« re De potential efficacia diiiinipropofiti, unde quiequidhicdearca, befiijs. Si diluiiioindinftol''' licfuids äUquds gimus, in efftftum efi perduftü, non eft ut pij homines quiequam dubit£nr,uel fcrupiilofius inquirequot; ex hominibus çx quin potius de eo cogiramus,quare Deus,cum uniuerfam carné de fuperficie ttrræ dtlere couftitailf *gt; beHijs jeruare reliquias aliquas de hominibus Si befiijs conferuarc uoliierir, undepoftea Sé hominfi Si animanf®quot;* uoiuerit, genera repararentur, nouustn mundus orii etur, cum cadem uerbi fm mrtuK poft diluuium, qua inquot;'® creation'«

A otationii omniü ufus fiierat,amp; homines amp;nbsp;beftias ab integro crcarc,amp;^ ex terra prodiiccrc poflctt’Hac derepius animus amp;nbsp;moderatediitilitcrcogitarepoterit. Primiim, quodhumanigenerisreliqiüas, Noccum fuis,concernir,uoluifle Ùcum non folum iuftiria; fiiæ in exterminatione malorum amp;nbsp;iniqiio-rum,fcd bonitatis amp;nbsp;mifericordiæ, in coniêruationc piorum luculentifsimum extare argumentum, ut omnium manifeftifsimo documento intelligeret pofterior mundus,tantum effe difcriminis inter pios amp;nbsp;impios coram Deo,ut dum innumeri plcdluntur mali,unius etiam hominis iuftitia amp;nbsp;pietas, in me dio malorum uiuentis,haudquaquam ncgligatur.

Deinde non eiTeprætcrrationem, qudd pnoris mundireliquias aüquas fuperefle iioluir, lindc genus humanum conferuaretur, âi in fequentem mundum deriuaretur, manente adhuc illius corruptio-nc,quæpcrpeccatum initio fuit introdufta. Neep enim irritanda erat promifsio de femine benedidlo Adæac pofteris illius fâôla, amp;nbsp;poftea in Chrifto Seruarore filio Adæ adimpleta. Etenim fi prorfus in miiuerfum omnis pofteritas Adæ diluuio fuifiet extinéfa amp;nbsp;fublata, amp;nbsp;poft diluuium rurfus ex terra genus liiimanum noua creatione rcftitutum,inanis fuiflet ilia promifsio de femine mulicris, caput 1er-pentis contrituro primis noftris parentibus fadfa: fuift'etép confiiium illud Dci ac myfterium ab æterno abrconditum,deredimendo per Chriftum generc humaiio mutarumjimmo prorfus annihilatum.Præ terea non erat confiiium Dei recreate genus humanum fccundum carncm,in hancterrenam uitam; fedrecreationtëalem propofuerat, qua regeneraremur amp;nbsp;fpiritu per fidem in Chriftû,amp; carne per re-furreétionem ex mortuis. Poftremc), quod beftias in area feruatas concernit, cogirandum eft uoluifle Deum ea re declarare qudd dum fuos c’ difcriminc cripit, fimul illis etiam de neceflarijs prouideat ; 8C quodnonfolum homines,fed lt;St iHmenta,ut in pfalmis cft,eonfcruct.

FraïiÿfwNoeo)»«w pTxccpertit ttli Detis. ] Poterit hoc loco quaeri, qiiare Noe coram Domino Q«ayf Noe pro mundo perituro non interccflerit, cum gratiam coram illo inuenifler, quemadmodum infra cap. pJ'O wundo pm-is.Abraliamiimin caufa Sedomitarum feciffe legimus.Hic cum propofitum Dci de perdendis Sedomi fwo mnorauc-tis audinetjftiidioflfsimd in id incubcbat,ut iram Dei ab illis auerteret; amp;nbsp;eouftp profccerat, ut fi deeem rit ftcut Abrahi iuftiin ciiiitatereperirentur, propter illos toti multitudini parceretur. Mirum uidetur qudd Noe fimili pro Sedomitif. noneft intercefsione ufus, præfcrtim in caufa tam grain, qua non una iSlt; altéra ciuitas, fed uniuerfum genus humanum extremo difcrimine periclitabatur, An Noe minus afticiebarur totius mundi interi-tu,quain Abraham aliquot ciuitatum exirio^

A Rcfpondeo:Primiim,fciebat Abraham Loth fratrem fuum hominem iuftri,cum fuis habitare in Se-domah, Noe uerd neminem talem fciebat in orbe. Deinde Noe audicrat ex ore Dei certam amp;nbsp;determi natamfententiam deuniuerfa carne per diluuium defuperficic terræ delenda. Audierat etiam caufam il lius omnium iuftifsimam, qudd uidclicet terra eftet corrupta, amp;nbsp;iniquitate repleta, ac finis uniuerlæ carnis ad Dominum ucniftbr. Qiiare quantumuis de catholico uniiierfi generis humani interitu dole-retjhaudquaquâ tarnen determinatæ iam fententiac Dei fefe,ne precaria qiiidem inrerccfsionc,oppone reaudebat. Abraham uerd, non audierat a Dco, fincm eins regionis Af ciuitatum illarum adefle, ini-quitatem Sedomitarum ad liimmum afeendifte, uelle fe eos incendio cœlefti exterminate, fed ira dixe-tat angelus ; Clamor Sedomof ü amp;nbsp;Gomorrhæ multiplicatus eft, amp;nbsp;peccatum eorum aggrauatum eft ualde.Defcendam ôC uidebo,utrum clamorem,qui uciut ad me,opéré compleucrint, an non, ut feiam. Nihilinhifeeuerbisaudierat Abraham, quod conclufamiam amp;nbsp;determinatamfententiam prarfefer-ret.Sigiiificabat angelus ad hoc fe defcendcre,ut de peccato Sedomitarum certd cognofcerct.Quare A-braham licet exitium imminere Sedomitis olfaceret, potuit tarnen hoc maiore fiducia pro illis intcrcc dere, qudd non conftabat ipfi nerp de confummarione peccati Sedomorum,necp de cetta exitrj conclu-fione. Admonemur bac confideratione tantifper pijs elfe locum coram Deo pro peccatoribus interce-dendi, quandiu non confiât quod ad mortem iiTefragabiIiter confumtnata iniquitate fie peccarint, ut imminens illis indicium Dci auerti nequeat. Vbi uerd confeientia tefte conuincuntur, deploratam iam elfeimpœnitentium iniquitatem,iS^ ad falcem diuiuiiudieij marurinftc,non polTunt ul'a amplius fidii ciaproillis orare amp;; intercedere, fed fpirirus inftiudtu prolnbenturne id tentent. Qiianquamcriamfi quis pro talibus orauctit,nihil impij molitur. Nam licet id fruftra faciarficut amp;nbsp;Abraliamo accidit, SC Samiien,df Hicrcmia?,alTecT:us tarnen compafsionis Inuufmodi in fe culpari non poteft,

Et dixit Deus ad Koc:Einis utnuerfa: carv.is uer.it ad me,] Obleriia, quod non dicit,Egc fincm fupcr uni yon eju^rit Df-uerfam carnem adducam:fcd,Finis iiniiicrfivcatnis uenit coram me.Non quærit Dominus finem car- us finem cariiù nis noftra;,quia noiidelcclatur perditione filicrum heminum; fed nos if fi finem nobis acctifimus, dû àftiidio mali corrigi nonfuftincmus.Exitium noftrum nobis non curantibus uenit in confpcdlum Dei ultrd. Diligenter eft liaccloquutio notanda. Finis,inquit, uniuci firearms uenit ccram me.FineS return Fines rertrnhU“.. hiimaiiarum duplicis generis funt. Vniim, quo propter infirmitatem, fenium, corruptionem,ubi uites tnanarum dtipli dcfcccriintjtermiiiantur.Huicgencrifinis propterprimorum noftrotum parentum inobedientiamfub cis funtgeneris^ ieclifumus,cui etiam omnis crearura propter nos eft obnoxiafadla.Vidc Rom.ç.Alterûcft,quo propter incorrigibilcm noftram maliciâjquantûuis natura adhuc fani amp;; firmi fimus,iufto iudicio Dci pcr-cutimurccfummamur.Hoc genere finis uniuerfa caro diluuio, Sedomita: cerlefti inccdio,mnlra.praa data régna lioftiligladio pericrûc,dlt; tande pracfens hie mundus tctminabiL Vtrüiÿ finis genus gradus

Haber,quibus ad eum afeendit,qui ut principiu eft omnium,ita eft dë finis. Prius genus uirart nc pofterms ftudio pietatis dë iuftitiæ etiä à paucis impediri potcft,fieuti patet in Sedomitis,quibuS Doæ* nus uniuerfis pcpcrciflctjfi deeëiiiftos inter illos reperiifet.Et Niniuitæ exeplo funt,fpiriru humili dio refipifcentiæ fine hune uitari pofiê, cria tibi diuino oraeulo determinatus eft, Quare certâ elfe finis huius ad Deuin propinquâtis cogitare dcbcmus,ubi niilla poteft peccanriü obtineri reftpifeenf’’ ^ :ufam futur!e- nbsp;nbsp;Deinde Si illud eonfiderandü eft, quod reihuius gnarüm reddit Noe. Non fimpliciter illi mand’Ii

xitij fgmßcauit nbsp;nbsp;arcam paret, futurum enim elfe catholieum diluuium; fed déclarât illi caufam, ut intelligat nonl”*

Deitf Noe. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quid,fed dë quare futurum fit. Voluit ilium feire, adefiè miihdi finem, propter illius eorriiptionem

maturam iam dë abfolutam.Sic folet Deus indicia fua manifeftare pij s,ut dum ilia perficiuntur, lew”* qiiid,dë quibus de caufis agatur.Secretum Domini,inquit Dauid,timentibus ipfum*

Keplcta ef terra iniquitate à facie eorum,çr ego difperdam eos cum terra. ] De eö quód dicit, Repb'’ eft terra iiiiquiratejuidc fuprà,ibi?Coirupta eft aüt terra eoram Domino, dë repleta eft iniquitate. D' co quod ait,Er ego difperdam cos, uide fiipra,ibi,Delebo hominem qiicm creauilt; In præfenti illi ”””1^ facie eorum^ dcrandum eft,quod dicit, A facie cornm. Non fimpliciter dicit, Repleta eft terra iniquitate ab ciSiftA^ facie eorum. Adinonemur ipfam malorum hominum prælenriam adcó efie noxiam ac detcftabilen’ft' Omnia repleantiniquiratc,idcocij nihil poffe ciiiitati pcftilentius accidere, qua'm facies hominfi i””!”’ rum impunc',impHdenrer,palam,dë inceflanter in quæuis fcclera ruentiü,ur tandem dici pofsit.Rcp'”' ta eft ciintas iniquitare à facie corü. Quid de Ecclefia Chrifti pofsit hic dici,non polfunr homines piiquot; ne gemiru cogitarc.Noëlurnæ renebræ noriores nô funt quàm fint illi hommes, qui facie fua Ecdd*’^

Obferiiandû amp;nbsp;hoc cftAluod no fiinplicirer dicir,Et ego difperda eOS :fcd addit, Cfi tcrra.Ädn’O'''quot; mur nöfoiuitnpioSpropreriniqiiirafcipforü obnoxios fieriiiidicio Dei, fed loca illa,quic pracfentia fuu corrüpunr,amp; iniqiiiratc rep!ër,exitio propter illos fiibrjci. Sic magiiæ lirbes malorä ho'quot;' nü iniquitare cëtaminatæ repletac, fubiierfac legüf.Ipfum templü Ilierofolymitanrbquoniäfaifbi^' rat fpeliinca latronum, 8C repletiim auaritia Sf qiiacftu fiicerdotü, cü difperderentur illius corrupror'^’ fic eft amp;nbsp;ipfuin direptü ac deftrudbum, ut iuxta uaticiniiim Chrifti lapis lapidi non cohæferit ampl*“’’ OBSERVATIOIII.

Eiic tibi arcam de lignis liuigittis crc.ufj; ibt:Ecce ego adducam aquas diluuij ] Primii m notabimuSjq“““^ 3

Io,(edcompcten faciat areä de lignis ad propofitü aptis,per quä feruet.Nöeft ut confiliü Dei in ins uocemus,quareili“; ti medioJeruare nbsp;nbsp;nbsp;unico uerbo perinde in aquis ipfis arep tres pueros in camino ignis, illæfum feriiare poflét, perar^a

opera Humana faftä ex undis diluuij eripere uoluerit. Nöerat ratio, ut luciilento aliquo miraciiloa^ id inftitiiti utere^qua- poftea in Babylone ofFerebaî,cû tres pueri in caminü ignis conijciebar.t Illit'^î miraculo illuftri feruiebat futuræ régis cöuerfioniJiic ueró nemo erat,cui ullo miraculo feruiretEKi'quot;quot; uniutTfa caro deploratc'erat corrupta,amp; iä finaliexitio dcuota. Prop ter Noeueró amp;nbsp;domefticosiHi'’* nó erat ratio ob qua miraculofe feruareni.Nä ficuti Apoftolus ait : Signa funt nonpropter fidcks,'® propter infidèles amp;nbsp;incrédules. Erat autem Noe uir fi'delis, amp;nbsp;uerbo Domini abltp ullo miiaculo’'-^, Quod J^ociube quiefeens. Deinde obferua quod nödicit. Facia tibi arcä:fed,Fac tibi arcä.Poterat Deus ipfe parate ah’ turiple fibi fa- illis quos feruare ccltirueratuierum uoluit ut Noe Häc fabricaret.Erat id operis exercitiü fidcijliip^“quot;' hricarearcain, Noe confideres. Operädo in Hacarea,quod dubio procul multis annis fiebar,quotidie admonebateü*quot; ni oraculi amp;nbsp;præcepti:dcindc Si finis uniuerfæ carnis,qiti inftabat;adharc Si beneuolëtia; Deiqua‘''f‘^ dus unà cü fuis libtrâdis erat afiiimptus. Adhæcfuos qiiotp exercitio ad fidc uerbi Dei inftituebatA’ præfeuti uniuerfæ carnis corrnptione,dcruqj Si à cura rerü terrenarü auocabat.Alij ædificabâttcrrr'”^ mâfiones,plantabâr,edebât,bibebâr,Hcndebât,emeb3r, Si feculo fefe omniü fecurifsime' acccmodabaii''

Noe uerd cü fuis arcâ intcrea,qiia feruaret in future diluuio, omni rerü mundanarü cura excliifa pa’’' bar,amp; ad eü fi'nëfuos doinefticos intentos Si occupâtes tenebat.Sicuir puis diuino Hocerat prætepw ad id inftitutus,ut fuâipfius falutë unà cü fuis opcrareuqiiod ftudiü etiâ a nobis requirit Apoftol. Pl'*'’ ».dicens,Cü metii Së tremore ueftrâ falutë operamini.Qiii pietati ftuder, Si curfui fidei retinedo in””’ raï,quæfo quid ilie aliud tacir,quàm quod opérât fuâipfius falutë,né qiiidë proprijs iiirib.fed uôlin”“*' Si €ffieacia,quâ utrâqj ineo opérât ille,qui fuis datamp; iielie Si pcrficerc pro bona ipfius uoluiitate,at*f ita area fibi quodâmodo in poftremis iftis temporibiiS labricat,per qua feriiet Lignü Noe non feruaiquot; Noe de omnibus fet,nifi prius fpiritualem qua m ligneä areä parafTet.Tertió Si illud cor.fiderandü eft, quod tarn dilig^” inüi'uitur, quo- ter a Deo inftruin!r,quid3unde,quomodo,qua figura,qua magnitudinc facere amp;nbsp;quæ alia ncceflariaf'' modo arcam pa rant parare debcat. Res erat maximi quidem momenti dë infolita,ucrum non ufqjadeó rationis buU” næ captum cxcedcns,ut qua? Hic præcipiuntur, quod areæftruóturam concernit,Humano ingenioeX' cogitari iicequiueriiit. Cogitaiidum itatp nobis eft, nel non fuifl’e Noe naturali induflria ad liocin®“ tuin fie accommodus,tit iiiftriiólione ifta fingulari baud eguenr. Solent enim pij in huiufitiodi fap«”' tia,quæ carnalibus fubindc Hominibiis dë fiiijs hums ftcuii danir,minus eifeinftruéli. Vel uoluiifc D’' urn omnia quæ arcam hane attinent, uerbo fuo cenfeCrare ; dë id requirerc à Noe, ut nihil deft”’ fed cunóca faeiat ex uerbi ipfius præfcriptomt tetum hoc opus non induftriæ Humanæ, fedfideinet diuino obfeqiienti deberetur, 0i:lt;ount Hic patres aliegorias Si myfteria gt;nbsp;ueriim de fenfu tnyfiiêop”

E X P L A N A T r 0. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipi

confiderationes liirtoiica$,fiib fincm cap.s.fnbiicicmiis. In prscfcnti cogitandum eft, confiilinfTe Deiim fidei Noe,ne ulla in re hæfitaret.id quod facile eueniflctjfi quæ ad caufam banc pertinebant, fuapre in-duftria excogitate debiiiflet. lam qiioniam omnia diuino oraciilo præfcribebaiitur,non habuit ullam caufam flueftuandi in opere tarn grandi amp;nbsp;annofo. Sic Deus pro fua prouidentia infirmitaris fuorum rationem habet ; amp;nbsp;quo quæ facienda fiint animo, certô amp;nbsp;fide infrafta profequantur, uerbo fuocon-fcicntias cormn nonfoluminftruit,fcd amp;nbsp;in opere præfcripto confirmât.

Eccf ego adducam aquas dilutdj fuper terr am,ut interßeiam omnem carnctn in qua /ßiritus uit£ efl ßubter coi uniuerfaquiC in terra funtconfummcntur.]Principio animaduertendum eft,quod non dicit fimpli- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;agnojee a

citer,Ecce diluuiü aquarum erit fuper terram;fcd. Et ego, ecce ego adducam aquas diluuij fuper terra. Non erat fatis fideli Noe,de eo inflTui,quid futurfi eftèt.'fed id requirebatur,ut feiret drluuium non cafii ahquojiielconiundlioneinfolita aftrorü,fed iudicio,uoluntare,amp; opere Dominiuniuerfæterræ immit ti.Manus Domini ultionem de uniuerfa carne fumentis erat agnofcenda.Illa fpedlanda ôf agnofeenda eft in omnibus,non mode) beneficijs,utgratifiinus;icd plagis,ut iuftû indice reuereamur. Non eft nt cogitemus uniiierfalem qnidem plagam illam fingnlari iudicio Si opere manun Dei induóla;particula res Herd cataclyfmos, quæ alia huiufmodi incommoda fnbinde accidunt, cafu aliquo,uel ex ftellarû coniunftione accidere,quemadmodum uani homines exiftimanr, fed quemadmodu per propheta Do minus ciicitjNon eft malum in ciuitare quod ego non faciam.-ita fentiendum eft,non accidere malum a-liqnodinuniuerfo orbe quod Dominus ipfe non infto fno iudicio immittat.Idem enim ipfe eft qui per cutit,amp;: fanat: mortificat, amp;nbsp;uiuificat: aquas defnperficie terræin unnm locum initio ercationis colle-git, ôd poftea exigence hoc uniuerfæ carnis corruptione fuper terram reduxit, redudas rurfus abftnht, in priftinas ftationes renerti infsit.

Deinde Si illud obferuemus,quam connenienter terram à malitia mortalium repurgaturus, aquas diluuij induxerit. Natura aquæ eftgt;ut abluat fordcs. Terram repurgare uoluit, ideo illam aqnis opplc- Qjiod tetram re nit,non quæfuperficiem illius perpetuei occuparunt, fed quæ tantifper cundfa obtegerent, dum uni- purgaturus,a^ uerfa caro prorfus effet cum fua corruptione extin(fla,ac turn remoucrentur. Erat hoc genus plagæ ad quat diluuij in^ id quod agebatiir accommodifsimum. Non cöftituerat genus humanum prorfus anferre ex hac ter- duxit Deus, T3,ôi ultimum rerü hnrnanarum ac mundi finem inducere, id quod tandem eft in nouißimo faeîburus. quare ufns hic eft nô incendio,quo ufnrus eft in fine huius mundi,fed aquarüilluuio catholico;quo ab-lato,terra adhuc,quæ Si qualis antea fuerat,ufibus humanis rurfus commoda permanfit. At in fine mû di,ubi nonfolu auferendi erunt homines Si beftiæ de fuperficie terræ,fed Si omnia,calum,ttrra,amp; ele-menta immiitanda,ut cœlü reddatur nouû,iS^ terra noua mon iam aquarü,fed ignis ufurus eft diluuio, quo ficrepurgabitur orbis,ut fimul in alia faciem Si conditionem tranfmuretur. Ad hoc nobis ifta confi dcratio feruiat,ut rationem diuinæ prouidentiæ etiam in ipfis plagis obferuare difcamus.

Tertio iSC hoc eft obiter cogitandum.Qiiäuis multü dikriminis fit inter hominé ad imagine Dei con ditü,ufulp rationis præditü, amp;nbsp;inter beftias ratione deftitutas, fimul ramen Deus Si homines amp;nbsp;beftiaS QUod codem imoeodemlp exitij gencre inuokiit. Nullo diferimine pericrut fimul potentes illin’''70xn amp;nbsp;n'l’isan, xitij genere Si nmn’'Witc Si uulgus promifeuü, qiiäuis dum uiuerent plurimü effet inter illos diferimen induéiü. modo tam homi illi dcorü, ifti uix beftiarü loco habebant.In articulo uerd cofummationis amp;nbsp;finis,omni difcrimine fub- nés quàm bedilt latü,eodtm pariter interitus genere amp;nbsp;modo pericrüt. Cogitemus ea quoep in re iuftifsimü efle iudiciü perierunt, Del declaratü. Etcnim quid poruilfct æquius accidere, quàm ut homines unà cü bertijs inrerirent.qui-biis,abie6to nôfoiü pieratis,fcd Si humanitatis ufu,parcs fuerant fa(fli:deinde Si potentes fimul cü nul go codé interitu necarcift,qui corruptione amp;nbsp;iniquitate pari ftudio terra uniuerfam repleuerant Si cor-riiperaiit. Indignifsima rcs eft, honoris fortiri diferimen eos qui nihilo meliores funt cæteris.Si homo corruptis uitæ moribiis fimilis redditur befti)S,utiqj æquum eft,ut interitu beftiariim intereat.Qui titu»* lotenus fupra reliquos mcrtales fublimatiis,nullo uirtutis gradu præftantior eft uulgo,fcd eadë cü illo • Ef erit corruptione deprauatus, digniis plane’ eft qui unà cü uulgo morte inhonefta Si uiiîgari perear. Sic de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;popularfle

loachimregefilio Iofiæ,qui deditus fuit auaritiæ,calumtiiæ, opprefsioniinnpccntü, Si omnis generis fleerdos. Etpra malis opcribuSjHicrem.ii.legimus.Propterea hoc dicit Dominus ail Joachim filiü lofiæ, regem Juda: pbeta quoq^glit Non plangent eü,Væ ffater,uæ forornon concrepabunt ci, Væ Domine,amp; uæ inclyte.Sepultura afini nbsp;nbsp;eorruet,

fepelief,putrefacTus 5^ proicdlus extra portas Hicrufalë.Sic homo in honore côftitutus,fi né fit intelh-geus,comparai iumêris infipientib.Sf reddif illis fimilis.Quarto etiâ hoccefiderandü eft, quod dicit, Vt inteificiâ omne carnem in qua fpiritus uitæ eft.Loquit aür de flatu illo,quo fpiramus. Vidc qüo cômuni nbsp;nbsp;noino pcrifu-

loquutionc de hominibus Si beftqs loquat. Dicit,Vr interficiâomnem carne in qua fpiritus uitæ eft. Sic befli^ed liocat homilie carne fpiritu uitæ inflatâtfic uocat Si beftias. Nihil difcriminat inter homines Si beftias. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jpiritu ui

Rtftç plane'. Toile homini pietatë amp;nbsp;humanitatc,quitl erir amphus in hac uita,quâ caro fpirâsÆccle ^‘^mflata. fiaftes dicit cap.j.Similiter fpirât omnia,amp; nihil habet homo iiimëto ampliuS.Siciit ilia moriunt,fic Si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aug.lib.i.

homo.Hæc eft nofti’a fragilitas, quam communem habemtis cum beftijs, quæ turn demum nobis re- qutü'fuper Ge c'te opprobratur,quando honorem .à Deo acceptum abijcimus, Si beftijs fimileseuadimus. Veriim fi nefm, qucedlÿ, pq fuerimus,longe præclariora elogia funt in fcripturis, quibus cohoncftamur,Htpote qudd fumus ad imagiiiem Dei conditi,fiiij Dci,genus Dei,gens fandla,regale facerdotium,populus acquifitionis,hæ rccjes DeijCohærecies Chrifti,iSi quæ aha liuiufmodikguntur.

ipl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

nr rdtioiic flt;x- nbsp;nbsp;Ponawq; faäut tccum^ç?quot; ingreHicris arcam tu crfilij tui,uxor tu«, O’ uxores filiortm tuorum team.] Co'

dcris D«. gitemiis hie primiim de raticne foederis Dei. Focdus non folum amicitia conftar amp;nbsp;benenokntia mu-riia,fed amp;nbsp;obligarionem babctjqua confccdcrati inter fc miitiio conftringiintur. In feculo hoc fine eon ftitiiuntur focdera,ur iitraqj pars utilitatis aliquid,fiiie pacis,fnie mutiii auxilij ex il!o capiat.Hie cW car ifta ratio.Neqj enim cam ob caiiiam cum homine confocderatur Deus^ur opera illiiis utatur,iicla' liiid aliquod emolumenrü ex foederis obligarionc aufcrat:fed ur hominem de uoIuiirarefua,fideamp;U' neficentia Inihifmodi obftrieflione certiim rcddat.Huc facit eriam non folum uox foederis, fed amp;uerl’'* •'XP^’apnjid cftjftatuam^erigam amp;nbsp;firmabo. Sic fcruit imbccillitati fidei noftrsc, ne quid de firmitate k' ncHolentise fuae dubitemus. Concurrunt hie in conftitutione foederis beneuolentia Dei,fideslt;p ac uerk tas illius, quae neminem unqiiam fefellit. Potcrat firapliciter benefacei e Noe cum fms, ueriim iiolm' cum in fide ac fiducia erga fc firmitate bcneuolcntiæ ac uentaris fuse confi rmare.

Vnl cumpdtre- Deinde amp;nbsp;illud obferua.Dicir,Ponam focdus meum tecum:amp; addir, Ft ingredieris arcam tii, Sil*' famiUtd O' do- lij rui,uxor tua,ôf uxorcs filiorum tuorum tecum. Focdus Dei ponitur cum Noe : in arcam iicro non meßia in fœdui folus Noe ingrcditur,fed in banc recipiunf quotquot ad ilium pertinent. Ergo licet cum Noeponnt® affionuntur. fccdus Dei, pertinent ramen ad banc gratiam etiam illius domeftici, qui amp;nbsp;ipfi rccipiuntur in arcam ur ierucntur.Sic folet Dominus.Noe paterfamilias crat domus fuae,caput amp;nbsp;princeps erat. Vbi huiicm gratiam recepir, ficuri fupra commcmoratum eft, cum illo amp;nbsp;propter ilium fimul reetpit illius qn®? domcfticos.Qiiare cum hie dixiflet,Ponam fccdus meum tecum; non fimpliciter fubiecit. Et ingKlt;ii'' ris aream:led addidit,Tu,ôlt; fiiq tui- uxortua, uxorcs filiorum tuorum. Neqj hocrantii,fcdadic® Tecum.Ingrclsi funt arcam domeftici Noe non propter fuam ipforum iuftitiam, fed propter Noc?^ quern pertinebant.-quoniam ille gratiam coram Domino inuencrat. Non eft iraqj de iuftiria domei*'' corum Noequacrendurn hoc loco,fed gratia ilia Dei confideranda cclebranda,quam Noetalfmquot;* ucnir,ut non ipic modo, léd Si quotquot illius a anr, beneficio fccderis Dei Si conferuationis potirequot;' rur,modó gratiam banc non recufircnr,fieuri duo generi Loth infra fcciife Icguntur; qui quoniami'’' cerum fuum Sodomam cgredienrem fequi nolebar,meritó cum alrj s reprobis pericrunt,cumiinaC“quot;' foccro in gratiam Deirecepto liberari poflent.

Propter hominet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cunilts animantibus uniuerfæ carnis bina induces in arca^n, ut uiunnt tecum, O'c. ] Cogiremiis hiei^ ;

O befti^leruan fiu (je gratia ilia Dei,qua propter pios homines no folum qui illorü funt domeftici, fed Si animaliaf’ tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fione deftituta perieulo Si cxitio exiinuntur. Omnino confuluit hac quoqj in re ufibus Noe,

rumip illius amp;nbsp;mudi ex illis nafeituri. Primiim in co quod innumeram illam omnis generis bcftiar“quot;' QBjre exiguum multitudinem non retinuir. Ercnim periculofifsimum fuilfet ram paucis bominibus terram Iiancungt;^ beäidruin nume uerfam ineolentibus uiuere inter beftias, innumera multitudinc pafsim omnia occupâtes. Deur.7-rum Deus retine mus ad hunc modiulpfc confumet narioncs bas(Canana?orü)in confptdiu tuo paularim atep per re uoluerit. res.Non poteris eas dclcre pariter,ne forte multiplicenrur contra tc bcftisc terrx.Si tantæ Ifraelitan*quot;' multirudini rimendum erat,ne bcftia; contra ipfam in terra Cenaan,modica ilia prouinciajinultipl'e’' renrur,fi nationes illarum gentium ftatim initioprorfus delercntur, quis non uidetquanninidildiquot;quot; nis timendum fuiffet oiflo bominibus uniuerfam terram poft diluuium ineolentibus,fi bcftiaiummi'*' titudo non fuiflct ad paucas aliquot reliquias ufip diluuio abfumptaf Qiiare quemadmodum prof'' Ifraelirariim commoditatem aliqui Cananæorum populi reliai fucrunt in terra , nc miiititudi' ne beftiarum obruerentur; ira propter uitanda paucorum hominum diicrimina,quifoli poftdikmquot;quot;quot; uniuerfam terram crat inbabitaturi, iïc perdiuinam prouidentiam abfumpta eft beftiarum mulntrii'’’ ut pauca: ex illis reliquiæ, und cum ipfis in area feruatæ fimul poft diluuiû paulatim ae ucluti paribu^ inerementis una cûgenerehumano, quemadmodum initio crcationis fadlum erat,mulripliea)tiiquot;{'' I« reliquijs be- Deinde iSf in eo uhlitari mortalium eonfultumeft, quddnon folum necelfarius animaliumufos*'' ßiarum confide quanti mundo feruarus eft:lcd Si caufa fubminiftrara,potentiam,fapicntiam,amp;; magnifiecntiani erWquot; ratio potëtiæ et ,..J5 nmltis tamlp uarqs animantium,beftiarum, uolucrum acreptilium genenbus confiderai''*'' fapientùe Dei. Earn uidelicet ob caufam noluit ea duntaxat animalium retinere genera, quæ ahquid cmolumHif' ufus humanos adferre pofiiintd'ed fimul Si reliqua conferuauit,quorum natura, multirudo Si uaritWgt; diuitias potentia; ac fapientiac ipfius non folum propter creationem,fed Si propter fuftentationen’*'*' culentifsimé deprædieant, amp;nbsp;modis ctiam nobis incognitis ad rationem Si dccorcm uniiiei fi piitinti'''

Tolles tecum ex omnibus efeis qua mandi polfi(nt,0' comportabis apud te, o' erunt tarn tibi quàm iUis tinw.]Primiim hoe cogitemus in eo quod de uidtuquoep non hominum tantum,fed animaluipr’'' feribit, dcclaratur nobis cundem efie omnium Si hominum Si beftiarQ alrorem,qui eft ornniü ramii'' tor quam fcruator.Quos ab exino confcruar,illis etiam de uidhi neceflario prouidet.

Deinde Silillud confidcremus. Potuit Mofen,lt;Sf poft Mofen,Eliam prolixo tempore fine eibo,fdio^ rum Ilrael propc'innumcrabilem multitudine,folo manna cœlitus dcpluto annosquadraginta uhoO’ defertis fuftcnrarc:potuifrct utiqj eadem potentia odto homines cü beftijs fub uniiis area;tidfocepr^' henfos adanni fpaciü uel abfqj ullo cibo,iieleoclitns aiiquo fuftentaculo demifl'o ccfcruarc. Verumli'’' luit fide corû,quicüNoecranr, tamgraneii expcriincnto fubijeereifcd quemadtnodii ca;tcra,itact«n' uid“*

E X P L A N A T I o* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipj

uidiis necefsiratem modo rationi confenranco difpcnfaic,ac fimiil Noe in opere fidei exercere.

Ternójquod cura hanc amp;nbsp;difpcnfationem Noe iniiingir,ur nö fibijpfi rantüsfed aniinalibii» de ui ftu necefTario prouideat,documento nobis eft,fie eile diuinitiis conftitunim,ur quod prxftantius cft,de tcriori Si inferiori feriiiat. Dniina ilia potentia fapienria qua? condidit omnia, catholica proiiiden-tia creatis omnibus confiilit. Huius exemple conucnientifsimumeft,ur triam quod in liominibiis forte eft,feruiatinfirmis;quod fapif,famuknir infipientibustquod fublime eft,curam gerat iiiferiorum.

Qiiartd.Ex omnibus cfcis,inquit,quæ mandi polTunt. Obferua qüo uolucrit Deus,ur ratione alen- 'Ratio habenda dorü animaliü liaberet Noe, cibosq; iiixta illorii iiarictate uarios,amp; fingulis generibus conuenientes, coru qui alendi cöportarct. Nihil præcipit de eicis mundis iielimmudis ; fed quiequid mandi potcft,ad hanc nccefsitatc fuCcipiuntur. liberü facit. Duorü hic admonemur.Vnü oft,qua debeanr efte prudentes difpenfarores,quibus à Domi Prudentia, no cömiflum eft,ut necefsitatibus fubditorü prouideant. Alterü,quam non fit ulla legis ratio,ubi necef- Libertas. firas liberä requirit difpcnfationc. Cogita de exemple Dauidis,qui panes propofitionis necefsitatc ad-aftiis comedit,quorum tarnen ufus felis facerdotibus ex lege competebar. Matth.n. «.Sa m.n.

Qiiintd amp;nbsp;ilkid obferua quod dicif. Et erüt tarn tibi quam illis in cibü.Necefsitate cibi coniungif ho tieeeßitate cibi mo bcftijs.Habemus cü beftqs cömunem hanc non folum fpiiädi,ficiiti fupia memoratü eft, fed amp;nbsp;eden lugitur homo be diamp; bibendi necefsitatem.Sine flam uiuere non poftiimus, quo adempto morimur,amp; fine cibo diunir ilijs. nam flatusrefpirarionem retinere neqHimus,qua utratp flatus Si cibi necclsitate de fragilitate conditio nis noftra;conuincimur,iSlt; beftijs coniungimur.

Ffcif igitiir tHoeomnia qu£ pnceperatilli Deas.] Confideranda eft hoc loco fi'des Noe. Diuino oracu- Conßderanda fi Io de future diluuio præmcnitus, cuius nulla dum prorfus indicia apparebant, non folum corde quod des l^oc, ex Deo audiuit credidirfed 5^ quod in mandatis accepir,opere perfecit.Hæc demum ucra fides eft,unde iuftitia corä Deo cöftat.Hac de re Ebr.n. fic legimus : Fide Noe oraculo admonitiis de his qua? nondu n-uidebant,ueritus,aptauit area in falutem domus fute,pcrquam damnauitmundum,amp;l iuftitia? qua per fidem eft, hæres eft conftitutuS. Prtcdicatur noftro feculo per gratia Domini fidei qua? in Chriftum eft tußitiafidei. hiftitia.Eam doftrinam alij impugnant Si harefeos damnantialij uerbis laudant, opere negant; pan-cifsimi ad exemplum Noe efficaciam illius declarant amp;nbsp;oftendnnt.Non eft uera fideS, qua? fola conftat credendonim intelligcntia,ucl magis opinione.Vera fides quod corde credit, fadbis exprimit. VeritaS

J ignis in ui ardoiis, ucritas fidei in efficacia eft operis. Noe credidit uerum efie, quod de futura per di-Iiniium uniiitrfa? carnis exterminationeex Deo audiuit ; Si quemadmodum uere credidit, ita uerc' e-tiiqiiæfibi pracepta erant perfecit.Non iuftificant quidem opera,uerum ut iufta fides non eft,qua efficacia obedientia praceptis Dei débita deftituit,ita ex ilia nemo iiiftificat. De liera fide teftificaf effica cia opcris.Itaqj non folü errät illi,qui operibus iuftificationem tribuunt:fed Si ifti admodum fallitntur, Olli ociofam, inefficacein, immo pland mortuam quandam opinionem pro uera amp;nbsp;uiua fide ample-ftiintiir, illiép gratiam iuftificationis afsignant. quorum omnis uita abundc' teftatur,efle eos alienifsi-mos à liera, qua per fidem in Chriftum eft, iuftificatione. Qiiai e quod prafentem locum concernir, ifta flint notanda.

Pritnum, non dicif, fntellcxit Noe omnia qua praceperat ipfi Dcus.Etcnim licet intcllcxerir,haud Nöf (heitf Intel tarnen in eofolo conftitit, ut intelligeret qua pracipiebantur : fed intclligentia adiecit ueram obedicn- ^fxit Hoe om-^ tiam,quaconfiimmatio quadam eft fcientia.In caufa eiiim pietatis tantum quifep feit,quantum opere nia. perficit.Nuda fcientia,qiiam non confequitur obedientia efficacia, reum magis damnabilem qua'm iiiftiim conftituit Seruus eriiin feiens uoluntatem domini fui,amp; non facicns,tain abeft ut propter intelli gentiam iuftiis ccnfcatiir,ut grauiori etiam condemnationi fiibijciatiir.

Deind€,nondicit, Credidit Noe;fed,Fecit Noe omnia qua praceperat ipfi Deus.OracuIum Dei ad b\ondieit,Credi Noebimembre erat.Primiim,proponcbat quadam, non opus aliquod, fed fidem reqiiirentia; utpote nbsp;nbsp;JNoe.

qua de fadere, denique de diluuio quoque dicebantur. Deinde pracipiebat quadam, uidelicet de area faeiciida,dc animalibus mundis amp;nbsp;immundis in arcam colligendis, ac de cibis neeeffanjs comportan-' dis. Credidit oraculo Dei in his qua fidem pofccbant. Etquoniam credebat feeundum uerbum Dei futurum efle dilmiium,ohcdiuit ctiain praceptis Dei : ueritus, ne fi non obediret, un.a cum mundo im-pioriimperiret.Nifi fidem adhibiiilfet credeiidis, maiiu haudqnaquà admouiffetfaciendis; arcam non paraflet,aiiimalia non collegiirer,cibos non comportafiet.ideoep amp;nbsp;fuam Si fuorum falutem neglexif-fet. Redid ergo Alofcs,cumpcfietdiccre, Creclidit Noeijs quadedi!uuioamp;de fordere Deidiceban-tiir : maliiit ficloqiii, ut fimiil amp;fidem illius amp;fideiefficaciam commendaret. Vidir hoc Apoftolus. îdcoép encomium fidei illius hifee uerbis exprefsit ? Fide Noe oraculo admonitiis de his qua r.ondum uidcbantiir,ueritus aptauit arcam in falutem domus fiia.

Principid ponitfidemerga oraeulum Dei, quodeijs admonitiisfiierit, qua tiondum uidebantur, de diluuio uidelicet,quod demum longo póft tempore futurum erat. Deinde huic fidei tribuit timorem, quo metuebat,ne iina cum reliquis interiret. Nifi crcdidifier,nihil huius metuiffet, fed cum reliqua mul • titiidine fecurus comedifiet,bibilfer,adificaftet,amp;c.ufq; ad articulum eins diei quo pcftca diluuiiim ue-nir,amp; keuros perdidit.Ergo hic timor illius argumentum erat fidei. Tertio, attingit ctiam ea qua fe-cundum membrum oraculi diuini concernât, quomodo erga illa fe gefierit Noe.Aptauir,inquir, areâ. Hoc eftjfecit quod in mandatis à Domino ad hoe accepcrat, ut à futuro intentn feruaretur. Sic ucrita-r tem

194 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s I M

fem amp;nbsp;effïcaciam fidci Noe deprardicat:actum de fruftii ilIiuS fubiuiigit, dicens, Ad falutem doin“^ fiiæ,ptr qiiam it!ftitiæ,quà' per fidem eftjiarres tft conftinitus.

MM, ult,M((rà Huic excinplo conforme eft Chrifti queep oraciilum,quo difcipulos fuos ad prxdicatiolîem Euaiv «i’t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;geüj mifit in orbem.Et in itlo finit qusc pofeunt fidcm.quo referendum eft qiioddicit: Prædicate Ei»'’

geliumomni creaturæ ; Qiii crediderit, amp;nbsp;baprizatiisfueritjfaluus ent, amp;c. deinde fuut quaobt-dientiam requirunt,quale eft quod Matth ultimo dicit : Docentes cos feruarc, quarcunque ego pi'ï' cepi uobis.Da fidelem hom!ncm,qui prxdicationi Euangelij Dei ucrlt;? credar,uidebis in illo fideiefft’ cia.n amp;ucritatem. Nequeenim elunraxat credenda fide appréhender,fed 6^ præccpta facict.Fd^ confequitur Chriftiainis iuftitiam coram Deo, ucriimfidcifuæuffitatem per obedientiam præccpto^ rum Chrifti dcclarat.

O?Jnw pr.-cce- nbsp;nbsp;nbsp;Ttrtid non fimpiicitcr dicit, FecitNoe quae pratccpcrar ipfi Dcus:fcd,Fecit Noe omnia,qvsc prxcf’'

Deifiicièda, per. Ófc.Non folum fibi ac fuis arcam parauir,fcd amp;nbsp;btftias ad fe concgit,ac cibuin ccngcfsir.Niliil®^ m.fit eoi uni quæin mandatisacceperat. Et hæc fedulitas ad ucræ obedie.ntiac commendationcm per^* iict.Non uerc amp;nbsp;ex animo obedif, qui feienter ucl ncg’igif quaedam ex faciendis, ucl facit nonniilhi* iietitis. Qiiifquis, inquir Jacobus, totam legem fcruauerit, fi offendat in uno, faifbus eft omniumreuS‘ Qiii cniin dixit, Non moechaberis:dixit ctiam. Non occides, Qiiare obferuandum eft hie in Noe ac perfcôlæ obedientiæ cxeinpium,cui curfum fidei noftræ conformcmus.

Dieet aIiquis:Qiiis ufijadeo perfciftus cft,ut omnia pratcepta Dei faciat,ncc ulla in re delinquatl'R' fpödco: Agnoice quid debcas amp;nbsp;ad uera obcdicntià pertineatnicc agnofee tantum,fed amp;: ftudio facicn^' pro uiribus incumbc.Satagcrti facile' condonat,ficubi dcfeccrit. Aliud eft diccrc, Non requiritura bis, ut omnia pratcepta Deifaciamus ; amp;nbsp;aliud, agnofcerequàinpcrfciflamdcbeamus obedientiam qui nos ni gratiam recepittfif tametfi impares ad illam fimus, ex animo ramen faragcre;amp;; ficubi rimus,grariam amp;nbsp;mifericordiam Dei per Chriftiim implorarc,fperarc,amp; confequi.

Pr.fceptaDeißc nbsp;nbsp;Qiiai tô,huc facit Si illud, quod in Hebræo legirur, non folum fccifte Noe omnia prateepta Dei:

fv’i'- fuciendaß- Si fie feciftè, ficuti præceperat Deus. Reperias feruos, qui faciant qiiidem praecepta dominorum cuti fant inanda rum, iitriimnoneo modo, quoinmandatisacceperunr,fcddefuoaddantquacdam,amp;nonnullam“' ta, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rent. Præpofteram liane fapicnriam deteftatur Deus, quarc fignificanter populo fuo præcipit,

Qiiod præcipio tibi,hoc tantum facitomcc addas quicquam,nec minuas.Dcutcronom.n.Contral’O^ præccptuin Dei faciunt, non illi qui prorfus negligunt prateeptorum Dei obferuantiam, fed qui uideri uolunt,qui prateepra Dei cuftodianr,6f tarnen ea nec modo qiio pratcepta funt,ncc fine ad deftinantur, feruanr, fed fuopte arbitrio Si modum amp;nbsp;finem illorum peruertunt. Sic pratcepfum næ Dominicæ periicrtitur,diim nec modus,nec finis illius à Chrifto præfcriprus feruatur.

Seruet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qiiintô.Ncc illud rranlcundum eft,quod non fimpiicitcr dicir,Fecir Noe omnia qua? praiccperatE^

(juod jibipr^ci- us;fed,Fecit Noe omnia qua? pratccpcrat ipfi Deus. Et bate diferctiorequiritur ab homine fidelï» pititr 4 Deo-,reli uinis præccptis morigero,ut diligenter inter ca difeernat qua? communiter omnibus,amp;: qua? elUd!,u Miiigat. rer nonnuliis alijs,deni(y qua: fibi pcculiariter a JDeo praicipiuntur.Qua? alijs præcipiütur, horunii’^'* adimplerio nonconftringirxonftringunt uereJ quae nobis ucl communiter cum omnibus, qiialiaftquot;' pratcepta diledionis amp;nbsp;picratis ad falutcm pertincntiatucl priuarim ac pcculiariter prst?c ip i ü tur,quab» crant pra?cepta,Noe pra?fcripta,amp;: alia confimilia innumerabilia. Declaret quifiÿ in rjs qua:feconilf‘® guilt, quàmfirpiuSjôC à reliquis abftincar.

Hoc feptimo cdpite Mofes diluuium ipfum defcribit: primum quomodo Noe uM cum uxore, filijs, ty rum uxoribui, ey’ jcruandorum animalium deleilu arcamßtiußu Dei ittgrcjßu^: deinde, quando O' inundarint aqu^ßiper terranv.tcrtiô, quoußq; excrcucrinhejuartô quomodo uniutrfam carnem,dcmptisip rant in arca,defuperßcie terrx delei!erint:po{}rem(),quamdiu terram uniuerfam occuparint.

Dominus ad eumilngredcre tu amp;nbsp;omnis domus tuaifl^’^ i cam» Tc enim ui'di iuftum coram me in gcnerationehac.Exoin nibusam’mantibus mundistoiles feptenaamp; Iêptena,mafculun’ feminamide animantibus uero imm.undis duo duo,mafcului” amp;nbsp;foeminam. Sed Ôô de uolanlibuscceli fèptena amp;nbsp;fèptena,mafculuni fœminam, utfâlueturlemen fuperfaci'emuniuerfæ terræ. Adhuctquot; . nini poft dies ftptem ego pluam fuper terram quadraginta diebus^ quadragintanodibus, ÖCdeleboomneni fubftantiamquamfeddefr' perricie terræ.

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I8J

SfJ CZ dettolatilibuscxli. ] Graecus adiecir, tü,v nx^ct^ü/j, ïd eft mundis, quod in Hcbræo non habet. Necilhid in Hebræo eft quod addif,’^«iflî7I‘'7rft^'7I«i^'rw^ïi7£r^;I'w^ tü/j i».gt;) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ndi dü

^v.id eft,di de omnibus uolafiiibus immundis duo amp;nbsp;duo,niafculum 8d fœmfnam.

VtftiluetM'fcmen.]Ebr.y‘nTi’''rt''7,id cft,ad uiuificandum fernen. Graecus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, id

Et dclebo oninetn ‘jibßdntiam. ] In Hebræo eft n’gt;9quot;'n. Germaniens interpres iiertit^idllet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ddS '^efeti

fclt;tt.Qiùcqlnd fubfiftit. Græcus reddidit,w««' tû iw^(es'«i««:id el^qukquid erigituï. RefpeXit ad uocetrt tE'9,quæfignificat furgere. Gtrmanicc' rcdlc' uerteretur,4ZZfS 'iX'dS aufraget.

Etdixit'DQtniniiiddyîoedngi'cierctu zy omnii domus tud inarcam. ] Cumiam arcalecundum manda.* tiim ac præfcriptum Dci parata,ac tempus refipifcentiæ,annôrum uidelicet 120. elapfum, mundi uttd malitia liaudquaquam diininuta,fed aiuftior ac deploratior etiam fadla effet,idcoep matutitate ac pie.* nitiidine fua ad finem decurrifïct : conftituit Donimiis in effedlum deducere, quod antea propofuerat* Jtaep mandat Noe,ut fe ad ingreflum arcæ paret.

Mandatum hoc præfenti contextu Alofes eXponit.Eft autem bimembre.Nam prîmiirti continet prsü ccptum,quo traditur,quid facere debeat Noe. Deinde habet quædam rationis nice adiefta. Ad præce*-ptiim pcrtinct,quod a' Deo dicitur.'Ingredere tu lt;Sf omniS domus tua in arcam.Hoc eft,para te ac tuoS ad iiigrcffiim arcæ. Non iubet ut ftatim co ipfo die arcam ingrediatur, fed ut fpacio illo feptem die»-ruin,qiiod adhucad dihiuium uftp reftabat, cundba ad ingreflum arc« necefl'aria difponat, qüo ad ini.. tium diliiiiij expedifis Omnibus in illam ingrediatur.

Te enim uidi iublum coram me ingencratione bac. ] Pertinct hæc particula ad altéra membra, hoc clî: ad w. Duo iabebantur.Vnum,ut ipfe cumfuis arcam ingredereturralterum, ut iamiam fc ad in-grclTum illius pararet.Prioris rationcm déclarât,cum dicit;Te nanque uidi iuftum coram me in genC.* ration« iiac.Omnino dcclaranda crat hæc ratio né foltim narratione ac teftimonio A'lofis,ftd oraCu-lü acteftimonio ipIîuS Dci,quare uidelicet ex uniuerfo mortalium gcncre uniis Noe cum fais feruarc-tiir.In gencratione hac,inquit.Intelligit de hominibus qui feculo illo uiuebant.Nemo præter Noe, c5 hæc dicerentiir,de pijs fuperftes crat ampliuS.

E^omiiibus animantibusmundis toilesfepteM, . ] Referenda funt ifta ad primum ftiandati htiiuS mcmbriim, quo Noe præcipitur, quid facere debeat. Nempe non foins cum fuis arcam ingredi, fed 6^ animalia in illam induccrc,de quibns ipfi fuprà qnoquc mandatum fuerat. Præcedentibus hicadqci.-cirurde diferiminemundorum amp;immiindornm animalinm,cuiusfuprà nnllafueratfadla mentio* De mundis iubet fumere feptem feptem,dc immundis uerd duo duo.

.Pûtefthæcparticulauaridintelligi.Toiles, inquit,demundisfeptemfeptem. Prîmiim, Utfeprent feptem idem fint arque feptem paria, quamordecim uidelicet indinidua,feptem mafcuIifiC feptem foc nicllæ;amp;: duo duo,duo pariaàd eft indiuidua quatnor,duo mafculi Si duæ focmcllæ. Dcindc,fi hæc fen tentia non placet,ut per feptem feptem,inrelligantur tantum feptem indiuidua, id eft tria paria, Si u-niim indiuiduum adiedlum : «SC per duo duo, unum tarnen par. Senfus ifte fie habet:Ex Omnibus ahi-niantibus mundis,inquit,toiles feptem feptem ; ideft, de fingulis aniinantium gencribus feptem tollcS indiuidua. De animantibus nero immu ndis duo duo, id eft de fingulis immundorum gencribus, duo, par uidelicet unum.Nos German! loquutioncm banc lêptem feptem, duo duo, cominodius exprimi-mus,cum dicimus,icßben^viidßben vndie z'wey 'cnd zxvey voim iederlcygefchlccht. Et hæc mihi expofi-tiocommodior uiderur. Nam prior mulrum incommoditatis adfcrt, propter dupiicatum animaiium numerum,amp;: mulritudinem arcæcapacitatiincoinmodam.

VtJàZuefMrƒfJ„e^Ippcr pci'on KMtHcrfætcrr«.] Qitoniam fuprà de animantibus in arcam affumett-diS fimpliciterdixerat,ut pofsint uiuerc,hic clariiis exprimit,quare non folnm aliquot ex omnibus animantibus,fed paria ac paria mafculnm Si foeminam afliimi uclit,ob id uidelicet, ut de fingulis gencribus feminarium aliquod feruetur , cnius multiplicationc terra rnrfiiS , ficut antea, omnis generis animantibus pafsimreplcatur, Sic non fimpliciter dicit, Vt lcructur fernen.* fed addir. Super faciem uniucrfæ terræ.

Adhucenimpofldiesfeptem egopluumfiipcrtcrrum.] Refer ifta ad rationcm eins, ejuodiubcbat Noe iam fefe cum fins, Si animantibus deleélis, ad ingreflum arcæ expedite Si parare. Quoniam, inquit, poft dies feptem ego pluam fuper terram.Tcrminum illi præfcribit,quo feiat omnia commodius difpo ncre, ne præter expedationem diluuio adobtliatur : amp;nbsp;quæ inducerida étant in arcam, in-ue.,tibuS pluuijs difficilius Si moleftius expediantur. Addit,Qiiadraginta diebus,amp;l quadraginta nodibus: hoc «ft, pluuiæ erunt continuæ, nec interrumpentur per quadraginta dies ulla ferenitate. Qiiare parabis te lu tempore ad ingrcfliim arcæ,fciascp mox iibi pkiere coCpero, non fore finem pluuiarum, donee uni-uerfacarodeleta fitdcfupcrficie terræ. Hocfenfu dicit, Pluam fupertenam quadragintadiebus 8Ç e]uadraginta nodibus,amp; deleboomnem fubftantiam quam feci de fupcrfîcie tcrræ.Dicuntur ifta propter Noc,ut feiat quid,quando,quomodo Si quo fine futiu’um fit,quo ad ingrcfliim afCæ fine ulla ter-giuerfatione «SC cundatione urgeatur.

Qttomodo ex a- nbsp;nbsp;quot;ExomnibmanimantibiKmnndis.] Qiiarunt hic,quomodo ex animanribus uocentur alia munda,Si3'

nimantibiK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lia immunda,cum nihil fit ex omnibus creaturis Dei,quod non fit ualde bonum,ficuti fupra cap. gt;.

dimuSjUbi Mofes ciicitrEt uidit Deus cunéia quæfeccrat3 0lt; erant ualde bona^

Rcfpondeo; Non cft idem eße malum, amp;nbsp;eße immiindum, quantum concernit non animi, poralis condttionis immundiciem : qusc tamabeß ut mala fit, utaliquaratione,finaturalistft,boiiJ quoq; fit di utilis. Secus comparata eft immundicies animi in liomine, quæiirex pnmæua creation^ non eft,lcd ex ucneno peccati per ferpentem introdult;fla,ita ôC bona non eft,fed mala. Qiiare diferimf’' hoc animalitim immundorum amp;nbsp;mundorum non tollit ueritatem Mofaici teftimonq, quo fupra öf’ i.dixitr Et uidit Deus cunóla qiisefecerat, Si erant ualdebona. Nam etiam immunda animaliaftiuW ufum in uniiierfo illo opificio Dei habent, propter quern inter ualde bona reelc'numerantur. BomUquot; efle fi dicatur de creaturis Dei, non nifi ad aliquid Si ex parterfi uerd de Deo referatur, iam non quid amp;nbsp;ex parte,fed in fe amp;nbsp;perfedld didlum debet intelligi.Sic habet etiam ratio mundiciei Si immu'’' diciei. Quicquid ex creaturis mundum uelimmundum dicitur, uonfimpliciter di omnibus mo®’ fed aliquatenus dicitur. Habent di munda animalia fuamaliquam immundiciem propterqiianiii”' munda,ficut i3iimmunda fuam quandam habent mundiciem, cuius gratia munda dici poflent. Vtrs? genera coram Deo nihil habent immundiciei à quo funt ualde bene condifa, fed difcriminantiir ufu iudicio mortalium.

Dieetaitquis : Qiiæeft ergomundicies mundorum, di immundiciesimmundorum animaliuf”» in hocpræfenti confideranda diferimine^ Noneftifta confideratio ad eundem referenda rcipc^*”*’ R lit enim corporis forma tails cft,ut animal reddat immundum, qualis eft forma draconum, crotO' dilorum,ferpentum di aliorum mnumerabilium, qiiacipfo afpedtu funt oculis noftris abominabilh-Ant inclus flceft impurusac deteftabiiis, ut conftituat animal immundum. Sic funt immiindif®^’ Si quotquot uelexrapta Si cpuento,uel ex immundo uiuunt. Aut immundum cenfetur animal eoquod ufibus humaniseftincommodum. Talia funt ucnenata,di reliqua omnia,quorum carofi^’' datur,fanitati corporis humani aliquid adfert detrimenti. Habebat forfan poftrema hate ratio nihillo ci in priore mundo,in quo carnibus non uefeebant homines ficuti communitcr fentit; ucriim præ«*^^” tes fatis adferunt difcriininis mundorumdi immundorum animalium quod ilia tempora concernit D^ immundis animalibus uide Leuit.n. Horum confideratione facile cognofei poteft, quaefint animal*^ j munda di qua: immunda,çenfenda.

Ex omnibus aimmntibus mundis toUes ßeptem fcptem,de animantibus ucro immundis duo nbsp;nbsp;duo. ] fpf’

(floris diligentia uix poterit hoc loco franfire,quin qua:rat,qua nam ratione uolucrit Deus de iriurid* animalibus imp3rem,de immundfs uerd parem numerum referuariin area. Refponderit forfan quis poëticum illud,Numero Deus impare gaudet. Verdm ca refponfio hanc fecum trahit incomwO“ tateminhaccaufa,ut moxfufpicio nafcatur,non delcdlari Deum pari numero, mafeuliuiddicd® fecmellsc. Deinde quoniam munda quoejj in eum ufum affumebantur, ut fernen fuperefl’etretinenclïl'^ gulorum generum pofteriratis,n5 immeritd quæritur, quare impar numerus aifumptus fit, cum ha“ fit ad idinftituti neceftarius,fufficiatc^ paruum coniunifio.

A.dhancquæftioncmcommuinttrrefponderiir,feptenariumnumerum ex mundis animalW'’ fuifla ex caufa aftumptum, ut tria paria multiplicationi, feptimum adieftum oblationi di facrifi®’ cuius infra cap.s.mentio ficf,fcruirent. Ex folis enim mundis folebant ad facrificandum fumi. Huictf' fponfo nonnulli eontradieunt Primihn ob id,quod literacrcpugnare uidcatur, fi fintiamus feptiw“'^ indiuiduum non conbinatum fuo compari,fine mafciilum fine fœmellam, intrafle in arcam, cum ptum fir,Duo di duo,itcm mafculus Si fccmina ex omni carne introierunt.Deinde ob cam qiioquf fam, quod ad facrificandum ex ijs quæ in area nata funt, fine multiplicationis detrimenro fumi dam potuerintjUt necelfe non effet aliquot indiuidua imparia facrificiorum gratia paribus coniung“''

Communem ramenrefponfionem,non uideoqu.ampofsimus certisaefirmis decaufisrefp““'' Nam etiamfi plus momenti ad multiplicatione habeat, fi mafeulo uni fex, uel duobus quinquefff®'' lac adiunganttir, quam fi uel tria uel quatuor paria committantur : baud ramen poteft alsignariab'' qua ratio, quare non æqud quinque uel feptem fccmella: uni mafeulo ,ur numerus elfer par, atqiif quo impar effet, fuerint coniumflac. Qiiare quamuis nihil exprelfum hac de re fit inferipturiS)’’'^'’ tarnen,quemadmodum Si aliorum,iudicio tutius eft , ut impari numero facrifieijs profplt;î'“'’' elfefentiamus.

C^uareDeusno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AE S T I O 111.

etiamimmundos Etdeeo forfan quxfierir aliquis,quare non etiam ad eundem modum fimiil immiindcSäb' homines,guem- quos homines cum mundis in area feruandos coniunxerit, ficut animalia immunda cum tnu’'® admodumbedii- feruatiuoluit.

at, tn area Çerua Refpondendum eft,homines immundos elfe peccatores impios,mundos uerd pioS ac fynceroS;dt' riuoluerit. inde non eifeeandem çoram Deo rationem animalium immundorum, quae eft hominumimniiin''l‘’' füll’'

A rum. Animal immundum, fient amp;nbsp;fnprà nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habet in fe quod coram Deo cenfeatiir immun.*

dinn,ipfitp difpliceatjioc eft^quod iuftitia: tins repugnet, ideoep amp;nbsp;iudicio illîus fit obnoxiiim. Etenim ut ab eo creata funt,fic funt naturaliter, nec fieri poteft, ut aliqiiid eorum odiat qiiw ipfe creauit, nifi à primæuacreationedegeiierct.Longe'aliacftimpioriim ôfimmundorumhorum ratio,Horum im*. mundicics ncque ex Dco eft,fed ex fatana: netj illi placcr,fed iichementcr difplicct, id quod bate ipfa di-liiiiij lüftoria fatis euidenter déclarât. Adhæc -, non erat necefle, ut mali amp;nbsp;impij homines data opera camferuarenturobcaufam,utnatio impiorum etiam hoenoftro feculo multiplicaretur, cum nafci queant eJt bonis «Si pijs parentibus, ficuti Ifmael ex Abrahamo, Elan ex Ilaaco,amp;c. Qiiare non con-ueniebat,utimmundihomines unà cum mundis,idlß minifterio Noe, cum illiusconfcienna,ferua-rentur. Eratquidem Cham,iunior ex filijscius,nonufqjaded iuftus, utpaternacprobitatiaepietati rcfponderet ; ueriim haétenus illius fefe malitia nondum excrucrat, ut patris efiet confeie ntix cognita; deinde non erat confimilis reliquorum mortalium corruptioni amp;nbsp;impietati. Qiiapropter noluit eum Deus excludere à numero feruandorum.

EgopÏitóW fuper terrämüuairäginta diebui’z^ quadragintâ mâikuf.'i Quxrunthicnonnulli, quid ne* Quidnccelje cefle fuerit ad delendum uniuerfam carnem,, ut quadraginta dierum amp;nbsp;noditium pluuiam immitre* fuerit quadra^ ret,cum poflet id non folum unico die, fed amp;nbsp;breui momento uirtute uerbi fui pcrficere f Etenim cum gintadieru plu-immenfam illamaqiiarum molcm initio creationis de fuperficie terra: uno die abftulerit, 8C in u* Ma,cu unico die num locum congrcgarit,quid uetabar,quo minus illam confimili modo uno die rcduceret uniuerfamt’ potuiffet oninii Refpondeo.'Vticp neceffc non erar,ut quadraginta dies ac noftes plueret, neep id earn ob caufam fe* WO deleri.

ftum efle dicendiim eft, quod citius fieri non poflet, fed quod ira ipfi feciundum uidebatur. Sed ne id quidem dicemuSjquodprxter rationem fic ipfi fit uifum, licet nulla exprimatur. Etenim uoluntas Dei tatnetfi omnium fit liberrima,irrationalis ramen efle non poteft.Qiiomodo nanep fine ratione feceret aliquid qui ipfifsima eft fapienria,amp; fons omnis reftæ rationis^

Dicam quid mihi uideatim, quandoquidem coniedluris probabilibus moderate' urcndumcft,ubi nihil certi in fcripturis exprimitur.

Initio creationis, quoniam conftitutum crat fex dierum fpacio condere uniuerfa, qux ceclo ac ter* ra continentur,ipfe ordo dierum,opificq ratio requirebat, ut tertio die fegregaret aquas de fuperfi* B etc terræ in locum unum, redderetl;^ terrain aridam amp;nbsp;ad friiftificandum paratam. Hie uereJ non erat confimilij ratio. Deinde quoniam propter iniquitarem mortalium diluuium hoc carholicum erar in* troduduriis,licet non legamus de feruaris ex undarum flult;fl:ibus,nifi de Noe tanrum,cum fuis;CTedibile tarnen eft quadraginta dierum illorum fpacio,CTefcenribus aquis,mulris mortalibus oblatam fuifle re* fipifcendi,amp;; de ijs qux Noe pracdicaucrar,cogitandi occafionem.quæ prorfus fuifl’er amputara,fi unico momento ciindi fubito interiflent.Nec eft ut dicat quifquam,debuifl'e eos leriiari ex undis,fi qui re* Obieilio, fipuiflent. Sera pocnitentia eft, qua: in curfu iudicq Dei ac plagæ meritx nafeitur. Sera ad hoc eft,ut à plaga liber et. Quis autem de talibus affirmauerit, prorfus in confpedlu Dei inane eflTe, quod interea dum exitium ob oculos cernunr,ad fe rcdeunr,ôf merirum indicium Dei cum pocnitentia cordis agno-feunt, ac gratiam iufti iudicis implorant fOiiiscredet nihil diferiminis efle coram Dco inter cos qui Sic arbitror cf* huiufmodi funt, Si eos qui ad extremum ufquc halitum in obftinatione Si impietate cordis fui perdu* de multitudineil ranti Interijt quidem diluuio uniuerfa caro comipra Sirepleta iniquitate: uerdm nihil habear abfurdi, la 60O0OO. uiro fi credamus multos ex immenfa ilia mortalium multitudine, cum uidcrent iam interifl’e alios, alios in rum qui in de-ipfouerfari difcriminc, Si aquas ficexcrefcercjutipfis quoq? nulla fpcs euafionis, ncin fummisqui* ferto perierunt dem montibus, relinqueretur ad refipifeentiam in extremis efle permotos. Accedebat Si hoc. Non fo- cenfendS, de qui lum iiidebant inttritum communem, fed Si ipfum Noe cum fuis in area abfque ullo difcriminc ferua- bus legitur Df«. ri,undc reipfa admonebantur, perire fe iufto Dei iudicio, ac dare panas incredulitaris Si impaniten* t.CT », -tiæ, quod non credidiflentuerbis acfeiflis Noe. Vbi de iftis cogito, arbitror non fine pcculiari confilio Dei, fiue hoc, fine alio, diluuium hoc aquarum non uno tantum, fed quadraginta diebus ac no^libus fuifle perfeftum,

EtdixitDominuiodHoei'lngrederetucr omnisdomustuain arcani.] Vide, nonfolum defeäcndaarea Deo eoquodnS mandaiiit,Si quod in illam Noeuna' cum fuis ingrefluruseflerprædixir,diccns,Pono fœdus mCuin te* folum arcamfe-cum, Siingredieris in arcam, ru Si uxor tua Si filij tui, Si uxores filiorum tuorum ; fed iubet etiam, cere, fed cr illU ubitempefliiuum cft,utin illam cum omni domo fua ingrediatur. Sic uidelicet fidei Noeferuiebat. ingrediiußit. Volcbat ilium in omnibus reddere certum,ne quo padlo fiudluaretjideotp in omnibus uerbi fui oracu* la adhibuir, quibus firma fide non folum feciendo arcam, fed Si in illam ingrediendo niteretur. Erat Stultitia eil uitâ »anque utrobique opus magna Si inconcufla fide, qua illic rationis iudicio Si irrifioni hominum im* fi'agili concrede pioriim rcfiftcretdiic ueró animum fuuin contra quxuis in diluuio occtirrcntia diferimina obfirmaret, re ligno, fi id hti iiccdnbitaret futurum, ut in area cum fuis feruarctur, uirtute uidelicet Si cuftodia cius,qui arcam hanc mana^temeritdte Si facere Si ingrediiuflerat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiat,

Quod Noe pro - nbsp;nbsp;7^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuliumcorarnnte ingeneratione hac.'iln hae artiologia primi'im obferua, quod propten»

pteriuüitiam Çu ftitiam fuä feruatus fuit Noe,qucmadmodü reliquus mundus uniuerfus propter iniqintatëineorrigü’*' ainjcruatus fuit, perijt.Teenim uidi iuftum,inquir.ldeoingrederein arcam.Repctehicquod fupra cap. præeeeio^j ti dixit Mofes, inucnilfe uidclicet Noe gratiam coram Domino, quibus uerbis fignifieauir,ftruariini Gratia Det er lam elle per gratiam Dci.Ergo ncc gratia Dei rjs eft fperanda, qui nullo iuftitiac ftudio tenentur, q»’' iu^tcia piorii co les erant illius feculi homincs,fcd capaecs illius funt pij amp;nbsp;iufti, per quam feruentur. neip iufticiaiu umgenda. per fe fatis eft ad falutem, nifi inueniatur gratia eoram Domino. Qiiare pulchre eoncurrerunt in 1gt;’‘ eaufa amp;nbsp;gratia Dei iuftitia Noe.

Nera inüitia. Deinde eonfiderandum eft, quod non dich. Tu nanej uifus es iuftus eoram mundo: fed. Te nanq»' nidi iuftum eoram me.Habes hie ueram iuftitiam expreftam. Primum non conftat illa iudicio amp;nbsp;oeubS mundi,fed Dei. Deus ipfeuidit Noe elfe iuftum. Videtautem Deus intima cordis, homo caf3ntuin»i det,quaf apparent in faeie.Reperias multos, qui iudicio mortalium uideantur tfPe iufti, propter exi^ nam pictatis amp;nbsp;îufthisc Ipeciqn, in quibus tarnen Deus nihil iuftitia;, fed plurimum uidet hypoerW® amp;nbsp;iniuftitiæ. Deinde uera iuftitia noninfeculum,fediiupfum Deum dirigitur. Noecoram Deorf' uiuebat, confeientia bona amp;nbsp;lineera coram illo ambulans. Veriim falfa iuftieia non hoe agir,ut Deolt’' fe apprübet,fed omnia fieinftituir, ut eoram hominibus fefe uenditet. Vide Matth, ij. Ergo eadcmui’' uera eft iuftitia,quæ iSd oeuüs Dei probatur,óf ad eonfcientiam ac uoluntatem Dei dirigitur.

Juflitia p irentte Tertio amp;nbsp;illud obferua, quod ubi de ingreftu area: pra:cipit,non dieit, Ingredere tu in arcam:fetl»‘^^ prode/lliberisac dit, Er omnis domus tua. Vbi ueró de iuftitia ranquam ingreftus huius caufa loquitur, non didr,^^

nanque amp;; tuos uidi iuftos, fed iuftitiam ipfi Noe tantum adichbens, Tc enim, inquitjiiidi ram me. Non eft ut hie inquiramus in domefticos Noe, an non amp;nbsp;illi iufti fuerint,quandoqiiiden’U*'’ cum ilio ieruati funt in area. Credibile quidem eft fuifle eos ad pietatem amp;nbsp;iuftitiam inftitutos, ucr“'” non illorum,fed Noe iuftitise tribuitur,quod non pcrierunt una cum impijs.Sic nanque folet Deu5 teni poraria beneficia fiiijs amp;nbsp;doineftieis eonferie propter maiorum ipforum pietatem.

Qiiarto.ln generatione hae, inquit.ln eo quod unuS Noe in uniuerfa ilia prioris mundi generation ne,cum indueendum efiit diluiiium, iuftus eft in uentus, admoncmur quanta fuerit patientia Dei, multitudinimor totius munditarn infigniterobftinatam malitiam lt;SCcorruptionem tantifper tulit, dum exnationepi’ tMiim parcitur, rum nemo praeter Noe cum fuis fuperelîet amplius. Cum adhuein uiuiselTent aliquot patreSj^“' » fub Noefunt mortui,diftulit propofitam plagam,donee illis mortefublatis,folus Noe fupereflff' Videmus hoe exeinplo, quoinodo propter paueos aliquot iuftos innumeræ peceantium miiltitudinf admirabilis iila Dei patientia parcat.Quare omnium infanifsimus eft hie mundus,qui cos odiofiisi®^ pcrfequitiu',quorum piacfentiae dcbet,quod non cathoheo ftatim cxitio abfumitur.

Initio creationii Ex omnibus animantibus tnundistolles feptemfeptemmajculumcrfoeminam, deimmundis ucrodtto^ix''^ faéïa funtanima Prineipió illud eonfiderandum eft, quodeum omna omnium animantium genera propterliomiw»’ ha propter ho - initio conderct,ae poteftati etiam illius fubijccrcr, non folum nnmda condidit, quæ immediate mines nort folunt illius cederenr,feel amp;nbsp;immunda, à quibus abftineret. Suo quidem modo fingula iiniuerfofubferuiW''’ mundafid et int quod propter hominem eft falt;f£ura,uerum non omnia ufibus humanis funt deftinara,fcd ea diintaXJ'» munda. qua: munda Si accommoda funt homini. Alunda mundis conueniunr. Signifieatur hac cor.fiderst!»' ne, ipfo hoe ordine Dei requiri a nobis, ut uita nefti a ralis fit, quæ immunda fpernat. Si foïis utatur. Alioqui quorfum attinct abftinerc ab immundis eos quorum uita nihil eft aUud qua'm ip®*' ma fpurcitiesf Qins d fuc rcquifierir,ur mundis ueftiatur,cum omnis illius uiótus fit immundusf

No pemtifit^oÉ Deinde eonfiderandum amp;nbsp;hoe eft, quod de mundorum Si immundorum difcriminc pridp'’ liberti ut ipfe de baud permittens Noe,ut ea de re pro fuoipfius ftatuar arbitrio. Cogitaflet enim nullum fore iifnioW' animantibus dia cefi’arium animantium im mundorum,cuius gratia in arcam ad pofteros fcruanda rccipi debeanr, pt*'' tueret. fertim Cum nulla in præeeder.tibus mandatis immundorum mentio fafta legatur. Quare de illisq»»? exprelle præciperc uoluit. Non dieo, quod diem de area facienda præeiperet, nullam imtnundor»™ inentionem fcecrit, led quod fadlam elle, nifi pracfenti hoc loco,non legarur. Siue Si antea de illis, hie primiim prxeepcrir,nobis obfa uandum eft, longe alio loco apud Deum eife, quam nos putainuSj quæ innioris uidentiir efie momenti,Quare cogitandum eft hie, quando fit ille negleiff urus mundaft* opera, qui ne immunda quidem negiigit. Deinde inoperibus Dei diiponendis fummoperccaut^ dum eft, ne quid noftrp ipforum iudicio tentemus, fed omnia ad piæferiptum uerbi Dei difpoiiam»-'-f^od fi in ammantibus rarione deftiriitis hae nobis eft cautione utendum, ut ne de immundis quidem noftro arbitratu ftatuainus,obfeero,qiiæ eft ilia ttmeritas,qua qui in mundo rerum habenas difpcnfat* das iifurpant de hominibus ad imaginem Dei eondiris propterea quod fubditi funr,fuapte libidinelh' Quod p'ura de rumir quidins,unde Si naruin eft iilud tyrannicum.'Sie uolo,fie iubco,fir prorarione uolunras^ mundis quant im T£rrió,nce iliud tranfeundum eft,quod plura de tnundis quam de immundis in arcam iiirroduciW' mu'idisinarcam bet. De mundis nanep dieir,S£pr£m Si feptem:deimmundis ucró,Duo Si duo. Haerarionetifibush» ducii’.fji:. maids magis quam gior.æ fuæ eonfulcrc ftaruit. Primü enim eopiam utilifi lt;Sc mundorumanintalium magis

A magis quàm immundonim extare iioluit, ne quid nobis nel ad alimoniam gt;S^ iiilt;fi:um,Hcî uefiitumjiel alias neceflarium adiumentum deefTet. Deinde noluit immundoriim animalium parem cnm mniidis cfle miiltitiidincm,ne pafsim inualefcenria amp;. iiominibus amp;nbsp;inmentis inconimodarerit. Qiiare qnc-ties mundoriim animalium copiam magis quàm immundorum ccrnimiis, cogitemus deprouidcntia Dd, qux ftatim initio necefsitaribus noftris ut in reliquis, ita amp;nbsp;liac in re confuluit. Vaftationis argu mentum eft, fîcubi immundæ inualefcunt beftix, quale eft quod EÛiæ decnnotertio de Babylone legi tiir. Voluit quidem fernen aliquod immundarü retinere beftiari!m,ut cilciit quibus ad caftigandü ingra tos amp;nbsp;immorigeros utereturruerü id fie temperauit, iit munda, innoxia,utilia, amp;nbsp;inanfutt3,liof eft ne.-cefsitatibiis noftris accômoda animalia multitudine fuperarët imniundas,fxnas,ac truculentas beftias, quo minus ab illis abfumantur. Sic in aquis plures funt inermes pifciculi quàm fint Horaces ac dentati: interuolucres maior eft iniioxiarum columbarum cpiàm rapacium accipitrum copia, amp;nbsp;inter animan tiaplures funt oues quàtnlupi.

Qiiartô etia hoc expendamus, quodtam diligenter inculcat ac præcipir,ut mafeuli amp;nbsp;focmel'a: in ar Ee coKÜartLl cüintroducant.Capite præcedëti,mafculini fexii5,inquir, amp;nbsp;feeminini crut. Et hic iibiqj tam de ininni coniugij dis quàm mundis,ÔC uoluaibus quoep præcipiens addir mafcuiii Si foeminam. Et fi doniii Noe infpi- timi. cias,amp; illaquofÿ coniunrtione mafculorum Si fccminarum conftabat.Noc Si uxor^tres filij Si tres il-lorüuxor€S,quatuor paria torn uniuerfi generis humani feminariü continebanr. Dum ifta coiifidera-mus,admonemur de conftantia coniugq legirimi, qua non folum inirio creatloriis ur ex eo prior, fed amp;nbsp;in reparatione hac generis noftri, ut poftericr quoep hic mundus Si multipiicaretur Si propagare-tur, mafculum Si foeminam coniungi uoluit creator file amp;nbsp;moderator omnium, ne quod CIii :ftus, ex authoritate creationis Matth.i9.pronunciauir,dicens:Qiios Deus coniunxit, homo non feparetjdun-taxatad prioris mundi tempora pertinere pnrcmus.Qiiare nehemenrer deteftabilis eft eorü temeritas, quiordinemhuncconiugii à Deo inftituti prac coclibatufuo omnium fpurcifsimo quafiimmundum refpucriint Si defpicabilem jeddiderunr.

Vtfaluetur fe/nenfuperfaeient uniuerfa; terrie.} Obferua hicnfiim ecrum qui in area fcrnabanrnr,ho-minumuidelicet amp;nbsp;animalium. Alud eft feruari nt fis Si uiuas,amp; aliud nt ad aliquid fis Si uinas. Prins ad noftram ipforum falutem pertinet, pofterius prouidentix Dei fcruit, Ad prins requirifurjUt fis in gratia Dei Si fpiritu fidci ftudiotß iufticiæ præditus;ad pofterius rcipfa uidemus non requiri ueceffarid, ut fis in gratia Dei Si iuftus, nifi Si hoc gratiæ Dei tribuas, quod eledlus es, nt fis propter alios. Noe

quoniam iuftus erat, amp;nbsp;gratiam coram Deo inuenerat, non ad hoc tantum feruabatur in area, ut fernen eilet futurx pofteritatis, fed Si nt uiueret. Si ab exitio impiorum liber fernaretur. De fiiijs eins id confiât, quod tanquam fernen humani generis, ex ipfispropagandi,feruati fint m area, qua in reex ïquocómunicarunt,abfcp ullo iufticiæ uel ininftieix relpeifln. Ncqj enim Sem propter lufticiam fuam pluspraftititad multiplicandum genushumanumquàm Cham. Veriimquatenus paternsmiufti-dam amp;nbsp;fidem imitatus eft,hadl:cnus amp;nbsp;ipfe non folum nt fernen ad futuram pcfteriratein,fed Si nt ele-ftus adfuam ipfius eft falutem feruatus. Vere Felices funt,qui fic propter alios in uita feiuantur,vt fi-mul propriæ falutis gratiam ac felicitatem retineant.Hi funt omnes illi qui non modo nt homines,ge-neris humani fpeciem (Së gereutes amp;nbsp;multiplicantes, quod commune habent cum btfti]S,fedamp; utiufti ac fideles homines uiuunt,«Slt; ab ira Dei,qua perduntur impij,liberantur.

Deinde iSdilludexpendamus quoddicit. Super faciemuniuerfxterrx. Ergo modicum illud lemen Quod tammodi tam liominum quàm animalium, quod in area feruabatur, uirtute diuina; bcnediiftionis in tantam e- cum fernen tot.i rat multitudinemeuafurum,ut non unius duntaxat regionis,fed nniuerfiv terræ faciern eftet occupatu- terrie fuperficiè rum. Quare non eft attendendum in femine, quantum, quamlp mnltum uel modicum exiftat : fed re- repZffnr« erat. fpidendumeft ad uirtutemopifi'cis omnium,quiutrunqneoperarur,amp;fernen uidelicetdë feminis Apoiloli,pufil-incrementum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hts grex^fermen

AdhtK enim po/{ dies feptent ego pluam fuper terram quadraginta diebus,Gr quadraginta noâihus^Cf dele.-bo omnemfubflantiam quamfeci defuperßeie tetrte. ] Obferuandum hic eft, quod non fimplicitcr dicir,E-go enim replebo terram aquismel ut fuprà dixit,Ego adducam aquas diluuq fuper tcrram;fed ut mo-dumexprimât. Egopluam fuperterram quadragintadiebus amp;nbsp;quadraginta noiflibus. deinde t ir.-piis queç fignificar,quo inchoaturum fir tliiuuium. Aiij hic arbitrantur uoluific Dcum oecafionim dare morralibus ad refipilcendumimihi nerd uidetur confiderandam efie diligentiam Dei,cuius Si fuprà memini,qua animum Noe in caufa ram ardua Si infolita ab omni hæfitatiorie liberal e, amp;nbsp;de ennuis certüreddere uolucrit.Pliu'imüenim apudpiosrefert,qua certitudine fideiad cracula Dei fefe ac-cômodent. Mofes Si Aaron propter qualemciæp hæfitationc reqciebätur,ne Ifraclcm in terrä Cenaan iiitroducercnt, qua de re Num.io.legere liccr.Ex uxor Lor, quoniam refpiciebat, in ftatua faiis ccuerfa cft,infrà cap.19.Et pater loan.Bap. non fatis credens uerbis angeli,mntus reddebatQiiare cu nihil minus ferri pofsit apud Deü,quàm incredulitas,amp; hæfitatio mentis, nbi oraculis dininis credt ndii Si ob-ftquendum eft,admodum necefiTarium erat, iit Noe in caiifa hac fic infolita,ur nullum iliius piæcefi'erit r 4 exemplum.

too nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

exemplum, 8i fie inopina, ut dubio procul ridiculus ac delirus illius gratia habererur.non folum quod futurum eflet, fed 8C de modo Sf tempore, tanquam duobus indices, de ucrirate oraculi ftantibus,inftrucretur. Hxc eft ilia prouidentia Dei,quac in omnibus rebus fidem Si obfequentiar'' quirentibus rationem habet infi'rmitatis noftrsc,ne quo padlodubij fluduemuS. Sic angelus bcat®“'^ gini,non folum quid futuru effet,fed amp;nbsp;modum eius exponcbat,amp; exemplum grauidx ElizabetjCOquot;' firmationis gratia addebat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Et delebo omnê nbsp;nbsp;nbsp;Deinde amp;nbsp;illud notandu liic eft, quod dicit : Et delebo omnem D’''P‘'n,id cft,quicquid erigifur,(lii*’’

fi fcci.Admonemurhacloquutione,utubi in fuperficiehac terrae uidemus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ideftereftajex»quot;'

tia,amp; nihil minus qua'm breui aliquem interitum prsefeferentia, cogitemus haec duo. Vnum,elfe quod funt,amp; quod crefta funt,falt;fla à Deo,ne qiiam fibi gloriam de eo ^uod funt uindicent, fed in dine creaturarum Si faeft orum retineantur;alterum,nifi gloriae Dei leruianr,aliquando futurum, I'tJ' iufdem opificis manu qua fadf a funt, rurfus delcantur,ut ex. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiant XT\V31,Cadauera puiriö’’

Fccit ergo Noe omnia quæ mandauerat ei Dominus, Eratqp centorum annorum quando aquæ diluurj inundauerunt fuper ram» EtingreiTuseft Noeeius, uxoreius,amp;:;uxoresfiliorumeii*^ cum coin arcam propter aquas diluurj ♦ De animantibus quoc^ mui’' ' dis amp;nbsp;immundis amp;nbsp;de uolucribus, amp;nbsp;zx omni quod mouetur fuper i ram duoamp;:duoingreßi funt ad Noe in arcam, mafculusamp;S fœmina»^' cut præceperat Deus Noe» Cumcp tranfiflènt lèptemdies,aquæ ufj inundauerunt fuper terram» Anno iexcentefimo uitæ NoCjUitn'“^ (ecundo, lèptimodecimo die menfis rupti fiint omnes fontes abyisi j gnæ. Sc cataradæ cœli apertæ funt, 8c làAa eft pluuia fuper terram qua; draginta diebus Sc quadraginta nodibus » In articulo diei illius inw' fus eft Noe Sc Sem Sc Cham Sc lapheth filij eius, amp;nbsp;uxor illius Só uxo' res filiorum eius cum eis in arcam» Et ipfi Scomne animal fecunduin genus luum uniuerla^ iumenta in genere fiio,SComne quod mou^' tur fuper terram in genere luo, cuneftum^ uolatile lecundum fuum, uniuerlæ aues omnes uolucres ingreflæ funt ad Noe in arcam, bina Sc bina ex omni carne, in qua erat fpiritus uitæ» Et quæ ingrcA^ funt mafculus 8c fœmina ex omni carne introierunt, ficut præcepcratû Deus: Sc inclufiteum Dominus deforis»

'Dedninutntibatauo^mundis.'l Græciishicde fuoquxdamadiecir. Sic cnimuertit.’Eta iiolatilibu* mundis Si à iiolatilibiis non mundis,öC à iumenris mundis. Si a iumentis non mundis, Si à ab omnibus reptilibus quæ funt luper terram,8Cc. In Hebraco non eft priore loco de uolatilibus, iumentis; deinde non fit mentio hic mundorum ßC immundorumuolatilium, fêdfimpliciterkgit'*'’ Et de uolucribus.

Annofexcente/imo uitlt;e^oemcnfefecundo feptimodecimo diemei^s.] Graecus uariat, Ea' tw srfi, inquit. In fexcentefimo primo anno.Et ubi HebracuS habet, feptimodecimo dic:illelfgif, Hciï ènnéiA/, id eft uicefimofeptimo die.

B.uptifuntomnesßntesabyßimdgnie.'i Græcusquodeftin Hebræo n3‘i,id eft magnac,omilît.

Cunilumq; uoldtile fccundum genus fiium,uniuerßeaues, omnes^uolucres. ] Graecus pro hisomn^ bus fimplicitcr una diCtionc uertit,«« 'urtx/f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ntuT^è ^f^vrjid eft, amp;omne uolatile fëcuiiquot;

Binrf Cf ex omni carne. ] Adiccit hic Graecus, um ÉiKv, id eft mafculus 8C feemina, quod® in Hebræo non habetur, nifi in fequenti particula.

ïecit ergo Noe omnia qult;e mandauerat ei ’Dominus. ] Hæc eft fumma eorum quæ toto hoe contcxtii a-guntur. In præccdentibus expofuit Mofes, quid mandat! Noe acceperit à Domino: iam confequen^ terfubiungit, quomodohic quotp iufsis Dei fueritobediens.Noe,inquit, fecitomnia,quæmands' uerat ei Doininus.Poftea obedientiam hanc Noe latius explicar,quam m eo declarauit,quod arw uw cû fuiSjôC omnis generis animantibus,fccundu præfcriptü Dei intrauit. Et prioiü meminit «tatis Nce

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E X P L A N A T 1 o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ici

ƒ A quamattigerat cum inchoarct dilunhim. Erat, inquit, fexcentorum annoriim, quando aquæ ddiiuij inundaucrunt fiiper terram . Facit hoc ut fpacium mo. annorum, quod refipifcentiæ datum crat, ela-

, pfiim fuifle doceat, ôd ut tempus memorabiiis Iiuiiis hiftoriæ certó confier ; quanquam infra' illud exa-y ftius exprimer. Deinde rediens ad faftiim Noe, id^ obiter. Er ingreflus efi Noe, inqint,amp; fiirj eins, jf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uxor cius,5^ uxores filiorum eius cum eo in arcam,amp;:c.Hoc iuflcrat Dominus.deinde amp;nbsp;de btftijs præ-

f ceperat: etiam illud adimpleuit Noe,planc'fecundura praeceptiim Dei cunél:a perficiens.

Cimq; trar^ffent fcptem dici^aqu£ diluuij inundaucrutit fuper terrain.] Hoc ob id commemorat,ut iieri.-tatem Deideclaret.Dixerat enim: Adhuc frptem dies,amp; ego inducamaquas diluuij fuper terram.Id ad eum raodum Si tempore pracfaipto faftum elle narrat.

I[ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Amo fexcenteßmo wise Noe menfe fecundo decimofeptimo die mcnßs rupti funt omnes fontes, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pau-

/ lo ante obiter jneminit, friifie Noe annorum fexcentorum, cum aquae inundarent fuper terramiiam ue.-, rd Si tempus dd modum inundantis diluuij plenius point.

Ad tempus pertinet quod dicit,Anno frxeentefimo uitac Noe, lt;Sdc. Satis pater, quod fuprà diftum TempUl diluilij. tft, Erat Noe fexcentorum annorum, non fic efl’e intelligendum, quod annus fexcentefimus uitac Noe iamfueritabfolutus, cum inundaret diluuium : fed quod principium diluuij incident ineiim annum,

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;antequam fecundus illius menfis eflét adimpletus. Alioqui fecundus ille menfis non fuiflet fexcentefi.-

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mi,fed fexcentefimi primi anni uitac Noe. quam fententiam Græcus interpres contra manifeftam He-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad modum diluuij referendum eft, quod ekeir, Rupti funt omnes fontes abyfsi magnæ. Si catara- ModttS diluuij.;

' ftæcœli apertac funt, Si idita. eft pluuia fuper terram quadraginta diebus Si quadriginta nodfibus. Mirum uidetur quomodo terra uniuerfa potuerit oppleri aquis. Igitur modum diluuij Indus expo-ait. Ruptifunt, inquir, omnes fontes abyfsi magnac. Magnam abyfllim uocat Oceanum. Fontes il-liiis non dicit apertos, fed rupros ftiiire,idlp omnes. Per fontes diftillatione quadara Si fcaturigine in-definenti irrigatur fuperficies terrac. qua de re uide fuprà capite fccundo. Scaturigines iliac ad irrigan-dum terram accommodæ, quafi ruptis uenis in fubitam amp;nbsp;immenfam aquarum eruptionem funt mu-tatac. nbsp;nbsp;nbsp;Et cataradlæ cœli aperta: funt. In Hebraco eft ïlAS’r'iKi, id eft. Si feneftræ. Grveus uertit ca-

taraftaSjid eft, uiolenta aquarum praccipitia, qualia funt quae Germanicc uocamus 'iseolckenbrucb. Sic fupernis amp;nbsp;infernis aquarum irruptionibiis totus orbis diluuio eft oppletus. Signifreat autem Mofes infolitam imbrium effufionem, per id quod metaphorica loquutione cœlidicit apertas fuilTe feneftras.

J) J nbsp;nbsp;nbsp;inarticulo diei illius ingreffus ek Noe CT Sein Cham c?' lapheth fil^ eins, çr uxor iliius cr uxores filior^

eius, ere.] Supra dixit ; Et ingreftiis eft Noe amp;nbsp;filij eins, uxor eius Si uxores filiorum eins cum eo in arcam,propter aquas diluuij,d€ animantibus quoep, Sie, Earn particulam non fine diligentiore qua-dam fpecificationerepetit.

Primum enim quo die ingrefsi fint arcam,norantcr exprimit, dicens : In articulo diei illius ingref-fiis eft Noe. Erat is decimulfeptimus menfis fecundi anni uitæ Noe fexcentefimi.

Deinde nomina filiorum Noe ponit,qui arcam una cum uxoribus fuis funt ingrefsi.Suprà quidem dixit,EtingreiriiSeftNoe,ôf filij eius : uxor eius. Si uxores filiorum eius. Veriim neqiiis intereaquo frbiicauit arcam, adhuc alios illi filios natos eife fufpicetur, qui cum tribus fuprà nominatis in arcam ipfifint ingrefsi, uoltiitnomina filiorü eius repetere, ubideingrefiu arcac fcribit. Sicdicit,ln articulo diei illius ingreflus eft Noe amp;nbsp;Sem,amp; Cham,amp;: Iapheth,filij eius.

Tertio amp;nbsp;de animantibus, quæ in area ingreflafunt fpecialiter, commemorat, quod ex omni carnefecundumgenus fuum ingreffafint animalia,iumenta,reptilia,uolatilia,fic utubique appo-nat,Secundum genus fuum,ut feia mus nullam fuiflê faifram generum eonfufionem. Et ilia cum in-ciilcatione quadam repetit, quod bina amp;nbsp;bina, item quod mafculus Si fœmina ex omni carne introie-rint. Vt fignificet omnis generis uolatilia ingreffa in arcam, non fimpliciter dicit, id eft, omne uolatile-.fed acidic ‘^a\’’?s,id eft omne genus pafl'erculorum amp;nbsp;minutorum uolucrum. Si bs, id eft omne pennatum. Hæc confiderantibus in promptu uidere licet, non elfe repetitionem iftam ociofani, ficuti uidetur oicitanter legentibiis.

Tandem adijcit. Er inclufit cum Dominus deforis.Qiioniam pracceptum erat ut arcam amp;nbsp;intus Si foris bifumine liniret,ne quis cogitet,quomodo oftiu area: foris bitumine comuniri potuerit à Noe, cum iam in area efler,fatisfacit Iniiufmodi cogitationi tribus quatuor uerbis dicens: Et Dominus clau-fit pro eo,ficuti eft in Hebræo.quod nihil eft aliud, quàtn Dominus oftiu arcæ fuffieienter aduerfus uim aquarum eommuniuit,atç ita ipfe,quod Noe præftare non poterat,præftitit.

Ctmq; tranfifent feptemdies,aquiediluuijinundaucrunt fuper terrain. 1 Qiiæmnt hie quare Deus QuareDetis di feptem dicrum fpacio diluuium difterre. Si non ftatim cum Noe arcam ingredi iuberet, inferre uoluerit. luuiuinfepte die Hcbraci dicunt holce feptem dies fuifle deputatos ad lugendum Mathufalem,qui turn fuerit morniiis. rum jfacio dif-Id quidem confiât, qudd eo anno mortuus frient, quo diluuium inundauit : qiiod uerd feptimo die an- ßrre uoluerit, te diluuium obierit,nullo certo poteft argumento probari. Alij arbitrantur feptem iftosdies fuiC-fead tempus annorum txo. ex abundanti adiedfos, ne qua eflet impocnitentibus excufatio. Ve-xum neutra ratio necelfana eft ad prsefentem quæftioneni. Etenim ficuti amp;nbsp;fuprà me(nini,ubi dicic

20X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 N G E N E S I M

Deiis: Adlntc poft feprcm dies ego pliiam,rerminum non iam præfenrcm/ed poft dies feptem futuri''quot; prænnnciare uokiir, quo fe Noe commodiiis unà cum uxore,61tjs,âC uxoribus filiojumjdtindeamp;oquot;' nis generis animantibus ad ingreftlim area: pararet.Igitur feptem ifti dies nec ad lugendum Matl'uf’' 1cm, nec impœuitenti amp;nbsp;incorrigibili miindo congrefsi, fedijs qui arcam erant ingrcfliiri, quo ft rent, pracnunciati uidentiir.

Ö nis [cm nbsp;nbsp;nbsp;^nno [excentefimo uit£ Noe menfe fee undo.] Qiiscritur hie, quis fuerit fecundus ifte menfis. Alij ft'’'

eiiis isic mcnßigt; tiunt fuifte Oólobrem, co quod Septembris primus fit menfis, anni Habens principium. Arbitranquot;® cnimmundum eonditum fuiffe in Septembri, cuius rei argumentum ex co colligunt,quod in eomfquot;' fc fruges inaturitatem fuam eonfequuntur, talesc^p euadunt, qualeS initio creationiS perfedtse iiidclft'* maturæ,non immaturæamp;impcrfcdî:a:,extiterunr. Vernmiftipcrfpicue'falluntur.Siinfenitnquot;'“ ta terra: nafeentia, quæ partim in Maio, in regionibus ealidioribus,partim in lunio, partim in lulft Augufto matm-a fiunt, quorum plcrapueantequam Septembris aducniatiam funt confumptar quibiis ramen dieere non poflumus, quod non fint SC ipfa cum altjs initio mundi condita. Alij P”' mum anni menfem conftituunt Martium:amp; fccundum hunC,quo diluuium cœpcrit, Aprilem fiiific cunt. Citant illud Exod. n. Menfis ifte uobis principium menfium, SC primuS erit in menfibusan'quot;'

Verum,quod amp;nbsp;alij annotarunt,conftituebatur ibi principium anni, non quod generale cftët, de ab initio mundi durafict, fed quod Ifraeli propter libcrationis Aegyptiac« memoriam fingulaflt'' primum anni menfem conftitueret.

Mea lententia fic habet:Arbitrer menfem hune lèeundum,in quo diluuium Cccpit, nec Aprilem^'quot;'' fe, nec Odlobrem, etiamfi uel Martius, uel Septembris, anni principium contineret : quod tamcn triinqj eft incertum. Erenim no loquitur hie Moics de eo menfe, qui fuerit fimpliciter fecundus in ana'’’ fed deeo quifecundus fueritannifexcentefimiuitæNoe. Anhushienumeraturnon fecundumpr'quot;' cipium teinporum, led Iccundum natales Noe, ideoepSd menfis hie non cratGcundus fimpliciter 1^' cundum aniiui temporis ciirfum, fed fccundum principium uira; Noe. Primus annus ordiebatur^“'’ die Noe nafcebatur, ad quern refpieit MofeS. Quemadmodum primi anni principium iinicuiip ftP’' ratim ex co die cenfetur quo natus eft ; ita cogitandum eft hie quorp de annis iiitæ Noe. Quo die dil**' uium coepit, agebatur menfis fecundus aniiilexcentcfimi rcfpeftu naraiium Noe, Quarciielipfaa'’' . ba Mofis faris pcrfpicuc docent,non efle hie quarrendum de principio annul curfus,fiuc Solaris, narisifcd refpiciendum ad natales Noe,cum dicit: Anno fexcentefimo uitae Noe,menfe fecundodeciaquot;' feptimo die menfis rupti funt omnes fontes abyfsi magna:,Ä;c.

Ef cataraHie cali dpeytie funt.] Qiixrnnt hie de quo ccclo loquatur Mofes, cuius in diluuio fucriat’' pertæ feneftræ. Alij fentiunt loqui Mofen de nubibus cccli aereo uidelicctcœlo,non de firman'f’' to,quo fenfu nubes aliquando cccli nomen aceipiunt:iinde SC nolucres, cœli nolucres dicuntur, propquot;' reaquddin nubibuscircumuolant.Huiefèntentiæ confonarev.idetur,quodamp;fuprà dixitDcuS,ft' go pluam fuper terram : SC Aloles hie immediate' fubiecit,dicens : Et faóta eft pluuia fupcr terrain q»^' draginta diebns,amp; qnadraginta nodlibus. Apparct enim coclum fuifte nubibus ebdudinm,^ inde piquot; uiam quadraginta dierum demiftam. Alq intelligunt de firmamcnto,ccclo uidelicct ftellatoft'P’’ quod aqua: funt,ficuti fupra cap.i.uidimus: fentiunt'q^ aquas illas fupercocleftes in eiim fuifte ufuini^’' iiatas,urad puniendum mundum ineredulum demitterentur. Hacde re cap.i.in opere dicilecundi» obferuatione quarfa,qua:dam annotauimus.Nihil paiculi cft,utram fententiâ fequamur,tamctfiff‘^ rem arbitrer elfe fiinpliciorem SC certiorem.

Tfe fde crobc Yecit ergoïioeontniu çlUtemaiulâueratciDominu^.'i Qiiidhic fitdefîdcÔfobedientiaNoc obftruJa' dientietNoe. dum,fupraincalcepræcedentis capitisdidfumeft.Nequithoefatiscommendari inNoequodnonquot;' mei duntaxat, cum arcam fabricate, fed cum illam ingredi quoqj iuberetur, omnia lècundum mand’' ta Dei fecit.Eft exemplum hoc,infignis admodum fidei 8C ol3edicntiæ,diligenter intuendum, ac meiquot;’ ' ri mente rctinendum. Parata quidem eftgratia Dciadliberandumfuos dquocuntp difcrimine.'ufnquot;quot; requiritur d nobis, ut ad exemplum Noe iufsis Dei in omnibus obediamus. Fccit hoe Noe, SC creptquot;^ eft e' diiuuio SC communi uniuerfa: carnis exitio. Non bene fanitatem fperat, qui prwceptis mediu«’'’ per omnia obtempérât.

Qwofrfuni nb 'Eratq; fexcentorum annorum quandoc«]ux diluuij inundauerunt fuper terrain.] Ex hoC lococoW initio mundi ad Heet, quot anni a principio creationis ad diluuium ufep intercefterint, qua in re SC thcologi SC Iiifton^'’ dduuiu ufjiflu- tjni Græciquàm Latini admodum uariat.Iofephus alicubi numerum 189}. rurfus alibixérô-anncrniquot; xennt. afsignat. Eufebius annos ponit xra-i. ficuti dd chronica quædam Synopfis, quæapud Grarcos tquot;' cunfertur. Septuaginta interpretumutrfio parit numerum ifSi. Hieronymus narrante Frifingenfi numerat löstr. Auguftinus xxsx.ficut dd Otto Frifing. Verft fi Hebraicæ ueritatis aut ' ritatc fequamur,cuiSC nulgatalatina editio cÖfonat,nöpoteninus aliter numerate quàm läfS.SCftl’l''* iiienäiquot;'

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2c5

A mcnfcm. Varietatem hanc undecuncp nata fit, nulla aUa ratione melnis £inendabimiiS,qi!a'm (ï relidis quibuiiuniç ucrfionibus Hebrakam ucritatem ampkólamur.

Deinde cogirandum hic eft,quanfa requiratur paticnria: tiM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conftanria ad hoc,ut ora- Mdgr.a pdfien-

oilorum Dei adimpktioiiem tandem experiamur.Ab eo tempore quo Lameclinatoiam Noefpemfu tid opus eü ad tiirsc quitus acrefocillarionis’cóccpcrat,ideütiJ SC fi'lio iam nato nomen hoc Noah,quod quietem figui experienda ora ficat,impofuerat, tranficrunt ad diluuium ufqj, per quod impkrum demum cft quod fperauerat, anni culorum Dei ue fexcenti.Quisautemfatis expendcrit, quàm multisac uarijs modisfpesiftaciim Lamech amp;rcuquo- ritatein. rum piorum, turn ipfius quoqj Noc, annis hifce fexcentis fit tentara amp;nbsp;adfiidlata i Spes quac dift'ertur, inquitille,adfligit animâ.Qiiare exemplo ifto admonemurjiic ulia quanrüuis annofa cuniftatione fran gamur,fpeilp noftrtc foliditatem labefaftarifinamus. Nam etiamfiicculis aliquot differarur oraculo-rum Deiadimpktio, ent tarnen aliquando tempus quo tanquam matiiritatcm aepknitudinem fuam conüquuta adimpkantur.

rtingreljus eiï^Coe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eiiK,uxor eius O' uxorcsfiliorü cats cum co in area,prop ter aguds diluuij.Dc ani Quod abfip- ttlU

tiiMibus guoq; mundis cf immudis,^ de uolucribus,cr ex omni quod mouetur fupcr terra, duo çx duo ingreßi tergiuct‘fdtioiie funtadKoeinareä, mafcu'us e3' feemind,ßcutprdcepcrat DcikNoc.] Expendendü hic eft quod ingrefium cx bomincs cx Inincarea:nccdomefticiNoe, nccanimaliadetrecQarunt. Noearcamut fide fabhcauir,iraamp;fidein- bcdli£ area iit~ greifus eft. An pari fide præditi fuerint omnes illins domcftici, no immérité hæfitaucrit quifquä. De be trarut't, ftijs nemo dubitat, non finftc iilas fide præditas. De nullis tarnen, ne immundis quidem ac feris iegi-nius,quôd aliqua rergiuerfatione ingreflum hüc detreélarint.Longe diuerfum kginir in hiftoria Loth, infra cap.ip.ubi iixor rctro(pexit,id£ocp in ftatuam falis conuerfa £ft,amp;^ duo generi Loth ciuitattm iani iam interitiiratn exirereeufarunt. Hic nihil huius kgitur.Nemo ex domefticis Noc, nemo ex animan-tibus, ubi tempus ingrediendi erat, ingreftiim area; reeufauit : fed ingrefsi futit cunifli, ficuti præccperat Dominus.Siquistanticonfenfus rationém qutefierit,nonpoteft certiorafsignari,qimmquod tota liæc caufadiuino nonfolura confilio,fed 8C acquot;lu fit perfedta. Qiii Noc non mode) de fabricanda, fed SC ingredienda area pra;ceperat,idcm ipfe SC uircs dédit fabricandi : SC animos corum quos ad hocekgc-rat,ut in area feruarentur,inftin(fî;u fuo ad ingreftum arcæ mouit ac direxir. Ipfum Noc, fi e]ui pij c-rant ex domefticis eins fpiriru fidei, alios uel metu diluuq, uel animo obfequendi patrifamilnis, beftias

£ uirtute fua,qua cunéla etiam inanimata moderatur,mouit nbsp;impuiit.Idem cft fpiritus Dei equi opera-

tur omnia in omnibus,amp; cundla quamuis diuerfarum naturarum,quc) uult,dirigit.

DieetaIiquis;Potcrat hocetiamfacere in liberatione Loth,Poterat,fednokbat.Satiscr3t,quôd mif- Difcrimcnintcr fis angelis liberationis copiamnon folumipfi Loth, fed amp;nbsp;domefticis ac generis differebat. Domus liberationè Noc Loth non erat eadem cëditione feruanda, qua feruatus fuit Noc cum fuis,amp; animalibus quotp adiun- O” liberalioncnt ftis. iNon eratillic neeefsitas feruandi kminis, undegenus humanum, autnatio piorum reftauraretur. Loth.

Domus uerd Noe amp;nbsp;animalia illi adiuncla hac ncceisitate feruabanrur, ut feminarium futurimundi inarearetineretur.

Obferuabis amp;nbsp;illnd,quôd non dicit,Duo amp;■ duo intrcdiufÜ funt per Noein arcamrfcd, Duo amp;nbsp;duo ingrefsifuntad Noeinaream. Diuinitus agebantur beftiæ, ut ultrd ad Noeingrederentur ui arcam, Aciitsdttanusbe atcD ita ineredulitatem impij amp;nbsp;obftinati mundi condemnarcnt.Qiiare nemo difputet, quomodo Noc üias introduxii tam uarias, tam multas, tam immiteSjtam feras intradlabiks beftias in arcam perinde atep manfuc- in arcam. tasintrodueere potucrit. Nonerat opus humana ui SC coadbionc. Intus erat impulfor fpiritus, a quo agcbantur,ut ad Noe arcam ingrederentur. Annotarunt hic quidam,primæuam humaiia; naturæ pi æ-rogatiuam,qua beftqs præfiiit Adam,falt;flumép cft ut illæ obedirent,in Noe fuiiïêreftitutam, idcoép cm ms generis animalia ad ilium perinde attp initio creationis ad Adamum uitrd iienift'e. Dubio procul magnaefiueræinnoccntiæuirtus, quae in Adamo amiifa inobedientiam peperit SC animalium SC ho-minum.Potuitfoj-fan illa in Noc aliquoufcp reparata ad hanc eaufam aliquid. Verum tutius tft,ut quic quid hic aeeidit,diuinæ moderation! fribuamus,unde etiamnurn pkraqj animalia hoc uelut .à natura ha bcrc U)dentur,ut uclfuturas tempeftates aliquandiu præfentiant SC fugiant, uelimminentis hycmis in-clcmcntiam in tempore migrando déclinent.

Ctmq;tranfffentfeptemdies,aqucc diluuijinundauerunt fupcrterram.] Obftruanda cft hicueritas uerbi Vo-itasucr^-Dei.prædixcratNoedicens, Adhuc poft dies feptemego pluam fupcr teiram quadraginta diebus, amp;nbsp;bi Dei. quadragintanoiftibus.Prædixcrat hoc,non folum ad id, ut fccum fuis Noe adingreftum arcæ pararct; fcdcamqucqj ob eaufam, ut ubi poft elapfos feptemdies pluuiam iuxta uerbum Dei infolito more derucre cerneret, in fide eorum quæ agebantur confi’rmarctur. Sic Chriftus fuis pkraep futura pi ædi-xir, ut cum ea fieri cernerent, crederenr ; quak eft quod illis loan.13. de luda proditore prædixiiîê iegi-tur. Admoncmiir hac confidcratione,ut obkruemus ueritatem £orü,quæ nobis in uerbo Dei antequâ fièrent prædidba funt,indelt;p animos noftros aduerfiis quafuis tentationes confirmcmns.Hoc enim con fuio diuina nobis prouidentia pkraep futura prædicit,ut implctione eorum in fide ædificcmur.

Annofexcentefmo uit£ l^dc,menfc fccundo,fcptmodccimo die menßs,rupti funt omnes fontes abyßi magnat,

X04 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

Dt7j^f«hd fciïîo o” cätarada cceli t(pert£ funt, ay fada ed pluuia fuper terram tjuadrag.] Cogitandum hie eft. qi’® rtca Mofis ay rit non fokim Mofis, fed amp;nbsp;ipfius Noe diligentia, qua amp;nbsp;annum, amp;nbsp;menfem, 8C diem, tam accutt' Noe obferudda. td fignarunr, quo diluuium cccpit. Noe dubio procul hiftoriam iiitarfua: diligenter annotauit, iSf iquot;'' trtorix propter pofteroS confecrauit, qua:amp; à filijs amp;nbsp;nepotibus ipfiiiSper gencrationum fevfßiO' nes ad pofteros fideli eft traditione tranfmifta. Huiufmodi diligentia eorum eft, qui opera, cia, amp;nbsp;beneficia Dei magnifaciunt, S( gloriam ac cognitionem illius in ufum pofterorum propag^f* cupiunt. Multa tenet antiquitas quafi tenebris quibufdam fcpulta,de quibils uel prorfiis nihil,uel ta amp;nbsp;modica qiiædam ad pofteros ueneriint. Et noftro feculo muirageruntur diuinitiis magni adwO' dum momcnti,quorum uereor ut aliquid certi ad cognitionem fit fuccedentium actatum uenturu.pf®' pter ofeitantiam amp;nbsp;ftiipiditatem eorum qui rebus in hoc feculo potiuntur. Quare fummoperelaU' danda eft eorum diligentia,qui qusr fingulis temporibus geruntur,renebris obliuionis eripiunt, SC mt' moriæ gratia in lucem commentarqs fuis cxponunt,etiamfi paucifsimi funt, qui diligentia acfeduiitai' jllorum bene utantur.

De magnitudine Deinde obferuandum eft, quod dicit, Rupti funt omneS fontes abyfsi magnx. Primiim uocatw^f abyßimagntt Occidentale,quod Oceanum appellamus,abyffum magnam.quod SC Dauid pfal. 104. marew^' gnum uocat.Qiianta fit huius magnitudo,uidcre licet ciim ex eo quod initio creationis,rum quodino* luuioquoqj totam terram oppleuit. Deinde adlcribitilliomnesfontes,Etenim,ficuti EcclefiafteSdtfi in mare omnia flumina influunt,amp;f inde redeunt,ut rurfuS fluant. Magnus eft omnino thefaurusaq“^quot; turn in ifta abyfib, fi copiam inexhauftam ; magna utilitas, fi necefsitatem eorum qua: in toto toT^' rarum orbe mouentur; magna fapientia,fi modü quofontium fcaturigincs meatibus fuis molemf^^''' ris penetrant,amp; in fuperficiem illius emergunt : magnum miraculum,fi fluendiperpetuitatem config' res. AbyflTiiS ifta magna quid aliud eft quam incomprehenfibilis thefaurus aquarum amp;nbsp;fons iiriiuerû' lis,unde fontes uniuerfi fcaturiuntC'Quare etiam hac ratione cefiderare licet,quanta fit abyfsi huiuS w’' gnitudo, utfimuldiuitiaspotentia: Dei confideremus, quoties fontium ubiep terrarum emergenoü'quot; ubertatem aeperennitatem cernimus.

De utUitate ßn Tertid, quod præfentem diluutj hiftoriam attinet, dicit omnes magnæ huius abyfsi fontes fuifier“' tiunt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pros.Duobus modis utilitas fontium,quæ eft ex quotidiana ôC iiTemifl'a fcaturigine, interuertitur-^'

nus eft,quando fontes obturantur 8C exiccantur, unde quantum fir calamitatis,i. Reg. 17. amp;nbsp;iS. uidtf' licet. Alter eft,quando fontes abyfsi magna: rupti aquis cun^a rtplentzid quod hie faeftü fcribinir.’ fteriore hoc modo non foliim utilitas qusc ex aquis eft adimitur, fed amp;nbsp;omnibus quae fpirantexiti“® Salm nodra non infeiiur.Sic fumiis imbecilles amp;nbsp;miferi.Non poflumus acquirere neceifaria, fi diuinitiis propterpci^’’quot; eft in creatnrit, ta nofti a negentur.rurfus non eft noftrarum uirium, cxiriofam exuberantiam fine ignium, fiue aeris,fi' fed in di/fenfa- tie aquarum repellere, fi diuinitiis immittatur : id quod in ifto aquarum diluiiio patuit. Quart fiiluS^ tione gratu nbsp;nbsp;uita noftra non eft in ulla creatura Dei,icd in moderatione diuiiix prouidentiæ, qua ciinfta neidft'*’

Det. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wfibus noftris competenter difpenfanrur.

Qtfcefitfontium nbsp;nbsp;Etobferua tierbumrumpendi.Ruptifunt, inquit, omnes fontes abyfsi magnæ. Integritasergofoquot;^

integrity, tium eft non qua claudantiir,fed qua moderate?fcaturiant.Ruptura eft, qua fradlis legibus SC repagu«* inrolerabilis SC immoderata uis aquarum telluri fuffunditur. Integritas foils eft, qua lucem fuamg“**' tidic modo SC mcnfiira competenti emittit. Diruptio eft'et, fi iiniuerfum ardorem ablcp ulla moderat*lt;’' ne fimul eft’underet. Itaep ficuti Soli, obturatio, ne quid liicis edat : diruptio, qua fimiil uniuerfus ardor effundanir ; SC integritas, qua competenti SC confueto curfii cundla illuminât SC calefacit: fontibus hacctria poffunt accidcre,ut uel obturëtur,amp; exiccentur.*uelrumpantur,amp; cunifia aquis iquot;““ uant.’uel integritatem fuam rctincant,qua neceisitatibus noftris feruiant.

Vnde ft integri Qiiartô,ôC illud eft cxpendendiim, qudd non paucos aliquos, led fimul omnes abyfsi magoxfo”''* tas rerii omniu. uno die ruptos fuifie dicit. Qiiod 165«. annis integrum manferat,hoc uno die diriiptionem eft pafi“quot;’’ Sic in fine mtindi abyfiiis ilia cocleftium ignium, cuius fontes ad hunc iifq; diem integri pcrmantntji'’' tim uno die rumpetur. Confiderandum hie cft,unde fit integritas rerum omnium,amp; quamdiullh^*''

ret, Omnia continentiir uerbo Dei, ubi uirtus illius ahud ftatiierit: unico momento rumpiintur.q“^ miiltis feculis riimpi nequiuerant. Sie nos Germanicédicimus,Et« ft«nd bringt, das tufentiar tuthdquot; ten vermocht.

Præterea 8C illud notandum eft,qilod dicir,Et feneftne cœli apertae funt, SC fafta eft pluuia fiiper ter ram quadraginta diebus,amp; quadragintanoftibus.Cogita hic quo loco uiuamus.Infra nosteiraeft*“ pernc'coclum imminet.Terra plena meatibus,uenis,amp; fontibus uiam aperit abyfib magna:,euius cx““ d;.ntia ciincia perdantur. Cerium feneftras habet : quibus apertis,carara(fla; aquarum in nos cffnndaD' tiir. Nufqiiam licet effugere, conftitutis in medio inter cerium amp;nbsp;terrain. Sic funt fuperna SC inferna-in hac terrena noftia habitatione comparata,ut quam utiiia funt,dum bencuolentia: Dei feruiunt.’W® fint cxitiofa, fi irafeente Deo in ultionem impiorum armentiir.

In articulo diei iRias ingreffut ed Noe,cr Sem,ay Châ,çy laphethfilif eiuStCf uxor ay uxores fi/ior» eittsii* cis in orca. Etipf cy omne animal fecundû genus fuu,!yc.']Süprà obfei uatione rertia qiia:dä de ingrelfuW aanotauimus in prælinti ad côfîrmationé eius quod illicnô hiimanis iiiiibiis, fed adfu diuiiiogcftüfij^ diximus,quod de ifto ti beftiaru quam hominû ingrefiii fcnbit,qiixdä notanda ueniut.Frimri eftjil“®'^ taW

tam magna animaliiim,iumeiitorumj bcftiariitn,reptiliiim, iiolucriim, ainum,lt;Slt;f pennatoriim miiltL tiido lino die arcam eft iiigrtfla, qi:æ uix magiia aliqiia anni parte hiiinano ftudio amp;nbsp;laborc in locum liuiufmodi cIaiifum,iSlt; uno diiiitaxat oftio acctfsibilem,colligi impelli potuifiet. Seciiiidü eft,qiiod «o ipfo die ciinfta fiint animalia cum lioininibus ingreifa, quo fecundum ccftitutionem Dei dikiiiiiim fœpit. Tcrtium eft,quod non confufa qiiadam multitudine,fcd gentrarim, hoe cft,de fingiilis generi bus animaiiumUumcntoriim,beftiariim,reptilium5Uolucriiin, aiiium, nbsp;nbsp;nbsp;aliqua ir.ti okrunr, Qiiar-

tumeft,qiiod non pkira qiiam fuerat conftirufuni,fed bina amp;nbsp;bina ingrelîa fünf. Qiiiritiim,quod no «iufdcni alicuiuSjfcd utriufcß fexus, mafeukis iiidelicet amp;nbsp;firmina fcciindiiin praicepnim Dciintrariinr. Vbi ifta peiptndimus, arbitror inanifeftum relinqui, nihil in hac caufa dandiim eile induftrnr Äf iiiri-bus Noe,fed ciindta diiiinx tribiiëda efl'e moderationi.Qiiarc qiiod hominibus imprjs fabiilofiim uide tur propterca qiidd uircs Inimonas excelkr,id pijsdf fidekbus argumentü offertjiinde adliim amp;nbsp;inftin-ftum Dci non in hominibus tantum,fed amp;,tmmo ampliiis aliquanto,in beftqs iftis agnofeant.

Deinde ncc ilkid tranfeundü eft, quod dicit: Bina amp;nbsp;bina ex omni carne in qua erat fpiritus uitæ.’Et Df coiun^ior.c quæingrelfa fnnt inafcukis amp;nbsp;fccmina ex omni carne introierüt. Qiiamiiis fupra' de mundis dixerit,Se ifJdris et fainin£ ptem amp;nbsp;feptem.'de immüdis uerd, Duo «Sf duo ingredientur.haud tarnen colligendum ex eo cft,coniun dlioiiein parium, mafeuli uidelicet Si fcEmen!c, Si numerü binarium,ad immunda diintaxat pertinere animalia.Nam lt;Slt; fupra dixitiDe aniinätibus quoqj mundis Si immüdis amp;c. duo 8i diio ingrefsi fünf.

Et Ilic manifeftc' ueluti inculcat dicens,Bina Si bina ex omni carne,in qua erat fpiritus uitæ.Et qiiæ in-greffafuntmafcukis di fccmina ex omni carne introierunr. Quare plandimproba temeritaseft, qua îi.qiia:ft.z.Can.Nupriæ, adhuncmodumfcribitur;Nuptiæterramimplent,uirginitasparadifum.Sed ‘ Si hoc intnendum eft duntaxat iuxta Hebraicam ueritatem, qüod fcriptura in primo, tertio, quarto, quinto Si fexto die expletis operibus fingulorum dierum dixit. Et iiidit Deus quod bonum efiettin fe ciindo die hoc omnino fubtraxit, intelligentiam nobis tribuenS,non effe bonum duplicem numerü qui ab unione diiiidat, di præfïgurct f cedera nuptiarum. Vride di in area Noe omnia animalia quæcuncp bina ingrediiintur,immunda fnntumpar numerus eft mundiis.Hacc ibi. Vide quam infigni impudetia iinpuritatis damnetur coniunilio parium, mafeuli di fccminæ; deinde qua'm manifefto medacio dicat;

Omnia animaliaquæcunqj bina ingrediuntur, immundafunt,impar numerus eft müduS.Primüenim fi iuxta quornndam fenteiitiam feptem paria de mundis ingrefl'a funt, uti^ bina Si bina,id eft mafeu-j lus di fccmina ingrefl'a funt. Quod fi feptem tantum indiuidua de fingulis mundorum animalium ge-neribus ingrefl'a funt,eum ones feptem ( animal uti^ mundum ) arcam ingrederentur,utitp tria paria mafeuU di fccminæ,di unum duntaxat impar,ingrcdicbantur. Illa tria paria,bina di bina ingredieban tur. Ergo erant immunda, di ex feptem mundis animalibus feptimum duntaxat, propterca quod im-par eiret,pro miindo cenferi debetf Quid ergo eft,quod fcriptura dicit : De animalibus mundis di im-mundis duo di duo ingredienturs' Deinde fcripnura non imputât immundiciem numero pari,ncq; mini diciem numero impari,fed gcncribiis di naturis animalium. Qiiod dualem numcriim, hoc cft,coniun-ikionem mans di fccminæ tóccrnit,hunc æqiic' tribuit mundis atqj immundis animalibus, immo ilium deftinatmiiltiplicationigcnerum,cuius gratia tam munda qua'm immunda in arcam fiintiulTu Dci ccllefta. Qiiare quod dicit,Impar numerus cft mundus,innuens parem ac dualem efl’e immundü, dia— bolicam ordinis à Deo conftitiiti contmncliam habet. Impar numerus eftin digamia, retragamia,hc-xagamia. Ergo munda cft digamorum. Si immunda monogamorum coniunilio. Scortator duabiis coiicubinis coiiiundiis,impari numero multiplicanir.'ergo fecundü Canonis huius fanilimoniä miin duscenfebitiir concubinarius dipornus,di immundiis fint Noe cum uxore fua,qui Si ipfe biiius’ eft ar-cain ingreffiis. Ex huiufmodi radicibus fpurcifsimus ille cœlibatus exortus eft, cuius immundiciem ne iiniiierfa qiiidem totiiis orbis flumina expiabunt.

Et itKlußtetm Dom'mi'i deforis.JNota hoc genus claufuræ.Includunrur malefici acfcelcrati homines. Duplexelaufu-ne aiifugiant, fed in diem iiidicrj pleitendi feruentur, iiel faltcm ne cuipiam noccant. Si pacem piibli— rtCgenus, cam tiirbent.Rurfus clauduntur ctiam ea quæ chara funt,ne alicunde lædantur. Vtroqj claufuræ genere utitur Dominiis. Claudit angelos peccatores Si impios in diem ufqj iiidicq, qiio condemnentur ac piiniantiir,î, Pct.i.Claudit iuftos,dum eos aduerfus quæuis mala ciiftodia fua munit.Sic Noe cum fuis claufit in arca,pcrinde atqj fernen in apothcca ad fationis iifqj diem recondiriim,ne ni dikiiiij perdere-tur, Vtraqj claufura pertinet ad munus magiftratuum,qiiorum cft fceleratos ac maleficos carccribiis includere, aepro meritis punire, fubditos iicrd euftodia diurna ac noiflurna adiicrfiis quamuis uiolen tiam commiinire. Inepti homines finit, qui putant non conuenire fidelibiis ut ciuitates fuas mûris ein ganr,propiignaciilis inftruant,feris,rcpagiilis ac uedibus portas commiinianr,nc qua uis hoftium ir-riitnpat,ac fedes ipforum uaftet. Nifi Dominus,inquiiint,ciiftodierit ciuitatem,fruftra uigilant qui eu-ftodiiint earn. Verum eft. Dominus cft qui confortât feras portarum. Quas aurem confortabit,iibi nul læhabenturt'Nifi Dominus euftodiflet eos qui erât in area, nihil cffecifiTcr claufura. Poterat autem etia fine claufura. Veriiin ufiis eft medio hoc,ne doceret nos externa euftodiam temerc contemneic,ae Dominum Deiimnoftrum tentare.

Deinde Si illud obferua. Non fimpliciter dicir,Et claufit cum Dominus.fed, ut in Hebræo cft Wi Qg.e nos no po^ nWjid eft,Et clwfit Dominus pro co.Nc fie ejuidé dicit,Et claufit Dominus pro cis,fcd pro co. ßmus, adimplet

Ipfe crat patfrfamililt;às, ad cuins mnnus pertinebat, cnrâ gerere corü,qHi ipfî étant cccreditï,n6folii® lixoris amp;nbsp;liberorü, fed animaliü qnæ inffn Dei in area erant ad ipfnm ingrtfla, qnibus etiâde necef-fario niftn pronidcrat.Qea: potuit praftiterat,arcam ucrô claudere extrinfecus ac fnfficienter aduer-fus nim aquaiTi mnnire né poterat. Qiiare pro co c’ianfit Deminus deforis. Admonentur pulclt«rrimo hoc cxëplo,qnotqnot fnnt in magilîratn amp;nbsp;patres etiâ familiàs,ne in cura fibi cômifla defpcdeant a®' mü,fi pro niribns dminis pr^eeptis obediëtes aliqna in re neeeflaria defecerint,fcd bona fiducia imp.o rent eins manü qui areä pro Noe claufit, amp;nbsp;uelut obfignanit, nihil dubitantes non defntiirü eain ob« dientiæ ipiornmjfed pro ipfis impletnrum ca qnac ucl hoc nomine manum eins reqnirunr,quodliii®* . .p na diligentia perfrei neqiieunt.

No pcn.a/tb.o. nbsp;nbsp;Tertio nee hoc rranfenndü efl,qnod nö fimplieiter dieit,Et clanfit Das pro eo:fcd addit 7*1^13,id

apetiLiiaipacu • (j^fQ^is^extrinfeeus. Noiebatnidelieeteuftodiä haue 6lt;apericdi facilitate in eorü elfe poteftate quiekt tatevt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;area,fed bane fibi retincbat.Ad ipfos pertinebat in area fe enm fidc3fpe,amp; filentio tantifpet contintquot;

re,dum à Deo emitterent. Doeemur hoc exemplo,qiió nos fubclauftira diuina: ciiftodiacgcreredebca-jniis.Qi,!! ciiftodia: gratia claudiriir,nôfie includitiir,iit fuopte arbitrio qiiandoainep lubet egrediatur, fed elaiiliira in manuefteius à quo ineludit,ut nöegrcdiaf, nifi emittanir. ClauduntoueS, nec quand® iioiiint ipfejfed quando emittit paftor cgrediiint. Ciaiidüturportx ciuitatü,gratia uidelicet cuftodic® dorum fubdirorü. Aperiendi pofeftas non eft in manu fubditorum, led corum quibus illa concreditun Hoc genus elaufuræ eautionem habet tieeeflariam inelufis.Qiiare cogitandutn nobis eft, non poibi^' lutinoftra: melius confuli, quamfi non modd claufura qua diuinitus euftodimur, fed amp;nbsp;aperturaamp;fquot; grefsio diuinæ prouidentiæ permittai Fidelis eft Deus claudendo amp;nbsp;cuftodiendo fuos, fidciis ctiameS claufos in tempore Sé utibter emittendo.

Faiftumq? eft diluuiû quadraginta diebus fuper terra, amp;nbsp;muhiplicat^ iuntaquæ, amp;nbsp;eleuauerunt area in fublimc à terra» Vehementer enimin^ dauerunt, omnia repleuerutin fuperficie terræ» Porro area ferebatu’’ fuper aquas,aquæprgualuerûtnimis fuper terra, operti^ funt motes excclfi fiib uniuerfo cœlo» Quindecim cu bin's altior fuit aqua ftp montes quos operucrat» Cófumpta^ eft omnis caro quæmouebatufft per terra,uolucrû,animantiû, beftiarû, omnium^ reptiliû,quæreptai^^ fuper terra uniuerfi homines, amp;nbsp;cunóta in quibus fpiracuîumuitæ tcrra,mortuafunt» EtdeleuitDeus omnêfubftantiâquæ eratfupertef'' ram ab horaine ufcp ad pecus, tam reptile quàm uolucres cccli, Sô delete ftint de terra. Remanfi't aut fôfus Noe,amp; qui cuni eo erantin area, Obo' nueruntq? aquæ terrani centum quinquagiuta diebus»

Tdélitmcji e?i diluuiü quadraginta diebus. ] Græc. addit,Et quadraginta noef ib.quod in Heb. no hab« ■ Super montes auos operuerat.'iGrxc.iegit wmtix nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rà v4gt;/Sta,id eftjCundfos montes excelfcJ-

El cunéiain quibus /firaculum uit£ cfî: in terra. ] Hebraicæ fcriptiiræ emphafim nec Graecus,nec latinu* înterpres exprefsit. hi Hebræo fîquidé ad hune modü legit ; iwK Vsya nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n’'''n hit hïiwS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

n2th3,id eft,omnia in quibus erat flatus fpiritus uitæ in naribns ipforn, de omnibus quæin aridod'O^ €ft,quicquidfpiritü naribus trabit,Sé in arido uiuit Giæcus fie uertit : Et quicquid flatü uitacliaheb quifquis crat in arido, Illud VüKSjid cft,in naribns ipforum,perinde aefi fuperfluum eflet,cniifit.

Qiioniâ in præcedcntibus dixcrar, anno fexccntefimo ni tæ Noe, menie fcaindo, decimofeptitno w mciifis cccpifle diluuiü,falt;flamq5 eflê pkiniâ diebus quadraginta: iam confeqncter ad finem ufcg Iniins cxponir.'primum,qiiidfaftû fir,cüpluîffet quadraginta diebus,amp;f quadraginta noclibus:®'” quid aqnarü fit muitiplicatione perft ôlü : terriô,quâdiu moles ilia undarü terra uniuerfam occup’^',''

Ad primû pertiner qnod dicivVaélumq^ efi diluuiü üipcr terra 4°.dtelnes^cs“ multiplicatf fugt;!tdlt;ju^-^^' dum dicitjqiiâta fucrir aquarum multitiido : dnfturus aüt eft,ubi effeftü illius exponet. In prsefent'*’'** cratcömcmoraflc,pluuiäillä4o. dierü acnoél:iü,ernptioncm(pfontiü abyfsi magnæ, in magnäexfft' iiiifcaqnarü molêôlt;f cxnberanhâ. Iderat mcdiüiilud, quo litcbatiir Dcusadcxequutionciudidjf“'’ cniiis gratia amp;nbsp;fontes abyfsi magnx rupcrat,amp; feiieflras coeü aperuerat.

Ad fecundü pertinet qnod fnbiügir. Et eleuauerütdrcà in fuhlime à terra. Effeétus dilnnij buiuS dupl^’“ crat. Pnniüm cnim eleuabat amp;nbsp;illæfam in fnperficie fiia ferebat area,in qua afl'cruabanir tam exbcÄ^® qnàm hominib.fntnri innndi fcminariü.Huius métionë facit cü dicit.’Et elenauerüt areä infiiblimnquot; quoniâ ne fimplicitcr dixir, Et eleuaucrut arcam.'fed,Et ele uanerüt arcam in fnblime;adqcit liuiuS“’^' 7/jXi;y.-a;e,dicens: Vebementer enim inundduerunt,^^ omniarcplcucrunt infnperficie terrte.ln fnperficieuff rcrræerât non folnm planicies, fed amp;nbsp;montes,qiiare necefl’e erat aqnas eouiqj exci euifl’e,ut amp;nbsp;tnontcî excellèrent. Alioqni non replelfent oinnia in fiiperficic tara: ; Porrô arcaferebatnr (nper

E X P L A s Â T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;207

A nbsp;nbsp;fn-iMltierut nà«Kfuper tervinn^opcrtig^funt omncs motes excelßfub uniuerfo cxïo. Sic uîdelicet omnia repie

uerant aquæ in fuperficie terræ^idep non in mia dûtaxat regione/ed orbe uniuerfo.ideo dicif,Sub uniuerfo cœlo.Et quia dixcrat,Porrô area ferebatur fuper aquas, quoniam neccife erat ufqueadeô extare aquasfupra montiü eacumina,iit nihil impedimenti accideret arcæjadrjcit: Ciuindecim cubitis dltior erdt d(iud fuper montes guos operuerat.Ergo etiâfi fundus arcæ quatuordecim cubiris fuiffet aquis immerfiiS, nihiltamé à montiü uerticibus tuliflet incSinodi. Quarc non fimpliciter de quibufdam tantum mon-hbus,fed de uniuerfis qui fubcœlo erant dicit,quôd aquis fuerint operri.

Deinde amp;nbsp;hic erat diluuij effcdlus,quod uniuerfam carne de fuperficie terra; deleuir.Huc facit quod dicit,Confwnpflt;tç eft omnis ceiro,qH£ mouebatur fuper terrÜ, In genere primü fecundariû hune diluurj effe-ftumexprinjitj qui alteram iudicri Dei partem concernit. Per omnem carné fiquidé intelligit omnia fpirantia SC lüua tam ex hominibus qua'm ex befttjs.Qiiare non fimpliciter dicit,Confumpta eft omnis aro;fed addit, Quæ mouebatur fuper terra. Deinde gcncri fubijcir fpecificationem,diccns.’Vo/«cr«, ^nima!üitmt,beftiarü,omnium^ reptiliü qu£ reptant fuper terra, uniuerft homines,^ cundaftn quibus ffirac»-lum uit£ ed in terra,mortud funt. Sic explicat,quid uocarit omne carné, qua; confumpta fit;uel,ut in He- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

bræo eft, expirarit. Hac fpecificatione per omnia adimpictum cfle fignificat,quod ad Noe prædixerac Dominus dicens : Ecce ego adducam aquas diluuij fuper terra, ut interficiam omné carné in qua fpiri tus uitæeûfubter cœlum,amp; uniuerfa quæ in terra funt confumentur. Item; Adhuc poft feptem dies ego pluam fuper terram quadraginta dieb. amp;nbsp;quadraginta no(ftib.amp; delebo omné fubftantiam quam feei de fuperficie terræ. lt;^id pertinet 8i illud quod fubiungit, Bi deleuit DfiM omnëfidgt;ftantiêi quie eratfuper terrâab homine tfq; ad pecus,tam reptile quàm uolucres cceli,et deletæfunt de ierrrf.Inculcat Mofes nihil fer uatum effe in uniuerfa terra ex omnibus fpiraculû uitac habentibus,nihil de hominibus, nihil de iume-»15,nihil de feris, nihil de reptilibus,nihil de uolucribusifed omnia, in quibus fpirituS iiitæ per nares tra hitur,cunfta inarido,non in aquis uiuentia,ad expirationcm redaéla effe 8C mortua.

Kemanftt autem foliu Uoe,Qr lt;}ui cum eo erant in area, ] Hoc pertinet ad priorem diluuij effeélü quo area in fublime eft lindis inualefcentibus eleuata ; amp;nbsp;per exceptionem hic generali omniû uiuentiü perd» tsonifubijcitur.Nam 8C Noe cum fuis,et beftias quasfecu habebat in arca,de hominib.iumenris,beftijs, reptilibus,uolucribus,fpiraculG uitæ in naribus habentib.amp;^ in arido uiuentibus erant. Si tamé in aquis non expirarunt, fed exempt! funt à cômuni omniû exitio.quare de illis dixit;Remanfit auté folus Noe, amp;nbsp;qui cum eo erant in area. Ad tertium pertinet quod dicit,Obtinuerunt^ aqrne terra centu quinquagin tadicbus.In Hebrxo eft ’\^33’'\ideft,Et inualucrunt aquæ. Siccômemorat, quâdiu moles ilia aquarum, omniû uiuétiû in arido fuftbcatrix cunftä uniuerfa: terræ fiiperficié inuaferit ÔC occupauerit,cun(fi:oslt;p omnium montiü uertices excelluerit, centum uidelicet amp;nbsp;quinquaginta dies. Tantû téporis fpacium abundéfufficiebat ad delendum omniafpirantia,quocunçp terratü loco fita. Annotanint quidam centu iftos amp;nbsp;quinquaginta dies referendos eflTe no ad principium diluuij, decimumfeptimum uidelicet dié, fecundi menfis, quo pliiuia cŒpit,fed ad fincm quadraginta dierum,quibus pluuia continua coclinis de miftà eft.fed falfî funt.

Ciperti funt omnes inotes excelft fub uniuerfo cœlo.Quindecim cubitis altiorfuit aqua fuper nwtes quos opertte »■4f.]Qiiærüthocloco,quidfenticndûfîtde Olympo monte in Theflaliafito,cuiusuertcxuflt;5 adeè at CiUaftiodemo~i tolli fcribitur,ut ipfas nubes tranfeendat, folcmtp fie darum habeat, ut nullis iinquam nubibus adum- te Olympo. bretiir', idcolp ôt Olympus,id eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;totus fplendidus, diélus fit, amp;nbsp;ab accolis ccclum uocc-

»ur.'Än amp;nbsp;hune monté aqua diluuij quindecim cubiris tranfcendcrit,fic quærunt, quafi quæ hic Mofes feribit, uel impofsibilia flnt,fi de omnibus in uniuerfum montibris,qui fub cœlo funt,dicantur : uel non ad omnes montes fint referenda.

Homines uani 8C irreligiofi nec potentia nec confih'û Dei confiderSt.Qiiî potentia fua tâtas toto ter PotctüiaDei rarum orbe moles è terra Si faxis compaftas ad ipfum prope coclum ufip artollere potuit,id quod ocu Iis noftrispalàm cernimus, nec alio quam ad diuinam porentiam conditoris omniû referre pofliimiis: qiiomodo aquas illas,quæ initio aeationis omnia repleuerant,fie reducere 8C artollere nequiniffet, ut non fimpliciter planicies terræ, fed amp;nbsp;montes uniuerlbs excellerent^Ipfc Olympus,de quo quæftionis huius fumit occafîo,fi fîdelibus ac religiofis oculis confideretur,tam abeft ut quæftioné hic gignat,ut fi qua de ipfo mouctur,facinimé foluat. Quare non eft necefie, ut inæqiialiratem hanc terræ monrium^ fublimiratc,qiiæ nunc eft,ante diluuium haud extitific dieamus,quod aliqui adferunt,quo ad præfentë quæftionem refpondeant.

Deinde,fi confilium Dei attenditur, quocunélam quæfub cœlo erat carnem non hominum modo, Cotftlium DeL fed Si beftiarû amp;nbsp;uolucrû in uniuerfum,folo Noe cum fuis exempto,ddere uoluit,non conuenit ut fen-Uamus aliquos montes uerticibus fuis undarum fiiperficié excelluiflc, Primiim cnim potuiflênt in illis uerticibus feruariamp;^ homineSjSc beftiæ 8i uolucres,nediluuio inuolucrentur,atqp ita nonfuiflët omnis earo aquis diluuij deleta. Deinde,quid neceife erat tanto labore fabricate arcam,in qua reliquiæ ex ho minibus,beftfjs,amp; uolucribus feruarcntur,cum fine negocio in montis alicuius uertice tantifper manc te p'offent, dum aquæ diluuij decrefcerent,fi ulli montiü uertices iliæfi, Si à diluuio intaéti manfilTent?

Dum ifta confideramus, fans opinor manifcftû fit, quæftionem hanc nonex qualitare eorum quæ Mo fes feribit,fed ex inconfiderantia potius ciirn potentix turn coufüij Dei cfle produdam, ............ .......

Q.V AE S T I O I I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

Ciinfumplä eft oninii cdro.zS'c. Vniuerft homines er ctinéia in quibus eü ftirdculu tiihe inien'd;niortMjiii'gt;-‘ Monetiir hie qiiaftio de illis hominibus,qiii düuiiio pericnitir^an in futiiro qncq; fint puniendi, nas fempiternas cum incrcdiilis amp;nbsp;impcniitentibus datnri.Sic quariint etiam de Sedomitis, cctlfft*®'” cendio abfi!mpriS3amp; de Aegyptijs in mari rubrofiibmci fis,de tp Brae litis indefertoproftratiSjaer^ * quis oinnibns,qnos plaga Dei in hac iiita corripit,amp; é medio aiifert.

Ad hanc quæftioncm refpondentaliqufinon fore eos,qiii in liac iiita iiidicio Dei pcrnitiiintutacp^ niiint,amplius in futnro puniendos:fed quoniä hie temporaliter piiniti, pernas peccatorfi fiioriun runtjiina cum fidelibiis fafuandos.Citant di(fliim Prophctac Nahum,cap.«.ncmpe,qult;)d non fit Doquot;’* nus bis uindicaturus in idipfum.Et in hac fentêtia Hieronymus finfledcprchendit,cuius hxcfunt ba,fiipcrdiélum hoeprophetæ, Qiiid crgo,ait,contra Domnin cogitatis^ Ipfe qiiicrcaiiit mundu,-confnmmationë eins faciet.Quod fi nobis uidetiir criidelis,rigidiis dó crutnniS,qiiod in diiuuiogtquot; delenit hiimann,fiiper Sodomä SC Gomorrha ignem et fiilphiirë pliiit,Aegyptios fubmeifitfludtibquot;-’’ Braelitarnm cadauera proftraiiit in cremo, feitote eum ideo ad præfens reddidiflefupplicia, neiin^quot;* num puniret.ltem.’Qiiod fi uerum eft,ut negate non poterunt,clicentc prophcta,Non uindicabit Dquot;' minus bis in idipfum in tribulationeiergo qui puniri funt,poftea non punientur. Si afit ilii puiikntu^ fcriptura mentitur.Qiiod dicere nefas eft. Rcceperunt ergo amp;nbsp;qui in diiumo pcrierant,amp; Sedomiffj^ Aegyptij,amp; Ifraelitae in folitudine,mala fua in uitafua. Hæc ille.

Hanc fententiäarbitror non ficeficcertam amp;nbsp;firmä,urfine periciilo acceptari pofsit.Nefpenim^*

uenit gratiae clelt;fiionis,fine qua nemo faluaf, nifi didlnri ILmus uniuerfos mortales qui diluuio,d^Pquot;' ftca in Sodoma amp;nbsp;Gomorrha,item in mari rubro,deniq5 in delerto perierunt,ôô tanquam impij dgt;quot;’' nitus funt pcrcufsi,fuifie ad uitam ekeftos. Neqj contra iuftitiam Dei facit fententia diu€rfa,qiu 'quot;'quot;‘I*'’ mus impios amp;nbsp;impccnitentes etiäfi in hocfcculo fingulari plaga percutiunrur,in future tarnen ini'quot;’' piternû efie punicndos;nec locus prophetæ talis eft,qui hoc neget. Nóenim de futuro fupplicio loq“*' rurpropheta,cura dicit,Non uindicabit Dominus bis inidipfumruel ut in Hebræoeft,Nonconfiirg‘* bis anguftia : fed de ultionis grauitate, qua erat Aflyrium Deus fic percufiTurus amp;nbsp;humilianiruSjUtnquot;’' h hb ƒ■ tfiretnccefiepIagamfccundamquahumiliareturobidadiicerc,qucdpriornonfufficeret.Siclt;ninil‘’' ‘ ° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quitur prophctaiConfummatione ipfe facier.Non confurgtt bis anguftia. Q^d.Scmclconteramini'quot;*

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cutnifccundd non erit opus. Hoc eft,prorfus cum dclebo. Sic peflet Ä0 de diluuio dici.'ConfuminadoiJ'

fccit Deus.Non confurrexit bis anguftia, Etenim fic omnem carnemdeleuit in uniuerfum,uriion£H^ f opus plaga fccuda.Qiii ekóii funt ad uitam amp;nbsp;fideles,quoniam amp;nbsp;ipfi peccant, puniunturinbacW’’’ nc cum mundo incrcdulo pereant in futuro. qua de re loquitur Apoftolus gt;. Cor.n. De Sedomitis® Gomorrheis ChriftiiS Mat.io.óó n.non dicit,quód infuturo iudicio nihil funtpocnaiTi pafTuri.ftdJ*’ IcrabiliuS,inquit,ac remifsius habebût,non fimplicitcr,fcd quam Capcrnaitæ,amp;.’ illi qui Euägelijgf’quot; tiam magnis cum portentis ac fignis oblatam increduli rcfpuerunt. Praeterea fententiae Hieronynii* illud rcpugnaf,quod i.Pct.j.Iegimus adhunc modum; Qiiädcquidem amp;nbsp;Chriftus femelpropeccafiS pafiiis fuit,iuftus pro iniuftis,ut nos adduccret Dco,mcrfificatus quidem carne, uiuificatus uerofpquot;* tu,in quo etiam abij t,amp; fpiritibus qui erant in carcere pt !rdicarct,qui inobedictes fuei ant qnondäjCü’'' feme! cxpcófabatur Dei lenitas in diebus Noc,cum apparabatur arca,in qua pauca',id eft,oólo anim* fcruatæftierüt per aqua.Hæc ibi.Quamuisobfcuriis fit hie locus,lilud tame fignificatur,faiutcinis')quot;' diluuio perierunt non conftitifte per hoc,quód pro peccatis fuis catholico illo exitio funt temporalité puniti. Aiioqui quid necefle fuiflet illis prædicari gratiani redemptionis quæ eft per Chriftuniófntob' rabilis error eft,fi dicamus peccatores æternam per hoc tuadeie condemnationc,lt;8ó f.ilutem acquitté» qudd propter fcelera fua plagis in hac uita diuinitus pcrcutiuntur,cum faliis mortaiiü folo conftttisquot; guine Chrifti,pro peccatorum reinifsione in cruce effufo.Quapropter iudico fententià HicroiiymiE' quam periculofam eftcfugienda.Bitcrea no dico,ncminem efie ex omni illorum numero,qui aqiiiSdi' liiuij pericrHnt,æternx códemnationi exemptum : abfit.fed fi qui exempti funt, per gratiam eleftioW® amp;redemptionëquæpcr Chriftüeft liberafifunt,nöper peenas de peccatis ipforütêporalitcrfumptaS-

Kultuin refert, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Yaólumq; eft diluuiü quadragintu diebus (uper lerra,^ multiplicatæ funt (tqu£, ] Confideremus hoe loco»

ijuÖ diftiêfentur quanta referar,qu5 diuinitiis difpenfentur ea,quibus carcre nó poflumus,amp; quorü magna eft iitilitas» et Deo quibus ca fi cömode' amp;nbsp;cum gratia exhibeantur. Quadraginta dierum pluma prioré mundü perdidit.Magnapiquot; rere non poftu- uiæ utilitas,magnu emolumentum,magna nccefsitas.Qiiadragenaria pluuia tam abeft,fidifcretaftti tnus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;competentibus interftitijs diuifa, ut noceat, ut plurimfi eriam profit, nec aquas multiplicet,fedfrugtS’

Vcriim fi fit continua Sô immodica,noxiâ gignit aquarü multipiicationê,ficiiri patet præfenti hoc txt pIo.Qiiare agnofeenda eft fingularis gratia Dei,quando pluuiæ fuis temporibus amp;nbsp;modisfiedifpëiquot;'’ tur,ut tellus non inuoluatur aquarü inundationf,fed placide irrigetur,né aquæ,fedgramina,herb«,ft-getes frugesép multiplicentur. ubi uerd diuerfum ufuucnit,cogitandum eft demitti pjuuiam non grat« ac bcncfîccntiæ,fed iræ amp;nbsp;ultionis diiiinæ.Etquodoccafionepiæfcntis annotamus hifioiiæ,eti«mdcrc liquis eft elcmentis cogitandü, fine quibiis uiuere non pofumus. Jpfe acr,qucm fpiramus per gratiani Dei uifaiis,pcriramdiipenfatus exitialis redditur.Quaproptei curandüeft,iitin omnibus à gratia(t prouidcjidiæ pendeatniis^illamiji bpua fide (K confcientia expetamus^ coiJintiis, amp;nbsp;gtaro animo bc«

A coIloccmuS.Erciiim uni illi debet omnis noftra 5^ uita amp;nbsp;faliis fine præfentia fine futiira refpicias. Qué-admodum cnim fi qiiæ neceflaria nobis fiint, per iram Dei difpcnfenriir, in exitium uergnnt oinniauta fi gratia iiliiis rerumfuerit diipenfatrix,cun(fta redduntur commoda ôC iitilia.

Ef eleuauertmt drcam in fublimc .1 terra, ] Obferua hic,quod no dicit,Et elcuata eft arcarfed^Et eleiiauc-' Creatur^e ferui^ rät arcä,aqua; uidelicet,iam miiltiplicatæ.Ergo illæ ipfæaquæquæ multitudinefua impios fiiffocabat, uolütatiire • arcam,in qua Noe cum fuis erat,in fublime extulerüt5amp; periculo exportarüt.Nö debemus hic aquarii dtorii, infpicere naturâ,per qua fi't,ur quod leue eft,ad fundt'i illarum demergerc ncqueat, fed de operationc iu fti iudicij Dei cogitare. Nam aquæ illæ non erant ad hoc milfæ ccclitus,ut iuftum cum fuis diluuio per dcrent, fed ut impium mundum de fuperficie terræ delerent. Qiiare quamuis magiia elfer arcæ moles, fictarnen diuinitus difpenfatu eft hoc diluuiii,ur aquæ multitudine fua amp;nbsp;ad leuandu arcani, lt;Sf ad im-piorum extinftione fufficerent.Et hæc mihi uidetur elfe ratio quare Mofes de area comemorare uolue rit,quó ueluti humeris aquaru eleuara ac difcrimini fit exepra, nc iuftus cum iniuftis cömuni exirio in-uolucrct. Sic creatura iufto feruato dilcrimine creator! fuo feruir, ut uolunratis illiuS limites haudqua-quain tranfgrediatur.Aliquädocömuniter ram malis quam bonis c5modc'feruit,quädo uidelicet com munis prouidentiæ ac boniratis Dei miniftra eft. V tpote,quando Sol producitur,ac pluuia inferimina timfuper bonos 8i malos,gratos amp;nbsp;ingrates dcmittitur,lVlat.r-.Aliquando fic dirigitur,ut pios feruct illæfoSjid quod in hoc eft diluuio faiftum.Et ne quifquam in htiiufmodi iudieijs Dei Sf piorfi libcratio ne naturæ creaturaru tribuar,quod diuinæ eft prouidétiæ.’fi't aliquando, ut contra naruram fuam créa tuiæ Deipios feriient il'æfos,ac reipfa palam déclarent, non elfe fe tcmeritatis,Iibidinis5amp; crudclitatis liumanæ, fed iufticiæ Dei miniftras. Sic tres pueri in camino ignis fepties ultra confuetum accenfo in incdfj s flâmis agentes iiiæfi permanlèrunt ; immo non folum illæfi permanferunt,fed qui ligati in ignS fticrant inie(fti,fo!uti in camino circuierü t. quafi ryranno diccret ignis;Non feruio crudelitati tuæ. Dei, non tuns, fum minifter. Qiios tu mihi ligatos inieciftijios ego reddo folutosrquos cremari à me uolui ftijhos ferno incolumes; ut uideas me non tuæ, fed diuinæ feruiræ uoluntari. Aliquando creatura nô fo liun feruat illæfos pios : fed hoc fic facit ut fimul perdat impios, luculento diferimime oftendens iufto iudicio Dei feriiari pios,et perdi impios.Hoc padlo flamma ignis eaipfa quæ incolumes feruabat pios, confumpfit regiæ crudeliratis miniftros.Sic leones qui Daniel! in medio ipforum conftitiito nihil nocu menti intiiierâtjaccufatorcs illius impios Sf iniquos confeftim difcerpferunt amp;nbsp;côminuerunr. Sic aquæ

B iftæülæfum Noe fcruantcs,uniuerfam impq mundi carnem de fuperficie terræ delcuerunt.Sic unda ma ris rnbri cefsit Ifraeli per aluum ipfins tranfeunti:Pharaonë uerô cum omn! excerciru fuo fludlibus in- Prior cura Dei iioluit ac perdidit. Nec illud tranfeundn eft, qudd priore loco MofeS de falute iiift! Noe,quàin de in- eü ad feruandic teritiiimpiorü,narrat. Admonemur,fic Deo curæ elle iuftos,ut nunquam perdat impios, qiiin priore iußo; poficrior loco rationehabeat piorü,quo feruentur. Sic in hiftoria Sedomitarfi quoqj uidere licet, quomodo pr! perdendü int miim deferuando Loth infteterit angelus, ntequa uîrio cccleftis in impios acfceleftos demirterel.Qiia- p/py, rcpijs omnibus hoc certô pcrfuafum cfto,fier! non po(fc,ut nô priore loco rationc fiilutis eorü habeat Deus,quifediligiint obferuanr,priufquam in impios animaduertat. In exrrcmo quoep iudicio,an-tequam inmidus incendio Sf impq perpetuæcondénationi rradantur,congregabuntur primiim ekcT:! per angelos ad Chriftû,amp; cum gaudio excipienrur, ac turn démît in impios pronunciabitur.Prima ratio eft ad feruandn pios,pofterior ad perdendum impios.

Vehementer eniin inundatieriint,^ omnia repletierunt in fuperficie terra.Porrô area ferebatur ftper ac^uas, cr aejuce pr£ualuerüt nimisfuper terrâ^opertiq^finitomnes montes excelfifub uniucrfo coelo. ] Obferuandu hic eft, quæfiicrit diligentia Mofis in eo quod iftam aquarü excrefeenriâ tam miilris uerbis inculcar, ne ni- ociofa, dclicetaudiamnseos, qui phyficis ratioiiibus magis quàm potent!«: creatoris intent!, impofsibile eife ' dient ut terra uniuerfa fimul aqliis operiat. Sic enim natura cóparatü elfe fenriüt,ut fi qua terræ portio aquis maris occiipat,alio in loco terra aquis antea cooperta,arida reddat Qiiicquid ea in re ueri fit,ne nioplus inde argumentü futnere debet,quo de ueritate Mofaicæ feripturæ dubitet. Neep enim narura-lis qiiædâ ab illo texit hiftoria, quæ cömuni naturæ curfu perficiatur, fed iudiciû Dei prenas de impio mniidofumêtis dclcribit.Qiiocirca nôeft putandü ociofùm elle quod tot uerbis à Mofe inculcat,ufque aded inualuifle diluuiü, ut totâ ubiqj terra,etiâ omnes fub cœlo môtes,quantriuis cxcelfos,occuparit operiierit, Sicuolnit fpiritulfandus fidei noftiæ confulere,ne de potentia Dei,in lioc diluuio mirabili-ter declaratajdubite mus.

Deinde notandu Si hoc eft,ante diluuirt fuilfe terra perinde collib.ac môtibus refertâ,atq; nüc eft.A- Montes,cotles et lioqui nô reôic'fcriberet Mofes,omnes môtes excelfos qui fub uniuerfo cœlo funt,aquis dilunij fuifle o- Halles extitiffe, pertos, fi null! ante diluuiu extitifient môtes, Qiiare fentiendû eft terram fie elle à Deo initio creatä Si ante diluuiuitt-, difpofita, ut Si planicies. Si montes Si ualles haberet, qualë poft diiuuiû elfe uidcmus,errarc^ eos qui ualles per iiim diluuij facl3S,amp;l montes exinde eminere cœpift’e putant.

Tcrtiô.Coiifiderandü eft,quôd excelfos montes aquis opertos fuifie fcribit.Vbi aquæexundant,iSô Irafcente Deo ni telluris fuperficie ôpplere incipiüt,falus in montib.arduis ac fublirnibus elfe putatur. Venim declara'tu hil adeô eß ex-eft hoc excmplo,ubi ira Dei ingruit, nihil elfe aded excclfum,in quo feruari queant,quibHS ultio diuina celfiim in quo fer i mmittitur. Quod in raôtibuî iftis uidere licuitjcogitandü etiâ eft de tiu'rib.aitis,urbibus munitis,prin- uare queamus,

- cipibus huais mundi robore, fàpûntia amp;nbsp;quîccûcp eminêtia carnis magnis 8f potcntibuS.QiiapropKf cauendü eft,nc refugiu in ilia huiufmodi eminêtia,fed in folo Dco quæramus Magni motes erâtregW Aftyriorû,Babyloniorû,Perfar.ü,Gra:corû,Romanorü.Vcriim aduerfus iræ Dci diluuiüciuesfnoslti Régna mundi. “l'ire ncqiüuerunt. Et hodie uidemus magnos fublimcscp cxiirgere montes,quorü fe robore altirudi ne impi} homines tiitos fore purant. Ingruet breui diluuiû d.ulfionis,quo non folü ualies Si campûftd ipfi quoqj excelfi montes operientur; quand o gladius humansc malicix uindex pertratifibit oibcmc““ tfia demercns,amp; excclfa quoqj profternens. Vide Ladant. D.inftitutionumJib.r.cap.ij.

Trudètia bei in nbsp;nbsp;nbsp;Cidimdecim eubitis altior fiât aqua fuper montes quos operuerat.'i'Vidc hoc loco qua diiiimE prouidenri«

hoc diluuio de- diligentia Si caurione inftirutü ac difpofitu fuerit hoc diluiiiü Omnino delenda erat uniuerfa caro.oni' clarata, nium corü quæ uiuebâr,fpirabant,amp;: mouebantur in arido. Qiiarc ipfi quoqj inontiü uertices aquist' rant opcriendijtie quid ex omnibus quæ in arido mouebârur, in alicuius ucrrice montis feruari munc cxitium euadere poffet. Ad id inftiruti opus erat certa quads excrefeentiæ menfura.qua luonti“ cacumina fie opcrii enrur,ut nec impijs cflët aliquod in illis eftÏ!giû,nec arcæ,in qua Noe erar, obftacU' lum Si oftenfaculû. Altitudo quindecim cubitorü aût fie trat comparata,ut nec Giganrû proccritatd“ ptrari,etiâ fi in iplîs montiü uerticibus credf i fietifiênt,nec curfum arcæ,qi;æ in fuperficie aquarü fffi' barur,impedire remorariiÿ poffet. qd* fieri poterat,fi nëtantacxcrcfcétia ab undis fuiflënt montiü celforü uertices operti.Ncc obftat huic c5fiderationi,quod Plinius cadauer hominis 46.cubirorü in Cr( ta infula repertû effe feribit.Nâ ille de eubitis hominü ftiorû temporû fcribit, Mofes uerd de eubitist“' rum,qui ante diluuiû uixerüt. Admonemur hac céfiderarionc,quôdiuinaprouidêtia omnia certisnit' furis ac moderationib.fic difpenftt,ut quod ad exitiû impiorü deftinatur, eëpctenter amp;nbsp;impios perdat»

Confum(gt;ta^ eft omnis caro qux mouebatur fuper terrà,uolucrn, animantiu, beüiarü, omniumq; reptiliü reptantfuper tcrrà,uniuerfi homincStCr cunüain quibusJfiraculü uita c{ï,interra mortuafunt.Et deleuitVtiK

Ofnnia uiuentiit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(ubftantiä,^c. ] Obferiiandü hic eft, quö de uita iS; morte omniû corn quæ l’uper teiTâ uiiiuntlo^

carouocantur, quatur.Principiô,oninia uiuentiacommuniuocabulo nocatcarné. QiiidaürcarneimbecilliusacW liusfCaro quid cft,quàm rena,immo puluis transformatus^Ergo hac ucce de cémuni tam ortusnclW hiimilirate, quàm fubftanria: fragilitatc admonemur.

De wof« eorum Deinde,dat omnib.morü fuper rerrâ.Qiiæ mouebatiir,inquit,fupfr terra. Varijs quidc inodisquot;’'’' । qu£ lüUùt fuper læntur qua? fuper terrain uiuunt;at ratio moucdioinnib.cadëeft. Qiiicquid in hac carne uiuit,iiiq“'‘' frttaw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quiefeere nefcir, quocunqj loco amp;nbsp;modo confiftat. Et ifta motuü inquietudofi;eft“”''

cuiqj uiucnri agnata,ut argumentü uitac ex motu fumatar.Quid igirur aliud eft uita noftra fuper tefl^’ Q uaga qirædà Si inquiéta inftabiliras,qua mine uane',ni'ic necefiquot;ario,nüc molcftc,amp; cum laborc nio“'' mur ac ueluri rotainurf Qiiare merirô irrifus eft ä Diogene 2cnon,cutn nullü elfe motü,pbareniter'^ Surgeus enim Diogenes,eu ille acurifsimédifpurarct,cœpirinâbularc,atqj ira rationes iliius cöiutabï''

Vita ilofla fla- TertidjUitâ noftrd tribuit flatui.Et cun(fla,inqiiit,in quibus fpiraculü uitæ eft in terra. Non loquift®' tUf efi. de ipiritu S. omniû eorum quæfunt uiuificatore, fed de flatu iilo carnis nüftræ,cuius rcfpiratior.euiu'' mus. Hune uocat fpiritû uitæ,utitp noftra:. Ergo uentus eft uita noftra,immo ne uenrus quidé,fedn’'^

* dica uenti porriorealp ram imbecillis,ut uix cxcirando fufficiat igniculo,qua; ramen Si ipfa §uis nui’'“' ta Si imbccillis haudquaq innoftra eftpoteftate .Quisenim mortaliûhaceftflandiacreflandipoi-^ te præditus, ut uel uitam fuam fine ufii fpirandi ad unius horæ Ipaciû retinear, ucl tantû flatus lanrisf» quanrû uult.'aut femel hauftü pro fuo arbitrio contHiear,ne reddere Si denud aéré fine inrci mifsiow^quot; ne dormiatjflue uigilet,artrahcre fpirarclp cogalÆt organa ilia fpirâdi q funt imbecillia quaiiily ang“ ftis mcatibus flatü accipiüt ac reddürfDemq; quis nam aded potens eft inteiTa,ut aéré hüc unde cni““' niter fpiramus murare queat,!ic codé cum bcfhis fine lit purus, fîue turbulentus, fine noxius fineintiO' xiiis necefliirid iiti cogatur?

Qiiarró,amp; illud confidcrand'i eft,qd ubi nos lcgitnus,Cöftimpta cft omnis C3ro,in Hcbrxo habewr id eftjEtcxpirauit omnis caro. Deinde,Et cun6ta,inqiiit,in quibns fpiracnlü uitarefti” idem eÜ expirJ terra, tnortna funt. Ergo idem eft expirare quod mori,qucadmodü idem eft fpirare ac moiieri qd re. Quanti aüt momêti qua?fo,res eft,qnatam(p mora rcqiiirit ifta expiratiofEtiüfi mille uixeris 3nKlt;’-’gt; fubito ac momëtaneo efriatn uità reddcre amp;nbsp;morte accipere cogeris,ubi femel cxpiraueris,etiüfi otnnf’ iicnti iindequarp fpirantcs,corpus iam exanime acfpiritu uitæ deftitiitn adilent,uitam tatnéilli t e nö poterunt. Vfqï adeó iiidelicet fragilis eft uita carnis noftrar,(Sf nihil miniis § in noftra

De co quod dicit,Et dclenit Deus omncm fubftantiam, quæ erat fuper ten am, annotatü

Rcmdtipt autfolui !S!oe,cr nbsp;nbsp;ctm co rrant in area.} Duo funt hic notanda. Vnü eft, quod uniiiflfogf'

nere mortahü ,pptcr incorrigibilc malicia deleto unus Noe cum fuis,nó quia homo,quod eranr et aUl» fed quia iuftus,pius,ac timens Dei,qd nö erant alij,feruatus fcribiï.Ergo ufqueadeó uanii nöeft,obfc’'' uare,colcre,ac timere Denm,ut etiainfi folus iuftus fis ex omnibus moi talibus,pereaiitlp iniuftiomjif*’ tu ramen unus ferueris. Quapropter hic locus eftïcaafsiino ac luculentiisiino exemplo cogitationd® piorum réfutât,qua dicunt;Vanus eft quifcruit Deo. Et quodemolumentuinex eo eft quod euftod' mus piacccpta eius,ólt; ambulauinius niftts corä Dno cxcercituüfAlaiac.i. Eteiïi qd Noe accidifi'“’ ---- -■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fifeiflw

A tifiimc fcßatur diferimcn co rara Deo efie inter iuft'i S( iniuftü,feruîentc Dee no feruientv ci. Qiiare omnibus pietatisÂ: iufticiæ ftiidiofis liiuufinodi exempla diligenter funt obferuanda.

Altcrum eft,qiiod Noe non folum fcruatus eft cum fuis ne dilimio perirct,lt;ed ut eflet n‘\Hw,id eft,re nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[trilift

tquiæ uniuerfi generis luimani Sic in Kebraro uerbü “iKW eft pûfirü,qd' nos legimus,Rcmäfit. Admo Dej«. netnurqiió Deus nöfolü in particiilaribiis populi alicuiiis,ucl ciuitatis plagis,fed Sf uniucrfalibiis noli (icirafcatur ut prorfus uniuerfos delcar,fed reliquias aliquas feruct,qua: feminis loco retineantur,

Ob'H«frH?it^-rf^«^/«pfr4oTJjngt;s'o.d(ebMf.]Cogitandülijceft,qiiantafideopushabuerirNoe,heitt- ßäeo^ lerea dum altitudo ifta aquarü etiä montib. abditis uniuerfis occuparet omnia,tanto^ teporc fine ullo nbsp;nbsp;nbsp;habncrtt

diminurionis indicio perdurarer,animü defpondefet,metueretip ne perpétua futura effet ifta aquariim Nod, inüdario. Credibile no eft nullis fuiife tentationibus pedlus illius, licet fidele ac pium,homini$ tame ad line imperfedbijtentatû ac probatfi. Etenim,quemadmodü capite iequëti ui«lebimus,non fine txdio ac dtfiderio exiccatione terræ expeiflauir, cuius experimentü iam corui,iam columbœ emilsione capcre fa legit.ExpeftauittamëjdonecàDeo ipfoficcata tellure cmirterctiir.Admoncmurexcmpio ifto,magna fide opus eneprjk,ne in tribulationibiis animü abijeiant, dum fpes auxilij duiini longius tenrattir q ini rio eogirabat.Nô porerat Noe cogitare,qua nara ratione,omni iam carne delcta, ui\ ilia altitudo a-quarü tot dierû amp;nbsp;noólimn curriculis no diminiierel; nec caro aliud iudicarc poterat q diiuuiu illud in ea qua erat ftationc perpetud manfurû. Fide tame perdurauit,amp; hanc quotp rentarion? fuperauit. Co Cinili rationecurandü nobis eft ut nulla quantüuis prolixa tribulationü mora,auxilijlp dilatiöe per-tutbeniur,etiamfi prüfens tribulario inftar diluuij occupantis omnia in eadem,abfç ulla diminutione,

Conanettiorit hoc capite Mofegt;\priigt;iiim t^uoitlodo dejua diluulj diminia ac decre/cerc cceperint, O“ teirra fut fitexiccata. Deinde qitoniodo ^ocarcam iiiffu Domini ctMfniie^elfiKaltai-cconflruxerit,deq;cutKlispc^^ (oribuißcrißcaucrit,^' facrif.cium illittf Domino fucrit acceptum.

Ecordatus aucDnsNoe ciinclomcp animâtiûomniu lutneto Karca,adduxi't fpin'tu Riperterna, amp;nbsp;imminu tgRintaqujr^ôôdaufiRintfontesabylsiamp;TcataraclæcoelijSô ^ht 3itæ luut pluuiæ de coelo. ReuerRint aqug de terra euntes^S:^ redeuiî tes,amp;cœpcruntminuipofteencû quinquaginta dies, Requieuît^ area menfè (èptinio tncefimoRptiino die mêfîs Riper motes Armeni'æ, Atue--ro aquæ ibant et decrcRebât uR^ ad decimû menRrft. Decimo eni'm ment R prima die menfis appartierunt cacumina montium»

Recordatm autem DominiK Noe cuntîorumq; animantiü er omniû iionentorii. ] GrsccuS addidit de fuo àdt VdiniciJTüfi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Um ■zsiijiirwv Tüt’ é^-neTKiJ,id cft,ôë omnium uolatilium,amp;l omnium reptilium.

Adduxit/ßiritumfnper terram. ]Sic et Græcus uertitjSTréyaycr uefiftci. At in Hebracoeft n’'n'7Rquot;\3y'’i Rl'^ideftjôf pertranfire fecit Deusfpiritumfuperterram,

Etmmiimtaifuntaque. ] Heb.uquot;'13n ■\3’o’'\id eft,amp; ceifaritt,SC fedatæ funt aquæ.Sk uertit amp;nbsp;GrsccuS^ tS i/.^«p,id cft.Et quieuit aqua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Et claufîfunt fontes abyßi.]Sic habet Hebræus. Græcus uerd reddidit:^«:! ä7rtna;Xvfidvaxtußd eft,Sf reue lati funt fontes.Fatet rit Hier, omnes interprètes uertilfe, S( claufi funt fontes. ForfanGræcus interpreS iicrbü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pofuir pro iw’«gt;£‘e\f?r7fj3'/r;,id eft,rurfus obtegi amp;nbsp;claudi,tametfi illud qucqi uer-

burn reuclari fignificat.Sunt qui putant Icgendum elfe è7[iinxXt-f)^Hffafgt;,id eft,cbteôti funt.

Reuerfeq-funt aqucc de terra euntes et redeuntes.] G ræcus habett^où oreoîMa t« ■aoÿivi/acvnf' «ttJ 7ilt;s y’ie,id e(t,8iremifit,inclinauir,ccfsit aqua uadens de terra.

Etexperunt minui. ] Hebraice' eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft,lt;SC defecerunt. Grtecus, oielt;Ailt;Aa üm HxieTlsts id efl,’

Vieefimofeptimo diemenfis.'iHebr.we' -yrvy n3^3ty3,id eft decimofeptimo die . Et Græcus legit nice-fimofeptitno die. Sufpicor hoc efte per ofeitantiam fa(flum,uel exemplar Hebrwü unde uerfumeft,prO pi'l’ciy nyatu habuifie üc,'O''\vcy nystra expumflalitcra uau in uoculan'W

Super montes firmeni.e. ]ln Htbræo eft,’C53nR ’'3n3,id eft,in mótanis Ararat. Et Grsecus fic ucrtit,retê la uoce Ararat.Reliqui fere per Ararat Armeniam intelligunt.

, Decimoenimmenfe,p^-imadiejHé/îî.]Illud,Dccimoem mcnfe,in Hebræonôeft,(ëdfimph‘citeradhûc modum,3nnn nnliOjid eft,in una menfis, pro,prima menfis,more fcriptura:.Gra.’Cus fic, cr j tw

Hailcnus Mofesexpofuit, quôdiluuioaquarum uniuerfa caro fncr-'t de fiiperficie terra? deleta, X quoufcp excrcuerintaqiiæ.'iam confeqiienter earn hiftoria? liuius partem profeqiiinir,qua?ablationtW diliiiiij amp;nbsp;libcrationem Noe continet. Dicit itaqj:

Rccoräa/in uüt Dtii ^oc^aitiâonm!^; anmantiu.]Primiim memorat qnis et qua de caufa diluiiij aquJJ de fiiperficie terræ abflukrit,deinde quô id fit faifbû. Dominns,inqiiit.Idem iiidelicet qui induxerat,«' monit etiam.Rccordatus Noe cundboriimt]; animantiü,amp;c.Ergo propter Nocjamp;f qusc ci:m illo in af ca erant animâtia terris abftiilit undas illas diliiiiii,qua: in immenfum creuerant, amp;nbsp;omnia occupatä. QtiomoJoDexi Qiioclaütdicit,Recordatus Deus Noejdem eftattp.Noneftoblitus Deus Noe.Recordaridiciturjllt; reeordetur ali - cuius,quando déclarât fe non efle illius oblirû. Alias nec obliuio in Deû cadif,nec recordatur ut honiO'’

fed humano more fie de illo loquitur facra feriptura, ut dicat cum recordari,ucl non obliuifci alicuiai) quando rationem illius habere fc ipfo faólo declarat^quemadmodum in hac caufa Noe cernere liât.

Adduxit Jpiritu fuper terra.]Pertinent ha?c ad modü quo diluuiü de terra fublatueft a Domino.Spif“' turn impulforem, exiccantc amp;nbsp;arcfacientë immifitaquis, cuius uiremouebantur aquae. Deinde abylsi qui rupti, amp;nbsp;fentftras ca?li,quae apertæfuerant, claufir,ßf pkuiias cchibuit. Sic amp;nbsp;caufasdiW amputauitjiS^ aquas illius per uim uenti arefacientis remouir, amp;nbsp;ad locum fuum undc profluxeranttt direcompulit.Sic dicir,

Reuerfe funt aquiX de terra euntes cr redeuntes. ] Reuerfa: funt ad finus prifiirios, ceficrunt^ de terra. Qiiod dicifj EunteS amp;nbsp;redeuntes, exponunt quidam de fludbuationeaqiiarü. Milii uidetur loqui^*)^ agitatione ac fiudluationc aquarü qua fludbus ilia rît ultrd citre^ iadlati fuerunt, fed de dilapfu ditu ad abyflum magnâ,unde fuerantprodudiac. Jbant dilàbcndo,rtdibât ad priftinü locü rciieiteiidO'

Et caperuntwtwipoß centum quinquginta àer.Jfntclligc de quibus fupra in cake cap.prxcedétisft“^'* eft rnentio.Nuinerâtur aüt non à fine quadraginta dicrfi quibus pliniia ccclitiis demifia fuit,fed à pfquot;’' cipio diluui),decimo feptitnodie uidelicet rntnfis fccimdi anni fexcëtefimi uitæ Noe, Ab eo tëporequo diltiuin cŒpitjCreuit, amp;nbsp;uniuerfain nô modd tena? planicië, fed Si montiü cacumina occupauir,iillt;P’*^ obferuabilem diminutionem aquarum, intcrcefiërunt dies centum qiiinquaginta,

Requieuitcj^arca mcnfelcptimo uiceßmofeptimo diemenßsßipermontes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Numerantquitf’quot;’.’

principio diluiiq,quod ij faciunr,qui quadraginta illos dies,quibus pluuia defcendir, non ihcluduntiquot; numerum centu quinquaginta dierü,fed fcorfim numerant fic,ut hic menfis feptimus diluuij fir,i;o'’’'' , ni. Verum meo iudicio competentius eft,ut cum alrjs intelligamus menfem hunefeptimü fuiflenP'^'*'' ' urj,fcd anni. Diluuiii cœpit anno fexcentefimo uifac Noe menfe fecundo die menfis dccimofeptiniO'^'“ tüquinquaginta dies conftituüt incfes quinqj.Ergo finis centu quinquagintadierü incidit in inuinfeptimü menfis feptinii,cuius mëtionë facit Hcbraeuscontextusideép illoniemorar,qucdarcîquot;' illo motanis Ararat infedtrit. Seddices.'Ergo ftatim initio diminutionis ufqueadcó dcfluxeraiitï'l“* ut quindecim ciibitis diminutsc uerticc metis Ararat nudarinf,quo area pofl'et in illo quiefetre. Suf? fi quidëdidbfi efl:,quód aqua: fupra mötes excelfcs quindecim cubitis excreucrit. Videtur aut liaudd ucrofimile,ut confeftim uno die tanta moles aquarü quindecim cubitis dcfecerit.Primü cogirab’®’”^*' efiê in HebræOpEt ceperut minui poft centü quinquaginta dies ; fed,Et defccerüt poft centü quW’^' dies.quibus utiqj uerbis non hoe dicitur, qudd turn primiim imminui cœperint,fcd quód circa id ten'quot; porls notabiliter defcccrint.

Deinde nö erat ncceflTejUt quindecim cubitis defecerint eo die quo area montib Ararat inf£dit.P®''“J enim funduS arcæ mentis infiftere uei tici,ubi nel duobus falte aut tribus cubitis defecerSt aqua?. reddiderütjRequieuit area menfe feptimo uictfiimo feptimo die menfis fuper montes Armenia’’''**^ cutifuprà memini,negligëtiafalt;flü eftmel ficin llcbraro cxcmplarirepererüGuel ob id uifumeft^d legendû, quo deeë dies,poft centü quinquaginta,Iniic aquarü diminutioni tribuerctur, per quïen^' ut area in metanis Ararat quiefecre poflet. Ccgitarüt enim baud eifé probabilc,ut ftatim poft turn quinquag. dierü uno die tantü defeëlionis paterentur aquæ, ut area iam mötanis infiftcrepo^^*’ qua? cogitatio inde illis eft nata,qudd legcrunt lÆut in Hebra;oeft,Et defecerunt aquscifcdjCffpn“*^^ minui aquæ poft centum quinquaginta dies. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

De montibus Armenia:,an fuper illiS quicuerit area,nihil certi uideo.Citant Berofum hiftorkM“' rcliquias arcæ in montanis Armeniæ cerni fcriplerit, fed nelcio qua'm fit fif mü huiiis authoris teft*quot;’’ nium. Sunt qui fentiunt montes Ararat non efle in Armenia,fed ad illä uftp protendi,eam(p abeauiï motes Armeniæ uocari. Epiphanius aduerfiis hærefes lib.i.flcfcribit: Poft diluurum uerd coiiftdit Noe in montanis Ararat,inter Armenios ôë Cordyeos,in monte Lubar,ibif^ fada eft primü habitatquot;’ hominmn poft diluuiü,et illicplâtauit Noe uineâ.fadusi^ efteius locicolonus.

a; uerà aqult;e ibant çr decreßcebant ufq- ad decimumenfem. ] Vftp ad decinnim menfem anni illiuSn»? luuii. Ibant,id eft difflucbant,dilabebantur. Ab eo die quo area in montibus Ararat quiefecre deeimum ufqj menfem intercefiferunt menfes duo,dics ly. quibus quod refiduum crat de eubitis qquot;'quot; ciin dcfeeit.unde SC fubditur;

Deemo menfe prima die merßsapparueruntcacumina montiît.] Si intelligamus non de quibuflibet”' fibus,f£d excelientioribus, fignificatur aquas quindecim cubitis fuifle tum temporis diminutasiultt’ los uerd defceiflê cogitandum £ft,fi de mediocribus quoq; montanis loqiiitur Mofes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_v AB S T I O I.

- AilJuxit/}gt;iritlim.]Qigt;xrunt hk de quo Ipiritu loquatur MofeS.Qiioniâ diftio fpîriniî frequenter in Dr qtioJ^iritu S.fcripturis de fandto fpirini,tertia uidclicet S. Triadis perfoiia,accipitur,fit ut arbitrent hic ahqui Io- loqtMtur iKofcS, qui deillo Mofen, quemadnlodumamp;fiiprà cap.i.fentiunt,ubilegimus, EtfpirituS Dei fcrebatur fit-per aquas. Putant et rllic iS^ hie fpiritti fanftutn uirtiitc fiia difpulilfe aqiias,amp;jn finim locum collegif-fe. Veriim licet non fit negandinn opera fpiritus, id eft uirtutis Dei, faftfi efle utrunlt;p,ciim quod illic turn quod hie à Mofe fcribitur, hand tarnen necelTe eft, ut diiflionem fpiritus de fpiritu Deo, Si non de iicnto aliquo diuinae operanonis amp;nbsp;uirtutis organo intelhgamus, qualis erat,de quo Exod.14 ad huC moduin legimiis; Cum extendiftet Mofes manum fuam fupcrmarc,abftulit illud Dominus, flante uen toueheméti,iSf urente tota nofte,amp; uertit in ficefi, diuifaip eft aqua, amp;c, quo loco perinde atep hie uox legitur,quä fere' fpiritum reddunt,cum ucl uentum uel flatum uertere pofrunt,quo clarior eftet hi-

Sup^terram ] Poterit hie quæri,quomodo uentum Deus fupertcnampertranrtrefccerit,cum terra ClÿpuètUsfupsT uniuerfaaquis elTet altifsime' adoperta, nee uiuenti contingi poftc^ncej neceffariii etiam eftet,ut uento terrant indnüUf perftringereturterra,priufquam aquis eftet liberataait dicendum potius fuifte uideatur,Adduxit fpiri- fit,cum tota tcr^ turn fupcraqHas,quam,Adduxit fpiritum fuperterram. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;raaquii ejfeto^

Refpondendum eft, primiim, uenti huius ufum non propter aquaS fuifte introdu(flum,fed propter ptVta-terram mole aquarü liberandam. Deinde locus illc,quo aquae diluuq contincbantur,non erat illis p ro prias,fed aliénas. Aquæ non fuas ftationcs occupabant,fed aliénas,terra: uide]iccf,inuaferanr.Qiiarc non immeritd fie eft loquutus Mofts, Adduxit Deus fpiritum fuper terra. Cum Mofes Ifraclem tradu-duriis erat per- rulin' maris alueum, cxtcndifte manum fuam fcribnur non fuper terram,fed fuper ma-re.Nam congregatio ilia aquarum fuam ftationem,non alienam occupabat,SL retfté mare uocabatur.' quæappellatio aquis diluui) dari non potuit. Terra illa,quæ initio creationis ab aquis feparata appel. htaeft arida,nomen fuü rctyiet ut uocetur Y'ltS quoufqp fub coelo extenditurjetiam fi ad tepus aliquod aquarum inuiidatione oecupctur.Quod fi Germania noftram peregriuæ Galloru, Iralorum,Sd Hilpa noriim nationes permifsioue diuina occuparent, Si Turci ad pellendum illas inducercntur,rcélé dice-rctur Deus Turcos addiicere fuper Germania, quamuis iam nihil minus uideretur eft'e quam Germania, Sieeenfendutn eft de hac quotp loquutionc,qua Mofes Dcum fpiritum fuper tO'ram induxiffe fcri bit,cum tarnen nulla fuperelfet terra: facies, fed omnia inuoluta tenerentiir undis.

5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.V AB S T I O 111.

Etprohibita fuutpluui£ de cixlo. ]Quacfierit hie quifquä,quödemu poft centu quinquaginta dies plu-- Qno pîuuiapoji uiæ de coelo proliibita;fucrint,cumfuprx didtum fit faifbam fuifte pluuiam de cœlo diebus quadragin- no. dies fit pro,-ts, queadmodum amp;nbsp;oraculü Dei futuru praedixerat. Nam fic ad Noe Deus dixilfe IcgiturEgopluam hibita, fuper terram dies quadraginra,amp;l nodles quadraginta.Si phiuiæ demi'i poft dies centum quinquaginta prohibitaffunt,ergo pluit Deus non folfi quadraginta,fed centum quinquaginta diesieratlp non di-ccndum,Ego pliiam dies quadraginta:fcd,Ego pluam dies i jo.ncq; Mofes redid dixir,Et fiidla eft pin ma fuperterram dies quadraginta.'fed redlius dixifteGEt fadla eft pluuia fuper terram rro.dics.

Ad hanc qiiacftionem paucifsimis rcfpondcri poteft. Per pluuiam quadraginta dierum Sd rupturam fontium abyfsiniagnæ, aperturamlp feneftrarum cœli,creuit diluiiiü ad cam altitudinem quae diuini-tris erat deftinata, fic ut excelfifsimos montes cubitis quindecim excelleret, Fadlum eft hoc fpacio qua draginta dierum:poftea cöftitir moles aqua:,in ea fublimitatc,doncc iientus immiftercrur difpellens SC exiccans. Veriim pofteaquam dilnuium ftationem fuam poft4o.dics fueras aft'equutum, no erat ratio, ob qua pluuia amplius demittercturcœiitus,5d fontetabyfsi magna: uim aquarum fuifiindercnt.Quare quod Mofes dicit,Et claufi funt fontes abyfsi,amp;S cataradf ac cccli,dd prohibitae funt pluuiæ de cceloino fic eft intelligendi'i, quod ifta demum poft ifo. dies fadla fint, fed queid per recapitulationcm dicantur, taiiquam ftatim poft fincm 4o.dierum fadla. Conuenientius itaqj eft,ut fic legamus,Et claufi erant fon res abyfsi amp;nbsp;cataradlæ ccclfdd aquæ de ccelo prohibiræ. Nam claufura fontium Si ceflatio pluuiæ ccc-leftis nonfaciebat ad hoc ut aquæ deficcrent Si de fuperficie ten æ tollerentur:fcd ne amplius exercice-rent, pofteaquam nrÓtium excclformn uertices quindecim cubitis exupcraftent. Ad dimotionem uero aquarü Si telliirisexiccatione faciebat uentus exiccandi ac difpellendi gratia immiftus.Dum ifta expe diinus,patet diligent! lcdlori,quam referat, quo huiufmodi loci fic uertantur,ne qua obfeuritas hifto-ricæintcUigentiæobijciatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIOI.

V^ecordattis aüt Dits Noe cuti^loruitig; animantiu e:?- omnium iumentoru, qutt erant cum eo in area, ] Obfer- Verhum recor--uandum hie eft uerbu rccordandi Deo tributu. Cominendatur nobis hac loquutione fidcs Si cura Dei dandi Deo tri— erganos, quæ tails eft,ut fiimmenfa ipfius Maieftas Si côdirionis humanæuilitas côfiderentur, animü butuni, pin plane ftupidu rcddat,nedü admirabundü,ut cum Propheta cxclamet ac dicat, Domine quid eft ho mo quod meinor es eius,aut filius hominis quod uifitas cumf Si dines pauperis,potens impotentis,fu perior inferioris, priticcps fubditi non obliuifcatur,fed rcipfa fe memorem Uhus efte dcclarct,admod5 emfmodi cura Si bencuolctia cómendatur, cu tame homo recordci hominis,infiujto inferior Deo. Ra tio humana ægerrime' perfuadet,ut credat Deü ipfis coclis excelfiore curare tcrrcna,tiedü unius alicuius hominis efte memore-Quare eötra huiufmodi tcntatione, qua tribulati Si afllidli dicimus,Dereliquit nos Dns,ôd oblitus eft noftri,notadus eft præfens hic locus,amp; ccfimiles alij,præftrtim quod Efa,49.1c UiiANunquid oblitiifçi goteft mulier infujujs fiu,ut no nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßIij «tlri fui;' Et fi ilia oblita fucrit,ego

114 tarne non obliuifcar tui. Simulamp;illudnorandu eft,quod non folüdicit, Recordatus DomînuS N of ! 4 fed addit,cun(floniml^ animanriü,amp; omnium iumentorum,quje erant cum eo in arca.Cogitemus hilt;i quanta fit bonitas De!,quafit,utanimantiuquoq! amp;nbsp;iumentorumrecordctiir.Quöobliuifceturhoi^ num iuftorum 8C piorumjqiii ne beftiarum quidem obhuifci poteft^Hanc bonitatew Dei amp;nbsp;Dauidco* fidcrat amp;nbsp;cxtoUir,cum dicirHomines Si. iumëra feruas Dominc,queadmodum multiplicaflibenitat^ tuam Deus. Et Chriftusipfe iUam confiderandam proponit Mat.6.diccs;Refpicite uolatilia corii,«!quot;* no fertir,necp metunr,nec cogrcgant in hoi rea,amp; pater uefter corleftis pafcit ilia,Nonne uos pluris cß“ illis? Et Mat.io. Nonne duo paflërculi afie ueneunt?At unus ex illis non cadit fuper tcrràm fine pair* neflro. Nolite crgQ timcrc. Multis paflcribus meliorcs eftis uos.

AäJuxit fuper terra. ] Videmus hoc exemple non efle ociofam recordation?,quæ Deo tribu*'' Vbi dixitjRecordatuseft Dominus Noe,amp;c.fubiecit,Etaddiixitfpiritufuper rerram, Quare,q»tuiw modum obliuio in Deum non cadit, ita fieri non poteft, ut déférât e«s quorum obliuifci nequit.N'? emm poteft illorü ociolc meminifle. Quod uero no ftatim fuccurit,nô eft obliuionis,nôeft eöteptuS,quot;” eft negligenti», no eft impotëtiae aut hæfltatiôis, fed jjuidentisc cüifta fuis tëporib. optime' difpontU»' Deinde uidemus hic uentorS produëlionë nô effe aliunde quàm àDomino.Qui uëtos faeit,produ' cit etiâ quos amp;nbsp;qiildo uifum fuerit, Inquirant Phyfici uenrorn origines 8C caufas,noftrü eft cum D’“* dcfçntire,qiiôd a' Deo crcentur,5ë e'thefauris illius producâtur.Fingant poetaefuum Aeoluni.'i'O**'^ rex uentorum idem ipfe eft,qui Si rcliqua uniuerfa condidit,amp; condita gubernat Si conferuat.

Vfbus bimanis Tertid illud côfîderandupr eft hoc loco,quod uentiin gratiam Noc producuntur,ut ab undis hb* feruiunt ueiiti, retur. Si tern exiccetur.Sic uenti quo^ feruiunt iifibus humanis, fi homines uentorum conditoreiu’^ Dominû fincera fide ac pietate obferuet, atqt ita in gratia Dei permaneâr,'ut Si hic ucrü fit illud ftoli,’DiligcntibusDcumomniacooperantiirinbonum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSER. III.

OperationeSUen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;irmninuta: funt aqtke. ] Per occafionc huius Ioci,cogirandû eft de operatiqsiib. Dei,quas fub cfflo u*

torum. uentorû pcrficit,cum poflêt omnia uirtute uerbi fui unico mométo perficerc. Immifit uentu ram, cum uellet aquas diliuij de fuperficie terra: in fuü locü reducere.Illo immifib defecerunt aquft’b icrunt^jfl; ad priftinas manfiones retioceflerunt. quot;Vbi conftituit facietn terrx renouare. Si «mnisg'quot;* ris floribuSjherbis ac fruélib. ornare,emittit fpiritû, qui telluris finü aperiaf,impracgner,acnouos(lt;^ tus producat.Sic Dauid dicitiEmittis fpiritu tuü,amp; creantur.’Sf renouas facië tetrae.Per uentoS f nubibus obducir,amp; ucl grandinem,uel niuc,uel pluuiâdifpenfat. Per uentü nubes difpellit,Ä cfflü”'^ bilu ferenü reddit: ui uentoum terrä Si aquas glacic conftringinnufus abo flatu indu6to,quaec0gtb'’ Si cóftrifta funt, difibluit. Mare tranqiiillû immiflb uento excirat. Si fluftus illius ad calos ufq)«”' lit. Per uentu quæalta furtt difrjeit, Ôë terri in ipfis inrimis recefsibiis concutit. Per uentü diuifitiu** rubrum. Si unius noAis fjaacio iiertitin ficcum,ut Ifrael per medium illius tranfirerNoeflocioft“** torurn prodult;fbio,amp; operatic illoriimmo unius eft generis, fed admodum uaria,imaginem haben# r rituflanftijqui operatur omnia modis uaiijs ac multis.

TStbomo flatu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et homo ad imaginé Dei coditus flatii fuo uaria perficit. Flatu accedimus ign?,flaruextingi'‘''’'’

Mriaperßeit huxiina, flaturefrigeramuS calida, flatu calefacimus frigida, flatu attrahimus acforbemu$,ruriuS*l’JJ expuimiis Si abtjeimus fuperfluos humores,flatu purgamus nareS, flatu pulueres exagitamuS. flädi aclpirädi habemus uariü, in quo quafi imagine quadä uirtus ilia Deidelineatadf adûbratat® nitur,quauentoruinduftione ram multaô^ uaria perficiuntur, OBSER. fill*

Et clatßfunt fontes abyßi,?^ catarafiit cceli, ZT prohibitie funt pluuiæ de calo. ] Videmns hoc diuin”^'quot; idè Deus cldifa operationu cxcmplo,qu5 idem Deus amp;nbsp;integra rumpat,5f claufa aperiat,amp; rurfus rupta redintt?'*' lt;tperit,et dperta apertalg recludat,liberrima utens omniü eorum quae condidit poteftate. Ordiné rerHm,quem claudit. ftitucrat,ad tempus diflbluitmbi quod uolebat perfecit, iubet omnia in priftinum ftatum reuerti’**''' dintcgrari.Si quädo rerum ordo peruertitur, cogitemus propter peccata noftra res intégras ruWp dirtbiui; deinde non dubitemus eiufdë uirtute reducendä aliquando rerum perturbatarum rediitftS'^ tionem,qui illas,ut panas de improbis fumar,perrurbauit ac diftbluit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Deinde Si modum expendamus, per quë aquædiluurj decrefcunr,5f é medio tollunï, Prim“*” QMomodoitktlrf incömodi caufas tollit,claudësfontes abyfsi Si cataraébas calijif prohibes nepluuiaedecalo^*”? „ fint compefcëda cadant. Nam hinc exortü erat accreuerat diluuiü. Poftea Si ucntiim immitrir,uim habentempd«” Cr toUenda, nbsp;nbsp;Si exiccandi.Ad hunc modü Si malü extemë cöpefcit,Ält; caufas illius amputat. Admonemur hott*“

plo nö folü qua utatur prudëtia Deiis,dum mala premëtia de ceruicibus mortaliü auferre ftatuib*' qu5 nobis quotß ccpcfcenda fint uitiorum mala;fruftra laborâtqui mala exrernis remedijS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

nó fimul caufas illorü refecare fatagür, Obturâdi funt ipfi fontes uitiorü,ocia,luxus,amp; fi qu*^ ’ ciufmodi. Alioquifruftraneum eft,fi quis externa corporalis difciplina: remedia interdü adhibtïb^ fis Si radicibus uitiorum permanentibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO V..

Keuerfieq^funt aqult;e de terra euntes cr redeuntes,et ccepmint minui poß i ro.di«.] Sokt Oceanus bt Argtmentu po.- perabiliter occupare regiones fi qiias corripuerit. Et erat id hic quoq; fafturus, nifi diuin« uobin tenti^ Dei, nis Si potentia diuerfiim ftatuifret,cui contra naturäfuam obediuit. Quare admonemur hocextiBP^^i ut potentiæ Dei argumenta nö in eo duntaxat confideremus, quod abyfliim magnam ruptis ilb^ tibus uniuerfa: terra: induxit,in^ tantam fublimitatem eucxir,ut montes uninerfos exccUcrct.'ft

E X P L A N A T I O, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;21J

A nbsp;nbsp;quocp, quoci «andern quantumuis iinmcnfam amp;nbsp;ciir.da occupanrem iicnto immiflo uelut oris fui fla^

tudifpulif,amp; ad priftinas fedes reuerti coegit.Sicelemcntum illüd immenfiim indomititm nulli un-quam creaturæ morigerum diuina’ uokuifatis Si potcntiæ imperium agnofcit,illitj; per omnia fie obe dit, ut iuifum præfto fit, rurfus iuifum difeedat Si occupata relinquat. Agnofeamus banc potentiam Deijtui mare ac uenti obcdnint,in Chrifto qtioq? Domino ac Seruatore noftro,cuius imperio indomi- in Chrißo pofen ta iUa utraq; elemcnta acquieucruut Mat.s.amp; fimul cogitemus quàm fit ftupenda liumanæ mentis car- fia nbsp;nbsp;nbsp;liccla-

citas amp;nbsp;obftinatio,qua fit ut homo non obediat eius uoluntati, cui obediunt muta,furda. Si inanima- fata, ta ekmtiita.

Eandemhanc potentiam Dei,quæ abyfium magnam aduocat5amp; fuper terram inducit,deinde indu ftam ubi qiiod uoluit perfecit,rurfus abigir,amp; ad fuas fedes retrccedere compellit,in eo quoçp déclara ri uidemus, quèd ubi exigentibus peccatis noftris ultionem de imptjs fumere ftatuit, populos exteros amp;nbsp;incognitos magna Si uidomabili multitudinenutufuoaduocat,ôf quafi marinis fludlibus hoftili manui ciiiidba fubqcitrrurfus uerô,ubi menfurâultionis fuar adimpleuir, uelut ucto quodam immiffe, uniiierfam hoftiü muititudiné graifantem amp;nbsp;infolefcentem,uride uencrat retrccedere compellit.Sic lo quitnrElaias de rege Alfyriorum cap, s. Si lo^ quem Dominus ueluti uiolentas quafdam aquas fuper terrain lehudah Si alia uicina régna induxit : Si póft ubi in fublime cxaltatus,arrogans Si fuperbus e-uafiffetjCum ignominia Si dedecore ad fuos reuerti compulir. Taie quid amp;nbsp;Efa.37.1cgitur.

Rei^tiieuitcj; aird tnetife feptmo, uiceCimofepfimo die inenßs, fuper mortes Armeni£. ] Confidera hid quotp diuina: prouidentiæcuram. Poterat area omnium facillimc'impingere in montis aliciiius ucrticc,præ MdentiA fertim ciun uentus irnmifius undas cxagitarctrucrùm fie cuftodiebatur ac dirigebatur diuinitus, ut un-dttinicndum erat difériméjinde eontingeret quies Si fecuritas.Et uerbü quieleendi confidera. Mundus jmpiiiseratdektus.tcrra mole aquarü premebat uniuerfa, aquæ ni uentorü exagitabant,dil’cedcndolp acieuertciido ueluti fatigabanturjuenti aquas repellendo laborabantrintercafolaquiefcit area mon-tanis Arnrat impefita, tantifper duni defieerent aquar. Si priftina terra: faciès amp;nbsp;cemoditas reftituerc tur. Sic curabatur areæ huius falus Si euftodia, ut ubi uiidæ deercfccbant,ôd uento impcllebantur,ipfa monti aiieui innitcretur,ne in fcopulcs aut colles impingti et ac periclitaretur,

J nbsp;nbsp;nbsp;At tur'o aciuii- ibant (3“ dca'efcebant nbsp;nbsp;nbsp;ad decimii inenf'm, Prima die menfis apparuerüt caciimina montiü. j Quomodo Tteus

Ineoquodmontiricacuminadceimomtnfeapparueruntjobferuandunieft, quomodo Deumaniinü animum f^ioecS amp;nbsp;fidein Noe,eiufmodi decrefeentis diluuij argumento confirmarit, moleftamlp fit expedlationem fo fj-jnarift htus.Etcnim credibilc eft palfum elle Noah magnas tam prolixæ mora; moIeftiaSjdonectandem nuda tis montiü ueiticibus, manifeftü aceiperet decreleentis ac dilabentis ddiiuq argumentü. Siefolet Deus animos fuorü in tribulationibuS exhibitis qmbufdam decrefcentiü malorü documentis confi'rmare, fo lari,(X erigere.Catholiciis luxus occupât hodie omnia,amp; quafi quodàdiluuio uniuerfamfere'carnem, paueis demptis,corrumpit ac pcrdiGquam ob caufam pii s tædiofiisimum eft uiuere, maxime cum nô-diim uideant aliqua indicia,unde mali huius diminutionc eognofeerc pofsiut. Deinde tenebris mcntiu obfeurâturomnia,nec apparent euanefeentis ealigmis argumenta. Quod fi principes populorûjmagi ftratus, epifeopi Si fenioreS, quafi montium capita, primi apparerent, in refipifcenria,rcftitucnda priftina fobrictate,Slt; diuinæ ueritatiS profefsione,nianifeftû caperet argumentü breui fcquuturaremcnda tionis ac rcformationis eathohcæ, unde pij omnes exluiararentur,amp; in ftudio pietatis eôfirmarcnrur. lainuerôcumipfi uertiees populorü eæeitatis amp;: eorruptionis fludtibusalnfsimdfubmcrfi teneantur, non uideo unde eathoüea pofsit fperari Eeekfiarum amp;nbsp;populorumreformatio, etiamfi fingulis annis gcncralia amp;nbsp;catlioliea,ut uoeant, cciebrentur concilia.

Cunii^ traniiHenc quadragmta dies, aperies Noe feneftrâ arcæ quam fecerat,diniifit coruû,qni cgrediebatur ôd no reuertebatur, donee ficcarê-' turaquæ fuper terra. Eniifît quoep columbâpoft euin, ut uideret fi iani cefiafièntaquæ fuper facië terræ. Quæ cum non inuenifletubi requiefee ret pes eiuSjreuerfa eft ad eum in area. Aqug enim erâc fiiper terra uniuer fam. Extêditcp manu fuâ, Sf apprehenfamintulit in arcâ.Expeiftatis aûc ultra feptêdieb, alf|S,rurfum dimifit colu mbâ ex area. A t illa uenit ad eu ad uefperâ portas ramû oliuæ uirentibus folfjs in orefuo. Intellexitergo Noe, quoci cefiaiTent aquæ fuper ternâ. Expedauit^ nihilominus feptë alios dies, Ôô emifit columbâ,quæ nô eft reuer (à ultra ad eum. Igitur fex-centefimo primo anno uitæ Noe, primo menft prima die menfis, imnii nutæ funt aquæ fuper terra. Et aperiens Noe tedlû arcïc, aipexitîuiditqj quod exiccata effet fuperfîcies terræ,

-• “ ■ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J.ECTIO

Apcrieiis Noe feneûrâtn. ] Sk legitiir amp;nbsp;in Hebrico. Græcus uertit,«lt;'fa)/f vSa quot;rltM ^vgWlt;r,idtfl,aplt;ngt;rt Nee ianuam. Caiicat Itdlor ne de foribiis area? intelligat,qiias Noe nec daiifitjiiec aperiiit.In HcbrïO non eft hna,id ccft,oftiiini,fd p'/hjid eft feneftra.

Q«j fgrediebrflHr zx nonreucrtcbatur.'iSic habet amp;nbsp;Græcus.In Hebra?o nerd ftc legii id eft,tt egrediendo egrediebatiir 8( reuei tebatur. Vel ut alij redduntjEt exiuit exeiindo SC redeiindo, qiiemadmodü Si Chaldæiis interpres iiertit. Et lofephus fic legit, pic^ii/ve7ia-p»Ä^s,id eft,Hic uerd(ccruus)cum nniuerfam (terram) reperiflet ftagnantem ad Nohutnrt' nerfiis eft, (^iiare Jatinus lofephi interpres non fatis fideliter egi tjqiiod reddidit;Non eft ad Noe reuæ fus,nifi poftea fit iierfio illius à feiolo quodam corrupta.

'E.mißtquoij^columbatnpoüeum.jSicSi. Gra?ciisreddidit,lt;’7r/lt;rw lt;xviS, At in Hebrscononeft,'\’'‘MIiIu'l ’\'^ttilt;,fed quot;'r.l!lt;'13,id eft a fe.

Portans ramit oliU£ uirentibus folijs in ore fuo.JG rxcus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hälfet cv tû

TWi’,id eft,Et habebat folium oliua: ficcum Si minutum in ore fiio.Hebrwus nerd habet ad huncmodi' ^”03 n't nby nin\id eft,Et ecce folium oliuar raptum in ore eius.

igitur fexcenteßmo primo anno uU£ Hoe, ] lllud, VitæNoe,ôlt; Gra:cusquidempofuit,fidinHxbr«o non habetiir,

HadlcniiS Mofesexpofiiir, primiim quomododilimiiim immiflo iientoacfontibiis abyfsimagi'« eocii^ feneftris claiifis. Si pluiiia cceli prohibita deficere cocperit.'deinde qua? fucrint decremëti illiuSm dicia in eo dcclarata, qudd area méfe feptimo,decimofeprimo die mcfis,in mëtanis Ararat, qiiicuif.'SC prima die menfis decimi montium apparucre cacumina ; iam ex ordine commemorat,quomodo Noe decrefeentium aquarum Si tens: exiccutx argumenta qua?fierit ac deprehendcrit.

Ckbi^jlranßjßent^inquit,quadrdginta dies,aperient Nof,erc. ] An Noe montium cacumina raox atip’P parère coeperant uiderit,non meminit Mofes.'ucrum quoniam qua? hie d Mofe exponuntuGuerefim^ ie eft per traditicnem inde ab ipfo Noe ad pofteros eius peruenilfe, fimul hand alienum a uerodft detur,fifentiamus Noe ftatim initio decimi menfis nudates montium obferuaflTe uertices,indc^ adhue quadraginta dierum fpacio quieuifle, donee tempeftiuum arbitraretiir, ut emiflb uolatiliü aliqnOj'^' perimentum de telluris exiccatione caperct. Nam quadraginta ifti dies inde ab initio decimi merJj nu merandi iiidentiir,quod montium capita eminere coeperant.

Eimfit autem principio coruum, ut per hunc experimentum caperet, num terra alicubi aqiiiselTet liberara.At ilie,ut in Hebræo eft,egrediebatur egrediendo Si redeundo.quod fic eft didtum, ut certum non firm arcam neredicrit.’uelubi reuerfus erat,arcæ infedcrit.Omnino rcuerfus eft,femel netantui”» iiel fæpius,non eft expreflum.Id nerd exprimitur, quod reuerfus fit,donee exiccarentur aqua? fupertif ram,tarn abeft ut non fit rcuerfus. Quare cum non adferret aliquod exiccata? terra? indicium,cmifif lumbam a fe,ut uiderct, ceflaftent ne aqua? fuper terram. Apparet autem columbam hanc non ftatin* poftreditiim corui,fed cum feptem tranfiflent dies,fuifle emilfam. Nam infra dicmExpcdlatisiiltrilf' ptem diebus alijs, unde conieifbura eft,SC anteafuiffe feptem dies expeiflatos cum primiim emitreietM columba. Deinde non erar ratio ftatim poft reditum coruiablegare columbam,cuin ex reditu corui 11 tis effet indicii,nondum defecifle aquas fuper terram.

Quf cum noninuenißßet ubirequießceret pes eiits,amp;c.]Ex reditu columba? coliigebat Noc,non iniienif-fe illam,ubi quiefeere pofiet, eo qudd adhuc aquæfuperfîciem terræ occuparent. Vnde Si fubdit Mo' fes; Aqua? enim, erantfuper nniuerfam terram, Qiiod dicit, Vbi requiefeeret pes cius,loquutio eft filin' ptadeillis qui ambulandopedes fatigant, idcoqj fubinde recumbunt, ut pedes ex itinerefatigaticon' quiefcant,amp; rccreentur. At columba no laborat pedibus uolando,fed alls. Veriim ubi a uolatu quiefeit, quoniam pedibus innititur quiefccndo,ad hunc modumloquutus eft Mofes, diccns; Qua? cumnöiniif niffet ubi requiefeeret pescius,amp;c.

Extenditej; manumßiam,!!^ apprehenfamintulitin arcam. ] Sic propdaffedit columba feneftra? unde fw' rat emiffa,ur à Noe extenta manu apprehendi poffet. Et ipfa necefsitas hoc requirebat,ut refumcruiit in arcam. Alioqui non crat quicquam extra arcam unde uiuerct.

Expcilafis autan ultra feptem diebus alijs,rurfum dimifit columbam ex arca:at ilia uenitad eum ad uc/fera, portans ramumoliu£,Cfc.] Qiiod ad uclpcram demum rcuerla eft, indicium crat inuenifle earnquideni, iibi aliquandiu quiefceret,arborü uidelicet cacuminarueri) m quoniam reliqua adhuc tenebantur aquis, non potuiffe diutius propter neceffarium cibum extra arcam manere, ideotp coadfam effe utreuerte-retur.ÇJiiod folium oliuæ decerptum ex arbore in orc fccum attulit,fadlum eft quidem fcciindiim natu ræ ipfius dudliim(fic enim folent columbæ,ubi ad nidos fuos rcdeunt)ueriim non fine moderationedi' uinæ prouidentia?. Signifi'eabatur Noe hoc indicio, quoufq; iam turn aqua? decreuiirenr,atcp ita in fpe fiiaconfirmabatur,ne dubitaret breuifuturum, ut fuperficies terra?aquisliberata exiccaretur. Vnde amp;nbsp;fubditur.

InteÜexit ergo Noe quod ceffaffent aqu£ fuper terram. ] Nondum pland crat terra aquis liberata. re malim hie legere:Intelligebat ergo Noe qudd ceffarent aquae fuper terra, ud ut in Hebraeo efl,Qiidd cxtenuatæ,uel alleuiatæ effent aquae fuper terram.

E X P L A N A T I o* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;217

A ^xpe^läuitqi nihHomùttKfeptan alios dies, emißt columbam, cju-s non eü reuerfa ad eim ultrd. ] Illnd, NihilominiiS^non eft in HtbræOjfed ab interprété adieiftum. Intelligebat fiiperficicm terræ nondü efTe aquis nudatafn,ideo(]j adlnic alios feptem dies expecflanit, quorum fpacio quod refiduü erat ex aquis, dilabercnir.Nec fallus eft fpe fua. Columba fiquidem,cum inueniftet ubi quiefcerct,amp;C unde Uiueret, no eft ampliiis in arcam reuerfa.Et lioc indicio fignifieabatur aquas iam plane' defecifle»

igitur fexcente(jmoprimo anno uitlt;e ^oe, primo menfe, prima die menßs, imminuta: funt aquæßuper terram, ] In Hcbr.eft,n’'‘cn ■'3'^M,id eft,exiccata; funt aquæ. Prima haec dies primi menfis anni coi.uita: Noe in-ciditin idtemporis,quo columba cum tertio emifta eftetjin arcam non eft anlplius feuerfa» Vnde colligit Mofes,quo tempore uitæ Noe aquæ prorfus ceftarint fuper terram.

Et apmens Hoc tedium arcce,aßgt;exit,t(idit(i; quod exiccata eßetßuperficies terrlt;e,'i Vbi columba non re-ucrtcbatiirdntelligebat quide Noe,inuenift’e illam ubi quiefceret.ueriim ut certo cognofceret,an aquæ in uniuerfum dtfcciflent,tc«flo aperto afpexit,uidit^ quod fuperficies terræ eilet ficca ab aquis. Adij-cit hoc Mofes,tanquam teftimonium eiiis,quód aquas prima die primi menfis anni fexcentefiprimi ui tæ Noe ptorfiis exiccatas fuifie dixit.

Aperienstloefeneflraindimißtcoruum.] Adducit hoc loco Auguftinusquæftionem,quomodo coruiiS ClMntodoinue-“ innenerit ubi quiefeeret amp;nbsp;manerct,cum columba poft ilium emifta nö inuenerit ubi pes ipfius quiefee- Herit coruus ubi rct. Hacderequærunt,qiiilegunt,Dimifitcoruum,quiegrediebatur,amp;fnonreuertebatur. Etiefpon quiefeeret. dent,quod uel pericrit in aquis,uel quoniam immiindus erat,cadaueribus hominum amp;nbsp;beftiarum infe dent,quodcolumba facere non poterat. Venim nobis qui fecundum Hebraicam ueritatc legimus,Et egi clfus eft egrediendo amp;nbsp;reuertendo, nulla hic quæftio de eo nafcitur,quarc non fit reuerfus coruus,df ubi nianferit,cum reuerfum elfe conftet.

Hebræorü quidàquærunt, quare ftatim reuerfus fit coruus, amp;nbsp;no auolaritqucmadmodücolumba.

Et refpondent omnui uanifsimc,nohiift'e ilium longius ab area difcedere, eo quod fufpedlum haberet tierfusfîtcorHHS Noe de fœmella fua.Hæc eft uanitas hominum leuifsimorQ,quibus ufqueaded nihil eft iudieij 8C pudo ris,ut hand ucreantur etiam abfurdifsimas fuas cogirationes chartis illinere, amp;nbsp;ad pofteros tranfmit-tere.Mihi uerofimile eft, coruum cam ob caufam nö auolafte longius, fed cito eile reuerfum, quod ne-quiret continuo uolatu prolixius uti,ficuri pleræqj aliæ uolucresæamép ob caufam ne deficiens decide-ret in aqiias,citius ad arcam redire cogerctur.

B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_V AE S T I O 11.

^mißtquoque columbam podl eum. ] Qiiæri potcrir,quare columbam, amp;nbsp;non aliam quampiam eX uo Qnarecolumba lucribus cmiferit. Poterat emittereaquilam, quæpluritnü uolando iialet. Chryfoft. arbitratuream ç^non aquilant ob caufam cmiflam fuifie columbam, quod mitis effet ac rraöfabilis : deinde tanquä pura auis nö uefee cmiferit. renirnififcminibus.Hæc ratio aliquid habet probabilitatis. Aquila amp;nbsp;cöfimiles uolucres uelaltifsima montii'i cacumina petrjflent,uel cadaueribuS inhæfiftent,ideoqj noris Noe haudqiiaquam fatisfeciflenr.

Qiiare nöpotuit cömodior auis emitti,quàm colübaïquæ Si ipfa uolando ualct,amp;: non tarn alta qu.dm terræ nafeentia pet ir,pr oep manfuetudine fua ad manfionc confuetam ultro reuolat,amp; præterea hoc ,p natura fua in confueto habet, ut aliquid ore acceptum domum reporter ; unde Noe Cólligere poterat* qiioufqi cefiaflent aquæ de fuperficie terræ, quod aliarum auiiim emifsione cognofeere nequiuifiet, Q,VAE ST lO III.

Qttif cum non inueniffet ubirequiefeeretpes ciHS.]Qiiærrit hic,quomodo nö inuenerit columba ubi pes ^^ontodo no tii ipfius requiefcerct,cum iam ante dies 40. decimo uidclicet menfe,prima die menfis monrin cccperint ap nencrit colUmba patere cacumina,quibus infidere quicfeerepoterat. Rcfpondêt hic quidam,ipfa montiü Cacumina,li ubi requiefeeret cctapparerecccpiflcnt,nondumtarnenfatisfuifieexiccata,utcolumba ipfiscommodeinfiftetepoflet. cummontiücacii Auguft.arbitratur poffe quæ hic de columba dicuntur,per recapitulationc diöfa intelligi, tanquä ante' tnina ante dies fafta quàm montiü apparuifient cacumina. Verü hanc fententiä ipfa temporü feries, qualis à Mofe de quadraginta 0^ fcnbitur,ferre non poteft. Difertc' namep meminit,mourium cacumina prima die menfis decimi appa- paruiffent» riiifie,d^ poftea de quadraginta,ac rurlus leptem diebus cömemorat,poft quos columba emiferir Noe, Itaq; meoiudicio,reötius ad hanc quæftionem refpondcbimus,fi illnd,Qiiæ cum non inueniffet ubi re^ quiefeeret pes cius,intelligamus non ftriöf c,fed ftc di(fiü,quód non inuenerit columb.i ubi quiefceret,et coinpetenfi cibo inuento maneret.eo queid terræ fiiperfïcies,unde cibus ipfi erat petendus,adhuc aquis eifet tefta. Qiiare amp;nbsp;adieefiîi eft a Mofe, Aquæ cnim erant fuper uniuerfam terramnd quöd rationis nice pofitum eft,amp;; non de montiü uerticibus,quibus hand deleöfantur columbæ, fed de campeftris terræ fuperficie intclligendum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_V AE S T I O 1111.

Portans ramumoliu£ in orefuo.] Qiiærunt hic,unde columba decerpferit folium oliuæ,cum cÖmuniter teneatur,fuifi’e omnes arbores aquis diluui} uaftatas. Hcbræorum Rabbini rui fus nugantur. Alq di-cunt,columbæ ifti acccftiim fuifie ad paradifum permiflrum,ut inde folium oliuæ decerperet. Si ad Noe adferret. Aiij garriunt columbam auolafie ad montem OJiueti,cui poftea Hierufalem uicina eftfaöla, iudetp foliuoiiuærapuifie,amp;^ in arcam attulifie. Ifta cöminifeuntludæi propterea quod amp;nbsp;paradifi Si trræ Ifraelis regiones diluuio intaölas fuifie opinantur. Verùm interea non animaduertüt, quod Mo fes fubiungit : Intellexit ergo Noe, quod cefi’afidit aquæ fuper terram Ex indicio uidelicet allati foli) oimæ.5ifoimm hoc uel ex paradfib,uel de monteOliueti propterea decerptü fuiflût,quôd illis in locis t non

218 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s I M

non cflct diluiiium, qiiomodointellexiflet Noe, aquas diluuii «flalTe fupcr tcrram ? Debuiffet MöffS dicere, Inrellcxit ergo Noc^aquas non peruenifle ad paradifum uel ad montein oliueti.Qiiare niliil^“ propcfitum faciiir.t iftæ ludæoriim cogitationcs,quamuis fpeciofe appareant. Quód putatiir oni' nes torius orbis arbores fuiffe diluuio iiaftjtas,fic ut nihil,quod uiridum cfler, retinuerint, incertaopi' nio eft. Deinde oliuæ fuum uigorem fingularitcr retinent^ut impofsibile nöfiierit,quod bic Mofesfo*' bit. Omnino necefle eft inde fuiftc folium hoc oliua: decerprfbunde Noe rcdle' coliigere potuerit, lis turn eflet terræfuperficies, SC quoufqj aquædcfluxiftent.

Cumcj; tranßlJent 40.dies^aperiens ^oefcneiiräm drc£,qudmfecerjt,dimißt coruît.qui egrediehdtuf amp;nbsp;PdpMm cßei^oe T€uerteb.ttur:.donccßccarenturaqui£ßpcrterrant.} Primdm obfeniandü eft expraeienti narratione, aaqmd huinani. Noah aliquid humani,in eo qudd anrciuftum tempus amp;nbsp;oracuIumDei expcrimentiim de

■ larione di!uuij,lt;Slt; exiccatione terra: capere uoluit. Quid enim ahud agebar, cum feneftram area apef'' rer^coriubamp;poft coruum columbä quoep emitteretjac tande ipfum etiä tedium aperiret ócTprolpiceief’ quam ut liquidd cognofcerebceftaftcnt ne aquæ fuper terramdd quod amp;nbsp;Mofes ipfe exprimit expcdlandiim erat os Domini, öC non præueniendumiuftum tempus nonfolum egrediendiex area» fed äC cognofeedi de ftatu terræ. Curiofum quid crat,quod tanropere fcire cupicbat,quoufcp ceffaflf'’' aquæ fuper terram^cum non liceret ipfi egredi ex area fine iuffu Dei. Videmus igitur hoc loco,quoquot;’’ do amp;nbsp;fandlis fubinde accidantea quæ magis carnis quam fidei fpirant aftedtus. Alinoris momentift'' ifict,fi hoc alicui ex fi'lijs eius,utpote minus in fide excrcitato amp;nbsp;confirmato accidiifet. Lenius etiäfr^ fctjfi femel tantum accidiflct. lam quod ipfi Sem, fecundum teftimonium Dei iuftoridep nonfemeU''' totics accidir, fatis arguit, 8i fandfos aliquando ea pari quæ funt humana, Si baud a carnis affedlibuî dnarc 40. dies aliéna. AcciditSiillud,qudd poftquä montiîiapparuiflentcacumina,quadraginta diesexpedta','’'’ expeüarit Nor. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aperta feneftra coruû cmittit. Sequebat ea in rc iudiciü rationis. Obferuauera14o.dierum fpaéio tquot;

tam terra aquis ficfuifl'e oppletam,ut montes quoep diluuioefTent operti. Cogitabat uim illam aqu®’ quemadmodü diebus 40. in cam creuerat altitudinc, ita totidë diebus pofte dccrelcere ac prorfusdiß' cere.Sicnon folum affedliis carnalis,per curiofitîte declaratur: fed amp;nbsp;rationis iudiciü, fi'delis lioffli®* anima in claufitra arcæ hadlenus occupariuit, ut ea faceret, quæ paru conueniebant fidei amp;nbsp;patient’^ hominis iufti. Admonemur hoc exemplo,ut æquioi es fimus captiuis ac iiiudlis, fi quando intcHexcr*' mus cos ante iuftum captiuitatis terminü afpirare amp;nbsp;anhelare ad liberationem. Deinde confidcMpU* Prudentia Noc. dentiam Noejincoquddnonutrumqj coruü,mafculumuidelicet,amp;rfcEminam,fedununidm®’‘^'' quemadmodü nbsp;poftca non par columbarü,fed unam tantfbexplorandi gratia emifir.Nolcbat

ex area in curam fuam à Domino aceeptü prorfus fie emirrerc, ut ad fe norediret, fed ut rcuert”“’’

î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si iudiciü de ceftationc aquaru reportaret. Quare conuenientius erat,ur unam duntaxat uoluci c

tcretjôë compare illius in area retineret. Verofimile eft,banc fiiiflc iliius cogitationc,quamuis colunilgt;^ tertio emiffa,cum terram exiccatâ repcriftcr,in arcam nô eft amplius reuerfa,etiamfi eomparipfequot;' ilia adhuc detineretur. Sic Si fandli aliquando inre non neeeftaria, Si carnali magis ejuàmfpir®’''’ prudenter agere conantur,fed fruftra.

Qttanta religio nbsp;nbsp;Tertio amp;nbsp;illud confidercmus,quod dicir,Qiii egrediebat amp;nbsp;non reuertebat donee ficeareniaquæfu*

reqairaturab. in nbsp;nbsp;nbsp;tcrram. Primùm quod attinctinterprétés tam Græcos qua'm latinos, uidemushic, quantardig”

terprete S. feri- ueitcndiconueniar illis qui S.fcripturas uertendas fufeipiunt. Quoniam abfurda loquutio uidebatur, pturartiin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæ m Hebræo fie icgitur,Et egrefllis eft egrediendo Si reuerfus,donce fieearent aquæ fuper terrain,df

fiioiioeulam,non, adieeeruntircddidcruntép, Qui egrediebatSë ne reuertebatur,donee ficeareni aqaï luper terramiut idem fit quod,Nunquâ reuerfus eft in arcam.Sic uerfionc tradiderunt Ecclefiæ Hebrii Ex mala uerßoe cæ ueritati contrariam. Deinde banc uerfionc patres in difccptatione aduerfus hæreticos ufurparunt, ar''’ gt;nètati iunt quiperpetuâ Dominicæ matris uirginitatcncgantcscx co quod inAlatth. Icgit, Et nô eognouiteaw» i^atreS,. donee peperiflet filium fuum primogenirü,cuineereconabant,fuifle illam poft natüChriftû à lofepbu cognitâ,amp;l adhuc aliorüfiliorü matreeffecliam.ArbitrabantfecxloquutioneccfimiliredarguereEliii' dianas nugas,eo quddcornus ad arcam,perinde ac columba,nonfucrit rcucrlus,quum aqtiaecxiccata ïam eft’ent fuper terram,amp; tarnen feriptura dieat,quôd reuerfus n'ôfir, donee fiecatæ eftênt aqnæfupquot;quot; terram,quafi fieeata tellure in arcam rcdicrit. Ad cum medü colligebant Si Euangeliftæ diftüdfeiii' telligendü,qLidd uidelieet beara uirgo à lofepho haudquaquâ eognita fuerit, amp;nbsp;quod uocula,Doiici, nô conuineat,fuifl’e cam poft natum Chriftum cogniram. Laudo picrate patrü,damnolt;5 errorcmEliquot; dianorum. Si fcio uoculam Donee non euincere quod illi aftruere conabanhfieut Si in Côment. ftifU Alatth.obiter annotauimus.Illud uerd deploro,quod ad eôfirmandam ueritarc,fatis aliunde piobabi' lem iSë fumam,fcr!pturæ uerba peruertuiitur.quafi quod uerum cft,fcripturis deprauatis opus habcat quibus confirmetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO IL

Einißt quoq^ coluntbampo^ eura,t(t uideretßiam cejßaßcntaque fuper faciém terra. Qua ctmnSitiuetafß^ ubirequiejCerct pes eius,reuerfa eüad eum in arcam. Aqua enim erant juper uniuerfam terram,'Extenditq;igt;i.‘!'X Sanäi non fein- fuam,ZX intulit earn in arcam.} Pnneipid de co cogitemus,qudd Noe in area conftirutus, Si defiderioter per oraculo diui ræ fiêcæ afilirtarus nullo oraculo Dei inftruitur aut crigitur, fed eonatibiis liiis rclinquitur, donectem «0 inflruuntur.. pus eilet egrediendi ex arca,ficuti uidebimus infra. Sic in co quod inftitucrat pergit,amp;: poft coruumco lumbam quom cmittit, Admonemur hacconfiderationc,ubi nuliancccfsitas oracuiü Dei expokir,ctu undo«

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2X9

ji, fancies uiros fuis rclinquiconfilijs conaribiis, qiiibiis tarnen nihil quod magni fit momenti expe-ditint.Qiiarefiquando Si nobis tale quid ufuuenerit, refpiciainus adhuiufmodi fandlorum exempla.

Dtiiidcillud expendamus quod dicit : Qiiaccum non inueniffet ubi requiefeeret pes eius,amp;c.Le- Keejuie iiis adtnodum eft auiculis uolandi labor,lt;3^ tarnen fi uolandum fit, indefinenter tandem fittigantur, nbsp;nbsp;otntiia JlirahM,

fdrigatæquietcm appctunt.Nal’citurauis ad uolandum,inquitille,amp; homo ad operandum. Requii it lob taintn,ut nee auis continuo uolatu, nec homo indefinenti labos e conficiatur. Qiiare nerifsimü eft illud Pûftæ: Qiiod caret alterna rcqiüe,durabile non eft,Qi;öd fi auis neceffehabet,ut à iiolahdilaborc,tam kiiiacfacilijfubinde quiefcarquanto tnagis Inimana conditio lt;Sd fragilitas requirit, ut operandi labo-rein alterna quiete iiitcrrumpat,df natura: uires recreetf Sunt itacp inhumanifsiini illi ergadio6i:es,qui fubditis fuis ægerriuic’permittuntjUt à labore paululum refpirent.

Simul illud cogitemus.Columba emifla non inucnit ubi pes ipfius quielceret. Ergo talis erat tum Maxiitl4 reriT, ftatiis totius terrXjUt ubi antea non folum quieuerant,fed amp;i dcliciatæ fuerant innumeix mortalifi, ho mtitatio, mintim impiorü S( cor.ruptifsimorü myriades, præter iumenta, amp;nbsp;reliquorü gencrum animalia innu-merabiliajibitantü non reperiatur cömoditatis, ut unius auiculx pes aliquo faitem uftp conquiefcat. Hæccratmutatiodextcræexcelfi,ha;cpottnriaiuftiiudicq Dei. Timendiirn£ft,nepari iudicio Deieuc mat aliqiiädOjUt ubi nunc miilta impiorum hominü millia turpifsimc ac foedifsime' libidinantur, ibi ne unica qmdt m columba inueiiiat undc necefiarium accipiat alimentum.

Tertio : Reuerfa eft,inquit,ad eum in arcam. Vide quid faciat necefsiras. Vbi fe nufquam quiefceiidi CJutd ßcial: hc-coinmoditate inuenire fentir columba,redit ad Noe in arcam, in qua fuerat ucluti in cuftodia detenta. ceßitdi. Cum libéra eilet,redrjt in arcam fub poteftatem homi niSjci quo fuerat dimiflibinalens relinquere libcr tatem quam uitam.Erat hoc prudentix.Sic auicula fimplcx,cuius nobis fimplicitas exempli loco,ppo nitiir ;i Chrifto Matth, 10, hadlenus fapicbar,qult;)d duro necefsitatis telo coadla libertatein cuin Icrui-tutç inutabat, iie uiram in libertäre intempeftiua amirteret; fed futurx fe libertari reftruaret, quam Si poftea eft êonfcqmita.Qiianto quæfo prudentius fe gefsit fimpkx hxc columba, qu.àm fupei bum eorü iuperciäiiitn,lt;SCpcrtinax contra iudicia Dei ingcnium,qui uiwm fibijpfieripere malucrunt, quam colla ièruitutià Deoinipofitæfubmittere.idquodnon.à gentibus modo,fed Si hidxis fadfumcflefcribit iufeplms.Fucrantmaiilibcri, poteranteiTeboniferui, Si aiiquandopcr gratiam Deipnftinachbcrtati refntui. Veriim quoiiiain cordibus erant exca?catis,amp; uitam Si liberratem amiferunt.

Qiiartd ; Extenditép manum fuara,amp;l intulit earn in arcam. Vide utriufiß Si Noe Si columba: man- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u-

j fuetudincm.Noahafflidiimcdocericupiebat,num aquxceiraficntfupertcrram.Hancobcaufamemi- triu/q^etNof lï feratcolumbam,lptrabatc|; ex ina,ubireuerteref,aliquod exiccatxterrx indicium. lam ubi reuerfa ni- columbf, hüadfert indici] coriim quæipfefperau£rat,abfqj ulla impatientixfignificationereuerfam extenta ina mirecipitiu arcamdongc aliter animatus quam pleriq; ex magnaribus,qui iifqj aded fuut impatientes ubifpe fua fraudantur, ut infontes quoep famulos,qui fideliter quod poterant prxftircrunt,prxtcr om ne ineritrnquafi inre impofsibili pofsit efie culpa,improbifsimcaffligaiit. Columbx maufuetiido in eo dcclarataeft,qudd non folum redijt ad arcam,fed amp;nbsp;feneflrx aflcdit,unde fuerat emifla,amp; extentam in fe Noe manü baud effugit,cum poflet,fed apprehend! fe paifa eft,SC in arcam referri. Hoc genus man-füetüdinis njhil habet noxij, nihil habet dedecoris : fed Si utile eft, amp;nbsp;cum fapientia debitx obedientiæ conimnftiim. Vtiliter manfiietiis eft,qui fuo fe bono apprehend! traélariqj pcrmittit.Redla eft SC débita manfuetudo,qiia manus her! non erfugirur à fubdiro,fed patienter perfertur.

Expeiiiitii autem ultri feptem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alijs, ritrfw dtmifit colutnbam ex area. Atilla tiemt ad ciim ad tiej^cra,

portaitiriimutn oliu£ uirentibm filijs in orefuo.Intellexit ergo Noe quod celJaffent aqu£ fupcr terram : expeda Mtß luhu'omiiiui fcptein alios dics,cr emißt colimbam,qu£ non cH-rcuerfa ultra ad eum. ] De myftei io folq Coluba euange-^ oiitix dicetiirinfra. In prxlenti confideremus columbx huius fadlum.Qiioniam extra arcam nondum lica animii NoC mancre poterar,rcuerfa eft ; ueriim non uacua,fed decerptum olii'.x folium fecuin abftulit ; eoljj indicio recreabat» animos eonun qui in area erant,nonnihil recreauit.Haud quidê de induftria fccit hoc columba,fcd na-tiirx duftii; inde tarnen exemplum nobis prxftarur,ut quod ilia inftiniftu natural! fecit,nos rationis in dicio Si humanitatis alfeiffu faciamus.Hoc cft,animos abiedforû ac triftium fignificatione rerum Ixta-riim fefe per gratiam Domini offerentium cxhilaremus. Tales columbx erant quatuor illi lcprofi,de qmbus Î. Reg.7.1egitur,qui fugam Syrorutn certis experimëtis cognitam obfelsis in Samaria fignifi' Cantes,quafi folium oliux in caftris hoftium deccrptitin,ore fuo in ciuitatem detulerunt.

Deinde in eo quod feptem diebus itcrfi atqj iterum expedlatis Columbam emifit, admontmur de eo Spaciu fepte die quod iiulgo dicitur,ln acht tagen laufft viel 'iyeajfers den Ethein abe. quo didto fignificatur,feptem dicrum rü multa de ma^ cuiriculo multa detcri de rebus incömodis,amp;: in prxfentia animos mortaliü dmexantibus.Sic omnino lisnoßris deterit fentiebatNoe.'ideoq} cü reuerfa columba nondü plenam exiccatx ten x fignificatione acccpilfctjlpacio lepte dieiû quiefcit,fpciâsfore,ut interea maxima aquarü uis deficcrct,ac terra ficcari inciperet. Breue eft feptc dierü lpacin,ar incredibile eft,quant3 adferat rebus triftibus mutatiouein ac diminutionem.

Tertió Si illud coulïdereinus,quód columba tertio emirtitur,coruus dunraxat femel. Déclarai hoc Coruus'ßetncl,co cxcmpio,quomodo manfuetudoöë parata obedictiacömodc'fcruientiufupcriorib.arrideatjtoql per- luntbaueró ter-nioucat,utnullius feruitio cupidius ac fxpius utatitur,quam inorigcrorü acfpoutanecrum. Dici ueró tió eintffa, tiequit,quants rcs ifta bcneuolentis maniuetis dë fponté obcdictibus Iiomiinb.corä maioribus ccciiiet.

Rcperias aut tam malo ingcnio prscditos fubditos, ut de induftria quod in mandatis acceperût, nn'f amp;nbsp;fie exeqaantur, ut efficiant ne ultra rebus ge rendis adliibcantur, magis coruuum qua'm columbaW imitantcs.Indigni fiint huiufmodi hoinines,qui ulla in re commoda,utili et hontfta cuipiamferuianh amp;nbsp;qiiibus uieiisim à qiioquam benefiat.

■■quot;17c üc/pe^ Qi!artô;QiiænoneftrcHcrfa,inqHir,ultrâadcum.VideaKicuIæliunisfortem. Quxanteacuffltitf' un-, il land intempeftiuius 6lt;fruftraeinifla ex area,non iniieneratubi pes ipfius quit’feeret,poftea reperit ubiprof fru- fus maneret,atcp ita potitaeftlibcrtatisrefocillatione,eam'(p obcaufamadarcamnonampliuîreutf'' -i^uxßcrimus fit. 7\dmonemurnedefpereinus,fifemelatlt;pitCTÛBoneonfequimiirquodquærirnus,fedpcrfc««rcni»*' donee tempeftiuum fiicrif,iit benefi'eio Dominicontingatquodaliquantoantea negabatur. Dift^'quot;' quidein eft,Quiquærit,inuenit : ucriini confiderandum eft in hoc columba: cxemplo,quantum refait quàm tempeftiue' amp;nbsp;quàm peidcueranter quæramus.

Igjïwr fexcenteßinoprimo atvio uitx !doe,primo menfe,prima die metißs, immimitx fant dtjux ßtper V.dtdlesNoe in- aperiem Noe feflwn drcx^ aßiexit, uidit^;, er ecce exiceatd eratßuperßeie! terrx. ] Pri mii m obJeniaiq“**^ ßgnigdudio ex- aquscfuper tenam öoi.anno uitsc Noe,primo inenie,prima die menfis,imminiita:fuerunt. Eratisdit« kdarabantur, natalis Sjoe,quoiamannos6oo,adpienüabfoluerat.Siciuftiuirinatalesinfignihoegaudiorol’®quot;^' ftauit Dc minus,nt in illis primü fuis ipfius oeulis ccrnerer,quod diu iam magno defideriO expelt;3^“‘' rat.Sigiiifieabalfexecntorûannorû moleftias una' iam cum illorum terminatione defiilïe,ct adefieiZf^ Aperturd tedi. nouimundi primordia. Deinde amp;ipfatelt;fiiapertura hoc præfagicbar,qi!Ôd non eilet fiitnra in F'’**' nun areælniius neceßitas. Teótum aperitur in illis a:dificiis,qua: iamiam funt demolienda.

OperwDcjprr- Etilliidconfideremiis quoddicif,Et ecce exiceata erat fuperficies terræ. Admiranonisemplwl''’’*^ fedio cmi ddmi uocula Ecee,nö ociofe adiecit Mofes.Ingens erat dtfideriü Noe,quo nöfine expediationis moleili^i^ rationc tande ui rac fieeitate uidere geftiebat.lnterea dum in area cum eiufmodi dtfiderio quotidie conflidtai» nfcm ßtur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aceipit oraeulum Dci,fed ex auiu indieqs a liquid experimenti qua;ritgt;non ociatur cura Si prouident^

Dei,fed quemadmodu fuprà initio capitis huius, Rceordatus Noe Si eorüqui cum ipfoeraiitinJ'^J uentumep amp;nbsp;aquas difpulfurüjet ferram exiceaturü immififfe cómemcrat,ira Si opus eiufmodi pcrduxit.Sie non quiefeit Deus ab opere fiio,donecqucdca:pitperfïciat,ctiamfi fuis in cura tudine conftitwtis non femper pro uotis ipforü opus fufuantequä pcrficiatur,oraculis Si appn^'®'* bus manifeftet. Qiiare nemo putetde opere Dei,quo falutem piorii exequitur, fecundum animin® fenfus Si experientiam efic eenfendum.Etenim fine dormiamus fiue uigiiemus, fiuc anxq fimusÄÜ'* lt;flucmus,fiue quieti fimus aefecuri,opus Dei quod ab ærerno deftinauit,amp; oraculis fuis piorü®®^ tioni patefecit,nullis remoris impeditur,fed infradlo curfu adeffedium tendit,fie ut aliquandocusƒ miratione didduri firn us, Ecce aquæ tnbulationum defeceruntjód terra hadtenus diiuuio ad callin'“'^ adoperta pnftinam eft fiecitatem confcquuta.

Menie fecundo,feptiiTio,amp; uicefimo die menfis arefaóla eft terra, to' qu utus eft au tem, Dominus ad Noe,diccns : Egredere de area tu,amp; tuajfilij tui,6c uxores Hîiorumtuprû tecum. Cunftaanimantiaquf^^^'” apud ce ex omni came,tam in uolatilibus quàm in beftr|s,amp; uniuerfisf^' ptilibus quæ reptant fuper terram, educ tecum,amp; ingredimini fupcr ram.Crefciteamp; multiplicamini fupeream. EgrefTus eft ergo Noe,amp;® eius fimul,uxorilliuSjSd. uxores filiorumeius cum eo. Sed amp;nbsp;oinniaan*' mantia, iumenta nbsp;nbsp;reptiliaquæreptantfuper terram,fecundumg*^*^“’

fuum egreffa funt de area. Aedificauit autemNoc altare Domino, lens decuneftis pecorib. amp;nbsp;uolucribusmundis obtulitholocauftaftp^ altare. Odoratusep eft Dominus odorê iuauitatis,ôd ait ad eum: quam ultra maledicam terræ propter homines. Senfus enim cogit^'^quot;’ humani cordis in malum prona fu nt ab adolefcentia fua ♦ Non igituru tràpercutiam omnem animani uiuentem,ficut fèci. Cuntftisdiebus tc^ fèmêtis amp;nbsp;mefsisjfrigus ÔC æftus,æftas amp;hyems,nox amp;nbsp;dies no re^efc^^'

L B C T 1 O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J,

El ingredimini fuper terrdm. ] In Hebrxo cft Y‘^Slt;3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft,Repant fuper ter ram. Alij

prolificent fuper tcrram.Interpres Onfeeli uertir,Et procréent in terra. Significat uerbump® ” pliciter rcpere,fed ebullire quotÿ, Si featere : unde ifti occafionem fumpferunt uertendi. Et pro« fuper terram.

Crefeite er multiplicdmini.}Sunt qui uertant,Crefcant Si multipliceni, quafide animantibiisran fit didlum. At in Hebræo eft ^“iQ, quod Si fupra cap.primo. Si infra cap.fequenti redduntc®® niter, Crefeite Si multiplicamini.Qitare non uideo cur hic perfona mutari debeat,

Sc J cz omnia a!ntnatitia,iumenta,zr reptilia qu£ rcptantfnper terra fecur.du genus fuujCre.] At Græcus, iaaTsavric TX êtucucixtx gt;ÎJijvi,Jicii ■fjciiJ Sÿ'üîjniJtlica 'KcilJ 'a'TjavijjfTr 'i yie Lxtk yé w.In Hebræo non iiimenta.Deindc Latinus non habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft. Et omnia iio'.atilia.

Odoratui^; ediDoininus odoremfuaiiitatis, ] Græc.f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: id cft,Odorem bonæ fragrantiæ. At

Elrtit ad eum.] Htbraicc’cft,“\3'7 ’7fclt;,id eft, Ad cor fuum.Latinus legit, Ad cor einsiideoejj reddidit. Ad tum.AIij lcgunr,In corde fuo. Græciis reddidit lt;Aicugt;oii6(is : id eft delibcrans,animo fcciim iioliitans.

Propter homines.] Græcus nertit,£^^ié tx éçyx tü/, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: id eft,Propter opera hominiim.

Senfus ciùm cr cogitatio hitmani cordis in malum prona funt. ] In Heb.eft nbsp;nbsp;D“^n 3V 31quot;' 'Sjid eft, Qiio--

Non ultra percutiam omnem anitnain uiuentem.] In îlcbræo eft ’’h Vs,id cft,omne uinens. Græcus ex.11 ex^ux ftica/j iiertit : id eft,Omnem carnem uiuentem,

MenfefecundOjCrc. ] Præfcns hic contcxtiis ad fi'nem ufq; capitis quadrimembris eft. Primo cctinct Mandatuttt P mandatum Dei ad Noe de egrelTu arcæ prolatum. Hue pertinet quod dicit,IVIenfe lccundo,feptimo, öd ^lt;d Nloe, uictfimo die menfis arcfadla eft terra,amp; loquutus eft Dominus ad Noe dicens, Egredere ex area, ôdc. â^'’''‘’}S*/''‘gt;:præmittitur ut feiamus quando egrcftiis fit Noe ex area. Supra' quidem dixit, aquas fuifle fuper terram imminutas anno 601.uitæ Noe,mcnfeprimo,prima die menfis, uidilftlp Noe,quódare-fadtadTetfiipeificies terræaierùin qiioniam ipfa tellus noiidum plane' per omnia exiccata erat,licet fiiperfieies illius fiecari cccpificr,dilatum eft mandatum Dei de egrefl’u arcæ,donee fufficienter elfer are fadLaiid quod poftea fpaeio bimeftris temporis,minus triduo,eft elfedbum - Qiiare non eft permiflum Noe,ut citius egredercL Sic dicit:AIenfe feeundo,feptimo,amp;l lo die menfis arefadta eft tcrra.Non dicit, ut fuprd,Exiccata eft fuperficics terræ : fed, Arefaóla eft terra ipfa. Et addit, Loquutus eft Dominus ad ad Noe,dicens; Egredere de a rca,ru Si uxortua,filii tui,amp;l uxores filiorum tuorum tecum. Cundla a-nimantia, Sic. Oraculü hoe ad Noe faifbii eft eo ipfo die, quo iam terra arcfaiflä fuift’e dixit. Continet autem ifta ; Primiim,iubct eum egredi de area unlt;à cum uxore,filijs,amp; filiorum uxoribus. Dubio pro^-ciil nonloluin iufsit ut egrederetur, fed Si oftium arcæ quod ipfe foris claufcrat fimul aperuit. Deinde ^deanimantibus nominatim præcipit, ut ilia quot]^ fecum educat, quo fuper terrain repant. Tcrtid,

B iubetiit crefcant Si multipliccntur:quibus ucrbis in priftinam eos cöditionem rcftituit,admoner(]j eiuS quod,cum de ingrellu arcæ præciperet,ad Noe dixir,nempe: Vt fint feme fuper faciem uniucrfæ terræ. Adhocerant in arcaferuati Si Noe Si beftiæ. Qiiare oraculo fuo illos ad deftiuatum finem confecrat, dicens,Crefcite Si miilriplicainini.Haiflenus de primo contextus huius membro.

PSreßuscüergoNoe,z:rfilij ciusßmul,zyc.] Pertinent ifta ad fecundum membrum, amp;nbsp;continent obe- ^heaientia Noe dientiam Noe, qua mandato Dei obtemperans egrelfus eft ex area cum fuis, ac fiinul omnia animan-tia fecum eduxit. Comemorantur autem ifta à Alofe non fine ratione ram diligenter. Potcrar fimplici-ter dicere,Fccir IMoe quod iulfiis erat à Domino. Verü uokiit egrelfum illius ex area diligenti fpecifica tioncdcfcribcrc,quo feiamus nihil in egrelfu arcæ defidcratum fuilfe ex omnibus tarn beftijs,iumentis, reptilibus,amp;fc.qu.àm hominibus. Qiiotquot arcam fucrant ingrelfa, fingula genera fecundum fpccies fuas egrelfa funt.Nihil ex illis in area decefsit.Nec confufe egrelfa funr,fed generum coniundlionë fer-uarunt,adinftitutam multiphcationcm necelfariam:quó pertiner,quod dicit,Sed Sfomnia animantia, omnia reptilia,amp;qAynVSjid efl,omnia uolatilia,amp; quicquidrepit fuper terram, fecundum genus fuu egrelfa funt de area.

Aediheauit autem Noe altare Domino, Gr tollens de cunilis, e:y'c. ] Referenda funt ifta ad terrium mem- Pietai Noe erg(lt; briim,qiio pietas Noe erga Deum liberatorcm Si conferuatorem declarata defcribitur. Primum ædi' Deww. fieauit Domino aram,in qua illi facrifieia offerret.Sic non fimplicitcr dicit, Aedificauit Noe alrarefted addit,Domino. Deinde accepir deiumentis SC uolucribus,quæ Domino offerret. Accepit autem cum difcretione.Non legimus quod de nvn,id eft,feris ac bcftiis,aur de , id eft reptilibus, fed quod de iumentis Si uolatilibus acceperit. Adhæc nec de quibuflibet ex illis,fcd de mundis. Cenfuit indignam rem clfc,oiferrc Deo de immundis,a' quibuS homines abhorrent. Tertió,obtulit non qualiacunqj fa-cnficia,fed lioiocaufta,quæ reliquis funt præftantiora. Hoc cultus genere animi fui gratitudinem erga Deum deelarauit,illicp facrificium laudis obtullt.

Odoratusj^^ e{i Dominus odorcinfuauitatis,^' ait ad eum.] Hoc quarto membro c5mcmoratur,quomo GJiomodo facri do facrificium hoc Noe acceptum fuerir à Domino,quid coram illo effecerit. Odoratus eft, inquit, fie^tuin Noe Deo Dominus odorem fuauiratis;uel,ut in Hebræo eft,quietis,aut fi mauis,placarionis.Hoc cft,PlacuitDo placuerit. nnnofacrificium Noe,facrificium placationis.Et ait quot;isV Vtt, Ad cor fuum. Nequaquam ultra malcdi-cam terræ propter homines,amp;c.Significat his uerbis quidelfecerit coram Deo facrificium Noe. Loqiii tur de Deo more humano, quafi perinde ut homo odorants fit odorem facrificij, feciimcp in corde luo loquutus. Proprie' no conueniunt ifta Deo,fcd per figuram anthropopathicam iliirribuunt, qua quod gellumeft diuinitus,more hominibus capaci exprimitur. Cum diiuuio Deus uniuerfam carnem de fii perficie terræ propter malitiam inorralium deleuiftet,amp;Noe ex area egrelfus facrificium gratiarum a-dionis obtulifletjinducitur à Mofe eiufmodi facrificio ufqueadeo placatus,ut penes fe cöltituat, quod

tn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E s 1 M

' i nunqiiamiii pcfttiiim ten æ propter homines ma!ediccrc,Sf cnndla iinicntiap£rdcre,fcdcoiiftitutiigt;’ ntm mundi primæiiain illam rctinere iielir,in qua fit perpétua fementis Si mefsis,frigoris 8i x?{ruS,hy£ mis amp;nbsp;æftariSjdiciép ae nodlis iiicifsitudo. Narratio liæc humanitus eft formata,rcs ipfa qua: cómeino' ratur diiiinitus æterno,coiifi!io Deo competenti,ccnftituta.

Sniftit cogita Ilkid quod interfertu eft, Senfus cnim amp;nbsp;cogitatio humani cordis prona eftad main à iuuctiitefuJj tio komirds. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sctiologiâ habere uidef, qua cemuniter de eo exponut, quod earn ob caufam nolit Deus amplius eiufquot;

modi iiniiierfali plaga tota terra et cüdla uiuentia ^jpfcr homines perdere,quód cor hominis prauum fif a iiiuentiite fua,nequcatl5 huiufmodi plagis emcdarijfed citius uniuerfa müdi machina prorfusptf' Ctmiliidicb. ter denda fir, quam hominis maliria corrigi qiiear. Qiiod dicit,Cuntflis diebus terraefementis amp;nbsp;mcÄ rlt;£ janentis. nbsp;nbsp;nbsp;idc eft ac fi dicat,In diluuio nec femeris fuit nec mef5is,nec frigus nec a;ftns,nec æftasnec hyems,ncc£li(’

nee noXjfed côfufa omnia,qiiä confufionérerû 8i flatus ab initio ccflitutinöinducä poflhac jiptermä' litiam hominü,ficutifeci,fed cült;fia hæcin ordine primæiio feruabo. Chryfofl.iliud.Cüdlis dicb.ttfr*' refert ad prarccdentia ad huncmod«,Nóigit ultra pcrcutiâomnë carné uiuentë,fieutifecicüdlisdiebuî terrae. Qiiamuis fenfui nihil decedar,uidet tarnen cemodior eflèdiflindlio,fi ad fequentia referamus^'

Et tollem de cundis pecorib.cr uolucrib.mundis^obtulit holocauila fuper altare. ] Poterit hie quarri, qu’f' . Mofes ne fimpliciter cSinemorare uoluerir,quód de pecorib. Noe amp;nbsp;uolucrib. Dno obtukritjüdqu''^ ■ obtulcrit de müdis, Qiiod fi iam tü haud de immüdis,fed müdis dütaxat facrificare licebar,uelfi magi’* ; alicuius morncti ad uerü cultü Dei erat,facrificare de müdis,debebat id etiam de facrificio Abelis ; inoiari.Nam dubio ^ciil nec ille nifi de müdis Dno obtu'ir.Cü igitnulla mundorü inctio indckrip’i’'^ faerificii Abelis fiar,qua:fierit forfan quifquä, qua de caufa Mofes hic cömemorarc iioIuerit,quódNof de cundlis pecorib.amp; uolucrib.müdis holocaufta fuper altare obriileiit. Refpcdco. Verüeft, nec obtulir de immüdiSjiiec quifquä piorfi fine ante fine poft Noe facrificiü Dno de immüdis obtulibnecf” hflet hoc uerae pietaris ftudiü.Qiiöd aüt de Abele nulla eft métio mundorü falt;fi3,in promptiicaiifnf^' Mcminitde illo AlofcSqd'fiierit paftorouiü. Deindeiibidefacrificioillius fcribit, diciteü obtulilft*^' grege fuojioe eft,de ouibus. Pertinét aüt ones ad animalia müda. Qiiare nö erat opus, ut dicerctlü tnüdis pecorib.obtulific,cü id fans eflef in eo £xprcfsfi,qd‘ meminit eü facrificafle de grege ouîü.Qï®“ iieró pietaté Abclis cöccrnebat,de ilia cômeminir,ubi dixit eü ne fimpliciter de grege,fed de primog^' niris,ôlt;r adipe iilorü facrificafle.Nam ôC de müdis poterat negligétius ac iiilius aequo facrificare,i’’b'''‘ j animo pio amp;nbsp;fincero obtuliflet.Qiiod uei d Noc facrificiü cccernit, haud præter rationé eft, qd'®**' müdis obtiiliflê dicit. Habibatenimfiibfe né ones tantü, capras nbsp;nbsp;boues,tiii tures Sfcolübas,fedo'quot;'

nis generis animätia tam immüdaquam müda. Si ipfa hifloria exprefiede müdis Si immüdis ani®’' libus meminit.Qiioniäigii’de facrificioilliusdicendü erat, nömodo qudd obtulcrit Dno,Rei^9^®“ facrificiü eins Dno placuerit,nc fine diferiminede qiiibuftibet animalib. tarn immüdis quam tnüdisfï'' crificaiTe putetcuifum eft operæpreciü,ut fignifi'canter de müdis illü in métis iiidelicet amp;nbsp;uolucrib.obte' hfle mcmoraret,ut hominis pietaté erga Deü exprimercr.Nö erat eadératio Noe qua: fueratAbeb,**' de primogenitis,illorü(p pinguedine offerret(haiid cnim eä habebat pccorü mundorü copiä,qi.ie^^' rat Abeli)alioqui Si ipfe confimiliter de primogenitis,amp;l adipe illorü obtuiiffct, nec earn pietatem fes obricuiflet. Sic cadé utrobiqj pictas ciim in Abele rum in Noe fuit, quam amp;nbsp;uterqj fiio modoh®*'

ficandodeclarauit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_V AH S T I O II.

Quomodo main nbsp;nbsp;Seiifin enim edT cogitatio humanicordiipronafunt admalü ab adole'cëttaßia. ] In Hcbræa ledficne“'?quot;’

fit jigmentti cor a-tWn id eft, quoniam figmentum cordis hominis malum eft, quxftionafciturquomcdoD“*^ dnhumani,cum ipfe figmentum cordis humani malum c(rcdicat,cum præter ipfum nemo fit alius qui corda filiorid*® fidor illiusßt nbsp;nbsp;minum, immd ipfos homines totos fingat. Pfalmo tricefimotertio de Domino canit Dauiil, dicefS

Dein, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q37 -jr,-' “\yvn,id eft,qui fingit fingiilatim corda corü.Si malü eft fi’gmeiitü cordis humani,amp; fictorü

liiis præter Deü nemo eft alius, confequif Deü cfle nö foiü authoi e, fed amp;nbsp;opifîcé mali, malü iiidefe'' mali cordis fidf oré. Deinde qiioniä quiequid malorü óperü perpétrai ab homine,? malo illmscoidcquot;’ fcitur,tefte Chrifto Matt.ir.fequif Si horü autoré ac caufam eflè Deü.Etenim quiequid eftcaufa caufc etiä caufa eft caufati.Quid aüt de Deo poterit abfiirdius dici,quam qudd fit malorü Si fidfor amp;autod Quomodo iudicabit orbé de iniuftitia 8i peccaro,fi iniuftititiæ Si peccati autor cxiftit? Refpondti’*!*' tft,iiocé figméti ufurpari pofte duplicitcr. Primü,ut fumai de opere Dei.Eo fenfu uerü eft,cor bomi”** efte figmentü Dei,tanquä ab illo fidlü Si creatü.Dcinde ur capial non de opereDei,fed de Audio,uoh' tare,cogitatione Si meditatiöe cordis humani.Sic cü dicit hoc loco figmentü cordis humanimalü, qiiarenus corda noftra à Deo funr fidfa dicit,Ied quatenus ipfa malis fingedis 8i cogitädis ftiidct,utbg mentü cordis fit,non quo cor noftrüfidlü eftàDco,fcd qcH ipfum nodfes ac dies malo Audio cog^*’'’ fingir.Malitia ifta nöeft Dei,corda noftra fingetis df crcätis,fed cordiü noftrorfiquæinalafuntfi’’g'’J tiü.Nec ,puenit ex corde noftro,tanquä fîgméto Dei,fed ex ueneno peccati originaliSjCÖtradifxP’*'^

Ci«i caufa cd tib.noftris,iit quo Si cöcipimur Si nafeimur. Qtiare qudd caufa caufati effe dici, quifquis eft caufa cauja', ed ctiam fæ,uerü eft : fi redlc' intelligal.Efl Dcus caufa cordiü noftrorüjficuti opifex caufa eft operis fuùâicorda cauja caufatn ipfa dici pofthnt caufa malorü figmcntorü,ficuti fons caufa eft aquæ ex ipfo ,pfluentis,et radixfriift**** qui ex illa nafeunt. Verü nö poreft Dcus dici caufa cordiü noftrorü quatenus mala funt, fed quatenu* flint. Vt finr,habér à Deo:ut mala fint,indudtü cft«-i fatana. Malü fieri ex bono caufam habet nöcfft^*^ Harn,fed dcfcdtiuâ.Qiii caufa bom eft,effedf iué eft,nö defcdiuc.Qiti mali,ut mali caufa eft,dcfelt;fhuc‘ä

E X P L A N A T 1 o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'25

A nóefffftiUóQui caufa eft cftendi,non eft caufa no efttndi.Caufa ertendi cofdi Initnaho Deus eft, qtiatc nus ab illo conditu tft,ut ßi efl’et,iSlt;; bonii eftetxrgo Uo poteft dici caiifa,fiue no cflendbfiuc no üc ut con ditü eft,effendi. Et ipfa net ba præfentis cotextus fatis funt cautc' pofita.No dicit, QiioniS figmentü cordis Inimani malii eft à crcatione,uel lt;a principio'fed nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, ab adolefcentia fiia, ut fignificet fe

loqui de ccfiiijs, ftiidijs dd cogitationib.hiimani Cordis, quae homo in corde fuo corrnpto ab eo repore iioliiitacreuokiit,qno per aerate capax eft cogitationri,conlïliorri,ftndiorüac meditation ii: id quod fta ritnab adoldcëtia fieri folet,nö de opéré creationis,quo corda noftra fingunt. Sic Deus caufa qiiidé eft cordis noftrijfed no caufa caufati,id eft mali figmcti,quod ex corde corrupto dC infedlo nafciî.Fmge ol lam qiiandâ fie effe neneno à nebulone quodâ infc(fi:am,ut lethale fit quicquid in ilia coquit.Figulus qui ollâ fecir,illius quidc caufa eft quatenus olla eft,non aüt quatenus ueneno infedla eft. Ergo neqj caufari, id eft iieneficij caufa dici poterit.Ad hüc modu 8i hoc loco de Deo cordiu noftroru fidlore dicendu elî.

Etilludquæri potcrit,qu5 dicat feDeus,ppterca terra:,ppter homines maledicere omnclp anima ni Deui w t iientë percutere nolle, qd' fenfus dC cogitario humani cordis ad malü prona fnnr,cü earn ipfam ob eau- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßce-

fam terra maledicêda, dd quæciiqj uiuctia percutiëda uideanf,nifi didluri fumus diluuiü hoc uniuer- ouodfemel fe fxterrxSi carni prætcrmerirü fuiffe indudbîi.Nam fuprà cap.6.fielegimus. Vidés aüt Deus quod mul «ï, proptefea ta malieia liominü effet in terra,dd cundta cogitatio cordis intenta efler ad malü omni tépore,pœniruir figmenttl cordii eü qiiddfeciffet homincin rerra,dd præcaiiés inf«rurü,dd radius dolore cordis intrinfecus;De]ebo,in- humitnimalü eß quit,horainë,que creaufà facie terra;,ddc.quibus uerbis manifeftc' fignifieaf,cauflam hanc fuiffe perde dæcarnisuniuerfæ, qiFcüdla cogitatK cordis humani omnieffet tepore prona ad malü. Qiiærit itaej; qiiômaiiciacordis humani eadë abfqj ul!a mutatione permanés ante diluuiü caufa fueritpcrdcdæcar nismiiuerfa:, poft diluuiü uero rationis nice inducaf,pprcr qua nolit Deus amplius maledicere rcrræ, ddeûdta uiuentia,fieutifecerar, percutere. An mutatns fuit Deus ut quod ante diluuiü iuftÜ dd utile eftê iiidicaiiir,poftdiluuiüiudicaucrit effe diuerfumS'Nô effet quæftioni locus,fidiccret.’Nequaquâ ultra ma ledki terræqjpter homines. Erüt emm in pofterü pij Sd iuftfet cogitatio cordis humani ab adolefcêtia fini prona crit no ad malü,ficut anrea,fcd ad bonü. Refpodeo. Neqj mutât Deus ut homo,ncq; prætcr iuftil’simas rationes diluuiu catliolicü orbi induxit,(èd pro fua fuinma fapienria quod femel ad declarân dam iufticiü fiiâ pœnas uniucrfales de priore müdo fiimëdo fecir, id fe nô faëliirü in pofterü amplius c5 ftituit. Qiiod aüt adieëlü cft,Qi:oniâ figmentü côdis humani malü eft ab adolefcêtia fua,nô fie eft intel

5 ligendii,qd‘ müdoqspterea qcF malus eftparccre côftituerir,fitci; no puniturus amplius eos qui fine ni-la pœnitëtia in impietate Sd malieia fua perfeucrât, fed qiF nolit amplius jipterca maledicere terra; Sd cüfta uiuëtia percutere quod cor humanü inde ab adolefcêtia fua malü eft Sd mala fingit ac meditarur* Hifce uerbis nulla côftituif pcccantib.fccuritas,fed padlü ponit cutn terra Sd animanrib. quod ftatus or

\ nbsp;nbsp;bis ac terræ nô fit amplius tali cômuni exitio qp pfer malieia cordis humani fubqciëdus. Hune fenfum ip

feuerborü cotextus fatis cxprimit. Quare qd'dicit,Quoni.f figmentü cordis humani malü eft ab ado-lefcctia fua,arbitror nô effe feparati m legendü quafi rationë habeat„pprcr quâ ifta côftirucrit Deus,fed tâquàexpofitionê intclligendü eins qd'dixitqspter hominc.ut fie legatNeqiiaquà ulrr.à terræ,ppterea maledicâg, figmentü cordis humani malüeft ab adolefcêtia fua, netp earn ob caufam ultra percutiä om né anima uiuentcficutifeci.Qiiid eft quare fecerat^Maledixcrat ttTræ,etpcrcuffeTat omnia uiuëtia. qua re^Propter hominê.Ad quid,pprer hoininëfQiiod figmentü cordis eins dütaxat malü effet omni tem pore.Eâ maliciä honinis dich haud fore fibi pofthae caufam, ,ppter qu;l terræ uniuerfæ maicdicat,ôd cü Sia uiuëtia percutiat,ficuti iä fecerat.Caufa qspter quä, nô exprimif hifce uerbis,fed caufa rfgt;pfcr quä nö: qiiæ tamê antea fiicrat caufa,ppter quä. Aliud oft fi dicat rex,quód nolit pofthae amplius eä ob caufam iiaftare fuiitimos agros qtP incoiæ mah funt ac peruicaees, Sd aliud, fi dicat hoc fe ideo nö fäSlurü, qd* irtdeat eos effe malos Sd incorrigibiles.Sic aliud eft fi hic IcgaSjNequäquä ultr.a maledicä terræ propter homincs.Eftenini figmentü cordis humani malü,inde ab adolefcêtia fua,ut fie caufam„pptcr quä nolit Deus amplius terræqjptcr homines maledicere exprefl'am intelligas Et aliud rurfus eft,fi legas.'Nequa quä ultra maledicäterræ,ppter homines,ficuti feei iam eü,ppter malitiä cordis humani diluuiü toti or bi induxi, iit intelligas id quidë exprimi, quod nolit pofthae Deus humanæ malitiæ gratia uniuerfam terra iiaftarediluuio ficuti fecerat ; ucrü qiiare nolit amplius,ppter malitiä cordis humani facere quod iam fecerat,nöelfe his uerbis exprefllim.Qiiód fi hune fenfum renuerimus,n5 erit caufa quærêdi,quo- Qtfatcaufafit modo c5ueniarDeo,qiiód mundo qjptcr malitiä pofthaeuelit parccre,cü uideaf cöuenire illius iuftitiæ, nolit Dei« am^ utnéqsptcr raalitiä,fed,ppter bonitatê ac,pbitatëparcat mortalibusdcd de eo quærendü uidef,quæ eau plins propter hu fa fit qd' nolit amplius facere quod femel no iniiiftd,fed omniü iuftifsimc' fecit. Ad hanc quæftionê po- mani cordis iKit-teft animus pins iinico uerbo refp5derc,n5 lieere fibi ftatuere caufas confiliorü ei nullo uerboDei expref litia maledicere fas,fed credere fe,qd‘' nihil .à Deo ftaruat unquä,qd‘ nö faptiêtilf.ratiomb.nitaf Qd' temel diluuiü orbi ,ppter humani cordis malitiä induxit,acterrä und cü omnis generis animätib.cömuni plagapereufsit, quiirn nöfirdamiiand.i iniuftitiæ,fuprà e,ö.ibi,Deiebo hominê quê creaui a' facie terræ ab homine ufip adauimantia,.! rcpti!i,Sêe.quæft.i.cius loci diSlü eft. Qiiod femeliuftifsimc'faSlüjCÖftiruitfe nö faSlu-rü ainplius,liberæ eft illius potcftati dandü,quä nö debemiis fie in ins uocarc,iir eaufas exigamiis, qua-re diluuiü hoc iiniuerfale nolit repetere,quare nöigne et fiilfure animaduertat amplius in mafeuiorum cécubitoreSjficuti femel feciqcüSedomitas pcrderct,quare nö oés tyrannos plagis illisopprimat,quib.

opprefsitolini Aegyptiü Pharaonë,quare nöcunSlos faSiiofoS 8C fchifmatieos hiatutciluris abfumac

criamr um ficut olim fecit in deferto. Caufas liabiiit,quare ifta faccrct femel ; rurfiis caufas habet, nonfaciat amplius. Ciimfaceret,iufte'faciebat:amp;f fi adhucfacerct,non poffer iniuftitixargui. Cum non facit amplius,neep hoc iniufte'fieri ceniendum eft.Qins principem iniuftitix argiiet,quódrcgiont hoftiüjfcmcl à fe iure belli uaftatä, nolit pofthac amplius ccfimili feueritate quantumuis iufta uaftareae perdere,fcdalijs utirationibus,quibus malitiäinimicorü fuorum ueluincat,uelrctundat f Qiiod inh*’ mine damnare no poffumuSjin Deo ne damnabimus^ Abfit. Hoc refpotifi genus arbitrer effe 5^ cout' nientius propofiræ quxftioni,amp; pio hominiutilius,quam fi fubtiliter de confilij ac propofiti Deicaufd fcotizcmiis.Qiièd fiquis altcru Icnfum malit ample(fi:i,quo caufa ipfa exprimât,ob qua nolit DeuSan* pliils omnem animam uiuentem propter homines percutere ; ob id uidelicer, qudd figmentum cord*’ humani malum fit ab adolefcentia fua,cogiteteffe cauendum,ne caufam banc purer primü habere co**' filq Dei refpceflfi, quafi prima fir,amp;l no lecundaria: fed fentiat fubeffe aliquid aliud extra malitiam co*' dis humani,qiiod hic non fit expreffumicuius refpedlu Deus uniuerfam terrain propter hominesptT' cuterc nolit amplius.Qiiid illud fit,fiplacet fenrenria ueterum,uide Chryfoftomum ; qui uideturreff*' cere ad mifericordiam Def,qudd mifericordia motus fie ftatuerir, fie'ep Noe padbü hoc fignificarir, q***^ in pofterS nihil rale uenturü efl'e feiret. Perinde ac fi paterfamilias uniuerfa familia,qudd incorrigii*® effetjuirgis cæfa, domoqj,dëptis nönullis paucis,eie(fla,randc mifericordia motus Si apud feceftir**^^’ Si relidfis paucis edicat 5 qudd nolit pofthac amplius huiufmodi feueritate in uniuerfam graflariftm’ liäjco qudd ieruorum genus dC malu fit. Si perrinax,fic utcitius dcleri quam emédari pofsit.Sic mal*' tia humana caufa quidem eft,propter quam nolit Deus faccre pofthac amplius,quod femel fecit.’ ut*** non eftprimaria caufa,fed fecundaria.Primaria eft milericordia Dei parcens etiam delinquentibus/ cunftos perdat. Secundaria eft,malitia incorrigibilis, per quam fit, ut citius iterü attp iterum perda**** diluuio totius orbis,qu.àm ur mundus plagis cmendctur,amp;: in ordinemredigariir. Et Auguftinusl***’ refpicerc uidetur,cum dicit : \trum hic Teftamenri noui indulgentia figurata fir,amp; prxtcrita iiltio’ uetiis pertineat Teftamentumihoc eft,illud ad Icgis feueritatem,hoc ad gratix bonitatem. Qiiacf*****quot;

; ilienße fecundo,0' uiceßmo die inenßjs areßda efl terra,O locjnntus efl Dominus ad i^oc dicens,'Eÿ-efcrci‘ area,tu o' uxor tua,Oc. ] Primiim illud expcnde,quid rum demum,ubi terra prorfus eflet arcfa(fla,o*o i culo Dei iubetur Noe cgredide area. Viderat ante bimeftre tempus fuperficiem terrx undis cfelibt** . tam,Sf ramen ne uerbo quidem de cgrcifLi arex admonetur,donec terra coinmoda eflet ad inliab**’**' dum.Hxc eft fides Dei erga fuos,qua cuixfta fuis,hoc cft,tempeftiuis momenris cum illis gerit, etiam** caro xgcrrime'fidem hanc Dei agnofcat,amp; patienter tempora «Si articulos temporum expedier,q***^ bus quodgerendum eft,commode’amp; uriliter gerarur. Hancfidcm Dei in eo exprefsit Mofes, qudcine fimpliciter dicit,Menfe fecundo, Si uicefimofeptimo die menfis loquutus eft Dominus ad Noe, diet*”’ Egredere,amp;c.fed,Menfe ftcundo,amp; uicefimofeptimo die menfis arefadla eft terra,ac rum tfeiniimfub' iecit,Er loquutus eft Dominus ad Noe,dicens, Egrcdcre de area. Cogitaret ledior, qiiare tamdiude-tinuit eos DominuS in area,cum terra iam ante bimeftre tempus liberata efiTet ab aquis f nifi legert*,3' refadtam illam demum eflfe méfe fecundo, uicefimofeptimo die menfis, ideoep ftatim eo ipfo die iulh'*** cffcNoc,ut ex area cum fuis egrederetur. Et moleftum Si incömodum fuifl'et citius cgredi.Qiiareipfi**^ bono detentus eft,ne ante hunc diem egrederetur. Hxc eft paterna prouidentia di cura Dei .qua rtbui humaniS confulit optime', dum nos diuerfiim fuipicamur.

Deinde Si patientiam Noe confidera. QiiamuiSjdubio procul,quod Si fadia ipfius reftant,ciipi*l**’' me' ad egreflum arex anhelabar,haud tarnen affedtib.fuis hadlenus acqiiieuir, ut iniufliis ex areapre^ rumpcrer,Si oraculum Dei prxueniret,fed patienter expedlauit,donee ab co iuberet egrecii,cuii!Siufl** arcam fuerat cum fuis ingreflus. Videmus huiufmodi exemplis qux fucrir uiri pietas, Si qua fideacfpt à Deo pependcrit. Expedlauit in omnibus uerbi Dei Si authoritatem 5i lucem, ne quid fuoptearb*' trio Si ludicio tentaret.Quare nccefle fuit ut omnia illi profperrime fuccederét, Qiiàm felices efiëm**^

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22$

A fiadexemplum Noe affetflibuS noftris imperaremiiSjne quid cirra præfcriptû uerbi Dei moliremur?

Jam quoniam iinperio nonDebiednoftrorum affedluum liibiacemus,quid miruineft,fi uarijS incömo dis reddamur obnoxij?

Tertid : Tu,inqiiif,amp; uxor tua,filij tui,3d uxores filioriim tuorum teaim. Rurfus uide, qiiomodo Noe domcftici ipfius connedlaiimr.Non folum dieirjTu Si uxor tua,amp; filrj tui,amp;c. fed addit,Tccum. Sùpatrifamiliàs ciim in læns tum in triftibus domeftici ipfiusgt;quafi capiti membrajConiunguntur.Sed ca de re Si fuprd monuimus.

Deinde fimul Si illud obfcrua,qudm conftanter Noe adhæferinr,uxor,filti,amp; uxores filiorum,fic ut Cocofdi4doiJtUt nulla in re diuerfum quid ab eo tentarint. lufsi cum illo ingreßi funt arcam, cum illo manferunt in ar- Noe. ea,doneeoraculo Dei iuberentur und cum illo egredi Felix domus,in qua buiufmodi reperitur maio-rurn pietasgt;amp;; minorum obedientia. Merifd magnis diferiminibus eripiuntur, qui Si Domino adbæ-rent pietatis ftudio,amp; inter Ic concordiae Si obedientia: uinculo iunguntur.

Qunda animantia qH£ funt apud te ex omni carne,crc. educ tccuttti ey ingtedimini fitter teltam^Gquot; crefeite CT inultipUcaminifuperearn.]Etiam bic obferua,quoiTlodo Noe cundta-fubijeiat Deus. Non fimpliciter QßbWdJd Noe dicit,Cundla animanria quæ funt in arcaifed, Qiir fünf apud re. q.d.Tuse cuia: ac potcûati fubitdba. cunéia fùerint Deinde nondicif,Egrediantur : fed, Educ tecum. Noe mbetur egredi,domefticiiubefur cum Noe egre fubieéî4, di : animantia uerd educi d Noejcduci tanqua irrationalia,quorum eft d ratione præditis gubcmari ac dueijediicidNoejtanqud ab eo,cuius erant poteftatifubiedla.Sicordiiiatamp;difpoiiit Deus omnia. Lo-qmturac pra:cipitfupenori,etiara de iliis quae pertinent ad infcriora. liiicuram rcrü gerendaru com-mittit.Et i]uac fic geruntur,non bumana temenrate,fed dimna authoritate geruntur.

Deinde Si illud obiêruandum eft, qudd non fimpliciter manddt ut arcam egrcdiantiir : Jed addir,Ef Quod no foltm ingrediminifiiper terram,amp; crefcitcamp;lmultiplicaminifupereain. Terram propter malitiam bominii arcdcgi-edi^fcd corruptamufibushominumademerat. Deinde multitudincmtarn beftiarum quam bominnmpCcni- çy terramingre tcntia motus propter corruptionem generis bumani,inde ab co tempore quo raultiplicabantur bomi nes CŒptam,aquis diluuij dcleueranquarc nec terram ingredi,ncc muitiplicationi gcncrum qua:Deus ti^Uccfriiubet, ' ad iftas uftp reliquias de!euerat,opei am dare fine uoluntate Dei licebat. Vtraep ifta crant Noe non inco gnita.Itacp,quo bona cum conicicntia dd terram ingredi,amp; muitiplicationi incumbere pofient, utratp ifta nominatim exprimere uoluit. Seruiunt ifta fidei noftra:,quo dd ipfi bona cum confeientia terra banc g inliabitcmnSjôd in ilia crefcamus ac multipiicemur.Etenim quod Noe diélü eftd Dno, didtum eft tan qnam capiti,unde nos omnes dejceudimus,adeoi:p amp;nbsp;uniuerfo generi morraliû diiflum eife conftat.

^ÿ'cjfut efl ergo Noe crßlij eitti fmtil, uxor illiut, (y uxores fihorum eiuf cum eo, Sed omniu animantiii Ctreptilia ci^us reçtunt fupcr terram fccundumgentis fuuin egrejfa funtde area,] Obferua bic,quoinodo tandê Tandem inuetU'' exituin inueniantpij ex omnibus tribulationibus,fi d fide Domini parienier pependerinr. Tandem c- unt pij exitum d grelfus eft Noe ex area cum fuis,forritus exeundi facultatem,quam diu fufpirauerat. Admonemur hoc tribulationibut. exeraplOjUt agnofeamus omnium efie uerifsimum.quod Apoftolus t. Cor.io.fcribit,dicens:Fidelis eft Dominus,qiu non finer uos ultra uires rcntari,fed faciet cum tentatione Si exitum.Muitis modis ten-tantur Si afriidiantur pii : ueriim quoniam fub cura Domini omnium fidebfsima itcrfantur, fieri non poteft,quin tandem exitum iniitniant.

Et de eo eogitandum eft,qudd no folus Noe cum fuis,fed Si omnia animantia, qua: cum ipfo arCam Plcnitudo cuüo^ filera nt ingreifajfimul cum eo funt egrelfa. Ergo faluata fuerunt omnia in area, fic ut nihil de iliis quan du Dei, tumius minutiim perierit. Hæe eft plénitude curæ ac prouidentia: Dei,

Aedißcauit autem Noe altare Domino, cr tollens decunilii pecoribiii cr uolucribus mundii obtidit holocatt' flajuper altare.] Cotifidcremus hoc loco, non folum quidfeeerit Noc,fed amp;nbsp;fafti cireiimftanrias itifpi- 'iJoiiJblitin fa,^ ciamus.Aedificauitaltare Domino,amp;obtulitholocauftadepecorib.deuolatilibusmundis.Videquid (luni t\oe,fedet primo loco feccrit, cum eilet arcam cum fuis omnibus faluus Si incolumis egreftus. Multum intereft, ctreumüantu il qiiando quid fiat. Bonum eft quarrere regnum Dei quandoeunep fiat, modo fineere'(Slt; ex animo. At Itus injfi£itndlt;e^ qui hoe finccra mente faciunr,faciuiit non poftrcmo,fcd primo loco, quemadmodum S( Chriftus fuos admonetdieens,Priiniimquacriteregnum Dei, Sdiuftiriameius, amp;nbsp;bæe omnia adijeienturuobis. Sic Prima cura Üoe Noè,eum elTet arcam egreirus,non cœpit fibi ac fuis primo loco profpicere, ubi lt;3C qua m commode' a- religionii erat, gerent, fed prouincias operum fuorum eonfeftim confecramt Domino. Prima ftruétura erat ara, in qua Dominofaerifîearer.Confimilc pietatis ftudium in Abrahamo quoep iiidcrclicet, qufmoxat^ in locum aliqnem manendi gratia migraifetjftatim illic altare Dominoerigebat, ac nomen illius inuoca-bat.Qtiam funt autem diuerJi ab buiufmodi fandlorum uirorum e xcmplis, qui primam curam terre-nis rcbus,poftremam, nc prorfus atbei uideanrur, facris utcuntp impendunt.

Deindecogitandü etiam ert,quo animo Noe aram banc eonftruxerit, ac Domino faCrificarit, Erat Quo animo NOC liberarus ex uniuerfali totius orbis exitio. Arcam fummo cum gaudio egrefl'us agnofeebat beneficeii- Domino /dcrif^ tiam Domini admodü fiiigularë Si ftupendä.Igit ante omnia animü erga Dominü de tanto benefieio çarit, gratû oftendere cupiens,faaifieiû illi laudis amp;nbsp;gratiarü aiffionis more maiorü fuorü deftinat Si offert.

Sicfolent pij nunquâ uti beneficii« Deifine aliqua grati animideelaratione Agnolcunt cnini,nonelle aliiinde

aliunde quam à Domino,quitus potiuntur bonis;iÿ fi quando maiis eripiuntur, rribuunt toc need'quot; fiii,nec fatOjiiec propi qs ftiidip aut uiribuSjled fingulari gratiæ ac bcncficcntia? Dei, idtg uel oreiid'* crificio laudis teftantur. Idem ctiam feopuî ab ipfo nobis Chnfto cft in ritii facrac cœnæ propcfitul Hoc,inquit,facite in mei rcmemoranonë. Et Paulus exponens : Quoriefcun(p,inquir, de panehoccO' mederitis poculo biberiris,mortem Domini annunciate donee uencrif.Niliil autem a laid eft, mf®!’ riam Domini celebrare,amp; mortem illius deprædicarc,qu«à!n facrifi'eium laudis amp;nbsp;gratiarü aflionU» ferre,amp; uifulos non ftabulorum,fed labiorum noftrorü immolate. Vnde Si. ueteres,ut hunccccnatD® minieæ feopû exprimerent,fynaxin iftam Euehariftiä uocarunt.Euchariftia uerri non ad bocinftiruiW^’ lit per illam c diferimine feruemur, fed ut per mortem Chi ifti ab acterna damnatione liberati, gra^® agamiis feruatori,amp; in fide redemptionis animos noftros exerceamus amp;nbsp;alamus. Sic Noeciimlao^ ficium hoc poft cgrefliim arcæ Domino Deo fuo ofterrct,non hoc agebat, ut iiberaretur ex undisdj*' lit ex undis lam bcneficio Domini liberatus,gratias ageret (cruatori,ac beneficentiam liliuS carctjftlp ac fsos in fide Dei exerccret amp;nbsp;confirmarct. Quare nihil aliud cenfert debent, quam perurt' fores Euchariftiæ,quotquot cœiiæ Dominica; Alifi'as fuas fubftituunt-.illis!^ tribuunt non facrificiiiU'* dis,fed facrificium rcconciliationis ac propiciationis,quo grana remiisioriis pcccarorum amp;nbsp;uitæptf'’ crificum tanquam inediatore inter Deum óë homines mediandi gratia conftitunim pro uiuisacmof' tins impetretur. Veteres aliquot cocnam Domini facrificium redemptionis uocarunt. Scio. Veiû®'''’ de eo fcnferunr,quo redcmprio impctretur,fed quo pro redemptione in cruet femel iiapetrata a fideli' bus iSf redemptis gratia; agantur Domino, Si unici illius facrificij in crucc femelperfedh mémorial ' bretur. Sic initio pro martyribus quotp facrificium offerebatur in cccna, non quo liberarcnturrp®f ms piu-gatorij,fcd quo Ecclefia Chrifto Domino pro iiberatis aefaluatis gratias ageret : erat^ I®®*' modi facrificium non propiciatorium,fcdgratuiatoriiim.Tandem ueregt; eaccitas epifcoporum,fuptd“ tio monachorum, SC qua'ftus Simoniacorum facrofandfifsiinum ac germanum ufum caax Domini-' ca; prorfus extinxerunt,amp; aduiterinum,quxftui acccmodifsimum introduxerunt : cuius gratia ncftnl temponbus oibis Chriftianus inter fe omnium miferrimccoiliditur.OroDominùjUtraniiuecàli«' rum fuarum mifcrfus,nequiriara carnalium hominii,amp;conuptelas ueræreligionis domofuatij®!-

Tertio Si illud coiifideremus,qudd de pecoribus obtulit Noe,qua; in area fuerant ad hoeferuarS)'''

III eo de pau- fernen efiênt,qtio cundba terne fuperfi’eies animalium mulritudme impleretur.Si rationis ufiisdlhi*-' cisreliguiji am- dicio,ne unum quidemde numero illorum fuftuliflet. CogitafTctpotius : Numerus animalimnadmC' tnalium jacrifi- dum modieus tftae renuis,ad hoc praefertim ut illorii incremento tota terrarepleatur animalibuSjiti^ J cauit^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cies priftiiia reftituatur. Malim potius addere quam demcre. Dtiudc non lufsit Dominus,etdi'i®

tollam ad lacnficandum, fed, Crefeite, inquit,amp; multiplicamini. Ad incrementum nonfaeiet madi'' tio,^^ numeri alias pcrexigui diminutio.Qiiare abftinendum in praftnti lt;nbsp;ft à facrifieio, donee muW diiiem animalium iufignem aliquam uidcris. Nihil huius cogit.ir Noe,fed de ciindlis pecoribus lueribus mundis holocaufta fupcraltare offert.Exprefrum eft hae in re puleherrirnum fidei excmpl'quot;quot;' D«o refpexit Retpiciebat iniftis pecoribus hæeduo. Vnum,quc)deflentreliquiæcx omnibus totius orbis anima®' Noe III lüii peco bus bcneficio Domini feruatæ. Aiterum,qu()d eflênt femina num. Si pi imitiæ quædsm fiitiirx multi® ribui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dinis,qua nouns rum mundus erat implendus. Igitur fmnit ex illis ad faenficandum Dcraino,titlt;I“*'

tenus erantferuatæ reliquiæ,facrificium gratiarum aifbionis Si lautlis,ficuti come moratiim tft,proillil ac fe offerret.-quatenus ucro fernen erant SC primitiæ futuræ multitndiiiiSjCcIêcraret ea nbsp;nbsp;iniriaret P®

mino.-atq; ira Iniiulmodi facrificio agnofeeret efle 8C fei uatorë reliquiarü, 8C mulriplieatoré feminatO ac primitiarum quantumuiS modieariim.Quarc haiidquaquam dubirabar de uh tute Dei triam iid'^ menter modica Si pauca ab ipfo feruara,amp; nomini ipfius confeerara,in mulritudine immenfam Si®' numerabilem multiplicare ualentis.Sic pij animati perpetud non foliim de fcruatis gratiasegerütftf' uarorijfcd Sc primitiasilli confecrarunr,ranquä rtruin omnium muItiplicarori.SciebantfanuS detrimenrum,fi quid de aeeruo uel numero etiam ad.nodum tenui Domino confecraretur. Cogite®“! itaqt optimum effe multipliearionis compendium, fi primitiæ multiplicandorü Domino initientuf.

QSod de mudis nbsp;nbsp;Quarto expendamus ctiam quod no de quibiillibet aniinaliü gen eri bus, fed de mundis duntaxatfu-

obtuUt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mit,quæ Domino offerar. Atqui nofolum munda,fed amp;nbsp;immunda erant à Deo in area feruata.'dei®it

Sc fururægcncnim fuorü multiplieationi deftinara.Quare Si de illis erant Domino ageiidxgratis, illoru qiioqj primitiæ diuinæ uirtuti confêcrandæ; quandoquidé ut idem eft omniü ram imnuindoru® ^iferetio Noe. quam mundorü ereator,idëetiâ eft urrorïicp Si feriiator Si multipIiearor.Cogitemiis iraqj hicdedifot tiohe Noe in ifto faerifeio dcclarata.Habeb.it fub fe non folü animalia,fed Si iixoic, filios, Sifilioru® iixores.Habebat nô folü munda,fêd amp;nbsp;immüda animalia.Erant nôfolû munda,fed Si immüda anima-lia.’iiôanimalia tantü, fed iSd domeftiei illius,imô Si ipfequoqj,ex undis amp;nbsp;cômunitorius orbisexit® liberati Erant itc nô animalia modo,fed Si homines futuræ multiplieationi dtftinari. Seiens hoc Net, inftituir Dominofaerifieiü Si gratiarü adlionis lt;Sf initiationis.ïnftituit uerè nô,p müdis tantü pecom bus Si uolarilibus,fedamp;; J, reiiquis omnibiis,hoc eft,,p uniueifis reliquijs inarcaferuatis.SumitaütnS de oinnib.indifcriminatim, fed lêruata difcrctione,quod offerret Diio. Nôfumit de imraûdis baud a® ob caufam,quód ilia ab ifto gratiarü aclionis Si iniri.irionis facrifieio,hcc eft,a' ratióe huius oblationis. effent prorfus aliéna,fed quod cöuenictius eflquot;et,inunus,p omnib.dd animalibiis Si homiriib Deooffc rendü de müdis liimere quam de immüdis, Eadc difcretiöe nö litauir Deo fanguine uel fuo,ueliixoris, ucl

E X P L A N A T t o* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I17

Ä iiclfilioiiim,iicl uxorum filioriim fiiorum, cum tame hoc facrificiuin ad iftoS qiioq) potifsima ratione perrincrcr, feiens non probarc Deum facrifi'eium ethnica Criidclirate conraminatü. Itacp admonemur hoc cxépio NoejCaiicndü efle in oblationib.Dco deftinandisme qua iUis infit leuiras,offeredo immuda; Hecaliqiia crudeliras,maólans fanguiné liumanum : uel aliud quid fanguine ac fiidore humano partfi.

Qiiintd amp;ilkidobfcruandfieft,quodholocauftaobrulitNoe.Holocauftti,uelholocautoma,Græca QuodholocitK-uoxeft,figiüficansomnimodamcôbuftionc,quaquodolt;fcrebat DominOjplanc'concicmabat.HuiuP iiumobtuiitt modifacrificiü fummu erat hoc nomine, quod fignificatione habebat animi omnia Deo cefecrantis amp;nbsp;atnibucntis,amp; præterea imagine connnebar,qua admonebant pij,mortificanda amp;nbsp;abfumeda efle ter-* rena noftra omnia,amp; in conditione fpiritualë df cœlefte rransformanda.Huiufmodi fiicrificium cum-primisnonerat liominum carnaiium,amp; tarnen ab illis in Ifi aele frequenter ufurpabat.Quare dlt; Efa.i.

Hicicin.7. reprobatur à Domino,oblatum abimpccnitentibus Sicarnalibus hominibus.

Sexto,de eo quoqj cogitemus hocloco,qüód non fimpliciter oris amp;nbsp;labiorfi facrifi'eium, fed pecudfi QWO loco (It’d quoq; obtulit,amp; huius gratia altare aedificauitxumDominus reuera,ficuti uiderc eft pf.quinquagcfimo pijs externi ri^ et fl.non huiiifmodi facrificia externa,fed fideni,inuocationc,amp;grati animi confcfsione moretur.Scie fiw CT cultus’-batuticp hoc Noe,nec ulla lege ad externa facrificia aftringebatur. Venim quoniä fub fe habebat ecele fiarn domcftieam,in fide Si cognitione Dei inftituendam amp;nbsp;alcndam,deinde Si ipfe,ut homo,cxternis huiiifmodi cxereitijs ad alcndam animi pietatc opus habebat,cxtruxit altare,hoc eft, locum quendam cci tiim,cu!tiii Dei cxercendo confcerauit.Hoc à pijs omnibus fadtum cife conftat. Nee tempora,ncc lo ca,nec externa facrificia moratur DeuSiucrihn quoniam no fumus fpiritus,fcd homines ex carne Si fpi ritiicompofiti.'adec'q; opus habentes ordine quodam rerfi externarum,qiio in facris inftituamur amp;nbsp;a-lamur,non potuerunt unqua pij uiri negligere teniporii,locorum,amp; externorfi rituum ordine Sf com

inoditate,faeris excreitijs conuenientem.Qiiare cauendi funt phanatici homines,omnia huiiifmodi ex CäUetjdiplmiut^ tenufaerorinn cxercitiaexplodcntes, Si cuncT:a ad fpiritum rcfcrcntes, donee tandc prorlus obbrute- ticifttperdi-feaiit,amp; came non fpiritum refipiant. Cauendi funt etiam fupcrftitiofi,qui ftrudluræ altarium,dd exter»- tiojl, nis ecrtmonijs,diebus amp;nbsp;locis omné cultum Dei prorfus ah omni fide amp;nbsp;ucra religione uacui députât, cuius fiiperftitionis omnium maiiifeftifsima argumeta tcmpla Papiftarum cundfis intrantibus ac fpe-* ftantibusobijeiunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO V.

Oioratuscji eft DotnimtsodorcmftuMitatis. ] Cófideranda eft hsce loquutio,qua per anthropopathidm

Mofes Deo tribuit odorandi facultatc,iSc de facrificio Noe no feribir,Et odoratus eft Dominus odore cora Dea B holocaiifti; fed,Et odoratus eft Dominus odore fuauitatis. Ncc odoratur Dominus organo narium,

ut homo.'nceodorfacrifieij Noc,quem cdebant holocaufta pccorum,bonx crat fragrantiæ, fed magis grauis Si inoleftiis.Admonemur ergo hac loquutione,opcra noftra, qualiaeuntp fint, cxhalare odore qiiendaiiiqiiiafeendatiueonfpcdlum Dci,amp; abillouelprobeturtanquäfuauis, uelimprobettanquä grains,mokftus,amp;: iniueundus.ls odor.cft,non quern externa noftra fadla mortalium fenfib.ingcrunt, fidquera ipfa corda noftra fpiritualcni, mala malum dSf graueolcntcm, bona bonum ac fuauem exha-laiit.ln facrificio Noe corporalis nbsp;nbsp;externiis odorerat,quemcaroincenfinaribus mortaliumifpiritua

lis nerd,quern corNoe naribiis Dei ingerebat.Erat is nihil aliud qutim finccra fidelis animi pictas,bc-Jieficiiim Dei agnofeentis accclebrantis . Ad hunc modum omnia noftra fada duplice habent odo- faila noflrudu-rcm.Extcrnum unum,interniim alterum.Externum mundus uel probat,uel improbat : internum uc- pUcetn habent rd odoratur Dominus,qui nó iudicatiecundum extcrnain faólorum noftrorum faciem, fed fecundum odorcm, cordis a(fc(ffus,unde omnia noftra tarn didfa quam fadla prodcunt. Olferebat Domino Cain,oifcre bat Habel.Huiusfaerificium aeecptabat,illius fpernebat Qiiare f Qii.ia quamuis externo odore efient hand diiicrfo, interno tarnen uariabant.lllud odore hypocrifeos,graue Deo,amp; moleftumdioc uerd o-dorëfidei,amp;mëtisintcgræacfinceræ,Deoiucundüacfuaucexhalabat.Phinces,Num.rf.occidit Zatn bri,aiifcortiim Madianiticum ingrcfliim. Fadfi liuius odor Deo fuit admodum fuauis; zclus iiidelicer, à quo fiierat iiir pius impulfus. Saul nö occidit Agag rege Amalcchitarum,fcd retinuit eum uiuum,eo quoduitæillius parccret. Fadli huius odor erat Deo grauis Si intolerabilis. Vide i.Sam.ij.Etcnim ole bataiiimum Deo inobedientc, cuius mandatum non ad plenum, cum poffer,perficiebat. At externus odor facli Saulis iudicio mundi fuauior erat,qudm odor Phinees,cuius fadliim externum. Si temcrita tcm,Sd crudclitate hornbile fpirabat. Qiiare uidemus ucrifs imum effc primum iilud quod quidä dici r* li-xTci-e/ivyi/a^iivrx Tt^xy/xcnce: deinde quódfadfa noftra aliter oientcorä Deo, aliter corä

mundo, Simili iSd hic cogitandum eft,qult;àm fit accepta coram Domino fides lt;Sd pietas coroiS.Poterat QudßtDeo aclt;i Mofesdiccre: Etplacuit Domino pietas ueifacrificium Noe : ueriim ut fignificarct animum fincerum cepta, fides Ç3-Siintegrum hand leuiter,fcd eximie'placere Deo,ufus eft hac odoris metaphora, dices : Odoratus eft pietascordis. Dominus odorëfuauitatis, ucl odorëfuauë ôd iucundum. Magna uis odoris eft tam maliquant boni.

Abominabilis eft odor malus,Sd plane intolerabilis. Conrr.à uix acceptirts eft Si iucundius aliquid odo rebonoSdfuaui.Qiiarc Si Apoftolus cum exprimere uellct, qmàin gratum fit Deo minifterium Euan gelq,per quodnoritia gratiæ ipfius in Chrifto lefu manifeftat mundo,ufus eft hac boni odorismetapho ra,dicens;Dco autë graria,qui femper triumphat nos in Chrifto lefu. Si odorcm notiriæ fuie manife-ftat per nos in omni loco,quia Chrifti bonus odor fumus Dco. Non tantum dixilfet, fi abfq^ hac mehi-phora boni odoris dixiftet, ôd notitiam luarn manifeftat per nos in omni loco, quia minifterium no-ürum illi placet,^c.qiiantum hac loe|uutione exprefsit.

2X3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s I M

tritttra ilkid tranfeiindum cft. Pietas Noc,fides ac finccritas erga Deuni,erat in corde ilHuS etiani anl* aromatiy hoc quam facrifi'cium hoc de mundis pccoribus ex area egrefiiis obtulifletjamp;tamen turn demum dicitur«' epui eil pietdti dorem illiusodoranisertê Deus, cum facrifi'cium lioc externum offerret. Cogitemus igitiirfidcm*' ‘icßdei, pietatem inftar aromatis alicuius in cordibiiS effe piorum rccondifam,0f odorem bonæfiagrâtistiii™ potifsimumexhalare,quandooperealiquoquafiexercctur,perinde atqiie aromata niinqiiamforn“* oient, qiidm ubi teruntur, acueluti reierantur, utlatens in illis uirtiisexeratur. Fides erga Dcumtf’' in corde Abrahæ,ctiam antequam filium fiium offerrer uertim cum earn tarn infignifafto declararf'’ ac iielutifi-agrantiameius cxereret,uicifsiminfigni eft encomio à Domino cclcbrata. Vide infra cap''‘ ir.Sic f' regione comparata eft e tiam malitia 8C impictas cordis,quætum potißimiimgrawcolentiJiquot; çxhalat,ciiin facinorc aliquo exeritiir.

Qnomodo facri Expendamus hoc quoep. Placuit Deo admodiim facrifi'cium Noe.Atqui non legimus quddto'i^ ficium Hoe pla- facerdos,ut Jicuerit ilJi ædificare altare Domino,amp;,facrifi'care. De Saule rege legimus primo Sam.d'' cuerit Deo,cum cimotertio,qudd cum facerdos non eflct,obtu]erit Domino holocauftum,amp; quod facrificiu illiuS uo Icgaturfuißc mino uchcmcnterdifpheucrit,quamuis animo Dominü placandi obtuliflet.Qiiomodo igitiu’fadu'* facerdos, cft,Ht Noe offerens,cum facerdos non eflt't,placuerit Domino : Saul uerd facrificans,tantopercdtfpl’' cuerit,propterea qudd nonefl'et facerdos Diftinguenda funt tempora,amp; temporü circumftantixiquot;' Ipiciendæ. Noe facrificauit ante legem,Saul fub lege. Ante legem non erat certa facerdotij canltininft erat uerd fub Icge.Noe itaqj facrificando non peccabat contra legem aliquam Dei, ficuti nee Abel,n'-Abraham,ncclfaac,ncclacob;peccabatucrd Saul,qucmadmodum amp;nbsp;Hieroboam i. Regnm«.^'’' Deinde Noe unus erat ex omni mortalium gencre, poft diluuiumreliquus, SC ante diluuiiiminnif*!'’ generationis impiæ uixerat. Qiiare amp;nbsp;ante ßf poft diluuium etiam hac caufa facerdos erat df epifeop“^ inter fuoS : quemadmodü amp;nbsp;Abraham, lfaac,amp; lacob. Pius homo fi degat in populo legi Si ordiiH Dei fubdito, nihil fuopte arbitrio tentabit, quod fit lt;à lege Dei diuerfum. Si uerd degat inter imp'“®; hoc unicc' curabit, ut domum fuam tanquâ uerus ilhus epifeopus amp;nbsp;facerdos ucro pietatis ftudioii'® tuat, Dno confecrct,amp; qua: ad puram rcligioncm pertinent faciar,etiamfi non fit aliqua externa tionc amp;nbsp;initiatione ad munus facerdotale cöfecratus.

Pt ait ad eum,'t^equaquam ultra malcdicam terræ propter homines.Senfus eiiim O' cogitatio htttttatticordis malum prona funt ab adolefcentia fua.tion igitur ultra percutiam omnem animam uiuentem ,ficut feci. ] Deus O' ntaledi huiiis cöfiderationem digerahius in ordinem. Principio uidemus hie Deiim de fiipfo præd!care,qn®quot; . maledixerit amp;nbsp;pcrcuffcriGcum dicit : Nequaquam ultra maledicam; non igitur ultr.a percutiam.N'quot;' dicit,Nequaquam maledicam,non percutiam ; fed,Ncc]uaquâ ultr.a maledicam,non ultr.a percutia^ Vox hæc eft non eius qui nec maledixerit,nec percufl'erit unquam, fed qui nolit amplius maledi»“ percutere.unde amp;nbsp;adiecit,Sicut feci.Ergo maledicere amp;nbsp;percutere per fe malum non eft.Alioqm i»quot;'' eflc'Dcus ipfe de fe prædicaret utrücp.Haud eniin mahl efle poteft,quod Deus Si facit Sf de fe pridi^*' Refcrt autem quis,qucm,qua de caufa maledicat Si percutiat. Maledixit Deus terræ, percuföro»quot;quot;’’

animam uiuentem. Deinde utrurnqj fecit propter homines, incorrigibiliter malos Si impioS. hie admilTum eft quod fit iniquum. Maledicit homo Deo. Execrabilis eftimpietas. Maledicit Pquot;quot;' matri,facinus eft morte pleclendum. Maledicitinnocenti,cui non maledicit Domiinisdnaniseftinquot; di(flio,quodattineteffe6tum3coram Deo interim damnabilis.Maledicit fonti,ftudiouindi(fta:)^''*’^ ipfum extra piorum eft ingcnium,qui iubetur inimicis fuis bencdicerc,amp;lnon maledicere. Alakdidff^ canti, non proprio uindiftæ ftudio,fed zeio Dei.Sic Elifæus i.Reg.i. pueris quibiifdammakdix® gitur. Hoc genus maledidlionis nec culpabilis eft,nec inanis. Pcrcutit homo ? nifi faciat hoc exo®’’ amp;nbsp;legitime',culpabilis eft,qucmcuncp percutiat.Ex officio autem percutiunt inagiftratus per mini»quot;

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuos,lidlores,fatcllitcs 8i milircs,deinde parcntcs,iSó pra:cepTores,qui percuriendo non peccant,!)»

innocentespcrcutiant,uelmodüexcedant,autftudio ,ppria;uindiôlæmagisqua'mcx officio id faa^'' MaledicereDet Deinde obferuandum eft,qudd Deo fimul 8i malcdidfio amp;pereußio coniundlim tribuuntur.W' pcrcuterc eil, gQ maledicere,illius percutere eft. Et Romanus pont, de maledidlione fua ad hunc modum loq»»'^' qudd quos malcdicit,anathemarepercutiat. Et credebatur olim, omnino percufliim cfl'eqncmeun(|quot;' Romana temeritas malediclione fua damnaflet.Veriim res ipfa frequenter declarar, noheffemale^ dfionhqua: profertur ab homine,perpetud adiiindtam percufsionem. Qiiare nolebat Bileam male cere Ifracli,qudd feiret inefficax efl'e,fi maledicat quifquam illis,quibus nö maledicit Dominus. Nu®' t ij. Caueamus itaq},ne maledicatur nobis à Domino,quicquid facianr homines.

Qui proptermci nbsp;nbsp;Tcrtid cxpende quod dicit fe maledixilfe terræ propter homines. Qiii terræ maledicit propter ho^

los maledicit,U- mines malos,uticjj illibcnedicit etiam propter homines bonos.Haudenimscquü eftjUtfentiamusDtquot; tiq^ propter bo,^ propenfiorcm clTe ad maledicendum quam ad bencdicendum : amp;nbsp;magis inclinare ad piiniendumi!'’'' ijos beiiedicit, nbsp;nbsp;los,qua'm ad benefaciendum borus.Si malitia mortalium ram eft effieax coram Deo, ut propter®quot;'

terræ qiioq; maledicatur, multo utiep efficacior eft coram illo bonitas ac pietas mortalium, ut illarum gratia terra benedidlionem fortiatur à Domino. Qiianro quæfo honeftius eft, ut tales fimusproptequot; quos bcnefiatalijs,quam quorum culpa alijsadferatexitiums’

Qiiartd ; Senfus cnim,inquir,iSf cogitatio human! cordis ad malum prona funt ab adolcfcentiaiquot; ■ Qiiid hie obferuandum ueniat,fuprd capiie fexto annotatum cft,ibi,Et cundla cogitatio cordis intenta end

ffîctad malum omni tem pore. In præfenti annorandum cft,quod dicit, Ab adolefcentia fiia. Ipfa natu- StuHiummalitiit: ra quidcm mala eft à cöceptione, iierùm ftudiiim mala fingendi orditur ftarim ab adolcfcenriajioc eft, incipit ab aJole qult;àm primiim uliisratiocinandi aliquoufçj emergere incipit. Qiii feras nutriuntjqiia fint malitiajfta- jcetiiia.

tinain rentraactate experiuntur.Sic qui putros educant,reipfaexpcriuntur,qua’fit liumani cordis malt;-litia.Vritcnim citd quod unit urtica manere.Qiiare diligenti cura inftituenda eft hominis adolefcentia, ut fi non in uniuerfum tolii, aliquo tarnen uftp infi-ingi pofsit illnis malitia. Stultitia eft in corde pue-ri, inquit Sapiens: uirga difeiplinæ eifugabir illam. Tribuit alicubi Socrates ftudio philofopliia:, quod cum natura homobarduSjftupiduSjmulierofus,puerorum amorepollutus,uinolentus amp;nbsp;intemperans effet,quemadmodumdécophyfiognomonquidampronunciaucrat, longe'aliuseuafiflet. Nonpof-fum fine gemitu legere,tantum cfic datum philofophiæ, cum Euangelicæ religionis hodie tanta depre hendatur inefficacia, cumea demum liera fit plùlofophia,undeiuftificentur impij,amp;liuta morta-liumcoiTigatur.

Qaintc),obferHcmusquoddicit,Ncquaquam ultra maledicam,nonultra percutiam. Videmushoc J^onfaciamam^ exemplo Dei, non elfe uoccin homiuis ftiilti aut iniufti, fi dicas, Non faciam amplius quod haéfenus plÜK,lt;lualii uox feefnififie mutetur animus,ut à bono amp;nbsp;iufto malé defiftas.'Si quid abs te quidem faétu eft berie,ufur- ßt.

patum autem ab alq s mald,non eft prætcr rationem, fi dicas: N on faciam hoc iiltr.à. Si quid cgifti iuftd quidem,at aequo feuerius,haud eft contra ueræ iiiftitiac canonem, fi mifericordia motus dicas, Non faciam hoc amplius. Si quid abs te fadluin eft imprudcutius Si incautiiis, priidentiæ eft, fi conftituas ac dieas,Vltr.à talc quid non faciam.Sifecifti quod fit malum,8i: contra Dominum,pietatis eft, ut ex animo refipifeens dicas:Nonfaciam hoc amplius.Qiiare ftolidifsimi hommes funt,quinirpc putant fi ab CO quodab faccre caperunt mutato confilio in pofterum abftinere debeant. Sapientis enim eft, mutate conftlium.

Sextô,necilludtranfeundumcft, quod non fimpliciter dicit,Non malcdicam, non percutiam ultra: Adhtic maledi^ fcdaddit,Sicutfcci.Ergo non conftituitfe pofthac nccmalediôfurum,ncc pcrcufliirum,fed non fie ma- O’ percutit Icdiétiirum amp;nbsp;pereuffurum ficuti per diluuium fecit. Qiiare non eft ut qui malé agunt, occafionem fe- De«s.

curitatis exhifcefibi uerbis haunant,quafi impunc' fint peccaturi.Etcnim licet non indueat atriplius ca tholicum diluuiü, innumeros tarnen interca propterea quod mali effent,partieiilaribus diluuijs perdi-dit, ignc abfumpfit, gladio necauit, pefte de medio abripuit, amp;nbsp;alqs modis perciifsit,ne putemus ilium omnem exercendæ iuftitiæ feueritatem in uniuerfum abiecifle.

B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIOVU. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m- r

CHiitliîdicbi« terr£fementi5 cr meßi5,frigiM cr æCT hyems,mx cr dies nonregiiiefcent.] Cogi ^ecejjaria ukil teraus hic, quàm fint ifta neceflaria. Si non fit tempus fementis, non poterit efîe tempus mefsis. Si fri- ßtudofemetii et gus ce(fauerit,cunfta torrefaciet ac perdet acftus.Si defierit acftus,frigore cunéfa interibunt.Si nulla fue »neßis,crc. rit lt;cllas,erit perpétua hyems,nec poterunt effe fementis ac mefsis.Si cefiaucrit hyems,calore tellus exic cabitur,8lt; infrugiferareddctur.ToUe dies,crit nox continua.Toile no(n:es,carebimus Si animorum Si corporum telluns quoep recreatione omnibus modis neceffaria. Eft itaep iiicifsitudo iftorum fie cou ftituta diuinitus,ut ncc perpetuo fit feminandum, fed amp;nbsp;fuo tempore quod feminatum eft metendum: neefemper metendum,fed amp;nbsp;aliquando feminandum:rurfus ncc indcfiuens fit frigus,fed frigori fuccc-dat æftus:nec aeftus durer continuo,fed frigori fuccedenti cedat:ad ha:c,nc(p aeftas totum anniWecurfum occuper, fed partem lUius hyemi permittat: neep hyems indefinenter perdurer, fed ubi tempeftiuum eft, antefacicmaeftatis difeedat; confimili modo utra;^ amp;nbsp;nox dies uiccs fuas alternatimretincanr. Horum uicifsitudineutimur quidem omnes, fed paucifunt qui utilitärem illiiis agnofeant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j r n

Deinde admonemur ctiam hoc loco,unde fit,quôd iftorum uicifsitudo tam conftanti amp;nbsp;infradf o or ^’^dept ijtd n dine tot ïam fccula pcrmanet.Fit hoc nec noftro merito,nec naturae uiribus,fed totum quieequid eft, di- *^’*’’* confianti iiiuîcbonitatis conftitutioni dcbetur,quam nobis Mofes in ifto oraculo Deiconfiderandam proponit, Quodnosattinet,nonfumus meliorcs illis hominibus propter equorummalitiam Dciishacc omnia unius aniù fpacio per diluuium fuftulit. Quod naturae uircs concernit, in diluuio declaratum eft, non couftare ifta aliquo naturæ robore,fed uoluntate Dci,cui omnis naturae tam uirtus quàm ordo cedere f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cogitur. Veritas itaqj paélihuius,quo poft diluuium Deus iftam fementis ôC mefsiS,frigoris Si aeftus,

teftatis 6^ hyemis, noclis ac dici uicifsitudinem, initio quidem mundi indudf am, poftea uerd propter ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;malitiam cordis humani fublatam,in integrum reftituit amp;nbsp;confirmauit, anni curfum in eo feruat ordi-

ne,quem fingulis annis uidemus Si expcrimur.Qiia inre admoncri po(fumus,equàm fit firma infra-’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fka paftoruin Dei ueritas,ufqucadcô uidelicct,ur in hune ufcp diem nulla quantumuis immodle;. mor

' talium malitia infringi potuerit. Cum firmitatem paélifui ergadomum Dauidis exprimere uellct

Deus,fie eft per Hicrcmiara cap.tj.loquutus: Si irritum poteft fieri paéfum meum cum dic,amp; paft um * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;meumcum noftc,ut non fit dies Si nox in tempore fuo,Si paftum meum irritum effe poterit cum Da

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiidferiio mco. Inhifceuerbis prophetaftabilitatem noftis Si dieiinter fe alternantiurn pafto Deitri-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;biut,qiiod hoc hoc nobis loco per Mofen proponitur, ad hoc nimirum, ut uetitatem Dei in paft is il-

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lius firma fide apprchendamus:nec dubitcmus fieri non poffe,ut irritum fi at, quod fefafturum Domi

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertio fimul Si illud cogitemus. Paftum quidem hcc Deifirmum pcrmanet,ficutîres ipfa déclarât,

inttteatamennoneftut firmitatemillius in oceafionë fccuritatis peruertamus.Licet enim mancant fe-

I N. G E N E S I M

mentis 3d mefsiSjiitranc^ tarnen propter peccata noftra fic poreft dilpcnfarc, iit parum ex illis aedpu-mus commodi. Non eft padliis de largitate incrctnenti fui,fine quo nihil eft qui plantat 3d femiiiat. Li herum fibi'retinuit, ut quod feminamus, largo faciat incrcmcnto crefeere; uel parco, ad inaturitattm periienirc finat ; uel fecus, in apothecas collegium cuftodiat aut uaftationi tradat : in ftomacho comC' ftam,ad fuftentandas corporis uires commode' digeratgt;uel noxium reddat. Relinquit uicesfrigoris^i ffftuSjæftatis 3d hyemiSjficuti paclus eft.Qiialitatem interim illorum fibiretinet libcram, quemadniO' dum 3d nodiis dieiejj alternationem hand quidem c medio auferr, inrerea tarnen fuæ poteftati acuo-lunrati liberum referuauit, quales nobis dies, qualesi^ nodles concédât. Qiiare curandum nobiseft,“' 3d grati fimus pro padti huius beneficio ôd firmitate : 3d fimul caueamus,ne maliciac noftræ meritobO' xiitatcm hanc Dei exacerberaus ; 3d quod ufibus noftris commodifsimum cfTe poterat, incommodu“'' môl£Ûum,3d noxium reddamus.

DE H Ï S T I C A CONSIDERATIONE EORVM inhiiioria diluuijhuius cap,s.r.Zf’ leguntur.

Supr.a cap.fi’xto alicubi polliciti fumus didiuros nos fub capitis huius oiffaui finem de myHieacoii' fidcratione prxfenris hiftorix. id quod faciendum arbitrer propter eos qui fenfibus allcgorieis noiii“' liil deledfantur.'quos tarnen admonuerim,ne fic quaerant allegorias immodicc', ut omnia qiixinfi«^ hiftorrjs temporaliter gefta leguntur,ad myfticos fenfus dttorqucant,id quod nec in praefentiefthifto* ria faciendum.Infiint illi quxdam,quQrum ledfio ultrd myfticum aliquid Ipirarc uidetur,dequibuSquot;' lut in tranfeurfu quantum in prxfenti occurrit,dicendum efl'e iudico.

Principid ipfuni tempus, in quo funt gefta quæ in hachiftoria fcribuntur, imaginem habebatpquot;' ftremorum temporum,noui fcilicet Tcftamenti. Loquor autem non prxeife de diebus illis, quibusek* luuium indudlumeft,feddetoto fexcentenario tempore uitx Noe, quod poft finem quingentefi' mianniilliusccEpit,3dadpnncipium feptimi feculi, hoc eft ad fcxcentefimum primum annum prquot;* tendit. In fexto iilo feculo uitae Noe ad fummum creuit malicia mortalium, oracula Dei de fine«'' nis uniuerfx, de facienda area, 3«; reliquis faefia funt ad Noe, indudtumep eft diluuium, Si finituspnquot;' mundus.Confi.mili modo 3^ noui Tcftamenti tempore,quodinde a Chrtfti aduenrucoctumadfiquot;'quot;' ufcp mundi huius pofterioris protenditur,malicia niundi creuit in immenfum, oracula Dei ccrliruS de-' mift'a funt, prædicantia pœnitentiam, ôf denunciantia diem,in quo iudicaturus fit Deus orbempquot;*'' lium fuum, deniq? prxcipicntia eledis de ratione,qua futurum pofsintexitium euadcre,tandem hie orbis igneo diluuio corripierur immutabitur. Et Chriftus ipfe cum uellct poftrcinorum tquot;quot;' porum maliciam fiinul ac fecuritatem,deniqj Si improuifum interitum perftringerc, dixir,Etficutfaquot; c^umeftin diebus Noc,iraerit3é in diebus filij hominis. Vide Lucæi7.Matth.i4.

Deinde qudd arcam concernit,gerebat ilia imaginem domus Dci,quatenus ad hoe inftitutafuit,“' Noe cumfuisin illa feruaretur. Sic domus Dei, quxeftEcclefia, domus falutiseft,ad hoe faeienS®quot;' illa (cruemur,ne cura hoc mundo pereamus.

Fabricata eft area fecundum prxfcriptum diuinx uoluntatis, per Noe unicum ex uniuerfo mort“« gcncre iuftii. Domus Dei fabricatur ab architedloChrifto.Voxillius eft, Aedificabo Ecekfiammei®'

diluuij habebant.

Area uarijs fuit manfioiiibus diftindla. Et domus Dei fic à Chrifto fabricatur, ut diuifioncshatift charifinatum, ordinum,5d ftatuum, fecundum diueifitatem ecrum qui in illam recipiutur. Dcditei’“’ in Ecekfiam fuam alios Apoftolos,alio5 prophttas,alios dodforeS,alios Euangeliftas,ôdc.Epli. -

In arcam congregati funt 3d uocati ek dfi, tanquam reliquix ex mundo pereunte. Etreliquiift“' 6d clcdii,qui in domum Dei recipiuntur.Reliquix faluantur,inquit Apoftolus.

Recipiuutur in arcam animaha non modd munda, fed 3d immunda. Agnofee typum eorum q«quot;* gentibus Credidcrunt. Vide Adl.io. uifionem ad Petrum hac de re fadlam,

Qiiotquot in arcam ingrefsi funt,ad Noe funt ingrefsi,3d cum Noe in ilia fucrunt. Sic loquitur ptura,Ingrediaritur tecum,induc tccum,ut uiuant tecum. Et, Cundla animanria qux funtapudlt'^'' quotquot in domo Dei funt, cum Chrifto funt, tanquam domus huius Domino.

Qiiod non humano,ftd diuino inftindln 3d animanria 3d homines arcam funt ingrefsi, qutmad®'’ dum fupra alicubi notarum eft,iam turn fignificabat.in domum Dei uenturos ad Chriftum omiieSecS quos illi pater dcdit,3d fuo inftindfu traxit;ficuti uidere eft Ioan.5.

In arcam pauCi funt ingrefsi, fi refpicias eorum numcrum qui incredulitatis fuxuitioperienint.S'' pauci ekdfi in domo Dei faluantur. Multi funt uocati, inquit Chriftiis, eledfi uerd pauci. Hue reff'' xit Apoftolus Petrus,in prioi e epiftola capite tertio,ubi dicit.’In quo abiit,3d fpiritibus qui erant in c^r cere pra.’dicauit,qui inobedicntes fuerant quondam,cum expedlaretur Dei lenitas in diebus Noe,«quot;' appsquot;'

Jppararctur area in qua paucwjicc cft, oólo animæ feruatæ fucrunr per aquam, cuius figurx nuncre-Ipondens baptifma nos quoq; fakios facit,quo non carnis fordes abijciunturjfed quo fit, ut bona con-ftientiabenerefpondeat apud Dcum,pcrrefurrc(flionëlefu Chrifti, amp;fc. Alagnumeratofiendiciilum, quodfideleS Chrifti numero pauci,rcfpc(flu incredulorum, narijs modis in hoe mundo ab improbis îffligebantiir.Huic oeeurrere eiipiens,admonct eos nihil hoe habere noui : cum amp;nbsp;olim tale quid acci-lt;itnt,nimirum,quando pauci homines in area cundiisreliquis ptreuntibus,cx aquis feruabantur. Hu-lusreifiguram in nobis impleri dieit, qui per baptifmumindomum Deirecepti, acbonam confeien-liamcrga Deum per Chriftiim nadbi faluamur.

Inaream collcdla fiint per Noe cibaria, unde uitæ eftet fuftentatio. In domo Dei eft pabulum uitai, Cibaria in M. per Chriftum paratum,amp; per ipfius ininiftros difpcnfatum : uerbum uideliect falutis amp;nbsp;mtæ, Euange-liiimregni amp;nbsp;gratia:: per quod aliinur aC uegctamur,corroborainur ac recreamur.

Area ab ipfo Deo foris eft elaufa. Et domus Dei claufa eft undis fæuientibuS, licet aperta fit eledbis. ArcaÀDeô Claiifa eft autem non humana,fed prorfus diuina manu amp;cuftodi3,fub qua Chriftiis ipfe,ut homo,eü claufd. luis in eum ufep diem afleruatur, ejuo una cum ipfis in gloria dcletis impijs in omnibus manifeftabitur» de re uide Colofl’ j.

Arcam tarn aberat ut fubuerterenr undæ,ut quo magis multiplicabantur,hoc illam fublimius a' tellii Arcd eîeUdtd ab reeneherent Si exaltarent.Sic domus Dei non folum non euertitur undis tribulationum, fed magis e- midii. iiamerigitur.Mala qua; occidunt impios, in fublime eXaltant pios.

Extraarcam quorquot fueruntjundis perierunt,folo Noe cum fuiS dfmpto:ficpereunruniuerfi,qui ^xtrd arcantpC nöcum Chrifto in domo Dei feriiantur. Verifsimum eft quod dieunt, extra Ecelefiam feruari neinine. ricrunt omnia^ intcllige autem de Ecclefia non in qua Rom.Pontifex ueri Noe perfonâ falfo fibi uindicat ipfc,fed Chri ftus cum fuis eicciis à patre acceptis nauigar. Alia's in Romana Ecekfia pereunt multi : in ea uerd ubi Chriftuscum reliquijs eft faluandorum,périt nemorquemadmodum Si in area Noe neunus quidem mterqt. Deniqt extra ecekfiam Romano Pontifici fubiedla faluantur multnextra cam uero qux Chri

eft nemo faluatunficut Si extra arcam Noefaluatus eft nemo,fed pirierunt omticS.

Recordatuseft Dominus Noe, Si omnium quae erant cum eoinarCa. Et Chrifti rccordatur pater, ßowittt« omniiimcp corum,quorum cum illo uita in domo Dei eft abfeedita. Horum gratia tandem prxfcntis fecordatttf-Wætribiilationcs,amp; dies irarum abbreuiabuntur ac ceirabunt.Alatrh.x4.

J AreamenfefeptimoinmontanisAraratquieuit.EcclefiaChrifticiuitaseftmonti impofita,6dfu.- Area quiefeent per petram omnium firmifsimam fic quiefeens, ut aduerfus illam nihil ne portæ quidem inkrorum ua mmontanis. kant.Qiiictis hiiius figuram ipfum quoep feptiini menfis tempus gercbat. Numerus enim feptenarius in fcripturis qiiieti eft facratus.

Cornus emiftiis egrediendo egredicbatur Si reuertebatur. Apoftoli in ludxa primiim emifsi noh in Corutts (mljjid. orbem egrcdiebantur,fed ad oues dunraxat domus Ifraelis, adeo^ baud loiigius ab area in qua Chriftiis erat auolabaiit,fed ad earn reuertendo reuertebantur.

Pcs cokimbæ non inucnit extra arcam ubi quiefcat,quare ad Noe in arcam reuertitur,ac placide' reci p« columbit no pitur.Etfuosdifcipulos Chriftuscolumbinafimplicitatepræditosddomo Dciemittitin mundum.ibi innenièsrequiit aliquando non inucniiint ubi quiefcanr, hoc eft aliquid efficiant. Qiiare ad Ecckfiam in qua Chriftus cum fuis eft iiacui reuertuntur, ac nihilo minus ab illo amanttr rccipiuntur. Noe manu extenta recepit columbam qua Si ipfe emikrat. Manus Chrifti eft in Ecclefia, qux columbas Si emittit Si recipit. HiC eftucrus Noah,liera quics,uocans adfe omnes laborantcS,aC requiem promittenS.

Columba fecundó emifla uefperi redit ad Noe in arcam, adferens orc folium oliux, paci.s lymbo- Tcoliunt óliti^» liim.Et in Ecckfiam fubindc pacis Si mifericordiw fymbolum per uerbi miniftros adfcrtur.Nccp enim muiido tantum falutis nuncii'i ofterunt,fcd Si domefticis domus Dei uelut in area detentis gratix ac re-creationis breiii futuræ eoiifolationem annunciant. Talcs colunibx erant pix muliereulx,qux ad difei puios c'laufos Dominiexrefuiredlionis nuncium,uelut oliux folium orc deecrptiim,relicrtCiido attule riiiit.Taliafunt etiä oliiix folia,ligna ilia à Domino prxdidla, qux fecundum ipfius aduentum prwee dere debeant, de quibuS dixit. Cum uideritis ifta fieri, leuare capita ueftra. Appropinquat enim redem ptio ueftra.Qiialiacuncp eoram mundo uideantur, nobis qui in domo Dei uti faniur xftatis brem futu-ræ,noftrx(jj iibcrationis luculentifsiina prxferiint indicia.

Columba rertidemill'3amp; noreiicrfa in arcam ampliuS,pröpterca queid prima cxiecatxterrxquie- Columba noti tcpotiretiir,imaginem eorum gefsir omnium,qui ante eonfummationem mundi huius cos ad cccleftis reuerfa. regni gaiidia prxecdunt,qui in fine ueiuti ex area cum Noe,fic cum Chrifto ex hac prxlenti cgredun-tur Ecclefia.

Tctium arex aperuit Noe cum terra effet exiccara,qut»d non admodum diet amplius neccffariiiS il Teilunt arc^ lius ufds. Et Ecekfiam hanc Chriftus paulatim demolitur ( intellige externam qux prxfcntis eftfeeu- apertum. ii)utuelex co cogriofeas breui futurum ut ex iilius claufura in iibcrtateui uitx ecCleftiS ac mundi no-* uiegrediamtir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Arcam tioe fioit

Aicamnoneftcgrcffus Noe, nifi tempore .à Deo ipfo eonftituto.NeC Chriftus cum fuis Ecelefiam egrcffiK ante præ.eiitis uitæ egredictur,nifi tempore illo,quod pater in fu.i pofuit poteftate. AiT.t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tempus.

Area Noe euin fuis omnibus eft egrelTuSjdempta columba qux prxccfterat.Sic Si Chriftus cum fuis Arcant Üoècuni omnibus amilfo iiemine, Ecelefiam prxlentem in conruminationemundicgrcdictur, nifiquddcum juts otnmbuse^l u * egrelTum egreffus^

ÎJX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t N G E N E s I M

egrclTum fideles illi prarueiicriint, qui ante finem mundi ex hoc fcculo migrarunr,quoi um imagùit® columba tertio emüTa amp;nbsp;non reucrfa prartulit.

Nof fdcrificdiùt Noe cuin eflêt ex area egreffus,5c fc amp;nbsp;fuos omnes nomini Dei faaificando confecrauit Sfeonunfquot; ex rfr- dauit. Sic Chriftus in fine mundi «SiTfcamp;pueros quos acceperat Deo patri confccrabitjllitpregniin’ w. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;offerer,ut in fiituro illo ac nouo mundo fit Deus omnia in omnibus,i.Cor.ir.nctp locum amplius hä'

beat ulla malediciio amp;percufsio,fed pax plena ac fempiterna obtincat. Ad hune finem qiiifquis aniniigt; uerd Chriftiano ac fideli quotidie fufpirat,is demum uerc teftimonium in corde geftat, quod fit ex ck' ftis,quibus iftagaudia funt deftinata, cum quibus etiam a Chrifto capire amp;nbsp;duce, uero Noah, Deogt;‘ patri tandem in fine mundi offeretur, amp;nbsp;fempiternis futuri mundi bonis potietur.

BEncdicit Deui fîoe cr filtjs eiuf. Ddt iÜiipotefiatcm in omnia animantia, etiam ad comedendum, W’ fanguine.Legem ponit aduerfian homicidof. Statuit paäum,ac padi ßgnum,lt;]uod noUt ampliut orbi licum inducere diluuiü. Üoe gudato uino inebriatur,iaccns^ in tabernaculo nudui à iuniorc filio rideli(r,iii'^' bui lier à fenioribui obuelatur.ldis bcnedicit,iÜi maledicit. ac tandemmoritusr,

Deus Noe amp;nbsp;filijs eius,amp;dixit ad eos:Crcfcite,amp;niul tiplicamini, amp;nbsp;replete terra, Sô terror uefterac tremor (îtfup’^'' cundla animantia terræ, fuper omnes uolucres cedi, eu uni' uerfîs quæ mouentur iuper terram. Omnes pifees maris manui udli^ traditi funt:Ô6omnequodmoueturamp; uiuit,erituobis incibuiTi.Qu3^ olcrauirentiatradidi uobis omnia. Exeepto quod carnemcû fanguifi“-non comedetis. Sanguinemenim animarûueflrarunirequirâ demain* cunclarum beftiarumôôdcmanu hominis, de manu uiriöó fratriseius requiramanimamhominis.Quicûcp effuderithumanum fanguinejH*** î detur fanguis illi u s » Ad'imaginem quippe Dei fatflus eft homo. Vosa** té crefeite ÔC multiplicamini, ÔC ingredimini luper terra, ôô impleteeam*

Et replete terram. ] Græcus adiecit:«» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niviilf,id eft. Si dominamini illi. quodin*^*

Oinzjes pifees maris manui ueiira; traditi funt.] amp;nbsp;Græcus uertittu«:! ’zemi'Txs r'as

inifj JliJluKix’Àd cft,Et omnes pifees maris manuijueftræ fubditos dedi. At in HebræofidtS'' tur,'xîni nûV3 Q'Ti ”53 bsat, id eft amp;nbsp;fuper cundos pifees maris, in manum uefti'am traditi: w*“* adreliqua etiam animalia referatur,tradita funt.

Excepta quodcarnemcum fanguinenoncomedetis.] In Hebræofielegitur 'xVsfcm kV id eft tantü carnem in anima eius fanguis eius non comedetis.hoc efijtanrum carné in anima cius, fanguis eius eft,non comedetis. Græcus reddidit ficiTirA/«/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;txifiocn i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e,idefttatii“

carnem in fanguine animæ ne comedatis.Hic uerba tranfpofuit,ut quod in Hebræo eft. In animati“*’ uertit fimplieirer,animæ ÔC fanguis eius,reddidir in fanguine, utrobicp relatiuis omifsis.

Sanguincm enimanimarim ue{lrarum.]Et Græcus reddidit,Etenim ueftrum fanguinemanimaruin«’ fti arum. At in Hebræo fie legitur,a3''n’n»BS'7 taSTOn nti “ibi'v.id eft,amp; ueftrum quoep fanguincmaiiigt;”’ I um ueftrarum. Pagninus uertit, Et profeéló fanguinem ueftrum animarum ueftrarum. Munfteruli Alioqui fanguinem ueftrum de animabus ueftris requiram.

De manu cundarum bediarion.] Deficit hic latina ledlio .Nam in Hebræo additur MW'xnK, ideftrt* quiram cum,ficut Si ingræco, ÎK^vTdauMjrb.

De manu idri çr fratris eius.] Coniundlio ôf in Hebræo non habetur,fcd fie legitur W'KV'ftw eft,de manu uirifi atris eius.Sic Si Græcus uertit.

Eundeturfanguis iliius- ] In Hebræo legitur ad hune modü,nQ’i’’' ’x’CT n3bt2,id eft in homine,uclptlt;’' pter hominem, (pro msn313373) fanguis eius fundetur. Græeu» fie habet, wri ri xi/AXTiüM-r»-*' Xv^gt;jaiTcu^id eft pro fanguine eius effundeï.Monfterus uertit, per hominc fanguis eius fundetur. Sic tt“ didic Si Germaniens interpres,amp; T igurina uerfio fie habet. Pagninus illud mgt;,3,id eft in ho mine, If'; fert ad præeedentia,amp; uertirQiù effundit fanguinem hominis inhomine,fanguis cius effundetur.

Rd imaginem quippe Deifidus edhomo.] In Hebræo eft : Q3Xn HH mi737 n‘'n'7hlt; aVïB quot;S, ideft qüO' niam in imagine Dei fecit hominem. Græcus habet èjftiivda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft feei hominem. ,

Et impiété edm.lHebraieé fie,n33333,id eft,amp; multiplicamini.in ea. Græcus uertit;^««

E X P L A N A T I o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IJJ

A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLANATIO.

Pofthiftoriâdiluuij MofeS ordine omniu cöiieiiicntifsimo confequenter deprimordijs fubfequentis po ftcrioris huiiis müdi,in quo uiuimus/ubijcit : 8C narrationis hiiius principiu ab eo fumit,qd amp;nbsp;maieftatc, amp;nbsp;rei ordine primu cftsnimiru ab oi aciilo Dei ad Noe amp;nbsp;filios eins poft facrifidu laudis amp;nbsp;gratiaru aólio nisfafto.Sicitatp dicif ^cnedixit Deus Noe Grfilijs eius,zx dixitad eos;Crefcite,e^c.'i Circa calcê præce-détis capitis meminit, quid Deus penes fe odorc fuauitatis ex facrificio Noe odoratus ftatuerir, liic uerd nc cëfilhim Si ^pofitü Dei Noe ac filijs eins baud innoruifle putemus,tneinorat qSo amp;nbsp;illis jrpofiti Dei gratia peculiari fit oraculo patcfadla. Crcdiderim aüt boe ftatim in ipfo faftü eflê facrifieii loeo,ubi Noe ftriido altariunà cü fi'lijs fuis bolocaufta Dno obtulifle fcribit Adbibint Noe dubio procul Si filios fuos ei facrificio,amp; benefieentiü Dei nö modó oblatione pccudüjfed Si iierbis celebrauit: ubi uerofimileeft ora culü hoe Dei ad ipfum efl'e pariter Si filios eius faeflfi. Continet aüt præfens oraculü Dei primü benedi ftionc,deinde cöcefsioné,rertió cxceptionc,quartd c5ininationem,quintó legem,fextó padiiim paftitp Beiiedidfff, figniim.Ad benediftionem pertinctqd dicifCrcfcitc,5d multiplicamini,amp; replete terrä.amp;, Terror ueftri actremorueftrifit fupercundba animantia terræ,amp;c.Eft ergo bimembris ifta benediftio. Primüem mul^ Benedidio bi-tiplicationchabet tarn animaliüquain bominü.Deinde dominiü hominis in cunfta animantia terreftria, ntentbris. aquatilia 8i iiolatilia, Neejj em tantum dicit,Tcrror ueftri ac tremor fit fuper cunfta animantia terne: fed addit,Manui ueftra: tradita,hoceft,poteftati ueftra: fubiefta funt. Perterrorem cxprelsit maieftatem ho minis:per hoc quod dicit ea manui noftrsc tradita, poteftatem fuper animantia fignificarc iioluit,

Eiomne quodmouetur ey' uiuit, entuobis in abum.QtMßolera tärentia tradiditiobisomnid.} Qiix debenedi Coneeßio, ftione Noe Si filiorü eius cömemorata funt, repetitione habent primæuæ benedi(ftionis,qua primis ho-minibus Deus ftatim initio creationis benedixerat,ficuti uidimus fupra cap.i.Qua: uerd de cibo fubqciun tiir,concefsionehabent cibi ante diluuiü baud permifsi. Nam illic de herbis tantum arborü frudlibus in cibum datis legiturrhic ucro, quiequid mouet amp;nbsp;uiuit,erit uobis,inquit,in cibü.Generaliter loquit,ut om nia animantia terreftria,uolatilia 8i aquatilia comprebendat.Ideo motus ac uita: mcminit,quac cömunia funt omnibus omniü gcncrum anirnantibus : Si particulam banc adiecit ad diferiminandüinter animan.* tia Si terræ nafcentia,qua' pofteriora licet creicendo motum quendam patiuntur, de loco tarn? ad locum perinde atep animantia nö mouentur. Hlud, Qiiafi olera uirentia tradidi uobis omnia, perinde didtu ui dcnir,acfi dixiftcr,Qiiemadmodü olim initio olera uirentia,berbas, Si arborü frudltis in cibü uobis dedir ita in pofterü trado uobis omnia qnæ mouentur amp;nbsp;uiuiint.Hifce uerbis nö tollit iifum berbarum Si olerïi î uirentiü femel homini datü, fed conceftum carnis efnm declarat,ut fciamiis perinde licere nobis uefci qui-

bufuis animätibus,attp herbis Si arborü fructibus.Alioqui dicendü erat. Pro oleribus tradidi uobis ifta.

Excepto quodcarnc cü fanguinc non comedetts.Sanguine enim anitnarü uedraru requirà de manu cundaril bc' iHanßct de manu bominis.dc manu uiri ßatris eiasrequirà anima hominis. ] Habet ifta exceptionc cü intermi natice cöiunftä,qua caiiet, ne carnis efus bomini libere permifliis abeat in crudelitate beftialc, qua homo ExcfpfW. inftar fæuæ beftia: carne animalis,in qua adbuc uita fir,cü fangnine comedat.Sic intelligo qd in Hebraeo le gitiir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M'? quot;iiaquot;! iwBia quot;aujsa qx Qiiafi dicat carne non comedetis de animali in cuius fangnine ad-

huc eft anima uel uita,aut in quo uitalis adhuc fanguis exiftit. Sic beftiæ decerpunt ac notant uina animal ciiia.Pofset ctiä fic exponi: Carne in cuius corpore adbuc fanguis eft,ne comedatisrut nox «733 nö de ani ma, fed corpore animato accipiat,intelligatnrcj5 ,pbibcri ne qd mebrü de uino animalis alicuius corpore abreptücomedamus. Sanguine enim animarüuejiraru requirä.Suprd monni in Hcbrsco iegi,Et uedrit quoq; Comffunatt«, anintarü uedrarü (dnguinem reqwrä.Habent ifta cöminatione.Minat fe requifiturü fanguinc,boc eft,uindi-ftäcrudelitatis langiiinariac de immanibns ac crudelibus fnmpturü.Nö dicit fimpliciter,Sanguine ueftrü requirä'fed addit, Animarü neftrarum,id eft uitsc ueftræ,nt de nece per fanguinis effufionc illata intelliga mus.Nec dicittanrü,Sanguinë animarü ueftrarmfed, Et ueftrü qncqj animarü neftrarü fangnine requiiä. Q^d.uindicabo crudelitatc fanguinaria nö folnm qua fæuit in fangninebeftiarü, fed Si qua fanguis huma nus truculenter fundit.Non adiccerat de ultione,qna fangninë beftiarü ucllet iikilci; fed fimpb’citer prohi bncrat,nc caro comedatur fanguine uitali adhne in corpore exiftëte.ldeo ad hune modü loqui iioluit,qno neutra crudelitatë tam qua in fangninë animaliü,q qua in fanguine humanü facuitnr,impunê fore fignifï caret. Scio nôuullos particulâ banc fic legerc:Sangiiinc ueftrü de animabus neftris requirâ.Q^d.Si uefi-pfi fanguine ueftrü effuderiris, hoc eft, fi nobifipfi manü cruentâ intiileritis, requirâ fangninë ueftrü de ue-ftris ipforü animabus. Verùm tortü eft qd illud nD''n’Mi7Qi’7,id eft animarü ueftrarü,pro,Q3’'n’\U7Si3'a,id eft de animabus ueftris'accipinnt.Deinde feqiientia nö fanent ifti expofitioni.Subinngit em;De manu cnn ftarü beftiarü requirâ eum. De manu hominis, de manu uiri frati is requirà anima hominis. Hifce uei biS exprimit, iinde iieiit fanguinë lt;Së anima hominis requirere. T am de beftqs nidelicet q de hominibus, fine ilii fint uulgares, id eft,mX, fiue pi accipui amp;nbsp;familiäres iiel fratres,quos intelligit cü dicit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;W^X Via,

id eft de manu uiri fratris eins. Loquitur de bomicidis adhuc uiuis, in quos pofsit ultio corporalis lege ta bonis exercerfqd fieri cü eo nö poteft, qui femctipfnm occidit. Hand quidem ille iudiciü Dci cuadir, uerîi hic nulla de eo fit inentio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ciuicunqj effuderit fanguinem humanü,fundetur [anguis iUius.Ad imaginé Dei

quippeßdus cd homo. ] Ponuntur ifta uigore legis. Aeqnitas iliiuS ad normà talionis exprefta eft, qua nihil æqmus efté poterit. Fundef,inqnit,fangHiseius,qui fanguinëhominis effuderit. Sicutifecit, fic patiat Si ipfc.Occiditfoccidatur.Adijcit etiam rationc,de dignitate hominis fumptä. Ad imaginé quippe Dei, inquit,fe(flus eft homo. nbsp;nbsp;d. Non ccucnit ut cuiufquâ libidini Si crudelitati fit obnoxius homo, cü fit ad

imaginem Dei faftus, ôi dominus omnium conftirutus. Qiiare non poterit impune' cedcrccuiqtiam, fi

manttm fuam in illum miferir,ac fanguinem ciu$crudclitere(fuderit,fiue homo fit,fine biftia.

Vos autem crefette muhiplicatnini, ingrediminifuper 'terram^cr impiété earn. ] Repctir benedifliO' neni mulriplicarionis, qua fiipna cccpit. Q^d. Hue potiiis fpeftate, lit multiplicemini, quamquomoilo fanguinemfiindendo bcnediiflioni multiplicationis huius repugnetis.

Quare in bene^ nbsp;nbsp;nbsp;Benedixit Deus tioe z^flijs eiuSyOquot; dixit ad eos, Crefeite cr midtip'icanttni,zrc.1 Porerit hoc loco quni

die!tonehac non q^^re no fit fadla mulicrü quoep mentio.Dicir,Benedixit Deus Noe amp;nbsp;filijs eius,amp; dixit ad eoSjCrcfciK fttftéla muiierii nbsp;nbsp;mulriplicamini. An benediftio multiplicationis ad folos iiiros pcrtinebat,amp; non etiä ad illoru uxorei-

tnentio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Refpondeo;Nequag excludunt uxores.Quod em uirorü dunraxat mcrainir,pro more fcripturxft^quot;

eft,ficuti pafsim occurrit.qua dereamp;fupra cap.Mneminir. Vir caput eft mulieris. Illi loquiï Dns etiid' bis quae non ad eum tanrü,fed ôC ad uxorc amp;nbsp;fubditoi pertinët. Quarc qucadmod«non iuris t.intiini,iy inuiieribus cöceflus eft carnis efiis, licet non fiat illar« mentio; ita benediftio multiplicationis nöadui ros duntaxar perrinebat, guis ad illos loquutus fit Dits,led SC ad uxores illorum.Nctp cm uirfincuxof^ bcnediillionis huius eftcifliim förtiri poteft,ut multiplicetmetp mafculorü duntaxat,fed 2C fccmininigr»^ ris fexus erat multiplicandus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.V AE ST IO II.

QKoinodo/iztf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Terror ue^iri ac tremor fit fuper cunfla animantia t erric.item, Kanui tteüræ tradita funt omnia- ] Qiiacraf lii^^

hxcuerbaimple quisg, qüofintiftaimpleta,cümultæreperiantbeftiæ, quarütremoracterrormagisfitliiperliomines,g

liaminü fupcripfas;quales fuiit Ieones,urlî,dracones,aocodili,ôlt; corifimilcs aliarnoftiis regionibusii'^*’ giuræ,qiiæ iititp de riment ab Iiominib.amp; haudquaq manniillorü fubfiinc. De onagro lob jp.fic dicentr Deo kgimnsiQiiis dimifit onagrii liberûjde uincuia eins gs loJuit^ Cui dedi in folitudine domü, SC tablt;f naeuîa eins in terra falfuginis^CStemnit mulritudinc ciuitatis,clamorëexalt;floris no audit. Et derhinoc' rote, Niiqd uolet rlunocaos, ingr,feruire tibi^aut morabif ad prarfepe tuü^Et de aquila: Nûgd ad ptû run dcuorabiï aquila,ingt,óe in arduii ponet nidu fuüŒt de draconib.inarinis; An extrahere potffA ingt ea.4o.icuiatliä liaino,de fiine ligabis lingua eius^Nîîgd pones circulû in narib.eius?Niigd multiplia’ bit ad te preceS,aut loquet tibi molliat'iNügd feriet tecü palt;flu,de accipies eü feruü fcmpirernüt' Er in cake cap.41. Nô eft fuper terra poteftas quae cöparel ei, qui faólus eft, ut null« timercr.Qüo igit uerü eft ''''' legit,Terror iieftri ac tremor fit luper cundla animantia terrse. Er;Manui ueftrac tradira finit omnia, hanc quæftionc abter atqj aliter refpondcri poteft.Primü qd dicit. Terror ueftri fit fiipcr cumfia animas tia terrat,intelligi potefteitëpori accómodarü fuifïê,in quo numerus Iiominü poft diluuiu adhucnatfï^J guus, idco^ indidifle Dnm terroré ac tremoré cüclis beftrjs quo coercita: abftinerêt à dilaniationc Iwp' n«,ne multiplicatio generis humani impediret. Si liunc fenfiim acceperimus, habent hæc uerba difptda'

none quandä non perpetuä,fed femporariä,incremcris humani generis teneri adhuc 3C exigiii icruiestc» qua: poft illius multiplications uires fuas nónihil amiferit. nbsp;nbsp;Deinde,fi fenfus ifte no placuerir,refpon‘l‘'^'

poteft, datü eile hifee iierbis dominiü SC maieftas liomini fiiper ceS beftias, ut poteftate habeat incur'^'’ animantia uoiatiiia,rcrreftria amp;nbsp;aquatilia,ficuti in explanarionc admonuimus.Nó eft aüt ad ucritatéliii' ins prscrogatiua: neccirari5,ut prorfus omnes beftiæ homini accédant ad manü,illi feruiant, SC metun»^ Simile, confternenhfedfaris eft, g» coram Dno,amp; qiiaiit« neceflarius iifuS expofcir,ius, dominiujmaieftatcjamp;'f® teftatéfuper omnia eft fortitiiS.Et ferui fiibieefli funt dommis ordine diuino.Sidicaï dominis : Terror ftri fit fuper firuos ueftros omnes, Manui iicftrx rraditi finit omneszan ifta poteftas nócrit iicra,fi align' feruis hcros fiios ncctimeant,necobedicnrcr obfirucntt’Abfir.Paucorüinobedientia iuris Si prarogatiu* integritatë ac uerirate non infringit. Reperias herü,qui fern« malü magis timeat ipfe g ab illo timeat.h^ peruerfitas nö tol'it interim uerirate herilis poteftatis. Sic amp;nbsp;de honore que parentibus filij, amp;nbsp;obfcniiquot;’ quä præceptonbus difcipub,immó SC de timoré qiifomnes Deodcbcmus.dici poteft. Hue acccdit,9gt;gt;i‘^* ces uiiiuerlalcs, Omnes,omnia,öfc.nü funt perpetud fîcaccipiêdæ,ut nullä pariant exceptionë.Qiia: co'” m uniter ôë maioriexpartefiuntjfolentplerüip uniutTfalirer exprimi. Vreü omnis Hicrofolymaadio^quot; nem egrefla fcribit,qd haudquag uerü erar,nifi mtelligas maiorë populi partë hac elfe lociitionc fignifi' catain.Sic cü dicit hoc loco Deus,Ten or ueftri fit fiiper cundla animantia terræ;amp;. Manui ueftiæ tradit^ funt omniarnô eft nccelfejUt ftridié de omnibus btftqs,nullis prorfus exceptis intelligas, cü nulla ufo Iquot;* mani necefsitas hoc requii-at,ur ad manü hominis de faëlo præfto fint omnes beftiæ;dracone$,crocodilii rlnnocerotes,onagri,tygrides,harpyiæ,aquilæ,leones,3ëc. Contendunt aliqui,nöelfe ullä bcftiä,qiix hominis fubitü confpedlü nö cont remifcar initid,donee fefe recoliigat. Ea tarnen de re cü ncminc cctcndt ro. Negari nö poteft,inultas efte beftias,quarü nos confpciflus fubitus,prælerrim in locis defcrtis,permj^ faciat.hidc tarnenöredle'colligit, elfe iliis beftijs dominiü datü in hommes.Alij reijciuiit caufameiuS,qd homini beftiæ funt tcrribiles uel in peccata noftra,ucl in inratione aut famë btftiarü. Verü fatius efie iudk co,ut ad hanc q iiaet tion ë ea refpondeamus,qux fecundo funt loco di(fla,amp; ad maieftatem SC portfoteg« neris humani fuper oinnia qiiæ in terra funt acceptam pertinent. Qiiæi unr etiam hoc loco,quarebefti® ante diluuium non ita timuerint acfugerint hominis cöfpedlum, ficuri poft diluuium. Er antcalegitnu* homini poteftatem dë dominium à Deo datum fuilfe in beftias, de tnnore tarnen ifto ac trcmorenihilW hiftorijs diluuium præcedentibus legimus. Refpondendumeft,ante diluuium fuilfe hominidatampotf-ft.item iiiper beftias,ueriim citra lanienam 8C madbationem, nifi quantü requirebar ritus faa’ificandi.Po^ diluuium uerd permilfa eft hominipoteftas inadlandi SC comedendi non unius dunraxat, fed omnisg«' neris beftias.Hanc poteftatem homini Deus non uerbis tantü,fed SC fic efficaciter dcdit,iir in ipfa aiiiinan tia inditus fit «am ob caufam nmor ac tremor ad hominis faltem confpc^tum,periiide atgi ouiculs àfo

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'73^

öt l^p^tpores à htratu canuuijK columbaï à confpeólu acdpitris protinus fugiunr.

Q,V AE S T I O 111. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;animalu

OnnequodmouettircfMuitifrituobisincibum.] ViuunrS^ moncnnir ctiarn draconcs amp;nbsp;JêrpentcS, Si cr «c lt;5uicadhiicalixfuntucnenatæ beftijc.Quacrjt igirur aliquis,ac dicat: Ergo iubcr utfcrpetes qiiotp Si aiia tilt;^nata,etiafK ho tienenitaói morMfcraanimaliacomedamuSï’Pratcreauiuitamp; mouethomo. Vult trgo ut homo coine-dîtttiàhominë,fimiisip crudeles anthropophagiï’ nbsp;nbsp;Refpondeo:Habctifta utrba conccfsionc,non im dnierit hi-

pttiüjfid mandatü.Perraittit ut quibus uifum fuertt animahbus iiefcamuGUon iubct ut id faciamus, qua- ^(^bis. ^tnififeccrimiispeccemus. Habes admodum magnâ mundorüacfanorü animaliücopia quibus uefcarc.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ofnofix

quodficordieftferpentibus ctiarn uefci,non prohibcris.Scribit Plinius lib.e.cap.ip. de Caudæispopuhs Acthiopiar^quddferpentes comedant,ideolp Ophiophagi uoccnt.Haud quidem illi faciuntlt;jgt; fit proliibi tum,faciunt tarnen quod uicißim non eft prarceptum.Et nos ubi mundis animalibus uekimur, non faci-inus quod fit prarceptutn,haudquaquam peccaruri,etiatn fi ne illis quidem uefcamur,fcd comedamus tx oletibus 3lt;: herbis aut frudlibus arborum,tantümodd lani fimus fide,amp; edamus cum gratiarü adtionc,ód quantum necefleeftfuftentandis naturae uiribus.Quarc agnofcenda eft hic liberalitas Dei,qua nobis po-teftatem facit uefeendi quibus!ibet;amp;f fimul uidendum,ut ilia pro noftra conimodirate fobrie utamur.

Qiiodobijeitur dehomine,3n Si homo,quonia ipfe quoqj uiuit Si mouetur, fub ifta conceisionc com De prchêdatur, liceatt^ nobis efle anthropophagis,qualcs aliquot genres cfiTe audimus:refpondco, non efic uerba Dei contra fpiritum ac mentem eins diucxanda,amp; à propefiro abalienâda. Vbi dicit, Omne quod mouetur amp;nbsp;uiuit,erit uobis in cibummon loquitur de hominc,ltd ad homines de beftijs terrR’,uoIuci ibus coEli,amp; pifeibus maris. Terror ueftri fit fupcr cundla animantia terrae,inquit, amp;nbsp;fuper omnes uoluaes cce lijCum uniuerfis quae mouentur fuper tcrram,amp;l fuper omnes pifees maris, omnia uobis fuut tradira. Hic fubiungit immediate,Et omne quod mouetur Si uiuit,erit uobis in cibumefignificans fe non loqui uifi de animantibus terræ,uolucribus cœli,âf pifeibus maris.Qiiare iniquum eft,fi uerba haee uitra,immo contra intentum Dei capiantur.Intentum enim Dei no erat,hominem homini dare ad uefccnduin. Deinde pro pofitum diuinarbenedidlionis erar,ut multiplicarcntur homines fupcr terram. At anthropophagia pla-n(?aduerfaref huiepropofito ad diminutionem faciens generis hiimanhnon ad mulripliearionfm,ut eru-dclitatem taceam,quam philanthropia Dei probarc non poteftfted^t hoe ipfo quoq; loco mdemus,admodum grauiter deteftatur,amp; pofita lege prohiber,dum dicit:Qiiieuneg fuderit fanguinem hominis, fun detur amp;nbsp;fanguis eius.Qiiis autem fie poterit uefei homine,ut nee fanguinem eins fundat,nee carnem cum I f!inguinecomedat,ncchomicidiumadtHirratf

QHirtitetiä,quareDeuspoftdiluuiûaquarücarnisindulferitcfumhominib.eü antediluuiuilh'sher- QUetreciimie' basdutaxat Si arboru frmîlus ad edendfl tradiderir. Chryfoftomus fie dicit: Hic eft initiii edendaru car fuipirmifjut fit niü, nö ut nos ad uctris ingluuië paret Si inftruat, (ëd qa ex ipfis erat Noe facrificaturus Si Deo gratias pq/i dùwttw. adurus.Vidcî ergo fentirc,eà ob eaufam poft diiuuiü permifsu efife carnis efum tjd de animantib. crût ho mines Deo faaificaturi,q uidelicet licite de lacrifieijs cdcrc poflenf. Verum ea ratio paru fi rma eft amp;nbsp;con ueniés.Nâ lt;Sf ante diluuiû obtulit Habel de grege fuo,lt;Sf tn nô legimus,ggt; fuei it homini ante diiuuiü carnis cfus permifiîis.Et utrofimilc eft Noe quoep inde à patrib. accepta fuiifc eonfuctudinc de animantib.fa crifïcâdi, antegdiiuuiüinduceref. Alij alio refpieiüt. Dicût terrâ fniffe diluuio lab£faâ:atâ,idecl5 fru-ftus illius priftinâ cibädi efficaciä amififfe poft diiuuiü ; deinde naturä humanä faiflä fragiüoi é,opus ha-builTc liberaliori alimonia, attp ob has caufas efum earniü permifsü elfe hominib. nbsp;nbsp;nbsp;Horü fentetiatnihii

dctraho.Credidcrim tn efum earniü etiä ante diiuuiü fuifife ufurpatü hominib.Ereni fi omnis caro uiä fuä corrupcrat,ficuti icriptura teftaf, hand im,pbabile eft etiä in uiiflu corruptä fuifie fobrietate prinixuä, Si. indiidà qdübet edëdi temeritatc,priusg cüifta diluuio inuolucrent.Nä Si Chriftus ipfe de temporib.dilw niü praEcedcntib.teftat,^, ederint Si biberint homines.id qd fané nö de ncc£fl'aria,licita Â; moderata eden dl bibeditç raHonc,fcd de ingluuici inteperantJa didlü cfle cenfemus. Quare arbitror efum earniü hemini poft diiuuiü etiä häc obcaufam efie conceßu,amp; priniä fobrietatis lege abrogatani,nc etiä nouo iili fcculo trälgrefsionis occafio,,ppter carnis noftra: intemperantiä,obijeercf. Et Bafiiius ad hüc modü fenfifle uidlt; tui,in Hexä.hom.ii.fic dicësiPoftg uerci prseferiptä uiuëdi meta reiccitjträfgrcfliislß eft homo,poft cata-clyfmü, cü temeritatë homiiiü feitet Deus,qbufuis uefcfpermifit.Omnia h:cc, inqt,uelHri olera uirctia comedire. Hac permifsionc poreftarem aeceperunt amp;nbsp;reliqua animantia,ut carnibus ucfcant,amp;:e.Hæe lilc.

Q_V AE S TI O V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V ■

clfuderitfingtdnèhumanu-fundeturfanguis ilIiu5.}Qus:ni hic,gd de magiftratu fentiendü fir,Q gla nbsp;nbsp;nbsp;ÿlt;idto magi

diü geftatjUriç nullä aliä ob eaufain g ut fanguinënó bcfti3iü,fed hominü elTundat. Si iuxta pracfentc häe lege iifqjadeó nö eft humanus fanguis fundëdus,ut qfqs iliu fudcnr,4gt;prij fanguinis iudiciü ôë eondemna tionë inciirrar,qüo gladius magiftratus cxcufabit,nc tnilgrefsicmis reus cenfeat? Refpondeo: Qui legë hâc tulir,potcftarë fibi retinuit deccrnëdi Si ftatuëdi in cuiufuis fanguinc. Ille fie ftatuit, ut fanguis homici dæ fundatHuius fentëtiæ fuse exceutionë cômendauir, primü Noe,deinde ex ordine cüéf is magiftratib.II liqdfaciüt,faciürcxauthoritatc diuinælegis Si côftitutionis,dü homicidas occidüt. Aliud aüteft,,ppriatc mcritatejirnpulfuuelodq uelirac,uelftudiorapinsc:amp;f aliud,£xauthoritare diuinæIcgisfanguiuëfunderc humanü.Aliud itë eft,fundcre fanguinë hominis.'iSë aliud,füdere fanguinë homicidæ.Qiiarc nö dixitgt;Qiii cîiçeffuderitfanguinëhomicidæ,larronis,uenefici,blafphemi,adulteri, «Sëc.fed, Qiiicürp cffuderit fangui Un, bontini$»fundetur fanguis iUius,Quaproprer taïqabcft ut gladius magiftratus reus fit fanguinis hu

Ijö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s I M

mani, ut fi rit«? adminiftrct,ad hoc faciat ut fanguis humanus feriut illæfuSjac cordis hiimani ac fangw’''^ ctfufionë ^pcndétis malicia ôfcrudelitas cohibcaï.Nifi kgé hâc iîc intelligamus,ut ad reprimêda fit ho^ cidia latajôë iuftüjimmo necefiTariü, ufum gladii magiftratib.cömendati ftatuat,femcl uno hotnin« tollend« cfiTctrprfus uniucrfum genus humanü,amp; omnis omni« hominn fanguis effundêdus. Etem accidiire,ut Sé filius Noe,occidereî à laphcr.luxta lege häc fanguis laphet fiiiflet effundedus.A qt’Niii“' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cas,ab co q potcftatc gladij ad fumed« fupplidiü de homicidis à Deo accepit, cofequet iit à qlibct,id(jfr

ne authoritate amp;nbsp;poteftate, fic nt occifor lapheth quotp fuerit occidedus uel à Chä,uel à Noe,amp; quétiâ etiä illius fanguis fiidedus. Hoc paéto femel occifo aliq homine ^igrcflns fiindcdifanguinishiin” ni null« fortiret finé,donec de primo ad ultimü omni« mortali« fanguis effet eifufus.ltacp qd dicit,Qÿ*' cuep fuderit humanü fanguiné,fundeî fanguis eius:fic eft intelligcndû, ut lege habear nô tollendi e' mtdn' fanguinis humani,fed conferuâdi,ideo^ luftâ homicidij uindidïâ ftatuenté,ne fPgrclfu fundcdifatigu®'*

Q«oi«odo fît im humani genus humanü nô multiplicet,fcd prorfus extinguatjliccati^ innocentib. fccuré uiuere. 1^“^' fletum, quad di fus dieet aliquis.'Qüo implcï qd hic eft «à Deo diétürQiiicüep fuderit fanguiné human«,fundet fanguiSi“ citjVundeturfan us,cü uidere liccar quâ plurimoshomicidas pœnâ hâc eiiadere, qd uel lateât illorü homicidia,ucl magiUt’ g«s etM. tus in eos nô animaduertat,etiâfi feiat eos fanguiné fudifle human«^ Refpôdeo: Qiiæftioni huic lotuS nô erit,finô legas, F«det,quafi fit uatieiniü de rc futura:fed,Fundaï fanguis illius, ut fit «erb« praeeipieiit^ ac ftatuentis Dei,q«o animaduerti debeat in homicidas. Hâc legé fi angelis exequendâ reâdaflet, nô efltf iilla homicidaru euafio.Qiioniâ uero mandata eft homini,accidit pro corruptiOne ingenij humani etiaf* hic quod ufimenit inreliquis prxceptis Dei,quorum nullum eft quod conftanrer 6C nté adimplcatur.

Quîm conueni- nbsp;nbsp;Benedixit Deus Noc crfilijs eius,cr dixit ad eos:Crefcite er multiplicdmini,^ replete tetra. ]Quidfird^

enteriftarepeta ncdidlione hac annotanduin le,admonui fuprà cap.i.ln prsclcnti obferuandü eft, § côuenienterfâDtu* tur benedüîio, corâ Noe ôCfilijs eius poft diluui« repetierit ac renouant.Erat nô terra modo,fed amp;nbsp;uftiuerfa caro maled* éfioni amp;nbsp;condénationi fubielt;fla,ôé ags diluuij ilia uaftata ifta jirfus, dépto Noe,cü fuis deleta, «ec conil^ bat amplius an priftina humani generis bcnediôlio efficaciâ fuâ habitura effet in pofterü.qua’reS dubiOJ* cul animos piorü Noe ac pofterorü eius admodü perturbaffet. Deleuerat prioré mundu ,ppter malitnâ dé humani cordis.-ueriim inter alia uitia libido nominata fucrat,quâ cü filiabus hominü exercuerât.Q“^' re ne uideret dânare matrimoniû qd ipfe inftituerat,amp; ne qd hac in re fludluarét, nô folü reipfa uirruteii* priftinæ benediélionis renouat,fed manifefto etiâ expreffo oraculo renouationé eius manifeftat, di«?' j Crefeite Si multiplicamini,ut bona cü côfcientia. Si fide fyncera multiplicädogenerihumanotar»“?'^ plëdæ incüberent.Sic folet Deus poft flagella Si iræ ipfius fenfum gratiæ fuæ lucé cordib.fideliü rcftitut«gt;

Qupmodo bene fine qua nulla poftet quantüuis pij hominis côfcientia in curfu pietatis cöftanter perfeuerare.

diilioiflaperti- Si illud côfideremus.Nô folü filijs Noe dicit,Crefeire Sé muitiplicamini;fed Sé und cü illisipfi etiäNot)d' neat ad Hoe. nbsp;nbsp;q tn nô legimus q»poft diluuiü aliqs liberos ex uxore fuftulcrir,in quib.fecundü bencdiiflionis huiuS e®?’

ciä creucrir,ôé aliqd poft tres filios ante diluuiü acceptes ad generis humani multiplicationc cctulcnt^'’ fequés ergo eft,ut deputet ipfi qcp multiplicatio generis hinnani,quæ côtigit per ipfius filios, nepoKS»^ pofteros.lmmo fi reôlé côfideres quiequid fit de opere multiplicationis per filios adimpleto,ipfa mulnpl* cationis benedidlio Sé gratia principalitcr ad Noe refertur, qui gratiä corä Domino inuencratAi““** facrificij odor Domino apprime' placuerat. Qiiare quod dicit,Benedixit Deus Noe; inteiligendü cum primis : Sé quod addit,Et filijs ciiis,idem eft ac fi dicat,Propter ilium benedixit Sé filijs eiuS.

Kaieüatis digni Terror ue^lriactremorßtfupercunillaanimantiaterr(e,]'Videmus hic annex« efli maieftati timoré. Vbico tati annexum ef ftinnt homine dnm terrcnü,illi(^ poteftate in cüöla animätia dcdif,adiecit hocreuerétia:gratia,utm3if'*’ fe timorem no- tis huius eminctia terror! effet cûftis animätib. Qiiare nihil poterit peruerfius accidere, q fi MaieftasI“' tentfubditi. beat contéptui.Neçp eft qcq intolerabilius illis q funt in eminctia cöftitHti,q fi fentiät fe lubditis «fl'e ludk Enimaduertant brio.Siego Dns inquit Deus Matiubieft timor meiC Deinde obferuët hic magiftratus unde fit timor id? tnagiflratui,un- maieftati debitus.Nô dicit,Ttrrebitis ac tremefacietis cuéla animätia terrscifcd,Terror ueftrierit luperco de fit timor îAa- cia animätia terræ.ipfe Dns terroré hüc animantib.indidit, reddiditlp hominé terribilé ac tremendfi.E'“' ieilatis. dé itaqj opus eft hic timor ac terror, cuius eft maieftatis eminentiäqi arbitrio fuo in qué uoluerit trîsfd' re,q deponit potétes de fcde,Sé exaltat humiles,Sé effundit contemptü fuper principes. Qua,pptcrinfipgt;? tilsimi funt,q ut timeant à fubditis,légitima gubernationé peruertüt in tyrannidéiidlp efftciüt, ut dûp?* poftero modo timeri uolüt ab omnib.timeât uicifsim fibi ab omnib.fidät nemini. QiiinpotiuS eüftudiol?

, obferuât acreuerentjunde habet g? funt principes,per que unü rité poffunt Sé hoc confcg,ut à fubditisti-meant Sé obferueiit^Qiiid aüt æquius céferi poterit,q fi homo timédus fit à fubditis fuis rfgt;pter maicft^« à Deo acceptâ,guis natura nihil ab illis dilferat,Sé eide cü illis infirmitati fit obnoxius,multo magisnn'? dus fit ab hominib. Deus ipfc,à q qcgd liabét eminctiæ Sé honoris acceperunf,q «nus etiä omniüquï® carlo funt Si in terra fapientiâ,iuffitiâ,Sé uires fuperat,Sé remotior eft cü ä natura tû à fragilitatenoftrJiS cœiü fit a terraflâ uero cü non fit timor Del ante oculos noftros,q fumus impudétes dü a fubditiJrequir* mus timoré qué Deo neganniSC'îniquü ceiift t,fi beftia nô timeat hominé,Sé homo inferior ftipcrioré: interim fuli^ deqj facimus,fi homo nô timeat Deü. In ciufmodi immorigeros acdiuina: Maieftatision« ptorcs,dûtes bcftiar« immiftùrü fe minât Dns, ut dilcerpant ac proterât à beftijs, q eminétia: fuæautliore agnofeere nolüt. Et illiid obferuandü eft; Cü dixiffet,Terror ueftri ac tremor ent fuper cur.éla aiiimi tia terra:jSéc,nou adi£cit,fi malt quicquâ cgerit.Ergo uoluit timeri hominë à beftij» etiâ uinocuis.At Afû flûku

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2J7

A nbsp;ftoluS iibidemagiftratibus Rom.ij.fcnbir, dicit; Si ma!c cgciis.nmc. Non énimfruftra gladiiitn por- Quodnonaiic''

tat. Admonemiir poteftatcm liomiiii à Deo datam fempcr qindem bonorandam à fubditis : rum ucro cit, Si male ege-timendametiamelÏCjCiimaliqnid malimoliiintiir. Maiertatcm utró Dei non foliim a' male’agentibus, rint, fed amp;nbsp;ab iliis qui pro uiribus abftinent à malo,cfie timendam, immd tremendam. Etenim tametfinon babcatur homo coram Deo,co loco quo beftia habetur coram homine,infi nito tame inferior eft Deo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

à diuina Maieftate remotior qua m fit beftia infra Iiomincqj, amp;nbsp;ab liumana natura remora. Qiiare fi timeiidus eft homo ab animautibus eriam duin nihil mah agunr,muito iuftius cft ut Deus timeatur ab bominibus,etiam duin impenfiisimc' iuftiriæftudent.

ManuiucftriC traditafunt.] Obferua quod nö dicit. Manu ueftra parra funt : fed, Manui ucftræ tradira nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RUtifi

fuut. Qiia:noftra funt extraditione, hoe ipfo quód tradira funt admonenr de eo quitradidit, ac cemo tacflrctparta/üt: nefaciüt nos gratitiidinis pariter SC modeftiac,ne uel ingrati fimus largirori,uel acceptis infolenter amp;nbsp;ar f^d, Manui uc^ rogâterutamur.Qiiid habes,inquit Apoftolus,quod nôacceperisc’fi aüt accepifti, qd gloriaris,quafi nó tradita^ accepcrisflpfe q tradidit,leges populo fiie fixir,quo amp;nbsp;abufum pecudü prohiberer,amp; infi-enc cordis hu nianicupidinëcoerceret.Nóhgabis,inquir,osbouitrirurati. Itë, Vtrequiefcariumentü turiamp;afinus tuus.Et.’Ne aiiferas matre cü pullis.Irc,Qiii coierir cü iuincto,morte moriatur.Pecus quoep occiditc. Vi des reprefiam libidinë amp;nbsp;abufum pecorü,quamuis manui noftræ rradirorfi.Deinde,ne ordo charitatis Conmnis tüaba acpacis iiifatiabili cupidirate perturbef, ueruir,ne quis bouc uel ouc proximi fui cöcupifcat. Sût quid? omniu tra^ bumano generitradira omiiia,ucrMn] ha(ffenus,ut in poflefsione amp;nbsp;ufu nulla fit confufio, nulla iniqui ditto no tollttle tas,nu!lauis,nullaffaus,fcd (Wicuiep quodipfiiuftis modis contingir, intaefturn rclinquatur.qud fpe- S^ttmam Cf pri (fiant innumera. leges ram dininæ quàm ciuiles.Da phanancum hominem,pubiicae pacis amp;nbsp;xquiratis ttata poßeßieni hoftem. Is colliger ex hoe locoiSi tradira funt nobis omnia,crgo noftra communiter funt omnia.Qiiic quid communiterpertinet ad omncs,communirer poteft ufurpari ab omnibus. Oinnia itaep omnium communia funt,neeconuenir utaliquidpriuarim pofsidearurd quoq, tollendaé^ funt omnia proprie-tatis iura. Horum dementia non argumentis, fed poteftatc publica eft coercenda, ut leges eins reuereri difcant,qui fie mortalibus tradidit omnia, ut interim iufta rerum diftnbutjo Si poflefi'io ilUUara feruc-turamp; integra, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a

Omne tjuod mouetur nbsp;nbsp;uiuit,erit uobii in cibim.Quafi olera uiuentia tradidi uobis omnia. ] De prouidentia

B Dei,qua conditis à fe de necelfario cibo prouidetideindc Si de eo quód uei bo fuo poteftatem eorum tra • dit,quibus uefcamur,dilt;flum eft fupra' cap.i,ubi primis hominibus de cibo pracfcribitur.In præfenti ex pendenda eftprimiim liberalitas ifta Dei,qua ultra herbas arborum ffuëlus etiam carnis efus conce ditur hominibus. Deinde confiderandum eft, quod non folum tradidit nobis carnis efum, fed Si hune fe nobis liberrimc' tradere manifefto oraculo exprefsir,quo non nccelsitati modó,fed amp;nbsp;confeienria; no ftiæ confulat. Alioqui quotquot alieni funt d erudelitare maifl andi ac uorandi animanria,nunquam in duei poflent, ut falua confeientia aliquod animalculum macflarent 8( ederenr. Et ego Mufculus, qui iftafcribo, omnino fic fum animanis, ut in omni uita mea de nullius elTcm animalculi carne comeftu-rus, uifi uerbo Domini inftrinfliis, certó fcirem, hanc elfe diuinæ bonitatis amp;nbsp;uoluntatis hberalita-tem,qua mortahbus libere' concefium eft ut pura confeientia uefcantur quibuslibet, habeürép cibum n5 fiilum ex herbis amp;nbsp;arborum fru(fiibus,fed amp;nbsp;ex omni eo quod mouetur amp;nbsp;uiuir.Tcrtió.Conccfsio ifta quoniam ab eo profcifla cft, qui omnem habet Si authoritatem nbsp;nbsp;porcftatem,nec poteft illicit a cenfe-

ri, nee debet dquoqmorralium infringi ac prohiberi. Sicut enim firmum cfiï]uod Chriftus Matth. 19* dixit,Qiios Deus coniunxit,homo lion feparerita plane' irrefragabilf^lC fi dicas; Quod Deus huma-no gentri dcdit,homo non auferat.Qiiare quemadmod|^^)on miniftri Chrifti,fèd adiierfarrj Dei eft, prohibere lcgitimuni coniugium,lt;SC feparare quos Deus coniunxirnta hbudquaquam Dei, fed fatanac feruifunt,qui carnis efum a Deo ipfo tam liberaliter concefl’um,propria temeritate, immo ex inftiniflu fatanae prohibent. Qiidm aüt haud unlgaris fit ifta temcritas, fed prorfus diaboiica. Si quod fuerit per homines hypocritas amp;nbsp;fidei deferroresin Ecclefiam nouifsimis temporibusinrroducenda,;manifcft(^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. j

cernere cft i. Tim. 4. ubi Apoftolus difertis uerbis uaticinatur dicens ; Spiritus manifeftcM'icit quód in / nouifsimis tcmporibus difcefturi fint quidam d fide, attendentes fpiritibus.errorïs amp;nbsp;doiflrinis dsemo-niorum, in hypocrifi loquentium mendacium, amp;nbsp;caurerio notaram habentium corricientiam, prohi--bentium nuberCjSf abftinere d cibis, quos Deus creauit ad percipiendü cum granarü aeflione fidelibus, amp;nbsp;hisquicognouenintueriratem.Quia omniscreatura Deibonaeft, Si nihil reqcicndumquodcum gratiarüaiflioncpercipitur.Saniflificaturcnimperuerbum DeiSë prccationcm.Hæc proponensfra-tribus,bonus eris minifter Chrifti Iefu,enutritus in uerbis fidei amp;nbsp;bonac doeflrinar.Hæc Apoftolus-. Af hodiequi ifta Ecclcfiæ Dei proponit,d Pontifi'cibus damnatur hscrefeos. Si igni traditur comburëdus.

Paulus docTrinam hancuocar bona uerba fidei : hypocritac Papiftæ uocant earn erroneam Si fchi-fmaticam.Horü impietatem præuidit Apoftolus, immo per fpiritum Dei prædiiflam cfte dicit; deinde tribuit earn dacmonibus ranquü fpiritibus malis. Si Deo in omnibus aduerfantibus.Dixit enini Deus, Crefcite Si miiltiplicaminneamép ob caufam mafculü amp;nbsp;feemina creauit Siconiüxit.Deinde quod cibü attinetjOmne quod mouet,inqt erit uobis in cibü.Qiiafi olera uirctia tradidi uobis omnia. Huic operi, çrdini,ac liberalitati Dei aduerfarius daemon per mimftros fuos hypocrifi, hoecft, fimulatione ac fpe-?

238 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s I M

cie far/limonia: teiîlos,contradicir. Si matrimoniiim de immundida diffamar,ca:libatum pradiö’’'^ Ä coniugiiim feruis Dei adimensxonfimilitcr amp;nbsp;efiim carnium fub fpecie religionis certis dicbusoquot;’' nibus fidelibus lUicitum facit.Agnofcamus igitur doéfrinain dscinonioriim. Si miniftros non ChrÂ fed (atanjc, nota omnium manifcftifsima per ipfiiis fpiritus fandfi uaticinium ex ore Apoftoliproiii' tos, qiiicquidhodie Pontifici) prætexant. Nobisauthoritate uerbi Deiconftat, non modobonui'’ quicqnid Deus creauit ad percipiendum fidelibus, fed Si licitum efle illorum omnium ufura, ut pffii'' de bona cuni confcientia carnibus animaliü uoIatiliü,terreftrium,gt;SC aquarilium,atqj herbis tcrrïjOl®' bus,amp; arborum frudbibus uefci qiieamus.Deus cft,non homo,qui dicit; Omnc quod moueturÂui' uit,erit uobis in cibum. Qiiafi olcra uirentia tradidi uobis omnia. Et hanc liberalitatem fuam neq“‘ per Chriftum filium fuum,neque per Apoftolos feruos fuos fuftulit.Satan cft, non Deus, quididt:N ducas uxorem.Etenimquifccundumcarncmuiuit, morietur,ficutiSiridus Papapronundat.Sîf’® cft non Deus qui didt,Ne uefcaris carne,nifi pifcium tantum.

Contra luxuCfquot; Deinde annotandum amp;nbsp;illud cft,qudd non dicit, Omnequodmoueturamp;T uiuit,erif uobisin lusniquot; ingluuiein, ingluuiem:fcd,Erit uobis in cibum-Muitum intereft inter cibum necefrarium,quo corpora noflrar'' fiduntur:amp; inter luxum,quoingluuiei crapulæ ftudenir. Si uires corporum noftrorum nonreft*' untur, lêd corrumpuntur ac perduntur. Qiiare non immeritd requirit Apoftolus, ut acccdat gran^quot; nima(fbioamp;prccario,quocibusà Deo dams non foliim illiusuerbo licitus fit, fed amp;nbsp;fände.i Hol’“ nfurpctur.Sanélificatur,inquir,per uerbum Dei,quo uidelicet eftconcefrus,5lt; precationem.Quip^'' cando cibum petit à Domino, Si datum cum gratiarum adlione wfurpat, non poterit illo per luxunj prophanis modis uti. Quare Si peccaï hodie uehementer in eo, qudd lltra leges naturar omnénoftquot; cibum uertimus in luxum,ac donum Dei uerbo illius fandificatum pKophanamus,amp; uires corporaquot;’ noftrorum irrecuperabilitcr pcrduntur,dum per luxnm illas omnis genens morbis fubijcimuS.

Concefftt! carni Excepta t^uodcarnemcumfanguine non comedetis. ] Primiimobferua,quodconce/rumcarniJffquot;''' um ejuf exce- Deus exceptionc aliqua limitât, ne prorfus liber fit conceflbrum ufus, fed legi alicui aftridus. Col’ll ptione alii^ua li mili modo Si fuprà cap. x. cum uniuerfos paradifi frnftus primis hominibus daret ad uefeendumA mitatur. nâ ex omnibus exemit arborem,de cuius frudibus non liceret illis ad edendü ufurpare.Nondipr*’® rationem qudd aliquid excipitur, ubi homini infignis aliqua prarogatiua confertur. Prodeftpl“f' mura adrcftringendam cordis noftri arrogantiam,amp;: immoderatam intemperantiam,fiin ufuconcd' j farum rerum lege aliqua non hiimana Si Pontificia, fed diuina cohibeamur,ne modum excedaraui)^ omnium largitorem tandem floccifaciamus,lt;Slt; ne agnofeamus quidem.

QjiaUs ponatur Deinde expendamus qualis ponatur exceptio.Exccpto,inquit,qudd carnem cum fanguintnonro exceptio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnedetiS.Non prohiber,ne fanguis animaliumfundatur. Alioqui quomodo edercntur?fed crudcliorrquot;'

ferinam prohiber, ne homo ad morcm beftiarum cruentamanimalium carnem uoret. Qind fe erat hac exceptionc amp;nbsp;prohibitione, fi à cruenta feritate alienus prorfus eft hominis animus^R'' periuntur Genrcs,quæ carne humana uefcunturrquid mirum, fi rcperiantm- qui immaniferitate,!quot;’' gis beftias quàm hommes referentes carnem crudam,amp; calido adhuc cruore palpitantem uorentf^” legum Dei qualitate iudicandum eft de naturæ noftrac malitia Si deprauationc,

tudicium fangtd Sanguinem enim aniinariim uciîrarim requiram de manu cunilarum befltarum,cr de manu homing, df nts pertinet ad tarifratris eiu^recjuiramanimamhominis. } Primùm expendamus, quoddicitfefanguineinhominisquot;' J^eum. quifiturum. Ergo indicium fanguinis ad ipfum pertinet, ranquam fuperiorem iudicem. Atqui mag’' ftrarus ob id gladiuin geftut,ut pœnas fumât de homicidis.Reific'. Minifter Dei cft, inquit Paulus,0“ fumendam uinduflam. Qiiare ubi uidemm homicidas pleifbi, cogitemus Deum fanguinemeffulquot;quot;' de manibus illorum requireremec indicium magiftratus, tanquam humanum refpiciamus, fedpotiquot;’ diuniam fupremi ludicis ultionem agnofeamus.

Aeejuitas iudicij nbsp;nbsp;nbsp;Deinde confiderandum eft,quod cum dicendum eftèt, Pernas fumam de homicidisrdici^Sanguinfquot;

Det. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueftrum requirara.Item,Requir4 animä hominis. AequitaS iudicq Dei exprimitur. Qiiid enim«q*quot;'

us, quàm ut reqiiiratur quod male Si per iniuriam eft ablanim Homicida aufert hominis faiiguinquot;’ Si animam.Redi? ergo ab illo rcquiritur,quod uiolenrer Si per iniuriam abftulit.

■ Cogitemus hie primitm,fanguinem noftrum pertinere ad ius amp;nbsp;poteftatem Dei. Sic iliumdedir,“’ nihilominus ad ipfum pertineat,fi qua illi infertur iniuria.Qiiare cogitet fe peccare in Dominum,qn’*' quisin fanguinctnamp; animam liominis temerarius efir prarfumpferit. Deinde expendamus fir graue timendumiudieium omnibus illis, qui fanguinem humanum fundunr. Requiram,inquii. Qiiis^Deusipfe.Qiudf Sanguinem hominis, animam hominis, undc^ De manu tam beftiarumqwiquot; homirium.Aufertur peeunia,requiritur de manu uel furis,uel raproris, aut defraudatoris. Poteftrcft' Qÿrfre’ commi- tui.Si qucmdefraudaui,inquit Zaeha:us,rcddo qiiadruplum.Auferturfanguis,eripituranima.Vwlr nationem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si quomodo rcftituetui^ Requiritur quod reftitiii non poteft. Quis eft ille homicida, quireddiraocjl'

üatiin poß duu~ anima uiræ reftituat quem occidit? Graue dtbitum quod reddi i.on poteft, ut ramen omnium iuftiiS’' Mum paucis tilts me'rcqnirirurjidlç abeo,cuiusrcqnifirio contemni uitariip non poreft.Terti(),amp;; deeo cogitemuSjipquot; hominibus pro- de eaufa ftatim inirio poft diiuuium,cu odlo tantum homines de nniuerfa carne fupereflent,ccminanf po/iierit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jiem ifum aduei fus hoinieidas protulerit. Videtur enim nullâ fuifle tü lUius ratiouem,cum elfcnt ud»'

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2?9

A unacarohomines illi arrtifsimc triplicifuniculo conncxi.Erat enim coningcSj eriit parcnres amp;nbsp;libcri, crätfratres.Et præterea crût pij,adcocp ftupëdo bcneficio Dei foli ex omni inortaliü genere feruati.Ve riirn quanniuis efTenr arclc' coniunó:i,amp; una caro,ac fimul pijjCrüt tarnen liomirkeS,qiioru tâta cftcor-ruptio acdeprauatio,ut pedcs eoriiin ueloccs fint ad effiindendü fangninem, ctiam fiaternüjqiiod an-tea fcecrat Caiinetiam patcrnüjquod tcntauit Abshalom; etiam filiorfi, quod fccit Herodcs; dcniq; Si conniibiaicm,quod idem Herodes feciflë Icgitur.Qiiare non erat præter rarionem,qiidd comminatio-nem iftä Deus domui Noe,in qüa crant coniuges,parentes amp;nbsp;liberijÄ: fratres,ftatim initió propofiiit, qua cordis Inimani temchtas reiringcret.Et lieer non Icgamus in domo Noe aliquü efle fangiiinis clT» fionemfadamjcrat tarnen ftatim figenda lex,qua: amp;nbsp;praefentes colnberet,amp; ad pofteros traiil'mitteret

Qjÿcurtqieffudmtfiingninemhi{inan!m,fundeturf'MguisilliM. JExpëde legcm talionis, qua nihil poreft talionis. f fïe æquius, Qui fanguine Immanü fundit, reftitiicrc quëftidit néporeft,ôë tarnen tenetiir adreftitiien du. Acquuigitiir cft,iit languinë fuü det,pro eo que fudit. Sic relt;flc' repofcit anima pro anima,mani:s pro manu,pes pro pedc,ociilus pro oculo,amp;’e.qiiemadmodü amp;nbsp;in lege eonftituiLEft aüt geraina talio G^^ninaratio nis luiius ratio. Vna,iitiuftiria amp;nbsp;acquitas feruet. Aiioqui iniqufi eft, fi impunis fit fangiiis boinicida: amp;nbsp;talionis. hominis uiolenti, fanguis ucró hominis infontis malorum pateat uiolentiw actrueiilentia?. Longc' a-liud exigit iuftitiæ Si æquitatis cenfura.Altera efl:,ut malum coerecatur,nc exemplum exemple traha-tur,amp; omnes ualua; cædibus aperiantur.Ad id inftiruti autem duo funt neceflaria. Mortis uideiieet me Dtto ncceffaria tusAincorrupta legis huius exeqiiutio. Metum mortis indidit naturæ noftrac Deus. Exequutio legis Cütfanu huius magiftratibiis eft commcndata.Qui amat uitam fuam,metu mortis eohibetur,ne uim inferat ui-tïalienæ. Qui nee amore uitæ proprix,nec metu mortis coercetur, nc manum in fangninem alienum mittatjcoercenduseftgladio ultorCjUtillius faltcm exemplo cohibeantur alij, amp;nbsp;quæin corde huma-noeftad effundendn fanguinc propenfio formidine pcenæ eÖpefcatur. Qiiodfi legis huius exequutio uelprorfusfiierit fublata, uel aliquo pafto cncruata, quid poterit reftarc aliud, qu«àm ut fiinguis in-noxius malorü hominü uiolentiæ Si atrocitari reddatur obnoxius,amp; dilacerëtur ones,dû parcit lupis?

Ad imaginem ijuippc Dei fallus efl bojwo. ]Qiiid de co notandum fit,quod homo ad imagihem Dai fadus eft, diftum eft fupr.àcapite primo. In pracfcnticonfiderandum eft, quodrationis nice hoe loco ïdducitur,ob quam cauenda fit humani fanguinis cffiifio.Communis dignitas hominum eft, quod ad Dzg«^lt;W Ê Dei fumus imaginem conditi.Si par eft,ut extremis fupplicijs affieiantur, qui Deo ipfi aliquam infc- generis. runtcontumeliâ,uti(pdignifunt in qiiosanimaducrtatur, qui hominem ad imaginem Deiercatum ae fubiiinatum uiolenta manu occidunr. Qiiod fi quifquam in earn fuerit fublimitatem eueëtus, ut régis in toto regno gerat imaginem, qualis erat lofeph in Aegypto, quis non uidet, qu.am fingulari fit exemplo puniendiis, quifquis fanguini illius uim inferre aufitSAdmoncmur it nep hoe ioco,ur fi non ui deatur habenda ratio communis naturæ carnis Si fanguinis, quod eiufdem uideiieet fumus naturæ. confortes. Si eiufdem radicis palmites, habeatur tarnen ratio communis dignitatis, in qua m fublimati fumus, duin imaginis Dei exccllentiam inipfa ftatim creatione accepimus. Dignitatem hane tam ab-tftutfloecifacere ob id debeamus,quod communis eft omnibuS magnatibus amp;nbsp;humilibus,diuitibus Si. paupcribus,fapientibus amp;nbsp;infipientibus,ut argumentum potius inde mutui fit aecipiendum amoris pa titer Si honoris. Si uidetur pauper amp;nbsp;obfeurus homo humilitatis refpeftu contemptibilis, cogita qua lis fit Si quantus refpediu huius dignitaris, qua ad imaginem Dei eft eonditus, ut fi non communem naturä/altemDei inillofufpiciasimaginem. Quodfilioccommuniteromnibus eftmortalibuscogi tandum, quanto magis Chriftianis, qui quod in Adarao de imagine hac Dei detritum fuif,in Cliri-* fto filio Dei per fidem in ipfum recupcrarunt^

Deeoquod dicit,Vosaüt crefcite amp;nbsp;multiplicamini Âfe.diiflurtiejifuprà cap.præccdc/iti,amp; cap.iu

tua paclurn meû uobîfcu,amp; cû fèmine ueftro poft uos,8d ad omnem ani mâuiuenteni,quæeftuobifcû, tâinuolucribus ^iniumentis amp;nbsp;pecu-dibus terræ,c5lt;ftiscpquaeegrefl'a funt de area, 8c uniuerfisbeftijs terræ» StatuapadQ meu uobiftû,86 ncqua^ ultra intérfici'et omnis caro aquis diluuq,neqjerit ultra diluuiudiflipâstcrrâ.Dixit^ Deus: Hoc eft fignûî federisqd do inter nieamp;uos,amp;adonine anima uiuenteqeft uobifeU in generationes fepiternas, Ärcü meû pona in nubib.æ erit figiiu foederis interme inter ternâ * Cu^ obduxero nubib» coelû, apparebit arcus meus in nubib.ôôrecordabor federis meiuobifcû, cû omni animaui üêteq carné uegetatjSf nôerût ultràaqugdiluuij addelédûuniuerfâcar ne,Erit^ arcus meus in nubib,ôéuidebo illû,ôlt; recordabor foederis fem, piterni.

240 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s I M

piter ni, quod paciimi eft inter Deum 80 omném âriimam uiuentemu”* uerfæ carnisquæ eft fuperterram. Dixit^ Deus Noe: Hoc eft foederis quod conftitui inter me amp;nbsp;omnem carnem fuper terram.

aut filij Noe qui egrefsi font de area, Sem,Cham,amp; laphet. Porro Chagt;^ ipfe eft pater Chanaan.Tres ifti font filij Noe,8c ab his difleniinatum^l omne genus hominum fuper uniuerfam terram.

Hlt;fc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dixit DeutadISÎof.JIn Ebræo non eft,Hæc qiiocp:fed fimplicifer,Et dixit Deus adNof '*'

nîm interpres connexionis gratia fic uertere iioluit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.j

Tam in uolucribus quim in lumcntis Z}quot; pecudibui terræ. ] In Ebraro fic legitur,aX;rtlt; eft,amp; in omnibus beftrjs terra: iiobiicü.In omnibus,amp;: iiobifeiim, omifit interpres, Graecus proO^l^ ' id eft,uobifcum,reddidir,!’c^« lt;»£1^ r/^wA',id eft,quotquot fuut iiobifcum.

J^elt;juatjuain tiltrdinterficietur omnis caro.JIn Ebraco eft n’^a^id eftjexcidetur. Graecus uertit*«“’'''' T««,id eft,morietur.

Cumq; obduxero nubibus calum.'iln Ebræo fie legitur,7*1x0 ''ty quot;jsy ‘gt;31373 n-Ti^id eft. Et erit cum o!’' nubilabo niibe fuper terram,id eft,cum induxero nubes fuper terram. Sic uertit amp;nbsp;Græcus.

Et CKIJJ owzii anima uiuente ^U£ carnan uegetat. In Ebræo eft,it»3 ^33 TT'tl uini ^3 ■]''3i, id eft, omnem animam uiuentemin omni carne.Sichabetamp; Græcus.

Et uidebo ilium.] In Græco legitur aoù c4lt;!iJ.cu ixvTlùi^iA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uidebo illam, ut referanir ad

Inter Deum cr omnem animam uiuentem. ] Sic legitur Si in Ebræo. Græcus pro,inrer Deum,ltgir,quot;'‘ xtf an ft egt;#,id eft,inter me.

7*1X0 quodPagninusuertit.Erabillisfparfaeftomnisterra.Monfterus,Etabbisrefperfaeftuuiu'f' fa terra.Et Tigurina,Etablus difperfa eft uniuerfa terra. Onàelus Chaldæus habet,Et ab illis difté'quot;'' nata eft uniuerlâ terra. Verbum 7BI fignificat quidem aliquâdo conterere amp;nbsp;confringere, uerùm i’®'* nunquâ ponitur etiâ pro diuidere,ficuti uidere eft.i.Sam.ij.ubi Saul dixit quot;'’yyc □370 7BI 'S ■'n'N'''’’ id eft,quoniam uidebam quod diuideretur uel diuideret fe populus à me.Sic poterat hic “tfquot;’ Et ab his diuifa eft omnis terra.Qiiemadmodum Si infra cap.fequenti ufurpatuiyi eft liocuerbüjT®’’ ubi legitur *'33’530 O1OBU’*O lïQl “lOX^id eft, amp;nbsp;poftea diuifæ funt familiæ Cenaanitarum. Gerniî' nicus interpres liberius uertit,vonn denen iß aÜes landt befezt.

H(f c quoeji dixit Deus ad Üoe, ett ad filios eius cum eo,Eae ego Hatuam pailum meum Cfc. ] Pertinent ® ifta ad oraculum Dei, de quo fuprà diximus, quod poft benediifrionem, concelsionem, exceptionem Si legem, contineat etiam paifium. De pado iraque Mofes præccdentibiis fubijcir. Pritnum coiuiW' morat quid præterea propofuerit Deus Noe amp;nbsp;fihjs eius,idtß repetito narrandi principio facit dicens, Hæc quoep dixit Deus ad Noe Si ad filios eius cii eo. Sunt aût in uerbis Dei Iiæ partes. Prima oft«”quot; dit, quid præterea fecerit Deus. Et ego, inquit, ccce ftatuo padlum meum uobifeum, Poteratfimpli* citer promittere,quod facere deftinabat. Veriim ut animos eoriim certesredderet acfirmoS,n'' gir cum iilis padlum.Et ne putarentur ipfi tantum in padtum hoc aftiimi,quibus turn præfeiitibusla* qucbatur,Noc uidelicet amp;nbsp;uxor Si filij Si uxores eorum, adijcit,Et cum femine ueftro poft omnem animam uiuentem qiiæeft uobifeum tam in uolucribus quàm in iumentis amp;nbsp;pecudibiistcnîi aecuniftisquæegreflafunt de area, iSf uniuerfis bcftijsterræ. Siccomprchenditamp; padfofuoincludit Si homines Si animantiairationemép habet non folum præfentiiim,fcd Si pofterorum.

Statuam paâum meum uobifeum, ey nequaquam ultra interficietur omnis caro aquis dilutiij, neq^ erit ultrtà luuiuindißipans feiraiw. jSecunda hac parte exprimitur padbi qualiras. Poffent ifta fie Icgi i^taniainpî* lt;frum meum uobifeum, ut nequaqu.im ultra interficiatur omnis caro aquis diluuij,neque fiat ulW diluuium difsipans terram.Ergo hoc eft padbum quod fe ftatuere dixit,ut pofthac nullum talc diluuium inducatur amplius, quo, quemadmodum fadbum crat,lt;Sd terra ipfa uaftetur, Si uniuerfa caro cieleatar. Erat hoc genus padli omnium conuenientifsimé ftatim poft diluuium præcedenti bciicdidlioni fubit' dbum. Etenim uerofimile eft fmfl'c homines iftos ex area egrefibs hand modico non folum prætcritidi luuq horrore.fedamp;futur!mctupcrculfos,eamipobcaufamnonadmodum ad propofitamnuiltifliquot; ca tionis ae fingularis prærogatiuæ benediclioncm alacriter propenfe aifedtos. Qiiare fati.s h mprfi u^ iSC competenter hoc cftpadtigenus confeftim indudlum, quo omni metu futur!confitniùsdiluuij pofito.alacriores eflent Si fecuriores ad omnia.

Dixitiji Deus : Hoc eßfignumfcederis, quad do interme çr uos iyc. ] Habent ifta tertiam partem padbain

A paftum Dci figno aliqiio confîrmanir, SC pcrpetuæ rccordationi confecratur. Sic enim in confueto eft amp;nbsp;folcnne in rebus humanis, nt pafta adieftis fignis confirmentnr.Hiic fe DeuS ipfe quoq? accommo (iat,quotics cum hominibus patfla amp;nbsp;fœdera fancit. Repetitprimùm defœdere,quod ftatuatur in uni-uerfum cum hominibuS amp;nbsp;animantibus omnibus,deinde quod ualiturum fit aeduraturum in fuccedë tes gcnerationcs omnes in fempircrnum,ac tum fignum illius exprimir,dicens;

Arcum meum ponam in nitbibin^Cf eritßgnum foederis inter me CT inter terram. ] De iridc loquitur,quarrt fubindc pliiuio tempore in nubibus, elegantem ac uaricolorem cernimus, Vocat hanc arciim propter figuram arcuatam, qua apparet. Hanc fe pofirurum dicit in nubibus nonfimpliciter oftenti gratia,fed ut fit fîgniim non iræ,fed gratia: 3C foederis. Inter me,inquit,amp; inter ten am. Per terram hie inteliigit no foliim terram iplam, fed SC cundla quæ in ilia contincntur,homines,beftias,6f quicquid eft præterea in fiipcrficic terra;.

Citmg- obduxero nubibus cceliim,dpparebit arcus meus in nubibus,recordabor foederis mei uobifcum,z:rcA Sabijeiuntur ifta latioris explicarionis gratia,ôô exprimunt ufum figni huius,nc putetur fruftra appa-rituruin in nubibus.Quare nbi dixit, Arcum ineum ponam in nubibus, amp;nbsp;erit fignum fccderis inter me Si inter terram, fubrjeit ifta : Cum obduxero nubibus coeluni,uel,ut in Hebræo eft. Cum induxero nu-besfuperrerram, apparebit arcus meus innubibus,amp;l recordabor foederis mei uobifcum.q.d.Vbi nide bor propter pluiiiamtempeftatemrurfus indutfhirus diluuium, apparebit arcus mens in nubibus,per quern de Fccdere admonebor,quod uobifeum pepigi:amp; quoniam paefti feruans fum,ciu'abo ne pofthaC uiiquam fit dilimiiim, quo terra difsipetur. Sic repetit diccns,

Hritarcusmeiis tn nubibus GT uidebo illum,Gr recordabor feederis fempiterni,?^c. ] Non poteft fatis incul-carejore fe memorem patfii, quoties arcus ipfius in nubibus tanquam fccderis fignum apparuerit. Lo quiturautem riirfus more Inimano, cum dicit iVidebo ilium,recordabor fccdcriS.Hoinines confpe-dufignortim admonentur reruin fignatarum. Deo non eft opus, ut uifo figno admoneatur de focderc quiniinqtiam poteft obliuifci padlorum . Alioqui quid opus eifet Deo monitu figni,cum nemo præ-teripfiim fignum hoc inducat in nubibus. Siefupra' dixit; Arcum meum ponam in nubibus Qiiæeflet ergo illi ratio uidedi arcus huius, amp;nbsp;ex illius confpetfbu admoneri de padlo, cum ip fa illiiis indudtio arguatjelfeeiim padli noimmemore. Veriim fic loqui uoluir,ut omne hæfitarionë cordis huniani au-

fsrret,ac certos redderet ex figtii Iniius eöfpedbu no fore pofthac unquam diluuiii uiiiuerfale quale fuit. Dixit Deus Noe .-Hoc efl flgnum foederis quod conilitui inter me, cr omnem carnem fuper terram. ] Quonia id quod initio de fccdeiis figno dixerat,ncmpe hoc eft fignum foederis quod do inter me amp;nbsp;uos etc.per fequentia latius explanauit,poft explanationem inculcandi gratia repetit dicens, Hoc eft fignu m fade ns quod conftitui inter me Si omnem carnem fuper terram.Non eft autem de figno tantum intclligen-diun quod dicit,Hoc eft fignum focderis,fed amp;nbsp;de ratione Si ufu figni.q.d.Habetis fcrdus,fignum focde ris,amp; fimtil illius ufum Si rationcm,quare non eft ut in pofterum folliciti fitis,ne catholico aliqiio dilu uio cundf a ficuti feci inuoluam.

D-ant autemfliij îioe,qui egrefliftint de arca,Sem,Cham,ey’ ïapheth. 1 Qiioniam in prxeedentibus quartd tftfilioriim Noe poft finem diluuq fadla mentio, deinde amp;nbsp;in fcquentibus pleraep de illis commémora buntur, ne piitentur fiiifte plurcs qiiàm ingrefsi fiint in arcam,uifum eft hac illos patticula nominatim rccenfere, id quod eadem eft cautione etiam fupi à fadlum, ubi de ingreffu area: fadf a eft mentio.Sic no fimpliciter hoc loco dicit,Erant aür filq Noe,Sem, Cha Si laphcth.-fcd addit, Qui egrefsi hint de area.

Poiro Cham ipfe efl pater Chanaan. ] Hoc dicit,ciim propter hiftoriam proximd fubfequuturam in qua faclum CIiam,amp; uicifsim illius maledidlio memorabitur, tum propter genres Chananæoru, quae ab Ifraclitis erant profliganda:. Alioqui non erat ratio cur hie de Cham fpecialitcr loqueretunneep requi r.baqut diceret eum efle pane Chanaä,cum Si alioru fuerit pater,ficutiinfra cap.fequeti uidebimus.

Trej iHifuntfliij Noe, '^3' ab his diffemnatZ efl omne genus hominu fuper uniuerfam terram. ] Dicuntur ifta propter fequentia, ad qua- Icdtoris animum præparat.Nam horum trium generationes capite fequen-ti exponet. Igitur inculcat, omne genus mortalium non eflepoft diluuium aliunde feminatum fuper terram qudm ex ipfis.

EOT e^ofldtuo paéiïi meum uobifcum,^ cam jetnine ue^iro poil uos,^ ai omnem animam uiuentem, eil uobifcum, tam inuohtcribm qitàm in iumcntis,ey'c.] Qiiæfierit hic qiiifquä, quomodo ftatui pofsirpaftiim cumiiimeiihs bcftiis ratione deftinitisspraEl’ertim à DeOjCum nullam habeät cognitionem niiminis, Erenim hæc uidefiir cfle paftorum ac focderum conditio, ut certis capitibiis,quibuS padla comprehcn duntutjiion iiiia diintaxaf,fed utracp confccderatorum parte inuiolabiliter ftetiir. lam cum paftum cri gitura Deo cum creaturis,queinadmodiun ipfe feruans eft pa(florum,qua: fe concernunt,ita plane’cö-uenit, ut amp;ij cum quibus initum eft ab illo padlum, huicfefe beneiiolentiæ Dei, fide amp;nbsp;oblêruâtia débita uicifsim accommodent, quod utiqj à beftqs fieri non poteft . Qiiare non immeritô quwri poterit quomocio paélum ciim illis iniri queat.

fimpikitcr fine conditicne ftiit:ntur,nfc reqwirur.t uicariam obfcriiantiam,bcntfi'cij agninonem,?^ nimi gratitiidincm, pofiinit utiq; non cum liominibus tantum,fed amp;cum beftijs ftatui. Inijt Dtusp^' (flum cum AbraliamoiSc’ leminceius peft ipfumnienim uicifsim abeo ct poftcris ipfius requifiuitX^® ram fc ambularf nt fincei c, inrcgrc,palt;Horum effent obfêruantcs, amp;nbsp;pi arceptis ipfius obcdircnfci'' ius poftea obicruantiæ gratia tabulæ fœderis ercôtæ fuut per Mo fen in deierto. Huiufmodi padi ticipes non funt beftix,fed bomincs fantü;amp; ne illi quidc omnes,fed de femine Abrahæ prognati,ilt;l^ non alitcrjquam fi inobedientes effe pergcrcnf,pro benediftionc foederis rciedlionis malediftionfH’^^ portarent. Hicuerd inijt Deus pactum nonparticularealiquod, ied uniuerfalemoncumhotninib'^' tantum, fed amp;nbsp;cum beftijs omnibus.in fiimma,aim uniuerfa rerra,finc cuiufquam exceptione. N«’'' quam conditionem adijeit, fine qua padtum flare non pofsic, fed flic tantum obftringit ad obfcruant* padtfquod indclicet nolit amplius cundlis diebus terra?, tale dilunium inducere, quo de fiiperficit''’,' ræcundta caro, tarn liominum,quam beftiarü deleatur, amp;nbsp;ipfa terra uafietur,ficuti fecerat. Et expr# ftatucrat,quód nollet amplius in maliciam cordis liumani,ad cum modum animaducrtere,ut rurlus luuium orbi inducat.Et res ipla dcc!araf,non efie liuicpadto adieftam conditionem uicarise cbferiH'''quot; tia? amp;gratitudinis, Alioquirandiu flare nequiuiffer.Vnde AlCliriflus dicit,quodpkiat Deusfu?«''’'’ Jos amp;nbsp;bonos,amp; folem fuü producat fuper graros,amp; ingratos. Cum itaq; tale fit hoc prifenspadü)*^' non qualitatc comm cum quibHS,fed fola bonitatc,ac uoiuntate Dei, à quo eft conftitiitum cefletSi^' mum pcrnianeat,nihil impedit, quo minus participes illius fint, amp;nbsp;mali homincs,perindeatcpbongt;)^ btflia; æque' ac homirics,imd uniuerfa terra,amp; dics,3t nox,lt;Sf fementis Si mefsis, amp;nbsp;fiiguS ôt

Quid nos de- fnterca amp;nbsp;agnofeendum amp;nbsp;farendum eft, per eflc,ur pafti huius firmifas,qua cunfta inliuncii(il“‘ diem immota permanent,ab hominibus finccra fide infpiciatur, ini^ ilia cum benitas, turn ueritas confiderefur, ac depra:dicetiu;deindc conucnirc etiam,ut Audio pictatis huic nos bonitati accomm^’“' mus,amp; abexemplis prioris mundi,cuius malicia caufam diluuio dcderat,abftincamus.Eteninili«f“' riras ifta Dei nulla pofsitmortaliumimpediri malicia, amp;nbsp;a beftijs non requiratur,ut Deumcognofd' ÔC obfcruet.'sequifsinni tn cft,ut homo ad imagine Dei ccditus,SC luce intcîligentiæ praeditus, ts»’ gnë bonitatc ac ucritate Dei, hand fufque deq; faciat, ac beftijs fefe conformet,fed grato acpioJ»'quot;'’ magnifaciaf,ac deprædifcct. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_Q_VAB S T I O II.

Arcum me urn ponam in ttubibtes.amp;' eritfignum foederis inter me cr inter terram. ] Mouet hie curiofe ftiones,nihiladpietatcmfacientes. Qua?runrprimiim,an arcus iftenaturahbus caufis oriatnr in nub*' An n^tturdlis ft bus,uel fecus.Et alij aflerunt eum confueto natura? curfuformari;alij tribuunt rum non naturæ,ff^ ttreus, gulari uoluntati Dei, qua ilium figni loco nubibus inferre conftituit. Deinde quærunt, an

An arcus fuerit ifte ante dilunium pcrinde atqj poft. Er hienegant alij,alij affirmant. Tei r!d,amp; depluuijsqurr“quot;’’ tinle4d««:«ni. an fueritterra in priorequotp mundo ante dilunium pluuijs irrigara, que madmodum poft fieri uidemus. Aficrunt alij cccidifl'c pluuias ante dilunium,ad irrigandam ttrram, alij negant.

Qiiod arcum attinct, qui ilium naturalitcr pronenirc dicunt, fuas habenr rationes, quibusptoW quot;Vide Sencedm li oftendnnr,qucmodo imaginem hâc arcus qnadricolcris à foie concipianr nubestdf caulastcdAquot;’ Iro rnmo iMu - quare nunquam rnaior reddatur circuli dimidio? deinde quare quo altior lol eft,hoc ipfe fit minof'''' rdUiim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quare noótu non fiat, amp;nbsp;quare poft autumnalc xquinoiftium quahber hora diti fiat, æftarenonapf»'

mmcdp.s.ufyue teatjuifi die uel incipiente, uel inclinante; SC quare non re(fla,fed incuruata linca fiat. Ex huiufmoaio g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fernarionibus perpetuo ccrtis ôd infallibilibus arguunt hunc arcum non ficri,nifi caufis naturalibus*

ufitaris. Rurfus, qui negant eum tribucndum efie naturæ, refpiciunt ad ccnftitntionein hanc linguläquot; rcm,qna figni loco eftfadcri à Deo adielt;ftus,quafi non fiercr nllis natura? operationibus,nififinS'*‘’' rircr eiTet ii Deo fic conftirutum,urccelo niibilo paifbi firmitarcm exprimât.

Qiii arcum hnnc ante dilunium fuifi'e ncgant,eadcm rarione mouentur, quam ij fcquHntur,qiiUp' paririonem iiiius namraiem efie nolnnr .Arbirrantnr enim ineonuenieiis efie, ut quod antca ufiratun* fuit, in rcrum natura confuctum, figni alicuius rationcm accipiat. Qiiare indicant hunc arcuni rufl demum efie capiiTe, cum poft dilnnium foedns hoc ftaruererur,illi(p figni loco adijcerctur.Qiii to®’ riam fenrentiam tfncnr,colligunt ex co quod Deus non fimpheiter dicir,Ponam arcum talem ueltale-fcd,Ponam arcum men in nubibus,eo quod loqueretur de re iam antea nota.Dcinde,fic eollignnfj’“' ins caufæ fuerunt ante diluuium, illius etiana fuifle effectum conftar. Caufa? antem arcus huius,ex loiiS amp;nbsp;nubium oppofitione conftantes, fuerunt ante diluuium quoq;.Ergo,amp;;c.

De pluuijs mouet quteftioncm Albinns, amp;nbsp;fentit non fuiffe eas ante diluuium. Adijeit rarione,prOquot; prerea quod arcus,inquir,non fuit ante diluuium,propter carenriam humidæ nubiSjAl quod iierofiiquot;* le fit terrain fuifle exrore Si fontibus ii rigaram.Qiii dinerfum fenriunr,prcpius intuentiir,id qiiodfn-pra capite fecundo )cgitur,Non enim pluerat Dominus fuper terram.Haud eiiim iilic de roro tempo' re prioris mundi,feel de initio tantum crcationis loquitur Mofes,cum nódnm elfer homo procrcat® Nâ eueftigio fubiuiigit,amp; homo no crar,qui operaret terram. Si hinc quifquani colligere iielir,nunqnï pluifle Deurn ante diluuium, fed fœcundarionem tellnris conftiriflf,rore tantum Si fcaturigincfcntm, coliigat eadem rarionc,nullnm fuiffe hominem ante diluuiHm,qui rerram colncrir,fcti cuiidamfeinen tetn prouenifle ex fpontenafeentibus. Aiea feiitentia fic eftiQiiemadinodum initio dixi, curiofumar-bitror,fi qiiis deiftis operofius quærar. Atramen,quoniam a nounullis quaerirur, fenrio cos feiitirere' lt;rtius,qui dicunt arch lu'ic. Si naturales habere caufas,ex quibiis oriaijSd ante diluuiii ptrinde arep mm;

apparui/TeinnubibiiS,!nodc) no gentiliter hac dé re fentianrgt;fedfimiil confidercf» quid illiexcoftirurio ne Dei poft diluiiiü accefTerir, quod antca no habuerat Ante diliiuiü nihil erat aliud natura fua q quod nunc eft:iifti aiit nfic aliud poft diluuiü £ft,q quod erat antea.Nüc ein fœderis poft diluuiü cöftitufifignii eftjpfo fuo afpeólu monens,nö efte cunétis diebus terra- tale futuru diluuiu,quale têporibiis Noe fuit, ld nóerat ante diltiiiiri, Alioqui nö fuiftct tale diluuiü indiuflü. Neep inconueniens uideri debet,rem na turaliterprodu(ffa,ufuni aliü fortiri,q habuerit antea,amp;frationc acdpcreAqua baptifinijiiatura

regenerationis iymbolü. Annotant quidâ tria fignorü gênera, Portcntofa,amp; miraculolà;d£inde natu- regionum^ ralia amp;nbsp;ufirata, fed rara:tertió naturalia amp;nbsp;ulîtatifsima. Miraculofa funt,qualia in carlo ne fine ftupo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft^noru gc

te aliquando iiidcmus,ut finit comètes,amp; alia confimilia porrëta,de quibiis nullas poflïimus naturales oftenderecaufas.Naturalia amp;nbsp;rara funt,arCiis ifte,amp; confimiles alia; imprefsiones. Naturalia amp;nbsp;ufita-tifsima funt,fo] SC luna,qua; ut fuprd cap.i.uidimus,fignorri rationc obtinët.Ifti reöle'annotatjarcum hinicpcrtincre ad figna naturalia SC rara.Qiiare,meo iudicio,fentiendü cft,efle eiim aliiid natura,amp; a-Inid ufu amp;nbsp;fingiilari conftitutione Dei.

Qiiod plimias concernit,nullas uidco caufas, quare illas ante diluuiü perinde atep nunc tclluris irri- • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

gationi Ier ui file negem Si concedimus fuilfe hyemes ante diluuiü,concedendü etiam eft fuific plnuias.

Difputantetiam decoloribus,quatuor ne fint nel duo tantum Qiii quatuor cfle dicunr,afsignant i-gncü,giliiü,uiridc Sd ccruleü.Qiii duos ponüt,dicuntefie igncü Si cerulcü ucl aqiiçü.Sed hac de re iudi cent nö thcologijfed phyfici,immo cómiinis oiin fenfiis qni ex ipfo colligit afpeöf u. QiiaaTit ctia an fit in aren ifto naturalis qiiïcdam cöftittitio.qiia; naturali fiia qualitate ficcitatë fiitiirä, ideotp nö fiiturü di luniü fignifïcet. Refpondët alij efle illn fic comparatü,ut naturaliter fignificer,nó futiirn diluiiium. Elfe eiïi areü in inibib.fic cöftiriirü,ut ,pueniat aere nee nimiü ficco,nec nimiü hiimido,fcd medio modd tëpe rato, ut naturaliterfiiturd ficcitatë portendat.Alij negât,affirmâtes fignü illi niefle ex placito cöftituen tis Dei,n5exnatiirali conftitutione lt;8ë qualitate. Expendüt illi caufam diliiuij efficiente elfe Den,materiale nerd aquas Oceani Si cœlcftes.In arcu nihil efl'e quod caufam cfficientë remoiieat,nifi uerbü foederis materiale caufam exparte effe pluuias,n5 a fit ex toto. Qiiare cü iris nö habeat aliquid naturale in fe qd aquas Oceani refpiciat,dici'it nöfufficcre illius cöftiturionë ad naturalëfignificationë nöfuturi ant pilus diluiiij,etiamfiquodpltiuias attinct,fignificationem habeat fcrenitatis breui futiirae.

Ecce egofiatuo paélü meu uobifcü,cr etm femine ueftro poft uos,z:r ad omnè anima uiuentem,^c. ] Habet hic locus qiiædâ fummopere admirâda,qiia? obiter faite annotâda uident Primü cft,ggt; Deus illc omniü ■ maximus ôi infinitus, omniumlp ueracifsimus,liberâ habens iioluntatis fuæ poteftatë in omnia, nö fo liim ad benefaciendü à fe creatis expofitifsima botiirate,ppcndct:fed Sf earn uoluntatis fua; bonitatc di fertis iierbis manifeftat,uolens utintelligatur amp;nbsp;indubitatd crcdat.Etem nifi hoc uellct,tjrfum attinerct nianifefto oraciilo exponere, quid faiffuriis fit, quid iiô? Sed fie funt animati,qui iierc' diligunt,amp;l fince-ro benefaciendi ftudio tencntiir.Sic habet ingeniû ucræ dileôlionis,ut cupiat innotcfccre illis erga quoS amantes afficitur.Qiiare quoties Deum de bona fua erga nos uoluntate exprefsis ucrbis teftificantcm aiidinius,nôfolû id admiremunqi ea fit iinmenfæ maieftatis Dei erga miferos beneuolctia ôCpbilàthro pia, fed amp;nbsp;ingenium hoc ueræ diledlionis obferuemusrquo fit,ut uclit nobis earn fuam bcneiiolentiam efie quàm cognitilsimam.

Secundüeft, quod nôfolü ucrbis beneuolentiâ fuam déclarai, fed 8( pafto fefe obftringit. Ecce ego, inquit,ftatuopac^ü meü.Paóli ratio eft,ut quæ,pmittuntur ucrbis,iureiurando confirment, fiatlÿ pro pconftnii inillorquafi qiiodâ fcruandæfidei ac iurifiurandi uinculo conftridlus,nec libcrü pofthac habeat aliquid gjj jjeus, detreftandiuel mutandi arbitriü, nifi paifforü ac præftitac fidei uclit haberi uiolator. Qiiis aüt nô ftu-

peat Dntn omnifi quæ in cœlo funt in rerra,cui libera competit potcftas in omnia^quæ nemini pror fiis fit obftriftajfed uoiütate omniu liberriina utatur in omnibus,fuapte fponte ufqucaded fcl’e demitte rCjUt uinciilü ôlt; obftriclionc paifli fubcat^Qiiâ liuius putabimus alia efle rationc,nifi una hanc,ut om-nis liæfitatio ex cordib.noftris aiiferat,cerrilp de uoluntate illius reddamur^ Alioqui nifi fic cóparati ef-femuSjUtægerrinic'diuinis^iinifsis credamus,abundefatis eflet,fi fiinpliciterex uerbo Dei de uoluntate illius,qui mcntirinefcitjinftrueremur.ltaep quoniä ad hunc modü animatifumus,nö grauatur diui-namaieftaspromifsis fuis certitudinc adqcerepasflorü ÔC iurifiurandi, ut,ficutauthor Epiftolaead He Qttdm tegreere bracos cap.6.dicit,immobilitatem confilij fui ex abundant! incukct.Qiiare duin ifta confideramus,triü damns Deo, admoncmur.Priinum cft,ggt; nofträ illam credendi Deodifficultate amp;nbsp;diffidentiâ, qua argerrime etiain pacifeenti iX iuräti crediinus,ex animo deplorare amp;nbsp;deteftari dcbeamiiSjpræfertim fi cogitemus quam facilesinterea fimus adcredendum hominibus mendacibus ac fallacibus. Secundum eft, quam de-eeatadtniraribeneuolentiam hanc Dei, qua fit ut diffidentiam noftram cuius nos uelfolius gratiade-teftari prorfus Sfabominari recftifsimc' potcrat, iurciurando eximcre ftudeat. Quotiifquifque no-ftrum eft,quern non pefsimc' habeat, fi ucrbis fuis fidem difficultcr haberi fenferitfHinc audimus fubin deilludjMwy? ich dir dann eyn eyd jch'ciigt;dren':(]ux uerba laris indicant,fucccnfere nos illis, qui cunéfanter uerbîsnoftriscreduntmeccredituri indent,nifiiuratis. Terriüeft,quâtafiducia,amp; certæfideiimmobi-litate padiis Dci niti debeamus,quandoquidc facilius fieri potent,ut ctcluin Si terra prorfus intereât.

quam lit paóliim Dei fiat irritü. Sic Efaiæ 5'4.dicei;rem Dnm aiidimiiS.Siciit in dicbiiS Noe iftiidwil'' tftjCiii iiirauijiie indiica aquas diluui'i ultra flip ra terram,fie iuraui ut non irafcar tibi,nec increptmtf-Montes cnim cömouebuntur,amp; colics contrcmilcent,mifericordia aüt mea no rcccdet à te,amp;focdiiSf’ cis mcæ non moueb!tur,dicit miferator tuns Dns. Obfecro,quæ maior potcrit contiimelia diuinscniä ieftati ac ucritati irrogarrq fi ne padlis quidëj’œderibus amp;nbsp;iuramentis illius fidem adhibuerimiis/i!''

QuàJpaâ^iiüt nbsp;nbsp;Tertium eft,quod paólum init nonfolum cum prarlcntibuSjfcd Si cumfuturis. Dicitenim;Ec«tS®

Dcui non folum üotiiâ patflü meum uobifcum,ôlt; cum femine ueftro poft uos. Et infr«! ; hi generationes, inqiiit,fewpgt;' ou!npr.-e/èntibui ternas. Ergo fic comparata eft bonitas Dei, ut non in pracfenti duntaxat, ad modici alicuhis fcmpof'* fed ZSquot; cum futu præfcriptum padluin ineat cum bominibuSjquemadmodt'i in pracfenti feculo fieri uidemus,fcd mto' fii- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum quoqjjôf infempitcrnri.Qiiaceft huius ratiofHaccuidelicctiBouitas ilia Dei omniü padorüaef*’^

derum iliius fons öë radix,non ex teporaria Si momentanea, fed prorfus infinita,qua fit utnonpi®' fentibus modd ad certS annoru pracfcriptu, led nbsp;nbsp;futuris in finem uftp confuleie ac bcncfacereenpi^f'

Longe' aliter animati hint homines, cum focdera ftatnüt. Äut enim ftatiifit ilia non ex germaiiaaiiq'i’ mutua beneuolentia, fed ex occafione rcrü pra:fentiri:amp; cemodi aiicuius priuati ac reporarij rcfpt' effinaut (i ex beneuolentia aliqua,haud tame finccra Si cöftanti,fed per occafione aliquä inftabilc cone^ pta ac brcui defirura, quam fxpeniimero grauifsima çxcipiunt odia amp;nbsp;difsidia. Qiiare fir, ut Si feeder^ mortalium ad certum annoruin numerum reftringantur.'quo finito, finita Vtiam fir omnis miitiial’^'' ncuolcntiac obftridfio.

Ou'db quot;nbsp;r nbsp;nbsp;nbsp;Qiiagt; tumeft,quod non homines modo,fedamp;bcftiasamp;:pecndes5f uolucresamp;frepriliatotiustcn'®

1^ '. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ psdlofuoinclufit Etadomnem,inquir,animamuiuentc,quæeftiiobifcü, taminuolucribusqini*'®^

ej i.a ciuo^jih'^ tis,amp; pccudibus terræjcunéfisljj quæegrcfla hint de arca,K uniuerfis beftijs terrac.Et hanc particule'’'

’ quinquies inculcat. Äpoftolus dicit: Nunquid Deo cura eft de bobusfAn propter nos utiep liocdidt'' Cor.p. Sic polTumus hie cum admiratione dicerc, An fatis Deo non eft, paiflum inirc cum hominiW’ nifi etiam propter homines paiflum incat cum iumentis,beftijs,reptilibus,ôf uolucnbus,illis^ fdb™ datperinde attp nobis obftriéhimfAdmirabilis reuera bonitas Dei,qHa nos non modd denoftri/^d^ propter nos de animaliu quoqj conferuationc quam certifsimos efl'e uoluir.

Qnbdnulla con Qiiinrum cft,quod talc paftum ftantir,quod nulla pietatis,gratitudinis. Si obedientiacnoftrsfO''''' ditioncm pailo ditione cëftcr,fed fola bonitatc ac ucritate ipfiiis ad finem ufcp mundi iniiiolabilitcr pctfiftat,ficut fuoddiccit. pra in quaeftione prima admonuimus.Poteratadijcerc conditionc iftam,Si no declinaueritis ad pr'®quot; ® risfeculimaliciamamp;impictarë.Vcriimabfcpullaconditione obftnëlus fefe Si hominibiis amp;LW indiferiminatim omnibus amp;nbsp;ad finem ufqj hac padli conftitutione reddidit. Cogitemus hie quiddiftft minis fit inter bonitatcm Dei generalem,amp; fpccialcm,uel fi niauis fingularë. Generalis eft,cuiuS hic bcmus exemplum, qua fe indiferiminatim omnibus amp;nbsp;hominibus tarn mahs g bonis, Si animalibtiî» donee hie müdus durât, inito paiho deuinxit. Specialis Si fingularis tft,qua focdus inijt cum clfhis^ fidelibus,Abraham,Ifaae,Iacob,amp; femine illorum. Illa terminaturinterrenisac temporarijsato'quot;'^’’ poft temporaria cöplcëlitur etiam æterna,fpiritualia amp;nbsp;cccicftia. Illa padiu inijt fine ulla coridifione diferiminationenfta nerd padto adijeit conditiones fidei3pictaris,iuftitiæ,amp; fincei a? obedientia:.

Cogitemus itaqj hoe loeo,primiim quanta oporteat efie latitiidinë amp;nbsp;amplitudinem eins bonitat’* qua; fine ulla conditionc ac diferiminanone in omnibus tarn hominibus, qua'm beftijs,donee hie naî”' dus fteterit,diuinam maieftaremreddidit obftridlam.Deinde g fir iilainfiniro excelIcntior,qiiivdcdoS tantü eöpledlitur, Etcnim fi malis quoqj hominibus amp;nbsp;beftijs ram infignitcr benefacit, quisnonuA g oporteat eum infiniro ^penfiorem efle ad benefaciendü ijs quos ipfe ab æterno clegit,elclt;hos cat,amp; iuftifieatos in fempiternû glorifieat,uerisl]5 æternis bonis cumulatfQiiis dubitateum patrtW familias infilios morigeros efl'e beneuolenrifsimü,quc communiter omnibus domtfticis,feruis,aneih ]is,peregrinis quoep lt;Së iumëtis ctiam beiiefacere uidet^Adhæe cogitemus,quomodo exemplü utriuf^ bonitatis Dci tam generalis erga omnes, g fingularis erga ekiflos Si fideles imirari ftudeamus. iitraq; nobis imitanda proponit. De generali admonemur abipfo Chrifto Matth, r.ubi dicit,Egoâut dico uôbis,diligite inimicos ucftros,bencfacitc his qui oderunt uos,er orate pro calumniantibus Si f'' fequentibus uoS, ut fins filij partis ueftri qui in cœhs cft, qui folem fuum producit fuper bonos, Si nW' los: «Së P lui t fuper iiiftos. Si iniuftos,lt;Sëc. Sole producere. Si pluere in diferiminatim fuper omnes,taw malos g bonos, nihil eft aliud, g cömuni quadam bonitare Si dilcëfione affiei erga omnes, Si tempor’ liter omnibuSjbencfacerCjnec ab ea bonitate ulla maiorü hominum malicia amp;nbsp;ingratitudine impediri. Hanc nobis in Deo patre noftro fic imitandam proponit, ut illius imitatione declare mus nos eife ger' manos illius filios. Ideolp requirit à nobis,ut ncfekëios dunraxat,amicos Si fratres,fcd communiter óë indiferiminatim oinnes rain inimicos g amicos diligamus, Si beneficijs afliiciamus. CóftituamnS itac]} iSë nos paëtum ad exemplu partis noftri, cum omnibus in uniuerfum ram hominibus,g animant! bus. Si ad haue nos cömunem bonitatem obfttidlos rcddamiis, ne cuig aliquid maliinferamus,fe(lpo nus omnibus benefacere ftudeamus,nec ab eo bcnefaciendi ftudio ulla cumfg malicia,uel ingratitudine impediamur.Etcnim fi no cft Deus pater noftergrauatus hocfepadbi gcncre cum craturis fuis,taintm lis g bonis, tam adimalibus g hominibus ad beiiefaciendum fuapte fpoiite obftringere, quanto magi’ conuenir, ut nos ipfiïis filij,cum omnibus illius non noftris crcaturis,idçp iufia Si adhoftationc Chnfti filij 1 pfius,nuilo modo graucinur Iniiiifmodi ftatuere paclum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Singuli-

Singularis ac pcciiliaris bcncuolenria miikis facra: fcriptiirac locis ab omnibus illiS qui Clirifti fuut nquirit.Matth.xf.fignificatfecundü illius ucl obferiiantiä ucl negligentia fore fententiä ultima,qua re-probi damiiabiint,cle(fti faluabuntEfuriui,inquit,et dediftis mihi manducare,amp;c.Qi.iicquid uni ex mi nimis meis feciftis,mihi feciftis.Item ahbirln hoc cognofeimini mei eife difcipuli,fi diledfionê habueri-tis inter iios mutuam. Et Apoftolus philadelphiam fidelibus fingulari Rudio colendain ciTe frequenter admonct.Et GaLultimo:Ergo,inquit,dum répus habcmus, operemut bonuadomnes, maximdaute addomcfticos fidei.Ecce urramep amp;nbsp;generale SC fiiigularc bonitatëpropofitam. lie tarnen,ut fuigula-ris,quadomefticifidei profequendi funt,magis qua'm generalis fit declaranda.

Üxitci' Deui,Hoc e{lfigmifœder'n,qiiod do inter me cr Hos,crad om.nn.uiu. jCogitemus de eo,$ focderi Vfuf ßgnorunt, fignüadijcit.Signorü liuiufmodi ufus eft,ut padla cöfirmenr,lt;Sé de illis admoncant. Vtraqj fignorü ifto rü ratio de cöfuetudine Humana fumpta cft.Sicem folét qui feedera ineunt,fignis quibufdä confirmarc pad.ijdeinde memoria illorü refricare Sé cóferuare. Ad eü modü et Dns patffis fuis adiecit figna,ut cor da mortaliü Sé in fide c5firmaret,Sé memoria foederis ad gratitudinc aniini, Sé paéforu obferuantiam pcrinoueret.Circumcifionc uocar Apoftolus e'pf wïn:,id eft obfignationc,Sé pHafe ad memoria erat li bcratiöis inftitMtü. Et hoe prarfenti figno Dns paéfü cü Noeinitu eöfirmat pariter Sé refrieat.Tanta ui dcliceteft bonitas Dei,ut nö folüpacifcat nobifcüjlëd Sé padfis fuis ligna adi}ciar,ne quid omittat qd ad fadendä ueritatifuæ fide defiderari polsit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO UI.

Arcié men pond in nubibtu, cr erit in pgnn fcederii inter mec^ inter terra. Cumq^ obdttxero nubibu^ cexlii, .appjrebitarcuiincuiinnubibuifjamp;recordaborfœderiiineiuobifcîiyZtr'c. Item,iritci^arcusmeu^innnbibnStCT tiMoiHié,^quot; record.faed.fetnp.] Confiderandi'i hie eft,quale fignu fœderis inftituerit. Primü, qni padlu Qsaleßgnu p9 hoc iiolcbat effe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n’quot;»3jid eft,fœdus fempiternüjquod ad fine mundi ufcp duraret, tale fignu illius fuerit^

«■exit, qd nöfolü Noe cu fuis in prælênti cerneret, fed Sé poftcri toto fœderis têpore ob oculos habere poflent. Alioqiii qd uerbis adfum eft cum Nüe,nö tanta cuidentia perucnilfet ad pofteros. Qiiare arcü imne figni loco cöftituir,qui ad hunc ufqj die orbi innotuit, Sé dubio procul ad extremum ufqj durabir.

Deinde Sé illud obferuandü eft,qgt;fignü conftituit focderi attemperatü. Foedus qd ftatuebat,ficuti fu- Signum non fub-prà memini,niilla noftraeiuftitiæ Sé pietatis conditione nitu,fed qualcs quales fimus, etiä priore müdo humanie tnillefles peiores,durat tn ad fine uf(ÿ,ficuti conftitutü eft,Sé fola diuina; uolütatis ac ueritatis fi'rmitate dißgt;enfattoni. peiftat.Itaqj Sé fignü illi talc adiecit,qd à nobts ceicbrari ae frequetari nequear,lcd folo cocleftiu tepefta tarn curfu feraf.Signa fccderis,initi cu ele(ffis,ipfis cöfccderatis exereöda tradidit, qualia funt apud In-dæos circücifio Sé PhafcjSé apud nos baptifmus et coenaDominica,quorü illa ludacorü, ifta noftris ma nibiis exercent, Seciis habet prarlentis foederis fignu.Netp cm ullus eft tnortaliü, neqj ullus toto terraru orbepopiilus fuit,eft,uel erit unq, cui figni huius cocleftis cöeredita fit adminiftratio. Iraq; ipfum fignü deciarat,fædus hoenö aliqua noftra qualitate,led fola diuinæ maicft.ueritare niti.Ea uerd figna, quorü nobis eötnendata eft adminiftratio, ipfo nos ufu admonet uirtutë ipforü eile cöditionalë, fie ut nifi fide recla Sé fincera pietatc praediti fimus,nihil nobis cômodët;fcd,qd nos attinet,prorfus fint inania.Qua»-renonimmeritó monet Apoftolus, ut de pane Dni mandticaturi, ac depoculo illius b)biruri,iioflpfos probemus,nc indigne' mâducemus Sébibamustideolp Dominici corporis Sé faiiguinis rei cóftituamur. Hic uerd non dicit. Et recordabimini foederis mei ; fed, Videbo, inquit ilium, Sé recordabor foederis mei,Si«, adimpletioncm eius,qd figno ifto cocleftis arciiS oculis noftris proponitur,ad fe Tolu tranftulit. f go, inquit, uidebo, Sé mentor cro,curabolt;p ut padla leruem. Recogitandum tarnen eft,de quo fuprd quæüione prima adinonui,quid nos decear,nifi beftijs afsimilari uclimus. Etcnim quamuis paólum hoc Dei ad fincm iifq; mundi fi'rmum Sé immof u permancat,etiamfi nulla prorfus gratitudine tarn infi gni bonitatircfp5deamus,excufari tame no poteft, quifqs nullo illius fenfu afficil,nec ad animi gratitu dine permouet. Tertio eöfiderandü eft,gp cü padlo huic fignü aliqd annetflcre uellet,nöportentofum nbsp;nbsp;nbsp;portentoßon

Sé infolitü clegit,q infideliü qqj mëtcs permouerent: fed tale,qd à foils fidelib. foederis elfe fignü cogno nbsp;nbsp;nbsp;ifi/oAlww ƒ-

feeretur. Ideo arcü hunc,antca ufitatü,lt;Sé naturalib.de caufis frequeter apparente, figni loco cóftituit,Sé iierbü fuü adiecit,à quo pij Sé fideles homines pendeant. Da hominë uerbi Dei ignarü, is etiamfi arcu hunc quotidie uideat,Sé de caufis illius acutifsimc',5é accuratius etiam q Seneca difputet, nunq tn intel liget illius ufum,iüdelicet,q) fit foederis Dei inter Deü Sé terra ftatim poft diluuiü cöftituti fignü.Qiiare adinoncmur qdpotifsimü fit in huiufmodi diuinac uolütatis Sé gratiacfignis obferuandü. Verbü uideli ïnfacramètiiuer eet q gratiæDei fpmifsio exprimit Sé declarat,finc quo arcus ifte nihil eft aliud,q imago quædâ radiorü bumDeipotißi-fûlariü niibibus imprelfa,aqua baptifmi nihilo eft melior q quælibet alia,Sé panis eoenae Dominica: mi nw attendendü, noris etiä mömenti Sé utilitaris q fit quiuis menfarius. Reftißimc igiï faciüt fldeles homines,q) de hu--iufmodifignis nöfccundü id 3, funt ex natura,Sé foris clfe apparent,fed iuxra ucrbü Dei iudicat.Sic ubi arcü hunc in nubibus uidcnt,mcmores uerborü Dei,nempe, Pona arcü racüin nubibus, erit fignü foede ris meijiüdedo cü Sé recordabor foederis mei,Séc. non difputant de naturalib. illius caufis, Sé iiarictatc eolorü,fcd inipiciiint eum tanq fignü foederis Dei,iSé magis tam infigne bonitatcm Dei,cuius fignü ui.-dent,admirant «Sé fufpiciüt,q externä figni figura. Ad hunc rnodü faciunt ctia in facramentis Sé fymbo lis norit Teft.baptifmo «Sé cacn.i Dni.Non confiderant aquæ,panis Sé uini externas «Sé uifibiles formas, materia,natura, naturælp uiresmcqj difputant cü Scotiftis,an in baptifmateimprimât charaöfer aliqs, Scotipni de

nutn delebilis illc fit,uel indclebilis ; item an forma illius charaftcris abfolura fit ucl rcfpcóliua, «Sé in ptißnate çjr cce ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X j elfentia na Domini.

2xtlt;gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N £ S I M

eiT.ntia anima? ha?rear ut in fubieâ:o,an in Euchariftia pofsibile fit, corpus Chrifti realiter tfie fhbfpC' j| etc panis,amp; anibi fit fine fui niutatione,pofsitip corpus effein pluribuslocis fimiil, in man pnnis fub-ftantia cëuertaf in corpus Chrifti,annihilenircp, et quis fit formalis terminus tranfiiibftantiatioiîis, dt'' rit^ an ibi fit accidens aliqiiod fine fubieëlo,5ë quid comedât bcftiola?,fi de Euchariftia edât. Hofee SiO tif.nos ignorant pij, fed finipÜciter auribus fidei uerbü Dni accipiunt, amp;nbsp;fecundum illius infallibilcW'' ritatc de figius iftis indicant,ampleëluntur^ ilia ex animo tang fymbola gratia? qua? per Clirifïinobi# cftfanguineni'parta,amp; iuftii illius per Euangelrj pra?dicationem mundo propoftta.

Q^iartd confidcrandü-ctiä eft,quo arciim hunc,fccderis fiii fignii,locarit,amp;l quando illû prodiicat.Fri mil tn,non locauit cum quolibet,fed co loco conftituit,quo uidtri pofsit ab omnibus. In ccclo uidelicet-Deinde no infigit cum cuiuis cœli loco,fed nubibus. Tertio nöproducit eumcœlofcreno, candidæalf Cui inibi infixü,fcd tempore pluuio,quädo terra? nubes denfa? immiiiët,amp; imbres ucl minant uel demit-“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tunt. Vbi ifta ccfideramuSjfingularë in illis prouidentiä Dei agnofccre cogimur. Vult fignum hoc oi”

nibus ob 0CUÎ0S elfe expofitu,uult ut eo tëpore appareat,qn incêmodû aquan'i ex imbribus timeri po-teft.Vuit utin ipfis aquofis nubibus appareat ipfaafpeëtu'ueiuti clamet acdicat ,* ISIë eft iif diluuium aquarü cx nubibus iftis uenturü fufpiccmini. Ecce adfum fccdcris Dei fignu, quod padlus eft intetfedi uniuerfain carnë. Admonemur hoc exëplo,quflfi in imagine aliqua,quotnodofoleat DcuS rebusrnfff busaliquid immifcerecölb!ationis,neanimüdefpcdcamus. Pra?fcntiahxcncftra tëpora fiiHTiiiftart'U lain dêfiisimarü'.uerü ne que piorü terreât in ipfa mundi hiiiiis malicia,figna qiiædü o tnnifi enidenrifsi' ma apparët,uitde mentes noftræerigan't.Qua?fiint ilia fTumultuatio gcntiû,populorü amp;nbsp;regnotuni, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crapula,luxusamp;f ebrietas,inigtatis abundâtia,charitatis extinlt;fi?io,etcatholica illa ferc'omniü,m3Xinif

capitri,dormitatio,crebra: pertes,caritas ui(fbiis,phtlautia pafsim obtinës,omninü ordinû comiprio,ut porteta ccclcftia taceâ. Hæc omnia figna certifsima funt, in hac caligine liicctia, ac ^imittcntia, breuifu turârcdëptionis noftræ ferenitatë. De iftis tm in S.fcripturis pra?inoniti furaus,iccp etiâ cxorc Serna-' toris,ut ubi apparuerint,capita noftra leHemus,4'pter appropinquantë reefemptionc, Sic nctfturnis te nebris lunam ôi ftcllas addixit,ne quis amoto parumper fole,omni luce mundü putetefle priuarü-HïC eft prouidentiä Dei,quam foli pij magno cum gaudio obferuant Si exofculantur.

Ewtif aütßlij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cgreßi/imt^e orca, Sein, Chain G' lapheth. Perro Cham ip[e eü pater Canaan. W

Tiiligetialitioßs. tüißuiitß’iijt:ioe,amp;abkisdi]ßeminattancfl,Grc.'i ObferuandaefthicdiligêtiaMcfis. Ciideingrcfiuf'’^ . narrarct,nomina filiorü Noe cxprefsit,ne quis pratter tres illos etiâ alios fuiffe Noc filios,qui area cum illo ingrefsi fmt, fufpicet. Confimili diligëtia ufiis eft amp;nbsp;hoc loco, ficuti Si in explanationeadmonuijüt fciarnusnôcfiTe pluies cgrcftbscum Noe ex area,'ghofce tres filios Sem, Chä,amp; laphethunàcüi’”' tre Si iixorib. Qi^iarc merito tanq maniftftc' falfiim reijcimus,qd ex Berofo de Tuifconc qdam Gernis norüSë Gallorû pâtre citât,qd is quartos fucritfiliirs Noc,amp; unà cumreliquis areäfit egrefïîis.Dclt;® «5 difputamus,aii Noe nullos alios fine ante fine poft düiiuiü geniierit fiiios. id ticrd pro indubitJtet« ncmuSjiion elle cum illo plurcs areä Si ingreftbs df cgrefros,q qui à Mofe tanta diligentia ccHicmoiS'’ tur,Scm uidclicetjCham Si Iapheth,quifquistandcm ilk Tiiifco fir,amp; undccuntp inducatur.

De eo^uoiChâ Deinde amp;nbsp;illud obiter eft corifiderandri,qd fpecialitcr deChS meminit,lt;igt; fit pater Chanaan.PottrJf uocat pâtre Cha amp;nbsp;de duobus altjs cômemorare,qiiorri Si ipfi patres cfiënt Veriim nôfccifTct ad j:ipofirîi.Cum iftaferi-beret,feruiebat caufa? qua? tum agebaf. Introducëdiis erat Ifrael in terra Chanaan.Id agebai,cumdftgt;’t

eduóti ex Acgypro. Qiiarc uolcbar illis effe cognitü,unde origine fiiä dncerëf Canana?i,nimirü riunio' refilio Noe Chain,Ideocücfl'et de facinore Chain in ipfum parente patrato,denilt;^ defiJi) ipfiujChJ naan malediólione ccmemoraturiis^admoimit hoc loco,Cîiam cfTe patrë Clianaan,ut ex ftqiinfura h* ftoria fpem conciperent, adeffe tepus illud,quo gëtes Cananxorü de terra fua pcllerenî,^ malcdiiftio illis ohm infliifta effeifti'i fuü fortiret Hac utebai prudentia Mofes, quafimiil declarabat,q cuperetpO' pulü Dei, fibi concreditü, intclligere iudiciorû Dei efficaciâ, 8(. eorum qiix tum agebanï antiquißi»”

tis intelligebat.q pauci efTent ad tam arduâ 8idifficile migrationë inftrii(fli,quainlt;ÿ imbecillis fïifl™ ad ferendas expeditionis huiufinodi tentationes amp;nbsp;molcftias, nifi fpiritu fidei amp;nbsp;fcicntia opcnimiudi' ciorumîp Dei confirmeîjSs: in ordine conftanter retincatur. Tcrtiô,dc eo qiiod dicit,Tres ifti funtß' li} Noc,amp; ab lus diflëminatü eftomne genus hominS fuper uniuerfain terrâ,uidebimus capite fequëti» iibi diuifio ifta generis humani exponitur,acfufius lt;xpiicatur,quod hic obiter attingitur»

CcEpic^ Noc uir agricola exercere tcrrâ,8ô plantaui't ui’neâ, bibensqî uinûincbriatus eft, 60 nudatus iacuitin tabernaculo fuo.Quodcumui^ Hi He t Ch^m pater Chanaâ, ucreda feil i ce c patris Rii efic nudata,nûciauit duobusfratnbus fiais foras. At uerb Sem Iapheth,palliû nnpofuerut humeris fi.iis,amp;incedêtes retro rfiim,operuerûtucrcda patris fiji,fàcies^ eorumauerfgerantjamp;T patrisuirilianon uiderunt. Ein'gilansaûtNocex uino cum didiciflet quæ fecerat ei filius fiaus minor,ai t,Malediôius puer Chanaan,feruus lèruorü erit fratribus (ùis, Dixitqs Benedictus Dorai

' • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLANÄTIO* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;247

nus Deus Sem,fît Chanaan feruus eins.Dilatet Deus lapheth ethabitet in tabernaculis Sem,fitqjChanaan feruus eius. VixitauteniNoe poft di luuiutrecentis quinquagintaannis. Etimpleti funtoninesdies eins non gentorumquinquaginta annorum,amp; mortuuseft»

Ccepit tJor uiragricolit fxo'cfj'£'lcrrrf.]liliid,exerccrctcrfainjiti Hebra?o no eft,fed ncjp in Grarco.Heb, finplicitcr habet, Et cccpitNoe uirterræ amp;nbsp;plantauir iiineam.

Et Nudrftttt iacuit in tabmiaculö fuo. ] In Hebræo eft, amp;nbsp;nudatiis eft in medio tabernaculi. Grxcus legitt Et nudatus eft in domo fiia.'“

Vcrendtfeilicet patj-i) fui e/fc nudata. ] In Hebraeo eft fimpliciter V3!« mquot;ij? ttK id eft.pudenda patris fui,Grïcusuertit w? yvi/-vu3ngt; lis «vv/dd eft,niiditatem patris fui.

Mitlediélitf [)ucrChutiaM.]la Ilebræo né eft,puer Clianaä,fcd fimpliciter Chanaä. G ræciis habet, 2;«'^a* ideft Cliä puer.qd fic poteft legi,utChä fit gignêdi cafu pofitri,ac dc Clianaä filio Cliä inteliigcdü. Chitnaanferuui eins. ] Iri Heb.pluralitcr legitiirnsS’jid eft,feriiuf cis iiel ecrü.Sic amp;nbsp;infrà inbc nediêioiic laphcth legit quot;'Xib quot;'33? IS’IS id cft,amp; fit Chanaan fernus corn. Vbi rurfus amp;nbsp;Græcus amp;nbsp;Latinus legunt,fcruus eiiiS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLANATIO.

Cecpitg; Nof MirMgrico?M «cereere terrù. ] Poft§ de facrificio Noc poft dikiuin ftatim fub egrefliim ar tæ oblato,deinde de oracalo ac fccdcre Dci illiusrp figno ejuaedä expofuifl'et,confcqucs erat, iit amp;nbsp;de re liquo iiitæinftitiiro,ciii fc Noe addixcrit,aliquid cömemorarct.Eam ita^ particulä tribus quatuor lier bü obiter attingit, qipcrans ad luftorias ÄbraliJc fufiiis aliquäto cxplkädas. Dicit crgo,Cccpit Noe uir agricolacxcrcere terrä.Coiitincr ifta fummäuitæ Noe poft diluuiii.Agri(;oln,inquit,crat Noc(liocein tft.quod uocat eiiin n’QlK'n ur'X, id eft^uirum telkiris) 8C ubi terra colerc capit,plätauif etiam uineas. Non funt ifta fie intcl!igcnda,quod demü fexcentenarius poft dikiuiü cccpcrit exercere fertä. Tcrrä co-hicrat ctiä ante diltiuiü^undc amp;disftus eft uir tclluris. Qiiarc uerbü incipiedi ad hoc eft pofitüjUt gd poft düuniumfeceritNoccxprimerctur. Agricultiira iam totoannifpaciopropteraciuasdiluui} intermif-fa fuerat. Hancrcpctcre ca:pit,ubi commodr.m erat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x

Etplautanit idned bibensij^ uitiii inebriutui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;] An ftatim poft diluiiiü uineas plantauerit, no poteft

j Cfrtoftatiii.InHcbræoquidein fie IcgituriEtCtcpit xNoc uir terræamp;plantaiiit uineä.inde tarne nöpo-terit certó colligi, qnod fatftum hoc fit ftatim poft dikniiü.Facit aüt Älofcs huiiis rei mcrlt;fionc,nÖ earn öbcaufa(n,quódtani magnifit niomëti, ut tacifis reliquis geftis Noe, uincäabilloplantatäeflefueriC fingiilari ftudio meinoraiid'im,fcd quo d ita poftularet fcquens hiftoria dc maledidlioiie Chanaan,öëbc nedidione Sem ac lapheth,Cuius crant caufæ præmittendæ,de quibus fie dicit.

Et nudutiK ÙKuit in tabeYnaculo-.(juod cum uidifjet Cham pater Chanaan,uercdafcilicet patrisfui effe nudata^ nunciauit dliobtitfratribMfui-S. ] Habitauit Noe in tabernaciilis,quod ex hac patet hiftoria. (^lare nö i’atiS diiigctcr fadu eftab interprète Gratcojquod uertit:^««! èyvfivàH» cv tù cinu «Jr^jid eft amp;C nudatus eft in domo fua. Cum de uino bibifict, inebriatusqj efietjobfoporatus iacuit negledius in tabcrnaculo,fic ut uertnd.a ipfius præter honeftatem Si grauitatë dcteëla apparerent. Hic quid faëtü fit à filij s cius,fubrj citMofes, nöiit detrahat maiorib. amp;nbsp;pudenda illorü fafta ad pofterorü temcre transfeiat cognitionë, fedutifrachtarumfidem antiquarum hiftoriarum Cognitioneerigat. Hoccoufiliofaëlum Chamfilij Noc exponitj repetens fuific cum patreniChanaan,ut admoneat qualis fuerit Cliananeorum pater,homo iiidelicet inaius ôë ufqueadcó degener, utconfpeëta nuditatc partis non erubuerit,quin etiam fratri bus fuis adcoiifiiniietn impudentiam author elfe uokierit.

At uerô Sem er lapheth paOm impofueruntkumcris fuiSjCfc. ] Cham no inucnit in fratrib. fuis qd qujcre-hät. Arbitrabat eos eodë fecu elfe nigenio,idcoép amp;nbsp;patri fecü illufuros. Veriim löge’ erât aliter animati, id qd Së faftooftëdcrüt. No deleëtabât ludibrio patris,quare qd illi præter decorû acciderat,fumma cS reilcrëtia correxcrüt.Së pudëda paterna fie obuelarût,ut ca ne uidcrër quidë,tâ aberat ut huiufmodi fpc daculo cü degenere fratre deleëî:arcnt,eodcfaëlo amp;nbsp;pudori paterno côfulëtes,ôë fratris nequiciâ dam nantcSjdcniqj dëgermanos fc fiiios eife déclarâtes. Illud, Palliü impofuerüt humeris fuis,lt;Së inccdërcs rctrorlüin operucrüt uerëda patris fui,fie eft pofitiJ,ut nôcôftct,uno ne tantS utriqj,quo humeros fuos lîmul lt;3ë côiundim opcrucrint,an fcpararim fuo gfqj fit pallio ufus.Nccp em infolës feripturæ cft,ut nu merus fingularis plurali ponat. C^iiod fi id hoc quoep loco faëlû eft, legendü elfe iiidet ad hüc mod«, aeeeperüt Sem,dë laphcth quifep palliü,Së impofuerüt fuper utroftp humeros iuos.Si uerô uno düta xat uli liint pallio utriqj, partieulailla in Hcbræoorr'X Q3wb3? fie eft legenda, Et pofucrunt fuper Inimcrum utriufquc ipforum.

EM^ilans autè Noe de uina,c’jim didiciffet quxfecerat ipf films fuus tn!nor,ait,e^c ] Vndc didicerit quæ in tereaeum dormirct faëta fucrant, non exprimitur. Alij iudiear.t ca .à duobiis fratribus Sem lt;Së laphcth fiiifle expofita,fieri potuit,ut cum ciiigilaifet,pallio fe filiorum fuoruni tcëlum eernens quid faëlû clfec quæiieritj.atip ita rein orancni refeiucnr.Alij arbitrantur cognouilfe ilium faëlû filij fui per rcuclationë fpiritus, pennde atq; Eiizeus faëlum Giczipucri fui abfeiis cognouit. Vcrùmnoneft ut déco quæra-mus undecognouent, cum nullus fit hieimpofsibiktatis ueldifficultatis nodus.

248 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E s I M

Qiiac feceratjinquitjipfi filius funs minor.Sic uocaturCliam,unde colligiturfuifTe illutnn^tii rainO' rem reliqiiis diiobus fratribiis. Inconfiderariiis eft q ut recipi debeat quod Chryfoftomus liic diót:S(' ciindiis enim erar,inqiiir,6lt; maior nom 9 lapbetb.Licet aiit ætate illo prior erar,uoiiintate tarnen mi' nor de temeritate cum excefsit. Nam quia noliiit intra fuos limites manere, amifit honorem fibi à nai« ra traditum Et ficut ille id quod natura habuit nequicia iioluntatis amifit,ita laphet quod natura non Iiabuit,fangt;orcm ob mente accepit.Hæc ille. Meo iHdicio,nö obferuauit Chryfoftomusfatis,cuiusliJ51 fint iicrbarSi Noe uocafict cum minorem,poflet forlan affeftu tali dicflum uidcri,qualem exponit. Vt riim cum nó Noe,led hiftoriographus Mofes dicat, cum Hidifict quæ fecerat ipfl filius minor, arbitrof cöuenientius elfe,« fimpliciter amp;nbsp;hiftorice,^ ut empliaticc' de metaphorice' diftum intelligamus. Nc? mouere qucnqdebe^qd ubi tres ifti filij Noe nominatim recenfentur, Cham poft Sem 5e ante laphcth nominetur,quafi natu fenior fit 9 lapheth.Non eft iudicandü de setate patrü fecundü hunc,quo receit-fentur,ordincm.Nam ex fupputatione annorum conftat,nec Sem fuifle primogenitu Noe,nec AbrahJ mum primogenitum Thare,ficut infra fuis locis uidebimus,qui tarnen utriq^ ffatribus fuis propterfim gularem pictatis prærogatiuam recenfendo præponuntur,

Malcdiâuf puerÇaiMatijCT'c.] Supra dixit,in Heb. nöeflc, Maledicflus puer Canaanrfed, MakdiduJ I Canaä.Malediifliöis fentëtia nc9ciä filij fuiChâ cöpenfat.Qiiare aüt nó dicat,Alalediólus Cliä;fed,Malf dilt;flusCanaan,diccmus in quæftionib.fuo Ioco.Seruus,inquit,fcruorü erit fratrib.fuis.HocêftjCXtrfn” Icruitutcfubicdlus erit fratrib.fuis. N5 dicit fimpliciter,Seruus erit fratrü fuorii.lëd, Seruus feruorûerit fratrib.fuis.q genereloquutionis feruitus corüexprimif, 9 ad uilifsima quxuis feruitia funtmâcipari.

Benedultts Domina Dews Sem.] Qiioniâ non folü de nequicia Cham, fed de de rcucrentia fibi à Sem^ Lapheth reliquis duob. filijs exhibita cognouerat,non folû malediôfionis fententiâ in Chanaanfilin® Cham, fed de benedidlionc profert in Sem de laphcth. Pro Sem gratias agit Dno Deo, uoeâs eu Sem. Spirat aüt ifta gratiarS adbio affedü animi felicitate filrj fui Sem confiderantis demagnifaoicntiS' Q^d.BencdidluS fit Dûs Deus filij mei Sem, qui hune illi animum indidit,de infigniaded gratiaadno minis fui gloriam deftinauit, ut reuera fit fe Deum illius elfe declaraturus, qu» illius félicitas animuw meum fingulari gaudio afficit.

Dilâtet Deuslapheth, CSquot; habitet in taberMculisSem. ]Habent ifta benedidlioné multiplicandaiacdilu' tandæpofteritatis. Allufit aüt ad nome huius filij fui laphcth, qd dilatationis fignificationë habetIw^ loco.CL’d Rec'lë uocaturlapheth.Dignus eft quem dilater Dns,âe pofteritate omniü amplifsin”'”“ j tiplicet. lllud,Et habitet in tabernaculis Sem,fie eft amphibologicë pofitü,ut ta ad Dcû rcferriqnôt 9 ad laphcth. Qui referunt ad laphcth,quod is habitaturus eflër in tabernaculis Sem,nô fie exponiit,nt intclligcndü fit habitaturü fuilfe laphcth in tabernaculis Sem,illo expulfo ficuti Ilfaelitæ in tcnaûnal cxpulfisCananeis crût habitaturiifed ggt; pofteritas Iaphet,id eft multitudo gentiü ab illo dcfcëdétiütfl^ ad pofteros Sem Ifraclitas uidelicet ,pptcr cognitionc de cultum ucri Dei accefiura, id qd Hcbrxireft' runt ad ,pfely tas ex gëtibus,de cos qui ad templû Hierofolymitarü diebus folennib. caufa orationis,nlt;’ ftri uerd ad uocationë de accefsionë gentiü quac ad regnü Chrifti ucnerunt, de quibus Efaias cap »-quot;’ ticinatus eft dicensrEt erit innouifsimis diebus præparatus mons domus Dniin uertice montiw,^!^^ uabitur fuper colles,de fluent ad eum omnes genres,dec. Hiero, fie exponit; Quod aüt ait,Et liabitct® tabernaculis Sem,de nobis ,pphetatur qui in crudirione de feienria feripturarü eiefto Ilfaele ucrfainur. Vcrùm 115 folü de pofteris Iapheth,fed in genere de uniiierfis gcnribus,idco^ de de pofteris Cliatn,uc-iierüt plurimi ad Chriftü,undc de ,ppheta uaticinatus eft uniuerfaliter de omnib.dicens. Et Huent ad eS omnes genres. Quare,meo iudicio,fimplicius cft,Hr intelligamus loqui Noe de Dco,qui fuerit habiratu rus in tabernaculis Sem,id eft,omni3 illius de pofteros quoqp,bencdifturus,in omnibus illi adfuturuS, ac ucluti in illius ac pofterorü cius tabernaculis habitaturus. Vel inrellige Deum habitafiê in taberna' culis Sem,9diu nomë eiuS,pietas,religio,cognitio de cultus eius inter pofteros Semifraelitas iiidcHcd permanfit.Nihil aüt impedit quo minus uterqj fenfus coniungatur. Sunt qui exponant deuerboinc^ iiato, qd habirarit in utero bcata: uirginis, uelut in tabcrnaculo Sem. Ruifus exponüt alij de facrifi'üO altaris in quo Deus facramentaliter habitet, alij de infiifione gratia: per quâ Deus habitat in cordibuS morralium.fuo quifqj fenfu niritur,nobis fimplicitas eft in exponendis retinenda feripturis.

Illud,Sitcp Canaan feruus eorü,tertiô repetif ad exprimëdam malcdidfiôis huius cerritudiné, Vident aüt ifta magis per modü uaticinij 9 imprecariôis didla.Etem effedlus illorü fuis eft tëporib.ccfequuwi-Subieëlus fuit Chanaan poteftari Sem,cü Ifraeliræ pofteri Sem terra Cananscorü occuparüt, de populiî illis maiori ex parte deietis reliquias illorü fubiedlas habuerüt.Subiedlus fuit poteftati lapheth,quand® pofteri ipfius,uel aligfaltë ex illis,dominio funtOccidëtaliü gentiü fubicdlbqua: à laphcth dcfccndcnit-

Vixitaüt Hoc poft diluuiü trecêtis fo.annis.Bt impletifunt omnes dies eius nongentoru so. annorim,0'lt;^'^' tuns eft.} Qiioniâ ad hiftorias Abraha; properat MofeS, hifee uerbis quafi fepelir parriarcliâ Noe,del* ftorias prioris mundi acprincipia pofterioris terminât. Nam immediate' poft ifta gcncrationesfilion* Koc fubijcir,de ad Abrahamÿ ufe^ dcducit.Aïeminir aüt né fimpliciter mortis eius,fcd de annoräqwib æratem fuam complcuit, ut cernere liccat quouftp denaria ilia priorura patrum ab Adamo dcfcendtn tkim fcrics,in ipfo Noe rerminata,in fubfequcntcm fefe mundum extenderir.

Etplantduit uineam, ] Qiiacrunt hic, an uites ante diluuium quoque plantatac fuerinr. Quifentiunt So«

Noeftii/Tcpritniim platirandæ uiiieîc aiithorcm, arbitrantuf ufiimuini antedilimiü priori fiiifle mundo incognitü. Veriim adinodü iiicei ta duciint opinione Primum enim nôpoteft ex litera colltgi quod fentiunt. Qiiod iiar.qj legimus cœpilFe Noc poft diiiiiiiü exerccre terra,plantare uincâ, tam no facit adlioc,ut inde colligamus ante dduuiu nullam finfic uineâ plantatâ, ad id nô facir,ut lune afteramus ante diluuiü fuiftè neminem qui agros coluerit,cmn dinerfum manifcftd legamus in hiftoria Cain.

Deindeetiamfidemus Noe primumfnifte uinearüplantatore, neep fie tarnen jibari poterit cccpifle illiim poft diliniin demû plantare uineâ,cum credibile fit antea illfi un.à cum reliqua agricultura nites quotp plantailê. Prætcrea,cum Cliriftus de temporib. Noe diluuiü præcedcntib.dixerit,qd ederint ac biberint,arbitror uerofimilius cfle quod nô finipliciter aqua, fed uinn bibcrint.Necç em rationiconfen taneü uidetur, qd delicias fedlati fint bibendo, fi aqua tantfi biberût,qui potus nô ad luxü Si ebrictate, fed adfobrietatc potins facit. Adhæc,quac Dauid pfalmo io4.canit,quonidtalia funt omnia, nt nöpo-ftcriori huic tantn,fed Si priori müdo côpctant,nôuidco certà aliquâ rationc, quare quod dicir,Produ cens foenü iumentis amp;nbsp;lierbâ feruituti liominü, iit educas pané de terra, referamus ad utrunrp mnndü. quod uerd fequiti:r,Et ninü lætificat cor liominis,in hoepoftenori duntaxat nô ante diluuui,locum haberedicamus.Nôeft resifta aded magni mométi,urdeilla fitcontcndendn; ueriîm quoniâ ufum cft

tas pluntarûaut certd qnandoquidé plantatæ funt, dcbcrc illas in uiuiierfum cunélas fnnditus extirpa- I ri. Q^iare miranturiinid dbi iio!ucrit,3gt; uineâ plantaritSi colucrit. Veriirn fiifti primiim expc- ' dcrent,qiiod Daiiid plidmo fnpr.à citato canit,dicens,Et uinum lætificat cor hominis,inlt;p hac re diui- 1 tiæbonitatis confiliü côfiderarcnt ; deinde inter légitima ac teperatü uini ufum Si abufum diftinguerét, ' iiti^ neccnlpâcrcatori uitisadfcribereiif,.nec plantationem illius dânarent : fed Si creaturae huius boni tatem grah agnofeerent, dé quicquid adrnittit i.'.'di in bibentiü intemperantiâ reqeerenr. nbsp;nbsp;Cliryfofto-

mus rationcafsignat,quare Noeuir.eâ plantant : Qiiia :nagna,inquir,tcnebat trifticia,dé fibijpfi con-folatione indc excogirare uolebat, fient dé fapiens quidâ dicit. Date uinü ijs qui in trifticia, Si ficerâ ijs qui in dolorcnnôftrans q, nuilü cft tam præfens trifticiæremediü atep uini ufus,modd utilitatë eins non perdat intemperantia. Qiidd aüt in trifticia dé mœrore fucrit iuftus ille,uidcnt feipfum in tanta folitu-dinc,dé illorü hotninü corpora ante oculos proieéta, dé cômunc omniü fe pulchrii hominibus Si bru-tis facEü,qnis contradicerttfHæcille. Adfero dé aliorü dé meam fentcntiâin mcdium-iiidiccnt cordati.

Q_V AË S T I O II.

K nudatiii iaadtin tabernaculo.’jPoterit hic quæri,primùm quâdo acciderit hoc Noc.’deinde ubj fucrit uxoreius,çp nôdiligentius maritü fuum obfcruaucritgt;dé feneébutis illius rationë habiierir.Nam ut ex li fera Hebræa patet, nô iacuit confucro dormiendi loco, quo fenex bene potus nxoris cura dé officio cô-tnodccolloeari poterat, fed riWK Tins,id eft,in medio rabcrnacu!i,quam iiegligentiâ nee G ræcns nee latiniis interpres exprefsit.Qiiod attinet tempus quo Noe inebriatns fuir ex uino, nô cft putandû g, fta tim accident poft diluuiu,^pterea g» hiftoria ifta eueftigio poft oraculum Dei dé fœderis conftitiitior.ë fubqcitur.Mofes em multorum annorum hiftorias tranfit,dé certis de caufis hanc adduxit,qua: turn ac ciditjCum Chain filios fuos omnes iam genuifiênid quod ex eo fatis patet,ggt; Chanaan filins Cham po ftremus inordinenominatim à Noe maledicitur. Quare manifcftum cftaccidilfc cbncratë hanc Noe admodum din poft dikniium. Neqp cm ucrofimile cft malcdixifiè eum Chanaan antequam eflcr natiis.

De uxorc Noe nihil poteft certd refponderfcum nulla fiat illius in fcriptiiris mentio poft diluuiü,ni fiqudddéipfafitcuin marito fuo dé filijs dé nuribiis area egrefla. Quare nô poteft hic aliquid affirinan ter adfcrrijfed necefie eft,iit ex conieëluris dicat,quicquid adfertur. Si adhuc in uiuis erat,cum ebrietas ifta Noe accidcrcr,n5 iiideo quid aliud dici pofsit g quod pro confuctudine maiorü fepatato taberna-culofeorfimhabitarit .à marito dé filqs, ideoep facile fieri potiierit ut prærer ipfiusconfeientia ad hunc modi! iacaerit Noe nudatns in medio tabernaculi fui. Qiiod aüt hic mos fucrit apud patriarchas iftos, ut lixores eorinnfeparatis tabernaculis habitarent,fatis perfpicud infra capite Z4. in hiftoria Ifaaccer-nerc licet,iibi ficltgimus; Qiii introduxit eam(, Rebecca fpôfam fuam)in tabcrnaculü Saræ matris fuæ, dé accepiream iixorem,déc. Nó dicit,In tabcrnaculü fuum,uel patris fui lfaac;fcd,ln tabcrnaculü Sarac matris fuæ.Ergo dé Sarah peculiari ac fepai ato tabcrnaculo fcorfim ab Abi ahamo mafit.Sic dé de uxo ribiis Iacoblegitur, quód diuifis ac feparatis tabernaculis manfcririt. Qiiod fi conicéiura ifta probabi lisuidd,nÖeft quod quæramiis amplius, quare Noe teëliis nö fit ab uxorc porius q à filqs. Dieet ali— quis; Potiiir nudiras Noe iixori indican uel per filios,uel aliquë ex ncpotibiis,quorü tune lufta erat copia. Hæccogitatioconieéburâ pant fuifte tum Noe uiduü, uxorc mortua.Qiiicquidfit, fatius elle indi co,utcxconicfturis hifee uel priorë, uelpofteriore tcneamus,q ut turpitudiiië iftà Noc uxore confeia

252 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

Arbirror eos pallio ad Ininc cfTe modu ufos, non iit afpcélu nudirans paterna' illiuS uelamine aJfc’' f f i uitarentjfed iit illo patrem præter dcCon'i nndatü in tabernaculo operiret ac regere nt. id quod facile poterat cfficerc, pallio hoc ab humeris fuis fenfim fupcr ipfum denii(ro,amp; poftea rite' compofito.W ne uerenda patris cernerent,aucifis faciebus retro funt tabernaculu ingrefsiait aiit haberentjquo ilia modc'operirent,palliu ufurparunt ; 66 quoniâ manibus illudcorpori paremo non pehnde commo^l^ poterant imponerc,incedentesrcrrorfum ôC faciebus aiierfis: atqj fi reélà 8C antrorlurtt accefsirtênt,haC funt ufi indu^ia,ut humeris fuis ac tergori impofitii fenfim fupra nuditatem patris dcmitterenr,dtiH' de conuerfi rite’ eóponerent. Qiiare hoc agentibus no erant duo pallia neceflariaifed uno accepte,q«®“ inftituebant commode'perficiebanr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C2_V AE S T I O 11 IL

iiialediflwpuer Chanaan, fermsfcruortimeritfratribu^fuis. ] Qiucrunt hicquare Noe nonmaledixtnl potius ipfi Cham fiho fuo,q Canaan fi Iio Cham,peccatü afsignatur non Canaan,fed Chaittdicit eiiiD* MofeSjCum uidiflet Cham uerenda patris fui,nunciauit duobus fratribus fuis fora's. Et,EiiigilâS No' ex uinOjCû didicilfet quæ fecerat ipfi fi lius fuus minonQiia-rif iraep quare malediélio infligat ei quin® peccauir,ô6 nö potius ci qiii malediélionë peccato fuo promeruerat. Refpondet hie aliter attp Ali} dicuntjfaélum elïè hoc à fpiritufanclo, qui ad dcteftationcinobedientis Si cont^mptorisfilij,”®^ men eius nc nominare quidem uoluerit,fed nominariteum nomine filij liii.uocans cum Canaan.SfO* dura iftorfi opinionenon eft Canaan filius, fed pater Cham fub nomine filij malcdiélus.quamfentff' tiam probare non polfum. Lyraniis dicit,malediéiri efte patri in filio, ad hoc,ut oftendcret quodne in perfona fua dutaxat malediélus eftcr,fed ad pofteros quoq? ipfius ifta deriuaretur malediélio. CM foftomus,quarc non fit ipfe Chama Noe malcdiélus,hancadfert rationé.iiolebat, inquit,corriptrel’ lium propter pcccatü Si conrumeliam qua le affecerat. Si fimul nolebat prxiudicare benediélioni,q®’^ ; ci P ridem crat faéla. Benedixerat enim Deus Noc,quando exiuit ex area,66 filios cius.Igitur ne uidert ' tur makdicere quem Deus femel benedixerat,practerito illo qui fe contumelia effeeerat, filio illiusmâ' lediélum intulit.Hæc ille, Lyranus itaep fentir utrumqp 66 patrem Si filiü.Chryfoftomus uerd népatro . fed duntaxat filiü fuiifc malediélum,|licct dicat patrem fuifie correptum propter admiflum peccatiiiquot;' [ De pâtre non eft quæftio,fl dicamus cum Lyrano Si alijs illîi qucqj fuifie malediécione ifta perenfian’- ! fed de filio quaritur,quare fucrit illi fine foli,ut Chryfoftomo:fiue cum pâtre,quod Lyrano plachJII*' ta malediélio. Non fatisfacit ratio Lyrani. Eft enim generalior, g ut huicpclsitquaftionieonwair'-Vt oftenderctur,inquit,quôd né in ptrfona fua duntaxat malediélus efi'et, fed ad pefteros quctpifl*“® ifta deriuaretur malediélio Atquinefolus Canaan pertinebat ad pofteros Cham,neqj erat ille pd®’®' genitus.fi credendü hic fit ordini quo filij Cham reccnlentur,ftd poftremus.Quodfi id agebatur,iitrf carctur malediélionem hanc ad pefteros quoep Cham fore petuenturam,erant pofttri Cliam neuf®' lum qui ex Chanaan, fed66 quiex Chus,quitxM!2raim,66 qui ex Phuth defeenderunt. Qiiareiiei™ tneritd quærii,qHare nô dixerirAîalediélus Chus,uel malediélus Mizraim,aut,malediélus Phutli.'fei Malediélus Chanaan. Poterif Chryfoftomus hic aliquid adfcrre uideri cum dicat, VerofimilecftJ 66 propter fua deliéla dederit pœnam.Necp dubito, fuifie hune Chanaan fingulari præ fratribusifM pracditü malicia,ut non immeritd impij Canaanita: male audiant in fcripturis,quod fernen effent C’- ' naan,fie ut 66 dégénérés Ifraclitæ hoc nomine Canaan propter impietattmperftringantur.Dan.U'^ , Escch.ió.uerü neillequidëfatis adfcopû accedit.Alij dicüt Canaan primünudatü Noeauüfuüuiéiiïf’ 1 df cp co ad Cham pâtre fiiü retuliife. At ne ifti quidc aliquid certi adfcrür,66 tanta malcdiélione dignü- j Auguftinus propius ad feopü acccdit.Qiiærif,inquit,quarc pcccans Cham in patris offenfa,non in fei- ' pfo, fed in filio fuo Chanaan maledicitiirl Nifi quia ,pphetatû eft,terrâChanaan eicélis Chananiis^ f debellatis accepturos fuilfe fi'lio.s Ifracl, qui ucnirent de femine Sem. Hæc ille. Rcfpondendü igitur hi® eft,non efiê ifta à Noc fpiritu ultionis 66 imprccationis,fed uaticinrj loco de ro qued fuis trat temporib. pofteris Canaan fingulari iudicio Dei euenturû ,plata ; idec^ non elfe diljautandu de rationib.ièdrotï hanc caufam in abyfium iudiciorü Dei nullo modo fcrutabilem,reijcicndà. Né eft Cham in fua perfena malediélus, ne malediélio ifta deriuanda uiderctur in omnes illius pofteros : fed Chanaannominatiw perftringit,fppteriudiciü Dei quo pofteri ipfius ohm erât percuticndi.Et cb hanc caufam Mofcspfï' fente hiftoriâ cômemorare uoluit,ut ffraclitas in fpë erigercr, malcdiélionis huius cfficacia lamiâfutu-rum ut terrâ Canaan fubaélis illius gentib.occuparcnt. OBSERVATIO I.

Noetür â^icoÎ4 nbsp;nbsp;Ccepitcj; Noe uir dgricola,Gr plantdutt uined,bibensci; uùm inebriatus eil, er nudatus iacuit in medio tdbemi

culi.'] Cefideremus qualia fint quæ Mofes hic de Noe prædicat. Primû,uccat eü uirü agricolâ. Pani ma gnifîcetia: tribuit illi,fi mores fcculi huius infpicias, in cuius oculis agreftes homines,terrâcolcteSjfufç deç fi utjfufpiciunî uere) qui ucl robore bellico,ucl opü magnificctia,uel fingulari aftutia quafi Dij qui dam elfe uidentur. (^lare iudicio carnis mirü uidet,quid fibi Deus uolucrit,quod dcleta uniuerl'a carne unà cum innumeris inris potenribus,fapientibus,66 nominatis,gigantibus etiam iêruauit fibi hominé rufticLim Si agricolam, illumcj} tanta diligentia Si cura complcxus eft, ut 66 fœdus cum eo inirc uoluC' rit.Nos uerd animaduertamus hacccfideratiôe, fie efiê ceparatü Deü,ur nullius magni iuxta fcculüper fonâ accipiat,nullius obfcuri Si abieéli humilitatë fâftidiat,fed acceptü habcat omnë cri,qui cordefincc ro ab ipfo pëdct,66 iufticiæ ex animo in omnib.ftudet quâtüuis fit m oculis müdi cctcptus Si abieélus.

Jnftitutio maio.- Simul hic de inftitutione maiorü,ac uiélu patriarcharü,cogitcmus. Gcneratio Cain deflexerat ab agri rum de uiiîus pd culturæ frugalitate ad artes meehanicas,ficuti fuprà cap.4. uidimus ; deinde ad libidine quoçjÂ ambi triarcb^rum,

E X P L A H A T I O, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;241

A nbsp;nbsp;tîoné dominâdi.PatreS uerei,qui dcfcendcrüt de Seth,humi!itatë ac frugaliratë agriculturæ Omul öd pa

fturæpeciidü, ftudiofe ret;nuerür,ciiius ici iicftigia,nô in Noe tantü,fed öd in fequenribiis MliuS pofteris Abrahamo,Ifaaco,Iacobo,ôdc.uiderc licet. Erat hoc uiræ genus fimplexjnnocuü, frugale, öd primorü hoininû uidbui côformc. Verum, qua eftcorrupiione deprauarü ingeniü humanü, paucifsimi funt,qui iitiliratë, cöinodiratenijöd hontftarë illius rcdbcagnofcant öd colant, ut nöimmeritd dixerit ille:O fortunatos nimiü fua fi bona norint,3gricoias. Cain quotÇ fuit agricola,agricola fuit Noe.Scd hoc noftro

tandaru iiinearü author,de eo tn qui diiimio fuccefsit, in quo adhuc uiuimus, fecundü præfentis hifto-riæueritatccertô afiêuerare licef,qiiod amp;nbsp;agrictilturâ gt;Së plantationc uinearü habcat,necà Ctrcre,ncc «à ßaccho,quem Liberü patrem uocant, fed à Noe.Qtiare gentiu dSnanda eft amp;nbsp;ingrat!tudo,qiia bene fïciü à Noe primo pofterioris huius müdi parente acceptû, tranftulenint ad homines longë pofterio-res; amp;impictas,qua diuinitatc utriep amp;nbsp;Cercri S£ Baccho propterfrugü amp;nbsp;uini inuentionë adfcripfc-riiiit. Nosueroagnorcimus quidein ueriorem harum rerutnauthorem Nde, uerùm benefîciü dë punis amp;uini cum Dauide Plalni. 104. Deo creatori amp;nbsp;altori omnium acceptum ferimus. Tcrriô,6ë bi bit, inqu i f,de uino. Sicuti non peccauit Noc plantando uineâ,fie nô peccauit bibendo de uino uitis,quâ phiitauerat. Qius,inquit Apoftolus i.Cor.9. plantar uineam, amp;nbsp;né edit de fruiftu eiust’Poterat aquæ potiicontentus efie,uerùm non efi afpernatus boniraté Dei,qua uinü ad hocdeditjur cor hominis ali-qiiando inter curas amp;nbsp;moleftias præfentis iiitæ exhilaret,Plalm, 104. Apparct aüt Noc iam fenem hune

hs,nediHn hominc.Qiiare iiöeft in eo kibyrandri,quoinoJo ebrictati hiiic Noc patrocinarinbucl fimi Ifmiin'jeciliitarê, nelinni Orieiirahs foiriruduic, aur bibendi iiini lariratc cxcnfemus. Rurltis nó eÜ ut inimodeftiusülamcxa^gcrtm'.is ac diuexeinus.Neq; eniin tabs eftjfï circüftantia: inlpiciatit,qua: hoini neiniiiiio tiirpiterdedirii arguat. Ncqj ex uiiico delidofcnaci prætcropinions adinifTo de ingenio 3^ moribus cuiulquä (ententia ferri debet,piaclermn alias extentpietaris iiliiiS teftimonia et argunicta, fi qualia de Noejtoc amp;nbsp;ante amp;f poft düimiii addudla IcgimuS, quae fanc' maiora fiintjqua m ut propter fe mdadmiflam ebrictatc prorfus aiuiihi'an in fpongia abirc debeant. Reprimcuda futit igii hoe lo co tna homiuü genera. Primum corü eft,qui omnia fain-Qoruin iiitia fie exculant,iit nihil in illis deiidli agnofeere luftineant. Sandorü uiria nbsp;nbsp;infirmitatë haudquaq difsimulat fpiritufi;indruS;ficuti hoc lo

co amp;nbsp;niultis cefimilibus uidere licet. Nec fit hoc praeter rationë.Sic er7i iiil’um efl: infirmis noflris cëfcicn

tijs confulere,ne de gratia Dei defperemus. Reperias multos imperitc fimplices,qui de fandis uiris hand aliter fentiant,q quod fine gratuita peccatorü rcinifsione folis propriæ iufticiæ meritis falutc ac fc licitatccœleftê fint côfequuri. Hoc em arbitranî effe faniftu.fmdos uerô nôeflë,quibus opus eft, ut pec cata remittant. Contra eiufmodi noxiâ ftulticiâ infpiciendafunt uitia fanôi:orü,quæ in feripturis com-meniorantur, ut iUorü cöfiderationc admoncamur uerifsimf: eile qued Dauid dicit,Ne intres in indicium eumferuo tuo Dne,quia no iuftificatur inconfpedtu tuo ullus uiucns.Item dixi,Confitebor iniu-ftitiam meä Dno, amp;nbsp;tu remififti impietatë peccati mei. Qiiapropter orabit ad tc omnis far.dius in tem pore opportuno. Et hoc confiiio fpiritufiandlus, cum dubio procul multa præclara poft diluuium gc-ftadeNoecotninemorare pofitr,hiftoriam haue deebrietate illiusin mediüadduxir,quo non folu for-tia,fcd amp;nbsp;infirma illius uideremus, SC faîutë eins glori»,gratiæ Dei acceptam ferremus. Secundfi ge nuseorüeft,quiagnofeuut quidem in plerifejj dcliquuTe fandbos, dd uitia eorü nominatim tcncnt,uerri non ut de gratia Dei adinoneani,fed ut uirijs luis opcrculü habcant,ac fefe dum de'inquunt fandtoriim cxemplis tueantur.Sic qui uino funt dediti,ac frequenter incbrianf,intemperantiæ fuæ turpitudinc citato excmplo Noeexcufant. Quideft,inquiunt,fi fubinde uberiiis Sd alacrius bibamus,etiamfi inebrie mur f An non öd Noe uinfi bibitt'An nö inebriatus etiä fuiffe legitt'Qiiod fi tarn grande pcccatfi effet e-brietas,ut hominë redderet Deo inuifum,quomodo faluatus eßet Noet'Sic miferi citant mulierem pcc catricem,citant Dauidem aduIrcrHm,öd Petrum negatorem.Sandborü uitia norunt,ut imitennfidem il lorum,pietarcm,amp; iufticiæ ftudiü egregic' difsimulant.Noe femel inebriatus pro ebrioförü hominü in-dcfinenterfefe uino ingurgitantiü, patronocitatur. Qiiin potius illis parrocinatquiprætcr opinions uel incautius bibcndo,ucl propter cerebri infirmitatemjexhilarationem uini non firendo,femel in omni iiitafuainebriantur: öd ubiad fe rcdeunr,feipfi iudicant,neiudicenturà Domino ; fimuitp ftudiofiffi me cauët,nc tale quid unq pariant in poftcrü. Tertium genus corum eft qui iuftorü hominum deii-dtaacerbius infedbantur, öd ob unius uitq maculam, omnem illorum ciim præcedcntem tum fubfequë tempietatemöd iufticiam nihil faciunt öd exufflät.Tales funt plerüqj iufticiarij alieriæ uitæcuriofifsi-mic.xploratorcsacindices. TalibusNoeiftcpoftadmifiamebrietatcnihilefler aliud qhomo ebrius, Dauid nihil aliud q adulter. Sandborü uitia quæ per grariä Dei remittuntur öd abluiint,in ociilis iftorü liærcnt perpetudjiiec iilia poflunt qiianrüuis feria öd iiTemiffa pernitentia dcleri. Verum eft apud hoc genus hominü quod uulgó dicitiir:Qiii femel malus, femper praifwinitur effe malus. Item et illud : O— mnia Q

mnia fi perdas,famam feruarc memento-Qiia femel amifla,poftea nullus cris. Sobrietatiî famaiau’'^ ca ebrietate amifiltm ne Noe quidem iftis iudicibus recuperauerit,

Truilui ebricta- nbsp;nbsp;Qiiintó,pracdicat de Noe Mofes,qj nudatus fucrit in medio tabernaculi. Videmus hoc loco,qni“*^

ciat cbrietas,ut ex frinflu cognofcamus arborem. Nudiras ifta non crat cuiuflibct membri corpow pudendorum, qua: nemo fobrius nifi necefsitate adadlus nudare fuftinct.Ipfa enim natura fie eft'•‘Oi’’' gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;parara,ut pudenda detegi nolir.Qiiare prorfus uel Cynici funt non homines, uel mente motijqin® ',

inter honefta Si iuhonefta corporis noftri membra diferiminant. lam cum ebrietas pudenda Noc“'^ fantfri^grauis Si honefti nudarit,amp;l in medio tabernaculi uifenda expofuerit, id quod haudquaquâ P' fus eflèt fobrius, fatis hoc exemplo monemur, hanc efie ebrietatis maliciam,ut rationis ufura cöfopt^f’ honeftatis iura cxtinguat,amp; uelanda rcuelet,hoc eft ex homine beftiain reddar.

Ebrietas iracp reddit hominem mente morum amp;impudenrem. Quæ fobrictas honeftatis Ädtcot* obferuans ucrccundc' tcgit,ea omnia ebrietas inuerecunda in lucem producir,idlt;^ non in corporctsi’' Kabet Ct dttimus fedlt;Sf inqs quæ funt animi. Habet enim amp;nbsp;animus fuara turpitudinem, quamfobrietas iionW' fiM turpitudinC' „yj quam earn quæcorpbris eft, ftudiofe premit. Ebrietas contra impudentifsimafcaturigineegtti'' Ercnim,obfccro,quid funt uerba impudica,ftulra,inepta,ridicu!a,nonnunquam amp;nbsp;fcelcfta,qua:lio®*' nes ebrij effundunt quam denudatio quædam pudendorum inrus in animo hominis latentium^QP’f' uerifsimiim eft illud.Nullum fecretum,ubi regnat ebrietas.Item,Ebrieras operra rccludit, Multalui* Owtti«)« niälo- ™tno innumera mala quæ gignit cbrieras,quæ omnia reeëferi nec præfcnris eft inftituti:nec fi eflft/'“ ru fans guæex t ci^cfcri poflènt.Omniuaürillorûunicus hicfons eft, 5» homine rationis ufupriuar,attp ita adqiiæ“'® ebrietate, (»roue omnes ualuas apcrir, idip efficir, ut ebrius nec Dei, nechominfi, nec honcftaris,nccuri)itaris,n^^ ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;falutis ac uitæ fuæ,fiue agedo fine loquedo ulla habeat ratione ; quæfi fingulatim infpiciaiiqmaniftl'*'

enr, id quod Noe hic inebriato accidir, omniü eorü quæ gignit ebrietas efie no maximü maliVttlpf'’ pd minimü.Noftra têpora fcatët excplis cbrioforü,quare nê eft ut adducamus ea quæuetcribusa«ilt;l'' rür.Müdus hic præfens plane' faiflus eft ebrius, nec uidés,nec audiens.netç intel!igcs,quibus malisrt'^ datur obnoxiHS;gt;SC interim ingruunt extrema tempora, quæponfsimum animos requiruntfobrioS’' uigilantes. Sedimplendum eft quod Chriftus de reditu fuo parabolice'dixitiEr dormitaueruntonn'f®’ Mat.xy. Qiiare non eft præter ratione, quod Lucæ uicefimoprimo dixit, Cauefe a' crapula Siebrittst^’ cumdepoftremistemporibusloqueretur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSER, II.

QK-ad cum uidijfet Cham (»ater Chanaan,uerendafcilicet patris fui effe nudata,nuuciauitduobuffr‘(tf^l”‘^r fords. ] Duo funt hie facienda.Primum,uidendum eft faifrum Cham. Deinde ex confidcrationeft^'f' Externum failu netrandum ad internum iilius uelutifontem . Fadtur.i externum Mofes panels uerbisexpoiiifji”^“'’ chain. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funt hæctria. Principió,uidit pudenda patris fui.Dcinde,nontexir.Tcrtió,nunciauirctiamdcillaW'

tribus fuis extra tabernaculum conftitutis. Videntiir ißa nilul habere delióli,ut mirum fir quod illof“'quot; gratia Chanaamfilio Cham inflidla eft malediiftio. Eteiiim quid delidh habet, cafu incidereinho'”'' ncm ebrium ac nudatum, amp;: de improuifo uidere iilius pudenda:deiiide relidlo illo abire,amp;: ad alioS“' fa referreudqj non alienos,fed fratres,quorum opera is qui uudus iaccbar operiatur^ Vcriim leduffi grauitas, ut fadlum Cham non folum culpabik tfle fentiamus, fed 8i tale, quodegcnerisfilij animus fit exprelfus. Primiimenim non dtbebate'Jonginquo nudatum pattern confpicatus,dttó^“ pudenda qiiàm ad uultum iilius intendere oculos. Siquidem natura fie comparatus eft hominis ucrt» di animus, ut ne ullius quidem hominis, nedum parentis,pi',dtnda,nifi coaóï:us,uidere fuftincat.Qi'art non caret argumento animi uani Si impudentis, quod in pan e ebrio Si nudato non faciem deieétain ac deformatam, fed pudenda uidit,a quibus occultifsimus natura; genius abhorrere confueuit.Dcinlt;llt; ubi nuditate patris fui uidcrat,debebat ilia regere,ne póft amplius ullius hominis oculis efletexpeto' Officiü hoc honor! paterno debitû contépfit ac neglexit. Tertio relidlo patre, ut erat,nudato, abijtamp; retulitde nuditate iilius ad duos fratres, turpitudine patris filet io falte occultandä reuelans: atç facienda fecit,amp; quæ facienda crant non fecit. Sic comparatum eft externum hoc falt;frum Cliam.

lam fi exfrudfibus iudicandum eft de arbore, facile eftcolligere ex hocfalt;flo,qualis fueritanimuS hominis iftius. Primùm deprehenditur illius uanitas Si impudicitia, quod fpc(fraculo talideleélaba tur,à quo natura ipfa abhorrer. Deinde defuit illi amor honeftaris.Hic fi fuifler,nullius hominisned« parentis,nuditatem contempfiflet,quD minus illam quacunqj polfet rarione operuiflët. Tertio,nuUo lionore profequutus eft parentes fuos, qui tarnen uel naturæ lege funt honorandi. Qiiartô,appaKi ilium ultra hæc omnia occulto quodam odio prædirum fuifi’e aduerfus pattern, dubioproculpropK'' rea quód fubinde ab illo grauiter corriperetur. Si quód cum ad ftudium picratis impenfiiis cundadin gere amp;nbsp;inftituere cerncret, id quod fiTio degeneri placere non potcrat. Hoc padto animatus rillt fccitm in corde fuo omnem difciplinam ac religioncm parris,foris celans maliciam cordis, donee per occafiO' nem hanc ebrietaris nudum in medio tabernaculi offendit. Hic fe occafionem deridendi parcntemiH'' dlum eile iudicans,con3tur iilius turpitudine oculis fratrum uifendam Si fubfannâdam cxponcre,atr que ita omnë iilius honore Si autoritäre extinguere.Hoc erat fatanieü uenenn in corde degenerisfilili cuius origo erat ex occulta impietate, qua Dcum ipfum uel contemnebat fccrctó,ucl prorfiis negabat.

Videmus itaej exprefl'am hoc loco imaginem filiorum alienorum acdegenerum,naricnisiiidtbi(t praua; ac peruerlac, qui non folum dégénérant «à pietate paterna, fed Si inimicc' erga parentes affifti, omnia illorü dänant Si ridct in corde,amp;: fi qua oiferï occafio palä ettâ ludibriü paterno nomini inurüt, Si inho-

I- X P L A N A T I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25?

xiùhoneftaiüorarn dirTatnanr. Q-iarcr.etercs eos, qui F,pilcoporumacpra.’pofirofiiin fuocumnc- 7.Sen-quot; mina profcindcbar.f/X ï't quid ab d is f.idlmn cfitt cuîpabilcjdcft'i cbaiit in pubiicuin, amp;nbsp;iiibfaiinabanr, Chamfilij fiiios liacaiefolt'banfjproptcica quod utluri niiditarcin patruni fuorum kidibrio exponfrenr,quam te damnititlw gcrcdcbfbant Vo uin eftjomnino reltrunr qui eiiiimodi fiintjiion Sem, fed Cham. Vcriiui licc eft, c^m fiiorudodlo-nonfinitinlionefta maiorüprüpaîanda amp;C manifeftanda/tdpotiiisobtcgcda. Etr{(fl:ccitanird:lt;fliim rMnuelprxpcß Coiiftantini Alagnhqui dicebar fe cipertiiriim magis paliio fuo qiia'm dcteftiirum, fi quid turpc ab epi tonmculpà pro fcopo aliquo deiignari ccrneiet.Inrciitxit uirpins coiifiiiiim eile fatai æjUt omiiis miiiiftrorum Chrifti Cham, aiitlioritas extinguarur,finc qua parum poterit ædificari eccicfia. Qiiarc torus in co crar, nr honorem § ucrëda patrie illonitn feruarer integrum. Verü uicit fatan Si obtinuit iam olim,ut ipfi,quos iiocanr,Epifcopi, Præla- Gpmiit,Çed ti,amp;SaccrdotcSjturpitudinem fnam omnifi ocniis dctcftandam obieccrinr,ubi fine ulla difsimulatione hridciidamon— fronte meretriciam induti,amp; oinni pudore abie(flo,pallt;àm fcorrari,inebriari,dcliciari, fimoniam cxcr shraait.

£ere,amp; ncgleftis ofncijs beneficia feëlari ac iienari cerpcrunt.Et dum ifta impudetirifsinic Eiciunr,cla- Caltimma adiicr mantliodie,admitrin nobispcccatum Cham, quoties tam manifeftc acpcrniciofe peccantes, publice? fariomm. reprehendimus probamusqj.eßc eos non Chrirti,ied Antichrifti miniftros. Vidcmus faranæ miniftros, lupos rapaces ac uaftatores graffari in ccckfia amp;nbsp;ouili Chrifti. Quid requirit ipfa nccefsitas,ut fiat a-liud quain ut iiidefeifo clamore abigantur à gregc Dominicot’ Non habet hic locum ulla honcft.tris pa

ternæratio. Primilm enim, non finir patres, fed tyranni ; non funt paftorcs,fed lupi ; non funt miniftri ’.Q5lt;e/ï.4.crfp. Chrifti,fedferuimancipia faranæ:quarc non debetur illis honos uerispatribus,paftoribus,ac Cliri- Ecclefia prtcla-fti miniftris competcnSjiiec poifiint fine graiiifsima cæcirate liaberi in precio amp;nbsp;honore : neep conduci-- tisfuisfauentes bile eft faliiti fidelium, ur aiithoritatem retineant in Ecclefia, quæ ad folos pertincr Chrifti miuiftros, fubditi ad main gregem Dominiciim pabulo Euangelico pafcentes.Etenim quo pins obtinent honoris,nominis amp;nbsp;au ßmul cutn ciicor thor!tatis,hoc funt ad perdendum Ecclelias inftrmftiores. Deinde uitia illoriim non funt occulra,fcd ruentßcutifilij piïbucainccprofcruntur in luccm a nobis,fcd ab ipfis omnium ociilis ubitp fuaptetemeritate,libidnic, ifraeldiuportait ac fiimm.i cam impudentia ingeruntur.Qiiare dum incufanr nos quod nuditatem matris Ecclefiærcue tespeccatafacer lemiis Sc propalcmus, imp-.idenrifsimc faciunt, perinde ac fifcortum publicum queratur fc igiiominia dotu tadem cum afnci,diimreprchcditiir ipfias fcortatio,qua fine ullo pudore pal.im exercer, 8Cde cuius emendatione cis cccideruiitiit nc cogitat qiiidcm. Impletiir in eis ill nd Efaiæ j.Peccata fua ficut Sodoma praedicant, nec abfconduiit. tnanus hofiitmt. Sicenan infanire cirperüt,ut libros eriam in laude Sodomiticæ fuac fpiircitici fcribant amp;nbsp;inuulgcnt, tam abeft,ut iiclrepreherifi crubefcant, amp;nbsp;turpitadincm fuam abfeondanr. Sint ucri patres, ut gerant

É imagiiiem Noe.Sint ucri paftores,amp;i Chrifti miniftri,ceflentqj .a pnbiicis olrcndiciilis «SeS uitæ et doiflri næ,acfiaant nuditatem fuam tcgi,ficufi Noe.mel tegant cam faltem ipfi. Si hoc feceriiit, turn demum fi qiiciTi Cliam inucncrint,de illius querantur improbitate.

Adhæc, in co quod Cham ifte de nuditatc partis fui rctulit ad fratres fuos foras, conaruslp illos cft lugcniim homi-adimdendumfeciim paternam turpitudinem inducerc,expreirum cft ingenium hominum reproborü, 'UMitreproboru,-qui fie luiit animati, ut quofuis corrumpere, amp;nbsp;peccatorum fuorum confortes effîccrc, hoc cft, in idem barathrum pertrahere conentur,quo detinentur ipfi.Qiii fie animati funt, manifefto dcprchenduntiir induio,equod fint faifi fratres,amp; quôd ex mahtia,non ex infirmitate pcccent. Etenim qui ex infirmita-tc peccant,ut de peccato fuo dolent, ira nollcnt unquam aliciii mortalium pcccandi fecum occafionem obijccre. Contilt;à qui peccant ex malitia,fic funt animati,ut quofuis cupiant peccatis fuis inuoluere, SC tnalitiæfiiærcddere confortes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO III.

At uerô Son o' laphcth pallitm impofucrunt huincris fuis, cz inccdeiitcs retrorjum operuerunt tterenda pa- Etiam pijs homi tris fui,ßciesiß corum auerfe crant,ct patris uirilia non uiderunt. ] Principle) uidemus hoc loco, qua in e tiä nibus nalcuntur pijs hominibus nafcantur diuerforum ingeniorü fi'lij. Ifta aiitcm diuerfitas uarijs iefc modis oftendit. diuerforum tn'^e Primus illius modus eft,qult;)d non finir in theophilia pares. Hoc eft,que)d non æque pij funtergaDeû, niortiinßlij. licet fint parentibiis pij s ac Dei timcntibus prognati. Sicdiiicificrant Cain amp;nbsp;Abel. Et dubio procul iftc Chamdiuerfo animo fuit «à fratribus in caulareligionis SC pieratis. Secunda diuerfitas cft in patro-philia,ide(l:,inamoreamp; obferuantiaparenrum. Hic aliter animatus eft Cham, qiidm Sem amp;nbsp;laphcth, Abshalomqiuimrc iqiii ipftns fratres. Sic uideinus quotidie eftc inter liberos quofdam, qui nôfînt pa rentum fuoriim amanres amp;nbsp;obferuantes ; eft'e riirfus,qui illos ftudiofifsime' colanr. Tertia diuerfitas eft inphiladclphia,ideft,amorefraterno. Dcgcncraliat hic Cain occifor fratris, amp;nbsp;Efau minitans ncccm fratri,6^ filij Jacob opprimentes SC uendentes fratrem fuum lofcph. Qiiarto modo diucifi funt eiufde parentisfiiij in moribus SC ftudijs uitæ,ficutalius fir amans honeftatis, alius ccrr.i omnis turpitudinis aciianitatisleftator,alnis fobriiis,alius ebrius,alius truculcntiis,alius mitis SC manfuctus, alms fapies: riirfus alius ftulrus,alius item auarus,alius libcralis,6Cc. Dum holce quatuor diuei fitaris modes cenfi-dcramus.manifeftc dcprehendmnis,non efte frudbum carnis amp;nbsp;fanguinis,fcd omnino fingulare donum Dei,ficutpij erga Demparentfiac fratrü amanres,(Slt;; honeftatis ac probitatis ftudiofi nafcantur filij.

Deinde coiifiderandum eft hoc loco,quód ex tribus filijs Noe duo fucrüt boni ac probi, amp;nbsp;unus ran C^nod ex tribui turn malus. Domus Noe ficiiri reliqua crat ex priore, amp;nbsp;prima in pofteriore hoc rnundo, ira omnino fiUjs Hoc untis plena crat iiariorum exemplarium.Habcbat pietatem amp;nbsp;cultum ueri amp;nbsp;unici Dei,habcbatdifciplinam duntaxitmalui paternam,iSd obkTuanriam ftlioriim Rcquircbatur etiam, ut cifet in ilia aliquis filiorum ac fratrü con fuit. fenfus.Pulchreitatp faftum eft,uteflent in ea non dégénérés duo,fed duo gcrinani ac fincerifratres,c}iii life mutud diligerentjiSd conformirer efient iSd Dei Si parentum obfcriiantes.Sic conftiruta gefsir ima-y gincm

25:4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S 1 M

gincm Eccitfiæ Dci : in qua,licct multi rnali repcrianrur,omnino tainc ifta obtinent, p«taî erga amor fiiioriim erga parentes,amp; Philadelphia,id eft mutua fratrum dileftio.

QUJtetmi fît fer nbsp;nbsp;Tertid notandum cft in faébo Sem lapheth, quàm non fint exemplo Si illeélione degenerisfo'

tùdiii Iratcriua (^js nbsp;nbsp;Jjoc inoti,ut unà cum i Ho irrifores fièrent nuditatis paternæ.Jequant hoc exemplum quote,öd

tonfenfus, cupiunt germani eile fibj. Ne pariant fe ne à fratribus quidé induci ad degericrandû. Si facicneîfi qued dcdcceatgfrmanosfilioSjdifpliceat parentibus,amp; ad illorû cédât ignominiâ. Plaric^ieictindißimuscö

ftarrü coiifenfus^fcd liadleni!S,nefir in eo qiiod difpliccat patri,amp; bonoii illius dctrahar. Prima eina debet reltgioni De^fccunda honori paterno,rfrtia demü fraterno ccfenfiii.Mali fünf ac dégénérés fiiif» qiii fic inter fe confentiuntjur præ miitiia harfitarione déférant honoré amp;nbsp;obferiiantiam parentfi.CarJt DauidjdicenSjEcce qiiam bonü amp;nbsp;quant iucundrijtabitare frarres in iinü. Reébc’canit,fed ab illis pcruerfe ufurpat hoe canticü,qui ubi ubi eonfentire cuni illis nö pofTuniuSjqiii obedientiâ amp;nbsp;obûraafr nam Deo patri ae Chnfto filio cius Dno ae feruatori noftro debitam pedib. conciileant, damantnoJ e/Te uiolatores charitatis fraterr.a;,5lt; turbare cöf nfum unitatis Ecclefîafticæ,quafi ha?c fit imitas EcA' fiaftica,iSé iierus filiorü Dei coniénfus,iir neglefto uerbo Dei,coharreamus fub magifteriohumanitt'' menratiSjfimiisé^ boni fratres 8C dégénérés filij. Qiiesd fi uere’ amp;nbsp;ex animo diiigiintfratcrnani unitam redeantnobifeu ad honorem SC obferuanriant parris ccriefris, ut unitateiungamur non dimidiatajt“! integranon adultéra ae deteftabiü, fed germana ac Deo grata, quæ nos non ut aduerfarios fubijciar» fed ut ueros fratres coniungat.

- „ Qiiartd obieruandü amp;nbsp;hoc cRquàm fint germanifi'lijalieni à curiofîtate ilia, qua infirma ruinfiliorii erga parentü ij qui dégénérés funt cupide' ferutanf. Sein «Sé laphcth ne uidere quidc uoluerunt indicatâàlrf parenies. f^e patris nuditarcni,tam aberant ab eo,ut fpcélaculo illius obletflarent. Hic pudor decet,ornat,amp;iit''

îngenium germa Qiiintd, qudd fumpto paflio opcrucrunt pudenda patris, rurfus ingenium habet germani filij «ifiiij, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prefiiim,qiü ferre né poteft, ut ludibrio fint parentes,fed etiam earn tegit parentum ignominiain,

ipforum culpa accidir.Qitando huiufmodi filins aliqua parentes fuos afficietignominia, qui ne turptî quidem ill or u Si pudenda irridcrc fuftinet. Si fi quid ab illis admittitur qiiod fit cum turpitudinctd’' iunétiimjftudiofifsimc'tegit dé operit? Nonpoteritrcuelare uitia parentum is filius, cuius palliöf^ „ . . ternæ eft turpitudinis operculum.

(Quantapt libi^ nbsp;nbsp;nbsp;Scptinit),ncc illud tranleundum eft quod dioif, Et facies corü auerfa? cranr. Si patris uirilia

ao oculorum. derunt. Obferuandum hie eft,quanta ufi fint caurionc,ne uirilia patris uiderent. Poterant claufisocuiiJ rcHd ad patrem accederemeriim iudicabant non fatis effe ad cauendum paterna: nuditatis afpedlnt”-^ oculos claudcrcnt,nifi facies ipfas prorfus auerterent, Eftenim incredibilis oculorum uanitasamp;leuriO' fitas,ita nt nobis eriam inuitis inuolent in ea quæ uiderc nolumus. Qiiare nemo fatis cancrepottftö'^ fatiabilcm qua: iilis ineft, uidendi libidine. Iraq; admonemur pra-fenti filiorü Noe, ut fi qu ando cauei-diis eft reruin ucl rurpiiim ucl iilicitarum afptdlus,haudquaqi!am fidamus claufura: cailorii/edifl“quot;' faciem aiicrramus,quo remeriras oculorum cohibeatur.

rfcce/- nbsp;nbsp;Septimo. Expendamiis etiam qualis fit ifte acceffiis filiorum ad patrem. FacicS auerfa iion folctlt;filt;

jwifle ad patre accedentiü,fcd difccdentium.Er ramen ifti non difcclferunt,fcd acceft'erunr. Cor non difcedcbat,kd2^' ccdebar,quod Si pedes illius miniftri quamuis Si ipfi auei fi faciebanr Species erat difeedetium, iieritaî operis liabcbat acceflum. Itaep externa ilia faciei, pedum, amp;nbsp;totius corporis auerfio non ueritatemipquot; fam,quæ agcbatur,fed diuerfam quandam fpeciem habebarjqua per difpenfarionem urebanrur,

Sic Deus fubindc ad luos acccdir,ubi ueluti niidi,contempri,tniferi ac defolati lacent. FaciesilliuS'quot; deriir auerfa,non folum in oculis mundi,fed Si noftro ipforum iudicio,quando ad horam auxilio deftiruimur. Sic clamabat Propheta ; Qiiare auertis faciem ruam à me s' Er Scruator in cruccDtuf meus. Deus meus quare dcreliquifti nies' Interca quainuis uidetur auerfusgt;accedit tarnen,df infirmaö® ftra curat,miferiam folatur,amp; turpinidinem regittid quod non intelligimus dum renrationibusadob' ruriacuelurebrij iaccmus,donecexpergefaftinobifipfisrcftituamur. Sicfolenr ucriamicKubinonli' ect redid ex profefto abfep ulla difsiinulatione accedere,amp;; uitia amieorü regere,faltem ex obliquo,ac iieluri lt;à rergo lt;Sf difsimulantcr,dum aueifi uidenf,nuda iHorü operiüt. Sicaliquädo uerus amieusd® mularo amiciria: affedlu perinde fe gerit ac fi alienus eflct,öd nihil minus qua m amicus, quo plus fidet Spud aduerfarios nadius,amici caufam tfficacius tueri pofsit.Hoc padlo nicnte acccdit ad amicBinnu-datum Si conremptü. Si turpitudinceiusobtegit, externa uero fpecie fimulatfccffeauerfumabcOj^f plane’ abalienarum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO Illi.

Puigilans aüt Hoc ex uino,cum didiciffet qutefecerat eißUiti fuu^ minor,ait:Malediiîui Chanaan,ferma fr' ujrumertt fratribwfuii. Dixitîj;, Benediélui Dominât Dei» Sem,erit Chanaan feruut eorian, DilatetDeusW-Sanili cuiçilât, phetr',ey'habitet in tabernacuiitSem,critq- Chanaan ferm» eoru. ] In eo g? Noe euigilafic de uiiio fuofiiiM üquot; ad je redeüt. tur,imaginé habemus fandlorü Si piorfbqui etiamfi fubindc labunt 111 peccarü,dé quafi inebriai’.f.cöigi l int ramen per rcfipiicenriam,i8lt;; ad feipfos redeunt. Culpabilis quidem ift ebrietas in fc, turn neró tolf rabiiior cft^jiiando in priftiiia fobrietatc dcfinir,amp; hominc non tener perpetuó ebrium, Si mente pri' uatuni.Er urinain ralis cflet præfenris ftculi ebricras,qua potifsimü detinent ilii, qui dtbebaiit uigiböquot; SpcculatoreS fifsimieflcaliorü cuftodes,dequibusEfa.yfi.ficlegimus:Specularores ciuscacciomncs,nefciiituniiieifi. ebrij, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;canes funt mm i, non ualentes latrare, uidentes uana,doïtpwntcs Si amantes fomjii?»Si anesimpiiquot;

E X P L A N A T I o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^^

A dentifsimijfatiirari ncfciunr. Ipfi paftotes ignorant inrelligcnriam. Omncs in nias fiias di clinaueninr, unufquiftp ad auaritia fuä gt;nbsp;à fummo nfcß ad noiiifsimü. Venite,inqiuïir,fumamiis uinri,amp; impleamur tbrictate,amp; erit ficut hodie fic amp;nbsp;cras,amp; multo ampliiis.Hacc ibi. Qiiis quæfo fxcirabit Ecckfiarü fpc-culatores epifcopos,altifsitnü ds^mientes ac ftertenteSjcbrios à iiino mererricis Babylonicæf Quis com pefcet eos,qui incbriati faruiiint in ones Dominicas,amp; pro paftorib, agüt beftias crude les amp;nbsp;criientas O fi amp;nbsp;ifti ctim cæteris dormirent. Multo namrp tolerabiliores fiint qui uitijs fuis ociofi indorpiiiint, q quinimiumfuntuigiles non ad pafcendü,fed ad madlandö gregem Domini. Ad liuncmodum nódor miuntfanftijfed euigilantgt;amp; ad fe rcdcunrdenique rccognofcunt quæ acciderint interea dum fibijpfis «epti donnieriint:ficuti de Noe cómemoratur hoe loco, quód de uino expergefadtus refciuerit ea quæ feccrat Cham. Lethalls ebrietas eft,qua hodie tenetiir præfcns fcculum,undc rarifsimiis quifque eiiigi-lat,amp; quid in ebrietate fecerit,cum dolore ac pudore recognofcit»

Cam diiiiciffet,inquit,^Uie fecerat ipßfilim ƒ«(«. ] St ca cognouit ex relatu Sem nbsp;nbsp;Iapheth,iiidemus hoe PolJutit prifUdf4

«X£mplo,noo effe culpandü in homine pio,fi praua fratrü fadla deferatad parentes, modó hoe fiat nó ilafrdtrü defer inquibuflibetleuiciilis ac uulgaribus dcHdbis,fed in facinoribus cnormibus, qiialia funt quæ uel in Dcü rt dd parentes, uelinipfos par£nt£S'd£fignant,præfertim fi fperandü non fir,iir frarerna admonitio aliquid ad emenda tionetn pofsit. Sic infra de lolêpho legimus, quód fratres fiios aceufarit apud parrem non de Icuiculo aliquo delidlo,fed de crimine pefsimo. Probandum non eft, fi quis odio fraterno percitus, deferat fratres,de quibufcunqj potcrit uitijs,ftudio deditus uel incömodandi,uel fele ulcilcendi. Rurfiis probari no debet,fi quis ad enormia flagitia fratrri,quæ fe fraterna admonitione emendare non polfe uidet,filëtio conniuereuoluerit,quafi nequeat germani firatris præftarc officium,nifi ad illa raeear,qHib.amp; inDcum amp;nbsp;in parentum honorem cum pernicie quoep fraterna peecatur.

feccratipfi fi/inffuuf,inquit,minor.] Non eft ociofepofitum quód non fimplicitcr dicit,Qiiæfece i![inores filfifo~-rat ipfi fïlius fuus.fed addit,minor. Solent minores natu impenfius diligi à parentibuS, idcc'qj «SC tene- lent indulgctiia rius educari,quod credibile cft,ufuuenifle etiam ifti Cham. Cogitemus igitur hoc loeo,qu.àtn fiibinde educari. malc'ac prætcrfpem cadat aftelt;flus paternus, quo ex filijs aliqucfingulari propenfionc profcqiiimur. Hie Cham,ut minor natu,tenerius dileftus fadf us eft paternæ nuditatis irrifor, Et Abshalom impen-fins adaraatus quam cætcri,ciiafit in perfequutorem fanguinis, amp;nbsp;inuaforem regni paterni. Hæc feré cömunis fors parenu eft,ut minus diligant ab illis filijs fuis quos ipfi plus cæteris dilcxcrüt ae fouerüt.

Malediäiif Chanaan.] Vidcmushocexemploiuftifsimo Deiiudicioaccidcrc, utquipatrisefteon- malcdidlia j temptor amp;nbsp;irrifor,filius non bcnedilt;flionis,fed maleditflionis : malcdiiffionc uicifsim non in fe dunra- eoru qui content xat,fed amp;nbsp;in pofteris fuis experiatur. Maledidlü fe patri fuo filiü exhibebat Cham, ubi nuditatem illius ptorcs fuiü pit-ludibrio quantum in ipfo erat exponebat.quare dignus crar,qui ipfc alique ex filijs fuis,quem,ut ue rentuin. rofimile£ft,iuniore inter reliquos hab£bat,ac chariorem,maledi(ftioni cerneret cfTe obnoxiü. Terreanf hoc excmplo omnes ilii qui fufcp detj faciunt honorem paternü. Si noluerint experiri iuftifsimü Dei iu dicium in filijs fuis,tales fe præbeant parentibus fuis,quales fibi filios obtingcre cupiunt.

Seruusferuorimeritfratribusfuis. ] Admonemur hoc loco,unde fit feruitus.Ex peccato uidelicet. Et re Vndeßtferuitus uera indigni funt libertate,qui malitiæ fafti funt mancipia. Dominiü competit iieris liberis, qui liberta tem fuam nullis peccatorum mneulis implicatam amp;nbsp;captiuam reddunt.Qiiód autem diuerfum accidere iiidemuSjubi qui peccati funt ferui,dominant reliquis,tribuendu eft noftræ malitiæ,quæ malorum homi num libidini demanda fubijeitur.

Deinde uidemus hoc loco feruinitem hanc quæ ex peccato prouenit, efle maledi(ftionis genus. Vbi Sertututem dUtC enim dixit,Mal£diclusChanaan;fubiecit,Seruusferuorumcritfratribusfuis,idlt;p tertió repetijt.Opta ex peccato ciî, rimeumquifepafsimipfeferuumferuorum Deiefleiadlat, tandemferuitutishuiusexpenentiainin- efife quodda mit currcre,ut ueréimpleatur quod inanibus,imó fallacibus uerbis iadf ar. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lediiiiois genus,

Pra:tereanotemiis,qualis fitifta malediélio,cui fubiedlus eft Chanaan. Seruus, inquit, erit fratribus Q/wfe ßt iücf fuis.Seruumfierifratribus,licet carni fit moleftifsimü,quæ per fuperbiam Ipiritus citius alienis q fratri maledtdio, bus fubijcifuftinct;id quod in fratribus lofeph uidere licet infra cap. jy.tale tarnen non eft, quod per fe excludat à falutequæeft per Chriftum,cuius participes fadf i funt non foli domini,fed 8i ferui.

Beticdiélui Dominus Deus Son.] Notandus eft hic pijfsimus affeftus Noe,cum fpiritu uaticinij coniun Pius affedui ftus. Primü Jaudat Dominü ex animo propter filium fuum Sem. Placer illi probiras filij,f£d huius cou Noe. fiderationerapitur non in laudem filij,fed in laudem Dei.Nccp enim dicir,Benedi(flus Sem: fcd,Bencdi ftus Dominus Deus Sem. Agnouitinfilio opus gratiæ Dei,undecft omnis probiras,amp; huius nomine nccfentcfilium,fcd DeumlaudibuS extollit.Quantum turbabanir per iunioris filij malitiam, tanruin recreabatur reliquoru probitate, fic ut ex animo in laudem Dei illius gratia prorumpat. Admonemur itaç hoc locOjUt filios noftros inftituamus quidem ftudiofifsimt? ad omnis generis picrate ac probita-tem, uerum iiixta agnofeamus nihil effici nofteo ftudio, nifi gratia diuinæ cooperarionis accedar, 8C fi quain liberis noftris cffulferit pieras ac probitas,laud£S illius nomine DominoDco offeramus. nbsp;nbsp;De

inde uocat Dominü QW’'n'7ilt;,id eft Deum Sem. Erat utiç etiam Deus Noe, dd Deus lapheth, Sd omnium prætereamortaliumuierùmfignificabatefl'eeum fingulari quadä gratia Deum filij fui Sem,pro-pterfuturü benedidtionis fernen Chriftum,cx co fecundum c[rnem nafeiturum.

Di/dtetDe«îIdpbetb.]Confideremushic, quomodopcrtineatadterrenæfclicitatis benedidlionem, Clualisßt mul,-quzdd ipfa non eft aliunde g à Deo, fi populus aliquis plurimü augeatur, mulriplicetur ac dilatetur. tiphcationis be-» _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nediâio.

Hanc felicitatem piaeftat Deusfiibinde in gratiam fuorum ctiam illis,quos in fœdiis fiium non recip«' Sicinfr.à cap.ir.de Ifmaele filio Abraha:legimus.Supc ■ Jfmaelequoqp exaudiuitc,inquit. Ecccbcnw cam ci,iSc augebo amp;nbsp;mulriplicabo eum uaidc. Duodecim duces generabit, Si faciamiliriingcnteinii’’ gnâ.Padfu uero meu ftatuâ ad Ifaac. Hancgloriâitaep Deus præft« fubinde nationib.à foedereiplî“' alieniSAît in hoc feculo iatc régnent ac multiplicenuquare non debemus illius fplendoré tantifacertP'' ueram illi felicitatem tribuamuS3quæ eiediorü tantum cft, Si in multo potioribus bonis confiftit.

Coferuntur duo Hdhitabit in tabarnaculis San. ] Confer duo ifta bencdidionis genera. Bcnedidf us Sem, Bencdid“* baicdiiîtonis ge Iapheth.lapheth dilatatur in tcna,amp; in multa régna multiplicant illius pofteri, Benedic^io iftarépo' nord. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rariaeftjtamçtfi fit magna.Sem uero longé præclarius bencdicit.Primü habet Dominü Deüluiim,'-“*

ufqueadeô adiuncTtus eft,ut dicatur illc Deus Sem. Deinde habet cum non folö huiufmodi additfiio»'’ fed iSC fingulari quads Si perpétua cohabitatione. Habitabit, inquit, in tabernaculis Sem. Huiufoo * locutionefarniliaritatis cft et intimæ beneuolentiæ expreffa gratia. Domini eft terra Si plenitudo e®' NhUo loco ramen tcrrarfi capit,quem nec cccli cccloru capere poffunt, At habitare dicit in medio popquot; li fui,propterea eum fingulari gratia profequit.Hmc afiteft fumma félicitas,pertinens tin adeledo'» qui uercfeliccsfunt,ctiamfi in hac terra uideant omnifl effe miferrimi, amp;nbsp;innumeris calamitatib.exor ceantur. Vbi feiunt fe effe in gratia Dei,iSf fentiunt lumen uultus eius,contemnunt uniuerfam piælh'quot;® feculi gloria Si felicirate,ac quicquid tribulationü acciderit, fortiter perferunt,fcientes fe haudquaqu' auxilio Domini Deifuideftitui.IIincilludeftApoftoInSi Deus nobis,quis eötra Host’ EtiIIudP'°' pheræ : Beatus populus cuius Dns Deus eius, Sciunt omne huius mundi felicitate efle caducam^^'* xam;deinde etiamfi diurius durer,nemine tame ueré reddere felice, eo ggt; in terrenis duntaxat quibus animus hounnis farurari non potcft.Qiiare prêter hanc gratia qua Deo funtfingulariterdi® adiundii,nihi!appcruntnec incoclo nec in terra.Sic Dauid alicubi dicit: Portio mea Dns. Et,QS‘“

Arginnétd inbd rniHi eft in ccelo præter tet' Et in terra nihil uolo prærer re. Argumenta gratia: huius,qua DcuS '' bitdntii in nobii naculis fi!orfihabitat,diligentifsimc funtobferuanda.Ahoquircperias homines alienifsiuios à DtOjä tarnen gloriant de hac gratia ; quales funt, qui cum carnalifspnc uiuanr. Si orbe non re'igioiie Dei, crafsifsima fuperftitione dementcnt,iadtant tn illud Chrifti, Eçce ego uobifcfi fiim ufqj adconfui’””“'' 'tioné feculi. Qiiare infpicicda funt indicia Si argumenta, quibus dcclarat, quis fit fpiritus iiitæncft»’’ Dei ne uel fiitanæ. Qisdd fi primfi redla fides erga Deu,deinde qua: fidcm confequiireifla ieligio® feruantia,tertio fpiritus ueræ dilediicnis Dei ac proximi deprehcndit,manifcftis indicijs dcclarat,

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bitare Dcfi in tabcrnaculis noftris.Non poteftcertius argumentu tradi. Contra',fi uidcas homines“® )’

lolatras,fuperftitiofos,uerbo Dei immorigeros,innocentium perfequutores, carnaleSjfupcrboymp''

' . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ros,hypocritas,fratrfioforcs,amp;c,nccredas habitare Defi,nifi huius mundi,inilloru tabcrnaculis,Q*'®

tumuis uideant effe feiui Si cuitores Dei,amp; titulis fplendidifsimis fanótifsimi,religiofifsiuii, deuotib*' ini3pontifi'ccs,epifcopi,prîclati,monachi,facerdotcs,clcrici,prcsbyteri,Sec.uocenrur.

De alieno fenfu, nbsp;nbsp;nbsp;Hæc putaui confideranda ip eo fenfu,quo uerba ifta, Habitabit m tabernaculis Sem, né ad lapnetttf

quo Iç/^hctb he(- fed ad Deureferunt.Si quis iudicauerit referenda effe ad pofteros Iapheth, genres uidclicet,qiia; Chr*' hitare dicitur in fti fuut rcligionë amplcxæ,cogitabit quid nobis fentiendii fit de Ecclt fiis noftris. Effe cas uideiicettabs' nacula,id eft peregrinantiüreceptacula,nôpermanëtes indigenarû manfiones. Nos furaiis depoftn*'

lapheth.Avcefsimiis ad pofteros Sem,amp;C falt;flt fumus cohabifatorcs fcenitaru,id eft tabcrnaculaiion'®’ uc ifa dicam,in Chrifto fi Iio Sc!n,Luiiis regnu né eft de hoc mundo. Deinde cogitabit nöeiîe prædi^“'» g, Sem îiabitaturiis effet in tabcrnaculis Iapher;fed,Er Iiabirabirunquitjin rabernaculis Scm.Ergo«^^'' fix ChriftGcpias inhabitamuSjnö funt tabernaciila laphcthjd cft gentitufed Scmjlfraelitariim uidcliat' Nos accefsimus ad Ïfraeliras,n5 iUi ad nos.llli portant nos,nôipfiillos. Vide Ro.n.Hanclfiadisp’®' rogatiuam Papatusquafi pedib,concukauit,tiuâ Apoftolus tantifcmperfecit momenti.Cacitasqu*' dem çccidit fiiper Ifraelë,doncc plenitudo gentiü intraucrit,inde tn probari né potcft,3gt; Sem ilk,inc“ ius tabcrnacula fumus reccptijtantis ietdibrijs in pofteris fuis ab ingratis amp;nbsp;duplo peionbus laphetliis

Habet ebrij Noe hiftoria ultra fenfum Iiteræ allegoricas etiam figuras,quibus ea qua: Chrifto accioc runtjadrnodfi concinnt' funt adumbrata.Qiiare uifum eft illas faltem obiter indicarc.

Noah plantât uineam. Chriftus plantât Ecclcfiam fuam, quæin propheticis qiioep feripturisuin« comparai Vide Ëfa.y.Et Chriftus ipfe allegoria uineæ utitur,ubi de Ecclefia loquitur.

Noah uino inebriat. Chriftus inebriatus cft calice illo, quem uinea degenerans ac rebellis in pafsicne àd bibendum dédit.

Noah nudatus iacuit in medio tabernaculi fui. Chriftus nudatus in cruce infirma fua in medio domes fuæ oftendir,ur non fruftra dixerit,Beatus qui non fuerit Icandalizatiis in me. De nuditate ifta Chr®)'^ liusqj myfterijs,dixi quædâ in pfalmü xx.ibfEt diuiferunt fibi ueftimenta mea.,

Chain irridet patris turpitudinem.Iufticiari} amp;nbsp;fapientes huius mundi irrident fcandalûcrucris,® ebriatu uideiicet ôf nudatü Chriftü,qd Si fcribac Si pharifa;i,dcgeneres Si alieni fili] fecerüt, cûin cruce contemptus amp;nbsp;abiedlus pendcret.lgitur irrifus fuit Chriftus in fuaipfius perfona: Omnes uidenKS mCi inquit,dcriferunt me. Deinde in dodlrina fua,quac carnalibus Si fapieutibus huius mundi omnium ui* deturefl'eftultifsitnaramp;l hominis non fobrij,fed uehementer ebrq.i.Cor.t.

Sem Si iapheth tegunt nuditaté patcrnam,ncc offendunt ilüiiS ebrieta.te, Ekdti ex Ifraeliiis operue

quot;....... ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jum

A rueri't nuditaté criicifixi Chriftijdum de crttce depofiru findone munda inuoluerüt, SC in monumento qiiafiquodä kdiilo quicturü coIlocarüt.Rurfi!S,elcdi in Chriftü credentes liaiidauaq offendiini pro-bro crüciSjfcd niiditati iljiiis debitü impeiidunt honoré, dumfermonc c'ruci« tan^ cœleftem fapiétiam ampleftuni,amp;;fjrent,quod ftidtü iridetur in DeOjfapientius eifç uniuerfa huiiis inundi fapientia.

Chanaan nialedicit,Sem SC lepherh bencdicunt. Adunibratüeft,quidexpeftandnfif utnfcj ciim ir-riforib.(tucifixiamp; nudati Clirifti, tum germanis filijs, qui abfqj ullo orfendiculo crucifixü honorant.

V(X(ïilt;«tNofpq^diluuiu- ;ço.anmi.Etimplctifuntomncs dies eiui t)fo.dnfiarü,iy‘mortuiK fÄ.jVidemus Q/iifreTCoefam !wc locojcp in priore mundo patres tam prolixd uixcrunr,n5 eiTe dandü effïcaciæ ucl aeris,uel tcrrsc na uixent. fccntiii,quib«s turn homines uiuebät : fed fingulari difpcnfationi Dei. Alioqui hie Noe haudquaq tarn dill witi poft dilouiutraxiiret,cum eflent omnia naulto infirmiora antea. Verû ucliit Dns pofterioris tnundi primordia per patriarcham pium ac I’emcn in fide, cognitione,ac religione nominis fin imbuc-re.Audierat Noe a patre fuo de primordijs prioris mridi,qua: ille ex ipfo acceperat Adamo; ficutifuprd eftcapnannotati'i. Deinde aide rat, experrus^ fuerat humani generis maliciä,acceperat oracula Dei dcfiitnro diluuiOjiaftatiiS fuerat 3C feruanis in arca.’uiderat intcritü uniuerfæ carnis,acceperat certitu-dinédininæ uolimtatis de no immittendo amplius diluuio.Hæc SC alia confimilia ad ftudiS pietatis fa-cicntia poterat tanq fide dignus teftis pofteris fins inculcate.Quare fie atatë illius conftituit ac difpen-fauit Dns,ut in uita duraret ad decimS ufip poftcron'i fuori'i generations Etenim quoniâ nongentos aie yo.annos uixit,manifeftrieftçp uixerit ul'cp ad annii js.uitæ Abrahsc. Crediderim aüt Abrahamü eo fu-i/Te loci cducatQ,ubi ipfc Noe cum Sem filio fuo ac reliqua nepotü ac pofterorû ftrie, quse de Sem duce-batur,ad morte ufip uixit. Legimus quidc terra efic à filijs Noe diuifam, fic ut fuper facie uniuerfx ter.-rx lint à fe iniiiccdifpcrfi.uerii credibile eft,ftmen Noe no manfifie leparatü,lêd cohabitafle ac cohæfifië filio fuo Sem,pprer fingularé pietaté SC gratiä charo,attp ita tan§ patriarcha SC epifcopus fandtac do iniiSjUiidenafcitiirus erat Chriftus, corä ominb.illius pofteris egifle, amp;nbsp;cüdfos autoritäre fua inftituifle ac dociiifle. Sic, inquä,uoliiit Deus hunc Noe uerü efie lanü bifronte, qui dé prioris feculi feneétuté ac finëjôé pofterioris primordia SC iimentute cerneret et cöpledleref.Tanti mometi res erat in oculisDci, utcurfiis uerxpictatis in generatione eietfforü inde ab Adamo ad Abraharafi ufi^ per utrunep mundii opera Noe pcrducerei. Qiiis aüt fatis condignam imagiuationem de tarn raro fanc7ifsimi uki afpedlu mête poteritcöeipercfin q poftcrior müdus no folü longxuä prifcorü patriarcharü uitä ob oculos ex-fi pofitä uidebat,fed Sc dcleti müdi reliquias SC fuccedetis principe fuinma cü adiniratiöe conteplan potc

rat. Deinde iSéiiludcogitemus.Viderat Noe humani generis multitudinc in priore mudoideinde ui- ^olet Deus aßen deratilliiis deletionëad oiffo perfonas ufep. Poft diluuiü acceperat benedidtionc ac Ipern multiplicand dere lata, dxpoftentatis.Sic’itatp uitäillius difpenfauit Deiis,amp; eoufqj prorogauit,tit ipfis oculis fuis multiplica triüid fünf ex~ tione generis humani tantä cerneret,qux in uniuerl'am terrä replendä 8C pofsidendä diuideref.No debe pfffh mus cogitate de Noe,$ ufipaded fucrit Corde lapidco,ut multiplicationë haue generis humani nö futn mo CÛ gaudio Séanimi recreatione Ce adhuc uiuo reftaurari uiderit. Dubio procul cu ingenti mccfticia cordis iiiderat mundiexitiü,amp; uniucrficcarnis intcritü. Confequens igif eft,3gt; reftaurationc illius fingu lariqiiada refocillatione uiderit. Sic folet Deus oftenderc uicifsim Ixta illis qnos triftib. exercer,ac moe ftos reddit, Nobis orandus eft Dns,ut qui poftremis iftis teporibus prxfentis mundi corruprionc ui-demiis, Sc forfanbreui multorum malorum diluuiumfumus experturi, tandem aliquando renafeeutis aecrefeentis ueræ pietatis amp;nbsp;fidei increméta in multiplicationë fidelium ipfis oculis noftris cernamus. Sc cernentes in fempiternum exhilaremur.

^HocMpite nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;generationesfiliorum Noe exponit, q^uibus multipltcati totam terram repleuerunt.

ilSl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;laphech, na*

amp; Madai, lanan, amp;nbsp;Thubal, amp;nbsp;Mofoch, amp;nbsp;Thiras, Porro fill) Gonier,Affenes,amp;:Riphat,amp;sThogornia.Filrj autemIanan,Eliza, 8c Tharfis, Cithiin, amp;nbsp;Dodanitn. Ab bis diuilæ funt infiilæ gentiû in re-gionibusfuiSjUnufquiR^ iècundûlinguam,amp;: iàniüiasdn regionib, fuis.

ttlij ilt;tpleth,Go}nn',crc.'i G ræcus inter fiiios lapheth numerat Elizäj qui in Heb.hoc loco nó habet, Sccundülmÿfà zirßmiliasinregiombusluis.} In Hcbræoeft an’'‘^S3,id eft,in gennbusfuis. Sic uertit SC

Quemadmodüfuprà cap.4.amp; t.cum luftortâ Adscrerminart'et,generationes filiorâ eius fubiecir, ita Sc hie Mofes poft abfolutam hiftoriam Noe,dclcendit ad defcribendas filiOrum eius generationes.

ÿffunt generaùwtrfilwîl Nofjinquit, Vbi dieft le generationes filiorfi Noc expclicurü, inciud^t cria

illorum nepotcS.Ntqj enim cos duntaxat ponirjqui natifunt de filijs Noe/ed Si liorutn filiùs Rurfus aür fiIios Not noniinatiTn exprimit. Sem,inqiiirgt;Cham nbsp;nbsp;laplicth.Ntq; id inconfulto fadt,iii

fciamus omne genus Iniinanû c' trina hac uclutiradice poft diliiuiü del'cendifle. Alioquiliifpicariqui*' qiiain poftet,natas fuifle Noe poft diluiüû etiä alios filios,qu3ndoquidein adlnic jjo.annos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

a ream egrcftus,iiixifle legitiir Qiiare ut omnis huiufmodi fufpicionis tolleret occafio, prudenterno^ mina fiiioriitn Noe rurfus exprimit, ubi generationü illoru pofttuius eft catalogü. Non autempoiiH alios præter eos qui arcam fucrant cum patre ingrefsi,SC egrefsi, Sem uidelicet, Cham amp;nbsp;Iapbeth.

üaticj; funt eisfi/ij pofl diluuium.] luterpres narrationis fimplicitatc qua: in Hebr.tft,non retinuit,c«''' ■ dicitjNatil^funt cis fiJii.NamquodinHebra;oefto’'13on'7’'quot;i’?‘'’''', principium habet narrationis,ti^ | t.ulo fuhielt;ftü,iegcndum(ß eft funpliciter ad hunc modum,Et nati funt cis filij poft dilmiium, Ruri“* prudenter non fimpliciter dicit.Et nati funt eis filqifed addit,Poft diluuium, ne quis putet aliquaral« rum gcncrationum partem cœpifle ante diluuinmErgo cum arcam ingrederentur Si egrederen(iit) non erat inter eos qui prolem aliquam haberet, fed omnis illorum pofteritas aliéna eft a priorc müdo, iitpotc poft diluuium demum nata.

filij [apheth,Gomer,cr lAagog,i!:r tJiadai, nbsp;nbsp;länan,i:r Thtdgt;dl,(y- Ko[och,cr Thirds. ] Ordft x lapheth, j

quod is natu maior fueritjficut infra uidebimus. Adicribit huic quatuordecim animas, unde quatuot' j decim exortæ funt gentes. Tribiiit illi feptem filios,amp; feptem de duobus filq s nepotes. Qiiod latine it' gitur Ianan,iegcndum eft lauan.Eftenim in Hebraco T\’'\id eft,Et fauan.Gratcus legit louainEtqu®'^ nos habemus Alofoch,in Hebræo cftnts'Cjid cftjMæfchech.

Porrólilij Gomer,Affenes,cr pjpbat,iy Tbogormrf. ]In Hebræo eft quot;MSWKjid eft AsAcnas,ThogoriiHi legendum Thogarma. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

TilijaHtldUdn,'Elizd,amp;‘Thdrßs,CithiinO''Dodanim.'i Cithimlegendum Kitltim Hifuntnepoteslä' phethjc Gomer Si lauan. De reliquis quinqj filijs Iaphctli,Magog,Madai,Timbal,Mefchedi, amp;nbsp;Tl’’^ ras, quos habuerintpofteros,non mcniinit.

Ab hisdiuife funtinjiil£ gentiuminregionibt{sftttS,ey'c 'iHis iierbis figniftcat Mofes, quaregeneratiord fi'iior ü Noe recenfere uolucrit.Ob id uidelicer,urindicaref,quomodo rerra,iSf à quib.poft diliiuiiirtF'‘ ri,diuidi,iSf inhabitari ca:pcrit,perfe{Tfilt;p fifiilud qd Deus dixcrat, Ingrediminiterra, Si replete eann Sic meminit infularü gcntifi, quas pofteri lapheth inter fe iuxta familias Si linguasfuas diuiferint,trgt;' buittj; illis tertiä orbis habitabilis parte. Hane certes determinare, amp;nbsp;fiinul ftngulis pofterislapbcd’^ gulas afsignarcregiones,poft tor feculoru decurfum,quo nomina locormregionu Si gentiü multotid ii ac fic funt mutata,ut in multis ne ueftigia quidc prifcorü ac primorü nominü appareâtjJt neminepo^' præftari hidico.Cöinunittr diuidit orbis in tres parres,ueluri regionü c!aflcs,Aftam uidelicet,Afrù'ft' Europa. An fribus fîlqsNoc ifta fie copetat diuifio,ut Europa pofteris lapheth, Africa geiierationibd Cham,amp;l Afia qs a ftcrit,qui defeenderunt de Sem,affirmare ne poftiimjiiltra id quod in S.fcripturisl^ . gitur,quæ certas quafdä regiones primis nominib.pofterorü Noe afsignat:quale eft quod Aegyptun® • cat AIizraim,amp;: AahiopiäChuSjUndt colligipoteft,c3S regionescû aliquot fintrimis,initio fnifle’P* , fterisCham occupatas Si inhabiratas.Neaûtledboréprorfus hoc loco dcftiruâ,fimu;(:p ne quid denn® temerc' adfer3,annot.abo quid ucreres lênlerint,Iofephû feqimti.Etcnim quid attinet recentiorû opta® nes adferre in mcdimquorü ali] Si ipfi nihil tradunt ^d no acceperint a iieteribus,alij coniedlunsdiuet fis inter fe difsidcnt,quibus cordarus homo deleftari non poterir.

Ilieronymiis ita(p,quoniâ nihil repent apud ludæos Si Chriftianos,qd probabiltus imitari pofsit,!® fephü fequutiiS fie fcripfit.Taphcth filio Noc nati funt feptê filij,qiii poftederûr terrâ in Alla, ab Aman® Si Tauro Syriæ Cccles amp;nbsp;Ciliciæ mohtibus uf^ ad fluuiü Tanain.In Europa uerd ufq; ad Gadira,no minalocis Si gentib.reiinquëtes,c' quib.poftea immutata funt plurima, ctetera permanent utfucrunt. Stint aût Gomer GalatacjMagog Scythar,Madai Medt,lauan Iones,qui Si Grscci,ur.de Si mare lonta ThiihalIberi,qHi Si Hifpani,a qiiib.Celtibernlicet quidâ Italos fufpicenl.Mofoch Cappadocer.tindeÂ urbs hodie apud eos Mazacadicit.Porrd Sept.interpreres Caprhoritn Cappadocas arbitranî.Thitd Thraces,quorîi nô latis immutatü eft uocabulû.Scio quendam Gog öd Magog tam de praefenti loco5 ' dc,Ezechiele,ad Gotthorü nuper in terra neftra uaganriu hiftoriarn retuiiffeiqd ufrü uerü fit, ptthjip ] fius fine monftrabitur.Et certd Gotthos omnes retrd eruditi magis Géras q Gog amp;nbsp;Magog appelbte céfucuerant. Hæ itaep feptë gentes,quas de lapheth uenirc ftirpc memoraui, ad Aquilonis parte habitant. Filij Gomer, AfcanaZjSd Riphath, dd Togarma. Afeanas Græci Rlieginos uocant,RipIwthPî' phlagoncs,Thogarma Phrygas.Filq raiian,Eliza,ôd Tharfis,Cerhim,dd Dodanim. Delonibus.idtH Grarcis,nafciinfEizei,qui uocant Aeolidesmnde amp;nbsp;quinta lingua Græcia: Aeolis appellaî,quaitiillin® cant 6/^/^ï'Ä^K^|^.Tharfis lofcphus Cilicas arbitrauunde Si metropolis eon'i Tharftis appellat Paulo Apoftolo gloriofa. Cetim funt Citij, à quib.hodie queep urbs Cypri Cihu nominal. Dodaniw Rhodij.lracm Sept.interpretestranftulerüt.Hsec Hieronymus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q^V AE S T. I.

rgt;itdrc ex fepte nbsp;nbsp;Porroßlij Gomer,Ajfcnes.Item,Pilijautldndn,Plizd,ct'c ]Poterir hie qua:ri,quare Alofesexfeptéfilijs

filijs Idpheth laphethdiioruduntaxat generationes pofuerir,Gomcr uidclictrddlaua.n,præteritis rcliquorüquüi? duorn tdntil ge- pofteris,quemadinodâ in filijs Sera qtp dd Cham facit.Nam in filijs Cham facet de pefteris Pbut.EiW nerdtioes poudt filijs Sem no meiniiilr generationü Eiam,Aflur,dd Lud. Nó poftiimus ad haiac quaftionc ficrtfpoiv dere,ut dicamms cos de quorü generationib.tacer,nullos efic cöfecutos pefteros. Diuerfutn quippttt-ftantur gétes ill»e,qua: nommib.corü adhuc hodie uocantaitpote Mcdf Si Thf aces,ut Magog «c«iDi

A dccuiuSpofteiisäpudEzicli legimus cap.}9.dfindcamp;A(ryrij,amp;Elamît«.Quarediccndûeft,ueIç(gt;no minaeoni qui natiflint de ÄIagog,Madai,Thiibal,AlifcIiecli,Tliira$,Phut,Elam,Afrur amp;nbsp;Lud,nö fue rintinuéta in archiuii,qiub.iiüf s eft iMofcSAii ifta fcrib£ref,id qd tn haudeft uerofitnile,uel ggt; folos prx cipuos noininare uoliierit:id qd iioftiorü aliqiii fadtu efte putanr, qiiorü fententia aliquid uidef habere probabi!itatis,cui id adijciâ.Non erat propofitü Alofis oraties omniü gencrationes ad plenü aßignare, fed abüdc fatis effe iudicauit,fi qiioriindä pi mcipiiorü pofteris memoratis, innucret: quib.terrarü locis eorüquctp pofteritas habitare cocptritjqiiorü gencrationes nöexprcfsit. Vtpote, cü indicat quse getej dcfccndcnnt de Gomer ôf lauan fîiijs laphcth,cx illarü regionibus facile poterat tum tëporis,cuin ifta feriberentdntelligijiibitcrrarü habitarent pofteri reliquorS filiorü Iapheth,qiiorü nulla hic fit mentic» Tum,inquâ,cu ifta fcribcrcnf, potuit hoc abfqj ullo negotio fciri,nûc uerd nô ité.'fed utendü eft côiedlu-ris.pkmnip nô fatis firmis.Qiioniâ laphetho tribinï Europa,cü uicina quadâ Afiæ parte,infulis uidclb cet aliquot, amp;nbsp;Gomer cum fins Aqiülonares regiones,amp; maritima Oceani inhabirafte credit(und£ mi liiiicrofimile eft,c Tliogarmadefccndific nomen Germaniæ,quicquid fit de populis toties rautatis. Si eutciiim Praineftinis gonia eft ciconia,ita uidet âf hic detrita priorc fyllaba, qd omnifi eft ufitatifsiinû: Thogarma manfilfe nomen Garmajacfuccefiii teporis cerpifle dici German,unsfe eft Gcrmania„p GarmaniaJDcindelauancüfuis partes aliquot amp;nbsp;infulas Afiîcamp;; Græciæoccupafleiudicatjex herum diiorüregionib.coniedtiira fumi poteft,etiâ reliquos filios lapheth,Magog,Madai,Thubal,Mefchech, amp;nbsp;Thiras und cü parcte Si fratrib.in hafee Europa: cômigrafle regiones ; qua côiedtura iiti poterimus eriain in pofteris Cham Si Sem,quorum nomina non funt pofita.

Abbis Jitiife funtinf.gentJCü pofteris fapl!eth,de quib.hic Moles loquiî,cômiini otnniü iudicio ceflerit Qjjdre promrt^ Europa,tertia pars orbis,in qua funt kalia,Gallia,Germania,Dacia,PoIonia,Hrigaria,Mofchouia,amp; ddf contiticntii Thracia,regna feilicet potctifsima,amp; in cctinenti fita,quæri{ quare ram grandes ôf infignes côtmeutis uocetinful/H^ regiôesaC;Piiinciasuceet infulas,fiqdë inûila cëmuni fenfu ferra appcllal,qux aquis undequaqj claudif.

Sidixeriinus id eâefl'e ob caufam faclü,^ Europa partim Oceano,partim Méditerranée mari,lt;Slt; Pétej Eiixiuo propc’ claudil,porerir eadë ratiôe totus etiä orbis infiila- nomine ceferi. îjam ille uniuerfus Ocea no cingil. Quare dicendu uidet,n5refpexifie Mofen ad eu orbis ftatu,g ipfius erat tëpore.'fed ad primor dia oecupatæterra;,quib.illa inter pofteros Noe dimdi coeperat, ut intelligamus gëtes illas Si familias laplietli primü occupafle infulas Europre,quales funt AngliOjSd Scoria, amp;nbsp;Sicilia, amp;nbsp;confimiles aliae, B $ in illisfc tutius habitaniros putarct, donee multitudine in immenfum audta amphores etiâ regiones

amp; prouincias oceuparc cogèrent. Etenim potuiftè eos uti nauigiis,ad traijciendu in infulas, ex hiftoria diluuq et faftiira arcæ credibilc apparct. Niffquis uoculam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nô pro infuhs hoc loco,fed pro regio-

nibusacprouinciispofitamcfTcputaucrit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_y AE S T. HI.

Et illud quærendü uidcl,quare uocet cas infulas gentiü, cum nofolu de qui de lapheth, fed Si qui de QJ^euocct exi reliquis diiobus fratribus Cham Si Sem dtfcenderunr □’''^3,id cftgcntes,jin fcripturis uocenl, demptis infulasgentium. pofteris Abraliæ,populo uidelicet Iftaelitarü. Aleo iudicio Alofes pofteros Iapheth,rcgionü Occidenita liuni Si Aquiloiiariu incolas,uocat gent£S,proptcrea 3gt; remotifsimis infulis,amp;: uelut à corpore rcliqul orbis diuifis,qiialis eft Anglia, cuius incolas poetx uocant,toro diuifos orbe Brirannos,habitarc cccpe runt,Solentenim aliquando in fcripturis uocari Q’''\s,id eft gctes,!lli praecipuc' populi,qui funt eircmo tiores X alieniorcs.Sic aliquories legimus de infulis gcntiu,illar« tp incclis quib. prophericae literae tri— buiint,$ rcmoti fint,amp;i fecuri habirent.Minat illis aliquando Dûs, çp fenfuh fint irac fiia: potentii, licet longilsimc' difsiti,ct admodu fecuri,ire ubi prophetaoregni Chrifti gratia célébrantes de co uaticinant, gi fit ill orbë uniuerfum egrefiurajinfuiarri mentione faciunr,Ht Efa. ». Cantate Dno, inquir,canrici't no num,laus eins in extremis terræ.Qiii dcfccnditis in mare,infula; ôf habiratores ear«, kë. Et laude ciuS in infulis nunciabunt.Et cap.öö.Mittä eos ad infulas longe,ad eos qui no audicriit de me,amp; no uiderut g‘Ori5 meatn.iSi annunciabüt gloria meä genribusmbi propheta manifeftc' non de uicinis,fed remotifs, populis loquit,illosep Gcnrcs,amp;: habiratores infularü uocat. Ad hunc mod« aibitror Si Mofen de pollens fapheth hoc loco fcribercjdum eos uocat Genres,^ incolatû illorü infulis adferibir. Qiidd fi cui ifta lentcria nonprobat,proximü eft,ut quod in Hebraro eft aquot;'quot;isn ■'”'K “itaqi n’7K12,fic legatur.’Ab his diuilaefunt infulæliarum gentium.Nö cm fimpliciter habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’'■'hlt;,id cft,infu x gentiü,fed nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“'quot;tc,

^diegi poteftjlnfulac harum gëtium,ur lircra n,litcra fit ny'T'H, id eft,notificationis ac fpecificationis,

î^atifunt eisfilij po/idilttuiZ.'] Obferuandu hie £ft,9, no mode Deus nulla filijs Noe fobolë dedit ante di ytrinftf, munii luuifi, aut in ipfo dikiuio,fed Si Mofes gcncrationri illoru exordiü abillis ducir qui nati funt eis poft di- primordia noh» luuiü.Möcótendo cü quoq,habucrint ne filios ante diluiuû,uelfecus.’fed obferuojuoluilfe Defaut nulla tjjanis uirtb .fd illisefictfobolcs cpriorc müdo dainnatici ac maledidlioniobnoxio, fed omnis illorü pofteritas demü benedi-poüdilmiiü foi tireï initiü. Nó inquiro in indicia Dei per S.fcripruras nô exprtfl j,fed corifidcro,fic effc Cionisuirtute ' caulam liancdiuinitiis difpofitä,ut humani generis multiplicatio no tribueret nili uirtuti diuinx bene- conilarU dikionis,qiiæ ftatim eft à diluuio reftituta.Sic nec Adæ nara eft proles,antcq bcncdnftione raultiplica-fioiiis ,a Deo acccpiffet.Nôfunt ifta gefta fortuirii,fed quëadmodü cordato homitii facilimc partr,fingu lariccfilio Deiâd hunc modü difpëfata, ut utriulqj müdi primordia diuina benediótione ad multiplica tionéiiifti-uikareddcrent,ncgdutrcbiq} natura; tlibuatuiribus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O B S E R. H.

RliHifphethgt;Goit!er,Qre,]Obrerua hoc loco inanifcftü incliciü,q deprehëderc lieer ethnicos poetas S,

2lt;ÿo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E s I M

Ethnico! poctM fcripturas legiflcjSf in fabulas conticrtilTe. Latiiii ac Graeci poetxqnoniâ in ijsregionib.Hixtruntjq«* poiteris laplieth ccfTerurjCain S.fcripturis reccperüt,qua: ad generatices lapheth pcriinct,tribucriii9 ftUTM, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illi qudd fucrit tccli ac terra: filiws,€t genuerit I-rotnctheü,qui terra aquis mixta fi nxerit hoininc$.Hî{

dcrc Ouidiiis lib i. Metamorph.ubi de primordqs generis liumani canitjad hune modi;Rribii: ÿanüitts hîi anitiialjncntii^ capacités altte Decrat aâhuc,cr quod daminari inextera pojjet, f^atU'! honm eft,ßuc hune diuino fcminefccit ific opifrx rerutn mundi tnelioris origo:

Siue recens teüus fedufia^; nuper ab alto Acthere cognati retincbac femtna cceli^ Qnam fatas lapeto tniflam ß uuiaîibus undis Finxit in eßßgiem moderantum cunâa deorum. Hxc ille; quibus de prîmordiji fnundi pcetfet co® fufioneferibit. L'cgit Dcüïerü opificcinitio creaffe hominê e terra, 3^ dubitans,quonam crcationisl’® iuS uirtutereferreti hxfitanter loqurt, BC en qnæ de lapheth uno ex patriarchis fequetis miïdi in (cript® ris repcrit,curti prima hominis creatione côfundit,amp; fabulofa narratione obfeurar. Sunt df aliaplff“? argnméra,quibus ifte Ouidius feripturas Mofaicas Icgiflê deprehenditur : uerüquxcx illisin poeniaW fua tranftuIitjEthnica impietate ac fuperftitione deprauauit. Reperit hiftoricas 8C fimplicitate SC ant*-quitate uenerandasnicrû qd fimplcx acclarfi rcpcrit,poctica uanitatc transformauitjimd deformau®-

TrtTd caeperunt diuifjefuntinfulagentiu inrcgionib.luis,un!tfcit(ißjifecunda liuguâ crßtmiliasfuits ingentib.fuii,l^‘“ homines diuißs quidc eft,Tcrrâ dedit fiiqs hominü.Et fuprà dixi/Te Deü legimus, Ingredimini terrâ, Sfrepkquot; inter fe regiotii- Verü licet hoc loco uidcrc g nôconfufe more beftiarü,fed diuifîs inter fe regionib.terri d Dcod^ but inhabita're. oc^up^rc inhabitarelÿ cœpcrint. Ea regionû diuifio pulcherrimé faciebat nB modo adeemodi“ pacific! terraé huius inhabitationë,fed ad pofteritatis etia education?. Qiiare turbatorcsfuntreruhU' manarri,actranfgreirores primxuæ huius diuifionis,qui uiolcnta manu aliénas regiones inuadûf,amp;quot;' colas earü auitis fedibus exturbant. Et hoegenus tumultuationislicet olim cœperit, intp hodicrmiidij diem duraucritjin poftremis tarnen temporikuiolentiusadhuc amp;nbsp;grauius fxiiict,iuxtaChriftifcr“^'‘’ ris di(flum,Surget gens coutra gentemjamp;l regnumaduerfiis rcgnuni,fic ut orbis intra fe collidi uidea-turjdoiiec tandem prorfiis fine rerum omnium corripiatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Genus humanie Deinde amp;nbsp;illndconfiderandü eft qddicit,Vinifqiiifq; feciindü linguâlî:â,amp;familias fiiasing.c^*' VI tres principe- de,qucmadmodü unicus orbis primü in tres principales partes,deinde finguix partes in regioneSjp''“' lesfamiUas diui- uincias 8C infulasnta SC genus hiimanü poft diluuiü priinü in tres patriarchas,Scm, Chain amp;nbsp;lapl®'!’’ deinde finguli patriarchæin familias amp;nbsp;genres fuut diuifi.Qiiod in fe unicü eft,liadlenuS eftdiuiluw“* lut in mebra, ut quatenus habitandi amp;nbsp;cöuiuendi cömoditas requirit. Nó enim funt a Ic inuicédim® unius capitis genres amp;nbsp;familia:,ur citra ordinë familixfamiiijs confunderenï, fed iitfingulxfam*''*’*’ genres fuis quafi mebris cciur.dl® côuiftu amp;nbsp;regione habitationis à reliquis eflent diuifx. Interen®’^ net fanguinis, generis, cognationis lt;SC originis propinquitas, qua iiniuerfæ totius orbis gentesq“’quot; quodl uinculo connedlunt,fic ut orbis uniuerfiis a gentib.inhabitet,frarerna cognatioiie coiiii»'^*^' QiiantUmuis enimOricntaîes ab Ock»deiitalibus,ô^ Méridionales ab Aquilonarib.immcnfis locoruo* fint fpacijs difsiti,ac gentiii uarierate diuifi,ab uno tn pâtre defcendcnteSjifaterno omnes fanguinefr®^ coniiindli. Quare inhumanifsimi fiint,qui ccmcrcia regionû quib.gentes gentib.innorefcunr. Si conugt; dlus exterorû perinde reijciunr, acfi de generis hamanipropiiiquirate fecundii regionû diftantia®',^'’ gcntiû diuifionc indican debeat.Mala diuifio eft,qua quod erat uiiiC('coBiuridifl,ficfep3rat,utomiif''' priftinæ unitatis fenfum 8C affedlû amittat. NS decet bonos uiros fie gentiû ac familiarû propagatiA fcciilorû prolixitate,et regionû diftantia diuidià fratribus,utoriginis,naturx,generis ac fanguinis öl’'' iiifeant,amp;omnë fraternæ cognationis affeëfû exuant. Frater eft hominis homocuiufqj cjuiiibct, fiuefic ludxiis,fiiie Græcus,fiue Turca,fiue Italus,fiue Gallus,fiue Hifpanus,fi«e Germanns. Quandiudurit faiigiiis paternus in pofteris,tandiu durât etiäfanguis fraternus; 3C donee permanet in geiierc human® fangiiis fraternus,ineritd requiritur ut pernianeat etiain cum fanguine fraterno fraternus fenfus fedhis. Et permanet fanë,fed in prj s hoininibus, qui ut conditorem omnium agnofeunt SC obferuant» ita eriam germaiio funt affedu erga quofuis humanx naturx confortes.

Filij aütCham,Chus,ölt; Mefraim,6lt; Phut,et Chanaan,Filij autChus» Saba,EuiIa,amp;f Sabatha, ÔC Regma, Sabathaca, Für) Rcgma, Sabaamp;^ Dadan, PorrbChusgenm't Nimrod, Ipfeccepit pouns efle in terra, erat robuftusucnatorcoram Domino, Ab hoc exiuitprouerbiü,Quail N imrod robultus uenator corä Domino, Fuit autê principiû regnieius Babylon, amp;Arach, Archat,amp;Chalannein terraSennaar. Dcterri lila egrelTus eft AflLir,amp;: gdificauit Niniuen,ÖC plateas ciuitatis,3ó Chak. Rercnquotjgt;’interNiniuen.amp;2 Chale,Hæccftciuitas magna» Atucro Mefraim

* Mefrai'iîigeiîuitLudiiii,amp; Änamim,amp;:Laabini,8óNeptuini,BcPhetru fim,8cCelluim:dequib,egre(sifunt PlüliftqnijóóCapturim. Chanaatl autem genuit Sidoncm primogenitS fuum,Etheuna,amp; Iebufèum,86 A~ inorreutn,amp; Gergcf€uni,amp; Eueuni,Sd Aracheuni, Cyneum, 8ó dium,SaniarKenóc Amathcum.Etpcr hos diEeniinati funtpopuli Cha nanæorû. Faêlicp fuut termini Chatiaan uenientibus à Sidone Gerarain ufqiadGazanijdonecingrcdiaris SodomamóóGomorrham, Bc ^^3.' niam,amp; Seboiniufq; ad LcE.Hi funt filq Cham in cognationibus Bc lia guis,amp; generationib us, terris^ Sógentibus fuis»

Ef duitatis,^ Chale. Refen quoq-, inter Hiniucn.] Ifta in excmplaribiis græcis, Atlienienfi uidelî-ctt amp;nbsp;Bafîlienfi dtfiderant, quod dubio procul negligentiafadtum eft eorum, qui exemplari mendofo non fatis confideratc' funr inter imprimendü ufi. Videtur aüt quod in Hebræo eft v;? natvn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uer-

lunijEt plateas ciui tatis, nomen eflc ciuitatis feparatæ,quod locum attinet : legendum^,Et ædificauiC Niniuen : amp;;,Et Raliebatli,lr, amp;nbsp;Chale.

fit uerà Me/raimgenuit Ludim^] Graxus reddidit in plnrali,4flfî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iycionrs riff àiù r'ae

»V^ii:^.tói«.id eft,Et Aïefi aim genuit Ludimos amp;nbsp;Ncplithalimos,ut ita dicam, gctes uidelicet à Ludint Neplitlialitn exortas. iVIouit interpretem, quód nomina ifta filiorü Miiraim terminant m im apud Ht'oræos; qua; terminatio numeri pluralis fignificationë habere folen At eadem ratione debebat i'uprd tedderc,Fiïq autem Cham^ChuS amp;nbsp;Mefraimi.Nam amp;nbsp;illud nomen in im tcrminatur.

Dequibiit egreßifunt VhiliSiijm.] In Hebræo eft ad hunc modü, Q''nTr'’7D nWT3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nwK.’ id eft, Vnde

«grelsilunt Piiiliftijm,ui referas ad proxime'præcedentén''h’'?Dü,quem Latinus uocat CeIluim,Græ-eus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Latinus interpres cü dicit, 15c quibus egrefsi funt Philiftpm, ad omnes eos referr,qui

præmittunt filios uidelicet Mefraiin. Græc.fic uertitj^^'f/-' ipiKi7teift.i.rmAe egreflus eft Philillipn.

EtCapturiin.] Dubitarlcdfcr,an intelhgat 5^iftos egreffos tftecum Philiftiim,depræccdcntibusfï* dijs Mcfrainijnifi infpiciat Hebræa ibi habet Qquot;'irtQ2 in Græco,-'!» tui' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;unde liquetj

S Captiirim pertinere ad nmnerum filiorum Alefraun,ut particula iilUjDe quibus egrefsi funt Philifti]m, per parenthefim fit inferta.

Et per hos dißcintiu(tifum.]Hebr.ett,'yi”Si '^nlS’gid eft,Et póft difperfæ funt familiæ,amp;rc. Sic amp;nbsp;GræciiS legit,SI.TXtUtiI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

Ii’.cognationibus cr linguis.]In Heb.eft,In familqs eorudn linguiscorü,in terris eorü,ingenribiis eorü, Quare qd latinus interpres habetjEt generationibus,de fuo adiecit:quandoquidë in Hebræo nö habet,

Secundo loco Mofes generationes Cham rccenfet. Afsignat aüt illi fi'lios quatuor, ChiiS, Melraimi Plint,ót Clianaan,Deinde i .nepotcs extrib.fiiijs.Ex Chus fex,Saba uidelicet,Euila,Sabarha, Regrnâj S.ibathaca,amp; Nimrod.Ex Mefraim feptcin,Ludnn,Anamim,Laabim,Ncptuim, Phctrufim,CeHuim, amp;nbsp;Captiirim.Ex Chanaan Hndecim,Sidonc,£theum,Iebufcum, Amorrheum,Gergcfeum,Eueum,Arà clicum,Cyncum,Aradiii,Samariren,Amathcri. Tertio pronepotes duos ex Regma, Saba uidelicet, «SC Dadan.Et prætcrea Philifteos. Summä ergo pofteritatis Cham triginta patribus complcélit, demptiS Plillifteis. Ex quib qiiæ fidt ortæ gentes,tradit Hieronymus. Chus Aethiopia eft,Mefi-aim ÄegyptuSj Phut Libyæ.Chanaan terram obtinuit, quä poftea Ifraelitæ Chananæis eieftis obtinuerunt. De filijs ChusficannotafSaba,;! quo Sabei.Heuila Getuli,in parte remotiorisAfricæ. Sabatha, à quo Saba-t eni.quinuncAftjbarinominiini Regma uerd Sc Sabathacha paulatimantiquauocabulaperdidere^ ÓÓ quænuncproueteribus habcant,ignorai.Fi!ij Regma Saba amp;nbsp;Dadan. Hic Saba per ut hteram feri bitiirjfupr.à uerd per o. Interprétant aüt Saban Arabiam.Nam in 71.pfal.ub1 nos habemus. Reges Ara hum amp;nbsp;Saba munera oiferei'.t,in Hebræo fcriptü eft. Rtges Saba primü nomen per Sin,fecundü per Sa mech. Dadan gens eft Aethiopiæ inOccidcntali piaga. De Nimrod fuit aut,inquit,principiü regni eius Babel,amp; Archad,^ Chatanne. Arach e ftEdeifa, Archatl nunc dicitur Nifibis; Chalanne uerfo nunc no-iiiine,ôeleucia iiocatur,ucl ea eft quæ nunc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;appellatur.

Atuenô Mefraim geiiuit Ludim, oquot; Anamim, erc. ] De iftis Hieronymus fie feribit : Exceptis Labaim,Â quo LibyespofteaappellatilLint,qui prius Phutei uocabant : Chailohim quideinceps Philiftqm ap pdlati fuiittcæteræfex gétes ignotæ funt nobis, quia hello Acthiopico fubuerlæ ufcp ad obiiuionc præ toitoniitinominü peruenere.Poiîederunt autem terram à Gaza ufcp adextremos fines Aegypti.

EtChanaangenuitSidonem primogenitu fuian, çs'c^ ] De Sidonc notüeftgjex illo prouenerint Sidonrj, quota urbseft in Phœnice.Aracheus oppidii Areas côdidit côtraTnpolim in radicibus Libanifituin. Aquo hand qicul alia ciuitas fuit,nomine Sun,noméCyneireferës,Aradii funtjqui Aradüinftilâ pofte deruntangufto freto à Phoeniees littorc feparatâ.Samarei,.! quib, Edelfa eft nobilis Syriæ Codes ciui- ‘ tas.Amath ufcp ad noftrü tempus tam à Syris q ab Hebræis,ita ut apud ueteres dnftafuerat, appellat, Cætcrünotüeftinlcnfituris quæfucrnit reliquiægentcS Etheorü,iebnfcorum,Amorreorum, Gerge-fiorunijamp;EHeoniin, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Faftiiÿ

2^Z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï N G E N E S I M

funt fermini Chätiädn uenientibJ Sidone Geraram, Gquot;c. ] Nota fiint ciuitatcs SicJon, Gerara,C’ 2a,Sodoma,GomorihajSeboimj8^ Adama.Lefa iierd ea ciuitas eft^qiianuncCallirlioc dkit,ubia(]“* calidæproriimpentes in mare mortuü deflmuit. Halt;fi:enus ex Hieronymifcriptis annotauimuSjq“* fint iftæ genres qua à Cham filioNoe defcenderunt.Mamfeftum aüt eft ex quatuor filijs Chain, cefc illorü pofteritatieam orbis partem,quam uocamus AfricamjUnä cum Aegyptogt;PaIaftinaAArabH' Aethiopiam Arabiæincludimus. RedeamiiS nunc ad contextum.

Potrô Chu! genuitî^imrod.] Ipfa tyrannis, quæ de hoc Nimrod prædicat, fatis admoner,quaratii’''J Mofes leparatim cememoret,ggt; Dhiis genuerit etiam Nimrod, cum poflet hune in catalogorcliq“'’'* filiorum Chus receniere, ac diccre : Filq Chus, Saba, Euila, Sabatha,Regma,Sabathaca‘amp; Nimf® ’ Qiioniâ fadlurus erat mentionë potétiæ ac tyrannidis Nimrod, feparatirn illi narrationem

Ip/c cœpitpotens ejfeinterrayGT cratrobuftus uenatorcoramDomino-] Pertinentifta adtyrannidé rod.Non dicit,Ipfe fuit potës;fed,Ipiê cœpit potés efic in terra,ut admoneat hune primû fuifïê qu’F“’' diluuiü potentiâ ac uim in terra inter homines exercere cœperit. Addit, Et erat robuftus uenator^'’ Dno. Qiiidâ intelligunt de uenatione ferarü ac facuarü beftiarü, quas Nimrod ueluti primus Heri“''* robore corporis tanq Gigas cöfecerit ac dclcuerit,eam(]} ob caufam Dno placuerit,ac iudicantfiem ligcndü quod legit ’'5Q'7,id eft,corâ Dno.EtGræcus interpres ucrtit,lt;’t''T(Js- xp yyixi Hic erat Gigas ducens canes.Non côtenderim hac de re cum quoquâ,fuerit ne Nimrod iienatora^ miror beftiaru,uel fecus.lllud tn certu eft,fiuftc eu rege ac tyrannü. Nam regnu illi adfcribitcuiusp'quot;’^ cipiü fuerit Babelrunde apparct,fuifte illü aurore ædificandæ ciuitatis ac turris Babehqua de re fcque” cap.uidebimus. Probabile quidc eft,fuifïe eum Si. beftiarü Si hominü uenarorë.’uerü fpiritus Aloshe gis ad tyrannidë regiam,§ ad beftiarü uenationëreljpexit.Er ufitarü eft in fcripruris,nrprinc(prSf)'^quot; nidem excrcentes uenatores uocent.Sic Dauid pfal.91.lpfe liberauit me delaqueo uenantniD'’^'^^ nima noftra ficut paftêr crepra eft de laqueo uenanriü, Et Ezech.ji. Ibi principes Aq uilonis omiie') ‘ uniuerfi uenatores,amp;c.Etpopulus Ifraelin captiuitate ccftitiitus lamentai, dicens,Vcnationecepf'‘‘f me quafi auem. Thren. j.Erar igiï Nimrod primus rex poft diluuiüpotentiâfua opprimens liomii**^*’ idlt;3 adeó impie Si improbë,ut uim fuâabfcp ullo refpec'lu ac timoré Dei palam exerceret, tanqrclx lis amp;nbsp;impius,q fenfu uidet hic adjedlü,Coram Dno,qua; particula exaggerarionë habet tyrannidiSj manifeftæ rebellionis emphafim.q.d. Vftp adeô uenatione tyrannicam paLîm et impudcterexcriuit^ terra,ut ncDei quidc ulia haberer rarionë acreuercntiâ,afcëderctlp illius uis Si iniqtas in cefpeftü®quot;''

Ab hoc cxiuit prouerbiî(,Qu.iJ] ^^imrod robuftus uenator co. Do. ] Prouerbiü hoc nô à Nimrod,fed de Nquot;quot; rod ortü fuü ab ilüs accepir,qui tyrannidë illiuS uelfuerant expert! in fc,uel in altjs obfcruarant.Qi'’'^ legendü no eft,Ab hoc;icd, De hoc.ln Hèbrsco eft t'CîK’'“ja ^y,id eft,Propterea dicil ; uel,dilt;flu Nimrod robuftus uenator corâ Dno. Sic folebant diccre,ubi uidebant aliquë exercere tyrannidë amp;nbsp;op prcfsionem hominum.Efthic alter Nimrod,robuftus uenator coram Domino. Sequitur ueftighP'^' mi ryranni Nimrod.

fuit autem principium regni dus Babylon gt Arach,Grc. ] Dicuntur ifta per anticipationem ■ capite iiidebimus quomodo fint falt;fta.lnterea pra:monemur,quô debcamus ea refcrre,qua:lelt;î^“'^'''‘' mus de ciuitatis Babel ædificatione.

Déterra iüa egreffus eü Affur^cr ^edifteauit tAiniuen,^c,]De terra Sennaar egreffus eft Aftur. Nopo*quot; fiimus reperire aliü Aftur,quàm eum qui infra numeral inter fïlios Sem .Epiphanius aduerfus hacfdcJ lib.i.dicit hune Aftiir fuiftê filiû Nimrod.Hand tn indicat,unde hoccolligi pofsit.Facit huius nem hoc loco Mofes,per occafionë primarü ciuitatü,Babel, Arach, Archat Si Chalanne,quaS côftruxirquibuS etiam exordiü magnæ ciuitatis Niniue cum autore fuo fubijeere uoluit. Qu^ndo Aflur,amp; quare egrefliiS fit de terra Sennaar,hic quidë nonexprimft,ucriîm infra cap.fequcnriût*^®' gumenti datur,imdc intelligamus turn eife Afl'ur de terra Sennaar egreftiim, cum eftet labiumuniu^ forum in uarias linguas diiufumiob quam caufam omnis ilia multitudo pofteritatis Noe in uniueriam tenam à fe inuieem eft diuifa ac difpcrfa.

llIud,Ha:c eft ciuitas magna,refcrendum eft non ad ciuitatcm Relen,fcd ad Niniuen, cuiuS ampb^' do memoratur in fcripturis,ut fonac j.ubi legitur,Et Niniue erat ciuitas magna itinere triu dicrûj. *' tat autem Lyranus Eulêbium,qui dicat, Aftiir hune ædificafte ciuitatem, quæ longo póft tempo«“®' cata fit Niniue,a' Nino primo rege Afl’yriorü,duraftêlt;pregnü illud per mille ducentos,amp; 4o.annoS'

lllud. De quibus egrefsi funt Philiftini,bifariam exponit. Alij referont ad ortü generationis,qu’l'^* Celluiin nati fint Philiftini ; alq ad migrationem, quod Philiftei migrando exierint ab illis genfibuS' quemadmodum de Aftiir dicitiir, quod de terra Sennaar fit egrcfl'us, unde tarnen coUigi non poterif, quod natus fit de terra Sennaar.

Badiijifunt terminiChanaan,Grc. ] Particulam hanc Mofes propter liraçlitas diligentius ponit,q“®' niamin hancerant Cananæorumterramintroducendi.Ideo terminos illius deferibit. Sidon ad Jonem, Gaza eft adMeridiem. HincadSodomam uerfus Orienté protëdebatundeinde ad Lefam,q“’® Hieronymus putat efle Callirhoen,ficutifupra' memini, alij nominant nunc Cæfaream Philippi, bw'® in tribu Dan.Sed ifta in tabula Cofmographiea meliuS uideri poftunt,

A iur,in:ilediftionii:onue»iant,qua kiprn a Noe malediótus fuifTecómemorat.MakdióliiSjinquirjChar-naan,fcruLiS feruoi ii ei it fratriLms fuis. At inirü uidetur,quoniodo maledkïus fucrit, cum in tantä po-fteritatis miiltitiidinc txcreuevir(tribuunteniin iili undecim filrj: iinde amp;nbsp;iindecim funt prognatæ gen-tcs)amp; prærereaoptiaiain orbis pai tem poffederit^de qua multi fentiiint, quod in ilia fueritparadiius. O.nnino ufqucadcd ci ant regiones illæ fclices Si eximiæ,ut dtftinatæ client Si populo Si nomini Dei. Videntuf ifta ad beiiediftionem pcrtincre magis qudm ad malcdidlioncm.’Si ad dominium potiuSjUel liberratc.Tj fa!tem,qult;àm ad feriutiitem. Qiidd fi confiderentur fortcs,quæ côtigerunt Sem Si lapheth, omninoeiieiitiis utrinep uidentur nee huius maledidlioni,nec illorum refpondcre bencdidhioni.

Adhancquæftioncrefpondcinus ex pfal.yj-Ingredienduerat pqs liominibus, qui tum uiuebant, in fanftiiaria Def Si coufideranda impiac nationis non pra;fentia,fed tiouifsima.Qiiemadmodü cnim D.a uid profperitatCj pace,ac felicitate impiorum tentatus,cum fortunas et faftum corum rccenfuiHet,in co hborabar,utcaufam horn cognofccrct,donee infandluaria Dciingrederet,Si nouifsimum corn intcl-ligcretjquomodo pofueriteos Deus non m perpetuamftabilitatëjfedinlubricumjcfi’ctép eos proftra-turus ut intcrirenr,ac uaftarurus,ut fubitd dcfiecrent,rerroribuslt;p confumerent; deniqj imaginem eoru contemptam,ac uclutifomniri euigilantis redderetjifa plane'crcdibile eft, fuilTc pios homines in pofte-ritatc Sera tentatos,ubiuidebant fortunas Chanaan,infolcntiam Si faftum.ut miru uiderctur,quomo-do ifta malcdi(ffioniconuenircnt,quam iili Noe inflixerat,donee adeflet rcmpus,quo tandem uaftaren tar ChananæijSi fcruituti fubijeercnf.Ifta pofteris faifta funt raanifefta per expericntiam,unde pai.àm eftfacfiimjfiefolere Deum impijs Si malcdiiflis hominibiis malediilionis fententiam difpclarc, ut ali qiiandiii uideantur beucdiili ae fortuiiati.’pios uerd ac benedidtos fie tribiilationibus Si aduerfis cuen tibas excreercjiit refpcdlu maicdidloruin amp;nbsp;impiorum uideantipfi Si maledidli Si impij. Qiiare non polTant liuiufmodi qiiwftiones effieaeius declarari,qiiam fi nouifsimaiinpiorüeonfidtrcntur. Oportet impios iuain adimplerc menfuratn.'qua adimp!era,declaratur diuinitus fuifle illora fortunas nöperpe ta;!S,fcd eadiieas Si fiuxaSjSi minas maledidfionis quantumuis dilatas Si in dubimn tradlas, ennuura extitilfc ucrifsimas.Etcnnn Si hie nerum eft uulgare illud,Quod diffcrtur,non aufcrtur.Cum Ifi aelitæ terram Chana.an delttis omnibus illius gentibus ingrcdercntur,tum fané manifcftabafucram elle ma Icdidhonis fententiam ah ipfo Noe aducrfusChananæos prolatam.

Tt’i/ Mt ChMt,Chui,Mcß-aim,c^c. ] Qiiotics filij Noe cöiundfim nominanî,lïue à Sem line à lapheth nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pc^petui

® reccftndo inelioctur,perpetuô mcdiiis inter duos fratres pios ac bonos Cham impius ac reprobus re- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;imniixti in

cenfetarqiia in re imago quædâ obferuanda eft,qua rum eft adumbratil,qiia; eflet futura ecclefiæ fors, Ea uidelicct, ut in medio ipfius inter pios ae bonos perpetud fint impij Chamita: dégénérés ac falfi fra tres,pcrinde atque zizania in medio rntici, quo finiih amp;nbsp;Chriftus ipfe ad hoc eft ufus,ut difcipulos fuos hae de re pra:moneret,ne fi improuidi fortem hanc Ecclefiæ Dei experirentjOffenderent ac rtfilirent. Et iiicômoditas ifta durabit in Ecelcfia CJirifti ad finem ufqj mundi,runup demft cefl'abir, quando angeli .à \ facie Domini cgrefsi fiparabunr malos de medio iuftoi iGac mittent eos in caminft ignis. Qidd igit minim cft,$ pafsim in Eeelcfi.iDei oecurrunr Chamitæ falfi ae dégénérés fratrcsfquos fatan no extremis, fed ipfi gremio fideliu immifeuit,qno faeilius rotü corpus iiificiant. Nec myftcrio caret,g, falfus hie fra ChM iunior. ter,mcdius inter filios Noe riumcrarus,cum ætate fit iunior. Antiquior namq; eft fementis piorri,quam zizania à fatana poftea laxta parabolam Dominica intcriedf a.Qiianqnä hodic improbifsimé conten-dunt aduerfari) ac ludtantut quod poft fanam eft Euangeltj dodlrinä introducf u,antiquitatis nomine iicnditetur,amp;l autiioritas Chamitarü primatü obtincat. Aceedit Si. illud,g, degener ac reprobus frater Chamfcriicns, Chara uoca?,id eft calidus ac ferucns.Scm Si lapheth relpedf u illius fiigere indent. At lile fernere fuû ad contemptü partis, Sd nequitiâ germano filio indigna transferens, imaginé gefsit ludæ^idiroris, ad pcrticiendam proditiorië nimiü ferucntis,cui reliqui Apoftoli eôparatffrigidi uidebaiii. Si foinnolcti.

Verü fertior ifteChainitarfi ncc de fi’rmitate, nce iufta dilatatione gloriari poteritrquæ duo ccclcfiæDci in pijs Iraitrsieruata, ut competeterreliqui duo fili] Noetanquampiorum nnagines,Scm Sf lapheth, id cft pofirio ac diiatatio uoeenï. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO II.

Porrô Chu^genuit aimrod.lpfe cœpit potës effè in terra,z:r erat robuflui uenator cor à Domino. Ab hoc exiuit firoucrbitî,(Xu.ifi Nimrod robuîliis uen.ttor cord Domino.Puit aÜt principiü regni eins Babylon,crArach,c:r Ar ebat,^ Chalannein terra Sennaar. jCöfidercmus hoc loco fingulare tyrannidis imagine in eo qui primus Singularii im4-^ fuittyrannuSpoftd’.luuiri.Prineipio,ipfumnoinenNimrodtyrannidierarconucnientifsimum. Sonat go tyrannidis, eiiiin præuaricatorë,eoiitumae«m ae rcbelië.Nemo tyrannidë exercere potcrit,iiifi iura æquitatis præ-uancetur,Si; contiimax rcbellisép fiat eiim aduerfus Deum, rum contea homines.Erat itatp nomë hoc Nimrod liaudqiiag forruitu ifti homini rributum,fiue fit hoc d parentibus ftatim poft natiuitateinjfiue poftea ab alijs fadtuni,eum fc ralcm oftendere cœpirtcr,cuius fadfa hoc nominis mcrerent.Lcgitima po teftas qiiæàDeo tradita eft,non reddit hominempræuaricatorem ac rebellë,fcd æqui acrcdfi feruante, St iiiftitiæ legibus kibditos modcrantcni. Tyrannis uerd Si præuariearrix eft, Sd rebellis. Qiiarc ueltx hoc nomine uidemus quid diferimuiis fit inter Icgitimam poteftatë Si ryrannidem. Tyranniis eft, qui cuncla fuapre libidine ac temeritatc meriens adueilat Si Dco Sd hominibus, omnes'ip æquitatis Sd lu,-ftiriæ leges infringir,utre(Té uocetur Nimrod,præuaricator Si rebelhs.Legitimus magiftratus eft, qui poteftatem à Deo acceptum légitimé lt;3d utiiiteradminiftrat,

204 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’N G E N E s I M

‘ CT Deinde in co quod dieirjpfc cccpir potens effe in tfrm,corxfid(randnm (ft, qiidd non fimplkittri*quot; (j 'iindo cxcrLt- i;it,Ipfc potens fuir.'ledjJpt'c potens cficeœpit in terra. Antcqiiain miiltiplicatii efiet gtr.ns Li nu'iRL'”’ tartyranuis. „qj, exurgebat ryrannis.'ncrnm ubi creuifict multitudo mortalifijCrcuit fiiniil amp;nbsp;mahtiiijpt epttr qm'® fiétiim clliiidieio Dei, ut oriretur tyrannis qua ucliiti flageUo qiiodam corriipfio mortalitmcafugS' rctnr.SicNimrod ifte cum pofteri Noe mulripJicati iam efl'ent amp;a pietate paterna dcficerct,neeuli»quot;’ nitminis æquitatis rationc liaberet, iina' cQ illoru malitia mains amp;nbsp;ipfcpaulatim excreiiit,amp;tyrai’i' eiem cxcrcerecocpit. Admoncmur hoc exemple,unde tyrannis exurgat. Corruptio mortaliiimamp;'i’“ fa eft amp;nbsp;mater omnis tyrannidis.Caufa,proptcrca quod tyrannidis flagellum merctur. Alatcr,eani^ caufam,quódtx fefe talcs homines gignif,qui tanciem tyrannidem moliant. Poften Noe, fl martf'' inobedientia Sidifciplina Nof patris ipforum,nullam dediflentcaufam tyrannidi, nec tyrannems'' quetn in gremio fuo akiiflent. Vcriim ubi multiplicati Si infolcntes fa(ffi,a pietate amp;nbsp;obedientiapaff'' na dcficicbant,iritarunt aduerfum fcDeum,ac dignos fefe rcddidcrunt,qui tyraniui pro parente fort® opprimercntur;deinde in ipfo corruptionis,malitiæ,præuaricationis, cctumaciæ ac rebellionisfuig'' tnio Nimroduin iftum,hominem malum,pra;uaricatorem, contiimacem ac rebellem mcrito fuo ms’® aliierunt amp;nbsp;cducaiunt.Huius rei multa licet in hiftorijs uidcre exempla, in quib, pcrinde atq! liocp'’'' fenti pcrfpicHc' cernere licet,unde oriantur tyranni.

Tertid Si iliud eft obfcruandum,qut)d non dicit,Ifte cerpitefle inftus in terra tied,IftecerpiteiTcp'’' tens in terra. luftus erat Noe. Huius iuftitia in pofteris crcfccntc illorum multitiidine haiidcrcfal’'''' fed decrefccbatxrcfcebat uerd malorum pcrentia,quam crefccns mcrebatur iniquitas.

Qiiartd,etiamhocconfidera. Nondicit, Jftecccpireftepotensinfamilijs fuis;fed,Ïftceoepitf®' tens efte in terra. Alias iinicuiep familiae ordine naturali ac Icgirimo is præcrar,qHi iilius crat pater eft’ put,cui etiam compctebat authoritas illam gubernandi, inftituendi ac tuendi. Sic Sem donee uiueb^ft pater crat Si caput familiarii .à fe defccndcr.tium : quemadmodum Si laphcth ecrum qui ab ipfoerlt;r^ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prognati.Huiufmodi authoritas amp;nbsp;poteftas crat domcftica amp;nbsp;naturalis. At Nimrod ncconttntuSf’'

terna poteftate in fuos,fi quos habuit, if d faftus eft cadem temeritare Si rcbelhs aduc rfus autontaU® Noe parriarchæ amp;nbsp;poteftaris aliéna? uiofetus nfurpatcr. Hoc fcilicct eft quod dicitA'lofes,Jfleclt;ip''f*’ tens cife in terra.Non cnim loquitur de potentia domeft!ca,fed de tyrannidc, quafibi ad fe nöptrt®” tes uiolcntcr fubiccit.ac uim in terra contra omnem æquitatem in quofuis cxercuit. Ha?c itaep mordia tyrannidis Si iniuftæ potcntiæ, qua imperium in a]icnos,coSfi5 inuitos, ncc ulio iurcli»biclt;^^ ab omnis æquitatis pixuancatoribus ufurpatiir.

Tyr^ntiK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quinrd,Ercrar,inquit,robuftu5 ucnator.Primum, uidemuS hie tyrannidem comparariiienationb

tionicoparatur. deindeadiungi etiam potentiam.uenatio multis njodisperficitur,laqueis,reti,foucis, improbisitf^’' gationibiis,canibus,amp; exagitationibus; quare rcquii it hominem non folum durum, fed amp;nbsp;usfruw.^ afturij,denicp propofit i tcnaccm Ad cum plane' modum qui homines, pra?dia,ditioncs. Si regnautMquot; rur comparatos efte oportet, ut flnt immitcs,crudcles,Hafri ac fubdolkomnisij; generis fraudib.amp; tijS,quail laqucis ac foucis,inftru(n:i,ac prætcrea indefefsi ac pertinaces in propofito. Hifee artibestof iungii potentia, qua quod dolo no poteft,uiolentia obtincatur. Non eft opus ut ifia per exempla Ad’ rentur, quomodo Icgi bus iniquis uiolentia coniunAla tyrannidem pcrficiat, cum res ipfa fit hoc prat' fertim fcciilo omnium manifeftifsima.

iyrïtûs plcrucl^ Scxte),notandu eft,e]uod ait,CoraDno.'qua particula tyrannidisperftringit impiftas,erig?sfefesd-’.riipi.t eji ftdiur iicrfiiseuin qui omnium eft potcntifsimus,iSlt;r unde cft,quicqtiidiifpiam eft potentia’.QitoqmfcpF'^'“'

Domiium. ti or c ft,hoc coucniebat eile diuinæ maieftatis obfcruantiorcm. Vcriim ita uidetur efte in fatis, nt poft® tes in terra ferd omnes coclcftis potentiæ contempts fpirer.t. Quis cm credat eos efte obferiiar.KS Dn» quando pra-tcr fas Si a-qiium propiria libidine metiuntiir omnia? ubicunq; uideris potcntiam acitagt; ccntiiin ucnationcm coniungi, ibi ne dubites omnem iitftitiæ, æquitatis. Sicœleftis quoqj niiministe-gnare contempts, qnantiimuis à plcrifty uel fuperftitio ac cuitus defendant, uel religio liera fimuktar’ 'i)cfuceeßioe ty nbsp;nbsp;Septimo. Ab hoc,inquir,exiuit proucrbium,quafiNimrodrobuftiiS uenaror coram Domino. Ob-

■(ii.,orum. icruandum eft,unde natum fit hoc prouerbium. Ab hoc, inquirexiuit prouerbium. Si NimrodtoltS màiiïfct tyrânus in rcrra,ncc ullos habuifretfelt;flatorcs,nôfiiiftet,puerbio ifti locus.Redfe'qiiidëdidf'’ tuift et .'Nimrod robiiftiis eft uenaror;at,quali Nimrodrobuftus coram Domino uenator, iioniw.W' mine exiftente, qui alter Nimrod, uel quafi Nimrod dici mereretur. Natum cft aSt hoc proiierbiSilbs tcmporibiis,durante adlnic memoria Nimrcd,uelforfan coadhucin uitaexiftentfjUtdiifbiimiîtqiitli Nimrodrobuftus uenatorcoram Domino. Confëquitur ifaqncfuifte hominesrcprobos.qiiiuiftigi’ Niinrodfequetes tyrannidem in terra exercèrent Së ipfi,dequibiis diiflom fit, QiiafiNimrod robuftns Dr/;« -yrjima-' uenator coram Domino. Admoneinur ergo hoc prouerbio de fuccefsione tyrannortim. Qiiicquidde gt;u/iif-ieiundi. primo tyrannofaifîiim fit, nondefncriintquiucftigiaillMisfedlarentiir. Vbi mores piibJicicorrupt* funt,ac liera inclinaiiirreligio,citius emergunt deeem tyranni, qiia'm uniis legitimus princeps uel ma' ' !gt;' Ar.wïte ty~ giftratus.Dcinde iiidemus ctiam in hoc prouerbio,non folum fœcundos eft’c tyrannonim oitus,fiCjut ’ azaadij, licet prîTcedcns uclfulmine feriatur cœlitus, uel cruenta morte cadat ( Eft « tenim indigniim pereant ut ficca morte tyrannüconfcftim tarnen exurgat alius,fcd Si ufqjaded fitnilcs fibi inuictm ifte ty ranncs,ut fiibléqucns propter moriim fimtlitudinem præcedëtis nomcnpublico accipiat prouerbio, pcrindcach rßc’aatMrmi pi æcedensinfucccftbrcrenixerir, CogitcmushoclocoquæiitrcrumhiiinanarSmifcriaamp;infclidtas. Jiiai.nMrtim.

A Noeiiiriiiftus ac piiiS tantüin omni fua pofteritate obtincrc potuir, iitprouerbio fieret locus, quo di-ccrrtunQiiafi Noe uir iuftus coram Domino. Non dico, qudd nemo fiierir inftiis in pofteris Noc,fed quod iufticia illitis non abicrit in prou€rbiiim,fiue qudd parem nö fucrit fortirus ex pofteris, fine quod nuUa liaberetur uiilgo iufticixratio.Nimrod iicrd uir impius ac tyranniis ufqueadcd feftatoribus non tftdeftitiitus, iitnomen ipfiiis proper cöfimilium fuccefsionem prouerbiotranfierit ad pofteros, amp;nbsp;ne inhunc quidem iifep diem tot 1'eculorum deciirfu obliuione fcpeliri potuerif:fanta uidelicet omnibus eft feculis tyrannoriim miiicem fife intemipta fuccefsionis firie cxcipientiiim fa:ciindifas,amp; Nimrodianac

tyrannidis conformitas. Qiiarc parum firme' probant,quod uoiunt,qui ut Romar.æfedis authoHta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bilcob

temintcckfia Chriftitucantur, admodiim urgent indefinentem Romanorum epifioporumfucccfsio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

ticm,quafi nô fit in hoc ficulo facilius,ut continua perfonatorum epifeoporum fucccfsionc,fic pcccatis noftris promcrcntibuSjgrauetur ac prcinatur Ecclefia, quàm ut ueris epifeopis inuicem fibi fuccedenti bus rite' pafeatur ôëregatur. Gloriâtur de fuccefsione apoftolorû,maxime' Pétri ac Pauli. Veriim detur ex Omni illorü Catalogo,de quo uero 8C indiibirato prouerbio dici pofsit,Qiiafi Petrus.'ucl, Quafi Pau lus fidelis Apoftolus corâ Domino. Reperias inter eos,qui maliieriiit Romanos refetre Iiihos,qti.àm aliquem ex Chrifti Apoftolis. Eft itacÿ plane' ridiculum,immô admodum impudens, quod de irtemif-fa apoftoloriim fuccefsione gloriantur, cum inter ipfos ôë Chrifti apoftolos tanta fit difsimilitudo, ut citius référant manifeftos Nimrodos dëapoftatas,qua‘m iieros Chrifti ApoftoloS.Minuta cöitiemoro, non qudd graiiiora ignorem,fcd quod animo abhorream ab iniquitatis huius myfterio,quod olim te-tlHm,nunc eft tandem patefaëliim.

OäJUo.Fuitauteinprincipimregm eins Babylon.] Primüobfiriia,quodtyränidem Nimrod firiptura fyrannit uocatn;a’?'iaTa,id eft,regnü. Licet hoc exemplü uidcre,quo principio exorta fit regia inaieftas. Nimrod Nfffjrod noca -erat‘^’'33 uirpotës ac robuftiiS.Robore ac potëtia corporis præftâtior rcliquis exiftës,panlatim ab ini ttorregnunt. tiopartim metii,patim ftudio gratificandi obfiruari cccpir, iiiide dominandi occafionë naélus monar diiam ufurpaiiit,at^ ita rcgnü obtinuit,hoc eft,quos potuit uoluntati a c potentia: fuac firuiliter fubie.» fitSie Nimrodihomo impius ac uiolentiis monarchiä, regnum ac tyrannidem no elcdtione populari, Led potentia ac robore obtinuit 8i coniunxir. Natura quidem fic eft Cöparatum,ut non inter animantia niodd,ficiiti leoneSjfed Si inter homines primatü obtineant,qui rehquis funt robore ac potentia præ.-fiantioreS;ueriimplurimureferf,quibus uijs rcgnü acquiratiir,malis ne artibus,ambitione,aiituiolen-tia:ut imperetur inuitis,Hel uoluntate dfeleeftionc fubditorfudeinde qiiomodoregarur,fola’ne propriæ

B uoluntatis Iibidinc,iicl iufticia 8i acquitatc.Qiioniam autcm plerunqj eiicnit,ut magis libidine ac teme-ritate arbitraria, quäm ex æquo SC iufto regatur, fadlum eft apud Romanos, cum liberi cirent,ut nihil minus ferrent quam dominatü rcgiu,cŒperunt(iJ monarchæ acregcs uocari tyräni,fic ut ca uox uulgo niliilaliudfonaret quam monarchä, piincipem acregë.Interea tarnenfatcndü eft omniu efle non prac- Regiapotejîai ftantifsimü modó,fed amp;nbsp;cömodifsimü gubeniationis genus,fi regia poteftas cadat in uirum boni:m,iü bmniu eü pra-^ ftuin,fortcm,fapientê ac pium,quales fuerc Dauid,E2cchias,lofias,amp;c. rurfiis nihil efle intoIcrabiliuS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cd

quam fi rex fit homo malus,iniquus,porens, ftultus SC impius, CuiuS regnum haud difiimile eft regno dat in uirum bo--Nimrod,tum deftinatum mortalibus,quando pcccata noftra non patcrnac gubernationis Clcmentiam, fed fsciiac tyrannidis merentur uiolentiam,qua de re uidere eft i.Sam.8.

Deinde notandum eft,quód principium regni Nimrod fuit Babylon. Babylon confufioncm fignifi’ Pnnciptwnrc-catjficut uidebimus capite fequenti.Pertinct 8c hæc particula ad confldcrationc tyrannidis,qua adma- gnj nimrod üd nernnr unde dominiij huius mundiconftet.Neej; enun praeter fingulare myfterium faftü eft,quod prin h^lon. eipnim tyrannici regni fuit Babel,ciuitas confufionis,in qua quod fucrat unit u,à fi eft inuicem diuifum Sc confufum.Regnum Dei rcgnü eft confipfionis,pacis SC unitatis. Nam Deus ipfi nö eft diflenfionis, fed pacis i.Gor.i4,amp; regnum huius mundi,in quo princeps eft fatan,ufqueadcó confufionis eft rcgnü, ut ë confufione fit natum,amp;l confufione cöftet. In regno Dei cunëta funt omhiü conuenientiftimc' ordi nata.lbi enim uoluntate ac ijsiritn Dei omnia gubernantur, inferiora fupremo capiti cohærët. Si inter fe cónediintur.’regnat iufticia,bonitas,fides ac ueritas.in regno mundi fpirini fatanæ turbantur ac con-ftinduntur omnia,regnat uis,iniquitas,frans,perfidia,maliciajac mcndaciü.’dfqua: unita efle debebant, a fe inuicem diuelluntur.coluntur deteft tnda,refpuuntur ampfixandartiincntur non timenda, timenda conrcmnuntur.'cohærent difiungendacrcdunnir nöcredenda,credenda non credunnu-;uera pro lälfis^ falfa pro ueris liabentunbonü rnaliim eft,malü bonürlux tencbræ,tenebrx lux.In fnmma,fecundü pnn cipium regni huius confufa funt omnia. In hac cöfiifione regtlat Nimrod-pracuaricator ac rebeliis,per-fequiitionempatiunturfanöli,amp; florent impij.Hæcciuitas confufionis ac Deo rebellatrix, non loium orbem tyrannide fua afflixit,fid 8c populum Dei in captiuitatë abduxit, ac tamdiu detinmf, donee tan dcmultione diuina percufla uaftaretur ac conculcarctur.

Diiin ifta confideramiis,facile intelligimus, quarc loanncs in Apocalypfi Roma uocarit Babylonë, Roma Babylortr ficuri uidere eft cap.i4.iô.iSë is.Ne quis aüt nofträhäc dicat efle expofirionë,audiatprimu Tertiillianü, deinde SëHieronymu.TertulI.aduerfus Marcionëlib.j. Sic SC Babylon,inquit,apud loannë noftrü Ro raaiiK urbis figura ciLmagnæ SC regno fupcrbæ,ac far.ëlorü Dei debellatricis.Hæc ille. Hieron. in prac fatione libri Didymi de fpiritufanëlo ad Paulinianü; Cü in Babyîone ucrfarcr,inquit,ôëpi!rpurata: me rctricis eflem colonus,ac Quiritü iure uiuerë, uolui aliquid gatrire de Ipiritufanëlo, Öë cccptu opufculü tiufdcm urbis Pontificidedicare.Et ecce olla illa,qux in Hitrcmia poft baculü cernitur à facie Aquilon

niSjCœpit ard£re,5ipharifacorum conclamauit fenatus,Är nullus fcriba in eis fi'étus,fed omrtis quad i#' di(fto fibi prwlio dodlrinaru aduerfum me impcritia: fatflio coniurauit. Bico ego uelut poftliminio Hi' rofolymam fum rcucrfusÄ poft Romuli cafam, ôC luporum Lupcrcalia,diuerforiu Maria:amp; Saluat” ris fpeluncâ afpcxi.Hæc ibi.Et ad Marccllam de laudibus Bethlehem:Et hie puto locus,inquit;fanftgt;‘gt;'' eft Tarpeia rupe,qux de coelo facpius fulminata,oftcdit quod Domino difplieerct.Lcge Apocalypli'” Ioannis,amp; quid de mulicre purpurata 3C fcripta in cius fronte blafphemia,feptc montibus, aquis w“' tis,amp; Babylonis cantetur exitu,c5tuerc.Exite,inquit Dominus, de ilia populus meus, amp;nbsp;ne partidpt^ fins delKfiorn eius,amp; de plagis eius nc aeeipiatis.Fugite de medio Babylonis, SC faluare unulquifip’quot;' mam fuam.Ceciditenim cecidit Babylon magna,amp; fadta efthabitatio dæmonum,amp; cuftodia IpiiiW^ immundi.Hæcillic.Eftitaqp Roma Babylon,principiu regni Nimrod,Antiehrifti uidelicetjUrbscoH' fufionis ae tyrannidis,non folum orbis domina, fed amp;nbsp;aduerfatrix Dei ac perfequutrix fandorii, cb'’ fanguine fidclium ac martyiTi lefu Chrifti, qua Hieronymus SC uoce fpirituflandi ex Apocalypficira-la,amp;; fuo ipfius exemplo fugiendä ac deferendäefte docet omnibus illis,qui pertinent ad populfi DnA alieniefl'e cupiunt à plagis illiiis.Eant nunc Romani, fatisfaciant Hieronymo à quo defertifuere# nondn ad ifta maliciæ amp;confufionis faftigia pcrueniflcnt,quac nunc fumma cû impudentia obrinenV'J cordato uiro mirft uideri no debeat, quod tandem cognita ueritatc Babylonc lianc exiuimuS, Si noS a regno Niinrodico fubduximus, cuius cafum amp;nbsp;interitu breui non fine grandi ftupore uifnrus eft orbiS* Nonó,amp; iliud obiter notandum eft, quod principium regni Nimrodici Babel uidelicet cum adha:' Qupd Babel de rentibus ciuitatibus Arach, Archad,amp;Ghalanne,deputatur terrae Senaar.Sonat aüt Seiiaar excufsione» putaturtetreSe ut terra Senaar terra fit exciifsionis.’inde ficdida, quodpoftcri Noe, cumilloueniflent, ac inmub’quot; naar.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tudinem excreuiftëntjiugum ac timorc Dei excufierunt.Saadiam inde banc uocem deducit,quôdn£’

terra uiri dikiuq wioiieri ac crefeere cocperint.D'i’ ’'quot;'J’S quot;SOjinquirjid eft quoniam adoleueruntaccr^'' ucrunt ibi.Siprioremfenfumrcceperimus,admonemur quid uocari debeantealoca,inquibu5r£’' gnät homines impij,ab omni timoré Dei amp;nbsp;infticia alieni.Ncpe terra Senaar,terra excufsionis, inqt'^ iuxta Zacharia cap.;, irapietas fedefuä fixit.Vbiiugu Domini excutif,amp; Babel ciuitas cöfußonisi“® catuTjibiredc fedcs impietatis coftituitSi placuerit interpretatio Saadia:,cëfiderandri eft,qüo mulripbquot; cationé mortaiiü fubfequat tyrânis Babylonica amp;lNimrodica,qua de re Si fupra quaedâ annotauimb-

De terra iUa egrelfia eB- .^ff'uryZr ^edißcauit Umuen,} wK fignificat grefsü. NotandS itaep Seceienium eße conuenieiiter uocatus fir Afl'ur,qui de terra Senaar cgreflut fcribitur.Noii potiiit ferre impietatéa^•V' piji de terra Se raunidem Nimrodiana in terra Senaar, quare poft faftam linguaru confufionc difeefeit à nationei®' naar. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;piorum,ac feorfim aedifi'cauit ciuitatc,in qua cum fuis maueret. Admonemur hoc exemplo,qui£lb^'£''

dum fit pijs ac bonis uiris,ubi impietas inualefcit. Secedendfi eft Si egrediendum de terra Senaar,SI linquenda ciuitas confufionis. Videntur in oculis mundi infelices, qui relrótis fcdibus fuis, abô i”’?* Si cohabitanonë malorum fugiunt, Veriim funt non folum migrantes,fed Si hoe nomine

Felices funt, fciices,quód huiufmodi migratie feliccm habet progreifum ac fuccefiiim.Hic Aflêir ufqueadto*'®'’® exeunt Babylo- fit aliquid incèmodi ex ifta migratione, ut amp;nbsp;ciuitates poftea sedificarit. Quemadmodum net Abw* male’ cefsit,quèd egreflus eft de Hur Chaldæorü.Et hue facit etiä nomen ciuitatis Niniue,quo(luel ƒ bitationem,uel pulchritudinem fonat. Pulclira eft ciuitas amp;nbsp;habitatio corum,qui relidta terracxcubii’ nis,amp; confufione Babylonica,abimpiorumfefecommercijs feparant.

Simul Si illud notandum eft.Niniue ifta,quäuis initio bono ftudio ad hoe fuerit condita,iit populo De corruptione Dei fepararetur à conuptione Babylonica,tandcm euenit tam€n,ut ipfa corrumperetur,amp; adiy® er tyrannide ci nidem degeneraret.De corruptioneilliiis teftatur hiftoria Ionæ,de tyrannide teftaf illud faite,quodr'* ttitatisüiniue. Aifyricrü prinuim Ifraelem firuituti fuæ fubiccit,ac tandem prorfus in Aflyriä abduxit, deinde óf H-dæam uaftarecœpit.Sictandca ftudio ac pietate maiorü defecit Niniue, cü efiêt fuperbia acluxucoitn pta. Videmus hoe exemplo,quam fit facilius relinquere terrä Senaar,lt;3f egredi c' confufione Babylonia ca,conftitucrelp ciuitaté ab impiorum confortio lêparatâ,quàm conftanter cauere impietatc.Cogitfb Nofëf, c^uiEuan hoe loco,quibus Dominus per gratia fuä e6ccfsir,ut Babylonc Antieliriftianä euadere potuerinGquJ'’' gelid uocantur. nó fmificiat ifta feparatio,nifi Si ipfam impieratë,uitæ corruptionc,amp; in iuftieiä irremiflb pietatisflad®

euitent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIOIHI.

Etplateasciuitatis,^ Chale,'R.eßen(luocißnteri\iniuencr Ckale.Eheceüciuitasmagna.1 Obferua.BaW erat ciuitas potcns,Niniue ciuitas magna,ôf ramen nec Nimrod folam Babel, nec AfliirfolâNiW“® condidit.’fed utercp magnæ fua; ciuitati tres aiias,ueluti fubferuientes fTilias,adiecit. Babel accepit anne--xas ciuitates Arach,Archat Sf Chalannæ’Niniue,Rahabas,Irchale Si Refen.Vfqueadeô indelicctn la quantumuis magna ciuitas fibqpfa fuîTieit, fi fola fuerit ; fed opus habet etiam minorü auxiliouelut* famulitiOjfiue rcfpicias delicias magnatum,fiue ciuiü necefsitates. Marres quidc funt magnæeiuitarcS) debcnitiJ curâgerere minorü quafifiliarü : uerü fie matres funt,ut auxilio filiarü carere nequeâr. Inb* eloeatft ac ueluti extrudunt,ad quos fpeôfat cultura agrorü, Si ex illis quæ necefiaria funt ad uidüp*quot;

tantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO V.

Atuerà lAifraimgenuitLudim,c:j'c,de quibus egreßi funtPbiliüijm.'] Cogitandum hic eft qui fors fit f’ puli Dei. Cognati erant qui defeendebât de Cham,amp; magis etiâ qui prognati funt de Aftiir filio S*®’ Xtrainen futurü erar,ut ab illis Ifraelits affligerentur,utpre à BabyIonqs,Aegyptijs,Philifteis5i Afi?

A rijSjobquäctiäcaufam gcntiit iftarum origines ponit Mofes. Sic nulla habetur cogitationis ratio, ub« ud odium propter religionis diuerfitatc inter cognates intcrccdit,ueldominancli libido omnë human» tatis fenfum hebetat. Et prodell admodu populo Deijfi fe cuiuflorii etiam cognatorü odijs propter rc-ligionëunius ac ueri Dei,amp; mundi huius tyrânis obnoxiü efle fciat,ut fimul cogitet, patienter ferendâ tfTe banc fortc.Qiio confiiio amp;nbsp;Chriftus feruator difeipulis fuis futurü prîrdixir,ut odio effent omnibus ,pprcr ipfius nomc. Ifraelitis kio tepore prodefle potcrat e]uæJMofes hie de origine earn gentiû fcribir, à qiiibus crant admodii aftligendæ.Etenim cu oftendit Aegyptios, à quibus erät annos quadringetos dura fcruitiite oppriinendi:amp; Babyionios,lt;a quibus crante terra fua in captiuitatc abducenduSf Phili-llcoSjquorücrantlugüamp;f hoftiies luimicitias expcrtiuijOrtosefTeci Cha, malediifbo illo paths iiTifore, fadle cogitate poterant, no efl’e alia à nationc praua ac dcgenerc expeftanda, g quæ Origin! illiiis re-fpoiidcrent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO VI.

ChcinamaîitgenuitSidonêprimogenitu fuum,BtheH rs'iebiffeihC^c.jQiixdepofteritate Chanaan,fiue nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;filicitäSnS

qd multitiidincjfme quod terra habitationis illorü attinet,.! Alole hie recenlcnt,ad hoc nobis facere de- eü in terrena bciitjUt in natione inalcdiifia inanifefto uidcamus excmplo nec gloria numerofæ pofleritatis,iiec pof- pro/}gt;eritcite, Ifßioncterrae fœcundæ ucrä cinq conferre fcclicitatc.Etenim Chanaan utroep nomine uifus eft in terrä fdiXjCÜ tarne eflet ab ipfo auo fiio maledufiiis.Filios undceim,amp; terrä optima in pofteris acquifiuitjho mo à Deo amp;nbsp;ab ipfo auo fuo inalcdidlus.Nö cfl nobis de malcdidliöe huiiifmodi feeundü iudiciü mudi ccnffiidii,quo benedidliac febecs iudicanf qui a Deo funt malcdióli,amp;eam ob caufam reuera infelices.

iiotü eft illiid jpphctæ.’Bcatü dieunt populü cui hæe funt ; beatus aüt eft populus,euius Dns Deus eins. OBSERVATIO VII.

tenniili Chanaan,crc.] Qiioniä Mofes terminos terræ Chananeorü fingulari ftiidio pro- Impÿf aliquan-^ pter Ifraelitas,fiituros illius inhabitatorcs, deferibit, admoncmiir de prouidentia Dei,qua: iam tum,cü do^ dantnr ad tê terra illa à natione maledidla oeeuparctur,poftcris Sem cöfulucrit,ac propter illos terrain hanc termi- piMt^ua: pÿs junt nis iftis circiinferipfcrit,qiiibus olim effet in manus uentura populi Dei.Hac cöfideratione intclligimiis deüinata. fieri fiibindeiudieio Dei,iit impijs diftribuantur, quæ fuis funt temporibus poflefsioni piorü deftinata*

De Sem quoqj nati funt patre omniü filioru Eber,fratre Japheth ma-iorefilij Sem:Elä,8d Aflur,00 Arphaxad, Ludamp; Arä.Filij Ara Hus,amp; Hufæ Gether,8ó Mes. At tieró Arphaxat genuit Sale,de quo ortus eft

B Eber.Natic^ funt Eber filq duo. Nomen uni Phaleg,eo qubdin diebus eius'diulla fit terra nomen fratriseius leftan. Qui ledan genuit EE moclad,amp;: Saleph,amp;: Airaronioth,Iare,Sô Adurôd Iafal,8ôDeda,S(f He bafamp; Abiniahel, Saba, amp;nbsp;Ophir, ScEuilaSó lobab. Omnesifti filij le-ctan.Etfactaefthabitatioeorumde Meftapergentibusufc^adSephar niontem Orientalem. Ifti funt filij Semiècundum cognationesSc lin^ guas amp;nbsp;regiones in gentibus fuis. Hæ familiæ Noe iuxta populos nbsp;na^

Be Sè quofj; natifunt patre omniu ftUoru Eber. ] In Htbræo fie habetur.•*^3y •'iS Va ’'3K iS^n iV’’ 05 owVf quoduarif'lcgitur.Græcus fie ucrtit ; »-m tw avft syovvijdn hki mvtû isargi asoiiiTUfirK/x^Nfiid eft: Et Sem natum eft amp;nbsp;ipfi, parn omnium omnium filiorum Eber. Pagninus fie : Et ipfi Sem natus cft. Etiam ipfe cft pater oniniü filiorü Eber.Non poteft ante fimplicius uerti qu.àm fic.'Etipft She m quoep natum cft, Ipiç çft pater omnium filiorum Eber. Diuifio commoda eft, ut fie legas Q5 ‘aV’' QirV\id tft,amp;ipfietiamScmnatüeft.VoculaQ5,idcftetiam,iungendaeftad ntpVjlegcndûlpfie 3V’'Q3OwV‘^, Deindefequentianihil habent incommodi“loy' quot;lo 73 hein,id eft ipfe eft pater omniü filiorü Eber.

E’'‘^^'‘^l‘’P^hma(ore,]Ebr.V‘\n5nino'' ■'OKi.quod bifariam iiertitur.Alij refcrüt uocé Vnan ad Sem, Iegunrép,frarer laphcth maior,quafi Sem natu fir maior q Japheth. Alij referunt ad Iapheth,ac lcgunr. Frater laplictli maioris.quam lcdlionem Septuaginta rctinuerunt.Sic cniin uerterunt äc/teÄfä itéas^Tg ld eft fratri laphcth maioris.quæ mihi Icdho magis placer.

tilijSemE’amcx AjJur,crc.]GTxcus addir,'t£elt;eft,amp; Cainan,quod in Htbræonohaberiir.

ArphaxadgenuitSale- ] Græeus amp;hicabundat. Sieenim habet«» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eycaifvanû//nxiunixi

ai]i\x,ide(i,SC Arphaxad gennit Cainan,amp; Cainan genuit Sala. At in Hebræo no tft Cainan,fed fïtnp 1 icirer OK 3V oViiti oVut OK nVquot;' *\yt3Q‘^K\id eft amp;nbsp;Arphaxad genuit Salah, amp;nbsp;Salah genuit Eber.Qiiare quod Lucas cap.», in gcnealogia Chrifti patres hofee rccefcns dicit,Ciiu fuit Sale,qui fuif Cainan,qui fuit Arphaxad,manifcftnin eft argumentum,quódnö Hebraicam eftferiptu-tani, fcdGi æcoruin uerfionemfequutus. Qiiodautem Hebræa non fint noftris demum temporibus niiitilata,fcd etiam olim Iccla hoc loco qualia nunc leguntur,teftis cft uerfio Hieronymi.

bii diuifæjunt Gentes. ] Sic habet 8( Hcbræus. At GræcuS uertit ad hunc modücicTrc' rinuij

(tacu/ rùgi, Tûfi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cft, Ab iftis diuifæ funt infulæ gentium, Infulas Hcbræus hoc loco non habet.

Qi'.od nomina attinetjqiia: alifer in Hebi a:o,amp; aliter à Grxcis amp;; Latjtiis lcguntiir,maior iwi liiiius caufa tft,qiiod cü Hebræa Biblia iifrterentiir,babebanrur fine puniflis, qua: uocalium 0*^ plent.Sic ubi in Hcbraro eft quot;ir.s, Græcus legit •yxnç.«bi pundba acceflcrritjlegendfi eftgcthcr Su id eft Mssli legit,latiniis Mes,amp; ti’7’©,id eft Slielaclblegit Sale.SC Graecus legit STS Sc 'jCP’' I'urxtUjSi cætera confimili fere' de caufa uariant.lllud quod in Graeco pro ’tT'IX eft tentifi eft uitio fadlu.Apparct enim «i pofitum pro W:amp; nbsp;nbsp;nbsp;pro ^■»A.atiÿ ita mutatumm*'

E X P L A N A T I O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Tertio loco Mofes ad generariones Sem recenfendas tranfit, né g» ille rertius fit in ordir.e frjtlt; 3» cômodius iudicauit poftremo loco illius recenferc pofteros^de quibus in fequëtibus eft toto hoc“ cômcmoraturus.In prarfenti gcncrationes Sem ad quintam ufcß generationëdeducit, idtp nóinu®“, fum,fed ex parte tantü.Sem tribuit filios quin(pjElamjAfiiir,Arphaxad, Lud,amp; Arä.NcpotcSrt quatuor, Vtz,Hul,Gether,5if Mas.Et ex Arpliaxadunü,Hidelicet Salah.Pronepotë ex Salah uniV' pc Eber. Abnepotes ex Eber duos, Phcleg SC Iaëlan. Trinepotes ex laiftan tredecim, ElmodaA Iepli,H^zcrmaueth,Iara, Hadoram,VzaI, Deklah, Obal, Abimael, Sheba, Ophir, Heuila,i3t quibus fi Sem ipfum adiunxcris,numcrus uigintifeptcm efficinir.

De iftis Hieronymus faibit ad hunc modum ; Hi ab Euphrate fl uuio parte Afiæ ufq; ad Incîicu iium tenent.Eft aût Elam,lt;à quo Elamitæprincipes Pcrfidis.De Afiiirante iam didiü eft,3gt; Niniaf’J bem condidcrit. Arphaxad,a quo Chalda;i:Lud,a quo Lydij : Aram,à quo Syri,quorü metropow^ DamaiciiSjfilq Aram, Vtz. Vtz Trachonitidis SC Damafci côditor, inter PalscftinSóë Coden tenuit principatü,à quo lêptuaginta interprétés in libro Iob,ubi in Hcbejeo feribil. Terra HntZjteÿ^ ïiem Aufitidem, quafi Hufiridem, tranftulcrut.Hul,à quo Armeni.'Gether,a quo Acarnanij feu W Porrô Mes,pro quo feptuaginta interprètes Mofoch dixerunr,nunc uocantur MæoneS. Arphaxad5 nuit Sela,amp; Sela Eber.Ex Eber nati funt duo filtj,nomen uni Phaleg, quia in diebus eius diuifu^*^quot;' ra,amp; nome fratris eius letflan.Eber a quo Hebræi, iiaticinio quodâ filio fuo Phaleg nomen imp^ ’ qui interpretatur diuifio ab eogp in diebus eius lingua: in Babylonediuifæfunt. leeftan genuit Eltn^ dad,5Sëc,Harum gentiü pofteriora nomina inuenire non potui,fed ufep in pra:fens,quia prociil“ funt,uelita uocantur ut priinü,uel quæ immutata funtignorantur. Poffederunt autem à Cophe“' uio omnem Indiæregionein,qua: uocatur leria.Hæc Hieronymus.Scdredeamus ad contextuin.

De Sem qaoqi nati funt,pâtre omnium ftliorum Eker.] Eber fignificat tranfitü. Et quonia pofteri Se«' 1 ram ultra Euphrate incoluerunt,arbitranî quidâ,legendu effe pâtre omniü filiorü trâfitus,id eft®*quot;., corü qui fluuiü Euphrate rraiccerunr,Së terras ulteriores incokierunt. Verü,meo iudicio, iioluit Sem uocare pâtre omniü filiorü Eber,id eft Hebra:orü,ut Jfraelitas Hebracos de origine ipfon'udmo ret. Alioqui no Hebræorü tantû,fed 8C eorü pater eft Seni,qui de Elam, Aifur, Lud,amp; Arä

Pratre lapheth maiore.] Dixi in ledlione Graccos legere fratre laphct maioris. LyranuS annoWh gere SC Hebræos.Et Shlomoh quamuis 9» prarfentc locum attinct nônihil fiutfèuat, utru ex his duo Sem lapheth natu fentiat efle maiorcm,ex eo tamë quod infra capite fcquenti de Sem legitub “l“ biennio poft diluuium centum fuerit annorura, colligit lapheth friifle maiorcm.

Qiiae fubiiciuntur,non habent opus uHa expofitione, nec eft certi quicquam de gentibus ad noftram ufqj cognitioncm ucnerir,nifi quod de Sem origincm ducant,amp; Orientem inhabiren^

H.eflt;tmiZta;Nor(Kxtitpop«los,erc.]Quoniäfuprä capitenonodixerat, Erätfilq Nocquiegr'l*' de arca,Sem, Châ SC lapheth. Tres ifti funt fili} Noe,Së ab his difteminatü eft uniuerfum genuS hou”^ nü fuper omnë terra,deinde generationes illorü hoc capite ex ordine recenfuitxomplctis iam ilhS)^“”^ cludir acdicit.'Hæ funt lâmiliæ Noe,amp; ab his diuifæ funt genres in teira poft diluuiri,ut feiamusuniu fas totius orbis nationes inde poft diluuiü ad fine uflt;p mundi SC prseteritas SC præfentes Si ftituraS “

Nocertereferendas, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_V AEST I O I.

QHpmodo Pber nbsp;nbsp;Hemen uiu Phaleg, eo quad in diebui eiut dtuifaßtterra.]Qu?erit quisq hoe loco,qüo Eber filio fuO '

filium fuum uoca pofuerit hoe nominis,ut uocaret eü Peleg,id eft diuifioné.Sentiüt Ebrari, gi hoe fecerit ex fpu ritPeleg. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic fcribit Shlomoh T'nyn Qwbj? 113 ny? «ipiy? «quot;SI n'H 33;?,id eft Eber fuit proplieta,quiuocsquot;

nomen filij fui fecundü rem futurä. Et Hieronymus fie fentire uideï,cü dicit.'Eber,à quo Hebisi,“’ nio quodain filio fuo Pdeg nomëimpofuit,quiain diebus eius diuifa eft terra. Vcrü, meoiudio® quag opus eft,ur prophctico fpü faólum credamus, cum uerofimilius fit e re præfenti nominalt;fc‘‘“^|| filiü fuum Peleg,propterea 3 in ipfa diuifione terra; prognatus cfiët. Et huic fententia: fimphoW*; textus aftipuIal.Non enim dicit,g, in diebus eius diuidenda effet terra.’fed, quia in diebus eius terra.Nec remorari queng deber,quod dicir. In diebus eius. Nihil enim aliud fft,g circa dies . eins. Alioqui fi de annis uiræ illius fimpliciter loqueretur,nö conftaret ratio,quare rena in diebuS Peleg diuifa dicej ctur,cum non in illius tantû,fed SC aiiorum,qui turn uiuebat,diebus fuerit diuila. conftat nobis,qiiando patres illi filijs fuis nomina impofuerinir, an id noftro more ftatim poft ® , pati uitarem,uel cum adulti lam efl'ent fecerint.Quare non puto certi quicqua m de hac re pofte

De Sem quoq^ nati funt,patre omniu filiorü Pier,fratre lapheth maiore. ] Non eft hie locus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L

dus.Erat Sem non folum eoruin pater,qui nati funt ex Eber,fed SC omnium reliquorum,cxipfo ' dentium,Elamirai ü, Afryrioriim,Lydiorum,amp; Syrorumideiiide non erat tantü laphetbi.ftd«

A frater. At Mofes hie uocat eum patre omnium filiorn Eber, amp;nbsp;fratre laphetli maioris, quafi horü dun taxat fuerit pater, amp;nbsp;huiusfrater. Quid aliud innuitur,g huiufmodi fariclorü fiiios amp;nbsp;fratres non efte t/eros filios CT reuera eos,qui carne tantumjamp;l non etiâ fpiritu ac pietate funt filfj acfi-atrcsfElamitae,Aflyrrj,Lydii Si fratres non effc Syri quod came quidem attinct,crant amp;nbsp;ipfifilij Sem,fpiritu uerd dégénérés erant amp;nbsp;alieni. Confimili carnetdntu cen modo amp;nbsp;Cham non minus erat fi ater Sem q lapheth, fi carnem refpiciaS at fpiritu erat ab eo alienifsi fendos. mus.Ad hunc modum Chriftus reprobos amp;nbsp;incredulos ludacos loh.e. fatetur quidem carne filios efte

Abrah!c,at fpiritu referre nö Abrahamii,fed fatanam.Et Apoftolus Rom.p.negat eos eftê filios Abra.-hæ,qui non nifi carne ad illu pertinent. Admouemur ergo non elle nobis de carne fandforü gloriandü, neccenfendos pro ueris filijs amp;nbsp;fratribus noftris, qui non fpiritu amp;nbsp;fide funt coniundti. Et Clinftus Matth.u.carnis cognationem fic refpuit,ut paLam earn duntaxat reqilirat,qua: fit'in fpiritu amp;nbsp;pietate. observAtio tl.

At uer'o Arphdcfdd genuit Sdldh,de quo ortus eil Eber, lidtiq^ funt Ebcrfilij duo.Komen uni Peleg,eo quid in diebiKeius diuifdft terrd,cr nomenfi'dtris eiu^Idktdn. ] Qtioniam Arpbaefad ad generationepiorü perti-tietjobferuandu hie arbitror, qualm nomina filrjs ac nepotibus ipfius fint indita. Arphacfad,inquit,ge--nuit Salah.Ebr.eft 'n'7W,quæ uox mifsionis fignificatione habet. nVtv fiquidem fignificat mifit. Deinde de Salah filiü fiiü uocauit.Eber fignificat ant “aajr tranfitü. Eber filios fuoS uocauit Peleg 8C lahtan sVq ide eft quod diuifio,fient amp;nbsp;textus iudieat-TOp’' nerd fignificat,minorauit,uel fi ad futurü refpexit dimi

iiucf,aut diminiitiis £rit,minor erit,à TOp qd minui ac parini fieri figiiificat. Apparet laiiftos nomina filijs fuis nö temerc'jfed ab infigniore aliquo euentii,lîue præfenti iftos fine futuro^indidifie« Arphae fad, quoniâintelkxeiatefle fe cû alijs poftcris Noc ad ingrcdiendû ac pofsidendä terra cmifliim d Deo, iio-lebat cius rei memoria in filio fuo retinerc,idcotp illfi nw^d eft mifif,uel mifsione uocaiiit.SaIah,amp; ip fc pius,ueftigia patris fecutuSjCÜ cerneret nondii cert as ac ftabiles obtigifle manfiones,acceptü filiü iio-cauit Eber,id eft tranfitü. Significans uitä fuam migrationi ac träfitioni efle obiioxiä. Eber quorp, eu ui derer terra diiiidfregionesip pafsim occupari,uocauit filiü fuum Peleg, id eft diuifionë. Secundum iieró filium,qucpra;iiidcbat à iinea iuftorum defe(flurum,uocaHit la/itan,id eft diminu'ruNam reuera tanto quiGp uel maior eft uel minor, quanto plus exteris uel manet in ftudio pietatis, uel deficit. Sic fandti Sdn^ifuortt tent uuieiientusfiiorütemporum,quos fcicbât duiinitùs difpcnfari,in iiominibus filiorum fuOriim memo pr^ecipuoS riæcoiifccrarunt^atcp hoefe padio declaraiunt amp;nbsp;obferuantes efte operum Dei^dC memoriam illorum enentus in mini fingiilari iiolui/ïè ftudio transferre ad pofteros.Si liorum pictati,uigilantiæ amp;nbsp;ftudio noftram conféras filiorufua ncgligentiain,ofcitantiam amp;nbsp;ftupiditatem, bone Deus, qudm fumus in clara ueritatis luce inferiores il t'a tnemoriie ca-^ lis,qui luce Chrifti nö nifî c' longinquo ueluti per nebulam quandâ qualicunqp fide falutare potueruntï' feerdrunt. Immó uf^adeó fiimus ab illis alieni, ut fi pius quisq hodie filijs fuis huiufmodi nomina de noftri fecu

11 eueiitibus fumpta ccfimili ftudio imponerer, ab illis irrideret etiü,q uolüt omniü elTe Chnftianifsimi.

TRid contiiientur hoc capite. Primum cü de confufone lingudritm in ^dbylone fdild.Secundum degenerd-tiombus Semufq; ad Abrahamum.Tertium de eg^effu AbrdhiC ex Vr Chalddorum.

Ratautterralabr]uniusamp; lèrmonueorundê* Cû^proficifce-Srentur de Oriente,inuenerut campuin terra Sennaar,0L habita ___ ueruntineo.Dixitcpalteradproxittiijfuu: Venitejfaciamusla teres,amp; coqiiamus eos igni. Habuerutep lateres pro làxis,ôd bitutnê pro cæmcnto.Etdixerût: V enite facianius nobis ciuitateamp;tiirrinicuius cul men pertingatad coelu,amp;cel ebremtis nomen noftru, ante^ diyidamur in uniuerfas terras. Delcendit aut Dhs, ut uideret ciuitate amp;nbsp;turrim qu â ædifîcabâtfilrj Adâ,amp;dixit: Ecceünus eft populus,amp;unû eft labin om nibus.Cœperûthocfacere,necdefiftentàcogi£ationib.fuis,doneceaso--pere côpleant. Venite igif,delcendamus conlundamus ibi lingua eo^ rum, utno audiat unufquilcp noce proximi fui. Atep ita diuifit eos Dns ex illo in uniuerfas terras . Et celfaueruntædificare ciuitatenijamp;idcirco uocatuni eft nomeneius Babel,quia ibi confulum eft labium uniuer-fæ terræ.Et inde diiperfit eos Dns iuper faciem cuniftarum regionum,

Eratdutemterra.] In Hebrmo eft,Y“^!!lt;n'73 •'n’'‘\n,ideft,Effraromnis terra.Sic äI Græciis legit.

Et bitumen pro cdmento.] In Hebræo eft,T3n’7an’7 ’n’Ti niahtTs. Vox “aTan fignificat amp;nbsp;lutum amp;nbsp;bitu men,ut kgi pofsit,Sf bitumen erat illis pro luto,uel, ut Graecus habet, «où dajDXÂref lua «.ùm'is b id cft lutum erat illis bitumen.

Artttqtum diuiddntur.] In Hcbrsco cft ynos 'ia,id eft ne dilpergamnr. Sic Chaldæus uertit, Sf Mo» Z } fterus»

ftcrus,amp; Tigurina.GermanicuJ reddidit ; Wr ÏSPerden villeicht ^er^b'e'tfct. Et huiK fccHtus ifi intop''® Onfeeli Chaldxi.Nam amp;ipfe poft Getmanicum interpretem iiertit.'Fortafsis difptrgciniir.

Quant icdificabantfilij Adam.]Græcus ucrtit; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.'joi rüf) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft quemwdifii^

Ecee popular unit!.] In Hebræo cft,nho D37 ‘^njd tft,Eccc populiis iinus. Veriim Græcus reddidit, ysves j;/,id eft,ecce genus unum.Hic magis fenfiim qu.ïrn iierbarefpexit.Etcnim nö inox eft unumgt' «us,quod unus eft populus.

Etcefjaueruntcedificare ciuitatem.] Graecus addit,«« wrf^j/'jid eft,amp;: turrim,quod in Hebræonórf' Etidcirco uocatum eünomen eiui Babel, ] Graecus fic,lt;^^« riio ènKvên Ti 'ivi.u-x muit avy}(y^‘s, idtii) proptcrea uocatücft nomen eius cöfufio. E XP L A N A T I O,

PriuCquam ad defcribendam peculiariter generationem iuftorum progrediatur, illiid qiiod inc3l‘‘ praecedentis capitis dixit. Ab bis diuifac funt genres in terra poft diluuium,exponcre conftituit, quoinf elo uidelicct amp;nbsp;qua occafionc faefta fit ifta diuifio.

Erat,inqiiit.,terra labij unius,^^ fermonn eormidë. ]lntellige,anteq impedita ciuiratis ac turn's ardificatif ne in uniucrfain terram difpergerentur,Ioquebantur uniuerfi mortales una amp;nbsp;eadem lingua.Reit’3“^ tem eandem bis dicit.Etenim nihil eft aliud quod dicit,Et fcrmoniiin corundem,quam quod prscniA Erat terra labij unius.Dicit hoc propter fequentem linguarum confufione, ne quis putet eandem nunc cft inde ab initio fuifle linguarum diuerfitatem.

. Ctmq;proßcifccrentur de Oriente,Zfc.] Orditur liiftoriam.Apparct eos band ftatim poftdiluuiu feruiffe montana, fed in illis baefiffe, donec tandem uel rædio monranæ uitæ,uel multitudinciobotó’ eäpeftria fefe demirtere funt coadbi.De montanis igitur Orientabbus,refpcdf u terra: Ifraclis, in quib^ area cöftitcrat,profcefli, quaeficrut loca campeftria qiiibus in terra Setinaar inuëtis immorarieaptfquot;'’ Duabus de caufis hoc fadlü elfe arbitror quod artinet multitudinc plcbis; una erat propter agricult*** tarn, cui erantindeà maioribus dediti. Altera latitudinem ad babitandum commodam coneernebät’

Dixitq; alter ad proximü fuu: Venite,faciamus nobis latcreSjettf coquamus eos igni. Habueruntq^ faxiSyCrc. ] Credidcrim hoc non efie fadlü fiibitd, fed poftquam aliquandiu in planicie ifta terra;SeH' naar habiraficnt,amp; loci commoditate ad hoc eflent moti,ur fedes fibi in eo firmas pa tarent. Exp’’’’quot;' autquorundam aftuticiTi acprimorübominü confilium catholieü multitudinis ftudiumpronocai”'“ in eo quod dicit; Dixit alter ad proximum fuum: Venitc facia mus nobis lateres, amp;nbsp;coquainus eosigquot;'' Verofimile nanep cft banc eogitationem initio quidem a' paucis Chamitis fumpfifie exordium; uff*'® utex uerbis iftis patet, tandem abijffe in ftudium catholieü, fic ut multitudo mutuis fefe hortatibusa acdificandum ciuitatem impuIerit.Accidit autem biftoria ifta in primo centenario poftdiliiuium-^’'” diuifio per confufionem linguarum faefba cft in diebus Peleg anno 101. poft diluuium.

Uabuerütq^lateres pro faxiSjCf bitiflnezipro crf'wenfo.JQuoniäerät in loco cäptftri,utebanliniu5ce’'j‘* ditate quac erat ex copia luti. Lapidibus cnim deftituebätur, quorü copia maior fuifict in locis petro^' Qiiare cefilio ex re ipfa fumpto coquebät ac durabant luteos lateres igni, amp;nbsp;Into utebant lococazmef’-

Et dixerunt:Venitc facianius nübis ciuitatem nbsp;nbsp;turrim,cuius eulmen pertingat uj'q; ad calum, celebro»'’

nonicnnoürimt,ne dißiergamur in uniuerfas terrais.].Exponir quorfum fibi lateres parare uolucrint.V«''quot; te,aiunt, faciamus nobis ciuitatem 8C turrim. Etant manfiones eorum tabernacula,ad quem modum maiores ipforum in hac terra fuerant pcregrinati.'ucrdm eins generis uitæ pcrtæfi, SC aifeftu don«®' tionis arabiendæ impulfi, eogitabant ædificandam elfe ciuitatem, eamtp non nudam amp;infirmam, turri inunitam, euius altitudo pertingeret ufqj adccclum, hoc eft, qiiaDfiugularifublimitate protégéquot;' dæ ciuirati commodaret. Eftenim byperbolica loquutio, quando îcriptura buiufmcdi meminitab*'“ diins,quæucrtice ccclos contingat, quale eft quod Ûeut.i.dicebant: Vrbes in ea funt magnæjamp;l him ufcp muratac Addunt: Etcelcbrcmus nomen noftrum. Hic erat atfedlus primortimilloruradcft' miiijs Chainregnum fibi ac nominis fplendorem parare cupientium. Studebant nomiiii fuonon’i* præfenstantum,fed ôfinfuturum.

Ne dißyergamur, inquiunt, in uniuerfas terr.ts.'i Omnino uolebant fecuritati fuse confulere, amp;inwquot;quot; nominis fui gloriam amp;nbsp;infignia monumenta unà cum regno erigere. Apparct autem uoluiife eoS cau^ re,ne quopiain euentu a fc iniiicc fuper faeiem uniucrfsc terra: difpergerentiir, eamqj ob caufam utranÇ amp;nbsp;ciuitatem amp;nbsp;turrim acream acdificare cœpifte.

Qiiod fi quis legendum putat,Antcquatn diuid.amurin uniuerlas terras,intclligeiidum uidetuGnon fuifle qiiidem illis abfconditum, qudd diuidendi cflTent fuper uniuerfam renam, ueriiin iioluifîê eos m« nuinento aliquo eximio nominis fui ftatuac meinoriam,priufquâ à fe iiiuicem diuellcrentur. Nihil bet niccmodi bæc le(flio,nifi qj cum uerbis Hebracis né cëuenit.Nifi forfait illudY',Bl'ta,ideftnedilf‘f gamtir,fic fit Hcrfiiin,Anfcg difpergamur, ut intelligendü fit perinde acfidicas, Cemuniamusciuita’ noftram lirmionbus propugnaculis,antequâ occupent cam hoftes, acdefolarain reddàt-VbiilludjAi’quot; teq,oinnino fic dicitiir,ut nihil fonct aliud, quàm ne occupent earn hoftes ac uaftent. S unr ôf in Icript'* ns huiufmodi locutioncs,ut Zepb.i.cü dicir; Conuenite,amp;lc.anteq ueniat fuperuos ira Diïi.Et Him'!' D.ire D.io Dco ueftro gloriâ,anteq cétenebrefear, 8C priur^ olfendât pedes uefiri ad montescaligi”!’ fos.Qudd fi hunefenfuin tenuerimus hoc loco,ubi interpres uertit, Anteq diuida mur in uniuerfas nihilerit in fenfu difcrimiiiis.Nâ perinde erit,ac fi Icgamus,Nc difpergamur fuper facie uniuerfætarX'

Defcendii aût Dns ut mderet duitatè et tur)im,quà (tdißeabatfilq Adâ,et dixtt:Bcce unus e{(populiu,cs^'^_

E X P L A N A T I o* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;271

À Haftfnusftudia amp;nbsp;faftü filiorü Noeexpofuit;iâ confequcttrdiiiinä fiibijcir animadufi fionë. Indiicit Dominü calitiis defccndentc^ciuitarë ac turrim,opus uidelicct rebellantiü, fpclt;flantë,illiiiétp adimpîc-tionëproliibentë.Dekcdit,inqt,Dns,iit uiderct ciiiitatc,amp;c.Humaiio more de Deo lcquit.Dicit eü dc kcadiflc ut uiderct,q ubiqj eft pracfeni,amp; cücla adimplës, nee opus habet ut qpiä iiifendi gratia defcen dat,CU oculis ipfiiis niida iSd aperta fint omnia.Sic uoluit exalt;fbä cognitionc nbsp;nbsp;animaduerfione Dei ex-

primcre. Defcenderc ae uidere dicit Deus quädo reipfa iudicio fiio peccata noftra uifitare deprehcndit.

Qtojnadificdbantjincluitfilij Adam. ] Voeat eos filios Adac cu propter originis hunniitatë,tü propter träfgrefsionis ac rebellie ii is imitationë. Nó dignat eos uocare filios Noe, qiiandoquidë ueftigijs ilüus hand inhæferüt. Ecce,inquit^unus popu/tK, amp;■ unum eü labium omnibus,capcrunt hoe facere,ncc defî^ fient à coÿtdtionibwfuis ] Confufurus eorü linguas prsemittit caiifam,ob quâ necefie fit id fieri. Nó defiftentjinquit,donee quod eeperunt opère pcrfieiant. Sunt enim unus populus 8C la bin omnibus eft unü.Hoccftjamp;cócordiftudio feruntad perfieiendû quod e(rpcrrit,amp; mutins hortatibus amp;nbsp;operis ad-iuiiaiit.Quare fubijeit; 'Venite,defcendamui Gf confundamus ibi linguam eoruni:, ut non audiat unufquifque uocempnximifui.JHoc eft, quoniâ unitate linguæ amp;nbsp;uiriü coniüôlione in opéré præfiimpto iuuantjau feramus illis Iiâc eômoditatem per confiifionë linguarü, qua impediti qd temere' cœpcrüt nolint uelint intermitterecogant. Illud, Vr nôaudiat unufquifq; uoeë,pximifui,fi'nis quidëerat quo linguarü dc ftinabatconfiïfioaienim ne erat ultimus fcopus,q tendtbat,fed terminü habebat per que ad fine propo fitü collimabat. Is aüterat,ut ab oper« ceepto impediti a fe inuicë diuellerenl, amp;nbsp;in utiiucrfam terra di-fpergerent.De hoc eft quod fubditur; Atq; ita diuißt eos Dominus ex illo in uniuerfas terras. Bt ceffaue^-runt adißcareciuitate.Hoc uidelicet agebat,lt;S2 hue tendebat, qd confi.fione linguarü tfficiebat, ne quis uoeeproximifui aiidiret.Et quoniâ id erat .à Deo fatflü.nô diCit,Atcj5 ita diuifi iuntdcd, Atep ita diurnt tos Dominus ex ilio in uniiierfas tcrras.qiiod idë eft ae fi diceretcAtep ita cffecit Dns,ut quoniâ in tanta linguarü côfufionc fimul mancre nô poterât, ncccfsitate adafti a fe inuicë in uniuerfas terras diuide-rniî, 8( cerprâ opus dcfererct. Quod in latino eft, Ex illo, nô eft referendü ad tempus, necp ad opus confufarülinguaru.n,fed ad locü. Eft enim in Ebraeo nura,id eft inde,ex co loco, terra uidelicet Senna ar, cuius planiciem inhabitare, amp;nbsp;in qua ciuitatcm ac turrim moliti Deorebellare cerperant, Ir.de di-fperfit cos Dominus in terras uniucrfas.Et Græcus Icgir,,id t ft.indc.

Ef iicirco uocatuin efl nomen eius Babel,epda ibi confufum eü lubium uniuerfle terra.Bt inde dißperßt eos Do tninusflpcrfdcieinuniuerfle terra. ] Habcntifta ratione q^iare ciuitas ilia uocata fit Babel.Ob cä, inquit, J caufam $ labiü uniuerfa; terrae, id eft totius generis liumaBi ibi cófufum eft, eacp cófufio caufam dedit, ut in tout orbe a' fe inuicë diipergcrent. Sic c’ rcipfa natü eft ciiiitati noinc Babel,id eft côfufio. Jpfum Ba bylonis nome crat iliis temporib. infigne ac ceicbrc, quare de ortu illius hifee uerbis admoncre uoluit.

Brut aut terralabij unius,çr fermonii eorundè. ] Vtinä tä eftèmus inftruëbi ad fatisfaciendu quafiris, g paratifumus ade-juærendü de iliis qua in facris fcripturis haudexprimunt.Qiiant hoc loco, primiim, quxfuerit una ilia lingua,qua ufi funt homines ad id ufep rëporis quo linguarü indiufta eft uarictas: dc iiide,manferit ncprifcüillud Si primauu humani generis idioma,uel nouo aliquo fit immutarü;tcrtió, in qua familia manferit. Ad prima quaftionë,quâuis nihil pofsit certi c facris proftrri fcripturis,cc-tnuniter ramen fentit,fuiftê unä illä pi loris fcculi lingua baud aliä g Ebraeâ. Et hue puto refpicit Hiero tiymiiSjCÛ fuper Zephoniâ ca j.Ebraâ linguâ omniürcliquarü linguarü uocat matricë.Et mco iudicio non Caret haefententia probabiliratione,quâ ex rjs colligere poflumiis, qua de priori müclo fcril ut.f. Ëtenim quod primus homo de terra fiimptiis uocatus eft Adâ, id cft,riifus ac terreus, amp;nbsp;uxor eins Ha-iiah,proptcrea g? mater eilet omniü uiucntiü,amp; primogenitiis illorü Cain, tang acqinfitus, Si i'eciin-dus Habel quail fiiperfluus,tertius Seth tang pofirus:deniqt Si filins Lamcch,fub quo futura crat quies malorri,Noah diëliiS eft:fatis opinor argumenti prarbet, eâfuifle tülinguâ primorü hominü prioris^ feculiad Babyionicâ ufqj confufionë,in qua terra uocaturDïnK Adamah,propter rubedinöjamp;l terreus homo Ad3m,S( niti uiua,uel uiuifica,uel uita,amp;; •j''p Gain acquifiuit,uel acquifitus. Si /xn Habcl iii-periiuum, amp;ï,ispofi|it, Si til Noah, quies. Ea uerd nulla eftalia quam Htbraca. Ncque ucrcfiiniic cil has noces eifeà Mofecxcogitatas, amp;nbsp;pro alqs quæ priori mundo fuerint in ufu, introduëtas. Licce enim mutatæfintlinguæ, propria tarnen nomina uirorum infignium fie permanferur t, ut non foils Hcbraci5,fed iSë Græcis Së Latinis Si alijs nationibus nomina ifta Adam, Euah, Gain, Habcl,Scth,6ë Noe inufu exiftant.Augiiftinus quidem lib.ç.fupcr Gen.ad literam cap. n. dicit: Vriam fane' linguam primitusfuiife didicimus, antequàm fuperbia tiirris illiiis poft dihiuiû fabricatæ in diuerfos fignori.m fonos humanamdiuideret focictatem. Qiiæ autem ilia lingua’.fiierir, quid attinct quareref,IIa.’C ille. Verrim quemadmodum diximus, probabile eft plane fuifFc primos homines ôé ante Si poft dilu-«ium ufcp ad confufioncm linguarum Hebræoidiomate ufos.

Si banc coiifiderationem aceeperimus,in promptu eft quid refpondcndum fit ad reliquas diias quac fliones,uidclicet,manferit ne prima ilia lingua,ôë in qua manferit familia. Nam omnino eertü eft man fille cam îiiiguam,qiiæ ad nos ufcp peruenit: deinde manfifle in familia Sem Arphaxad,Sclah (Së Eber, unde Si Ebræa dicitur. Philo alicubi iudieauit banc primam linguam ellë Chaldæam, lt;Së inter Chai-dæos manfiife,cuirépugnât Hieronymus. Verùm cum Arphaxad princeps n^lwSjid eft, Chaldmotû fuerit, quid impedit quo minus initio utiam Cbaldæorum amp;nbsp;Hebi acorum fuifie linguâ crtdamus,lictc fucccflutêpons diuerfitas quædâ quaiis ctiâ in lingua. Gcfinanorti ôëaliarü gentiü repenljintcrceftcrit.

»»I»*. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;WUVVA.H5».- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

co,quo potuerint uftpadco defipere poftcri Noc,ut fe tiirrim fiibftruere pofTe cofiderenr, cuius ape* coclos iifcp exurgeret.Et Julianus impijfsimus apoftata, arbitratur hoc pennde fabulofum efle, atç'J «ft quod Homerus de Aloidis confiuxit,qiios canit treS montes accumulaft'e,ut accefTum ad calos •' ftruerenr.Addit,non pofte ciuitatem ad ccclos pertingentem ædificari,étiamfi una iioce di lingua oOi' iieshomines utantur,amp; totam terram lateres ac cæmcntum coquant.

Refpondeo:Magnâ oportet elle liuiufmodi ingeniorü malitiä,qui ne ea quidé ne in facris feriptunS întadla relinquüt quae uel cômuni fenfu haud abfurde' dicunt.Dauid I^fal.ior. de illis q tëpeftate manl iaébant canitgt;9gt; ad ccclos uftp fubuehanï fliiftib.acrurfus ad abyftbs déférant. Accédât ingeniü nu]“’ amp;nbsp;ad diuexandum bene didta paratum, confimili calumnia didlû hoc prophetæ in ius uocabit, qua “ lianus Mofen hoc loco diuexauit. Familiare «ft fere' omnibus hoc loquiitionis genus,ut quae propfff fiiigularem fublimitatera extollere uoiumus,ad ccclos ufep alcendtre dica mus.Hac figura loquutuse AloleSjimmo loquuti funt pofteri Noe,qui abundc fciebàt fieri nô pofte, ut ciuitatc fuâ acturrimitW' ra ad coclos ufcp fubueheret.fed quoniâ excelfifsimä turrim inoliebant, ut fingularem fiiblimitatëexpo merer,haefunt hyperbohea ufi loquutione,quâ Julianus faciilimé uidere poterat, nifi cotdiî liutou” litia,amp; odio Chriftiani nominis excæcatus.

Vez«fc defeeniamui Gquot; confuniamiK ibilinguam eornw.JNafcit hic quaeflio, qui nâ illi fint,ad quo^l“^ tus fit Dominus,dicens; Venite,defcendamus amp;nbsp;confundamiis ibi linguam eorü,quandoquidél'æ““® ba omnioo uidentur efle talia,quæ non ad unum aliquem fingularit«r,fed ad plures fint dida.

Julianus apoftata locum hunc,p ftabiliendo impiæpolytheijc errorc citat.Sed uidete,inqiiit, an non ôë nobis dederit Deus quos nos ignoratis,dcos ac præfides bonos,nô minores qillefit, qui ab Ebr«*S ab initio coliî in Judara. Et paulopdft; Vnamquanqj gentë liius princeps Deus curat, angeluslp fubi^ lo,amp; Dæmon,ac animarü priiiatü genus,qd fubditü eft,óë fub piacftätioribus operatur.DeindcQu““ aüt amp;nbsp;Mofes,inquit,fciens occuitauerit ifta,iie(p linguarü confufionc in folü Deü retulerit, Iiincaccip^-Dicit em ipfum nö folu defcendifie,nc(p unü cü ipfo defcendiftêjfed multos,eos ueró qui taks funt n“quot; dixit.Maniléftum autem eft quod proximos fibi iit fimul defcendàt fufceptrit,amp;fc.Ha;c illc,undek””' pins Chriftianæfideidefertor amp;nbsp;hoftis,admcduin fortiter polytheian fuara afterere putabat,

Cyrillus ad nugas Julian! refpondens fic dicit; Sciuit Mofes in fandla Trinitate uencrabiléamp;unJi” Deitatis naturâ,amp; ob häc rationem interdü fingulari utft numero SC interdü pltirali,ut cü dicit,FaO’' mus hominëfecundü imaginé amp;; fiinilitudiné iioftiâ.Nei^ em Deus alios quofdä ad formationeliou“ nis adiutores fecerat,fcd du dicit,Faciamus hoiuinë fecundü imaginé amp;nbsp;fimilitudinem nollrä,fanft’^^ 6i confubftâtialis Trinitatis eft manifeflatio.Vnde «Sé hic,cri dicit, Venite defcëdamus amp;nbsp;coiifund*’““® ipforu liiiguas,noniudicat alios fimul afilimptos deos.Qiiopaéfo ein,amp; undet’NulIi enimfiintiMi’quot; cfjc Trinitatis uenerabilejmagnûô^fanéFu fuboftenditfacramentü.Hscc Cyrillus3quëamp; noftrorü’“' qui fequunï.Nec uideo rationc,quare debeat ifta reqci fenteiitia. Vide fupra cap. i. in quaeftionibuS, ub* Deus dixifle legiï: Faciamus hoininë ad imaginé amp;nbsp;fimil. nofträ,ubi hæc eft ti aélata quæftio.LyTJnu’ hoc loco lêquit Ebræos. V erba ifta, in q li it, iii plural! pofita,fiint uerba Dei ad angelos qui funt exequu tores diuinsc iuftitix.At Lutherus negar angelos pofte confundere linguas,eo quod id operis folius/'' creatoris Dei,qu! liiiguas hominib.dcdit.Qiiam firma fit hare ratio,iudicent alq.Aliiid qiiidcefldareJÄ formate lingua hoinini,dé aliud fermoné alifimutare in aliii. Prius folius efte Dei creatoris nemo negat-poftcrius uero ctiä per angelos fieri pofl’e,ex co forfan cuig probari pofte uidct,qd cü angelus propbf' ta: in itincre obuius rcfifterer,afina percutienti le refpondit,Quid feci ribi^ Ciir percutis me ccceiaiut« tld.Nonne iumentü tuü fum cui lemper federe confucuifti,uflt;p in praifentc diëf Die quid Emileiinqk' ccrim tibi^ ucriim ne angelo opus hoc inutatsc in afina lingua?adlcribamus,prohibet quod notanteri Mofe dicit.'Aperuit Dns os afinæ,amp; loquuta eft dicësiQuid feci tibif Jnfra qiiidëin hiftoria Sedomi^ï Gomorrhæ manifeftc legimus uiiiin efle Deü angelorü minifterio ad perficiendü inceiidiû Sedomita-rü, ubi tn fic loquutus eft ad Abrahamü Dns; Clamor Sodomorü amp;nbsp;Gomorrhacmultiplicatusdlj^ peccarü eorü aggrauatü eft uaîde.Dcfcendâ amp;nbsp;uidebo,utrü clamoré qui uenit ad me opérécompl®' rint nec ne,ut fcià.Et fubdit,Conuerterütlt;ç feindc,amp; abicrunt Sodomâ.Fuifte aüt ibi aiigelos,udtóft quëti capite liqucr,ubidiferte' dieu; Venerütép duo angeli Sodomâ. ubi manifefté uidere licet ufumtÖt Deü opera angelorü ad fubuertendü Sodomiras. Verü an fie polsit linguarü confufio tribui minifien“ angclico,ficuri fubucrfio Sodomitica,iudicent alij. Arbitror fimplicius ac certius tfie,ut ubi non exptd' fe de minifterio feribitur angelorumjloquutiones huiufmodi quibus plui aliter loquitur Deus,eoIcnlu capiamus,quo cap.i.diélum eft, Faciamus hominem adimaginem noftram amp;c.

■ Quodautem irnpij Juliani uerba concernit,quibus Mofi tribuit, quod Deum non folum,nequeii' num tantum cum ipfo,fed multos, ad confufioncin linguarum defeendiftefenbat, oinninofriuolunt eft actaie quodexuerbisMofîs conuincinequeat. Jii Grsceolcgit Julianusideft,adelte,W’-nire,fieut amp;nbsp;in latina uerfione; uerùm Mofes nec Grscctgt;,nec latine' fcr!pfîr,fcd Ebraicé, ad hune modiimnninan,id eft, Age' delcendamus. Jii uerbonSDjid eft, âgé, quod hortationiseft ad-uerbium, nuila eft uel pcrfonarum,uel numcri fignificatio . Qjiarc inconfuitifsimé fadumtftab interpretibus Cræco lt;Sé latino,quod file lt;gt;î’'»'Tf,iftc,uenite,uertit;’Sé Julianus improbe fecit,quod Iiiiiuf-mcdi

A modiiioculam inconfuira Mofaica lingua ad impieratem cthnicam, ipfe Clirifiianus,comproban-damufurpauit,quamfcicbat infaiptis Mofaicis difertißime' reprobariac damnaii. Errons fui fta-bilimcntum non quarfmit in uerbis, Defccndamus S( confiindamus, ( nam tabs Joquurio frequenter ufurpatura magnatibus, fine ulla pluralitatis fignificarione, honoris tantum amp;nbsp;dignitatis gratia ) fed inuerbo Venite.Hicratiocinandoficcollegit.Qiii dicit,Venite,nôaduocatadfc iiniim tantum,fcd pin rts. Alioquinondiccretpluralitcr,Vcnite ;fcdfingulariter,Vcni. Vcriim manifeftumeft Ebræam no-cemnaticonfidcrantibus, friuolam efle prorfus hancimpij apoftatxargutationcm. Deinde debebat difeernere inter Principes huius fcciili,amp; unicam illamdininitatis Maieftatem. Si Princeps dicat ad fubditosiiel fatrapas fuos. Age defccndamus Si uideamus caftra hoftium : intelligi poteft diftum elfe ad illius duces df fatellitcs: fecus uerd, fi Deo huiufmodi tribuatur loquutio. Exod. 1. fic Icgimus.' Surrexituerd Rex nouns fuper Acgyptum,qui non nouerat lofeph.Dixitcp ad popukim fiium ; Ecce populusfiliorum Ifrael maior amp;nbsp;fortior nobis eft,n3n,ideft,age,callidc’agamus contraeum nc multi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

plicetur.Hic facile intclligitur loquutiim efle Pharaonem non fibijpfi tantum, fed ad alios quoq; mul-tos.Nam exprefic dicirur,qudd loquutus fit ad populum fuum.Tale quid non inuenit hoc loco Iulia— nus, quod de Deo fcriptum fit à Mofe, fed propria tcmcritate amp;nbsp;fpiritu odij motus calumniani hanc fcriptis Mofaicis intulit.

Cirpfrttnt hex facere^nec deßflent à cogitationibus fuis donee eat opere copleänf. Venite igitur confundettnui QJietre Dcui iO-, ibtlinguam eorntn crc.Et ceffauerunt ledificare cittitrffœ.lQiiæritur hoc loco, ob quam caufam Deus co- difieationetn ani natus iftos filiorum Adx,ne ciuitatem hanc Si turrim quam cccperant abfoluerent, impedire uoluerir. t‘itifhuiU'^ imps Julianus apoftara etiarn hacinre Chriftianos irridens fic Icribit: Hanc igiturfabulammanifeftam dire uoluerit. cmnueräcenfeatis,amp; de Deo opinemini,qudd territus fit humanaiuocis unitate, ciuslp gratia linguas eorum confuderit,adhuc audetis nobis fcientiam Dei arrogarefAddit. Redeo ad illud. Mofes cnim di* xit, Deum confudiiTe linguas, hanc nimirum ob caufam, qudd timeret, ne quid contra fe molircntur, parato fibi inccclum accefiii. Eadem enim tarn lingua quam mente inter fe erant.Haic ille.quibiis hanc nobis imputât dementiam,qudd putemus Deum mctu periculi ac diferiminis impediuifl'e turris huius scdificationcm,cü fiierit huiufmodi conatus prorfus impofsibilis. Homo impius caufam quam poterac in gloriam Dcifyncerd acredd interpretari,pro cordis fui excxcatione ftudiofe rapuitad cauillandum, Scimus Si nos impofsibilem fuiife filiorum Adæ conatum(fiquidcm id agebanr quod communitcr ere

J ditur.(neç ullum fuiife Deo à conatibus mortalium rimendum pcriculum(quod enim periculum Deo ab hominibus, deinde quodnam diferimen cuipiam euenire poterit à conatu impofsibili^) Veriim iux-tà feimus hunc illorum conatum fimul fuiife impium,iubdolum,ôd diuinac uoluntati contrariumJm-pius crat,propter incredulitatem Si diffidentiam, Acceperant enim promifsionem à Deo etiam foederis uinculo fi'rmatä, quod nollet amplius diluuio perdere terra. Huie ficredidiifent,turrim hanc moliti nonfiiiifent.Subdolum erat quod regnum molientçs populum-fibi deuinciebant. Et uoluntati Deire-pugnabat ifte conatus. Mandarat enim illis,ut terram ingrederentur Si implercnr. Ar illi manfionem fi bi in terra Sennaar parabant. Ifta non funt aded obfcura,ut a candido nequeant obferuari Icdbore. Ve- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

nim Julianus hocfcripto declarauir,quam candide facras fcripturas legerit aliquando,cum effet in Ec-defia Chrifti anagnoftes. Nos igirur illo relido facile intelligimus, uoluiife Deum hofee filiorfi Adæ conatus impedire,primum quod eifent ftulti Si impofsibileS, deinde qudd impietatem quoij refiperet, fubdolieifent,amp; uoluntati ipfiiis repugnarent.

Rurfus percontabitur quifquam, quare Deus per confufionem linguatti ædifîcationêm citiitatis ac Quare per dort' turns huius irrita reddere uolutrit,cü poifet id faccre per immutatione animi illorfijquo ad opus huiuf fttjionem linge'ii modiferebinJ.Cogitandü hic eft, uoluiife Dominutaliimpedimento uti,quodin pofterüadfinëiifqj rtmcceptmn o-~ mundidurarctjfadilp memoria retineret: deinde quod ad id quoep faceret,ur non folum coeptum opus pus de/lruxerit. impcdiret,fcdölt;maidunitorum animos Si conuidum difiungcret, coqj impellcrct, urn feinuicem di-uifiinorbëuniuerfum difpergeren{,dC per genres acfamilias fegregari feparatas fibi mafiones acregio nes quacrcret ac pofsiderent. Ad hoc propofitfi cömodifsima erat no animi duntaxat,fed linguæ quoep mutatio, Si quæ hanc fcquuta eft confufio, fic difpeniiita, ut cuilibet familiæ feparatii idioma maueret, quo non raodd à reliquis neceifahd diuidcretur,fcd amp;nbsp;inter fe connederctur, eolp ueluti fymbolo co-gnofeeretur. Ad hunc modü diuifæ funt n feincem primæ poft diluuium genres, amp;nbsp;fiugiilæ familiæ co-gnationefimul Si linguæcommunicatione duobus ueluti rctinaculis inter fe connedebantur. Sic etiâ— numuidemuseos quieiufdem funt linguæ,unius loci,regionis, ac prouinciæ cohabitationcm ab aJrjS feparatiretinere.Cogitant hicnônullide côfilio Dei quo genus mortaliu in linguas feptuaginta duas De opinioneri, diuiderc,acpoftea per donum linguarum Apoftolis datum rurfus in unum coniungere uolucrit.Sic nu linguarum, merant ri.gentes à Moieafsignatas.Tribuiint Japhet ly.qui numerus confiât, fi laphetü connumercs.

Cliamjo.Sem uerd XT.unde numerus 7i.coiligitur.Qiiàm firma fit ifta confideratio,uiderint alrj.Mi-hi nôadmodü probar,quod omnes uniuerfi generis humani linguæ ad numerii hüc rx.redigüt. Sic enim fît,ut coganî Japhetho,Châ,amp;Sem,unicuitppcculiarë ac fepararà linguâ à filqs ipforu afsignaremec fia bitea fententia,qualingua Hebræa in familia Sem perduraife credit. Deniqj qd dicemus de iliis getibus qms Mofes nôrecëfuit^Quas illis linguas dabimustQiiare plane infirmü eft,qd ifti hoc loco cogitant.

Conßdernttur do nbsp;nbsp;Erat autem terra labij unius er jermonum eorundem.] Admonct hie locus,ut cófideremiis donû loquédi

num loquendi. da Primu adferibil tara: labiü Si facultas loquendi.Intelligüt aüt per terra homines terrä incolëtes. Etb' tw» bomitubus. ftiæ quidë teaä incoluGuaü de illis nö loquit Mofes hoc loco,netp data eft illis «à Deo loquedi facilita*' fed hominibus tantum.Homo folus habet os non folü comedendffed de loquendi. Vfus aüt loquend' eft, ut animi noftri fententiam ac uoluntatem intelligibilitcr uerbis fignificantibus exprimamus.Q“® enim aliud eft uerbum oris,quàm imago quædam mentis, unde nafeitur ac profertur ? Hane loquendi faeultatem homini tantum concefsit Deus,quem ad imaginem fuam uirtute uerbi fui,de mente ratio* Abufus tin^ux, neejj præditum condidit.Quareuehcmentahocdono loquendi abutimtur, primiim, qui irrational'* ac beftialia magis q humana,deinde qui turpia de imagine Dei dedecentia,tertió qui falfa de à oordedi' fidentia,quafi adultéra de fiippofititia mendaci labio loquunt. Nä hate omnia à ratione tam inflgnisdo ni fobs hominib. cöccfsi difsidcnt,ut no fit praeter ratione quod Chriftus Seruator nofter Matt.u.fnt“' rii in die iudicq minat,ur ratione reddamus de quocü^ ociofo uerbo.de Apoftolus Eph.4.1iortai,iitp* fito medacio loqiiamur ueritatë unufquifcp cü proximo fuo,nce malus fermo ex ore noftro progrediat' Ad quid datum Deinde adlcribitur hie terra: non fimpliciter labium de fermo,fed labium unum, de fermo idem- E* fucrit mortali~ rar,inquit, omnis terra, ideftomne genus hiimanum, labij unius acfermoniim eorundem. Vnuni busommbusla- idem idiomalingua:erat mortalibus omnibus.Qiiifaeultatemloquendidedcrathomini,poteratidio*

ma dare diua fiim,aliud iiiris, aliud mulieribus, aliud pofteris Serb, aliud pofteris Cain, aliud parent*' bus,aliud liberis,aliud lieris,aliud fmiis,aliud paruulis,aliud adultis,aliud fenibus.Qui poft« ling“** hominum uario idiomatediuifit,pot«rat hocfaccre ftatim initio. Veriim nondiuerfum dcditjftdunum de idem. Si cogitemus derationelabi) omnibus eiufdem,quam pofTumus afsignare aliam,quainut“' nirati amp;nbsp;confortio non unius aur alterius gentis,fed omnis in uniuerfum generis humani confulerciî'E' tenim qiioniam fermo mentis eft exprefsio,illa autem non folitudini,fed communication! amp;nbsp;canuid“' humano deftinata eft ( quorfum nanque opus eflet fermone homini fohtario amp;nbsp;abftp uUo moitali“quot;’ confortio uiuentiOmanifeftum relinquitur ex co,quod idem omnibus datus eft fermo, uoluiffc Dc“”' omnes homines communicare inter fe de rebus ad necefsitatem, SC cum primis ad gloriam ipfiusj*' cientibus. Et reuera donum hoc ipfa fua fic eft natura comparatum, iit plurimum ad concordemK' rum communicationem facere pofsit. quod uel ex co conuincitur, quod ad difturbandum concord^ ftultorum de impiorum hominum conatus imitas ifta linguae uario eft idiomate ac fîcdiuifa,utcCEF*“* j fint abfifterecoaifti. Qiiod autem ante diluuium quoqj cum unum effet labium omnibus, atçetiaW' num inter eos qui eadem lingua utuntur, tanta reperiuntur difsidia, diuerfaip ingeniorum ftudia, ur nonfruftradixeritille, Tres mihi conuiua; propcdiflentire uidentur, PofeentesuariowiJ' turn diuerfa palato ; manifeftum habet argumentum corruptionis nofti æ, qua fit, ut non magiShirer canes latratus idem faciat ad mutuæ necefsitudinis de amicitixconciliationem.Sentiunthomincsror'-dati, unde de quam turpe fir, quod fub eiufdem linguae confortio animis,ftudtjs de moribus haudm^-nus quam album de atrum a nobis inuicem diferepamus. Hane moriim de ingeniorum dil^epantiam impius apoftata Julianus difpofitioni diuina: tribuit,quae per Deorum in hoc mundo difpeiifctiirp'“' ralitatem.Nos feimus earn efle ex huius mundi principe Satana, omnis confufionis ac diffenfionis*“' thore,cuius eft malitia faftum ur una cum primordiali pietate de innocenria animorum quorpSf niorum perierit imitas de integritas. Huius mali admoneamur, qiioties uidemus non folum interuJ' riac,fed de inter unius de eiufdem linguæ homines grauifsimas exerceri inimicitias de dilfcnfioncs.

De eo quodpri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cumq; proßcifccrentur de Oriente,inuenerunt campum in terra Senaar, er babitauerunt in eo. ] lUud 1“'^

ttjrf generis hu- obferuandumuenit, quod poftdiluuium prima humanigeneris migratioaeprofedlioex Orienteft* mam migratio fa lt;fia eft in reliquas orbis partes, non ex Occidente in Orientem.Ergo primitiac uitæ humana: debenW iia efiex Oriett non Occidenti,non Septcntnoni,nonMeridiei, fed Orienti.Jndeucliitic'carcerequodamprimilio™' te. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nes in orbem funtemifsi.Quantum autem difcriminis fit inter Orientem de Oecidentem,uelSolis®*'

Primitive uitte fus teftatur, cuius exortus de Oriente, occafus de Occidente quotidie pronunciat. Difcriminis hums b umana:. confidemtione admoneamur de diferimine primorum ac poftremoriim fcculorum. Et uitæ noftrs cC fimilis eft conditio,in qua primi anni Orientem unde aefeendo promouemus,poftrcmi uerd occafuw» ad quern tandem longe'ab Oriente diuerfum tranfimus,ac iieluti migramus,refaunt.Ipfeitaçfa“''’' rum curfus,ipfa^ uitæ noftræ migratio,non eft ab Occidente ad Orientcm,fed ab Oriente ad OcciJ® temdioc eft,non a' defcdlione ad incrementa,fed ab incrementis ad defedlionem uitæ de omnis firmiw dinis.Horum confiderationereddamur iiigilantes ac mcmores migrationis noftræ. Qui fenio quidenr premuntur, ac meridiem iam poft fe reliquerunt, facile fentiunt uitæ ipforum curfum non tendere ad Oricnrcm,fed ad occafum.ueriim qui iuuentutis adhuc robur ac uires fentiunt, ægre'polfunt induci,ut

migrationis fiiæ rationem,orrum ac fincm confidaenr,uitam(p fuam reéle' inftituant.

Tacitlimum ell Deinde quod de Oriente profeiff i in planicie teaæ Senaar habitarunt, admonet nos, quam accidat carni dcficcre a, rard,ur per omnia nos diuinis oracuhs accommodemus. Qiiod de Orientalibus montaiiis, in quibuS äudio obedien- aliquandiii poftdiluuium manferant, tandem ad migrationem fefe accinxerunt, tanquam orbem ingrefl’uri de impleturi,cöucniebatcü oraculo Dei,quo didtu ipfis erat,Jngredimini terra,de replctcd' quod uerd mox atlt;p planicie in terra Senaar inueniffentjin ilia cöfederüt,de habitationë inftituerût,deft dus

ftuSerat ab eo quod iuxta oraculum Dei coeperant. Sic fumus comparati in nia mandatorum Dei,ut ferueamus quidem in principqs obedicntiæ,uerùm leui paulopoft oeeafione defieiamus.

Dtój; altérai proximum fuum: Venitefaciamui lateres cr coquamus eos igni,habucrmtq; lateres pro fa- Qwmoio priua bittmen pro c£mcnto.Et iixerunt:Venite,faciamus nobis ciuitatem cr turrint,cuius cubnen pertingat ad confiliu fiat ' celebremttsnomennofl/rugt;n,priufqu.i}ndiuidamurinuniuerjasterras f Principio illud obCrua. Di- catholicum, xit,inquit,uir ad proxitnum finim, V£nite,amp;c.Videmus hoc loco,qiiomodo coiifiüiim carnis in unius autaltcrius praui hominis corde natum impiobis hortatibus fic producatur in etfcdbiim, iit iam non eoriim tantum qui excogiranintjed amp;nbsp;multitudinis opus ac ftudiiim fiat. Quod lateres coxerunt igm, cmitatemlj ac turrim ftruere cccperut.confilium erat carnis,à paucis aliquot excogitatum; ucrii m pan ciillificinduxerunt multitudinem hortatibus fuis, utfadfum fir ex particulariconfiiio ftudium lt;8f confi lium catholiciim.de quo fic loquitur Dominus.’Ecce unus eft populus,amp; unu eft labium omnibus; cœ ptrunt hocfacere,nec defiftent à cogirationibus fins. Exprcfilim eft itigenium carnis non folum ad ex-cogitandum,fed iSfad propagandu quodexcogirat ftudiofifsimc propenfum. Deinde uidemus, qua'm ConfiliuinCaia-Er peftilens malum,fi liberum fit improbis hortatibus ad facinus aliquod incautam amp;nbsp;ftultam Ibllicita pi^‘^ toan.n. re multitudinem.Tertio fatis perfpicuc' docet hie locus,quomodo priuata uerfutorum hominum confi nbsp;nbsp;accidit ctiant

lia pcrimpcritaj 8(. corruptæ multitudinis fedudlionem fiant carholica. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inconcilqs^

Deindeobferuemus, quoddicunt, Faciamuslateres,amp; coquamus eos igni:item, FaciamuSciuita- Quatfludia na-tem acturrim.Cogitemus hie, ad qua: ftiidia deferantur carnis confilia, ubi illain priftinæ fiinplieitatis, fcanturex tiedio rnditatis,ac frugalitatis tacdere cœpit.Patres filiorum Noe habitarant in tabernaeulis, tanquam pere- uittefimplicis,a-grini in hoc feeulo,amp; homines ruriuitam degentes. Ifti uero, ubi nadli erant campos fertiles, id quod nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;frugtt

' exdrcunftantijs hiftoriæ hums patet, prioris 8C auiri uicTus pcrta:fi,capiunt confilia ædificandæ ciuita tisd^turris,quofaciebat inuentum faciendorum e'luto amp;nbsp;igni coqtiendorum laterum.Sic concurrebât tædium uita:priftinæ,i8c agrcftis.'folertia faciendorum laterum,amp; qualitas loei.Ingeniofa feilicet eft ca-ro,ad deficiendum à fimplicirate amp;nbsp;fi-ugalitate maiorum, ad uitam uanc' fplendidam, ac fplendidc ua-nam.Ethuius defeftionis exempla quamuis omnibus feculis pafsiin extiterint,noftro tarnen omnium funt manifeftifsima,m quo nullus eft fplendidorum acdificiorum finis. Arbitror autem nemini cordato efleoblcurum,non polfe confiftere apud eos uitam fitnpliccm,fi ugalem, agreftem ac tabcrnacularem, quitabernacula amp;nbsp;tuguria agreftia mutant in manfiones urbicaSjôf ulqueadco aiTecTatc' lapidibus ex-truftaSjUt quoniam natiui défunt ac quadri lapides,fingulari artificio lutum forment in lateres,amp; igni coftos pro lapidibus ufurpent. Hand opus eft operofa declaratione in re omnium manifeftifsima,quae VitdfpleniiJaf inde à pofteris Noe CQcpta,fie eft in ufu retenta,ut ctiain noftro feeulo pafsim uerfetur ob oculos. v dclicata,^^ ur^

SimulSc illud obferuanducfl:,quôd no fimpiiciter dicunt,Faciamus nobis Ipiciidida a:dificia,reli(flis bana , requirit tabcrnaculis;fed,Extruamus nobis eiuitate ac turrim,cuius culme pertingat ulq; ad eŒ!ü.“A’'57,id cft,ciin muros acturres tas,Hebræis eft locus qui non fimpliciter ficuri uillae ac pagi inhabitatur,fed feenritatis gratia mûris ein gitur,propugnaculiStp ac turribus aduerfus impulfus hoftiles munitur.Et in hunc ufum muri ac turres infublime apudueteres erigebantur.quo difficilius ab hoftibus adhibitis gradibus fuperarentur. Sic fcri bitMofes Sc pofterosNoe paralfefibimanfiones nonfolum fplendidas,fed illaSctiam mûrisiirbi- Securitasuit£ ciscircudediflc,acturrifublimi communiuifle. Videmus hie, quibusfe laboribus amp;nbsp;periculis reddät ob greßis. tioxios,quià frugal! actabcrnaculari uita ad urbanas delicias ôC opuin coaceruationes deficiüt. Qui ru tedegunt,agros eolunt,amp; humilibus cafis habitant,non habent opus mûris,turribus,ac propugnacii-lis,quia hoc genus uiuendi, SC humilcs cafæ, laborcsép agreftes, non ita porentum ac ferocium homi-nûin(îdijs,ficutifpiendorurbanus,5C loca munita,exporiunî.Quare qui uel lateribus uclquadris aedifi' cant,opes cumulât,ac fplendidc' uiuunt, multos fortiunt acmulatores 8C infidiatores: amp;nbsp;quoniâ multos lædunt Si offendunt, multos uicifsim inueniunt hoftes, nee poflunt puram amp;nbsp;feeuram erga uicinos re-tinereconfeientiam, unde fit.ut iudicent opus efiè munitionibus, quibus aduerfus uim Si infîdias ho- Vitajplendida et flium conferuentur.Hinc nafeunrureonfilia extruendorum murorum, propugnaculorum ac tiuTium. ftiuris munitapa Et iibiiftaparata funt, fecurc'ae pro libidine uiuitur,nccullaeft cogitatiode refipifeentia, de am-bienda acretinendagratia Dei,de uitafrugaliter inftitucnda,dtlt;p uicinis ad beneiiolentiam prouocan- ßpißentia^ dis. Quapropternon debemus putare,qudd magnæacpotentes urbesfine fingulari iudicio Dci Vaßationesurbi ficaliquando deftriiuntur, utturribus ac mûris deiedlis, pagis ac uillisfimilcs reddantur. Et fieputo liorribileillud bombardarum inuentü Jpoftremis iftis temporibus iuftifsimo efle Dei iudieio deftinatü, ^outbardaru itt-quodCrobuftifsimæ urbiumSC arcium munitiones deturbcntur,amp; quamnis præelaræ uirorum panter

Præterea notandum eft, quod dicunt. Et celebremus nomen noftrum. Apparet ex bis ucrbis,à qui- A quibus cape^ bus coeperit eonfîlium hoeædificandæ eiuitatis ac turns, Hand uideîieet ab inferioribus ôC humiliori rit conßiiuin ædi bus,plebeijs lt;8C uulganbus hominibus : fed lt;à potioribus aeprimoribiis, quos perpetuo inanis gloriæ ßcandarum citii parandiép nomims ftudium diuexat.Horum erat ifta uox, Aedificemus ciuitatë ac turrim, amp;nbsp;célébré- tatutn ac turriü. mus nomen noftrum. Arbitror omnino paueos ex omnibus ciuitatum ftruiftoribus aefuiidatonbus dari pofle,qui à ftudionominis Si uana: gloriæ fuerinralieni.Qiiantüaût Si quale fit hoc iiitifi,qno no hoc agitur ut nomen Domini fan(fiificet,lt;SC reipublieæ quæratur iitilitas,fcd ut noftra nomma cii m a- Vn lefit iludiH pud præfentes tu coram pofteris ceitbria fianr,nô eft præfentis inftiruti exponere. Natü eft hoc malü in inanisgioriat. . cordibiis

cordibus humanis ex peccato illo originis, quod conceptum eft ex affatu fatan« dicentis : Eririsficu^ dq. Vis illius tanta eft,ut angelos cœlo, óf primos homines paradifo deiccerit, ex felicibus infeliceS, I P t^is u.si'e ex immortalibuS mortales reddiderit ; deinde adeo infidiatur faniflis etiam bominibus, ut Apoftol*'*

quo^ tentaritjôf Ecclefia: Chrifti paftores óf doft ores in inancipia Antichrifti peruerterit.

Et quantum putamus hodie eorum efle numerum, qui nullo alio impedimento detineanruqi'f’ manifeftam ueritatem doftrinac Chrifti concédant, quàm qudd ftudiofiores funt retinendi nominis hoc fcculo,qualcS erät illi quibus Chriftus dicebat:Quomodo poteftis uos credere, quigloriam abinu* cem accipitis, óf gloriam qux à folo Deo eft non quæritisf loan. s. Sed redeamus ad eos qui ciuit^reS ftudio nominis fui extruunt. Quicquid de ipfo fit opéré fentiendum, quantumuis magnificum uideS' tur,ôf quamuis fingularem inueniat diuturnamiç óf longacuam nominis celebritatem, prop.ofitiimi’'' men illius adeo eft deteftabile, ut magis’ignominiâ corä Deo óf fidelibus bominibus mereal,quàmg'‘' , ham.Iam cogita,quæfo,fi culpabiles funt ac deteftabiles,qui ut nomen fuum célébré reddant, ciuiti'^® ucl de nouo ædificant,uela:difîcatas ampliant,Sf aliqua ratione illuftriores ac munitioresrcddüt.’q“'quot; fentire conueniat de tyrannis illis, qui nominis fui celebritatem non hac ratione quarrunt, ut ciuitatf^ uel extruant uel amplifïcenr,fed ut ab alqs ædifîcatas óf ilkiftratas,etiam antiquitatis nomine uenefquot; ; das,per uim óf iniuriam deftruant,uaftenr,Sf defolatas conftituantf

Qtiàmflnt infe- nbsp;nbsp;Etiam hoc confideremus,quod dicunt, Priufqua' m diuidamur in uniuerfas terras. Supra monud'^

licia carnisconß gendum eflre,Ne difpergamur fuperfaciem uniuerfac terrsc. Obferuandum eft,qua: fitconfiliorumdf'' lia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nis infelicitas. Per ciuitatem óf turrim arbitrabantur fe óf nominis fui ftatuere gloriam, Si fimulo“^'

re,ne plebs ab ipfis difpergcretur,fed eo loci retenta libidini ipforum cflêt expofita: ucrùm hocipfod' fecerunt, ut a feinuicem difpcrgerentur. Difperfionem detrcéf abanr, at ficuti feri ptum eft, quod fi®'” , bant impi], uenit fuper ipfos.Sic accidit óf ludæis.Ne fortd Romani uenianr,aiebanr,8f delhruant: ftrum locum óf gcntem.óflExpedit ut unus moriatur pro populo,nc tota gens pereat.Itaip nc incidf' rent in manus Romanorum,locûlp óf gentem perderent, arbitrabantur crucifigcndumefle Chriftuu’’ Verum hoc ipfo confilio effeccrunt, ut per exercitus Romanorum uaftarentur ac perderentur,dim® ipfos uindifta,proprertam infignera malitiam óf incredulitatem uififante,óf méritas panasfiunf®''

Quid cotßdera Videamus etiam quid confiderandum nobis fit in expofitioneaclcftionecomnuiniprifentislo^'’ dum ßt in expo Si in te Higas eos ob id uoluifiè turrim cxrru£re,qua: ad coclos ufep perting£ret,quo pofthac fccuridf'® ßttone communi actuti aduerfus aquas diluuq, fi quando terras iterum ficut antea obtegerent, eolj fenfu didunul’“' j lis eife, Venire ædificemus nobis ciuitatem ac tuiTim,cuius culmen ad cœlum pertingatjófc.exempl'quot;’

Erudentia car~ habes impij confiiq exipfa carnis prudentia profefti,qua: fic argutaruriAqua perdiditmundum.D''

fucrut furres Si munitioiies excclfæ. Venite igitur, xdifîcemus nobis ciiütatem ac turrim, quiutfU^ fuo ad cûckim ufcp cxiirgat,amp; ad cuiiis faftigiu aqua nôpertingat.Sicratiocinarur caro impia^incred^ la,iS^ ftuita.Non iiider,unde lie £xitium,cuius radices Si fontes ignorât. Debebanr potiuS diaff) tia amp;nbsp;impeenitentia corrupti mundi,carnem uniucrfam diluuio perdiditjgratia Dti amp;; fttidiumiu®quot;* | feruaiiit pâtrem noftrum Noah. Simus itaep gratierga Deum, cuius tnifericordia fadlucft,uf perderemur. Si maneamus in ftudio uerac pietatis Si lunitiæ, ne ira illius in nos concitemus, actandti” . pereamus.Verùm carnales erant,amp; alienia cogitationibus fidei huius ac liera: fapientiac. Siefuntco® ; parati inuniuerfum,quotquotfpiritufideideftituti,carnis tantum iudicio fine de falutisfùæjfi^*^ i perditionis caufis ratiocinantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

Deindejfi fecundum uulgatam tam Græcam quàin latinani ucrfîonem legas,Priufquàni diiiidaw“^ i in uniuerfas terras, intelligastp eos baud ignorafle futurum ut in uniuerias terras diuidercnturjUcc^O'

natos efle difperfionem earn hac impedire ciuitatis ac turris wdiftcatione, fed nominis fuiuoluidti»^ moriam in terris erigae, priufqu«am à fe inuicem diuiderentur,cxtmpkim cbferuabis aniuiipf^lu* carnalis,amp; fic comparati,ut qiioniam futurum incommodum impedire fe non poflc intelligit, aliq“'“' faltem pra?ripiat,quod deleólet. Sic cogitabantifti (fecundum uulgatam liane ledlionem) futurumd*» . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uta nobisinuiccdiueliamur,ói in uniuerfas terras uelutidifpergamunageigiturqnandoliccimptdi'

ttucarnalisac de re non pofTumus, faltem Iioc faciamus priufqua'm diuidamur. Acdificemus ciuitatem acturrim,id^

florati. gnemamp;mcmorabilem, quo nomen noftrum óf cognatac originis memoriam celebremus aeftst“’' Sap.t. mus. Sic comparatum eft carnis ingenium,maximlt;! ubi faiffa eft deplorata. Morifndum eft,inqÄ^ óf relinquenda femel kacc omnia.uita noftratranflt,6f nomen noftrum obliuionem3ccipiet,nevu'' copia reuertendi in banc uitam. Age' igitur fruamur bonis præfentibus, priufquam abripiamur ex hac uita j óf uiam uniuerfæ carnis ingrediamur. Stztuamus nobis nomen, antequam tencbrisobliuio»» fepeliamur.Hæcfit portiouitse noftræ.Tales impiarac deploratæcarniscogitationesSapientk*' Ep.it. legimus.Et Efa.ti. Vocat Dominus Deus exercituum, inquitj ad fletum, ad planlt;fl:ura,adcaluidiim, ad cingulum facci (boc eft, ad luiflum 6f pecnitentiam) 8i ecce gaudiü óf lactitia. Occiduntuitulo5,’C* gulant arieteSjComedunt carncs,óf bibunt uinum. Comedamus,inquiunt,óf bibamus, eras enimmc' Deploratum no riemur. Vtinam nihil borum uideamus bodie. Vocamuröf ipfiadrefipifcentiam, prædicunturnobi! firifecuUinalu, imminentia flagella,exterminia, murationeS rerum, uaftationes regionum, migrationcs Siexilia,®' refipifcamus; ueriim ufqueaded deplorata mente fumus, ac ceruice obdurata, ut ne cogitemus quideut iram De^quam feimus flagitijs noftris prouocari quotidie,ucl fimulatione aliqua refipifctntii l’U-miliationis piacare, fed perinde in carnis dekeijs, luxu. Óf faftu pergaraus, ut etiamfinonuerbiSjif'’ tamu*

tarnen fafto dicamus,Edamus, bibamus, delicicmur, nomina noftra cekbremiiS, priiilquam moria-mur,5lt; aiitequam flagellum Domini immineat.Sic nonnuiliin orc illiid frequenter h;ibeut;L(efgt;cr laß vnseffenvndtriiicheiivnndguter ding fein.iibcrhundernar,feind diebeydenhie,

Haudpofliim adfequentia progredi, nifi primiim panels admonnero, qua; obferuanda fit hie defe- Pofleri ex ftricis Ecelcfiæimago. Pofteri Noe de Oriente, fedibus uidelicet priftinis profedli, uenerunt in terram Oriente profe-Senaar, campos acplaniciem excufsionis, amp;nbsp;morcs auitæ pietatis Si integritatis abieccrunt, CarnaleS âù acfaifi Chriftiani de Orienteprofefti, undc ficuti Bafilius in Epiftolis Icribit, fides Cliriftiana primu cccpitjdrefta amp;nbsp;priftina fideiiiitegritate defectrunt. Omnis defediiOjqna à primxua integritate defici tur,uelut ab Oriente, ideft origine fua, tendit in terrä Senaar, terram exeußionis. Difcedit ab Oriente, quil’qiiis ab origine ueritatis deficit. Regula uentatis in origine fua rctinenda eft, qua? .i Clirifto eft per comitésipfius,utuerbis Tertulliani utarjtrüfmiifa, quibus diu«ficommentatores amp;nbsp;dotflorcs aliquan bi Apolog. edp, todeprclicnduntureftepofteriores. Ipfe autem rerum ordo maniftftar, id elfe Dominicum iSd uerum, ult, quod prius eft traditum : extraneum iieró Si falfum, quod à priori difsidens, poftrrius eft immiifum.

Qiiamprimiim itaq; coepit Ecclefia non uoee Chrifti communis Si unici noftri paftoris pafci,fed Inima no magifterio per traditiones Epifcoporum ac prælatorum magiftraliter 8i pontificaliter,ut fic dicam giibcrnari, quæfo quid aliud agebatur, quam quod ueri Noe, Chrifti uidelicet pofteri, reliefta Oriente dcficiebant ad campos terræ Senaart'ubi iugum Clirifti,amp; ueram iilius difciplinam exeufterunt;'

PofteriNocabOrienteprofedfiinuencruntcampu,inquit,interr.i Senaar5amp;habitaruntineo,De.- Inuctierunt cdnt feftores Chriftiani inuenerunt Si ipfi campum ac planiciem in terra Senaar,fccuriratem uidelicet, lati- pum in terra Sett tiidinem'qi uitæcarnalis,na(fri funt ueluri fertiles campos unde mundi huius opibus ditefeerent,relique naar, er babitet runtuitamffugalem,fimpiicem laboriofam,amplexi(]} funtglebas pingues terra? Senaar,omnis gc ueruntin eo. ncrisdeliciarum, iioluptatum Si opum feraces. Campos hofee nacT:! coeperunt in illis fi'gere federn amp;nbsp;liabitationcm.Gloriantur de fuceeßione Apoftolorü,quibus didlum erat:Ire in orbem uniuerfumipræ Suceeßio Apo .• dicateEiiangelnimomnicrcatura?. At ipfi periiide atqj pofteri Noe, quibus erarditfium, fngredimini ftoloriim. terram,amp; replete eam,inuento campo Babylonico fixerunt ibi federn,reliclo mandato Dominico, ex Apoftolis in orbem migrantibus, principes Si habitatores terra? Senaar faiffi? de quo ufep aded non e- Sedes Apoßoli.-rubcfcnntjiit de fede fua,quam Apoftolorum uocant,gloricntur ctiam,ricc fentiant qua m male conue.- cd in Bdbylone, niatfedes Apoftolis,ideftlegatis ac nuncijs Dominicis.Veriim conftituerunt federn fuam in terrä Senaar cnriani’''Mifcpadeó cbfirmati, ut nifi diuinitus extiirbcntur, fedes hafee terra; Senaar haudqua-qiiam fintdeferturi. Gloriatitur ctiam hodie Romana? iedis fatellites, non potuifte in himc iifej? diem Apoftolicam hanc federn ullo padfo moueri. Sic habitant obfirmati ac fedent Apoftoii in campo terræ Scnaar,ncc fperandum eft ut ad deferendam hanc defedlionis federn aliquando fuapte fpontc exurgant,amp; ad Dominici mandati adimpletioncm,hoc eft,Euangclicæ ueritatis pracdicationem calciati pc des accingantnr,ut audire pofsint Apoftoiicum illudiQjiam fpeciofi pedes euangelizantium bona,an-minciantium pacem.

Vitra pofteri Noe,habiratores terra; Senaar, faciunt c' Into lateres, Si coquunt eos igni, utunturfp ^‘tctdinnt latf'-Ulis pro iaxis, amp;; bitumine pro cacmenro, ad extruendam fibi ciuitatem ac riirrim, ciiius fundamenta coqu-onu^ qiiidem fint in terris,culmen uero ad cccium ufc^ pertingat Antichriftiani ubi ab origine ueritatis Chri nbsp;nbsp;nbsp;igni.Aedifice

111 deficere,amp; federn fuam in terra Senaar figere coeperunt, fibijpfi Ecclcfiam, in qua régnent, ex lateri- tnus ciuitatem. bus Si Into conftruxerunt. Later autem quid eft aliud quam kitum humana induftria formatum, Si igne duratum^ßitumen Ebraicc man lutum eft Sd ipfum. Sic Babylon,Ecclefia i!lorum,!atericia eft iSd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Babylo

lutea. Noncftconflrudfa ex uiuis ac ucris lapidibus, neq; ex uero cæmento. Omnis iilius ftrudlura eft »onexueriSjfedfadlitqs Chriftianis.Epifcopi in hac Ecclefia non funt ueri Epifcopi, fed pro ueris E-pifcopisipresbyteri non ueri presbyteri, fed pro presbyteris; dodfores non ueri, fed pro ueris dodfori-biisidoclrina non liera,fed pro iieracreligio non Chriftiana,fcd pro Cliriftiana. Bitumen illis eft non neriim cæmentum, lcd pro uero cæmenro : id eft fpiritus, quo omnia illorum confiant «Sd ueluti con-giutinantur, non eft ueiiis Chrifti fpiritus, fed terrenus pro uero Chrifti fpiritu. Difpeream, fi fingula Atiticiiriftianæ Ecciefiæ membra confideres, finon omnia deprchendcris elle aliéna ab co quod uo-cantur.Et tarnen interea prdmittunt fedudlis hominibus tantam liuius Ecciefiæ fuæ poteftatem, ut licet fundata fit in terris,incp iila rcgnct,nihilo tarnen minus ratum fit in cerlo Si firmum, quicqiiid fta-tuerint. Sic tiirrim ftiam cxtolliint, ut uertieem iilius ad corios ufep afeendere dicant. Sed reuera ad coclos afeendit blafpheniia Babylonica, cuius culmcn quid eft aliud quàm execrabilis fuperbia beftiæ quæ dicinAfeendam ad cœlos, dd fimilis ero altifsimo. Si qua fc cxtollitfuper omne quod dicitur Deus, fe-dens intemplo Dci,quafi fit Deus.

At Chrifti Ecclefia non eft ex lateribus Si Into, hoc eft falfis Chriftianis,falfis Epifcopis,5d terreni Pccleftd Cbrifli fpiritus gliitino,fed ex uiuis Iapidibus,fidehbus fcilicet hominibus, non ex carne Si fanguine, neque ex i.Pef.i. uoiuntatc uiri,fed ex Deo natis,conftrudla,amp; opera fpirituflandli congliitinata, efttp architciflus iilius non homo,fed Deus.De uiuis lapidibus uide i. Pet. z. firmitudo huius ranta eft, ut nihil contra ipfam Mdttb.is, non rnodd latericia, lutca, fiditia Sd falfa Antichriftianorum Ecclefia, fed nec ipfc pofsint inferoru m

ciuidum aHorutn delationem præcipitare fentcnnam^ Sic Piitipliar Aegyptius loiêphum innoccntfi”» caufà nondiirn cognifa,ad folam uxoris accufationemjconiecit in carccrcm. Et Pharifari ChiiftiinX’'’' ni caiife iHiüS infpcólione cctempfa,mifsis fatelliribus capere moliebantiir, quibiis NicodtmuJriüi^ bat diceiiSjNunquitllex noftra iiidicat hoiTiinem,nifi priiis audit rit ab ipfo, cognouciit quidftö’ • Ioan.7. Hiiiufmodi temeritas infidiofa eft magiftratibiis ac principibus,qin fatis eile putär,g» potefti^ funguntur dc fadlis aliorum iudicandbnec piitant admodiim reftrrc, quam id certó ac Jcgitimcfe®'’ præfertim li animaducrtciidiim fit in bomincs obfcuros ac plebeios. Re«fie'crgo qui Ijuiufmodiluuti «xcmplo hoc Dd admonentur,ne quam caufam nondum emo cognitam iudicio fuo damiicntMp' miim defcendanf,uideant,amp; liquidd quid ueri fif,qmd non fit,cognofeant, Ncc pofiiint ulÜus tisqiiamuis cximiæfiae Regiæfiue Cæfarcac fubïimitatecxcufarijfi'diuerfurnfectnnt.Neqiicf’’'® fubiimiorcs funt Domino, qui rex cftregum; neque fubdifi eorum inferiores funt inis,qudn’*'^ Adam Dco.

ram filiorum Adæ,amp; in temerarios conatus iudicio iirefragabili ac iufto animaduertit.

Tertio ncc illudtranfeundumeft, quod ædificatoresciuitatis acturrishuius, acnominisfui«*^' bratores,uocantur per tapinofim, filij Adam. Sic cogitemus perpétué, ubi magnos uidemus hum conatus,fplendorem,amp; inanis gloriæ ftudium amp;nbsp;oftentationcm, efiëcosfilios Adæ. Qf® adfpiramus ad diuinitatis faftigia, hoc magis humtlitatis uoflræ fumus admonendi, cuius obM'' mur, quoties tentatione fatanæ uelut in monté excelfumjfubueéli,nefcio qua regnorfi, potetia?,fap*^” tix, ac maieftatis gloriam affedtamus. Qiiare nihil peftilentiiis excogitaripotent, qiia'm aulicumi lud, Euge euge, quo mentes principum SC magnatum fie dementantur, ut homines cfle fc ac filial dæprorfus obliuifcantur.Aduerfum liane illorum infaniam orat propheta Dauid Pfalmop di«”-' Exurge Domine,ne confortetur homo,iudicentur genres in confpediutuo.Incutc metumillisuf'j'^ gnofeant genres homines elfe fe. Vix ullum poterit efie praefenrius rcmedium aduerfus hiimaiiicc^'* fupcrcilium acfaftum,quàm fi perpetuo memores fimuSjdTe nos non deos,fcd filios Adæjhomiiid feros amp;nbsp;calamitofos.

OBSERVATIO V.

ET dixit^'E.cce uniis cR populiu, CT unmn ell labium omnibut. Cccperunt hoc facere,nec defiftent à nibiit fuis,doncc cat opère compleant.'Jln eo quod dieir, Ecce unus eft populus, amp;nbsp;unum eft labium o® nibus,cccperunt hoc facere,nec defiftent,amp;c.cxempluin habemus peruerfæ uni taris,qua caro butitur ad ftudia non bona, fed praua. Vnus erat hicpopulus, «Sf fanguinis origine accognationf)'' cohabitatione, Sé labio, ôé ædificandæ ciuitatis ftudio, fpii itu uidelicet amp;nbsp;propofifo, ut de illoq®' quedici queat:Erat illis corunumamp; animauna.Verùm unirasifta diuinæuolur.tati répugnai^'’ ideoqj per confufionem linguarum difeerpebatur. Admonemur hoc exemplo, dignam elfe mala^ concordiam quæ diuidarur, amp;nbsp;Dominum ipfum diremptorem ac difturbatorem efie unitatis, q' cet in fe mala non fit, ad malum tarnen ufurpatur ac peruerfa redditur. Non erat mala imitas pofter^' rum Noe, quod unus crant populus, amp;nbsp;uno omnes loquebantur labio ; uernm quoniam uniras । fanguinis', cohabitationis, amp;nbsp;fermonis concordiamprauiftudq alebar,ecij;feruitbat,utpertina^ ter in opéré impio pergerent, hanc ob caufam digna reddebatur quæ deftriieretur, quo nec unus di®' ampîius populus, neccodem, fed multifariofermone diuifiaedifeordes loquerentur. Cogitet»® quale fit quod aduerfarfj clamant,feifiam elfe concordiam Ecckfiæ, non debuiiïê unitatem Ecdcfe ■ iiidirfuifi'c antea populum Ecclefiæ unum,nunc efie in partes diuifum.'deteftanda efie fchifmata,quibu^ Concordia Ecclefiaftica rumpitur; fchifmaticos non efie ferendos : 8C nefeio quæ alia male’confultil«’' mines cuomunt. quibus regerimus, non Chriftianam fidelium, fed Babylonicam illam aduerfuS iim ædificanrium unitatem fcindi : nec impediri fijuduram ueræ domus Dei, quæ Cliriflieftamp;dir^

uentes,quofuis fecum cducere conanrur,ne deliétoriim illius acfimul exitij participes iniieniantur.

Deindeobferua quod dicit,Coeperunt lioc facerc.Qiiod cœperant faccref Coeperant ædificare ciui- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;guident

tatem SC tiirrim in qua celebrarerur non Dei, fed ipforum nomen, SC iungerentur habitarenttjj fecii- no per re amp;nbsp;indiuulfe rebelles, ac dominium obtineret Nimrod fortis uenator, perfequutor SC oppreft’or pio- ficiunt quod uo-^ rum amp;nbsp;innocentum, Hoc erat ipforum opus. Veriim, cœperunt,inquit, hocfacere. Ergonondum fecerant,nondum abfoluerant,fed tantum cœperant. Admonemur in liac ueluti figura adifica- figurußruffur^ tionis Antichnftianæ, quid accidat illis qui ciuitatem 8C Ecclefiam Deo rebellem ædifîcant. Hoc Antichri^lian^, nimirum quodaccidit acdificantibus ciuitatem ac tiirrim regni Nimrodici ac Babylonici. Cœpe.-runt quidem,ueriimad deftinatum finem non perucnerunt. Etenim antcqna'm abfoluiflenr, de-feendit Dominus,uidir,accœptum opus difturbaiiit. Idem accidit SC iftis Caperunt wdificare Eccle.-fiam Romanam,cui fubieclæ effent omnes totius Cliriftianæ religionis populi, in qua federet Pontifex uniucrfalis , caput amp;nbsp;rex omnium, cœleftis ac terreni iadlaiis imperij poteftatem. Veriim ne in hiinc qiiidem ufque diem ad faftigium operis periienire potuerunt, fic ut ab uniiierfis Cliriftianoruin Ecclefiis beftia ifta Nimrodica adoraretur, SC pro capite iiniuerfali agnofeerctur, quäiiis minim in mo diim hocueluti faftigio operis ciuitatem banc abfoluere etiamnum conentur. Diftiirbat enim Dominus ftrudliiram impiain ac fibi rebellem. Permifit quidem illi magnum qiioddam SC aliquot feciilo-rum ac prouinciarum regnum, propter eos qui quoniam ueritati non credunt, digni funt qui credant Drffnr nnpijsut mendacqs,ficiiti Apoftolus i.Theff z.fcribit.' uniuerfalc uerd SC perpetuum,quale ftnidtores ifti moli- ‘thquoufq- pro-funtfemper, haudqiiaqiiam concefsit, qiiemadmodum amp;nbsp;ædificatoribus Babelutinciperent quidem gt;^oueant, ftriifliiram regni Nimrodici,^ aliquoufq; promouerent,concefsir.id uerd non permifit, ut quod facie bantperficerent ac pro uoto abfoliierent.

Tertid 8C illud notenius,quod dicit; Nec defiftent «à cogitationibas fuis, donee eas operc compte- Curo tenax mali ant.Confiderandiim hic eft Ingenium carnis,quam fit propofiti fiii tenax, cum alids fit inconftantifsi- propofitiCT in-^ ma.Incoiiftantiam fuam declarat in ftudijs illis qua: bona funt SC diuinitus tanquam iufta,utilia, ac fa- confias in bonot lutaria proponuntur.In liifce nihil eft carne noflra inftabilius,nihil ad rcmifsionem primitm,deinde SC omnimodam defeftionem procliiiius. Aegerrimc'incipit,flu(fi:uanrer operatur,citd rcmittit aefriget, paiilopdftplane'deficit ac ccffat,quantumuis urgeatur. Pertinaciam uerd ac præpofteram perfeueran tiam mordicus retinet in ftudijs prauis,noxijs,ac Deo inuifis. Hic nihil eft ilia firmius ac ftabilius. V1-tro appetimus, alius alium inuitamus, operiaccingimur, feruemus opérantes, nec remittimus, multo minus deficimus,donec uoti compotes fadli ad finem perueniainus.Haud opus eft, ut ifta dcclareiitur exemplis, quandoquidem plus æquo funt manifefta amp;nbsp;comperta. Vbi cœpimus ftudere pietati, mox faftidimiis acrelabimur. Vbi peccare cœpimus,complctur in nobis quod hic de Babylonijs dicitur, Cœ pertint hoc faccre,nec defiftent.

Quarto, obferua quod pro eo, quod latinus legit, Cœperunt hoc faccre,nec defiftent, in Hebrsco habetur ad hiinc modum ont: quot;iï3''fce5 nnyn nwy? cV'tin m“!, id eft,Et hoc eft principiii m eorum ad faciendum, amp;nbsp;nunc non prohibebitur ab eis.Quod dicit,Non prohibebitur ab eis quicquid excogita-runt ad faciendum, amplius aliquid habet, quam fi legas, nec defiftent. Significatur enim, tanram elïê QUanfä fit car^ pertinaciam carnalium hominum in malo, ut nc prohiberi quidem ab opere cœpto fuftineant, tam ab nalium hominuni elf ut iilrro defiftant. Crediderim fuifl’e pios aliquot, praefertim Noc ac Sem,qui cœptum opus repro- pertiiiticiu, baucrint,df iinpedire conati fint, ueriim uicit concors tcdificandi ftudium, fic ut nullis potuerit dehor-tationibus impediri,nulla maiorum authoritate prohiberi.Ea demum ucra eft pertinacia in malo,non quapcrfeucratur,ubinemodehortatur,(êdqua omnis dehortatio pertinaciter contemnitur* Hanc notamus,quando de homine incoiïigibiliter peccante dicimus,er laßt im nit ^eren.

Qiiis autem futurum fperare poterit, ut ultró in ordinem redeantj amp;nbsp;à malo defiftant, qui ufque adeó flint obdurati,amp; in qiiouis fcelclere adeó impudentes fadi,ut omnis honefti fenfiim prorfiis ami-flt;rint:qiiorum tanta eft arrogantia,ut ficut Petrus dicit, dominationes etiam conremiiant, immo Iiidi— brijs ad pedes ufque fiios exponant ; tanta eft hypocrifis SC aftiicia, ut orbem dementent : tanta auari- HypocrifistAM tia,utnemultortimqiiidemregnorum opibusexaturarijecf[! perduciqiieant,nc Chriftum ipfum fida, pro modica pecunia uel cum luda proditore uendant, uel cum Simone Mago emât : tanta deniep eft ac tam infrenis libido,ut naturalem mulierculariim congrefTum plerique illorum faftidientes, eum qui naturae répugnât cum Sedomitis igne cœlitiiS deletis in delicijs habeaiit, amp;nbsp;impudeiififsimc' quoque gloriando ladtitent : quorum tanta eft ac tarn deplorata impietas,ut quaiitumuis in corde religioncm

ridcant,hominem Dci timentem fubfannando,bon Chriftian,id eft fatuum ac ftulruin uccent/aaiP rum facra putidifsimis ac uilifsimis hominibii s exequenda imponant, in templis duin miflaturfp’^'j cnrur,oculos luxuriæ plcnos hinc indc iadent,in kdulis mollifsimc eubando caufas audianbinlaW cubicularibus fedendo horas fuas,quas Canonicas uocant, ebiaterent, dé miflas quoque audiaP’ atcj; ita latriam fuam cum latrina coniungant. Qiiis inquam aded potciit ftultclccre,ut credatbcc nnnum genus ullam admiflurum,nedum molirurum reformationë,ut non de ipfis quoep ucrifsi™' Cl poterit, eocpcriint ftieere quod faciunt, nec prohibebitur ab cis quod fa ein Urs' Et tarnen cum l«c ' omnium manifeftifsima, non fokim uocantur ifti homines ad cocilij celebrationem quo EcclelisC' fti reformcntur,fed amp;nbsp;omnis datur illis deeernendi ac ftatnendi pofcftas,i.V uftpaded ftultefcit hic muft' dus, ut pars cscca fuperftitione, pars defperationc huiufmodi fefe Concilio cuin omnibus fuis ant,ut cxclamare libcat:O eaccas hominum mentes, imme, O putidas mentes, ac turpifsima onn’i«'’

defperatione proiedlas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Struclores Baby nbsp;nbsp;Quinto.Ex pendamus Si illud,quôd non fimpliciter dicit,Cœpcrunt hcc faccrcjnec defiftent; iw’

lonicihonünes dit, Aeogitationibusfuis. Vtautemintelligas nonloqui Deum hoclocodcfimplicialiquaamp;ioi^'''f afiuti, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;incidente eogitationc, fed de aftutifsimo confilio, fingulariép uafricie ac pieruerfirate, dicit in Ebr®^

l'or “i'i'K,id eft,quod exeogitarunt ad facicndum.Signifieat autein uerbura ziequot;! noufimpl'quot;^ ter cogifare aliquid,fed ftudiola ratioeinatione excogitate ac meditari, qualia folcnt eftê cefilia liC* num aftiitorum.Ergo non tribuitur Babylonieac ciuitatis ftrii(fioribus,quôd fuerint homines fimpk'-f* ac rudes,df temeré ad ædificandum prorumpentestfed quod fuerint aftuti,ealiidi,amp; ad excogitand«”’ i^edifjcatorct ]f pfaua confilia prompt!, quodip ftriufiuram hanc prauo aftuto confiiio excogitarint. Confa’ fuclis. exemplum iftorum Babylonicsceiuitatis architedlorum, primùm eos qui in populo Ifraelitarumn®’’ domum Dei,fed magifttrij fui arecm a:dificabant,dc quibus feriptura loquinir,dieens.' Lapident

Strudlorcs re - reprobauerunt acdificantes,hic faiffus eft in caput anguli,quod Chriftus ipfe Matth.ti.principibu^’f' gni Pa^iü.ci. nbsp;nbsp;ccrdotum ac fcnioribus populi obiecitrdeinde Si illos, qui cimtatem Si arcem regui Papiftici ud

carunt hadlenus,Hel hodie quoip ne corruat fuffulciunt;«X expendc diligenter, quales fint homines, •’’i’ non talcs, qui omnia ad regni fui ftrudiuram facientia callidifsimc' ac uaferrime'excogitarintjfcw’' gnofeere cogaris non humanam aliquam prudentiâ amp;nbsp;aûutiam, fcdincompaiabilem ac prorfusdô' bolicam nequitiam,quam Apoftolus, quod Antichrifti regnum coneetnit, non abs re inyfterium car iniquitatis. In hac ftrudfura Babylonien non perftringuntur qui operas manuarias adfaciendoS igndp coquendos latcres,amp; ad parandtim pro cæmcnto bitumen adhibuerunt,quod uulgus ptïW fed ipfi architedli,homines primores,eallidi ftrudf uræ Iniius cxcogitatores,capita acducesplebiSjCUi” Nimrodo eolludenteS,ac regnum illi parantes.Manifcfta funt uerba Dei.Cœperunt,inquit,hocfi^”^^f’ ritiidendunt in- nec defificnt ,1 cogitationibus fuis.Non dicit,Necdefiftent ab operibus fuistfeel, A cogitationibusM*' Qiiis autem ignorât alios fuiffe,quorum erât nnatii' id eft,excogitationes,df alios quorum étantfSquot; ternïc operæ in ifta ciuitatis ac turris Babylonicæ ftrudiurat' nbsp;Confimili modo in ftrudlura ftdis R»*

manæ omnino magnum difcrimen eft inter architedlos Pontifices, Epifeopos, CarnaleS, prsbto’’*

feniores populi,amp; eos quos ipfi uocant laicos,idiotas,uulgum, feculares, qiiibus ægrc' pcrinittunt,“^ in CödliiSjpropter ftrudhiram ædificq ipforum inftitutis uel Jïiditorum loco adfinf, proptcfc-'^“®^, non funt de coniuratis beftiæaiec fiibtilirer cxcogitarc pofliint, quomodo ftrudlura ifta pcrficiafui'ï'' impedire illarn conanres aftiitc' repellantiirdeinde,qu0d fimpliciores liinr di intcgrioreSjquät” ficrium iniqiüratiSjfi intelngerentjferre,nediim iiiuarc pofleiit.

Qiiarc amp;nbsp;nobis curandum cft,ut uel precibus ad Deiim,iiel pracdicationc, uel calamo myftas üloS arcliitedios Babylonici ædificij cumprimis inciiftmus amp;nbsp;impugnemiis:pi o pkbe ueidftdtäaamp;'W' fera ad iieritatis cognitionem rediicenda no^es ac dies inuigikmuSjq iio intelligant fe non uiiios lap'' des religiole ad ftrudluram domus Deijed lareres luteos ad ædifi'ciû regni Anticlirifti feruiliKropf”' j ijdum Immanas illorum rraditiones 8i fomnia adorantjamp;l facilitates fuas ad quxüiiin illorum Cl“'' ftiano rtomini turpifsiinum conferunt.

Sexto notandumeft quod dicit, Donec cas opere compleant.Atqui non complcucruntcasoptf'’ Sunt enim poftca per linguarum confufionem impediti, ne quod inftituerant confilijs opereptrf^*' renr,atque ita dcfiftere coafti.Quomodo igitur dicit,Nec dtfiftentà cogitationibus fuis, donee cas oft re complcant.'uel ut in Ebrxo eft,nec prohibebitur ab cis quiequid faccre cogitaucrunt. ObferuanduH' Iliceft,duplcx eftc genus ab opcrc aliqiio, ftudio» uel inftituto defiftendi. Vnum quod fit fpontc,“clc* tædio,ucl perrefipifcentiam.Alterum,qiiodfit contra animifententiam coaifte', propter iiicidcnsa quod impedimentum. Ad prius ceflandi genus pertinet, quod hie «à Deo de ftrinfe onbuS Babel diu-tur ; Nec defiftent à cogitationibus fuis donee cas opère compieant.Haudcnim étant fpontefuaoc®-pto opcrc ccftaturi. Ad alterum referendum eft,quod tandem deftiterunt, ubi linguarum étant conh!quot; fionea feinuieem diuifi,amp; à mutuis operis impediti.

Admonemurhacconfidtrarione,quam nondebeatnos malorum Si improborumhominumtort' da impticoitatus pei-tinacia,qua fie in eo quod confultarunt conftanter Si obdurata fronte pergere iiidcntur,utl'‘i“ pertiiMci.t. quaquam fint cefiaturi donee ad deftinatum fînem perueniât.Haud enim in illorum manu eftjurquoâ uolunt pcrficiant, nec refert quid ipfi amp;qult;àm conftanter acpcrtinacitcragant; fed quid conftinict'^ Dominus,qui quod homo proponir,pro libao fuæ uoluntatis arbitrio difponit.Non eft ullius

nis uoliintas fie comparata jit impediri ncqucat.In Deo folo eft liæc îniiidat iiolurtaris potentia. Vi-demiis hocfeculo noftro ptrtinacilsimos Anticbriftiarioriini conaniS,qiiibiiS toti ad boc ftrunn;r,iit ci iiitatem ôi arcetn regni fui indics magis ac magis düabtnris conferuent, amp;nbsp;pkbes Chrifti in obedien»-liafiiaretineant. Ncmofcrreatur. JNihil bine eft regno Cbriftiincommodi, qiiôdnonfuntipontcfua ceifaturi, Ceftiibunt tandem inuiti Ncc Pharao populum Dei fponte fua demiffuriis eraf, dimifit ramen coadus, ac tandem ab co quod pcrtinaciter agebar ceftauit. Dcfiftet tandem Romana Babylon, «ritepomnibus manifcftum,ftru(fluram ipfiustfl'econtra Dominum; nccpofteperfiftcrcconftantcr quod non Dominijfed Immana: tantum pertinaciar uiribus nitcnSjimmotum mdetur in boc feculo.

Veniteigitur de/cenditmitiO'confundamus ibilinguam ecnttn,ittnon audiatunufquifque uocemproximi f«i. ]Primiim obferua,quod in Ebræo dicit,m“iin3n,id eft,age defeendamus. Dixerant im-pij ac rebelles vy ’M'? riî31 nan, id eft,age' ædificemus nobis ciiiiratem ac turrim cuius culmcn ad coc-losuf(p,pcrtingat.Huic mutuæadhortatioui bominum rebcllium opponitur contraria adhorratio ip-fius Dei,qualcipfead refiftendum illoruin conatibiis excirat dicens, Agddefeendamus, amp;nbsp;confunda-miisibilinguam eorum.quafi dicat; Hortanturfe iuuicemadædifieandum ciuitatemacturrim qua: coclos ufç afeendat. Nituntur ad fublimia, age ergo defeendentes occurramus fuperbis, amp;nbsp;il kid eorum

Agc'cxoreipforiim aiifcramus.Videiniis liac cor.fidcratione,qucmodo adiierfiim improbos filioriiin corttltl^ liiiiusftciiliconatiis, qiiibus iram Deiprouocant, amp;i fadliofiim iUud coriim, Ag?, quo felc mutuo ad-Iiortantur amp;nbsp;incitant,paratiun fit in cœiis ad diuinæ maicftatis amp;; pcrenriæ excitationem,oppofitiim, Agc’:quodubifonucrir,èfrrifsimam adfert improborum conatiiiiin rcprefsioiicm.

Deinde notandiitn eft.qiiod dicifEt confundamus ibi linguam ecrrinjiit non audiar unuiquifep iio «m proximi lui .Item,Et ccfiaueriint ædificarc ciuitatem. Obferiia. V iiifas iabiorr.m facitbat ad acdifi

eationem ciintatis,confiifio uerd ad iliius impcdimcntum. Qiiartf Qiiia confufis linguis non audiebat Confufio lingM unufquilquc uocem proximifui, cjua alius aliuin ad opens buius pcrficicndain ftn.duram adhortari impedimen appellaretp confucucrant.Dcerat cnim intelledlu« corum quae dicebanri;r,quandoquidim alter alteri- efi(edificalt;~ ns linguam nonintelligcbant. Cogitcmusbiedeadmonitione Apeftoli i. Ccr. 14 quareprebendit cos qui in Ecclefia Dei alienis Si incognitis linguis loquebar.tur, unde mdlficatio Eeckfiac impedieba-tiir, Hide locum ipfum.Qijacfo, per Cbriftum, an nonbanccandcm lingua’eonfufioiiemfatan per mi-niftros fuos Romana: Ecclefia; fatellites, in Eccefiam Dei intreduxit, qua fie loquunti.r lingua incognita,« intclligi nequeant.’idijj faciunt homines baudquaquain uulgata’ linguae ignari,quod ne in Ea nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

bylonequidcmeftfaftum^Q^iomodo in haclinguæ confufione a’difseabitur Ecclefia Deif

Tertio Si illud obfcrucmus,quod non fimpliciterdicit,Coiifi;ndamus linguam corum.'ffd,Confiin damus ibi linguam eorum. Vbi ? In atdifi'eatione Babyloniea Dcoinimicaacrebclli, ubi coufonantia lingua: nonadgloriam Dci,fcd adftruduram regnirebellis feruiebat.ltatp omnium crat aequilsimum, Vbilocum babe ut donum à Deo datum non Deo, fed bumanæ temeritari fcruilt; ns confui:deretur. Sic omnii:o iuftoiu nbsp;nbsp;^if^gnarum co

dicio Dei fieri arbirror,ut in Ecekfiis Papifticis,ubi regnat eidololatria,5i Romana- i‘tdis,nö Dci ferui ƒ«ƒ o-tiirregno,adempta corum qusc dicfitur intelligentia regnet labicrmn coniufio, fiat^’ ut frater fratrem Confußo labiorti necloqucntemnccpfalkntemintelligar. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;compctit Eccle^

l:£ papil liœ, O B SER VAT 10 vn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ f f J

Atq; ita diuißt cos Dominus inde in tiniuerfas terras. ItemiEt inde drperßt eos Donùnusßuper fadem cunâ. ere.] Expende hoc opus Dei. lllidiccbant, Ne difpergamur in uniuerfas terras, cupientes populum fnbluoretincrcregno,Si in ilium Babyloniac locum includere. Contra’Dominus diuifirecs inde in uni Opus Dei impe iierfas terras, ficutiinitio difpofuerat.Sic non eft confiiium contra Dominum. Et Romanis hoc idem dtrinonpotefi^ accidit.Namquamuis iiliquoque populum DeiRomana:fcdi,quameamobcaufam Apoftolicamuo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

cant,alligare,acrcgnum Chrifti in fuos angulos ardlare concntur,difpcrfit ramen fideles fuos Dominus in uniuerfas terras, quemadmodum inde conftituit ab initio,ut regnum fiiij fui non efler Roman» fcdi alligatum,fcd ad fines orbis ufep dilatatum.

Etidcircouocatum e^l nomen eitts Babel,quia ibi confufum eü labium umuerfe terrte.'} Expende rarioncm nominis de re ipfafumpri. Vocata eft ciuitas ilia Babel. QiiarcC' Quia ibi confufum eft,inquir, labium nniiierfa:terra,fic utnemoproximi fuiuocem intclligeret. Cogita hie quidnamaliud qudmBabel uocari debeat ca Ecclefia, in qua confufo Si peregrino ferrnonc fi.oratur, pfallituramp;canitur, utfra-ter fratrem non intclligat. Si non ex dignitatibus,fed rebus ipfis fumeuda funt nomina, quis non u det, Seibel, qua'mlongdalijs fit uocanda nominibus kdes ilia Romana, qu.am quibus fefe in Ecclefia Chrifti ca-ftiolicam,orthodoxam,Apoftolicam,amp; matrem omnium Ecekfiarum uocat amp;nbsp;iadiat^

Hæ funtgenerationes Sein, Scni'erat centum annorum quando ge-* nuitArphaxadjbiennio poftdiluuium»

VixitcB Sein poftquàm genuic Arphaxad qui'ngentis annis,Si: sc' nuitfiliosSdfilias.

2SZ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INI GENE SIM

Porto Ärphaxaduixittriginta quinlt;^aiinis,amp;:genuit Arphaxad poft^ genuit Sak,trecêtis trib.annis,amp;: gcnuit filiosamp;f

Sakquocpuixittrigintaannisamp;genuitHeber. Vixifcp SakpoH^r szcniut Heber quadringentis a.nnis,^ genuit filiosamp; filias.

Vixit auteni Heber triginta quatuor annis amp;nbsp;genuit Phakch. Etu* xi't Heber poftquam genuit Phakch quadringentis trigintaannis nuit fîlios Sc filias* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Vixit quoq: Phakch triginta annis, Sc genuit Reu» Vixit^Phak^^ pokquàm genuit Reu ducentis nouem annis,8c genuit filios ÖC filias.

Vixit autem Reu trigintaquinque annis , ÖC genuit Saruch » xitq?Reupoftquamgenuit Saruchducentiskpteniannis,genuit«' lios Sc filias» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Vixitautem Saruch triginta annis,8cgenuit Nachor» VixitqSa' ruch poftquam genuit Nachor ducentis annis,Sc genuit filios 8^ filfis*

Vixit autem Nachor uigintinouem annis. Sc genuit Thare» Vixit^T Nachor poftquam genuit Thare centum decem ÔC nouem annis, amp;nbsp;nuit filios Sc filias»

'Vixitq^Sm^oflcluim genuit Ai-phaxadqtängentiiamis.'iSichiibet etiam Ebræus. At Gratcuskg'f’*^ üixit Sem poft qua in genitus ipfi fuit Arphaxad annos trecciitos trigintaquiniç.

Etgenuitßlios etfi'tdt. ] Grarcus de fuo hie amp;nbsp;in feqiietib. ubitp adiecit,«ailt; dmidcuii id eft,Sf raortuuS' Porro Atphaxdd uixit triginta quinq^aniüs,ergenuitSale. ] Conucnit cum Ebraco. Grxeus uerödiftquot;' tit»Sic enim liertir,««lt; //«ire» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inXTif/ t^ixivcV'txtiovti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fyci'nat To/J nxU’iiU^

Vixit^i Arfgt;haxad poflquim genuit Sale trecentis tribia annii,crc. ] In Ebræo habetur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o'J’J’ ® '

nstrmKTOjid cft,annos qiiadringentostres. Grxeus legit annos rrecentos triginta. Deindefubiungi-Vixit Cainan annos centum triginta,5f genuit Sale.Et uixit Cainan poflquam genuit SaleannoS centos triginta,Sfc.quorum nihil eft in Ebraco.Hunc Cainan amp;nbsp;fupra cap. præcedenti pofuit.

Saleuixittrigintaannii.'jGrxcas legit annos centütriginta,SC póft ubi Ebræus habet annos qi’^ ' gentos,legit Græcus rrecentos triginta. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ,

vixit autem Itber triginta quatuor annis,erc. ] Græcus habet centum trigintaquatuor. Er poft natu r Iech,numerat trecentos feptuaginta,cum Ebræus habeat quadringentos triginta.

Vixit Re« trigintaquinq; annis. ] Ebræus habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n’'nw, id eft, trigintaduos. Gi arcus ««f ®

Vixit autem t^achor uigintimuem annis.] Græcus legit feptuaginta nouem. Et poft natum Tliarekg* centunn uigiiitinoucm,cü Ebræus tantum habeat centum decem SC nouem.

Hæ funtgcncrationes Sem. ] Poft creationê cccli ac terræ Mofes in caufa generis humani duasreS,in’' gnas Si præcipuas diligéter exponit. Vna totius generis noftri^ppagationë Si orbis diuifionê,alK«''‘ Clorü acpiorü generationc Si Ecclefiâ cöccrnit.Ad priorepertinet qd fupra capite præccdctidixit,n funtgenerationes filiorüNoe, «Sf quæad præfentem ufeplocum fubijciütur quo eriamreferendafÄ quæ capite quarto leguntur. Ad pofteriorem ueró referre debemus quæ fupra cap.e.óf prælentihoc co faibunrur,ubi dicit.'Hæ hint generationes Sem.Singulari ftudio generationem fandloriini recenitf tameorum qui poftjq qui ante dikiuium uixerunt.lllic decem prioris Ecclefiæ capita Adaniuni,'d । Enos,Cainä, Alalaleelë,Iared,Enoch,Mathufalem,Lamcch Si Noah,hic tot!dem,uidclicet .Sein,Af'' phaxad,Salah;Ebcr,Peleg,Reu,Sarug,Nachor,Thare,amp; Abrä ex online recenfet. VtrobiepfeparnW exordio fancTræ nationis catalogü ponit.Qiiare,meo iudicio,non minus conueniebat hoc loco nouuil' choare capur^q fupra, ubi capite,quinto priorü fanClorü catalogus à præccdcnnbus hiftorijs fepatstJ fedlione diftinguit.Nefjj enim quæ hic de deeë generationib.pioru fcribunt, amp;nbsp;ad Abrahamiiinniç'l^ ducunt,ad præcedëtia,fed magis ad fequëtia fiint referêda. Afsignat aüt fingulis patrib. triplice numtni annorü,quemadmodri amp;nbsp;fupra cap.r.fecitrnuinerü uidelicet natiuitatis,q anno uitæ partis fui natusft qffÿ,deinde q annofuæ uirægenuerit filiü, terrió niimerü annorü quib. poftea uixerit, ac filios genuerit.Hac feric annoru deducit ufq; ad Abrahamü.Nö adijcit intégras annoru fummas quib.qml? inuniuerfumuixitjfedillarücolledtionëdiiigcntilcdloripermittit.Nccaddit, Et mortuuseft.Ntqit'''

E X P L A N A T I 0‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2S?

Ä opuJ cffe uidebatur, cÏÏ alioqui fatis inniiatiir, fuifTe eos mortuos, ciim antios uifw fi:a; ccfiimmafTenr. Quod autein fiiprà cap j.pofira eft hscc parriciila, faftum eft propter Enoch, qui non eft mcrtuus,fed translatuJ à Deo. Practerea nihil eft in hoc cctcxtu, quod fit obfcurii, Si aliquid expcfirionis requirat.

SemtrdtcetttwiKtmortmkijUiindogcnuitArphaxddbienniopoildiluuium.'i Supra capitepræcedentilegi Qtjpmodo Sczi mus, filij Sem, Elam, Si Aflur, amp;nbsp;Arphaxad.Qtiauitur ergo,quomodo Sem Arphaxad biennio poft Arphaxdd gcgt; diluuium genucrit, cum ille tcrtius reccnfcatur in ordine gencrationum. Religio eft diccre,qiiôd uxo- roicrit bicr:iic rtm fuam adhuc in area conftitutus cognouerit, illaJp ft at; in poft cgrefTum arcæ primogeninim fuum po^t diluuiu, t it Elam pepererit, deinde inconueniensquodammodo eft,fidicamus illam ftatim,poftnatüElam,conce iS: tertÎMiner pilTefecundum filium fuum Aftur, illum^ circa finera primi poft diluuium anni in luccm pronilifte, ac dine generatio-poftcaconfimili celerirate anno fecundo concepiflc,ac peperifle tertium filium Arphaxad, Neep enim numrecèfetau)\ hftationis conditio huiufmodi concipiendi uterumq; geftandi celcriratem firre poteft.Non poftTumiis diccre, quod Elam amp;nbsp;AiTur nati fuerint ante diiuuiû. Etenim nulla ratione firmari poteft quod in area feruati fuerint,contradicente Apoftolo Perro,qui odlo tantü animas in ilia fuifle feribinnce licet ut di-camus cos ante diluuium fuifle mortuos.Nam fic Elamitæ Si Aflyrij fuis priuarentiir eapitibus. Et de AlTurfupra ltgimus,qudd egrefliis fit de Babylone,amp; Niniuen, utiq; poft diluuium,ædificatit. Sunt quirefpondeant ad hane quaeftionem, fieri potuiflêjUt primiim gemelios, Elam uidelicetdC Afliir, uel fiElarnfeparatimpeperit, poftea uno partu Aflur Si Arphaxad parerct. PoflttiSc i!luddici,quod uidelicct Arphaxad ifte non fuerit tcrtius in ordincjfed fecundus. Neqp enim confequens eft Si ft rmum. ut liberos patrum iftoriim eo natos efle ordine, quo rcccnfentur, credamus, qua de re amp;nbsp;fupr.i mohui, de Sem,Cham,amp; lapheth. In re tarn incerta quid pofliimus adferre eerti ? Deinde non eft hæc quæ-ftio tam magni momenti,ut fine periculo nequeat illius ignorari ucritas : nee habet aliquid impolsibiii tatis,ut illi nihil ueri ineflê quifquam fufpicari debeat.

Secundo loco quaefierit quisq unde fit diflbnantia ilia niimcrorü, qua; repcrit in uerfione Septuagin ta,per qua Auguftiniis fedudlus annos numerat à diluuio ad Abrahamü uflt;^ toyr. cü in Hebraco tantü numero-inueniani igx. Ad hanc quæftionê hoc ipfum dieendü cft,quod fupra cap.f.in catalogo geucrarionis Seth,qu!eftione fecunda in medium attulimus. Septuaginta,quemadmodum ifthic, ita ôf hoc loco, ecn turn annos adnciuiit,quoties primis annis triginta, trigintaquatuor,;?' .Sic foboles adfcribitur, ne pa

I tres ætate adhucimmatura genuifle uideantur.Necp enim putarunt iftos etiam annos,qui diluuio pro-ximéfucceirerunt,noftris fuifle pares.Sed hac de re fupra loco iam dido fatis admonui.

Tertio qujcrendum iiidctur, an ifti omnes qui in prwfenti catalogo numerätur, fuerint primogeniti. A« patres ifli o-Adhanc quseftionem ea repeti poflim^qua; fupra cap. de patribus diluuium prwcedentibiis quae- mnes fuerint fiione prima funtdida.Qiiod Arphaxad attinet, apparet cum non fuifle primogeninim, quicquid primogeniti. fit de fequentibus.Nifi ex eo quifqiiam primogenitos illos fuifle putat,quod ferd in iuuentute patrum fiiorumnati commemorantur. Nam Arphaxad Sale genuifle fcribitur anno uitæ fuæ tricefimoquin to. Sale filium fuum Eber anno tricefimo, Eber fuum Peleg anno trigefimoquarto, Peleg fuum Reu annotricefimo, Reufuum Sarug anno tricefimofecundo, Sarug fuum Nachor anno trigefimo, Na-chorfuumTherah annouictfiinonono. Athuiufmodi conieduraIcuior efle uidetur, quamutcredi debeat,habuiffe Deum carnalis primogeniture rationemin hac caufa, qua;plane' noncarnis prar-rogatiua, fed libera gratia; ipfius confiât eledione.ucriimnolim hicquicquam certd affirmare. Sinti pliciter profero,quid mihi uerofimilius efle uideatur.

_ nbsp;nbsp;VixitTharefeptuagintaannis,genuitAbram,ŸiaeborAram. ] Quxrat hie quifquam,quid Mofen Quart adieiTii

mouerit,utnonfimpliciterfcribcrer,Vixit Tharah feptuaginta annis,i3f genuit Abrahamumifcd adde ßfit i}uo fratres ret duos illius IfatrcS, Nahor amp;nbsp;Aram, cum piorum iftorum genealogiam non ad illos, fed ad uinim Abrah^, deduceret Abrahamum, amp;nbsp;practerea neminiex præcedentibus inifto catalogo fratres adiecifiet.

Sufpicabiturforfan quifquam efle hoc earn ob caufam fadum, quod non Abraham duntaxat, fed fifreliquiduo illius fratres Nahor amp;nbsp;Aram ad genefationem hanc Ecclefiam piorum peitinerent. Quod ficaufam hanc firmam cife iudicauerimus,confequens erit^ut reliquoriim Arphaxad, Selab,He ber,Peleg, Reu,Serug,Nahor,amp; Thcrah, fratres Si filios propterea non efle adnumcratos ac nomina timexpreflbs dicamus, quod exclufi eflent Si alien! abEcckfia Si generatione piorum,id quod baud fine magna poflêt temeritatedici. Ncqj enim qui hic recenfentur, ob id nominatim ponur.tur, quod foliiuftiacpij fuerint. Si Ecclefiam fandorum conftitucrint ; fed quod per iplorum gencrationcs feries ducereturcoriim,unde nafcituriis erat Chriftus,de quibiis non efi fentiendum, quod uel omneS incul-patiuelfoliiufti extiterint.Erant dubio procul Si alij multi ptj,qui propterea nocömemorantur,quod propofitum Mofis non erat,cum ifia fcriberer,rradere nobis omnium piorum ac fandorü nomina;fcd eorum duntaxat afsignare genealogiam,per quorum gencrationcs ad Abiahamu linea duceretur. Ab Abrahamo adChriftü ufcp fine iilla côtradidione multi pij ac far.di uiri fucriint in populo Dfi,qi;orü tarne ab Euägeliftis Matthaco Si Luca nulla fit mentio, ubi Chrifii gencalogiä recenfent. Nä nec ill is in aniniQ trat omniii piorü,f«d Chrifii duntaxat cömemorarc genealogiam. Quare quod duos hofee fra

iî4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

tres Abraliæ Nahor Si Aram cócernit, non debcmus eos ob id nominatim efTe pcfitas iudicarc, pij aciiiftifuerintjôd ad Ecckfiam Dciamp;ipfi perindeatqj Abraham, pertiimerint.’fcd cogitanduiniiii a Mofe hoc aliam quampiam ob caufam effe faftum.

Dicä quid mihi uideatur.Quemadinodum fiipra in calce cap. f. cü gcncalogiä patrum ad Noe dediixiflct, ac decadem illam clauderet, non fimpliciter dixir,Noe cum quingentorum effet annorii'''i genuit Sem : fed addidir, Cham amp;nbsp;lapheth, propter h.ftorias fequenteS, in quibiis erat nonnuUa® Cham nbsp;lapheth pertinentia commemoraturuS’ ita plane' amp;: hoc loco cum præfentis genealogia'dt'

caden abfoluturus effet, non folius Abrahæ mentionem fccit, fed adiecit iih duos francs Nahoramp;^A' ram,propter fequentia,pr«cfertim propter hiftorias Loth filij Aran,5f propter Rebeccam uxoiêlm^ de domo Nahor ex Mefopotamia pentam.Horum gratia né fimpliciter dixit, Vixit Thare yo.aiuii*» Si genliit Abraham'fcd adiecit, Nahor Si Aram,ut fequentibus fcruiret.

'QUMjitl capita Principle} obferuandum eft in præfenti genealogia, quamdiu capita pia? pofteritatis Sem in genetationton xerint.Qiiemadmodiim enim in ca patrum decade, qua: diluuiu anteceûir. Angularis prouidentia P'* Sem incarne ui in eo deprehenditur,quód Adam ad nonam iifcp pofteritatis fuw generationem in uita adhocconfoquot;* xerint, ZT ms fuit,ut dodlrinam iierac pieratis Si unici Dei cognitionem in pofteros uiua uoce transfundent. *'’ fuerit ea in re öd in præfenti patrum catalogo, qui diluuium fubfequuri funt, non fine peculiari difpofitione Dn fromdetia Dei. dbum eft,ut Noe ôdSem Si Eber ad ipfum ufqj Abrahamu in uita durarenr,qi!O poftcros fuos

Noe. ilia amp;nbsp;auita ueri Dei cognitione authoritate fua iiiftitucrent. Sic Noe iiixit ufcp ad quinquagefin'’quot;quot; Sent. odtauum annum uitæ Abrahæ. Sem,cum Abraham nafeeretur,erat annoriim trecentorum Atpbrtx. ginta, ac uixit ufqj ad annum quinquagtfimum uitæ lacob, nepotis Abrahæ. nbsp;Arphaxadfilius^^quot;’

biennio poft diluuium natus annos mxit jjs. mortuiislp eft, cum Abraham natiis effet annos quadrä-*

ginta ofto. Selah, nepos Sem, anno poft diluuiu 37. natus uix*» annos 430. mcrtuusfjfftaiinoquot;''' tæ Iacob quintodecimo. Heber anno fexagefimofeptimo poft diluuium natus uixit 'annos 4^ -^ mortuus eft anno feptuagefiinonono uitæ Iacob. Peleg natus poft diluuium annocentefiraof''' mo uixit annos xjo^.ufi^ ad annfi 4S.uitæ Abrahæ. Reu poft diluuium anno centefiraotriedîinopf' mo natus uixit annos ijÿ.ufcjj ad annum rs.uitæ Abrahæ. Sarug natus poft diluuiu annocentdii”’ fexagefimotertio durauit annis X50. ad eum ufe^ annu in quo natus eft Ifaac. Nahor anno centtfiquot;’^’ nonagefimotertio poft diluuium natus uixit annos 14s. iifep ad annum quadragcfimiimnonumuquot;’' j Thare. Abrahæ. Therah natus poft diluuium anno ixt. uixit annis lor.ulq^ ad aiinû jj. uitæ Ifaac,fiAbul'’quot;'

/Utratn. primogeninis fuit 6d ante mortem ipfius Carrancftegrelfus,ficuraliquiuokint. Vcriimquonia''quot;’ tfaac, nbsp;nbsp;Steph.in Adlis cap.r.non admittit uixir,Terah ufcp ad annum yy.uitæ Abrahæ. nbsp;nbsp;Abraliam poftdd“

uiuin anno xpï.nanis uixit annis lyf.ac mortuus tft anno ty.uitæ Iacob. Ifaac anno 39X. poftdiW“ natus uixit annis iso.ac mortuus eft anno uitæ Iacob filij fui centefimo uicefimo. Iacob annopoli'^' luuiuin quadringentefimo quinquagefimofecundo natus uixit fiiprd ijo. annos, mortuus^ di gypto.Hic Iacob etiamfi patres illos,qui fuo tempore adlnic erant in uiuis,Sem uidelicft,Saicdf El'lt;b non uidit, de quo t..mencontroucrtipoteft,poruit tarnen ab auo fuo Abrahamoquæille nonmodo cx fpeciali rcuelatione Dci, fed ex uiua quetp maiorum fuorum traditione iiidc «à Noe,Seindf accepta didicerat cognofeere, atep ita inter fuos poftcros memoilæ confecrare. Sic uera ueri Deü®' gnitio inde ab exordio mundi ad diluuium, deinde à diluuio ad id ufqj temporis paterna eft traditioö* propagata,quolfrael translatus eft in Aegyptum, ibiép tandem infignem ilium ac fidelemleruu'’' Dei Mofen legislatorem fortitus, cuius poftea lege iieluti pædagogia quadam non modd in Audiopgt;' tatis amp;nbsp;cognitione unius ueri Dei inftitucrenir,fedamp; ad Chiiftum accedciite miiufterio proplnt* rum dirigeretur.

De dimittUtione Secundo loco cöfiderandum eft in hac fandforum patrum genealogia quomodo longæua Üb n”'® ^tatii finäorü. rum ætas, qua ante diluuium annos uixeruntcdlingentos, nongentos, amp;Ic. fic ut noninillitoruin millenarium propc' accefferint, poft diluuium diminui Si atteri coeperit. Sem r.on eft affequutus»'^' tem patris fui Noe, a' qua defecit annis 348. Arphaxat filius Sem paulo uitra dimidiuin annorumfi' tris fui uixit. Peleg propé quadringentis annis citius eft mortuus quam atauus ipfius Sem, Si uixdp ’midium eft ætatis patris fui Eber afî’equiitus.Sic Si Rcu amp;nbsp;Serug Si Thare uix paucis annis ultradn-centos uixerunt. T andern in Abrahamo fic defecit humana uita,ut nec ipfe,nec lfaac,ncc lacob ad cu' centos annos uiuendo pcruencrint.T anta uidelicet diminutio uitæ poft diiuuiü in dccc iftis gcneratio-tiibus accidit, ut intra fpacium annorum x^x. à fexcentenaria ætate ægre' centenaria pei manferit. D'-cas ilia patrum,qui diiuuiû præcefferunt.à principio miindi ad diluuium ufqj annis conftitit mille Wquot; centisquinquagintafcx.Præfeiis iftaquæ fubfequuta eftdiluuium iifqjad natimtatein Abrïhittd annorum centenarios non irnpieuit, atepitad priore defecit annis mille ticceiitis fexagintaqiKtuor' Hac coiifideratioiie adinoncinur quanta fit humariæ uitæ imbccillitas, qua fit ut fucceflu feculoruin fubinde tnagis ac magis atteratur. Si mortalitatis legem muito quàm antea citius cxperiatiir. Sieb' dtumeft, utquemadmodum proplieta Pfàl.90. quaiitur, dits uitæ noftiæ uix ad feptuagcfimcn'» aut ad fummum,ocTuagefimum aunum perucniant.Ad hune modum attenuata Si decurtatauirano^ ftra, quid tft aliud quàm quafi utntus quidam Si umbra citius obfcruaüone traufieiis Si euandee»-

E X P L A N A T i o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18$

A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIOIII.

Tntió conficicremus etiam, quomodo dusc iftac decades patrum tam in principio quàm fine niri^ Qtjomodo du^: fucrintpropter fingularcmpietatcm infignioribus acpræclarioribus,qiiafîquibiifdamliiminaribiis or iÜ^patrurnde’' natæ. Prior initio habiiit Adamum, in fine Noah. Altera in exordiofuoconfequiita eft iuftifsimum cada uirts illtt-Scm,8iincalcepicntifsimum Abrahamiim, amicum Dciceleberrimiim. Non dcrogointcrmediorum {Irioribui fue»-patrum pietati,fcd diuinam prouidentiam cëfidero, qua mortalium generi huiufmodi kiminaribiis nbsp;nbsp;rintornatiie,

fidei excmplaribiis fic fubinde confulit, ur nulla illi rclinquatur ullius ignoranriæ öif impietatis excufa tio.Simulamp;illudobfcruo, quàm pofteri pionim parum conftanter in fide ac pietatemaiorum fuo-rum perfeiierentjfic ut ad decimam ufep generarionem curium ucræ óf auitsr pietatis firmum óf infra-âiim haudquaquain retineanr. Qiiare præter rarionem non eft, quod poft abfolutum curliim Adar da tus eft Noe.Notum eft ex prarcedentibiis, quanta turn in geiiere mortalium inoleuenr defriftio óf ccr rtiptio. Sic hie quoep ratione non caret,qiidd in fine fecundae decadis datus eft Abraham,in quo pnica fides acpietas ueliiti renouaretur, óf renouata ad poftcros tranfmitteretiir.

Et utinäqui nunc in Ecclefijs Chrifti primas tenét, ac pertinaciter hxc noftra frcula ah omni errorü accorruptionis generc pura óf inanxiculata efte contendnnt, iftam inconftaiitiam deficiendiép procliui tatem accuratius animaduerterentróf qua: nos tanquam deprauata Si corrupta ciim in doftrina Si ri-tibus EcclefiafticiSjtum in uitæ connerfatione reprehendimus, óf emendari ciipimus,ad Apoftolicac do ftrina: Sf prim» Eccltfiæ normas cum timoré Domini conferrent, óf redt ins cognoicerenr. A diiuuio ufq, ad tempora Abrahæ fluxerü t anni xpi.in quibus adhuc fuperftite Noah generatio piorum queep iifipaded à uero ciiltu óf germana pietate defccit, ut maiores Abrahac cidololatriac accufantiir. Er ho-die afterunt Pontificij Ecclefiam Romanam inde à tempore Apoftolorum per annos mille quingen^i-tos Chriftiana: fidei fei uafTe puritatem. Veiiim tanta obtinuit in animis illorum obftinatio óf ftupidi-tas,utetiamfiipfinuncreminifcerent Apoftolijtemporumiÿ noftrorumcorruptionemrcprehcnderct, nihilindeieportarcntaliud,quam ut ha;rcfeos,fchifmatum,ac feditionis damnarentur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Poftremo loco, arbitrer óf ipfa nomina patruin in praclentieftê Decade obferuanda Dequinep Q.t(td cx tiomiiA prioribus diftum eft fupra in cake capitis pr»cedentis,obferuarione fecunda.In pracfenti coi fidei anda bu^patrU/it cot fuiit nomina Reu, Serug,Nachor,Therah Si Abram. Reufignificatpafcitc,Serugperp'cxûaccir- ligenàumgt; cuniuolutiim,Nahorarefalt;flum,Thcrah refpirationcm,Abram excelfum patrem. Itnqj Peleg,ubi fî

Î liii fuü uocauit Reu,id eft pafeite,Paris exprefsit, quo uoluerir poftcros fuos uitsegenere exercei i • nc rape nonemollefcere uita urbana,Nimrodica,óf Babylonicarfed uiram maiorum retinere, frugalem, rudern, óf agreftem,qiiam pafsim uidebat contemni ac ncgligi. Reu,ubi maliciam óf corruptior.c mor talium »täte fua inualefcere uidit,ur animi fui anguftiam, quam earn ob caufam fenriebat, expriracret, uocauit filium fimm Serug, perplexum uidelicet Si inuolutum, fignificans fui feculi malum aerate fsirf forepcius Si intricatius. Serug,uidcns omnia quseadiufticiam óf pietatem pertinent indies rarefec-re, Si inftar arboris arefieri, uocauir filium fuinn Nahor, id eft artfad um. nbsp;nbsp;Nahor noriinhil fpint«

prophetico inflatiis, uocauit fuum filium Therah, id eft refpirationcm : fperans fore, ut aliquid dare-turrefpirarionis diuininis,ne pq prorfus deqeerentur Óf conficcrentur. Therah prorfiis eodtinfpi-ritufidei acfpeiqiioLamcch peniiltimiis in priorc patrum Decade motus filium fuum Noah, id eft, quietem ac refocillationem appellauit, unum ex tribus ft lijs fuis uocauit Abram, id eft parrem excel-fumrpræuidens nimirum fore,ut pater fieret gencrarionis faiidac, Óf prarogatiuâ infignem apud enn-ftospoftcros fuos fortiretur. Hac confideratione pulchré dcprehendimus primiim qualia fucrint illorumfcculorum tempora, óf quibus alij cogirationibus fucrint aftcdi,quadcniq; fide acfpealij rerum meliorum expedationem ammo conceperint.

HæfuntautemgenerationesThare. Tharegenui't Abram, Nachor, amp;nbsp;Aram.Porro Aram genuit Loth. Mortuusç^ eft Ara ante Thare pa^ treinfuum,in terra natiuitahs (uæin Vr Chaldæorum.Duxeruntautê Abram Sc Nah or uxo res. Nomen uxoris Abram Sarai,amp; nomen uxo^ nsNahorMelcha filia Aram patn'sMelchac patrislefthæ. Erat au-tem Sarai fterilis, nec habebat liberos.

TulititaepThare Abram filium fuum Loth filium Aram filium fi lij fui,amp; Sarai nurum fuam uxorem Abrahæ filij fuijSc eduxiteos de Vr ChaldæorunijUt irent in terram Chanaan. Venerunt^ uftp Aramamp;. ha bitaueruntibi. Etfaftifuntdies Thare ducentorum quinqiannorû,5^ morruuseftin Aran»

e/l Aram anteTharepatremfuton.] Graecus clariuSj^wTr/«,« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tSIn Hebræo

’?y,id eft,ln facie Therah patris fui.Latiiu ucifio amphibologiä habet,qua: tolîi— tirinfpc^ione Hcbraici côtextuf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hi Yr

In Vr Chalil£orum.] Sic legit Hebraicé. Grxcus liabetjov tS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoe eft, in

Chaldseorum.Hieronymus ucrtit,In igne ChaldæorS.Nam Hebraca iiox nbsp;nbsp;nbsp;quandoqi igné acfla’”

mä,n3nb,fignificat.Recitathicä Hieronymo fabula Iudæorü,quitradunt Haran,fratrcAbraiis,P'‘‘’' pterea q» igné,tang Deum^adorare noller,in ignefuifle à Clialdæis conieélû, ingj illo fpcéfantep«^''' mortuû;Abrahamu uerô confimili modo igni traditUjinrtute Dei fuilTe creptum amp;nbsp;eduétu.Vnüni^ prolnbet,quo minus uoeë pro loco amp;nbsp;ciuitate accipiamus.Et infr«i fatis patet,nô folum Abrahä' mum,fed amp;nbsp;uxoré eins Sarai,amp; Lora pâtreipforu Tharali de Vr ChaldacornfuifTecdiKftos.Et Ki^ hi alicubi dicit uocem fignificare ctiâ iiallem.lofephus dicit Vr elfe ciiutatem in teira Chaldæorii-

KM tscirij^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft filia Aran, amp;nbsp;pater Melcha, 8C pater lefclia. In HebrïO'i'

ns’O’’ nsbis *'3tlt; n3 quod uerti poteft,pater AIilcha,amp; pater lei'clia.uel, patris Milcha SI. pi tris Icfcba. Mihi uidetur legendum efte ad hunc modum ; Et nomen uxoris Nalior Mekha fiiiailri'gt;' pater AlelchæCipfe eft) ôC pater lefcha:.

Et eduxit foJ de Vf Chaldaorum.'] Hcbr.eft,Qnl!lt; 'M«y'\id eft,Et cgreisi fiint cum eis. Sicuerrit PaSi' nus.Munfterus reddidit,Et egrefsi funt pariter.Tigurina,Et egrefsi funt fimiil. Apparet Hicroiiyinai’' fine uau in fine legifle onW Kyv\,id eft. Et eduxit eos.Poteft fic uerti : Et egredieudo,id eft, cücgKtleft tur,uel egreifus eftet ipfe,*^H ï^^de quot;Vr Chaldæorü, ut irent in terrä Canaan, uenerunt ufqj Haian,Stt'

Etfriiij'iintdies Thdre. ] Graecus quaedam adiecir,quae in Hebraco non liabentur; km inquJf» ïB-Æiraa «î nbsp;nbsp;nbsp;jgt;x',id eft,Et faifli funt omnes dies. Omnes, no eft in Hebræo. Deinde adiecit :

quod nec ipfum in Hebræo legitur hoc loco. Inter Haran autem amp;nbsp;Charan, id eft difcriminis in bræo,quod Haran nomen uiri fcribitur per he,13n Charan iieró nomen lod per ches ph.

HiC futttgcnerätioncsThdre.Thc{regenuitAbrS,iiahor,Gr Arrf.lRefiimitgenerationesThare.Ninftl« illis,præfertim de Abrahamo,erat quædam comemoraturus. Qiiare leéiorem hac repetitione quafi a fequentia præparat ôi excitât.

Porrô Harangenuit Lot] Narrat hoc quoip propter fequentes hiftorias, ut feiamus qiioufçpcogniH fuerint inter fe Abram Si Lot.

Mortuufcji eft Haran ante Therah patrem funm, in terra natiuitatiilu£ in Vr Chaldaorum. ] Sic abfoluit «■ expedit ea quæ Haran conccrnunt.Nihilhabebar de eo memoratu digniim,qiiod exponeret, nifiä’? nuirtet filium Lot, Cæterùm, ne mentione iilius defideraret leélor, ubi narraturiis eft, Theraii liiinc eu Abrahamo 8C Lot nepote fuo de Vr Chaldæorü efte profeélum, admonet iino amp;nbsp;altero uerbo, mof' tuü eftê eum in terra natiuitatis fuæ,in Vr Chaldæorü,præfetite adhuc pâtre ipfiiis,ante§ inde mig™' lcr. Et hoc fignificari puto per id quod nö fimpüciter dicit, efte cum mortuû in Vr Chaldæorü,in W' ra natiuitatis fuærfed addit ‘'’'3K h3n *'13 b3!’,id eft,corâ pâtre, præfente pâtre fuo amp;nbsp;adhuc in Vr Cha dæorû cbftituto.lofephus fepulturâ Haran adhuc fuo tëpore in Vr Chaldæorü oftenfam fiiilfcfcnbit'

Duxerut aüt Abram er Nahor nxoret. Nomen uxoris Abrahte Sarai,er nomè uxoris Nahor AVlchah,cr^-1

Vxorc omnino duxerat Si Haran, quandoquidem fi liü genuiftc feribit. Huius tarnen nullä facit men' tion?,meminit uero uxorü Abrahæ Si Nahor,propter fequentes hiftorias. Arbitrant Sarai amp;nbsp;Mik ' fuifte forores code pâtre genitas,amp; Sarai efte lefcam. Meminit huius opinionis Hieronymus. Et phus in ea fuit fententia.Nihil tarnen habet certi.Immd infra cap.xo.manifefle' uidereeft, Sarai dfe®! no Haran,cui hic lefca adfcribit,fed Therah patris Abrahæ,ex alia matre natam.Qiiis aüt fit hie Harm pater Mikhæ Si Iefcæ,nô liquet.Non efte fratrë Abrahæ ac Nahor,ex eo iiideri poteft,quod cü dix®t Mofes,nomc uxoris Nahor Mckha,filia Haran,adiecit,patris Mikhæ Si patris lefcæ; quafiuabisi® hunc Haran à priorc feparare uoluerit. Vertim tutius cft,ut cum alijs non nifi de ipfo filio Thare ac® tre Abrahæ Si Nachor intelligamus.

Erat aut Sarai flerilis,nec habebat liberos. ] Et hoc leruit lequentibus hiftorij s. Qiiod an t né foin didb fuifl’e earn fterilem, fed nec ullos habuiftè liberos, neç duntaxat libcros earn non habuifle, fedftcrikm quot^ fuiftê cômemorar,non eft taurologon, fed ad hoc didfiim, ut nô tantum expriineretur nullos® fuifte liberos,fed fimul iilius caufa redderetur, quod uidelicet fterilitatis uicio laboraretideindefignif® retur earn fterilitatem non accidiftê poft aliquot liberorum partus, ficuti nonnunquam acciderelo!«rgt; fed duraflê inde ab initio nuptiarum,inde^ fadlum tft'e,ut nullos pareret liberos.

Tulit itaq; Thare Abraßliiifuii,erc.'j Hadienus qiialemcunrp cognitionë Therah acfiliorücius,qdg‘ nerationes illorü,paniä,amp;;conditione attinet,paucis tradidit,properans ad potioraznunc uero Iiiftona migrationis eorü obiter attingit.Qiiatuor aütcömemorat. Primü,cum quibus migrauerit ThcrahrCn Abram uidelket filio ipfius,dtinde Si Sarai uxore Abram,nuru fua, tertit) cum Lotetiänepoteip®!-Secundü eft,unde migrauerit.'de Vr Chaldæorü uidelicet,hoc eft,deloco patrio.Tertiü,quo migraut' rit propolito. Vt irent, inquit, in terrä Canaan. Qiiartü qgt; anreg in terrä Canaan ueniftent, manferint Si habitauerintin Charran. Non exprimitiir, quare non redfn migrauerint interram Canaan,fedin Chan an manfioiië conftituerinr.ludith quidem cap.y, legimus, Deum ccrli præcepiflè illis, utcxirent inde,amp; habitarent in Charran.in Græco tarnen pro Charan Chanaan legitur. Quare nöeftutcaufaS huius rei inanes cöiediuras fequuritradamus. lofephus dicit Tharah propter ludfüfilij fui odiofu® terram Chaldæorü profecutü,ideo^ patria fede rehdia in Charran Alefopotamiæ ciiutatem migra® Etfidi

Et fiHifunt dies Thàre ducentorum i^uinei; dnnorum,crmortuus tü in Charan. ] Sic iiîtâ Tharc Mofes ex-A pcclit,amp; ad hiftorias Abrahæ properat.Nô meminit, qua fucrit ille xtarc, cum Me fopotamiâ relinque ret, amp;nbsp;in Charan habirationc inftitueretrunde ne illud qiiidem conijcere licet, quot annos in Cliarran habitarit. Non putauit itia neceflariô requiri,quare obiter ad hiftorias Abrahæ narrarionem traduxit. Canan autem hanc Plinius lib.r.cap.i4. Carras uocar, amp;nbsp;inter oppida numerat Arabiæ, ad mare rubrum pcrtinentis.Sic cnim fcribit: Arabia fuprà didla, habet oppida,Edeflam,qua: quondâ Antiochia ditebaljCalIirocn à fonte nominatâ,Carras clade Crafsinobiles.Hæc Plinius.Lucanus afsignat hanc ciuitate AflyriîCjCUdicit,Aflyrias Latio maculauitfanguine Carras. Nôuideo quid moueatquofdâ, 9gt; inter Cliarrâ amp;nbsp;Carras difcriniinanr,amp; hanc Arabiac, illas Alcfopotamisc députant, amp;nbsp;tarnen utrancp amp;nbsp;dadem Crafsi amp;nbsp;peregrinationem Abrahw,non Charræ Arabicæ, fed Charris Mtfopotamiæ afsi-gnantjcum S.fcriptura manifefte' dicat Abrahamum relitfla Mefopotamia uenifte Charran, ficuti uide rt dl Atl.r.amp; Judith y. amp;nbsp;Plinius cladem Crafsi Charris quæ in Arabia funt tribuat.

Q.V AE S TI O I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A f ■ Ahrl

'EherabgennitAlgt;r.iin,îgt;!dhorcr‘Ardm.] Mouent hic quæftionem,fuerit'nc Abram primogcnirus The

nb,quandoe]iiidéiam fecundo duobus fratribus fuis præponit. Variât hac in rc dcdlorfi fententiæ.Ex f^ogc/Kfllî. Hebræis quidam ftatuüt eum fuiife primogenitü, nulla alia ratione moti q g? propenfiores funt ad aile rendam gloria carnis fuîc. Arbitrant enim mulrüfaccre ad gloria carnis Abraha.’,adettp Si luæ ipforü, fi aflcrât Abraliatnn foifle inter fratres ipfîus primogenitü, ac pro dignitate ac iure primogenitura; do minis qnotj obtinuiife. Hic eft illorum affcdtiis non fpihtus,ftd carnis.Putant aütpkirimü labefadtari bonoicpatriarchæjfi negetur fuiife cum primogenitü,quafî iandti huiufmodi carnis prarrogatiuà mo-rtntur,amp; né potioribus à Dco cumulent hononbus.Ncc Seth,necSem, primogenitifuerunt, quemad moduni nctj Jfaac,nc(p Jacob,ramen nihilo funt ob id unquâ in Ecclefîa Dei uiliores Itabiti.

Lyranus negat Abrahamü fuiife primogenitü. Et hac de re colligit ad hune modü:Sarai uxor Abra bïfcaindum cômunem fententiam,expofitorü,foit filia Haran.De ipfa ucro feribitur infra cap. 17. Pu tas neeentenario nafcctur fiiius,amp; Sarah nonagenaria pariet f Ex qiio patet, g, Sara trat iunior Abra hamdecem annis tantum.Siigitur Haran fuit iunior ipfo Abrâ,feqiiinir,g, non habebat decem annos quandogenuitSaram, immo nec odlo, quia inter natiuitatc Abrahæ Si illius fucrunt plusq duo anni. Quod uidetiirinconuenicns, maxime'illo tempore, inquoincipiebant generate, quando étant co iicl 7o,annorum.Etidco melius uidetur dicendum g, Abram fuit ultimo natus de tribus fi'lijs Thare,iSC ta men nominatprimd propret eins dignitate,ôdquia ponendus erat caput Si ftirps generationis fequen ® tiSjdf quia primofadta cftei repromifsio expreila de Chrifto.Hscc Lyranus, Veriiin,meo iudicio,non fatis firma ex eo iiidentiir eilc,quod infra cap. 10. ipfe Abram ad Abimelech de hac Sara uxore fua di-xiifelegittir: Alias uerc'foror mea eft filia partis mei,5f non filia matris mere, Si duxi earn in uxorem,. Quibus uerbis innuitur,Therah plûtes habuiife uxores, Si ex alia Abrahamum, ex alia genuiife Sa-rain.Dcinde nonuidco,quæ pofsir alicuius momenti ratio afsignari,ob quam Mofes non dixeht ; No menuxoris Abram Sarai,filia Haran, quemadmodum mox de Milchah uxore Nachor fubijcitr Nomen nxoris Nachor Milchah,filia Haran. Ettertio,omnino infi'rmum eft Si incertum,quôd per Jefe! filiain Haran, intelligunt ipfam Saram. Non eft enini aliquis locus in hiftorijs facris, iibi Sara Jefeah uocetnr. Et ucrofîmilius eft didturum fuiife Mofeti, nomen uxoris Nachor AJikhah filia Haran,partis MikliïSi Sane,qnàm,partis Milchæ amp;nbsp;Jefcæ.Quare non uidetur elfe firmum argumentü Lyrae,quod hocfiindamento tain infirmo Si incerto nititur.Qiiemadmodum ncqj illi fatis folidc colligunt,qiii A-brahamü ex eo indicant clic pnmogenitü, quod priore loco nominaturne animaduertentes quemad modum in Sem ftlio Noe,qui amp;nbsp;iple confimili modo duobus fratribus fuis prseponitur, ira amp;nbsp;in Abra hamo nonfpcclari à Mofegioriam carnis,fed magis prarrogatiiiam fideiamp; honoris à Deo coIIari.Sic aroitror quidem Haran elfe primogenitum,non Abrahamumiquemadmodum Si author Scholafticx liiftoria:,ordinem hieprarpofterum. Si Haran primogeiiitum, Abrahamum iierô peftremumefledi-cit. Verum fimiilfateor,non uiderc mihi fatis eflê certum argumentum corum qui hoc ex eo colligunt, quod Sarafueritfilia Haran.Qiiaproptet caurius eft, ut etiainfi magis arridear,Haran cfTc primogeni tum quam Abramaiihil ramen affïrmemuS,nec aiiorum iêntentqs réméré' contradicaiiKis.

Q_v AE ST I O 11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oitomodo rte-

Tulit itaq; Therah Abramfiliimfuum,çr Lotßlitm Haranfilinmfilij fui, nbsp;nbsp;Sarai nurtim fuam uxorem Abra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adfcribatur

lie flij fui,ç^ eduxit eos de Vr Chaldteorü,ut irét in terra Canaan. ] Nafeitur hic quacftio,quomodo Mofes nbsp;nbsp;, jAbraha quot;

Therah tribuar,quod Abrahamum filium fuum cum uxore illius amp;nbsp;Loth de Vr Chaldæorum cdnxe- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chaldieo

fit, cum infra cap. i;. fie Deum Abrahæ dixilfe Icgamiis : Ego Dominus, qui eduxi re de Vr Chai- eduxerit tiæorum,ut darcm tibi terram iftam,amp; pofsideres cam.Si Deus Abrahamum de Vr Chaldæorum edu xit,quomodo datur hoc Therah patri ipfius?

Refpondeo.'Nihil eft hic contradidlionis.Licet enim né fit expreffum, quomodo quibusej; de caiifis Therah migrationem hanc de Vr Chaldæorü ut in terrâ Canaan proficilccrctur inftitucrit, neep id li-qiicat,qi'io Deus Abrahamum cduxcriticertum ramen eft,quicquid hic geftum eft,non humano,fcd di uinoelfe confilioSi impulfu geftum. Adl. 7. legimus,AbraIiamüdiuina elfe uifione hac de te adhuc in Vr Chaldæorü admonitü,eaml]j uifioné crcdibile eft ilium parti fuo fignificalfe,amp; hune obtemperafte, tnigrationem hanc inftitinfle. Nihil in hoc fenfu eft, quod prohibeat quo minus utrtim«^ ucrc'^ dici pofsit,

pofsitjCnm q u d Therah Abram amp;nbsp;rcliquos fuos de Vr Chaldæorü cduxerit,rum quód Deus hoeft' Cerit. Thcrah fuit inftrumentü opcris huius,author ucro Deus. Scio fabulas Hebræorü a noftrisquetf rccitatas : uerum iudico eas tanti non efle momenti, ut ab illis approbari debcanr, qui certis delcftati' ßt^genfs, tur. Burgenfis arbitraturhanc edudlioncmde Vr Chaldæorum non accidifle fine grandi miiaculo, propter uerbü Dei,Ego cduxi te de Vr Chaldæorîi,conformc iHi quod Ifraeli dicitur, Ego Dns De® tuus,qui cduxi te de Aegypto,dc domo feriiirutis,amp;c. idcoq; hand abhonet .i fabulis ludæorü. Habu« ille fuas cogitationeSjUnde tarnen nihil poteft certó coliigi,etiamfi damns caufam iftam hand fuilfc fit« infigni geftam miraculo.lllud ramen non eft tranlciindum,g) Therah dicitur cduxifle non foliim AbU hamum,fcd amp;nbsp;uxorcm illius amp;nbsp;Lot,de Vr Chaldæorum.Si hoc effet deigne inrelligcndum,fiaitiH« ronymus Nehemiæ cap.p.uoccm V'HQ ucrtir,conlcqueretur non folum Abrahamiim,fcd amp;nbsp;Saram^f Lot in ignem fuifle coniedlos : deinde non mero aliquo miraculo,ficuti pueris illis tribus in Babyionc accidit, fed humano minifterio fuiffe edudtos.

lufii habitant in Mortuiet tiaran coram patre fuo Thar ah in terra natiuitatii futc in Vr Chaldaorim. ] Cófiderandiini hf medio impiorit. cft,9gt; patres fandli populi,etiam ilk qui ad genealogiam Chrifti pertinenr,habirarunt in Vr Chaldato rum,in medio impiorum amp;nbsp;eidololatrarum, idtp non uno SC altcro anno, inftar peregrinorii, fcdtati' quam in patria ten a,quæ hic terra natiuitatis Haram uocatur,amp;l ut in lehofua cap.x4, legimiisbVCi ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft à feculo,tanquam indigenæ.Hæc plerunqj fors eft populi Dei,ut habiter in medio impiorum,®’

Generafio fan- Deinde obfcriiandii cft,hoc loco uerü elle, cuius fuprà menrionë fcci,nëpe ne fandlorü quidëgencra éforuin non diu tionc ac pofteros in liera cognitione Dei ac fincero cultu conftaiiter amp;nbsp;ad fine uf^ perfeucrare, fedpoü tn Itéra pietate unam altera gençrationë inclinare 8C deficere ad corruptionëeorum, inter quos uiuunt amp;nbsp;liabin®' Accidit hoc pofteris Scm,quorum fupr.1 caralogum uidimus.Nonfolum habitaruntin Vr ChaldïO' rum,fed fid alienos ibi deos adorarunt. Sic enim de illis lehofua i4.1egimus,Iehofua ad populiim

lirarnin concionante ad hunc modiim; Hsec dicit Dominus Deus Ifraek Trans fliiiiiiim IiabitaueruiH patres ueftri à feculo, Tlierali pater Abrahæ Si pater Naclior, feruieruntlp dijs alienis. TuliergopJ' trein iicftriim Abraham de Mcfopotamia; finibus, amp;nbsp;adduxieum in terram Canaan,amp;c. Ergopatr^® popiili Dei in Chaldæa conftitutiab unius ueri Dei ciiltii ad cultus plurium amp;nbsp;aiiciiorum dcoru® Alt O' Abrah.t deorum defccerät,fic ut SC paterna domus Abrahæhacelîetimpietate polluta. Sunt qui ipûim j fuerit eidolola- Abrahamü eidololatram 8i alicnorum dcorum cultorem fuifledicant. Veriim quoniamnulloalio^'

fcriptLirac loco nituntur, quàm co qi;é iam ex lehofua cirauimus, non poftiim illis alTenfiri. Nt(f c®quot;* leliofua de Abraliamo prædicat quód aliènes dcos coluerit, fed de patribiis antiquis amp;nbsp;maioribustf' raclitarum,amp;l iiominatim de Therali patre Abrahac amp;nbsp;patre Nahorait fignificctjfuiftê patres Ilraeli-

tarum eidololatras ufcp ad ipfum Abrahæ patré.’iSf hoc malum durafle, donee Abraham,tangprimu» eidololatriæ huius execrator,inde ex patria terra diuinitus euocaretur,amp; a genreimpia fegrcgarctur.

Qtfôd lïaran Tertio,ncc illud tranfeundum eft,qgt; Harà coram Thcrah patre fuo in terra nariuitatis fuîc,mortHiiS tnortu.K in fuiffe fcribitur.Videtur ad rerrenäpertinerc fcliciratc,lî quis in terra nariuitatis fuæ praefente patre,d®' terra naÙMtatii molp paterna adhuc in pace confiituta ex hoc feciilo migrauerir, præfertim fi poft ilüus obitü perturba tionis aliquid acciderit, quale eft quoddomui Therah poft mortem Haran ufuuenit,ut cutn fuisI exul. Verü fi qd hic eft falt;ftü,relt;flé côfiderctur,magis ad infeiicitatë eft q ad felicitatercferendfiiqnando' quidc reuera infeUx eft, qui in loco impieratis,inrer impios Si eidololatras ante tépus gratia mont,ƒ fecutura uoeationc eeeleftis gratiæ priuatur.Nolim réméré iudicare de fide ac falute Haranrueräidaitt' mo,mti!ro felieius fuific exiliü Abrahæ,quantrtuis molcftum,q morte Haran licet in terra natiiiitatis^

Bpiphatûus. P^^ria mortui acfcpu'ti.Epiphaniusaduerfus hscrefeslib.i.ficfcribir;Nahorgenuit Thanah.Hinc®*' tiü fumpfit figmentu ftatuarü pei- iueißeiu feientiü figuiinâ, ac per artë hums Tharæ. Et paulop®^ Nemo unq priprum hominu ante pan e fuum eft mortuiis, fed patres ante filios morientes, reliquerut eos fuccefibres. Thaïe ucró,quoniü acmulü Deo per artificiû fiiü præpofuit dignas fadiis panasdA ipfa fua arte ftimulatus.Et hoc S.fcriptura per admirationë fignificauit,dicësrEr mortuiis eftHaramO ram Thare patre fuo in terra natiuitatis fuæ.Hacc Epiphanius.Si certd conftarer,quo genereraoriistH ta fundliis fit Haran,poflet hac de re iudicari certiuS. lam cü ea de re nihil habeatur certi,quorfuniatd' ‘ net ex inccrtis incerta colligeref nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIOII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

QUi/fes uxorcs nbsp;nbsp;DuxcrütautAbraham çy'l^iachor uxores.üomenuxorii AbrahàSarai,nome uxorisîiachor

duxennt fanüi patries Mi'cha: patris ic/cæ.] Obferuandû hiceft qualcs duxerint iixores patres iftipopuli Dd. patrci. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non ram cm hoc agit ÀlofeS,itt doceat nos patres iftos duxifte uxores,qd utiq; fëcerant lt;3^ illorü m®'’

rcs,dc quibus tamë nihil huius nieminit,q ut adinoncat quas iS^ qualcs duxerint,Abrâ duxitSaiai,pa' tris fui ex alia matre filia.Nahor duxit uxorë Milchâ filiafratris fui Haran. Ergo nuptias aliénant w-tarunt, amp;nbsp;uxorcs fibi de domo amp;nbsp;familia paterna fuinpferür. Nulla rum erar lex fcripta quxhocfti-cipcret,fcd uel maioru ftiorum utftigijs iiihæferunt,uei finguiari hoc cautionc fecerutit. Credidcrimaut cum fuilfc piorii mortm, iit fcruaiidæ auitæ pittatis gratia aiienorû coniugia iiitarinr, quodpofteah*^ ipfe Abrahà in nuptii s filij fui liaac, amp;nbsp;Ifaac in conniibio lacob fill} fui diligenter obferuaiiit. Tandn” fub Mofc cautio ifta legis eft diligentia circuiifcripra amp;nbsp;authontate confirmata. Cautio ifta fuw f ûij eft ncccflana,qiiandü ftitcr eos uiuKur,ijiü aliciüliint à uera fid« amp;nbsp;picrate.

A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVA TI om.

Trilt Mt Sarai fl erUis.quot;J Cor.fidera bic,qiiam pamm res exftrtiîr confilijs Dei cciicniant, quibiis quit fanftos fuos concernunr, mirabilitcr difpcnfat Abram uocatur pater excelfus.Hoc tiominis acceperat ^^itiifanéiorunt non fine inftinftu fpiritiifiTar.dlijquod illi poftea criam accefsione aliqiia eft aiidium. Sara uocatur Dó- ßt^tuiia cot^lijs minajprincipifta.Pofcebant ifta nomina hoc ipfum qtiod diuinitiis erat dcftinatum,magnam uidelkct conueiiiat. pofteritatis multitudine.Veriim fortuna externa amp;nbsp;ftatiis uitw ipforü nibil buiiis prîcfcfcrebat. Erat c.^ nim Sara ftcrilis liberos necp babens neq; cxpcdlans, unde abcuius effet pofteritatis indiciü. Sic erat A--bram excelfus pater fine liberis,uxorë babens fterilem Si infcccundam. Vertim boc padlo Deus déclara re uoliiit, fernen illud Abrabar, quod expe(flabatur, cuius ille pater futurus erar, non Conftare facultarc carniSjfeddiiiinægratia; libertate acpotentia.Ad bocfernen pertinebant nö filij carnis,lfmacl Si EfaiC fedfilij gratiæ Si eleólionis, Ifaac Si lacob. Quare feciindü Apoftolica; dodlrin« ueritatc filij Abrabæ flint non nifi illi qui ex fide funt Abraba;,ut fit iple pater credentiu non folum Hebra:oru,fed Si gentium

Tulititat^Thare fUiu fuumAbrà,^ Lot film Aran finît fiHj fui,cr Sarai nuritfitS uxoran Ahrahte filij (ui,et Qjfo Hudio uet filait eos de Vr Chaldieorü,ut irent in tetra Canaan-Venerutq; u'q; Charan,^:^ habitaueriit ibi. ] Primü illud nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;parentes^

confidercmus. Abrâ uifionë Dei cîi adlnic in Mefopotamia effet accepit, qua iiibebat exire de terra fua uel parens filioi cognatione fua,ac proficifei in terra qua monftraturus effet ipfi Deus.cui uifioni obediens exijr quó fiuo; in caufa uocabatjflcuti legimus Aifl.r. initio capitis.HicdicitMofes ; Tulititaep Tberah filiü fuü Abrâ, Si Lot Dei lucrijiceti filin filij fuijamp;cöó eduxit eos de Vr CbaIda:orQ,ur irent in terra Canaan,Cum ramen nusq legamus ui debeat. fione Deifaftä effe ipfi Thcrah,fed Abrabar.Qiud bic aliud innuirur,q ftudio,fide ac diligentia Abra.-hifacquot;tueffe,utTberah pater ipfius confortiüSi conuiófum eidololatrarü defcrcrct,amp; uocationi Dei obediret f Quod aüt eidololarra fuerit, ex eo pater, cuius fupra obfer. prima admonui. Admonemur hoc exemple,quo in caufa Dei fatagendum fir,ut fibus parentes,Sf parens filios fuos lucrifaciat,ßC ad «gnitionem ueritatis perducat. Cogitent etiam patres,q non fit indecorum, etiamfi per filios de ueri-tate admoniti paternas opiniones abij ciant, Si ueritati locum præbeant.

Deinde,cogitandü eftjqua: fuerit authoritas maiorfi erga filios eriä iiXoratos. Abrababebatuxorc, Auilroritof nid^ tarnen aiithoritas migrationis buius tribuinir ipfius parri Tberah,de quo Mofes fcribit,g, tulerit fi- iorü erga filiosi liumfuum Abram, amp;nbsp;Lot nepotemfunm,amp; Sarai uxore Abrabæ filij fui, illoslp de Vr Cbaldæorum etiam uxoratos. «diixerit.Cohabitabât uetcres,amp; familias fuas quafi domii indiuulfam authontare fenioris fiue patrisgt;

J fineani,fiueproauiregebanr,quam inferiores omnes agnofcebant,5C obferuabanr. Nunc parentes uix »gnofeuntur à liberis, etiam ilbs qui nondum paterna cura carere poffunr.

Tertio,nec illud tranfeundum eft,$ nulla hie fit menrio Nahor.Abram,Lot, Sarai,cum Tberah Df eo quod Tid patreipforum migraffe fcnbuntiir,de Nahortacetur.Si ante migrarioneiftam mortuus fuiflet,admo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chaldaitt

nuiffetdeeo Mofes perinde ar«^ de morte Haran.Quid igif aliud in caufa fuifle putabimus,gj migran- tHitnfitt tibus non annumcratur,q quod patriam terram relinquere nolens malucnt diuclli a patrc,ac ffarribus

habitare aim impijs,g und cum fuis peregrinatioms fubire moleftias? Videmus expteffum eXemplfi hominis carnalis,molbs ac delicatirqui pluris faciar quietæ uiræ commoditatem, g amorem amp;nbsp;conui-^iiimtampaternum qfi-aternum,cum incômoditate aliqua coniuniflum. Sic forlan ad tempus anima tus fuit Nahoruerum poftea mutata fënfentia fubfeqiiutus eft pattern Si frattem. Si uenit amp;nbsp;ipfe Ha-tan,ibi(y poft obitum parris ac difCcffum Abrabæ manfir.

Qiiartô,üblêniandumeftquoddicit,Veneruntbp ufç Charran, Si habiraueruntibi.Cbarranone.- Qdi^t^fdf; pofiit , rat in terra Canaan,fcd in Arabia, inter Mefopotamiam dC Canaan. Licet ignoremus, quare fubftite- fiHus in caufa tint habitarintip in Charran,cum effet Abraham uocatus in terra Canaan (nam quod fupra' exquin- D« parentît fie to capite Judith citaui,ucrba funr hominis pij quidem,uerùm adbuc ethnicijconfiderandum ramen eft, fie neceßitatibud qiiàm fuerit Abram obferuans parentis fut. Eft eniin uerofimilcjfaftum effe boc propter fenium The.- rfccommodttre* rah,ne prolixa ilia peregrinatione prorfus ccficeretur. Rarione huius habuir Abram, ideclp quamuis t/fetin Canaan iiocatus, badlenus tame in Charran habitare fuftinuit,qHatenus id parns pofeebat ne cefsitas. Jntcreatamcn accept) oraculi Dei non immemor, peregrinationis inftirutum ex animo fiic» haudquaquam abiecit, id quod leqiientia teftanfur. Admonemur hoc exemplo quoufiÿ in caufa Dei pofsit filius parentum fuorum fefi: accommodate neceßitatibuS/

TtfiailifiuntdicsTbetahducent(rrumqtdnq;annorumctmortttuscflinUaran.'] Cogitandum biceftnon T^etalr non eii tfie fine fingulari confilio Dei fadlum, quod Tberah pater Abrabæ mortuus eft in Charan, priufquä fingulari co in Canaan iieniffenr.Terra Canaan erat Abrabæ promifl’ajac femini illiuS,nö Therab parri.(^iare nc fiiio Det in Chd pra:rogatiua hanc Abraham non fingulari munere Dei, fed ex iure paterno confecutus uidcret, redl? t‘an mortuus^ fadiimeftutTherah promiffam banc terra haudquaq ingreder€tur,fed in Arabia moreret. Deinde^ quoriiä no erat Abram promifsionis Iniius effedtu ftatiin ad ingi effum terræ promifl'æ potirutus(nelt;5 enim uel latü pedem in ea poffedit, nifi unicum agrü quem fcpulturæ gratia coemit) ne Tberah folidæ fidei potentia ac firmitudine deftitutiis offenderetur,ôf de promißione diuina dubitaret,etiam hoc no mineconfultifsime’faiflum eft,ut antequam terram Canaan attingeret,in media peregrinatione fubfi-fttrct.moras nedlcrct,Sf morte obiter.Accedebat etiä fenifi, quod inftitiitæ erat peregrinationi ihcóue-mens.Sic feruiuit Deus no modo difpenfationis fijæ prouidentiæ,fed di infirmifenis imbecillitati.

A R G V M B N T V M C A P I T I S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

VOcdtur Ahrahi .t Deo ut rcliila domo paterna proßcifcatur in terra Canaan. ïn terra Canaan nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Cgt;ei cÖfirmatur,et /Iruilo aîtari Deu inuocat,p()ü aliquato famis neeeßitate adaólut in Aegyptü

Ixitaüt Onsad Abra: Egrederede terra tua, decognationet^^ 6 amp;nbsp;de domo patris tui,8ó ucni in terräciuani monflraucro tibb'^ ciäcp te in gentê magna, amp;nbsp;benedica tibi, magnificabo t uüjCriscp beneditflus. Benedicä benedicetibus tjbi,amp; maledicâmalf^'^*' centibus tibi,atcp in tebeiiediccnt uniuerfe cognationes terræ, fus efl itaq? Abrâ,ficut præceperat ei Dns,amp;riuit cû co Lot. Scptuagiii^^ quincp annoruerat Abrâcûegredewtur de Haran. T ulitcp Saraiuxoj^ fuâ,Ôd Lotfiliüfratris fufuniuerfamcp fubftantiâ quam poflcderantA animas quas fecerantin Haran,amp;regreßiifuntutirentin terrain Canaafl' amp;nbsp;ingreßi (tint terrain Canaan.

E^mfcrr.] Sic habet Graecus /ƒ Vcriim in Htbrxo legitiir “iV eft uadetibijfi quamiir. Alias legi poteft uade iiade de terra tiia.

De cognatione tua ] Hcbr.nm’7i'CT2,id cft,de folo natali,ii€l,de patria nia,quemadmodiim amp;nbsp;li reddiderüt. Graecus reddidit,«« th} nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, amp;nbsp;de cognatione tua, quam ucifionelsti’'“^

Erisgj benedidus. ] Sic uertit Si Gi sens. Hebraicô eft TT'nn^ id eft amp;nbsp;fîs'benediâio Monflf“® uertit, ut fis benediiftio.

Vniuerf^ cogiMfio«« tOT#.] Hebr.nïnHn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Graecus habet wtëir« (t; pvAZ(ï.-, id eftoinHf*

EXPLANATIO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Tandem ad eas hiftorias pernenet Mofcs,qua: patres populi Dei 3C nctiores 8C celcbrioreS,Abra ’ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnum uidelicet.BaaciSë Iacob cöcernunrquas etü fufius eft aliquanto profecuturus, nö moddproP'^,

ir.fignem patrü iftorum fi'dein ac pietatc.ltti SC propter tximiaspromifsionts Dei; deinde îilius prouidentia SC gratiä,qua le Den eflê Abraha;,Ifaac SC Iacob omniä euider.tifsime' demorft^“''’ Eftaütpræfens ifte coiittxtus bimtmbris. Nam primiim ectinet oraculum DeifaiftumadAbw®' deinde commémorât, qua fide Abram 3C obedientia oraculo Dei obtempcrauerit.

ORACVLVM DEI.

Tnio eontinen - Dixit ant Dni ad Abrd,Egredcre de terra tua,Grc.] Duo habet oraculü hoc Dei, quod primuintertï tur hoc oraculo Iegit,quæ Abrahä diiiinitus accepiGiuffum uidelicet 8C promiftiim.Ad iufTum pertinehqddicirEgrf’' D« , gt;. iufiim. dcrede terra tua,amp;fc.Nolebat Deus Abrahamufiium, que ad res magnas fingulari gratia elegeratjd® Egredere de ter tius coinierfari,ia(ftarf tcntari, periclitari «Se adfliclari in medio impiorum, etiam cognatoium. ra tua^çtdc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iubet,ut cgrcdiatur,hoc eft,prorfus feiê auellat ac feparet,etiä cöiiidf u corporeo,de terra, id eftreg®quot;'

illa,in quaciuitascrat qua inhabitabat,dem’'7A'12,id eft folo SC loco natali ; uelut altjs placet decogni

E.‘ tient interrà tione 3^ genre fua, 8C de domO patris fiii.Nec iiibet tantü ut egrediatur, fed fiinul admonet quo ijuain tnonilra- ac migrer.Et ueni,inquit,in terré qua monftrauero tibi.Haud quide exprimit nominatim,qud migr^fC

debearfimul tarnen indicat,cfle certü quendi ioeü conftitutu,ad que debeat diuerterenie fatis efTeput^h fi Mefopotamiä doinü patris relinqiiat,nec referat poftea, ubiubi mantat. Qiiare promittit fc mon^ ftratiiruin illi tcrram,ad quam migrationc fuain dirigat.dicens. Et ucni in terrä quam moiiftrabotib^

Ad promifsu perrinet,qd fubiügitTaciiep te in gentc magna, öd benedicä tibi,amp;c.Hac,pinifsione'’’ ftituit Abrä in principe ac patre populi Dei,inde ad fine ufep müdi fecuturi. Qjiare nö debet infpiemä ipfitis duntaxat perfonä, fed tang pâtre multitudinis credentiû cëcerncntia qua: in craculo ifto legunt.

Principió,dicit Faciamte ingentcmagnl. Promittit non qiialemcunqj pofteritatis multitudinc/oi tarn fcECundam SC numerofam, ut abeat in multitudincno mediocris ahcuius, fed ainplifsimagfW'^'

Deinde,Et benedicä tibi,inquit Hoc eft,reddam te diuitc,fehcem,ac profpero reriim fucceifii utentt* Significat enim benedici à Deo,omnis generis gratia,felicitate,ubertate, acrerum profperitatedonari. Elfe hoc fadf um,quod terrena concernit,fcquentes teftantur hiftoria;. Vide infra C3p.x4. in utrbisitfui Abrahæ. De fpintuali benedaftione fuo loco adinonebimus.

Tertio.M3giiificabo,inquit,nomen tuum.Polliceturilluftrem nominis memoriam.Qd Sictebiiit ficijs infignibns,eximijs ac multis cumulabo, ut pafsim ciim in uita, tum poft mortem nomen tueW fiat fpiendidum SC lüuftre.

Qiiartó.Etfis benedi(ftio,inquir.Poteftha:c particula bifariamexponi. Primiim utfit aiixcfisexpt* menda: gratia pofita. Q^d.l^tud nccefle eft benedidionis recenfere fpecres ? Vftjadeó te omnis generis boiîii

E X P L A N A T I o* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tpi

A boniscumiilabo,iit nô modo bcnedichiSjftd ipfa fis bencdiôbio.Iam ira dcccrno ac ftatuOi Efto ipfii be nediftiojipfa profperitas ac félicitas.Deinde,iir ad fequentia rcferatiir,pfrtnicat^ non folû ad eam be--nediftionéquæ perfonæ ipfiiis Abraliæ diiiinitus eftcôccfia,fed ad eam iqiicqjAlua propter ipfiim,uel, fl mauis,in ipfo etiam reliquis crat diuinac bciicdidlionis gratia confercnda.

Q[iintô.Benedicamdnqiiir,benediccntibus tibi,atqj makdicâ maledicentibiis tibi. Qx.d.Non folum ^enedicitm tw in eo declarabo, quant fis mihi cliarus amp;nbsp;acceptiis, g, rebus tuis in omnibus bcnedico: fed in eo quoç dicentibia tibi. quddbenefadfurus fum omnibus illis qui bene erga te arficientur, de te nominis mci gratia bene lo qucnturjturfus maledidbos 8i infelices reddâ,qui diuerfum funt fadiuri. In fumma, amici fui erunt mci amici, amp;nbsp;inimicos tuos pro meis hoftibus reputabo amp;nbsp;iilcifcar.

Sextd.Atip in te,inquit,bcnedicentur uniucrfæ tribus terræ.Et liacc particiila bifarià poterit exponi. ïntebenedicen.^ Primiim,utde tribubiis terræ Canaan intelligas.Q^d.Ad quofcunqj per iiniuerfam terra illam ueneris, tur uniucrfa; tri qiiam tibi moiiftrabo,cum beneditflione ucnies.Nam propter te iliis benefaciam. Deinde,quod magis biK tattCt placet,ut non folum de tribubus terræ Canaan,fed de uniuerfis totius orbis nationibus exponatur, ad quas omnes bencdufbio per feinen Abraliæ, Chriftü uidelicet,cœlitus eft dcmifl'a. Hoc lenfu nôrerrena aliqua,fed fpiritualis eft bcnediôiio promiftii. Etenim nulla potcft ofteiidi ratione,pcr Abrahainû ciin-^tiselfetotius orbis nationibus corporalibus Iniius iiitæ bonis benefadlum. Neep rcmoratiir hune fen ium,qu()d non dicir,ln femine tuo:fed,In te bencdiccntur uniuerfæ tribus rerræ.Nam reifte' in Abraha mo fieri dicitur quod in femme illius perfîcitur. Legunt quidam,In te bencdicent fe iiniuerlæ tribus ter ta?. At in Hebræo fimpliciter eft ’\3quot;i3S,id eft bencdicenttir,non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;benedicent fe. Qiiarc repudieit

da eft Judaica expofitio,quam LyraniiS adducit quidem, fed tarnen amp;nbsp;ipfereijeiti

^S^^ff‘lt;^^^it‘iqiAbramJicutprieccper((teiDfjs.] Pertinent ifta ad alterumhuiiis loci membrîi, expo-- laides obe.‘ nuntip qua fide amp;nbsp;obedieiifia execufus fit Abram,quod mandatum futrar eia Domino. lufliis erat ref dientiaAbfitbitt ram fuam,patriam,amp;: domiim paths fui relinquere,amp; migrate in terrâ,quæ eflet ipfi monftrâda. Itacp egrcftiiseftex Charan,amp; terram Canaan ingrefl'us. Canaanergoerat ilia terra,qiiam inonftraturüfi: pollicitus fiierat Dominiis.Qiiomodo ifta fuerit Abrahæ monftrata,nö exprimitur ; monftratä tarnen efte,ex eo conuincitur,quód paterna domo relilt;fta,lianc eft terram ingrefliis*

Deinde quamuis hand commeinoretur,quamdiii liabitaiierint in Chatan, ponitiir tarnen quo uitaS fuæ anno Charan egrefliis fît Abram. Septuagintaquinep annorum erat,cum egrederetur de Charan^ 1’ofl’et fciri,quanidiu manferint in Charan, fi conftaret quo anno de Vr Chaidæoriim egrefsi in id loci g iienerint.Veriim maliiit fignificare Mofes,quo tempore uenerit Abram in terrain Canaan, qudm quO tempore uenerit Gharan,dc quo loco nullam acceperat promifsionem a Domino.

TertK),meminit iterum Lot Si Sarai uxoris Abrahæ, quod Si illi una fint in terram Canaan profe ft.Dc Lot dicunt nonnulli,quód fuerit Abrahamum tanquam tutorem fecutus.Mihi hoc uidetur eile iiiftrmum.Nam uerofimile eft fuifl'e eiim iuriS proprfi,amp; uxoratum,liccr nuila fiat uxoris eins mentio* Siquidem cum effet Abrä natus annos pQ.pcherüt Sedomitæ cœlefti incendio,quo tepore Lotdiias ha--bebatfilias non modd nubiles,fed utrafç defponfatas.unde colligi poteft, habiuife eum uxorem,curn de Charan cü Abrahamo auunculo fiio egrederetur . Qiiare arbitror eum partim cognationis,partim pietatis affeft:u motum,migrafle cum Abrahamo.Qiiod enim hand fuerit iinpius,non ex eo duntaxat quod ab Abrahamo eft in comitem pcreghnationis aflumptuSjfed ex co qiioqj patet, qudd miinfttrio ängclico de Sodomis poftea eft creptus,ad quod Apoftoli quoep teftimoniuiii acccdit, i.Pet.i.

Qiiartd. Significatur etiam, hand elfe Abrahamum Si Lot uacui,s manibus de Charan egreflos, led fümulatosopfbus,fcruis,ancillis,ôlt;l pecoribus.Nam per animas,quas ni Charan fecerat,innuitur prù mum, quodferuos Si ancillas acquifierint in Charan : deinde quod Dominus peregrinationi illorum ftatim iiutio,anteqtiain ueniffenr in terram Chanaan bencdixtrir, Sunt e|ui per animas in Charan fadas homines mtelligant ab Abralnimoin Charan conftiruto adfitlem unius DeiconlierfOs. Veriim nonefthæciocutio confueta S. feripturæ, ut animas fieri dicat, quatido ad fidem conuertuntur homi-nes.Per animas inteliigit hoc loco feriios, ucrnaculos amp;nbsp;emptitios,uxores fei uoruin,ac liberos,qui o-mnes in poteftate lunt ac iure patrisfamilias.De liberis Abrahæ inteiiigerc non poffumuS,cum diiftum fit Sarai uxoreraillin, fuiffe fterilem,amp;; infi à cap.it.maniftftd iqueratur Abram lé liberis ad id ulqj rent pons fuiffe dcftittituin- De liberis Lot nec affirmare nec negate pofitimus.ld ramen conftat, quod noil Abram tantum, led Si Lot fubftantiam dé fanmlitiuin acquifierir in Charan. Nam id innuitur, cum Mofespltu-aliterdiCit; Vniiicrfam fubftantiam quam poflederant,amp; animas quas fecerantin Charan. Etinoxfequeiiti capite ij.narratur qutid dé Lot habuer!tgregcsouiumjamp;: armenta,6é tabernaciiia «Sé paftoreSjidlp tanta copia,ut nopoffenr diutius habitare coniuntftim, eo qudd terra copias illorum ca perenon poffet, deinde Si crebra iurgia inter utriufep paftores nafeerentur.

Quod dicit,Et ingrefsi funt terrain Canaan,nifi Hebræa diftinftio impediref, mallem referte ad lé-^ quentem contextum,ficuti latinus interpres fecit,óé uerfum hic inchoate ad hunc modiim,Et uenerunf in terram Canaan,amp; pertranfiuit Abram terram,amp;:c. Venim quoniam nihil eft periculi, uifum eft di-gt; ftuictioiicin Hcbraicæ leftionis feruare immotam.

Dixit d«t Dns ad AbraittiEgredere de terra tua,de cognatione tiia,O'c.'i Q^iæritur lioc loco,quando finf (Xÿçtndo flnt iftaad Abrahamum diifta.Nec caret ifta quæftiorationibus uncle moucatur. Eteniin fi fecundum nar- ad Abrakainum ii I ratioiiis dida.

rarionis fëriem oraailum hoe Dei poft mortem Tlierah patris Abrahæ in Charan rft faflutn, tur quomodo Arabia,in qiiaftta eft Charan,rn'7quot;\‘a,id eft,natal£ foliim Abrahæ dicatur, cumnatuS'' non in Charan,fed in Vr Chalda;oriim.Deinde quid neceftc fucrit admoneri Abrahamiim.ut*^'*^^ mo patri5cxir£t,cuin dcilla non ipfemodó,fed Si pater ipiêcgreftiis,Si iam moi tuns cifetridiÿ noquot;'quot; domo fua patria,fed in terra aliéna. Tertio,quomodo c5iicniat,ut Abrahæ diifïum credamusà D'quot; cum in Charan effet, Veni in terram quam monftrabo tibi,quafi nondum inftruóhis fucrit,quô efletif ft inigrandum, cum tarnen fupr.à circa calccm præcedenris capitis diiflum fir, hoc propofito Thcran* cum Abrahamo,Lot,amp; Sara de Vr Chaldæorum egreflum,ut irent in terram Canaan. Vnde fatisp’ tetjfuiffe rum Abraharnon folum didlum utexiret, fed amp;nbsp;terram ipfam monftratam in quamdietquot;quot;' graturus,nemp£ terram Canaan.

Sunt qui neglcclis iftis cogirationibus arbitrantur oraculum hoc prüfens faéium efle ad Abraham in Charan poft obitum patris.quorn fententiac fauere uidetur torta ilia expofitio,quam recitar AnJquot;' ftinus ad hunc modum:Qiicd aiitem iam in Mefopotamia ccftitHto,hoc eft, iam egreifo de terra CM dacorum dixit Deus, Exi de terra tua Si de cognatione tua, amp;nbsp;de domo patris tui : non ut corpus inde crjceretjquod iam feccrar,fed ut animam £Hcllcret,dicitur. Non eniin exierat inde animo,fedfpertcitM di iSidefiderio tencbatur,quac fpes Si defiderium Deo iubenre ac iuuante,SC illo obediente, fuerantam-' putanda.Hæc ille.Et Lyranus opinionem hanc citât quidem,at ranquam inconuenientemreijeit.

Horum opinionem eöfideratis circunftantijs fequi né pofium. Quare uerofimilius ludetur, nt quon initio capitis hnius dicitur,Egredcre de terra tua,de cognatione nia,amp; de demo partis tui,amp;lc.diflun' effe fentiamus ad Abraliamum non in Charan poft mortem Therah patris, fed in Vr ClialdatorUiquot;» antequam migrationem hanc inftitiiiftent. Dixcrat in praccedentibus de Therah, qudd tulerit Abram filinm fuum, Sarai nurum fuam, amp;nbsp;Lot nepotem fuum, cduxeritcß tos de Vr Chalda?oriim,iitiitigt;t'quot; terrain Canaan,illisl}j ftatim de Charan Si morte Therah fubiccir,ut quae de illo dicenda trant,obiref

Kecapitulatio. abfoluertt. Hifce abfolutis per recapitulation£m,redit ad Abrahamum r Si quoniam in illiiis InW' primum locum obtinet diuinæ uocationis oraculum,quo de tena fua,cognatione ftc domo patrisnquot;' re iiiifi’s erat,principid de illo mcminir,ut ledtorem inftruat,qusc fuerit Thcræ Si Abrahæ migration® caufa. Hoc confilio recapitulando fie narrat,Et dixcrat DotninuS ad Abram (uidelicct in Vr ClwW’'quot; rum) Egredcre de terra tua,5f de natione tua, Si de domo patris tui,SC ueni in terrain quam moflilM' botibij amp;c. Et hæcrecapirulatio ad hoc quoqj facit utdoceat nos Abrahamu poft mortepatris hand' j quaquam fiiiffe oblitû oraculi diuini, quod ad ipfum in Chaldæa futrat fa(Tü,fed fide Si cbedirntia* lius permotum, migrationem a Domino præceptâ,5(f annis aliquot in Charan interrupta continual' le,nec ceirafre,donecin terram Canaan ueniftet. Huefcilicet pcrtin£t,quod poft oraculidiuinicoimM' morarionem fubinngitur. Et egrefliis eft Abram ficur præccperat ci Dominus. Intcllige de Charan» poft mortem patris. Vnde Si fubditur ; Septuagintaqumqj annorum trat Abram, cum egredm'quot;quot; . de Charan. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ।

Itaqj oraculum hoc Dei,Egredcre de terra, Sfc.non ideo poft mortem Therah patris Abrahaereci' tatur, qudd turn primiim fit faftum.'fed ad Abram in Vr Chaldæorum faólum pei' recapitiihtioMquot;’ j hoc loco mcmoratur,ut caufa migrationis huius intelligatur. Et huic fententiæ fanent ea quæ Stepl’quot;'

AiS.7. nus Act.r.dixilfe legitur ad hunc modumiDeus glön« apparuit patri noftro AbrahæjCÜcfletinMf' fopotamia,priufquam moraretur in Charan,amp; dixit ad illum.-Exide terra tua. Si de cognationetMi | Si ueni interram,quam monftrabo tibi.Tunc exijt de terra Chaldæorum, Si habitauitin Charan.E* inde poftquam mortuus eft pater eius,tranftulit ilium in taram iftam, in qua nunc uos liabitatis Hi^ ibi.Ergo oractilum lioc fadf urn eft ad Abram in terra Chaldæorum, antequam inde exiffet no in Cl” Augt^, ran.Impofuitautem Auguftino,qudd non animaduertit Mefopotamiam à Stephanodiéiamdffjp'quot; Chaldæa.Qiiare præter rationein eft, qudd uocarionem hanc contigifie elicit Abrahæ non in Chaldïquot; adhuc conttituto : fed poftquam Chaldæam egreflus in Mefopotamiam ueniflct,lt;SC antequam in Clu ran habitaret.Nam manifefte’dicit StephanusiTuncexrjtde terra Chaldæorum,SI habitauitin CM' ran.Quandot’Poft acceptam uidelicct uocationem Dei, ut fatis liquear, Mefopotamiam elfe à Step!'quot;' no pofitam pro Chaldæa, quemadmodum Si Ichof 14 Si ludith quinto fieri uidemus. Ercnimfeiflf dcclarat, cum dicit, Tuncexijt de terra Chaldæorum: fatis innuenSjper Mefopotamiam fe lignifiMUquot; Chaldæam. Notuin autem eft Si ab ethnicis fcriproribus, Akfopotamiæ uocabulo etiain AfiyrianM quando Si Chaldæam efle uocata, Si cui lubet, uidcar Cofmographicä dodtifsimi VadiaiuEpitointquot;'

QtfomoJo Abrà Septuagbitäciuinqi «nnorim erat Abram cum cgrederetur de Charan. ] Nafeitur hic altera qnæftiojqnaiquot; Cbftrrf« egreßui nbsp;nbsp;nbsp;omucs doéh indicanteflê intricatifsimam.QuæritunSi Thera genuit Abrahamtim,cum annorum

ßtanno uita:fuie f£ptuaginta,ficuti diólum eft capite præccdenti,deinde mortuus eft in Charan annos natiistiuccquot; , c^UiC^io à rofquinqj,quomodo Abraham cum de Charan poft mortem iliius cgrcdcrcturjleptuagintaquirçi'*quot; mitltii exagita- annorum fuifle fciibatur, cum a natali Abrahæad mortem ufe^ 1 hcrah patris ipfius annifinx^' rint centum trigintac] uinqj,atqj ita defiderentur anr.i fexaginta. Si Abraham natus eft anno feptuagu’ mopatris fui Therah, iSC poft mortem iliius de Charan ditcedcns annorum fi.iit fcptuagintaquiiiipi conlcquitur Therah non uixifle annos ducentos quir.q?, fed mortuum efle cum uixiflet annos centum quadragintaquinq;. At(j hac fuppiitatione dicendum crit^uel Abrahamum cum cgredentur de Ch-^ rannquot;quot;

E X P L A N A T I o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2p5

A rannonfeptuagintaquinqj taiitunijfcdcentum trigintaquinep annos fiiifïe nanim, fi Tlierali anno «•-tatis fuæducentefimoquinto mortiius tft.'uel,fi Abram ucre' ieptuagefimoquinto anno uifæ fuæ Chatan egreffus eft : Therah patrem ipfius mortuum efte non ducenttfimoqmnto,ftd ccntefimo quadra-gefimoquinto.quod utrunep manifefle Molaicac narrationi répugnât.

Adliancquacftionemuaric'refpondetur.Hieronymu4’,quemadmodum 8^ Auguftinus lib. i. Q^iacft. HieronyittUf^ fuper Geiiefimcap.iö.recitattraditionem Iudaicam,qua computanturanni Abraliacnon abeo tempo tc,quo natiiS eftfecundum carncm,fed quo liberatus ex igne Chaldworum tyrannidem euaferit,inl]j li bfTtatem auxilio Dei afTcrtus, Vr Chaldæorum egreflus fuerit. Ab eo tempore ad mortem ufcp patris •pfius Tliarenumerant annos feptuagintaquinq?. Secundum hanc traditionem, fuit Therah cum de Vr Chaldarorum egrederetur annos natus centum trigiiita : amp;nbsp;cum in Charan anno iiitæ fuæ ducente fimoqiiinto morcretur,erant anni Abrahæ feptuagintaquinqj. Ad hunc modum arbitrât! funt nonnul lifolutamelfe hanc quæftionem. Veriim Alofaica fimplicitas commentum hoc Judaicum non recipit. bleepcnim numerat annos A,brahæ3quemadmodum nec Therah, ab egrcflii de Vr Chaldæorîi, fed de illius natiiiitate.Alioquiuniuerfa feries annorum illius redderetur irrira,f)c ut iieq? natalifi Ifmael,ne(p circiincifionis, neep nati Jfaac, neep mortis ipfius Abrahæ, denitp neqj Saræ, ôC per confequentiam,ncc Jfaaqnec Jacob,amp; filiorum eius,ahni fupputationem cam retincrent,quæ in fequentibus d Mofe rradi-ftir.Quarenequaquärecipienda eft Judaica traditio,qua plus incommodi facris fcripniris,quam adiu-menti ad præfentem quæftionem infertur.

Auguftinus loco fupicà citato per recapitulationem quæftionis huius nodil folui pofTe putat. Vt ui- Auguü. dclicet dicamus quæ capitis huius initio de oraculo Dei amp;nbsp;egrefl'u Abrahæ de Charan fcribuntnr, non dfepoftjfed ante morte Tharæ annis iöo.faifla,fic ut Abram fuerit primogenitus, anno Tharæ feptul gefimo natus, amp;nbsp;cum annoru eflet feptuagintaquinep, anno uitæ patris centcfimo quadragefimoquin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

to de Charan egreflus,poft cuius difcelTum Thera uixerit adhuc in Charan annos fexaginta. Eft qui-demrecapitulationis magnus ufus in exponendis facris fcripturis, amp;nbsp;per illam, quemadmodü eodem loco non fruftra Auguftinus admonct,multaruquæftionum ali.is infolubilium difficultas tollitur; ue-tum in hac qua:ftione loci'i habere non potcft.Prohibet enim authoritas Stephani, ne Abrahamü ante mortem patris ipfius Thare Charan fiiilTe egreftiim dicamus.Nam Adl.^.manifeftc' dicit ; Tunc exqt de terra Chaldæorum,amp; habitauit in Charan.Et inde poftquä morttius eft pater eins, tranftulit ilium in terram iftam,in qua nunc nos habitatis.Hæcuerba Stephani,quamuis Auguftinus ilia fingatacrc-

É fingat,fic funt manifefta, ut reclament omnibus illis, qui Abrahamum ante mortem patris fui de Cha ranfuiifeegreflum fentiunt.Qiiare nee haefolutione quicquam efficitur.

Tertidjidem Auguftiuus fupradidlo loco adhuc aliud ad hanc quæftionc dici pofie iudicat. Quoniä AUgUamp;, fcriptura, inquit,quæ dicit. Cum eftet Thare annorum feptuaginta, genuit Abram,Nahor,amp; Aram! nonutitp hocintelligi Holuit,ggt; eodem anno feptuagefimo ætatis lùæ omnes tres genuerit.’ fed ex quo anno generare ca:pit,eum annum cömemorauit icriptura. Fieri autem potuit,ut pofterior fit generatus Abraham,fed meritd cxcellcntiæ,qua in fcripturis ualde cömendatur,prior fuerit nominatus,fient pro»* phetapriorem nominauit mincrem dicensTacob dilexi, Efau odio habui. Et in Paralipomcnon cum ßt quartus nafeendi ordine Judas,prior eft nominatus,à quo Judaicæ genti nomen eft datfi, propter tri bum regiâ.Hæc ille.Secundum hanc ratione præfenti quæftioni fuccurri poteft ad hunc modu, ut de eo qwodeerto expreftum eft,ad id quod in quæftionem propter obfecuritatc ucnit, fupputando pertienia mus. Qiiod Thare mortuus fit in Charan, annos natus ducentofquin(p,ccrtt) eftexprcfiiim; deinde Sd illud indubitu eft,q, Abraham anno ætatis fuæyor.de Charan poft mortem patris egrefiiiS in terra Ca naan migrauerit,fecundum narratione Stephani. Jllud non eft certd exprelfum, quo anno Tharæ natus fit Abraham.Licet enim fcriptura dicat,Therah cum uixiffet annos feptuaginta,genuit Abrä, Naher amp;nbsp;Haran.'fic tarnen intelligi non poteft, ut fentiamus hos tres eodem anno 70. fuifle natosiquemad modumneep de filijs Noc,Sem,Cham,df Japheth dicendum eft, qp joo. anno Noe omnes nati fuerint, amp;nbsp;$ Sem primogenitus extiterit,licet legamus fupr.a cap.y. Noe cü quingentorum effet annorü,genuit Sem, Chä amp;nbsp;lapheth.Quare ubi Molês in calcc genealogiæ pofterioris dicit,! herah uixit annos 70, genuit AbrJ,Nalior lt;Sd Haraiuficutifupra in fine genealogiæ prions,ubi dicit,Noe cü ro.eflet annorii, genuit Se,Chä,amp; Japheth, no hoc agit ut doceat quo quifq; iftorü natus fit anno, fed qiiädo illic Noe, hie Therah gignere cccpent. Jgit ex uerbis Mofis id quide confiât,qj ante yo.annü Thare neC Abfâ,nec Nahor,nec Jlaran fit natusrueru quo anno fingulos genuerit Thcrah,non eft certd exprefliim. Exigit itaij ipfa ratio ut ex eo quod certu eft cognitione quaramuS eius qd eft incertu, per qua quicquid eft du bij amp;nbsp;obfeuri declaret, 8C quæftionis nodus foluatur.Qiiapropter de anno natiuitatis Abrahæ,iudicatu ris ab anno mortis Tharæ,deinde öf ab anno quo Abram de Charan difcefsit,fumendu eft fupputandi initiü.Tharc mortuus eft in Charan,Cu uixiflet annos loy. Abram inde egreffuS eft annos natus 7y.HoS feptuagintaquinqj annos de annis uitæ Thare tollamus,Se remanebut anni centü triginta. Ergo Abrä natus eft anno uitæ Thare patris fui centefimo amp;nbsp;trigefimo;amp; cum pater in Charan morei etur erat art norii fcptuagintaquinq5,quo anno fecundum narration^ Mofis de Charan eft cum Lot amp;nbsp;Sara uxore fua egrelfus. Hac ratione arbitror omnium eSmodifsime’ fublatum efle,quicquid difficultatis in hac ui detur elfe quæftione. Et hæc folutio etiam authori Scholafticæ hiftoriæ Sf Lyrano uilà eft probilior.

Arbitrantiir nonnulli noftrorum temporü fcriptores,uoluifle Deum certo confilio fexaginta annoS

in Abrahamo interciderc, ne fi cerra cohftaret annorum mundi ratio, de fine mundi qiùfquam Cirtiah quid prædicere præfurneret. Verùm quà m fit hoc infirmum lt;Sd inccrtum,etiam ipfi haudquaqnû dtfsi' mularunt,dum diferte' fuam funt hac in rc ignorantiam Si fludluationem confclsi.

làberlas diuina nbsp;nbsp;Gixerat aut Dns ad AbrâÆgredere de terra tua,de natione tua,zir de domo patris ttdjn terra qnÂ Koiilb^'

uocationis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bo tibi.] Cumprimis illud confiderandum eft,g» cum hominë quempiam Deus eligere Si uocareiieilet,

qucm patrë populifuiconftitucrer,non elegit Si uocauit aliquem depofteris impiorumacreprobonii fed de generationibus piorum. Qiia in re uidemus, qüo nô abijciat prorfus gcncrationes pionira,li«gt; Si ipfæ corTumpantur,fed fernen ex illis eligat.Deinde perpendendum eft, quæ fit diuinæ uocationish incaußa eîeiîio^ bertas.Abrâ non erat primogenitus,fed Haran,uel Nachor.Et tarnen nec Haran,nec Nachor adprr-nis non eft atten claram hanc funt gratiam uocati,quamuis Sëeiufdem efienr partis fiirj,iSë natu grandiores,fed Al«m. dëdaiullicia A- Nullamonftranturhic propriæiufticiæmérita,fedomnishæc caufaliberæ diuinæ eledlionisgrat«

permittitur, cui tantum decedere necefle eft, quantum à iuftitiarijs ram iioftris qult;am Iiidæorumiuft'

Proprium iuül- cix Abraha? afsignatur. Proprium eft omnium iufticiariorum, ut caiifas diuinæeledlionis Si uocafio ciariorim. nis baud libero diuinæ gratia:arbitrio Si propofito, fed uclpra:cedcntibus,uclfubfcquctitibii5 c'eflofquot; acuocatorü meritis adfcribanr.In hocenim perpctud deficiunr, qiicid foil diuinæiufticiæconfideratio^ ni iutenti oculos mentis à confidcranda gratia: Dei gloria Si libertate auertunt, ad cuius nos reff fd'i Paulus tanquam infignis ccc'cftis gratiæ præcer ftudiofifsime uocat Si inducif, Rom,;». Si u.Si Eplquot;‘ I« cofißcribcnda Quod attinet præfens Abraha' cxcmplum,primum omnium eft,quod legitur,non prtecedens aliquail «ocatWKC Abra li“^ iufticia,fed uocationis diuinaf gratia,qua didum iili eft.'Egredere de terra tua,amp;c.faciam te ingfO' bts nulla ilHia magnam, dd benedicam tibi, Si fis benedidlio. Sic. Non eft fine fingulari fpirituflaiidii confiuol’ (r£cede}is iußi lt;ftum,quód inuocatione ac firincipio hiftoria: Abrahæ, qui futurus erat credentifi pater, nulla cia commémora nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cômemoratur iufticia,fed hiftoria: exordiu a' gratia uocationis diuinæ fumitur. QiiarcÄno

bis c5uenit,ur ccfiliu hoc fpirituflandli dil igetiGi me* obferucmus,ac gloria gratiæ Dei deprsdicernaS.

Vbi uocatut ßt Tertid confiderandum eft ubi uocatio ifta contigerit Abrahæ. Id a Mofe quidem no exprimitur,ut Pd^ram. rum ex uerbis Stephani Adi. 7. Sd infra cap.is. fatis pater, fadlam eflecamin Vr Chaldæorum Ego Dns,inquit,qui eduxi te de Vr C haldæorü,iit darë tibi terrä iftam.Ergo tanta eft gratia Dei,ut hominem adhuc in medio nationis impiæ côftitutû non afpernet,fed inuifat ßdeuocet.Sic efl cópararus codt ftis pater,ut in ipfis crrorü Si impietatis tenebris fedctes ad lume gratiæ fuæ uocare hand dedignef.Grt i.Pet.i. nâ häc DeicSmendat fidelibus Apoftolus Petrus,cri dicit; Vr uirtutes anniicietis eius q uos de tenebris in admirabile himc fini uocaiiir.Et nos amplitudine gratiæ huius expert! fumus,q Si ipfi fcimiis quStiS nos tenebris Deus euocauerit,lt;Sd ad ueritatis fuæ cognitionc pcrduxerit.lllifit gloria infetnpircrnum. duddo uocatui Qiiartó,obfcruemus etiä quando Dns Abrahamû uocauerit. Dubio procul elcgerat eum antecon-ßt Abraham. nbsp;nbsp;ftitutionë mundi,Sd in utero matris quotp ad patriarchatus dignitaté fegregaueratuierü néftatimeum

in ipfa pueritiajfed cü ad'ætatis maturiraré perueniirerjöd iam uir fadlus cflet, oraculo fuo uocauit-Ere nim priusq uocarttur,uxorcm habuir,eam^ ftcrilem.Scruicbat hoc uirruri uocationis huius, quæ hoc fuit illuftrior,quo minus obedicntia ipfius Abrahæ iuuenili poterar temeritati adfcribi. Aetas immatu-ra multa inconfultô aggreditur,quæ animus uirilis Si maturus prouidentiafua déclinât.Qiiarcneqaa tcmeritatis daretur fpccies,uoluir Abraliamum Deus non puerum adhuc ßd adolefcentc, fedactatem» turum ôd uxoratum ad caufam hancarduam Si magnam uocare. Haud quidem moraturuHamïtaie DeuSjUeriim quæ difpenfat,non fine fiiigulari prouidentia difponit Si inftir uir.

QKomodo uoca nbsp;nbsp;Qiiintd,necilludtranfeundüeft,g) uocauiteumnonoccultoquodâôdinternofpiritusfuiinftind“»

tUi ßt Abrahâ. quemadmodü Stephanus indicat,apparitione ahqua,externa dubio procul Si uifibili,fiue uigilaat' fiue dcrmientëappellanSjSd oraculo hoc,quod Mofes ponit,magnis adhibiris promifsis iiocans.Vani Sola prouiden.- diuinæ uocationis modi,quorü omnifirartonc oftendere nô eft præfentis inftituti.Illudramenai' tia Gei nouit monëdi fumus,ad folâ pertinere prouidentia Dei, ut modos uocationü cômode' difpenfet, acuocatorn ^liibui ccrtismo côfcientijs certitudinc uocationis fuæ indat,ne de ilia dubitent Si reludient. Difpurant hic nonnuHiaa discofcientia uo nbsp;nbsp;Abrâ certd cognoucrir,oraculü hoc uocationis fuæ nô efte illufionë aiiquà maligni fptis,feduniusac

cstfor«)» conßr- “‘lA nbsp;nbsp;nbsp;uerbü.Argumenta certinidinis quibus certt) Si indubitatd diuina uocatio cagnofcit,haudpo

metur. rerunt à quoq tradi nifi ab eo folo qui corda mortaliü fpü fuo confirmare nouir. Extant qiioriindäf*i pta, qui Abrahamû prima hac uocarione per miniftenü Sem de Vr Chaldæorü euocatü elfe fcntiunt. Quam hoc firmü fit,iudicent aiq. Et tarnen ctiamfi hocdemus,neq; Sem tamë,nclt;p alius qnisg hocuir rutis habebar, ut mente Abrahæ de diuina uocarione certam redderet. Occultifsiino fidei leifiu,aquo

alieni funt quotquot fpintu fidci deftituuntur, corda uocatorum diuinitus ducuntur amp;nbsp;confiiinaiitiirgt; quo Abraliamum quocp in liac uocatioiie præditum fuiiïê dubitan non debet.

Sexto obferuandûetiâcft,unde eum uocaucrinEgrederejinquifjdeterra tua, amp;nbsp;denationetua,Ädt domo patris tui.Qiiid igirur^Non potuir Abrä uerus efl'e cultor Dci,nifi exiret de terra fi!a,dc nationc fua,amp; de domo patris fuit'An patriæ fedes impediunt pios,iie Deo leruire pofsint '! Nequaquara.Non répugnât pictati, uiuere in patria terra amp;nbsp;domo : ficuri impium non eft, conuerfari cum parentibuS^f cognatis, quod multi pij ac iiifti fecerunt. Veriim fi propter impietarem cum periculopictatisÄ I*” luns cóiunftum fit uiuere in patria,amp; cohabitare parcntibus amp;nbsp;cognatis, turn fane'locum habet egret-fus ifte, qui hilt; Abraliæ præcipitur, nbsp;nbsp;de quo Chrtftus dicit : Qiii non reliquerit patrem Si. matrcni

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29^

A ^pfwme, noneft medignus.Erataüt nôfolûipfa Chaldæa acMefopotamia, fed amp;nbsp;natale fólfi Abra hæjimmo ipfa etiâ domus patris impicratc falforü cultuü ac pluriü deorü ^rfus ccfpiircata,id qd leho fuacx4.S: Judithuidere licet. Qiiarc indigna erat tam patria terra q cognatio Abralix.in qua uir-pius amp;fynceriis Deiciiltor maneretideinde amp;nbsp;incommodü erat ipfi Abraliæ uiiierein medio impiorü, potifsimücognatorü.Dieetaliquis: Etiâfiindignifintimpii,apudqiiosiiirpiiisïiir.ar,amp;lincommodü Animi^itt quotpfîtacpericulofum habitare cüimpqs ôC eidololatriSjimpiû tarnen ccnferiiiöpoteft, quandoqui- bitdrecSini^ij:, demhocmiiltisiuftisufuiienit, modo nëconfentiaï impietati, denif[5 iindeoccafio eritimpijs aefedu-ftisadlucëueritatis perueniendi, fi prorfus omni piorü conuiélu deftitiianl^ Nifi initio Cbhftianilmi fidelesinfidelibiis cohabitafiêntjunde religio Chriftiana incrcmcti fui primordia accepifiêt^Qtiod aüt primiCliriftianiinfideIib.coniugibus,parentib.eognatis amp;nbsp;gentibus fine offenfa pietatis coliabitarint, amp;^rcs ipfa declarat,amp;l facræ hiftoriæ teftantur.

Refpondeo.'Nemo cordatus huiufmodi conuidlû in fe damnat,nificireunftantiac acccdanfjad fegrc- Conméiu!iml'io gationemacdifcefsionc urgentes Së impeilërcs.Impiü quidc in fe non eft,cxferna cohabitatione tiiue- non nifi ex recüimpiisammobonn etiâ eft laude dignü,fi id fiat cü fpe lucrandarü animarû qiiac tenebris errorü eircum^îàtiji d.ï detinenl. Vcriim fi nullus fit huiufmodi fpei locus,amp; fimul qtidie timeda fuir céfeientiæ ac pietatis péri- «lt;2^3quot;• cula,utdifcrimina uitac taccâ,ab iliis qtp mctuëda,q parères fiinr,fratres amp;nbsp;cognari: addo,fi uiuerdü fit în medio eorü g nô inde ab initio in impietate uixerür,fed à picrate amp;nbsp;cognitione Dei,in qua fuerant à maioribus tducati ad falfos pluriii deorü cultus impie' defecerüt; qusc circüftantiæ omnes caufam Abia h« graiiabât.laudidari non poreft,fi quisq ab impiorü côuidfu auelli nolir,ncc caret fufpicione carna-lifiqrmidâaffeftuû huiufmodi perrinaxcohæfio. Prætcrca, fi difcefliis pij hominis q à periculofo furê tifiacdeploratorüinfideliü couiiflu feparatur,ad hoc facere poterir,ut alibi uiucns caufas cognofeendi ueri Dei errantibus minus obduratis fubrainiftret,etiam hoc nomine non modo redte’, fed «Sè cum urili tatecoliabitatiodeploratorum impiorum deferitur. Ad haec, fi quis mandato Deifepararur abim-pijs, amp;nbsp;de confortio malorumcgrcdiiubcturjnô modo inculpate'diiccdit, fed amp;nbsp;fine culpa inobedien.-tiæ, falutisç diferimine cohærcre malis non poteft, à quibus difeedere auflioritate diuina iubetur. Sic Abrahäctiam hoc nomine rcèic'cft patriam 8i terrain 8C nationem Si domum egrtfiiiS.

Siint itaqj duo caufarum genera, quibus homo pins reefe' a conuidlu cognatorum fuorum aùelliî, Dliofuntctiifii-' amp;defedibus patrijs,«el alijs etiam quibiifcmiqj egreditur. Vnü earü tft,quælocum unde difeeditur con genera qui. cernunt.Vtpotcfi puis illicnec uita,nec confeientia faiua,nec aliqua fpe frudius, confiftere poterit.AIre i^eüèieor.-l rum earum eft,quæ pertinent ad ea loca in quac difeeditur. Videlicet,fi uelcëmoditas propaganda: ueræ fortio impiorum pietatis, uelaiithoritas mandat! diuini aliqud nos uocer. Vtroqj caufarü genere iinpulfus eft Abram, dijeeaitur. ut de terra ac natione fua domolp paterna egrederetur. Primü enim talis erat ipfius patria ram domus

t€na,utfalua nec pietatc,nec uita,diutius mancre pofier.deindc accedebat mandatü Dei,cuiiis oracu-lo ad teiTâ Canaà euocabaî. Qiiaelibet harü caufarü fuffi'ciens eft ad exciifandam diieeßionem hominis pij,€tiamfi de ipfa domo patris fui difeedat, nedum de minus propinquorü Si coniundborü conuiétu.

Siint iftæconfiderationes noftro feculo admodum necelTarisc, quo multi boni ac pij iiiri ad deferen- Qnaïitits noÜro dum patrias fedes Ôf egrediendü de Chaldæa,hoc cft,de terra in qua Babylcnica régnât impicras,par- rum temporum. timnecefsitateferuandæ pietatis acuitae, partim authoritateuerbi ac mandati Deicoguntur.Extatc-nim prarceptâ Domini,quo de medio Babylonis exire iubemur.Sic Hier ir.legimus : Fugitc de medio Pr£cepto Dei Babylonis,ut faluct uimiquifcp anima fuam.Nolitc tacere fuper iniquitatc cius,quoniam tempus ulrio àe medio Baby nis dus eft à Domino.Et Apocal.iS.Eraudiui uocem deccclodicentcm. Exite de ilia popule meus, Sè lonis fugei'e tube ne participes fitis deliëlorü eius,amp; de plagis eius ne accipiatis. Qiioniam pefuenerunr peccata cius,uf- mur. que ad cerium. Si recordatuseft Dominus iniquitatü eins. Qiiare prscterrationein non eft, quôd tam multipij uirihodie. Si magnirudine pericuiorü. Si enormirate impietatis Babyloniorü, Si ar.thoritate diuini præcepti ad hoc adiguntur,ut Ecclefii ilia Babylonicâ deferât,amp; nonnunëj etiâ corporali migra tionefaliitifusEconfulanr.Septimô,confiderandü etiâeft,quanto ferio propefira fit ifta euocatio Abra- Quantoferio de liæ,qua de terra Chaldaca,nationciSC domo per eidololatriainfcéla exire eft a DeoiuiTus. Nonfimpli ferenda jit Chal citer dicir,Egrederc de terra impiorfufed,uade tibi,uel,uade uade.qua: loquutio omnino uehementiam d^a. quandâ impulfionis necefifariar fpirat,unde etiam de magnitudine caufæ conijccrc licet. Sic eriamnü di-ctrcfolemus,ficubiquempiâ adproperantcreundü Si difcedcndü impelliinus, Heb dich, nel ganggang,

Hueetiâ pertinct,quod non dicit,Vade tibide terra Chalda:orü:fed,Vade ribi de terra tua,eti-amdcnationctua,immo Si de domo patris rui. Admonemur quanta requirat animi firmitudo ab ho minepiojficubi propter pietatis conferuatione inftituenda eft migratio. Facile eft,aliena loca reliiique re, Si de confortio hominü extraneorü difeedere. Verii m patria terra Si natione, Si ipfam quoq; patris domfi propter caufam në carnis aliqua,fed fidei ac fpiritus dcfercrc,id demü animü expofeit robore fi.* deiplanéconfirmatü. Sed ea de re in fequentibus. Inferea cogitandü nobis eft, nullâ impictatc perictilo Uulla imptetatii fiorcmeife § patriâmec elle magis neeelTariâ ullâ diuifionc,q qua propterrctinendä liera? pietatis puri fociet.'dpcricuio tatemà eoniundlifsimorühominü confortio diuidamur.Facilius eft Chriftiano inter ipfos Turcos ui- ßor eü qiiàm p.a uenti Chriftiana; fidei finceritatë cuftodirc,q fi in patria terra inter eos,qui Chriftiani nominis profef- tria. fioncfalfoiaëtant,deindeamp;fanguinisfuntpropinquitateconiun(fi:i,uiuendüfit,Sfquotidiecaluin- quot;monfolurndepa niæhaircfeos aefehifmatis audienda:, ut de infanda noftrorum temporum erudclitatctaceam, Oëla tria terra, jeci et UO. Etiâ hoccogitàdü eft, $ në fiinplicitcr de patria terra, fed fimul in certü quendâ locü uocat Abram in terrain Cci?..-

in tcrram uidelicet Canaan.Non habet hacc particula catholicum exemplum,ad quod pioriimfntïl’' fponendae uocationes,fed fingulare fadhim eft, peculiarem habens diuina- prouidëtiac difpcnfitioiif”' Conftituerat Dominus futuro fuo populo terram hanc Canaan, in qua feparatus à rcliquis totiuSOt' bis nationibus uineret, amp;nbsp;in cultu nominis fui inftitucretur; deinde amp;nbsp;myftcrium Chrifti ab aeternodf' ftinatum ad totius humani generis falutem difpenfaretur. Hiiius populi pattern ac prin cipem aliquot feculis antca non folum promilsis eius terræ,fed amp;nbsp;inhabitationejfaltem percgrina,ad res fiituraSff’'' parare, ac fucceftbres illius ad fidcm amp;nbsp;cxpedlationem promiftbrum inftituere uoluit. Huiufmod'’quot;'

tern confiiium Dei quare terram Canaan de rcliquis omnibus elegerit,noftrum noneftinquirere.

Illud Herd diligenter eft obferuandi'h^ initio uocationis huius no dixit,Et ueni in terram Cana’quot;; fed,Et ueni in terram quam monftrabo tibi.In Ebraeo eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;WH yMS ’7hlt;,id eft, ad terram quan”)'

dcre te faciam.Obferua ordinem. Primiim iubet egredi de patria terra amp;nbsp;domo. DeindepoliioeturIt ofteiifiirum illi terrain. Non dicit,QLiam tibi dabo, ficuti poftea didlurus eft.-fed, Quam te uiderefa®’ Sic primiim inuitauit eum ad uidendum terram,ciim adhuc in Chaldaca effet,póft in tcira ipfaconfl*' tiito pollicctur dicens, Tibiac femini tuo terrain hanc dabo. Admonemur hie quo pi opofito often^’/ nobis Dominus bona fua.Non co tantu ut ilia cognofeamus,fed ut cognita etiam accipiamusdf

I ojtendtt nu- fideamus.Noneftnudaofteiitatio,cumdicit,Qiiamoftefidamtibi;ficutinudaoftcntatioiion£ft,i“''î de zx in^ficaci. jn pfalmo pollicctur dicens, Oftendam illi falutem meam.Habet hoc genus oftenfionisannexatnW

tionis munificentiä,amp;inuitationem ad appetendum ôC accipiendum. Excitaturanimialacritas^’'“' ditas,abi pi æclara bona non ab auato aliq ac renaci,fcd liberali ac munifico principe oftendunt. Sidp* ritufl'andlus cum dicit,Guftare uidetc quàm fuauis fit Dominus, non inuitat nos ad curiofamaliq“*

ac nudam diuinæbonitatis explorationë, fed ad tale illius experimentü quo ad fruendiim illatxcitf' Sittdtt contrariM mm- Satan contrarium agit. Oftendit ille non ut det,fed ut decipiat. Chrifto oftendif omniaregnanquot;*''

di,dicens; Hxc omnia nbi dabo,fi me adoraiicris.Non agebat hoc ut redderet cum feliccm,ac Domii orbiSjied ut felicem ac Dominfi omniû fubucrteret, 8C omniii redderet infelicifsimu.Qiiare caiicndii A ne impofturis illius feducamur. Habet etiamnü miniftros fuos, per quos mi fens ac fcdiidis nddoqu^ polliceturfahitem ac felicitatcra, firelidlo uerbo uentatis, Deumcolantqualem amp;nbsp;culnbiisquoS fingunt.Habcmus uerbum uocantis nos Dei,quod fequamur,in quo nulla eft impoftura, fcdorani“quot;' certifsima ueritas.

Terra promißio nbsp;nbsp;Simul tarnen cogitandü eft,requiri cüprimis ut confortiü impiorû deferamuï, amp;nbsp;pa tria terra,cogn’

nisuifuro, defe~ tionê amp;nbsp;domü egrediamiir, hoe tft, ab omnibus remoris etii coniundtifsimorü nobis mon'i renda eü {ócie~ óbuü feparemur, anteq ad cccleftiü boiiorü uifionem amp;nbsp;acquifitionem perueniamus. Deinde taf im^iorum. fidc,quæ omnem nobiS adimat folheitudinem amp;nbsp;hæfitantiâ amp;nbsp;promilsioni hme nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id ell, uiderete

faciâjfirmifsimc'innitatur.Agnofeendii quidem eft,q noftrac non fit facultatis uidere bona illa,qiif‘'' oeulus uidit,nee auris audiuit, nec cor hominis unq fenfit, ad quorû tarnen guftû acuifum diuinispr® mifsionibus iniutamur.uerùm iuxta obfirmandus in eo eft animus,quod qui dicit, Vidcre tefaciâjOUtquot; dam tibi falutem mcam Sfc.poteft etiam oculos dare uidcndi,amp; cor feutiendi.Iinpcfsibiletflft'-'“'''''quot;’ ftrscgloriam illam Dei uidere quac in ccElo,terra, amp;nbsp;omnibus uifibilibus creaturis relucct, nifiriieocL' los uidendi dcdiffct.Qiii carni uifum hune dédit, dabit etiam menti oculos quibus fide dum fitmusad-huc 111 mundo,amp; poftea facie ad faciem cccleftia bona uideamus,amp;; uifis fruamur,inodô uocaiitiamp;i“' uitanti obfequamur.

Taciamé^ te ingentem magnant, cr benedicam tibi, cr magnißcabo nomen tuum, erisqi beneditHo clt;«n benedicentibui tibt, nbsp;nbsp;maledtcam malcdicentibuf tibi,atq; in te benedicentur uniuerfte tribiu um-

Ttiampijnonnu jpiß uidendum eft quaiis fit ifta bencdidlio. Qiiatenus corporalcm pofteritatis multitudinemacft^ ijuam corporali tjtempromittir,admonetnos de bonitate Dei,qua eltdfos fuos in hacuita,licct ad bonacocKHb^'^'’' tcrinhac terra pjferna dcftinarit,nonnunquam tarnen etiam corporalibus bonis cumulât. Sic Abraha-data efin’*' henedicmüurÇJ' gpa pofteritatis multitudo, magnae quotp funt adiedla; opes,amp; magnus noniinis fplendor concdll*!’ fclices rcddütur Hums generis fclicitatem experti funt multi fanifii uiri,lfaac,Iacob,lofcph,Iob3 Dauid,amp;c.Quart non ‘^*^*’*’* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dtbemus quenq mortaliü propter terrenarû rerü felicitate ac fuccefluni ccgt;ndënare,ae Ibrti impiorüad-

iudicare,quiin bonis ducunt diesfuos,5^ in pundlo defeendunt ad inferos.Impium acdamnationilt;l^' ftinatû hominem déclarât non terrena félicitas,fed terrenacfeliciratis improba amp;nbsp;damnabilisauiditaS-quemadmodii piumac Deo charünon cftendunt huius uitæcalamitates amp;nbsp;mifcrijc, fedfidelismD“'’ ac conftans calamitatum ac miferiarum tolerantia.

Bonität Del in Qiiatenus uerô non folum carnalis in hacpromifjione^deqiia impenfiusgloriânirludscsftdamp;lP’ eo quocj^dccla^ ritualis pofteritas promittitur,quæclt(florueftô(; fideliü,cogirandü eftde bonitate Dei, qua dtllinanit ratur quod ma^ Abrahæ gentem faluandorü non inodicâ aliquâ,fed magna,qua ctiä infra ftellis cœli amp;nbsp;arena; mans in* gnà gentem eie numcrabili cöparat. Hæc eft incóprehenfibilis bonitas Dei,per qua numerus eledlorii acfaluandorüin gitqtt£ faluetur tanta deftinatus eft mulritudiné,cui nörepugnat qd Chnftus dicit : Multifunt uocati, paucieltfti.Nl in Cbriüo. elcólos iilc paucos eflc dicir,nöfeparatim,lêd refpeólu pcrcutitium amp;; gratiam uocatioiiis cccleltoion-■ teinucntiu confideratos.Alioqui fi numerus eleiftorü in fc paucus effet ac raniS.argununtüd.returno luilfc Dcü multos arternæ dcftiiiare faluti, id quod plurimü de gloria infinirac illius bonitatis deterertt.

Dcuidc übûruanduin cft, quod non fimphciter dicit,Faciam te in gentë multà, aut nuiucrofitn:

'j'MV'S’7,id eft,ad gentem magnam. Dicitur autem gens magna bifariain, uidelicct aut numero, aut dignitatis aliciiius Si honoris prærogatiua. Semen eft Abrahæ proinifliim utrcep ciim numcri turn ho noris nomine tnagnü. Ad nurnerü pertinet amp;nbsp;multitiidiric,quod infra tredccimo dicit; Faciani fernen tu um fient puluercra terræ. Si cap.iy.Siifpice cerium, amp;nbsp;mimera ftfllas,fi potes.Sic crit fernen tuü. Ad honoris praa'ogatiuam referendum cft,qiiod Mofes Deut.4.dicit ad hune modiim; Hacccftutftra fapien- Dcut.4. tiaamp;intelleëius corâ populis,ut audienres uniuerfi præcepta hæc dicant; En poptilus fapitns amp;nbsp;iutel ligenSigens magna.Nec eft alia natio tam grâdis,qua; habcatDeos appropinquates fibi,ficut Deus no lier adeft cûëf is oblêcrationibiis noftris.Qiiæ eft enim alia gens fie inelyta,amp;c.Non finit ha-c ad earna-lêduntaxat Ifraelë referenda,fed prorfus ad uniuerfumfemë Abrahæ, multitudinc uidelicet Si ainplitu dinëeIeftorüDei,tâcxgentibus g Ifraelcin iinüac uerü Deü per Chriftü filiü eins credentiü. Qiiis e-nim multitiidinem iftoriim nmneret quot;i Qius dignitatem, honorem Si gloriam fufficienter depi acdiect, qua ad fortem fuinus filiorum ac hæredum Dci feleëtit'

SimulSi illiid obiter obferua,gj né dieit,Faciâ te Vna cjjVjid cft,ad populum magnü; ledVna’'quot;ta’?, Efiitm llraclitx idtftad gentcin magnam. Annotarüt hoc etiamaiij ar.tcnos. ludaei probri gratia uoeanr nos Goim, goim nocantiar. propterea quod nonfumus ex carne Abrahæ.Qiiid dieent ad lninclociim?Si promifsionem hane Dei dûtaxatàd pofteros carnis Abrahæ,hoc eft ad fereferunt, ergo ipfi funt’'’t'7, id eftgens, adeoép prorfus incptfquodhoc ipfiim ciilpant in alijs,quod ipfi perinde atep alij elle deprehcnduntnr.Siucrô,idquod res eft,de fpiritnali icmine,hoe eft,de eleëtorü ae credentium multitudinc intellcxcrintjCogifent quanta fittemeritas,quod Goim, id eft genres, alicnosefle putant à Dto, eü omnis Abrahæ pofteritas ab ipfo Deo gentis nomine iiocetiir ac futuræ bencdiëtioni.s particeps reddatiur.

Præterea perpendendüeft.qnod non dicir,Faeiam tibi;fed,Faciam te in gentem magnam. Poteft a- Mo» dicit, Vacià licuigens magna undeeiincp nata fubi'jei, id quod principibus contingere uidemiis.'uertimhie promitti tibi fed, Faeiam tiir Abrahæ,qiiôd ipfe futuriis fit in gentem maguamdioc eft, ggt; fernen ipfius euafurü fit in earn multi- te in gentan nid plicationem Si amplitudinem,ut fiat gens magna mirabile cogitatii cft,qudd uir unus,uxorem habës gnà.

fterilem, promifsionem accipit, qudd futurus fit in gentem magnara. Deinde non dicir,Faciam lemen üon dieit, Têacià tuiimifed. Facia m te in gentem magira.Ergo gens ilia magna eft Abrahâ. Palmires funt uiris,quoniam feinen tuumfed, tx iiitenalcunt. Vniuerfiim genus hiimanü eft Adä,^ptcrca gj ,pgnatü eft ex Adâ. Cogitemiis de Chri laciam te in gen ftocœlefti n!t£,ciiius fumus palmites.Qiiemadmodü de palmitib.prædicari pot£ft,ggt;finr uiristdegen- tem magnam. te Abrahæ,g, fit Abraham:de uniiierfo genere humano,^» fit Adâ.'ita Si de ucris Chrifti fidelibus,g funt Gens AbrabtCt caro de carne Chrifti,Së membra de corpore ipfiiis,nëiincôuenienterdici potcftgt;qjfint Chriftus, quiamp;l Abrahâ edi Om ipfe faftus eft à Deo pâtre in gentë magnâ propagatione hand quidë carnis,fed fpiritus,liera ramen Si nis inudus Adâ. non minus cognata g fit ca quæ eft carnis.Qiicmadmodü igit ludæi,qui de carne Abrahæ gloriantur, Htoninesfideles reifte'adinonentur hac cöfiderationcjUt quoniam Abraham à Deo faëlus eft in cam gentem, quæ funt Chrijîtts. iplî,fie ut hoc nomine pofsinr uocari Abraham,ciirent ctiam fidem ac pietatem Abrahæ exprimeredta amp;nbsp;nobis Chriftianis dici poteft. Si Chriftus faëlus eft à Deo pâtre fuo in gentë magnâ, quæ cftis nos, eamtp obcaiifam iiicifsim de uobis prædicari poteft, quod firis Chriftus, iiiuite ac fpiratc Chriftum, ut quod nos elfe profiteinini,iion externa tantum profefsionc, fed Si ucritate ac uiua fpiritus illius effi caciaexprimatis.

Secundo loco confiderandtim eft quod dicir,Et benedicam tibi.Sine de corporali, qiiac efl omnin return ac muitiplicandæ pofteritatis félicitas, fine de fpiritiiali benediëfione intelligas, qua fpiritualibus ne corieftibus bonis cuinulantur eleëtijConflderandü eft hoc loco bcncdiëlos elfe à Deo,qui ab illo in pe cuiiiimeliguntur,uocantur Si affumunt. Etiafi nec bonis terrenis cumulant, nec pofteriratc numerofa niultiplicanrur,reuera tarnen propter cueieftis gratia; benediëf ionem, cuius pro menfura quift^ dona-tionis Dei participes reddütur,bencdiël:i finit ac felices. Sic uocabit fiios Chrifttis bencdiëfos partis fui, ubidiftiiriiseftnicxtremo iudicio,Ventte bencdiëli patris mei,percipire regnum,amp;lc.Et Apoftolus bo Matth.if. nitatemliane DeiEph.i. célébrât qua nos omni gencre coeleftiü beticdiëtionum in Chrifto bcnedixir. £pb,i.

pri,in qua gratia utra conftrtur, nita,fains ac félicitas.nt non friiftra dicat Daurd : Felix popnlus cuius Dominus Deus ciujeEf Pfal.sj, Felix quern eligis amp;: alfumis Domine,habitabit in arrijs tuis.

Deinde confidcrandü eft q bencdidlio ifta qua; corigit Abraliæ,adinirabilis fiient,amp;; huinanæratio-nicötraria.Pollicetilli bcnediciionc «Sd miiltip!icationë,fi egrediat de terra fua,de natione fna, dt^ da-mo patris fuLIioc eft,fi fiat in terra incognita amp;nbsp;aliéna percgrinus cxiil. At ucrofîmiiius uidebat icre lilum diuirem amp;nbsp;potenrc,fi niancret in terra fua, in cognarione fua,ac domo patris. Deindecü mcreret in terra pervgrinationis,erat quidem diues.'uerùtn uix unü relinquebatfnperftitë filiü ad liâc bened.'ôHo nêpertinente,qui ipfeeadëfortiina ufus,non nifi unü reliquit filiü, g ad multiplication!'.' ,pmifsionë pertineret.Tandë cü aliqiiafutura? multiplicationis fpecies in filqs Iacob appareret,fame adaëfi drfeen dunrin Aegyptûjibiq) uarqs modis exercitatifub criice amp;nbsp;affiiëbonibus multiplicant.Sic Exod.i.legi-mus.'Quanto magis opprimebât eos,tâto magis multiplicabantur amp;nbsp;crefeebant. Hæc finit cogitanda, quando legimus Abraliæ diëliim a Domino, Benedicam tibi : ut admoneamur, quomodo eicccis lins Deas benedicat 111 hoc müdo,ne fi oculis carnis amp;nbsp;iudicio ratioiiis humanæ de diiiina iioluerimus iudi

tare ben£diiftione,err£mus Si impingamus in filios huiiis mundi,qiii ciiin non fint, uidentur elle bcnc- ^xeplu ïofeph dicti.Quis credidilfct lofephum fiJiiim lacob pertinere ad fortem bcnediëlorü, ciim tam inhumanircr

tradlaret à fratribus fuis,uenderet IfmaclitiS hominib.ignoris,abduccrct in Aegyptu, feriiiret uiio At' gyptio, falfolp accufarus à dna fua conijcerei in cuftodiä, inter fceleratos aiferuareit’ Qiiis Ds'quot;quot;/ benedidlis Dei adinimcrafict,cu eifer imqsbirate ac tyränideSauhs in exiliu eielt;flus,amp; ufqj ad terras F liftinorri,pfligarus,ficutq5rfus abomnicófortio populi Dei,pie(ftus Si abalienanis efleuidcretf®’ re curandfi nobis eft, ut huiufmodi excplis animos noftros in fide bcnedidtionis Dei foleinur Si cdquot;' memus,ficubi pro diuina uolunrate uarijs nos tribulationibus in hocfcculo excrccri contigerit.

Tcrtió,in eo qd dicir. Er magnificabo nomc riui, admonemur celebritateacgloria nominisood in fe rc mala,actale,qua;eledlis Dei ac fidelibus no cóueniat.Malü quidë eft peruerfum illiidftudmiliquot; ftrâdi nominis, q labo rät filfj hiiius feculi, quales erät q dicebat; Celebremus nomcnoftn'ijanttgdiiquot;' damur in uniuerfas rerras.Athoc ftiidio non laborabat Abrahä, Neqj cm dixit ael cü DnSjMagnift’' bis nomc tuü;fed,Magnificabo nome tuu.Aliud cft,magnificare feipfum;amp; aliud, magnificariä D*'“' Magnü nomë Abrahæ,magnünomëMofis,magnus Dauid. Amplitudo nominis multisfanftisquot;quot;'® córigit,fcd i Dno data nôqiprio ftudio quæfira.Srudër fiinefli pictati ac modeftia;, nec quacrütnomtquot;'* fpleiidorë. Verùm q minus cupiûtelfe magnfhoc magis iliuftranï lt;à Dno.Vnde côftitit Abraliænonquot;' nis magnirudoCAmbuIauir corä Dno fidc bona Si cordc iyncero. Vicifsimglorificauit eu Dns,acpO' tre multarügcntiü côftiruitjdcditcp illi nomë,qd magnu eilet no illius rantü feculo,fed iifip ad finequot;’quot;' dicnô apud Jli'aclitas modd,pofteros illius fecundü carnë,fctl Si Cliriftianos ex omnib. gentibusinpquot; pulum Dei alfumptos, dcnit^ Si inter Turcos Si Saracenos.Reuera magnus cft,quem DominuSquot;'quot;' gnureddit,amp;: ficut Apoftolus dicit,Probatus eft non qui feipfe,fed quem Domiiius commeiidat.

Igitur ad ucram nominis amplitudincm uenirnr non propriæ gloriæ ftudio, fed fpintii fidei ræ humilitatis. Nam qui fe humiliât, exaltabitur. Fuerunt in hoc fcculo multi tyraniii nis gloria: mancipia,quorum amplitudo momentanea uim cum uita corum inftar fumi eiianiiit. runt baud pauci inanis fapientiæ ac philofophix nomine confpici.i.Verdm quid hodiefuiit ad unu A-brahamum comparatif Quare curandum nobis eft, ut ftudcamus fubmifsioiii fpiritus ac ucrarpietaft non uerbis ac titulis nelcio qiiam humilitatem falfo iaëtaiitibus, Si munduin amp;nbsp;nofipfos fallenteS, iieritate ac fynceritate cordis,tanquam in confpedu Det ambulantes ac diccntes; Non nobis Domn't' non nobiSjfcd nomini tuo da gloiiam.

Quarto. Obiëruandii eft quod non dicit,Et cris bencd(flio:fcd,Er fis,uclefto bcncdidio.lHutl nium habet de re futura, iftud uerd iuflum ac conftitutü ex arbitrio ac poteftate diuiiiaegratixFW'^' clum. Wild à propheta quopiam diciporeft, hoc iicró nonnifiabeoin cuius eft poteftatcredderef^quot;’ fclictm quaminfelicem, tarn benedidlum qua in maledidlum. Nemo mortaliuin hoc habet focultaf'^’ lit uerbo uokintatis fuæreddat aliquem bcnedidlumjamp; cum efficacia dicar, Eho kcnedidhuS-Sohus hlt;X Solim Dei c^è Dei eft,qui quod uerbo dicit, fimul opere cfftcacitcr impiet. Si dixerit ijs qua; non funr, iitfint,w’gt;“‘ Uerbo fiuo redde m ccclo,nihil in tcrra,quod uerbi hums efficaciam impediat, cuius uirtute ex nihilo conditaliintoquot;'' nia. Sidixerit mortuo, Viue,foluituromnis poteftas mortis, amp;nbsp;uitæ reftituitur qui erat rooitmd’ dixent homini,fis benedidtus, portæ inferorum prohibere non poterunt quo minus beiiedidtu^ fit CUI benedixit Dominus .SicDauidm precatione fua ad Dominum i. Paral. 17. dicebat ergo Domine tu es Deus,'S^ loquutus ts ad fcruum tuum tanra beneficia, amp;nbsp;cœpifti benediceredoin'quot; ferui tuijUt fit femper coram te.Te ergo benedicente Domine,benedidta erir in fempitcriium. Haut''® bi potentiam Euangelicæ hiftoria: Clirifto ranquam unigenito Dei tribuunt, unde manifeftccon'''’'j* tur,eft'e omnium uerifsimum quod Joannes dich,In principio eratuerbum,amp; ucrbumeratapiidD'^ amp;nbsp;Deus erat uerbü.Hoc erat in principio apud Deü.Omnia per ipfum fadla funt,amp;c.Et uerbucatquot; dliim cft.Nulkim eft fortius ucritatis argumentü q quod opere amp;nbsp;experienria ceftat. In Iniiufmodiu^ bo,Efto benedi(flio,Sd,Mundus tfto,Efto fana à fiagcllo tuo,amp;i qua; alia funt huiufmodijcorfidemquot; eft primiim diuina; gratia; uoiutas,deinde omnipotetia: efficacia. Nifi uellct,nöiiibcret;nifi poflet,nc‘ ficeret.Sedquoniä in uerbo Dei utraqj libera eft amp;nbsp;uolütas amp;nbsp;efficacia,ncceflë eft, ut fir amp;nbsp;libcrüÄ o'” nipotës.Vtrücp exprefsit Chnftus cüdiccrtt; Volo,mridus efto.Mat.8.Er,Efto fana à p!agatiu,M‘'’;

Deinde äi lilud hic eft coufiJeraiidum,qucd non fimplicirer dicit,Et fis bencdidliiSifed, Et fis beiiedj dlio. Hæc eft diuiiiac gratia: exaberantia Si pu riirudo,qua fadtum eftjur Abraham parer credentiunquot;^' efl’et lino amp;nbsp;altero benedicT:ionis genere benedidtus, fed ufqjadeó multitudine Si copia diuinzgf'quot;quot;' ciimulatuSjUt ipia pofsit dici benedidtio.Sic Deus,nixta dictum Apoftoli, diues eftiriomnesquiin''^ cant cum. Et reuera nihil funr aiiuti ij bcnedi(flio,qui ad dignirarcin filiorum Dei aifumpti hæredeS cti funt cœieftiS ac fempiterna; bentdilt;fiionis.Cogiteiuus igitur,q conueniat nos,qui ad hcc noest'''' muSjUt benedidtionem hxreditare pofsideamus,in omni noftra uita fpii ituin bcncdidtionisliuiuS)quot;quot;quot; maledidtionis tarn ucrbis qua in faCeis cxprnncrc. Extra mifpat benedidiionis huius eft; elle in hquot;’quot;quot;' iium,reuacem,auaruni, iminircm, conuicuroiem, inaledicum Si noxiuin. QuemadmodumeinaiDt' urn,qui ipfilsiina eft bencdiciio,uide;nus elfe bonum',miferitoidem,mitem, beneuolutn ac tenefic“quot;’’ non modd erga bonos Si gratosj’cd triam erga malos Si ingratosnta couuenit Si filijs iplius, uteaæ dem btiiedidiionis bonitutem paisim exprimant ac déclarent.

Qiiintd, confidtrandii Si iiiud eft i;d dicit, Benedict benedicentib.tibi, df malcdicä makdicctibf ’’ Principio perpëdc qiiæ lit fors piorü in hoc léculo. Viuût in medio malorü,lt;Së tn inueiiiütfiibindf s bus bencdicar.tjhoc tft,qm bcucuoiviitu dd amiciti.! oftendant. E-xperiütur hoe loiatij ctiauiilliquid'' uiutndiquot;quot;

A liiucndnnl eft inter aliènes amp;nbsp;incognitos. Riirfiis qiiäuis boni fint Äf amorc digni,fortiiir.rnr tarnen ini micos, bcncdiciint omnibus, SC tarnen ab imprjs malcdiciinnir. Nifi ifta contingerent fideiibus in hoc mundo,nuila ratione didiiim efiet ad Abrahamum:Bcnedicam benedicentibus tibi,amp; makdicam ma'-lediicntibiis tibi. Difponuntur aut ifta fingiilariconfilio Dei, quoeleftiin hoc mundo per malos liomines excrccantur probatiép rcddantur,amp; rurfiis fubinde aliqua bonorum bencuolentia rccreentiir. Qi^iare nemo ira defipiat, ut fieri pofl’e purer, ur nullam experiatur malorum hominum inimicitiam, quatn non 1'olum Abraham,amp; reliqui patriarchac Si prophet3:,red 8C Chriftus ipfe eft expertiis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;friind vndfeind.

Deinde admonemur hic rurfus de abundanri.a gratiac Dei erga pios in eo, quod non Iblum ipfi, fed Abundantütgra propter ipfos etiain aiq bcnedicunrur. Benedicä,inquir,benedicentibus tibi,amp; inaledicä maledicenribus tibi Hoceftuen amoris ingcmiim,ut proprer amatos amemus criä alios, amatis etiam in alijs bene ftciamus.Tiirfiis deteftemiir eos «Sf malis afficiamus,qui odio qiios nos amamus profequuntur,ac quo iiis modoaffligunt.Ccrtifsimum hoc eft ueriamoris experimentum. Igiturut cerri de amore Dei erga fe fint pij, capiantlp iilius experimentum non in le tantum, fed Si in alijs, à quibus iiel amannir,nel odio habenriir,diuino eft hacc benedidlio exprefla oraculo.

Etoblerua,quod non dicir,Benedicenrur benedicentes tibi,lt;8(f maledicentur maledicentcs tibimec di- p»tpli cir,B£nedices benedicentibus ribi,dd malcdices maledicenribus ribi;fed,Ego benedicam benedicentibus ^cnediccn tibi,amp;malcdicam maledicenribus tibi.Primu enim noluit fimpliciter uaricinari quid futurü elfer ipfius bcnediccntet amicis pariter amp;nbsp;inimicis, fed promitrere conftantc fuä erga ipfum Abrahamü gratia ac beneuolenriä. Etexliacpromifsione ^pmanarüt uaticinia illa,qua: legimus,urpote infra cap. 17. ubi Ifaac cü fiiio fuo Iacob ben£dicer£r,iriter cætera dixir,q maledixerit tibi,maledidlus;amp; q benedixerir tibi, benedidlus e-rir.Et in iiaticinio ßileä Nu.i4.Qiii benedixerir tibi, erir benedidlus: Si q maledixerit tibi, makdidlus.

N5 poifunt elfe certiora uaticinia,qquæcx^mifsionibus Deiducunt. Vbi Deus ,pmitrit,qs non uati cinabifqd futurü fir,qdnö fite'Vbi igitlniiufmodi uaticiniü legimuSjBcnediceni q bcncdicür,amp; maledi ceiitjcjmaledicfir décris ac fidelibus,recurramus ad hanc,pmifsione Dei, unde nö modo inftruamur,ii q fint benedicëdi q bcncdicut pijs,amp; maledicendi qui maledicüt, fed amp;nbsp;in fide gratiac Iniius ac beneuolë tiæ Deicéfirmemur.Dcinde noluit Abrahamü Si reliqs ekdlos fuos fic inftituere, ut ipfi benedicerct bc nedicentib.amp; malediccret malediccnrib.fibi. Vult cm fuos ab omni effc philauria alienos.Nöeft prj ho minis fic amarc feipfum,ur né nifi illiS benedicar,qui fibi benedieüt, malediccntibus uerd fibi maledicat: fed hoc potins ab eo rcquirii,ut maledicenribus fibi ben£dicat,odio fe habëres diligat,«Slt; male' fibi faciëti B biis bcnefaciat.Sicdocuit nos Chriftus Luc.ö.Bcnedicite malcdicenrib.nobis.Et ipfe quoep cü maledice rei,nómaledixit.t. Pet.X.Hine fuut ifta i. Per.j.Nó malednfiü nbsp;nbsp;maledifto, fed eeötrario benedicite. Et

SeddicctIlic quisq,Ergo aduerfabor Deo,acrepugnabo iilius Si iuftiriac pariter Si me beneuo obic£lio, iëtiæ,qiia malcdicstib.miiii tnalcdicitc’Eteiri Si iuftü eft,ur malcdical q innoecti maledicit:amp;f amoris eft mgciiiüjUr qui uerc'diligir,maledicat ei qui diledlo fuo prætcr meritü maledicit, utrüq; hoc facit Deus, dü maledicenrib.mihi maiedicir.Acquü ne £ft,ur uolütati iilius repugnë,diligës quciple odit,bcn£diccs lt;111 ipfe malcciicit?£t quæ poteft elfe cöcordia inter me Si ipfum,fi diuerfa fir in utroip uolfitasfQua! c5-ftabit inter nos 3micitia,cü ide ueile ideep nolle firma fit amicitiafEtem no hoc requiril,ut utrbis tm Si prr fimnlationc diliga,benedica,óë benefacià ei qui me odir,mihi maledicit ac malefacit,fed ut ifta faciâ rxanimo.Dereftai cm omnë hypocrifim.Qüo igit uel ego benedicà ei,cui maledicit ipfefuel ipfe raale-dicerc poterit ei,cui ego bencdicof Rndeo,cauenda eft pio homini huiufmodi argumccatio,quë ma-lore deceterga Chriftü præditü elle fide Si reuerctia, q ur tâ manifeftâ iilius doôlrinâ in ius uocet ac di- inrccocof’ iiexet. Confiderandü porius eft, cëcordiâ uoiüratis Dei noftræ no confiftere in co, ut qd ipfe noflra dw confflat di-graria,p immerira fua erga nos beneuoîëtia erga inimicos noftros facir,idcfàciamus Si nos : fed in eo uoluntatii potiuSjUt qd nos unir faccre faciamus,lt;3lt; quales nos elle nuit taies fîmus.OditeoS qui nos odiüt,male- ÇZnoflf«. dicit illis qui nobis maIedicût;lt;Së rn à nobis requirir, ut inimicos noftros eoldc plane'qs ipfe odit,diliga iuiiS,amp; maledicëtib.nobis benedicamusi QiiarerNe ab ingeiiio illiusac perfedla bonitate diferepemus, qui nôira feipfum di,'igir,ur peccantes in fe ftatiin odio profequaî ac perdat. Alioqui qüo dilcxilfet nos ufcpadedjCiim inimici eflcmus,ut unigenitü fuü faluris noftræ gratia traderett’Sic DeuS,inquit Chriftus loan.j.dikxirmiindü,ut unigenitü fuü darct. At müdus totus erat in maligno Si inimicitia pofirus.Hâlt;; illius bonirarca nobis rtqrir,ut ipfius cxëplô diligamus inimicos noftros,amp; bcneEiciamiis illis qui no bis faciüt maJc'.Hoc fociëres r3 abeft ut uolütari ipfiusrcpugnemus,lt;Sf amicitiâ diflbluamusiut nifi fic fl mus animati, iierc «à uolüratc amp;nbsp;ingenio illius diferepemus. luftü quidë cft,ut malefiat ci qui malefacit hominiinnoceti ac Deo charo. Sed ab baciuftiria alieni fumus, dü malcfiicimus inimicis noftris Jipre-^ tea qj nobis malefaciür,qui alfedlus nÔ£ftiuftitiae,fcd philautiæ.Hanciuftitiâ Deus exequitrcóiius,qui nó feipfum qi!afrit,dü inimicis noftris malefacit,fed fuä erga nos beneuolenriä déclarât. Adhæc iuftü qui dëamp;iilud eft,ut diligamus eos qs diligir Dcus,benedicamus(p illis quib.ipfe bcnedicir,qcü(p id nomine fiue ^pter fe,fiue jrpter ipfos,fiue noftra gratia faciat. Secus uerd habet in caufii odij öf maledidlio-nis.lmpi)fsimü quidc eft,fi rnaledicas ei cui benedicit Düs ( unde Bileä dicebat Num.ij.Qüo maledicä ti,cui 115 maledicit Deusf)impiü uerd nö eft,fed magis piü ac lautle dignü, fi benedicas ei cui Dominus non fimpliciter, fed proprer re maledicit. Hoc genus dileeftionis diuinam quaiidam ingenij bonitatem fpirar,qiiarc Deo uehementer probatm.Quisparens à fiho fno requiritjit odio fratrem fiium in fe pec

JOO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï N G E N E S X Ni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

canrem profequanir, licet ipfe liuiufmodi improbo filio in fratrem fuum peccanti grauiter Immo quis ignorât,admodum probari parcntibus,fi tanta inter filios ipforum obtineat germant dlionis bonitas,ut ne inimicis quidcm fuis,maledicentibus 8( malefacientibiis ipfis maledicant^quot;”' ; lefaciant,fed eos bencficijs potius afficiantïQiiarcnullo modorepugnamiis diuinæiioluntatbnf^’ micitiam inter nos miitiiam lædimus,diim maledicentibus nobis,quibus ipfe uicifsimpropteriioSquot;'’ ledicit,non malc',fed bencdicimus.

Simul confiderandnm eft,qiio loco fint apud Deiim homines pq ac fideles.Eo uidelicet, utip^f'quot;quot; gratia rebus humanis plurimum iiel commodetur uel incommodetur.Quare omnium infanifsiw'*“’' qui homines timentes Dei malediélis 8C malefaélis afficiunt,atfp ira fefe diuinæreddunt malediill'®'quot; obnoxios.Nemo de uoluntate hac Dei dubitet. Omnino maledidlionem Dei funt experturfqui™ innocentes homines, propterea quôd in confcientijs fuis uerbo Dei obftricfli manifeftis eidolowai’l* acfalfis cultibus relilt;flis,Euangclicædolt;ftrinxpurirari adha:rcnt,malediôlis,probris,calumni)S,^®''' nis generis afflidlionibus infc(flantur,quemadmodum amp;nbsp;Abraham, proptetea quod di)S gcntiu«’)quot;’' . mo ficut Judith î.legimus,parrqs fimiil 8C dqs amp;nbsp;ceremonqs contemptis , unum ac uerum Deuin' li colebat, idip homo peregrinus 8i exul faciebat,pafsim dubio procul uelut hæreticuS amp;nbsp;fcliirniatigt;-“® blafphemabatur amp;nbsp;damnabatur.

Rurfus prudentifsimi funt plan«?,qui licet impares fint in Audio pietatis culpabiles in rnult^'’®' tarnen in fe boni habenr,quod uiros iuftos amp;nbsp;innocentes pietatis gratia diligunt ac fouent. Namq'“’“ propria iufticia non afiequuntur,aflequuntur aliena,cuius fefc beneftcijs fins reddunt participes-

Poftremd,roget forfan aliquis, quid de illis fentiendum fit hoc loco qui pijs hominibuS nee bene J' cunr,nec maledicunt. Netp enim ea eft conditio ac fors illorum, ubicunep terrarum uixerintjUtben® cant illis omnes homines (Alioqui fortem hanc Chriftus non redid tribuiffet pfeudoprophetis, ex 6.dixit: Vac cum benedixerint uobis omnes homines.Sicenim faciebanr pfeudoprophetis patreseO' riim)ne(p rurfus aded mali funt omnes homines,iit uniuerfi nullis demptis maledicantiuftisacpij^- !

Deinde res ipfa docet,efle*quofdam,eoslt;p plurimos,qui pijs neep cum malis maledicant,ncçeût®' nis benedicant. De illis quacrendum uidefiir quid fentire dabeamus,quandoquidem iuxta præfcn^ culum nec benedidlionis Dei participes, nec maledidlioni uidentur efle obnoxij. Si qui eiufmodii“”'' nec benedicuntur à Domino,nec maledicuntur,uehementer admirandum eft, quænon modôinpr^' fenti, fed in futuro quoep fit eorum fortuna, deniep quomodo fint animati amp;nbsp;affedli, quodnecbenedf jj cunt quibus benedicunt alij,ncc maledicunt illis, quibus ab alijs, ijs^ plerunqp potioribuS in hoc fee“quot; lo,maledicirur.

Ad hanc quxftionem facile poterit refponderi. Primum uidendac funt caufæ, propter quas nonnut । pio homini nec benedicarit,nec maledicanr. Hac funt uariac. Principid funt quibus pij noninnotutU!'’'' Qiiis aüt uel benedicat ucl maledicat ei de quo nihil ung cognouit f Deinde funt quibus illifacietei'uS tantu innotuerüt,ut nulla ipfis fit caula benedicendi,nulla etiam maledicendùTertid, funt quibus W piorü conuerfatio innotiierit,iiideantcp illis ab alijs bcnc,ab alijs maledici,ipfi tfi nec benedicSr,nec lU^ lediCunt.Et horü funt tria genera. Primum,eorü eft qui timoré Dei per ignoranriä coliibentubm«“'quot; i res ne per imprudentiam fine benedicendo fine maledicendo délinquant. Eiufmodi fpiritum refipic^’^ Gamaliclis confilium,de quo Adloru quinto legimiis.Sinitc,aiebat,homines iftos.Qiioniâfieftcsbo' minibus confilifi hoc aut opus,difl’oluetur;fi iicrd ex Deo eft, non poteritis illud diflbluere, nefort'^. ' Deo repugnare uideamim.Ta!es multi etiam hodie repcriuntur homines non mali,quiutcaufann''lt;'‘ tatis,quâ non intelligunt,nec probant,nec danant,ita amp;nbsp;fedlatoribus illius nec benedicunt nec tnak'l'' cut,fed omnis huius controueifiac fiinem ac ueritatis declaratione cQ modeftia expédiant. Secundügfquot; nus ad eos perrinet,qui licet caufam ueritatis amp;nbsp;innocentiâ piorü intelligant,propter infïrtnitatéanim' tarnen non benedicût, ne offendant ueritatis aduerfarios;amp; fimul à maledidtione abftinent, neconff* confeientiam fuam quod uerü aciuftü eflefciunt damnantes,conftituàt fe maledidlioni Deiobno»0’’ Caeisalcs cr 4- Et horum quoep noftro feculo magnus eft numerus. Tertio genere comprehendunî homines carnal'® tbei. 5d athei,quorü alij ob id nec benedicunt nec’maledicüt iuftis,ne quem uel ex bencdicentibus iielcxn”' lcdicentibus offendant,ôd inimicitiaru moleftias incurrant. Sunt enim filij huius feculi,Sd nuHa religi® niS cura tenent,fed feculo fefe acc5modant,uolût^ haberi homines moderati ac pacis ftudiofraiij““®’ cam ob caufam nec bencdicunr,ncc maledicunt, quod licet ipfi quoçp nulla religionis cura tenentur, h' mul tarnen aded funt obftinate’ impij SC inhumani, ut nec Deum uereantur, nec homines. Noninsb' dicunt pijs,quoniam nulla in re ab illis lædunturmec benedicunt,quoniâ iuftitiam illorü netantiHi'1“®' dem faciuntmec aded curant aliorum amicitias, autinimicitias tantopere uerentur, ut cuipiamIb'’quot;' rc uel benedicendo iuftis uel maledicendo gratificari cuptant.

Cü itaqj tanta fit eorü diuerfitas,q nec benedicunt,nec maledicunt, no poteft de illis eadercljjondcrt téntentia. Primum illis nihil eft imputandü,quibus pij nondü innotuerüt ne facie quidëideindeneCilb® quieos facie tantü cognoucrut, Tertit) nec illis,qui timoré Deiimpediunf ne per imprudeiitiâ fiuelan dando fine uituperado peccent.Qiiartd amp;nbsp;illis facile fperanda uidetur mifericordia Dei, quilicet pet i” firrnitatc animi nô benedicût,ne malos offendâr,cauëttn ne maledicëdo ira Dei incurrâr.Rcü nales ôC athei,q licet nôbenedicût à Deo cü ijs q benedicût luftis, fruûl tfi cômuni ilia bonitate Ddq“’ foie fuûjpducit fuper bonos Si. malos,amp; licet nô raaledicâl cü illis,q maledicût pijs, funttnd’P'^^“'”

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5OI

dis fuiimpietaterh ætn næ malediclioni obiioxif Qijareconfidcrandum hic eft,nonfrtê in bac promiC-fijne Deicatholicâ beiicdnfcionis amp;nbsp;malediétionis diuiiiæcaiifam inclufam,qiiafi nemo bonitate Dei fruatiir,n!fib£n£dicatiLiftis;riirfus nemo maledicatiir à Deo,nifiillliS maledicat. Non dicit DeuS, Nc^ «n nibcnedicam,n£mini malcdicam,nifi proprer te. Nec dicit, Bencdicam illis qui tibi non maledicunt.: neqjjMalcdicam illis, qui tibi non benedicunt. Siint multæ aliæ quoqj benediftionis pariter ac maledi-dioiiis Dei caiifæjde quibus nihil agitur hoc loco.

Sextô.Atqjinteb£ncdicctur,inquit,uniuerfæcognationes terræ, OblêruanduSeftbic locus fumma cum diligentia. Vnus enim ex illis eft, quibus Apoftolus dolt;ftrinain gratiæ Clirifti ac uerac iuftificatio-nis aduerfus lioftes illius, lt;Sd propriae iuftitiæ doélores utitur. Citât Ininc Galat.cap.j.ad hune modu ; Præuidcns fcriptura,qudd ex fide iuftificet Genres. Deus primiim Abrahac euangelizauitjdicens,^ te bencdieenrnr omnes genres. Itaqj qui ex fide finir,benedicuntur cum fideli Abraham. Prxmiferat auté loainiexcap.iy.infrà,ubilegimus,Cr£didit Abraham Deo, amp;nbsp;reputatumcftilliad iuftiriam. Admo-ncinur itacp ex diiobus iftis locis, primiim quanta fit diuinac bonitatis exuberantia, qua benediólioniS fuægratiam non in unius familiac angiiftias artauit, fed omnibus in uniuerfiim gentibus cômunicauit: Bcnediccnrnr,inquit,uniucrfæ familiar,ucl tribus tcrrac.Ergo nulla ufpiam gens £ft,cui non fit ifta defli nata benedidlio. Hinc eft quod apoftolis Chriftu.s dixit,Ite in orbem uniuerfiim, pracdicate Euange-liumomnicreatiira;, Item,Doceteomnesgenres. Gratiam hancgentibusdepuraramnonagnofeunt iudæijledadinirabili prorfus infania répudiant. Deinde benediiflionë hanc efife iiiftificationcm. Nam Apoftolus ut iiiftificationcm gentibus promilfam efl'e probet,fie dicit, Praciiidcs autem fcriptura,quôd ex fide iuftificet genres Deus,prius euangelizauit Abrahac,dicenSiln te benedicentur omnes genres. Er goiuftificari genres, Apoftolo idem eft quod benedici,ut iiiftificati fint bencdióti,amp; bcnedidli iuftificati. Tertio iuftifkationem hanc amp;nbsp;bcneduflionem eonftare fidc,nullis noftris meritis. Qi,iartd,fundam£n-tuai iiiiiis efl'e fernen Abrahæ.Hnc cnim pertinet quod dicit,(n te,id eft femine tuo. Semen aürhoc Chri ftùScft. Qiiiiitd, Credetes eftefiiios Abrahæ.ideft,nonfülumimitaroresfidci illius,fedÔf gratiæ ImiiiS, qua perfidem luftificatus cft,participes. Sie dicit Apoftolus, Qiii exfide fiint, benedicuntur cum fideli Abraham.Sextd,£fl'e Âbi ahæ ante tot fecula de gratia ifta benedicendarum omnium gentium, per mo diiin Euangelij hifee itcrbis prænunciatum,In te benedicent omnes familiæ terræ.-Vnde Apoftolus dixit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;WierCjid eft,ant£a euangelizauit. Ergo dodrin.a hæc luftificationis, qua fola fide in Cliri-

ftam omnibus rotins orbis nationibus gratis ad exemplum Abrahæ eonftare docemus, non eft nupera

J !iærctica,fîcuti dodores mchtorü calumniantur,fed ucre'Apoftolica,iSf olim Abrabæ euangelizata. Noneftullügenus hominii remotius SC alienius à ueritateeuangclicæhuius gratiæ, q qui noftro fe-culointer Chriftianos Si manibus Si pedibus utricp ram prophetico huic qiiàm Apoftoiico euangelio relu(fi;anttir,n£ liadcnus a feopo Euangelij Dei dciiiaftèjCtgregem Chrifti falfa propriæ iuftitiæ doftri n3,meritorum'qî liumanorum fidiicia feduxifie uideantur.Qiiare confiilendum eft omnib. Chriftianis, ut haiufmodi gratiæ Dei hoftes quauis pefte magis fiigiant,iSe duos hofee S. fcripniræ locos,In te benc dicentar omnes tribus terræ. Et,Credidir Abraham Deo, Si imputatum eft illi pro iiiftitia, rang duas fidei Cliriftianæfirmifsnnas anchoras,menribus fuis indelebilirer infcribanr,fpcniîÿ fuam Si fiduciam lilis contra omnes tam fatanæ quàm falforum doélorum infultus confirment.

Ahrdhamificutpr^ceperat ci Dominus.] Poft oraculum ac promifsioncra Dei confide Exemplum fidei randuin hic eft exemplum fidei ni fado Abrahæ. Poterat Mofes diccre, Credidit Abraham promifsis in faCloAbrahæ. Dii.'ucriim ut defidei illius efficacia df ueritatc teftaretur,pro fidc fubiecit opus fidci,diccs,Egrefirus eft Opwî fideipr9 itatp Abraham,ficuti dixerat ei Dominus. Oraculi diiiini duæ partes étant. Vna iubebat ut exiret de ter ßde poßtum. ra lua,Slt;c. A'tera bciiedidionem fingularcm promittebat. Prior rcquirebat obedientiam, pofterior ft-dem,qua promifsis crederetur.Credidit promifsis,idcoq} Si maiidato Dei obediuit,egredicns de terra fua,amp;c.Nificredidifrct,in patria terra,natione ac domo,perinde atep Nazobmanfiffet, manëdol^ incre ditlitatcm luam per opus inobedieiitiæ declaraflct. Venir igitur fidei ueritas in opéré obedientiæ con-fiJcranda.Qiietnadmodiiin autem ad gloriam gratiæ Dei feduld docemus iuftificatum eiTe Abrahamû fûlafide,iSf ad illius exemplum eonftare omnibus gentibus diuinam benedidionem Si iuftitiæ imputa tionem fo!afidc,ita feduld eft ctiam inculcanda fidei ueritas amp;nbsp;elîicacia in exemplo Abrahæ pofita.

Qiiodfidem attuiet,uidcndus eft locus Apoftoli, Hebr.u. qui fie habet : Fide qui uocatur Abraham, obcdiiiir in locum exire,qiicm aeceptiiriis erat in hæreditatein,amp;: exijt nefciens quo iret. Sic cômendat Apoftolus fidem 111 opéré fidei. Priiniim,tribuir fidei obedientiam. Fidc,inquit,ob£diiiit ut exiret.Hæc eftnaturafidei.Nequiteifc ociofa.Fidelis,quafidcpromißis Deicredit,eadem amp;nbsp;iiiliis eiusobedit. lu ftuSjUt exfide fiia uiiiitjita ex ilia loqiütur ctiam,dd cuniffa quæ facienda finit facit, Qiiarc ex openbus noftris proditur noftra iielfides uelincrcdulitas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;...»

Deindecumdicit. Et exijt, nefciens qud iret, admirabilemfideinatiiram in eo cômendat, 3» haud- ^dmirabilii quaquainratloiiis indicio acquieleiGfed promifsis Dei nitens per médias ignoraritiæ, ftiiltiriæ, Si im- dei natura. poi'sibiliratis quolt;p,iit fie loquar,tencbras ingreditur,nihil hæfitaiis firmum efl’e quod diuinitus eft pro niifium,eo çp mentiri iieqiieat qui promifit. Sic Abraham quamuis ignariis eflèr terræ proiniflæ,dC fu-tiirorumeuentuunijqiioniam tarnen credebatpromittenti DeOjobediebat etiam de egrefifu præcipicn

, Nihü apparebat omnium eorum quæ promittebantur. Et abfurdum uidebatur Si ftultum rationis C prüden-

prudentiæres ceitas relinquere, Si incertas pcrfequi,quarum nullæ,ne in fpeciem quidem,coniectuf* apparebant. Verum ifta fidei ftulticia miilro certioribus fundamentis niritur,q omnis in unnierfumU® lidifsimæ rationis fapientia,induftria,cautio,amp;l priidentia. Nititur enim ilia infallibili diuinæiierirati* certitudine,qua nemo unq ftdelium eft deceptus. Ifta uerei meras rerum humanarum coniefturascin fcquirur,ac fequendo miferc fallitur.Redlc' ergo fidem defcripfir Apoftolus Heb.ii.ubi dixit,Eft aute”* fidcs fubfiftentia rerum fperandaru Si argumentum, uel certa comprehcnfio,f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;apparentium.

Qiiæ Abrahæ promirtebanrur,præfcntia no erant opere,fed deraü poft aliquot annorum centuriash* rura,idcolp non raodd fidcmjfed et fpem tanq fperanda requirebant-Deinde no apparebat aliquail'o iiim fpecieSjôf tame fideperinde acfiapparerent,certtfsimë comprehendebanf. H»c confiderata didi rant,q fit admirabiiis neræ fidei natura,in oculis humanæ fapientiæfinira Si ridiaila.

De obedictttiif. nbsp;nbsp;nbsp;'j-erriô,cum Mofes d!cit,Sicut præceperat ei Dominus, admonétur omnes pq Si fideltS homineJ,“^

quemadmodü per infinitâ bonitatem Dei admifsi funt ad gratuitam, quæ per fidem eftjuftificationfi amp;nbsp;participes faefti benedidtionis Abrahæ, deinde Si exëplo Abrahæ de fidei natura amp;nbsp;efficaciainfr“'* tur.ira eriam obedientiæ illius exemple fefe accômodent, non folum ut obediant, ac fidem luam optn aliquo déclarent,fed Si ut obediant îëcundum præceptü Domini. Adulterina obedientia efl.qustiic^*' Gonirrf Mond“ uerbum diuinæ iulsionis,fcd ad ƒ««tk«w,id eft arbitrariam religionè inftituitur.Quarcuchemi'H chipnum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ter d. fipiunt môafticæ uitæ fimulatores, qui fedlæ fuæ patronû conftiruûr patriarch! Abrabamu,cuiu»

cxemplo fe fingüt patriam cognationë Si domum defercre, amp;nbsp;alienis immorari.Primuni,Abrahfit' quittus eft uerbü Dei. Dixerat adeü Dcus,Egredere de terra tua,amp;fc,Oftt ndâr ifti mand«tüDei,cui“^ authoritate monafticâuitâfequantNonfacienthocinfempiternü. Deinde, Abrahânôfinciuftsci“*’ e'domo Si terra patria euocabaf.Erat em lîéparandus à comercio idololatrarü.lftid qitibusftfcSq'’® recipiiintf Qiiales quales fint parentes quos deferiint, utinara non ad decuplo détériores tam cu-tusq homines deficiant. Tertio,Abraham nefeiebat quo irrt. Monachifmum fedfantes abunde'noruntHf''

ad deteriorcm f«,fed ad iiberiorem ac certiorem etiam aliinoniam concedere. Quarto, AbraliamuüO' ratus eratjUKorem non re!inqiiebat,lt;ed indinuKe fecum diicebat, Ifti fi uxores habentjabntgantfinól'’ bent,matrimoniu prorliiS abiurant.'dC fcortandi iicentiam amp;nbsp;impiinitate,iie quid deteriiis diciiHitifquot;' tre ociofo amp;nbsp;faginato ufnrpant. Hare eft iiidclicct conformitas ilia exempli Abraliæ,adpofttrioî‘it'’’'’''' pornm monachifmum,iit ccckini terra; cóformius eiTe dicas,5 monaeliorü uitam fideiaeuitarAbrabï* -Loqiior nominatiin de pfeiidomonacliiî,quales pleruncp fuiit,qui poftremis iftis tcmporibus fmum rafura fi'nulant.amp;' cucullo.Scio,in prima Ecckfia,cum tyrannis fjcmret in nomen Chrifti,qp*“^ B rimos Abraha: fihos, ut confortium idololatrarnmfiigercnt, amp;nbsp;faluti animarum fuariimconfulerf'’'’ patrias fedcs reiiqiiifle, SC ad loca deferta nefeij qud irent, fefe recepifle. Vertim ab illorum quolt;j caufa,relig(onc Si pietate omnium alienifsimi funt noftrorum temporum monaclu.

Ptiifil citin co Lotb JDuo funt hie confideranda.Primum pictas Lot,qua poft obitum auifui TIiW^' non eft ad patriam terram amp;nbsp;nationcm reuerfus, fed Abrahæ peregrinanti Si quo iret nefcitiiticc^'' ftus.In patria terra fupererat Nahor, pcrinde patriius ipfius at«p Abraham. Potcrat ad iliumredirf-Verdm à pietate Abrahx diuertcre, ad confortium idololatrarii redire nolebat. Admoncmur hocf' xemp!o,nc malimus in patria couiuere impijs cum pace Si fecuritate, g inter extraneoS cum pijJ Si' micis Dei pcrcgrinationisfuftineremoleftias.

Alterum prouidentiw Dei difpofitionem concemit, Eiiocaucrat Abrahamum de patria terraacdo mo adterram alienam Si ignotam,hoc cft,ad exilium.quod etiamfl nihil praeterea quod moleftüfitH' cedat,per fc tarnen abundé miferum eft Si moleftum.Erat quidem Abraham fic animatus Si confirwi tus fidejut non modo pcregrinationem, fed Si folitudinem ac defolarionem pro uoluntate Dcifuftw* re baud eftèt detreftaturus. Verdm qua; eft diuinsc prouidenriae follicitudo,fic mitigauit illi peregrina-noms moleftiam;ut primii m de terra ac domo patria non fine patrjs authoritate Si comiratuad ClU' 'ran uftp migrarcrdcinde poft mortem chari parentis, ad terram Chanaan proficifeendo foeienttiW'

wquo premantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO V.

Septuigintaquintji annorum crat Abritm,cum egrederetur de Httran. J No debemuj cogifartcurioûh^'i elfe diligëfia, $ ætatem Abrahæ Mofes annotauit, qua de Harà ad terramCanaan poftmorKinpawI eft ingreflus. Poteft ex eo diligens leiflor hiftoriarum facrarum tempora Siannos colligere.Utindcid monemiir etiam,quanta fuerit Abrahæ opus fidc,fpe ac patientia, qua diuinæ promifsioni conftsniei innixiis in terra promiftionis ranquâ aliéna ad finem uftp peregrinaretur, ôC ramen haudquaquâhï' rcdcmfeilliuscfleconftitutumdubitarit.Etenim,fiannofeptuagefimoqninto Charan egreifusclîj S in Canaan profedlus, confcqiiitiu’illü centum ahnis peregrinatum fuifle in terra diuininis premiflt, demptis illis, qnibus aliquandiu in Aegypto amp;nbsp;Gerans faims necefsirare adadeus egit. uixit eiiim an-nos centum fcptuagintaquincp. Et Dominus illi ne paftiim quidë pedis in ea terra polsideiiduiiidcdit Adc 7. Hanc fidei ilhus patientiam Apoftolus exempli nobis gratia proponit,cum dicit ; Fidedemon tus eft in terra promiliionis tan§ aliéna,in cafulis liabitandocum Jlaacamp;f lacobcoliæredibuspromi!-' fionis eiufdé.Expedtabatcnim emirate ftindaincra habente,cuius opifex Si ccdirorefl'etJDeus.Abnl'i mû ergo ne cent« quid* annorü peregrinatio 4 fide ipmilsionù dcietil, Nos ccti à brtuifsima moruli fi angimur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0 Ç S S 6«

Tulit^^SMi uxorcm udm,cr LotfiUiifrdtrislui,umucrfamci;fubftdi:tiiim ^udm poffciicrdnt,^dnimds cjudf fccerMnilidrdnt^C}'cgreßifuiit,c^c.] Priinùmin Sara coiifiderandiim eft exemplum legitiinæ, fiiicera: ExeMp/ußncegt;-indiuiduæconiugiSjquar maritum fimm,patriam terram acdomiim egreftiim,amp; ad cxteros percgri r£ cotiiu^if, nantetnnon deferuit, nec fidelis iixoris focietate dcftiriur,fed ad omnisgeneris molcftias una ciim illo pcrferendas fefe accinxit. Admoncntur uxores hoc excinplo,quid maritis fuis in caufa uel pietatis uel ncccfsitatis debeant.

Deinde uidcmus hic Abrahamum in Charan fuiflê ditatum, antequam ueniflet in terram Clianaan. OpfS Abrdhie Ergo nödebentur illius opes fertüitati rerræ Chanaan, led diuinæ bcnedictioni,quæ diuitcs facit quo dcbentur bencdi cuncp loco conftitutoSjetiam in Charan id eft loco arido.Cogitandü etiani eft de prouidentia Dei quae iliom Dei. futin æ migrationi Abrahæ confuhiit. T ale quid SC beaca: uirgini curn lotepho contigitjCum client cxii iatun in Aegypto.

Tertid,nec ilkid tranfeundum eft.quod de Charan ad terrain promifsionis ac benediiflionis fecun^ abieci!-diim ucrbiim Dei difcefliirus Abraham,non abijcir fubftantiam amp;nbsp;opes in Charan acquifitas: fed fecu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

aufert, illarumcp ccinoditatem in ufns fiios referuat. Quarnuis enim haudquaq dubitaret, non defore fibiprouidentiam Dei in terra pcregrinationis fuæ:noluit tameiijficntinêdebuit etiam, acquifitas iam facultatcs à fe rei}CcrCjlt;SC uaciiis manibus ad nationcm incogintam migrate. Sic uir integerrimus futu-rorum fpem iminotam in corde fidcli retinuit,amp;l à. prouidentia Dei pependit, ut nihilominus præfcn-tem dimnae benedidiionis frinflmn cum gratiaruinaftione pro nccefiarqs fuis fuommlu iifibus referua tft,amp; peregrination! fuac competenter accëmodaretàdcp effecit,ne cuipiam inter extraneos homo pcre gnnus amp;nbsp;cxul molcftiis eflet amp;nbsp;oiierofus.Longe aho funt fpiritu præditi qui fie propriac fubftätiac pof-fcbioncm relinqiiiint, ut per omnem nitam faam alioi iiin fudore partis uiuentes, plcruntp deliciantes ctiain, qudd alijs oncri funtjrehgionis. loco daciint, «Sëiaftationc tioluntariæ paupertatis quæftum in Ecciefia Dei feftantur.

Et penranfiuit Abram terra ufep ad locû Siebern, ufep ad couaUeni ilkiltreni, Chananæus auteni tu ne erat in terra. Apparm't aut Dominus Äbram,amp;: dixitei, Semini tuo’dabo terram banc. Qui ædificauit ibi alta-re Domino, qui apparuerateijamp;T inuocauitibinomeeius. Etindetranf-grediens ad montem qui erat contra Orienten! Bethel, tetendit ibi taber^' naculumfuum,ab Occidentebabens Betbel,ôô ab Oriente Hai.Ædifîca üitt^ibialtareDominOjSóinuocauitnomcneius. Perrexitqj Abram uagt; dens amp;nbsp;ultraprogrediens ad meridiem.quot;

itpertratißuit Abrdm terrdin.'] Græcus uertit;.'«»dt tj j-if/uef Ælt;)T»r,id cft^Et pertran fiuit Abram adlongitndinem eins. Hcbracus uero fimpliciter habet.'Et pertrar.fiuit Abram terram.

V[^;adfonK.r//o»;7/«yîrejn.]Heb.nV‘op'7!S!37.P3gninus uertir,Vfq} ad quercum Moreh.Tigiirina,

Vfqî ad quercetiim Moreh.Móftcrus, Vftp ad planicie Moreh. Graecus, fwl ‘AÿviJ tIw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,

2dquercum excelfam. Vnde Græcus amp;nbsp;Latinos uoculam Morehträftulerinr,ilkiftrcm,amp;cxcelfam,n5 uideo.QiiiHebræos feqinintur,aibirrantur elfe nomen uiri Cananei, ä quo planicics ifta dnfta fit plankies Aloreh. Sunt qui nomen montis effe putant. Vox ipfa fignificat do(ftorcm,fi ducatur à nVjid eft docait. Siuerd denuctur .à uerbo nitn, id eft uidit, cxpundla litera K. poteft fonare inouftratorem. Et hoc fenfu non difplicet corum cogitatio, qui arbitrantur planiciem hanc,planicicm elfe didlam mun-ft™oris,Deinidelictt, obidqiiod eo loco Dominus apparucrit Abrahæ,illiqj terram Canaan mon-ftrauerit,qiiemadmodum pollicitiis fuerat adhuc inChaldæa exiftenti diccns,Et ucni ad terram,quam 1X!ttideft,uidercrefaciam,Hel,monftrabo tibi.

Udb Oriente Hdt.jGræca Icdio defecluni habet hoc loco,Nam Icgir,lt;l«:T' £M'a:Tgt;’Xa'f,aI'fqt Hai.

Et ultri progrediciii ad meridiem. ] In Hebræo eft naasn quod fonat uerfus meridiem. Ar G ræcus legit

Poftquam Alofes peregrinationem Abrahæ ad ipfam ufep tenam Canaan pcrdiixit,confequcntcr c5 mcmoratqiiibus in ilia locis primiim fubftitcrit.Nô hæfit in illius rerminis,fed tranfiuit, inquit,ullt;:p ad loch Sichem.Sichcm ciuitas eft in tribu Alanalfe in monte Ephraim ad forte pcrtincs facerdotü amp;nbsp;fugi tiuorum,teftcHieroriymo.Adiacetautemducbus uerticibus Hebal Al Garixim,inquibus filq Ifracl be nediftiones iulfu Dei prointnciari audiuerunt, uide Dcut.17. Nicolaus Damafeenus, citante loftpho, dicit.'lbrahamum principio poft reli(flamlt;^haldæam habitairc,immo regnafle in Damafco.Et addit lofeplius turn quoep fuo tepore monftratü fuiffe uicum in Damafco,qui uocatus fir,habitatio Abrahæ.

Vfq; dd conudUein,inqidt,illiijlrem. ] Hane arbitrantur nonnulli elle Pentapolim,id eft regionem quinep tiuitdtn, Sedomæ uidelicet St Gomorrhæ, lt;Stc. uçrùm probabilhis efle uidetur quod fupra annotaui.

504 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IS G E N E S I M

Ncn habitauit Abram in ipfa ciuitare Sicli€m,fcd in regionc illi uicina,in planide uidclicct Morch.

Ckännn^cM autcm tunc CTiit in terra,] Dicunt HebrariChananæos terram illam iniiiftc occupaflfjprû' prerea quod à Noe dataeiTer Sem ac pofteris eius.Er Sem turn quocp in ilia liabiraflc, iiidelicttinSJ' 1cm,ac dic'bum fuifle Mekhizcdcc,quod fonat regem iuftitiæ,id eft,regem iuftiim. Sed dicunt quidtw, baud tarnen probant. Moles fimpliciter Cananæcs tum in terra ilia fuifle dicit, ut rationemrcddatjC^ quam earn terrain uocarit terram Canaan,ac fimul biftorijs fequentibus uiam paret. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

Apparuit autem DoininU'S AbrahiC, acdixit ei. ] Venerat Abraham in terram ad quam fuerat uo«ni.’) confederatlp iam in planicic Moreb circa Sichern. Eo loci conftitutum non negligit fidelifsimus minus,fed ob quam caufam iufsiflet, ut in cam terra migraret, dementer aperit,dicens ; Tibi acfemin* tuo dabo terra hanc. Qiia? promifsio duas res magnas comprebendebat. Vnam, quod effet babituru^ fernen,quamius fterilis eflet illi uxor. Alteram, quod terram hanc poflefliin eflétit ipfius poftcii. bï-trat prima promifsio,tcn sc huius pofleßionem concernens. Non loquitur autem de feinine ilbns,ca-* ills gratia multarum eft gentium patctjfed de femine camij. Alioqui ad nos quoqp pertincrct lib pf*’' mifsio. De pofteritatc promiferat illi in terra Cbaldæa,cum cum inde egredi i uber et.

Qw'£dißcauitibi altare Domino, crc. ] HifeeuerbisMofes poftobedientiæcommcincraticncitiiti'^’ terram patriam iiifi'u Dei fuerat egrefl'us,lt;S^ terram Canaan ingrefliis Abram. Exponit ctiam pietat“^ iilius in eo quod dicit cum altare extruxifle Doinino,qui ipfi apparucrat.Erat hoc indicium acrdliquot;'^ Ilium fidei dims,qua diuinæ uifloni ac promifsioni indubitanter credebat. Hoc innuit Mofes, erm ncn fimpliciter dicit,Qiii«dificauit ibi altare Domino.’fcd addit,Qiii apparuerat ei. Per appaiendinntf” ueibiim totam apparitionis huius caufam comprehendit.

Ei inde tranfgredient ad montem qui erat contra Orientent Bethel, ttirc. ] Videbatur inueniffe locum nendipariter ÔC coiendi Dominum. Veriim rurfus migrât. Caufa migrationis huius nöaperitun flint uaria cogitari. Aut propter indigcnariim improbitatcm amp;nbsp;bumanita tern,qui bcmincni peregH' niim,amp;; à cultu deorum ipforum abborrentem ferre nolucrint, aut propter loci incommodiutemdquot; propter fufccptain terræ infpe(fbionem,uel aliam quampiam cb caufam, rurfus habitaticnem mntJn Deinde ncc montis nomen exprimir, fed fitum acregionem duntaxat circumferibit, utfignifiettfijn“ ilium tabernaculum inter Bethel amp;nbsp;Hai, fic ut Bethel babuerit ad Occidentem iierfus mare, Haiu«n ucrftis üriétem'eîuæciuitatcs pertinebantolimad tribiim Beniamin. Bethel nominata eft ex eoqncn lacob accidit,proficifcëti in Mefopotamiannqua de re legitiir infr.i cap. uicefimoc dlauo. Qisareiinnn per Mofen bic locus Bethel Hocatur,dandum eftanticipationi.Cum cnim Abraham illd ucniebatd'on ifto,ied alio nomine,Liiza iiidclicet appellabatunficuti uiderc eft infra capitc iam citato.

Aedißcauitqßbialtare Domino,ey inuocauitnomeneim. ]ln Hcbiæotftn’'nquot;'QW2 K‘\'Ç'\qucdfon*’ Et uocauit in nomine Domini. Poteft autem trifariam in tel iigi. Aut qudd conftruifluin aitare uoant-rit in nomine Domini,id eft,nunciipaucrir altare Domini,Aut queid ad altare Domino srdificatniiiu'’ mefticos cöuccauerir,ibiép cos de iiero cultu ueri amp;nbsp;unici Dei inftruxcrir,ciim eis oraiierit,amp; Dmnn'^ facrificaucritiqucm fcnfuin nonnullis placiiiflc iiideo. Vel quod amp;nbsp;fimplicius eft ac certius,qiiódibi men Domini iniiocaiierit.'qiicm fenfum fcquenti capite manifeftius expreflum uidcre licet,ubiIfgnnn Et uocauit illic in nomine Domini,quod Hebraico loquendi more fonatdd eft, Et inuocaiiitibinOC^ Dominiificut amp;nbsp;Icelis j,legimus,'O''713'' rc'n” nw3“riftebs TT'n’v.id eft, Et erit, ut quilquis ir.uc-caucrit nomen De mini, eripiatiir,uel falueturTicut amp;nbsp;Apoftolus catio nominis Dei hoc loco non folum pro prccationibus quas in bram,fcd pro uniuerfo cultu Dei,profacriftcijs,amp;l gratiariim adtione.

Pe. rexitóp Abram uadens çy ultra pro^redicK ad Meridiem.] Apparet Mofen ftudio fignificare.nciquot;'' ucnifle Abrahamum certain ac perpetuam ad manendum federn ; uel certe' non affc^taffe, fed terrai” à Domino fibi datam pcragrarc,ôC ad Meridiem contendere uoluifle; fine qudd ea regione terra naan plus babcrct ubertatiS.fiuc aliam ob caufam, peregrinationi ipfius compctentem. Nam Hebrï^ buiulmodi conatum ac ftudium proficifcendi,acmigrandi innuunt. Sic cnim habcnijT^bc^SKy® ’ naainy'ioiquot;! ; id eft. Er proficifeebatur Abram eundo S( proficifcendo uerfus Meridiem. Infraespi’' feqiicnti Icgimus dixiffe ad eum Dominu, Surge amp;nbsp;pcrâbula tertam in lógitudine amp;nbsp;in latitudirefe quia tibi datums fum earn. V nde apparet caufam fuifle Abrahse nullo loco diutius hacrcdi, fed tranüu'’ di ac promouendi,ex eo qudd eflet ipfi terra ex uoluntate Dei infpicienda.

Qm adiftcauitibialtarcDomino.] Qiiærunt hoc loco,licuen'tne Abrahseaedifi'earealtare,amp;inftif'if* diuinos cultus fineexpreflb uerbo Dei,pofsit^ defendi,neidololatriæfadfum ipfius accufetur.Siqi*'' dem cultus arbitrary,qualefcunqj fint in fe,lt;S(I quocunep propefito inftituantur, hoc ipfo de idololafr** accufantur,qudd non ad uoluntatem Dei,fed ad figmentum cordis bumani iuftituuntur, Refpondentnonnulli, non Abrahamum,fed Deumipfamelegiflelocum hunc,acdcfiinaficcdt fuoddtjj fadbum cfi'e,ctfi non externo iierbo,pcr id ramen quod illi appaniir co loco, eam^ apparitiC' nem fuifle loco uerbi. Arbitrantur cnim Dciim earn ibi ob caufam apparcr uoluifle, utilliccolereruT' Vcriim huiufinodifcntentiam arbitror efl[cinfi’rmiorem,quam urquseftionifatisfaciar. IfrimiinienH'’ conccdendum no eft ad bunc finem apparuifle Deiim Abrahæ, ut in loco apparitionis ai am acciilw'” £rigerct,fed ut animuin iilius in fide erga fe confirmaret.df de uoluntate gratis fus inftrucret. Alioq“‘ «cnlt'

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Joy

A confequeretur fingulis apparîtionibiis Df i flngiila competiuilTe alraria. Deinde quid dicemus de al-tari quod hoc ipfo contextu inrei Bethel amp;nbsp;Hai acdificatum Icgitiir, ubi tarnen nee iierbi nec ulliiis di-uinaefitapparitionis mentio? Qiiare,quemadmodiim fiipracap.g.ibijEtodoratus eft DoininiiS odo-rem fuauitatis,admonuimiis,diftinguendum eft inter eos qui ante Icgem,iit Adam, Abel,Noe, Abrahi, Jfaac,Iacob,S(c.Sc eos qui fub lege uixerüt. Eft cnim diuerfa inter utratptempora inftituendxreligio-nis ratio. Qui ante legem uixerunt, liberiores fuerunr ad inftituenda altaria, quam quibus poftca lege Cerra huiufmodi eft libertas adempta, amp;nbsp;magno ferio præceptum, ne quod fibi piaceret inftituerenr. Dcut.n.amp; ne quolibet loco facrificarent,fed eo tantum,qucm Dominus elegifl'et Dcut.i6.Sed ca de re admonui loco iam diiflo. Qiiamuis aüt nec nos Mofaicx legi fiibiedli fumus,led liberi ab iliius prxfcri-pti$,pcrinde attp illi qui Mofen antecefterunt, uiuiinus tarnen fub uerbo gratix, quod per Apofto.os à Clirifto eft acceptum,amp; orbi traditum.'cifra cuius prxfcriptü non licet inftitiiere aras,amp; cultus,ne Den colamiis traditionibus humanis,quod CIuiftus ipfe Matth, iy.difcrtdreprobauit,dicens, Fruttra coliit me docentes dodrinas amp;nbsp;mandata hominum.

^p!rtränf!uitAl)ramterr!tmuflt;j;adlocu)nSichem,(yuf(]iddconuaüemillu{lran.] Obferuandumhiceft, Qvafidect con quod nó haßt in finibus promift'x terrxcundlabundus, fed redl.a tranfeundo ipfmn iiliiis medituluuirt liantia terr.i Ct petijt.Sicliem enim haud procul eft à medio terrx iliius fiiiu. Admonemur qua fide Si animi conftantia naan üc in^.rci-Uirpius diuinam fit uocationcm fequutus.Sic folent qui abfep ulla hxfitantia uocanti Deo parent. Po- Ahrain teratprimdm mifsis aliquot domefticis explorare terrx qualitatfm,dil mores incolarum; uerdin cüui-na uocatione frctus,nihil huius molitur,fed redto pede ad ipfum terrxumbilicum contendit.

Deinde fi legamus,Vflt;p ad planicie uel quercetü Moreh,rd eft möftratoriSjUel apparetis, obferuan vfq;adp'aniciZ dum eft qudm pium fuerit ftudium ucterum, quo nomina a geftis Si operibus Dei defumpta locis ni- M^reh. diderunt,Sic Abraham locum hune prope Sichern, ubiapparuitipfi Dominus, planiciein upparentis uelmonftratoris uocauit,utopus gratix Dei perpetuxapue^pofteros confecraiet memorix.

ÔnttututKHUtem tune erdtin f«r4. ] Confideremus hoc loco,quomodo confilia fua Deus fie difponat, Qtiomodo Dries Btfidem fuorum exerceat.Euocauit Abrahamum fuum de terra Chaldxorü, in terram Canaan, ut hanc fidcmfuoru}: ex illiac pofteris eius daret. Poterat uniuerfam Cananæorum gentem ante aduentum Abrahæ de terra il ment, lacijcere,amp; poflêfsionem ei dare paratam Si cxpeditam,Velcertd,quoniam iniquitas eius gentis non-

B dumad plenitudinem fuam pcruencrat,ob quam fuo erat tempore eqeienda, poterat uocationê hanc Abrahæ ac pofterorü eius tantifper dilferre,dum gens impia iufto effet iudicio deleta eieifia. Vcrùm neutrum fecit : fed Abrahamum in hanc terram induxit, ciim adhuc à Cananxis inhabitaretur Si occu-, parefur,fi;uti Mofes hic dicir,Cananxus autem tune erat in terra. Hune fane non poterat, nec debebat etiamexpcllere Abraham.Qiiare uiuendum illi eratinter impios in terra illa,perindc atep extraneus et txuljcum tarnen reuera conftitutusefict à Domino uerus eius terrx dominus Si hxres,cftentîp Cana-r.a:iinilla,nonipfe,alieniamp;extranei. Sic uifum erat Deo Abrahamum fuum unàcum pofteris in fide promifsionis,ólt;: patientia irremifia exercere. Quxfo quid aliud eft, quod pij ac ueri Abrahx filij pçrin Pij etià ineccïe^ de uiuunt in cccîcfia Dei, ac fi eflent in ilia peregrini, refpedu impiorum qui in ea dominantur, quam jia Dei tanqium quod hie Abrahx in terra proinifsionis acciditf Cananxi erant in terra fandla,iSlt;f hodie quoqj Cananxi peregrini uiuüt, funtinEcckfia,hoinines impq acuiolenti,qui ut ueros fe Cananxos oftendant,adfcribunt fibijpfis Ec-defiipoffefsionenijius ac poteftatem. Vcriim quemadmodum illiCananxi,ita Si ifti fuo tempore per ucrum Ichofuah eqcientur.

Af)p-tmtitutcmDominufAbrah£,crdixitei,ScminitUQdaboterramhdnc. ] Obferua hiediligentiam di Diligentid cuTte uinxbcneuolcntix Si curx. Poterat pedlus Abrahx multis ac uarqs tentationibus in terra aliéna con- Dei, cutiaciaftari. Vertim ipfe qui uocauerat cum de terra fedclp patria. Si author illi fuerar, ut rerrä hanc Canaan ingrederetur,non eft paffus animum eius ultra quam ferre poffet tentari et afflidtari,fed appa-ritione fua fidem illius erexit amp;nbsp;confirmauit. Admonemur non deeife Dominum qs qui de côfortio un piorumuocatiobtemperant,ôf quodfaccreiubenturfaciunt. Duo funrapparitionum Dei genera, D«o genera dp Vnum eft qnod fit in Chaldxa,quo cuocantur pij à confortio impiorum. Aiterum eft,quod fi t in terra paritionuin lUtt, promifsionis,quo qui primx uocariom obedierunt,amp; uocantem Deum fequuntur, ne mole tentatio-num obruantur,fideliter eriguntur amp;nbsp;confirmantur. De primo genere certifsimiis eft progreffus ad al tcrü.Nequit enim Deus noadcffeillis qui uocanti fibi obtempéra runt,feip nbsp;nbsp;omnia lua curx ipfius ere

didcrunt.Eftautem incredibile, quanta fit iuauitas reercationis huius, quam pq homines in fecüdo ifto apparitionum Dei genere experiuntur.ExpertuS eft illam nonfolumAbraham,fed dC Ifaac,infra xb.ca pite,amp;lacob.cap.jx.df i^.Si 4lt;ï.Tale quid accidit etiam Alagis,quum Hierofolymam Bethieem uerfuS egrcfsijftellamquam in Oriente uideranr,denuóapparenrein uidcrent,

Deinde confiderandum etiam eft quod dicit,Stmini tuo dabo terram hanc. Nec filijs, nec nepoti- PromißiSes De» bus,nedumipfi Abrahx terrx hums pofl'efsionein.’fed femini,hoceft,pofteritarieius in generc promit- nondeicilantho tit.cuiiUampoftgenerationes aliquotdaturus erat.Huiufmodi promifsiones, quibus nccpcrfouis no mines cartidle», fins,nec filijs aut nepotibiis,fed pofteritati poft aliquot lécula futurx promittitur aliqua félicitas, pa-tut» afficiuiit carnaUum homiuum animos,Nam fie funt eomparatqut impenfius inhient prxfcntibiis,

50Ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

ad fc ucl faltem liberos ipfonim pertincntibus, quàm futuris 8i ad poftera fecula dcfiinatis. Vfnl'* qui terrcna non ardtntius appetunt, fed fide bonifatis Dei confirmati futuranim rerum promifiaP’f i tienter cxpcdlarc pofliint,qualis trat bic Abraham : illi demü magno cum gaudio huiufmodi pronw' fiones Dei ampledluntur'quarumeffelt;flus poft multa demum eftfeciila expeftandus.Sic Abraham' dit dicm Chrifti,amp;; gauifus cft.Sic pij fiitura: iiitæ promifsiones cupidifsimé amplecQunt, quandoc'quot;’“? tandem fint ad pofl’tfiionem dims peruenturi.

Q»i xdificduit ibi dltdre T)omino,qui apparuerat ei.] Qiiid in eo confiderantfum fir,qudd Abraham mino altare ædificafte fcribirur,uide fuprà capite oftaiio,ubi de Noe quotp legitur,quód Dominoa fictdf Mrahx, rare conftiuxerir.Qiiod ueró Mofes hic addit,Qiü apparuerat ei^admonet nos dé pietate AbrahJEiq“’ per ftrudlurâ altaris memoriam diuinac apparitionis eo loco confecrare uoluir,qHO Dominus ipfi paruerat.Nc^ enim fimpliciter dicir,Qiii ædificauit alrare Domino:fed,Qui xdificanit ibi altarc D*’' mino,qui apparuerat ipfi. Non erat eo loei ftabiii manfionehxfurus,ne qiiis putet hoe altare ad id dut* taxat fuifle ædificarum,iit illo ad cultumDei una' cum domcfticis fuis uteretur.-fed quoniauieoloeiff* mam acceperat apparentis fibi Domini promifsionem, uoluitillius ibi memoriam cölêcrareperaram apparentifibi Domino nuncupatam.Crediderim aurem altare hoe fuiffe uocatum TT\’\’pnWrt3)m'^ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;altare Moreh.quemadmodü locus ad conlëruandam diuinae apparitionis memoriam, planier’“

quercus Moreh dieftus eft.Hacc uidelicet erat pietas Abrahæ, nata ex fide diuinæ promifsionis. Crt®' bat geri diuinitus res magnas, amp;nbsp;quamuis illæ poft aliquot demum erant fecula fiiturat, fie tarnen i» afficiebatur^ut memorias diuinarum apparitionü ac promifsionü fuis quafç locis firma fide criger^^' Altdrehoc pri- nbsp;nbsp;Simul amp;nbsp;ilkid confiderandum eft. Futurum erar,iit fides ilia Abrahæ,ac uerus ueri DeieultuJi

mUiM hdbebdt raCanaan fiio temporereiedtis dijs falfis obtinerer.Huius rei fpecimen qiioddam in hocfafto Abm nbsp;nbsp;I

reruvififtKrdri. praclineatum cft,ac poftens illius pracmonftratum quis illis Dcus,öd quo cultu ac pietate inea

ra coiendus,modó in ca confiftere uclIenr.Habebat hoc altare primirias rerum futurarü, cxiguas q“*' dem rcfpedlu catholicac impietaris,qHae per cultus falforum deorum totam illam terram oeaip'gt;''‘f’'’ iieriim fic ualidas amp;nbsp;efficaces, ut quod rum erat in ipeciem hæreticum, tandem eiedia catholiea^b*’' rum cultuum fuperftitjone, in catholicam pietatem amp;nbsp;rcligioncrteuaderet, amp;nbsp;terramillamutiiuk'' faraoccuparet.

OBSERVATIO V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5

Ei inde tranfgi'ediens ad inontem tjui erat contra Orientent Betbel, fetendit ibi tabemacidntn fnwit: eb Qjtod Abrä no dente habens Bethel,z;' ab Oriente Hai. ] Obfeniandum hic eft,quód non legitur Abraham, cum in terra manfit in ciuita- Canaan peregrinus uenifletjaliquam elTe ciuitatem manendi gratia ingreflus. Confedit cum fuisloquot;^ tibut, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ucl montanis,ucl alia's inhabitatis. Ab Oriente habebaf Hài,ab Occidente Bethcl,qua: turn

batur. Inter hafee ciuitates tabernaculum fuum ad montem retendit. Erat hoc uitæ genus non tolii P'f' , grinationi conforme,amp; pecudibus,quas uidbus gratia alebar, accommodum ; fed ad id quoç pulcm difpofitumjCtcum idololatris nihil haberercommercij,quodomumfuam ab omnis generisfupn*bquot;' ! one amp;nbsp;impietarc alienam in cognitionc ac cultu ueri Dei feorfim inftituerer,amp; illibatam cuftodiret. ïinago pietatit Commendatur iraque nobis excmplo hoc Abraha?,primum imago qusedam pietatis inhocfcc«' infecidoperegri lo perfgrinantis.Qiiid enim aliuderat percgrinarioAbrahse,qua'm peregrinatio pietatis acueritatism | nantis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;homine propter eaufam pietatis SC uentaris, rclidba patria peregrinante f Et hjec ucritatisfofStfti“'

rxempluinuitie DeindeSdexemplumuirxfrugalis,qu!econufiiitperegrinanribus.NonlcgiturAbrahamfpltnlt;h' . fugalis, das in ea terra fedes axfificaflrejquamuis illä hæreditario iure accepiflet à Domino,fed uitamduxiflët»-

: . / ' bcrnacularem. Facilis erat apparatus expanfiotabcrnaciili, in quo tarnen uirmagnu$,Sd à Domi'quot;’ benedidbus cum fuis habitauir.

• Tertio SC fingalaris hiccautioproponitur,quainimircmur,quotie$ uiuendum eft inter impios,quot;® periclirari uelimus de pur irate pietatis,labem'ç malorum incurrere morum.

Acdi/ïcrfWfq,-rf/brfte Doïnif)o,er iziaocrfw’t nomen «tM.l Norandum hic tft,quód altari ad cultuffl Ih' conftrudbo,coniungitur nominis Dei initocario,immo quod loco rotius cultus commemoratur, quod inuocauei it Abraham nomen Dei,cum dubio procul alrare hoe non precandi tantum,fed SC offerendi ^nnocatió nomi^ gratia conftruxerit. Admonemur hic,qurfitpotifsima pars diuini cultus, InuocatiouidclicetnonH tiisOei botißi- Dei,quaadgrariamlt;Sd opem illius in cundbis necefsitatibusconfugitur.Requiritauteminuoiin'’ 'na barscultuf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;folum fidem qua credatiir Deus effe omnipotens, fed 5d fidelis animi fiduci2m,qiia

' de bonirate illius confidimus,amp; ad implorandum illius auxilhimpermoueamur. Hint eft quod Upo* ftoluS ad Romanos decirno,ubi de inuocarione hac loquitur,non dicir,Qiiomodo inuocabunteunijdc quo nihil crcdunt;fcd,In quern non credunt ? Aliud eft enim credere de Deo,quód fit iiifius amp;nbsp;omnipo tens.'amp;f aliud,firma fiducia ab illius pendere bonirate, unde a ffedbus ifte inuocandi nominis Dei naki' fur. Alioqui ôd dæmones credunt de Deo multa, ueriim ab inuocarione nominis cius cmniumfunt alienifsimi. Qiiare uerus cultus Dei, qui in nominis inuocarione coiififtir, non poteft ab illis prrfti' ri, qui uera cordis erga Deum fiducia deftituuntur, Poftiintgt; qui huiuihiodi funt labijs ,quidemap-ptopinqiurf

A profànqiisre ad Deum, erigcre altaria, Üare ad aras, facrificare ritu externo, uiucre in mojnafterijs, Utftitus uiiitate ac raiura profireri nefdo quatn religioiiein,boare in templis,amp; ab omnibus propter fpe ciemreligioius liaberi in precio : iniiocare ueró nomen Dci cum fideli Abraham,non poïTunt.

Simu! obferua q* cultus ifte Dei,qui nominis illius inuocatione confiât, ad eos retilifsimé pertineat» quipcrcgriniiuntinhacterrajamp;inmedionationis impiæmultisquotidijc periciilis obnoxij uiuunr. Taüserat Abram ifte.Qiiificcomparati funt,plurimum adiumenriquotidic ad hoeaccipiunr,ut ad in iiocationê nominis Domini, tanquä ad facratifsimä amp;nbsp;omniü tutilsimam anchoram cöfugianr,quan doquidem imlla aliunde alicunis auxili] fpes occur rit,fed omnia aduerfari uidentur. In huiufmodi ne-cefsitatibus uere' 8C ex ammo inuocaï Deus.fecus uerd in rebus prolperis, ubi omnis cultus Dei friget, OBSERVATIOVIL

PoTfXiïg; Abram uadens cr ultra progrediens ad meridiem ] Confidera qudd Abraham defcribitur hie Iw/go uadens amp;nbsp;progrediens,perinde ac fi fuifTet eiiS mobile ac uagum, Nuilo loco diuconfiftir,lcd terra per tium, ainbiiiat uadens Si proficifeens. Habes imaginem peregrinantium, qui fedcs certas amp;nbsp;firmas no figut, fedindefinenterad ulteriora contcndunt,donec ad locu quieti deftinatum pcriieniant. Non eft quæren-dj quies peregriiiantibus. Nihil enim tarn inconueniens eft peregrinanti,quam animus quietis intem-ptiluic'appetens. Pergendum eft perambulandum,donee ad cœleftem patriaiu perueniamus.

^iniulcogita,quàBiconuenienteradiandüfit, quodad meridiem eundo acprogrediendocontendc Ortenfepra rit Abram.l-Iabtt meridits typtim manifeftioris cognitionis Dei,Ab Oriente progreftiis eft ad meridic, grfjjiisadmeri-abexordiodiuinæcognitionisperincrementaquafidiurnæliicisad pleniorem uentatiskientiä peruc lutur.Malcperguntqui ad Septentrioncm tendunt,hoc eft,qui in caufa iieritatis Deidehciunt.de quo magis pergunt.hoc magis nodli,tenebris,de frigiditati appropuiquant.

Fadaeftaut lasnes in terra,defeendit«^ Abrâ inÆgyptu,utperegnna retibi. Præuakieratenîînfàmcsin terra, Cumq^ propèeHet,utingredéré turÆgyptuin^dîxit Sarai uxori lup: Noui quod pulchra fis mulier, amp;:qgt; fum te uiderint Ægyptt], ditduri funt, Vxor illius eft, amp;nbsp;interficient me, te referuabunt : die ergo,obftcro,q3 Ibror mea fi's,ut bene fit mihi pro^ peer tc,amp;: uiuat anima mea ob gratiani tui, B . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LECTIO.

pulchraßs.]In Hebraco cft.’'nj’TiK3 nan,id eft,Eece,qua;fo,NoHi,IlIud Ecce qu®fo,GriB eus quoqj omifn.

Ef te rcfenabiint. ]rn Hebræo eft,*'‘\’'n'' “in«\id eft, te uiuifïcabunt. Grxcus iiertit, ff

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLANATI 0.

Nihil eft ill hoc contextUjquod fir obfeurum. Tria dicit Mofes. Primum quid accident in terra Ca» naan, cuinillam Abraham eundo df perainbulando expioraret. Faifla eft, inquit, fames in terra, in-tdlige,illa,utquodin Hebraro eft yMSh idem fir atqise , id eft in terra ilia, iiidelicet Canaan, ne qais putet fainein lianc in toto fuiflë orbe cathoiieam. Aiioqui ad quid defcendifiet Abram in Aegyptum?

Secundum eft,quid Abraham urgentefamefecerit. Defcendir,inquir, Abram inAcgyptum.Eraf Ae-gyptus turn ftTtiiis,quare in iilam defcedit Abram,ut fibi ac fuis de uidtii neceljario prouideret.Iudsca, undedtfeendit Abram,monrana habet,ideolp editior eft Aegypro,quare fcriptura profediuin de ilia in Aegyptum dtfceiifum uocart foiet Dcfcendit,inquit, Abram in Aegyptum,ut peregrinaretur ibi. Non utibiftabilcmlcdcm quæi erct,lêd ut ibi tantifper peregrinarerur,dum fames in terra Canaan cefiaret. Ptscuaiucratcium fames, inquit,!n rerra.Adiedfaeft haeccaufalis particulaadfignificandiimnonfiiiC-ie Abralutnuin leiii quod-in famis incommodo motumgt;ut defeenderet in Aegyptum,fed ipfa necefsi-taregrauiter premeiite amp;nbsp;urgente coaifliim.

Terriuin eft^ (^efu fuent propter Sa ram uxorem fuam in ipfo defeenfu Aegypti correptus, St * quid ea de re confili] cccperir. Cum prope efiët,inquit,ut ingredei etur Afgyptum,dixir Sarai uxori fuae:

Noui qiiddpulchra fis inuiier,âtc. AUtuebat fibi ab intemperäria amp;nbsp;libidine Aegyptiorum,qua efient noniolum uxoris piidicitiæ, fed amp;nbsp;uitæ fuæ propter iilam infidiaturi, fi conftarct illis,quod cfTet ipfius uxor. £t hunc metiiin cauflabat eximius Si elegantifsimus uxoris afpeifliis. Dixit enim Ecce,obfecro, nouiquod miiiici fis pulchra afpedfu.Et adiecit: Cum uiderint re Aegyptijjdidlurifunt,Vxor eins eft, interficient nic,dt te rcfcruabunt. Hoc futurum metuebar.Quid ergo confilij cccpit,quo periculu hoc taaderetf Die oblecro,inquit,qudd foror mea fis. Hoc eft,ne noces me Dominum ac maritii tuum,fed uoca me fratrein.’amp;: fi interrogata fueris,fororera te meam efle dicas. Sic fict,ut non fùlutv nö occidar, fed coinmodé etiani habeam proprei- te.

Haber ergo hoc locus primiim, rnetum periciili ac difcriminis:deinde,caufam merus:tertiô,confiii5 quomodo periculu uitari poifet.In caufa metus concnrrunr,pulchritudo Sarae, libido Si malicia Aegy-ptiorura. Libido ad conciipifcendum aiicuas uxores, malicia ad occidendum maritos, quo copia cum uxoribiujJlwu.m Ubidinandifiat,

............ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6 Yidmig

308 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S 1 M

Videntur autcm uerba Abrah« ad Saram fi- ordinanda: Ecce obfecrogt;fcio‘quoniammulifreSjfjgt;''‘ ólii pulchra,fiirurutn efle cum uiderint te Aegyptii,ut dicanr, Vxor eins eftjamp;c.Apparet inconutnicni eifcjUt uerbfiSciOjUel Nou),refcratur ad pulchtitudinem Sara?;quafi dixerit Abraliam,fcire fc,quod S’* ra millier fit pulchra.Qiiorfum enim attinuifièt, ad uxorem tarn diucognitä diccre, 9gt; cognoutrittJ® efl'e pulchramïQiiin hoc magis fc fcire dicebar,quód Acgyptij eflent mfa ilia difturi, Vxor ciuscft'3gt;? ita de rapienda ea,ac ie occidendo cogitaruri.

An non pcccaue nbsp;nbsp;jyefcendit Abram in Aegyptum.} Porerit hie qiiæri, an non peccaiierit Abram defeendendo in

rit Abrà dejcen ptum.ParumenimadgloriamDeifecifTeindeturjquddrerram Canaan,inqiiamuocatuïcrar,egrf(fgt;i’ denJoin Aegy- defcenditin Aegyptum: quafinonpofletinterrapromifTabenedidtioneaeprouidentia Deialiac^oquot; feruari. Qiiare factum hoc in fc tale fuilfe uidetur,iit nequiuerit non difplicereDomino,propreruitiii® diffidentix. Vndc 8C infra capite uicefimolexto prohibitum fuilfe Ifaaco in fimihfamis nectfsifaK,”* delccnderet in Aegyptum. Rabb.Mofes Gerund.fcribit Abrahamum in eo peccaire,quód terra O’' naan egrelfus defeendit in Aegyptum,propter hoc peccarum poftea fadlum elfe, ut Ifratlduraf«“' No peccauàA- tute premeretur in Aegypto. Nobis uerd redlius fentireuidëtur, qui nullum hic Abrahæpccaw”' bram defeenden agnofciint. Primiim enim non conucniebar,ut tenraret Dominum,manendo in terra famtprortoa^ doin Aegyptian fliclajcum non elfer ca de re peculiari oraculo Dci admonihisi Deinde nullo eriam raandato DeiptO' hibitum iplî erat, ne dcfccndcret in Aegyptum, fi cuti poftea iiihibitiim eft Ifaaco. Tërtidjnttp fie df' feendit in Aegyptum,ut in ilia per omnes dies uitæ fiiac maneret, in terram Cahaan non redirct,!™ ut ad tempus in ilia peregrinaretur, prarlënticp necefsirati confuieret. ' Chryfoftomus ftntitfaifhii'’ hoc Abrahæ tam abelfe à peceato, ut fingularc etiam confilium Dei fpiret, quo uokierit Abraliaw“quot;’ haefamis necefsitate,quafi quibufdam uinculis pertraherein Aegyprum,ut non modo CananaisJ'“ Aegypttjs per ilium ueri Dci cognitio ac folidæ picratis ftudiurti quafîlux quxdamproponeitb

Diéluri funt Aegyptij,Vxor iÜiiK eiker interfcient me,er te referuabunt. ] Qiiarrat hic quifquam gt;nbsp;lt;]uaK timucrit hoc Abraham,cum ingrelfurus efler Aegyptum,amp; non timucrit,cum nigrederetur terri C’f naan.An plus cognitionis ac timoriS Dci erat in terra Canaan,quam in Aegypro, ut improbiorescP fent Acgyptif,âclibidinofiores quàin Cananæi^ Refpondeo; Nonfequitur, nihil huiuS timuilfeAbrï hamum,cumelfet in terramCanaan ingrelfurus,propterea quddnoneflea de rc aliquid hodoiO’quot; notatum. Qiidd enim Mofes de hoc timoré Abrahæ mt minit,quo ad ingrelfum eft Aegypti aUcduSi non fie eftfadlum, qudd antea nihil taie in terra Canaan metuerit, led quoniam hiftoriam abrcpiï® Aegypto Saræcommemoraturus erat,ipfa pofecbat luftoricæ narratiois fériés, ut de metuquiprx^'^ lêrat,amp;confilio.quod cocperatjlcdf orem præmoncret. Alioqiiiinffà capite uicefimo,ubi coulîiuilff^' riculum accidiGmanifeftd Abrahamü dixiflclcgimus.’Poftquam cduxit me Deus de domop’tnsiuu» dixi ad earn,Haue mifcricordiam facies mecum. In omni loco ad quem ingrediemur, dices tuns fim.Euit ergo metu hoc non folum ad ingrelfum Aegypti,fed amp;: tcrræCanaan,amp;; Palacftinæjalio-rumlt;:p locorum aifedius.Quare non eft ex eo colligendum,improbiorcs fuilfe Aegyptios quàm Cl”' nanæos,^ ad ingrelfum Aegypti timuit Abrahâ uitæ fi'.æ,non aüt.rimuerit cum Cananæorumttrrim jngrederetur,cum ab huiufmodi fibi dilcriminc niox atep domü patris cum uxore eilet cgrelfus, timtf^

Die obfecro,quàd forornteaßs. ] Qiiarrunt hic,liccat ne uiro iufto fecuritatem uirac qiiarrerc medacio' deniqj coniugem etiam ad mentiendum niftituerc. Refpondeo breuirerTriaJfunt Inter calera men-dacioruni genera. Vnum,quo dicifur quod eft falfum. Sic Ananias amp;nbsp;Saph. Secundum, quo quod ut-* rum eft racetiir ac dilsimulatur. Terti'.tm,quo ntgarur etiam quod eft ucrum. Sic mentituseft:Petrus, Primo generc non eft mentitus Abram,nee tertio. Netp eriim falfum erat, quód Saram uocabatfotO' rem fuam ; qua de re infra capite uicefimo legere licet, ubi manifeftédicit, elfe earn filiam panis fuUt^ non matris fuæ. Deinde non negauit quod uerü erat. Hand fiquidem dlcebat,Non eft uxor mca.Qt!®“ igitur uxorem elfe difsimulabar, ne periculum quod timebat incurreret, ad fecundum mendadj pcrtincr,quod non eft uirio dandum,nifi fit cum maliria Sd iniquitate coniundlü. In rebus humanisiquot;* gnus amp;nbsp;admodum necelfarius eft difsimulationis iifus, quo celantur ac difsimulantur, qui nopofl“quot;’ uel fine offendiculo, uel citra graue incommodum proferri : polfuflt uerd finecuiufquam detrimetito difsimulari.Tale erat quod de Abrahamo hic fcribitur. Timebat periculum iiitae, fi Saram coniugtw fuam elfe profiterttur. Id igitur difsimulabar. Deinde difsimulatione illa nemini inccmodabat.QiitfS culpabile non eft,qudd ilia ufus eft m metu tam grandis periculiconftitutus.

Annon peecane nbsp;nbsp;Et bene fit mihi propter te.quot;i Qiiæriihocloco,conuenlatneuirograui,nedumpio,proprcrconffnian'

rit Abrà, ^uod lt;Î3gt;ti uitæ ufur3m,Slt;cômodiratem uxoris pudicitiam periculo adulterq exponerc.Auttimeudumtrat pudtcitiam uxo- tie raperetur in adulrerium,aut non erat. Si timendum hoc non crar,potcftquæri, quid opus fueritifto ris pericuîo ex~ cômento. Etenim fi nullum illi pudicitiæ periculum, ut forori, timendum erat, minus timenduratr’* ut uxor. Si uerd timendum erat,ut Hxori,quarftio eft,liceat ne huiufmodi difsimulatione uxoremadul-teri] periculo exponerc, Refpondcndum amp;nbsp;fatendum eft plane',probandum non elfe,fi quis uxortm ' ■ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuam

n X P L A N A T I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3c9

A fuamfJcnteramp;f prudentcrin pcriculiimpudicitixindiicat. Improbauit hoc Tertullianus in tthniciSi Græco Socrate, amp;nbsp;RomanoCatone,qin uxorcs fiias alqs communicarunt, qnomodo probari pofTer, lî-idfiatà uiroiiifto acpio.Iam quodfadlum Abrahac concernir,fi id in fe confiderctur,non iiidco,quo-taotio prorfus exeufari polsit, ne culpal^üe iniKiiiatur. Vxorcm habebat unicam, ingenuam Si hone-ft3m,morigcr3ni,iuculpabilem,omnium forrunaruin etiam pcregrinationisfociam;8ô qiiod maximu conßdefittiO',^ erat, gcnnaiiæ pietatis ac fidei, denicp amp;nbsp;diuinæ benediilionis confortem, 8( matrem quoep promifsi feminijfuturam. Hancprœfentis uitæamore cor.fiiio fno Gc couftifiiit a fe liberam, dnm uxorein eam tiîcdifsimiilaait, Si fororem credi iiokiir, ut a quolibet Aegyptioriim duci pofl'et, atq; ita cüm fe, tuin iixorcm,dcnilt;j) Si regcm,quifororem eam,non iixorcm efîe credens, in domum fuam iixoris loco du-::it,pec;atoadulterq inuohut. Faôbum hoc,inquani,in fe coiifiderariim, reddir Abrahamum, quamuis piura allas ac iiiftiun, côimini fenfii culpabilem. Mirum quidem cft, uirum tam pium,tant iuftiim, tarn grauem fie potuifife metu perieuîi, nondum præfentis, fed opinione fua aliquando fiituri, animo deqd acfrangiqitiuftitiæjhoneftatis acgrauifaris,denilt;ß amp;nbsp;coniugalis fidei Qbliuifcercrur,amp;.' tamenfcriptii-ra telle,uidemiis hoc elle faiflum.

Exténuât qiiidé hoc peccatu Abraha; Chryfcftomus,uernmiuxtà nônegateum peCcafiTe.Sicenimi _. , dt; Quoniam nondum mortis erat foluta tyrannis,propterea in adulterium uxoris confentit iuftus,öi «juafi lérmt adulten'o in uxoris contumeiiam,ut mortem effugiar.Hæc ille.

Burgefis tam abeft ut peccatiim in hoc Abrahx faélo agnofcar,ut afiferat enm quicquidluefecit, fpi ntufecilfeprophetico. Abraham,inquit, turn eiretpropheta,infpirituprophetiæcognofcebar,quôd ex liùcquùdaxorfuaelTa fublata,nonfequereruraliquidcontrauxorispudicitiam,fcdpofiuslaus Dei, Si «ins cogiiitio apud ipfos infidèles rekiceret.Hxc illc. Ex dnobus certis colligit rem incertam. Pri-nwin,ceiriuH quidem crtjfiiifle Abrahamum prophctam,infrà capite decimo.'deinde amp;nbsp;id quidem con fut.stJÏrlïë hocfaftum ad cognihonem iuftitia: Dei : inde ramen certó colligi non poteft,qiiód Abra-ham ex ipiaini fiiturarum rerura præfcio,amp;l ftndio quærendæ gloriæ Dei confilium hoc difsimulatio-*‘is inioit, nifi diduri fumus, nihil fieri à prophetis, nifi in fpiritu prophetiæ : nec polTe Deum delidla iuonimfic mederarijutad nominis fui gloriam facianr. Qtiare incertum eft, quod colligit Burgenfis, imôiplauerba Abrahædiuerfum fpiritum exprimunt.Non enim dicir. Millier pulchraes afpeébu.Vi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

debunt te Aegyptqjducentl]} ad regem,qui te habebit loco uxoris,eamljj ob caufam flagellabitur à Do winoadquodcedetinnoinitiisipfiusgloriam. Hæcfutiirafuntjfitefororeinmeaineiredixeris. NeC

B tftquodpiidicitia;tua? timeamus uterep.Scio namqj,manfuram te intalt;flam,amp; reftituendam illacfam. Nihil huius dicitifed, Videbunt te Acgyptij,ac dicent, Vxor eins eft,amp; interficient me, ac te referuabür. Bicergo, obfccro, quod foror mea lis, bene fit mihi propter te,amp; uiuat anima mea ob gratiam ruû Qiiis non uidet,eire hæc uerba non gloriam Dei,fed uitæ fecuritatem quærenrisinon prophetantis.fed pcriculum uitac metuentis,amp;f auerrere cupientis i

Lyra tins aliaratioue faiflum Abrahx exeufat. Ad hoc,inquir,dicer.dum,quôd homo in periculo pO fitus,femper debet agcrc ad fui libcrationê; id quod poteft fecundfi iiiain humanä,ut non tenter Deum Oinittendoillud,perqiioed poteft euitarc pcriculum. Verafuntifta, modo nihil præfitmat quod fit con tra Deum, contra falutem aliorum,contrslt;ç decorum hominis pi] ac iufti. Sed addit Lyranus • Pericu-luniautem caftitatis fua? uxoris non crut ita propinqumn. Qua probabihter exiftimabat, quod uxor fuarefcniareturregi,ficutamp;faôlum eft. Sciebatautem quod tempore illo reges nôaccedebant ad uxo res fuas de nouo acceptas, nifi poft anni circukim. Et infra tantum tempus fperabat de Dei adiurorio Gbi, uxori amp;nbsp;famikæfuturo.Ha;c ilie,qui Si ipfe incertis nititur. Vnde enim conftarc poterat Abrahac, fore ut Sara régi adduccretur, amp;nbsp;non alterius cuiufpiam libidini obnoxia fieret. An non fient infrà capite uicefimofexto Abiinelech ad ffaacuin in côfiinili caufa dixit ; Qiiare impofiiiftinobisf Potuir quif-piamde populo commifeeri cum uxore tua,5f induxilfes fuper nos peccatum grandeata amp;nbsp;hic timen-damcut,ncinciderct Sara in alterius cmufquam Aegyptrj libidinem,amp; non adduccretur régi S'Dem-dtnon eftprobanduni,quód ranri dtdecoris Ipecies fairem exhibita cft à uiro honeftatis gnaro, quum aha polfet ad uitandum pcriculum iniri ratio.

Noniialli ex reccntioribus aha cogirarunt,non folum cxculanres,fcd Si tanquam infignis fidci cx-rmpliim fciftutn hoc Abrahæ commendantes.Habebat, intjuiunr, diuina? benedidlionis promifsionë, tam^ t3lcjn,quac in corporis ipfius eflèt femine adimplenda. Hanc tanti faciebat, ut non dubitaret otn fiaitoconiugis quoque pudicitiam citius adducere in pcriculum,quam uitam amittere corporis,un-deproBjiirrbcnediftionis expedbabatur adtrnpletio. Qiiare quodfccir,non fimpliciter amore uitæ, fedporiusfidepromifsionis Deifecir. Siciftifentiunr. Verumne huncquidcnifpiritumuerba Adra-iisrefermit. Deinde,quemadmodum fupr«à diximus,non cft fidci opus, fi quis ad obrinendam pro-niiiiionem Deifaciar, quodiniuftum eft,amp;: inhoncftum.Qiiapropte;,meo iudicio,certius cft,ut cum U iis fcntiamus,qui fac'bum hoe Abrahæ non excufant,fed culpabilc elfe agnofcunr.

Fada fß itutcmßmes in terra ] Nobis hoc conftat, qui fecundum S. faipturas de rebus humanis iudi-cjmus.pcrtiiicre fainis immifsionem,ad flagella Dei,quibus peccata mortakiim uifirat Si caftigat, Co gitandtim igitur eft, non eft'c fadtiin fine lingulari caufa, equdd peccata Cananæormn Deus flagello famis

3.T3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S 1 M

ft mis rum porifsimiim caftigauit,cum in terra ipforiim peregrinartntur homines pif ac iiiftb Abrati’» | flttoti famesim- J[f3ac,amp; Jacob,fientifequentesteftantiirhiftoriæ,Vidc{enini conuenientius fuiJTcjUtincolistenaff®' Wi/p (jmm pter pra’fentiam iuftorum parceretiïr,imó ciinétafeliciiis quàm antca ce derer, quam quod triftioiJl® j^prain effet in litoacciderunt.Veriim quoniamficiiifiimeft Domino,crcdendiimnobiseft,fuiirepatientiamDcili» terra Canaan, guiari qnadam malitia per Chananæos erga pios homines dei3arata, ut uindnflam fumerct proueü' rain.Sic accidir pJeriinqj,ubi luniinaria quaedam pictatis mundo proponuntur,ut propter fiiigulartn' mabtiam,qua dona Dei b!afphemantur,amp; contumeha afficiuntur, res antca lætæucrtanturintriftd) 8C publiciscalamitatibiispiiblic^morraliummalifia puniatur. cuius rei exemplum non hoc taiiniwi^ co,fed amp;nbsp;Hierein.44. amp;nbsp;de temporibus primitiuæ Ecclefiac Icgitur. Et noftrü quotp feculiint raieq“’“ patitur, de quo homines maleconfulti calumniam aduerfus Euangelif dciftrinam ftruunt,uodfaa’*' fes,oinnia eflc ærumnis ab eo tempore replcta,quo noua hæc dodlrina emergcrc cccpit.Culpam pt'-'quot;’ tis amp;nbsp;maliriæ ipforu débita,reif ciâr in doftrinâ ueritatis, atqj ita iram Dci magis ac magis exacerbant- j Simul amp;iiliid coiifiderandum eft. Acceperat Abraham promifsionem benediiflionis fimuiactcri* huius,ad quant fuerat de patria fua iiocatus.In hanc cum ucniflct,iifqiieadeô uidit cam fame premij“' Tentatio fidci, exire cogerctur,nifi itép fuosép fami necandos traderc ucllct.Erat hacc grauis admodum fi'cïeitcntatio-Sic fokt Dominus fidcin fuoruin cxcrecre,SC eucntibus ab co quod fpcrandum uidctur, diueilis pft^ bare: præfcrtim comm, quos qualîluminaria quaedam Si cxemplaria ueræfidei, antealiorumoidoS !

Moderatio caili nbsp;nbsp;nbsp;Deficenditef; Abram in Ae^plnm^ut peregrinaretur ibi. ] Pri mii m obferua diuink prouidentiw mod«'

gationis, rationcm,qua in caftigandis mortalium peccatis,amp;; exercenda piorü fide utitur. Cum terramCartSan fame afftigerct,cc(p fatflo fimuISf Chananæorum malitiam caftigaret,amp; fi'dem Abraliæ exercent,I”'-eft modcratione ufus,ut Aegypto fertilitatis commoditatem non adimcrct, non quod ilia dignidlt® Aegyptrf, fed utcopia fua uieinis Cananæis fame perielitantibus, SC Abrahæ ad ipfos migrantieobtiH lercnt. Sic difpenfat iudieia fua, nc nimia feueritate ctiam pefsimc' mcritos prerfus perdat : icico qut quod uni region! adimit, alter! uieinæ largitur, unde aliquid fubfidij SC folatif ad cos qu! fub flagcHo flint perueniat.

Qumnodo fe Deinde animaduertendum eft in Abrahamogt;qudd fub famis ncccßitatc conftitutus,nccmurniiir® gcfferit Abram contra Dominum,.à quobenedidfionis promifsionem acceperat; nec terram premiflam deprcciaf,!’-'

cuti poftea Ifraclitæ ipfius poftcrifcccrüitnec Dominum tentar,dicer.s: Manebo in bac terra quicq^u accidat. Non potero fentirc pcnuriam,proprer bcncdieflionis promifsionem, Nihil horum facit, fed ubi publicam cius terræ pcnuriam diuinitus inflieflam lcntit,utitur medio licito amp;nbsp;parabili,coiiferersfe2^ cos,in quorum terra fuis ac fuoruin poterat prouidere ncccfsiratibus. Non alligat diuina? benccîictio-' iiis ueritatc SC cfficaciâ ad terra Canaan,nec de ilia dcfpcrat, fed credit adfuturam fibi proindcntiä D'* ctiam in Aegypto conftituto.Scit Domini efle terram amp;nbsp;plcnitudinem cius,idcoép nihildiibitat,exilquot; lius fe pofte bencdiiflionc quocunque locorum iieniat ali acfuftcntari. Eft hoc fidci Abrahtcexemple® plane fincerum,amp;: in ncccfsitatc confimili pif s imirandum.

Tertio 8C illtid confideremus. Vbi uidet fe in terra Canaan confiftcrc nöpofte, fedomninceile®® re!inquendam,potcrat redire ad patriam terram Chaldaram, ubiadhuc habebat fratreinNaher. V' rtim quoniam ea res ad igneminiam neminis Dci ccßiftct,mauult adhuclongius acrcmotiiispcregri nari a patria,quam adillamperindc ac canis ad uomitum redire. Si aliquando ex Aegypto fiiilfet di® nitus euocatus 8C libcratus,i!e in illain quidem amplius defeendiftet. Admoncmur,ncredeamiisadecS à quibiis per bonitatem cccltftis gratiæ liberati fumus ac feparati. Et hæc cura pifs iam eftùeliementer neceflaria,nc kquantur corum inftabilitatem, qui aliquando lt;? Babylone per gratiam diitira: ueriratiî liberati, nunc magna cum ignominia Euangclif Dci ad fcccs Babyloniens ueluti fucs lotacad imna® dum coenum rcuertuntur.

Quartlt;J,nec illud rranfeundum eft,quod non dicit,Vt mancrct ibi:fed, Vt peregrinarctiiribi.

bat fic c' terra promifta in Aegyptum migrare, ut fpem reditus abijccrct, fed ad tempus in ilia peregn-prorfns defercre nari,donce eornmodum eftet reuerti. Admonemur hoc cxemplo, ut quicquid accidat tribiilationuui,

Pra;ualuerat enimßmes in terra. ]Cogitemus hie fie folerc flagcllü Dei fupcr cos inualcfcfrc,qui caSb® illius nee agnofeunt ncc emendanr, fed magis ae magis aggrauant. Talc quid ctiam fub Eliah'accidit, cum Jfracifame annorum trium SC mcnlTumfexprcmcretur.i.Reg.iy.is.

Deinde obferuandum SC hoc eft,quod Abram non ftatim it:itiofamis,frd turn primiim ferrum Û' naan reliquit,cum fames in ilia inualuiflct. No'.cbat Icui de caufa difccderc, fed pcrftuerarc id arricukm ufqj nccefsitatis.Cotifimili modofacitridum amp;nbsp;nobis eft. Leuitatidatur,fiquis ftatim initio rermiitn' ftium fedts iuas mutauerit,amp; ab ijs c}ui affligi ineipiunt,nulla dum ncccfsitate eogente difedkrit.

prepè effet,nt ingrederett-.r A cgypln,dixit Sarai nxorifutc : Houi tfned pnkbrafis ntulicr,C te uidcrint Acg^piii,diflt:rifM.t,yxcrillius lil, O' intcrficicnt n,c,ct tcrcjirnabtiiit, ] Videmusliocexcflo lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Abrjh*

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JU

A Abrahïeti'am ûnct'os iiirOS,Af oracuja Dei non audini ranrunijfed amp;nbsp;fide amp!e(5hntcs,iibi accedcn* piti^os diimeftadgentem impiam,iicl aliud aliqiiodrerum ac uirxdiliriineiijnonefle aliènes à cans amp;nbsp;cogi-tationibusrationiconfcntaneis.Abram,paterilIecredentiü,ciimAegyptoappropinqiiaret,faliitifnaf tinicre,rationélç feciimipîc inire ca:pif,qiia qiiod timebat effugcrc pofTet.HaAenus nilul eft, qiiod ui- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rc(ilt;iii

rum Dei dedeceat. Fides in promifsionë Dei non reddit liominem temerariiim, SC cunéîos difcriminû nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teiKC-

eiitntus fuftj dftp facientem, fed relinquit illi curam fakiti ipfius necelt;rariani,amp; indicium rationis, quo deretincndafaluti: amp;nbsp;periciilonimeuafioneconfilia capiuntur. Sic nô tantum Abraham hoc loco, fed amp;nbsp;Dauid, quamuisefittâ Samuele iulfij Dei in regem un^us ;nilul tarnen, cum exagitaretiir à Saule,omifit eorum quae ad conferuationem falutis fuæ faÄura putabat. Er Paulus,licet promifsionc Do ïninicamaccepiirer,qiiód nemoeorum quiinnauierant,naufragio perirurus effet,cum tarnen confihu nautarümeifitgere uolenrium inteilexiflet,centurioné Si milites monuit, nifi nauræ in naui manerenfj fini non poflc,iir ipfi euaderent. Aft.ir. Credunt quidem faniffi promifsis Dei, fed intcrea non negîi-giinteaqiiæadpromifl*amfahitem,aliquaratione,modlt;)licira,facerepolfunr.

Deinde obfernandum eft,quôd metum fuum uxori apcrit,lt;Sf confilmm illi retinedæ falutis cômuni Qjfod’BftK ji/it. cat.Ipfa qiiidem experientia frequenter docer, non elfe fans tutum ardua cêfilia cëmunicare uxoribus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uxori

propterea quôd ea res muitis plurimum attulit inccmodi, uel propter mulitbris fexus leuiratem : qua commtnucauK fit,lit pan'i fint pleræcp ftdei ac fccreti feruanteS, uelproptcr maligpi ingenij perfidiam, fi quis incidat inreprobamaeperfidam. Vndeilliidefi Alicheæy. Ab eaquæ dormit in finu tue, cuftodiclauftraoris lui. Veriim inde non poteft generali» ac certac cautiouis régula conftitui, quafi niinquam fint nirorum confiîia uxoribus cömitnicanda.iuid exemplo hoc Abrahæ uidemus,quantum cemoditatis fit, fi con-fingat uxorhoneftj,finccra,(Slt;: fidch's,'SC quàin tutd illius fidei quæ fecreta fuiiC conuedi queant. Ta!« «empluin in Micliol uxore DauidiS cernere licet,cui Dauid in difcriminc, in quo uerfabatur, falutem fiiamtuto concredere potuitaMagnum pland bonum, fi quam habes legitiinam uita: fociam, confiüo-nimetiamconlciainturd habere queas.

Tertio confideraquoddicitjqueraadinodum in HebræoleginitjEcceobfecro. EtrurfuS, Dicergo (^io^itcrbis f-oblecro.Piffuin dccoru uiro graui ac magnifico uidctur,huiufmodi uerbis abblandiri mulierculaejpra:- bldnditui eii fertiraquæfituxor,!?^ iureconiugij maritalipoteflfatifubieifta.Sidiudicafcarnisfuperbia amp;nbsp;afrogan- «xort Abram, tia,quæ gloriofum elfe purat,fi hcruS erga feruum, diues erga pauperem,pôrcs erga plcbcium, doiftuS erga indoftiim, ma ritus erga uxorcin feuenter SC arroganter agat. Vertinj admoncnïpij mariti exem

B plohocAbrahæ,noneife præter decorum honerti coniugq,fi blandius ciim uxoribus ac mitiuS agant» Idem cogitent etiam ali) fupei iorcs. Apoftolus Chrifti non dedignatur Corinthios loco Chrifti ûbfe-crare,i!t Dco reconcilientur.i.Cor.s. Cogitemus etiam de probitate Sarae. llla,ficuti Petrus fcribit,reue Probitot Sart^ tenteranimatafuiterga maritum fuum Abrahamû,quamuis ille amâter cum ipfa egerit. Vocauit eum dominiim,inquit Apoftolus. Alias fi reproba fit uxor, maritum blandientem contemriit magis qua'ut ia precio habet. Docemur piilcherrimo hoc Abrahæ ac Saræ exemplo, qu.àin commoda fit uiri ho-ncftiac pijjdf mulieris probæ ac fynceræ cciuinflio.Nec ille infolefcit poteftate ac dominio maritaii,nec ifc blandientem fîbi maritum contcmnit,fed magnifacit ac fufpicit.

Qiiart(),in eo qiiod dicit ; Qiioniam inulieres afpesftu pulchra, admonemur quiîm fit periculofum, Pcrîcutis obno'’ habereqùæ mundo placent. Vxoï is ucnuft.as hune Abrahæ timorem incufsit, tanquam futuripcriculi xtafunt qug pid wafa. Magni qnidem facienda eft in uxore, probitatis pulcliritudinis conimldhio : ucrtiin patet hoc (brafnnt, Abrahæ cxeinplo,quàui fit perictilofa, pulchræ mulieris pofifefiio, præfei tim fi nô tani fit proba quSm iienufia.Etenim fi Abrahæ caufa timoris fuir in pulchritudine Saræ uxoris honeftifsimæ,quanto magis ci tiaienduincftuiro,qui uxorem habetpulchram quidem : uerùm iuxtà improbam,uanam, uifipieii-tcm,amp; perfidam

Qiünto.Noui,inquit,quôd didluri funr Aegyptii,Hæc eft iixoreius, SC inrerficient mc,5ë te relërua Ojiatita fît iliici bunt.Primùmiiludconfiderenaus.Qiii uxorem altcriusufurpat,adulterium admittit.Adulterij pedea^- concupifîcen^ turn graue cft,ß( capitale. Qui mariru etiam proprer uxorem auferendam occidir, adhiic grauius pcc- ft* tùî etltMlitut cat.Grauins efthomicidium qult;àin aduirerium,fi fimplicitcr inter fe conferantur,nedü fi ad perperran-dum adulreriuin occidatur maritus. Admonemur itaip hoc loco, quanta fit humani ingenij malitia, SC quàmuelicmeiisfitillicitæcoucupifcentiæuis.'quafitjurex coquodâoncupifcentiâilliciramrcprimerc debebar,caufafuinatur maioris perpetrandipeccati, quo minons flagitij ôf copiafiat,amp; turpitudo co ram mundo obtegatur.Illicitum eft concupifeere SC ufurpare uxoré alicnam.Poreft hoc fieri etiam ui* noamp;inuitomarito:quemadmodumfitetiam fæpenumeroàpotentibus Iniius miindi, quinec Deum «crciitur.nec hoinincs,ab iliis quo(p,qui numero princip îî induitu rehgionis prætextu conceflb in om nisgenerisflagitiaiinpunc' ruunt.Ateares ôd fuminam habet iniuriamcum fumma uiolentia coniun

• ftim,amp; aniiniiin déclarât omnium impiidenrißimum,qui non lôlum nulla afficiatur publicæ honeft» tisrationt,fcd Sd omnium morrallum deft indicia ne pili quidem faciat. Quarc non immérité cômuni odio digniis cenfet,qui raie quid præfumit. Abraham huiufmodi manifeftam uiolentiâ SC impudentiâ non tribuit Aegyptijs,cû dicit,Me iiitcrficienr,amp;; tcrefcruabüt; fedeonfiderat humani ingenij nequitiâ iSii inaiitiâ,qua quod inaïus eft peccatü admitrirurjidtp occulté éC infidiofe,ut ad copiam liiicitæ concii.- ___, j,-.» pifcentiæ in miiiori pcccato expleridæ perueniatur. Non rimuir Abram ne palàm hoc nomine occide-rctur, quôîi rasïKuii «Ifet Sax»; fed metuk uc id occulte fierer, SC pa infidias » oiu» ewtaxe non poflet.

Jli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N amp;nbsp;S I M

Dicunt nonnulli ex noftris,fiiifle Aegyptios fie animatos, ut leuius duxerint homicidiutn qua'maJ^* rium.Quicquid fit de Aegyptij s,de qiiibus hoc loco iudicare non pofl’umiis, qnandoquidem pet w terium fcientcr,nec homicidium pcrpetrarunt,id tarnen de ingenio hominum carnalium couftat,qa“|. inconfcientqsfuis nechomicidi] necadulterij peccatumtantifaciant, utconciipifcentiacarnisiwP“ abftincant,f£fti:p timore Dei cohibeantjquin uoti compotes fiant, immo non uereantur maiori W uiam fibi parare,quo Si libidinem fuam expleant, amp;nbsp;obtefta fcelcris turpitudine confeientiam limn fdllant. Et id facit humana neqiiitia no folum in illis qui prorfus funt reprobiifcd Si in eleftis»“ tentatione fiipcrantur.Notum eftfadlum Dauidis,qui ut adulterij turpitudine celaret, VriamuK® iixoris maritum dolo malo neci tradidit,amp; mulicrculam in domum fuam iuduxir.in hoc tantum® rens ab ea malitia,de qua loquimur,qHod primiim adulterium admifit ; deinde, ut admiflumadu« obrcgeretjhomicidiü fubiecit. Tale erat etiam facinus Achab,de quo legimus i. Reg.u. quiutuintJ®’ quam appetebatjpoflefsioni fuse adiiceret,Nabo2lfiaeiitam,ad cuius ilia pertinebat hacreditatem, accufationibus adobrutum,neci tradidir,amp; interempti uineam pofledit.’unde amp;nbsp;ab Eliah audicbat, cidifti Si pofledifti.Dum ifta confideramus,quid aliud occurrit,quàm fummam efl'e humanieordP litiam,fic nt fanguinarijs quoip confilijs ad ea quae appétit contendat,amp;; admifl'a facinoragrauiof*

criminibus abfcondere moIiaturC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Qno co^uoue~ nbsp;nbsp;DeindeconfiderandumeftquôdnôfimpIicircrdicif,Di(flurifuntAegyptii,VxoreiuSeft,amp;i''^*^

rit Abrahd,^ fe terficientjamp;c. fed, Noui quód diéluri funr, amp;c. Vnde cognouit hoe fururum i Non eft ut dicamuS'“^. loqiiurumefl’e ex fpiritiiprophctieogt;qiiemadmodum fiipra quæft.4.monui.Rcliquiim igitureftquot;' xerit fe fcirciiel per expcrienriam,iicl perintelligentiam,u€lper opinionem, uelpcraffeftunin’t'''’’ Per experientiaiii hoe diecre non potint,homo peregrinus ,amp; nondum reipfa mores Aegyptio'''*^^. perrns. Per intelligctiam qucqj K opinionem hand dixiffe uidenir,propterea qiidd nubadiiintgt;“’f.j quam fc fcire dixit,figna SC indicia oceiirrebant. Nödiira enim Aegyptum fnerat ingrefluS, nccaW'' cörnereij cum Aegyptijs habucrat.Snpereftigitiir, ut dixerir hoc affedtii metus.Sicenimj hemenriiis fibi «à periculo quopiam timetir,iit fcire fe dicant,futurum effe quod timentmon qnodidt j uera feiant, fed quod diuerfum expcdla’re nequeant, præ nimio quo correpti funt periculiprcl^^, . futuri timore. Sic Saul Dauidi dicebat,i.Sam.i4.Nunc quia fcio quèdccrtifsime' regnaturusfiüA biturus in manu tua regtnim ffrael,5fc. Vnde feiebat hoeîquot; Metuebat ufqucadeo fufurS,quodnnpt° totis uiribiis conabatur,ut id fc futurum fcire affirmarct. Eft igiturôf pijs SC impijs cômunc Iioct*®®' ris pathos,amp;: ubi plus æquo timent, id fe futurü fcire dicannquod nulla alia ratiSe futurumcfle5 § quod futuru efle impenfius metuunt. Longe’ fecns habet conditio defiderantis animi. Hie quod’s quod affeftat defiderat,hoc minus futuru efte credit. Ncc fiunt ifta prætcrrationem. Sieenimcomp’ rati flint humanarum rerum cuentus, ut multo frequetiiis eucniant qua; nolumus, aefutura time® ’ quamqua;alfeftamus,iSCcupidiisime'defideramus, Hine natiimeftproiieibium Gcrmanieani)M bjjcin ahnen kampt feiten etfwdf guts. Côtrariu huius nemo dicitjNacb gntè ahnen kampt feiten

Prseterea arbitror obleruandam etiam eile pulcherrimam Htbi ææ lingua: loquutionem,qnaigt;t uiuifïcandi Mofes iifus eft pro uerbo referuandi, cum dicit Abraham, vn' “jnKa, id eft,Et te uiuiü'-'^ bunt.Qiiomodo uimficatur,quod alioqui uiuirf Non erat mortua Sara, cumhocadillamloqn^' Abrahamencc potuiftêtjetiamfi mortua fuilfetjuiuificari per Aegyptios.Scripturauiuifiearidieit)'' folum quando uùa; reftituitur quod erat mortuum, fed amp;nbsp;quando in diferimiiie feruatur, quodp^*^* poterat. Sic Dauid aliquotics orat ad Deum,ut fe uiuifïcct, amp;' praedieat etiam de Dcoquddfe®®^'? rit. Et hinceft qudd quipeeuliaritatem iëriiant illius fibi uitam deberi arbitrentur: perindeaefiin'’^'“'* uita; rcftituerint Admonemur hac loquutione,toties agnofeendam nobis efle uiuificantis nos

Vfits ßmuldtioii nbsp;nbsp;quot;Die lt;rrgo quàdforor ntea fis,cr beneßt miht propter te,er uiuat anima mea ob gratiam tui. ] Primu obfc'

ac dißimulatiÖii uandum cft hoc loco,quomodo difsimulationc ac fimulatione etiam fandli fubinde utantur. VW“ utraqj Abraham in £o,quôd Saram uxorem fuam efle dißimiilauit,amp; fororem fimulaiiit; uernm“® rc Si fuprà Qiixftione tertia monui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

luprinitati ßdei Deinde confiderandS iftjCtiam infignes uiros iuftos ac pios obnoxios £fleinfïrmitaticarnis,aeWi’' obnoxijfuntctià nunquam patifidei qiiamuis pracclarædeliquium.Si Abraham fidei fiiacfirmitudinem retinuifletmo' fanâi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;motam,ad hacc confiiia non appuliflet animum,quibus uitæ ftiæfecuritatem cum coniugalis pudiemaj

periculo quafiuit.rcmiqj admifit nö modó fideli ac iuftOjfed amp;nbsp;iuxta ftculum graui uiro indignam. Ï“ prolapfus eft,ur uitä fuam uxoris uoluerit beneficio fore obnoxiam,quam potius diuinædebebate“® , mendare prouidcntiac.Vt bene fit mihi,inquit,propter te. Si uiuat anima mea in gratiam tui. fors cft,fi maritus uiuat propter iixorem,ciim uxor fadta fit propter maritum ; amp;nbsp;miferiujadhucelt, uiuat qiiidem propter uxorem:ueriim non cum uxore,lêd omni coniugaliconfortio priuatui. illudau tem milerrimum prorfiis eft,fi uiuat propter uxorem à fe ablatam,ôf altcri coniundbam: prxlertim uH iiullo eain iuris practextu repetete licerquale erat quod poftca accidit. Nô enim audebat AbrahamS’ ram fuam tanqua coniugem rcpetcre,quandoquidem fororem,non coniugem efle fimulauerat.AdW' ncmiir hac côfiderationcjquàm debeamus nung de fidei noftræ conftantia præfumere, fed perpetuou ’ timore Dei uerfari ac prccari: Domine côfcrua nos in fide nominis tui, ne tëtatione uidH, admittam“ ’

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37

; quod tibi difpliceat,nobis noceat,amp; iiominis tui profefsionem dcdeceat. Non eft præfcr ration? qudd luiiufmodi lapftis fanftorum uirorutn in fcriptiiris facris kguntur. Scriiiunr eniin nobis ciini ad cau-tiontm,nefinius arrogantes ac fecuri.'tum ad confolationcm,ne defperemus,fi tentationc aliqua fupe ratifucrimiis,amp; in peccatnm prolapfi.

Cumitaejî ingrcffus effet AbramÆgyptutii,ui'derunt Ægyptfj mu-lierem quod effet pulchra nimi's. Et nunciauerunt principes Pharaonfet laudauerut earn apud ilium. EtfublataeftmulierindomumPharaonis. Abramuerobeneufifuntpropterillam. Fueruntep ei ouesamp;[ boues80 afiniamp; ferui famulæ 8^ aCmx amp;nbsp;cameli.

Flagellauitauteni Dominus Pbaraonem plagis maximisSedomum cius,propter Sarai uxorem Abrg. Vocauit^ Pharao Abram,amp; dixitei; Quidnam eft hoc quod fecifti mihi Quare non indicafti mihi, quod u*-tua efletC” Quam ob caufàm dixifti effet fbrorem tuam,ut tollere cam ’^ihiinuxoremç’Nuncigiturecceconiunx tua,accipecam,amp;uade. Præ-fcpitPharao fhper Abram uiris, 8gt;C deduxerunt cum8cuxoremeius, omnia quæhabebat.

Q»cid effet pulch/-4 iiimM.]In Hebrsco eft nKTi Kah nQ’”'S5id eft,quod piikbra ipfa ualde. Sic Si. Grx-' eus liabet,iT/4((:A.lt;} »1«

Et miicitiuerwit principes PharM/ii.Jln Hebræo cft,n3!’*^a’'au? nnX aKa''’\_,id eft,Et iiiderunt earn principes Pharaonis. Græcus confimiliter legit, tifw t'ltAct) owtIii) ct ^ayaa.Latinus interpres uidc-turlegI^re'\^^npro‘^ilt;v^

Abrahamuero bene ufi funt propter iHiOn.] Sic legit amp;nbsp;Græcus, /«èt tù nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;Ai xÙTitt, Ar

Hebræus habet n‘gt;A3j?3 □’quot;C'n a’A3!!lt;'7\id eft,Et Abrahæ benefecir(Pliarao iiidelicct)propter earn.

Et(ty?;!f,]Sic habet ctiâHæbræus,r('M’snblt;''.Græciis uero Icgit,«ƒ*/;gt;»'lt;’/, id eft,femiafini,muli uidelicet.

PkgiîmÆXiWKS.]In Hcbræo eftQ’'’7na n'yaSjid eft,plagis magnis.Sic uertit amp;nbsp;G ræcus irxa/jm'it

- Et omnia ^u£habcblt;(t.]Grxcus addicts« A£«t /MfT*lt;j;t'j-i',id eft,amp; Lot cum eo,quod tarnen in Hebræo non legitur hoc loco.

Qiiid metuerit Abram defeenfurus in Aegyptum,quidlt;p confilij cum uxore fiia Sarah coepcrir,expo fuit Alofes in præcedentibits.-iam confequenter quid illi acciderit cum ingreftits efict Aegyptum, ex or dinenarrationisfiibiungit. Habet autem præfens contextus narrationetn bimembrem. Nam primiim conimemoratiir,qiiomodo fublata fir uxor Abrahæ in domum Pharaonis. Deinde cxponitur,quomo dofitreftituta.Ad primum membrum pertinet quod dicit:

Cum ingreffùs effet Abram Aegyptum,uiderunt Aegyptij mulierem^Cfc. ] Duo dicit: Sublatam uidelicet efle nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;domum

Saram in domum PharaoniSjdeinde propter illam benefaólum effe Abrahæ. Vtrobiqj adqcitur expo- E’haraonisfub-fino Priiniimexponiturquomodo fublata fir Sara. Vidcrunt,inquit, Aegyptij mulierem Si nunciauc-runt principes Pharaoni, amp;nbsp;laudauerunt earn, amp;nbsp;fublata eft in domum Pharaonis.Ergo Pharao mo.-tus uerbis principum fuorum,iufsir Sarain iirduci in domum fuam,ut haberet cam loco uxoris,quem-admodum amp;nbsp;infra teftatiir iple,ubi cxpoftulat cum Abfahamo.

Deinde,cutn dixifiet, Abram uerd bene ufifunt,id eft, bcnefeceriint Abrahæ,ueljUt in Hebræo eftjin fiiguiari, Abrahæ nerd benefecit(pharao) Propter illam,nt qualitate bencficiorum cxponcrer, adiecit: Faernntip ei ouesS; boues,dfafini,dt ferui,5^c. Infra capite fequenti ftatim initio additur ctiani opulen tiaauriamp;argenti,Ergo Pharao, quoniam credebat Abram efle fratrem Saræ, ingratiam illiu.s con-tulit in enm piurima beneficia.

P'ageHauitautem Dominus Pharaonem,0'c.] Pertinent ifta ad alterum mcmbrum,quo reftitutlo Saræ P^eftitutio Sara. cxponittir. Alemoratur autem pnmum caufa reftitutionis. FiagellauitDominus Pharaonc, inqiiit,ac domum eins,plagis maximis,propter Sarai uxorem Abræ.Qiiæ fuerint,ai!t quales,iftæ p!agæ,non ex primitur. Neq; memoratur, quamdiu durauerint. Duntaxat expriinitur, qudd fuerint magnæ,deinde qudd immiferiteas Dominus, tertid qudd immiferit eas propter Saraiuxorem Abrahæ; Si quartd, quod non fohim Pharaonem,fed lt;36 domum eius flagellauerit. Sic Pharao ultione diuina coadlus refti-tuit Abrahæ uxorem. Reftituit autem earn non fine expoftulatione.Vocato nanq; ad fe Abrahæ dixit.' Qiud'nameft hoc quod fecifti mihifSignificat hifee uerbis peccafle in fe Abramum. Non fimpliciter di-cit, Q-udnam eft hoc,quod feciftirfed, Qindnam eft hoc quod fecifti mihidVr autem peccatnm in fe ad-inilfum cxprimat,fubiungit, Quare no indicafti mihi,qudd uxor tua efl'etf Qiiam ob caufam dixifti efl’c fororcm tnam,ut tollere earn mihi in uxorem^Qiiafi dicat; Nó fol G difsimnlaftt efle illam uxore tuam,

;14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I M

lcd S’ fórorc niam elîe dixifti^arcp ira mihi caufam obiecifti,nr fume rem cam mihi in iixoré,qiicd iwM cram factiiriisji uxorc ruam tife cognouiflem.Sic Pharao faólum fiiiim per ignorantiä cxciifar,amp;ƒ pain illius rransfert in Abrahamu. Deinde fubiungit diccns.'Et nunc ecce conmge tiiam, accipr amp;nbsp;uade.Hilce uerbis rcftituit Sar5,non fine fpiritii indignationis. Qiio fa^lo, mädatferuisfiiis,iit Al’” cum uxorc amp;nbsp;omnibus quæ habebat ^duccrct^nc qua contumelia afficererur ab Aegyptijs. VidcbaW^ cniin Sara non reftiruta, led potius fpreta Si abieifla à regc,qua? res caufam dediflet Aegyptijs,ut^^f^ hæ illiiderenr SiT conrumeliam inferrent, Qiiare neceflarium cratjUt authoritatc régis deduccrctur,'!*quot;’ iüîcfus Aegyptum cxiret.

AnSärafttcriti 'FlägeUMitDn^T?hdraonan,(y'c.propterSctrai.}QviXnmt}nc,cogi}oiieTttnePbar3o SaramipoftS^’” Vh:trdonc co- in domü fuam induxir,amp; uxoris loco habuit.Qiiod fi libido principum confidcrat,amp; infignis Sotp gnita. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;chritudo rcfpicitur,magna gcneranir carnalibus hominibus fufpiciOjfuilTe earn à rege polliitâ. Ve”quot;'’

ficcfideremusfingularem prouidentiâ Dei,qua pudicitiam Sarae, quantumuis in fpccicmfubmanil’''’ regum pcric!itârcm,amp;r libidini potcntfi expofirä, propter Abrahamfi dileeflü fuum amp;nbsp;fernen ilii ex Sa”* promifliim illibatam cuftodiuit, non polTumus aliter in hac caufa fentire, quam g» intada manfciitquot;* dorno Pharaonis, perindc atep in domo Abimelechjficuti infrd cap.xo.legitur.

Dicct aliquis.’Si no cognouir earn Pharao^quare flagellatus propter cam eft à DeefRefpendeo'’ ’ gcllatus eft,non cp cognouerit eamgt;fcd ne cognofccret.'ficut iSf Abimelcch accidit, cuius etiä domus cuftaeft uhione dmina propter Sarai, quamuis illic exprefie dicatur, qudd cam haudquaquâtctige”'’ co qudd Dominus id iHi non permififlet.

Rurfus regelet aliquis; Si intaefia in domo Pharaonis permanfit Sarai,qucmadmodri nifadbapoU^’ permar.fir in domo Abimelcch,quare no mcminir eius rei MofeS hoc loco perindc atqp illicS’Refpcdf^ Qiiod infra difertc' monet non fuifle Saram cognitam ab Abimelcch, faifluin eft ad cauendam fufpi”® nem,nc Ifaac non ex Abrahamo,fed Abimelcch rege conceptus putetur.Nam quae in domo Abimelf'-conngcrunr,inciderunt in annum,ut apparet,conceptionis ifaac.Qiiare necclTarium trat ut difêrteco”^ memoraretur,manfiftc Saram inraefbam in domo Abimelcch. Inde non debet colligi,fuifle cam pohquot;” à Pharaone, propterea qudd diuerfum non mcmoratur hoc loco.

Adferunt alij alias caufas,quarc credtndu m fit non fuifle caftitatem Sara: uitiatam a' Pliaraone.’ue-z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riim meo iudicio,id quod infra capite uicefimo, in cafu confimili nianifcftc' legitur,fatis argumcutiid'

ftrt, ncq; hoc loco dtfuifl'c prouidentiä Dei honori Abrahæ.Nei^ euim ratio poterit afsignari,qnareu lie Deus prohibueritjUC cognofeerctur mulicr hwe fiindba ab Abimelech,hic uerd ilia libidini Pharao nis permiferit.Qiiod fi uoluiflet permittere ut pudicitia iilius humi!iartf,multofanc’ maicreliccraiiC' ne in doino Abimelcch permififlet, ubi Abraham fecundd in cundem lapidem iinpingebat, g indemo Pharaonis, ubi primii m incidit in diferimen hoc amittendæ uxoris.lam quoniam fecundd peccanti no défait, quomodo dubitare poteiimus,qudd cuftodia fua nö deftitiierit eum, cum primd uxorcm fo® huiufmodipcriculo exponerctbSi uerd cuftodienda erat pudicitia Sara:,piane'conucnientifsimunit”' ut nö minus in domo Pharaonis g in domo Abimelcch cuftodirctur.Alioqui ejuorfum attiniuiTel cuftodire in domo Abimelcch,fi antta polluta fuiflet in domo Pharaonis/

El domtwi eiui. ] Qiiæritur hic,fuerit*ne arquum, qudd né folum Pharao pccnas dedit propter Sarargt; fed S/ domus iilius codem eft fupplicio inuoluta. Videtur enim normam excederc iufticisc, ficumfonf^ puniantur ctiatn infontes. Pharao peccaucrat qudd in domu fuam iuflerat introduci Saram, à pa rcliqua domus aliéna fuifle uidetur.Qiiare fic dufiat ratio iufticia:,non debuifle illam eidemfuppib cio fieri obnoxiam. Refpondent nonniilli ad hanc quaeftionem, loqui Mofen de domefticis PliaraoniS principibus,qui de Sara: pulchritudine ad ilium rctulerant,amp; aufcrcndæ iilius caufas fubminiftrauerati idcoep non immeritd fuerint Si ipfi una cum Pharaone diuinitus flagellati, Meo iudicio non fatisfao* hæc fententia fimplicitati uerberü Mofis, qui loqui uidetur non de principibus tantum Pharaonis,quot; Si de omnibus iilius domefticis,cum dicit flagellaflc Deum no modd Pharaonem,fed Si doraumeii'Si Et infra cap.xo.cXpreffe lcgitur,occifurti fuifle Deum nofolu Abimelech,fed Sf omnia qurillinStH®, nifi rcddidilfct Saram Abrahac.Quare uerofimilius eft amp;nbsp;hoc loco una cum Pharaone totara illiusflü' gellatam fuifle domum.

Qiidd autem lufticiæ confiderationcm attinct, noftriim eft non uocarc in ius cum quiiuftifsinquot;!** omnium,lt;Sc iuftc' iudicat de omnibus. Non pofliimus certius iudicare de iufticia comm quæcontingut mortalibus à Deo in hacuita, qu.am utea uclobid Icntiamus iuftc acciderc qudd a Dcoiuftifsimoow niurn iudicc immittuntur. Quid domus Pharaonis peccarit,iudicarc tanquam de incognita non poM mus. Illud tarnen feimus, quoniam conflata fuit non ex angelis, fed liominibus, haudquaquamtui t earn in coiifpciffu Dei mundam Si infontem,etiamfi in hac Sarsc caufa nihil deliqiicrit.

Deinde non eft alienum à iufticia Dei,fi cum peccante patrefamilias puniat etiam omnia qnæilmS flint,iuxta rationcm Si grauitatem delidlnquemadmoduin Si ab iilius bonitate alienum non cft,utpm patnfamilias non in ipfius tantum perfona, fed Si in omnibus iilius domefticis beiicfaciat. Vtriufg?rei

non inJicadimihiquoJ uxor tua e/Jèt ] Qiiscrunt liic,unde cognoucrit Pharao, Saram cfl*e Abra VniJeco^nouerit liæuxorem,amp; proprer illatn fe ciim fuis flagellari à Domino. lofephus dicit hoe eife illi fignificatum à Pharjo,Sjrü ef-facerdotibus, qui id inter facrificandû pro rege cognouerinr. Veriirn nuUa tft necefsita$,ut id uerü efle je uxoretn Ah’d credamus.Credibilius eft,elfe hoc manifeftatum regi per Saram ipfam,uelperreuelationem diuinam, hx, etflagellari

Qim ititij- ingreffus effet Abram Aegyptum.] IngrelTus Abrahjc in AegyptS, ingrefliiS erat hominis pq Dbferuandifunt interräimpiorü. Queinadmodt'i igitur memorandü dixit Mofes quo tnetu correptus fuent, cum iam fanäorum et me uiciniis eifet Aegypto.’ita fubrunxit etiam, quid ingrelTo in Aegyptü acciderit. Admoncmur,ur huiuf- tus CTrerum e--modi exempla faniftorum uirorum diligêter obferuemus, quibus cdoccmur, quid non folum timendÜ uentltt.

fii pijSjfed quidaccidat etiam illis,ubi uel necefsitate^el occafione aliqua coniunguntur iinpijs.Nö fru ftra cflquod timent fibi quorieicuni^ accedendi funt impij, ac uelut ingredienda eft Aegyptus. Occuito quodam inftinftu fpiritus pratfenhunt, expedläda eile fibi non kuia diicriminia. Pianc' enim aduerfan turiiiterfe piorum SC impiorum fpiritus. Quare perindeatep oues natura quadam cöfpedliun luporu horrent,amp;ipfa hoc res docet,eflc eum illarum horrore npn fruftraneiim ac prxter rationem, ita habet etiam conditio piorum. Qiiam no uano timoré corripianrur,quoties agendum eft cum impijs, ipfe do cctrernmeuentus.Eftitaqt operxprecium,ut non folum obleriiemus quo metufandbi appropinquent Aegjptolcdquidillisctiain eueniatubi Aegyptum funt ingrefsi.

ViJerunt Aegyptij mulierem ^uod effet pulchra ualde.] Obferiia hoc loco, qu» fit carnalium hominum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;honüiw

uanitas.Dubio procul honeftifsimus erat ipfiusAbrahæ afpedfus,unde facile potcrant Aegyprij de gra carnalium. uitate,pictate,ct Iiumanirate jllius admoneri. Veriim non obferuarunt hunc homines uani ac carnalts, fedoculos carnalis animi refteS conieceruntinSarä. Viderunt Aegyptq mulierem,inquit.Qindad illos tnulier peregriria amp;nbsp;aliénai Poterât indigenas amp;nbsp;proprias uiderc quotidie. At etiä hoc uanitatis eft, $ peregrina magis q cognara miramur. Qiiid uiderüt in mulierc peregrina Sf alienafQudd eifet pulchra ualde,inquit.Erat Sara non folum corpore,fcd aninio Si. moribus pulchra. Pietas enim animi 8C ui ta:,pulchritudo eftplane' incomparables. Sed hanc pulchritudinem non obferuanr homines uani.Sunt enim corporalibus tantum intend. Non negamus etiam corporis uenuftatem elfe donü Dei. lllud ue

B ro reprehendenduin eft,quód illam pluris fticimus,amp; impenfitis apperimus,q eam quæ mentis eft,fine qua tarnen ilia plus habet fellis q mellis Praeclarum eft,fi cuitalis Sara contingat,qiiie Si animi Si corporis pulchritudine præftat. At interea fragilis eft omnis ille corporis decor, que unica febricula defor mananimiuerd pukhritudo ad extremum uftj fpiritum durare poteft,

Adinirantur quidam in hac Sara qgt; cum annorum eifet ficuti colligunt,circitcr lêptuagintafcerte'lè- Admirantur (pd xagintaquiiup annorü erat, cum cgrcdcretur de Charam)deindc tanti irincris ac peregrinarionis,dc- dam pu/ehritudi niq, farm's moleftias pertulilfet, nihiiotamen minus pulchritudinis fux natiuum decorem fic retinere nemSarx, potiiit ilixfum,ur cum in Aegyptum uenilfer,admirationi eifet AegyptqSjSf pulchra iialde confpicere-tur.Nos itcro id potius admiremur ac celebrtmus,quod de hac pulchritudine fua nihil præfumpfit,neC animo eft illius gratia fadla elarior,fed una' cum ilia Si pietatc erga Drum, amp;nbsp;coniugalcm fidern ac re-uerentiiergamaritum fuum, qiiein Dominfi fuum uocauit, illibata cuftodiuit.Meo iudicio pracclariuS eftmuitOjli muliébris animus faftum Si infolcntiam,cuiu$ occafionem offert fplendor forma:,cöftanter

Uincat.qnàm fj animus uiri fapientis.diuitis ac potentis humilitatis fpiritum retineat,

Et nunciauerunt principes Pharaoni,et laudauerunt eam apud ilium. ] Obferua hie corruption?regq ftatus. Corruptioßatut Primumquid?locum obtinetin regnofuo rex. Si ad ilium redte'cumprimis referuntur, qua; uel pe- regij. regrina adferuntur, uel alias infolita exoriuntur. Qnare hand inconueniens fuilfet, fi aduentus Abrahse hominis peregrin! ftatiin delatus ad regem, ôf de caiifa illius inftiruta quaeftio fuilfet. Veriim hac de re nihil meminit Mofes. De pulchritudine peregrina: mulieris rctukriit ad regem principes.Nifi illi m? tem régis fnireipfa cognouilfent, haudquaq apud eum peregrinx mulierculx uenuftatë tantopere de-pridicalfent.Qiialis ergo rex erat Pharao,tales habebat principes libidinis fux miniftros.Sicfe gerebat ut conlpictimn effet principibus ipfius, fingulari ipfum affedlu infignioribus dekdtari mulierciilarum forinis.ltaç ut illi gratificarentur,non fi.npliciter de aduentu peregrin! hominis retukrunt, fed confpe

mulieris pulchritudine perinde apud eum deprxdicarunt,ac fi in id ofTicq condudli elfent ut infi-gniores formas in uniuerla Aegypto regi fuo indagarent Si adducerent. Arbitror aut? multo felicioreS fore regnorum ftatus, fi principes regibus fuis bonorü uirorum pietatem, probitatem Si innocentiain pütiuSjquam muliercularum uenuftatem commendarent.

Ptfublataeflmulierin domum Pharaonis ] Oblerua régis intempcrantiam. Non uiderat Saram,fed au Mempcranti4 dierat tantum de illius pulchritudine,iSC tarnen iubet cam in domum fuam inferri.Non qiixrit de doti- Pharaonis. DUS ei muberi conuenientibus qiixfutura fir regis uxor. Satis crut,quód commendabatur illius pulchri ïudo. Illa crat loco natalium, opum,amp;S uirtutuin heroicaru. Si ufqueadcd placebat, ut ex peregrina Si ‘jnotim^erereddcrctuxorem regis, Hxc crat Pharaonis uanitas, quæipfis etiam dilpliceterhnicis.

charißima coniu xeratJeinde quod difficillimfi uidebatur,eripere earn e' poteftate ac domo regis: prxfcrtim cum is cam j gc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r. uxoris iure habcret. Abrameum homo effet,humana dubio procul, fi unquam, haccertc'incaufapil'

Promißio Dei et fus elLLicet enim hinc fidiicia erga promifsionem Dei,illinc uerbis Sar!c,quibus illa,ur credibileert,a-fidcs coniugalis, nimum eius abitura promiffa coniugalis fi'dei conftantia nonnihilcôfirmauerat, aduerfus acerbuhüll'-animü Abrahæ dolorem nonnihil erigi potuerit,occurrebant tarnen trifles cogitationes, quibus omnem cara calami'

poterät eri^ere tatem fuo ipfius coufilio acceptam ferebat,ftcp ipfum incufabat,dicens;Tua culpa faftum eft,at iamp'* uatus fis uxore.Tuum hoc erat confiiiiim,ut faller es Acgyptios,amp; fecuritati tuw confiilcres.Suafifti“^ x,ori,ut fororem fe elfe diccrer,uxorcin difsimularet.Hoc cömenro perdidifii amp;nbsp;re,amp; uxorem, Huiufmodi cogirarionibus uerofimileeft animü Abrahæ uehementer fuilfe tarn diu dmexatum,donh plaga Del Pharaonem acdomum eins flagellari animaduerteret. Admonemur liaccorifidcrationG quomodo ctiam fandtis ufiiueniar,ut acerbum fubinde confiliorum fuorum frudlum cxperiantur,(iaö hl rebus perïculofis carnis prudentiam magis quam fidei conftaiiriam fequuntur.

QuaUifoleat cf nbsp;nbsp;Abramuero bene ujifunt propter illamfacruntq;eioues.cr’ boucs,GT a!lni,crc. ] Obfirua hic,quo

feclemetia prin bcrieu'olenrtæ dltlticnreS fe principes huiusfcculi déclarent,Dignifsimus qiiidcm erat Abram,ciiipilt;'“' tisnomineBcrtefiertt a rege.Verum Pharao illi berjefecifie fcribitur,nöpropter pierarem amp;luftitiam, fed propter Saram,quam in donium fuam introduxerat.Scruiebat ea res alfedlibus iliiiis tantoregip^

rum coniieuielitibus. Admoncmiir hoe txcmplo^fïc comparatos efle mundi huius principcSjUtl*^' ks fint in cos per qitos aifedlibiis ipforiim obfecuiidatur. Erant amp;nbsp;Abratn Sara oninino diuerfsert-Ïigioriis amp;nbsp;ramen fic amanfer ac hberaliter proprer folam muliebris forma; eîcganriam compkfdtur ‘Abramiim Pharao,ut eum redderet diuif? ac locuplctcm. Nihil morabatiir, qiiód efient homin« grinæ ciiin iiiræ tum religionis. Tanri erat fplendor formæ, Et hodie inucnias in au lis Cïfarü acpriH' cipum,qui propt«-muliebris cómercq gratiam religionis diuerfitatem tolerant in quibufdain, quain j ( altjs gladiö-,?gne Sd laqiteo perfcquunt. Licet inuenire principcs,qui huiufmodi obfequijspellcifb,il^* ' d fubditis tyraiinica improbirate exrorferunt in mulicrculas SC illarum cognates turpiter piofiindjnt' Qiianquam ilühaudquaquam fiint Pharaoniifticoinparandi. Erenimquæifteconnilitbencfidsii’ Abrahamum,non crant obnoxia ignominiæfcorrarionis,fed coniugij honeftate comtneiidata;quid'‘ üerd in mtilierculasprofundunhplerunquefpiritum refipiunr, acturpirudinem illegirimaclibidinisA conformia fuut ci uæfiiniæ,qua Herodes dimidiü regni pucHa: turpiter fdltanti,fi peterebpolüccbat

Vominn eßeiu^ z ^io-g^blauit autem Dominus quot;Pharaonem ac domum eins plagis magnis, propter Sarai uxorem AbrM Pf” dicem, no folum animaduertcndum cftjcfiè Dominum iudicem nonfuorum tanrum,fed amp;nbsp;quarumeunquetotiu’ popuU fui,fed et .orbis gcntifi. Erat Aegyptus aliéna à nomine öd cultu Dei,et tarnen uidemus hoc exemplodlbmq“*’' omiiiu gentium, .que fubiecT:am fuilTe iudicio Dei. Flagellauit Dominus Pharaonem, Non fiinpliciter dicit,Flagellat“^ fuit PharaoTed, Flagellauit Dominus H'UT' Pharaonem.Habebat Pharao deos fuos, quibusferuiebat-Neputareturabillisfuific flagcllatus,rclt;ffe'dixit Alofes, Flagellauit Dominus Pharaonem acdonw® h.-iwi i. , enis. Ergoqiiamuis Pharao rex Aegyptifupcrftitionedijseffet alienis obnoxiiis,iure tarnen timidominq fubiedtus erat iudicio ueri lt;8d unici Dei,licer ilium neccognofceretneccoleret.Alioqw”* ripoffet Deo.’Qiiis tues,quiiudicas ßi flagellas alienum feruum ? Admonemur omnemtei-ramlul’*^'' dtameffeludicijs Dei.-quetnadmodumlt;Sd Pfältespfal.ior.canit,dicens:Ipfeeft Dominus DeusnoH'’’ vt TJ i-r, • biomnaterra,iHdiciaeius.Suorumquidcm,quosipfeelcgit,Deuseft:t’eriimfimuliudcxacdominiiSf ttge . omi- Qniniura.Deuserat Abrahxac Sarai:atintereaiudexetiam acdominus Pharaoniserat,pofeftate

mspenn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HHus mtain,domum ac regnum. Et obferua loqutitionem.-Flagellauit,inquit,Do''’*'

c aejee eratos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qpanta eft potentia Dei,ut reges ab illo perinde atip fcclerati folet à magiftratibus, ’

Cluantummali Deinde confiderandum eft,quód non Pharaonem duntaxatjfed amp;nbsp;domum eius flagellauit. Cogif^ , adferatjji malt quantum mail adferat,fi coniundti fimus malis capitibus,patribusfamiliäs,öd priiicipibus.'cüq“}' , ßnt maiores. bus,ubi pcccaucruut,ferenda nobis fint flagella Dei. Rurfus qu.am bonum fir,fubefle pqs ac bonis,q“*^ bus Dominus fic bencfacit,ut Si domcfticos illorum propter ipfos benefieijs cumulet.,)^î

Potuit Dominus Tertio ôdilludoblêrnemus,quoddicit:PropterSaraiuxoremAbrahæ.Efthæcparticiiladiligtntf'‘ ■ conniucread ei*- infpicicnda.Çaufam habet propter quam flagellarit Dominus Pharaonem.Propter Sarai iixoré Abu do'olatriam Pha hæ, inquit. Atqui non erat hoc quicquid erat peccati, quod Saram in domum luamfuftulnat Pharao, raonisetnon po maius acgrandius pcccatum cætcris.Nam dubio proculpeccata fuperftitionis ödimpictatis,qiwo^^ suit coittuere ad tota no inodó doinojfed öd Aegypto falfos öd alienos deos colcbatjinulto erant grauiora, qua in q““” pcccatum in A- Saram nefeiens illam efle coniugem Abraliæ, uxoris uolebat habere loco. Illis cnim immediatecontr* bract Pharaons per linprudcntiam adnii/ftm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

E X P L A N A T r o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;317

A Dcum ucriini 8C unicum ccmuncm omnium creatorem amp;nbsp;conferuaorcm impijfsime' pcccabaf, lioc iic ro pererroretn iinprudenterpcccabat inAbrahamü,iüruin qiiidem fanél ri,atramë hominc nöDeum. Qiiare uidetur propter falfos cultus potius t]uam propter fublatam Saram tam magnis flagellandiiS fuilfeplagis.Cum ergo nihil legatur de pœnis idololarriæ,fed tantum de plagis propter Saram illatis, admonemiir potuifle Dominum conniiiere amp;nbsp;parcere Pharaoms fuperftitioni amp;nbsp;impietati: nö autem poniilfeconniuere adpeccatü, quo delinquebaturinfcruumfuum Abram. Itacß non agebat cum Pha raone.pleno amp;nbsp;confummato indicio,fed temporario tantum ôC ex parte,non tam percutiens ilium tan quam peccatorem, quàm afferens ac uindicans Abraha? feruo fuo uxorem. Habemus ergo exemplum Ilic,in quo mani fefté dcclaratum eft, qudm fidelitcr tueatur fuorum caufam Deus.Non poteft retinere paticntiam, ubi periclitantur bona fide à fe pendentes, cum tarnen alias in ijs quaefe peculiariter con-ccrnunt omnium fit patientifsimus, ôé Q‘'Qhlt; Iquot;!«. Eft itaep perfpicue' difcernendum inter plagas Dei, quibus impij percutiuntur. Abac funt ultrices impietatum ac fcelerum, nihil facientes aliud,quàm quod pœnasfiimunt de iinpqs.Aliæ flint defenforiæ,ac libératrices piorum, quibus Sé aftliéti liberâtiir,amp; re-ipfadeclavatiir.nondeferere Deuminfefperantes.Expendit hoc Daiiid canenspfal.ioy.Non permifit ut quifquam calumniam illis inferrer,8é corripuit eoriim gratia reges.

Qiiaitoconfiderandü etiam eft,quôd nôfimpliceter dicit,Propter Abrahamü.'fed,Propter Saraiiixo hJem e/îprd’ful rem Abraliæ. Qiiid illi eueneratfSublata cj-at in domiim Pharaonis, ut eifer illi uxor.Ob banc caulam ac proteilor co-flageilabatur Pharao.Ergo non potiiitferreDeiis,ur coniugiiim iiiri fanéli uiolaretur. Eft eriim euftos iugij e^tau-acpræfulmatrimonijjidcm qui iliius eft author; Magno folario poteft hacc confideratio coniiigiim ani mosafficere,proptercaquôdt3m infigniexemplo dcclaratum eft curæeife Deo piorum hommiim matrirnonia.

Qiiintó.Necillud tranfeiindii eft,qiiôd non folum dicit, Flagellaiiit Domimis Pharaoncm ac domfi eins propter Sarai uxorem Abraha:; fed addit,Plagis magnis. Admonemurhic,qiiàm magnas plagas mercantur illi, quifeienter ac priidenter uxores aliénas pollmint, cum homo ethnicus ac barbarus, le- nbsp;nbsp;nbsp;ciuifcienter

gisip Deiignarus,propter miilicrem fublatam tarn grauiter flagellatus fit,quam tarnen iixorcm Abra adtnittunt adu'-liæefle ignorabat,amp; nondum opere illicito contaminaiicrat.Huiufmodi exempla inciilcandafunt no tcfiunt, ftro potifsimum feculo, in quo adulteria feienter ac priidenter admifla pro ioco diiciintiir. Vel ex ma-gnitudine plagariim, quibus flagellatus eft Pharao,abundefatis intelligi poteft, quàm fit magnum ac deteftabile adulterij facinus in confpedlii Dei,qiiantiimuis nullius prope deliéti,noftroriim temporum

VocM^PhtirM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dixit ei: CiuidiMm e(lhoc lt;juodßciflimihi? Ciÿare no indicaftimihi^quoduxor

ttu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ob caufdm dixifti effe fororem tuamjtt toUcrcin eam mihi in uxorcmtüunc igitur ccce uxor tua,

tecipecam c uttde. ^acepitq^ PhärMfuper Abräm uiris, er deduxerunt eam er uxorem eim, er omnia qu£ habehat. ] Primiitn iiidemiis hic in Pliaraone ingeniiim carnis, in eo quod ciim Abrahamo expoftuläs culpdi culpam admifsi peccati à fe in ilium reiicit,dicens;Qindnä eft hoc quod fecifti mihit’ Erat diiiinitiis per jjjreiicere culfus propterfiiumipfiiis iititp,non propter aliqiiodAbrahæpeccarum.Quodfiuero timoré Domi-nipræditusfiiiifet,haiidqiiaquam faétum fimm hiftificafifet, fed Domino gloriam iiiftici» ac reéli iudi niiftbiuero ciilpam flagello dignâ tribiiilfet. Veriim nihil in fadlo fuo uidit,quod eilet culpabilc,ideo{p oculos uertit ad facTiiim Abrahæ, quod uidelicet Saram hanc ferorc fuam effe dixiifet, ea^ fimiilationc caufam ipfitribiuifct, mulicrem in domiim fuam introducendi. Et ifta fane'probabiliter culpam faéli Iiuiiis in ipfiimAbrahamü reijcerc,amp; de régis innocenria teftificari uident,nifi penitius abdita cordis in Ptiaraone infpicias,uiide quicquid hicfaélfi eft fuerat exortü. Aifeéliis carnis amp;nbsp;laqueiis cocupiicentiac kduxerant Pliaraonem. Obfeqiiundauerat concupifccntia: fua:, per linguam principum fuorum qliafi qiiodam flam exciratæ. Hine motus cocpcrat appeterc piilchritiidinem mulicrculæ prorfus incognitac, pcregrina:,amp; alienæ. Nifi ilia fiiiifet, haudquaqiiam Saram propterea qudd foror Abrahae diceretur,in domum fuam uxoris loco introdiixilfct. At malum hoc concupifccntia; non obferliauit Pharao:quarC fecurus non fcipfiun,fed Abrahamum incufat. ludicabat fe fans ob id exciifatum,quód ignoraifet mu-lierem hancefle uxorem Abrahsc.Nifi fiiifl'et concupifccntia: motu impMlfus,uocafret ad fe primii m A-bralianmm,amp; diligcntiiis exeo de omnibus qua:fiuifl'ct,acdiibio prociil ueritatem cognouiftct,uelcer‘ tcconfeientiam Si benciiolentiam illius tanqiiam fratris Sara: 8i fenioris ambiuiifet. Nihil horumfe-cifl’elegitur. Si nihilominiis piitat prorfus ab omni culpa alieniim eife, quod concupifeentiæ impulfu,

aiifu regio fecit. Admonemur hacconfidtratione,ut in nobifiipfis quoqj carnis hocingenium diligen terobferuemiis; nec piitemiis noftra fadla mox inciilpabilia efte coram Deo, ficiibi aliqiio ignorantiæ prætcxtu coram mundo palliari pofte iiidcntur. Deus cnim eft, qui corda noftra fcrutatiir, 8i intimas fiéloriimnoftrorü origines ac ucnas confiderat. Qiiarc orandum nobis eft ac dicendiim,Deliéla quiS i itelligitc’Ab occultis meis munda me Domine.

Deinde obferuandiim eft ctiam hoc loco, qua; fit uirtiis diuina; protctflionis, qua fuOS ne quid mail yirtU't diuin£ P3tiantur,etiain in poteftate regum conftitutos tuctiir. Pharao rex Aegypti grauiter cum omni domo proteéfionis. fua propterSaram flagellatus,iiidicat fe prxtcr mentum flagcllarum. Si onincm eins rei culpam tranf fcrt in Abrahamuaidlp tam probabiliter,ut nihil uidca tur ab co pofte cxcufationis loco adferri,dé tarne

318 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

tiec iiidicio cum illo agir,nfc duri aliquid in cum ftatuit, fed modica expcftularionc conter.nisrfftitm' ilii uxorem dicens ; Nunc ecce uxor rua, accipc cam,amp;f uade;dcniç fie eum a fe dimittit,ut nihileorum quæ ingratiam Sarædedcrar,auf£rar;immo,nequa iniuria ab Aegyptijs afficerctur,uiros dcfiiisadi)' ciar, qui cum ad fines ufqj Aegypri illjcfum cum omnibus qua- babebat deducanr. Videntur iftato' ad laudem bumanitatis SC integritatis in Pharaone. Vcriim noftrum eftea non Pharaonis ckmenti«» fed diuina; adferiberc prouidentiæ ac cura?,qua,feciidum Pfaltem Dauidem pfal.ior. non permirtcbati lit quifquam Cbriftos ac prophetas fuos, numero pauco oberranteSjdiijj regno ad regnum peregrin* tes læderet. Prardicent alrj regiam in Pbaraone clemcntiam.’nos prtedieemus fidem ac uirtutemdiiiin^ protfiftionis, qua reuera contra quamuis,regum quo^, uiolcntiam tutiredduntur, quicunç fub UB' bra Si alis iliius integra fiducia conquiefeunt.

Confiderauimus hafbenus quæ fecüdum biftoricum fenfum lloc loco confideranda uidebanturBni amp;nbsp;typica quædain in illo uidenda putamus, quibus res futuræ Si ad poftcros Abrabx, Ecclefam Dn» pertinentes adumbratæfunt acdclincatæ. Ingrefiiis Abraba-in Aegyptum figuramliabebateiusin' greffus,quo Ifracl nepos illius cum fuis Aegyptum poftea ingreflurus erat. QuedSara uxor Abral* Si mater Ifraelitarum fublata eft in domum Pbaraonis,ut effet illius iuri ac peteftati fubicébaJarntBquot; . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præfigurabat,futurri ut popukis Ifracl domui acferuituti Pbaraonis fubijcerctur.; Beneficia qiæM'’'

tigerunt Abralitc propter Saram,imaginem babebant eorum bencficiorum,quibus ifraeli prof tu feph benefadlum aliquandiucftin Aegypto, de quibus infià cap. 47. legere licet. Qiiód flagellatuî fuit Pbarao ac domus cius propter Saram, figura eratearum plagarum qijibus pcrciitieiidaerat Afgî' ptus cum rege fuo propter Ifraelem feruituti fubiedum. Et rt (fie dicit Mofes, fuifie Pbaraonem w® ciomo fua magnisplagisfiagellatum Nam amp;plagæ quibus poftea percuticndacrat AegyptiisatlBn' duin graues ac ueheinentcs erant futuræ. Quôd Abrabam non fuit in Aegypto aim Sarafua dfKi’' tus, fed ex ilia poft diuinam flagellaticncin Pharaonis dimiffus, fignifi'cabat fiitiii um iit Ifracl, Ecdef* Dei, prorfus ex Aegypto turn demü iiberarctur ac dimitteretur pcftquam domus pbaraonis ciinnn* ta Aegypto grauiter efiet pereufla. Poftrcmô,quod non eft Abram uacuis mar.ibus,fed cum magna fubftantia plané diues Aegyptum egreffus, typum habe bat Ifraelem qucqj opibus Aegyptiacis owi’® feruitutem ac regionem Aegypri fore egreffurum. Sic omnia concordant,nifi queîd ifte Pharao wi' uns pertinaciæadiicrfus Dcuin oftendit,adeo«f} Si minus plagarum eft petpeffus.

rcclcfia Prætcrca corifidcremus ctiam in bac biftoria imaginem Ecclcfiæ. Sara trat pulcbra uaUe.EtE«-^' Ckrijîi fub anti fna Caut.4.lt;’ 'Sd r.admodum pu’chraprapdicatur.Sara adhsrfitAbraha’ maritofiioptregrinanhin^^' cbrijlo, gypto.Ecclffia adhærct fponfo fuo Chrifto,in hoc miindo peregrino Si incognito Ptjrdicata fuit Sa-t SC pulchntudo in domo Fharaonis,amp; Ecclcfia- fplendor per principes Eccitfiafticcs ccir.meiidutuseft ill domo pontifias Romani. Pharao mifit Si Saram in domum fuam, fuftulir ac poteftatifusefnbiecit. Romanus pontifex mifif,amp; Ecclcfiam Chrifti undequatp fubmtam tranftulit RtmLm,fi.alFpcf^*’“*’ iiiudicauir Pharao bene uoIuitAbrahæ propter Sarain,tantifp£r dum nö maritus,ftd frater illiusp* dicaretur. Vei l! m ubi fenfit illurn nô effe frarrcm,fed maritum Sara:,ur.a cum cum Sara à fe rciecit. No potuit ferre talcin Abrahamû qui effet maritus Saisc. Si coniugiuin coeptum iitre fuo impcdireWtfr!' trem Sara: ferre,amp; amanter quoep compiedli potuit, a quo nihil nouo fuo côiugio timebat. Romanuf pontifexfimulat fe bcneuelle Chrifto propter Ecclcfiam,quam fua: peteftati fubicciain rentt,potdn? sequo animo ferre, ut Chriftus fi-ater prædicctur Eccltfiæ: at cam dedirinam qua prajdicatur EccîtÉ® caput. Dominus ac fponfus,fic ut nemo prartcrea qiieat,nemo ctiam debeat Ecchfia: Dominus, caput ac fponfus dici, haudquaquam ferre fuftinct.Etcnim ncc unit Eccitfiam Chrifto in integrumreftiuine; iicc uult adulter Si Anticbriftus.fcd uerus Eccltfia: Dominus aefpöfus haberi. Multo »equior erat Pha faoerga Abrabamum, quam Romanus pontifex erga Cbriftum. Pharao non ufqueadco inftuieb®» ur ubi Saram uxorein elfeAbraha: cognouit,domi fua: illam ac fub poteftare fua loco cöiugis retineret. Scicbat enim fieri non polie ut mulicr una duorum efiet mariroi um coniunx, duorumtp dominorim, capitum 5^ maritorum poteftati fubitcla.Romanus uerd pontifex inaudita impudentia Ecckfiä Cbn fti fponfam fic fuæ poteftati fubijeit, ut nolit illam uni Cbrifto Domino capiti ac fpenfo fincerafidcjd bærerCjfed cogat earn fibi quotj; fanqiiam capiti,Domino ac fponfo in omnibi.s tflefubitdbanrqio® ufqueaded non eft Chrifto Domino fuapte fponte reftitururus,ut citius dcdfririam banc, qua Cbrifto unicus Eccltfiæ Dominus, fponfus,nagifter Si caput prædicatur, fcrro,aqua, laqueo Si ignc fit périt' quuturus.Polfunt Romani ferre,ut prscdicemiis Cbriftum efi'e uerbum Dei,per quod fi dta funt omift tffe Herum Si unigenitiim Dci filium,u£rum Deum et ucrum homiiiem,mortuuin efle pro redempuo ne mundi, refurrexifie à mortuis,afcendifl'e in cœlos, federe à dextris Dei, amp;nbsp;uentiirum ad iirdicandum iiiuos ac mortuos. Veriim fi doceas,efi'e cum unicum Ecclcfisc fuse caput,DomHnim,fponfum,nicdiïto rem ac pontificem,ideo(p non efl'e aliuin quempiam pro capire,Domino,fponfo, m£diatore,acponfi' fice Ecclcfiæ recipiendum,mox aiidics,bæreticus,amp; fchifmaricus. Hæc eft fors Ecclcfia: in ifia Aegypto Pharaonica. Si nibil haberet terreni fplcndoris,nunquam fuifi'er in domum ponrificis fublata. Pulchri tudiuein fpiritiis necin Sara Pbarao,nec Romanus pontifex in Eccltfia inorarurtfedillecamqiiïett peris erat.ifteeam fcdfatuscftpukbritudinc,quæin rebuS terrcnis,opibus uidelicet amp;nbsp;honoribus null' dl huius eft fita.Saraminfirmam,ac minus elegantem nunqium experiuifiet Pharao.Ecclefîâpaupere,

E X P L A N A T I o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51$gt;

^“milcm obfcuvam ƒ onfcmptarrijac fordidaram nemo iinqiiam Romanorum pontificum fu® potefta ‘‘Ocofponfæfubiicerecupiiiinet.Vbi creuerunt opes acfplendor Ecclefiæ, accefsit honoris piæro-8^hua,tumpnmùm Sara noftra Chrifto eftadempra^Sf in domiim Romani pontificis fublata. Idem ’^■nustentaruntetiam altj pontifices, ConftantinopolitaniiSjAntiochcnuSjSf Alcxandrinusrucriira P'^gis Dciperciifsi, coafti fiiere defifterc cœpto, quemadmodiim 8i Saram non folum Aegyptius Pha amp;nbsp;Abimeleth rex Geratæ ad feraptä reftituere coaftus fuit,id quod breui Romano quotp Pha fîonitifuuejjiet.CocpraeftnaiKp Sara noftra cognofci,qu()d fit uxor non Romani pontificis,fed Chri ciiocatiir quotidie ut egrediatiir domum adultcri amp;nbsp;Autichrifti, nifi uelit cum illo plagis horren-ƒ corripiac perdi.Exite de medio eius,inquit,fpiritiirtancius,amp; ne participes fitis delidlorum eius,ct a« plagis cius ne accipiatis,amp;c.In uno die uenient plag® eius,mors,amp; lu(flus,amp; fames,amp; igne combu ^ftur,quiafortis eft Deus, qui iudicabit illam.Apoc.iS.quem locü Hieronymus difertis uerbisrefert ad fdcm Romanam,ubi ad Marcellam de laudibus Bethlehem fcribitiNon placebunt ifta Romanis,fcio, ^tnim optaritn hoc Ecclefiæ Dci,ut quæ hoc loco uelut in imagine quadam dcpitfta uidemuS,nihit ha frfnt in fe,nifi inanes quafdam cogitationes.Iam cum funt omnium uerifsima,difpliceant^ bonis o-'Tanibus nimis pertinenter obferuantur Si memorantur.

Rf.îmit ex Afgypto in terram Canaan Abram et Loth uterlt;j; Jiua. Deimie(eparanfttr à fe iniiicem.Tionti-^ tint Hero rurßii pollicctur Abrah£ ac fentim eiut pojjeßionem terrig Canaan. Qupfaiio inftituit Ahram habita-tiotidn in Hebron ad conuallem Alamre,

Vbabebat,er Lot cum co,ad Auftralemplagam. Erat au tem diues ^^Klîualdein poiTefsioneauri SCargentÉ Reuerfus^ eft per iter quo '^'-neratà’nieridiein Bethel ufqi ad locum ubi priusfixerat tabernaculu J inter Bethel amp;nbsp;Hai in loco altaris quod fecerat prius, amp;nbsp;inuocauit ibi no-mm Domini. Sed Sc Lot qui erat cum Abram fuerunt greges ouiumamp; ärnientaamp; tabernacula, nec poterat eos capere terra, ut habitarêt fi'mulgt; bratqnippe fubftantia éorum multa, fiC nequibant habitare comuniter,

^iäuiiralemplagam.'iGrxcas uertir, Ad foIitudinem.Et ilIud,Et Lot cum co,omifit.

Aeuerfnij^ eil per iter quo uenerat.]ln Hebræo fie legit ur. i’':?OT3'7 l’7''\id cft,Et iuit per profedioneS

'ws.Tignrina uertitiEt luit ad profeóliones fuas. G ræc. legit,Et iuit unde ucncrat.

^ineridieinBcthel.JGexcas habet «’i' Tç.« /ÿnfij ,id eft ad folitudinem ufrp ad Bethel.

^innoeauitibi Ahram nomen Domini.'iPotcû legi,Et inuocauerat ibi Abram nomen Domini, ut refpi

^feniit Ahram ex Aegypto.] Abramitacp recepta uxorc, à Pharaonc cum pace dimifrus,una cum prlt;efitigt;i fuis cxAegypto in terramCanaan reuertitur.Hæc eft fumma præfentis contextus. Quamuis autem nô nbsp;nbsp;CMf/XW«

dicat expreffe iVlofes,quôd in terrain Canaan reuerfus fit,ex eo tarnen id fans manifcfttim eft,quód diät cum ex Aegypto afcendiiTe.Situs cnim terræ Canaan fie eft comparatiis, ut qui ex ea proficifcuntuf in Aegyptum,dcfcendere:amp;l qui ex Aegypto in illam commigranr,afcendere dicantur. Deinde Si loca 3d quxredijf Abram,nepe Bethel Si Hai abunde' confirmant,qu0d in terra Canaan afeenderir Abr'am.

Pnmiim,qu(3d amp;: Lot afcenderit cum Abrahamo,rancjuam indiuiduus peTegrinationis fociuj^

Denide,qu{gt;dafcenderiint iitritp Abram Si Lof,admodum diuites.Erat,inquit,Abram diucS iialde.

InHebræo eft, nXu n3a,id eft grauis Si onuftus ualde : Si addit,argcnto Si auro. Nihil eft autem aliud rifeotiuftum acgrauem auro Si argento,quam efte diuitem. Innuit autem fic efie eum ciimulatum mu neribus Pharaonis ac principum Aegyptioriim.Eft cnim hand uerofimile,quód tantis opibus onuftuS dvfcendcrit in Aegyptum, quantis cumulatus afeendifle ex Aegypto fcribitiir, prælertiin cum fupra di-xerit Mofes, quod benefecerit illi Pharao propter Saram. De Lot mcmoratur, quod Si illc afcenderit diues, cum greges omum, Si armenra Si tabernacula habuifie fcribitur. Facit huius mentionem pro« pterfequentem hiftoriam diuifionis,qua à fe inuicem funt Icparati Abram Si Lot.

Tertid,addifur quo nam reditus fui iter direxerit Abram,hoc eft,ad quæ loca diuertcrif. Primiim fit Wcritio plagæ Auftralis,id eft,meridiei. Intelligendu eft aiit loqui Mofen no relpedlu Aegypti(Na terra

320 Canaan Aegypro Era eft ad feprentrionalem plagam ) fed rcfpeifhu tcrminorum terra; CanaanlecuO' I diim conruetam dimeiifionem,qiia ab incolis illiiis dniiditiir. Deinde a Mendie relegit iter undeutnt' rat,uflt;5 ad locum,qiio primum cum in rerram Canaan ueniftct,inter Bethel di Hai fuerat commort-tus.Additur cxprefsioris fpecificationis grana, inentio altaris, quod initio eo loci »dificauerat, ubif' tiam nomen Domini inuocauerat.Arbitrorenim hancparticulamfic eflêlegendam.Qiianquâinters ncgandum non eft, inuocaftceum tbi poft reditumquo^ nomen Domini, non minusfedulciganiti Quartó,annt(ftirur et illud,quód tanta fuerit Abrahæ amp;nbsp;Lot gregum amp;nbsp;annentorü copia,utlii”“!

amplius habitare ncquiuerinfpropterea qudd terra ilia, ubi agebant, ambos capere noiipoflct. Mt' moratur hoc quo^ propter fequcntia. Cauet enim Mofes,ne duo ifti patriarchac ob alias quafdaoiO“ fas à leinuicem diuulfi elfe iudicentur,de quorum eft diuifione in fequcntibus narraturuS,

Qudre Abram nbsp;nbsp;nbsp;Eratautcm diues ualdein pojjeßioneauri cr argcnti.'] Qiioniam manifeftum eft,diuitias iftascontigit'

munera acccpc^ Abrahæ ex munificentia regis Acgypti,ficuri in Explanatione diximus, poterir hic quscri, quart Ah’ rît 4 Pharaone munera à Pharaonedata acceperinpalfuscp fit fercddidiuitêopibus Acgyption\cü infracap.fequenH rege Aegyptio^ nolucrit quicquam à rege Sodomorum accipcre. Cum enim ille dixiflet,Da inilii animas, cættratoh r«)n, O' ab Abi^ tibi, refpondit ei dicens, Leuo manus meas ad Dominum Deiim excelfiim, pofiefibrcm cotii SC ttrtXi mclcch rege Ge qudd lt;a filo fubtegminis ufep ad corrigiam caligæ,n5 accipiam ex omnibus qua; tua funt, nt dicaS, rareaecipere/to ditaui Abram.Sinolebat feiTe,ut diceretur a' rege Sodomorumdiratus;quarenon eadem rationeregt* , luerit. Aegyptiorum munera rcipuit,ne ab illoditatiis diceretur f

Stngularii diß!O Dicam qua; mihi uident. Arbitrer genmnä hac in re caufam pofTe cefiderari, Prima eft in fingul^ ßtio JDri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;difpofitionc Dei,qui fic occulta fiia moderatione utriufque Si Pbaraonis amp;Abrah5C mentes ad

duxit,ut ille rcgaliter daret,ifte fine contradidlione acciperet, iit poftea locuplcs friflus Abram ts At' gyptoin terram Canaan afcendcret,pra;mittcrctur(5p figura earum reriim qua: aliquando Ifraclitt’® euenturæ,ficuti fupra paucis attigimus. In fpolijs uerd Sodomorum nihiltalc confiderari potift^®*’ Tiifferentia Oquot; crant illa incendio coelefti paiilo pdft deftinara. Altera caufa in circumftantijs eft ac diifertiitian'“'’^ circumüàthe mu mm Aegyptiorum,acfpoliorurn Sedomiticorum.Qiiæ Pharao dedit, potiierunt accipi fine dilpcft^'f nerum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aegyptiorum. Alia uerd erat conditio in fpolijs Sedomiticis Non potuitilla Abram accipertfintih'

pendio populi.Erant enim non hoftium fpolia,fed populi Sodomorum, qui fucrat captiuusabdud“^ Si ab hoftibus fpoliatus,quem Abram percufsis hoftibus libcrauerat,amp; unä cum Ipoli^sreduxerat. E rimum incomodafier 8i gloriæ fuæ. Si iætitia: liberati populi, fi fpolia illa à rege oblata fibirctinuiflt^ g Deinde cum in Aegypto cflet,quæ dabantur non praefenti tantum,fed Si fiiturîc erant nccefsitntifh“'' tura:ea uerd ratio non erar in iftis fpolijs Sodomorum.Turn enim abundc'dmes crar.Horum conflit' ratione facile' apparent caufæ,quare acceperit Abram munera régis Aegyptiorum, fpolia uerd morum à rege oblata accipcre nolucrit.

QSÔd 110 eß ex Afcendit ergo Abram ex Aegypto, ipfe cr uxor eiut. O’ omnia ejua; habebat ,0quot; Tot cum co ad Auib’df’quot; Aegyptotn aha plagam.'] Primumconfideremus,quddciimarcgeAcgyptidimifiuseflct, noneftinaliarnquamp®quot;' regtotiem,fcd in regionem profc(fbiis,lcd in terram Canaan undeexieratrtiicrfus. Dcclarauithocfafto,fcnoni.o®^' terram Canaan mnere terram à Deo promiiram,quam uis uidererur efl’e famelica, ncq; dubitare etiam depromißhh rcuerjiii, diuinitus acccpta,amp; qudd ex illa defeenderer in Aegyptum,falt;5lum efie neqj faftidio terra: illius,nt?

riofirate uifendi Aegypt ii, fed necefsitate famis quæ tü in ilia inualuerat.Miilta fiunt a laneftis, qnï® necefsitatc aliqua impellercntur,haudquaquam facerenr. Id declarant poftquam ceflauit neccfsittó copia eft pro uoto uiuëdi df agendi data. Quarc no debemus tcmcrc'de fadlis bonoru uiroruiudiw''’ Deinde fi Si nobis ufuuenerit, ut necefsitate cogamur facere, quod alias fadluri non eramus,redim’ nbsp;I

priftinam uitæftationem declaremus, non fuific quod fadlum eft iioluntatis,fed necefsitatis.

AfeefutAbrahi Deinde obferua,qudd afcendilTe fenbitur. Defccnderat ë terra Canaan in Aegyptum,rurfusdcAlt;' ex Aegypte, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;afcendit in terram Canaan. Figura babes fpiritualis afcenfus,quo mundana uita in liumilim“''' i

di ftindorelidla ad earn alcendimus,qua: eft ueræfidci,amp;; ad uoluntatem Deiconformata, Habetenn’J | Aegyptus figuram regni mundi, promifsionis uerd terra in edito fita imagincm gerit regni Dd-O.“' ) de regno Dei tranfit ad regnum mundi,delcendit ; rurfus qui de regno mundi ad regnum DeicomnU' । grat,afcendit.Et reuera facili motu defeenditur in Aegyptum: ueriim non ita facilis eftafeenfus«^'' ' gypto,nifi diuiua gratia adiutus,uires ad afeendendum de fide in fidem acceperis.

Gratia diuinje nbsp;nbsp;Erat autcm diues ualde in poffeßione auri o' argenti. ] Confideranda eft hie gratia diiiinar prouidcnti*«

prouidcntitc. Fame adaiflus defccnderat in Aegyptum,nihilquarrens aliud,qua'm utneceftariam confequutiisalinio niam,fe(j; fuos^ aduerfus uim ftimis aliquandiu fuftentaret. Si ecce, egreditur ex Aegypto non folut” bene paftus, fed Si uehementer diues auro Si argento cumulatus. Non habucrat hafee optsiimonb cum defeenderer in Aegyptumdiabucrarautemeas Dominus inprouidentiafua, quafuisctiamdebo ' nis impiorum, lt;Sd ultr.i quoqnc qua'm ipfi fpcrarc pofiunt, prouidcre nouit, mode à fide prouidefquot; tiæ fuæ pendcant. Admonemur hac confidcratione, quam placeant Deo humilia fanifrorum nota» quibus nihil appetunt ultra necefsitatem. Non folum illis fatisfacit, fedamp;l calaigitur,quacip‘

E X P L A N A T I-o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;32t

A nonexpctmfnint.Sfcai:dditamp;Salomonijde quo uidct.Regum ?. Vbiucrdifracladiierfusipfumpcc cauir, aiirum SC argentum ijius dedir primumin manus Aifyriorum, deinde Aegyptiorum, tertio ôi ßäbyloniorum.

Deindeobferiiemus illudjqudd aiirum amp;nbsp;argentum Aegyptiorum non abiecit Abram, in terra ‘f^onabiccit A-^ promifsionis reuerluriiS,fcd grato animoretinuit. Hand impediebatur opibus iftis, quo minus in fide bramaurüAe^^y diuinacproiiidentiæuiiieret,ac uera: pietaris ftudium rctnieretjlonge' dnierfus à Crate pbilofoplio The ggt;pfiorW)W. bano,qni ne à ftudio philofophandi iinpedircÉ,grande pondus auri proiecit in marc,dieens; Abite pef-fummalscupiditates.Egouos mcrgam,nemergar a uobis.Handenimputaiütfieripofle,ut uirtuteS fimul Si diuitias pofsiderct.Potnit hoe Abram,fed Dei gratia,nonfuis niribus fulfuitus. Noftro uirio ^^quandodinitij^ impedimurà Audio pieratis. Et aeeidithoefanc' multis. Vnde amp;nbsp;Chriftus dixit,diffï fileeflc,lit diuites intrent in regnü ecclorum. Non debemus culpare creatiiras Dei,fed animi hoftri cor niptionem. Deinde non funt damnandi omnes diuites,nifi uelimus Abrahamum damnare, iSC Da-uidcm,Si SalomoncmjCiim multis aIijspiis,quiiSdipfi diuites exriterunt in hocfecuio.Er philolophuS die non damnabat aurumjed cupiditatem, Audio uirtutis infidiofuin ac rebellantem. Non erat in auro ^P‘ditas,fed in corde.-uenim ut liane in eorde cxtingueret,materiam epneupifeibilem abieeit. Vidiren turmonachi illialiquidfaecre, quid eontaólu SC polfelsione auri «Si argentiabAincnt, fi id animo hotr fbperAitiofo,neep ex præferipto régula.-,fed libero Audio hacftcnus iaeerent, quatenus propofiro refre-^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

n;indæcupiditatiseonduecrer.VcriimqnonabAiniierintaeupidifatcauriamp;argenti,reSipfadce!arar. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, t

'fertió obiter Sirlkid infuendum cA.quod in Hebrxo legitur,Et Abram erat grains amp;nbsp;onuAiis ual- Q.«ou Wa df.'pro, Erat dines iialde,auro argenro. Hieronymus annotaiiit ex eo,diintias terrenas elfe graues et jutßegraigt; ouerofas fanftis. Verum eA hoe,fi ineidant in a ni infi fide infirmiim. Alioqui qui fide fîrmus eA,qucm - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;onnjlut

admodiiin rermn peniiria non deijeitiir aniino,ira nee abiindancia illariim deprimitur, fed eiim Apo-dolo dieitjSeio abundaregt;amp; feio peniiriam pari.

efl per itcr ^ho t/pncriit,i Mcridie in Hethel nßj; ad locum ubipritif ßxerat tabern.tculum inter Be nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efje pn^ina:

ibeles'ïiiidnlocoaltarin^uodfecerati.riiiijCxinuocaumtibinomen D(Wtù»'.]Obfetuandum cA hie,quod forhtUte noßrie priiifquam dines elfetjprimam tarnen manfionem,iibi initio eiim in terrain promiifam iienilTetjtabet-- bumilitaicm fa~ naoiliimfixerat,noncontempfir,fed redid eA ad illam reuerfus,lieet alibi federn fuam figere pofiet. Ad ü.diendain--

J monemiirhocexemplo, ne iibi rebus felieioribus iitieecperimus, humilitatem aefriigalitate priÀinæ noftræfortnnæfaAidiamuSjfed ad illam regrediamur. Alioqui fie eomparatum eA ingeniiim carnis, ut crelccntibns opibus perpetud ad fplerididiora afpirct, Si humilia rerum primordia prorfiis fafiidiat. SieImmi'cs cafæ tnntantnr in fplendida a;dificia,5C iiidlus frugalis in luxum. Qiiare magnæ temperan tiæcxemplnmhicefiin Abrahamo propofitum omnibus illis, quibenedidlionc Domini redduntur di uites. Ineoqiidd altaris fit mentio, qiiddabeoprimiimfuerat inter Bethel amp;nbsp;HaiconArudliim, ad J^ocumentti aii quodetiam nomen Domini iiiuocaucrut,doeumentum habetur animiin liera pietate eotiAantis ac fi'r- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*eligione

•ni. Potetat nbilibct erigcrc altarc,idcp aliquanro fiiinptiiofius,qudm erat illud primumueriim uole- Dct con{lantiSi bat redire ad locum prineipio eultui Dei dtAuiarumJbilp gratias agere Deo, ae faerifieia laiidis offer--re pro tarn infignibiis iilms bcneficijs,iibi olim nomen ipfiiis inuocauerat.EA hoc fadliîAbrahæ liaiid-qnaqiiamociofiim jfedfingiilari confilio inAirutum. Nolebatfaeilenegligere locum initio eultui Dei confeeratnm. Nolebat iibilibet erigere altaria, qua; res leuis Si ineonAantis animi notam habere uidc-tur, Volebateo loco facrificialaudis offerte Deo,ubi initio cum interram Canaan uenifl'et, nomen il liusauxilij gratia iniiocaucrar,qiio fimul Si gratias ageret de tarn kieulentis illitis beneficqs. Si priffi-nauotainanimumreuocaret, Dieinon poteA, quantum inteiidatur animi gratitudo,fipriora nota quibus Opern Domini in afflidlione conffituti implorauimus, in animiim reuocauerimus. Qiiare cu-randum nobis eA,ut in facrario pedloris aram hcibeamiis,ad quam non foluin inuocemus nomen Do inini5affli(Aiamp; tribulati,fed Sd gratias againus deperieulis liberati,i3d interea dum gratias agimiiSjin-uocationis priftinarrecordemur.

Sfd er Lot cj'À erat am Abram fuerunt greges ouium, nbsp;nbsp;armenta eS“ tabernaculd, nec poterat eOs capere Qujmû emola^

terra,utbabttjrcntßmul.£ratquippcfnbjlantiaeorummHlta,crncquibanthabitarccommuniter. ] Faeilc'ap- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;excon

paict Lotluinedmitem faifluin ex co quod coniiindlus effet Abrahæ Abundantia diiiinæ bencdidlio- iundionepio-nis,qiia dines fadlus eff Abram, exundauit propter ilium etiam in Loth,peregrinationis focium. Ad-•nonemurhacconfideratione,quantum emoliimenti fit ex eoniundlione piorum,fi eontingat ilia uihs nonimpijs. Quod enim hie aceidit Lot in opibus terrenis, idpotcrit ufuuenire in rebus fpiritiiahbus, fi qutfquam,quinon fir atheos, cortimereium habeat cum pijs. Perinde enim atep ex conuiélu malorum •nultiim infedtionis affricatur incautis,ita ex eoniundlione bonorum miiltum oceafionis ad liera- pie-tat.sciimiiluin colligendum olfcrtur,fi quis ilia rcdlc utatur. Alioqui fi homo impiiis etiam cum Chri Ao ipfouiuat,Sd in mefa iliius comedat ac bibat,tam abcA,iit inde fpiritualiter ditetur, ut magis etiam pcrd-itur.ciiiiis rei exemplum monffratum cA in pfeudapoAolo luda.

Deinde,in co quod dicit,Nee potcrat eos capere terra,ut habiraret fimul-erat qnippe fubffantia eo-

322 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N B S I M

Diffîcite ut mm mulfa,documento nobis fit,5 fît difficile,ut cohabitent cémod«’,qiiibuS multa eft huiut ff^cificè cohabi- ftantia. Boni ac pij uiri étant Abram amp;nbsp;Lot, deinde’cognati erant inuicem, præterea cohacferant o®”’ tcntdttutef, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peregrinationis tempore familiariterconiunlt;fli.Verùm ubi facftiTunt diuiteS,amp;r opibuï AegypticuW'*

lari,neqiici)nt amplius coniundfim cohabitare,licet animis efinit adhuc coniunifli. Itaç quo$ n«p’'* pertas,nec peregrinatio.nec fames feparare porerant,diuitia; fepararunt.Si hoc accidit lanftis ito®' ris,qiiomodo fperare poterit,fieri po/TejUt homines feculi,fi fintopulenti,ac müdi huius fiibftantùt® gidi,bonaCum paceconiimifliuiiiantt' Idem ufuuenitetiamdo(flis,honoratis,amp;potentibuS.Ybiiii“J' ta eft ueliiti fubftantia quædam eruditionis,exiftimationis amp;nbsp;potentiæ, ibi difficilimü eft, ftabilemr^J' ncrc cohabitationcm.Romaniim imperium quantumuis ampliim,non poterat duorum lioininui”)® ceri ac geheri ferre Coniundtiotiem, propter nimiam potentia; dilatationem.

poreChananæusamp; Pherez^ushabitabâtin terra ilia. Dixit ergo AbrJ ad Lot,Ne quæfo fit iurgium in ter me ÔC te, inter paftoresmeos èé flores tuos : fratres enim fumus.Ecce uniuerlà terra coram te à me oblècro. Si ad fi'niflram ieris,ego dex tram tenebo: fi tu dcxtramcl*:' geris,ego ad finiflram pergam. Eleuatisitacp Lot ocuh's, uiditomnêûï' ca regionem Iordan is : quæuniucrfiiirrigabatur, antequam fubuerter^^ j Dominus SodomâdcGomorrhâ,ficutparadifusDomini,amp;; ficutAeg/ । ptuSjUenientibusin Segor. Elegitcpfibi Lot regionem circa lordanein, Ôl receisitabOriente.Diuifi^funtalterutrumàfratrefiio. Abramhabi' tauit in terra Canaan. Lot uerô moratus eftinoppidis quæerât circa lof dancm,amp;habitauitin Sodomis. HominesautemSodoniitæpdsiini^' fantjamp;Tpeccatores coram Domino nirnts.

Vniefiiélâeïlrixit } In HebrarononIcgitur, VudefacQacftrixa.'fedfîmpIicirer,3'*l'^'''':ilt;itll)Et“ ifla eft rixa. Sic reddidit amp;nbsp;Gi æcuS.

Inter pa^ores gregii Abrain cr Lot. ] InterpreS latinus ufiis eft intempeftiuo breuitatis ftudio.ln habetur,'7 nïTO a“»3K nsro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Id tft,intcr paftorcs gregis Abrahæ, Ä inter

res gregis Lot.At latina uerfiofic eft comparata,ut uideaï iiinuere fiiifle Abrahæ 8i LotjunumSfr“quot;' dem grcgem,amp; cofdem iilius ad utruinep pertinentes pafl:ores,id quod alienum eft à iiero.

ïraires enitnßtmui ]In Heb. t ft, Homines enim fratrts nos fumus. Sic amp;nbsp;Grweus reddidit.

Eccf u}uuer[it terra coram te efl.J In Hebraco eUjY^sa? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;73 ht^nàd eft. An non uniuerfa terracot*

Rïordtiw eü tn of pidis.] Græcus legit in fingiilari,''lt;«'rwHÿirlt;5» ov rrôKei: id eftgt;Habitauit in ciuitate.

£t habitauit inSodomit.'i lu Hcbræo ift □TO'iy ^nK'Vid eft,Et tabernacula retendit ufqucad Sedom«

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CrsecLis habvt,Er tabernacula fixit in Sodomis.

El pcecatorei eoram Domino nimts.] In Hebraro eft, Et peccatores Domino ualde. Hieronymus anno* tat fiiperfliie' efle lt;i Sept.pofitiim,!n conipeifcu Dei, co g, Sodomorü coloni apud homines faierintmaJ amp;nbsp;peccatores. Et addit,Illeaûrdicitiir 111 côlptdlu Dei pecc3tpr,qui poteftapud homines iuftusuidtt'' quomodo de Zacharia amp;nbsp;Elizabeth in piæconio poiiirur,quôd fuerint iuftiamboinconlpeftuDùEl in pfalmo dicitur.Non iuftificabitur in confptdbit tuo esmiiis uiuens.

Summa eft huius contfxtus.feparatoscfic a ie iniiicë Abram amp;nbsp;Lot.EftaûthaccfummatrimtmbA Nam primùm memorantur caufac feparationis. Deinde exponitur quomodoaccideritiftïiéparatl®' Tertio exprimiturctiam,quô fecefierit Lor,dlt; ubi manlerit Abram.

LtIida eft rixa inter padoret gregii Abram,cr padores gregif Lot Eo autem tempore Cananeat faut habitauit in terra lâa.] Pertinent ifta ad caufas, proprer qiias dimfi ftint à fe inuicem Abram amp;nbsp;L®' Prima caiiiîi memorata eft in praecedentibus,ubi dixit Mofes,tanram fuiftefubftanriam utriufç,utt(l' ra nequiucnt ambos caperc,iit fimui habitarent. Sccunda caufa orta eft ex impatientia amp;nbsp;conttntio®' bus paftorum utrinfep.Illa expnmitiir hic ad uerbum. Tertia ex eo erat, quesd regio ilia in qua mort* bantur cum gregibiis fuis Abram amp;nbsp;Lot,in poteftare erat ac pofiêlsione duorum populorum,Clui’J* liîcoriim uidelicer,5lt; Pherefæorumiquoriim pcrmtft'u,dub]o procul,aliquam partem terraeiîIiuSadin eolendum acceperant,quam ad ulteriora dilatare amp;nbsp;extendere non licebat. Hanc caufam Mofesatt«'' gere uide tiir,ciim dicitiEo autem tempore Cananæiisamp; Pherefæus habitauerunt in terra illa.Lyraii® arbirraturefit hanc particulamobidinf£rtam,qut)d Abraham mctiierit,nefiinuakfcerentrixtpi* ftorumjccntenderidiim fibi cum Lot cflet coram iudicibus infideiibus, Chananæis uidelicet,amp;Phete-fæis ; ideoep de diuifione cogitant. Burgenfis aliiidcogitât. Putat timuiftc Abrahamum, nepto* pter mmtituduicm opum,ôlt;r gregum, quac magis erat perfpicua ex coniu«dione,«xpellei«ntuf quot;nbsp;■ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;....... deterr»

Ë X P L A N A T I o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;515

amp; de ferra lila à CanànæiS ST Pliere(ëîS,qHrfd poteiitiam jpforiim ferre non poiTent, ideofp cœpifTecogi taredeinftitiiéda dmifione.Verü fiinplicior ac uerolîniiliorelfe nidel fentenria qiiâ duab. iftis præmifi.

Dixit 'ergo AbrainaJ Lof-,Ne qu£fo ßt iurgiîi interme te, inter paflores meos cr pßiorcs tuos.ßatrcs fnimfnmiK. An non uniuerßt terra corain te eßt Recede 4 me obfecro. Si adßniüram ieris,cgp dextram tenebo. Si tniextrttmelegerit,egoadßnißram pergam. ] Referenda fiint ifta ad leuiindum membrü, quo exponitur quomodo feparatio Abraliæ Lot aceiderit. Poft obieclas caiifas, coniuniftionem ulteriorem impe-dicntes,amp; feparationem fuadenres,inducitur Abraham, Lot nepotem fiiutn propter faciendain fepara fionciîi'alloquens. Ërat is Si maior nafii,S^ iifu rerurn prudentior. Qiiare conuenientifsiinum erat,ut qiiæneeeffiriaad uitandas dimfloncs, Si uitæcômoditatem retinendam elfentipfecogitaret, dtijî iliis nepotein finim ad noneret.Habcnt autein uerba Abrahæ deprecatiouem, confilium. Si oprionis obla-tioneai. Depreçatio eft quod diûitjNe qiiæfo fît iiirgium inter me iS^ te,amp;S inter paftores meos Si pafto tesruos.Deprecatur enim difsidia Si contentiones. Et ut admoneat,qua'm dedeceanripfos miitua amp;nbsp;inteftina iurgia,addit eaiifam, Fratres enim fumiis. Q^d- Qtioniam frarres fumus,decet nos tériiare con £ordiam,Âf uitarccontentiones rixas.Confilium eft,quid fie faciendum,quod dicit,An non uniuerfa terra coram te eft^Recede a' me oblecro.Non præcipit ut à le difcedat,fcd fuadet ac confulit.Et ut admo îieat,nihil ipfî detrimenti ex eo elfe dilceftu expedf andü,dicit; An non uniuerfa terra coram te eft d q.d. Qnoniam artantur greges noftri anguftia Ioci,quo cômoramur,quid impedit,quo minus diuidamur, dilccdasép à me,cum pateat terra,pofsistjj cômigrare quo liber îquot; Apparet aufcm,paftores Lot conque-ftosfnifle de inultitiidine pecudum Abrahæ,propter quam ipfis minus effet cómoditatis ac loci ad pa-fendiim fuos greges.’idcolp Abram ad hune elfe modum loquutum Lotho: An non uniuerfa terra co-ram te eft^q.d.Qiiid opus eft querimoniis,cumdiuifioneinc5modiratihuic meden liceat,dlt; terra aliàs abundcpateat,iit alibi cômodius quicquid pecudum habcs,pafcere pofsis ?

Optionee habet quod fubqcit,dicens;Si ad finiftram icris,cgo dextram tcncboifi ni dextram elege-ris, ego ad fiiiifti ain pergam. Qiioniam feparationem fuadebat, ne uideretur id proprij cômodi ftudio facete,dédit nepoti optioncm eligcndi talem,qua pro fua cômoditate regionë ad habitandà qtiam i«!-let,ifiiiead dextram, fuie ad finiftram liber? eligeret, paratus rctinere locum fecundarium, amp;nbsp;qui minus haberet cc!Tioditatis,!nodô oinniS dilfenfionis occafio amputarctur. Ad hune modum, «Sf hifee medijs inftitiitafuit ifta feparatio.

^leuiitn itaij; Lot ocu!ii,uidit omnem plantciem circa torddnem,c]U£ uniuerfa irrigahatur anteefuàfubuertereC DomnutSodoniam cy Gomoirham,ßcut paradifits Domini,orßcut Aegyptui,ucnientibu'S inSegor.'Elegitcj^ß-hiLotoiWiemplaniciemcircalordancm JSeruiunt iftatertiomembro,quoexponirur,adqiitmlocumfe-ctfl'erit Lot,et ubi manferit Abram De Lotho meminit, quôdelegerit fibi omnem pianiciem circa lor danem,habitaueritlt;p in Sodomis. Intelligendum cft,fadlum effe hoc ex permiflu incolarfi. Alioquiho-mini peregrino amp;nbsp;aduena; non erat liberum,quo uellet habitare loco. Defcribit autem fi mul loci com-moditatem,aclingularem amoenitatem, cuius confpediu motus fit Lot, ut in cam rcgionis illius partë tabernacula fua transferrct.LocuS ubi turn manebant, inter Bethel Hai, montanus erat : regio uerô qiiamelegit Lot,plan!Ciem habebat inundatiëe lordanis irriguam, Earn fie extollit,ut dicat earn fuiffe inftar paradifi Domini,lt;Slt; hand difsimilem Aegypto, quæ N ili exundatione irrigatur amp;nbsp;fcccundatur. Exponitur autem illud,Sicurparadifus Domini,bifariam.Primiim,ut referendum fit ad hortum uohi ptatiSjinqiiemfuerat Adamcollocarus,quafi Mofesregionemhancilliconfimilemfuiffe dicat. Deinde,ut intelligamus non ad hortum ilium refpici, fed prædicari tantam planicici huius aniŒnitatcm,ut meritô hortus Domini dici potiierir, in quouidelicet Dominus ipfe, fi hortulana iucunditate dtledla-retiir,habitare,dcliciarih; poffer Vtrolibetfenfu accipias,nihil eft periculi.

llludjAiitequam fubiierteret Dominus Sodomam Si Gomorrham,ad hoc immifcuit,ut adinonerct loquifenonde præfentiquaiitate loci ilhLiS,fed de ea qua turn temporis erat,cum in illü migraretLot, priufquam chutâtes illæ cœlefti inccndio fubuerterentur.

Quod dicitjVenientibus in Segor,non eft referendum ad Acgyptum,fed ad regionem illam lorda-nis,cuius hic amoeniras paradifo Domini Si Aegypto comparatur lt;nbsp;Habet autem hæc particula deter-miiiationc eins Joci,qui fingulari amoenitate cum paradifo Domini certare iiidcbatur. Contextum fie ordina. Elciiatis Lot ociilis,uidit omnem planiciem circa lordanem, quæ priufquam fubiierteret DnS Sodomam Si Gomorrham, uniuerfa donee uenias Sdgoram, perinde atqj paradifus Domini, amp;nbsp;fient Aegyptus irrigabat. Lyranus ficexponit; Terra Aegypti in illa parte qua de Aegypto ueniunt homines inSegoreft pulcherrima Vcriim nô déterminât MofeS,quo loco irrigua fit Aegyptus, fed quoufip extendatur irrigua illa amp;nbsp;amocaa planieies regionis quae circa lordanem cft;Eouflt;p,mquit,donee per-nenitur ad ciuitatem Segor,aliàs Zoar,-quæ una eft ex quiiiqj,qiias Pentapolim uoeant,amp; hic per anti dpationem Zoar,id eft txigua,uocatur,alias diifla Bela.

lllud,Etrecefsit ab Oriëte,habet aliqd difficultatis.Si regionë eéfideres Sodomiticæ planiciei,depre bedes earn efte Cananæis ad Orientc.lam cü Lot ab Abrahaino feparatus in illâ migralfe lënbft, inirii hidet,qiiomodoab Oriente profeiflus dicatur,cum potins ad Orientemprofedlus fuiffe uideattir. Et bine eft quod nonnulli,ut ifti incômodo medcrctur,quod in Heb. eft mpyi tsi’? S'i3’'T3,id cft,Et profe-ftus eft Lotab Oricnte,legcndum elfe iudicarunt,Er profcëtus eft Lot ad Orientein, eo quod iitera ta honfemperfit Hebræis idç quod Ab,de;fcd aliquando fumât pro V!«,id eft ad, Verùm alsignandi erant aliequoi

VA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s I M

aliquotfcripruræ IoC!,unde fentenria ifta probctiir. Fcre' omnes hanc difficulratem tranfeunt. mon dicir:Qtioniam prcfeftus ab Abrabamo migrauitad Occidentem refpe(flu Abrahïjdeprtht'’ tur ab Oriente ad Occident? profeétus. At fcriptiira nondicitquôdad Occidentem fit profcftuS^J'* cum ab Abrahamodifcederct,fed ad planiciem Sodomorum. Sufpicortamendicihoca Saloinonlt; cündum fenfiim allegpiicum,quemadmodiim Si glofl'a interlinearis intelligit, cum dicit, Ab id eft,ad Occafum rinruriis,quafi hoc ipfo ad Occafum, id eft, ruinam 6? lapfiim ab Oriente defotff’ qiidd ab Abrahamo fecefsit.

In hac difficultate intelligendi hiftoriam,haTeo quidem qiii'dnam certi dici pofsit.Non licet incufat^ literam,ac dicere, quèd pro lamed fubftituta fit litcra mem. Quid fi dicamus ea quæ de dinifione ac Loth fcrjbuntur,pofita efTe perrecapirulationemjtanqiiam no turn demiim fafta, poftquam Abtdij ex Aegypto regrefTiis ad priftinam manfionem quacerat inter Bethel Si Hai iienilTetjfed anteqi«'” id loci pertigifletjaccidiiTc hanc feparationem in aliquo itineris loco, qui fuerit uerfus Orientem, uH“ Lotfeparatus ab Abrahamo Sodomam uerfus abOriente, Abram ueró adaram quæ erat inter Bd' Si Hai migrauerit,ibilp rurfus oraculum Dei acceperit?

Qiidd fi hæc fententia non fatis lüdetur efle firma, non uidco quid prætcrca dici pofsit aliud, q''”quot; Lot cum gregib.fuis cam regionis partem tenuific,quæ Abrahæ fuerit ab Oriente,prope Hai; amp;nbsp;niam inde Sodomam profeftus eft,ab Oriente profedlum dici. Nihil affirmo inreobfcurajfedqu*^'”' hi probabiliter dici pofl’e uidetur,fimpliciter in medium adfero. Chaldæus uidetur alium fenfumfo]*“^' tus. Sic enim legit, tlt;n''T3np3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft,Et profeiflus eft Lot in principio ; primus uideliclt;fgt;“‘

mane.Si lenfus ifte ferri pofTet ab Hebraica iieritate,ut a‘gt;pi3 idem eflet atcp,a mane,uclpiineipiû(l‘*’ lata eflet huius loci obfeuritas.

Diiiißqi fimt quißj- 4 ß-atre ßuo. Ahräm habitauit in tnra Canaan^Lot uero moratuf eü in oppidii planicidi^ tabern(tculuinßxitußj;adSedotn.'i Summatim diuifionc AbrahæSi Lot perftringir,lt;8f manfionesutt“’ que déterminât. Diinfi funr,inquit,quifcjj à fratre fuo. Et ut de Abrahamo fe Si Lot loqui mor.cat,q'‘' fraterna crant cognatione coniun(fli,ac fimiil ubi quifep poft diuifionem manferit exprimât, fubiung'*' Abram habitauit in terra Canaan. Poterat dicere quo certo eins terræ loco manferit: uenim uoluitnon folum tempus illud diuifionis compledli. Si ubi tum manferit Abram fpecificare, fedadmoncrequcq» manfifle tum poftg eflet ab ipfo diuifus Lot,intra limites terræ Canaan, licet fedes aliquoties mutäf*'’ Lot »Mratui edl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;moratu^ eü in oppidiiplaniaei.] Non potuit codem temporis articulo in multis habita«cf' j

ntotib phtnicici, pijis. Apparet cum tarn diu mutafle fedes in ea planicie,doncc tandem tabcrnacula ad Sedom extendf'' ret.quam etiam ciuitatem poftca inhabitauir,ficuti patebit infra' cap. 19.

HoiMines dutem Sodomitd peßmt erdnt ex pcccdtores Domino Udlde, ] Memorat hoc MofeS per occafio' nem,propterfequetircm hiftoriam,quaminfi«i cftcap.is.amp; ip.cxpofiturus ; ubi demalitiaamp;peaat'f illorum uidebimus.In Hebræo autem non cft,Pefsimi crant : fed, Alali crant. RedtcautemucrlumA Peßimi erant,propter uoculam nHT3,id eft ualdc, quæ fie eft pofita,ut non folum ad uocemo'l*'^'’’'*^ eft peccator€S,fed Si ad a^i^^id eft mali,fir refcrcnda;lcgendumtj;,Mali ualdc,öC ualdc pcccatorcserat. Qiiod autem dicit,Et peccatores Domino, non ad hoc tantum cftdidum,quódin Dominum peet’' runt Sedomitæ, fed ut admonerctur peccata illorum inualuifl’c ac maturuiflê coram Domino,quemaJ modum Si angelus infrà cap.19.ad Lot dixifle legitur,Clamor corum incrcuit coram Domino.Eta' piteiS.ad Abrahamum, Clamor Sodomorum multiplicatuseft, ófpeccatumeorumaggraiiatuiiifil ualde. Defcendam óf uidebo,iitrum clamorem qui uenit ad me,opere complcucrint. Et Ezecli« El fccerunt abominationcs coram me : ubi de Sedomitis loquirur propheta. Qisare quæ Hieronymus Je hac particula annotauit,impertinentcr funt adduifla. Neep enim ob id non debent SedomitsccorâDu-mino peccatores,«S? ualde mali drei,^ ctiam coram hominibus taies fuerunt. Alioquineç de Nimrod redbe' didlum eflet, quód fuerit robuftus uenator coram Dominoicuius fane tyrannis non occulta,S foli Deo cognita,fcd hominibus quoep manifefta crat.

An non inter ßa nbsp;nbsp;nbsp;Ne lt;^ult;£foßt iiirgium inter me ex tCjex c-fi'atres entmfumui. ] Qy æficrit hic quifquam, quomodo pen-

tres quocj; locn tioni,uel,fi mauis,adhortationifuæAbram,quadixit,Ne fit quæfoiurgium inter me amp;nbsp;tc,rationi5Ui' hdbednt iurgia. fubiecerit,dicens, Fratres enim fumus, cum in omni uita mortalium rcipfa compertum fit, ibi multu efle iurgiorum,ubi multü eft amoris. Qui pofliint dari coniuges,quantumuis amanter fefe miitud com pleeflcntes,quorum conuidbus nihil habeat iurgiorumf Magnus eft amor parentumcrgalibero5,amp;'l»k Deb muß ^dnc-^ tarnen plenus eft iurgiorum.Charitas ipfa fic uidetur efle comparata,ut quo maiore cura falutem prüftet hdben. ^rimi quærit, hoc magis cum delinquente iurget ac rixetur. Qiiid igirur cft,quod Abraham diclt,^t quælb fir iurgium inter me Si tc,fratres enim fumusfSi charitas regnare debet inter fratreS, fieri no pO Duplex eßiur^ teft,ut nulla fint inter fratres turgia. Refpondco; Duplex genus eftinrgiorum. Alia funtquscproue giorum genus, hiunt ex animo proprij uel incommodi uel honoris ftudiofo, uel qiierulo male affedbicordis rancore, .

Coniundbam habentia opprobrandi libidinem,ac murmurandi impatientiam.Talia crant iurgia,qui-bus cum Mofc rixabantur Ifraelitæ in delerto, Exodi 17.,amp; infra cap.jy.filij lacob cumfratreipforum Jolepho.Hiiiufmodi iurgia ex malo corde nalcentia perftringit Sapiens Prouerb.ij.dices. Interfiiper bos]crebra funt iurgia.Et cap.ir.Malus femper quærit iurgia.De hoc gencrc iurgiorum loquitAbri Requit enim cum charitate fraterna confiftere : quemadmodum etiam non ex lUa, fed odio amp;nbsp;rancore nafeirur.

A nafcitiir. Alia rurfus funt îiirgîa,qua nafcunnir ex amore 8C affeftii beneuolentiæ,^ nihil qutminr a-liiid,quàiii iitilitatem acfalutem eins qui obiiirgatur. De illis non loqiiitur Abram. Abfit enim;,ut cha-ritas hac ueluti magna naniræ fuæ parte inter amicoSjfratres S£ cognatoS priuetur. Accidit plerunq;, w ubinihil efficiunt blandiciæ,plurimum profint arnica iiirgia.

Recede 4 me obfecro,Si adßmflram ierK,ego dcxtram tenebo. ] Nafcitiir hic haiidqiiaq ncgligenda quîc-fiio.Non legitur Lot afpirafle ad feparationem,fed de Abrahamo talia fcribunriir hoc loco: unde ma.-mfeftumcft,fuifïeilium autorcm Loto acfiiaforë ad iftam diuifioné. Recede, inquit, à me obfecro,amp;rc. Qyxritur hic,reéle ne fecerit Abram^g» nepoti fuo feparationem hanc fuafit, per quam ille in maxima Anrede ßcerit uitædifcriminaincidit. Qiiód enim, ficiiticap.fequenti uidcbimus, cum alqs Sodomitis captiims eft cü AbramjCjuod Lo omnibus fuis abdudlus.'deinde nonfolum corpore coniundbus fuit pefsimis Sodomitis, qui animü ip- to jeparatlonent flusnoftesacdies affligebanr,fed SC. maximis anguftrjs cü illicoclefti incendio périrent inuolutus,liuic debeturfeparationi.Etenim à periculis iftis omnibus remotus fuiflet,fi cum auunculo fiio cohabitan-domanfiilet.Netp eft ut dicat quifquam,curandum fuifie Abrahamo,ut glifcentibus dilsidijs uiam præ duderet.Poterat hoe alia ratione q confilio feparationis facere.Satius multo fuiiTetjminuerc pecudum omltitudinem,linde rixarum caiifæ oriebantur:uel abijcere feruos rixofos, q nepotem totius peregri-nationis focium,amp; fi-atris loco habitum,ut religionis ac fidei confortia taccam, hortatu fuo ad diuifio-ticmacfeparationem prouocare,amp; ad exteros,impios 8i malos homines relcgare. Neç eft ut dicas: Atqui non fuafit illi ut ad Sodomitas migraret,amp; propter loei fertilitatë impijs coniungei etur.d'ed di-xitjNunquid uniuerfa terra coram te cftf fecitlp illi liberum migrandi uel ad dexteram uel ad finiftram, ipfe ueró fponte fua planiciem lordanis elegit. Vera quidem funt ifta. At uidentur non fufficere ad ex-tufandum faftum Abrahæ. Debebat enim pro autoritäre fua nepoti autor efle non difcedendi,fcd ma-tiendi.deindefiomnino difcedeiidum fuiflet,non permittere illius arbitrio poteftatem migrandi quo li het,prarfertim ad populum pefsimu nbsp;impijfsimum. Horum eófideratione nafcitur qu3cftio,fit ne hoe

Refpondeo.Duo funt in hac caufa confideranda. Vnum eft, ipfa feparatio Abrahæ amp;nbsp;Lot. Alterü, coiß^ faiftum Abrahæ.Qiiodipfam attinet fcpararionem,nöeftdubitandum,faclam efieearn fingulari con- deranda in hac filio Dei.PrimüjUt Abraham feparatus .1 confortio Lot,ad quem promifiio terrxnon pertinebat, fo-lus inca terra,cuius faëf us erat hæres,permanerct;id quod facile' ex fequëti apparitiëe Dei, ftatim poft liane diuifioné fa(fta,uidere licet. Deinde ut Lot ab Abrahamo feparatus,et ad Sodomitas ,pfelt;ffus,fe-orfim in medio nialorü exerceretur ac probareturideniç in illo quoep uirtus ac bonitas Dei ad eripien dum pios e' medio tribulationum declararetur.

Qiiod Herd concernit ipfum Abrahw faëlü, arbitramur illud non efle fiiperficieteniis tantum infpi cicndum,quateniis eft obiter à Mofe cömemoratum. Ea quae in quarftione funt obicdla,nudam dunta-xat huiiis faélinarratiorië refpiciunt,fecundri quam,meo iudicio,ægrépoflet a' culpa iiindicari; quem-admodum iSf diuifio Pauli ac Barnabæ,qua: Aël.if.legitur.Sunt amp;nbsp;fanëli ho mines,amp; nonnunquä hu roana patiunt,quæ nö fint aliéna à uitio. Verù in fi faëlum hoc Abrahæ in feceflii quædâ habet, à Mofe noncxpreira,nonpoterimus de illo certd proininciarc,culpabile ne fit uel minus. Eft aiitem uerofiini-Ic,non elle omnia illius expofita à Mofe, fed fummam duntaxat cëmemoratam. Crediderim quædam a Lot difta amp;nbsp;fa(fba,non ad cohæfionis firmitatem,fed ad diuifioné facientia. Crediderim AbrahamS profuo candore elfe ilium në femel tantum ea de rc,fed fæpius alloquutum : ac tandem,quoniam nihil tffleicbat,ad ifta fuifle feparationis confilia impulfum. Et ipfa illius uerba hune uidentur habere fpiri-tum.Nequæfo fitiurgiiim inter me amp;nbsp;te,amp;l paftores meos SC paftores tuos.fratres enim fumus. An no uniuerfa terra coram te eftf Recede à me obfecro,(Sëc. Apparet ipfum Lot aliquoties iurgafle cü Abra-hamo.Neç enim dicit Abram fimpliciter. Ne fit iurgium inter paftores noftros : fed præmittit. Ne fit, quælo,iurgium inter me amp;nbsp;te.Et cum dicit. An non uniuerfa terra co ram te eft i Recede à me obfecro. fatis indicat querelis Lot hue le fuifle permotum,ut illi copiam difeedendi faceret. Quafi diceret ; Quid opus eft iurgijs ac querelis Si ufqueadeó incëmodë mecum uiuis,habes poteftatem difeedendi, SC mi grandi quo liber, Eiige locum,in quo uiuas. Non impediam.Hie uidetur efle fpiritus uerborü Abrahæ: unde fatis apparet,non fuifle ilium eonfeftim,fed poft multas querelas Lot ad hoc impulfum, ut de di-uifionetraftarct,priufquam ex quotidianis lurgijs grandius malum nafeeretur. Qiiare,meo iudicio,fi qua eft diuifionis huius culpa, tribuenda eft ilia non Abrahæ,fed Loto : quemadmodum SC diferimina ■nquæcum Sodomitis incidit,ipfius funt uitio,ciuifuapte fponte ad gentem malam diuertit, no Abra Læafsignanda.Qiiod autem obi}eitur,debuifle Abrahamum pro fua autoritäre prohibere,ne ad Sodo mitas diutrterct,cogitandum eft ea turn fuifle Lot ætate ac conditione uitæ, utpote homo uxoratus,dë luarum return panter amp;nbsp;arbitrij dominus, iit haudquaq eflet amplius capax iinpcrij Abrahæ. Quarc fineullaculpa permifitilli Abram, ut proprio uteretur confilio SC arbitrio. Adhunc modum arbitror 3d præfentcm efle quæftionem refpondenduin.Iuterea non impedio,quo minus,fi cui certiora fuerint, in medium candide adferat.

Q_VA ESTI O III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QuareAbrà tc

Qh£ uniuerfa irrigabatur,crc.cr ßcut Acgyptu^. ] Poterit hie diligens left or qiiærere, quid necefle porefamisfe no ^utwAbrahamOjCumfamepremeret,reliftaterra Canaan defeendere in Aegyptum, cum uicina eflet interram Sodo^ E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p la nicies tnoru recepcrit.

32Ó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S 1 M

planicies ifta Sodomoriim,tam fertilis amp;nbsp;irrigua, q eft Aegyptus, in qua pofTct necefsitati uita; confia i lere, Refpondeo : Huius rei iiariæ pofTunt efle caufæ. Aut planicies ifta Sodomorü perindefaiïtaff’' famelica,atcp ipfa terra Canaan. Aut fi libera fuit à famis tnoleftia, tantam non habuit alimoniæ uber-ratem,ut omnibus Cananxis paritcr amp;nbsp;incolis fuis in ea rerum penuria fatisfaceret. Erat enim modô fpacij regio Aegypto côparata. Aut non erat fperandü Abrahx,ut quoniam peregrinuS erat cum io'-'* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illis iiiueniret,qucinucniebantuiciniacnoti Cananxiaielabhorrebat Abrahâ abearegione,propter*quot;

colarum malitiam fihgularem ac decantatam. Vel diuina difpofitio id agebat,ut defcenderet Abramiquot; experiret qult;à m cflet curæ Dei fui cômendatus.Siue aliquid horum,fiue oitinia fi mulgt; uel aliiid quippiam in caufa fuit,noftrum eft cogitare,niliil fernere' geri cum fanlt;liis,licet ipfi quotf i*quot;“ Temper rerum fuarum caufas intelligunn

Afcrrfw hdhitctuit in tetra Chanaan,Lot ucrô in Sodomis.} Qiiærunt hic,quomodo pcculiarifer de Abra**’ mo fcribat,ggt; habitauerit in terra Canaan,quafi Lot cü babitaret in Sodomis,nô habitaiir in terraCa-naan,cum amp;nbsp;planicies ilia Iordanis,in qua fuit Sodoma,pcrtinucrit ad terram Canaan. Refpondent alq,fuifle Sodomitarü rcgionë feparatam à terra Canaan, proptereS g» né efiet poflêfsioni Ifraelita^’ fed incendio ccclefti,ac pcrpetuæ uaftitati deftinata,ideo ad hune modû loqiiutü efte Mofen. Alihei**quot;“ mihi lüdet eflë probabi!ius,fentiunt Mofen inter babitationc Abrabx Si Lot fie difcreuiflë,iit ilifii*'**'' ra Canaan,!ninc in Sodomis babitaflëdixcrit.'non gj planicies Sodomorü adregioné Cananæoriii*quot;quot; perrihuerit,fed ggt; loca,in quibus babitauit Abram,montana: Sodomx uerô regio plana amp;nbsp;irrigua rit. Vnde Si Cbaldæus parapbraftes fie uertit : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;'”WpQ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^37quot;iK33''n'Dquot;i5X-'‘‘

eft,Abrâ babitauit in terra auftrali uel excelfa(mctana)amp; Lot babitauit in ciuitarib. planiciei.Terra Ca naan a Sidone ufq; ad Gazam,deindeà mari mediterraneo ad lordanem ufqj terminatur. Ergopb*quot;' ciesilla quæ Cananæis efteitra lordanem ad terra Canaan pertiner;quæueiô ultra lordanem ita.Si Lot ultra lordanem babitauit,expedita eft bæc qiiæftio: fi citra, teneatur fenfus iam diffus.

ikn petcauerit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lot babitauit in Sodotnh.Viomines autë Sodomitie peßimi erant,^ peccatores coram Tiomino ualde.]

Lot eligendo ter runt hoc !oco,peccauerir ne Lot in eo g» babitationë fuam tranftulit ad Sodomftas, bomines pef^iuiu* | ram Sodomorit. ne uehementercoram Dno peccantes. De hocfadbo Lot,uaria eft dedforü fenteiitia.Aüj defenduu^ alij reprehendunt. Qiii dcfendunt,confiderant eledlionis libertatc, qua licuerit Loto fine culpa pb***' ciem lordanis,tang locum uberem ac fertilcm,fibi ac fuis ad habitandum eligere. Deinde,qued*quot;**' 8 litiam Sodomorum attinef,diciint non elTe peccatü,uiuere cum malis,modô non cc munices cim* illorum operibus.fmo laudi tribuunt Loto, gi uiuens inter pefsimos Si execrandos peccatores uauit innocentiam.Sunt qui in bac caufa nihil uideant in Lor,ififi meras uirrutcs,amp; operafaïuft** ®’ uerd fadbuin hoc Lot reprehendunt, damnant in eo alii irreuerentiam erga feniorem ipfius Abram amp;nbsp;priuati amoris affeflum,quo impudenter potiorë terræ partem elegeritüd qued Si Cby ® ftomiis in iilo notat,reprehendens,quôd ad fertilitatem duntaxat terræ Sodomorü rcfpicienS,iionfquot;^ tant de illius incolisralij temeritatem, qua imprjs cohabitare iioluerit, cum fciret eoselfe pcfsimoS, grauilsimc' peccare. Qiiod meam attinet fententiara, quamuis nequeam faéfum hoc Lot prorfuSn*' cufare,arbitror tarnen non efle cxaggerandü,fi quid in eo delidiieft. Videtur enim per imprudentiaiu amp;nbsp;incircumfpeélioiiem magis g per mahtiam impegifle,ciim in eo quod eligendi optionem abauuH' culo oblatam acceptauit,tum quod ad Sodomitas propter eins terræ fertilitatem concefsit.Neep idH' tis côftat,quôdccrtô cognoueritantea,quanta eflet Sodomitarum malitia, etianifiidlargiamur,q*W“ . aliquid de ilia per rmnoreni prælciuerit.

Cauße rixarü na nbsp;nbsp;Ltßila eß rixa inter pa^ores gregis Abram,crc.'i Cogitandü hic eft,quomodo ex opibus caufs nafean I

feuntur ex opib. fur rixarum, etiam in doniibiis fandforum, «à quo malo alieni finit qui non abundant lubftantiahtiiu* miindi,fcd inediocri finit iieccfl'arq uidliis fufficientia content!. Non debemus damnare opulentiäfaU'' dtorum,ucriim iuxt.à obferuare coniienit,quæillam quoiç fubinde fequat incömoditas.Meliorcftbuf' cclla ficca,inquitSalomon,cü gaudio,quàm domus plena uidbimis cum iurgio. Verü quanta fit medio critatis cömodis, Si quantü moleftiarü ciimulü adferant magnæ opes, tard cogitaî a tcni!ioribus,q*** quofiiis opulentes Felices eflë indicant, ac fuani ipforu fortem illorü refpedbii miferam ôC infelkem p**' ïngeniuferuoru» tantes déplorant. Deinde uidemus hicferuorü iugcniü expreflum.Qiialitas illius duplex eft. Etenim aut flint heris fuis fideles aut infidèles.Qiii infidèles funt,aut palam quales fint declarant,aut malitiatn fuam feruili adulatione abfcondunt Si palliant. Qui fideles funf,in hoc a fe iiiuicem diFferunr, quodalil 1 «à præfcripto heroriim fuorü non difcedunf,alij pro fuo ipforum magis g dominorü fuorû iudicio offi | cium faciunt.Ex utroqj gciiere ram fidelium g infi'deliu feruorü hoc mali pleriiuij nafciturrqiiodpri-pofteracontentione etiam inter fratres Si amicoscontentionis materiam Si iurgiafcminant,illiftiidio adulationis Si fimulatægratificandi,ifti præpoftero zelo fideliter feruiendi,amp; quæ utilia fint,heris fuis procurandi. Et obfcruaqudd hæc inter paftores accidiflëfcribiint, quibus pecudum erat curaconerf dita.Qiiid non ciufdmodi accideret inter aiilicos principü,quibus longe'funt potiora cëmillat’lpfa noS hodie docet experientia, ferc iiniuerfam noftrifcculi calamitaram cm ialium deberi, uel adulationiud

Eo^M'nnffH/porf ChtHUnjcm er Pherez^eut habitabantin terra iffj.] Obferua qualiratë incolaru eius ter rarquartumerat Abraliæ promifla.Canana’i finir negociatores ac mercatores.llli potifsimü liabirabât inoppidis. Plicrezæi fiint iiillaiii,ruri liabirantes. Hsce eft duarum iftarü uociim fignificario. Plierezæi opcrabantiir in agro,ac uitam ducebant agreftem. Chananwi opibus inbiantes negociationibiis incû-bsbant, 8C ex aliorum laboribus quæftnm iienabaiitnr. Hæc duo genera hominü etiamniim durant in iniindo,nifiqii()d Chananxiuelicmenrius inualefcunt.

riixit er^o Ahrain ad Lot:Ue ciUiefoßt iurgiton inter me GT te, ^3“ inter paifores meos cr paffores tuos. FTa-tre; emmjimu^.'Eece uniuerfa terra coram te efl.Rcccdeàme obfccro.Si ad ßniflram ieris, ego dextram tertebo: ßtlt;idextrctmelegeri5,egoadßinflrampergam.] Prineipió,uidemus boe loco propofitüexemplü pacis amp;nbsp;Exrwp Concordia:retinendæ. Quoniä fie eópararus eft inortaliü conuiiflus, ut tam perfedie' ne .à fandlis equidc cocordt^ uiui poßif,quin fubinde inter amieifsimos ac cöiuiKftifsimos quoqj lireSjrixæ,amp; iurgia nafcanrur,ad-monemiir hoe loco qua cura amp;nbsp;diligentia caufas iurgiorü aiTipurare:uel fi oriantur iurgia, ftatim obor ta compoiieredcbeamus.Qticmadmodü enim ex parua feintilla, nifi protinus reftinguatur,grade folet tneendiiim côfiiigere.'ita folent 8C iurgia inter amicos oborta,nifi diligenri cura componanrur, abire in *rain,odiuni,amp; noxia difsidia,unde omnis conuiiffus rurbatur,amp; amicitixfuauitas exacerbatur.Qiia-nqnemadmodû prxfenti exemple doeemur,animaduertcndû eft curam banc toUeiidiiurgia SCretinë cii coneordiam dignam efle uiriS fanlt;fbis,amp; ueixconcordiæ ftudiofis.

Deinde obferuandum eft Iioc loco, g fit conueniens ratio ampurandi iurgia amp;nbsp;retinendi concordiâ, ^oUoquitim adhi fiiiifcrecirehtcolloquij uelutiremediû.Colloqiiio fraternoamp; amicoquafiquodâantidotoadbocufus bendum adam’-eft Abram,ut glifeentia iurgia feprimerer. Lingua inquiéta excitât rixas.Conuenientifsimü igitureft, putâda dißidilt;t*^ ut lingiia pacis amans inquietx lingux malo uerbis amicis oecurrat amp;nbsp;refiftat.Nibil poteft aeeidere pe-ftilcntius in haccaiira,g fi racitiirna fiinulras glifeentia odia quafi foueat SC grandefeere final, quo tandem innalefcentia uclut in flammas grauißimorüdilsidiorum prorumpant, Qiiare côfuitifsimc’ fadlu eftab Abrahamo, quod nepotifuofratcrnc'eft amp;amicc'loquutus, amp;nbsp;a malo iurgiorumforfan minus cautum dehortatiis.Et boc ipfum eft quod Chriftus Seruator riofter doect,diccs. Si peeeaucrit in te fra ter tuns,uade Si corripe ipfum inter te Si ipfum folum.Si audierit tc,lucrarus es fratrem tuum.Matr. r.

Qiiod Chriftus hifee uerbis dociiit, Abrabam diu antea eodem fpiritu imbiitus faifto exprefsit. Con-ftiingimurergoS;autboritate Cbrifti, exemplo Abrabx, ut muruoalloquio oborientiainternos difsidia componerc ftudeamus.

Tertio,necillud tranfeundi'ieft,quôd Abram fenior Lot iuniorc patruuS nepotë, prior eft alloquii- Senuin eü, atlo^ tuj, Si ad ftduiü concordix adbortatus. Vnde adinonent, quotquot ucl xtatc, uel ordine ac dignitate guiiuuene!, Gi“ teliqnis funt maiorcs, ut agnofeant hoc ab ipforum prudentia et grauitate cumpriinis requiri, ut quo paci {iudere. funt majores acfuperiorcs, boc magis felê ad reuoeandum in oi dincm iiiniores «à fe difsidciites demit-tant.nec prxter decorum eftê putent,fi faciant quod Abram bic feciffe fcribitur.boc eft,fi ipfi priores al-loquantur eosa' quibus debebantur haberi in precio, amp;nbsp;primi ad componenda difsidia rcfiirciendamg; concordiâ afpirent.Deteftabilis eft bxe carnis noftrxarrogantia,qua turpe putamus amp;nbsp;dedecorofum, fl primi afpiremus ad coneordiam:amp; quamuis potiores fimus,linguam tarnen priores pacis refarcien-dï gratia erga inferiores foluamus; cum ea demifsio tamabfit ut ignominiofa debeat haberi,ut no mo do coram Deo,fcdamp;eoram mundo laudehabeaturdignifsima. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;• n .

QiiartdjObferuemus etiam, g commodd uerba fua Abram attemperet. Si ftudio pacis concordix nudto adapter.Loquitur Si amanter Si moderatdjCum dieit; Ne,quxfo,fit iurgium inter me amp;nbsp;tCjamp;Tc Non in uerbafua tonat feiiere',pro authoritate amp;nbsp;maieftate dices; Qux eft ifta impudentia Si irreuerctia tuaîf qux eft hxc ptudcnter attë^ temeritas animiiiigrati erga me patruum tuum, qua aduerfinn me iurgijs ac rixis aufus cs infurgereC’ p^‘ttpacirefar Hiiiufmodi maieftatis fupercilium haudquaquam eSmodum eft concordix refarcicndx,quemadmodü de fpiritus undenafeitur non pacis eft,fed maieftatis rctinendx ftudiofus. Qiiare diligenter eft in exemplo hoc Abraha:norandu,q fit uerum illud Sapicntis,Sermo mollis frangitiram.Sermone molli Si ami Confus eft Abram, dicens : Ne quxfo fit iurgium inter me Si te. Fratres enimfumus. Poterat dicerc,ln conueniens eft ut iurgium fit inter noS;ucriiin quoniarn erat ammo fraterno amp;nbsp;amico prxditus,accon cordiæcupidifsimiiSjintermifcet obfecrationis fiiauitatem,dicens.’Nc,quxfo,fit iurgium inter me amp;nbsp;te, litanimi fui fuauitatem ôdardensmutiix concordix ftudium in ipfum peëlusnepotisfiiiinftillet. Ad moderationem facif,quod non dicit,Ne quxfo iurges mecü,fuin eiiim frater tuus.-fed, Nc quxfo fitiur gium inter me Si te. Non improperat illi iurgandi uitium,ne quam acerbitatem uerbis fuis immifeeat, led moderate dicit ; Ne fit iurgium inter me amp;nbsp;te.Sumus cnim fratres.Sic adhortatioiiem iftam attem-perat uir humanus, utnon tarn opprobrare aliquid nepoti,g in commune quid utrumq? tanquamffa-Iresdcceat animo amico Si pacis cupido admonere uideatur. Vides quam fanëfa fit prudentia infigni iieræamicitixfuauitati in hiice uerbis coniuiidlat'Diligcns leëlor etiam illud animaduerrat,quomodo Inter me Cr te» non carcat fingularis aftedlus emphafi,quc)d no fimpliciter dicitcNc quxfo fit iurgium inter nos. Idem quidem dixifict,quod iciifum attinettueriim fraternx familiaritatis amp;nbsp;amicitix affedlum no fic expref-filfctjficuti ilium exprefsit,dicenscNe quxfo fit iurgifi inter me Si te.Nam hac loquutione omnino fin-gularcm quandain fatniliaritatcin Si cöiundfioi.em amborum Ipecificauit, qux nulla debear nec pofsit

ferre iurgia. Perinde ac fi uxori dicat maritus: Nc quarfo fit iurgium inter me Si te.fumuS etiim cciugfS J Nemo hmc legens uim tandem affecT:uS animo concipere poteft, qua in fenrit is,'cui .'i ftatre auf ariiico familiarifsinio,ucl coniuge,dicirur:lnter me SC tc nulla fint iurgia.nulla difsidia. Animus fibi defingu' larifamiliaritatc confeius fentit,quid Iiifce uerbis dicatnr.

Inter pafiores Qiiintd. In eo quod dicir,Et inter paftores incos SC paftorcs tuos,cor,fidcrandHm eft,qilamiioiifcf' meos GT ficiataduerumconcordiæftiidiüjficapita inter fe concordent,nifi Si domeftici paccmSC unanimii® res tuos. rerinentes alicni fint a iurgijs. Sic erat animatus Abram,quare non folum dixit, Ne quæfo fit iurgifHquot; ter me Si tctlid adiecir,Et inter paftores meos Si paftores tuos. Qiiemadmcdum cnim ad ueram Ki» tegram corporis fanitatem non eft fatis, fi capitis illarfa fit conftiturio,nifi SC membris fua fit incolun’i' tas.'ita ad pknam SC iuftam concordiam non hoc tantum requiritur, ut beneconucniat capitibusamp;f’ tribusfamiiiaSjfcd domefticorum quoq; neceflaria eft pax SC concordia, fine qua prorfus imptrfeftsfl^ capituin imitas SC conlcnfio.Immd ficutilacfa membrorum conftitutio caput perturbât acdibiliKW’’ de domefticorum difcordia pacem Si concordiam capitum lædit Si infirmât. id cpiod Lotlioquoqu* accidifleuidemus.

Viultum eU fitii nbsp;nbsp;nbsp;Vr autein concors 5C tranquilla uclfitjiiclfinon fir,reddatur familia,multum eft plane' fituminöfj

incapitib.adhoc tibus.Qiiodfipatrcs ad iurgia SC rixas domefticorum conniuentfaltem, malum crcfcat necefietftjiit'^quot; Ucpuxjeruetur fi difeordiam illorum fouerint ctiam,dum non ex aequo ccmplcdtuntur omnts,fed akoS euebunralid in domefheii uc dcprimunr,SC ad aliorum malefaifta exeifunf,aliorum ucio errata,ttiodica ttiam, acerbiusinkdlüt®' fubditist nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QaifiC animatus eft,ram abeft i.r concordiam domefticorum alat, ut fi qua fuir aliquando,banc

diueiiataC difsipet.Euidenrifsimü hums rci exemplum ncftrofeciiio animaduerti poteft in princip’® Germania?,qui ejuamuis in omnibus comirqs Impcrialibus ftudiumconcordandæ Germuniackmulas ac pi ætexir, nihil ramen aliud facit, quàm quod Germanium fic reddit difeerde m Si luxatam, iitnnil* prorfus fit ftatuum, principum, ac ciuirarum cuhafio. Sme hoc ftudio fiuc per iniprudentiamfadtfii’'' pofsibik eft ut Germania fub ipfius Imperiocoadunetur,quandoquidcm alios illius ftatus propterdö eftrinam Euangclq palaminobedicntiæac rcbellionis damnat: alios propter exccrabikm Papilbquot;quot;quot; amantercomplciftitur, Si ad hornbilia illorum flagitia prorfus cæcutit. Qiiiciintp tandem illiuS fit an*' lt;nus,res ipfa ciamar,quædicimi!S omnium efleuenfsima.

Sextd.Frafi'cs enim fumus. Obfiruanda eft ifta a:/T«Xi)j,/(v.Nc fir quwfo iurgium inter me Sitt. Ft’' tres cnim fumus.Ergo inter fratres non debent cfiTe iurgia. QiiarefQuia iurgijs laedirur fruternachart' tas; Deinde aliéna eft chariras ab odiofis iurgijs. Qi'æuereî Si aliéna funt a natura charitatis»dCdwd' S ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;taris fuauitatem Si concordia iædunr, aliéna quetjj debent efte ab illis, quorum eft ut fpiritii cliaritstt’

quafi uincu'o qucdamconneiftunrur. Hi funt autein fratres, tarn carnis qi.a'm fidei. Inlcribaturergo didlum hoc Abrahx, Ne fit iurgium inter nos^Frarres enim fumuSjin corda cunéforum fratrum,pt’t' ferrim hoc noftro feculo, in quo minis ucrum eft iijud,Frutiu quoep gratia rara eft Tanta nanep eft bo - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;the libido iurgandijUtij quoq;, qiiidc piiriore EHangeiiido(ftrinagloriaritur,fic acerbe, idipeditittquot;

publicum icriptis, inter fc rixentur,ut connieijs ctiam fefe murue) p’andhoftiiitcr proiciiidanr.Opt-ti” eft Euangelij caufa,diuina^ acfaluben ima omnium eft Euangelij iici itas.T.crtimreperiasfiir.fmi:®’ ex prüfeftbrilxis Euangelrj, quifimplicem , claram SC falutnivftia? deftinatam ueritaremintnafui’'” contci/tioinim,iurgion!m,ac rixarum perHertant,obfcurent,ac deprautnt.Audianr ifti ucccm/ltrab’^' Ne quaci'o fin t iurgia internos : Fi atres enim fumus. Paternit.is ilia dkiina, unde rcnafcimurtdigint’’ ccr'eftis, qua fill} Dti ceiifcmur: imitas fpirituaiisnatiuiratis, qua fratresfumus.SC charitas,fraternif* tis neftra? t' fttra,natiirafua libidinem iftararixandi Si profeindendi ferre non polTiint. Etuerirasip’^» cuius prættxtii iurgia fcruritur,SC contentiones tarn acerba? inter fratres moucntur,aifcrcando nonaf ffritur,tion iliuftrarur,nó firmatunfed amittiriir,obfcuratur,ac labefadf atiir,haud quidem in fi:ipfajub( fempcr Sc clarifsimaeft SCi!la:fiipcrmanet,fcdincordibus inortakum.Mifcrcre Eccltfiætua?Cbrificlt'‘ fu feriiator omnium fidcliiim. Si fpiritiim hiincfatana:,ipirirumalfercationum ac difsidiorumueraO

Simul ilkid obferucmiis N«fif iiirgiî; inter me Si te:FratrcS cnim fnmus, inquit SiintcrfrafrcJno'' debet ffle iingiri,qiiantomintis ccrnicnir ut odia fint inter fratres amp;nbsp;coniiicia ex odijs piilliilaiifiaî’®' turn difci jminis eft inter iurgium Âodiiim.Poh ft fieri nt lurgium aliquando coniiindlum fit ci® iioientia, odium nerd perpetud adiurZiam habet maleuolcntiam amp;nbsp;inimicitiä. Qiiare cum minus mJ 11 fir in iurgio quam odio, denitp nonnunquam aecidat,ut iurget file qui a mat» odiat ueró neqiuquani qui amicus eft Si frater: coniêquitur multo magis eurandum effe, ne odia q ne iurgia fint inter fratres»

Præterca confiderandü Si hoc eft. Abräfenior ac patruus Lot nepoti fiio dicitjFratres fiimns. Pctlt;

cabulum,quo nöfokim propinquitas fanguinis, icdamp; rquaktas cciunéiionis exprimitur,inquaii® efla utrinc]} habetur æqualia.Ea eftfraternæcognationis jcqualitas.Propinquifuntinterfepateramp;fi' kus,patruus amp;nbsp;nepos txfi-arrc,auunculus amp;nbsp;nepos ex forore ; utriim ifta propinquitas nonbabitab' foiuh. propinquorü æqualitatc,quâ habet ffaternitas.Pracftantior cm eft pater filio,amp; patruusnepo--tc,ar frater fratri per otnnia æquak eft coniuruff lone propinquus.Qtiarc modeftiæ amp;nbsp;æquahtatisfpin' tn m-obfe ru a re debent in hoccxcmpio,ij quipotiorcs funt, ut amp;■ ipfifefe adfraternam squalitarétig* minores demittant.'tnauut^ haberi loco Iratrfi, q honorari pro dignitate maiorum. Lt hue Chriftian* potifsimuin

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;319

A potißimum txcmpio Chrifti proiiocamuisqui cum poft refumétionë loan.zo.diccrc poflcf, Vade die difdpulis meisrmaluitdicerCjVade die ad fratres meos,Afccndo ad patrem nicü,amp;’ pan e ueftrum. Er Htbr.i.didt Apoftolus.’Qiiapropter nó confundit fratres eos uocare dicens, Nur.ciabo nomen tuü fra hibus tncis. Nee illud tranlcundum cftjquod is qui fe ff aire m cfte agnofcit Si fatcrur,côcordiæ ftudet, Cocordia fludet iurgia amputate conatur. Vox hacCjNe fit qiurfo iurgiü inter me Si tc,ciufdem eft qui fubinfert. Fra- t^uifquis fc ß-a-tiesenimfumiiS.Qiiiiurgat amp;nbsp;rixatur,fratrem feefte uelnonagnofcir,uelobliuifeitur.Abrabam quo- trem efje exani niamcogitabat efle fe amp;nbsp;Lot fratres, fimul cogitabat inconueniens efle, ft orirentur inter ipfum Si Lot mo agiiofcit, iurgia 8irixæ.Si Lot fraterna: cognationis rationc habuiftitjiurgiorum eaufas refeeaflet. Filq Iacob,fi cogitaifent fe fratres eftê Iofephi,non dixiflent.'Ecee fomniator uenir,ucnitc oecidanius cum : fed,Eece fraternofter ucnir,aeeipiamus cum amantcr. Omnino multii refert, quern fe quifcp erga proximfi efle cogitet.Vbi eoniunx obliuifeirur efle fe coniugem ; frater,efle fe fratrem .• paterjCifc fe patrem,amp;fe.ficri nonpoteft,uteoniugis,fratris ac patris feructur amp;nbsp;deelarctur affeiflus. Confideratio hæc omnibus eft Humana: uita;,amp; Eeelefiæ quoep flatibus uehemeter neeeflaria. Niliil enim magis omnia perturbata Si confiifareddit,qult;im queJd rarifsimus quifqj reperitur,quiferit) cogitet, quis fitciim Deo turn proximo,cum tarnen fieri non pofsit, iit eum fe quifquam pratftare pofsit,quein debet, qui non fend cogitat quis fit uel natura,iiel conditione,uel religione,uel officio.

Scptimd. Annonjinquir, uniuerfa terra coram tc eft ';' I labemushicexcmpiriin Abrahamo animific Frätcma chitri^ pacis Si Concordia: ffaternæ ftudiofj,ut paratus fit omnis generis priuilegia amp;nbsp;quameunq; tciTcnarum tai non quierit returncômoditatem in gratiam fratris refignarc.Non agit nudis uerbis cum nepote fuo Âbram, fed id {n-oprium com^ quodfuadct,etiam cum return fuarum detrimento in effcólum duccre conatur. Facile'eft ad pacem lt;Sv modum. eócordiamhortari uerbis,ueriim cum diipcndio iuris proprij paci ftiidere. Si fraternam retinere cöcor diamnoncftqiioriiuis,nifi corum tantum,qui ueri funt pacis filij.Abram tabs erat,quarc incundfantcr Si ultrd omnem illam terram, cuius à Domino promifsionein acceperat,arbitrio nepotis fui fubiecit, ut is quern uellct ex ilia locum babitandi gratia eligcret. Hodie reptrias Cliriftianos,qui ne pedis qui-dem latitudinem de terreno fuo iure fraternæ paci largiantur,fcd potius modico tclluris fpacio omnia iurgijSjrixis.litibuSjimd catdibus ctiam ac fanguine rcpleant.

Rurfuscogita perfonä Abrabat,qui hoc nepoti fuo dixit. Si inferior erga fupcriorcm bocfaciat, po- Perfoit4 terit uidcri ueladiilatio,ucl coadla fubicdlio.'fecus uerd,fi id faciat fupcrior erga inferiorem.Si Lot boc pafcoIoquiitusefletAbrabatjCaro baudquaqiiam modeftiæ ac uera:cbaritatis exemplum in illo agno

Ï leeret. lam ubi ifta de Abrabamo fcribuntur, qiidd ad bunc fefe modum retinenda: cum nepote concor dia:accömodaucrit,ut illi proprij iuris cömoditatcin poftponeret,nô babemus ulkim prætcxrum, quo minus exemplum pacis Si concordix cuniff is fidclibus propofitum agnofcamus.

OLlaud,confiderandum Si boceft,quod dicit,Rccedc lt;i me obfecro. Mirum uidetur, quod botta- Qtfomodo cone tus eft Abram Lot nepotem fuum,ut à fe difcederet,cum agnofeeret eum pro ffatre.Dixerat enim, Fra niat M frater fra tres fumus. Atqiiifi frater erat,né debebat dicere,Reccde à me.Ncqj enim fratris uox efle uidet, qiix ad trem à fe difee^ difeedendfi horrat,fed inimici. Reliquerat Lot patriâ, Si adhxfcrat ipfi Abrabat patruo fuo,unalp cum dereiubeat. illo cunftas percgrinationis molcftias pertulerat, Si iam iubetur ab eo difccdcre. Quomodo conuenit hoc fraternat churitati f Refpondeo ; ludicandum eft de adborratione Abrabx non fecundum uerba Vnrijs de caufi limpliciter,fed fecundum cordis illiiis affedum. Varijs de caufis fieri poteft,ut alius aliuin à fe difcedcrc aliui ahum à fe iubcat. Primiim eximpietate rebcUionis. Sic lob zi.Si ix. de impijs legitur qudd Deo dicant. Recede difeedere iubet, H nobis,feienriam iiiarum tuarum nolumus. Deinde ex abominatione.Sic Propbeta dixit, Difceditc .à meomnes qui opcrainini iniquitatcm,quod Si Cbriftus in extremo eft iudicio didlurus.Alatt.r. Tertio ex impatientia irac Si indignationis. Tale erat quod Pharao Mofi dicebat,Recede à me,Si caue ne ul tràueniasinconfpcdfum meum.Exod.io. Qiiartó,cx2eloquodaminuidctix,propterfortunxfplen doré. Hocaffeftu Gen.ie dicebat Abimelech adIfaac,Recede a nobis,quia potentior nobis es fadlus. Hiilenusfiniftri aifcdlus uerbum eft. Recede «à me. Sunt autem Si alix caufx baud culpabiles pcrindc atque praceedentes, quibus aliquando non malo animo recedcre iubentur etiam ij, quos uel amici? compleftunur,uel reucrentcr magnifacimus. Reucrentia erar,quod Petrus Luex quinto dice bat, Exi à me Domine,quia bomo peccator fumtqualis affedlus crat Si Gerafenorum,qui Marei f. Dominum rog3banr,ut ab ipfis dilcederet. Et Abner cum x.Sam.x. ad perfequentem fe Afabelcm fratrem loab di-ccbat,Rccede,8i nob me fequi,ex mctu ac jeuerentia loab loquebatur. Deinde ex luilu erat,quo ua-fiitatempopuli Deideflerccupicbat,quod dicebat Propbera, Rccedite .à me. Si amarc'flebo ; nolitein-cambere ut confolemini me. Prxterea Si Efau .à fratre fuo lacob Gcn.jö.recefsiflê legitur, propterea $ utnepdmites erant ualde,Si fimulbabitare non poterant,propter muititudinegregum. Cefsioniserat iftafeparatio.Itacp cum tot modis uerbü hoc,Rcccdca me, dici queatjinanifeftum efle puto,qd Abram foto fuafir,ut à fe dilcederet, nulla nccefsitatc debere intelligfcp boc fcccrit ex affedtu finiftro,Si à chari tätealienOjfed magis Audio pacis Si concordix retinendx. Vnde admoiiemur ufqjaded ratione baben dam elfe pacis Si concordix,ut fi coniundfio eaufas prxbcat difsidiorum,rumpenda fit, Si paci confu-hndiim feparatione,etiamfi diuidendi fiiit .à fe inuicem germain fratres. Non omnis feparatio fratrum malaeft,imcgt; nonnunq eertis de caufis bona eft Si utilis : quemadmodü non omnis coiiiiindlio quoque bona eft,f£dfieri poteft,ut fomenta prxftet iurgiorum ac difsidiorum. Bonum quidem eft ac iucuiidii, habirare fratres fimul Si coniundlim, ficuti Propbeta canir, fi id faciat ad charitatis corii'eruationem,

350 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N GE N E S I M

fin diuerfntn accidar, meliuS cfi iit Lot difccdat ab Abraliamo corpore, qiwm fi corpore cciunftusif' I parctur ab illo mente ac fpiriru.

Nonó:Si ad finiftram ieris,inquit,cgo dexfram tencbo : fi tu dextram elegcris^ego ad gam.Pertinet huius particulæ confideratio ad id quod fupra eft annotatum,iibi dicit, An non uniecri* terra coram te eft f Proponitur exemplum animi liberam proximo qua; potiora lunt eligendi potfftJ' tern offerentis,ac détériora fibi rccipere parati,ne qua in re proprij ccmodi ftudio duci uideatur. Plai ^ turpe eftjfi quis ubi facienda eft rerum diuifîo,ufqueadeô proprij emoiumcti ftudiofuJ fiierit, ntfibipf* mas acpotiores partes appetat,proximoiierópofteriores acdeteriores relinquat. Piignatifta turpn“

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;do cumcharitarc,quîc non quxrit quæ fua funt.ied aliorum. Qitdd fi partiendi fiint gradus honoruw,

uir modeftus amp;nbsp;honeftus, proximo priores,fibi uerd pofterioreS deputabir,animi!mlp ab onmiphilof’ mia alieniim declarabit.Si rerum diuifio partitionem requirit, Chriftianus homopnmameledionfW fratri ofterer.'fibi iicrd fecundam ac uiliorem fortem non iierbis tantum,fed 3( animodeftinabit.QlBf' repudiandifunt uerficuli illi ; Si fueris quarum diuifor particularum. Has dil’cas arteS,meliorfSaWf« partes. Cliriftianus fic dicetgt;Si fueris quaru diuifor particularum, Optima des fratri, tibi détériora r«-feriies. Tale eft SC uulgare iIlud,Eî iü tntc iedmnttn fclbs die bcüe treww fchuldig. Dióbum hoc prorfusdi ctlinicum, amp;nbsp;alienum a fpiritu ueræ cliaritatis. Philautia rebus noftris pefsime', charitas ucro confute optime'. Non habet poflremas,qui fratri primas Iargitur,öf poftremas fibi referuarnec primas habet? illas digit,Si fratri poftremas deputat.Neccflê eft enim ut optima portio fir quæ charitatcornatur.’oe terior uero exiftat,quæ fpiritu philautiæ labefa^tatur. Hæc eft uera piorum fapientia,qua dura poftH' mas in mundo referre uidentur,coram Deofortiuntur primas.

Eleuatiiitäq;Lot oculis^uidit omnemplamciem tordants,(juic uninerfa{rrigabattir,anfeciMmfiiiucrtcrrt^^ 'miniisSodomam Goinorrham,f!ciit paradifusDomini,ßcut Acgyptus,donccuenias Zoitram.] Princi?'^ trdäuLßt exem qudd Lotleuatis oculisomnem lordanis planiciemuidiffememoratur,quametiamfibiadli3bitan quot;nbsp;pium habet re- elcgit,exemplum habet nonnihil reprehenfibile.Non debebat.oblatam à patruo optionc hadciwSff' prehenpbile, cipere,ut cum iunior eflet,primas fibi fumeret eligendi partes,fed earn prærogariuam Abrahactanqu» fenioriac potiorihonoris gratia deferrc.Erfi non admodum grande peccatum,inciuilitatem tn?“’”' dam habet hocfadlum non bene moribus piorum conucnientem. Honefti animi exemplum monftr’' turn in eo erat,qudd Abram fenior optionis honorem nepoti fuo obtulerat. Id potius debebatimitarl Lot,amp; feniorifuum reftiruerehonorem,quam ftatim ad oblatam optioncmalpirare.Iiiciuilitatcift^quot;’ u non probat Apoftolus,cum dicit,Honore inuicem præuenientes.Rom.u.

Carnalisaffe- Deinde confimiliter ßf ilhid nonnihil carnalium refipit affediuum, quod oculos in earn potifsi’’’“ diei. terram dirigit,quæ optima erat. Votum cordis illius exprefsit in cofcriptura,qudd nonfimplidtf'^*' citjVidit Lotplaniciem-.fcdjEleuatis Lotoculis uidir omnem planicicm lordanis.Per oculcrumdcuJ tionem aftedtus cordis notatur. Vt enim optimum fibi manendi locii eligeret,hac eft diligenti cirtum' fpedlione ufus.Concupifcentiælatentis in corde minifter eft ofuhis. Eleuationis oculoru mot«S«'-lt;’f de erat, minifterium circumfpedlionis oculorum,unde iiis appetendi ea quæ iiidebantur accendebatur. Qiiare qui cautiiis uiuere cupiunt,oculos fuos cuftodianr,ne liberius cuagêtur,ôlt;: mirabilifua ac nimiS prompta officiofitate malum in corde noftro latens excitent. Si irrequietum reddant. Lof fi oculos utf tiftêr,non ad irriguam lordanis planiciem,fed ad mórana ludææ,ibi^ manfionem fibi qujrfiuifliii’iJ' gnoru diferiminum occafiones amputafTet.

TLocortim ac re- Terrió,in co quod dicir,Qiiæuniuerfairrigabaturficut paradifus Domini, admonendifumuStte giontm Mrietai diuinam prouidentiam cefideremus, quæterram hanc incolatui noftro traditam ranta uarictatelocO' rum non fine magna fapientia fic diftinxir, ut regionum alia fit montofa gt;nbsp;montibiis ac uallibusdiftni' «fta,aha fir campeftris Si plana,alia fiticulofa Si arida,alia fontibus ac fluuijs iirigua,alia ftcriits,aliafu' tilis,alia amocna,alia horrida Si iniucunda,idip in una Si eadem terra,amp; fub eodcm carlo hominib. on-ginc,conditione Si natura ijfdem ad habitandum deftinata. Potcrat ad eandem facicin uniucrfamtff'’ componerenieriim fic ilium difpofuit, ut ubiqp fingularis quædam diuerfitas fingularis prouidenfiarib lins laudem deprædicet. Qui habitant in montanis,ex coriefti irrigatione laborum tiiorum incremfl'B fortiunrur,5f dum pluuiam de coclo expelt;fbant,ac uotis optanr,agnofcere cogutur, omnem fc operum fuorum prouentum cœlefti debere benedidlioni. Qiii in planifie ac uallibus Habitant, de ubertate di' ninæ prouidentiæ in aquaru ad irrigandum copia,quam uel fontes ucl fluuij fubminiftrant,pulcli«n' me' admonentiir. Qiii loca fertilia incolunt,amp; facilimo laborc uberem uidlum capiunt, id quodcentr git Sodomiris Si Acgyptijs,quorum hie Mofes mcminit,rcipfa admonentur,qudm fiiigularidiuinrbe neditfrionis gratia utantur,piæfei tim ubi confiderant qudm duritcr illi uiuanr,qui loca monroft,dof’ «C fterilia inhabitant. Rurfus qui amocnis in locis paritcr uiuunt ac deliciantur, cccafloncm cogitandi habenr,quantæfint cœlcftium manfionum futuræ deliciæ,cum in terra tanta rcperianir quoriindainlo corum amocniras. Qiii uiuunt in montibus ac locis ftcrilioribus, documento funt primütantamtliciü iiinæ boniratis ubertatem,de qua Propheta canit dicens, Bonitatc Domini plena eft terra, utnontf feræ ac beftiæ,fed Sc homines in montanis ac ftcrilibus locis inueniant unde uiiiant : deinde quam nd:! humanæ uitæ neceftariü,ut in copia Si luxu rerum molliter delicate!^ uiuamus,quafi durilaborer Äni lt;flus tenuis incolumitati uitæ noftræplurimut» incômodentxum manifcftum fit eoî qui dutam XUl’® riüfim

E X P L A N A T I 0, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55 1

A riofamuitaminlocis monranis,aridis SC amccnis duciint robore ac fanitate corporis praftantiores il-liscfle,qui molliter amp;nbsp;in kixu fine iilla reriim penuria inuiinc. Vbiqj iniienier pins animus diiiiiia pro-uidentiæargumentum, iindefapientiarn DeiCunifla priidentifsimé difponcntis agnofcat ac deprædi-

Qiiiinlocisfertilibusamp; aniœnis degentcs molliter délicate? in magna rcrtim copia uiiiunt, ubi ptroccafionem montanos homines iniiifunt,iiehemenrer admirarifolent, quomodoilli tam duræui-tæinolcftias ferre que3nt,qiiafi hiimana uira nifi in ocio Si luxu fubfiftere ncqucat.Riirfus qui uiuunt in niontibus,amp; qiiotidiani laboris duritia,uilt;flulp arido ac tenuicxercentiir,ubi urbanorum ocia Si délieras uident, admirantur «S^ ipfi quomodo pofsir homo torporcm ocij iSi luxum deliciarum tantoperc ainptôi, Tanta ex uiftus uarietate nafeitur ingenioriim quoqj uariefas, Qiianquam uereor^ne luxuS rfte urbanus agreftibus Si monranis hominibus non fatis noftro hoc feculo difplicear.

Qiiartd, obiter Si illud côfiderandum eft quod dicit,Antcquam fubuerteret DnS Sodomam amp;nbsp;Go Extmplûdiui~ morrham-Deipfafiibuerfionis hiiiushiftoria uidebimus infra cap dccimonono. Inpræfentianimad- bortiWis CJquot; iRrtendumeft infigneexemplûdiuinæctim bonitatis turn iiiftitiæ.Bonitatis ineo,quôd montanis rer* TæChanaantam egregieama;nam,irriguam Si fertilem regionem,qiiæhortus Domini dici pofsit,ui-dnam adiccit,in qua eflêt non fokim fi ugum nbertas,fed Si amoena?uiriditatîs iucunditas. Iuftina;,id lt;ft)iiiftiiiidicij,ineoquôd Sodomitas alios eins loci incolas, iramd Si ipfius planicici utratnque cum amccnitatem turn ferriliratem fubuertit ac uaftauir.propterea quod efient pefsimi homines,tt pec «tores ualde. Admonemur quid expeftandum fir paradifis illis rerreftribus,in quibus eximia fertiktas tnormibus incolarum fcclcribus feruire cogitur. I labent Itali Si Hifpani quod liic cogitent.

Quinto,necillud tranlêundü eft,quod cum defubuerfioncciuitarnm planiciei huiusloquatur,dua- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sodomy

rum tantum ex illis, Sodomæ uidelicet ôC Gomorrhse mentionem facit, dicens, Antequam fubuerteret cr Golnorrh^t Dominus Sodomam Si Gomorrhamxum tarnen non folum duas iftas ciuirates,fed cum ilks amp;nbsp;alias, nominatitn Adamamuidelicetamp;■ Zeboym fubuerterir Dominus. Nam Deutcronom. uicefitnononoficleginius, Mntur,^ In exemplum fubucrfionis Sodoma; lt;S^ GomoiThæ, Adamæ amp;nbsp;Zeboym, quas fubuertit Dominus in ira amp;nbsp;infurorefuo. Cogitandum nobis de rattone eft, quare per uniuerfam fcripturam hac duæ ciui-tatesconiungantur, ubi fubuerfionis haius fi t mentio. Fuerunt illæ dubio procul celebriores reliquiS, CÜadlnicftarent:deindc non folü excelluerût reliquas amplitudineSi fplendore, fed Sipeccato illo hor redo,propter qd diiiina funt ulrionc fubucrfic. Credidenm per illas fcekis illud deteftandu manafie etia adreliqtios uicinos,ficuti plerfi^ grauiora uitia nöfolti oriunt in urbtb.celebrioribus, ubi plus eft ocq, £ luxus Si opüjfed per illas ad uicinos quoep deriuantur.HitK fac7ü cft,quód infandum harum ciuita

turn peccatiim Sodomia,0f qui illo funt polluri 5odomitar uocantur dubio procul, quod à Sodomitis principleexortiim ad Gomorrheos uicinos, deinde confequenter ad reliquas criam ciuitates Adama ad Zeboym promanauit. Nam Si Ezcch.iis. uidere eft,Sodomam reliquarü,tanq filiarüjfuilfe matré, ficutifunt metropolitanç ciuitates. Confimile quid in eodem peccato accidit ctiam ante noftram «ta tcm. Qiicmadraodiienim propter originem ipfius Sodomia uocanir ueteribus, ira poftremis hilce fc-cuiisàciuitarcquadâplus æquo propter ameeniratê celebri, cognominari cœpir,id quodnotius eft^ g utdifcrte’exprimatur. Non folent huiufmodi fcelcra locis obfcuris,humilibus,ôlt;: tenuioribus oriri,ftd amplis,fplendidiSjS: ociofis.Terreftres paradifi, fiimles hortis Dei, feraces funtgrauifsimorumfcele-rum. fimuletiam horrendis plagis obnoxia:.

ScxtdjSicutparadifuSjUelficur hortus Dni. Cogitemus hic non eft'e hortum uîlum diuinf naturç SC exMia clfcnna:capacë,qiiantumuis illefitirriguus Siamoenus. Qtiare admonemur,utrationcobferuemiis, funt,Dcocompu propter quam non fokim in fcripturis,fed «3^ uulgaribus fermonibus ea quæ eximid pulchra font Si bo na,fie prædicantur Si commendanf,ut Deo tribuantur,amp; in ufum Dei cedere poftêdicantur. Sic pla-niciesiftaSodomoru anteq fubuerteret ufip adeô celebratur a MofejUt earn inftar horti Domini fuiffe dicat. Sic nos Germani dicere folemus, ÎSPcHin Gott fait eyn luflgxrtcn haben/o xfere doch difes eyn fehoner garttn. Huiufmodi fermones ex eo proueniür,qnod cômuni fenfu omnes id Deo damns honoris,quod conueniantillinon nifi optima. Latet hoc in cordibus noftris, uenim rams quifep eft, qui cômuni hoc feufu competenter utatur. Sic enim coparati fumus, ut quae optima uidentur, intus in ipfis carnis no-ftræ medullis nonDeo,fed nobis apperamus.

Septimo, Etficut Aegyptus, inquit. Ergo Si Aegyptus tam eft amccna nbsp;irrigua (nifi intcrea mu no

tatafitilliusfertilitas,propterpeccataincolarü)utinter hortos Dni numeretur.Qiiidigitureft,quod ptninDeiiilJrtte earn nonkæreditafofcd feruituti Ifraelis deputauit diuina prouidentiaf Admiranda funt confilia Dei. I* dederit^ Babylon irrigua,abundans aquis,(Sf amccna, Aegyptus irrigua,amp; amana pariter ac fertilis,amp;; tarnen utracp quaff carcere quodi ufus eft Dns,ad caftigandü dura feruitute immorigcrii Ifraelem.Sic expo-feithumani ingenq corruptio,ur locis amcrnioribus utatur Deus non ad delicias, fed ad tiiftemferui-tiitem df caftiga tione po p u li foi.

Occai!Ô,Donec uenias Zoaram.Qiiod uocem hanc Zoaram attinet,uidcbimus infra' cap. tj.In co Hifwnywtw di^ Herd quod ciiiitas ifta alias uulgo uocabatur Bela, id eft deuoratio, abforptio Si perditio, quacunep cit inde earn di-^ idliiftoricafaiftiimfitrationc,admonemurSodomiticacamccnitatiSifertilitatiannexamefledeuora damBela,quod tionemacperditione.Habebat fimul ea uox quaff uaticiniumrcifutui JCjfignificans fore olim ur uora tertioßt terr£ trix Sodoma abforberetur ac perderetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftiotu abforfita.

Plegit^i fibi Lot planiciem circa lordanem,cr reeeßit ab Oriente,diiiificj- funt alterutrum .i faire fiw.

, habitauit in terra Canaan Lot ucrô moratus eü in oppidis, gn £ erant circa lordancm, cr habitauit in SodiWib l .^fio mnana Primiim illud obferua. Né fimpliciter dicit, Difeefsit Lot,amp;l habitauit in Sodomis : fed poftquamife® optima ad ocu~ ociilis leuatis planiciem lordanis uidiife dixit,illiiisqj amcrnitatcprædicauit, fubiiinxit,ElegitfibiW planiciem circa Iordanem,iSd rccefsit,amp; liabitauit in Sodomis.Admonemur hoc exemple Lot,deinge* niorationis humanæ,quæubieligendilibertas datiir, iudicat eligcnda efte optima, amp;nbsp;optimafeon'd“ indicium oculorû cerifet. Sic Lot earn rcgionis illius partem elegit,qiiæ fic erat irrigua tota, ut effet in' ftar liorti Domini,amp; fimilis Aegypto. Cogitabat fatiiis elfe habitare in loco fertili amp;nbsp;amocuo,quàni'“ uere in montanis. Veriim quantum fibi calamitatis hac eledlione cÔfcifccrct turn non iiitcliigcbat,eï' pertiis eft uerd poftea non fine grandi difcrimine. Idem ufmienit illis pleriinq},qui iiicunda 8i defidera-bilia mundi huius bona cupide'eligunt Si amplcxant, ut diim ferebus fuis optimeconfuluilTcputÂ incidant in eucntiis triftes Si acerbos.Qiiemadmodum enim corrupti fiintcarnis noftrrcaftcdLuS,fiê'* ciim eft etiam rationis iudicium,idecé]5 tam iudicando g appcteiido plurimùm fallimur.

Duplex difeef- nbsp;nbsp;Deinde confiderandum eft quod dicit, Diuifiqj font quifqj a fratre fuo. Significatur liane effcdiuilîii'

fus genus. nem utriufep uoluntate amp;nbsp;confenfu fadlam. Alioqiii non erat diceiidiim, Diuifi funt qiiifqj à fratrefuc-fed, üiuifiis eft Lot ab Abrahamo firatre fuo. Aliud enim cft,fi frater prætcr fratris alfenfuin difccdat:Sl aliud,fi ex confenfu miituo dilceflus fiat. Priorc dilceftii læditiir charitas. Si rumpitur mutiiacécordia. pofteriore uerd tam abeft,ut inter bonos uiros charitatis uinciilum rumpatur, ut incômodum quodes arifliore conuidlu nonnunquam nafci folct, tollatur etiam, Si charitatis iiitegritas feriietur, idqun^ exemplo hoc Abrahæ Si Lot euidentifsimcprobatur.Ipfa hoc docet experientia,frequenter fierimiii' ter eos qui conimuftim habitant,fuboriantur iurgiorum ôf rixarum feminaria, qiiibiis né poteris inf' lins medcri,amp; occurrere,qiiàm fi ex mutiio aflenfu à fc inuicé difcedant,ac fcparatim habitent.

Conferuntur Tcrtiô.Abramhabitauir,inquit,in terra Canaan, Lot uerd moratiis eft m oppidis qua: crantdrd triufj; Abrah£ Iordanem,6f tabernacula retendit ufqj ad Sedom. Confer hic iitriiiftp habitationem. Abram maiifitin CrLot maifio- terra Canaan,Lot uerd inplanicie lordanis. Terra Canaan né eft irrigua,fed montana amp;camptftó

pluuiam ac rorc expetfians de ccE!o,uiide humedletur ac frugifera reddatur. Sic Dcu.n.hgitnusJö''’ ad quamingrcdicris ad pofsidendam,non eftfi'eut terra Aegypti,dequa exifti, ubiiadiofemineintno rem hortorii aquae ducuntur irriguæ, fed montofa eft SC campeftris de cerlo expedians pluuias, quJ” ji Dominus Deus tuns femper inuifit,^ oculi illius in ea funt a' principio anni uftp ad fincmeius. Ph»'' cies uerd lordanis,qiiemadmodum fiiprri memoratum eft,uniucrfa turn erat irrigua,fient Aegy'pfuSj^ ficut hortus Domini.ln haue migrât Lot,Abram manct in terra Canaan,qua: ipfi erat à Dominodrf* nata,utpofteris ipfius ccdcret in pofleßionem.Promifsio terne hiiiiis non pertinebatad Lot,fed adü' brahamum,6C futurum populum Dei,qui proditurus erat ex illo. Significatiir hac confideratlonfjS' lem competcre pijs habitationem,in iqua uidlus nccefi'arius labore quidcm manuiimquaratiiruenquot;quot; benedidiio laboris human Lunde fertilis reddatur,de ccclo amp;nbsp;benigna manu Dei expedemr. HocuiW genus cômodifsimum eft ad cxercitiü fidci,qiia animus pins à prouidentia Dei pcndcat,amp; adftudiinn pietatis,qua Deus obferuetur amp;' colaturin omrubus.Huc pertinet quod Mofes Dent, u.loeo iatna»' to fiibiiingit,dicens;Si ergo obcdicritis mandatis mcis,qiia:ego prsccipio uobis,ut diligatis Domii’i'” . Dcum ueftriim,ód feriiiatis ei in toto corde ueftro. Si in tota anima iicftra, dabit plituiam terrautïn* temporaneam Si ferotinam,ut colligatis frumcntiim, uinum. Si oleum, focnum^ ex agris ad palceiidi iumenta,ôd ut ipfi comedatis amp;nbsp;faturemini.

QMoJ dui uoces Homines autem Sodomitii peßimi erMt,Gr pcccatores coram Domino ualde.} Primiim illiid obfcrua,quó« iil£ Q'yA CT duas halcc uoces □■'yi amp;nbsp;n’'hlt;'On,id eft,mali Si peccatores,coniungit.Peccant omnes homines. a’'!!lt;*gt;’On tKiig«« cnim eft qui fâciat bonum,ôf non peccet. Vcriim magna eft peccantium diffh entia. Peccant alij txwP tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mitatccarnis,altj ex ignorantia, alij ex malicia. Qiii ex malitia peccant, pcccatores inicripturauoi.3f*

Deinde confiderandum öi hoc cft.Nemo bonus nifi DeuSjinquit Chriftiis Matt.ip. Sinemoboin'^ eft nifi DeuSjergo malifunt omnes homines. Quid ergo in caufa eft, quod Sodomita: finguhritcrm^ uocantur^ Hoc uidelicet,quod diferimeneft etiain malorum, Mali funr omnes homineSjquatenuSquot;’' tura flint con upri,amp; ad malum procliues. Diferiminanrur tarnen à fc inuicem hadenus, quodsbj»' more Domini cohibentur,ne ftudio malorum dele(ftentur,pra:cipitcs^ ruant in mala quacuisialij uö'’ fine ullo timoré Dei fic funt mali,ut amp;nbsp;deledlentur ftudio malorii,amp; ad omnis generis mala perpétrai’' da impotentifsimc'ferantur.Exhorum numero crant Sodomitæ, Ad primü malorum genus pertimi’f' ad quos Chhftus Marth.7.dicir,Si ergo uoscum fitis mali,noftis bona data dare filijs ueftriSjamp;c-A**^ teriim nerd referendi funt Sodomitæjamp;quicunqj illis fimiles,mali uocantur in IcriptiiriS.

Tertio obferua quoddicit. Etpcccatores ualde. Ergo pcccatores alij funt alijs magis res. Qiiemadmodum enim incrementa funt iuftitiac, ita funt amp;nbsp;augmenta malitiærut feut alio eft iuftior,ita alius alio fit peior. Non eft autempræterrationem, queàd in Sodomitis hoce patiir, quod non fimplicitcr, fed ualde pcccatores fuerint. Nifi ratio diferiminis huius DeOjUt quid de Sodomitis mcmorarct hoc Mofes ? Nemo itaqiie cogitct ; Peccator fum,

E X P L A N A T r o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

K quou^ in pcccatis pcrgam^Non tft bacc cogitatiô pij hominis. Deinde nee animus conim qui ex infir mitate peccant, rdpropendctiitualde peccenr.

Q;iartó,Addam Si illiid.Non fokiiTi dicif,Peccaforcs crant ualde;fed addit,Domino.Qtia in re pec- aätierp/i cabant^Notum fft Ezech. is. Ecceliæcfiiit iniqiiiras Sodoma:,inqiiif.Supcrbia,fatiiritJS panis,amp; abu dantia amp;nbsp;odiim ipfnis filiariimciiis.Et manuinegcno Si panperi non porrigcbant,ereleuatæ flint, difccfrunt abominarioncs coram me.Ergo pcccarur Domino non folnm impietate idololatrica Si fn-pcrft'.tiofa,fed Si fiiperbia, ocio,liixu,fplendore opiim, immifericordia, abominabili portentofæ li-bidiiiis immiindicia.

Dixit^ Dns acl Abra poftquâ diuifus eft ab co LotrLeua oculos tuos indiredum,amp;l uidealoco in quo nunc es ad Aquilonem meridiem, ad C)nenteniamp;Occidentem. Omnem terram quani con ipi'cis tibi dabo amp;nbsp;femini tuo ufqj in fempiternum, faciamq? fernen tuum fi'cutpuluerem ter ræ.Siqm'spotefthoniinûnumerarepuluercmterræ,fèmcnquoqituuni numerate poterit. Surge ergOjSe perambulatcrraminlongitudineamp;Tla-ticudinefua,quia tibidatumsfumcam, Moues igiturtabcrnaculûfuum AbramuenitSóhabitauitiuxtaconuallemMamre quæeftin Hebron, ædifîcauitc^'ibi altare Domino,

id fft,fiifpicc ociilis tuis Hcbra:uS,TS‘'y KtTjid eft, Lena quæfo oculcs tuos. Neqj eft in Heb. in

Siqi.'Mpotcs7hoininumnumerdrc lln Hebracocft:n’M’»btu-'!(tbaquot;i’'nlX“\tuK Voculältptsalij legunt,fient G'.wciis 8^ Laninis,alij uernuit. Pagniniisfic.'Qiiia ft poterit quifquam iVlonfterus,Q_uod fi' pote-ritliomo.Vociila,hoino,non eft in Hebra.-o,fedti7*'K,idcft,quis. Deinde in Hebracopafsiuclcgitur,Semen queq; riium iiumcrabifur.

QJiidtibiddturiKfuin fà.jGræcus addit de fuo,f‘«!lt; 'rlt;gt; eofe^/ix-rl cfDcis' aJww.i.et femini tuo in feculil I iitxtdconuallem AHmre.] Hebræus habet,’'sbio, id eft, inter qucrCiiS, uel in querccto Mamr« autjiii conuallibiis Alamræ, Graecus,rgt;jf/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,circa quercum Mainbrc.

Viixitq- Doininiti ai Abram po^icjiiM diuifus ep ab eo Lot,Lri(a oculos tUos, crc. ] Duo continet hid Con«’ textus. Oraciiliim uidilicet Dei,5C fi.dlum Abrahac.Poftquam feparatus eft Lotab Abrahamo, prole-quitarMofeseaqiiægiftafunf cum Abrahamo,relinques intcrea Lorum ufq^ ad hiftorias Sodonióru. Et primo commémorât oraculum diuinum, quod ad Abrahamum iam frparatum «.V a confortio Lot libcratiimeftfadum. DominuS, inquir, d.xit Abrahjc,poftquam ab eo diuifus tft Lot. Et anteaftierat iilieadédereloquiitib, Q_iarene qua? de praefenti oraculo narrant,ad prïccedentia référant, particula E.ieadiccit Mofes.PoftqUiuifuscftabeo Lot,qua admoncreLeffe praefens oracuü aliud.i præcedentib.

Eftaiitembime,nbre,Habet enim proinifsionem SC mandatum adpromifsionem pertinent iftatLe-•laociijostiios, öC uidi a loco in quo nunc es ad Aquilonem, amp;nbsp;meridiem, SCc. Omnem terram quam confpicistibidabo,iSCe. Duopromittuntur Hærediras terræ Canaan, 8C fernen inniimerabiïc. Qiiod OrdcultimbÙnS terra;promifsionem attiiiet, lubcr cum ieuarc oculos. Si circumfpicere quatuor terrae illius plagas ad bj-f.

Aquilonem,3d Meridiem,cd Orieiitcm 3C ad Occidentcm.-SC fimul promittir,qudd omnem earn terra, qiiatn circafe uidebar,ipfi ac fcmmi cius fit datums. Apparct aurem oraculum hoc faiftum elfe adAbra h3mum,cum in loco ali .]uo edito fine habitaret,fiue per occafionc quandâ cot.fifterct,unde per circuitü terminos eins terra; dionginquo uidcre poterar. Patet hæc fententia exeo qu()d non fimpliciter dicir, V ide terra ad Aqnjlonc, amp;c fed, Lena oculos tuos Si uide .a loco in quo tues. V crofnnile i ft e ti3,fiuftê terminos terra; Imins Abrahae clariore fpecificatione expreftbs.

Ad multiplicitionë feminis perrinent,quac fubiungunt, Et facia feme tuü ficut puluerc teiTae.Capite fræccdenti inemoratiir,d x;flè DominüAbrahae;Faciam te in gentem magnam.Ea promifsio clarius hie exprimit.Nonfoiridicit,Multi plicabo fernen tiunfed utmultitudinc illius innumcrabilë fore figni-ficet,faciam,inquir;feiTicn tuum ficut puluerc terrae. Deinde ut id quomodo diiff um fit explantt,addit: Siqiiispnluercm terra: nuinerare poterit, eham fernen tuum numerabitur. Poterar uideri rem promt EiTeimpofsibilem. Declarat igitur quomodo fit promifsio hacc inteiligeda. Qiiatenus impofsibile eft, Wpofteritas Abraha; numcretur à quoq mortalium,haÓlenus multitudo illius pulueri terrae eft com-parara,qiiiÖC ipfe eftinnumerabilis, Aiterum oraculi membrum in eo eft quod dicit,Surge ergo,óC per ambnla terrain in longitudine amp;nbsp;latitudine fua, quia tibi datums fum earn. Mandat illi,ut non mode» e’longinquo terminos terrae contemplet,fed propius etiâ ipta illius loca peräbulando infpiciat. Omnia hæc faciebant ad inculcandain illi promifsionis huiuscertitudinem fimul SC amplitudincm.

Mauens igntabernaculûluü Abrä,dCc HoceftfaClfi Abrahæ, quo mâdato Dei obediuit.IufTus crat migrate ex co loco,in q erar,ad infpiciendu terra. Id facit mâdato Dei obtëperâs, Arbitrer aüt qd dicir,

5:^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï N GE N E S I M

MouenS tabernaculum Abram ucnit amp;nbsp;habitauit iuxta conuallem Mamra?,non fic rfle inttlligendunii quod redla ab eo locojn quo mandarum hoc Domini acccpir,ad ccualletn Mamræ,qiia; tft prop«Hi* bron,profedlusfit;fcdquódiêcundumoraculiim Deircrram Canaan perambiilarit, actaiideniMtH' diem uerfus ad conuallcin hanc peradlo circuirii perucnerit, ibicjj rabe rnaculiim dC altare locauerit. Alioquinon iiidco,quomodo rerram illam Canaan fecundiim iiifliim DeiptrlatitudinemaclongiiH' dinem illiiis perambulauerit, nifi fenriendiim fit, quod primiim tabernacula fua in conuallem Maim* tranftukrir,S ex eo loco folus aliquot famulis coinitarus,terra perambulauei it. Conuallis aüt Mairff dióla eft ab co qui infrlt;i capitefequenti Mamre Amorrlieus iiocatur. Qua; eft in HebronJnqiiit.C' uitas ifta temporibus Abraha: non uocabatur Hebron, fed hoc nominis poftca ab Hebron filio Chalet» accepit. Alilt;as diefba fuir Arbce,id eft Quatuor, eo quod ibi quatuor patriarcha:, Adam,Äbraliä, liäac, Ct Iacob fepulti fint. Erat ha:c ciuitas olim metropolis Philiftinorhabitaculum Gigantum. Poftca regnauit in ea Dauid annos ieptcm,5f menfes fcx.Fuit etiäciuitas facerdotalis amp;nbsp;fugitiuorum. Diftat ad mcridianam plagam ab Aelia,id eft Hierofolymis,miiibus circiter uigintiduobus. QiiercuJautcm Abrahæ,quæamp;Mamre,ufçp ad Conftantij régis imperium monftrabat,df AlaufolcumeiusenamHic ronymi téporc cernebatur, amp;nbsp;terebintlnis ibi fuperftitiofc à uicinis gentibus colebatur,co quod fub ta Abraham angelos hofpitio acceperat.Eo loco noftri ecclefiam acdificarunt. Hæc ex Hieionymo.

Illud ex more eft Abrahæ falt;flum,quód altare eo loci adificauit.Quoniä ibi manere aliquandiucon ft:ituerar,uoluir habere locum ubi Deum inuocaret, amp;nbsp;facrificarer.

Quomodo Df«i nbsp;nbsp;nbsp;Oinnem femm ^uam conjjgt;icis tibi dabo,G' femini tuo,ufij- in f •mpitermim.'] Qi^ixril hoc loco, quoniodo

feinpiternà ter- promiferit Deus Abraha:acfemini eius fempiternam terraiCanaan poflcfsionem,cum illamnótto tfis CAtuun pof- dillpoirefTuri.Siint cnim ilia priuati iam annos plus mille quingcntos.DeindectiamfiillamadharcuA fcßionan feinilà que tempora retinuiirent,ficri tarnen non poffer,ut earn rctinerent in fempirernumiquandoquidtni w Abraht protni- tus hic mundus tcmporarius eft, 8C finem habiturus : cuius fané portio qiiædam eft terra ilia Canaan, perinde atqj aliæ regiones unà cum uniuerfa totius orbis machina inteririim ac finem fubitiira: undeia né fieri non poreft,ur à quoquam pofsideatur in fempiterimm. Quomodo enim poßiderctur infempi ternHm,quod fempirernum effe non poteft f

Refpondco;Primùm,quôd pofteri Abrahr no aded diu, ficuri prasfens habet promifsio,in terra 0 naan manftrunr,fed iam olim ex iila funt eicefti, non aducrfatur menti promirrentis Dein«pillidan-dum eft uitio,fed inobedientia: ac perfidiao fcminis Abrahæ.Habct enim promifiio ifta adhxrcnte con-ditioncm. itidclicet,fi fint pa^li feruanrcs,ac manferint in fide amp;nbsp;obedientia iiiregri.Et deccditioneift* prarmoniiiteos AlofeS antequam tcrram effent ingrefsi,dicens;Dcut.4.Caue ne quando obliuifcariSf * (Hi Domini Dei rui,quod pepigir tccum,amp; facias tibi fculpram fimilitudinem comm qujc fieri Dominus prohibuir,quia Dominus Deus tuus ignis confumens eft, Deus acmularor. Si geuueritis filiosac I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nepores,amp;l morati fueritis in terra, deceptitp feccritis uobis aliqiiam fimilitudinem, patrantcs malum

; nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coram Domino Deo ucftro,ut cum ad iracundiam prouocttis,rcftc5inuoco hodie calumamp;ter-

ram,citó perituros nos elle de terra quam tranfito lordane pofftiruri eftis. Non ha bit a biris in lt;a Icu-go rcmpore,fcd delebit uos Dominus,amp; difperget in omnes genres.Ergo culpa ipforum fadumtftjî poffefiionem terra: huius iam olim amiftTunt.

Deinde ad id quod terra Canaan in fempiternumpofsideri non poteft, ideotjj neefempiternaiW poffefsio pofteris Abrahac promirti debuir,refpondcndum eft,in Hebr.non elle n5riV,uelny''C^''y'’^’ qua: uoc u 1 æ poni folenr in fcripturi.s,quando fempiterniras infinira eft exprimenda; fed fi mplicirer ti'?Ay,id eft,in feculum,quod non debebar uerti,ln fempirernum. Neqt enim mox ætcrnitatis eftfigniß catio,ubi Olam poniturin l’cripturis:id quod miiltislocis cuidenteroftendi poteft i.Sam.i.difcbatAi na de infante fuo SamuelcîNon afeendam, doneefueiir abladiatuspuer, tunc adducameum, ut appS' teat in confpedlu Domini,5f maneat ibi Q’yiy ty,id cft,in fecuiri,perpctuó, donee uixerit. Et Deut.’f-de;fcruorumconditione:Eterit,inquit,tibifcruus Leoiam,idcftinfeeulum,qua'mdiiiuixerit.EtJer*' Qiioniam mcolam,id eft,a leculo,confregiftiiugum. Qiiod aûtlëculum non fit tempus iiifinitiim/t'^ prolixum quidem,uerHm finitum, notius eft quam ut adinoneam. Qiiarc locum hic non Iiabet,quûd ' ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obi}citur,nondebiiifle Deum lempircrnam terræCanaan promirttercpoirefsionc,cumtaraipfafem-

piterna effe nequeat.Non enim infiniram,fed diuturnam ac durabilem eius terra: poffefsioiie promifit-De hac quarftione fcribit Auguftinus libro de Ciu. Dei itf.cap.xi.ad hunc modiim. Sed quoddiftuffl eft,Tibidabo eam,amp;l femini tuo uftß in feculum,poteft moucrc nönullos,figt; ufqj in feculum,inttllig3''‘ in scternum.Si autcm in fcculum hoc loco fie accipianr,quemadmodum fideliter tenemus,ii]itiumfcni ri feculia fine prxfeiitis Ofiri,nihii eos mouebit. Qiiia etfi expulfi funt Ifraeliræ de Hierofolymis,minent tarnen in alqs ciiiitatibus terra: Canaan,amp; ufqp in finem manebunt. Et uniuerfa terra cum à Chri-ftianis inhabitarur,etiam ipfum fernen eft Abrahar. Hare illc. Satis infirma uidetur tfle hare ratio. Etc* nim hodie nccludseinee Chriftiani, fed Turci terramhanepofsident. Nam licet credibilc fit,dfc in iifcp ad fine miindi aliquos ram ludaeos quam Chriftianos,aliud ramen eftjclfe in rciTa,amp; aliud hacredi* tario i lire pofsidcre terram. Erant aliquando Ifraclita: in Acgypto,fed non poflcdcriiiit Aegyptiim. In Babylone manferunt annos feptuaginra, fed non poffederunt Babylonem. Nee eft quod obqeiafut« ,. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terram hanc Canaan efife ludseis ad finem ulîÿ miindi promifram,idco^ quorquot in ilia uiuuiit Indtii

A üiucreillos in fua tcrra,amp;: elTe «cros pofleflorcs illius,Iiccr Tiirci in ca ciomincntiir. Promifsio ifta non rcfpicit priuatos quofdam paucos,lcd rotam fcminis Abraliæ gentem, Deinde non loquitiir de man--fionetall,qua quis in terra ciim alijs incoÜs habitat,fed de dominiOjpofTefsione amp;nbsp;hæreditate terræ. At cam terrse poflefsioiiem Iiidæi iam olim amiferiinnnec expeftandum eft ut illam deiniô reciperent. Qiiate infiimior eft Auguftini leiitentia, quàm ut quæftioni ifti fitisfaciah

Di’xitç; Dominiti ctd Abram po^iJUam diuifm cü ab eo Lot.] Confiderandum hic eft,quod Dominus A- ■^PP‘iritioneS brahæappariiifte,loquiituslt;];eftefcribitur,poftquamdiiiiftiseratabeo Lot. Apparitiones Deinon Dcim fiuntfrne fiiintfnicfingularirationc. Vulgare diftum eft,DeumS^ naturam nibiltacercfrnftta. Cum Abraham ßngulayi ratioegt; effet cuocandus depatria terra amp;nbsp;domo,app3ruit ei Dominus.Egreflb de patria, iam in terra Canaan conftituto,rurfus apparuit. Iam illi tertio apparet, cum eflet folus. Nam hadlenus haud prorfus fcparatns fuerat ab omni cognatione patria. Crcdibile autem eft,hand Icuiter fuiffe turbatum illius ani nium,piopterca quod iam omnino folus efteLomni ea confolatione deftitutus, quàm ad id ufcp temporis prima ex conuichi patris in Cliarran demortui,deinde ex confortio nepotis Lot humanitus accc perat Sanctus erat,uirDei erat,propheta crat:attamen homo cum eflet,humanorum non erat expers affcétniun.Quare non eft cogitandum quôd feparationem nepotis fufep deqj fccerit. Igitur fie turbato nondccftfidelifsimi Deiapparitio amp;nbsp;confolatio.Nemo fatis pcrpenderit,ncmo fatis obferuaucrit,îî fit

fidelis Deusergaeos qui firma à fe fiducia pendent. Fieri non poteft,ut humana conlolationc deftitu- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

ti.liaiid experiant diuinam.Eft amp;nbsp;Lot iuftitiæ nomine cëmcndatns in fcripturistuerùm quoniam certis decaufisinter ipfum amp;nbsp;Abrahamû fuum nonnihil earn ob rem turbatum ncgligcrc;fed uoluit eum ap pantione SC promifsioiie fua erigere. Quarc no debemus cogitarejob id apparuifte Dominü Abrahæ, ciim effet ab co diuifus Lót, quod coniundlionem illius acgrc tulerit, ac propter illam antea non appa-nictst.Naiïiamp;antca,ci!m effent titriqj coniun(fti,apparuiffe ilium Abrahxlegimus.Friuolumitaque eft quod R.Shiomoli hoe loco dieit,’'%’OTi wna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TP'n yTGI ; id eft, Omni eo tem

LcM CCUÎ9S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiJ.c à loco in ciuotu es ad Acjtdlonem zr Meridiem, O' std Orienté Cf Occidentem. Oirt

iiriniertdra (^Uitinconfpicis.tibt dabo,cr frmini tuo ufg; infempitcrnumficiarnq; fernen tuum fcutpnlucrc terror, i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(}Uûdftq!i!siiumerarcpoteflpn!neremtcrra:,cttamfementuumnMnerahitia-.Surgeergo,e:irperambtilaterram

1 B iniongitedinc cr latitudine fua,quia tibi datums /um earn. ] Principio confiderandum eft,quid fibi uoluerit QdidreT)etK f« 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus,quod res lougo poft tempore demum futuras tarn diu promittit antca.Poterat de illis taccre,do iongopoft tem^-

neettmpus effet dandi SC faciendi. Dabo,inquit,terram hanc femini tuo. Et,Faciam fernen tuum ficut porefuturas pro ' pulucrem terra:. At utrumq; etiam fine promifsionibus fuo tempore facere potcrat : equemadmodum ttuttcrc uoluerit ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iruiltaetiamaliafccitliadtenuS,Slt; adfincmufqj mundifadturus eft,dcejUibus nihilpromififfe legitur.

' Cogitandum nobis eft,fingularcm quandam effe rationem,ac magiui ufum promifsionii Dei.Primdm vfus promißio-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;indicatur,quanta fit diuina; bonitatis propcnfio,addandum amp;nbsp;faciendum ea quae ultroncabcneuolen- HWn Dei.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nafalutimortalium deftinauit.Sic cniin comparât! funt, qui ex ammo bene uolunt cuipiam, ut nöfo-

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lum penes fe ftatuant,quibus uelint euip afficcrc bencfictis,fed earn bcneuolcntiam etiam antca pollici-

I quam tempus fit dandi ac bcnefacicndi, in promifsiones erumpat. Sic econtrariolt; qui ira funt uel odio I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aduerfus quempiam male aftedtLnö poffunt cum filentio expedlare ultionis opportunitatem, fed prac

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;impôtctia annni comoti pronTpunt in minas:5C quod fuofunt tempore fadburffubinde fefadburos mi

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ciunt diuina promifsiones,ut ubi res promiffac praeftantur, non fortuitis euentibuS, fed ueritati diuinac

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opinor,patet,magno cefilio Dei rebus futuris promifsiones efle pracmiflas.

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde,quid fit obferuandum in eo quod promifsiones iam antea femel atqj itcrum fadbas repetit. Repetitlo pro~-

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eteiiim qua file promittuntur de terra Canaan,Sd futuro Abrahac feminc,fuprà quoqj capite praccdcn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dei,

‘ tipromifta leguntur.Neque hoc prater rationem fadbum eft à Deo, quod de rebus futuris non femel ' tantum promittcre,fed promifsiones illarum aliquoties repeterc uoluit.Coiifuluit ca in re imbecillitati

fidci.Qua: ptomittebantur,tcrra uidclicct Canaan poffefsio, fid immenfafcminis miiltiplicatio,res c-rant-prorfiis humano iudiclo impofsibibes . Solus iam erat Abram cum coniugc ftcrili ; iiecfolus tan-tam trat, ted lam atatc grandis utereque, fid ipfe fid coniunx i neque proles ulla erat, unede futuri femi-

I lusIpcseffepoflet. Qnarefieripotcrat,ut fides promifsionis huiufmodi cogitatlonibus incrcdii-I larationis adobruta periclitarct. Voluit igitur Deus repetitione promifsionis animum Abrahafub-j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiidccrigciCjfid in fide confirmarc.Ea eft cura illius erga fideles ipfius.Sic conuenit nos illam diligenteic

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obferuare.

336 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I M

obfcruarc, qiiotics femel atqj itcn’i promifla crcbriiis rcpetiintur amp;nbsp;inculcantuf, quærepetitiofreq«’ I eft infcripturiS.Hoc pafto Si Clihftiis imbccillitatis noftrarrationcm habet,quando frequcr.tei atd' næ uitæ promifsionem in fe credentibus propcfitam repctit dicens;Qiii credit in me,habet uitam atet' nam, Eft enim hæc fides plan«? tabs, quae contra carnis iudicium ac fenfum irremiffa opus habest MU' firmatione,

Tertió,de eo,qii6d iiibct Abrahamum lenare ociilos, deinde Sf perambularc ad uidendiim terrant» ac póft fubiungit dicens,Tibi dabo eam,uide fupra cap.pracccd.ibi,Et ueni in terram quam nionftrai'O tibi. Qiiod praefentem locum concernit, confiderandum eft, quod no folum iubet eum leuare oculos uidere ri longinquo, fed Si fiirgere Si terram in longitudine ac latitudine propiiis illam contcmpbi’quot;

QUdre tioluerit gratiaperambiilare. Non erat illam po(reiruriis,nifi in poftcris poft aliquot annorumceiitiirias,SI!ƒ Heui terramab men iubetur earn perambiilareperinde ac fi eflet illam iamiam pofltfiiirus.Admonemiirhocextmp^ Abrahamo no fo qurim uclit nos Deus ea quæ promifla funt, ac demum in fine mundi pofsidenda, alacri animo Ä i« infpici,fed er contemplari. Si longitudine pariter ac latitudine, hoc eft, immenfa illorum amplitiidine, perindea^ gt;nbsp;pcrambttlari^ iamiam ilLa poflefliiri fimus obkdlari. O felicem animum, qui in hac uita conftitutus codtftisncpro miflÏE parriæ amplitudincm ac felicitatem affeiflibus fidci perambulat,amp; oculis mentis contemp«® lit uerc'cum ApoftolodicerepofsitiNoftra conuerfatio in ccclis eft,ubi Chriftus tft,amp;c.

Rafid ntultipli' Qiiartó,nec illiid traleundum eft,quod dicit. Faciairi^ fernen ruum ficut puluerein tcrrar.SiqutSti'^ cati [eminis A- merarepoterit piiluerem terra?, etiam fernen tiium numcrabitur. Cogitemus hie quareuoluciitD'^’ brahiie. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feme Habraha: ad pofsidendum terram promifliim ufqueadcó muitipiicarc, ur perinde acpnhds terrï

innumerabilis fi'erct,cum poflet terræhuius promifsionem alia rationc ducere inefftftum. Pottrs« nim terram banc fubijeere ac poßidenda dare Abraha: ac femini eius more regie, quemadinca''®'” Dauidi ac femini eius fubiecit. Facilliinfi erat ûc reddcrc Abrahamum potentem, pixfotimcum de regum reuerteretur,ut toti terra? Canaan imperaret,deinde femini fuo federn regni in ea terra iure ha?reditario relinqueret. Hoc paóio utie^ poflediflet Abraha in terram Canaan,ii!iuslt;l! tranfinififlit in filios, nepotes ac poftcros fuos per coiitinuä Si indiuulfam fucccfsionisferie, , fuiflet tanta feminis multiplicatione,qua poftcritas ip fins perinde ac puliiis tcnæiniiuiiKisbimt' retur.Erat hoc Deo prwftitii faciilimum,idquod aliasfacerc folet,rcgna fubijeiens quibiis iiolucrit« nim amplius ac perfteflius quiddam agebat in Iiac Abraha? caufa. Et reges quidem iHi dedit,qi!gt;I regio terram promifl'am gubernarenr,qucmadmodum illi infra cap.i7.promifit;fimul nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)

lum illi dare uoluit,qui no eflet alienus ab ipfiiis fanguinc, fed iiterinus amp;nbsp;haneditarius, ad terræ pt-rtincret,amp;l qui expulfis naticnibiis impqs teiram multitudinc fuaimpleretacpoßideret- ‘ bat uidelicct plcnam dare pcflêfsior.ëfemini Abraha?:iiolebat cam terram cife fan(ftani,hcccft r.cia^ ni fuo confccratammolebat illam inhabitari ac pcfsidcri per fernen Abt ahae non medei rcgalitcr, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;populariter:uolebat parare fini non folum reges petcutes c lumbis Abrahae, fed Si populû fibip«“

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rem ac fandtumaiolcbat hune ufqueadcó multiplicarc,ut fimilis eflèt pulucri terr'«E,lt;3f abundt

panduin amp;nbsp;po^idendum terram promiiTam fufticeret. Ipfum Abrahamum nonfolutnrcgumjlt populi innumerabilis pattern eife uolebat,ficut infra uidebimus,ubi de nomiiiis illiuS ratioufjCdq didtus cftAbraham,memorabitur.Quare non cftpræterrationcmfaft um,quódpromiÉüon*’“^'* mul Si multiplicand!feminis promifsionem adiecit.

Simultarnenôdilludcogitemus. Prarclarnm quidemdiuinæbonitatisargumentumhacinrcp pofitum eft,quôd fernen Abraha?,in gratiam aiTumptum noluit numero eflê paiici.m,ftd inflarp“® ris terra? multiplicanim,ut innumeri efienr ram eximia? gratia? ac felicitatis participes, de quo prof ta canitdicens.’Beatus popuIuSj'cuius Dns Deus dus. Vcrumplurimumrcfert,quomodoiftacarn feminis multitudo fefe in confpcdlu Dci gerat. Ne^ enim exeo confifterc,feip ipfa conferuarepOt‘ ’ quod cft innumci a, neep inox æterr.a? falutis particeps cft quifquis ad banc multitudincm carne net, fedomnisfalus tam temporaria qurim æterna ri fola gratia Deipendet.HincilludabApow° • obleruatum ac citatum Rom.».Si numerus filiorumlfiaelfucrit ficut arena maris, reliquiæfaluï _ Et, Nifi Dominus Zebaoth reliquifi’ct nobis femen,ficuti Sodoma fadbi efl’emuS, Si Gomoribrl’i”' fuiflemus. Licet immenfa fit gratia Dei,Sd ad banc uocentur innumcri,fitlp hoc diuir.ac benitan^“’® mum, ut multorum fiilute dcledbctur ? baud tarnen ulla cft apud cum multitudinis catholicèpe^ Si impcenitentis prarrogatiua. Quare cauendum eft, ne quis eó pcccet fecuriiis, quod cum mulnl“ catholicapeccat. Qucadmodfi eni in caufa faliitis nihil detrimenti fenties,fi pic' uiuas cum paucis. liil prærogatiua? habebis fi impie'egeris cum innumcra amp;nbsp;catholica multitudine.ftd quemadmo F cas cum multis ct uiam gchenna: cum multis ambulas,ita cum multis etiam damnaberis.Multitu

I/lultitudo popu PuH Dei duplicê habet refpedlum, fidei unum,carnis alterum. Fidei refpedbus ad hoc mouet, uti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

li Dei dupliccin diuinæbonitatis,grati:c Si gloria? amplitudincm confideremus ac deprædicemiiS.Hucferuicbat habet rcj^cäü, nbsp;nbsp;nbsp;præfens promifsio,feruitéj5 pij s ac fidelibus omnibus. Carnis refpedbus dccepit carnaleS llrtf

qui de multitudine hac carnali gloriabantur ac pracfumebant,ufepadtô,ut Si Dauid huiufmoditi tioiiifucciibuerit,ac populum Ifraelis numerando grauiter peccaucrit.r.Sam.ult. Viderintilli,q“ penfeglorianturacpræfumuntde catholica Chriftianorum multitudinc, amp;nbsp;ex ilia aigumcnta». nbsp;nbsp;nbsp;1

gunr,quibus manifeftos errores excufcnt,amp;l ncfcio quam fibi fccuritatem contrahant.

Mo«f«î iÿtiff tabernäcidmt fuitm Abram,uenit zx habitauit iuxta conuaUem Mämre, c^Ute eß in Hebron, lt;é- Exemplum ue^ ^ißcauitq^tdtiireDomino. ] Proponiturhic exemplum obedicntiæ, iielfimauis, ueræamp;obedientis fi.- ræ Oquot; obedien-dei.Oraculiim Dei duo habebat.'promifsioncm uidelicet 8i mandatum. Promifsio fidem, mandatum tiißdeh obedientiamreqiiirebat.Haiid tnim minus dcbctur fides proraittenti Deo^quàm obedientia mandati.

Ergo non eft integra,non eft ucra,ac germana obedientia,qiiæ fine fide præftanir.Qiiare non eft dubi-tanduiUjCredidilTe Abrâ Deo tcrram illam,ac fcminis multiplicationem promittenti,ideobp ÔC peragra tionem tcrræ præcipienti obediuifie.Sic obediendo fidem fuam dcclarauit, amp;nbsp;Mofes obedientiam illuis unqiiam opus fidei loco fidei commendauit. Vcnim ca de re Si fiiprâ monui, cap, iz. ibi, EgreiTus eft ita^ Abram fîciiti præceperat ci Dominus. De eo,quôd fubindc migrandiim fuit Abrahæ, ôd qudd federn in niilla fixit ciuitatc,fed in tcntorrjs extra ciuitates liabitauir, deinde qudd altare Domino côftru xit,quæ obferuandafintjuidc fuprà cap.præccd.ibi,ôi pertranfiuit Abram terra ufep ad locum Sichern^ ^infequentibus.

Difcribitur hoc cäpite, primùm dexteritds fidelis Abrah(e,cjua c^s hoîlibiu uicinot Sodomites amp;nbsp;nepà-^ ton futm Loth liberauit ; deinde,quid iUi honoris ob earn uiilortdm contigerit,^^ qualem fe, cum uiâor 'hge/ferit.

Aiftumeft autemmilîo tempore, ut Amraphel rex Sennaar, Arioch rex Ponti,amp; Chodorlaomor rex EIamttaruni,8(^

’^oruni,amp; contra Berla regem Gomorrhg,Slt;^ contra Sennaab regem datnæ,8(: contra Senieber regem Seboym,contra^ regem Balæn'p là eft Scgor.Omnes hi conuenerunt in uallem Sylueftrem : quæ nunc eft Eiare faüs. Diiodecimenimannis leruierant Chodorlaomor,amp; tertio-decimo anno recelTeruntab eo, Igiturquartodecimo anno uenitCho (lorlaomor,8c reges qui erant cum eo,amp;f perculTerunt Raphaim in Afta roth,amp;Carnaimamp; Zusim cumeisôô Aenim in Sabe Cariathim,amp;S Cliorrheosinniontibus Scir,ulcp adcampeftriaPharan,quæeft in fo^ litudine, Reueriî^ funt amp;nbsp;uenerunt ufcp ad fontem Mifpat,ipla eft Ca-perculTerunt omnem regioiiem Amalechitarum, ÔC Amorrheo-* rum,quihabitabantin Afafonthamar» nbsp;nbsp;Etegrelsi funt rex Sodomogt;

l’Uni,Ô6rex Goniorrha?,amp; rex Adamæ,amp;r rex Seboym amp;nbsp;rex Balp, qu^ cftSegor,amp;direxeruntaciem contraeos inualle Sylueftri,fcilicet adz uerfus Chodorlaomoi*,regemElamitarum,amp; Thadal regem Gentium, amp;nbsp;Amraphel regê Sennaar, amp;nbsp;Arioch regem Ponti, quatuor regesad^ uerfusquinqj, Vallisautem Sylueftrishabebatputeosmultosbitumx-nis. ItacK rex Sodomorum amp;: rex Gomorrhæ terga uerterunt, cez cideruntcpibi. Etquiremanferant, fugeruntadmontcm/ruleruntaugt; temomnemfubftantiam Sodomorumamp;:Gomorrheorum,óóuniuerla quæadcibumpertinentjamp;abierunt. Necnonamp;:Lotamp;:fubftantieiush-' lium fratris Abrahæ,qui habitabat in SodomisN

faifuin cß dutë in itlo tempore,ut Amraphel rex Sennaar. ] In Hebræo cft,“ij?sw nVls nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’'Trö

S'fur hic uerfus trifariam. Primumfic:Fa(flum eftindicbus Amraphel regis Sennaar, Arioch rex bfar, amp;; Chodollogomor rex Elam, 5^ Thargal rex gentium, bellum geftèrunt, amp;c. Sic uerteriint •^ptuaginta amp;nbsp;Pagninus. Deinde ad hunc modum ; Et faólum eft in diebus Amraphel régis Sin-wr,Arioch regis Aelafar,Kcdarlaoiner regis Elam,amp; Tidealregis öcntium.Et commiferunt hiprsc-iuni,amp;fc. Sic legit Monfterus. Tertió ficÆt Euftum eft in diebus illiSjUt Amraphel rex Sinear, Arioch AeIafar,Kcdarlaomarrcx Elam,amp; Thideal rex Gentium bellum inirent, ôfc. Sic legit uulgata la-bnaôi Tigurina, nbsp;nbsp;nbsp;Hacpofteriorledtio nondilplicct.Sufpicor enimlegendumelfe in Hebrseo

339 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s I M

ann Q‘'’O*'3’'h’'\id eü, Erfaélü cft in dkbus illis. Vidctur enim Mofcs magis admoncre accidiflilunc } hiftoriam poft diiiifionem Loth ab Abrahamo, quàm quod in diebus regum illoruin acciderir, quO' rum mentionem facit. Etcnim quid opus erat fignificare, fadfa ciTe liacc in diebus corn rcgum.i qU' bus hoc bellum eft gcftiim^ Cæterùm quod larinus legit Seniiaar,in Hebrsco eft quot;.yiw Schinear. amp;nbsp;quod lecunduin Htbræam letffionem eft Am raphel. Graecus legit A.waif’ÿ’«^, id eft Amarphal. Sic leS' poteft Hebraca uox fine pun(ffis,quemadmodum turn temporis Hebrza legebantur.

Et Arioch rex Ponti.] Hebracus habct,Et Arioch rex ^obKjid eft Elafar.Et Grecus uertit fxeirwj-,i(i eft Ellafar.Annotauit Monfterus perperam legi,rex Ponti,cum Pontus amp;nbsp;regiones hormnrcgüloU' gifsimo ipacio à fe inuicem diftent.

Chodorlaoinor. ] In Hebraco eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft Kcdarla o mer, Grrcus legit ^(cJlaxxcyenc^,

Ef TbrfdäZ. ]Hcbraicc'’?J73r»,id eft Thideal. Graecus uertit Pfgit tes prodaleth,amp; galproal Contri Bdfd regemSodomorum.] In Hebrteo eft ntlt;,id eft, Cum Bera. Graecus legit,Aw, id eft cum Balla.Latinus pro res Sain, Graecus uero lamed legit.

Et contr4 'Serfd.] In Hebraeo legitur Birfa. Graecus habet Barfa. Et Semeber.Hcbraeus,‘^3X'BW\gt;d eft. Et Schemceber. Græcus legit Symobor. Contra^ rege Balæ.In Hebraeo eft Bela. Graecuslegk Balac. Solet cnim literam y, ain per gain proferre,ut fit Balag. Ipfa eft Segor,Hcbra:us haW Zoar, Græcus legit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etcnim Græci pro mollicie fua literam Y legunt per s amp;nbsp;ain per gain,

Oinnes hi-conuenerunt in uaUcin fylueftrem. ] Hebraicc eft ycy nbsp;nbsp;nbsp;id eft in imlle camponim,

«tel agrorum.NonnulIi retinent Hcbræam uoccm,ac legunt,in uallc Siddim. Græcus uertit A'rZwf* fxyyx t/w «äväZA, id eft in uallem falfam,uel, nt Hieronymus legit, uallem falinarum, Aquila uertit TWiV ■ziTïgiTrf.^zi'ïti^jTheodotiOjTW/yÂff'wjw.Intellexerüt enim per uallc Siddim amecna riemora - Sutno ftro feculo, qui interpretentur, uallem Cinerum, co quod dages eft in dalcth,ut apparcatefie eft cineres, Arbitrantur id nominis ab eo fumptum,quod poft inccndium Sodomorum accidir,ubipl^ nicies ilia faifla eft cinerofa, circa lacum mortuum.

In Aßdroth,cr Cdrndim.] Coniun(flio,Et,in Hebræo non eft,fed in Aftaroth Carnaim,

Et Zuzitn cum eis. ] Non eft in Hebræo nn3,id eft in eis,uel nnj^jid eft cum eis,fed m3,id eft in H’quot;’' Et Græcus legit «/“«ÆüW/r,

Et Aemim jCrxcus uertit,««! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sigma tollenda eft.

In Sdbe Cdridthim.] Lege in Schaue Kiriathaim. Hieron, dicit earn ciuitatem fiio adhiic temporeto fiiifle nomine uocatam.Et Græcus legit cv aMii lii wZAA^id eft, in Sane ciuitate, Monfterus amp;nbsp;Tig'“''' na legunt, In planicie Kiriathaim. Verbu nw aliquädo æquare fignificat, undeilli uerternt planiciem.

Et Horrdios in montibus Seir, ] Htbræus habet *gt;’'^1» mquot;in3,id eft in montanis eorum Seir. Snfpieor Ie gendum efle •'33'03.

Vfj; dd cdinpeHrid Phdrdn. ] In Hebræo eft, nbfi V'l« ny.Reddunt nonnulli, ufep ad planiciem Pan”' Græcus habet eusTS}rif^iStgt;'äiiTiisäccgx(j,id eft,ul(ÿ ad Terebinthum Pharan.

CiU£e?linfolitudine.] In Hebræo eft 333130 ’7y,id eftfuprà uel iuxta aut uerfus folitudinem.Monfterus uertit,iuxtadcfertum,quemadmodum SU Tigurina.Et R.Shlomohlegit 3331313'7ïK,id efliU' xta defertum.PagninuSjfuper defertum.

vfg^ddfontemMiJj’dt.] Græcus HebræamuocemMifpatucrtit31egens,f7r/Tww»gt;’^(lt;'w«^«'»'fi‘‘i eft ad fontem iudicij. Pagninus, Tigurina 8i Monfterus legunt, ad En Mifpat. Sonat autem'l'y fonrem Si oculum.Qiioniam dubium eft, quid uati debcat, uoluerunt ifti Hebræas uoccs retinerc.

Et pereuffèrunt omnem regionem Amdlecbitdrum. ] Græcus habet 'srauTXf «r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eH O”

mnesprinapes Amalechitarum. Pro ’'ç’pisyn n3W ^3, uidetur legiflè isbisyn quot;311’ ’73,idcftoinwl principes Amalcft.

VdUis dutem Sylueïlris hdbebdt puteoi multos bituminis. ] In Hebræo eft 3130 n3K3 03X3, id eft putei pu tei bituminis. Pagninus legit,plena erat puteis cæmenti. Tigurina fie, Abundabat foueis argillofo

Tuleruntdutem omnemfubüdntidin Sodo.] Græca ucrfio habet quædam, quæ non funtin Hcbrio-Sicenim legit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jls Tint à^avlip.,LMi7S^lt;!vó(.ifvdcu' t’k) iTtTm/j 'usxcfap' deMiiup «al

eft,/Ca:perunt autcmmontana,amp;diripucrunt omnem equitatum Sodomorumamp; Gomor.Quod in Hebræo eft n’33,id eft fubftantia,uertit equitatum.Error ex eo eft,quód fine pundfis ifSI legitpro «133, quæ uox Ipecicm quandam equorum fignificat. Et tarnen iibi de fubftantia Loth eadem uoxin Hebræo ponitur,uertit non -r’ii) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eftequitatum, fed ivi) xTniaKivhtJ, id eft apparatum,fupdle-.

Proponitiirà Mofehiftoriabellica de qiiibufdam regibus, haudpropterccmendandiim illoruft' dtum,fed propter celebrandü opus Abrahæ,qno de infequentibiis eft memoraturus.Sunt aiit IiiftoA® Pdrs primd. Jjuius narrationis tres partes.Prima fummatim meminit,fufceptutn fuifle bellum ab Orientalibusqui-bufdâ regibus aduerfus reges quinqj ciuitatum Sodomæ, Gomorrhæ, Adamæ,2cboym,ôt Belæ.Pro-P ter fidë hiftori» Si tenus belli amp;nbsp;nomina utriuf^ partis regum exprimit. Ad têpus pertinet qd dic/f, Faftian

A Idilurn iniHo (empöre. ] Q^iemadmodum in Icftione memini, uidctiir Mofes loqiii de tempore quod diuifîoncm Loth Abraha: aliquanto póft fcciitiim eft. Etenim eiienit hoc belhim cum Abram iain non fokim habitaret in Hebron, fed foederis quoqg amicitiam cum Mamre, Efchol amp;nbsp;Aner,eius re gionis dominiscontraxifl'et.

VtAmraphelrexScnttMr^amp;'c,] Regiim Orientalium nomina præmittir, amp;nbsp;Chronographiscpro-fopograpliiam fiibijcit.Hic Amraphel, finefuerit ipfe Nimrod,quod nonnulli purant,fine illius fuceef- uel for,omnino rex Babylonia: fuit, quæ hic Sinear uocatur, de qua uoce amp;nbsp;fuprà in hiftoria de turre Ba- ' bdfiifta eft mctio.Et Chald.iiitcrpres uertitjVa^T Ks’y'öDjid eft,rcx Babel nominatur hie prior, pro-ptcrea quod potentior fuit reliquis. ?irioch rex Elafar hand conftat quis fuerit. Arbitrantur nonnul li Elfaram fuilfe oppidum Syriæ,cuius rex fuerit Arioch. nbsp;Kcdarlaomer rex Elamitarum. Hunc di-

ciintfuiiferegem Perfiæ.Elamitæ ab Elam funtfi'lio Sem. Et Thidalrex Gentium. Alq putät huius popiilum ftiilTe ex multis nationibus coll€(flü,idco£p uocari amp;nbsp;ciuitatê regni cius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ilhid. Regem

Gentium,fic legitiir in TV'«’Altj fentiunt cum impcrafte gentibus ad mare mediterraneü ha-bitantibus,amp;l occupalfc Ciliciamôf alias uicinas regiones. Chald. ucrtitTI^TayT tlt;3''7T3, id eft regem populoriim,propterea forfan, quod regnum habcretpopulofum, quo fenfu regem Scotiaeregem uo-cant popiilorum,ucl quod non uni tantum, fed multis populis imperarer. nbsp;nbsp;Hos quatuor reges bel

lum moiiifle feribit aduerfus reges Sodoma’,Gomorrha’,Adamæ, Zeboym amp;nbsp;Bela’,ponit^ priorum quatuor nomina : quinrum ueró duntaxat regem Be'ae uocat, tacito illius nomine, quod fufpicor fdquot; lt;kum elfe propterea qudd oppidum Bela exiguum fuit,unde amp;nbsp;Zoara, id eft parua ciuiras uocabatur. quare non fuit tanta regis huius exiftimatio, quanta alioriim quatuor. Pertinent ifta ad prima partem liuius hiftoriæ, quo ctiam referendum eftquod dicit, Omnes hi couenerunt in uallem Sylueftrem,uel falinarum,quæ mine eft marc falis. Hic cft lacus Afphaltites,id cft bituminis : alias, mare mortuum, ucl mare falfiim.Colledus eft hic lacus poft incendium Sodomorum i n ea ualle, quae antea plena crat uel falinis, ne l fofsis argillofis,ucl utriftp. Qiidd fi illic falinæ fuerunt,in promptu ratio cft, quare ftagnum liot falfiim exiftatjcum fit non mare, fed lacus haud adeô magnus. de quo lofephum uide de bello lu-daicolibros.capite

DKodecim cniin amis feruierant Kedarlaoiner, tertiodecimo anno rebeUarunt illi.'lgitta' euartodecimo ‘imouemtKedarlMmercr, reges qui erantcumeo.'i Habcntifta n:A7i)Àc;gt;-;ar^,amp;ad fecundam narratio-B nis huius partem pertinent. Afsignatur caufa belli huius, dcfedlio ac rebellio regum Sodom. Gomor.

Ada.Scbo.amp; Belæ. 111a dcclaratur per id quod dicir,Duodecim enim annis feruierant Kedarlaomer,amp; tertiodecimo anno‘'‘l3‘a, id cftrcbellarunr. Exprimuntur duo. Vnum, quis fuerit expedirionis huius belücæ author, uidclicct Kedarlaomcr,cui CîEteri tres reges auxilia tulerunr. Alterum,unde orra fit huius belli caufa : ex eo uidclicet qudd quintp nominari reges cum annos «. tributarq fiiiflent Kedarlao-mer,anno tredecimo rebeUarunt. Vnius anni rebellionem no tulit Kedarlaomer,fed mox anno fequen-tiquartodccimo adiumftis uicinis regibus ad ulcifccndiira prorupit.

^percujlerunCRaphaimin Aiiaroth Clt;tnMiw.]Hæceft tertia pars huius hiftoriac continens ca quac hinc ad fadiim Abralia: ufqj mcmorantur,quibus belli huius euentus Si fortuna deferibirur. Primùm re-«nfenturfex populià regibus Orientalibus percufsi,Raphaim uidclicet,Zu2im,Acmim,Chorræi,A- Chaïdaic.tiatifi uialechita: Amorræi. Raphaim fuerc gigantes uel magiftratum gerentes,uel alias propterea fic di *'“13quot;'3, id eüfor ^ti) qudd cflent ueluti feruatores ac curatorcs fuorum. Zuzim funt robufti, Acmim terribiles, Chp- teSt rim nobiles ac principes,qudd illi albis folerent ueftiri.Nam 3^X1 album fignificat.Hieron.fic; Chorrei dt foraminibus,quos uocant Troglodytas. Amalehitæ amp;nbsp;Amorrei nota funt nomina, ueriim an lu quos Mofes hic recenfet,tum cîi ifta gcrerctur hifce nominibus fint uocatijincertü cft.folet enim Mofes fæpcnuraero amp;nbsp;loca amp;nbsp;genres illis uocarc nominibus quibus appellabantur cum ifta fcriberct. Afta-roth Carnaim terra Gigantum eft,inquit Hieron. quondam in fupercilio Sodomorum, quos interfe-cit Kcdarlaomer. Sunt hodie quoep duo caftclla in Baranea hoc uocabiilo, noué inter fe milliaribus fe-parata inter Adarâ Si. Abilam ciuitates.Et alio in loco, Carnaim Aftaroth,inquit,nunc uicus cft grandis in angulo Batancæ, dd appellatur Caruxa,trans fluenta lordanisrtradunti:^ fuifle ibi domum lob. HamiiclutHieron.legir,Hom,quis locus fuerit, nô iniienio. Vicinus tamë dubio procul fuir. Aftaroth Carnaim. Saiie ciuitas antiqua fuir,inquit Hieron.in qua habitarüt Ommeiffic uocar Acmim) gens ualida,fupcrregionem Sodomæ, quâexcidit Chodorlaomer. Seir mons in terra Edom eft,in qua habitamt fno temporeEfau,à quo,qudd pilofus cifeLmons ifte Scir,id cft pilofi,nomen accepit. nbsp;nbsp;Pha

tan noms locus eft.Niim.ij.Pcr hunciter feceruntftlii lfrael,cum de monte Syna caftra mouiftènt.Eft trans Arabiam contra auftralcm pl3gam,amp; diftat ab Aula contra Orientem itinere trium dieru. Ca deSjinquit Hieron. ubi fons eft iudicij, amp;nbsp;Cadesbarne in deferto,quæ côiungitur ciuitati Petra; in Ara-bia.lbi occiibiiit Maria,Si Mofes rupe pereufla aquam fitienri populo dcdit.Alonftratur ibidem iifep in ptæfentem dicm fcpiilchrum Mariæ.Sed 8^ principes AmalcR ibi à Kcdarlaomer cæfi funt. Hazazon Thamar.ln hac,inquit Hicron.habitabanr aliquando Amorræhqiios interfccit Kcdarlaomer iuxta cre mum KadeS.lnterpretantur autem nonnulh Hazazon Thamar,urbcm palmarum, eo qudd Thamar palmamfignificat.Chaldxus iuterpres habet *'33 rys» id eft Engadi. Qiiare autem reges Orienta-

340 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G F N E s I Aï

JcS cum bcllum Sodomîtîs Gomorrheis mouifTenr, uicinos iiloru Rapïiaim în Aßaroth €lt;•)!!• ■quot;gt; amp;nbsp;Zuzim,amp; Aetnim,5C Chorcos in montanis Scir, amp;nbsp;Amakdiiras óó Amorræos pcrcufici iiitpi i' quani cum Sodomitis confligcrenf, non cft à Aïofe cxprcfllim Miilfæponiint fflc Iniiuî rciéonitciU’’ ræ.Mihi res incerta uidctur,quicquamliicftatuere,tacentibus liiftoi-qs.

Deinde mcmoratiir,quomodo etiam quinq) reges Sodomoru,Gomorrli. Adamæ,2fboym,amp;'E'' la in eo bello perciifsi ceciderint.Etegrcfsi funf,inquir,rcx Sodomori!m,amp; rca Gomorrha:, amp;r€X.A' damæjiSCc.amp;duxernnt aciem contra eos in aallc Sylueftri.Supra dixit eos coiigregatos fuiiTc in liailn” Sylueftrem.Hic dicit eos efTc cgrefTos ad pugnandum, amp;nbsp;in iiailc Sykieftri aciem cctra Oricr.talcsdu« xifl'e.Ergo turn demum in cam nallcm côuencrunt,cum audi/Tent Orientales cafis uicinis fe quoqjiW' peterCjUt quod fiiprà didlum eft,per anricipationem fit dieflum.

Illud.Valiis autem Sylueftris habebat muitos puteos bituminis, topographiam habet,qua fignift* tur,qua fint induftria ufi Sodomitac,iit hoftem loco difficiii adorirentiir, in quo difficilis illi amp;periedo liiSjtanquam eius loci ignaro SC infueto,fucurus eilet confli(ftus.

Tandem cuentum belli cxprimit dicens.Itaqj rex Sodomorum Si. Gomorrhx terga uerterunt,«^'*' derunt^p ibi. Sic. fortuna belli aliter cecidir, quam Sodomitr fperauerant. licet pugnandtiin diitl'û*'' loco iniquiore, impetum tarnen illius non fuftinuerunt homines delicari ac mollcs,quarc nonfinipto ter cæfijfed terga uerriire,ac fie carfi memorantur.

Tulcrunt autem omnem fubftantiam Sodomorum Gomorrheorum, amp;fc. AndefpoIijswWquot;® intelügendum, quæ poft fugam Sodomorft in caftris repcrtrunt,uel quôd ipfas etiam ciuitatcsfintdcgt;-pr!cdati,non fatis eft cxpreftiim. Verofimile eftjdil’cefsifiê il los ciuitatibiis profligatorû inraftis. QP’“ quamrurfus diuerfam opinionem gigncreuidctiir,que)dnonfoliim fubftantiam Sodomorum,Icd^é mulieres fecum abduxifie fcribuntur,ficut infrà uidebimus.Si mulieres Si omnem fubftantiam aepûp* lum abduxerunt, poteft elfe conieeflura quôd ciuirates pereufiorum deprardati fint ac de populafi.

Nec non Si Loth amp;nbsp;fubftantià eius. Memiutt huiiis propter fequentia, quorum gratia belli ftonam narrare uoluit.

Haudprætcr rationcfnerit,lî quxrat quifquam, qua'nam de canfa Mofes bellum hocgentiirniiquot;’' eUiCit ham: O- piarum, à uera unius Dei religionc prorfus alienarum, uerbis tam multis amp;nbsp;fie accurate confedl’^’^ iioiueritjur uix alià quampiâ hiftoriâ diligentius fit profecutus.Cogit diliges leclorintercadû hiliofi* j lgt;i toi 14 tam uo profopographias,arithmographias,topographias Si phomographias legir, cogirarewühju iumt fujC con- uulgarcfubefletanta; diiigctiæcaufam. Ccmuniterfic fenril, uoluilfe Alofen iftatamfiifeïC^^'^S'quot; liripcre, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ecmemorare ,pprer illuftrandü amp;amplificandü fadïü Abrahæ,quod mox crat fubic(finrus.Q!l'’'^’

dxunt,aliquid,fcd meo iudicio,non plcn? quod res eft dicût. Hærentin particulari, amp;nbsp;nóde totopfi^ pofito Mofis cogitant.Scripfit ifta Alofcs,cum Ifiaelcm in terram Canaan fccundum promißiontSF* tribus fadlas introducendum fufcepiflet. Erat ea res in oculis carnis impolsibilis, Si populusipft uehe inenter hxfitabat,ggt; fide nondu efièt cöfi'rmatus. Hue accede bat, quód cxploratores e deferto ad confiderandum terra mifsi, cum rcuetfi cfTenr animos populiccnfternatos ac dciciflos reddebant dl cenreS,habere teiTam illam cultoies fertifsimos, urbes grades ac muratas, uidilTe fe ibi ftirptm EnaA Amalcch habitare in meridie, Ethxos amp;nbsp;Icbuficos Si Amorrazos in moiitanis, Cananscos iuxtamïtt Si circa fluenta lordanis.Popiilurn ten x elle ftarura Gigantea.fieri non pcfl'e utexpellatiir. Comnx’

. dumigitur,cum in hiftoriâ hanc propter memoranda Abrahx fada incidifict,uoliut caufx,qu2gt;'’^‘*quot; miniftrabatjhoc padlo ftruire,iit cædes fortifsimorü populorum,gigantum,2iizim, Aeniim, Cherto rum, Amorrha;orü,Atnaicchitarü, Si Sodomorü in ipfa illorum terra a quatuor OricntalibusregibuS fadtas ram fufc ac diligenter cxpcncre t, quo llraelem adinoncrct, qua'm facile' fit DominogenKSiW' pias quantumuis robuftas quibus uoluerit preterendas Si extirpandas dare. Sic meminit SodomitaS tuifie malos Si peccatores Domino ualdc. Sic nominatim robuftas genres caefas expreftit,fieadiecif* quatuor regibus quinq; fuific pcrcufibreS.Et hue illud potifsimü facit,quod de Abrahamo ccmemoi* rurus eft,qîi,ocûfrecentis dccc amp;nbsp;odlo uiris Orientales illos reges iam uidfores perculferit acprofüg^ rit. Om nia hazeferuiebât fidei populo ifi aelis facienda:,nö elle rem adeó difficilem, ficuti uidebat, tes terra: promdfx expellcrc amp;nbsp;excidere,modc) à fide promifsionü Dei nödeficerent. Ad Iiiincfcopuni arbitrorlpcdfafiê Alofen,cum bellum hoc Orientalium tam eft diligenter profequutiis.

Antic^tt^ futù PaSiitm cß: autem in iUo t empor e.JVidetur hiftoriâ: huius narratio prorfus eflê ieiuna ac fteriliS; Verum lellorû ftmat ac fi diligenter infpiciarur,habct plerarp baud indigna qua: confiderentur. Principio chronograpliia,qi* rcgnàdi libidini ftatim initio ponitur, admonetquàm antiquæfinr bellorum furix.Videmus eas ccxuaselfc tyrannidi cognata. ac regnandi libidmi.Peructuftû eft utrunep malum. Audimus hic nomina pariter amp;’ Bella rrgü.Qiiain-primum cccpir potentia regum,mox cognatus accefsit bellandi furor, qui pro natura mali fubir.de ma gis ac magis fadfus eft indomitus amp;nbsp;omnibus gentibus catholicusQuare nemo cordatiiS admirab' tur, quôd poftremis iftis tcmporibus bellica crudelitas etiam inter Chriftiani iiomiiiis prcftflorüfc cretiit in iminenfum.

Vt Amraphel rex Sennaar, Oquot; Arioch rex Jila/ar, çr Kedariacmer rex Blamitarîi, er Thidalrex Gertin-) Anianiquot;

A Animadiierrendum cft in ifto regiim catalogo, quomodo cocpcrint régna, SC qiiæ fuerint regum cn m primordia,tum incrcmenta. Amraplul rex Scnnaar,inqinr.Sennaar aüt Babtl tft prima cinitas poft diluuiüjin qua exorta tft prima tyrannis.Sic inirió fna: qiiifq; ciuitatis magiftranis.rcx trat. Taks trant priini regts.Hinc legimus,rcx Scnnaar,rex EIlafar,rtx Sodomïr,rex Gomorrb!r,rtX Aduma:, amp;c.ita ut amp;nbsp;Belte paruæ ciuitatis gnbernator rcx fit diiflus. Deinde ctrperunt ciuitatum regts per occafio-nem amplificarc amp;nbsp;extendcre dominiorum fuorum pomcria, ex regibus cinitatum fieri reges integra: alicuius gentis. Sic kgimus liic Kcdarlaömer iiocari regem Elamitarnm. Tales trant reges Am-monitarum,rcges Moabitariim,reges Itrael,amp;lc. Tcrtit),quoniam nullus certus eft ambitionis finis, cœpit regnandi libido ad plures populoS extendi, fie ut rex unus non iam uni tantum ciuitati, aut uni genti,fedpluribus ctiam populis amp;nbsp;nationibus impcraret.Talis fuir Tliidalrex Goym,id eft gentium acpopuIorum.Talis etiâ fuit rex Kedarlaomcr, qui frena tributi Sodomitis ac uicinis alijs ciuitatibus impofiiit.Taleseuaferuntreges Babel,reges Afiyriorum,reges Græcoriini,reges Pcrfarü,acreges Ro nianoriim,qui multis populis dominio fiio fubietflis perinde imperiorum fines propagarünt,ac fi toti prorfuseflent orbi imperaturi. Tarn uidelicet infatiabilis eft in corde Inimano regnandi ac dominandi libido,ut perpetud plus ultra' moriantur,quotqiiot lioc morbo laborant. Et Epifeoporum bscc fuerüc primordia,ut initio unius ciuitatis parcEcuS, EpifcOpiiS efict. Poftca crefeente Cliriftianifmo, Creuite-tiamEpilcopalis ambitio,5d duabus,tribus,6^c.ciuitatibus unus præefict Epifcopus.Tandem integræ regiones uni fubiedlæfunt Epifcopo.'immd Rom. Epiieopus ad rotins Chriftiani orbis monepifcopl tum afpirauit.

OBSERVAT lÔIIÏ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

^Jnirentbelluincontrii Berd regem SodoinoruitijCrc.] Quiconfiderar.tlocorum acregîonum diftantiam, ffgt;defc/jâ régnât eolligunt a Perfia unde Kedarlaomer,amp; «à Sennaar unde Amraphclcxpeditionë mouit, ad Sodomiras dicupiditM. ufç milliariafupra ducenra.Qiia in rc admonemur,primum qnàm fit indefefla rcgnâdi cupiditas, qua tam remota: genres tyrannica uiolentia impetuntur. Confimilis furor erat, quo Romani olim fangui-

netotins orbis regni fui fines in infinitum extendere moliebârur,amp;quo iam feculis aliquot Tiircorum Solet Dominiii Imperatoresrapiuntur. Deinde quomodo folcat Deus magnos,porenrcs ac dilutes populos per nà gëtibui è Iwgiti tioncs clonginquo cuocatas humiliate ac uaftationi tradere: id quod fe fadturum Ifraelitis fsepenume quo uoeaiis ad ro comminatus eft,fipergerenr efie impernitenres ôCimmorigeri.Sic Deut.is.legiinus; Adduect Do- cafiigandu fuos minus fuper te geiitem magnam de longinquo,iSë de extremis terræ finibus,in fimilitudinê aquila; uo- utù

5 lands ciim impetii,cuius linguam intelligere non potcris,amp;fc.Qiiid Chriftianis regionibus accident ha ftenus,noriint illi quibus Turcicæ hiftoria: fiint cognita:;amp; quid expeébandum fit in pofterü, præfen-tiuntac præuident homines cordati, qui Eorruptioneni Chriftiani orbis inemcndabilem ac deplo-ratam confiderant.

Omnes hîco/iueneruntinuaHem Siddim,qu£ nunc edi mare falii.] Multa funt fiagna, multi lacus, quibus De diagnii multæualles nfibiis humanis accommoda: occupantur. Quamuis autem uerofimile fit magnam illo- aquaruiiu rum parteprimordia fua accepifië ti diluuio, uidemus ramen hoc loco proprer peccata incojarum iial-lem agrorum cultorum acfcrtilium ad exemplum iræôë ultionis diuina: commutatameficinlacum falfum ÿaeerbu. Qiiare nemo glorietur plus æquo de loci alicuius ferrilitatc, quàdo per poteutiâ Dci, ficxacerberur,quod irriguum eft,in fummam aridirarcm : quod fertile,in fterilitatem ? quod culrum ïmœnum cft,infolitudinem;quod habitabile,in ftagnuni nullis ufibiis accommodum propter periier-lîtatcm hominum peruerti poteft.

'DtioiecinianmiferuierdntKedarldomer,CTtredecimoamiorcbellartintilli.'i Qiiimundum etimicorum tudicîo Dei pet: fine prouidenria Dei non gubernari, fed temerc' fern pUtanr, in huiufmodi hiftcrijs gentilium nihil nifi cdtoretferuitidî cafusluimanarum return uarios,incertos amp;nbsp;inftabiles confiderant. Nos ueró,qui ur mundum uniuer- fubijeiuttcur, fum uerbo Dei conditu credimus,ita diuina etiam bonitate, fapicnria,pcrcntia, prouidentia, iufticia amp;nbsp;difpofitionenonfolumres populi Dei,fidelium amp;cle(fi:orum,fcd amp;nbsp;totius mundiftatü,uitä,amp; omnia gubernari non dubitamus,in hiftorqs return humanarum cum fa cris rum prophanis ciirfum iudicioru Dcipeccarafilioru liominû quorumcücp punientis ôfcaftigaiitis obferuare debemus. Qiiodiraqj prx-fenremlocum concernit, uidemus exemplum iudieij Dei, quo propter impictatem amp;nbsp;corruptionein üiræ reges acgenres unius hominis tyrannidi fubqciuntur . Sic reges Sodcmorum,Gomor. Adan æ, 2cboym,amp;l Belælibertäre uita:, qua fuerant ad infandam mollicicm amp;nbsp;uitsc corrupticnem abuli pn-uanit,di tanquä indignos libcrrate feruiruti Kedarlaomer fiibiecir.plane' indigni fuut qui liber? uiuanr, nedum imperent,qui delicijs carnis immerfi, ferui funt omnis generis uitiorum ac facinorii fa(Hi,qua-les diibio procul Sodomita: ifti cum uicinis fuis crant.

Simulordiiiem diuinæcaftigationis obferuemus.Qiiatcnus ex hiftorrjs hifeefacris colligerc licet,ap Qrdo diuind: Cif paret Deiim gentem Sodomotu ob id primiim feruiruti fubiecifie, ut humiiiata erncndarctur. Vetiirrt {ligdtiouiSt qiiàtnincinendabiles mau(ërint,ex eo facile'iiquer,quod fuprà ditfiü eft; Etant Sodomitæmaliamp; pcc-catores Domino ualde.Maliciâ iliorü lëruitutis iugum haudquaquâ emendauir, fed in ipfa feruitute in Itudqs maliciæ amp;nbsp;grauiftimis fceleribüS incortîgibilirer perrexctüf.Qiiapropter iuftifsimo iudicio Dei fafti eft ut grauion flagello c«derëtur,uaftarcntur amp;nbsp;attcrerérmyid quod illis bellica hac clade cotigir,

qua per Kedarlaomcr cæfî funt, fpoiiati, ac iiaftati. Sic audla illorii malicia,grauior?pofeebatid idno-«is feueritate m.Tandem ueró,quDniam ne fic quidem à nefandis fceleribus abftinebant.fcd ad ipfa nt-fariæ turpitudinis faftigia afeendebant, ccclefti funt incendio prorfus deleti, quemadmodum infra«-pire IS,uidebimiis. Admonemur hoc exemplo, quid expedlandumfir noftro feculo, inquo malieia iioftra amp;nbsp;catholica coiTuptio ram abeft ut cmendetur, lit per ipfa etiam flagella fcruitiitis,famis,peftiJ amp;nbsp;bellorum qiiotidic pergat, amp;nbsp;fubinde magis ac magis inualefcar.

Et tredeciino ctnnoyWiJMt^ebeüartmt.'i Vide hic expreffum ingeniiim carcat ac deprauatæ carnis.Libffquot; rarem retinere neqiiiuerant hornine« molies amp;nbsp;corrupti: amp;nbsp;ramen cum ferui efiènr fadïi, neç ftruitiinJ poterant efie patientes. Sic comparati funt homines molies amp;nbsp;luxui dediti. Necimperium rctiiicrc,iiti. iugura feruituris ferre pofl'unt.

Deinde obJerua quomodo ad impatientiam ieruitutis acceflirit rebellandi temeriras. Conabantut iugiim feruitutis excutere. Via ad libertärem erat per fpiritum humilitatis Sfemendarionem iiirar.Hanu nec feiebanr, nec admoniri per Lotiim ingredi fiiftinebanr, fed per defedtionis amp;nbsp;rebellionis ttmrriB-rem ad amiflæ libel taris recuperatione fine poenitentia contendebant. Non exprefsit Mofes rebellioniS huius caufas. Veriim fi confideies iiipercihum regum ac principiim, quibus grauifsimiim eftferuitutii ferre iugiim, amp;nbsp;ingenium carnis bene faginata: ac delicijs dehbutac, quàm ilia fit prona ad rtbdbn-dum, fatis opinor pater, qiiibitsde caufis Sodomira: ad confilia rebellionis peruenerint. Intirrao^ fcrua iudicium Dei,quo impij cum tempeftiuum eft ut punianfur,ficexcæcantur, utmalumfihil' pfis concilient.

OBSERVATÏÛ VI.

ïgitur (fuetrtodecima dimo uenit Keddrltiomer,ey reges qui erlt;tnt cum co.] Cogitàhdilm hie eft de ingf®’ regum. Vtrinqj habentur rcges.Ilii deficiiint ac rebellant,ifti rebellionem ulcifci feftinanr.EiufdemstiK nil eft, nolle fa iiire, amp;: non pofic fubiedforum ferre defedfion'em. Reges Sodomoriim poftduodecim annoriim feruitutem defcccrant : Rex Kedaria. inox magnis fefe iiiribiis ad ultionem derebelhbuSfu-^ mendam parat Sf accingir. Vtriinij regibus pro fumma habetur ignominia, feruircuidelicet,'S-'F’'’ fubditorum deftdiioncm. Tantaineft magnatibus regnandi ac dominandi cupiditas. Semiramis nt“' lier uf .jueadt d defedtionis erat impatiens, ut ad primft Babylonicæ defrdlionis fignificationem,

capitis nondum plene coenpofito quamcelerrime' ad reprimendam rebellionem properaret.

Deinde in eo,quód Kedarlaomcr non foliis contra defe^tores ac rebelles accingitur,fcdamp;treuboi gumdduerfusre fibi reges adiutigit, qùorü uiribus fuffultiK, ultionem de rebellibiis fumar, exemplum eft,in beiies. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dura ludemus, quàm procliue fit rcgibiis, ut muriiis auxilijs aduerfus eos qui imperij iugum

danr, lefe iuuent inuictm, non quod fic finr animati, ut alter alterius beneuelir gloria; óf imperio ; le« quod exempla rebellionis tanquam imperijs ipfisrum periculofa óf noxia, aduerfus quemeun? edan-tar,omnium minime ferenda efie iudiccnt.Metuitenim quifej? nefiimpunc'fit uicini regni populo ._ge fuo deficere, idem fibi qiioep paulopdft accidat. Hine eft ilia potentum confpiratio contra res óf rebelles,cuius exempla anno ifis.plerifij in locis Gcrmanias uidimiis, Veruni eft,non finitferm-die dcfeffioiu s ac rebelliones; at interea ciirandum eft potentibus,nc ui iniufta óf opprefsionc inferen-

reiida mentes fubditorum ad dcfeiflionis confilia impellant.

OBSERVATIO VII,

lElpercufferuntP.aiihdhninA^äroth Cdriuâm, er Horeos inmontibns Seir,çrc.'i In eo quod non foil So' domitscjled óC Raphaim,Hotei,Zuzim,Aemim,Amalccliitæ amp;nbsp;Amorrbæi cæfi finit per orientales hä fee reges, exemplum proponitur iudieij Dei. Erat hoc bellum fufeeptum propter defedoreS Sodoirn-fas, ramen iiicinægenres cacduntur ac uaftantur, priufqiiam clades ad defedores pcrueniat. Duh^ procul nihil fibi genres iliac timebant ab expeditione Orientalium regum, cum eflent alienià caufaM domitariim, adeoejt fecuri eranr,âf forfan nulla uicinorum fuorum commiferatione rangcbantiir.Ve-riimiiidicio Dei ficbat, iit ipfi cumprimis bellica clade adebruerentur. Pofiem noftri feculiexcnifl’ adferre in medium,ueri'im notiora funt,quam ur de illis quifquam fir admonendiis. Qiiotiefcur.qjaifi-dir,ut populus aliquis bello impetatur,cordati homines omnem abijeianr ieciirirarein,amp; cogitër, duin uicini flagello Dei uifitantur,facillimc' fieri poflejUt ipfi queejj pcccatorü pocnas dare cogantur,de®’'

turn Sodom Gomorr. 8Cc quot;regum adnumeramt, ut cu.uis legen« m promptu efle qneat, quo fth amp;

î quo ifti numero ad confliftum hune fmtprogrcfsr.SC tarnen pa«iculq^ banc exprimercuoluit amp;nbsp;mo nere,quatuor regeS effe cum quincç eongreffos. Non debemus exiftimare, effeboe temere pratter ratio uemadieftum.Siratio bumLroget«r,«trum credibibus fit quatuor reges de quinq,, uel qiunque de ^atu.rebtmosefieuiaori^f2^«^-^^

Konrtereo Mofes Orientales reges numero Wc pauciores ,ut ibi commemoraturus eft, Sodomi-m, Gomonb. Le.aim plmes effent numero,ab ilbs effe pereuffos,mtebigamtj eos non tarn buma-uisuirihus,q«ämiudicioDeieffeproftratos.Quareadmonemur,nedemultitudmepr^ uimfierinonpoteft,utperbanciudicioDeirefiftamus,immofiiratoDeomgr»antlxlla,mm«tudo tonÇçitantiumaàcertamennibilfaeitabud,quàmutmanieonfidentiaobcxcatifeeurioresreddamur, 81 tuùorecum ignominia pbireS eadamus 8t exdamur. Quodfibiftorix mfpreiantur, deprebendi po-tdtconngiffefrequentiuSjUt plures à pauciorrbus,quam pauei à plurtbus umecrentur, quamre omnx »w tuidtns diuinx ultlonis argumentum apparet.

OBSEKVATVO XI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xibikdltnimt'

VaUk lt;iulemSiaaimbdbcbutfojP«multlt;« bitrnnims. A Hoc potffslmumloco Sodomitte cumbofte con-v\t îutcï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c^y.\t^tv.sV\oftiL\vs ïuîofcis ÄYgvftofts ueWii-

tunxvnoîvs çüLK\\taïctuT«N ctvaui nftwX cScctïùt*N vdenwis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\\oc cxen\ç\ogt;^uen\^àïï\odù uuWa

tumuis magna multitudlue, ita nee u\lo aftu uifiores euadere pofl'e, c\uos rudieium dbün'X ultlonis ad tulnam 8t inietitum impelbt .Sodomitx in Idlpfum quodboftibus exitio futurum ludieabant,mfferl óC initlices inciderunt, St in tofsis fui ipforum tertitori\ perierum, Sie non folum mbil pr obeiunt aftutia fuabommes Oeo odibiles, St per Aitioni Aeftinatl, fed St in fuis ipforum foueis, in quas alios ruitur S putant prwet opiuionem perennt,ôt impletur quod diflum eft a pr opbeta, Ineidit rm plus in foueattr quamie0i.Ll alio inloeo'.Gomprebenduntur aftutr in aftutia fua.

ltitq;TexSoaoinorurn •S’TcxGomoirrbÆ terguuerterimtjCeciacrutqiibi.ATiupltxinbcbo CaAenAlmodus Tutpb xtnbcTS.« elr.N mn eotum quiuirsb’.tr eertantes antrorfum eacAunturvaber eornm qui obuerfo terg^o per eutiunt. cudtudi gcuut. bftawtem obuerfto tergi,inAieium animipaucfa€ii ,8t eorAisufqneaAeo liqnelatl.i,utne nnltnm qurdemboftium Ittvcentium ferre ,neAummannm enm ilbs confer ere fnftrneat. \biboc aeeiAit,a—

gnoleeuAum eft brAicium Yfei. Nam Ale eor Aa fibornm bominnm nel confirmât in bello ,ntllv* quAalt;ttacpav?.AareAAit. b.xoAiuiccfimottrtio promittit Ifraeb ,ftnocemfnamanA'.at, qnoAcvrrv-

I worum imrurcoru.mipft\\s ter ^a ante, conf peplum eins nettere nein. InArsinvnboc'Dei turn potifsr-

mum relucctjcum plures coram paucis,5f alioqui fortes ac robufti terga obuertunt.

Nifrricordije Ef ^td rcmanfcrant,fugcrunt ad montcin. ] Ergo non ceciderunt omnes, fed feruatæ funt tx Ülis ahqi** Tiei efi^quod ali reliquiae. HabcS argumentum mifericordisc Dei, qua fieri foler ut in huiufmodi cladibiiS publkis non OUI euadunt. intereant in uniuerfum omnes,fed aliqiii euadant ac feruentur. V nde óf uulgo dicitur,Ej «f' hór gar erfch[agcn.Qiiod autem nonnulli euadunt,non eft hoc illarum iuftitiac óf innocentisc, fed ricordiac Dei tribuendum, qui ut iramfuam in illis qui CîEduntur,ita mifericordiam iiiijs qui enn®®®

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;declararefolet. Gloriamhanc mifericordi»Deinon debemusopinionehuman» iuftiriacobfcuraro

f£dagnofceretamfiiifreeosquielapfifuntdignosquicadereiir,qiiameos,qiiica;fipcnertinf. Qu^nJo Utilisitt nbsp;nbsp;nbsp;Deinde eogitandum hic eft, quando amp;nbsp;qiiibus iitilis fit fuga. Tribuit nonnullis quód ciim

fenfjfugeriiit ad montem. Qiiód feruati funt, tribiiendum quidem eft mifcricordiæ Dei: ucrumagquot;® fcendutrt iuxta eft nödebere eos quos mifericordia Deiferuare conftifuit’, negligere medium perqa®.

cuadant ac feruentur. Parum gloriæ eft in fuga, qua cum pugnandum fit pro patria, pedibiis falutip uatæ confulitur.Ea ignominia ferenda eft illis, qui per mifericordiam Dci dcladibus piiblicis piunrur.Vbi nulla fpes eft uidloria,fi locus fit fugae, meo iudicio, non folum utile eft, ut qui exfis teil' qms adluic fuperfunt,fi.igiant.amp; mifericordiam Dei ampledlantur,qua f£rucntur,fed amp;nbsp;nihil hahrU® fe iiihoncfti. Vir fugiens,inquit ille,denuo pugnabit. Qiiare plane'infaiium efie iudico,quod Germs”* milites nonnunquam ultpadeo turpe fibi fore iudicarent, fi rebus dcploratis fugerent,ut ad untin'O™' n£S,cum nulla fpes effet uiftoriæ,amp; ab hoftibus ctiam ad fugam pellicerentur,cert!c occumberewo”'’ qu.àm fuga elabi ac cæfis fupereffe maluerint.

fit utiliteit ïn eo, quod non ad ciuitates fuas,fed ad monte fugerunt,admoncmur quomodo accidere foleat)“* tnontiuin è clade utilior fit ad falutem noftram locus à Dco difpofitus, quantumuis alia's rigidus óf inama:nus,qu’^ betticafu^ienti~ deliciarum noftrarum fumptuofa palatia S( ciuitates humaua opera munitx.Inniimera tnortaliüiw' but. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lia bellicis cladibus pcrijffent, nifi montanis fuilfent prxfidqs feruata. Commoditatemiftanm'®*’*“'’

ontnem fMiintiainSodomoruin,^^ Go»torrheorunt,et uniuerfa ejut ad cibtm r^hostibui de errff,/fj-tt/jf.]Ezech.iö.uiderelicet,fuiireSodoraitasamp;Gomorrheos opulentos,ciimqiioHfubftaii' J ttinata. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;huius mundi, rum quod a^undantiam cibi attinebat. Vtraque ifta opulentia cefsit hoftibus

fors eorum eft, qui opes huius mundi coliigunt,^ perinde artj Sodomitaiciim ipfi uiiiantnilu’^''!®'’ num pauperibus amp;cgenis nonporrigunt, utopesf^as,tanquamallaritiælt;Slt;:Juxusraatcria^lhoft^' bus relinquantiS^ cum necefsitati proximorum libera eleeinoiyna confulere detrtdant, IiofteSacua' ftjtores fuos opulentos reddanr. Huius rei exempla in Germania queep noftra uidimus. Suntnonnul-Ixciuiratesinalqs quotp regionibus molles amp;nbsp;opulent», amp;nbsp;iuxta' immifericordescrgaconciutH“’* dubio procul fors ifta inanet,ut opes fuas hoftibus diiipiendas relinquanr.

peri' uec non cr Lotcr fubüantiam eiinfilitimfratris Abrahie,lt;^M babitabatiuSoJo,»is.]Admon«nurIiocllt;gt; cuUpt ex conta co,quantum fit periculi ex conuiófu impiorum, ubi iudicio Dei uifitantur. Iiiftus erat Lot.amp; alitnusa äuimpiorum. fcelefta Sodomitarum malitia,3lt; tarnen incidit cum fuis in rapinam hoftium,iX una cum alijsincapti* uitatemabducitur.Expeiffandum hoe eft pijs hominibus,dum inter malos uiuunr,utfimulcuinillbr' rum dilêriminibus reddanfur obnoxij. Sic multi lanefhi uiri cum populo Dei in captiuitatemfunts'’'!'* «fli, Danicl,Ezechi£l,Tobias,amp;c.

I« ipfa tdiloria Simul oblcrua,quomodo in ipfa nonnunquam uitftoria faciantimpq, quod poftca illiscedatint!® faciunt impif, tium. Qiiod fi Orientales ifti reges Lorum reliquifiênt intadlum, non Éiiflct Abrahac caufa illosirff' poilea ipjts ce^ iftandi amp;nbsp;cacdendi.Hoc erat abfconditum ab oculis ipforum.

E-cce unus qui euaferat,nunciauic Abram Ebrpo qui habitabatincon ualle Mamre Amorrei fi'atris Eichol fratris Ancr * Hi enimpcpig^' rant fœdus cum Abram. Qiiod cumaudiiîct Abram, captumuideli^t Lot;fratremiuum,numerauitexpeditos uernaculosiuos trecentosdt' cem Sc o(fto,SC periequu tus eft eos ufep Dan. Et diuifîs foerjs irr uit fupct eos node, percufsitq?cos,8c perièquutus eftuiep Soba, Phaniccni, quæeft adlæuam E3amafci, reduxitlt;^omnemfubftantiam,ScLotfriquot; trem fuum cum fubftantia illius, muliercs quoep 8c populuiUt

Huctduit Abra Etr^eo.] Gracca nerfio habet,,p Ebræo tw wffo^TÄ.i träsfluuiano,Hier.legit,träl!toriNi uerbü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tranfeüdi fignificationë habet,ôd Eber idc eft qd träs, uitra.uolût Abraliamü jsprcrcadiftii

Ebrrutn,id cft trnnfîrorcm.qnôd-uln à Eupbratem in Mcfopotamia natus,fniefto fluiiio in cas uenif fct regiones. Sic dicit Shloinoli ■vnin'iayTa iOy3.Cbryroftomus;Qiiia trans Eiipbrarcm domicilium habucratjdiftus eft transfluuialis. Et antea ctiam ab initio parentes ei hoe nomen indiderant, iam an-teafignificanteseum indcmigraturum.Vocatusenim eft Abram quia migraturus erat trans Eupbra tcm.Hæcillc.Per ignorantiam Ebrcæ lingusv putaiiit Abram per tlt; aleph idem efle quod ”»^3? per ain.

IiiconiwneMrfJjn'C.JIn Ebræo eft,N‘3‘i3‘)3n’7bt3.Graecus legit wfJr th JI^'vith jMi»;/^6p«.Illc pro conual le legit qiiercum,ôC uocem Mamre refert ad quercum.non ad uirum Amorreum. Qiiare fufpicor G rx eaeflecorrupta, amp;nbsp;tk i^ccp-S^ii pofitum pro ts . Nam Ebrxa fatis manifefte indicant, cfTe Iiiiiic Mamreuerum Amorreum . At Græca Icólio facit uocem Amorrei nomen non gentile, fed proprium, Hieron. fic annotat hocloco:Qiiodait, Apiidqucrcum ATamre Amorrxi, melius in Hebiæo legimuSjApud quercum Alamre Amorræi fratris Efchol,amp; fratris non EunanjUt Septuaginta tranftii-lerunt,fedAnermtoftenderet ATamre Efchol Aner Amorrhacosatep germanosfociosfuiileA-brahz.Harc Hieron.

Hlcnimpepigmtitfccduicum A{irlt;on.]Relt;flc’ uerfum eft, nifi quod enim non eft’in Ebreo. Verba au-tem Ebræa fic habent mSH n'n3 ■'Vya nn\id eft,Et hi crane magiftri uel domiiii focderisAbrahx.Baa kliabrits,idcm hie eft atep uiri foederis.

KwuerdMif,]In Ebræo eft,-îVT,id eft,Etexpediuit.T’’'“3n.idem eft quod euaginauit.Ebræi exponunt hoc loco per T’ai,id eft,armauit.Sic uertit Pagninus,^ Chaldæus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

Bxpeditos uerndculosfuos. ] In Ebræo eft nx • Verbum l'On fignificat inftitucrc 8C imbucrc. Et O'i'Jn fumuntur pro domefticis amp;nbsp;candidaris, fine ad domefticam, fine ad aliam quampiam difcipli nam K inftitutionem, Pagniniis uertit puerosfuos. Chaldæus habet “'ni'ü’y’C?, id eft, adolefcentcs fuos. Tigiirina,exercitatos 8Cinftrudosfuos.

^tdiuifiifocijsirruitfuper cos noâe.]ln Ebræo fimplidtcr Iegitur,n?’'’7nn'''?y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuifit

fuper cos node.Pagninus uertit,Et diuifit fc fiiper eos nodle. ATonftcrus ; Et diuifus eft fupcr eos no-^t.Necfocijs,necirruit in Ebræo eft.

^cctiinit^quif«rf/’fr4t.]Manifeftus eft narrationis huius fenfus.Summa ilüus cft,percufsifte Abraba- Summit, mum Orientales illos reges, qui poft cædem Sodomitarum cum alfis captiuis ctiam Lotum abduxe-tant,d^rediixifieomncmfubftantiam,Lotum quoepamp;l mulieresamp;'populum. Partes huius fummæ Purtes, huit: prima,quid Abrahamum adfadtum boctam periculofum mouerit:fecunda,quibus uiribus prædi tus fiierit ; tertia, quo ufus fit ftratagematc. Ad primam partem pertinent ift.a ; Et uenit quidam qui niaferar,amp; nunciauit Abram Ebræo.Qiiod cum audiflet Abram,captum uidelicet Lot fratrem fuum. Significatiir £rgo,Abramutn per id fuifife motum ad infequendum SC percutiendum Orientales, quèd ïudilfet Lot fratrem fuum elfe captum amp;nbsp;abdiidum.Ineptiunt hic Iudæi,diccntes cum qui ad Abraba mumdecaptiiiitate Lotretulit, fuifle Og regem Bafan, qudd is euaferit, cum populiis ipfius cædere-tur.Vcnim quid opus eft iftiufmodi ineptijs^ Qiii Abrahamo de nepote fuo Lot niinciauit, uel ex do-mcfticisLot,uel ex uicinis Sodomx ciuibus ftiit,ut apparet,homo talis,cui nota fuerit cognatio amp;nbsp;pro piuquitas Abrahæamp; Lot,alioqui nunciafifetde clade Sodomorü magis Amorrcis amp;nbsp;Cananæis prin-dpibusquam Abrahæ, Adfecundam partem referendum cft,quod dicitcEt numerauit expeditos uer naciilos fuos trecctes decern amp;nbsp;oifto. Hæ uidelicet erät Abrahæ uires. Dines qiiidë erat non argcr.to

auro tantû,fed öf pecudü gregibus,amp; magno feruorü ac paftorü numero. Veriim quid facerent tre-Cent! uiti,collati tarn grandi hoftium exercitiii^Qiiod in Ebræo eft, domi fiiæ natos, pofitum eft ad di-fcrimencmptitioritm feruorum.Deinde amp;nbsp;quod dicit,Qiii habitabat in conualie ATamre Amorreifra-fris Efcholfratris Aner; Et hi pepigerant fccdus cum Abram, ad hanc fecundam partem pcrtinct. Nä propterca commémora tur,quocl illi quoqj copias fuas cum Abrahamo coniunxtrunt,ficut in calcc ca pitis huius patet. Qtiis fuerit illarum numerus,non eft .-i ATofe expreffum.Numerus enim jiS. pcrtinct addomefticos Abrahæ. Ad rertii partem pcrtinct quod dicit:Etperfcquutus eft cos ufq; Dan. Dan unuscftexfontibiislordanis.Eftibi uiculusetiäHicronymi tempore ficuocatiis, diftans quarto m hia hoi Paiicade. Et ditiifiis eft fupcr eos no(5te,amp;I percufsit eos,amp;; perfcquutus eft ufq; ad Hoba, quæ eft adlæuam Damafci.Hac igitiir eft ufus induftria,ut primiim diiiifis coptjs,deinde noclibirrucret in bo-fttm.Copias diuifit, quoniam boftes quoq; diuifim iacebant: amp;nbsp;nodtii irruit in illos, ut fefles amp;nbsp;fecu-ros obruerct,amp;l ex improuifa irruptionc confternatos amp;nbsp;confufos cæderct, id quod Si adiuuantc Do-mitio faftiim eft.

Etpercufsit eoS, inquit, amp;nbsp;perfcquutus eft ufque Hoba.Hoba tempore Hicronymi uillaeratba-hens accolas Ebræos,qui crcdetites in Chriftum,omnia Icgis præccpta cuftodiebant,amp; .a principe hæ-tcftosHebionitæuocabantur,R. Shlomoh dicit Hoba noneftë nomen loci, fed Dan iiocari Hoba, id eftculpam,proptereaquddfiitiirieftentibi peregrinicultus.Qiiæcft, inquit, ad læiift Damafci. Ergo perfcquutus eft eos ad terminos ufq; terræ Canaan. Reduxitep omnem fubftantiam,amp; Lot fratrem fimm cumfubftantia illius,mulicres quoep amp;nbsp;popubim. Hoc fcilicct agcbat,ut præda bofti criperetiir. i Significatur

34Ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GENE SI Ä

Significatur fuiffe hoftcs uf^adcó pcrciilfos t iit rclidla pra?dafakitf fiia;fuga præûipiti confincrtn'.

A«rc^iè fdflunt Hipcpigerantfahi cum Abram. ] Erant tres illi uiri Amorrhci alicni a fi'de Abralix. QuæritiiriKHfgt; fit db Abrdbdo, quid fit de eo fentiendum, quod Abram fcrdus iiiijt cum liominibus diuerfa; fidci, falt;ff urn ne fif Iioc-''!’ cjitod fadui inijt illo licite’ uel illicite.Si dixcrimus nihil hie fadlum efie ab Abrahamo, quod fit illicitum, obijcicturlO' cum uiris Amor eus Deut.r.ubi fie pofteris Abrahætanquam populo Dcipiæceptiiinefl'elegimus.’Cuinintroduxcfi' raii, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te Dus Deus tuns in terra qua pofiëfluriis ingredieris, amp;nbsp;delcucrit genres multas corä tCjEtlixui”)^

Gergeza’ü, amp;nbsp;Amorrharu, amp;nbsp;Chananæü 8(. Euæü 8i. lebufæüjfeptem^gentcs 8Cc. non inibisciieisfa' | dus.Ergo UDlutas Domini nöcrat,ut pij feedus inirent en impijs, fideles euminfidelibus, conirivdifquot; cum alieniSjChananæis amp;nbsp;Amorrhæis,iS^c. Abram aut plus cratjfidclis, SC Deo coniunftiis; Amo''' rhei ifti ueró impii,infideles,amp;f alieni à Deo. Videtur itaep focdiis hoe Abrahæ cum Amorrarisfinfleilquot; lieitum. Acceditamp; illud. Terra illa in qua habitabant Amorrheiifti, trat à Deo data Abraliæ. Ex ilk profligandi extirpandi erant Amorrhei. Qiiare hoe quoqj nomine non trat incundumfœdiiscui^ Amorrha?is,qucmadmodum nee cum CananæiSjPherezæiSjôfe. Siceiiim ad Gabaonitas dixeruntH' raclitæ.'Ne forte' in terra quæ nobis forte debetur ha bite tis, ôeT non pofsimus fccdiis mire iiobifcumlo fue 9. At Amorrei trti quoqj in terra habitabant, quæ Abrahæ ac pofteris eins forte d.bcbatur.Noiidt'' bebarigitur cum illis foederis inircfocietatcm.

Amorrhci Refpondendum eft. Primiim, Amorræi ifti licet non eflent cius fidci qua crat Abram, baud ramen dem Abrdha: no nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidem ac cultum blafphemabant SC pcrfcquebantur,ahoqui nullum cum illis fcrdus pepigd-

bldfphemdbdut. lët.Qtiantum iierd dilcriminus fit inter errantem in fide,8lt; eum qui non folum errat,fed «St lioftiseftue ritaris acblafphemus aduerfus Deum,quis non uidet^

Abra faeduihoc Deinde, non Abram,fcdipfifoedus hoc primiambiuerunr. Videbant AbrahamiimelTenonfoliin' non ambtuit. potentem, fed Äf fingulahter à Deo benedidbum. Licet hoe non fit à Abofc in pi æfenti liiftoriaexpref-fiim,infra' ramen cap.n.faris pater, quomodo principes terræ illius fccdus cum Abram cam uolueitint ob caufim inire, qudd animaduerterent eflecum illo Deum in omnibus quæ faciebat.id quodöf cap. 26.in liiftoria Ifaac uidere licet. Hoc genus autem foederis ncc illicitum crat ncc inconuciiiens Abrahæ, quod non ipfe quærebat, quo fccurus eifer, fed quod atnhicbatur à principibus terræ, proptcreaquód Deo grams ,Sf acceptus efie uidebatur. Talia erant focdcra, quæ Dauid Si Salomon cum Hitamrcge Tyri inilfe legunrur,qui «?^ ipfe diiierfæ fidei crat. Cedebant ifta focdera ad gloriam Dei,iKnihilincom j modabant fidelibus liominibus Abrahæ,lfaac,Iacob,Dauidi Si Salomoni.

No erdtdlicfUod nbsp;nbsp;Tertio, quod gentem Amorreorum Si reliquos terræ iftius ineolas concernit, non cratinhibituni

fraceptum Dei Abrahæ,quo minus focdera cum illis iungeret. Denitp nondum aderat tempus, quo de terra erant0-prohibeii! , nec pellendi,ut Ifraeli fob locus efler illam inhabirandi. Cu Ifraelitæ Gabaonihs dicereiitj Nc forte in terra tcmpiK erdtex.- quæ nobis forte debetur habiretis,«Slt;r non pofsimus focdus inire uobifcum,non trat amplius tempuspt pcllcndi Amor- regrinandi in terra Canaan,fcd illam hæreditariopofiidcndi. Diftmguamusigitur inter tempora pt' fcos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regrinarionis Si hæreditariæ poifefsionis, ne dum tempora confundimus, rebus etiam ipfis oblcuriia-

Horumitaque confiderationefan’s, opinor, manifeftum efthaudquaquam dcIiquiifeAbralia-mum, Ifaacum, lacobum, Dauidcm SiSolomoncm, quodfocdera pcpigeruntcuinliominibusdi-uerfæ fidei.

CdUtio, Interea tarnen nolim probarc, fi magiftratus fccuritatem in carnis brachic,'Sf non in Dominoquz rentes,exreroruin focdera ambianf,amp;rcum illis focietatein iunganr,quos fciunt hefte’sefl'c acpcriequn-torcs ueritatis Cliriftfac ffc uiucre,ut pala'm fit efie eos impios Si iudicio Dei obnoxios.Ob huiufmo di focdera reprehenfifunta' prophetis Dei Afarexludah 2.Paral.i6.amp;;fofaphatqucejjrexludali ».ft ral. 19. cui dicebat Hieii prophcta.Tmpio præbcs auxiiium. Si his qui oderunt Dominuni amicitiaiui*-gcris,iSfc.ItemrQi.iia habuifti focdus cum Ochofia,pcrcufsit Dominus opera tua 1. Par.lo. Afafodu^ pcpigeratcum regeSyriæalienoa' populo Dei,Iofaphat cum AchabiSC filioillius Ociiofia,regibu* lfraeiis,populi quidcm Dci,fed defertoris ac rebellis. Talia focdera probari non pcfiiint.

rit nonnunefudm Ef uniu (Jui eudferdt nunciduit Abra Bebrdo, qui habitdbdt in conuallc Kcmre Amorrei etc. ] Admonui ut meliore fortu in cxplanatione fuiffe hue hominem de domo Lot.Ea in re obfëruandum eft, fieri nonniinquamiudi' ndutdtur feruui cio Dei,ut meliore fortuna in rebus adueifis utatur feruns qiia'm hcrus. Hic fcriius cum hernsipfiusca qu.imherus. peretur 66 abduccretur, matins hoftium euafit. Qp^nto autem potior eft fortuna hominis liberiquam captiiii,tatito melius habebat hieferuus qua'm Lot ipfius hcrus.

Di/foftio Dei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde confideranda eft hic difpofitio Dci in co quod aliquis c’ domo Lot litereuafir, quideca-

lamitate herifuiad Alrrahaniumpatruum eiusreferret. Oportebarimpleri,quoddiuinitiis eratut per Abrahamum fieret dcftniatuin. Ad hoc propofitum feruiebatifteprofugus, licet ignaruseiletcoii-fid) Dei.Accidit I'.ocfrequenter, ut periculis eripiatui homo aliorum magisgratia qudin fua,idquod in p.'æfcnti uidemus liiftoria manifeftum. Voluntas Domini fait, ut lue feruns euadcret, perquemA-Ingeniîi uera;4- bra.11 ad Hbtrariduin Lotum excitarctur.

micitite, Tti tid,ij, ^«fugus rite no ad exuaneos,fcd ad Abrä fieri fui patriiu cucurrit,ilii^ de accepta calaminte lumciauit

nunciauit, exemplum eftjn quo ueræ uidemus amicitiæ ingeniü cxprcfTLimjquomodo ad illam în nc-ccfsitatibus confugiatur.Difccflerat Lot ab Abrahamo in pacc,propter nefcio quac iurgia,id quod om nino fimultatis cuiufdam uidebatiir habere fpeciem, amp;nbsp;inter paftores iitriufqj exorta fucrat difcordia. lamuerôjubiinhanccalamitatein cumfuis incidit Lot,ut poft csedein Sodomitariim cum reliquo populo amp;nbsp;uniuerfa fubftantia captiuiis abduccretiir, is qui de lcruis eins manus hoftium euaferat, ad A-brahamum hcrifiii patruum aduolar, ac captiuitatem illius nunciat. Hand fperabat futurum ut hofteS ab Abrahamo ca:derentur,amp; herus ipfius liberaretin^ed in malis illis hoc tantum agebat,ut Abram ca pto nepoti fuo condoleret, Si ut apiid hune in pofterum manerct. Sic omnis illa fimultas rebus mife-tehabentibuseuanuerat. Et Lot ipfe, fi euafiftet, ad neminem aliumquàm ad Abrahamum patruum fuiim confugiflet, atçp ita,quos opulentia feiunxeratjres triftes denud coiuunxifiènt.

Et hipepi^erantfoedus cum A5rlt;tm. ]ln tribus iftis fratribus,uiris AmorreiSjMamre, Efehol Si Aner rc ConfideTtinda in pcriimnir quædam, quorum gratia, quantumuis homines ethnici fuerint, Chriftiains hominibus e- tribu'S Amor.frtt xemplimceproponiqueant. Primiimobferuanda in illis uenitfraternaconiun6i:ioamp;concordia. Di- tribus. tionemquam habebant concorditer pofsidebant, Si fœdus cum Abrahamo unanimi confenfu pepige ErdternacoiKor tant. Deinde præclara trat in il lis humanitas, qua hominem aduenain amp;nbsp;peregrinum tam benigne' did. fufeepcrunt,aclociimilliadhabiranduminditionefuadedcrunr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Humdnitdf.

Tertio,erat hoc prudentiæ,quôd cum eo,quem uirü non modo potentem, fed Si grauem,dextrum, Prudentid. ueracem,honeftum ac pium efi'e uidebant,fcEclus mire uoluerunt.ltaqj propter infignes hafee dotes,fra ternam uidelicet concordiam,humanitatcm,amp; prudeiitiam digni funt, qui nobis exempli nice propo-nantur hoc præfertim feculo, in quo rara trium fpeftanda uenit concordia fratrum, Si parum huma-nitatis erga peregrinos Si aduenas declaratur.

Qiidd aiitem Abrahamum concernit, in eo quod fœdus cum uiris Amorreis inrjt, ifta iiidentur Confiderdnddin elTccogitanda. Primarius hic eft omnium fœderum Icopus, ut confœderati mutins auxilijs adiuti in Abrahdmo. fua qiiil'tp ditione pacificum ac tranquillum rerum ftatum refinere queant.At ea difio,quam Amorraei lAodeilid dc të^ ifti pofsidebant,pars erat terra; Canaan, quam Deus Abraha; ac femini eins pofsidendam promiferat, perdntid Abrd~ atç itaueriiis ad ius Abrahæ quam Amorreorüiftorum pertinebat.Sed dc hoc iure fuo nihil dum pra: hte, fumebat Abram : fatis clTe turn temporis indicans, fi initio aliquo pofiet in ea terra éonfifterc loco,do-

J necadueniret plenæ occupationis ac pofTefsionis tempus, femim ipfius deftinatum. Sic folent magna-rum return humilia efie primordia. Multa ferenda funt fandlis, donee diuinarum promifsionum effe-ftus integram ueluti promifla: tense pofiefsioncm adferat. Terra ha;c quam incolunt,non eft filiorutn huiusfeculi,fcdipforum,tanquamfiliorum Si hairedum Dei,quorumfunt omnia i. Cor. 3. Veriirti qiioniam nondiim tempus aduenit, quo mali feparentur de medio iuftorum, permitteiidum eft filijs liuius feciili,ut und cum lilies Dei terram hanc inhabitent ac pofsidcant ; fatis efie debet pijs ac fan-ctiSjfi aliquo loco loco permanere deturrnec peccant,fi non folum tolèrent reprobos ôC alienos a Deo, fed amp;nbsp;ex pa(flo,modó non inhonefto Si impio,cum iliis uiuant,amp; qusc ipforum funt defendant. Dein Virtus uertepie dedifeamus hicin Abraha mo,quam fit effieax uirtus ueræ pictatis, ueritatiS, Si hontftatis, cuiuS tanta MiS-eûencrgia,utetiam uiros feculi in admirationem piorinn trahat,

Et iuiiuit Abrdm captum eße Lotßrdtrem fuum, nbsp;nbsp;drmduit expeditos fuos, uerndculos domui fuic frecen- Exemplum ueri

tos decent, er odlo, er perfequutus eii cos ufq; Dan. Et diuifis fbeijs irruitfuper eos mile, pereußitj; eos, CTquot; dmici. pcrfccjiiutus eß «ƒq,• Hobd,qii£ e^ dd heuam Ddmafcixeduxitq- omnem fubüdntidm, er Lof frdtremßtum cum fubiliiitiit illius, tnulieres quog; crpopulum. ] Confiderandum hie eft exemplum ueri aefyneeri amici. Cum audiffet Abram captum efie Lotfratrem fuum, confeftim ad libcrandum ilium fefe accingit, omniafuapcriciiloexponit, quo fratrem pcriculo eripiat. Poterat hoc amicitiac officium honeftis rarionibiis etiamrogatus detreftare, Si negoeij difficultatem ac manifefta diferimina caufari. Immo poterat diccrc,Suaipfius culpa petit frater, quod cum hominibus pefsimis uiuere uoluit. Non poterat pacificc' mecum uiuere,paftorum fuorum morofitatem compcfccre.Cum difcederet,difccfsit ad So-domitas homines enormiter aduerfus Deum peccantcs.Cum illis igiturquæacciderunt triftia,patien-terferat.Nihil horum cogitat, fed totus in eo eft, ut captum fiatrem hoftibus eripiat. Neque de uira tn fuarum imbecilbtate cogitat, fed qualcs qualcsefienr,hucdeftinat, ut ueri amici ac fratris cifi-cium faciar.

Admonemur hocexemplo, quales noSerga fratres in nceefsitatibus gererc debeamus. Primiim, Qudles noSerga fl qua aliquando fimultas præcefsit,alienum efta uera amicitia, illius uel uerbomcminifte. nbsp;Deinde fi ßratres tnnecefsi

qua propria culpa pcriclitantur fratres, non eft tempeftiuu m ut hanc illis in necefsitatibus opprobre- tdtibusgcrcrc de niusaiec conuenit,ut propter illam periclirantibus officium Si auxilium denegemus. Terrió,fuccurren bedmus, dum eft afflidlis non folum ubi nihil nobis timendum eft periculi,fed Si cum tanto difcrimine,ut eriam fi animas noftras pro fratribus periculoexponcre oporteat,faciamushocincun(flanrcr. Sic Joannes in Canonicafua pra:fcnbit,dicens,Qiioniam tile animam fuam pro nobis pofuit,amp; nos debemus animas ponere pro fratribus.i. Joan.». Cujifta hsec in fadlo Abrahæ perfpicud deprehenduntur.

543 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G EN B S I H

Dr bcUicis cxpc Deinde uidemus inliachiftorianon cflealienum à pijs bellica expeditioncprofequiaccædcrEimpios, ditioiiibiif. modô id refté ac iuftis de caufis fiat-Quarc inniendæ funr pulcheirimi Iniiiis exempli circüftantia'. Pri Di/mjjfcn beUo miim^magnü difcrimcn eft inter bellum offenfiuum,ut uocât, amp;nbsp;bellum defenfiuû, aut etiam ercptiuü. rum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Abram bellum aduerfus Orientales reges fufcepit, non quo alienos populos alias quietos iniiadcret,

carderet ac uaftaret,fed quo fratrem non modo fpoliarum,fed amp;nbsp;cum omnibus fuis captum amp;nbsp;abdudu de manibus truculentorum regum liberaret Si eripcret.Hæcilli caufa bellicæ erat expedirionis^tania-licna à culpa,ut laude fit omnium dignifsima. Qiii bellum fufcipiût,quo feép fuoslt;:p defendant, uelquo fuos de manibus boftium cripiant, iuftifsimo titulo arma capiunt. Secus cenfcndum de illis eft, quiwl cupiditatc regnandi, ac poméria fua plus ultra extendendi, uel ftudio ulcifcendi bella moiient. Hoc genus bellorum alienum elfe debet à pqs, nifi ad fumendas pœnas de reprobis luflii Dei fiierit pracie-ptum,id quod Sauli accidit, cui mandabatur diuinitus, ut perderet Amalecliitas, uel urgeat zelus aHe-rcndægloriac Dei,amp; ukiiccndaccontumeliæ populo Dei illatæjquo généré belli Dauid iifiiseftadiier' fus Ammonitas.

Fide betligeran- Deinde in hoc Abrahæ exemplo iiidere licet, qua fide gercnda fint bella. Qiiantumuis iuftadccaufa dmn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fufceptum bellum,fi non ex fide geratur,pcccatum habet. Abram luculcnto argumento dcclaraiiit,qugt;

fide cxpeditionem moucret aduerfus totreges,tam potentes pariter ac uidlorcs,quando non multitu' dine militum,fedope 8( auxilio Domini Dei fui confifus,trccentos dccem Si odlouernaculosfnosni auxilio fociorum fufficereiudicaiiit ad perfequendum ac cædendum tam grandem acbellicofamliofti' um multirndinem,id quod nunquam fine fide tcntaflet.Fide animofus ac fortis faftus,fuos etiamuft' naculos,dubio procul,fiducia diuini auxilij reddidit impcrterritos.Sic landt i fide gerunt bella, utiudi' ciorationis magna temeritate prorfus impofstbiliaconari uidcantur. Perfidcm,inqiiitApoftote Ebr.n.uiceruntrégna,fortes fadti funt in bello,amp;c.Tam fciuntfticile effe Domino iiincerepcrpaucos» quam per multos.Et earn ob caufam mandatum eft in lege Deut.lo.ad hune modü ; Si exieris ad belh contra hoftes tuos,df uideris equitatus amp;nbsp;ciirrus,amp; maiorem quam tu habeas aduerfarijexercituSiWil titudinem,non timebis eos, qiiia Dominus Deus tuus tecum eft, qui eduxit te de terra Aegypti- Ap« propinquantes autem iam prælio ftabit facerdos ante aciem, fie loquetur ad populiiin. Audi Ifrad-Vos hodie contra inimieos ueftros pugnam committitis, non pertimefeat cor ueftrü, nolite metuere, nolite cedercjiie formidetis eostquia Dominus Deus uefter in medio ueftri eft, pro uobis contraini-micos dimicabit,uteruat uos de periculo.Hæe Si quæ fequiintur co loco, adhocfuntpropofita,utinlt; tclligamus fiducia diuini auxilij pugnandum efic aduerfus impios : nee timendum efie, fipaiicifimuS J pugnatun eum multis.Huius amp;nbsp;Gedeon Iudie.7.admonebatur.Multus,ait Dominus,tccumcftpopu' lus, nectradetur Midianin manus eins, nc glorictur contra me llracl, Si dicat, Meis uiribusliberatus fum.Ac tandem relidli funt illi trkenti uiri,quibus ftipatus numerofifsimos Orientaliiim populorum, Amalechitarum Si Midianitarum exereitus turbauit, fudit, ac proftrauit. Confimili fide Abram aim trecentis fuis uernaculis potentes Orientalium exereitus eft aggreftiis.

Temcritm uitM nbsp;nbsp;Tertio,quod in fpeciem admodum temerarium uidebatur,quamuis fide confirmatiis aggrcdcrenir

Abram,haud tarnen temerc Si imprudenter,fed cautc’,prudenter ac de induftria eft aggrcfliis. Primum enim non quofuis domifuænatos citra deltclum adcxpeditionem hancaflnmpfit, fedfelegitex ilbs n''aquot;'in,id cft,exercitatos Si inftrudfos.Non eft cuiufuis,hoftium pofle fuftinerc congrefliim.Rcpcf'’^’ qui ne afpedtum quidem hoftis ferre queant. Qiii huiufmodifunt, educi in praclium nondebenti^^fic--dudifucrint, lege Dei ex ipfa acie domum abire iubentur,Deut.xo.

Dcinde,tion diurno conflidlu hoftem eft ex aduerfo aggrcfiiiSjfed irruit in ilium nodlu (lofephuS di cit nodle quinta)amp; quiefeentes ac fcciiros ex improuifo partim opprefiit dormientes,partimconftff' natos profligauit. Tertid neqj coniuiiftim, fed diinfim in caftra hoftium irrupit, quo non uno tantum loco,fed per uniuerfa caftra hoftes confternati ea;dercntur,amp; infugam praccipitesdarentur.Cond mili induftria ufus poftea eft Si Gideon.

Admonemur hae confidcratione, aliennm efie à uera fide, ut homines reddat temcrarios Si iiicau-tos.Nihil debet agi tcmcrc,ne ea quidem qiiæ fideagunrur.HMius rci multa funt famfloruminfaipm-pturis exempla, lofuc, cum Gabaona quinqj regibus Amorræoruinobfideretur, qiiamuisaudilPtn Domino, Ne timcas eos, in manus enim tuas tradidiillos. Nullus ex eis potcrirtibircfiftcrcuifustarnen hac eft induftria,ut rota nodle afeendens fubitd Si ex improuifo irruerer in hoftem.lof.io.

Dauid cum caftra Saulis explorare uellct, nodtu eft ilia cum Abifai ingreflus i. Sam. r6. Tobias occifos de populo Deinodhi fepeliuit. Tobiæix. loieph nutricius Domini iullusfugcrcin Aegypfu, accepto puero amp;nbsp;matre noflu fugit Matth, z. Et Paulum fratres periculo creptnri noflu per mu-ruin demiferunt. Acl. 9. Eft itaque pra?rer mores fanflorum omnis teineriras,qua reriiin gerendarum cautio Si commoditas iiel per ignauiam ncgligitiir , upl prsepoftera fiducia Si præfutnptiont contemnitur.

De pcrfecjuendis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etpcrfclt;^itutus eilcos ufqueUoba.'iEt hæc particula notanda eft. Duo fecit Abraham. Pereußit

fugientibut, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perfequutus eft hoftem. Nihil in co uidetur effe quod reprehendi debeat quod primo impetu percufsit

hoftem,fine iaceiitem fine refiftentemtid uerd alienum à uiro fanfto iiidcri poteft, qudd fugientes,idif tainprocul,eft periequurus,quibus potius parcere debucrit. Veriim fi caufam hancrcflc'rcputcs,tarn abeft ut reprehendi debt at, qudd hofteS iftos tantopere eft perfequutus, ut diucrliim potius, fifedifft, rcprehenfibile

reprdicnfibilecenlenconiieniat.Etenim fieri porerat, ut luribus receptis Si adfereuerfi, uiâ:oriam a-«nilTam de manibus Abrahæ extorquere conarentur. Qiiare quiefeendum non erat, donee procul a fi^ nibusillispulfi otnnemrefiftendicopiam amififTent,amp;plenam fecuratn'ep populum abduiflum cum uniiicrfa fubftantia rcducendi facultatcm Abrahscreliquificnt.Confiderandæ funt huius rei circutnftan tiæ.Clementiæ efi: parcere fugientibus,fed tu,quando uidlores tätis prarditi funt uiribus,ut denuó que întcum bofte congredi,uel fugienres adeó funt uel pauci numero, uel armis ac uiribus deftituti, ut ni--bil ab illis atnplius timendum fit periculi.Secus nero habet,fi qui uicerunt,pauciores funt uidlis ae fugi--entibiis, Si timendum eft ne fi facultas fugientibus denuó fefe colligendi Si. aciem ex aduerfo inftruen-didetur ,ex uidtis uidlores euadant, id quod fæpenumero fadtum efie conftat.In huiufmodi cafu parère bigientibus,nö eft liera; clementiæ,ftd ignaiiæ focordiæ. Si Abraham hoc fcciflët,forfan 6d fe po pulum captiim in extremum diferimen induxiffet. Vera hæc eft dementia,non parcere truculentis hofli

omnem fubfldntiam cr Lotfratrem fuum,ctm fubüantiâ illiaf,cr mulieres cr popultmt- ] Con No/o/Hm Lotttnt Wcrandumhiceft,quôdnonfolum Lorum cumfua fubftantia,fed amp;nbsp;mulieres acpopulum, Sodomo

fum uidelicet Si Gomorr.uidlor reduxit Abram,cum hoftes eflënt nô propter Sodomitas,fcd propter Sodomoruin re--frätremfuum Lot infedlatus. Non cogitabat, Digni funt Sodomita; qui pereant. Peßimi nanep funt,

pcecatores Domino ualde, Si prxterea rebeilione fua hoftem hune aduerfum fc prouocarunt : fed cafisaeprofligatis hoftibuSjUniuerfos captiiios Si cundla fpolia reduxit. Qiia m re agnofeenda eft clc.-aientia diuina; prouidentiæ, qua: non deledfatur morte peccatorum, fed etiam dum percutit, aliquot i^uatjin quibus bonitatis ipfiiis argumenta rcluceant,amp; locus refipifcentiæ elfe pofsit.

Deinde obferua,quales nam fuerint,in quos beneficium hocredudlionis eft diuino munerc colla- HitwiZibi« et ab tiiin.Miilieres,inqiiit,amp; populum reduxit. Erant homines imbelles, ac uulguS promifeuum. Horum ptir'cit clc ■nifertus eft Dominus, Reliqui fuerant uel ca:fi, uel fuga elapfi. Sic parcere folet dementia Dei humili- »KfZliW De», busaccontemptis. Confimili modo accidif amp;nbsp;Ifraeli,cum qui potiorcs erant abducebantur Babylonê, aulgus Herd promifeuum in terra patria rclinquebatur.Hier.jp.

Tertio Si illud confiderandum eft. Propter liberandum Lot pereufsit Abram excrcitus hoftiJeS. Hu Conlwtium iuS» ius beneficii participes fadli funt etiam Sodomitæ, inter quos erat Lot captiuus abdudlus, Admone- “hZe in tent mur ita(y,quàm bonum fit tempore rribularionis adiundîum efle iuftis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P°^^ trib,(dlt;(iio-2

® Egrefluseftautemrex Sodomorunn'noccurfunieîus,poftquànire-uerfus eft à cæde Chodorlaomor,8ô regum qui cuineo erant,in ualle Sa be,quæeft ualli's regis,

AtueroMelclîizedeckrex Salem proferenspanem amp;ruinum, (erat enitn facerdos altifsimi ) benedixit^ ci, SxL : Benedieftus Abram Deoexcelfo,quicreauit ccelumamp;T terram: Ôôbenedudus Deusexccb fus,quo protegentehoftes in manibus tuis funt. Et dédit ei décimas ex omnibus,

ffiuailiiregis.]Sichabet EbrtcuS.Græca uero iierfio habet, tJ wfcîLiUTWjt' ßtiiaiK£Ut'',\A eft,hic erat campus rtgum.Et Tigurina legir in plurah,Qua: uallis Regum didla eft.

^liieroMelchizedcck.]Latinus inrcrpres,quifquis fuit, in multis locis nimium fibi indulfit. Non eft in Ebræo,Atiierô MelchizedeLfed fimpliciter,Et Melchizedefe.

Eratenimfacerdosaltifsimi. ]Non eft in Ebræo,Erat enim;fed,Et erat facerdos,uel minifter, Dei excel fî.VeljEtipfcminiftrans Dco cxcelfo.Nec Græca uerfio caufalem uoculâ,enim,habet:fed «iw “ffve, id eft,Erat autem facerdos Dco excelfo.

Q«;crflt;twtcoeZîflner toTdjM.jln Ebræo eft YnH'^’'■aTpns^, id eft, quipofsidet cœlum amp;nbsp;terram, Grarciis cum latino facit. Pagninus,Munfterus,amp; Tigurina uerfio pofsidendi uerbum pofucrunt.

Qko protegente hoUes in manibui tuis funt.jEbiaeuS fie habetinva nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pi3 Verbum pi3 protc-

gereqmdcm fignificar,unde Si clypeum fonat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Latinus inrerpres participialitcr legit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id

*ft,qiio protegente Veriirn hoc loco pofita eft hacc uox pro concludere,ut legendum fit,qui concliifit, Pagniinis,Munfterus,amp; Tigurina Iegunr,Qiii tradidit. In eo quoep latina déficit, quôd fimpliciter legit,hoftes,cum in Ebraco fit hoftes tuos T'quot;i'7,qHemadmodum SC Grxcus habet,

Egre^^^ eftautem rex Sodomorum. ] Solenne eft, ut uitff orcs catfis hoftibus cum fpolijs de prælio re-uertentes,publica gratulatione honorifice' accipiatur. Commodum ergo Mofes poft uiéloriam Abra hædiiiinitus conceflam etiam iftam hiftoriese naiTationis partem pratcedentibus anneófir,commcmo-tansa quibus fit, Si quomodo acccptuSjCum fpolia hoftium Si populum captiuum uidlor reduceret. Meminit autein duorum regum,qui illi honoris ac gratulationis gratia obuiam fint egrefsi, régis uidc licet Sodomorum régis Salem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

EgrcffiiS cft,inquit,rcK Sodomorum,in occurfum ciuSjamp;cSupra quidem dilt;fliira cft^regctn moriim cam reliquis terga iiertifle, amp;nbsp;in conflidlu cecidifTe : quoniatn uero iam in occurfum Abialiæ poft cædcm hoftium rcuertentis cgrcftiiS fcribitur,fatis confiât cxercitum ein» in prarho C£Cidifle,ipftin Herd fuga e'apfum fuiffe.

Ui uallcSàbe,inlt;juit,qu£ e(l ualliiregis.}l,'fi2nus exponit. In iiallc plana df æquali. Vox SaiicEbr»* 8cqualitatis dc planiciei fignificationem habet.Interpretes Grarcus amp;nbsp;Latinus Ebraram uoccm retinue^ runt, uertentes, In ualle Sabe : ubi tarnen ambiguum eft, an uox Sabe ad ciuitatem referenda fir, cuiut paulo antd fafta eft mcntio,uel ad ipfam uallem.Et illud incertum eft quod dicit, Qur eft uallis rcgiSi de quo fit rege int£lligendum,de rege ne Sodomorum, uel ciuitatis Sauac, quæ fupra regionem Sodo' mnrum fit a erat. R Shlomoh duas opiniones de liac ualle recitat.’unani, fuifle cam ufibus regis ad hoé deputatam,ut ibi certamina equeftria exerccrentur.Sic inrellexit Clialdseus interpres.Haud tarnen tX' primir de quo rege fit intelligendum. Alteram, effe uallcm hanc ob id uallem regis didlam, qudduid' nw gentes iiiam complanarint, Af Abrahamum ibi regem fuum ceftituerint. Sed unde ifta probanturd Hicionym.adEuagriumcircacalccm Epiftolacuidetur hanc uallemregi Melchizedeîi afsignare.Si temporum iilorum hiftorias Si prifea locorii nomina exadlius feiremus, poffeinus certius aliquid pro fenc.Iam in tanta obfeuritate eligat quifqj quod uerofimilius efTe putauehr.

Lt lAclcbizcdch. rex Schalem profcretts pattern Cf «mwn. ]Hic alter rex eft,qui Abrahamo iiiftoriohui am eft honoris gratia progreifuS.Anin candem uallem Sane occurrerit, uelfeorfim AbrahamumhO' - ' Jiorificdaccepcnt,non eftcertd expreffum. Mentioillius fic hiftorixregis SodomorfiinferitiirjUtap' pareat urrofqj eodem loco ad Abrahamum conuenifle.

Et erat facerdos Dei excelft,benedixitq; ei,crc. JQuoniam narraturuS erat,quomodo Abrahamuni Melchizcdcc/t non folum pane Si uino honorario acccperitjfed Si benedidlionem adtecerit,dicens.' jiedidlus Abram Deo excelfo, pofiefibri Cali ac terra;: Si, Benedidtus Deus excelfus, qui conclufttho* ftes tuos in manus tuas : praeinittendumputauit, fuifle ilium facedotem Deiexcelfi.AlioquipoKr’f'^ 4lorcogitate, undenamregiethnicocognitio DeiexcelfiYNam omninofingularemineopicwté® declarauit; quod Abrahamum Dei excelfi, qui calum acterram pofsidet, benedidlum£flcpfo»ui'®' uit : ac fimul Deo excelfo doxologiam competentem exhibuit, dum uidf oriam illius potentiae adlcri-pflr,Q£iare neceflariutn iudicauit Mofes, ut pracinoneret, fuifle ilium facerdotem uel miniftrum(n3gt;'gt; iioc uox 'jna fonat.) Dei excelfi,alienum ifuperftitionc falforum deorum Si cultuum.Huicdubio po cul iam antea nota erat fides ac pietas Abraha:. Qiiare illi à catde hoftium reucrrenti pictatiS ftudiomo tus occurritjCÜm ut unflori gratularetur ac bencdiceret,tiim ur Dcum cxcelfum glorificarct.

Et dedit ei decimoi ex omnibut. ] A mbiguc' pefita eft haec particula jUt nefeias uter utri décimas dt-derit, Abraham ne Melchizedeco, uel Mclchizedcli Abraha;. quä ambiguitatem dd Hieron. in Epihol’ ad Euagriüattingit.Eripfanarationis ferres fie eft comparata, ut magis Melchizedekquara Abraham décimas dedifle uideatur, Etenim qua; de Melchizedcko pratdicare caperar, nódum äbfoluilfe ludetur, 41t particula hacc, Et dedit ei décimas, ad neminem apparcat efle referenda, quam ad Melchizedckum, de quo dicere capit, qudd panem ac uinum protulerit Si Abrahae, ac Deo excelfo benedixerit tim fubiecitjEt dedit ei decimas.Et inuenti funt, qui afleruerint Abrahamum fuifle facerdotem Dd, Jioc nomine décimas à Alelchizedeko accepifle. Vertim refellit eos authoritas Epiftolit ad EbratoS cap.y.ubiflc legitur. Hic etiim Melchizedek rex Salem facerdosDei fummi,quiobuiauit Ahri' ïia;regrcflbàcæderegum,amp; benedixitei,cuiamp; décimas omnium dmifir Abram. Item : Intuen»quot; ni aiitem quantus fit hic,cui amp;nbsp;décimas dedit de pratcipiiis Abraham patriarcha. Ergo quodhicMon* dicit. Er dedit ei décimas ex omnibus, fic eft intelligendum; Et Abramdeditei décimas de omniBnîgt; HocefttAbram uicifsim agtiouiteum efle facerdotem Domini Dei excelfi, amp;nbsp;hoc illutn nomine dat” decimis tanqitam facerdotem Dei cohoneftauit.

Illud aüt incertum eft,dederit ne illi décimas tum in’prxlenti de fpolijs hoftiü,amp; fubftantia cufflLot tum Sodomorum quam reducebat,uel de fuaipfius fubftantia,pecudibus ac prouentibus, St an idan-tea quoqjjuel tum demum fecerir, ac poftea facere confueuerit. Meo ludicio fimplicius eft, ut intelng^ mus Abrahamum de optimis qiiibulqj fpolijs in pracfenri décimas,id eft, munera honoris gratiahn:-chizedeko facerdoti Dei uicifsim dedifle.id quod Si Hieron. in Epiftola ad Euagrium fentit dicens, décimas pra:da;,quas Abram uidlis 4.regibus reportaretjacceperit. Et Chryfoft.Et décimas,inqnitjh' gregauir ei de omnibus qux attulit.Idem lenrit amp;nbsp;hiftoria Scholaftica.Non eft ratio,ut fentiamus e'“® hoc fingulis annis fecifle,nifi doceri poßit, ufum efle tum pofthac facerdotij iliius miniftoriOjCuinfi'*' men rei nullum ufpiam apparet argumentum.

Qij s ftterit idfc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SAelcbizedek. ] Controuertitur hoc loco, quis nam fuerit ifte Mechizede.k. Quatuor opini®®'’

hac de re à Hieron/mo in Epiftola ad Euagrium recenfenrur. Prima eorum eft,qui arbitratifunt Md-chizedekum hunc diuinioris fuifle narurx,qu.im qui hominibus adnumerari pofsir;aufilp funt affirm* re faifle euin fpiritum fanef um, Si fub figura hominis apparuifle, Abrahxcp occurrifle. Secundat^ Ocigenis ac Didymi,quifcnferunr fuifleeum angelum Dei. Tertia eft Hippolyti,Ircnei,Eufcbi) rienfis,Emifcni,Apollinarij, amp;nbsp;Euftathij, qui omnes dixerunt eum hominem fuifle Chananeumfl^^ gcinurbis Hierofolymar.QiiartaludaEorumquorhndamefi^quiiudicantiMekhizcdekmn^dfeJt®

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35I

lium Noe.Sk R.Slilomoh dicit !X’^n,id eft,Hic tft Sem filius f'Joah.quam opinïoncm etiam noftrorumaliquiflintampkxi.Qiiod fiqiiis meamfêiitentiam requirat,arbitrer fimpliciusamp; fa-næfcripturæ conformius efle,iit fentiamiis cum illis,qui, ut tertia habet opinio, iiidicariint hunc Mei-chizcdduimfiiiflehominem ethnicumamp;; Chananarujalienumàcognatione AbrahæacpopnIiDei, propterea quód Epiftoïa ad Ebræos qnædam illi tribuit,qua; Sem filio Noah amp;nbsp;maiori Abrahae com pctere non poffiint.Licet ucrum fit uixilïë adhuc SemcüiAa gercrentnr:probari tarnen non poteftre-ftécxco colligijÇpfiieritifte Mclehizedek rex Salem. uixerunt Selah amp;nbsp;Heber iifq; ad tempora lagt;-cobjdc quibiis eadem ratione idem qnod de Sem prædicari poffet.Deinde, non eft iierofimile Sem fuif feinregemà Chaiianæis elelt;flum,etiamfi eo in loco cgiftet. Grauior enim fimnltas amp;nbsp;difeordia inter poftcros Cham Si Sem intercefsit, quam ut fuftinuiftent illius imperium. Tertio, Epiftola ad E— bræos maiiifcftc'de Melchizedcko prædicat, generationc illius aliens fnifle «1 tribu Leui, quia ficuri Hie ron.recitatjChananxus fint,amp; non de genere ludxoriim.qnod de Sem dici non poteft.Tam enim Le m adcognationem Sem pertinet quam Abrahaam,Ifaac Si facob. Adhæc, gencalogia Sem in fcriptn hs fupra cap.n. exprimitur, Si de patre Si natiuitate ac morte eins narrariir, qua; omnia Melchizede-iioiftiabApoftolo adimuntur. Qiiare admodiim inconueniens uidenir quod noftri ludæorum Iciuta tihacincaufaaftipulari noluerunt,cum nulla fit necefsitas,qiia; nos luicadigat.

RfxMf)».] Qiiæriint hic, quæ nam fiierit ifta Salem. lofephiisfentit earn fuiflê ciiiitatem Hierufa- Q«x fueritiÜA km-Nam de illius deftrnólione lib.y.belli ludaici cap.iS. fic fcribir ; Primus conditor eius fuerat Cha- Salem. nanxorum Dynafta.quipatria lingua, rex iuftiis eft appellatus. Erat quippe talis, ideobp facerdotinm Deo primus exhibuit, Si fano primiim ædificato Hierofolymam ciuitatem uocaiiir, cum antea Soly-n'aiiocaretur.IdcmSilibro primo Antiq.cap.is.fcribir. Hnncpleriep noftroriim Doólornm imitan-tur.Et hacopinionefuit Chald.etiam interpreS.Et Hieronymus ahcubi idem dixit. Vernrn in Epifto laadEiiagrium citât doifiifsimorum Judaica: gentis uiroriim fententiam in diuerfiini. Sic enim anno tauit.’Salem, noniitlofephus Si noftri omnes arbitrantiir efle Hieriifalem, nomen ex Græco Htbrai-tóip compofitum.’quod abfurdiim cftc,pcrcgrina:linguæ mixtiira demonftrar: fed oppidum iiixta Scy tbopolim,quod ufcp hodie appellatur Salem,lt;Slt;: oftenditur ibi palatium Mclchizcde/t,ex magnitiidine riiinanim ueteris operis oftendens magnificentiam, de quo in pofteriore qnoque parte Genefeos Icri- jj/

J ptiim iienitjlacob in Socoth, id eft tabernacula, Si fecit ibi domos fibi atqj tcntoria, Si tranfiuit in Salem diiitatemregionis Sichern, qua: eft in terra Chanaan. ConnHerandum qiioque eft, quod Abrahæ a cæde hoftium reucrtcnti,quos pcrfeqiiuriis eft ufqj Dan, quæ hodie Pamaias appellatur, non de uia Hicnifalem, f«d de oppido metropoleos Sichern in itinere fuerit, de quo in Euangelio quotp legimus« Erataiitcm Joannes baptizans in Ennon, iuxta Salim, quia aqiiæ erant miiltæibi. Necreferturnim Salem an Salim nomincturjcum uocalibiis in medio litcrariim perrard iitannir Ebi æi, pro uolunra te kftorum arep iiarietate regionnm eadem uerba diuerfis fonis atep accentibiis pi oferantiir. Hac ab eniditifsimis gentis illins didicimus,Sfc. qui etiam certifsimum hominis nomen adfcribanr. Jfta uo-iniex Hieronymo hue citare,iit admoneamur, quam incertum fit hifce de rebus pronunciarc,quarnm inilla poteft exS. fcripturis haberi certitiido. Aliena debet efiè temcritas ifta à unis cordatis, ut quic-qnam aireraiit,quod nullis poteftrationibus autS.fcripturis comprobari. Nolim illis contradicere qui Salem hic de Hierufalem intelligunt ; rurfus nolim diftam iam ex Hierouyino lêntentiam reprobare, maxime'cum nihil fit hic periculi, utram fententiam arnpledtamur. Credibile eft Abrahamum haud procul tranfiuifte ab ifta ciuirateSalem, quxcunque tandem fuerit, cum uidtor ad fuos in coniiallem Alamrereiierteretur, atque ita Melchizedehum illi, cum iliactranfiret in uallemSauch,occuniflquot;e,pa-ncmlp 3i uiniim ad accipiendum cum cum exercitu protulifle.

Ptofereiispanem zx nimm. ] In Ebræo qiiidem fic manifefte'Icgitur, Protulir panem Si uinum ; ut Q«opropüßto prorliisitifcitiam fuam ucl magis maliriam tleclarct, quifqiiis Icdlioni hiiic contradicit. Et tanieii na- MelchiZf^fk pa futur hocloco magna noftro ternpore controuerfia, quo nam propofiro amp;nbsp;confi.'io Melchizedeh pa- nem et uii:u pro

nem Siuinum in occurfum Abraha; protulerit. Alq contendunt ad hocefte fadlum, iit Deo offer- tulerit. ret, loco facrifïcii ’ nbsp;nbsp;quód cflêt facerdos Dei excelfi. Qiii fic fentiiint, citant pro fe ledlionem uulga-

tam,Eratenim facerdos Dei alrifsimi. Alij fenfuin hunc negant,dicuntép protiilifte Melchizede-hum hunc panem Si uinum,non ut Deo tanquam facerdos facrificaret,fcd ut Abrahamum cum egt; er-tufuo de catde hoftium reuerrentem hac gratulatione Si honoris exhibitione tanquam uidlcrcm rega-liter acciperet.

Priorem fententiam mordicus retinent illi,qui commentum oblationis ac facrificq in facrofandia Dominicacœna prodefendeiido Papiftico facerdotio tuent. Veriirn uiin faciunt fimplicitati ac ueritati fcripturæ.primùm enim,non eft in Ebræo, Obtulit, fed id eft protu lit panem Si uinum. Et fic habetetiam uulgata latina Si Septiiaginta,amp;l ad hunc modfi legunt uetuftiorcs patres, Hieron.ad Eua

griiim,amp;: Ambrofnis de myftcrqsinitiaiidis cap.s.qui fic dicit; Tune illi occurritMelchizedih, amp;nbsp;pro-tulitea, quæ Abram uencratus accepit. Et Aiiguft. fuper titulum Pfalm. jj. ubi fieioquitur ; Et tan-t«SeratMelchizedeck.àquo bcncdiceretur Abram. Protulit panem amp;nbsp;uinum ,Si benedixit Abra-G » ham.

JiaiTijflf dedit ei décimas Abram. Videte, quid protulir ei qutm benedixit. Admodum fi a;oiiiiu e!i quod Galatinus pro Papiftico errore confirmando Rabi Pinbas filium lair citât, qui dicit : Tempere JMefsiæ omnia facrifi'eia ce(rabunt,amp; facrifi'eium panis amp;nbsp;uini nunquain ceflabit, ficut dfdumtft Gem i4.Et Melcbized.rex Salem excepit panem amp;nbsp;uinii,boc cft,Mcfsiah rex iuftitiae amp;nbsp;Ifrufalcfiipernscx-cepit pane uinü,ideft,fcparauit facnficiu panis à ceflationereliquorü facrificiorû. Galatinus iplcmo’^ poft ifta fatetur rcélc' legi protulit,uci produxit,amp; tn pro cæcitatc Papiftic:i,addit Rabinü iftürnftedi xilïe,quod Melcbizedefeexccperirdd eft fêparaüeritacfegrcgauerit pane amp;nbsp;uinü. Deinde nó eft in E-breOjErat enim,ficut amp;nbsp;fuprà monuirfed. Et erat facerdos Dei exceifi, ôC benedixit ei. Et Septuaginta iióuerterut,vA’^«:f,ideft,Eratenini;fed, Erataüt. Etfic CyprianusquotpJegitjamp;citatAugufidcDn , dlrin.Chrift.lib.4.cap.ii. Qiiare non debet ca particula praccedentibuSj fed fequentibusdeputari, tot in explanatione monftratum eft. Poterat boc Lyranus fine ullo negocio uidercjiiifi fui temporis opi-nioni magis quam S.fcripturae uerirati fuiflet additflus. Rex erat Alelcliizedek facerdos. Qiiatenuî rex erat, gratuiationis loco accepit Abrahamum cum exercitu fuo pane amp;nbsp;uino. Necpcccabimusin fpiritum fandlum,fi cum pane Si uino alia quoiÿ ad cibum pertinentia prolata fuiffe credamus.Qpafc nusuerófacerdos Deiexcelfierat,etiam facerdotaliter Abrahamum cohoneftauit,bencdiccns illidd glorificans Deum excelfum InScholaftica hiftoria cap. 40. fie legimus : At uero Melchized. rexSalem obtulit ei panem Si uinurn. quod quafi exponens lofiphus ait ; Miniftrauit exercitui xenia,amp;; multam abundantiârerumopportunarum fimulexhibuit, Si fupcrepulas benedixit Deum, qui Abraliaefubdi dcratinimicos. Erat enim facerdos Dei altifsimi.Haiflcnus Scholaft.hiftoria.Hæceftfinipkxliiftt»'® huius ucritas, quam Papifticifacerdotii myftæuiderenonpofiiint. Legantfaltem ApoftolimiEbr.t-Si uideant, qnomodoillcfacerdotium Melchizedck adfacerdotium Chrifti conférât; idtp non obiter, fed muitis ac diligenter;Sf tarnen ne femel quidem mentionem panis huius ac uini faciat. quoriim«r-te' obliuifci non debebar,fi ad facerdotium pertinerent. Verùm ea de re uideri pofiiint, quscin Antiw chlîco primo fcripfi.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q,V AB S T I O 1111.

Q^wodo MeZ El cratfäcerdos Do excf//?.]Poterit hic quæri de Melchizedeko ifto,qHomodo facerdos Dei cxcelfldiie chizedek homo rir,cum effet homo Chananacus; unde dignitatem hanc facerdotij acceperit, cuniiiiliildeuo«noi'C

Ad banc quxftioncm bifariam refpondetur. Qiii fentiunt ilium fuiffe Sem filium Noe, dkunro«-nes primogenitos ex ftirpe Noe,cuiuS fériés Si ordo defenbitur ad Aaronë u(^,fuifle facerdottS,Dtolt;f obtuliffe uiéfimas. Verùm probarinon poteft,netp quod Sem primogenitusfucrit Noe,t)eq!qiio®'’' cerdotium primogenituræ fuerit annexum,nec quod Mekhizedek fucrit Sem filius Noe-Qp^te'““''*’ eftiftorü refponfio»Qui fentiuntillü hominem fuiffe Chananæü, dicunt facerdotium nccg ftirpio“P*' am ante legem, neque primogenituræ fuiffe alligatum, cum conftet Si Habelcm, Si Enoch plat“' DeOjiliicp uidlimas obtuliffe. Si lobum quoep facerdotio fundlum cfle,qui tarnen de ftirpefardcruin fuiffe probari non poteft. HabuitDeus eledlos fuos uiros fanélos ac pios non folumingencratioiit piorum, fed Si impiorum : iliity quoniam inter nationes uiuebant à cognitione Si cultu Deialiénas, fuos fcparatim in uera fide acreligione inftituerunt,at^ ita domi fuæ facerdotq munus adminiftrarnf' quod Si eos fecifie conftat,quorum generatio inter pios ccnfetur,utpore Noe.dC Abraham. tem de uocationc Melchizedek ad facerdotium nihil legitiir in feripturis, non impedit illius facerdoti' um. Si facerdotio funéfus eft publice in fuo populo, ufus eft more gentiü,quo reges fimulamp; fattt^^^* tes elle fclebant. id quod in Vergilio quoqj uidere eft, qui de Anio Etrufeorum rege fieferibirRex nias,rex idem hominum,Pha:bicp facerdos.Si ueró domefticus duntaxat facerdos fuit, non habebato-pus extern» uocationis ordine, quemadmodum nec alf}, qui confimili modo inter diuerfa; fidnp®' pulos uixerunt,«Sf uerum Deum feparatim coluerunt. Sed ea de re Si fupra monuijCap. f. Obfemat b

quierant cum eo,in uuÜeSaueh,qu£ ejl udUiiregis.] Confideremus hic qd faciant re»triftes,amp; quoiilq! us reges qiio^ humiliare pofsit.Rcx ifte Sodomorü, priufquam cæfus effet ab OrientalibuSjtamf^^ elatus, ut ne potentifsimo quidem régi honoris gratia occiirriffet. Elationis huius argumentun’ lâtis prsebuit manifeftam,quod Kedarlaomer régi Elamitarum tributum,quod annos duodccimdc rat, amplius pendere detreifiabat : tantæcp confidentiac ac praefumptiouis erat, ut armatus illi poft populorumftragemoccurrere nondubitaret.Iamuerdpoftacceptani cladem Abralia; niroperegri no Si aduenæ humilis ac fubmiflus occurrit, quem antea ne pili quidem fecifl'et. HarceftmiitJtio lt;•' rræ excelfi, qua infolentiam ac faftum regum Si principum humiliare folet. Et utinam manumciuSS' gnofeant. Si humiliati in fpirituiilifubmiffo df morigeroferuiant. Veriim quod accidit regiSodomo^ rum, ufuuenit et noftris principibus. Poft iftam humiliationem ac deprefsionem ufqueaded adingen*' umredierunt Sodomitæ, utpoft pauculos annos ccclefte in fe incendiumôf omnimodum pro“®' carentexitium. Siefumus animati, ut unà cum fenfu nobis memoria quoque cladis acceptareuaneW ■ Deinde quod Abram uidtcr hoftium Si liberator captiui populi in ualle regis a regibus honori r accipifur,doaimento fit, regium honorem competerepotifsimuin iliis,quibus à Deodanirut«^^^

E X P L A N A T I O» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;353

fits uincere,6f populiitn de manibus illoruiti aflercre ualeant. Hi demiim ueri funt reges,ctiamfi nec ti- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;homr

tulonecdiademate regio inaiigurentur. Quemadmodiim aiitem Abram régis officio ffinftus, lt;à régi- rrgzw debea -DU5 eft in ualle régis occurlii bonorifico publica cum gratulatione acceptus: ira conueniebat bodie acci fwr.

pi ab Epifeopis titularibus eos,qui licet nec Epifcopali titulo nuncupentur, nec dignitare Epifeopatus De Epifeopis fdl honorentur, opus tarnen Epifeopi docendo in Ecclefia Dei pcrficiunt, errores profternur.t, Si capti- fis 4C uerts, «as mortalium confeientias libérant, amp;nbsp;ad ueritatis cognitionem rediicunt. Haec cnirn ad munus Epi fkOporum pertinét, amp;reipfa iieros declarant Epifeopos. Verum nemo bodie talibiis Epifeopis, quos f)eusfpiritufuoimbuit,amp; ueros Epifeopos conftituit,infenfius aducrlatiir,df boftilius occurrir,quam titulares Epifeopi,in quibus nihil prætcr mitram,pailium Si baculum, quod Epifeopale fir, deprciien deiepotCTis.

Ef W.elchizedek rex Sälem protuUt panem cr uinuin. Et eritt facerdos Dei excelfi, benedixit ei, çr ttit: Abram Deo excelfi),qui poßidet caelum nbsp;nbsp;terram. Et benediilus Deus excelfus, qui conclufit hoftes

fKosininanibusiws. jPrincipid notandum eft,quod ciuiras Salem quolt;^ regem habet, Ciuitas Salem ci- Etiam ciuiteK Sa “‘tas pacis eft, Qiii banc incolunt,regem babent. Ad quid aurem opus eft rege ciuibiis pacis ? An ideo Zo» regem ha-liabent,quia clues funt paeisr’ uel earn ob eaufam eiues pacis funt, quod regem babentf Non eft bd, opus pacis rex, fed pax opus eft régis. Non eft facile pacem obtinere fine rege. Reperies aurem regem

pace,Sic eft humanum Ingenium corruptum, ut nulla ciuitas,nulla domus, nulla ulpiam regio in paccuiuerequeat, nifi ftudio Si beneficio regentis. Er nos Chriftiani clues fumus Salem, id eft,pa-‘^'S^uenimidnonnoftra ipforum probirate, fed uirtute ac moderamine régis noftriChrifti confiât, ^«cmcœleftis pater regem fuperSion montem fanefbum fuum conftiriiit. Huius opus eft, qudd pacem fumus ciim inter Deum Si nos, turn inter nofipfos confequuti. Ipfe eft pax noftia, inquit Apoftolus ^ph.ï.Qiiare qui alien! funt à uera pace,amp; uia pacis ignorant, haudquaquam inter ciues Salem ac re 8«i Chrifti numerarimerenrur,etiamfi in Salem non modd uiuere,fed Si regnare iiidcantur.

Deinde obferuandum eft,qudd rex Salem Melchizcdeà iiocarur.Melchizedek regem iuftitiae, uel re- Qftod rex Sale gem iiiftum fonat. Admodum competenter rex Salem rex eft iuftitiæ.Nequit enim fieri,ut pax obtine- ^'iclcbizcdek uo ät fine iiiftitia.Opiis iuftitiæ pax eft,inquir Efaias cap.?». Vbi regnum eft niftiriæ, ibi eft Si regnum pa- catur^ us.Opus ininftitiæjniquitatis Si mabtiæ non eft pax,fed feditio,tumu!tuatlo,inquietudo,6C omnis gc neris perturbatio.Qiiemadmodum enim iuftitia amp;nbsp;pax mutuo fefe ofculo compledliintur, Pfal. s;. ira

quot; econtrario iniuftitia Si perturbatio indiuulfe cobarent. Sic de Chrifto noftro rege pacis prædicatur in feriprurisqudd fltrexiuftus, Venibt tibi rex tuns iuftus amp;nbsp;Seruator,inqHit Zacharias cap.5. Et Efa.u. Eritiuftitia cingulum lumborum eiuS.Etfubdir;Habitabit lupus cum agno,amp;c. Et cap.?:, cum dixif-fetjEt erit opus iuftitiæ pax; fubiecit. Er Icdebir populus mens In pulchritudine pads. Si in tabernacu«-lisfiduciæ,amp;: requie opulenta.Et Pfal.7». Vt iudicet populum tuum in iiiftitia,amp; pauperes tuos in iu-dicio. Et, Orieturin diebus eius iuftitia Siabundantia pads,doneeauferarur Luna.Et Efaiaes.uoca-tur Chriitus princeps pacis,cuius nullus fit finis: Si tribuitur illius regno iuftitia iudicium. Hand ita que præter rationem «ft quod Apoftolus ad Ebr.cap.y.Melchizedekiim bnnc regem Salem,«!m iuftitiæ turn pads noininet)'pum Chrifti gefsifle dicir.

Tertio,in eo qudd MelcbizedeZi panem Si uinum in occurfum Abrahæ protulit,exemplum eft, quo Subueniendu efi~ tionftaturfubueniendiim efic iuftitiæ exercitiii, ab illis qui pacis adhucbonofruuntur.Melcbizcdefe feminifiris iufli uonfuerategrelTns aduerfus hoftilem exercitum,fed domi quietus bæferar.Aequum iraque crat,ut mi tia^ ^‘tem Abraliæ, qui pro alfjs pugnauerat,quo poterat folatio reficeret. Dignifunt publico fauore, honoreacfolatio, quicunqlie publico omnium bono feruiunt, aciiitam fuam propter alioriim falii-temdiferitnini obijciunr,qiiibiis Deus utitur miniftris publicæ falutis ac tranquillitatis.Et hoc nomine »quumeftjut magiftratibus tributa Si iiedligaliapendantur, equibus publie! uel exercitus uel miniftri alantur. cuius rei nos admonet Apoftolus Rom. 13. Inhuman! prorfus erant iilri Soccot ac Phanuel, quod panem trecentis uiris Gideon,cum publicos hoftes lnfeélarentur,proferre de tre di a ba nt, de quibus Indic, s. legimiis, Qtiare Si pofteadignifsimasinhumanitatisfuæpocnas dedcriinr. Qiiidenima-llud eftcenfendus quam publicus hoftls, quifquis publicæ tranquillitatis miniftris folatiiim refedlio-nis,in locojfi adfir refideiidi facultas,uel aliquod aliud fubfidium,fubminiftrare detredlatb

Qiiodmyfterium Dominici panisacuiniconcernit,quando Apoftolus tam diligens acperfpieax De myüeriop4 præfentis hiftoriæinfpedlor, hanc particulam ne uerbo qiiidem attigit, arbitror baud peccare quen- nisDomitiici, q«am, fi nihil quærat in ilia p ræter ea quæ fpirituflandlus nobis eft explicate dignatus .Alias ex firi-Ptisnoui Teftamentiabundc'fatls expreftiim eft, quodnam fit Dominici panis accalicis myfteriiim.In ttrearamen nondamnoueterumfcripta,qu! etiam bacin re typiim Chriftià Melchizedcko expref-htmelTeiudicariint, qudd is demiiin regni fui populum myftico pane ac uino, corpore iiidelicer ac fan 8«ineluo ad uitampafcat æternam,mQdô huiiifmodi expofitio non toi queatur ad confirmandiim Pa P'fiicæMilfæ facrificium.

Quartd confiderandiim Si hoc eft,quod dicit; Er erat facerdos De! excelfi, Primiim obfiriia, qudd Qjipd Abraham Abram inter Cliananæos populum crhniciim,amp; à confortio fandlæ generatioiiis alienum,immo inde facerdotem Dei *h origine ab ipfo Patriarcha Noah maledidlum, repcrit non modd facerdotem, quales apud Gentes reperit inter cha haberi confueueriint,feddC facerdotem Deiexcelfi,eiufdem uidelicet religionls confortem amp;culto- nanaos-.

rem.Admonemur hoc exemple, nullam gentem tam cfTe alknam à populo Dei, in qua nonrepnkn tur aliqüi luce diuinsccognitionis aliquoufqj imbHti,3Z ueri uniusip Dei cultores,qui «eluriftellxquar-damin medijs tenebris reluceant. Dicit quidem Dauid, Notus in fiidsca Deus, in ifracl magnum nomen eins. Verùm non hoc fic dicit,quód iudicet inifquam praeterea in omni mortalium genere aliijuiJ diuinacrepcriri cognitionis. Ncqiie enim dicit.’Notus Deus in ludæa tantum,^ in Ifracldunraxar ina gnum nomen eins. Si de genre quæras, in qua nomen cognirio Dei catholice'obtiniicrit,nüueßt tum temporis alia, qu.àm Judaica. Si uerd dc pips ac Dei rimetitibus toto rerrarum orbefpaifisqui-ras,habcs hie Mclchizede.lium,habes lobum, habes Bileam cognitione ueri Dei imbutum,liabcs Sibyl las,Niniuitas,dZ innumeros alios.

Qwod Mclebi- Deinde notandum eft, quod Melchizedcfe iftc fimul 5Z rex fuit, 5Z faccrdos.Eftca inrefpedabk zedek rimulcr hs typus Chrifti,qui nonumbratilis actypicus,feduerus fupremuslpjparitcr eft,idlpinacttrniini, Kexfuit c^fd~ dZ rex lt;SZ facerdos. Rex eft poteftatem omnem habens in calo 5Z in terra, 3z ciinda gubernans. Di* cerdos, lt;flum illi eft à Deo patre, Sede à dextris meis, donee ponam inimicos ruos fcabellum pedum tiiorum:

SZ, Sceprrum potentia; ruse emirtet Dominus lt;? 2yon, dominate in medio inimicorum tuoruni. Di-tllumcft abeodem : Et ego conftitui regem meum fuper Sion montem fanZlum meum. Et: Poftulaa me, amp;nbsp;dabo tibi gentes hacrcditarem tuam, 8( poifefsioncm tuam terminos terræ. Reges eosin uitga ferrca,(3Zc. Rurfus diifbumcfta prophetajurauit Dominus, dZ nonpocnitebireum; Tues facerdos in îcternum fecundum ordinem Meîchizedeà. Itaque pulcherrimus Iiac in re typus Chriftiin Meiebut' deko rege ac facerdotc praccefsit.Et nos,qui populus Chriftiregis ac facerdotis fumus,genus fumus t-ledfmn,regale facerdotium,gens fan(fta,dZ populus acquifirionis^dZe. i.Petri x.

Dieet liicquifqiiam. Cum ergo Romanus Pontifex Cltrifti iupremirégis acfummifaccrflotisl’f in terris uiearius,qmd impedit, quo minus fit ut futrmus rex condigne rriplici corona infignituJ) fummus facerdos fimiiletum mitratus,quoamp;regni «SC facerdonj infigiiibus uicariatum fuiimft' cundum ordinem Melchizedtk gerat amp;nbsp;conformiter adminiftrct.Neque em'm dici poteft, quodinffft illicitum,fimul SC regem efle amp;nbsp;facerdotem, cum uterque fuerit ifte Alcichizede/ijprarcipuus CliiiftiQ' pus. Refpondeo: Scriptum eft, nemo fibij pfe fumit honorem, fed qui uocatur a Deo tanquamiii' ron ;qucmadmodumnec Chriftus femetipfe clarifïcauit, ut fummus facerdos fieret, fedquiloqu“'“* eft ad cum, amp;c. Tu es facerdos in xtertium fecundum ordinem Melchizedek. OftendantigiturRo' mani Pontifices uicariatus fui, regni uidelicet acfacerdotij autlioritatcm lt;x uocatione aliqua diiU' J sia.Nonreges Chriftus,fed apoftolos amp;nbsp;praedicatores Euangelq fui mifitinorbem. SciinusSJ lemutroque ciim ludicis tum facerdetis funéfum cfTemunerc. Scimus regnumlt;SZficerdotium lt;fl'e res fibqnuiccm contrarias. Non contradicimus -, pofle utrunqiie ab uno 3; codein homineriti'ad-miniftrari, fiita conftituerit Dominus . Veriim in Romano Epifcopo quacrimus ■ÔC uccationein Dei, qua pofsitiure diuinoSZ Apoftoluscfie S^rex. Lcgantfairem Bernharcluni dc confideratione ad EugeniumRomanum Epifcopum, libr .x. ubificfcribit.'Qiiodhabuit,hoede' dit;Soilicitudinemfuper Ecekfias. Nunquiddominationemf Audiipfum .Nondominantes,aitjW clero,fed forma fadligregis. Etnedieflum de fola humilitate putes, non etiam ueritate, uox Domi' nieftin Euangelio, Reges gentium dominantureorum,amp;quipoteftatem liabentfupereos,bent' ficiuocantur. Eriufert: Vosautem nonfic. Planumeft,apoftolisintcrdicitur dominatuS.ErgoW, dz tibi iifurpareaude, aut dominans apoftolatum, aut apoftolicus dominatum. Plane ab altcrutro

prohibcris. Si utrunque fimiil habere uolcs, perdes urrunque. Alioqui non re exceptum illorumnu' «lero putes, de quibus quarritur Deus fic - Ipfi rcgnauertint, 5Z non ex me. Principes extircrunt, de non cognoui cos. Hare ille .Itaque non eft Romanus. Pontifex rex iSzfaccrdos iure diuino.Etif” Romani negant cum eitrumque cfic lurc humano. Bernardus adimit Papatui iusdiuinum,Papilla neganrilli humanum. Confequens igitur eft, ut nec diuino, nec humano iurc corona; huiuS regia mitra: faccrdotalis in Romano Pontificc nitatur coniunZlio.Qiiofitaurem habendum loco, qu^i* nec diuino,ncc humano iine firmatur,nemo cordatus eft qui non intelligat.

Quinto Benedixittp ei,inquit.Nctandum hiceft,quod cum memorariinis elfer, benedixilTeM^’' chizedeftum Abrahx, prarmonere uoluit,fuiireeum facerdotem Dei excclfi,ut intelligamusbtut' diZlionem hancfuiifehand uulgarem,ied facerdoralcm.Non omnis benediZlio lacerdorcio coU' ftituit. Lcgimiis Elizabetam matrem Ioannis Baptiftac benedixiife Mariæ uirgini ac matri Str* uaroris noftrilefu Chrifti,ôZ mulicrculam quandam Chriftoipfi benedicendo cxclamafle.Btaf“* ».Reg s- uenterqui reportauit,dZuberaqusefuxifti.EtDauidem benedixiflepopulo,item3Z Salomoutiui ac uicifsim populum Salomon!,quibus tame facerdotiü fcriptura non adferibir, Saerrdorisaütpeculia rircr eft benedicere.Igitur ut Abrahamü non uulgariter,fed facerdotaliter a Melchizedefto benedidtum fuiife fciamus,noräter eft de faccrdorio illius prarmiffum. Et erat facerdos Dei excclfi Seruit hareconfi Heïr r- ratio argumento Apoftoli,quo ad Ebraeos cap.r.ut facerdotiü Chrifti faccrdorio Aaronispræftantiui cfle doceat,ab hac argumentât benedidlione,dicens;Sine iiUa contradidiionc,quod minus eft a meiiori benedicitur. Significat facerdorium Aaronis cum eilet adhuc in lubis Abrahx,benedidiionéacccpi(ft facerdote Meiclniedeko, qui typus fuir facerdotis Chrifti, idco^ melius elfe Chrifti quam Aharoniî

facerdotium. Ratio ha:c non conftarcr,nifi Abraham facerdotalircr cfTcta MckhifedcRo bcncdiftus. Alioqui uulgaris btncdiftio non habet id dignitatis, nt potior habendus fit qui benedicit co cui bene-dicit.nifididlurifumus Elizabetham potiorem fuifiebcata uirgine matre Domini. Qinbenedieirex officio facerdotii, hafteniis eft potior eo cui benedieir, quatenus iilo eft propter dignitatem facerdo-tij prseftantior. Benedicit faeerdos non homini tantum, fed amp;nbsp;Deo. Hie eertc' locum non habet Apo-ftoli fententia, qua fine contradiftione meliorem effe dieit benedieentem eo cui benedicit. Neep cnim fieerdotij dignitas potior,fed tanto inferior efteo qui facerdotinm conftituit, amp;nbsp;cui minifterio faeer-dotij feruitur,quanto minor eft domino fiio feruus. Veriirn ubi homo, faeerdos ae miniftcr Dei, ex of~ fieiofacerdotii benedicit homini,potior illo cenfctur,non fidei amp;nbsp;pietatis, fed faeerdotij prærogatiua. Alioquiflfidei acpietatis refpcólucenfendum fit de Melchifcdekoamp; Abrahamo,nonuidco,quur Abrahamo praeftantior fit Melchifedek. lam eogitcmus.fi Melchizedek faeerdos propter facerdotii dignitatem prrftantior eft Abrahamo,uiro Dei,tam p io, tarn fi'dcli,tam magnis promifsionibus Dei cumulato amp;nbsp;ornato, quid cenfendum fit de facerdotio Chrifti non ferui, fed domin.i : non imperfedtc', fed omnium perfedlifsimd iiifti ac fanifli,rcfpcdlu faeerdotij Aaronis: non modo propter conditionem ferui, fed amp;nbsp;propter fidei, pietatis, ac fandiimonisc imperfedfion^m infinito inferioris. Horn uolui ad-monere hoc loco propter argumentum Apoftoli Hebr.r.

Diim autem ifta propter argumentationem Apoftoli perpendimus, haudquaquam iacerdotibuS Contrafiiceïdo^ Papifticis patrocinamur,qui de dignitate faeerdotij fin, fic gioriantur, ut afférant fe reliquis Chriftia- tes Papi^icos. iris multo efie potiores, quantiimuis plerunqj homines pcfsimc' in confpedf u Dei ninentes. Apofto-lifcntenti* eft,inquiunt,finecontroucrfiameliorem eftebenedieentemeocui benedicit. Nosautem, exofficio faeerdotij benedieimus laieis. Sumiis ergo illis mcliores,etiam fi fand! e' ac iufte' uiuant. Re fpondemiiS.Oftendant nobis faeerdotij fui uocationcm amp;nbsp;authoritatem ex fandtisfcripturis.Alioqui nonagnofeimus ullam faeerdotij dignitate,ubi nulla illius légitima monftrari poteft uocatio. Dein de,etiamfifacerdotesuocatieffent di ordinatid Dco,fccundum Canones tarnen ipforum bcncdidlio tonim qui male' uiuunt,amp; facerdotio fuo illegitime? utuntur,ucrtitur in maledidlionem.Erant utiep fe-cundum ordinationem legitimam facerdotes Domini, quibus Deus Malaehix i.fic loquitur : Et nunc Ualachiit s. aduos mandatum hoc d facerdotes.Si nolucritis audire, «Si fi nolueritis ponere fiiper cor, ut detis glo-riam nomini meo, ait Dominus exereituum, mittam in uos egeftatem, 6i maledicam benedidlioni-busueftris. Vide i. quæft. i. capite Multi. Qiiorfum autem attinet iadlari facerdotinm amp;nbsp;benedidfio-j nem ab illis,quorum facerdotinm diuinanoti poteft authoritatccomprobari Sibcncdidlio uerti-tur in maledidionem ? Vt ouid Ecekfia Dei inanibiis faeerdotij ac betiedidlionis uoeabulis ludi-turacfeducitur.

Sexto.Et aitcBenedidlus Abram Deo excelfo. In eo quod Abrahamum percufforcm hoftium, be- ^enedi^ii fani ticdiclum Deo exeelfo,uel Dei exeelfi uocat,luculento excmplo uidemus,benedidlos effe Domini,qui qui fuccumnt uiolentiamfratribiis illatam uindicant, 5i oppreffos, cum caede quotp malornm 5i impiorum libc- oppreßis, rant.Vfqueaded uidelicet fandla eft uera charitas,ut amp;nbsp;perfequutio Si cacdeS charitati ferniens benedi-dtioni Dei deputetur.

Septimo, confiderandiim eft etiam elognim,quod Mclchifcdck Deo tribuir,dic£ns:BenfdidluS A- Dewtn ejje bram Deo excelfo,qui pofsidet coclum Si terrain. Vocat Deum,excelfum,CŒlfip ac ten se poffefTorcm, cxccij«)». nonut eumfiipernis manfionibus ineludat, cum adimpleat omnia eœleftia, terreftria Si inferna, fittç nonfolum excelfifsimns, fed Si profundifsimus rfedferuit hoc elogiocelebranda;diuinac maieftatis celfitudini. Si praeienti lefe caufic accommodât. Celfitndinis elogio extollitur uerus Deus fnper omne quod cximium ucl eft uel habetur cum in eoclo, turn in tcrra,fuper omnes eerlos,fiiper omnem terram, fuperomnes gentes ac populos,fupcr omnes reges, fiiper omnes deos. Exeellit omnes incomprehen-fibilitet ueritate,a;ternitate,ac diuinitatc effentiae, Maieftate Si fublimitate potentix, ac fapientix, Si nunquamlatis cognita infinitx bonitatis natura. In prxfeiiti eaufa elogio celfitudinis fic Deus excel-fuS uocatur,ut feparctur Si cxtollatur fupra deos ac reges Si populos omnes. Sie MelchifedeR non fimpliciter faeerdos Dei, fed faeerdos Dei exeelfi prxdieatur à Mofe, ut feparetur à facerdotibiis fal-forum deorum. Sic Deus à Melchifedeko facerdote fuo prxdieatur Deus £xcelfus,ccE!ict5 ac terrx poC-fdfor,ut hocelogio uerus Si unicus Deus,ôi fimuldominator omnium Si regum Si popnloriim prx-dieetiir,qui potcuria fua fortifsimos etiam reges Si populos in mantis feruorum fuorum cxdcndos, ac fternendos tradere pofsit. Sit itac^ nobis elogium hoc Dei folatio, quotics terreux, iinme» diaboiicx quotj 8i infernalis potentix fpedlris terremur, ut bona cum fiducia ad eelfirndinem diuinx maieftatis aepotentix confugiamiiS,fub qua curuatur,quiequid ullo padlo magnificum,potens Si gloriofum eft non in terra moddjfed Si in elt;rlo,Si apud inferos.

Simili Si illud obferuandü eft, $ neep folius cocli, fed Si terrx, ncep folius terrx, fed Sicocli poffefsiO- De«t Cf et nein Deo excelfo tribuit.Qui dominantur in ten-a,facilc pcrmittiinc D£O,ut cœlos pofsid£at,modô ip terra: poßc/jer. forum dominio terrena cundla fubiaeeant. Si prodijs terrenis adorentur. Etinueniunt adulatores, j nocentifsimum genus hominü, qui ut hune in ipfis animiim confirment, uocent eos auteeratoras. Si I poteftatem in terris quidlibct agendi tribuanc, quafi non fint ferui Dci, in terra non fua, fed ipfius : I neefuturum fit unquaraut illi fadlorum fiiorum rationem reddere cogantur. Hine illud, lupitcr in I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G 4 cœlw

55Ó . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GEN £ s I M

Gloria ui^oria Odlauô.Et benediólus Deus excelfus, inquit,quiconclufir hoftcs tuos in manibuS tuis.Pnmü iUuit Deoadfcribitur, obiêruandu eft,qgt; tam infignis uidloriæ gloria nö Abraha;,fed Deo adfcribit. Benedicit qiiidë Abrahi) tang benedilt;flo DeÜCTUo amico,per que excrcitus hoftium fucrat proftratus'ueriim iiiftonarill®' glonam pi æftantiorêeffe agnofcir^quàm quæ Abrahse com pent. Non enim illius, fed Dei potentiaui dli fuerant ac cæfi reges ifti potentes ac uidlores. Clamabat hoc res ipfa. Haud enim humanarumtftui rium,ut }i8. homines quatuor regum excrcitus caedanr, fed potcntiac Dei. Qiiare quoties quaefortiora funt abinfirmioribus,qua: maiora à minoribus,amp; qua: plura .à paucioribus uinci uiderimus,agnolö' mus ipfifsimum diuinse potentia: argumentum.

“ZcIm^îori£ Deinde animaduertendum amp;nbsp;iUud eft,quód non fîmpliciter manum Dei in uiifloria hac Abraharag Dei et uer£ cha nofdtjac dicir,Benediftus Abram Deo excelfo,qui pofsidet cœlum ac terram, amp;nbsp;hoftcs tiios in munus riiatii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tradidit: fed lt;Si in laudem ac doxologiâ Dei erumpir,ac dicit : Benediiflus Deus excellas,laudanS

hoc SC prædicans de Deoqgt;hoftes in mantis Abrahæ cædendos tradidit.Hoc non eftcardemhoftiutri' biiere tantum Deo,fed erga ilia in etiâ fie affici animo,ur agnofcatur tabs, quæ glonæ ac laudi Dcifo' uiar. Carnalis animus uel horret,uel commiferationis affciflu corripinir, ubi de cæde ac ftrage mulni“ dinis alicuiiis cogitat.Sandli uero, quäuis SC ipfi haud fint alieni ab humaniratis SC cómifcrationisallt lt;flu,magis tarnen coudoient captiuis ac uaftatis,qult;àm uaftarcribus impijs,ubi lili cæduntur amp;nbsp;captiui liberantur. Si fic ardent zelo gloriæ Dei, ut quacunep ilia occafione illiiftrctur, ctiâfi id fiatfufoimpiigt;' rum fanguine,in laudcin Dei prorunipant. Non eft hie animus crudclitatis amp;nbsp;inhumanitatis damnin dus,fcdpropter zelum gloriæ Dei, Si ueræ eharitatis affcdlum exofeulandus.

Holies /ratrim Prætereanecphoctranfcundumeft,quodnonfi.npliciterdieit,Qpiiconclufithoftcs:fcd,Qiiicondu no^orufunt ho iit hoftes tuos in manibus tuis. Qiiatuor ifti regts nihil mahfeeerant Abrahæ,cuirs gratia licitesilW Ues noüri, cenfendifuifTentjUifi quod Lor frarrem illius cum reliqua populi multitudine captiuuin abduxerant,^ tarnen nihiloftcius uoeatur hie hoftcs Abrahæ. Admonemuriracp hoccxcmplo,eife hancfraternicl’«' htatis legcm,ut hoftium loco habeamus cos, qui hoftes funt ffatrum noftrorumrac riirfus amici fimuS, amieisfrarrum. Hoftes Lor,cranthoftes Abrahæ. Qiiodpoteftcognatiofanguinis,miiltocffieacius potert uera coniunillio fidei ac fpiritus.

Triplex décima nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dédit ei decónai ex omnibut'i Oecafionc loei huius uidendum eft de decimis.Hariim confidcratiotri

rum cöCideratio. Sunt enim aliæ tuns diuini,aliæ iuris humani,aliæ prorfus liberæ. Qiiæ juris diiiini funt,pet« De ittredtuino. nebanradfacerdorcs Lcuiriei generis,quibus Deusprimitiasamp;décimas in populofuodeputauit,(îcu-ti uiderceftin iege Exod.it.Leuir.i7.Num.i8.Dciit.ii.i4-»6. Harügcminus erar iifiis. Annuæ decim»-cedebant faecrdotibus ae Leuihs, quibus in diuifionc rerræ nulla eratdata poifefsio,ut ex primitijs,lt;lcJ mis,i3lt;: oblarionibus populi uiucntes feruirét tabernaculo ac eultui diuino. Deinde tertio quolibetao' no rurfiiS aliæ dcciinæ dabantur in ufus pauperum, uiduarum, orphanorum acperegiinorum,ficun uidere eft Deut i .iâ.lracp tranfgrefsionis Si inobedientiæreus erar, quifquis in lifaeledécimasIccun-dum legis diuiiiæ præferiptum non offerebat.

De iure hu^ nbsp;nbsp;Deinde,dccimæ quas iuris humani elfe diximus,perrinër ad tributa quæ regibus,principibus acmi

mano, gifti anbus ptndttntur.De hoc genere decimarum legimus i.Sam.s ad hune modum.'Veruntamëcon--reftare eos,ôil die cis ius regi$,qui regnaturus eft fuper eos.Dixir itaqj Samuel omnia uerba Duimnisfi popiilü qui petiaat a' fe regcrn,iSlt; ait.Hoe erit ius regis,qui imperaturus eft uobis.FilioS ucftros rollet» Äe.Sed Si fegetes ueftras Si uinearum rcditus addecimabit,ur der eunuchis Si famulis fuis.ltcm: Grt-ges quotp ueftros addeeimabit,uostp crins ci ferui.Hæc ibi. Vndc fatis manifeftü eft,decimarü exaftio nem cùm de rerræ nafcentibus,riim de pecudibus ab antiquo perrinere ad ius regum ac principü tnrïi fic,ur quifquis illis fubieclus fit,fi exigatur,pendere iilas teneatur. Deinde, pofle reges ac principes iure hoc fuo uti,uel ufiim illius dare quibus uolult;rinr,uel ab eo fubdiros,loco priuilegij gratuitfautadeer-' turn tempus aur perpetud iiberare. Sic Demetrius reX i. Mac. lo. decimarü ius ciuitati Hicrufalond' fert,fi ludæi partes fuas foueâr.Et ex orationibus Ciceronis adlionum in Verrem j. oratione ç.amp;fpro lege Manilia uidere licer,Romanos décimas a prouincijs fiibiedlis exegifle. Et ex hiftorijs gentium pi ter,ethnicos Principes dijs fuis Apollini,Herculi, amp;c.decimas confeaaffe, non modo terracnalcentium amp;nbsp;pccudum,fed Si fpoliürum,fi qua contigiflet uidloria.

Decinu Ubera, nbsp;nbsp;nbsp;Tertiô,funt ctiam aliæ decimæ, quas libéras, id eft nulli itiri fubieeflas cfle dixi. Eiufmodi funt,qu*

«à liberis hominibus fponte uel ad ufum miniftrorü Ecciefiæ,uel ad fuftenrationc pauperu ueladfublh dium reipublicæ tempore necefsiratis danrur. Huius generis decimæ erant,quas Abram Mclchizfdelto fponte fua,honoris gratia de fpolijs dcdit.Netp enim ad id ullo iure cogebatur, cum iiôcflttilliiiSneqt regno,nc(5 facerdotio fubie(ftus,nec ullo præcepto Dei quicquam illi deberct.

Vnde (îtufuide Lan quæftio nafcitur,undc fit inter Chriftianos ufus decimarum.Scioquofdam refcrrecasadiusdi ciinarum inter uinü,amp; hue applicar equæ de decimis præftandis in lege Alofaica Ifraelitis præcepta leguntur. quibuS Chriüianos^ côfcntire nôpolfumus.Nam eiufmodidecimarü ius deputatû.à Deo fuir facerdotio Leuitico.Etquide de filijs Leui facerdorui accipientes,inquit Apoftolus Heb.y. mandatü haberit décimas furnere à pop“ lo fccundü legem. Cum aütfaccrdotiü hoc Leuiricum, rang umbratile Si imperftdlum Chriftifitfi' ccrdotio mutatum, pahimefttransiato facerdotio,translatam ttiapi elfe facerdotij legem.quemad-modum

E XPL A N A T I o.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^7

modum difto iam loco colligit Apoftolus. Quare nifi popiiliim Clirifti facerdotio ac legi Mofis fubif-OTcuoluerimuSjCauendumeft, ne ex eo quod in lege prxccptumeft, ufum decimarinn inter Cliriftia-1105 iuri diuino adfcribainiis. Alioqui qui hoc ftatuunt, eadein ratione primitias etiam, oblationes amp;nbsp;uidhmas à fidelibus Chriftiextorquere, amp;nbsp;populum Clirifti legis iiigo fubrjeere poterunt.

Alij indicant ul'tim decimarum ex confenfuprimiim alicuius Ecckfiæ inter Chriftianos cocpilTc, ac pofteaperiraitationemfadlum eflereliquiS Ecclefijscatholiciun, Veriim primus Ecclefiarum Chrifti-ftatus,priufquam principes fidem Clirifti amplec^lercnturjalis non fuit, ur ciufmodi quid in caufa de-cimaiura communi poftet confenfu citra magiftratuum aurhoritatem ftatui.

Illi reftiiis, meo iiidicio, fentiunt, qui ufinn deciinarü perliberalitatcin aclargitionem Cliriftiano- chriSiidnis noa rum Principuin facerdotibiis falforum dtoruni ademptum, ad Eccleftas Clirifti translatum eftTc iudi- Hierum ne^ cant, ut hoc fubfidiocertaquîcdameftrctcùm miniftrorum Clirifti, turn paupcruin aliinoniaacfiiften- dccim^, tatio.Apparetenim quemadmodum templorum ftrudf liras, miniftrorum Ecclefiafticorum immuni-tntem,fingularia qiiacdam Ecclefiarum priuilegia, poflefsiones ac iurifdidliones ciuiratum, pagorii, amp;nbsp;agrorum,ita amp;nbsp;decimarum ius a principibus ac regibus perueniftè ad Ecclcfias.

Hine tarnen nemo cordatiis coiliget,liberc pofte décimas ucldari uel negari inter Chriftianos, quan do nonfunt de iurediuino,fed humano. Primiim enim diuini prorliis iuris eft, ut qiii Ecclcfiæ Chri fti feruiunt,pro opere fuo accipiant,unde lUuaiit.DigniiS eftoperarius cibo fuo, inquir Chriftus Alat-tliacidecimo. Eti. Cor.9. Sic Dominus ordinauit,inquit Apofto]us,ur quiEuangclium annuncianr, de Euangelio iiiuant. Et Gal. 6. Communicet autem is qui docetiir uerbo ei qui fe docet, de omnibus bonis. Deinde requirit a fidelibus authoritas apoftolica,utcui tributa funt danda,tributa; cui iiedti-galia,ue(ftigalia pendant, Rom.ij. Iam cum magiftratus quod in fuos poterat ufus coniiertere, mini-ftris Chriftiac pauperibiisfiiftentandis delegaucrit,duplici nomine tenebitiir Chriftianus addan-dumdécimasprjs ufibiisdeputatas .Immd agnofeendumeft fidelibus,quanta fitcommoditas hoc contributionis genere alendi miniftros ac paiiperes Clirifti. Poftet magiftratus décimas fuo iure exige rc amp;nbsp;ufurpare à fubditis, miniftros und cü pauperibiis Ecclefiæ alendos relinquere,atlt;j, ita client SC decimacmagiftratibiisdandæ,«Sfalijs prætercacontributionibusminiftri Chriftiac paiiperes alendi.

Qiiare plane confiât hoc genus hominiim qui décimas Eccicfijs Clirifti picrate principum ad fuften tationem miniftrorum ac paiiperum Chrifti deputatas, dare dctrc(ftanr,nec magiftratibiis efle obedien tes,nec Chrifio Seruatori SC Ecclefiæ illiiis fideles.

B Et quoniampoftremo hoc feculo irrcligioforum, infidclium, ÔC inhumanotiim liominum nu-incrus inter Chriftianos abuiidare coEpit,curandum eft magiftratibus pijs ac Chriftianis,ut authorita ntdgislr^ teac potentia fua Corrupto hiiic feculo edenti,bibenti,amp;; omnia in dcteftabilcs ufus peruertenti, hoc lai tibu'S. tunueli’t e'dcntibiiseripiaf, ut prifeorum principum liberaiitate Ecclefiaftico minifterioac paupc-nim necefsitatibus proiiideatur.

Et hocfacicntibus ifta curanda ueniunt. Primum,ut Ecclefiarum miniftri, quocunqj tandem no- Vf reelcjlärtan niincniincupantur,minifteriumfuumfccundumpræfcriptum Dominicumamp;i Canonem Apoftoli- miniilri fâeÎMt cum,purc'acfi'deliter adimplcant. Deinde ut qui hocfaciunt,legitima alimoniafiiftententur-feciis iic officiumffuun. rd agentes omni principum liberaiitate SC immunirate priuatirei)ciantur. Omnium enimiiiiquilsi- Vtreilèmini^ muni cftjfi quod pij olim principes ueris Chrifti miniftris, Eiiangelij ac regni Deipræconibus députa firäntei aUntur. tunt, Anticlirifti cedar maiicipijs,homiilibus impiis,impuris,infidelibus,Simoniacis,cidololarris,df o-dofis uentribus,frugcs inutilitér confumcre natis. Hos oinnes plus Princeps e' confertio ac priuilegio iicrorum Chrifti miniftrorum reijciet,amp; fucos, pecus ignauum, d praclepibus arcebit,qiucquidabi!lis dcanonibus Papirticis adferatur. Tertid, ut fiibfidio decimarum non folum Ecclefia: miniftris, fed Vt pMperibui Sc paupcribus,uiduis,orphaiiis,5C pcregrinis prouideaLSiiiit cnim,ficut ex Auguftino x6.quæft.i.cap. orph. uiduii ex Dccimï,ctiamln hiinc ufum ordinaræ decimæ, uttributa fint egentitim animarum. nbsp;Er ut décima- dccimiieonfula-

rum ufusegeftati ac necefsitati Ecclefiafticæ rite' leruii’e pofsit, ipfa hoc expofeit necefsitas, ut homines f«r.

Dei timentes ac Chrifto pariter SC Ecclefiæ eins fideles conftituantiir decimarum, ac rcliquorum Ec- De prtefeéîis defiafticorumredituum præfeifli, qui fubfidiaiftacolligant,amp; legitimis ufibus difpcnfent. Vfiirpa- decmlt;(n«n. runt libiEcclcfiaftici non folum neceftarium ufiim,fedamp;: omiiem hanc Ecclefiafticorum bonorum po-teftarcm aediipenfationem.Veriim quoniam deprehenfifuntinfidèles, 3C magis quæfuaipforiim funt quàm Eccielîæ Chrifti qiiærentes,rradenda eft cura hæc hominibus fccularibiis,modes fidelibus, quo-rumfideli difpenfationeiittifeptam miniftris qiidm pauperibiis Chrifti confiilatiir. Etcumpriinis Areendttonjnti curandmn hoc eft,ut abifto fiibfidio arcearnr omnis perfidiarqusc fi iilla in re,in hac eft omnium £ otil- per^dw. finium odibilis Deo,amp;l d ueris Chriftianis uehementer aliéna.

Dixit autem rex Sodomorum ad Abram : Da mihi animas, cætera tolletibi. QuirefponditeiiLeuo manum meam ad Dominu Deum exquot; celfum,poire{rorenicoeliamp;terræ,qubdàfilo fubtegminis, ufq? ad corri-gianicaligæ,nonaccipiamex omnibusquæ tuafunt,nc dicas,Ego di-pui Abram:exceptishis quæ comederunt iuuenes,00 partibus uiro-

^^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I Rî

Ddmihi dnimdi.} Græcus reddidit,lt;^■’7 A“»/ «r tit’Jlftns, id eft. Da mihi iiiros.Hebræa muliercsqui^? amp;nbsp;paruulos includunt.

Dtcceterd toüe tibi.} In Hebræo cfttH'? PP wa’An’qid eft,Et fubftantiam toile tibi,Septuagintalegu^k riùi (ils i7!7(0f/X(i^£ «reawTWjid eft,equitatum uero accipe tibijpfi. Per equitatum intelligc farcinas qui^ quis uehebantur.

Eoffejjorem ccelide terr^.} Rede'. Supra uero eandem particulam n^Tawrtip ynX'' uertif, qui uit cœlum Si terram.

Ojiod 4ßlo fùbtcgmini'S ufq; dd corrigidm cdligæ.} In Hebræo eft ad uerbum. Si .à filo Sf ufqi ad cofU^ giam calceamenti,amp;: fi accepero de omni eo quod ruum eft. Græcus uertit, ci «læ« tmf TîiÿO! vTtoJly.uKros’Àd eft,fi à funiculo uftp ad corrigiam calcea menti, Legunt quidam ex noftris, fia ta ufq; ad corrigiam calcei. Vox 'ü'^P aliquando pro filo,nonnunquam etiam pro funiculo,uelinW“' firipturis ponirur. ludicum i«. ubi legimus Samfonem noiios funes, qtiibus ligatuS erat,riipifltfi‘'''' filum, in Hebræo eft'O1P3. lehofuex. uocatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funiculus filicoccinei, qiiomurofui'

cxploratorcs per Rahab demifsi. Canticorum 4.comparantur labia fponfæ funiculo coçcinco,ubif SmnX3’\h.Qitod græcam ledlionem attinct,alq leguntfwr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per ypfilon, a ^'^fffs'quodpl’quot;

tam pedis uel talum fignificat, ut intelligendum fît de ligula, qua calceus pedi circa talos alligatur. lij per alpha amp;nbsp;iota legunt t^/^xigfirUgo}. Somt autem fffuxiçce globum, orbicnlum, unde corrigiam fignificat, qua calceus circa uertebram talorum aftringitur. Vtraqp Icdio adeiindem fiU' fum collimar.

Dixit dutem rexSodomorumdd Abrdm.] De rege Sodomorutn ante hiftoriam Mekliiftdtft narratiO' ncm inftituerat,quâ nunc abïbliiit. Dixit ilium Abrahar in iiallcm regis occurrifTe. Pofccbat gcftorüK' IieSjUt comrnemoraret, quid in occurfu illo gcßerit. Duo autcm dicit Vnumjquidrcx Sodomoruma Abrahamo pctieritalterum,quid Abram illi refponderit.

D4 mihi dm}nas,incjtât,c£terd toile tibi.} Per animas intelligit homines. Potior pars hominis anima cft,quare fcriptiu-a hominem interdum uocare fokt animam. Petit igitur ab AbraliamOjiitrcftituatli' bi mulieresad populum quem cæfis hoftibus uilt;florreducebat,re!iquafibi tanquam fpolialiofliuquot;' rctineat. lure belli omnia qua: hoftibus ademerat, non modd fubftantia, fed amp;nbsp;captiui, étant in manu . Abrahæ. Qiiare qua:rex Sodomorum hiedicit, non funtlargitionis fub conditionefaftæjkdptt*:^'' caria: peritionis,qua captiuos ex gratia fibi dari petifcætera uerd iuri Abrah» relinqiiit,ne impudent« omnia repetere uideatur.

Qkircjjiondit ei :Leuomdnuinmcdmdd Dominum Dcum excelßtm pojjejjoremccelidcterrd,O'(-] Sodomorum arbitrabatur Abrahamum praidtc gratia hoftes fuifl'e pcrfecutum, idcolß fpolia aepiiquot; dam cupide'elfe amplexum. Vt huncigitur animum à feprorfus alienum elfedcclaret,inrtiurandotC' ftarur,fe nihil ex omnibus ad ipfum pertinentibus referuaturum.Quod enim dicit,Leno manummeain ad Dominum Deumexcelfum polfeflbrem call acterræ,exprclfam habet grauis acpcrfefli iura-mentiformam.

Qu,odd,filoufcj‘ adcorrigidmcdlceinondccipidm ex omnibus qu£tud funt, J Latina uerfio nonexprimit mentem uerborum Abrahæ,qua: fie prolata funt, fia filo ufep ad corrigiam calceamenti, Si fiaccepffO dc omnibus quæ tua funt.Non folum iurat fe nihil accepturum, fed imprccatur etiam fibidiuinam u!' tionem,fi quid acccperit.Sic enim fo!enr,qui magno ferio iurant.qud etiam pertinetejuodillud Siinge minauit. Primiim dixit,Si a filo ufcp ad corrigiam calceamenti; quo fchemate complexus tßomniata quae ad humani corporis neftitum amp;nbsp;nfum pertinent. Per filum enim ea intelligit quæ filo funt conte-xta,per corrigiam calceamenti ea quæ de corio fadla ad pedes ac crura pertinent.Deinde quoniamlue loquutione nondum iiniuerfam fpolioruin fubftantiam fuerat complexus,ne quid ex reliquis retinere fibi uelle uideatuGadijeit fecundd diccns ; Et fi acetpero dc omnibus quæ tua funt.Tanto iiidelicetferio omnem à fe fufpicionein il'am rcqccre uoluit,qua prædæinhiare putabatur.

14edicdf,Ego dUduiAbrem ] Hæceft tarn grauis ac ferij iuramenti ratio, quare pihilde omnibusqux illius client acciperc uolucrit Ne dicas,inquit,Ego ditaui Abram. Hoc eft, nc aliquando fortunismeis infultes,qudd tuis opibus fatflus fim diueS.

Exceptiibis oji£ comederuntiuucnes, et pdrtibus uircrum qui ueneruntmecum, Cfc.] Habent iftacxa-ptionem redbe'ac prudenter adiedbam. Eratqiiidem ipfecxpeditionishuius caput,ueriimiubcbat fub fe militem cui uifliis ncceflarius debebatur. Si iuxta fe focios Aner,Efchol amp;nbsp;Mamie, quifuanon erant portione fraudandi.Horum gratia gemtnain exceptionê adtjeit, dicens,Exccptis his qi.æcemt-derunt luuenestfic intelligit uernaculos fuos milites. Potell autcm fic legi,txctptis his quæcomcduntiu ucnes.Eft enim credibile tantum fibi de fpolrjs efculentisferualfe Abrahamiun,quod fufficcretadcibaii duin excrcitum,donec ad fua reuerfus cflët,nc quein in itincre grauare cogeretnr.

Altera pars exceprionis in co cft quod addir.Et partibiis uirorum, qui ucnmint mccutn, Aner, E-» fdiol,amp; Mamrc, Non crant illi ex fiibditis/ed focq. Qi;are non conucnitbat,i!t cos iurc iplbrum fraii-darct.PcrmitfitilIis liberum,iit partes fuas aecipianr,nelregiSodomorum permittant. QiJod tnim di-citjfti partes fuas accipiant : non ad hoe dicit^ut prohibeat illis,qiio minus faciant de fuo,quod ipfum faccre uidcbant;fed ncfuo fadlo illis praeiudicare uideatur.Qiiarc idem cft ac fi dicat: Ifti poteftatem ha btaiitfuas partes accipiendi, ac iure fuo utendi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Q_ V AE S T I O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Lciio mtintimmcamitd Dominum Deunt excelfian.l Potcrit hic quscri,quid ncceflè fuerit Abrahsetain ftrio ac graui iuramento, cum citra iiifiurandum fimplieitcr qiiod reeufabat, reeufarepoflet. Eft enim tantadiuiiii nominis Maieftasjit baud fit temeré ufarpandum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;W4taei@^

Chryfoftomus arbitratur hoe fadbum eflè ftudio pietatis,ur regem Sodomorü hac occafione de ueri unici Deireligione doeeret. Secundum liane fententiam iuramenti huius ratio magis ad hoe facie-batjUtinauies hominis ethniei confefsio ueri Dci,aduerfu3 falforum deorum liipcrftitiones magna dcacreligioneproferretur,quam utreeufationis huius proteftatio amp;nbsp;aflertio confïrmaretur.

Addit amp;nbsp;hoe Chryfoft.uoluifle Abrahamum ob id queep iuramento hocuti,utfciretrex Scdom,ni billiicdiciperfimulationem ; fed fie efie decretumaccertum,qudd nihil fuoriim prorfus acciperc ucl-let. Verofimilc eft inftetifie regem Sedom, 8i urfiffe, ut praeter animas omnia fpolia fibi retineret A-bram,atlt;j ita tandem Abrahamü, quo defilieret eflèt moleftusjn iufiurandum hoc prorupific : quem-admodiim folent, qui femel uerbo fuo fi'dem facerc, amp;nbsp;iuftantium mokftiam auertere uolunt. Quern-admodum cnim alicniim eft à uiris grauibus, fimulantcr aliquid. Si non ex animo reeufare: ira mo-Irfiifsimum illiseft,fiquis inftetôf urgeaf,quafi mulierçiilariim more nolintubi uolunt,amp;ubi no» hint copiant ultró.

Eixü dutem rex Sodomorum ad Abrdm:Dd mihi animdt, er fMantiam aecipe tibi. ] Principio obferua in Exemplum iuHi tege hoc ethnico exemplum iufticiæ amp;nbsp;acquitatis. Non rapir ad fe quac ipfius fucrant, fed agnofeit ius cilt;e cr acfuita-tclliacuiftoriæin Abrahamo.Needieit,Popuhishicmeus eft,lt;5d meafuntfpolia,qua:hoftibusadem- tiiin regecthiti ptahucadfers. Sunt enim mihiuiiniuftaamp; per iniuriam ablata. Redde igitur,qux tua non funt.Ho- co.

rao peregrinus es in hike noftris regionibus.Satis fît,quod pennittitur tibi,uf aheubi habites in hac no lira patria.Nonconiienit,ut de fpolrjs noftris ditcfcas,amp;populum noftrum tibi fubiedbum habeas. Ni

® hil horü mcditatur,fed qualis qualis fit Abram,agnofeit eum uiclorf. Si iure fuo uti permittit r idecép quz reftitiita fibi ucllct præcario petit. Et populus ipfe Sodomorum non abripit fe proprio arbitratu de manu Si iure Abrahæ,cum ad regem fuum in uallem regis perueniflet, fed expédiât iuftam ac legiti mam fui liberationem. Admonemur hoc cxemplo, ut nemini ius fuum temere' jnfringamus; fed fi quid ddîderatur,præcario petamus.

Deinde animaduertendum Si hoc cft, qudd rex crfus ac fpoliatus mauukrccipere animas, popu.- Kodclîig et phi lumliiuni iiidciicet,niiferum,calamitofumgt;amp;l bonis omnibus cxutum,quàm fubftaritiam auri,argenti, îanlhropid; exi amp;reliquæ liippeilcdbilis, quàin ucrofimile eft fiiifle amplifsimam, Si plurimarum opum. Modeftiace- plum. fît, qiidd non omnia fibi Sd animas uidclicct ôd fubftantiamdaripetijt. llluduerè pulcherrimum habet phiiantliropiæexemplum, queid animas calamitofae ac fpoliatac plcbis quantumuis magnis prx-fulitopibus.Noncogitabat,undefuturuseffet multitudinineccflarius uidlitsôdamidlus,fiferuaflet fibi Abram omnem fpolioruin fubftantiam, ufqucadeô uidelicct uni huicuoto intent us crat, quo po-ptdiquærebat libertatem.

Qdÿrej^ndit ei:Leuom.mtm meam ad Dominum Dcim excel^um.'] PrimHmobfcruandumeft,non Ko effeit^uitUH-elfe iufiurandum illicituin uiro pio. Nulla feriptura huiufmodi iuramenrum damnat,quod nec gloriæ dwn iüicitutit, nominis Defnec charitati proximi incommodât. Vcrùm de iurciurando uideantur quac commenta-rijs noftris in Pfalmos appendieis uicc adiccimus.

Deinde confiderandum Sd hoc eft, qudd non fimpliciter dicir,Iuro per Dominum Deum excclfum: De ufu exteftvt fid, Leuo manum meam ad Dominum Deum cxcelfum. Leuare manum ad cctlum, Si ad Dominum rumeeremoniu^ Deuai excelfiim,externa quaedam eft iurantium ceremonia,ad hoc faciens,ut quod uerbis iuratur, hoc rum. geftuucluticôfirmetur. Sacramentü eft iufiurandum, Si magna pars religionis. Qiiare quemadmodii folcnneeftiii quacunqp religione, ut quæ cum Deo aguntur, religiofo quodam ritu ac geftu corporis Jganttirtira habet Si conditio iuramenti. Orantes uel procumbimiis in genas, uel ftanres oculos Si ma nus extollimus in coclum, quo totus homo non interior modo, fed amp;nbsp;exterior orationi accomme dekt. Confirnili modo iurantes ^d mente dduerlîisdd geftucorporisfummacumreligione Dominum Dfu.m excelfiim,tcftem citamiis,lt;Sd uindicem,fi mcntiainur,conftituimus.Ira natura comparât! fumus, ut 111 ferijsrebus,pollicirationibiis, prccarionibus,palt;flionibus iuramcnris,6d alqs confimilibus,pra?ci-pult;'facris,perpetiid aliquid externa: ceremoniæ adiungamiis.Et huicfefe confuetudini Deus ipfe in feri pturisfandtis accommodât, quo quæ nobifciim agit, non folum intclligibiliora nobis, fed Si firmiora rcddantiir.Sic cum uellet admonere de certitudine promifsionum fuarum,aut eriam minarum,ulus eft Itacloquutione ut femanum fuam leuafie, hoc eft, iurafle dicat. Vide Num. 14. Deuteronom. ji. E-2«ch, 10, Qiiarcprorfiis deteftabije genus hominutn cft,quod per hypoa‘ifim,antmo falfo ac fubdolo, lidimpo-

360 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

ad imponendum ac fallendum Iniiufmodi externis geftibus fine orando flue iurando, ffue fammfnta Dei ufurpando abutitur.

Tertio,nec illud tranfeiindiim eft,quod erga hominem cthnicum, adhuc à ucra cognationt Dei alie num uerba iurifiiirandi no fic format,ut ipfius fuperftitioni eöuenire uideantur; fed ur piiritatë tier« if' ligionis ac pietatis erga ueru amp;nbsp;unieü Deum exprimant.Non dicit,Leuo mani'i mcam ad deos:fed,Ad Dominum Deum excelfiim pofttftbrem cœü acterra:,qua pcriphrafi ueriamp; unici Deidiuinitarem» fupremam maicftatem,amp; uniucrfalem poteftatem^omnia quae in coelo funt amp;nbsp;in terra compltctcntem cxprefsitDiuinitas in eo fignificatLir,quód uocateum n’MT',id eft,Exiftentem,qutt uox diuinæ natur« ESSENTIAAI amp;nbsp;acternitatê ineffabiiiter coprehcndit.Maieftas fuprema in eo exprefta eft,quod uoti' Doininü,Deuin exi:elfum,hoc eft rupremü,ôi cundla excellente. Vniuerfalis potcftas,cunfta comp«' hcndcns,moderans Sd gubernans,in co notatur quod adqcit, Poftefibrem cali amp;nbsp;terrse. Verbo polsie dendi Si ius amp;nbsp;gubernationem prorfus liberam ac plenam : uocibus uerd cccli ôd terræ non folum mil' biles cccli ac terrae machinas, fed fimul omnia tam cœleftia quamterreftria exprefsit. Videquomûdo fefe Abraham, quemadmodum amp;nbsp;Melchifedeà, periphrafi ueri Si unici Dei ad animum régis Sedom primaria hac cognitione Dei per occafionem imbuendum accommodant. Potcratdicere,LcuonU'' num meam ad ccclumrueriim eiufmodi locutio no fuiflet aliéna ab ufu ethnicorum, qui Si ipfi manum ad cœlum Icuantes iurant,co quôd in illo deorum fuorum federn efle piirant.Neç dixir,Leuo manui» meam ad fpiritus uel uirtutes cccleftes. Primum,non eft iurandum per ullam crcarurani,fiuefpiritua' lem fiuccorporalem,fiue cccleftcm,fiueterrcftrem,icd per uerum Si unicum Dcum,cuifoli cultus lubt ligionis competit. Deinde non eft huiufmodiiurifiurandi formulis ethiiica fuperftitio confirmanda, qua per eos iurare folent,qui no funt dij,ficuti Si Papifta: faciunt, qui non contenti nomine Dei iurant ctiam per fan(flos,quos tarnen Deos non efte fatentur, Jtaep forma hwe iuramenti Abralia’ficeftcoi»' parata, ut non folum accommoda fuerit ad redarguendum tthnici régis caccitâtem acfuperftitionem, fed ad hoc quo^,ut ad finem mundi ufq; uelut exemplar quoddam fit. unde difcai.t omnes, quomodo Si per quern iurare debeant.Non habet Abram rationcfupcrftitionis régis Sodomorü,fedluicrcligio^ nis.ideocp iurandofefe non ethnicæ confuetudini, fed fuae fidei ac religioni conformât. Adliuncmod» fi Eiiangelicus iuret Papiftis,non debet ad ipforü fuptrftitionë,fcd ad fuam fidem formarciufiuraiidu.

Si lt;i filo ufq- ad corrigiam calccamcnti, o'fi accepero de omnibm qu£ tua funt. ] Habemus hie «ti»-plum integernmi bellatoris ac uicQ:oris, qui nihil fibi priuati quærit emokitnenti ex pratda, fed hoc tan turn agit,ut fuos liberet.Qiii prædæ inhiant, nulla ratione fpolia hoftnim diferiminat, fed perinde ea fibi uindicant, qua: uicinis funt adempta, atep ea qua: ab hoftibus in bellum fuerant adduda. Orientales ifti regeS,quos Abram percufsit,dubio proculfuaipforuin habucranrimpedimtiita,qiiæfic»»’‘*'f’'' pedirionem beilicam c'ditionibiis fuis afportarant. Deinde cum ftx populos Sodomitis uicinos pet-cufsilfentjuercfimilc eft iiloru.n quoqj fubftjiitias efte deprardatos.Tertia fpolioruin pars erat,lul’ft3i' tia SodomorüjGomorrheorum, Adainac.S^c. Ergo tria genera fpoiiorumrcpcrit Abraham in cæforuin hoftium. Da nunc hominem prædarcupidum, quid is faciet aliud, quam quod in uniucrfuin fine ullo difcrimine cuntfba liacc fpolia panter iuri Si ufui fuo uindicabit, nulla habita ratione uicinom populorum,cum quibus illi nulla intercedit iiiimicitia, quorum fubftaiitiam propterea quod cam ftris hoftium inucnit,iam non illorum,ftd fuam efte ludicabit.Qui fic aniinatus eft,falt;fliiæ hoftnim ul' ftificat, dum praedam illorum quamuis immeritis per uiin abrepta, ideo fuo ipfius iuriiiindicat,q»»» hoftibus eft adempta. Ratioiii cofentaneum eft, ut quæ hoftium funt, cafori hoftium acuidoricedant, hoftium uero non futit,qua: nulloredo titulo,fed ui iniufta in poteftatein illorum uenerunt. Quar«'* tufmodi fpolia non funt rctineiida uidori, fed uaftatis reddcnda.Qiia; furto auftruntur,fi captoa mi'

'öefuetoab- giftratu fure deprehenfa fuerint,mco iudicio,rcftituenda funt legit.mo domino ac pofttifori : lecusue-latis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ro faciendum cum ijs qua: furis funt propria. Hoc arbitror difcrimine ufum Abrahamuin in hifeefp»'

lijs hoftium.Non dicit,Si accepcro de omnibus quæ hoftium fuerunt; fed,Si accepero de omiiibusqr* tua funt. Nec dicit, Qiiæ tua fuerunt ; fed fimpliciter, H’? “lU-’K, id tft,quæ tua uidelicet funt,amp; tamc» ' fpolijs illis Joquitur,quæ hoftes Sodomitis abftulerant,amp;l ipfe reduetbat. Non argutatur dicens,Qiiæ reduco olim tua fuerunt, nunc quoniam mihi cæfo hofte in prædam uenerunt, iure belli mea funt,»»» tua.Huiufmodi arguratio non honefti Si pij uiri probitatem,fcd fpiritum hominis raundanircfipitA'*' magis eft cordi proprij commodi qiiæftus,quàm honeftææqiiitatis ftudium.

Nedic.u,ego ditaui Pibrdin.'i Obferua hic prudentiam pariter Si honefti nominis ftudiumin txemplum pru nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prudentiæ tft,qu{)d de futuro cogitât, Sf quàm inooiiftans fit Si mutabile humanum ingeniuœn-

dentta. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiderat ubirecens eft benehciü,parati ftimus ad agnofccndum,confitendum,gratias agciidü,ô^ ingradi

benefadoris grandia quæqj cü dandü turn faciendfi. Veriim paulopdft, iibifenfus beneficij inpectore obfopitus eftjinutanriir uela,di ex gratis fiunt txprobratores;amp; pro laude,rependitur qucrulatio.tX' tenuamiis beneficium ; amp;nbsp;fi quid d«tum eft graritudinis loco, opprobratione tantum non repctnm^^' Perpcndit Abraliani malignitatê iftam ingenij humani,cum dicit;Nedicas,egoditaui Ahram.AdI'»'' Studium nomi~ nefti nominis ftudium pertUKr,quôddi.iamiam hanc ferre non poteft, ut alienisbonisditatusdutur' «i$ honefii, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vir honeftus non foium poflelsontin alicnorura bonorunigt;ùd ^eiufmodi poftefsioius fpcûcm ad'nô

slum anfrfatur. Pottrat oblata reciptre, amp;C bona cum conlcitntia pofsiderc, uerùm fpecicm illegi-timæpofltfsionis ferre non potcrat. Admonemiir hoc exemple, ut amp;nbsp;prudenter mutabilitatë huma» nimgtnij caueamus, amp;nbsp;omnem ciiiiifcunqj mali fpeciem fugiamus.Haud procul à malo efl!, quifquis fpcciem mali, fi qucat,non ex animo fugit. Et parum honeftiis cft,qui honefti nominis iaéluram ful^ deep facit. Nota eft apoftoli dosff rina,abftinendri tfle a' fpecie mali.Et alio in loco, quæcunç bonac fame, amp;c. Hjc agite, Phil. 4.

Simul amp;nbsp;illiidcogitandum eft,q prudenter retinendj amicitiç fefe accommodarit Abram. Si obla- Studium retitiê-^ ta fpolia à rege Sodomorü accepiflet, plurimü amicitiâ illius,qu5 fibi conciliauerat labefeciflèt, futu df amicitilt;e» Tçip fimultati occafi'bnê prçbuifiet. Verùm ubi prorfuS oblata reeufauit, quantum in ipfo erat,ôi beneficium fiium feruauit integrum, amp;nbsp;omnem fimultatis occafionem amputauit.

'Exceptas biî ^ui eomederunt iuuenes, cr pitrtibw uirorunt nbsp;nbsp;uencriint mecum, /Mer, Efehol, Vianire. De »ƒ« et te^ui-

ißt‘tccipiantparteifuoi,] Principio notandiimhic eft,deufiiamp; æquitäteexceptionü.Vfusexceptionis täte exeeptiotui ufqucadcd neceflarius eft in rebus humanis, ut prorfuS iniquum fit illumrcijcere. Nequit enim iufté agi, quicquid proriùs uniuerfaliter fine legibus lîue contraftibus citra omnem cxceptionem agitur.

Sine res luimanas, fiue perfonas mortaliü, cum quibus eft agendumjiefpicias,tanta eft ubitp differentia,« fiscquali lege uniuerfaliter cumomnibus^ in omnibus agcrcuelis,fummüiusrranfeatinfuin maminiiiriâ.Redlé ergo Abrä, iuramëto fuo exceptionë adiecit,qua caucret, ne uel iuuenes (uoSjUel focios unà fecü imiolueret, ac iuri illorü prmiudicaret. Huiufmodi cxceptionü ufus uirü déclarât ôC circiimfpeftu amp;nbsp;{quü: circumfpc(îlu,qHi reriim,perfonarü,ac temporü qualitates Si diferimina con-fidcretxquü, qnulli mortaliü alïquid iniariç inferre,aut quacuntp in re terminos equitatis tranfilire «dit. Qiiate leges il!£,quj citra ullâ exceptionë ponuntur, paru habent circüfpeftionis et çquitatis, tequirinitip magiftiatü, qui illas çquitati, tcporisfp,rerum, ôë perfonarfi differentes rite' attëperent.

Deinde obferua, quomodo inter iuuenes, uernaculos illos fuos ji8. Si tres contœderatos Amor- Dijcrlmc tlieos, Aner, Efehol, Si Mamre difcriminet.Iuuertibus adiudicat cibos,confœderatis fuamcuitp par- ctwu tem. Iuuenes erantf8rui,quibus nihil debebatnr ex fpolqs aliud g necelTariusuiftus. Dignuseftopc tarins cibo fuo.Tres Amorrei erant focq fœderis, uiri liberi acfui iuris, nemini fubiedli.Sequuti fuc-tant Abraliamumut fœderis focq, non utferui.Qiiarc ut focq erant belli ac uiftoriç, ita conueniebat

B cosetiam participes effe fpoliorum, non minus q ipfum Abrahamü. Ergo feruanda hçc çquitas eft in bellis.Prinaü,ut qui tanq fcrui,ucl ut ftipendiarq militant, content! fint illi cibo, ifti ftipendio. Si ab-ftineantà rapinis.Non dicit Abram,Exceptis his quç rapuerunt: fed, Qiiç comedunt iuuenes. Deinidc utfpolia lioftium cedant belli ducibus,quorum fumptibus miles eft conferiptus Si fuftentatus.Tertid ncqua fiat auaritia,ut qui focq funt fumptuû, amp;nbsp;periculorum,iurcfuo per potentiores defraudëtur,

TOtobocqidntodecanocapiteexponuntur p^-ontißionci'Dei Abrahamo peruißottem deproteâiotte,de ^fatarofanine, deq; terra Chanaan fadte CT con^ nndf«.

ïs itaqj tranfaétis faétus eft fermo Domini ad Abram per uifio a nem,dicens : Noli timere Abrâ,ego proteeftor tuus fum,amp; mer

ces tua magna nimis, Dixitep Abram : Domine Deus quid da-bis mihi C Ego uadam fine liberis, filius procura toris domus meæ iftc Datnafeus Bliezen Addiditep Abrä: Mihi aut no dedifti fernen, amp;nbsp;ecce uernaculusmeus h^res meus erit. Statim^ fermo Dni fadtus eft ad eü,di censiNon erit hichæres tuus,fed qui egreditur de utero tuo, ipfumhabc bis hæredem. Bduxitep eum foras,Só ait illi: Sufpice ccelû,8c numera fiel las, fipo tes. Et dixit ei : Sic erit fernen tuum. Credidit Abrä Deo, ÔC re-putatum eft illi ad iufticiam.

Ptrlußonent.] Grpeus addit,T5r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft noftis,quod in Hebrçononlegitur.

Egoprotfflort«i«.]In Hebrço eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ideft,Ego clypeus tibi.Metaphoricamloquutionï

Etßliuiprocuratorii doinm tnetc, crc.] Locus hicuaric legitur. G reçus fie: b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f^acers ^TSf oJaoyr-

tis/iäsvTct dlxfixeritot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,filius uerd Mafech uernaculç mep ifte Damafeus Eliczcr.Illc pro

*fi'3,id eft domus mc£ uertit oiKcysvSt nbsp;nbsp;nbsp;ideft uernaculç meç,amp; Hebrçâ uocem Mafech retinuit.

Aquila uertit, 'n'jnits Ttnl'ifcii/rni n'tlÛKii nbsp;nbsp;nbsp;id eftfilius potü dantisdomuimeç. Theodotiouerô, nbsp;nbsp;nbsp;«

nnfTsi'Ai TÜf nin'ian ^wa^id eft,filiiis eius qui fiipra domu meam eft.Chaldçus uoeepurn uertit idcft„pcuratoris,gubernatoris,ucl paftoris.Quod Aquila uertit,potü dütis,dudü eft «à uerbo nysrpn,

yét nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s r M

id eft potauif. Qiiod alii »'«îcîdrif ^curatoris,cft lt;à iicrbo nnw, id eft difcurrêre, ficiitîfoicnt ^curatoreS domeftici. Pagniniis fïc:Er filiiis giibernator domus mcc eftDamefch Eliexcrjid eft Dameleh Elie:« procurator domus mcç erit filius mens. Annotât Lyranus alia quccp kctione hoc paflo, Etfiliuselî procuratori domus mee^ Damcfth uidelicet Eliezer. V t fen fus fit; Ego uadä fine libcriSjdf jicuratordo xnus inca.' Eliezer filiü habet Damafcü,lt;5f mihi non dedifti femenjamp; ecce uernaculus meus lixreSmeus erit.PctèftiS^ fie legi; Et ecce films procuratori meo eft.Hic, uidelicet ƒ curator, erat Damafeus Elk zcr.Vtfit peftremü hocuerbü Mofis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLANATIO.

Subinde Mofes oracula Dei ad Abrahamü faefta inducit,utle£fl:orem admoneat non ponercDeiin» curam fuorü, quorü Deus efle uoluit. Qiiod prarlens oraculum diuinæapparitionis ccncerr.it, breui compendio comprehendiint omnia hifee parnbus.Prima habet quädo:fecunda,qucmodo;tcrtia,quid loquutiis pollicitusbp fit Abraha: Dominus. Ad primampertinet quoddicit;

tranfaäiSy faduf efliermo Domini ad Abram.] Habet hare particuia chronologiä, iicl fî mjuiü cærologiâ,qua tepus apparitionis huius etfi nö exadrc',halt;ftcnus rame ponit, ut feire liceat faiftä eile if lam poft uicloriä, a regibiis Orientalib. relata, fine mox fiue aliquäto poft, ubi domü reiicrfiisfucrat-Voluit hoc Mofes cömcmorare,urapparitionë hanc «à præccdentib. diftingucret. Si hiftorieügcftorn ordinc fcribëdo retineret. Qiiod in Hebraeo eft,nb!Kn □quot;quot;lann quot;anhe, id eft poft hæc uerba,H£braifinuS eft, que Septuaginta retinucrunt u£rtcntes,.«£T(è ^nij-ena TaivTaiyLatinus uerd fenfum exprelsif di' cens ; His itaqj tranfariiis. Vocant eni Hebrari nbsp;nbsp;nbsp;non folum uei bü ac fermonë, fed dë rem,caiifain;di

negocium.Huiufmodi loquutio frequens eft in fcripruris,cuius hic propter rudiores admonereiiolui-

Per uifîonê.] Refer hoc ad fecundâ parte, que uidelicet apparuerit loquutuslp fit Abrahac DnS.P« uifionc inqt. Apparuit ilii aflâimpta fpecie quadam. Alias petuit interna ilium infpiratice cefirmare.

Holl timcre Almam, ego proteilor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;merccs tua magna ualde. ] Pertinent ifta ad tertiam parte, qua

-tî/V' primùm fumma quadam diuinç beneiiolentif erga Abrahamü déclarai, quâ reifte dixeris cflë triinnn . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;brem. Habetcnimappcilationëprorfusamicam iSë familiärem, in ucce Abram.Sicfolentcompdlarl

amici ab a micis,familiäres à famiiiaribus. Appcllationis huius magna eft fuauitas. Deindeconfohtic-nem habet, in eoquod dicit ; Noü timere. qd nilül eftaliiid, q bono efto animo, ccfidc acfecurusiftO' Tertio habet et prcinifsionë. Ego,inqt,clypeustuus, dë merces tua magna ualde. Promittitillipro* tcëfionem, dëeximiâfelicitate. Prctcëlionëexprefsituoce clypei.’fclicitatëuerd, maxima:mercedis-Qiiod tm in Hebræoeft, magna ualde, idem eftatep maxima. Nequeüt ein fuperlatiua aliter exprime g re. Mercedis nomine ,pm fit illi eximiü lucrü dë cmolumentfi, cjd ex fe fperare debeat.lntclhgitaûtde bened.ëtionefupra,pmifia3demultiplicationefcminis,dlt;cp poflefsice terrç,ficutcxfeqiicrtib.putebit.

Dixitg^ Abram.Domine Deui (juid dabis mih i: Ego tiadâ ft ne liberii,et filius procuratoris domus mex ifie Vt-mafctis EltczcrjZJ'C.] Qiioniâ dixerat Dns,Ego fi.m merces tua magna ualde,id qd intelligcbat Abrani de p.omifsione bened ifcionisct omnis generi.' fpontancç bcncuolentia;,ur dolore cordis fufdefterw-tdte uxoris conceptü cxprimeret,regcfsit diccs,Herc Diie quid dabis mihiÆgo uado,idcft morior,h-r.e iibens,dëc. q. d. Promittis mihi maxima emoliimëta.Sed cbfccro quorfum ? Ad quid mihi datiirus cs,quantüui3 magna dë eximia bonafeum dcftituarprole,fiiri^ iamfenexet rnortiproximus,d cdlu-rus ex hac uita fine iibcris,quib.qi;c ex bcneuolctia tua largiris,hpr£ditario iure poft morte ineäctdere qiieanr. Procurator domus mep Eliezer filiü habet Damfcft domi mep natü.eccehiccrithpcsmciis.Si gnificathifee uerbis infuauceflefibi omis generis opulentiä acfelicitaterrKq, Icncx iamaccitomorini rus,nuliri dum naëfus fit ferne,nihi tj; expeiftare pofiit aliud q ut omnia fua uernaciilo fuo relinquar.

Et ecce fermo Domini fitäus eil ad eüfiicens: Hon erit htc harct ttius, c? c. ] Arnica contradifiione moefti ciäcordis illiiis tollit, dë fpem prolis inlocü reponit. Cötradiélio eft qd dicit .'Neeritluebprestuns. Cctradiciteni ei ^d dixerat Abrahä: Ecce uernaculus meus lipres mens erit. Etqr.oniä hoc fie que ip fie ri poterat, ut uernaculus ifte morte prpuentus citius q Abrahâ ex hac uita migraret,eair.^ cb caidain hacreditas hpc illicedere nôpofret,fed inaliü quempiâ uei naciilü derhianda ucnir£t,ideo cétrad.ftioni h'.iic promifsionëgermanifilq cthpredis fubiicitdicens: Sedqiiicg^edit deutero tuo,ipfi.niliabtbigt; liæredë.cj.d. N5 migrabis ex hac uita finefilio uteri tui, quantüuis fenexfis,dëftcrilëlubcas iixonm.

Eduxitcj; eumfiràs^e^ ait tlli : Suffice cœltm,e^c.^Haba\t ifta promifsionënc fimpliciterfilq uterw, fed femiiiis ac pofteritatis innumerabilis. Ediixit eum foras,inquit. Ergo intus illi in taberiiaeiiloap-' parebat.Et air illi : SufpicccŒlü,dë mimera ftcllas,fi potes. Ergo uifio hsccfaëfaefttëpoicntifiuriio, quo ftel'p uifuntin cœlo. Et dixit ei .'Sicerit fernen tuum.Intcllige, inniimerabilc, ficutifceilarüiiinu-merabilis eft multitudo. Quid Abram ad ifta dixerit, nö meminit Mofes. Stellas uumerare nó pemt, «eriim promifsionicredidit. Crcdidit,inquit, Abram Deo. Qiiidcredidit f Nonhabirurüfeiiciiiaeuiii fuum hærcdëjfed filiü uterinü. Deinde pofteritatë fua m fore præclarà dë innumcrabiiem.lftaproniit-fcnti Deo crcdidit,id £ft,fiduciä ac fpem promifl'orü animo concepit. Et reputatü illicftjiiquit,adiu-fticiam.Hoc eft,proprer hanefidem iuftificattis eft«à Deo. Etenim reputariaiiquid adiiiftieii, eftiuM eum rcpiitare,cuiilludiufticiplocoimputatur. In Hebræoeft, Etiniputatacfteiiufticia, ueriiuiiduii fenfus rcfultat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QV AE S T I O I.

Ciaömodo Uifits per uifione n.]Qiixrüthoclopo,quö uifus fit Abrahp Dns,uclinqualifit illi uificncIcquutus.Vifio fit Abrabx Do nü genera tria ponuiit ab Auguftino,de Genefi ad literä libro ix.Primü eft corporale,fecurdü fpirirua vunus. kyertimn mentax uel intelie^uale. Sic appellat ea Auguftiiuis.Corporale tft,quo uelrcscorporaks iiel

ucl imagines fi'gurxrcrum oculis corporis uidcntiir.Spirituale cft^qiio finailifudines rerü fpiritu ui-dcntiir, fine id fiat in fomno, fine in eeftafi. Mentale ucl inrelleduale eft, quo quæ uel corporeiicl fpiri-tu iùdcntur,quid fint aut quid fignificent,intelligitur. Pharao uidit fpicas,uidit boues uifione fpiritus, fed no uifione mentis. lofcph uidit ca mentc,quæ fpiritu in fomno uidcrat Pharao.Ignorabat c m Pharao quid uifioncs illc portenderent: lofeph uerd licet illas fpiritu no uidifTetjmente tame,hoc eft,intel--Icdu uidit ct regi expofuit, infra cap.41. Et duo Eunuchi Pharaonis uifiones uidcrut fpfi, quas mete iiidere no poterär,poterar aüt lofeph,qui tame fpfi illas no uidcrat. Infra ca.40.Et Ncbucadnczar rex Babylonis uidit quçdam fpiritu in fomno,quorum poftea uifionem(nam memoria: illi cxciderant) amp;nbsp;fpintualein Si mentalem a fapientibus fuis, hariolis et magis fub mortis cöminationc requirebat. Daniel uerd, cum impoisibilc eftet magis ut fpiritu uiderent quæ rex uidcrat in fomno, fimul ilia uidit iSf fpirituCt menreiatqf itarcgi non modo interpretationé fomnr),fed amp;nbsp;ipfum fomnifi expofuit Dan.x.

Cum ergo tria fint uifionfi gencra,corporale,fpirituale et mentale,qucrirur cui nam ex illis prpfens fitadicribenda uifio, per quam Dns hie Abrahp loquutus commemoratur. Si dixerimusfuifle uifione banc fpiritualem,qualis cuenire folet uel dormientibus,ucl in eeftafim abreptis, rurfus alia nafcit quæ-ftio, quomodo fora's c’ tabernaculo fuerit cduifrus, ac cerium fufpicere iufl'us ' item quomodo pro mi t-tenti Deo fic crediderit, ut ea ipfi fides ad iufticiam impurarctur, fi quæ hic commemoratur uifio fpi-titaalis fiiifjdi dormienti accidit. Rurfus mentale fuiffejdicendu non eft. Neep ein qup hie comemorant, ab ipfo intelligebant, præfertim quæ infr.a fubijeient. Dicendfi igitur eft fuiffe corporale,no quod cor pus fit Deus,aut oculiscorporis uidcripofsit(nä dieft Q eft à Dno,Defi nemo uidit unQ)ied qd imagine à Deo afl'umptam ct uifibilem uiderit.quemadmodfi in reliquis uifi'onibus faócü elle apparct, præler-tim inca qua: infra ca. is. ccmemorabiî.

^io'itintcreAbvam.] Quoniam abfurdum eft adhortari hominëfccurfi ac nihil timentë nc timeat quf Quidna tintue-finir hoc Ioco,qiiidnä timuerit Abram, ut diuina confolatione opus habuerit qua timoré liberaretur. rit Ahrdim Sunt hie uaripfentcntiæ.R. Shlomoh,quc Lyranuseftfequurus,arbirrariu-timuifre Abraham5,nc tarn illuftri uidoria potitus reccpcrit à Deo uniuerfam iufticiæ fuæ mcrcedé. Burgenfis hanc fententiä non admodü probans,alias adfert in medifi.Sentit Abrahamfi timuifirc,uel,ne forte in cæde ilia regfi Orien taliumc5traDfimpcccafiret,propterea quód expcditionccamcitraiiiiTum Dciprpfumpfiflet,maximd cü reges illi iuftamhabuilfent aduerfusSodomitas,Gomorrhcos,lt;Sfc.bellifuicaufam.'ueIne reges C£-fiuirib.denud colledis aduerfum fc irrucrër,quibus aperto Marte refiftere nö pofliët.quo gcncre timo ris Sc lacob infr.à cap.}4. correptus friiflc legitur. Chryfoftomus fentit eum timuifie,ne futuræ cfl’ent 0-pes eins accifiorcs,propterca .à rege Sodomorfi oblata contepférat, Nönulli ex reccntioribus,quo-niam arbitrant incertfi eftc, fi quis timoris huius fpeciem exprimere conetur,confugiunr ad generalem oirfiim tentationfi, quibus fanóli fubinde poftres lætas lt;Sf fenfum iêcuritatis per proiiidcntiâ Dei ha-dtnus fubijciuntur, ut incipiant dubirationc quandam bencuoletitiæ amp;nbsp;gratiæ Dei in corde experiri, liliuSf^ fenfu admodü adflidari Si. angi, donce rccuperata diuini fâuoris confolatione rurfus erigant.

Talc quid expertfi elfe Abrahamfi poft uiifloriam accepta exiftimät,amp;l eiufmodi timoris cximëdi gratia duftü lili eflea Deo : Ne timeas Abrahä. Alij putanc,quid timuerit Abraham, ipfum cxprcfsifte,cfi dixit, Domine, quiddabis mihi f Ego uado fine liberis, amp;nbsp;uernaciilus meus hçres meus crit. Mihi em uo dedifti fementquafi timor illi us fuerit morirurü fc fine fobole.Et hunc timoré acuerit ætas ingraue-•tens, amp;nbsp;fterilitas ad feneftä ufep perduräs. Veriim huic fententiæ nö bene cöuenire uidetur quod Dns dixit; Ego clypeus tuus.Qiiare meo iudicio,probabilius eft, ut Icntiamus cum timuifle, ne aliquädo à rcgibus Oricntalibus obrueret nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;XV AE S TI O HI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Et ccceueriucidu! meu^htercs mem erit.] Qiiæfierir hic quisq, quid nccefic fuerit ucrnaculfi Abrahæ tiecefjè fieri illiushærcdc.Etcnim etiamfi mortuus fuifl’et fine prolCjhabebat Lot ncpotc,ad quchæreditas le fuerituernacuOi gcnatura:deriuaripoterat. RefpAondeotlmpcdimur ignoranti.a morfi ac côfuetudinis ætatis Abra- Abrahæilliitifie lix, quo minus certi aliquid bac de re in medium adferre queamus. N on licet ut dicamus Abrahamfi ft haredem. propter fimultaté aliquâ noliiiftê Lotum habere hærcdcm. Abfit. Alioqui quô amp;nbsp;uitam dé omnia fua liberandi illius gratia iii manifeftum diferirnen conieciftet S' Videtur igirur dicendfi, deftinaftê il 1 ü hæ-tcditateni iicrnaculo fuo ratiq domi fuæ nato, uel fccuiidn confuctudinc patriam, uel fiiigulari quadâ bencuolcntia,qua illü in fi'Iimn adoptarir,ultroljj hæredcm conftituerit.în Hebræo fic Icgitur ; Et ec-eefilius domus incæhæres meus eft,uel,hærcditat me,ut ita dicam.Vnde fufpicorhærcd.tatc iam turn fuifledeftinatam uernaculo Abrahæ, fine id faéium fit confuetudine gentis, fiue adoptione.

His nbsp;nbsp;nbsp;trdnfdtlis faillit eil ferma Domini ad Abram per itifionë dicens : ^olt timere AJmam, ego clypeiii Apparitiolies

twit, ttr merces tua magna ualde. ] Principio obiter notandfi cft etiain hoc loco, cuius fuprà cap. præce- Dei non finnt jt demi mcntiotië feci, ibi, Dixit Dns ad Abram, poftq diuifus cft ab co Lot, quo uidelicet apparitioncs ue fingulari rU-^ Dei 11Ôfinefingulari ratione fiant.Rem arduä fimul ac magni periculi perfeccrat Abram,quare opus tionc. habebat ut qucinadmodu in ipfo faflo diuinitus fuerat adiutus,ita ct poft faifffi diuinitus confirmarct cteiigerct.Hocfic eftê faefru in eoadmonct Mofcs,quod non fimpliciter dicit,Fa(fl:uscftiermo Dni ad Abram: fed pi cmittit,His itaqj tranfaflis.

Deinde confiderandfi cft qd dicit: Noli timcre Abra. Ergo faflfi Abrahæ iuftfi erat ac Deo placitfi. TrfÄHftt Abrahæ Alioquiinconucniëter dicifiilli eflét à Dco:Noli timere.Si male' egehs,ingt Apoftolus,timc.At Deus tfi/fiMK erut, CT

Abrahc dicit.’Ne timeas. îgitur në male',lêd bene cgerat.Bonû ergo clï.ac Dco placitu opuSjfi^sn”' P'.orû manibus,etiam cacde,cripiat pios et infontes.Reperias fcrupulofos homines,qui huiufmodiiæ' des a;grc probent.Qiiare muniendçcfunt hifee cxemplis heroum illorû côicientiç, quibiis utitur Dr.S Non fniß pnßi libçi andû infontes,amp; perdendû impies. Ad hpc, uidemus hoc loco në efle fanëfos alienoi a' timoré alieni à timoré carnis,etiâ ubi nihil mali egerrit,immo ubi Deo oblêqiiiû contra impios,p adfliëlis prpftitenit.Qiiod carnis: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hicAbrahçaccidit,poteftacciderecuiuis pio, quantumuis alias corda to. Veriimiuxta cëfidcremiis,5

placide' huiufmodi timorem feruo fuo Deus eximat. Nullâ audis hic feueritarë, nullâ cxprobratione,

nullä correptiotiCjfcd confolatione omniü fuauifsimä. T alis fcilicet eft Deus erga infirmiratc pioruin-Qiiàm feuerns eft malis amp;nbsp;obftiiiatis,tam eft placidus bonis amp;nbsp;infirmis. Qiiidicit, Ne timeas : nouir utiqj fiios ucl timcrcjucl rimori efleobnoxiosjanq infirmes ac pufillanimes.Miferum eft timere,)îiif caufa fir timoris/iue nö fir.Iam qui dicit^Ne timeas:ab ea fuos liberare cupif miferia.Sic funtomesa-nimati pij^ciimangeli tumhomines/it miierc' timentes adfi'duciä erigere cupiant,ciiiuS rei multarC' periuntur in S. feripturis exempla. Plurimum confolationis adferf mericuiofis,quifquisilliStimcnS eximiranguftiam.Srudium hoc plane diuinumeft.

Tertio obferuandu eft qd dieft: Egoclypeus ruus,uel,ego4gt;rclt;fl:or tuus.AdmoncmurhoclocOjquo gcnerc fiduciç erigedi fintet animädi timentes pii,in rebus arduis ac periculofis uerfantcs,quaftsfiquot;’f prçcipiic' pij magiftratus.qiii malorü infidijs reddunf obnoxij,quädo illos opprimüt/t innocentesdt

manib.illorüeripiunt. Non dicit ; Ne timeas Abram, nihil moîient aduerfum te hoftes tiii.Rfhnquit hoftib.ipforü ingeniû et confilia ultionis.Nec dicit, Pauci amp;nbsp;infirmi funt hoftes tui, nihil aduerfum te poterut- Nihil demit iHortî potcntiîC.Nec dicit; Ne timeas Abram,iiir iHftuses,uir prudes,iiirfortis, iiir belli.Nihil horü dicit.Côfolationé adfert Abrahç neqj ex qualitate hoftiri,nelt;p ex ipfins iiel^ibitate ucl dexteritatc,fed ex diuina jptcdlione,diccS:Ego clypeus tuuS.Ergo uerifsima et omniû potctifsima confolatio ex coeft, qd Deû habemus protedlorc. Qiialefcunqj fint aduerfarij, amp;nbsp;quantumciirçf' mus nos infi'rmijfi Deiis pro nobis,qiiis cëtra ncs^Diuina protedlio cunftis eft periciilis opponenda-Sic Dauid Pfal.rj.Si ambulaucro in medio umbrp mortis,inqHir,nô timebo mala,quoniâtu mccues.

Qiiarto et merces tua magna ualde. Spreuerat Abrâ ea qua; fuerât à rege Sodomorü mercedisloto eß ifs qui merce oblata.Noluit tâinfigne charitatis opus, ciiius efficaciâdiuinj debebat uirtutis auxilio jspterterrena dê no afßilant. aliquâ fubftantia reddere mercenarjü ac qupftuofum. Audit igitiir à Dno,Ego merces tua magna lU de. Admoncmur,primiim nullübonü fore irremuneratri,lcd parata cfie merccdc,ijsqiii bonorû openi Merces piorum mercede nô affcÂâr. Deinde mercede ilIorû nullo elfe rcrû hiimanorû præfcripto determinatâ- Qu* non eß tempora dicir,Ego fum merces tua magna ualde, fatis indicat mercede fuorü efle nec terrenâ,nec mcfuratlQiii Deû habct,ucl portionc fuâ uel mercede,omia habctjdum prêter hune nihil neep in ccclOjiuq» in terra affc(fî:at,ficiiti Dauid diccbatiQuid eft mihi in cccio præter tctEt prpter te nihil uolo in terra.Intduk bilis amoris affedlus pariter ac félicitas ccfideraripoteft in hac particula, qua fc Deus merccdcfuoni côftitiüt dicens : Ego fiim merces tua magna ualde. Q^d. Qiiicquid accidar,bono fis animo,tibiniliil perdit.EtiamfideftituarisomibuSjego fum merces tua, qua tenemopriuarepoterit. Impofsibilecft, ut paucula hjc uerba pro dignitate confiderent.Ego fum mcrces,inquit,tu3. Si Deus eftiiiorü mctccs» ergo nemo ilium gratis et fruftra colit,ut iinpiifsimû fit,qd illi apudMalachiâ dieüt, Va nus eft qui fer uit Dno, Si qdemolumcnrû eftqdobferuauimiis prccepta eiusfAlala.j. Addit,magna ualde,Iioceft, maxima. Ergo maximû eft emolumentû in liera obferuâtia dei,cui nihil æqiiiparari poteritexctnnib. quac müdus hic infanifsime'perfequit. Deus ipfe nec in cœlo quicq habet, nec in terra, qd adhocfufti-ccre iudicet,ut fatisfaciat bencuolctiç Sigratip frac qua hominëpiû ac fui obferuantépiofequitConfti tuit ergo mercede eiufinodi,n5 aliquid extra fe,fcd fcipfum.Hiiic aliquid addere, eft iierj fclicitatis plc'

nitudinënóaugcre,feddim!nucre, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIOII,

Piixitcii Abram : Domine Deus ouid dabismihi ?Ego uadoßneliberis, cx filial procuratoris domus Damaßeus Eliezer.Addiditq; Abram : Mihi autem nondediili fernen, et ecce uernaculus meus hares meus erit-J Primum obferua infignem fidei tentatione in Abrahamo credentium patre. Si recurras adpixccden-tia oraciila Deijimienies illi tert o promifiiim eile fernen lt;1 Deo, idep tarn numerofiim, iitcnafiinïdl'' in gentein magnä,amp;inftar pulueris terrçfuturri. De promifsis iftis addubitare cccpit, propter fterilita temadfenium ufqjdiirante.Ego uado,inquit,amp;: moriorfinelibcris. Sic iudicabat caro, nccogitäsdc iiifailibili ueritate Dei numerofam pcfteritatc promittetis. Si hoc accidit Abrahæ, qui ex orc Dei tant crebra oracula ad fc peculiarifcr fadla acccperat,ut cü mccfticia cordis de ueritate iicrbi Deidubitarcf, quis noftrum fecuriis efle potent ab huiiifmodi tentationibusî’

Deinde confiderandü hic eft ingeniû carnis, quale illud fit etiâ in fandlis. Dne Deus,inquif,quidda-bis mihi Morior finelibcris. VIqueadeo affciffabat fobolem, ut prper hanc forderent illi omia.Dc^ derat illi Deus multa. Erat fadliis diues. Liberauerat eum una cüiixorede manu Acgyption'iinapcl-

tura et illibata uxoris caftitatc.Dcdcrat illigratiam in corifpeiflu principü Anioriheoräj adeofinguh rein^ut illis etiä fetdere eßet côiiinôlus.Pra.'terea, ornauerat eum clarifsima uieftoria ptrqiiäomiiibiiJ jam erat Chananeis adinirädus ac fufpicicndus.Subinde ei apparebat^ac de iioliitate beiieiiokntiïfcç peculiaribus promifsis teftabat.Et in hoc pracienti oraculo,iubet eum animoefle bono amp;nbsp;feciirOjpo-' licetur'qj protc(flione,amp; additjfe effe ilU mercedem magna ualde. Veriim hæc omia uelut eiianidafiinl in ocufts Abrah£,propterea qd mortijiit putabat, mcinus nullü dum fernen acquißerat.Qind eni aliud erat

A ffat qi;od diccbat, Dne Dci!S,quid dabis miJii t' Ego morior fine liberis, g, Nihil moror omnia gu« uel das,nel dare poteri$,nifi fernen accepero Hoe iiidelicercft ingeniü carliis, quæ nifi aceeperir, qiiod impenfeaffedlat, floccifacit omia ram terrena g caIeftia,iifqucad£Ó,iit fi Deus ipfe tonimfefeinfmiira illius cü uniiierfo fuo ccclc effiindar,cupiiditati illius Jiaiidqiiag fatisfaciat. Sic reperias mulfos, quibus ipfauita mokfta cft, propferea g, iicl nó aflcqnunt,iicl qiiod amiftrüt qd impenfiiis affefcantjfinc quo necprjfentia,nccfiinira placeur. Eft aüthuiufmodi ingeniü carnis cxucndii,crabnegandü omnib.illis, qui fuauitatë cceieftis cupiüt experiri gratif,et cü Chrifto dicendü: Non mea Drie uolüras fiat,fed tua.

Etiliiidadingenium carnis pertinet qudddicit; Et mihincdediftifeme.Nópotuit dicerc;Et mihinö dabis fernen. Et ramen qd ad id ufq; tempons nullum iemen acceperar, pcrindc ipfi uidebaf,ac fi pror- fiftur prorßti tu fus nullû eßet accepturus ung. Sic foltt caro. Qiia? aliquâdiu differunt, in uniuerfum negari putat. At-puM. qui non determinauerat illi Deus certü aliquod tempus, quo datums efiet fernen, ultra qd datums nö effet amplins. Simpliciter promiferat, Facia te in gentë magnä.ltem : Faciam fernen tuum ficut puluc rem terra: Poterat hoe praeftari in pofterum, etiamfiadid ufqj temporis nihil illius apparuerat.Vul-go dicitur : Qiiod differtur, non aufertur. Vcriim caro prsc nimio defiderio eorum qua; affe état, qua: differuntur,plane'ablata efle timeracfufpicat filtern, û non prorfus iudicat. Simul amp;nbsp;illudobfema. etinuiduîé Nonfimpiieiter dicit : Dne Deus quid dabis mihi f Morior fine liberis, non dedifti mihi fernen, fed im- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßrtuni

miicetdeprocuratorcdomus fuæ,amp;r palam Deo uelutopprobrat, qudd illi filium dederit, fibi node- proxmi, et que derit. Procurator domus meus,inquit, filium habet.Mihi uerd non dedifti fernen. Sic caro Si inuidu- ‘(‘fuerfui laeiiergaproximifortunas,dë opprobratrixacquerulaerga Dcum.Inuidcbatproceratorifiliü, ipiê ficrilisexpoftulabat cum Dco,qd fibi negaifet, cunis compotë feciffet femü. Habes etiam hac in re in-geniiim carnis. Confert fe fern o,amp; indigna rem admiffam effe iudicat,qd cum ipiê fit hems, infclicior fit feruo,8lt;qdfcruusfu turns fit ipfius hpres. Nifi eih id iudicaret indignü, haudquag ifta Deo per mo-diim querulandiobieciftet Confimile quid exprefluni eft in fratre filij prodigi Lucc v-quem male’ ha-bebat cp fratri prodigo pater maëiaffetuitulü faginatiim: fibi uerd,obcdienti ac morigcrofilio,ne ha-düquidcdedifl'etung Etillc expoftiilabatcu parre,óë inuidebat fratri,illum(p minoris g feæftimabar.

NoneftpræterconfiJiumfpiritiiflanciifasftum, quod ifta facris funtfcripturis de Abrahamo tarn in-figni patriarcliainferta.Incredibilecft,quanrü confolarionis infirmis mentibus adferant cmia ilia ex-ftnpla,inqmbusfandorfi dcclarat infirmitas. Solent plerunq; tentationc.s illp quæ fandiis acciderunt, B baud obfeuram aliquä acleuiculä, fed infignem fidei imbecillitatë exponcre,quo fint illarum exempla adhoccflicaciora,ut deiedtospiorumanimos aduerfus infirmitatis fup fenfum erigant. Si contra de-iperationcm communiant, lllud afit diligcns ledor caucbit,ne in confiderando carnis ingenio afte-ftus iilius fine diferimine cômiiceat. Si eos qui naturales funt amp;nbsp;inculpabiles, una cum inordinatis Si cctruptis damnet. Qiidd defi'derio prolis germaniq; hæredis tenebat Abraham, naturalis Si inculpa-bilisaffectus erat,natuiænoftiç fingulan prouidentia Dei indirus, quern neqj fcriptura damnat,neqf ucra pittas tollit; fed fola diabolica fuperftitio,quafi carnalis fit Si immundus,per ccclibatii papifticu omniumimpurifsimriinfamem reddidit. Cormptorü erataffeebuü,quod omnë diuinp gratip beneuo-lentiam inifta tentatione fufep deep faciebat,prcpterca quod ft mine hertditario dcflitu£ba{,amp;f quod in digne,pcuratoris fui fortunâ fercbat,ac cum Deo iiliuS gratia expoftulabat. Huiufmodi circunftantiæ guibus naturalis afftdus polluebai.probari nó pcfl'unt. Interca tamë cautndü eft,ne iftas ctiam in A-liraliamo perinde atq; in reprobis dânemus. Loquit Abrahä Deo reuerenter quidem dicens nm” ■'SIH here mi Dne,uerHm ta quibus triftabatfimul in confpcc'iü illius familiariter eftundit, ad mortm eoru quiamicisintegro corde animi fui mocfticiam communicant,amp; amice' cum ilhsexpoftulaiit, qualia in uerbis Mofis Si prophttamm multa leguntur. Obferuandum ctiam hoc tft, quod non fimpliciter Soboles non iW-dicit, Mihi uerd nullû eft fernen : fed, Mihi iicrd nó dedifti fernen. Significaf hac loquutione fcccundira tunc uirihuijfei temfobolisadferibendä cfTe nó naturæ uiribiiS,fcd bcncdiiftioni muncri Dei.Qiiantumuis fanis Si in- d. benediilioni tegriscorporib. iungant mas amp;nbsp;fccmina, prolcmep uotis ardcntifsimis expetantôë qua:rät,nifiacccf- ttdfcribeiida eö. feritdiuinçbenediëiionis operatio incrementû,prorfus mantbût fterilcs.Simul Si ilhid nota.Seriius Tcrrcna aliquä. Abrahp filiumhabebat,ipfe uerd manebat fttrilis.Di-dcrat ergo Deus feruo forfan nó pttentfqd non- do minui p‘ijr diimdcderatheroillius defideriofeminisflagranti. Sic foletDfis. Qiiaatcrrcnafunt,citiusdatminus citiu^quàm pijs pqs Si nonnunquâ minus petentibus, quàm pijs, ctiam impenfe ambientibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dautur.

ictcccc ferma Donùnifiiîus cil ad eum dtccits : No erit hichxres tuui, fed qui egreditur de utero tuojpfum bobcbishicrcdê .Bdtmtq; eu,mfàràs,cr ait iÜi : Suffice caliî^tir numera ftclla^ji potes.Et dixit ei,f!c erit jemn tow.]Confideranda iicnit hic fingularis qua’dâ diuinç bcneuoicntiç placiclitas pariter ac diligentia,in placîditas d be~ eo$Abrûliamü Dens poft tain claras precedentes promifsioncs dubitantcm,ma:ftum acdeitdü non „(uolcnti£. cortipuitac reprehendit acriter, fed placide inftriixir,ac pracccdcntcs promifsioncs de femineilliusfa-ftas declarauit, fimuftp ar.imû eins in fide cófirmauit. Inftifsimis de caufis poterat incredulitas illius granitér rtprehendi : uerùm qui nouir qua: fit carnis noftrç ,pcliuitas ad dubitandû Si hæfitandü,ma-gis q ad credendü,nouit fimul qua fit manfiietudine fidei ncfti p corroboranda infirmitas,longe' aliter ceparatus q fïntilli, qui finôquafi'.is Antichriftianorn hiigas abfcp ulla tcrgiiierfatione recipias,mox Jiarcfeos dàmnant,iSi; igni adiudicâf,alienifsimi à mâfuctudinc diuinifpintus,quia remotifsimi funt à utrpchaiitatisingtnio. Admonèmur itaqj hocdininp placiditatistxtmplo, g debeamus manfuttc'aç

placide infirinam fratnim ffdera cofirmarc, Si errantes inftruerf,pracfci tim fi cogitcmiiS,§ fit ardim’'*

unicuiep noftrü tentationts hçfi'tationum uincere, Si rationis nofti x ftnliis in obfequiü fideicaptiuarn Senten bendiflio nbsp;nbsp;Deinde amp;nbsp;illud confiderandû eft, qd dicit: Nó erit hic barres ruu.s, fed qui egredief de uifcerib tiibi

tiis non naturæ ip(ê erit barres mus. Cogitabat Abrahä de adoptando fibi hirede. Erat humana cogitatio,ex diffideu uiribus, fed fola tia nata. Verùm né fie erat conftiturü diuininis, ut ferne illud benedi(^ü,cui në modo boiiorû AhA d.uoluntatis ele fed Si diuinc bcncdidlionis debebat harrediraSjillius côftaret uoluntare Si adoptione.Pracrogatiua ilh âione conßat. pendebat a diuina eleiflione.ls erat fiiturus Abraha:hæres,quc non ipfe elegiftèt,fed upluntas Sigi’’quot; Roi», 9 tia Dci ,pmififict ac praeter fpem carnis dediftêt.Qiiare ur manifeftü ficrtt,adorandâ elle in femine A-brabe nec uoluntatë, nec uires carnis,fed folam gratiiitâ Dei eltdlioné ; fapientifsimo confilioDciH'-erat conftitutü,ut hacres fieret illius,ncc quç ipleadoptaftêr,ncc que fecundü confiliu Sarç ex ancilla gƒ nuiftet, fed que prartcromnéexpeiffationëâf nature uires ex Sara uxoregrandxuaamp;leiftrtafuftuW' fêt. Ad hanc imaginé cogitandâ nobîs eft de filijs Dci,ueris Abrahç pofteris credentib.in Chrift3,quo® feriptura uocat eledios, de qiubus Euâgelifta teftaî^ qd neip ex fanguinibus, neqj ex uoluntatë carniS, neqj ex uolürate uiri proueniât,lt;ed ex Deonafcanï.Ioan.t. Ereni fi fernen illud Abraliç,qdcx carneü' lius proditurü erat,necillius uolürate,nec naturç uirib. cëftirir,fedà fola dantis Dei pependiteleâiû'

ne:quäto magis côiienit,utfilij Dei,nullius carnis iiolütare ac uirib. proucniätjfed perlbläcakftisp’ tris eleftioiic Chrifto unigenito Dcidentur,iuxta illud. Ome qd dat mihi pater ad me uepietjoank-' Tertid. Ediixiteum,inqt,foraS3amp; aitilli; Sufpicccœlü,amp; mimera flellas/ipores,amp;c. Vifionêlw'-■ noiflurno tempore cumquieti fefe tradidUTctAbiam^ùôii efle, obferuan'italrj : admonueriintip,^'’’ efle plus loci diuinis rcuelationibus, apparitionibus,amp; oraculis,quädo animus diurnislaborib accu-ris liberarus, leriora intentius meditari incipit. Vt aütamp;^ nos aliquid hoc loco adfcraiTUiS,iiidfaniuS imagine return fpiritualiûjin externo hoc faifio pulcherrime exprcfllim.Eduxit eum foraSjinquitdt'’ tu5 in cubiculo carnis difeeptabat Äbrabä,amp; uarijs diffidentiç cogitatiombus artabatSic lus in mentis noftrç cubiculo uelut inclufi cum tentationibus uel a' ratione noftra,ucl à Satana,auf all' iinde obiedbis ludlari. Qiiare excundum erat Abrahf, uta’ curis illis diffidentij liberaret. Sicamp;nol’'’ cubiculo curarii er tentarionii,in quo regnant cogitationes carnis,ac rationis noftrç,exeiindumefti« liberum acrem fpiritus. Hie primus gradus eftgt;ad cuadendü tentationü diferimina. Donee animus in' tus in cubiculo carnis ac rationis noftrç tcnc{,fieri non poteft,quin uarijs cogitationibus/iirisaetcn' tationibus mifere' torqueatjôC ad incredulitatem follicitetur,unde hand liberatur, nifirelidhspénétra j libus illis,amp; curàrü tenrarionumip ergaftulis fora's erumpat. Veriim hie egreftiis noneftnoteSm' rium, fed diuinae operationis. Quare nec Abraham fponre fua egreftiis, fed opera apparentis Ddedu-dtus fcribitur. G ratia fpirituflanifli imploranda cft,qiij nos ex hifce anguftijs edHcat,amp; in hberiini if * rims aërem aftcrat.

Deinde iubcrur Abrahä fufpicerc caloSjSf numcrarc ftcllas^ Non pore rat hoc facere, nifi eduftusd cubiculo.Nec fatis erat ediidiu effe é cubiculo, fed leuandi erant in ccclü oculi,ôd contêplanda mulntn do acclaritas ftellarum. Confimili modo nec nobis fans eft, fi animus trgaftulü carnaliü cogitation« quibiis tentamur euadat .’fed leuandi fuut in ccclum illiiis ociili,amp; cótemplanda diiiinarMaietotiSpC' trntia, unde omis ilia uis tenrationiim quarumciinq} difl'oluiî. Si fides prouidentia; ac ueritatisilhuS confirmai. Quemadmodu enim Abraham tôfpt diu cceli ac fiderum in fide potentiæ Deiconfirmatiir, nc dubitet eum qui ecelos condidir e nihilOjamp;T innumerabilium clatirate ftellaru ornauit,etf£Ctumcor-piisabfep ullonegocio fmcundaturü,öf quacpollicebarur praftiturumritaddnoftræfilceurrendunJ eft diifidentiæ contemplatione dminæ Maitftatisgt;porenria?, bonitaris, ac ueritatis.

Qiiarto, nec illud tranfeundü eft, quod dicit ; Numera ftellas, fi’ ports. Colligit hinc Aiignftinusli' bro de CiuitateDciis. cap.zj. contemnendos efte huius fcripturæauthoritate oihts cos quiniimerum ftellaru ceprehendiffe ac côfcripfiftê iadianï. Solins Dei eft, multitudinêniimerareftcllarü,quictiam

ornes fuis uocat nominib. pial. 147. Qiiidigitur nobis cerridabüt de operationib. ftellaru fineaftro* nomi,fiue aftrologi,uel aftrofcopi,quâdo impofsibile eft,ut ulli morraliü uel de numeroillarûaliqunl A . P certi conftet f Prærerca obferua.Numera, inquit, ftcllas,fi'pores. Cym dicit,Si potesjnniiitidillieftê ttarp'cri, quo ji jmpofsibile. lubet ergo ut faciat,quodipGcrarfa(flu impofsibile. Vtiq,. Jubttaûrnôqiicduclitho: eri iicquit. tentari,fed ut animü depromifta innumerabili ferninis multirudine dubitantc,côfiderationc}iaitlcin

numeraftellarummultirudine adfidemerigar. Q^d. Qiiid dubitasdepromifsis meiSjproptercaj iam fenex es Si corpore effœto f Siifpice ccclü. Vndeilli tarn innutntrabilis eft ftellaru mulfitudc^qul neiç ccclum ipfum,nccp ulla creatura peperit, fed potentia operationis meç folo uerbo prodiixitÆon' fimiii modo dicamus illis,qui rationis fuse iudicio magis g potentia:ac prouidenriç Dei acqiiicfóntfS, anxrj funtamp; dubitanres de uerbi Dciefficacia. Siiffulci ccElum,nc mat,fi potes. Cohibe termines nuns,fi potes,nc ruptis iIlis pereat diluuio uniuerfa terra. Cura,ut eras mane folein cum luce diiirnareel piamus,ne continua nodle fedeamusin tenebris. Huiufmodi fermonibiis admonfatfrarrcfratir,abii' ciendas efte curas earü rcrn,quç nullis humanis uiribus,f( d fola conftant diuinç prouidentiapotentia, bonitare ac uentate,(Sd immota fide «à utrbo promifsionum Dei pendendum.

'imdga flnritua-^ Quintó. Et dixit ei : Sic ent feme riiü. Secundü luftoricü quidé fei fum de carnali poftcritatf Abn-lisjcnunit Abra hç,tlliusép muiutudineintelligëdaefthçcparticula.'Verumiuxt.à negandü nöeft,rtdtca'pioctcürdatö IccT:ore fub hiftoncg ueritatis imagine enä eji intcllig!,quç fpiritiialcs Abrahç fîlios conctriiüt. Qiiodd

Icsattinctjdiligercr fftcfcfcruäda ftellaru ccparatio. Primùmjficutftfllç pre muJtitisdineniimfrarinS pofîur.îjitanee ifti. Deinde ficiitißcllarü, ica ßClicrüfoli Deo cegnitns eftnnnierus.Tertio,quêaemo düdiligctiiiS intuentib.fi'.bir.de plures apparët ftcllacjita et iftijq tnagis 8i intêtius.ccfideres,hoc pintes-efledeptthcndiirXuiide faciic ccijci licetjficiiti inniimerp nos ftelîx latët,qi!ç uifu aflequi né pcflï.nius; itainr.umcrosetiâeiTeckdîos,qiiorüncs cognitiofugiat.Hæede miiltitndjnecledtorü.Qiiartetjqiioni am haudpræter ratienê ffellarü iifiis eft ce tnparaticnc, cnm iiel maris gntras, iicl miiltitndir.c arer;«', aut piilueris terra: propcncre pcflêt^ccfiderandii tria eft,quid ex qiialitate ftellarü hac in re cbferuan-dum iicniat. Ncdhi confpicua: funt flellacj'n medijs liicêtes tentbris.Eledli tempore pacis ebfeuri pluS lucisoftendiint in tenebris tribiilaticnri.Sunt ftclla’errantes,lunt amp;nbsp;cledli quidâexulantes amp;nbsp;oberran tes.Stellst fublimes,eleuata; funt à rebus terrenis.Et eltdforü in cœlis cftccuerûtio.StelIf abp alqs funt elariotes.Et eltdli airj alijs luce fidei ac pietatis praftant.Obducütur ßellac nubibus.'amp; quamuis de cœ io non fint motæ,nufqiiâ tamennubilo apparent coclo.Et fideles ncnnunqiiâ tentaTionibus,quafiqui-biifdâ nubibus obuelanï,ut extindli uideant.Et alia liuinfinodi poterie diligens cogitare ledbor. Meo iudicio,licet propter prxfentc ftcllati cœli cômoditatcm, hoc eft, ftellarü ufus céparaticne Dominus, baud tn myfterio caret, quod fuprà dixit,Faciä fernen tuü ficuri puluerê terrsc.hic ueid, Numera ftel-las,fi potes.Sic erit fernen niü.utrobiqj innumerabilis quidc multitudo proponiLuerü fimul pulcherri mc metamorpliofis illa adHmbrat,qua in eledlis puluis terra: in cccleftis natura: claritate transformât. Sieprimü imaginé terreni Adä e' puluere terra’for mati,circumferimus;tandem uerd imagine cerleftis Ada Chrifli feruatoris neftri portantes, inftar ftellarum fempiterna claritate fplendebimus.i. Ccr.iƒ.

Credidit Abram Deo,er imputata eil eiiuflitia.'] Primü illud obfcrua,g) non dicit,Et intellexit Abram fjo« tamfdenti niultitiidinë ftellarü,aut,multitudinc futuri feminis’fed,Et credidit. Vbi promiffa Dei proponunî,n5

tamfeietia amp;nbsp;inteiledlus g fides requirit.Qiiod intelletftu cöfequi nöpetuit Abrabä, fide apprehëdit. fides eftfeientia fandborü.Qiii credüt,falubriter intelligunt diuini uerbi u€riratc,ctiamfi modos, ratio *ics,terminos,ôlt; reltquas cirenftantias promifforü non intelligant. Deinde,Non dixit fimpliciter. Et eredidit Dno:fcd,Credidit in Dominü.Sic cm e ft in Ebraco n''n’'3 TONtV', id eft, 8C credidit in Dnm. Licet Apoftohis utrfionë LXX.fequutusRom.4.légat,Credidit Abram Deo; fic tarnen deliac Abra bafide loquitiir,lit inanifeftü fitdifputareipfum defide,qua non fimpliciter Deo,fed in beü creditur, cum dicit'Ei uerd qui non operal/cd credit in eiim qui iuftificat impiü,fides eins reputatur ad luftiti-am.Quid aiit difenminis fit inter credere Deo,amp;; credere in Deii,alias eftdidfumjSilab Auguftino ob-feruatiim.Credimus etiam proplietis amp;nbsp;Apoftolis,fed nó credimus in prophetas öf Apoftolos.In Dc umcreciere.eftccrdisfiducia à Deopendcre,amp;lndiib!tatafideinilloCcnquiefcerc.

Tcrtio.Et imputata eft ei iufticia,uel,Et imputatü efthoc ei ad iuftitiäjquä ledbionc propter authc-titatcApoftoliretincndäiudico.Eft hie locus admodü celebriSjdf ab Apoftolo Rcm.4.integro capir te diligenter tiadtatus.Ncs in præfenti ifta corfideremus. Primum,quid fit imputari aliquid adiufti tiam.Potefthocbifariàir.telligi.Primo nicdo fie,ut idqucdadiuftitiâimputaï,inrelligatur ex iuftitia cordisprofcftü,amp;deiila teftifieari,homin(mlt;piuftü,probO,fincerü,integrri,amp;;bcnüdeelarare.Sieuer baarrogantia impiitamus fuperbix, lafeina impudicitia;, ir.epta ftultitia-, forditic auaritia:, profufio- llijla miputafio. rem prodigalitati,pcrfidiam malitim.Hoc fenfu intelligenda font quac lacobi i. legunt, ubi Abralia-mûex operibus iiiftificatü dieit, eum offerret filiü fuü Ifaac.Opus illud né iuftificabat Abraliamü, pro prie loqiiendo,fed declarabat eum efl’e liomiriëiuftiimtatep ita imputari poterat ipfius iuftitiae, quam fide fuerat per gratia iuftifieantis Dci confequutus.Sic intelligendum eftdë illiid,qucd Pfal.io6.de Pi-tuba legitiir, qudd fadlum ipfius ad iuftitiam ei fit imputatum. Ifto fenfu nô eftintelligendus prafenS locus,ubifides Abraha: ad iuftitiam imputata fcribitur.Neq; Apoftolus hune fenfiim eft amplexatus.

Altcro modo fie,ut id qued imputatur ad iiiftitiâ,habeatur loco iuftitia.'tantum^ ualeat apudcum Gratuiia inpU-cuiprobatur,iit qiiicquid defidtus ac dclidlorum adhuc in pcrfona iuftifieata hpret, prorfus condone-tur.Hoc fenfu imputatum eft hie Abraha; ad iuftitiam, qudd credidit in Dcum. Hafitauerat antca dc promifsis Dcfmagisijj naturædcfcdlum quam ueritatem amp;nbsp;potentiam Dci confiderauerat, id quod cmnino ciilpabile crat.ucriim ubi promittenti Deo firmiter crcdidit,eft: illi eiufmodi fides loco iuftitiæ imputata,hoc eft,ob eamfidemiuftiiseft.à Deo reputatus,amp; ab omnibus delidbis abfolutus. Hoc fen fuufiirpat Apoftolus hune locum Rom.4.quod manifeftü eft cuiuis diligenter ea legenti,quaccx Pfal.

3i.citat,amp;adcaiifamhanc imputata: iuftitia: accommodât. Sic publicanus ille,qui dixit,Deus propi- l-ttcgiS. einsefto mihi peccatori,teftimonio Chrifti luftificatus in domum fuam defeendit. Duos hofee impu-thtionis mOdos cordatus homo diligenter obferuabit,ac diferiminabit,uc quod gratia: Deiiuftifican-ti5impiumdcbctur,humana:tribuat iuftitia:.

Deinde cëfiderandü eft,quid nâ fuent in caufa qudd fides Abraha: taritopere probata eft Deo; lit ad iuftitiailli fit gratiiitd imputata.Huius rei duæ funt caufa: ab Apoft.Ro.4.aßignata:. Prima eft propo fitü gratia Dei,quo fic ab jterno ccftituir,ut iuftiftcarct in fe crcdëtes. Altera eft, qudd huiufmodi fides ldtolgt;dur,_^ gloria Deo tribuit amp;nbsp;ueritatis amp;nbsp;pctcntia’.Contra,incredulitas hanc illi,quantü in ipfa eft,adimir.

Tertio,dieet aliquis.'Atqui credidcrat Abraham Deo etiam antea. Alioqui,nifi illi credidiffct,quo-modo oraculo illius,quo de terra patria,dctp domo amp;nbsp;cognationc fua cuocabatur, obediuiflet f Quid igitureftjqudd nonillic quci^,ftd hic dtinuin fidcs illi tftadiufttnam imputata, qua utnp gloria Deo .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;datai

dabar iieritatisamp;f potciltiar. Rcfpondco.’Cum Abraham primiïm promirtfnti Dcocrcdertt,eratJi-huc integra amp;nbsp;firma actate, unde fecundü naturæ uirts,ftmtn poft« itatis de Sara fua fperare poKiat Veriim libi fteriütatë uxoris ad id iifcp temporis diirarecernebat, quo natiiraruiribus impofsibilcum cratjiit aliqiiis ex. ea foetus proiieniretjideoéjj prior lUa fides tanquâ infirma defi'cere ea:pcrat,quodt^ bus ad turn modiim babenribus miiltitudinem feminis,qutcinftar ftellaru efiet^protnittenti Deoydi’' omnidubitationereic(ftaercdidit,id demüeft,qiiodlianc iUiiiS fidem omnium reddirilliiftrifsinum,dt Deoacceptiisima. Sie Apoftolus qucepcircunftantiasillius confiderauitjdicenstQuicontrafptniiii fpemcrcdidit,ut fieret pater muitarugentiüjfceundum quod dictum eft ei: Sic erit fernen tiiü,ficutßtb Jæ cœli,amp; arena maris. Et non cft infirmatiis fi dc,ncc confide ramt corpus fini emorruutn, cumiamff' re'centum eflêtannotü,ncccmortuüuterum Saræ.Inrcpromifsioneetiam Dei non lijcfitauit diffidt® tia,fed confortatuseftfide,dans gloria Deo,quód pIcnifiimcfcireGquôdquæcunq; pronufilfctDfiA potés eflet SC facere.Idco 8i reputatum cft illi ad iuftitiam.Harc Paulus Rom.4. Vndefatisparctjqui*! ad præfentcm fit quæftionem refpondendfi.Ea demü fi’des præclara eft^qua promifsis Dci,contranJ' tursE Hires amp;nbsp;rationis noftræiiidiciü indubitatd creditur,amp; ea que necprarfentia funt,nccuifibili3,pro^ pter promifia Dei certd fperantur Si expeclantur. Qiiod Hagar ancilla Sara; angelo crediditdicnitt Multiplicans miiltiplicabo fernen tuum,amp; non numerabitur præ multituditie, qiioniamea promit tabs noneratjUt natiirx ac fcnfui rationis repiignaretjoêpoterit fides illi adhibita eo habcriloco,qB® habetur prarfens liæc fides Abrabæ.Si dicas mulicrcula;,annos natæ uiginti'Nafcctextennmcrofafo^ boles,quid quæfo magni fuerit.fi quod dicis futurü efic credatc’Verum fiifta dicas, uetulæper omnfw ram fecuJi,Sf iam per ætatem quoep eftœtæ,admodü fingularis fit fideijnecefieeftjfipromifsioaicff*^' deritjCui ipfa natura repugnat.Sic eadem fides differentia circumftantiarum diftinguitur,^ ueluuiga rior uel præclarior ceniêtur.

Dixi tq? ad eum : Ego Dominus qui cduxi te de Vr Chaldæorum/'*: date tibi terra iftâ,5(f poisidercs earn. At ille ait:DomineDeus,unde^' repoflum,quôdpoiîèfrurusfim eamÆtreiponditDominus: Surnero^ hi uaccam triennê,amp; caprâ trimâ, ÔC a.rietê annorû triû, turturem^uo^l? SCcoiumbam. Qui tollens uniueriahæc, diuifitea permediû,Sôutraf^ S partes contra iealtriniècus pofuit. Auesaût nondiuifit. uolucresfupercadauera, Sfabigebateas Abram» Cumqjfôloccunibc' ret, fbporïrruitfuper Abrâ, amp;nbsp;horror magnusôôtenebroftis inuaßteu^ Did;umlt;^ eft ad eum: Scito prænofccsquod peregrinû futurûfit^bnicn tuû in terra non fua,amp; fubijcient eos icruitu ti,êd afHigent quadring^n^'^ annis. Veruntanien gentê cui iêruituri funqego iudicabojamp; pofthæ^^' gredientur cû magna fùbftantia» Tu aût ibis ad patres tuos in pace, fèpul tus in icneclutebona. Géneratione aûtquarta reuertent huc.Necduine^ nini côpletæ funt iniquitates Amorrgorûufqj ad præfens tempus.Cum ergo Sol occubuifletjfàdaeftcaligo tenebroià,amp;apparuitclibanus Rfi mariSiCt lampas ignis tranlîês inter diuifiones illas. In illo diepepigitDo minus foedus cum Abrahâ,dicens: Semini tuo dabo’terrâhanc, afluuio maghûEufratem, Cineos, amp;nbsp;Cenezeos,Ch£t' moneoSjSc EtheoSjS: Pherefeos, Raphaimquoep. Amorrps,Eueosgt; Chananpos,Gergeiêos,Ô6 lebulæos.

ne ChaldsÉorum.Qiioniamautcmquot;i''H Ebreis fonat ignein,Hieron.uertit,dc incendio Chaldæor'i’quot;' Vt poßidercs earn.] Ebraicc cft nntmbjid eft,ad hæreditandu eam.Sic uerterunt Së Septuagint’- _ Sumemhiaaccam triennoMjG'e.J In Ebraco cftntrbxr’i3,ideft,triplicatuin.Non cftin Ebrib expre fum,fir ne temarius numerus ad annos aut ad niinicrura,iiel partes indiuiduorü referendiis. Cha!8a:uS interpres fie uertitjXnVn l!lt;nbn T'T'yi Hnbn pbryjd eft,tres uaccas,ôr tres captas, amp;nbsp;très’' rietes. Sic SC R. ShIomoh exponit. Sunt qui intcliigant mandatum efie Abralia;, ut oflerret fibiu’t cam in très partes diuifam,fielt;Slt;capramamp;arietem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Turturem (^uoq;columbatu.] In Bbi æo eft quæ uox fignificat pullumcolumbx. Sic Cbai ctiam uertit nsi’' quot;aSjid eft, foctum columbæ R.Shlo;pluraliier intelligit ni’'''''i3”'Q“'’\“in,idcftgt;turiu res ac pulles columbæ.

Supercadaueri/,] Septuaginta adiccerunt,T»ïlt;^r_;^lt;’T.wgt;«T« («try«^„idcftjdiudîoneseonim.

HahigebiiteMAbräin.] Ebr.QS3Kan«3'i’''\ Septuaginta Icgcrunt fine piindisideft,feciir. ««/ iiui(M.xSiif[v «wifjid eft,amp; fedit cum eis,quafi fit DüTsy 3W'’'.uerbuin 3W’' in liyphiljfignificat a-Ucrtfre,abigcrc,

Et affligent cos.] Septuaginta adieccrunt;/««' nxTtni/ufsirt// fSvTgt;ie,id eft,amp; humiliabunt eos.

Etfaäa eUcaligo tenebrofa.] Septuaginta uerterunt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•'eroj id eft. Et faéla eft flamma. Lege*

Et lampas ignis.] Poteft Iegi,Et fax ignis , Septuaginta in plurali uerterunt lampades.

ScpuitHSin(eneüute bona. ] Sic habetur in Ebræo.Septuaginta reddiderunt rfafifte,id eft, enutritiiS»’ Etfickgit Aiigiiftin.quocp lib.de Ciuit.Dei.iö.cap.i .ueriimfatis appareterrorem elTc admifium per antiqiiariorum uel infcitiam uel ofcitantiain,qui quü haberetur Tlt;v^«r,fcripferunt

Promifsio diiiinw benediftionis Abrahæ fa(fla,bimcbris erat. Nam duæ res illi promittebanf. Vna,' quod fernen eilet habiturus innumerabile:altera,quod pofleftiirus efil t terrä Canaan hareditarid. Ha riim rcriim promiffiones fubinde rcpetebantur amp;nbsp;incukabantur,quo fides illarum in corde Abraham confirmaretiir.Repetitio promiflbrum tertia eft,quam hoc capite Mofes commémorât. Ad multipli candi feminis promifsionem præcedenria pertinent,quibus ufqjadeo fides eft Abraha:,quod hanc partem concernit,confirmara,ut teftimonio fpirituiTandlireputata fit illi ad iuftitiam. Qiiæ hinc iequun-fur adfinem ulep capitis,ad hoc funt praecedentibus adie(fta,ut altera quoqj promilTorum Dei portio, dehæreditate terræ Canaan,in corde Abrahæfirmiorem coniequeretur fidem.

Dixifqjdd ctMB, Ego DomiiiM, qui eduxi te de Vr Chuldieorum, ut darem tibi terrdm iflam, er hæreditdres f.M] Quando ifta dixerit Dominus, ftatim ne eadein apparitioiie poftquä Abrahæ ftellas cocli often-diiTcGuelieparata uifione,non eft exprefium lt;i Mofs, Meo iudiciO, quoniam fimpliciter dicit, Dixittp ideum, iiidcnturifta confeftim præcedentibus fublcêla. Alioqui fi feparata efient apparitione didta, conuenientius dixiflet;Et dixit DominuS ad Abram. Senfiis autem eft; Voluit Abrahamum Dominus ttii in fide promiiTæ terræ confi’rmare. Earn ob caufam refricat illi uocationem qua eduxerat eum de Vr Ch31dæoru,de terra uidelicet patria,amp; rationem illius inciilcar,dicens : Ego Dominus, qui eduxt te de VrChaldæorum ut darem tibi terram iftam. q.d. Hoc te propofito de Vr Chaldæorum eduxi, j «thiredem te terræ huius conftituercm.Qiiod ftmel propofui,non poteft irritum fieri.Sum enim Do minus,Ielioiia,cxiftcns,in quo nulla eft mutabilitatis inconftantia.Qiiod patriam reliquifti,amp; nüc hic ts Ill terra peregrina,mea eft opera faiftütnon ut te feducerem, fed ut terram haue tibi hæreditandam darein.per apofiopefi.n aüt omüfum cft,quod addedum uidebatur,uidelicet,Dabo igitur tibi illam acf pofsidendum.Verum idfatis innuebatur in eo, quod propofftifiii mentionem feciebat. Si. illud, Ego Idionahdnciilcabat.

At tile ‘ttttEiomineiebouahdn quo cognofcäm,quod hiereditaturus (im eamt] Satis fntellexir Abram, per tefricationem propofiti diuini,quo fuerat de Vr Chaldæorü edu(flus,denuó cöfirmare fibi promifsio itm terræ Chanaan.Qiioniam uerd iam fenex erat,uchemcnter hæfitabat,quomodo term! banchæ-ttditatiirusefiet,in qua tot adhuc regnabant nationes, ciuarum infra in calce capitis fit mentio. Ro-« ßat igitur,ut hac de re inftruatur,

Etfefflondit DonünustSume mihi u.fccitm triennem,^ cuprum trimu,cr uricte trium unnorîî,turturem quoef^ ^eolumbum.] Pertinebant ifta ad inftituendü fardus,pcr morem facrifi'cq.Robore foederis erat Abra-hsrnuin Deus amp;nbsp;inftrudhirus de rebus futuris ad hanc ipfius quæftionc pertinentibus, amp;nbsp;in fide pro-mifsionis Imius confirmaturus.lnde ante à temporibus Adæ folebant pij facrifi'care Domino per ob-htionemanimalium mundorum,ad quæ pertinent etiam quæ hic recenfcntur,uacca,capra, aries,tur-tur,Columba.Et id quoqj moris obtinuerat,iit foedera non fine facrifi'cqs inirentur. luxta confuetudi iiem iftamdixit Abrahæ Dominus ; Surne mihi uaccam trienncm,amp;c.Notanter non dixit, Sume tibir fed fume rnihimt Je ficrificio fibi parando admoneret.Siue autem uaccam unam,capram tinam, arie-temqj iinum triennein,fiHc plures,trcs uidelicet de fingulis genenbus accipere mandarit, non eft ciirio fins inquirendum. Si de triennibus mandatum eft, fignificatü crediderim, aceipienda elle animalia nee iinmatura,nfc maturitaris annos cxcedentia,fcd iam fatis uegcta,Sd facrificio accommoda, uertim hac dereforfauinfrainconfiderationibus uidebimus.

Qw tollens uiüuerffl hec diuipt eu per medium^, Oquot; utretfej- purtes contru fc ultrinfccus pofuit. Aues aut non Sinißt.] Ex eo quod non legitur diuifione hanc animaliü iufiii Dei cfle falt;ftä,argumctumdatur, fuifie hunc folennem confirmandoruinfœderum morcm,ur animalia ceremoniæhuicadhibitaper mediu.«! diiuderentur,illi(p fefe accommodaffe Abrahamum. De rationibus horum uidebimus infra'.

Defeenderuntffl uolucresfuper cuduucru,cr abigebut eus Abram.] Hand quidem conftat nobis, quæ fiie tint ifta uolucrum generalid ueró fatis probabile eft,fuific aues immüdas amp;nbsp;creophagas, quales apud HOS 115 flint uultures,corui,amp; picæ !eucomelçnæ,amp; quæaliæ cadaueribus uefcuiitPoft diuifionem ani Tnahiinon abicefsit Abram, feil præftolatusefteorum quæ faccre lufl'us erat declarationcmac finem. Interca aduolarunt aues immundæ, quas diligentia ac fedulitatc fua abcgitjtamctfi, ut uerofimile eft, nondiim myfteria corum quæ gerebanriitjintelligeret.

C»Hj Soi occumberetffloporirnut fiipcr Abrum^ nbsp;nbsp;horror mu^nus tenebroßts imiußt eum. ] Qiiod in

37-gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r,N G E N E S I M

Ebraro eftniatMljSf hic Interpres foporem uerfit, reddideruiit Scpruaginra netn, alienanonein amp;nbsp;opprefsionem mentis, grauiorcm quam fit doi mif ntiiim. Eadem uox cap. I. pofita eft in hiftoria Ada: iSó Eux. Qiiarc qiiæ hic de ccftafi Abralix fa ibuntur, non funt lt;nbsp;rali intelligenda ldporc,fed de mentis opprefsione diuinitiis ad Iiocimmifia, ut de rebuS futuris retur. Quod mentionem facit Sobs occidui, argumcnto eft, qux fadla funt ab Abrahatno in w animaliuni,falt;fla cfie inteidiii poft praccdcntis noiflis uifionem,in qua fuerant illi,utilt;p poft cafiim,ftcliæ in fi'rmamento oftcnfæ. Deinde quod de ccftafi amp;nbsp;magno horrore fcribit,nonlKt ligendum,quod ecftafiin fiibiequutus fit tenebrofus ille honor,hoccftjiorrida quacdâcaligOjK q horribiles tenebra: pra-ceflêrintjac turn demum fiibfequuta fit ccftafis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Diólumj; nbsp;nbsp;ad eum:Sdto prienofcetis quod peregrinumfuturum fit fernen tuim in terrä nonfuttjamp;t-]

niam interrogauerat Abram de modo quo poflcfliirus effet terra Canaan, de illo pcrea qua:la memorantur inftrudlus eft,qua:,ut apparet,in ipfa illi funt ccftafi ac raptu mentis dedarata. oun tern tribus uelufi mcmbris comprchenfa. Prædicunt cnim ea quæ primü fcmini Abraliff, don ' gyptijs,tertid ipfi Abrahac crant eucntura. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jj

Seito prænofccns inquit.In Ebræo eftynnyT.Sciendofcias,hoceft, certd feias. fernen tuum pcregrinum in terra non fua. Loquitur de incolaru Aegypti, quam uocatterrama 1cm non pcrfinentcm,ficuti pertinebat terra Canaan. Quomodo fernen Abrahx peregrinum Acgypro,infra circa fincm libri huius,(SC primis Exodi capitibus declaratur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-•

EtfubijcienteosfcruitutijCrujfiigent anniiquadringentts.! Defcruitutehaclfraelis,quafunta gt;nbsp;in Acgypto,uidere licet Exo.t.amp;T i.Qiiod dicit,Et affligent eos annis quadringentis,non gendum, qudd feruitus amp;nbsp;affliclio Ifiaelis quadringentoS annos duratura efl’et in Aegyptojt q circa fincm demum quadringentorum annorum finetn effet habitura.

VeruntMten gentein cui fcruituri funt, ego iudicaha,^- pojlh^c egredientur cum mägiiä fubßä/itii'l nent ifta ad ficundum oraculi hums membrum. Prxdicunt enim, quid futurum effet Aegyptfl^’^ dicit, Gcntem cuifiruituri funt,ego iudicabo,Ioquiturde decern plagis, quibus Aegyptus 10.11.6c ii.percuffa legitur. Verbum iudicandi pro mérita cftuindidla amp;nbsp;ultionc pofitum.q d Eg® didlam ac pcenas de gente Aegyptiorum fumam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Er poft hæc egredientur cum magna fubftantia, inquit. Hoc eft, Siepuniam Acgyptnnijnff’p ' plagis attrita dimittat fernen tuu liberum.Qiicmodo autem cum magna fint egrefsi fubftantia» t di duodecimo exponitur.

T« autem ibvs ad patres tuos in pace fepultus,in fenedute bona. ] Referenda funt hxc ad tertium mti”' brum. Expcdlabar, dubio procul, Abram, quid fibi effet euenturum. Tu, igirur, inquit, ibis tuos, amp;fc. Hoc eft, moricris antequam ifta fieri incipiant,in pace, expers harum tribulationum,« tuis commode Iiabentibus, amp;nbsp;iuftam fencélutis plcnitudinem confequutus. qua de re tiidtrcdt® cap.uigcfimoquintojubi cum annos centü fepruagintaquinq; natus efler,morruus effe fcnbinir hic dicitjlbis ad patres tuos:6C infrà didio iam capite, Congregatus eft ad populû fuiim.'iion fet * tclbgcndum, qudd ucl corpore uel anima coniundliisfueritpatribus gcnerationisfHægt;qtiæ'‘’°. triæ in Clialdæa dedita fuit.'fcd diétiim hoc uulgarem habetloquurionem,qua fimpliciterde moricn^ tibus ufi funt Ebræi,quibus ire ad patrcs,uel congregari ad populum fuum,eft morte de terra ferri,6C mortuis coniungi.

Gencratione autan quarta reuertentur hue.] Redit ad lêmcn Abrahæ,6lt;f qua: de illo pradicere carpe-' Tar,abfoluit.Dixerat quidem effe eos poft quadringenros annos egreffuros feruirurem Aegyptiorum» iieriim nondum exprcficrat id, quod caput erat huius oraculi, quando iiidelicct poffefiuri clientfs’'' ram promilfam.Huius gratia adiecitiftam parriculam, dicens: Gencratione aiitem quarta reucrien-tur lnic,idcft,in terram hanc Canaan,in quam re de Vr Chaldæorü propterca induxi, ut cam fuo tt® pore pofsideres.

Nee dioM enim complette funt iniquitates Amorreorum,ufq^ ad prafens tempus. ] Habent ifta Potcrar cogitare Abram, quare poffefsionem terræ promifiæ, non rum fua ipfms eflet itate daturuS, fed ad quartam ufcß feminis fui generationem dilaturus. Darur igirur dilationis huiiis ratio. Nam»!*'-' quit, Amorrei nondum coufrp malirisc deuencrunr, ut iufto illos iudicio de terra liac eijciam. Nondn® raaruruerunt ad meffem illorum iniqiütatcs. Quare exptiflandum eft, donee plcnitudine malitist'*® eiedtionem hanc fuerinr promcriri.

Cmim ergo Sol occubutfict,fada eü caligo tencbroft,Gt apparuit clibanus fumam, ctfax ignis tranfïens inttr diuiftones illas. ] Duo diuinirus gcrcbantiir. Internum unum,exrernum alterum. Jnteriif in mente A-braliæfub ecftafidcclafabantur res ipfi,femini eius, SC Aegyptijs futiiræ. Externe confinnabaturld' dus per apparitionem clibani fumantis,6ó ignis per medium cadauerum tranfeuntis.lgiturpcftqns® de interna inftrudiione Abrabas commemorauit, ad externam hanc foederis confirmationem tranfit-Qiiod aurem dicir, Cum Sol occubiiiflet, fa dia eft caligo tenebrofajde eodem Solis occafibdtéjt cadent caliginc horrenda,dc quibus dicere cccperar,per repetitionem loquitur.Qiiid autem fax ignis per n-dauera tranfiens,operata fit,non eft expreffum à Mofe. Verofimile eft in rnorem facrificioium, ucl o-nities diuiforum aniinabu.-n partes, uel aliquas faltetn cX illis corripuiflê ac confumpfilfc, ficuti lüdici»

E X P L A N A T I O* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37t

In Wo dif pepigit Domiini^ fadia cum Abraham,diccm:Scmim tuo dabo tcrram hanc,àfluuio Aegypti ufque idfiumcnmagnumEuphratem,Cincos,crc.] Qiiodfccduscum AbrahamopepigitDeu$,dkcns, Semini tuo dabofcrram hanc,ad hunc eft finem facl:um,ut qua: antca de poftefsione terra; Canaan promife-rat,roborc amp;nbsp;obftriclione foederis confirmarctur. Promifsioni enimadiecit amp;nbsp;lufiuranduin, in quo ncruus eft fa:deriim,amp;: fignum clibani fiimantis,ac fads inter cadauera tranfeuntis. Hoc paclo corro-boiabaturfides Abraha:.

AfluuiOjinqiiir, AegyptijUfqjad fluuium magnum EupIiratcm.Non loquitur de Nilo,infigni flu-uioAcgypti,feddc Rlnnocorura,qui fluuiiis Aegyptum amp;nbsp;Palarftinam diuidens, liaudprocul a Gaza in mare mediterraneS fefe exonerat. Euphrates notior cft,qu;im iit de illo necefle fit admonere.Ex Armem minore, Tigridicirca Apamiam immixtiis, infinum Perficum delabitur.

Cincos zr Ccnczcos,cc.] Erant turn decern iftæ genres in terra Canaan. Cananji tarnen terra: no-men dcderunt,quoniam reliquis erant uel uctuftiores,uel preeftantiores.

fit ilk ait: nomine Deuf,in cjuo cogno/cam quod poljcjjurusßm earn] Nafeiturhic qua-ftio,qiiomodo Qiiomodo Abra uerbaliæcAbralia;,cum præcedentib.conueniant,quibus Deo iifq^adeó credidifle dicitnr,ut id iili im- ham,ß Deo cr^ putatiim fir ad iufticiam. Si credidit Dco,quomodo hie fignum aliquod, amp;nbsp;certum experimentmn po didit,fignum f e feit,in quo cognofcat,quod pofl'efiurus fit terraEtenim qui uerbo Dei cred(t,ficiiti credendo non du- tierit, bitatdeueritate promiirorumjitafignum non qua;rir,per quod adeertam fciciiriamperueniat, fed in ncritateiicrbi Dci,certa amp;nbsp;indubitata fide coiiquiefcir.Qiiare qua; hie Abraham ipie ad Deiim loquitur,prtecdenti teftimonio Mofis repugnarc uident.Teftatus eft de illo Mofes,dieens; Credidit Abram Dco.Ipfe Abram,fuisipfius uerbis teftatus cft,qudd fide defecerit, dum certitiidinemfeientia: qupfniir.

Em cum iuxta ueriffimam fententiam, unufquifcp ex fuisipftus,amp; non alienis uerbis, uel iiiftifieandus fit,Hcleondeninandus,qua:ripotcrit,annon certius fit teftimonium Abraha’ de fuaipfius ha:fitatione, quain quod de fide illius prorulit Mofes^

Adiftamqiiaftioncmrefpondent nonnulii,non dubitafic Abrahamü de ueritatcpromilsionis diui-ræjffd interrogafl'e de modo, quo pofi'eiTurus eilet terrain, perinde atep b. uirgo non dubitauit de eo, quodtxangelo audicbar, fed de modo qiiæfiuit, quo eflet imprçgnanda, cum dieeret: Qiiomodo fiet iftud'quoniamuirijinnoncognoui. Sicrefpondcr Augiiftinus-Non ait unde fciam ÿ quafiadhucnon

J cicdcret,fed aitiSecundum quid feiamfut ei rei qua ercd!derat,aliqua fimilitudo adhiberetur, qua eius modus agnofceret.Sieut non eft uirginis Alariæ diffidentia,quod ait.'Qiiomodo fiet iftud i quonia uirfi non cognofeo.Qiiod enim futurii efle certa erat,modü quo fiei-ctjinquirebat,Hscc Auguft. Confimili modo refpondet amp;nbsp;Chryfoftomus,'-'*f quorquot cum Graccislegüt «a-ralTzj/i'cóyo^tflK^ideft, fecundum quid cognofe3m,quod in Ebraio eft aT33,id eft,in quo eognofcams’non ynH Wa\id eft,fccunduni qmdeognofeamî’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Lyran vs fie annotauitiDomine Deus,unde felre poffiimjamp;czac: fi dieeret,quid eft illud,per quod co feruabitur bonii quodpromififtiHdco non dixit, Vnde feire poflum,quod acceptiiriis fim eam^ fed pof ftfiuriis.Ha’e illc,qui fohitionem quæftionis Iniius quarfiwit in uerbo pofsidendi,quod idem efle fenfit, aiqjfidixiiretAbramiVnde feire poirum,qu()dconleru3tiiruS,ac perpetudretenturus fim terra hanc, quim proniittisf Qiiid faciendum erit,ne ubi illam abs te accepero, pofifefsione cius aliquàdo priiier?

Alq fie fcntiiint. Non qtiafiiiifle Abrahamiim de mqdo, fine acquirendi,fiue rctinendi, terra: hiiiiiS pofiefsionem/edfignüpetiifiTea Dco,quoinfidepromifsionisrcddcretur certior.Etpetitionemhanc figni cxcufant in Abraliamo,qucmadmodri in Gidcone,amp;: altjs fanclis, amp;nbsp;a peecaro uindicanr, propter fidiiciamfingiilare, amp;familiaritatem quam acquificrat coram Domino, qua fac'tüfit, ut libéré, Nfynccroanimo,fignum.à Domino,perindeatqj amicus abamieo, qiiacfierit. Ethuiufmcdifignoriji petitioncmdicmitDominü haudquaquam improbare in amicisfuis, qua: tarnen, fifiat ab ineredulis amp;’impijs,maximum habeatpceeatum,5dde am,mi increduli malieiaacprauitate,teftetur.

Oil! fiefentiunt,liera quidem dieur,amp;; rec^c fadciim Abralia; ab impietate iricredulitatis uindicant; ucriim adpraifintem qiiæftionem, meo ludieio, non laris pertinenter refpondent, qua non qiiarritur, qiiomodo petitio figni a' peccato uindicetiir,fed qiiomodo conueniat teftimonio IVlofiSjquode Abra-li3motcftificatiiseft',qiiódcredidcrit Deo.'amp;quomcdofieri pofsit,utqui Dcoindiibitantcreredit^fi-gniim.à Deo qua:rar,iir.de certa fcientia in co,qucd credit,confirmetur.

Dieamquid milii uideatiii-jfine cuiiifquam praciiidicio. Duac res promittebantur Abrahamo, àie muicemdiuerfa;,fieutdefupr.a memini. Promittebatiir leminis multiplicatio, qued ir.ftarftellarimi tlfetinnumerabile.Huie promifsioni,cumfor.as cdiiétiiSjCocIuméjj fufpiecie,ae ftcllas,fi pofietjiiumc-tarciufiusaiidiflet, Sieeritiemen tuiim, credidit aliquantofirmiiis quiim antea. Et de haç illiiis fide teft ficatus eft Mofes, dieens ; Credidit Abraham Deo, amp;nbsp;imputatiim eftilli adiuftitiam. Deinde rc-fticabatiirilli promifsio pofsidenda; terra: Canaan.Hare promifsio,quemadmodumde re ;i priorcle-parataficbatjitaamp;feparatumfideiafienfiimrequirebat. In illo autem dcficiebatadhiie Abraham, nonludens,qiiomodofieri pofifet, utipfe terra: Canaan fieret hsres, cum eflet fenex iam, amp;nbsp;ipfa terra tot gcntibiis occiiparetiir,qi!æ harreditatem ipfius haudquaquam efient cuiquam pcregri-tiocefTursc. Itaqiic hac dubitationc laborans,dieebat; Domme Deus,111 quo cognofeam,quod hærecfi-

terrae hrreditatem adluichacfitabat acfliiifliiabat.At Mofes cum defidcillius teftificatur,dtlt;a inttlli-git in qua iam erat confirmatu$,non de ea in qua adhuc fluóluabat ac laborabat. Qiiarc nulla cötradiélioin iicrbu Abraha: amp;nbsp;teftimonioMofis, ft fallaciâ qua: ex uitiofa coniundtioneinquiftio' lie admittitur, reifla diuifione reijeias. Deinde non eft infolens, ut qui in caufa aliqua certo Äindubi' tato diuinas promifsioni creditjin alia hacfitctjac figno aliquo certificari cupiat, Netç enim moxom-nia credenda creditjqui in iina aliqua re fide eft confirmatus.Mofes no dubitabat de ucritateDei,qu3 * futurumeratjUtlfrael in terrain promiffam induceret, amp;nbsp;ramen cum eftetaquam de petraiutful^^' cdufturuSjUfqueaded haefitabatjUt diceretjAn depetra hac aquam uobis eqcere poterimusï’obquJ’quot; caufam audicbat à Domino: Qiiia non credidiftis mihi, ut fan^ificaretis me coram filijsIfrafljUOH’' troducetis bos populos in terram quam dabo eis. Ecce in Mofejmanifefto declaratur exemplo/n’quot;’ fanefiis hoc ufuuenire, ut licet in uno credant, in alio tarnen dubitent ac flinftuent. Sic arbitrer effe de Abrahami fide ac dubitatione fenriendum.

QÿoWflJo \Çrde Ettäfligenteoslt;juairingentii amui.] QiiçriturhiCjquomodoIîtimpletumjquddfemëAbralwD™* hr« 400. d„n« quadringentis annis in Aegypto adfligendum fore prardixit. Etenim fi facrac confulantur hiftonij fucrint deprehenditur Ifraclem hand ultra itj annos egifle in AegyptOj S{ ne illis quidê omnibus,fcdjq’''quot;'' A{gyptO:,crt admodum nonnulli haudindiligenter fupputät, düraxat centü ac triginta annis fcriiituK adfummti baud nibus fuifte preffum.

fupra 11 f.dtitios Auguftinus hac dcrelibr.de Ciuit.Dci cap.t4.fic fcribit:Non quödineadertilëruitutefub Acg;-fuerint in Atgy- ptijs adfligetibus quadringcntos annos ille populus fuerat pcrafturus, fed in ipfis quadringci’ti^’® pro. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nispraenunciarumefihoc futurum. Qiiemadmodum enim feriptumeftdeThare patreAbral'æ)

InEbrtCO aliter fuerunt dies Tharwin Charta quintp 8i ducenti anni : non quia omnes ibi afti funt, fed quiaibitOi”quot; legitur» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pletifunt.ita amp;hic.Propterea intcrpofitûjEt in Icruitutcm rédigent coSjamp;adfligenteosquadring''’

tis annis : quoniam ifte numerus in cadem adflidione complenis eft, non quia ibi uniuerfusperfedus cft.Qiiadringcnti fané dicuntur anni, propter numcri plenitudinem, quamuis aliquätoampl“'^ ' ’ fine ex hoc tempore computenrur,quo ifta promittebantur Abraha::fiuc ex quo nams lü^^jpfo* ptcr fernen AbrahtCjdc quo ifta prædicuntur.Côputantur cnim,ficuti fupcrius iam diximuS, ab anno feptuagefimoquinto Abraha:,quando ad cum fada eft prima promifsiOjUfqj ad exitü Jfracl tx A^gï' Gal.}. ptOjquadringenti amp;: triginta anni,quorum Apoftolus ita mcminit:Hoc autem Teftamentüconfifnu tumd DeOj quæ poft quadringcntos amp;nbsp;triginta annos fada eft lex, non infirmât ad euacuandS p*®' mifsione.lamcrgo ifti quadringentiamp; triginta anni, quadringenti poterant nuncupari.qui’™'“'quot;' multo amplius: quanto magis cum aliquot iam ex ifto numero prjteriflent, quädo ilia in uifudemon ftrata amp;nbsp;dida funt Abrahacruel quando ifaac natus eft centenario patri fiiOjd prima promifsiowP® uigirttiqüincp annos, cum iamex iftis quadringentis amp;triginta quadringenti quintp rcmantrfl’i, ejuos Deus quadringcntosuoluit nominare,amp;;c.HateAuguftinus, quarhucadfcrreuoluijnclit*!“^ defidcret ledor,cui opera Auguftini ad manum non funt.

Chryfoftomus ad hunc modum fenfit. Vcriim,fi quis hie addubitetjait, quomodo qiiadringontiS sn «is dicat cos feruituros,cu neqp dtmidiu hon'i annorü fuerint in Aegypto.Et proptcrca no dixit,q“quot; in Aegypto futurieftent annis quadringentis, fed in terra non fua, ita ut pofsitcönumerariciinunW^ in Aegypto et tempuspatriarchacjquo ei imperatum eft,ut ex Charran cgrederetur.AbiHocnimJfquot;' pore,tempus annorü manifeftum nobis fccit fcriptura,qi!æ dixit,qHddlcptuagintaquin^ annom nt Abram,quando exiuit ex Charran.Ex eo igitur tempore ufep ad exitum de Aegypto iniicnict qm^ numerum faluum amp;;intcgrum.Hæe Chryfoft.quibus in co quidem,9gt; numerü annorü qnadringento rum concernit,quomodo ille ad exitü Ifraelis ufcp de Aegypto côputari dcbcat, haud abludit àfenten tia Auguftini.'ueriim intcrca non docct,quomodo quadringcntos annos adfliftü fuerit AbrahçIcnxn in terra non fua,cum tempus afflnftionis in Aegypto ultra annos ijo.nô durauerit. Nififorteadl®*' quaeftionem id quifquâfufficereiudieauerit,quodfubiungitdicens.Dieipotcftetiamaliterjquodi“in Dominus fît mifericors,amp; pcciias faciat imbeeillitati noftræ rcfpondentes,cü uiditcos ita laboref fos,amp; Acgyptios magnam in eos crudelitatcm cxerecre,antc defi'nitum tempus ultionemfecerit, libertatem cos reduxerit. Hæe rurfus Chryfoft.ucriim licet haud negandum uideatur,non cfïcaliciin a milcricordia Dei,afflictos citius qudm coiiftitutum fît,liberare:quoniam tarnen faeratfcripturæq“* dringentorü ac triginta annorü tempus peregrinationi feminis Abrahac tribuit, arbitrer ifta à Chryquot; foftomo haud elle in loco addiida.

tyra. nbsp;nbsp;Annotauit amp;;Lyranus,n nato Ifaac uftp ad ingreffum Iacob in Aegyptum, annoS centum nonagm^

ta,dcinde ab eo tempore ad liberationem uftp Siexitum de Aegypto, annos ducentos ac decent fi utrinqj coniunxeris,habebi!5 numerum annorum quadringentorum præcifc.

Mea lêntentia fie habct.Qiiod tempus peregrinationis attinct,qHO lemen Abraliï in terra non toi iifcp ad exitum de Aegypto uerfatus eft,fupputandi funt quadringenti anni d natalibus Il’aaCjtanquain primi ex lêmine Abrahæ,fic ut illudjln terra non fua,nen ad Aegyptum duntaxat, fed adomniaetn™ reliqua loca referatur,in qiiibus peregrinatus cftlfaaCj SJ poft Ifaacü Iacob. Licet enim promiftnb'^ eilet terra Canaan,quoniam tarnen nihil in ilia pof5idcbant,rcólé didti funt in ilia elleperegrinati. « de«

E X P L A N A T I o* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;373

Ä dcamp;rerra ilia infra capite t7.i8.amp; js.rerra eft peregrinationis illorum iiocata.

Deinde quod locum Pauli affiner, Gal.tertiOjubikgem poft tefta mentum anno efle quadringenrc-flino tricefimo latam dicit,fupputandum eft non à nato lfaac,fed à primo oraciilo Dei, quo Abram de Vr Chaldæorum uocatus cft.Erat turn annorum 70. poftquam egreffus cfl'et patriam und cum pâtre annosqiiincpegit in Charran.Dc Charranegredicns annosnatuseratyf. Abeo fempore ufquc ad natnmIfaac concurreruntanni uiginriquintp. Suftulif enim eum filiiim anno actatis fu» »00. Sic habeS annostrigintaa primo oraculo diuinæpromifsiôis ufqj ad natales Ifaac. Illis addeannos quadringen tos,qiii .à nato Ifaac ufqj ad exirum de Aegypto numcrätur,ac feruituti fcminis Abrahae deputan funr, amp;abfoliitiimhabebis numerum annorum quadringcntorum triginta, qucm Paulusateftamentodi-uinæpromifsionis Abrabacfadlæad legem uf(p,in monte iiidelicct Sina datam,numerat.

Tertió,qiiod fcruitutem adflidfionem Aegyptiacam conccrnit,de qua prædixit Dominus,diccs, Et fubijcient eos feruituti, óf adfligcnt cos, cmandum eft ut hæc particula feparatiin d prarcedentib.Sf «^fequcntibus nice parenthefis legatur:5f quod addidir, Annis quadringentis, ad tempus non feruitu-tis amp;nbsp;adfiidioniSjfed peregrinationis referatur,amp; leftio fic ordinetur.Scito pra:nolcens,quod peregri num futurum fit fernen tiium in terra non fua(fubqcient ante eos leriiituri. Si adfligcnt eos)anni$ qua dringentis. Si qiiarras de tempore peregrinationis,babes annos quadringentos : fi de forte Si fortuna peregrinantium, babes feruitiitem ôé adflidiiones. Huiufmodi diuifionc exiftimo tolli pofte quarftio-uis huius difficultatem. Obferiiabit diligens ledlor confimiles locos in fcripturis, in qiiibus neceflaria fftcômodadiuifio.Vt Exodiduodecimo.Quicunqj, inquit,comederitfermentatum,excideruranima ilia delfiael, à primo die ufqj ad diem feptimum. Vbi illud, A primo die ufq; ad diem feprimum, referen dumeftnon ad proxiindprarccdcntcm particulam,qua dicir,Excidctur anima iilade Ifracl.fedad id qd dixit,Qiiicuncp comederit fermcntatibCiii annedlendum eft illud, A primo die ufcp adfeprimum.

Et Aiiguftinus in quæftionibus fupcr Exodum bbro 2.cap.47.buius fentcntiæ meminif,diccns; Non quod air,In feriututem rédigent eos,Si nocebunr illis,ad quadringentos annos referendu cft,qnafi per.tof annos babuerint cos in ieruitutetfed referendi funr qnadringenti anni ad id quod didtum eft,Pe ffgrinumerit fernen timm in terra non propria,quia fine in reira Canaan,fine in Aegypto,ptregrinum trat illud fernen,antequam barreditatem terra: fumèrent ex promifsione Defquofaftum eft pofteaqiiä fx Aegypto liberati funtait byperbaton bic intelligatur,ôf ordo uerborum fit; Sciendo feias quia pere grinum erit fernen tiium in terra non propria quadringentis annis : illud autem interpofitum intelliga

B fur,Etin feruitute.n rédigent eos,óf nocebunt illis,ita ur ad quadringentos annos ifta interpofitio non pertineat.In extrema enim parte annorum fummar buius,boc eft,poft mortem lofeph faftum eft, ut in Aegypto populus Dei duram peragerct feruitutem.Hæc ille.

Sed obijcietforfan aliquis ea quae Exodi 11. ad bunc modum legunrur.Habitatio autem filiorum If-rael,qua manferuntin Aegypto,fuit quadringentorum triginta annorum.Erfadlum eftpoft fine qua-dringetorfi triginta annorü,in eo ipfo die egrefsi funt omnes cxercitus Domini, de terra Aegypti,amp;:c. quibiis uerbisnonuidetur totum peregrinationis tempus, fed nominarimincolatus Aegypti equadrin gentorum triginta annorum fpacio determinari. Quid hie diccmus f

Primn oinnino uerum non eft, per annos iquadringentos ac triginta manfifte Ifraelem in Aegypto, nifi mentiantur fequentes biftoriæ Iacob enim cum defeenderet cum fuis in Aegyptum, annorum erat «nturn triginta. Ab eo tempore ufqj ad exitum Ifraelis de Aegypto, non pofliint compurari anni j4r. (nift niiraeres omnes annos Caarb filij Lcui,qui cû lacobo auo fuo defeedit inAegyptü,lt;Sf annos uo.ui xitjôf Amram filij illius qui uixit annos ijr.df Mofis filijAmram,qui oétuagefimo actatis fua; anno If radem cduxit,id quod tarnen præter rationem fieret)nedum anni qnadringenti triginra.Quare omni-no non polfunt uerba ifta Mofis hoc fenfu capi,ut duntaxat ad incolatum Aegypti aftringantur,

Auguftinus locoproximc' citato confugit ad uerfionem Septuaginta,qua: fic habet.' « ■mctfOÎKtiait

la^xijX up nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ci/ yti Kiyii'nju Uedev y A yfCU'XXp It-cu »t -issXTS^iS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/t«

'r'‘*T^i«'ïigt;:'T«.Id efi:Pcrcgrin:irio filiorü lirael, qua pcregrinati funt in Aegypto, Si in terra Chanaan, ipfiac patres illorum,anni funt quadringenti ac triginta.Si Hebraica:ueritati,in qua illud. Et in terra CIianaan,ipfiac patres illorum,non habctur,Sepruaginta interpretum pratferri poftetaurhoritas,fo-hita eilet omiiis quaftio.Significarcrur cnim,non loqui Mofen de fola Aegyptiaca,fed in uniuerfum de omni peregrinationellraelis ab Abrabamo ufqj ad exitum de Aegypto. Itaqj dicendum eft, uel defeeft u tfieinlc(flioneHebraica,qui poft tempora Septuaginta fit interpretum admiftiisaiel id quod in Ebraeo habcrur,ad hunc efle modum intel!igendum,i.t quae de incolatu Aegypti dicuntur, de poftrema Si gra riorc pcregrinarionis ifraeliticæ parte t xponanturquafi diceret Mofts,Habitatio filiorum IfracI, qua manferuntin Acgypto,durant ufep adfinem quadringcntorum ac triginta annorum,quos Deus Abra l’æpiædixeratacdetcrminaucrat.Hiccerfe fpirituseft Mofis in iftis uerbis,quicquidalt;flum fit delite.-ra.Et Septuaginta bunefenfum exprimere uoluerunt,ubi banc particulam,Et in terra Chanaan, ipfiac patres il!orum,Hel de Hebi æo rcddiderunf,uel de fuo adiccerunt.

Gnml'oncautem cjuiirtäreucrtcntur hue ] Qtiifeptuaginta interpretum uerfionem fcquuntur, mo- Qgowodo Uent hoc loco qureftionem, .quomodo i nrer fe concordent oraculuni hoc Dei, quo ifrael quarta genera- ta generatioae I'onc ad terrain Chanaanreuerfurus prædicitur,amp;; hiftorica narratio Mofis, qua Exodi ij. ft cundum reuerjuri prædi

574 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I M

^uintdgrncvdtio ucifionem Septuaginta ficdicit,wf jkti/ï t/lé yort^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t'i i/uJ in ySe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ä

nc Aegypttt c- l ogenerationeafceiidcruntfilij Ifracldetcrra Atgypti.Qiiarta generatie à quinta centSannorum Ip* greßi jeribdtur. ^,o deficit.Qiiare ucl Moiês non rcócc cömeinoraiTe, uel quod Deus Abralise praedixit, baudiit pradi-

lt;ftiim erat,geftiim erte uidetiir. Auguftinus in quwftionibus ex ueteri teftameiito, quwft.decimaliacde re fic fcribit; Vriqj dixit Deus,Qiiarta progenie, amp;nbsp;Mofes fcripfit,Qiiinta progeniequamiiis utriinup Moles rctuIeritjóC fallerc eum impofsibik fit,in quo tanta uirtus operata fit ; ac per hoc inueftiganduJ eft fcnfus,qiiia non ociofe aliquid agit,ncc improuidé diuina loquitur fcriptura. Itaqj diisc partes fuut» quas fiiiguli memorarüt. Deus cnitn quatuor generationes fignificauit,qua; nata? funt in Aegypto,Mo fc$ autem addens his unam,ex qua ha- ortuni acceperunt,cum intraftent in Aegy prum;Quiiita,inquitgt; generationcexieruntfilij Ifrael. Generationen! cnitn qiisc intrauit in Aegyptutn, 8C quatuor qua dll’-iiatæ flintfimul compkxus eft. Hac ilk.

Ad banc quxftionetn explicandam breuifsimo cotnpendio iuuamur,fi ad Mebraicam iieritatcm re fpexeriinus,quod Si Hieronymus inepiftola ad Damafum quaftione fecunda feeit. Habetur aût ini le bl aco ad hunc modum.-Et diixit Deus populÜ per uiam deferti ad mare Supb,^K‘!W' quot;Sa ■'7}’ c'Wquot;”'' y^fceia.-ideftjEt armati,uel inftrufti,aut accinifli afccnderunt filij Ifrael de terra Aegypti. n''!J!'a’n,quam Septuaginta rcddiderunt,Gcncratione qHinta,non hoc loco quinarii numerifignifii*' tionem,fcd fignificat inftrudbos,accin(flo$ ucl armatos.WTan quidem quin^,êS^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quinquagin-

ta,ô^ n'W'Tan quintam partem : ueriim won, accindlum amp;nbsp;armatum fonat.-iinde cftQ’'W'T-V'iidtlI» armati SC acciiidbLEt fic reddidit ctiam Thargum 'l’'t3i‘O,id eft armati:quetnadmodum amp;nbsp;uulgata la-tina kgit.Sic ctiam leboftix i. ufurpata eft hxc uox,ubi kgimus, ba D3’'nX ‘'Job cquot;'Won’'quot;i33’f b^nn ■'-!’!2a.id eft,Et UOS trifibitis armati ante fratres ueftros,omnes fortes cxcrcitus,ôf iunabitis« os. Etfehofa Ettranfiernntfilij Ruben,äffilij Gad,amp; dimidia tribus Manafle D‘'Wi3n,id eft arui*''»'''’' te filios Ifrael,qucmadmodum dixerat Deus Aîoyfi.Et ipfi Septuaginta lofiise i.fic iicrtcrunt, Vos .'lUte tranfibitis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft accciniîli antefratres utftros.Et fof 4. Et trai.fierunt filij Ruben, filtj Gad,

«K dimidia tribus ManafTe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,parati amp;nbsp;inftrufti,ante filios Ifrael EtAqud*l®'’“J’'

Exodi I}.qui in quxftionc ucnit,fic uertit, àtù ovori^tffcé/^cvot eciis^nffew c/ ÿcî ir^aijK«’«1)7*7 7*1'«iyin/n. Jd eft,Et armati afeenderunt filq Ifrael de terra Aegypti Qiiare uehementer admiraudum eft, quof ®' do Septuaginta candem uocemn“'won,quamalqs in locis,inftrudios 8C acciiklos rcddidcriiiit,qugt;t'' tam hie generationc interpretari uoluerint,ciim in ilia nec fingnlaris numerus, nec generationis figtn-ficatio monftrari pofsir.-3lt; haec uerfib oraculo Dei repugnet. Sic arbitror planéfublatum tflequed hoc J

Q50W0J0 ifrac loco in quæftior.em uenerat. Quomodo autem Ifraelitx quarta gencratione de Aegypto ad terra fint litte quarta ge~ Chanaanrcu€rfi,lt;Slt;lipfumquæripcttft,quaderenoneftconcorsde«florumhominumfrnttntia. IlHj tlerationead ter quatuor generationes quatuor freula exponunt, iit idem fit quod fupra de annis quadriiigeiitis eft di-ram Chanaâre ftum.EthoefaeiuntiunioresHcbræi. Ali} per quatuor gcnerationes,quatuor hominSinuicemlïbifc'. uerji luiU, cedentium a-tates inteUigüt. Atqp hie alij fupputant per lineam Leui ufq; ad Mofen, amp;nbsp;iiumtrantLeui, Caath,Amram,amp; Atofen,qui cum oiftoginta eflet annorü,ante Pharaontm pro Ifraele ftetit Exoir. Alij numcrant a ludah per lineam regiam, ufiÿ ad Caleb, qui terram promiflam priniùtncxplorandi, ckinde amp;: pofsidendi gratia eft mgreflus.

Auguftinus loco fupra citato fie fcribit.-Cum intrafient filij Ifrael hi Aegyptum, Caatbgennit A« ram.Hsce eft prima generatio fadla in Aegypto, Amram autem geriuir Aaron, Al Mofen, Si Wamm, qua: eft fecunda geiicratio in Aegypto. Et Aaron genuit Eleazar,Si fratres eius,qua; eft gtiKtatiotO' tia.Ekazar aiit genuit Phintes,quart.i generationc. H« funt quatuor generationes procréât« in Acgy ptOjUndc ait Dominus ad Abram : Peregrinum crit fernen tuum, amp;nbsp;fci uitio oppriment c05,cgoante liberabo eos,Si quarta generationc cxient indc. Hare ilk.

Galatinus uerd lib.s.cap.i.aliud de hac quaeftione fenfit. Vcrumenimucro,inquit,nóniiniiur.ioriJffl ludarorum exponunt has quatuor generationes annos fuifl'e quadringentos, afferentes uiiamqunnÇ eariim annorfi fiiifk centum.Quoru quidc expofitio nulla eft.Qiioniam uel ceputant bos annoS a tem pore prolatiëisprophctiæjucl ex quo coepit ipfii captiuitas Aegyptiaca.Qiicd uti falfunnft.N*™ fi ab eo tempore computcnr,quo prophetia prolata fuir, multum tempus fupra quadringentos annoS decurriffc inuenient.Si uerd à principio ipfius captiiiimtis, non compkbitut pixdiftus aiinorS nun«-rus,cum captiuitas ipfa pluribus quam decern Si ducentis non durauerit annis. Quidäuerd ali)uoiür, Si præfertim R. Shlomoh,ipfas quatuor generationes fuifl'e pattern, filium, nepotem, Si abnepotem. Qiiorum qqj expofitiofalfioreftprima.Quia quatuorhj generationes aura temporepropheti«nr-merandic funt aut .i captiuiratis ipfius exordio. Qiidd fi eas à tepore prophetia:numtrauerimus,fcpie Si non quatuor inucniemus generationcs.Qiiac funt, Abram,Ifaac,Iacob,IiidaS,Peres,Sorom,5iC*' kb.Siaûteas ab initio eiufdcm captiuiratis cöputauerimus,utR.Shlomohfacir, quicomputatludnn» PereS,Sorom,amp; Caleb,paiiciores quam quatuor crunt. Nam ludas Si Peres filiiis eins antequä Aeg)' ptum ingredcrentur, nari eraiir, ut patet Gen. 4f. Qiiare fubtiliori indagationea nobis uidendumei*» quid quatuor iftæ generationes fignificent. Itaep nondum eft quatuor inueniri hominii gentratiowf-Prima quidem fuir Adæ,qui fine uiroamp; muliere procrcatus eft. Secunda ucrdHeua:,qii«exuiroatllt;J mulicre produdia eft .Tertia eft,qua omnes cómuniter ex uiro Si muliere générant. Quarta, qua AW-fias de mubcrc abfen mro nafeiturus crat.Quapropter fic exponenda fur t uctba antedida. Gcntiaiik

E X P V A N A T 1 o* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37y

A quartsreucrtentur hucid eft, adiienicnte Mtfsiw gcncrationc anima ex captiiiirare inferri libcrabiint, amp;nbsp;ad patriam ccc!cftem,à qua propter Ada peccaniin cxpulfi fuerant, ipfo Mefsia dncc reiiertentur. Hæcille. Aibitror aiitem admodum efle temerarium flccëminifci myfticiunfenfiimjurliiftorkus in uni . uerfiim rcijciatur.Potcrat Galatinus retinefe fcnfum literæ, nifi fcrupuîcfius qua'm par fit iitibum Dei ad hoc diuexare uoluiflët,ut reicdlis omnium aliorum fententqs, fuam pro fola germrna fiibfiitucrct. Mfo iudicio commode'accipiendum eft quod dicit,Reuertenfiir IniC uidcndumip an reucrfio ilîa fit prj cil’c de ingrcftii terra Canaan intclligenda, qua anno circitcr quadragtfirnoprimo pcftquam de Acgy pto eflcnt edudi, fub duce lofue eft fadla, uel de initio libcrationis ac reiurfionis,hoc elt,de exitii Aegy ptifafto fub Mofe Si Aaraonc.Non eft alienum à confuetudiuc loquendi,ut reucrti dicatnf,qin rcuerti cœpit,licetnondiimad terminum conftitutum pcrucnerit. Si quisdicat, annoquinquagtfimofccundo liberabitur Germania a tyrannide Hifpanorum, nemo fie méprit, ut de fine tantum libcrationis Si no deprincipiointelligat. Sic arbitror principium reditus in terram Canaan redid inc!udi,ubi didlumcft à Deo,Quarta gencrarione reuertentur Inic, etiamfi poft quartam demum generationë promifiam fint terram ingrefsi,ficuti redle'dicitur, Cras iboRomam,etiàfipoft menfem demum Romam pertieniat, qui eras cifeitineri aecingit. Non eft bac loquutiOjfiue quod quartam generarionem,fiue quodrcditü illterram Canaanconeernitfcrupulofiusdiuexanda. Aleo iudicio illi fiinplicius acredliiis fenriunt,qui per quatuor hafeegenerationes quadringentorum annoruin tempus intenigunt,amp; reiieifioncm inter ram Canaan ad exitü Acgypti,ranquam reuerfionis principium,referunt,quo in ipfo quarti fecufifmc reuer ti cccpit Ifracl in terram à Dco patribus ac fibi promiflam,

Cit!eoi,Cenezeos,amp; c.lQiiarirur hoc ioco,quoniodo protnittat Deus daturum fe pofteris Abrabæ terramdccemiftarum gentium, Cineorum,Cinczcorum,Kedmoneorum,Etheorum,Pbere2corü,Re- hic phaim,Amorreoriim,Chanancorum,Gergc2eorum,amp; Iebu2corum,cum in ipfa Inftoria lofuc uir nu iôfue u:. • merantur tantum Amorrei, Pherefei,Cananei,Ethei,Gerge2ei,Euei,diC lebu2ei,fcptem uideiicergen-tes.amp;Adlorü ij.Paulus dicat,Dcus plebis Ifrael elegit patres noftros,6dc.ôd deftruens genres feptem in nuni:rcif. terra Canaan,forte diftribuit eis terram corü,amp;c. Hic in promifsioue decem,in biftoria uerô diuila ter ræduntaxat feptem genres recenfenrur. Minus ergo praftitit Deus Ilraeii,quam fuerat Abrabæ polii-citus.Deiiderantur enim Kinei,Kine2ci,Kedmonei,amp; Repbaim.

Relpondendutn eft,Pro!nifsianem fadlam efle Abrabæ non tam de gentibuS illis,qua turn terra Ca S naan incolebant,qusim de ipfa terra,Siue autem poftea cum Ifrael terra banc ingreffus eflet, oinnes iftæ gfiites adhucilîam incolebant fine nonnullæ, uel delctæ erant,uel translata,nibil decedir promifsioni Defquandoquidem ipfa terra gentu'i iftarum,fiuc decem,fiuc feptem,per lofue ifraelitis eftdiuifa, quic quid adlum fit de KineiS,Kinczeis dd Kedmoneis Si adbuc in terra ilia durabant,aut propter tenuitatc êdobfcuritatem non funt alijs adnumcrati,aut non ftatim cum alijs in poreftarem Ifraclis ueneruhf. Deut.îo.ubi genres iftæreCenfentur,fex tantum ponunrur,Etbeorumuidelicet,Amorreorum,Chana,-iieorum,Pberczeorum,Eueorum,5d lebuzeorum.Iofue i.tacitis reliquij omnibus duntaxat Erhei no,* minantur. A deferto,inquit,amp;:Libano ufcp ad fluuiumEupbratem,omnis terra Etheorum ufqj ad marc magnum,contrafolis occafum,erit terminus ueftcr.in prafenti promifsionc.Ebrai non babent EueoS, qui tarnen Deut.io.ód lof ultimo reliquis adnumerantur.Quare non debemuseas gentcs,quæfeptcna tium nuinerum excedunr,propterca cxcludere,quod nec Deut.îo.ncclof ult.recenfentur,Sd Adl.ij.më tiofit feptem gentium,quafi non nifi feptem fint Ifraeli datæ.id quod nulla feriptura tradit.

Ego Domniii.qui cduxi tedcVr ChaUdeirum^M dar cm tibi terram hanc ad hicreditandum eam. ] Confidere QfWtfixîô c« A-tnus hoc loco, qnomodo cum Abrabamo DeuS agat,itt ilium in fide promiffa terra coi.firinet. Qiio- brahanto egerit niam pluriraiim rcfert,quid de eo,cui fides baberi debcat,fcntiamus, fidem fadlurus Abrabæ,admonet EiritS, Ut nun in turn primùm qiiis fit, deinde quid cum co fecerit,terriô,quare,ucl ad que finem id fecerit.Qiiis fit,in eo ƒconfirmarct exprimit,quod dicir,Ego lehouab,quod idem eft ac fi dicat,Ego fum uerus ille Deus,foins exiftês, Ens oinniii,undefuiitomnia,fempitcrnus Si immutabilis.Quodfeccritilli,in eo refricat,quod dicitcQui c-* diixi te de Vr Chaldaorumjboc eft, qui elegi te mibi,uocaui,légregaui Si eduxi de medio nationis pra Uï amp;impiæ,Qiidf Ad terram Canaan. Ad quem fineml Id notat,cum dicit ; V t darcm tibi terra banc adhæreditandum eam. Hæc inculcantur Abraba,ut in fide promifsionis confirmetur, Admonemiir iquot; gitur,ut hæc capita in facris feripturis omnium diligentifsime obferuemus, ac memori mente retinea mtisiquandoqmdem ad alendàôd confirmandâdiuinarü^pmifsionû fidem plurimü babët momenti.

Primùm etiamatep etiain cogitandum eft, quis fit cuius promiisiones accepimus. Non eft ut bomO quimentiatiir,quifaliarur Si erret,qui mutetur, lt;SC quod bodie uoluir eras muter. Noneftfaclusaut creatus, qui aliquando non fiierit, «SC quandoqp defiturus fit, cuius confilia cum tempore ceeperint j Si tempore finiantur.Non eft ex aliqiio,tion eft per aliquemjnon eft fub aliquoifed ex fcipfo,per feipfuin, amp;nbsp;lupra omnia qua fuut. Quicqmd in cplo cft,quicquid in terra, ex ipfo eft, per ipfiim eft,‘in iplb fubfi-ftit ói confiât. Hic eft uerus ille lebouab, uerus Exiftens, ueruS, unicus, fempitertius Si immutabilis Deus,omnia condens,oniuia feruans,omnia gubernaus. Qiiific deillo lentir, ncquit non praClarc de proinifsionibiis quc.ep illius fentire.Si lëctc' faciunt infeculo, qui non tam quid dicatur aut promitra-tiir atteudiinr,qiiiim dicentis ac promittcntis perfonani confiderant,talis ne fir,qui ueritari ftudeat,qui

{scent fjpicnfia pollcat, 5i uiribiis fit eld præiïandum poliicita prædinis, qiiomodo non redifsimr'iiidiuiniJ \ c:obis, ,pinifsis primo omniu cognitiSc promirtetii Dei ab omni haefitatiöe ad indiibitatâ fidé anitnartiw»' Deinde lêcundiis confiderationiim iftariim gradus i n eo eft, iirfaifla Dei erga nos infpiciamus.

ilia innnmera, fine corporalia fine fpiritualia fine catholica, fine particularia amp;nbsp;pnuata confidcrenai^' Fecitnos,nariis donis ornaiiit nos,pafcir nos,ccfernat nos,gnbernat amp;nbsp;nos ôC omnia noftra.Suntliæ^ niagn3,fi perpendanriir in femerù m ß conferanrur ad fpiritualia amp;nbsp;a:terna,nix funt id quod ftellarlunt ad Innam,Inna ad folcm,fol ad lucem illam cocleftem amp;nbsp;inaec€fiam,quam Deus Hihabitat,qualiau)dlt;' licet lnnr,qnod nos ab æterno in Chrifto filiqfuo tlegir. Ephef.i, quod per mortemfilij fui a' ptccatiS æterna morte redemit, quod de poteftate ac regno tenebraru eduxit, in regnum filij dileftitran'-ftnlit. Qiiæ huiufmodi funt, omnem humana:rationis fenfum excellunt. De illiS cogitemus,amp; cogi«' tione hiiiufmodi fidem cordis noftri alamus.

Ad (Jiient f.nm Tertio. Non fnbfiftamus in boc fecundo, led ad tertiuin confiderationû iftarum gradfi fubnitamur» benc)icM diri'- utnonfolumfatfla Dei,fcdamp;rationem ac finemilloruin perpendamus.Elcgitnos. Adquidiuttlft' ^sffltttr. musfandli SC immaciilatiinconfpedhieins. Prædcftinauitnos, Qiiorfum^In adoptioncfilioruni)^ laudnm gloria: gratia: fuse. Ecce propofitn uoluntatis eins. Eduxit nos de poteftate inferorü. Hdqutf Vt nos in regtnim filij fui transferret, in quo eft Sé remifsio pcccatonim Si redemptio,amp; uita, amp;nbsp;fnsp* terna félicitas. Aiortuus eft.Propter gd!quot; Propterpeccata noftra, ut uiuamus in ipfc.RefiarexirQa’' re ? Propter iuftificationem noftri. In ccclos afeendit. Ob quam caufarnî* Vt interpeilet pro nobis,m’'’ fionesq; cœ'eftcs parcr,amp; omnibus quæ in cœlo funt amp;nbsp;in terra dominetur. Incredibileeft,quantLniro boris fidei noftrsc adferant huiufmodi confiderationes,fi fint fcria; Si quotidianæ,quibus de peribus eius, deep propofito uoluntatis illius tanquam ratione Si fine opcrum fidelitcr admoncnier.

(iredat DW pn nbsp;nbsp;nbsp;At iUc ait^DSmine DctK,undefcircpoßum^ciucidpojjejjtiruißm cam ? ] In eo qudd Abram,iampromil'

iii,uer!imddbuc fi'oni Dei de futuro fuo femine credens,eamcp obfidem iuftificatus,in altera promifsioncdepofltisio-impe]-fcüè,etno ne terræ Canaan faifba adhuc lia'firat,amp; qudd poirefiiirus fit earn certo documento iriftruiciipit,oWff niox in omiubiii- uandü iienit,etiä fandlos uiros,fideles ac iuftificates fic imbutos efle fide,Mt adhuc hafirationibusfiftt pol’sintobnoxij,quærâtlt;p de certa feientia rcrü,ubi fide fola ucritati eft promittentis Dei innitendum.

/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;üic nihil eft ex omni parte perfe(fluminquoquammortaliura,quantumuis fanfto pio. Cteoant

Deo fan(fi;i,fed non fatis pcrfe(fbc',amp; non ftatim in omnibus,qua: fidem requirunt indiibiratam.CapH' riant intellelt;fi:um,ad obfequium fideiaieriim accidit fubinde,ur rationi magis qnam diuiiio oraculoït 5 tendentes dicant, Vndefeire poftiimjqudd certo futurum fit,quodpromittitur^ Denitjfjttfinondubi tant ueraces elle promifsioncs Defiuexannir tarnen curiofitatecognofccndi modes amp;nbsp;rationes torum quæpromittuntur.Timent Deum,diligunr Deum,colunt Deum, fcdhaudfcmperamp;inomnibusn;' fta,imd ne pari quidem pietatis menfura.Videre lictt,in uno fortes ac ftrcnuos,in alio remifsioresdle» acdeficcre.Dauid timebar Dominüjidec^ manum inChriftum Domini mitteredetnifcabat. Ipiririi libidinis Si adulterij tentaretur,plurimum a’ timoré Dei deficiebat.HuiufmodicoiItderatiortd datnos cantos,ne omnia perfefta Si perpetud confiantia infandlisrequirëtes, uelinfirinitatciiloruiti offcndamur,iiel propter noftros defedus defperemuS.

Animti-! ßtnilO' nbsp;nbsp;nbsp;Deinde Si illud obferua,qudd hæfitationem fuam non celat aut dißimulat,fed in confpeâu Dei di

rum erga Dcitm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exproniit,dicens.Domine Deus,in quo cogtrofcam qudd pofTeflurusfim earn f Subdolumeftcar

fmceriis c^i,non ingenium,nt ubi credendum efiè intelligit,ha?fitationem fuampremat; Si quamuisnoncred!t,fide fubdolut. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tainen firnulet.Sii profundum eft cor hominis,amp; hypocrifi putidifsima infedum. Sanfti netd,infirml

efl’e Si hæficare pofTunnfiinuIarc uerd quod non funt. Si difsimularc quod funt, in confpeftu Dei non poftiinr,quem cordifi feiunt efiè fcrutatorem. Et alioqui lie funt aniraati,ut ueritatiftudcantcxatiimo. Ilæc eft fanftorum finceritas,hic candor,cu m erga Deum turn erga homines. Hire eft illorumfiduci’» qua fefe toros,etiam haefitantes ac déficientes, in finum diuinæ bonitatis infundere haudquaquainiie' rent Ab huiufmodi ingenio alienifsimi funt filij huius fcculi,fapiêtes,prudëtes,iuftitiarij A liypocriW'

Ef reßiondit Cominui-.Stone mihi uaccam tricnncm,cr capram trimam,ç^ arictem aimorum triim, tirturrm Gf coltmbam.'i Annotarunt hoc loco quidam,efiè animalia ifta non ad facrificium, fed adfffdcnJ confirmationc ufurpata.Mco iudicio,n5 fatis diferiminät inter uulgarem pacifcendi ritii, Si hüc quem Dominus cüfidelifuo Abraham ufurpareuoluit. Animalia quæ fœderihuicaccômodata funt,de mini dis funt,amp; ad facrificia deftinatis,id quod ab cthnicis non eft obferuatum.Romani namep porcam,ani tnal immundum,ad confirmandum foedera maftabant. Qiiis autem non uidet uim habere facrificij, q» inunda hæc animalia iufl'u Dci ad foederis robur ftatuendum finir ufurpatas' præfertim cum nonfimpli citer dixerir,Sume uaccam tricnnem,amp;r capram trimam,amp;c.fed3Sume mihi uaccam triennein, ur de fa Tigura ßaerißeij crificij rcligioneadmoneret. Ineoigiturqndd foedus inter Deum fié Abraham facrificioeftfirmat*» Cbnüi. figura piæcefsiteiusfŒdcris,qudd Deus non pecudum,ftdChriftifilij fui,iâcrificiofiéobiationeadH-Jutem generis humani inftituif aefirmauit.

Conßortiiim di- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deindequddnon uniusduntaxat,feduariorumgenerum animaliafacrificiofœdcris Iniiiisadln-

uinx fxdcris buit,typum habet,in quo præfiguratum eft,non utiam duntaxat gentem, fed de omnib.quos Deus fpgt; pcrtinetad om- ritiifuomiindat,fœderis huiusfiericonfortcs.Vidc AHg.lib.Serm,detc.mpore,firm74’ ticsgcntes.

A nbsp;nbsp;Tertio,quod in Hebrxo eft ütbWT3,fi Icgat tricnnctn,dociimento fît,ad facrificia Domini accom-

djftidaefte matiira amp;:firma,non immatura,amp; qua; minoris fint momenti. Si nero Icgatur triplicatam, jdcft,trcs uaccas.tres capras,amp; tres anctes, referatiir ad myftehum S.Triadis, propter qua in numero Deus imparegaudet, Vide Aug.Ioco iam citato-

Qliartó,quódquadrupedibus adiuncla funt uolatilia,documcnto eftjS^terrena amp;nbsp;ccrlcftia Domino Et caleflia ,0* effeconfecranda-Etenimnon incömodc'pcr quadrupedia tcrrcna,amp; per uolatilia cœü fpiritualia ac coc foretw Domino leftiifignificantQironiamucrd facris noneiUKuis terrena,neep qua:uis ccc’eftia fpiritHalia,fed mun- ejfe cofecrandif, da diintaxat compctunr,relt;n:e' hoc loco non coruos 8( id genus alia uolatilia, fed turtureS amp;nbsp;Columbas ufurpauit,uolucres innoxias,placidas ac fimplices. Alioqui finit cocieftes fpi ritus nequam nbsp;nbsp;immundi,

funtfpiritus in hominibiis quoep maliac reprobi,quibus nihil ccucnit efic comereq in facris d.fœderis.

Qw foUens uniuerfa hac^diuiftt eapn- medium,cr iitrafcj- partef contra fe altrinfeciK pofuit. Auet aitt non di

Qiiod hiftoricum fenfiim concern! tjConfiderandum eft quid fibi uclit ritus iftc diuidendorum pc Diuifio ttnima-eonini,quo in fanciendis fecderibus ufa eft antiquiras. Primiim poteft hinc confidcrari, g fint ex »quo Hum quidfi^ni^ di'Jidcnda fccderis cSmoda.Qiii fccdcris uinculo coniunguntur, fic debent inuicem eflë animati, lit pa- ßcarit^ rati fiiit ad diiiidendu cum foeijs quæuis cemoda amp;nbsp;emolumenta. Qiii ficus animatus eft,plane' ineptus eft ad hoc genus focieta tis.

Deinde amp;nbsp;illiid fignificabarur,quemadmodu in frufta ficabantur pecudcs,fic fore ficandu eiim qui uinciilum foederis uiolalTet ac fcidifiet.Talc quid fadlum eft à Saulc,i.Sam.u.cum duos boues in frufta dilTedos in omnes terminos Ilraclis per nuncios mifit,dicens;Quicunlt;ÿ non exicrit,amp; fiquutus fuerit Saidem ÔI. Samiielcm,fic fict bobus eius.

Teniójquódpartes ficfunt locarp.ut fife mutuo refpicerent, mutuum notât confocderatorum reljse ftiim, ÿ correfpondendt ftudium, fine quo non potent confocderarionis immota permanerc focictas. Nota funt huiiisreiexemplajiion ueterum modó,fid noftrificuli.

Qliartó,quódaues nonfunt diuifac, fed integracfiruatacjid opiner innuebar,nonomnium diuifionc (iäod aues non îdmittendam efle confaderatis,fid elTe quaedam integra amp;nbsp;illibata firuanda. Externa redlc diuidunt, diuife. file fubftantiæjfiuc pcrfonar;animos nerd confœdcratorum,ueluti uolucrcs, conuenit retineri integros dlt;^coniunifios,non diuifos acfiparatos.Erenim idem uelle,tdemli; nolle, ca demumeftanimorü acuo-luntatum integritas,per quam etiain qua: alias diuifa funt ac fiparata,firmifsime connedliintur.

S Hïc de hiftorico fenfti. Alyfteriuin ueri amp;nbsp;unici facrificq Chrifti, quo »ternü focdus inter Deum amp;nbsp;n^fleriola^ genus niortalium confirmarur,ctiam in hacdiuifionc aniinalium fuos typos habct.In facrificq huius (a crificijChriili, cramento rerum fit externaru rerum partirio, panis indelice,amp; uini, quae fingula funt myftica rcrü fpi-ritualiuin.lpfe uerd Chriftus tanquam res facramentalium fignorum, non diuiditur,fid integer perfi chrifluinon di-uerat in feculmn.Sic canunr, Nulla rei fit fciftiira.figni tantuin fit fradlura, qua nee flatus nec ftatura fi- uiditur^ gnat i minuitiir.Et de Conficr.dift.i.c. Jnuirat Dominus.hrc ex Auguft.cirantiinNorunt fidcles quern admodnin mandiicent carnem Chrifti. Vnufquiftp partem fuam accipit.Per partes manducatur, SC ma net integer ac totus.Per partes manducatur in facramcnto,manet integer ac torus in coclo,manet integer Sc torus in corde tuo. Er Cyprianus in Serm.de cerna DniiHæc quoties,inquit,agimus,non denteS îd mordendtim acuimus,fed fide fincera panem fanft urn frangimus SC partimur, dum quod diuinu Si. liumanumeftdiftinguiiniis acfiparamiis ; itemqj fimulfiparata iungentes,unum Deum 6^ hominem wnfiteiniir. Hæcibi. Quin SC fidcles,quantumuis diuerfis fint à fi inuicc conditionibus fiparati,in ipfo tarnen Chrifto,fummo noftro SC unico indiuiduo fidei,fpei,dilelt;llionis ac fpiritus imitate coniungimur amp;integri permanemus. Qiiam aiir deploranda eft Roman»ccclefiæ inlânia,qua: externorum rituum eonlorm.tatem SC unitatem urgens,ferro'cp SC igne cxtorqucns,aiies diuiditideitanirnorum coniun-ifiionem in ucra fide ac pietate diftbluit C Qiianto fatius erat,diuci firatem rituum,ficundum Ecclcfiaru iiarictatcnon impugnare,fid fic moderari, ut quantuuis cercmonijs externis à fi inuicc diuifa; funt eC-clelîæ, fide tarnen ac fpiriru Chrifti, ueralp Philadelphia ueluti diuerfa unius corporis membra inter fi coadunatæjinuiolatam retinerent animorum ueluti auiura, inregritatem SC unitatem {Vidit Augufti-niis malum Iiociam fiio tempore diuexarc ecclefi.is,quare epift. ss.fic fcripfit.'Interminabilis eft ifta con tentio, gencrans lites, non finiens quaiftioncS.Sit ergo una fides uniucrfic quae ubiep dilatatur Ecclefi», tanquam iritus in membris,ctianifi ipfa fidei unitaS quibufdä diuerfis obfiruationibus cclebra'-'jr, quitus nullo modo,quod in fide uerum eft impeditiir. Ha:C ille.

diefceitierunté^i uoîucres fuper cadauera,^;' abigebat eof Abram.} Obfirua imagînem eorum qu» uen- Jmago eortî lt;fU£ turaerant Ifraeli. Qiiemadmodiim pecudes maeflatas SC diuifas impetierunt aues immund» Si carni- lutura cram uora;,cadaueribiis natura fua inhiantes, ira futurum crat,ut impi» genres Ifraelem tribulationibus affli ratli. fiatum,uelut lacerandi ac deuorandi gratia impctercnt. Aues ill» immundz facrificio fcedcris inhian-tes,typi crant omnium ca rum gentium, qu» tanquam alien» à Deo hoftiliter crant populum fccderis Deiinfeftatiir». Deinde,quódauesillasimmundas abegit Abram, innuebat non defururam populo fccderis protedlioncm diuinam aduerfiis narioncs impiorum,propter Abrahamum firuum Dei, H»C ffoteifio popuH 3ur non fic funt confidcrand.i, quafi ad carnaltm diintaxar pertineant Ifraelem. Etenim pland cadem Dft aduer^ui.ilK Acciduiit omnibus fidelibus in hoc ficiilo ad fiiicro ufquc mwndi, quibus infidiantur fpiritus immundi, ptw«

373 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I « G E N E S I M

di inipurtieuolucreS.Vcrilmliabfmus Abraliamiim,diuinifccderis concîliatoremCbn'ftum Domini CUIUS diligentia di fide protegiinur.

{»'iKtmd.c itolu - Non pofTam hie obiiuifci immundarü plane' uolucrium^quæ facramento uniei facrificij Chriftiaui-crclt; regln Anti^ difsiinc' infidcnt,ac facrofanifta myftcria turpifsimc'confpurcant. Videas hie ueliiti coruos,picas,uuliu-

rcs,aquilaS,Si uarioriim gtneriim harpyias,de montibusAnticlirifti 8( collibus Babylonia;fecundæâ* pel to nóbu adiiolare,-Sf pinguem, lit uocant, Chrifti panem uorare. Vtinam tandem ficabigantur,«! iufempiteiniun nunquamreuertantur.

Cumcf;fol occnmberct.ß)por irrttit fi/per Abram,C!~ horror magtius er tenebrofui inuaftt cum, çfc. ] Qiiód oracuium Dei non uigilanti,fed obfoporato, amp;nbsp;in ccftafiin rapto, pofrfobs oicafuin propolirum ctt,conucniebat primu peifonæ Abraliat,qijiin haccaufa hxfitabat, amp;nbsp;oculisfideinonihil claiifis dormitabat.(QHare vt rnenteexcitaretiir amp;nbsp;illuftraretur,corpore obfoporatur.quemadmoda amp;nbsp;Paulo contigit,qui lit me.ite liioefidei iiluminaretur,corpore excaccabatur.Adl.j.) Deinde di naturae earum reruin quae illi erantapei iendæ^unde 8(. horror amp;nbsp;caligo maxima acceßit. Coinmoduin rtS graueSjtriftes horribiles fiib tenebris no(fliirius,horrore,amp; graui eeftafi pronunciabantur. AdmO' iieinurqiiam cöuenientertradanturfiinirarü reruin reuelationes ac iiifiones, fub imaginibus qualitali iliarüconformibus.Triftia nanc^ triftibus,amp; lacta la-tis figiiris reuelani. Grama erant di triftiafumiiia) quae Babyloniorüregi,Dan.i.lt;Si4.irë Pharaoni Aegyptio,infiàcap.4i.dt rebus utiep grauibuîae trift bus immittebanf. Confideranda eft liacinre diuina prouideiitia, quae mentes fideliumiicnfolûinftruit de futuris tribularionibus,fcd amp;nbsp;giiftum quendam illarumfub umbris di inuoluciu cxperirifacit,quo iefe rttflitis iliis accöinodent. Nam iacula præiiifa minus feriunt.

SdcnJofci.it quo J pcrcgrinüfuttiru fit fernen tumn in terra no fua,cr fuhijeient eotferuitutkcr AJmiranJa pro 400 imtJts.] Confiderandum hieeft,quxfir piouidentia: Dei,diquamadinirandadifpofitio,qualalutc iiidcti.e Dcidif- res populi fuidifpenfar.Deftinaucrat pefteris Abrahxterrx Canaan pofl’efsionc,ucrùmhancfi'-m' pofitto. dniauitjurferiiitutem 8i afflidtioncsexpcrirenl,priiifqiiam in terram proininamintrodiicercnl, ^0' luit cos pl imii tn in terra aliena,quafi in ftadio difciplina; ac palstfti a; exerceh, actum demü poflefsion' terræ promiiTæ potiri.Res enim profperac baud félicitercediintillis, qui nullis funraffliftionumctrta tniiiibiis exeteitati Qiiare queinadmodii iiir priideiis rerum fuarum opiilentiam filio fuo qiiidemtan quam haercdi diftuiat, iifum tarnen ae poflTefsionem hacreditatis baud prius iilipermittif, qudtnomniS p fit gentrrs labores expertuSjnö qgt; illi bona fua iniiideat, led quod cauere ftatiiit,nefi fit licmoignan“^ aciiuLis laboribiiscxcrcitatuSjOmnia dilapider di inaniterabfumat,fic plan? fuos inftituit Dciis,uta-ccrbagi.ilnit.priiifquain ad duleia perueniant,crucem,di affluftionesperfeiredifcaiitjaiitequamdefti-natain fel citatcm eonfequaiitiir.Sie priores funt pafsiones, ac pofteriores gioriacdic laboreS termiiun tur in requiem,di acerbitas crucis diileedine fiibfequeritis felieitatis mutatiir.

lt;yii.iJet laborei Deinde oblcruanduineft,quales fint illi labores quosfemmi Abrahæfutiiros prredicit. Pcrtgnnu» l/raeliprtcdican itiquit,ei it fernen tuuin in terra non fua.Peregnnt horaiiiis magna eft mifcria.Priniiim, igiiaiVseftom (ijf, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiiiiin,rcriim,mornm,ho(ninum,locorum.Viuitinreralienos perindeaefini r ncbiisquifqwm^lfg“^’

\ifcriapcregri Duinfeputat iiiiicreinoftenfe,perimprudetiam iiiipingit,di oftctidititidigtraspriiifquaniintclligat, di quod omnium eft pcfsimn,non inucnit a quo moueatur. Deinde »gré i'eaccómodat tnoribusïlit-nis di infuetis,etiaiTi fi illos abundc'fatis iiitelligit. Difficilenamqj eft eofueta rc'rriqutre,óipariiosmo res lïiniil di iinguam transformare. TertidjCtiamff tandem afiuefeat moribiis gcntis, perpetud tamen Jiabctur pro aliei.o di extraneo, di iiix per oinnem mtam abquid eert» fainüiaritatis aefiducixconli-quitur. Dum leuiter la;d.t,uchementer peec..t,di difficile reeoneiliatur.Dum irditur,lxditur impunta tnaiis. Qiiai td,niillo gentis iiirc gaudet. Omnia debentur giatiat,qutgt;d toleratur di n6tijcitur,qu(gt;^ aiiquiS ad maiiendum iocus cóeeditiiisquödoperari unek iiiuat permirtitur, quóda cómuniforonoii «xciudiï.Hae omnia percgriiiis botninibus accidunt. Deinde;£tiubiicienteos,inquir,feriiituti.Hoc cft airernin incommodum. Parum eftjcqudd peregrino non patent gradus ad imperanduniindig®^» ttiainfi ficillis iniilto fapient.orae dextericr.Subijcjtiir etiam (êrmtuti. Hoe funt ingenio hominesindi genaijUt nefeio quo fibi iure dominiu iicndieent in xduenas di peregrines.Hinc ftruitus, qua peregnm Jiaminis mileria duplieatur. Huiiis quanta fit acerbita$,pra;fcrtim homini iiigcnuo di honcfto/uitt^t' perientia non intelligitiir. Graue admodiim cftferuitutis iugum, quo adlibidinem deminantium om-tiis uita ftruientium aftringitur.Qiiid enim aliud eft lcruire,g uoluntati ac iufsis dominantium in omnibus cife obnoxium,adectp non fibijpfi,fed ei ciii feruitur mueres' T« tid,Er affligereos,inquit.Hïv ert rnplieatio maii. Ipfa feriiitus per fe fatis eft molefta. Intendii itaqj illius raoleftia inliiimaiiitatedo-miiiantium,qua quos feruiliter babent fubiedfos, fingulai iter etiam affligiiritacprotcrunt. Quar.o: Ann(S,itiqiiit,4', o.Suinrutis prolixitas plurimü di ipfa adqcit ad cumulii miferiæ. Sic enim comparatl lumus,ut duiu affligimur,omiiis tnora,quatitumiiis in fe fuccifa di btetiis, loiiga uideat di molefta.

t'iL-ioo eorudUiC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cjgira mibidecoiifiiio Dei,quo Ifraelë cxilio,fcruitute di affliifionibus primü macerare amp;nbsp;lm

fiiiis rgt;ci cdtin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uoitiir, ae turn derauminrerrampromiftamindueerc.Siccëftitiiirdircliquisfilijsfüis,utpetc

grim fint lil boe fceulo,priufquam ad cccleftempatriamadmirtant; deinde non régnent, led fermantin i,urin ocjccu o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j rcgr.ü cœlefte pcriieniant; adhacc, non muant in deliei}.s,led fub prefliira di adilgt;

£fioinbus,qiio feuïii peregriaatioms fcruitatis adadti fulpirent ad cccicftis patrip rcq^uiéac übert. té

E X P L A N A T I O» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37^

A Harum rerrumagOjfîcuti prttfenti oraculo Dci prçdi(Hü cft,in Krade prareefsitu’n quaiiidfrc Iicer,qiiid fpcrandu fit nobis in hoc feciilo, fi ad fernen Abrahac, popiilü clcdorn ac fidelifi pcrtinere iioliieriinvs.

Adhiic Si illud animadnerrcndn eft,c^ nöfimpliciter dicit,Percgrinü futiirü cft femeruii,amp;c.fed piæ- fohmftra-’ mittit,Seiende fcias,admonés iiideücetjfummopercnecenariücflc fideii homini,amp;4;mifsionib.gratiac fed er ad credenti,iitnûnfolû quæprofpcraüinrfperet,fed Si certó abftjjomni diibitarionepeifuafiisfciat,mul- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eerta

taefleferendaincómoda,priiifqiiä ad fcopu promiflbrü Dcipertingat. Hancfcienria: iftius certitudinë eognofcenda. nöobidtantü requirita fuis Deus,fed qgt; admodü utile eftjharü non eflè nos ignorantes,nedum omnia fperamiisprofpcra,ubitriftia ingriiunr,a fide promiflbruni Deideficiamus. Hocconfilio Si Chriftas Apoftolis ac difcipulis diligentifsimc' qua: futura ipfis crant aduerfa prardixit, ficuti in Euangelicis lit e nsuiderelicet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O B S E R y,A T I O VHI.

VerHntanieng0ae}nctttferuituri(unt,egoliidicabo,erpo{ihiecegredter,turcmnmagndftib{îantia.'i Primü iadiciZ nd ma cblerua,nöcadereimpunc'omnibusillis quipopulü Deiferuitute premunt, etiamfi hocfecundü æter- net eogt; cjuipopu næ prouidentia: Dei confilia fiat.Minatur indicium fuum Deus genti Aegyptiorüjpropterea qudd fcr lnni Ddajfligut uituti erat ifraeiem,femen Abraha; ac populü foederis fubielt;fitura,tamctfi fic eflet ab çterno difpofitum diiiinitus,ut poften Abrahæ feruitute illa exercèrent,pi iusép rerram promiflam iiigrcderent. Videmus liocexemplojUtrumep eficprouidentia; Dei legibus cöprehenfum,rarn indicium reptroborum, qui po-puluin Deioppnmunt,qexercitium piorfi,quo feruitute in hoe mmido,ueluridiiciplin3 quadam eru-diuntiir Si excrcentur. Deinde animaduertendü eft,quód non dicit, Genré cui feruituri funr iudica- 1^®'* eÜ no^lrum l)unt;fcd,Ego,inqmt,iudicabo.Nonfumus indices corn qui nos in hocfcculo affligunt, fed index illo- f^‘^ Dei, tudtea-quot; ruin in coelo eft,qui hic dicit;Ego iudicabo.Et alibi,Mihi uindi(fi:atn,iSé ego retribuam.Noftrum eft,ucl nbsp;nbsp;reproboSt

malum,quo affligimur ab aduerfarijs,ftudio bcncficétiæ uincercaiel fi id fieri ncqueat,animas noftras, ftiundumndmoiiitioiic Chrifti feruatoris noftri,in patientia pofsidere:amp;f quod reliquncft, iufto iudi-dciiin lacrymis amp;gentibus humiliter Si incunsflantcr comendare. Loquor aiit de fidelibus tanq de pri uatis,noii tanquain deprincipibuS Si magiftratibus, quorü poreftati gladius eft malorfi uindex «à Deo 'coinmendatus. Tertio, Si illud confidereinus,g,pccnas de Aegyptijs poftannos quadringentos fu duplexiudicij meiidas uocat indicium,diceiisiGcnrem cuiicruiruri lent ego indicabo.qnod idem eft ac fi diceret,Ego Ddconfdiratio nieiitispœnisafficiam.Eidteagens lain turn fecundum ætei'.nam iiiftitiam Dci iudicata, ucriim iudi-canda prædicitur,quando pœiias erat impietatis fua: fecundum indteij Dci feucritatem datura. Eft ergo iudicij Deiduplex confideratio. Vna, quatenus iudicati fuut ab ætei nO Qrniies in uniuerfum impq

È ucreprobi,quoChriftas refpicit Iohannis tcrtio,dicens:Qiii non cred t,iam iudicafftS cft. Altera,quate-nus ab æterno iudicati reprobi fuis tcinporibiis pocnas exiguntur impietatis, fecundum diuini iudi-dj conftifutionein uel temporaliter nel in fempitertium puniuntur. Turn ciiim ucluti pro tribunalife-deiisfentenriamiiidicij fui Deus inreprobes tulifle uidetur.

QiiartdrEt pofthæc,inquir,egredienrnr. Obferua,egreftumeire populo Dcideftinatum, quoier- Egre^/ûî e fcrili tiituti cxiinatur. Q^iiferuiturem Si affliftioncs p-'pulo fuo deftinat «Sé pracdicit,idem illi fimul deftinat, deiiinatui, pracdicit^etiameXitum ac liberationem Hæc eft prouidentia: Dei bonitas Si fides,quam nobis comen populo Dei. datApoftoluSji.Cor.io.dicens.Fidelis eft Deus,qui nonpatietur uos tcntarifuprd qudm ferre poteri-tiSjledunà ciimtentationcfacictctiamexitum.

Qiiinto, fi inul Si illud obferucmns,qtidd non fimpliciter dicit. Eg red ientur ; fed præmittit, Gcntë Liberatio a ma-' rllam cui feruitun funt ego iudicaboiac turn fubi}cir,Et pofthacc egredienmr. Ergo non eft nobis ullns to cum iudicio de mails ôéaflhfi:tûiubnsfperanduscxitus,nifiintcruenruiudicfj Dci. Indicium Dci non folum ultio IDdfit.

*lliinpiorum,fcd Si liberatio piorum.Nifiiudicet Deus opprefibres piorum,non patebit cxitus de fer uituteamp;afflidiontbus,quantu unis ad liberationctn afpiremiis.

Scxtó,nec illud tranfeundnm eft,quod addir.Alagna cum fubftäria. Admoncmur de frudlu Si emo Trudin er cma liimeiito afili(fiionum.lfrael non eft nudus,inops dé calamitofus,led cu.mulatus opibus cum gaudio,8é lumcutum afjh^ felixde feruitute Acgyptiegreftras.Exe.npIum proponirur,in quo deciaratum eft, quomodo tribiila- ifiiotiM». tionesctafdiftiones neinincm pnim defolatum Si nudum à fe dimittant,fcd multis opibus cumulatum reddant;perinde ac fide fchola difciplmx literariæluuenis quifquamcum magna eriiditionis fubftan-tia benecxercitatus,lt;Sé liberalibus artibas inftrucTus cgrediatur. Sic utilitatem crucis Si afflidlionum pfædicat ApoftaluSjHcbr. »i. dicens.Omii’S d.fc p'ina in pracfenti quidetn uidetur non effe gaudij, fed mœro.'-is.'poftea nerd trailquilkim luft næ frndicum reddit ijs qui per illam fuerint exercitati. Sic Da-uidiinagisprofiiitexiliu.m, qudm quies Si ociuin. De cxilioegreflus eft ad regnum, pracclaris fideiac paticiitia: uirtutibus ditatus.

Tuaiitcm ibis ad patres tuos in pace,fepultus in fenedute bona. ] Confiderandü hic eft, quomodo animu Magnum efl ui.-Abrahæ Deus ab omni metu quo tcnebatur,hac promilsione liberet, ggt; in pace elfet, ac bona feneifiute rumpium inter rrioritiirustqua confolatiooe ueiuti dccl3rat,quid uoluerir fupra,cum diceret, Noli tiinere Abram, ego extraneoser tin iypeus tuiis.M ignum eft hominem Dei,rcs periculofas in terra aliéna obeuntcm.’deinde opibus etiain pios ad iudlain •nfignitcr in genreextraneacumulatum, no modd ad bonam polfc pertingcrefenedlain, fed «Sé in pace pojfe pcrueijire Sdipfumufqjlepulchrum perdurarc. Virtus hæceftdminæprotcéfionis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feneSiam,

Deindeuideinus hoc Ab. ahæ cxcmplo,non efl’e à prouidentia diuinæ gratiac alienum, fi quis pins Inhocfeculouiuat, acmonatiirinpicc, quumtarnencommiinirerumcuifiificaccidat, utpq inhac

}So nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G B N E S I M

uita afiligantiir. l’oftcri Abraîix,popiilits uidelicet Dei/cruitutc fuut affliiSionibnS plurimngraHa-tijipfc ucrô Abraham ad bonam ufqj fcucftam tn pace fcruatus.Non debemus propter banc diuerfita-tcm finiftrc iudiûare de pijs^quafi non fint in gratia Dei, quibus hoc diuinitus datur, ut in paceuiuant, 8i tranquillum rerum ftatuin ad mortem uftp retincanr.

f’ioriambulare nbsp;nbsp;Tertio obferua,quôd cum dicendu eflcr,Tu aüt morieris in pace:dixit,Tu autem ibis ad patrestuos

ryî. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in pace.Ergo morijambulare ac migrate eft. Qui moriunï,corpore nufquam ambulant ; neceflceftigi

Mort nihilhd- tur ut ambulent fpiritu, Adhxc cum dicit,Ad patres tuos,admonet nos,quàm nihil habeat bæcmigra' bei infolitL tio,qiiæ per mortem fït,quod fit fiigiendum,aut infolens,quandoquidem per illam imus ad confortiû patrum noftrorum,qui ôf ipfi confimili modo ad fuos maiores migrarunt ex hoc feculo,

Afjltéîiones pio nbsp;nbsp;nbsp;tdeneratione aut quarta reuertentur buc.t^ec dim enim complétée funt iniquitates Amorrbfortm,uflt;^ lt;td

rum détermina-^ fens tempus. ] Principió,in eo quod fuprà dixit, Affligent cos quadringentis annis : Si hic, Gencrationc turn tëpushabet qnatta reuertentur hue,admonemur quemadmodum pij hand affliguntur fortuitô, fed iuxta ccfîlium Dei,ita afflidliones quo^ eorum certum habere quoddam ac deterininatum tempus, cuius dettrmiw rioncm diuinæ debemus eémittere prouidentiac. Huius rci cuidentiam in eo qiioq? deprehenderclicct, quddHicrcmiasIfraelcminBabyioneannosro.captiinimforeprædixit. Hucqucqipertinctqua’ii' Daniele Si ApocalypfiIoannis de temporum determinationibus piædidla leguntur.Vfqueaded nihi accidit fortuitô fidelibus,ut temporum quoç momenta feruitutem amp;nbsp;afflidliones illorum concernen' tia certô funt ab xterno determinata.

De reditutfrae.^^ nbsp;nbsp;nbsp;Deinde in eo quod dicit,Reuertentur huc,illild cogitandiim eft. Loqiiitur de femine Abraliaf,popU'

litartan ad terrà Jq ifi aclis,prxdicit(p futurum,ut quarta gencrationc ad terrain Canaan reiiertantur. lam certum tft, Chanaan. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qyj Aegyptum egrefsi funt. Si in terram Chanaan introdudli, haudquaquam fuifle in terra Cha-

naan,priufquam in illam fub Ichofua introdiiCerentur. Etenim qui de tena Canaan cum lacobo AegY ptü fuerât ingrefsi, uniucrfi funt in Aegypto mortui : qui uerô de Aegypto per Mofen tdutfl* funt, *

erant in Aegypto. Qii ôergo ad terramChinaan pofteri Abrahxquarta generationereuerfutiptæ ' cuntur,cum qui in Aegypnim ex ilia defeenderunt, in Aegypto fint mortui : 8( qui Aegypti'i fnb egrefsi funt,antca in terra Chanaanné fiicrint,mirumcp uideri pofsit, quomodo reuertidicaturqu*'quot; quam ad rerram,quam antea non iiidit Eftenirn reuertieorumjqui ad locü unde egrefsi funt,aIiquM' Ouentum diCcri regrcdiunturjiion eorü,quialiquô perueniunt,ubi antea non fucrant AdmonemurIiaccogitationt» ut perpendamus quantum diferiminis fit inter cœleftia bon3,5C ea qux in hac terra populo Dcidiuini-tus difpenfantur.Terrena bona temporiim funt curfiii fubitfta. Si non pofTiintuniiicffis adpopuhim Dei pertinentibus hominibus reipfa pariter contingere. Terra Canaan promiftaeratiplîAbralixî'-femini eins Et tarnen poficfsio illius nec Abrahx contigit, nec illis eins pofttris, qui in Aegypto obdor mierunt,ut eos taceam,qui per annos 4o.in folitudine perierunt.Qiidd itarp hic futurum pradidror,ut fernen Abrahæad terram Chanaan reuertatur,ad illius referendum eft integriratcm,qua nonfolûf^n' guinis^edamp;f diuini foederis unitate fie inter fein unum eft populumjueluti corpus, inde ab initio ad tiem ufqj coniuiiólum,ut quicquid uni illius parti contingit, ipfi femini Abrahx ac populo Ifraebs ton tigiffe dicatur. Coeleftia uero bona fie funt comparara,ut populo ek clorü non ex parte tantum, Im uniiierfo contingant,ur omnia Si fingula illius indiuidua felicitate corum potianrur,quocunqucko'

Tertiô.Necdum enim compléta; funr,inquif, iniquitates Amorrlixorum. ObferuemuS hic,e(ïein* crcmentaamp;gradusiniquitatis,quibusadpienitudinemillius afcenditur.Amonhacinondumadfuptt mum inalitiægradiimperuenerant.Erant tarnen fuis pcruenturitüporibus.Neep enimdicit,fioncofl plenturfed, Nondutn comp’etx funt iniquitates Amorrhxorum. Admonemur, quid expeftandum ■ illis,quorum inalitia non deerefeit, fed quotidieaugefeit, amp;nbsp;ad plenitudinis maturitatemliocucloûU’ cxurgir,quo magis abfqj ulla refipifeentia in pcceatis pergunt.Menfiiraquxdam detcrminatacftjlt'-““ dum quam plenitudo malitiæ illorum cenfetur.Non fie eft comparatus malitix curfus, ut nulla mrn ra comprehenfiis,extendi pofsitin infinirum,fed certx cuiufdam menfurx plenitudini fubicftuS,» nem peccandi Al iuftum diuini iiidici] ultionem expédiât.

Tiiuince patten- Q.iarrô,uidemus ctià hic,quæ fit diuinx patientiæ dementia Si longanimitas.Poterat gentes ti£ clcmentia. Chanaan iam tum propter illarum impietatem etjcere.’uerùm patienter eas totfeculis tulit,donee m3' litix fuxplenitudine impiorutn cordium impctnitcntiam prorfus teftatam reddidiflênt. Ad hunem^ dinn amp;nbsp;prioris feeuîi corruptionem non eft ftatim ultus, fed quamuis uniuerfa caro nias fuas corrup fet,annis tarnen adhuc centum uiginti meritam ultionem diftulit.Hxc patientia Deiquo magisa p nitentiam uocar,hoc grauiori iudicio ad iniqiiitatis plenitudinem ufep impœnitentcsredditobnoxio»-quadereuidereeftRom. i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ,

Qttantaftopus Quinto. Cogitemusetiam hic, quanta fit opus patientia pijs hominibus in affliflionecon m patientiapijs ho q“^ interea dum reprobi iniquitatis fuæmenfuram nondum fatis iinpleuerunt, malorumlibimne miiubus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iniquitatern patienter ferant, donee tempeftiuum fiat ut et illi puniantur, iSd ipfi libcrcntur. id qu

exemplo Ifraeiitarum uidere licet,qui in feruitutc Si. afflidlionibus tantilper detenti funt, dum

E X P L A N A T î o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jSl

A Sexto.QiioJ AinorrliæoS coiicernir, quorum hic iniqiiitatcs riondum compléta: dicunt cogirandû tftfuiffe illos reliqius terræ Chanaangeiitibus peiores, qiiandoquidein iibi de iniquitatil us iiondum etiam boni ali-fomplctis agitiir^ipfi foli nominatim exprimuntur.Et tamc interillos repertifunr,qui focdcre fefe iun- ^uircpenunitir^ gtfent Abrahæjô^ officia bonorum uiroriim etiam ciim periculo coniun^a præftarenr. Sic inter pefsi-mosetiam boni aliqiii reperiuntiir.Niilla tam mala amp;impiagen,seft, quæ non habeat in fe pios aliqs

amp; bonos homines.Qiiare caueiidü eft,ne integram aliquam gentem ni uniuerfum damneraus, ne unà Win ni.ilis bonos aliquós,etfi paucos,Deo tarnen charos’reprobemus»

Cwn ergo fol occubui^et,fgt;i{ia ecaligo tcnebrofi^z^ apparuit clibMiK fnmMS,cr fitx ignis tränkens intet ^inifionesillxs.] Obferiiandum eft,quam conuenienter hæc uifio rebus fit attcmpciata fiituris.Primum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tàjiç

port lobs occafum faóla eft tencbrofa caligo. Deinde,in ipfa caliginc apparuit clibaniis fumans.Tertió nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;futti -

puftfumumflammaignisfeqiiuta eft.Qiiartó.flammaignis tranfi'nit inter diuifiones antmalium. )jtattempe»

Qiiód poft fobs occafum nöfimpiiciter qiiahfcunep nox,led denfa amp;nbsp;tenebricofa caligo feqimra eft, inimebatfuturü femini Abrahæ,ur poft occafum Iofephi,quem ueluti folem quendam in Aegypto hagt; bitiirierantexonrctur,crafl’a quçdam rcrü triftium caligo. Doncc enim ilie in iiiuis fuitjOmnia profpc rt'cefftnintlfraelitis.Poft occafum ueró illius cœperunt à Pharaone cui lolcph nö innotuerar, giauil-fimc premi Si affligirqua de re uiderc licet Exöd.t.

Qiiód in caligine illa clibanus fumans apparuitjufiirum fignificabat,ut graui feruitute prefsi, mo Itftijslatmfictj attererentur. Vnde amp;nbsp;feriiitiis illa fornaxfcrrea in fcriptuias uocatur, ficuti Deuter,4. ’•Rcg.!.amp; Hierein, ii.uidere licet.

Qiiód fax ignis apparuit,imagincm habebat fequutura: liberaUonls. Qiitifiadmodü enim mole* ßiana fuini fiammæalacritas excipere foletjita feruitutem Ifraclitarum feqmitura erat libertas»

Qiiód fax ignis perdiuifiones animalium tranfnt,adcoiifirmationcfaderis,earum'q; rerum, qux futuræinnucbantiu'jfaciebat. Admonertiur itaqj de prouidentia ilia Dei, quæ fie «mnia populi m gra-tiam aftumpti difponit,ut nihil illis accidat fortuitd,nihilép cueniat ex improuifojde quo nô cei ta præ-cclfeniitueliiaticiniajuel adumbrationes. Deinde confiderandum proponitur,quomodo fubfpeciefa CISardentistranlêundofœdus cum Abraamo inftirutum confîrmarit. Qiidd huiufinoditranfitionibiis confirmari confueuerint fœdera,ex js.capite Hieremiæ uidere licet. Ifraelitarum {cniorcs,principe$,fa* cerdotes cum uniuerfo populo folèbant inter diiiifiones madlati uiruli tranfire,et hac ccremonia feedus J cuin Deoinitiim confirmare. Verùm huiufinodi confirmatio,quæ fiebat humanitus, parum erat con* ftans Si l'obda.Hic uerd non Abraham,fed Deus ipfe in fpecie ignis per mediii diuifaru partium tranl* life Icribitiir.Ea demiim crat certa Si inuiolabilis confi'rraatio parti. Qiiamuis Ifraelita: partis non fte terintjipfe tarnen foederis hums autor Deus, quod pollicitus eft, inuiolata prorftis ueritate praeftitit. Ad.nonemur lue confideratione, ut inter diuinas amp;nbsp;hiimanas focdcrum confirmationes diftinguentes, illis infallibilem Ueritatem,iftis uerd fummam tribuamus incertitudinem.

initio die pepigit Dominus fœdus cum Abraham, dicens, Semini tuo dabo terram banc, 4 ftuuio Aegypti ufp;

nißmiiiinmagnum Eupbraiem,Cineo5,ctc. ]Qiidd promifsioncs fuas Deus uifionibus amp;nbsp;oraculis fubin- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V

de propofiras tandem fœderc qiioeij confirmare uoluit, documento nobis elfe debet, qua tn requirat An, fuisfidemcerta amp;indubitata. Qiiorfum enim alias fccdcris corroboratio fpertare cenfenda eft, quàm ” Wcertidepromifsis oinnem hæfitationem reqciamus,amp; immota fide d ueritate promittentis Dei pen dtanius^ Cogitemus itaqj, qua m oportcat elfe abominabilem in confpertu Dei dortrinam iliam fcho bfticani,qua firmam gratiæ Dei fiduciam in Ecclefia Chrifti temeritatis damnant,amp; mentes Chriftia norum de gratia Si dilert ione Dei dubitare docent.

Deindeanimaduertendficft,qi!5ueritas promiflbrûDeidifpenfetur.Afluuio,inquir,Aegypti,urq? Quomodoue^’ adflumumEiiphratem. Atqui pofleßio terræ Chanaan ad terminos ufip iftorum fluuiorum Ifraeli nö ritaspromijja-^ contigit uRp ad tempora Daiiidisôf Salomonis,ficuti uidere eft ».Sam.8.amp;i.Paral.9.Admonemur hoc rum Dei dl-^^ exeinplojcauenduin elfe ne promifl'a Dei temporum momentis Si articulis circumferibamus. Certa /fenfette', quideni ueriraseft promifforum Dei, ueriim adiinpletio illoru ipfius eft referuata confilio df arbitrio.

Nóeft ucfti Ujiii^t ChriftuSjArt. i.fcire tepora amp;nbsp;mometa temporii,quæ pater in fua poteftate retinuiu

quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;argvmentvm capitis.

Otohoe capite i is. Mofes hiftoriam Hagar Aegyptiaca anciUx Sarai exponit, quo itlo confilio data fiierit J Abrabie^ex quomodo ab illo cognita conceperit ac pepererit ifmaelem^

a[ Gitur Sarai uxor Abram non genuerat ipfi liberos « Sed babes j ancilIâAcgxptiam, nomine Hagar, dixit marito fuo, Ecce coiv iJ clufit me Dominus neparerem. Ingrcdereadancillammeam,fi fûnèlalteniexillafulcipiamliberos.Cum^acquicfceretdeprecantitU'' lit Hagar Aegyp tiam ancillam fuam poll annos dcce,quam babitare cce-

perant in terraChanaan,8lt;f deditcani uiro fuo uxorem, quiingrefluseft « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad earn. At ilia concepifle fe uidens defpexic dominam fiiam.Dixitqj Sa-

rai ad Abram, Inique agis contra me. Ego dedi ancillam meam in finuni tuum,quæ uidensquod coceperiqdeipedlui me habet. ludicetDominus in ter me Sc te. Cui reCpondeas Abram : Ecce, ait, ancillatuaininanutua eiljUtere ea ut libet. Affligente igitur earn Sarai,fugaminij t.

Si forte faltcm ex iîlafufàpùttn liberof.JIn Hebræa eft nlisia n33N nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,fi forte ædificcr ex ilia.

acquiefeeret deprecctnti.} In Hebræo non eft dcprecanttfi d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n33K 3’’0W'\id eft,Et au

diuif Abram uocem Sarai.Supra qiiidem in Hebiæo lcgirur,djxifle Saram, Ecce qua-fo cocliifitmc Do minus ne pariamjingrcderc quatfo ad ancillam mcam : unde uidere eft,qudd precib.quod uolebatobti Here uoluerirucrum inrerpres uoculam les, id eft quaclbjUeglexitjCt hic de fuo deprecandi uoccpofuif* Poü dtmos decan^(]Udm habitare caepentnt in terra Chanaan. ] In He bra? o eft,à fine decem annoriim,q“J bus hab.'tau;! Abram in terraChanaan.Sic amp;nbsp;Septuaginta.Chrylbftomiisiiero legit amp;nbsp;expoiiit,PoftS ÎO annis cohabitaftet uiro fuo in terra Canaan,quafi in Heb.fir,W“HQ33tlt; r.K n3w'?Q’'SW^t3y ypS. ïitiquè agis contra mr.] In Hebraco eft T'Vy ’'OT3n,id eft,Iniuria mea fuper te.Tigurina uerfio fic, Inin-riam meam tibi acceptam fcro. Pagninuj,Puiuno mea fuper te-OXV» iniuriam figniftcat. Sarai iniuril quam patiebatur ab Hagar, uocabatfuam iniuriam, amp;nbsp;minabarur ultionem iiliusfüinendamabiplo Abralumo, eo ijurid ipfe clfet in culpa. Sic intelligo uerba Sara: T'y ’'OTSPjid tft,Iniiiria mea fuper re. Latmus uertit quafi fit in HLbiaco,'''7y TO’CPjid eft,Iniuria tua fuper me.Gi arcus habtt,«‘^r«^i‘“'=‘^“quot;’ id eft,ItMaria abs teafficior. Chaid.ucrtir,T^’''’7T'T,id eft,Indicium mihieftaduerfumte.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CXPLANATIO.

Prarecdenti capite expofuit Moles quitus fuerit tentationibus fi'des Afcraliæ debilitata, quocumdi-ninashaberet de fururofemincproinifsioneSjindubitatdquodpromittebatur futurum fperareófexpe (flare debebat : rurfus quo diuinitus fuerit in ea fide ccfirmatus,iam côfequenter hoc dccimofixtocap-fubiungitur alia rcntatio,qua tentatus eft animus Sarae.illa quoniam uidebatfe ftehletncfle perpétue, ut ex fe nullam polfet fperarc prolein,cerpit cogirare,nc forfan leir.cn promiflum e iumbiSqii.dem A-braha: prodirurumeftetmeriun nonexipfa,fedaiia quapiam mulierculanafci deberet. Haurienimdi- 5 xerat Dcus,Qiii egredietur de utero Sarse ; fcdjQpiegredictur de utero tHO,ipfum liabebis Iianedem.l-rcm,Stc ent lemen tuum.Bt,Semini tuo dato ter ram hanc.Nufquam fuerat mentio Sara: fafta,fed futu ri feminis premifsiones o mues ad ipfum Abrahamum referebantur.Hine natacfunt Sara:cogitationes / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iftac forlan non fic die conftitutu à Domino, ut ex ipfa,fcd tx alia quapiam impleret quod Abraliato

ries de futuro leminc promittebatur.Haud enim futurum cogitabat,ur conciperet ipfaamp;l parerct,cuin ad ipfain ufip lcncdl.am ftcrilis elle perfeuerarct. Hane tentanonem Saræ, ôf quid ex ilia coiifiiij cape-rit.exponit hoc capite Mofes diccns:

Et Sarai uxer Abram non genuerat ipfj bberos ] Prarmittit hoc Mofes,ut intclligamus unde motafuerit Sara ad id coiifiiij,ut anciilam fuam marito fuo defpowfaret.Ex eo uidelicet quod non pareret,fedinfte rilitate infttcunda fic pergeret, ut nulla ipfi fœcunditatis fpes fuperdfet ampiius. Quareuiderurinter-pres non fan’s commodd uertifil.Quod enim in Ebraro eft,A^ rri’7’' MT,uei teridum trat,nongignebati-pfi,ucl non paricbatipfi Neq; enim de eo Icquitur Mofes, quod ad id ufq; temporis non genuerat,fed quod propter ftcrilitatcin 'Sd atratem quoep iam higraucfccntem'erat enim annos nata rt.^iieeptmue' tiam,neq^ in poftcrum paritura uidcrctur.

Ef erat ei anciRa Aegyptia^nomine Hagar.] R. Shlomoh dicit hanc fuilTe fi lia Phara onis. uerba eius fic habeiit: ni’'3s te’yi m nnaw ■'ns Knnw S’O’sia 313!« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“.wj,- 3:» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n«3nr3 nn'ri nyis na

30!« n''33. Filia Pharaonis erat. Qui cum figna uidifl'et,quæ circa Saram fiebant, dixinMclius eftutfit filia mea ancilla in domo ifta, qudm domina in domo alia. Et hæc opinio Lyranp non difplicuit. Ve-nim nulla eft illius ratio,qua homo cordatuS moueri queat, ut non immérité fit ri Burgenfireprobata. Voluit Moles mulicrcula: huius defenptionem fic ponerc,ut illius exprimeret patriam,amp;conditio-ncm amp;nbsp;nomen.Patria erat Aegyptia,conditione ancilla,nomine Hagar.nihil praterea ex delcripnone hac colligi potcft.Siquæras quomodo fadla fit ancilla Sarac,probabiliter rcfponderipottft,qiioddo-no fuerit Sarædata,cuineft« in domo Pharaoiiis.Namfupr.àcap.duodecimodnflum eft beneclfefa' (flum Abrahae propter Saram in domo Pharaonis.fuiflé^ illi oues, boues, feruos amp;nbsp;8C famulas. Vtiqf ex beneficio Pharaonis. Crcdibile etiâ eft ipfi Sarse fuilfeancilias afsignaras,cuni efler in donium Pha-raonis translata hoc norninc,ut uxor clfet régis,de quarum numero fuerit haec Hagar.Quodlibldf“-ifie’f Ph .raonis,Alofes illud dubio procul hand tacuilfct.

Et dixit Sarai ad Abram:f:cce,cjUjefosoiKluJ]t me Dominus ne pariam, ingredere, ejuafo, ad .incillamnwM, an forte adificer exea.] Honefta mulier cxponir uiro cordis fui cogitationcin amp;nbsp;confiiium. Ecce,quar-fo,inqiiit,concliifit me Dominus, ne panam, q. d. Coiifidera,obfccro, iquomodohabeatcaufanoftra Si unde fir, quod leminis proinifsio tot iam annos non impletur. Video per me flare, quo minusim-pleatur quod poUicel Dominus. Me conclufit Dominus, ac ftcrilemreddidit, ncpariam.lnde tolligo, non

A non clTe tibi ex me,fed ex alia petendam 5^ expe^tandam fobolem. Alioqui non concluflflet me Domi nus.Qtiare,obffcrojentcmus an ex alia pofsiS acquirere promifTum fernen,Ingredere ad ancillS meä, lt;^ntforlan,ut ex ilia nafcatur tibi fernen. Hare ei at cogitatio conälium amp;nbsp;petitio Saræ. Tota fercbatur defiderio promifsi fcminiSjCredens quidem baud mentiri diuinam promiftionemnierum iuxta de Icip-bdefpeians,quart ad hiiiufmodi confilium inclinabat.PuIcRrëaufem ufa eft uerbo ardiRcandi, cum di cendnm elfer, An forte' fernen ex illa accipiam. Quid enim alnid eft fernen, quam fui generis ardificatio, ne pereat conferuatio?

Etaudiuit Abram uocem Sarai.Et accepit Sarai uXor Abrahg Hagar Aegypliam anciVâ fuam, poft ftnem de.» erm amorim,ijuibiii habitauerat Abram in terra Chanaan, cr dedit earn Aln^ahne uiro fuo uxorem. ] Hare eft tlrfponfatio Hagar,eX utriiifqj cii m Abrahar turn Sarc confcnfu.imd,fi mauis,ex uolunrare Sarar,ó^ hraliæconfenfu faëta. Qua fir ilia folennitate, ut loquuntur,aut ritibus defponfationis fafta,non eft txpielTum à Mofe. Leuiter fane, Si pi jeter defponfationis honeftatem ac grauitatem faftum dÇ. baud trcdiderim.Mofi fatisfuit id quod primarium eft exprimere. Videlicet,banc Abrabjcamp;ancil.’sc Hagar topulatn nulla eife libidinis uanitate ac tcmenrare,qua fcortatores fcortis iungiitur, fed certa de caufa, honeftadeinde uolunrare ac petirionc Sara? inftitutaui,ut quod fccit Abram,feccrit ex illius pe titi-onc;adhxc,eireillam3dformam coiüiigij faiffam.

Quod dicit,Poft finem decern annorû,quibus IiabitauerafAbram in terra Cbanaan,ad hocinlcrtS dl,ut intelligamus non fuilfe confilium hoc Sarse prsepropcrumjed expcdlafte illam tantifper dum ip hu$iiidicio,noneffet amplius fperandum,ut pareret.R.Sblomo dicit ficfuiffe conftitutum, ut fi mulier* totodccennio non pareret uiro fuofobolem, accipienda eflet uiro alia uxor. Anid moris fuerit,affir-mareiion polfumusrprarfertim apudeas genres,quibus libera tTat polygamia,fiue fukipercntliberoS *x primis uxoribus,fiue non fufciperent,ficuti in biftoria lacob uiderc licet,

ElwgrejfuicHad Hagar.Et uidtt cjuodcoiKepijfet,cr contempta eHdomina eioi inoculiiiitta. ] R. Shlogt; *nob dicir fuifle Hagar primo ingrelfu Abrahac impi argnatä.Qiiar incerta funr,amp; nihil ad rem faciunr, perindc annotant iftiRabini,qualî fint omnium cei tifsima,eV admodû magni momenti. Satis fit feire# fuilfe Hagar impiægnatam ab Abrahamo, fecundum confilium ac uoluntatem Saiac. Reliqua ut non niemorantur,itâ non inquirantur etiam . Illud ueilt;) feruile oftendebat ingenium pariter Si inubebrc^ quoi! Hagar dominam fuain dcfpexit,cum fc grauidam elfe feiififlêt. Tanti erat fertiüs uteri gloria, un ancillaconditioiiis oblirajdominarfiiar fefe propterconfcientiam conceptionis prarferret. Forte'iudka J barfc concepifte promilfum illud fcmcn,adecqj fibi elfe à Domino concclfum, quexl Saræ domiiijc fux totelfetannos ncgatum.Et credibile eft Abrabamum quoq; fie illam conceptionis huiiis gratia honc-fic tradlalfcjUt caulam non datam pro data acciperet Sara Veriim de Abrahamo non fic pofliimus af-ünnarequicqiiamliorumqi jc al.as probabiba uidentur, ficuti de Hagar, de qua fchbit Aîofes, q» propter conlcientiam conceptionis Saram beram fnam prie fccontempferit. Neqj enim dicit Alofes, Et ui dit quod amaretur ab Abrabamo.'ftdjEt uidit qiidd conccpilïit.

Dixitqf Sarai ad Abram, Vùuria mea fuper te eft.Ego dedi anaitam meam in ftnum tuum,(}U£ uidem tjuôd con (t(gt;trit,deftei}tiimebabet.IudicetEio)nigt;wsintermc et te. ] Quomodo Hagardefpexer.tbcramfuam,nô «ftexprelfum.Verofimileeft, noluilfe illam amplius priftinam ac debitam ci txbibtre reueientiâ Së cbe diennam. RSlilomob annotât etiam uerba qujcda m Hagar,quibus hcr» fu» tot annorum ftcribtatcin

*norat. Priinù m,quód infolcnria Hagar Saiam liabiicrit pcisimt’.Nam admodum mokftc' rulit, quöd übilladtfpiccretur. Deinde, quó Jcoiitemprum fuiduxcrirefTe iiiiiiriam S( caliiinniam. Terfid,qucgt;d tulpamhancreicceritin Abrahamum.cum lt;xportulatioiif,amp; diuinac ultionis imprccatice. Vndt fans ïppïretjcxeitatiun fuifTe in animo illius grauem ac uehementem paroxyfmum Snfpieabatur forfan an cillam ïb ipfo Hç inflatam et inftigatam,ut fefc immodeftius aduerfus ipfam gercret,uci faltcm baud illi quafiebjntdifplicerc,quandoqmdem non probiberet.

E/ liixit Abnni ad Sarai,Ecce ancilla tua in manu tua c]i,fac ei guod bontm eQ in oculis tiiii. ] Non potuit fe Abraham breuiiis amp;nbsp;cömodius ab hac expedite moleftia,âC uxoris paroxyfmum fedarc,q bac ratione, ut uniueriam poteftaté fuper ancillam quam antea habuerat Sara illi in integrum reftitucret, imó nun quam illiabsfcademptam fuilfe fignificaret. Quód cnim non dicitgt; Ecclt; uxor meagt;quam femel abs tc uxoris loco acceptam,ut uxorem non ut ancillam bab£bo;fed,Eccc ancilla tua,idem eft acfi diceret. Ha bes cam ancillam tuam,quod me attinet etiamnum,perindc atcp ante». Non impcdio,quo minus fis ii bus domina.Qiiare liberü tibi cft,ilia 45 animi tin fentêna uti,iX fi qd in te peccat,emedare amp;nbsp;caftigarc.

Et adflixit cam Sarai,cr fugit à jicic ciut. ] Qiseinadmodu non exprelsit Mofe$,quomodo Hagar delpc JMitSaram dominam fuam, ita h;c non fpec.bcat, quibus modis Sara Hagar ancillam fuam afflixerir. Hoc folum meinorat,quôd afflixei it eamgt;ufqucadeó,ut afftitfta per impatientiam aufugcrit : qua in re btisapparet.liaudleucm fuilTe banc afflic'lionë.De fuga bac Hagar,mox in fequentibus audicmus.

Et tulit Ua^ar Aegyptiam ancillamluam,'CS' dedit earn uirofuo uxorem. ] Quærcndum hic uidetur, quo- CiJlOtnoJo Sard modo Sara ancilla fuâ Abralia; dcderit,anut earn tanq légitima coniugë, uelranq pellicc dütaxat babe ancillà fua Abrlt;t ret.Fauflus Manichjus,q faëlü bocAbraba: acSaræ infamarcr,uocauit Hagar pellicc Abrabç.Augufti- nbsp;nbsp;nbsp;dejerit,

HUS ^uis illud contra Manichxorû calumnias defendcrit,haud tn coniugë cam ucl uxorë,fed concubinâ

384 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

appellauir,ucrifiis opinor,ne ex Abrahamo bigamiim facercr,fl coniiignim in Hagar agnofceretjqusfi rokrabilioi fitconciibinatus quatn bigamia. Veriim fcripnira manifiEftf'uocabulum uxori$ponitjdi* censiEr dcdir cam Abrahsc uiro fuo in nxorem.Qiiarc negandum non cftjdatam cfTe Hagar Abralis in iixorcm legitiinam.

Obieilio. nbsp;nbsp;nbsp;Dkcr aliquis : Arqui infra dicir Abram ad Sarai, Ecce ancilla rua in manu rua eft, iitere ca iit libct,Si

data illi erat in iixorem,quomodo non dicit,Eccc uxor mea;k’d,Ecce ancilla tuaCQiiomodo uxor erar, fi adlniceratancilla.’acrurfuSjfierar uxor,qHomodoadhucerat ancillaf Refpedeo: Duplexeiatapud uercrcs uxorum genus. Vnumearum,qiiæ liberæerantjamp;matresfamilias. Hæ omnium erant boiicrn confortes, amp;nbsp;nW3S, id eft domina: uocabantur. Alterum earum, qua: de feruili conditione in uxoreS aftumebanl. Illa: non erant marresfamilias,nec liberrate coniugiali poticbant, fed in feruili condition^ retinebantur, Vocabant amp;nbsp;ip(çquidemntrilt;,ideftuxores;ucrtitn haudquaqnwst appe!labant,idcn dominæ ; fed aliquando in fcripturis Q’'W5’7''O,id eft concn bina- nominantur. Hagar hoc loco uocatur ntrtlt;,id eft uxor.Sic Kethiira infra cap.25-. uxor nominal. Addidit Abraham, inquit, df accepit ncX, id eft uxorem,amp; nomen cius Ketura.Et infra cap.jo.dicebat Rachel ad lacob : Ecce ancilla mcaBiil’Ji ingredere ad cam, amp;nbsp;acdificer ex ea,deditlp ei Bilham ancillam in uxorem. Hie Bilha quetp lacoboin uxorcm data legittir.Et tarnen Hagar amp;nbsp;Kerurah infra Q’'Ws’?''Q, id eftconcubinaeappcllantur.'ul'l legittirAbramfilijsconcubmariimdedift'emunera.Er i.Paral.t Filij autem Ketura:,inquit,conciibiw Abram,quos genuit,amp;c. Ergo ciufmodi feruiles uxores,crant fimul df uxores nbsp;concubinx.amp;conci'

binatiis nomine a' primo uxorum gcnerc diftinguebantur. Pofterius hoc genus uxorum, ficiitiHcbiiei dicunt,fine nantis, 8C fine c”'W\nv,id eft,fiiie literis dotalibus,amp; fponfalibus ritibus ducebatur.Noiie.-rant libera: rales coniuges,licet ueræ eflênt amp;nbsp;iegirimar uxores. Né licebar illis copiam corporis beere alicnis.-quód fi fecifrent,adiilterii loco habebatur. Filij illarum non erantcohæredes liberis niatrumra mîliaSjficun in filrjs Hagar amp;nbsp;Keturac uidere licet. Et lacob quoep filij, qui ex ancillisiiaricrant,;! W Rachel amp;nbsp;Lix fie difcriminabant,iit ab ipfis profereiidx eftent malcdidliones, ab illis uerd bciiediâic-nés. Deur, uicefimofiprimo Etant ôfipfi quidem legitimifîli) lacob, ueriimquoniamexconcubiraS prognatierant,hocnomineliberis cxRachelamp; Liah narispoftponebantur. NondebemiisitouoJrt in diibium, propterea qudd poftremis feculis inter nos Chriftianos in ufu non finit, necconuenituteJ iicl damnemus in patribus,uei ad imitationem ufep probenuis.ltaep Hagar 8C uxor trat Abralur,«^«' mul ancilla Sarx,a qua conditione non eratiftoconiugioliberata.

QüïO-f no nbsp;nbsp;nbsp;Deinde quæfierit quifquam,cum Sarai uxorem iicllct dare maritofiio Abrahx, unde IiberoSfuieip^

difderit Abrah^ rct,quare non dederit iili piiellam aliquam ingenuam S( liberam.undc non lêruilem, fedIiberamproie pucUam altquà f(iftnliftct,magi.s qua';n ancillam aeferuam. RefpondcoiRefptxitSaraiadiusqiiodliabebarinancil' hberam, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lamcuiuseratdomina, lure dominij pertinebatadipfam,fiquaexancillanafcereturproles.Nolebit

confortiofuturifeminis quod expedlabatur priiiari.Fuiflêtautem illi nihil iuris in prolemexliberao’ tam.ldeo dédit marito uxorem nonliberam puellam,fedfuam ancillam. Sic non dicebat,lnSff^''^‘‘‘ ancillam mcam,ut xdificeris : fed,Vt «dificer ex ea. Ad hune modum amp;nbsp;Rachel iiiro fuo (acobdicebat, Habco famulam Bilham,ingrcderead illam,utpariar fupergenua mea,amp; habeam cxillafiliosbf^'quot;’ anciila pcpcriflet,aiebat:ludicauirpro me Dominus,amp;exaudiuituoeem mcam,danstniliifib'quot;'’'^quot;quot; natos ex ancilla perinde fuos efl’c cenfebat, ac fi ex ipfa fuiffrnt prognati, quemadmodiim amp;nbsp;Liable-' cilTe legitur.

Igitun Saraî uxor Abnahtt non genuerat ipfi liberos,fed habens andUetm Aegyptiam, nomine nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, W

O u^re fterilitdf nbsp;nbsp;nbsp;fuo,Ecce conclußt me Dominus ne pdrMm,cr c.] Primù m obferua confilium Ipiritiis fan(fti,qno ftcrHiti

facie literiffittl Sarxinlitcrasrefcrrc, SC ad pofterorum cognitionem tranfmittereiioluit. Admoncinurnacabi' gentia,ut non folum diuinæ iiirtutis porentiam,qiia fteriles queep amp;nbsp;effertç fa:cundantiir,fed liog'-' larcilludconfilium Dei confideremiis, quo fernen Abrahxpromin'umhaudqiiaquamiiulgaribusna' ruræ uiribus ex focta amp;nbsp;frreunda, fed fecundum iioiunratis fiia- propofitum ex fterili annofa proiW-ccie uoluir.Adhxc df illud agebatur. Vt fides iitriiifiÿ amp;Abrahx ôC Sarx exerccrctiir,noluit ftatim eimgt; promifi(rcr,promifium dare fëmcn,cum adhuc fecundum natiirx curfiim Ipes prolis cfïipolTcr,fe ton tifper diftulir, dum toto decennio comprobata, 8^ uelut obdurara ftcriliras omnem fpem prous J liiTet. Practerea fie erat dandum promifliim femen,ut pala'm ex co cognofeetenir, quôdfingulariuirtu te Dei ex fterili prxter fpem omiiem prouenifièt. Hue uidclicet fcruiebat fterilitas Saræ, âC utiftacon fidcrentur,fa(fla cftillius mer.tio.

Conftlio Dei fa Deinde notandum cft,qudd non fimpliciter dicit,Bt erat illi ancilla : fed addit, Acgy'ptio,'’®'’’'”' £lumcü,utelfet Hagar.Cogitemushic,quomododiuina prouidentiafadbum fit,iiteflêrSarxancilla Acgypfi3,tgt;'0'’’ Sdrie diicilld Ae extra Aegyptum in tetra Chanaan, cuius uel afpeiflu fairem de eo qued acciderat ipfi in ’ gypùd. domo Pharaonis,quotidie admonercrur. Fuerat in domo ac poteftatc Pharaonis,ut effet illiuscciuiix, amp;nbsp;ibi ancillam hanc dono accepcrar.Verùm inde fingulari cura diuinx proteébionis crepta fuit, c^u^ erat diligentifsime' retinenda memotia,tion mode! ut grata effct,fcd ut in fi'de quoque prouidcntiæ t conft rinaretur,qua non ob id tantum 1 eftituta eratAbraliæ marito fuo,ut cefors effet illius uitæjC , nigium iihbatû 1êruarctur,fêd ut ex ipfa fernen tories promiffum nafcerctur, ficuti res ipfa fuo f 0 porc dcclarauit. Horum, inquam,Sara ancillæ fux Aegyptiæ afpeétu admoncri poterar.

E X P L A N A T I O, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;38^

A Admoncmur hlt;ic confideratior.c, ut dinitia? prouidentiar curam ac difpofirionem iiigilanter non in jqs tantum quæfanftûolim '^ontigeruntjfed in illisquctp quæ nobis ufi'.iieninnt,obft’rufmus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ,

■ Tertio amp;nbsp;dixit Sarai ad Abram.’Ecce,qua;fo,conckifit me Dominus,ne pariam. Confiderandü tiC'- aninti uithicingeniumanimifinceri amp;candidi, in eoqiiôd dcfcéium ftcrilitatis non in Abrahamum mari-turn fiiiim,fed infereijcit.Poterar dicererincertum £ft,utrius uitio,tuo ne iicl meo,fi'at quod non gigno liberos.Sic flint animati homines prj ac fancli,ut fibijpfis potius qunm alrjs adfcribant, fi quid defidc-teturinipfis.Agnofcunt perpetiid imbeciilitatem ac defeiftus fuos.Sic olim miniftri Chrifti,ficubi mi^ nifteriiim fuum iiidcbant cfle haudfrugifcruin, fedftcrilc, non populo, fed fibijpfis culpam fterilitatis adfcribebant,qiiod effent uelfeueriores scquo, ucl negligentiores in minifterio, nec fie omnibus omnia fièrent,utaliqiios faltem Chrifto Domino lucrifacerët.Hodieaudimuseos,qui5lt;frigidifsimc'docent, 8f pefsimc' iiiiiunt,omncm fterilitatis culpam reijeere m fubditos Si auditores.

Simulfideiquocu exemplum in Sara obferua.Non dicirfimp)iciter,Stehlis millier fumtfed,Conclu ^xempluDeL fit me Dominus,ne pariam. Qiiibus uerbis fatis déclarât, agnofccre fe,naturam muliebrem fie qiiidem efle conditam,iit apta fit ad generar.dum; attamen fie effe eam in manu Domini,ut earn ucl claudat ad fterilitatcm,iielaperiar ad fcrtilitatë.Egregia eft hsce fides, qua prj crediiut omnia pendere à prouiden-tia Deimec dandiim cfTe naturæ uiribus,ut quemadmodum femel condita funt omnia,fie abfip ulla di-fpofitione Dei infratllo curfu ferantur,

llludtarnenadmonuerim, non poffe cas mulicrculas uere'dicere, Conclu.fit me Dominus ne pari5, qua: execrabili artificio ftcrilitatë fibijpfæ accerfunt, ne uel dolorcs Si moleftias partus experiri cogan tur,iielclandeftina feortatio ipforum manifefto prodatiir indicio.Harü alia: cfficiunt ne côcipiant : alise ubife coeepiffe fentiut, fottü in utero extinguüt, amp;nbsp;eijciüt. Harü nequitia feueris legibus futijcier.da eft. OBSERVATlO Il.

IngredtTf ad ancillam meam,anßrte ex iHa ledificcr,] Principiô,illud annotarunt alij, quàm fuerit Sa- Sara aliéna à - ( nb aliéna prorfus à fpirituzelotypiat.Talesfuerimtetiam Rachel amp;nbsp;Liabuxoreslacob.Zelotypiara rit« zeioiyflt;iaz. inhifeefanftis miilicribiis extinxit ardens dtfiderium acquirenda; amp;nbsp;multiplicandsc fobolis, quo pro

pter promifsiones Abraha; faftas ferebâtur.Inucnias alioqui amp;nbsp;uiros Si mulicrcs,quibus amp;nbsp;ipfis nulla poteritimputari2elotypia:uerü fi de caufa qua:ras,aut funt infefti fpiritu adultcrij, uel alias alieni funt abamoreamp; affcftu £oniugali,qualis erat Cato cenfor Romanus,ólt; coufimiles alq,qui uxcres fuas a-lijs commiiniearunt.

B nbsp;nbsp;Deinde obferua uerbum xdificandi; An fort? ex illa,inquir,ædifi'cer.Ergo fentit Sarah,xdifieattené Aedifieatio ge^

domus effe in prole : ôë econtra defolatam effe domum, in qua non fuut liberi, ubi nee markus pater, ncris noiiri in neciixor mater £ft,etiamfi alias omnia plena fint opibus, Erat Abram diues auro, argento, pccoribus ^role edi.

famiilitio.’Së tarnen, iudicio Saræ,domus illius iufta «dificatione deftitucbatur, propterea quód nullam trat pofteritatis fernen. Longe' aliter animati funt,quiftudioflus inhiant extruendis «dibus amp;nbsp;pala tijs8ë acciimulandis opibus, qiuam huicacdificationi,qua non noftra,fcd ncfipfi per fuccefsionem pofteritatis sedificamur. Nou eft uera memorix noftrx prorogatio,qux in rebus extra natvram noftram conftitiitis fita eft.Turn demum refte «dificamHr,amp; memcria noftri prerogatur, dum fecundum infti tiitionem diuinam id quod conditi fiimus ad poftcritattm naturæ noftrx procreationc hberorü tranf-mittiimis. Hanc generis noftri xdificationë pier iep patres iam olim propter ftudiü ccrlibatus admodü tontemnerc cœpcrûf qui id fanë faccre nequimffent,!! parentes illorü pari fuiffent mifogamia pixditi.

Et illud confiderandum eft,^ non dick. An forte xdificcris ex ea-fed. An forte xdificer ex ea. Aedifi- In mulicre tedijr» wtiodomiis,quæfobole conftat,pcr uiriim tft alt;fl:iuc,in mulicre uerd pafsiuc. Sic comparât propheta cdtur doiww, facundamuxorem iutifrugifer»,dicens;Vxor tua ficut uitis abundans in latcribus domus tux.Et hue pcTtiuet,quód coftam Adx Deus in mulierem xdificaffc dickur. Acdificatio illa non modd ad mulie-btis fcxusjfcd etiam ad totius generis humani multiphcatiouem amp;nbsp;conferuationem deftinabatur.

Tettió,animaduertendum etiam eft, quàm procliuefit, ut fiindi queep errent, ubifine uerbo Dci in Pfccliue eil er i caufa Deialiquid proprijs confilijstentant.Sciebat quidem Sara promifsionem Dei defuturo femme, faniiis,ut errett l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nccßdeueritateilliiisdubitabat.Deindeagnofeebatetiäftcrilitatëfuameffeà Domino. Vcrùmquod ubi jinc «erbo

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;binc colligebat, promifit Deus femen,ici'cv ex lumbis Abrahx mariti mci,ego uci 0 fterilis lumtcöclufit Cci tentant aii-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim me ne pariam,neccffe eft igitur,ut ex aha mulicre quxratur hoc fernen,plane' falfum erat,Sëerror quid,

I «ximpatientia iudicioeç rationis proueniens. Debebat expedbare mandatum Domini, unde in re tarn l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;grandi inftrueretur,quod Si poftea faftfi cft.Sic accidit frequenter,ut amp;nbsp;fandbi errent,dum ccfiilia prx-

l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ter uerbü Dei capiunt ; immd non folum errauk Sarah, fed amp;nbsp;diuerfum ab co quod cogitabat accidit.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tam enim nöxdificata fuk cx anciUa,ut etiä feminis fui aduerfarios Ifmaclitas Si Hagarenos exilla fu

t ftukrit.Siciit enim Apoftolus Gal.4.dicit,is qui fecundum carnënatus eft ex ancilla,perfecutus eft eum I quinatus eft fecundum fpiritum. Idem accidit 8i patribus in Ecclefia Chrifti. Suopte cefilio multain-1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftitucrunt,qux putabant fadlura ad xdificationem Ecclcfix .V erum refipfa monftrauk, feciffe illa ma-

l gis ad fuperftitionem,hypocrifim,quxftum,8i eidololatrlam,quibus malis miferrime uaftata eft Eccle ÇftjfcohorM» I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bj.Seriulesauimos,propter opes Si potentiam,tantum non dcorum locoextulerut,putantesoptimd

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fMccoulultumEcclefix,fi potentiaSi opibus magnatura quafifuftulcirctur.Verum,ficutiSi tiicron.

I m utta WUlchi captiui monachi teftat, poftquä Ecclefia ad Chriftianos Principes uenk, potentia qui-

Exemplum liiri Etauiliuit Abrum uocetn Surte. ] Primiiin ilkid obfcriia. Non dicir. Er audiuif Sarah uocem reuera caili ÇT ltd,Er audiuit Abram iioccm Saræ.Non dixit Abram Sara?, Eccemiilier ftcriliscs, non gigncnj imhi contineutii, liberos. Promiiïiim eft mihi fernen à Domino, quod egreffurü fir ex kimbis meis.Qiiare cum ex tf nf' qiieam,opus eft ut accipiam aliam quampiam,iinde fufeipiam liberos-Ardebat quidem dtfidcrioprO' mifsi feminis,uerdm ad hoc confiliQ no adiccir animfufed patienter efficaciä amp;nbsp;adimplétioncpromifTo' rum Dei cxpedlauit, donee ab uxore appellatus uoluntati illiiis acquieuir. Habes exeinplü uiriieucrJ cafti,cötinentis ac temperantis,qui nihil hae in re,ne in fpeciem quidem admifit, quodlibidini Kintern perantia? daripofsit. Poterat prætextu diuinx promifsionis ac fterilitatis uxoris iam inueterata?,deinde amp;nbsp;publica fui feculi confuetudine,ultró ad altéras alpirare nuptias. Veriîm qua erat temperantia ót ho neftate,nihil huius tentauitrfed quiequid hie fecifle legitur,ut uxori gratifiearctur feeir.

Etfaniliuocibut Demde,quod confilio uxoris no eontradixit,fetd acquieuir,fi fidei conftantiä refpicias^reprebenfibilc tixoriiahquan- faeflü habet.Debcbat ilkregerercAbfit,ut aliquid hie noftro ccfiiiotentemus.Qiidd haftenusà Düo äofeducuntur. conelufaäf fterilis fuifti,non debes hucrapereggt;nunq fis paritura,fed eogirare depotentia Dei, qua mortuos uiuificare,nedum fteriles foecundare poteft. Sed efto fis nunquam paritura, fit^ proles ex alia mihi muliere quacrenda.’noftrfi ramen non eft aliqiiid in hae eaufa noftropte confilio praefumere, fed pa tientiam rctinere,donceadmoncamur à Domino,quidqp faciendum fit cdoceamur. Veriîm nihil horn regefsit,fcd uocem uxons audiuit,ac confilio illius cefenfit. Vidimus itaep hoc exemploquomodofan quoep uirifubindelt;à uero abcrrent,dum uoees uxorum fuarum audiunt, 8i muliebribiisccfflijsin^ cautius acquiefeunt.D;ftinguendü tarnen eft fadfum hoc Abrahæ ab eo quod Adam admilir.Adæobij ciebatur à Dno qudei audifll’t uoce uxoris fuse, uerû fuaferatilla rem a Deo prohibita, iindeamp;adiecit Dns,Et comedifti de ligno,de quo præeeperâ tibi ne comederes. Aliud eft aüf,fuafu uxoris facerequod prohibitum eft .à Dommo,atcp ita manifeftum mandatum Dei tranfgredi? Sfaliud,uocem uxorisau-dire in eaiifa quam Deus nee conftituit, nee iufsit, hoe padlo præter uoluntatë Deialiquid proprio confilio renrare. Hie error admirtitur, illieuero contra mandatum Deipceeatur.Hieexcufatiguoraii-tia fadfuin,illic utrlt;) manifeftus diuini præcepti negledius meritd damnatur.

Et tulit Sarai uxor Abrahsc tlagar Aegyptiam ancitta fuam,pofiqua antios äecemhabitaffet Cbanaan,etr deditearn uirofuo uxorem,cringreffut cii ad eam,Qr concepit.] Obferuandum Inccft,quoddi Tentatio ex im- cit,Poftq Abram annos decem habitaflet in terra Chanaan.Apparet ex eo qnxfuentcogitatioSaii. J fatientidmorse. Aibitrabaturex decenni fteriktate fatis iam eöftare, före fe ad finem ufqj ftcrilem,^) ftcrilirasiftainucte-rata öi deplorata uideretur. Sic uidemus quid faciat imp'atientia. Paritura erat liöii decimo, feduiceli-inoquarto demfi anno poft ingrelfum teiTæ Chanaan, fieuti fequentia teftificant. Quare uen'i non erat qd ex decenni fteriktate eokigebar. Licet enim quod natura’ uires attinebat,haiîd bene fptraripol!ct,ut poft earn ætatem millier tandiu fterilis uterum aliquando geftaret,haud tarnen in folas debebat natuix ihres, fed cumprimis ad potentiam amp;nbsp;ueritarem promittenris Dei rcfpiecre,ilk^ nee decem,ueciuguiti .annorü termina prælcribere, fed ad fine ufep immota fpe a promifsis illiuspendere. Admoncmurlioc ex£mplo,ut nö tarn quid natura pofsit,g quid eloquia Dei promitrant confideremiis,amp; iieritatcillorti non ad decennium tantum,fed quoufqj conftituit diuiha prouidentia patienter expedemtiS.

De houe^iate DeindeconfiderandiMneft quam honeftc difpenfatumfuerit eoniugium hocfecimdariiimStconcu nuptiarum fer- binarium.Sarah difpofuitomnia.Exeogitauit,uoluit,cfi maritoconfultauit, Confeiifi(iri illiuspreeibus uanda. obtinuir,anciilam ipfa ad maritum attukt, ipfa defponfauit, fient Abrahä nihil hie fecerit, quamquod -uoluntati uxoris morem gcfsir.Non tukt ipfe ancillam,nee ancilla fuapte fpohte adken'i fiiiim,aiidc'-ftinata erat,ingrefl’a eft.’fed omnia fie funt honeftc' ac pudicc'g’eftajUt optafim Chriftianorum coniugii pari tcperantia amp;nbsp;honeftate inft,tui.Admoncmur hoceXemplo, quam aliéna debcatefl’cmtcmpcr.in-tia a' eöiugijs primi generis, cum ueteres in feeundarijS «Sf’coneubinariis tanta,fiftt modeftia,fcmpfr3n tia 3i honeftate ufi. Tureifunt polygami, ueriim de illorum coniugijs non primi modo, fedfeeundi generis talia rcfcruntur,ut fi noftra eoniugia ad illa eonferrentur,ex collatione illorum baud parii dede cons reportarent. Sic eft ingeniü,fic eft honeftas fandforibut quiequid aliqua rarione läcienduni die™' dicauerintjid faciant cafte' Sf honefte. Veriim earnales homines etiam cum matrimonia ineunt,animos declarant icues,uanos,fciinilcs ae intempérantes.

Ingenili feruile. nbsp;nbsp;nbsp;^tuiditc[uodconcepiffet,ey’ defpexitdominamfuaminoculiffuii.]V(I,ut alij leguntiEteötemptaeftdo

mina eiusin oeulis eius.Proponitur hieingeniü Itruilc. Serua eratHagar, non libera Sf iiigenua.Inge niiim relpondebat eonditioni.Honorein aeeeprum moderate ferre ncquibat? fed ctim uidcretfeconcc'-piire,infolefeebat. Siceftearnis comparatum ingenium. Illa rebus fublata feeundis modumferuarenc' Icit.Ingenuus ackberanimus necderjeiturrebusadiierfis,neeextolkri!rfecui:dis.

Maliciaferui^ Notanter aüt non fimpiieitcr dicit,ErpIacuit fibi in oeulis fuis.ded. Et defpcxitdcminäfiiäin oeulis li'Saiiimi. fuis.Atqm quod imprægnata eratjipfi fuædomir.æ debebat.Ha’ceft feriiilis aiiimi malignitas,quate ui aduerfus heros, Si fainulæ aduerlus dominas fuas, a quibuS euedri fußt infiirgunt. Tnplicisgeneris eötemptus eft. i. Suptiis ex humilitate eins qui cötemnitur. z. Süptiis per collationepoticnsalicuius. j. i'umptuî ex eoliatioiie fuijpfius dum quis aÜumpia; le kfuüit.Sie Hagar Saram demiuäfuamren fiinpli-

A citer,fed in fuis ipfius ociilis contempfif,ac præie dcfpcxit. Non efl: liuiiifmodi contemptii obliuioni tantiiacceptibeneficij tribuamus. Grauius enim eft,cónremnere pra? te eum cuius es quantus quantus ts.’Sfcui hocipfum de be s,unde infolefcistquam fi fimplicirer accept! benefieij oblirus,debitam gratiam non referas. Magnæ maliciæeft,fi feruus herum fuum,à quo fublimatus eftÄ difcipulus præceptorcj àquoeruditionem accepif, erudicionis gratia prae fefaftidiat amp;nbsp;coiitemnar. At diabolica peruerfitas eft,fi creattira aduerfus creacorcm,^^ populus aduerfus Dominum Deum fuum poft acceptum honorem iiifurgat,amp; pro obferuantia coiitemptürepcndat. faciebaiit hoc de quibus queritur Dominus per Efaiam cap.i.dicens;FiIios cnutriui,amp; cxaltaui,ipfi autem fpernuht me. Et illud obferua ; Defpcxir, Peruerptatis inqiiitjdotninam fuam in oculis fuis.Qiiare^Qiidd illa rot annos Abraha? iunfta fteriiis efie perfeuera- exemplum. rctjipfa uerd ftatitn concepiflet. Atqui faétum hoc erat fingulari difpofitione Dei,non culpa Sara:. Vbi culpa non tft,ibi ccrtc' non debet locum habere contemptus,fed commiferatio. Si fuiffet Hagar millier pia amp;humaniter affe(fi:a,ccdohiifret potius heræ fuæ propter fterilitatem ; deinde cum ipla imprægna taelfetcëgratulata illi fiiifiêt,proptcrca qudd pro uoto illi fucceßiflet. Ha;c eft grandis peruerfitas,pro commiferationereferre contemprum : amp;nbsp;aduerfus eurn infolefcere,cui potius id gratulari amp;nbsp;acceptum ferre debcas,cuius nomine infoltfcis.

hixitg;SoTtii(td Abranvïmitriamea[upertc eil.Pgo dediânciîldm meam in finum tuH,c]uæ uidens quodcon- Pruéluihumdnô ceperit^deßtedui me hdbet.ludicct Dominus inter me ey te. ] Obferua hic quomodo cedant humana confi- rum conjiliorü. iia,citra uerbum Dci præfumpta.Paroxyfmus ifte inter Saram amp;nbsp;Abrahamum, quafi primus quidam frudlus cft eins ccfilij,quo Sara fernen promilfum ex ancilla qiiærebat.Expeélabat ædificationë,inuc-nit ftatim initio concept! fœtus contcmptum,unde natus eft ifte paroxyfmus. Videmus hoc cxernplo, quid in caufis Dci fperandtim fit ex confiiijs humanis.Qiiæ prius obferuabatur ab ancilla,iam contem ni coepit. Qiiæhaéfeniis amanter cum marito uixerat, iam graui indignationc accenfa acrirer cum illo de iniiiria accepta expoftulat.Hi funt fruiflus humana: fapicntiît,conteniptus uidelicet lupcricrum, difsidia coniuniftifsimoriim.

Deinde in eo 5, Sara côtemptum fui illatu ab ancilla ram fert molcft?, uidemus ne in fancTris quidem Pîecp; fdniloruni aliquidreperiri perfectum. Peccabat quidem Hagar ancilla,ggt; heram fuam præ fe faftidiebat ôf contem patichtia perfe ncbat.'intcrea tarnen Si Sara carnis rapicbatur affeclibiis, g» propter negatam fibi obferiiantiü tam gra ^îa cü. niter cômouebatur. Pariebatur iniuriam, fed imparienrius qu.àm ingcnio hominis conueniat, qui fei.^

B pfumabnegauerit.Ad huius exempli forma delinquitur hodie pafsim in Ecclefia. Côtemnqntur, quibus iuxta fententiam Apoftoli debetur honos SC reucrentia.Sic peccant fubditi. Contemptus ifte ptfsi me' habet eos qui côtemnuntur,qua re fatis indicant,qucJd proprij honoris ftudio teneantur.Qiii fubdi tus eft,honoré exhibeat præpofitis fuis.Præpofiri fie animati fint,ut nec affeétent honoré,quantumuis iuftum ac debituminec fucccnfeant,fi illo non potianrur : neep eleuentur cordcjfi fe obferuari ac eoli ui-derint.fed dicant ex animo. Non nobis Domine,non nobis,lêd nomini tuo da gloriam^

Tertio obfcruandiim 8C hoc eft, qudd Sara non expoftulat cum ancilla,fed cum Abrahamo marito tngenium tdpe fiio.Habcs hiclæfæcharitatis ingemum.Iurgatrix eft lt;Sé expoftulatnxcharitas.Succenfcbat Sara ma- chantatis cr gis Abraliæ qiiatn ancillæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dmicitiiC.

QiiartOjineo qudd culpam acceptæ iniuria: imputât Abraha:,dicés.'Iniuria mea fiiper te eft. Quare? ParaloçifmiM Egodedi ancillam tneain,inquit,in finum ruum,qiiæ iiidcns qudd conceperit,defpc(ftui me habet,amp;c. nriimieomoti. Videmus commoti animi paralogifmum. Commota erat Sara SC animo tiirbata.Qiiare maie' Coltegic Abrahamü in culpa cflc,qHdd ab ancilla contemneretur.Non cnim confequitur ifta ratiocinatio : Ego dedi ancillam meam in finü fuiim,quà: uidens qudd conceperit,defpedtui me habet,quare iniuria mea fupertceft.Primum enim qudd ancillam fuam in finum eins dcderatjtion ad illius uoliintatem ac peti--tionem,fcdfuopteconfiiio adhibit.1 obfecrationefeccrar. Qiiare non habebat hic locum quafi prwftiti beneficijexprobratio.Deinde g» conceperat ancilla,hoc ipfum erat quod quacfierat Sarah,colt;]} nomine anuilam Abrahæ conninxerat. Terrid,qudd ancilla ocCafione concept! fœtus elata aduerfus liera fuam infolcfccbat,n{ciioii|jifatj.jnc^; afl'enfn,immd,qiiod credibiie eft,ne confcientia quidem Abrahæfi'ebat.

Vnde ergo imputäda erat ipfi eulpa?Sed fie folet animus cömotiis ac tiirbatus,pra:lertim in miilicrctilis ulioqui honcftis,qiiæ quafiüs iniiirias undeeuncp acceptas mox mantis fuis cü cxpoftuiatione imputât* Qtiiiird,qiioddic!t,Iudicet Dominus inter me amp;nbsp;te, cxcrnplum cftanimi de fua iufticia dé innocit a Pxemtlumetm.-litpræfumentiSjUtanfitetiam aduiftum Deiprouocareiudicium.Ipfa Sara plus culpac habebat in hac mi de fua itmoeë Wufaquàm Abram. Vcrùm ftultieiam confiltj fui ne in ipfo quidem illius fruélu animaduertens a i iu-» ud praefnineiitis^ diciuni Dei aduerfus marituin fuum innocentem appellat. Tanta cft cofidcntia animi propriæ inftieiæ opinione excæcati. Tanta iiis etiam cft muliebris iræ, ut no dtibitct charilsimum maritum ludicio Dei

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'“bijccrc.Sihoc accidit fan(flæ,pia: SC honeftæ fœminæ, quam Petrus Apoftolus alijs fidclibus mulier-

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sulis exempli nice proponitjquid éxpedlandum eft à reliquis?

I f-tdixit AbramadSârdi:P,ccee(nciUtitua,fàceiquodboKume{linoculistttis.'i Primiimobferuaingenij Pletciditic[edct^ I phciditatem in Abrahamo. Seiebat fe extra culpam efie, SC tarnen ad ram grauem amp;nbsp;acrem expoftii- fi ingenij exent I btioncmSaræiiihilduri re1ponder. Ncc[jcnimiritatuseftiterbisillius. Rctinuitanimifuitranqiiilli- plum.

I htcin,amp; muliebn impatientia: cxpoftulattonera earn condonauit.lmmd fie rcfpondit, ut commotio-

nem Sar» ftatim placarit ac fedarit. Habes exemplum omnibus uiris propofirüjunde difcas,quomolt;lo cordatis hominibus cöueniat ifta continentia qua fe côtineant,ne muliebre impatientii imitentur, Sé ad , , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quamuiscxpoftulationeexacerbcntur. Dedccororumcftuirojfifitpcranimilenitatemamp;impatkntiä

iritabiiis, finatfi; fefacili memento exacerbari. Potuit Soqates uxoris fevre morofitateftudiophilofo' phi», quanto magis Chriftianis uiris hoc conuenit ut uirtute Chriftianifmi fic fint animo tranquillo 8C confirmato pr»diti,ut ad quafuis expoftulationcs amp;nbsp;obiurgationes ingenij fin piacidiratem ac trait quillitatcm immotam rctineant I Multa poffiint hie cogitari à uiro cordato. Aut uxor efl, uel parens, iiel frater, autforor, aut abas confanguineus, uel amicus, quiobiurgat expoftulat. Candonafai5,fi quid acerbi obijeictur charitati coniugalia,authoritati parenrum,fratern» famiiiaritati, fanguiiiispro pinquirati,amp; amicitiæcandori. Si uir prudens obiurgauerit,cogitabis hoc fieri nofinecertaratioiic.fii ftiinifter uerbi iucrepauerit,dabis id muncriquofungitur. Siftolidus homotecii cxpoftulaueritacriuSt cedes illius ftulticix.ln fumma qualis qualis fit qui obiurgat,cogirabis magis quid te Chriflianumlio-minemdecear,quam quidillc mereatur.

Q«oa uxore no nbsp;nbsp;nbsp;Deinde amp;iHud confiderandum eft, quod obiurgatus ab uxore non racet, fed refpondet. Repcriaf

filëtio, fed placi quj aj fixas uxorum amp;nbsp;aliorum prorfus fileant, Fecit hoc Socrates,philofophi» magis qua'm pladdi-do rejfott'O pla ratis Audio.Eiufmodi fiientio magis irifatur malfi q placatur.id quod amp;nbsp;Socrari accidit,cuius uxorjnul

la re fic c:iacerbabatur,attp ipfius fikntio ♦ Incû eiiim tali fiientio baud obfcurum cctemptus arguæeii tiim.Q^iare caucnduin eft uiro placido amp;nbsp;cordatOjiic non modo accrbi aliquid refpoiidcat,fed Sine fi'

tiefignantlu ius Tertio. Ecce, inquit, anciila tua.In co quod non tuctur ius funm, quod in Hagar ab ipfa fibi Sarah proprium ßudto datum acceperat, fed quam in coniugem ilia dedcrat, idq; ia m a fe imprægnatâ, poteftati eius refignal

dicens.’Ecce,anciila tua in manu tua eft, exemplum habe'mus animi magis coniugalis acdomeftkæp^ CIS quam proprij iuris rationcm habentis.Potuifletdiccre: Dediftiancillam tuam in finum meum,ntin ut fcortü,f£d ut uxore. Antea erat tibi anciila,nunc eft mihi uxor. Qiiare non eft ut ilia pofthac promo arbitrio feruiliterutare. Veriimhuiufmodi refponfo coiifi'rmaftetfiniftrain fufpidonemquamdeipfo concepnat Sara, SC omnem coniugij fui coniiidum difturbaffet. Vbi ucró libcrc refignarancillamin poteftatem Sar»,amp;l conceptatn de fe fiifpicionem prorfus diluit,öf paci confiilit. Alioqiii fienti ucrofi-mile non eft,haud amari quod »gre refignatur : ira probabile eft non amari fingulariter,quodfedkdé ultró refignaru r. Hac de re Auguft. hbro de Ciuitate Dei i s.cap.x r. fic fcribit: Deniq^ cum ancilla gra uida domui» fterili fiiperbiret, SC hoc Sara fufpicione muliebri uiro potius impiitarct,etiamibidc' moiiftrauit Abram non fcamatorcm fcruum, fed liberum fuiflegenitorcm, SC in Hagar Saræconiu

gi pudicitiamciiftodiflernecuoluptatein fuam, fed uoluntarem illius impleiüftè.'aaepiftcjntcp«-tijfte ; acLefsifle,non haefifte : fetniiiafte,nec amaife. Ait cnim ; Ecce anciUa tua in manibus niis,Htciee’ quomodo tibipIacuerit.O uirmn uirilitcr iitcntem fcEmiriis,coniuge temp£ranter,ancillaobtcmpcran ter,nulla intempcranter.Hace ille. Interea tarnen non probainus fadum Nicolai,undeliærdis eft Ni colaitaru exorta.De illo Eiifeb.in hiftorijs Ecclefiafticis lib.j.cap. xp.ex fcriptiiris ClementisAkxan-drini fic annotat:Hic,inquit,cutn uxorcm haberet formofam,poft aftiimptionem feruatoris propterxe lotypiæ iiitnim rcprehenfiis,diidla in medifi uxore,fi qiiis illi nubere itellet permifit. Dicunt cnim hoc quod ipfi faciunt,ei uoci conuenirejnempejrefrenandam efle carncin, atep ita fequentes amp;nbsp;faftumamp;'di ftiim fimpliciterjabfqj iilio iudiciOjfine pudore fcortantur,qiiotqiiot hacrefim illius fedantur.H« ilk-Qiiamuis Nicolaiim Eiifebius excufet, quod hoc padlo uitium obieiflum à fe reijeere uoluerit, tarnen huiufinodircfignatio uxoris,qua cuiufuis nuptqs proftituitur,aliena eft à uinculo cöiugij animo pin .ód honefto Poterat Nicolaus ifte uitium zelctypiæ alio «à fepadlo reijeere.Abram Hagar fuam nonfic rcfignauitjU» liberum faceret cuiuis illam ducere uolenti, fed reftituir cam in poteftatem uxoris Sarx.'^ hoc paifio fatis declarauir,aiienum eile fe ab eo quod fufpicabatur Sarah. Qiiareadmoncraur,licetrc' fignandumfitaliquandoius proprium,ftudio pacis,utid tame fiat in rebus, quaclicitxfuntjSiniodÄ quibus idcitra offenfam Dei amp;nbsp;public! ordinis uiolationem fieri queat.

^identer fe li- Qiiartd.In inanu tua eftjinquit.Obferua quam euidentcr fefe a culpa libcr£t,amp; querelas Sarsimme berat à, culpa, Hras efle doceat. Cum dicir,Ecce anciila tua in manu tua eft,admonet fe poteftatem Sara:,qi!3niliabc-bat in anciilam,ncc infregilfe iinquam,neqj ctiamnuin infringere uelle, quare non habere cameauüm fecuin expoftulandi. Etennn non habet quod iufte' queratur,qui poteftatc habet corrigendi delinquen res fubditos.Si herus expoftulet cum uxore propter inobedientiä feruijrecbifsimc'relpondcbitiHajEccc fenius tuus in inanu tua £ft,fac illi quod bonum eft in oculis tuis.atep hoc refponfo culpaminobeditn' fisc à fe reijeiet in ipfum herum,qui cum dommus fir ferui,inobcdienriam illius non corngit. Talceft,fi præceptor queratur de immorigeris difcipulis.Reiflc illi regeritur: Eccedifcipuli tui in manu tiiafunt. Si magiftratus queratur de corruptione duiü,dicatur illi,Ecce fubdititui in manu tua liint. Acciditple* runqjjUt ij quibus poteftas eft in fubditos,hberos,ftruos,f£ruas,difcipulos ôC ciueS,cu!pam inobcdictv tiæ lilorum non in fuam ipforum negligentiam reijciant,fed alio référant. Qiiibus occincndumefthoc refponiiun AbrahæTcce in marni ueftra funt,dc quorum inobedientiä amp;nbsp;corruptione querimini.Jlini ftri uerbi noftro hoc fcculo no co loco funt ut illis dici pofsit: Ecce auditorcs ueftri in manu ueftra fünf, facite illis quod bonum eft in oculis ueftris. Cogûtur cnim nolint uelint in Ecekfia ferre hominesâfi* de ac religione Chrifti aiienifsimoy,a quibus non ipfi rnodd contemnuntur,fed Deus ipfe amp;nbsp;Qmms

Chriftiana religio pedibus conculcanir,ncc inueniunt quibiis banc indignitarem utilitcrqueianrur.

Quintó.Facei qiiod botmni eft in oculis tiiis.Obfccro,quare non dixit:Fac ei quod iiiftum eftjamp; ac- CMendu efl ne qiiunl.'V4,uide ne quid fœtiii in utero illius inféras incommodi. Graiiida eft,amp; folcnt grauidæ iionni- internpeiiiud fit hilefl'emorofæ, quare uide ut cautc'Si prudenter agas, ncc iræaffedlibus indulgeasf Plane huiufmodi «dmonttio. aditionitio baud aliéna fuilFtt à cordati uiri decoro. Verü uides btc ftudiu côcordia?. Sic erar animus Sa

ræexacctbatus, Ut huiufmodiadmonitione tam né ad ftudium æquitatis amp;nbsp;modeftiæ permota fuifletj ut magis châincanduiftêt. Quare admoncinur boc exemploj abftinendum elfe ab svquis Si reiflis ad-itionitionibus,ubi non folum nullus ex eo frudliis fperari poteft;, fed timendû eft,ne animus ira fumans in flainmas etiain excitetur. Admodum imprudentes funt,qui uel iratos, ucl ebrios,uel alias afteiff ibus plusæquo percitos in ipfo paroxyfmo de eo quod iuftum Si æquum cft, admonent. Si reprebendunt. Prudentius agunt,qui ad tempus illis cedunt, dum animi æftus nonnihil conlédir,ac turn opportunita tem nafti quod admonendum uidetur utilitcr Si cfficaciter admonent.

dijlixitcamSdrai.] Vide ubiiam eftdefiderium illud Sar£c,quo fernen promiffum ex ancilla qua:- înaffciîibufhü^ rebat, illiép acquirendo tantopere inbiabat, utreieifla zelotypia mulierculis iiifidiofifsima ancillâ fuam mams nihil cÛ nondubitaret marito fiio dare in uxorcm^Dedtinquir^ancillam meam in finum rurbquæ uidens quod ^labile, concepmtjdefpedui me habet.Sciebat ergo ancillam grauidam effeex Abrahamo.Qiiarcnon condo-nabatilli tantilliim morofiratis,propter fernen in utero illius conceptum f Veriîm ficuti uulgo dicitur, motus grauiores expelkint minores. Non tam lætabatur de concepto femine^quam offendebatur an-dllægrauidæ infolentia. Videmus hoc exemplo nihil elfe ftabile in affedtibiis bumahis. Qiiod hodie impenfifsime affedlamus,cras alio alfeéluumgenere occupati pedibus procukamus.Qiiid enim aliud eratancillam exipfiiis impenfifsimo ftudio grauidam propterqualcmcunqj morofitatem affligeré, quàm propenfius debitum uindicare honorem,quam fernen qua-rere defideratum.

Elfu^itàfdcie dm. ] Vide ingcnîum corniptæ carnis. Erat Hagar in poteftate Sarai liera: fuæ. Vbî Compta bancenotemnit, affligitur. Vfqueadeo ftulta erat, ut non cogitarer impune' non fore, fi contemneret iiis in^eniunti ugt;ui, in cuius cflêt manu. Deinde ubi affligebatur, conueniebat ut infolentiam in bumilitatem ac fubmifsionëmutaret,coijlfuga:généréiramberæfua:placaret. Verùm maluiràfâcieberæfua;, qu.àm à cœptainfolentia fugere, quod nihil erat aliud quàm malum conduplicate. Ha:c nobiS iam catbolica

' dlftultitia.Contemnimus eum in cuius manu fumus Si nos amp;nbsp;noftra omnia ; nec cogitamus futui um ut afdigamur. Vbi affligimur, malum nôemendamus per rcfipifcentiam,fed à facie affiigentis nos Dei fugientes cumulamus ctiam,amp; à gratia illius nofipfi magis ac magis abalienamus. Porerat Hagar fu-gère à facie Sarai beræ fuæ : fed, obfecro,qud nos ftigiemus à facie caftigâtis nos Deif Occupât omnia j cctlum, terram,inferos,ur reólc'dixerit Dauid.'Qiid à facie tua fugamfSi afeendero in coclum,tuillic eS; fidefccndero ad inferos, tu adcs,amp;Ci

Cum^ inueniflet eam angelus Donn'nî l'uxta fontem aquæ in fbli tü^ dine qu^ eft in uia Sur in deferto,dixi t ad illam: Agar andlia Sarai unde ucnisC' ÔC quo' uadisC Quæ relpondit: A'fticie Sarai dominæ nicæ ego fugt;-gio.Dixitcpei angelus Domini : Reuertere ad domina tuam,amp;humilia tefub manu illius. Etrurfum:MuItiplicans,inquit,multipIicabo fernen tuum,amp;: non numerabitur præ multi tudine. Ac deinceps:Ecce,ait,con-ccpiftijôôpariesfilium,uocabiscp nomeneius Ifimael, coquo'd audierit Dominus affliftionem tuam. Hie erit ferus homo. Manus eius contra o-nineSjScmanus omnium cotraeum* Etercgioneuniucrforumfratruill fuorumfiget tabernacula»

Q».« di in uid Stir. ] In Hebrato eft nw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’73’,id eft,fupra fontem in uia Sur,ut intelligas,qiii

til in uia Sur.Græcus habetisw' tSç yS? fgt; r» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s-^ÿ^jhoc cft,fuper terrain in uia Sur.

D«itlt;tàiHam.] Græcus babet,gt;t(« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eulr» ‘0 dyyixof nuQiiii In Hebræo autëfimpliciter eft

Btrurfum. ] In Hebræo eft.'n'irv' qKVia nV quot;n3N’'\id eft,Et dixit ci angelus Domini.

Ac dcinccps. ] Rurfus in Hebræo eft nAn’’ qK'7‘0 nV m3X’'\id cft,Et dixit ei angelus Domini.Fafti»-tliuit interpres eoruiidem uerborum repetitionem.

EXPLANATIO, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t.ïmemt

(iiiin^;inueitijfet edm dngelm Domini.] Qiioniâdéfuga Hagar mentione fccit Moles, requirebat iple z.Interrogdt^ ’trügeftarü ordo ut paiilifper de hiftoria Abrahæ Si Saræ digreflus, quid in ea fuga acciderit cômemo f.Hortdtur. ntet.Rccenfetautemex orditie ifta. Primùm, inuentà efie Hagar profugam ab angelo Domini,in 4.T?romittit, kiadeferti uerfus Sur,fupra fontem.Inde conijcitur,quod in Aegyptum redireuolucrif.Nam ca uia per f.yifh-uit,

defcrnim diicit ad Aegyptum. Dc Sur autem Hicron.fic annotât; SuFjubi iniienit angelus ancilhm Sa-ræ Agar, inter Kades eft amp;nbsp;Barad. Extenditiir autem defertü Sur iiftp ad mare rubruin,qiiod ad Acgf pticonfi'nia perucnit.Hæc ille.Infrà quoqj cap.xy. manifefte Icgitur, Sur efTe 'irc QiiOvlarwain Hebraco fecundó fit fontis mcntio,nilii! habet liiperflui. Cum dixiiîet. Etinueniteain augtius lgt;omgt; ni fuper fontem aquarum in def£rto,quoniam id gencralius diftum £rat,fpccificâdi gratia fubkcit, Su per fontem qui eft in uia Sur,ut feiat le(flor,de quo fonte,dccp qua deferti regione ifla dicantur.

Deinde commémorât quid angelus Domini cum Hagar in dcfertoinuentacgerit.Principio inter- c rogauiteam,unde ucnifiTet amp;nbsp;quo abiretiExprefsit autem non folum proprifi illius nomen,fedamp;con ditionem dices;Hagar,ancilia Saraiunde uenis, QC quo uadis^ut familiari illam alloquio adrefponden dum eriger£t.Poftea,ubi ancilla refpondiffetjfugere fe à facie Sarai heræfuæ, hortatus eft earn, ut redi-ret ad heramjamp; fe fub manu illius humiliaret. Duo fuadebat.Eratenim peccatu illius geminum.Info-lefcere cceperat aduerfus heram fdam, deinde profugerat. Contra fugam fuadebat, ut ad lieram fuam reuertererur,aduerfus peccatum fuperbiæ ôdcontumaciæ hortabatur,ut fub manu heræfuæ humiliare-tur.Tertidjfubqcit de futuro ftmine,quo erat imprægnata.De illopromittit,inftruit,amp;prardidt.Pro-mittit illius multipiicationem.IVlultiplicäs,inquit,multipltcabof£men tuum, ôdnonnumerabiturprx muItitudine.Cum angelus eflTet.loqutbatur in perfona Dci,quafi ipfefaófurus cfletjquod ipfe Doinf nus erat faiflurus.Quanta autem multitudine audli fint Ifmaclitæ «S^ Hagareni, uel Saraceni, nc folum ex hoc præfenti oraculo intelligi,fed ex hiftorijs quoq? colligi poteft. Inftruit cam diccns, Côcepifti,Ä paries filiuin,amp;c. Qiidd concepiftet, feiebat iam antea. Qiiod utrd filnim paritura effet,feirenoiidum poterat. Deinde inftruit earn dc nomine. Vocabis eum,inquir, Ifmael.Hoceft, Audiuit Deiis.Et ratio-iiem fubdit.'Qiiia Dominus audiuit affiidtionem tiiam.Sic inftrudfioni mifcebatur confolatio. PradP cit^qualem habitura fir filium,amp;lcx filio pofteritatem.Hic erir,inquit,ferns homo,agreftis amp;nbsp;fylueftriJ. Manus eins contra omnes Si manus omnium contra emn, amp;c'regionefratriimfuoriun omnium fig« fabernacula.Hoc eft.’Non erir homo ciiiilis Si manfuçtus,fed férus dd bellis intentus. Bella geret aduer fus iiicinos omnes SC uicifsim belhs impetetur ab omnibus. Tanta erft autem gentis tuaiferitas, utne fratribus quidem 8C cognatis parfura fit. Hoc uidetur efTe quod dicit : Et é regione iiniuerforumfratru fiiorum figet tabernacula.Scio particulam hanc aliter exponià nonnullis.R.Shlomohrefertadmulti' tudinem jlfinaelitarum. Alij idem effeputant, quod cum fratribus habitabit. Vcrùmfentcntiæ Apo* ftoli qua filiiim Hagar,eum qui ex Sarah natiis eft,perfequutum efiê dixit, acquiefeere malOsquàmil* lorum expofitioni. ineptum autem eft, quod R. Shlomoh arbitratur ifta non ab uno tanrumdft o angelo adla cum Haganfed qiioties rcpetitur,Et dixit ei angelus Domini,totics alium fuccefsilTean-geliim.Secundum huius opinionem angeli quatuor locuti eflciit cum Hagar.

Refpondco.’Primiim, erat Abram dubio procul in mccrore propter fugam ancillaegrauidac confti-tutus.Hiiius erat habenda ratio.Deinde quoniä 8C fuperbiendo lt;Sd fiigiendo deliqiierat Hagar, utiiuilt;J corrigendum erat.Quod poftea eiedfa lt;a Sarah riirfus migrauit,pra;ter ipfiils culpam fiebat.

Alnltiplicabo fernen tuum.} Qiiæftio eft,quare dicat,fernen tuum, SC non fernen Abrahit,cum Ifmaclu* tiep ex Abrahamo effet conceptus,ac fernen non modo more feripturæ, fed SC confuetudine uulgaria*' ris abfcribatur.

Refpondeo; Ad diftinguendum inter lemen diuinitus promifrHS,qiiod nafcituriim erat ex Sarah,SC inter fernen hiimano confilio ex ancilla proditurum, noluit angelus diccre, Miiltiplicabo fernen Abra-hæ:fed,Multiplicabo fernen tuum. Separandi trant Ifmaelitæ a femine Abraha?. ideo aceerfenturnon Abrahæ,lëd matri Hagar ancillx, unde 6C Hagareni diefti funt. Et hoc uolcbat Sara infra cap.n.Cuw no dicertt^Eijee ancillam SC filium tufi; ncej cnim hscrcs crit films tuns cü filio meo Ifaac.ftd, eijceandl lam,amp; fi'lium eins. Non enim erit hwres filius ancilla; cum filio meo.

Eo quod audierit Domiines affliäionem tiiam. ] Qiiærunt hic, quæ non fucrit ifta afflidio Hagarquam Dominus audiuiffe commemoratur. Hebræi exponunt de afflufiione quâpaffa fit Hagar exaborfu qui aCcidcrit ei primiim propter contumacià qua heram fuam cörcmpftTat,deinde propter fugam, w-tio propter fatigationem ex itinere, Ideoqj dicunt Icgendmn efie, Ecce concipies,amp;pariesfilium,fen-tiunt«^ uiuificationc fcctus extinefli in utero iiocari ab angelo conceptionem. Et hatte fententiamap* probat LyranuS, putatlp earn ex Hebræa polfe Ictflione firmari, qua; habcat in future, Ecce concipies. Verdm hancfabulamBurgenfis reeflc'tanquam figmentum rerjeit, SCfimulraticncm Lyraiti réfutât. Neep enim iierum eft, quod ille in Hebiaro haben dicit ; Ecce concipies. Etcnim matiifeftcillie legitur ad htinc inodtim; Et dixit ad earn angelus Domini, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,Ecce ni imprtcgnata es. Sicamp;infra

cap.js, nurus ludæ diecbat; De iiiro cuius hare funt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft,imprægnata ego fum. Quiiietiamfi

exprelfe in forma futuri Icgerct qsrijid eft,ecce tu cócipies, hand ramen difccdendii erat à fimplici tare hiftoria.’,fed IcgendfrEcce cöcepifti.Norür enim omnes Htbraicc dolt;ffi,ficqucntifsimtquot;i hoc elle in fcripturis,tit uerbaprartenti teporis ponant informa fiiniri,Sfde rcb.futuris uerba Icgâtinformapri-' zenti,quemadmodû hoc ipfo loco manifeftc patet, ubi qd nos in futuro legimiis. Et paries,in Hebrxo habetur

. Habetur iierbum pariendi in forma præteriti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, id eft, SC peperifti. Et locuS quem Lyraiius ex ij.

capite ludicum citatjnon habet iiet bum futuri temporis, ubi conceptionis memiiiit. Sic cuiin legitur, 13 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod rede' legi poteft.-Et concepifti, 8C paries filium,quamuis ueibiim pariendi in for

ma pratteriti fir pofirum, Sic ftatim fequitur;13 m’?’» rrati qstT'sUd cft^Qiioniam ecce i mpra-gnara cs, paries filium,quemadmodum etiam in uerbis miilieris ad maritum ipfius Icgirur.Nihil prorfus ue-tat, quo minus fentiamus Simfonem fuifl'e in utero marris conccptum,priufqult;im illi loqueretur ange lus, ficut Sc hoc loco Hagar grauida erat, antequa' m appareret ipfi angelus. Vnde nihil etiam de con-Ceptione amplius poft difcefliim angeli legitur,fcd fimpliciter habetur.’Etpeperit mulier filium, amp;nbsp;uo-cauir nomen eins Simfon.Qiiarc prorfus infirma eft ratio Lyrani.

Reftar iracp, ut afflidionem hanc intelligamus fimpliciter earn, quä inrulerat Sara.Nec impedit quod Replicator obijeir, non poifedici quod Deus pœnamanciliæfuperbæiuftc'inflidamrefpexerit. Haudenim alienum a Deo eft,ut etiam eorum niifereatur,qiii inftc afftiguntiir. Deinde accefsit hic re-fpeftus Abrahæ,propter quam Clemens fuir erga ancillam 8C illius fernen.

Etinuenit earn angelus Domim iuxtafontem aqua in falitudine, iuxtafontem qui eil in uia Surin defer io-] ^xeinplü diuitt^ Obferiiandum hic eft exemplum diuinæ curae ac prouidentiæ. Hagar profiigauelutouiserrans,idlt;ß ac proM-inlocisdeferris,nonnegligirurd Domino, ftdmilfo angcloinuenirur. Pulchrc'amp; conuenienter ufus dcnti£.

eftMofes uerbo inueniendi.Inuenit angelus ouem quac perirura uidebatur.Nihil hiceft dandum ange-lo-Totumeftcuræacprouidcnriæ Domini,cuius oculieriam grelTus errantium obferuant.Hicinueni-re dicitur,quando defolatos colligit Sic Deut.jx.canir de hfaele MofeS.Inuenir eum in terra dcfei ta, in locohorroris amp;nbsp;uaftac folitudinis. Hoc illius inueniendiftudiuma Chriftoexprimitur, quandoillud Matth.is.ftudio boni paftoris comparât,quirelidis nonaginta nouem ouiculis,unam erraritcm quæ-rit,amp; inuenram humeris fuis imponir,amp; cum gaudio reportât. Vide aurem quam pulchrc' 8C commode mulier profuga afflida SC feÄa,utranlt;ß amp;nbsp;corporis SC animi refocillationem fortita fit.ln deferto re périt fonrem aquariim. Vnde corporis unes æftu folitudinis 8C fatigatione itineris debilitata; recrean«' tur.Quid aurem defiderarius firienti poferit contingcre in deferto,qiiain ut inueniat fonrem aquarum?

Adfonrem fedens inuenitur ab angelo Domini, 8C per huncaccipit diuinse confolationis fluenra, quibus non minus reercatur animo,qu.im corpore recreabatur ex aquis fontis. Attp ira diuino mutiere fitniil rota refocillatur 8C animo corporc . Ha:c eft plenitudo diuinac bonitatis, unde miferi B rcfocillantur.

Deinde confidera quo loco fint apud Deum eledli. Nec Hagar, nec fernen quod conceperat, per fe Qgo loeoßnt refpicicbantur. Verrim quæhicfaftalegimus, in gratiam Abraha; fîebant. Cogita quo animoftierit pudDeîi eleili. Abram,cum fugiflët ancilla ex ipfo grauida. Etfi de ancilla non admodum curabat, fic tarnen lapidciis

inhiimanus non erat, ur nulla feminis quod ex ipfo conceperat, cura tangeretur, nihilejj utero prsc-gnanti metucret. Er tarnen profugam infequi ac reducere propter Saram,ne hanc exaccrbarct,non an-debat. Adeft ergo angelus Domini implens ea qua? ab Abrahamo fieri debcbant,ac fimul releuans ilium à cura qua renebatur. Sic duplici nomine feruiebar angelus Abrahæ. Hoc eft officium bonorum d! angelorum (Sfhomlnum , ut quod a fratre cum bona gratia fieri nequit, alius ftudio fraternædilc-chonis motus adimpleat,ac triftem onere cura? releuet. Si angeli minifth funt clcdlornm quanto magis Wniienit ut nos eiiifmodi minifteri] non pudeat?

Tertio obfernandum eft, quam commoda fit angelus opportunitate ufus. Poterat ancillam ftatim Opporiuttitatit initiofiigaecompcllarc,SC de reditu admonere.Vcriim diftulit illud ufep inipfam folitudincm,cum iam habenda effent nonniliilfolitudinis seftiiiSCincommoditatemexperra delalfatacp,ac dubio prociil mafia 8C cogitabun tionetn, dafederet adfontem. Sicdicir Alofes; Et inuenit earn angelus Domini iuxta fonrem in deferto. Non fa tistempeftiuc’ admonentur officikqui nullis dum funt erroris fui molefiijs affedii. Dum peólus adhuc caler,Sicceptoinfiftir, non pra?bt\aures obtempérantes. Habet unumquodep illicirumftudium hoc infe,ut quantumuis initio arrideatcarni,tandem tarnen animiim moleftqs quibufdam fatiget. Vbifen fusifte molefliarum ccEpir,tum demum locus fanis admonitionibus paratur.

Qÿartô.Q^eSinuiaS«r.]Qiiod Hagar hanc erat uiam ingrcira,quæ ducit in Aegyptum, unde na- Imago eorit qui tacrat,indicioerar,qiiócinKdc pietate domus Abraha?,in qua dubio procul annos iam aliquot cra,t in ad tenebras Ac ftitiita,necdefupcrftitionibus Aegypti cogitabat. Vides imagineni corum qui cum ex tenebris igno- gyptireuertuil-rantiæerroriim acfupenftitionum uckit ex Aegypto edmfti, amp;nbsp;luce ueritatis ac pietatis inftitutifinr,u- tur. biconiguntur perimparientiam difciplina? ad priftinam religionis ac uita? corruptionem quafi canis actuomitum,ôf fus ad uolutabra luti reiierriinrur.

Er•Hagai'ancilla Sarai,unde uenis,cr quo uadisQ Obferua, queJd ancillam Hagarhaud in morem pe Eamiliaritas an «grini,fed tanquam familiariter notam alloquirur.Non dicir,Mulier unde uenis;fcd,Hagar,ancilla Sa gelorum. rai,undeuenisf5d quo uadis?Cogitandum hiceft, qurim familiariter non fint angclis Dei, non foium Hefti, fed SC eleftorum domcftici.Qiiis autem fans pcrpendcrit,quaiita fir eorum hoininum félicitas, quiangebs Deific funtdiuinitiis commendati, utquafi illorum uideantur cireamiciamp; familiaresf Nihil enim poft Deum bonis eft angelis placidius , nihil ad niuandum pios propenftus , nihil diam uigilantuis ac prælentius. Reperias Clinftianos^quirnagni ducant, quod dæmonis

3c5i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I M

alicuius familiaritate utunnir.Huiiifmodifamiliaritas non ad felicitatem, fed ad perditioiicm to. Commode nomi Deinde amp;nbsp;illud confidera,quod non dicit,Hagar,uxor Abrahx:fed,Hagar,ancilla Sarai, undc ucnis nlt;tt eam ancillà SC quo uadis?Hac appellatione pariter SC inrerrogationc feruit caufx,quam agebat. Admoneteam c Sarai. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conditione fcruili,deép liera ipfius Sarah, dcniqiie de fuga. Qiioniam oblita erat, elfe fc ancillam Sarai,

cœperat illam contemnere, ac tandem poteftate illius fefe fubdiicere. Redle' igitur nominat camanci-lam Sarai,amp;intcrrogat,unde iieniat 8C quô uadat.Docemur hoc loco,quomodo SC ipfi,ubi arroganquot; tes efie ctcpimiis, SC ab obedientia Deo débita dcclinamuSjfic appellandifimus, ut humilitatis nofli* admoneamur,6f inuiamreducamur.Sicdicendumerat lonx prophetx,cum à facie Deifugéet.'loiia» férue Dei,undc uenis,amp; quô uadis^ Sic in feripturis uocamur filij Adx, piiluis SC terra, iibi in fupffb^ am elati femidcos nos elfe putamus. Pliirimum habet efficaeix, fi delinquentes Sf conditionisofftgt;-il*¥ fui oblati accommoda appellationeconditionis SC officij fui admoneâtur. Vr,fi minifterChrifti uclu« bis uelfadlis ineptiar,ftatimaudiarjMinifter Chrifti^quiddicis^uelaquidfacis?

Ef dixit: A facie Sdrai dominie me£ egofugio,] Vide hic exemplum confcientiæ conuift«. Senriebat fe elle cognitam,afqite inde cogitabaf,efiam fugæ fiia; caufam non latere eiim, à quo fie familiarité3p pellabatur.’quare ftatim id qiiod res erat fatebatur, agnofeens Saram effe dominam fuam,amp;œnfitf'S ab illius fe facie fugere.Magna uis eft conicientiw conuiôtæ.Donee fentit caro baud eifefc cognitâ, ma liriam nbsp;nbsp;peccatum fuiiin per hypocrifim obtegit, nec admonitionemcmendationis admittit. Véum

iibi uidet fe non polTe confeientiam appellantis fallerejicet a;gre,fatenir tarnen admiflum dclitftuf • Et illud obferua, quod nec fugam fuam exeufat, nec Saram dominam fuam aceufat, fedfimp!’'-'’'^ SC hanc dominam fuam elfe agnofcit,amp;f quod ab illius facie fugiatfatetur. Habes exemplüfnitff^^®'' fefsionis. Non eft fincera confefsio, quw utramuis habet adiundam uel exeufationem deliifti, rumaceufationem.

Simili cogita,quanta fuerit Saræ honeftas,grauitas 8C incuîpata integritas, in qua necancilla proW-ga reperit quod culparet.Solent profugi quocunip poterunt prætextu amp;nbsp;fugam fuam exeufart,^^ ƒ'’’■' ligne’ de heris fuis loqui. Verùm nihil talc faftum hic eft ab Hagar, id quod non modórtfipifant'ïib liuSjléd 8C inculpatse honeftati Si integritati Sarx tribuendum elfe iudico.Habent itaçp lioneftac matro nx exemplum in Sarah quod imitentur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß

Et dixit ad eam angelits domim. ‘P.eucrtere ad dominam tuam, cr humiliare fub manu illius ■ ] Otlêrua ordinemeorum quæ angelus Domini cum Hagaregit. PrimiimreduxiteaminuiamiS^ordincnb ut quod peccauerat emcndaretur,deinde de feminc quo grauida erat fubiecit.Hic ordo omniiimrecW' fimus eft SC plane' diuinus,quo corrigunt,primü quç funt corrigeda,deinde fi qiia docenda finit doemt-Etenim inconuenienter SC inutiliter de rebus cognofcendis,aut præfcicndis inftruitur, qui nondum de dfa fua per rcfipifcentiam emendate conftituit.ln ordine difeiplinæ ac feientiæ Dei primum locum olgt; tinet emendatio uitx- deinde cocleftium rerum feientia redle' traditur refipifccntibus.Sic pracdicatioiicm 13eConcilio Tri fnam non modo loanncs, lêd amp;nbsp;Chriftusipiêarcfipilcentia inchoauit.Hoc ordine detebantEpifæP* dentino. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prxlati in concilio Tridentino ante omnia faftum,auaritiamjfimoniam, SC uitx impuritatcm ill l£^'

pfis per rcfipifcentiam cmendare,ac turn de capitibus Chriftianæ religionisinquifîtionemex S.laipm ris inftitucre,qux alias infelicilsime à Simoniacis,fuperbis,auaris,fcortatoribiis, ocicfîs iifntribus,déî' lijs id genus hominibus prxfumirur. Vociferandum initio erat; Siquifquam in banc Synode fimonii eus eft, deponatur 8C ad pœnitentiam redigatur.Si quifquam impurus SC flagitiofus cftjcijciafur,amp;^-Vcriim bone Deus quantum numeruin fanftoriim patrum in concilio ifto remaiifurum niiflt putabimusf

De manfuetudi- Deinde nec illud tranfeundum eft, quod non obiurgat cam,nec improperat contumaciam amp;nbsp;info* ne feruanda in lcntiam,quaufaerataduerfusheramfuam,amp;fugam,qua fepoteftatifubduccbatcuieratperomntm corrigendii errà iiitam obnoxia,fcd manfucte 8C placide' hortatur, ut ad heram fuam reuertatur, eiêp fe liumiliterfubij-tibiM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;date. HuiusinodeftixtrescogitaripolTuntcaufx.Primaeft,quodhxceftnaturafpirituumcffldtium

Tres caufe man SC iuftorum,ut cum peccatoribus clcmcntcr 8C manfiiete' aganr,a qua fpiritus pbarifporum,iiiftiti3rio-fuehidinii feruà rum,amp; hypocritarum omnium funt alienißimi. Secunda eft, quod aliter agendum noncrar,cuin d£, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;miilicrculafadlum fuum necdifsimulâte, necexeufante’. Tertia,quod parcendum erat grauidi,^

alioqui turbatæ. Difcanr hocangelico exemplo miniftriuerbi,immo Chriftiani omnes,quadcbe-antmanfiietudineamp;modeftia errantes nbsp;nbsp;delinquentesfi-atres ad rcfipifcentiamrcuocare.Requirit- nbsp;nbsp;nbsp;|

hoc Apoftolus à fpiritualibus Galat, e. Vide locum. Scio cumobduratis,contumacibus SC impaiiitcn-• tibus aliter elle agendum. uerùm id facilius inulto eft gt;nbsp;quàm prxiêns manfuetudinis angelica: imitari exemplum.

Efßcacia màfue Et hoccogitcmus.NulIa ufus eft angelus Domini lêiieriratein corrigenda profuga,6f ramen mail' tudinii. fuctudine fua id quod uolebat effecit.Difcamus quanta fit uis manfuetudinisapud animos non depio-ratoSjfed corrigibilcs. V ulgo diciturcGenerofus eft horainis animus,inagis ducitiir quàm traliitur.ln' ucnias inniimeros qui fcueritate inteinpeftma magis exafperentur qua' m cmendentur.

Tertio,confideremus etiam qiuàm feite admoncat dicens : Et humiliare fub manu cius. Non folum Vtilitid hunül!' »nnuit,quiddebcat feruus hcro,ôi ancilla domina: fuæ/ed amp;nbsp;fidelirer confulit feruis Si ancillis, ut per taùi etJubinißij humilitatcm in ordinefe contineant,innumerascp moleftias dcuitent,quibus alioqui ulti 6 fint obnoxrj jüf. fururijfi per impatientiam amp;nbsp;contumaciam poteftati fefe,eui fubiedli funt, fubduxerint. Sic non modô quod iufttun Si zquiim eft, fed Si quod accommodum eft rranquillitati noftræ, diuiiia admonitione proponitur. Non poteft finis perpendi quanta fit militas adliorrationis huius angelicæ, qua ad ancil» lâmelatam amp;nbsp;profugam dixit,Reuertere ad dominam tHam,amp; humiliare fub manu eins. Proponen--da eftomnibus filijs,iêruis,fubditis,ac difeipulis per contumaciam competentem flbi difeiplinam auer» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Qi'artô Si illud perpendamiiS.Cötumaci Si profugæ nihil proponir angelus Domini aliud,quàm VcTtt fttisf^^^ia. Utadhcràmfuam rcucrtatur,ôC fiib manu illius humiiietur,Nulla alia fatisfatfliopœnirentiaria impo-

Dc reditu ad dominam mere '•’ofaliiari poteft Profugi eftis à facrofanifia Romana Ecclefia,illi{j; per contumaciam rcfiftitis.Si Ha- Iricem fedis garpcecauitcontemnendo heram fuam,amp; à facie illius fugiendojidcotp ab angelo audiuit, Rcuertere bylomc^t ’d dominam tuara,amp;: humiliare fub manu eius.-quanto grauius ucftrum eft peccatum, qui Romanam

Apoftolicam Ecclefiam dominam ueftram, contemnitis. Si à facie illius fugientes fchifma conftitui Qiiare perpetiid iiobis admonitio harc angelica inculcanda eft ; Reuertimini ad dominam ueftram

Romanam Ecclefiam,amp; humiliaminifub manu illius. Nifi enim hoc feceriris,pcribitis.Rcfpondemus: Erat Hagar ancilla Saræ; id quodfciebat Si agnofcebat.Nos non fumus lêrui Romanæ Eccicfia:. Ha-

Êîrperfiiperbiamdominamfuamlegitimamcontempferat,nosgrauiamp;neceffario doloreimpulfi, P«conkientiam dominatum Romanac Ecclefiæ relpuimus. Hagar à légitima domina mérita: difcipli •'s impatiens profugerat: nos à Babylone feortatione actyrannidc illius offenfi dcfecimus . Hagar redit? ab angelo admoncbatur,ut reuerteretur ad dominam fuam, ac fub manu illius humiliaretur: nos uerô angelica uoce ccclitus admonemur, ut exeamus de Babylone, caueamusep ne delidlorum e-■us participes inucniamur,ne Si plagarum illius côfortes reddamur.Apec. is. quem locum amp;nbsp;Hitron. îd Romam applicat,fugamcp fuam hac admonitione coclefti tuctur.

Wultiplicans midtiplicabo fernen tuum, cr non numerabiturpriemultitudine. ] Cogitandum hic eft de ^5 «tultMine multitudine fiJiorum carnis ad promifsionem Afelediionem pertinentium, quam fingulari confilio phorwncdTOS. Dcitribucre debcmus.Semen illud cuius hic multiplicatio promittitur, erat Ifmael, unde funt Ifmaeli-

Hagareni. Origo quidem illorum erat ex lumbis Abrahæjfed non ex utero elcdtionis ac promif-fionis,id£olii non Abrahæ,fed marri Hagar adfcribuntur, cuius hic fernen uocantur.Hos perinde mul-riplicauit Dominus, atque ipfum promiflum fernen Abrahac. Haud quidum curiofius inueftigare de» lgt;ugt;ms,quaregentem impiam,ôlt; à feedere ipfius alienam tantopere multiplicare uoluerit. Veriim fi frinipfam pic ac moderate' confideremus, deprehendemus hanc efie bonitatis illius abundantiam, quä fii-trgadileflumfuum Abrahamum declarare uoluit, ut etiam ancillæ filium, quoniam exipfo conceptus erat, temporaliter benedicere amp;nbsp;infigniter multiplicare conftitiierit. Vnde admonemur temporaria ilia bona,multiplicationis,gloriæ,opum,potentiæ,non ad confihum eledfionis pertinere, neç argumentum habere gratiæ adoptionis,fed referenda efie ad exuberantiam bonitatis Dei, qua cer tisdccaufisetiamimpijs nationibus temporaria bonalargitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ nbsp;nbsp;nbsp;ƒ,• tf

Ifmaelitæôc Hagareni quoniam confiiia Dei non intelligunr, propter multiplicationem hancA; r 1 terrenam potentiâ inflati,humilitatem originis materna; non agnofcunt,idecq5 non Hagareni,f£d Sa-raceni uocari uolunt. Eodem fpiritu uideas hodie filios alienos in Ecclefia propterea qudd multitudi-tie,glona,amp;potentiâ excelluntjUindicare fibi uerorum Chriftianorum nomen,lt;Si contra uerum fernen Abrahæ arrogantifsimd infolefcere.

Efcf concept^,cr paries flium^uocabisq; nomen eins ifmael, eo quod audierit Dominus affi^ionem tit- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pradiélioi.e

lt;w.]Primum,uidemus hic, non efie aded magni moment! rem, fi nafeituri pueri ptadicatur diuinirus i^joi tu amp;nbsp;nomen amp;nbsp;fortuna. Accidit enim hoc etiam Ifmaeli, ubi non licet utfadlum hoc efie dicamus pro-pter illius fandfitatem , uel propter miraeukim aliquod, ficuti Lyranus cum ludæis fuis ineptir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Quin hocpotius agebatur. Prjmùm gratificabatur hoc oraculo Abrahæ. Deinde quoniam Ha-gârfilium fuumerat nutritura,ne ignaraefl'et eorum,quscad iliumpertincbant,uilumeft proui-dtnùïDeijiUarahilcede rebus prsmonere, amp;:erigcre,quo Alreliquas afflidftones Si moleftias

cofi'rmatiore animo ferret, SC pucri curam in fe alacrius fumeret.Sic uidemus Deum baud contemneie h feruilis amp;nbsp;humilis conditionis perfonam,quo minus illam inftruat ad ea obeunda ad qua? eftdelcfta'

Deinde quod de nomine pracfcribens dicit, Vocabiséjj nomen eins Ifmael, eo quod audierit Domi' nus afflidlionem ruam,non eft fine fingiilari confilio Dei fadlum.Nam ea re confultum eft,non folum matri,ut memoriam gratiæ retincret.fed amp;nbsp;ipfi puero fimul ac pofteris iIlius,qHOS uel nomen hoc, If-mael,id eft Deus audiuit,ucri Dei admonere poterat,ne à cultu illius ad alienos deos deficerent.Dera-tione autem imponendorum nominum,fi quis plura defiderat, uideat commentarios noftrosinMat' tliæum cap.io.

Tertio,in ed quod dicit,Eo quod audierit Dominus affli(flioncm tuam,non folum illud eft animad uertendum, qudd gemitus^df fufpiria affliefforum audit Deiisrfed amp;nbsp;qudd ecrum quoqj afflictionem audit,qui non immcritd,fcd fuapte culpa affliguntur.Qiiod enim Hagar affligebanir,contumaaa?ip' fins tribuebatur. Et tarnen uel fie afftidfam non abiecit Dominus, fed clementerrcfpexit.Jnfuninia,fic eftcomparatabonitas Dei,Htquorumuis affliclorum mifereatur, etiam eorum quosuelipfepropttt peccata ipforum,uel affligunt,pra?fcrtim,fi in afflidlione fua ad ipfum ingemucrint,amp; clamaucrint.Pb ne'eft hæc paterna bonitas,qua pater fili) quouis modo afflidfi mileriam fufrp deep facerenonpotdf

OBSERVATIO VII.

'Hiceritferushomo.tlt;’ianuseiMcontrdogt;nnes,ct'm((nusomniumcontraeum,crèreçione tiniuer/ôru»tf‘‘/-Stultitid mater nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuorim figet tabernacula. ] Principid illud cogitemus. In Ebræo eft eft , qua: uox onagrum, d

eü fcrocitatis. afinum fylueftrem fonat,ficut uidere eft Pfalmo io4.uerfu n. Afinus per fe animal ftiiltum cft.Huicfi Vulgo ein bofer addas fylueftrem feritatem,quid aliud confequetur,qudm fylueftris ac feralis ftultitia? Duo magna ma la coniunguntur in Ifmaele,ftultitia uidelicet amp;nbsp;feriras,ut rcdle dixerit ille,infcitiam matrem elfeferoci tans. Conrrd,uera fapienria,mater eft placiditatis dlt; manfuetudinis.

Deinde obferua quod non fimpliciter dicit,Hie erit K“tS;fed addit,milt;, id eft, homo. Habesimagi-nem eorum hominum,qui forma quidem corporis refenint homines, ueriim ingeniodf moribusiilç aded ferociunt,utbeftias magis référant qua'in homines,dignicp fint qui magis oberrent in lyluisamp;fo litudine inter beftias,qua'm qui uiuant inter homines.

Terrid. Confidera SC illud,qult;amconuenicnterferitasiftatribuaturfemini non Abraba?,fedandllp non libero,fed feruili:non promifsionis,fed carnismon genuino,fed degeneri. VidcSimagincmfilioruni alienorum,filiorum carnis,filiorum degencrum.Infcrutabilia funt diuinæ eledfionis arcana. Verrimfi-ciiti Chriftus admoner,exfrudlibus debemus cognofcere arbores.Filtj alieni,degencresSC carnaleshoc flint ingcnio,quales hie in Ifmaele delineantiir. Suntferi homines, ac manus illorum funt contra 01» ncs,ctiam fratres. Veriim germanifilij Abraha:,filii eledf ionis ac promifsionis,funt non ouagri,feriho mines, fed manfuetiac placidi ; manusep illorum funt non contra omnes, fed pro omnibus, prælcrtim fratribus. Nota funt utrorumque exempla. Illorum in Cain, Ifmaele, Efau, 8ic. iftorum in HabcU-faac,facob,SCc.

Ae^Uitas talio- pHud, quod dicit. Et manus omnium contra eum, admonet nos iufto Dei iudicio fieri, utquicom-munis eft omnium hoftis,quemadmodum manus illius aduerfatur omnibus,ita ipfe uicifsim impugne tur ab omnibus.Locum habet hic talionis æquitas. Veriim fi confidcres SC ingenium Si fortemek^®

runijagnofcciidum elfe illos comparâtes, ut liaudrtpcndantuiccm hoftibiisfuis (tKqjtnim™-lum pro malo reddiinr)amp;; quamiiis bencfaciant,quantum in ipfîs cft,omnibus, omnium tarnen fint o-dio cxpofîti. Manus illorum contra neminem,fed pro omnibus eft, amp;nbsp;tarnen omnium contra te ms'-num ferre coguntur.Solentur fe exemplo Chrifti,qui quamuis communis omnium uenerit Seruator, omnium tarnen odio perinde attp fignum contradidf ionis impetitur.Et ut feiamus eidemnos eflefot' ti obnoxios,manifefl:e' prædixit.'Et eritis odio omnibus propter nomen meum.

Vocauit autem Hagar no men Domini qui loquebaturacleam,Tu Deus qui uidifèi me. Dixit enim, Profeclo hic uidi poftcriorauidentis me. Propterea appellauit puteum ilium pu teum uiuentis 80 uidentis me» Iplè eft inter Kades amp;nbsp;Barad, Peperitep Hagar Abrahæ filium, qui uoca uit nomen eius IGmael. Odtoginta amp;nbsp;ïèx annorum erat Abram, quando peperitei Hagarlfmaelem.

TuDeusqtduidiflime.'iln Ebratonntlt;,ideft. Tu Deusuidensme. GrarC.habet i'nidl'Jiu i«f,id eft,Tu Deus afpiciens me.

Profedô hic uidi poileriora uidentis me. ]Ebræa fie habenf.*fclt;“\ •'ïT'l«“* Qsn, id eft, an non e-tiam hic uidi poft iiidentem mefCratcus uertit,«» cvâimof/ eidlati ofidovrx ^i’/,id eft, Etenimcorjni uidi apparentem mihi.

Puteum uiuentis cr uidentisme, ]In Ebra:o non eft coniunifiio Et,fed fimpliciter,puteum uiuentis,qui uidet me. Gra:ca fie habent;e«f ri, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cv oiiiTïicp « «^ojTjid eft puteus ille eft eins quem coràm uidi.

fpfeeii inter Kades çr Barad.] In Ebrato eft: Ecce inter KadeshSC Bared. Grarcus pro Bared legit

nomc» eiKSl)î«4eZ.]In Ebræo eft.-Et i.ocauit Abram nomen fiHi fui, quem peperit Hagar, irmacl.Siciurtitamp;: Gra:cus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i » i r r 0

Qiod attinet liiftoriam banc Hagar ancillæ Sara?,tria præcecientibiis adifcicncla uidentur, de difeef-fu uidelicet angeli, dtiç reditu Hagar ad dominam fuam, amp;nbsp;de partu illiiis. Duo priora baud quidem txprefleponit MofeS. Veriim ca commémorât, imde de utrifquefatis conqci porcrit,fi qiiis diligenter qua diciintiir légat. Etcnim de difeeffu angeli ex eo patet, qudd Hagar poft uidentem le uidiflje feribi— tur. id quod fenfu biftorico referendum eft ad id quod difeedentis à fe angeli tergum uifu eft profeqini-ta De reditu Hagar primiim ex eo colligere lieet,quod intellexifle commemoratur,loquutHm efte fib» Dominum Deumuiuentemacfe uidentem. Vndediibio proculfufficientifsime' admonitaSf mota fuitjUtficutiiuffa erat, ad domliiam fuam rcuerteretur. deinde reuerfam etiam efteexeo manifeftum eft,qudd in domo Abraba; peperit Ifmaelem.Cuius rei indicium ex co eft, qudd ipfe Abram puero no men impofuit. De tertio,partu uidelicet Hagar manifeftc' narratur. Dicit itaqj Mofes.

VocttiétMcmîïctgarnomenDomim guiloquebaturddipfânhzy c.] Commémorât ifta Mofes ad expri mcndamangelicælnuiis apparitionis efficaciam,qiia fadum eft ut Hagar fine ulla dubitione intcllexe ritloquutum effe fibi Dominum Pcrfuafionis huius argumenta duo ponit.-unum eft,qudd Hagar nomen eius Quiipfiloquutus fuerat,ftatim uocauiwb«,id eft, Deus uidens me,fecHmfp in corde dixit, quodetiamblc poft uidentem fe uiderit. Alterum, quod earn ob eaufam etiam puteo hoc nominis de-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dit,utuocaret cum putcumiiiuetitisacfcuidcntis.Hifceargumentis fans patet,perfuafarnfuiffcHagar

deoraculidiuinicertinidine. Addit Mofes topograpb.am putei, dicens : Ecce inter Kades amp;nbsp;Barad de Cades notum eft,de Bared non ita Celebris eft noticia. Sonat uox ipfa idem quod in deicentu.quod 1 toiieolocodemontanis adcampeftriadefcendatur Annotât Hieronymus puteumbiincfuo adbiic 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;temporeiiocatumeffe puteum Hagar. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

PepcritiHagur Abraba nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c. iDuo bic dicit.V num,de natiuitate lfmaeliS;altcrum,de tetate A-

btali«,qua turn erat cum nafeeretur ipfi Ifmael. Textus clarus eft non egens expofitio.ic. Auuiis illc I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inquoeftnatus Ifmael,ætatis Abrabîcerat odfogefimus lextus,ficutiMofesliicexprimif.babitatio-

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nisuetd in terra ClianaanundecimiiS.Nam annos natus vt. de Cbarran migrauit in toram Cbana«

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qiabus fl annos undecIm addidertS,babesnumeriimS6.annorum.

\ I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CEV AB ST 1 O I.

ÖHOMuHomcn Domimloquentis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De«lt; «.Hens Moueturhic qu:rft,o, quortiodo ceue

m«cumpmcdcnttkiS,ubimamf€WMof£SangckmADominnnuetHflcanallamSar;eadfoutetn, iWqjloquutunv effe dixit, lertiô dixit. Et loquutus eft ad earn angelus Donum. Ipfutn dliloquutum -tMotninum,ue lemelquidem dixit.Hic didf. Kt uo^it nomen Donum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mdeluet, loquentis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F •

peculuriter ac foil cóuenit^ (^tod Hagatdoquentem fibi uoeat ƒ ,id eft Deum, enm

t««t,quo angelum Dei Deum abquem efl'e putanf.mft 8i Mofes ilium uocaret lebouab, id quod eno littibiraenonpoffumus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, .w, r o t-, ,

Kdpondent communitev, angelum Domini proptereauocatum eflelebouab a Mofe, 8i Elab Eîsaï,quod miffus eftet à Domino Deo,8C illius uetbum admimftraftet Sic angelus qui Rlcfi loquii-»wtftmdcferto,frequenter amp;nbsp;ipte Dominus Deus eftappellatus.Hacvatlonc amp;nbsp;Principes aernagi,-ftratusintripturis Pfalmô si.Dq uocantur,exponeKte Cbrifto loan.io. Sententiambanenon Impro bo.V mimfi uetba Molls expendas dlllgeiitius,apparet eum non de angelo,fed de ipfo angell D ornl.-alloquljCiinidicit'.Et iioca.Ult nomen leliouabloquentis adfe^Tii Deus uldens me. IpfumDominii di

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diloqiwnrtu tffeadHigar ,ne e^ibinperfona angellbacreat .Per angelum quldcmfaftumeftuer.-

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bum adEagM,S( uerbii boc non erat angell^^cd Ipfius Domini. Quare nolult dlcere Mofes; Et iioca-

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alt nomen angeliloquentis ad feifed, Et udcault no men lebouab, D omlnl, lo'quentis ad fe, qula Ipfc

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tdpeftns Hagav non fuit ad angelum apparentem^fed ad Ipfum Dominum per angelum fibiloquen-

\ Um.idcolç non dlxitjTu angelns Del es uldens meifed, Tf u Deus uldens ine. Quid, qutefo, magnl di-\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X15« Ja ab angelo fe uifam elfe dixilfet Quod uerd Intelllgebat fe ab ipfo Deo ccclitus effe uifam ac

\ nbsp;nbsp;nbsp;'\'^’diura,lddemnmmagnlducebat.Quare omnembancapparitionemnonadangelumgt;fedadiplum

Qjionwm dixit : AnnonetidinbicuidipofluidcntcinnicQPoterltblcqna:rl,qnarenondicat,\idl QUÆYCiiondixc lùttn uidentis me 1 fed, V idi poft uidentem me. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hagar,uidi jit

'('Mi\aliter fentiunt.Suut qnl dicant angelum fie apparuiffeilli, ut facies eins effet auerfa, ne nlmio ft rirui wdë tvs me.

us fçlendote percelleretur 8lt; retro abigeretur,uelln faclem profternerctur, ideo'cp nequiulffe ftlatnfa u«n AtigtVi loquentis fibi uldere.Kurfus funt equl fic txponanf.N idi bic in deferto angtlfi Domtni,poft. quMuutderamenmantd tn domo AbrabTc.Hilegtif.Vlicuidi poft uifurn meti.N erùm quomam conut

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;parutffo

paruifie baud auerfa, fed ad ipfam Hagar cui loquebatur confucto falutantium ac colloqueiitiiim mo re diredba. Crediderim autem Hagar pro muliebri pudore Si uereeundia facie fuifle in terram demiflii, Si haudquaquam in uultiimloquentis fibi angeli intendifie, atip ita turn demum, cum à fe difoederef, leuatis oculis difeedentis à fe tergum uidilfe. Hoc fimplici fenfu facile' liquet,quare non dixerir, Vidifa ciem uidentis mc:fed,Vidi poft uidentem me,uelrergum,aut pofteriora uidentis me.

Scio quid ad Mofen dixerit DominuS Exod.n.cum gloriam illiiis uidere cupcrct, quod iiidelicf r po fteriora ipfiiis uifurus elfer,faciem uerd uidere non poller, quibus uerbis fignificatur diuina;MaieftatiS gloriam mortalibusoculis uiderinonpolfe. Aliudenimeft, faciemuidereforma; apparenter.ilTum-prxjficuti Mofes uidit,cum facie ad faciem cum Domino loquutus eft:amp; aliud,ipfius diiiinitatis gloriam ac claritatem ex aduerfo uidere. Veriim ifta accuratiorem confiderationem requiriint, quaniqu« liiftorica; fimplicitati conueniat.

Senfubeneficio- nbsp;nbsp;rtuocaiùtnomenDominiloquentiiad(e,TuDeuf uidensme.'iPrincipio confiderandum eftIpecimenboc

rumDei nonad pietarisin Hagar ancillaAegyptia,quódaccepta per angcliim,ideftnuncium Dei,admonitioneólin miniflros,fed ad ftrudbione, fpirirum fuum ab angeio ad i pfum Dominum eleiiauit dicens, Tu Deus es, qui uides me ipfum Deum exi Admonemur hac cöfideratione omniû pulcherrima Si fummoperc neccfl'aria,ut Siipfi,quofiesaliquo gendifumuf. beneficio Dei, per quemeunq; id fiat, afficimur, confeftirn, qiiafi gufto qiiodam diuinæ bonitatis acce-pto,ad ipfum Dominum Drum noftrum fpiriru eleuemur,amp;l acceptum beneficium noninternuncioil

lius miniftrOjfid ipfi adfcnbamus.Hic eft aftiedtus filioriini.Qiiacfo fi pater filio inter extraneoSiauta* Jia's in afflidlionibusconftituto nunciummittat,amp; paterna; curæfuæ eonfolationeinilli proponafi quid aliud primo loco in corde filij excitabitur, quàm raptiis animi ad paths ipfiiiS ciiram Si tudincm agnofeendam amp;nbsp;exofculandam Sic de Hagar Mofes liic non dicit ; Et uocauit nomenangeH loquentis ad fe; fed. Et uocauit nomen Domini loquentis ad fe. Vtinam inEcckfiaobtincatliksffc’ dluSjUtnemo Clinftianorum à miniftro Dei uelangelojuclhominequantumiiisfandlo pendcaf,W jpfum fibi Dominum per internuncios fuos loquentem ac benefacientem fentiat Si fateatur.SicPûl' j4.cum ceciniflet propheta dicens; Caftranietatur angelus Domini in circuitu timentium cum, Si pit cos,non fubiecit; Guftate amp;nbsp;uidetc quàm fuauis fit angelus; fed, quàm fiiams fit DominuS. Nemo fans exprefiTeritquantum maliexeo creueritin Ecclefia, quod mentes bominum iiifan(fiisgt;mini-ftris Dei,angelis iSC hominibus hjcrerc,illos(j{ impenfius admirarffulpiccre lt;Sf colerecoeperunt.

Deinde obferuandum cft,quod Dominum per angeli minifterium ad fe loquentem uocaiiitf’f** Vkf'Ki, id eft. Tu Deus uidens me. Colligebatex apparirione angelica, affiiftamfe'^iomindeferto oberrantem uideri à Domino,uideri inquam,non quomodo uidet omnes filios bominum,Pfal.)»'quot; quomodo uidere folet miferos cum tribulanrur,ficuti Pfal.iof. propbeta canit dicenSiEt uidit cum try bularentur. Cogita hic de aftedlu afflnflorum.Dum omnium folatio deftituuntur,ficfibi defoiatiac« ferti uidentur, ac fi prorfus nemo fit qui ipfis condolear. Si aliqua iuuandi ipfos cura tcneantiir.Indicant omnium iSC oculos amp;nbsp;animos à le prorfus elfe auerfos, qui defolationis ac defertionisItnfusip« illis eft afflidlione grauior amp;nbsp;moleftior. Hand enim tain miferi ex eo fibi uidentur quod affliguntur, quàm ex eo quod afflidti ab omnibus, etiam notis amp;nbsp;amicis, negligi ac deferi uidentur. Qiiare omnium illis fuauifsimum eft,fi fe à quopiam uideri,hoc eft, cuipiam fe cura; cfiTe fenferint. Hiiiufmodianc-ólus plane'eft in uerbis Hagar,quibus poft acceptam angelicam confolationcm Dominum Deumm* um, Deum fc uidentem uocauit. Eft autem affedtus huius emphafis in co, quod non fiinplicitcrdicif. Deus uidet me.fed per apoftrophen, Tu Deus es qui uides me.Quafi dicat ; Defertamabomnibui't'* Deus non deferis,fed uides Si colbgis.

Dixit enim, An tton etiam hie uidi poS uidentem we f] Obferua. Non fimpliciter dicit,quod poftuidtn-tern fe uidcritiled cum admiratione,An non,inquit, hie quoque poft uidentem me, iicl, tergum uiden-ris me uidi Verofimile eft, uidilfe illam angelos Dei in domo Abrahac frequentius.Iam ubiaiigdum Dei etiä in deferto ad fontem fibi apparenté Si loquentem uidit,admodü admirata inbæcucrbaft«'* pit diccns: An non hie quoip uidi tergum uidentis me? Plane ftupebar,quod profuga ac afiliftamæ tiidine uidilfet angelum Dei, in qua omnia uidentur deferta effe acdcfolata. Etreuera nontainiwc-turadmirabilemeuram ac prouidentiam Dei referre,fi indomibus amp;nbsp;contuberniisfanftorumpwc'’ tiain fuam dcclaret,q fi id faeiat in locis defcrris,in tempeftatibus maris,in earceribu$,ó6 alijs confimi bus loeis.Nam exeo euidcntifsimc'eolligitur, oculos Domini fuper eos efle,quos eiiræfuxcommcn-datos habet,quoeiinquc tandem loco dcgantueldetineantur.Hincillud DauidisiSiambulaueromu^ le uinbræ mortis, non timebo mala, quoniam tu mccumes. Qiiis du birat mirabilius LifumfudlcPo' tio, quod in carecre eonftitutus uifitatus fuit ac liberatus ab angeio Domini, quàmficirca Chriftum milita nidifier angelorum miiiiat’ Huiufmodi diuinæ gratiæ uifitationis mirabiles acfuauesrcddimtut, confideratione loci,defolationis affliclionis,amp; propria; bumiiitatis. Sic inirum iiidebatiir sn-eiliæ huie,quód in foiitiidine, afflidla ac defolara, profuga etiam Si ierua, non fuilfet in oculis Dommi ncglcdla Si deferta.O feiicitatem prorfus admirandam diuini huius afpedtus,quo fit,utlocusdefertuS

non fit deferttiî.’iSC qui defoiati uidentur,iulul minus fint quàm defolati.

Et illud confiderandum eft. Vidit Hagar non faciemjfcd tergiim iiidcntis fe Domini. Accidit liodie Non itd cognefd quc(p,utinterca duni loqiiitiir nobis Dominus, loquentem non agnofcamiis in pi arfcnti, fed tandem fnr Domi/iifi in loquutuni nobis efle intel'igamus.Hoc quid aliud eft,quam non facicm loquentis, fed tcrgiim difeeden prajeiiti g Kando tis agnofeere Î Sic accidit amp;nbsp;parentibus Simfonis, qui angclura Dei præicnter ipfis loquentem non a- nofcw loquiturfi gnoiierunt, agnoiicrunt uci ó difcedenttm. Et utinam faltem difccdentcm Deum agnofcamiis, amp;nbsp;ora cuti dljccß^t.'^ (uiumillius ex animo compledlamur.

PropfereaappeSauit putcim illuin putcimuhicntis ty uidentis me.] Vide ftudium pietatis in Hagar, qiiofontiquofp,ad quern fedenti ipfi loqiiutus fuerat angelus Domini,memcriam diuina: apparitio-tionis gratiæ imponere uoluit.Sic amp;nbsp;lacob,cum noftu iuxta Luzam quiefeens fcalam cœlcftfm,an-gelostp Dei defeendentes df afeendentes uidifl'ct,manc ciiigilans ciuiratem illam Bethel, id eft domum Ddiiocauit.Digna funt huiufmodi loca qua: perpétua reddantur diiiina: gratia: monumenta. Poterat Cc Nathanael ficum,fub qua fuerat,ftcum uocare uidentis fe Clirifti.Ioan.i.

Deinde amp;nbsp;illud obferua, quod Deum uocat uiuentetn SC uidentem fe. Pulcherrima coniunifHo uita: îcuifionis in Deo confideranda uenit. Viuerc uidetur DeuS, quando fuorum fe curam gerere déclarât. Comundio Mf£ Rurfusquafimortuus apparel,quando illi in affliiflionibuS quafi defolati uidentur.De uita Dei teftan CT rationis in tur opera Dei, alioqui inuifibilis amp;nbsp;incomprehenfibilis. Vimre Deum nemo piorum dubitat. Si con-Hat eum effe uiuentem,à quo per quern amp;nbsp;in iquo uiuunt omniagt;ne dubitemus eiim ctiam efli: uidentem winfanifsimi fint qui dicunt;Deus non uidet.

/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIOIIII,

Ef peperit Hagar Abraha filiumnuocduit Abram nomen filif fui quem peperit ipfi Udgaryl/maet.Ef I’WnatuieratannossG. cte.jObfcruandum eft hoc loco,quod Hagar non fiinplicitcrpepcriire,fed ter Exemplum it^ris ho memoratiir peperifle filium Abrahæ,cum tarnen non effet hic filius barres fiituriis Abrahæ.Deinde, pattrni tnlcbO'-quod Abram nato puero nomen impofiiit, cum ad ipfam Hagar dixiffet angelus, Et uocabis nomen juoan. ''USlfmaeLvidemushic paterniiuris exemplum. Ancillæ Hagar hie nihil trlbuitur, qna'm quod con-ttpcrit,SCpofteaconceptum filium pepererit.Ca-teriim filium quern pepent, nonfibijpfi peperit, fed Abrahæ,unde ilium conceperat. Sic matri nihil relinquitur, qua'm offfeina generationis, moleftialp di hbortspartiiritionis.Qiiod nafcitur,nafcitur patri,ut frinflus afsignetur ei qui feminauit. Prscclara eft

J 'Hä pa te r ni iuris prscrogatiua,ut non folum uxor fubfir marito, fed 8C proles ex uxore nata ad ius pa— ttis pertineat. Qiiare hand prarter rationem eft, quod Apoftolus non mulicrcm, fed uirum imaginera Dei elfe dicit. Hane gloriam in confufionem icortatores Si adulteriperuerrunt.

In eo,quod non Hagar,fed ipfe Abram nato fibi filio nomen impofuiffe memor:itur,cum tarnen ad 'pfam Hagar dixiffet Angelus,Et uocabis nomen eins Ifmacl,matiifefte’ uidere licet,ne per diuinü qui- pafernunt dunoraculuminfringiius paternum.Etenim nominis impofitio perrinet ad patrem, cuius eft infar.s. diuino quide orit Qaare quod angelus ad Hagar dixerat,Et uocabis nomen eins Ifmael,licet id Abrahæ fir per illam in- culo mlringitur, dicatum, ipfam tarnen nominis impofirionem, qua: dubio procul folenni aliquo ritu fieri fokbat, non »demit paternæ potcftati,fed hanc illi iiitaiffam rcliquit.

Poftremo nee illud tranfeundum eft, quod dicit: Et Abram natiis erat annos ss.quando peperit ei Hagar Ifmaekm. Non erat hie Ifmael fernen eleiff um, quod centifinio demum anno ex Sara naicitii-turnerat. Et tarnen paffus eft Dominus moras illasannorum uigintiqtiiiicp,quibus Sara in terra Cha- errorem aiiqui naanufep ad natiuitatem Ifaacfterilis permanfura erar,natalibus Ifmaelis uelut interftitio qiicdam pro- dortireantta', P«'circa medium uigintiqiiinej; aiinorum nonnihiircleuari, ne continua prolixitate animum amp;nbsp;fidtm Abrahænimium grauarent amp;nbsp;infirmarent. Putabatenimille feiam accepiffe promiffum fernen, cum Ifinaelem ex Hagar fuftuliffet,pracfertim cum dixiffet de illoangeluseilultiplicans mnltiplicabo fernen tuum,necnumerabitur prarmultitudine,idquod infpeciem concorda bat cum promifsionibus prarcc-dcnnbus.Sicuidcmus fubinde fi'eri,ut etiä pij uiri per errorem aliquandiu recrcentiir, ne diuturniore pa tientiæmorafrangantur.Hæceftconniuentia Dei erga fuos, qua fingulari quadam difpenfationc infir miratis iHorum rationem habet. Sic folet pater cum filijs fuis agere, nondum per jtatem fans gnaris re tarn uel agendarum uelferendarum.

INtf EieutpaHumcum Abrahamo,repetitq; promißiones de nuiltiplicando lUiui fcmine,ac de pojßeßione 'er-^ r£ Chanaan. Deinde paiio adijeit etiam ßignum,eircumcifioncm uidelicet pra-putif Tertio promittit iUi fihu exSorah.Qiiartonarratur,quo Abrampado Deiobediens dcmeilicosfuos mafculosuniuerjos circuciderit, PRIMA PARS CAPITIS HVIVS.

Oftquam uero nonagi'nta Sc nouem annorum cfTe cceperat,ap^ paruit eiDeuSjdixitcp adcumiEgo Deusomnipotensiambula coram me, amp;: efto perfedus, ponam^ feedus meuni inoer me amp;nbsp;L te.

398 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i N Ö E H E S I W

te uchettientcr nimis * Cecidit Abram pronus in faciem, dixitquect Deus : Ego fum, Sc ponampaólum meum tecum, crisqûe pater mul tarum gentium . Nee ultra uocabitur nomen tuuni Abram, fed ap^ pcllabcris Abraham,quia patrem multarum gentium conftitui te, fed' amep te crefccre uehementilsimè, 8ó ponam te in gentibus, regescp tc egredientur. Et ftatuam padlum meum inter me ÔC te, 8c inter fernen tu-um pofe tcin generationibus fuis foedere fempiterno, ut fimDeustuus, feminis tui poft te.Dabofp tibi èc femini tuo poft te terram peregrins tionis tuæ, omnem terram Chanaan in poflefsionem ætcrnani,eroque Deus eorum»

rcftqiMtn uero 99 • «imorum effe caperttt. 3 In Ebrso non eft, Efle coeperat ; fed, Eferat Abnn» •p.annorum.

E£o DfKlt;omm'potem.]Ebrxus habet,’'nr» ’jk''SK,qiiod quidam reddunt ; Ego Dens abiindtTuffid' enSjUel, omnifufficicns.Tak- quid enim uocula Sliadai fignificare uidetur, Graeca leftio liabtnE^»'*'

Ambuld cordmmCfCf' eflo pcrfeóiiis.JIn Ebrsco eft n’'*onTT'm, id eft et fis integer, firtcerus, candiduî. Grxeus fie habet;«,«^fy.»lt;gt;iiiwT'Kgt;tgt; nuança yivx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft, uerfare coram me placidd,amp;

eeprehenfibilis. ChaldacuS fic uertit,n’'’7r» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;‘Xilp nbiaJd eft,ferui coram me,amp; fjs integer.

TS,gofum, V poiutm paâuin mcuin tecuin. ] In Ebrxo fic.qnK mn quot;“rXjid eftjEgoïecce pactum *neum tecum.

Ew^.plt;lt;t£rw«Iflt;ft'/4Wgcn/ilt;ff«.]Ebra:usliabet, Ercrisinpatrem multitiidinisgentium. EtGt«tilt; Hertir,*« /sy ’ssxTii^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îêoüf)- id eft,Et eris pater mulritudinis gentium.

Qnt'rfptfiTemmtt/frfrwrtgettfi«,«. ] Sicamp;ôraccus hiclegir, Vertimin JEbraaorurfuSeft,niultitu* dinis gentium.

Etponam teingentibui.JMelius eft;Et ponam te in gcnteS.Sic amp;nbsp;Grarcus legit.

Poüqudtn uero nonaginta nouent annoruin effè cceperat. ] Appropinquauerat tempus illud diuinitus coB fiitutum,quo pars ea promißionum Dei adimplenda cratjqua? fernen benedidlionis/xipfaSarahfte rib amp;nbsp;annofa nafeiturum concernebat.Hanc ob caufam,cum iam eflet Abram nonagintanouemanno Tum,reftarctéj{ i:nu$ duntaxat annus ad natales Ifaac, iiifum eft Deo apparere illi, SC non fimphiiter piacedentes promifsiones illi repetere, fed SC fadus cum illo ac femine eins perpetud diiraturumnig^ re,Sf competentiquafi figilloobfignare,deindeamp; futurum breui partum Sara; prxdicere. Vthuiusa moncret Mofes, non fimpliciter apparitionem Dei defcribit, fed SC tempus setatis Abralir piamitW» dicens:Er erat Abram 99. annorum.

Apparuit ei Dominui,dixitq; ad eumtEgo Dem omnifufficiens. Ambulä, O'c.'i Si quis oraculi liuius net J non diligenter diftinxcrit,exiftimabit inefic illis confufam quandam congericm,amp; fuperuacancainre' rum earundcrepetitionem.Qiiarc uidendü eft de ordine, quo nihil hie elfe confufionisapparcat.Ptquot;'' cipió alloquitur Abrahamum Deus ad hunc modum ; Ego fum Deus omni fufficiens, ambula cetjm mtjamp;f efto integer.Initurus cum co ac femine eius perpetuum focdus, cumprimis requirit obferuan fui Sc aordis inrcgritatcm,quo pofsit infocdere confiftere. Vt aurem admoneat, qua fide coram ft bulare,lcl]î obferuarc debeat,ftatim initio prsemittit quis ipfe fit dicens,Ego Deus omni fufficiens. emm tails cife cognofcatur 8C credatur, fieri non poterir,utritc colatur amp;nbsp;obferuetur. VidcmuJiß'' quam exordium hoc caufsc quae agebatur coniieniens exiftat.Deinde fubtjeit.'

E/ potumfadm metm inter me cr fGOquot; multiplicabo te ueherneuter nimis JPoüqnàm quis ipfc fi'P’'®' nunciauit;dcinde,quid ab ipfo Abrahamo requirat,conlêquenrcr fubiungit,quantis ilium bencficijst“' mulare uciit.Etquoniam necefiarium fciebat,ut corda ram Abrahacquampofterorum eins in fide po niifsionum fuarum confirmarentur,affirmat fc focdus ponere inter fe SC ipfum, idlt;^ tertio reprtit, qu® pcnitiusinculcet. Malimautem legere in praefenri. Et pono, quam, Er ponam fccduS meanittcun’^ Nequeenim pollicetur hoc in futurum, ficutimultiplicationcmfeminis poflefsionem tens naan, fed in præfenti ftatuit. Nifi quis in prseterito legere malit,Et pofui: item,Etftatai tt meum tecum, propterea quodfuprà capiteif. in cake capitis didlum eftàMofc,In,iI!odifpP'* git Dominus feedus cum Abraham, dicens: Seminituo dabo terram hanc,ô^c. Vt qua: lue de ‘ re fcribuntur,magis ad confirmarionem foederis, quae adiedca obfignatione fafta eft qudm ad in • tioncm referenda uideantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. gt;

Et multiplicabo te uehernenter nimis. Duo illi fubinde promifir. Seminis uidelicet muItipIkBf ncmgt;amp; terra; Chanaan poflefsionem. Hpe eadem iibi de foederis confirmatione agit, rurfus id^ aliquanto fufius SC exprefsius quam antea.Ad priorem promifsionem ptrfin£t,qucd *'*'•‘'’^.''^1^^

Cccidit Abfäfti pfotius infucicin. ] In figniim rcuerentia: erga Maicftarcm Deij obftiipcfaftiis cecidic in terrain,cum audiflet hacc ucrba;Ego Deus omnipotens, ambula coram me, Si efto integer,amp; pono ferdus meum teciim,amp;:c. Cogitabat fe puluerem efle Si rerramjdeolp erga Maieftatem Dei amp;nbsp;tarn fin gularem illius erga fe beneiiolentiam ad terram ufq; tacitiis Si obftupefaft us procidit.

Et lo^uutM eil cum eo Deui,diceni: Ego. Eccefaedui meum tecum^cr eri^ tn putrem multitudinis gentium. Et non uocabitur ultri nomen tuuin Abrain.Sed erit nomen tuum,O'c. ] Non efle Deum Abrahæ in terra ia-centilocutum, fed rurfus in pedes erefl:o,infrà uidere licet,ubi iterum in terram procidifle legitur.CcC ptum autem fermonem proftratione Abraba: interruptum profequuturus prsccedentia breuiter repe-tit,dic«ns,Ego, Ecce fccdiis meum tecum.Qiiafi dicat: Qiiod me concernit,confl:ituo tecum fccdus,fa.-ciamip ut fis pater multitiidinis gentium. Hæ erunt meae partes, quas diligenter acfideliter praeftabo. Infra fubijeiet de co, quod faciendum erat Abrahæ .Sunt qui fie intclligant; Ego, intclligc, fum DeuS omnipotens, iit adidrefpiciat, quod præmiferat, effe fe Deum Shadai. Qiiafi dicat; Ego inquamfum Deus ille omnipotens,atep ita de fœdcrc repetens dicat; Ecccjfœdus meum tecum. Emphafis eft in uo«' Cilla Ecce. Vult cnim hoc illi perfuafum efle, quod fccdus femel cum ipfo initum, firmum fit amp;nbsp;immo-tum.Sicfolent profen i quæ Si præcipua,amp; rara,ac femel décréta finit Si conftituta. Et quoniam mul-tiplicationis mentionem fcccrat,etiam de ilia repetit dicens,Et cris in pattern multitudiiiis gentium.

Prolcquitur autem promifsionem hancfufius. Primùm quod dixerat,Multiplicabo te ualde iialde, per id explicat quod hic dicit,Et eris in pattern multitudinis gentium. Non fimplicitet dicit, Et cris iri gentem magnam,ficuti fuprà cap.w.dixit,Faciam te in ger.tem magnam; fed, Et eris in pattern mul-' titiidinis gentium.Et unicuitp genti fua multitudo,amp; qui pater gentis cft alicuius, utie^’ pater eft multi tudinis fiix gentis. Verùm hic multitudinis, non unius gentis, fed gentium pater conftituitur Abram. . Deinde ut de ueritate promifsionis huius ex ipfo etiam nomine admoneretur,adiicit de nominis ipfius mutatione, diccns ; Et non uocabitur ultra nomen tuum Abram, fed erit nomen tuum Abraham . Abram fignificat pattern excelfum, uel magnum. Aliquid habebat hoc noininis accomrao-^um caufe, uerdm non fatis refpondebat illius amplitudini. Neque enim fatis erat pattern uel »lagnum uel excelfum uocari eum qui conftitutus erat pater multitudinis gentium. Qiiare ut no.-aquot;™ plenius conucniret ipfi caufæ quæ agebatur , uoluit Deus , ut non uocaretur amplius A-hram, fed Abraham ..Sonat cnim Abraham excelfum multitudinis patt ern. Ab nanque patrem, ram B '«dfum,hamonmultitudinem fonat. Eliduntur autem euphoniæ gratia primum de ram literam, deinde dehamon,duæ poftrcmæ literæ uafgt;amp; nun,ut pro Abram hamon quod fonat patrem excellum aniilt it udinis, uel ut Ecclefiaftici 44. uocatur,patrcm magnum multitudinis,remaneat Abraham. Adii-«t autem amp;nbsp;rationem nominis huius, dicens, Qiiia patrem multarum gentium conftirui te. Quafi di- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Wt: Huius te quotidie mutationc nominis tui admoneri uolo,ut quoties appellaberis Abraham, feias •cconllitutum effe patrem multitudinis gentium.

Tertio, quoniam cogitate poterat Abram, impofsibile effe ut homo centenarius excrefeat in cam oiultitudinenijUt pater fiat multitudinis gentium, adqcit Dominus, dicenS’.Et faciam te crefeere ualde “ilde.Quafidicat: Non cft ut naturæ uires confidercs, amp;nbsp;fccundum illas de promifsione hac mea iudi-«s.Ego qui promitto efficiam ut uehementifsimé excrefeas. Addam femini tuo fingularem incremen-hexubcrantiam,ut in gentes euadat numerofifsimas.Et huius rei argumentum Exod i.uidere licet, u-hi luemoratur quod quanto magis opprimcbantur,tanto magis crcucrint. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Quarto. Vt amp;nbsp;amplitudinem Si magnificentiam pofteritatis illius exprimât, fubqcit: Et reges ex te

'gtcdieutur.Ea de rc uidere licet in hiftorqs regum à Dauide ufquc ad captiuitatem Babylonicam.Nâ omnestam ludahquàm Iftaelis reges ut idumæos exEfau, Si Ifmaelitas tac€am,utiquc ex Abraha-ino fuetunt.

Et ftatuo pddum mcKtn inter ntc er te,er fetwen tH«m pojl te erc.] Secundo de paiHo Si fœdcrc cœpera», iam repetit lettio ad latiorem illius explicationem fubqciendam. Primùm,ne putaret ad fc tantum per luiereliocfœdus^jqdit^Et ferne tuum poft te.Deinde ne ad fiüos tantum referret,fubqcit,In gencratio nibus eorumfœdere perpetuo, ut explicet fœdevis continuationcm per omucs feminis illius generatio t'es perpetud duraturam. Tertio addit ctlam caput fœderis,dicens, Vt fim Deus tuns. Si feminis tui Mte. Hoccft,fœdere fempiterno obftringo me tibiac pofteris tuis,quôdfuturus fim tibi acülis De-tts,protector uidellcct aeferuator.

Et dubo tibi (te femini two poft te terrant peregrindtionis tu«,erc.} Hæc eft altera promifsio, depoftefsio tte uidelicet terræ Chanaan.De hac fuprà in calce ca.rs.mcminit.Hic addit,poflefsioncm illam fore fiinpitctnam,quod Si fuprà cap.n.promüerat, dicens; Omigt;em terram quam confpkis tibi dabo, SC fcmuii tuo ufqj in fempiternum.

^co nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN a E N E S I M

Refpondcorïiuonfertb cft; non efle adorandoï angelos,led Deum uniim ac fblum. Qnare, auf A' bram non aç}orandi gratia procidit in faciem, fiangeluj illi loqunrus cft, qucmadmodiim ncçullafît adorationis mcnrio,aut fi adorandi gratia lioc fccir,non cft illi angelnSjfcd Dominus ipfe loquutuS.

Scd obieccrit aliquis,adorafle Abrahamum angelos infra cap.fequcnti. Nam ibilegitur, quôdcuni nidiifet apparentes fibi tres uiros,cncnrrerit in occurfum corum,5lt; adoraucrir in terra : fiiifle autemto’ angeloSjCX ipfo contextu fequenti liquct,amp; ex Epiftola ad Ebr.cap.ij. Rcfpondeo; Etant quidcman-angeli, quiilli apparebant, ueriim ignorabat eos eflc angelos cum primùra apparerent, fediudicabat eos efle peregrinos.quemadmodum amp;nbsp;Lotlio accidit. Illis ig tur pro more fuo hune exhibiiit liono-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rem,ut occurreret. Si incuruatus fakitaret. Sic enim folebant homines honefti Si appellari Domini,

incuruatione corporis honorifice' accipi. Quare ex hoc loco conuinci non potefl, adorandoS efte angelos.

gentiü Et eris pitter multitudintsgentiuin.JNafciriir hic quacftio,quarum gentium parer fit Abraham, cumfc' pater fuerit A~ men illius cuius promifsionem accepit,fit Ifrael tantum,ad qticm Paulus Rom.p.patres, utiç Abrahi brahain. nium,ifaacum Si lacobnm cum fequentibus,pcrtincre dicit.

Rcfporidco:Diiiidcndi flint pofteri Abrahacjq qui carnisfunt ab illis quifunt eledlionis erpromif' fionis.Si ad fi'lios carnis refpicias, nô unius tantum,fed plurium cft gentium pater.Suntcnimtxillob' maclitæàn duodecim familias diuifi. Deinde funt ex eo Ifraelitæ, Si ipfi in duodecim tribus mulfiph^ ri. Tcrtiôjfunt ex eo genres ex Kerhura prO|gnatar, de quibus infra cap. 25-. Ha? genres quxprodiffunt cxlumbis Abrah-æ fingularifuntbencdidlione Deimultiplicaræ, utreélcfiteididlumà Domino.E^ eris inpatrcm multitudinis gentium Præterea,fl de filijs non carnis,fed eledxionis acfpirituscogitant-ris.ctiam bacratione parer eft multitudinis gentium,carum uidelicet qua: in Chhftumcrcduht,dcq“*-bus Apoftolus Gal.j.dicit.Si nos Chrifti,ergo fernen Abrahaecftis.Excitauir Deujfilios Abrahar,nid ritudincm eledtorum credentitim, de omnibus totius orbis gentibus, quafi de lapidibiis, fccundum diftiim Ioannis Baptiftæ.

QJitmoâo adif- Quod autem Paulus patres dicit efiè Ifraclis, non fie dicir, ut neget Abrahamum pattern efiëgen^ raelem pertiiie- tium fideliam,fcdloquiturde carnalipropagationc Ifraelis,fecundum quam natus eftexparribuSilliî» (int pâtre; ex q ex quibus cft Chriftus fecundûcarncm.Qiiare cum dixifiet,Qiiorum funt parrcsradiccir,Exlt;Juibuseft but e{i ChriôiK. Chriftus fecuadum carnem.

Er reges ex te egredientur\ ] Qiitcri poterit hoc loco quare inter extern ctiam hoc promilïunifit A-brahæ,quod reges egrefluri effent ex ipfo, cum i.Sam. s.lcgarur, admodum difplicuiflê Deo,quodll-raelitæ, utiqj pofteri Abralix, regem fibi fub Samuele dari petebant. Qiiac hic promittuntur, promit-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuntur ex gratia,Si Deo placenr,amp; utilia funt,ranquam dona Dei,ac gratiae illius teftimonia.Q'toquot;'®

do igitiir hxc parricula illis coniungitur, cum Ifraeli nocuerit quôd regem petebant. Si Dco uehtmen tcrdilplicueritî

RefpondeoiPrxclarum donum Dei erat, uf^adeó multiplicari lemen Abra hx, ut in genttin acre* gnum cuaderet. Id Deo placuit,(Sf Ifraeli per fenoxium non fuit,fed, quemadmodumcæterabencfiiH Deijurile criam,modó reólé fuiffer ufurpatum Si colIocatum.Qudd autem Ifrael fuapte lpontc,immo ■remcritate politiam ludicumà Deoinftitutam faftidiebat, amp;adgloriam ac maieftatcmrcgiainmore gentium afpirabat, id demum Deo placere non poterat : nec aliud populo temerarioallatunime-rar,quàm debitum humanxtemeritatis frudlum,quern Si Samuel,iubcnte Deo,pra?dixit. NonpoKÜ cederc féliciter,quando humano confilio terreni fplendoris faftigia apperuntur; ueriim quando diuin* gratixdifpofitione populus aliqiiis ad regni maieftatem Si gloriam euehitur,nifi maliria fua beneficiu Dei peruertat, poteft àcri, ur inde multum auferat cmolumenti. Dominus dat reges in furore fuo,fi-cuti Saulem Si confimiles alios dedit : dat eriamex gratia, quemadmodum dedit Daiiidim,Ett' .chiain,Iofiam Sic,

Eb erdf Abram P9,annorum’cr apparuit Domimu Abrahlt;e,cr dixit ad eum:Ego Jieut ommfufficietts. Otio cofilio Tie bula coram me,amp;efto integer.Et potto feedm meim inter me 0‘te,e;r multiplicabo te ualde ualde. ] Prindpi^ tn cum homitic jzonfiderandum eft,qudd præmittitur de actate Abrahx,fuifle eum annos 99.natum,cum ilia cumeoalt;-cètenariofœdui gerentur. Minim mderi poteft, quid uolucrit fibi Dominus, quod cum hominccentenariofadusfit' tnire uoluerit. mat, illicp pollicetur, qudd pater fit multitudinis gentium futiirus ; cum ifta uideantiir agendapotuiS fuifie cum Abraliamo iuuene Si in xtate florida conftituto|^iftm cum centenario fene, propediemex hoc feculo migraruro.Si futuruserat multitudinis gentium pater, poterat fecundum natura:curfumm de à tricefimo anno ad centefimum ufcp lie multiplicari,ut centenariiis fadf us numerofamuidcretfiliO' rum,nepotum,acproncporumfobolein.Veriim noluitilli Dominus multiplicationemfeminiseoprj ftare modo qui naturæ curfui conformis cflet, fed qui manifeftum haberet fiiigularis gratixargumentum,quo totura quod agîbatur hoc magis fingulare quoddam confiiium Dci fpirarct, quo magb slie quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—- nbsp;nbsp;-......... ■' “...... nbsp;nuro

E X P L A N A T T o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jot

num {(Te à curfu natiirm uidcrcnir. Qiiamuis popukis ille eltftiis eonfiicro «rat carnalis propagationis curfumultiplicandiis.uokiittamcn Deus eiufmodi eflcilkiis primordia, ex quibus.confpiciium fiertt, eflieum populum cleftionis amp;nbsp;gratiac magis qiiàtn carnis. Nam,utamp; Aiigiiftinus annotât, iibi ciii- Li'fc.iS.JeÇM» dens opus Dei eft ukiata ôf cefiante natura, ibi cuidentius intelligitur gratia. Confimiii modo, noui p f j cap, iS, quotp Teftaincnti Ecclefiac Ckrifti primordia iiiftiruir, diuina prouidentia . Nokiit uti adminkulp liumansc fapientiæ lt;3^ potenti«,fcd per homines idiotas,obfcuros, 8i nullius exiftimationis ficinckoa-uitEcclefiam, utconl'pkuum efl'tr, nihil gcri humanitus, fed omnia diuina uirtute ptrfici Potcrat uti nunifterio fapieiitum ac principum hiiius mundi; ueriim fpreris illis uocauit ea quae erant in hoc mun do ftulra amp;nbsp;infirma,per ilia gloriam potentiæ fuæ declarauit; manifeftûlp fccit, efle populü regni ac foederis Chrifti non populum huius mundi amp;nbsp;carnis,fed gratiac fiia:,elclt;fnonis,promifsionis amp;nbsp;uirtu-hJ.Adinonet hacdere Apoftokis i.Cor.i.cum dicit;Videteuocationcm ueftram fratrcs,quomodo no multos l;(pientes,amp;c.Qiiemadmodum igirur primordia uer.Teftamcnti ac faderis fic inAbrahamo 8!. Sârahinftituit,ut nihil natura; uiribus,ita hie noui Teftamenti principia difpofuir,ur plenc’nihil facul-tatibus Inimanæ ciim fapientiac turn potentiæ dari pofsit, atqj ita oftendit utrobiqj populum fuum eC-fe populum gratiæ amp;nbsp;uirtutis fuæ, quamuis poftca in multipkcatione illius iliic narurx uiribus,hic fa-pitutiæiÿ potentiæ mundi aliquis fadbus fit locus.

Deinde cogitandum de eo eft^quod dicit;Ego Deus omnipofens, uel, omnifufficicns. Duo obfer- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JDf«f 0^

•Ja. Vnum, quod Dominus unicus ille creator amp;nbsp;Deus omnium, DcuS eft oinniporens S( omnifuffi- nifufficicns. dens.Hoc eft,quod non folum ipfe per iefibi kifficit in omnibus, nee ullius eft indigus, nonfolum po-ttft perfe omiiia’fed 8i cundlis eft quæ in ccclo funt df m terra fufficiens Deus, omnia illis abundd li berfprjcft:insamp;fufficiens,quæ adconferuationein illorum neceflarid x«quiruntur;ô^ciindta criam pro fuauoiuntatefacit, ne quis, dum Deum audit tffe omnipotentem, de ociofa quadani omnipoten-ta,qu!cin Deo fit,cogitet. Scire Sf poffe Dei,rion funt ociofa noticia Si potentia, qualiS in homine re-peritur,feduirtus effieax amp;nbsp;operans,pro libera ipfius uoiuntate. Alterum eft, quod non folum om Quod prédicat mpotens dl omnifiifflciens eft Deus, fed hoc de fe prædicat etiam.Ego, inquir. Deus omnipotens. V ult fc T)eu^ ejje onhr igitur,uttalegt;n fe elfe cognofcamus. Ipfa quidem illius opera manikftifsime’ prædicant, quód fit Deus nifufficiententr omuipotens.'ueriim quoniam uox operum illius furdis fere'tranfitur auribus, adiecit uerbum oraculi fuiadpatrem multitudinis credentium fadli, quo duobus ueluti teftibus omnipotentiam fuam cordi-bus credentium perfiiadeat.

Tertio.Ambula,inquit, coram me, efto integer. Obferuandum hieeft, qiiorfum deftinetur ft- Quorfunt deffi^ des ac feientia omnipotentiæ Dei.Non ad hoc,ut feruiar curiofirati morta!ium,ftd ut feruiat ueræ pie- netur fdètidont tati. Eftautem uera pietas corde fyncero amp;nbsp;integro ambulare corain Deo. Ambulare corara Deo, eft nipotentiie Vfh uiiiereinconfeientia Dei tanquam fub oculis illius, peripde atque ftruus in oculis domini fui uiuit, il-lilp left in omnibus approbate Si à gratia illius pendele ftudet. ut imp'eatur illud; Sicut oculi fcriKgt; rum in manibus dominorum kiorum, ita oculinoftri ad Dominum Deum noftrum. Cor integrum eftjCorfimplex, alieniim ab omni duplicitate Si uerfutia, candidum, non maculofum amp;nbsp;uarium , cor redum,niilla obJiquitate diftorrum.Requiritur ergo.ut fimus coram Domino homines finceri,candi-di, integri, fiinplices amp;nbsp;redii, alieni ab omni uerfutia, nequitia, fraudulentia, duplicitate amp;nbsp;hypocrifi. Deinde, ut ornnem noftram mram dirigamus ad uoluntatem Dei, Hiiiamusf|{ fub illius confeientia in omnibus. Tertio, ut id faciamus ex bona fiducia Si fide, qua perfuafi fimus elfe eum Deum omnipo-tcntim omnifiifficientem. Hæc inquam eft uera pietas,qua fola Deo probamur. Non dicit,Sacrifica mihi: fed, Ambiila cotam me, amp;nbsp;efto integer. Hic eft uerus cultus Dei, uita fidci Si integritatis, oculis Dei in omnibus perconfcientiam fubiedta.

Qiiarto.Etponofocdus meum,inquir,intermeiS^tc.Deratione, qua Deus prpfniftatn fnambene- Tadui Dei uolentiam fœdere confirinare uokiir,didfum eft alibi In præfenti obferuandum cft,quód poftquàm di gt;uum ejjenon po xit, Ambula coram mc,amp; efto intcgeritum primiim fubiecit. Et pono fccdus meum inter me Si fc, Ad» tefltu/i cum fidf moncmur Jocdiis Dei firmuin eife non pofte nifi cum fidelibus, integro corde corapi illo atnbulanpt- hbus.

bus Nititiir quidem foederis diuini gratia amp;nbsp;ueritas non noftra iuftitia, fed bonitatc ac ueritatc Pei. un de 8ihie non fimpliciter dicit,Ponamus fccdus inter nosifed, Pono fccdus uel padlum meum inter me Site. Veriim quantumuis mira fit gratia Dei, quód fccdus init cum hominibu$,ycdlifsim«'ra-men requiritur,iit ilk nos accommodemus.fcientes fieri non poft'e, ncc fperari dcbcre, ut padlum Dei locum habcatcum infidelibus,impijs,prauis Si peruerfis.

Quinto,de eo quod dicit. Er multiplicabo te ualde uaidc,quæ notanda fint,uide fupra cap.tj, ibi,Fgt; ciam^ lemen tuum ficut pulucrem terræ.

CfdditAbrampronusinfaciein.] Suntiiarij gentium Orichtalium, Occidentalium, Meridionalnim, Mione epff il. Aquilonarium mores. Habent hoc Orientales, ut quocunque padloponfternati procidant in faci- .ÄfrnafioiiW, tm. Aiij uel obmutefcuiit confternati, uel fubfidunt utcunque, uel ftant ueluti Marpefia cautes. Quod pij aliquot in faciem procidilfe lcguntur,omnino cor.fternationiS ac perculfionis eft. Eft autem duplex confternatio Si perculfio. Corporis una, animi altera. Vtraque humiliationem ac fubiedlionem haket,nd à lack,u«l à confiderarione,uel à manu potentis Si «xccUentis. Qiiod præfentem Abrahæ con-

JOZ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 N Q E N E s I M

fiernationematrin€t,ncc facie,opinor, nee manu cft apparentis ipfi Domini faéla.Fafta iginit cft confidcrationc eoriim qux aiidiebat amp;nbsp;corporis proöratio , ex confternatione mentis caii-fam accepit. Qiiamuis igitur noftrsc gentis confuctudo non fit, ut animo conftnnati profterna-mur corpore, admonemur tarnen,quo loco nobis effe debeat, fi ex diuino oraculo excellcntiam bonitatis Dei audierimus,quanon folum foedus nobifcum inire,fed amp;nbsp;filium fuum unigenitum in carnem noftram dcmifl’um,pro peccatis noftris crucifigi, ac nos per ilium in filios amp;nbsp;Iijcrerfesado-ptari uoluit. gt;

Impudentifsima aeputidifsima hypocrifiscft, qua lacrifi'culi in Mifta Papiftica, amp;nbsp;monacliianr« crucifixi imaginem moresOricntalium,gefticulando,fefelt;5p profternendo fine ulla mentis confternatio ne turpifsimi quæftus gratia referre fe fimulant.

repettm- _ Ef Jix/f ai eum Deus ; Ego ; Ecce faius meum inter me cf‘te,ci’ eris in patrem multituiimi Gentium.] tnr ea aute ere Confideranda cft ifta repetitio. Eorum quæDeus dicereca:perar,aliud credendum trat, aliudfacieii-ienda erantA- dum Abraliæ.Ad credenda pertinebat, quod dixerat; Ego Deus omnipotens. Item; Pono fadus me-

urn inter me amp;:re . Et : Multiplicabo te.ualdeualde. Ad facienda uerd, quod immifciierat: Ambula coram me. Sieftointeger. Credenda,concernuntbonitarem,gratiam Si ucritatem Dei. Fadenda, iuftitiam Si integritatem noftram.lam cum ex ijs quæ dicere ceeperat, repetere iiellet, nontft prjcter rationem fadbum,qudd non ca quæ Abrahæ facienda propofucrat, fed quæ bonitatem, gratiam, amp;nbsp;ucritatem promifsionum ipfiusconcernebant repetijt, idtp manifefta cumempliafi di-cens : Ego. Ecce foedus meum inter me Si re. Admonemur, inanem elfe omnem inculcationcm eorum qua: facienda nobis funt,amp; noftram concernunt iuftitiam amp;nbsp;integritatem, nifica quæcrcdcn-da funr, animis noftris fint indubitató perfuafa. Debent quidem amp;nbsp;facienda proponi, idépferid;uf riim quoniam uis omnisuerae pictatisà fide bonitatis, gratiæ, ueritatis, potentiæ acpromiiforum Dcipcndet,confequifiu-fi quß ulluscftfcdul« admonitionisfru(fbus,potiorem illiiis partemimpen-dendam efle credendis.Quare ubidodbrina fidei languct,quantumuis ferid clamctiiraduerfus craflaui tia,lt;Sd uit» noftræ corredio requiratur, reipfa ramen uidemus nihil agi aliud,quiim ü quis Jatcremim penfifsime' lauer. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g

iNfC uocabittff nomen tuum Abram Jed appellaberii Abraham : ^uia putrem ntultitniinisstn' tium conüitui te, faciamque te crefcere ueh ementißime, etr ponam te in gentes, cr reges ex te egreiientur,} Primiim illudobferua, quód nonfolum’^penesfe Deus conftituit qua'muellet Abralix bcneficcrt, illumueliementer multiplicare,in pattern multitudinis gentiumconftituere,amp; regesexwprodii-cere; fed harura rcrum ufqueadeó eum præfciumac certum reddere uoluit,iifamp;^ totiesillis ora-culisfuis polliccrcriir,ód ferdereinito confirmarct,ac mutatione nominis quoqiie inculcarct.Pott-ratliæc omniapræftare ucl ipfi, uel pofteris ciuscitra huiufmodi promißioncs acprarcedcnteS tcfti-ficationes;ucnjmólt; promifsistotie$rcpttitis,ód fccdcre, dd nominis mutatione,uoiiiit animum Abrahæcertum reddere, amp;fimulpofterisillius teftatumfacere,non eflêifta, ubi eiieniflcnt,naturï curfui, fed fingulari gratiæ Dei, qua Abraliamum progenitorem ipforum complexuseli, adferiben--da,utfcirent feefië populum Dei,cui ifta eflentolim diuinitus deftinara, admonerenturij eorum nelcxiplb nomme patriarcliæ fui Abraba;,Sd Iiaberentadquem uelutioriginis fua: fontcm,diui-narumép benedidbionum proxenum refpicerent , Abraham qusc bic promittuntiir ociilis carnis fux uidere non potuit, uiderunr autem poftea ipfius pofteri. Ipfe oculis fidei ad futuram feminis fui bcncdidtionem profpexit. Hue illi feruiebant promifia Dei, feederis obfignatio. Si nominis mutatiO' Pofteriiilius ocuüs carnis amp;nbsp;multiplicationem gentis fuæ,amp; cxillaprouentum regum uifurieraut. y r igitur in huiufmodi benedidbione non carnis tantum ienfu uerfarentur, fed amp;nbsp;fide ad ueritatemgra tjæ Dei refpicerent, magno fapientije fiix confilio Deus omnia ifta cumipfo Abraharaoagcrcamp;'tot feenlis præmittere uoluit.

num elfe Dei, fi qui ex uno pâtre defeendunt, in gentem excrelcant, Si fie multiplicati interfe coliæ-reantjur regnum conftituant Donum hoc politicum cft,amp; præclarum,quod fine ipiritu iinitatis Si a-hæfioniscontingere non pofcft Qiianrumuis enim multi exunoSf eodem patente nafcaiitur,nifîinter fe cohærcant, unitifp coniuinfli uiuanr, in gentem regnum cxcrcfcere non poterunt.Quddfîfîlij, I nepotes aeptonepotes Iacob a' fe inuicem difeefsilfent. Si in exteras genres difperfi fuiflent,ingentem ac regnum multiplicari neqinuifiênr.Donum hoc politicum ademptum cft liracli, poftquam dixcrunt: JMe ucniaut Romani,Si rollant noftrum locum Sigenrcm.Eteniin diiperfi in nariones,tiecgentis coik iundbionem,

Ë X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yt3 ?

iiinftionem, nee regniim habent amplins. Qiia in rc maniftflc monftratur, non elle Inimanïs uin-biisdandum,fiqui miiltiplieati fint ingentemamp;regnum, fed agnofcendum eflcdonum Dei, amp;nbsp;bene collocandum.

Tertio,qiiod myfterium pncfëntis lociconccrnir,obfiniandLim cft,quódnon fimplicitu di- Ny^ieriufft Icn dtrQiiiapatreramultitudinis gentis ;fed, Qiua putrem multitudinis gentium conftitui te. Nee dicit, Ponamteingentem : fed,Ponam te in genres. Agnoucrunt aliqui ludæorum, eonftitutum efie Abra-hamum hoe oraeulo Dei in patrem totius mundi, id eft, omnium gentium quæ in mundo funt. Nam inaquot;''i''a3IlS’0'a,ideft,in libro primitiarü fie legitnrTn principio fuit pater Aram, idcoép uoeariis fuit AbrS.Deinde ueró pater totius mundi,amp; nomë eins ideireo diftü eft Abraliü.Hace ibi. Alyfteriu hoe im pletiir in Chrifto femine Abralix, in quo Abraham fecundum nomen fuum pater eft multitudinis gen tiiimfaftus. Fuit hoe abfêonditum a feeulo, fieut Apoftolus Eph.j.annotariandem ueró apoftolis Chriftircuelatum,cum impletionis illius tempus adueniflet. Vide antem quam non inconnementer faftum fit, ut nomen Abraliac ufqj ad annum artatis eins eentefimiini, eftcr non Abraham, fed Abram, donee tempus ucnirct, quo ftcriliras Sara? in partum bcnedidli ac promifsi feminis mutaretiir. In uo-« Abram,non eft ulla fignifi'eatio liuius rei,quód futurus efief pater multitudinis gentium. Voluit my fleriumlioe Deus oceultuiri efic, donee tempus bencdiefli feminis aducniffetmbi iliiid aduenit, amp;nbsp;uer-bisamp;mutationc nominis aperuit quodanteafueratoceultum . Hadbeniisqiiotics de poftcris Abra-lgt;ïmentionemfecit,haudpluralitcr,fedfingularitcrdixit;Seminituodabotcrram hane.Item, Faciam -teingentem magnam. Nuncueróreuelatiusin plurali; Eteris, inquir,in patrem multitudinis gentium. Et conftitui te in patrem multitudinis gentium. Et, Ponam teingentes . Haeucliiti imagine res futur» adumbrabantur. Sub nomine Abram Si ftcriliras fuit amp;nbsp;myfterij Chrifti oeculratio. Vbi autem diiHuseft Abraham, turn coepit promifia multiplkatio amp;nbsp;benediftio forriri principium fuum Sd origi iiem:amp; quodantea fuerat oceultum,reueIari.Confimili modo futurum erat,ut aliquandiu carnalis Israel fterilis eifer, amp;nbsp;fub ignorantia myfterq huius (non loquorde prophetis Dei} uniercr, adcoép ma-Sis ad Abram, id eft patrem exeelfum,qu.im ad Abraham, patrem multitudinis gentium refpieerenr. Quidenim aliud erat, cum etiam fub reuelatione Chrifti uocationi gentium tarn pertinaeiter refifte-tenr,quàmnôad Abram,fed ad Abrahâpatrçfuumoculis adhucexcaecaris refpiccre^id quodetiamnîi faduntjUtredc'dixcrit Paulus, Csceitas çeciditfupcr Ifrael,donecp!cnitudo gentium intraueiit.Cogj

J tarent faltem de nomine cómunis noftri patriarchx Abraham, Si agnofeerent, quod illidiuino eft ora-tulopromiifum in fola ipforü genre impleri non poife, fed omnino implendum elfe in omnibus gtnti , buSjfidem promifsionis huius in Chrifto femine Abrah« amplexantibus.

Ef nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prfflimi neu inter me cr te, cr inter fernen tuim poil te in generationibm eortm faeäcre fempit'er-

gt;‘0,lt;üfmDeilituu(, crfeminii tuipofl te.] lam tertió inculcat,quód padum fuum ftatuat inter fe amp;nbsp;braliamü.Eft Ilic locus in fcripturis cclebris,in quo ifta in prxfenti ccfideranda ueniunt.Phmum,quid ftatuat Deus;dcinde,cum quibus;tcrtió,quamdiu:quartó,ad quid.

Qiiidftatuat, paucis exprimit,dicens : Er ftatuo padum meiim. Qiiid padum fit,notum eft.Non Q«iJ, tllfimplex promifsio, fed promifsioni adieda iurifiurandi obligatio. Non dicit,Statuas padü tuum: '*tlgt;Pacifceris mihfobligabis te mihi,Sfc.fcd,Staruo padum meü,Hoccft,ego pacifccr,amp; fidem pro-’quot;ifibrum meorum iureiurando obftringo. Qiiis aufit hoe d Deo petere, in quo nulla eft uel fufpicio titndacij? A uiro graui amp;nbsp;honefto a?grc exigitur iufiurandinn, proprcrea quód de ucritate ucrbcrum eiusfineiniuriadubitari non pofte uidctur. Et Deus, ipfa ueritas, qui mcntiri non poteft, nonfolum promittit, fed ÔC iureiurando pacifcitur ; nee facit hoc aliqua iiecefsitate adadus, fed libera bonitatis fuse uoluntate motuS.

Cum quibus padum fuum ftatuat, in eo declarat quod dicit ; Inter me Si te, Si inter fernen tuum Cum i^uibus. poft te.Qiiis fatis pro dignitatc confiderauerit,quanta fit ifta philanthropia Dei,qua cum homine, terra ^paluerc,pcccatis eriam obnoxio, cui nihil prorfiisdcbet,amp;.à quo nihilpoteft expedarccom-modi,padum inire,illicj} lefe padi uinculo obftridum reddtre dignatur s’ Nufquam legimuspadum inifie Drum cum angehs, ctcleftibus fpiritibus, diuintc natui æ iiicinioribus, ad omnem ipfius uo-luntatem obfequentioribus : cum hominibus ueró inijftè,amp; hic amp;nbsp;multis alijs loeis legimus.Qiiis non lluptat,lt;Sifcum propheta cxcIainet,diccns-Domine,quid eft homo,quód memores eiust’aut filiii be- Tfdl.ii minis,quód uifitas eiunf Si Inlius Ca;far,aut Alexander Magnus,homini mendico ac omnibus modis mifero dicat : Ecce ftatuo padtum meum inter me te, Si fernen tuum poft te, óCc. an non uidci etur adcœlosuit^hiüufmodi extollenda dementia flam quid eft uel lulius ucl Alexander diuintc Maie-fiaticomparatusf

Hue Si illud pertinet,^) no folum cü Abrahamo,fcd Si cü poftcris illius nondi'i naris paefum ftaruir. Inter me Si te,inquit,ôlt; lêmê tuü poft te.Sic gratia philanthropitc Dei,qua fidele Abrahamü prolêqui tur,ncc morteillius terminatur, fed ad illius etiäpofteros exrenditur. Oblërua hic dik’dionis ingeniü. Propter Abrahamü etia poft morte illius integra beneuolentiä feruat illiuà fcmini lu feeulo raid inue-çks,quipoft morte amici benefaciat iilniS pofteris/ed ferd qnicquid crat amiciti«,cü amici morte finit.

........ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L 4 Vnd«

504 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IS fi E N E s I H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Vndc Sc uulgd inter nos Cliriftianos dici cocpit : 'i!ifann dds kind gewirkt ,fo iü die genMerfekift Venimhuiedefedtui non eft diuina dileéèio obnoxia,qiiæ poft mortemquotp pioriimtigakincn iilorum durât. Hæ fiint iieræ diiiitix,quas poft fe pij pofteris fuis relinquunt.

\ÿiindiugt; Qiiandiu autem fœdus ac padliim Dei duret, in co fxprimitiir,quod dkit : In gcncrationibiiseo rum fadere fempiterno. Non folum fiiios amp;nbsp;nepotes pij Abrahæ fœderi Iniic iiicludit, fed cum iiniucr-fa illius pofteritate per omnes gencrationes perpetuum fadus ftatuit. H«c uidelicet eft perpétua diui-nac bonitatisôd gratiæ conftantia. Non eft ifta perperuitas diuini faderis fecundum eaqiii carnali Ifraelicontigeruntccnfenda, fed ad fernen eledlionisód promifsionis referenda, de quo amp;nbsp;prophet! Hieremias iftafcribit; Hxcdicit Dominus: Qiii dat Solern in lumen diei, ordinem Luna: amp;nbsp;ftellaruin in lumen nodfisrqui turbat mare,Sd fonant fludf uS cius, Dominus exercituum nomen illi.Sidcfeceniit leges iftæ coram me, dicit Dominus, tunc fernen Ifrael deficiet, ut non fit gens coram me cunftis diebus, ddc. Hierem. ji. Sic 8C Paulus in Epiftola ad Romanos conrendit, ea qua: faderis huiusgt!' tiatn concernunt, ad fernen elcdfionis eflë referenda, cuius rcfpedlu uerafuntqiue Roman.u diat; An repulit Deus populum fuumf Abfir. Non repulit Deus plebcm fuam quam praelciuit.Itera ; Sine panitentia funt dona Si. uocatio Dei. Et cap. 9. Non qui fi'lij carnis, hi funt filij Dei : fed qui filij funt promifsionis,a;ftimantur in femine. In iftis ucrum eft quod hie de fempiterno fadere Dei cum feniine Abraha; feruando promittitur.

Ad ^tdd. nbsp;nbsp;nbsp;-Ad quid inftitutum fit fadus Dei cum Abrahamo Si Icmine cius, declaratur hifee iierbis; Vtfiw

Deus tuns Si feminis tui poft tc.Oblêrua caput faderis Dei.Innumcra funt beneficia Dei, quibuJfO' pulum fuum aificit ac falicem rcddit.Hæc omnia tarn fpiritualia quam corporalia, tarn scttrnaqMi” temporaria, hoccapitccöprchendunrur, quddpacifeirurforefe Deum Abrahac ac leininis eiuiinfem piternum. Incôprehenfibileeft, quantum faliciratis cumulum complttffatur quod Creator omniuifi omnipotens «SC omnifufficiens, Deum fc noflrum fore pacifeitur, Beatus populus, inquit, prophtta, cuius Dominus Deus eius.Quis expreficrit,quid fir efie pattern alicuius,aut patronum,autregera,aiii amicum? Deum efl'e. Si pattern amp;nbsp;patronum Si regem, amp;nbsp;amicum amp;nbsp;fcruatorem in fecomprchenditi idtp non teraporarium, fed fempitetnum : non in quibufdam duntaxat, fed uniuerfaliter in omnibus: non imperfe(ffum,fed pcrfeiftum.

Gonfidcra ctiam capitis huius qualitatem. Promirtir faderis fui perpttuitatcm.Ad quid^ Vt(ini,ifl' quit. Deus tuus öd feminis tui poft te. Deum efleAbrahscac feminis eius non eft in Abrahamo acfeint ne eins, fed in ipfo Deo firuin, ficuti philofophus honorem non in honorato,fed in honorante fife di-cir.Ergo faderis huius perperuitas non eft noftris defeftibus obnoxiaded in bonitateacgratia Doft' ta. Bonitas hæc in Deo parata eft in fempiremum, quemadmodum Si Solis fpicndorad fineina'9 durât. Veriim fi quis ab hac eft fa'icitatc alienus, non eft hoc Deo, fed illius maliciscamp;l impietatiadfer* bendum. Sicutenim noftrum mendacium ueritatem Dei noneuacuat: ita noftra imputas feiicitateni lianc diuinac bonitatis non extinguir.

quot;Daboci; tibi ac femini tuo poß te terram peregrinationis tu£, omnem terram Chanaan ittpo/jeßiorten^ter-nam,cro^ Deuseormn.] De promifsioneifta uide quaefupra capite duodecimoófdecimotertiofintan* notata. Deinde Side co ditflumeft capite decimotertio, quod perpetuam terra: Chanaan pofftf* fionein promifit.

Dixicc^ I'terum Deus ad Abraham: Et tu ergo cuflodicspadum meum, amp;nbsp;feinen tuum poftte in gencrationibus hu's. Hoceft padum meum quodobïeruabitis inter me amp;nbsp;uos fernen tuum poftte.Cif cuncidetur ex uobis omne mafeuh’num, amp;nbsp;circuncideti's carncm præpu-tq ueftrijUt fit in fignum foederis inter me amp;uos. Infans odo dierum cip cuncidetur in uobis » Omne mafoulinum in gencrationibus uefiris tam uernaculusquamempticiuscircuncidetur,amp;quicunqfnonfueritdeitir pe ueftra. Eritep padum meum in came ueftra in foedus æternû. MafeU' lus cuius præputi} caro circuncifanon fuerit,delebitur animailladepo^ pulo fuo,quia padum meum irritum fecit.

Dixit iterum D«« ad Abraham : Et tu ergo, CTc.] Vocultc ift«, Iterum, Si, Ergo, in Hebrxo non funt. Adiecit cas interpresde fuo.Ncc Gnecus iUas pofuit,fedcotHtnodiuS Hertit,lt;tHGi(l eft. Tu uerd.

ttfemmtuten.] In Hebræo eft .• Tu fernen tuutn.Pronomcn Tu omiferunt’intfrpretesjara Gia:^ Wj,quain Latinus^quaft fit in Hebræo fupcrfluc pofitum.

Quodobferuabitii. ] Interpres deledlaius eft uariationc.Quod fuprd nertit, Cuftodies,amp;^ hie, Obftr-nabitiSjiii Hebræo idem utrobiqj uerbum eft,nempe Qiiam aurem la tin is no idem fit obfcniare quod cuftodire, non eft opus ut admoneam.Græcus uertit in fingulari nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft cuftodies,

Etfementuumpolite.] Græcus adiecitdefiio,«i’T-airy4gt;^e«s'Æi/Tw^,ideftin generatioifPsfiias.

'Vtfitin/ignuinfxderii.] Rurfiis eandem diifiioncm uaric rcddit.In Hebræo eft,n''“\3.cam itocem red ditlam pafl:utn,iam fetdus.cuius admoneo,ne ledlor diiierfas in Hebræo uoces efle putet. Græcus coh ftanter reddit «^elt;ei^««i«-,id eft reftamentum.

Et ^uictt^; nofucrit de üirpe ueilra.] In Heb.eft ad h iic modu, ^y^T13 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;^35 “,3 V3T3 qos niT’TS''

llt;^n,id eft,Et acquifirio argenti, id eft acquifitus argento de quocunep filio extraneo, qui non eft de fe-minetuo.Interpres illud nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omifir,ôi quod eft,De feniine tuo, uei tir,De ft:rpe ueftra. Græca

kftio corrupta eft. Deleatur uocula id eft uerd, amp;nbsp;legatur ad hunc moduni : km i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d-ni

Quod in Hebræo repetitiir ^f^’'3 nspT3i ”in’'3 T'V’' V'l’P’' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, Circuncidendo circuncidc tur

Mlt;tfcu!tilt;,cuiui pr£putij cdro,crc.] In Hebræo fie habetur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3W3 riK b'i’Q'' ^lt;’7 -uiite 331 ’73y3,id

di, Etpræputiatus mafculus,cuius præputi} caro circuncifa non fuerit. Sic uertit amp;nbsp;Græcus,nifi quod de fuo adifcitjTÿ o’^i/ló^id eft die odbauo.

dixi( Dein ad Abraham ] Poft præccdenrcs promifsiones de multiplicatione feminis, de poflef-^oue tenæ Canaan,amp; de focdere,cófcquentcr lam de foederis obfignatione ac figno facramcntali fubij-citiir. Vtautem hæc ejuo^ caufa ferióinculcenir,feparatimacdiftinftc',non obiter amp;incidentalf-*'r,ut loquuntur,traditur. Qiiare Mofes feparata narratione illam exponit,diecns; Et dixit ^fus ad Abraham.

Eilu-Patium metm cuilodies tu fernen tiiimt poü te, in generdtionibu! eonm ] Tonis hic contextus tribus inembrisabfoluitur.Habetenim principieJ præceptiim Abrahæaclêminieius datum.Deinde ha Irrtprïccptidcclarationem.Tertio, continet minas aduerfum præccpti huius tranfgreftbres adiecias.

Ad præceptiim pertinet in generc,quod dicit,Et tuiPadlum meum cuftodies tu amp;nbsp;fernen tuum pofl ftjSCc.Supra cum defeederis fui inftitutione IoqHeretur,dixit,Ego:fignificarc nolens, qu.d ipfefaftu-rus eirer,ucl iam turn faceret. Qiiafi diccret : Qiiôd meas partes concernit,ecce ferdus meum tecum fta-tuo,multiplicabo te iialde,amp; ponam te in patrem multitudinis gentiu,daboljj tibi ac femini tuo poft te terrain peregrinationis tuæ, amp;c. Iam cum uellet de ijs præcipere quæ alteri feederis parti Abrahæ ui-Uelicet ac femini eius facienda erant,rurfus abruptlt;?,Et tu,inqiiit.Hoc cft.'Qiidd te uerd concernit,erunt bætua: partes. Cuftodies padlfi meum tu amp;nbsp;fernen tuum poft te. Quare fie legendum eft,Et ru.-ac tumi fûbijcienduni comma, quemadmodum in præcedentibus Hebræi fuprà uoculam ’’SH diftiniff ionis no-tâm hancpofiierunr.

Dicit itacp,Ef rii,Pa(fî;um meum cuftodies tu Si fernen tuum poft te.Paiflum hic uocat, non eam fcc derispartem,quæfe,fcd quæipfum Abrahamiim conccrnebat,amp; ab illo euftodienda erat. Sunt enim di f’*iiftæduæfa;deris euftodiendi partes,fccundum diftindfionem confeederatorum. Et padlum ciiftodi dicitur,qiii uicesfuas,quibus obftridfus eft,fidelitercuftodit.Palt;flum fuum cuftodit Dcus,adimplcns PrümiiTa.PaftumcuftoditAbraham, faciens præcepta, quibus uigore pafti obligatur.

Addit, Et fernen tuum poft te in generationibus eorum. Quoniam non folum Abrahamiim, fed ôi einen illius pergenerationes eorum perpetud in fœdus aifumpferatjuoiuit etiam padlum fuum non d ° 0 Abraliaino,fed amp;nbsp;à femine illius perpetud euftodiri.

j Pertinent ifta ad declarationem præccpti. lgt;ixit,tt tu,pa^Qn^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cuftodies. Quoniâ obfciuum uidebatur, quomodo pofl’et Abraham cum

Icmuic fuo paftum Dei cuftodire, necefte erat, ut præcepti huius declaratio fubqceretur. Hanc fubijcit dicens.Hoceft pactQ meum qd euftodietis inter me SC uos,Si feinen tuum poft te,amp;c.lllud inter me gt;ios,autpo(îfiifn eft pro inter me amp;nbsp;rc,uel ad Abrahamiim amp;domefticos mafculos dus referendum eft, quos uerofimile eft fiiifle tanquam in concione domcftica præfentcs.

uobii oinnii mafculiu. Et circunadetii carnem pr^putij ue^lri, erit in fignian faderi's inter «os.]Quatiior dicit. Circuncidatiir uobis,inquit. Præcipit ergo circuncifionem.Dciiide,fi rores, quidebeant circuncidi, Omnis mafculus, inquit. Tertio, ut doceat, quid'nam in mafculo cucunci-didebeat,addit ; Et circuncidetis carnem prapiitq ueftri. Præputium autem eftpellis ilia qiiægïandem wlistegit, fie difta, qudd præputari foleat lt;à Iiidæis. Qiiartd, ut Icirent ad quid circuncidendtim cfi’et pfæputiiimîEt erit,inquit,'in fignum inter me amp;nbsp;nos.Hoc cft,circuncifio ilia, crit iiobis obfignatio,qua deciaretur,quod ad me pertmcatiS, ôi. qudd ego fim Deus tiefter,óC uos populus meus,di qua feederis 'udadmoneamini.

Et inftns odo diertmt circuncidatur uobis,omnis mafctilut in generationibiK uedrif,tam qui domi uedra natut ^gt;‘]MinquiemptUfeilargento4quocunq^filiolt;tlienoquinoneddefeminetuo.] Perrinëtiftaad ficundam ^(Utafionii huius particulam, qua omneinmafculum circuncidi debere fignificamt, Defiderabatur

40Ó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S r M

cnini,quid faciendS eflct cum infantibus, deinde cü domefticis amp;nbsp;alicnis à femine Abrahæ,quorum alij crant dorninati, alij pecunia coempti. Horum gratia, ne qua diibitatio remaneret, paucis ac dilucw prxcepitjdicens ; Infans circuncidatur uobis.Et quoniä excludebantur à circuncifione focmell^jaddif) Omnis mafculuSjUt admoneat præcipi de infantibus malculis,uel,fi melius iiidetur,referatur particnla lijcCjOmnis mafculus,ad feqiientia.Deinde, quoniam certialicuius temporis fpecificatio needfaria crat, ne qua oacafio humanæ temeritati relinqueretur, non fimpliciter dicit,Infans circuncidatur uix bis ; fed,Infans odlo dicrum circuncidatur uobis. Hæc de infantibus mafeulis. Deinde de feruis. O'”' nis mafculus, inquit, in generationibus ueftris, flue fit dominatus, fiue fit emptiis argentod quocunq), amp;c. Significat circuncidendos efie non folum filios infantes,led amp;nbsp;feruos quofeunep, etiam alicnos a ipforum femine. Et quoniam ea particula circuncifionis facramentum amp;nbsp;feruis alienis etiam a faH' guinc Hraelis,commonefaciebar,id quod ludaico fupercilio indignum uidcri poterat, uoluit eamrept tendo inculcate ac dicere:Circuncidendo circuncidatur domi ueftrx natus amp;nbsp;pecunia coemptuS.

Ertf^ pdélum meianin carnc ueOrdin paHum jeternum. ] Hoc eft .-Ent fignum padti mei,circun-cifiouidelicet,in carne ueftra,inconfirmationemamp;cuftodiam padli aterni. Padum acternumdt Ero Deus tuns 8(. feminis tui poft te.padlum Dei in carne Ifraelis circuncifio eft, æternipafti dia Si confiematio.

EtmdfculU'Spr^putiatui cuius caro vircuncifa twn, crc.] Habcnt ifta minas adiceftas contra uiolatord parti,Supra prlt;ccepit,dicens.' Et n^partfi meum cuftodics,tii fernen tuum port te. Quoniâitaqidr' cuncifionein uoluit effe parti huiuseuftodiam, omifsionem illius dicit efle parti irritationcm,amp;^':lt;’''' tra hanc pcenas ftatuit,dicens : Et malculus prxputiatus, cuius caro circuncifa non fuerit,cxadetura' nima ilia de populo fuo,quia partum meum irritum fecit.Digna pa:na,lt;S^ prorfiis culpæ bui«-conueniens. Qiiemadmodum enini figno parti huius acceiifentur in populum Deiquicircuncidun' tur : ita conueniens eft, ut qui fignum hoc circuncifionis contemnunt, de populo Dei tanquam p3^* uiolatores excidantur.

Qÿdre MH Cf Circuncidaturuobisomnisrndfculas.] Nafeiturhicquaeftio,cumcircuncifiofignumfitfixderis,t|u3r« famcüd fini cir non æqu^ de fœmellis atqj de mafeulis circuncidendis præcepcrit Deus.Mafculus incircuncifuSjHon lia betlocü in populo Dei. lam fi locus in populo Dei fine circuncifione nôeft, quomodofctmelliscMt quarum circuncifione nihil eft prscceptumfSi dixeris,pra:putiatx non funt fccmillxficuti mafculbq“’' re circuncifionis huius capaccs non funt,re(pondcripotcft, poterant alia corporis parte circuiicididi obfignari, Qiidd ß inconuenieiis erat, alia mafculos Si alia fcemellas corporis partecircuncidi, potc-

rant mafeuli alia parte corporis,qua m ubi prieputium eft,ea^ tali,circuncidi,qua circuncifionis capa' ces fuifiênt etiam focmellæ.

Refpondendum eft.Piimiim, placuit Deo hoc circuncifionis fignum quo circuncidereturorganum humain feininiS,ad innucndum illius impuritatem,amp; fignificandum myftthum regencrationis.Jhor» ganum hoc in mafculiS eft, nô focmellis, Si propagatio generis noftri ex mafeulino femine efteunde proies ex illo concepta Si nata,nô ad matrem,fcd ad pattern iure originis refertur.Qiiare nonerat hoc circuncifionis fignum fœmellis,led mafeulis tantum imponendum.

Deinde, qudd fœdus attinet Si communicationem populi Dei, non eft ex fneciali mandate faciendum generale. Speciale eft, qiiod mafculus incircuncifus fœderiS Si populi Dei commiinicationepri-uatur. Nam de inafculis circuncidendis Ipecialiter cftpracceptum, defœmellis nequaquam. Quart in fœmclla incircuncifa non eft uiolatio parti Dei, eft iierô in mafeulo. Si generaliter in iiniuerfum omnibus prarcepta fuirtet eircuneifio,confequcreturprarccptäfuiire Si fœmellis,idecép nopotuifle illas par ticipes elle fœdcris Sipopuli Deifine circuncifione, fœderis Deifigno. Specialismandatitranfgrefsio non reddit culpabiles,nifiquibus eft fpecialiter impofitiim. Determinatie ortauædieinoneftgcncra-lis,fed fpecialis. Nccjj eniin in uniuerfum omnibus, lêd infantibus tantum eft impofita.Qiiare nihil in il lam pcccabaturabadultis Abrahamo,lfmaele,ac feruisemptitqs,quddnon ortaiiadie,lêdatate aduita circuncidebantiir.Sic etiam hoc loco fentieiidü eft de fœmellis, quæ licet circuncifa: non fuir, ni-hilotamcn minus funtin fœdere Si populo Dei.Participem enim diuini fœderis reddit nôfignum,Ifd gratia eligeiitis Dei, qua dixir. Ego fum Deus tuns Si feminis tui poft te. Si pono fœdus meuminter te Si fernen tiiiim port te. Hæc funt generalia,amp; tam fœincllas qua'm mafculos de lemiiie Abrahamde-feendentes fœderis dó populi Dei participes reddunt.'circuncifio uerôpræputij nôeft generalis, lcd fpe cialis,utp'ote inafculis tantum Si non fœmellis impofira.

Ef inßits oclo dierum circundatur uobis.] Poteft hic quicri quid faciendum fuerit Iudæis,cum infantibus illis, qui utl ante ortiduum moriebantur, uel ortauo die fie ægrotabant, ut dolores circuncifionisci-tra penculum mortis ferre non portent. Lexiftapræcipit, diccns ; Infans orto dierum circuncidatur uobis. Et addit : Alafculus præputiatus, cuius caro circuncifa non fucrit,delebiti!r anima iila depopu-riebantur uel 0.- fiio,quia pad'tü meum irritum fecit. Qtidd ortauus dies circuncifioni deputatur,argumentopoKrat élauo dicpencu «-Hê,neqj iegem h.inc,neqj minas adiectas habere locum in eo infanrc,qui uiep ad odtauü diera uiiiendo lofe legrotabài. “°quot; pcrueniebat,idcoqj nec part um Dei per ilium potuirte irritü reddi. Qiiarc porerat fidchs parer im iufinodiinfautttnfuumfecura Si bona confeientia tanquam diiüniftfdtris cêfoitcingratiïDticon»-luendarc

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;407

A mtnciarelicfr in praputio fuo ex line iiira difeeflerir. Neep enim prarpiitium, fed uiolatio diiiihi ftrdcris à gratia Deiexcliidcbat.Fccdus autem Dei ante o£n:auumdiem,cii euncifioniexprcnc depntatum, ir~-iitum fieri nonpotcrat. Integro itacp manente fœdere, quodiftuin erat .’Ego fum Deus tuns, amp;nbsp;Deus fcminis tui poft te, nihil incotnraodabatpræputii pellieulajiatid contra Icgcin foederis retenta.

Ad alteram qiiacftionem, de infante odlaiio die ktaliter ægrotantc, iiel fic infirmo, ut dolores cir-cuncifionis citra mortis periciilum ferre non pofl'et, an is odfauo die circiincidtndiis fnerir fecundutn legis huiuspra;fcriptitm,Helfi non circuncidereturjcondcmnationi fiibijcienduSjiiaria refponderipoP funt.mca uerd fententia, arbitror praefcriptu oftaiii dici no «lalnilTc contra dminae bonitatis elemen tiruoluntatein, qua cam ipfam ob caiifam noluit infantem ante oftaiinm diem circuncidi, ut parce-fettenclloadliuccorpufculo, donee firmius fatffum cum minori pcriculo circuncidi poffet. Contra hanejnquam, clemcntiam 8C bonitatem Dei, non ualebat odbanidici praefcriprum, in puero oftauo die pcriculofe ægrotante. Non eft dtuinitm,quicquid à bonitate amp;nbsp;pliilanthropia Dei alicnum ex lite— taIcgis fine fpiritu legis colligitur. Crudclis Deus non eft,fed pliilanthropus. Non habet ergo locum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ?.

inlegeeius, quicquid non philanthropiam, fed crudelitatcm fpirat. Sieur ergo reft? dixit Chriftus, Noneflë hominem propter fabbatum,fed fabbatuin propter hominem; amp;nbsp;Machabati rcél? fenfernnr, etiam fabbatis refiftendum clTc hoftibus ; ira hie dicendnm eft. Non eft homo propter circiincifio- lofue j. rtem,fedcircuncifio propter hominemjUt reifle' fadlum fit ab ffraelitis, qndd infantes fiios cum in locis defertisoberrarent, per totos annos quadraginta non circunciderunt,de quibiis tarnen dici non peteft quodomifsione circiincifionis padlum Dei irritü reddidcrint. Quarc xgrotanti quoqj infanti parceiir diimfuitoftauo die, donee fanitatc accepta circuncifionis faétus effet patiens.

melon in carne ucflra in piiâimteternMn.] Nafciturhicquæftiodeabrogationecîrciincf- nbsp;nbsp;nbsp;circÜcißore

Alonis,Étcnim cum hic manifefte’ Iegatur,circuncifionem carnis datam effe in paélum a;terniim,quwri- ilèflt abro^ata^ tnr, an per introduétionem noui Teftamenti licite ponicrit abr ogari, quandoqiiidem feenndum legis liuiuslitcram minime'abrogari dcbuifl’e uidetur.

Ad liane qiiæftioncm paucis rcfpondemus ; Noui teftamenti tempore crafTiis erat eorum eiTor,quij fiait in Adis cap.ir. itiderc licet, fidehbus ex gcntibus circuncifioncm imponere mo!iebantur,quafi fine ilia feriiari non poflent. Netp enim gcntibus, fed ffraeli tanqiiam femini Abrahæ data fuit circun-' dfîo.Tujinquit Deus ad Abrahamum,cuftodics padlum tneuin Si (ëmen tùum poft te in generationi-fi buseorum. Et hoceftpadlum meum quod euftodietis inter me Si nos. Si fimeli tnr.m poft te, circun-cidatur iiobis omnis mafculus. Sic. Cum ergo non fit gcntibus deputata circuncifi'o,ftd ifraclttis,factlé fuit craifo huic errori rcfîftere,quo genres circuncidendas elfe clamabant.

Illud plufculum habet negoctj, quomodo conutneantur ludæi non dcbikifte circuncifioncm inter ipfosdiutius durarc quàm ad Chrifti ufq; aduentumjtemims uidelicet noui Teftamenti. Obijeiüt pra:-fentein locum de eo quod circuncifio data fit in padliimaiternum. Verum uox Olam,qua.'in He- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

brsco pofita eft, non conuincit hanc illorum fententiam. Haud enim fempiternum aut «.•ternum tempus, fed perpetuum Si ad deftinatum aliquem terminum ufcß durans fignifîcat, qua de rc amp;nbsp;fuprà an- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

notauimus. Deinde manifeftum eft,non effe circuncifioncm datam nifi uni ludaeorü genti, qiiemad-wodum paulofuprà admonuimus .Quarediutius durare nondebuit,quàm gens ilia fola Ecclefia Si populiis Dfieflet. Vbi uocatio gentium cccpit, quarfadïa cft fiib initium noui Teftamenti, Si tempus sduenit, qtio implerctiir illud Pfal.x. Poftula à tne,amp; dabo tibi genres hatreditatem tuam,i5C pofltfsio-•'caituamterininos tenæ, fimuftp impleri cœpit quod Efaiae 41- de Chrifto praedidlum cft; Dedi te in foedus populi. Si in lucem gentium, Si Hierem. p. Ecce dies uenient. Si firiam domui Ifracl Si do-Wui Judahfa:dusnouum,amp;c.tum uidelicet auftrendus erat paries ille, quo Ifracl Si reliqva: totius cr-bis nationes à fc inuicem diuidebantur. Circunafio data fuit in fignum feederis inter Deum Abraham acfernencius pofiti.Vitra non debuit extendi. Vbi nouum ferdus introdmflum cft, de qUo uatici-natus cft infcripturis fpirituffanifbus, quo non Itidaci tantum,fed amp;nbsp;omnes totius orbis nationes in po puJumamp;Ecddîam Dei colligcndi crant, unà cum ueteri fœdere fignum quoejj illius, ciicuncifio uidelicet carnisad finerafuumperuenit,datumq}eftnouo Teftamenro nouumac taiefignum,quod ■ICCgcntibuseflctfcandalo, neccredenteSexgcntibus Molaicac iegisobferuantia;fubijccret,quaderc df Paulus dicit Gai. f. Teftificor omni homini circuncidenti k, qutid debitor fit uniuerfa Icgi facicn-dï.Omnisiliadifpenfatio,politia, amp;nbsp;Ecclefia feminis Abrahæpropter Chriftumcftinftituta, qu ix genre Ifraelis nafcidebebar, amp;nbsp;futuriis erat finis Icgis, ac fernen illud benediéfum, in quo bcnc.Jici n-kr omnesgenres. Huic, tanquam fini certo, feruiuit fœdiis Dei cum Abrahamo amp;nbsp;femine eins ini-fiuni, fignum faderiadieôlum,lex in deferto cum omnibus cereinonijsamp;ritibus huic populo data, ^fpromifsioncspatribusfadlæ. Voluit enim Deiis earn gcntem,unde prodiruriim erat feinen benedi-ffionis, mediator acferiiator totius mnndi, feparatam effe tantifper à reliquis omnibus, donee tempus adefl'et,quo ciinftæ genres ad regnü grariæ nocarcnt,amp; in unitatc fidei colligerentur. Qiiarc pla ne deteßabile eft Judaicum fupercilium,qito fie Ecclefia; fuæ prærogatiuàcxtollunt, quafifoli perpend debcant elfe populus Dei,fit(jj Dominus non aliarnm genriü,fed ipforumrannnn Dcusiidcc Jjj quam 3«eperumt politiâSi religionis extrariæ dCelementaria: difpenfationem,nung fit dt finira,fed in ftmpi kjn» dnratura.Hacc paucis pej ftringere uolui,iit uideant rudiorcs,quarc né debuerit circuncifio durarc

ultra ucteris Ttftamenti tempora. Si feparatam Ifraeliticæ Ecclcfiæ difpeiifationem.

Q/ia'is fuerit nbsp;nbsp;DcMitur (tnima iUa de fiopulo Cuo.] Qiiarirur hoc loco,q iialis fucrit ifta pana. An per mortem cerf o

De morte corporis intellexit Lyranus.Sic enim fcripfit:Non poterat ultra' oiflo dies diffcrn',alioq“* pater pueri,uel nus tutor,fi mortuus çfiêt parer,morte debebat puniri. Ipfe ctiam puer ueniensad it’ tem adultam,fi negligeret circuncifionem accipcre,puincndus erar morte.Hac ille. R. Shloinoliu'' telligirde exterminatione per diuinam iiltionem fadta.Sic enim dlcit,■^a“O^ QT'T 'vy n’?''n,idf Abibitficrilis,amp; morietur ante tempus fimm. SuntquiintcIIigantdeexcommunicationeciuiü)^“’ incircuncifus ab omni ciuili confortio Ifraelis fuerit excludendus, quæ ramen excômunicatio niliiU^I' meritülius faluri corâ Deo. Alq exponunt de exccmunicanonc Ecckfiaftica qua incircuncifus nonfo^ lum à poliha populi huius,fed à benedidlione circücifis promifia reieftus fuerit. Burgéfis fiC'Ai» ma ilia non computabitur inter fandlos, fecundum glofam. Augiiftinus difputans contra PelagiS' nos palàmexponit de perditione anima:. Vcriim ficonfimilcs locos infpexcris,quimultifuntinfii* pruriSjUtpote Exod.i2,jo.ji. Leuit.i7.xü.Ârc.arbirror cxcifionem annna:,fiue circuncifa:,fiue Sabbatum iiiolantis,fiue de fermento tempore Phafe comedentis, amp;c.nihil effe aliud, quàin exterminationcm ablationem de medio populi.qua non modo falus anima:, fed 8( uita corporis perditur, fine id fîatu tione diuina, fiuegladio magiftratus, aut lapidatione populi. De ultione diuina manifeftclcgiturl-^'' uit.17.ad hune modum : Qiiicunep e domo lfrael,amp; de peregrinis, qui peregrinantur in medio corun'» comederit quemeunep fanguinem,ponam faciem mcam aduerfiis aiiimam illam comedentemfing*“' nem,5dexcidam cam de medio populi fui. De fupplicio mortis humano miniftenoinatointellig“' dumeftquod Exod.ji.legitur. Polluens fabbanim moriendo morietur. Quia omnis facicnsiiico®' pus,excidctur anima ilia de medio populorum fuorum. Omnis faciens opus in die fabbari,morienuo morietur. Num.ly.mortis huius genus exprimiti r. nbsp;nbsp;De ultione diuina pariter Si mortis iupphcio c

gitur Leuir.io.ad hune modum: Quiciinq; dederit de femine fuo ipfi Moloch moriendo morittur Po' pulus terr« lapidabitcum.Etego poiiam faciem mtam adderfus uirum iftum,amp;excidam£umdcnic' dio populi fui. Hifce alijs confiminbus locis fatis manifcftum tfic puto,animam de populofuofX-cindi, idem efle, quod hominem huiufinoditxterminari Si e' medio auferri. Vox enim,anima,proIw-mine ipfo ponirur.Qiiare non redfe' legunr,qui legiir!t,Excidetur anima illius.ded legendumeft, Excp detur anima illa, id eft homo iHe, de populo fuo. lam quod praefentem quwftionem attinct, quomoiio incircuncifus excidendus fuerit de populo fi;o,quoniam id non eft expnflc pofitum, nihÜarbitrerdi‘ periculi, fi cum Shiomonc de exterminatione intelligamus qnar diuina fit ultione fada.

fuerit Alouet hoc loco quæftionem Auguftinus, quomodo iuftieiæ Deiconueniens fucrit, qudd paruuluS faruulunt incir- incircuncifus ram fit hornbili poena damnatus, cum nihil hacdamnationcdignum propriauoluutatc cûdfum tamgru admiferit, fed maiorfi fuorum uel negligentia, iiel conte mptu encuncifionê nOn acceperit, qua in re u-w patl/e/ubijce ticp non ram ipfe paruulus incircuncifus, quà m maiorcs ilium non circuricidentcs.in ciilpa fuerimt, a-deoép âfdigni qui punirentur,ficun Exod.4.de Mofe legiinus,qi’dd hune in diucrfdrio exifttntcinan-gelus Domini occidere uokierit propter fi.ij ipfius incircuncifi præputiû. Rcfpoiidct idemAugufti-tius, pœiisr huius iufticiam non tfl'e tam rtferendam ad prsrputium contra fadus Dci fine propria culpa retentum, qnàmad origiiialis peecati culpam, amp;nbsp;maftampfrditionis,inquaifttx AdamonatuS, utideoiuftc damnatus fient paruulus incircuncifus, qudd non efiitfacramenro gratiæab original! perditione libeiatus. Veriim fi.eiTe.'Ài'j.zo:infpiciatur,quîcincomminationehuiC{ftadliuncinoduni adicdia,Qiiia pac'lum meum irritum fecitfatis opinor manifeftum eft, hanc efle iufticiam pccnxhuiuJ quod in eiufmodi paruulo incircuncifo padlum Dci faftum fit irritum. Si qua:ras,qiioniodo conueue-rir id peccati imputare paruulo, per quem ne circuncidcretur non ftetir : refpcndto, non lAe ncftrüiu-dicia Dei in ius uocare : fed id potius curandum efle, ut omni carni confi fioncm,ipfi uerô glcriamiu-fticia: tribuamus, coram quo nemo prorfus eft innocciis, ne infans quide m uniiis diei, cui ficllæ code*quot; ftes coinparatæjimmundæirnieniunfur. Quanquam noneftinliteiaexprcfliim, pertiiiereiftamfX-cifionis comminatione m ad iiifantem non circuncifum,f£d ad incircuncifum potius adultum, paftum Dei conremnenrem amp;nbsp;irritai.rem referendum uidetur, quod dicit,Qi’iapsdtum meum irritumfccit. Secundum exemplum Mofis uidetur exterminationis comminatio magis ad parentem qua'm adincircuncifum pertinere infantem. Quare cauendaeftlcdio Grscca, qua:fie habet : Præputiatus mafculus, cuius caro odlaua die circuncifa non fuerit, exterminabitur anima ilia, amp;c. Nam lUud, Oftauadit,in Hibraco non habetur.

feculMs (ur4 Ef dixit D êta ad Abram :£t lu paiium meum cui}odiaf,tu cr fernen tuum poß te,{n generationihif eonm.] eonfaderatorû, Obftruandü eft in eo quod dicir. Et tu,quacpeculiaris efle debeat confœderatorü cura amp;nbsp;diligenria.Ea uidelicet, qua utraq; pars cogiter, quid fe exobligarioiie foederis faccre deceat. Sic Deus cüfuas panes exprirnerc uelletfiipra dixit;Ego,Ectc foedus meû tefü,amp;lc.hic uerô,Abrahamüdeeoquodiprifackii duin erar admointurus dixit : Et ru, padfü meû cuftodies, Sic. Nifi hæc cura corda côfocderatorü pofsi-dear, fieri non portft,ut peccatorfi ueritaSjlalua permaneat. Audimus Deiim ipfummemorcelfefua-rum partiü: mcifsim cogitandû nobis eft,ut fidei ülius ctfi non ex aequo,aliqua tarnen cura Si dibgcutia qiix

qux nos concernunt facientcs rcfpondcamus. Et quod dc confaderatis admoneo, accóinodari poteft ctiam omnibus humanx uitx ordiiiibus^ qiiibiis mortalium focictas conftat Si confinefur. Sunt con-iiiges, flint patres amp;nbsp;filijj funt domini ac ferui.fnnt præceptores difcipuli, funt magiftratus Si fub-diri.HoriimordineS licet inter le fint narij, fie ramen comparât! funt fingnli, ut mutuo uelutidebito inuicem conftringantur. Tolle curam hanc,qua fingnli ftudiofc' cogirtnt,quid fe deccat : lioc eft,qu id Biaritus uxori, quid uxor marito : quid parentes liberis, quid libcri parennbus ; quid domini feruis, quid feriiidominis : quid preceptor difcipnlo^quid difcipuluspræceptori; quid magiftratus fubdito, quidfubditiis magiftratui debeat : nihil poterit aliud confequi, qu.am difsipatio ordinum ac ftatuum iforum. Vna hxc cura,omninm eft humanæ niræ ordinum conferuatio.

Deinde obferua quod dicit, Cuftodias paiflum meiim. Ciiftodia paóli Dei duplex eft. Vna eft, ut Cuftodia paili quod promifl’um eft feruetjac praeftetur. Altera eft ut gratia 4?mirtentis ac pacifcentis Dei in precio ha Do duplex, beatur,amp;qd illiiis eft gratia facicndüreligiofefiat,de quo fupr«i in explanatione memini. Admone »nur hoc loco de euftodia gratip ac promifibrü Dei. Potifsima quidë euftodia pacli Dei,eft in ueritatc ac cerritiidinc promifibrü illiusmos tarnen interea concernir,ur cnremuSjne gratiam illius in uanü ac friiftracollocemus^ficuti et Apoftokis i.Cor.6, fidelifer admonetjPaiftü Dei per fefirmü eft, per nos iili nee accedit^necdeceditquicg.In nobis uerójfifocordes et impijfnerimuSjeificacia fua noftrouitio deft,tuitiir,quo fit,ut locum in nobis habere ncqueat. Sic eft comparata cocleftis gratia,ut fi'dem,amo-tf'n,gratitudinem,óë religiofam obedicnriam,qua euftodiatur requirat.Talc eft quod Chriftus dixit.' ^atiquiaudiuntuerbum Dei, Si cuftodiuntillud.

Tertio. Et femcn,inquit,tuü poft te in generationib. eorü.Coiifiderandü hic cft,g, Abrahp nö hoe Ib Df inflituenda liim praccipitjUtipfe paiftü Dei euftodiat,fed ut et fernen eins poft ipfum hoe faeiat.Mirum uideri po-teft,qu5illi prjeipiat de pofteris eius, quid poft mortem ipfius facerc debeat. Qiiis paterfamilias, etiä dumadhiic iimfi,nediim poft mortem fuam,ita fuos in manu habet,ut qd uultfaeiantî’Et tarnen præ-tipitur Abrahç,ut fernen eins poft ipfum paeftü Dei cuftodiat.Non prateiperet,nifi aliqua efiet Curandi gt;Hiusratio. Verùmeft, maiores in manu fua hoc né habent,ur pofteri poft morte ipforü in fide ac reli-gioncDei eöftanterpermaneant. Alioqiiin iicra pietatcac religione nee ueteris nec noni Teftamenti populidegenerafienr.Illud tarnen,dum adhuc in uiuis funt,curare pofiiint, utfaciant qdinfra' cap, Ic-quenti ad ipfum eft Abrahaniü ab angelo didtü. Seio q, prxeepturus fit filijs fuis ac domui flip poft lé, î uteuftodiant iiiam Dni,amp; Eieiant iudieiü Si iuftieiâ. Et Dent. 4. Cuftodi temetipfum Si anima tuam fûllicitf,neobliuifearis uerborü,quç nidernnt oeuli tui,iSf ne exeidant dc corde tuo cundlis diebus uitç tuç. Docebisea filios aenepotes tuos. Item ; Congrega ad me populü, iir audiant fermones meos, SC difeant timere me omni tempore,quo uiiient in terra,doccanttp filios fuos.Et cap.c.Erunt uerba hpc, ptæcipio tibi hodic,iH corde ruo,amp;S nartabis ea filijs tuis.Et code eapite.Cü interroganerir te

films tuus,amp;c. Vide loeüipfumjEt pfal.78.Q_!anta mandauit parei ib.noftris,nf notafaccrenrea fiiijs fiiiSjSf eognofeeret gencratio altera,amp;filij qui nafeent,narret filijs fiiis,uf ponant in Deo fpem fuâ. Si nonobliiiifcanturopernm Dei, amp;nbsp;mandata eins exquiranf.Hxc pertinent ad curam patrisfamilias, præftareilla poteft,dum adhuc in uinis eft, quemaeîmodü ilia prxftiterunt patres Abraham, Ifaac, hcob, Sic. Hæcdomcftica inftitufio iam olim defijt inter Chriftianos, cfttp omnis dodirina translata 3d homines magis quæftum qu.àm Chriftü fpcdlantcs : quare mirum non eft, quod omnia featét eno-nbus hypocrifi, Si fupcrftitionibus, amp;nbsp;omnis generis corruptelis ac flagicijs.

Hoc efl pitâum meutn quod cuftodietis inter nie nbsp;nbsp;uos, cr fernen tuum te. ] Obferuandü eft hoc loco paSli uo

quoddccircumcifione.tanquâ padti fui figno,prçccpturus dicit; Hoc eft padlum meum qd cuftodietis, amp;c. padliim uocans,quod fignû erat padti futurü. Ergo non eft infolens in fcnptnris, ut nomine com miinicent,qua;reipfa funt diuerfa. Reipfi differunt figiiü lt;Së fignatü,fcEdnS ipfum amp;nbsp;circumcifio feede ris fignüÿ tarnen fie cômunicant nomine,ut qd fignüeft fignati nomen a copiât. Solenne eft hcçin fa-cramentistamnoiii quàm ueteris Tcft.'.mcnri. Vrrobiq; duo finit ficramcta, initiationis itnü,rememo rationisaltcrü. Jn ueteri Teftamcti circumeifio et Phafic,in nouo baptifmus Si cerna Dominica. Præ-fcntihocJococircumcifio,fignû paeîci,ipfum padiû iiocat.Exod-ii.myfticusefiis agnifignû et memoria tranfitniDnijipfc tranfitus appellat.Et Chriftits ipfe hoc illû nomine uocauif.Baptifmus abApoftolo lauacrumfegcncrationisuocaf, cum fit illius figuum.Panis cernæ Dominiex corpus Chrifti,amp; niniim fangiiis uocatur,cum figna fi'nt il le corporis, hoc langiiinis Chrifti pro nobis tradiri iSf efftifi. Në du-bitauit Dns dicerc,{nquif,alicubi Auguftinus,Hoc eft corpus meri,cum dater corporis fui fignum.Nec Qÿetfe figna no tft quod ifta qui fquâ temerc fieri piitct. Signa fcruiunr rcbus,quarumfunt figna, tes ipfir figniSfuiS ne ttùnibus reruji^ fcriiiunt. Siint eniin figna ctopter res fignantlas,nô tes propter figna. Cohoneftatur iratp figtium hoc è’i‘itaru uoceti,' psfto, ut nom? inducat eins rei cm fcruit,quo plus habearcfficacixad cômonefaciendum ereefirman tur. diimanimos fi'delium,ne in externis tantum amp;nbsp;uifibilib.formis hæreant, feduel ipfis illarum facramert talibusnominibiisadeonfiderationem terum iuuifibilium amp;nbsp;fpiritualium erigantur. Taleeftqiiod ■hferipturis ubi angelus aliquis Domini apparuit,iple Dominus apparuifieloquiitiiscp efie feribitur, fie ut ipfum ctiam nomen Dominilchouah deilloprxdicetur. Exod. i.fic IcgimiiS. Et apparmtei îngeliis Domini ( fie habetur in Hcbtxo,amp; Adl. 7. ) in flamm.i ignis. Et ramen paulopôft : Cernens, ■nqiiitjlehoiiah quod pergeret ad uidendibuocauit eum dc medio riibi,6fc.Et : Ego fum Deus partis

tuijDeus Abrahj,Dcu$ Ifaac,8f Dem lacobjtalc cft etiam quod in monte Sina fâdum cft Atq«* lus ille qui loquebatur Mofi,nec Jehouah erat,nec Deut Abrah«, Ifaac amp;nbsp;Jacob ; fed erat miniftft Dni ac Dei Abrah«,amp;c. Et tarne amp;nbsp;à Mofe amp;nbsp;à feipfo uocatur Jehouah Deux Abrah«. Ratio huiai tft,ut uerbü Dei,quod per angelum annunciabaî, nullo alio loco habeatur, g pro ipfifsimo uerbo Deidîiqf illi condigua authoritas, haud feciis g fi ab ipfo Domino proferatur. Quare optandum fflêt,utcon-fuetudo ifta ûerp feripturç, qua ligna facramëtalia nominibus rerum fignatarû uocanï,inter fiddeS ck tra nilam fuperftitionem retinerctur,qHO maiorcreligione fide facramentis uteremur.

Circumeidatur uobifomnis mafcului, cr àrcumeidetis carné pr/epufif ueßri, ut ßtin ßgrat fccdcrkitiirni lt;Citcuflci(fot^ ef CT uof.} Principio obferuandü eftcircumcider.di ucrbiim, Circumcifio rerum eftimmundarfoqurma» jereruntimmïi- modum amp;nbsp;ablutio.Qiiç mnnda funt,nec circumcifionc, nccablurione opus habent. Qiiodigiturcir-darunt^ cumeifionc fœderi fuo annedeere uoluit, Abrah«!]; ac femini eius circumcifionc pr«cepit,prinnimîd' monct,etiam Abrahamü ac pofteros eius fuiffe immundes, quamuis in foedus effent a Deo affumpm Quod fi coronas ucl aliud quoddam corporis ornamentü fœderi fuo figniloco adieciffttjai gumcton-' fe poflct,fuiffc eos müdos, idec^ tang mundos ex omnibus alijs natior.ibus in fœdus eleftos. Veriim ubi præcepit ut circumeiderenî, fatis innuit,n5 ideo efle eos in confaderationé affumptos, quod mim diores efi’cnt reliquis,fcd quod fir.gulari eos gratia profequereî.’Qiiis aüt fatis pro dignitate gratian* hanc Del prorfus ftupenda depr«dicarit, qua homines perinde immüdos atqj reüqui funt,ufquc3d«lt;’ profequi poteft,ut cos in fingnlarem confœderationis amicitiam amp;nbsp;famîliantatê affumat^

Deinde admonemur hac circumcifiône,licct immüdos homines in fœdus affumat,nolle taméeum, ut immundi maneant,ftd ut repurgent. Non deledtalimmundicia, qui nuUa eft immundiciainWuS' Qiiare alibi clamat: Lauamini,mundieftote. Jtem; Sancfbieftotegt;quoniâcgo lân(fbusfuni. Vrraçaet-«)onitio,quod uidelicet immundi fimirs,amp; quod Deo non placeat immundicies, fed uclit,i'.trepurge

,■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;murperindeinbaptifsnatenoftroeftatqueincircumdfioneludæorum.

Qÿiire Abrana nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j,;,- aliquiSjquod Abrabamu Coaccrnit: Si circumcifio notam habet immudici«repurg^”'

tnum cir~ dæ^qnare circumcidi oportuit Abrahamum,cumiam tefte Icriptura fideii:ftifîcatus,2dco4s; 8( mardis cumcidt oporfHc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RefpondeopaucisiMunduseratAbrahamparitcr amp;immiindus.Mundnsproptergratiiitäiii'

fticix impiitationë. Crcdidit,inqiiit, Abraham Deo,amp; reputatü eft illi ad iufticiam. Immiir.duS, prC' |

PHp/fx tmmun nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Deindeconfiderandum eftqucddicitrEtcircumcidetiscarnem ptarputij ueftri.Arquiimwandidï tmerit etrcumci elarnisquæuelcircumcidendouellauando to!lipoteft,nonauerfatur Deus,auerfat anteeamquscor-(jo cariài. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dis eft amp;nbsp;fpiritus. Quorfum attiucbatigitur cii cumcidere carnc,cum tiec fit in ea immnEdid^iH^q“’

ehteftattir Dcus, neccircumcifione carnis quisq coram Deo repurgetur, qiicd illanonfàdatadrc-purgationem cordis immundi, id quod in circumcifis manifefte'pater,non folumrtprobis,fedamp; pilS-Etenim circumcifus Htilt;^eratDauid,3^ tarnen ad Dominü orauir, dicens : Ccrmundum cream me Deus, 8C fpiritü redluni innoua in uifccribns meis. Et Mofes Ifraeli in carne circumcifodiccbarCir-cumcidite præputiü cordis ueftrt. Deut.io.amp; Hier.ca.?. dicitoiriis domus Jfiael,incircücifi font corde.

Exipondendutn tft,circumcifionë hanc carnis non effe hoc nomine data,quod per illam repiirgar-da effet natui «humana:im;-nundicia,fed ut intern« repurgationis fignü effet, ad qiiamcirciimcifiad-fptrare debebant. Quemadmodü nos non mundamur externo baptifmate,quo ïoides corporisab-luuntur,ftdfideinrefurre£ticnemChriftiléfuferuatorisnoftrii.Petr. j.

Tertie), amp;nbsp;illud obferuandiim cft,quod membrum carnis circumcidendü determinatiiriis non dicir, pifii] arcumci- Qi-i;ijmcidctiscarnemlabiorum ueftrorü,uelaurium,ueloculoru,uelungucs maniinm,fed carne pif-dendtf fucrit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijeftri,cum tarnen non foliinl pFacputium,icd amp;nbsp;labia,amp; aurts,amp; oculi, amp;nbsp;maniis,organa fint ini

mundiciæ noftræ.Alioqui quorfum attinet,quod Mofes Exo.ô.dixit; Pr«putiati!sfum labijs,amp;Hitr. cap. 6. Ecce praputiati funt aHnbus,amp; audire non pofliint.Et de oculis, nequius oculo quid creatum cft,inquit Sapiens EccLji, iSd demanibusEfa.i. Manus uefti«, inquit, fanguifieplenac funt,lauami-ni, mundi eftotc,Sfc.

Admonemurhacconfidcratione,circumcifionë datam elfe in fignü repurgandximmundicifnôfo' luin eius qu« eft ex iinmundo uifu auditu, fermone,amp; tadlu, fed cumpriims eius qua tota (fthumari generis natura ex ipfo ftmine SC conceptu contaminata.Eam cb caufàra ucluit Deus,ut organâ gcae * rationis noftræ circumciderel, ad defignandam naturalem omniû eorum immundiciam qui exfemise mafculinonafcunt. De hac queritur amp;nbsp;Dauidcumdicit.'Ecceininiquitatibuscëceptusfum,amp;inpec-catis concepit me mater mea,Pfal. yi.Et Iob:Qiiis poteftfacere muj;dü,inquit,dc immundo ccr.ceptS • Icmine f cap. 14. EtPaulus Ephe. 1. Natura eramus, inquit, filij ir« fient caoteri. Vnde amp;nbsp;CliriftuS Joan. J. dicir: Nifi qHisrcnatusfuerit,nonpcteft uidere regnum Dei. Ethmceftratio,obquaitind • nbsp;nbsp;. cft fainellis impofita circumcifio,fed mafeulis. Nêqued müda fitcôeeptio dénatura inulitbris fixu^

A f(d J on'ginalls natiirç noftrj corriiptio fit ex fcmine mafciilino^unde cccîpîmur oës.Alioqui miilie brisfcxiis immüdusfft.Circücifio ucro data erat addefigiiandä non ftxiui, fed originale cömiinis hu-manf natui ç deprauationc.Circitmcidebat igitur ptarpiitiu organi genitalis né tam propterca g» im-mundiis eft mafciiliis ex immiindo femme eöceptiis amp;nbsp;natiis,iinde amp;nbsp;fccmiiiac concipiiinf amp;nbsp;nafcunt^ quód mafculiiS généras gencrat foctü corruptä Si immiindü. In natura mafculi duo funt. Vnü, ggt; eft generata ex immiindo femine mafculi. Altenlg» ex fe rurfus per feminis' fui immnndiciä immundos ge neiat.Inpriore cömunicant ctiam focminç, in altero nö ita. Qiiare diuino ccfilio faótü eft, ut Cliriftus Seruator nofter quo alienus eflet à generis noftri nönatura, fed corruptione Si immüdicia,ex uirgine citra mafculinü fernen nafceret.faciunt ifta ad iritelligendä rationë,quare uoluerit Dns circücidi nö foc-melIaSjfëd mafciilos,idcp in organo generationis noftrç.Et circücifionis hiiius ratio qua cömunis nat« rç humane cötaminatio dcfignat,non folu mafculos,fed amp;nbsp;focmcllas complcöi:it,quatenus non foil mafculi , fed Si fœmella; de immundo funt mafculi feminc concept!. Qiiod uero non circiinciduntiir fcc-mdii ficuti mafculi,ratio eft, quod immunda natiuitas non focminino, fed mafculino femini debetur. Habcnt ali} aliud quod hie cogitant. Indicant ideo circumciffoncm genitalis organi pracceptain, fœderiloco figni adieiflam, ut admoneret, pertiiierehoc feedus ad fernen Abrahat. Nihil habet hacc fententia incommodi, nec aduerfatur qs qua? annotauimus. Nam utraque uera funt. Et fccdus ad fc-incnAbrahæperrinet, amp;nbsp;immundum eft, quicquid ex femine mafculino nalcitur.

Qiiartc),iieciniidtr3nfeundÜ€ft,quoddicit5Vtfitinfignum fœderis inter me SiT nos. Obferuädum Qf/pJ drcVWci hictft.qucdcircumcifioné, quamfocdus fuum uocaiiit, iam uocat foederis fîgnü. Qucmadmodûineo ßo f^r.un icai qucdillamfœdus fuum uocauit,id cgit, ut honorificc' ac religiofd de ilia fentirct.'ita hic,ubi earn uocat fœdeiis fîgtiü,cauet ne pro ipfo fordere ufurpetur, fed intelligat efle nö fccdus, fed foederis fi'gnü. In ff- j„ Jigrn f^icra-gnisfacramentaiib. duplicitcr peccal. Aifj fuperftitioffus animatiffgna pro rebus ipffs accipiunt.Vbi tfjer.talihi eu--îudiütjHoceftfeedus qd cuftoclietis inter mr amp;nbsp;uos,circücidctis carnc prfputq ueftri,amp;c.nö intdügen pHincy ƒcec^.. ftsfacramentaleloquutionCjCircumcifi'orem iud.cantefle fccdus ipfum. Illis inculcandütft efle circü-nfioncmiionipfumfoedut, fed ffgnum foederis. Ali] leuius Siirreligioftusaffedli, non aded prscclaré defacramentis fentiunt. Vbi audiunt,Et ent in (igini foederis,figniim fic a foedere difcriminaiit,iit pro-tulabieciafoederis confideratione circumcifionc quafi nudü Si inane ffgnü fufcp deq; faciant.Illis cre-hioingercndiim eft,circumcifionem eflefoedus Dci,ut acimoneantur de illa fentirc religioffus. Que d

à dcluciæisS; circumcifioneannotojlocumhabet etiaminecclefi.i Chrifti.Nam in hac queqj paucos re penesqui dcfacrameiitis fidei nofti æ rcdle,pie',amp; religiofc fentiant. In Papatu innumeraeornm mui-titudoeft,quiubiaudiiint dixifle Chriftum,Hoc eft corpus ineum, amp;nbsp;, hoceftfanguis mcus,ufqi.ea-dtófupcrllitiofeaffclt;fïifunt,amp; literæf militer addufei, ut ex loquutionelïicramentali piopriâ faciaiit, fignü corporis ac fanguinis Dni,pancm uidelicet amp;nbsp;uir.uin, pro rebus fignatis corpoïc ac faiiguine Düniiniaccipiant,atcp ita pans Si uini (ùbftantiam prorfus negent.Ilii admonendi funt,ut abùdta it-pcrftificnc Si fer ni tu te literæ qiiæ facramentaliter didta funt, facramentaliter etiam ir.tcihgni.t, amp;■ inter figna Si tes fîgnatas inteliigenter Si competenter diftinguant.Rurfiis reperias quam plurimc S qui non admodiim religicfe erga fiicramenta Clirifti aftec'ti, ubi audiunt, panein non tfle corpus, amp;nbsp;ui-f'Utn non elfe faiiguinem Domini, fed eflefigna corporis ac fdnguinisDni,ficuocemfigni uigent, 'itfacramentalcsloqutioncs,quibusgrat!acoc!£ftisexprimiï,d^ mentes fideliü ad confideratione niius eiigui'.qqnafiimpias amp;lintolerabiksabiiciant, immoquodChriftusdixit; Hoceft corpus meùra, éjd pfouobis traditur ,amp;rc. ægerrime uelaudiant uel^pferant. Qiiantahincnafcaf leuitaserga myfticam DtifVfi liominicarcœnæcommiinionëjres ipfa proh dolor quotidie magis ac magis declaratlQi.are locus hic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rnt »

diligentereftfideli Chrifti miniftro obferuandus, in quo de reeadcduplicis generis Icqui. nenes h.i- arjutiftihcwH. fccritur,facramentalis una,propria altera. Sacramëtalis eft,qua dicit : Hoc eftfœdus meum inter me ôë «os. Ittm.'Eteritfcrdus meum in carne ueftra.Circücifionanejj nöerat ipfum fœdus propiië,fed fa-cramentalitcr. Propria eftprafenshæcqua dicit ; Etcrit in fignû feederis inter mcamp; nos. Nihileniui in ueibis iftiscft,qdnôlît,ppric dic'ium.SacramcntalisloejuutiofcrnitfideinoftrÇjilliljjremipfam ut-Iiiti coramcontemplandü Si amplcxandâproponit. Propria feruitintenigentiæ,amp;; caiiet fuperftitio-nem nefigniim pro re fignata ieruiliter accipiat.Habet t lïi interprctationëfacramentalis loquutionis.

Cü Dns dicif,Hoc tft corpus mcri,facramentalis loquutio eft amp;nbsp;ipfa uera,fcd fuo modo,facramentàii-teruidelicetnon proprie'.Cum panein cœiiæ Domiriicpfacrainentü corporis Chrifti uocamiiSjöëctii« Augtiftj'nus dicit, dedilfe Diim fignum corporis fui,propria loquutio eft, interpretationë habens eoru gaa: Chriftusfacramentaliter loquutiis eft.Curandü itaqj miniftris Chrifti, ut utreep loquutionuin gc nore iiicifsim iii ccclcfia loquantur,dum popiilum de facramentis fidei noftra? inftiuunt. Ailuefacienda: ^nnr aurcs fidelium, ut fine offenfiont facramentales loquutiones audiant,dë rurlus inftrueuda? funt il-lonim mentes loqiiutionibus proprijs, uekiti façramcntalHim interpretationibus, ut modos loquen-diintelligât; amp;nbsp;quis fuperftitionë Chriftiano nomme indigna æcul abijéientcs,pia Si cöpetenti diuifio tie inter externa figiia facramëtalia, ôë res ipfas quarü funt figna tanq fpiritualiù reru gnari diftiuguât.

Si diferetione hac uterenldciftores in ccclcfia,mulro minus efl’et contention«,quibus hodie acerbil-lînic inter fe digladiant pleriep. Alius clamàt,Corpiis Chrifti,alius fignû corporis Chrifti,quafi utrunqj fedc'dici neqiieat Qin'snam cordatus nö rideat ludæos, fi de circücifione altercantes, alij uociferatur, Circücifio fœdus Dni eft ; alij côtra, Cii’cucifio fignû fœderis eft,nô fœdus ipfum.Et de pafehate clama

rent aIq,Pafcha tranHnis Dnieft : alij ueró,Pafcha memoria eft tranfltus Domini,non nanStusip^'^^ Quid quxfo aliud faciunt noftri,dum iili fortiter conrendunt eflë in cocna ipfunt corpus Dni, ifti con--tra,non corpus ipfum, fed facramcntum corporis Dni in cocna eflc clamant f pofTent hanc litemfaol* momento dirimcre,fi inter liafcc loqutiones ccpetenter diftinguerentjÄT utrafi^ fano linfu probareiit, non quafi falfas impugnaret, Oro Chriftum Seruatorcm,ut noxiä hanc contentionc tandem c nicti'® tollat, amp;nbsp;de facramcntis gratiscfuarredlc nos amp;nbsp;fideliter fentire, crcderc 8i loqui largiatur.

De ttfu ßgnor» nbsp;nbsp;Prxrerea uidendum eft hoc loco de ufii fignorü initiahu. Et erit, inquif, in fignum foederis inter we

ttutiidiuni. Si. uos. Cogitandumeft, quare uoluerit Deus non folum uerbo gratix acdodfrinj fuj cumijsagercó® in feed us aifumpfit, fed uerbo fuo ctiam fignum adrjeere, quo obfignarentur.

Obfignatio eft uel propter ipfum Drum, uel propter eos qui obfignanf, aut propter alios. Deum attinct,nö eft opus ulla externa obfignationc,qua qui fui fint cognofcat, ficuti pafton opnsc®, ut ouiculas fuas inter aliénas pafeentes obfigner.Nâalioqui,ficuti Apoftolus fcribit,abundcnouitqii* fint fui,etiam priusq nafcanf Nouit quos elegerit ab x ter no, amp;nbsp;ad gloriam gratix fux prçdeftùiarir, quorum nomina fcripta habet in libro uitx. Qiiare quod uoluir Abrahamii amp;nbsp;Ilmen eius circnnidß® ne carnis tanq figno foederis obfignari,n5 fua ipfius,fed illorum,deinde Si alioru gratia uoluit.Profti--turum erat hocipfis duplici nomine. Primiim poterant hac obfignationecertificariinccfcicntijsftiis

‘ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de gratia amp;nbsp;uolütate Deierga fe.Habebatenim fignü hocfccderis conteftationcDei, $agnofcerctcos

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:profuo populo.Elcgerat eos in populu fuum,focdHS liatueratinter fe Si illos, g» uellet eorumacfenii-

i ; Tiis ipforum efle Deus.focderi huic adiecit fignum externu, uoluitip ut illo obfignarent Sic tcftabatiir, immo profitebaljji afriimpfifleteos in gratia et peculiii fuü,tanq popuIüfêledrietpeculiarc.Horiim utiqp cófideratione poterät fideles ex circücifione de gratia Si uoluntare Dei erga ie in confeientijs fui$ t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;certifi'cari. Deinde feruiebatifta obfignatio admonirioniquoépadmodûncccflàrix.Admonfbatpri'

miim de original! ac natural! immundicia,qua de re fupra diximus. Et magna necefsitaS eft, banc non ignorarc. Deindeadmonebar, puritarem eópetere illis qui diuini foederis faifci funtparticipes. Inde confequi poterat ftudiü purioris Hitx,unde tandc reipfa experirenl,purificationc cordis amp;nbsp;uitænôd-ïehumanarü H!r!um,fcd diuinxgratiç,qua fola mundant,qui ex immundo funt femineconcepti.Hinc nafeuntur fufpiria et gemitus ad cccleftem gratia,amp; human! cordis hypocrifis extinguih Tertio,ad-monebat etiam obedientiæ amp;nbsp;fidei erga Deiim per ornem uitam feruandç,cui foederis effent figno ob-lt;at obfignatione redire.

Qiiôd uerd reliquos concernebat,habebat ifta obfignatio manifeftam etiam profclsionem,quaqui circumeidebantur, palàm unius ac iicri Dei religionem, fidem Si cultum profi'tebantur,âd ab omnibus fefe totius orbis nationibus,à uero Deo alienis,feiungebant. Profefsionc hanc oportebat elfecon-fpicuam Si manifeftam, ut effet quafi lux quxdam in tenebris lucens, Si omnium gentium cæciratem Si impietatem redarguens. fpfi circumeifî leparatione hac admonebantur, ut à quibus religioncicpa rati erant, ab illis etiam diuerfi cflênt ftudio pietatis Si iuftieix, ne nomen Dei per ipfos blafphemare-mr inter genres : fed potins illuftraretur. Si ad cognihonem ueritatis errantes prouocarentnr. Sic ma gna crat ratio,quare populiim hune Dcus,quem fibi in peculium ex omnibus totiuS orbiS nationibuS «legerat, figno foederis externo Si manifefto obfignari uoluit: Si ficuti ApoftoluS Ront j.dicit, magna erat ^er omnem modum circumeifionishuius utilitas, licet hancpaucifsim! ex ludæisreftc'agno uerint,3lt; bene collocarinr. Et que de ilia annotamus hoc loco, accëmodanda funt etia baptifmatino-“ ftro, quo noui Teftamëti populus in nomen Sipeculiü Dei partis df filij fpirituffandÜobfignatur.

Qffrfre Uoïuerît nbsp;nbsp;^nfans oélo Herum circumcidittur uobii. ] Cogitandum hic eft, quare uoluerit Deus non folum adiiItoS

Dent infÜtes cir mafculos, fed «Slt; infantes foederis figno obfignari,cum tamc illi nec Deum cognofcere,ncc foederi illiuS cumeidi. accommodate fe queant. Paulus circumeifionem fignaculü elle dicit iuftieix fidei Rom. 4 fidembanc iaftificantem në habent infantes,fieut Abraham, quare mirum uideri poteft quomodo fîgnacubilliuS capaces effe pofsiiit.Res ipfa docet, uoluiffe Deum infantes populi fui në ideo cireumeidi, ut eofiÿo in foedus affumcrenl, fed ut tanq femel per gratiâ in uniuerfum affumpti, foederis«^ confortesunacum fideli Abraham fadfi, figno foederis, perinde atqp fideles adulti obfignarent. N on eft hxc figni ratio, ut reddat gratix ac foederis De! participes, fed ut in gratia ae foedus affumptos obfignet. Qiidd aût non folus Abrahâ fide iuftificatus in foedus Dei receptus fit,fed und cû illo fernen quoip ipfîus gratiæ huius facTumfi'tparticeps,exeo fatis liquet, qudd ad ilium eft a Deodidlum.-Ero Deus tuus,iSlDeusfemi-nis tui. Et,ftatuo padlum meu inter me óf tc,Si fernen tuum poft te. Gratixiraep huiuS confortes fed! Simile, infantes, erant obfîgnandi figno gratix,amp;focderis,licet horü nihil dum per xtatem intelligerent. Ob-* fignantur ones Si agniculi në u t transferantur in ins obfignätis, fed quia illius funt, obfignatione ma-nifefta illiuselfe monftrantur. Sic circumeidebanturIiidxorü infantes, non urobfignationeillainfi»* dus Dei recipercntur, fed ut confortes illius eflë monfti arentu r. N ec ipfe Abraham propterea circura-cifus eft, utinfeedusafTumeretur ifcdquiain foedus Dei affumptus erat,foederis fignoobtignabatur.

Dißernendü eil nbsp;nbsp;Qiidd locum Apoftoli Rom.4.attincr, debent cordati homines difeernere intet adultes ^infantes.

inter adultes et fi delis adultus circumcifione rang fignaculo iufticif fidei obfignabarur.në iuftificabatur,quô Paulus in infantes. exemple Abrahæ contra ludxorum cgicitatem refpicicbat.Quoniâuerd circumeifio uëfolumiuftica ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidei

fidcifignaciilüjfèd Sf fignum faderis cft/ópcfcbar non foluin adidtis crcdcntibus, fed amp;nbsp;credentiü li-bcris,quamuisper ætaté nondum ciederc ualcnribiis. Qiiarc non efe modica corii incoi!fidcräna,qHo riimalij neganr baptizarj pofTe infantes fidehü ChriftianorS, propterea cp fidem noii babeant ; alij fï-■dcmillis tribuiint, ijiio baptifinaris participes cfle pofsint, qnafi alienü fit à gratia noui Teftaincti;,qd alicnn non fuit a' gratia iietcris : ncqiieantcp infantes noftri participes efië gratiac figni gratitc, nifï pcrindcattp adulti fide priinnm fint iuft(ficafi,cum ratio obfignationis huius non tam adfidem bapti zandoriim, qua'in ad gratiam diiiini feedens baud minus infantibus quam adukis deftinatä tefpiciat, a qua nonexcludiintur, nifi' qui incredulitate fua feipfi excludunt.id quod de infantibus dici non po-tdl,quilicctperactatcin nondum crcdanr,increduli tarnen dici non pofTunt.

Cogitandum liic df illud eft. Circumeifio in uetcrijamp; baptifmus in nouo Teftamcnti duo iniîialia Duo fitnt initîtt facramenta^ nô modo gratia: Dei profeßionisep publicac figna funt^ fed de originali naturae noftræ lia f4crlt;(itKtK4, coiruprioneacdcprauatione,necefntria(p regencrationeteftantô^admonent. Quare ethanequoepob eaiifam omniü pertinentifsimé circumeidebant infinités in ucteri Teftamëto,amp; baptizant in nouo.SiC feftiftcaniiir,efleeos immundos exnaturali amp;nbsp;originali corruptionc^opustp habere ut regenerent Et hoc rcfpedlu patres tam acriter contra Pclagianâ hærcfim dimicantes^baptifmü infantibus ad falutem iKceflariu cfle dociierunt. Sentie bant em illorü harefim utranqj amp;nbsp;originalem deprauationc, et rege-■'cvatiöis necefsitatc obfcurare. Et reuera, fi tantü adulti baptizarenf, fecundü ftudia Anabaptifrarü, oiïiesualiic Pelagianorü impietati in Eccltfia Chrifti apeerirent, amp;nbsp;gloria gratiæ Chrifti oblcuraretur.

Iucoiieid,qdn5 fimpliciter elicit. Infans circumciclat uobis ; fedcüfpecificarione temporis. Infinis Infâitsoélodic-^ oflodierücircumcidat uobis; primiimadinonemurde philanthropia Dei,qua tcneræætatisrationë rumcircumeide Iiabuit,longé aliter céparatus q inaligni illi lt;Së mifanthropifpirirnsquiàcultoribusfuisinfantiü con- batur, cremationc tanq gratum facrificiû requirebât.Deinde adinoncmur,ne anxij fimus propter infantes, qui fine fignofeederis ftatsm poft partfi ex hac ni ta aufcrunt,ucl in partit ipfo périclitant,quafi quem-admidû in figno non côinunicant, ita alieni quoep fuit à gratia Chrifti. Scrupulofitas ifta, qua pleriep fie finit de baptizandis infantib. fuis anxij, u t per obftetrices eos ftatim a' partit, immo nonnunq Si ni parti! baptizariqiiomodociintp iiel manu ucl pede uelint,aliéna debet cfle abintclligctia Chriftiano-nun,qiiorü eft feire,gratia regni ac fœderis Dei,non pendere à figno, fed «i gratuita diiiina; eledlionis

J bonitate,cjua dictü eft r Ero Deus tuns amp;feminis tui. Et à ChriftoipfoiSinitepariiiilos uenireadme: Uliumcftem regnum cœlorum. Noluit Deus follicitos elle ludacos de infantibus fuis,iielin partu, uel primis diebus poft partum morieiitibus : fed fide refpiccre in promifsionis at fœderis fui gratiam, i-deofpcircumcifioni diem odfauum pra?fcripfir,manifcftc' fignifi'eans, infantium falutem pendere non deircumcifione fœderis figno,fed ab ipfius fœderisgratia. Alioqui praefcripto hoc cikaui dici multis infaiitium millibus omnium fiiilfet pefsiiné confiiltiiin.

Tertio, cogitate debcmiis etiam de myftcrio loci huius. Septem dies typiim habent hiiius Icculi, qd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘0

continua feptem dierumrciiolutione abfoluitiir.Donec in ifta feptem dicriim rcuoliitionc detinemur, tiöabfoluitur opus regeneration is noftre ac plena; perfcëfç(p’rcpurgarionis,qua ab omni prorfiis im-müdicia etcorruptione libercmiir. Vbi ail t cites o(ftaiiiisaderit„fcctilutn uidclicctfuturü,tiim demiira phnc’acpcrfelt;fi:c'circumcidemur,hoc eft,ab omni macula Si contagione pcccati libcrabimiirret in uits ca:leftcinàmortuiscxcitàtiamp; clarificati transfcrcmiir. Hue pertinet etiam odfauiiS illc dies, in qiio‘ Chriftus refurrexit. Intcrca donee hnec uita durât,tempus uidelieet feptem dieruin,licct nondum pletié acpeifedlérepurgatifimus, participes tarnen fumuscœleftis gratiae, Si populus diiiini fœderis, Dno fansflus Si peculiaris, plenain amp;nbsp;perfecta mundationem in fide, ac fpc promifsionü Dei txpet'tanres. nqnidcfaluifumiis,fedlpe,inquit Apoftokis.Iam müdifumus,fedfi'de ôf gratuita imputationc. Re-ipamp;erimus die octauo, quod in fepte hifee præfentis uitæ diebus clectionc,fide ac fpe fiimus.Qiiare eu rnndiimeft ut in fide hac, fpe Si patientia conftanter pcrfeucremus, donee ad oftaui dici fciieitatcm perucniainiis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIOV.

Oranis mafeuhis in gcnmtionibiii ucQrK tant ucrnaculiif, quÀm emptitiM circumeidetur, crc. 1 Condfie-randiini eft hoc loco quidfibi iioliierir Deus, qiidd populo fœderis fui ab omnibus alijs gentibus Si nationibiisfeparato,non folum permifit, ut inter domefticos fiios haberent homines à generarione ac Abrah£ fcmiiicipforiinialiciios,fcdamp;cxprcncpræccpit,utillûspcrindcacfuosinfanrtseireumcidcrcr,acfœ-I • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

derisfigno obfîgnarcnt, cum tarnen fœdiis illud nominatim inter fe amp;nbsp;Abralximum acfernen illius conftiniilfet.

Primiirri fadliim efthoc eautionc quadam,qua ferre noluit ut in codem populo fuo effent etreum-cifi alij, àlij præpntiati. Noluit cos afiiiefieri incircumcifis, ticc peimitterc,ut effen t eômixtio qiiadam

confiifîo hominum in rcligionis profefsioiie difsidenriuin. Nam huinfmodi confi.fio popiili amp;nbsp;cede fis Del, tam rudis adhueiSë imbecillis, non era t ad eonftantern religtonis profedtum Si eonferuationc factura. Qiiare uoltiit ut omties tam alieni qii.àm qui de femine Abrahæeffent, circumcidercntur, SC public® rcligioni coadiinarcntur. Qiiod aüt fœdus cum Abrahamo ac femine eins nominatim fanci-tumerat, non impcdicbat, quo minus Si alieni afrumerentur. Nihil ein ex eo Ifraelis prxrogatiusc de-«debat. Et liberum erat aiithori fœdcris,quemadinüdum Abrahamum ac fi men eins in gratiam fer-deris libéra gratia afifumpfcrat,ita Si de gentibus quos uolcba t in eaiidcm fœderis fui foeietatem colli— gere. Præterea, præmonftrâda erat ctiain mox uutio fcèderis Si initiationfs ecclefiafticx, uocatio gen-,

tiüm fub Chrifto noui Teftamcnri tempore fiitura qua ex ludacis S’ gentibus upiiî fîeret pcpluf» amp;nbsp;ünaEcclcflj. Omnino futurum erat, ut ex omnibus totiusorbis nationibus congregarenturgtn^ tcsad communicationemfideifiC populi Abrahisr.qiia dere Chriftus ipfediccbat; VcnientabOrieiî' tcamp;f ab Occidente, Si recumbent cum Abrahä, Kâac, amp;nbsp;Iacob in regno Dei. Huiiisreiuoluit Dei-S’ indicia quxdamin eo præcedere, quód aliènes quoque figno fœderis obfignai i, amp;nbsp;femini Abral'* acceniéri coniungifp praccepit.

Ongituliimjcu Deinde obferuandum cft qiiod dicftrln generationibus ueftris : amp;fupi d, Cuftodies paéliim mciim» lainhdc uitd re fernen tuum poft te in generationibus eorum. Qiiod non foliis Abraham, fed amp;nbsp;fernen illiuspoftb aliter no tollitur pfum per generationes fubfequentes circumcidi iubetur, argumente eft, originalem illam amp;nbsp;caiholi-cam humanarnatursc corruptionem ac deprauationem,ncc lufticia fidei, nec circumcifione,figtiaciilo

iufticiæ fidei, acferderis figno realiter tolli, donee, quemadmodii paulo anté annotauimiis, durâtfe-prem diemm, hoc eft, pracfentis feculi tempiiS. Alioqui fi originalis ilia peccati labes, qua: ex Adamo contracta in omnem carnem ex femme traduce transfunditur per iiifticiam fidei Si circumdfcncorgt; ganigenitalis prorfus auferretur, ablata fuiiTet utitp ab ipfo Abrahamo, fie ut omnis pofteritas ex lilo nata prorfiis aliéna à labe peccati originalis fuiflet.Iam ubi circumcifio etiam pofteris illiusper gclit' rationes illoritm mandatur, fatis datur argumentijduralTe malum hoc originale in carne Abralirctia poft acceptam fidei iufticiam Si circumcifionem, fuifle^ per ilium tranfmiifum propagatiim inf pfum Ifaac, promifsionis fernen ,Siex illo coniequenter in poftcros. Alioqui quorfum attinuifitt dr-cumcidere mimdos, idip odlauo die S’ Etquodhicde circumcifis annotamus, locuinliubetctiamin baptizatis fidelibus,qui Siipfineefide nec baptifmate fie libcranià macula peccatiorigmalLsiitpror-fus repurgati gignant mundos,5d alienos ab hoc malo. Qiiare qiicmadmodiim inter ludarcs ciraim-ciforumfidelium infantes circumcidebantur, ita inter nos Chriftianos baptizatorum fidelu m inamp;n-tesbaprizantur.quod pratter ratioiiem iitiqj fieret, fi labes originalis fide amp;nbsp;baptifmate ex camecre-dentium prorfus auferretur,Si infans de femine non immûdo,fcd mundo cöceptiis plane'alienuseil« abillius contagione. Contendiint aliqiii, quomodopeccatum origin.ale in baptifmatercmittatrr. Res ipfa clamat, non tolli illius propagationem, qua in ipfo conceptu tranfmittiturin pofteros. Dt-letur main hocfanguine Chrifti, quo mundamur ab omnipeccato, non ut in cartie noftra nonfitam-pliuS,fcd ut necregnet in uita noftra.nec imputetur adcondemnationem.

TeVtid nec illud tranfeundum eft, quod ratio habetur à Deo non folum liberorum,fcd Si feruorum-Tam ftriius qu.àm liber uno Si eodem hint fccderis figno in gratiam Dei obfignati. Ergo conditionis humilitas non eo in loco in cœ is eft, quoeft in terris. Et in Chrifto lefu, ficuti Paulus admonet, no tft feriiiiS, non eft dominus : hoc eft, nihil diferiminis eft inter feruiim Si dommum.

Qiiartd,uidemus etiam hoc loco, quantum utilitatis fit qualicunq} rationc eoniumflumelfe pcpn-lofaniflorum. Scruiillialienidó etlinici, quoniam domcftici fadfi crantAbrahæac feminis eius,pcpquot;' li eletfli aC famfli, una cum illo infccderis gratiam luftTu Dei obfignabantur. Itaç homiiiibusethnicii feruitusifta in populo Dei plus attulit utilitatis,qua'm fi fuifient inter fuos liberi.

Er/fç faedut meum In atrne ueüra in foedufperpetuum.'i Obferua loquurioncm. Erit fadus mtiim.in-diw Dei pofiitef quit,in carne ueftra.focdus Dei res eft omnium fpiritualilsima. Efteflc Deum Abrahae ac fcminiseius.

fe htcitrne. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;carne poteft efte hoc fotdus Dei ÿ Sacra mentalis loqinitio eft.fœdiis Deieratincarii* A-

brahac ac feminis eius,cum cifcumcifidne foederis facramento in ferdus Dei obfignaremr.Sic i egenera-tioeftin carne noftra, per baptifma regenerationisfacramentum. Eftautem non realiter in rui tienc' ftra, fed facramentaliter.Sic corpus C lirifti carnem noftram ingreditur, dum de facramento illius par ticipamus. Ingreditur autem noncorporaliter,fedfacramctaliter, amp;nbsp;fi fides in fanguinemClniftiad Citrnifignu ex- fnenit, etiam fpiritum noftrum fpiritiialiter Si efficaciter ingredinir.Non eft obiter rraiilcuijd«,qiicd tcriium, figt;iritui carni deftinatum eft fignum externum, fpiritui ueró res figni. Homo caro eft fpiritus. Caro, extu' ucro res figtuta narfpiritus,interna eft hominis portio. Signum qiiafi Caro qiiadam eft myfterii diuini, res figni ini® competit. fpiritus. Externum itaque externo. Si internum inrerno accommodarur, dum fignnm carni,nsi’-gni fpiritui deputatur. Nec hominem, nec facramentum Dei difcerpimus, dum externum ab interna diftinguimus, fed unicuiep portioni quod fibi conucnit diftribuimus. Et alioqui manifcftumeft,etiaia tefte Auguftino, aliud efic reipfa. Si aliiid in iacramento fpiritualiiim rerum fieri participem. Ponnt fcediis Dei eile in carne ludaci, dfnon eile in fpiritu. unde Si ApoftoliiS cireumcifioi.em Ipirims amp;cor dis«!circumcifione litcrtramp;lcarnisdiftinguir Rom. i. Poteftcircumcifio effeinfpirituprxputiatiK non eifein carne. Sic habet etiam noftrorum faaamentorum conditio. Multi baptizantiir amp;pa* fcnntiir corpore Chrifti in Ecclefia facramentaliter tantum,dum citraremipfamfoiiS uruntur fa* eramentis.

Rurfiis iSd illud cogitemus. Eteritferdiis fneum, inquit, in carne iieftra Quoniam homononfp:-* ritii tantum, fed fpiritu fimulamp; carne conftat,toms autem immunduseftSf carneôii iptrittiamp;cor-QUdre dixerit ragione originali,relt;fl:e' né folum fpiritui,fed Si carni deftinata eft fua cuiep myfticp repurgationis por-Dcits, circucifia tioi ad defignandam plenam repiirgationeni, qua non folum fpiritiis,fed Si caro fidelinm/otus uidf-nem fire in fee- licet homo, ad cominiinicarioneni cerleftis uitæ repurgabimr.

dus petpetuuni. Pra;tcrea,inf«;diis,inquit,pcrpetuum,Qu(id circinnc.fionemattinct,Sf ipfum quoquefffdusqu'i-tentiS

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4ty

tenus conftirunim eft cum carnali feminc Abralix,cogitandiim eft, qua ratione uoluerk hanc particu-laminculcareDeus,fore circiimcifioncm hanc in carne illorum ad focdus pcrpctuHm,cum tanun amp;nbsp;ft-gnum amp;nbsp;focdus,cum carnali Ifracle fancitum, fuo eiTct fine circumferiptum diuinitus, Si rci minandfij id quod noui eft Teftameti tempore fa^tü. Qiiod abrogationem circiimcifionis Si ludaici foederis con cernit,non erat ilia populo aperienda carnali,pracfertim initiorfed inculcandum potius fore circumci-Conemhancin carne ipforum in focdus perpetuum, ne qua cogitatione de temeranda iUa Si negligcn da inficereiitur.Sic enim cóparati fumus,ut facile præuaricemur ab co,quod inconftans, amp;nbsp;baud per-pctuo durati’.riim cognofeimus.

Qiiod nerd ipfum foederis huius fpiritum attinetjqud non Ifrael tantum, fed Si omnes ctedentes ex gentibiis comprehenduntur.Obferuandum eft,quod non dicit.'Et erit focdus meum in came ueftra per pcrpetiid'fedjEt erit focdus meum in came ucftra,ad focdus pcrpetuü.Ergo perpetuitas datur non cir— oimcifioni, fed focderi ipfj. Perpetui foederis fignum abfç detrimento ueriiatis Si gratis: Dei, niutàh potuit,focdus Herd ipfum tn fempiternum permanet.

Ef ma/cMfiM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pr^pufij taro circumcifa rtonfuerlt, excideturamma iîla de populo fuor padlu

Principidobferuandumeft,quddfignofoedcriS amp;;gratia:fuæ Deus minasaduer- Q^dftguo çra filmcontemptoresadiecit.Infocdere gratia: diiiinsebcueuolentiaerelucct, in minis adieiflis argumcn- tiradiefia: punt tumeft indignationis. Gratia foederis ad falutc parata eft, indignatio Dei perditionc Si txiriu a'dfert, Cöiiinftio iftadiligenter eftobfcruäda.Diuerfifsimi affeifliis pariter amp;cffelt;ftus funt gratia amp;ira,faluS amp;exitiii.Et tarnen hoc loco coniungiintur,amp;perindcarqj uita Si mors, proponuntur. Admonctnur lioccxcmplo omnium eile æquifsimumjit qui benedaflionem gratiac Dei rcfpuiint,malcdidiioni fub-ijiianturiS; qui ultroneam beneuolentise diiiinæ oblationem conremnunt,iram experiantur : Si quo-»lamiiitamamplefti nolunt,mortem incurrant. Debet ergo coclcftis gratia non fimplicitcr,fedcum admnclione comminationis aduerfus illius contemptores prxdicari. Sic Joannes dicebat : Qiii cre-d tinfilium,habet uitam artcrnam'qui non credit infilium,non uidebit iiitam,ftd ira Dei manct fuper ipfum.Et Chnftus ipfe ; Qui credidcrit,inquit,amp;: baptifatus fuerit,faluus erit; qui non credideritjCon-

g dcmnabitiir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Deindecôfîderandum cft,quoddicit;Et mafculiis praeputiatus, cuius prxputq caro circumcifa non Tgt;i/^Iicet Tgt;eo fuerit/xcidttur anima ilia de populo fuo.Ergo nc tantoperc placent Deo circumcificarnc, Si difpli abuftu, qua cent inciicumcifi?Atqui fieri poteft, lit incirCumcifus fit corde acfpiritu, qui circumcifus eft carnc, contempt ut gra Huiiifmodi circumcifus quomodo Deo probari poterit S’ Non probatur Deo circumcifus carne,fi fpi ipßus. ritulît incircuncifiis.CircücifuS carne erat Efau,circumcifi erant carne quiex Aegyptoeducii,incredii li,amp; corde non reftó erant erga Dcum,amp; tarnen Deo non placuenltjideoep in defertoperierunt.Cori fequiturergo, nccprobari Deo incircumcifoscordeamp;fpiritu, quantumiiis circumcifi' fint carne: nee placcreilli incirciimcifos.hoc cft,focderis ac gratiac ipfius contemptores. Difplicet Deo gratia: ipfius Um abufus qiia'm contemptus.

Tertid.-de co quotp cogitanduin cft,quod dicit:Excidcnir anima ilia de populo fuo.Sicuti benefiet- Tiorrendnmcü um eft ingenSjCiTe et minere in populo Deitita horrendum nicif imcftcxitium,cxcidi de populo DcE eijci de populo Elle in populo Dei,eft non folum Inittiana: focietatis elfe conforrcm,fcd fimul eft'e in fccdei e, gratia, Si peciilio Dci,iirnonmoddadpopulum, cui eft incorporatus,fed Sf populieius Deuin pertineat, qui foederis illius eftparticeps.Sic dicebat Noemi ad Ruth,Moabitiden nurum fuamiEn reuerfa eft cogna tutiiaadpopiilum fuum,amp;:ad deos fuos. Vadecum ea.Vide quomodo populum,ac deos populi con-iimxcfitjdixerittp nurum fuam Orpham,non folum ad populum fuum, fed amp;nbsp;ad deos fuos eile reuer-ft.m.EtRiith: Vbicuntp, inquir, moratafueris, moraboribiamp;cgo. Populus ruHS,populus meus : di Deus tuns,Deus meus.Qiiis autem explicuerit,quanta fit fa:licitas,cfte in eo populo, cuius Dominus Deus eftf Beatus populus, ait Dauid, cuius Dominus Deus cius. Eft itaqne reuera infelix, quifquis ucl alienus eft ab hoc populocuel fl' illi inCorporatus fl t,fuopte iiitio exciditur, Si tarn lanlt;fto,tamçpfé lici confortio priuatur.

Eft autem excid.um quadruplex: Corporale,fpiritualc,utrunep «SiEcclefiafticum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qjiadruplex cx

Corporale eft, quo quis propter facinus aliquod morte plertitiir, e* medio popiili fui aufertur. cidium.

Talc erat,qiio excidebatur is qui ligna collegerat die Sabbati, Num.ir. Et qui de fpolijs Hieriebo fiir-tiinquædamabftulerat,Iofue7.amp;confimilcs airj.

Spirituale eft, quo increduli circumcifi, licet corpore fint in populo Dei, fpiritu tarnen prorfus ab illocoram Deo feparantur Si excluduntur. Vtrunep eft,quo malcclidi lt;Si Corporaliter amp;nbsp;fpiritualiter exciduntur. Corporaliter, propter admilTum facinus : Spiritualitcr,propterincrcdulitatcm.Sic latro finiftertxcidebatur.Dexteramp;’iplc quidem exterminabaturde populo Dci.fid corporaliter tantum,

Ecclefiafticû eft,quo quis certis de caufls ab Ecclefia Dei excômunicat. Hoc genus excidq exccmuni cationëuocâtHoftii.Apud ludceos eijcicbant defynagoga.i.ccrtu populi Dci,publicani et peccatores, fif qui fide in Chriftü profitebanf.Io.p.Qiii fic cxcidebant,poterant perrefipifeentiä ad Eccltfiä Dei re d rc.Etquiapudnoftros excömunicant, né damnant, nifi in obftinatione impœnitctia: prorlus imptj äiincrcdulijtanqüä gratiæ Déi irrifortsperfeuerent. Excöinunicatio fl fit iuiuftajiion damnat coram M 4 Deo,'

4t^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï H G E N E s r M

Deo. Si iufta fÔjKç Äctamene}3ninar,nifi jcccdat incrcdulitas Äimpocnitena. Nee corporale excidi iim,et;am ineritum,damnar^nifiadfit incredulitas.Spiritualcprorfus eftcxiriofiim, quocuRç tandem loco fis in populo Dei.

Qiiare curandum eft,ut non folum externa commiinione firn us de populo Dci;de qua Papiftxlio-die plurimunigloriannir,fed utfpiritu quoep participetnus cum eleólis 8C fidelibus tanquâiicris my ftici corporis mcmbris.Qiii non funt uera populi Dei membra, fiue in illo maneaut externe', fine txc--ant,aut eijcianfur,non funt iierc de populo Dei.

/.'iud e^l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quarró,ncc illud tranfgrediendum eft,quod dicit.-Paclum mcum irritum fccit;Nonfittipliciterdi'

citer pcccdre, et cit, Peccauit : léd, Patftum mcum irritum fecit. Aliud eft fimplicirer pcccare,amp;; aliud paftum Dei irri' aliui p.tilu D« tumreddcre.Paólum Dei irritumrcddere,eftipfamgratiain Dcijqua pcccatis delinqiientiiim ignofd nrawnreddere tur, proculcare, fit boenen quoiiis pcccato, fedfingulari quodam gratiæ Dei contemptu. Peceatura per fe morbus eft,opus babetis medico. Contempnis gratiæ Dei contemptus eft medici.Qiii agrotat, curari poreft,finon refpuat mcdicum. Qiii medicum refpuit, unde curabitur Exitium ægrotaiitmmj eft medicinæ contemptus.Ad bunc modum,qui fimplicitcr pcccat,per gratia Dei faluaripoteft. Gratia Dei medicina eft onwis tam originalis qua'm adiualis, tam multoruin quam paucoriim, tam ma-gnorum quam mediocrium pcccatorum. Qui banc contemnir, non babet praterea in quo laluetur. Qiiiaccipit animo grato,amp; bene collocat,ialuarur,Cöfimiliseftctiam matrimonij ratio. Debetuxor uiro fuo obedientiam SC fubiedlionem. Hic frequenter delinquitur, amp;nbsp;tarnen non quouis delidocon-iugij uinculum foluitur. Mulra condonantur muliebriinfirmitati amp;nbsp;imprudentiæ, propter rcrinen-damconiugrj integritatem. ueriimubiadulteriofides coniugq uiolatur, ibi coniugiurnirritumreddi tur,amp;f mcritóexciditur adultéra. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Contem/^tUf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qiiintó,confiderandum etiarn eft,qut5d contemptus Ggni pro feederis irritatione repn tatur. Lcqm

gniprofexderis tur enim de contemptu circumcifionis.Dicitquidem ; Paétum mcum irritum fecit; uenim priniittit' violationc repu Mafculus præpuriatus,cuius caro circumcifa non fucrit, excidetur anima illa de populo fuo. undefi-tutMr. ‘tis pater, contemptum circumcifionis reputaripro contemptu foederis. Admonemur quid feutit”' dum fit de illis qui facramentab'a diuinæ gratiæ figna uclprorfiis exufiflant faftidiunt, uel periicrlc «furpant. Qin baptifmum regenerationis fignum contemnir, ipfam regenerationem irritam reddit. Qiiicœnam Dominicamà Chriftoad rememorationem mortis ipfiusinftitutam faftidit, corpus^ fanguinem Cbrifti,quo redempti fiimus,faftidit.Qiii indigne' ufurpat,reus cft_,tcfte Apofiolo, corporis aefanguinis Domini.i.Cor.ii.Noncftin fignisfalusamp;;uita,amp; tarnen mors cftinillorumuelcon-

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;femptu uel abufu.Sicuticircumcifio carnis neminem faluabat, cuius tarnen contemptus damuabst.

Magna tcmcritas eft,uiolare ferdus ac teftamcntum Dei.Hominis teftamentum nemo reddit irritum, jnquit Apoftolus,amp;: audent homines impij reftamentû gratiæ Dci,pro fua ipforum libidine coiifpur-care,prophanare,inuerterc,ac dilaccrarc.Iudæus non circumcifus irritum reddebat padS Dei,idcc-que dignus erat, qui de populo fuo cxcideretur. Qiianto quæfo magis irritum reddunt teftamcntum Dei,quiinid non folum priuatimper fe peccanr,fcd Si totamEcclcfiam inpræuaricationemac uic-lationcm illiuS induciintt’ Dixit Abrabæ Deus.’Infans oóto dicrum circumcidatur uobiS.Siludïorutn facerdotes dixiflentjcircumcidcntur quidem infantes,fed non cdlaiio dier uel, circiimcidantiirqu.'dcm odtauo dic,ucriimnonomnes, fed ij tantum dequibus nos ftatuerimus, an non mairifefta catbolica iiiolationcpaótum Dei reddidiflent irritumt’plane.Ecquid aliud noftri Cobenimfaciunt,di!mdici.nt; Bibatur quidem de calice Domini, uenim non ab omnibus, fed a' facerdctibiis tantum. Dixit quidcra Cbriftus.-Bibite ex eo omnes.Atintellcxit de Apoftolis tantü,non dccun^Hs fidclibuS.Hocnugamcu-to ucbetnenterimpio, difcerpunt amp;nbsp;irritum reddunr, non fibi tantum/ed Si Eccitfix Dei, teftamentü Dei per fanguinem Chrifticonfirmatum,cuius rememorationem in Ecckfia ccmmunicaticiiecaliciS huius celebrari uoluit. RurfiiS, CbriftuS dixit : Accipite, amp;nbsp;comcdire.IlJi priuatim mifiandojqucdab Eccicfia debebat accipi amp;nbsp;comedi,oftcntuiproponunt,amp; dicunt : Videte «Sdadorate. Adlmc, CbriftuS dixit.'Hocfacite in mei rememorationem.llli,hoc facimus,inqHiunt,offcrtntcs in rcmifsioiiem pccca-torum,pro uiuis Si morruis,undeniindinatio illa Si quæftus,omnium turpilsimiis, in tcft.amciitügra tiæ Dei irrepfit. Vtinam uel emendetur ifta pafti Dei uiolario,amp; propbanatio, uel excidantur de medio populi Dei quotquot impia bac temcritate uel ipfi hæcfaciunr,uel alijSjUt bæc faciant, fiinrauto-res.Eftboc genus bominum alias mille modispollurum,nee finis eft eorum, quibusquotidiepeccant impunc’ : uenim propbanatio ifta Si uiolatio teftamenti Cbrifti fuperat omne genus llagitioriim,nt mirum non fir,qult;)d tanrapafsim corruptio fidci,pictatis,amp;: bonorum morum in Ecclefia obtüiuit.

Dixie quoqj Deus ad Abraham: Sarai uxorcmtuam, non uocabis Sarai, ied Saram.Etbenedicamei,amp;:exilladabo tibifilium, cui benedi' cturus fum.Erit^ in nationes,amp; reges populorum orientur ex eo. Ceci dit Abraham in faciem fuam, amp;nbsp;rifi t in corde fïio,dicens : Putasncceiitc-nario nafcetur filius';’ Et Saranonagenaria parietC Dixit^adDominï. V tinam lihiael uiuat co ram te. Etait Dominus ad Abraham: Sara uxof tui

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4’^

JI tua pariet tibi fîliurn, uocabistj nomen eins Ifâac» Et cÔfiituatn pafluin mcumilli in fa:dusfèmpiterniim,amp;Sfèmini eins poft eum. Super Ifînaeï quoc^exaudiuite. Eccebenedicamei,6ôaugeboamp;S multiplicabo eum ualde. Duodecim duces generabit, amp;nbsp;fàciam ilium in gentem magnam». padumuero meûftatuamad liàac, quem pariet tibi Sara, temporeiftoi in anno altero.Cum^ finitus eiîètfermo loquentis cumeo,afcenditDegt; ns ad Abraham»

Ef « iStt tibißlium cui benediéfurus fum. ] Ebræus fie habet : Et etiam ex îpfa dabo tibi filhi'm. Et Itnedicam d (Sarac falicet,nam cfl in Ebræo n''ïlB'^3’'3Ut ad Ifaac referri ncqiieat) amp;nbsp;erit ingentes, SÇ «gcspopuloriim eriint ex ea. Vtercp Si Latiniis Si Graecus in mafeulino uerterunt. Chaldacus para-phraftes cum Ebræo confentit.

/îTiD wxi'Tidf/ £r2.,id eftjifmael ifte uiiiat coram te.Pro legit n^jid eft,pro utinam,ifte.

Sora uxortudpdricttibifilium.] Bbræus fie habet/'JB« inwKniwjd eft,ucr?,Sara uxor fna, Äfc,Vo-rulam affirmatiuä omilît Latinus Interpres, Chaldæiis habet Kü W\p3,id eft,in ueritate, Græcus cant ttddidit per gt;'«.ueriim de fuo adiecit W»,id eft,eccc,quod in Ebrxo non eft.

Et fetnini ditf poü cum. ] Grpeus adiecit,«’êds Itxi tw aas^ixxTt kvTi (nr wrfii'jid cft,iit fint' illiDeiis,acfeniini eins poftiplum,quæ in Ebræo non habentur.

Etdugebo Ç}- multiplicabo eum ualde.] llIud,Et augebo ciiin;uel,crcfcere eumfaciam, neglexit Grx~ cus.Vocula,ualde,ingeminatur in Ebræo.

Cutn^;finitui effetfermoloquentiicum eo.] InEbræoeft:Et ceflauit loqui cumeo,uttam pofsitin-tdügi ceffalTe Abrahamü loqui cum Deo,quam Deum cum Abrahamo. Græcus de fuo uocem. De-•is,adiecit.Sic enim habet ; aiwniKm lt;Af à 6iis Aa:A«|U TrçJr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft,Et confummaiiit Deus,cum Io

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLANATIO.

Tertiahac parte præfentis dccimifeptimi capitis, poftfcrdcris conftitutionem Si confîrmationem» fubijcitarpromifsiodefemine benedidcionis ex Sarah prodituro. Aliquoties promifliirnftierat ad id ufiç temporis,ueriitn nunquam fuerat declaratum,quód ex Sara fterili nafeituru cflêtjid quod in prx-fenti manifefte exprimitur.

Et dixit Dew ad Abraham : Sarai uxorem tuam,non uocabii Sarai, fed Sarah.} Principid, quemadmodii propter futiirifeminis benediclionem ac multiplicationem nomen Abi æ mutauit, uoluitcp ut Abra-ham.ideft,pater multitudinis,gentium non folum elfet, fed amp;; uocaretur : ita eandem ob caufam Sarac qnoep nomen rcformaiiir,iufsit(5p ut pofthac non Sarai,fed Sarah appellaretur. Ratio mutationis hu-iuseftifta, Sarai, fiinterpreteris, uocatur domina mea. Sarah uereJ fimpliciter domina. Abicélumeft 'od,locum Habens pro noniinis poftëfsiui,amp;: fubftitutum H, ex mafeulino nomine fermininum cotifti-t'iens,Significabatiir,fore pofthac Saram non unius tantum domus matremfamilias/edabfolute' mul titudinis gentium dominamamp; matrem, perindcatep Abraham communis erat conftitutus gentiinrt pater.Vtrobicp.adiecTa eft litera nV, qiiæ in nomine Abrahæ multitudinis gt;nbsp;hic iicró abfolutx matro-iiæac domina fignificationcm effïcit.

Etbenedicain ei, ey ex iÜa quoq; dabo tibifilium, er benedicam ei, çr crit ingentet,reges populorum erunt exea.] Habentiftamutatinominisrationemjobquam Deus Sarai uocari uoluerit Sarah. Et benedicam ei,inquit; hoc eft,frudtiferam cam reddam.unde fubdit,Et ex ilia quoep dabo tibi filium. Non fini pliciter,cx ilia,fed etiani ex ilia,inquit,dabo tibi filium. Q^d. Non folum ex Hagâr, fed ex ipfa qiioqué Sara habcbisfilimyi jp Ebræo eft ad uerbumrEt criam dabo ex ilia tibi filium. Tranlpofitio eft didlio-iiiim,ordinanda adhunc modtim : Et ex ilia quoqj dabo tibi filium, Adqcit : Et benedicam ei,Si erit irt genres, Sic. Non folum haifrenus benedidrurus erat Sarx,ut pareret filium, amp;nbsp;fieret mater.Sed hadle-nus quoç ut fieret domina gentium ac regum. ideo promifsionem benedicT:ionis, adiedta declaration ne repetit,diccns:Et benedicam ei,amp; erit in gentes,rcges populorum crunt ex ea. Ncc Græcus nec Lil tiniis interpres fenfum hunc uerboriim Dei animaduertcrunt, ideo^ ne bencdidlionis promifsio fru— ftrarepeti uiderctur,repetirioncm illius rehilerunt non ad Saram, led ad Ifaac : uerterunt^ in geliert mafeulino, quod in Ebrato legitur in fœminino. Quomodo genres Si reges prodierint ex Sarah, no-tum eft ex hiftorijs facris,ficut Si fupr.i de Abrahamo memini.Rcges non folum ex lacob, fed ex EfaU quoç prognati,origincm fuam traxerunt ex Sa rah.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cecidit Abraham infaciemfuam,z^ tifit,çr dixit in corde fm: Putas ne centenario nafceturfiliut ? cr an Sa^

tobmiugenariaparietiliixttquead'Dominumi'Vtinamtfmdcluiuatcordm fe.] Qiiod in faciem cecidiri

I omnino admirationis oat. Quoniam autem uaria fuut admirationis genera, fit ut hie locus aliter atqp I aliter cxponatur.Poflunt tria genera admirationis rcccnfcri.

I Primiim,quodfitemnfidcconiiindtutncitra omnemdubitationem. Secundum,qiiodnihil prOr-I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fus habeat

Trw generä ad fus babeat fide!,fed totum ratiotiis iudicio ac fcnfu feratiir. Tertiitm, quod fide fit Sf dubitationc mi-mirtftionii. xtum. Ad primum genus refert Lyranus R.Solomonem fcquiirus,id quod amp;nbsp;nonnulii noftroriimft-ciiir.t,qui indicant Abrahamii plenum gaiidio,perfcftifsimafide exultaflc ac triiimphaflë,praipexu-bcranti affeftu gaudij,admirabundu procidifl'e in terram,achfilfe. Si cui hoc probatiir, Icgat ad modum.'Ergo centenario nafcctiir filius ? Ergo Sarah nonagenaria paricttiit iierba iiæc fint nondu-bitantis,fed cum gaudio de re uehementcr ftupenda, amp;: quat fperare nequiiierit, admirantis amp;nbsp;gefiicr-ris.Sicinud,Ecrifl't,nonderifionis amp;fubfannationis,fedgaiidi} erat,Sdexultationis. Quod uerodixif» Vrinam Ifmacl uiuat coram te,idem erar ac fi diceret : Quafo Domincjnoli propterea,quód Sarah pa ritura eft pi omifTum fernen, Ifmaelem proijcere a facie taa. Ad feciindum genus admirationis refert Chryfoftomus amp;nbsp;alij,putantcs, Abrabamum prac nimia confidcrationc ætatis^ tarn fiia;,quàm Sara, uerbis Dei non crcdidifte,icd cum prarpoftera admirationc, tanquam de re impofsibili concepta, pro-cidifle in terram,ac rififte. Et hoc fenfu exponunt illius uerba ; Pittas ne centenario nafcetur filius Et num Sara nonagenaria pariet t Q.d.Qiiis hoc credere poterit i Et quodfubdit, Vtinam ifmaeluiuat coram tc,intelJigunt fic diftum.'Non opto ulteriorem prolem.Habeo fernen promiftum, neclpcran-dus aliquis filius ex Sarah uidctur,cum fi t nonagenaria,amp; ego centenarius* Qiiidetiamopuse(l,utfi-lium ex Sarah accipiam,cum in Ifmaele praeftare poteris,quod es poUicitus, amp;nbsp;praterearidiculii ph' ne’futurum fit,ft centenario ex nonagenaria nafcatur filius^Ita diuerfimode exponiturliiclocus.Iph uerba pofteriori,perfona uerd Abrabsc,priori fententia: faiierc uidetur.

Yidetur autem non fore abfurdum,fi de tertio qiiifquam admirationis genereexponatjfentiatque fidem Si rationem in animo Abrabæ, inter fe concertafle, fic ut fidei fiierit Si gaudij, qudd in faciem procidit acrifi'txationis uerd,quod in corde dixit; An centenario nafeetur filiusfAn Sarah nonagma' ria parietÆt quod fubiccit, V tinam Ifmacl uiuat coram te,fic didluin fit ; Dedifti mihi Ifmaelem,ac pollicitus es, quod multiplicare ilium uelis,fic ut poftcritaseius præ multitudine nunierarincqiic.it. Obfecro,qHicquid de Sarah fiat,amp; filio,quemcx ilia promittis, nc proijeias a facietua Ifmaelemme* um.Omnino diligebat illum^amp;; animo iam pacato,quod hæredem promifliim ccccrnebat,in illocon-quicfcebat.Qiiare ucrofimile eft,quod fenfu Sdaffedlu iam dirflo^ad hunc modumprecatusfit.Veruffl fi cui fententia ifta non placer,priorem rctineat.

Ef ait Dom'nuf ad Abrahamum:VerèSarah hxor tua pariet tibi filium,uccabisq- nenun eiwlfaiic.^tcot^i' tuain paäum meum iUt in paâit fcmpiternu,cr fetnini eitapoil cum. Supertfmael quoij; exaudiuite. Eccebene dicam ci,CT crefeere cum faciit, zy multiplicabo cum ualdc ualde. Duodecim duces genera biter in gentemmagnam. Paiîumuerô meumftatuam ad ifaac, quemparict ttbi Sarah, t empöre iflo, in anno altffo.J Non eft ifta repetitio inculcatio præcedentium ociofa. Promittebatur Sarz films- Promitteba' turfore iliam in gcntes,amp;egrefturos ex ca reges populorum, filio Sara; dcftinabatiirpeciiliariterin-ftitutum fccdus. De primis duobuS, parituram uidclicet efte Saram, deinde fururam in gentesS.' rcges populorum,promiferai antequam procidiftët Abram in terram.De co autcm,quod filiusSari,nonfi lilts Hagar, fernen eflet benedidf urn ac promiftiim, cui deputafum eft'et fccdus, nihildum meminerat. Qiiarc ut de hoc futiiro femine propediem nafcituro,plena eflet Abrabæ fides Si cognitie,adiccit ifta, dicens.’Sarah uxor tua pariet tibi filium,uocabis^ nomen eins Ifaac. Et ccnftituam padum mcamiUi in paclum fempitcrnum,amp;feminieins poftcum.

Afsignat futuræ proli nomen Ifaac,futripnimà rifu Abrahæ-Significat enim tsriTjTidcreSigcftire. Deinde ut inter Ifmaelem Si Ifaac difceriiat,fiibi}cit;Siiper Ifraael quoqj exaudiui tc. Ecce bcncdicani ci, Si ctcfcercciim faciam,6lt;f multiplicabo eumiialde.Q.d.Qiip promifidciilo,præftabo.Etquoniam proilio rogas,tua gratia efficiam,tit duodecim ex co duces gcncrcntiir. ucriim padummciim,quod conftitui inter me Si rc,erit non cum Ifmaele,fed cum Ifaacgt;quem pariet tibi Sarah.

Qiii fintilli duodecim duces,infra ir.capiteuiderc licet,ubinominatim rcccnfentiir.Sicitatpdifirl' minatur Ifaac ab Ifmaele,ut intelligat Abraham non cflc filiuni Hagar,eum quern credebat,fednafr turumillymex Sarah.

Etcejjauitloquicum 00,^“ afcendit Deus ab Abraham.] Refer ad Dcum. iibiis fufficienter inftruxerat Abrahamum de filio nafeituro ex Sarah, Si miiltiplicatione Ifmaelis,ncc Abraham habcrct, iir.dcdu' bitaret,deftitit loqui,amp; ccclum ucrfusabcoafcendit. Scio quofdam ifta nonadangelum Ddjfcdad Dcumipfum rcfcrre.Noneft tarnen ratio urgens,qua quod dicunr,certóprobctiir.Qiiicquidfit,in“* fibili fpecie,fiue Deus ipfe,fme angelus apparuit.Vifibihter autem afcendit,ut liquido conftarciAbri-hac de uifione diuina.

QaoJKoJo Mo/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;centenario nafeetur filius f Et an Sarah nonagenaria pariet ?} Poterit hoc loco quacri, qiiomo«

t/ Paulo comic nbsp;nbsp;nbsp;uerum fit,qiiodad Romanos quarto de fide Abraltc legimus ad hunc modumiEt no eft infirmatut

fidCjiiec conffderaiut corpus fuum emortuum,cum iam fere' centum eftet annoriim, Si emorttiam ma-triccm Saræ.In promifsione Dei non hæfitauit diffidetitia,fed confortatus eft fide, dans glotiam Deo, acplcnifsimc'fciens,quodquçcuntp prohiifitDeus,potenseftamp;.'flt;(cere.Ideoamp;;reputatü eftilliad iufti-tiam.-quibus uerbiS iitiqj piædicat de AbraliaiMö AjioftoluSjquod in promifsione Dei,fideapprehen denda non cciifiderauerit,quiiin eflet corpore emorruo,iani propd centenarius exiftens çtare,amp;' quam lt;mof tuns effet uterus Sat ic,cutn tanicii hic Mofes de illo teftetur, quod in corde fuo dixcrit ; Putas ne centenario

E X P L A N Â T ï Ogt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4t^

ttntenarîonafcftur filins ÿ Et an Sarah nonagenarià parietfqiiatfan«? fine confidcrarione îttatis, tan» ^m,qiiàni uxoris Saræjiaudquaquain ciicere potiiit. Qiia;fierit crgo qmfqiiam, quomodo conueniat hac in re Mofi Paulo îquot;

Rffpondeo,nuUa eft contraduftio in iicrbis Pauli, fi MofeS reftc' intclligatur. Confiderautt trri Ar braham grandæuam fuam amp;nbsp;uxoris ætatem,amp;l non confidcrauit. Confiderauit adinirando acglorifï Cindo dininam porentiam,quôd homo ccntenarius habiturus efitt filifi ex coniuge erfœra amp;nbsp;nouage-tiaria. De Iioc confiderationisgenere loquitur MofeS,nec Paulus illi côtradicir,immo amp;nbsp;ipfe cum Mo fi confintit,cum didf, Côfortatus eft fide,dans gloriam Deo,ac plenifsimefciens,quôd quçcunqt pro-mifit Dciis,potens fit Si facererquibus uerbis fans indicat confidcrafle quidë Abrahamü, quâ eflét ipfe grandemis,amp;l Sarah nonageiiaria.uterü habens emortuûrucrü hoc amplius glorificaflë Deü,quod cer tô crcderet,immô fdrét,pofie Dcü præftare p)omifia,quantüuis naturz uiribus impofsibilia,qua: di-uinæ potentiac glorificatio fine confideratione hac fieri non potuir.

Riirfus,non Confidcrauit corpus fuum emorturi,amp; cmortuuni uftrum Sarae. Qiiomodo f Non Sc confiderauit, ut fide infirmatus de promifsione Dci hacfitaret difiidendo. Sicconfidcraficeum negac Apoftolus, nonconrradiccns Mofi. Qiiare non fi'mpliciter diar,Nec confidcrauit corpus fuum emor-Hium,cum iam fcrd centum efitt annorum,amp;lc. fed addit : In promifsione Dei non hacfitauit diffiden-tia,ftdconfortatus eft fide,ôCc. Varij funr cor.fiderantium refpcôtus.Alius coufiderat in rebus creden- Vârlj dis impotentiânatura?,Si hac confideratione inducitur,ut quac fupra uires natura:crcdenda funt, quafi cffftßderaiiUu^ impofsibilia,non credat.Alius, licet ôë ipfe non ignorer, quam qua: çredtnda funt, natura; uires excé

tnittunr. Ergo qui promifsis Dci crédit,aliquo rtfpecfiu crédit. Rurfus, qui non credit. Si ipfe aliquo tdpeftu non credit. Qiii credit,non naruræ,icd porentiæ Dei refpeCtu crédit. Qui non credit, refpeifti»

tiæ promittentis Dei refpeftu credidit. Et hoc fenfu uerum eft,qiiod. Apoftolus fidem illius celebrans, didnNpn confiderauit corpus fuum emortuum,amp;'c. Hoceft, non refpcxit,qu.-im eflet uiribus naturæ itipofsibilcquod promittebatur.Sed confiderauit Deiim cfie omnipotentem ad præftandum promif-

bocadquörefpedafacit. Hoc eft,habet aliquid,çuius confideratione Deum, tanquam omnipotcteni crtdcndoglor'fic.ar. Vtpotc,ficoiifiderans omniinodarncorporumnoftrorum corruptionem, qua in pulnercm,undc fiinr,rediguntur,potentiam Dei,qua illa in fine miindi excitabürur Si clarificabuntur, duin certô carnis noftræ refurreélioncm futuram credis,exrollas,amp; glorifices.Sic Abraham proinifsi*

Dei crcdens,potentiam Dei glorifi'cauit, confideratione uidelicet ætatis fiiæ iam grandæua;. Si emer-tuiuteri Saræ, quam confiderationem cnm gaudio amp;nbsp;admiratione exprefsir,dicens : Ergo centenaria nafectur fiiiiisfErgo Sarah nonagenaria pariet^ Qiæ magis corpus fuum,lt;Slt;: uteriim Sararcmoi tuum^ confiderauit,hocanipli',is,prom;lsis Deicredeîis,potcriam illius g'orificauit.Hoc lêufu ucrû eft, qiiod Atofes de iilo hic fcribir,amp;f pulchrd cum Apoiïo'o concordat.Immo hic fenfus utrborum Mofis,ab A-Poftolopuldircacperfpiciicexponitur, tamabeft ut.à feinuieem diferepent.

Igitnr Ahraham credens promifsis Dei,quibus ipfi filins ex utero Saræ promittebatur, credidit c^ fidtrationeporentiæ Dei,non ccfideratione impotentis ac deficientis naturæ.Sic non confiderautt cor piisfini(ncmorruiitn,dëc. Rurfus. Abc’.ham potentiam Del cum admiratione amp;nbsp;gaudio glonfîcans;^ glorificaiiit illam,lioc amplius,quo magis ccfiderauit,quod eflet iam propc' ccntenarius. Si Sarah no »agcnaria,parittirafîbi filiü,prorfus emortuum haberet uterum. Sic ccfiderauit,qu.-im utrifep impof-fibileeffet/ecundumnariiræ uires,quod^Deo promittcbatur,ôcc.

Q_V AE S T I O 11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, quot;

PiiHumKerômeum/latUiimrfd Ißtac.] Ex eo quod inter Ifmaelcm DeuS,amp;l Ifaacum, fie diftinxir,« li QUOModo Ißrta cet iifrumqj inimmenfiim mu'riplicaturus eflct,ae benedicturus, paétum tarnen fuum non cum utro- el circtmcijlonii que,fedciim Ifaaco tantum conftituit,genuina quæftio nafcitiir. Vna, quomodo coiiuencnt Ifmaelcm fucrit partùrps quotp circitmcifiaiiis efle participem,cum patfci particeps non eflctjcuiuscircnmcifio figiiumtrat.Al- cumfcxdcristlo ittaian fierciccerirIfmaelcm Dominus,ut nolict illius ac pofterorum eins cfie Deus, quandoquidem fucrit.

eninpactifui confortem cfie noliut,in quo promifsio principalis eft; Ero Deus tuns. Si Deusfeminis Anfucrit Ifntitd fui poft te. Ad litianquc quæftiqnem refpondco.In fœderc hoc confideranda funt quatuor. Primùm, prarfa 4 Dc9 quod nolebat Dominus cfie Deus Abraliæ, ac feminis cius poft ipfuin.Deinde, quôd bencdiclurus e- reieilU'S, rat,ac multiplicaturus illius pofteros.Tertio,quod datums erat ex carne illius bencdiéliim fernen, in quobcncdiccrentur omîtes gentes. Qtiartô, quod cicgerat fibi populum pcculiarcm de feniinc Abra-bæ, qui nomine ipfttis paldmcenlcrctur, ac publica rcligionc Si œconomia, ab omnibus gentibus, ad tîuipusufqtienoui Teftamcntifcparattis,cxemplarquoddam eflet diuiiiæ difpenfationis in mundo, amp;nbsp;patres contiiieretgenerationis Cltrifti. lain quod lfmaelemconccrnit,erat ille qtiidem .d du abus pofterioribus foedensliiiius conditioiiibus cxclufus,quemadmedumô^ Efan,uertimduarumprio-turticommnicationc haudquaquam cratpriuatus.Erat de domo ac fcminc Abriiliæ,Ôlt; haélcnus particeps erat eins gratiæ, qua Dominus nolebat efle Deus Abrahæj ut feminis ems, fimulquç

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_. ßjne-

bcnediclionis »c multiplicationis promifsionem habebat.Qiiare non eratexclndendusi flgnofade-riS.Puchliter fapiunt,qui putant promifsioné hanc,Ero Deus tuus Si Deus feminis tui,adfolos pet' tincrc Ifraelitas,quafi Dominus ludæorum tantum fuerit Dcus,idquodApoftolus Rom.j. ceftantet negat. Ad Ifaacum Si pofteros eius,duac pofteriores fixderis huiiis conditiones peculiariter pertine.« bant. Ex illo nanep, amp;non ex Ifmaelc,nafciturus erat populus foederis publica leiigionc Si profefsio* tie nomini unius ac ucri Dei accenfendus,amp; ad hoc fanclificatus,ut Chriftus feruator mundi exiUoM feeretur.lfta licet multum liaberent prairogatiuae, cuius Apoftolus Rom.lt;?. mcminit,haudimpedK' bant ramen quo minusamp; ffmael figno foederis obfignandus effet, ôdadgratiâ uniuS acueri Dei pu* tineret, fi fi'dem Abrahæ patris fui non abijeeret. Neep adimebatur Ifmaeli fpes falutis quæ in Chrifto unito mediatore expedlabatur, licet ex Ifaaco effet ille, Si non ex iplb proditurus. Non erat Chnftof fic nafeitUrus ex IfraclitiS, ut illorum tantum effet feruator. Abfit. Deftinatus crat toti oibi ccmuniS redempror,Dominus,ac feruator. Qiiare tametfigenerationis illiuspra:rogatiua,fecundumcariieni, ludaeorum fit tantumruita tamenjfalus Si redemptio per ilium nouifsimis temporibus parta,abaWt no eft omnibus hominibus deftinata,fi fide ab illo pependerint,Sir grariam hanc non abiecerint.

Inßrmior'iorg^^ nbsp;nbsp;Tiixit^U0(J;TieU{adAbrahamtSaraiuxoremtuamnonuocabisSarakfedSarah.} Ineoquodnon Abralw

nafuu^ non de- tantum,fed amp;; Sarai mutatumeft nomen,confiderandum eft^uoluifle Deumeiiifdemeffe honorisilkm WgatUf honos, £i,ni Abrahamo participem. Sic infirmiori organofuus non denegatur honos. Adam erat humanigC ’ neris pater ac fonsret tarnen uxori illius hoc nominis ind£batur,ut Hauah uocaretur, tanquam futura ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiuentium mater. Dignus quidem eft organumagensquam pariens.uerum quoniaminter agente™

6i patientem coniugem communicatio quaedam eft coniugalium laborutn,deinde Si fatuum,noninf xneritei agentis honor cum patiente commiinicatur.Sic Sarah perindeatqj Abraham nominis mutate ne cohoneftatur a Domino, ut ficut ille pater, ira ipfa domina multitudinis gentiumuocetur. Eto ferua qiiod non dicit fimpliciter,Sarai uxorcm tuam non iiocabunt Saraüfed,Sarai uxoremfua’”'’®'’ nocabis Sarai,fed Sarah.lpfi Abraha: hoc iniungir,ur uxorem fuam uocet Sarah, id eft, dominä.Ergo nonhoc tatum agebatur,utà domefticis amp;nbsp;pofteris,fed ut ab ipfo quoq^ Abrahamoappenatione ut dignitatis cohoneftaretur Sarah, quae dignitas non erat ex ipfo Abrahamo, fed ex dniinae gratis beoe-uolentia.Admonemur hoc exemple, ut fiqua nobis dignitas ac prscrogatiua diuino munere contige' rit,cömunicationc illius impertiamur coniugibiiS noftris,amp;: honore illo quo potimur ipfi, nbsp;nbsp;lt;1“®^

ccihoneftemus.Inuenias magni nominis uiros, à quibus uxores perindehabentur, atep uilifsimaquidam mancipia.Gloriofum effe putant,fi foli fint domini non modd domefticoiumjed Si uxonulg'’® rant uxorum honorem,pertincrc ad gloriam maritorum.

Wholes nafciM 'E.tbenedicantei,crexiUadabotibifilium.'E.tbenedicamei, cr eritingentes^cr regesorientWKfi^d eo quod dicit,Et eritin gentes,ö£ reges orientur ex ca,fuprà funt quaedam annotata.Hic obiter con i-derandum eft,quodnö dicit.Er illi dabo filium;fed,Etex ilia dabo tibi filium.Sic Si infra ■quot; Sarah uxot tua pariet tibi filium.Èicet uxor confers fit honoris pariter Si operis genitalis,fobolem ramen non i-bi,fed marito parit. Sic primas accipithic Abraham.Illi promitritiir amp;nbsp;narciturfiliiis.Sarahbencdici-tur quidem Si friigifera redditunueriim benedidlionis Iniius frudlus non ipfi,fed Abrahacdeputatur.

Deinde uidemiis hie imaginemEcelefiæ. Sarah ad fenedam ufcp ftcrilis tandem benedititur à Deo, ut fruiftificetjfiatqj gentium ac regum domina.Ecclefia Chrifti diu fterilis, ubi benedicitiiràDeo,fff' cundaredditur,amp; multiplieatur ufepadeo ut in genres eiiadat, regumcp domina efficiarur. Digoit»te hanc fœcunditatis qua Ecclefia gentium eft amp;nbsp;regum Sarah, id eft, domina efftdba, uindicat fibiie Romana,cum tarnen non ilia,fed Hierofolymitana Ecclefia fit mater,ui'de Euangelmmregniproffl) in orbem,fi qua eft priuata Ecclefia,cui titulus ifte debeatur.Nos loquimur de Ecclefia Chriftifimf“

citer,quæ in genres excreuir,inip toto orbe frult;flificauit,ac regiim facia tfl:domina.

Et illiid obferua,quod Sarah qiiamuis conftitiita effet domina gentium ac regiim,haiid tamtnft gt;nbsp;fed Abrahæ marito fuo peperit.Sic Ecclefia, fponfa Chrifti, licet domina fit gentium ac regum, uidclicet credentium populorumjquos tarnen paçit, non fibi parit, fed Chrifto fponfo fuo. Romai” Ecck'fia quicquid paritjfibijpfijnon Domino parit.Perfidus illeferuus in domo Dei fiedominatur)“* fibqpfojnon Chrifto,cunlt;fla fubqciat, amp;nbsp;nomine Cbrifti ad prætextü duntaxat dominatioiiisfujc^ utatur.In ouibuscernitur quidem fignü Domini,amp; auditur pra’textus nominis Domini.quot;utrumftfquot; fidus pafior omnem fibi dominatum amp;nbsp;itirifdidlionem in illas uindicat.

Ceddit Abraham i« ƒaciem f iam,Gr rifît,ac dixit^in corde fuo:An centenario nafeeturfilitiif An Sarah genaria pariet f Vtinam tfmael uiuat coram te. ] Quoniam hie locus bifariam exponitur,poKftftiani bih Puîcherrimum r’sm confiderari,quid fit in illo dodtrin» gratia obferuandum.In eo fenfuiquem fctinendùmèlft dixi-ƒ(/« exempla. muSjUidtmus puîcherrimum fidei exemplum exprelfum. fides promiflórumDei, fi iufta fit,amp;omnK dubitationis £xpers,fic eft comparata,ut exuberantiam gaudij pariat in animo credentis.Sic Abrabam credens Deofiiiumfibiex Sarah promitfentipracgaudioinrifumfoluitur. Sibocpotuiffidcsifta A-brahx,qua Saram filium fibi parituram cr«d£böt,an non putamus conuenientius effe, utgaudionos atbciac

afficiat fidcS in Chnftiimjqua promifsioncm uitx ac faliiris ætcrræ accipimiis? De hoe gaudio loqni tiir Apoftolus Phil.4.diccns;Gaiidcte in Domino fcmpcGitcrü dico gaudetc.Et Chnftiis ipferSi pcr-feqiiutiiios fiierinr5iiiqnir,amp;c.gaudetC5amp; cxultatc,quo»iiam merccs iicftra multa cft in ccclo.Matth.f. .

Deinde uidemus etiam hoe exeinplojoon efl't alicniim à fidejiit qualitatem eiim eorum quæ promit Admiratio cx tiintur à Deo,tum infirmitatis, humilitatiSjUanitatis, ae depraiiationis ncftræ eonfiderantes in admi- fide, rationemrapiamur. Abraham cöfidcrando qua effet ætate ipfe,amp; qua Sarah, deinde qiialc effetquod promittebatur,ineidit in admirationem,ac dixit;Ergo centenario nafeetur fi'lius ? Ergo Sarah nonage naria pariett’Sic Dauid eonfiderando diiiinam Maieftatem,ac rurfiis huma ni generis uihtatem, in ad-mirationem plülanthropiæ Dei raptus, exelamauit,dieens : Domine quid eft homo quod memor es cius '! amp;nbsp;filius hominis quod uifitas eumt’ Sic Chriftianus credens uerbum Dei pro nobis inearnatum, amp;propeccarisnoftrismortitraditum, itemeximphs, peccatoribusac perditis filiosSi hæredes Dei faâos,ac tandem ex corruptibilib.eorporibus,futuros nos inftar angelorum Dei eceleftes, amp;nbsp;in fempi tcrnunifclices,quomodo non fumma cum admiratione dieet; Ergo Deus qui hominem condidit^ho-mofeftus eft? Ergo qui mori nefeit pro nobis,mortuus eft i Ergo cum efTemus irnph amp;nbsp;condemnatio ncdigni,filij amp;nbsp;hæredes Deifatfti fumusÆrgo caro amp;nbsp;puluiSjCcrleftem induet amp;nbsp;angelicamgloriam?

Iraq; Iniiufmodi gaudij amp;nbsp;admirationis affetflus, quoniam fidei, ft uera fit, cohaerent, diligenter funt obferuandi, non folum in exemplis fanétoriim, fed amp;nbsp;in nobifipfis, ut probemus, qua; fit noftra fides, amp;Apoftoloobediamus dicenti: Vofmetipfitcntate,anfiris infide,ipfiuos probate.i.Cor.ultimo; __

In co nerd fenfu, quo arbitrj^jitur nonnulli effe ifta ab Abrahamo, per dubitationcm amp;nbsp;fidei infir- 'Exempluwfidei mitatemfadla amp;nbsp;diclajfi quis ilium fequendum putat,cxcmplum habet fidei infirmae, amp;iudicio ratio-mshiimana: magis, quarn authopitari uerbi Dei acquiefeentis. Huiufmodi infirmitati Si dubitationi fubindeobnoxqredduntureriammagniacpræclari uiri, pracfertim in tentationibus eonftituti. Ha-bent taliafanfcorum exempla, non quod imitemur,fed in quo admirabilem bonitatem Deiagnofca-mus,quafiiorum infinmtatem tolerat,lt;Slt;: fubinde adfirmiora prouehit.Qiiod homo cum indignatio-ncafe abrjeeret, hocdiuinabonitashaudquaquamrefpuit, fed manftietifsimc fouet ac curat. Et hoc eftlinum fumigantem non extinguere, amp;nbsp;calamtim quaffatum non confringere. Caiiendum itaqj eft, nedamnemus eos qui propter fidei infirmitatem alicubi hæfitant, ac fluétuât, prafertim in rebus qua: rationisiudicio repugnant. Qiiin magis curandum eft,ut mirantes «St infirmos fratriim animos, pro

J mcnfima gratia; Dei confifmemus Si crigamus ; Si ficut Apoftolus admonet, etiam attp etiam uidea-mus,ne Si nos, qui flare uidemur, confimili aliqua tentationc adobruamur. Si ex ftantibus ac firmis, ■nitabundiamp;infirmireddamiir.Gal.e. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;az ■ ■

Deinde cöfiderandum eft quod dicit; Vfinam Ifmael uiuat coram te. Primiim, obferua animi pater- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tonnu

m affcélum erga filiü. Diligebat filiü fuii Ifmaelem,idcclt;p amp;nbsp;pro illo interpellât, cupiens ei quamopti prffetßi. mefore confultiim. Eft hie affedlus cömuniter inditus parentiim animis, ut liberorum fiiorum cura ac follicirudine teqeantur.filij non refpondent amori paterno.Rarifsimus quifqj inueiiitur,qui fic afficia-tur erga parenrcs,ut cura; illorum ex aequo refpondeat. forfan Ifmael nunquä ex animo precatus eft, m Abraham pater ipfius coram Deo uiueret. In Eliangelicis hiftorijs patentes pro liberis Chriftuni Itruatorem interpellaffe legiin,u$,fi'lios pro parentibus non legimus.

Præterea notandü eftexemplü fidei.Non fimpliciter dicit,V tinâ Ifmael uiuat:fed addit,Corä te. Nó ^xanplümfidei oraLut fît dines aç potens ; fed ut uiuat corä Dno, hoc eft,in gratia,benediélione,ae protcélione Dni.

Credebat hiinc demü net d felicem effc,qui in gratia,ueluti cófpeélu Det uiuit. Etenim qui elongant à Deo,ptTibüt,inquit propheta.Ad hæc,uiucdi qqj uerbü obfèrua.uiuütetiâ mali,cxtra gratia d benedi Verbum uiuendi ^ioniscöftituti.uerü uita illoru mors potius cft,q uita. Hi demîi itère uiuüt, qui in céfpeéiu Si gratia ^^'»iminr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO HH.

H ait DoffH'n;« ad Abrohatn-.Verè Sarah uxor tua pariet tibifilium uocabisci; nomen eins \faac. Ef cojlituam P^^mmeumilliinfœdusfiemp. Ztr fiemini eius poü cum. ] In eo quod non fimpliciter,fed cum affeueratio OpUi habemtii ne particulam banc de Sarah paritura filium repctit,uidemus qu.àm fit opus ut in fide corum,qua; cum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fide confir-

admiratione credimus,confirmemur.Credebat Abraham, ridebat,amp;admirabatur, amp;nbsp;tarnen, ut in co memur, lt;f«od credebat çonfirmaretur, opus habebat afftueratione ifta,uerc'; uel, Immo Sarah uxor tua pariet hbifiliunt.Ad huiufmodi confirmationcm fidei noftræ referendç funt affirmationcs ilIæ,quibuS in E-**3ngelio fuoferuator frequenter ufus tft,dicens. Amen amen dico uobis.

Deinde.Vocabisep nomen cius Ifaac.Duplexrifus eft Gaudij unus, derifionis alter. RifuS gaudq ad nbsp;nbsp;nbsp;dupltcirifu:

fidcm,in hac caufa,rifus derifionis ad nitioncm referendus eft. lam quoniam ob id quod riferat Abra-’ain,nafcituro puero nomen eft deftinatum lfaac,id eft,rifit,doclrinçgratia fpcélandumcft quô rifus ’ftereferatiir.Si adfidem adnîiranrem amp;nbsp;exultantem, in nomine Ifaac adtnonemur, turn appariturum 9uamnonfruftragaudeant ac ndeant, qui diuinis promifsis credunt, quando id quod promifliim cft ^■mplcbintr,amp;r puer illè,de quo nunc gaudemus,nafcctur. Ipfum pueri nomen admonebat Abralia-^iimgaudij huius ac rifus,tantum non quotidic dicens.' Ecee hic cft rifus ille,quo in faciem prolapfus ridebas ac dicebas; Ergo centenario nafeetur filiusS’ Ergo Sarah nonagenaria parietf Confimili modo jKidetS: nobis quibus diéliim eft à Domino,Si pcrfequuti nos fueriiit,amp; dixennt omne malü adutr-«suos nientientes,propter me,gaudete amp;nbsp;exultate,quoniâ merccs ueftra milita cft in cœlo,quando ni ■'cnnindi audiemus illud; Venue benediéf i par ris mei, pcrcipite regiium quod paratum cft uobis ab

initio miindi. Tunc iiidclicernafcctiu- noftcr Ifaac. uidebimiisrp paHm non fiiiflé uanuffl gauttiuquot;’» quod de promiiTa nobss foclicitate concepcramus in inundo. Si nerd rifus Abrahæ ad ratioiif m reilt;r^ mr,cogitandum eft hit,futurum fuo tempore,utratio liuraaiia promifla cœkftia tanqiiam uana poßibiiia ridens,cor.fundatur.Sific rifit Abraham,per nomen pueri admonebatur quotidicjftulwniJt iianam fuiife non promifsionem Dei,fcd rationem ea qua; promittebantur tanqiiam inipcfsibiliaf*' dentem.Mundi huius fapictiæ ftulta iiidennir ac uana quae nos credimus, amp;nbsp;cum gaudio txpcótaninS^)

' ideoqj à fapicntibus huius feculi ridemur 3i infani iudicamur. Verdm cum tempus adimplcticnisadut xierit.nfus illoriim uertetur in confufionem amp;nbsp;ignominiam fempiternam. Tune uidelicct, cumiwi^f' nirlfaacnofterpuer proraifl’us,amp; iam olimafapientiacarnis derifus, confundctderiforfsfuos,acni* nifeftum facietjfapicntem fuifl’e credentium fidem,ac öultam deridentium rationem ac fapientiam.

Tertid. Et coirftiruam pacliim meii ilii, inquit,in focdus ferapiternura. Qiiid hie fit confiderandu®, fuprà didbum eft m parte præccdentc*

OESERVATrO V, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Super ]fmael lt;juoB[iexauditùte.Ecce bencdicuin ei,^' crefeere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;frtultiplicttbo eumualdeK^l^’

Duodecim duces generabu^ç^ facidm iüum 'mgenÈemmagnam. Puituin uerè'meum ftattutm ad Ijaac, öwewfxi-* FacUitasDeiad ^i^tti^iSarah,te)nporeifto,iitannodltero.'i Principidobferua fticilitatem Dei ad exaudiendiim exaudiendain P’orum pro liberis fuis orantium. Orabat Abraham pro Ifmaelc filio fuo,qui coram Deo nun penn-pios. deatqj Ifaac eleiffionis ac promifsionis gratia commeiidabilis erat. Orabat paucifsiniis, tribus quatuor uerbis.Orabat non exprefTe petens,fed tantum optans.Non diccbat,Oro Domine,bencdicasiiuiï eli’fed optando, V tinam, inquit, uiuat Ifmacl coram te, qiiod non erat fxpreisis «erhis aliqnidperere, fed uotum cordis duntaxat mamfeftare.Et tarnen pro tali ac fi'c öptaiitem magis qudtn oratircHi ex. u diiiit Dominus,idtjj tum,CHmampliorainiactaliapromittcret,quorum refpe^tu niilia debtbatdeh-maele cogitatto uerfari in ipfiiis mente, Videtnus itacp hoe txcmplo non efie alitnum à philanthiopn Dei,urprecesfuorum etiam cum terrena amp;nbsp;parerga peTunr,cienier,ferexaudiat.

Deinde.Ecce benedicam ci,inqutt3amp; creicere cum faciam, nbsp;nbsp;muitiplicabo eum ualde naidG

■Accommodât fie àe quomodo fe uotis Abrahæ accommoder, lam antea non foluin cor.ftituirat,ftd amp;iffi Hagar inde-Deusuotis A- fcrtoadfonrcmperângelumfuridelfmaelehoc priusquamnafcercrurpromiferat,quôd uelictcum brab£. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nfip aded muitipliearc,ut prsc multirudine numeral i nequ'ret.Et hic dicifSuper Ifmaelc q woq?

iii te. Ecce benedicam ei,5Î crefccre eumfaeiam,amp; muitiplicaboeum ualde ualde.Qiiideftbenedkere Si augere aliud,qudm feceundumreddere Sd miiltipIicarefErgo quod alioqui fadfurus erat,hic lë pro-pter preces Abrahæfaéturum dicit,quafi alias id faéturus non fuiflet, fi Abraham pro Ifmaek iionm rercefsifiet îquot; Non confequitiir quod alias Ifmaclem multiplicaturus nonfmflèr,nifîproto Abraham oraflët. Etita coftituerat antea, amp;nbsp;propter pièces Abrahæfacere uohiit quod alioqui fafturiiS trat, Non habentiftj contradKfbionem.unius rei pluies pófl'iint efie caufæ.Prædeftinatio no eft,amp;: exauditio precantium piorum,noii aduerlautur fibqpfis, ut neqiieant eflê diuiiii beuff^H fæ.BenefeCit Deus Ifmaeli Ciim quia fie conftituerat,turn propter Abrahamutn, quia ilk pro co inter ceflerat. Non eftociofum amp;nbsp;uanum quod pro to orauit Abraham, qudd Dominus lamantea ceftiruc

. t - ratamp;promiferat.Ncc eft iiiconftantiædanelumjqudd Dominus propter prcces Abraliæfaiîlt)*' '’’^ dix!t,qHod alioquifa(ffun“ifcreceperat.Promifit Dominusrcgnüfuiimcrtdcntibiis in filninnu“'” tarnen Chriftus ipfe fie nos docetoraie: Adueniarregnü tuS.Ergo dat regniim fuiim Dcusciimquiî fieconftituitamp; parauitabinitio miindi,turn quiaeleiHi proilloorantamp; prtcantur Neealiciaiabac piorum eft, preterea orando que ab æterno nobis funt deftînatamtc ii bonitate Dei diucrfiimcftjixau

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dire preces fuorum,6f dare quæ alioqui daturumfe coiiftituerat.uide tarnen hiv,qHoinoflo ft nobiS di

Ilina prouidentiaaccömodet, quo in fidueia boniratis ipfiiis confirmemur,perfiiadeaniurlp, quod pre CCS noftras liibcns cxaudiat.Portrat hie ad Abrahamfi dieerei De Ifmacle iam anreaCoiiftitui, at main illius promifi qudd iielim cum benedieere A; multiplicare.ucrtim nihilhorimr diCit,ftd,Siip:r Um’c-ÏC quetp exaudiiii te, inqiiit. Hifee uerbiS id agebat, ut animus Abrahæ in fide bonit.atiS amp;nbsp;gratiafr® coiifirinarctiir,perfi.iadcrctiir!:j? quod prcecs fiias facile' ac prompte'exaudiret. Sunt itaip plane deleft* biles,quifie argiitantur.QiiodpEtimuslt;a Deo, Helprædtftinatumeftabco,uelnoneft.Sieft,qiiorlii'’’ attinet pcterc quod alioqui fadliirus eft,etiamfi non petaitiusf Sin minus,friiftra petitniis,quodilkda turn fe non cöftituit.Et prçdcftiriaiiit Si promifir ncbis iiitam æternâ,d^ tarnen requirit, lit cam fiiifu® inus amp;nbsp;petamiis qiiotidie.PromifitcIcdbs fpiritiiboiiil, amp;nbsp;Chriftus tarnen admonct ut petamus ab co fpiritum bonum,ciim d’cit : Qiianto magis pater uefter ccclcftis dabitfpiritum bonum petentibusIe• Puleherrimé conciirrtint inter le diuma bonitas prædeftinans Al promittens, Si fideS elccëorum quod prædcftinatum promiftum'q; eft fperansjpetens,^ expculans.

Di/orimen inter Ternd.Paiftü uerd rnen,iiiqt,ft.itiiâad Ifaac, amp;e. Vide hic quid diferiminrs fit inter Ifaae A Ifmack. iftac CT lßnae~ gj terrena fpciftes, diteriores no habet Ifmael.Et die benedieit, mu!tiplicatur,Arcgesgigiiit.Diiode-/o». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cim dticcs,ing tjgenerabit. Citius itlos aecipit quam Ifaac,amp; citius miultiplicaf.Si uerd fpiritiialiaccfi-

dercs,præ ifmacle in hoc honorât ifaac ac legrcgaiur, qudd cum omni poftcritatefua particeps fitpa éli ac foederis Dci,lt;a qua prærogatiiiacxcliidit ifmacl, quantuuis multtplicatiis, magnus, Apotes.A gratia quidc iierc faliitiS,fictit Ai fupra admonui,nô eft cxclufus,modo a fide Abrahæ né dcftceiif.latc-tea tn iiieo prpftantior fuit if»ae,ggt; ad ipfum oceonomia populi Det,Ai Chrifti geueratiouigortfadc riJ,A

E X P L A N A T I 0gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;42J

J ris,3f non ad Ifinaelem pt rtinebat. Honos hic in o eu Iis carnis contemptibilis, in oculis fîcici magni c ft momcnri.fidelis homo phirimi facit, fi (ingulari qiiadam gratia pracrogatiua à fiIq s huiiis fcciili fe-gregetiir.Confer Ecclefiam Ifmaelitarum amp;nbsp;Ifraclitaruin.ffinaelis nomen fpicndidius erat qiiàin Ha-ac. Deinde accedebat circumeifio, feederis figiuiraccedebat benedi6:ionis diiiinac ac multiplicationis SC potentiæpromifsio Splendida crantifta fitis lt;Slt;;plaufibiIia. Nec dubiü cft, qiiin Ifmaelita’caufashinc admodiim contra Ifraelem gloriandi acceperint. At Ecclefîa Ifraelis in hoc excellebat, quod erat popu lus Deijin fordere fingulariter conftiriitiis,amp; promifsionem habebat feminis benedidli, ex ipforü carne nafciturj.Qiiaie Ecclefîa Ifmaelitariim non erat populus Dei,nifiaccedendo ad Ecclefiam Ifraelita-nim.Hæc eft gloria populi amp;nbsp;Ecclefiæ Dci etiamnü. Tiirci qiiantumuis abundent numéro, numerent fmperatores ac duces, infolefcant amplitudine regnorum ac prouinciarü, in hoc tarnen détériorés ha-beiif,quôdnonfuntpopulusDei,nonfunrinfardere,necefrepofrunt,nifiadEcclefiâ Chriftiaccédât. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)

Qiiartôjquem pariet tibi Sarah,inquit,tempore iftoin anno altero.Obferua,lfmael uiuens,annoru ArgunjeflttWi iam tredecim,amp;;patri charus,reiicitur,amp; paófum cum co ftatuitur, qui nondum erat natus. Agnofee eleilionis arguments libcrareledtionis amp;nbsp;gratiç in fordere Dei.Qtiidboni fcccrat Ifaac nondum natus,ut rtiedlo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dfj.

Ifmaele,pacis cum ipfb firmarct ( Plane' nihil.Hare erat libera gratia amp;eleótio Deinde quod fernen eie ftioriis Si promifsionis non ex Hagar ancilla, fed ex Sarah libera nafei debebat, figuram habebat eius hbertatis,cuius dignitatem Apoftolus Gal.4. celcbrat,cum dicit r Dicite mihi qui fub lege efle uultis.

Lrgemnon legiftis f Scriptum eftenim,qult;)d Abraham duosfilios habuerit,unumex ancilla,alrcrum rxlibera.Sed qui ex ancilla,fecundum carnem natus eftqui autem ex libera,fecundum promifsionem : lt;lui funt per allegoriädi(fta,amp;c. Vide locum.Significabatur iam turn,populumDei,populum foreli tfru,promifsionis amp;’ clclt;ftionis,non carnis.Et Ifaac erat de came Abrahar, non minus quam Ifmael.ue nim exeo non habebat banc prarrogatiuam cum poftcris fuis,ut effet in focderc cum Deo, amp;nbsp;populus Dcijfed idgratiarhabebat ex promiGionc amp;libera cleótionc. Ifmael uercgt;,quoniam hac eletftione âf Promifsionc deftitu tiis fuit,nihil babes ex Abrahamo quam carnalem generationem,didtus eft ab A-poftolonatus fecundum carnem exancilla. Ifaac nerd propter gratiam banc ftrdens, natusfecundum proinifsioiieinex libera. Ira^ adliberum hunc popuium pertinent,non qui ex carne tantum funt A-lirahæjfedquiexfpiritufunt libcrtatisfccundumgratiamclcdionis ac promifsionis geniti.

J ^celfituitlo^uicumeo: çrafeendit rgt;eut ab Abrethdmo.'] Videri poterit hacc particula ociofe efle à ^xempïum diui Alofepofita. ucriim fi diligenter confideretur, deprehenderur baud efle prseter rationem prarceden- n* proMdenfitf, libus adiedfa.Poterat angelus Domini in forma qua apparebaf,dubio procul humana, humano more,ab Abrahamo quafi in ahum quempiam locum abitiirus difcedcre,ficuti 8{ capite fcquenti facTtum efle iiidebimusiuenim fic ab co difcefsir,ur ipfo qucqj difccdendi modo fi dem Abrahæ in prsefènti can faconfirmatioremredderet. Et ceflauit, inquir, loqui cum eo,amp;:afeendit Deus ab Abrahamo. Qiiod afeenditad clt;ilos,adhoc faciebat, utreipfa uidcret Abraham, accepifl'e fe oraculum non bumanum, fcdcocleftc.Sic parentes Simfonis per id quod angelus,quem uirum aliquem efle arbin abantur, ad cœ losafeendit,loquutum ipfis efle angelum Dei cognouerunt, ludic.ij.Qiidd ftatim,ubi ceflauit loqui, ifcEndit,argumento erat,propterca fnifle cum cerhtus dcmifrum,ut hifee de rebus pracdicerct pra:-ciperct.uidemus itatp exemplum diuinæ prouidcntia:,quæ non folum inftruit oraculis fuis cledlos,fcd ^confcientias illorum de co certas reddit, quod diuinirus uifitenturamp; inftruantur.Inftrucbat Chri-ftusduos difcipulos euntes in caftellum Emaus : ut autem ccrti de apparitionc fua redderentur, priuf-qiuineuanefccret ex oculis illorum, reddidit ecs certos, quod ipfc apparuiflet, SC cum ipfis loquutuS rlfttLucrii.

Tulitautem Abraham Ifmael filium fiium,amp;S omnes ucmaculos do-niusfuæjUniuerfos^quosemeratiÔôcunAos mares ex omnibus uiris domus fuæ. Et circuncidit carnem præputi} eorum, ftatim in ipia die^Ci' cutpræceperatei Deus* Abraham nonagintaamp;nouemeratannorum, (juandocircumciditcarnempræputijfui. Et Ifhiael filius eius, tredecim annos impleuerat tempore circumcifionis Rise. Eadem die circumciRis tft Abraham amp;nbsp;IRuael filius eius,ct omnes uiri domus illius, tamüerna^ culiquam emptith,8ó alienigenæ pariter circumcifi funt*

ifmaelßliutciuf tredecimannosimpleuerat,Sic.} Particulam hanc Græcauerfio non habet,incx-rtnplanbus quaiego uidi.

'i‘tmueriiaculi(}u.imemptitij,cralienigen.'e,Sic.} Inrerpres ficreddidit, ut difcreiterit inter emptitios ^ïlienigenas, quafi Mofes alios per emptitios, Si alios peralienigcnas intcllcxcrit. Cum in Eliræo fimplicitcr lichabcatur,733 iqaa ra^lsXjid eft,amp;: emptus argento à fibo alieno.Et Græcus cum N gt;nbsp;Ebiaio

^24 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S T M '

Ebrxo fac’t.Sic enîm uertit,^'*' o‘ (i^yv^ón’tTen «cigt;xayivüii «7gt;'wiquot;,ideft, SC pecunia empti ab alienig«' A nis gentibus.

ranter circumcip fuiit.] Ebracus habet; Circumcfi furt cum co. Graecus uertifEt circumciditeos. EXPLANATIO.

Tuhtauiem Abrahamlfmaelfiliumfuum,CTc.} Nonreqviruntiftaopercfamexplanarionem.SimpU citer obedientia Abrahacdefcribitur,qua quodiufl’iis erat d ligenter ac ftduld perfecit. PoteratMold tribus quatuor uerbis poft præcedentia fubij cere,Et fecit Abraham quae pracceperat ipfi Dominus u« reim urdiligentiam acfedulitatem obedientiae illius dtfcriberer,quodpaucis comprchendipotuit,plu ribuS eft profequutus. Sunt autcm quatuor narrationis huius partes.

Primiiin,commemorat Abrahamü fuos circumcidiftc mafculos in uniuerfum oranes.Tiilit, iiiquif» Abraham IfmacI ft hum fuum, amp;nbsp;omnes ucrnaculos domus fuae, uniuerfosij quos emtrat, amp;nbsp;cunftoi ex omnibus unis domus fuæ.Ergo neminem mafculum oraifit. Quod autera uulgata latina habet, Ex omnib-uiris domus iua:,incómodc ucrfumeft.Poteft quarri, quomodocuniftos mares ex uiris domus fuse circuciderit i Si cuiftos marcs circücidit,iitiq} uiros oes circumcidit.Qiiis em uir eft, quinonfitma fculusfSiomnc$uiroscircumcidit,quomodo cundlos marcs ex uiris circumcidit?Qiiare quodm Ebrlt;coeftn’'31X 0'3quot;gt;31’73 uerti dcbcbatadhuncmodum, cunsftum mafculum ex hominibuS domus Abrahæ.Etenimn''W5tlt;nonfempcruiros,fedpIcrunqp homines fignificant.utfupràcap.ij.Ho mines Sodomita: mali erant.Et infrlt;i ji.Si adueifus Dcum fortis fuifti,contia Iromines quolt;p pneuak bis.Er cap.jt lnterrogauit homines loci illius; Vbi eft mulicr,amp;c.Multi funt huiufmodi loci,inquibu$ «OX iT'mils non pro uiriSjfed pro hominibus generaliter ponitur, ad qiios etiä pracfens ifttreferride-bcbat,ac uerti;Et cunsJlos mares ex hominibus domus fuac. Deinde dicit cum circumcidiftc carnem prat putij eorum,ficuti praeteperat ipfr Dominus. Præceptum Dei hæc duo habebat.unum,iitcirciimcidt' I'cntur omnes mafculi domus Abrahae.Altcrum,utcaroprîcputii illorumcircumcideretur. Hon'igratia adiecit Mofes particulam hanc;SiCut praeceperat ei Dominus. Tertio,addit circumcidiftc cum fuos ftatim in ipfa die.Infertum eft hoc ad commendandam diligentiam Abrahse.Non erat à Domino præ ceptum,ut ftatim illo die circumciderentur. Quart quod dicit, Sicut pracceperat ci Dominu5,nócftad hanc particulam, fed ad id referendum quod carnem praeputii omniQ mafculoriim domus fna circum-cidit.Qiiartd, propter hiftcriam amp;nbsp;rei geftar feruandam mtmoriam,addit chronolcgiam.dicens; Abra ham nonaginta amp;nbsp;nouem annorum erat,qHando circumcidit caniem praeputii nbsp;nbsp;nbsp;^t IfmacIfiliusci- B

us ticdecim annos irapleuerat tempore circumcifionis fuac. Meminitactatis Abralia;amp; Ifmaelis, propter duas genres Ifraclitarum amp;nbsp;Ifmaciitarumjquac circunicifionem retinucrunt, tametfi a feinnkeui diuifac.Qiiod autem ifmael turn tredccimfuerit annorum, in fine cap. prïcedcnrispatct,ubiannoA-hrahae S6. natus fcribitur.’cui numero fi rrcdccim annos addidcris,habebis nonagintanouem, quo»'ta tis A brahac anno cum ipfo eft circumcifuS.Illud,Eadcm die circiicifus eft Abraham 8i IfmacI filiuseius, omnes uiri domus illius,amp;c.per reperitionë diefû cft,amp;ad prima SC tcitià naitationishnius partes

pertinet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q,V AE S T I O I.

Qgit fuerit nti- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autem Abraham ifmaelßliumfuiwi.} Potcrit quacri quifnam in domo Abrahac circiimcidcndifuc

tnfter circugt;nci~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;officio.Circumcifio data crat in fignum fa:deris,amp; erat initiale facramentum, pertincnsad

domumamp; Ecclcfiam Dei. Adminiftratiofacramcntoriim autem non eft temere'ufurpanda à quolibet, ne confufio genererur in Ecclefia Dci.Credendum uerd eft,non fuifte paftTiim Abrahamura nt »liquid in caufa religionis temere' amp;nbsp;confufe gcrerctur.Nullum exprefiiim cade re niandatumacccpcratà Do mino. Simpliciter iiiflusfucrat circumcidere praeputia omnium mafculoriim domusfua:. Potuit hoc

facerefuaptemanujtanquam paterfamilias,uel potuit cuipiam mandate ex dcmefticis Eft autem uero fimilc,quód iplc hoc per fe fecerit gratia authoritatis.Nec putandum eft abfurdum fuifte, fi pater filiii fiia manu circumciderit,acfccdeii Deifacramctiinitiationisconfecraritcquemadmodumhodieabfur-duin amp;nbsp;infolens nidcretur, fi pater fuum ipfe baptizctinfantem, in Ecclefia neceflarijs miniftcrijs rite difpofita.Etenim in Ecclefia domcftica.qualis turn erat domus Abrahar,quilibet paterfamilias non in fccularibus duntaxat, fed amp;nbsp;in fpiritualibus Epifcopatus officio fungi debet, ficuti ante Abrahamum feccrunt Adam,Seth,amp; Noe.

' Et omnes ucrnacttlas domus fute,uniucrfosq^ quos emerat.} nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bic quifqiiam, fit ne iierofimilc, in

tanta domcfticorum mulritudinc,uridc trecenti uernaciili ad bellum expediti fuerant, nondcfuiflequi circumcifioncm detre(rtarint,quandoquidcm dolor illius grauifsinnis lt;ft,amp; difficile eft pudorëuin CCI e,ubi coram uiris honcftis deregenda funt pudenda ; id quod oranino erat in circumc.fione facicn-dum,pracfertim cum id inftituti eflet reccns amp;nbsp;infolitum.

Ad hanc quaeftionem facile' refpondctur.'Circumcifos efle curftoSjfecunde) commenioratur.i Mo-fe.QiiarenoncftratiOjUt credamusfuifrehictergiuerfatores aliquos, nififorfan tales,qiii propter pu-dorem amp;nbsp;i cucrentiam Abi ahac parumper ad exemplum Petri rcftitcrint, qui pedes fuos Domino dare lauandos aliquandiu detredfabat.

Anfucrit Abrd^ Dicer aliquii.’Quidaütfaéhirus trat Abrahäjfiqiii contcntiofius circücifîonem ferre dttrtdlaflcntf ham inuitos ar^ An inuitos coaclurus amp;nbsp;pracrer illorumfcrrcntiamcirciiinciliiriis ?Rtfpondeo;Qiiidftdunisfiicritgt;

cuincifurns. diuuiarc non poflumus; qiud ipfum autcm in ciiifmoth caiu dccuent^facjiins forlanpronuncuri pote • * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nt.Man-

EXPLANATION nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;425'

fit. Mandatum liabcbat à Domino,iit circiimcidcrct omncs domus fult;r mafculos. Erant adieôlæ mi-næ,excidendum cfl'e eiim de populo fuo,cuius præputrj caro circumcifa non fuiflcr. Hoc mandato ui-gebatur,iit nemincm mafculu domi fuac incircumcifum ferret.Circumcidcrc autem, hoc cft^ facramen to gratia: ac foederis Dei iniharc inpopulum amp;nbsp;EcclefiamDei,liominem inuitum ac repugnantem, a-dco(5inipnimamp;gratia: DeicontcmptorcnijfasiUifiiiirenonputo. Neep eniin id fine magna diuini fadcris proplianatione fieri poterat.Qiiare talem hominem aut erat uendituruS exteris, aut alias domo amp;nbsp;ïamilia fua cxclufurus.

Habet Ilic locus pracclarum obedientia: exemplum,quod pij imitctiir.Primiim, cum accepilfet man ^xetn})Iu/mobe-datum Dei de circuincidcdis domus fua: mafculis,non difceptauit in corde fuo,dicens: Qiialenam hoc 'Dei. mandatum eft,circumcidere pra:putia mafculorum^Qiiorfum artinet hoc genus circumcifionis,quod Non difceptauit fine pudore fieri norrpoteft f An non aliud fignum dari potuit,quod honeftius fir. Si. non fanguinari-nm Nihil horum cogitat. Sed quod in mandatisacceperat,perficit.Difcamus hoc exemplo,quama-licnumelTeconueniat à pqs hominibus,acccptum mandatum à Domino in ius uocare. Si in rationes ill'.us temeréinquirere.Non eft hoc animi obedientis,fed curiofi amp;nbsp;arrogantis.

Deinde, no diftulit 111 craftinum, fed ftatim eoipfo die quodiufiiis crat,pcrfecit,qHamuiS rnädamm iiondifluliti non effet ,ut id ftatim eodem die faceret.Siceft comparatus animus fpoiite fua ad obediendum propen dens.Procraftinatio obedicntia:,qua quod hodie fieri poteft, in craftinum differtur, primus eft inobe.-d.cntiægraduSjdC plurimum de laude obedientia: detent.

Tertio,circumcidit omncs, ficuripracceperarci Dominus. Pertinet hoc ad plcnitudincm obedien^ dimidiauit, tiae. Non eft nerd obcdicns, qui non omnes diuini pra:cepti partes ftudiofe adimplet. Immo qui tafis ßdperfe£lead~-tft,cum Saule damnaturinobedientiæ. Erat ille iufiiis Amalechitas omnes trucidare,dó cunclaadillos pertinentia delete de terra.Partem huius pra’cepti adimpleuit,non omnia. Nam regem Amalcchita-rum feruauit uiuum,amp; de bobus quo^ Si omnibus qua: uidebantur pi xcipua. Quare rcieiflus eft à Do mino Si accufatus,qudd prxceptiiin illius non pcrfcccrit.Eft itatp uera obedientia,facerc quod præce-ptum eft à Domino fine ulla difceptatione,citra dilatiotiem,amp;; pleiid.

HulitautemAbrahamßliumfuumifmaelem,GromnesuernaculosdoitiMfult;e,?3'c.] Confiderandumhic Uoneffeinob-tft,(]unmfimplicitcrexequutusfitquoderatiuflusa' Domino.De Ifmacle audicrat,palt;ftrihoc, cuius feruantiamanda fignum erat circuincifio,pertinere non ad ipfum,fed ad Ifaac quem Sarah erat altcro anno paritura. ti generalis curt Nihilotamen minus circumcidit eum.ScrupuIofus aliquis fuiftet ad hunc modum argutatus : Si paftii ößusagendum. hoceöftituitur non cum Ifmaelc,fed cum Ifaac, quorfum attineret,fi ilium circumcidercm, Si fignacii lopaifiiaciipfumnonpertinentisobfignaremf Nihilhoruinin animum diixit,fed fimplicitcr abfip Ulla fcrupulofitate quod generaliter de cunciis domus fuæ mafeulis circumcidcndis præceptum erat generaliter,etiam perfecit, atep ita Ifmaclem quoq; circumcidit.Qiiicquid conftitunim efict de foedeie, quoniam externum illius fignum communitcr erat omnibus domus ipfiiis mafeulis demandatum, nec nianifcfta eratadiecTa ucl IfmaeliSuel alicuius alrerius cxccprio,incunlt;ffanter circumciditomnes. Ad-mcnernnt hoc exemplo,non efic ip obferuantia mandati generalis, ubi nulla eft exceptio, curiofius a-gtndum:necexekidendos aliquos,quos Dominus ipfe non exclufir.

Deindeamp;ilkidobferua,quddfiliumfuumlftnaelemprimumante alios circumcidit.Si leruaflet ^udifcipIinaDei ^uniufcpadextremunbcaufamdetrcétandiactergiuerfandiobieciftetreliquis domefticis. Vbiautem uonparcendum pnmoillum circumeidir,omnem tergiuerfarionis caufam cartcris amputauit, Habent hie quod imiteti tnrpatresfamilias.Male confulit non folum filio fuo, fed Si domcfticis rciiqtiis, quifqms in difeiplina

ftiidio Dei filio parcit ; Si cum in ilium fit indulgcntior, in rcliquam domefticam ftimiliam leueriuS incumbit.

^drcittnciiit carnem praputif eorum ftatim in ipfa dic,ftcut pr.Tcepcrat ei Deus. ] Hind obferua. Oircu- simpliciter ut ciderepræputij carnem luftuserat.Idfeeitfimplieiter.Nonlcgiruraliquidadieeiifedefuo.Pofteri illi- itiffu; eratcirciî us,fupcrftitiofimagis quam rcligiofi,ceremonias quafdam adiceerunr,quemadmodum lt;anoftris quo- nihiladie--que in baptifmate amp;nbsp;eœna Domini fadtneft.Prarpoftcra ifta religio,dcmens Si addens mandatis Dei, Ecclefiam tamueteris qiia'm noui'Teftamentiperdidit,iSlt; noxiarum contentionum,ut dehypoerifi ta

team,feminaria fparfit.Ornamentum circumeifionis erar,amp; nunc eft baptifmi Sieœnæ Dominica;,fim Ornamentu fa-» plicitcracfideliterfacercqucdpraecepiractradidit Dominus. Summum dedecus eft dó prophanario cramentorum ficramentorum Def fi quidillis uel demitur uel additur,ex humana deuotione dd fapientia.Qiiare Mo dci.

f^Mamnonagintacs'nouemeratannorum,quandocircumciditcarnempraputij fui.] Cireumcifio ifta 'EccleftaDeiftt trat facramentuin initiale.Ergo ab co tempore quo cgreffiis fuit Abraham de Vr Chaldæorü, immo critmczzfK non inde ab initio inundi, fuir Eeelefia Dei fine iniriali faeramento. Confequirur, Beelefiam Dei fiicranieii conüituitur, tisiionconftitui.Alioqupiullafuiflct Eeelefia Dei in mundo ufqj ad tempus eireumcifionis. Non hoe dico, quod contemnenda fint lacramentali.t figna, fi qua dantiir à Domino ; fid quod cauendum effe {Xiftimem, ne pro fundainentis Eeelefia: Dei habeantur, quafi fine ilhs nequeat efle Eeelefia, Si faliis

4iö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

fi'dclium coiififtcre.Etiam poft acceptam à Deo circumciiïoncm annos qiiadragintafinc circumcifio-ne fuit lïrael domus amp;nbsp;Ecclcfia Dei. V ide lehofiia.

Patrei nonitifti nbsp;nbsp;nbsp;Deinde obfcruaudum etiam cft,qu;im alienifiierinr (an(fli illi uiri Adamgt;Seth,Noc, Abraham,ab o

tiieruiii ficra- temeritatc,qiia quidam in Eeclefia Chriftiaiiorum facramenralia figna de luo iiiftitucriiiit. Nemotx meiitaliaflgM. illis fuapre authoritate fignum aliquod initiale induxir,quo Eeclcfia Dei obfignareturjfcd expcclarüt donee a' Domino ipfo ea de re praxipcretur.

Iwrfgo hicrctico nbsp;nbsp;nbsp;EtIfinael(HimeimIrcdccimannoshnplcucrat,temporecircumeißonisfux.} Hac arare potiiit de rcbiu

rum. fidci religionis inftitui,amp; qua turn gerebantur memoriaferuauda nadere. Hinc cft, qiiód circiim-cifionem una ciim Abrabamo parente fuo aeecptam religionis gratia ad fiios quoç pofteros tranftu-lit,quamuis illi data non eflct.Hanc Ifmaelita: ad hodiernum uftp diem feruant,eireumeidciites mafiu los fuos, ubi ad annum tredceimum uenerunt, ad exemplum circumeifionis Ifinael. Habes imagiiicm hareticorum, qui facramenta in Eeelcfia accepta transferunt ad fcliifmaticos fuos,amp;^ Ecclefias fepara-tas,amp; pleruiilt;5 illis addtint aliquid.quod cum iierbo inftitutionis pugnat,ficuti Ifmaelita feccrunt, dr cumcifionem quidein feruantes.'ueriim illud,lnfans odlo dienim circumcidaturjicijcicntes.

Eadcm diecircumcifmeü Abraham c^j-ßinaclßlius enw,erc. ] Primumobferua quód ömnes eodem die circumcidit.Grandis dolor eft circumeifionis.Potcrat quofdä feruare iiicircumcifos tantifper,duin cireumcifi eurarentur/juoriim opera ad ea qua neceflaria crant utcretur, ac tum demum Si illos eir-cumcidere.ucriim fimul omnes circumeidit,uon tam de rebus domefticis qudm de adimpletido manda to Dei follicitiis. Deinde confidem ordiiiem. Primiim Abraham ipfe,deindc Ifmael filius eins,tertw domeftici,ucrnaeuli,amp; emptitij.ln caufa pictatisÄS chedientia prmccptoruin Deipræeedit patcrfami lias,hune fequitur proximc filiu$,poftca fcrui Si domeftici.

Cogita etiam de fcruis iftis,quam fueriiit homines morigcri Si patrifamiliàs no folutn eumadprï lium expedirentur, fed amp;nbsp;hie in caufa Dei obedientes.

ACcipit Abrahäangelos Dei comduio. Sara: rurfm promittiturfilius,^tia iHa promifiioncMditartJet CT reprehenditur. Abraha: cxcidiion Sodomitarum rcuelatur,pro quibus iüe apud Dominum intercedit.

PparuitaüteiDnsiiiconualle Mambre, fèdentiinoltiotaber-nacuH fuiji'n i'pfb feruore diei.Cum^ eleuaflct oculos,apparuc-rût ei cres uiriftantes^peeS.Quoscuuidiflet,cucLirritinoccur funi eorum de oftio tabernaculi fui, amp;nbsp;adorauit in terra, amp;nbsp;dixit : Dne,[Ï

inueni Qratianiin oculis tuis, ne tranièasfèruumtuum, fed afterampau' xiiluniaquæSclauentur pedes ueftri,amp;requiefcitefub arbore, ponanv que buccellam panis, amp;nbsp;conforteturcor ueftrum, poftea tranfibitis, Id-cireb eniin declinaftis ad fèruuni ueftrum. Qui dixerütiFac ut loquutus es. Feftinauit Abraham in tabernaculum ad Sarani,dixitq; ci: Accclcr^, tria fata fimilæ commiice,óó fac fubcinericios panes. Ipiè ueró ad arraeiv tumcucurrit,amp; tulitinde uitulum tenerrimüSó optimum, deditcppuc' ro,quifeftinauit5ócoxit ilium,Tulitquocp butyrumdó lac, uitulum quemcoxerat, Só pofuit coram cis. Ipiè ueró flabat iuxta eos fub arbore, Cumep comediilent,8óc,

Apparuit ei Dominus in conualle Mambre.] In Ebræo cft,K'TO’!2 ''l’?bt3,id eft,intcr qucreuS,iid ceto Mamre. Graecus IcgitjTiçcy t« t« jî,id eft,ad quereum Mainbre.

Stantes prope cum.] Ebræus habet y’'3i'S quod Grxeus uertit, iTuxfu wts,id eft,fnpra eu®-Alij rcddiderunt,iuxta eum. Germaniens interpres uertit rcdlius,gegen im.uox'jjtjfignifieatquidc’i ruprà,iuxtà,propc.*ucriimfignificatetiâcontr.'i,adiicrfus, e' regione.Si iuxta uel prope eum ftetiflenb quid necelfc fuiflêt illis obuiam currere f Quare commodius uerti potuit,ftantes ipfi e' regione.

Dominefi inuenigratiam.] Ebræushabct;Dominc,obfecro,fiinueni gratiam in oeulis ruis.

Sedafivrampauxillimaqua:.] InEbræo; Siimatur,quæfo,pauxilliim aqux. GræcuStSumatiirfal-

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;427

Et iMentur pedes ueßri.] Htbr. habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Giæcus uertit: Er huent pedes iieftros.Alif

ttddiint.' Et lauate pedes iieftros. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

PolujmjjfcMccfôampanw.lHcbræiishabetjEtaccipianibucccllampanis. SicGrxc. Siimam panem. Co/iyDrtffwcor ueSj'um. ] Hebr. Confoi tate cor iicftriim. Graecus iiertitEt comedite.

Ç/coxit illiimHcbr.cft, Et feftinaiiit ad faciendum illiim.Sicamp; Græcus, uttatnadA-brahain quàmad fcruiiin referri pofsit.

Cim^; comeiüßent.] Pcrtinct hæc particula ad prarcedentia.ln Hebræo eft in calcc iierfus,Et comede niiit.Græciis ucrtit per tranfpofitioncjEt appofuit eis,amp;comcderüt.ipfe ueró ftabat iuxta eos fub arbore. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLANATION

^ppjj'iiitei Dominui inconualle MantrCjCrc.] Trimembris eft pra-fens bic contextiis. Apparet Abra-* l’æ Diis per tres angelos. Deinde innitat eos ail fc Abraham, tertio inftriiit illis cejniiiuiü. Ad primii ■nembrmnpcrtinctqiioddicitMolês; ApparnitciDommus. Propcfitio hæceft;Dnsappariiir A-brahæ.Etres ipfa utgefta eft, geftç rei narratio fic habent, ut nönifi tres uiros Abrahx apparuiflc tonuiiiioab illo acceptes uideri pofsit.Qiiare propofitioncm hancfummariâpra.’mifitMofes,qua le-Porcin pt a:monerct,appantionem banc fuilTc non hominumaliquorum,fcd ipfnis Domini. Idcirco dicit ; Apparuit ei lehouah.

Dvüidcpropofitionê explicat. Primi!m,iibi appariicrit AbrabacDnS. In cëuallc Mamrc, inqt. De boclocoindeftiprà ill calce capitis tredecimi. Deinde quid agenti apparnerit.Sedenti,aif,inoftiota-bcrn.iciiiifin. Tertio, quando appariicrit illi. In ipfo,inquit Icriiore aftii dici,qualis efte folet circa ’ncridië. Vtideamp; Grivcus ucrtit, mcridie. Simul rationem habet liac particula quarc Abrahä ociofuS Went ill oftio tabernaciili fui,uidclicct ut æftum nieridionalcm declinarct. QiiarteJ, quo apparucrit: Ui’.nc!ciianet,inquit,ociilos,nidir,amp;.' cccc tics uiriftabant c rcgione.Tres angcliapparebant illi in fpe ocuironi.Nommât eos niroSjiion uiri clTentjfcd qiicid in forma uirorum per difpenfationë ad tempus ailumptaapparerent.

Q«ßscamuidißet^ciiciarit in occurfum eortm deoftio, e^c. ] Continet ifta feenndum membrii,quo nar rwiir,quoAbrahä apparentes fibi angelos Dni ad ft iiuiitarit. Primiim non expetftauit, donee adle ’Ppropinquaffent, ft d mox nt cos confpicarus eft, de oftio tabcrnacnli fui fiirrexit : amp;nbsp;non cundf anter »elpedetentim ad tos perrcxit,fed cucnrrit,inquit,in occurfum corü. Deinde hand cötcmptim coS al-loquitiir.fedcnm renercntia,qiiis peregrinos homines cfl’eputarct.Prinidm fefe incuriiat,^» more gen tis; deinde, Dne,inqnir, obfecro, fi inncnigratiam in ociilis tiiis,ne tranfeas fcrufi tuum.Ex tribus iu-dicabat iiniim ceteris daobus elle honoratiorë ac prxftantiorc.'quare hunc primiim alloquit cum reuc reiitia,iiocan5 cum Dnm. In Hebraeo eft uerbiim quæ uox paulo infra .a Sarah ctiam Abrahamo •iccommodatjubidicitiEt Dits mens fencx eft. Adhaec,obfccrateos, ne fe prætereant.Obfccro,inqiiir, »ctianfeasfiriiiim tniim.Qiiod fc fcruiim ilhus uocat, modcftiac eft, Sdanimi ad omnis generis ofticia patati, Additoblationem nfccillationis, qua paratus fit cos tanqiiathlaflbs ex itinerc amp;nbsp;famelicos re fore. Atfiram. inqiiit,panxillum aqna?,lt;Sf lauentiir pedes iicftri,i8f c. Tria offert. Lotioncm pedum, quittem fiib arbore, pancm ad rcficicndii m. Niidis pedibus commiiniter in illis regionibiis ambii-hbatiir,quare gratifsiina crat iiiatoribiis, præfcrtim in æftu, pedum ablutio. Hue pertinet quod dicir, Aifcram paiixillum aqup,ut laiicntur pedes ueftri. Fefsis grata quies recubare fub arboris umbra.ideo 2ddit,Et reqiiicfcitc fiib arbore.Hcbnra uox innitcndi fignificationcm habet. Corpus feflum inchnan-tlßSiiunitciido rccrtatur.Poftea,quoniam non folum fefsijfed ô( famclici,propter laborem itineris 6^ 'pfimdiei tempus,iiidcbanttir, ctiam de cibo adijcit.Ponam,inquit,biiccilläpanis,amp; confortetur cor »eftium. Viilgaritcr loqiiitiir. Plura paraturus erar,6f tarnen bucccllam dutaxat panis offert.Addir, ft poftca,iibi iiidclicctrcfvifti fucricisgt;tt aftiis parti tnper rcmifir,träfibiris,id eft iter ueftrum profeque-minLldcii coenitn dtclinaftisad fernnm ueftrum,air. Vidctur illosapparuiftc no in ipfi nia regia qiia-fi tvanfituros, fed extra illam iicrfus taîfcrnaculiim Abr.iha’ ftctilfe, ut apparerct declinafl'e eos ad hoc de uia,iitrccrcationein qii.Trercnt.Ob hanc caufim dicit Abraham: Idcirco cnim dcclinaftis ad fcrmiin iieftriim.Q^d. Video iios eflefefTos ex itinerc, declinare æftiim intcnfum, amp;nbsp;qiixierc rcfocillationem. Qiwreobfecro,diuertite ad me, curabo urrcficiamini.

Qiii dixcriint,inqr,faciitloquutus cs.Oblarfi Abralic benciiolcntiäaccipiüthifccucrbis.Siniintin-terimeühacopinioncfcrri,qiia putabatipfos cftthomincs,amp; opus habere humana recrcatione.

Teßiimt Abraham in tabcrnaculum ad Saram, Hate ad tertium mcnibrum pertinent, quo con-»iiiij apparatus defenbirur. Primiim adSaram in tabcrnaculum propcrauit, tanquam ad cam ad qua ältera poft ipfiitn domefticanim rcrum curapcrtincbat. Accéléra,inquit, tria fan fimilæcommifcc,ôC he fiibciiiericios panes. De menfura non confiât, qualis turn temporis in ufu fucrit : de materia con-fotjfii iiia uidclicctfclcdla,qiiam fimilam uocanr, unde panes fubcincricij amp;nbsp;placenta* fierifolebant.Iii bet accelerate, nt efl’et quod faincli cis apponei ct, interea diim alia pararein. Deinde cucurrit ipfc ad annciitfi hue q» nemiuë domi haberet que mitterct, fine sp ftiidio id agebat, ut fcledtifsimri uitiili'i au-ferret amp;nbsp;coqiicndiiin dai cr.ld uidet innui in co qd fubdif. Et tulit inde uitulü tenerrimü Sé optimujde-ditippuerOjid tf[leruo.Friiiolücft,qdHebipipuerrihunc Ifinaelé fuifl'e dicrit,q cü ij.dütaxat effet an-norüjuitiiliim nee poi t.ire nee coquereper ætaté poterat.Quj feftinauit,ingt,etcoxit ilium.Nóeft needle,iit intelligaiaus totuni uitulumfmüc eoiftiiin, Qiia; ecleriter ex. illopararipoterant,parabantur.

42S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S l M

Tertio. Tulir quoep bufyrü,inquit,amp; lac,amp; uitulum quem coxerat,amp; pofuit coram cis.Butyrumet ladforfan ante uitulinas carnes,interea dum illx coqucbätur,appofuit, und cum panibus fubciiicridlS' Omnia quidem ruftica erant, ueriim pro more gentis illius lauticiem quandam habebant, ciim quod incundlantcr ac largitcr proponebantur, tum quod fclecTia erant.

lllud quod addit, Ipfe ueró ftabat iuxta eos fub arbore, amp;nbsp;comederunt, argumentü habet officio^ modeftix,qua inftar famuli no accumbebat und cum edentibus,fcd ad feruiendü illis paratus adftabat.

Q«4rc Abrahà nbsp;nbsp;Appäruerunt ei tres uirifläntes prope eum. Quos cum uidiffet, cucurrit in occur[um eorum de oftio taberni”

unum duntaxat culijui,0’((dor(tuitinterr((C!'dixit:Gomine,fi'muenigrlt;(tiaminoculistws.crc 'i Qiixrunthic,ciinitreS appelltiucrit. apparercnr,quare Abraham unum duntaxat adorare,appellare,amp; ad fe inuitare uoluerit. Hicaliter atqj aliterfentitur.Alrj dicunt, eile hoc proptereafadrum, quod in numero ternario myfteriumS. Triadis Si. unitatis in Deo agnouerit. ludicantilli tres apparentes perfonaSjfuilfetresperfonasdiui-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nitatis,patrem,filium Si fpiritum fandtum.äf quoniam tres illp pcrfonæ,non tres deoS, fed unuin Dc“

confliniüt,ideoadorarte Abrahamum nö tres, fed unum, Hine confueuit locus ifte citariinccclefia,ubi

Hon dpparuijje de myfterio S. Triadis 8i unitatis agitur.Tres uidit,inquiunt,5f unü adorauit.Scio quofdänoftiitcm-tres perfonas S. poris Dodlorcs fentcntiamhanc non improbarc.Veriimnec très perfona:ifta:,quçAbralia:appainf' diuinitatis. runt,S. Triadisperfonæfuerunt,necAbrahameashoclocohabuit. Vtrunq;exipfaefthiftoriamani' feftum.Qiiód apparentes perlbnas concernit, erant illæ angeli,né S, Triadis peifonæ.Naminfiàhoi capitc fie Icgimus : Cöucrtcrunt fe inde uiri Si abierunt Sodomü Et in prineipio capitis fequcntiJ.’Vt' uerunt, inquit, duo angeli Sodomam. Item: Dclebimus locum iftum, eo quodcreuerit clamor «xoiquot; eoram Dno, qui mirtt nos ut perdamus illos.Item:Cum mane ertct,cogebant eum angelidiectesrSur-lidemunoeli ue nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uxórem tuä,amp;'c. ltaqj,cum cöftet eos fuiffe angelos d Dno miifos,quomodofiierüttrcsS.Tr«

“x c j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;disperfüna:SlNedieataritquifquâ,aliosapparuirteAbraiix,amp; alios ueniffe Sodomam. Sodomâquioc

^^utatgt;b ucnilfe angelos d Dno mirtbs,Abrahxueró apparuifle pattern, fiiium,amp; fpiritum fanóubmanifdi'® Abrahtè nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hiftoriæ eoldem iuifle Sodomâ,quos habuerat Abrahä in conuiuio. Sicenim legitiir:E

furi exerunt uiri inde,amp; iierterunt fe uerfus Sodomä. Et Abraham ibat cum eis, deducens cos.ltenrE uerterüt fe inde uiri,amp; iuerunt Sodomä,Abrahä ueró adhuc ftabat coram Dno. Ergo non alij, kdd“® ex tribus iftis uiris,ficuti principiü capitis fequentis memorat, uencruntSodomam,amp;angeli cranta Dno ad perdendum Sodomam mifsi. Deinde Apoftolus Hcbr.ij.cum ad hunelocumrefpic!cns,didt' g Hofpitalitatis nolite obliuifci.Per hancemnefeii quidâ,angcloshofpitioreceperant:fatisindicat,angc los fuifle ab Abrahamo amp;nbsp;Loth hofpitio acceptes. Quare inHalidücft,qd ex hoc loco quidäfine ^d o cendum hoc faciant,fiue ad arguendü, myfterium S. Triadis alTerere uolunt, qd alijs ex locislacrarum feripturarumabundefatis comprobatur. Qiiod autemnee Abraham in tribus hifce iiiris perfonas S. Triadis cöfidcrarit,cx co fatis patet,gj officia humanitatis talia ilhs obtulit, quæ nemopotcritDeOj nifiprorfus infanus,offerreacdeftinarc.Afferam,inquit,pauxillüaqHaL,amp;lauentur pedes ucftrLamp;rc--quicfcitefubabore,ponamci5 buccclläpanis, amp;nbsp;confortetur cor ueftriim; pofteatrar.fibitis Hæ'^ 115 Deo,lêdhominibus cöueniunt.Qiialcs eos cfl'ecredebat,talia obtulit ctiam off.cia. Cü ergo ticsiftx perfonæ, nee fuerint perfona: Trinitatis, nee ab Abrahamoproillis fint agnitx, quorfiimattiiictf^^ myfterio S. Triadis accómodarcC’ Non damno ftudiü S. patrum,uerü in dedthna facrofanftffidcino ftra’ fiïie eóprobanda fiue ornanda,fiue ad docendü fideles,fine ad refellendü aduerfarios, certa amp;nbsp;firma , rcquiro,qiixamp; dcccndorü confcicntijs fatisfacerc, 8C adiierfantiiini ora obtiirarc iialcant.

Nfc ucrbuin Det quoniam duos lalrcm ex tribus iftis lüris, qui Abraliac apparucrunt, abfque iillacontradifliO' trat inter tres t-- pe angelos fuifl’cuident, ut ranoncinreddant,quare Abraham cumtres iiideret,unumadoraiierit. Vnuirjiliumjadquemdixerit Abraham, Domme, fiinuenigratiam in ocuUs niis,n£tranfiaslciuuin

tuum, Chriitum fiiium Dei fuifTe dicunt, aflerentes eum uifibiliter apparuiflc, ctiam ante incarnatio-nem.Sic Eiifebius,citante hiftoria Scholaftica,iK rbum Dei iiijf^gura humana primo proplictanimo-inniuin Abrahac apparuifle, amp;nbsp;gentium uocationem pollicitum efle dicit. Vide lib.«.ca.i.Ecc..liifto-narum.illorHmopinioncAugurtinusIibroi6.de Ciuitate Dei ca.ijj. réfutât ad hunemodii: Si piopts rca,inquit,confirmät horü trium alique fuifle Chriftü,quia cü tres iiidiflet,ad Dnm fingiilariter dUo' quutus.fic cm fcriptii eft : Et ecce tres uiri ftabät fuper eri,amp;; uidens procurrit obiiiä illis ab oftiotabee naculi fui,et adorauit fuper terrä,ct dixit : Dne,fiinucni gratiä ante te, amp;c.Cur nöetiäüludadiicrtiit, duoS ex eis ucnifTe ut SodomitçdelerenJjCÜ adhuc Alirahamadunü loqucret,Dnm appelläs öiintercc.-denSjUe fimul iuftu cü impio in Sodomis perderetï lllos aüt duos fie fufeepit Loth, ut etiäipfcm toHo quio fuo cü illis fingulariter Dnm appellaret. Nam cü cis pluraliterdixiflet^Eccc Domini declinate in domüpueriueftri,et cetera quj ibi dicuntipoftea tarne ita legi{,Et tenucrüt angeli maniitii eius,etina-iium uxoris eins,et manus duarü filiarü eius,eo düs parceret illi.Et fadlü eft moXjUt eduxerütiU'rto raSjdixerütjSaluäftic animätuä,ne refpexeris retró,ncc fteteris in totaregione,in monte faluiitcfayx quandocomprehendaris. Dixit aüt Lothadillos : OroDne,quiainucnit puertuus mifericordiam ante te,amp; qua: fcquuntur. Deinde poft hac uerba,fmgulariter illi refpondit Diis, cum in duobusangelis ert'ct diccSiEcce mifertus fum facie tuâ,etc. Hac Auguftinus,negàs ex eobaripoifcextrib.bikeuiriS unüfuifl'c Chriftü DHm,qd uni dixiße ui^et Abrahä : Dne,fiinueni gratiäin oculis tuis, dic.et inde ar-gumentü filmens, $ etiä Loth ad unum exduobus,quos angelos fiuflc conftat,hoc padofingnlantet

A loqmitiis iniieniat ; unde ramen colligi neqnir, quod is fuel it CliriftuS. ApoftohiS alioqui mul to præ-ftannus ex eo hofpitalita tem commeiidalTet, quod Abraham Chriftiim filiuni Dei, quàm qiiód an-gflos liofpitio acceperir. Qiiare prorfus itifirinum eft, quod illi de Chnfto hoc loco fentiunt.

Dicctautemqiiifquam .’Quareergo unum ex hifce tribus adorauit Abraham,amp;fi'ngulantcr Dominum appcllauit,finequc tres S. Triadis pcrfonat,ncc Chriftuscumdiiobusangchsapparebantf

Augiiftinus loco iam citato fic dicit; Vnde multo eft crcdibilius quod amp;nbsp;Abraham m tribus,amp; Loth jndiiobus iiiris Dominum agnofccbantjCui perfingularemnumerum loqutbanturjCtiam cumcoS hominesclTearbitrarcntur. Ncqueenim aliam ob caufamficeos fufeeperunt, ut tanquam mortalibus amp;nbsp;Humana rehftiotie indigentibus miniftrarrnt ; fed erat profedd aliquid, quo ita excellebariL licet tanquam homines, ut in eis elle Dominum, fieut elTe aftblet in prophetis • hi qui hofpitalitatem illis txlvbcbant, dubitarc non poftent, atqueidco amp;nbsp;ipfcs aliquandopluralirer,iitDominos : aliquando fingulariter, ut in eis Dominum appellabantjamp;fc. Hæc Aiigiiftinus. Veriim meo iudicio, quoniam oiuiiino conftat non fuifte ti es hofee angelos cognitos ab Abrahamo, cum illis occurreret, led pro tri bus iiiris habitos, quod incuruatus eft coram eis. Si dixitin fingularjjDomine, fi inuenigratiam in o-Û1I1S mis, amp;c. fadlum ob ideft^qiiód uiri honoratiores hocpaifto accipi ac Domini uocarilblerenf,cx Hifcc ante tribus unus cirteris honoratiorappareret,ficutetiam inexplanationediximuS.Simplicita-teinhanc hiftoricam retinendam efle iudico, nifi fint quae palam contradicant.

Riirfusquairataliquis. Si tres iftiuiriangelifiiei ütjquorfumartinebat tres angelos mittere in can Qutire tres atu-' faquamuniispoteratperfi'cerefEt hie alius aliud comminifcitur. lofephus dicit unumfuificmifliim gfh nüßtjutii, •it nunciaret defilio Sara: : duos uerd, ut fubiiertcrent Sodomam Scholaftica hiftoria, fentiens Chri-ftumfuifte unum ex tribus, duos reliquos angelos apparuifiead defignandum duos praiconcs Chri-ftiMofenamp;Eliam, quorum alter primumaduentum prarucnerit, alter prauenturus firfccundum.

K Shlomch dicit tres tile mifl'os, ut unus nunciaret Saræ de futura prole, fcciindus fubuerteret Sodomam, tertiusfanaretAhrahamum. Lyranus dicitHebrarosetiam nomina tnumiftorum angtlorum ponert, aedteere qudd primus fucrit Michael, milTiis ad niinciandiim de conceptione Jfaac ; fecundiis G ibriel, ad fubuertciidum Sodomam; tei tins Raphael, ad fanandum Abrahamum. R.Shlomoh di-titjUonmittiunumangelumadobcundum diiaslegationes.ldroafsignant unicuiqj angelorumifto-rnm fuum minifterium, emus gratia mill us fucrit. V eriiin, cum huiiifmodi diti fio incerta fit, ntc in-B, fucrum fit fine per unum angelum plura négocia, flue per plures angelos unum aliquod adminiftra-ri,quod in fubiierfione Sodomorum ubi duo angcli fuerunt, denique in hiftoria refiirredtionis Chri-ftiamp;inltftoria Tobiæ, ubi unus angelus plura exequutus ift, fatis eft manifcftum,fimplicius efl’e iu-ditoutdecaufishanim rcrumnon quacramus. Non eft mcdeftifcrui,fiinntgociarcgisfui inqui-ruis, perconteturquart- tres legatos mittat, cum untiS fufficiat. Vult quifque rex hanc fibilibertatem permittbutmittatquos unit, amp;nbsp;quo numero ipfi uidethr. Qtianto minus in legationes Dei inqiii- ’ tere debemus?

itcomeJerunt ] Nafcitiirhicqna;ftio,cumfintangelicoclcftcsfpiritus, quomododeiftisferibatur, tjudd comederint. Etenim iifiis cibi acpotus illis necefTarid feruit,quicorrHptioni funtobnoxq,id Suod de angelis fentire non poffumus.

Refpondendü eft ad hancquæft'.onc; Angelos iftos uel comedifie in fpeciem tantfi, non ut ederent, fdutedereuiderentur, ueluere'ccmedifle. Si in fpeciem tantum comedcrunt, fic diciteoscoinedif-ffM'jfes,qiiamuisnon comederint, fed uifi fint comedere ; ficut eosuiros uocat, cum non fuerint ui-fi) fedaiigeli Dei, Si fpiritus cocleftcs. Potuitfieri, ut quemadmodum uidebantur efie tres uiri, cum nomftent tres uiri.'ira uififintcomedere, cum reuera non comederent,fed Ipcciem cdentium exprimèrent.

Siueronon in fpeciem tantum, fed reuera comedcrunt, diftinguendiim eft inter id quod naturali-tcr 8i nectftai id fir, amp;nbsp;id quod nec naturaliter, nec neceftarit), fed per difpenfationem ad tempus gc-ritur. Necnatura, nec necefsitate moti comederunt angeli, fed comedcrunt propter fufeeptam appa ritionishuius difpenfationem. Sic angcli, cum ucllent cognofci quod non homines, fed angclicflcnt, detreftabant capcre cibum, utuidere eft in hiftoria Gideonis, ludicum c.Si m hiftoria Manua: patris Simfenis ludicum u. Veriim ubi nolcbant ftatim agnofei, comediriint amp;nbsp;biberunt, acnonnulla alia qiæhominum flint ad tempus feccrunt,ficiiti pater in hiftoriaTobia:. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Sirogas,qiidpenicncrircibus, quem comedcrunt angeli,Scholaftica hiftoriarefpondet ad hunc pcruenejit modiim; Deciboquern fumpfcriintpoteft dici,qut)dinmafticando exinanitiisfir,ficutaquacalore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ede.-

ignis At hoc magis eft apparenter quàm ucre' comedere qui modus comedcndnriefce tribiutur illis, quinonucrehomineserantjfedeifeuidebantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i, li A

Secushabet quod Chriftus poft rcfurreefiioncm cum difcipulis fuis comeditafc bibit, utueritatem „ -rcfurredlionisfuæcompiqbarct. Eftilleiicrus homo,ueram habenscarnis noftrænaturam : equate iitrefiirrcdlionem fiiam comprobaret,handquidemnecefsitate compulfiis,fed uoluntate indudius, ' Here tarnen comedirac bibit.

App-mt ante ei Domitius in conMlle JAamrefcdcnti in o{iio tabcrtMcuU fui in ipfoferuore diei,} Si repus appari- *■

Quimfeäu'aßt apparitionishuiusconfidercturjmanifeftumeritfa^lamillamefrepaulopofttradttamcirciimciffonf' prouidentid Gei R Shlomoh fic fcribit citans quendam Rabinum, quot;ka nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N3’\n''nMa’7‘*nVquot;W'’7Wnv, idtft, ergi tUos p!e^ tertius dies erat à circumcifi'one illius, iienit Dominus,Sd quæfiuit eum. Incertumquidem, immo Hitobedicntia et pariim uerofimileeft,apparitionem lianc tertiam circumcifidnis diefadlam efle,quo dolor uulnerisfo religtonii pro- let eile grauifsimns, infi acap.}4. (alioqui, quomodo cucurrifiet Abraham in tabcrnaculum, deinde feßione nomini ad armentum ’! nifi didliiri fiimiis fadtum hoc efTe per miraculum)il!ud tarnen omnino certüeft^haud

ipjiui accenfeti- dii* Poftcircumcifioiie eflefadlam. Admonemur hic qu.am fedula fit diuina proiiidentia ergapiosho* mines lt;Sf obedientcs,manifcftatjj religionis profefsione ipfi coniuiidlos ad inuifendiim eos amp;nbsp;reaean-dum Obedierat Abraham iufiiii Dei, circumcidens iiniiierfos domus fuac mafculos, ea^ in re decb-raucrat, nondubitare fede ueritatepromifibrumDei,quareconfeftim tarncelebri apparitioneDei, qualis antea nulla in fcripturis mcnàdratur, non eft abs re cohoncftatus ac refocillatus. Neip enimtam familiariter haiflenus uifitatiis fuit ab angelis, ut cu m ipfo comederent ac biberenr,licct ^liquoties il-li apparuerint, SC diuina oraculä niinciarint.

Apparitioiiei d. Deinde obferua, qudd appariiit ei Dns ledenti in oftio tabernaculifiii.Sedere quiefcenthim eft,no™ dnimum retjiä- occupatorum. Sedcnri apparet Dominus. Innuitur diuinas apparitiones acuifitationesanimumre-runt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qnit^^te quietum ac tranquillum. Vnde noc'tu plcrunqj fiunt, ubi omnia conquiefcüt. quianxij funt

amp; occiipati rebus iecularibiis, inepri funt ad diuinsc uifitationis gratiani. Interea tarnen non eft eorum

probandum ocium,immo magis defidies 8i ignauia, qui ut omnium laborü humanxuitæ expertes o-Vitd contempU ciofe ac delicate iiiuät,contemplatiiiä fe uitam.qux adliua fit prçftanrior,amplexos elfefimulant.Dc-betur aliquid ex uita noftra fandtac quieti : non omnis uita noftra ignauiacac defidiei,qiiæexalienisla boribiis figinetur,à qua nequitia prorfus alienus fuit Abraham,qiiemadmodû amp;nbsp;reliqui patres Etu qui uitæ ucl folitariæuelcoc iobiricacaiithoresfiierunt, ficcëtemplationibus acquieuerunt interdum.

ut interea manibusfuis opérantes,fecundiim Apoftolicam admonitionem,fuum ipforum pancm,noB aliorum fudores Comederent.

TäberndcuJdris nbsp;nbsp;Terrid,nec illud tranfeundum efl',quod non dicit,In oftio domus fuae; fed. In oftio tabernaculiha*

Abrdba uit4. Patriarchatam diucs Si potens, ut ad bellum fupra trecentos uernaculos expcdire potuent.'.tampius ac Deo chants, ut etiam angelos hofpitio accipere meruerit : non fplendida ardificia, qualia uideraus c(reEpifcoporum,Canonicorüamp;l monachorü, fed tabernaculum peregrinätibus accömociuminha-bifauit,uitam ducens frugalem ac tabernaculare. Humilitas ifta Si frugalitas Abrahxdamnabitiio- B ftriim fplendorem luxiim in die Domini.

Abrahd Qiiartó,inipfo,inquit,feruorediei.Cogitahicderationcob quaminoftiotabernaculifuiltderitA' in oftio tabetitii braham. Qiiod fi tantum ob id hoc fecit, ut æftum meridionale uitaret, quid erat opiis federe in oftio (uUjuißedmt. tabernaculi, cum cömodius refrigerari pofict in medio tabernaculiS' Qiiare nö difplicet,quodHebrat dicüt,propterea fedifie eum in oftio tabernaculi fui,in feriiore diei,ur obferuaret, nü quis uiator trän* firetjquem in aiftu illo adfeinuitaredd refocillare poflet. Difeämus hoc exemple, quoftudioueiiandæ. fint occafioncs^qmbus humanitatis nofti sc beneficia erga proximos laborantes decJareniuS. Longea-11 ter affedli funt, qui ftudio quafuis occafioncs,ad beneficentiam.inuitantes fugiunt. Nifi propendiflet Abraham adhiimanitätehanc erga peregrinos Si uiatores declarandä;abdidiftetfepotius ininteriora tabernaculi,iS^ oftiü claufiftct tempore illo mi ridionali, quo folént uiatores refocillationéquictis ac re fedtionisexpetere,g in oftio tabernacultfedifiet, Multum plane'difcriminis eftinter tabemaculSAbra hæ noftros domos. Illud tempore refedtionis patet pcregrinis ac uiatoribus, iftæ etfi anteafuerimt apcrtæjtum potifsimum claiiduntur.

Qtomo Jo dppd . Cum'p clcudjßet oculos,lt;ipparuerunt ei tres uiriftantes prope eum ] Principid obferuandii eft, qudd cum rcat nobis Do- fupra dixcrit, Diim apparuifie Abrahc,hicdeclaraturus, quomodo illi uifus fit,tres illiuiros apparuif* tnims. ie cömemorat. Ergoapparet Dns, quando apparent quos illead fuos mittit. Perfe non apparet,hou eft, non uidetur Dns. Ergo uidendus eft, quemadmodü etiam audiendus, in illis, quorumnosappa-ririoneet minifteno innifit,fiue illi fint angeli fiue homines,quorum illi in fpecie ad tempusalTumpt’» ifti in ueris proprijs ac naturalibiis formis apparentes,quod in mandatisacceperuntfub nomine iUiuS cxeqiiuntLir. Non debemus igitur hacrere in perfonis ac formis, quæ apparent externe' .*fed potius m illis confiderare ac uidere apparentem nobis Deurn, ac uerbü illorum nonut humanS, fed ut ucrbuin Dei fincera fide ampledli.

Non eü mfolens nbsp;nbsp;Deinde obiter Si illud confidera,quod de angelis loquens dicit : Et apparuerunt ei tres uiri,cum no

in fcriptttris ut. mrieflene, fed angeli.Ergo noneft infolens in fcripturis,ut aliud fit quicg,6d aliud uocetur. fit hoc bi* fit auic- ftgt;'*am.Primu,quando nomen daturreialicui non fecundü id quod natura eft,amp; elfe uidctur,fcdfecun gudin çy dliud dftn^idquodfignifi'cat. Sic agnusPafchatisPafcha,amp;panisca:ii«c Dominiez corpus Chriftiuocatur. uocetur Deiiide, quando nomen rei datur leciindum quod externe'apparet, nó ftcundû quodnatura exiftit.SiC angeli ifti uiri noininantura Alofcnon qudd uere uiri eflent, led qudd uiri elfe uideretur. Sicmalusillc fjîiritiiSjquoniam fpeciem Samuclis induerat,ncn quod erat,fedquod efie uidebatur,Samuel uidelicer, 1. Sam. 2S. nominatur. Confiiniii modolpirirus Satan» quoniamfefe inApoftolos Clirilütranf-figurant, non quod funt, led quod eile uidentur ab iinpcritioribus uocanturjdf pro Chriftihaben* tur Apoftolis, cum lint ApoftoJi Satan». In hifee rebus ratio frequenter fallitur, dumiudicatfccun* dum

E X P L A N A T 1 O» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^

diimfxtfrnamapparentiam,nonfeciinclumidq«odlarct. Tertidnorandiim 5lt;rJiocefi,quodrrcs Exdnpltî angeli non flint rcfca'ad ipfumufquc tàbernaculuin Abrahæprogrefsi,fed aliquanto rciTiotius,amp;c‘ risçr ucrccun-rtgionttantifpcrconftiteruntjdiimabillo uidercnniramp;inuitarentur. HabcS exemplumpiidoiisamp; dise, Ufreciindiæ. Impiidentishoiniiiisefltemereadædes igiiotas inumperc.

Habet etiam aiiagogcn qiianda m hic locus. Conftiterunt angeli c' regionc Abrahx fie ut ab illo ui' Qtfpmodo ex--den pcflent^ ôi expédia runt, ut ab co inuitarcnttir. Sic folet gratia Dei fubinde nobis exponi cb ocu- ponatur pijs grjl los,utnos alliciat adfc primum, deinde utluti gratil’simus quidam hofpesad nos diuertat. Quid aliiid tw Det. tft,quodEfa. ój.dicitur à Deo, Tota die expandi manus meas adpopulum non credentem ? Qiti di-ucrtcrecupit ad nos, expandit manus fuas ftans eminus Si c‘ regionc, ut nos primum ad (ê alliciat, Si nobis iniiitetur. Et Abraham nihil dum feiens de angelis, leuat oculos in ciraiitura Si icireumfpicir, num quern iiiatorcm amp;nbsp;peregnnum iiideat, quern adfe Hnnrct,atqueitacirciimfpicienti apparent ifti tres uiri. Sic oculos cordis Icuantibus Si cirleftem gratia m quærenribus oflertur illius copia. Et^-nim qui quærnnt illam,inuaiiunt earn, faftidientcs uero participes illius fieri non pofiTunt. Sie Pro s, fapientia dmina dicit, Ego diligentes me diligo, Si qui mane uigilaucrint ad me, inuenient me.

Q«o{ ctm ui3i]fet, cuciirrit tn occurfim corum de ofiio taberndculi ftât nbsp;nbsp;nbsp;adamuit in terra, cr dixit : Do-

MW, ƒ inuctiigrattam in oculis tuii, ne tranfeat feruum tuum ,fed affiram pauxiilum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, (3- lauentur pe^

^cs utilri,zr reijuiefdtefubarbore, ponamq;buceetlam parus, lt;3quot; conßrtetir corueflrum,poflea tranfrbitis. iidreo cnim tranfiftis ad feruum uiftrum. ] Offertiir hie Si in fequentibi'.S pulcherrinrum hofpit'aiita-litatiscxemplntn, quod diligenter tonfiderandum eft, ciim propter præclaram hirmanitatcmineo txprdfim, turn propter adinonitionem A poftolicam, qiiæad Hebraccs capirc tj. fie legrtiir ; Hofpi-talitr.tis noiitc obliuilci. Per hane eniin quidam itilcij aceeperiint angelos hofpitio. quibus uerbis non fimplicircr de retineiida hofpitalitate admonemur, fed ad exemplnin hoc Abrahac diligenter intpi-oendum amp;imitandum mitrimur, quo ncbisqiioquc ufu ueniat, quod Abr.ahx Si Loth contigifi’e ui-demus : qui cum hofpitali taris ftudio ineu mberent, neieij acceperunt angelos hofpitio. Etenim fi ni-liil huiiis fperai’.dmn nobis efie t, quorlum attitieret per hoc prouoeari ad fttidium hofpitalitatis qudd Abraham amp;nbsp;Loth angelos funt hofpites adepti? Confideremiisigiturexetrtplum Abraha philoxc-J niS^angeloriimhofpitis.

Principid, qudd uiris ignot's ac pcregrinis, ficiiti piitabat,mcx atque eos uid./Tet, in oceiirfum cii- Pere^rinifunt turrit, lit CCS adfeiniiitaret, ftatiin initio argumentum exprimitanimiiiere' philcxeni. Poteratex- cUpidé'inuitdÀ peftaredoneefeaccederer.t, Si hofpitiumambirent. Vc! poteratroS clamoreautmanuadfeuocare, di. uiitpiierumfaltem mittcre, per quern uocarenrur. Nihil horiimfecit, fedipfe Confpeftis pcregrinis ftatiin in occmfiimhand pedetentim iiiit, fid encurrit, idlj homo centenarius, Si jpauloantc* cireum-dliis. Vidfmuslùè,qi)àinai:ideacccpcrit homines peregrinos, Moceftuere philckentimeile. Ho-fpitalitas Giæce’philoXcnia,ideftamoramp; ftudium peregiinorum ucl hofpitalitatis. Alhidcft, fim-piiciter hofpitio accipere peregrinum aliquem : nliud, ftudioSi amorc hofpitalitatis cupide'aecipcrit peregrines quofeunqj. Hediegrauatim etiam pcrncmtnDci cbfeerantesadmittuntur,tamabtftuf Utnirntibus ad exemplum Abraliæoccurratur. Id fane noneftefie hofpitalem,aqiiorCquirihir,(ii ptregrinos amet, aiiidc’cp Si alacritcr accipiat amp;nbsp;amanter trac'ltt. Si faltcm illi qui xenodcchtis pu-lgt;!ids prafiint, peregrinos amanter accipcicur, amp;nbsp;iiel de alieno liberales efientjtolerabilius aliquahto Uidcripeffet, qudd in cateris nfriguit hcfpitalitas. lam cum illi quoque in aduenientes peregrinoj I’urbancam quandam in huinanitatein oftendunt, quls non uerifsime' dixerit, fublatam efic hofpitali-tätem, qua?, fiufpiam, inter Chriftianos potifsimum uigere debebat f Audio alitubi confuctudinetn tfle, lit meridieacuefpcriminiftripandochiorum extra portas ciuitatumin occurfumhofpitüôf uia-teriiinexciirrant, eoslp addiuerforia fua comiter addiicant. Qiiodilli proprij cOmmodi gratia faeiür, pulchcrrilruim effet fi ftudio hcfpitalitatis ad cxempluinAbraha? fieret.

Deinde inco quod ante peregrines Si incognitos homines incui uatus eft patriarcha, doemhento Honefli ac relût fiobis eife debet, qiiàm honefte' ac n iicrcntcr de pcregrinis Si adiicnis fentire de beamus. Non eft in- renter fentiendit Ciiriiatioiftaprofcdlaex hypocrifîquà?.àfanlt;flouiro omnium fuit alienifsima,ftd ex teueren tia qua deperegrinis. lt;rgaqiicfi'is peregrinos honefte acepiendos afficicbatut. Repcrias Chriftiianos qui de quibufuis,^ îdiieiiis maid Si fentiant Si loquantur, cosi]; hoc ipfo nomine auerfentur, qudd funt homines ignoti.

Atqui Abraham proi fus ignorabar, qui nam effent tres illi uiri, amp;nbsp;tarnen illos in curuatione corporis fenilis honefte'accipiebar. Nunc peregrinos homines erronés Si cxploratores uocàmuS,amp; ne allo-quioquidemdignamur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;...

Tcrtid.Domincinquit. Vide,ignotumuocat Dominum.Ha?ceràtciiiilitasapudprifcos.SicMa-gdaleiiaCliriftiim,quemnon cognofeens hortulanum putabat. Dominum uocabàr. Hiinchono-tistitiiliim Anabaptiftæ damnant, qtiem tefte feriptura, apud utriiifep Teftamenti pios in ufii fiiifle eëftat.Admoncmiirut amp;geftii Sduerboinuicéaliusalirihonorcmiis. Qiiartd.Siinueni,inqr,gratia ^^fdainuenit inociili$tiiis.Obfcrua,q locohabiierit Abrahâ, fiquâdo peregrinos hofpitio accipere pcterat.liidiCa bentfa batfibi benefieri magis g illis.Grâdis bcncfîcij loco ducebat, hofpitio accepiffe peregrinos. Sic reuera tôparatü cft,ut g benefacit, benefteifi accipiat magii g det.Plus cômodi accepit g dédit Abraha, quo-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïicfciinip

ticfciinfu peregiinos hofpitioaccepit. Siinueni,inqiiit,gratiaminociilismis.Nondicit:SiprO' mcrui, nel,fïdiginis uideor:needicit,SiuiSiitigratiaS^bcneficiomco. Grariamambit nonoffnb Sc ambit a' peregrinis amp;nbsp;ignotis hominibiis, idep ad hoe, ut liccat illis feruire ac bciiefacere, opusha-bentibus, ut putabatj lotione pcdunij qiiietc, amp;nbsp;corroboratione cordis, ac poftea tranfitiiris.Hçc il' lis praeftare pöfïè, tanti faciebat, ut gratia fe apud cos inucni(lê,iiô cétuliflc,arbitrarct.Omia fiintcni' phaticaamp;aptifsimcdifta. Gratiäambit.IIIaficcftcöparata,utcctingatiinmcritisctincijgi)iS,al)i(P Conditioullà moleftia, ullo ftudio, laborc,fiimpru. Hue pulchrc' facit uerbü inueniëdi. Qiiægraniitoconfin-

gütjinuenta elle dicunt. Qiiando uilifsime' quid comparatü elTe iudicamus, dicimus iiiilgâri ter, es gefunden darumb. Si inueni, inquit, gratiam in oculis tuis. Sic angelus Mariæ dicebat : inuemftigM' tiarn apud Dnm.ln oculis tuis,inquit.Magnatum eftfacerclëcundûplacitum oculorîi,quod illis cftO' mnium liberrimum : amp;nbsp;pleruntp raie utPlus deledlentur officiolo feriii 8C inferioris, quàm benefîcio fuperioris uel æqualis.Sic gratia 8( ab oculorum placito omnium libcrrimo pendct,amp; abfqj ullis mentis,laboribus ac fumptibus gratuité inuenitur.

Depreçationis Qiiinto. Ne rranfeas,inqinr,lcruum tuum.Ob(êrua,quôd non dicit,Diuertas adleriiumniiim:W, em^haßs. Ne tranlêas feruü tuum. Vrgentius aliquid 8C obnixius habet qudd deprecaï tranfitüperegrinorü,9 fi fimpliciter petercr illorü acccfiiimSie em, ubi ardentifsime aliquid ambimus,ea depreeari folemus, quæ uotisnoftrisaduerla fore iudicamus. Dauideum gratiamciementiæ acpropiciationisDciim-pcnfifsime' expeteret, per dcprccationc dixit: Domine ne in furore tuo arguas me,neç in ira tua cor-ripias me. Etcumdiuini bcncplacitiacfauorisauxiliumambiret,confimilideprccationeiifiis;Nca-iiertas, inquit, facicm tuam a me, amp;nbsp;ne declines in ira «à feriio tuo. Admonemur hac dcprccationc, 5 impenfc ôC cupide' peregrinos 3C egenos fratres ad nos inuirarc debeamus. Simul obferiia qiiodftan-tcsprecaturnelc tranlcant. Videbantur cnim tranfituri, proptereaquôdnon progrcdicbant,fccltta-bant. Sic SC pijs uidetur declinare ac tranfire uclle Dominus, quando fluxus gratiæ illius fifti nidetiir.

Bencfic:cf!ti£ CT Et illud confiderandum eft, quod non fimpliciter dicit, Ne tranfeas me ; fed. Ne tranfeas feruum fubnüßionis con tuum. Pater multitudinis gentium, in feedere Dci coftirurus, SC angclorumalloquijs afiiicttis, ulque-inn'iio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aded fubmifib efî animo, ut fe lêruum conftituat hominum peregrinorum SC ignotorum. Videspul-

cherrimam beneficentiæ et fubmilsionis coniunlt;ftioncm.Bonus crat in eo,quôd hofpitalitati lîudebar. SubmifiiiS ucro in eoquôd le feruum corumccftituebat, quibusbencfàcerccupicbat. Præclarum beneficentiæ ornamentum, SC fuauifsimum condimcntum eft animi fubmifsioSC liumilitas. Contra,fa- j ftus SC arrogantia quicquid in bcnefi'cqs præftans SC iucundum elle poterat prorfus extinguit.

T4oii humiliter Cauendum autem eft, ne fubmifsionemhanc propterea uilioris æftiinemus, quodfe feriiamhomi-fenticndndc fer num,ctjamperegrinorum amp;ignotorum conftituit;ôC uicifsim præclarç dearrogantiaamp; fuperbii uilihumiliMe. fentiamus, propterea quod omnibus dominari cupit. Abfit. Magna plane' dignitas eftlmmilitaW, quæquofubmifsiorcftinterris,hocaltius euchitur incœlis. Qui fehumiliât, exaltabit,inquitChri-ftus. R'.irfus, ingens dedecus eftfuperbiæ: quæ fublimes coram hominibus, in cœlis redditabiedlifsi-mos SC abominabiies. Qrii fe exaltat, humiliabitur, inquit Seruator.ltem,,' Qiiodaltum eft coram lio Præcldrim minibus, abomi.natio eft coram Deo. Adhæc, multo præclarius eft iêruire omnibus, quàm omnium feruirc omnibus utifcruirio;ficutibcatiu5eftdare,quàmaccipcre.Beatior eftDeusferuiens omnibus,amp;lcur.chne-guimomiiuuti celfiriafubminiftrans,quàm omnesinuniuerfum creaturæquibusillius prouidentiafubfcruitino-feruitio^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mnibus. Et Chriftus multofelicius inmundumuenir, ut miniftraretomnibus,quàmfiucniirct,iitfî-

bi miniftraretur ab omnibus. Admonemur hac confiderationc quàm fit mirabiliter comparatiim, ut in hnmilitate fit fublimitas, in feruitute félicitas. Seruitutis humilitatcm multi hodie in fpecicm ciui-les magts quàm ueraces fimulanr, dum illud, cwer diener, crebrô uerfant in ore, quibus tum démuni credi pollet, fi quod uerbis iadf ant, opéré complcrcnt.

QudretcntiLï Sextd : Sed affieram, inquit, pauxillum aquæ, 8C lauentur pedes ueftri. Primùm illud conlîderc-promi^crit. mus, qudd tam tenuia amp;nbsp;frugalia offert illis quos tanta inftantia, tanquam reucrenter ad leinuitat.

Incuruat fe, SC ait : Domine, fi inueni gratiam in oculis tuis, ne tranfeas feruum tuum, Putarcs cuin inuitare ad nefeio equas epulas, quem SC Dominum uocat, lt;SC feruili fubmifsione honorât. Vcriimni-11 iI polliccttir aliud, quàm aquam ad lauandum pedes, SC panem ad corroborandum cor, 8Cqiuetrm fub arbore. Ethæcipfa uidequàm tenuiterpromittat. Diceret faltem.'Afferam aquam amp;pantm. Alferam, inquit, pauxillum aquæ, SC buccellampanis. At ubi promifia pçrftat,multoeos lautius ac-cipit, quàm initid promiferat. Eft quidr m in confucto cordatis hominibus, ut pauca offerant, SC plu-ra præftent : uerùm fubcft ratio pulcherrima, undc confuetudo ilia dimanauit ôC obtiniiit. Volcbatil-lis perfuadrre utadfe diuerterènt. Soient autem homines honefti propudûrefuocuminuitantnrama re frugalitatem, quæ minimo çonftet, ideo^ facilius ad confentiendum induci, fi audiant quam mini-mofe fumptu fore accipiendos. Atque ita accommodauit fe Abraham ingeniouirorumhoneftorum tenuitate ac frugalitate promiftorum ; pofteauerd ubi multo largioça præftitit, rationcm habuitdc-cori fui; plancMinerfus ab illis qui diuites funt promittendo, parCifsimi præftando. Vndcnatiimeft illud : In uerbis quiduis, in fadlis nihil habebis.

Deinde obferua rurfus qualia promittat. Aquam ad lauandum pedeS, umbram arboris adqmc tem corporis,paiicinad confi’rmationem cordis. Vide quàmfe peregrinantibusamp; exitinereff-fis accoinmodet ; fcfsis corporibus corporalem rccrcationcin deftinat, longé aliter aiiiinatus, quàm

(Itiàinpbanatici fpirîtns^qnîcorpori parcendnm.ac (âiiim honorem tribncndnm negant, qpös Apoft. ColofT.î.perftringit. Admonemnr hoc loco,nt dnm fràrribns feruimns,necefsiratibns illorîi compcreti trrferuiamus.Deus ipfecorporalia Ccrporibns,amp; fpiritualia fpiritibiisfnbmtniftrat. Q_n nrraqiïe ex hrgamanu Deiacccpit,conuenienter SC diftinlt;flc'admini(îret nrraqj. Apoifoli fpirirnalia feminabant, nicifsi.Ti’à'fratribns corporalia necefsiratibus ipfortim connenienria auferebant. Hanc cënenient m diftjnifîioliém feruant pij, qui fratfibns ferninnt ex animo. Nudos ne(f amt, efiirientcs pafcnntjfirienteS potantjcaptîiios nifitantjperegrinos hofpitio acCipiunt,infîrmos confolantur, errantes in niam redu-£unt,deie(fi:os erigunt,peccantes corrignnr,ueriraris ignaros inftrnnnt.

Tertio. Afferam,inqnit,panxillnmaqua’.Cogita hic qu.àm non relinquaturnlla excufatio tenniori- PJoßteiß chart-

biis/quafiofScijS charitatis itileruire neqLicant,proprerea quôd nôabtinctinr opibiis. Qiianrtilü qitçfo tftpauxillum aqiiæ,gt;?lt; biKCcllam panis oiïcrrc frarri egenti s’ Er ramen eriarn minura ifta fie locum ha-beiitinofficijscharirariSjiir baud piidiicrit parriarclum olferreilla iiiris peregrinis i3^ incogrnris. Eli fuamcrccsetiam iniimris liil'ce cftîcioIis.Sic Scruator Alarrh.io.dkit; Qiiicüqj dederir poriiin uni cx mi nimis iftis, calicem aqiiæfrigidæ, tantii in nomine dilcipuli,amcn dico nobis,né perdet mercede fuam.

Qiurto.Er laiicntiir,inqnir,pcdcs ntftri. Primürrcs angelifieapparenrin Ipecietrium nirorum, i;t li cetiinushonoratior,reliquiuerri illins lcrui nideantnr, pedeftri ramen Inimiiirare, amp;nbsp;non eqneftri ma-gnificentia appareant. Alioqni qnorfnm artinnifier,aquam pedibns illornm lanandis offerriS'Hæc trat modeftia linmiiitas m.iioi nm,nr pedes inccdcrcnr,cni feie Clirift is ipfe in terris conftitutus, amp;nbsp;apo-ftoli Cliriftum fequnti conformarnnt. Pofteri nerd (prêta maiornm modeftia lt;8C fnbmiisione, afetndt-funtcqiioSjfic ntrcperias,qui ne ad ecclefias quidem pedes ire fnftincant. Et Romanns pont, période !icficßetexapodinngenere,linmeris bainlornmlublatis,adeccicfi.iinfe porrari facit. Dunde,prima

tfcreatiodcftiiiatur pcdibus,ciim tarnen illi fint infimi corporis fcrui,idcjj pnluerulenti. Admonemnr, 1 gt;nbsp;ut in corpore eccltfitiftico confimilitcr prima habeaturcorum cura,qui præcættris feruiendo Ecciefiæ nbus debetnr.

htigaiitur, etiam fi alias ex infimorum fint ordine (eruorum. Petits enndo, SC tornm co rpiis geftando cumprimis fatigantnr.’cnmprimis ergo rtfocillentur.Hornm refocillatio non tam ipfis quàm tori corpori ferait Hacprndeiitia folenr qui inmentis portantnr,prima illis eu ram in pandochms impendtre.

SimulSf illiidcogita. Si tanta tfî cura etiam infimis membris laborantibiis SC fatigaris impendëda, Sicuranda fuiît quantoefinecelTariuin magis,iitfipotiora laborent ftudiofifsimc rccrecntiufQiii pednmeuram gerit, infcriora [abord geietadliuc amp'iiis ipfius capins Sic ueteres cum hoiitftos niros côninio acciptrent, ne folnm ptdes tta, mu'to marit

B illis lauabanr,fed amp;nbsp;capita inungcbant Sicad Simonem pharifæum dicebatChriftus,Intraniin domum fuperiora. tuam,aquam pedibns meis non dediftijofciilü mihinondedifti,oleo capiit mcii non iinxifti,amp;c. Luc 7.

Adliæc,nonduit,Et lauentnr pedes milled,Et iauentiir pedes ntftri. Nec dicit,Er requicfce;ftd,Et re fj^fjorem Domi

quiefdtefubarbore.NecjjjEt conforreturcortunm:fed,Etconforteturcor ueftrnmicum tarnen uni ex illis tanqpotiori fiiigularirer loqui cœpifict.dicens. Domine, fi inucnigratiam in ocnlis tuis, ne traid-«asferuuintiiiun.Qaa in re obfcrnandum cft,quàm conuenienter qnod honoris erat tribuat uni,qncm iudicabat cxteris fuperiorem.nocans eum Dominnm,SC ambiens gratiam illins Si aficnfnm; qnod ne to nccefsiratis erat,acrefocillationis,o(ferar non uni tantum,fed cÓmnniter o.nnibus tribus, tam fertiis quàitidomino.Vniis nidebatur elle dominusiigitur unius gratiam «SC aflcnfiimcumrtuerentia Si fub-mifsione ainbit.Refocillarionem neiô feflornm corporutn iudicabat necefiariam efiè tam ferpis qua'm do.ninocideotp hanc illis côinnniter offert. Tam fernorü pedes qnàm domini opus habebant ablutionc äireffigcrationcjtain feruorum corpora qu.àm domini quietem appetcbant,tam fernorücorda qua'm dominiconfort.irionem debilirara reqnirebant Corporalis imbecillitas SC necefsitas cëmnnis eft kruis amp;nbsp;dommis,diuiribus SC pauperibns,aduenis Si indigenis,fapicntibus ëC infipientibusiquare Si ntctlTa rioimnfubminiftratio omnibus debitefrecëmunis.ïtalt;pfecundnmApoftolifentcntiam,Cui honore, honoiein.'cui corporalem recreationem,corporalem recreationem txlnbeamus.Nihil decedit feruis, fi nonpotiantiir pra’rogatiuisdomiiiorum,mcdd notideftituanturfubfidio necefl’ariorü. Et Deus iplê fieconftituitrcs humaiiuS^ur quæ i on concernunt necefsitatem uitænoftræ fuftentændæ, deputtt pau-cisqnibiildam homiiiibus,ut finit fingularis quædam fapictia,porentia,opulentia,amp;l dignitas maitfta-tisiqna; nerd tiecefiaria fnnt ad uiræ noftræ conferuationem,fiibminiftret cëmuniter omnibus,ut finit ci bus,potns,iieftitusdialitiis quo uiuimus,quies noëiis,lux diefinifus ocnlorum, auditus aLirium,officia rcliquorum meinbroriim corporis,lt;SC quæ alia fnnt huiufmodi Pulcherrimuin prorfus tft dinii.æ pro-Uidcriæargiiinenrû,qd në necefi.iri.i paacis quibnfdâ: neceffaria uerè cëmuiiiter omnib.fiibmiuiftiaiit.

Septimo.Et reciiiiare,inquir,fiib arbore Locus hic eft cogitandi de necefsitate quietis. Corpora no ftracontinuo labore ëC moni f.itigaiit.:r,quarc opus eft ut «à labore amp;nbsp;motu interdum quitfeant Qiiod cnim caret alterna reqnie,dur..bi le non tft. Deinde fefla corpora reclinationem appetnnt. Ettiiim pedes fatigati pondus rcliqui corporis in lublime creCfi perpetuo ferre non pofliint. Qnarc quietnri uel tclluri,iielalij cuipiam fiifteiit.iculo, fi.it iacendü,fkit fedendo, uel alias inenruando incumbnnt. Hanc quietis neccfsiratèpulchrcattigit AbralufidiccS.YJtnnMn il.Jsctn\i.Et fiibnitimini, rccubate,appodia tt,fiib arbore. Quoties igitur fefsi rccubamus,ëC corpora neftra qnieti dainus,cogircmus de céftitiitio-nis noftræ imbecillitate, confi.lerennistjj tandem fo.e, ut imbeciUia hæc corpora neftra uel moibo, utl feniograuatadcficiant,ëC uitjj addiem Diii 111 ttriæ pnincre quitfcant.Dtinde cogitemus,g dtbeamus etiâipfinëfefsifcflorûlaborib.ëC molefiiæ eëdokre, idqd AbrahâpræLrib.tabtrnaculi fui fedës fecit.

4;4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N GE N E S I M

Tric'itiiimp^' P ærerca confidcra e]iiód non fimpHcitcr dicit,Et rcclinatc.fed,Et reclinate fub arbore. Vide quak Ä tjùrehjc. fuer.r parriarchæ triclinium. Quos tam obnixc' ad fe quiefceudi ac rcficiendi gratia inuitat, ad arboris umbram loco triclinrj uocat. Huiufinodi eraiitillius palatia. Vitafrugalis aliéna eft.à fplendorctricli-minutit pbt niorum amp;nbsp;palatiorum. Acihuc. Cogita de folijs arborum,quæ propemilbus uideiitiir elle moracntij rU'ibiK habètuii quantum infecontineant utilitatis Oinantarborem, protegunt illiusfrudlus,amp; umbramefficiuntu-heatis, fibus liiiinanis accemodam. Qriidlcuius arborisfolio ? Et tarnen tanta eft iliius utilitas',iir iionfolum

arbori,f£d hotninibusgratilisimam pra-fterrefocillationem. Difcamus in re minuta,quanta dtbt«-nius cum gratiarum aóbionc potioribus uti creaturis.

Odlauó.Et acc!piara,inquit,bucceila!n panis,6ó confortatccorueftrum. VideobfecrOjquàmfuf-rit uir pins,intcjligens defedlus amp;nbsp;labcris peregrinantnim,6^ tx itinerefatigatorum. ReueraprorfuS itih.:manifunr,qincômunifratrum laboreamp; miûrianontanguntur,amp;ad compafsionemuiijjafficiun tur.Cor ueluti rad xquædam eft uitxnoftiacaindereliquum corpus fic pendet «niuerfuinjUt illolabv-rante ac deficiënte omnia reliqua membra laborent ac deficiant. Cor debilitatur,quar,do laborc Si «-lore fuccus corporis abfumitur,amp; ftomachus cuacuatus non habet quod cöccquat,digerat,5^ reiiquo corpori reficicndo fubminiftret. Confortaturitacp c.bo Si potu.

; nbsp;nbsp;nbsp;Deinde «Sc illud obrerua,quód non dicit,Et accipiam uitulnm faginatnm,butyrum Silac,lt;5lt;rconfer

tetur cor ucftrum:fcd,Et accipiam buccellam pants.Ergo fie eft natura minimis corifer.ta,iit nd buced la panis confortando cordifufficiat.Qiiorfiimitaqj . rtintt,tam magnisl. mptibus quscrerc amp;ccaat' nare unde uiuamus,immd potius unde natura noftra grauctur,0lt;; corporis ftabilitas narijs iriodisdc-biiitctur i Natura,inquit die, modico dirnttritur, iiigiuuies petit immenfum.Et not Gfrmai)i,E)ni«) hungcrigenidl eyn brotbeck eynguter koch.EA itacp net ifsimi m quod illc ait, St ad iiaturam uiiias, nun-quam cris pauper.Quantus ein quæfo fumptus eft latranti ftoinacho ft i.ftuio panis latisfaccie. amp;’corporis conftitutionem 1’uftentare multo int!ius,qua'm fi mitie uoies fi!mpruefnsimafcrcula,iduiiodiid in inendicis uidere licet,qui arid ’ pane uiuentes inui.tofinit uaientiorcs corpore, q quiquotidtelpien-didifsiinc uiuunt Vidcmus h.c,quam non fir præterratioi!em,quod Dauid ad piscfeiitemlocumrcfpi ci'-ns cecinit,pral.to Et panis cor hominis confirmât

Nonó Et peftea,!nqiiit,riaiifibitis.Qii'are non dtcit Et mancte apud me c’ IiiciuilccftJiotnincSpc-regrinos ad ceitum qiicnda m locum prcftcifccntes contra animi iilorum propofitum d ftinere.Repe-riasqiii præpoftt-ro benefaciendi ftt dio rnoltftifiiit magisquàm cemodi. SicaccipiciidifuntÄrcfocil landi pcregrii;i,nt contra animi fcntentiam lt;à proficifcendi propcfito hand impediatitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®

Coiifidcra ctiarn hic mifpat Si conditionem peregnnantium. Ncn fie diuertuntaliqud, dumfnnt in it ne •e,utibi maneant,fed ut uires cerpons reficn nt,lt;Slt;^ poftca traitlèant. Habesimaginempiotuni in lu c «culopcrcgrinantium Mundontunturquafiquodam pandochco,inquouatuilt;eiiec«f$i»tib. ad h. c latisfaciunt,ut ad futuras manficn£S,quas petunt,f xpeditius proficifcaiitur.

Decimô. Idcirco enim drciinaftis,inquir,ad (êruum luftri.m Vide quomodo colligat Declinatetx innere ad l'cruum iieftiurntundc paret,quôd refocillationemquacratiS. Exemplum habemiis qiiod im teinur. Conuenit ut Si nos uoluntatem ac necefsitatem fratrum, ex indicqs quac pra?bentftudiolc colligamus. Faciunr hoc homiuts ad fuccurrendiim propenfi. Airj ne rogantes equidenijSf per nomen Domini obfecrantes audiunt.

Nee iliud tranfeundum eft,quod dicit,Ad feruum ueftrum.Supra in fingulari dixit,Dotnint,li inueni granam inoculistms ne tranieas feriiuin tuum. Hic poftquam reliquos duos adhofpitiüfuumima c; in tc; t!O,qH! potior u!dcbarur,inuitare cocpitjiilorum queqj l'e feruum conftituit, pluraliterdiecns: Idcirco enim dccfinaftis ad feruum ueftrum,qu. fi non fans fefe fubmiftrit,unius fe feruum conftitEcns, iiifi parutus fit leruorum etiam lilius elfe feruus. Sic ergo unum pisrtuiitreliquis, utiliii.S gratiactiain feruorum 3C comttum iliius feruus eile cuperet. Eadeinum utra fubiaiisio cliqua nos non modo intra Heros Si magnates,fed Si infra illoruinferucs abqcimus.Romanus pemtifcx ut hanefubmifsionemfi-' intiletmagisgp. æftt't,nô modo DeifeJediX fcviiorû DeileriiQuocatjIiGcagcns, utinfpecicinhumi-lirnus rcipfa omnium habeatur muXiinuS,C|uafiadimpiens illud Chufti, Matth.lo. Quiuolucritinter nos primus eiTc,erit uefter feruus.Vcriim aliudeft cilcferuum lerut-rum Dei,amp;aliud,uccarefcferuiiin ftruorum Dei.Non dicit Chriftus,Q!.u uolueritinter uos primus tfie,uocttur uefterIcruus.'fed,Entue-ftcr firuus.Rcm ipfain,non utrbaamp; manes titulos quatrit.

Qui dixerttnt,'Fitc ut loquutuf ff ] Prcponitur hic exemplum difsimulationij, cuius magna tft utilités in rebus humanis,fi corde fiiicero acprudêter ufurperur. Arbitrabatur efle tres uiros, ignoianscfit angelos,idee(jj humanam iibs offcrebatrtfociilationem,cinus angeli non egeiit. Qiiodigiturdkunt, F.ic ut loquutLis eSjdilsiiriularionis eft,qua quod erant certa ratione dilsimulabant. Ergo non eftconfe ftnn prodendum quod uerum eft,fi ob caufam aliquam conducibihcraliquandiueftignoramiaHcntï tiS quam fcientia.Plcna buiiifmodi exemplis eft non foluin uita humana,f£d facra fcriptura. Neque deterininari certó pottft,quam din difsimulatiu durare, öC quando ucritas abictfia difsimulationtpa-tefieri debeat. Prudentia fpiritus hominem piuni docebit, quando conducat, ut ueritatem aüquan-diufedlamapciiat.

£t iliud lude. Qiioniä uolebît aliquädiu uiden ho(niHes:(deo^ quj Humana funt nó auerfari qucad mcdam

E X P L A N A T I o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^^

ttiodumAbraliä bene uolcntiä faam ipfis offcit ck animojta liane i'Ü fimpbcirer abftp alla tergiuerfati-Oiicaccipiiint.Repcrias homines moiofos,quiægeriimc'aliorri bencficcnnainadmittanr.Riirlus mue nias,qui ttfi oblatam beticiiolcnriam corde non auei fenrur, externe tarnen aliqnandm relult;ftenrurgt; Et hoc piitant elle admodum ciuile.

Fe^iHituit Abraham in tabcrnaculum ad Saramydixitij- ci,Accéléra,tria fata fmila; co}nmifce,(y ftc fubeine^ rieio! (lanes. Ipfe tierô ad armentnm cuctcrrit^or tulit inde uitulum tenen-imum cr optimtm,dcditq; pucro,^tu fe Hinauit ZT coxitilliim. Tulit butyrum çy lac,z^ uitulinn quem coxcratjZ^y pofuit coram eii.lpfeucrô ^a-batiuxtaeosfubarbore.Etcomederunt.] Hacflenusuidimusquæconfidcrandafiiitininuitationeperegri quot;onim,qiiæprima pars eft hofpitalitatisaam confequenter infpicienda funr obiter ea queep que fecun datnillius paitcm concerniint,qiiomodo uidelicer traôiandi fint 8( accipiendi hofpitcs peregrini.

Piincipid, Feftinauir,inquit, Abraham. Poft impetratum confenfuin aide quanta alaentare inftituc Oportere not rit omnia. Feftinauit in tabernaciilum ad Saram,iufsit hanc quoqj accelerate,cucurrit ad arinentum,amp; ejjealacres non ftftinaiiit ad faciendum uitulumjficutiHebræus loquitur. Huiufmodi ftftinanriadf acceleratione homo joium inuttàdo, fenicukis animi fui alacritatem dcclarabat,oftcndcbattp quanto cum gaudio peregrinos ilios acciperet. jedzir innitaioi Ad:noncmiir,oportere nos efle alacrcs non folum inuitando peregrinos,fed amp;nbsp;accipiendo ôi tratflan- accipiëdo cc tra do.Rcperias qui prompte' quidem amp;nbsp;alacriter beneuolëriam fuam offerant ucrbisnierii m ubi afltnium ilando, præterfpem iniicniunt, triftes apparent ad accipienduin inuitatos, ôë praftanduin promifl'a, atque ita P’tcdunt,qiiam non uocarint amp;nbsp;promiferint ex animo.

Deinde.In tabcrnaculum,inquit,ad Saram. Obferiia.Sarah matcrfamiliàs intus eft in tabernaculo. JJone^læ matro Nufpiam conuenientius reperitur honefta matrona,quam intra domefticos parietes.Extrauagandi li- n£ c^, manere «ntia acleuitas matronali exiftimarioni amp;nbsp;dccoro deterit plurimum, animnmép arguit uanum, ac tæ- intra doineliicos diodomus laborantem.Huiufmodi uagatrices,qua: domos aliénas ociofe circueunt, reprehtiidi iubet parictes. Âpoftolus,i.Timoth. quinto.

Feftinauit ad Saram. Et ilkid cogita.Socia curarum domefticarum eftuxor. Ad hanc ante omnia fe Cociareriî iliiiat,rtddit(p illam de inuitatis peregrinis confciam,amp; qua? facienda fint mandat.Debetur hic honos domejitcaru ejK coniiigibus.Simili tarnen docendæ funr,ne morofæfint ac difficiles, ubi intelligunt uocaros efle holpi-twfi:utiplerafcpuidfmus,qua?rixisaciurgijs quafifumoquodam ufqucadcô replent domum, ut per

non liccat maritis aliquem hofpitein fine notum fiue ignorum domum fecum adducere.lnterea ta-ftn probandi non funr,quifubinde homines leues inacdesfuasinducunr, ôf quamuis inflxuifli né fiat îd accipiendos hoipires,impcriofe tn ab uxoribus apponi multa uolunr,quæ domi ipforü non ha bent.

Tertio.Accéléra,inquit,tria fata fimiIæcommiice,lt;Së facfubcinericics panes.Primiim obferua dit— Excntpltt diacre crctioncm.ln apparando conuiuio alia uiros,alia mulieres obire conuenit. Difcretio igitur cft,quando millieribus mulicbria,uiris uinlia obeunda deputantur. Placentas parare muJierum eft. Igitur id nc-gotij commendat Saræ.Nonagcnaria trat. Veriim quodperfe perætatem præftarc non peterat,pote-rat per famukis. Cura tarnen hariiin reruin pertinebat ad ipfam. Non cucurrit ad Hagar, fed ad Sa-tam.Etenim non ilia, fed ifta mater erat familias. Deinde confidcrandum eft, qudd panes fubeineri- Seîeëia proponê ciosmcifl maiiis, placentas fieri iiifsit.Poterat illis de quotidiano ac menfario pane proponcrc,qiio fa- da funt hojfiU~ miiiam tam grandem pafcebattueriitn ut cos acciperet liberaliter,Holuir ut uefeerentur placentis, qua: bta. fingiilanbiîs amicis ac honoratioribus hofpitibus proponi folent.Ergo ufqueadtt) fingulari hberalita-fiaciipiendifinit peregrini,ut etiam in ipfo pane uideatur, quàm cupiamus illis omnia prateipua amp;nbsp;fe-

Idta proponcrc. Subeft aurem myftcrium quoep in hoc panum genere. Placentae uel panes lubeineri- Myfieriu inpa-di,finc fcrmeiito fiunt Proponiintur eigo angelis hic amp;nbsp;capite fequenti panes azymi'dC rurfus, x.Re- mbitslubeineri'-gutiidecimonono,ab angelis proponuntur propheta: Eliæ.Et Exod.ix.dcputantur populo Dei ad pa cijs, fchalis fefti celebrationcm.Panis fine ferinento indus eft fine malicia 8C nequitia fermentât» noftra? na tiirac. Sicuefeuntur angeli, patriarchæ, prophetæ, SC reliqua piorum ac liberatorum Ecclefia, in itéra iuftitia fîiiceritate fpiritiis coin miinicantes. TcrtK),qult;)d cum tres eflent hofpitio accepti, totidem In neceßitatibtii fata farina mifeeri iubet, fine tres fine plures placentas fecerit Sarah : trium certc ex æquo rationem ha- natura pcrinde habnifte tieprehenditiir,iiolens ut unicinep ex illis tantum placentariim pararetur,quantiim ex uno fa- feruorît atq^ do topararipoterat.Videbatiir quidem iniiisextllis cæteris honoratior; ueriiinquod naturae nccefsitati minorum haben parabatiir,perindefcriiis ac Domino dtftinabat.Sed ea de re amp;nbsp;fuprà raoniii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;da e{lratio.

Quarto. Ipfe iierd inqiiit,cucurrit ad armentum,amp; tiilit inde mtalum tenerrimû Si optimum. Vi--dtmus hicetiam prifeis fandis amp;nbsp;agi eftibiis fuas efie quidem delicias: iieriim parabiles, né peregrinas exoticas. Qiiod non qiicmuis,flt;.d optimum uitulum riilit,documëto nobis efie debet,feleda Si prç-dpiia, non détériora proponenda efie peregrinis. Alius gula: luæ uel aiiaritiæ magis qiiam lioncftatis tîtionem liabens eiufmodi uituliim fibijpfi firuaflêt, amp;nbsp;iiiliora hofpitibus propofiiifl'et. Taies feré fu-muSjCmn damns eleemolÿnas Efurienti Chrifto qucàm polfiimus tenaciter ac fordidé damns: iierû in-giuuieinoftræac luxai uixtelluris ac maris opiileiitia fatisfacit. Pro perdito reputamus,qiiicquidda-turegenis, tâ ipfifsima fit perditio, qudd tantis fnmptibus aqiialicnlüfagiiramiis Si inflatû reddimiis.

Qyintô.Deditq} puerû,qui fcftiiianit ailLicieridû eum. Vide:Herus ciirrit,ferniisfeftinat, Sara acce Celeriter pra-lcrat.Ûmniafeftinanter.Eratgemma caufa feftiiiarioius.Vna,putabat eos efie fclTos ex itinere, ac gra- Glanda efepro-lutiinexpcdarexefcdionem. Altera,nediutinsdctinei-entur quàinipfis tfletcommodnm. Stuctebat ntif'a zy bene-

Dphmumjgjfuj. beneficium quod parabat,ab tiufmodi uindicare moleftia. Et alioquifiefmniis céparati,«A ßeij condimentu bleuis mora longa fit,ubi cupide'expedtamus promifla.Vndeeft illud,Qiii cito dat,bis dat. Admonc-eücelerit.ii. mur,optimum condimenrum promifsi beneficij effcjfi qu.im fieri poteft celcriter prseftemus.

Sexrô. Ad faciendum eum.Sic loquitur Hebraus.Perpende hic uerbum ficiendi. Debebat dicere, Ad madiandü eum.pro maólare ufurpauit uerbum faciëdi. Atqui occidereamp;i madfare magiseftdcftiucre quàm faccre. Quiuitulum occidit amp;nbsp;madlat,tam abeffe uidetur ab eo ut uitulum fac;at,ut iudicanduS fit, quodfaftumeftà Deo,deftruere potius,ôë adinteritum perduccrc,qu.imfacerc. Et tarnen iiô modo feriptura ueibo faciendi pro madbare ufurpat:fed Si uulgatus loquendi ufus, quo pilées faccredici-mus cum,qui pifees ad coquendum parat. Cogirandum hic cft,duplex efiê fadlurar genus. V nii,unde confia t efiêntia rci.Altcr5,quo reS paratur,ut fit nobis ufui. Primo fiunt res à Deo,ut fuit. AIttro, fiunr à nobis,ut ufibiis noftris profint.Vinilum facit Deus ut fit uituliisiqui madtar,flt;icit ilium ut fit cibus.Magna eft hæc gratia philanthropia; Dci,qua nobis conccfsir,iit altero hoc faciendi generc cream ras ab ipfo fatflas ufibus noftris acccmodemus.Quod Deus fecit ut eflet, noftra faétura duci wr ad in-reritum,quonos in eoquodfadbifumiisa Deo confiftamus.Sic omnia uitæhumanæadinteritüulciue fubrjciunt.Vitulus à Deo faftus quafi nondum fit quod effe debet,denuô fit à nobis,quaudo fuftentan-dæuitænoftræ gratia madlatur. Hand enim propterea tantumfadbiis eft a Deo, utfit,fedutfitnobiS ufui.Qiioniam igirur turn demü redle'aliquid fit,quando ad deftinatii ufum perducitur, omnifi rcCEifsi me pifces,iiirulos,ôfc. faccre dicimur,quando illos inac'tamus, Si ad uitac noftræ fuftentationem para-mus. At quotufquifcp madlator eft animalium, qui intcrea dum madlat, de gratia hac Itcundæfafiu-ræà Deo nobis concefia aliquid cogiter.

Septimo. Et ipfe,inquit,iuxta illos fiabat fub arbore,amp;comederunt. Cogitari poteft hocloco,'!“’'*^ non Si ipfe cum illis accubuerit Si comederit, fed iuxta illos inftar metifari] miniftri fteterit. Tribuitur hocfummæilliuscrga peregrinos modeftia:,reucrentiæacfubmifsioni. Nos,etfi de animo illiu$,c[iu-eu tteri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjjß ai;^iifnbcre,fcd iuxta uelcentes ftare uoluerit, pronunciare neqiiimiis, dcretamen

U res ifnhi conui cogitare polTumus. Qiioniam tres eranr numero in ifto coniiiuio, inciuile fuiflet, cemoditatem «ic prope dijjen friclinij apiid ueteres ufi'tatißimi, quo uiri honeftiores numero ternario accumberefolebant,accubitu ti) e mdentur, quaremo intcrriimperc.Non erat autem prater rationem, quoduetuftas tantopcrcefttriclinioadut-

feendum dcledlata.In unofolo nediofa folitudo eft,quamuis Romano pontjfici,ut audio,dfalijsiion-nullis principibus in confueto eft ut Ibli edant. Jn numero binario femitædiofus accubitiiseftpropter paucitatem. Ternarius numcruS,ficpaucitarcm conuiuarum excluditjUt interim multitudincnoncon B ftiruat,in qua folct efle confufio. Idco maiorcs triclinrj admodum fuere ftudiofî, quôd in illofitneefo-]irudo,ncc paucitas,nec multitudo. Et pixrerea numerus ifte ternarius non folum ad refedtioncni,ftd Si ad menfarias confabulationes admodum eft accommodas. Qiiarc ciuiliter fadum eftà patriarcha, quod hofpitum fuorum triclinium accubitu fuo non difturbauit.

Kon unttempe^ nbsp;nbsp;Pi æterea Si illud cogitari poteft. Conuiuatores Abrahæ erant non liomincs,fed ca'eftcs angeli. Li

J iuum eii,ut eu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ignorarct,pulchrd tarnen fadlum eft,quôd cuin illis non accubuit. Nondnm enim tempeftmum

ange n conulue ft^Jonecfumus in hoc feculo,ut cum a»gclis conuiuentur homincs.In cœlis manet nos iftafélicitas. turhomines. Dicat aliqtiis ; Atqui Chriftus poft refurredtionem cum difeipubs fuis iam cocleftisamp;iiminortalis conuiuatus eft. Refpondco : Fecithocad affirmandam ueritatemrcfurredlioniscquainre cogitarede

bemus,poft refiirrecfiionem dcmum efiefuturiim, ut in coclis cum Chrifto fupcr menfam iHiiisconul-iiemur. Satis hiccft, fi uelignari accipiamiis angelos coniiiuio. SequamurexemplumAbral.i. Stu-diiirliolpifalitaricxanimo.Peregiinos homines amantifsiméacfummacum honorificentiaaciifacra-lirate ad fe inuitauit. Si hofpifio accepit. Et hoc faciens nefcms accepit angelos, faftusiy eftcœlfftium fpiritiium hofpeSjSó admirandi triclinij minifter. Magnumeft,amp;: ftupendum, pafcereangelos, rùm omnium maximum eft,pafeere Cunftum,angclorum Dominum. Qiii didlurus eft olim, Pcrtgri nus fui,amp; fufcepiftis mc.Er,Quicquid uni ex minimis meisfeciftis,mihifeciftis.Qi.iar€ curandumeftut peregrinos Si egenos amanrer accipiamus,in quibus Chiiftus ipfe uel accipitur uel afcijcitur. Dcaiige lis q uoq ue hoc nobis fit perfuafilsimum, efle eos adminiftratorios fpiritus, ac mitti ad miniftianduin eleÂiSjHebr.lêcundo. Angeli corum,inquit Chriftus,uidcnt faciem partis qui in coclis eft: Mattliaci dlt;-cimonono. Qiiare nemo dubitct,frequcrer accidere pijs,quod accidit Abrahx, ut uideliett angelos ho fpitioignorantes accipiant. Non deftituimur angelorumpralëntia, fiuedormiaraus, fineuigikmus, Eue comedamus,fiue operemur,fi pi) fimus.Non fugiunr homines angeli,cum quibus in fempirernuni gaudebunt ac deliciabiinrur in cœlis.fed fugiunt impios,fuperbos, fccieratos, non cœli ciuts, fed man-cipiafatanæ. Dicetaliquis; Cupideaccipcrempcregrinos,fifcireminilliseflêuelChriftumuclan-gelos. Qiiid fi fatanam ipfum hofpitio in homine impio accipiam ? Relpondeo : Nec Abrahamfeic-bat elle angelos,fed putabat efiê homines peregrinos.Satis illi erat, qudduidebantur efiêperegrini. Et nobis itaque fans fit, fi feiamus nos accipere homines peregrinos, Si fratres egenos bénéfices noftris luuare. Angeli ne fint, uel mali dæmones, id quoniam confeientias noftrasfugit,diuiiia;difpeiifationi committamiis. Qiiod noftrum eft,fedulô ac diligenter fticiamus:quæ fecretafunr/ecretorum cognitori

Etdi'xeruntadcutn: Vbi eft Sarah uxor tuaC IliereCponditjEccein ta bernaculo eft» Cui dixit: Reuert ens ucniarn ad te tempore ifto ui ta comi tCjSthabebitfilium Sarah uxor tua. Quo audito Sarah rifitpoft hoftiu tabernacLiIi.Erant autemambo fènes,proue(fte^pætatis,amp; defierant Sarg fieri muIiebria.Quærifit occulte,dices: Poftqi: conlenui,amp; Dominus lueusuetulus eftjUoluptatioperamdaboÇ’DixitautemDominusad A-brahani:Quarerifit Sarah dicens,Nuniuerepariturafum anus^Nuquid Deo quiccj^ eft difficile^luxta condift urn reuertar ad tc hoc eodem tempore,uita comité,Só habebit Sarah filiû.Negauit Sarah dicens : NonrifiV Erat enimperterrita, Dominus autem:Noneft,inquit,ita,lcd hfifth

Temporei^ouitacomite,]In Hebr.£ft,n*n nya,idcft,feciindiim tempus uitæ.Grçciis uertit,««T« tè/f eftjftciindiim tempus hoc in horas. Hieronymus fic annotat,Pro bora uitam le gimtis in Hebt æo,ut fit ordo uel fenfus.’Rciiertar ad tc in tempore uitæ : quafi dixerir,fi uixero^fi fuerit «itacomitata.Clialdæus paraphr.fic tieitit,3‘'12’'’'VpntST p^yoridcft,ffenndü tcinpiis,quo «os uiue-tis.Tigurina uei fio habet,Circiter tempus uiuentis.

Qko iuiito Sarahrifît poü oiiium taberiiaculi.'] Ebrariis fic habet,K'nt';nKn hns nyc«/ niv', iclcftjEt Sarah audiuit in oftio tabcrnaculi, amp;nbsp;ipfum poft cum. Primü non eftin Ebr.ucrbumndcndi, hoc loco.Dcinde non dicit Ebræus ggt; poft oftmm audicrit Sarab;f£d fimpliciterjbnt^n nnß, id eft, oftio tabcrnaculi,Tertio,quod Ebracus habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’S'lTTsid eft,Et ipfum poft cum, quod de oftio taberna-

culiditflum cft,quod fuerit angelo loquenti à tergo, uertit pei inde ac fi eftet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bT'm : id eft,Et ipfa

poilipfiim,oftnun lüdclicct tabernaculi.fn Gracco nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’émoöca' miri ;id tft,cxiftens poft ipfum,uidcli

«tangclnm R. Shiomoh fenfum hune fic exprefsit,“hlt;'7l2n“mis n'n pnon: td eft, Oftiuni fuit poft an-gcliim.Origcnes nefeio qiicm fcquurus,legit; Audiebat autem Sarah ftans poft oftium tabcrnaculifui poft Abraham. Apparct amp;nbsp;hune interpretem iegilfe non ’'‘'“anîK KW;id eft^Se ipfum poft eum.-fed blt;’'nA

Eraiitaut anibojetic!.]ln Ebrwo exprimunt nomina.Et Abraham,inquit,5f Sarah fenes.

Po^ijuamconfenui,cr Dominus mcMueluluseH,uoluptatioperamdabo.'i Tranfpofitio cômatuadmifla tft ab interprété latino.Sic enim habetur in Ebi aco,^^ ’’nKinSty ■'V nn''n’'n'73 ■'“an«.- id eft,Poftquâ ftniii,erit inihi iioluptas,amp; Oominus meus confenuit;uel,fcnex eft : aut,quod non difplic£t,Poftquam ffnui,erit mihmoliiptas,ac Domino mco fenifPoftremum comma fic tranfpofuit,ut fir medium, amp;nbsp;me tlimn,ut fit poftrcmü. Gi æcus longms à uero fenfu diftat.Nam fic uertit,s7iw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;syevfv lus vv/,

tJlicft, Nondtim quidem mihifuit ufij mine, Dominus ucró meusfenioreft. Primiim iioculatn 'quot;mXjid eft poft .]uam,omifit. Deinde ’'n’jSjid cft balothi,corifenui,legit bilthi,id cft fine. Tertio nsny,uertit adhi!C,cum fignincet hic uoluptatem. Sic reddidit ifta,nsnj7 ''V 'nn''n''n’73,Sine elfe mihi ufep nunc: id cft, Nondam fuit mihi ufijnunc. Tanta cratobfcuritas interpreti uertentifacra äbfcppundis.Hicronymus fic Poftquamartrira fum,fa(fiaeft mihi uoluptas. Symmachus uero citante Ieronymo(namuerfionem huius non habemus)Poftquam uctuftare confenui,fad:a cft mihi adolefcen tia!quot;Sequutus eft Symmachus paraphraftenChalda:um,qui fic ucrrit,''T3'''?‘V7 ■'7 ■'nn n'SOT 3n3'id cft, Poftquam confenui, erit mihi iuuentus i

Hoceodem tempore uitacomité.] Rurfus fimpliciter eft in Ebraco,ri’'h ny33yi'ßy',id eft,ftato tempo.’ re,ftcundum tempus uitæ.Apoftohis tarnen uerfioncm Septuaginta fequutus, quoniam grpec fcripfit, MTO^ad cft,fecundum hoc tempus.

Capitepræccdentiaccepcrat Abraham promifsionis diuinac de Icmine bcnediiftionis pcrfpicuatn dcclarationcin,quôd Sarah pantura eftet ipfi filium aefemen toriespromififum. Crediderat hoc Abra bam quideni,uerum Sarah non ira,fici;t lu prælênti narratioiic manififte' uiderelicet.Erataütea pro-mifsioprincipaIis,«SCfimulpal.àm uinbus natiiracrepugnabat.Qiiareuilumcftprouidcntiac Dei,repe-Mreiilam,amp;: incrcdulitatcm Sui æ producere ni apertum, ac rcdargiierc, quo amp;nbsp;ipfa diuinis promifsiS crtderet,amp; Abraham adhuc in fide liiorum confi'rmatior rcdderctur.Hiccft praefentis loci Icopus.

Etdixerunt : vbi eüSara uxortiia ] Qind inter uefeendum fine inter fc tres angeli, fiue cum Abraha moadftanteloquuti finrnon meminit Aîüfcs,ied hoc tantum memorat, quod caufam apparitionis hn iusconccrnit,ur propofiro fermât. Poftquam comederunt, ad hunc modum Abrahac loqiii cccperunt : Etdixcriint,iiiquir.Qiiod unusdixit tiibuit Screiiquis.'quiamp; ipfiobeandëcaufamapparcbant.Qiiare ualdeinfiraiQ eftjCj, unum ex tribus ad hoc app„rLiificdicritEbra:i,ut partum Sarx prædictrer.Qux in caufacómnnidicuiitur ab uno,relt;flr' omnibus triam reliqnis ciufdem caufæ focijs rhbuuutur.Alioqui ß priiiatiniqiiidabunodicitur,non redfc rribuitur a!iis,a caufaillius quiloquitur alienis. Vbi eft Sarah «xor tua: inqiiiunt, Intcrrogant non ut difcant, quod alioqm non jgnorabant,fed ut oraculo expro.-

45S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GEN ESI M

iVe re]j)ondit,Ecce in taberiuculo eff.] Non prodierar ad accubitum conuiuium liominrtn ptrcgri-noriimjfid manlerat in tabcrnaciilo.Erat eiiim millier honcfta,amp; utShlomohrf(fle'dieir,n3.'“!?,id»ft uerecunda.Et fi'c alias erant ctiam mores mulierüjiit in confpciflü nirorû non fine ratioiie prodiixni.

Cni dixit,Keucrtcns reuertar ad te fecundu tcmpni uitæ,C!' habebttfiliumSarah uxor tua. ] Hoceftoracu' Imn DeijCuius gratia comparebant hi angeli apiid Abrahamiim. Promiisionein har.c acccpcratqiiide Abraham amp;nbsp;anteameriim difsimulant hoc angeli, amp;nbsp;Abraham quctß illius non mcminit, finepudore aliquofine religione erga diuiniim oraculum impcdirus. Loquitur autem angelus fecundumconfuitii dinem hnmanam,amp; hominiim peregrinorum,cuin dicit,Reiiei tcn$ reuei tar ad te fecuiidiitempusui-tæ.uel,fi maniSjUira comite.Qiiddenim rcueifionis mcmmir, qiiadrabat pcrcgiinis,quafi ohmreua-furis inde quo proficifcebantiir. Quod iiCro aadit, Vita comite,fimulario eft humanæ mortalifatis,qw pieriincp morraliiim propofita irrita reddiintur,amp;’ qui peregrc' abeimr,n reditu impcdiuntur.

EtSarahdudiuitadofttumtabernaculi,G'ipßmerdtpo(liUum. ] Qiioniam meraoraturus eftderifuSaræ. prxmitnt de illa,quód uerba angeli audiuerit. Et quia dixerat Abraham, clTe illain in tabcrnacido,« quis perconterur quoinodo in tabernaculo cxiftens uerba audierit, ab angelo extra tabernaculum fnb arbore didïa,addit,ad oftium rabernaculi, fignificans illam clanculü aulcultafle ad oftiiim tabei nacufi, quarnama' percgrinis iftis Si hofpiribus fms dicerentur,amp;; utilla audire potuifl'efignificet,2diungit,Et ipfu rn erat poft iliü.id eft^oftiü ad quod aiifceitabat Sara erat angelo loquéti à fergo Vnde apparet^ar boré fub qua accumbebant angeli, oftio rabernaculi fuiftepropinqua Jie ur il!udadumbraretetiam,ix Abraham præforibus rabernaculi in calorediei fcdens,umbra fefe arboris huius refociilaiir.

■ Et Abraham CT Sarah feues crdnt,cr proueila: tetatis-.ae deferat Sara fieri fecundum uiam mutierum.} Nar rat hoc, ut ratio præm'ttatur,ob quam rilerit Sarah.De fenedbute utriuftp, Abrahæac Saia mcraioh-dba eft capite p; æccdenti in uerbis Abrahæ,cum dicerct,Ergo ne cenrenario naicttur fi!iusfamp; nagenaria parier f De hoc amborumfenio loquirur Alofes. Qiiod autem dicit in Ebra:oC''ß’'3O'‘'**’ id tftjuenienrcs ad dies,Ebraifmus cft,quo grauis fenedbus Si ad terminum lutæ nergens exprimitur. Erenimutniread dics,idcm eftquod appropinquare ad conftitutum a Deo terinjnum,acfunimädic--rum uitæ. Qiiod addif,Ac defieratSara: fieri fecundum uiam inulierum, didbum eft de menftrua miiiX’' bris uteri piirgatione,quætantilpcr durât in mulieribus,dum peræratem adhucpcfluntcflefcccundï. Vbi dtfî;itinrcfief«:ciindæ,definireriam iftapuigatio. Jgitur utfignificeriinpofsibiiefflcnatiitæmn-bus,ut Sarah conciperet acparcrcrfiiium,uf(p aded dicitcam fuifib ætareprouedba, uteticmconfuitu- g do miiliebris propter fenium in ilia défient.

Et rifit Sarah intra fejdicensiPoücluam fenui, erit mihi uoliiptas ? Et domimis mcusfeuex eAJamp;rah ignora-bat efic angelos Dei qui apparcbant,amp; diuinam cfiè prcmifsioncm,qua films ipfi promit te batnr, icd qtiemadinodi'i arbirrabatur hofpites fuos effe peregrines hoinines,ita etiain qued ex illis audieraraeU piebar non ut uerbum Dei,lcd ut uerbum hominum,réméré prolatum. Jdco confideratione femcbutiS tain Abrahæ quà in fuæ,iudicabat efie inipo(sibile,ut fieret pra’gnans, atqj earn ob catifam intra le ta* cité rifitjdicensiPoft.jiiam conftnui,crit ne mihi uoluptas i Et dominus meus feuex cft. Quafidiucret. Num Äiile uoluptatioperam dare potent? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

Et dixit Domiiiusad Abrabam:(^dre rifit Sarah uxor tua,dicens:^um uerè pariam,cum

Pfo difficile ed quicquam f luxta condidium reuertar ad tcfecundum tempus uitie,c:^ habebitSarahßlinfH-^ gelus duo facit. KcprchenditrifumSaræ, dé promißionem Dei repetendo Si afleuerandoconfirmât. Adpriinumpcrtinetquod dicitiQuare rtfit Sarah uxorrua,diccns; Num uerépatiam,cuinlinneri!nf Et ut rationem Sarærcfuret,adijcir:Nunquid Deo difficile cft quiequamf Qiiafidiceret; Etiamfifenue-ritis ambo,óé Saræ definant muliebria,an fic ailigatus cft Deus uinbus natui æ,«r quodpromittitprx ftarc nequeatjfi uires natui ærepugnent f An ideo nó potcrir Deus redderc Sarain pfa:giiantera,qiilt;)d jsroptei «ratcin noneftappetens uolupratis b Sic innuit angelus, promifsionemfuamefibnonluima* na.n,lcd diuinamiiSé fe non eflè hominem peregrinum,qui cafu aduenerit, fed nuncium Dei. nbsp;nbsp;Ad al

ter mn referendum eft quod fubqcit,luxta condidbum reuertar ad te,fecundum tempus uitæ, Si liabc* bit Sarah fiiium. Ad uerbum prædidba reperir, quæ Saræ uidebantur cfie ridicula, ut repetendoilla Si afleuerando confirmer Addir hic,Iuxra condidbum,tempus uideiicctirelpiciens ad id quod capitepix--cedcnti d dbum cft, nempe, Tempore ifto, in anno alrero.

Kegauit Sarah,dicensiüon rifi.erat enim perterrita.Et dixit,lion:fed rifitüi.} Non loquebatiirangtlus Sa ræjfed Abrahæ de Sarah,cuin dicererSarah uxor rua habebir filiiim.Neqj cum rififlet reprelicditillaiu in faciem,fcd expoftularcum Abrahamo,illa adhucexiftenrein tabernaculo.Er ramen pro muliebriim prudenria non continet le,fed prorumpir in apertuni,dicens;Non rifi.Caufam additMofes, quddfece-rit hoc tiinore perculfa.Non eft exprefltim quid timuerir,an tiinor hic fit pofitus pro pudorc, uel quod timuerit iiidignationcm mariri,auroflenfam hofpitum. Angelus ucró,amp;; ncgationem illius,quadixerat,Non rifi,reijcit dicens,Non ; deinde Si reprehenfionis fuæ ueritatem afl'crit,adijciens;Scd rififti,

Qiiæfierit quifqiiam,quare non prociderit Abraham in faciem fuam, qiium audiflct ex ore angeli, fore ut fiiium haberct Sarah,perinde at^ in præcedcnti capite,iibi cum dii^ü cÛit ab angelo, Et ex ilia dabp

EX ? L A N A T I O» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;43p

dabo tibi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;benedicatn ei, amp;:c. pronu? in faciem cecidiflc Icgitur, quum liic no minus qua m illic

Breiiiter rclponderi poteft.Illic fliipebat ad promifla baftenus inaudita, licet crederet gaude rft,adrairatione tarnen rei infolira; Si iiifpcratte raptus procidit in facie. Hic ueró nö erat ratio cur fic obftiipefccrct, SC tanta admiratione rapcretnr, qua in terram profterneretur, quandoquidem candem promifsioncm iam antea acceperat, idecep illam in prtcfenti fine confiinili ftiipore audiebat. Deinde,illic fciebat loqui fibi Dominuni,ob qiiam etiam caufam ccclefte ucneratus oraculum procidit in ter rain.Hic ueró ignorabat cfiê angelos quos hofpirio acceperat, fed homines efiê putabat. Qiiare cum nonficafficeretiirquemadmodum illic,non ßc procidit etiam in terram,ficuti prociderat illic.

QH^tcrtyÏfSardbKxorfiM?] Qiixritur hoe loco,an peccant Sarah ridendo. RelpondemusiiRifuS AnpecëitritSii^ in fe malus non eft.Nam fiicultas ridendi non ex original! peccato,fed à Deo eft naruræ Immanqs indi- raridenJo. ta,Caiiendum autem eft,ne fi damnamus ea quæ nobis non ex corruprione natura?, fed naturalirer in- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infetnalui

funt,ipfum dainnemus naturæ noftra: conditorera. Qiiare nemo uei é fapiens rifum in fe damnabit. nbsp;nbsp;«on efi,

Dcinde,ficiiti Si fuprà annorauimus,duplexeft rilus.Gaudij uniiSjdenfionis Si contemptus alrer.Si Duplexefirißtt quarras denfu gaudij Si exultationis,fit ne damnabilis uel fecus,infpicienda eft qualitas gandii,iindc ri fus illenafcitur. Qrii maid gaudet,male quoqj ridet.Sunt quilætantur cum male'fecerint. Si exultant in rébus pefsimis. Prouerb.i. Sunr qui ad infortitnium proximi rident ex animo,quos Germanie? uo-^àmis Schilden froh. Horum rifus damnabilis utiep cft,amp;: merito uertitiir in plandtum. Qiii deledlan-lurucrbis amp;nbsp;fadtis Indiens ac tiirpibiis, aut didterijs facetis Si fcurrilibus, deledtando foluuntur in ri-fnm.Horum qnoep rifum neniafapiens a pcccato uindicabit. Etenim’fi de uerbo ociofo redditiirifu-mus Deo rationcm in die iudicqjMatth«:! duodecimo,quanto magis de rifu uano ac fcurrilif Qui bene gMdet,beiie quoqj rider. Bene gaudebat Abraham,quare amp;nbsp;irreprehcnfîbilis erat rifus illiiis.

Siquæras autem de rifu derifionis,qualis fuit rifus Sai-x,âi lue infpicienda eft qualitas caufit,qua: ri-fu huiufmodi deridetiir. Si dcrideaiitur de rébus uanis, noxqs,nedum impijs exultantes ac gloriantcs, pbndiufta eft dcrifio,«?; rifus inculpabiiis.Sic ridebat Daniel in hirtoria Belis,cum rex noce magna ex-dîni '.flet.Magnus eft Bcl,lt;Sd nôeft apud te dolus quifquam.Dan.deciinoquarto. Si rideat quis adin-toitumeorum, qui nullis potucrür admonirionibus in uiam redigi, cum fapientia Dei exeufatur illiuS hlns.qua; Prouerb.primo fie diCit:Qtiia uocaui Sf renuiftis,extendi manum meam,amp; nonfuit qui ad* B fpfceretjdefpexiftis omne confilium tneum,6d increpationes meus neglexiftis, ego quoqj in intentu ue-ftro ridebo,amp; fubfannabo cum uobis enenerit quod timebatis. De rifu Democriti Gelafii iudicare n5 polhim. Ad omnem fortunæ cafum ridebat, contià Heraclitus flebat. Si ueró deridcant uel qua: in hoc niundofunt,humiliaamp;contempta, uel quæ redtèamp;f pic fiue .à Deo fine ab hominibus dicûtur ac fiunf, haiulmodi nfus pian? ciilpabiliS eft,SC magni peccati.reHS,nift per circumftantias aliquid extcniiatio* nisiniieniat. Sicrifus Saræculpabilis crat,ideolt;p ab angeic reprehendebatur,quod oraculum diuinum magis naturæquàm diuiiiæ poteiitiæ uires confideratis,quaft abliirdum Si impofsibile dcrififfer.

Qiioniam rifus Saræ omnino incredulitatis fiiit,quæritur quomodo Ebr.ii.de ilia prædicet Apofto ^HSquód fide uirtutem ad concipiendum fernen acceperit,id^ cum ftcrrlis eflet, óf præter tempus æta-l^quód fidelem crederet elfe eum qui proiniferat.

' Cbryfoftomus adhancquæftioncm fie relpondet, « Atéiwi’vA'j'/Awf f/ cèTci^'nee, i fiefnf dm ■aiyiaïf» d'itiii/ ovn eyiKxvx xtsj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ysynyï. TCiyxjiiivf/ lt;Ailt;x rotno Uifuicinn? -rSt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;stcci^HxUsy

r'f.intelligit hic timiiifleSaram ex eoquôd de occulto rifu reprehenfa intellexerit adefie non peregri* nos,fcddiiiiiuoraculi interprétés, ideoep uerbis angelicredens timerefibi cœperit. Verùm haue fenten tiamrurfus alia quæftio fequitur,quomodo timor ex fide natus negationcm ueritatis pepererit.Qiiarc fimpiicius,eft qj ftlam uhi poftea ex Abrahaino angelos Domini adfuilfe intellexit,^oraculo diuino cre dere Cttpi(re,atqj ita uirtutem ad concipiendum accepifie dicamus.

Vbi efiSarah uxor tui ? ] In co quod non fimpliciter dicunt, Vbi eft uxor tua ? fed expreffo nomine il-bus,Vbi eft Sarah uxor tua ? Vidcmus quomodo opinionera illam,qua putabantur elfe peregrini,ani-nioAbrahæeximant,priufquamoraculumdiuinumdefïlioSaræproponant. Haudenimperegnni tfttenerenomenuxoris'eiuS, cuius fatftuseft hofpes,fednotfamici ac familiaris. Etantautem angel» npn peregrin! Ahrahæ,fcd admodum familiäres. HabeS exemplum,qiiomodo paulatim fit difsimula-tio erga amicum foluendajSf guftus notitiæ ac familiaritatis proponendus. Poftquain impleuit Abra* lianiofficium hofpitalitatis Si iam proponendum efiet diuinum oraculum, non erat amplius ratio, ut fpèciem amp;nbsp;opinioiicm peregrinorum retinerent, fed paiilulum detegenda erat ilia nubecula, quo quod Agendum dcinceps erat cfficacius agerctur.

dixit,'Ecce in taberndculo c3.]Obferua exemplum honeftæ ac tierecûdæ matronæ. Toto côuiuionS ExrtHplu hotie^ tftegtcffa tabcrnaculum, nee fe tu confpcdlum conuiuautiunt hofpitum «igefsit, fed intra tabernaculü fitc ac uerecun^ Ó 4 conrinuit. die matronte.

440 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N B S I M

continnir. Difcant muVcreuIæ ucrecundiam ac pudorem in Sarah, quæ quamuis effet rnulier nonage* naria,amp;f reeens a Deo dominæ nomen confequuta,fic tarnen modeftiä ac uerecundiam ftruaiiit,iitfiia-pte fponte in cotifpeéfu uirorum ne extra fores quidem tabcrnaculi fit progreffa, Qua'm diuerfa fuit ab hoc exemple fil ia Herodiadis,quac ufqueadeó fronte erat perfi ift a, ut in ccuiuio principum tribuno* rinn ac primorum Gali!a:ænonfolumcomparere,fcd SC impiidiea gefticulationelaltareaelafeiuircau deretjMarci ö.Deciis mulierü eft pudor ac uereeundia,fi fint n^TaV^jid eft abfeonditar, 8C amantes man fionum domeft;eariim,inftar reftiidinis. Dinah filia Iacob fi domi manfißet,pudieitiam feriialfet. Et Bcerfabc fi fecreta domeftica ftudiofius incoluifret,adulterium uitalfet. Prodijt quidem amp;nbsp;peccatrixiHa in conuiinum uirorum in quo accumbebat Dominus : ueriîm prodijt plorans ad Dominum tanquam agrota ad medicum:prodijtnonadinepticndum,fed adpeccatafiiadefiendum.Vide Luca 17. Hodie niuliebrcm fexum omni pudore proftituto conuiuijs uirorum pafsim admilceri uidemus,amp; adhuemi-ramur, unde nofti a atate tantum obrinuerit fcortationum amp;nbsp;adulteriorum.

Efirftw an^Cii fgt;u nbsp;nbsp;nbsp;j^euertent reuertar ad te,fecundum tempiu uitie,ct habebitflitm Sarah uxor tua. ] Obferua,qudd Sarain

uojein ac uere-- cuacauerunr angeli, utipficoram futurum partum pradiccrentjcdpromifsicnemillius Abraha; itmdiam kolpitu propof^j-m^t Haud indignam rem admififfentjfi qua? Abraha? dixerunt, ipfi quoqj Sara: corampro-Jetuannt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pofinflent ; ueriim malucrunt amp;nbsp;ipfiferuare decorum hefpitum, amp;nbsp;Saræpudoris ac uereeundizipfiuS

Hcucrßo hoffi^ nbsp;nbsp;nbsp;Deinde obferuandumeft,quód reuerfurum fe dicif ad Abrahamum. Reuertens, inquit,reuertarad

tc. Modo parum gratus uideretur hofpes, fi quis gratis acccptiis hofpitio redirunim fe diceret. Verum ubi finccium eft hofpitalitatis ftudium, admodum ingratu efl'et, fi peregrinus hofpitio femelacceptus, RrdfWif atigeli adalium quempiäin reditu diuerteret. Interim amp;nbsp;iliiid cogita Si angelos hofpitio femel acceperis,ut' limelaccepti. eunep neicius hocfeccris, illiad tefiibinderedibunt, fi inftudio hofpitalitatis adcxempiumliocAtra-ha? prrfeueraueriSjUt fit uoxifta,ReuertenS reiicrtar ad tc,non modó itinocui peregrini, led amp;nbsp;angeli ad hofpitem fiium,pcrcgrinos amp;nbsp;egenos ex animo fufcipientem. Diuertcriint angeli ad AbrabamumjCb iiixèiiefe tranfirentprecantem.LiberalitcracceptipoUicenturreditiim.CogitemuS l;a?c non tfic temt re,fed noftra gratia conferipta.

Tti tio.Secundum tempus uita?,inqiiit.Qiioniam angelus hiimano more loquens hancpromifsioni fi:a?de reditu conditionem adifcit,Si tempus uitæpcrmittar. Docemiir utiép nos hommes,neuiiquam obiiiiifcamur,enè nos mortaleSjadeo^ incertum eflè omne iioftrum coiifilium, ac uoluntaris propou' tum.Proponimus promittimus inulta in futurum etiam Icginquum tempus, cum deuita noftranc ad craftinum quidem ufijp dicm certi fimus. Ha?c eft noftra incogitantia, imó temeritas, quam lacoouS apoftclus capite4.hilcc uerbis perftringit:Ecce nunc qui dicitis,Hodie aut craftino ibimusinillamoui tatem,S^ facicinus ibi anniim,amp;I mcrcabimiir,ac lucrum faciemus, qui ignoratis quid futurü fit die era ft.no.Qiia? tft enim uitanoftrafuapor eftad modicum præfens,amp;I deinceps exterminatur.Proptcreadi cans,Si Dominus uoluerit,amp; fi uixcrimus,faciemus hoe aut iilud. Hæc ibi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Qiiartü,nec iliud prætereundum eft,quod dicit,Et habtbit fi'lmm Sarah uxor tua. Particulim ban», ufiirpat Apofi'olus Ro.6.ad dodtrinæfuæ côfirmationem,cjiia doett non elfe eos filios Dei,neca;ftimari

in femine Abraliæ, qui funt ïccundum carnein, fed qui fin.t fiiij proiniisionis. Sicenim argumentatut. Non omnes qui ex circumeifione finit Ifrael, lu finir Ifraelitar.’ncqj qui fernen funt Abraliac, omnes funt fiiijiiêd in lfaac,inquir,nocabitiir tibi icmen. Ideo non qui tiiij carnis, hi funt fiiij Dei : fed qn' pioinifsioniSjæftimanturin iêmine.Promifsionis enim uerbum hoe tft Secundum hoe tempus ucniam, ent Sa ræ filius.Hæc Apoftolusiunde patct,maioreni eße promifsionis quam carnis habendam rati' onem,ubi de filijs Deiquaaritur.Sedhac de re fupna admonui cap.pi xcedenti,parte tci tia,obferuat.{.

UifJ^citc eÜgt; mu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;audiuit ad o^iiuin tabernacidi,cr i[gt;lnin erat poü cum.} Obferuandü hoe loco cft,qult;-im fitdifß

licbrè exucrciU cHe etiam pijs ac honeftis marronij,mulicbrein prorfusexuere curiofitatem.Sarah honeftifsimaxcut' recundifsima mulier,manens conftanter in tabernacu!Ojamp; curx ad fe pe rtinenti diligenter iiieuinbcns, non pc'tuit ciiriofitatis uinccretentationem,quinaufcultar€t ad oftium tabernaciili,quodàtergocrat loqiietis angeli,quo qua? dicebantur intelligeret.Et hoc fecit millier nonagenaria. Haud patrociiwmut muiiebri curiofitati,fcd in fanifta ac celebri matrona oftcndunus,quid fperandu fit dereliquis, Sf quam fieri neqiieat,ur omnia fint in uxoribus fi'delium piira ac puta quacrenda. Condonandum eft, quicquid nee pietati nee honeftati palam amp;nbsp;indubitanter aduerfatiir.

Et Abraham çr Sarahfenes erant,^;}- proucdie ictatis^ac déférât Sartefieri fecundum ttiam mulimm.1 Vb dc,non erat fatis Mofi,qd de ærate utriufqj Abrahæ ac Sara? cap.pra’cedcti in uerbis ipfius Abralisc inc' miiierat,nifihicquoqj mentionêilliusfaciar,quolcdforiincuictt,impol$ibiiefuilfefecimdruiiresnatu' ræ,ut Sarah conciperet ac pareret fiiium. Supra iierba Abraha;,hic fuum ipfius ttftimoniû,ôlt; mox ctu uerba Saiæidem teftantia ponit.quo manifeftü faciat,5, Sarah tandé Ifaacü peperit,diuina’ potetisac d-fpcnfatioiii finguiari nó natura? uirib.efle tribuendû. Admoneiniir qua diligentia expiimeiida amp;C011 fiteda fit Iniiiiaiia infirmitas, arbitrqcp nolfri natura? impofsibilitas,ubi celebranda eftdiuinzgratiz operatiOjiiirtiis SC potenna, Quare dcteftabilis plane deftrina tft,amp; fx Eccitfia Clirifti ftudiofifsimd elimi-

EX P L A N A T I O, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44*

*liminanda,qiiæ naturae noftrae SC arbitrij liberratem/acultatem, uirc.s meiita extollens gratiam li-f^rationisacredemptionis per Chriftum partæ obfcurat, carnem glorincat, Sd Deûlaude fuapriuar. Deindeccfiderandfi eft, q ccfilio Deus fie difpofucrit generis iiolii iB’pug'itionCjUtadhanc ineptafit QJi^rcuo uertt «neftus.Trcsfunt uitç noftræparres.Iuuërus,ætas uirilis,fene(fius.lnuetus a cunis fubiefta eftcuræ,po Dei^/eneaali-^dlati,difciplinæ(S^ obedictiæparcntü,acfiGdifpcfira,ut uoluptati acnecefsitatib.parentü acmaiorum ubfcriiiat.Eft em nô modes uirib.adhuc,fed et iudicio,et côpofitis affedlib.deftitufa;idco^ nCcelTe habet ftittonellberorit W aiat,cuftodiat,inftituat,amp; regat. Aéras niibilis 8(. uirilis deftinata eft geniturç,amp;l educationi liberorü.

Habet cm ilia amp;nbsp;corporis robur,5f iudiciü,amp; affeifluü moderationë. Et fecundi'i naturale uitæ diutur-•UMtern liberi qui ex illa nafeuntur fie ediicari pofiiint,ut priufqitam feneôlus parentum ueniat,roborc torporis acccpto,amp; fibi amp;nbsp;illis prodefle poßint.Scneiflus uerd,quoniam iinbecilla eft,amp; ad fin«m uitæ kndit,non folü fie eft à laboribus genituræ libéra conftituta,ut abftinere pofsir fi iielir, fed amp;nbsp;ut parère *'cquc,it,ctiamfi abftinere nolit.Hæceft pronidentia Dei,qua fenedtus qiiieti deftinata eft, Sd uelutifini •^uquodam præcedentium laborum filijs ae nepotibus oble(flatur,minifterioilJ illorinn firuitur.

Tertio,Acdcfierat,inquit,Saræfieri fecundum uiam mulierum.Videg uerecundooreloquatfcri- Resimmunilaue ptura.Proeo quod dieendü erat,DefieratSaræ fluxus mëftruus,dicit. DéfieratSaræ fieri feciindu uiam, recundè circun^ idcftjConfuetudinem mulierü. Sic 6d Rahel ad Laban parenrein fuum infra cap.ji. diecbat, Ne molefté îoçptenda e^. feratdoininus meus, g» coram te afiiirgere ncqueo, quia iuxta uiam mulierum nüc accidit mihi Habet fxcniplum quodimirentur tain uiri qu.àm mulieres, ut rem immundam ore pudico acucrecundocir-cumbquaut. Præterea, hic quetp confidei anda eft diuina prouidentia. Primü in co quod uiam banc Prouidentia Del ftcoiifuctudinem Mofes uocat uiam amp;nbsp;confuetudinem mulierum. Qiioniâ millier deftinata eftconci- influxumeßruo piendoaepariendo fœtiiijopuS habet copia fanguinis:unde foetus non in utero tantum,fed ôd poft par nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®

tutnalatiir.Abundantia hums extra necefsitatem foetus menftriio téporc purgatur, quæ utero exiftête grauido necefsitati alendi foetus fubfcruit,ideolt;p fluere tantifper definit,dum infans ablaiflatur. Ab bac needsitate liberi funt uiri,cui omnis eft muiiebris fexuS fubicélus. Deinde in eo quoqj,qudd ma bæc mu Iicrutnnifenedlutc,hoccft,ætatcadgeneranduin inbabili,prorfus définit,ut illa definente, manifeftum fiat,ceflane tempus pariendi Sic deprehenditur in re immunda manifeftum diuinæ prouidentiæ argu-

’nentü ab illis qmb, omnia opera Deifacrofancla admiranda uidentur. Non debet homo fapientiâ Dei luiqj nbsp;nbsp;nbsp;faccre,pra:fci tim in alimentis piimordioriim noftrorum declaratam.

fi ^-trißtSarah intrafe, dicens:Poüc]uamfenui crit mihi uoluptas?E.t domiiiuf meuifenex eli ] Principio no-«nduincft,quddnon fimpliciter dicir,Et rific Saralufed addit n3’^xgt;3_,id eft.intra fe.Sic rifit Abrahâ^ ^dmoiicinur hoc exemple,alienum elle a fandliSjUt mere ftultorum clara noce rideant, qiiamcunque kndein obcaufamad rideiidum pennoueantur.SicEccldîafticixi.Itgimus;Stultus exaltat uocem fuam fideïidûjUirfapiens uix tacite ridet. Qiiare probandus noneftrifusimpotentior amp;nbsp;profufior,quem rc-dilBafiliusin Afccticis,intempérant.animifignum cftedixitjCuiiis motns non fint reprefsi. Placi dus iicrcf rifus quo fiibi idendo aiiimi fignificatur lxtitia,nihil habet indecori,nihil etiam peccati, fi fiat in caufa nec impia ncc inhonefta.

Deinde obferuaqudd Sarah intra fe ridendo dicit,Poftqiiatti fenui,erit mihi iioluptaS Cquot; Vides quo-modopij amp;nbsp;cordati homines,quid æratein fuam deceat ueldedeceat confidcrent,ridiculumcp iudieent, fiquid ipfîs prærer ætatis fit décorum faciendum-Dicatitaqj homo fenex; Poftquamconfenui, ad mo-icmftultorum amp;nbsp;adolefcenrium incptiam? Poftquam fenui,inquir,erit mihi uoiuptas {A.dmonemur

tft,fifituclinrêpeftiiia ante ucl poft annos genituræ depiitatos ufurpata, uclillcgitiina ac uaga adfcor tationcs6(aduittria tiai](lara,ucl in ipfo qiiocp marrimonio intcmpcraiu amp;nbsp;immoderara.

Teitio.Ef dotniniis mens fenex eft.uel,Et domino meo feni. Locn liunc nfiirpauit Petruï in prior« r,xemfgt;litin fii.Kpift.cap.j.ulji coniiigibns pra;fcribit,Ht doceat muliercs exemple hocSarar, qnieto ac modefto fpi ntatisproponef) ntu,noncxtrinfccQ ornatn obedire mariris fuis. Sic enimUnqiiir, aliqnando fanitac mulieres in Denm dntn, fpcrantes fefc ornabant proprijs maritis kibic(flæ,ficuti Sara obediebat Abraliit, domina eum nocans» Vide qiiomodo ex eo qgt; Sarah Abrahamû dominû fuum nocanit,argiimentu coUigat obcdientiæjfigni fiansfiuftrauocaridoininrijcuiiiiftadenegatnr obedientia.Gogitemns qniddebeamus ei,qiiem quo-tidiejdtß publica religionis profcfsione,uocamns Dominum noftrum. Luc.6. dicit: Quiduocatis me Domine Domine,amp; non facitis quæ dicoŒf Malach.i.Si ego Dominus,ubt eft timor meif

Ü dixit Domiiuü ad Abraha}n:Clu.ire rißt Sarah uxor tua i dicens ; Hum uerè paritura fim,ç[uum fenueriin i l^unquid Deo difficile eü quicquam ? iKXfrf condidiuin reuertar ad te fecutidum tempw Mt£, cr habebit Sarah film.] Primiîm obferua,quôd angelos Dei nô latent ea quæ Sarah occulte’ «Sd intra fe fecit.Qiiomodo St ditgelos fecre «blcôdemus «à Dno ipfo cordiü noftrorü fccreta,quâdo quæ in abdito facimus Si cogitamiis, angelos il ta nojira non ht

liusnôlatét. Deinde inde modeftiä in rfngclo.Nô euocat Saräjcoramljj increpat, fed parccS muliebri tent,(Quanta mi-pu(iori,expoftulatcü Abrahamo,dicens:Qiiare rifit Sara uxortuad Sic parcebatSaræ, Si fimul Abra- nutDcü ipßant liæfidem çonfirmatiorëreddit.Nani caufa illa quæ 3gebat,non ad Saram diintaxat, fed ad Äbrahamü quoqi pertinebat.Haud quidem prudctiriefuerit,fi quis omnia mulicrü uitia et fecreta ad maritos iflarü

delerre uolucrit.'ueriim ubi fie peccat mulicr,ut reprebenfio illius profit etiam marito, fatiiis eft, uitium non fecrctó,f£d coram marito reprebendere.

incredulitdc nul Tertio. Qiiare rifit Sarah uxor tua,inquit,diccns.’Nurn uere' paritura fum qiium feniierim ?Qiiiin-Id rdtionc cxcu terrogar hoc padfoiQiiare riferit Sara,faris indicat rifum illius nulla poife ratione defend!. Atquifta-

tim ratio illius in uerbis Sarx exprefta eft,quæ angelus ipfe recirauit,eaqj ralis,ur uix pofsit firmius ali-quid in inediü adftrri.Num nerc'paritura fum,cum lenuerim^'inquit. Ipfa natura ration? Santcepró-bat,quæ nö admittir,ur mulier proucétæ ætatis,cui muliebria per ætatédefîeruntjCÔcipiat amp;nbsp;pariar. Et banc ration? humano iudicio tamfirmam,cômuniij;naturçcurfuc5probatamreijcitangeius,criinftaf amp;nbsp;urgetjQiiare nam riferit Sarah.Confequit ita(p,ubi credendü eft diuinis oraculis, non ciferationem ullam tarn naturalem, tamtp communi mortalium fenfu comprobatam, quæincredulitatemnoftrani coram angelis Dei,nedum coram ipfo Domino excufet.

Quarto. Obferua qgt; non dicit,Qitarc nö credit Sara uerbis mcis^ftd,Qiiarerifit SarahiSi credidifTct, baudquag derifi'ftet.Ergo rifus ille rifus erat incredulitatis. Peterat itaq; reötifsimc'dicere : Qiiarenon Credit Sara uerbis tneis? Quod maluitdicere.’Quare rifit Sarah,q,Qiiare nöcredit Sara,haud eftprater ration? faöhü.Plus culpæ eratin rifu,q in incredulitate Saræ. Qiidd fi eöfideratione fencöliitis fuacrc-dcrc nö poterat,qgt; efter paritura filiü,rifum tn cohibere poterat. Culpabile eft, nö credereoraculodiui-no.Vcrii culpabilius adhuc eft,5? admodüdamnabile,fi derideamuSetiâ,qHæcredcndoomniricupidiC. firne. Si fumma cü gratiarü adliöe ampledli debebamus. Alagna cæcitas humani cordis eft, qua bomo mo animalis non percipit ea quæ funt Dei.Hanc uerd fuperat etiam illa remeritas,qua tanquamftulta deridcmus,quæucrbo Deiproponuntur.Caucndacftiftatemcritasftudiofilsimc’. Si fenlërimus aligd incredulitatis in corde noftrojclaincmus ad Doniinum,acdicamus; Domine fuccurreincrcdulitatiuit-ftræ;non derideamus quæ credere uel non pofl'umus,uel ægre' pofiiimus.

Qiiintó. Nee illud tranleamus.gj uerba ridcntis^arærecitaturus,nondicit:QuarerifirSarab,diiéî, Poftquam fcnui,erir mihi uoluptas.^ad quem illa modiim fiierat loquuraefcd, Qiiare rifir Sarali dicens: Num lier? pariam,cum fenuerim ? Pro co quod dixerat,Erit mihi uoluptas, fubftitiiit. Num uere'pa-riam? Verbum uoluptatis in uerbum paritndi mutauit.Spirituin uerborum,in quo nihil erat indecori, rctinuit,uerba mutauit. Vide modeftiæamp; ftudiofæ honeftatis exemplum.

Sexto.Num Deo,inqiut,diffi’ciletft quicquam?Ratiorationeexcluditur,humanacalefti. Humana crat,qua Sarah dicebat,Num anus paritura fumfCccleftiS uerdiNum Deo difficile eftqiiicquami 1”°' ß mni fcriptura tres funt rationes prirnariæ ac fum mariæ,quibus prorfus excluditur, quicquid fiddlier' bo Dei debitæ aduerfatur.Sumuntur illæ à bonitare,ucntate,ac patientia Dei.Bonitas cft,qua libere'eli git,uocat,amp;l promittit. Veritas,qna fir ut fallere ncfciat. Pottntia,qua fit utnullis pofsirobftaculisim pcdin,qiio minus promifla præftet.Vicifsim tres funt humano cordi ration£S,quibiiS impedimur,ntf^J cilc’ credamus. Prima eft,non effe banc uoluntatem Dei, utuelit nobis talia.Sccunda,eriamfi promirtat. nö manere illü in lêntctia,f£d facile mutari. Tertia,e tiamfi uelit,nö poife tn ftare promifsis. In tertia lis rebat Sarah.Qiiare in contranüinfertangelus.'Num difficile eft Deo quicquä?Sititaqjftudiünoftni,ut eötra rationes noftras fidti aduerfarias, cctraria ex fcripturis S.argumenta habtamiisinpromptu.

Septimd Et illud animaduerte,^ non fimpliciter dicit,Dco nihil eft difficileifed cum inftätia. Nun quid Deo difficile eft quicquamfiifurpat ergo angelus rationem banc omnipotentip Dei pro maxima; ea^ tali, de qua nemo mortaliüdubitare debear. Adhunccnim modumeafoleinus inftando obijecre, quæ omnium mortalium confenfu pro certifsimis haben tur,amp; qiiibus contradiccre non liceat.

Oötauó.Obferua quodin Hebræodicit,’a3Tta’quot;''oK7B’'n;ideft,Nunquid difficile eft à Deoucrbûi Sumi.tur quid? uocula nbsp;nbsp;nbsp;læpcniimcro pro re aliqua,caufa Si negotiomcrii quoniä hicagitur dccerto

oraculo Dei,cum Sarah non credebatjco q» impofsibile uider£t,conuenientius effe arbitrer,ut legamiis, Nunquid difficile eft à Deo uerbum? Admonemur hie potifsimü ualereargumentûomnipotctlæDd, ubi dc eo quod in uerbo Dei promittit,dubitarur.Non cöuenit ut extra uerbu Dei de omnipotentiaDd argumentcmur,Slt; perillam quiduisaffirmcmus; fed hiedemu fi’rmü eftargumentüdeillafiiniptrijubi equodprobandü fumitur,uerbo Dei eft cxprefTum. Voluntas iS? potentia Dei nonfuntfeparanda.Vbi non eft d.uolunratis teftimoniii in illius uerbo,ibi impertin?ter omnipot?ria illius citât. Dits iiofterin cceIo exift?s nö quiduis,fcd quiegd uoluerit facit. De uolûtare illius fine uerbo ,pniiciarenöpoffumiis.

Nond. liixta condiólüjinquit, uitacomite,rcuertaradte,amp;; hab£bitSarafiliri. Oblerua dementias Deicxemplu.Poterar dicere,Non eft Sara digna coclcfti gratia,quä nöcreditjfedderidet.Verücondo-nans muliebri imbecillitati,quicquid id erat peccati,mancns in^apofito,dieens:Reiiertar ad te eödiöto tepore, amp;nbsp;habebit Sara filiu. Sic folet dementia Dei facile ignofeereijs qui cætcrislunt uel fexu uel intel ]S!cgduitSdrah,dtcens:^on rifi.erat enim perterritd.'E.t dixit,Honfiedrifiili,} In eo qiiod pertcnitafuit,lio nefi’i ac iiercciindi aniini iiides exempium,«! quo perfriftæfronris mulieres prorfus fünf aliéna:. Vbino eft timor,ibi non eft pudonubi pudor non eft,ibi niilla eft honeftas.

DeindCjConfiderandü amp;nbsp;illud eft,ggt; territa negauir,dicens : Nö rifi. Erat liic piidoris Sl iierecüdia cxcefiiis.Bonus pudorprwfertim in muliebri fexu,iierüexceflhs ille culpabilis eft,quo præimpatitnru pudoris amp;nbsp;cöfufionis eötra eöfeientiä quod uerü eftnegat. Pudor fit facere acdicere qdnódccet,iiónc* gare qd eft fadfü.Si præ pudorc timebatjiion debebar fa ciü negate, amp;nbsp;culpam fiiperaddere culpa?.

E X P L A N A T I 0» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44?

A T«rtiô.Non,inqiut angeliiSjfcd rififti. Obierua quid Saræli ridcnti ac negantî accident.Probrü ne- ProbrUmStiri^ gandonondiluit/edduplicauif. Qiîodridcndo pcccauerat,amp; confi'rendo dclcrc poterat,negando ac negando nondi' mcntiendo ciitnulauirjatcp ira in mnjdacio deprcheida cft,qiiç angehiin Dei qiiaft mendacia diccntem luit fed aiixit^ denfcrat.Adinoricmiir pi æieiiti exemplo^ne unquam deridcamus quæ nondum intelligimuJ. Deinde ne fie pcriici fc ucrecundemur,ut quod deliquimus contra confeientiâ negcnius,ne erga homines qui-dem ntdiim erga Deiim, ne non folü in faéto cidpabili, fed SC in mendacio deprehenfl confiindamur.

Tertio,non erte tacendum,fi quis in pcccaro deprehenfus peccatum funm negando tegere iioluerit,fed frmolain negationem conftanti afleueratione reprimendam.

Quarto,in eo quod nihil regefsit Sarah,fedobticuit, uidemuS ingenium piorum,qui ctfiperinfir- Ift^eniïi mitatem peccant, amp;nbsp;peccatum negando celant, ægre tarnen in earn prolabuntur pcrtinaciâ, ut quod falfoncgare cœpcrunr,pertinaciter amp;nbsp;deierando negenr. Petrus qiiidem taie quid Chriftum negando admifitaierùm rarum delidtum amaris ftatiin lachynns ipfc eftdereftatus 8i abominatus.Reperias ho dit,qui ctiam in ius uoca rc non dubitant,amp;: ad palinodiam adigere eum, à quo propter certum amp;nbsp;in-dubitarum peccatum corripiuntur.

Cumergo furrexiffcntindc uin'jd’f^^xerut ocuîos contra Sodomâ,amp;: Abraham (îmulgradiebatur deduces eos. Dixittp Dns : Numcelarepo tero Abra ham quæ geflurus fum,cum futurus fit in gêteni niagnâf, ac ro buftifsimam,benedicendæfi'nti'ninoomnesnationes terraeÇ Scioem SiJod præcepturus fit filijs fuis,acdomui fup poftiè, uteuftodiant uiaiu Dni,amp; faciant iudiciu m ac iufticiâ, ut adducat Dns propter Abrahâ om nfiquæloquutuseftadeum. Dixititacp Dns : Clamor Sodomorumamp;S Gomorræ multiplicams eft, êô peccatum eoruniaggrauatumeft nimis,. Dcfcendâamp; uidebo utrum clamorem qui uenit ad me, opèrecompleue-* ^nt,annonefi:ita,utfciâ.Conuerterunt^fe^ndc,amp;abieruntSodomâ^

ContraSodomam.] Græciis addir,-^*« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f«r,quod in Heb.non eft.

Nwicclarepotero.]In Heb.eft 'SKnoPTsmid eft,Num celans ego.GræcuS,Alt;tieft,Num Celabofgo.Græcns addir,Seruum meum.'quodin Heb.noneft.

Cïifùturui fit in gent.mag.] In Eb. eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■'As’? n'n' ■''n n“»3K’\.i. Et Abrahä eftendo erir in gen. mag.

Acrobultißimain. ] In Hebræo eft n^sy^id eft,Er fortem.Græcus legit, nbsp;nbsp;laoxvùd eftjEt multum.

Scio enifn.iHcbræiis habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'^nd cft,Qiioniam noui eum.

Vteu^odiant.] in Hebræo cft~*'s’OW\ id eft. Et cuftodient, pro ’\nT3U5'’\.Et Grxeus fic legit,/!« fw,ideft,Efcuftodient.

Vtadducat Dominui propter Abrahain.Jüebr.habet nTTSSK Vy,id eft, fiiper Abrahä.Sic legit amp;nbsp;Grtc-’ CuS,f;i;af^ara/lt;.

Clueloi^uututcdladeum.] In Hebrxo eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,Super eum. Vtercß interpres GrsccuS amp;nbsp;latinuS

Clamor Sodom, er Gomotrb .multiplicattn efl. ] Hebrara fic habent: Cla mor Sodom.amp; Gomorrhæ quo.lt; quot;'ini muitus, peccatum corum quoniam graue eft uaide. GriccuS ltgit we Tr)c.yäMTea Ttçcs rid el^ , ‘'wltipiicatus eft ad m?,uel coram nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Atf,non eft in Hebræo. Ordo ledliSis Hebraic® hie eft ; Quo-

’iiamclamor Sodom® amp;; Gomorrhæ miiltiplicatus eft, amp;nbsp;quoniam peccatum eorum graue eft uaide, dtl’cendam,

Oefeendan. ] In Hebræo eft KS HT',K,quod quidam ucrtunr,Defcendam nunc. Alias uocula K5 oblé-crandi fignificationcm habtt,quæ hic no quadrat. Poflet reddi, Defcendam tandem. G ræcus uertit per ‘vfdd eft, I?iuir.

Vtnm clamorem ejui uenit ad me,etc.'] Hebræa fic habent : An fecundum clamorem ipforum qui uenic 3dme,feccrintcoulinninationem,amp; fi non,cognofcam. Chald.paraphr.fic uertit, An fecundum clamo Kra qui uenit ad me feccrint,amp; faciam cum eis confummatione m, uel exterminationem,

Tres funthofpiralitatis partes. Primainuitationem, fecunda acceptionem ac tradlationem, tertia dimifsionern peregrinorum continet. De duabus prioribus hadlenus egit Mofes.'iam tertiam fubijeit, t’/ponens qiiomodo angelos Abrahä poftrefcdtioncà fe dimilêrit, óf quæ in ea dimißione eötigerint.

E^ƒ«n•fX0•M^^indcH^^,inquit,Oquot; uerterunt feuerfusSodomam, ere.] Poft cöuiuium accingunt fe angeli ad itincns fulcepti profequutione, quod Mofes furgendi ac uertendi uel tendendi uerbis exprefsit. Ad-ditetiam,qi;onain proficifei ftatuerunt,uerfus Sodamam inquit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Ef Abraham ibat cum ei; ad dmiittendum eos. ] Non folum reficiendi funt peregrini,fed St: honorifice' di-aiittendi.acaliquafaltemitnieris parte deduced!. Hæc eftcomitas,adueram pertinens hofpitalitatem. QparcSihanc Abrahamfeduldpræftitit,nondiraitr€ns hofpitesfuos adfores taberna«uli,fcdambu-läns cum eis ac dcducens cos.

444 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N B s I M

ccîaLo Abrahämu}n,qu£ge^iiirtufMn,^c.]Narrateaqua: Abrahxindcdufti« A pcrcg inoriim cciitigcriint.Ilabeur iliarencL-tiorscra non folum caiifæ Sodomitaru Gomorrliio-iuin,ied SC ipforum ange’orum.qua cognouit Abraliam,quos percgrinos liomincir/Teputaiierat/flc angtk« Dominijad fnppbeinm deSodoiniris fumcr.dum miflbs. Siint aiiremdiiæreiielationisliunilt; pal tes. Prima caillas habfr,ob qiiasnolucrit angelus Abrahamum noiicelarencgocium,qiioderatcx{ qiiiituriis. A’tera nrgocium ipfam cxpi imitiiracreuclanir. Ad primam ptTriiicntifta.'Er dixit Dominus,Num ceiabo Abraliamum qi æfadliirus fum ? Et Abraham cfTendoerir in gentem magnam,amp;. Apparitifta d xilTeangelum non ad Abrahamum,fed uel infra fe,uel ad reliques ducs angelos,aiidien te Abrahamo. Non dicir,Haud celaboffed,Num celabo Abrahamum.q.d.An fie difeedam abAbraha-m , ur ncfciar quales habuerit liofpires, ô( caufam ob quam adfumus prorfus ignorer f Nonfadâlioê. non peteroilium celarc quæ facio. Deinde cor.fîiq huiusrationes adijcitjprimam abijsfiimptam qm Abrahamo cranr fiugulari fauore Dci deftinata : alteram abqs qua: ipfc Abraham pro picratefua erga Deum uicifsimeratfinfburus. Primam fieexprimjt;

Et Abraham effendo crit ingentnn magnam ac robhd{am,cr benedicentur in iUo omnesgentes terre.] Q,lt;l. Cnm tanta illumgratiaacbeneuolcntiaprofeqiiar,ureonftituerim eumparrem multitudinisgcntii!» ulcj; adtlt;gt; bencdidturus fim, ut in co curdba: nariones terræ bcnedidlionem fint confcqiii!tiira:,quo-modo petero ilium eelare quæ ïam fum faifburus f lllud,Eflcndo crir,idtm eft, aiep omnium eertifsimf ihr. Ad alteram pertinent ifta :

QUjoniam mui cim quod preccpturnifitfi'Hs fuifac domui fu£ poil fc,itt euftodiant uiam nolnim,c;rc.](L^ Er præferea utile cft,ut reddatur Abraham gnanis eot fi-iorum aefadrerum meorum.ErcniralîemiW iiortis eft,ur Iciam eum filios ae pofteros fuos in uia Dom ini cruditurum ut faeiant iudieiü SC iuftitianit neqi:æloe]uutus (ftfupcr ipfum Dominiis,fi improbcegerint-iihrarcddantur.

Pülfunt iffa eriam fieexpcni.’Num eelabo Abrahamumqua-facie f q.d. Abfit,eum firamkiis.Dein-dc ur p.-a-eedentia oraeula de mulriplicatióne ac bentd dbionefeminis illius confirmcr,airciicrandodi-citjEt Abraham eflêi do tricid eft/ertó futurus eft in gentem magnain óC rcbuftam.EtiitcaiifamCft' titudiius huius exprimât,addit.’Quia nouieum 3. fit præcepturus fiiqs fuis poftfe, uteiitodiantuiam Igt;cmini,ad faciendum iuftfriam SC iudicium.Qiiarc adducet Dcminiis fuper Abrahamum, quæloquu riiScftfupcreum. Cuftedireautcm uiam Domini,eft feruare iuftitiam SC iudieium;licetft,iiiftfacrt' ieè tiiucre. Hibrxus f.tis indieat,nan eflê aliud euftodire uiam Domini, amp;nbsp;aliud faeere iuftitiam dieijm,cumdieir;Vrcuftcdiantuiam Domini,faci€ndoiuftitiam amp;nbsp;indicium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®

rixititaq; ïCcnitnits.ClamorSodotncram e:cr Gcmorrhx qnia multti^,^: c. ] Pertinent ifta ad alteramrt' iielationis partem,eV continent negccium cxcqucndum,quod fe angelus Abi ahamnmncn celafiifura dix.'t.Hæeautem fie eft cifatus angelus,iit ad Abrahamum feie conuertcrit, tanquamfingulariaquxdi illircuclarurus,priuf.iuain .:beodifcedcret.Crtdibilcautemiftp'i;ribus iie. bisufumcfi’eaiigeliijqui-bus e'amorem acpeccarum Sodomitarum exadbius expcfuerit:uerum Mcfi uifum eft breuc liane fiim-mam ponerc,proptcrca quod ipfum peeeatum Sodoinorum un.i cum fupplieio in fcqiieiitibus ^bundd faris eraf maiufeftum futurum.

Qiiod ueilt;) dicit, Defecndam uidebo utrum fecuudum clamorem qui uenirad me,ecpleu£nnt) an non,ut feiamdiumano quidem more loquirur,ucriim fermoi t fic n inperat, ut facile fuerirAbrahar, ex eo quod dicebat,uf nifte ad fe clamorem Sodoinoruin,pi arkutiam intciligere angeloruin, ConuirtcriinKpfciiide,cr abierunt Sodotham. ] Intciiigc de diiobus angciis,qui eapirefcqianti Sodomi ad uefperam uenifle mcmorar.nir. Nam tertius, qui loqutbatui pefl hcrü difceftuin aliquantilpereian Abrahamo conftitit/ieutifcqucnria docent.

Nwn cclabo Abraharnim: gueßcM ] Qiioniam ifta demum font ab angclo di(Ha,cum eftent ab Abra Jiamo comiter danifsi, aliquoulq; d rabernaculo illius ad iterfufeeptum deduifli, qiixfieritquifqna, quare non fiat potius didla fub arbore ftat.m poft oraculum de femine ex Sara nafeituro, ut SC ilia cum Ifmaelc ac reliquo famulitio audirc poftet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Refpondco • Non eft b.oc temere’ac praeter rationemfadlum. Primiim nokbantca angeliaudien-te S- r.,h famuLs profcric,undc maiiifeftum fifret,qult;)d eftent non homines, ledangeliectlcftcs:fed feruaueraut ilia adfolius Abrahæconfcientiam reuelanda.Hominibus minus huiufinodiiiifionib.ange lorum aftiietis tcnibilc tft,fi prælëntiam eocltftis fpiritus cognofcanr. Qiiare fatiuseftjUtintelligatad-friifteqi .am adeftè angeluinDei Gedeon,ludic.e.amp;l parentes Simfonis,ludie.i}.plurimumeonfternati fucrui,r,iibi cognouerunt loquutum eftc ipfi's angclum Domini. Timebantt nim, ne moriendumipfif ift'eGpropterca quod uidiftent angelum Dei. Quarefic diipeidarunt præfcntiain fuamtresiftiangeli, nt donee eftent hoi’pites SC conuiuæ Abrahse,pro peregrinis haberent ctiam ab ipfo Abrahamo.

Deinde,erar competens diuinorü oraculorum difpcnfatio.ut qua?futurum Sara:partum coticcnie bant fic proferret ut .à Sarah audirentur,quandoquidem in ea caufa adlihc hæfirabar, immoincrcdiila erarre.iqiia ueid foil Abrahæreuclarcr,quiepilcopuserar,amp; pra^ceptor domus fua:. Ergo,mcoiudi-C!O,duabus Inlet decaufis uolueruntangeiireuelationcm hancleleru;readarticulurn,ufqrcqiidualc-dictiidum er. r Abraliæ,qui ipfos npn ad fores rabernacuii lui diniiflui us,fed aiiquculquecomitaturus ac ded-eflurus erat.

A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_V AB S TI O 11.

Vota tnimetstt quod prifccpturusfitfilijsfuiiac domuifua fgt;oüfe,utcu^odiautui'a Domini,Cfc.] Nafcimt Qdi^re non di~ hicquacftio, quarc non dicat angeliisrNoui enim quod cuftodiar uiam Domini,facicndo iufticii SC in- lt;lt;it : ):ioiti emm dioù, cum id ucrilsnnc dicere poflctrfed, Noiii cum, quod pratcepturus fit filijs fuis ac domui fuæ poft tjuod cuHodiat if,lit cuftodiat tiiä Domini,amp;c. Repcrias qui fatis prtccipiant fuis deferuanda pietatc ac iufticia,ipfi uc Witw Donüni. to nihi; prscftcnt corü quae pi xcipiüt. Qiiam aür fit facilius de cuftodicnda uia Domini loqui ac prscci p(re,quàm in uia Domini ambulate, iufticiälp amp;nbsp;iudiciû facere,quis adeo eft ftupidus quiignorctt^De uirtute loqui minimü eft, inquit ilicuirtutibus utigt;hoc Samfonis opuSjamp;c, Qiiare id potius in Abraha mo prxdicandu fuifie uidet qd prxftantius erat ac maius, q quod omniü eft iudicio inferius ac leuius.

In pröptu refponderi peteft.Loquebat angelus no de priuara iufticia Abrabæ,fcd de certitudine mul tiplicationis ac benediiflionis feminis eius,quam illi fuerat DominuS aliquoties poll icit us. Hane certó fururädicebat,eo 3, pofteri eins prxeeptis illius admoniti iufticia crant amp;nbsp;iudiciü foifluri.Vnde amp;nbsp;fubie dt.Qiwreadducet Dominus fuper Abraham omnia qua; eft fupercum loquutus. Licet Abraham uias Dominicuftodierjt,iufticiamlt;5 SC indicium ftccrit,haud tarnen erant illius pofteri promifl’am mulripli cationisbenedidlionêconlccuturijfî prxeepta illius negleifla uia Domini contempfifient. Qiiare con-uenientius trat ur dicerct.’Noui eum.quod prscccpturus fit filijs fuis ac domui fua? poft fe,ut cuftodiant uiamDomini,ôdcquàm, Noui quod cuftodiat uiam Domini,amp;c.

Etfinrexcruntindeuiri,etcdirexeruntoculofuerfiifSodom.] Ergo fubuerforcs Sodomaiac Gomorrha: EdomoiuSipfd t'domo amp;nbsp;conuiuio AbrahxSodoma contenderunt. E domo iuftiexitium malorü Si impiorum pro- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cflmalo--

fcftüeü.Ea res dubio procul hand aded bona gratiam conciliauit Abraha: apud uicinos eiusloci inco exituffn. hs. Ccgitemus liic quid fir efl'c uicinum iuftis.Ex manfionibus iuftoru plurimà poteft ad uicinos pro-uenire utilitas,fi ilia uolueriiir uti;fi nerd contempfcrint,amp; in impictate perfcuerauerint,q d uicino pa-fitum erat bonum,tam eft c' uicino promptu exirium.Qui uicinus eft iuftorü, uicinus eft angclorü, per quos ad bonos omnis generis beneficentia,ad malos uerd malcdidlio ac perditio prouenire poteft.

OBSBRVATIOI I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.»ft,*

EI Abridmtn that am eis,ut dimitt tret eos. ] Tres funt hofpitalitatis partes, ficur Si fupra memini. Alacri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hofia-^^

ter inuitare.liberaliter acciperc ac rra(fbare,amp; comirer deducendo dimitterc. Htec omnia præftitit Abra- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;äd fine

ham diligentifsime'. Admoncmur, fcruandum ac praeftandum efie hofpitalitatis officiQ ad fincm uf^, •*ƒ$ w ßi plenum dlt;: perfeiftu. Quemadmodum enim ad perfeélam orationis difpofitione pertinet, ut cum plimis auditcris obtineatur beneuolcntia, deinde in traiflatu caufac cöpetenter cdoceatur,amp; afticiatur, tertio,non abrupte,fed conuenienter dimittatur,ita ad perfedlam hofpitalitatem tres fupradidatpar-tes 1equiruntur.Qiiare uetercs non modd duas priores,fed Si pofteriorem tertiam ftudiofifsimc holpi tibiisfuis prwftitiruntjdeducentes eos,ct!m propter uiarumiguorantiam,tum propter fecuritatcmtdC prïterea,iit oftendtrent fe non abijeere cos,led fic dimitrere,ut fi fieri polTct, diutius eos retinere fecuni mallent.Sic enimanimata eft charitas,quac ægrc' ab amico diuellitur.

Ef dixit D.ominui:t:itmedabo Abrahamum quicfaaoi] Obferua ingeniû amicirir.Ncfcit ilia celatefecre ^uRum fecretu. tumergacôfcientià amicoru.Qiiare licet uerbum, Potcro,quod interpres latinus pofuir,rcddcns,Num ttbfeonditum^i «lare potero Abraham qua: faóf unis fum,in Hebneo non fit.’ipfa tarnen ratio locutionis, per interro- cH amicitia, 8«ionë pofitæjidem infe cótinet,ac fi dicerctiNum fieri poteft,ut celern Abrahamü qux facioÆft ergo ‘teræ amicitiæ nota, ubi eft fecrctorü cömunicatio. Sic Chriftus difcipulos fuos foan.i r. uocauit non fer uos.fed amicos.addcs rationê ac dicëstQiiia quaicûtp audiui à pâtre mco,nota feci uobis. Signü hoc iic Wainicitia:imprefliim eft metibus fideliü, qui uerd cü Paulo dicerepofsüt: Oculus nö uidit,nec auris au lt;liuit,ncc in cor hominis afcëdit,qua: prseparauit Deus his qui fe diligüt. Nobis aüt rcuelauit Deus per lpiritüluü.lte; Qms cognouit fenfum Diiifaut quis inftruxit cum^ Nos uerd fenfum Chrifti tencmusgt;

^^Abrihamelfiendoeritin gentem magnam, er bcncdicentttr inroomnesgentctterrit.'i Dcutraçhac partjcuja uide fupra cap.u.circa principiuin capitis.

Qjjonii noui am quod prtecepturus fit ßtijsßis poüfie,ut cufiodiant uiam Domini,jiciendo iuÜiciam Cf indi ‘Vtilitertreflviat tiim C^iktre adducct Dominus fuper Abraham qu£ loi^uutui eü fuper eum,} Principid animaduertendu eft, turcf inctdean^ refricari äi cömemorari ab aiigelo,quæ Abrahä alias amp;nbsp;credebat Si faCiebat.Qiiod dicebat,Et Abrahä tur etiä taqu^ elîcndo ent in genré magnä amp;nbsp;benedicent in eo omnes genres terrtetaliquoties iam antea erat ipfi diUi- credimUt alià-^ nooriciilo promiflum,ôé fide acceptü. Quod uerd fubiunxit, Qiioniä noui cfi qd prxccpturusfit filijS qui Cf facintitt* ßwspuft l'c.amp;c.idipfum lam feduld faciebat. Ergo tarn nó eft praeter ration?,fi quæ iam credimtis 8i fa dmus,mbinde in aures noftras repetantur acrefricen{,ut idëfir audiente Abrahamo angelica fedülitaté HCIiuSi non habemus opus ut quæ credimus,fubinde audiamusiSé quæ facimus,frequenter inculcëtur» quo ó(credendo Si fticiendo pergamus:profe?ld nec Abraham hac opus habebat refricationc,amp;plané fruftranea erat angeli diligcntia.Sed abfir,ut uel angelus fecerit rem inutilcm,ucl in fide nos ac ftudio pie tJtis confirmatiores efl'e puremus,qiwm cum qui pater erat fidelium populorum conftitUtuS.

Deinde obferua,quod nôfi mpliciter dicit » Quoniâ noiii præcepturuî fit filij S fuis,5fclédgt; QitOniA

449 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T N G E iî E S I M

noui eum,quôd prjecepniriis fit filijs fuis. Sic non foliim dicit quid ilium faÂurum fdat,fcdS^ undcid t fciat.Milita fiunt «à nobis,quac nos angeli faftiiros efle Iciunt. Ftunt aüf aba allai ob cauftf, amp;nbsp;icfpcâi bus diuerfis. Qiiæ tamcn ex animi fcntentia fiunt, ob id fiunt à nobis, quod taies talia,bonibona)mali tnalafacimus.Sifcias aliquem cfl'e natura auarum,deillo reô:?dixeris,Noui lmncliominé,quodnihil ciiiquam daturus fit gratis. RurfuSjfî fcias liominetn efle bonuin ac philadelphum, ex bac illius cogni tione facile proininciare ac dicere poteris: Noui Ininc liominë,quôd ex animo fit benefàdlurus egenis. Cognitio Iiotninis annexam habet operum illius præfcientiâ.Qiialis enim quifip eftjaliadicitacfacit'

Tertio.Qiiod præcepturus fit, inquit, filqs fuis. Ergo facra fcriptura pâtreconftituitfîliorumfuora præceptorem,in co quod exemplum huius proponit ac prædicat in Abrahamo. Adpra’ccptoremaüt requiritur authoritas,fides amp;nbsp;fapientia.Authoritas,cuius refpedlus inferiore moucat ad obtemperan-duin:fidcs,qua fidcliter quæutilia funt præcipianturrfapientia,qua ncceftitas eius intelligaturciiipræ“ cipitur. Hæc omniarcquirutitur in co, cui cöpetit ut|fit pricceptor. Competit autem ciiiuis parcnti,nt prsEceptor fit filiorum fuorü. Ergo requiritur in quouis parente, ut fit authoritate praeditus, ftdcljs,ac fapiens. Authoritatem illi conciliât non modo prærogatma generationis 3i educationis,fcd lex Dei praecipiens filijs,ut parentes fuos habeât in honore ÔC precio. Fidelem reddit parentéadmirandapro-uidentia Dei, quar parentibiis naturaliter hune indit animum, ut liberis fuis cupiant efi’e quam confuU tifsimum.Sapientia cum primis libero Del dono,deinde difciplina,ufu,excrcitio,amp;experientiarmini acquiritur,ut fciat pater utrun(p,tam quid profit quàm quid obfit filio. Qiiod fi déficit pater in cogni' tione reruin ac fapicntia,curandum eft ut id incommodi farciat,peritiorum inagifterio fubdensfilium,

Quartd,nec illud tranfeundum eft quod dicit: Poft fe.Notatur hic afticdhis ille patcruus,quo cuncdl patri quomodo fiilius non modo dum ipfe iniiiuis eft,fcd amp;nbsp;poft motte fuctm uiuat.Prxdicathocaii' gelus de Abrahamo. Vcrùm, bone Den«, qUidm paiicoshodiereperias,quitamfiutfobcitiquoraodo poft fe redid 8C. honefte uiuant filrj,quàm curant,ut amplam illis hacreditatem reliiiquant, qua pofto-bitum ipforum fpietididc' 5C ociofe delicicntur.Curant fcilicet ut poft fe multa habeautfilij, non curant pra-cipiendo 8i iuftirucndo,ut opibiis rede amp;nbsp;honefte iciant uti.

Qinntd. Vf cuftodiant,inquit,uiam DomintMuIta funt qua? Abrahä dubio procul fîlijs fuis Ifmac-li ôf Ifaaco præccpir,amp; quifqp parcs liberis fuis rede præciperc poteft «Si débet : uerùni angelus hoc unü de Abrahamo hic prKdicauit,qi præcepturus efler filijs fuis,ut euftodire nt uiam Domini.Admone mur hic primanum efl'e præceptum, quod proporîeredcbeant filijs fuis parentes, ut euftodiantuiam j Domini. Ab hoc nanep esetera pendent omnia. Vndc amp;nbsp;Chriftus dixit; Primiîm quacriteregnum Du, amp;nbsp;hxc omnia adijcientiu? uobis. At uae noftræ focordise. Quod primarnim eft indubitatd, apudpau» cos uix ultimo habetur Ioco,à cacteris prorfus negligitur.

Præterea obferuametaphoramui)e.Vtcuftodiâr,inquif,uiam Dni.Via cft,quaitiirdelocoadlocu. idcp crebro ac freqiienter,fîc ut ex ueftigrjs euntiü apparent efie uiam tritam amp;nbsp;ufitatä.Transfctturuox ifta ad quotidianü uita; noftra: ftudium exercitiü . Sic nia Domini eft, ftudiû tSf exercitiû uitænoftra fecundum uoluntaté ac placitum Dni inftiturü. Admonemur hac metaphora, quale debeatnobiselfe ftudium uitaî, ad uoluntatem Dei comparatsc. Talc uidelicet, ut nia uocari pofsitnon noftia,fed Dm.

Sextô.Faciendo,inquit,iufticiâ amp;nbsp;iudiciu. Perpende primfi coniuudioncm ucrborü euftodiendi SC lorum euflodien ûciendi.Ea demü uera eft cuftodia,qua: adiundü habet faciendi ftudiû,nô quac in fola cognitione,me-ài Cf fdciendi. moria,amp;fermocinationeconfiftat.SicDauid Pfal.ioe.Bcati,inquir,quicuftodiuntiudiciii,amp;ficiuntiii indicium ZS'iu- omni tepore. Deinde obferuaconiundionciudicij amp;nbsp;iufticiar, quac in S.fcripturis frequenter con ßicla. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iungunt. 'üQn’T2,quod fere’ uertût iudiciü, fignificat id quod quemq; pro ftatu uel ceditione uel offici»

fuo decet,rtdumlt;jf eft SC æquû.Infra 4o.lcgit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tOQurua, id eft fecundu confuetudine, uel otfidS

priftinü.ltem Exod.xi.n'\î3'üDuro3,id eft fecundu morem filiarü facict einpTSf. id eft iufticia,cft pro* bitas animi, qua nemini male, omnibus bene uolumus,ncc ulla in re noftris cömodis magis gproximi ftudemus, immd lure noftro negledlo plura damns, q quisq iiire pctere pofsit. uide Pial.ji. Sicftccre iudiciû 8C iufticia, eft facere qd a?quü eft, 8C probitati ac bonitati ftudere in omnibus, recltvnd fiuiitUd) handlen cûprimis erga Deû turn etiâ erga hominesmon amicos tantû SC notos,fed SC inimicos SCigno* Vw Domini eü tos.Tertid confiderandü eft,quod ftudiû hoc faciendi iudiciû SC iufticiä uocat uiam Dni. Nt euftodiant, fiicere iudicium inquit,uiam Dni,faciendo iudiciû amp;nbsp;iufticiä. Non audis hic quicq de cultu Dei, quiceremonijsSiritk Cr iuHicidtn. bus externis conflet,quales poftea fub Mofe populus Ifrael multas acccpir,fcd omnis cuftodia uixDm Vnicuf eü reólac ac prob« députât.Ergo temporibus Abrahæ amp;nbsp;poftea ad Mofen ufqj ucrus cultus Deifuit perpetus cidtui credere Deo,timerc 8C obfeuare Deum,diligere Deü,abillo nondeficere,diligere proximü,exa:quod^ Del dnte legem, bono agerc cü omnibus. Etiâ tempore legis hunc cult û Dei prophctac à populo legis cótentiofifjimé /îibZrgf,çr pQ^i requifiucrût,ac manifefté docuerunt,nö ccremonias à Deo fpeélari,fed cuftodiä SC ftudiûiudicij diiufl* Itgem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ciæ. SicMicheæô.legimus: Quiddignûofferam Dno^ CuruabogenuDcoexcclfo Nunquidoffcrâei

liolocautomata SC uitulos aniculosf Nunquid placari poteft Dns in millibus arietü?autin multis nul libus hircorû pinguiûfNunquid dabo priniogcnitû meum pro fcelcre mço,friilt;fi:û uentris meipropec cato anima; mcce ? Indicabo tibi, ó homo, quid fit bonû,ôc quid Dnsreqiiirat a' te. Vtiep faccreiudiciu, diligerebonitatéjdf humilitcrambulareante Dum Deum tuum.Ergo hic eft uiiictisôC perpetuusDei culrus,anre lcgc,i'ub lege,poft legem,euftodire uiam Doniini,faciendo iufticiä SC indicium. Quare dcce ptores lunt, qnotqnot cuitum Del ceremonijs, facrificijs ac rùibus externis aUiganr, quæquidemß ’

Deo prxfcripta fint,excrciria qiiacdam habent ad alendam fidem,fpcm,cbaiïfarcmj innocentiä iiitsc,iu fticiam,amp; a:quitatcm,amp;c.in quibus ucriis Dei culms confiftir,pro ipfo aüt cultu Dei liabenda nö fiinr.

Septimó.Qiiare addiicct Dns fuper Abralw,quxlocums eft fupercum.Vide, undc colligar angelus Co'titudo de certitudinemeorum quç de Abrahamo prædicauir dicens;Ef Abraham elTcndo erit in gentem magnä, promijui Deü amp;nbsp;benedieëtur in eo omnes gentes terræ. Duo recenfuit: Studifi Abrahæ,amp; uerbum Dni diólum fuper Abraliä. DnS promifir. Abraham credidit, pofteros fuos ad euftodiam uiac Dni poft fe inftitiiir. Ex hifce duobiis collegir angelus cerró futurfi, ut adducat Dominus fuper Abrahamü, qua: fuper illü iam antealocutus erat.Ergo primum quidem locum habet uerbum diuinæ promifsioms,quod prccedit o-mne noftriim ftudium, requirit tarnen illius adimpletio etiam id quod lecundarium eft, amp;nbsp;nos concern nit,euftodiam uidelicct uia; Dei, fine qua compotes eorum qua: promifia funt euadere haudquaquam potcrimiiS.Paratam gratiam offert diuina promifsio. Cuftodia nip Dei capaces reddit ccc'eftis gratix.

Vbilia:cconiunguntur,ccrtóaffirmaripoteft,addudlurum Deum quxfuper nos eft locutus.

Obferua etiam locutionem, Adducet, inquit, Dominus fuper Abraham qua: locums eft fuper cum. -^dducit Domi-Poteratdiccre,Facier Dominus qwæ promifit Abrahæ. Veriîm fignificantius uerbum adducendi po- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;locutnt

fuit.Erenim quac in promptu funt ac parata,re(flius adduci quàm fieri dicuntur.Sunt autem corâ Dco in promptu quxcuncjj promittit,ctiamfi non ftatim prxftcnmr. Habent certi temporis dilpenfationê, quo adduciintur Si. implentur,ab co ipfo qui promifit. Rurfus,

Addueet Dominus, inquit, fuper Abraham. Atqui cü ca adduccret Dominus,iam olim ex hac uita Bencßt mortuii niigrauerat Abraham. Qiiomodo igitur adduxit ca fuper Abraham f Qiix pofteris Abrahæ contige- j„ illorum poüe nint,ipfi Abrahæ contigiffe diciintur.Sic benefit mortiiis in illorü pofteris, Qiix locums cft,inquir, rii, ftipereiim. Duo funt locutionum Dei genera. Vnum, quo penes fc conftimitaliquid.Altcrü,quo confi Dzto gênera îo-liumfiium oraculo aliquo aperit Si exprimit. Prima locutio prædeftinationis certitiidinc, altem pro.- cutionum Dei, mifsioiicm habet qua quod prxdcftinatum eft manifeftamr. Vtraqj locums eft Deus, primiim liipcr Abrahamum, confilia gratixfuxftatuens : deinde ad Abrahamum,quod ftamerat promittcns.fgitiir, qiioniam abfeondita funt xterna ilia décréta diuinæ Maieftatis, cauendum eft,nc de tilts quicquam prx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Ef dixit Dns:Clamor Sodoma; cr Gomorrie quia multiplicatus, cr peccatu eorum quia grauatuin cü ualde, ] Duplex clamo-QiioduoccclamorisattineB,confidcrandumcftduplexcfleclamorisgenus. Vnii,iniquitatis,ncquitix, risgenus.

quot; malkiæjubicocpir eflè enormis. Altcrum,opprcfl'orü Si afflitflorum. De primo gencre loquitur Inc angelus. Ipfa iniquitas Si enorme fccluS Sodomorum clamabat ad Dominü, hoc eft, ultiotië diuinam expofcebat.Sicfanguis Habclis ad Deum pro ultioneclamauit.De altcrogencrc multi funt loci in feri pturis.Clamantafflidliamp;f opprefsifiue pij fint fine impij.Vrrorumqj clamor ucnit ad Deum tanqiu-dicem omniü.Pij damât ad Dominü pro auxilio.Impij clamât præanguftia mentis. Et licet ad Dnm, que non cognofcunt,non clamct,ftcut pij,afccndir tarnen clamor illorü ad Dnm,ad que in uniuerfum ômnisomniü mortalium neccfsitas,tang adcômunem omnium conditorëac Seruatorcm,reipfa per-tinct.Itaq; contra tyrannos SfopprefTorcs innocentü geminus clamor ad Deum afccndit.lpfa illorum iniquitas clamatpro uindida.Deindc clamant opprefsi amp;nbsp;affliefti pro libcrationc.

Deinde obferua quod Sodomitis tribuit non fimpliciter clamorë Si pcccatü,fed multiplicatü Sf ag.- Peccatum Sodo-granatiim. Ergo non crat peccatum illorum recens,femel atep iterü admifi’um,ac Icuerlcd inueteratum, morutn inuetera nfitatuni,amp; irremifsis uicibus, impudentia Si impoenitentia quafi mole quadam graiiatum.Qua in rc tu prédicat pa-duofuntconfideranda. Vnum,ciuanta fit paticnti.a Dei, qux tandiu tam impudenter amp;nbsp;enormiter pcc tientiam Dei. tantes pertulit.Alterü,quanta fit cxcxcati animi peruerfitas, qua fit ut patientia ac Icnitate Dei ad im.-pœnitentiatn abiitantur impij, caufasép fumant peccatum cumulandi Si aggrauaudi.fuerant pauloan td Sodomitamm res per reges Orientales magna calamitatc uaftatæ. Si benefi'cio Dni per Abrahamü rcftitutæ uenim nihileifccerunt ad refipifeentiarn, tam calamitatcs ab hoftibusillatæ,quam dementia Dei per Abrahamü in immeritos collata. Patientia Dei ad poenitentiam inuitat peccantes Rom.i. Ve-rum banc lie contemnunt impij, ut fecurius pcccando Si pergendo menfuram neqmtiæ fuæ impleant, amp;nbsp;iram Dei aduerfum le cogant.

Tertio,necillud tranfeundü eft,quod non dicit,Et peccata corü in plurali.’fedin fingulari,Er peccatü Peccatum Soda eorumaggraiiatüeft ualdc.Dubio procul nôuno tantüpcccatorügenercpcccabantSodomitæ,fedfca mitarum crat iL tebant flagitijs ac dclidlis innumeris. Verü inter hæc omnia fingularc quoddâ erat pcccatü,qd cæteris Uspeculiare, état cnormius,ôë pcculiariter ipforü dici potcrat,co qd peculiariter ab illis perpetrabaï. Multa funt cc-munia peccata,quærepcrirc licet pafsim apud omnes nationes Si populos. Interea funt cuirp genti fua peculiaria,qiia; redlè ipforü peccata uocant.Cretenfib.tribuit Apoftolus ifta peculiaria,qd femper men tiantjlîntcp malæ beftiæ ac neutres pigri. Sic Sodomia, turpifsimü illud ac conlpuendü feelus eratSodo-mins propriü ac peculiare. Sic Germanis noftris né immerito tanq illis propria ôf peculiaris tribuitur ebrictas,qiiæ homines transformat in beftias,amp;f in multa fl agit ia côijcit. Hoc Gcrmaniæ noftræ pecca turn fie crcuitjamp;qiioridic crefeit in immcnfum,ut extiiuflus fit omnispudor nouirilis modô,fcd Si mu licbris.-niliiicß refter aliud,quàm utdcploratü malum infigni quadam ultione Dei uifitetur ac tollatur.

Df/cf«(ià,cr uidebo ufrtmfcciiiiduin clamorë qui ucnit ad me,fccerint confimmationë, cr ƒ non, cognofeà.

Conuerlcrunt^feincte,^^abieruntSodomâm.} Obfcruadciudicio(3ëuItioncDei.Duofxpri(nwi.r.Viit'gt; clamorë amp;nbsp;peceatü Sodomorum ualde fuific multiplieatum Si aggrauatum. AlterumjdefcendifTcaik geloSjUt uiderent 3ëcognofecrcn.t,num Sodomitæ pcecatü fuum ad eonfummationc ufqj perduxiflent, nec nc.Ergo non defcenderütjUt uiderent, num multus efler clamor amp;nbsp;graue pcceatfi Sodomorum, id quod iam tum anteq defeenderent abundc fcicbant,amp; pronunciabant.’fcd ut uiderent amp;nbsp;cognofeereiit, num ad confummationem ufep peccafiênt.Scicbant Si illud.Veriim fie loquentes docent nos,taiirjcfl«

patientiä Dei, ut etiaipfi multiplicetur peccatü ôë aggrauetur admodum, cxpcëbct tarnen pccnitenrä, Duplicitercoi!-- donee pcceatü afeenderit ad ipfam ufip confummationem. Eft aüt eonfummationis liuiufmodiduplex fuit!m4turlgt;ecca eonfidcratio.Vna,quaipfiiis pcccatiinfcconfideraturenormitas,cxubcrantia,amp; pkiiitudo,Habetifta loeû tam in uno peccante q in multis,quando pcecatü omni pudore amifib, gradibiis fnis excreuit,X

circunftanfijsaggraiiatü,pcrlt;jj impccniteiitiä fie prorfiis tfl faftü dfp!oratum,ut iiulla fit ampliusexp« dtanda refîpifcciina.Exenipli gratia.'Trucukiitia amp;contumacia ludæorüjqiia fcmpei',tcfte Srcpliano, Aifl.r.fpii iti'i faniflo reftitcriinf,magnü crat amp;nbsp;«norme peccatü.Illud tandc ad confummationeptrdu lt;fliim eft. Si menfuræ fiiæ plcnirudinem obtiniiir,q«ando poft cædes prophetarü ctiam ipfum Chriftu fïliiim Dci lt;3^ Apoftolos Clirifti occidere pracfiimpferunt.Anrea contiimelijs aft«ceriint, deindeoralt;Jc runr cria fcrtios^tandcm miflo filio dicebant.'Hic «ft hpres, iienite occidamus eiiiii,ut maneat nobis ln-rediras.Sk impkbant menfurâ peccati fuijöC ulcioiic Dci adiierfuin fe cogebant. Altéra cft,qua peccatu aliequod in muititudine fie iniiakfeit, ut iam non paueos aliquos, aut multos «tiain/cd protfusomneJ corruperir amp;nbsp;infceerit.Hæeeft eatboliea peceati eonfummatio 5^ pl«nitudo,quando uterep uirorumac muliernm fexus,omnis æfas,pucrorum,adokfecntum,iuucnum,uirorum ae fcnum,omnc.s ftatus,ma« giftraruumjiibditorumjfaecrdotiim, dominorum, feniorum, mariterum, uxoriim,uirginumjuidiia' riim,lt;S(re. deniqj omnes perfona: peecato aliquo inuoluuntur, ut diei pofsit ; Omnes deelinaucrunt,(i-mul inutiles fadti funt,non eft qui faeiat bonum,ne unus quidem: qüo pceeatum eidololatriæin Papa-tu eatliolieü fa(fî:iim,pknitudinë amp;nbsp;eonfummationc eonfeeutü eft.Sie pcceatü Sodomoru catholiiü^i confummatü erat.Nam ut cap.iêq.kgimus,uiros ciuitatis à piiero ad fenë ufqj, omnem populûindca terminis ciuitatis uallafie domum Lotjae elamaflê, Vbi funt uiri qui introicrüt ad te nofte^ EduciUoi

huc,ut cognofedmus cos. Vtraej aut peeeati eonfummatio maturitarem adfert diuina; ultioiiis.

Deinde obferuandum cft,quod Inimano more loquitur,dicës r Dcfecndam Si uidebo ôëcognofcam, iudicttndum fc- utrum feeundüclamorem qui nenit ad me,feeerint, nec nc. Dclcendere, uidcre, eognofccrejargumcutii cufidfi clamorc, habet,non elTe iudicandü keundum clamorë, fed fccundü certam cognitionê Si experientiacaufx. Qpi B nouit omnia,dicit fe defeendere ad uidenduin Si cognofcendum.Qiiid quaifo faciendum non cftillis ne fallantur qui ut homines funt,ita perignorantiä Si intempeftiua credulitatë frequenter fallipolfuutë Qnid fit tädere nbsp;nbsp;nbsp;Tcrtió,pofiumus ctia hoc loco uiderc,quidfit uidcre Si cognofeere Dei.Si homo dcfccndcritadui-

Cir cognofcerc dendum Si cognolecndum,ad hoc fit,ur certam caufac cognitionê tpfe acquirat, ne finiftrë de reineom perta iudicet. Vbi Deus dcfeëdere,uidere Si cognofecre dicit,intelligendü eft, ideraefte ateg manifeftaic ac cöpertü faccre alijs,quod ipfi omniü eft iam antea cognitifsimü.Angeli ifti fciebät,q effent Sodoms

tf corrupti ac deploratfuerü ad hoc miisi erät à Dco,ut ccrtilsimo ac manifeftifsimo experitntntoagt; pertum redderent omnibus, pcceatü illorü adfummü euafifle faftigiü, Si abundëadfupplieiüamp;txitiu maturuifle, quo fequutura ultio ad fines ufiç mund! à nemine pofsit reprehendi. Neep cnim hoctantu agit DcHS,utiudicctiuftë,kdutiufticiamiudiciorum fuorü manifeftam ctiam atç indubitatâreddat.

Abrahâ iiero adhuc ftabat corâ Düîo, amp;nbsp;appropinquas ait : Nunquid perdes iuftû cû impioCSi fiierint quinquaginta iufti in ciuitate,peribunt ne fimul, æ nô parces lo co illi propter quinquaginta iuftos, fi fuerint m eoC Abfi t à te ut rem hâc facias,amp;:occidas iuftû cû impio,fiatcp iuftus ficuj inipius.Nô eft hoc tuû qui iudicas omnê terram» Nequaqi facias iudiciu hoc.Dixitq?DhsadeumtSi inuenero Sodomisquinquagintaiuftosin medio ciuitatis,dimittâ omni loco propter eos^Reipôdit Abrahâ,amp;aK: Qiiia femel coepi,loquar ad Dnm meû,cû fim puluis amp;nbsp;cinis. Quidfimf nus quinquaginta iuftis quincp fuerint, delebis propter quadraginU' quinqj uniuerfaniurbê';’ Etait : Nô delebo,fi inuenero ibi quadraginta^ quinqj. Rurfumcplocutuseftadeû: Si aûtquadragintaibiinuentifuc^ mit,quidfac.iesÇ’Ait: Non percutiâpropterquadraginta. Nequæfo,in' quitjindigneris Dne,fi loquar : Qtiid fi ibi inuenti fuerinttrigintaC fponditiNô faciâ, fi inuenero ibi triginta. Quia icmel,ait,coepi,loquaraû Diim meû.Quid fi ibi inuêti fuerint uigintEAit:Non interficiâ propter uiginti,Obfecro,inquic,ncirafcaris Dne,fi loquar adhuc femel: Quid fi

inuenn' fuerintibideccmCDixitiNondelebo propter dccê* Abfjt Dns pollquainceiïàuit loqui ad Abraham, Sc il le reuerfus eft in locû fuum»

Prributit neßmul. ] In Hebræo fie liabctur, nB’onr|tlt;n,id eft^an perdesfiieljan exterminabisî' G ræcus de fuo adiecit pronomen relaciiinm.Sic «nim reddidit;-^îT‘’^«e lt;wTij-,id eft perdes 'ne eos,qiiinqnaginta uidelicet iuftos.

Non eß hoc tuum. ] Interpres iiarictari ftndens,uoccm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quâ reddit paulo fuprà, Abfit, hic uertit,

, Q«iiudic/K omnent terram.i^e^udtjuai»ßetne iudicium hoc. ] Hebreus fie habet;’?3 'UQWn'üQWß nwy» ^’T'^NfiJdeftjAn qui iudicat totam terram,non faciet quod wqinim eftî’Latinus uerô interpres 8C ma le'rcddidit}amp; coniunifla male diuißt uown, id eft an iudicans,uertit fine nota interrogatiOnis, quanj nabet litcra he:amp; quod uel partidipialirer uel in tertia perfona reddendü erat, reddidit in fecunda perfo najQiii iudicas.qiiare coaftus etiä eft quod fequitur wr ilt;'?,id eft,n5 fac ict,uertere in fecunda perfora,No facies. Deinde particulâillam,An qui iudicat omnem terrä,coniunxit prsccedentibiiS n’? nVbn» ad eft abfit à te, ac reddidit :Non eft hoc tuum,qui iudicas terram. Vndc compulfus etiä eft qu«c cônexa fiint diuidere, amp;nbsp;quod perinterrogationemdidtum eft, per modiim reddere dehortatiohiS. Connexa ^nt iftaAn indicans terram non faciet quod eft æquumt’ Ilie fic diuifit, ur pofteriorc particulam uerte htfeperatiin. Non facias iudiciu hoc, cum pronomen Hoc non fit in Hebrseo, quod coadlus eft de fuo ’tbjcerejquoniä abfurdum uidebatur,fi uerteret fimpliciter,NcfaciaS iudiciü.qü« dehortatio non mo-•lo iniqminijfed Si in uniuerfum omne indicium auferret illi qui iudex eft omnis tenx.Sic coguntur de fuo adijcere,qiii quod fimpliciter feriptü inueniunt,aut maid diiiidunt,aut male uertunt.Graecus quocj uertit, 3 HfS^vufi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-r/ti ySp ov Tbonjcet! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft qui iudicas omne terra,no facies iudiciumfln eo

’’“t“ Pf«auit,$ tertiä perlbnâ mutauit infecunda.Nee Germaniens interpres melius uertit § Latinus.

Qjÿt Ionelcoepi Jloc^uar ad Dominum meim, cunt ßm puluisG!'gt; cini5.'i InHebraco fie habetur :

id eft, Ecce obfecro, cupcrem loqui ad Dominum meum, at fum puluis Si cinis. Interpres uertit uerbum *'Bbtlt;’\n quod fignificat Ysn iicl nyquot;gt;, id eft cuperem uel “diem,per uerbii incipiendi,quafi fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;addidit uoculamjSemeljquæ in Hebræo no eft:amp;l quot;\B3%

eft loqui,per,Loquar. Græcus fic uertit,quot;i'li' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to/j nveiép fH’..

Ï Delehispropter quadraginta^uin(j;,Ç}‘C.} Hebræus habet nWöBB nquot;inturui,id eft num delebis proptei* lt;luin(j,Btth litcra pofita eft pro “ilsyB, id eft propter. Quadraginta non fuut in Hebræo, ficuti nec in Grico,nec in pleriftp latinis excmplaribuS.

^inut quadraÿnta ibiinuentifi(erint,quidßtciesl2 Illud,Qiiid faciès,nec in Hebraro eft,nec in GræcO. Nonpercuttam.] Hebræus habet nwylK yib,id eft nô faciâ. Græcus reddidit.' ovn xmA.ci,id eft nö perdä. Nequrffo indi^neriiDnefî loquar.] In Hebræo eft t Ne quæfo indignetur Dns meus,uel,ne moleftum fit Domino nieo,amp; loquar.Græcus fir uertit- Mo t/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AarAzy'irft’.'Niim quid eft Dne,fi loquar.

^i‘tfemcl,ait.cceptJoquaradDomitMnmei(m.'i InHebræoperindehiccft,urfupra'.Græcusuariauit. Reddiditenim, Aj-w KaKnacu tc/j id cft,Quoniam habeo loqui ad Dominumepro, quoniamfacultas data eft ut pofsim loqui ad Dominum.

tioniiiterficià prof ter «iginti. ] In Hebrço eft;n’'ny/l!lt; tlt;’7,idcft,nöperdä.Sicamp;f GræcuS,Witlt;ô«7rAfirwlt;

Haclcnus expofuit MofeS,quomodo dimiferit Abraham hofpites fuos angelos,amp; aliquoufcp comi lundodeduxerindcnitp quomodo in ipfo ueluti articulo ualedidb'onis caufam Sodomitan'i exreuela-Jioneangcli cognoucrit.’iam côfequenter,quoniam diligens ledor difiderarc potcrat,quid'nam Abra-Wtnad rciiclationem caufæ Sodomiticærefponderit,etiam hac dere fubijcit dicens’

‘Abraham uerô adhuc flabatcoram Dito,cr appropinquans ait^orc.] Cuauddfctdc Sodomitis ex ange *0, intellcxifrctcp, profpiritusfui prudentia,iinminere illis catholicü Si omnimodum exitium, conftitit pnmum tanquam cogitabundus amp;nbsp;nonnihil attonitus; tandem uerd concepto intercedendi pro Sodo “utis confilio,accefsitpropius,acdixit.'

perdesiuHum cuin impioi] Propofitu Abrahæ erat,multitudini Sodomorû mifericordià Si falutS inipetrareà Dno. lam quia peccatü illorü nec indubiüuocare, nccextcnuare,multo minus defendere FO(crat,ac dicere, Forfan non eft ucrus clamor qui ad te ucnit.'ucl peccatü corum tam enorme non eft, tttcatholicütantæ mulritudinis mereatur exitium,rationem init,qua pro illis intercedere pofsit. HanC 'ildeiicet.Qiioni.i intelligcbatuniucrfalcm ôC omnimodam exterminationë immincrcSodomitis, cogi-tat haudefle credibile,nô inueniri in tanta mulritudine hominü aliquot iuftos,pr£fertim cü inter eos ha itaret Lot. Horum prætcxtu interpellationcm fuam fie orditurtNum perdes iuftum cunï impioCQ-d.

puto.Atquifuturum hoc eft,fi omnes indiieriminatim perdantur,modo nulli prorfuS in fota ciui täte fint iufti. Sic argumentari incipit ab eo quod cômuni fenfu uidetur efife iniuftum,cxordiu fumens d norma iufliciæ,quæ ferre non poteft ut iufti puniantur ac perdantur cum impqs.Deinde fubdit:

amp;fneritit so.iuhi in ciuitate, an exterminabii, er non parces loco illi propter quinquaginta iuHoi^ß fuerint itt tnf] Diiæfuut uiæ, quibus caueri poteft, ne perdantur iufti cum imprjs. Vna eft,fipereiintibtis impijs ’pcrditione illoruin iufti eximantur amp;conferucntur,ficutaccicüt Nûe Si Lot. Hæc eft uiaiufticiæ.

qiix fie punît ac perdit fcproboSjUt fcriict iiiftos. Altera eft, quädo propter iuftos fie parcitur impijs, ut necilli,necifti perdaiitur,ftd cemuniter omnes feruentur.Ea nia niifeiicordia: cft.Apriorequidcmcœ-pit Abraham,diceiis.’Nuna perdes iufium cum impiofad pofteriorcm nerd intercefsionc li.am co'.liina uir,nö hoc diintaxat agens ut nepotem funm Lot,ficuti iionnulii pntant, cum reliquis luftis, fi qui inter Sodomiîas eflent,ab imminenti exitio eriperet, fed ut uniuerfæ multitndini mifvricordiâ à Deo impf-rraret.Idco nondicit,Sifnerint ro.iuftiin ciuitatc,ancxtcrminabis iIloscumreliqnis?led,AnexterniiM bis,de non parces loco illi propter quinquagintaiuftos,fi fuerint in co.Atqui poterant iuftieduci,fitut Lot. Verü difsimulat illud,i8e uniuerfalem exterminationem hoc nomine deprecatur.ne und cuimpijs perdant de infti.fi qui in ciuitatc eflent,quo propter inftosreliquæ multitudini mifericordiä impctret-

Ahjit 4 te’,ut rem hanc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;occidM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cü unpiofiatg^ iuiliii ßcut imping. Abfîthoc 4te. An qniitulicitt

omnè terra,non fäciet quod tcquu. eü’] Vrget argumento infticiæ 8i. æquitatis,deinde Si. officio iufti iudi-cis. Alienum eft, inqnit, ab officio iufti iudicis,pra;fertim eiiis cuius eft omne indicate tenam,ut perdat inftfi cum impio.Tu nerd iudex ille cs totius terrac.Qiiarcat fit ri te ut hoc facias. Et pretereain fequcq) iniuftum ;ft fi non alia habeatur ratio iufti,quam impij. Hifcc uerbis non difeedit ri propefito, fed in id incumbit,ne tota multitudo generaliter perdatur,fed iuftorü habeatur ratio,fi qui in ilia ciuitareefient, quo propter iuftos parcatur amp;nbsp;reliquis. Et hocuocat iufti indicis'OQtPTS, uidclicet, fie habere rationcm iurtorum,nr ram non perdat iuftos cum impijs,ut potins parcat impijs propter iuftos.

Dixitq^ Dn: ad eîi:Si iiwenero Sodomii quinquaginta Mos in medio ciuitatis,remitta omni loco propter cos.] Annuls quidem angelus pctirioni Abrahæ,ucriim fecundnmeonditionem ab illo propofiram. Siiniie-ncro,inqiur,Sodomis quinquaginta inftos,lt;Sec.Loquitnrhnmanomore.Abnndc'fciebat non elfe Sodo mis iuftos ptiercr unicü Lor. Vcriim ne argumento æquitatis,quod urgebatur ab Abrahanio, depcti-tioni raifericordip propter iuftos impqs impertiendæ,relndlari uideretur,ad hue modi! annuereuoluir.

£cceob(ecro,ueUemloquiad Gominummelon,at fumpuluis cr cinis. QuidßminusquinquagintaiuHisqtiW' quefuerint, delebis'nepropter quinq^uniuerfam wbem.] Quoniam inueniebat nonaudienditantum,fed de cxaudiendiacconfenticndi bcneuolentiam, fumptafiducia pergiradhuc plufculum gratia; pro pt' rituris Sodomitis petere. Timebat, ne forte' non innenirentnr inter Sodomitas p. iufti, ideo détendit ad minorem numerum,i!idelicet 4f. facit antem hoc non fine modeftia Si nerecundia, metuens ne forte'temerarium uideatur, fi homo puluis ac cinis non fimplicitcr loqui cum Domino,fed poft impetra-fum i’emei bencuolentia; affenfum adhuc plura petere anfit. Idco,nt qnicquid hie temeritatis admitnui debatur obfecrando,feteljj corS Dominohumiliando mitigatjdicit.’EccCjObfecrOjCupereloquiadDominum meum, at fam pului,s ac cinis.Qcd. Nom hmiiitatein ac tenuitatem meam,accótra,tuaniins-ieftatem coiifidero. Sentio quriin pofsit uideri temerarium, fi adhuc plura petam ri Domino meo.Vd-lem tarnen adhuc aliquid loqui cü Domino meo. Etenim metuo, nefortc'noninuenianturinciuitate îo.iufti,fit(îi aded perenndum omnibus tarn iuftis qna'm impijs,fi nolis pauciorum iiiftoiumquamp-]iabererutioncm.Qi.iarc,dic quæfo,fi defiderabuntur quinep iufti ad quinquagenarij numeriperfeâio nein,es 'ne propter defeólum quinep inftorum uniuerfam perditnrus urbem ? Vide,non immediatede-Icendit ad nuinerum quadragenariuin,fcd tentât primiim in numero quinario,ut modeftiamacucrc-cundiam quam uerbis cxprefsit,etiam petendo prp fc ferat. Habeiit Hebrari hoe loco fuas cogitationcJ, cuas Lyraniis citat ex Shlomonc,ueriim non probat.

£.taif.Viondeleboßinueneroibi4.r.] Nondelebo,inquit,intellige,uniuerfam urbé,dequauidc!tetin-ftabat /'ibi ahani,diclt;ns;Dclebis 'ne propter qiiintp uniuerfam urbemf

V-urfum locutus ejl:Si aüt quadraginta ibi inuentifi{erint,quidfreies?Aiti'üo percutiÛpropterquaira^M Adhuc fubucrccundns,quinq;duntaxaxat numero praecedentidetrahit.Refpondetangclus.’Nö perçu tiam propter quadraginta.Hoc eft;Non pcrcutiä uniuerfam mulritudinc, fed parcam propter quadra ginta.Duo funt,percufere multitudmc,«?^q’pter aliquos percutere.Negat angelus prius,nópoâerius. Hoc eft,negat fe percûfiurü mulritudincm,ôf addit rationë,proptfr quadraginta,inquit,iuftos,non nt-gat fe propter quadraginta iuftos percu.ffurum. Nam fi hoc negarct,nö refponderet petitioni Abrahp. neep eninipromitteretfe nolle fi.npliciter pcrcuterc,quü hoc tantü promittcret,$ nollet propter iuftoS percutcre.Quare fic diftinguenda funt hare uerba.’Non pcrcutiam,fcd parcam propter quadraginta.

Kequafojinquit indigneris,'Due,ßloquar.QuidßibiinuentifuerinttrigintaiKeffonditiKonfacia,finitteiu roibi triginta.Vellem,inquit,loquiad'Dnmmeü'.Qnidßibiinuentifuerint uiginti?Ait, noninterficid,propteriii ginti.Objecro inquit,ne irafcaris Dne,fi loquar adhuc femel. Quidß inuenti fuerint ibi decent?Dixit,Kon delebo propter dece. jPoftqua tertid confenfum reperit/imens ne in tanra populi malicia noninueniantur40i iuftijdefcendit ufq; ad trigir.ra,deitide ad uiginti,tandem ad decern. Vbiep autem iram Dominidepreci tur,iSf petitioneni fuain qua lam per denarium numeru defeendere incipir,humili obfecrationeaccepta biiem reddit,dicens : Ne,quæfüjndigncris Dotninc,fi loquar. ftein: Vellem adhucloqui ad Domina meum. Q_d ficitraillius indignationein fieri pofsit. Et obfecro ne irafcaris Domine, filoquaradhuc lemei.Q^d.Siannuerisetiam hacuice, non petam amplius,fcd quiefcam.

Abijt Dns po'Hqc^ffauit loqui ad AbrahamUjCtf Abrahà reuerfis eRad locum fuum.'i Qiid angelus iftea-bierit,non inemoratur ddVlofe. Reliquos duos ueniffe Sodomä,in principio cap.fequentis uidebimus.

1^. coUegit'' Kunquid perdes Mum cum impio?j Potent hie quacri, unde coliegerit Abraham,iraininere Sodomitis ' \brahatn imminerc Sodomitis exitium, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«xitium

txitium.cum de illo niliil meminerit Dominiis,fed diintaxat ad iiidendum fe defccndcie dixcrif,niim Ce cunduin clainorem qui ad fe iiencrat,fccerinf,nec ne.

Refpondendum eftjttiamfi nulla fadla fir exprefifa futuriexitij mcntiOsporuifie ramen Arraliamum fx«o quod inrelligebar, adcfife Sodomiris uifirarionis rempus, fimul inrejligcre, adcffe illis eriam remplis diuinac ulrionis.Nei^ cnim uifirar ôC inquirir Deus more liominum ur cognofcar, fed ur ucl fuos li beretjUcl impios implera iam mcnfura maliria? puniat ac perdar.Qiiarc uifirarionis diuinp rempus pijs tftlibcratiojmpijs uero perdirio.Scie bar hoc Abraham, nec ignorarc potcrar, pcccatum Sodomorum txcreiiifi'c in immenfum, nec fieri pofife ur uifitanre illos Domino impunc’euaderenr, quarc facillimum fiiitcolligere quid fururum ipfis efifer. Qudd fi rex quifpiam rcgni fui ciuiratem, quae diu deploratc in maidlatcm ipfiiis peccarir,ininfuruin fe,amp; omnia illius facinora cognirurum dicar,quis non ciuirari illî exitiiim imminere inrelligarjpræferrim fi amp;nbsp;régis animum in rebelles, Al ciuiraris eiufmodi incorrigibi-kuirebellioncm non ignoretfConfimili modo fine ullo negocio inrelligunr fidelfS,rori mundo exere- ' ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

num imminere exirium in die uifirarionis, qua: furnra randem eft, ubi Cliriftus cœlitus defceiidcrir, uc orbcm iufto iudicio iudicet.

Sifumnt^o iu/}i in ciuitate, perdes ne,cr c. JQiiæfierir bic quisq,quarc interpcllarionc fuä Abrahâ ad eerlos«« tertos iuflorü numcroS;Uidclicer So.4y.4.o.}o.xo.amp;? dccem compofuerir,cri fimplicircr dicere pofltr:Si fue Wfxoî iufiortm rintiiiftialiqni in ciiiirare,pcrdes ne, 8i non parces loco illi proprer aliquos iuftosr’Viderur em uoluif- propofuerit A-^ ffpratfcribcre Dco,cui,dubio procul, maioreftcognirio SC cura iiiftorum q ulli morralium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;braham.

Refpondeo.'Alienus erar Abraham ab ea remcrirare,ur Dno prcfcribertr. Qiiod aür cerros quofdä iit fcrü numéros propofuir,fadf um eftfollicirudine quadâ pro libcrandis Sodomitis, quos arbirrabaî nô diim fit elfe deploratos uniuerfos,quin aliquis inrcr illos reperirerur adhuc iuftorum numerus,proprer lt;liiëdemenriadiinna omni reliquæ miilrirudini parccre poficr. Fr quia probabilius eft, propra plu-•■«qpropterpaucosiuftos eamobrineri pofl'e miftricordiam,orfus eft «à pluribus, amp;nbsp;paulatim ad pan doresdefcendirieolß pcririonem fuam deduxir,ur fcirer, fi dccem iufti reperircnnir Sodomis, proprer il bgt;s reliqutemulrirudini fore parcendum. Porcrar quidem uno uerbo dicere; Si paucialiqui iufti fuerint gt;n ciuitate,an,pprer illos nô parccs omnib.reliquisf Verùm quoniâ cci-rialiqd obrincre cupiebar,amp; gra tûdimnæ mifcricordip cü foliicirudine quadâ amp;nbsp;uerecüdia ambicbar,ad hüc inrerpellarionis modü côfii Sit,q quad gradarim ac pederétim ad numerü pauciorë,cui piçpudore nihil adimere audcrcr,deuenirer.

ß P‘iiseratatiiircrimcriâhomocücflcr,humanararioncacdiligëriacu Dcocgir:idqdillifacilecôdona bat. Deinde Si hoc quçrendü uidct,quales nâ iuftos inrelligar,cri dicinSifucrinr yo.iufti in ciuirarc,per dfS ne,amp;c.an quofcüep homines;fenes,paruulos:uiros,mulieres; famulos ac fannilas amp;c.ab eo peccaro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^brlt;t

^cquoloqucbarur angelus alienos,ucl dunraxar parresfamilias in hune numerum referar. Si priore fen fiiloquiituseft,mirum uideriporeftqüo non finr dccem iufti in ranra mulrirudineinucnri,in qua dubio prociilhaud modieus fuir numerus fenum,a:grotärium,ftu!rorum. Si paruuloru, qui peccaro illi baud qiiaqcranrobnoxii, Si proprer dccem iuftos uoluir Dus parcere roti Sodomæ, iufti uerô inrclligendi font non ij qui perfefte’ fint iufti,ac nulli pcccato obnoxij, fed qui haftenus iufti finr, ut alieni fint «à gra ni illo Si enormi Sodomorum peccaro,qüo non praaftitit DfiS, quod Abrahx per angclum fuiim pro-BiifitïQiiare ad præfcnrcm quæftionem,meo iudicio, refpondendum eft, aut intclligendum elle Abra-bamum nondequibufuis homiiiibusloquijfcddc patribusfamilias tantum,iuxta confuetudincmfcri-Ptura:,quemadmodum ad Noe dixit Dns, Ingredere in arcam tu Si omnis domus tua. Te nanq; uidi luftum eoram me in gencratione hac, curn tarnen non folus feriiarctur, fed eut» illo etiam uxor,filii ac nurus:iiee folus iuftus eirct,fed Sem fi lins eius dubio procul corâ Deo pro iufto habere t. Sic 2. Pet. 2. Lotetiamiiiftusà Dnoereprus mcmorarur,cumquo tarnen duæfiliæ Si uxorSodomamfunt eduftç, utdicente Angelo, Non delebo propter decern, inrclligamus dccem iuftos patrcsfainilias, qualis fuit bot : aut, fl non de patribusfamilias tantum loquurus eft Abraham, fed de quibufeunq; iuftis homini-biis,diferiminandü eft inter eos qui timoré Dei ac ftudio pie tans, iuftitiæ honeftatis .à peccaro Sodo-itiorü amp;nbsp;aiijs grauioribus facitioribus Icfe cohibucrÎ!t,amp; eos qui uelpcra’tatë,uel morbo,uelalioirnpc dimentotalcs nô crâr,ut cü alqs peccare poffenr,qualcs crût infitnres,granda;ui,fenes,fatui,amp;l argroti.il lipolliintdiciiiifti,ifti nequaquatn.Qiiare nôcft rcfpiciendü hoc loco ad eos q fimpliciter alieni erant â peccato Sodomorum, fed ad eos qui cum alijs peccare quidem poterant, iierii m timoré Dei, Si ftudio pietatis,iuftitiacSi honeftatis prohibiri,peccarenolebant. Horum fi deeem in ciuitatc fuifient, arbitror •llorum gratia etiam reliquam mulritudinem ab exirio fuifie feruatam.

SiiniieiieroSodomis quinquaginta iuftosininedioci«ifaf«.]Poreft hic quæri,quare nodicat angcluS,Si inné UeroinregioneSodomorû.fedjSi inuenero qnqiiaginta iuftos in mcdio ciuiratis.lt;Xuid refert cor;ï Deo, ubiiocorûfitiuftusfq idêeftrâ corâ Deo q in fe,fiue fit extra,fiae inrra ciuitate.Potuit Sodomitis parci ippterqnqnaginta iuftos,in medio ciuiratis exiftëtes,qrio né potuit ,pprer cômorâtes in agref An ciuiû fiïijSiiiôetiâ agrtftiü rationc habet? Refpondeo.'Abfir. Charus eft Deo iuftus,fine cü Abrahamo ex tta,fillecü Lot ultra ciiiitatë habiter. Ciuiraris Sodomorü meminit Abrahà dices; Si fuerint qnquagin taiuftiinciiiitate,nôexcludcns reliquas quatuor cü omniilla regione, fed eâ loco illarü ponês quæ erat ßominatior metropolis.Et angelus cü dicir,Si inuenero Sodomis qnquaginta iuftos in mcdio ciuitatis,

45^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s I M

primùm non excludif reliquas ciuitates amp;nbsp;rcgioncm illarum.'deinde no fic loquitiir, quod iufti inagm non fi'nt Deo curx.fed hie eft fenfusiSi quinquaginta iufti fuerint in medio eius loci,qui extirpandus eft, fic ut procedenti generali ulrione etiam ipfi cum impqs cxitio fint iiiuoluendi, propterea quddinmedio illorum inueniuntur,parcam potius toti illiloco,quam ut cos una cum multitudine impiorurti per dam. Hocfenfu loquens fignificantcr dixit; Si inuenero in medio ciuitatis quinquaginta luftos. Sic. Si extra Ciuiratem loco non fubuertendo tot iuftos repcrilfet,non fuiifet propter illos parcendum-impio--rum multitudini,quac fine iuftorum perditione deleri poterat. Perinde ac fi quis domum aliqiiam fcelc-ftamquamuis dignä exterminatione amp;incendio nolit incendere propter paucosaliquosiiinoxiosin medio illius exiftentes,ne amp;nbsp;illos una cum fceleratis perdat.'fecus fadiurus, fi innoxij illi extra earn domum agerent.

QUitrc nonQjiidßinuentifuerintibidecew.lQiiçriturhocloco,quam obcaufamfadfumfir,quód Abrahamin-feenderit Abra- fra numerurn denarium no defcenderit,ut dicerer:Qu*lt;d fi inuenti fuerint ibi odto? uel quinep^Analliga bam infra nume turn putabatefie Deum numero denario,amp; clemcntiam illius anguftiorcm efle,quamqiia;queatpro-rtondenarium. pter pauciores multitudini alicui parcere^

Refpondeo.Adhancquaeftionem no tarn quid certd mouciit Abrahamum,ne paucioresiiiftospro poneret, quam unde uerofimiliter fit motus, reipondcri poteft. Pofiiint autem elle uariæ caufic unde fit motus,

Primum,uideri poteft impeditum fuifie modeftia,uerecundia,amp; pufillanimitate, ne pauciores pro-poneret quam decem.Et Iniius reifpecimen in co faris relucct,quód priiifquam ad numcrum denarium ueniiTetjtertid indignationem Dei dcprecatus eftiac tandem,cum decern propofiturus eflet, ft adliucfe mel loqiiuturum efl'e dixit.

Deinde forfan iudicauit,ubi aflenfiim elTetab angelo ad numeriim denarhimjnihilampliusfupffelfe periculi,quod arbitraretur Sodotnitas non efle ufqueadcó cundlos deperditos ac deprauatos, utin om ni illorum multitudine non polfent decern iniieniri iufti.

Tertidipotuit etiam indignos iudicare mifericordia,qui fic elTent uniuerfi impii,ut decern iufti liomi ncs in medio illorum hand reperirentur.

Quarto,fieri potuit ut exemplo Noe abfterrcrctur,ne ad nuroerum odlonarium,nediim ad paucio rem defeenderct. Etenim cum Noe numero oclonario non profuiflet orbi periclitanti, forfan cogita- j bat,ne^ Lot periclitantibus pofl’e Sodomitis fuccurrere, etiamfi numerü odïonarium demi fuzadim-pleflct. Vtra ex hifee caufis,uel an fimul omnes Abrahamiim mouerint, utin numero denario conquit feeret ac ceflaret,certó ftatui no poteft.Neq; opus eft,ut quieg hie determincmus,cü uideamus etlinihil fit in fcriptura exprefsü,uanjs tn de caufis fieri potuilfejut no defcêderet Abrahâ infra numerü denariü.

Phîlanthropia nbsp;nbsp;Abraham uerô adhuc üahat coram Domino. ] Obiter notandü eft quâti fccerit Abrahâ reuelationé de So

ftnólorum. domitarü caufa ab angelo accepta. Haud ftatim à Dno fefe auellit,lcd côftirit corâ illo,cü audilfctdcptc cato Sodomorii,lt;Sd duos angelos Sodomâ uerfus ^fi'cifci uideret. Videmus hoc exeplo quâtafitfando ftorü philâthropia.Sfit hiimani Si philâthropi,mouent aliorü periculis,etiâ malorü,haud minus quam propriorü.Hodie fie Chriftiani fumus,ut etiâfi totus orbis extra noftra poméria ruât ac pereat,ne taii-tillo quidem compafsionis fenfu tangamur,modô res noftrsc fint faluæ Si integræ.

Ef afipropim^uauit Abraham, er dixit: An perdes iuflum cum impio.] Appropinquauif Abrahâ Dno ad inter eedendü ,p Sodomitis. Multæ côfiderationis eft hoc fadlü Abrahæ. Prinii!m,nihil pertinebât ad ip-fum Sodomitæ.Deinde audiebat peccatü illorü aggrauatü elfe ualde.Tertiô,beneficiû liberationis an-tea in ipfos collatü uidebat male elle collocatü. Quarto,audiebat tëpus infitationis illorü eOe prç forib.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tn uftpaded côdolet perituris,ut no dubitet^p illis inrerccderc,amp; imminës exitiü ab ipforü ueluti cer-

Demtercefiione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jj, jpf^ erat,auerrere.Infîgnis eft hic locus de intercefsione fandlorû,quâ iiosaduerfarijfal

janctorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;negare dieîit.Infanus fit oportet,gfgs hüc affeiflü intcrcedëdi fandf is,amp; iitilitaté pcriclitâtib.adimif,

per qui multis eft fiepenumero confultü. Citât Papiftp ad confirmations doginaris fui,prxfentéhüclo cü Si côfimiles aliosnd qd rcdle' faccrct,fi docerét de interceftione faniff orü, adhuc in uita ifta exifttntiü: Si lt;j) uiui fandii fecerût in terris, no trâsferrent ad eos quorü fpûs funt in ccclis. Abrahâ adhuc in carne côftinitusintercefsit.p Südomitis,Mofesac,pphetæfi-equëter jp Ifraele,ficutamp; SamuehPaulusapofto Ius,p Ecclefiis Chriftiiôë adhuc hodie feeundü doeffrinâ apoftolicâ faciût hocfandfi, utpeiiclitâtibus intercedât,quarenus oratio ,p alijs ad Dnm fadta intercefsio uocari poteft.Sic fentiërcs nônegamiis inter cefsiotië fanôlorü,negamus uerô diuoru,ut quæ nullis eiiidentib.S.fcriptiu'p teftimonljs comprobal. Vocem,Sâlt;flos,ademerüt uiiiis fidelibus,amp; trâftuierût ad diuos, quafi nôhabtarfanëfos EccldîaChri Bxemplii uerit fjj jurerris, utdiuos ƒ fanciishaberecogatur. Deinde,pra;clarscphiläthropia’exemplumeft,qudd philanthropi£. S'üdomitis,tâfceiefte Si enormiter peccantibus,ac nondû refipifeentibus apud Dnm ir.rercedit,quorü turpifsimo faciiiore magis poterat ad deteftâdû Si aboniinaridü,g ad intercedendü pernioutn. Qua fumus dmerfi ab ifta philâtliropiaf Leuißimo quopiarn peccato lie oftendirnur ac nauleain fiatrücon-traliimuSjUr ad onines illorü calamiratcs haud magis aftëdhi comilêrationis tangamur,g fi illi déplora ti djcinoncs,nos uerô lapides fimus infenl'ati. Et iftâ inhumanitatë erga pericütantes prxtextu iuftinæ palliamus.

plliamuS.0 fratcrjnfinito facilius eft carni noftræ phai ifaicara inducrc fcucritarem, qiiofuis pecca tores ftftidire ac deteftari,qiiàin cxcinplo Abraliæ calamitate Si interitu illorurri ad compaisioncm amp;nbsp;iiitcrccfsionem commoiieri.

Tertio,aiiimadiiertendmn ctiam cft,quod nôfimpliciter dicitjAn perdes iiniiierfam multitiidinem? Stnâifton fitciîe ^ed, An perdes iuftü cü impio?Ergo cogitauit iiir optimiis, tflTe adlnic aliquot iuftos inter Sodoinitas. de/pcràt de Dior Arbitrabatiir fieri non pofie,ut in tanta hominum multitudinc quantumiiis eorrupta,peccanice amp;nbsp;im pia,non fint aliqui boni ac iufti homines,quorum habenda fit ratio. Vides animum moderatuin amp;nbsp;fiC' humaniinijUt non facile fpem omnem de mortalibus abijciat.Qui fie animati funt,ægrc de quoq inor-taliiimcredunt,efire eum prorfus malum ac déplora turn: nec indiici polTunr, ut muititudinem aliquani mortalinmpropterquamuis multos malos prorfus damnandamiudicent.Sperant enimperpetuô me hora.Nos uerô iinius delidli gratia fratrem prorfus abiicimus,lt;Sif propter paucos malos iiniuerfam fu binde muititudinem amp;nbsp;Ecclefîam quoep reprobamus.

Qiiartô,necillud tranfeundum eft,quod non dicit,An perdes nepotem meii Lot cum Sodom itisffed. An perdes iuftum cum impio^ Vir fandlus,quantumiiis huinanus non tam carnalis cognationis quàin iuftitiçration?coram Deo habendam efife fenfit. Venir iHi in meiitem citius quaeiufiorüquàm quç Lot nepotis fui futura fit calamitas,fi tota fubuertaturciuitas.Sic homoiuiîus cumpnmis iuftorum, deinde amp;aliorumrationem habeat. Ordo cft affedluum compafsionis in ipfa naturajquo fit ut priiis mife riacognatorum quàm reliquorum hominum tangamur,Habet lùum ordinem Si pietas, quac cumpri tnisafflidionibusiuftorum,deinde cognatorum/ertio etiam alicnorum condolct.

Sifuerintfodu^ in ciMtate,an(gt;erde!,Qr mit parce: loco i/fipropter 5-o.,'«fîlt;jt?]Obférii3,qiiod pro miferi Q£.o loco elfe tordia perituris Sodomitis impetranda iuftos adducit in medium, quorum gratia Omni reliquæ parca 'Deuin cen-Oitmnltitudini. Vidennis quo lococfieapud Deiim cenfendifint iufti Primiim, cum dicit, An perdes jendifintiuiîlt ‘uftumcumimpiorfatis innuitiibi pcrcundum eftiinpijs,non perdere Deum iuftos cum impijs-Dein— defubrjciens. An perdes Si non parccs loco illi propter quinquaginta iuftos t admonct tanti elfe iuftos bomines coram Deo, utpotius parcat miiltitudini impiorum propter eos, quam ut eos una cum im-pqs perdat. Nifi hoc loco iuftos elle apud Deum credidiflet Abraham, haud ifta coram angelo protu-lifler.’idcp hoc percontandi,immo magis inftandi modo, quo in rebuS noftro iudicio certifsimis uti foie tnus.Hac fide præditus erat uir iuftus iuftitia: ftudiofifsimus.

B Deinde, uide ingenium ueræ modeftiæ. Erat Abraham utitj iuftus, erat amicus Dei, erat in fadere higen/« ucr£}M cum Deo, erat hofpes angelorum, idi^ eorum ipforum cum qiiibiis loquebatur, poteratqj huiui'modi deiiiiS, ™3gna ac multiplici pracrogatiua ffetus pro Sodomitis iiicinis fuis non aliorum iuflorum prirtcxtu, fedluoipfius interuentu acnomine interccdere ac dicere; Obfecro ignofcas Domme multiriidiniScdo-Witariim mea gratia.Sum illorum uicinus,habco inter illos nepotem,parce igitur illis meo interuenru.

ISiteuerc colo/ifum tibi charus,ne deneges quod peto, Sic. Veriim nihil hoi urn fumir in animum,fed obijcit Domino iuftos homincs,fi qui adhuc inter Sodomitas agerent,arbitratur^ illorum gratia par-ttndumefiepeccantibus.

Tertio coufideremus etiam,quales nam iuftos obrjeiat Domino,quorlim gratia foti Sodomita- Tirimim turn multitudini parcat.Si fucrint inquit fo,iufti in ciuitatc.Qua namfSodomorum.Et Dominus iplc; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obiecerit

SiinucneroSodomis, inquit,quinquaginta iuftos in medio ciuitatis,At,qua?fo,quales nam fuiftint illi *ufti,fiqui in medio Sodomorum habitaffent? fuiflent incircumcifi, alicni à fadere Dei ac populo fan-dorum. Et hoc quoq; iuftorum genus Abraham iuftus,circumcifus,confaderatus Deo,pater populi bnfti,ufqiieadcó præ fc nö faftidir,ut iudicet eos tanti fieri coram Domino,ut illorum gratia to'ti int piorum multitudini parci Si ignofei pofsit. Talis iuftus erat Cornelius, homo ethnicus, cuius gratia dicebat Petrus Apoftolus Adl.io. In iieritate compcri, quod non fit Deus acceptor perfonarum, fed in omni genre quifquis Deum timer,df iuftitiam operatur, acceptus fit illi. Reperias hodic Chriftianos, qui purent neminem iuftum Deo curæ eile,nifi uniat in ipforum Ecciefia.SicIudæiethnicos etiam mul toipfis iufticres,propterea abominantur,quód non fuiit de Ecclefia circumciforiim,quafi non fit maio riscoramDeomomenri,efleiuftumactimeiitem Dei, quameiTecircumcifumcarne. Quddfihocgcr^ IMS iuftorum,qui in medio Sodomæ uiuentes ftudium iuftitia; Si pietatis feruanr,re(flc' mfpiciatur,dc-prehendetiir multo pluris cfi’e faciendum, quàm cos qui in medio populi Dei agentes,iudicium di m-ftitiam faciunt.

Qiiartó,obferuandu etiä eft,quo numero obqciat Domino iuftos.Non dicit.Si numerus iuft rü fu^ ptretjimmo non dicit,Si adacquet numcrum impiorum,utpotefi in centum Sodomitis ftxaginr. fint) odfaltem quinquaginta iufti: ied,Si fucrint inquit, quinquaginta iufti in ciiiitatc. Qiiantiuus iiero numeruseft quinquaginta iuftorum uniucrfæSodomorum multitudini collarus,qHamcrcdibileeft mul-tis aliquot miilibus hominum cor.ftitifle . Si omiiis ilia Pciitapolirana regio quinquaginta mil-liahominum coinplexa eft, imino fi ima diintaxat myriade conftirit, propter unum iuftum ignotum fuiflet mille ma.is de impijs hominibus,fi decern duntaxat iufti in medio Sodomorum fulfil nt inuenti. Mjgnura eft,fihomini propter hominem, uni propter uniini,maius fi pkiribiis propter paucos,maxi Kiumucrd quod toti orbi propter unicum Icfum Chriftum parcitur amp;nbsp;ignofcirur, inodd in ilium tan quam Sctuatoreni ac niediatorem iinicuna credamus»

4s4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in g e n e s I m

Etùm pro inco- nbsp;nbsp;nbsp;Qiiintó,etiam illiid obferiia,qiiód non dicir;Siint qninqiiaginta hiftijfiint 4o.fLint jo.Uint îo,finit de- A

gnifK imnto tton cem:fcd,fi fiierint yo.iufti ƒ1 fucrint 40. fi fucrint jo, xo, lo. in citiirate, ßic. Ignorabat fffe iiiftos aliquos cxiücntibutor^ in ciuitate Sodomorum extra ne porem fiium Lot. Qiiomodo enim feiuiflet rem non exiftentem^ Qui uit Abraham, nbsp;nbsp;non funt,fciri non pofliint.Ergo numéros iiiftorum propofnit Domino, de quibus nihil liabebat ceiti.

Qiiid putamus feeiflet uir fan(fliis,fi eertos aliquos iuftos in ciuitate Sodomorum cognoiiiflctŒtfflim qui fie afficiebanir erga incognitos, immo non cxiftcntes, multo ardentius pro notis ac certis inttreef-fifict. Nos nerd fi'c frigemus,ut nc pro certis quidem 8C cognitis iiiftis follieiti fimus.

Abfit .-i te ut fecundum banc rem facias, occidendo iuflum cum impio,fiatq; iu^us feut impiits, abft hoc i tc, Sut qua;d.ïquæ Anefuiiudicattotam terrain,nonfacictquod.cquum cfl?]Principió confidcrandumeft,quodfeciind()dicit; fare poffumut Abfit à tc.O pera Dei omnium fiinr liberrima,ncc eft ulla noftra tementate determuiandiim quid faciei) quod Deo no co jijj fitjquid non fit Et ramen nifi efl'ent quædam fie aliéna lt;'i Deo,iir fine ulla remeritatc iiir pins con petant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidenter diccrc pofsir,Abfit lioc.i Deo, non pofl’et excufari ae defendi Abraham, quod ram coiiftanter

dicit.-Abfir à te ut fecundum hancrem facias. Sunt ergo quædam, quæ Deo ufqjadcó non competunt, ut eóftdenter fentire ac pronunciare pofsimus,Abfit à Domino Deo noftro ut hoe faciat.Ea nero fuut) quæiuftitiæ,fapientia:,prouidenriæ,bonitati,aeporentiæillius palam repugnant. Vrpotc,fiuidcaturfa tflurus aliqitid, quod manifefta liabeat iniqiiiratc, fecura fidueia diecre poirumus cü Abrahamo,Ablit ä Dco,ut perdat iuftum ciim impio.Et ciim Paiilo Rom.p. An iniqiiiras eft apud Dcûi Abfit. Et cap.

3.An iniquus eft Deus qui inferr iram?Abfit. Confimili modo fi obqeiaturdc fapienria, prouidentiaac bonitatc Dci,cffe Deiimftultiim,improuidum ac malum,dieamus conftärifsima apagorcufi,Abfit,Ad uerfiim Maniehxos dicamus,Abfit,ut author pcccari fit Deus. Huiufmodi apagoreufis animumdcela rat non modo cognitione Dei præditum , fed amp;nbsp;fyneerc Si candide' erga gloriam nominis il-lius aifcifbum.

lußitia Deifcr^ Deinde obferua quoddieitiFiatqj iuftus ficutimpius. Ergo iuftiria; Dei répugnât, fi fiatiuftusficut re non poteû ut impius. Non dicit; Abfit a iufto,ur fit ficut impius. Differunt quidem inter fc iuftus impius,fi confide fit iufiusficut im res utrornq) fcnfus,menrcm,affedlus,ftudia Si opera,non minus q inter fe diftant lux Si tenebra’, nox plus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si dies,bonum Si malum. Et fecundum hanc dilfcrentiam redle' dixeris, Abfit à iufto ut fit ficut impius.

Veriim quoniam non de liac differentia iufti Si impq loquirur Abraham, fed de ea qua aliter nadtan-dus eft iuftus à Deo q impius,rcdle' ad Dominum dixitiAbfit à te, ut fiat iuftus ficut impius:ucl,fima- g uiSjUt fiat iufto,id cft,facias iufto,ficut impio. Differunt ergo iufti Si imprj non folutn inter fe,ranquam diuerfîmodé animati,fcd Si corä Deo,ranquàm aliter atij aliter trac'landi,ur eonftet norma iuftitii.

obieeerithieqiiisqilludEcelefiaft. ?.Euërus unuseftiuftiamp;impq,pHriimpuri,faerifîeîtisSi ^cclejiajt.$. jjg facrificâtis.Si eadë aecidüt iufto amp;nbsp;impio,qrio dieit hie Abrahâ ad Dnm, Abfit .à tc,ut fiat iufto ficut impiof RndeoiSalomon loquit de conditionib.humanae uirac, quibus æqué fubiedfi funt iufti atç im-pq.côfimilircr nafeun«,confimilitcrfami,fiti, morbis, acmorrifubijeiunt, ad que modrihomopeiinde habet atq) iumentn,fapics utftulrus,do(ffus urindo(flus,iuftus ut impius.Veriim Abrahâ loquifdeiu-dieio,q impios fine pccnitctia peeeäres uifitat ae perdit. Illud fingiilaris eft^uidenria: Dci,quafit,utiin pij in hocfeciilo féliciter. Si iufti infeliciter, iudicio carnis, uiuanr, cuius differentia: meminit Salomon Ecelefiaft. 8.cn dieit.'Sunt iufti quibus mala ƒ ueniunt,quafi opera egerint impiorüiamp;i hint impq,quib. cuenir pennde aefi habeant fafla iuftorfi. Magna hinc tentatio nafeit infirmis mentibus,quâ uide Flab 73.hincoeeafionëfumütimpii,ut uanücftedicät,fi qs lêruiat Domino,Malaehia;3. Veriim indecol-ligendu eft argumëto omniu eertifsimo,fore aliquädo die q iudieaturiis fit Deus iuftu Si impiii,Eccle» fiaft. 3.Abfit enim prorfus à Dco,ut fiat iufto fient impio.

officium iußi iu nbsp;nbsp;nbsp;Tertió,necp illud prçtcreundü eft quod dieit; An qui iudiear omne terrä.ucl,an iudex omiiis terrj,ii5

dicis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facict qd aequu eftc’Argumentât ab officio iufti iudicis, unde ôë nobis colligendi'i cfiTc admoiiemur, tarn

no polfe fieri, lit corä Deo nihil refcrat iufti ne fimus uel impii,q * nö porcft,ut iufti iudicis officium no facial q iudex eft omniü.Poterat dicere. An Deus nofaciet qd æquü eft.^ Veriim ut argumeto omniu fortißimo no urgeat Dominü, fed fidueia intereeßionis fuæ confirmer, maliiit diferte' diecre; An iudex omnis terra; no faciet qd acqui'i efts' Deus eft iudex omnis terrae.Qiü omnis terræ iudex eft, iniqiius die nö poteft.Ergo iniquitas apud Deum reperiri non poteft. Sicargumentatur Apoftolus ad præfeiitem hunclocum diligentifsimus facracferiptura:interpresrelpicicns, cum Rom. 3. dicir; Nunquidiiiiquus eft Deus qui tnfert iram ( fecundum hominem loquor ) Abfit. Alioquin quoinodo iudieabit Deus hunc mundumS'

Rff human£ itu- nbsp;nbsp;Ex hoc qiiafi fonte ifta colliget diligcns leëlor.Primiim, res humanas elfe iudieio fubieftas, idipnon

dicio funt obno^ uno Si altero terræ loeo,fed per terrain uniuerfam. An iudex omnis tcrræ,inquitfSuum iudicem habet xi£. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnia omnium mortalium fafba. Quarccurandiim eft omnibus ut caute' ac iiiftc' uiuant.Rcperiasdi-

tioneS, regiones, prouincias, ciuitareS,quæ admodü nefeio qua de libertatc gloriantur, aefibi pulehrc placent quod in hoc mundo reliquis aliquanto pofifunt uiuere liberius. Qiiæfo quid eft illoru libertasë Etiamfi non à mundo,ab eo tarnen uocabunrur in iudicium,qui iudex eft omnis terræ, cuiusnolintuc 1/11115 tantus eü lint aliqua funt portio.Si autem eile nolint,per me liberum illis efto,ut excédant de terra,ne fubditi lint totius terrxiu- omnis terræ iudici.

dex. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dcin,nö multos cfiTe terre uniuerfe indices,fed unü.Nô dicir, An 5 iudicät oëm terräcfed infinguI.An g

ïudicat omnem rerram. Simt igitur omnes principes ac indices terrar,uon dotnini fuac quifqj ditionis,fl cuti putaiit,fed ferui unius illius iudicis,qui iudicat omiicm terra. Illud ipfe cogites, pie leéfoisqu.àm ne ctlfcfitutomnis terra uni fit iudici, non miiltis fiibiecla. Vbi inultitudo cft iudicum, ibi dubio procul côfufio eftfententiarü, qua mundus régi nô potcft,perdi poteft. Vbi alius dânat, alius abfoluit,id quod inmultitudinc iudicum ufuuenire necelTe eft, non reguntur res mortaliu/cd confundunf aeperduntur.

Tertio. Vnum ilium totius terræ iudicem non cfle alium quempiam qiiam Deum. A indice requiri ytwnt totiuiter turlcicntiaeorumdequibnseftiudicaturus,requirirurftudinmiuftitia.’,reqniritiir poteftas iudicaudi, yj; iudicem non

requiriturpotentiatam puniendireprobos quam afièrendi iuftos. Ifta fiuninerfaliter reperiuntur ex effealium pr£-tra. Deumin alioquopiam,cui omnia folifiut manifefta,qui foins perfedlc inrtus,folus poteftatemha

bft in omniï,amp; foliis fit omnipotens ulror malorum,amp; liberator iiiftorum, cedar Deus, amp;nbsp;iudex oin-niuHifitaliusille, apud quem ifta reperiuntur . Si autem prwtêr Deinn nou eft talis quife]uam, nee in C(tlo,ncc in terra, necefl'e eft uni Deo otnnis terrae iudici cunóla fubiaceanr.

Qiiartôgt;amp; illud confiderandum eft quod non dicit, An qui Dominus eft omnis terræ:fed, An qui index eft omnis terrae,non faciet quod aequumeftt’Eft qnidem Densnon inodd index, fed amp;nbsp;Dominus non dixit,An ejui otnnisterrae,amp; Dcus,amp;f patenneriim quoniam inftabat pro libcrandis Sodomitis refpectn iuftornm,fi DominiK qui inter illos eflent, ideoejj argumentum ab scqnitate fnmprnm iuducebat, fecundiim quam citiiis eft An (luiiudex ejl parcendumreprobis propter iiiftos,quàm committendum ut iuftiperdanturcnmreprobistconnenien omniiterrte,.

tins erar, ut id commemorarct de Deo feenndum quod uelnt ex officio ad faciendum quod æqunra tftadftringitur.Id autem eft magis quod index cft qua'm quod Domiuns eft utiiuerfæ terrae. Domina-tusenim includit in fe arbitrq libertatem; indicts nerd offîcinm ad ea quæ iufla funt 5^ æqua quod libe tumeftindominatu reftringit, Docemurliacprndentia dC circumfpeélioneAbrabae, quam dcbca-ttiustain Deo fine pro nobis,fine pro'alijs oremus,prodnccre in medium, quæcaufæ noflræfnnt con tienientia,iit ucl ex eo qudd Dominus eft,nel qudd Dens eft, fine qudd pater eft,aut qudd index eft,argumentum fulciendæ noftræfidiiciæ pctamus. Oportet autem nos aliter fentire de Deoqiuimdc hominib.dominis,iudicibus,principibus,patribns,epifcopis,paftoribus,amp;c. qnibns, noftra præfertim Âtate,folenne eft,ut non faciant feenndum officq fui m ifpar.Non Icquitur,fi de illis dicas,Hic cft index, *tgo non poterit facere quod non fit æqunm.liic eft Princeps,ergo faciet quod decet principemihic eft Epiicopus Si paftor in Ecclefia Clirifti,ergo uigilabir ad pafccndnm gregem Domini fequitur uerd ir rdtagabiliter,fide Deo ad hune modum cnm Abrahamocolligas, Deus eft iudex omnis terræ, ergo non facietrem iniquain. Pater eft omnium, ergo fidelis ac clemens cfterga omnes. amp;c. Etcnim feeun-dumidquodeftfacit, ÓCfeeiindum eaquæfacitconfvquutus efthofeentulos,ut uocetur Dominus, Deus,iudex,patcr,amp;c,Non qnia fie noearur,fic facit; fed quia feeundum id quod eft indefinenter facit, oftendens fe iudicem efle,Dominum, Deum, 8C pattern omnium, feenndum ea quæ faeit omnium re-Äilsimd norainatur.Homines uerd aliud faciunt,amp;: aliud uocantnr.

Dixitcii 'Doimnits ad rum: Si inuenero Sodomit quinquaginta iuüos in medio ciuitatis, parcam omni loco pro inueniuntu)' iu^i fftreos,] Videquam pulchre'fit hie uerbum innenicndinfurpatum abangclo.Si inuenero Sodomis, in à Domino ubi-^ quit,quinquaginta iuftos.Inueniuntur infti à Domino,ubi tempus flieht uifitationis, ubieunque loco- cun^fucrint. tuinctiaraSodomis,amp;quantumnis numero fuenntpauci,amp; exiftimatione humiles 8i abiedfi.Promi fitnobis Chriftiis Seruator, miffurnm fe angelos in die iudicij, qui congrcgenteleftos a quatuor uen-tisAc.Ciiremus igitur nt ftiidinm inftitiæferucmus infeculo hoc prauoamp;perucrfo,nccimpediarnos qudd paucifsimi funt iufti. Etiamfi unus duntaxat feier it iuftiis in uninerfa terra, inucnictur ab angelis Chrifti,amp; feruabitur.

Deinde obferuandum cft quod dicitiSi inuenero Jo. iuftos in medio ciuitatis,parcam omni loco pro Vari/S modlf par piereos.Admoncthielocus,ut annotemus, qiiam narijs modis parcaturreprobis propteriuftos.Ge- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reprobit

iieralis cftcaufa,qudd coniiindti funt infti mnltitudini reproboriim. Illa uerd eoniuniflio naria. Ant e- propteriuflot. Him coniunftifiint fanguine ac pofteritare,aut cohabitationc loci; uel partieipatione caufæ,nel fpiritu philanfhropiæ ÿ commiferationis.Qiiod fanguinis ae poftcritatis coniundfioncm attinet,excmplum eftinAbrahamo,cuius gratia fæpcnumero ignotum cft Ifraclitis peecatoribns,quemadmodiim Si pro pterlacob ÔÔ Dauidem.Vide Ef. jr.Si 4r. Propter cohabirationcm l®ci pepereifict Dominus Sodomi tis,fi nel decern infti in medio ciuitatis fniflent inuenti. Cii Panins Romam nauigio abducerctiir,qiiot-quot erant cum eo in naui homines ijs.illi eondonabantiir à Deo,nc tempeftate quifquam illorum pe firet,Aft.27.EtSamuel commileratns Ifraclem oraiiit pro eo ad Dominnm,amp; obtinuit,ur ipfiu' gra-tiaparcerctur unitierlæ multitiidini.Idem aliqnotics fccit Si AIofeS.Admonemiir quanti faciendum fit, fiqiiocunç padio coniungamur iuftis.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etfefpondit Abrahd,cr dixit;Ecce,qu£fo,cuperem loqui ad Dominit melt .at fim puluis cz cinis Qjtid ß mi

I tiiftqiunquaginta iuHit quinq^ fuerint,delebit ne propter qttinq; uniuerfam tirbèi Ei ait:igt;io delebo,ß inuenero ibi

'jiuiira^ntAqnqi'Ritrfumqi locutut eü ad entSi ara 4lt;gt;dbi inuëti fucrintiEt ait: No facia propter quadraginta. ]

1 hiinùin,animaducrtendü eft,qüo in animo pij ac fancTi hominis colludfeiv. inter le charitas interpel- CoUtL^aiia cba Isteciipienspro perielitäribus,amp;:feiifus,ppriæhumilitaris,ab opere charitatis Si intcrpellädi qipofito ritatis çx bre-

1 luocas.Suadcbat, immo nrgebat chariras,ut qi Sodomitis interecderct apiid Dnm Cccperar hoc face p^i^ humtUtatii re.

45^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

Tc. Cccptam interccfsionem profequuturo occinebat propriac humilitaris fenfiiS,QiiidfeciJtPuIuiSfS A SC ciniSjSi loqui audcs Domino nioî’utcrcp affedliis bonus eft in fanftis, modo caueatiir, ne alter altc-rnm impediar. Bonus eft atfedlus chariratis,c5dolentis periclitantibus etiam malis,amp; coram Domino intercedere cupientis. Hunc exprimit Abraham cum dicit: Ecce, qiiæfo, cupcrem loqui ad Dominum meum.Bonus eftinquam,amp; prscclarus hic affelt;flus,modó propriæ humilitaris fenfum amp;nbsp;cöfefsiontm non abqciat.Rurfu$,bonus eft ac Deo gratus propria: uiütatis fenfus,qucm exprefsit Abraham dicens, Ar fum puluis SC cinis,modo propofitum acftudiü interpellandi ad Dominü nöimpediar. Qiiarcom niu pulcherrime' fic eft humilitatem conditionis humanac confeflus Abrahä,ut ramen propofitü inter-ccdcndi apud Dominü non abiecerit.Mox enim fubiecittQuid fi minus quinquaginta iuftis quinq!

■ fuSjTW ut n5 orentj fed ne pracfratfle' SC temerc'orent.Et huiiifmodi oratio lefe humiliantis niibts pmc' trat.Ecclcfia.n.Qitare peruerfa plane' dcxflrina eft qua docent uulgo Chriftiani,confugicndii ipfiseile ad interccfsionem diuorü, monachorü SC facrificü, eo quod fint peccatores SC humileSjquibusaccdfuJ ad Deü fine potiorü intercefsione nS parcat. Qiiin potius admoneant hoc loco monaclii Si facrifi«'» qfibiipfis uindicät officiu intercedendi SC orädiad Dominü pro populo,quanräreuerctitiädiiiinf Ma ieftaris requirat hoc officiü. Abrahä uir fandbus,diuinis oraculis afiiietus,Deo confecderatus, Si ange lorü hofpes,fentit SC fatetur fe efle puluerem ac cinere.Hocfumus omnes. Veriim uiderint ifti interW' fores,an nö iierius dicerentrLoquimur nos ad Dominü,cü fi mus fcortatorcs,adulteri,fimoniaci, facrile gi,lt;Sôc.Corâ Deo abominabilis nöeft puluis ac cinis queipfefecir,amp; ad imagine fuä eödidinabomina-Tptlmißa. dicit: bills uerd eftfcortator,adulter,fymoniacus,facrilegus,fimulacrorü culror.hypocrita amp;:c.Deiiiçamp;il’OC Rccordatur cogitent;Abrahä tenebat ftudio amp;nbsp;aifedlu intercedendi. Cupcrc,inquir, loqui ad Dominü mcü.lftim-puluii fumu5,ubi terceflbres quid uelint SC cupiät, dü intercefsiones fuas ad quxftü omniü turpifsimü proftituiit,lapides tnifmcordidDci clamant,nedum homincs.Non poflimt diccrc ex ankno,Cupimus loqui ad Dominü noftrum.fcd)C“ cclcbrat Pfalm. pimusferuireuentri.

»04. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De eo uerd g, puluis fumus 3C cinis,uide fupra cap.j.ibi,Quoniam puluis es,SC in puIucrcrcuertenJ.

Hebcmui cum Deinde obferua quod dicit ; Quid fi minus quinquaginta iuftis quintp fiierintf Qiiod tarn timide'ac fudorc uere parcé ad pauciorem iuftorü numerü defcendir,documento nobis elle debet, g nondebeamus impudtn füdU petere, tes eflead petendü quidlibct,fed pudorc feruare Si uerecundiâ. Deo nô erat mulrü ignolcerc muititudi ni peccatorü propter quadrigintaquin^ iuftos, quibus iam propter quinquaginta rcmifsioncrapro-miferatnicriim Abrahac fic uidebatur efle multû,ut timide' plufculü adhucgratip percret,amp; de numéro quinquagenario quinç,hoc eft,decimâ parte adimerer.Eft quidë gratia Dei inexhaufta, Si mileratio-ncs cius fuper omnia opera eius.ueriim,fiu« pro nobis iilam,fiue pro alijs peramus,modeftipnoftiæeft pudorem lt;Së uerecundiam feruare petendo.

Duo cauftru ge nbsp;nbsp;nbsp;Tcrtid necillud rranfeundü eft,quod dicit: Delebis ne propter quinq},iuftos uidelicet,uniiierfamur-

ntru. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bemfAtqui dcleta eft Sodoma nöpropter iuftos,fed proprer impios;nec rimendü erat Abralia:,ncdele

retur ,ppter quinqp iuftos.Qiiomodo ergo dicit: Delebis ne ,ppterquinlt;ß uniuerfamurbct’Suiithicduo caufarü genera confideranda.Vnü,propter quod quia eft;Alterü,propter quod quia n6 eft..Sodom3 e Icta eft proprer impios, quibus erat referta. Impij ergo caufa erant perditionis Sodomae, quia erar.t e abundabant in illa. R.urfus,Sodoma delcta eft propter dece iuftos,quia in illa non inuenkbanturduem iufti.Ergo deccni iufli caula fuer üt perdendar Sodoma:,n5 quia illic erant,fcd quia nö erant. Peri ndc r^ acfidicas:Quidfiinueniatin nobis fidcs,defit ueró chariras,perdes ne nos Domine,propterchantatf. Propter charitatë pcrdemur,fi illa ^rfus defueri t.Rurfus proprer charitatë nö perdemur,fi fidei coniu-lt;fta fiicrit. Sic iionnulli exponunt illud Chrifti.-Spiritus fandlus arguer mundum de peccato amp;nbsp;de iulb' tia.Dc peccato quod habct,de iuftitia quam non haben

Et lt;tit:t^e,ciu£(bßndigneris Domine,ß loquar-.C^uidß ibi inuentifucrint to. R eßpondit‘Tiiionßcum,ß ro ibi to.Et ait:^cce,qu£fo,ueUemloquiad Dominum meum: Quidßibiinuentifucrint 10.Ait:Non propter uiginti. Obfecro ,inquit,ne irafcaris Domine,ß loquar adhuc fmtel: Quid ß inuentifucrint ibi dccon- « Multüoquium td xit:Uon delebo propter io,]Quod ulteriora petiturus, fecundd iram Domini deprecat in caufanecDo* tandum in ora- mino ingrata,necà pietatefandlorü aliena,documento nobis efle debet,qu;im dedeccatcorädiuinama tione, t ieftate multiloquiü,ac fuperftiriofa orario.Sentiebat hoc Abraham,ideo^ nöfine deprccatioiieindigna tionis,cü haölenus aflenfum afleqimtus eflët,adhuc inftando porrexir.Orandü quide eftbonacündi^ cia,in caufa Deo nö ingrara;ucrum corä diuina Maieftate rimendü eft,ne curiofis aefuperftiticnsam gibus detcrminationibusippaticnriä Dei offcndamus:amp;; dü mifericordiä improbius ambimus,indigna Senfu'S beneuo- tionë incurramus. Deinde obferua, quod ubi fecüde» per quinariö numerü defeendens benciiolülen' lentijeDei con- fir efle Dominü adconfenriendü,fumpta fiducia iä nö amplius per quin(p,fcd perdecem defccndit.A ' ßrmatpctendifi monemur hoc loco,hinc potifsimü augeri fiduciä orädi ad Dominü, quod fubindc beneuolentiäil^ duciam. cerris experimentis cognouimus. Atttrahit nos ad fe Deus confentiendo petitis noftris. Et hsc ma eft ratio,cur fe iielit in neceisitatibiis compellari Si inuocari. Terrió.Et illud aniinaducrtendu gt;nbsp;EcncuolêtiaDei g, ubiep fine ulla eötradiölione annuit Dominus, quanrüuis ucrecüde, fubtimidc', ac paree'intercederet ad exaudiendü Abrahä.Sciebar Dns,ne deeë quidë,immo nec quim^,nedü qnquaginra iuftos efle in ciuitateSodomO' iuäos. rü,amp;; tarnen inifquam dixir, Fruftra laboras, non funt tot lufti in ciuitate : fed fimplicitcr petition! u

^l’raliæconftnfinamp;idqiiodiifibis non exprimebat, poftea rcipfa, cum Sodomam exterminarer, de-^iraiiitundelatis poteratintcliigere Abraham,nonftiifle lo. iurtosin uniuerfa Sodomifariim multitu ■nf)alioqiiifiiifleeos feruatos.Admiranda eft prorfus diuina bencuolentia, qua? iif^adeó fanftis ac Pijs hominibus eft parata, ut uixpofsit precibas illorum relu^iari,autulla quamuis improba iigt;-Kantia offendi.

^lgt;ijtDoinituK[gt;oiflt;jiiiin ceffituit loqui lt;(d Ahraham, O' ille reuerfut cü in locum fuum. ] Obienia. Dicit nbsp;nbsp;Priu^ceffàuit

oniinum abijflecum ceftafTet loqui ad Abrahamum.Quando aufem loqiii cefTauitCCum Abraham Abraham peten ; Ne irafcaris Domine, fi loquar adhuc femel,amp;poftea quieiiiflet, turn Si ipfe cefiauit loqiii ad do giiàm Domi^ fiihamum.Ergo Abraham prior ceflauir,amp; Domino ceflandicaufam prscftitit.PrniS cefiauit Abra tiHi unnuendOr^ petendo quàm Dominus annuendo. Non poflumus bcneuolentià Domiiü fuperare petendo, fi

COntàief caput hoc decimumnonum peccatum cr fubuerfwncm Sodomorum,deinde Uberationem Lot, O* ori^inem duorimpopulorum Ammonitarton O' l^oabitarum.

aEnerunt^ duo angeli Sodomam uefpere, fedenre Lot in fori-bus ciuitatis. Qui cum uidiflet eos, furrexit SC iui t obuiatn eis, __ adorauit^ pronus in terrani,8cdixinObfecro Domini,declL

in domum pueri ueftri,amp; manete ibi.Lauate pedes ueftros, amp;nbsp;ma--proficifeemini in uiam ueftram.Qui dixerunt: Minime, fed in platea ’Jïanebimus.Compulitillos oppido, utdiuerterentadeum* IngrelTisc^ ^oniumillius fecit conuiuium,coxitazyma,ôô comederunt,

^^^^nteiotinforibuiciuitatis. Grxcus habet:ralt;ef« tä« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cft,iuxra ciuitatem Sodomo

Declinate in domum puert «efiriJEbr-oa^ay n’'a ’jH Kquot;' wo ’’inH nbsp;nbsp;nsn,id eft,Ecce quarfo Domi»“

*'gt;nici,declinate,qiia-fojin domum ferui ueftri,Grxcusintcriedlioneni obfecrandi utrobiç omifir.

quot;Vt diuerterentadeum.'iEbr.’V''7H nno'^id eft, óf declinarunt ad eum, Sic Si Græc. neà i^snAiva^ 'ff gt;’f aura P,

^tncrunt^duoangeîiSodomam «c/pere.lTrimembris cft hic textiiS. Habet cnim aduentû angelorü ad ^0(iotnitas,iniiitationcm,6f acceptionë. De aduentu; Veneriinr,inquit,duo angeli Sodomam uefpere, ‘*priniit paiicis Sinumerii angelorû,lt;Sf tempus Si locü aduentusillorü.Duo angeli, uefpere, iiencrüC 5’lt;lomâ.Tcrriiis,ciim quo loqnutus cft Abrahâ,Sodom5 non uer.it. R. Shiomoh dicit tertiû mifium ad niinciandü fœturam Sarr,ideo(ÿ,cri minifterin fiiîi expediuificr,redijfle ad fuperos. Duos ideo , °f’âiienifle tradunt,iit alter Lotû liberaret,alter Sodomà fiibuertcrct. Habent ifta uercfimiles qui ’ '«incertas cogitationes. Vefpcre ucncrüt Sodomâ. Venerüt uelpcrc,non iuxta itincris propor-f'önc nequiiiçj. j pf citius,fed g» ad 4gt;pofîrü ipforü id téporis cSducerct. V olebât uideri percgrir.ijfic^ ue ’quot;f''^°^oinâ,quafîillô pcrnodlâdi gratia diu^rterët.Lyranus EbrjusfequiituS putateos ob id tardafl« **lçadncfpcrâ,ut mdcrët,nû uellet Dns prccibiis Abrahp motus ciuitati Sodomorü parcere,uclfecus.

Dotledebattnporta Sodonite- ] Non eft hocfortiiito, fed ex diuina difpofitione faëlum, R. Shlo-quot;gt;011 dicir qndd e© jpfo die conftituerint Lotiim Sodomitæiudicem fuper fe, amp;nbsp;earn ob caufam piitat fum fediflc in porta. Veriim ncc tempus uefpcrtinu,nec fequentia,ficuti uidcbimus,ifti iêntentie fauent.

liciHlKt ip fi reliélo iudicandi offt'ciOjac defertis afiefioribiis occiirrere pcrcgrinis.Qinn potius ob ‘lt;1 in porta fedit ucfpcre,ut fi qui peregrini ciuitatë ingredcrenï,inuitar£t eos in domum fuam, ne in ma ^'iam ac neqnitiam ciuium inciderentjfi ucl ad alios diucrtcrent,uel in platea manerent.

EitóditLof,cr'/«tTcxitnioccttr/ïflnrorHW,ö‘c.]P£rtinent ifta ad iniiitationcm angclorum. Arbitraba-'quot;reoseftè homines peregrines,nefeiens elle angelos.Mox ubi aduentâtes uidit,furrexit, Si egrefiiis eft “’ocairfiimillorüjUt præueniretjne alid diuerterent.Deinde Si animi fui promptitudinem occurfu ifto ®i^fndit, limita uit aüt eos non obiterjfed cum reucrentia,lt;Sf magno lerio.Reuerentiä óf geftu Si uerbis '’'ptcfsit.GeftUjincuruando lé ad terrâmerbis, uocans eos dominos fuos, aefe feruü eorn conftitiiens. Q.uodcos magno ferio inuitarit, ex eoprimiim patct,5pfccundè obfecrandi interieëlione ufiis eft, di-^'iSjEcce obfecro domini mei,dcclinate quæfo in domum ferui U£ftri:d£inde ex eo quotp quod reeufan in platea ciuitatis manere uolentes coegit ut ad fe diuerterent. Et coegit eos ualde,inquit.Non uj Wfgitjfed inftanter obfecrando.

laMte,in^uitfpede5 uefiros ztTmaneproßcifcawm,]Sic Si Abraham fnprà. Modica offert, ac perf-Q. grini«

458 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G £ N E s 1 M

grinis grata. Qiii dixerunfNon, fed in platea pernoéfabimuî.Sic negantes magisacccnduntflui^ urn Lot,dijm ignorarc uidcntur qualis fir popiilus Sodomæ,

Et decUtuuerunt dd ipfum,cr uenerunt in domum eiuf,crfccit cis conuiuiiim,cr coxit placentas, tonde ]Hoc tertio membro exponitiir paucis,quomodo accepent Lot hofpites fuos .fecit eis eonuiuiû, itiquit. Si coxit placentas. Voxconuiuij in Ebrtco eft nn’J’ta, quod .i ucrbonni3Jgt;ideft, bibitde-duólum,idcm fonat quod iympofium. Graecus uertit id eft, potum. Vfum tftc Lotuino,p«t-bit in fequentibus. Dubio procul no folü placentas parauir,fed amp;nbsp;alia, Mofes uerd unico uerbo comple Xus eft omnia,diccns.’Et fecit illis conuiuium uel fympofium. Placentas fclebant liofpitibus proponc-re, quod dé delicatiores cftënt Si cito parari poflent. Meo iudicio redid Lyranus hoc loco opinioncm Iiidæorum de aaymis Si fefto Pafchatis,quód ante legem quoq; in ufu fucrint,refutat.

An menfiti ßn( Etdixerunt:'i^on/cdinplateapernoilabimus. ] Qiiacrunt hic,quarcnegaucrintangelidicétesfcnóde an^eli, clinaturos ad domü Lot,cri tame id dubio ^icul liaberct in animo, ficut etiä poftea ad illû diuerterunr.

Qiii dicit,Nö facia,iS^ poftea quod fadlurü fe negaucrar,facit,iiidet feipfum cöftitiiere mendaeij rcS.Er goangelideprehenduiitiirin mendaciot’ Refpondeo:Si fuiftent homines, non poflentobiddemfn dacio conuinci,qucd intercedente coadlionc,lioc eft,improba inftantia, fecilfent quod anteafacereno' luifient acdctredlaft’enr.Liberarenturnanqj.i mendacioper inftantia amp;coadlioncm urgentislot. Qiii dicit,Non eo tecum,fed permanebo in platearnon quid fadlurus fir pracdicit, fed quid faccrcuelir, fignificar.Vbiautem abea uolunrateperimprobiratem dCinftantiam cogentisSiurgentisamidabdu citur,ut fit ciat quod facere noluir,mutario eft propofiti,nó mendacifi ucrbi.Sicinquam poflëntduoan' geli cxcufarijfi homines fuiflent. lam quonia uideri uolebät homines,acccmodaruntfemoribushomi-nûjfimularuntcj fe nolle facere quod ramen poftea erant fadluri.Qua in re nihilo plus peccan'it, quam quod homines effe fe fimularnnt,cü effent né homines,fed angeli Si damns hoc difpenfationi angdiq» , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut fimulent quod nofunt, ac difsimulat quod funr abfqj uUftculpa, non potcrimiis cos proptereJ inlus

uocare,fi iê facere fimuIaHerinr,quod reuera nofaeiüt. Chfiftus ipfe Lucte 14 ufus eft huiufmodi tionc fine ullo delidlo.Sic enim ibi legimus.'Et ap,ppinquautrut caftello,quó ibant,dC ipfe finxit fe Ion gius ire.Et coegerunr ilium dicentes; Mane nobifeu Domine,quor.iä aduefperafcit,óó inclinata eft ian* dies,amp; intrauit cii illis,«Sifc.Si non culpas in Chrifto,g, fe peregrinü efle finxir apud eos quoru erat Do minus ac præceptor, non poteris culpare quod fe longius ire finxir,adeocp diutrforiS cum iUisingredi detredlauitjcum ramen aliud ageret animo. Idem fentiendum eft plané de iftafimulationeangeloruf''

QSod angelos nbsp;nbsp;^^eneruntq; duo angeliSodomam uefpcre, cr Eot fedebat in porta Sodoinic. ] Principio illud confidcrcnius

uocat, ijuos ha^ g, Mofes manifefté uocar angelos,quos haftenus uocauit uiros. qua in re obferuandaucnitfatt® (leniK uocauit ui fcripturac uigilantia, quae locis obfcurioribiis aperta fubtnde ucritate luce adijeere folct. Nifi femel^Ç iterû angelosuocaret quos uiros uocauit,nccillorü opinionibusrtfiftipofrcr,quitresS.Triadi5peno-nas Abrahx apparuifle comminifeunt; nee facile refellerent illi qui magicis ambus rempeftates,fuln’*' na,óé grandines excitari pofte iudicant.Nam illi quod contigit Sodomitis,perduos uiroSmagic«ar* tis peritos ultionis gratia fadlum efle clamarent.

Quod angeli me Deinde non eft ociofum g» angeli meridie ad Abrahamü,uefpere uero ad Sodomiras uenerut.Dup ex ridie ad Abrah, genus cceleftis eft uifitationis.Grattæ unü,ultionis alterü.Illud pijs,iftud impijs députât. Pij recte m Kf/perc uero So rantur meridie,die adhuc curréterimprj uerd ucfperc, quädo terminus adeft diei Si nodlurnae imminct domà uenerunt. teiiebrp.Finis diei finis eft raalitiarimpiorü.Sicuifitabunturinfine mundi uelutiuefpereomncsiniii’i' Quodtotuejpe uerfum impq,quorû figura praccefsitin Sodomiris. Torusenitnimpiorumundusignecocleftiaduelpe rejeditin porta rä conflagrabit. Tertió.ErLor,inquir, fedebatin porta Sodomac.Vefpercfeditinporta,craftino£' perituTie Sodo- gceiïiu us portä interiturac Sodomæ. Et nos porta fumus interituri mundi egrcfluri.Conucnitigitiit“^ Wif. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uefpertino hoc rcmpore,intcrea dum in more Sodomitaeû edunt impij Si bibunt,Luclt;ci7.inpoit**^'

deamus Si nos,amp; cum Loto ftiideamus hofpitalirati,ad cxcipiendum peregrines 5Ccgcno$. Hoc enquot;’' ftudio praeditus Lot,uefpere fedebat in porta.

Et uidit Lot,çr furrexit in oceiirftm eorum^cr incuruatus eR facie ad terram,cr dixit:Ecce obfecro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Pur Hudiuin cba mei,declinate quafo ad domum ferui uc[iri,cr peYnoilate,^' lauatc pedes ucSros,cr mane furgetisCtfV ritatis in uiris nbsp;nbsp;feemini in uiam ueflram. ]Qit« hic de ftudio hofpitalitaris annotari poftunt,praccedenti funt capite in hi'

fanilis. ftoria Abrahaeannotata, ubi plané^eadem habentiu .In prsefenti ramen confiderandum uenitquniquot; 1 par ftudiumfandlorû ad accipiendum peregrinos,par ubiç alacritas,fubmif5io,reucrentia,amp;Ionieio beueuolentia erga percgrinos.Siue didicerit ifta Lot ex conuidlu patrui fui Abrahse, finefuaptepietate ad hoc genus humanitatis ducebatuf, plané inter fe cerrafle uidentur, uter utrum ftudio hofpitnh’n’’^ uinceret.Idem piorum fpiritus eodem curfu ad ftudia beneficentiæfertur.

Indictim ciiùta • nbsp;nbsp;nbsp;Qui dixerunt:Kon, fed inplatea pernoüabimus.Et coegit eos ualde.Etdeclinaueruntadipft(in,üb

tisimpiic. in domum eius,çr fecit eis coniàuium,cr coxit placent.comederunt, ] Qiiod angeli inplateafeperno-dlare uelle dice bät.indiciü erat ciuitatis impiæ. Dubio procul non folü Lot habuerät obuiä,fcd etiä ahos ex SodomifriSjCjuoru tarne ticmo ipfos ad domii fuam inuitawerat, Vnus Lot iuftns erat in ea

bant.NoS aclmontmur,primü eflè argiimcnrü imminetis exitif, fi iifqjadeó inualiicrit inliiimaniras cr ga peregrines,ut in plateis pcriioólare cogant„ppterea gi à nemine hofpitio accipiuiit.TaIis,iino dem pto Lot,crat flatus,iinmo con iiptio Sodomæ.Peregrinos no recipiebät,nccpaiiperib. egenis manii porrigebät.Ezec.16. Cogebantergoperegrini homines in plateis pe.*iO(fiare. Tabs eraretiä Gabaali ciiiitas Beniamitarü,qua de ludic. 19. fic legimnsrlâé]; eràt iiixta Iebus,amp;dies mutabat in nodlc. Dixitijj pueraddnmfuû.’VenijOblêcro, declincmiis ad lirbe lebufeorü, Si maneamus in ea. Ciiirefpódit Dns; Nóingrediar oppidü gëtis alienç,quç no eft de fi lijs Ifraehfed trâfibo iifq; Gabaa.’amp; cû illuc peruenero* inancbitnusinea,autcertc'iniirbe Rama. Tranfierüt ergo Iebiis,occubuit^ eisfol iuxta Gabaa, quæ eft in tribu Beniamin,diuerterütéç ad eâ,ut manerët ibi.Qiio cü intraflent,fedebât in platea ciuitatis,ß^ nullus eos redpere uolebat hofpitio. Sic côparati erât ciueS Gabaa, ut pi ac inhumanitate nô reciperent peregrinos hofpitio,fed in plateis pernoétarc finerent,quâuis eftent Ifraelitæ ac de populo Dei.Paulo pôftfcquutüeft illoni exitiü. Deinde confiderandü eft qd dicit.Et coegit eos ualde.Nô cogirabat;Fe lt;iqd mcü erat.Occurri,inuiraui,obfecraui.Nolüt ad me diuerrcre,fed in platea pernoëfare.Si quid ma iipafsifuerint,ipforû ciilpa; adfcribeî. Nihil horn cogitauir,ga nô obiter 8( perfundlorië, fed lêrid Si eX animo hofpitalitati ftuduit:totuslt;ß in eo luit,Ht peregrinos a' neqtia Sodomitarû côferuaret, quâ incur furos cos fciebat,fi in platea perno(flarât.Quare,ficuti Mofes teftat, reculantes compulit, hoc eft, inftâ.-•lojUrgcdo Si obfecrâdo coegit,ut non in platea manerët,lêd ad fe diuerterët. Ad en modü Si ab eo fa-•îluincfl,q Leuitë Ephraren in ciuitate Gabea hofpitio accepir,ne in platea raanerct,5ë libidini repro-borüobiioxiiis ficret, Iiidic. 19. Nec Lor,nec ille cogitarüt,Qiiid facio? Ego ne foins in ciuitate fatisfa-«repotero fufcipiëdis pcregrinisi’Excludunt ab omnib.ergo ad me diuertët omnes.Define tandë Si fl »eutin plateis maneant peregrini. Admonemur,non elfe abijciendn beneficëtia: ftudiü,etiamfi alias de feaîabomnib.immo fi cü diferimine fit conuinëln,ficuti accidit Loto, Tertio.Et declinaucrüt,in^t, QWôWoJo CO^ ’dipfuuijôf uenerüt in domü eins. Duobus fcriptnræ locis (quateniis in præfenti occurrir) angelos ab ^UCdnt angelh bominib,coaftos fiiilfe legimus.Hocpræfenti uidelicet,amp; infra ca.jz. Quod hnmanas uires attinef,in fuperabiles funt angeli, coeleftcs fpiritus : ueriim eft genus quoddâ coalt;fl:ionis,cui hand i.iibëter acquie fcut.Eftillud,integri,pij,amp;: fidehs animi fedulitas Si inftâtia,qua non angeli modô, fed Si Deus ipfe nô ’nuitus,fed uolës fuperaf. Coaëlio huiufmodi omniü eft gratilsima. Per hâc trahnt angeli in domum

Lot. Vtinâfimus hoegenere coaëlionis fortes ac potëtes. Qiiartô.Et feciteis conuiuiûjôd coxir pla Confnetudocce-i (entas,amp; eomederût.Dc placëtis,Ôë eo ggt; angelos dicit comedifle, uide cap.praccedëti lilud hic obfer- tiifndi apudurtt »äqddidt;Etfeciteisnn’n3,ideft,fympofion Abrahâdicebat.Afferâ buccellâpanis, confortei cor rci.

»cftrû depotunulla mctio.Eratenim meridies.Hicucrlt;),quoniâiKlpera aderat,parabat cœr.a Si fym polion.Qua in re uides confuctudinc uetern.Interdiu cibo parüper corda fua confortabâr,uefpere uerô eœnas amp;nbsp;conuiuia parabât,ôë potu fefe liberius exhilarabât. Vulgarë hâc confuctudinë etià fanëti con feuarut. Erat eni rebuS agendis commodior g qua nûc conuiuia etià ante mendie inchoantur, qiubus omnis curfuslaborum Si negociorum fie difl'üluitur,iit integri dies ociofi Si inutiles abiumantur.

Priulquàm autem irent cubitum,uiri ciuitatis uallauerunt domum il-liusàpueroufc^ adiènem, omm'spopulusfîmuh VocauerûtepLot,Sgt;C dixerunt ei: Vbi funt m'ri qui introierunt ad te nodleÇ' Educ illos huc,uc cognofeamuseos« EgreflusadeosLot,pofttcrgumoccludens oftium, ait:Nolite,quæfo,fratrcs mei,nolitemalû hocfacere« Habeo duasfilias, quæ nondù cognouerunt uirum:educâ eas ad uos,8ô abutimini eis ficut uobisplacuerit, dûmodo uiris iltis nihil mali faciatis,quiaingrefsifun£ fub umbra culminis mci,Âtillidixerunt;RecedeiIluc»Etrurlùs:Ingrer fusesutaduenajUunquidutiudicesCTe ergoipfummagis quarnhosaf-fligemus, Vimep faciebantLot uehementifsimè.Iamqj propè erat ut ef-Obligèrent fores, amp;nbsp;ecce miièrun t manu uiri, amp;nbsp;introduxerût ad fe Lot,. clauferuntcp oftium,amp; eos qui foris erant pcrcuiïerunt cæcitatc àminp tno uf(ß aduiaximum,ita ut oftium inuenire non poflenu

Pi'iu^Udin autem ire fit cubitum. ] Graecus male' coniunxir.Sic cm habet:««» iipaysp zirpJ tv HstiA.«9ûvcu^ priufquam cubitü ircnt.MofcS non dicit eos comedifle priufquàmcubitum irent* wpriufquàm cubitum fe conruliflênt,uiros ciuitatis domum Lot uallaflë.

Viriri«jfd(is.]Ebræusaddit mo quot;wiKjideft,uiri Sedom.Hàcparticulam Lat.interpresomifit.Grf

Ommipopuliaßmul.] Sic habet Si Græciis.In Ebrpo eft Ripia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vajd eft omnis populus à fine uel

Vtcogno/cijmi« eos.] Graecus habet,rV« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,ut congrediamur cum eiS. Oris facrî

ïcrecundiam neglexit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~

460 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

EgrelJiM di eos Lot nbsp;nbsp;nbsp;tcrgü occîuiens oüiû. JEbrca fie habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nVw' fgt;r.Bn

id eft,Et egreftiis eft ad eos Lot fora's,ianuä ciaiifit retro fe. Græciis fie U£rtir,E/*A^‘‘ ■i/i^!)êvçoiJ,Tliv Jlè ÿvgeugt; -srgoffiu^cv ^Tiifbi aa/TÏ',id cft,Egrcftiis eft aüt Lot ad ueftibülü,ianiiâu(roocciu fit poft ic,iicl retro fc. InterpresChryfoftomi uerbû ■s!çofflt;rv^C'P iiertit ae fiefl’ct fimplicitcr ilÿlicuel«'■!? ƒ «(Wjid eft,ap£riiir,fcnfum reddes plane' contrariü. Arbitrer wf ef/eiu/ja' hoc loco pofitü pro oeclufit,ncjf aperuitjUt Grxds iiulgari locutione idë fit qd Germants,hat ^ugefchloffèn: 8i oevéu^vhdt vfgrfchloffnt. lîolite,qu£fo,lrdtrrs mei,ttolitc indium hocfdccrc. ] In Ebrsco fimpliciter eft;Ne, qiiacfojfratrcs md male' agatis.

Hdbeo iudsJî/ws.lEbr.n’Ma •'nw ■'VKS nsn,id eft,Ecce,obfcCTO,funt mihi dua: fîliat. Græcusnecol^ fccrandi intcric(flioncm,n£C numerum filiarum Lot exprefsit.

Dummodo uirisiüis nihil ntdii G’e.] Ebr.’?ilt;n Q'w '^Kn qiiod aliqui iicrtunt, Tarnen uiris Dei nihiï mail faciatis,aliqui fie uertendiim elfe negant.Quôd uoccs Ebratas attinetjtain uerti poteft,modô uiriJ Detquam,modô uirisiftis.Veriim poni’^Hh pro illis,etiam infra patetubilegitHr,Etfeibuertitciuita-tes VKHjid eft,iiias.llhid,Nihil mali faciatis,in Ebræo £ft,non faciatis ‘13^,it^ eft,aliqiiid.

Quid ing^eßi fuut fub uinbrdm culmims 11101} Ebr. fie : Qiiia propterca uenerunt fub iimbram ligni mci, id£ft,rc(fli mei.Vtfit pars pofita pro toto. Grxeus uertit,fub tedium ligncrura meorum.

EtrurfiKdngreffui es utdduend, nunquid utiudicesi} In Ebraco eft in tertia pci fona ad hiinctnoduni» KanhXn nny 'O‘\n«7 oau'i ■au?, id eft. Et dixerunt, Vnus hic iieiiit ad pcregriiianduin,dl mine iudieando iiidicatiVoculam nny,id cft,nune,aliqui eoniungunt cuin fee^uentibus, acIcgiuitjNuê te affligemus prac illis.

Itdutokiuminuenirenon poJfent.]Ebr.rinSi'n ''''Slt;''7'’\id cftôi fatigabantiir adiniieniendumo-ftium. Grate. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fn-rit'Tit id elL dcfeecruiitjdiiroliiti funt, fatigati,Sidifptri*

Quoniâ prxcedêti capite dixerat Dns uenilTe ad fe cia more acpeeeatü Sodomorü multiplicat» ag graiiatû ualde,eâlp ob caiifam defeendere fc,iit experimentü de peccati ülorü côfummationc eaperet,or diiie côuenienti Mofes primiim uenifte dicit angelos Sodomä,amp;: ad Lotü diucrtifïet deinde fceliis Sodo mitarüexponit,qd in ipfos angelos Dni perpetrate conati fint.Vnde manifefte’ ceftare potuit,ii5 modo qdnâ eflet ilJorü peccafü,fed amp;nbsp;tj» uenifletillud iâ ad fummü, impletaij mêfurafiiamaturuilTetaduin-didli. Habet itatÿ prxfens hic contextus certü experimentü de peccato Sodomorfi.DifpofitioaütillmS tripartita eft.Primiim cm qd Sodomitx,deinde quid Lot, tertio quid angelifecerintcommemoratiir.

Priufquîm dut irent cubitü,iàri ciuitdtis uiri Sedom udllduerunt demum d puero uje^ dd fetiè, ommspopiilm rt terminis,uocduerunt^ Lot,et dixerut ei:ybifunt uiri,qui introierunt dd te noileieduc eos dd nosutcegmfd-museos.JHiCce iierbis facinus acfeelus Sodoniitarü expohif. Priusq aüt ciibitüirent,inqiiit,uiriduita-tis uiri Sedom iiallauerüt domü.Süma eft: Sodomitx poftiilarüt dari fibi peregrinos adeognofetndû. Hic amplifi'eat Mofes. Primiim, qn hoc feecrint. priusq irét cubitü,ingt.Lot uidclieet cü domdlicisSI Jiofpitibus fuis.fadlum eft ergo poft eccnain,cum comedilTcnt dë bibiflrent,eftcnti:p iam faturi,6i adlibi dinë aceenfi. Deinde qui nam facinus hoc aufi fucrint. Viri eiuitatis, inquit, uiri Sedom,ciues,uidtli«r amp;nbsp;incolx eiuitatis Sodomæ. Non caret emphafi, queid poftqiiam dixiflet, Virieiuitatis, adieeit, Viii Sedom. Qiiafidicat: Ciuesipfiac populus Sedom eiuitatis illius qurinearegioiie metropolis état. Et ne pures hoc a' paucis quibufdam elle fadlum, addit, A puero ufcp ad fenem, omnis populus a terminis eiuitatis. Vfqsaded erat tota Sodoma corrupta ac pcrdira,iS? inualucrat peceatum illorü,iir iam cftet catholieü. Videiil côclamafle, amp;nbsp;quofuis ad fceliis ex ipfis terminis amp;nbsp;angulis eiuitatis txeitaflf,p£ hnde ac fi praeda qiixdâ eflet inuadeda.Tertio qüo,ppofitü facinus fiiit aggrefsi.Vallaucruntjingtjdo mü.Circüfufi funt circa domü,ne qua illius parte paterct euadedi copia. Dein euoearüt ad fe Lotu,di dixerüt: Vbi funt uiri q introierüt ad te noifteiid eft, fub nodlc. Educ cos ad nos,ut cognofeamus eoî. Vfipadco fciiicct abiccerât omric pudorem, utabfep 11 Ha dißimulationeoreprorfiis impiidcntiedicc-rct,ad quid nam peregrinos ad fe cduci uellent Apparet aüt,qd dicüt,qitiad te introierüt node,fieclTc ab illis diftü,quafi infimularint Lotü qgt; eiufde libidinis caufa,qua ipfi fcrebant,introdiixeritiuii£neSno ft il in doinü fuâ. Et egreffus eü dd eos Lot foriSiCf clduftt idniiù relro fe,dc dixit'tie,qu£fo,frdtres,iiulè(i^d tis.Ecce qu£fo,funt mihidux fili^ qu£ uiru no cognouerut,ediicdin eds dduos,qud:fo,e^ faciatis cis,ßcutibotiH ell in oculis uellris,dümodo uiris iüis no fdciatis quicqud.îid edin ob cdufdm uenerutfub imbrâ teHilliei.] Ex poniï qüofe Lot gcfltTit,ubi ab imptjs eflët circüualiarus,lt;Së hofpites fuos ad ipfos cduccreiufTiiS.Pri-iniim,cgrcfliis eft ad eos foi as. Deinde claiifit retro fe oftiü.Vti üç ad hoc fecit,ne uel exaecrbati,Ufla-lias facilitate accepta intrô in domü fuâ iirüperent.Tertid, egrefliis ad cos ufus eft uerbis blandis,uo# cans eos fratres fuos;deindeobfccrâs etiâ,ne male'quid agcrëtVidtbat eos elle inianos, nec ullâ iiidica-bat rcccpturos dehortatior.c,iufi admodü mité ac blanda- Qiiarte) quoniâ uidebar ftirorë effe uehemen tiorcm

A tiorê g ut huiufmodi deliorrationegiiis bläda cœpto auocari poffcnr, adiectrtjf filiabus fuis,quas ueU ktlibidiniipforü pamittere, modo hofpites fiios relinquerent intaélos. Et ^fam adiei:it,Qiioniam, utnerûr fub umbrâ tefti mei.Hoc eft,^prerea ad me diiierter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut libidini alicuius ex-

ponantjfed ut qefcât5amp; eras iter fuü jjfequant.Qudd iiero filias fuas iiirü nondü cognouifïê dixit,atrë peianter fadlü eft.Sdebat tnim illos nô teneri cupidinc,f£d faftidio potius mulierü. ideo dixit cas efle ad hiKiiirgines, ut perfuaderctcitius. AttUidixerunt:Kecede nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dixerunt: Vnusuenithicadperegri-

wndm^ç^ nunc iudicando iudicatfTe magis ^uim illos affligetnus. Et uimfecerunt uiro Lot, ualde,^^ appro-pinquitrunt ad cßringendum ia/iuant.] Commeraoranï ifta ad exponendü fcclerati populi furias.Primum i Abijciunf. rdpiiüt 3CreijciSt ne folü admonitioné bladiufculé propofitâ,fed amp;nbsp;ipfum adinonitorë,dicentes,Recc i Exprobrant. deilliic.Germanicc'dicimus,bcf)dicbi/u/me«.Deindeaddütcôtumeliofam peregrinationis exprobratio j Mnantur. aë.Hic unus,inquiüt,uenit ad peregritiandü,amp; nüc iudicâdo iudicatfQuafi dicât; Infmuauit le hoc no- 4 VMW inferunt, roine $ eflêt peregrinus,nec aliter liic 5 in more peregrini uiuere ucllet,amp; lâ audet nobis rtfiftere perin^ de ac fi fit index nofter.Tcrtiô,amp; minas fubi}ciüt,dicëtes:Te magis q illos affligemus, intellige nifi ce-das.Qtiaitô,ucrbis addüt faétum.Et uim fecerüt uiro Lot, inquit, ualdc, amp;nbsp;ap^pinquariit ad effrin-gfndüianuâ.Vim intulcrüt Loto,nô ut illo abuterenï,fed ut eü repellerêr.Ianuâ effringere moliti funt, ut ad ipfos hofpites eripiendos pertingerét. Et mijerut làri manu fuâ, cr introduxerut Lot ad fe intra do w«,cr ianuam clauferut. Et uiros (jni eràt ad ofiiü domus percufferîit c£citate à panto nbsp;nbsp;nbsp;ad rnagnît, amp;nbsp;fati-

i^bantitradinueniendum ofljto«.] Docent ifla quid fecerint angelijCÜ Lot extra domû côftitutus uim fu-ftineretimpiorü.Primùm eripucrût hofpitéfuû Lot de manibus iniquorü acfceleftorü hominü.Manû, fuàmiferüt uiri,inquit,amp; introduxcrüt Lot ad fe iiitra domÜ5amp; ianuâ clauferunt.Dcindc fceleftos om-quot;fs qtqr irrüperc conabani,caccitate percufl’erût^ne oftiü inuenirc, nedü effringere poflent.Et uiroS, in-quit,qui crât ad oftiü domus pereuflerut cæcitate à paruo uf(^ ad magnü. Vt aüt irremifiam illorü ne-quitiâ perftringat,non dicit,Ne oftium inuenirentrfedjEt fatigabanî ad inueniendum oftium, Qijam-J '“S obcæcati eflent,oftium tarnen ad fatigationeni uftÿ fruftra quaerebant,

^ce,ijti£fo,funt mihi duiefilite, t^ute uirû no cognouerüt educam, quæfo, eas ad uos, cr facite eisßcut placet (’iociilii McfejlVlouet hic quarftionc,excufari ne pofsit, $ Lot filias fuas uirgines Sodomitis ad ftuprä düobtiilit.Alii aliter fentiunt.Süt qui excufent,funt qui laudét etià, funt qui reprobêt. Qiii exeufant, fdpiciütadenormitaté amp;abominationê peccati Sodomitici,q côtra naturâ peccat, putâtip Lotü licite' â potiiilfe filias fuas adftuprandfi offerte Sodomitis, quo eos à tâ enormi peccato auocar£r,amp; concefsio ne minoris mali qd maius fuiflët impediret. Addüt potuilfe eü hoc ob id qip faccre,ut hofpites fuos, qs eocgcratjUt ad fe diuertcrët,à uiolctia 8C turpifsima libidine impiorü côferuaret. Elfe cm de iure natura lijcôferuare hofpites côtra uim iniuftä, quocü^ id modo fieri pofsit. Qui laudät faôiü Lot, pracdicât in illo fidë acftiidiü erga peregrinos hofpites. Sic fenfitChryfoftomas.Qiiâta,inquit,erat iufti htiius uir tus^Omne uirtutëhofpitalitatis fuperauit.Quid em qs iufti huiiis benignitatc fat dignü attulerit,q ne-'lucfiliab.parcereuoluitjUtferuarethofpitib.honorëjamp;liberareteosàperucrfitateSodomitarüî'Hacc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

die. Qiiireprobât,licct fateanf enormius efle peccatu Sodomix,q uirginü côftuprationéjfuifleép egre giüftudiü Lot,qd Ô( Sodomitas à tä immani fcelere auocare,amp; hofpites fuos illæfos cöfcriiare conatus eft dieüt tn nö licuifle illi ré plane' malä ultrd ad maius malü euitandü offcrrc,eo qgt; nö funt faciéda malaj iiteueiiiätbona,fecundüfentcntiä Apoftoli. In rebus corporalibus fieri polTe ut prudeterferat minus

’ Ncc illjc patri tale quid lubëti obedire tenent. Quare Auguftinus faôlü hoc Lot magis perturbation« ' métis qreclo iudicio tribuit. Magnitudo amp;nbsp;enormitas pcccati,denitç immanis ilia impudentia irrum I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pentiü impiorü,amp; ftudiü euftodiëdi hofpites animü illius pcrturbarüt,Sé quafi nebula quadâ confude-

runtjUt paru cöfideraretjlicite ne uel illicitë filias fuas ad ftuprandu Sodomitis öfferret.Etiä fi illas acce ptaflcntjufqjadcô faftidio naturalis côgreflus tcnebâl,amp; in angelos,qs iuuenes elfe putabât, exardefee-‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bât,ut 8i uirgiiiibus abufi fuiflent modis à natura alienis,amp; nihilo fecius hofpites fibi dari poftulaflene,

j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ita netß malum impediuiftetjneep hofpites fuoS tutatus fuifiet.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Priufqwm irent cubitû uiriciuitatis uiriSedom Uallauerut domii à puera ufiji ad fenem,Gquot;c.]Quonii hic lo

eus experimentü quoddâ de peccato Sodomitarü côtinct, infpiciëdus elfe uidet ad hoc,ur cnormitatem fccleris huius intelligamus,amp; ex ilia iuftitiâ diuini iudicq, quo tota illa impiorü hominü colltiuies inte rijtjcognofcamus. Primü,alienifsimü eft à bonis moribus,domuiuiriiufti infidias ftruere,Sodomie« bomumiußieir nô modo infidiati funt domui iufti Lot,fed totä etiä hoftiliter circüdedcrüt,nc qs locus effet elabendi.Et cutnuallar tint, boc fact ü eft nô à magiftratu,poteftate publica,fed â conciuibus,propria malitia amp;nbsp;temeritatCjidlç im punf,nemine prohibëte. Deinde,fi taie quid interdiu fïat,graue facinus eft.Sodomit« ucro nô inter-diUjfed noéturno tëpore,qd omniü mortaûü fertfu quieti confccratu eft, domum uiri iufti cinxerunt, id

4Ó3. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INGENESIM

' Tertio,feceriint hoc Sbdomitæ,nô aliquot pauci,fcd hmul i!niiierfi,lt;i piiero ufcp ad fcnem,otniiis pO pullis à terminis amp;nbsp;angulis ciuitätiJ éxcitatus . Qiia in re uidere licet, peccatum hoc a pud Sodomitas no folü pondéré grauiratis ftiac,fed Si ex eo euafifTe ad htftigium.g) populum hunc uniiieffum catlioiid infecerat. A pHcro,inquit,ufqj ad fenem.Inferior gradus puerorü eft,fnperior feijum. Ergo ab imo ufiÿ ad fummum occupauerat peccatR hoc perditifsimum ilium populum. Senes alTuetudine peccandi,iiiri furore,pucri exemplis,omnes impunitate,in hancconfpuendi fceleris colhiuiem confluxerant. Qiiarc nemo miretur quod tarn funt horrendo cxemplo deleti. Prseterca obliruandum eft quomodo malum hoccreuerit. Vel nullus erat amplitis magiftratus inter Sodomitas, qui in malos animaduerteretiiid a eratjCrat Si ipfc catholico malo corruptus. Necefle eft enim neceffe eft prorfus, hanc catholicam ne-quitiam impuniratc creuifle peccandi. Fieri non poteft, ut fcelera cxcrefcant in iinmenfum, ubi parata fiint fua fceleraris fupplicia. Vnde eft g» a diacono ad Epiicopum ufep omnes funt catholica uitseimpu ritatefcortando,adulrerando,ftuprâdo,amp;c.i fedh,qui ordines Ecclefiafticosprofitentur,qi!amtxifn punitate delinqnendi?Si qui alieni funt ab hac i.iL /eruantur non fuapre uirtute,fed uelfingtilari mira-culo,uel naturae defc/l:u,uel penuria occafionum. Catholico huic malo apud Sodomitas fomentu præ buit Si illud,«^ uiuebant ex fertilitate loci in abundantia,faturitate3amp; ocioiEzech iö.Abundantiaopü fuperbiam parit Si omnis honeftatis contemprü,faturiras uentrem inflammat ad iibicjinemrociajUtillf aitjdantuiria. Confer hue Papiftas Ecclefiafticos,amp; uide,an no hçc ipfa,opes, faturitas,amp;ociiim,liaud minus apud eos qua'm apud Sodomitas,immo adhuc copiolîus,inueniantur.

Simul Si illud cogira.Prædixit Chriftus iplc Luca: ir. antefecundu aduentü fuü. Si extremum mîidi exitiUjfore utedal Si bibafperindeatqf faifluineftinditbus Noeamp;l Lot. Item fore utabüdetiniqiiitas. Marth. 14. Infpice prsefens hoc noftrü fecuiri,amp; uide, an nöreipfa comprobc? catholicü fad:» efleluxii, à puero ufep ad fer.é.^an nö.ppter peccädi impunitate pafsim incipiat abüdare iniquiras, amp;nbsp;refrigefo« charitas.Duo porëtifsimi fontes funt,iinde catholica profluit uirae noftræ corruptio,faniritasociofa,eV delinqueiidi impuniras.Inuenias ubi adhuc aliqua iiidea t eflc caftigatio uitiorü.Vis illiiis capere experi mcntüC Vide q kuiter öd ridicule' etiä enormia uitia caftigent,ut agnofcas licëtiofjcnnpunitatis iadatf fe primordia,immo .à primordijs magnos fadlos efle,pgrcflus. Deniep Si illud apparetliocloco,^ falfus fuerit Abrahà q putabat uel decc iuftos reperiri pofte in medio SodomitarüjSé q nó defnerit pro raifsioni fuæ Dfis,qua dixerar.Nö delebo ,ppter decc.Etem qüo dcce iufti homines inueniri potuiffent inca ciuitate,inqua populus omnisà puerouf^ adlënem,amp; abangulis finibusciuitatisadtamc-norme facinus abfcp ullo pudoreconfluxitt' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®

Qiiartó,cinxerunt domu iufti propter duos peregrines,quos habebat hofpires. Vbi fiintuiri,inqüt, qui ingrefsi funt ad te noftcfQiios ipfi tanq peregrines hoipitio debuerât accipere,nôfolü noaccepe-rüt,fcd Si à Loto acceptes infeftare conant,illorû(p gratia mölefii funt iufto.Tales erâretiâ Gabaitalu dic.19. Virü Ephrateü cü uxore ac pucro,nemo illorü fub teélû reciperc uolebar, fie ut in platea manfu rus fuerit,nifi à feue quodî uelpere de agro reuerfo hofpitio fuiftêt acceptus. HuiuS domü nodtu perm de atep Sodoinirlt;c„ppter peregrinü hofpitem cinxeruntjOptimolp feni grande moleftiâ intulerüt. Hoc hominü genus non folü alienum eft abhofpitalirate,fed Si contrains gentiü iniquüefttâperegrinis^ peregrinorü hofpitibus.Vbi ftndium hofpitaliratis erga peregrines definit,proximus gradus eft,utaf-fliganrur ae moleftentur,fi qui adhuc funt peregrinorura hofpires.

Qiiintô. Poftularunt educi ad fe peregrines, ut turpiisimâ Si monftrolam in illos libidineexcrcerer, id^ orcimpudërifsimo edixerüt.Educeos,inqüt,ad nos,ut cognofeamus eos.Videdeploratifsimâim-pudentiam.Quod abfurdû eft cogitatu,nô folü aftu perpetrate Holüt,fcd Si palam,abieg ulla difsimu' latione, fafturos fe dicüt.Vft^aded omnë pudere abiceerüt,ut feelus exeerandü,ipf!(pnatur»; inimicti* in conrumcliâ humanæ naturx nôiam occulte ac difsimulâter,fed palam Së citra omnëdifsimulatione baud fecLiS molian{,q fi rem fadturi fint çëmuni fenfu honcftâ.Nullü feOrtü adeo eft,pftitutûquin plus pudoris natürali congreftiii adhibeat, quamSodomita: ifti peccato fuo omnium fpurcifsimoiiatu-ræ humana; inimicifsimo.

Hæc eft ilia impudentia, qux tantum non clamabat,ueniftc peccatum Sodomorum adfummumpl« næ côfummarionis faftigiü,de dicebat angelus ad Abrahamü: Defcendâ Si uidebo, utrumfecunduni clamorë q ucnit ad mc,fecerint confummationë,iiel fecus ut fciâ. Donee in latebris peccal,doneepudor eftpeccafte uideri donee peccata neganî Si abfcondunï,nondü maturuit malü.Veriim ubi omnipudo-rc extindiopeccalimpudëtcr,nec ullius côfcienria fiigft, immo peceatü palam prædicalacuelutebueci nat tü demü impleta eft mali mcrura,nec reftat aliud q ut diuina ultione uifitef Hue refpexit Efaiasca. j.corripiës iftâ pcccâdi impudentia in ludaris.Peceatü fuû,inqt, fient Sodomà prwdieât, nccabicondut. Et addirrVac animæillorü.Sie aceidit Si Gabairis,q Sëipfi peceatü fuü palam prçdicabàt,dicëtes,Educ uirum quiingreftus eft domum tuam ut abiitamiir illo. Et herum peccatum uencrat ad confummàtio nem. Si ad diuinam ultionem maniruerat.

O.nne pecc.itum graue eft in le, ueriim ipfo peccato grauior eft impudentia peccandi. Impudcn ria uero alia aiiain fuperat , iuxta uarietatempcccatorum. Snntquaedam peccata fie comparai, ut iieluti natura fua piidorem adferant.Qiialia funt,fcorrafio , adulteriuni, incaftus, fluprum, cumpriinis monftrofa illa Sodomia. Hicefte impudentem,omnc genus impudentiæfuperat,ac ma-nifcftuni eft dcplorari inali indicium , Qui hanc induerunt impudentiam , planë icftanw ridne

E X P L A N A T I o* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'^lt;^5

A fe,immó prouocarc contra fe Deum amp;nbsp;liomines. Herum peccata non jam in angulis ac cubiculiï finit inquireniüjfccl ex ipforum ore,unltibgeftu, amp;nbsp;irremifl'o ftudio né fine naiifca amp;nbsp;dctcftatione percipien da.Hiiiufmodi Sodomitica impudentia utinam non regnet in conuiiiijs confefsibuspi æfidum Baby , lonijc,qui ôi ipfi peccata fua fictit Sodoma praedicant,amp; pædcraftiam fuam iaftaiit.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIOII.

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et eÿ'ejjui efl ad eos totforM, cr claufit oflium retro fc,ac dixihi^e^c^uafofiatres male agatis.Ecce ejujeCo, Prudeter cauen

fiiittiit^idU(efiliie,crc ] Sicuti confiderauimus impudentiam Sodcmitarum, ita cenfideranda funtetia dumefl, ae irri—

I qua tot ad hoc fecit,ut hofpitesfuos illaifos fcruaret.Egrcflus eft,inquit,ad cos feras. Qiia in re notan tentur infani ic daeftprudentia iiiri iufti.Conabatur furore Sodomitarü compefetre lt;SC auerterc. Hueprimii opus i fie ßingß, ■udieabat.ut ad eos cgrederetur,nefe eötemni putarcnt,ideofp ad maiorem infaniam inflammarcntiw.

Ettnim hoc genus hominfi nulla re magis § contemptu cxacerbatur. Indigni crant ad quos irir iiiftus egrederetur.Veriim de eo non cogitauit Lot,fed fatagebat potiiiSjquomodo furorem illorum fedaret. dldmonemiir quid uir cordatus in huiufmodi cafu faciar, quomodo caueat nc tjuid occafionis obijeiat ■nfiniSjne adhiic infaniores reddanrur.

Deinde,cum egrelTus'effet fora's, claufit poft fe ianuâ. Sieut prudentiæcrat,gj egreflu fuo cauebat,nc Prudenti cautio •dhiic magis infaniretiita circunfpeefionis erat, g» illis anfam intcrea introrumpendi amputaturns ia- ni adiugenda eji nuam poft fe claufit. Admoncmur,fic elfe furore impiorumledandfi,iit interim caucaruf,ne qua illis oc tivcunj^ciliat cafio ad perficiendâ maliciä relinquatur. Qui cauet,ne fe purent impq cctemni, fimul circumfpiciatjne dum ad illos cgredif,ualuas, quibus inumpant, apertas relinquat.hiutiliter cautus eft, qui una dunta-xat partecaiitus, altera negliges amp;nbsp;incircfifpedliis, malfi quod auertere uolebat, apertis foribus intro ’’’ittit.Egreditur Lot ad impios,quafi illos honoret,uocat fi atres, blande' deprccatur,offei t fiiias uirgi neSjfaciens omnia,ut furorem illorum à pcre grinis aucrtatiat interea nihil illis fidir,fcd ianuam domus in qua et ant pcregrini,uigilanter poft fe clam ht. Sic prudenti cautioni adiunxir circunfpedlioncm.

Tertio.Ne,quæfo,fratres,male'agatis.Vocandi eràt impij,feclerati,fpurci,immó incarnati diaboli, Vocat Lot int— liuinanx naturæ illufores.'uerü ut blanditie uerborü,infaniam illorü emolliret,uocat eos frarres,ÔC ob- pios Sodomitas frerandoà cccpto dehortatur.Docemur hoc exemplo,quo agendii fit cufuriofis impiis,cum uiolel 'ter fratresfnos, . whibcrinopoflunt.Non peccat iuftus,fi eos uocet fratres fuos,quos etfi non pieratis iuftici£,natur{ nimcn habet côfortes.Nô peccat,fi neglefta feueritate obfccrat,qHOS gladio magiftratus coerceri opor trbat.Intcrea tarnen non eft difsimulandrrg, male agunt.’fic non fimpliciter uocar eos fratics,fcd fimul

I addit, Obfecro ne male agatis. Confimili modo amp;nbsp;Gabaites file iuftus ludicum lÿ. dicebat ; Nolite qnæfofratres,nolite malum hocfacere:amp;;,Ce{rate ab hac ftulricia.

Qiiartd.Ecce quæfo,inquit,funt mihi duç filiæ,qua: uiru non cognoucrunt,cducS eas ad uos qu^efo, Diligens filiarti niodü uiris ne quid faciatis. Primiim obferua, ggt; Lot in medio Sodomæ duas fiiias uirgines ac nubiles- cufîodia,^ habuit.Qua inre exemplum proponitur diligcntis ac fedulsc cuftodiar,qua uir iuftus in medio fpurcifsi morü hominü fiüas nubiles illibatas conferuauit, ufqueadeo ut reftari de illis poflcr,g. uirü non cogno «ilTent, hoc eft, expert» non eflent. Vel certe' cogirari poteft hoc loco, fie inualuifle apud SodomitiS peccarfthocmonftiofum,3f humana: naturæ inimicii,ut facillimü fuerit in medio Sedomefiiias uirgi-quot;«educare,propter naufeä amp;nbsp;faftidió muliebris cögrefiiis. Deinde,^ eas Sodomitis hac lege ftupran das obtulit,ut nihil mali inferrent peregrinis ipfius hofpitibus, etfi non liabcat exemplum quod fit imi 'andum,diiorutarnen admonct. nbsp;nbsp;Primum cft,qua fiele fuerit erga peregrinos hofpitio acceptos. lus Deiure ho/pitié

Wpitum apud ueteres erat facrofandfü.Quare cleteftabiles amp;nbsp;communi odio digni habebantur, fi qui apnd ueteres. Perfidam inhofpites fuos exercuift'enr. Aiterum eft, quamabominabile fuerit ludicio hominü piorü, JjCtefiaiKln pKcatum illudSodoiniticum,fceluf contra naturam.Vfqueadcó uidelicet,ut parati eftent fiiias fuas ad catum SodotilU4 lluprandum darecitius,quam tam enormi nequitiæ locum pei-mitrerc. Sic erat Si Gabaites ille iuftus animatus,qiii amp;nbsp;ipfc fiiiam fuam uirginem,amp;: præterea hofpitis fui concubinam impqs obtulit,modes anefando Sodomiæ fcelere abftinerenr.

Qiiintó. Nam earn ob caufam uenerunt, inquit, fub umbrâ tedli mei. Non uencrant angeli earn ob Cogitet ^uifgue caiifain fubumbrä tedti Lot,ut fecuri eflent «i uiolentia Sodomitarü, fed ea ratione adegerat ecs uir iu- cailt;ja cS ftusutadfediuerteret, ne malitie impiorü in platea peruodlantes redderentur expofiti. Putabat enim luéiu^fltfibipto eoseficuiros.Et tarnen ifta dicens exemplü proponir omnibus,ut coüfiderct qua de caufa accipiant ad ximnf-l«peregriuos,amp;; quid illis debeant. Vulgo dicÜ, Ain'i/S'iirt fol feines gafi; vattcr fein.V cnire fub tedlü ab-cuiuSjCftucnircfub illius fide amp;nbsp;protedfionë.Huiufmodi fidei magna femper fuit ratio apud uetcres.

At illi dixenittt:P.ccede iÜuc.Pt dixerunt: Vmts bicad pe^nnandian uenit^or nunc iudicando indicat:te tragis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ma

•juitnillos affiigemus. Et wni feccrunt uiro Lot ualde, er appropin.ad effnngendian ianuam. ] C öfiderandum S”* cacitatis ct rtprincipió,cj) dicenres. Recede hinc,refpuunr omnia quæ ex Loto audieranr. Ncc facies uni iuftijnec obdurationts. fraternaappellatio SC blanda deprecatio,necp oblata duarum uirginum copia, neep fides hofpitibus iii fcgentium débita, quicquam cifecit, nifi quôd infanos adhuc reddidit infaniores.Qiiid enitn iiifanius, quàmuirumiuftum quem habebant unicum, .à fcrcijccre, iuberttjj ut illinc recedatf Erat fane crafiir.o Occaßo humani dierecefluriis,uerum ipforum extremo exitio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tatis exercenda:

Dcindc.Etdixerüt,inqt;Vnus hicadperegrinandüucnir,amp;nüciudicâdoiudicar?Videqüoinf.,niaiI uo'tititr tn occas Isrmncrefcjt.Àdqciunt etiâ cxprobraüonc peregmu incolatus.Atqui hoc nomme magis iJi erar par- fonem inhumlt;ilt;'

cendum, peregrinus erat. Et hodie inuenias ChriftianoS, qui peregrinos nullo alio nomine probris profcindant,quàm peregrini funt. Sic occafionem exercendac humanitatis uertunt in occafioiicpro-Impatientia ad- bri Sf contumelix. Et illud obferua quod dicunt,Et nunc ludicando iudicat.Videmiis hic quam im-niotutionum. patiens admonirionum fit hoc hominum genus, quod omnë honeftatis fenfum exuit.Illis blanda obfe cratio amp;nbsp;Iraterna appellatio,iudicq uidetur habere feueritatc. Idem ufuuenit hodie miniftris lurbiqui propter leuem correftione audire coguntur.Si wtlend mfere herrenfein,'wètletsd die üat regieren.

Tatroni innocen Tertid.Te magis,inquiunt,quàm illos affligemus.Et mm fecerunt uiro Lot ualde.Hxccftforseoni tum imdunt in quiproinnocentibusaduerfusuimimpiorumintercedunt, quantumuisid blandei amp;moderatdfaciät, (iijcrunen quad ut incidant in difcrimen,quodalijsauertere uolebant.

idis auertere uo nbsp;nbsp;Quarto.Et appropinquauerunt ad effringendum ianuam.Poft contemptum deprecationis,obla»

rumcp uirginum,5d contumeliam Si minas,tandem addunt colophonem inalicia:, uiolentam oftij effra

ci£ Sodomitic£ Horum omnium côfideratione admonemur, fingulari quadam difpofitione Dei fadlum elfe, quod DiHi?« dilfoß- Lot foras eft ad impiosacdeploratos Sodomitas egreffiis. Poterat, ne id faceret,prohiber! ab angtlis, - ' poterantep fcelefti ftatim caecitate percuti;uerftm ira uoJuit Dominus, quo manifcftü fieret,uenilfcpec-catutn Sodomorum ad fupremum uflt;p faftigium,ac prorfus maturiffe ad exitiü,ut exiret ad illos Lotgt; biandc’ 8C fraterne' alloqiieretur, à peccato tam grandi obfecrando dehortarerur, Alias uirgincs libidini eorü oiferrer,modó inperegrinos nihil tentarct. Dns inquä, fuafpiritu Lotü ad ifta impulit.quomail da ncquifsimorumhominü magisacmagiserumperet, Sf omni prorfus excufationepriuarctur.lam non eft ut dicat quicq ; Nemo uæfanos allocutus eft, 8i i cœpto dehortatus.Forfan obtemperaffentjfi cómodus monitor,uir aliquis actate amp;nbsp;honeftare grauis intercefsiflet.SoIenne eft Dno,ut ad hüc moda

impqs ac deploratis hominibus omneexeufationê adimar, amp;nbsp;maliciâ illorucôfummatâ elfe declarer. Sodomia naîto- Et illud confideremus,qp oblatas uirgines refpuerunt.Qua in re manifefté uidemus,infaniâiHam So ritur ex inopia domiticâ non oriri ex penuria muliebris cômercq,fed ex illius naufea Si faftidio.Naufea uerô Sifaftidiu muUebris com- indc cócipiï,c^ pr« nimia licentia,fluprandi,fcorr4di 8i adulterandi uilefcüt ac fordern nómodouidux,

8C maritatacjfed lt;K nubiles uirgines.TalefaftigiuiUis potifsimü Iods obtiner,ubi fine ullo pudorc om' nis generis libido in foeminas excrceï impune', ficuri m proftibulis meretricqs fieri fokt. Quarc omniu ftolidifsimi funf,qui putant lupanaria publica ad hoe cöducere,ut in reliqua plcbe feriiari pofsitcaftitaS

Si honeftas,cu nihil fit peftilcntius,amp; ad alendam omnis generis libidinem amp;nbsp;impudicitiä efficacius.

Hocuii Sodond- jqec illudtranfeundum eft quod dicunt.’Vnus hic ad peregrinandum uenir. Colligimus exco,iiemi-tisqwd unütan nemfuirtêperegrinü inciuitate Sodomorum,nifi Lot unicum.Reliqui omnes erant indigent.At unuS turn peregrinuin hic peregrinus i3lt; extraneus folus erat iuftus,ód folus ex ipforum perditione liberatus eft.Noneftboni babuerunt. gloriatio, fi qui funr ciues indigcnac, glorienrur fe omnes eflê indigenas,iSf paucos habere peregrinos. Paucitas peregrinorum inhumanitatis fufpicione non caret. Satius fuiflêt Sodomiris,fi decem peregrin nos,qualis Lot erat,inter fe habuiflenr,quàin unïi duntaxar. Gratia illorü fuiflênt feruati, qui proprio Óbfecjuiunt anti fcelere paulopóft perierunt. Deniq; animaduerre,qua de caufa peregrinum illi incolatum exprobrët-cos,ucritxt odui Sife fceleris ipforum confortemfeciflêt,haudquaquamdixiflint, Vnushicad peregrinandumutnit: purit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lier ft m ubi conatiis eft eos a propofito nequitiae auocare,tum dignus uifus eft,cui obijcerctur® adpere

grinandum ueniflêt.Sic obfequium Sf iniquitatis confortium parit amicos,ueritas odium.

Ef miferunt uiri inatM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;introduxerunt Lot ad fe intra domü,^^ ianua clauferunt.^t tàroi ([tà erant xi

oüitm donuts pereufferunt c£citdte à paruo ufj; ad magmi,G' fàtigabantur ad inueniendum oA«.] In eo quod JlleftW Dei ge- angeli hofpité fuü Lot de manibus impiorû eripuerunt à quibus artaba{,impios uerd caecitatepereuflê VUiM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rtint, admonemur manum Dei eflê geminam, hoc eft, geminum eflê opus angcloru,qui uelutimanuS

quædam diuinæ uoluntati feruiunt.una eft, quaeripiuntamp;conferuantiuftosà uiolentiareproborum; altera,qua reprobos puniunt ac percutiunt. Hue refpexit apoftolus Petrus in pofteriore Epiftolacap-i.ubi fieferibit; Etiuftiim Lotoppreflum à nephandorum iniuria amp;nbsp;luxuriofaconueifationccripuit. Afpeiflu enim Si auditu iuftus erat, habitans apud eos qui de die in diem anima iuftâ iniquis operibu» cruciabant.Nouit Deus pios de tenratione eripcre, iniquos ueró in diem iudicij referuare crudandos.

Deinde confiderandum eft,quód Lotum angeli more humano de manibus impiorü eripucrunt • Ml feruntjinquitjUiri manum fuam.ód introduxerunt Lot ad fe intra domum,lt;Sf clauferunt lanuam.Pcrm de fecerunt ifta ac fi homines eifent. Poterant ilium etiam foris in medio impiorumconftitutumferua-re à uiolentia iinpiorum, ÔC etficere ut nemo illorum ad ipfum iifiÿ pertingere poflêr, quemadmodum fecerunt, ut ianuam inuenire nequirent. Verft m ut adhuc fe homines eflê fimularent, humano more ho fpirein fuum de manibus impiorumcripuerunt, inrra domum duxerunt,ólt; ianuam claufcrunt.Sicab-fcondit amp;nbsp;palliat fe fubindediuina mrtus fub hiiiufmodi laruis externis, propter noftram imbecillita-tem,dum nos e' malis eripir per externa media,fiuc id hominum,fiue angelorum miniftcriofaciat.

Tertic),nec illud tranfeundum eft,^ nnpios angtii cæcitate percuflerunt,fic ut ianuam,quanicSiin' gere uolebant,inuenire non poftent.Cæci erant corde,propria uideiicet maliria excaecati,ntneepeccati fui enor niratë,nec imminens exinum intedigcrcnt.lam etia oculis cæci redduntiir, ut prorfus fintcaccu Vide aür quo genere cacCitatis percuisi fint. Et eos,inquir,qui ad ianuä erant perciiireruntn''n''ïO3gt;9lt;l «ertuntjCacitate, Smit autem Sanuenm ccfufi oculorum radij,quibus turbatis fit ut niliiJ pcrfpicuc ut ink

L A N A T J O, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4lt;55

A •nfccftuîdcatur.Qiiodfimplextft^purariir cfTcgeminfuquod propinqiiû,remotû:qucdrf^lü,dinor“ tmn;qiiodinfernu,fuperniim;qHoddextrum, fiiüftrnm.-quoc'fiiiiftrü,dcxtrutn.Huiufmodiconfufione ndiorum percufsi Sodomitæ, ianuâ, etfi uidebant, nccp tamen qualis crat, iicqj co locoquo erat uide-bant.Quarc.inquifjfatigabâturjUeljfi maiüs,laborabanr ad iniiciiiendû cara. Hoc genus cæciratis pror fus cft mirabilcjiX impqs liominibiis conuenientifsiraS. Vident,amp; non uidcntiquærutit cuin labore,5d noninueniunt.Qiiôdfi prorfiis cacci fuifTcntjà labore qnærendi cefiaflent. Hac imagine cæcitatë raen-tiunidepiftâuidcmus,qua impi} perciifsi nias quærunt ad perdendü pios,fcd non inueninnt.Sapiunt, iudii:ant,confultant,ratiocinantiir,amp; funt admodum prudentes öd aftuti:ucriim qiiod Sodomitarü ocu lis aeciditjid acciditilloru mentibus. Côfufione mentis pereufsi funt,iit nihil redle' intelligant,fed uelut tbrij errore iudiciorü SC conlîliorü uacillent,amp; quod uolunt cfficcre nequeant.Poterant angeli efficerc. Ut etfiianuam inueniflent,effringere tamen non poiTent. Verùm id erat pra?clarius, ut ne inuenire qui-^ dem pofTcntquäeffringere uolebant,quantumuis ad illam appropinquaflent.Sic pofTet efficere Deus

utconatus impiorü inefficaces effent, etiamfi manus admouerët ad ea quac moliuntur.'uerùm ad maio tem confufionem facit ut ne inuenire quidem,nedura perficere pofsint quod uolunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Quare,1î qua:ras,quid fentiendum fit de uniucrfo impiorum hominum ftudio quo ueritatem Chri-ftipeffundaretnoliuntur,nonpoteritrefpondericonuenientiusacuerius,quàmeffemokftumamp;ineffi eacemlaborcmadinueniendumoftiüdomus Deiinquafuut iufticumangelis Dei, Hocinanilabore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conDii

adinueniendum amp;nbsp;effringendum oftium domus Dei in hune ufqj diera frufti a laborat mundus, cæcU f tîtefii amentia percuffusrnec ccffabit,ad exemplum Sodomitarum,donee ueniet cocleftis ille amp;nbsp;igneus ttnber,quo catholica hxc Sodoma eatholico deleatur exitio.

Dixeruntautemad Lot: Habes hic quempianituorum, generum aut bhos,aut fiiias* Omnes qui tui funt, eduede urbe hac. Delcbimus enim ^ocuniiftum,eo qubdincreuerit clamor eoruni coram Domino,qui mL fitnoSjUtperdamus illos» nbsp;Egreffus itaep Lot, loquutus eft ad generös

fuos,quiaccepturi erant filias eius, amp;nbsp;dixit: Surgite,egredimini deloco ifto,quiadelebit Dominus ciuitatem banc. Et uifus eft eis quafi ludens bqui. Cumep effet manè, cogebant eum angeli dicentes: Surgc,toUe hxorê tuâ, ÔC duas filias quashabes, ne ôô tu pariter pereas in fcelere ciui tatis.Difsimulante illo apprehenderuntmanumeius,ôô manumuxoris, Scduaruinfiliarumeius,eo quod parceret Dominus illi, eduxeruntep tum,8ô pofuerunt extra ciuitatem,ibicp locuti funt ad eum dicentes: SaL

1 nbsp;nbsp;üaanimâ tuamiNoli refpicere poft tergum, nec ftes in omni regioneffed

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnxer«nt dût ai Lot. ] In Hebrteo eft: Et dixerunt uiri ad Lot.

I habrsbicquempidtittHorii.] Hebrscus habet,nsi'l'? •'lan:?,ideft, Prwereaquenquamhichabes. Sic 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;««tit 8: G raccus. Latinus interpres uoculam ty,id eft adhuc, practerea, neglexit, ideo'cg fenfum ucr-

1 botum non exprefsit. Non interrogabant angeli,num quempiam illic,id eft in dorao,habcret;fed,nura 1 pneter Bxorem amp;nbsp;filias quas uidebant in ipfius effe domo,in ciuitate quifquam effet ad cum pertinens, 1 g«n«r,fiîq,filiïe,ô^ c. Ideo dicebant,OmneS qui tui funt in ciuitate, ficut eft in Hebræo.

I Vt{)erditmuul!os.lInHcbr.eft,utdeleamus eâ,ciuitatëuideUcct.Sic habet Si Grcccus cvTf

l Loewustjtgenerösfuos,qiliaccepturi crantfilios eiiw.]lnHebræoeft’\’'ï^‘M3’'t\'P’\'7,ideft accipicntcs I filias ipfius,quodtara poterat uerti,Qui acceperant: quàm, Qiii accepturi erant filias cius . Et GtaecuS l Wttit,aÀ!ifÔTaf,id eft qui acceperant, Sicreddidit etiam Pagninus.

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cumq; cjjct mdnè.1 Hebræus fic,Et cum aurora afcendiffet,uel,afcenderct .D iftio Manë gcneralior eft

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;öd««jilii«qult;«blt;bcs.] Hebr.'WlS'S’nî'n'T'ri^W'W t\UA,id eft,Et duas filias tuas,quç inueniuntnr.

l nbsp;nbsp;nbsp;Ecreddidit amp;nbsp;Pagninus.Munfterus uertit. Si duas filias tuas piæfentes. Chaldæus Paraphraftes ; Et

Dij^imulitntc illo.} lu Hebræo eft,’n’T3rtW''',i4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cundtabaî,tardabat,moras ncdbebatjhæfitabat.

Uttbum eftT\Wia quod idem eft atcÇjquidïquidtNam'n’O ftgnificat quid.Quoniâ cûnctatorcs perpe tuobabent aliquid quod caufentur,8i cuius gratia moras neétant.ponitur hoc uerbum 'n'l-'nia pro tar date ^hacfitare. Graecus pluraliter uertit,«« ST«^«j)^^«cctrgt;,ideft,amp; turbatifuut.

'biq^locutifwnt ad euin dicentes,Scthi4 (tiiimum tM4in,crc.l Sic habet HebræustEt faebum efi,cum iUi edu aiffenteos totàs,dixlt:Eripcre,euadc,effuge,fuper anima tua,ne refpicias poft te,8C ne ftts in omni pia unie bic,ad montera cripere,uel euade.

bit O' tHfimnlpereds ] Hebraeus fimpliciter habet 'naW'b'ûjid eft ne extcrmineïis.Gïa:c..wç7n) r£ avixt-V,id eft ne fcttd fimul comptehendate,

460- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 N G E N E s I M

EXPLANATIO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A

Poftqiiä manifcftifsimo excmplo dcclaratü iam eratptccatü Sodomirarû uenifTe ad côfummationê, tcmpcftiuû uifutn cft angclis Dei,lio(pitë ipforum de eo quod fiiturü erat inftiucre,amp;iinà cü domtfiicis ipfius de future exitio eriperc, qua de re iam confequenter cômemorar Mofes.Eft aurem prxfcns cûii-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;textus trimembris.Continet enim primum adhortationem angelorum faélam ad Lot. Deindeadlior

tationem Lot fadlam ad ipfius generös.Tertio,eduiffionem Lot c' ciuitate Sodomorum.

Et dixerunt uiriadLot:Prieterea quempiamhichabef generti,^ ßlios,crPertinentiftaadpri tnum membrü.Habent adhortationem angelorum,qua hortantur Lotü,ut urbem egrediatur, 8C fccû educat fuos omnes. Deinde adhortationis huius ration? adqciuntjdicentes; Delebimus em locû iûum, amp;t.qu{ particulatrinam habet rationem. Vnam, quare debeat LotcxircSodomâ cüfuis omnibus, ob id uidelicet,qHÓd deleturi fint Sodomä.AIteram,qua delenda fitSodoma.Eo,inquit,g) inacuit clamor «orumcoram Dno.Tertia,quareipfi Sodomäin prçfentidelereuelint.Et mifit nos Dns,inquit,adpff dendum eam.Significabant iam inftare exiriü Soclomorum. Non dieüt, Dclebitur enim locus iftefed, Nos enim delebimus locü iftum.Et mifit nos Dfis ad perdendü eum. Q;,d, lamiam perdetur Sodoma, ad hoc enim adfumus,mifsi à Dno,ut perdamuS earn.

lEgrejJui itaq; Lot, locutus eil ad generös fuos,qui acceperantfilias ipflut,cr dixit: Surgite,egredimni de h' co iilo,quia delebit Dns ciuitate hanc.Lt uifus efl eisqua/j ludês loqui. ] Habet ifta fecundü narrationis huiuS membrü,quo de Lot cómemoraï,quod ad fe pertinentes d ciuitate educere iuftus generös fuos conuene rit,exhortatuscp fit, ut ciuitatem egrederentur, eo qudd deleturus eflet iilam Dominus, Sicutaudicrat ex angelis,fic fore credebatrideoép fient ab illis erat admonitus, fie etiä faciebat. Verum propter reinp-uitatem Si. infolentiam uerbis ipfius non credebatur, immd uidebatur generis fuis ridicnlus acdeliruS» dicendo.' Surgite egredimini de loco ifto, quia delebit Dominus ciuitatem hanc. Sic dieit Mofes ; Vifuî efteisquafiludens loqui.

Et cü aurora afcenderet,cogebât Lof angeli dieëtes, Surge, accipe uxore tuÜ or duasfilias tult;is,quis iitueKi, nepereaistnfcelereciuitatis,(;}‘c 'i Referenda funt ifta ad tertium membrü,quo narratur,qüofit Lot cum fins e' Sodoma eduftus. Cum aurora,inquir,afcehderet,cogebant Lot angeli dicentes. Surge, amp;fc.Q.uî ob caufam Lot iifqueadeo tardauerit, ac cuntffabundum ftfe ad egrediendum prarftiteritjUt oportuerit cum ab angclis cogi,noneft exprefiiiin à Mofe.Vernm,quoniam homo erat, dubium non£fl,quinlm manis etiä affcdlibus fuerit obnoxius. Fieri potuit,ut propter generös moras ncderct,expedan$num fecum egredi uellent, aut uxoris Si filiarum rergiuerfatione aliquandiu fuerit detentiis, Intcrea aurora j prodibat,5^ tepus euerfionis approquinquabat. Quart cogebant eum angeli, ut egrtflum maturarct, nifi in leelcre ciuitatis,hoe eft,in fupplicio ciuitatis,quod propter icelus ipfius imminebat,perirc uclkt. Cogebant aurem eum no manu primum,fed uerbis inftando,moncndo Si urgcndo.Hebraca uox'^rK’’ coaiflionem quae feftiiiantiam requirat fignificat.Non fimpliciter ut egrederetur cogcbar.t,f£d ut acce-leraret ac fcftinarct ad egrediendumfignificantes in propinquo elTe exitium.Rurfus autem moncutjUt fuos fecum cducat,quos domi habebat,quandoquidem reliqui oblatam gratiam refpuerent.Notantcr dicit,Et duas fiiias quas inuenis, id eft quas domi praelentcS babes Si paratas.

Et cüaabatur,ey apprehenderüt uiri manü dits, er manu uxoris et duarüfitiarü eiuf,eo quod parceret Dns illi,eduxerunq; e!on,cr pofuerunt extra ciuitate.] Quoniä uerbis,quibus ad egrediendü urgebat, nóacquic fcebat,fed perperud aliud atq; aliud caufabatur,tandem etiam manucogunt cum angcli,öt egredi dette ftantes educunt. Duo erant angeli, unus Lorum Si uxorem illius,alter duas filias,tduxif.Additurra-tio,quarc angeli tantoperc fucrinr ad educendum detredlantes occupatuEo, inquit,qudd parcoet Do minus illi. Nolebat,ut cum alqs periret.Diuinac huic uolunrari feruiebant angeli.

Etßüü eft,cü lüi eduxijjent »osforis dixit,Eripere,fuper anima tua,ne retrojjiiciits,et ne ües in omni hac pta. mcie,ad monte eripere,nc extermineris.] Eduftos e' ciuitate hortantur adfugam uerfus montata,quoniJ tota illa planicies ciat euerrenda.Ideo dicunt,Ne ftes in omni hac planicie,ad montem eripcre,neexter mincris Signifi'cabanr autem opus efie celeri fuga.Hac de caufa dicutcNe retrofpicias, neeftes, amp;c.Scie bant animos illorum nondum taris efie ad fugiendum obfirmatos,ideo monent neretrofpicicntescogi tarent de reditu ad ciuitate,uel moras in ea planitic ncfterent,nifi perire iiellent. Verbum übia fignifi-cat non folü eriperc,led Si ad locum aliquë euadere,effugerc. Si faluü peruenire, etiä fimpliciter abiie, ficuti uidcrc eft i.Sam.io.iz.i7.t^tar£ ucrti poterar,Fuge fuper omnia tua,fuge ad montem.

Ogcre wo««?- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jfj praiterea quempiÜ hiegenerü, uei filios,uei ßlias. ] Poterit hic qiiacri,quare uoluerint angeli Lo-

rint angeli de il admoncre de generis, filrjs. Si filiabus in ciuitate exiftentibus, ut eoS fecum educeref,cumfcirent tis quosfeiebam nonegreflurumeum nifi cum uxore tantum amp;duabus filiabus, quas domi fecum adhuchabebat,ut ciuitate non ejje imiufmodi admonitio plane* uideatur fuilTe inanis.

CÿeelJuros. Rcfpondco:Sciebant quidem angeli quid futurum efletruerum ut oftenderér,uclle Dnm Si LotoK omnibus qui ad ipfum pcrtinebant parccre,modó gratiam liberationis non afpernarentiir,nonfimpÜ eiter dixerunt,Egredcreciuitate;fed,Educ omnes quos habesinciuitate.Sicfecerütetiä,£ducentesuxo rem Lor,quam fcicbanr tarnen rctrofpedfuram. Si in ftatuam falls efie conuertendam. Mifsierantnon folum ad fubuertendum Sodomam, fed Si ad liberandum Lor, cum fuis,fi qui non reluftarentur.ldeo genaakm hanc gratiam D«Lotoofferunt,neciropcdjl«flturprlt;gt;fflt;^cntW^’‘s1’**^'ikbMtfxciuitate flctniaei»

E X P L A N A T 1 o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4lt;$7

A mminetn cgrcfTurum cum Let.Sic declaranda crat gratia amp;nbsp;banitas Dt i,ut manifeftum ficret,proprio «osperiflèuitio, quiadfalutem uocati,.obrcmperarcnolucrunt. Sic mißt Dominus propbetas luos ad IfracltnijCÜ tarnen feiretjimmd prædiceret fore contemnendos,ôlt; non aiidiendos. Vide Ezech,i.amp; jj.

Loijmtoî eü ad generösl'uos,qui acceperantßUas tp/iuf. ] Moueï hic quæftio, quas filias Lot generi ifti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lof

ïccepeiint,an eas quas adhuc domi habebat iiirgines, uel aliaSjquæ tu cü ipfis in ciuitate habiraucrint. Mceperintgene

Variant hic iëntentiæ. Aliquot Hebra:i,pracl'crtim Aben Ezra, indicant Lorum habuifl'e adliuc alias nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cH

quafda filias, praier duas illas quas turn domi habebat HirgineS,amp; ad horu maritos locutfi efie eum ac ‘if egrejjuciulta dixiffe,Surgite,egrcdimini.Horüfentcntia:fauereuidef,ç}gt;angcli non fimpliciterdixerunt,Accipe duas tis lojuuitft» fiiias tuis'fed adiecerür,Quas habcs,quas inuenis, qux adfunt przfentes amp;nbsp;in proptu. qd adieft ü uidet fpedficandi gratia ac difcernëdi inter eas filias quas domi habebat,Ä;cas qusc cü maritis fuis in ciuitatc habitabät Si egredi nolebät,fed cum illis manebant. Apparet aüt Lorum propter illas admodum fuifle anxium,ideo(j diftuiifle egrcirum,quód expedlarct num Si ipfæ cum maritis furs egredcrentur,amp; hoc innuiflèangelos diccntes,Surge,amp; accipe uxorc Si duas filias tuas quas inuenis,ófc.Q^d.Quid fruftrâ exptftas filias cum maritis fuis hærenteS? Accipe cas quas tecü habes Si uxorem,AS cgredere.

Vertim R.Shlomoh,Hieron. Chryfoft. Si Lyranus,fentiunt generös Lot fiiifle fponfos adhuc earfli filiarum,quas domi habebat. Alteram fenrentiam impugnant,eo ij* Icriptum fir,Et locutus eft ad gene IOS fuos,quiaccepturi erant filias ipfius. Ergo,inquit Hicron.nondum erant illis matrimonio copula «.Lyranus dicit.Si habuilTet Lot filias maritatas in ciiiirate amp;:nepotes,multo citius iuifiTet ad faluandS illos.Aiea fententia eft, on efle dil'ceptandum in hac caufa,in qua nihil eft diferiminis, utram fententia tencamus. Rationes Hieronymi amp;nbsp;Lyrani no funt finni. Neqj enim habetur in Hebrato, Qui acceptu rieràtjfed quod habetur,cum Græcis uerti potcft,Qiii acceperant filias ipfius. Neqj conueniebat,ur ad . — filias urbeeducendas citra confeientiam maritorum iret Lot. Quare hoc ipfo g» ad generös iuir, ctiä ad filias egreffas eft. Arbjtror plane' non efle prorfus aliennm à ucro,fi dicamus fuifle Loto adhuc alias fl lias prseter duas quas domi iiabebar,amp; ad illaru eum cgrefliim fuifle maritos, ut cos cu filiabus fuis ab «itio triperet.Quoddic't duas illas domefticas,adhuc uirgines,fuifle de(ponfatas,öë ad illarü fponfos «iuiffe Lotû,uiderur non fans efle firmu.Primiim enim, quo obtuliflet eas Sodomitis ftuprandas, tan quam fuas fiiias,in poteftate ipfius conftitutas, fi iam eas defponfalfet? fafta defponfatione non habet patcrin filiam id poteftatis,ut tradat earn alijs quibus uoluerit. Deinde qua fronte cöucniflêt generös

“ fuostanqgencros.quorumfponfas ea ipfa notffc multitudini Sodomitarum obtuliflet abutendasfNec «ft, utputemus fadum illud potuifle latere fponfos, cum fadum fit fub confeientia tonus multitudL-niSjin qua forfan etiam illi ipfi generi praefentes fuerunt f Prjcterea quomodo non credibilius eft fpon- . : , • fos nofuifïê deferturos fponfas fuas,qu»folent ardius amari initio,§ ut facile'deiêrâtiirfSicut gauder, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;... ;

inquir prophets, fponfus fuper fponfa fua,fic gaudet fuper re Dominus Deus tuus.Amor fponfalis tra xifttiuuencs adfequendü fponfas fuas.Hzc Si alia confimilia confiderando conuenientius uideri po-teil,utcum Aben Eira fentiamus, quam cum Shlomone Si Hieronymo Si Chryfoftomo. Rurfus iftis faucrc uidetiir,qiidd infrd inter duas halce filias una uocatur in Hebrzo primogenita, ut uerofimile fit nullam fuifle Loto filiam maritatam,quum primogenita adhuc uiigo eflet.

ToBcuxoremtuam.e;^ duosfilias t^nas habes.item,Apprehenderunt uirimanû eins,CTtnanûftxoris,Cf dluru nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niiSa

l’li^wieius,eolt;juidparceretDomiimsilli,Ct'e.] Quzfierit hie quifquam, quare nullam fecerint angcli ßHaferuorüey“ mwiontm feruorum amp;nbsp;ancillarura in domo Lot exiftentium, fed tantum de uxore Si filiabus admo- anca^iÿ» iMSS nuerint, illaslp cduxerint.Durum eft dicere exchififl'e Dominum iufti hominis famulitium, cuius uxo tiih rem amp;nbsp;filias feruare uoluit.Si non exclufir,qiiatftio eft,quare nulla fit illorum fada mentio.

Refpondcri poteft,iiel nonfuifle turn temporis aliquod Loto famulitium,amp; fublata eft quaeOio.'ucl fileruos adhuc habuit,quorum fupra cap.ij.fit mentio, fuiflTe illos no in ciuitate, fed in agro cum gregi bus ouiumlt;?iannentis.Sed. dieet quisq.'Si in agro erät ferui,debebat faltem Lot illorü habere rationcm, impctrare ab a.ngtlis,ut uocarentur ac liberarcntur, quandoquidc ad ipfum pertinebant,amp; dixerant ’ugeli,Qtiicuntp tui funf,educ tecü. Duo refpondcri poflunt. Aut erant ipfi quo^ impq,ac mcritd de-fcrti,qucmadmodum Si generi, tarn non credentes uerbis angelorum, ut riderent etiam : aut quoniam non erant in ciuitate,fcd in agro,putauit Lot nihil illis fore pcriculi.Dixerant enim angcli: Quofcunqt habes in ciuitate,edue de loco ifto,nos enim delebimus hunc locum.

Ifta polfunt probabiliuS dici,quàm fi dicamus fuifle feruos in domo Lot,ab angelis przrerca exclu-fos,^ non eflent illius affines uel coguati,aHt homines liberi. Abfit.Qiii feruos Abrahz non fpreu r,fcd intcclefiamfuani figno fœderis obfignari iufsit, feruos Lot quotp non exclufiffet «à gratia liberationis, fiquos fecum habmfrer,iliitp federe ciuitatis commacalati non fuiflent. Confimili modo cogitandum «riam eft de eo,quod iXoe quoep cum uxore,filijs Si uxoribus filiorü abfij ullo famulitio arcam eft in-greflus,ôë à commun! totivis orbis cxitio per gratiam Domini liberatus.

ßdixerüt uiri ad Lot Prietcrea quempiâ hie babes generis,filios,CT filias-.quofcitij; habes in ciuitate,cduc Larga eH liberal dr'ûcoiÔo.] Obferua.Nöfimpliciter dicut,Surge cgredere ciuitate cü wxoie Si fiIiab.lcd,Praterea que fionfsgrdfw. fUhichabes genau,K filios amp;nbsp;filias,quofcfiq; habes in ciuitatc,eduCjSfc.Quod Lot impenfe debebat

pctcrcjid angeli ultrô no rogati offeninr, SC gratiâ libcrationis ad omnes ilIiuS cognatoS S{ affines ex tendiint. Qiia in rc uidemns excmplû diuinæ bonitatis,qd illa nô folü ad liberandü de pcrditioneiuftü, fed iSó ad hoc propendeat ulfró,ut eos qiioqj liberetjqiii lufto fiinr aliqua ratione coniunfti, modo gra tiam liberationis non refpuant. Larga eft iiæc gratiajnon reftridla.Non difcriminât angeliinter cogna tos amp;nbsp;affines Lot : nec qiicmpiâ fpeciaJiter nominant,iiec excludunt aliqiic,fed in genere: Qiiofcuntp, inquiritjbabcs in ciuitate,educ de loco ifto.Non addiint^Si non fint ininfti; fed condonät omnibus proprer ipfnm Lotjfaciuntlß liberationis copia,fi banc nôafpcrnenntr. Vide,qui libérât iuftibfua bpnitate fie cum libcrat,ut de libertate fiia plenc' gaudere poßit. Non cft plenn gandin,ubi nô cft plena liberatio. Plena liberatio non cft, ubi capite liberato pereunr illiiis aliquot membra, atep ita gaudium delibera-tione triftitia propter pereuntes concepta turbatur. Igirur quantn gratiam diuinæ bonitatis concerne-bat,plena offerebatur Loto liberatio, ut plenum eflêt illius gaudium. Qiiodautem non cft plcnitudine liberationis potitus,uitio Si culpa generorum cft fa(ftum,qui monentem contempferunt.

locorim uaHa^ nbsp;nbsp;Dclebiinta enim locüiâti,^uonià inagnus eil clamor eorücorä DnO;,c^ mi/it nos Düs ad delendu eam.jPri'

tio quid inituat, mùm obicrua g» (e locü ilium dcleturos dicunt.Poterant dicere : Delcbimus impios SodomitaS.LotuS certe non pcccaucrat,fed illius inhabitatores. Vnde 8i addunrQiioniä magnus eft clamor eorü coram Dno.Locus per fe erat iiicundifsimus ac fcrtilifsimus,inftar paradifi,fupra ij.quarcnon merebaturu» ftationcm. Verum obid erat Deofacfusabominabilis,^ habitatores illius efl'ent mortaüum omnium pefsimi amp;nbsp;prorfus cxecrabiies fadfi. Quarc ubi uidemus uaftari ac dcleri regiones Si loca urbiü, agno* fcamus abundanriä maliciæ inhabitatorü,proptcr qua loca ipfa Deo reddunf inuifa Si exccräda. PÛ1, «07.Qui ponit,inquit,terrä frugiferä in fàlfuginë, propter maliciâ inhabitaritiû in ea. Vifitat Dns fubm de peccata morraliti flagello caftigationis ad refipifceiitiâ. Dum id facit, loca habitationü iUorü node-let,ficuti amp;nbsp;Sodomitarü ciuitatem nô delciiit cü cos gladioregü Oricntaliü inuiferet. Vern ubioranic» ftigationc côtempta implerunt impij menfurâ maliciæ fuæ, ut prorfus fint extirpandi,turndemuipW etiam loca habitationiiin ipforum execratur Si delet. Ncc caret hoc genus uiiididîæ iufto iudicio.Qui’^ énim iuftius elfe potent, qudm ut locus, qui elegantia Si fertilitatc fua malorum dclicijs Si nephandis fcelebris feruiuit,illorum etiam perditioni uaftarione ac fubuerfione fui feruiat?

Angelos non/b^ nbsp;nbsp;Deinde confiderandum eft quod dicuntcEt mifit nos Dns ad delendum cam.Ergo angeli Dei boni,

lunt grathe ,fed quales ifti fuerunt,mittuntur a Deo no folum ad libcrandos pios,fed dfad perdendü impios.Eft liaoch crir^ Deifer- bera diuinæ Maieftatis potentia amp;nbsp;gubernario, ut tarn bonis quam malis angclis ad iufticiacfuacp^f*quot; ttire. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ter Si gratiæ exeqiiutionem utatur.Qiiare non eft indigna res,fi homo quoqj non folum gratiæ/ed Si

Qgiiî ßt defeen nbsp;nbsp;Tertid nec illud träfeundü eft,quod cü fuprd præcedendi capite dixerit ad Abrahamü angelus : De-

dere Deum^ feendam Si uidebo, an fecundu clamorem qui uenit ad mefeccrint confummationc, uelfecus, utfeiam: Ktdere malos, iamad Lordicunr,Et Dominus mifit nos adperdendumeam.Videnturhæcparumelfeconfona.Verii fi redlc' confidercntur,manifefte öftendunt,defcendere Deum uidere hadenus diuerfum elle a defeen fu Si infpcdione hominiim, quod illi ad cognofeendum incognita, ipfe uerd non ad cognofccndii,fcd ad uindicandum uifitat.Qi^iare ad Abrahamum humano more, hie uerd proprie' funt loquutiangeli.

Pxtmplum phi-- nbsp;nbsp;nbsp;Et egrcjfiis eil Lot,Gquot; loquutus eil ad generös fuos,qui acceperant ipßus ßlias,cr dixit:Siirgite,exitedehci)

lotecniiC. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iilo,quoniant delebit Dominus ciuitatë.Etfuit quaß ridiculus in oculisgenerorü fuortm. ] Obiter obi’erua exe-

pluni philotecniæ in Loto. Generi ipfius erant impij, ficut res ipia dcclarauit.Debebant poft coutume liam domui foceri illatam adefte, 8i triftem fenem cum hol'pitibus fuis confolari. ldfifecifreut,nófuil-fet opus focero in difcriminc illo domü nodu pro ipforü falute egredi. Veriim bonus fenexquantüuis in octilis iliorum contemptus cum magno uitæ fuæ periculo domum, quam occliifcrant angeli,egrcdi tur, cura uidelicet Si folicitudinc liberandoruin fuorum tradus. Hunc affedum parentibiisinditplii-lotecnia mulrarum curarum ac follicitudinum mater.

StrffKJ« comugij nbsp;nbsp;Deinde.Qiii acceperant,inquit,ipfiuS filias.Ergo Sodomitæ quäuis deploratë amp;rcatfiolicdcctrà r.a-

Soöomit£ red- turä 8i mifpar cöiugij pcccabant,nuptias tarnen adhuc Si publicii coniugtj ftatü rctinebanr.Habcb.int tuurant. uxorcs,fed faftidiebär;amp; interea uiri in uiros,amp; fœminæ in fœminas fcelerato furore exardefeebät. Qua in re uidemus fpiritü Sodomiæ nafei in cordibus impiorü non ex penuria, fed ex faftidio mulierü, ficut lt;Sd fupra annotauimus. Videmus etiam homines impios,amp; ad fummü ufep corruptos fpecietn potuifle retinere honeftaris publicæ,cuius tarnen uirtutem pleno impetu proiecerant. Qtiid aiieiiiiiS a cor.iugio legitiinó,q fcelus SodomiæÆt tarnen coniugiorü fpeciein nondum abicccraiit Sodomitæ. Veriim Ba bylonics fadiunis myftæ non naodd uututem cöiugalis honeftatis, fed Si ipfani externam fpecicm Si profeP

profcfsionem prorfus abicccriint, quo 'ibcrius in omnegenus ipurcac libidinis cxeurrant.

Tertio.Surgite,inqiiir,exifc de loco ifto,quoniâ delebit Dûs ciuitate.Si ex uerbis äT de fide ali Excm(gt;lû fidei-oiiusiudicari poteft,qu5E Lot hic fccit ac dixir,faris teftantur credidifie ipfum uerbis angeîorü.Si dubi-taflet,liaiidqiiaq generös fuos tam urgenter efier adhortatus,ut furgcrct,amp; ciuitatê exirër,eo g» dektii rusefletillâ Dns.Dixifletporius.Hofpites niei ininârurciuitati huicexcidiü, amp;nbsp;monëtut egrediamur, nepereamiis.Siplacer,egrediamur.Qued fi liera dicür,feruabimur extra ccftiruri.SiamiiU)S,Iicebit ubi uidebit redire. Nihil horû dicitjfed afleueranter ôi urgenter; Surgite,inquir,exite de loco ifto,quia dele.-bit Dns ciiiitatc.Ergo ficuri audierat ex angelis,credebat;amp; ficuti credcbat,fic afleueranter Ioquel^at;amp; fiiutfuos amabatjfic ardenter amp;nbsp;urgëter ad egreftü ciintatis,ne pcrirëthortabat.HabeS exemplu ficlei.

Quarto. Et fuit quafi ridiculus in ocults generorû fuorü. Obiêrua hic exemplum hotninû impiorü. Exemplum ho ■' Aiidiebant urgente ac feriam admonitionc foccri, ueriim non credebâr iieru eflè quoddicébat. Immô mimm impiorn neccd permouebant, ut ha?fitarcnt faite ac flii(ffuarent,fed fecuricontemnebant.Si ha;fitaflcnt,cü foce- acjecurorum, to angelos accefsiffcntjcxcp illorü ore ueritatë pcrcepiflTent.Securi manenr,qui Si fermonc foceri pro ri diculo habct.Ea erat illis reuerentia erga focerü,hominem fenem Si iuftü, cuius authoritate faltë ad du birandum ac metuendû premoueri debebant. Quam funt aüt procul a fide, qiiibus ctiâ ridicula uident eiqiixfuntcredendafSiconfideraflenr enormitatëfceleris Sodomitici,amp; iufticiâ Deiiudicis omnium, baudquagfubucrtcndæciuiratis minasfecuri cëtempfiflenf. Habes exemplü eorü qui abfcp timoré Dci uiuentes,qiiafcûcp diuinæ ultionis minas dérident. Ridiculü illis eft,ubi de aduentu Chrifti ludicis, fine mundijiudicio exrremo, catholico totius orbis incendio prsvmonentur. Oblerua fimul qiiae fit forS finftorû in medio impiorü commorantiü.habebat Lot filias. Dubio procul optabat dari fibi generös pios amp;nbsp;honeftos.Sed quid faceret^ Qiiibus dcdiflêt melioribus,quando omnes deprauati cranté Multa roguntur facere iufti prætcr aniini fenrentiâ, ubi mahtia cémorantium malorü ôë impiorü uincuntur.

ElCH aurord afcenderet^cogebant Lot diigeli dicente!:Surge,accipe uxorè tua cr dudffilidf tti.ts (^Udf itwenii, quot;fpftwin fcelereciuitatis.Et cun£îdbatur,cr appreheiiderunt uirimantl eiui, cr manum uxoris eiU'S.cr filidquot; tun eius,eo quodparccret iUi Dns,eduxeruntq; cum.Gquot; pofucrunt extra ciuitatê. ] Siinr quæ in cundlatione Eides et affeêlus Eotjfnntquç in fafto angelorü utiliter confiderent Qiiod cundlationë Lot cëcernit,exemplü iiidemuS carnis luilantuf Wei amp;nbsp;carnalis affcdlus inter fecolhufTantü. Supra oftendimiisfa(flafidei,qua uerbis angelorü crede interfe. bat.ln prifenti apparet carnis affeftus, qui morâ neéfebat. Si efficaciâ fidei aliquantifpcr remorabat,

i fliü in eo oflenderat,ggt; generös fuos tam urgenter ad exitü hortabatur,amp;fciuitaris fubutrfionë tam afiTe 'tftanterprædiccbat. (^i alioS impulfu fidei ad egrefliim Sodomæ fuerat adhortatus,ipfe carnali afle

Si folitudine impedituS egredi cunëtabatur- Sic accidit iuftis hominibus, ut credant quidem uerbo alios ad credendü Si obtemperandum hortentuf, ipfl uerô cundlanter faciât qua; alijs fuadenr.

Qiiodfaftü angelorü cëcernit, cëfidera ordinë.Primü reuelarüt Loto imminente Sodomorü fubuer Exctnplum ue-' Eonem,amp; qüo ciim fuis euaderet docuerunt. Deinde cuntüantë uerbis ad maturandum egrelfum iirfe- nbsp;nbsp;beneuolctiic^

tunt.Tertiô,adInic tardantem manu etiam apprehenderunt Si eduxerunt. Qiia in rc uidemus non mo lt;lofîdcm acfedulitatem,fed Si maaothyrniä angelorum. Habes exemplum ueræ beneuolenria; amp;nbsp;ami titiæ.Qui ex animo falutem proximi quxrunf,non fimpliciter quid faciendü fit docent,fed amp;nbsp;fehó hor hiiturXiirgendo inftant, immó inuit os etiam cogunt,lt;Së nc pereant pericuio educunt. Qiii bencficen »ätn duntaxat fimulant, hoe cfl, non ex animo benefaciunt, obiter ac (êmel oificium faciunt,ac ftatim ’«■giuerfantes deferunt.

Deinde amp;reiiqua confideremus. Cum aurora,inquit,afccnderet.Principiü diei adfert aurora. Dies Extremi dieiatt •'Mcscratiiidicij diuini,óC meritaeperdirionis. Cum aurora afccndcrcr,una cum illa afcendebatSodo roraiam ajce/i^ morü pcrditio.Qiiare urgebât angeli ad afcenfum aurora;,uf Lor exirü de ciuitatc peritura maturaret, dit.

nein federe ciuitatisperiret. Dies Dni qui catholicæ Sodoma;imminet,habct«Sf ipfefuam aurorä,qua: iamiamdubio procul afcendit. Facies illius manifeftë oculos fidcliü perftringit,a' Sodoniitis nee obfet'-uatur,neeagnofcitur.Mifit Dits angelos fuos,pra:concs uidclicet Si miniftros, qui ad aurorsc huius a.-feenfumexcitent amp;nbsp;urgeant ad egrefliim fideles. Vere felices fuut,qui auroram hanc agnofcunt,amp;: So-domam catholicam relinquere feftinant.

Cogebant Lot angclbinquit.Obferuaduplicë coadlionem.Coegerat Lot angelos,ut adfe dinette- DuplexcOd-“ tcnt.Cocgerunt angeli Lotum,ut deSodoma egrcderetur,amp; hofpitiü illud,in quod ipfos indux£rat,re Hio. linqueret. Bona utracp coaëlio : prior ramen humana,pofterior angelica. Cogamus itaqj angelos in pcregrinis,ut ad nos diuerranr,amp; futiirüeft ut imminente pcriculo uicifsim cogamur ab angelis, ut So domam fubiiertendam egrediamur.

Cogiteiniisetiam,quæuisfitfedulîcamp; inftantisadhortationis,qu3mlucuocatMofcSCoa(ftionem. Vts fedul^ dd' Eft illi locus etiain in Ecclefia Dei, in qua ramen requiritur, ut populus fit fpontaneus ac uoluntarius. hortatioiiis. Noneflingratum Deo, fi miniftri uerbifedulis amp;nbsp;inftantibiis adhortationibus auditores urgeant, fine id opportune fiat,fine importune’.Qua de rc uide Apoftolum 2.Timot.4.

Surgc,inquir, accipe uxorcm ninm,ôë duas filias ruas qiias inucnis. Qiiod admonetur Lot, ut falte Quando nonctft cum ijs qiias domi habebatjquicquid cum reliquis ficrer,quando fequi nollent,ad egrediendû Sodoma nes,faltem quod fefeaccingeret,documento nobis efle debet,ut fi non cü omnibus noftris feruari potenmus,co g, aliqui pojjumus libcrct (xiliis gratiamliberationis refpuantjcü q's falte qui ad manü funt Sodomä egrcdiamur.Dolct quidem re debemus.

470 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G £ N B S I H

iufto,quôd fine cbaris liberis, fratribus, foroiibus,amicis,nonniinq!i3m Si pafcntibi:s,5odonianitxb rcjinîp ilia relinqucre perituros cogitur,quos impcnfifsimc' iicUetcfle faliios : uer» quando Serv.aiinon fuftincnr, farius eft rcliclis illis euadere pcrnicicm, quam una cum perçunfibus l’ubirc ex'thim.

Qtod ultio Uo- Et illud obfcruandiim eft quod diciinr : Ne perças in fcclcrc ciuiratis. Vbi obfiruaridum cft piitiinmj (4tur fceim. quôd ultioncm propter fcekis Sodomitarinn imminentem uocatfcclus. Siccauû fi.mitur proeank' to.Fit lioc non fine rationc. Admonemur Iniiufmodi Iocutione,quô rcfereda? fint plagæ diuinitus nu-inifia;. Non poteft manifeftiiis ac luciilentius fignifîcari, pcrciiti nos propter pcccata noftra, quâmfi plagas diuinitus illatas peccata noftra nocemus. Si dicas homini podagneo, Ecee intemperantiâtu5, fatis aperte' admones caiifam podagræ illius efte uitæ intemperantiam.

Triplex perJi- Deinde Si illud confîderandum eft quôd perditionem adfcribit fcelcri. Ne percaSjinq'i'binfcclfrcd tio eftinfcelcre, uitatis.Perditio triplex eft in feelerc.Prima eftin ipfo fcclerato peccandiftiidio.Securidainpocnistépo rarijSjtcrtia in igne aeterno. Prima perditur Iromo intcrioisduni omnem integritatem mentis amp;nbsp;honf' ftatis amittit. Secunda ipfum etiam corpus ucl uitam, ucl incolumitatc per flagellum Dei amittir. Ter tia anima Si corpus pereunt in fempiternum • Quarc omnium funt infipientifsimi, qui fcfelkeSdf^ putantjfi curfus fcelcrum cédât ipfis ex animi fententia.

Scelerd cdiholi Tertio animaduerte g, non fimplicitcr dicit, Ne perças in fccicre malorü Si impiorü;fcd,Ncpcreaî edinnuût adeße in fcelcrc cniitatis.Multa peccabantur priuatim à multksqiiorü tarnen fcelera no potcrâtiiocari fcelera tempU'S ultionis. ciuitatis. Veriîm feelus illud quodEuflQ crat catliolicum, cuius clamor afeenderat ad Dnm,5^cuiuspu blicum experimentii cditiim fuerat ea nodbc,reifte uocabatur feelus ciuitatis. Admonemur,ut oblerut' mus ciirfum fcelerü, feiamustp, ubi fie peceatur catliolicdjUt peccatü aliquodjpcceatü acfceliis ciuitatii dici qucar,rcmpus adefie diuinæ iiltionis,qua ciuitas in fcelere fuo pcrcat.Quare de ordine Ecclefiaftico non pofTum ditiinarc aliud, quàm præ foribiis cfie ut pereat in fccleribus catliolicis, quærcc'te polfunf fcelera ordinis Ecclcfiaftici uoeari,qiialia funt Simonia,fcortatio,impii cultus,amp;fc.

■Qiùmpt iiffici Ts.t cunildbdtiir,^^ dppreheitderiii uiri mdttu eius,inquit,crc,ÇX eduxerüt cm poß/erpt extrd ciuitätel tereliijquere So Admonemur hoc loco quàm fit difficile etiam hpmini iufto relinqucre Sodomâ.Opus eft angclicomi doiUdm. nifterio.Lot prorfiiS perifiet cum fuis,nift'angçlorum manibus fuifiet ucluti extraiftus. Qiiare orar.duS

eft Dominus,ut animalem noftrum hominem cuniftantem Si tergiuetfantem uirtute fpiritus fui ex pn ftina Sodoma: noftras confuetudine extrahat.

Pdreit DoiBi- Obferuemus etiam adieftam rationc : Eo quod parccrct illi DomînuS,inqu!t.Non dicit, Eoquod niiS,dn^eU edu- illi parcerent;fed,Qiiôd pareeret illi Dfis.Parccrc,noncft angelorü, fed Domini, eriperecos pcrieulis, cunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qiiibus pareit Dns,id demü eft angelorü,qui miniftri funt pariter Si iuftiei« Si mifericordix Dei. Non

poftunt deferere que pro fiia mifericordia faluum cfie nuit Dns, etiamfi manuprehenfafit libciandus.

LÎberdtui eiî Simul tarnen illud obferua.Cum dicit,Eo parccrct illi Dns, iniiuir liberatu elfe Lot tardaiitéav lot non tdin pro cuneftabundum non tam propter illius iufticiam,q propter mifericordia Si propitiation? Dei, qux in ptcr judgt;n iuüi- uerbo parccndi fignifieatur.Iuftus quidem erat,ucrum quoniS admonition! angelorumufqucadcono cidm qudm prO' obtempcrabat,ut quafi ui clfet cducendus,buiufmodi cuneftatione mcrebatur, ut dignuS eflet,quieun ptergratiiî Dez. alijs inciuitatc exccranda,quäexire detreiftabat,perirct. Qiiare quod ereptus eft Si liberatitsriftc'bo nitati Dei tribuitur,qui illi parccbat.Itacp quod i. Pet.x. Icgimus, quod Dominus iuftü Lot cripucnt, curahaccftmoderationc intelligendum, quod ereptus fit pcrmilcricordiä Dei magis quàmpropter jpfius mfticiam,qux fic erat imbecillis,ut pereundum ipfi fuifl'et,nifi peperciflet DominuS.

Non f fl ßutis, e~ nbsp;nbsp;Ftßdäü eß,cu lUi eduxißet eosßrds,dixit,Tripere fuper dnimd tud,ne retro/ßieidtiG“ ne Ses in omni hdcplt

fXediSodomdm, niticddmonté eripcre,tK exterinineris.] Obferuarnoii eratfatis,edult;ftû cfie deSodoma,n!fietiamcxipfa planitie Sodomac euadcret. Nam ilia fubuerfioni erat obnoxia. Quod igiturcdmfto de Sodoma df cunt angeli,'O’7T3n,id efteuade,item,Ad montem euade,admonet nos,haud fatis liberatos eflecoS qui de Babylone funt egrelsi,nifi ctiam adhacrente illi planitiem euadant.Planities a irt Babylonis cftjquic-quid ad Babyloncm pertinet,amp; illi fubferuitificuti planities Sodomx ad Sodomä pertinebat,amp; fertili-täte fua fceleribus illius fubferuiebar. Cordatus homo, cui nota eft Babylon, fine ullo ncgocio iiitelli-get,quæ fit planities illa,unde Babylonis nequitia fouetur.

Deindc,qd Lota ia m é Sodoma eduiftä non ducunt ad monté ipfi angeli,fed iiibentut ipfe per plan! tiem ad monté ufqj cuadat,documeto nobis effe debet, q iufté requira? à libcratis, ut quod adhucreftat ad plena liberatioiic,ftudiofifsimé perrüpant,lt;Sf ad monté ufq; cuadât.Pcrindc ac fi captiuo de euftodia iara eduifto dicas.’Ecce conftitutus es iam extra cuftodiâ,liber a' uinculis,uide ut ad tutiora loca euadas. Sic libcratio de Babylone bare duo requirit: unü,ut educamur ex ilia. Altcrü, ut eduifti ad montefecuri tatis ciiadamus.Babylon regnîi cefufionis eft Si tenebrarü.Mons fecuritatis ad que euadendu cft,regnû eft Chrifti Si ueritatis,in quo fccura libertas apprehcndit.Non erat fatis Ifraeli ad plena libcrationc,qd çx Aegypto erat manuprehenfa cduiftus,fcd per defertum illi crat ad terram Chanaan euadendum.

Non eS dlienuin Terjô,nec illud prætercundum eft,quod dicunt.'Supcr anima tua,id eft,by deim lebcn,fo lieb dir dein ù uiro iuSo ut ui leben ift.Ergo non eft alienum à uiro iufto,ut in difcrimine conftitutus uitæ fuæ ratione habcat,amp;; con ttej’ujE rdtionem feruandæ illius gratia,fi quo paifto poterit,ad tutiora loca euadat.

hdbcdt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quartó,quüd dicüt,Nc retrofpicias, nee ftes in omni hac p!anitie,admonemur §propcratcramp;quO

Properdnter fu ferio fugiendumfit hberatis é Babylone.Qiiirefpicit, uel moras neiftit in planitie Babylonis, nondiim liendinn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;animo

ïnimoeftnmerettîce purpurata per omnia auiilfo, nondiimintclligitquàm magnü difcrimen fugiar, necdumfatisgandetgranislp cft Domino,quôdgratiseft liberatioius adeptus. At bone Deus^quän» magnus hodie numerus illorü eft,qui cü Loto de Sodoma edudtijtant in illius planitie,amp;: retrofpiciüt.

Dixitq^Lotadeos’.Quæfo Domine mi, quiainüenitièruus tuusgra tianicoramte,amp; magnificafti gloriamamp; mifericordia tuamquâ fecifti niecû,utiàluares anima meamjiiecpoflum in monte faluari, ne forte appréhendât me mal û,amp; moriar. Eft ciuitas hiciuxtà, ad quâ poflum fuge rejparua,amp;t faluabor in ea. Nunquid nô modica eftçamp;f üiuet anittià tnea* Dixitcp ad eû:Ecce ctiâ in hoc fufeepi preces tuas,ut nô fubüertâürbem proqualocutuses.Feftinaamp; lâluâreibi,quianopotero faccrc qüicqua, donee ingrediaris illuc, Idcirco uocatum eft nomen urbis illius Segor*

QHiefo Dne mi.] Hebr.eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^X13K3 nin '?tlt;,id eft Ne,quarfo Dne mi.Ecce qiiæfo inuenit (éruiiS

•uuSjetcGrjcusfict /iEOAKtt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i warif oj'd eft,Obfecro Dne,qm inuenit ftruus tiiiis,etc»

^ntigiufica/ligloriain (y“ mifericordiatn ttMm.]ln Hebr.fimpliciter eft.'Tlon ’7n5m,id eft, Et magrafî-eiftibciiignitatem tuam.Graecus legit ■ nbsp;nbsp;ditiLnacjvvlui et, id eft lufticiä ruam, uel magis probitatë tuä,

^^ftltiaresammammeam,] Hcbraicc eftr^WBi nfct nvt(nV,id eft uiiiificando anima m meam.

Nfc pojfum in monte faluari.] Hcbr-TTAnn ■ü'j'q'n'a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H’? ’'SStti, id eft. Et ego nc potei o euadere ad

tnonrern.Graecus melius uertit quam latinns,flt;Ai cv‘difctrudSi'cuéie 70 ÜffSjid eftego uerd »on potero peruenire falnus ad monteni,

Ejt ciuitas hie iuxti,z^c. ] Hebraeus fic habet : Ecde quxfo ciuitas hacc propmqua eft ad fugiendum iU loÄcftparua.Euadam quæfoilkit.

£tuiuctanintamea.] Graecus addit, hmov a», id eft proprer te,quod in Hetræo non eft.

Eecf etià in hoc fü/cepi preces tuas.] In Heb.eft,fufeepi facie tuä.Grarcus habet, Admiratus fum fade tua» Itüinaj^faluarcibi.jHebr, Feftina eüadendo illdjid eft iit euadas ad earn ciiiitatem.

B t)ixiïç;Lotlt;tiJeoî.']Slf^Kif/ôDo»Hnemi,erc-]Sunthuiusc5textusduarpartcs. VnapetitiorcLor,alfe toacöfciifum angeli habet.Petit Lot,ut conCedat fibi ciiiitatem uicinä cum fuis ingredi 11 in illa fernen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lof.

Pttitionis huiusratione permodü dcprecationis praemittit,dices:Ne qiiacfo Dne mi.Dixcrat angeliiSi ^Hopditiotml Effuge,fuper anima tua,ne retrofplcias,amp; ne ftes in omnihac planitie:ad monteaufuge: ne extermine tis.Timens aüt Lot nö pofte fe ad monte tarn cito per planitieelu(ftari,iit imminenS exitiü euadat, de-precatur eam euafionis conditionc,dicens:Nequxfo Dnemi.Q^d.Obftci o Düe,i,t ftatuas mihitermi num,quo fugiä,in möte. Deinde ratione additurus,prxmittit deprædicationë acceptç gratix,ut animi fitigratitudinëteftâdo fiduCialius petitionë fubiiciat. Eccc,inquit,obfccro,inuenit ftruus tuns gratis i« oailis tuis,amp;; roagtiifiCafti benigiutatëtuam quäfecifti mecü uiiiificando animä mcam, id eft uitä meä tonfcruandojtie cn SodomitiS interes ; ego ueró iiö potero euadete ad monte,ne forte' apprehendat mc inalmn,amp; moriar. Q.d.Qiioniä uoluiftifecundü amplitudincbonitatis tua: feruü tuuni ..b iinmincnti exitio liberate,quxfo ne adigas me ad monte Neep enim potero fic contendere ad montana, ut ferner* Pereundü mihi ent anteq per planitiëhahcomnceft’ugià,amp; ad monttmpertingäi Apprehcndetenim •ncmalü amp;nbsp;moriar,arqj ita Ifuftranea erit gratia hxc quä feruo tuo magnifice ad hoc ottcndifti,iit ani*quot; mam meä umificares. Hadleniis fugä ad montern dcprecatus eft.Subdit petitionëEcce quxfo, inquiry ciuitas hæcpropinqua cft,ut fugiä ill(),amp; eft parua,euadamqiixfo illd.An nöparua eft.'amp; uiuet anima mea.Petit ut doiiei fibi ciuitas quæ erat in planitic,in qua feruari pofsit.Et prxdicar de illa,5gt; fit in pro pinquo,diinde gp fit parua.Propinquä elfe dicit, fignificans cito fe in illam pofte tecipi amp;nbsp;feruari. quod ' fieri non pofsit,fi cönitendü fit per tofä illam planitië ad montern, Patiü efte fecundo cömetnorat,quo faciliusillam impetret.Solent ciiim minuta citiiiS g magna donari, amp;nbsp;citiüS parcitur paruis § magnis.

Etdixit ad eum,uidehcet angelus.’Ecce fufeepi facië tuâm etià hac in re.Hoc eft;Ecce petitionë tuam admitto ctiä in hac caufa, cöfentio ad id quod petis. Nam fufeipere facië petentis, eft nö auerfari ac regt; fpuere,fed dementer exaudire.Perditioni erat obnoxia ciuitas illa,g) attiiiebat il (ins peccata.uerü quo.« niam Lot pro illa intercedebat,ut fibi in illamfugere liceret,ibicp ftruari,conleiifit angelus,dicehS.’Faci2 tuam,id eft intercefsioncac petitionem tuamfufeipio, df propter te iionfubuertamcluitatem iftatn,de qualoqueris.Modci iiid feftines.Et addidit feftinationis iniundtx rationë.Qiionia,inqiiit,non poflum Leere qiiicq,doncc uenias illd. Hoc dicens fimulturbatü amp;nbsp;atixin iiirü confirmauit ac iecurü reddidit.

Addit Mofes de nomine ciüitatis huius,diccs:Et hinc eft quod uocatu eft nornc ciuitatis illius Zoar. Antcaiioeabatur Bela.Sonat uox Zoar modicri,paruuin,humite amp;nbsp;ignobile Gixcus legit Segor.Za de pronuneiant plt;r f.3ë liters ain' per gain, amp;nbsp;quoniam fine pundfis Biblia legebant,accidit ut uocales diueifiniodc' proferrent.atqj ita pro Zoar legerenr Scgor,qua de rt amp;nbsp;inpra cap. i4.admoinii.

Expofitionëhsnc prxfentis loci arbitrör efle fimplicc amp;nbsp;germanä.Ali) tarnen aliter exponuht.Quö Aliörunt nMiH legunt,Non pollmn in inonU faluarijileforte appithendat me maiü,amp;C inoriar, fentiüt timuifte poßtio,-

47Z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G t N E s I M

Lor,nf in monte conftirutus perirer, earn ob caiifam deprecatum efTe in fugam in monfcm • qiiiaproximum quçratur, qiiare timuerit Lotnc pcrirct in monte,cum ad hiinciufTnscftf^^'ö^'’ re,lit in illo feruaretiir, comminifciintur rationes alrj alias. Sunt qui dicät ; Timiiit Lot ne laboit^''* confîceretur, amp;nbsp;in monte frigoribus enecaretiir. Alii,timuit, inquiiint, ne deficertt nccclTjrius ill montaiiis. R.Shlomoli, quern Lyraniis 8C nônulli ex recentioribiis fequuiitur, dicit timuiflc Lotufquot;» nc fi in monte Abrahaino effet uicinus,refpedlu hominis iuftioris feperderetiir, quemadmodumrdp^ (flu impioruin Sodoinitarum habitus effet pro iufto ac Iiberatiisrideocp fugam ad montem cffedcpre-carum,qult;3din illo habitaret Abraham. Huiufmodi rationes non funt ex icriptnris defumpta:,iin'’’° nianifeftiim eft, fi qiiis Hebracum contextiiiRdiligenter infpiciat,ortas illas tflc Si ignorantia,iitlifd' parum diligenti infpecftionc uerborum Lot.

Eccf ßcicin tu à etLim hac in re, utnon fubucrtà ciuitdtem pro es locutus. ] Potcrit quo fuerit in poteftate angelorü, ut propter petitionë Lot ciuitatëin planitie Sodomorü firâillielanirf QuomoJo lieue linqutrct.Aut cm una erat ex fubuertcdis,aiit nôerat. Si erat,qrio illis liciiit numefü delendaiüciiutaf“ Ht angelisparce infringerc,ac feruare ciuitatë qiiâ feciindi'i mandatü Dei debebât fubuerterefSi nô crat,qiio dixit ange-' re ciuitati qu£ lus le illara nolle fubuertere propter petitionë Lotfcü dicendum magis fiiiffe uideatiinNon eft opus cualijs erat fub pro ciuitatë hacores.Nonenimmifsifumus.à Domino ut eampcrdamus,quarefecurusillâiiigttlt;l‘’^'' Uertenda. RefpondcctSi potuit angelus côlentire Abrahar,ut nô deleret ciuitatë Sodomorü, fi in ilia detëiufiof iniieniffetjponiit multo magisparcerc ciuitati hiiic pariiulæ^ppter Lotü iuftüjCiii parcèbat DnS.Dis^ de Sodomitis.'Mifir nos Dns ut deleamus eos.Et tarnen ad Abrahamü dixerat;Nôdelebo,ppterdece. Poffet Si hic quærirSi mifsi erât angeli ifti,ut delerent Sodomitas,quo licuit illis parcerc toti ciuitatiSo domorü ,ppter decë iuftoSjCÜ Si illos poftët faluos ediiccrejôlt;ciuitatë fecfidü mâdatü à Dno acicptlftle leref Dicendü eftjtenuiffe angelos mente Dei, quoufij parcendu effetin gratiâ iiiftorü.Si prxcifemâda tü illis fuifiet à Diîo, ut quiiuÿ ciuitates illas delerët,nec ullius iufli rcfpeëtfi reciperct, utitp peccaflfffj Qiiod uerô nô peccarint,res ipfa declarauit,quâ non fua,fed diuina iiirtiite perfcccrüt. Vnde manifeto «ft g» nihil admiferint diuerfum .à mente Dei.Immci fie côparatifunt angeli, ut nihil qiieät,ncc uelinte-tiâ admittere qd a uoluntate Dei difcrepet,cuius funt miniftri. Voluntas illorü nôeftdiiicrfaa iiohiMte Dei. Quare quicqiiid illi fa ciiint,diuina: iiolunta tis pariter ôëuirtutis opus effe cenfendû eft.Secus habet côditJo morraliü,qui guis fantfli fint ôë pij,errare tamë Si iaiere poflunt qd alicnû fît à uoluntate Del.

OBSBRVATIOI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Dixitcj; Lot ad eos : Ne nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Due niirEcce quafo iuuenit feruus tuus gratia in octilis tuis,et tnagtußcailil’d^

gnitatem tua quantfecifti mecû,uiuificando anima meanimo potero aût euadere ad ntontë,ne corripiat me mdih moriar.] De eo quod dicit,Ecce quæfo inuenit feruiis tuus gratiâ in ociilis tiiis,uidc fiiprà cap.prie« dentiin uerbis Abrahac ubi dicit; Dominc,fi inueni gratiam in oeuhs tiiis, ne tranfcasferuütuum,iSfi.

Deinde in co qiiod dicit,Et magnificafti benignitatc tuam quâ fecifti mecum,exempliim uiderelicet . animi grati,ciiiiis eft nôfoliim agnolcere benefîciü,fed ÜLud ctiâ plurimi facere, acdcprçdicare.Noiifini Exemplum ant- p^Qter dicit,Benigne' mecu egifti;led,Magnificafti benignitatë tuam,quam fecifti meciim.Amplitudo wwgrÆfi. g-j, bifariä agnofeitur. Primu ex illius magnitiidine,deinde ex côfideratione propriscuilitatis, Amplitudo be~ quâ^Jo iudicamus indignis Si immeritis, immô malcetiâ meritis magnopere effe bencfeciri.Sicutroip f’iß'Hatn nomine agnofeebat Lot ac prædicabat diuinæ bcnignitatis amplitudinc, g» infe magnaefict,idquod agnojcitur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exprimit dicens, Viuificando anima mcam, Si quod prxter omne meritum gratuitô obiicniffct. quod

fatctur,cum fe feriiiim nommât, amp;nbsp;gratiâ in oculis Domini inueniffe dicit. Ad hune modum Si lacob infra' gratiâ à Domino acceptam amplifi'caf,dicens;Minor fumcuniflis rniferationibuS tuis Si fide qua implcftiferuo tiio. In baculo mco tranfiui lordanem ilium. Si mine cum diiabiis turmis regredior.

Infi'à cap.iz, M3gnificafti,inquit,benignitatëtuam quâ fecifti mecum,uiuificando animâ mcam. Vide poftgeffet manu angelorü prchenfiis,amp; extra Sodomam côftitiitus,agnouit admodü benigne feeü elle fadlü,cuin Qui in pTjefenti tamë antea ciindlatus cflet ufqueadeô,ut oporterct ipfum quafi ui cduci, Si periculo eripi. Sic ctiamnu difficultés eripi multis acciditjqiii g, coadli fucrunt ad ea quæ falutem ipforum côccrniint,tandem ficagiiofeuntutfa' fe patiuntur,tan tcanturfadlü elfe fecum bcnignifsimc',cum tarnen antea reludlati effent:lt;Sf nificoadlifuilfciit, propriac dem beneficium falutireftitilfent.Qiiare admonemur hoc exemplo, quàm nondebcamusimpediriàpropofitobenefa dgno/cunt. ciendi proximo,eriamfi re!u(flentiir,ncqueantlt;5 hortationibus ac monitis lucrifiiëri,fcd cogciidi fînt,ac quafi uiolcnter ex ipforum perditionceripiendi.Erit olim ut cognofeant Si grati dcprædicent.

Et illud oblcrua,ad que fine accept! ber.cficij gratiâ amplificct ac dcprædicct. Petiturus erat,ut darci fibi ciuitas propinqua ad quâ fugereî. Petition! huic agnitionë ac deprædicationë accept! iam benefidj Cratitudo de ac prxm!ttit,nc uideat impudens effe,'Së improbus pctitor,qu! accepta beneficia uel nôagnofcat,uel paru! ceptis,uiam ape ducat.Sic faciebat Si Iacob,cü loco fupr.à citato petiturus effet a Dno,ut fe ’de manu fi atris fui Efau cri rit accipiendis. peret Et reuera indigniis eft qui plura quantumuis fit petax accipiat, qui fie plura petit,ut acceptagra tiam difsimulet, ôë iniiioris faciat. Gratitudo de acceptis uiam aperit accipiendis,ingratitude claudir. Luda animi in- Non potero,inquit,effugcrc ad montë,nc appréhendât me malibSë moriar.Habes excmplû mira-terfidem ey fi- bile animi anguftiati interfidë Si fiduciâ,propter periculi magnitudinc,fiu(fiiiât!s.CredebatLot,alio-ducidm fluüuan qui nec generös fuos adhortatus fuiffet ut exirent ciuitatc,quam Dns cflet fubucrfurus.’nec agnouilfit tis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ampiâ fibi cotlgiffc gratiâ,ggt; edii(ftus effet ex Sodoma,nc periret. H«c omiiino erant teftimonu animi

E X P L A N A T I 0« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;475

nonincredulijfcd credcntis.Deinde anxius erat,flu«fluans,amp; timenSjncfic quoqj perirer,fieluftandum ipfKflttad montem.lfta anxittas tcftabatiir de fïduciac deftdibiion de incrediilitate. Qiiamuis crede-ttt uerbis angeloriimjiaud fatis tarnen fidebat,pofle le euadere. Et liic dtfcdlus fiduciæ gencrabat timo «m,faciebatlt;]j ut fides eflet non flt;cui-3,fed contremifeens. Ergo uidetnus lioc exemplo,non effe alienü * credentibiis, ut in ipfa fide propter fiduciæ imbecillitatcm timeant Slt; contrcmifçant, fie ut timor ipfc manifeftéteftetur de fide: tam'cp abfit nt ex eo iudicandi fint elTe infidèles,ut nifi credtrent, fictimere nô poflent.Non timebant gencri Lot, quia uerbis angeli, quæ audicrant ex ipfo, non credebant.SiCrcdi-diirentjtimiuffcnt. Credidit Lof,ideoqj timuit. Non timuiflet autem nce dubitaffet euadere ad mon-Itnijfifiduciam fidei coniunxifl'et. Qiidd non coniunxit,infirmitas crat fidei.Sic Cbriftus Petro creden *gt;quidem,fimul tarne amp;nbsp;dubitanti ôC timenti dicebat;Modicje fidei,quarc dubitafti^ Matth.14. Huiuf-'»'odi exempla diligcntilsimc' funt obferuanda cùm ad noftram ipforü confoiationë, fum cautionis gra ’bjnetemcre'iudicemus aedamnemus homines fiuAuanteS inpcriculis actimentes.

^ceciuttdiiiia propinlt;]ua e^l ad fùgiendam lüà, cr eü partM,fùgiam guicfo ad illam.An non cil par^ Qnàm fit uti^ uiuificabitur amma mea.] Obferuandum efthoc loco,quid profiicrit ciuitati huic Belæ,ut pereun- /e ejjc paruü çr libus cateris quatuor,ipfa ftruaretur.Duo ccmemorat de ilia Lot-Vnü, ggt; effet propinqua,hoc effaC'- propinguum fan cômoda ipfî ut ad earn feftinanter pofsit effugcre,proptcr uicinitatë. Alterîigt;qut)d effet parua,idecfp ma ëf jî périclitât^-Siscapaxdiuina: raifericordiac q Sodoma ainpla illaamp; prorfus corrupta.Ergo in difcnmine rerü utile tibiii^ 'ftj propinquü amp;nbsp;accômodum effe fanëlis anguftiatis ôC trepidâtibus,ut effugiü 8i latibulum inuenire Sncant-deiude amp;nbsp;humile effe amp;modicü,eo 3» q s quç parua finit amp;nbsp;humilia, citius parcatur à Domino.

^t^ixitadctm:Eccefufcepißciemtua}nctiamhacinre,ut nonfnbuertamciuitafemdequaloctttuies.] Vi- Q«4fB ßt effî~ ^^ntusetià hoc loco,perinde at^ in capitepræccdenti,pi opc'nihil effe quodfanclis amp;nbsp;uel mediocriter cax oratio faa-pijs liominibus in rebus ferijs ac neceffarijs negetiir.Qiia in re cogitandum cft,irtfinitâ effe bonitatë amp;nbsp;itlormt. gratià Del erga eos qui fe timent SC obfcruant.Multæ efficaciac eft oratio iuftorü, fine pro alqSjUt Abra batn.fuie pro fe ac fuis,ut Lor,orent ad Dnm. Verù m ftudiofifsimë cauendü eft, ne id referatur ad me-f’tumiiiftkiæ fanftorum,fcd potius ad naturâ diuinsc bonitatis,Sufcepi,inquir,faciem nià etiam bac irt '«•Qiiæfo quac eft hominis facies ac dignitas corâ Domino,ur accipi amp;nbsp;honorai i mereatur? Toile boni

J htein Dci,quem dabis hominem fie iuftum ac pium, ut faciès ipfius in iudicio Dei fubfiftere pofsit?

Vt non fubucrtam,inquit, ciuitatcni de qua locutus es. Ergo propte.r faciem uerba Lot parceba-» Si tam cil effi^ turhuicciuitati Si propter Lotumtrepidantemacfluftuantem parctbaturciuitatiifti,profuitigituril cax fides infir— li imbecillitas fidei,qua fliiëluabat Lot. Qiiid igitur faciet firma fanëitorum fides intercedens pro peri ma,qtiato ma^ii 1 clitintibiiSjfi tam cfficax eft infirma amp;uacillans? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßrma er ttalida.

rciUna^effuge iÜô,qnoniam non poteroßcere quiequam,donee ueiÙM iHô. ] In eo quod iubet feftinarc to - Properandît e/Jè tutn,doaimcntumdatur, reqüiriabqs qui c'periculo eximuntur, ut properent. Oditenim DominuS hberatis, lgnauos,dcfidcs,ciiu(flabundos,pigros,remiffos amp;nbsp;ha'fitâtcs.Quid enim huiufmodi ignauia amp;nbsp;rcmif-lio aliud fpirat, qu.àm cccleftis gratiæ pariter amp;nbsp;urgentis pfficulicontcmptumf,

Deinde amp;nbsp;ilhideftobferuandum,quodadditdicens.-Qiiia non potero facçre qiiicq donee peruenias Contra falutetn lUd.Non dicit,Nolo facere quic9:fed, Non potero facere qiiicg,donee peruenias illo. Habet harc parti eorum quos fal^ tula inagnâ amp;infignem confoiationë fidelium,quibus inperieulis ac etifaiminibus rerum parcit Dns. uat Continus ni ^on potuerunt angeli fie perdere impios,utfimul perderent Lotum. Qiiaref Qiiia parcebat illi Dns. hilpojjùntnean Elligiturimpofsibileetiamangelicæuirtutijiitfaciantquicquamcontrafalutemfidclium,etiamtimi geli qtadem cœ S( fluduantium,nedum humanæ fine maliciæ fine potentiæ.Si Deus pro nobis, inquit Apofto Idles,nedu infe lgt;is,qniscontra nos?Ne angeli quidem, nedum inferiores potentia’. Vide Rom.e.eirCacalcem capitis. ror«)»port.c.

Wcirco Kocatimt eil nomen ciuitis itlius Zoar.} Non debemus cogitate faftfi effc hoc temerc’, quod ciuÏ-- Confiliien muta tasfcruata,mutato nomine priftino,a caufa conferuationis nominata eft Zoar. Antea uocabatur Bela, tinominis ciuita idiftcorruptioamp;; perditio. Poftcadidbaeft Zoar, id eft parua, eoqudd Lot hoc nomine pro ilia o— tis Behe, tauit,qudd effet parua.Bona fane commutatio non nominis tantum,fed amp;nbsp;fortunæac fortis,qua ciuv-tas ctiam ipfo nomine corriipta ac perdita fic feruata eft, ut uocarctur pro perdita paruula amp;nbsp;exigna, quo ipfoadmonerettir nomine,diuinæ hoc debefi gratiæ, qnód humilitati ipfius orante Lot pepercif-fet Dominus, effetep inonumentü ad oculuin cund tis fpcdlantibns euidens. V iide admonerentur, par.-»is humiiibus parcere Dominum, dum exitium infert magnis dd fuptrbis.

Solegrefluseft fuperterranijSd Lot ingrelTusett Segor.IgiturDns pluitfuper Sodomâ^GomorranifulphurÔdigiieniàDnodccœlOjamp;S Iiibuertitciuitateshas,amp;omnê circa regionê,uniuerfos habitatoresur-biUjSd cunda terræ uireiitia. Refpicicnsep uxor cius poft fe, uerfa eft in ftatuâfalis. Abraham aût confurgens manc,ubi fteterat prius cû Domino,intuitus eft Sodomâ Sc Goniorram, uniuerfam terrarcgionisillius,

474 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E s I H

in’ditq; afccndcn tem fjin'Ilam de terra quaßfornacis fumum. Curacnini fubuerteret Dominus ci'uitatcs rcgi'onis illius,recordatus eft AbraliæA liberauit Lot de fubuerfione urbium,i’n qu ibus babitauerat.

frf«iSd.]Hebra!cc fie habecEt uidit,amp; ecçe afetndit fiimiis tem ficuti fiimusforna cis,aut cainini.Grxcus uertit: Et uidit,i3t ccec fläma afeendit de terra,ficuti uapor camini. At in Htbrp non funt diuerfx iioces,qux fignificent alia fauiiia(n,alia futnutn: U£1 alia fiammam,alii uajportin. kd uox unica ‘^'ü’'P,id eft fiimus,bis ponitur.

Cum enmfubuerteret rgt;ns] Hebt. fic:Etfalt;flü eft cumprrderet Deus ciaitates planicici, recordatuseft Deus Abraliac, amp;nbsp;emifit Lotü de medio fubutrfionis, cü fubuerteret ciuitates in quibus lubitauit Lot.

Sol egrefjttt eil fitter terra,er'Lot ingreffuseüZoarä.] Hiftoriä incendij Sodomaeamp;f Gomorrha MO' fes breuiter cöpletflitur.Quddfole fuper terrä egrefium elfe dicit,««lt;foxeyiew habet,quo feilicer articulo diei cccperit hocincendiü. Ad fobs uidclicet exortü. De Lot, qudd Zoarä tum fit ingreftiis, ideo Icribit, qudd angelus autea’ dixeiat,nihil fe faccre pofl’e,priusq ille ciuitatc,pro qiia rogaucrar,efrct ingrdfuS.

Et Db? pluit fuper SodomS er Clontorrä fulphur er iguè à Dno de calo. ] Defcribit ipfum incendiü. Pd' mum,quis opt ratus fit hoc incendiü.Dns, inquit.Deinde,quo. Fluit, inquit,fuper Sodomä amp;nbsp;Gomor rhä fuiphur äC igtic. Verbo pluendi copia ÔC abundantiä, uocibus fulphuris amp;nbsp;ignis matcriäinftrumen ta lern amp;nbsp;cêfumtricë expreisit.Tn'tid,utide.A Dno, inquit, deccclo.Sic ultionc hanc cœlefté acdiuini fuifie fignificat. Diis,id eft angelus illc,quc amp;nbsp;alias uocat Dum,pluit fuper Sodom. amp;nbsp;Gomorrafulphur amp;nbsp;igné nö magicis artibus,fed à Diio de coelo,id eft ab ipfo Deo coclitus.Non eft putaiAquod tie duobus dominis loquatur Mofes,perinde atqp nee Paulus cum x.Tim.i.dicit. Dct illi Dotninusini-fericordiam inuenire à Domino in illa die. Vide Chryfoft.amp; Theophyl.

Etfiibuerttt ciuitates has c omtiè planiciem er cunäos habitatores urbiit er uirentia terrte. ] Opus incendij quarto loco pond.Subucrfio uidelicetcmitatü Si totius pianicieiillius. Per fubuerfione intellige omni inoda uaflatione Si excidiü.Et nos Germani uoce hac fic utiinur,ut fubuerti dicamus,qur prorfusua-ftantiir.Subuertif,inquit,ciuitates has Sodomä uidelicet amp;Gomorrhä,fiiper quas Düs imbrêigneum demifir.Et omntm planiciem.Iordanis fcilictt,in qua ciuitates ifta: fitac erät.Addit,Er cundtos habita-tores urbium,ôC uirentia terrar.Sic uoluit Alofes plcnam Si perfedlam iiaftationem exprimcre,ut intel ligamus omnja e fie fubufffajCiuitateSjamp;l quiequid in illis erat, planiciem omntin cum omniLHiS ai bo-nbus Si quiequid prxterea in illaextiterat.

Et reffgt;exit uxor eins poä ipfum,er fifla eü in Hatua falis. ] Poft incedij Iiuius defcriptionc etiä ea fiibiun, git,qua: una cum illo contigerunt,uidelicct,de uxore Lot,amp; de Abrahamo. De uxore Lor,qudduerfa fit in ftatuam làli5,quod illi accidit per imbrern illum igneum,öC fulphuraceü, dumretrofpiciciidomo ras in planicic ncdterct,Äl uiro ad Segor cötendenti nö adharreret. quod Mofes fic exprcfsit.Et uxore-, ius refpexit ■^■'“^^^lt;^^,id eft de poft ipfum. Debebatiiirü fuü eutftigio fubfequi,uerüa' tergoillius adciui täte rcfpi'iebat,at(p ita dum in itinere tardat,cxitio Sodomitarü corripd,amp;; in falis ftatuä exufta inutau Et A braba manèfurrexit ad locü ubi^eteratcorä Dito, er projfextt uerjus Sod. er Gomor. CT ueifustm p^atucicifCrc.] Non potuir AbrahS curä pro Sodomitis ponere, qua pracedenti die pro illis corä Dno inrcrcef(erat,ideclt;p mane’furgit,egredit,amp;; regionë Sodomorü conruenir,expclt;flaturusquidnamillis eilet cuenturü.Non diffidtbat,fi decern infti in illis efiTenLiiihil mali pafluram ciuitat?,fed faluam futurä propter iuftos fecunduin promifsionë a Dno acceptm : uerü quonii ignorabat quotin illa eftentiufti, aiiidus cognofeendi cxirus,in locum illum fefc rtcipit,unde planicic Sodomorü profpicerct.Lccühunc Hieron.in Epitaphio Paula uocat Caphar Barucha, id eft uillam bcncdidtionis.fic opinordidä,qtod eoufep Dnm profecutus Abrahä accepta benedidiione loco ualediifbionis poft colloquiü ad fuosreucr fus fif.Et tribuit illi fupercilium, unde 3i amplifsima folitudo Si regio Sodoinorum profpiciuntur.Vi dit autem indicium incendij, fumum uidclicet de terra aicendentem, ficut fumum caminiiiiteiifi; unde fatii iiitelligere poterat,non fuifte lo.iuftos ip cmitate.

Et failli eil,cü perderet Deus ciuitates planiciei,recordatus eil Deus Abrah£,cr emißtlot demediofubuer fioniSjerc.l Adijeiütur ifta proprer pracmilfam intercefsioiiem Abrahatjad fignificandri non elfe Dnm illius oblitüjCü fubuerteret Sodom.äC Gomor.fed mcmoi ë huius in eo fe deciaraffe, Lotü de meßio fubuerfioniseripuit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_ V AE S T I O I.

Qtu^eignifit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jyfi; pluit fuper Sodomä er Gomorrha fulphur er igire.jQusefierit hic quisg,ad quid Dns igniuolue

^dicHü fulphur. j-jt ndrjeere materiä fulphuris.Ncq; cnim temere’fadbum elfe credendum eft.Sunt qui hauercddantratio iicm.Quonia uirio illa iminittebatur Sodomitis propter abominabi'e fcelus,quo foede in naturäiptsm pcccabat,cêuenitbat ur Si igne Si fulphure punirent. Igne, quo^pter ardoré illicit» libidiiiis ardcrct, fulphure,cuius fccrore^ipterfœditatcfceieris ccficerent.Habctiftiiuas cogitationes.Arbitrcraütliaud alienü efie.i uerO,fi dicamus igni aditftü efi’e fulphur,quo incendiü iedderetriöloirigr3UfOiciiS,lccÄ ignis lile ccclitus dcmifius per matcriam fulpliuriscmnia pafsim,faciië,aclubitó corriptrct,amp; nulquä renümera ciKi extinguipolfet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_VAESTIO II.

talum quatntt' EtfubuertU Dtis ciuitates lUns CT cuniia plaiticic. jC^ iecda lue eft de numero ciuiratü,quas Dns lubuer fierunt.

E X P LA N AT I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4-5

A tifie commémorât. Si de incendio ifto nulla alia fa iptiira cxtaret q Læc prrfcns, purarc pcfTi mus du«.« hafcedûtaxatfubuerfas efle ciuitates, quas bic Mofcs reccfct, Sodomà uidclictt amp;nbsp;Comcrrä-.uerü fi ex unicoS.fcripruracloco ad hâc effet qu^ftionércfpondendü,cctradicfrent reliy Nâ Dcu.is- maniftftf ad numerant adliucalia: dux auitatcS,Adamauidclicet amp;nbsp;2fboyrn5qua’amp; Ofeæ n.commemcrantutap parcat quatuor fuiffe ckiitatcs ifto cockfti incendie correptas aefubuerfas. Qiiare maniftftücft,nô duas tmeffelubiierfaSjfed quatuor.Qiüd aürdicemus de eo, ggt; cômuniter qnç ciuitates deletx dicuntfEr ne moréuuigi S.fcripturâ ignoratis caufetjpfi liiftoriograpbi qrqj ciiùratü mentionc faciür,id^’ néq tantü,g poftremis hifee téporib.de reb. antigs,remotis ac nô ujfis fcripfcrüt, fed amp;nbsp;ipfe lofcpbuSjg feri-bit fuperefle etiânum ac uideri diuini ignis rcligas,amp; gnep ciuitatü umbras,ficut amp;nbsp;ftatuâ falis.in quant iitrfaeft uxor Lot,quâ fc uidifle dicit.Strabo ponit ciuitates tredecim. Gloffator canonü de pœnit.dift. uca.Sed âC cctinuo,fic dicit.Sex fuerür ciuitates quas deftruxit Dns iuxta Iordanë,Sodoma, Gomorra, Adama,Scboim,Segor,Elcale,quæeftBale.Hæcille. Erroreftineo 3,Elealëdicitfuifi’eBaIe,cütefte nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

feriptura Baie fit eadé qua: Segor Sût ex noftris g exiftimât Eiiffe circiter 15-. Cogitari poteft,fi liera feri pfîtlofephiiSjCiuitatulâ ZoarâjpoftgegrefTus eftét ex ea Lot,unà fuifle cü religs 4. cômuni exitio inuo lutâ.id qd amp;nbsp;Lyranus fenfit.Qiidd ern uoluit illi parcere Dns,uoluit,ppter Lotü. lllo cgrefTojnô fuit'ra tiocur ampliiis feruaret.Qiiôd alij plures ciuitates in ea regione perijffe iudicàt,nôeft ex haeSedomorS floriafumptûjfed potius de toto lacu, que Afpbalritidë uocât,ôd plures ciuitates toto illo finu fuo inuol uiflê exiftimât. Scribit em de illo lofepbus, g, légitudine fua quingenta df odloginta ftadia continës ad 2oarâ Arabix ufcp extendat.Significare aût iiidct Zoarâ bâc quâ Arabiç accë.Qt,aliâfuifle ab ea quç So domæiiicina fuitjdd poftea cü reliquis quatuor fubuerfa eft : modo certü fit g» adhuirgnip fubuerfarü ci aitatuiimbrscdëreliquiç uifanf.Hçc.ppter uerba lofepbi dixeriin,ucriim placer magis,ut Hieronymo crcdamuSjqui de Segor fcribit,g) fola de quinq; ciuitanbus Sodomoru prccib. Lot referuata,mari mor tiioimmineatjfiicritip tü in ea præfidiuin Romanoruin,dë gignatur apud eam balfamum.

Et utiiuer/ôs habitatorcs urbium.]Quxrunt hic de infantibus Sodomitarum,qHorum dubio procul ma rieinfantibui S'quot;!«in ciuiratibusiftis amp;nbsp;plaiiiticintermedia fuitnumerus, qua nam iuftitia illi quoep cum reliquis Sodomitarum.: perdition! fuerint traditi,cü participes fceleris nec eflent,nec elle polfent. Ambrofius libro i.de Abra hamo patriarcha cap.e.quoniâ quod in Ebrsco cft,']rJTn3?‘\ ‘^3?S'u,id eft,à puero, uel adolefcentc, iuue-ne,Sic.ul(5 fenë,legit,Ab infante ufcp ad fenc totus populus pariter circundederût domü,amp;c. ad hüc

S modüannotat.’Nulla ætas erat culpæ immunis,ideo nullus imnuinis exirij fuit.Et qui pofsibibtatc per petrâdi criminis nô habuitjbabuit afteftu.Effatç uires fenüjfed mens plena libidinis. Hxc iIle.Et male' legit,quodferiptura né habct;amp; infantibus tribuit,quod illis inefle nô potuir. Et em né modo pofsibi litatem,fed nec affedü perpetrâdi criminis per xtatem dû babere potuerunt infantes, de quibus quxri tur.Quare nôfatisfacitquxftioni. Auguftinus in quadliombus ex ueteri Teftainento,quxft.ij. fie ba betzSiiudiciu Dei iuftü eft,quare infantes fimul cü infantibus acmati funtfur nimis impiü facinus Sodo mitarum pofsit aduerti,peccatü eorü peruenit ufcp ad necë filiorü ipforü, ne de origine iliorü fignü ali-quod remanerct; Nonne prouifum eft illis, ne diu uiuentes exempla fequerenlpatrû.^A gebenna enim liber!funt in aliéna caufa occifi. Parentes enim tam pro fe g pro bis rei funt.Qiiia ut eorü opera oblite-rjrent,omnis,pgen!es ipforü crafa eft.Hjc Auguftinus,qui quidë nôinfcitc'admonet quare Deus infan ’es Sodomitarum cü parentibus ipforü delete uoliicr!t,dë g fuerit hoc illis meî!us,g f! in uira bac lërua-*'fuifient:ucrùm nô oftendit rationc,qua iuftitia Dei in hoc amp;nbsp;confimilib. alfjs fadiis defendaï. Aliud e.-™lt;ncftdocercqiiare qu!d,amp;; aliud g iiifte fitfaélü. Meo iudicio côfïdenter dicendü eft,quot!efcü(p iu ftitia operü De! !nquæft!onërap!{,nôefleuocanda inius cjuxDeiis facit; deep illius iuftitia non fiefen-**tndü,ficut! de iuftitia hominü. Homo fi facit quod iuftü eft,non ideo iuftum eft, quia ipfe hoc facitrfed quia iuftü eft,!deo ab ipfo fieri debuit. De operibus uerd Dei nemo redid fenferit, fi dicat ea ideo fieri ab illo.qudd iufta fint.'dë non magis ob id elfe iufta,quc)d ab illo fiant. luftus Deus eft in omnibus operî— busiuij,cu!usiuftitia non eftadrationis noftrx cxcurientis, iramo cîtcæ renebras exigenda lt;Sd exami-^anda,lcdex illius fadlis amp;nbsp;uerbis difcenda, agnofcenda,amp;f exofculâda.Sic dico in eo qiidd infantes So lt;loniitarüquamuis fceleris nec fadlo nec afledlu participes elfcnt,unà ramen cum parentibus impijs ac feeleratis exterminât! funt, non tam efl’e confiderandü quid, quàin a' quo fit fadlü. Si homo fie puniat feleratos parentts,ut unà cü illis occidat etiam infantes, ex ipfo fadlo de qualitate fadli iudicandü elle probaricp non polfe cciifueriin, qudd luftc occident infantes, in quib.nulla criminis ab bomine indice punicndi culpa repent. Vbi uerd Deus infantes prions inund! dilmiio, Sodomirarü incendio, Cl cie, Dathan,amp; Abyron,terra: hiatu,unà cü fceleratis parentibus extermiiiat,non eft de hocillius fadlo tam «X qualitate fadli,qu.àm ex qualitate facientis iudicandü, qui quemadmodü qudd ne ftatim uniuetfum buncmmidü prorfu; delct, non ideo idfacere cenfendus eft qudd iufte hune mundü delete non pofsit, fed gi per patientiädeftinat! finis tëpus expeëlat.iSf !nterea,quar iuftë punire potetat, clemëter tolérât; stänöpcccat dûjipter impœnitentiâ pariter amp;. extremâ malitiâ, extremâ ejep perditionc ficinducit, ut S’ôfolûimpios,fed Si femëiliorü,prfus exterminer. Quiegd Iniiufinodi cü genere mortaliü facit, facit Ung Dns in fuo ac de fuo qd uult, Si tàg index de perdito ac corrtipro qd ipfe nouit elle iuftü Si xquü. 40.Dift.Si Papa,tribuit Romano pontifici, ggt; à nemine debcat iudicari,,pprcrca g, ipfe ludicet ocS.Ob 4o.difi SiPap:t. feffo, an nô magna blalphemia eft dë fingiilaris qiijda imp!ctas,huiul’modi prxrogatiuâ tribucre bemi

47«i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 N G E N E S I M

ni pcccatorijUtquicquid faciat eriamfî inniimera animarum millia non ad terrenam aliqiiam pcidinO' nem,led ad inftrnakm ac fempiternä fccü rraliat.a nemine fit iudicandus,amp; in quscftionem iniuüitixrapiendiis,eo quod ipfe iudkrt dc omnibii5, öC interca indicia Dei iiidicis omnium, qui iudicat omnem terram qiiibus ille panas de reprobis fumit,in ins uocare, amp;nbsp;quærere fit iic iufiü facit uel iniiiftüc’Abfit lixc impietas à mentibiis piofum, iit plus reuerentiæ acreligionis crga homiius peccaroris fafta qiia'm erga indicia Dei déclarent.Quin potins quod impie' tribuitur Romano eidolo, nos pic Domino Deo noftro tribuamus.

Q«id fcntrend!i nbsp;nbsp;Quacritur etiam hoc loco,quid fentiendum fit de fiilnte uel condemnatione Sodomitarum,aniledfr

ƒt de fitlute So- leti fint temporaliter,ut æternç quoep fint condemnationi fnbiedli.Trina poteft hie confideratio nafd. dontltarum- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prima,an omnes firit faluandi in extreme iudicio,qui in hac nita propter peccata fua temporalitereX'-

terminantiir.Sccûda,an lêntiendum fit omnes efie in fempiternä condemnatos. Tertia, an non omntS fint ærernæ condemnationi obnoxij, fed aliqui ex illis falui fiitnri. Poteft nanqj de illis dici, $ uel om-nes uel nemo,uel alig tantum falutem fint confequuturi.Qiiod primam confideratioiiem attinet, uide qusc fupra cap.7.ibi,Confumpta eft omnis caro amp;c.fecunda fiint qua-ftioneannotata.Infeciindaconfi deratione durum eft,fi dicamus omnes eos damnari in fempiternä, qui fingularibus exemplis tempo-raliter ex hac uita diuina ulrione delenturjquafi temporalis ultio wternx habeat perditionis argumentum,quod falfum elle uel in illis qui diluiiio catholico exterminati funr,i.Ptt.}. iiideri licet.QuarefecU' riiiS eft, ut fecundä tertiam côfidcrationem fentiamus in huiufmodi plagis amp;nbsp;exitijs catliolicis aliquot elle qui fie temporaliter punianî,ut tarnen in die iudicij faluentur.ln horum claIlern reijeit AuguftmuS infantes Sodomitarä. Arbitrer non elfe impiä fi etiä dc adulris aliquot,fcnibus,a;grotis,fatuis,amp;; re Lot idem fentiamus.Illud tarnen admonuerim,feciirius ac modeftius cfl'e,ut de talium hominumla-lute uel damnatione pterna fententiam noftramreuelationi iufti ludicij Dei fubijciainus,quodindiefft extreme futurä,cuius Apoftolus Paulus in Epiftola ad Romanos cap.a.mentioncm facit.

Qt^modo uxor nbsp;nbsp;Etrefpexit uxoreimdepoß ipfunt,?^ faétd eüinüatuamfdlis ]Poterit hie quaTi,qäo uxor Lotin«n'

Ixtt incendia cor die Sodomorä correpta fit,cum und cum ille extra ciuitatem educ^afi'muletiain in innere jlli fuerit co reptapt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iundta. Quod falt;fla eft in ftatuam falls, non eft fingulari aliqiw plaga, fed cœlefti amp;nbsp;fulphureofadum

incendie,quo Sodoma exterminabatur. Et fadlum eftpropterea g» depoft uirum fuuinretrofpexilTet. Qiiæritur igitur quomodo illscfo Lot,ipfa fit imbre igneo correpta.

Facilis eft relponfio. Non fimpliciter obuerfa facie a tergo mariri refpexit, quod etiam eiicftigio illii fubfequens facere poterar:fcd deferto illo fubftitit in itinere,amp;; tantifper ciuitatem refpieiens hallt,dum imber igneus calo demitti capit.ud quod non eft fadlum Loto adhuc in innere cöftituto,fediam Zoa-ram fine illa cum filiabus ingrefl'o.Dixit enim angelus : Feftina euadendo illo, qiiia nonpoterofäcere quicg donee ingrediaris illuc.Dein fubiecit Mofts,Sol egrelfus eft fuper terrä,amp; LotingrclluS eftZoa rä.Et pluit Dns fulphur öi ignc,amp;c. Vnde fatis eft perfpicuä, imbrc fulphureä tätifper fuilTe dilatum, dä Lot Zoara elfer ingrcirus,ac poftea deinä demifsä uxore iÜius in itinere adhuc conftitutäeompuif-lc,ggt; refpiciedo, amp;nbsp;forfan ad Sodomä redeädo Lotu Si filias deferuilfet, atqj ita inter iitrafqj ciuitates moras traxillet. Deinde quæfierit quisg,qüo faófa fir in ftatuâ falis,cä nulla practerea falls mëtio fiat in hiftoria. Refpondendä eft,fuiire fulphuri adiedlä uim falls 4gt;pter perpetuä ei regioniinferendäfterilita té. Id licet nö fit expreisä hoc loco,fatis tn ,pbabiliter ex qs colligi pottft,qup Deu.ip.ad hüc modü legi mus;Dicet^ leques generatio, amp;nbsp;filij g nafcenl deinceps SC peregrini,g deloiigc’ ueniet uidetes pbgJS terrae iliius SC infirmitates quib.eä afflixit Dns fulphure SC falls ardore eóburcs,ira ut ultra nc ferai,neC uirés quicg germinet in exemplä fubuerfionis Sodomp Sc Gomorrp,Seboim dC Adamp,quas fubuertit Dns,amp;c.Et Zephaniæ cap.i. Viuo ego, dicit Dns exercituä Deus Ilfael,Moab ntSodomaerit,amp; fiüf Ammöquafi Gomorra.Siccitas fpinarä SC acerui falis,amp; defertä uf«^ ina:ternä,dCc.Vtrobi^ minpfunt plagarä excidioSodoinp amp;nbsp;Gomorrp fimiliä:amp; utrobiqj metio fit falis„ppter fteriiitatciiifcredä.Qiia re arbitror elfe fadiä ut uxor Lot in ftatuä fit lis fieret, japter ui tn falis quac imbri Uli luiphiireo fr.it ini-mixta. Tcrtid pöterit etiä qupri,an in uxore Lot fubftäria cartiis SC ofsiä fit,prfus extinfta,amp; inlocü »llius materia falls fubftituta. Refpödeo; Deo luhileft impofsibile. poteft ex nihilo facere gdlibct.ncdii aliud ex alio. Verä ut fubftätiä carnisamp; oßiä in uxore Lot jirfus extindià,d^ in materiä falis mutatJefle dieamus,nec litera hiftoricse narrationis cogit, nec arriculus refurredhonis recipit.Dicit uxore Lot fa-dlä elfe in ftatuä falis. Caro hominis fit in pulucrë,ôd tn fLibftautiä fuä nS ainittit.Sic caro uxoris Lot na tiuä fuä fubftantiä nö amifit,qäocält;p fadla fit in ftatuä faUs,fiue formä tm ftatup laiinp,fiue cruftä qiicip de materia falis fuperficie tenus induent.Nö puto cöueiure fidei noftiæ, ut hominis alicmusfubftantiä uel in niliilä redigi, uel in aiiä quampiä marerij ab ea unde cöftat miitari dicamus. Aliog qüoimplertt refurrtdtio caniis in eiufmodi homtne,in quo nulla fupereflet amplius carnis fiibftätia, quædepuliine terræ excitai! pofsit-'Dicitautem Apoftoius,elfe in utiiiierfumreliirredcurosoinnes.Necelfeigitureft, ut in nullo inortaimm cariiis fubftaiitia redigatur in nihiium.aur in alum praeter natiuamfuamliibftan tiam uiutetui. Propter haue uvratn 8i catholicam carnis noftisc refurredtiofiem,quaftioiicmliancde uxore Lot,in ftatuam läiis fa(fl:a,in medium adducere uolui, non ut cunofitati ocioruin hominmnma teriain conttiidendi iuggeram,fcd ut fidei nofti« cextitumm pro inca tenuitate kniiam.

A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_VAEST1O VI. ’

Etuiilit.Et ecce,a/cendit fumui tcrr£ßcutifumas cdWi/H.] Cum tota regio ilia unà ciim ciuifatibiis cœlc Qtiâre Abrah: ftiigneexiircretuijpotcrit liic quæri,qiiare non dicatur Abraham flammas poriiis in ainim exiirgentes non flainmas po quamfumâ terra: indiße.R.cIpondendi'i elle exiftimo, igné hiinc néfiiifTe talc q /lamas libéras amp;nbsp;con- htw t^Uilnt fMnit fpiciias in atrem eiacuiarctur.’fcd obfcurum,fnmigantenri,amp; propter fiilplnirfocrore omnium graueo- uidcrtt, lentilsimo.Qiiare ueroiîmile eft,non potiiiflc Abrahamum de loco fuo in quo ftabat uidere aliud ineen dij hums indicium,quäm fumum de terra afeendentem, qualis de camino uel rogo carbonario folet e-xurgere.Fiebant ifta ciaro foie, quod amp;nbsp;ipfum efficiebat, ne fulphurcum ineenduim flammas aliquas tmittcreuideretiir.Externunabanturergo Sodomitac ardore,fœtore,amp; fumo.

R(cordlt;itUf eft Deus Ahrähie,^ emifit Votum demedio fubuerßonis. ]Qiioniä ex hifee uerbis innui uidef, ftruatiim e/fe Lorü non propria, fed aliéna iuflitia, Abrahæ uidclicet, in cuius gratia de medio fuerit fubuerfionis creptus, quæftio nafcitiir,quomodo concordat ifta uerbis Apoftoli Petri^quac in Epiftola pofteriorc cap.i.lcgimus ad hunc modum:Etiuftum Lot opprelTum à nephandorum iniuria ac luxu.*-tiofaconiierfatione eripuit. Afpedht enim amp;nbsp;auditu iuftus erat habitans apud eos,qui de die in diem a^ tiimamiuftaminiquis operibus cruciabant.Si iuftus fuit Left, amp;nbsp;tanq iuftus de Sodomitarum fubuer-fionc libcratus cft,qHOmodo in gtatiam Abrahæ liberatus dicitur,5^ non magis propria quam aliéna iuftitiafcruatuSjCum fcriptum fit,Iuftus in iuftitia fua feruabituifEzech.iS.

Sentiiint hie nonnulii feruatum efle Lor hand plane* propter fuam iuftitiam, 5gt; ilia fuerit imperfcdla infirma,fed principaliter propter preces Abrahæ. Vcriim, meo iudicio, fatius eft ut cum Apoftolo dicamu$,libcratiim turn elfe tanq iuftum ac piû;amp; quod hie Mofes Dnm recordatfi efle Abrahæ,amp;f Lo turn de medio fubuerhonis emififle dieftgt;nö fie efle intelligcndum, fp id fadlum fit propter preccs Abra bæ.fedDominus, cum Lotum de medio fubuerfionis tanq hominem iuftum amp;nbsp;alienum a fcelcre So domitariim ediiceret,dcclararit fe non eflê oblitü eorum quæ præcedenti die dixerat Abraham,uideli-cet:An perdes iuftü cum impiofitem, Abfit a te,ut fit iuftus ficut impius.Et, An qui iudicat omne terra non faciet quod æquum eft?Ql»arc uerba Mofis,fi reóle' intelligantur,pulchré cum uerbis Apoftoli con eordant, tarn abeft ut aliqua fit hie diferepantia. Nam utertp fatis declarat, efle Lotum ideo liberatum defubnerfione impiorum, noluerit Dominus iuftum perdcrc cum impio, fed potiiis de perditione impioriim liberare.Stenim Abraham non pro Loto nepote fuo,fcd proSodomitisVefpedlu iuftorum, fi qui in ciuitate eflentjinterceflerat ; iniquum fore prætexens, fi iuftus perdatur cum impio. Cum ergo DominusLotum eripcretde fubuerfione impiorum,amp; iuftum,fecundum fententiam Apoftoli,eripuit, ^ioftenditfe memorem efle eorum quæ ad ipfum dixerat Abraham. Vfqueadeoigituruerumtfleo.-portet quodfcribittir ab Apoftolo, ut nifi iuftus fuiffet Lot, non redle .à Mofe Dominus Abrahæ recor datas effe dkeretur,cum ilium de medio fubuerfionis impiorum eriperct.

Solegreffus eftfupcr tnrrfin.]Primum illud obferua.Sol inde ab initio creationis quafi perpcttiu quod CluomodoSotfu dam lumen terram illuminât perpetuejjadeolp femper eft fuper terram, quam curfu fuo fpacio uiginti- per terram egre quatuorhorarum, quæ dieiji naturalem conftituunt, quotidie inuifit. Et hadlenus nunquam alicunde didlcutur, Helut ex carceribus fuper tenam egreditur. Vnde nantp egrederctur,qui nufquam claudirur, fed perpetuus eft fuper terramt'Quod uereà hic à Mofe fuper terram cgrcflus,amp; à Dauide Plal.ij.tanquam fpoii fusdetihalamo fuo prodirc. Si communiter oriri quotidie amp;nbsp;occidere dicitur,refcrendum eft ad id qd *gt;na quæep’ regio in fuo hemifphærio quotidie uidet. Etenim quando noftrum hcmifphærium ingredi-tur,fuper ne'ftram terram egredi,oriri Si prodire: Si cum illud ucfperi egreditur, occidere uidetur in fe, qui non in fe,lêd nobis oritur Si occidit. Qiia in re pulcherrimam habemus diuinæ prouidenriæ imagi- imägo diuÎM nem,cuius folqiiafioculiis quidam exiftit.Prouidentia Dei perpétua eft,amp; terram uniuerfam modéra prouidêtitC injô tut.Nunquamreconditur, nunquamoccidit, nunquamingrediturfupertcrram,rnmquam exoritur. Ie.

Et tarnen tum egreo'i fuper terram uidctur,quando radios operationis fuæ opere aliquo luculento qua fiociilis noftris infuntJit,iS^ uclpioseripit,uel impios iufto iudicio fubuertit. Sic eodem ueluti tempons articulo fuper terram Sodomorum 'Si folille uifi' ilis, Si ludicium Deicgrediebantur.

Deinde etiam hoc confiderandum eft.Magna Dei bonitas in eo nobis amp;nbsp;obferuanda Si imitandi proponitLir à Chrifto Domino, q, folem fuum producit fuper bonos Si malos, Si pluit fuper gratoS ^ingrates,Matth.5. Verum admonemur hoc loco,quàm non fit propterea negligendum ftudium iu-ftitiæ, qudd fol perindc fuper malos atep fuper bonos producitur,quaii nullum fit coram Dco diferimé inter bonos amp;nbsp;malos,gratos Si ingratos,iHftos ôd impios. Etenim, licet hoc ipfo quoqj die, quo fub-Uerfifunt Sodomitæ,fuper terram tam illorum quàm aliorum egrefliis fit fol. Si iiniuerlalis ilia boni-tas Dei pro confuetudine quotidiana declarata : fimul ramen cum exortu folis cccleftis ultio fuper im-jios,malos. Si ingratos homines defeendit. Qiio excmplo omnium manifeftifsimc' declaratur, fie efle Deum boinim erga omncs,ut tamë Si iudtciuni fubinde cxerceat in reprobos, ubi fine refipiÇcentia per gunt in malo.'Sd fie punire reprobos,ut interea gcr.cralis fuæ bonitaris non obliuifeatur,

Et illud obiter cogita,Subuerfio Sodomoru au exortü folis ca:pir.Ergo,qd notflu 'peccabat,luce diur Qjiod nofîupec ha punitü eft.Lux eft iudiciü Dci,no.\ uerô fiel« ü perpcrratio.Dics iile iiidicij dei 'exëplü habet extremi catur,luce diur-iudicq, „rfpMî«ï«r,

478 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

iiidicii,in quo manifefta crunt omnia,amp; iudicabuntur qua; in Sodoma mundihuiuS uelutifubtcnetriS impi^ ac malitiofe perperrantur.

QtttiW ßdcliter EtLotingreJJîü eil Zodrdm.]Obferu3 quod particulam hanc Moles tarn uigilanter caerologîf buicin eripidtfuosDe- terferit.Poterat fimpliciter dicere,Sol egrclfuseftfuper terram. SipluitDnsfuperSodomäfulphurÄ

igné,fi hoc tantü egiffetjUt quo tempore fubuerfio ifta cœperit,exponeret. Veriim quoniam ncidtai* tii agebat,lit fciremus quando cocperitfupplicium impioru, fed amp;nbsp;ut intelligereinus quam fidelitertgc rit Dns cü iufto,cui parcebatjqfio fuppliciü impiorii tatidiu diflulerit,dum ille Zoaräfecuritatis gratij ingrefliis efret,Sol,inquit,egrefrus eft fuper terra, amp;nbsp;Lot ingreftiis eft Zoar à, amp;nbsp;pluit Dns, amp;c. Itaqi ad monemur hac in re,quanta fit fideS,uerJtas, bonitas Dei ad eripiendum pios, qua fupplicia impio-rum fie difpenfantur, ut prius confultum fit pqs, quam fubuertantur impii, ne quid maüexfupplido malorum ad iuftos pertingere pofsit.

Grttuiftif fuppli- nbsp;nbsp;Et Domimu pluit fuper Sodomam cr Gomorram fulphur cr ignem 4 Domino de cœlo, cr fubuertit duitiitfi

eij urguit graui iüi(f,amp;omnem planitiem,cr cunHos habitatoref ciuitdtum,cr uirentia terr£. ] Paucis uerbis horrendam hi' tdtem fceleris. ftoriam compleclitur Mofes,in qua pnnci jjid obferuandü uenit, g graue fit corä Dno Si g deteftabilc fcclus SodomjticQ.Etcnim exgrauitatefupplicii colligeda eft grauitas fceleris.Singulare peccatumfin gulari ultione,amp; abominandum fcelus graui Si horrendo fupplicio punitum eft, ut apud poftcros gra uitas pocnac grauem fceleris huius abominarionem amp;nbsp;horrorem gigneret.

Qÿdlitttf fuppli nbsp;nbsp;Deinde perpëdamus etiS fupplicij huius quaiitate.Dominus,ingt,pluit fuper Sodomatnfulphur

eij, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;gne. Pluuiac finis,eft fertiiitas terrae. Fertilitatë terrae Sodomorü uerterüt impq in occafionc abomina

dæ libidinis,amp;i multorü aliorü peccatorü.Vide Ezech.iö. Cü elfer illa peruerfiras piinifda,punita£ftno inilgarialiqua pirna,famis,p£ftis,autgladij:fed uteü periierfis peruertere? Dominus, perutrfaeft ratio pluendi,in eä pluuiâ,quæ nö ad facunditatè,Ï£d potius ad fubuerfionë Si fteriliratë terras; nöadalimo-iiiä,fed ad exterminationc impiorü faceret. Sic digni funt pluuia nö aquac,fed ignis, fulpliure noiirore, q fertilitate terrae in occafionem rapiunt libidinis execrandae;amp; omniü conuenientifsimüeftjUtipfaplu endi natura aduerfum eos pcrucrtaJ,g peccato eötra natura deledlanf. Tertió,necilludrranfcundum eft,$ nö dicir,Et exortü eft inccndiü,fulphurc 8i igne mixtü;fed,amp; Dns pluit fuper Sodomä Si Gomor rä fulphnr amp;nbsp;igne à Domino de coclo. Singula fere' uerba tm nö clamât incendiü Sodomitan'i nSeue-niife fortuiteijfcd à Domino coelitus elfe demilfum fuper impios: id qd nö fine fingulariftudio fadiicfl B à fpiritufandlo, ne locus eilet illis gregionis huius fubuerfionë phyficis rationib.metiuntjquorüdenu mero amp;nbsp;Grpei feriptoreS funt,g Sodomä cü uicinis alijs ciuitatib.eä ob caufam incendio perifle léntiûr, ggt; regio illa caiiernofa efl’et Si fulphurca»atqj ita liuiufmodi exitio obnoxia. Nö agnouerüt diuinä ultio në, ideo quæ poft illä ad hüc ulcp die in illis lociS uifunt,caufis naturalib.tribuüt.Strabo lib.i6. ficIcribit: Qiidd regio fit ignca,permulta alia figna afferüt.Nä Si petns afperas exuftas circa Mofadasoftcndiit, Si miiltis in locis pi pruptä terrä cincrulentä,amp; picis guttas ex petris diftillätes,ac flumina foctido odore cfferuentia,amp; habitariones pafsim euerfas, ut ijs fidë habeät quac ab indigenis predicant g» in hoc loco u.urbes olim habitarcnt,quarü metropolis Sodoma adhuc eo.ftadiorü ambitü feruet, amp;nbsp;gi extcrrjmo tibus,ignis afflatu, aquis calidis Si bituminofis Si fulphuris lacuseruperit, amp;nbsp;ggt; petrxigniferrfaëla: fint,óë urbiü alia: abforpta;,alia: ab ijs quicütp fugere’potuerütjdercliëlas.Hasc Strabo. Qiiod ifta regio ni Sodomorü eucnerint,res ipfa declarat:unde ueró Si quib.de caufis euencrint,Së Strabo fcire poterar, fi Mofis libros pari diligentia qua alios infpexiflet.'qs infpicere poterat,quandogdë Molis mentionem facicS,dicit;T aliS erat Aïofes Si fuccclfores eins,g cü initia nö mala habuilfent, poftca in deterius dela-pfi funt.Homini aüt pio non tä curandü eft gd,g iinde Si qua ob caufam accideritSodcmitis.QiiidaC' ciderit, noruiif Si ethnici feriprorestunde ueró Së quibus de caufis accident, magis ingenij fubtilitatcin quircre,qudm qd Herum eft certó cognofcere iiolucnint. Quare ftudiofifsimc’faëluin eft a Mole, qiidd hiftoriam hanc non fic ethnico more confcripfit, ut doceret quid tantum fadlum fit; fed finml itoka-ret etiam caufas tantse fubu£rfionis,Së ludici Deo ultionem hanc aftignarct,

Quartó,obferuandum etia eft quod non fimpliciter dicit,Er Dominus de-mifit fuper Sodomä Si Go morrä.’fedjEt Dominus pluit fuper Sodomä lt;Së Gomorrä fulphur óëignë à Domino de ccclo. Dix; in cxplanatione, uerbo pluëdi fignificari copiam Si abundantiam. Admonemurquantusfitthefaurnsin ccclis earü rerü quibus ultio de r£,pbis in terra fumipoteft. Deu.jx.dicit;Nonneli!ccconditafiintapiid me,amp; fignata in thefauris mtisfMea eft ultio,lt;Së egoretribuam. Qiiare non debet incredibileuideri,g» totus müdus ä facris literis olim igne cöflagraturus prçdiciï. Dient impij, Ceclü cœli Domino,terrain ueró dedit filijs hominü. Dederat Së planifië illam omniü fcccundifsimä filijs hominfiiuenim c» il.a abu terentur,ex thefauro fuo coclitus fulphur mifit Si ignem,pennde ac fi pluuiam demitteret omniü uber-tifsimam. nbsp;nbsp;nbsp;Qiiintó.Et fubuertit,inquit,ciuitates illas,óë omriem planiti£m,Së uniuerfos habitato-

res ciuitatum. Si uirentia terrae. Vltionis huius grauitatë fuprà expendimus in materia cerlitiis dcplu-ta,fulplnireuidelicttóëigni,quæhicquoqueper uerbumfubuertendi,lt;Sëuocesuniuerfiles coi.fidtr Duofuntftóuer raneja proponitur.Suntautem duofubuerfionis acuaftationis genera. Vnum,quofic iiaftanturac fionif getierd, nbsp;nbsp;fubuertuntur ciuitates Si agri, ut reddita pace pofsint reftirui. 1 luiulmodi lubuerfiones temporariiim

habent flagelium ad caftigandum reprobos. Aiterum, quo perpétua uaftatione Si ciuitates,dë incola.

A ^sgi iirrtciipcrabili'rn'extfrminantur.Sic uaftata? finir Sodoma Si Gomorra cum omnibus babirato ritus, oaiinip plamtic amp;nbsp;uircntibus in i!Ia arbonbus,herbis,amp;pläris. Er uaftarionis hiiii.s monumtn täudliodicrnumiifcß diem omniü oculis uiienda proftaiir.ciiiirariim umbræ,petra’fxiifiæ, rerra einer« lfnta,falis aceriifrerrus odor,afpc(flus horrcndiis,!acus focdiis. Qiiafo ejuid huiiis generis iiaftario e]ua Jara paradifo quondam confimilis ram eft in eparabilircr fubuerfa, clatnar aliud, § fceleris immanira-tnn.quoranraefttamqj fingularis ulrio calitus prouocara Cogirer homo pius,firantam iram Dei prouocarunr aduerfumfeSodomirac, quod in naruram peccariinr, cum ramen nulia nifinaturæ lege lidus illudefletexprefre prolubiri!m,quanro dereftabilius peccenr,Äf iram Deigrauius exacerbeiir,qui poll acccpramlegem diuinam,qua maledicirur quifquis hoc peccarum admitrir,iSc poft ram horrendä ulrionemnoniierenriirSodomirarumimirari exemplum,praifertim fiidfacianr Chriftiani.

Addamôlt;illiid;Omnino graue ac dcreftandum eft Sodomitarum peccarum.Er ramen grauius pec-cantilli,qui oblaram Euangelij gratiam refpiiunr,id quod ex uerbis Chrifti Struaroris Matrh. lo. pa-läm uidere licet,ubi fic dicir.'Quicuncp non receperit uos,ncq; audierir fennoncs ueftros,egrefsi foras de domo uelciuitateexcutire puluerem de pedibiis ueftris. Arnen dico uobis,rolerabiliuS enr terrac Sodo-worum Si Gomorrçorum in die iudierj, q iili ciiiitari. Porerat diccre,Grauirer punienrur in die iudieij. Veramutenormirarem peccati huius quo cccleftis gratia cOntemnitiirexprirneret, Sodomitai'fi men-’lonem induxit,ut illorum compararione admonerer,q fit hoiTendum peccati genus,quod grauius in dieiudieij punietur,g fcekis Sodomitarum.Qiiid autein de illis, obfecro, cenfendum eft, qui in Ecclefia Dfid(Sodomiam in delicijs habent,SC fimul Euangelij Chrifti gratiam pedrbus proculcanr.

Eirr/pexit uxor eÙK depoit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuila eü inftattiamlaiis. ] De uxore Lot duo prxdicantur. Vnum, Pxctnphon reu.

Snidfccerit; alrerum,quid palTa fit. Refpexit ad Sodomam,amp; pafl'a eft exitium. Vn obi^ eft quod uti- irolubentiutk. liter obferuetiir. In eo quod refpexit ad Sodomam,undeangelico fiierarcdudla miniftcTio,exemplurn aidemus corum qui corde adhuc ad confortium peccantium impiorü ac breui pereuntifi, undefuerant per gratia muocantis Dei edult;fbi,propendct, ideo^ adillosrefpiciiint,amp; regreflum meditantur.Si mn litriftafcelus Sedomitarum deteftata fuifler ex animo, nec dubitaflet lamiam illis extremam immincrc lubuerfionem,dubio procul magni duxiflet,quód una cum manto Sf filiabus erar edudta, atiÿ ira pro puantcradconcefiam Zoaram cum fuis conrendifiet. Vertim quoniam iielnon credebat angelis, uel dubitabatcuenturü ne efiet qd illi dixerSt uel fecus, aut alias curiofitate uidëdi uel earths aft’ediu erga fi

J li3Sÿgeneros,quiegredi nolebai’.r,uel erga reliquos quorum ufa fuerat cof!fuetudine,aur erga rem fa miliarem inciuitaterelidlam, ufepaded deuidtafuir, ut delerto inarito ad ciuitarem impionim refpice-ftbmoras in itinere ncfteret,Sf uel reditum pararet,uel rantifper fubfift(rer,dü rgne coclefti correpta pe tiret.Exemplum hoc proponendum eft illis omnibus qui ad faiutem diuinirus funt iiocati Si ? coiifor tioimpiorum edudli,non ut imirentur,fed ut fugiant.Qui de hocfecu’.o ad regnü Dei uocari finir,uoca tifuntuelutëSodoma,impia,fcc]efta,amp;l breui perirura.Quiadfeculum rtfpiciunt,unde funt per uoca-tiontincoclcfttmedu(fbi,refpiciuntcumuxore Lorad Sodomam. Faeiüthocaiij amovecognatorum, parcntum,fiJiorum,Ä:c.quaIis eratqui dicebat ad Chriftum Lucsep. Due permittc ut primiim annun dem bis qui domi ineç funt:lt;Së alius,Permirre,iit primùm fepeliä patrë tneü. Alij amore pcccand!,qui tuscompetirillud,Canis aditomitum.item,Sus Iota ad uolutabrum Iuti,i. Per.i. alfj perincreduiita-kwquadeficiunrafantflo propofito,df grarisc Deicontumeliam inferunt. OmneSifti corde primilm ’dSodomam refpiciunr,à qua nunquam ex animo defecerant,deinde ad illam redeiinr.

ConfideremiiS etiam alterum pra?dicatum,quod de uxore Lot ponitur. Et fadta eft, inquit,in ftatuä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ICCoriS

falis.Triaobferuabithiediligeiis letflor qua? in eo fpedtanda funt, quod muliei i refptëtatriei contigit. Loû Primü iplam,fcciindü alios, tertiü ipfumillius exitiu concernir.Qitod iplam côcernit,eftiiiteritus q irii-feaKinfelixfibijpfiextindlaperijt.Habethoc cômlinecïi omnib. qfuoptc uitio diuinitus pereufsi uel tcporaliterrm, uelfiinul etiâ æternaliter perçût.Perditionis huius genus eft mors quocûcp modo pecea toribusiIlata.Speciesfunr,quibusalius igné,alius aquis,aliusgladio,alius pefte,aliusfame,aiius luimi ttfjUelquocüqî alio eefimili modo perdiî.Qiiocüep modo périr peccator,fibrjpfi périt. Et hseccêfidera-tio ad hoc nobis feruiat, ut hâcfaltêobcaufam peccatis abftineamus, ne nobis ipfis ptrditior. c côcilie-wiis,at(5 ‘ta noftro ipforû exirio mali fiinus.MuItü inrercft,cui qs pereat.Qui ,ppter impictatc fuâpe-titjibijpfipérit.Qui uerouiuüt in Chrifto, moriuniqdëamp;ipfi,utrûnôfibi,fcd Domino moriuntcui piïtatt ttiàiiiuüt.SieApoftolus Rom. 14. Nerno noftrri,inqt,fibi uiuir, amp;nbsp;nemo fibi merit.Sine etn uiuimus. Domino uiuimus.-fiue morimur. Domino morimur.Siiic ergo uiuimus,fiue morimur,Dni lumus.No dicit lîmplicitfr,Nemo fibi uiuir,6C nemo fibi moritur.'fed. Nemo noftrri,inqr, ut inrelligas ipfum Ic^ de Chriftianis.Et addir rationc,ga Dili fumus.Eft itaqj futnmo ftudio curandum,ut m gratia hac,qua Chrifto aceenfemur, finccra fide Si irrcmilfo picratis ftudio pcrmancamus,ne ex illo proiedlt nobis ip liscüimpijs pereamus.Otnniü ftultifsimum eft,nobis ipfis uelle uiucre,amp; non Domino. Ccnftquitur enim,ut nobis ipfis quotp morituri, adcoép Si perituri fimus. Magno cum lucro uiuir, qui fic uiuit Si Woriîjiitfibijpftfitie uiuatfiue moriat, pertre uequeat. Alios in ifto exitio uxoris Lot concernir,lt;q) iiô fi^ontmcntimS firaplicitereft igné ac fulphure cü Sodomitis extindia, Si in citicrë rcdalt;fia,ftd fingiilari mortis geneie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«ft/onis.

hlftatuamfalls fiifta, qiiæ oculis pofterorü fpcdbâda feruareï. Q^ia in re cefiderandü eft diuinj U;tiG-

raonumeiitii ad cautionë pofterorü pofitû. Sic muüerfuopte lutio perdita exuij mi qualiratc feruit aDjS,

4So alijs,rantum non quofuis inclamans mouens,iit ipfiiis ma’.o cdodlijSodomä pcnturä fiigiami!S;OC-cafiont'S faliitis noftræ non ncgligamiis,nec faliibres admonitionfS contemnamiis. Talc eft ctiäq, non ’I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I flint fimpliciter cxtinfti Sodomitx, Rd amp;nbsp;ciiiitaribiis illorü ac toti planitici tails illatafiibue)fio,qiiæ

durct ad fi'nem iifcp mundi,ciin(fliscp uifentibns SC audienribiis moniimcntofir, unde adfaliibrioraani ment.Hue refpicit Apoftolus Petrus in pofteriore cap.ï.dicenS:Ciuitatcs Sodomorü amp;nbsp;Gomorrliçorû in cinerem redigens cuerfione d;tnauit,excniplü corü qui impie' aifburi funt ponens. Aliud «ft fitnpli'-citer,aliud fingiilari excplo puniri acperdi.lllud,ut dctimpius pœnas;liocgt;ut exemple fit alijï,ne con-fîmili mado peccët amp;nbsp;perçât.Poterät Sodomitac fimpliciter puniri,amp; pernas dare impictatis fuc. Vetilj quae eft philantliropia Dei5fic illos exterminauit,ut perpetuo fint cxcplo cû(Tis,nc in idem barathrum perditionis incidät.Quod momentaneü erat,fic difpofuit, ut accepta diuturnitate omnibus (iculiscau tionis fiibminiftrct occafionc. Sic qui publier'propter fceltra fua puniuntur, cum pofsinttolli ac perdi clanculum,plelt;flunnir pal«im,amp; fufpenduntur patibulis, ucl rotis imponuntur,aut capita illorum in fublime eriguntur,ucl dificefii iuxta uias regias palis affîgütur, quo cuniTos fuo admoiieantexemplo, Det« tm m- fceleribus abftineant,ne confimiles panas dare cogantur. Et lixc potifsima ratio eft,quart Deusiæ puiuat in pïQ^ fubinde mcritis panis luculenter perdat. Paratu eft omnibus indicium in fine mundi, utrecipiat hocfecnlo. unufquifep iuxta quod geßit in hac uita. Veriim neinterea uel nimis inualeleant impij, amp;nbsp;iuftospror-fus opprimant,uel fufpicio obtincat, nullum efie diferimen coram Deo inter iuftum amp;nbsp;impium,etiain temporarijs fupplicijs in peccata reproborum animaduertit,ut fuo exemple tantum non uociferantur cxtintfliac perditi,eflc iuftum iudicem in calls,qui tandem panas fumât de reprobis.

Verditio et Tertio loco,qult;)d attinet ipfum mulieris exitium, confidcrandum cft qu.am fucrit iuftti amp;icquiim, *5^' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut ad eum modum periret. Primiim, erat cura manto fuo amp;nbsp;fi lia bus de Sódomis angelica manuedu'

dia. Dcindcjprscmonita erat, ne refpiecret, nee in omni ilia planitie ftaret,nifi perire uellet. Tertio, erat in propinquo ciuiras, ad quam expedite ac breui itinerefugere porerat. Qiiartd, liabebatprjeeuntes maritü amp;nbsp;filias,quib,conftanter adliærere non folü diuino pcrmilTii potcrat,fed ci!m leriiandac falu-tis fuæ ftudiojtum coniugali maternoep affedlu debebat. Magnam liabcbantiftacommoditatemadfr uadendum exitium,in quod incidit.lgitur qudd periir,nullius nifi fuopte uitio perijt, dum hæcomnia contempfit,8d monitis angelinonacquienit. Confimili modo amp;Sodomitæfuaipforum culpa perie-runt.Caftigaucrat eos Dominus per reges Orientales. Deinde per Abrahamumliberaueratacrcftitue rat.Tcrtid per Lotum à fcelcre auocauit,amp; ad ftudium iuftitiæ adhortatus cft. Hocenim confiHofadlü crat,ut Lor inter eos habitaret cinus non modo uerbis, fed amp;nbsp;uirae conuerfationeadfaiiiorem meutern prouocarentur. Veriim htcc omnia contemplcrant, öd non folum in fcelcre perrexerunt, fed amp;nbsp;iuftum contumelia öd iniurijs afflixerunt, ficuti i.Per i. legimus. Quate prorfus æquifsimumerat, ut périrent, quandoquidem fuo ipforum uitio ealeftem fuper fe ultionem incorrigibilirer prouocariint. Sic perle-runtetiam Ilraelita: tarn in terra Canaan qua'm in dclerto, dum fibijpfis perditionis fuerunt aiitbores. Vnde illud propliericum;Pcrdirio tua ex teeft,«! llrael Sic Hierufalcro perijt,ad quam SeruatorfHieru fale Hicrufalcm, inquir, quoties uolui congregate filios tuos ficuti gallina colligit pullos fiiosfub alas, fed rtoluifti.Matth. ij. Sic mundusfuapre culpa perir, dum nullis fuftinetrationibusferuari. Denobis quid dicam qui Cbriftianlfmmn profitemur? Incidimus in extrema tempora öd fines feciilcrum. Data lux eft uerbi Dni,qua ueluti præeunte tenebras errorü euadamus,öd grefiiis noftros abomnisgeneris impadlione feruemus.Ipfe Seruator ex hac Sodomitarü hiftoria exemplü defumpfit,q admoniticau td ac uigilanter uiuamiis.Sicut faeflü eft,ingr,in diebus Lot,edcbant öd bibebant, emebätöduerdebant, plantabant öd ædificabant. Qiia die aüt exijr Lot de Sodomis,pluit igné öd fulphurdc ccrlo, öd omnes pcrdidit. Secundu hæc crir, qim die filius hominis rcuclabit.In illa hora g fueririntedOjöduafaeiusin domo,ne delcendat tollere illa:öd qui in agro,fimiliter non rcdcar rerrd Alemërotc uxoris Lot.HxcW mus,öd iuxta uidemus hüc mundüfecurilsime'in malo pcrgere,ederc,bibere,cmcrc, uenderc, plantare, acdificare, nubere, perinde ac fi nullü praeforibus fitexiriü. Qudd fi contemptis Clirifti monitisfcculo penturo adhaclerimus,qiiid aliud futurü eile poterir, g ut öd ipfi noftro ipforü uitio omnium iuftifsimd pereamuslHcc de uxore Lot in ftatuä falls murata breuiter admoncrc uolunquae fi bene fuerint öd utili-ter confiderara,fieri poteft ut fal huius ftarux cedar in condlmentum noftræ uitae.

Et Abraham mane furrexit ad locum ubijleterat coram Domino,zx profpexit uerfuf Sodomam CT Gomoin Exemplü atemi qj- uerfia omnem terram plamtiei,ey uidit,cr eccealcendit,Grc. ] Primiim illud obferua, qudd Abraliamu constanterfoüi- non fimpliciter alrero die ad uidendü Sodomitarüregion?,pfedlü,fed mandadlocü iibiftctcrarcoram Domino furrexifle dicit.Habes exemplum animi in aliéna queep caufa conftanrer folliciri, necmaneob liiiifccntis eorum quæ uefpere egit. Sic auimati funt fandli.Nihil agunt obiter ödperfunölorie, prafer-tim ubi fpiritu chariratis leruiunt jrximo.Longe' fecus compara» funt hypoairasq whil agiirt ex ant mo,quantumuis muita fimulër.Qiiare praeter rationë nöcft,3gt; horrat Apoftolus Rom. ii.utfimusfol licirudine non plgri,nec remifii lpiritii,Iêd feruentes.

Deduüio pere-' Deinde de co quolt;p cogitandum eft qd dicir. Ad locum,iibi fteterat coram Dno,Sd j^fpexit uerfiisSo-grinorum, domain öd Gomorram,öd omnë terram planitici,Si Hicronymo credimus, habebatis locusfnperciJiu, Uhde omnis illa Sodomorfi regio^fplci poterat.lbi fteterat coram Dno. Ergo hofpites fuos, qspere-griims hommes elfe putabat, iiluc ufg; fuerat comitatus, ut quoniam Sodomam ibant, indeilüseani ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pollet

Ä poffer regionem oftendere. Qiia in re iiidemus exemplum animi officio humanitatis dediti. Hiima-numefijnonfolumamantercompleftiperegrinos, fed ôilocorum ignares comiterdeducerc,Ôdha-ftcniiJcomitari,donee ccrtisindiciiSjneoberrentjdirigiqueanr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

T£rtiô.Etuidit,inquir,amp;ecceafccnditfiimustcrrarjquafifumnscamini .Indicium incendij,fumuS iinelt;(aiMntt eft.De incendie Sodomirarumafeendirfumus ad cœlum. Non uidir Abraham fulphurisamp; ignis im- ** brein,quantiimuis mane' furrexerat, fed fumum uidir, unde colligimus fubiraneum fuiflê imbrem illü acterram Sodomorü illo,mox attp tacfla eflèr,fiibiro incenlam. Admonemur hoc exemplo,quàm nulle negocio pofsit Deus rerrä uniuerläm catholico tradere incëdio, id qd amp;nbsp;fachiriis eft in fine mundi.

Similiamp;;illudanimadiiertamus.Suprà dixit ang£lus,Clamorem Sodomoriim increuifië coram Do mino.Deinde fubiecit MolêsrEt pkiit Dominus fulphur 8i igné à Domino de cœlo.Et hicÆcce afeen- OrJo dirfiimus terræ. Vides ordinem diiiinæ ult!oniS;,Clamor impiorum afeendir ad coclos.Ccclitus demit tionii' tantultio.MoxfumiiSultionisindexafcenditadccclos,quôantcaafcenderat clamor. Admonemur, quidexpec'landiim fit ubi fcelera inualefcentia ad cœlos afccndunt,lt;Slt; ad Dnin iuftum indice clamant.

Et uidir,amp;ecce fumiis afcendit, quafi fumus camini. Cogitemus hic de uanitate rerum terrenarum yanitäS rerum ®^fliixarum.Regio iSodomorum cratinftarparadifi Domini.Sodomitæerantopulcntiamp;Tfuperbi, terrenarum, delicati Si faturi.Iam qua:fo,quid erat omnis illorum fplendori’quid opesî'quid fiiperbiat' Quid regio iiisamœnitas Si fertilitasr'An non ha?c omnia in fumum abierunt amp;nbsp;euanueruntî’Idem multis amplif-finiis,potentifsimis,amp;.' fplendidißimis urbibus accidit,amp; eueniet etiam Babyloni, quae 8i ipfa deftinata ‘ftinccndio.uide Apoc.is.ln fiimma,pcccatorcs deficient à terra ficuti fumus deficit Si euanefeit.

itfaflum e^jcum perJeret Dominus ciuitates planitici, rccordatus câ Deuf Abrah^^ey' emißt Lot de medio [‘ilgt;K(rfioms,crc.] Obferua uerbum rccordandi Deotributiim.Qiiantafithacinreconfideranda phi-bnthropia Dei, fuprà admonuicap. F. ibi, EtrecordatuseftDeiisNoe amp;ciinftorumanimantium. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Deindecogitemus,quod non dicit,Rccordatus eft Deus Lor;fed,Recordarus eft Deus Abraha:,amp; emi fit Lot.Noii orauerat Abraham pro Lot,fcd urfcrariniquumefië,fiiiiftus perdaturcum impio.Huius non eft oblitiis Deus, idéjj in eodcclarauit,quôd iuftum Lcthberauit.Admonemurduorum.'unumeft, 'afimus iufti.Hoc fi fuerimus,proderunt nobis iiiterccfsioncs fanlt;fcorum,qui iuftornm plurimam ha-

j bentrationem. Alterum, non efle opus ut Deo cunofïus præfcribamuSjqirosferuaredebeat. Oremus ptofidelibus hominibus in gcnere,amp;'indîuidua ipfi'us prouidentia; cômitramus. Non hoc dico, qiidd pecntumfit,fi quis nominatim intercédât pro certis quibufdam fidelibus.Abfit,ffd curiofitatem illam fdido,qua nonmilli fie inter orandum fpecifieant, ut purent non fadfurum Deum quicquain nifi fe-oindum ipfonini prseferiptum.

Tertidjiiccilkidtranfcundumeft.Siipra'dixit de Abrahamo,qHÔd mane fun excrit ad locum in quo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eonfen^

feterat coram Domino.Hic fubqcit,Deum cftè recordatum Abrahac.Sic uides mutuum confenfuin in fits inter Deum ter Deiim ôf fanftos.Non poteft illorum obliuifci Deus,nec ipfi illius obliuifeuntur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiT homines.

Qiiartôjamp;f illud confidera quod dicit : Et emifit Loturn de medio fubuci fionis qua fiibuertit ciuita- Lot de medio So tes in quibushabirauerat Manferat inter Sodomitasimpios,ufq} ad ipfumfubuerfionis tempus, ideo- domæ emijjùs i ^wuidebaturciim illis exitio obnoxiiis : ueriim Dominus, inquit, emifit ilIum.Similes erant Sodomi Domino. •æcaptiiiis Si iamiampledbendis. InterhoseratadhucLot.Igiturquod liberatus eft,uelutémedio pieftendorum dimifl’us eft. Hacc eft iufti iudicis :cquitas,qua inter multa pleélendorum impiorum mil bînnnm inuentum iuftum fegregat Si libérât.

AfcenditcpLotde Segor, ôômanfîtin monte, duæ, quoque filiæeius ^nieo.Timuerat enimmanereinSegor. Et manfitinlpeluncaip(èamp; duæfiliæeius.Dixitque maioradminorem:Pater nofter iènex eft,amp; nullusuirorumremanfit in terra,qui polsit ingredi ad nos l'uxta morcm hniuerfæ terræ. Veniinebriemuseumuino, dormiamûfque cumeo,ut ftruare polsimusex pâtre noftro fernen. Dederunt itaque patri fuo bibe ttuinutn node ilia. Et ingrefla eft maior, dormiuitep cumpatre. Atil-bnonfenfi'tnecquando accubuitfilia,necquandofurrexit. Alteraquox lt;luediedixitmaioradminorem:Eccedormiuihericumpatre meo,de-' hius eibibereuinum etiam bac node,amp;dorraiescumeo, utfaluemusle.* mtn de pâtre noftro. Dederunt ilia node patri fuo bibere uinum, in-greflaqueminor filia,dormiuit eum eo,ôd ne tune quidem fènfit quando toncubuitjuel quando ilia furrexit. Conceperunt ergo duæ filiæ Lot de pâtre fuo,peperit^ maior filium,amp;r uocauit nomen eius Moab ♦ Ipfe fftpater Moabitarumuf^inpræfêntemdienit Minor quoque peperit

481 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

uocauit nomen ei'us Ammon, id eft, Filias popuKmci. Ipfc eft pater Ammoin'tarum ufq; hodie,

Dixit^; m^ior ad minorent.} In Ebræo eft;Et dixir primogcnira ad minorem. Grrcus iifrtit, Dixit a« tem fenior ad mniorem. Poterit aiitem diligens ledior facile cogitare quid dilcriminis lit inter primo-genitam SC maiorein.Eftquidem omnis primogcnira maior inter Ibroresaierdm nonmoxomnis ma ioreftprimogenitJ.Etcniin mortua priin3genira,qua; lecunda poft ilia eft,relt;flc reliquisuocat maior.

Vt fernàrepoßimiii.} In Ebrço eft;Er iiiinficcmus. Grçciis habet t!«'f/Æ'»'Âsrÿira)^lt;plt;/,i.EtexciKmi!S. Ingrefjaq- minorfilia dormiuitcum co. ] Ebræus,Et furrexit minor «S^ dormiuit cum eo.

Et uocauit nomen eins M.oab. j G ræcus addi t. a/ri ^2i,id eft'dices,cx pâtre mco,quc‘i in Ebræonon eft.

Et uocauit nomen eins Ammon,id eü filius populimei. ] In Ebræo fimpliciter Icgitur ad hune modum •'by !X‘tpi3,id eft,Er uocauit nomen cius Bcnammi. Sonat autem Bcnammi filium populi mci-Sic interpres uocem quæ in Ebræo non cft,pofuit,amp;iÉbraicæ uocis interpretationem defuo adiccit.

Abfoluit Moles hiftoriamSodomitarumjiam conlèquenter de primordijs duorunr not.'ftimorn populorum, Ammonitarum uidclicet amp;i Moabitarum,per occafionem præccdentium fubiungit. Etat cnim commemorandum adhuc de Loto,qu;d üli poftSodomorum fubuerfionem accident. Hacdc re ad fïnem ufip capitis quædam cxponit.Eft autem textus bimembris.Primnin Harrat,quidfcccritLor, poftquam Zoaram eflêtingiefrus.Deindc quidegerintilliusfiliæ.

Afcenditcj; Lot de Zoar,Grc.] Tna prædicat de Loto.Primum qudd in Zoara,quæ ipfiiis erat fecü' ritati per Dominum concefiâ, non manlcrif,lëd illam reliquerit. Secundum, qitdd afccnderitin mon-tcm,Zoaræ forfan uicinum.Tcrtium,quôd manferit in fpelunca cum fi'iiabus fuis. Et ratio hcrutn ad-difur;Timucratenim,inquit,inancrcin Zoara.Qiiare rimucrit,non expriinitur.

Dixit^; primogenitaadminorem,Pater noücrfenex eü,crc.] Qiioniam omnem illam planiciem Pen-tapolitanam igné ccclefti fubuerfam elle uidebant,amp;; ipfam qucqj Zoaram poftquâ illam reliquiil’cnt, lina cum alijs ciuiratibus perijfleputabant,arbitrabantur catholicam efle tonus orbis fubuerfionem,et b uniuerfigeneris humani fadlam deletionem, adeoque duntaxatfe cum pâtre adhuc üipeteifc, unde conferuanda eflet pofteritas.Qiiid ex hac opinionc çonfi'Iij cæperint, ôd quomodo fuccefiêrit/x ordiiie jiarratur,

Priinogcnita.quam potifsimiim hæc cura foHicitabat, confilium cæpit ex ipfa reinecefsitate,ficu-ti putabar,de^’ illo cum forore communicauit.Patcr noftcr,inquir,fenex eft,amp;l nullus uironim reman-fit in terra,qui ingrediatad nos luxta morem uniuerfæ tcrræ,hoc fft,qui nos iinprçgnet Q.d.deficittin iiobiJtpofteritas.Pater non poterit diu uiuere,quia fenex eft.Ex folis nobis nequit haberi foboks Non cftreliquus quifquani uirorum,a' quo cognofcamuramp;imprpgnemur.Qiiidfaciemusî’Patiemurneiit in nobis defîciat oinnis pofteritas ï Qiioniam igitur folus pater fupcreft, uidcndumcft quomodo uel ab illo imprpgnemur.Hæc erat cura amp;nbsp;Ibiliatudo primogenitæ Lot.

Qi_ioniam uerd otnnuio turpiBimum eraf,concumbere filias cum pâtre, nec Iperandum ut feienter ac prudenrer a' pâtre cognofccrenrur,pio muliebri aftutia confilium capit, quo infeio illo pofsintfuifu rari concubirum,ôlt;; pofténtatis concipere femcn.Qtiomodo id fieri pofsit,exponit forori,diccns:Veni inebriemus pattern noftrum uino,doriniamus^ cum co,ut uiuifi'carc pofsimus fernen. Confilium hoc tria habet.Primum, doriniendum e/ïe cum pâtre. Secundum, ne pudor, honeftas. Si naturalis religio iinpcdiantjdandum efle patri uinum,quod ad ebrietatem ufrp fumptum grauem obfoporationemfe-ni inferat,quo facilius fallipofsit.Tcrtiü,quo id fit faciendum fine, ut uiuificemus, inquit, de parte no ftro Icmencquod uidelicetinilloprorfus emoti Si petite uidebatur. Intelliguntautcmper fernenpo-fteritatem generis.

Etpotaueruntpatremfuumuinonoileilla,crc.} Haeftenusquidconfultarintfîliæ Lot,iamcocpticon-filij fubifeitur effeclus. Potauerunt,inquit,pattern fuum uino.unde uinum in ranta return perturbatio neacuaftationeacceperint,nonexprimirur:forlän c‘ Sodomalecum una'cum alijs ad qualcmcunque uiclum^neceflarijs uinum quoqj exporrarunt. Addit,nodte ilia.Non dedernnt illi uinum mane,fidno-c'te.Accommodatütlêpropofito.Etingrefla eftprimogenita,inquir,dcrmiuit^ cum parre. Hare quia non folum maior ætatc,fcd Si confilij Si inftituti huius author crar,quod faciendum cflefiialcrar,pri-gt;na tentauit. Atillc non lcnfit,amp;Ic. Tam uideliceteratgrauiter obfoporatus uino. Alemoratur hoe,ad cxcuf'indum Lot,ne putetur feienter concubuifle cum fi’liabus.Et memoratur iëcundó,eandem uideli-cerobçaiifam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

Altera quoejj die dixit primogenita ad minorem,Ecce dormiui heri cum patre meo,lt;Sfc, Hine appâter, puellas iftas non efle Icquuras illiciram libidincm,fed generis conferuationem. Primogenita non quæfîuit conciimbendi itéra tionem,fed fororem ad hoc induxif,ut Si ipla imprpgnaretur. Et ills quod fccit,non nifi de confilio fororis fecir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Concepcruntcr^odu^filiteLot de patre fuOiCrc.] Sic nori funt fadlæ compotes, ut bipartito concn-bitufin'

A bitu fingul®fint imprjgnatæ.Et qiioniam diia? genres iftx Ammonîranim amp;nbsp;Mû.nbîraniin ïfiaelitis enuit amp;nbsp;Uîcinæ fut iirç amp;nbsp;adiierfariæ,iioluit Moks nomina aiithorum ac principum illarum exprimere acmanikftarc,linde traxerint originemjideoiç denominibus filioi um quos fiiia; Lot ex ipfo concepe-rantjadiecit.Reliqua tacetjUidclicet quandofint ifta faôtajaii ftatim poftegrcfiiim Zoaræjquandiu pa ter amp;filiwcoliabitarint in fpelunca monrana,undc uidlnm fiimpferintjqiiamdiu Lot poftea uixerit,u-biamp;quomodomortuusfitjubi filiæcius pepercrint, amp;niitrierinrinfanteS,amp; qua: alia funthuiufmo-di. Qiiidam ex noih is arbitrantur Lotum quaefitum fiiifl’e ab AbrahamOjô^ apud ilium unà cum filia-busiinprægnatis aliqnandm in dolore amp;lu(ftu uixiflê.Siint iftaprobabilia quidem,uerùmracentefcri ptiira non cft ut quicquam illorum affirmemiis,

Timtbat enbn montre in Zosird.'] Nalcitur hic quæftio, undefibi timuerit Lot, 8C cuius nam pcrîcuïi mctiiegrcftiisfit Zoaram. Illudquidemdicipotcft in genere,quôd timuerit ne forte' non fatis tutus «ifetin ea ciiiitatula : iierùm qua de caulâ timoré illo fuerit perculfiis, certd defîniri non poterit. uidc— tur tiinuiffe ne forte' quatuor ciiiitatibus cum omni planifie fiibuerfis, fiibuerteretur etiam quinta, pro pterea quod effet lilts admodum uicina,ficuti amp;nbsp;fuprà dixit,Eftciui tas in propinquo,amp;c.Hicronymus diCit metuin hune ex eo qiiocp anâ:uincflc,quôd Zoar frequenter antca terræ motucflctfubruta,co^ primiim Baie, poftea Salifia appellata,amp;; hanc ob caufam dixific Lotum : Si cum carteræ adhuc ur-besftarentjpfa fæpe fubuerfa eft,quanto magis mine in communi ruina non poterit liberafi ?

Deindeamp;illuddici poteft, quod uiderit iliius quccpciiiitatis tantam elfe nequitiam malitiairi, uttitnendum fibi duceret,fieri non pofic,ut Sodomitanim panas amp;nbsp;exitium euaderent, qui pares illis effent in fcelere.Et hæc cogitatio certi aliquid liabere poflct,fi ciuitatc liane poftea fubuerlam efic con-ftiret.PoteftetiamcogitarinëfuifieilIi admodum tutum mancreinciuitate Sodomitisiam fiibuerfis iiicina,proptermalitiam ciuium,qui uieiuoriim fiibuerfioncm ipfi effent imputaturi,propterea qudd pcregriniisilliehabitaffet, amp;eo temporis effet articuloSodomam egreffus, poft quod ftatim cccpifiet lubiierti ; iinde eoniedliira effet,fui fie ipfum mali Iniius confeium. Sunthæc admodum probabilia,uc-liimaffirman non poteft nifi hoc unum,quôd timoré impulfus exierit Zoaram.

AtiHenonco^nouit nec quando accubuitßlia,nec quando furrexit.} Qiicrunt hoeloco,quomodo fieri po ® tuetir utcoiigrederetur Lot cum filiabus,non fentiens quid faccrct.

Hieronymus diet t Iudcos,quod in Ebræo cft nUApSjid eft,cum furgcrct,propterca fie feribcrc,ut li té raiiafliipernc punc7etur,quafi incredibile fi'r,lt;Slt;f reriim natura no capiat, coire quempiam nefeienrem. iieniinniillacfthiediffieultaSjfi uerba redte infpieiantur.NondicitiVlofes, non eognouifie Lot, quod cummullere eongrederetur,fed non eognouifie,hoc eft,non fcnfific Cum fi'lisc ipfius fibi aceumberenr. Hupcum deftratu ipfius furgerent. Siquidem fie crat obfoporatuS,ur nciitriim horiim fcntirct. Nam illæinter dormiendum fefc iili adiungcbanr,amp;: rurfu s peradto eoneubitu, cum more bene poti hominis iteruni obfopor3retur,caiitc furgentes difecdebant.Hine ineptum fuerit colligete, quod cognoue.-ntcasdormiensamp; aiwAamp;z/zff. Cognouirquidem cas uigilans, fedquemadmodumlolent bene poti, purabat fe rem habere cum uxore,obiitus eorum quac aeeider3nt,fi tarnen obliuio uocari potcft,quod ptrebriam obfoporationem aeeidit.

Quæritur etiam de eoneubitu Lot, quo fi lias fuas eognoiiit, fit ne pro peccato incæftuS habenduy. Kd'pondcmuSjtripliccm çfie eonfiderationem huius concubitus.Prima cft faéti in fc.Sccunda, feientij uelignorar.tiæ. Tertia intentionis.Si qualitas faifli confidcretur,admifit Lot nonfolum conftupratio-nc!iiiiirgiiniin,fêddlt;Iiiieaftum,non modo duas eognofeendo forores, fed amp;nbsp;cum filiabus congredien-do,quo turpiiis laeir.us admitti non poreft,nifi quis etiam matrem fuam cognOfeat. Faiflum hoc in fc çonfideratiim pland eulpabilc eft,amp; communi feiifu abominabile.ucrùm fi confiderenrur circumftan-bæ,annexa fiint quædam huicfadl:o,qua; licet non excufént prorfus,haud tarnen permittunt, ut quod admiffum eft.fîinplieiter de mcicftu aceufari damnarilp poßit.Si Confideretur iplê Lot,is prorfus igno raiiitfe rem habere cum filiabus,uxorem fibi adhuc adeffe ratus.Et hoc eft, quod lcriptura diCit : Non cognoiiit,neqf euin aceumberer.tjneqj cum furgerentfiliîc. Ergo quodcum illis CongreffuS eft, igno— ransfecit. Et haiîfenus iXeufatur «à flagitiO incæftus. Item, fi intentum filiarum confideretur, nec illaf qiiodfeeerunt ardorc libidiiiis deteftandæjfed confilio feruandi generis feeerunt, propterea qudd alio-qui,nifi hoc faeereiit, generis poftcritare.m interituram efiê putabant,cuius confilq feriptura merninir, dum nonfimpliuiter faifliimpucllarum, fed iSl uerba commémorât. Itaep nec ill« de flagitio ineseftuS îccufaripotcrunt,nnmd ne de feortatione quidem,cjuæ minoris cft pcccati,quandOquidem nihil aliud fFcctaruiit,quàm ut generis poftentatem uel de pâtreferuarcntjCum nulla ratio ftipcreffct alia-

Simul tarnenfatendum eft,non polie facTum hoc tam Lot quàm filiarum prorfus dcfehdi, quin ali— quidliabcatciilpabile. Etenimebrictas Lotum non fieexeufat, ut ncqueat internperantiaiacCufari. Eft quidcmfeniblis infidiola ebrietas, uerùm quod ex naturae nafcitur defcdlu, ftudio temperantia: caueri potcrat.Crediderim cum uel ad mitigandtim filiarum moeftitiam, qua propter amiflam matrem afifï-ciebantur,ucl ut fuæ quoqj triftitiç parumper obliuifci poflct,liberiorcm uini ufum admififictattamen nondebebatulcpaded uinoinebriari,utad Venerem iifiçhomofenex inftigaretur,amp;I pr« mentis ob-

foporatione cum qua fœmina congredcrctur, nefcirtt, Deinde,nec infentum filiarum tale eft, utficut Jf, tas à crimiue incæftiis purgar,purger fimiil ab uniuerfo delifto. Dcbcbant enim,fîcut amp;nbsp;AuguftinuS fenfir,potius nunquam fieri inarres,quàmficmifcere patri. QuarepofTunt Lotamp; filise ipfiiisinluc caufa a ta uro quidem exciifari peccato,ucrii m non à roto,ficut aliqui loquuntur.’hoc eft, incarftus qui' deal damnari non pofliintjUeriim quod fcccrunr, non eft omnino à culpa alienum. Vide Auguftinun» lib.M.corrra Fauftum Manicli.cap.4 «.

AfeenJitq; Lot de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mdnßt in monte,du£ quoqi ßli£ eiui cum eo. Timtierat cnimndneretn

Frudus proprif Et manßt in jjjelunca ippr cr du£filiæ eiui. ] Qiiod Lor rchc^a Zoara afeendit in monttm,exemplum h» eoißliß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ber,in quo proprij confiIrj friiftus apparet. lufiiis crar effugere ad montem, iiertim confultiiiS pura-

amp;ar,ut cuaderet in ciuitatein Zoarani,ibit]5 fcruaretur. Sicconfilio Domini fiiumipfiiisprætulerar.Et conceftcrat liocilli DominuSjUt rcipfa imprudentiam fuam cXperiretur,amp; per refipifeentiam tandem ad locum à Domino præfcriptum fefe reciperet, Pro fecuritate quam fuoipfius confilio qutriierat, in-cidit in metum amp;nbsp;anguftias.

Excmp/««l mo Dcindc,in eo quod dicir,Timucrat enim manere in Zoaratfi timuit, ne ciuiras ilia quoep fubuerre-dicjcßdei. retur, exemplum eft fidei modicæ,infirmæ,ac uacillantis. Dixerar angelus. Non delcbociuiratem pro qualoquutus es. Promifsioni huicficonftanter credidiflet,poreratfecurusinca ciuitatemanere.fi' dei erat quod illam permifiii Domini fucrat ingreflus; infirmac fidci, quod in ea manere, pra: timoré, noluit. Huiufinodi fidei infirmitas non eft aliéna à fandlis. Petro timentincfliuflibus maris acuerto fiibucrtcrctur,diccbat Cliriftus,Modicæfidci,quaredubitaftiî’

Quidfäciiit ex- Si timuit,ne ciuitas ilia propter maliriam inhabirantium, pcrinde atqj reliqiiæ quatuorfubuertt-[gt;cricti4 maloru retur,ucl,uc ab illis propter fubuerfioncm Sodomorum in difcriincn rapcrerur,uidcmusquidfadat£X perientia malorum.Diu babitauerat inter Sodomitas,tandem reipfa cognoiiit illorumei'gafequo que malitiam,amp;:diuinæultionisanimaduerfioncm.Hinccauriorfaclus, ubiciues Zoarxpcrinde atip Sodomitas malos efte iiidir, nc illic in diferimen raperctur, rclidta illorum ciuitateafcenditciim filia-bus in monrera.Sic malorum experientia cautioncm paiit.Id nos Germanico prouerbio figiiificamiiJ cum dicimus.gfbrrfujrej kindfórchtet dasfeür.

SMi^i mdlunt ui nbsp;nbsp;nbsp;Tcrtiô.Et manfir in fpclunca,inquir.Mifcrum fane’ uiuendi genus eft,manere ac uiuerc in fpelunca,

uerein/peluncis hominem paiilo ante uerfatum in paradilbdcliciariim,amp; iam fcncm,omnibustj; bonisexiitiim.iicriim g ejudmpériclita- ficcompaiatifunrfandti.Malunruiuerefpcluncariijquàmpericliraricumimpris.Hancfortemtxper’' ricum impijs, ri funt multi pij uiri,Dauid,EIiaSjprophetar,utuidcatur Dominiis in gratiam illorumcopiam fpelun caruin in terra Ifraelis parafle ac fandlificaflê De fancTtis illis fpeluncarijs uideEbr.n. Et Irodie mulne funr caufac,propter quas pq homines mallent manere in cauernis petrarum ac fpeluncis, fiharumda-retur opportunitas,quàm in Eeelefijs S( urbrbus parrim.mifcrc' afiliiftis, partim dcploratc' corruptis. Hoc afledru Hieremias quoep diccbarrQuis dabir me in foiinidinem,amp; derelmquam populum mciim, ac recedam ab cis,quia omnes adulteri funr ac cœtus præuaricatorum,6f c. cap.ç.

ExfWpfHW pte- Quarto.In co quód fccundci de filiabus Lot praedicat, quèd patri adhxferinr, exemplum eftpie-tutif erga puren ratis,quamorigerscpuell!cparenrcmfi.uimprimiim e' Sodoma, deinde de Zoara egrcdientcm,amp;:gt;d montem in fpcluncam afcendentem,conftanrcr fequiitac funt;amp; incommoditatem uitæ fpeluncari« il-liiis gratia fubire fiiftihucrunt. Dubio procul miferabantur finem omni iam folatio dcftitutiim,illius-que magis quàm iuuentutis fuæ rationcm habebant.Ethune animum indidit illis diuina prcuidcntia, nefenex optimus dolore aeluftu prorfus conficcrctur.Habcnt liben pij ac timëtes Dci,quodimitent, amp;undc‘j:''TZiirrÀiïfy#?,(/difeanr. OBSERVATIOII.

Et dixit primogenitu ud minorem : Puter naßer ßenex eil,cr nuUus uirorum remunpt in terra,cliàpoßit iit' gredi ud nos luxtu morem uniiierße tejT£ : ueni mebriemus eum uino,dormiumusq- cum eo,utuiMficemus tre noürofernen. Dederunt ituq; putri fuo bibere uinum noile iÜu, cr mgreffï eÏl muior, dormiuitc^ cum putre. ut ille nonfenßt,ncc cfuundo uccubuitßliu,nec quomodo furrexit. Alteruquog; die dixit pnnwgemtu,çrc. ] Ad Duplex genus moncthie locus,ut de errore amp;nbsp;fedudiione uidcamus. Primogenira fiiia Lot £rrauit,errandclt;pamp;iêi-erroris. pfam amp;nbsp;fororem ad turpifsimi fiicinoris perpttrarionem uftp feduxit. Duplex genus crroriscft.unum quo effe cxiftimatur aliquid,quod fimplicitcr ac prorfus non efts ralis crat error, quo Hauali ferpen-tem putabatfibi quod ucrü cfietdicerc,amp;fidclitcrconfulcrc.item,quoSaula Dauidefibi iiifidiasftrui cxiftimabat.’SC Papiftæ fubftantiam panis ac uini in eoena Dominica, in corpus fangiiincm Domini mutari,amp; animas defundlorum fidclium poft mortem in ignepurgatoriororqueri crcdunt.Hoege nere erroris fimplicitcr falfa pro ueris recipiuntur.

Altcrum genus eft,quando id quod uerum cft,cxiftimatur effe uel minus,ucl maius,uclalitercom-■ pararum,quam in fe exiftit.Huiufmodi error crat, cum Cïccus à Chriftoilluminatusputabatfeuidcre liomincs ambulantes quafiarbores.Homincsuidebat ambulantes, idcrat iicrum. Quodaiitemuide-bat cos ftaturafimilesarbonbus, error crat cx debilitate uifus . Sic errabat Elias proplieta, cum di-ccrct primo Regum dccimooiftauorAltaria tua deftruxcrunt,Slt;: prophetas tuos occiderunt gladio. Si remanfi ego foliis,amp; quacrunt animam meam,ut auferant cam. uerum crat quod dicebat, Altaria tui deftruxeruntjSi prophetas tuos occidcrunt,amp; quærunt animam meam ut auferant eam.Idautcmuc-

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum non erat quod addebat, Et rctnanfi ego folus .Nam Abdias difpcnfator domus Acliab, centum

próphctas Domini abfconderat. Si feruaucrar, ne occiderentur. Qiiare errabat Elias in co^ qiièd malum perfequiitionis latius periiagatü efle iudicabar,qiiàm reipfa erar. Confimili errore crraiiiretiam primog£nîraLor,cumdiceict.'NulkiSuirori;mremanfitin terra, qui ingrediatur ad nos iuxta mo-remiiniuerfa:terra?.Interierant qiiidemomnes regionis illius iiin.'ucrnmidmaliiiidicabat progreC-fumcflc latins quàm fueratprogrcflum, dum piitabat totum orbem illo fuifle correptum, nec fuper-eflèiam aliquem uirum,pra?ter nimm ipfarum pattern.

Deinde confidcrandum eft Si illud^quod non erraiiit tantum,fed errori fcdinfiionem quctp adiecit, Aliucl cü/îtnpli qua Si feipfam^S^ fororem,poftea Si parentem fcduxit. Aliud eft fimplicitcr errate, fie ut omnis error nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;errdrc^ ZS“

in opinione aliqua filfa confiftat,unde tarnen niilla nafcatur aliorum feduftio: amp;nbsp;aliud, ex errore con- dliud etiÜ dlios filmmgerendarum rerum capere, alijstp proponere. Sic primogenira ifta errorem fuum nonretinuit in erroretnin-~ fibi,fed cum forore communicauit,amp;£x eo perindc ac ft uera fcnfiïTetjConfilium feminis ex parente ne- ducere. pliariocôcubitufufrurandiproduxit.Admonemurquàmcaure'acuigilanterinfpicicndæ fuut omnes illïopiniones,cx quibiis gerendarum rerum confilia producuntnr. Ncquit enim fieri, ut fi quid con-filij exfalfis opinionibus,quafi quibufdam fontibus,capitur,non fit falfHm,amp;f nel inutile, uel noxiiim.

Tertió,amp; illud animaduertamus, iinde errori nafcatur efficacia ad feducendum. Sumus quidem ex V/ldeerrorind-neneno primae lëdiufiionisfïc comparât!, ut falla pro ueris omnium facillimc captemns. unde fit, ut fedtur efficdcict nullus iniqiiam profcratur error,quantumuis portentofus Si noxius,ciui non a plnrimis pro nero ac- dd feducendu/ni, cipiartir? ucriim ctiam ex circiimftantijs multiim efficaciæaccidit crroribus.Primum,proponcbantur iftaafororerdeinde, aprimogenita.'tertió, afociaquoqjconfilij tentandi, amp;Î in effeólnm perducendi: quarto,accedebat probabilitas,qua uerum efte uidcbatur,quód omnes uiros delctos efle dicebatrquin tö,locus etiam ipfe haócenus fednólioni feruiebat, quódinfolitudinefpeluncana degentes expenri nonpoterant, quoiifqtperiiagatnefletinccndiri. Sextlt;),acccdebat ctiam fpecies ncccfsitatis pariter Si utilitatis in hoc coufiiio de feruanda generis poftcritate concepto.Septimc) propofitiim iuuabat etiam folitudo Si obfeuritas loci,in quo cum fcnc parente extra moi talium confcientiam uiuebant. Hacc ac-cefforia errorem panter «Su confilium ex illo natum adco reddiderunt ualidiim,ur minorem filiam pri mogenita ad tarn turpe facinus tentandum inducere potiierit. Etenim quicquid minor hac in re fecit, fenioris perfuafii fecit. Ergo efficacifsimus ad feducendum error eft, cuius confilia cognatione, ætatis pta:rogatnia,gerendæ rei focictate,probabilitatc,fpecie necefsitatis Si utilitatis,lt;Slt;; opportunitate man fionis commendantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.....

Qitartó,nec illud rranfeiindum eft,quod non fimplicitcr dicit,Veni doriniamus cum eo : fed prarmit VW wnt incdtiU-tit,diccns,Potcmus eiim uino: ac turn fubiicit,Dormiamiislp cum eo.Agnouit ipfa pnmogenita tur-pitudinem fui confilii,nec ignorauit parentis fui animum ad tarn nepharium facinus, nifi uino confo-pitum,niilla poife ratione perduci. Itaqj confiliiim de inebnando parente cœpit, ut quod fobrius nul-lomodofaclunis erat,faceretebrius: id quod amp;nbsp;fecit. Admonemur quid fiiciat uinum libcrius 3^ in-Qutiiis hauftum, Optimus fenex arbitrabatur ad hoc fe bibcre uinum, ut Si animi mœfticiam nonni-hil mitigarct,«^; fpeluncæ fqualorcm IcuiuS ferret,non ut ebrius cum filiabuS incaeftü admittcret.Qiia-tefummo ftiidio cauendiim eft omnibus honeftatis ac fanélimoniæ ftudiofis,n£ uino largius indulgent,«Si per ebnetatemadmittant cuius ipfospoftcagrauifsimc'pudeat.

Simul amp;nbsp;illud cogitemus.Noucruntiftæ uirgincs,qua: fatius fucrat. Si uirginitati queep conueni- W/ici/eeslig-tntius,ignorarc qult;àm feire. Norunt uim Si cfficaciam uini liberius haufti, norftnt mores cbhoforiim, ^o^dre turpid *'oriintmodiimconcumbendi,amp; feminis ad pofteritatispropagationem concipiendi.Iftafi ignoraf- qui Sodomii Itntjhaiidqiiaquam de inebnando parente confultaifent. Videmus hic,qudm difficile fit ignorare tur- Wxerunt. pi'Mos qui Sodomis uixerunt.Etiam uiri iiifti ac fiindlr filia? non fic pctuerunt caute' Si honefte' edu-«rijiitconfcientiæ illariim corruptionc publica non aliquoufcp inficerentur.

Quintd.Vt uiiiificemus,inquit,ex patrenoftro femen.Obferua quernfinem ftatuerint qiiacfiri con- QJlisßt finif co cubitus.Non dicit, V t uel ex patre uokiptatem concubitus quacramus,quandoqiiidcm alias non datur; pullt;£ cdrndlii. ftd,Vt uiiiificemus fernen ex patre noftro. Hic finis eft copula: carnalis, qua mulier uiro coniungitur.

hliSodomitica libido prorfus aduerfatur. Igiturcrcdibileeft filias Lot frequenter ex ipfo audiuiife, quàmenorme facinus eftetSodomitarum, quo leges ac fines natura? corrumpebant amp;nbsp;periicrtcbant, quorfumljdeftniataeffet «à Deouiri acfœmina? coniundlio. Et alias qiiotÿ fandfas ferminasadhiinc »lodmn inftitiitas fuifle,patet in Sara,amp; uxonbus Iacob.

Concepcrunt ergo du/efiliec Lot de pdtre fuo.peperitq; mdior fi:ium,cr Mocduit nomen eins Modb. Ipfe eil pd itrtHodhitdrum ufq; in præfentemdtem.Minorquoq^peperitfilium,cr uocduit nomen eim Bendmmi. IpfeeU pdter Awmomtdrum ufq;hodie.] Primum confidcra qiiam mirabilis fit prouidentia DcLqua cundta mi Mirdbilis dijden ï^biliter difpenfantur.Concepcrunt duac filiæ Lot de patre fuo incæftuofo concubitu. Virgincs crant, fdtio coiKipien-^ftatim primo concubitu deflorata? conccperunt,qiiod impofsibilc efle indicant phyfici. Sarpcnumc.- dorumfatuum. toaccidit,ut qua? legitime cum maritis fuis congrcdiuntHr,ctiamfi maxime cupiant, concipcre tarnen ntqiieantjficut accidit Saræ,Rebecca?,Raclielg Anna? matri Samuclis,amp; Elizabeta?, ut pûtes Deumfa litre inordinatæamp;illicita? copula:, licitam aucrfari.Quoties acciditjUt fcortantes pucllæ contra animi fentcntiamôCpropofitumconcipiantf Nihil pra?tcrrationem;omniafecundum diuinam difpen-

fationetr.Qiiodhanccaufam attïnet,iacicbantiirduorum magnorum populorumprimordia.QiHquot; re non eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conceptus iftt difponcnte Deo ftatim fucceflerunt.Quod fcortantes conceriiit,ali'

quando iufto ludicio Deifir,ut proies arguat occuitam Si illicitam libidinem; aliqiiando per proui-dentiatn deidatur proles,ut uel amore Si uinculo prolis cxillicitacciunftionefiätlegitimi coniugeS. Abonûncltio fttn Deinde,qued nomcnclaturaingenitorum attinet,confiderandum cft,quo ftudio puellaciftæfiifpb quitus Sotioriliti- cionemScdoin^ticifanguinis acgeneris à liberis fuis auerterc uoluerint, dum iila filium fuiim omni pudore abic(flo,IVloab,id eft.dc patrc,ifta fuum Benammfid eft.fiiium populi mefuocarunt. Tantum non proclamarunt^multo tolerabilius amp;nbsp;minus pudendum elïc,uel de pâtre concipere generis pofte' ritatê^quàin cum Sodomitis leges pernertere natura?, Si concubitühumano generi inimicû amplcdti. Stuäium lAoßs nbsp;nbsp;Tcrtiù,in eo quod Alofes Lotum Inc cum filiabiis fuis prorfus lcpelit,nullamquc ampliiis mentio-

biflori^ neni facit,quandiu,quomodo,amp;r iibi uixerint,amp; quæ illis alia accidcrint,notädiim eft, quo ftudiop«' Abrahte, ditusfueriradprofequendamhiftoriamamp;Ipofteritatcm Abrahar,propter diuinaspromifsioncs,^ibt nedicTioficm eledli feminis.Tanto uidelicet, ut etiam infignes hiftonas,in quas obiterincidit, trunca' tiin ac breiiitcr abfoluat,quo expeditius ad propofitum redeat. Seruiat bæc confideratioadhoc, ut^^ jpfi fcopum fandta: hiftoriæ diligentius ac uigilantius retincamus, intentionem^ animi inter legendi ab illo nequaquam auerti finamiis.

NArratur hoc cdpite^qttomodo ^e^rinattKfit Abraham in G er oris, ibiq^ (Ui à rege ablafa pl Saran, cumhonorereilituta.

j^^^yRofec%s I'nde Abraham in terram Auftralcmjiabitauit inter 0 Gades amp;nbsp;Sur,8ó peregrinatuseftin Geraris,dixitcpde Sarauxo re fija, forormeaeft. Mifitergo Abimelech rex Geraræ,amp;tU' iiceam. Venir autem Deus ad Abimelech per fomniumnoâe,amp;aitilli: EnmorierisproptermuIieremquamtulifîûHabetenimuirum.Abimc e lech ucro non tetigerateam,amp;' ait:Domine,nepentcmi2norantemamp;iu flam interficies C Nonne ip le dixit mihi, Soror mea eft, ÔC ipfa ait, frater meuseft'TIn fimplicitatecordis meimundicia manuum mearumlèd hoc.Dixitepad eu DeustEt ego ftio quod frmplici corde feccris, amp;nbsp;idea cuftodiui ce ne peccares in me, non dimifr ut tangeres earn. Nunc ergo redde uiro uxorem,amp;orabitpro te,quia propheta eft,etuiues.Siaiitcni nolueris reddere, ftito quod morte morieris tu, amp;nbsp;omnia quæ tua funt.

Dixitci; de Sarah uxore fua.'i In Ebræo cftjinxrK nnw bKnnsaR, id eft, Et dixit Abraham ad Saram Mxorem fuam.Vbi notandum eft Ebrçæ linguxftudiofi's ’?tlt;,id eft,ad, pofftum efle pro Vy,id eft, lupet, ficut Si Chaldacus habet,ut Icgcndum itt: Et dixit Araham fuper uxore fua,foror mea eft. Cum inter' rogaretur fnper uxore fua,dicebaream elfe fororem fuam.Addidit hic Grarcus interpres de fuo qix-■dam,quæ in Ebræo non habentur. Neinpc, èipi)Cvâgt;i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xmii

E«)«ori£TW.],Ebræusliabetn’I3 nsn,id eft,eccc tu mortuus. Germanies melius expriraimuS hcix pbrafim cum dicimus : dubifl des tods.

Domineynegentem ignorantem cr iuüam interficies {] Sic legit Si Græcus. uenim In Ebræo fîmplia-ter habetur 55nn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cs •'lan ■'■inKjid eft. Domine,an gentem etiam luftam interficies, id eft. An gen-

Et ipfa ait ; frater mem efl. ] In Ebræo eft,ilt;''m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcf'n Q3,id eü,Si ipfa,etiam ipfa dixit,

infimplicitate cordis mei,çrc-'i In Ebræo legitur •'33 ppist •'33b nn3, id eft, in integritate cordis mei,5C innocentia manuum mea ru. Græcus fic,oj' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiai cp lt;AiHXicvifN nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft,in pu

Dixitg^ad eum Dem.] InEbræoadditur,infomnio.Siclegitamp;I Cr«cus,^xd' vtti'dp. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Etideocuftodiuite.] Ebræus habet,Et prohibui te. Græcus üc,sfn^xpi/iti èyù trÿ.i.pcperciego tibi-Ef non dimifi ut tangeres earn.] In Ebrpo eft : rr'bte y jib ■p'r.M Kb 'l3by,id cft,propterea non dedi tibi ut accedercs ad cam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E X P L A N A T I O.

Redit Mofes poft hiftoriam Sodomitarum,amp;: Lot ad profequendam hiftoriam Abrahf.IIIäqualipa renthefis mce narrationi fiiæ,propter finguJarc ciim fiicinux Sodomitaru, tu iudieiü Dei immifcuerat,

lune ucro ex deftinaro ac primario propofi'ro profeqiiir ur. Qiiod pra^fentem aiitem conrextii affiner, tria commemorar. Primiiin, quid fecerar Abraham, fecundum quid Abiniekch,terriiiin quid Deus, Df Abraliamo fic narrat.

Ef profiâiM eft inde Abraham ad terrain Mcridioitalem.crc. Non fimplicircr dicit : Etprofeiftus eft A-fcralum, fed addit nwojid cft,inde, ex eo loco, ubi annos non paucos manferat, ex querceto uidt licet Mamre.Sic unde profedlus fit exprefsit. Addit ctiam quo fe reccpcrit.Ad terram, inquir, meridiona-lcm.R.efpcctu fciiicct qucrceti Mamrc.fubiiingit fpccificationë diccns,Et manfît inter Cades 8i pcregrinatiiscftin Geraris. De Cades amp;nbsp;Sur didlü eft fupr.i cap 16. De Gerara Icribit Hiero. adhunc Gerora, tnodiim. Gcrarajex cuius nomine nunc Geraritica uocatur, regio trans Daroma,proculabElcuthe-topoliiiingintimiliibus amp;nbsp;quiiiqj ad meridiem. Et at autem olim terminus Chananjerumad auftra-1cm plagain, amp;nbsp;ciuitas metropolis Palæftinæ. Scriptura commemorat fuifle earn inter Cades amp;nbsp;Sur, Boe eft, inter duas foiitudines, quai urn una Aegypto iungitur, ad quam populus trans fretiim rubri maris periicnit. Altera nerd Cades ufque ad Saracenorum eremum extenditur. Hæc ille. Ergo in-deabHebron profcólus eft Abraham meridiem uerfus ad terminos ufqj terrae Carianacorum.

Dixitip de Sarah uxorc fua, foror mea eft. Qiio fecerit hoc confilio, ex ipfius ad Abimelech uerbis •infra iiidebimiis.

Mi/itergo Abimelechrex Gerar^e,^ tulit cam.] Hifce uerbis brcniter cömemorat, quid fecerit Abimc Icdi rex Gerarp.Qiiia putabat Sara non eile uxorc,fed fororem Abrahæ,tulit earn in domû fuä,ut eflet ’plï uxor. Qiioniä aut infra' cap .16. in hiftoria Ifaac,iterü de Abimelech rege Gerarç legit,ac uerofimi IccftnöfiiilTeeunde dequo hic fcribit,conieóiura datur,reges Gcraracfuiftcomes hoc nomine Abime-bch uocatos, quemadmodü reges Aegyptiorum Pharaones appellabätur.Scnat aüt Abimclechjpater ’quot;cusrex. Qiiare autem mulierem nonagenariam ad fe tulerit,uidcbimus in quæftionibus.

Venit aiitDeui ad Abimelech per jomnium noile,?:^ ait illi,crc.'] Qiiam curam Deus geflcrit,amp; quid fe-ccritpro Abrahamo fuo,cum rurfus efl'et illi adempta uxor,diligenter ac perfpicuc' exponitur. Venit, *nqiiit,Deus ad Abimelech in fomnio,a”i’7ti3, gt;d cft,Apparuit ei dormiëti noële per lufionem fomni]. Etait illi : Ecce morieris propter mulierem quä tulifti. Habet enim uiru m. Denunciat ilh mortis fen-tcntiam,Së caufam addit, uidelicet, propterablatamuxorëAbrahæ. Apparctautem fuifle Abimelech graiii morbo perculTiim, ficur infra quoep memoratur, qudd orante Abrahamo fuerit fanitati reftitu-tus,at(p ita Dnm apparuifl'e ægrotanti, canfamép morbi expofuifle ignoranti. lofephus de fup dicit, qudd propter confcupifcentiamcorrumpendiSaramuoluntatc Dci incident in xgritudinem, ac tandem defperantibus medicis obfoporatus caufam morbi cognouerit.

Abimelech uero non tetigerat eam , ] Commemoratur hoc propter illibatam pudicitiam Sai æ,ne quis illam uiolatam eflë putet.

^ait: 'Domine,angentem ctiamiuftam intci ftcies f ] Obijeit Dno innocentiam fuam. Qiiod autem no dieitAn meiuftü, fed an gentë etiä iuftäinterficiesfob id faclü efle apparet,qd nö ipfe tantü/ed tota i-f Eus domus flagellaret à Dno. Vfurpata eft autë uox quot;AJ id eft gens,pro integra familia ac domo, quo ftnfuamp;: nos Germanide domo ac familia folcmusdicere, cs til eyn gutf volck. Videtur autemadmif-Ein Ilic elfe diëlionum tranfpofitionë, ut legendum fit, an etiam iuftam gentem interficies, ficuti per-d'diftinupergentem impiamacfceleratam f Tuetur uerd falutcmfuam huiufmodi argumento. Do-®r.e, non interficies homines iuftosperinde arque iniuftos. Huie maiorifubijeienda erat minor : At 'goiiiftns fum in hac caufa. Loco huius comprobationem iufticiac fuac ponit. Conclufioncm non ex-PtefsinErgo me non interficies, fed tanquam ultroreluccntem cognitioni Dei reliquit.

Nome ipfe dixit mihi, Soror meae^},crc. ] Comprobat innocentiam fuam,ctiam ipfo Domino tefte; ^eque enimfimplicittr dicit, Ipfe dixit mihi : fed, Nonne ipfe dixit milu. Atque ira culpam rci geftæ ’^fijeitin utrofque, Abraham uidelicet amp;nbsp;Saram, qui difsimulando coniugium,fratcrnam ac fororiam ^^Snationem prætexucrant. Vnde amp;nbsp;infert; In integritate cordis mci,öf innocentia manuum mearum feci hoc. Id cft,quicquid huius à me faëcum eft,alienum eft a' malicia adulterandi. Ncc corde nec fadlo ädulteriiim admifi.

Dixitj;itd eum Deits : Et ego ftio^quod integro corde ftceris^ey' cuflodiui te,nc peccarcs in meiCXc.} Qiia-tüordicit adAbimelech: Primü, quoniäd!xerat,Intcgrocordefccihoc,aflcnriturillidicens.’Etego ^io3quodintegro cotdefeceris. Deinde, adijeitcaufam,quareSaränon tetigiflet. Ego, inquir,pro-moui,nepeccaresin me, per id, qudd non permifi, ut tangeres eam. Loquitur de morbo, quo fue-tat Abimelech impeditus, ne tangcrct Saram. Tertid, iubet ut mulierem uiro fuo reftituat, frmultp lä-nitatcm,fiid fecerit,promittir,idlt;qj perintercefsionem Abrahæ. Qiiia prophetaeft, inquit,amp;o-rabitpro te. Lyranushanc particuIam,Qiiia propheraeft, refert ad præcedentia. Vt fit fenfiis, Redde iiirouxorem,quiaprophetaeft, ideoep recipietillam beneuolo animo,feiensquod camnontetige-ns. Etuiues,inquit,ideftjfanaberis acliberabcrisa fententiamortis. Qiiartd,adijeitminas,fire-quot;itiicrenolif,idép peraffirmationcm diccns, Scito quod mortemorieris tu Sfomniaquætuafunt,fi rtdderenolueris.

Profttliif mde Abraham in terram Auüralein habitauit inter Cades er Sur . ] Qi’ærunt hic , qua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f-

«am de caufa mutarit Abraham federn fuam, migraritip de loco, in quo manferat annos circiter

dccem 8Cofto,iibi etiam tam fidos ac bcncuolos habebat amtco$,tr£S iildclictt fratrtsAmorrxos,cu qiiibus feed us inierat.RabiShlomoh arbitraturhoc elTe fadlum propter dcfclt;fliim uiatorum,quorum poftfiibuerfam Pentapolim nulla fucritampliiis freqiientia, ficiit antea, quando euntiumacredeiifl-tiiim copia fubinde occafi'oiiem Abrahachoipitalitatcm exercendi dabat. liidicatnoluifTc Abrahamu amplius in eo manere loco,ubi non poflet pro fiio more peregrinos homines holpitio accipere.Etlüc fenrentiam Shlomonis recirat Lyranus- Addit Shlomoh aliam quoqj ratione. Nt procuLinquitjdiftf' deret à Loto^propterea quod ille male aiidire cœperar,ob incjftum cum filiabus admiflum.At liinttx noftris, qui tradunt Abrahamü poft fubuerfionem Sodomorü ftudiole quarfiïTe amp;nbsp;adfe tranftulifl'e Lorum cum filiabus imprçguatis,illoruinlt;p moeftieiä SC calamitarê blandis confolationibiis mitigaflf.A-lij exiftimant migralioiiem hanc Abrahæ fiufle faftam,uel quod tres illius holpites amici cor.fade-ratijCX hac uita fublati,terrj illius dominifi maleuolis liæredibus reliquiftênr, uel qiidd nollet aiupIniS uiciniis efte terræ Sodomoriun. Qiiicquid fir,hand difsimile uero exiftimauerim,fifenriamusAbralw mum eriamliac de caufa mutalTe locum Sodomis uicinum, quod propter regionis illius fubucrfione publico uicinorum odio fadlus eflet obnoxius, quemadmodum Si fupra cap, iS. monui, ubiangdi de conuiiiio Abrahæ furrexifle,amp; Sodomam uerfus tetendifte memorantur. Nemo diibiter^pluriiniim fuilfe contriflKitos uicinos Sodomitarum^propter amiflam eius.planiciei fertilitate,qiia bcneconfiicue-ranr uti, Qiiarc crediderim illos male' fuifte erga Abrahamum animaros qudd innotiicrit forfanonuic ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id malum c domo illius per qiiofdam peregrinos homines ipfius hofpircs fuifte prcftdliim.

Quomolo potu 'DixitdeSärdbuxorefu4,Sorormede^.crnùf!tAbimelechrcxGerar£,cr tuîitearn.} Qiiarruntquo-erit Sdrdh tnu- modo Sarah, millier nonagcnaria,eapotueritætatc,qua iamipfimuliebriadefierant,tanrum priftma; Zier mndgend- ueuuftatisretinerc uigorem,ut Si Abraham perinde atqj olimiii Aegypro, uitæfuæpropter illamiW' ridßrmx fu£ re tucret, Si rex Geraræeam concupilceretjinlp domum fuam uxoris loco transferrer.

tinere decorem. nbsp;nbsp;Sunt qui arbitrantur Mofen ifta negledlo rerum geftarü ordine aftignafte,amp;f hie de mum poft fiibiier

fionem Sodomoru commcmorafle,cum antea efient faóta. Vcrùm Si feries eorum qiiæde migration hiis Abrahæ præmifla funr, fententiam hanc ferre né poteft : Si illud quoqj répugnât forrirer,quèdno .fimpliciter dicit, Et profedlus fuerat Abraham in terram Auftrakm .‘fed. Et profeiffiis cft inde Abraham. Vndequæfonifiexeoloco,inquofupràmanfiftecommémorât, uidelicctdeqiiercctoMam-re. Hic manferat ufque atl fubuerfionem Sodomor.um, quo tempore Sara ïam annoseratnonaginta nata. Et præterea, qiiæfuiftëtMofiratio ut adpræcedentia rclaberctur,cu.mhacquot;fcniisperegrinatiO' nem Si hiftoriam Abrahæ coinperenti ferieprofequiitiis cftetï

Alij adferunt, reperiri quofdam uiros fie comparâtes, ut maturam, grauem, honeftam Si caftîma-tronarum conuerfationem ament ac probent magis quam faciei uenuftatem, arque ex illorumnume-ro indicant hune fiiiftê Abiraelech.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qiiid autem uetat, quo minus utranqj Si honeftatem Si uenuftatem adhiie ralem fuiftë in Sarah fen

tiamus, ut nulla illiefltt regionis illius nuilier conféré nda,ideolp uiros Geraræpiilcliritudinempere-grinæ foeminæ admiratos,dc ilia ad regem fuum detiilifte tquot; Arbirror non tam efle refpiciendum ad an-nos illos nonaginta, quàm ad integra illius æratem, quæ ufqueaded erat adhiicueget3,utabeoftm-pore uixeritadhucannos trigintafeprem. Qiiareciim Auguftino magis uimformæilliusadnurabi-mur, quàm ut quæftionem hanc difficilem efte putemiis.

Quotnodo fue^ nbsp;nbsp;Quidprophetd e^.] Qiiæfierir hic quilquam,quomodofuerit Abraham prophera, eiim nulla iifpiî

rit Abrdhd pro Jegat illius prophetia. Refpondendü cft, uel Mofcn,uelDeri ipfiim fuifte métirum, uclprophctamo-phetd. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mnirio fiiifl’e Abrahamum, ctiam fi de propherijs illius nihil tradatur in feripturis, Fuit autem diibù»

procul duplici nomine prophcta.Primum,quiamyftcriaregniDei olim orbi reuelanda infpiritiiprfui dit. VndeôC Chriftiisdixit, Abraham uidirdiemmeum,amp;;gauifuscft,loan. s.Suntautemeiiifmo-di prophetæ olim Videntes in feripturis appellari. Dcindc,quia oraculoriimac iicrbi Deiminifterinter eos fuit,cum qiiibus uixit,quemadmodum Si NocSic de Aarone dieebat ad Mofen Deus Excd.7, Et Aaron frater tuuserir“]K’'31, ideftpropheta tuus.Tuloqueris qiiæciinep tibi prîrecpero,^ Aaron frater tuns loquetur ad Pharaonem.Erat ergo Si Aaron prophera, propreren qudd uerborumDeiin terpres eftèt ad Pharaonem conftitutus, qiiamuis nulliim extet illius de rebus futuris uaticiniuni.Hoc pafto Si Abraham redle prophera uocatur, ciim qudd dodlrinæ Dei ad homines, turn quddticcefsi-tatum hominum ad ipfum Deiim eflet fidclifsimus interpres Si orator.

Sdn^lt O' pere~ nbsp;nbsp;proßiiiK Me Abrdhd in terra Auftrdlê,hdbitduit inter Cddesçy Sur,et peregr'mdtui eB in Geraris, ]In co

grindtur et cer^ nbsp;nbsp;Abrahâ aliquoties fedes fuas mutaftê,ac rurfiis nönunq annos aliéjt certis loeis habiraftecémemora

tis locis habitât tur,obferiiandri eft,nôeflcalienii à libéra fandlorü uita, ut quis peregrini fi'ntin hact£rr3,certistamcn iuxtd (juod ra- fedib.aliquâdiu cefiftât ; ac rurfus ubi iiel necefsitas uel cômodir?tis ratio poftulauerit,alid migrct.Nul fin pofiuldt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ji certo loco feruiliter funt addidfi.Honeftc ac libère' uiurit,fiue p£rcgrinent,fiue certis manfionibiis a-

Iicubi confiftant. Si uir bonus hodie federn toties mutaret, quoties Abraham haclcnus miitafleferibi-tur, pro erroné Si homine inquieto haberetur. Non funr afiêdlandæ migrationcSjlccoriim^ miitatio nés. Elfer id animi inconftantis. Vcrùm rurfus non funt fugiendæ, fi qua illas ratio popofeerit.

E X P L A N A T 1 o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;48^

Deinde,qucd loca Sodomis iiicina in quibiis annoS plus minus deccin amp;nbsp;ofto ccftitcrat, poft Peu-ïapoliranïT regionis fubiierfioncm reliqiiit dociimento nobis eile debtt/ugienda eftc loca non modo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Çutit

ob præcipua qiiadam fcclcra^ fed amp;nbsp;propter fitigiilarcin diinnam nltioncm dcteftäda qua declai atur ^uódDeodifpliceant. Sicfccit Hieronymus, qui relidla Tarpcia rupe, quamecrtoargumentoDeO dilpliccreintelligebat, Bethlehem profeótiis cft. Ethic puto loCus, inquit, famftior eft Tarpcia rupegt;

lt;îuæfrpii!S Rilminata, oftendit quód Deo difpliceat. Ad Marcellam de laudibits Bethlehem«

Tcrtid, de co quod dicit. In terrain Auftralem,uel mcridionalcm,uide fupra cap. 12.

Qiiartd,in co quod dicitjHabitauit inter Cades amp;nbsp;Sur, amp;nbsp;percgrinatuseftin Gcraris, obiéruandâ Locorum ct per «ftloccrnmamp;perfoiiacconuenictia. Peregrinatiis eft Abraham in Gerara, inter Cades et Sur.Gerara fon£ conucnicn Hcbraris,fiHicronyinocrcdimus,incolatum peregrinationemfonat, fiuenatû firid nominis ex pe- tia, ftgrinationcAbrahæjftue ante ilia ficdufbiis fit is locus. Carles amp;nbsp;Sur dux funt folitudines, inter quas Eta eft regio Gerara. Cades findtum. Sur murum fignificat Hebrxis, Sunt hxc non prætercunda, feel ucliiti magnariim rerum imagines inlpicienda.

In Abrahamohabes imagine elcdtorû in hac terra peregrinanriû. Abra ham pater credentiunoneft Abraham cxem Enefingulari confilio Dei eiufmodi uitægenus fortitus,ut c patria tcrrena euocatus,in ea queep terra plarpcrcgrinaii peregrinns elTet, cuius promifsionemacceperat à Dno. Cretlentium, hoc eft, in fiele uerbi Dei uiucn- ttum civil jrtcni. tgt;uni,non eft fixas luberefcdcs in hac terra,cuius tarnen tang filii Deifunt hxredcs. Nequeenim ft'des, ^uahicuiiiuntjfic eftcomparatajUt rerum firprxfentium,fed ut futurarum,ita amp;nbsp;abfentium, quà: ubi in patria erimus, locum in nobis non habebitamplius. Sic Apoftolus Cor. I. dicit ; Donee fumus in boccorpore,percgrinamur à Domino. Per fidem enim ambulamus^amp; non per fpeciem.Lociuitur ifta bomofidelis, fide filius Abrahx,ac peregrinus in terra, minifterio Chrifti apoftolus, non fuam priua-t3in,fcdcommuncm fidelium amp;nbsp;filiorum Abrahx fortem exprimens.

Dfindein Gerara propoftta eft imago tofius terrx,quatcnus ilia incolitur ab eleélis. Licet enim ter Gerara imago renis hominibiis fit patria, habcat!^ fuos indigenas, regna, magiftratus, ordines,rcligiones Si cultus, toliHf ierra:, dtftis tarnenamp;fidelibus non eft patria, fed Gerara, ici eft, peregrinationis regio. Ntq) enim habent in ilia permanentem ciuitatem, fed ftituram mquirunt, quam Deus ipfis parauit in cœlis. Sic Gerara Abimelcdio quidem ac reliquis indigenis erat patria terra ; Abraha: uci0 Sf ipfi'us familiapatria non

® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO H.

de Sarah uxorefua,Sorormea ebb. fJiifit ergo Abimelcch rexCerara, cr tuht earnDeco^Sa- Succeßtis pr^cc f2nuixoremfuamAbrahamusfororcmfuamcftedixit,annotatumcftfupr.acap.ix. quemadmodttmet dens inuitat ad de co qiidd indomum régis eftfublata. In prafenti confiderandu cft,quódifta iamfecundófi'unt.Qiio iterationè jaiiu niamin Aegypto bene cefterat hoc commtntum,quo Saramfororem fuam eftc dixaat,utitur illo iani f«iirius,quaficertus de diuino auxilio,quo fit uxorem faluam Si illibatam recepturiis.fiefolemiis reS periciilofts,etiam paru licitas,confidtntius tcntare,poftq femel auxilio Dei non infeliciter fuccefle!Tit.

Nemini fuafero exempli huius imirationem. Muka temerc' molimur, qua nonnnng Dominus igno-Rntiæetinfi'rmitatinoftreparcens bene nertit,nonut illadcnud tcntemus,fed ut gratiamcuraiilnis ngnolcentes, cautiusagamus in pofterum. Non eft bona confequentia : Hoc antea beneficio Domini bene ccß;t,ergo nihil habet peccati. Tentemusitaque denuó.

Obferua etiam régis huius nomen.Dióbus eft Abimelech, id eft pater mens rex. Cornpofitum no.- Llonteit Abime^ men eft ex nbsp;nbsp;nbsp;, id eft pater meus,amp;l quot;q?i3,id eft rex. Admonebantur reges hoc nomine,quid efte debe.- lech,

rrr.tfuisfuhditis : acrurfus admonebant fubditi, quo animo erga regem fuü efte deberent.Admodum 2ntiqiiueft, g, reges fubditis fins patrü nicehicriint. Nunc TKn^tx/èf vdSi obfolctu. Ipfa regü tyrantiiS daraatitlTc eos noa‘'w'7’Q’’3K fed a’'3’7'a''3'’K.fonat aüt ■q’7‘o’'3’'K, id eft Aiebimclcch,hoftis incus reX, Hiiiceribrçfubditorum opprcfsioncs, ac rurfus feditiones populoru aduerfus reges fuos ac magiftra-tns rebellantiü. Veriîm debenturifta magis fubditorum malicia Si peccatis, qu.im regum improbita-ti. Dat enim Dominus populo peccatori regem in ira Si furore fuo Ülee ij .que ucrius uocct quam Abimelech.

Venit aut Dew ad Abimelech per fomniil mileyCr ait ilU: En moricris propter mulicrem epttatn tuhßi.E^ e-wwwlt;tnfitfilt;m(trifo.]Obferua hicquadam de aduentu Dei ad homines. Veiiit Deus,inquit. Prafens eft nbsp;nbsp;nbsp;aducmii

Deus ubiqj,adimplens omia qua in ccclo funt amp;nbsp;in terra.Qiiarc non fic uenit aliquó, ut de loco ad lo- Eiciad boini^ ciini proficifcatiir, quemadmodu nos relidtis locis unde proficifeimur, uenimus ad ea in quibiis antea nonfiiimus. Et tarnen non mcntitiirfcriptura, quando Deo tribuit, quod aliquó uencrit. Sciendum 12itur,iienire Deum aliquo, quando fingulari quadam operationc fine gratia fine ira prafeiitiam Eiamdeclarat, quemadmodum hie apud Abimelech eft fatflu m, ciii fefe fingulari reiiclatione prafen-•cnicxhibuitjCum tarnen ab illonunquamdifccftcrit.Sidicas, Venitad me fpiritus meus moniiitiit Simile, •roliicaiieam,quafo, quomodo uenit ad te Ipiritus tuns, qui te nfiquam defi’ruit,nifi hoc patfeo quod tnonendoprafentiam fuam fingulari rationc dcclarauitf Sic uenit Deus ad homines, in quo tarnen ui-'*iniiis,moucmnr Sc fumus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quare fre^uert

Dunde,uenit Dcus,iiiquit,ad Abimelech. Venir ergo ad regem.Non eft perfonarum acceptor Deus ter apparuirtt «co iiidicandiis, quódfubinde ad reges uenifle fcribitur. Vcnit ad reges G crai e hic Si iiftrà capite re. Detes regibus.

420 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E s I M

Venir ad reges Acgyptîos,fuprà cap.« amp;nbsp;infra'cap.41. Venir ad regesBabyîonios, Dan.t.A.f.T.Venir ad Salomonë, i. Rcg. j. amp;nbsp;9. amp;adreges Ichudahamp;l Ifraelis frequenter per prephetas fiiosiienit. Siad folos reges ueniret, uidcrcturciTe perfonæ regiæacceptio. Veniraüt non ad fclosrcgcs,fcdadin-fcriorisquolt;pfortuna:homines,pra:fertim miferosôë atflicios. Non cftuerô pra:rerrationem,quod fubinde uenir ad reges. Qiiid funt reges aliud, qu.im præcipui quidam fcrui DekEtcnim iplîuseftrt-gnum, quirexeft regtim, amp;nbsp;Dominus dominanrium. Adfcruos itaqj fuos uenir Deus, qiiandoucnit ad reges, amp;nbsp;magiftratus 8C indices, ut uel corrigat cos Si in oificio rctincat, ne quid contra fe pccccnt, fient hoc loco uidere eft, Si. pfal. si. uel ultionein de illis fumar, uel de rebus futris præmoneat.

Qjtare plo-uq; nbsp;nbsp;Tertio. Quomodo uenir Deus ad regem Abimclech 1 Perfomnium,inquit, nocke. Vigiliæfanoru,

apparitiones d. pra’cipuc'regum,plenæfunt terrenarumoccupationum,a:grotorumrcftrtæ funt doloribusamp;angu-dormienttb. con ftijs.Aegrotabat AbimeleclLpercuffus à Domino.lgitur commodtim uenir Deus ad dormientem. Ca tt^eriiit. dormiente non poteft agi nifi per fomnium Corpus dormientium obfoporatum eft, amp;nbsp;parum ditot à mortuo. Spiritus uerô eo eft uigilanrior, quo minus corporalibus eft occupationibus detenrns,a-deoép accommodatioreftcocleftibusac ditiinis uifirationibus. Interca ramen eauendumeft, nequaniis fomnia pro diuinis reuelationibus ampledamur, incidamusîp in errores ac ludibria fatanæ. Proban-d.a funt fomnia non modo ex ipforum qualitare, fed ex circumftanrij s qiioque ac caufis. Qiiæ diuini-tus immitriintur. Si pia funt in fe,amp; immitruntiir non tcmerc,fed graiiibus de caufis ; nccquibuslibct, fed hominibus Dci timcntibiis ; lt;Sf fimul adfcimit certitudincm quandam qua mentes de «eritateper-fuadeantur Si confirmentur.

Qiiartd. Et ait illi,inquit,En morieris propter miilierc, quâ tiilifti. Eft enim maritata marito. Eßt Abimclech homo,adeol:p Si mortalis, amp;nbsp;fuo tempore moriturus, id quod dubio procul nonignoia-bar. Ncqj cin hanc mortaliratis Icgem oinibus hoininibu.s impofitam regia dignitas ir ri tâ reddere po teft ; nec ipfe hoc, quis rex eilet,igno; abat.Qind ergo necefieerat ut, quod moriturus eßet, ciiuino üh Hontini bifarià oraculo denunciarcturfBifiiriam fieri poteft, ut homini dicatur quod fit moriturus. Primiim, ingene dici poteiî qaàd indefinitc,ut mortalem fe Si aiiquando moriturum effe agnofeat, atep ita cautius uiuat. Aqt nti' /îr iwritun«, nam mortaliratis fuæ reges ac principes, opulenri Si potcntes,ac quotqt féliciter in hoc feciilo mi'-Ui’b nunquâ obliuilcanrur,immo patiantur faltem fine ftomacho,fi quando illiiis admonentur. Dciiidcpo-teft dici definite, per mortis iain inftantis denunciationem. Pofterior hic modus omniüeft triliifsimub præcipucrcgibus acmagnatibus.uidei.Sam.iî.5ëx. Reg.xo. Vfurpat autemdiuerfimode. Aiiquando 3 propter fingularemdifpofitionê,citra iram 5ëindignationë Dei.Sic Aharoni Num.xo.amp;MofiDcnt-

fi.Ec Etech;æ régi i. Reg.io. prçdicabaî quod morituri cflênt. Aliquâdo ex fîngiilari gratia loco con-fo ationis ac recreationiSjid quod mulris accidie ûndtis uiris luafflidlionibus côftitiiris,qiiorumnon-nulli cerro potuerunt horam morris fuæ prædicere. Aiiquando per modû fenteiitia;,qua nacrita p®a fceleratis denunciatur.fit hoc biEtriâ.Autreuocabiliterper condtirionem. SicaccidithicAbimclccho, cui deininciatiirjquôd morituriis fit,nifi mulicrem quam tulcrat uiro fuo reftituat. Vcl irreuocabihter fine aliquaemendationis conditionc.Sici. Reg.i. Ochoziærcgi per EliamdicebatrQiiiamififtiriun-cios ad confulendü Baalzebub Deum Accaroii, qiiafi non fit Deus in Ifrael, à quo pofsis intcirogartj idco deledtulo fiiper qnem afccndifti,non dcfccndes,fcd morte morieris. Adliiinc modiiro makficisac fceleratis hominibus, dum pccnasexiguntiir, mortis fententia proponitur ,non ut refipifeantj kdut meritisfupplicijsad exemplum aüorumpktfbantur. PiohominicurandumeftprimiimjUtnimqnio-riturum eife fc obliuifcatur : deinde ut fie uiuat, ne uiolentiæ ac mérita: mortis fententiam incurrar.

Quinto propter mulieremdnqiutjquam tuliftijmarirataeftcnim marito.Obferuaijfentcntiænior ris adijcitur caufa propter quam, peccatum nidclicct adinifl'um. Et hæc eft plena forma capitalisfcn-rentixjit non folum fupplicium dcnuncictur,fedamp; culpaexprimatur. Tyrannidisfpecieniliabctncn iudicata caufa mortis pronunciare fententiam. Q^ii poteftatem habet amp;nbsp;uitac amp;nbsp;mortis in omnesmet taies, non grauatur caufam exprimere propter quam mortis fupplicium inferatjiSC homines iniicniun tur qui ficmortiadiudicent hominem, ut non edicant qua nam id caufa faciantf

Simul confîdcrandü eft,q fir graue pcccatfi,aliéna interuerterc uxorc. Non dicit,Proptcr mulicrcm qua occidifti.fed qua tulifti.Maritata eft cni marito. Ergo capitale erat adukerij pcctatü,ctiä ante lege. Ea poena apud ueteres erat comuni lenfu iufta amp;nbsp;icqua; nfic ridicuhim eft,etiamfi quis in ipfoadiilterio deprchendat.Adhacc obferua hie,parib. legibus corâ Dfloobnoxios efle reges cüfubditis. Rex nat,cui

mortis fentcntia propter oblatam alienam uxorem dcnunciabatur. Hodic putatur nihil minus compe Alexander Ma tere regibus, quam ut legibus æquc'ac ali] fint fubieóti. Cum olim Alexandro Magno mulra noclc gziKf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adduéia eilet puella, rogatacp ubi fuiflct taindiu, refpondifTet, expeélandum fibi fuiife, dum maritus

iil'etcubitum, miniftros admodumobiurgauirdiccns,Rcducirehanc. Parumenirn abfuit qiiiniie-ftra culpafucrim fadlus adulter. Tantum fibi licentiæ non permifit rcx ille domitor orbis futurus,ut feienterpeccatum admirterer,quodcapitalieilet fententiæobnoxium.

Sexto,amp; illud obiërua,qd in Hebræo cil: bys nbiJS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qd uertüt. Habet cm iurri,uel,eftein ma-

ritata mariro. Vox non fignificar propric’ uirü aut marir ü, fed magiftrü ac Dnm. Sic loicpliu fra-tres iplîus uocabât nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’7273, idclt magiftrü fomniorû Gen.jy.Et infra 49,lâgirtarij uocaiit'bjî3

n-'yn-i. inagiftri fagirrarü, Sic Exo. n. legimus quot;\wn i273.i. Dûs bouis,et 3i3n’:j73. i. Dns putei.Et Deut.ir.nwa '7373 dns murui,,p cieditorc.Taliafrequëtcroccurrütinfcriptuns.undc manifeilüefteâ

obaufam'7^S3 aliquando fumi pro marito, amp;r pro maritata, 3, maritiishire coniiigij ma-giftcr acdominus eft iixoris fuac. Sic Sarah Abrahamu uocabat dominum fuum. Ergo qui marito adi-mit iixorem, non folum uitæillius fociam amp;coniugem, fed iSf lege matrimcnij propriam amp;nbsp;fubdita aufcrt,dignus qui proprio fanguine propter alienifanguinis uiolationempccnasluat. Cauendum tarnen eft, ne occafionctn hincfumant uiri duri amp;: inlnimanijpcrindc uxoribiis atquefcruis ôi mancipijs ■ dominandi. Habet quidem uir poteftatem ac dominium in uxorem. Veriim uicifsim habet uxor pote-ftatem in corpus uiri. i. Cor. 7. eftqj iili infeparabiliter tanquam ipfius caro coadunata.Netno autem fiiamipfius carneinodio profequitur,amp; dominio inliiimaiio conficit.

Abimdecb uero non tetigerdt cam.]Obferiiahie Hebrgam loquutionc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kb 'ibT3’'BK’' gt;deft^ Acceäercad

Et Abimelcch non accefferat ad cam.Multi funt modi accedendi ad mulierc,uifitando,fahitando,con- licrem. folando,medendo,amp;c. Et dubio procul acccflcrat ad eä Abimclcch, cil earn ad fe addudtâ faliitarct, uel pro more geiitis acciperct. Veriim fcriptiira uerbo accedendi iitirur aliqiioties pro iicrbo cognofeen-diaccongrediendi : ut accedere ad miilicrem,idcm fit quod rem habere cum muliere. Hæcautem lo-qiiutio nata eft ex confuetudine ueterum, cpii feparatim ab uxoribus ciibabant, amp;nbsp;iicl illarum ciibilia darmitiiricum ipfis ingrcdiebannir, uclcasadfeuocabant. Sic infra 30. Lia redeunti Jacobo ex agro occiirrensdicebat.'Adme intrabis^quiamercedeconduxi repromandragorisfilii mei. Etfubditure ßormiuitéiî ciim ea nodle ilia. Et fuprà cap. ic. Ingrcdere ad ancillam meam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Similiobferita diligenriam Mofis.Vigilanter adinonetjnëefl'e Saram ab Abimclccho cognitâJmmo DiligcntiiiîAolis . prohibitum ilium elfe a Deo^ne tangerct cam. Confiderandü eft, quomodo caucrit fpiritnifantfhis ne in re neccßarid, fufpicionafcercï dcconccptione Ifaac, quafiilic non ex Abrahamo, fed ex Abimelecho conceptus fue-nt,quandoquidem confeftim erat de conceptione illius, anno illc finfta mémorandum. Promiferat A-braliæ Deus fernen ex ipfius kimbis, idtp ex Sarah.Ne promifsio ilia bencdiifli feminis finiftra fufpicio-ne per id gratiaretiir,qiicgt;d Saram rex Abimelcch paulo ante conceptum Ifaac in domü fiiam loco con higis traiiftulerat, uigilanti cautionefpiritusS. hiftoricæhuic narrationiinferuit,non effe illam ab co t3lt;ftam,fcdfinuulari cura Dci cuftoditam amp;nbsp;conferuatam. Caiitiohæc fummopercncceflaria erat, ne Seriiatoris noftri Chrifti lefii generatio inde a feinine Abraha: dedudla in fufpicioncm degenerationis raperetur, fideihoft; æ bafis infirma rcddcrctur.

Et ait: Domini:,an gentem etiam iuflam interßdes i Könne ipf• dixit mibi, Soror ntea eftiTt ip'djEtià tpÇd hit.frater mem cil t lu flmp'.icitate cordiimei,çr innoceiitia manuummcarüßeihod) Principió obferuan- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ethniettt a-

diim eft,quod dicit ■'iniedd eft Domine mi.Rex cthnicus no fic de regia fua maieftate prçfumebatjUt di gnofcit Dcu cp ctret : QiiiseftD.nsffcd Dciim agnofeebatnon minus infequam in reliques morrales iiifttimacple- /c£gt;ominu fuH. num habere dominium, utinam exemplum hoc regis ethnici imitentur reges ac principes Chriftiani.

Silioc facerent,fublafaefletomnis tyrannisun.i cum iiniucrfa infolcntia amp;nbsp;arrogantia,qua hodie domini elfe malunt qua'm fcrui Dci; amp;nbsp;magishoc agunt, ut imperenthominibus,qult;-lm iir iiifsis diiiinæmaieftatis obtempèrent. Obfcruaetiamquod dicit: An iuftamquoque genteminterficies^ lufliciamricia-' Piimiim,de Deo fentit perinde arep Abraham : non conucnire illiiiS iufticiæjUt iuftos homines pcrin- gnouit Abiine-^ deatçiniuftos interfi'eiat. Hacderefupr.à cap. is. qnardam hint annota ta. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lech.

Deinde,confiderandum eft, quod non maieftatem fuam,fcd innocentiam obqcit. Non dicit An re- No obijeit mate S^minrerficias propter peregrinam mulierculam f An non habco poteftatem in regno meo quamli- ftatem fnain A-bitmulierculam meoufuiuindicarc?fed. Angentemiuftam interfi'cicsTAgnofcit luhil efle fibinec bhnclccb, f‘rspraefidij in maieftarcac prærogatiua regia, fed perinde fc atque alios, fi quid dcliquifler, iudicio äccondemnntionieifc obnoxiuin.

Tertio obferiiandu eft eriam 3, innocentiam fuam coram Deo proponit: qua in re exemplum babes ’Exemplum ani-^ animideinnoccntiafibicöfcij.Qiii fibqpficonfcius cftdepeccato,quicquidcor:ihominib. uel fiinulct, miftbibenc cotl 'ifldifsimiilct,cora Deo non poterit ad iufticiæ patrociniü cefugere, fed magis mifericordiä implora- Jèij, bit. Nó eft aüt putandü 3» de plena totius uitæ fuæ iufticia loquutus fit Abimelcch, fed de ea tanrü, quæ oufam Abraliçamp;I uxons ilhus concerncbat.Sic intelligcndü cft.quotics fandlos homines iufticiâ fuam coräDco obtcdiflelcgimus,qualeeftilludDauidis:Iudica mcDnefccundü iufticiâ mcâ.pfal. 7. Alioqui dicit idem prophcta:Ne innés iniildiciü cüleruo tuo Dnc,quia nô iuftift'cabit in ccfpciflii tuo ullusui-

Vens,piâl.i4î. Quartô,nccillud tranfeundü cft,5^innocenriäfuä uocat iufticiâ. Diiarfunt iufticiæ par Quomodo inno t«,Vna,qiia abftincmusa malo : altera,qua qd bonü eftfacimus.Prior cëftat innoccntia,qua fit ut ne- centiafitiuflicia inininoceamiis. Altéra cëftat bonitate ac beneficctia qua,pximis benefacei c ftudemus.Ergo innoectia tioneftpiena,feddimidiata iufticia. Vocatur autem iufticia rcfpcdhi oppofiti,quod eft elfe no^ü proximo. Qiiemadmodum enim iniufticia eft, fi quis noceat proximo ; fie iufticia eft, nemini incomoda-rfjiietninem lædere, in neminem pcccare.

Qiiintd. Nonne ipfe dixit mihi, Soror mca eft,6(fc.Oblcruandri eft, 3» në nuda affirmationc iufticiâ Di/crimen inter fiiâpratendit, fed argiimentationis luæ minorefe conccrncntc argumenfo omniü ualidifiimo'confir- tudliciam Del et mat.Maiori ucro de iufticia dei pofitç nihil cëfirmationis adiccit, fed illâ fimpliciter tanq irrefiagabilë no^iram. pofuit.Hoc itaqi difcriminis eftinter iufticiâ Dei ernoftrâ,idcp noftri ipforü confeientiç tfftimonio,3gt; in fticiaDei tam eft firma 6ónidubitata,nt nulla opus habcat ccprobationcifitép prorfus impiüjfi quis illâ

422 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E s 1 H

in diibium uocare uoluerit, noftra uero ram incerta amp;nbsp;fallax, ut netninî mortalium iiifticiam fuamh'-(flantifine certo 8C eiiidenti teftimonio fides tutd pofsit haberi.

QuomoJohino- Sexto. Confiderandumettamcftquomodoinnocentiamfiiamcomprobet Abimckch. Magnütft cenfwiM fuâ corn indnbitatis argiimentis/tiam in confpcéiii Dni propriam innocentiâ pofTc tiieri. Omis aceufatioud probet Abime- e(i ab co in que peccatü eft,nel ab ipfo Deo,fiipremo omniü iiidicc.Itatp fieri nö poteft,utfortiusquis^ lech. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;innocentiâ fiiam cöprobtt,q fiid faciat teftibiis indice pariter 8i adtore.Sic Abimelccli uerba Abralix •

ac Sara pro innocentiâ fua citât. Si pcccafiët tollendo uxorem Abrabæ, aceufatio fpcdlaflêtad ipium Abrahamiim. Venim id facnitatis ac iiiris adimit Abrahæ, citans ipfius uerba : Nonne ipfe dixit milu, inquitjforor mca cftÆt ipfa etiam dixit,Frater mens eft^ Q^d. Si peccatü eft in eo ggt; mulierë liane ac-

• nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ccpijpeccarûeftnôàmCjfedabipfoAbrabamOjqnimihiuerbisfuisfadlihniiiscanfamobiecit.Nora» ,

dnm eft hic nô pofte conqiieri deininria enm,cü qno agitnr fccnndüid qd de feipfe profitci.Sirexquil-qiiâ fimuler fe efle prinatü ac uulgarêhominë,nemo peccabit,fi rcgali enm honore nô afficiatded nul' gariter traôlet. Deinde ipfius confeientià iudicis,Dei uideliccr, appellat cü nô fimpliciter dicitdple dixit mihi.'fed. Nonne ipfe dixit mihi,foror mca eft. q.d. Tu ipfe nofti,qdha:c ad medixerint utricp. demns itaep hoc exemplo,§ fit firma comprobatio innoccntiæ,qua: et aôloris amp;nbsp;iudicis ponft tdiiiuo A^nouit Abîme nijsobtineri. Septimô,ôëilludobferuandücft,$ Deü AbimelethnôfolnmagnouiteflèDnmfniim» lech Den ejjeo- fej 5^ crcdidit enm nihil latere corn quæ inter mortales gerunt. Alioquinung dixiftit adeürNonnei-miiium eorii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pfg dixit mihi,Soror mea eft^nifi certo credidifiet,norifsimu ipfius eftè confcientiç,qd Abrahâ de Sarah

^eruntur conjciü prædicaftct,nô qgt; eftê t uxor,fed ggt; eftet foror,illccjj prætextu caufam fibi obieciflêt,de accipienda ilia co gitandi ; id quod fanrus non fuerat,fi uxorem eflè cognoniftet. Incredibile eft, qnàm faciat ad relt-uandas confeientias de innocentiâ fibi confcias,quod certo creditur cfl’e Deum omnium noftrorü cor-dium,uerborum faeforum confeium.

limocetltiæ Oquot; Oôlaud, Jnintcgntarc cordis mci,inquit, amp;nbsp;innocëtia maniiîî mearüfeci hoc.PrimûilIudobfena, întegritatKcon- quodintegritatëamp;: innocentiâ corniingit,idép hoc ordine, ut prior fit integritas,deinde illàconfeqna-lunâtio. tnr innocentiâ.Nemo uere' innocens eft,nifi fit uir integer 8C reiffns. Deinde uidcjqiiomodo cordiin-bnat integrita të,innocentiâ ucrei manibiiS.Qiicmadraodu cordi fiibfcruit maniiSjita cordi intcgromi nus innoxia, amp;nbsp;econtra' cordi peruerfoacprauomanus noxia famulatur. Tertio confiderandumeft^ÿ homo ethnicus iudicauitintegritatë cordis amp;nbsp;innocentiâ manum ufqueadcô probari Dco,utualcant adcxciifandumctiamquodpercrrortm male'eftadmifliim. TuleratAbraha'uxorem,uteamfibico- B pilla ret.faëtiim erat infc maliim.Vcriim qiioniâ per ignorantiâ erat admifliiin/xcufabaf per cordis in tcgritatc Së innocentiâ manuüjqua fie erat iitraqj præditus, ut nung feienter aliciiiiis nxorë côtingert fuftinuiftet. Cogita igitutjfi tanti eft eflè cordeSC manu infontem, utetiâ in malofadtonô finathaben noxium,quanto præftantius fit in benefaôfis corde integro lt;3ë manu innoxia uerfari coram Domaio.

Dixitg; ad eum Dcta : Ef egofeio quôdßmplici cordeßceris,lt;;:r ideo cuftodiui te nepeccares in me, Ct Tdtetur Dent co nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ut tangeres earn. ] Obferua quod dicit : Et ego fcio quod integro corde feceris. Fortifsima con-

feium elfe fe in- fchnio eft in tetatione, g» nö diflittf Deus eflè fe innocëtiç noftrç confciu.Et eâ ob caufam,qiiæad Abi-nocentiae homi- mclcchri lt;à deo finit diôia, feripturis inferi uoluit fpüs S. ut in fempirernü côfolandis fideliücöfcientijs ttisiußt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feruirct,iuxta illud ApoftolicQupcüqj feripta funt,ad noftram do(ftrinâfcriptafiint,utperpatiennââC

confolationë feripturarü Ipem habeamus. Rom. is. Qiii nouit quo corde AbimelechSaram uxorc A-brahæ ad fe acceperit3amp; id fe cl.àm nôcflè confeftus eft,etiam noftri cordis confilia iiitelligit,necdiffite-tureorfife eflè confeiü. Simulamp;illudoblèruandüeft,quddguis Abimelechmale'collegeritexucrbiS Abrahæ, Saram non eflè rllius uxorem, eo quddfororeflè diceretur, nihilo tarnen minus nihil à Deo ipfo integritati amp;nbsp;innocentiæillius derogatur.Poteratilli obqci, cum Abraham de Sarah diceretjSo-ror mea eft; non debebasftatimcolligerc, Ergouxor illius non eft.Nonenim moxfequitur,Sororcll,

•„ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igiturconiunxnoneft:uel,Coniunxeft,ergoforornontft.Siquidemficripoteft,uteademfitÂ.'forût

amp; coniunx.hoceftjita fitforor,ut tarnen amp;nbsp;coniunxeflèpofsit.Hæc inqiiam Abimelechoregiripote-ranta' Deo.Verumtanticftinoculisd. clementiæqualilcHncpcordisnômailintegritas amp;innocentiâ, ut quicqiiidefthuiufmodiincogitantiæiSëerroris facillime'condonet. Ergo prærogatiuaintegritatis dë innocentiæ non tollinir errore 8C incogitantia, fed ftudio tantum maliciæSë nequitiæ.

De cuflodict Det nbsp;nbsp;Deinde oblèruandum eft qd dicit : Et ego quoep prohibui te ne peccares in me,propterea nondedi

fjua prohibemur tibiut accederes adcam.Primiim illud confiderandû eft,3gt; non fimpliciter dicitjEtego fcio,g»nonrc-nepeccemus. tegeris eam:fcd,Et ego quoip prohibui tc,nec dedi tibi ut accederes ad earn, PulcherrimuS eft hic locuS de euftodia Dei qua prohibemur,ne per ignorantiam amp;nbsp;errorc,nel finiftros etiâ affeftiis abreptipecce mus.Pro hac euftodia Dei orandum eftac dicendü quotidie: Cuftodinos Dne,nepcccemusinte.Nifi cm ille nos cuftodicrit,fieri non poreft,ut nôfubinde in peccata prolabamur, proptercarnisnoftræno modo ignorantiam,fed amp;nbsp;procliuitatem, qua proni fiimus ad quæuis mala perpetianda.

Verbum prohi- Qi.iarepulchrc’ufurpatü eft uerbü prohibendi.Nemo reifte' dixeritprohiber! ciim à peccato,quialiaS bendt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non eft aniinatus adpeccandü; fed is demü prohibetiir ne peccet, quinifi prohiberetiir,omninopecca

Varif funt diui- turns eftèt. Hommes prohiber! poftunr,ncpcccent: de angelis nemo hoc reële'dixerit.

«lt;e prohibitionis nbsp;nbsp;nbsp;Prohibemur aütuarijs modis,uel occulto S( internofpirituflanëtiinftiniflUjUel uerbiDeioraeulo.

modi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uel angelicaeuftodia,qua fudæi Abimelechum iftum prohibitumfuifièputant,iielmorbis amp;aflli-

A iftionibiiSquibus facultas toHitur; ucl remoris occ;ifionibus,qiiæ ad peccandum imiirant : ucl humano quoip minifterio,parcntum,maiorum, pra;ceptoriim,magiftranium, dCc. aut alias boiiorum hominü interiientiiiqualis erat,quo Dauid i.Sam.i.pcr Abigail ab cffufionefanguinisinnoxii prohibebatur.

Poflea amp;illud ob(crua,quod dicit. Ne peccarcs in me.Ergo peccaffet Abimelech,fi tetigiflet Saram, No exeußttign^ quamiiis ignotabat illam efl’e uxorem Abrahæ. Non excufar igitiir ignorantia prorfus per omnia, li- Mantia prorfus. cetaliquouf^ quod inregro corde amp;nbsp;manu fadcum eft innoxia cxcufctur. Nec illud tranfeundum eft, Douik pceeat quod non dicit,Ne peccares in Abrahamiim;fed,Ne peccares in me. Ergo quod aduerliis proximii ad- proxiniit niittitiir peccatum,aduerfiis Deumadmittitur.Sic DauidcumpeccafletinVriam,diccbatad Dominü: peceat, Tibijtibiinquam folipeccaui,ôC malum Coram te feci.

, ^xneredde uiro uxorem. Quoniampropheta eil, ey orabit pro te,C!r uiues.Siantem notuerisreddere,feito quodmorte morieristucr omniaqueo tua funt.] Primiimincoquodiubet reddere uiro uxorem,admone- Sclètiacorrigat, nur corrigendum efl’e fcienter,quod admilfum eft ignoranter.Si quid ablatum eft pct errorem, cogni quod lualèadim ta eft ueriratc reddendum. Atip ea uera demum eft innocentiæ -SC integritatis declaratio.fi quod trran- fit error. dopcccatiieft,poft cognitam ueriratem emendatur.Qui hoc faceredetre(rtant,manifefte'cordis fui pra uitatem prodiinr,ac declarantfe non modd ignoranrer,fed iSd feienter peccaturos,fi pcccandi ort’eratur occcafio. Abimelech, fireftitutionem hac uxoris alien« detredtaflet, mendacem fe ac nihil minus qua.a innocentem Si integrum efl’e dcclaraflef.

Simul tarnen cogitandum cft,qHando locum habeatablatçrei reftitutio Sireddenda eft aliéna uxor, Deredia refl’tu ftddcndacftillæfiiamp; intadta,qualis erat Sarah,non poiluta dCuitiara. Aiioquimaritus cius luie illam t.one reiab.ai£

No efî -Gfis ah-iicererem aliénant, fed relittui — -------- -----------------------, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;debet jiioano.

Tertio.Qiioniam propheta eft,inquit,amp; orabir pro te,8i uiues. Obferuandum eft hoc loco, qu« fit Sanil runt uira-finctorumuirorumhiimanitas,nonfolumergaeosquiprsetermeritumfuuinafftiifiiiiiiit, de mikti, ijUitianuaf, J fed amp;nbsp;in eos,qui fuopte merito flagellantur à Domino,immd in eos quolt;p,a quibus lit nt iafi. Non di-citfimpliciter,Etorabit pro teefed prapmittit,Qiioniam propheta eft. Qiio qmfqj faniftior eft,hoc ma-gisingenioeftadcömiiêtationem ÓC humanitatem propenio. Non impediebarur Abraham ablatione uxoris fiia;,quo minus orarct pro rege ægrotante,amp;l a' Dno percuflb.Tanta erat uiri boiiitas Si huma Ditas. Nee iliud tranfeundum eft,quod uitam non fimplicitcr reddenri uxorem promittit, fed preca-

Simuléilludobferua,quddnodicit,Etorabis me,Sf uiues.fed,Et orabitprore,amp;uiues.Proieipfo Q^arc uoluerit otauit EzechiaSjiX uixit.Non refpuit Deus pieces afflilt;fiorum,ad fe clainanriii,fed elementifsime'exau d^us, utpro A-itjquodmultispotcftexemplis comprobari. Verumquodhiedeoratione Abrahæad Abimelech lo- himelecho orU'« quiitus£ft,peculiarem quendam icopum habet,ad quern adhortatiôc ifta collimabatiir. Primum,per- Abraham, luadcndumerat Abimelecho,fam non fore fibi oifenfum Abrahamum propter uxore ablatam, fi hanc «ftituerctjiitetiam eftët pro ipfo oraturus,amp; uxorem placide' recepturus. Deinde,fic edocebatur Abi-’quot;dedijquam effet Deo acceptus peregriniis illc Abraham,quo cauerct in pofterü,n£ quid in ilium peC caret ampliiis. Tertio,inducebatur etiam ad agnofeendam beneficentiam Abrahsc, qua Si ipfi Si domui fiiæfanitatem precibus conciliaffct. Pi «rcrea cogitandum etiam eft, q fingulariter hoc genus ora-tionis Deo placeat,quando læfus ac rcconciliatus pro eo intercedit fiC orat,.d quo fuerat l«fus. Etenim ubilocum habet eiufmodi oratio,ibi locum habere nequeuntulitcrancoris r£liquia;,fed piena acfince-fa obtinet reconciiiatio, qua Deo nihil poteft efl’e acceptius. Siciubemur aliuJ alq fateri quod peccatS tft,redire in gratiam,6C mutins pi ecibusfalutem ambire inconfpeftu Domini. Videmiis efiamnuin,q ucmmicordatonon probetur,fi læius qiiifpiam intercédât pro eo, qui propter peccatum in feadmif-furn ad iudicis tribunal raptus pcric.itatur.Habcnt etiam eiufmodi intercefsiones fingtilarem quandam t «.aciumad impetrandam reo mifericoidiam, qua ucl prorfus abfolHatm,uelmitius puniatur.

Qiiarto.Si uero nolueris reddere,iiiqint,lciro quod morte morieris tu Si omnia quæ tua (tint. Ad- Quid expeilfan moiiemur hac cóminatione,quid expt dldndum nobis fit,fiadmoniti de eo quod peccauimuS refipifcc- nbsp;nbsp;nbsp;fit,rcßpijce

r£,amp; quï ablata fiint reftituere noliiei imus. ignoranter peccaucrar Abimelech,amp; tame mors illi ac fuis j.g rjolentibus. omnibus intentatur,nifi reftituat quod ignoi ahter maid abftuferat.Qiidd fi ticc in illis locum habet re-wnlsio peccatijfifdeliurnfcp oratio,qui ignoranter at ii.jucrurit fi admoniti rcfipifccre amp;nbsp;emendate nolue rintjquxfo quid de ilHs fentiendû eft,qui Si peccant icieritt r,qi;æ fua non efl’e feiunt auferentes. Si quod fdtntcr peccarûr,quantumuis admonit^cmendarc noiunt f Ecicatt Abdemech in fpeciem rcliiiftari ac

494 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s I M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

dicerc;Qiia!e reddercm Abraliaf muliercm,quarn ipfc fororcm fiiam tlTc dix:t ? SimtntituS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

ipfi,non inilii mcnfitus.Siuxoreinfuam cllcdixifltr,niinquamillam per nieainifiiTcrJainquoiiiamis rornn liiain eflc dixit,afqj ;ta mihitollendi cam faffluseftaiiroGnoloredderCjfcd miliiferuarcmulifrC' Veriim omnislitiiufmodi tcrgiueriîitio iiifta liac mortis cöminationc femel amputa t, iitfciamusnori linqui iilJü exciifatioiic illis,qiii cognitü malü cmcridare nolunr,qiiocïiqj randë pra?tcxt,u clabicontnu

Er ilkid obferuaiïdiimciï omnibus pathbusfomiliaSjqudd non fimpliciter dicitj Scito $ motte mo riens tu.fed addir,Et omnia quæ tua funt.Tam enormis eft ilia corâ Dco injquiras,quares aüeiiafdcn ter domi retinetur, amp;nbsp;reftitiitio detretflatur, ut né modd caput mali huius,lcd fimul omnia etiam illius membra condemnationi liant obnoxia. Cogitemus liicex oppofito. Si tantum ualctinfiiogradupN carum patrisfamiliaSjUt tori ipfiiis domuinocear,quomodo non magisgratia Dei perCliriftumparti tantieftjUtfidcsac pieraspatrisfimiliasdomefticisipfîus omnibus profîr,iuxtailluddcZacIicoâDo mino dictum.'Hodic falus domui huicfatfta eft;,eo qudd ipfefit filius Abraha?^

Stadm^ de nodte confurgens Abimeleeh,uocauit omnes fèriios fuos, amp;L loquucus eft uniuerfà uerba hæc in auribus eoruni, T imueriintq’ oin nés uiri ualde. Vocauitaûc Abimelecb ctiam Abrabâ,8c dixic fecifli nobisÇ'Quid peccauimus in te,quia induxifti fuper nie,5c fuper gnum meu m peccacutn grande CQuæ non debui'fti facere,fecifti nobisgt; Rurfumep expoftulans aie: Quid uidifti ut hoc faceresçRefpôdit Abra^ harn,Cogi caui niecûdicens,Forficâ no eft timor Dei in loco ifto,amp;inKJ' ficiêt me prop ter uxorê meâ. Alias aut ucre fbror mea eft,fîlia patns mci, ÔC non filia matris meæ,amp;: duxi cam in uxorem. Pofttp autem eduxitnic Deus de domo patris mei,dixiadeam: Hâcmiièricordiam faciès inecu: In Omni loco ad quem ingrediemur,dices quod frater tuus lîm.

Statimcji de nolle confurgeits Abiin.] Hebræus habet,Et euigilauit Abimelech manc,ne guis ilium nO' j ftu furrcxifle putet.

Timuerunt^i omnes uirî. ]In Htb.non eft, Omnes uiritfed fimpliciter,Et timuerunt ulri ualde.

QU£nondebuiHifrcere,fici{hnobis.]Hebræus fie habet,wy'K’?□’'Wy'Ptideft,Ope-* ra qutc non funt fa efta, uel qusc non fiunt,fecifti mecum. Grreus propius acccfsit ad ueritatem Hebral cam.Sic eni uertir.'-'f ytp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wtinivnxsftj! : id eft, Opus quod fadlurus eft nemo,fccifti inihi*

Kurfmnqj expoHidittts 4t]Hebi zus fic,Et dixit Abimelech ad Abraham. Verbum expoftuUdide fuo Jjcf.iitiiiterpres.

Filij patris mei,?yquot; nonßliamatris meie.] Sic habetur ctiam in Hebrzo.At GrzeuS negligenriuS uertit, in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;or« tn^(!/Tçgt;o'r;ideft,De patrc,led non de matre.

Pollquam autem cduxit me De«s.] In Hebrzo cft,n’'n’?X ■'nx •'ynn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’'^’'■1. id eft,Et ft A« eft,aim

me errare fec.fiint dij.Noneft inlblens,ut uox□■'nVx pluralis numeride Deoaccipiatur,amp; uerbü guiare habear admndlü C^pod uerd hie uerbü illi pluralis numeri addit,rarü eft.Quarf,Hieoindicio,u«I ,p ''yr.nflegendü eft nynn errare feeit,uel uox Elohim no eft ad Deü,fed ad wiagiflratus refcreda: quo TÛ improbitate fadiü eft,nt patriä, iubéte Dco, dcfcrere cogeretAbrahä.iit legendü iîf,Poft§ errare me fecerüt potëres de domo patris mei,iSdc. Chaidzus paraphraftes fie habet:Et accidit quido erraiicruni popuh poft opera manuû fuarum,applicuilïètl]^ mcDominus ad eultum fuum,de domo patns mci,X c.lnterea tarnen fi ad Deu,non ad potentes uox Elohim referenda eft, locum habemus ad diuinz Tria dis myftcrium pertinentemiquales pauei quidë, aliquot tarnen reperiuntur, ubi przdicata pluralis nu ineri uoci Elohim fie iunguntur,ut nequeant alio quam ad Deum referri.

Hane mifericordiamßicies nKctm.] Grzeus uertit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rid JliKMuavfkf.id. eft,hanc iiirtitiam.In He

brzocft,^^~f^ m. Vox nX3n,meo iudieio,uerterctur non inccmodéperuocem fidei,quamnosGeima nice uoe.iinus lre«w,ut legatur hie, Hze fit fides tua quam facis meaim. D.«ßolldem treii'wfeiihdic du m:r crjegt;giA,Sunt qui reddant: Hoc beneficium in me colloca.

Statimqi manè confurgens Abimelech, erc] Poft correptionem diuinam, qua fuerat Abimeleeliin fo-ranis correptus,amp; Abrahz uxorem fuam reddere iuflus,fubijcitur hae narra tione quidfeceiir, aittcquS Saram reftituerct.Statim,inquir,mané fuirexit Abimelech,dCc.An prz morbo de ledio furgerepotue-rit,:lt;ffii man non poteft,ntcp id uoxQSTP euincit.Quare iierripotuiradhunc modum.EteuigilauitA' biinekch inane, amp;nbsp;uocauir,amp;e.Moxatq; euigilafrer,in ipfo diluculo, tquod iulTus erat à Domino ftecre cccpit.iuflus.eratreddtreuiro uxorcm.Vttllud débita cum grauitatc ac competeiitieuraperfiecref,n3 iiocauir ad feSai am,i,(cp iiifsit ut ad maritumfuum abiret:fcdprincipid uocauitadfequos feeumlia-bibat feruosfuos onuies,Sd lUuf oraculum Deiinfomnisaccepturatxpofiiit, VokbatilJoslianiincftê raun»

EXPLANATIO» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;497 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V

rmim confcios,ne quid fmiftri dercftifudone Sara;fufpicarenrur,amp; iirtimoreDei pcrccllercnturjd qd fadiiim qiiccp eft.Viidc Si adiccir Mofcs,Et timucriint uiri iialdc.

Vowwf (tutem Abimclech etiam Abrabam,Gr dixit ei,Qjiid fcadt nobif'i:rc.] Poftquâfcruis fuis caufam

diuiniim oraciilum expofi!)t,Moluitcofain illis expoftuJarcciim Abrahamo,non tain cxpoftu-Iandiftudio,q innocériain fuam in prxfcntiaferuoiTifuorumotnniü comprobandi Q_iarearbitrerifta ci'.mAbialiamo in cöiientu ftriiorü Abiinelccb efl’egtfta.Q_ndfecifti,inquit,ncibist' Scubat plane'quid factum eilet, iierû fie ilium eft initio adorfus, quemadmodü ipfi foiemus eos qui pcccarunt ftatim in principio compcllare ac dkfre,Quidfecifl:isf Deinde fubdit de enormitate fimiil in eaiifain il-lius iiiquiiit.Induxift.jinquitjfuper meamp; fuper regnü meuin peccatü grande. Et, Fecifti nobis, qiialia haftcniis nonfuntfadla. Duo opprobrat.Vnum,q» obieceritipfi caufam magni peccati, né in fuû dun taxât,fed regni fui malFi. Intclligit aüt de peccato adulterq,quôd nifi cuftoditus fuiflet à Deo,per im piudentiam iiicurriftct. A!rerü,quddidfecerit nouo quodam fi'mulandi modo, cuius antea nulîîrpra:-ceircritexempiri,qiio uidelicet uxorem fuain fimulauerat efle fororê De caufis fafti liuius inquirit ad l'une modum.'Qiud peccauimus in teC Q.d.Eft ne quifquä in regno meo,qin te aliqua offenderit iniu-tia,linde raotiis fis,ut tam grande main fuper nos induceresfEt addit fectindo : Qiiid uidiftijit lit C face t«iCum ad priorem inquifitionc nihil refponderet Abraham,adiecit dices:Qtiid uidifti ut hoc faceres? innuit hoc Mofes,cum dicit; Et ait Abimelech ad AbrahamiQiiid uidiibfld eft; Qiio coi.fi lo,quo fine, quo propofito hocfeciftifSunt qui uerbum uidendi hoc loco de uifione prophetica expotiant co quôd fuprà lit Abraham à Domino propheta uocarus.q.d.AbimelecluScio te efl'e prop herum. Age dicigit, babiiiftine reiielationcm aliquam de hoc tuo confiho ? uel certo aliquo mandato Dei iufl’us cs^ut uxo-tuntuam diceres eife fororem f

^cßwndit Abraham: Quonià cogitabam,forfait non eß timor Dei in loco ißo,Cf intcrfcier.t me propter nxa tfWWMin.] Pertiiict ifta amp;nbsp;qua: Icquunt ad mtiologiam Abrahac,qua régi inftanti Si caufas faiff i fui ex-Pofccti refpôdet.Eftaûtætiologiaiftu trimembris.Nam primo declarat,quocëfiaoSaramfororcfuam tlfedixcrit.Eo uidelicet, ne propter illam,fi uxoré eft'efaterlt;tur,iii diferimen uitacinciderct.Aletus hu-*us caiifain exprimit, cum dicit : Cogitabam,forfan non eft timor Dei in loco ifto. Sic coufiiium fuum

fimiil confîlq caufam aperit. D£inde,quoniamuiro graui turpeeft meiitirfut abeo le probro libérer, t'fponitqiiomodo Sarah fie fit ipfîus uxor, ut fimul ramen reuera firSF foror,arlt;p itafe nihiiefic men-ttumcomprebat. Sicdicit,ALas etiam ucre'foror meaeft, filia partis mei, amp;nbsp;nonfilia matris meatjôf ® f'iftaeft mihi in uxorem. Tertiô,nefingularifufpicione Paiacftincs grauare, quôd timoré Dei careur.r, quot;icolp inter ipfos tantum fiinularione bac ufus efte uideat,aperit de fuo confi.io, eflê hoc priftinu amp;lan tiquuin, non de Palæftina dunraxat, fed de omnibus aiijs peregrinationis fuac locis prmftitutuni, ut quocuntp uenturi effent,diccret fe Sarah fororê l’uam efle,ôF ipfc uicifsim id confirmarer. Hac, opinor tatione adiec'it,dicens.'Poftquam aurem errate me fccit Deus de domo partis mci,dixi ad eamcHanc fi-dtm mihi imperties.ur quocücp uenerimuSjCfle me fratrem tuum dicas. Et hac ætiologia fatis fuffîcicn terfadtumfuum coram Abimelecho Si auheis illius purgat Si exeufat.

etiam ucrèforormea eß filia pair is mei^ueru nonfiliamatrisme£.'] Nafcit hicqua:ftio,qucmodo Sa- CiMmoda Sard talifororfucritAbruha:. Variant hac in re doftorûfcntentix.Quigi çcamueifionéfequunkaclcgunr, fo^o^ -A-Sutor mea eft de pâtre,fed non de matrc,fentiunt Saram ftiilfe filiam Haran frarris Abrahæ.SiC Hiero- brahd, quot;ymusdd eft,frarris eius Haran fiüa cft,inquir,non fororis.ln ea fentenria eft amp;nbsp;Auguft. Si LyranuS,dd ^diolaftica liiftoriatdenitp amp;nbsp;nënulli recentioriim. Qiicraadmodfi cnim Loth frater eft ab Abrahame ®Oêatus,ciim elfer illi nepos ex fratre Haran,fic uolunt Si Saram,neptem ex fratre Haran,fororê efl'e ab lllo uocatam. Sedticuni ifti per grtccam uerfionê, quam fic intelligHnt,ut illud,Soror mea eft de patte, 'utelligant Abrahainü non de fuo pane 1 herab,fed de patte Sara: dixiffe,Haran uidelicet fratre. Verft Hdirwus nö habet fimpliciter,Soror mea eft de patrc,amp; nö de marreifed, Vere' foror mea eft, filia pafnS 'quot;djUerü noii filia marris mcjerqua: uerba conuincunt,Saram fuiffe filiam nö H.iran frarris,fed T herab pätrij Abraba:,ex diuerfa marie,ut ntcefle fitjfuftubfle Therabex alia uxore Abrahamü filiüjóC exalia

filiam Hinc eft quod Hieron. priori expofitioni fubiecit ad hunc modü; Sed quia in Htbi «o ha-l*«, Vere foror inea eft filia parri.s !nci,amp;f non filia marris mtæ,magis fonar ej, foror Abrabac fuerit,ßfc. Qi'aretriiiolumeft,quodnönuili tierteruntiSoror meaefta'partefuo,lt;Sf nona matreiquemadmodumi iliud quod Scholaftica hiftoria dicit Fratrem Haran patre tuum uocauit,quia fenior eo fuerat,fecun

‘l'un iifiim loqucdi,quo maiores naru patres uocamus,ininores fiIios;ucl,Finxir earn filiam partis e fle, ^c-Etillud,quodquidäd.cüt, duxilfe Tberab poft moctë matris Abraba: uxorê Haran fiiij fui demof exilla luftulifl'e filiam Sarani. A.iqui ex rccentionbus cöminifcunt Saram fuiffe priuigtiam Ha-peft morte illius in domfi Î bare inrroduöhim. Omnia bæc cómenta fimplicitas Ebraica refpiiir.

Qiudeftenim iiectffe,adinodfi torqueri in re t..m clare’expreffuf Vcre',inquit,loror mea eft,filia patris •’■crói ne uterina put£tur,addit,Et non matris inca’,ut manifcftiim fit,natain effe SaramTherub patri Abraliacex ahauxore,quain ea unde fufttilit Abrabumum.

Q.V AE s TI O II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ci^’cmodoSard ,

it fila ellmihi in uxorem. ] Qnærnnr lue, fi eodem pâtre nati funt Abraham Si Safab,qHomodo illis potuerit effe u • ®îtrimonioconningi licuentjcum kx Dti emnnodi coniugia damner, LcUit,is.io. ubi munifefie pro- xor Ahraha eu

hib£tiir,nc qiiis fororem fuam.fiueex patre,fitie ex matrc natam cor.rlngat. Hieronymus ße rtfpor.' dft; III excufatioiiein huius dicimuSjiucdum illofuifk tempore taks nuptias lege prohibitas.Qiiscmj hi ratio ahundc' fatisfacit.Nam aerate Abrahac lex multis póft feeiilis lata neminë ligare potuit. Qiio®

Î. Srfw.ïj. uerè Thamar fiha Daindis,iitiqj fiib tempore legis,ad Ammon fratrem luiim cx patrcjled non ex ma* tre dicebatiQiiin potins loqi!ereadregem,amp; non negabit me tibi,non fieeftaccipicndiim, quafi diet« puellæ fratrem fuum a nephario fcelere auocare cupictiS,pro authentico fit habendum. Neep cnim plt;t QXMtaor gene- jggem lictbar illis conniibio ii!ngi,ctiamfi Dauid conknfiflet. Qiiatuor funt fororum genera. Priinun» rajorornm. cftex utroq; parente. Talibiisneq; ante legeuijneqj inlege,nelt;p poft legem coniungilicct.Initiogeneris Inimani licirum faeicbat neccfsitas. Secundum eft ex pâtre tantum.Licuifie illis matrimonioantele gem iungi,pra.’fensAbrahæ déclarât cxemplum.Tertium eft ex matre tanrnm.Qudd cum lihs qnoep li cita fncrit fratribus uterinis coniugij copulagt;legere me inon memini. Qiiartum eft.neep ex pâtre,neque ex matre,quo generc affinitatis forer mihi redditur, cuius mater patri meo, uel cuius parer inatii raeæ tnatrimonio fie iungiri:r,ut inihi mater ipfius fit nouerca : ipfi uerd meus parer uitricu«, iieleconuerfo parer ipflus mill! iiitricus, ac mater mea ipfi fit noucrca. Huiufmodifratrcs ac forores hodic quoqut coniugio liCitc' iungi polTunt.

Sed Zf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Abimc!ech,cruocaMtomnesfmlt;o{fuoStt!cIoqutitufeûomniauerbahieciidâurtf(onitii

' nbsp;nbsp;‘ ei'tiiJiuerunttüri ualdc.'] Obftruainregcpiodiligentiamacmaturitatcperficiendieaquscexoraeulo

diuino didicerat.Perpetuüefthocfanftis uiris,utquacex oracuiis diuiniscognoucruntjOtuniofdtan-tia ac procraftinatione rcielt;fla,confeftim ac feduld exequantur.Aliena eft cmnis cundlatio ac tcrgiucr-„ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. fatioabanimiseorumquidiuinitusimbuunturamp;acnntur.

' . nbsp;nbsp;nbsp;“ Deinde amp;illudobferuandum eft in hoc rcgc,qu(gt;dftatiinomnes ad feferiiosfuosuocauitjilnSÇ®”

® * mniaqup per fomnium cogtioueratc5municauit.Qiiainrecoiifiderandacftprudcnriaparittr5^F*f' tas regia. Prudentia in eo, quôd omnem hanccaufam abiatæ amp;nbsp;reddendæ Sai æexoraculo D«i tam,notamefl'e uoluit feriiis fuis omnibHS,ne quam in animis illorum fitnftrain fufpicioncueldcfcuel de Sarah reiuiquerct.Etenim q» illamadfe uxoris loco tranrtulerat .propterea quôd fe fororemefl'e A-brahæ dixerat,nctuin erat illis omnibus 8C manifeftum.Qiidd uerd uxor effet Abrahaç, ideoij illircd-dcnda,ncmini ex illis erat cognitum.Qiiare prudêter uoluit eos etiam eorü qua? ex craculo diainoao ccperatjefle confeioSjne uel olfendereiitiir,iiel fufpicionem aliquam fiiuftrain, cii ra ipfo tuin Sarahin-dignamexreftiturione,uel,utiiideripoterat,repudiationetam repentina conciperent. Admonenrnti B quam coniicniat regibus amp;nbsp;principibus Imiufmodi prudentia, qua caueant nc quam fuisocesfionem obijciant,fiiiiftiealiqiiid de fadlis ipforum cogitandi. Pktas regia in eo confiderandaeft,quddomnibus fcruis fuis rimorem Dei incufsir,ne qiiisinpofteriim uel cum Sarah uelahaquapiam aliénaconm-gt tak quid tcntaret.Miiltum habet momentffi rex aiilani habeat timcniem Dei Neqj enimfatiseft,re gem elfe piuin,nifietiam feruos fuos cohibeat,ne quo peccatigencre wam Dei prouocét,amp;lregnofuo noccaut.Ncquir autem cffi'cacior effecuftodia,ad uitandam peccandi licentiani, quain fioiniiesaulicl ad exemplum 1 cgis fui tunorc Dei fint imbuti. Vcrtim,bonc Deus, qtiàm funt liodie ab haceuftodn ti moris D( i alienar regum ac principum,imd amp;pontifïciitn aula? ?

Vij regis lt;tu i'crtió,in to qued dicit;Timucriinr^ uiritialde,uiderclieer, quain fiiniles habuerintlabralaiftucas. Rex tunens Dei raies leperit fiios aulicos^qui non elïènt alieni à fenfu Dei;fed fic coraparati, ut facild ti more Dej percelierer.t Vnica concione régis fic perciilfi funt,ut non fimpliciter ac kuiter fed ualde coc-perint umeiT Deum. Taiita: efficacix eft pieras régis, fi fuo pariter exepio amp;nbsp;uci bo cöcionari ccrpcric, OBSERVATIO II.

Et uocaiüt Abimelecb Abrjbaniipn.'E.t dixit ei:Qi^iifeaüinobisfCi_M!}peecauimi,ftiite:UtittdKereifi/{ief iw cr/ùper regn« nwim pcccathm grande f Q»lt;c haéterw /àâa i:on ßlt;nt,feciSi mccum. Et dixit Abimekcb /id Excplii càdoris. Abr/th/tmtQjtiduidifli^utjiccre; rmhancQPrimùin illiid obfcriia, quôdAbrahamum adfcuocaiiitAbi-rnclech coram cum iilo,prarfenribusau!icis fuis cxpcftulaturus.Qua inreuidesexemplumcapdoris. Non ddcerpfir nomen hominis pertgrini in illius abkntia, ne^ awlicorum fiioriini animos contra illü Confiliitm dm- cxacerbauif,fed coram cum illo cxpoftulare,amp; caufam faifliillius cogiiofcerc uoliiir. Simiil confide' the prouidaiti/c: ra diuinæprouident'æcorfi'iuiTi. Proderat Si Abrahæamp; Abimekcho, aulicistp illius, ut ille airam pro fe DominiDei fui cx ijs quæ audiebar,ex Abimekcho intelligeitt,iiitp fide proiiidcr.tiæamp;cuftodij Dei confîrmariorrcddererur. Si ifti ex atiologia huius occafionem acciperent de peregrinatioiieipfius rcligiofius fentitndi,amp; gradibus aliquot in cognitione Dei promouendi.

Quidfecl^îif Deinde obferuandum eft quod dicir,Quid fccifti nebis ? Eft quidt m modus iße uel expcftulicdiuel corripiendi uulgaris,ult;nim rationem habe t,fi obfcrues,admcdiim v.ti'cm.lr.terea dum p£ccannis,liaiid quaquam perpendimiis quid fit qnod facimus,g fit iniquii,qiiam fit ncxiü, quam fit er.crme, qim'mfit inexcufiibile, propterea qutid c mnis cogiratio inter peccandum ccrruptis tft afledtib. occupa ta Si ab-foi pta.Rcdlifsinie' ergo ftarim initio obiiirgationis amp;nbsp;correptionis ihiid, Qiiid fecifti.'’audimus,aiidien res pticellimur,amp;adcogirar:diim qua'mpcecauerimusimpellimur.Nifienim hocfiat,piai;finaniscft omnis corrcptio.Eft autem huiufmcdi compellatio; Qiiid fccifti.ftam iialida «SC urgtiiSjuretiainiiino-centis animus fi ad euni modum compclktur,initid nonnihil perceilatur,timen5 nequidpcruiipridea

A Tertio .Quid pcccmimiis in tcfinqiiit.Vidc liic ingeniiim carnis.Quód uxorêfiiam Abraham foro- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c^rntf

tem efle dixir,nc(p noccndi neq; uindicandi fc ftudio,fed mem periciili fecir. At Abimelech fiifpicatur id earn efTc ob caufam fa(fliim,quód male' fibi ac rcgno eins iiel'et Abraham,ideo interrcgat de caufa odq acmalcuolentiæ, dicens : Qiiid peccauimus in te f Non funt hoc ingcnio fansSti,nr etiamfi qiiis in ipfos peccctjde uindiifta cogitent. Caro fie eft animata.Qiiarc qui adhuc carnis fcruntur ingenio,qucadmo»-duin ipfi flint affcóli,fic de alqs quoqj indicant.

Etiliiid obferua.Nö fimpiicirer dicit,Q}.iid pcccaui in te.'fed in cëmnni omnin fernorn fuoru,qui ad,- Exeinplit rfgni ftabant nomine,Qpid peccauimiis in te f Magnum plane' eft,quód tam confi'denter potuir rex ad homi benecon^iMt. ncm peregrinnm de fe ac fernis fnis dicere; Qiiid peccanimus in te VideSextmpluin regnifi'c comparai Si inftitutijUt licnerit homini peregrino uiuere in illo fine ulla læfionc amp;nbsp;offenfione.Nam qnod Sa tall fuerat Abrahæadempta, per ignorantiâ erat fadlüjCni iplê canfam præbnerat,cü fororë elfe diceret.

Quarto. Vtindnceres fuper mc,inquit,et fnperrcgnn menm peccatnm grande.Prima obferua qnod nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m^lO“

nondicitjVt induccres fuper me malfijuel periculn.' fed, Vf indneeres fuper me peccatü. Intellexit pius caufl.

rex,quantum mali fît ex peccato.Hodie uel nullus, uel certe’ admodnm modieus eft peceati icnfns in au lisprineipfi. Mala forfan,ex peceatis prouenicntia,urcunlt;p fentiunrnr,depcccaris iierd nulla eft cogita-tio. Deinde obferuandnm cft, qndd non fimpliciter dicit, Vt indneeres fuper me peccatnm : fed addir, adulte Grande.Loquitur autem de eo quôd uxorem ipfîus per ignorantiain abftnlerat,unde in peccatü adnl-ftrij inciderepotniflet,nifi Dominus prohibniflet. Quainrecôfiderandnm eft,qiiàm diuerfî fint hodie n piftate régis hnius, qui fiifîp deep faeiunt, fi aliénas uxores feienter ae prndenter polluant, ac maritis, noiiiiiinquam etiam uiolenter, auferant : quorum peccatnm quam fit enormc,ex eo facile'intelligitnr, qnôd Abimelcch grande peceatum efië iudicar,quôd muliercm maritatam uiro fuo,cuius fororem efle crcdcbat,per ignorantiam abftulerafquam tarnen non feorti,fed legitimç nxoris loco habere uolcbat.

Præterea ncc illud tranfeundum eft quod dicit,Super me 8i fuper regnnm menm. Agnonit hanc efie Coditio regis ac conditionein regis ac regni,ut peccata regum non in perfonis ipforum tantü, led Sgt;i in fnbditis punian lur.Nihil noeentius regno,quàm peccatü regis. Dolebar igitur rex pius,amp; regni fui curara gcrens,non liioduntaxatjfed amp;nbsp;regni fui nomine,qndd induétus eilet in peccatnm tam grande. Videmus hac in re txcmplum boni principis,cuius eft non fua tantum,lêd Si regni, id eft fubditorum fuorum falntem irre tnilToiuftitiæ ftudio quærere. Qiiin Si inducendi nerbnm perpende, quid fit peccatum fuper alique in- nbsp;nbsp;,

ducerc.Quid feccrat AbrahamfVxorc fuam Saram fororë fuam cfic dixerat. N5 fuaÜTat regi,ut earn in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

B »xorem acciperct. Et tarnen peccatnm fuper regem ac regnum eius induxiffe accufatnr. Ergo peccatü inducere,eft non folum faculratem,ucl nccefsitatem,fed amp;nbsp;occafionem peccandi qualemcütp, nö modo pnidcnter ac fttidio,fed öi imprudenter abl’cp ftudio cniquam obqcerc. Qiiod fi ira eft,obfecro,quis fatis perpcnderit,quàin conucniar nos fummo cauere ftudio, ne per uitænoftræ ncgligentiam nednm mali-tiamaluis alij peccandi occafionem obijeiamus i

Qiiintô.Quæfajfia non funr,inquit,fecifti mecum. Cogirandum hiceft,quantum aggrauationis ac- Peccatum infoti «dar peccatis nofti is,fi fint noua ôi infolita.Sunt quidem Si ilia peccata grauia ac condemnatione di- tit folito grauiiu 8na,qua’nccprimi,nec foli,fed poft alios ac cü alijs multis admitrimus. Verùm quis non intelligtt mc-rirô cenferigrauiiiSjfi quis nouo peccati généré ac modo dcliquerit, uel alios ad peccandum induxerir.

Omninorarû eft,de uxore prædicare quôd fit foror, attp ita caufam ignorant! régi rollendiillam obi}~ ^tredeniq} tollenti ne uerbo quidem refîftcre,fed conniuere ac tacere. Taie quid iudicabat Abimelech ’ntca non elfe faiflnm à quopiam. Vides etiam fan^lis iiiris accidcre,ut tentarionibus uidli,uel pericu-linittn perciilfî,noua qnædiun df infolira admitrant^

Sexto.Et ait Abimelech,inquir,ad AbrahamiQuid uidifti,ut facercs rem hanc?Obferua 9, expoftu ^oftulationi ni btioniniliilfubijcitaliud,qnàin inquifitionem canfx,ob quam uxorem fuam fororem uocare uoluerit. fitbiutt Qüoniamfadum infolens erat,iudicabat fingularem illins fuilfe caufam. Videbat Abrahamum uirnm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inquifi

'Hçgraiiem Si honeftuin,amp;; præterea ex oraculoDei audierat in fomnis elle eum prophetam,quare co donetn caufie. gitabat motü ilium fuiife canfa aliqna non leui Si uulgari,fed fîngnlari dd Si graui. Igitur de hac quæ-■^‘f'Vir prudens feiebat ex caufis iudicandû elfe de faftis. Admonemur,non efié cordati hominis, ufque adeo fiiccenfere ob faélum aliquod infolitum, ut pratter omnem caufac illius inlpeiftionem ad conde-Wnationem proximi feratur.

Elamp;it Abraham ; Qnoiùam dicebain, forfan mn cft ttmor Uci in loco ifto, er occident me propter uxorem Perictdofta eü ca quot;■MW.]Vide quid quærar uir fanëfus in illis cum quib. eft habitandum. Nec opes qiiatrir, nec honores, habitatio eoru quot;fcreliqua temporalis uitæ cômoda,f€d timorem Dei. Vbf nOn eft timor Dei,ibi fane omnis finir gene timoré Dei ’’*5 timeda pericula.Nec dicir,Forfan non eft cognitio Dei in loco ifto: fed, Forfan non eft timor Dei in 0^0ifto.Repenas qnidem plerifqj in locis haudparum cognitionis Dei, ueriim quoniam deeft timor EldjUiliilo illic uiuitur lecuriiis, quam fi uiuatur inter eos qui prorfus ignari fint numinis. Lot cum ui-tiinèt tcrrac Sodomorü iucunditatem Si fLrrilitatem,elegit earn fibi ad habitandum,parü follicirus,effet

ibi timor Dei uel fecus,quare nô immeriro in plnrimü illic diferiminis incidit.Qiiamobrë Apoflolus ‘'On.j.ciun dixifl'etde impijsiScpulchrnm patens eftgurtureorü,linguis fuis dololeagunr, uenenum ^Ipidumfub labijscorum,quorü os malcdiiflione dë amarirudinc plenü tft,ucloces pedes ccrüadcffun lt;ifndumfanguinem;C$tritio Si infeiieitas in iiijs eorû,amp;l uiam pacis non cognofeunt. Poft hire omnia

498 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I M

quafi caiifamtantoru malorüfiibicdïurusaddit,Nó eft timor Dei ante oculoseoiTiJnter talcs quomo-do fecu.-us aget quifquä uir bonus, præfertim pcregrinus f De eo quod dicit, Et occident me propter uxorcm m€am,quidfit obferuandum,uidcfupra' cap.ii.ibi,Ii!terficient me,amp; tereferuabunt.

OBSERVATIO HU.

Virn ^aui non Et a/ioqui uerè foror mea eR frUa patris mei^fed nonfilia matris me£,cx frila eß mihi in uxorem. ] Obferiu f//c ferendàmè quomodo non fcrat Abraham fufpicionc mcndacq.Turpifsimü namep eftuirograiii,fi icientcrmenti-daeijfufricionë. rus effedeprehendatur.Supra'cap.iï.triamendaciorumgeneraannotauimiis.quorum primumfit fal fum dicere fcienter; fi’cundiim,tacere quod ucrum eft.tertium, negate quod uerum effefeitur. Neepri-mum iiec tertium mendaeij genus agnofcit Abraham. Vrriimip enim cum turpitudineconiuniftüeft.d fand'tis ac grauibus uiris aliéna.

Utià id uerè eß Deinde confideranda eft uociila TinaRiid eft reuera,certé.Et alioqiii uere',inquif,foror meaeft.filiï quad non ex to- patris mei/ed non filia matris meæ.Erat Sarah foror Abrahæ nó ex toto,icd ex parte. Ex toto acpetto,/èj ex parte feéid fororeft,qua-ex iirrcep parenteforor eft.Et tarnen tcftificanir de illa Abrahâ, quód ueréfïtipfiuS

bcneeiidtioniSjOhm fterilis,poftca ueiô fpiritu ac uirtiitc Chrifti fponfi fui admodum fcccunda.

OBSERVATIO V,

Pofli^itamauterraremeficitDnti dcdomopatrisntei,dixi ad eam:iîaricfidemtuamfaciMni(ctm:inoml9 CO ad (juan ingrediem'or,dices cjuôd frater tunsfrm.} Si legeristPoftquam errare me fccerunt dij, uel paren tes,ut de magiftratu in Vr Chaldæorum fit intclligendum,exemplum habes magiftratus impijgt;qiii fal-fis cultibus excaccatus pios homines fugat. Si de paternis cardibus proferibit, quse tyrannisomninono rccens,fed antiquiûima eft Qiiôd fi quis ab huiufmodi Elohim propter neram pictaté profcribitiir,re-' fpiciat ad excpla Abrahæ,Prophetarû,Chrifti,amp; Apoftolorü.Silegeris.'Poftquâ errare me fccitDeuS, cogitaiidüeft,cui Abrahâ pcregrinationc fuam adfcribat,amp; quid earn nocet. Adfcribit earn Deo,à quo fiierat de domo patris cuocarus,amp; uocat earn errorem. Euocauerat cum ad terrain Clianaan, lixredi-tariôpofsidcndâ,ô(;nihilominus ufqiieadce) nihil illiproprietatis inca cötulit,ut inftarerronisfubinde deloGoadlocü migrate cogeret Typû habes eledtorum Si fidelium in hoc feculo, de quo alias an-norauimus. Deinde obferiia priidentiâ Abrahac peregrinantis. Non dixit,Deus cuocauit me de domo

Sic coniuges erant quafi noneHênt.

Simili illud confiderandum eft, quédnon (blumliaceftprudentia Abraham inirioperegrinatio-nis fuæ iifuS-fed hoc fuiim confîiium etiam Abimelecho,ad hoc manifeftare uoluitjUi qiiolt;i dixerarCo gitafl'e fe ne fort?non effet timor Dei in eo loco, mitigaret,amp; caiifas offenfionis amputaret.Pij liomi-nis cft,quoad eins fieri porcfi,omnes non neceflän« offenfionis caufas tollcre,amp;: lî qued odiofiuJ diâü uel faiffum eft, commoda ratione amp;nbsp;expofitione mitigarc.

7\ili t igii Abimekch oucs ÔC boues, Sgt;C fèruos Sc ancillas, amp;C dédit A-brâham. Reddidit^ illi Saram uxorein fuam, 5gt;C ait :Terra coraniuobis eft,ubi'cunqî tibi pacuerit habita. Saræ autein dixit,Ecce mille argenteos dedi fratri tuo,hocerit tibi in uelamen oculorû ad omnesqui tecum funt, amp;nbsp;quocuncp perrexeris memento te deprehen^ni. Oranteaût Abraha fànauitDeus Abimelech,amp;S uxoremancillasi^ eius 8c pepererunt.Con-cluferatenim Deus omnemuuluamdomus Abimelech propter Saratn uxorem Abrahæ.

E X P L A N A T I O, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;499

EtSäfit iixitj^'ce ^etlifratri ttio miüe argenteof^etc.] Locus hic obicurus eft aduiodû.ln Heb. fie habe^, Wös^Va nK■^ quot;inx wx ’ya'b Q’'3''y rros -,7 nbsp;nbsp;nbsp;nin T'nx r|O3 ïi'tk ’»nna nsn, quæ propter obfcuri-

uremnon nocum,fed loquutioiiis uarié rcdduntur. Chaldæus paraphraftes fic iiertitEcce dedi mille lidos argent! fratri tu o, ecce ipfum eft tibi uelamen honoris, pro co quod mifi Si tuli tv, ludj^ tc,om-nesç qui tecum funf,amp; in omni eo quod loqiiuta es,uerax inuenta es.Cræcus fic: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M

'^'V fÿ.TMTX iij'Xi ffm «f rs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;su Um •sjxsxh txts nirx si^Usa isc(.vtxix,\^~

eft Ecce dedi mille didrachmas fratri tuo.Ha: erunt tibi in honorem faciei tUcC,amp;omnib.qu« fcciimlunt,amp;; omnia die uerc'. Sandles Pag.ad hunc modum:Eccc dedi mille argeteos fratri tuo.Ecce efttibi operimentum oculoru omnibus qui tecum funt, amp;nbsp;in omnibus eriidiunt fe, Tigiwina fic ; Ecce dedifratrituo mille argentcosiidlp pro uelamento erit oculis tuis. Si euidens argumentum coram om nibus qui tecum funt. Lutherus ita habet in Cöment.in Gcneßm : Ecce dedi mille argenteos fratri tiio, teceeft tibi in uelamen oeulorum ad omnes qui tecum funt,«Si alios oinnes.Sic reprehenfa eft.Germa-i'icé Herd fie iiertit : Sihc da ich hab deinem brudertaufentßlberlinggeben, Sihe der foU dir eyn decke der au-^figt;feyiJ,fiir allen die bei dirfeind,vnd aÜenthalbeti,vnd eyn verantworter, Varietas ifta nafeitur p rimd m eX Vndeßt ißif uoculatf«n,quam alijreferuntad muiius mille argeriteorum,alij ad Abrahamum,alij redduntperEft. rictOf: Deinde ex co quod quidam pro reddunt,oculoru tuorum,uel,faciei tiuc: quafi fit n’'3’'3!'. Tertio, «euquolt;pquoddieit,qnKquot;u»!!lt;'73b,ideft,Omnibus qui tecum funt; quod alij in mafeulino legût, alij •»ftrinininOjteferentes ad anciilas quas fecum habebat Sarah.Sic grzca uerfio habet ; Um '^sxsx/e rxie #‘i«lt;rji,Quartó,cx eo quod addit '73 nx\quod nonnulli omittunt : alij redduntin mafculino,Et alioS Ouines,ad dircernendum inter domeftieos extraneos;alij uertunt aducrbialitcr per ubicunep, ubili-

; ueljQiiocun^ ueneris ; alij reddunr neutralttcr,iSi coniungunt fequenti nns-’Sexpumfla coniun-ftione iiaf. Sie Chald.Et in omni co quod loquuta es,uerax muenta cs.Et G rzc.^« ■^xérx

■d eft,Et die omnia uerè. Q;uiitó,ex eo quoqj quód uocula nnai obfeure pofita,ab alijs uertinir,dcprlt; lgt;tnla;abaliisreprehcnfa:abaliis,Argumentumcuidens-rurfusab alij s,Verax inuenta es: ab alijs. Die ueréàSande,Erudiuit fe;à Gerinaiiico interprcte, veranfveorter : à nonnullis non uerbbs Abimelech, led Mofis tribuituriac ucrtitur ; Sic cum omnibus reprehenfa eft, quam ledionem lequitur Munfterus^ Vox lila nhai a uerbo tiB'' dedudta eft, quod uarié fumitur in fcripturis.lnfira ii.cap.accipitiir repre hendere, capitep.pro declarare, dccernere, ac dijudicarc,quot;'!’'!«’pSinquit Jacob, id eft,Decer nentcognita caiifa inter nos utrofep. Et cap. 14.,p przparare. Sic dicebat feruus Abrahz,nn3n nniK B V'tirVqnayV.'idcft,Iliam przparafti ucldecreuifti feruo tuo Jfaac.Et i.Sam.iy.pro, redla eft.Sic dice-

t-it Absl)alom,a’'nASî’\ Q’'31X3 □quot;'333. id eft,Verba tua bona funt redta. Deinde alius legit uerbali-terfine piinclis, alius nominaiiterfccundum forinam pundlorum. Hine tanta eft uarietas uerfionum, amp;nbsp;obfeuritas fenfus.Qiiid mihi uidcatur,dicam in Explanatione. Jllud manifeftum eft, quod uulgata U tina habet, Qiiocuiiq} perrcxeris,meiiiento te, non cifc in Hebrzo.

Qoncluferat eimn Doininmomnem uuluam,] Hcb.fie: Qiioniä claudendo clauferat Dnscirca omne uteri* domus Abmi.Grzc.fic habet; Qm concludendoccclufcrat Düs extrinfecus omne matricêin do.Abim, EXPLANATIO.

Tulliigitur Abimelech oues^ç^c. ] Hadenus expofuit Mofes,quomodoAbimelechferuis fuis diuinum Cracuiu expofuerir,amp;: cum Abrahamo coram iilis expoftularit : fimulep ex illo caufam audierit corum quifcccramamcoulequcntcr fubijcit,quomodo Saram uxorc illi reftituerit,amp; poftreftitutione ad pre tes cius cü omni domo fuo à plaga Dei curatus fit. Ad reftitutioncSarz pertinet ifta : Tulit igit Abim. oues.Sd boucs,amp;c.Ncc grauatini ncccontemptim Si abicóle', fed honorific?, ac cumregia munifieëtia teftituit Abimelech uxoi ë Abrahz.Erat aut munificentiailla quadriparita. Dedit cnim illi oues amp;nbsp;bones,deinde feruos Si ancilias,tei tió magna argêti fummä, quartes libertatc ac poteftatë quociiep uellct tcgiiifui loco habitaiidi.Terra mea,inquit,coram tc eft.Hoceft,patct tibi,öl expefita eftomnis mea ter t3,ut habites in ilia noncerto aliquo ac przferipto loco, fed ubicunqj tibi commodum uidebitur.

^xautemdixitiSiCce mille argenteoi dedi jracri two.] Abrahx uidelicet,qucm uocat illius fratrem,quo niatn ipfa dixcrat, Frater meus eft. Poftquam earn Abrahz und cum munei ibus reddidiflet, ne nuUo «am minière peculiariter honorafle uideretur,exponit illi.quid ipfius nomine Abrahz dederit.

Eece hoc tibi in uelamen oeulorum ommbm tecum exi{lentibus,cy cum ommbiK,zy' reUlitudo.] Quam obfci» ms fit hic locus,fuprà in Leclionc annotauimiis,. N 5 recitabo aliorumcxpofitiones,nc rem obfeuran* tnagisinuoluam caligine, quam explicem, fed fimpliciter dicam quz mihi fententia comodior elfe ui-deatur. Hocconftat in fumma, uoluifie Abimelechum mulierem honeftam malëà fe per errorem abla ßmuiro fuo reftituere non uacuam, quafi contemptam, fed cum honore ac mutiere regio cumulatam, quocoiifpicuum daret argumentum,le illam non proijcerc ac répudia re,quafi ignominia alfedlam, Si legio coniugio indignain, fed uiro luo reddere, ficuti dicebat, caftam, honeftam, amp;nbsp;maritatam à rege innocentiz amp;nbsp;iuftitiz ftudiofo reftitui Hoc nomine dcdit in illius iifiis mille argenteos. Dedit illos au— tcininmaiius non ipfius Sarz, fed Abrahz, ad uitandam quamuis finiftram fulpicionem. Sic dicit ad Sarain,Ecce dedi mille argcntcos(ali) reddunt ficlos,alij drachmas) fratri tuo. Et ut fignifioet datoS il-losdlcin ipfius iifus,addit:Ecce hoc tibi,id eft,Ecce pecuniam hanc dedi tibi,tuacft, lionorarium tuum ne ä me uacua diiced.3S,i

Deinde exponir ef iam in quos ufus data fit liacc pccunia;ac dicit; In uelamen oculorum omiiibuSt^'' cum exiftentibuS.Hoc eft,In ornameiittim faciei(nam oculos pro fiicie,partcm præeipuam pro tofof® fi.nt)omnibiis tuis ancillis quas tecum babes.Sicetiam LXX uerterunt. Confiât Saram nonfuifT^I^ lam, fed babuific fuas ancillas, quas una cum ilia ornamento ac mundo muliebri uokiitdefuomiinEf' ornari Abimelecb. Qiiod autem de illis regem loqui iudico, amp;nbsp;non de rcliquis domefticis, in cauft'^ quod fignificanter non dicit,Omnibus qui funt cum fratre tuo;fed,Omnibus reçu exifiétibus.Et nus arbitror nibil elle obfcuri 8C intricati. Qiiç ucro fcquunt,ur ingenue'fatear,fiefuntobfcura,iitlu“ uideam quæ nam certa fatis pofsit fententia tradi. Qiiare ne in nullam prorfus inclinare uideainii^“?^ paret,mea fufpicione,primri coniunftionem uaf,id efi Et,in co quod dicit nnsst abüdare,lt;8f dcfidtf“^' in præccdtntibus,ubi dixit,qnK quot;IWK 73'7,ut Icgcndum fit qnH ’7^'7■^.•id eft,Et omnibus tccum ftentibu-sne ornamentü illud faciei fobs ancillis amp;nbsp;non etiam ipfi Sarædcputanim iiidcatur. Dcii“^'' illiid nnai '73riNi,feparatim à præcedentibus fie elle legendum,Et omnia rc(flitudo:id efi,Et fieoini''’ redlc' babentuel,Re(flc' difpofita aiit correifla funt,fiue Alofi tnbuatur bæc particula,flue Abiroclt“l'^' Neqaini autem mirum uidcatur,quôd conninôtioncm uafnon fuo loco pofitam efi'e fiifpieor.Ntçquot;quot; id rarum elle uel ex eo conuincitur,qHod fiipra capire præccdcnti,uerfu quarto ad bunc medum inHlt;' bræo lcgitur:n'3n nbsp;nbsp;^503 mo ■'U73K V37n ■'trXKquot;! 133W' nnü.id cfi,Priufquam cubituin irciir,ôf uit»

ciuitatis,uiri Sedom eircumdcderunt domum. Vbi manifcftum cficoniuriflionem uafefictranfpoli'* ut Icgcndum fit quot;\‘'37n ‘'U73M ■'33!»’’ QlUA’id efi,Et priufquam cubititm irent,uiri ciuitatiSjamp;c.circuinl' derunt domum. Sic uaf defideratur in principio uerfus,amp; pofte a nô fuo loco ponitur. Qiiôd fi quis et“ tiora attulerir,rem feeerit amp;nbsp;mibi bonis omnibus gratilsimam.Si eui etiam aliorü fenttntias cognO' feere placucrit,extant illorü cômcnrarri,quos uidere licet, quib.bac mca opinione nibil derogatu uol“'

Et orduit Abraham ad Dettm^crfanauitDeui Abimelcch,cr uxorent, crc. ] Pertinent ifia ad alten! nx“] brumpræfentiscontcxtus.PercuIferat Deus domum Abimelecb,propter caufamSar«c. Dixit ad® in fomnisiNunc igirur redde uiro uxorem.quoniam propbeta cft,amp; crabit pro tc,amp; uiiies. Harüadifl pletio deferibitur bilce uerbisiRccepit Abraha m uxorem fuam Saram,orauit pro Abimelccbo ad Deu» Ä Deus ilium ac domum eius fanitati rcftituir.Qiiis illius morbus fuerit,non exprimitunde iixoreiX' fè amp;nbsp;ancillis eommemoratiir, qudd uteri illarum fiicrint à Domino concliifi,propter caufani Saræ,^ poftea reddita Sara propter prcces Abrabæ ad pariendum aperti.

Q_V AE S T I O N E S nil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î

FJ fanauit Deuf Ahimelech or uxorem,ancilhisg- eiui,cr pepereriint. Claudendo enim clauferatDominiifo» uterurndomui Abimelecb.'] Sunt boe loco nonnullaquacin qiiæftioncm ueniunt. PrimS, an rex ipfeq^ eademfuerit domus fuæplagapereufiiis. Deinde,qua!isfueritilla matricum claufiira, Tertio,Anlo lac muliereS,iSd non etiam animalia conclufa fuerint. Qiiartt», An folæ domcfticæ mulicres domus Abi-nielcch claulâc fuerint,amp; non etiâjreliquæ Géra renies. Si textus fimplieiras aliqiiidbabet ponderis,pif' fertim ubi alias nulla certitudo eorû baberi potcft,de quibus quçrii,facile' ad ifia refpédcri poflê iudico.

Principio de rege ipfo contendit Abenczra, non elle ilium ullo morbo pcrcufiquot;tim,fed quxdeenrs' tione illius in textu leguntur,referenda elfe ad mulicres curatas. Hune fcquuntur etiam noftrifecuii do «flores aliqui,quiiudicant nibil illiaccidifiêincômodijiiifi qudd aliquid imbecillitatis exfomiiijgraui-tatc amp;nbsp;eontriftatione domcfticorum malorumcontraxerit. Gerutidcnfis ucrô, etiam ipfum morbofie iudicat fuifle corrcptum,ut Saram ad le traiislatam conringere non poftet. Et buius fententinm feqnen dam elleiudico magis,qiilt;àmdiuerfam,j)ptcrca qudd textusdifertddicit: Etfiinaiiit DeusAbiindcdi. Ergo amp;nbsp;bune pereufterat.Qiidd fi feriptum cft£t,Et lanauit Deus domum Abimelecb,uxorem eius,ct ancillas eiuSjlôciim haberet expofitio Abenczræ. Verrim ci! dicatMofcs, Et fanauit DeuS Abimelecb, Si uxorem €ius,amp; aneillas eius,pala m £ft,infîrmum elle illius cômentum.

Dcinde,qiiod de plaga domus Abimelecb quæntur,quabs ilia fucrit,non cft eadem omnium lenten-' tia. Textus dicit,Claudendo claufifte Dominum omnem uterû domus Abimelecb. Intelligil bocbfr riam. Ali} dicunthicfuiftëclaufos uteroS, utmulicresgrauidæpropterimpofsibilitatempariendiin partii pcriclitatac fuerint,uel certc parère nequiuerinr,propt£r occlufionem matricum. Horum lêntctia ex eo nafcitur,quod textus dicit,Et fanauit Deus Abimelech,amp; uxorem eius,5d ancillas eins, 8ipcpc' rerunt. Verbum enim pariendi fimpliciter de parruritione accipiunt,cxclufa conceptione. Et hocfenfu confequii plaga ifia pereuflasfuifte non nifi grauidas Si pracgnantcs.At textus diferté dicit; Claudcdo enim clauferat Dominus omnem uterum domus Abimclecb.Non dicit,Omncgrauidam Si praegnan tem;fed, Omnem uterü.Qiiis aüt credat omnes uteros domusAbimelecb illo fuifte tempore grauidos ? Ergo Si horü cft fententia infirma, j quot;i,meo iudicio,rcdlius dicunt,claufas fuifte omnes matrices domus Abimelecb,fie utconciperenon pofiênt,imd ne cojigreftiim quidem uirorumpati.Hocfenfufiiit autor hiftoria; Scbolafticæ.Sic fenrio ipfum quo^ Abimelecb fuifle .1 Dco pcrculTum, ut Saram cogno-leere non poftêt.Sara; nibil acciditmerum rex plaga Dei tadtus,df ne illam cognoiceret impeditusfuit» Qiiarequod dicit,Et pcpererunt,non fie intelligcndum eft,quafiftarim poftquamfanatæeflentpeptre rint.Sed quod fanatæ facultatem Si aptitudinem adconcipiendum Si pariendum aeceperint.

Ad tertiam quæftionem,an homines tantü Si né etiâ animaba domus Abimelecb plagabancpcrtule tint, r efpondent nonnulli periicniflë boc incommodum etiam ad animaba, Arbitror iUos ex eo moum -------- _ _ . . _ - -

i ^.lodtcxtiis ingcncrc dicit: Claudendo cnim claufcrat Dominus omnem utmitn domus Abiuukch utinlpcciem acgeneralitatcetiam auimalia domus Abimelechcomprchédiuideautiir. Veriimfimpl ciuseftjUt fpecificafioncm præctdenrem kquainurjqua ipfe Abimckcli,uxoreius,amp; auciilac fanatæ co incmoMtit.Si uis rcire,qui tueriut uteri claiifi in domo AbimekclifDifce hoc ex fpecificarione fanatoru.

Qtiartt),ad id quod quxrltur,an in mulieribus domus Abimckch comprchendar.tur omnes Gerate fcs,ueldomefticæ tantum, refpondent nônulü perciiflas fiiüTe hac pkga ctiara Gerarer.fium mulieres. Parûliiccftpericuli,atramenfîmpliciuseft,utde domefticis Abiinekchduntaxatii.telligamus.Qindein inttlligëduni fit per domum Abimckch,ex praicedcntibus fatiï paret,ubi rnentio fit uxoris Abimekcli, ^AWTOtSjid eft,ancillarum eins. Siuc enim de concubinis illiiis loquarur,fiiie de uxorib. fcriionim ac (iomifticorum,arbitrorfimplicius efiTe, ut ntqj fentiamus uxorcs ciuhim Gerarcnfiiimfamulasefire A-bimckdi uocatas,ncq; fadlum efle dicamus quicq quod ipfa feriptura cxprcife non habet.

Th,'if lÿfar Abiinelecb ones cr boues, cr feruos O' dnciÜas, o dédit Abrah^, reddidit^; illi Saram uxorem [iMnt,çr ait:Terra meacoram te eü,ubicumj; tibiplacuerit habita. ] Principid obferuanda eft modeftia regis Abiinelfchjn co dcclarata, quôd audita rationc, qua motus Abraham Saram fororem liiam eife dixe-t3t,fit sfadionem acccpit,(Slt; bene contenti!S,nihiI expoftulationis uel inquifitioiiis ultra adiecit, a qua moderatione ac placiditate multos uidere licet principes ac magnates, eosqj Chriftianos admodü elle dienossjuibus, fi qua in re offenft fucrint, pracfcrtiin ab cxtranco Si. peregrino aliquo, nullis peteft fa-tiSfîcii ratioi’.ibus.

ücindc confidvranda eftetiam liberalitas Si munificcntia régis liuiuJ in eo qudd cum diiiinitns inf-Ifisreddfrct uxorem Abraiia:,rcddidir earn non contemptim,fcd cum honore amp;liberalimunificcntia. ' Doc'iiiiir hoc excinplo, primiim, fi quid influ Dei,uel paopter inftitiam Siæquitatem facinndum eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Widfaciamiis non grauatim,non te: giuerfanter,non abielt;kc,fed ex animo amp;nbsp;alacriter. Deiude,ut eu-HinUc'dë ciim liicro rcddamus,fi quid uel per errorem,ucl Icientcr ctiam,altjs ablatum reddendum fuc fit.SicZacliæusdicebat.Siquem dcfraudaui,rcddoquadrup!um.Nccp cxculationchacutaturquifquâ, iHd car,Quod abftuli,nihil accepit incommodiJilælHm adlniceft,amp; integrum, nôfum illo ufus, quare fetisclî fireftitiiero fimpliciter. Neep enim Abimekchofatis fuit, fimpliciter reddere Abrahæ uxorem, S“3miiisillam haudquaquam attigifierfled mundam amp;nbsp;il.'æfam redderct. Pro fua hbcralitate adiecite.* ’i3inmuncra,id quod illi cefsit honoi i aC laudi. Qiii honeftus cfiTe amp;nbsp;haberi ciipit,quicquid faciendum fi 'fijtioneftéfaciat; inagistjj uideat,quidhoneftaté fuamdeccat, quàmquid infpeciemiurefaccre pofsit.

Tertid.obferua qualia mimera dederitrex Abrahæ.Tulit,inquir,Abimelech ones amp;nbsp;boues, lt;Së fer- Munera prifeod Wsfië aiicillaSjôë dédit Abi alix.Apparct hic,qualcs turn fucrint regum opes.Studcbant paftui pccudu rtm regum.

Qiiaitôjinco qudd ouibus ac bobus coiiiunxit feruos Si ancillas, de miferabili feriiitutis côditione î^ferabiliscon^-admancniiir, qua homo in hominis poteltarem acdominiü fic transfertur, ut perindc atep iumentum, ditto feruttutis, cuiilic itolucrit, uel uendi, uel dono dari queat. Sicuel rraduntur ueluenduntur homines ab homini-

cmiintiir,uel dono accipiuntur ab hominibuSffic inquam traiflant amp;nbsp;habentur homines ab ho-minibuSjUt uel nihil.uel certe admodum parum difcnininis fit inter iumentum et hominem kruum,in poteftate hominis eadem natura pi a’diti ceftitutum. Stupenda facies in oculis hominis humanitus af-f'ftijSëplane'niiferabilis fors amp;nbsp;conditio generis humani. Si bos boui uenderetur ucl traderetur à bo-'H,q8ij non obftupefceret,caufamq; iiiquircret, quare bos boui ufqueaded fubtlfe cogerctur, ut ab illo ®iHellet uendi aut tradi pofifet f lam cum id fiat inter homines,inquirendum eft de caufa. Hane req— 'i'lldam elfe cenfeo, in peccatum illud, quo natura noftra corrupta eft, atque ita fafeum, ut homo fi-®'fiisfitii!mcnti5 Si pecudibus,

Qliinró,qiiód leruos iilos Si auciilas Abrahæ ab Abimekcho traditos concernit,obferuanda eft di- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;med

'‘■nadifpofirio.qua nonnunquam accidir,ut melior fiat^acfaluti uicinicr conditio fcruorii, quam hbe- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conditio

fotum amp;: iiigenuoruui. Seruis iftis Si ancillis melius eonfultum erat in caufa pie ta t is ac lalutis cfi m po feynorum, cuànt kftatem Abraliæ uenifTent.qua'm fiiijs ac fiaabus Abimekcli, amp;nbsp;rcliquis hberis ingenuisep hoininibus.

kxtd,Terra mca,inquir,coram tceft,ubictiqj tibi placuerit habita.Habet Sdluccparticula quod ob- refert^ iifueiniis, Reperias qui dent nuiticra non alio propofito quani ut per ilia fefe proi fus libèrent,ac hcIu nnimo dan-~ exonèrent abco,quern fibi grauem amp;nbsp;onerofum futurum putant.longe alius fuis animus Abimekch munera.

'fgä Abrahamum. Deditones,boues feruos,ancill3S, Si argcntum,non hoc animo,ut fic ie prorfus ab Omni confortio ac nccefsitudine Abrahæ abfoluerct,amp; ill« c' ditione fua ablegaret.Qiii fic largiut,f mu ’’‘f’jnóamici cómoditatê quæruntj'ed hoc potins agunt,ut hike mcdq's amicitia; renuncient.

Septimo confiderandiim eft ctiam, qua: fit fors fanétorum in hac terra. Dicit Abimekch ad Abra- Qä^bnot'tlan fiînium : Terra mea ccram te eft. Atqui terra ilia harrcditai id fecundum proinifsiones Dei ad Abra- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1'^

bnnmni pei tinebat. Vcriim qnoniam in ilia pctegrinabatur, fatis erat qiidd poteftatem graruitd acci^-pjcbjt liabitaiidiiueanbicnnq; nellet.Et hac gratia uir faniff ns optime'contentns trat. Sciebatillanr difpenfari .a à Dno,aiius qjnidcnna gerebanî hæc omnia. Sic fandf is accidit in hoc feculo.Domini fnnt ■■friioinniri.Omuia namcp funtiilorfuquia filij fnnt Si hxredes Dei,ac coharredesChrifti Inttrea tn ni fidpobidêtjfcdperfPuidentiâ Deioblatagrato ammo accipi«r,amp;: fururilfelicitatefpe firma expedfär,

Ef S(rr.e dixitiEcce mille argenteos dedi flatri ttioiEcce hoc tibijn uelamen oculorum omnibui tccim mfleH' tibitl,cr cum omnibus,rcüitudo.'i Pnncipió obftnia çj» nihil eXpofttilat Abinaeiech ciim Saralijficutifc* Cerat cum Abrahamo.Erat Sarah in poteftate Abrahac,cuius uolnnfati fcle tanquam uxoracccmoda-uerafjcum fe fororem illius eife dicerct. Si quid crar ca in re imprudenrius admi(rum,Abral)æ,nonipfi crat impropcrandû. Admonemur hoc cxëplo, non elTe diucxaiidos eoS qui fub aliorum poteftate con* Ûituti,aliéna:^ non fuæ uollintati fubdiri,quod facerc iubenturfaciuiifled fi quid per eos pcccatuijllis potius imputandum efie,qui horiim funr doniinijamp; quibus ifti iubcntibus obtempérant.

Deinde Si illiid confiderandum eft,^ non folum non expoftular cum Sarah, fed illi queep honorarin munüs depiifatj mille uidelicetargenteos,ufqueadcd nihil aduerfus earn rancoris habensin corde,pro* ptef quam crat Cum omni domo fua perculTus a Deo,ut honorandam eriam ducat. Longd aliter com-parati fumus, quando male* uolumus illis, quorum gratia modico aliquo incemodo afficimur,ctunill

Tertio,nec illud tranfeundum eft,qgt; munuS Saræ deputatü non illi dédit in maniis clanculumamp; prp fer confeientiam Abrahæ,ficuti amatoria munufcula mnlierculis infinuarifolët,fed pala'in,ipfi(],’Abra ha:,quemadmodu decebatregem honeftatis amanfem. Ornamentû liberalitatis inunificentiaceft,ut quod datur,dctur palam Si honefte',ne qua finiftræ fufpiciosi permittarur occafio. Sciât maritus quid detur HXorimeq) feiat tantum,fed Si in poteftatem fuam accipiat, ut ex ipfius ueluti manu inufus uxo-ns ctdat. Sic dicit AbimeIcch,Ecce dedi fratri tuo mille argenteoS.

Quarto. Ad uela men, inquitjoculofu, id eft faciei. Confideraiidû eft hic, g» mille hofee argentcoJ Abi melech non fimpliciter dédit Abrahæ,fed cum conditione,in qiiem efl’ent ufiim collocandi. Permitten-duin hoc eft largitori liberali ac munificogt;ut quod largitur,non fie largiatur in poteftatem eins cuilar-gitut, ut exeo ille libéré' quod uult faciat ; fed miineri fuo conditioncm adijciat, ac præfcribat, in quo) ufux conuerti iielit.Cui etiam præfcripto acquiefeendum eftei qui munus accipit, nifi ingratitudinisno tam inciirrere uclir,Slt; facere quod non licet. Qudd fi prseferipto non unit obfequi,potcft oblatum mu nus recufare.Si uerd non reeufat,fed accipit,unà cum munere adieélam etiam conditionemaccepifiêfe fciat.Sides pauperi très florenos,dicaslt;^;Ecce harc pecunia fit tibi uelamento nnditatis,ncficnudu$in» cedas:fi hanc accipit, né licebit ut in alios earn iifus conuertar,qu.im ad quos accepit, nificiim confenfu tuo,qui dedifti. Alia eft ratio accept! debiti. Qui debitum dat,dat illud in liberam pctcftatJcreditori-S nihil iiiris habens, ut aliquid illi conditionis adrjciat : Si qui debitum accipit, libère qucdfuiimcftacci-pir,potcftatein illius habens liberam ac plenam. Cogiremus hoc exemplo,quam fit nobis iHicitum,do iiis Dei,qiia; ex illius liberalitate quotidie accipimus,pro noftro arbitratu,carnislÿ libidine contra uer bi ipfms praîfcriptum abiiti.

Qiiintô.Confequenteranimaduerre,quemiifummiinerifiio præfcripferitAbimelech. Non dicit, Ecce mille argenteos dedi fratri tuo,ut hos tibi thefauri loco recondat : fed,Ad uelamen,inquit.oculo-riim.Poterat Abraham de fuo dare Saræ iinde uelaret fiios df ancillarum oculos ; ueriim qiioniâfemel in domiim regis hoc nomine fumpta fuerat, ut effet illius uxor, quamuis per errorem id eifetfadum, ideoejî infill Deiemcndaretur, uoluitramenhoneftifsimus rex,utaliqua faltemregij decorisficiesin in hac muliere manerer, qudd earn dignam eiufmodi ornatu exiftimaret, fibicp ingloriu foreiudicaret, fi uulgariter iieftin incederer. Quo loco regem hune coniiiges fuas habuilfe putabiinus,qiii ad hune moduin in ornanda Sarah animatiis fuit,quam neqj cognouerat,nccp retinere pottrat,fed maritofiio reddebat? quæ nihil, inquam, ad ipfum pertinebat,nifi hoc tantum nominc,qudd per erroré loco con‘ iugis in domum ipfitis traduc'ca fuerat,eamcjj ob caufam inglorium fibi iudicabat,fi poftliac uulgariter incederet. Cogiremus de rege noftro Chrifto,uero Abimeiech,cui per fidem defponfati,iiî^ domum il lius fie traduifli fumus,ut in ilia perperud maneamus.Quàm putamus inglorium illi efiê,fî morefccnii ac uulgariter incedamusf Decet nos ornarus regiiis Hune nobis fanguine fuo ac fpiritu comparauit. De illius magnificentia ueftimur fide,fpe,charirare,ac reliqiiis eiufmodi charifmatis,duni fumus in hac uitatimmortalitaris uerd gloria ucftiemur,ubi hincemigrauerimus. Vide pfaI.4S.ibi,FiIixregüinmi-gnificentijs tuis,5f c.Et hue illud quoep pertinct,qudd non Sarsc duntaxat ornarus ifteregius,ltdamp;fi-mulabiis illius decernitur. Omnibus,inquit,qua: tecum funt.Habuit Sara fuas pediflequas famulas. Ec clefia fuas uirgines habet,quæ amp;nbsp;ipfæ regio mundo ornantur,Sic pfalm.quadragcfimoquinto : Virgines poft eam,propinquæ illius unà tibi adducuntur-Ecelefia non eft fola,noneft unica,fed multispcrf» nis comprehenfaïquæomnes uirgineS funt,propter fideifinceritarem,ne quis de uirginitatecorporis, uelfeemineo tantum lëxu cogiter. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO III.

Et oraiiit Abraham ad Deum, cr fanauit Deus Abimelech, cr uxoran dus, çtr anciüas eius,e;r pepereruntt QUoniam claudendo clauferat Dominus omnem uterum domus Abimelech,propter Saram uxorem Abraha.] De eo qudd ad Deum pro Abimelech orauit Abraham,uidefuprà,ibi,Prophera eft,amp; orabitprotc.Etft nauit,inquit,DeiiS Abimelech. Orat Abraham, fanar Deus, fanaturcmendatus. Hic locum habet in-tercefsio fanlt;florum,ubi uiui pro uiuis peccatum fuum agnofceiitibus,uel quod per errorem malt ad-

Deusfanat, non Deinde obferua qudd opus fanationis non Abrahæ,lêd Deoadfcribit.Nondicit, Etorauit Abra-Abraham. ham ad Deum,amp; fanautt Abimelech;fed,Et Deus fanauit Abimelech.

E X P L A N A T I o* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;50^

î T«itiü;Confidcrandquot;i amp;nbsp;illud cft.qiiod additEr iixorcm ciiis,SS ancillas eiiiS.Qtifmadmcdü non fo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuis ß,äui

fcsfucratà DeopercufTus Abimelechjfcd cum co Si nxor, amp;; ancillæ, ita cmendato pcccato non fokis lt;^^(^utifairie,fi^ Ïïnatur^lcdfanitaté cum eo recipiiint Si uxor ôi anciUæ.Sic qui caulam plagæ domui fiisr dedcrar, toK- ‘^^dwjwgrrffra’. lfiidoSaiain,admonitus à Deo caufam fanitatis enâ domui fuse Saram rcftitiiendo, amp;nbsp;quod male' ad-'wferat emendando dédit. Habent hic patresfamilias quod obferuenr.

Qiiartoan co quod dicitjEt pcpcrcrunt, quoniam claudendo clauferat DomînuS omnem uteru do

®usAbimclcch,a!iimaduertendü cft,quo loco haberi debcatjfi iüacfa fit muliebris uterifœcunditas. Re daftinuliebns ptrias quifanitatem hanc non adinodu magni momenti ducaiit,quod genus hominum inhumanü efle uterîf(xcuniit,ii •’(iicojamp;indignum quod narum aliquando inter homines uiuar.

Q!iiiitôjnecilludprætereundumeft,quoddicit:Qiioniamclaudendo clauferat Dominusomnem U- Dominus clan— ttriini,amp;c.Vides hic eundem efle,qiu percutiat Si fanet,claudat amp;nbsp;aperiat.Sic per Prophetà dicit, Ego dit Ct' aperit, Pfreutiain,ego fanabo.Qiiare cauendu eftgt;nc plagas quibus f ; binde caftigamur aliô referamus,quàm ^(Inianiini Dei.ne ne aliunde fanitatem quxramus,quàmex ilia ipfa.

Stxtô.Propter Saram,inqiùt,uxorcin Abrahæ.Confidera caufam hanc, propter quam claulît Do- Redîè amittit 'quot;wiis omnem uterum domus Abimekch. Tulerat Abimelech ac donnu fuæ induxei at mulierem non propria,qui ait* ^ùamjidalterius uxorem. Antea habuerat uxorcm Si ancillas fcECundas,iSC fanas,amp;; ipfc quetp lanus. pert allcM, Poftablatainalicnainuxorem,fo:cunditatemearum amifit,quas legitime habebar,5c interca in Sarah

nihil adeptus eft quod ad anaiflæ fœcunditatis folatium faccre pofltt.Erat hæc pocua omniû cou ^'nientifsima.Qnici enim conuenientius elfe poterit,quàm ut amittat propria,qiu ad te rapit aliéna ƒ ^tinampœnam hanc feiitiant oinncs,qui ad fe rapiunt quæ ipforum nô funt, ut aliéna bona domibus ‘piorüitlata,qiiac antea habucraiit prorfus abfumant,impicatiu'qj iliud Proiurb.n, Aüj rapimitnöfiia, ^Kinpciiiiegeftate liint.

Nf^atur hoccapitf deconccptionc,natalibus,cireuncifione,cr abla^atione iftac.Dei/idr quomocto Agttr dedomo Abrahtc dimiffa filium juum ifinaelan iuffu Dct rcieüum in folitudine educauerit.Tcrtio dcfa:-‘ rr Abimelech re^is Gérard ciim Wiac iiiito.

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IfitauitautcmDeus Saran ficut pro mifèrat,SôimpIeuit quælo^

iBW quutuseft.ConcepitcpSupeperitfiliuminfenedutefuajtempo requopra’dixerateiDeus, VocauitqjAbrahânomen filrjfui.

«juenigehuitei Sarach,Ifaac,Sdcircunciditeuiiiuélauo die,ncucpræcepe ntei DcuSjCum ceiicu efïèc annorum. Hac qui'ppe ætate patris iiatus eil liaacDixitSarach,R.ifumfecitniihi Deus,quicunlt;^audieritcôrridebic niihi, Rurfume^ ait. Ques auditurus crederet Abraham,quod Sarach la ctaret£liû,quempeperitei,tamfeni.Creuitigiturpuer,amp;abla(fta£us eft.

Sieiitpromiferat,^ impleitit,çzc. ] Nec promittendi nec implendi uerbum in Hebi acoeft, fed (ïmpli-ftoadliuncmodii; Et uifitaint Deus Saramficutidixerat,amp;fccit Dominus S.aiaeficutiioquutus fue-fât.SicGræcus quotp uertit.

Coraepitqj çr peperit filium in fcnelîute fiia. ]Hebraice fie,Et concepit Si peperit Sarah Abraha: filium eft,in fenetfctite cius,Abrahæ uide licet. Latinus ucrô,quoniam uertit, In fcnedlute fua, ad fc-'’'ftutem Saræ magis qiià m Abrahæ refpcxifle uidetur.*pra:fettim,quia nomen Abrahæ omifit. Græ-ws pronomen Eius omifit.Reddidit enim fimpliciter de tJ nbsp;nbsp;.enid eft,in fencdlutc.

'Vocitiàtq; Abraham nomen fill} fid,quem gemdt ei Sarafc.] In Hebraeo legi! ad Ininc modum.'Et uocauit nomen filij fui tb ^b’^ln,id cft,qui natus eft ipfi,qucm genuit ipfi Sarah,Ifaac.Illud,Qui na-fn* eft ipfi,omifit latinus interpres.

^tcircMicidit eil ]Hcbraicc'fic,Et circuncidit Abraham Ifaac filium fuum oeflo dies natum.

eeni« ejfet annorü,hac quippe a täte patris natus eS ïfaac.} Alia eft particule huiut forma in Hebrpo, ^‘ienitn ibi ibi legitur: Et Abraham nasus erat annos centü.cum nafeeretur ölt; ei Ifaac filius iplius.

^n»tfecitntibiDeus,qtdfquisaudierit,corridebitmihi.'i Sic habetur in Heb. ntfi ibi non eft, Corride-niiliufcd/îrn pliciter,’’’? pnx*' : id eft,Ridebit me, Wrt mein lachen. ChaldæiiS paraphraftes reddidit, bäudium fccit mihi Dc-HS,quifquis audierit,gaudcbit mecü.Grxcus iinius uocis fignificationem uariÿ quot;’i'iidit.Sic enim habet.’Rifum fecit mihi Dns,quifquis audierit,cögaudebit mihi.VocS ptlï inceftan-*'^''Priniü rifum,deinde per uerbum congaudendi uertit. Er recentiorcs uarié uerterurit.

^daudituriKcrederet Abr. ] In Hebraco neqj audiendi neip credendi uerbum habetutifed fia legitur: ’'T3.V0X bbia loqui ac diccre figmficat. Alfj reddunt,Qiüs dieeret : alij,Qi.iis dixit ; rurfus ^jQiiisdieet Abrahar.Græcus uertit;Qins annuuciabit Adrahac.Chaldaiis paraphe ad præcedeiiteS ffonuliicncs Del refpicienS,iiertit ad hun« trtödöiFidelis efl^qüi dixit Abrah«, Si confifmauit.

504 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N s s I H

QjtódSarah taäarctßliuin.'] Hebræus fïc liabcr,n“y7a'iS np’'X'*n:id eft,Ladat filiosSaraluMoiiftc- H rus reddidi^Ladlaiiit Sarah fïlios.PagninuSjLadlarefecir Sarah filios. Chaldtcus parapliraftes:Qii(J£i lartanira cfltt Sarah filios.

Q«okpeperit ei iam feni.]Heb.fie :p•'mb”quot;S^id eft,Qiioniî peperi filiiim in feneftutetiuJ, Græcus reddidit: Quoniä peperi filiiim in feneftute mea.Chald.ficQiiia peperit filiû in fencdtutceiuS.

In die ablaüationii eiiK. ] Hebraice'.’In die quo ablaiflatuS eft Ifaac. Sic SC Græcus : qui taratn addi-dit, Filius eius.

Summa contextus huius cft,uifirafie Dominü Saram uxorem Abraha?,halt;fifnus iîerilemjdediflcip illi concipiendi, pariendi ac ladbandi uirtutem, ut fernen illud benedidlum antea aliquoties prorailTuin tandem parcret SC educaret.

Et Doinntuîuilitauit Saram quemadmodum dixeraf,crficit'Domina Saraßcutiloquutm fùerat.] Rcn* eandem bisuidetur dicere. Apparetenim idem efiequod dicit; Etfecit Dominus Sara ficuti loqnuruî fucrat cum co,quod præmifit,dicens'Et Dominus uifitauit Saram, quemadmodum dixciat. Alias, qd dicitjEt Dominus uifltauit Saram,quemadmodum dix€rar,de ea uifitatione intclligendnni iiideripef-fct,quam fuprà capite is.pollicitus fiierat angelus,ad Abrahamum dicens; Reuertens ueniam ad te ccr to temporc,uita comité,erit Saræ fiiiusnd quod fecundô ctiam fadburü ic recepit. Atq; ita cura tem.-pus côcipiendi Ifaac SC implendæ promißionis aducnifTtr, reuet fum ad Abrahamum angelum uifitailf Saram ficuti promiferat. Veriim quod didbum eft ab angcIo,Stato tempore rcueitar,amp;eritSara:filius, referendum eft ad tempus natiuitatis,non conceptionis.-fecundum fiippurationem eius quod cap.ir.’k gitur,Qiicm pariet tibi Sarah,feciindum hoc tempus, anno alrero.

Conccpitqi cr peperit Sarah filitm Abraba in feneâute eiuf,conïtituto tempQre,cJuodixerat ci Dn«.] Ha-bentiftaexpofitioncmpræcedentis particular, qua dixir,Etfecit Dominus Saræficutiloqiiutusfuerat. Exponunt enim quid SC quando fecerit Dominus Saræ Hocuidelicer,utconciperet SC parcretfihum. Qiiando ?Conftituro,inquir,tcmpore,quo dixerat ci(Abrahæfcilicet)Deus.Loquiturde prcmifsioiic fuprà cap.i8.fa(ftà,Reuerrensreucrtarad te certo tempore,uita comité,«SferitSaræ filiuS-

Et uocauit Abraham nomen fil ij fui, qui natuf e fl ei, quem genuit ipfi Sarah, ifaac, c!quot; circuncidit Abrithat ifaacfiiium fuum,o(io dies natum,ficut praceperat ei Deus.] Hoc nominis impofuit Abraham filio fuo non fitoptearbitratu,fedexoraciilo Dei,quod fuprà cap.ir hifce uerbis audierat: Sarah uxor tua pariet li-bi filium,Sf uocabis nomen eins Ifaac.Eodem capitecircuncifionem tanquam fœderis fignunihackgc B accepifie legitur,ut mafculos infantes do mus fuæ cdbauo die circumcideret. Qiiare Ifaacum fuum oda iio die circiimcidit, ficuti præceperat ei Deus. Igiturquod adiecif,Siciit præceperatei Deus, non eft ad circumcifionem duntaxat,fcd ßf ad impofirioucm nominis Ifaac referendum. Qiiarauisautem narratio ifta de nominis iiTipcfitioneamp; circumcifione fie uidetur efle diftindla, ut fufpicari qiiifqiiampofsitdi-uerfo utramtp effe factam tempore,tamen credibilms eft, uocaffe eum fiiium fuum ifaac tum primum, cum eum circumcidcre uelfet.

Et Abraham natus erat annos centum,cum nafeeretur ipfi ifaac filius eius.] Qiioniam dixerat peperilfr Sa ram fiiium Abrahœ in illius fenedlutcjuifum eft annum ætatis eius aisignare, undecognoicerct, quant fuerit fencXjCum gigncreturipfi ex Sarahfilius ifte Ifaac.

Et dixit Sarah,üfum fecit rnihi Deus,quifquis audierit,ridcbit me-’^M-fumq^ ait:C^s narrabit Ahraha,tai‘fat filiosSarah,quoniampeperifiiium infer.eClute eius. ] Diuerfiinodc expouunttir ifta. Alij degaudiô,alij de rifti fecundum confuetam uocis pny fignificationem exponunt,quod dicitrRifum fecit inilü Deus.Qin de gaiidio exponunt,non eodem refpiciunr. Alij ad gaiidium fpiritualcjquod prj deincarnationc Chri fti fcntiunt.Alij ad congratulationem uicinoruinreferunt. R.Shlomoh dicithincnatumfiiiiTccoinuRe gaudium,quódeodem tempore multæfteriles unàcum Sarah parère cœperint,amp; multæægrotifiina-t£ fiicrint.Veriim fi rem ipiam confidercs,amp; uerba quæ Sarah fupià cap.ts.ridêdo dixit:iiidclicct,Pofi| fenui, 8C dits meus uetulus eft, uoluptati operä dabo ’l meo iudicio fatis apparet, nihilhicalkiddixilfe Saram,q faiftam effe fibi rem à Dno SC ridiculâ ÔC incredibilê. Ridiculam,qu(5d duo fencsSC effortiuo-luptati opera dediffe uideantur. Incredibilem, quód naturæ fit impoßibile, inulierem nonagcnariam, amp;nbsp;prætcrea perpetuó ftcrilem,de uiro centenario concipere,gignere,amp; ladbare filios. Ad prins pciti-net quod dixitjRifum fecit mihiDeus,amp; quifquis audierit,ridcbit me.AdpoftcriuS,qdfubiunxit.QuiS narrabit Abraliæ,la(flat Sarah filios.’quæ particula bifariam legi potcft.Primó fie: Quis narrabit Abra liæ,idcft, Qiiis remhanc infolitam nunciabitAbrahæ,quôd Sarah nonfolum pcpereritipfi,fcdamp;h-diet fiiium. Huic fententiæ magis côueniet,ut fecundum græcam uerfionem legami!S,Quoniam peperi fiiium in fenedbute mea, quàm in lenedlute eius, ut litera uaf aliunde' adiedla effe uideatur. Deinde ad Ininc modiim.’Quis dixiflet,Sarah ladlabit Abrahæfiliosf QuoniamCecce)peperifiliuminfciieftutee-ius. Quoniain admodum mirum Sd incredibile uidebatur, mulierem nonageiiariam, cui defierantfieri niuliebria,nongignerc modo,fed ßdladlis habere copiam ad la(ftandumfcctum,quod tarnen nonnuii-qiiam adolefcentibus SC fcecundis mulicribus negatur, earn ebcaufam adexaggerationemreiinfiietï amp;nbsp;impofsibilis naturæ,ladlarionis meminit,ßd feneifbutis, Atejj hæc mihi uidetur efit loci prafenris fini plicitaSjprolataeß hæc efie à Sarah ftatim à partu,cum inciperet ladbare filium.R.Shlomohccnicinorat de mciiiis inuliercuhs, quod infantes fuos ad Saram ladbantem attulcrinr, ut experimentumeaperent,

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;çOJ '

miniuere’ pcpfiifTet^ideo'cp in pluraïi dixific Saram^quod Sarah laclet filios. Sunt hæc incerta. Com-muni more loqiuita eft Sarah.

Etcreuitpuer,dblällatiK ei},er fecit Abraham conuittin magnum in elie quo ablaólatm eÄ[/rfrfc.]Qiio-»lepladhatusfuerit IfaaCjMofcs non exprimir.unde R Shlomoh collegerit,abla6i;ationem illiiis fadlä tHepoftfincmuigintiquatuor menfium,non iiideo. Moyfi fatis fiiitfignificafle hæcduo. Vniim, quod puernonftatim poft partum,fed rum demum abladlatus fit,cum creuiftet, nequis propter penuriam helis,anilia Sarae ubcra deftituentis cirius ilium folito ablaclarum fuiflefufpicetur.Sic dicit : Er creuit Pucramp;ablaftatus eft,ut uirtutem Dei in Sara nonagenaria,non folum générante,fed ôi ad iuftum ufq; fi'ijfuiincremenrum abunde'fatislalt;fl:anre,commendct. Alterum, quod Abraham grande ccuiuium hecrit in die quo abladlatus eft Ifaac. Gaudium quod ex profpero filij fui incremento, deinde amp;nbsp;ex eo conecpitjquod Sarah tarn infigni miraculo ladf ando puero fufTeciffet,uoluit uicinis efte cômune. Ideo raniiimum grande inftruxit. R. Shlomoh dicit in eo conuiuiofuifte maioresde generationc Sem 56 El)er,deinde ipfum quoep regem Abimelech.De rege uerofimile eft quod dicitede maioribus ueró ge-uerationis Sem amp;nbsp;Eber nulla coniedlura eft,propterca quod nulla illorum neqj in præcedentibus, neep hquentibnsfitmentio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_V AE S T 1 O I.

Et iioininui uijitauit Saram,quemadmodum dixerat,^c. Qiiacrirur hic,quonä tempore uifitauerit Do^

minus Saratn,feccritlt;p ut Ifaacum conciperet.OcioEi non eft hæc quæftio, fed facit baud parum ad in- QUUndo uißta-telligentiamnarrationis huius Mofaicæ.Sunt qui dicant Ifaacum natum effe fub eumipfum diem quo tterit Domimii ^uteannum fiibuerfa fuit Sodoma.Secundum horum fententiam uifitauit Dominuj Saram tertio men Saram, poftdeletam Sodomam. Qui illud fupra cap.iF.T'?tlt; □quot;'W« n''nny“^nj7T3’7,id cft,certo tempore fe-tundinn tempus uitac reiicrtar ad te,fic lcgunt,hoc eodem tempore uita comité reuertar ad te,amp; expo f'Untdereuolutione anni,quafi anno elapforeuerfurum fe dixit angelus,ac turn habituram Saram fili-quot;midiftamiam fententiam probabile efte purant.nerd m meo iudicio certius eft,ut «à tempore circum-mfionis accepta; fuppuranres natales Ifaac ei tempori dcputemus,in quod elapfi anni terminus incide-h3t,arlt;p ita Saram a' Domino uifitatam efte ac concepifte Ifaacum fentiamus, rnenfe tertio poft acce-Ptämcircumcifionem.Etenim cumcircumciderci Abraham annos 99.na tus erat; cum ueró nafcere-mripfi Ifaac,centum erat annorum,fïcuti Mofes teftatur. Spacio trium iftorum menfium,qui circumci

j fmncmacceptamproximc fiibfcquuti funt,tres angelos accepir holpites, deleta eft Sodoma, peregri-naricœpit in Geraris,Saram amifit ac recepit, pro Abimelecho amp;: domo eins orauit, ut fanarentur Si. Wncipiendi generandiljj facultatem reciperent. Poft ifta uifitauit Dominus S3ram,deditlt;p ut Ifaacum conciperct.Qiiare,mco iudicio,non inconfultc' fcribit Shlomoh,quód rum temporis cum Abraham re KptaiamSarahproAbimelechooraret,cumprimisad impetrandam Saracfœcunditatem exauditus ftaDomiHo,atcß ira Sarah uifirata diuinitus conceperit.Qiiamuis enim certum non fit, quod conce-périt Sarah antequam Abimelech amp;nbsp;uxor eins cum ancillis fanarentur : id tarnen neceflarid conftar,no fiiiftc Saram imprçgnatam priulquam Abrahæ marito fuo ab Abimelecho reftituereturjne qua fufpi-dodepuero nafeiruro oriretur, fiddiuinis promifsionibiis nebulae dubirationum offunderentur, quafi tonde Abrahamo,fed de Abimelecho eflet conceptus. Qiiareuigilanter Mofes narrationemhanc de tonceptionc amp;natalibus Ifaac fie difpofuit,ut cam prçcedenti hiftoria: de reddita Sarahfubijcerct,atlt;p Vigilanti4 Mo-toexponcretfufeac diligenter,ut omnemhuiufmodi fufpicioncamputarct. Eam ob caufam tam mul dsiftainculcat.Dominus uifitauit Saram,ficuti dixerat;Dominus fecit Sara;, qiiemadmodum loquu-d'sfiierat.ItcmiConccpit dif peperit Sarah filium Abrahæ,in fcnedlure eius.Et uocauit nomen filij fui, qwnatus eft ipffquem peperit ipfi Sarah,ne quifqiiam fufpicetur Ifaacum hune uel non efte natum ex Sarahjicd aliunde in odium ancilla;,amp; filiæ eins fumptum,amp; Abrahac quafi ex ipfa natum,fuifl’e obrru-Eimruefenamfi Sara eum gcnuerit,conccptü tarnen fuiftè non de Abrahamojfed de Abimelecho. Ad rc ’ideiidum hafee fufpicioncs affirmât Saram feeundum promilsionem Dei diuinitus uifitatam conee-P‘ffe,acgeiiuiftclfiacum,idtp non Abimelecho,fed Abrahæiamfeni.

fecit Abraham conuiuium magnum in die quo ablaibatut eil Ifaac. ] Mouet hic Auguftinus quæftio-

tom,quare Abraham ncc die quo natus eft ei filius,nec die quo circumeifus,fed die quo ablaiflatus eft e- Quare AbrahÙ piiliimfccerit;amp; putat hoc mérité qua;ri,nec ullam efte quaeftionis huius folutioncm, nifi ad fpiritua- conuiuiumfece-Ifmaliquam fententiam referatur. Cum bona pace uiri fanifli, neep neecifaria eft hæc quæftio, ncqj fie rit natiuitatii ne rftfactum Abrahæ abftrufum amp;nbsp;arduum, ut nulla illius hiftoriea ratio cogitari pofsir,fed fpiritualem quecircumcifio^ dunraxatfenfum inquirere oportcat.Sunt qui dicant noluifle Abrahamum conuiuium facere die nata nis,fedablaîla-liimlfa.ic,ne mores gentium imitaretur ; deinde diem circumcifionis non fuifle ad eam rem commo- tiotUS die.

propter dolores circumcifi ac feduló curandi infantis.'idcocp commodius fuifle, ut conuiuium in •Üemablaclatiomsdiffcrretur. Meoiudicio,probabileeftfuifle hunemorem regionibus illis in quitus pcregrinabatiir Abraham,ut die ablaélationis conuiuia facerent,amicoslt;p amp;nbsp;uicinos congratula-tonisgratia ad illa uocarent,amp; hanc confuetudinem, tanquam nee impiam, nee inlmmanam noluifle Abrahamum eötemncre,ne fe gentibus illis,cum quibus commorabatur,odiofum redderet, caufamlÿ oifenfaeuli fine ulla neeefsitate obijeeret.

Et uftiaiutDomi/iU'SSaramquemadmodumdixerat^erfeelt Domilius Sarie ßcuti loquutus ßterat.] Cum

primis obferua uifitSdi uerbu Domino tributü. Duo funt præcipiia uiiïtationiSgfnera.Amicitfeu’iüj præpofmira: alrcrü. Vifïtat amicus ai*icri,niliil agens altudg ut uel mutuo alloquioamicitixfiuftuni capiat,ucl miferc’ affeclu folctur.de quo uifi tationis genere Dns dicit Mattli.ij.InfirmuS fui, amp;nbsp;uifita-ftisme.Vifitatprincepspopuirifuü,epifcopuScccIefiasfïbi cömiflas,medicus çgrotos, paftorouitulaJ fuas.Hcc genusuifitationiscurweftamp;præfcftura:, adhocfaciens, utfiquidaliquo pado laboiatac deficit,curetur Si confeructur.Pofterior uifitatio Deo cöpetit generalitcr.Illius enim Si cura amp;nbsp;uifita-tione fic opus habent omnia,ut fine ilia confiftcre nequeant. Prior ueró fpecialis eft, qua piadicatK ciim admirationc cxtollit proplieta,dicens. Dne quid eft homo quod memores eiusfetfiliuslionitus, quod uifitas eum' Spccialem hanc uoco,quód fpecialiter à Deo fic inuifunturhomines, utdeclarctfin gularis qusedam dilcétio Dei erga genus hiimaiium,quam Apoftolus conuenientifsima uocf,pliilaii' thropiam nomiuat.Adliuc fpecialior uifitatio crt,qua cledli præ reliquis liominibus à Deouifitantur, cuius non hie tantum,fed pafsim etiä alijs feripturæ locis exempla proponütnr. Quotics de uifitatione Dei admonemur,quod uel nos uel alios homines uifitaucrit, cogitemus femper cum propheta,dica-miistp cxanimo.'Domine,quid eft homo quod mcmores cius,ôf filius hominis quddiiifitaseum?

Vißtatio D« 0- nbsp;nbsp;Deinde obferua,quod non fimpliciter dicit,Et uifitauit Dns Sarä.'fed addit,Et fccit DnS Sara. Non

no/i non c{i ociofa diuina uifitatio. Vifitat nos ut faciat, hoc eft, ut opus fuu in nobis perficiat.Vifitauit Sara, ut fierct pregnans.Non folü uifitatio,fed Si imprægnatio Sara:,opus erat Dei. Opus Dei eft quatcüfg cuiufcüqj miilieris non minus g Saræ imprjgnatio.'uerum in Sarah iinprfgnata magis crat confpicua diuinæ opcrationis arguinentu,propter natui'æimpofiibiIitatc,'S^ operis infolentiäaindc Apoft. Rogt; p.Ifaacü hoc nomine a reliquis Abrahæfecundfi carnefiiqs feparat,g, promifsionis iieriiis g carciS fiH us fernen illud fuerit,3d quod ueri Abrahæ filq,ad numerüeledlorü Si filion'i Dei pertinentes référant. Sed hac de re fiipra quoq^ diftfi eft ca.i8.ibi,ReuertcS reuertar ad te,amp; ca.17. parte j.cbfcruationef.

Q nod ikyU Tici nbsp;nbsp;nbsp;Tertio,amp;illud confideiandueft,qudd fccundd iicrbi Dei meminit, dicens, Qj^icmadmcdu dixerat:

ireuiiJo tneiiti - ifcm,Sicnti loquutus fuerat.Duo prædicant de Deo. Vn'i, quod prædixerit Abrahj quarfafluruS effet jj,gt;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ac præftituruS.uocat hoc Paulus uerbii promifsionis. AlterfijCj»fecerit Si impleuerit ea quaepromilc-

uerbo’’'ifTn iierbo promißionis animaduertendü eft cefilium Dei,quo non foluin benefecercuoluitAbra-mi^ionis,' nbsp;nbsp;nbsp;hæjfcd Sipriufquâ tempus adefiètfaciendi,quæfaduriis erat praedicere ac promittcre uolebat,titfiue

à fc penderet, per fidem quxfutura erant cxpectaret, illisep fideprius qu.am rcipla potiretur.Vius hic oraculorü Dei magnus ac prarclarus eft.Qiioniam non ftatim exhibenda funt quac cledcis fuis de.- ß ftinauit Deins,ne intcrea temporis rerum omnium amp;nbsp;gratiæ cocleftis ignari fine ulla fide ac fpe quaff in tencbi is quibiifdä dcgamus,præm;fît promifsiones rerü futui arum,quarü certitudineac fide per fpem ac paticntiam confolationem habeamus,doncc tempus adueniat,quo promifsis reipfafmamur.

De umtdte tier ueró quod promifla prçftitit,amp; adimpleuit,admonemur de ucritate uerbi Dci.fidcliseftDcuS bi Dei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerax,ut qua: promittit ucrbo,implcat etiä opere. Veritatis huius certitudo tanta eft,ut citius 1 iiitu

ra fit omnis illa cccii tcrræcj} machina,quàm uel minutilsima aliqua promiflbrü Dei portio in ucntuni abitura.Er hçc proinifsionü Dei ueritas firmißimu eft fidei noftrp fundamcBtü.'quo nixi funtperpétua oinnes eleffli acfidclcs.Sic de Abrahamo prædicat Apoftolus Rom. 4.dices: In reprotnifsioncDeincn hæfitauit diffi'dentia,fcd confortatus eft fide,dans gloria Dco,ac plenifsiméfeiens quód quaccunç pro mifir Dcus,potcns fit amp;nbsp;iâccrc.Et de Sarah ca.n. ad Ebrxos,quôd fidele crcdiderit efiê eu g promiferat.

■ (cecïcntid tun Conccpit^; er peperit Sarah filium Abrahic in feneilute cius,ftato tempore,quo dixerat iUi Dews ] Vt dili iapmtfe- gentiafacra:fcripturæreluceat,quacauet,nequa errorü caufa in iicrbis relinquaf, coniungenda lunt

' ■.cdtibue. prxccdentia fequentibusicauendumlij ne uel illa uel ifta feparatim infpicientes dc operc hoc Dei iudi-ccmus.Pra:ccdentia,quicquidhicfacquot;tueftciimSar3h,diuina’nifitationis uiitutiamp;operationi,ucrita-tiep uerbi Deitribuunt,cum dicitur;Vifitauit DnsSaram,ficutid:xerat,amp; fccit DnsSarsequemadmo-dü loquiitus fuerat.'fic ut Apoftolus hoc refpeffiu ifaaeü nobis nô utfiliü carnis Abraliæ,fcdutfiliüpro mißionis,ideocj} amp;nbsp;Dci,proponat.Sequcntia ueró carnaleni nobis natiuitatëJfaac fic defcribur.t,utne gari nequcat,eftquot;e eum uere de Abrahamo in utero Sarx cöceptum,utrc^ ex Sarah natü fecundum com niiinë modfbquo filrj carnis noftrxconcipiuni Si nafcun{,uno hoc dtmpto,quódid eftfaftumtempo re fenetflutis utriufcp,quo uircs natura: impares erant in Sarah amp;nbsp;inefficaces ad concipiendü, gencraii-dum 8i laifiandü.unde Si Mofes particulä hanc diligenter exprefsi t,quód natus fit Baac in fenedtute pa rcntü.Si prxcedctia tm inljsexeriSjCarnale conceprioncamp; natmitatë Jfaac negabis: fi fecundü fcquentia dütaxat pronüciare uolueris,pcccabis in uirtutc fingularis 8i miraculofic operationis Dei, errabisip a fcopoelcc'iionisgratuitæ,fecundûquâele(ftifilq Dei cenfent.Qiiarcconfultifsimc'fa(ftritft,utficcóme moref opus cledtionisac promifsionis Dei,ut generatio carnis non excludatur.Turlus fic iftaponatur, ut tarnen operi Deiprimx partes non adimantiir.hoc eftjfic Ifaac cenfeatur films promifsionù,utiiihi lofecius uerus Si germanusagnofeat efie filius AbrahxacSarx.Secundü hocexemplü iiidicandum etiä lorfZl.i, eft de uniuerforeliquofemine Abrahæ.Illud igit quod Ioan.i.lcgimus,Dedit eis poteftatc, ut filij Dei fiant,qui crcdi'it in nomen eins,qui nö ex fanguinib.nc^ ex uolütate carnis,nelt;p ex uolütatc uiri,ftdex Deo nati funt,non eft fic intclligendri g, neganda fit in filrj s Dei generatio carnis, fed Qi non fint fecun-dum illam cenfendi filij Dei,hoc eft, quód illa non procreet filios Dei, fed ccclefti opus fit generatione ad hoc,ut filij Dei fianr,qui alias cumreliquis Adæfili}S,ôCipfi funt filij carnis.

Deinde nee illudprxtcreund«eft,qiiodaddit,fl:5totemporf,quo diixfratilli Deus.Ergo promifsi ones Deiomniüliberritnarjbxc tria in fc continent,ut promittat nobis Deus gratuitó,quicquid ipfï fecundu propofîtû gratiac ipfius uidetur,deinde modü quorp implendi proiniffa, tertio amp;nbsp;tempus fuo . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

ipfiiis arbitratui referuet. Admonemur,ubi per uerbum Dei de promifsis illius confiât,ne de modis tempore adimpletionis eorurn folliciti fimus; fed perpetuó cogitemus,a:quifsimüeflë,utpromittentis uoluntati relinquamus integrü, quomodo 8i quando promiffa præftare uelit.Incredibile cû,quàm fit l'as admonitio necefiaria fidclibus.

OBSERVATIOin» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S

^uocauitAbrahâ nomenfilij fiü,c]uinatuf eüi()ß,(jucin genuit ipßSarah,Jz^ack, Cf drcumcidit Abraham kaakfilium fuum o.^o dies natum,ficut præceperat ipß Dew.] Quæ notanda fint de utraep tain circûcifio-gt;’c|noininisiwipofitione,deniqjdeobedicntia Abrahae,qua cundlaliæcaduerbi Dei prxfcriptum 8dsit,Hidefuprncap.i7. lnpræûntiuerôcogitandumdecocfi,qfi'nthæcduocôuenienter coniuncla, Qtiod nominis oominisiiidelicet impofitio,et foederis {ÿmbolum,circumcifio.Multü refert cui demus nomen,mundo impofitio, et dr ’'tnelDeo,pnm!cne,quç carnalisnicl {ecundîc,quæ ccclefiis efijgenerationi.lllinanep oêm nofiram ui cumdßo iungun accôinodare decet,cui nomen dedimusdn fymbolis initialibus circücifione uidelicet amp;nbsp;baptifma- («y.

'tqni initiant nomina fua accipiunt inf;intes,dant adulti,ut per omne uitâ fuâ ex ipfïs nominibus ad-'''oneantur,quo fint initiati,ad que pertineant,cui nomen dederint, in que fint catalogum afcripti 8C ’^«nfiti. Qiiarc admodu conueniens efirei qux agiî,ut nomen folenniter imponaî infanti non fiatim ’’lgt;inatiiseftcxcaine,fed turn demü quâdo regenerationis efifymboloinfocdusDei afliimendusôèini •'îndiis.Solemus banc ob caufam,quod latiniuocant nomen propriü,uocarc taufihammen. Refpon-igitur uita noflra fymbolo amp;nbsp;profcfsioni,in quam fumus uel nominis nofiri tefiimonio initiatique ^’tonuerfatio noftra nô carnalis amp;nbsp;rerrena,fed fpintualis amp;nbsp;coclefiis.Turpifsima diferepantia ac prp-“îricatioeft/iinitiatorü uita addicat carni,mundo,amp; Satanæ, amp;nuda nominis profeisio relinquatur ^o Qiüs ferat earn muliercm quæ cum agnomine marito fuo accenfeatur,uitam Si corpus fuum ad-’^‘lt;atadiiltero?Qiiis non meritd execretur cum,o[ui nomine amp;nbsp;fymbolo Cbriftiainis, cæterùm fide fdigionefaciat cum ludæis uelTurcis, uel alias etbnicis ? Quid quaefo fâcimus aliud, quando nomine ^fymbolis Chriftiariiiuiiuerfumuitænoftræfiudiumconfecramuscarni,mundo amp;nbsp;Satanw?

ElAkrdbrfm natus erat annos centumcum nafcerctur ipß Ifaacfilins dus.} Cogitemus bic de ratione,ob Mo/eS Mofes annü ætatis Abrabæ,quo natus ipfi eft Ifaac, magis q annü çtatis Sarç, quo Ifaacü peperit, ‘tnnos ictatis A-’ftgnare uoluit,cum tn miraculofi partus bums uis ne in eo fit,quod Abrabç centenario natus efi fili- brahte aßigna^ 'tSjqui poftea cû multo adbuc efiet icnior,ex Kethura fex filios fufiulitrfcd magis in eo qudd Sarab no-quot;agcnariajper omnem uiridem ætatc fterilis poftquâ côfenuifi'et,mulicbrialp pari defjjfl'et,prfter uircs «iconfuetudinênaturæconcepitamp;pcpenr.'atcpita ad celebrationem operationisdiuinæplus momen fihabituru fitiffe uideatqfi Saræ ætatc quàm Abrabç cômemoraflet.Scnriendü efijuoliiiife Mofeu ratio neinliaberediuinæucritatis in feruandis promifsis declaratæ,quibus fuprn cap.iy.dC ।s.në modo par

iftc,fed Si tempus eius exprefiiim fuit,quôd in annü Abrabæ centenariü incidebat. Cum enim di-adillîî tlTct,Tempore ifto in anno altcro pariet tibi Sara filiü,aiinorü erat nonagintanouc, idcclp neeefleerat ut fecundu promiffionis buius uentatë nafeeref Ifaac anno patris fui centefimo.Id ita faél 5 'feadmonuitMofes,cü dixit.’Et Abrabâ natus erat annos centü, cum nafeereturipfifilius eins Ifaac. deindeferiiiendum erat confuerudmi feripturæ, quæ patrü magis q matrû ætates in buiufmodi præ-tipiiis genealogijs afsignat,rationem(p habet cbronologiæ,cuius fériés per gencrationü fequentiü cur fnmindeab Abrabamo ad pofl'cfsionê ufcp terræ promlfl'æ,5C côfequenter ad ipfum Cbriftü deducen-'lîcrat.Quare prudëter d Mofe faiffum efi,quod de ætatc Abrabæ potius q Saræ hoc loco cômemora-ntuoluit.Quod uerd miraculü partus huius conccrnit,de illo ex præccdertibus fatis habetur argumen Mbi Abrahâ dixifie IcgiirErgo ne cëtcnario nafcet filiusfEt Sarab nonagenaria parietfca.ir. Deinde ®^up.i8.Deficrant Sarp fieri muliebriaiutearaccâquæhicdcuifitationeôi operatione Dei comme-'norantur. Præterea diligenter confiderandü efi hoc loco, q graui tentationum mole preflafuerit fit- Tentatafides 'les Äbrah!c,eo potißimü remporc,cum ccccptio promifsi filij iuxta ratiouc termini prædiifti præ fori ^brahte. I’Meifct.Etenim accidit tum;Ut nô folu peregrinationis molcftijs fiibiicertt,fcd Si Sara uxorc fuâ,unde Intura proles expeëtabat, ab Abimelecho rege uxoris loco ablatam amitteret. Credibile efi uarias turn temporis fuifle fanifto uiro cogitationcs,quas illi caro dubitatrix fuggefierit. ucrùmdiuinis confola-tionibus adiutus perftitit in fide promißionü Dei, quan'i ubi tempefiiufl erat,tandem efi ueritatë ex-Pertus.Admonemur hoc cxempio, non modd q foleat Dominus fandos fuos grauibus exercerc ren-gt;îtionibüs,quæ longe' aliiid præfennr,qu.àm habeat promifiorum ipfius ucritas,fed Si quomodo fuos l'On deferat,fed per medias tentationum tenebras,tandem adueritatis lucempcrducat,

^iixitSarah:'ß.ifcMnfecitmihir)eiK,(iuifquis audierit ridebit me.Jlurfitmq; aitsQuis narrabit Abraht ? La^ ilitffilios Sarah,(juoniampeperifiliu in fenedutc eius. ] Obferua,quod nô dicit,Rem mira fecit mihi De- Dr ingenio ac quot;Sjgfqiiis audicnt,fiupebit Si mirabii:fcd,Rifum fecit mihi Deus,quifquis audierit,ridebit me. Conlï uanitate uulgi. •inanduhic eft de ingenio ac uanitate uulgi.Qiiæ mira funt,amp; cuidens habet diuinæ operationis argu nitntüjpro ridicule habet, ridens,ubi prædicanda eft diuinæ uirtutis gloria.Nec mirü eft, quod ridicu

lus munduS operaDci rider.Sciebat mores iiulgi,mulier honeftißimaridco^ ftat:m ubi peperiïTctjfi m ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum hoc diiiinabat ut rideref Affabula uulgi fieret. Santfli, quâuis non ignorent quàtnfit murciuslk

uanus Si ridiculus,mallent tri fie in medio iiliuscciicriâri,ut à neminc ridèrent, ntc uita ipforü fabi.Ia Mulgi fieret.Simiil illud obferua, ggt; non die;r, Rifum fccit Abraha: Deus, Si quifquis audieritridcbit cum;fcd,Rifum fecir mihi Dfus,quilquis audierir,ridebit me.Non ram eft ridiculüiudiciofeculi,fiuit ccnrenarius,quàm eft fi millier nonagenaria certo experimento operigeniturae uacafle dcprehëdatur, quod tam eftridiculum,ut,pfiqiiocp Saræ,auditis angeli ucrbi$,rifum mouerit,fupràcap.if.

AffèiJutdnnti Rurfiimtp air,Quis narrabit Abrahæjladeat fîliosSarah,qucniâ peperi filium in fenetflute eiuj.Ob-goniuzd'ii fema hic coniugalis animi affedlci Qiiamuis ridiculü uidebat,quôd nonagenaria genitur»opéradtdn * nbsp;’ fcr,haudramenobliiiifciturgai!dij,quodAbrahæacfibiproprcracceprâdiuinitus prolemfciebstdît

commune.'fed confeftim curat Si mandat,ut Abrahae nuncietur,fac'l4 ü elfe puerperâ lyf ladlatriccfilio rum.Pukherrimo exemple admonemur,ne fie contriftemurderifionehominü uanorü,utgaudiiimcx operatione gratiat Dei natü in ucntü abire finamus. Deinde, ut gaudiü nofti ü cupide cômunictjnusd’ hs qui fidei ac fpei noftrac funt participes. Qui nebifeü cémimicanr fpcrando,dolendo,ftrendo, eptan-do Si expcdlando,id quod Abrahac contigit Si Sarac,mcrir0 cëmunicant nobifcü cria fperatis,optaris, et expcdlatis cum gaudiofruendo. Alultorumanncrû dcfidcrijs,prccibHS,uotiS,dolorc ac fiifpirijs duo ifti coniuges Abrahâ Si Sarah propter pcrtinacc fterilitatc pariter ccnftdlifuerant: tarde datü eft, optato parti! omnis priftina mœftitia defineret in gaudiü.Quare conuenientifsimiim crat,iitccmiini$ Eiufdcm eü pd- cëforrio urnqj pariforrafter exhiJararent. Précterca de eoqcp cogitandü eft,quoddicit.’blls* rere cr (iuod nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sarah.Honeftifsime ac picntifsimç marrona; nô erat fatis peperiftc,nifi etiâ qd pepercrar,fuisipfa

tgt;cperit Idddre “^^’'ibus ladlarct; tanq no duccret effe moleftü ladlare fuü filiü,ur gloria ret cria de facilitate ladandi: * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ agnofeés in ilia qcp d operationis bcncficcntiâ. Ad hoc cxemplü Sarsc rcfpiciant ilIEqui fectus fiios alie

no magis q ,pprio ladli præter ncccfsitatë alendos tradüt.Sed ea de re uide in cëmentarijjncftiisûif^r pfalmü îx.uerfii 9- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OESERVATIO VI.

Creuit puer cr dbldildtus eil,fccit Abrahdtn conuiuium mdgnum in dte quo abldildtus eilifddc.J Viden lur modica in oculiseorum qui allcgoriarum fpeciilationib.funrafructi, qua; hic a Mofe cemtmoran-tur,fi ad lirerâ confidcrcntur.Qiiidenira magni eft,inquiunt,9» puer creuit, Si abladlatiis eft. Si Abra-

liam grande côuiuiuminftruxir,cum ifta finteemunia amp;nbsp;uulgaria^Nam ubitp tcrrarumcrcfcuntput-r-i ladlentes.’amp;f ubinônihilcreiierunr,abladlantur.netp adeorarum eft,quèdconuiuia gratiilatcriap?-Stncficium Id' rantur,ab alij s ubi abladlantur pueri,ab alijs quo die nafeuntur. Verùm ne nobis quoep ieiuiiusamp;'iM nis uideat hic locus,confideremus admirabilc illâ diuinæ prouidentiæ difpcfitioncm, qua recentiacK ncrxscrati côiicniensalimonia cxipfis maternis uberibus paratur, niitrimentum iiidelicet laeflis,aibi, molliSjfiiâuiS ac delicati,quo nutritus infans crefcar,ac de die in dicm uegetior fiat. Sic fediuiiia'uirtw

omnia conftruans iiifirrr.xac rentrée acrari aftcmpfrar,amp;f mollibus alimcntisraolliacoipufcularaittit ac proueliir,qiiandoqu!dc folidiorù cibi capacia non fiint.Generalis quidtm hçc eft preuidenfia Dei, ucriini nö ideo cetemnenda ; fed in qiiotune^ iïngularittr propefita fiierir,diligei.tifsinif amp;nbsp;magna cii , gratiarum actione agnofetnda óC deprardicanda. Perpetua eft ifta in Deo prudentia pariter fempe ranria,qiia non infantium modó,icd Si quoiumcunqj alioriim imbecillitati non exringrerdæjiedccn fouenda; cotnpetentifiibfidiofiiccurrit.Qiiicreatomnia,conferiiatetiamotnnia.uirtuSiHa conferua-trix omnium potens qiiidem eft,amp;r generaliter iiniuerfa creata compleétensnaeriini iuxtâ ctiä prenida eft,difcrtfa,amp;: fingiilcnim corftitiitioni atremperata.Priidentix ac difcrctionis hiiius exemplü,in akn-dis infantibus ufitatifsimiim,i!tinam imitemuromnes, ut confiiniJi ftudio omnia neftra piudentcrac difcrcte difpcnfanrcSjimbecillibiis nos pariter firmioribiis competenti uerbonim,rcrum, Äopernm tempcramentoaccommodemusmc diim tradlamus imbeciUeS duriusqudm ferre qiieant, fettes ucio mollius quam foliditas illoriim expofcat,iitriflt;5p incommodemus magiSjquam profimus.

Et hiiiufmodi prouida difcretione opus illi potifsimum habcnt,quibus Ecciefiæ Dei difpeDfatioca crédita eft. ufiis eft ilia Apoftolusprudens amp;nbsp;fidelis myfterioriim Deidifpenfator. Sicenitn i.Cod* fcribit.’Et ego,fratres,non potui uobis loqni qiiaC ipiritualibus,fed quafi carnaltb. Tanqua paruuliJ in Chrifto lac uobis potû dedi,nö efcä.Nondü cm poteratis,fed nenunequidepoteftis, adliuccmear-nales eftis Et Ebr.f.Cum deberetis, inqt, magiftriefle propter tempus, riirfus indigetis ut doceamini quéc fA»f elemcnta exordij fermonu Dci,amp; E,dii eftis quibus ladle opus fit,nó foJido cibo. Qiàfqniscm particeps eft Iadlis,cxpcrs eft fermonis iufli t ise. Hæc Apoftolus.lfaac nefttr, filius ekdlicnis amp;'proinil fioniSjin domo Dei enutriendus,diftn:dla habet incrementa,qHib.ad uirilcætatem proiicliitur.uerbo Dei concipitjUerbo Dei na(cif,ucrbo Dei alitHr,crefcit ac uegetat Vei bu m Dei genitura eft et aliaionia cledlorum.In Ifaaco aliud eft tepusladlationis,aliud abladlationis.Dumadhuc teuer effet infâriS,alen dus eft lacle.ubi aeuit,fuccedit tepus abladlationiSjqua de ladle ad folidiorc cibü prouehaf. lu uerbo Del difereta eft alimonia.Sunt in illo elemcnta amp;nbsp;exordia ad inftituendu rudes ac tenercs, noirdü exet citâtes fpiritualiü rerü lênfus Iwbcntes: funt pcftea folidiora dogmata, ijs qui ad tëpus sblacraticnis crefeendo peruenerüt cëpetcntcr propeneda. Prudens Chrifti minifter pabulü DÄici gregisattempt-ranter amp;fidcliter difpenfabit, ne pariiulis pancm,adultis lac proponat.Non eft piéccipitanda abiact»-tio,fed Ipedlanda funt incrcmenra,qiio utiliter ad folidiora tranfîtus fieri pofsit.

Qiidd uciô Abrahâ magnum cëuiuium in die abladlationis iidlruxir, dccumcntmn habet, rcndfe akenum

’lienum a' fanftis,Honefta amp;nbsp;arnica conuiuia no modo acccderf,fed 8i inftruere/iue id pro more gen- Honeftd couitud *is,fiue proprio inftituto fiat, Aliena eft à pps auftcra illa,Sroica,amp; inliumana feiieritas,qua cnndla Im non effe dliend i ’’’’nitatij amp;honefti gaiidij officia damnantiir. Morofi, immo portentofi homines funt, qui nec lætis ffndis. ’cprofperis rebus exhilarantur,nec triftibus ad huflum mouentur.

Videmus etiä hic^quomodo afficiantur animi fpiritualiu parenrü,quando paruuli in Dno ad ubera Gduäium pailo diuiniuerbi iifipaded creuerunt ac profecerunt,ut incrementa illorü ablaólationem amp;progreftiim ad rum'E.ccIefjd de folidiorarequirant.Suauifsimo fpiritus gaudio afficiuntur paftores Ecclefiæ Chrifli, ubi animaducr- incrcinentisfide timtprofperc cefsifTe paruulorii fuon'i laciationem, ac iufti incremcnti manifefta in illisfpedmina de- liUMt prehendunt.Dcniep ueluti congratulatorium conuiuium inftruunr,dum adultioribus ac robuftionb. inEcclefia fidelibiis paruulorum fuorum profcdtus ad hoc depradicant^ut uerbi Dei uirtutem agno-fca”t,caleftem patrem in cœlis laiidibus exfoliant,ac pro ablaélandis uota fi^ciant.

CumcpLudiflet Sarah filiu Agar Aegyptiæludentem cumilàac fih'o dixit Ab rahamiEijce ancillamhanc,óófiIiunieius.Noncniinerithg ’■fsfiliusancillæcumfiho meo Ifaac. Durcaccepithoc Abrahâ pro filio foo.Cui dixit Deus: Non tibi uideatur afperu fuper puero ÔÔ fuper ancil lîtua. Omnia quæ dixerit tibi Sarah, audi uocem eius,quia in Ifaacuoca ^itur tibi fernen. Sed filiu ni ancillæfàciam in gcntem magnani, quia fc iiientuumeft.

hliuwA^ttr Atgyptiie.} In Hebraco additur, Qiiem peperit Abrahæ.Græcus habct,^r iyf'iro ‘quot;jidcft,qui fuit Abrahæ.

ludentcmcim ifaac filio fuo. ] In Hebræo non eft, Cu Ifaac filio fuorfed fimpliciter unica uoce X’t'S’O, “Ieft,(ieridentem,quemadmodum amp;nbsp;Chaldæus paraphraftes iiertit

^nemm erit hiresfilius anciüie cttmfiUomeo ifaac.} Hcbraicc'fic:Nonenimcrithxrcs filius ancillac ’'llt;in,idefthuiuscumfiliomeo,phY’' 3y,ideft,ciim Ifaac.

DarèdccfpàfcocAfcrrfbrfWpro^Ziopo.] InEbr£ocft,'gt;i3nT«ilt;’'7y n“i3Kquot;'S’'j?3nblt;’»‘i3nnyv\idcft, ' Etdifplicmt uerbû hoc ualde inoculis Abrahac propter fïhum ipfius.Grpcus habet,wffi -ré ÿâ àvri '•quot;’^ideftjde filio ipfius Ifmacl.

Exponit prarfens haec narratio cum ea quæ fcqiiitur,hiftoriam eiedtionis Ifmaelis. Eft aüt ilia qua lt;lrimembris,Priuiiim cômemoratur quifuerint illius authores,deinde quæ caufac, Attp hæc duo præ-lentiiftocontextu docent Tertio faclü ipfum, quarto accidentia quçdam infequentibus exponuntur* huiditSarahfiliu Hagar Aegyptite,quem peperit Abrahideridentem,Grc.} Authores Abrahæ, ut If-inaclcac niatrëiliius eijceretjfuerüt Sarah ac Deus. De Sara primü cômemorat MofeS,deinde oracuh'i Dei fubijcit. Sarah hac dere côucnit AbrahamüjdicësiEiice ancillâhâcamp;filiü cius. Apparet ifta loquu tàeflein præfentia Hagar,Necp enim fimpliciter dicit,Ei}ceancillâ amp;filiü eiusrfed, Eijce ancillâ hâc dC filiù eil«,Erâtin domo Abrahçdf aliæ ancillæcumfilijs,habuitcnimquâplurimos uernaculos,i.domi ■’’tos.Qiiare ne de alia quapiâ intelligercï,loquuta eft dlunTtnùs de Hagar Aegyptia præfente,Eiice an dllâm liane ôZfiliumeius,

Caufïgeminæ funt.Aliæ funt qbus mota eft Sarah,aliæ quas corâ Abrahamo prætexuit.Mota eft primü neqiiitia lfmaelis,quem animaduertebat efie deriforé, amp;nbsp;præfumptioncfpirare quafi ad ipfum l’nl priitiogeiiitû pertinerct hærediras,for te à matre, ficuti uerofimile eft, fie inftitutü. Zelo itaep filij fuiatfciftacœpit cogitate de eijcicnda ancilla et illius filiojcai^ de re côpellare maritü.llli prçtexuit eau û[n,((.ancillæ filius nô eifet futurus hçrcs cü filio fuo Ifaac.q.d.Nô eft pquü, ut fera domi mep æmulum filij mei,quem hociuftius eijcies,qHdd non eft confers hæreditatis cum filio mco.Noluit Dominus, ut iliumhaberemus hæredemiidcotp germanum nobis dédit hæredem,cui meritd cedet ancillæ filius.

ilifi’licuituerbumhocualdeinoculis Abrahi propterfilium ipfius.] Diligcbat Abraham filium fuum ffinaelemtanquam primogenitum fuum,amp;:iam aliquoufi^ adultum, deniiç promifsionem multi-pHcationis habcntem.Qiiare fieri non potuit,quin uerbû Saræ de eijciendo illo admodum molefté ferret. De ancilla non ita curabat, quam iam ohm in poteftatem Sai æ reftituerat,ut redid Mofes non dicat,Propter ancillâ: fed,Propter Âliu ipfius.

Si te Deiw ad Abraham ; Ne dijfiliceat tibifupcr puero ZT fuper ancilla tua, Omne quod ad te dixit Sarah, ^lt;diiiocemeius, quoniàinlfaacuocabitur tibifeinen.] Apparet paroxyfmûhuncintcr Abrahamû df Sarâ nô uniiis duntaxat fuilfc diei,fed i lia frequetms inftctifl'e,ut ancillâ amp;nbsp;filiü eins eijccrct.’hunc uerd nolu ifle iierbis illius acquiefcere,tanq in re quæipfi uehementer difpliceret. interea pci gebat ancilla infoie IftccndojôCfilius eius partû uetulæ irridendo.Qiiare ut litemhanc dirimcret Dns, authoritaté fuâ pro Sarah interpofuit,ac ftudiû illius côfirmauit. Primü aüt iubet Abrahæ,ut rancorë cordis remittatjac zc lü pro filio fuo Ilmaele conceptû ponat.Deinde ut uoeë Saræ audiat in omni eo qd ilia dixerat. Ratio gt;lequot;hiimsfubiiigit,dicës;Qin in Ifaac uocabit tibi femcn.Scmcn Abrahæ erat dlt; Ifmacl,amp; futura quoep

jroS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s I

erat ex illo poftcritas.'ucrùm légitima Si bacrcditaria poftcritas Abrabwjqutc r.cmine if fins ccr.ftit-• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiir,noncratcxlfmacle, fcdexlfaacofutura; utidemfitquod Dominus hic dicit cumeoqucd Sarah

dixerar,quôd non effet Ifinael futurus hæres ciim Ifaaço.Sic Dominus amp;nbsp;propofîtum ß^rationcmS» tf confirmauit, Ifmaelem authoritate fua à nomine amp;nbsp;hæreditatc Abrahae alienum efle pronunciauit, £i paroxyfmnm inter Abraham Si Saram propter ancillscfilium cxortum interuentu fuo fuftulit.

ScJ crßlittm atKiUcC faciam ingentcm,^uiafernen tuum eü. ] Simul confirmât ea qu» de Ifmaele fupri cap.16. ôi 17. promiferat,amp;; curas Abrahj, quibus propter ilium afficiebatur, mitigat 8i mollit,quofi cilius eiim domo fua excludat Scd Si filiiim ancille faciam in ger!tem,inquir,quia fernen timm ell.Q.i Non eft qudd anxius cogitesrErgoIfmael/cmen meum,abtjcitur,deferitur,amp;pent,quia fîliusaiicillï cft.Et ipfum, quamuis ancillæ filium,non dclêram,fcd benedicain,amp; quemadmodum promifi,ingeii-tcm magnam faciam, tam abcft ut fît periturus : ôC hoc faciam propter tc,quia fernen tuum eft. Qiiarc pone has curas,de uei bis Sars acquiefee.

Qttrfre ’ Uerbunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tierhum hoc udmodum in oculii Ahrahte f^ropter filiu ipßue. ] Mouer A iiguftiniiS hoc loco qu«

S-iCie di/flicuerit ftionem,quaredifplicuerir uerbum hoc Abrahæ,cum effet in illo prophetia,quam ipfe meliiisdcbuc' Abrahte, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intelligerc quam Sarah. Etrcfpondet,ueldixiffeSaramIioccxreuelatione,quodiIIipriusfiicrifre

iicIatum,Abrahamiimuerdpaterno fuifleaffedlupropterfiliumcoinmotHm,acpofteadcmumàDo mino inftrudfum.'uel ambos prius nefcifle, quid nam illud efletcSf per Saram ncfcientem Iiocprophf-tice'diclum efîê,cum ilia mota eflêt muliebri animo propter ancillæfuperbiam. Hæc Auguftinus.Mco iudicio pofteriorfententia ueroffmilior eft. Nec Sarah nec Arraham diferimen hoc quoderatiiiter Ifmaelem Si Jfaacum diuinitus conftitutum fa ris intellexerunt.'fedSarah muliebri quodam zeloaduer-fiim ancillæ arrogantiam, Si Ifmaelis male iniîitutinequifiam profîliofuo Ifaac impoteiitiiisfereba-tiir,lt;Sf Abraham erga ffmaelein priinogenitum fuum impenfius afficiebatur. Dominus uerduoluiiti tem Sarac approbauit,qudd eflêt diuinæ conftitutioni conformiî.

QUotnodo teefuti nbsp;nbsp;nbsp;Omneduod ad te dixit S^rah,audiuoccm ciin- ] Qiii cum uulgara uerfîone legunt; Omnia qiixdixcrit

fuent, quad A- tibi Sarali,aiidi iiocem eins, locum danrquarftioni,quaqiixraturquomodocoiiucnerit hoc legi coniu brahä iujfix eil gij,quod Abraham iuberuraudireuoccmSarp,in omnibus quæilia dixeritjCumpotiusdccucritS.irani 5 dudire uocêSarx audire uocem hcri fui Abrahæ,illiljp ft fe in omnibus accommodate. Quid enim magis contrarium ell Ie gi matrimonij, qua'm fi uir uolütati uxoris in omnibus quæ ilia dixerit fubijeiatu; f Vertim qiixftiowS Jiuiiis nodus, quemadmodum ex incircumlpedla uerfîone natus eft, ita competenti uetfionefacillin't foluitur, utpote fi non legatnus, Omne quod dixeritcled, Omne quoddixir ad te Sarali.audiiioccmf-ius. Loquiturenim Dominus,non in uniiierfiim deomnicEConomia,quam Abrahælâluam relinquif’ neep fubijeir Abrahamiim uoluntati uxoris generafiter in omnibus,fed iubet ut uocceius in eoauduf, quod de aticilla cum filio eijeienda. Si hareditate Tfaaco filio fuo rcfenianda dixerat.Quareiiiconimo dd uerfum efl,Omnia quæ dixerit tibi Sarah, audi uocem eius; fed legendtim eft, in prærerito,Qiiæfli'' Xit tibi Sarah, quo pofsit intelligi de eo quod ilia dixerat.’ Eijce ancillam Si filiumeius, non enim hires crit films ancillæjCum filio mco fiaac,amp;f non de reliquis omtiibus,quxpoftea diciura erat.

Quid neceffefu nbsp;nbsp;Quiainïfaacuocahiturtibifeoten,'] Quæri poterirhoclocOjquidncceffefuerirlfmaelem/tlînonfilii

crit eijccrctfgt;U4 hacredem cum ffaaco, filium tarnen ac fernen Abrahæ propterea eijeere cum matreancillajqnod pofteritas non in ipfo,red in Ifaaco accenftnda erat Abrahp. Potera t enim Hagar cum Ifmaele in domo Abrahp faliio iure Jfaac retineri,quemadmodum in aulis principum ethnicorum fieri confueuit, «biß li) concubinarum propterea non abijeiütur, quod hæreditas regniprimogenito ex libera legitime'na* torcferiiatur. Quare non Paris firma uidetur ifta fiiiffe confequentia.Audi uocem Satx,Si tijee ancilla 6i filiâ eius,quia no erit films ancillp hxres cii filio hberp,nec feme tibi uocabit in Ifinaelc,fed inJfaaco.

Rcfpondeo.Primum,confuIcndum erat pacidomefticç,quæ per infblentiam ancillæ acfilijeiustur babatur. Satins enim erat ut cederet ancilla cum fuo filio, qua'm ut Sarah domina domus irremiflaar-rogätia aim matris rum filij diuexarerur, ac Abraham quoqp quotidianisrixispertiirbaretur. Doh' de quoniam animus Abrahæ impenfius erat Ifmaeli additftus, idco^ minus curabatopiis illud diumæ promifsionis qiiodpræftitum erat in Ifaaco,confultius erat,utreiclt;ffo JfmaeJe,intcnderctin eaquaß* tura erant in Ilâaco,qua'm utretento ilfo,ifta negligeret.

Tcrtió,noIuitDominus,utduoifti fili] Abrahx,carnis unus,promifsionis alter,in iina eadcirlpdo mo amp;Ecchßa coniiiuerenr. Si coadolefeerent,fedinfcrurabili fuo confilio uohiit ut pofterosillor«ni, ira Siipfos etfe à fciniiicem feparatos. Ea iiercJ feparario coinmodius fieri poterat.priufqiia'm ad«itde ætafem perueniffentqiiampoftca.Ethæ fun t, mco iudicio,uerpeaufse,quare luflêritDominiisUbralif, ut ad uocem Saræ fefe accominodaret,Si ancillam cum filio reijeeret. Qiiod aiitem adiediiiin non ent hxres hiius ancillx cum hlio mco Ifaac : item,Qiioniam inifaac uocabitur ibi (cmcm.’nonli'-adiedtum eße uidetur,qiidd ex eo irrefragabili confcqucntia neceffirió fêquererur,eijciend3m efleni’' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

cillain cumßUo,fed utcogirationi Abrahæ occurreretiir, cui durumuidebaturßlium,Sibittcdeni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

fuü,acfpëfueurx poßeritads una cu matre quaff ahenii Si inutikm furculum de domo fua amputare, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

R X P L A N A T 1 O» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$11

prorfiis abrjcere.Huiufinodi cogitationibiiS obijcicbantiir ifta,Non en’t ancilla: filius barres cum fi-gt;0 meolfaac ; Et,In Haac^non in Ifmale uocabirur tibi fernen,quo inttlligcret Abraham, amp;nbsp;harcdira-hmSf noniinis pofteritatem depiitatam çfle non lfmaeli,fcd Ifaaco : idcoip non elfe cogitädum, abij-^'hæredem, Si fpem poftcritatis, fi Ifmael domo cum matre cijceretiir,quo pax Sf tranquillitas dome rctincretiir, S( maior in pofterum Ifaaci cura haberetur. Qiiare habenr bare non caufam citftio-'quot;îjfedfoldtionem coriimqiixanimum Abrahæ, ne Saræ obfeqiierttur,aliqiiandm detinebant ac *^inorabanfur.

^inilt;{itSi(rithfi!iiimUjg^irArgyptiæ,lt;}uèpcperitAhrahje,dcrideiitë,crdixtt4iîÂlgt;raht(m:Elfccaucilla erfilium eiu{,quoniam non erithtcrcsßlim andlhe huius, cuntfilio meo cum ßaäc. ] Principiô, in Hagar J'tSfC/iftia ^Ifinacle fîlio eins quem Mofes deriforemfuifTe dicir, obferiia ingenium carnis,quæ hoc pcculiarc ha Hugur et Ij-fîtarrogans, feipfam phtrimifaciat,originis fua? humiliratem Si feruikm conditionê non agno ^tl4ele,^ fet/ubiiinia appetat, dniinas operationes deridear,amp; generationem fïlioriim Dci prar fc contemnar, ’':fîqiicat,perfequatur ctiam lîcut Cainfecir ,occidat. Huiiifmodifpirituserarin Hagarancilla

filio illiits,filin non promifsionis,fed carnis.Ex hoc fonte cft,qnod Apoftolus ad Galatas quarto ex Hagar ancilla cinn filqs illarum duo teftaméta, id eft diiorum teftamentorü typos facit,dicenss ^âiptiim eft habuilfe Abrahamû duos filios,iinum de ancilla,amp; unum de libéra.Sed qui de ancilla.fc-f'indiim carnem natus eft : qui autem de libéra, fecüdum promifsionem,qua: finit per allegoriâ diiflai Wïccnimfiintduo teftamenta : Vnü quidem in monte Sina,in feruitiitcm geneiâ.squar eft Hagar, ôCc.

aüt fratres fecundiim Ifaac promifsionis fili} fiimus. Sed quomodo tune is qui fecundum carnem quot;‘■tiisfiieratjperfequebat cum qui fecundum fpiritum, ita Si nunc.S» d quid dicit feriptura f Eijcc an-tillatn,amp;f filium eins. Non enim barres erit filius anciltæ cum filio libcrp.Iratp lTatres,nô fumus ancilla:

,fed liberar,qua libertatenos Chriftusliberauit.Harc Apoftolus, quibus pulchre'imaginé hanefi-^orücarnis in Hagar Ifmaele Confiderandâ proponit.Seruiebat hoc fidelib.illorü temporü, præfêr *'™ifraelitis,qui à fratrib.fuis fecundü carné,carnalib. Abrahx filijs ex lege nô ex gratia natis,deridc-^antutjôe pcrfequutionc infenfifsima profligabant. Et noftro feculo plurimü prodcftcleftis, ut fieun •filmimaginéiftam cognofeant qui fint illi à quibus propter gratiam promifsionis cui inharct, con-j *“nniintur,irriden{,probrislaccrantur,bonisfuisfpoliantur,perfequutionibusgrauifsimis exagitant, ^crudelifsiménecantur. Ancilla:filrj funt,non libera:; fernen carnis,non promifsionis,quâtumuis de “fta 8i antiqua Chrifti rcligione,catholicalp Apoftolica Ecclcfia glorientur.

Seddicunt peifcquutores illi fidelium,An nô Sarah iufsit ut ancilla Si filius eins derifor eifeerenï Si obieiîu potift-“ 'gt;tcoiTununicarentur Qiiare ergo non conueniret Ecclefiç,ut dégénérés fiiios, à quibus contemnitur ciorum^ ôf deridetiir, eqeiat excommunicct f Refpondemus, non elfe nouum qudd generatio earnis titu-hmfibiuindicatEcclefîæjSéfiib illo tyrannidemin filios promifsionis exercer, quemadmodum in po piiloifraelis 8( ame 5^ poft Chrifti tempora faélurn eft. Vcrùm index in coclo eft, qui tandem hœdos lèpambitab agnis, Qiianqiiâ fatis manif. ftus eft carnalis huius Ecclefiæ fpiritus, non folum damnans Utrbi Dci dodrinam,fed amp;nbsp;crudelifsimé maclans cos,qui illi nomen uel in fpecicm dedifie iiidcntur.Si nitiuoluntexemplo Saræ, quare non finit eicdlionc Si cxcommunicationc content!, fed ad fanguincm Wipfaruiunt, Si horrendiscruciatibus immannemcrudelitatcm exercent Sarah non dixit, Mafia Si otddcancillam cum filio ipfius : fed,Eiice. Poteft uox efie libéra: ecclcfia: ad Chriftum, Domine, efjee ’ncillam cum filqs fuis. Non cnim hæredes crunt fili} ancilla: cum filqs meis quos tu mihi dedifti. Vc-iiiin,niaâare amp;nbsp;occidcre,gladiogt;igne,laqueo,Sé alijs mortis gcneribiis fæuiticm exerccre,uel ad Chri fiianos principes dicae,Trucidate Si comburitequos nos excommunicamus Si cijcimus : uox ifta nô eftliberæEcclefiæ, fed feruilis Si carnalis : ncc fertur fpiritu eins qui dixit, Nefeitis cuius fpiritus fitis.

Filius hominis nô iienit perdere animas,fed feruarc,Luc.£).Scd redeamus ad hiftoricas confiderationes.

Secundo loco confiderandum Si illud eft, quod Sarah filium ancillæ deriforcm efle uidit. Et uidit, Qutfre Sarah et “iquit, Sarah filium Hagar, Sic. deridentem. Qiiid crat in caufa, querd hoc in fi'lio fuo non uidit Abra non Abrahà bamjuidituerôSarahî’poflTunthicduocogitari. Viuirn in Sarah, alterum in Abrahamo. In Sarah, derit Ifinaelem lt;liiôd ilia ïam inde à tempore concept! Ifmaclis animo ergoancillam Hagar fuperbientem Si infoie- effe deriforcm, fontemca:pcratcflenonbeneuolo,fedexulcerato,idcob|5 Si curiofius omniaillius acfilq einsdicT:a, tóa,ó;ftudia obfcruaiiit quain Abraham. In Abrahamo, qudd is impci.fius Ifmaelem, tanquamfi-1mmfuum dikxit,quàm ut ingenium eins de ncquitia aliqua fiifpeifbiim haberc pofsit. Sic enim fo-kntqiiiuehementiusdiligunt,quibus hocfcrcomnibus ufuucnit,utaduitia corumquosdiligunt, uecoculosuidendi, nec aures audiendi, neque cor habcant intelligendi. De diucrfo hoc utriufep afft-cluSiftiidiofatis teftimoni'j peti poteftex præccdcntibus, Si præfentiquoep hac hiftoria. Qiiare mi-tumuideri non debet, queid Sarah in Ifmaele obfiruauit Si uidit, efl'e en.-n deriforem, Abraham ue-tônon uidit. 'Videmus hoc exemplo, unde fit quôd quidam tam funt uehementer oculati ad uidendu inproximis quæab alijs æque' uicinis Si coniiinifis non uidentur ; Si quàm contrà cæciis fitfiliorum amor,ctiaminbonis,nonnunquamSipiis parentibus,

Tcrtio.Et dixit ad Abraham : Eijce ancillâ hanc Si filium cius. Obferua, qd nô dicit MofcS,Et eiecit SOTah no eiccit ancillamSi filium ciuS : fed,Et dixit ad Abraham,Eijce ancillâ hanc,Si filiû ciiis.Noluit mariti Si hcr! ancillam et filitt fin poteftati quicquam derogarc, Nô ad ipfam,fcd ad ilium pertinebat poteftas ci] ciendi.Non conuc- cius fuaple po-

51z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S l M

niebat igitur,ut fuopte arbitratu qiicnquä domo Abrahscexcliideret. V tinam Chrifto Seriiatoti DnO domus fuæ, quae eft ecclcfia,hanc faltcm poteftatem faluam Si integra rclinqucrent,qui practextu po-teftatis Ecclefiâftiça: eqciût Si excommunicant quos ipfe noneiecir: neep pro eicdlis habiturus eft, u i ad iiidicandi'i redierit. Poteftatem hanc, inquiunt, dédit Ecclefia: fuac.Deinde Ecclefia nôcijcitnili e qui ad fc non pertinent, ideolp Si alicni funt lt;à Chriftç. Refpondeo : Diftingue interecclffiamCliri l amp;nbsp;curiam Romanam, quæ non petitouem practer lanam. Excômunicationis poteftatemdédit C in-ftiis eçclefiæ,non curia: Romanæ ; amp;nbsp;dédit fuae ac uerae ccclefiæ,non ecclefia: malignantiü. Vera v iri-fti ecclefia non eqçit ad Çhriftum pertincntes,non eijcit quenquâfine fententia Chrifti. Et Sarædi tu erar ab Abrahamo ; Ecce ancilia in manu tua eft, fac illi quod bonum eft in oeuhs tuis. Neep fie tarnen poteftate ac fuopte arbitratu uti uoluit,fed caufam hanc ad maritü Si herum fiuim detiilit. Ergo ucra Chrifti ecclefia non eft, quy eijcit temerc quos Chriftus fententia fua nunquam eiecit.

Newt dicit,Corri Qiiartd confi’derandum Si hoc eft, quèd non dicit. Corrige ancillam hancamp;filium eiiis : fcd,Eijec. gr anciUam cy Duo erant in caufa. Vnum, quod fpes emendationis non erat, præfertim in matre. Alterumjqudd ze-ßlium eiiM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jj Si æmulationis hæc eft quafi perpétua qusedam natura,ut non emendationem, fed eleftionernqiix-

rat eorum aduerfum quos contendit. Erat in Sarah gemina æmulatio. Vna,aduerfus ancillam,propter herum fuum Abrahamum : altera contra fïlium ancillæ, propter fuum filium Ifaacuin. Vtramp hanc æmulationem infolentia ancillæ ac filij eins exafperaucrat.Qiiare non emendationem, fed eieftionem „ utriufip urgebat.

(X[tdre no l/md nbsp;nbsp;Qinutô, ncqj üinj prætereundumcft, qimd non ifmaelem tantum,fed Si ancillam matremeiuseiji.

e f tantum ,je nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tarnen nó memoretur caula offcr.fionis alia, q qudd Ifmaelem deriforcm efl'e uidiflet. In'

matran ciuf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iy,afrem fuifle in culpa quôdfilium fuü fpe potiundæ hæreditatis qudd feneseflent Abra-

cijci UOtUcrit Sa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sarah,nec putaret fore ut aliu quem piam filium acquirerent : deinde Si pi ætextii diiiina? pro-

nnfsionis,quâ ex ore angeli audierat,arrogâtem deriforcm effecerat. Admonemur, ne prærogatiuâ donorum Dei in occafionem arrogantiæ rapiamus. Conccpcrat Hagar ancilia ex ipfo patriarchahe-ro fuo Abrahamo, idépfic inftitucnteSarah,utucllt;xancilia ædificaretur, Acceperatdepueroftio præclaras promifsiones Dei,erar Ifinael primogenitus Abraha:,amp; unigenituS queep ufip adnatuml-faac. Videbat ilium charum eilt- patri. Erant ifta admodumpræclara. Vcrùm nihil profiierunt arrogant!, amp;nbsp;humilitatis fuæ oblitæ.

Sarah ancillam Sexto. Deeoquotpcogitandumcft,quôdcicdlionemancill«rcoram Abrahamonoclanculuotrâ non clancultm, illiusconfcientiâocculris dclationibus molitur,fcd palam accufatpr£fentem,dicens:Eijceancillâliancgt; fed palàm corà Si filium eins. Candorifte dccethoneftos acfynceros homines. Aliter animataerat uxor Putipharis, Abrahamo accu quæ lofephum non pi æfentem, fed abfentcm coram marito fuo acaifauit, infra cap.

fat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Septimo, obferua ctiam quomodo loquatur. Non dicit, Eqce Hagar hanc concubinam tuam : fed,

Et fanili aßvili Eqce ancillam hanc. nec dicit,Et Ifmaelem filium tuum : fed. Et filiumcius. DedignatureosfiiiJuoei but fûts indulgêt re nominibus, fed appellat illam ancillam, per tapinofim ; 8i hunc,filium ancilia;. VidcS etiaminfan-

ólis fin i pofie, iit affedlibus indulgcantf Interen tarnen non erat iniqiiiim, ut audiret Hagar coram, qiiær.am ipfa, lt;Sd qiiis fi'Iiiis ipfïus eflet : quandoqnidem oblita crat quod fei ua effet, amp;nbsp;filins ipfiusiio libéra?, fed ancilia: fiiiiis nulle iure ad bæreditatem adfpiraret.

O£tauô,qnoniam,inquit, non erit hæres filins ancilia? liuiiiî cum filio meo,cum Ifaac. Videpriidcn tiam inulieris. Non dicit, Eftcm irrifor. ladiat pritnogenituram,amp;me cum filio meo contemnit.Etc-nim qiierimoniaifta muliebris uifitfuifl'et. Qiiamuisanimum ipfius iftalfmaelis ncqiiitia mordcrctjta cet tarnen di ilia, amp;nbsp;remfcriampropcnit, nempenon conuenire utfi'lius ancilia:hæres exæquofiat eu filio libcra:,neduin ut reiedeo filio libéra: iiniuerfiim fibi uindicet hacreditatemjquem aninuim ancillam cum filio fuo fpirarc uidebat. Harcd tatern uidelicet filio fuo lâluam efle uplebat, quandoquidemfc-nes erant ambo ipfa amp;nbsp;Abraham, idecép hoc molitur, ut eiedla ancilia cumfilio fuo uiiientibusadliiiC utrifejj occafio illis hæreditatein poftmortem ipforum inuadendi amputaretur.Cura liçc grains erat, amp;nbsp;digna quam Abraham ipfe plnrimi faceret. Videmus igitur hoc loco non effealienum à fanfl:is,ut rationem habeant hæreditaeis fiiijs fins relinquendæ, ne ilia in manuî ueniat alienorum, Si germanis liberis adimatur.

Difeordiam non nbsp;nbsp;Dilßlicuit ucrbït hoc udldc inoculis Abrahlt;e, propterßliu ipßiK.'] Ergo qd placebatSara;,difplicebat A-

iiuitq ctiä inter brahæ, idép nehemëter. Vides hoc exemple ctiä inter faniftifsimos coniugesnonnungoriridifcordiâ, fanftißimos con quorü tame eft in omnib. idem uellc,amp; idem nolle,ne fanifla turbet amicitia. Non eft igitur fperandii, tuges orirL quantumuis fit optabile, ut perpétua fir amp;nbsp;continua coniugum, amicorum, Si fratrum concordia. Difcordia coitt- nbsp;nbsp;nbsp;Deinde.quare difplictiit uerbu hoc Abrahpt'Propter filii'i ipfius,ingt.Nö dien,Propter prefiimptio

gü ^ppter ßlios nem Saif.Poterat eiïi prpfitmptiotii dari, q» Sarah de herednate ftatuebat. Licet quippeconiunxclfet, etiam in ßtnilts locum habet, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wnuc-

E X P L A N A T I o* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5I5

H tonutniebat tarnen aira harediraris Abraliæpotiiisqiiàin ipfi. lnueniasiiiriim,qi!i in uxore nihil minus ferre qiicat,quain n curam ad fc non pertinentem fibi nindicer ipfa, de«^ faciiltatuni Si hærcdiratiS difpenfarioncprælcribat.Vcriimearcsnôadinodnm tiirbauitAbrahamumjCiiifatis nenimerat, alie-namefTcSaram a fpiritu arrogâtiæ amp;nbsp;præfumptionis .‘fed id difplicfbaf,qudd Ifmaeîcm cijci iiokbat, ^uemipfctanquamfiüiim impenfe diligebat. Ergo difcordabant Abraham Si Sarah non in eaiifa ali-quaucllciiieula, ucl inhonefta,ftd propter duos fihosgt;qiioriim altcruin ipfcjaltcrum ii£róipfa,iitcrq^ finim admodiim diligebant. Sic diiierfitas affecfluiim erga liberos difeordiam parit inter parentes. In ntroç tamSarah qua'mAbrahamoHides exemplum carniSj quae foctiiramfuam admodiimdiligit.Di-ligebat Sarah Ifaaciimjqiiia gcniicrat eiim, Ifmaclc tanquä aliunde natum faftidicbat.lfmaele diligent Abrahï, qudd eflet carode carnc,amp; os deofsibus ipfius. Eratipfius filius etiam Ifiiac, ucnim prsc-Wtneratlmnc Ifmael, amp;nbsp;pati is animum ad fc traxcrar. Sunt ifta naturalia, adeotp non aliéna à fandtis. QuareSd illi hefunt comparati,ur quod fuum eft quifcp diligant,donec diuinitus dirigantur.

LtiixitDeutitil Abraham : Ke difpliccattibifupcrpucroz^fuperanciHatUii. Omneijuod adte dixit Sa^ ^di^aitiiaorcM eti«, quotnam in Ifaacuocabittirtibifcmen.jPrimùm illud obferiiajqiidd difeordiâ Deus Piifcordiam fan interfandlos coniuges ortam oraculo fuo tollit. Vides hoc excmplo, qiiam uerum fit illud Apoftoli: ^°rum toHlt ^on eft difîênfionis Deus, fed pacis i. Cor. 14. Et i. Cor. 7. In pace uocauir nos Deus. Satanas cotrd Dews.

Ddndcanimaduertëdumeft,quödifsidcnt£S coniuges ceponat DeuS.Nd dicit ad Saram,^Quiefce, P-rihl^cScordan ntementionem pefthae facias de eijciedo Iftnaele, ne Abrahamum uirum tuum reddas tibiadhucin- ditmdiM. Worena ; fed loquitur Abrahæilliep quid ficiendum fit præcipit. Sic inftitiiit concordiam^ iit inte-irapartes Sarac tueatur, amp;nbsp;caufam iuftam patrocinio fuo prouchat. Non eft liera concordia, qua: per ®Pprefsionem ueri dtiatqui inftitiiitur, per qua pars infirma potentiori fubijeitur. Si propter fuppreC-iionem iufticisc ad fufpiria ad igitur.

Tertio, de eo quetp cogitandum eft, qudd non fimpliciter dicit, Eqce ancillam Si fi'lium eiuS : fed, Printùm o^ettfn difpliceat tibi fiiper pucro Si fiipcr ancilla eins ; ac turn fubijeit, Oinne quod dixit ad te Sarah, audi tollitur deinde ‘locEmeins.Cumprimis exiinir illi offenfim quam ex uerbis Saræ conceperat, requirittp ab co ut ap- obfequiumpra:-^ ptobetcaquæilladixeraf: deinde praLcipit,utuocemeusaudiat,idcftancilläcumfi'liocijciat. Duo- cipltur.

( ‘■ninadmonetnur. Vnum eft,non elfe contemnendum, fi, qui inferiores finit,rcdle' moneant. Alterum, nt cum primiSjfi quid offenfæ conceptü eft ani mo,abij cia tur. Coram Deo non eft fa tis,fi opere quae fa t'cnda funtjfaciaSjiiifi facias ex animo.Multa facimus prpter animi fcntci!tia,que quantumiiis in fe bona fint,Domino tarnen probarinon polfunt. Peculiariter fic comparata funt, quæ ad concordiamre-?iiiruntur,iit non manu tantum,fed Si animo fint beneuolo Si pacato facienda.

Qiiano. In Ifaac,inquit,uocabitur tibi fernen. Qiiomodo Apoftolus ex hacparticula amp;nbsp;confimilib. Hiyßeriim fem i alqs Rom. 9. arguat no filios carnis,fedfilios promifsionis pei tinerc ad feme Abrahp ct efle filios Dei, „jjpj Abraham faprafemelatipitcrum admonui. Inprxfcntianimaduertendrieftquama:gre actarde agnoucrit A- „onftatimagno traham filios Si barredes fuos fore no qui fccundü carnem fimpliciter, fed qui fecundum promifsionc „jj, ’Pfinafeerenf. Cum initid propter fterilitatëSaræ turbatus effet df follicitus que nam habiturus elftt tïredë,audiiiitàDno,habiturü fehærcdëexfuis ipfius lutnbis,fuprà cap.iy. Poftea cum Sara pergeret ^tftcrilis anno ætatis ipfius só.inducif ab ilia ut ingrefius ad ancillä cxcitaret uel ex ilia fernen. Vbi ex '^bfiliumlfmaelem fuftulit, quoniam is erat ex ipfius lumbis, putabatfe naclum effe fernen amp;' hære-tirnipromiflum. Hiinccrrorcm uirpius non obferuauit, netum quidëcum ex Sarah promittcretfe-fitnbcnediëtiim, illaljj filiuni cócepiflct Si peperiflet. Erat quidë Ifinael ex ipfius lumbis, ueriiin non 'tatfcciindiimfpiritutn promjfsionis natus.Nufquâ dixcrat Dcus,Ex ancilla dabo tibi filium, fed pro ’’•firat ipfi filium ex Sarah.Ex illa,inquit, dabo ribi filium. Is erat demum filius promifsionis,amp; ueru^ tæres.ldignorabat Abraham adiduftp temporis,quoaudiuita Deo,fernenipfiuocandumeffeex 1-tiac,non ex Ifmaele: quare eijci oporterc ifmaelë cum matre ancilla, n tincri Ifaacum tanquä uerutn

unicum harredë. Ergo promifsiones Dei neep toto illo tempore quo fichant, ncq; cum per partum ^■tracadimpletpeflcnt, plenë intellexit Abraham,donec de illis oraculo Dei perfeiflius inftruerctur.ln-trrtapererrorem hæfit in filio carnis,amp; filium promifsionis non agnouit, Qiiibarres msn erat, habe-tatiiripfiprohærede, amp;nbsp;minus curauit cum quern unicum erathabiturus hæredem.Adinonemur hoc Rtmplo,qudm fieri nequeat, ut promifsiones Dei folo auditu perceptas intelligamus, fed opus fit,ut lt;liuinis reuelationib. apcriant. Deinde quàm nó fit nouü, quod à fandlis quotp uiris pro fi'lijs Dei ha- • ttntiirinccclefia quifilq Dei no funt,amp;ad fernen eleócionis non pertinent,^ interca uerifiiij Dei nc-Ebgiintiir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO IIII.

filiumatteinte faciam ingentem^quiafernen tuum f/i.]Obferua mirabilc Si cxofculandä benigni-tatem DcLTarn abeft ut errantem Abrahamfi increper,ut dolorem etiam illius,qucm de abij ciendo I-fuiaele conceperat, confirmatione præcedentium promifTorum mitiger. Iiifudcrat cordi illius uinum, d'ceiis : Omne quod dixit Sarah,audi uocem eius.Etenim in Ifaac uocabitur tibi fernen. Qiiod uinutn tftiiulncri, hoc erat uerbum illud cordi Abraha:. Vcriim uinohuicadiecitconfeftira oleum, admi-*igandiim cordis dolorem. Quod nan^ oleum eft uulneri, id erat cordi Abrahæ uerbum hoc ppomif-Äonis Dei : fed Si filium ancill« faciam in gentem, quia fernen tuum eft.

^14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s I H

P/m's ffl priera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod dicit, Facia in genrem, fuprà cap,,7. qiiardam funt annotata Jllud liic confiderao' K

gatiua gratiie d“quot;* eft,quod dicit : Qyia fernen niiim eft. Atqiii potius ac mains trat in Ifmaele, quod opus erat ma-nuum Dei, quàm quod fernen erat Abralia:. Si quo dignus erat honore, ob id fané magis erat 3) créa-tura Dei g quodfernen Abrahaeerat. Vcrùm non hic dignitas creationis, lêd gratiar DeiprarogatuU cômendaï.qua bencuolcbat Abrahæ, omnib. ad illu quociinep pafto pertinentibus. Pluris faciebat Deus, quodfernen Abralur, uel ex ancilla, crat Ifmael, g g,ab ipfo creams erat. Tantauiseftgratis illins erga pioS.Qiiia iêmen tuü eft;fam dixerat,In Ifaac uocabiî tibi fernen.Hic dicit, fed Sifiliü anciUf fâciam in genre, quia femë tun eft. Ergo duplices erät Abrahæfilq. VnuS Ifmael,alter Ifaac.Ule fernen tantum crat, quia ex Abrahâ erat fccundfi carnem.Hic nereà non modo fernen erat,fed Si futiirac ritatisfiliorü uidelicet promifsionis feminariü. Habes in ffaacimaginem Chrifti.Ifraelita:fecund» catquot; nem fernen funt Abrahæ, quemadmodû fuit Ifmael. Vocantur amp;nbsp;illi quidem filq Dei,ueriim fimul coquot; , queritur de illis, g, fint filq dégénérés. Filios,inquit,enutriui,amp; ipfi fpreuerunt me. Non funt illifemi' nariumfandtæpofteritatis. Alioqui malénobifcumagcretnr,quifumusexgcntibuS.Chriftusiieiôamp; lemen Dei eit. Si feminarium feminis cledli. In illo liquidem neri uocantur Deofilij. Ipfe efi uerauitiS, unde prodeunt filq Dei inftar palmitum. loan. if. Hue relpexit Apoftolus dicensSi uos ChriftieftiS, ergo fernem Abrahæcftis,fccundum promifsioncm hæredes. Gal.j.

Surrexititaçp Abrahâ manè, ÔC tollens pané utremaquæi'mpofuit fcapulæ ciuSjtradiditcp puerû, et dimifît eum. Quæ eu abij lîet,erraba£in folitudine Berlàbee : cum^ conlùmpta eflet aqua in utre, abiedt pucrU fubter unam arboré quæ ibi erat, abfj t, feditcp è regione procul quafl' turn poteft arcus lacere. Dixit enim : Non uidebamorientépuerum.Et fèdens côtrà leuauit uocé fuani amp;nbsp;fleuit.'Exaudiuitaût D eus uocem puC'* n'j uocauitcpangelusDhi Agardecœlo dicens: Qiu'd agis AgarCNoH tiniere. Exaudiuit.n. Deus uocé pueri de loco in quo eft: Surge tollepuc rum et tenemanû illius, qa in gentem magnamfaciam eum« Aperuit^ oculo.s eius Deus, qup uiaens puteûaquæabrjt impleuitutré, dédite^ puerobibere,Sôfuitcumeo. Quicreuit moratus eftinfolitudinc,fà-' éhis quot;cp eft iuuenisfàgittarius. Habitauit«^ in delèrto Pharan, amp;nbsp;accepit illi mater fuauxorein de terra Aegypti.

Jmpofuit feapuhe eiu5,trt(diditcii puerit, cr dimißt eum, ] Ebr.fic habet, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c® 7'*'

nn’7UJ’'^n’?‘'n,idelt,Â: dédit ad Hagar ponen» fuper humerum eins, amp;nbsp;pucrum,amp;: dimifitcam.

Subter unam arboré qu£ ibi erat. ] In Hcbræo non eft, quæ ibi erat.Sic cm ibi lcgit.Q'fi''®mhtlt; nWI» id eft fubter unum ex uirgultis.Significat em,n’'h’'rr uirgulta,amp;: frutices. GræcuS uertit, fid eftfubter unâ abietem. Chaldæus paraphraftes liabet, fub unam ex arboribus.SicredidditSC Sanftes Pagninus.

Et fedenscontrà Icuatût uocemfuS^etfleuit.'iCr^ci leftio fie habet,««' tnddtniJ

là 7txiMc/i eiiKxvaif.i. Si fedité regione eius procul,pueruerôlcuatauoceplorauit, Illud procul in Hebrço no eft hoc loco. Deinde Hebt, nö dicüt puerü uocc lcualfe,ac ficuiflfjfcd matre, Qiiare G ræcus interpres periodum hanc difrupitjCt uoccs immilcuit,quæ in HebrfO non habcntur,at-que ita fenfum corrupit.

Quid agis Agarij Hebraicc eft : •\sn ma id eft,quid tibi HagarfGrjeus habet, t' nbsp;nbsp;nbsp;Aj'^fjid eft,

Et tene matium itliui. ] Hebræus fic habet,13 qq 'ribt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod quidam uertunr, SC apprehenà

7a£lusq; eü luuenis flagittarius.'] Ebr. nnip n33 ■'m\ id cft,öC faftus eft magiftcr arcus, uel freqnentä» arcum, multusin exercitio arcus. EftenimrO'iparticipiumidcmfonans quod multiplicans.

Surrexit itaq; Abraham matte.} Pertinet hic queq; eötextus ad hiftoriä eiefti Ifmaelis. Supra' diximuS cfle illam quadripartitä.Narral em primiim quo authore,deindc quibus de caufis eiefti fint Ifmael äC Hagar,de quibus in præcedcntibus,tcrtit) Si ipfum eieftionis faftü. Si quid eicftiseuencrit in prafen-ti narratione cxponiî,quç fans eft aperm Si luculenta. De fafto fic dicit : Surrexititaip Abraham ma-iié,3Cc.Apparct ea nofte oraculo Dci,de quo in pr{cedentibus,fuilfe eü admonitü,utuoceSara:audi-rcr,S: ancillä cum filio eqceret. Hoc itacp refponfo acccpto,non diftulit imperatü opus,ftd ftatim dilu-culoperfecit, Surrexit,inquit, Abrahâ mane, amp;nbsp;acceptum pane Si utrem aqiiçdcdit Hagar, imponens fuper humen'i eiiis,amp; pueril, Si dimifiteam. Propter folitudinc inde ad Aegyptü ufq; porrtftâ,inquï magna eftcibiacpotus penuria, noluit eos uacuos dimittere,fcduiaticonecefl'arioinftnifto5.ErateiTi Hagar

Hagar Argyptia^ob qua caufam itcf folitudinis Aegyptii ucrfus ingrcfliira pane ft aqua onufta dimifm ittihift er crrauit in folitudine ^eerfabe,cr defrceruntaqua^crc. ] Exponit iam confequc liter quæ ciie-■itrint Hagar ancülæ ac filio fins Ifmacli ab Abrahamo dimifsis. Sunt aütilia triplicis generis. Primu ?'niis periclitationc habet:fecur.dü confolationé, ac liberationë : tertiü proucclionë, cdiicationeniîj genus iiitæ quo Ifmael et iibi loco ru iiixcrit. De periclitatione fie narrat. Et abij t et crrauit in folitu •iiMBtcrfabc,amp; defcccrunt aquç de iitrc,amp; proiecit pucrü fubter unum ex iiirgultis,amp; abijt amp;nbsp;ledit c? ffgioncprociilqiiantüpoteft arcus iaccrc.Dixiteni,Nô uidebo inortë puerL amp;nbsp;fediteregione^ct Icua quot;'Hioccfiiam ac fleuit. Ergo periclitabatur miftra de filio fuo cbcrrâdi moleftia SC ardorc fins, qui in 'ods illis defertis ôC arenofis uchemctifsimus cfic folct, propc ad morte ulqj laborante amp;nbsp;confeólo.R. ^Momohdicit tum^ppterea qjinfirmus cflêt, fccundiim moré ægrotantiü multü bibifle. Sic confcdlu P'ittii proiccir,id cft rcliquit,fub uirgulto quoda, qualia fparfim in locis defertis uifunf. id qd cam ob '^tifttnfecitjiitaliquid lâltë rcfrigerij cetra fobs æfîü ex umbra uirgulti liabcret. Deinde abijt amp;nbsp;fedir ’ffgionc prociil quantü arcus iacere poteft. Neputcf aütfaiffü hoc elle inhumanius g matri ccueniar, ^tionëimmifcctjdicens : Dixit cm, No uidebo mortë pucri : amp;nbsp;addit, Sedittp c' rcgionc5amp; leuauit uo ^oifiiäacflciiit.Ergoq» puerumabiecit,uöcftdiiriticinhumanitatis,fe’dinfirmitatematerniaffe(ftus

id quod et ploratiis fubfequutus tcftatur.Non abrj t pi'orfus puero rclidlojfcd e' regione illius fc ’quot;fjfinrm expeftans, ut mortuü poftea dcflerct ac fepeliret. Sedit aritjinquit,procul quantü arcus po-•tftiaccrc.In Hebrpo eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'WDS) id eft inftar iaeientiü arcujquemadinodü uidelicet fagittarij ad

'^Piimpiæfixuin collimant, fic ilia ad locum, in quo puer iacebat, c' regione fedens intentifsime' fpe^* “äbatamp;plorabat. Ha6lenus de periclitatione. iam de confolationé amp;nbsp;libcrationc fubiungitur.

Ei miiuit Datt uocem pueri, zx clctmauit angelus Dei ad Hagar de calo, GT dixit ei : Quid cH tibi Hagar? iiWfi«. Qaoffld aufcultauit Deus ad uocem pueri, in loco ubi eü. Surge, leua pue}‘um, ey appreheiide ilium ^^tlt;tua,gt/oniä ingentë magnamfaciam eum. Et apcruit Deusoculos eius^zyquot; uiditputcu aquarum,et abijt ct quot;quot;fattitHtremaquis,?^ potauitpuerum.} Neqi erat,ncqj elfe potcrat aliquid alicunde confolationis, an-liberationis nifi'à folo Deo,qui rebus defperatis auxilium tulit. Qiiomodo id fit fatfiü, pulchr^ '’‘Ponitur.Non mirü tantum,led Si puer plorabat.Ploratum pucri de uita periclitantis audiuit Deus.’ 'oxad£ftangclus,deieclam et eiulantë de cœlo inclamans.Tha aüt fiunt.Primiim confolaï illam an-Edusuerbis ad confolandü elficacibus.Qiiid cft tibi Hagar ? inquit. Vocat cam ex nomine, ut indicin ''Ittfamiliaritatis:amp; humano more ploräntem rogat, quidnam incömodi acciderit, quódfic plorct. ^’ifolemus flentes amp;nbsp;eiulantes appcllare,ut fignificemiis paratos nos eile ad fuccurrcndü,modc) fcia-quot;quot;IS qiiideos premat. Sciebat angelus utiep quid ipfi eflèt : ueriim fic cam initio appellabat, ut morem 'onfolantiuexprimeret. Deinde addit, Netimcas. Adimitilli metum,quotimebatbreni moriturum Pgt;;trum.Noneratillc moritnrus rum temporis. ld ignorabat autem,idcclt;p metu iilo fruftra cruciaba*« •if Quareconfeftimdicit Angelus ; Ne timeas Q^d. Salua res cft. Nihil cft periculi. Futurum non cft ^iiod times. Caufam annfftit,dicens ; Qiioniä aufcultauit Deus ad uocem pucri in loco ubi cft.Q^ d. ^iifertuscft Deus pucri periclitantis amp;fproielt;rci,mifitlt;p me in auxilium illius.Qiiarebono animo efto. 'f'iconfolationifecundo locoadijcitexcitationem deicdp,amp;: pryceptu deerigendo amp;abduccndopué ’o.Surgc,inquit,lcua pucrfi,iaccntcuidelicet,amp; appréhendéillü manu tua,adtleduccndü nimirü, tang quot;tlniodum debile amp;nbsp;dcicólü. Etiä hic addit rationc. Qiioni5,inquit,in gentem magnäfacia eum. Non 'fäthoe illi inauditü. Nam Si antca cumgrauida aufugiiret,promifsionë ea de re acceperatSf uerofi-quot;quot;lteft,Abrahamü quoqj promifsionë hanc de filio ipfius illam nö celaflc, ucriim res aduerfac fide ac quot;'quot;quot;oriä illius obnubilauerant. Tertio tuht illi Deus opem, ad refocillandü puerü.Ea de re fic narrat

Et apcruit Deus oculos eins, Hagar uidelicet, Si uidit putcum aquarum. Si abijt. Si implcuit 'quot;'■tniaquis,amp;potauitpucrum.Prlt;cinfignimcrfticiaamp;animiconfternationen5uidcratputeum,un-''f piicriim refocillare poterat. Itaqj oculos eins aperuit Dcus, ut putcum uideret, unde pucrum po-*‘quot;t)Utrcmlp implcre poflet. Qiioniam ex defectu aquy inciderat puer in difcrimen mortis propter in-*s).erabilctn litis ardorem, demonftratus eft putcus aquarum, unde ei malo mcderetiir.

^fuit Deus cumpuero,er creuit,er habitauit in defcrto,er faiius eil magifter arcus.Et habitauit in de[er~ ^^^‘iriin,eraccepitillimater eius uxorem de terra Aegypti.} Pertinent ifta adtertium mëbrum narratio-quot;quot;huiiiSjquo exponif adinodum paucis, g felici proucdlii crcuerit Ifmael, ubi manferit, quod genus quot;quot;æexerciierit,amp; unde uxorë duxerit. Et fuit DeuS,ingt,cum puero,hoc £ft,per gratiäacbcncdiclio-HeinDei profperc adoleuit. Ethabitauit in deferto. Illis uidelicet deferti locis,in quibus aliqua faltcm quot;■Whabitandicömoditas. Sunt cnim folitudines intcriores fic uaftæ ac fteriles,Ht humanis ufibus pror 'quot;sfintinconimodæ, Etfadtus cft magifter arcus. Hoc eft, peritifsimusfagittarius, cxerccns ulum Si ^“diiimiaculandi, in uenationib. uidelicet ferarum, queadmodum Si de Efau infrà is.Si zy.legimus.

ucnationibus ferarum le ac matrë in delerto fuftëtauit. R.Shlomoh dicit cp fuerit o’'X5b“i3,id eit, l’troacdcprçdatortranfcuntitim. Et habitauit in deferto Pharan. Repetit hoc proptfr manfionis Ipfvificationëjquâin præcedcnti particula omiferat. De Pharan mentio fada cftfupr.a ca. 14. Et acce-Pitilli mater eins uxorë de terra Acgypti.Erat cm illa Aegyptia. Qiiare de patria fua uxorem fumpfit

Ef tollens pané et utrë aqute dedit Agar, impofuitqifcapula: eius,et pucru,ct dimißt earn.] Qiitcri potcrit quot;igt;cltco,primfi,qu£ fuerit ifta inhumanitas Abrahj erga fijiü et matre eins, ggt; cos tä Icuiter ct tenuiter,

Qyrfre Âbraha dicam contemprim ac negledfim ad iter inftruftos domoeiecit. Panem Si utrem aquæ dedit,Sifd' filium ac matre puiæ Hagar,licet ancillæ,fimul tarnen Si coiiiugis Si filij fui matris impofuit. Habebat feruorii afi-eius tam negle- norum copiam, Porcrar illis addere feriios aliquot, proptercomitatum, poteratdare afinos, quibui ilim à fe dtmi- uc’hcrcnï amp;ipfi,amp;datum uiaticum : poterataliquid adijeere pecuniarQ.Ncep enimpetierarhocSarali, ut eos tam contemptim cijceret,nccp quicq ea de re mandauerar Dns.Homines peregrines rnaioregm tia ac bcneuolcntia dimifit à fe,abcuntes^ profequutus eft,amp; comitatiis quàm Ifmaelem filium fiium

matrem illius. Et in lege poftea cautum eft Deur.if. ne quis feruum, libertate donatii à fe dimittat uacuum, fed det illi de gregibus fins de area, ôd de torculari. At Abraham coniugemaefilium primO' genifiim uilius SC contemptius à fc dimifir.

Refpondeo : Qiiod Abraham primogenitum fuum una' cum matre domo eiecit, quare id fit fadîH) patetex prpeedentibus. NoneiccilTereoSjnifific placere Dno intellexiffet.Qiiod iicro id fecir tam pro peranter amp;nbsp;urgenter, manc' céfcftim iibi furrexilfi r, quodlp nihil dedit abeuntibusquàm panem quam, netp adieeit ullum uel lêruorum uel afihorum adiumentum, quamuis præterrationcm facium elfe credibile non fit : uix tarnen, tacentc feriptura, adferri poteft rationis loco, quod certum fît,d^ i’*’ refipiat uerofimiles coniedluras magis quàm lieras caufas. Dicam ramen, fahio aliorum iiidiciOjqui“) mihi uidca tiir.Si rcfpcxeris animum Abrahç, apparet hune ufqueadcô fuific oraculo diuino noclc iili perculfum Si confternatum,utexpergefa(flus fubitamancillæacfilq eins eiedlioriem ad liiinc moduni inftituent. Scimlis quid accidat turbatis Si confternatis f, ubi ad gerendum aliquid fubitofine nüai'r' cumfpeiftione ac præmeditatione feruntur. Et fandtihomines finit,ut mirum non fit, fi quod liomiiu-bus ufuuenit, accidat lt;Slt; ipfis. Taie quid apparet accidifie Abrahæ. Qiièd fi coniediiira hxc iionpls' cet, quod uerofimihus fit fecifte patriarcha cum iudicio quod in dimifsione filij fui fecir, quàm excon' fternanoncanimfcogitarcpoterisjuoluiirccnmfingulari ftudioficàfedunittcrcfilium,uttcftatrifi' ccicromiiibus,obedifiefe diuino oraculo non modôprompte,fcdamp;ex animo: neç fie pcpendiiîca.' hoquot;carnis fuæ ac marre illius, ut nequirer eos iubente Domino alacriter non minus quàmfiprorfus J' licni efient abtjcere.Qiiarc apparet eum nihil illis uoluifTe de bonis fuis adrjcerc, nealiquid bcneuolcn' tiæ patcrnac declarando,grauat)m cos cijeere uideretur. Videntur aüt Inuufmodi coniedura’ probabi-liores efle, quàm quod R. Shlomoh dicit, Nec aurum nec argentü dedit,eo quod odio ilium piofçqut retur. Si uerd confihum diuinac prouidentiæ refpexeris, qua omnia fandtornmiâAa mirabilitcrd? fponuntur, cogitandum eile puto, eiedhonem hanc aneillæ ac filq eins fie eile diuinitus dilpenfatam, J ut exemplum ucræ, prompts? ac plenæ obcdientiæ in Abrahamo pâtre credentiü extaret : deinde rei-pfa oftenderet,quàm alieni fint à bonis promifsionis, qui illa fibi lure aliquo uel carnis,uel propria'iu-fticiæ uendicare prafumunt. Hagar Si Ifmsel lurecarnis gloriabant de hçreditatefilm*'“'^‘’*^^^æ’‘'^'‘ riim ubi nudi finit cum pane Si aqua eiedli, fans doeumenti præbuerunt, eonftare hïi editatem liane non priuilegio carniS, fed gratia ac prom fsionediuina. SicAbrahamû fpiritu Deiaftumeffcarbitior, ut ancillæ ac filio fuo nihilde omnibus bonis fins largirctur,cum cijcertteos,pra.’ter panem Si aqiiamt neq; feruulü aliquem uel afinum comit. ndiac deportandi gratia adijeeret, fidcaufam liane non aliter exequcrctur, quàm fi homines à fc prorfus alicnos Si omni folatio indignes dimitteret.

Deinde quacrunt nënulli, quomodo dica t Mofes impofi turn eile puerum Ifmaelem fcapulac matriS unà cum pane Si litre aquæ, cum tempore eieclionis huuis eilet adolcfcens aiinorü plus minus deeem Si eSto, atqj ita ciufmodi oncri mater prorfus eile t impar, iieqj opus haberet puer tot annos natiis, ut Immero materno geftiirctur. Ertollens,it!quit,pancamp; utrem aquæ dédit Hagar,ponenSfuper feapu-lamciuSjdë piicruin, Si dimifit earn Sic ram in Græcoquàm Hebræo legitur, undequaftio ifta mou« rtir. Verùm facillime' refponderur. Qiiemadmodum ex incommoda difpofitione kdicnis nafeit^ hæc quæftiojita per cëinodam difpofirionëfoliiitur. Incômode legunt qui ilhid,Et puerum coniunguf cumproxime' præcedenti, Poneiis fuper fcapulam eins, quafi Abraham non folum panem urreni aquæ, fed Si puerum hiimeris Hagar impofiierir: cum referenda fit ea parricula ad uerbum Dédit,non ad participium Poncs ; legendumiç, Et tollens panem Si utrem aquæ dédit Hagar ponensfiipcr Ica-pulam eins. Hacbcniis de pane aqua, fiibdit iani depuero qiioq; dicens,Et puerum,intclligedédit Hagar matri. Verbum dandi non erat neceife hic ponere, cum eilet præmiifiim. Itatp non dicitMofd quod puerum impofiurit Abraham fcapulæ marris, fid quod tradideri t hune illi abducendum, panem uerd Si utrem aquæ fcapulæ illius loco uiatici impofiierir. Qiiarc admodum ridiculumeft,quodR' Shlomoh dicit, riTSûy? Vy nw nb'n tiKjid eft etiam puerum pofuit fuper humerum eiiis,amp; ratio quant adqcit, nihil eft nifi cômentum friuoluin Si inane. Qiioniam Sarah, inquit,malignc illum infpcxitjap-prehendireumfuror, ut pedts incederc nequiret.Sic fenlùm à mente Mofis alienumfriuolocomtnui' to firmare nititur.

Surrexit itaq; Abraham matte,ci' toUcns panem ey utrem aqutc dedit üägarjmponem fcapuhe eitu, »■«WîjCr dimifit frfw.] Occiirrirhic piiklierrimum mrar obcdientiæ exemplum. Abraliam,mox atqj uo' luntatem D. i intellexit, fiiie iilla difcepratione obtempérât. Non obmurmurat, dicens ; Et qiiænani eft ifta iniquitas^ ut fiam feruus uxoris, amp;nbsp;quicquid ilia dixerit audiam,ancillam uxoris loco datâ,iiiia cum filio mco primogenito eqeiam i Non eht hærcs filins ancillæ, inquit, cum filio mco Ifaac. PaWt n , ut fit hîcrcs meus quem præfcnbit uxor, non quem ego liaciedem habere uolo s' Sedefto, fit ncfttt

’’öfterIfaac,cogar ne propterca domo eijccre primogenifiim ciim iixore matreillius unde non faci!«? *'™uliimaliqiiem eieccro? Ancilaeft Hagard Arfiirtuliixor qiicfjj eft.Dcniq? miiltaefufitanciiiædoini ’’’'«jquarum tarnen nullam eijcio.Qiiur liane erjeiam folam? Ifmaelfilius aneillaeft. At non ex feruo ’oquo domus mea;,léd ex me coneeptiiSjidcolç lïmiil amp;nbsp;meus eft filius,amp;r piîctcrea primogenitiis. Et quot;‘trabare omnia qiiicqiiid aélum eft Cum Hagar,inftigante ipfa Sarah,ac fic tioletite fac'tû eft ut Ifinael ’’frills ipfius quam meuS Qi ancills fit filius. Nihil horum Cogirauit nedum dixit Abraham, poftqiiam ’rocem Domini de eijeiendo Ifmaele audiuir. Omnia hare, qua? ratio tcrgiucrfatrix obijcere potei at,ex ’litnofidelis hominis ac timehtis Dei fpiritus ueræ obedientiæprorfus excliifit.Quare abfij^ iilla bafi-•îrioneadipfam,ut fic diCam,tierbi Dei uoCem expcrgefatfliis furrexir mane,SC quod iuifus eratperfe-ot Admonemiirquam debeamiis abfq; ulla difeeptatione pariter Si bafiratiiÓe accepro mandaro Dei Wnfiftimobedire.Ingrata eft obcdientia,qua diu in animo deliberantis bafit. Qiicmadmodum enim ’’ibenefirio, ficin obedientia quot^ iuciindifsima eftprompta? uoluntatisalacritas.

Deinde in eo comendatur obedientia Abraba?,quód uerboDei non externo tantum opere,lêd SC te-’’frrimorum affedluum abnegatione obediuit. Duo dixerat adeiim Dominus .Vnum,Ne difpliceat ti-’’’luperpiiero, inquit,SC fuperancilla tiia.Alterum,Omne quod dixit ad te Sarah audi uocemeius.Fri quot;’’’liubebat difplicentiam illam,quam eX uecbis Saea? propter filiii fuum in ammo conceperar, mutare beneplacitum,ut quod antea moleftum SC acerbuin uidebaturjeqcere iiidelicet filium, iain ucceptum ’ftétÿ luberet. Altero,mandabat ut uerbis Saræ obteinperans eijeeret filium SC ancillam illius matrem, fofterms potcrat facere fine priorc. Veriim ufqueaded erat addidlus uerbo Domini, ut no in poftencri ’’oruin, fed Sc priori obediens aftedium ilium quo præditus fuerat erga Ifmaelem tanquam priinogc Hagar,tanquam iixorem abnegaret.Hanc autem maritalis SC paterni affedbtiS abnegarionem

I”toluculentifsime'declarauit, quod filium antea charifsimum accepto oraciilo Dei una cum matre il '”«iUfqueadeó negkdiim Si tenuirer «à fe dimifit,SC ab omnib.bonis fuis abdicauit, ut nihil illis piærer fintinSC iitrem aqux uia ici gratia daret.Qiia'm difficile fit exuere patrem erga filiü,maxime primo-Etnitiimjadco'ç duplici nomine charum,norunt qui uim ainoris patcrni finit expert!. Veriim nifi hoc mbtntc Deo fecerimus,haudquaquam ad faftigiuin plenæ obedientiar periienirc potcrimiis.Eft autem Plend obcdiètiit plena obedientia abnegare propter Dominum non foliim externa ilia SC rerrena bona, deinde iix'orem ft, ^liberos,patrem,matrem/ratrcS,forores,amicos,SCc.fcd Si eos ipfos. Qiii hoc non facit,non eft Do-j mini lotus, Etenim quod habet optimum SC charifsimum feipfum uidelicet, Domino negat, ac fibijpfi ftruat.Piene autem ac torus Domini eft,qui nihil fibi,fed Domino omnia ac feipfum confecrat. Ad pie-’iïobcdientijchuius faftigiiimproximc'accedit,qui nonfolum uxoreni ac filios externo operc propter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

’itrbum Domini relinquere,fed SC aifectum propefi cordis,quo eos tentrrime diligir,abncgarepoteft, ’It quod opere facit,animo queep fociat,nö grauatim,fed prompte SC alacriter.Hoc genus abnegatio-oisearn! eft impofsibilc.Loquor autem de abnegatione qnç fiat refptdbn diiiinp uoluatatis. Alias repe ties iniiumcros,qui nec uxorem nec bberos diligant, quibiis nimium facile eft abnegare ac negligere quos nunquam itéré dilexerunt.Hofce dicit Apoftoliis fidem abnegafle. Si détériorés efife infidelibiis.

Et bine eft quod miindits inhumanos SC crudeles efic iudicat eos, qui propter Clu iftiim abnegant pa-ttntcs,uxores,liberos,SCfcipfos quoqj. Vim obedientia: ac diledlionis Domino debitænon intelligiint . Enmincs carnales Si mundani, idcoly de abnegatione fandborum non nifi fecunduin externam faciem quot;tdicant.Confimili modo SC de radio hoc Abraba: fentiunt.Noftrutn autem eft inhuiiifmodi exempbs, lonhæreceineo quod patet uculis,fed ad uirtittem SC cfficaciamfi'dei, tanquam fadloriim caufam pe-Mareacdifcere quam debeamus Deo omnia, nobis need nihil, quamcp proctil fimus à uera SC plena fide ÓC obedietia fandlorü,qui uix pecuniolam aUquä propter Dominü nedu nos ipfos abnegaremus.

errauit in folitudine 'Bcerfabe, dcfccerunt aqu,e de utre, çr proiecit puer urn fub unuin ex uirgul b5,cr 'ibijt de fedit è regione procul in morem idculantium arcu, quonidm dicebdt. Non uid ebo mortan puerfcr t^^‘lèreÿone,leuduitqf uocem fudttldcfieuit.} Primdm illud obferiia quod dicit,Et abfjt. Abraham diniit PldciditM CJquot;o-tttjiUa ditnifla abit, dat Abraham pueru, ilia accipit puerum ad fe, nihil addit Abraham loco uiatici nifi bedientid Nntm Sc utrem aqiiæ,bidtii forfan uel tridiii,ad fummiim,qualemcun£p fuftentarionem,illa quod da-’utacdpit.lmponit ifta fcapula? abitiirac, ilia quicquid id oneris erat,humeris fuis imponi permittit.Ni fidobmiirmurat. Poterat tergiiierfari ac dicer e. Ergo ne eijeior prater meritumf SC eijeior uaciia, fanftislp nccelTariis deftituraC Ergo Ifmael primogenitus tuus proqcitur in exilium f Quid mail fecit? Mitill ilium alendum tradisfAtqui tuns magis eft qiiàin meus. Qiiarc uniuerfam illiuS ciiram in mcos bwnerosabijcisfVnde ego proiedla ac uacuis manibus dimififa ediicabo filium qui tuns eft; Qiid ilium îbdiicamC Si me eijcis,ferua faltem filium.Qiidd fi miiliei' proterua fuiftet,quales folent efie feruæ,confî dentcrdixiiTêteSerua tibi tuum filium,non recipio eum,quem non mihi,fed tibi genui.Vel,Si ilium mi-fiialendum tradis,adrjee patrimonium,unde uiuere pofsit. Nihil horum regefsir, fed patienter fert eie-ftionemSi tarnnudam dimiGionem. Noneft piitandiim,qu()d ifta acciderint fine lacrymis,SC grau» Wtïftitia. Veriim qiioniam fic uifiim eratDomino,cobibet fe miilicr in domo fanCla annos aliquot con gt;itrfaia,amp; patienter exilium ingreditur.Qiiaie non in Abrahamo tantum,fed SC in Hagar pulcberrimu tftobedientia;exemplum.Habuit quide Si ilia fua uiria,quemadmcdü nemo uitijs fine nafeitur,exemplum tarnen prsebuit niulieris obfequentis SC morigcræ_,eieclionëlÿ tam im^niil’am cemodeferentis.

Accutnulaao mi Deinde in eo quod dicit,Et errauit in folitudine Beerfabe^iSf defecerunt aquae de litre, proiecitlppiie JcriiC. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum,amp;’c.obfcruandaeft accumulario miferiæ calamitatis,in qiiamcumfiliofuoincidit mifiraamp;eic'

dla.Triftcfatis erat per fe,cic(flam effecum fiiio hcrihjlt;amp;; ab omnibus non modd bonis, fed ôdipfocon» uiiftu'heri aeparentis totiusiç domus exclufam. Accefferüthuic miferia; adhuc alia graiiiora incömoda. Primiim, quod mulier triftis Si moefta fine ullo comitatu folitudinem cum puero abdicateingreditiir, in qua nihil erat habitura lblatij,unde cordis ipfius mceftitia Icniretur. Deinde,qudd non folfi ingreffa eft iblirudinem,fed in ilia errauit etiam.Si quis extia folituoinem errauerit, facile* inuenit unde in uiam redbam rediicatur.-deindc etiamfi aliquandiu errat,in promptu tame eft ad loc.a habitata,ciuitatesgt;uicos, pagos,ctc.fefc recipere,ubi recrectur,ôë qnd eundum fit difcat.In folitudine uerd nihil horiim obtingif. Hie uia arenæ cumulis obdu(fba,nec inuenitur facilr,ncc inuentare tineri poteft. Hie errantibiis nS occur rit uiæ monftrator,fed errand! nullus uidetur fore finis,qua: anguftia mentis omnium eft maxima. Hie etiam retflum iter tenentibus, nedum oberrantibus ingens eft à btftijs timendum pcriculum. Cogita, quacfo,quanta fuerit ifta miferia,qvantumfjj Si qu.àm miferabilc diferimen, oberrare in folitudine mip licrculam cum filiolo alioqui mceftam Si proiedbam, ubi ne uiris quidetn leue eft ex errorepeiiculmn. Tertid,non errauit tantum in folitudine,fed amp;nbsp;errantem uter aq uac deftituit,unde fitis eratreftingueii' dus ardor. Leiicincommodü, fi uter aliunde implcri potuiftet. Verii in folitudine non occurribatlqni iilliiS unde uter impleretur. Qiiartd,errando delaftatiis puer aefiti conftfbus impar reddit incerris iftiS crroribus,adeolt;p tandem ed deducitur,ut Ipiriruin quoqj in corpufculo encruarc,proie(fbo dfarefado hand dill retenturus apparent. Qiiare mifera,ut faltcm mortis articiiliim quictum illi relinqucret,ne tra liendo inter manus expiraret,fub uirgiiltiim aliquod de uita pcriclitantem collocat; Si ne morteilliuS coram cernere cogeretur,abiens fedit d regionc,amp;l fublato ciamore fiiam ac filij calamitatem déplorât-Qiiid potiiit accidere mifcrabiliiis f Sic fpacio diiorum uel triiini dierü mulier quæfueratconiunxA-braha;,amp; puer Abraha; primogeiiitiis patri admodi'i chariis,domo opulcnta Si paterna eitifti in extrema pericula incidcrunr. Vidimus hocexemplo,qu.àmiieriimfi'tilliid iiulgo dilt;fbum,Ntilia calamitasfo la;amp; quamfitfacileflorentem fortunam extremo conimiitarcdifcrimine.Admoncmurneproptcrcat'

nis p !a:rogatiuam,cum Hagar Si Ifinaele infolefcamus, nifi expedbare uelimus,ut per inde atij illi prO' iedli humiliemur, Cogitemus liic, qu.àm mulriscalamitatibiis opus habeat caro fuperbiensamp;^infok' fcens,quibus frangatur humilietur, ut non fit præter rationem diuini corfilij, qiiód fic fubindc affli-gimur,utcalamitascalaraitatéexcipiatamp;accumukr, donee ,prfiis hum iliati ac deprefsifPoftenfaDtb quam fuperbiendo incurreramus mifcricordiam mifcrabiles fadbi inueniamus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®

Ternó,obfcrucmus amp;nbsp;illud,cjgt; puerofiib uirgultorelidlo abijt,proeul(p éregionefcdir,nemorifntc ilium cerneret. Videmus hoe exemplo qu.àm non fit in omnibus pariformiter eomparatü amcrisinge nium.Hagar prat amoris impotentia qua erg.a fiiiü uteri fui erat affcdta,moricti afsiftcre, mortë^ iliiuS cernere non potcrar. Contra inucnias,quac.à moriëtibus libcr.isfuis auellincqucant propter hoe ipfum quódeos impcnfedihgunt.Iftæ clamant, Abfir,abfit,utpignus uteri meiin mortis articulo deferä. Ali« ad exemplum Hagar praenimio dolore cordis mcrienribus,quos diligiint, maritisac iibcris addle nt-queuntifadbum diuerfum eft,at fens unus. Vtrobiep in caufa eft dilcdliouis uehenieiitia. Qiiarecaucn-dum eft ne temerario iudicio dicatnus,Hic fi diligeret,morienti adeflet uxori,fratri, filio,parcnti,lt;quot;inieo, amp;c.Vcl,Si effet hie amoris affedtu præditus,qiiomodo uxorem,parcnrem,liberos,Sëc.coràmpolfetc(t ncre morientesfidem enim amor facit,ut alius morienti amico adefle, alius abeffe nequeat.

Qiiartd.Leuauitbp uocem fuamdnquit,amp; fleuit.Confiderandum hie eft,qudd tandem,amp;quod exqr ta uocefleuir.Haclenus pertulerat omnia patienter,ignara futurum utdefilioperielifarctiir.lamuiro in extremis anguftijs eonftituta, ac magnitudiue doloris fuperata erumpit in eiulatum ac ploratunr. Accidit hoc patientiæ fandborum.Qiiautumuis enim patientes fint malorum, homines tarnen funt,

Qtioi leuata hand alien! .à fenfu dolorum Si anguftia;. Fleuir ante leuata uoce.In eiufniodi eiulatu duo funt. DepIO' ratio prementis calamitatis,ôë aiixilij imploratio.Haec agunturploratu per uehcmentein cordis aiigu ftiam exprcfro,etiamfi plorans animoconfternato ne uerbum quidem quod intelligibilefit proférât. Qiiare ad eiufmodi eiulatus auditum quotquot humanitiis affedli func,confeftim ad ccmiferatioiic per mouenturjamp;l fi fieri potert, fuccurrere, opemfp ploranti ferre fatagunt. Id autem admodum miferabik eft,quando ploranti Si einlanti nulla fpes efte poteft ullius auxilq,nifi coclitus demifsi: quale eft qiiodin

Prætcrea .amp; illiid obfcriiandum eft, qiiôd in extremis angiiftijs ccftituta ncinini nec Sara;, necIfaacc, nec Abrabæ malcdixiflcjfcd pIorafTe tantum fcribitur.Solctineiufmodi angiiftiis quiiinpatientàisaiïe ôli funt,non fimpliciter propriam deplorare mifcriam,fed 5i incufare,ai: malediftis inceiTerefOsquorii fc ciilpa mifcros eiTe fadtos indicant. Horn nihil de Hagar ifra mcmoratur. Sanóli ploratiis funtapi fim pliciterpropriæmileriæfenfum,amp;auxi'ri implorationemcxprimunt.Caiiendum ramen eft,ne tcincrc damnemus eos,qiiiploraribiis amp;nbsp;eiulatibiis fuis aliquid incufationis Si qiierimonia;immi(ccnt.Ntquc enim ftatim impietati dandum eft,fi tale quid fiat,fed potiiis infirmitati caniis ucliementia dolai is iupt ratæ.Non damnat fcriptu ra lobiim propterea quod in anguAia coiiftitutiis,dixit; Pcrcat dies in qua na tus fum,ctc.Iob ï.nec Icremiam.qui confimili modo animo perturbatiore impulfus exclainaiiiuMalt-dióladies in qua natus fum,amp;c.cap.io.multo minus Clwiftuin feruatorlt;.tn,quiinlt;ruceexclamansdi-

Et lt;t«Ji/«t Detis uoeent pueri, clamauit angelus Dei ad Hag.tr de ccclo, çr dixit ci : Qu,id cfl tibi Hagar { No e^i Deus fier KftiiMfiijCZc.] Principio in eo quod dicit,Et audiuit Deus uocem pueri, corifpicuo uidemus exemple, ^d clamorê noiicffe Deum furdum ad clamorem afdufeorum ac pcriciitannum.Erat Ifmael in extrema ncccfsita- ‘'ffli^orum^

teconftitiitus.Nullum aderat humanü auxilmm. Deplorata craut omnia. A pâtre crat eie(flus, ac ïam Jmatrequcep per defperationc defertus.Niliil reftabat aliud,qult;am certus intentus. Verdm fie extrema pcriclitantis uocem audiuit Deus,quam mater 5^ ipfa quidem audiebat, fedfruftra. Abraham pater aiidire non poterat.Ergo ubi humanum ceflauitjibi diuinü inccpit auxilium. Poterat Ifmael quoep d cere Pater meus SC mater mea deliquerunt me,Dominus uerô afliimpfit me.Admonemur bac con-fdcrationejDeumefic uerum SC unicum feruatorem in necefsiraribus,huncaudirc nocespericlitantiü, ubi nemo m?.rtalium apparet,qui opem ferat.

Deinde obferua Dicit Deum audifl'c uocé pHeri,cum tamc neep mater, neep puer ad Deum cia ma fie legantiir.Leuauir,inquiLuocemfuam,amp; fleuit.Non dicit qudd Deum innocauerit. Vertim fciendû eft, ipfum penclitantium ploratum,clamorem,amp; ciulatum eile in auribus Dei ueram auxilij imploratio-nem,amp;inifcricordiîcconciliationé. Siede Deo praedicat Dauid,3iefeâdetpullis coruorü inuocantib. ipfum. Tertiô,ncc ilbidtranfeundumeft,quôd non dicit,Etaudiuit Deus uocemHagar: fcd,Etaudi uitDeiisnoce pueri.Puereratin difcrimineuitæ. Igitur illiusploratum, gemitus amp;:fult;’piria audimt. Admoneinurboc loco,citius penctrare in a lires Dei clamores pcriclitantium, qiiam corum qui pro pe riditantibiisoranr,i!trt(flf’dixerithicR.Sblomob,orationem ægrotantiSplaccre Dco,ciriusép adinit-tijquàmaliorum pro illo orantium.

Q.’artd,confidcreinusamp; ilIud.Puerifte/uius uocem DeusaudifTccémemoraturjeratnchiimana cliqua iniquitate uel remeritafe, fed uoluntate (Sd autoritäre diuiiia e' domo Ab ra ha patris fiii eieifius, df tarnen iiox illius ab ipfo Domino non ncgligitur Hæc cft amplitudo bonitatiseius, qua non fobim rcru:nmiferetur,qui periniuriain dC uim ini.quam afili(flipericlitantiir,fed SC corumqui cum ipfius uo bntate abic(fli in diferimina uirxincidunr. Eratigiturllmacl ifte non fie domo Abraliæ iiiffu Deieie-dluSjSC ab illius fœdere abalienatus,ut fimul effet cura diiiinæ prouideiihæ 8C boniratis dcftitutus.

Qimifd.Et clamauit,inquit,angelus D. i ad Hagar.Confidera,qiiàm competenter non angelo, fed ^onangelus fei Dfotribuatur,qiiôd uocem pueri audicrit.Dcus,inquit,audiuit noce pueri, ôf angelus clamauit ad Ha

Sar.Ergo clam:indum nobis tft non ad angclos,fi'd ad Drum,noces pcriclitantiuin aiidirntem.Ange-i luscbmjt ad Hagarhoc cft.facit officn'i fiiuinjminiftir confolarionis à Deo mifl'us. Veie' Euangelicus ciamortft,clamor coniblanonis amp;nbsp;granac Dei ad affliótos SC laborantes f,.(flus.

Si nulcelcrem obferua diuinac mifericordiæ tfficaciam.Mox arep uocem pueri Deus audiuit,adeft an geluscoiifolationis SC auxilrj minifter, clamori penclitantium rtipondens. Sic ociofus non cftaiiditus Dei led effieaxmec tarda func dininæ inîfencordiæ inolimina,lt;cd lubira amp;nbsp;celei rima. Et banc cekritaté

neccfsiMS periclitantium rcqii'rit. Alibi dicit: Antequam clament,ego audiam ac dicam, Adfum.

Sexto'.De cœlOjinquit Poterat angelus informa humana ad lugentem accedcrc,amp; confolationé ad-ferre iieriimiiolinteam decœioc amandocertam redderede auxilioccckfti. Sicnoneratfatis cSfolari mumm confola dcit(flam,(edfidcs illi facienda erat,g» co: eft: eßet auxilio iuuanda. Admoncmur,potifsimam banc elfe tlombus.

Scptimô.Quid cft tibi Higar^ inquit. Obferua côfolationis exordium,ad bbmanü morem formatü. Exordium conft ! Qiiimiferiaaffluflorum tang..ntar,h c finit côinilërationis ingenio prdditi, ut parati fint ad confolan lat.onis.

j nbsp;nbsp;nbsp;•‘quot;ni,«fi fieri poterit,etiam ad fuccurrendum,modô necefsitatem preinentem intelligant.Et qui in ne

«Isitatibusconftituti funt, hoc cumprimis in lions habent,ut detur aliquis,cui malum quo premuntnr '■ttiotefcat. Speranteniin fore, ut opem ferat, quifquis necefsitatis ipforum fuerit Lifciis confeius. Ec-iidîm infitum hoccft moitalium omnium cordibus,nori cfl’e hominem »xtrema piriclitantemin ne-^dsitatibus deferendum ab bomine,qui iiideat amp;nbsp;iciat quomodo pcriclitctur cômunis naturæ confors, W meritè pro cÔmiinis generis noftri hofte babcatur, quifquis adto inbumanus eft ac durus, ut homi-ffin feienter perire finatjCiim pereuntem auxilio fiio fcriiare qiieat.Qiiare purer rationë non eft. g, pe f'ditantes cumprimis ad Imnc modum acclamamus, ut percontemur qiiidnain illis accident mali, quo fignificcmiis elfe nos paratos ad fuccurrendri, eamép ob caufam defideno cognofeendar ncccftitatis co* tiimteneri. Iftahumanitas decet cos præcipik, quidiuinacboniratis imitationem cbriftianifmi profef-lîone præfe feront. Angébeum plane i ft,fic efl'e animariim,iit neminem lugentem ac triftcm,ncdum extrema periclitantcm traiifeas, quin feire copias,qua nam nccefi'itatc prematur,8ë fimul adfuccurrendû, uelfaltcm adconfolandum propcndeas.

Ofliiio.Ncrimcas,inquir.Cogitemus etiam de ifta confolarionis parte, qua ftatim bortamur in pe Tiwoi* erucittns ticulisconftirutoSjUt metum abijciant. Ni cp hoc prarterrationcm facimus.Tanra uis eft timons in cor- pcriclitantes, de pcriclitantis,ut ipfa periclitatio non adferat tantum doloris,quantum incutit timor.Timor primus 'irgcr.aiigct.prcm.t.conficitjSdtanrum nöenec.it.SiabftiilcriS timorcm pcriclitantibiis,maximam mali partêabftalifti. Rc(flc'igiturpnmahæc eft confolatiniiis porno, qua timoré pcriculi deinflis dë anxqs tnciitibiis ftarim initio eximimiis. Sic Aîofes Exod. 14. ad Ifraclitas propter exercin'i Pharaonis à tergo inimincnttm admodum anxios amp;nbsp;conftcrnatos,p 1 imo loco dictbat,Ne timeatis. Et Chriftus difcipu-ïsfms metufpeftri perciiifis acclainabat,dicens;iSolite timbre, ego fum.

5oi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

Non eßtimendn. nbsp;nbsp;Nono.Quoniam aufcuItaiiitDeuS ad uoce pucri,inqiiit. Obferua gi nonfinipliciter dix!r,Nctinieas; Ä

tllM,quibui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confcftim ratione adiccit,qiiarc titncre non dcberct ampIiiis.Quoniam DcuSjinqiiifjaiifciiltauitad

tumeü diuinii uocem piieri.Ergo nöconucnir, utlocum habear tiinor inillis^quibus diiiinum cft paratum auxiiium. duxdium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tnneanc ilii,quos gratia Dei omni atixdio deftituit. Fides gratixDei animos afflidormn qiiantumuis

Vbicuncl; fùeri- nbsp;nbsp;nbsp;Decimó.Ncqj illiid tranfeiindü eft^qiiód non fimpliciter dieir^Qiioniam anfciiitauit Deiisad uocem

WKS, exaudmur pnehefed additjn loco iibi eft.Non refert quo locofimus in liac terra.Vbiciuiep fiierimiiS,iioces afflido d Domino. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum cxaudit,qui nullo nec cœli nec tenæ loco inckiditur.'fed omnia adimplet,amp;f periclitantibus iibique

fuccurrere poteft,inmari,infolitiidinc,incarceribus,amp;c. Qiiaie omniü ftultifsiinifunt,qiiigiatiäaiixi liatricem certis quibiifdam locis affixäcflcputanscid qiiodfaciunt inuocatorcs SC cultoresfanüorum, Qjiod nondtigc Vndccimd.Surge,inquit,leiiapucrum,amp; appréhendé ilium manutiia, quoniamingentëmJgiiam lus ipfe le U nuit faciam eum.Poterat angelus puerü erigere^tamép firmü amp;nbsp;alacrem reddere, ut de loco in quo iacebar, ifnidclem. uitrô ad matréplorantcm accurrerct. Poterat fanc.Verum uoluit ut Hagar fide promifsionis Deiabic óca defperatione furgerct,pucrum proieclü leuarct,manu^ prehenfum abducetet.hoc eft, mateinü offi ciiim per defperationem intermifl urn,fide confirmata rurfus cbiret.Neep hoe tantü quærebat,utpra-' fens malum toUcretur,fed ut Hagar promißioni Dei de puero fadlac fidem habenSjanimatior in pofte* rum adeducationem illiusredderetur.Videmus hoe cxemplOjiióefie prater rationc,quod per minifte* num noftrü fieri uult DnSjqupipfe multo melius, amp;nbsp;nos fineipfius auxilio omniïi minime'obire poilu mus. Sie txereenda eft fides noftra,fine qua peccatum eft.tefte Äpoftolo,quicquid feccriniiis.

H^oimunqui ufur nbsp;nbsp;Duodccimd.Qiioniam ingentë magnam,inquit,faciam eum. lam dixerat,AufcuItauitDeu$aduo

pat Iibi minificr cem pueri,loques tang minifter ac nuncius Dei.Hic uerOjCum dicendü eifet, Qiioniam in gentemagnl ^d’folius eft Dci faciet cum Deus.'dicit,Qiioniam in gente magnam faciam eum.Atqui nö eft hoc in poteftate angelijed fohus Dei.Videmus igif nö efle ahfurdü,fi minifter Dei fc dicat uei facere uel fadturü, quod nÖ ipfîus,léd Dei poteftate perfici poteft. Sie Paul. dicitJn Chrifto Icfu ego uos genui. Erat tang minifter ad eamre deputatus,queadmodü Së angelu hücerediderim cuftodiac Ifmaelis fingulariter afsignatü.Si qusraS dt autoritate,potéria,uirtutc ôë efficaeia operis, Dei eftefi de miniftcrio, angeli erat,ad hoc deputati.

Confoldtioniad- Tredccimd.Et aperuitDcus,inquit,ocuIos enis,SC niditputcum aquarüjamp;i abij t,amp;S implcuit utretn iuiiilutn duxiliu aquis,ölt;: potauit puerum. Obferiiandum hiccft,quomodo confolationi fiibiundtum fricritauxiiium.

Plenum opus miferieordia: confolatione conftat, amp;nbsp;auxilio. Neminem confolatur Deus nudis uerbiS, T-.xcntplu dnimi fed cöfolationi adijeitetiä auxihu. Apcruit,inqnit,oculos eiHS,amp; uidit puteü aquarü.Videsexcmplu B conüerndti. animi confternatfper quem multorü oculi fie detinentur oeclufi,Ht qiiar coram fiint,undcconfolari po terant,non uideant. Difeipuli Dominü in Emaus nö cognolcebarit,doncc aperircnturipforüoculi.Su* pra mare ambulante timcbantctiam,fpe(flrü cife putantes.Et Hagar ifta non erat cæca.Alioqui nördi quiflt t pucrujdicens. Non uidebo mortem pucri.Erat uerd animo cefternata, fic ut ocuiis quoep deten ta non uidtret putcum,donec abiefta confternatione aperirentur ipfius oculi.

Vndc lit ejuod Et uidit puteum aqiiaruitijSë abij t,6lt; implcuit utrem aquis,lt;Só potauit puerum .Poterat Deiisfirim externis medijs adimere pucro fine aquis.’Veriim uifibili uoluit uti elemento, quo Hagar beuefiecntiam fuam nófolmn vobilcum dgit fide intelligerct/ed 8i manibus palparct,imó miniftra quoqj SC cooperatrix ülius fieret. Sic cogitandii ^ais. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nobis eft noftro fieribono pariter amp;nbsp;honore,^ externis medijs pafeimiir,pctamur,ucftimur,dëiuftfn-

Qponiä in Ifmaele Si Hagar populus legis,feruilis 8i earnalis’in Ifaac uero Së Sarah onis Si ƒ mifsioiiis,tefte Apoftolo, prsefiguratus fuit,cbfcruanda uenit hoc loco uelut in tabcllaquadl depidta eoru imago,quæ earnali erant Ifraeli obuentura.Breui tranf.urfu fingula perftringenuis.

Priiicipió.Hagaramp;; Ifmaelaiiquandiuin domo Abrahxqu2fidomcfticifuerunt,quumtamcnfertii efitnr,lt;Slt;; aliquando eqciendi.Serims,inquit Chriftus,non manet in domo in aiterniim. Sie carnaiis file 8i feruilis Ifrael domui Dei aliquandiu adnumcrandus crat,perinde ac fi adius fi'liorti pertinercf,cum tarnen fuo tempore eflet cxcludendus.

Deinde.Fucrunt Hagar Si Ifinael in domo Abrahp ufqj ad natales amp;nbsp;abladf ationc Ifaac filij ƒ mil* fionis ac feminis eledli.Sic Si carnaiis lifael haefurus crat m domo Dei ufe;^ ad Chriftufernen bentdiftue

Tertio.lfmael irrifif,amp; ficuti Paulus dieit,perlequutus eft Ifaacum; quo fafto reicifius eft una cü mî tre. Carnaiis Ifrael irrifurus erat amp;nbsp;ipfe acperfequuturus Chriftum fernen promifsionis, qua impietate promeriturus erat ut c' domo Dei eijeeretur.

Qiiartt). Eieclio Ifmaelis admodum difplicuit Abrahac,donee oraculo Dei inftriieretur. Sicrepro-bationem carnaiis Ifraelis molefte’laturi erant multi fideles homines, donee per apoftolos declaraid. Qiia de re uidtre licet in Adf is,amp;l cpiftolis Pauli.

Quintd.Hagar amp;nbsp;Ifmael nudi c' domo Abrahac,fine due'!ore ac modcratorc,cum pane tantum tt utre aquæeijeiunt.Sic carnaiis quo^ ifrael omnib.eharifmatis Dei fpoliatus, nudus crat fineliiccrdotCjfin^ prophcta,fine rege,amp;c.cum litera legis amp;nbsp;fiducia legalium optrum ucliiti cum utre aqua: eijeienduS.

Sexto. Hagar Si ifmael dimißi c domo Abrahac,ingrefsi funt folitudinc.Carnali.'Ifrael édomo De» reprobatuSjdifpergendus erar in hunc mundum tanqua folitudinem fterilem ac uaftam.

V11.Hagar amp;nbsp;Ifmael folitudine ingrefsi ccepcrunt mifere errare.Ccfimili modocarnaiisliiaelekdl“» c dom jDct muitis er.;t enonb, inter gentej fururus ebnpxiw, qd multcru ft ciilorii curfu detlairt“ ‘I*»

Oftauô.ErraiitibuS in dcfcrto dcfcccrnnt aquæ de iitre.Erranti cai nali Ifraeli in hoc mundo defeiflu fî erat kgalium operiim fidiiciajCrat'q; iiacua litera Icgis quali inani urre obcrratiiriis.

_ Nono.Poftdcfcc'tum aqiiæpcriclirari cepit Ifmaehac perdefperationcm fiib iininn ex uirgultis ab-eft. Carnaüs Ifrael iplefutiiriis crar deiperationi obnoxius.Glor.iantiircX illis pleriqj de fpere ’ie'nptionis,quam expedtarefe finnilant.Vcnim fpcs illoriim inanis tftuirgulti umbra*

Decimd.Hagar amp;nbsp;Ifmael deipcrantes eiulantes clamant,ac turn demu exaudiuntur ac libérant à Do ’quot;■no.Carnalis Ifrael 3C ipCe tandem iiociferabitur ad Dominum,exaudietur ac Iibcrabinir.Sic Dcut.4. ^'gimus.'Nóhabitabiris in ea longo tempere,fed delcbit uos Dominus atep difperget in Omncsgentes,et feniancbitis pauci in nationibus ad quas diuflurus eft uos Dns,ibicp feruietis dijSjqui hommû manu fa ‘’riutifuntjamp;c.Cumlßquaefieris ibi Dominû Deiim tuum,inuenies eumrfi tarnen totoenrde quefieris tota tribulatione anisnæ tuæ,poftquâ te inucnerint omnia quæ præditfia fnnt. Nouil’simo autê Reportreiiertens ad Dominû Deum tuû, audies noce eins,quia Deus mifencorS eft Dns Deus tuns.

Vndecimó.Aperiunt Hagar oculi,ut uideat putcum,indccp hauriat aquas recreationis. Et carnalis ffraclobcjccandus erar,ut aquas fakitis non uielcret,donee oculos acciperet apertos. Id quomodo futu ’quot;ni fit,definite nöpotero.’exoptarc potero ut implcatur myfterium illud illuminandi tandem Ifraelis, 'lequoApoftolus adRom.ii. paucaquædam meminit.

Diiodceimd,Hagar Si Ifmael ad domuin Abraliæ non funtreuerfi corpore,fed in folitudinc cü gra-Dei liabitarunt.Sic neep carnalis Ifrael ad rerram Abraha? promiffam corpore rtdibit, fed in müdo »Hncbitufçad tempus liberationis,quam adferet fecundus Clirifti aduentuS.

Deuf cum puera,cr creuit, er habitauit in deferto,erßüiif cü magiüer orctK.^lt hahitauitin defer^ bPbiira«:©-accepitillimnter eita uxoremdcterra Ae^ypti.]Principle) coufideret di/igens lelt;;ior,quomo QwmodoDeuf dodicaturDeusefife cum aliquo pcculiariter,qui tarnen ubiep præftej eft,nufquam abeft.Bifariam cum dicaturelje cuiit 3liquocfle dicitiir. Cömuniter,qucmadmodü cum hominibus,cuin beftijs, Si creatis omnibus, cunéla aiiijuo. prouchenSjgubernans «S^ conferuans. Singiilariter,cum nönullis per temporal iä gratiam cft,qua red-*iit tos profperos 5^ feliees iuxra fêculum • cum elcdlis uerei benedidtione fpirituali aed uitam atcrnain* Veriim hae de re fi cui libet,in(pieiat Cémentarios noftros fuper pfal.ij.ibuQtioniam tii inecti m es.

Simulhiccogita, qua'm non deferat cos Deus quos in pcriciilis conftitiitos oculis miftricordiæ fiix nbsp;nbsp;nbsp;defcritDeuf

rtfptxitamp; libcrauit,nifi per impietatem ab illo deficiant.Sic puerum Ifmaelem, enius pcriclitantis uo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ubcrauit.

Deindeobferua quod dicit,Et habitauitin defcito.Etitcrum.Etliabitauitindeferto Pharan.VideS SpecimcnpietO^ hocexemplo clucere fpecimen quoddain pictaris in Hagar,queid cum Aegyptia eilet, amp;nbsp;c' domo Abra in nagar, Iiïaiinfiliofiioexciufa,noluit tarnen puerum ducere in Acgyptum,ibiép cum illo inter impios Si ido-lolatras umcre,fed hrfir potiuS in deferto,nc amp;nbsp;Den Si Abrabamü impijs Aegyptiorn fuperftitioiubus offenderet. Tertid.Et fadtus eft,inquit,magifter arcus,ucnator uidelicet. Ergo amp;nbsp;cum uenatoribus £ƒ ch Uenatorib, tftDenS,mod()nö fint alias impij. Cogita fimul, qua'm fueritalimonia Ifmaclis loco maiifionis accom eÜDeuf inoda.Viuebatciim matre ex præda fcrarum,quas ofterebat illi folitudo. Ergo ftudiü uenandi non fuit illiuoluptnariiim,qualc tft hodie multorum magnatum,fed ncceifarium,

Quartó.Etaccepit illi mater cius uxorem,inquir.Vidc honeflateinillorum temporu. Noftrofcculo Contra clande^^ Soneil opus ut parentes filijs fuis de uxoribus prouideant,cum permittat iuuentuti, confuctudine cm nuptiof. Ilium pefsima,ut ipfi uxores infcqs parentibus accipiant,amp; eiufmodi nuptiæ in confiftoriis, ut uocant, ponnficum confirmentur. Et illud coiifiderandum eft,quod addit,De terra Aegypti. Qiiare tion ex Quarede terra Chananæis ? Qiiare no de filiabiis Lot,ucl Nahor,qucrü alius nepos,alius frater fuit Abrahæ? Qi.em- Aegyptifumpta ad.nodti initid ex Abrahamo Si ancilla Aegyptia genitus eft Ifmael,ita uifum cft Domino, ut Si pofte ƒ( ißnaclt uxar. tins Ifinaelis utriuf^ fanguinis cömixfione conftaret.In Ifmaele erat fernen Abrahp,in uxoreillius qua tx Aegypto accepit,erat fernenAcgyptium,unde nati funt duodccim illi duces amp;nbsp;maiores Ifmaelitarü. 5ic uoluit Dominus maternam Ifrnaelis origine in poftcris illius feruari, ne qua IfmaelitiS portio eilet inCînanæiSjAbrahæin poilefsionem datis,uel in cognatione generis Abrahæ,

» Contra primordialem coniugij inftitutioncm.Videfupra cap.i,ibi,Etadduxit eam ad Adam,

cant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Contra exempla maiorum.Hic,capitefequcnti,infra capite uiccfimooiftaiio.Et Iacob quamuis

amaret Rache'cm, liaud tarnen clanculum cam rapiebat, fed pro uoluntatepatris propter cam ferincbaf,doncc cam legitime' traditam acciperet.

Exod.ïx. Etiam fi fedudla fuerit uirgo,nolente pâtre,non luiigetur iêduiflori.

Et Sichern princeps Salem non iudicauit obtenturû fe coniugiü Dinx inuitis paretibus,infr.j4.

5’1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I M

EodétêporedixttAbi'melech amp;nbsp;Phicolpri'ncepsexcrdtuseius ad A-brak am: Deus tecum eft in uniuerfis quæ agis. Iura ergo per Deumneno ceas mihijte pofteris meis,ftirpicp meæifed iuxca mifericordiamquamfc ci tibi,facias mihi,amp;’ terræinquauerfatuscs aduena. Dixitcp Abraham: Ego iurabo.Etincrepauit Abimelechpropter puteumaqux,qucmui abftulerant ferui eius. Refponditcp Abimelech:Nefciui quis fecerithanc rem,fedamp;: tu nonindicafti mihi,etego non audiui præter hodie.Tulitiu que Abrahâoues, amp;nbsp;boues, Só dédit Abimelech. Percufleruntcp ambo fedus. Et ftatuit Abraham ftp tem agnas gregis ftoiTum. Cui dixit Abh melech: Quid fibi uolunt feptem agnæiftæ,quas ftare fccifti feorfum':' At ille : Septem inquit agnas accipies de manu mea, u t fint mihi in tefiiraoni um,quoniaraego fodiputeumiftum .Idcirco uocatus eft locusifteBeet fthc,quia ibi uterq^iurauit, inierunt foeduspro puteo iuramenti.Sur' rpxit au tem Abimelech Ph icol princepsexcrcitus eius,reuerficpfunt in terram Paftftinorum. Abraham ueró plantauit nemus in Beerfabe,amp; jnuocauitibi nomen DominiDeiæterni, Et fmtcolonus terrîçPalæftf noruradiebusmultis.

Eüdem tempore.]In Ebiseo non cft.eodem tempore,n(q; in Grjcco^(d fimplicit«rjamp;:fadum cftffif' pore illö.quod idtm eft atqj,circa id temporiSjne qtiis iino eodemip tempore amp;nbsp;ll'maelceicdiim,amp;f® dus inttr Abimelech amp;nbsp;Abrahamum ertdlum cfTe piitct.

Dixit Abimelech nbsp;nbsp;Pbicol, zxc. ] Graecus fic haber.4 « a Ttçv «quot;iu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;km. i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;1^'’quot;’

Hxi Û iftKüT«efiticiis'avrgid eü.Eitdixit Ahimeiech, amp;nbsp;Chozathproniib. fins (g uertit Hieron.alij reddiderüt pracf «feu gynæcæi) Si Philoch archidiix exercirrs eins. Manif que in Ebræo. neque in päraphr. fi Chaldaica erte, quod Græci hic de Chozath pronubo AbimeIfch h gunr.infrd capire uiccfimofexto fit illias mentio, ubi tarnen fimpliciter de amicis Abimelcclifuiflen«' moratur. Et illudquod Icgiint,Phi loch proPhicoltratifpofitionein habet jiterarum3jÄ’7,idtfiC4l’gt; Sc lamed.Ebs aeus habet ^3’'£i.Grpci legunt^bquot;'!!

Iura ergOjCrc jEbr.Et nunc iura mihi.EtGræcus.'Niinc igitur iiira.In Ebrtpo add;tiirjnin,’dil^'’quot;^‘ Et iniiic.inquit, iura mihi per Drum huc.Ebrailmus eft, noftro Giriiunifmo refpondcns,e]uo dicimuS, fchyi^or mir her bei Got.

Ne noceds mihi ej- poüeris wen {hrpiej; me£. ] Jn Ebrato eft ■'naiVi ‘l'S quot;V ipwn nbsp;nbsp;, id dl, fi

citer mecum egens,amp; cumfilio meo,lt;^ cum nepote meo.PagniniiS reddidifSi mentitusfiienJ™''''^* gurinajie dolo malo mecum agas.Grçcus »Jiihyaeiij eft ne mc iniuria ufficias,neqiie fernen meiim,neque nomen meum.Apparet hunc interprète pro'’^-^'^ idtft lene cdi, le gifte nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft lenecri,quodfonat, cognitioinm meam,uel noticiatn meant,atip it’

redebd.fte,nomen meum, Sic error admifliis eftet in littera daleth, pro qua interpres kgit\uel,lcgifgt; *'■’33’7,id 1 ft gloriam mcam, atque ita reddidit, nomen meum. Sicadmiftiis efletgeminus eiTOrin litc* ns-LcgifT t t himcaph pro niim,amp; beth pro caph. Formac lirtrarum Ebr.ficfunt,ut facile fit in eiitlmo dl iiic.dere errcrem,fi non attente ac diligenterfcribantiir,öf Icgantur.

Propter puteum aejut,] Graecus legit pluraliter Ttsçî Tu/jf^cxTiufj id eft de puteis, cû tamé de unico du raxat puteo fithic ..élum,

QMtd ßbi uolunt feptemdgrtje i^x.JIn Ebraco habetur,n'7tlt;n n'trssyaw nsn n'13,id tft,qiiidliiiéfi' ptem agnæ iliaet'ÿPrft joÜent diefiben lemlin hieheri Interrogat quid agnac illx facerent ad fœdtrisrancnc.

SurexitautemAbimelccbyCt'Phicolc^c.'i Hicquoqueaddit Gra:cus,amp; Chozath pronubus eiuSjW™ non legitur in Ebraco.

Abraham uerà plantduitnemus.quot;iEhr. eft^w«,quae uoxcommuniter fignifïcat quoduis arbot'igenu^' Et Chaldæus uertit Xi’7‘'hlt;,id eft arbores.Graecus iierè reddidit«f«t'fieA'gt;id eft aruiim ucl agriim.

Et faâume/l in tempore illo.]Propclîtum Moils tft,exponcrcquomodo Abraham etiam inilla perfgn riationisfuacrcgionc nonfoluin temporaries bonis, fed amp;pt æclara nominis exiftimatione fie fit a'Dco cumulatus,ut regibus qucepfadlus fit uerendes.Ad huncfcopumcollimans inducithiftoriamhancde A’-'imelecho. Et fatfeum eft,;nqiiiMn tempore illo.Intellige non piarcifte de eiedli lfmaclis,fe(lfimplid ter de peregnnationis Abrahac tempore quo peregnnatus eft in regione Gcrarenfi.

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;523

Di'xiï AbMech amp;nbsp;Phicol prittceps c xercituf eius ad Abrah-tm, Deus iecum Verba régis Abi-i’icledi adfcrt in medium, ut cXillis ititclligamus, quid mout nt regem hutic ad qutoendan) amiriciatn Abtalw.Pirfpkuum craGeife Abrahamiim itifignem amicum Dei,propterea qiiód profpcré illi fiiccc-* Afbant omina.Hoe ubi eertißimis argumentis cognomt Abimelcch, ecepit eum reuereri, metuens nc Potciitior iplb fadus, regnum ad fc raperet. Inito itaqj eonfiüo und eum principe exereitus eius ad illfi üearitatem ab illo lege feederis obtincre nititur. Sic igitu r fubiungit exordio fuo/

Et «H/ic J«ru inthi per Deton buc/ifaÜucitcr mecum egeris,^ cuin ßlio meaner eu nepote ineo,crc,]QiwM wfiiirandtim ab Abrahamo requirit,ad hoc facit,ut eertus fit,nihil ciTe fibi ineëmodi ab illo meruendû. Sfallacitcr,inquit,mccum egcris,ucl,fi mauis,fi mentitus fuens mihi amp;nbsp;filio meo amp;nbsp;nepoti tneo.Inrelli gefi promifTain beneuolentiam non feruaueris, tam erga nepotes meos,quàm me ac filium meri,quod •isultionidiuinæfadus obnoxiuS.AdditiSeciindum fidem aebeneficentiam quam fecitecü, fticies me-tUiîijamp;ciim terra,in qua es peregrinatus, Vt indicct fe non præter rarionem hoc pctere,utitur pipttxtu ïquitatis.Q^d.Bcnefcci tibi homini pcregrino,par eft ut uicem reddas. BeneLtflum eft tibi in terra hac peregrinationis tuç,quare acquum eft,ut illi uieifsim bcncuelis.Iilud,In ’qua es peregrinatus,legi potelî» biqiiapcregrinaris. Apparet enim Abraham tum adhuc fiuHe in ditione regis huius peregrinum.

Eiiiicrepauit Abraham Abimelechtm propterpiiteum aqu£,Gtc. ] Greges ouium ac boum habebat Abi-■quot;dcdijiabcbatitem Abraham. Ad gregum fuorum adaquationcm foderat Abraham piiteum. Hune ffnii Abimelcch,propterregiam dominifui maieftatem iufolefcentcs luolëtcrin fuos ufus abripuerâr, Tiikrat hoc Abraham patienter ad cCcafioncm liane ufqj qiiæfiti fœderis. Priufquath igitur régi iuret, ’ifœdiiscum coineat,increpat ilium propter iiim iniuftam àferuis ilhiis illatam,quo finccrapofsitco tûrtiia ftatiii,omni offenfa è medio fublata.

?^ellgt;oiti{itq; Abbnelech,t^efciui quisfeesrit hanc rein^^^ü.jPutgat fe Abimcleeh prçtextu ignorantiîé,lt;i-S*uficans fe latiirum non fuifl’e, ß quidrci huiuS cognouiflet.Nôh negat fatftum Jed fibi innotuifle ne-gat-Etaddit.-Neep tu indieafli m!hi,nc(p à quopiâ alio quicquam IliiiMS audiuijQ.d.uhdè cognoiiifieni ttun à nemine pereeperimf Qigt;o*'’odo autcm prohibuifiem quod hatftenliS igiióraiii?

'i'uiitß Abraham oues Cf boues,Cf dédit Abimelcchpereußerunt ambo fxdiis. ] Poterant folo iureiufä.«' doftrtbüirefeedus, uerùm additæfunt eercmoniæ folcnnts pro moreregionis. Hue arbitrorfaCere,(ÿ Abraliâ oiics,amp;i boues Abimelceho dedifie memorat.Huiufinodi ritus céfirmationis gratia adhibebant,

S ütiiatuit Abraham feptem agnof gregisfcorfum,crc.] Seoifum,inquit, ut fignificetfuifle illas extra nu.' Mtiiiinoiiiiim ac boum,quorum 1 n eonftitutione fœderis iam f.iëfa t ft inentic.

CiaJixit Abimelech:CiHid ßbi uolimtfcptan agnaidiurquas dlare feeißt /eor/ient.lQiioniam uidebat illas ä tdiqiiis ftarc feparatas,facile conijeiebat elfe feparatam quandam illarum rationem.Ideo fie pereontaf.

Et ait:Septem agn.ts accipies de manu mea.,utCint mihiin tcßimonttm,quod egofoderim puteum ißum 'iPcr--ciilfo iainfœdcrefuis ctiam rebus eonfulit Abraham, omnem oceafionem futuræ contentionis auertes. Hoepropofito dar régi feptem aguas,quæ ab illo aeeeptæ teftimonio efl'entin pofterum fuperputeo i-ftoquod iiis illius ad ipfum pcrrmcrct,nô ad rcgem.Hoc nomine dat agnas iftas rcgi.Rex acceptas hoc nomme tefiimoinum conftitui t fuptr fe, quod agnofeat puteum hune pertinere non ad fe,fed ad Abra-lümmn.Qiiod fi id agnofeerc noluifiet,agnas hafee nomme hoc quo dabantur non acccpiffct.

Idcirco uocatus cß locus iße Beerfabe^quia tbi uterq^ lurauitjO-imeruntfxdus pro puteo iuramenti. ] Qiio.-hiam nomen huius loci Beerfabe notum erat tempore illo quo Ifrael in terram Chanaan ducebaturjUO luit Alofes populo Dei rationem SE ongiiiem illius conftare, ideoep non fohim hiftoriam hanc expo-fcitfcd amp;nbsp;partieulam iftam de nomme Beerfabe adiecit.Sonar autcm Beerfabe puteum iuramenti. Po-ttftctiamreddi, puteusfeptcnarij.Namjpsir acque’feptenarrj aciuramentifignifieationein habet.Ve-uiimjnoniam in adiecflaratione Mofts non dieu, Qiiia ibi dédit Abraham feptem agnas'fed, Qiiia ibi ntertp iurauit; fatius lt;nbsp;ft ut puteu iuramëti uertamus.Illud, pro puteo iuramenti,uerti potcft,in Bcerfa bc.Sic eft in Ebræo ZJa’Ji'iKSajnc quis fredus hoc,inter Abradam amp;nbsp;Abimelcch pro puteo tantum inflâ intum finde puter.

SdiTexa dMffiK Abimelech Phicol princeps exercitus eius,reuerfiq; funt in terram Paltcßinorü, ] Rc p era ftaredierunt in eum Palæftinac locum,in quo habitabant. Alioqui amp;nbsp;Beerfabe ubi fœdus eum AbrahS inierant ad terram Palaeftinam pertinct, unde 8C infrà fubditur; Et fuit eolonus terræ Palaeftinac diebuS miiltis habitans uidehcetin Beerfabe.

Abraham uerô plantauit nemus in Beerfabe,cr inuocauit nomen Domini Dei aeterni. ] Locum paraïut cul-tuiDeiconfecrandum, in quo uerbum Domini pracdicaret, Ecekfiam colligcrct, ac facrifîeia Domino offerret.Illud,Et inuocauit nomen Domini Dei actcrni,duplici fenfu legi poteft.Primùm fic,Et uocauit ibiinnomineDomini Dei æterni,id tft,eongrcgauit illuc ccehfiam in nomine Domini Dei acterni.Dc Inde fieiiti uerfum eft, Et inuocauit ibi nomen Domini. Qiiod ad dit Dei actcrni,nb37Vtlt;,eft in Ebrxo, quod uerti poteft,Dei fcculi ac mundi huius.

ÜfuiteolonusterritPalaßinorum diebusmultis.JSignificar Mofes Abrahamiim eo loci diu admodum profperé aeqiiictd uixifie.Lyranus diuturnitatem manfionis huius annorum uigintiquinque fuific annotât.

Idcireo uocatat eü locui i?ie Beerlabe,(}uia ibi uterq^ iuranit.} Nafcitnr liic qiia’ftio,quoinoc!olocus ifte turn priiniim Bcerfabc dici cocpcrit, poftquatn ibi Abraham amp;nbsp;Abiinelech adftatuedum interfefaduS iiirarunkcum fupna didlum fit de Hagar,qudd domo Abrahç excliifa errauerit in folitudine Beerfabe. Si turn Beerfabe uocabatiir, cum in illis locis oberraret Hagar, quomodo uerü eft quod hie Mofts loci luinc idcirco iiocatum efie Beerfabe dicit,quód ibi iurarint Abraham lt;SC Abiinelech,cum iuramentiim iliud fequutum fit eic6tioncm Ifmaelis.

Diccdiim eft quod fuprà memoratum eft de Hagar,quód in folitudine Beerfabe errauerit, efle euni locum fic uocatum à Alole per anticipationem,non quod turn temporis cum ibi erraret Hagar ficuoci tiis fit,fed qudd infum fit Mofi,iiocare hunc locum non nomine priftino abrogato,fednomineabA* brahaino impofiro, quo turn cum ifta fcribebantur incolæ loci illiiis uulgariter utebantur.

Auguftinus putat qiixftioni huic farisfi'eri,fi per recapitularioncm hiftoriam hanc a' Mofe pofifS efTe dicamus,quafi focdus hoc AbrahædC Abimelech eiedlione Ifmaelis pracceflerit, attp iam tumlocusifte cum oberraret Hagar,Beerfabe uocari cocpcrit. VerS, meo iiidicio, nd eft temerr côfundcnda feries nar rationu Mofaicarii,fed tolerabilius eft,ut priore fententiaretineamus, qua ipfe qqj Augrft.nöimjbat.

Et filum eil in tempore iVo dixit Abimelech zir Phicol princept exerdtm eiut ad Abraham : Dem team Rex, GT pater in tinincrfis qult;e agii,iura ergo mihi per Deum huc,ctc jPrincipio illud obiter intuendum eft quod dicit,ln ejfedebetfubdi- tempore illo dixit Abimelech amp;nbsp;Phicol princeps exercitus eins.Rex Abimelech habuitexercituni.Ipft tori(,Groppref- uocabatiirpater mtns rex.TaliS debebat efle fubditis,pattr iiidelicet uniufeuiufuis Simul tarnen alebaC for hoiiinm, exercitinn propter tuenda regni pomccria,amp; reprimendos hcftes.Sic idem rex togatns fubdiris,arma-tus hoftib illis pater,iftis eft hoftisiillos gubernat in pacc,amp;afttlt;flii paterno profeqiiitiir, iftos nerd im-pugnat ôi reprimit armis.Et iit minus ifti ^uinciæ difit,qi:a cura geritur cx£rcitus,hiibetrex prudenS pnncipem cxcrcituS-in quern omnis ifta folicitudo incumbar Nequit eniin fieri,ut quoniam ipfe quo (J Princfpf exerci \cx homo eft,unus fufficiat uniuerfa: adminiftrationi negotiorum regni. Vocaturhie princeps Phico!» tin Pbical eil, id quod idem eft fi interprctenSjatqj os totius:iicl,os omniü. In tell ige principem exercitus, os die tcfiuS eilms omnium. exercitus,quod idem cft,atfp iinperatorein efle Os tails principis impcratorium eft, à quopendciede Exemplum pru bet totus exercitus. Principem hunc exercitus fui feci.in ad Abrahamumdiicit. Siueufiiseftilliiiscorfl deiuitc regitc, nbsp;Iio,fine uoiuit cum confciiim efle torü qtp gerenda erant cum Abrahaino,uidcs prudentiæregiæexcm

plum,qua quamuis rex eflet,amp;i caput fuoi uin omnium, feruos taincn fuos quibus res grandes concrc- *' debat,habcbatinprccio.Sicapparetr£gixgubernationis exemplum fatiselegans.Nec eft uteontemna Sacrofaniia ejl mus ifta quafi miniita amp;nbsp;ethnica Magna funt,fanlt;fta,ac plurimi facienda. Admodum ca:ci liii:r,quino reda regnorum animaducrtunt,qu«iin fir res facrofanlt;ffa,relt;ffa lt;8lt; légitima regnoriim adnnniftratio,non folum quare-* gubernatio. nus ludicio dd luft.tia reguntur fubiedti popini,ftd quatenus robore exercitus reprimuntur liofti’”“ lt;i3a)nodojif cû irruptiones. Ueinde obftruandum eft quod Abimelech ad Abrahamuin dicit, Deus tecum eft in 0-piji Dem. millbus qua: agis.Quoniä pins fuit Abrahä,amp; amicus Dei,occ. fionepræfentis lociuidcndiimeft,quo-modo ficcum pijs Deus in omnibus quæagunt.Confideraticnis huius duplex eftrcfptdius. Vn«spfl luiminis,aiter Dci.Si cor pii,fidelis amp;nbsp;eledfi hominis infpicias, deprehendes ilium in omnibus qræa-git, fide,fpe,dilecQione,cogitationc,propofiro,cultu 8i c bferuantia pendtre a' gratia,promifsioi’f)*’'*'' bo ac uoluntate Dei.Deuin credit,fpcrdt,diligit,intend t,mediratur,cc!it amp;cLlcruat diesacncéttS,amp;! oculos habet in omnibus quae agit ad ilium intcntos.Hadfcnus plane uerum eft, fi dicas Deft cum cinf-modi homilie in omnibus efle quæ agir,qi e madmodum amatus eft cum amante,amp; amicus cum co,qui ipfius in menfajin lcélo,in confortijs hominum,amp; nufquam non recordatur. RiirfuS fifidem, grata K prouidentiam Dei confideres, deprehendes ilium nufquam deefle talibus fidelibiis Sielcftis hominib. fed fpiritu fuo nioderari omnia illorum coi fiiia,dicla amp;nbsp;f; efta, ut impleat ur in illis quod pfalmo pri' mo canitur,Er quicquid facit protperatur.’Ergodé haélenus rtóf é dicirur Deus efl'e cum eleft iS m omnibus quæ agunt,quatenus cos in omnibus dirigir,amp; gratia fua nufquam non profcquitur.

Chferuauit Abi- nbsp;nbsp;Terrió,nec illud tranleundum eft.quód non fi nplicitcr dicir, DeuS tecum eft in omnibus {fed addir»

melech opera Qua? facis.Ergo ex ijs quæ faciibat Abraham,Cüliig£bat Abimelech efle Deum cum illo.Vidir iili pc” Abraha;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fperd ctderc omnia,idlp ludicauit iirgumentum cflcdiinnægratiæ. Ea erat regis huius uigilanriain ob

ftruando,amp;l pietaî inctnfcndo.pium tftjficfentirc de Dco, primîi,quddadfitille fidilibusfuisinoni' nibiis qua: faciunt;deinde,quód ex ilaiis gratia amp;nbsp;fauore fir omnis prufptritas.

Abi'aham fete- nbsp;nbsp;Qiiartd, de co qiicrp cogircnius,qu0 d non dicitjDcns tecû eft in omnibus qux facit : fed,In omnily

bat,Denißiccef qnæ facis.Opera erant Abralia;.llle facit bat,pro fua fedulitate, quae facienda trant iiiro grain, lionifto» pio,amp;i ndelipatrifamilias.Profperitas utrd fiicctfliss optrum non trat Abralia',fedD{i.PotdtDtiiS alere lues in ocio. Vcriim non unitadtffe ocicfis, kd optrantibus t irtjj lilorum optribiis fiiigrana?aC iiimitis C'ftendtre pracfcntiam. Qiiart putidum genus hominum eft, alicniiin abliac cœleftis gratis

Simui tarnen cogirandum cft,plurimiimrtftrreqnaliafiiitfa(rcaeorum quibusfpcrandiim eft di“’*’ adtlle gratiain amp;nbsp;iiirtutcm. Etl..ndli fiintlionfunts,necubiqj talialunt lilorumfaftajqiiæcccltftr*“^^ tiain proinereantur. Errant amp;nbsp;ipfi fubinde,amp; magis qua; carnis qua'm quæ ipintusfinit inftituiint-N^ dcbcinus fic de Deo fentirc,qudd fiiccefliim largiatur optnbiis tent brai nin perinde atç luciS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

E X P L A N A T I o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5^5

amp; Necdebcmiis fie de Deo fentire,qiiód fticcefium largiatur opcribus tcnebrarujperinde atep lucis.Quarè fïciii cordi eft. Dciim in omnibus quæ facit habere prsefente, eriain arqj etiam uidcat ut faciat qiiae fuut f iaJionefta.utiliajnecefTaria^quorinn profperitas tfie pofsit ex Deo, Si ad gloriam gratia; Dei facial.

Qiiiiito,coiifideremus Si illiid quoddicitJuraergo mihi per Deinnjfifallaciter mecum egeris, amp;.'c. Stultep:itZT et'* HadenusAbimclechociiloshabiütuidendiamp;cognofcendi.'hicucró admodumftultefcitamp; errat. Ti- Ablliielccb, metfibiacregno ab eo homineqiii Dcum in omnibus faftis fuis habebatpracfentem.Deus,inquitsteefi ‘ftinoinnibiis quac facis.lura ergo mihi,iSec. Atqui ab eiufinodi liomine nihil tibi, ô Äbimelech,nec re.-gnotiio tiincnduni erat periculi,fed omnisgeneris bona fperanda Si expedlanda. Etenim non poflunt flfefallacia,fubdola 50iniquacorumconfiha,qHibus adeft Dens in omiubus quscfacmnt.Et Deus ipfe sdhitnc modiim comparatus non cft,ur adfit fuis mala pro bonis rcpeiidentibus, Qiiare metus hic tuuS Abimelecli non ex ipfare natus eft,fed ex inani cordis tui diffidcntia.

Intereauidemusexemplumcius ingenij.quodfercin omnib.deprehenditurprincipibus. Vbiuidet IngfWWffl pnih lingubrem aliquam uel potentiam,uelrerum gerendarum dexteritatem fubnafei in quopiam, cÓfeftim rebus fuis fubtimere incipiunt,ctiamfi manift ftumfft,non elle inaleuolum homincm,fcd bonii ac pium, ’quofibiriment. Metus iftc tarn inert cordibus principumamp;infublimitateconftitutorum hominum, '’tquemsdmodum omnia humilia Si infirma floccifa£iinit,ita ab omni eo quod eximium Si egregium *fftincipitmifere'fibitimcanr.Sic Saulmoxubi Dauidtin pergratiam cooperantis Deiinomnib.pro fptréagereanimaduertitjcocpitilluin timere.i.Sam.i?. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

AcceditôC illud.Metuebat AbimelechjUe forte' Abraham robufticr ac potentîor fa(fbus,non fatis bo Exnnplu aviitti quot;‘wiifulturiisdret,quôduxoremipfiabflulilTct. Videmuseainreexemplum ammidelafiineproxi- nonbenejibicon 'quot;‘aVconfeij fibi,5f ultionem metnentis. Difficile eft,ciufinodi confcicntijcftimulü non fciirire,etiamfi feij. quodfaftinn eft,per ignoranriam,lt;Sf fine ullo nocendi ftudio accidit.

Sexto ôf illud obfcriicmus,qd addit de pofteris ipfiuS,dicens.'Et ciim fîlio mco,amp; cum nepote méo. I»timoré Abimt ^2° non fibi tantum,fed Si pofteris fuis «à potentia Abraha; timebat. Eratomnino in fatis,ut pofteris Lecbjùit ^^nhæcederefomnis ilia Chananæcrü acPhiliftæorû terra. Qiiarc etfihocregë iftfi latcbat, uidemus owiziw.

“’in timoré hoc illius aliqd fuifle ominis. Sic iiulgci dicimus,N4cb bôfem ahnen kumpt feiten etxeos guts.

Sfptimó.Confiderandum etiaincft,quoniodointimore iftoconftitutusfecuritatemqnwrat. Tres QnpmocloAbi-insc,quibus in huiufmodi mctii conftituti principes fccuritaté qnscrcre confueuerunt. Prima eft ex- melech fecmttf “uftionisomnimodæjfecunda opprd’sioni$,rertia cohibitionis.Extindfionis eft, qua prorfus medio tem quterat^

6 ’uUuntur,qui quacnnep rattone mctuunrur,ncc ulla initur confideratio caufa;,fit ne luftuin uel infuftum “tódtre honjinein,qni nonnunquAm frufti a,ucl certé non fine lufta ratione tiinetur. Opprefsionis eft, '!iiaquititnctar,grauibus cxadiionibus amp;nbsp;oneribiis fic prcmitur,ut etiainfi uelit,non pofsit tarnen ne.-gociuinfacere regno. Cohibitionis ucró,quanonintcndiintur infidiæfanguini, fed medijs quibufdain Uelillfpecicrafairem honeftis certaqua:riturlccuriras.Prioresduasuiasfequunturtyraiini,homines im pij K truculenti.Eximpliiin prima? eft in Saule fanguini Dauidis improbifsime’ ir.fidianrc : deinde Si in Herodeprimtiin fubdolé, deinde manifefta crudclitatc necemChnfto recens nato intctanrc.Secundam Uiamfeqiiutuscft Pharao,cum opprimcret Ifraelcm.Exod.i. Non ingredior titbuias illas ethnicorunl exeinploriim,quorum copia gentiles hiftorias legcntibus pafsim occurrit. Teitiam amplexus eft Abi-Ui«lc;h,nonqiia:rens Abrahac extindlionem uel opprefsionem.'fed rationem fequcns placito medio fe-üiritatcm obtinendi.Hadbenus in illo exemplum uidcs regis minime' iinpq ac truculenti.

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Odaud.Diligenter obferuandum tft,q, cum multæ fint rationes quibiis fccuritas placidé qusci i ob- Securitdsper re

tineritp poteft.Placuit ifta Abimelccho,quæ eft per religionem lurifiurandi. Eft ifta pqs hominibus con hgionè iiiramen Utnientifsima,amp;omniilefficacifsima.Iurainlhi,inquit,per Deum. Senfit rcxiftc, taiitam tflenuminis ti^Uisjita.

I religionem in corde Abraha;,ut nu llo robiiftiori uinculo à confiiijs infeftandi regni cohiberi pofsit, q fi ! fiiiireiiirando feruandæ paci reddat obftriiff um.Quod Abrahamum conceriiebat, nuila erat ccnfiiij hu i nbsp;nbsp;nbsp;’usnccefsitas. Nam fauëïi etiam iniurati faciunt quod acquum eft,Ô^ bonos uiros decet. Interea tarnen

Nonó.Etilkidobfcrua,qudd non dicitdura mihi perdcos,uclpcrfalutcmm£am?fcdfimpliciter,lu- Dko obferUaJtt j tamihiper Dcum,intelligcns non alium qinäm de quo dixcrat ; Deus tecum eft in omoibus quse agis, inuerbis Abitnc ydequain maior fuerit modeftia ethnici hums regis,quam fit Papiftarum.Non exterfit ab Abrahamo lecbi 'ufturandum quod à fide ac religione ipfius clfet ahenum, fed quod cum ilia plane' eft'et confonum. Ifti ’«rddiciintjlura nobis per Dcum,beatani uirginem,5f oinnes fainflos; amp;nbsp;dicunt illis, quos feiunt non ûtdere in beatain uirginem Si fandlos .Qiiare non cogitanr,mctu numinis neruum efle iuramêtif Quis ftnians erit iuramenti fub nomine eins pracftiti,quern nec Dei loco hab£r,n£C ut Deum timet?

Dccimd.Sediuxtafidcm ac b£neficetiamjinquit,quam feci tibi,facies mccü. Si cum terra in qua pc tcgnnaris.Duo funthicconfideranda in Abimeleclio. Vnum eft,quod Abraluc homini pcregrino bene-frceratjcopi ainfp in terrafua quo uellet loco habitandi obtulerat. Alterum efl;,qudd earn illi beneficcn-’umremeniorandorcuocat in memoriatn,amp; gratitudinis uices ab eorequirit. Prius boni opcris habet txcrnplutnjqiiodimitcmuromncSjpoftcrius non ita.Bonum eft benefaccre peregnno ; denique par eft Sljcqumn,utcui benefadfuni eft,memor accepti beneficfijfiiion copiofius,ex wquo faltem benefadlorii fuorcfpondeat.Id uerd nonita laudabile eft,fi qiiis,nififorfan ratione necefsitatis adadfus,ei cuibene-f’dtjdKattSenefeci tibi, quarc urdc ut uicilsnn bcnefacus Si mdii. Quid enim hoc aliud eft,

quam metucre ne nôfatis gratus ftiturus fit cui benefaélum eft : deinde amp;nbsp;beneficium,quod oportebat A elfe liberum amp;nbsp;alienum a proprq cômodi ftudio,Heluti in finum noftrum rcuocaref A mro bono nô cft opus ut uices beneficentiac quacramus,ad quas ille etiam non admonitus fponte fua propendet. Abraham alioqui non erat mala redditurus pro bono, neep defutiirus erat officio boni uiri, ubicunque prs-

-. Z nbsp;nbsp;nbsp;ƒ De eo qiioqt cogitaridum eft,quod dicit: Et cum terra in qua peregrinaris • Peregrinum elfe, rniferü

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' eft efl’e,öf uitam untere multis moleftijs obnoxiam. Si id incidat in hominem alienum à pietate ani-

) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mi bonitatc,uidcbis cum nonfolum impatientius ferre peregrinationis incémodajfedôf terrarpertgri

nationis ipfiiis non bene uelle ex animo,quafi illa fit in culpa,quód non licet uiuere in patria. . Pius contra' patienter feret quiequid occurrit moleftiæ, lt;Sf erga terram peregrinationis fuse cum om iiibus illius indigenis amantcr ac beneuolc afficietur, gaudenti congaudebit, dolenti cnndolebit,pro-pace ac tranquillitateillins ad Dominum orabit, quemadmodum äC Hieremia: 15. Ifraeli in Babylone conftituto à propheta praccipitur.

Eacilitat affen- Eiixit^ Abraham,E.goiurabo,} Facilitate hac alfenticndi admonemur de ingenio fanftorü, qunm fint ttendiin rcb. ho ób faciles ac parati ad omnia ea petifa,quar quouis modo ad pacem,rcrum tranquillitatcm, 8C gratifi-

candum amicis facere pofTuin.Nemini male uoliinr,nemini infidias tendiinr,non deleftanturrenipcr-turbatione:qiiare abfcj; ullo negocio impetratur ab illis^ut fardera pacis ac miituwbenciiokntiæcriui-cinis ineanr. De eo quód paratus cft ad iiirandü, ac de iureiiirando quam non fit illud illicitum infc» ficuihiber, uidcar in calcc Cëmentariorum noftrorum in pfalmos appcndicem de niramento.

Etincrepauit Ah-ahain Abimelechumpropter puteumaqiiie, quemuiabflulerantferui eim.] Primiimob-ferua exemplum ucnc accordatar paticntiac. Violentiam iniuriam feruorum Abimelcch patienter tu lerat,amp; filentio preflerar Abraham,non ex pufillanimitate,fed ex tranquillitate cordati fpiritus, paticii ter cxpedlans donee occafio de lila cum rege expoftulandi daretiir. Ea demiim uera pati£ntiaeft,qua mala aequo animo non imbccillitate fpiritus, fed uel prudenti confilio, uelrcfpeótu diiiinx iioliintatis toltjrantiir.Q^ii mala ferunt,propter£a quód uel non audcnt,uel non pofiiint i 1 lis reluclari, nö laruri, ii refiftere auderent amp;nbsp;poflent,non fpiritu uerac ói cordatae paticntiæ feruntur,fed uel mctii maioris ma li,uel infuperabiii potentia uincuntur.

Deinde SC illud animaduerrendü eft,g^ increparionem hanc Abrahâ fie inftituit, ut inftitiitiî concoP diæ ac feederis non impedirct/fed diiigeref,amp; confirmatius redderct. Non inerepauitregemftatimini-tiOjfed primùm petitioniillius eôfcntiens,dixit,Ego iurabo: actum demum intrtpationemfiibiccit,ut tolerabilius aieiperetur a confentiente ac beneuolo. Deinde amp;nbsp;hue condueebat, ut nullamnubeculam Quomodo ineu rancorisin corde relinqueict.Faeiebat hoc ad finceritatem eoncordiac.Difcimus hoc exemple, quomo» dicfint focieta- doineundæfîntfocietatcs amp;nbsp;fardera. Quemadmodum uidelicet iibicaroinfliiflouulnerediuifaoperi chirurgiredintegratur,diligenter curandüeft,utcumprimis pus omne repurgetur, antequam intercifa cutis coadunctur fic plané cm andum amp;nbsp;hic eft,ut ubi fardera fumus inituri, ftatim initio fi quid ranco*

T ertió, cxprefiinn etiam hic eft ingenium feruorum de potentia dominoru fuorum præfumcntium, amp;nbsp;uim iniuftam aduerfus inferiores amp;nbsp;impotentiores exercentiiim.Reperias in ifto hominü gencrc, qui ius dominorü fuorum fie ultra legitimos limites extendanr,ut abfcp ulla peccati eonfeientia aliènesetiî labores inuadant,ae dominis fuis uindiecnt.Et dum aliéna inuadunt, arbitrant fe fideles efleheris fuis. Vtinam in aulis Chriftianormn regum ac principum hoc genus feruorum nihil habeat loci. a

KeJ^onditqi Abimelech-Agnoro (juieficerithancrem/ed cr tu non Micafli mihi,Gr fgo non aiidiui prater ho die.] Obferua hoc genus excufationis.Primum,habet ignorantia ueniam amp;nbsp;exeufationem.Etenim qui ignorât ea qua:fiunt,uticp quac ignorat,emendare non poteft. Deinde is dcmüignorantiam refte ob* tendere poteft,qui non folum qua: faifla funt non iudit,fed ne audiuit quidem de illis quiequam,utcon fidenter dicere poftitrNeqj tu indieafti mihi,nelt;p ex alio quopiam audiui praeter hodie.

ttiala domeüica nbsp;nbsp;Simul obferua fingulare hoc malum,quod omnibus fere patribusfainilias Si principib. euenirecon

tardißime ad pa fueuit.Peccant domeftici pi æter illorum confcicnriam,amp;l faciunt fub ipforü nomine,quæ fi fcircnt,Iiaud tresfiimiUas de- quaquam ferrent. Interea nemo eft qui quac male' fiunr,ad aures illorum perferat.Qiii lacduntur,Infifi-firuntur. lent,ne animos improborum contrafe incitent.Qiii lædunt innoxios,amp; ipfi quod faeiüt, altifsimc dif-fimé difsimuIant.SpciflatorfS malorum cogitant, Quid ad nos quid ifti faciant ? Nolumusiritarccra' brones.?0’irs dich nitt brennet,da( blaß nitt.Sic accidir,ut mala domeftica citius ad quorumiiis,qHam ad pa trisfamilias ac principis conlcicntiam perferanturrfit^ ut ipfi poftremi peccata feruorum acfiliorüno-ftroruni cognofeamus,quorum tarnen omnem uitam confcientia: noftracliibiedlam elfeoportebat.

Peccata nonßem Prarterea ctiam hoc animaduertendum eft. Licet feró peccatum feruorum fuorum cognouent Abiper latent, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;meicch, tarnen cognouit tandem,faéluméjj eft,ut qui prelferat illud aliquandtu filentio, tandem rupto

filentio,ad cognirionem eins ciiiiis intererat detulerit. Obferuent hoe exemplum, qui putant perpe-tiió fibifore impunc', quód extra confcientiam herorum fuorum delinquunt, quafifieripofsit, util-larn in fiuem ufque fallant, Cogitent horatn quatidam elfe in fans, quae quafi luce qnadam proditura fit,ac

E X P L A N A T [ o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5^Î7

^f^™‘'nifeftatnra,qiia: ipfi in rcnebris delinquunt. Bonus Abraliamànîiirîæ patiens Abraham, fiicns ^fahamaierùm tandem apcrto ore quod makfaftum cfl:,conf!dcnterrcdargiur,

Abrahämoue» Cf bottes,or dédit Abintclccho,^^perculjcrimt ambo fxdtK.} Obferua manfuetudi f^n/ttetudo A-’’f’nfpiiitusin Abrahatno,quàm placide' purgationem Abimekch acceperit. Non petit abillo,ut pœ- brahte. ''âsdefcnns iniquis fiimatjfed accepta txcufatione conrcntus pcrcutit ctim co fœdus.

Dfindc amp;nbsp;illud obferua.Fccduî hoc petebat non Abrahamded Abimekch. Deinde non fucrat Abi- Q^woJo fait' ’quot;ckchlæftis/'.t aliquo effet miincre placandus,fed Abraham.Et tarnen qui non ambibat feedus, fed pe nbsp;nbsp;etiamfumpti

*'nti confentiebat: neep læferat,fed læfus fucrat, ad cor.firmationem fœderis mimera fua côfert ones amp;nbsp;biufuis alàtcon l’oacs.qiiac acciperepotius à rege quàm dare dcbcbat.Sic animati funt fanéti, ut ubi feruiendri eft paci, ^ordiatth foncordiæ Si amicitiîc,non parcant fumptibus ctiam ad fe non pertiticnnbus^parati ad dandiun à qiii-hasdebebant accipere.Ethocquoi^ nomine felicesfunt.Beatius cnimeitdarequ.àm accipere.

Tertio,an licuerit Abrahæ feedus inire primü cum hominc ethriico,deinde Si cum pofteris eins, in ea terra quain fetnini ipfins hærcditarie» polsidendam promiferat Dominus,uide quæ annotata fint fiipri cap.i4.iibi Abraham cum Amorrhæis feedus iniffe memoratur.

itßiituit Abraham feptent agnas gregis fcorfttm : cui dixit Abimelcch,Qjÿd ftbi tioliintfeptemagnje ^ttat fitrcfKiilifeorfumŒt att:Septem agnas atcipies de mantt inea,ut paît mihi in teüimomim, quad egofoderim pu tfKwisÎMS.JObferuandum eft,quid fibi uelitfatftum hoc Abraha:. Priufquamfœdiis interipfumamp; Abi ^u!tureftrre^d ■ndtdifancitum eftet,ufqueadcô patiétertulit,Cum putcus ipfi uioienter perferuosAbimekch adime- nbsp;nbsp;nbsp;mbiißat

tftiir,urneuerboquidemid illiiudicaret,moxuerdatqjfeedusCumiilopepigit,non permifitamplius iniltria. ,■ •«putcascircf inpoteftateferuorum Abimekch,fediuSac poftefsioiicm illms fibi uindicat. Admotié-

■tiiii lucconfidtr.itionc,mulrum rcfcrrc,lt;à quo liobis fiat iniuna. Vim d leruis régis illatam,rc(fle cü pa kntia pcrti’Iit Abrahammeriim ut idfibi fieret non iam fimpliciter à rcgCjfed.à confoederato quoqj fer tenon debiiit. Malta poteft Chriftianus per patientiam ferre incëmoda ab exteris dominis amp;nbsp;magiftra tibus ilbta,iniuriam ab illis acceptam alto fikntio pre.nere ; quorum gratia, fi à fratribiis euenirent, tecTdexpoftiilare ac ius fimm rcpetercpoirct.AIiud omninoeft'iniuria: genus quod ab exteris, amp;nbsp;aliud quodà fratribus ëCconfœderatisinfirturrdC aliter agendum eft cum exteris,alitercumfratrib.amp;l con-'“nftis, quorum coniundlio ftarc non poteft, rnfi omne genus iiuuriæ ac uiokntic rcpcllatur, fuunr.ip * caihberms illpfiim feruetur»

Deinde obferuandum etiam eft prudentip cxemplum.Erat iam confccdcratus Abime’echo, expoftu Exemplumpm huerat cum iilo fupcr ablato per uim putco,rccepcratlt;p ilium in fuam poteftatcm,amp; tarnen ultra infti-* dentine, tiiMmconfecdcrationemadhucfeptem agnas de gregc fuo feparat,lt;SC Abimekcho teftimonij gratia tri l)uit,quddpi'.teuinhimcipfcfodificr.Videmus fandlum uirum fingulari prudential cautioncfuturac tranquil t itati profpexifre,5C caufas difsidicrum futurornm amputate uoluifTc. Admoncmiir hoc txem plo,non eft calienumlt;aprudentiafandloru;n,utdum rebus praifentitranquillitate confulunt, de futura qiictpffcuritatc Si pace cauti profpiciant. Non eft cnim ulia tarn firma focictas, etiä inter bonos amp;nbsp;Cor datosuiros inftitnta,qua'in non fatr.rum aliquod difsidium labefadlarc ac diuelkre pofsit. Qiiare ad-niodnmoperæprecium eft,utdum praefcntein inimus amicitiain, quicquid adfuturam difcordiain ullo Peftofacere poteft,ftatim initiobipenniprudentiæampiitemns.

Terrid,liée illud tranfeundum eft, qnodfeptem agnas ftatuit Abraham, quae teftimonij u icem gcrcrgt; tent.Hcbræa iiox yaw ëC feptem fignificat,öC luramcntum. Videmus hie quàm fit antiquum feptenarip Minerifacramentuin,non in fcripturis modd,(SC rebus facrisgt;fed ciuilibus. Hodie quoep in ufu eft,ut ad wnfirm.itioncm inftrumentoruin feptem agme, id eft, homines innociii ac fide digni teftimonij gratia tnhibeantur.Meo iudicio,confuctudo hæc apud prifeos Hebræos feci t, ut uox yau? pro iuramëtö ufur parctiir.Et akoqiii feptem funt prpeipua in iurameatoiluramentum ipfum, caufa propter quamiurat, iuransiprt,cui iiiratur,nomen Dei per quod iuratur,obligatio ftdei,lt;SC ultio periurij.

J^circo tiocafus efl locus i^e Bcerfabe.qtiia ibi uterq; iurauit,lt;i^ inieruntfadtis pro puteo iuramenti.] Obfer-nandntn eft hie confnium Abrahp.Didit Abitnckch feptem agnaSjUt effent teftimonium,quôd ipfe pu- ConPiIiutn trumfodiftct. Deinde lcco ifti, in quo feedus iureiurando uterejf ipfe Si Abimekch inicrant, impofuit Abrah^, nomendregefta, ut iurifiiirandi ac foederis huiusmenjoriam feruarct diuturnam, Si ad pcftcros tranf-ferrct.Qiiarc uoluit ut hic locus Becrfibc,id eft,putcus iuramenti uocaretur. Confilium eins fuit, cancre ncquod inter ipfum «SCAbimekch geftum crat,obliuioni traderctur. Admonemur quae fuerit rcligio iurifiurandi ccfocderum apudfniftos.Qiii irrcligiofe affi'eiuntur luramento, parum de fcruandaillius memoriafunt folliciti.Atquifi abftiikrismemoriam iuramentis, inpropinquo eftut uiolcntur.ATemo riaiurifiurandi neruus eft euftodia: illius.Q^iare improperare fokmus periuris, qudd iuramenti fui fint nbsp;nbsp;'

obis ti,amp; de feruantibus iurifiurandi pra:dicamus,qult;)d memores fint praftiti facramenti.

Demdeobferua quod dicit ; Quia ibi uterq; iurauit,amp;l inieriit fccdus. Duo funt luramentorü genera, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;genera

Vnunijquoiuratifubiefcirtddunnirdominis ac magiftratibus,amp;l aliquando ctiam iuclcnbus,ficuti in rameiitorum-bellis fieri uidctnus.Hic non iurat uterq; dominus Si fubditus,fed fubeiitus tantfi, inferior uidclicctfupe tiorijcm ad obediendmn juremraiido ob’igai. AIrtr«m,quo ncgt;n inferior friperions imperio fubijcitiir,

5-23 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I M

fed quo amicus amico mutua fide ac focicrate confocderat. Hie utrinqj inuicem iuratur.Hocgenusiurif iurandiecnim eft qui Iibcri fiint,ut fccdera cum quibiis piacuerit inire queant. Datiirliic SC accipituriu ramentum iin irio^, quia utramqj partem conuenit obferuantemefie foederis, acfic iiiramcntoinuiccn» obfiri(fl:am,ut tarnen neutra fir alterinsdominioferuiliterfubieóla. Prius iura menti genus placuitpon tificibus in Ecckfia,quo populum Chrifti non liabeanr coniundlum, tanquam fratres, fed fubieftum, ueiutiferuos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OBSERVATIO VlH

j^on legiturA- SurrexitctMan Abimdech crPhicolprincepsexercittu ciui,reuctficj;funtinterramPalieÜinortm.]0})kt' brahâ dcdKXijJe nbsp;nbsp;nbsp;jy,; diligens lc(fbor,qu()d nulla fit mentio de comifatu ac deduófione Abrahæ, qua fit regem aeprin

cipem cius à ie difeedentes comirariis, cum ta men in confueto liaberet peregrinos homines non modo hofpitio acciperc,fed lt;S^ abeûtes comitari ac deducere,ficuti fiipra cap.is.uidirnus. Simpliciter Iiicmc-moratur quod liirrexerint Abimclech nbsp;nbsp;Phicol. rcuerfi^ fint in terram Palæftinorum. Nonaddiftir,

quod comitarus fit eos Abraham.Nolim affirmare,ncn efic Abrahamum regem hunc abeuntefri comi tattis.Siue comitarus fit illum,fiue minus,nihil deillo meminit Mofes ' meminit autem de comitatuib lo quo peregrinos aliqua itineris parte deduxit. Admonemur non efic tanti, fi quis offieij amp;nbsp;honoris gratia potentes huius feculi comitetquanti cenferi debet, fi quis peregrinos homines humaiiitatisoffi CIO ac philoxenip Audio locorum ignaros deducat amp;nbsp;comitcnir.Non damnamus honorem uiris huiuS feculi exhibitum,fed officia humanitatis acuerar charitatis in peregrinos dcclarata pracferiraiis.

Abrahcan uero plantatàt ncmiu in Beerfabe, cr inuocauit ibi nomen Domini Dei feetdi, er fuit eoloiws ttrr£ Qttaliä ordto- Pahsüinorumdiebu^multis.'] Siue legas,Planrauit Abraham arborcs;ucl,Planrauit Abraham ncmus,olgt;-ria ^dißc^Abra feniandum nobis eA,non ædificafie ilium Deo remplum aliquod lapideum opcrofum aefumptuofum, ham, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in quo nomen illiiis inuocaret, fed locum orationis nbsp;nbsp;Ecclcfiac iuac confiituit inter arbores, in quib.K

fuperne' patebat cocli afpedlus,amp; circumcirca opera matuium Dei oculos orantium incurrebant. Hu-iufmodi oratoria nihil habebanr luperfiitionis,nihil luxHS,nihil humani fp!endoris,amp;; interimobieclis ad alendam fidem accomodis precantium ac nomen Dei inuocantium mentibuS pulclierrirad feriiic' bant.Hodie audimus ChriAianos ficanimaros, ut nifi in templis lapideis ante aras amp;nbsp;AatuaS procum-bant,prorfus indifpefiti fint ad orandii. Hifi tempore Abrahæ uixiflent,membra Ecclefiæiniiisdlenc-Locuiiuramenti quiuifienr. Deinde obferua queid dicit Abrahamum facrum nemus plantafie in Beerfabt:idtft,adpu religionem po,- fe’um iuramenti.Et hocconucnicnter.Locus cnim iuramenti religionem poAulat. Nam pars diuinicul Uniat, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lufiurandii fiib nomine Dei præAitum. Qiiare amp;nbsp;prifea gentilitas etiam apud Romanos ad araS

deorum facramenta præAare foiebat.Non conuenit ut prophanus fit locus, in quo nomen Dei ad piv Aandum facrameiitum e A ufurpatum.

Qnpmodo Do- Tertió,ntc illudtraiifeundum eA,quod dicitiEt inuocauit ibi nomen Domini Deifeculi.Non card ininnm uocet A- emphafi,quód Dominum Deum fuum homo peregrinus in terra pcregrinarionis fuf uocauit Deiim ft-brahamDeum culi uel mundi.Plurimum confolationis adfert exulibus Si peregrinis,fi perpetud cogitent unicum ib feculi. lum Deü noArü efle totius mundi Deum,amp; gubernarc confetuareejj toto terrarum orbe omnia,ttiamfi cæcus mundiis illumnon agnofcat,fed falfis diisadhæreat.Nôdebemiis autem elogium hoc Dei,quo cVj? ’jiejid eA,Deus feculi uocatur,ad latitudinc duntaxat uniuerfi orbis,fcd etiam ad perpetiiam illam omnium feculorum,temporum Si »tatum ieriem rtferre,ut quemadmodum totius terra, itaamp; perpe-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuum omnium feculorum Deum ilium efle fentiamus,quo excludantur à fide Si obferuantia uersdiui-

nitatis quorumeuntp temporum pariter Si regionum dij quantumuis illi fint uel prifci uelrecentts.

Dintiuf ma/ßt nbsp;nbsp;nbsp;Qitaito,Si illudobferua,quod dicit,Etfuitcolonus tenæ Paiæflinorum diebus multis. Ergo Abra-

Abrahâ co loco, ham eo loco ubi profpero utebatiu- per gratiam Dei rerum fucceflu,ditbus multis manfit.Non (A igitut in efuo profferè alienum à fandbis ibi morari diutius, ubi SicocieAem fibi amp;nbsp;humanam quoep gratiam benigne'acfelici-agebat, ter adfpirare fentiunt.Huius ob idadinoneo,ne quis diuturnam huiufmodi manfionem pij hominis da mnet,qua illic hæret diutius,ubi commodius agit,quàm ubi diuerfum cxperitur. Nonnulli txillis qui fe leculo huic renunciafl’e profitebantur,ficuti benignius ac commodius tralt;ftarentur,at(p in precio ha-beri fe experirentur, confeflim perinde ac fi de falute animæfuæ periclitarentur, migrationcminftitiie-bant,amp; ad loca afperi«ra fefe conferebant. Erat hæc in illis animi infirmi conicientia, Alioqui in fe non «A illicitum fandtis hominibus ibi cómorari,ubi minus experiuntur incomodi,

In ipfo rerion fuc nbsp;nbsp;Simul tn obferua,g, no fimplicitcr dicit Mofes ; Et manfit Abraham : fed,Et “^s^id eA,pcrcgrinatus

ceffu manßt A- nbsp;nbsp;Abraham in terra PhihAq m diebus multis.Quamuis illi profpere' fucccdebant omnia, Si lani no fim

braham peregri pliciter amicum,fed Si confccdcratum habebat regem, haud tarnen oblitus eA, efle fe in ilia terra pcre-grinum.ideoep non coemit fibi partem aliquam terræ illius,quam proprio iure pofsideret, cuiusip rc-fpedtu peregrinus efle defineret,fed manfit in illis locis peregrinus, de quorum ramen hareditate diub

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nas habebat promifsioncs. Cöfimili modo fandli,eriamfi certis quibufdam locis propterfucceifumrc-

rum diutius confiAant, perpetud ramen recordantur peregrinos efle fein hac terra, idec^ animiimnut liS terrenis fechbus quantumuis felicibus Si amanis addicunr, fed ad cccleAes man-

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiones quotidianis gemitibus fiifpirant,

oraculo D« ikJJÏKj im nclare fatagit ßlium fuum ifaac.ln ipfo articula operisprohibitti'S ah an ^^io,muenit arietem, (juemßlij loco offert Domino.Quo ffilo confirmantur ilii prontiffa diuina de ffaa _____Deinde audit de îiahorfratre,qu.im tUe cumulatui effet fcecunditate fobolii,

Bi Væpoftquam gell:afunt,tentauit Deus Abraham, Scdixit ad cumtAbrahamAbraha. Atillerefpoiidit,Adfum. AitillhTol __JI le fil ium tuu m unigenf tu m quem diligis,Iiaac,8lt;f uade in térram infionis,at^ i bi oiFercs eum in holocauflujfuper unum montium quem *^ionftrauero tibi.

^^P'gt;^quamgellafunt.] InEbræoeft.Etfaiftiim eft poft iicrba illa. Sic amp;nbsp;Græcus ucrtir.Verü uox 0'^21 Ebræis frequenter pro rebus geftis fumitur. Vt reólc' uerterit latinus inrerpres.

Abraham Abraham.] Et GrsccuS uocc, Abrahä ingeminat. Veriim in Ebraco fimpliciter eft Abraham. ^^Aw.HnEbræo eft^nMD^id eft,Ecceego.Sic uertir 8i Graecus.

tuum ] Ebraicc' eft T'a nH tei np, id eft, accipe quzfo filium tuum. Et Graecus uoculam «Somiiir.

''’KgfM/fKM ]In Ebrseo non cft,unigcnirri,fedT'n%id eft^unicum.GraecuS uertit rt//Kyxnmiop. Ap P’ffthanc pro vp’' IcgifTe vn\id eftjdileólum,

Intfrrrmi«yionw.]Ebr.rr'n'öh YiKVlSjideft.adtcrram Moriah.Alij rctinentEbrxamuocem,amp;Ie S®t, ad terram Moriah. Alij reddunt eam,idtp iiaric'. G : aecus uertit,«r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,ad

''fJni fublitnetn. Aquila habet r/iii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft lucidam,iiel illuftrem. Symmachus uero T«f ‘’’dlX’-

‘''«■jideftuifionis, quam uerfijnem latinus inrerpres fequuriis eft. Vnus Äidem refpeifluseft Grsc-tisinterprctibus. Verbum nlHH fignificat uidere.Hinc deduxerunt uocemn’'‘^'M3,qiiafiterra illafubli-j Mitatisgratia ficdida fit, qiiodnon modd fpcdabilis fit,fed nbsp;nbsp;cx illa circuniacens terra uideri pefsit.

EbræiHerddefledfimt hanc uocem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliunde. Alq à«T', quod eft timuit, coluit, reuentus eft.Sic

Chaldæus paraphraftes habet qhb’rsi ixyix’?,id cft,ad terram cultus diuini. Alij .i uoce ■^'\T3,qua; myr diam fignificat. Adhuc alij à uerbonv,quod fignificat docere,uoce häc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deriuät, ut terra

fit terra dodlrina:. Varieras ifta mouir Pagninum,TigurinoS,Mónfteriim, amp;nbsp;Germanicum interpre-tttn,ut Ebriatn uocem retinuerint.

Qgemmofÿlrdwero tibt. ]Ebr.eft T'bhe “aTatt nwtlt;,id eft,quem dixero ad re. EXPLANATIO.

Subijeit pr«cedenribus MofeS hiftoriam pra:claram,admoduminfignem,mirabilëprorfus amp;ftu-ptdam,fiue Drum pra:cipientem,fiue Abrabamum obedientem refpicias, qualem praeterca non habet “niucrla ucteris inftrumenti fcriptura.TextuS fatis clariis eft,non habens opus operofa explanarionc.

Qtte po/iquam ge^lafunt ] Clrronologiaeftjquafignificarurprarfentcm hiftoriam tum eftegeftam, tntnAbraliä magno iam reruin fucceifu florcret,amp; ffmaele eiedto in uno Ifaaco ranquam femme pro ’''gt;flbS;iamadtiIfoconquiefceret,dcniq; propter regiiim quoqj fccdusadmodumfadiuscfletlpcfla fiifisac clariis, iamfp per omnia fecurus tantum non regnaret.

Tentaiiit Dem Abrrfblt;tm ]Præmonitio eft,quam earn ob cauiam præmittir,ut intelligat ledlor man datum Dei quod ftatim lefturiis eftjnonfuiflTe ncrum ac ferium mandatum, fed tentationerhoe eft,non *dco mandaiïe Dominum Abrahac de immolando fibi Ifaaco, qiidd id facrifi'cium ferio expofeeret, (ed 9'tdd ilium tentaret. Aliud enim eft tenrando,iSè aliud feriö quid pofeere.

it dixit ad eum:Abraham.]Etreffondt: illiiEite ego. JPriufquain illi praccipiar,quid faccrc dcbear,nota ’tdamationeanimum eins excitât, ut fe ad audiendum obtemperandum componat.Id quod amp;nbsp;fa-ttutnefieex eo fignificatur, quod ftatim refpondifEcce ego, quod idem eft ati^,ccce praeftd fum,quid wsutfaciam^

Ait iHi; Tolle filium tuum uiucum,quem diligis,ffaac,çy' uade tibi in terram A\oriah, atep ibi offer eum in ha l^ttiHuntfuperunitm mailtium quem dixero tibit]Hxc eft tentatio illa,qua Deus Abrahamum rentare uo luit.Sub fpecie ferij urgentis mandati propofira eft res ipfa,quæ prarcipitur,fpeciem habet crudelira tgt;sipfoaiiditu,nedum faftu admodumhorrendæ 8{ execranda:. Qiiid enim crudelius excogitari po-ttti,quamprxeipere patri ut proprium filium m.ider,amp;; incinerescomburat, etiamfiidfiatper mo-tla(nfacrificij,amp; Deo deftinetur. AtMofes horrorem crudelitatis per id reprefsit quod pramifit.Ten-fiuit Deus Abraham. Verba tentationis huius modica quidem funr,ueriim uehementer acura,amp; oin— Hespaterni peftoris neruos non modo pungentia, fed Alprorfus penetrantia. Deinde amp;nbsp;fic propofira «ft hacc tentatio, ut plurimum aggrauationis ex circumftantijs temporis ac modi acceperit.Sed de iliis in confiderationibiis iiidcbimiis.

Tffitduit Dfi« Afcrdbrf«!.] lacobi primo tie Icgimus; Deus neminem tentat.Hic dicit Mofcs.’Tentaiiit Deus Abraham. Neminem tcntare,lt;Si Abrahamiim tcnrare,hace duo pi acdicata de Deocontradidio

nelubfreuidcntur.QiixriturcrgOjquomododefcndipofsitutrinfij Mofls ^’Isccbi authoritaS.Ht X ucl ifte qui dicit, Tentaait Deus Abraham; uelillc,quj poft malta fecuiafubfequuraSjicripfitjDciisne tnincm tentât, mentitus efTe iiideatiir. Ereiiiin fi tentauit Deus Abralumû, retflé dicit Mofes,Tctaiiit Deus Abrahamum nbsp;nbsp;falfiim eft quod lacobus dicit,Deus neminem tentât. Rurfum lî lacobidiäSut

rum eft,quo Deumneminem tentare dicit,falfum eft quod Mofes de Deo prrdicat,dicens; Teiitauif Deus Abraham.

R-efpondendum eft,uaria cfle tentationis genera Aliud eft tenrando probare.uA probatumredde-' rt: 3d aliud,tentando ad pcccandü induccre.Prius genus daî Deo,pofterniî ncquaquam.Ergodcprio re tentatione loqiiitur Mofes,de poftericre lacobus, quod iSf contextui uerborum illiiis coiniincit.Ve (rum enimeft non tentare Deuin ad peccandum quequä Hoc gem»» tentationis non DcOjfedlatanr ÖC noftr« ipforum eft tribuendum concupifeentir.

Moriah,atcj- ibi offer eum in holocdnilumfuper imttm mentium.^aem ^ixmtibi.] fnerit terra ilia boc loco, qux fuent ilia terra Moriah, amp;nbsp;quis in ilia mös,iit que Abraàh en filiofuo immolan t-ioriah. gratia afccndcrc iulTus cft. Hagarcni amp;nbsp;Ifmaelitat, quos Saracenos uocant -, Maometica impiftate Sarraceni: ^‘d“^*gt;o*nnibus percgnnis ad ciuitatcm Mccha propter uifendum Maometis fcpulchrum uetiientib. audadler affirmant, tcrram iftam Moriah efle regioncm ciuitatis Mechæ, Si è uicimo moiiticulrm ftendunt, in quo Abraham filium fuum Ifaac immolarc iuflus lit.Sicgens impia deffdionemfuam’ fide Chrifti anthoritate ac religione Abrahæ palliare,amp; quofiiis ad le attraherc nitit. Vcriim KXtuS hiftorix huius manifeftc réclamât, ubi commémorât montem hmic Abrahac tertiodie apparere cccpif' fe,ut à Bcerfabe baud ultra triduani itincris fpacimu diftare conuincatur, cum Mecham uftp à Dami feo uix quadraginta dierum itinere per camelos etJampertingeieliceat, ut deitinere taccamquo Damafcus a' Seerlabc diftat.

pt • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Ebra’i Si noftri ferc' omnes iudscant region? Hierofolymitanâ dilt;ftä hic elfe terrä Moriah, propW

quot; monteei ciuitati uicinü,qui i.Paral.j.in principiocapitis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“XDjid eft môsMoriali iiocaf.Etaift

runt in il lo facrificafie A dama, Caïn Si Abel lt;Sd Noe ante di'iiuiu,circa ilium fuiflê paradifnnijamp;Adj muin a paradifo eieclum ibihabjrafle,poftdiliiuiû ueio manfiffe ei loco fiiam celebritatem, propW facrificium Abrabp.deinde propter tempium Dei illic à Dauide inftitutHm,à Salomonecoiiftmâüni-' denitp propter Chriftum ibi crucifixum.Plaufibiha funt ifta.Non improbobonorum iiiroiumcegiw tiones,nccp cnim certi qiiicquam habeo quod ilhs opponam.ld fané fatis conncnit,ciiiitatcm Hierufa 1cm à Beerfabe diftare itinere circiter dierum rrium.Pofl'ct id fpacij forliin biduo coiifici, ucriîm hoiro fenex cum alîno amp;nbsp;lignis non adeo properanter profedliis eft, quin ab alqs expeditioribus quicqnid hoc eft itineris citius confici potuerit. Ncqt textus habtt,quôd totum triduum in hociterinfiimpltritj Tertio die leuatis oculis,uidirlocum,mquit,procul.Non eft expreirum,quo articulo teitij diciadillu perucncrit. Deinde manifcftumlt;ft,montem hune ciuitatis Hierofolymorum,cuiimpofittime0 tempiquot; eo tempore cum hiftoria Regum confcriberttur,uocatum efl'e montem Moriah. De rationewroiio minis hiiius non conftat,quod alij à docendo ,ahj à myrrha,alii à timore Si cultu Dei deriuant.AppU' ret ucrofiinilius effc, accepiffe montem ilium id nominis ab eo quod uel impofitaeffet illi Ipecula re-gionis cuftodicndc,unde Si Zyon diiftus eft,uel quod Dauidi àpropheta Gad propter aram ibi ftnifö dam monftratus effet, i.Paral. n.amp;x.Paral.j.Nam r.heiuidendi fignificationemhabet,iirdcucxMc-riah,cxpunlt;fta litera aleph deduéca uideri poteft.Sicenim i.Paral.j. Icgitur; Et capit Salomonxdifi-' care domiim Domini in Hicrufalem'in’'3!ST'‘rV? ntlt;'M’^ti;Kn’'”A‘i2nintlt;,id eft in monte Moriah qui monftratn.s fuit Dauidi patri eins. Qiiód fi propter hiftoriam Dauidis Moriah dici cccpit,puruin fir.-mum eft quod idem efl’e putatur in quo Abraliam fiiium fuum immolauerit,cum mons Abrahsc me-ftratus ucl diclus fiierit Moriah,priufquam Abraham à Domino tcntarctur,uel idnominis ab eo acce périt,quod cum Abraham à re gefta nhv rt'in’', id eft Dominus «idet,uocauit, pradertim cum Mofi'5 adij ciat, Vnde hodie dicif, In monte Dominus uidet,ut apparcat per anticipationem dic'tum efl’e à Do mino; Vade tibi ad terram Moriah .Ifta poffunt probabilitcr cogitari,uerdm cum non fuccurrat certi aliquid,arbitror fine ullopiaculo inca nos pofte conquiefeere fententia, qua penfsima parsdcÓtorü per montem Moriah montem rempli Hierofoiymitaniintelligunt, nili magis placet fententia Chiyt quifupcr lohanncm cap.4.monremhunc Garizin ciuitati Sichern uicinnm fuifle dicit.

Plurimiwt refert nbsp;nbsp;Qu^e pofl^uam geßa funt^tentauit De Kf Ahrdbatn.] Principió obferuandum eft quis qurm tentauerin

^lU! que tentet. Plurimum enimrefert, tentet nc Deus hominem, ucl homo Deum.Nondieit,TentauitAbraliäDt'ii, poflfet ne ftliumfuum ifaac é mortuis cxcitarc, idectp duxit eum in monrem,ut illic eum Doimuoitu^ molarct : fed, Tentauit Deus Abraham. Tentare Deum nulli mortalium licet. Suntenim deilloiiobii omnia bona fpcranda, debemusl^ uerbo illius fidem in omnibus, ut non liccat nobis iielpotcritia;,iid fapicntia;,uel ueritatis, aut boniratis,ucl iufticiæ,fiuc patientiæ illius experimentum tentando captate. Qiiare difertc prohibetur ne tenremus Dominum Deum iioftriim. Et Ifrael tentando Deum iramillius aduerfum fcgrauifsime'prouocauit. Qiiincxcufari non potent,fi libt 'itenrent parentes fucs,cle quibus fibi bonafide optima quarq; polliccri debcnt,nedum fi homo tentet DominumDeurnfuuiu.Se CHS uerd habctjfi parentes tentent liberos fuos,pra:ceptor difcipulutn» herw feruuBi,amp;'c.N{ep enimfe obnexi)

obnoxq flint parentes liberiSjpræceptor clifcip»lo,herüs ft ruOjUt no liceat ipfis de integritatc illoru quot;’genij qualitate certurn capcre experimentmn. Qiidd fi non peccat homo fupcrior, fi inferiorem fibi 'ubicéhim tcntet,miilto minus culpabile eft fi Deus tentet hominem.

Deinde confiderandü eft,qu()dnon fimpliciter dicit,Tenrauit Deus Abrahamrfcd praemirtit,Qi^ia’ poftquàmgeftafuntjtcntauit Deus Abraham.Erat iam Abraham fenex. Deo haótenus bona fide iSf in •fgrocordeannosfupraquadraginta adharferat,patriamtérram ipfiusgratiareliquerat^peregrina-tionis moleftias aequo animo perrulerat,oraciilis Dei fidem dederat, Ifmaelem quem diligebat iufiii Dei und cum illius matre domo eieccrat. Hunc feruum fuum Deus fidelem integrum non in iuuen-f”te,aim ipfi primiim adhacrere incipcret, fed in fcneótute tentauit.Qiiid hoc rei efttTentat herus fer-fiium ftatim initio feruitu tis, ut cognofcat quo fit ingenio pi «editus, amp;nbsp;qualë habiturus fit feruü. quot;ïldeiniquum uidetur, fiquis lêruum fenem iam K multorum annorum experimento fidelem ddinte gfumtentaiierit.Qiiare cum tentandus eflet Abraham,initio potius uocationis ipfiiis^quam poft tot ännoriim fidem ac pietatem tentandus fuifteuidctur.Sciendum igitur eft^aliofine tentare Deum,amp; a-bohominem. Homo tentât experimenti capiendi gratia, ut quod ignorât cognofcat.Deo nihil huius ’’tcdTceft.Siint enim illi cognita omnia omnium mortalium confilia,ingenia,ftudia amp;nbsp;corda,quantü-*gt;isprofiiuda Sf abfcondita. Qiiare cum tentât hominem, aut tentât eo fine,ut quod in illo præclarum ehicefcat, aut ut fu5 ipfius imbecillitatë ipfe homo tentatione fuperatus agnofcat.Pofterioris tenta bonis exemplum habetur Deut. p.Prioris uerd hic in Abrabamo.Quapropter non eft ftatim initio uo «tioniSjfcd circa finem cum fide fac'îus efiet robuftior,tcratus lt;i Domino,ut pofteris omnibus illuftrc 'iTetfideiaepietatis exemplar.Recenfent Ebi aci decem tentationes, quibusà Deo tentarü fuifle Abra hamumdicunt.Vtpotecumeuocaretur cxpatria:deinde,cumfamecoactusdefcenderctin Aegyptum; ifrtidjcum Sarah in domumPharaonisefiet ablata:quartó,cum inuaderet regesOrientales:quintd,cu iungeretur ipfi Hagar,eo qudd nulla amplius fpes prolis efiet ex Sarah:fextd,cum fenex iam circunci derctmifcptimd, cum Abimelech auferrct ipfi SaramjOftaudjCum Hagar uterum ex ipfo geftans pro fugilfcfnond, cum Ifmaelcm primogenitum fuum df hærcditate df demo excludere luberetur.’dtci-Wo cum unicum filium fuum Ifaacum in holocauftum iiifiii Dei offerendum domo cduceret. Veriim f’^riptura nihil horü tentationem uocat, præter id qudd iufliis eft immolare Ifaacum.Qiiare de ijs qux j Ehr!cihicrecenfent,non eft nobis aliter fentiendum,qua'm quomodo in feripturis habetur.Qudd c'pa fnafuaeuocatüsfiiit, non erat tentatio, fedfenum mandatum,quemadmodumdlt;Ifmaehs eiedlio. Rdiquacxercitiafi'dei uocari pofi'unt potius,quam tentationes Dei.

Efitxitaieum,Abraham.Etait:Ecceego ] IneoquddAbrahamumDeusuocatexnomine,n5mo Qttnntnoncofi' dofamiliaritatis exemplum habetur,qua Deus ihierat coniunfeus.-fed dc de co admonemur,quam nö temptim fentiat contemptimdefuis fentiat Deus. Reptrias heros qui præ faftu nunquam dignentur feruos fuos pro- de Jias Deus. prijs appellarenominibus. Tales iniicniuntur etiam mariti, qui ne iixoresquidë aliter uocent,qua'm

»nuher,?CP«6. Deinde confiderandum eft,quod Abraham refpöditcEcce ego.Habes exemplum animi Exemplumani-prompri, amp;nbsp;ad obcdiendum Deo perpetud parati. Qui fecus animati funt,auditum diuinjc uocis difsi miad obediendu wii!ant,pcrinde atqj pigri ac focordes feruuli faccre folcnt, quos fi decics uoceS, ne femel quidem re- parati.

fpödent. Admonemur hoc loco,quotquot Abrahæfiii} fumHS,ut ueftigijs fidei illius inhærcntes,confi wiliobedientiaödanimialacritatcuocantinos Dcorefpondeamus, acquifqjncftrum cumpropheta dicat.Paratiim cor meum Dcus,paratum cor meum.Poterat Deus fimpliciter diccre,Tolle filiü tuunt Abraham, amp;nbsp;öfter ilium mihicueriim uoluit primiim ut uocatiis rifpöderct,amp;f paratum fc exhiberct. Hocrequirunt oraciila öi. præcepta Dei. Non eft autem pofsibi!c,ur uocanti fe Deo ex animo refpon dear, Ecce ego, quilquis adhuc ucl fuus ipfius, uel peccati,uel creaturæ alicuiiis feruus cft.Etenim,tc-fic Chrifto Seruatore noftro, nemoduobus domiuis feruire poteft. Qiiaproptcropus eft utomnia SC. tiiprimis nos ipfos abnegemus.Nifi hoc fiat,nunquä uerc' SC ex animo didluri fumus Deo, Ecce ego.

f^itiHiyToHefiliumtuum unicum,ejuem diligis,ifaac, zr uadetibi int^am^oriah,atlt;^ ibioffer eum in ho^ focMlltm,fitperunum montium lt;juem Jixero fibi. JQiioniam fingijli^cöfiho Dei fadtum eftjUt graui hac amp;ftupenda tentatione probata fir fides Abrahæ, amp;nbsp;omnium fidclium mcntibus propofira,opcræpre'-diim arbitrer illam pro noftra tenuitate ucl modicc SC ex parte infpicere.Pro dignitatc quippe omnia illius cxadlc' 8C accurate confiderare,non modd mearum uirium non eft,fed confidenter dico,ne ullius Hiudtm mortalium,quantumuis dodti SC acuti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;%

Graiiitastentationis huius triplicigradu confurgit. Primusineoeft, qudd iubetur Abraham ma- primiK tentatio ftarcSf occidere proprium filium.Occiderc hominem infontem amp;nbsp;iuftum,crudelc eft,etiam fi nulla fit nbsp;nbsp;huius^adui

peculiar! ratione coniiindbus; quantomagis fi quis occidat cognatum aliquem,uel feruulum nihil huius meritum.Quantoquæfo crudelius cft,quod non dicit,Tolle feruum tuum;iicl,Tolle filium domus tui,unum ex uernaculisefed, T olle fi.ium tuum^Neqj latis erat dicere,Tolle filium tuumifed addidit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

Vnicuinrdeinde, Quern diligis.Etiamfi ex decem fi'lijs unum lubeatur occidere pater,immd non occi-dercjfed occidendum deligere,hdloriqj tradcre,quçfo qua'm diifieile hoc eft amp;nbsp;ahenum «à pec'tore pater nof Quanto autem grauius eft unicumfilium morti dart^At Abrahamo lucpræcipitur,ut unicum fi-

lium non ad occidendum dct lidlori/cd occidat ipfe.IfmaclcrniufTuîcrat iinà cum matre eti«re.Ei£« A cerar,6c iainnonhabtbatfiiiumnifîunicum Ifaacum.Hunc iiibeturdarencci.

Deitidc additiir.Qucm diligis. Scicbat urique Abraham, efle Ifaac filium fintm, cfTe i:nknm,e(i« dilcdiim. Qiiorfumattincbathæcillioccmcret Scilicet penetrandierant hifee ucluri aeukis omncî paterui pedoris nerui.Repcriasqiii fuapte manu occiderit filium,ucriim immorigerumjdcoqucnon d;ie(flum,rcd exofum.Vnicumuerô amp;di'eétum filium occidere,oinnes natura; cumhi;niariar,tiimpî' terna; uires fuperat. Quare fi princeps aliquis feruo fuo fideli femper amp;integropra:cipiat,diccns,Tol-le filium tuuoi unicum quem diligis,amp;: occide ilium ; quis non exclamer, Tyrannicum, inliumaniun, crudflc Quis non dicat eiufmodi principem lioftem efle communis natur« i Horrendum aiidituttiquot; amnum eft,quôdprxfediiis Ducis Auftri«quot;infilhelmumThell.qnôd arte fagittandi prsEftarct,£dadcgir, ut charifsimi filij uertici impofitum pomum procul conftitutuSjmifTo iaculofcrirct.Quid fi iufiiisdkt filiolum fuum cruento ferro maélare f At hoc pracipiebatur Abrah«.

Cogitet igiturdiligens ac plus klt;flor,quàm graue pondus tenrationishuius primo ftatim gra-du paterno fit peiHori impofitum. An ad ifta ratio humana,non dtco,obiecit, fed cbtjcerenon potiiit? Eftne uox ifta uox Dei f Si princeps aliquis talc quid pr«cipcrct,pro tyranno, omniumqiie mortali-um odiodignushabcrctur.Qiiis credat hoeà Deo pr«cipi,quod crudcleeftamp;inhumaniimî’Voxifci Dei non cftjled maligni fpirirus.Deus ciim fit philanthropus,non poterit crudele quid exigere ab hc-mine. Abfit igituCjUt obediam Satanæ mifanthiopo, conftituamép me omnium mortaliiim amp;nbsp;ipfi“^ Domini Dei mciodio dignum. Erathieprimus tentationis huius gradus, quem majorecumLud« fupcrauit Abraham,quàm fi nihil il'lius fcnfifTct.

Secundus gradus in co £ft,qudd non fimpliciter dixit. Toile filium fuum unicum quem difigis, amp;nbsp;dilitcnMioiùS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fed,Eroffereumiuholocauftum. Ergo non fimpliciter popofcit,uf occiderttur Ifaac,

fed ut fibi in facrificiumhoîocaufti, hoccft,in cultum offerretur. Atqui non cfthocucri Dci, utpofor fibi fanguiiiis Inimanifaci ifîcium, fed malignorum Äcriidelifsimorum dæmonum ; qua de l e iiidcin commentarrjs neftris Pfaimo centtfimo fcxto.uerfo trigefimofeptimo. Cartliagincnfes oîim lü-fautes fuos ænc« Saturni ftatuac, intus incenf«, infinumponcrefolebar.t, ut ueliit in complex«Dn enecai entur. Putabant hoc Saturne gratiim effe, propterca quôd fabula de i’io tradebat, foiitiim k-ifit filios fuos dcuorarc. Ea criidclitas ufqucadtd immanis eft, ut amp;nbsp;plcrifqj ethnicis difplicuerit. Gdd Sicilia: tyrannus dtbcllafis Carthaginefibus etiam hoc pacis capitibus adfcripfir,ne pofrliacfiÜcsfi.cS | Saturno immolarent. Poterat ergo hic cogitate Abraham ; Quid hoc rci efts’Dekc'latur ne Deus fan-guinc hiimano, perinde at^ mali dæmoncs s’ Abfit, abfir. Netp Adam, ncqt Habehneç Noe, nec alaiS quifquam maiorum meoiaimiuiTuscfta' Deo facrificarc ipfifanguine humano.Egone primus hoefe' cere lubeor S’Abfit. Vox ifta non Deicft,fcdd«moni$, quimeaueriDcicultuauocarc,amp;impicBti fuæfubijcerc tentât. Satan perfonam DeiaflTumpfitjUtilliusmeprætcxru prxcipitem detincxin-itm. Nodus hie crat adinodum durus ; Crederc uidclicet, pofeere ueriim Deum fanguincm htima-num in facriftcium amp;nbsp;cultum,id quod nunquam nec antea,ncc poftca fecir,immo ne turn quidcni, cum ifta non 'erió,fed tentando pi «ciperct,id ejuod Abrahamo crat abfconditiim.

Tertius tentatio TertiiiS acfupremus tentationis huius gradus omnium grauifsimuS eft, quo iubetiir litiraliairt niihiiiusÿradm. eumipfum filiumfuum Ifaac, occidereamp;oftierreinfacrificium holocaufti,in quo iinico promifsio— iiem ac fpcm habebat bcnedidtionis, de quo Deus ipfealiquoticsdixcrat; In Ifaac uocabitiir tibife-mcn.Item,Ex Sarah dabo tibi filium, cui bencdidlurus fum, eritque in nationes, Si reges popiiloiunr orientur ex co. Tentabatur hoc mandate fides promifsionis. Etenim mandatum hoc promifsio mutuo fefe conficere ac deftruerc uidebantiir. Quare fic cogita re pcterat Abraham: Promifi; bertdi-dlionem ac multiplicationcm fcminis in Ifaaco,dixit me ilium habiturum hæredem. lam ^ubct lit cvni occidam,0d in holocaiiftum offcram.Credidi hadtenus promifsioni; iam ubi adimplctio illius e' nici-fio efle uidctur,abit uniuerfa in fpongiam.Aut igitur inconftans eft Deus,mutans fcntciitiam,amp;retre-flans promifsionem, autcgoaliquo ilium pcccato effendi jmcquedC filium gratiapromiftapriEa-ui,ucl quod hie iubetur non eft ex ^o,fcd ex Satana.Nam omniiio contradidlioncm inter fe niutuam habent mandatum hoc amp;promifsiWlpipiumaur£mcft,fufpicari de Deo quod fir inconftans, iicqix confciusmihi fuin alicuius pcceati,quod tantifit,utirritampofsitfacercpromifforumDeiiicnt.'.-tcm.Ergo confcqiiitur mandatum hoc non efle Dei,fed mail fpiritus, hoc agentis, ut fpcm milii pro-mifsionis diuin« prorfus cripiar,occidamqj filium unicum, quem dcdit mihi Deus hæredem ac fiiti:-r« pofteritatisjeminarium,ar(p ita pcccem in Deum, ac promifsioneS eius cxringuam. Adlwnc mo-dum pcriclitabatur fidcs promilsioniSjCoej; redigebatur Abraham, ut human« rationisiudicioneccfl’e haberct,u^ quod a' ucro Deo filium promifsionisofferreinholocaiiftumiub£batur,tribiicreSata-næ,ô?uoci Dei reliuftari, ucl fidcmac fpem promiflbrum Dei prorfus abijeere. Etenim ftultiP fimii uidetur pofteritatemaliquä,nedum tam niimerofam,quaIiS fucrat promifla, Iperareex mortuo Si in cintres redadio; amp;nbsp;impofsibile apparet,ut inter mandatum Dei Si promifla dims ullafitcontra-di(fi:io,hoceft,utDeusa leipfo difsideat. His itacp tribus gradibus uehementer fuit prafens iftatciita-no in feipfa grauis,amp; iudieio rationis infuperabilis,

Pondus adijcifbant tentatîoni circumftantiæ illæ, qurid non ftatim iubebatur Abraham domi fiiæ CirctinflMitetê •nimolart Ifaacum,fed in terram Moriah ad montem dcfignandum cum illo irc.Poteratdeimmolan- tittioiùibuiui, ’lolfaaco taccre,donee uentum fuiflet ad montem. Veriim iioluit hoc ilium domi fcirCjô^ toto illo iti-’’fftpjternum peftus uarrjs cogitationibiis pungi, ac triiim dierum fpacio acerbas tentationes,nôfî-

’cutifsimo doloris feufii experire.Etenim,quod feite' diiflumeft à uiro graui amp;nbsp;doôlo, acerbifsima ''’oraeft quæ trahit pœnâ, amp;nbsp;mifericordix genus eft cito oceidere mord deftinatum. Qiiare mora illa •^idiii tentationis huius moleftiam amp;nbsp;grauitatein in immenfum ciimulabat. Deinde amp;nbsp;illud aceefsit,q» ’’onfimpliciter immolarc ilium iubebatur, df poftea fcpclire, fed offerte in holoeauftuin,hoc eft,poft 'Hfntatum fanguine gladium, charilsimi filq corpus, unde fpes prolis faófa fuerat,proprqs manibus ’■’iponere rogo, membra femiufta uerfare,ae ui flammx abfumenda dare, inç cinerem quod peiinde

in nihilu redigerc,qiiod fpeólatu faite, nedum fadlu paterno effet pedfori acerbifsimü. Tertio, quot;killidparunj attiilit molcftia:, quod iubebaturfilium immolarcloco confpicuo,in monteuidelicer. Tolerabilius fuilTet in abdito, loco aliquo obfeuro, amp;nbsp;;i conlèicnria mortalium feparato.Huiufmodi 'Tcunftantrj s acerbitas tentationis huius plurimum acucbatiir,de quibus diligens leéior haud inutili-ttr cogitate poterit, quo firmitudinem fideiin Abrahamo penitus confideret.

Haftenus fingiilarc tentationis huius grauitatem breuiter amp;nbsp;qualitercumç perftrinximusdam pau Traspgurat fè tisuidcndumeft,quid practetca nobis in illa fit oblêruandiim.In qualitare tentationis huius diligentif- mßrmatn confiderandum eft, quomodo non fit alienum à Deo,itt indudta fibi caligine in formas fefe traf- nbsp;nbsp;nbsp;allCMm.

^Suret non modo parum fibi conuenientes, fed ôf omnium alienifsimas. Qiiidenimalicniusabillo 'A.quàin angelus fatanacfQiiid magis fatanæ proprium eft,quàm cfie mifanthropum,dcledfari fangui f'chiiinano, crudelitatem qujcrere in faerificio,opus Dei opéré contrario deftruere, ae fidem promif-foriim Dei in animis crcdcntiiim extingueref At horum omnium fpeciem admodum luculentam pise fens prsrferebat tentatio,fub nomine amp;nbsp;perfona Dei propofita. Grauis tentatio eft,qua fe fatanas trâsfï

in angelum Iuci$,5f apoftoli illius in apoftolos Chrifti.Periculofum eft agnis fub ouilla pelleui uocem ouillam ufurpantem audire lupum. Veriim miilto periculofius cft,fi fc Deus transfigu in fatanam, amp;nbsp;a' fe aliéna, propria uerô faranae,proponat illis,qui toti à uerbo ipfius pendent,id qd porinde eft,ac fi fe mater in aliéna forma filiolo fuo obijciat,ôf uocem confuetam mutet. Prodeft ifta J *^ifc,utparatifimusadutramqueciimDeiturnfatanætentationemiftam uincendamillamfïrma fide fiiftinendani.

Deinde obferuandum eft, quôd tam grauem ac omnino raram tentationem Deus non cuilibet grauem te “ulgariterfïdelijfed Abrahæ patriarchæ,patri credentiumobiecit. Moderatur diiiina prouidentia fide littmliominiim exercitia ôC tentationcs pro fuafapientia ad illorum 8{ecclefiæ utilitatcm .fmbeciilio- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P“*quot;

tesmodicis, præcipuos præcipuis grauioribus exercer. Patriar.chæ conueniebatnon uulgaris, fed nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;imfo-

Pweipua 8C felec'la tentatio. Conftituerat ilium ueliiti luminare quoddam,quod pofteris omnibus in fcgrxfidei ac pietatis luccm Sf exemplar præferret.Sic nbsp;alios habet feleda organa, prophctas,apo-

ftolos,paftores, quosecclefqs tanquam luminaria præcipua propofuit.lllos quoep non Icuibus,fedfin giilaribus grauioribus tentationum cxemplis exercer, format,fpcftabilcs amp;nbsp;probatos rcddit,nô ipfi opus habeant huiufmodi tentationibus,fed ut aliorum fidei præluceant. Quod perinde eft,ac fi prj ceptordifcipulorum fuorum ofeitantiam amp;nbsp;ignauiam confufuriis, ac ftudia eorum cxemplo aliquo piïcipuoexcitaturus in medium ftatuat eum difcipulum,quem noiiit apprimé in omni difeiplinarum gencre inftruftum,illuml]j non de leuibus 8i uulgaribiis,fed fupremis fcholafticæ feientiæ articulis co-nmomnibus uclut in monte quodam interroget,fciens eum prompte' ad omnia amp;nbsp;expedite refponfii mm.Quarenoftruin cft,fecundum apoftoli adinonitionem in exemplaria ilia fidei «à Deo nobis propo fit2gt;amp;magnis tentationibus probata mentis noftræ acicm indefinenter intentam habere, incp illis ui-dcrcquofit collimandum,amp; quàin adhuc procul a' feopo perfedlionis diftemus.

Tertio confîderemus amp;nbsp;illud, quod tentationem hanc Abrahæ propofuit Deus in eo quod omniû nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ififQ

habebac charifsimum, in filio uidelicet unico. Quem diligis, inquit.Parum fuiffet, fi de fua ipfius uita tentationemfuifretcxpertus.Sencxerat,amp; liçrcdemiamhabebat,eum(pdiuoptatumamp;adultu;quarc facilius fuiflet propria uitam abnegate mortiq; cxponcrc,quàm eins quem charius quàm feipfum fue ® ratcomplexus, amp;nbsp;in quo iam totus ac fecuriis conquiefccbat.Cogitemus hoc loco fie efle comparatam tentationisrationem amp;nbsp;conditioncm,ur in co rcntemur,quod præ cæteris impenfius corapleftimur. facile refignamus, quæ kuiter amamits, ardentius uero amara non item. Qiiarc minus tentationibus obnoxius eft,qui minus amat. Amori Dei poftponenda funt nobis omnia. Nondum Deum per-fefteamat qui extra ilium aliquid fie amat ardenter, ut non fit illud pro uoluntate Dei abnegaturus.

Igitiir in eiufmodi rebus amatis materia eft tentationis, qua probetur quouf^ in cbledione Dei pro-fecerimus.

Quarto confiderandum amp;nbsp;hoc eft, quod Abrahamum Dciis infigni hac rentationc 15 demum eft iggrcfTus, cum multis iam effet nominibus felix, mulris benefieqs ab ipfo cumularus',amp;admodum il-luftris fadlus, aded ut regibus quoque fufpieicndus effet ac formidabilis. Curandum fcilicct crat,ut no folum propter fpeftabilem rtrum fucceffum SC profperitattm,fed amp;nbsp;propter illuftrem fidei uirtutera y gt;nbsp;pofte-

534 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E s I H

poftcrorum ociilos in fe conuevterct. Garni plaiifibilis eft maiorum prclpcritas/iimiuly adhocpre' cliiieSjUt ad illius iinirationetn afpiremiis: uerdm fï qua in illis uirtus fingiilaribus ttntationibuscX' prefla rekixir, ad illius fequelatn admodum ægrc prouocamur. lob agebat profptrrime in omnibwS» felicitarcinillaaiexLcpitttntatio grandis amp;fingularis. Si quem deledbat iiliuS profpcritas,dekamp;f hunc ttiam inuufta illius fidts ac paticntia.

Et prxterca cogitandum eft pijs omnibus,quo felicius agunt in feculo, hoc efle fe imminentiali' cui rentationi iiiciniores. Sic diuina quippe prouidentia curfum eicclorum fuorum dilpcnfat,ut rebuS profperiseueftigiotriftia uelutluci tenebræ fuccedant. Qiiapropter ft quis rebus profperiS utiturin hoc feculo, caucat ne fit fecurus.lmminet enim ipfi tentatio uel aliqua,ucl nulla. Si aliqiia, ficut acodit cledlis amp;fidelibiis, prarftat efte uigilantem,ólt; adquafuis excipiendas tcntationcs paratiitn,qi!amfe-curum ac rerum profpcritati indormientem. Nam iacula pracuii’a minus feriunt. Quod minus ferit, minus uulnerat,adcoque amp;nbsp;minus nocet. Pcriculofius uerd impetitur qui tentatione adobruiquot; tur incaurus amp;nbsp;imparatus. Si nulla, indicium eft deftitui huiufmodi hominem cura amp;nbsp;difciplk’ Dei, timendumque, ne ad cos pcrtineat,de quibus lob uigtfimoprimo Icgitur, qiiod ducant in bO' nisdies fuos. Si in pundbo defeendant ad inferos, amp;nbsp;locum in co habeat,qucdHtbra:orumduodc' cimo Icgitur ad huncmodum.' Qiiis films eft, quern non corripiat pater S’Qiiodfi extra difcipl*-nam eftis,cuius participes fadbi funt omncs,ergo fpurq,amp; non filij cftis. Qiiem autemcorda' quot;nbsp;turn hominem npn rcddantifta follicitum Si cautum,ne profperitatc fua,id quod accidit ftultis, pcrdatiirt'

Qu^ediligimtM, Qinntd,nccillud tranfcundiim eft, quod non fimpliciter dicit. Offer mihi filium quern diligisquot; conxerandafüllt addir,In holocauftum. Gisccauoxeft hclocauftum,fonansomnimodam combuftioncm,eiux

1 Deo pror)M,fic quodoffcrturtotumigneadcinercsufqj confumitur,rebus'cp huius mundi adimitur,amp; Deo count nihil de ilUs re fccratur.Admoncmur fic efle Deo confecranda, quae impenfiusdiligimus,ut nihil nobis de illisrr* tmeanwi. tincamns,fcd uolur tati Dei qiiafi cuidam igni tota in uniuerfum abfumenda demus, Äinftar holocau ftijquod Htbraei nVy ab afeendendo uocant,ad ccclcftia mittamuj.

îgitur Abraham de noifle confurgens ftrauit ahnum {iium,duccns cum duos luu eues, Ißiac filium fuum, Cumcp concidiflet ligna,in ho' locauftum,abijt ad locum quern præceperatei Deus. Die autem tertio eleuatis oculis uidit locum procul, dixit^ ad pueros fuos: Expedate bic cum afino : ego nbsp;puer il 1 uc ulcp properantes, poftquam adoraueri-

mus,reuertemurad uos. Tulitquoque ligna holocaufti, amp;^impofuitfu'' per Ifaacfilium luum,ipfeueró portabat in manibus ignemamp;^ gladium. Cumqueduo pergerentfimul, dixit Ilaac patri fi.io: Pater mi. Atillere-Ipondit : Quid uis filiC Ecce, inquit,ignis ligna, ubieft uidimaholo'* cauftiCDixit autem Abraham: Deus prouidebit fibi uiâimam holo-* cauftijfilimi.

Strauit a/inum fuum. ] Hchraicc' Icgitur ■s'siati nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, 8i cinxit afînum fuutnlt; Sic «ertit

Cermanicus interpreS, vnd er giirtet feinenefeL Sic amp;nbsp;Monfterus uertit. Et ChaldscusparapIirzfteS reddidit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n*' 'r'“Mï^,id tf[,8C cinxit afmum fuum. Septuaginta uerterunt;ê7ie'rtf/f t/lt;p wa'xm,

id tftjOncrauitafinamfuam Pagninus ÄTigurini uerbum fternendi ciimuulgatalatina ufurpariint. J^liud autem eft cingereg«rtfn,aliud fiernere bedecken,SC iliudontnre laden. Quarc fatius eftut cum Hcbræo legamuSjCinxit afinum fuum.

Dncensfecum duoi iuuenes. ] In Hebraeo eft V'lyi quot;Stp riK hp*\ideft, Si accepit duos illos iuueneS fuos.Potcftetiamreddi,duosillosferuosfuos. Nc^cnimuox njiS pcrpeniófonatiuutneni,ffdp!c-runque fumitur de feruis,ficuti apud Heluetios uox knab. Si apud Grarcos TKcir. Etfupra cap.decimo quarto, ucrnaculos fuos Abraham, quibus reges Orientales opprefsit ac percufsit ’□quot;•»yS uocauit. Deniqueamp; Orientales populi milites fuos Nacreiiocant. Quarc non poteftex hacuoa certo colligi, qudd duos iuuenes fecum duxerit. Chaldsciis ramen uertit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, adolefcentcs fuos. Pa-

gniniis, Monfterus, amp;nbsp;Tigurina uerterunt, duos pueros fuos. R.Shlomohnequidhicaudcat,quc-niam in Hcbræo cum determinationc quadam habetur,amp; accepit duos illcs pueros fuos,addit, Ifmae lem uidelicet Si Eliezerum.

Abijt ad locum, ] In Hcbræo eft.'Et furrcxit,flf abqtad locum. Et Septuaginta furgendiutr-bum reddiderunt.

E X P L A N A T 1 o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjy

Quenpr^cef^erdt ei Drw,] Verbum præcipiendi non eft in Hebi seo, fed fimpliciter, Qiæm dixerat tiDeiis. Sic KSept.reddidcrunr.

Dieaiit Mio cleudtis oculis uidit locn. ] Hebraicc' ftc habet nquot; Jr nK rcasb« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QTS,

id eft, Die tertio amp;nbsp;leuaiiit Abraham oculos liios amp;nbsp;uidit,amp;c. Vbirurliis manifeftiim eft, coniiinélio-* nem uaii pofitam cfte non fuo loco,ucl ccrtó abiindare,ficut «Si fiiprà capite uicefimoadmonui. Vide-» tur legendiim efle; Et die tertio Icuaiiit Abraham ociilos fuos o'n’aaK KW” ■'W'bwn avS’^.G ræci fîm-plicihruerteriintfîcutiii Ht'bræolegitiir; Z» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àfigoexi/. «îr u'ifâxK/jiitf

rcfi TtTidfi, Deinde pofteri propter ignorantiam Hebræar Ittfiionis uerba hæc male' diiiiftriint, ut coniunâionem abundantem bene coHocarent, atque ita fenfum corruperiint. Sic enim iam in grxco legit;««i)iA(^ci. fTriTtf^'TiîTTi,,'.' êf/ tiTii»' eèuTÛ ûâtàs tühi-i! gcfTii Deindcpoft infcrtü coiuma habet, lixixvctamp;f-Pa^i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TiÎ!ûfillyiK.liiiî} àJls rà,v tintop. SccundüIianc leólionem prçdicatur de Abra-

lumoqiiod tertio die uenerit ad locum, 6i cum ueniftir ad locum leuatis oculis uiderit locum. At in Hebraco narratur fimpliciter, quod paratis lignis ad holoCauftü furrexerit, profcdlusip fit ad locum de quo dixerat ei Deus ; deinde, tertio die leuatis oCulis locum «à longe uidçrit.

Expedite hic.] Hebraicc' eft ; riQ ciab nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, id eft fedete uobis hie. G ermanice’ Setzet euch hie. Chal-

dius iKrtitxanqiab nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, id eft,Moras hie uobis trahite. Germanice’fic loc[uimar,verliehet allhie.

ipfeumportabdtin mdnibusignem çy gladium.] InHebrxo nonefta^f, quodgladiumfonatjftd ïi^StitiiioxdediKÎlaà uerbobSM quod comedendi ac uorandiftgnificationem habet. Quare funt qui indicant Abrahamum ufum efle hie non gladio militari, fed cultro laniario, quo ones à facerdotibus immolantibus Si lanrjs maftari folent.

(iinfti^dtiopergerentßmul, dixit Ifddc.JParticula hæc,Ciim duo pergerent fimul,in Hebraco poftrema psrseftpræcedentis uerfus ad hunc modum ; Et accepit Abraham ligna holocaufti, Si pofuit fupcr I-fnacfiiiumfimm, amp;nbsp;accepit in manum fuam ignem Si cultriim, Siprofefli funt ambo fimul. Deinde tequens uerfus fk habet; Et dixit Ifaac ad Abraham pattern fuum. Sic ucrtcruntetiam Septuaginta.

id (ft. Et dixit Ifaac ad Abrahamum pattern fuum, Si dixit, Pater mi, Apparetpofitumeflein prin-B dpiopns’'Tû!!lt;’'^ pro pnT” id eft. Et dixit Ifaac, pro, Et loquutus eft Ifaac ad patrein fuum, litcommode'fequatur, Et dixit.

Quiduiffili i]Hebraicé ’'ja''jjn,ideft,Ecceegofilimi. Græcus reddidit,tzey/ z/KWiy, Qiiid eft fill?

VbieS Ultima holocauili.] Hebraicc’ üc,rhyb nwn’'ilt;'',id eft,Etubieftpecusadholocauftum^ Gtæcus uettitiirijv tû Ttgc^xTiifni àf âÀDzttéf'7riiz3'Z|(z,ideft,ubicftouisadholocauftumt'Sicred-diditetiam Germaniens interpics. Pagninus, Tigiirini Si Monfteriis uerterunr, pecus.

Dewpnuidebitfibi uifiimam holocduüi,ßli mi.] Rurfus in Hebræo eftnu?, id eft pecaiS uel ouis.Po teftaiitem Si ficin practcritoucrti.’Dcusprouiditfibi de pecore ad holocauftum, filimi. Sic Chai-dams quoqiie paraphrafles uertit, •'“i3 ttnbyb KliaK n’'b ’’b J Q’quot;quot;' Dip, id eft, Coram Domino reue-htumeftipftpecus ad holocauftum, fili mi.

^Siiur Abraham de noâe confurgens, ^c. ] lam poft pracmiflîim mandatum Dei reifto ordine de oliedientii Abrahx, fubqcitur. Poterat autem Mofes breui illam fiimma compleifli • ucriim quo--luamlingulatepijsomnibus exemplumhac in re praefcriptum eftjUifumcftilli ftngula illius diligenter exponere. Et principiocommendatilliusftdulitatcm,quaqiiodiufliiseratnertflu ftatim ubi fuigilafîêr, fine ulla mora aggreffus eft.

Gnxit a/initm fuum.] Apparet illo ufum cfte aduehendum lignaholocaufti, uelipféilli fanqiiam fencx infidereuoluit. R. Shlomoh annotat Abrahamum cindturain hanc afininonmandafteferuO alicui, fed fuaptc manu perfeciftë.

Dtaffùmpfitduos pueras fuos , ïfa'acum flium fuum.] Rpp^retex uerbis habuiftè Abrahamum inmultittidine feruorum duos prxcipuos quofdam Si Icledlos, qui ipfi praeftô eflentad maniim. HoS teciim afliimplît, ut fi quid in itinere opus eftêt, paratam haberet illorum operam. Forlan unus ex illis alînoducendo, alter ipfi AbrahacSi Ilaacominiftrando deftinatusfuit.

Et concidit ligna in holocau^iuin .] Domi parauit ligna propterea, forfanquddinillisregionibus quo pcrgebat,non erat ipfi ad manum fiitura lignorum copia,uel quod nollet holocauftum Domino ligno offerte alieno, fed proprio Si domeftico ; uel quod magis placet, ut haberet ligna arida Si for-fin Odorifera ad incendtndum rogum.

Etfiarexit cy abijtad locum de quo dixerat ei Dei«.] Paratis ad holocauftum Si uiatieiim ncccftârîjs, itincrifefe accinxit. Et furrexit, inquit. Germanicc' dicimus, Erbrffßch vffgemacht, oder erhebt. Illud, y 4 De

D« quo dixtrat ei Deus, referendum tft ad tcrram Moriah, ad quSoraculo Dei profîcifciiii/fujnah Die tertio leuduit Abrahamoculos fuos, çr uidit loctm procul.] Intelljge monfé,in quo erat facrificatu-rus. Ernt de illo iam edocflus, ut poiîeteum procul uifii cognofcere.

Et dixit ad pueras fuos: Sedete uobis hic cim dfino,ego et puer iUuc ufg; properantes pofltjudm ddorduenmtn, reuertemur ad uos.] Horrcndum fpecflaculum erat cora'm uidere herilem filium, ciim^ unicum amp;.'clia-rifsimum manu patcrna maélari amp;nbsp;combiiri. Deinde timendum erat, ne duo ilü pueri tanquam ro-buftiores immolatione banc,fi pracfentes eflent, prohibèrent, herum^ fiiiim infanire iudicarent.Qiia-reiiifsiteoscertoacmonftrato locofcdcrecumafino,ncciimipfo afcenderentinmontem. Ne quid autem eins quod habebatin animo fufpicarcntur,adiecit,uene fc cumpuero adorandigratiaafcüide-re montem, ac poftea ad ipfos rcuerti.

Ef tulit ligna holocauüi, cr mpofuit fuper ifaacfiliuluü, ipfe uerô portabat in manibus ignéc gladühtt pergebant duofimul. ] Ligna holocaufti portaucrat antea afiniis, uel certé duo ferui, qd tarnen ualdeui-deturfuüTe incommodum. Iam ilia Ifaacoimpofuir,qi»oniamutrur.^ puerumcumafino Iccocoii-diclo fubfiftcre iufsir. Ipfe uerô, inquit, portabat in manibuï ignem amp;nbsp;gladium, uel ciiltrum. Igiwn quomodo portauerir,n5 eft exprefiiim.Credibile eft non in ligno accenfo, fed fpongia acceptü. Q*icd gladium uel cultrum non femori acciniflum quemadmodum noftri folent ,fed manu acceptiim gefta-iiit, pro confuetudine falt;flum eft populorum regionis illius,qui ad eiim modum, dempta militari eX-peditione, gladios geftabant, quibus erant ufuri.

Et dixit ifaac ad Abraham patrcm fuum, cr dixit, Pater mi. At iUe dixit : Ecce ego fill mi. Ecce, inquit,igi cr ligna,ubi e{l pecus ad holocauüum i ] Multa garriuntur, quæ acciderint inter Abraham amp;nbsp;Ifaac,cum fimul pcrgercnt, montem confcenderent. Saraceni Media: habitantes non moddquodfupiame' mini de monte hoc, quod ciuitati ipforum uicinusfit, led amp;illiid comminifcuntur. Dicuntlfaaciiffli» afcenfu mentis non ftiifle pattern eucftigiöcomiratum,fed poft ilium aliquandiufoliimafceiidiflc,fi^ inter afcendendiim occurifie illidiabolum fub fpecic certi cuiufdam amici, percontatum^elfe, quo nam iret : amp;nbsp;cum refpondiflet. Ad Abraham pattern meum,qui me in monte expedtat: fuggefsifleilli, Ne afeendas ad pattern, immolabit enim te Deo.Ifaacum refpondifle.Sine ilium. Si uoluntas DomP ni eft, fiat, Qiio refponfo accepto, diabolum ab eo difccfsific ad tempus. Poftea uerô, priiifquam ad Abrahamum perucnifllt;.t,fcciindôilliad cundemmodum occurriflc,iifdcm^uerbis,nead patrera j afeenderet, monuifle. Turn Ifaacum ira percitum, rapnim lapidcm infaciem diaboliieci(ïë,ac tenta-toremà fefugafie. Er in memoria m fadli hui us habenrin confueto peregrini amp;nbsp;incolf regioniSjUtqno ties cum locum tranfeunt, quifque lapidem cumulo qui illic eft ir.qciat,quafi diabolum ad exemplum Ifaaceo iadlu afcpellar. Talia miferi comminifcuntur, ignorantes fcripturas. Ifaac non eft pane« e' longinquo lequutus, led fimul pergebant, inquit Mofes.Tale amp;nbsp;illud eft quod ludii in librolelam-denu leguntadhuncmodum: Dixit RabbiIohanan,tumipfipariterambularent,HenitSatanjfte-titip ad dexteram Ifaac, amp;nbsp;ait ei ; O iniuriam patiens fill mulieris iniuriam patientis. Quot afflidtioni-bus affliifla eft mater tua, antequam ei aduenircs f Senex ifte infanit. Si idcirco uaditad immolandim tc. Vertit felzaac, Si dixit patri fuo: PatetjUide quid ifte mihi dicat. Dixit ei pater ipfius;Ne refpicias in earn. NonenimucnitnifiadfubuertendumSfprophanandumnos. Huiufmodienimeftopuseiis â feculo. Hacc ibi. Ifta funt commenta liominum facras hiftorias prophanantium.Si quacras, quidnam inter eundum loquuti fint, habes hie quaftionem ifaac de pecotc holocaufti fadlam. uidebat reliqui parata elfe ad holocauftum, ueriim quoniam non uidebat pecus aliqiiod, quod immolandum effet. Si ignarus elTet adhuc confilrj paterni Si oraculi diuini, mirabatur Si quætebat, quorfum fadluracf-fenr ignis amp;nbsp;ligna, nullo ad manumexiftcntepccorc,qucdimmoIaripcirlt;t.Adiftarcfpondit pater.

Deusprotiidebit(ibipecus adholocau(lMn,{ilimi.] Quoniam nonduum tempeftiuum uidcbatur,uta* periretilli uoluntatemDei,deipfoimmolando,ad quxftionemeiusfierefpondet,utiubeateuma-nimo elfe qiiieto, eo quod non fit defutura uidtima ad holocauftü, propterca quod de ilia fibi proui-derit, uel prouifurusflt Dominus.

Si icgas, Deus prouidit fibi pecus ad holocauftum : intelligendum eft de mandato Dei, quoipfeI-faac erat holocaufto deftinatus.Id refponfi no potuit Ilaac intelligere,ignarus oraculi diuini.Si uerdk' gas,Deus prouidebit fibi pecus ad holocauftü,nö fie eftintelligcndû qd iam prpfeiuerit Abrahaforeut Ifaacum immolate prohibitusgt;monftiatum arietem loco illius immoler, nam idilli cognitum noemte fed quod ciufmodi refponfo filium de peccre holocaufti follicitum, curam earn prouidentix Deiper-tnittendoquieriimeireiuberet. lntercalâcileintclligctlcdlor,quàmaltumuulnus quafiioiftalilijpa terno pedlori inflixerit.

At» dixerit A- nbsp;nbsp;p/- reuertemur ad ttos.]Qiiarfierit hie quifquam quo modo dixerithoc Abraham, quôd unicumlûl

brahà (eiens uel co fi'Iio eflet ad pucros fuos de monte reuerfurus, feiens ne quod futurum erat, uel nefeieiis.

ne feiens , quod Si dixcris,fciuifrc ilium non immolaturiim fe filium,fed arietem, cum filio uerô reuerfiirumadpiie cumfilio de men ros, falfum eft quod de fideillius prædicat Apoftolus Hebr. 11 dieens : Eide obtulit Abraham Ifaaeiiin, fc e(fetrcuerfu~ cum tcntarcrur : Si unigenitum offerebat, ni quo acceperat repremifsiones. Ad quem diétL'mtft,^ rus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lûae

EXPLAN A T I O, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;557

Iamp;ac uocabitiir tibi fcmcn : arbitrans quia amp;quot;nbsp;à mortuis fufcitarc potens eft DcuS, quibuS uerbis ea da *iir Abraliæfidcs, quod cred;dlt;iit Deum pofl'e criam à mortuis excitarefilium i (e immolafum,amp; bac fidc immolatioricm fiiij aggrcflus fit. Si bare erat fides Abrahsc, plane ignorauit quod futurum erat, ^iiodiiideliat ab angelo prohibitusnon effet filium,fed arietem immolaturus, atque ita cumillafofi-ïiode monte rcditurns. Si non ignorauit ifta, non obtulit fi'lium ea fide quam de illo pi adicat Apo-^oliiS. Ncquciint cnim præfcientia ifta futuri euentus,amp;r fides derefufeitando a mortuis fiiio fiinul con l'fttre. Accedit 8( illud, quod omnis in uniiierfum obedientia huius uirtus qua Deo filiumimino“’ l’reiiibcntiparuit,prorfuscuanefeit, fi ftatnasilium prafciiim fuiftefuturicuentus. Mox enimfubin-* f'nipoterit, facile fiiifle educere filiiim quafi immolandiim, cum præfciretfore, ut id prohiberetur ab ’’’Sdo. Et encomium illudangeb, de quo infra, NuncCognouiqudd timeas Dominum, amp;nbsp;non pe-ffteifti unigenitofiiio tuo propter me, plane extinguitur. Qiüdenim magnifuerit, rem inlearduam pfoptei Deum aggredi, fi feias ilium non laturum ut perficias Qiiare oinnino ftatuendum cft,qud(i ’’ondixerit hoc Abrabam, Reuertemur ad uos, ex prafeientia futuri euentus. Ergo dixit nefeiens Out'd futurum erat.

Si hoc ftatiicrimus, quaritur quomodo excufari queat, quod feruis diuerfum promifit ab eo quod

■Uanimo habebat. Ncq} cm alio propofito montem cum fiiio afeendebar, quam ut ibi illü immolarct nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;,

^tomburerct. Ad ifta bifariam refponderi poteft. Primnm,non effc habendum pro mendacio,quod ‘Uretamardiiaadboc dicebatura patriarcha, ut propofitum fuum,amp; mandatum Dei celaret feruos* P’dertim cum id dixerit nullp malo ftudio, neque fibi commodaturus, neque ill is incommodaturus.

Deinde, fi refpexeris ad fidem illam qua filium fuum immolarc uolebat, refte' dixeris, quod neque nequenefeicns,fedcredensdixeritadferuos,Reuertemurad uos.Etenim fecundumeam fi-'lnn,qua credebat futurum, ut filium fuum Deus à mortuis cxcitatum fibi effet redditurus, abfque mendacio dicere potiiit,quód effet cum fiiio ad puetos fuos reuerfurus. Sic enim neque in reiplâ ’’’ti'daciiimerat (nam funt ambo ad illos de monte rcuerfi)neque in animo dicentis,quicerto fore ere ut filium uel à mortuis cxcitatum reciperet, domumcp fecum reduceret.

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_V AE S TIO 11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

futo hûlocaufti, nbsp;nbsp;iir.pofuit fupcr ifaacßlium] Qiiacrunt bic, quomodo potuerit Ifaac o- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potti

J ’quot;'SiHudportarelignorum,qiiodfutficerctadbolouauftum,ipfiusuidelicetcombuftioncmamp;incine

’’bontm, cum iiix plauftriim uehendo illi uniuerfo par effe potuiflet,ipfc uero puer adhuc effet, id eft, omK^portd ‘V’5ficuti ab ipfopatre uocabatur cum diccret : Ego amp;nbsp;puer iiló proficifccmur ad adorandum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tignorü,(juoJ

Confugiuntnonnulli ad ætdtem Ifaac, qua;fuerit iam robufta amp;nbsp;uirili par, quam Aben Ezra ij.a- fufficerctadho’^ Mlebr.if.alij lo. alij i?. R. Sblomob uerd infra capiteif.trigin'tafeptem annorumfuifle dicit.Qiiic- locauflum. ^iiid fit de state iliius, ctiam uiro, nedum puero uel iuueni pcrtabilc non eft tantum onus lignorum.

Qiiareuelfperauit Abraham,fore ut cccleftis quoque flamma holocauftum illud cornptura effet, amp;nbsp;■ncinercm redaftura : uel, quod annota tBurgenfis, tantum lignorum non impofuit Ifaaco, quantum Paficbat iiniuerfum holocauftum : fed pauca quædam ficca, quae domi,forte odorifera, pararaucrar, ‘ino citius accenderetur, quibiis in monte addenda fuerint etiam alia, quantum holocaufto fuificcret. ^disc ratio Burgenfis probabilior uidetur.

fefw Abriham mane confurgens cinxit aßnum fuum,GT ajjimpfjt duos pUeroS fuoS cr Ifaac filium fiium,e( '■f’gt;uiithgnamholocaufium,GrfurrexitGXdbijtadlocumdequodixcrateirseus.'i Cumprimis occurrit StUpendiC obe-^ ‘'''^præclaræ ac ftupendae obedientia; exemplum, in quo multa non fine adiniratione cenfiderari pof- dicntilt;e exan^ l^^nt.Apparethuncuirum Dei inde ab initio uocationis fuseanimumin eo irrcuocabilitcrobfirmafte, pluM,^ 5t”odutpromilsis Dciquantumuis rarioncamp; uiribus naturae reclamantibus credere, ita amp;nbsp;mandatis

etiam grauifsima qupep amp;nbsp;in fpccicm crudclia impiaprxcipientibus obedire uellet.Hancani-’’’’Deofemelconfecratiobfi'rmationemcxiisqiiachaiflenusdeillocómemorata funtdiligens leóior pulchrc' obferuare poreri t. luftus exire patriam,exiuit ; iulfus peregrinari in terra Canaan, peregrina-’us eft in terra Canaan .'famisnecefsirarc preflus, patienter tulitiprimogcnitum fuum Ifmaelem und tunrniatredomoeijcerciulfuSjeiecitriuffus animum ad Ifiacum tanquam conftitutumaDcohacre-'ifniadijcere,ad!ecitr ilium!]; non eft odio propter eiecflum Ifmaelem, fed amore propter promifsio-” sDeicomplcxus. tandem iulfus cundemoÄrre in holocauftum lue non feciis quam hadenus obediuit.

Adiiioneraurbocexempio primitm quid ad ueramobedientiam Deo pr!cftandamrequiratur,ani-igt; ®usuidelicctadobediendumuerbo Dei inomnibusamp;lfemperobfirmatus.paucifsimi.funt, qui uel fe« »tel in omni mta fua de eo cogitent, quod uerbo Dei nulla in re uelint elle immorigeri. Immo pleri^ fifijdccpfacimus/imädara Dei tranfgrediamur. Cogitamus,bonus eft Deus,mifericors amp;nbsp;propicius tft Deus, remittit peccata, non uult mortem pcccatoris, Sic. atque Iniiufmodi cogitationibus omne ftadium obcdientiæ ac timons Dei in nobis ipfis extinguimuSi Dum ifta facimus, non fumus filij A-brahæ, dcuius fide ac pietate in immenfum degeneramus.

Deinde, quomodo ftiidiiim obedientis gradibus fuis à minoribus ad maxima, hoc eft, ad faftigium ’’fquepcrduicatur. Bonum eft homini,fi portaucrit iugiim Domini ab adolcfccntia fua. Etcnim in mi-lonbns exercitatus,nonene inobediens in maioribus.

Secundo loco confidcranduin eft, qudm commode fe gefferit Abraham erga tentation? Dei. Qiiód terfegelJerit iubebatiir immolate filium,tciitatio erat^noii ferium niandatum.Nefp enim uoluntas Dei erat,iitim-Abraham erga molaret filium fuum. Et tarnen obediendo iicrbo tentationis huius qiiamuis tentationem elTe nefcirct, tetdUotuwDei. perindc ac fi non tentatio, fed iierum mandatu eflet, diuina: fefe uoluntati approbauit,amp; uiftoreua-QKrfHfHW fit a- fj'f. Docemiir hac ccfideratione quantum fit obedientiae bonum,qua: fola Deo fine mandant! fine teii-bedientiiS bomt. jQpfj fefeapprobat. Nititiir enim uerbo Dei. Non cogitat pius, ubi uerbum Deiaccipit; Qiiidfîten

tatio fit,amp; non ferium mandatum fed quoniam feit propofitum efle fibi uerbum illiiis/efe præfcripto accommodât,atque ita futisfacit Deo,fine reuera mandet, fine tentet.Ergo unica hacc uia eft ad caiien-dum ne tentatione Dei uincamur, qua cauetur,ne uiolati uerbi Dei rei conftituamur. Deleft, inter ten rationes fuas amp;nbsp;feria mandata difcerncre ; noftrum eft,uerbo illiiis in omnibus obcdirc. Quodfimandat quæuidenî eftë abfurda,impia,crudelia. Si inicita,immo «Sf promifsionib. ipfius contraria, dehoc Non re^ditnur tiö nobis eft, fed ipfi mandant! uidendu. Nos hie no reddimur culpabilcs obediendo,fed no obediendo. culpabiles abedi Obedientia noftra, quails quails in fpecic u!deatur,iuftificat uerbo. Qiiemadmodu em tentant!fatanæ endo uerbo Dei refiftendum eft,non obediendum, etiara fi in angehim lucis transfi'guratus quæ bona flint praeceperit, fed nonobedien nbsp;nbsp;nbsp;quacuntp nos ratione feruos Ulins conftituamus : ita Domino Deo noftro tam tentant!,quàm lerio

do. præcipienti obediendum eft, non refiftendum, etiamfi abfurdlfsima amp;nbsp;iniquifsima in fpeciempraeci-Sicut SatattiC 3 ne ulla in re uerbi ipfius tranfgrelTores Si. contemptores efle deprehendamur. Hacrationecon-nnfiquà,ita Deo feruauit fe Abraham in tentatione hac omniumgrauifsima.Qiioniam certum uerbum Deiacceperat, in omnibus eii onanes cogitationes in diuerfam tendentes illi ueluti petrx cuidam illifit, omnibus modis plus ^blior* obediendum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inobedlentia qua'm li proprij filij maclatione.

Ceminumuer- Geminum uerbumhabebat de Jfaaco. Promifsiori!sunum,immolat!onis alterum. Deiirroqnt bitdelfaaeoha^ *^'’’*1 dubirabat, cfTe uerbum Dei quodacceperat, quamuis magna illi contrarieras inefleuldcrel Tam b cbat Abraham nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerbum Del, quo didhim ipfi erat, Tolle filium tuum unicum quern diligis Jfaac, amp;nbsp;oftoquot;

ilium in holocauftum ; qtiam quo fuerat fadla promifsio, quodin Ifaaco uoeädum eflet ipfi fernen mid Nnde certusfiue titudine par ftellis cœli, amp;c..liii itaque inobedicns efle nolebar, de ifto dubitare non poterat. Si dicaS, rit Abraham de ^’ndecertus erat, efle uerbum DeijX non fatanæ,quo filium à Deo fingulari gratia totieS promiflum, Kcrbo Dei. mirabiliter contra naturæ uires prseftitum, denique bcnedidlionis promifsione fandificawmim-molarc iubebatur ; eadem ratione quæras, unde certd cognouerit efle uerbum Del,quo terra Canaan ipfi hæreditarid prornittebatur, cum eflet in ilia peregriniis : item quo fernen promittebatur, cum Sarah efletfteriliSjamp;praEtcrca perEctatemqiioqueadgignenduminepra, Spiritus DeipefmsAbraliæ gubernans, fpiritus eftfidei. Is occulto quodaminfallibilifenfu cor illiusadcredendumdiuiniSora Pro de H fidem et culis inducebat. Prodeft plurimum fidem Si obedientiam Abrahac u tranque in hoc praifent! exempio obedientiam A- admirabilem diligenter infpicerc. Primiim credebat utrumque ciim promifsionis turn immolationis braha: injfiiccre uerbum, efle uerbum Dei. Deinde litifti obedientia, ita illifidem ueritatis adhibebat. Credebat Den ueracem eflein promifsis,ueritatemDeinullispoflerationibusirritamreddi. Confugiebatadomni-potentiam Dei, ubi ueritas promifsionum illiusper immolationis mandatumextingui uidebatur. Qiiiim ueracem Deum efle credebat Si fidelem in feruandis promifsis,tam credebat eum efieomnipo-fides omnipote teutem ad excitandummortuum filium. Sic in animo illius fides omnipotentiæDei fidei promifsio-titefideipromif- num laboranti ac périclitant! fuccurrebar. Et hac fide! fi'rmitudinc conferuabatur acducebatur,utfinc fionum laboran ulla tergiuerfatione in obedientia uerbo Dei prazftanda pergeret. Et hoc eft quod Apoftolus Hebr. n. ti fiuccurrit, nbsp;nbsp;dicit, quod fide obtulerit Abraham filium fuum Ifaac, ai bitratus quod a mortuis queç polTet ilium

fidesueritate et Refpiclamus ad exemplum hoc fidei amp;nbsp;cbedientiæ. Fides, ueritate 5^omnipotentiaDei,iielut!duo omnipotentia hus fulcrls, toto pedlore nititur. Fides ueritatis fide omnipotentiac fuftentatur, Sirurfus fides omni-Deinititur. potentiæ fide ueritatis immota leruatur. Si tentatio contra fidem ueritatis fuggeflerit : Quomodo ue-rax Deus eft in promilsis, cum ilia mortis interuentu uideantur abire in fpongiam f prstftd eft fides 0-mnipotentiæ, affirmans infirmiorem efle mortc,quam qup Deum mcndacem conftituere pofsit,quan doquidem à mortuis quo^ fuos excitare queat Deus,amp; perficere in Illis qd eft poll!citus.Niliilefle,o-mnipotentiä Dei non Uinc!,quomodo mortuû efle,uinceret Rurfus,fi dubitatio de omnipotentiaDe* fubrepferit, fuccurrit fides ueritatis. Si ilia dlxerit, Quomodo pofsibile eft ut à mortuis exciter Deus, ifta regeret : Necefle eft ut poftibile fit, alioqui uana erit promifsio, amp;deprehendetur Deus efle uaniis Si mendax Veligitur dicendum eft, Deum non efle Deum, finegaueris eum efle ueracem amp;nbsp;omnipotentem ; uel firmifsimc' tenendum eft, efle eum ueracem in promifsis, Si omnipotentem ad feruan-dum ea quæ promifit.

Ex uirtute fidei nbsp;nbsp;Vbi hæc fides regnat in animo credentis, ibi firmlEimfi quot^ obtinet obedientiæ ftudiü. Si Inui u

Dei efl obedien peif^us hominis aduerfum quafcun^ tentationes Dei,fatanp,carnis Si miidi.Hæc eft ulrtus fidei,qua foil expenunl eledli,in quibus fpiritus Dei operatur,quemadmodri fatan in filijs incrediilitatiS.Qii^*'^» ftdes Abrahte iudicio,admirabllius eft, quod Abraham eiufmodifide praeditus fiiit, qu.àm quódficcredenS pa-admirabilior efl triam reliquit, in terra Canaan peregrinatus eft,primogenirumfilium Ifmaelem domoeiecit, tan-quàmopits fidei unicum Si diledlû Ifaacumimmolare uoluit.Sicutanimatiis erat, fic faciebat. Stupor non tame in eo quod fecit, quam in eo quod fic animatus fuit. Sic animato,nihil erat arduumfiiclit,quo enS prxccpiflet- Nobis uidentur opera illius ardua, qui à fide illiiis abfumus longifsimc'.

Qitainrf pcrîndcnobis accidit arqueægrotis quiadmodnm adinirahtur, qUoiBodo qui fani futiG ümfintauidi ad edendum 8{ bibenduin,amp; alacrcs ad operandum.Sauis ifta nöfunr difficilia,ficut ap-parct argrotis, quibus lt;Slt;; ipfis non effet difficile amp;nbsp;arduum, cdere, bibcre, Sf operari,fi fani* Hcnr.Con-fimili modo quod miramur in fandis, quafi difficile prarftitii ôf arduirnijfacile effet, amp;nbsp;nobis fi fide a- Prtecipiatne timati cffemus pcrinde arque illi fticrunr. Mulris controuertitur, prsrdpiat ne Deus impofsibilia ôC Dei« impoßi(gt;i^ Jrauia, ucl pofsibilia amp;nbsp;facilia. Da fidelem liomine,qua'is fuit Abraham, dices illi Deum nihil piac-lt;'pere quod fit graue amp;nbsp;arduuin. Da carnalem, amp;nbsp;uiribusfidei deftitiitum, quicquid illi pt accptum futrit, quod iuftum fit amp;nbsp;arquum ƒ lamabit cflc graue amp;nbsp;iinpofsibilc. Si prarcipiat Deus laboranti fpi-* fitiiodi), ut diligat proximum ficut feipfum, pi æceptum eft prxftitu impofsibiie : fi prxcipiat idem lîomini fideli amp;nbsp;fpiritu dileiflionis pradito,nihil crit illi iucundius quam diligere proximum. Hare uo luipaucisperftringere de cxeinplo hoc fidei amp;nbsp;obedicutiac, quod in Abrahaino nobis S. fcriptura pro ponit. Etputohuiufmodiconfidcrationes utiliores efle,quam fiiiiutftigemusduntaxat,quibusco-gitatiombiis molcffariis fucrit Abraham,cum mandatum hoc de immclando filioacccpilfct, êCc. Std Frgamus ad ultcriora.

Tci tio, obferuandiim eft quod dicit, Abraham mam? confiirgens, cinxit afinum fufi, S(c. De eo Co- Quod Abrahi S tandiim hie eft,quod de accepto mandato Dei nihil eontulit cum Sarah uxorc lua,matre Ifaaefpiar- nihil cumSitrah ^utiincum iliafiliiim fuum renerrime' diligerct, fed omnem haue caufam citraillius confeientiam ex- denitindato itn-pfdreuoluit. Non cogitauir, iniquum eft filimn adimcre matri rcrum harum ignarar. Ipfa ilium ge- mohindiIftac **3uirin utero, peperit cum dolore, ladlauit amp;nbsp;edueauit follicitc. Tibi SC illi commune bonü eft Ifaae. contulif’ Qiurecitra confeientiam illius fpoliarcs earn communi filiofDcindcncip hoc eogitauit; Vbi domum imniolatoiamfilioredicris, quid refpëdebisSaræ filiüfuumde manu tua requirenti i Practexes man-datmn Dei f At ilia queretur, non debuiffe fibi oracuhim Dci de fihofuo abfcondi. Deplorabit pluri *’’uin,quôd filiofuo clanculumfit priuata;ggt;nccipfi,ueeillidatum fit, ut inuicem fibimutuoeom-phxiuialedicerent. Dolorem hune nunquam potent concoquert. Filium fuum iugebitad ipfumuf' “l'If fcpulchriiin. Nihil horum cogirauit Abraham, fedauthoritare diuini prsece pti exelufît in uniuer-fumomnes huiufmodi cogitationes. Qiiôd fi propria temerirate uoluifiet immolarefiliu ipfi Si Saiae sOniiiiunein,nonJlieuiflctipfi quicquamhuiiiseitia matristentarecenfenfum. Secusuerôhabet, nbi Ûtusdieit: Toilefilium tuum. Si o^ereum,Sic. Deinde rimendiim trat,ne ficaufamhanc Sara:ecm wuniearet, per illain a eurfuobedientiae Deopræftandacimpediretur. Adinonemur,non tffe alicnum auiropio 8ieordato,fiquid ardui iuflu Dei aggrcdiendrieft, faccrehoc infeia uxorc, infcijs cognatis Hamids, prarfertim fi tiinendum fit, ne uoluntati Dci fefeopponant, id quod pqs nonnunquâ ho“ nxnibus accidit, quodin Petro Marth. i6. uidere lieer,amp;in Sarah ifta, quantumuis pia, timciidü fuit.

Qnartô, Nec illud prætereundum eft, quod non fimplieiter dicit, Igitur Abraham man? eonfur- Abrd-gens arrcptiim Ilaacum immolauirifedfafti huiuscxequutioncm uckitimembratim piofcquunis, hiC non fuit phti cômcmoratqiioinodo cinxerit afiuü fiiuin, deinde duos pueros leeum ur.àeuin filio affumpiu ir, ter- Hdficu^ furor, tidlignaadholocaiiftumparauerit. quarto furrexerit,lt;SC adlocum,de quo Dominus dixcrat,abierit. fedtteru cr frn f-idü in fe uidet effe, ut erudcle Si immane, ira Si infam fui iofitp hominis, ae mente meti. Qiiarc pru- fat4 obedientiu. dtntifsiinc fiidum eft à Mofe, qurid ifta tam diligenter defcripfît. Netp eiiim furiofi hominis cft, oniia Umfeduld Si prudenter parare, qua: ad exccutioncm pracccpti Dei requirunrur,5C nulle impctu fer-ti,fedco.mpereriti mora Si eiim ratione fingula obire. Furor non diu durât, fed fubitô ac temcrc fer-

: at obedieiitia diuini præce pti quoniam uerbo Dci duci{,n£C impetuofa eft,nec tui bulenta Si fubi-fijinulto minusfuriofa. Abraham in obedicntiaifta præftandaintcrtium ufep diem durauit, mentistp compos omnia prudenter inftituit. Qiiare furor eft hominum phaiiatieorum, non légitima obedien- Anabdpit to, quo inter Anabaptiftas frater fratri ante oculos parcntumeaputciifedecutit, qualcfaeinus in a- ftdrum. ffoSanganenfiiiinnoftraaetateperpetratumeffeeonftat. SpiritusDeibonus,fpirituscicftorum Si ^deliuni,non reddit homines phanatieos,infanos, debaechantes ae furibundos, fed mandatis Dci fen-

eum ratione obfequentcs. Neque criim ufum rationis extinguit, fed in cbfetquium fidei faluum ^integrum accommodât,morigerumep reddit.

Die tertio îeuatàt Abrabitm oculos fuos,i:r uidit locum procul, cr dixit udpueros fuos : Sedete uohis hie cu ^f!no,ego crpuerillôibmuf,ç!rttdorabmus,Grreuertcmuraduos } Die tertio, inquit.Qiiidinitiiifrc loquutui igt;iduiacciderit, quibuslp fermonibiis Abraham erga filium fuum Ifaac ufus fit, Mofes non cxpiimit. ft Abrahd filio Qiiisautem credat eum toto illo biduo inftar melancholicorum prorfus obmutuiffc f Et tarnen deter fi^Q in itincrc, tonarinon poteft, quifuerint illi fcrinoncs cum Ifaaco filio, quern ad immolandum ducebat. Qiiare pioamp; cordato leftori competit, ut pro qualirate caufæ quæ gerebatiir, prc^ cireunftantijs pci fonæ Abrahac fccum ipfe hacdere eogitet. Meo iudicioprorfus inhumsnum fuif1et,fi fill} fui animum fumonibiis eouuenicntibus ad id quod ilium latebat ,amp; tarnen breuifuturuincrat, non aliquoufqj finfimpræparaflêr. Qiiaproptcrucrofimilc eft,difieruirtê iliummultis dcucritate promifsionum Dd,dc(pilliusomiiiporentia,qua'miitracp iam inipfoIfaacoluculcnter effet comprobataiucritas, quod proiniffuin fernen prseftiterit : omnipotentia, quodpracftitcrit ex Sarah nonagenaria per einem ïtatefterili, Si per feniû quoqp naturali gignendi uirtute deftituta : deniqj quàmfieri non pofs:t,ut re-hqua pars promiflbrum Dei irrita fiat, ctiamfi ex mortuis fit futurr poftcritatts feininanu cxcitandu.

543 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E s r M

Huiufmodi arbitror fuiffe illiiis fermones. Nccg enim in articiilo illo tfntationis obliuifci potuit lioiü A quibus fidcs ipfius quafi fundamcnto quodä nitebaï, fed ficiiti credebat,ita Si cum fiiio luo difii-rebat: uno hoc dcmpro, qiidd mandatum Dei illi nondum aperiebat.

QuenM.Jo leua Deinde nccilliid ociofum eft quoddicit : Leuaiiit Abraham oculos fuoî. Si uidit locum procul.In limt Abrtihào^ co quod non fimpliciterdicit, Vidir Abraham locum procul : fed, Lcuauir Abraham ociilcsfuoSj^ culos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uidit locum procul : argumentum innuitur, locum hunc immolation! filrj ipfius deftinatumjadqutm

itinerc tridui proficifcebat, haudfortuito Si ex improuifo ociilos illius incurrifl'c, fed exprçmeditato. Vnde colligimuSjanimu illius nonfuifte ofcitantcm, fed cogitationibus illis occupatum,qiubu$ occu-pari folent no modo qui cum gaudio aliquo proficifcunï: fed Si qui ad ea loca duciint,ubiiielipfcs uel eos qui ipfis funt charifsimi, extrema fata expeclät. Ab huiufmodi affedtibus non funr corda fanfto-rum aliéna. CJiiamuis Abrahâ magna fide acceptü mandatum perficiebat, erat tarnen adhuc in caine, amp;nbsp;dubio procul carnis fenfibus aliquoufep obnoxius.

Cdpnio. Gapnio in fua Cabala libro primo fentit Abrahamum cum gaudio Si læticia properafleadperfi-ctendam filij fui immolationcm,qHC)d exiftimaretillam fadburam ad humanac uniuerfitatis falurem,c-dedbus uidelicet ab angelo fuo Zadkiel, fore ut Inimanum genus per oblationë iufti alieuiiis, fupcr ligno mortui redimeret.Si fic animatus fuit Abraham^eleliatio oculorü indicium fuit ardentis in animo defideri). Veriim Capiiionis fentenria incertior eft, qua'mut ilia fi t nitendiim.

f^nimäles acfer Tertit),Et dixit,inquit,adpueros fuos : Sedetehic nobis cum afino.Manifeftaquidem ratioeft/ur tiileshomines no noluerit eos fecum adducere in montem .* ueriim fimul pulchre' innuitur, animales Si feriiiles animoS funtadhihèdiad non effe adhibendos ad fublimitate fingularium myfteriorum. Et Cliriftus alicubinon quofuisdifc-ßngulctria myße pulos fuos fpedbatores admittit.

Qiiartd : Ego amp;nbsp;puer illo ibimus,inqiiit,5f adorabimus. Si reuertemiir ad ucs. Videmushocexem Idtfandlißcre- plo,nonelfcillicitumfandtis commento aliqiio, modc)nöinhonefto,celarefuafecreta. Deinde, quid tafuacommento neceffe erat,inquies, eiufmodi commento uti,cum dominus effet pueroriim fiiorum,poffel^ fimpli-aliqtto celant, nbsp;nbsp;citer dicere, Sedetehicdonecredierot’ Verum eft, nulla ad hoc necefsitateadftringebat. Tiiinttreade

Humanitoi humanitate uiri cogita, qua erga domefticos fuos uti fohbat,per quam fiebat,utrationcmfadloiuin brahie. fuoriim etiam feruis redderct,ne quid temere' gerere uidcretur.

O B S E R V A TI O 111, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5

Et tulit ligna holocau{}i:,cr impofuit fuper Ifaac fUimnfuumdpfe ucro portabat tn manibut ignmt etgladiu, Spcflaculu mi-- cf pergebantduo ftmul.}ObfeTui fpeifcaculum mirabile Si ftupedum. Paterimponitcharifsimoamp;uni-rabile, co fiiio ligna,quibus comburatur ßf in cinerem redigatur,amp; portât ipfe gladium m3diationis,amp;;ignc combuftionis orgariü fuapte manu, ad occidendum Si comburedum filium. Filius innoeens, puer, rc-rum ignarus,3d obediens patrifubit onus lignorum,una cum ipfo combiircndorum.Et ficoniifliamp;:ad ■ opus mortifi'eationis Si combuftionis inftrudbi perguntduo fimul. QiieJ adlociim liolocaufti,tibipa tir filium fuiim proprris manibus iugulet Si comburat,filius ifta paternis manibiis illata patiatur. Co gitent hie alrj de corde Algt;rabae,quibus illiid cogitationibus cruciatum fuerit, cum ifta gercret,quibus oculis filium onus lignorum fubeuntem afpexerit, quo fpiritu praeditus lachrymas Si eiulatum cchi-biicrit, neruoslß maniium ne inter ifta ad tadlumlignorum, ignis Si gladi) concidercnt,obfirmaue-rit, amp;nbsp;qua; aba confimilia cogitari pofl’unt : nos utiliora mdebimiiS*

Grgana mortifi nbsp;nbsp;Primiim, qiiæ ad perfi'eiendum holocauftum portatur,organa funt motrificationis Sicombuftio-

cationis ZX com nis. Gladius mortificationi,ignis Si ligna combiiftioni fcruiunt,combuftio iierd confumptioni. Ergo bufliotUi, in holocaufto funt hæc duo, mortification ccfumptio. lugulandus eft iietus Adam, Si mortificandus gladio fpiritus, uerbo uidelicet Dei ati interiora carnalium affeftuum penetranti. Deinde confiimeii-dus etiam eft, ac iielut in cinerem redigendus, nc qua illius uel imago aliqua remancat. Perficiendum eft hoc ignecœlefti, ardore uidelicet fpfiitus. Vcriim raortifi'eatio ifta amp;nbsp;confumptio ueteiis hotninis non abfoluunf ad plenum, donee in carne fumus: fed etiam atque etiam iiidcndumeft,ue tictuslicmo nofter gladii* mortiffcationiS abqciat, n de rogo combuftionis holocaufto adhucimpérfeéfodcfiliat.

Et pater cr Deinde, portât pater, portât films : ille igticm Si gladium, hie ligna holocaufti : pater oblaturuJ, IiiK,utercii mim filiusoffcrendus,atqucitauterqueminiftcreftfacrificii. RequiriturauteminminifterioanimuS uo-Hcrfacrificij, hmtariusaeparatus. Vterqueamp;Abraham nifaacfacrifi'eio iftiuoluntaric'feruierunt. Etiftaani-mi promptitudo Si alaeritas potifsimum eft quod in facrifieijs Deo probatur, qui alias facnficiapct fe non moranir. Mirabilis aiitem promptitudo animi eft, qua pater fertur ad immolandiim unicum Si charifsimumfilium. Filius non folumfacrificium eft, fid n uoluntarius immolationisfiiæminifter, ligna portans, quibus cömburatur. Jgnorabatquidemifta Ifaac, ueriim ut erat erga Deurn pins, patri morigerus, etiamfi cognouiflet, nihiio plus rcludlatus lt;nbsp;fl'et quam reludatus eft in ipfo immola tionis articulo.

Nomim er uetut nbsp;Admonemur hoc exemplo,qua*m non fit fatis, permittere ut uetiis homo nofter mortificetiiramp; ccn

bow uterg- fer fiimatur ; fid requiratur fimul, ut holocaufti huius miniftri quoque finruterqiie Si ncuus amp;nbsp;uetuS uiat holocaufio. homo. Porter uetiis homo ligna holocaufti, per nouum impofita, uidelicet omne genus difciplii.a,di cxercitrj, quo ueluti comburarur Si in cinerem redigatur Ligna feruiunt igni, Siftriiiciidocenfu-muntur Si ipfa. Externæillæ difciplinæ laborandi, orandi, ieiunaiidi, uigilandi, qiiæ triftia funtftren-di, feruiunt ardori fpiritus, Si tandm feruiunt dum unlt;à cum neten homineabfumantur.Noiiusbomo ignem

habet dîuînifpintMS,Âf gladinm iierbi Dd. Illaadminiftratiiigulandoamp;combitrfiido uetcri.

Sicutertp homo holocaiifti luiius minifter elTicitur. Et lii duo perguiitfimuljinqiiit. Sic fiint conhtn- ^ouuf cr tieriti ftiiictusamp;nouushomo,urfïmiiliplispergendutnfit,rcclt;ifeinuicemdiueiliqucant»doneeabfolii- t^omoperguntfî •oholocaufto quod mortale eft,imtnortalitatë; et quodcorruptibile, incorriiptionem indiiat :et iiniis lionio, noiius uidelicet amp;nbsp;cocleftis remaneat. Vtinam diim in liac uita fiimuSjfic ftmul pergant hi due, Wnecnouus mortificationem amp;confumptioncmueterisnegligat5net uctus ftudiumamp;opiis noui ’fereijeiat.

Et illud cogita, Ifaac portât ligna holocaufti, rerum quæ agebanturignarus. Abraham portât i- }faacferuithoh gnetn amp;gladiiim, gnarus eorü qua: ni mandatis accepta feienter 8i prudenter gerebat. Sic uetiis ho- cauiio ignaruf. ■'’oonerandiis eft difciplinis amp;nbsp;exercitijs quafi quibufdam lignis quibus mortificetur ÔC extinguatiir, ''Um (Î non intelligat ca qua: gcruntur ; fatis eft, fi nouns intelligat opus fpiritus, cui tanquam faccr-'fosfubminiftrat.

Ligna holocaufti Ifaac nonaccepit fpontefua, fedpaternismanibiisimpofitaobedienterportanit. non impo '“nfimili modo non côuenit iicteri homini, ut ipfe fibi organa mortificationis imponat^ fed ut a ncuo to fibijpfe li-'quot;ipolîta portet.

Eigna portare, onus unwe eft afini, uel alterius iumenti. Ergo Ifaac facrificio dcftinatiis inftar iu- portare, ’’’mti lignis oneratus afcenditin montem. In iumento ftulticia eft. Quid autem in oculis mundi ftul- eiiiumenti ’quot;«eft,quammortificari,immo organa mortificationis fponte portare f At ifta ftulticia induenda eft, uela/ini. ^«rnisabijeienda priidentiaomnibusillisqui Deo coniungi, amp;nbsp;in montemafeendere uolunt.Etid ’^'miimiierc'fapereeft. Sic admonet Apoftolusi. Cor. j. Nemo nos fediicat. Siquis iiidctur internos ^’Piensdfeinhoc mundo,ftttltus fiat ut fit fapiens.Sapientiaenfi hiiius mundi,ftulticia eftapiidDcum.

^quot;mentisipfis ftolidiores habemur in hoc feculo, diim credimus in criicifixnm, amp;nbsp;criicem quiii^ fuam 'Umilloferimus. Non uidetcaccus miindus hanc dernnmueramelfefapientiä per crucem amp;nbsp;aflliélio-'quot;sadneram uitam cccleftemgloriam cum Chrifto filio Dei pertingere.

Et loquutM eüïfaac ad Abraham patrem fuum,e^ dixit r Pater mi. At iUe dixit : Ecce ego, fiti mi. V-cce i-J'Wj i«q«it, ey Ugna, ubt eft pecui ad holocauiium f Et dixit Abraham : Dea-j prouidebit fibi peens ad holo-

mi.] Primdm illud obferua,quod Ifitac dicit, Pater mi:amp; Abraham refpondet : Ecceego,fi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fua^

Emi. Vides quanta fuerit illis inuicem afteftiium fuauitas.Non dicit Ifaac fine præmüTa patris appel- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iti patre et

Etiûne :Ecce ignis iSë ligna, ubi pecus ad holocauftû i Sed primnm appellat ilium confueta uoce •'□K, '“i'ft) pater mi. Et Abraham uicifsim, Ecce egOj inquit, fill mi. Filins agnofeit patrem,amp; pater filiiim Eium. Nec dicit ifte fimpliciter,Patcr : nec ille, Fili : fed utei qj blandiufculam hanc uocem, Mi, fuaiii-quot;faddit. Sic flint animi fanftorum 8(. bonorum hominum erga eos comparât! dë afteifti, quibus ali— ^uaratione imiguntiir,ut non folum corde, fed amp;nbsp;ore amantcr fefe illis exhibeant.Omnia illorum mu 'Ham fpirantbcneiiolentiam.

Deindcdt hoc confidera, quod Abraham fuauitatem paterni afft dus erga Ifaacum fi'liumfuum Suauitatem pa--propterea non abiecit, qudd immolation! deftinatiim ducebat in montem, ut proprijs cum manibus terniaffèütii A ’nactaret amp;comburcrct. Phanaticus aliquis non agnouilTet cum amplius profilio, nequeuel tantil- braha nonabie-' '“mpaterni affedus in ilium declaraffet, fed ad facrificium eura baud aliter quam pecus aliquod tra- cit.

*'fe;atin Abrahamo iiides hie fuauitatem animi paterni erga filiiim immolandum,fidc SC obedien-

•oDeinon extingii! ,fed adfi'nem ufque durarc. Mirabilis faneconiiindio rerum duanim in fpecie D«o in Abraha *E'gt;ttfifsimarum,in animo Abrahædeprehcnditur.uidcmiis enimin illo propofitum madand! filiiim, J«o in jj^eciein ^limuldiilccdincmpaterniergailiumafttdus nulla acerbitateuitiatam,fcdillibatam d^intcgrani. contraria, Ei'tipropofitum madandi diledionem paternam, ncc diledio paterna propofitum madand! extin-

DilexitDeum, dilexitfilium. Diligendo Deum,diledionem filij nonabiccit: acrurfusdiligendo EEum,.i diledionc Dei non defecit. Sunt enim ift.i non contraria, fed fubordinata. Repcrias paren-quot;sgt;qii!filios ftios ne uirga qiiidem caftigare fiiftincant, nifi illis admedû irafcantur, amp;nbsp;odium quod-•^ïmineosconccperint. Non eft légitima dikdio filiorum qua: uel diledionem DeijUclcaftigatio-quot;'m necelfariam cxcludit.

Ecceego,inquit, fili mi. Illiid •'l'^n,id eft ecce ego,Abrahx biforiam in ufii fiiifle ttidemus. Primiim Lrcf ego, bifiri quot;gsDeiim,deindeergafiliiim. Erg.iDcum, inprincipiocapitis,cum mandatumilliuseffetacceptii- ufurpatum. fus;infra quoque, cum filiiim iiigulaturo acclamarctur ab angclo. Erg.a filium hoc pi ffenti loco, Ergo cor illius Si fiipernc erat erga Dominum Deum fuum. Si inferne' erga filium fuum para turn ac Promptum, erga Dcum ad obediendum,erga filium ad fucciirrendum,iuuandiim,ôC benefaciendum.

^Eicorillius eratjbierat Si ipfe. Cor autem erat in Deo amp;nbsp;filio, quem utrinque ex ordinc diligebar. Eulcherrimiim eft hoc exemplum pij patrisfamilias, cuius eft promptum ôë paratum effc primnm ad 'ulendum Deum, ut fit illi addidifsimus fennis, deinde ad praiftanduin officium uxori,filijs ac domc-ftiêis, lit fit uxor! marirus, liberis acdomefticis pater.

Tertid ; Ecceignis,inquit, amp;nbsp;ligna: ubieft pecusadholocauftumt’ Obferua pictatem in Ifaaco. Pietas ifaaci, ^ollicitiis erat de pecore holocaufti, cuius forfan cxiftimabat patrem elfe oblitum. Rara eft hæc cura *U3nimisimienum, qui uanis potius qiiam religione Dei afficiiintur.

Simulé illud confiderandum eft. Qiixritde pecoreholocaufti, cum ipfe holocaufto effetdeftina-

■ $4^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IS G E N E s I Al

ifrfrfC f!6n ahiccit tus. portât ergo ligna obcclicns patri, miiiiftrans facrificio, quxrît de pccorc Iiolocauftl ignorîs; ligM, licct iHd Nonabijcitlign3,d;ccns:(J^iorfiim liçc ligna porto,ciitti né fît ad manu pcciis qdoffcraturt'fedpor-porfrfrct rcrum tat, quod erat ipfî inipofîtum. Et qnoniam ignorabat de pccorc cfferendo, quscrcbat de illotx pâtre, tgnrfrifî. Admoneniurhocexcmp’iO,utporternnsddipfîqnodimponitnr,hoceft, iitobedicntesfîmusDeodi luuenueß inter maioribus.ctiamfî non intelligimiisca quorum minifterioadbibcmur. Deinde uidemusnonelTea-rag.recparente:, b'enum à pqsnnicnibus,iitquæincaufarcligionis nonintelligunt,parentes, majores,prarpofîtos,ac noninteîli- prseceptoresfuosinterrogent. Dent. 6. præcipitur parentibns, utfîfilij ipforum deceremoiiijslcga-gunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bbus percontentiir, parati fintad inftrucndum eos acdoccndiim.

Pij parenti; e^i Qiiartd. Et dixit Abraham : Deus prouidebitfibipecusliolocanftijfîli mi. RurfiiS oblërua pater-ßltü infidepro- ni animi manfuetiidinem.Non dicit,Qiiid ad te de pecore holocauftit Mca efthçc cura,non tua. Tuqd uidentie Dci in impofitum t;bi eft porta,cætera curse mese permitte. Nihil hornm dici t, fed quærentem filiiim ad pro-fiitnere. iiidcntiam Dci mittit. Dcu$,inquit, mi fili, proiiidebit fibi, iicLprouidit fîbi pecuS holocaufti. Admo ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nemiir, in rebus fidei ac religionis animos eoriim qui adhuc per ignorantiam funt folliciti, cumprimis

elle adfidem ôC fi'duciam prouident æ Dei dirigëdos,utinfide hac confirmcntur,noneffcDeumocio-fumfpcdlatorem reriim noftrariim,prafîrtim colentium fc, fed preuidum dilpenfatoretnacprociira-torcm, à quo firma nobis fît fiducia pendendnm.

Noneß abiiten- Simul tarnencauendum eft, ne dodlrina hacde prouidentia Dei ad præpoftcrâiecuritatemutamiir, dum domina de quj Dcq committamus omnia,iir nos interim defides SC ociofi' negligamus omnia. Si dicat torpidus protddétM Dei, amp;'ociofns, Deus prouidebit rnihi de indtinSCueftitu: non fidelem (ê, led tentatorem Dei dcclarabir.

Non enim confequinir, ubi aliquid prouidentia’ Dci permittendumeft, ibi mox omnia ad noftram eu ram pertinentia, in iHa efîe abijcicnda. Non dicebat llaac : St prouidebit fibi DeiiS de pccorc holocau-fti, quid opus eft portarc hæc ligna Poteft fibi de lignis quoqj prouidere Deus ad holocauftum fuiti-CientibiiSjUel certc igné coclirus dennfio holocauftum fine lignis pci ficcrc. Nihil horum Ifaacnecegi-tauit quidem, fed fccundum rcfponfa patris ciiram de pccorc holocaufti permifît Dco, onus lignoriun humeris fuis impofitum feruauit fîbi, amp;nbsp;ad locum monftratum porrauit. Qiiare quod pre^phetadicif, laifta in Dominum curam tuam ,amp; ipfete enutriet : non feruitdcfîdicfi.s ac terpidis,fcdparpeiie^^ afflic't oneprefsis.Qiiæ Dci funt,prouidcntiæ Dei committamus ; quxnoftrafunt,fide bonitatisillius qua polfumus fedulitate obeamus»

Pergebant ergo pariter, 80 ueneruntadlocum,quemoftcncîcratci Deus. In quo ædificauit altare,amp; deluper ligna compofuit. Cum^col X ligaflctlfaacfîliumiuum,pofuiteum inaltarclùper ftruemlignorum.

Extenditi^ manum, 8c arripuit gladium, u t immolaret filium fuum.Et ccce angelus Domini de coelo clamauit, dicens: Abraham Abraham^ Quirefpondit: Adfum. Dixitep ci» Non extendas manum tuamfu' perpucrum,nequcfaciasilliquicquâ. Nunccognouiquo^timeasDoquot; minum, 86 non pepercifti unigenito filio tuo propter me.

Pergebant ergo pariter. ] In Hebrsco eft, “nn” nTP'Stp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, Af ibant duo illi pariter. Sic redd:-

dit Græcus. Euntes autem utrique panter iielfimul. Latinus interpreS diligcntiain Mofaicam nona-nimaducrtit.

Inguo aidificauit altare.} In Hebraco Icgitur, Etacdificauit ibi Abraham altare. Sic SC Gnrca tier-' fio habet.

iLtdefuperlignacompofuit.2 Hcbracus non habet, Defuper,frd fimpIicitern’'rynnKq“ir'''3i‘i‘ft amp;nbsp;ordinaiiit ucl compofuit ligna. Græca lelt;flio habet. Et impofuit ligna.

Vtimmolaretßhumfuum.] In Hebraco cft,’\23nte'CW»b, ideft, utiiiguIaretfiliiimfiium.Vcrbiini quot;OWU non ufurpatur in feripturis pro iugulare, amp;nbsp;frequens occurrit, ubi dciugulandis adfacrificium pccoribus agitur,itaiit amp;nbsp;de auiculis immolandis ufiirpetur, Lcuit. 14. Qiiare utrofimiliiiscft u-fiim elfe Abrahamum hoc loco cultro quam gladio. QiiareSabellicus prudenter fcripfitadliunc modum, Cætcrislp ad holocauftum paratis,iam cultrum iugulo admouerat.

^t ecceangelu^DominiIn Hebraio noneft, Et ecccifed fimplicitcr,Et clamauit adeum angelus Domini de ccclo. Sic habet 8i gracca uerfio.

Et non pepereißi unigemto ßlio tuo propter me.] Hebraicceft, Et non pepercifti filio tuo,uni» tuo, præ me. Grxca.iierfio habet. Et non pepercifti filio tuo diledo propter me, Pagniniisfie Et non prohibiiifti filiuin ttium unicurntuiimà roc. In Hebraeoeft•'j’cia,quoduertipoteftucU me, uel præ me.

Ä EtiW duoitlipariter, ] Præfens hic contextus duo habet. Vnum,qiiouflt;p progreffusfit Abraham 'nopcreimmolationis. Alterum, quando,quomodo,amp; unde fit ab eo prohibitus.Etibanr,inquit,duo pariter. Intellige, ut cœpcrant. Et fiiprà dixit, Pergebant duo fimul, Veriim mox fubiecitde co quod patrcm fuum Ifaac de pccore holocaufti interrogaiiit : póft earn quæftionem repetit, dicens : Et ibant *iuoillifi(niil. d.quemadmodiimdicerecccpi.

EtHfnerHnt in locum de quo dixerat ei Deui.] Hoc eft, in montem ilium quern fe Dominus monftra-tunimipfidixerat.

^tiiißcauitibi Abrahamdltarelignacompofuit.] Nonexprimit Mofes fingulatim omnia,fed Summas tantum geftorum perftringit. Vndeconftruxerit altareAbraham,exlapidibus ne, iiel effof-Ê tellure, uel lignis, non crat operæprecium commemorate : fed fatis uifum eft fcriberc quod confue-•ofacrificandi more ufus altare conftriixerit, ill itp ligna competenter impofuerit.Dubio procul iuftru ^usuenit inftrumentis ad conftriiclionë altaris neceflarijs, etiamfi nihil ea de re meminit Mofes.Cre-*^dtrim etiam Ifaacum non fuifle ociofum lpelt;flatorem,fcd efle patri in ftnuflura altaris cooperatum.

Ef ligaiùt ifaacfilium fuum, zr pofuit eum fuper altare, fuper ßruem lignorum, cr ?K^t Abraham manti

O'accepit cultrum,utiugularctfilium fuum.] Haftenuseins quod agebatur ignarus fueratlfaac. Eteccedum parato iam altari auide expeftat, unde adfuturum eflet pecus holocaufti, de quo proui-tlilTcfibi Dominum dixerat pater, præter opinionem intelligit, amp;nbsp;uidet fe elfe pecus illud quod Do-winusfibi prouiderit. Ligatur itaq; à patre, amp;nbsp;altari fuper ftruem lignorum imponitur,quæ hu metis fepauioantc' in eum locum apportauerat. Non reludlatiir parentis manibus, fed uohintati Dei P’tris ad mortem ufque obtempérât. Sic ligatum amp;nbsp;lignis impofitii iamiam iugulaturus pater,quan-tioquidem nihil reftabat aliud quod faceret, qudm ut mandatum à Deo acceptû perficeret, mittit ma-*tum, 8i cultrum feorfim paulifper in eum ufiim locatu m accipit. Ad hoc ufque ftupendac obedientiæ feigium peruenerat Abraham, ut iam nihil defideraret ad perfedlionem mandati, nifi unü hoc quod ötus fieri nokbat. Cultrum iiigulationis iam in manu habebat, eumip dubio procul exertum, Si ad fein mantis acceptum,ut iugularet, inquit, filium fuum.

'Etclamauitad eum angeliM Domini de ccelo, dicens t Abraham Abraham. Et dixit : Ecce ego. Et ait : Ne ^^^tKinanuntuamadpuerttm, ey ne ficias illi quicquam.t^unc enimcognoui quodtimeasDeumtu, ZS“ non I P^perceris filio tuo, unico tuo, pr£ me.] Tandem aperitur confiiium Dei, dcclaratiutp quicquid impels tatrnnfuerat Abrahæ, tentationem fuifle, non mandatum. Et clamauit ad eum, inquit, angelus Domini deccclo. Decoclo, utcocleftcoraculumefl’c intelligerct Abraham. Abraham Abraham,inquit. feinclamatione cum primis fiftit Abrahamum, ne in co pergat, in quo iam erat rotus. Trahit ad Ie confcftim amp;nbsp;animum illius, amp;nbsp;oculos,amp; aurcs, ac fimul manum cultro ad iugulandum armatum coc-pto auocat.Facit,ut oculis Si auribus in coclum intentus, uifurus Si auditurus quid ifta fibi acclamatio Uelit,confcftim refpondeat,Ecce ego.

Et ait, inquit: Ne mittas manum tuam ad pucrum, Si nefiicias iHi quicquam. Duo facit angelus. Primo,iietatiiigulationem Sfimmolationem Ifaaci. Qiioniam cultriunin manuhabebat, prohibet nc manum adpuerum mittat. Si ne illi quicquam faciat, intellige de maeStatione. Alioqui non prohi-fe, quo minus manum mittat ad puerumuinculis liberandum, amp;de altari deponendû. R. Shlomoh fcexponit : Ne mittas manum tuam ad pucrum, intellige, ad iugulandum. Et dixit Abraham : Ergo itfruftra hue ueni ? Incidam eum, amp;nbsp;producam fairem modicum fanguinis. Et dixit angelus; Nefa-willi quicquam, ne fiicias illi maciilam. Hate ille. Vcnim quoniain certo ftatui né poteft,ifta refpon dilTc Abrahamum angelo, fatius eft utintelligamiis praccepifle angelum hifee uerbis fimpliciter, ut coc pro Abraham prorfus abftineret, Si manum in pucrum hadlenus non mitterct, ut illiqiiicquä incom-modaret. Sic amp;nbsp;Germani loquimur, thu ym nichts, hoc eft, nihil mali illi inféras.

Deinde aperit confiiium Dei dicens ; Qiioniam nunc cognoui quod timeas Dcum,uel, qiiód colas Dcum.Q. d. Jam confequutus fum quod uolcbam. Non hoc uolui, ut immolates mihi filium tuum,’ feutcognofeerem quam me colcres. Illud iam abundc fatis cognoui. Quare nolo ut in propofiro per^ gas ulterius. Et addir. Et non pcpcrceris filio tuo unico tuo, præ me. Q. d. In hoc cognoui, quam cobs me,quod mihi magis quam filio tuoquem unicum habes, grarifi cariuoluifti,amp; ilium mihi in holo ciiiftumofferrenondubitafti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

Eiligiuitlfaacfliumfuum.] Qiiacfient hiequifquam, an filium fuum Abraham mandati Deiigno- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loquu~

rantcmfubito amp;abfqiie ulla praefatione inicdla manu corripuerit, ligauerit,amp;ara:impofuerit,quan- iitsfit Abraham ’loquidcm Mofes hiftoriam hanc fimpliciter ad eum modiimcxponit quafi fecerit Abraham hscco- priufquam mnia mums. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eumligaret.

Arbitrer neminicordatodubiiim efle, alloquutum efle Abrahamum aliqua præfetione filium fuil, priufquam eiimligaret. Quid autem illi loquutus fir,no poterit certó ftatui. lofephus ifta ponit. Dum Libro antiquitit trgoaltarefuifl'etconftru(flum,amp;lignafuperpofifa,amp;omiaparata,diciradfilium;Opuer,quemin- tuludaic,i.c.j». uumeris uotis optaui à Deo mihiconferri, amp;nbsp;dum pcruenifles ad uiram, nihil eft quod pro alimento tuo non feci, neque me feliciorem magis arbitrabar, nifi cum te uidcrem ad uirilcm wtatem peruenif-fcjSCtnoriensfuccertbremmei principatus reliiiqucrccongaudebam, quia Dei uoluntate tuns pater

lt;f44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E î I H

fumLftus,denui ccundum einsplatitum terepono,lunefortiterportadicationtm. Deonanqut te esedo, qui hune honorem a nobis dignatur acciperc.eo qudd placidiis mihifuit amp;peromniïfiiffigt; gator.Nanis ergo féliciter morere,non communi modo iiitam hanc cgredicnsjed à pâtre proprio latus Deo patri cunóforiun ob legitimum facrificium. Reorenim, quiateiudicaueritdigniimncca;-gritudiue, nee bcllo, nee alia qualibet pafsione^quac folent hominibus accidere,ex hacuitaliberare,fid cnm oblationibus amp;nbsp;facrificijs animam tuam fufcipere,amp; apud fe nihilominus continere;erit^meid« cætcrocuram habens, feneôtutemtç regens,qua gratia te maxime'nutriebam, hare mihi Deo fciiicet pro te prabituro. Hæc lofephus. Vides,ledtorjanimumliidaica ealigine prenum,iSlt;adidquodcapiit ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hiftoriæ huius eft, nedum ad illius myftcria cæcutientera.Nulla mentio promifsioimm Dei,nulla de il-

larum certitudine,nulla defideomnipotentiacDei. Deni^répugnâtetiamilludfidei Abraliæ,quwl fingit cum dixilTc : Animam tuam Deus fecum retinebit, amp;nbsp;pro te fenedtutis meæ curam geret,quaff iugulati ffaae animam Deus fuilTtf in carlo referuaturus.

Qiiare meoiudieio,ficutiamp;f fuprà memini,ficeftlfaaeumalloquutus Abraham,uteumprimisin-culeauerit illi mandatum Dei, cui fit parendum : deinde, ne promifiapracedtntia uiderentilrforcir' rita, firma illi fide affirmauit, eficDeum Si ucraeem amp;nbsp;omnipotentem, ideolp citiuse’morte ipfuni excitati!rnm,quàmpromifsionibusfuis defuturum. Hæcuideturfuifiebafiseorüquibusfiliiimfuiini Abrahä fie eft alloquutus, ur non folum patienter mortem fubiret, fid Si eadem fideitnmolandumfe prscbcrct, qua ipfecum iufiusa Domino erat immolaturus. EtquoniâpeeuliarefandliscftjUtinrc-bus tarn arduis nihil temtre',fid ex prudentia fpiritus aganr omnia,arbitror cfic uerofimile,quod ftru'-efo iam altari Si lignis compofitis una cum filio, quafi pecus holoeaufti a' Domino expedfans,»! Krra aliquädiu confiderit,amp;l ad hunc modfi illi loqui cccperit. Interrogabas mc,o fi'li,cum in metem afeen-dercmiis, ubinam efJet peens holocauftiircfpondebam, prouidifle fibi Deum de pceore holocaiifti.Kim Hides omnia ad holocauftum efie parata, nee deefle quiequam, nifi ipfum pecus holoeaufti. Vndepu' tas illud dabifur s’ Qiiid fi Domino fic mfum fit, ut offeratur ipfi nunc non irrationale aliquod peciiS, ficuti nullum adefle uidcs, fid c duobus nobis unus, uel ego, uel tu S’ Ego fane paratiis fum, quod mt attinct. Tibi uerd quid hie eft animi t Si prarcipcret Dominus, nt olferrem ipfi quod milii omnium til charifsimiim Si unicum, utpote, tefilium meum quern habeo unicum,ód ex animo diligo,quidfaems!' Huiiifmodi induCtio non fiiiflct aliéna d prudentia fpiritus. Deinde affirmanti filio baud fore fi immo rigerum diuinæ iioluntati, fi illi fic uifum eflet, ut immolaretur, commodum mandatum Dei propo- B fuit, promifsiones deipfofaftas repetijt,fidem fiiadeueritate SioranipotentiaDeifortiterincuka-nit, (Sdadeandem pariter amp;nbsp;obedientiam Dcoprseftandam hortatus eftrfimuletiaincxpofiiitratio' nem, quare mandatum Dei ad praefintera ufque articukim celarit : ac turn demiim confintientem ac nohmtarium ligauit, Siarar ligatum impofuit. Non affirmo ifta fic efle gefta ; fed quoniam cogitandit Imc eft aliquid, arbitror hiiiufmodi cogitationes faniores effe aliquanto. Si ad rem propius aeccdcntcs, quam qiias ludari tradunt.

=. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde quæri poterit, quid nccclTe fuerit ligare Ifaaaim, fimoluntaric' mortem fubibat. Etenim liga

ligittui ri non eft uolentium, fid dctreiftantium. pofliint hie dur rationes afsignari. Vnaficretamdifpfufa-fit iftidc, tioncm Dei, altera confîliiimAbrahæconcernit. Primiimdiuinadjfpcnfatioiiefafl:umeft,ut)igare“ tur Ifaac, tanquam typus Chrifti, qui ipfe erat pafsionis tempore ligandus. Deinde, quoniam lioc erat uid imam m 'üDtt'ya, ut uindf a: iugularentur, uoluit illi fife Abrahä etiam in hac filij fui immola-tionc accommodate.

J. cr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tinne enim cognoui quod timciH Deum. ] Pofliinthic duo qurri. Primum, an Abraham turn primuin.

AnAbrahd turn timercDeum caperit Altcrum, an Cens non cognouerit illiuspietatem,nificxindicioexternifaó:i. primran cape- Ad primum refponderi poteft, baud turn primiim cœpifl’e Abraham timere Deum ; fid qudd timcrtt rittimere Den. Deum, cximia quadamamp; plane' ftupenda obcdientialuculcntius quam anteadcclarafle.Necdicitaa gelus,Nuncenim times Deum; fed,Nuncenimcognouiquodtimeas Deum. Adaltcrumalitciat-que aliter refpôdetur. Auguftiiius fic exponit : Nunc cognoui,id eft, nuiic cognofeere tefeci. Scquiin-tur hunc pofteriores patres. Alij, Nunc cognoui,idem eftedicunr, quod. Nunc alijscognitHmfici,a-Jqs exemplum timoris Deiin tepropofui. Simplicius eft, utdicamusifta humano elle more dicla. Saerr firipturac folcnneeft,ut humanas loquutioncs transferat adDeum. SicdicitiTentauitDeus A-brabam. Sic hie facit angelum loquentem ad Abrahä. Nunc cognoui, id eft, nunc certd expcrtusfiim, qudd timeas Deum. Innumera funt hiiiufmodi in fcripturis, qux pafsim occurrunt,quorü ratio non ' ’ eft qudd Deus fit ut homo, fed qudd nos tanquam homines nee Dei ad nos,nec faerr fcripturf de Deo pofiumus capere loquutioncs nifi humano more prolatas.

Et ibtintduoiUipariter ueneruntadlocumdequodixeratei Detf't.] Confidcrandabiccftitifignise'-mnitio Si admirabilis fortitudo animi in Abraliamo, qua non modd folus cum folofilio, ligub bole-caufti.onufto ad deputatum locum ufque proficifii, fid inter eundum fic fe cohibcre potuit, ut nulla fignifiicationem propofiti fui uel ucrbis,uclgemitibus, iiellachrymis filioobqcerct.Prsefintibusduo-bu.s pueris faciliiis erat otnia difsimulare : ueriim ubi folus cum lolo proficifii,amp; ad deftiiiatuin locum appropinquare coepit, dubio procul ipfa fobtudo aculcos cogitafionC in corde ipfius acucbatjfimuiqt fecretipropofitireuelationemopportunitatefua fuadebat. PotcratiliumprrmittercinmoJitem,uel iabtre J-

mbcrcutpreciilfequeretur, nc dolorem cordis continiius lüeiBnccciitiSjCbcdicntis, Sfrerrm ignc-nntisfilijafpeftus magisacmagiscxaccrbnret. Solus potuifTetgeinitiis cordis, amp;nbsp;uerba doloris eia-£ulari,qiiin 8C ubertim illachrymari,qua; omnia erant propter pracfentiam filij cohibenda. Plane ftu-peiida fft inuifta ifta feaeti propofiti difsimulatio, tanta animi fortitudine fcriiata,cum folus cum felo montem afcenderet.

Cogitemus bic, quanta cura, amp;nbsp;quàm inuidta animi fortitudine obeunda fint mädata Dei, Itruatl lt;iâçdiuiniconfili} fecrcta, ne quo padoab obedientia diuinæ uoluntatis abducainur.

^tejificauit ibi Abraham altare, çr ligna compofuit,cr ligauit ïfaacfilium fuum, nbsp;nbsp;pofuit eum fuper alta-i

''‘‘ßCn' ligna,çr mißt Abraham mannm fuam,cr accepit cultrum'ut iugularetfilium/««w.]Et xdificauit ibi, Altäre hr.molH-®(luit, Abraham altarc. Multis in locis ædificaucrat Abraham altaria, fed immolandis peci.dibiis de- di ïfaaa ncflri *^'nata. Hic in monte, non in nemore uel luco,in monte quem nc ipfe elegit, fed Dominus monftraiiit, flruendu/m efl in *diScaiiit altare fublimiorifacrificio : hoc eft, non pecudibus,fcd filio immolando confccratii. Ad in- mente. f'riorafacrificia pertinent altaria, in quibus otferuntur pccudes, alia id genus externa. Afccnden-diimeftcum Abrahamo in montem ,fublimioricultuidcputatum,in quo fpirinialisexercetur lati ia, ''’iççdificandü altare abnegationis mortificationis, in quo Dno Deo noftro ad ii.flum uei bi ipfius ®ffframus Ifaacfi, id eft gaudium noftrum, quicqiiid nobis eftcharifsimum, uxores,liberos, parentes, fratres 8( forores, ôf fi quid aliud eft dimidium animæ noftræ, immo ipfas etiam animas noftras, pre-Pftr Etiangelium rtgni Dei.Hoc genus altarium non poteft ædificari ab il lis qui mundum hiinc corn pl«i,opibuSjluxui,honoribus acdelicijs carnis inhiant, uentritp feruiunt,pra’fcrtim magr.iilli actur 8gt;ditcckfîanim prælati, quibus admodum placent altaria lapidea ad mifl’andum Si nundinandü ftru-

quorum multitudo nniuerfos Ecclefiarum, immo magis templorum angulos, crefeente fupcrfti-doiupariterâf Simonerepleuit.Nosiicrdaltarehabemus Chriftum,inquoIfaacum noftrum amp;nbsp;nos 'Pfos Domino Deoofferimus,amp; fpirituales cultus excrceinus. Etdum hoc facimus, non habemur in o^ulismuiidiprocultoribus Dei : haben!uero qui omnccultum Dei lapideis aris députât.t,quamuiS quot;'peciiinosquidem illos Si craftbs adhuccarnis afftdlus mortificare cccperint, homines prorfus carries, Xàuerocultu Dei alienifsimi.

J nbsp;nbsp;^adificauitibi ,in(]uit, altare, cr compofuit uelordinauitligna.] Vides adhucAbrahamum nihil âge- l^ihil turbulen.-

ff turbulenter, nihil confufe,quod animi turbationem 6^ confulïonemfpiret .•fed omnia ex ordine, ftf egitAbrahâ competenter, id'ep iam in ipfa ueluti crifi rentationis huius conftitutum. Sed hac de re Sifupi .i mc-mini, ciiius hac fîmus confideratione admonendi.

^tligauit,inciuit,filiumfuttmlfaac.} Non cftobitertranfeundum,quôdui(fl:imam fuamprimiimli- tiganda primit gauit Abraham. Primum,hoceftin facrifi'cio. Ligaturapræcedit immolationem. Non fftindlimæ uiitima.

perm ttendamembrortim libertas. Speciemrei ac inorti deftinati fuftinet. Vfiis membrorum huic ui-tj dépura rus eft. Non competit ergo uidlimis Deo deftinatis. Sic ligandi f un t primùm affedtus noftri, uelibertäre fiiafcruianr carni, mundo, Satanæ, ac tumdemum maôcandi. Qtiüllosnondum liga— tit,quandomaftabit t'quandoadholocauftumcomburet i Maélari nanque non poterun.t nifi liga-k Donee libcri finit regnant, cultruin maiflationis amp;nbsp;mortificationis non ferunt. Ligarc ante con-supifeentias carnis noftræ, cftcas cum Chrifto cruci atfigerc, ut in ilia mortificent. Ligatæ funt quan-^ononfacis qiiod illæ uolunt. Mortificata? funt prorfus, quando Si uoluntas illarum extinfta cft. Sed ficnonfiintinquoquain mortificata?, douce uiuitiirin carne; mortificaniuerô in crcdcntibus,duni tiifiandisillis per gratiam Deiftudctiir. Lcnta mors cft huius uic'timæ.

Et pofuit cum,inquit, ßtper altare fuper ligna.] Vidc. Non ftatim iugulatligatum,fed primiim impo- iuguîanda eft ui l'italtarifuper ligna holocaufti, ac turn dcmumaccipit cultriim ad iugulandum. Hoc uidelicet 'CStK’n dlima fuper alta tftuiftiinæ,utuiua iinponatur altari, non mortna. Inaltarifacrificanduincft, in altariconfccranda ri. 'fttotauidima. Nulla parstlliiis prophanandatft. Viua imponituraltarijlignis holocauftifuper-ponitur, ibicp iugula tur,ut Si uita, Si fanguis, amp;1 mors illius faerifi'centur, id eft, Deo confccren tur,amp;l ofoantur. Sainflificantureniiniftaperaltarc. SicChriftusMatth.zj.dicit: Cæci,ntriimmains rft^ Donumnciuelaltare, quod fandtifi'car donum f Sic «Sf nobis curandum, ut Ifaacum noftrum uiuutn ^integrum altari, quod Chriftus eft^imponamus, ibi'^ ôlt;uitam illius Sf mortem Deo confecremus.

T^t^n, 'mquit,Abrahammanumfuam,c2raccepit cultrum,ut iugularet filiumfuum.] Hicnodiis ahc- ligata ■kus erat, hic cardo tentationis uerfaba tur.Si hic dctrcdlaftet, fruftra fuiftent præcedcntia omia. Non Cr ara impofj^ (licit,Etmifit Abraham manum fuain, acccpit cultrum, ut præciderct uincula fiiij fui : fed, Vt iu- t'”” rela^ giilaretfiliumfuum, hoc eft, Deo ofterret lt;8i immolaret, atque ita mandatum Deiperficeret.Admo- xanda,fediugn-■'«miirhocexcmplo,fiuftraneiimcfteomniumeoriim ftiidium, quiubiiugulandi funtalfcétuscar- landa. nis,manum mittunt non ad cultrum iugulationis, ftd ad inrtrumentum relaxationis, nc uctus Adam itiaftetiir, fed potins uiuificetur, amp;nbsp;fub fpecic coiifolationis corroboretur. Qiiorfum autem attinet ifiUmaPaptjîa^ ptofiteri mortificationem, coiicidere ligna holocaufti, imponere illauctcri hommi, afcenderc in mon- fnm,irapula ÇX ieni,portareigncmamp;gladium,a;dificarealtare, componere ligna, uictimam ma^andam ligarc, al- debcljs excipiun tanlp imponere, fi ubi lugulanda eft relaxatur amp;: uiuificatur f Prudentes homines iiitelligunt quid fi-1)1 uclit ifta confideratio.

Ef clamduit ad ntw angeUn Tyontini decœloydiccns : Abraham Abraha, Et dixit : Eccf ego. Ef nbsp;nbsp;Kf not-

tas manum tiiam ad puerum, ©“ neficiaf Uli quicaua. îiunc enim cognoui auod timeof Deum, Gt non pepem^ Q^f D«« ?io nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;umco tuo prie me. ] Principle obfcrnandü eft, quod nokiit Deus iinipolari fibi Ifaacû.Potiiif-

luerit immolari lecundum fidem Abraha? potcntiam fuam cxcitando ilium declarare, ucriim noltbarexemplûrt-ifaacum linqucrcpnfteris,quodctiamfineuerboimitarentur, fuifl’eteiîifuperftitioiliacrudeliseofaifioconfirma ra, qua purarunt aliquer genres delectah Deum fanguine liumano. Erenim cum inrer Jfraelitas quoqj inuakicrir, ur ad exemplum Abrahxfiliosfuos immolarcr,quamuis fuerir Abraham coclirus nc id facerer prohibirus, quanto magis inualuiflet ea fuperftirio, fi iugulatio Ifaaci Deo non uerantefûif-fet perfeifla Qiiarc paralogifmo fecdiicebantur liidsei, Si quotquot akj ad exemplum Abrahæ filios fuos immolate coepcrur. Qiiifacrificat Dco,inquiür, ficur Abraham, Deo probatur. Abraham ai'itfa-crifi’eauir Deo fiiium fuum Ifaac Ergo facrificans filium fuuin,Deoprobarur.Error eft in co, quod no immolarunt ficur Abraham. Abraham immolauir filium fuum fecundum uerbum Dei. SaaificiS iP lius crat opus obedienriæ. Pofteri quod fecerunr,fuaptc temerirate Si ethelothrefcia fine uerboDeife-cerunt.Deinde uerbo DeiiulTus abftincrcab immolarionefilri,rurfiisobediuir. Illi quemadmodiimfine uerbo Dei filios fuos immolate cirpcrunt, ira contra uerbum Dei cum à propheris prohibercntisr, in ea uefania pertinaciter perrexerunt. Similirudinem facrificrj externi refpexcrrit,fii.c fimiiitndincfi-dei Si obedientia?. Arque ira nihil minusfecerunt quam quod fecit Abraham. Qiiin criamfi Abrelism fine uerboimmolaficrfiliumfuum, exeoramen nonfuiflitpoftcristrahendumexemplum. Noiiem mex fequitut : Abraham hoc fecit, ergo faciendum eft nobis. Vxorein dixit elle fororem. DicaniuS igituramp; nos. Suntiftaadmodum inconuenientia. Male colligitur imiratioex fn(ftisfar.dloruni,i'.!fi nobis ilia uerbo Dei proponantiir. Ea demum uera amp;nbsp;certa imitatio eft; Abraham ir.dubitara fidedi obedientia pependira uerbo Dei.Sic faciendum amp;nbsp;nobis.Abraham pcftpofiiir Deo omnia ctiam cha-, hfsima. Idem faciamusamp; nos.

hl puiloGTarti Deinde animaduertendum eft quandoprohibucritAbrahamum angelus, ne manummirteretinfi-caloadeiiDeui. hum. Et mifit,inquit Abraham manumfiiam,amp; accepitcultrum,uriugularerfiliumfun:actumfubij cit. Et clamauit ad cum angelus Domini De coelo. Ergo in ipfo ptiiitfto amp;nbsp;articulo, cum iamiamad-mouendus efifet iugulo culrcr, hoc eft, cum faéliirus efiêt iam Abraham hoc ipfum qued nokbat DeuJ nt fieret,adfuit angelus cohibens manum illiiis cukroarmatam,mandansbp ne facerer puero qiiieqi'^’ Habes exemplum prouidentip Dei,qnam fit ilia uigilans Si in tempore cauear,nc quod cledtis incem' B modumadferarur ,citra ipfiiisdEpofitionem. Non eft Deus à longe', fed pracfensfiiisubitp. Difsimu-lat quidem aliquandiu pracfentiamfuam, ueriim hand ultra necefsitatis pur.dlum. Cum manciurge-ret Abraham, ligna findcret ad holocauftura,afinum cingtrcr,duos pucros iina cum Ifaacoafiiimeret, Si iter ad locum defignatum ingredererur, nulla adcrar uox angeli,qua: domi eum inancre ac qiiictiim efle iuberct. nee^ turn iubebatiir redire domiim cum filio, cum tertio die ad mentis confpeiftiim ftp«' rarer à fe duos pucros, ligna holocaiifti Ifaaco imponcret, ipfe ignem Si cultrum maiffationispoita' ret, Si fi'e inftTiidtus Iblus cum folo filio montem afccndcrct. Qiiin ne turn quidero aliqua aderat dining prohibi tionis fignificatio, cum in monte airarc ftrucrtr,amp; ligna côponcrer, immo cum paratis ad ho-locauftum omnibus diuini mandari fecretum filio fuo reuelarct, obcdicr.tem ligaret, arque in ipfo al-tari fiipcr ligna holocaiifti immolandum poneret. Hac omnia uidcrc lé diuina prouidentiafummofi? lenriodifsimulauir. Venim iibiiam culrcr erat in manu ad iugulandum,fubitó adeft angelus Domini iictans extendere manum in puerum. Dubio procul nufquam illi defuit angelus diuinapiiefentia amp;nbsp;euftodiæ minifter, ueriim pra-fentiam fuam turn demum declarauit,cum ipfa pcfcerctnecefsitas Ad-monemur hoc exemple, ne de prafentia diuina prouidcntia dubitemus, fed cerrei eredames effe ilbm prafto eledliSjCtiam ubi difsimular, jicc pati pofi'c ii t renrationes ciirfus ultra rerminum ab ipfa prafi-xumexrcndarur,ó^fiatqiiodipfa nôconftituetit.Parataefthac ccnfolarioomnibusillisqmpropter uerbum Deiindifcrimina Si renrationes incidunr.HancfibicertópolIiccri nonpcftiii;t,quifuaptctc-meritatc pcriclitanrur. Cum leptefiliamfuam immolaret, nullus adfuir angelus quiprohibcrct,i:cn qiiód immolatio illiiis Domino probarctur, fed quod fine uerbo illius ex ftulto ifiet iiiramcntopia-fiimpra.Vide ludic.undccimo.

Qjiare angelia Tertilt;),amp; modum pi olubitionis huius obferua.Potcrat Abrahamû Deus interne fpiririis fin inftifi Abrahamo exer dlucohibcrcjne manum mittcrct in puerum,illilp rciielare qua mandata ipfi'fiiifienr, tcntatioiicmfiid tauoceprohibiie le,non mandatum. Venim makiitad hanc rem uti minifterio angcli, qui magna ilium noce St claroo-rit, ttelfaaciiiw re fubito cohibercr,amp;l de rationctenrationis huius edoceret.Primum enim, qncniam mâdatumde molarct, molando Ifaaco clara Si audibili uöce,certis^ uerbis propofitum fuerat,non conucnicbat iit mapda-tam prohibitionis fecrero fieret inftiniftu. Deinde amp;nbsp;propter Ifaacum melius crat utclamorcangeli prohiberctur Abraham, amp;nbsp;ratio tenrationis huius ficexprimeretiir, ut de ilia non foliis Abraham,fed amp;nbsp;Ifaac inftrucrerurjfimulh} manifefto angeli teftimor.io perfuaderttur, elfe fe cura Deo, nccdefetuiu ilium promilsis fuis. Tcrtiei, amp;nbsp;propter pofteros utile crat, ut non folum imm.olationis, fed amp;nbsp;pre-hibitionis màndatum exprefsis uerbis proponerctur,amp; tentatioiiis ratio declafaref. Etenimpliirimiiin occafionis prscpcft'cracimitationi prabuificr, fi mandatum Dei de inimolai.dolfaaco,iinacumfoöil Abrahæ fine mandate dnnnacprohibitionis tranfm.flmn fuiflct adpofteros.

- - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qiiartd»

Quarto,nccillud prætfreundarn fft,qiiôd tentatioAbrahxcontrario mandato aperinir, ideoque nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ma»

non finsfpecie iiouæ tenta tionis. Mandatü inimolationis rentandi gratta propofitü quo pravipiebatur dato contranum Abialiæut Ifaaciim filiü fuü offcriet in liolocauftü,promifsionibus Dti de Ifaaco fatflis repngnarc, a-deoqjnon Dei,ft'd fataiia? eße uidebatur,qua de re fuprà annotauiiniis. lam proliibitionis mandatum, qua dicebatiifjNe extendas manü tuam in ptiernm,nec facias till qiiicquam:S^ ipfum contradidfionem hibebat.Repngnabat enim priori mandato,de quo no dnbitabat Abrali3m,quod Dei efler.Pnus man d'itumpræcipiebat immolationein fiiij, pofteriiis prohibebat. Poterat Abraliam admodum^hxfitarc, cuiiwin obed’ret.uernin qiicmadmodnm fiiprà diximiis, qiioniam non dnbitabat net bum hoc proht-bitionii æque Dei tfl'e acpraccedens manda tn in,liand aliter illiqnam priori obedire uoluit. Qtiod De os contraria præciperc,ac fententiam mntare iiidebatiir,in id inquirere nokbat.Dcinde pulchi é intel-ttl!igcbat,poft.’ fins inand^tinn coniicinre ptwcedenribiis promifsis, fimni declararc quod manda-rimimmolationis tentatio fuilTi.t,nonferium mandatum.

Qiiinto, obferiianduin etiam efl quod non fimpliciter dicir, Scio quod timcas, uel,colas Deum : led, Verittltè ctcntit-' ^'unc fcio quod tnneas Dcmn Sett bat hoc Deus etiam antca.uirnmadmonemur hac loquutionc,non nifejlationè cul-oiorari Deum fpccicm ac fimulationeni cultus fui,fed ueriratem,idc[j eam,quæ non ociofa qua liras fit tiMjui amat De f'Msnsincorde,ledifiicaciamfuamccrtoexpei-imenroiuxtauerbi ipfius piafcriptum comprobet. W-E’iperimentis DeiiS opus non habet,fed ueritatedeledlatur amp;nbsp;lucemantftfiationis’. Deteftabiles font, lt;l'iicum Deum nec rimcant, ncc colant, cultores tarnen ipfius uideri uolunt, ôdinani oftentatione ipfi ^miindofiicum facercconantiir.Quodde timore Dei admoiiemus,admoncridum confimihter eft df lt;l'fidc,Nonamat Deusfidemnoftram.nifiuera fit dd effieax,aperta df manifefta.Ideo Paulusfidem ’'f'l'vnt quæ fit per dikecionem efficax.Et Chrtftus pofcit,ur publica confefsione fidem in ipfum tefte Oiiir.Et Aportolus dictt : Corde creditur ad iuftitiam,ore autem confefsio fit ad ialutem.

Sexto,illudquoqueconfidcrandum eft, quod procoquoddicendum erat, Nunc fcio quod Deo ’Tintor Dei foils ®btdias ; diXit, Nuncfcioquód Deum timeas. Commendatur nobis iieræfons obedicntiac,timor ui- eil uer£ obedic •f^bcet,cultus, ddobferuantia Dei, Qiiam timeamus Deum, declaremiis obediendo. Nemo timens entiic. öriindiibitato iilius uerbo obedire detrtclat. Deinde kcundum excellentiam timoris dd obfcruantiæ dfclaraturetiamexccllenSobcdientia.Quarefiprafens hocfeculuminfpicias, non por^ris maniftftio-■■‘cxperiinento cognofeere quod paucifsimi fint qui Dèum rimeant,quàin in hoc ipfo quod inobedien ♦iaaduerfus uerbum Dei paffim inualuit.

Stptimo. Quoniain non peperciftifilio tuo,inquit, unico tuo,p!af me. Atqui nondum iugiilaucrat Voluntas çrco-fuin.necquicquam incommodi corpori illiusintulerat.ucrum eft, ar crat ilium iatniam iugulaturusr iiatuspro opere iugiilanetetiam,nifiprohibuiftètangehis.QiiantumniipfoerardmmoIabateumamp;uoluntareddopc- cUcorain Deo. rc.Quodnon perfeclt;t,non ipfius uolunratc,ftd diuina eft prohibitioneLófü,Sic uidemus uo'untatem ^Iconaniin coram Deo pcrfetfti operis efle loco.

Dicer hie fupcrftitiofulus aliqius; Commendat angelus in Abrahamoqudd non peperceritfilio liiopropterDcii.ErgoprobaturDeofiqnis nOn parcat uelfuis,uelcorpori fuo propteripfum. Qiia- Quando nee no rebonumopuseft,cfleimmiféricordemraminfequàm ineos qui adfe pertinent,propter Dcum,ficu- bis necnoftiis tifaciiint,qui corpora fua dó fuorum ieiunijs propter Deum macérant, de nonnunquam flagcllis eti- parcere debea-äinadlanguinem ufque profeindunt. Refpondco ; Bonum eft ut tjj propter Deum parcere ncc nobis ntus.

’pfi jHcc pignoribus noftris etiam charifsimis.ueriim adde,fccundum uerbi ipfius prafcriptü,ut quod *iuicrbisangelicollig'.tnr,nonabludarabcxemplo Abrahæ, quod angelus tanropere commendat.

■Alioqiiifi infecrudelem eft'e dó immifericordein Deo fine ipfius uerbo probatur placueruntilli facer-dotesÿprophetæBaal quifecultris ulrrd dilaniarunt, dó admodum imprudentcrreprchendit Apo-^ûjustraditiones illas humanas,quibus corpori non parcitur.Co'oft'.i.

Oólauójdóillud obiter animaduertamiis. Qiioniam non pepercifti,inqu!r,fi'Iio tuo, unico tiio, Angelus loclui-pre me. Qiiis dixit ifta f Angelus Domini, damans de ccclo. Ergo Abraham propter angelum non tio-m perfona pepcrcitfiiio fuo.Qiiid eft igitur,quod non dixit, Nunc cogiioui quod me timcas ; led Nunc cognoui Dfj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus.

lt;iuódtimeas Deum fSi timore Dei motus Abraham imniolarcuoluitfiliumfuum, quidift quoddi-ûtaiigelus : Qiioniamnon pepcrcifti filio tuo propter me : cum dicendum pc tins eßet, Propter De-gt;ini,qudm propter me f Non funt ifta ociofa. Cumdicitangelus, Nmicccgnouiquodtinieas Deum: loquiturutangelus, commendans in Abrahamo luculentifsimum timoris Dei experimentnm. Rur-fus cum dicit, Qiioniamnon pepercifti filio tuo propter merioquitur iit Deus, id eft, in perfona Dei, id quod freqiieiis eft in fcriptiiris. Qiioties eiufmodi loquutio occurrit, agnofcamiiS authoritatem dó txctilentiam minifterij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eyieoijuod A-

Nonó.Ert dóhoc intentifsime' confîderandum. Dicit angelus ex eo (ê cognofeere quod timeat Abra abainprædica Iwm Deiim, quod filio fuo unico propter ipfum non pepercerit. Qiiæfo quid nos décocogitabiinus, tur non pcpercif qiiôd Dciis proprio dileôfO,dó unico filio fuo non pepercir,fed liliim pro nobis omnibus ad immolan fe flio luo.,cogi~ dum dédit i Erat faólum Abrahæ certum argumentum qiidd timeret dó colcrct Deum, propter tandiieilde co, guein filio fuo non parecbat, quomodo non cft in eo certiiis argumentum diiiii.æ philaiithro- i^uod Deus non piæ, quod Deus Chrifto filio fuounigenito non pepercit propter nos,fidfponte lua dédit in inor- pepeit propter ttni,catnqiie omnium turpilsimamf Abraham quod fccit,iiifius ficit; pcccaturus,fi non faceret. nosfiliofuouni-

At Deo nemo dixit,Tolle filium tuum uiiicumqnem diligis, amp;nbsp;offer ilium pro falute generis liuma-ni.Qiiod fecit iniuffus, immo ne rogatus quidem, fedfponre fua fecit : non pcccaturus, fi non faccrct. Q^iid igitiir aliiid lik dkemuj quam quod Apoftolus Rom.y.dicit; Commer.dauit Deusdiltfticnem fuamerganos.EtChriftusloan.j.Sic Deus dilexit mundum,utfiliumfuumunigenitumdarct.Et Rom.?. Si Deus pro nobis, quis contra nos S’Qui etiam proprio filiofuo non pepercit,fed pro nobiS omnibus tradidit ilium,quomodo nobis non etiam omnia cum illo donauit t Dicamus igitiir magna fiducia,Niinc fcimus quod diligat nos Deus,quoniam proprio filio fuo non pcpercit, quo nos per ilium faluaret.

Lcuauit Abraham oculos fuos,ui’clitc^poft tergumarietem interne/ preshærentemcornibus, Quemafiumensobtulit holocauftum pro fi* Iio. Appellauittp nomen loci illius,Dominus uidet, unde uitphodied? citur, In monte Dominus uidebit,

Viiitciipoiïterguvndrittem} InHebræoeft,‘'’’l“iP3n3'O3 triK“'nWKViJdeftjKiA Si ecce aries póft detentiis in Sabech cornibus fuis.Ergo uox,tergum,in Hebræo non eft. Deinde uocii lam,cccejintcrpres omifit.Qiiod aüt in Ebraro eft nnK,id eft,póft,aliter arqj aliter intelligitiir.Alij ftn-tiunt arietem fuiffe à tergo Abrahx.Sic Iatinus,amp; Germanicus que^ interpres intelkxit. Alij rcferiil ad arietem,quafi ille non fuent à tergo Abraliæ, fed cornibus fuis rerrorfum uepreto implicitiis pepen dtrit. Symmachus intellcxit pro poftea. Sic enim reddidit: Et apparuit aries poft hoc retentus inrcte cornibus fuis.Sicfenfit amp;nbsp;R.ShlomohexponensadhitncmodünT'n’7U/n’7Kquot;li«’7W^’7'i'OKw'‘WK( id cft,poftquam dixit ei angelus; Ne mittas maniim tuam.Et paraphr.Chaldatus fic uertit : Et Ruauit Abraham oculos fuos poft illa.Rcpetit ramen poftea uociilam,Póft^dicens:Et ecce aries póft uel retro dttentus,amp;c Septuaginta uerterunt ad hunc modum : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kxti cv fiyrtf

ttffaéTiov,td eft,Et ecce aries nnus detetus in uirgulta Sabeccornibus.Primum,omnino pro id eft, poft,legerunt nnilt;,id eft,unus. Admifliis eft error in litera res,pro qua legerunr daleth. Deinde uoeem Sabec non uerterunt,fed fenferunt efte genus quoddam uirgulta:. Chald.uertit arborem Significaraut perpiexitatcm, qualiseflefoletueprium,unde à nonnullispro uepreto accipitur. Nahum i.legituf

□“'Vo id eft, ufcp ad fpinas perplexas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5

QHcm ajjùmens obtulit.} In Hebraeo habetur WKid eft, SC iuit Abraham, accepit arietem. Sk uerterunt SC Septuaginta.

AppeUduitej; nomen loculliiK,rgt;ominutuidet.'i In Hebraro eft,Et uocauit Abrahä nomen loci illiuS D® minus nKV,id eft. Dominus uidebit,fi formam punifcorum fequimur; citra puncta tarnen non incom mode’ uerteretiir,Dominus uidir.

Vndeufi^hodicdiritur.] In Htbrpo non cft,Vnde uftp hodic;fed,a'\’'n3W,idefli qui uel qiiodhodie dicitur.Græcus habet ‘quot;x itTrutn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,ut dicant hodie.

In monte Domimts uidebit. ] Rccentes ferè omnes uertunt,In monte Dominus uidebitur, to quod in Hebræo uox in pafsiuo Icgitur nlKV. Germanicus interpres uertit, dem berg dd der Hor gC' fchdreet vpiert. id eft,in monte in quo Dominus iiidel. Non incömodc uerteretiir,In monte Dominus iii fus eft.Septuaginta habent,«i'f .‘’i' «d^»,ideft,Dominus apparuit,Dominus uifus eft.Si citra temcrita tis notam auderem,iudicarë eos qui Biblia pun(5lariit,fine necefsitate uerbi'i actiuü miitafl’e inpafsiuü, atqj ita nomen monti per Abraham impofitum ab origine fua deflexiffe. Vtrobitp eardem funt liter« WKi’'n’\n\ Poterant utrobiqj ijfdem iiti pundiis,amp;:conftantem rttinere uerborumfignificatioiicm,iit tarn ab Abraham qua'm a' pofteris mons tile. Dominus uidet, uocatus legeretur. Certe Hieronymus no legit palsiue'jfed alt;ftiiie',cum dicit Hebrçis efte in prouerbio,ut dicant : In monte DominuS uidcbit.

Leuduit Abrdhdm oculoe fuos. ] Nihil ad uerba angeli refpondifte legitur R. Shlomoh tarnen pro fua temeritate indiicit Abrahamum regefsiftc quædam de inconftantia primi'im promifsionum, deinde S mandatorum Dei;«8lt; angelum ad ilia refpondifte non mutaturum fe quæ femel de labqs fuis funt egrcf fa.Qiiæ in fpeciem drei potiiiftê uidennir,dKfla efte iudicauit.

Abraham iierbo Dei ubi^ obediens,cum mandatum Dei audiftet ex angelo a' propofito immolait di filium deftitit. Oculos, inquit Mofes,leuauit. Velomifl'a intentione immolandi,amp; iam iiigulandifi-lium,qua totus fuerat occupatus,fefe ercxit,uel cogitate ac circumfpicere cocpit,quidnamlocofilij iiu*' molarer. ludkabat enim irreligiofum efle,fi holocauftiimillud prorfiis redderetiir irritiim.

Ef eccedries retro detenties erdt in uepretocornibusluis.] Qiiod dicit. Et ecce;indicat præftô fuilfea-rietem ifti'i ex infperaro,amp; præter omnem Abrahæ opinioncm 8C conlcientiam. De eo quod cornibiiS dcrentus fuit in ucpreto,nugatur R. Shlomoh,dicens,qiiód cum ad Abrahamum ciirreret, aiierfiisfut rit aSat.ina,lt;8lt;; arboribus implicatus.Non eft aliqua in reipfa diffkultas,ut necefle fit adhuiiifmodi nu-gas confiigere. Qiiidenim minim eft, fi arieS cornutus cornibus implicetur uepreto, cum Abslialom criiiibiis pepeiidei It in arbore i

Ltiuit Abrdhdm, zr dccepit drietemtG^obiulit euminbolocauüum profilio fuo.} InteJIexit nimirunt non

A Bonfiiiffcfc mfnririim,cum diccret ad fillum.'Dominus prouidebit fibi pecus ad holotaiifliim, fib mi.* ■dcoij ionfpeftiim arictem inciinftanter tanquam a Domino difpofitum arripuit, amp;nbsp;immolaiiir,Ad •litjProfiliofiio.quod idem hie eft atqj loco filij fui, qucmadmodiim amp;nbsp;in Hcbra:olegitur,'713ntifij R'Slilotnoh dicit Abrahamiim intcrea cum arie tern immolarct,ora fie, ut Deo illius immolatio pcrin.* sifplaccretjacfifi'lius ipfius immolaretur,comburcrcrur3amp; in cincrem redigererun

Etuociiuu AbrahamnotTwnlocitlliMjDominiii uidct,uel Dominusuidit.] Hacc erat illius confuetudo, uf '■'I’gniiimgeftorum locis nomen de re gefta memoriæ gratia indcrct. Poteft aiitem nominis huius ra-liogemina afsignari. Vna de co quoddixerar Abraham adfi'iium,’7AnKVO‘'nAie, id eft,Dominus ui-Atbitiibipccusholocaufti. Altera de co quddeerto cxperimentocognoueratfuiiTe Dominum immo-Jationis fiiæ fpeftatorem.R.Shlomoh de co cxponit,quód Dominus elegerit amp;prouidcrit fibi locum 'l^unijiittabernaculum ipfiiis ibi cflctjiSf ibi ipfi oblationcs fièrent.

Q^dhodicdicitur.lnmontedominusuifus efl.] Signifi'cat Mofcs id nominis quod monti eftab Abra* ’’änioimpofitumjdurairc ad fuam uflt;p ætatcm.Et admonct eius populum Ifraelis, ut qnoniam in illa erat introducendus, rationem inteiligat quare mons ifte hoc nomine uocetur. Hieronymus haC annotat ; Hoc apud Hcbræos cxiuit in prouerbium,ut fi qiiando in anguftia conftituti funt,amp; Jmini optant aiixilio fubleuari, dicant, In monte Dominus uidebit ; hoc eft, ficut Abrahac mifcrtus *^niifercb itur amp;nbsp;noftri.

^^^ftceariesretro detenfuteratPoterithicqua:ri,undcaries ifte tarn in tempore Si opporHi' quot;'ädfiicrit, Ht ipfe liberate Ifaacoimmolaretut. In genere fentirHr,amp;fatis confiât, adhiiiTe ilium ex P'ouidfntia Si difpofitione Dei, ad hoc deftinatum, ut pro IfaaCo offerretiir. Qiioniara autem uarij “i'tdiiiinatdifpenfationis modi, quæfierit forfan quifquam quomodo ad cum locum arics ifte perue-quot;ffitjliieritnc ibi priufquam Abraham in montem cum Ifaaco uenüTet; ucl tum demum illddcporta-(*isfuerit,cmn angelus immolationem Ifaaci prohibuifiet.'uel quafi cafu in uepretü illud, cum in mon 'f’teliquogregf aberraret,inciderit,aut recens ex uepreto illo creatus fiicrit produdlus. R- Shlo-dicitilium in principio mundi,fexto die,cum prima animalia de terra produceretur,adhancrem

Weeoloci paratum.Non eft impofsibile Deo arietem inde ab initio mundi ad fihem ulep cadem po ^'i'tiaconferuarc,quaSolem,lunam,ftellas,ccElum,mare, ôec.confcrnat.ucriîm quoniam id nullo feri-i Pf^rateftitnonio,!«! certo experimento comprobatur, eadem facilitate qua tbeitur contemni poteft, '‘decrcationeamp;conferuationc arietis huius eft,amp; non de prædcftinationc didtum. Lyranus fentita-i^Ktemlmncangelico fuifie miniftcrio addudum. Lutherus dicit fe id quidem non reprchendctc, iie* fommagis credendumefie iudicat,fuiflquot;e eum per potentiam Dci,iubcnte angelo,cx uepreto illo pro*

^MtS.Etlofephus idem pofiet fenfift'c uideri, ubi fecundum latinam uerfionem dicit, produxitillis Deusarietemeximprouifo. ueriimquoniam in Graccocodicehabetur,(^eèfctvis

(is 7/w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,arietem ex improuifo adduxit cis in facrificium,fit(p non necefiarium,iit

Hertium •aagxyu idem fije fit qiiod in efie produccre,arbitror Lutheri fentcntiam nihil occafionis habere ex uerbislofephi. Haudabfurdumfucrit, fldicasarictcmhunc, fic Deo difponcnte,obcrrando quot;gt;nbsp;monte in iieprctü illud in ipfo opportunitatis articulo incidiife. Mihi tarnen magis placet, ut quorum nihil certi poteft hac de rcdetcrmmari,fentiamus non efie fine fingulariconfilio Dei fadum, Snodftatiiicertónon potcft,undcamp; quomodo arics ifteinuepresiilas pcriicnerit.Ncq; enim cares quot;’yftcho uacat.Qitare refpondendum eft ad hanc quaeftionem,credendum quidem efie, quod potuerit înes ifte per diiiinam potentiam fubitdcreanamp;produci, ucl iam antca creatus angclico miniftcrio, »utalias in iiepretum illud adducircerto uero aliquid ex iftis ftatuendum non efie, fed diuinæ prouiden •‘æcommittcndum,quod illa nobis uoliiit efie abfconditum.

Abrahamoculosfuos,^^ uiditjey ecceartes.] DuohiccÖcurrifienotandü eft.ftudiü uidclicctdi Conciirrttnt pro wnæproiiidenriæ,amp; ftudiü Abrahae.Studio diuinæ prouidentia? paratus erat arics,ftiidio circüipicicn- tudeittia Det er Abrahæ uifus eft in uepreto. Sic non fimpliciter dicit Mofcs, Vidit Abraham: fed,Lcuauic oculos fu ftndium pioruni ®s Abrahani,ôd uidit ; ut intentionem Si enram animi illius exprimât- Deinde non fimpliciter dicit, Et ^Hit arietem ; fed, Et ecce aries,ut ex eo quod aries ifte adfuit ex improuifo, quod per uoculani admi-f3tionis,Ecce,norat,diiiina id prouidentia fadlum efiefignificet. Admonemur, ncc fatis efie ad acqui-tmdumnece(raria,fiquamuisfeduldcircumfpiciamus,nifiillanobis à Deo parentur ac difponantur, quot;Kconiieiiireut difponente Deo fimus ociofi, dtfides, ignaui ac négligentes: fed requiri, ut iiigiles fi-Wamp;ftudiofe quæà Deo parata funt qua:ramus.T,encbatur Abraham propofito ofiercndi Deo gra tquot;mamp;acceptumholocauftum. Sic animato, delt;5 co cogitanti Si circumfpicicnti monftratur arics à Deoparatus.Qua in reutiip uidemus nondeefic Deumftudijsilloriim qui fe ex animo colunt.Simus

Abrahamo parati ad colendum Deum, nee dubiteraus ilium nobis perinde atip Abrahamo qua îdcolendum ipfum neceflaria funt fubminiftraturum.

Remaries retr à detentus erat in uepreto cornibusfttis.] Detentus erat aries cornibus in uepreto. Ad No« facit Detts 0dy Vt expefitus elfer Abrahamo ad capiendum Si immolandum . Poterat inuifibili uirtute in miracula fuie »«nus Abrah« fifti, utopiis non cfiet detnicri eiim cornibus in uepreto. Nihüeratinfoiiti,dctineri grandi raticne

arietem cornibus fuis incuruis iii ucpreto, hoc eftj'n perplexitate ucprium ac fpinarum fine certa lege amp;nbsp;ordine quolibet fiirfum deorfum, per obliquum SC in tranfuerfum libéré uagantium Si luxurianti-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u.'ft Ratio Inimana non agnofeit hic aliquid qiiod diuinat uirtutis acdifpofitionis fpecimen habcatln-

terea tainen nec Abrahain,nec qiiifqiiam mortaliiim alius,arieteni hune uepnbus implicuit, fed diiik næ prouidentiædifpenfatio. AdinonciTjurfîccomparataineflëprouidcntiamDcijurnonfine grandi necefsitate naturae curfum déférât,SC iniraculoféquodinftitiiitpcrficiat.Qiiare SCinconfuetisac na-turalibus agnofeenda eft diuinaeprouidentiæ opératio.

Nonfuntiuitaccepit arietm.} Obferua. Non cogitaiiitjForfan ad iiis alicuius pertintt,SCde fcrupulafj in ußt greglt; herifui aberrauit,qiiare non licet utcumauferasSC immoles,ne facrificium tuumfitnondetuo, reram, ubi certi fed de alieno Nihilhic hifitauit,fed iuit,acccpit SC immolauit arietem, quem tpfe nec emerat,necdono funt de uolunta à quoquam acceperat, netp domo fecum attulerat. Admoncmur,non elfe fandiosfcrupulofosinufu te Domini. rcrum,ubiuoluntatcmacdifpofitionem Deiintelligunt. Abraham fecura confeientia ufurpauitarie-tem iftum, quoniamintelligebateumfîngnlaridifpofitionc Dei ad hoefubitô oblatum,utprofiho i.Reg ir- iph^s immolaretur.Vbi manifeftumeft diuinaeprouidentiæopus, ibinon quærit Elias undecoruipa nés Si carnes accipiant,quibus oniifti mane' ac uefperi ad ipfum ueniunt,fcd allatis incundtanter uefei-tiir,feiens ad ius Domini pertinere omnia qiiæ in cœlo funt SC in terraequemadmodum nec populus Sa ».Rfg.7, mariæ hæfitabat,diccns ; Vnde tanta frumenti copia hoftibus noftris contigit, nifiex rapto ac depræ-datione i Qi^iare non licet ut frumentum in caftris ipforum inuentum in iifus noiîros iicrtamiis,nera-pinæ illorum fint in ædibus noftris.Nihil horum cogitabant,fedauxilium. Domini intelligentes abfç alla fcrupulofitatc frumentum SC fpolia hoftiiim in fuos ufus uindicabant»

öfferunt Deo Tè,tobtulit cuminholocauftumproßliofno.'i Vide. Arietemà Dominoaeceptumoffert Domino.Er-fanfli,(jit£ ab il go Dominum fuo ipfius donc honorât.Talia funt omnia noftra facrificia. Qiiicquid offerimus Do-

lo accipiunt. mino,de ipfius munificentia offerimus. Qîiid enim habemus quod ab illo non aceeperimus

Aries pro Deinde obferua quódnonfimpliciterdicit,Etobruliteum inholocaiiftum;fcdaddit,Profiliofiio, co immolatifS. Ergo aristem obtulit Domino non tanquam arietem,fed tanquam filium fimm. Arics ilk locum Si ui ces fuftmuit ipfius Ifaac. Meum cft, quiequid pro me geritur. Redimebatur Ifaac holocaufto aritfis. Et in lege primogeniti certis peeudibus redimebantnr. Sic Ifaac Domino eft per holocauftuni arictis eonfêcratus, SCfimul à madlarione libcratus.Etenimconiêeratio per holocauftum fsdla non ad arietem, fed ad Ifaaeumpertinebat.'mactatio uerónon Ifaaco, fed arieti deftinata fuit. Non carent ifta myftcrio.

Uonßiorwm ge-i- nbsp;nbsp;Et uocauit Abraham nomen loei illins : Dominus uidet.] Obferua hic, quód loco ifti Abraham nomen

fîorum Abra- indidit non de eo quod fecerat ipfe,fed quod feccrat Dominus. Noluit geftorum fuoriim confecrare ham,fed proui- memoriam,fed diuinxproiiidentiæcciebrarc SC publicarc experimentum. Alias poterat Imnc locum dentijeDei me- uocarc’'33nAy,id eft,holocauftum filq mei,uel“\''!!lt;nrt''37,ideft,holocauftumarietis. Maluitoftcndcit moriam {iatuit. quanti prouidentiam Si curam Dei faciat, ideo appelllauit hune montem ab eo, quod Dominiisfibi in illo apparuerar,SC fadii fui fpeefator fnerat.

Admonemur hoc exemplo quamdcbeat SC nobis maximi efiê momenti, ficubiccrtoexperinicnto cognouerimus adfuiife nobis Dominum in angufttjs Ipectatorem Si adiutorem.

Quodhodiedicitur in monte: Dotninus tàfus cÆ] Conferamusifta. Abraham uocaiiithunc montem, Dominus uidit uel uidct.Pofteri appellarunt cum, Dominus uifiis eft,ucl, Dominusapparuit. Ergo utrunque de Deo prædicatur, quód uideat. Si quód uideatur, iitrunç ctiam magnæeft confolatioiiiS pi}s hominibns,qiiôd iciunt fe Deum habere SCuidentem Si uifibilem,qui SC uidcat,hoc cft, curam gerat,6C prouideat ipfis,nihil minus qiidm ca:cus,qHalem fibi fingunt impii,diccntcs;Deusnon uidet : Si uidcatur,id eft,appareat ipfis, ac certis argumentis uel de uoluntate fua doccat, uel gratiam ipfis curx ac prouidentiæ fuæ declarer.

Quodfi cum Hieronymo lcgcrimus,In monte Dominus uidcbit,ucl quemadmodum Burgcnfîpla cet,In monte Dominus uideat,confiderandum eft,quampulchrc' ab eo quod Abrahp priuatimaccidit, natumfit prouerbium publicum Si catholicum, quo fignificare uolebant fie efle Dominum compa-ratum,iit non folum Abrahar, fed SC omnium rationem habcat. Si curam corum gerat qui fe colunt Si quærunt. Sic Hebræi, telle Hieronymo,colligebant ex hoc Abrahæ exemple,ac dicebant, Cum in tri-bulationibus eflent SC tentationibus conftituti, In monte Dominus uidebit,hoceft, ficuti milërtiiseft Abrahæ, fie miferebitur Si noftri. uei é pius ac felix cft,qui bona fiducia pendet ab oculis Domini,iSC fX animo dicit; Dominus uidet,Dominus uidebit,Dominus uidcat.

Tametfiex hac hiftoria nuUo noui Tcftamcnti loco aliquid fit ud'myfticum uel allegoricum,autty picumdefumptum, quoniam tarnen panibusplacuitmyfterium inillaactypum notare Clirifti fet' uatoris unicifiiij Dei pro nobis immolati,uifura eft de illo pauca poft liiftoricatn tradlationem fubij-ccre,

^'''■Chriftum inlüaco pi jelignratiim fiiiflejcommunirer fentiür. Hoc fenfii ifta obferiianda ueniiinn ifttäc typui Chri fîhain obtiilit fiÜiimfiuiniiuikumamp;dik'cluiTijObedicns Deo.DeiiS pater ti at fiiiumfuiiindik«flü fit, “'■■gfnitutn in mortem datuiiiSjUt nos per ilium redimeret.

^i’nluni cum filio fuo tertia die ucnit ad locum immolationis.Dcus pater mißt filium fuü in miin-quot;^tertia fcculoriim srtate,fccuiidum proplieticam fupputatioiicm quam Elia: tribuunt^qua ille duo ''’'‘I'’in3!ii,duo millia legi,duo millia Chrifto tribiiiflcfcrtur. Ligna immolationisiiiac portauit Jfa ’^'‘inionteni ubicrat immolandus.lignumcrucis,in quo erat Deo patri imniolandus, Chriftus trat ^“ffätiirus. Ifaac immolandus ligatus fuit à pâtre, ligandus erat lt;Slt;: Cliriftus. Ifaaccum ligaretur, “S^isliolocaufti imponerrtur, nihil coutradixiflTe legitur, fed omnia in patientia amp;nbsp;filentio, ranquam

patri obediens fuftinuit.Et Cli iftus erat inftar ouis ad uicfimam ducendus,ncc es ftium aper-'“f«. Ifaac non fuit itnmolatu$,fi d aries. Origenes ilium liac in re typiim Chrifti fecundum dminita-'’quot;'iJrictctn iic-d leciindiun carr.em gcfsiife dicit.Chriftus enim amp;nbsp;immolandus erat,amp; non immolait ^’■I’nniolandUS fecundum humanitärem, non immolandus fecundum diuinitatem. In Chrifto funt ’“’'nntiiric^ueibi dilcarnis. Verbi Ifaac non immolatus/arnis aries immolatus typum habuit.Hatc eft ^'’g'tJtioOrigenis.

. quidcgo fentiam intcliigatur,dicam p3ucis,quomodo mihi rypiis Chriftiin hachiftoria fpe ifaäctyptuhu^ ’’’tliiSefreiude‘turjfic tarnen, urqua decctniodeftia, nihil aüjs praciudicem. Ifaac uidetur gelsilTe manigcnmi,ç]gt; hiiinani generis pcccato amp;nbsp;morti obnoxij, quod eledlosex illo concernit. Hic quamuis eie- tiries Chrifii, promifsionis fi'ius,miraculofc' denitp Abrahæ patri datas elfer, pcccato tarnen uniaerfi gene-

^Umani fuir obiioxius a quo liber fuit amp;nbsp;eft amp;nbsp;erit nemo,nifï folus ChriftuS, non ex femine uiri, fed 'quot;Ipîritiifanfto conceptus.Suftinuit ergo Ifaac in hac hiftori.i non Chrifti/cd gentris noftri morti ob-perfonam.

/^lt;lduétuscftadimmolandumiulfu Dci. Significa ta eftiiidicij DcifciicritaSjquanifîgratia redem-P^nisfuccurrilfctjuniiierfocflêrgcnerihumanopcreundum. Non cftimmolarusrcipfa,quia id nec “'jiXcalijsadrcdemptioncprofuiirct. Arics apparuit ex improuifo, fie urne uerbo quidem expri-!’'’f‘*r,unde inidlociuencrit.Confimiliter amp;nbsp;ChriftuS ucnturuscrat in mundum,adtô obfcure amp;nbsp;ex 'quot;’Ptouifo^ut Hierofolymitani pharifæi ditfL uri clfcnr,Hunc nefcimiis unde fit,loan.5.Et populuS Ic-’’’■’■Cliriftiis cum ucncrit,ncmo feiet unde fit : qua in re amp;nbsp;Mekhizedcc typum ipfius gefsit, Hcbr.r.

immolatus eft pro Ifaaco,non pro feipfo. ChriftuS immolandus crat non pro feipfo, fed pro ft— ’’’quot;'teleftorum.Non eontradico feripturis, qua: dieunt paflum efle Chriftum pro redemptionc toti-’’^generis hutnani. Diftinguendum eft inter precium fanguinis Chrifti,iSlt; inter illius cificaeiam. Pre-, ^oiialctmors Chrifti pro omnibus,effieaeia illius adcledtos tantum, nö qudd infirma elfer, fed quód f'Ptobi nonaccepcrunt,pcrucnit.Hîce fimplicitcr amp;nbsp;cum modeftia annotare uolui.iudiecnt eordati.

Vocauit autem angelus Domini Abraham iecundo de coelo, dicens: ^errriemetip(umiuraui,dicitDominus,quiafeciftihancrem,Sónonpe k'fcifti filio tuo unigenitOjbenedicam tibi,amp; multiplicabo fernen tiium ficut ftellas cœli, 8^ uelut arenam quæ eft in littore maris. Pofsidebit Ic'-'^i^ntuum portas inimicorunifuorum,amp;^bencdiccntur in iemine tuo o-*^inesgentes tcrræ,quia obediuifti uoci meæ. Rcuerftis eft Abraham ad Puerosfuos,abieruntq?Berfabee finiuf amp;nbsp;habitauitibi.

^fgt;'nnnetipfu»t iuraui.'] Sic habet ferma uerbi in Hcbra?o,5f fie Septuaginta quetp uertenint in pras Ifrito.ueriim meo iiidieio non incommode uertcretur in pracfentfPer me luro : ut turn in præfcnti iu-fäfTe Deum,amp; qusc fequuntur per iufiurandum prolata elle intelligamus.

ViHgenifo.] In Hcbraco eft,lT'hquot;, id cftjUnieo tuo. Septuaginta habent, Dilclt;flo,quemadmoduin ^fuprà uertenint.

^neiiem tibi,cr multiplicabo fernen tuum. ] Hcbraca fie habenr naiH trains nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eftj

lnodbcncdieens bencdicam,amp; multiplicans multiplicabo fernen tuum.Sic liabcnt amp;nbsp;Septuaginta,ni-^•luoduociilam ’'B,id eft,quoniam ucl quod, reddidcrunt per ifikb, ficut amp;nbsp;interpres Apoftoli legit ^fbr.s.quæuocula uim habet iuramcnti,amp;maid reddita eft per, nifi, quafi fir«’i«c,Cum reddenda fit ptr wrc,profc0rt5,rcucra,amp;c.

Port«immiconmfuorum.} In Hebreoeft fingulariter,portam inimicorum fuorum, Septuagintauer kriint TX! usKc-ts nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,ciuitates aduerfariorum.

^tbenedicenturinfemine tuo. ] Hebrxa habent nyquot;iy3 quod nonnillli ucrrimt. Et benedi-'fotfeinfcmitictuo,proptcrea qudd benedicendi uerbumpofitum eft in hithpaci, ut rcciprocam figni (■cinoncin habere uideatur.Illud, In feminc ruOjChalda-us paraphraftes uertit,Propter fiiios tuos.

Abieruntq;Berfabee,} InHebræoeftjEtfurrcxcruntamp;abicruntBcerfabam fimul. Septuaginta red didcrunt

dideninr uocem Beerfabc, Ad puteum iuramcnti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

habitduit ibi } Hcbi æa fieEt liabitabat Abraham in Becrfabarne quiî ilium tum primiîm ibihî-bitare cŒpiil'e putet.

Vocduitduteman^elu^ 'Domini Abrdhdin fccundô. ] Habent iftaconfir-nationem prafcedcntium de Ift aco promifsionum.Vocauir,itiqiiit,angelus Domini Abraham fccundô de cœlo Faftumhocffleap-parct ordine qiioà Mofeexponitur.uidelicet poft immolatu iam arictem,ciim effet Abraham de mon te cum Ifaacodefcenfurus.Et additur, Secundo,quod intelligi poteft ucl de eo quôdfccüdôeum ex nomine uocarit,ficuti fuprà fecerat cum prohiberet ne manum mitteret inpucrum;uel,quôdiftauocatio fecunda fuerir,ôi feparatim poft primam fiifta.

PerWf iurauijdicitDominnf,G'c.] EftangelusintcrpresDciad Abrahamum,ideoep noniuratipfe, fed Dominum iiiraffc dicit,iSf iuramentum illius exponit.Qiiare Mofes,quoniâdixerat,AngeluS Domini uocauit Abrahamum decoclofetundô, dicens. Per meiuraui, ueliuro, ne iuramentum hoenon effe Dei purerur,fed angeli,hanc particulam, Dicit Dominus, uerbis fuis angeliim immifcuifle often-dit. Qiiod autem Dominus promifsioncs fuas praccedentes non fimplicittr, fed cum iureiurandore-petitjConfif mationis gratia faiflum eft. Deinde, quôd non fimpliciter ii.rat, fed dicit, Per me iiiraui, augmentum habet confirmationis huius.Sokmus iurare per maiores ac potiores quàm nos fimus. Sic Deus cum more humano iurare uellct,nec potiorem ac fuperiorem haberet per quem iurarct, iu rauit per feipfum.

lt;iuidfeciftihdncrem,0'nonpepmiflifiliotuo^unico tuo,benfdiceni bcnedicdm tibi,çy'c,} Priufqnam ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qiudfacluriisfitjiuramento promittar,caufamcxprimit quare fie iuret Quia fcc ftijnqnit, liane rem,

uel ut in Hebræo eft^hoc ucrbumfintellige quod ilii prxceperat de immolando fibi filio) Si non peper-cifti Ai 10 tuo unico tuo : exponit, quam rem inreJligat, ncinpe de qua amp;nbsp;fuprà in prima accïamatior.c mcminerat.Proptcrea,inquit,quiafiiio tuounicoiifcpadcô non pepercifti, utillummiliiimmolarefc-cundum lufTum meum uokieris,bcnedicei s bencdicam tibi,amp;c. Qiiatuor funt quae promitninmr.Prl mum eft,quôd ne lit ipfum Abraham benlt; dicendo bencd:cere,id lt;nbsp;ft,indub;tanter Si inde finentev bent-d;cere.R.Sitlomch exponit 13’7nnlSl3fce'\nnK, ideft,femel patri amp;;feinclfilio. Sicilleincptit, Secundum,quôd iielir fernen eius mulnplicando multiplicare. Et ut multiplicationis huius ir.numirabileni exprimât abundantiam,addit:Sicuti ftcllas cccii,amp; ficutarenam quaeeft in litrorcmaris.TertiUjqiiûii J fernen ipfius hæreditariôfirciuitatesinimicorumfuorumpoffeffurü.Qiicd textus habet, PoitaS,parS eft pofita pro toto. Significat autem pcrpoffcfsionem portarum legitiraam aepienam poffefsiorem, eo quôd in portis foiebant exerecri iudicia,id quod eft eorum qui pleno iure ac dominio ciuitates inco lunt.Includit autem regiones Si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si uiilas inimicorum,quorum pofl’efsio anntxaeft pofltfsic-

Quartum.quôdin femine ipfius bened cehdae fint omnes gentcs.Catholiciim hoc eft, quod attinct rem ipfam,amp;; pertinet ad Cliriftumjn quo benedicunrur gentes omnes,non foluin ludîri.Promifsio-nesiftae pra’cefftriintfupià,cap.ii.ij.i .ly.Qiiod depofïefsioneportariim dicit, idemcumeoeftquod tribus iftiscapitibus,ii.»t.amp; ir dixit.Semini tuodabo terram hanc. Addit, Qiiia obcdiiiiftiuoci meic. Idem eft quod praemifîtjdiccns : Qiiia fecifti rem hanc. ut cœpit,fic concludit,nifi quôd conclufiofadlî Abrahæ titulo obedientia- commendat.

Keuerfus cil Abrdbdm. ] Hic eftfinis hiftoriae. Dicit Abrahamum ad pueros quoS in agro ciirn afino reliquerar,rebus iam ex animi fcr.rentia conftanter perfe(flis,reucrfum. Non facit mcntionc JfaacL In-cluditur ille, id quodexfequentibiis hift.'rijs fatis patet; amp;nbsp;quæ haclenuSnarratafunt,noncontrsdb cunt. AdditeEt furrexerunt. refpcdlu pucrorum, qui cum afi'no herum fuum loco deputato cxpcAa-uerant. Et abierunt Beerfaba fimul.Abraham uidelicet,lfaac,amp; duo pueri,ficuti ffmulfuerantcgrefsi. Et habitabat Abraham in Beerfaba-Inde fuerat ad locum À Deo praifcriptum profcftus, illo i|iicque reutrfus eft.

Qpo’Modo ißd, nbsp;nbsp;nbsp;Ç^uidfeciftihdncrem,z^ non peperciftifilio tuo,unico tuo,benedicenf benedicdm tibi,Circ- ] Haudimmerî

conuenidnt libe- fè quarfierit hic quifquâ,quomodo dicat fe De us propterea benedidfurum Abrahac, fernen illius miil-ra‘ ÿcatitc pr£- tiplicaturum,terram inimicorum pofsidendam ilii daturum, acciUidlas gentes in femine ipfius benc-cedcntium pro~ d.dlionem cfiê côfequuturas,quôd filio fuo non pcpcrcir,fcd ilium uoci ipfius obediens immolateuo-Itujuonuntf nbsp;nbsp;luit,cum tarnen hsce omnia ilii iamdudum pollicitus eilet antca,idb|j ex mera Si gratuita fua bonitate.

Suprà duodecimo hac illü conditione c pati ia terra euocauerat,quôd uellet ipfi bencdrccre, in getitcm cum magnam multiplicare,darelt;p ut inipfo cur.ôta: benediCerenturfamiliac tiria’.Pcfteacumucnilfet jn terram Canaan,daturum fe hancfemmi ipfius pofsidtndam promifit, Si piaccedentcs alias promif-fiones de multi pi icatione ac bcni di£tione aliquoties repetijr. Iam quxftio eft,quomcdo iuret feifta fa éburum Abrahac,hoc ^ftjpromiffa feruaturum,propterea quôd filio fuo non pepercit,cumea tories il li promiiêrit antca,nec ufpiam conditionem hauc,Si non pcperceris filio tuo,uci quamcunqjaliam ad jeccrit,amp; alioqui adfackndum ift.i ueritate promifsionum,uelufi uinculoquodain effet obftndbuS-Si ficit ifta Abrahac propter tgt;bedicntiam illius,ergo debentur non gratuita' proraifsioni, fed metito A-braha.Etenim fi rcdlc d.cit PauiUS,Si ex gr-itia, iam non ex operibu5,Rom.u, redid nos colligimus,fi ex ope-

'’iopmbus amp;nbsp;mcritOjiam non cx graria.'fi non cx gi atia,iiticp non ex gratiiita promifsionc.

Dcindcólt;illiidrf(fi:cqiia;riti!r.Qiicniamqi!oddixit, Infcmine tuo bentdkcntur omnes genres ÄnChrißum fe tlt;rræ,omiiinodcbenedi6tionerpirinialiacca:lcftidilt;fliimeft,quamin Chriftoamp; per Cliriftiun. ue- mcnbcnediélum tuin Abrahæ fernen omnes genres êonfequutæ funt, amp;adfinemiifq; miindi confeqitunrur, quomedo mentis Ahrctb^ lianefubiecerit, Qiiiaobedifti uociinca;,quaß Chriftiimferuatorcmcum oniniii- debeamus, læsgratiaamp;îbencdictioiienon gratuitæbonitati amp;nbsp;pliilaiithropiæ Dc^fed obedienriæ Abraliædebea quot;lusfiqiitnifi illc uoci Dei obediiiifTerjgencri limnano in peccatis fine Chrifto pereiindiiyn efler, arlt;ÿ ■tänonfcipfiim tantum^ fed ód omnes genres renæ merito obedienrixfux fcriiarir.. qnare quid magis i*''piunidicipofsit3ion uidco.Siccnim caufa amp;: ineritum faliirisnoftrx effet in Abrahamo,opus uero ”ntum 111 Chrifto, hoceft,quod per Chriftnm redempti, benediiflionemép cccleftcm confequuti fu-’’quot;iSdebcreinus non uirtuti Clirifti, fed merito Abrahæ, cuius refpetflu datus fit nobis Cliriftus tan-‘luam organ um, per quod, ut fadlum Abrahæ (it mentum propter quod, ideeép dicendum fit, quod fäbctiios Deus per Chriftum propter meritum Abrahæ. Qiiis autemignorât potioris efle momenti '’gt;ifaniamp;; meritum,qua m ir.ftrumentum redemptioiiis f

Adhafce duas quæftioncs breuiter amp;nbsp;expedite refponderi peffe puro ad hunc modum. Si de can- Reßpotißo ai ^spromifsionum Dciquæiitur,non pofiiimus refpondere certiusacfi'rmiusquicquam, quampro- utramq;

Dcum Abrahæ ôC quibufuis alijs propter merain amp;nbsp;gratuitam fuam bonitatcm,cuius nulla po non.

‘fltafsignari caufa alia, quam quod bonus eft iSlt; philanthropos. Sidceo quæritur, quare promifia ^*ruet,fic refpondendum efie iudico. Qiiemadmodum nullius alieni meriti, fed foliits bouitatis amp;nbsp;gra-’ïfuircfpciftu promittir, ita nulla alia quam folius ueritatis fuæ gratia promifla feruat. lam qiidd ^“æritur, qiiarc fie loquatur,Qiiia fecifti rem hanc ; itcm,QLiia obediuifti uoci meæ : obferuandum eft **ltinhociuramcntoDci «-•!'i^fii.’îilt;’t'^i‘eiy,humanam uidclicct loquendi confuctudinem in litcris facns f 'luentifsimam.Qiioniam enim philanthropus eft DeuS,non folum rebus,fcd 8i uerbis Iele nobis ha- nbsp;nbsp;'

accommodât,quatentis infirmitas, intelleiflius ac fenfus noftri requirit, nt per emnem fcriptu-

^’niS.dtprchcndatur ro âàcfi efle «(-^j'wwzrwyiïTtf/’.Humaniaffeébusfpecicm præfefert,quod Abra- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

l’onium teiitaiiit,quodqj acclamando illi dixit : Nunc cognoui qudtl tiineas Deum, quoniam non pe-P^rciftifilio tuo unico propter me. Nifi in hifee agnofcas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæfoquid abfiirdi ex illis

^olliginon poterit Confimili modo ôC hic eft agnofeenda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic comparât! fumiis, ut

tHatnea quæ libéra lt;Sé graruita beneuolentia promittiinus, turn potifsimum feruaturos nos efle iure-'gt;'115affirmemus, quando certisexperimentis fidem corum erga nos deprehendimus, quibus antea ^quot;icuiiomeritorum refp'eclu omnium liberrime promifimus, Etenim licet amare incipiamus libère ’lt;liiiemeritis,amp;; quia amamus libéré,fimul eriain ainatis libère'bcnefaciamus,amp; omnis generisbene-fi^cnriam in fiitiinim quoqj promittamusrfic tarnen animati fumus, ut uehementer uicaria eorum be-Kuolentia amp;nbsp;fidc delelt;flemur,qtios gratuitô amare cccpiinus.'amp;T quo magis illi animi fui erga nos fyn ttritatem amp;;fïdemfaôtis declarant, hoc amplius ad feriiandiim promiflam illis beneficentiam accen-dainur.Lncæduodecimo dicit ChriftiiS difcipiilis, quod placiierit patri, dare ipfis regnum. Et cap.ui-gilîinofecüdo.'Difpono uobis regnum,inquit.Et tarnen Matth, uigefimoquinto diifturiim fe affirmât wfine miindi : Venite beiiedlifbi patris inei, accipite regnum quod paratum uobis eft ab initio mundi. tfiiriuienim,Sf cibaftis mcjamp;c. Sic uni lt;Sf eidemrei, quod haudquaquam infolens eft, duplices uel plures caniæ tribiiuntur,primariæ inde licet amp;nbsp;feciindariæ. Primahæ caufæ funt in hoc negocio boni-tasS^ ucritas Dei ; fcctindariæ, fides amp;nbsp;obedientia Abrahæ. Primarijs caufis debetur utrumque, ctim Sudd promifit Deus,turn quod promifla feruauit : fecundarqs.qudd ucritas proinifsionum Dei, qua 'fnusad Abrahamiimfuntfa(flæ,non eft per incredulitatem amp;nbsp;inobedicntiam Abrahæ impedita. Sed dices .’Ergo impedita fiiiifet generi humano bencdiótio cockftis ab eterno nobis deftinata,ft Abraham pro[nifsisDcinoncredidiflct,mandatiscpiliiusnonobcdiuiflet. Rifpondeor Qiiemadmodum Joan Aïrfffb.j. »15 ad Pharifæos Sadduccos de prærogariua filiorum Abrahj fiillb præfumentes dicebat,Nolite di tire intra iios,Patiem habcmiis Abraham: Dico enim uohis : Potens eft Deus de lapidibus iftis fufei-krefilios Abrahæ.confimili modo amp;nbsp;hic dici poteft : Etiamfi,pcrimpofsibile, erraflet Deus promit-'mdo ifta Abrahæ,fuifletep per incredulitatem dd inobedientiain illiuS impeditus, nc illi promifla ler-l3rc pofTet, potuiflet tarnen uel ex lapidibus alium excitare Abrahamum, id eft, parte m multinidinis gtntiiim,cui de filio fuo promitterct Si promifla pi æftaret.Non dicit hic finiplicitcr,Qiiia fccifti hanc gt;™,bcnedicam mundo,amp; multiplicaboeleclos tneos, amp;nbsp;pofsidebit populus meus portas inimico-riitn fuorinn. Si bcncdicentiir in fiiio meo omnes genres terræ ; fed, Qiiia fecifti rem hanc, benedicam tibi,amp;multiplicabofernen tuiim,amp;: pofsidebit fernen tniim portas inimicorum fuorum. Si benedicen tiirinfemine tuo omnes genres terrj Vbi ifta,tibi,Semen tuum,rurfus, Semen ruü,item. In femine tuo, diligenter flint obferuanda. Omnia hæcpromittuntiir Abrahætanquam homini ad hoc eleifto, ut ex ipionafceretur Chriftus fccundum carnem. Si efler pater credentium. Aliud autem eft, feruari miin-dumper Chriftum,amp; aliud nafei Chriftum ex carne Abrahæ. Primum ncceflarium fuit ad totius hu-quot;Hiiiginerisfalutem. Secundum fic neceflarium non erar,ut aliter fieri non poflet. Potuit enim quod ptr Abrahamum fadïum eft, in ahum quempiam liberrima prædeftinarione Dei transferri. Quare, iit toncliidam, haudquaquam meritis Abrahæ debentur, quæ hic illi promifla leguntiir, fed bonitati ac ittiutipromittentisDei.’amp;lquicqaidhicquæftioiusnafciturjfacili negocio per nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si

diligentem uerborum infpedionem foluitur.

OBSERVATIO I.

Ef uocauit angelus Domini Äbrahamum fecundô de ccelo,dicens ; Per me itiro,dicit Dominus.] Obleruart dumhiceft,quæfitdiuinatprouidentiædiligcntia. Quoniam in priorcacclamationc angeli propdî-* turn immolandi filium in ipfo iam immolationis articulo prohibitum fuerat Abralia-, adieifta ratione,qudd iam fitis eognofccretur qu.àm timeret Deum,defidcrareturlp adhuc certa dcclaratio,qiiàmfa dlumhoc Deo probarerur, priufqiiam de monte defeenderet, fecundô per angehim uocatur,hæc qiioepdiuini oraculiportioadimpletur. Sic non eft fatis diuinæ prouidentiæ, quodtimoretn Deiin cledlis ac pijs cognofcir,fcd fimul exponit etiam Si déclarât,qu.àm ilium eximie probet, Si qiiàm ma-gnis i I li beneficq s refpondere uclit.uult igitur Deus,ut utrumip feiamiis, ciim quid cognofeat in nobis, mm qu.àm proberefitep illud liberaliterpro fua magnificentia agniturus Siremuneratunis.

Deinde confiderandum eft, quoddicit; Per meiuro.Diiohabes.Vnum,quod iurat Dtus.AIteriim, quod iurat per feipfum.utriinqj m.igni moment! eft. Itirafiè Deum non hic tantum, fed mtilris etiam a-Iqsfcripturælocis legitur. luraffe per feipfum amp;nbsp;alibi,uides Efaiæ quadragcfimoquinto,Hicremiæ nigefimofccundo,amp;quadrag£fimonono. Peranimamfuam iurauit Hieremiæ quinquagefimopri-mo, amp;nbsp;Amos ftxto. Per nomen fuum magnum,Hieremiæ quadragefimoquarto. Per fanâitatcm fii-am,pcrindeacfi rexpcr Maicftatem fuam iuret, Amos quarto. Perdexteram fuam, Efaiæfcxagdi-inofecundo. Pergloriam Si magnificenriam Iacob, intelligcns feipfum, Amos odlaiio. Vehementer iniror,quare nonnul'i diferte fcripfcriiir,nufquamexrarc in f ripturis quod iuraiicrit Dcus, nifi iinico hoc præfcntiloco ad Abrahamum,amp; rcliqu.i iuramenta Dauidi facta,£X hoc præfcnti inanaflc,dcfum-ptaéjj effe.Svd uidcamiis de iuramento Dei.

Iurat Deus. Vfiis iuramenrieft inter homines ad faciendum fîdem ci aii iurarur. Vlûrpaturuela teftifi'cant'.bus uel «à promittentibiis.fidem enim utr,.q^aîm teftimonia turn promifiii requ:riint,quan-do non cft in propatulo utrorumq; ticriras.tibi enim illn fie eft manififta, ut dubitationem iionadmit-rat,ibi non fidei, ftd fcientia:,adet !]; neciuramento locus cft, nifi forfan ex abundant! nou rcquifitum, lcdultrôfi t.

ris credendiim e(Te, ideoij; iiiramcntinn non fine iniiiria imponi pofie iiidicabatiir. Cuin «gitiir iura-mcntJin à uiris intcgris SC indiibitaro ncracibus fine iniuria ex ftimationisiliôriimpctinonpofsitjUi-detiir non ccniicnirc diiiinæ Maicftari nr iurer.

Nos Iiiccog'tabimiisad liiincinodum. Duo fur.t iurantium genera. Vniim eorum, à quibusnon fine rationc pofcitiirinfiurandum. Alferum eorum qui fuaptcfponreamp; ukrdiurarir,quamiiisnemo fir qui id cxigat Prioribus non potefr Dcus fine grandi iniuria acccnfcri.Pcfterioribusfeipfe iilrrocorr format.Abrahamo hic iurar.Non crar illc fie incredulus Deo^ur nonnifi iurato crcderctjcumctiamfi-lio (Iio dilcclo amp;nbsp;unico propter authoritarcm uerbi eins nonparceret.Iurat igitur Deus fitapte fpon-te.Sf iurat homini fidc!i;undc fatis colligitur iuramenrum hoc nulli cfTc difïidentiar,nec Dei erga Abia hamum,nec Abraliæcrga Deum/edabundantia: cuidamfingularis gratia-aepropenfionis depnran-dum Expreifum eft hac in re ingenium eorum qiiitoti ad bentfaciendum propendent, qiiibus non cft fitiSjf melatq; iterum prom fidealiquid,ledex abundantiquotp adduntiufiurandn, quaniuisdc pro-mifsis i lorum non dubitetur. Interea tarnen abundans ifta diuinæ beneiiolentiæprofnlîo ociofa non eft. Licet enim non effet Abr.ah.im incredulus iierbo promifsionum Dei, nec requireret iiifînranduni, homo tarnen erat,iSt hadlenus fidelis Domino, ut hand inutiliterfubinde magisacmagis in fide pro-mifsionis corroboraretur. Et prarterea Ifaaco quoiÿ proderat audire infiurandû Dei ca’itns pro’a-tum,in re qua: non parentem duntaxat,fed 8( ipfum coucernebat.Sic amp;nbsp;de pofîeris cogitaiidum.Ita ui-demus anthropopatheiâ ifta in Deo maximas habere rationes, ne id il li pufemus accidere qiiod nobis fubinde ufuuenit,quifæpcnum£!-o pratter omnern rationem uel irarnm uel bcneuolentia: abiindanti-ain ueluti quandam carnahum Si inanium affedluum fpumam eiacnlamur, cuiiis etiam rei ftatim pœ--nitudinccorripimiir,qua:palàm cord um noftrornm uanitatemredarguit,dumqiiosheriincœloS iifqj cxtulimuSjhod'.e ad inferos abqcimus.Ifta affetfiuum impotentia locum in Deo non habet,qiiibc neuolentia: fua: abundantiam erga eledbos,amp;f eer ta cum ratione ad confirmandam promifTorum fuo-rum fidem in lureiurando cxprimit,amp;f expreifani non mutât.

Hæc de eo annotate uohiimus,quc)d Dcus Abrahaeiurafle memoratur. Illud per fe patct,qiicdliinc quidam colligunt,fieri non poifcjUt iurare per fe fit illicit « m 8( mahim. Alioqui male tribueretiir Deo quodiurarit.Qiiarcunqj Deo perfiguram anthropopathiartribuimtur,talia fint neceflêtft,iitfine peC' cato fieri queant. Tribuiturautem il i6f hoe inter catrcr3,quódiurauerir Iurare ergo licet abf^pce-caro.Qiia- mala in fe fiunr inter homines, fine blafphemia Deo tribui non poffunt. Sed hac de re inap-pendice de iuramento Commrntarijs noft. is m pfalmos adiedla plura uidere heer.

Porróde coquetp uidendum cft,qucd iurat Deus per feipfum SolenneeftiiirantibiiSjUtperali-qu’.d lurent,qua in re ueluti i.eruus tft iurifiurandi Etenim quo plus fi'dei inueniant, Si magisfatisfa« cianrqs qmbus iurant,peiindefaciuntatq} ij foici!r,qiii cum débita contrahunt, aliquid pignons loco deponunt,

A àponunt, «el fideiiiflbres fubftituunt. Dtponiint amp;nbsp;ipfi aliquid quod habent inter cartcra cbariGi-* miinijUtfit iicluti loco oppignorationis, qnando iitrant alij peraniinain fiiam, alij per fakitcm fiiam, Velpcr cam iiirant, in quo lciunt cflc fitiiin,ut nel pereant,fi reprobi fint, S( fidcm fallantr itel fal-utntur.fiferiiantcsfintfidei amp;nbsp;iicritatis, amp;hunc locofideiuflorispro fe oppignorant.S'C iiirant per Dcum. Ad liane qnoqucformam confuctndinis Immanæ iiiramenta fna Dominus attcmpcrat, dam mrat iiel per fcipl’um,ucl per animamfuam, uel per dcxteram fi!am,amp;c. Diim per eaiurat qua habet •nfteximia,quidaliudfacitquam qnódilla tanqiiam pignoraquaLdamdeponit, quwamittatjfifir-^ltin non fcruct ? Sic dum iurat per feipfum,obligat omncm fuam diiiiniratem,amp; lioc totum qiiod eft, “f fi Wellerit, iam non amplius Deus fit,nee lîii iuris,ied eins cuius fefe iiireiurando obftrinxit.Hic gra iuranienti fupremus eft. Noneiiim habet Deus extra fe quicquam quod fit excellentiiis ac mains, qiiemadniodum Si inter homines fuprema iuramenti fpeeies eft, quando per Deum iurant.Notiis eft locus Apofto'i ad Hebræos fexto.’Abralia:,inquit,pi omitteiis Deus,qiioniam nemiiiem habebat ma»-lOKin per quern iu rarer,iuraiiit per feme tipfum. Homines eiiimiurantpcr maicrem aliquem.

Quidautem ftupendum magis exeogitaii potett,quam quod infihita ilia Maieftas Defnon folum

■urar hotnini uilifsimo terræ pulueri,creatura: fuse, cui nihil debet,idip fuaptc fponte, fed amp;nbsp;feipfam illi *'^®PPgt;gnorat,obligat,df obftrid'tam reddit, ut citius feipfam amitterc quarn promifsis non ftare iie-parata etiam tnaicira adltue deponere, fi quid ipfa maius uel in coclo eilet, ucl in terra f Qiiidnam iftadiuinæbonitatis propenfio negabiteleétis fuis,quod ad ipforumfakitem ulla rationefacerc pof-

Quifeipfum oppignorat,quomodo quae extra ipfum funt negaret f fontem uidemus eius philan-'I'ropix, qua nobisfiliumfuumdcdit Deus. Tanta uidelieet eft dileftionis Deierga nos inexhaufta txuberantia amp;nbsp;infi'iiita exeellentia, ut non modd omnia nobis bona fua, fed amp;nbsp;filium unigenitum de— ^trit,imnio feipfum quotp oppignorarit, ut exclamare libcat, O altitudinem diuitiarum bonitatis diledlioiiis Dei,quam incomprehenfibiles amp;nbsp;inexhauftar funt illius abyfsi f

Praiterca nec illud prartcreundiim eft,quód angelus pat ticulam liatic, Dicit DominitS, iuramento jyidt Dotninu^. I'uicinfcrere uoluit, quamuis effet angelus Dei, amp;nbsp;de ccclo ad Abi ahamum loqueretur.Admonemur lt;l'i3nti referai,ut uerbum Domini,non uerbum creaturæ alicuius fine terrena fit,fine caleftis,indiibi-ktafidepercipiamus. Domini eft authoritas, aqua pendcr.dum eft omnibus. Angeli funt miniftridd interprètes Dei. Qiiare aiithcnticum nobis elle debet nullius creaturæ, fed folius Dei uerbum Etiamfi

B iuretnobisangelusquifquamde fuo,liaudquaquam tarnen cotiuenit,ut à uerboilliuspendeamiis. Hinceft quodApoftoluS dicit Gal.i. Si angelus decocloeiiangelizetuobis præterquam ejuod accepi-ftu,anathema fit Hac ratione prophetæ pafsim clamant,Hæc dicit Dominus'quo confcicntias noftras Juthoritate non fua, fed uerbi Deiconftringant. Quid ergo faciunt qui patruin nobis authoritatem obijciiint?

Ciÿia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;remuer non pepmi/lifiltotuo,crc.] Qiiiafecifti, inquit, haiicrem. Erat Abraham i^oncü Abr ah à

iamantca diledns ac probatiis Deo propterfidcm, quæ illi ad iuftitiam quotp fiierat reputata, fuprà hoefaibo Câp.decimoquinto, amp;nbsp;tarnen propter opus fideiadlmcamplius illi placuilfc præfcnti cxemplo mon- calm^fcd ßdc. ftratur.Non derogat hoc iuftificatiorii quæ per fidcm cft,fcd illam magis commendat. Non eft Abra-l'aui fado hoc iuftificatus, fed fide quæ præcefsit, unde faéium hoc ucluti friuftus ex arbore pro- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Adinonemur,opera iuftifi'cantis fidei,amp;’fi non iuftificcnt,admodum tarnen placcrc Deo,propterea Deoperibuf ^uódfruftiis funt fidei,amp; habere promptain ac liberalem remunerationem. Placet marito uxoris er- ßdei, gîfefidesÄintegritas,dó liane illi ad iuftitiam reputat,licet niultis adliiic fit dcfedlibus d^infirmitati-lgt;us obnoxia.Et quamuis fidem liane fpedlet in omnibus quæ ab ilia fiunt, opera tarnen fidci fingiila-tibiiicuolentia profeqiiitiir,illislt;]j plurimum dcledtatur.Et dum hoc facit,ufepaded nihil derogat ft'dei ^xoriSjUtbaue potius extollat,dum fe opcribus illius uchementer dcleftari declarat.Qiiare ineprifsi-mihomines funr,qui ex hoc præfcnti,dlt;: alijs confimilibus locis argumenta mcriroriim humaiiorutn, «iiiiftificationis quæ per opera fit,colligunr.Habent hoc opera,ut fidem iuftificct, dC déclarent, uel,ut Cpcrä ßdei iu-lacobiisl«quitur,complcatit : ur ipfum hominem iuftificcnt,non habent. nani id foli debeturfidei per nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidnn,

gratiam iuftificantis nos Dei. Hoc tarnen diligenter animaduertendiim eft hoc loco, etiam iiiftificatos non hominem, perfidem homines, Deolp charos, adhuc magis atqj magis operibus fidei comincndari ac probari,ne quis piitet inane ac fruftraneum efie,fi operibus fidei,per qiiam iuftificatus cft.feduld incumbat.

Deinde amp;nbsp;illud obiter attingam. Qiiod lcgimus,Qiiia fccifti rem hanc ; in Hcbræo eft, Qiiia fecifti opera Uerbum hoc. Qi^iod fecit Abraham, Deofp tantopcre placuir, non folum res erat, fed dé uerbum, Dei Deo probentur, uidelicet. Ergo opera ilia Deo commendantur quæ uerbum ipfiusuocari pofiiint.ubideeft uerbum Dei,ibifuntoperanoftraarbitraria, aliéna ab ifto diuini bcneplaciticncomio, quofaólum Abrahæ ex tolk tur.

Tertio. Et non pepercifti filio tuo,inquit.Supra addidit,Præ me.Commenda t hoc in fadlo Abra- Gaudet antore hïjfignificans id fibi placerc dé probart ucliemcntcr,unde uidemus fic comparatum effe Deum, ut de- Eet«. leftetur amore,co(p non leui acuulgari,fcd quo præfcratur omnibus.

Quid ergof MMvree ne Deus eft,Sé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i Si hoc Deo dari pottft, quomodo nobis uitio uer

^^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

titiir,ubi tales deprelicndimiir,qiii ncfipfos amciTius,amp; alijs praferricupiamus Sifingendi fiimiiSJd A, ingenium ipfiiistanquani paths r.cftri caleftis, quid eft quod nofipfos abiicgare lube mur, ÓC pofiti phi!aiiria,qux eft in carne noftra,amoris affectum erga nos effundtre in alioSjCum appareat ipfinnar chetypiim noft.iim diligcre fcipfum,5Cfiiauiteraffici,fiprxferatur omnibus qujc in ccclo fuiit, amp;in terra.

Vide fit guod Refpondendum eft,non ftatim confcqui, die Deum^’/ArvTo^ Si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propterea qudd pro-

dwi-'trj Hu/t Df(K bar,fl amctur,amp; omnibus pi æferatur.Etcnim id habet non ex phiiautia qua? in nobis eft,propter natn-fr« oftux'tw, »quot;æ ttoftræ corruptionem, fed ex purifsima? incorruptifsimæ diletflionis ingenio. Totiis amor diledio,fîcuti loanncsdcit; Deus chantas eft. Ingenium ueracdiledtionis hoc in fe habet, ut qui ueri amant alios,redamari cupiant, ôC a mo re iiicano dcleiftcntiir, non ex co quddfeipfos ament, fed quod amorem fuiim dikdtis fuis pi obari, i 11 iSep non ex parte, fed ex foto coniuiigi ac coadunari gaudent, non alia rarioiie,qHam quod cos impenfifsimc amant.Sic cftcomparatus Deus erga nos. Philanthrop pus cft,«Slt;: pro ingenio diiedl onis, qua nos profequitur, hoc agir,ut fe diligamiis uicifsim, fe prwfera-tniis omnibus,fc colamus unice\fîbi plenc amp;nbsp;perfedle coadunemur, coaduiiati indiuulfe cohacrcaniuS, Si cohærer.tcs in fempiternum feliccs fimiis ac fakii,

Ü feipfam dili' Hacc nobis cogitanda funr,quotics ad dihgendum ac colendum Dcum itmitamur.Si feipfum dili-gcref DnK,nos geret,nosccrte’non diligcrct. Nihil emm in nobis eft, quo fefe tails amor oblcdtare, uclundealiquid non dili^erei, commodi aut honoris fperarc poftet.Plulautus cum amat alium quempiam,facit hoc uclclcgaiitiafor mac,ucl æqualiratc morum,uelfpe proprrj commodi aut honoris caprus. Horum Deus capaxnoneft? neefi cflet,in nobis quicquam talc inueniret.PcrfeeTtum bonum cft,in feipfoftifftcientifsimum,niillid cxteriii boni indigum. Qiiicquid nobis impendit, quicquida' nobisreqturit,noftio,nonftiobonoim-pcndit ac requirit. Qiioniam iierc non fiXavTU! amar,inucnit in nobis abunde' multa, in qiiibus dik-dl onis ftia? natiiram amp;nbsp;opcrarioucm,ad hoc ut Felices rcddamuCjCxerceat.Si pliilautus efler, liaudqiia-quam Abraha: feipfum oppignoiafter, idep fiiapte fpont-CjneccoadiiS, nec aliquo proprio commedo illeifliis.

Chitriora funt Q£iartó,ncci!lud pratrereundum eft,quod addir,Vnico tuo.Qiiemadmodum miferabiliiiseft,fi fill' funt unicit, imi pater,qucmhabet unicum ciadc aliqua ucl morte amitrat,quam ft unum pcrdatcxmultis(uiidc^f Chriftiis Luca?feprimo,uidiiæ illius cuius filius efferebatur mortuus,hoc magis miffrebarur,qi!ddcf fer illi unicus.amp; cap.odlauo ad moiiendum pathos de lairo memoratur,quód unica illi filia de iiira pt riclitareturftra plane ftngularis amoris indicium eft,ft quis unico fuo filio propter Deum non parcac Solent enim qua? liabenrur unica, uniccetiam actcnerrime'diligi. Si non fine fingiilari doloreamitti. Qi^iareciim dolore.m fuiim Dauidde mortelonathæacceprum exprimere uellet,dicebat,Doleofuper te lonath .i,ôfc. Sicut mater unicum amarfiliumfimm, ira Si egorediligebam. Etiunior Tobias hoc expendens aiebat, Timeo nc forte amp;nbsp;miln ha’ceucmanr,amp; ciimfim unicusp.ircntibusmeis,deponani feiiedfiirem illorum cum triftitia ad inferos. Conftmili modo magnus reuera Si ftngulariS amor eft» quando uitam,quam habes unlearn,propter Deum in difcrimina conijeis.

B enediccns benedicäm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multiphcani multiplicabo fernen tu’im ficut flelUt cceli,(y' tielut areiiM

inhttore mam Pofidebitfeinen tuam porten ininucorum fuorum,^^ benedicentnr in feminetuo omnesgen-' Quodettde pro tes terrie,c/uid obediuifiinocimciO.] Principi(gt;iniidanimadiiertcndumeft,quc)d non alia promittithoc nuttnntur ciU£ Ioco,SCiurciurandoconfirmar,quam qua? Abrahp promiferaretiam anrea,priufquam mandatum il-ctntca. b de immolando Ifaaco propofuiftet.Si tarn ferio iuramento promiftiferill! nona qua?dam Si pcciilia-ria,omnino ilia non libcrali gratia-, fed mcritis Abraha? tribuerentur. Quare nec minoranec maiorx illi compcrentcr promittere potuir.Non conueniftet tanto ferio promitrere minora qiiàm antea pro-miferat gratis Minus conuenicns fuift'erpromittere maiora,ne maioris inomentiuidereturracritü ha-manum.quarn liberx beneuoltnria? gratia.

Deinde de eo qiidd dicit,ßencdiccns bencdicam.tibi,quidfit notandum,uide fuprà cap.«.

Tertid.Et multiplicans,inquit,multiplicabo fernen tuum,amp;lc.Dc h.ic promifsionc uidefiipra cap. decimotertio,ibi : Faciam fernen tuum fi'cut puluerem.terra:.amp; cap.dccitnoquitiro,ibi;Siifpicecœlum, amp;nbsp;numera ftellas. Qtiod præl'enrem locum concernir, animaduertendum eft, quod non ftmplicirer db cir,Benedicam tibi,6^ mulriplicabo feinen tuum.’fcd,Bcnediceus bcnedicam ribi. Si multiplicans multi plicabo fernen timm.Mulrum refert quomodo quid fiat. Aliud eft facere ftmplicirer, obiter,kuiter,lia-fitanter. Si per occafionem ac ueluti couringenter : Si aliiid, facere ferid, ftudio, ex dcftinato,amp;incun-dtanter. Si indefinenter, ut qui facit faciendo faciat. Qpi i ftc facit, ficit ex animo, nec unquam fibi tiued facit perfccifte uidetur. Sic bcnefacit fuis Dcus,fic beneditit, ftc multiplicar fernen Abrahæ, amp;c. Sic fa— fticiendo facien citntiquis reftftet f Multiplication! Ifraclis refiftendorefiftcbat Pharao, fed ufqjaded nihil efficiebat, tiDco quis reß ut quo magis lfraelcmopprimebar,hocillccrefcercruchementius.QuareïQiua multiplicans multi-fiet, plicabat Dominus lemen Abraha?.

Sicut ftellas ca:'i,iuqu;t,amp; uclut arenam qua? eft in littore maris.Lyranus hie inter ueros Si repro-bos filios Abrahx diftinguif Si ueris accommodât, quod didtum eft,Sicut ftellas cocli : reprobis, quod adK-

eft, Et uelut arenam qnæ eft in littore maris. Hune recentiores quidam fequiintur. ueriim quidemeft^non minus diferiminis eft inter eleftos ac rcjîrobos Abraliac filios quàm inter ftellas cœli ^'ürenam maris.'agitur tarnen hic non de qualitate,lêd de multiplicatione feminis Abraliac. Cauen-lt;i“mfft,ncperhuiufmodi catachrefim, quôdfupr.à cap.decimotertiodi(5lumeft,Faciamfementuum ^^utpiikierem terræ,de reprobis tantum didlutn eflê putetur. Qiiarc retinenda eft fimplicitas germa ■^‘fenûiSjamp;cauendumjne fimilitudines hafee alid qiuàm què fiimptæ funtjtransferamus; Si quod di.-^'umeftde quanto,exponamus de quali.

Tertio. Et pofsidebitfernen tuum portas inimicorum fuorum. In Hebraeo eft, Et hacreditabit DeChrißo^ «nitntuum portam inimicorum fuorum. Poftefsionem terræ Canaan relinquamiis ludæis, qui il-'^quot;’etiamnumfomnianr.Nos hic ad regnum Chrifti refpiciamus.Semen Abrahæ Chriftïis eft. De il “Perniodiim promifsionis ifta prædiciintur.

Prinii!m,forcilli inimicos.lnimici Chrifti funt.Satan, peccatum Si mors. Deinde, inimicos illoS lllimici Chrifti» potentes ac mundi dominos. Tribuit cnim illis portam, quac confiietudine feripturaeponitur PædominatUjregimine amp;nbsp;iinperio.Nam indicia in portis exerceri folebant; Si cuftodiaciuitatis eft porta.Sic Chriftus Satanam uocat priiicipem huius mundi.Ad huius principatum pertinent pec-

8i mors. Mortem Apoftolus prima Corinth.decimoquinto, uocat inimicam noiiifsimc de-

Tertio,portam inimicorum cefsifte Chiifto,femini Abrahæ.Satanam ligaiiit,uires peccati deftru Portami/tticorli ’'‘kmortem quoep tandem prorfus auferet. Sic portam inferni deuicit. Si captiuain duxit captiuita- ceßitChrifto,

Pofsidet portam inimicorum fuorum, dum principatum amp;nbsp;regnum obtinet in ilIos, qui ali-quindo regno Satanac, peccati Si mortis crant obnoxr),amp;;portæinferorum obediebant.

Q!iartô,principatum hune efleChriftohærcditarium, hoc eft, ä pâtre ipfï tanquam unigenito PrincipatuiChri Mtum.Sic Pfalmo fcctindotPoftula lt;à me,amp; dabo tibi genres hæreditatem tuam Si poftefsionem ru ftih£reditariui, ’™termiiios tenæ. Pofsidet iraep Chriftusportam inimicorum fuorum, quatemß regnatin cordi-[»iseleftoriim. Qiioniam uero nondum dclh-iidhim eft regnumSataiia? in uniuerfum, feed adhuc ille ^uiiipeccato amp;: morte regnatinreprobiSjfitur regnet acdominetur Chriftus in medio inimicorum Quorum, donee tandem omiies illius inimici quafi fcabelliim pedibus ipfius fubijciantur, ficuti uidere

Pfalmo centefimodecimo. Ifta paucis delibare uolui,de quibtis diligens leifbor fufïuS cogitabit.

J Quarto. Etinfeminetuo,iftquit,benediccnruromnes genres terræ. Confiderandumhiccft, qua m fetniiietuo be conuenienter ifta præccdenti particulæ fiibijciantur. In porta, id eft, regno amp;nbsp;poteftatc fatanæ, pec- ijediceiitur oës Wiamp; mortis, inimicorum Chrifti, eft malediiflio, quæ per peccatum primorum parentum generis Rentes terra;. noftriinomnes homines propagata eft.Huicobnoxiæfiint omnes genres terræ. Accepitigirui Chri ftiistraditain fibi a' patre portam inimicorum fuorum,non eo tanrum fine, ut deftrudfo regno farang ipficedercthonos amp;amplirudo impcrii,ied Si ut genus mortalifi à maledidtione libcratumj benedi-ftionemaciieramfelicitatcmconfequeretur.uidemusinfeculo frequenter mutari rerum dominos, permanente tyrannide Siimprobafubdirorum opprefsione. Non cnim hoc agirur,ut populis confu-latur,fedut Jibidini dominandi poteftas Si copia detur.Chriftiis nerd fic accepir principatum,dd pof-feditportam inimicorum fuorum, ut malcdidfionc in benedidlionem commutata, falui fiant, quot-quot regno ipfius acccnfentiir. Omnium itacp conucnicntifsimc fubiccit,diccns: Et in femine tuo be-wdicentur omnes genres terræ.ubi ifta funtobferuandabreuitcr. Namabalijs iam antca fufe fiint ännotata.

Primiim,qiiod Chriftam filiumfuum,quem miftiirus erat in mundiim,uocat fernen Abrahæ.Er Chriüus fernen Sofiituriiserat ueriis homo, de carne acfanguine Abrahænafeiturus. Qiiid cnim magis humanum Abrah£,uerui quamfemen hominis,unde nafeitur homo f SicEuangelifta Mattliæiis gcnealogiam Chrifti expofi- hoino. ï'irus,uocat cum fi'lium Abrahæ,amp; lêricm generarionis eins inde ab Abrahamo deducit.

Deinde,quod conftiruit eiim principem beneduffionis, in quo, uel fi mauis, per quem morralibus cbrifties prin.-tcnediftioproucniar.Intclligit autem per bcncdi(ftionem,omnis generis uera et cœleftia boiia,ficuti cepf catholics pcrinalediclionem omnis generis mala rede' inteliiguntur. De bencdiclionc hac, quæ per Chriftum benediitionii; er ‘ftjUideEphefprimo.ubi quædam illius rcccnfentur.Inæftimabilcs fuut illius diuitiæ,quarum thefau Deus, ros in fiitura demiim uita plane cognofccmus.Inrerea tarnen in hac quoep uita ubicunqj Chriftus eft^ ■Heftamp;bencdic'tio. Benedidfionis huius uirrus de Chrifto teftatur, efte eiiin non modo liberatoremj ftruatorem,amp;! mediatorem,led amp;nbsp;eiufdem diuin ira tis cum patre ac Ipiritufaiuffo participem.Ncquit rnimhociilli meræ acnudæ creaturæ rribui,quodipfinon modo oraculis S.fcripruræ,fed Si ipfa uir-inte Si efficacia cccleftis bcncdidtionis tribuitui j quæ in uete' crcdentibus cuidentifsimé dcclarata eft, ^adfinem ufqj mundi declarabitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Cauenda eft igitur hoc loco ludaica expofitio,qua uerba ifta miferrima 8i infelicifsima gentratiö Cauenda ïudai-fibrjpfidata opera obfcurat.Qiioniam in Hebræo eftquot;iû‘\3nri lècundum fehfum grammaticum legütj ca expoßtto, Senedicentfe,amp; exponunr ad hiinc modum ; Ömiies gcnrcs,ubi uelfcipfas,ucl alios benedicere uo-Irntjdicent : Sis benediiftus, ficut Ifaac,Iacob, Sic. Sic ccclefte donum mundo in Chrifto deftinatum äeprsftitumjUirtutem fcilicetneræ ac Icmpitcrnæ benediétionis mutant in uerbalem df humatiam lgt;fncdi(flionem,dd opus Chrifti faciunt inane opus gentium.

553 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 N G E N E s I H

Rccentioru duo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nec placer,quôci ex noftrîs quidam fie exponiint' OmneS genres rerne benedicer.t fe in Clirißo,

runiÙ expoptio ideft,appücabHntfibibencdKfcionemqua'eftex Clnifto,acgloiiabuntiirftcfic'bencdicros SatiiiS A cft,ut cum Apoftulo Petro legamiis,ln feminc tiio bcriedicentiir;A(fl.tcrtio,qi:am cumIuda?is,îiî fc-minc riio btucdiccnt fe,iit innüigamiis pradictum cfic piafenti hoc oraculc Dt’i,non qiiidfafturar, fed quid adcptiira? finr in Chiifto genres.

Cgt;int2egt; genfe! Tei tidjCiimd cit, Omius genres rcn æ,diio innii;r,iinnm,bencdi(flionemregni Dtinoneflefo-t(7r:e,beiieîliâio li Iiidæornni narioni,fi.d amp;nbsp;omnibus rorins terra: genribiis,idcft,rcti miindodeftinatam.A!tfrû,non nii Chrifli purù efic aliud nomen fub coclo.in quo falus acquiri pofsit qiiàm unins Chrifti. Infe quidemnonbenedi-çipcs. cunturomnes homines, fi d pars maxima miindi maner in malcdiftionerucrnmquiabentdiâioifts catholice trat iiniucrfo generi mortalium offerenda,id(jj in folo Chrifto, fie ut extra ilium benedica-turnemo.’amp;l quotquot bcnedieunrnr,in illofolo benedieantur,rrdlcamp;lnotantcrdi(ftum eft; In feminc tuo benedicentnr omnes genres terrac. Ergo foins quidem Chriftus princeps eft bcncdiftionis,at benedufbionis huius participes fur.t non foli Judæi, fedamp;lnos qui cxgcntibns in Chriftumune'credi mus.Irrefiagabilem hanc dinina’ amp;nbsp;catholica: promifsionis ueritatem obqciamus incrtdulis IiidæiS, qui illamnecp ampleélnnturipffincci; re'iqiias genres participes illiuscflefinunt.

QUiinti fdciat Quand,in eo quod addit,Qiiia obediuifti uoci mcæ.Vidcinus quanti faciat Deus fynceram obe-Deur /ificerrfiw dientiam uoci ipfius exhibitam. Qiii uoci Dci obcd;r,nihil facit,quod pro arbitriofno licite'omirreie obcdieutiam. qucat,fcd quod debet ei,à quo eft amp;nbsp;habet omnia,cuius poteftari torus quantus quantiis eft fnbieclus cftjidcoq? (ccundum doifcrinam Chrifti, ctiamfi omnia prscctpta Dciferuet, non potiritiurcabquid cxigerc præmii,fcd redlc inutdem ft ferunm uocabit.At tanta eft bonitas Dtfiiit etiamdonafua in no bis remnncret,amp; pro qualicunqj obedientia pcrindc ac fi debitor cftct,largifsime rependat.

Dn^go Cbriüi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Abruham ad pucros fuos. Etfurrexerunt,cr abi'runt Becrf-ibamfmtid.Ethabitabat AM)S

itiBecrfaba.] Reuerfus eft, inquit Abraham ad pueros fuos.Obferna diligentiatn Mofis. Porträt uno uerbo diccrc ; Reuerfus eft Abraham Bccrftbam. ucriim ut admoneat kdlorcm de ueibo Abraliic quodixcrat ad pueros fuos,Cum adorauerimus, reuertemur ad uos, diciteum reuerfumefTead pucros fnos.Ifaacum ucliiti rcdiuiuuin ad pueros fuos reduxir,dum eft adeoSjficuti promiferar,icucifns. Habes imaginem Chrifti,qui amp;nbsp;ipfc poft immolationcm fuam ad difcipulos fuos redijt, amp;una cum iliisi’n Galila;am reuerfus eft,qncmadmodumanteapi!cdixerat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g

Älieai funt [dn- expenderunt alii,quod in monte Moriah non manfit Abraham, illic^ habitationemfiiam in (iiilupllitione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Beerfabamad fuos reuerfus eft,ibiip tarn poftimmolationcm hanequam atitea habitauit.

Sic flint fantfli religiofi cultorcs Dei, ut alitni fint ab omni fiiperftitione, 8i curaro domefticam non déférant.

Hl's itaqi gefti's nundatum eft Abraham, quod Mekhaquoq’gcnn ifTetfiliosNahorfratri fuo, Huspn'mogenitum,«5lt;: Busfratremcius,amp; Chamuel pattern Syrorum,amp;: Cofeth, amp;nbsp;Azau, Pheldas quöq? amp;nbsp;led-laf,ac Bathucljde quo nata eft Rebecca.Oefto iftos gcnuit Melclia, Na^-hor fratri Abraham.CÓcubinaueró illius nomineRonia,peperitTha-beg amp;nbsp;Gaon,amp;: Thaas,amp;: Maacha.

Kunciatum cR Abrahatn^c^c. ] Ebrarus fic ; Et indicatum eft, Abraliæ dicendo : Eccegenuit Mil-

H(«pr{-nogfgt;tttj0M,cre.] Pro Hus in Ebrato cft,Vrz.Bus,Gi xcus uertit Baux,pro Chamuel Ke-muel habet Edræus non per p,fed per 3. Pro Cofeth Cefed,pro Azau Hefo, pro Pheldas Pildafdi, pro ledlaflidlaph. Septuaginta habentpro Cefed Chazad,pro Hefo Nazau,pro PildafchPhaldcs, pro lidlaph leldaph.

Concubina uero ittiui nomne Roniit.] Ebrscus fictEt concubina eius,amp;f nomen eius Reiimah, Sipc-pent etiam ipfa.Septuag.ucrterunt p sv/ax.

Thabee,z^ Gaon cr' Thaas orMaacha.J Ebracus Tebah,amp;f Gaham,amp; Thaliafch, SiMaechah.Sep.

tû() TXx(/.J.ix 'iT 'ùV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rif) (ao^x^

Hifitaq^ geflisnunciatum efl Abrah£,crc.] Habentiftatranfitioncm ad ea qua: cap.uigcfimoquat to de nuptrjs Ifaac fcquuntur.Quoniam coufcp creuerat Ifaac,ur maturus uideretiir coniugio,credi-biIe eft Abrahamiim fo 1 licite cogitaftejUnde illi fumcret uxorem, camlp ob caufam mififle qui de fra-tcrna: domus ftatu in Haran pcrcontarcntur, an ex ilia poftet filio fperare uxorem. Ab illis itatp,qni ad hoemifsi fuerant,uclabalr)S inde ab Haran profectis,indicatum ei eft,quot liberos Milchach Nahor fratri ipfius pepenfl'et. Hoc nuncio quomodo fit ufus,infi à uidebimus. In praefenti recenfentut nomiM

nomina filiorum Nahor, numero duodecim, quorum oifto nati funt illi ex Milchali, rcliqui quatuor txconcubina Rcumah. Inter cos qui nati funt ex Milchah,numerarur etiain Bctliuel, de quo raemora turqudd gcnucrit Ribkam. non quodhanc folam genuerit (nam infràcapite is. uiderc licet, quod SC Labanfuerit films Bctlnicl) fed quod id memorandum cftêt propter Ifaaciim, cui poftea Ribfeah cef-fit in uxorcm, Hje fumma SC ratio cft pnefentis contcxnis.

DkitVijfiiiireprimogenitum Nahor. Deliuiiisft.rpe feribitHierondefeendifle Jobum,coquód in principio uoluminis eius legitur,quód fiierit de terra V(J. Qiiam fit hare ratio firma,iiicient ipfe.Siint quifentiant lobum dcfccndilfc de Efau/uifi’etp quintiim ah Abrahamo.qtia de re indcre eft in uerft'onc Sepr.in cake libri lob. Veriim Iioriim fententiatn non rccipit Hicron.proptcrea quod quae ibi in G ræ-coltguntiir, in Hebraco non habet tur.

EtB(«/rrftrew dus. ] Non apparct qua rationc hunc pra? alijs uoccr fratrem VQ primogeniti. Sufpi-cor ob id fad urn eftc, qudd In duo forfaii gemelli fueriiit. De hoc Bus Hicron.cx traditionc Hebrscoru Bileam ilium dminatorem defcemiiire dicit, Sc putat eundem cfTe qui in lob uocatur Eliu Buzites. Vc-riimBileam Num. xi. uocatur films Bcor, Eliu lurd lob jx. films Barachel nominator.

EtKfWttcZ patrem Syrortt»}.] Qiioniam in Hcbrjco fic eft catalogus ifte fi lioru Nahor pofitus à Mo-LC) lit quae in eo narrantur, uerba fint eorum qui Abraliæ de filqs fratris ipfius nunciarunt, quazfierit qiiifqiiam, quomodo illi Kemiiekm potuerint uocare patrem Syrorum,cum nondumeflet ex illo na* tagens Syrorum,fitlphaud ticrofimilc,potuifle illos hoede eoperdiuinationcmjuelprophetiam prædicere.

Rcfpondendiim eft, earn particulam, Patrem Syrorum, non efle tribuendam illis qui Abrahæ de fï-lijs Nahor nunciarüt, fi d Mofi qui ifta fcripfit, cuius tempore erant Syri. Arque ira foluitur quod hitf inquæftionemuenit. Sicannotauitetiam Auguftinus.

OBSERVATIOI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CS J fT '

nundatiim cü Abrahlt;e quodMilchahquoci^genuiU'ctßlios^ahorlratrifuo.'i Siue mifîtA.- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o affe.^

brahamadeognofeendum fraternae domus ftatum, fine qui de domo Nahor crantultrd illi ifta nun- tp^mue e-ciariintjUidemus quofuerint animo ucteres erga cognati acfiaternigeneris propagationem. Huiuf-^ res^gajra er-modiniinciaerantillisEuangelica. Ç2i'inunciabant,fciebantfegrarificariil!is, quibus nunciabant.

Athodietantacftquoriindaminhumanitas,ut malintfraternas domos eftefteriks cquàm Iccciindas, f^S‘^donem, quo tandem ad feacfuosbonafratrumiurc hareditatis accumulent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Deinde obkriiandumeft, quando nunciumhocallatumfucrit Abraha-, His geftis, inquit.Hoceft, poftliiftoriamimmolationiS filij. Turn uidclicct,cumfollicituSeflctdcHxorelfaacoacquircnda,com- portmitatlS, modiimnunciatur illi defcccunditate domus Nahor fratris. Habes exemplumopporruniratis, qua in tempore accidit, quod linpcnfe optatur. Hums tanra cft utiliras, ramqj acceptus euentus, utnon hiimanæ, fed diuinæ difpofiticni deputetur. Et hinc arbitror motum R. 5hlomoné,ut fcribcret à Deo efle niinciatiim Abrahæ, qudd nata cflTct Ribkah, qua: uxor foret Ifaaco.

Tertid. Quod Mikhah quoqj gcnuifict filios, inquit, Nahor fratri fuo. Obferua nomen Mikhah, dominamatru-quod reginamidnat. Sarah fignificat dominam Sé principiftam.Ex utracp magni crant prodituri po- families Alii.-:piili pariter Sé reges ac principes.Siue ftatim à natiuitatc, fine poftea fic uocatæ fuut, apparct hæc illis chah O’ Sarah. nommanon fine diuina efle difpofitionc impofita.

ViJprimogemtum,e^ 'Busfratrem dus., zx Kemud patrem Syroru,G^c.'i Pukhrum eflet nominiim iftogt; Significationes rum non fignifi'eationes tanrum,fed Sé rationes ctrtd renci c. Veriim quoniam id no datur in omnibus, nbsp;nbsp;rationes quo

faltemuidcamus in uno Sé altcro quid probabilitcr animaduerti pofsit. VtJ, inquit, primogenifuiUi ^tmdä nonunutn

Apparctnomcn hoc tajiqiiä coinicnier.s primcgcnitiira'impofitiim eflt primogcnito. Sonar firi coiifukorcm,iielfortciTi. Primogcnito dcputatur domininnijUt fit fiicccdcntiiimffatrnin confultor tutor,ut rcftc iiocari qiicat conüütor,iKlfortis : iiel refpcxeriintad propagationem generis cui confu liuidetiir,iibi datnr filiiis, per quem nafcatur pofteritas.

EtBuSjinquit, fratrem eius, conremptiim acdefpeótü fonat. Indkabatiir fccundusfilius rtfpe feuprimogeniti cótemptus ac uilis. Sic accidit in fi'Iijs Adæ.PrimogenitiB uocabai C,un,id cft pollef' fiOjijd dicerct Hetia,Acquifiiii uirü.Secundus qiiafi fupcrfliius amp;nbsp;inanis uocabaï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id cft inanis et iia

nus.Habcs imaginé in duobus iftisfilijs S(. Bus,quar flt conditio rcliquorum filiorum,ubi cx prp o-gatiiia natiiiitatis primogenito contingit dnim amp;nbsp;ha.reditas.piimogcnitus cft Vtj/ortis amp;nbsp;potcns,re-iiquifiint Bufim,idcft,contêpti ac defpcdi,Veriim fi accefleritacquitatis ftudiü,crit primogenitus con fultor fratrum,quos agnofcct pro fratnbus fuis, non fupprimet tanquä uilia contcmpra mancipia.

Et Kcmiiel, inquit, patrem Syrorum. Kemuel Hcbr. idcmeft atqj,Sufcitate Dcuin.Apparet matrem inter paricnduin fi'c efte pracfentes mulierculas adliortatam, ut Dcum precibus ad auxiliandu txcitarent,amp;f hanc ob caufam nato filio lioc nominis indidiffe.Si conicdura non fallit,h“bcnt pi argnan tes pulclicrrimum cxcmplü, ad qucm in difcriminc partus cöfugerc debeant, ut amp;nbsp;ipfï dicantjKemuel, id eftjtxcitate Deum, ut adfit necefsitati paricntis, quod multo cft pium magis, quàm fi uel ad ctlini-Corum uclpfcudochriftianorum Lucinam uotadirigant.

Omnt’jWH 'm^n- S:mul3^ hocobferuandum cft. A KemiielSyrijamp; a' Cefed Cafdim,tdcftChaIdœi defccnderunt.Er-ßßimiintmicilf' goe' cognata amp;fraterna domo, undcdefumpta tft Ribkah mater fandlar poftcritatis, prcdieniiitSy-räclii fucrutil- riamp; Cbaldaci, popiili Ifraelitis omnium ii!fenfïfsimiamp; inimicifsimi. Voluit Alofts hoe eflc populo Utii coÿMti, Dei cognitiim, ut quo alieniores à gratia amp;nbsp;feedere Dei, deniqj amp;. infenfiores religioni iinius Deilio-fec populos efTe cerntrent, hoe magis gratiam Dei -, qua in fccdus 3C populum ipfnis erant afliimpti, ‘ nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;à eognatis popiilis feparati,agnofcerent amp;nbsp;magnifacerer.t.

Typ!« uocatio- EtBethuclgcnuitRibkah.] Domus Nahor, aliéna erat lt;ifccdere amp;nbsp;populo Dei. Et in ilia tarnen nata ws gentttoM. eft R bkah mater Ifraelitarum. Habes typum eorum qui ex gcntibiis erant in domum Dei afliimcndi. lam turn ftatim initio innuebatur,foreut ex Ifracle paritcr amp;nbsp;gentibus eonftaret popiihis amp;nbsp;Ecelcfia Dei. Etcnim Iieetfuerit Nahor frater Abrahæfceundumearnem,alicnus tarnen eratâfocdere Do, arque haftenus ad genres domus eius,non ad Ifraelcm pertinebat. Sie cogitandum etiam eft defiliabus Laban Lea R ichel, unà cum aneillis illarum. Si Iiidæi genres omnino à populo Dei reijciiint, red-dant nobis hafce foeminas cthnieas, iinde Iceundiim earnem funt nati. Recognofeant originctngeneris fui, amp;nbsp;uel in ilia ujdeant,unde coalirura fuerir eeckfia Dei,

Gélo iilosgcnuit Milchah l^ahor fratri Abraham. Etconcubina citu, çr nomen eiutReumah^etiamipfiipt Coîlatio domus Tebah, Gaham, Thahaßh cr Ui.aiechah.] Confer hie utranque domum duorum iftorum fratruin Abrahx addo-^ AbrahæSô Nahor.AbrahamfeqiiutuSiiocantem Dominureliquit Haran,S^percgrinatiiseftinrer-rn«»« Na/jor. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Canaan,aceepitep fubinde præelaras a Domino promifsiones de feminis ipfiusnumercfifsima multi

plieatiorie. Qiiid aeeidit s' Tandern centenario ex Sarah fterili 8C nonagenaria per miraculü unicusna-fcitur filius. Naher uero frateripfi'us maiifit in Haran patreillie mortuo,necullas multiplicandifeminis prom fsiones aceepir. Erhtiieduodecim nati funt filij amp;nbsp;filia una. Oefoex Milchah libera uxore, rcliqui quatuor ex Reumah coneubina. Dieet igitur ratio humana ,felieioremfuilfe Nahor fine fadere ac promifsionibus Dei,qua'm Abrahamumcum omibus fuistamfocderis quampromifsiont'iDel pncrogatiuis.Er hiccurfuseftinter fiiios Icculi 8C elcôlosindçà principio mundi omniû tritifsimus. Nos hic cogitabimus fieri ifta non fine pcculiari confilio Dei. Nahor dedit multosfilios fine promibio ne, deditep eominuni more carnis, fine ullo apparcnti miracuio. Abrahænon ita.Huieinuimdiiuia-xat dedit, unde fernen ipfi eenferetur, liaaciim uidelicerdcditlp præcedcntibus promißionibiiSamp;fa- g ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dere, idep præter opinionem,citra naturæ curfum per miraculum. Voluit fciljcetpriinordiapopuliian

cci fie conftituere, ut manifeftum fieret, eile ilia ex fingulari gratia amp;nbsp;prouidcntia Dei,amp;ut Abraham promfifum fernen fideexpeiftarcr, ôC tandt m præftitum fide qucqj ampkóteretur. Parum erat fccuti-dum natura; curfum numerofamaecipere prolem, id quod non folum Nahor contigit, fed Si Itmaeli, amp;nbsp;Elan. Veriim patremfi'eri populi Dei, Si participera rcddi oraculorura SC foederis Dei,id de mum mullo cratfelicius.

y/tw coneubina Deinde amp;nbsp;ill nd obferua, Et coneubina eins, inquit. V ides hie iam turn temporibus Abrahae in con rum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuetO fuifle iuxta libéras uxores habere ctiam concubinas. Morein hunc uiri fantfti no affeftarunt. In-

terea tarnen fi per oecafionem in ilium introducerentur, baud abhorruerunr,fedilli fefeaccommoda-runt ô( ipfi, id quod in fequentibus patebit, in biftoria uideiictt lacob.

Home Reumah, Et nomen eius, inquit, Reumah. Reumah fonat, uidete quid fit. Vnde hoc noininis impofitinn fit iitlt;r Concubinæ, etfi non defit conietflura, tanti tarnen momenti non eft, ut fit memoranda.Efthoc no(nenadmodumeonueniensillis,quibus eonuenitcx officio itidiCare de rebus Si faftis aliorum. Horuin fitprimariura ftudium, ut priufquam iudicent,uideantquid fit de quo diefturi funt fenten-tiam. Qç'arepraiftaretaureis literis omnibus tribunalibuSjCurrjSjamp;lpra’toriishocnomen REV-MAH clfeinfcriptum.

Sara moritur, plangitur, ex tn agro ab Ephron coempto fepelitur, IxitautemSara centum uiginnfeptemannis,amp;mortuacfl:in ci' ultate Arbee, quæ eflEbron in terra Canaan, Venit^ Abra' hamutplangeretSc flereteam.

In Hebræo fie legitur ad uerbum, Et fuerunt uitac Saræ centum anni Si uiginti anni Si feptem an-ni, anni uitarum Saræ. Et mortiia eft Sarah in Kiriath Arba, iplii eft Hebron in terra Canaan, Siz. Il-Iud,ln Ktriath Arba, uerrerunt Septuaginta , in ciuitate Arbufe : Si addiderunt,Qiiæ eft in uallc, quo in Hebræo non habetur. Et fleret earn. Sept, habent, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si ad lugendum.

Tempus uitæ ae mortis fanélifiimæ fccir.inæ Saræ paucifsiinis uerbis compkólitiir Mofes dicëS.Vi-xitSara i;7.annis,amp; raortua eft,qiubus de fepiiltura illius fufiorc uarrationé fubijcit, Meminitctiatn

E X P L A N A T 1 o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$5»

(ItlocOjiibifitmortua.Ef mortiia cftSarah iiiquif Jn Kiriath Arba qurcftHeliron in rerra Canaan. btHebronfiipràinfinetrcdecimicapitiscxHicronymoquxdaannotûiiimiis. Variantfcntentiacdo-floriim^qiiare ciuitas illa ciiiitas Arba iiocata fiierit-Alij nominis liuiiis rationem reteriinr ad quatuor gigantesquiillicregnauerinr.SignificatcnimuoxArba,quatuor. Alqdicuntficappcllatam,proptcr f ‘ ’ quatuorpatriarchas Adam, Abraham, Ifaac lacob, ibi fcpultos. qua; fententia Hieronymi fupra d nobis cft cap. 13. récita ta. Probarc aiitem illam né pofliimus. Primiiin propterea quod opinio ludço-rum de Adam 86 Heua in Hebron fcpiiltis,cert s argumcntis probari non poteft. Aîaior eft orbi per di bimiimindiidta uaftatio 86 confiifio, quam utpofteriormundusde ftpulturis corum qui ante diluiini mortui flint,certi aliquid ftatucre poGit. Deinde ob id quod cinitas ifta iam turn temporibus Ahrahat ’dliiicuiuentisuocatafuit Kiriath Arba, 86 poftca tempore Mofisd dta eft Hebron,qd ex ueibis Moils futispatch Q;iareuercfimilc non eft quod hoc nominis de re nondum ad dimidiumufqj perftsflaac-rrperit. Nondiim enim iln fepultis Abraham, ffaac amp;nbsp;lacob, dióta eft Kiriath Arba.Placet itaque ina-gisquodAbenesra ciuitatem hanc Kiriath Arba ex co dicT:am file cxiftimat, quod ibi magnus quids r’tEiiacliim nomine Arba rcgnaufrir,nt kgendiim fir, ciiittas Arbæ, Aibftadt, quemadmödum Graeci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

‘wcantluftinopo’im Adrianopolim,86c. Qniodauti m Lyranns exco Adamum in Hebron fepultil rfcprobat,quod Jchofiiei . in cake capitisfecundum latinami’crfionem Icgituradhunc modü’No-mcn Hebron ante uocabatur Cariatharbe. Adam maximiis ibi inter Enachim finis tft; error eft ex in-®igcnti uerfione. In Hebræo fie habetur .'Et nomen Hebron ohm fuit Kiriath Arba. Homo magnus ’«IterEnafeimfuit illc. Poftcriori hac particula fcriptura docct, quid per uocem Arba fit intcihgédum. Euit homo, inqiiit, magnus inter Enakim. Sic 86 Pataphraftes Chalda;u.s habetSquot;iTU’M’'K,ideft Jio-quot;’0magnus inter gigantes fuit illc.Qiiarc inconfultofadlum tft a LvTaiio quod pra?fentem locum pro «pinionc de Adamo in Hebron fepulto confirmanda addiixit, cum textns pahim nominis huius ratic-quot;fm in hominem giganteiim, unuin ex Enakim, Arba diéhiin refera t.Vidcrunt lioc recentiorts inter-prêtes Sandes, 86 Monft'riis, 86 Tigurini quoque, ficiiti in iierfionihus illornm pate t.

VcnitcpAbraliam nt plangeret acdtflerct Saram. Seruauit uir pins 86 humanus moremlngendi mortuos,86 hoc qualecunqj officium excqiiutus eft, priufquam defcpiiltiira cum eins loci incolis age ra.Qiiandiii uero, quibuscp ceremonijs planxerit, non eftcxprefliim, necoperapreciumeft, ut de to quicramus. Ducio procul non planxit folus,fed iina ciun tota domo.

Abraham ut platigerct exfierct Saran:.] fitrit hie qnifqnrm, unde ucrerit Abraham ad plangcr.duin Saram. Si turn cum morcrctur Sarah, ia Hebron h.ibitabat, quo modo ad lugerdum Saturn ueniffedicatiir , cum iHie, ac dubio procul domi pr.efens efict. Si nioricnte ilia no erat 111 Hebron, ublnam 86 quomodofiicrit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y

NoncftntdicamusilliimhabirafleadhncinBcCifaba. Etcnimquæ mox fequuntiirjniic fententiae

liaiidquaquam fanent, iitpote, cum dicit ad filios Heth : Adncna 86 percgriinis fum apud uo$. Deinde tumillirefpondcnt, Princeps Dei es apud nos, nelut inHcbrxo eft, in med.onoftri. quibus uerbis fa-tis dcclaratnr,iam turn cum habitaffc non in Beerfaba, fefl inter filios Heth in Hebron, ubi mortua eft Sara. Qiiareinfirmuni tft quod R. Shlomoh dicit, ut niffc eum de Beerfaba.

Snntqiiidicant cum intcrca cum morcrctur Sarah abfuiffc propter ceponendas res fuas qiias Bcer-fabjcreliquerat, atque ita de merte Sara.' cdoctum iicnilfe, id eftrciitrfumefle domum ad liigendü Satura,86 pcragcndiim illi fepultura; t xequias.

Vcnim,nieoiiidicio,fimplexac uerus fenfus hie tft. Tranftulcrat fedemfuam paiiloante'ad prifti-tram locum qnerceti Mami e, id eft Hebron. Poft earn miitationcm cerpit Sarah propter fenium defi-«rc,86tanclemmortuaeft in Domino. Mortua tft autem in tabcrnacnlo fuoquod peculiarchabebat «cfeparatiim ab androccio. D,cumbentc dubio procul fubinde inuifit Abraham. Poft, cum effet mor tU3, ingrcfllis eft, tabcrnaculum uidelictt illius, in quo iacebat mortua, ut earn pro pietate coniugalis affkhisplangcrct ac defierct. S:. igirur,quod in Hebrato tft, naob nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uertendiim ac Icgcndü

tffe jpparet,Ët ingreflus eft Abraham ad plangendri,86c. Et uocula K3 non minus ufitate ponitur pro ingrcdijficiiti fupra capiteic.patet,quàinprouenirc.Hoc padoarbitror tollipoffeqiiicquidhicqua’-ftioiiis 86 incommodi fenfus ex uerbo ucnicndi nafeitur, fi Jegamus, Et ingreffiis tft Abraham ut plan gerct 86 flerct Saram.

Principio, non eft indignum obferuatu, quod annosuita;,mortem, 86 fepiilturam Sara Moftstan-ta diligentia hiftorix facræ inferuit, 86 memoria’ confecrauit. Innuitur cain rc, quanta fit dignitas Saræ,fanc'lifsimæ ac picnrifsimæmatronx. indequidem noncft iiifticiam 86falutcmadepta,quód mater faifta eftfeminis promifsi et clctft i,ac typü gefsit ueix eeelefiæ Dei,fedunde feruatus tft Abrahä, indefaliiataeft86ipfa exfide uidelicetpromifsionü Dei. Attamenqfitamplifsima dignitas praroga-tmæhiiiiis qua mater faifta cft fancquot;forüpatrü, undc poftca natus cft Chnftiis ,adeccij 86 ipfius que^ Chrifti,fhcilccogitabir, qui myfteriü incarna tionisChrifti 86 opus redemptionis noftrx diligenter jn-Ipcxerit. Qiiare præter rationem non cft, quod de annis uitx eins, morte ac fcpnltura Mofes memo-riamuoluit traiisferre ad pofteros, nö minus tj de atate ac morte Abrahp ac reliquerü patriarcliarum,

cum tarnen nihil talc de reliquîs fanftis mulieribus Eiiflum Icgamiis. Non eft confiliuni fpirituftiirâi, ut Iiidaiea fuperftitionchærcamus in perfona Sf carne Saræ, fed ut amplitudinem acdignitatim incar nari uerbi Dciconfîdcremiis, cuiuspropagario de uteroeftSaræfaôla, amp;nbsp;diuinis proinifsionibiisali-quotics præfinita. Cogit.a hic quo confilio Dei mors amp;nbsp;fepultura b.uirginis non fit feriptuiis tradita. Quant fàeilelit nbsp;nbsp;Et fuit uitaSitrt centum anni, uiginti anni,et-feptem anni : anni uitæ Sort.] Cogita hoc locoquàmfaei-

Dco inßrinofe- Jc fit Deoetiam infinno lêxui, idcp peregrinationisac migrationü moleftijs exereitato, iuftamôfgran xui darelongt- dæuam largiri fenedlutem. Qiiod Abraham,reliqui patres faéiifuntgrandæui, minus forfanadmi tiam uitam- r.irionis meretur, propter uirilis fexus robur. Veriim quôd millier, natura infirma Si uirilis fexus ro-bori impar,deinde perperiiô percgrina.tam eft faifla longæHa,ut annodemum centefimo Si iiicefimc-E ptimo fit mortua, admonet nos de fingulari gratia Dei, qua Abrahamo cöiugem tam fanftam, tam piam, tam fidelem, taméjj grauem Si honeftam randiufei uauitincolumem, qua in peregrinationibuS ïiiisfoci.a utereturomniumfidifsima Si commodifsima.Deindcacceditamp;fillud. Cumnafecreturllaac, trat Sarahannos nonaginra nata. Ergo uixit adannum uftp ætatis ifaacfilij fuicharifsimiSiuniei,tri gefimumfeprimum. Piicritiam iliius lanc'lifsimc' ac diligentifsime fihxit. Deniep progreflum iliiusad annos iuuentutis tantifper uidit, dum iam ad iiirilem ætatem afpiraret. Si ad promifsi feminis propa-garionem maturus appareret, ad quam dubio procul fanifta mulicr irremifsis uotis aniielabat. Et lî nuptiasiliius noniiidit, iiid t ramen Si reliquitpoftiefiliumadultum,annorum jr. Sdtalemquiiain nuptijs par cfic poftet. Hancgratiam enneefsit Dominus Saræftcrili, utfilium per miraculumàftiit fcncciutegenitum, adultum poft fc ac uirilcm moriens relinqueret. Sic Deus uitam IcngpiamfauâiS fuis Iargitnr,ubi ilia aliqua rationc ad gratiæ fuæ dcclarationern facerc poteft.

Reperias qui non admodiim gaudeant, fi liberos in fencélutc acquifi'erint, priufquam piicrifiamc-gi-cdiantur, inqiiiunt,Ex hac ego uita migrabo,ncc fieri potent, ut illis præcftc pofsim, douce ad ma-turam ætatem pciucncrint. Qiiorfum igirur attinet filios gigncic in fenedbute f JNibil horuincogaa-uit Sarah, fed quem à Domino in fenedlute mulicr nonagenaria accepit filium, accepit cum gaiidio K felic ter ad uirilcm ufq; ætatem educauit.

Commcnt’am ht co,quod numerusannoru uitæSaræ fi; diftinifle* pofitus eft in Hebrfo,utfingulis illiiispartibiiS daicum deannis ad;flt;flnfîriioxn''ï’i7, id cft,anni,hoc uidclicetpaifbo,centum anni, uiginti anni,feptem.-.uni,cumfa-

fis effet,fî diccret,Erfiiit uitaSarac, ceiitüôlt; uigiiiti lêptein anni, habent ludæi fuas cogitationcs,qiia$ R. Shiomoh ponit. ludicantunamquanq} numerihuius partem fingularitereftccor.fidcraiidam,3f innui putanttamfuiffe pulchramS. ramaiinoccntcfimoquam uicefimo, tamiçpudicamaiinotiicfli-ino quà n feptimo. Aiinos uiginti intelliguntcos qui ad iuuenram, amp;nbsp;feptem eos qui adpiieritiam pertilient, cum rationumeri hiiiiis ,uigintifeptcm, eos fignificat annos quiuitamSara; poftcxadlum ccntciiarium claulcrunt, non qui primordia iliius iccfrunt,ac iuuentam tcrminarunt.Qiiarecominen-tum hccludaicum plare'friuolum £ft,amp;quod fimpliciterfecundumlinguæfanôtæ ccfuctiidiiiemdi-^lum eft contra rarionem 5( compofitionc numeri torquet.lnterea de pulchritudine ac pudicitia Sar£ ne pilum quidem deterimus, fed utranqj plane admirabilem, pofterioi cm imitandainetiam omnibus SC puellis matronis eflê fatemur, ut iujitenrur optamus..

Vita Sart mul- Porró,quid in co Er confiderandum,quod in Hebipohgitur in plurali^Et fucnitituitxSaiarritim, tninutatioiubus jY^itii uitarum S.;ræ, annotarunr nonnulli ex neftris. Admoncnt cogitaudum efte, qiiibiis mntaticni-obiiuxia. bus locorum,cafiium,amp; euentuum centum iftis amp;nbsp;uigintileptem annis obiicxia futritSaiali,iitmcth tri propter huiufmodi uicifsitudincsamp; aherationesrerum multas amp;nbsp;uariasiiitas hjbiiiffedicatur.Ve-rum eft plane, non modd Saræ amp;nbsp;Abrahæ, fed Si in uniucrEim omnis neftra uita qualefciir.tp fiimns, creberrimiseft inutationibus obnoxia,idci; non perætarcs tantum pueiitiæ,adoIelcfntiæ,iiUKrti!tis, fênec^utis, amp;'c. fcdamp;fingulisfcrc'momentis, quibus, titille ait, fie mutamur in boras, utfiibindealij atqucalij appareamus, arqueitaieóbc' in ciirfii iilouitæ noftræram uario Si mutabili tot efte iiitas/d eft uit» genera, quot horas, agnofcamus Si queramur. Veriim non refpexit hue MoftS/um fic de Sarah fetiberer. Er fuerunt uitæ Saræ: item, Anni uitarumSaræ.'fed loquuticnfmlinguæfauda;p(cu-liarcm perinde pofîiit de Sarah atquede alijs. Qiiemadmodum nos caligincm pluralitcruocaniustc-nebras, itaHibræiuitam fenfu fîngulari, formaucro uocis plurali uoeanta’'’'n,ideft,uitas,idquod Hcbræalcgenribusfrequentifsime oeeurrit. Siefupra ca.r.Et lignum z’'''n,idfft,uitarü,inmlt;diopa-radifi.Et j. Pulueremcomedes omnibusdiebusid eft,uitarum tuarum.ibidemadAdainijm.’Ju laboribuscomedes ex ca omnibus diebus ideft, iiitarum tuai um.Ibidem lurfiis; Et fumatdeligno Q''’'n,idcfi‘, uitarum. Et cap. 7. Sexeenti anni''quot;h, id eft, uitarum Noe. Et infra ly. dies annorum ’'''n,ideft, uitarum Abrahæ. Ibidem, Aiini '■n, id eft, uitarum Jfmaelis.

Et l'an 'll et pra Etmartua e{l Sarah in Kiriath Arba, ipfa eil Hebron in terra Canaan.] De Sarah prædicatiir,quddfît

pham moriUtur mornta. In prædicato nihil eft quod fit infolitiim. Eteiiim ut in Ecclcfiafte eft, inoriuntiir amp;nbsp;fapientts amp;nbsp;ftii ii,amp;dolt;fti 8( indodti, 8i iuftiamp; iniiifti. Statutiim eft omnibus femel mori.Et in AdamomiKS mo riuntur. Vcriim in liibicifio oiferturoccafioconfiderationis. Sarah fiiigiilaris pieratis,iuftioa’amp;pro-bitaris mulicr mortiia eft. Mors expeccato eft. Competiteigo peccatoribus,nöiuftis,iitnioriaiit.Pcc.-catum,caufa mortis,Saræ remiftiim erat, propter fidtm in fernenpremiflum.Remiilo peccato, iiiditiir inorti nonefte locum. Caufa fiquidemfublata, fublatuscftetiameffedus caufæ.Etlioccogi-turi pcteft de pijs ac faiufEs omnibus.

Qiwrcndiim igitur,quidcaufefit, quódrcmifib pcccatonoii fiiniiltollitiirpeccatiefftcliiJ, mors Qttin-c peccato quot;iddicct, pcccati ftimiikis, fed faiiclis inoriendum cft xquc ac prophanis amp;nbsp;impijs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rcmiffonontollit

Riiponfioiiiprompti! cft. Prnniim, remittitur qiiidcmpcccatmn iuftificatis perfidem, iienîmfc- ttirpcccati cffi~

•■’ïnciitadlmc pcccati rcliquiæin carneilloriim, qua? nifi' morte tollinon pofl’unf. Deinde infirmitas Hm, *lt;lliiicamp;;corrupfio ineft corponbus fandcorum, quæ regno Dei non conucniunt.Corruptiofiquideni quot;'cptruptioncm acquirere non poteft , nifi tollatur id quod mortis fit intcruentu. Tertio declarant 'i’t'ftgloria omnipotentia' Dei per refiirreeftionem carnis non in impiorum tantum,fed amp;nbsp;fandlorum ^orporibiis. Illiautem locus efte non poteft nifi in mortuis. Hæ fuut rationes obquasetiam SaraeSd ^'mftisalijsfaiuftis moriendi ncccfsitas incumbit.Vcnim ca de re in Commenta;ijs noftrisftipcrloan-’’'wcapitc ibi, Sed pertranfnutii morte in uitam,uidcrc licet.

Prætfrcaconfiderandum nobis eft, qua'm perfpicuo doccamiir argumcnto,aliam efle uitam potio- ÎAotiflratttr alia kiiilwcprafcnti, adqiiam deftinati fiut homines pij, iufti,ac fandli:deindc amp;nbsp;aliamcfte mortem, hac eße Mi am tnul-^MporcaiSf catholica detcriorcm, quoncs ipfis ocubs uidemus mon fai .dies ac iiiftos, amp;nbsp;ex hac uita to potiorcm poji pffindccxcedercatque impios 8iiniuftos. Impiusmuithicin delicijsfimiil3CpeCcatis, necaliquaha- hancpra'jcnicni ^ftnutninis rationcm. CJiidd moritur,coinmunc habet cum fandfis.Ncccfle igitureft, urdigna fadlis ’f^ipiat alibi. Sic accidit diuiti cpuloni. Sandîi ftudent pictàti Si iufticiæjfuntejj Deo chart Moriuntur ^illi, perinde atque impij. Si itc difccdunt ex hac uita,ut nifi recrccntur in futuro feculo,omnmm fint ’’’'ferrimi. Veliniuftus igitur Deus eft, Si ficut impij Malachiæj.dicunt, uanus eftquiferuit Deo, uel

fû quod ïâiicti moriuntur,neceflai ici confequitur,paratä elle uitamueram ac fempitaiiam/n quam tói per mortem corporis tranflati gratia ccclefti fruantur in f mpitcrniim.

Mortua tft, inquit, Sara in Kiriath Arba. Ipfacft Hebron in terra Canaan. Picetereundum non cft Qji^^tnortua 'luodmortiia ac fepulta cft Sarah in Hebron, coniundlioncm acfocictatcm fonat Hebraris Re- eJiSarah inUC'-igitur in Hebron morrua cft Sarah, ibiep tanquam fingulare qiioddam futm æillic fandlifsimc fo-^'ftatisacconiunc'lionis pignus condita. Nam illic rcponendacrantfaiidtonimpatriarcharum corpora,ficiitiiiidesin ucrbislacobinfra 49. ubific mandauirfiliofuo lofeph ; Egocongregor adpo-puiiiin meurn. ScpcHtc meeftm patribus mcis in fpclunc.i dupiici qua? cftin agro Ephron Hethpi cotisa Mamrcin terra Canaan, quam emit Abraham cum agro ab Ephron Hcthæo, in poflefsionem fc-

5 pulchri. Ibi fepelicrunt Abrahä 8i Saram uxorem eins. Ibi fcpclicrunt Ifaac 8i Ribfeam uxorem eins, ^ibifepeliui Lcam. Hæc Iacob. Eft igitur Hebron focictatiaccciundiioni far.dlorumdcputata, que-tuiniieluti primitif Sarah tarn findciloci confecrarionem prima morte acfepulturafuafi eit, atl quam Poftcaappofitifimt Abraham, R;bRah,Ifaac, Leah, Iacob, lofeph, amp;c. Vufqucadeei non pofluntà ftinmccmdiuclli fandli, ut mortui quoque congregentur in Hebron. Mors qua uiuentes etiam cha-Tifsimos ii fe inuicem dnimit dc feparat, mortuos coniungit in Hebron, in focictate iiidcbcct faigt; ^onim.

Et Hebron eft in terra Canaan. Promifsionis terram occupant fanifH mortui, fiuntlj? cctpOra ü- Pt'omißiotiis fey Einimquafiqiifdam oppignoratio futuræ poftefsionis,ha«cdibiis ipforiim dcftmata’.IMyfteriuin hoc, oppignora ®^airtiitcmfocictatis liuius,qua? cengregabatur in Hebron,non intellexerunt Cananai. Futu- funtfanHimor~ t'iineratjUtmortuiifti collcdli in Hebron expellcrcnt omnes terra illius incolas, amp;nbsp;fernen fuum ‘lt;ilerccipcrcnt. S:c parabantur manfionespopulo Dei in terra promifsionis. Et noftra Hebron •quot;titlis, tanquam terra prom fsionis ,congrcgationi fanc'Iorum deputata ,ft. Ibi primitias congre-S^tionisliabemus fernen bcncdidlum Chriftum Dominum, qui ad hoc ad ccrlosalccndit,utparct tioliismanfiones cocieftes. Oppignorata cft Sdnebis terra proniifsicuis p.r coniiindliorxm Chri-^’iProphetarum, apoftolorum. Si rcliquorum ländlorum, qua cft incaltftiHtbron, ad quam Si ncs i’îteriientu mortis congrcgabimur.

Etin^eßiif cH Abraham utplangn-ct ac dcflerct cam.} Eft liic locus diligenter notandiis pro- J-ugcrcac flcrc pttfpliaiiaticos homit.es,quibus aftorgia locofcicéticft Chriftianifmi. Chnftianifmus non reddit mivtiium roeit Eoiiiiiies truncosac lapides, non probat Stoicam apathiam, non gencrat inhumanam aftorgiam,fed aliciMapijsho -fJtiaalcscommiferationisaftedluslt;Sd ftorgas rctinet acdirigit,nccxorbitent,amp;;inodum excédant, minibm. ^iciiidemus hicAbrahamum planxifte ac fleiiifte coram moitua uxorc, quamfidclilsimam lubuc-tätuitaac peregrinationis fuæ fociam. Et Chriftus ad tumulum mortui Lazari fl.uit- Parum ui-tiit uidctiirplangereac flerc, Parum etiam philofophicum uidetur ,deflere mortuum. Verum cft, fi f^iitem bene moricntium confidercs, beatos potius quam deflendos ludicabis.

Sandliautetndumplanguntac deflent mortuos,non déplorantillorumfortem,fedIr.iftilmex- Qjionwdo fleat pditinnt, quem in corde fuftinent propter defiderium confucticonuidrus, Si confiderationem com- fanéii mortuos. quot;'Unismortalitatis, cui omnis generis noftri caro propter peccatum incuitabili lege fubiedta cft.

Struant autem modum,ne quid indccori admittant,ficuti folent quifpem icfurrcdlionisamp;;fiitu-tæ uitænonhabent, quorum inremperantiam damnat Apoftolus, non uetans ne defleamus mortuos tioftros, fed ne id more iufideliü faciamus. Qiiód uirilis animi rebur Si conftantiam attinet, iubemus Df taräis animi Staieos,fiquid uirilehabct,fxercere nö ad detrimetü humanitatis, fed aduerfum inordinatos aftedlus, roborc, quot;t declarer elfe fe homines nec malos, ncc iniuftos, nec leucs ac uanos, nec inteperan tes Si corrup tos,

’N G E N E s I M fed boroSjïqnoSjConftantrs in bono,femplt;rantcs amp;nbsp;inregros. Aftorgia Siapathia perutrfum hahnt à obdurati animi robiir, quo phanatici homines magis declarant quod lioinines no fir.t,quam quod Ent homines graues ödeonftantes. Probatur Deoamp;hominibus animusadf)mpathiamjeuftorgiaiii,Ói commiferationem etiam ad plantftum ufqj amp;nbsp;lachrymas fohibilis potius qua'm inhiimaniis, lëiieruSj amp;nbsp;inftarMarpefia: cautis obduratuS.

KitUf exeijuiti- nbsp;nbsp;Simuló^ illud obferua, quod de lutftu Abrahæfcribcns Mofes nihil illi tribuit aliud, qua'm qued in

rum libmmodo greflus fit ad mortuam Saram ut plangcret acflerct earn. Deceremonijs acritibiisexequiarum nihil abßtimpietM et meminir. Erantdubio proculetiam illis temponbus public! ac folennes ritus quibus mortuorüpcra-fuperSitio, gebantur cxequiac. Hi fi fuerunt nee impq, nccfiiperftitiofi, arbitrer Abrahamum illos non (fleautr-fatum. Idem facient pijjquocuncp terrariim lococgerint.Qiiales fintin Papani,notius cft quam utad-moncam. In plerifç locisuideaseoseflefupcrftitiofioresethnicis,

Cunicp (urrcxiflet ab ofRcio funeris loquutus eft ad filios Heth dices; AduenafumStS peregrinus apud uoSjdatemihi lus fèpulchri uobifcura, ut fepeliam tnortuum rneum* ReljDonderunt^ filij Heth dicentes : Au/ di nos Domine. Princeps Dei es apud nos. In eledlis fepukhrisnoflris lepeli mortuum tuum,nullusc^ te prohibere poterit, quin in monumeii to eins lepelias mortuum tuum. Surrexit Abraham adorauitpopip lumterræ, filios uidelicet Heth, dixit^ ad cos : Si placet animæueftræ ut fepeliam mortuum meum, audite me, Sc intercedite pro meapudE-phron filiumSeor,ut det mihi fpeluncamduplicem,quanihabetinex' trema parte agri fui. Pecunia digna tradat earn mihi coram uobis inpof feßionem lèpulchri.

Cumqifurrcxiff'etabofftciofùnerit.'i Hebt. Etfurrexit Abraham dfacîe^mortuifui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff

Aduenajum ei' peregrinui apuduos. ] Hebraice'eft, nsTojt ’«ashe awMin^5, id cft, peregrinus SChabi' tans ego uobifcum. Sumitur autem uox nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, habitans uel habitator, aliquot fcriptiirælocis

pro inquilino Si incola, qui in aliéna chuta te, alias homo peregrinus amp;nbsp;aduera, exindultu habitat. Qiiare teftimonio uocis huius atyMn liquet Abrahamum turn habitaflein Hébron.

Datemihi ùa fepulchriuobilcum.] Hebr. date mihi, mtsls, id eft, pofTcfsioncm fcpiikhri iiobifcnm. Pttebar non ius fepelicndi, fed locum fepulturæ, quem emerct amp;nbsp;pofsiderct. Et Sept, iiertcrunt «n* vi/j, id eft, polTcfsionem.

V t fepeliam mortuum meum.] Hebraicd ^dditiir, •'Sn/■», id eft, à facie mea. Et Sept, «w’ ffuï', id cft, a' me.

Audi nos Domine.] Sept, fie uerterunt, Mi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JCi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non Domine, fed audi nos. Vc*

Princeps Dei. ] Siccft in Hcbra:o.Scpt.ßaeatKevrcft, rexà Deo.Paraphraftes Chalcauj fie, Magnus coram Deo es tu inter nos.

Apud nos.] Hebr.'\5a*\n3,id eft in medio noftri.Pertinct harc uocula ad commorationem qua in medio fi iorum Heth habitabat Abraham non ad exiftimationcm,qua tanquam princepsDei inprccio habebatur.Qiiare uertendumerat; Princeps Dei es in medio neftri,potius,q princeps Deiesapudnos.

IneleClisfepulchrisnoflrts.] Hebr.‘\i‘''iap*^n3'ia3,ideftineledlione fepulehrorumnoftronim. q.d.£-ligendo tibi fepulchrum ex noftris mcnumcntis,fepeli mortuum tuum. Dantillielcâioncutqiiouc-lit ipferum monumento mortuum fuum fcpeliar.

HuHuscj^te prohibere poterit. crc.] Hebraicd eftaduerbum: Qiiif^ ex nobis fcpulchriimfiiumnon prohibebit à te ne fepelias mortuum tuum. q. d. Nemo neftrum prohibebit. Verbum, poterit, inHe-bræo non eft. Apparetinterpretem uerbumn^a‘'fumpfifl’e pro ideft, pofte. Vcriimnb5’'poE-tum eft pro K’7a’’quod prohibere fignificat.

Interceditepro me apud Epbron.]Hcbr. eft, •'b •'iysQ'i quod nonnulli Hertunt,5c rogate mihi,Ephrc-nem. Sic amp;nbsp;Chal. paraph.Sept. SC loquimini pro me. Alias uerbum ysQ obiuandiSC occurrendifigni ficationem habet,ut non incommode uerfum fit, intercedite pro me.

■ Quambabet in extrema parte agri fui.]Hcbr. Quamhabet,qua?cftinfineagriipfin$. Sept, fie «f’r'.quot; tev7Ü TO O// igt;v Hf tb oivi id eft, quam habet, qux eft in parte agri ipfius, Chald. paraph, qus cft in latere agri ipfius.

Pecunia digna.] Hebr. nbta ^033, id eft, in pecunia plena, uel, pro pecunia plena,

Haftenus paucis de morte ac plandii Sarsr,iam de fepultura paulo fiifius fubijcit.Locum fepulturç Wni)Unclc,amp; quomodo acqinfierir,ex ordinc nnrrat.In narrationc nihil tft obfcuri.

Abraham à factcinortui fui.] Verbofurgendiinnuitur, qiiódcoram funereSaræ Ingendo '•dfederitjUel in terra iacucrit. Vbi tempcftiuü fuit, ut fepulturam curaret, inde furrexit5amp; de loco fe-Palturjt mortuo fuo prouidere ccrpir.

^locutm e/l adfilios Heth,diccns,crc. ] Filij Heth funt HethpJntclligit aiitem de maioribiiS eins po-Piili.Hos conuenit in portajoco quo primores conuenire fokbant.Et primü appellat eos in genere,ut oini ipforum gratia locum ad fepeliendum mortiiü fuum acquirerc pofsit. Peregrinus, iiiquit,ólt; inco «luniegoïiobifcum. Q^d. Qiioniam non fum indigenajdeftituor poflefsione foli,in quo mihi ac meis ‘'pnlturam conftituä. Quare date mihi poflefsionem fepulchri uobifcü, id eft in territorio ucftro. Non PftitabeiSjUt locü fibi dent gratis in quo paret fepiilchrü, Nam eiim propofiierat emere ab Ephrone.

potcftatem fibi faciant acquirendijcmendijac pofsidendi locum aliquem fepulturç accömodum. ffnimaduenisdC incolis non licet emere poflefsiones locorum fine pcrmifsione magiftratus. Vt mortuum meum,inquir, à facie mea. Ratio ac finis pctitioniSjad hoc faciens,Ht afienfum faci obtineat.Etenim pracfenti nbsp;nbsp;communi necefsitate adigebatur iit mortini fmim lepeliret «à facie fua.

^^fJi’onderuntfilÿ Heth dicentes:Audi nos domine,crc, ] Ea trant reuerentia erga Abrahamü, ut non ®lum parati effent ad dandum quod pctebat.’fed quod amplius erat,offerret ipfi etiain fua propria fe-P'*khra,faccrcnt(p poteftatem eligendi ex illis quod ucllct,idlp nemine prorfus contradicente. Quam ““norificé autem de illo fentirent, in eo exprimebant, queid non modo Dominum cum/ed amp;nbsp;princi-f'”' Deiuocabant. Princcps Dei cs,inquiunt,in medio noftri.Principem uocant cum^non queid do quot;“quot;itihaberct in ipfos,fed quod inter ipfos ucrfaretur tarn honefte',tam pic',tam^ inculpate‘,ut apparc f'kiimcximiü uirfi effcjdC fingulari gratia Dei ad ipfos miffum.Et elogiü hoc opponüt ei, quod dixe ^’••Percgriniis amp;nbsp;incolafum apud iios.Q^d.Non habemus te pro peregrino amp;nbsp;incola,fed pro princi-Pt)J Deo ad nos miflb. Illud,ln elcdlis fepulchris noftris fepeli mortuü tuü,bifariam exponi poteft. Prirniim, ut faciant illi copiam felcftiorum fepulchrorum.Dabant hoc honori illius, iit non uulgaria, ^'•ifcleftiorailli monumentaofferrent. Deinde, utoptionemilliamp; elediionem permittant, quocunep ’•'litfepulcbro ipforum mortuum fuum fepeliendi.De hocpofteriori fenfu monui in Itdlione,

^vrrexit Abraham,çr adorauit populum terriefilios Hcth,dixitg- ad eos,crc.] Duo facit. Primiim ad de-^’randiim animi fui gratitudincm,pro bcneuolentia pariter amp;nbsp;honorificentia fibi exhibita;furgit à lo ^0quofcdcrat intereos,Si incuruat fe,iiel capitCjUel genibus,uel toto corpore, in fignü rciierenti«. Et ^occft quodinterpres pro confuetudine fua uertit,Et adorauit populü terrae.In Hebraco eft,’gt;tinw^\ •deftjEt incuruauit fe. Populum terrae intelligit capita amp;nbsp;maiores populi qui aderant.Neçp enim uni-tofuspopulus terrae illius aderat. Deinde,petit ab eis, ut pro fc intercédant apud Ephronem filiura ^oar.Petitionem hanc fic proponit.Principio grato animo accipit aliquoiif^ illorum bencuolentiam, ^inde prouocat eos ad id quod petit,dicens:Si placet animæ ueftrac,iiel,ut in Hebraro eft,Si eft cum a-’’’maueftra, hoc eft, fi uoluntas ueftra hacc eft, ut fepeliam mortuü meum. Q. d. Si ueftra bcneuolentia f’dtis mihi poteftatefepeliendi mortuü meum,audite me,id eft acqiiiefcite prccibus meis,amp;c. Deinde Wultra' petat,exponit,dicens;Interccdite pro me apud Ephron filium Zoar, ut det mihi fpeluncam duplicem quä habet. Tertio addit fpecificationem. Qiiæ eft,inquit, in fine agri illius. Ager illc erat ’Pfis notus.Qiiare nihil illi fpecificationis adijeit. Significat aütfe haudquaquam petiturum hanefpe-’uncam,fi non effet in fine agri,atlt;p ita feparatu facilis. Qiiartó,exponir etiam,quomodo fpclulicam **3ncdarifibi petat.Non gratuitó,fed pro fufficienti pecunia.Pecunia plena,inquir,tradat earn mihi in niedio ueftrijin poflefsionem fepulchri. Illud,In medio ueftri,exponi poteft uel de cöfeflii illo in quo Illa agebantur,ut emptio fieret firma Si rata, tanquam publica authoritate in medio maiorum robora h,uelde medio territory ac dominij filioruin Heth.Q^d.ut in medio ueftri,uel,fi mauis,inter iios,fepul thrum pofsideam. Pnorern fetifiim latinus interpres fecutus eft,dum uertit; Pecunia digna tradat earn mihicorarn uobis. Priori fauet Hebræus textuS.

^mrcxit Abraham,^ adorauitpopulum terr£.] Mouct hic Auguftinus quwftionem,quomodo licuerit Qtiomodo licue Abrahamo adorare non folum Dcum, fed Si populum terrae, cum iuxta didlum Seruatoris, foli Deo rft Abrah£ ado tompetat adoratio,5f angelus in Apocalypfi non fit adorari fe pafliis. Refponfio facilis eft, fi fecun- fare populü icr dumHebrçæ uocis ■'tinif' fignificationem legas,Non adorauit : fed,Incuruauit fe populo tenx. Nec f^^ in Hebraca uoccjnec in ea quam pofuerunt Septuaginta,ulla eft adorationis fignificatio.Etenim

’“«■vnöfignificat adorare,quod fignificat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adblandiri more catellorum. Quare in-

wfultifsimc faftum eft,quod latinus interpres perpetuo uertit per uerbutn adorandi, quod in Hebraeo non adorationis,fed incuruationis fignificationem habet.

Vtdetmihi/feluncam duplicem.] Qiixrunt hic,quare fpelunaiüa uocata fncrit duplex. Conietflu- QuareJfclutica f*quidem non defunt,ucrum tacente feriptura nihil certi poteft adferri. Alij duas fuifl'c fpciuncas fen- i^^t uocata ßic-liuntdfeiniiicemfeparatas,alq fuifle fpeluncamintrafpeluncam; alrjfuifle fupcrne'acdificium inftar ritduplex, tonclauis, inferne fpeluncam : alij geminum fuifle unius fpelunca: finum, ad recipiendum duo fanera ï«ómodum,Sunt öi qui diclioncm duplicitatis référant ad agrum, non ad fpcluncü, Vertim textus nö

5©o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E y ïï S lM

cécordat.Meo ludicio, fatis elt credcre Meß, fiiifTe fpekincam dupliccm.Quomodo duplexfutrit,nihil refert ftiamfi ignoremus,

rtfinrexit Abraham i facie mortui fui.} Pertinebat quidem adebaritarem coniiigakm plangercacfle re mortuam uxore : iicriim fie,ut modus aliqiiis elfer plangcndi ac fiendi.Sk uidemus hoc loco exemplum feruandi modi,in co quód à facie mortui fui furrexit Abraham,cum aliquandiu coram illoplan-xilfet.Qiianquä noftro hocfcculo tanta obtinuit inliumanitas amp;nbsp;duricics præcordiorü,utpaucif$imoS inuenias,qui fic liigeant fuper mortuis fuis ex animo,ut timendum fit,ne modum excédant.

EtlocuttKeüadfiliosHeth.} Nonfolumliixitamp;planxit Abraham, fed amp;nbsp;de fepulturamortuofuo proiiidit.Vides hoc cxemplo,fic elfe lugendes mortuos,ut qua: præterca curanda fuut, non negligan-rur.Multa funt officioriim genera quibus nos charitas amicis,cognatis,coniugibus,parcntibus,lib£riî, ac propinquis obftringit. Sic uni indulgendum eft, ut alrjs seque necelfarrjs non defimus.Malc'cibatu-xorem, qui fic cibat,ut non ucftiat. Qiiarccurandum eft, ut in quolibet olficiorum genere fic retinea-miis modum,iitreliquis quoqj fulficiamus.

lt;2uarepofleri Feinde amp;nbsp;illndobferua,quód Hethscosuocat filios Heth.Eftqiiidem fcriptura;confuetum,iitpo iiocentur maio^ fteros uocet filios eius,qucm praecipuum habent generis fui parentem : quemadmodum Ifraelitas,iio-

rum fuorti filii. cat filios Ifrael: Leuitas,filios Leui,5^ in uniuerliim omnes filios Aclæ.uerum né facit hoc praeter ratio nem.admonentur enim pofteri ut ad originem generis fiiirefpicianr,cuius rei multa potefteife utiHtaJ. Si origo eft obfciira Si humiiis, argumentum oft'ertur, uitandam elle fuperbiam iSC arrogantiam.Siillu firis tft,iicl fapicntiæjUel iufticiæ,ucl pictatis,uel fidci,ucl rerum præclarc gcftarnm nomine,occafiûof-fertur de ftudio imitationis cogitandi.

No« dißimulat nbsp;nbsp;Peregriniu cr incola fum apud uos^ date mihi poffefionem fepulchri uohifeum, utfepehan mortuu mttoiiiß

Abrahà effe fe de mea. ] Principió illud obftTua,qult;)d fe peregrinum uocat amp;; incoIam.Peregrinus erat,qnia erat in a-peregri««!» ciSquot; lieiiaterra Incola uerö,quia no iure indigenarum, fed ex indultu primoru ibi habirabat.Vtruripagno intolam. fcir,óC peritioni fuac præmittit. Candoris eft,non difsimulare humilem uitac fortem Si codirioneni,deni^ agnofeere quod ex gratia eft indultum.Et huiufmodi candor dignus eft faiicre. Etfi no eft peregri-nis ca pra:rogatiua,quocur.ep uenerinr,qiif eft indtgcnis,inhoneftum ramen in fe non eft dfepercgrinii Si incolam.lmmo honeftius eft ralem elfe iiita amp;moribus,ut tametfi fis pcregrinus,ncqufasl5 ullo iure fiiculratcm incoiendi petcre ab indigenis,ex gratia tarnen adm'ttaris adincolatuni,iit ingremio du iratis cum alqs ciuibus habites,qitam G fis indigena quidem ex beneficio natalium,cæteriim nerd ui tæ coinierfatione lt;SC moribus ufqiicadeó corrup tuSjUanus Si inutilis,ut nifi indigena elfeSjUt ad incola turn quidem admitti poftis.

Kikilderogat Deinde confiderandumeft, quod dicit ; Date mihi pofifefsionem fepulcliri uobifeum. Vidc.Ditifsi-Abrahàiuriin.- mus erat iuxta feculum. Illuftris erat focdere Si amicitia regû. Hæres ac dominus totius terra: Canaan digenarum. erat, fecundum promifsionu Dei ueriratc. Et tarnen difsimulans hæcomnia, agnofeit Si faretur feelfe hominem peregrinum amp;nbsp;incolam.mec quicquam derogat iuri ac confuttudinieorum,cumquibiisha-bitabat, fed a primoribus ciiiitatis dan fibi petit ex gratia amp;nbsp;indultu, ut pofsit einere polfefsionem fepulchri. Nihil præfiiinit de potentia ôC opulentia fua, nec feoifum infctjs magiftratibus ciuem aliqucn follicirat, ut locum fibi uendat fcpulturæ, fed palam ac legitime’ conuenit primiim primores ciuitatis, ut quod obtinere cupit, ex ipforum gratia nbsp;nbsp;bencuolentia obtineat. Pulcherrimo fane exemple pri-

feribitur omnibus peregrinis Si incoiis ne quid iuri ciuitatis derogent;fed fi qua re opus eft, ad ius ciuiû pertinente,pétant ex gratia, idtp a magiftratuioci.

Hon petenduul Datemihipo/feßionem fepulchriuobifcumdmiuit.} Non dicit, Date mihi ius ciiiiumSf indigenarum, tr-i quàm poüu ne fimampliusincola;fed,Date mihi polfefsionem fepulchri. Vide modeftiac exemplum.Non petit ul lat neeeßitas. tea id quod necefsitas poftulabar. Multa funt humanae uitac négocia, inter qua: omnia poftremiim eft, fepelire mortuos.Hoc folum permitti fibipetit,in reliquis omnibus retinet conditicnem Si Mifpatiu-colæ. Vfqucadeó uir pins amp;nbsp;modeftus non erat peregrinationis amp;nbsp;incolatus fuipertæfus.

Vxorè c/fe per nbsp;nbsp;nbsp;Vt fcpeliamjnquit, mortuum meum.} Quid eft quod non dicit, Vtfepeliam uxorem meam;fcd,Vt

tine: ad pra:fen fepeliam mortuum meumf Vxorem effe, perrinet ad pi atfentis uitac tempus,amp; uii:cntiiimeft,non mor tem uitam. tuarum. Quare cum effet mortua Sarah, non erar amplius uxor Abraha:. Er fepultura non eft dc-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftinata uiueiitibus,fed mortuis. Nemini marito uxorem fuam fepelire licet, donee uxor eft. Mortuum

quifqj fuum redlé fepefct. Licet autem non effet amplius uxor Sarah, haifleiius ramen adcuram A-braha; pertinebat, ut ab ilio fepeliretur, tanquam ab eo cuius fuerat uxor, ut redie’ uocarit earn mortuii fuum.Qiiare quod infra circa calcem capitis huius legitur,Poft hacc fepeiiuit Abraham Saram uxorem fuam,refpiciti:r ad id quod ftierat Sarah,amp; iam amplius non erat.

Er illud forfan cogitabit non indiligens kdlor,quod no dicit, Vr fepeliam mortua meam : fcd,’Vtfc-pcliain mortuummeum.Scripturain geiiercuocatquo'iiisutriufep lexiismortuos Q‘'r,t2.'Nondi-Icriminat inter mafculos Si focminas. Diferetio fexuum perrinet ad liancuitam, ubi ad generis pro-p.'igationem per proiiidentiam Dei creati funt amp;nbsp;ccniui.dii mas Si focmina. Poft hanc uitam ut ceffur gcncratio, ita non habetui’ etiam fexuum ratio. Qua: hinc difputari poffiint, cdofis hoinini-bus relinquo.

Vtfepelie(m,iriauit,}nortuMn mctm ificicme.'t.'i Arqiii diues crat Abraham, amp;nbsp;in prompru erat com- Mortuosfuosß/l parartaromata ad condiendiim Saræ corpus,quo incapfa quadamcifra corruptiotijs incommo- firuatü, dum afleruari,amp; honoris gratia circunferri pofTct.Quid neceflc crat, ut à facie fua tollerer, femoueret, nbsp;nbsp;nbsp;-i faciefuafe

acfcpeiirettam fanólum corpus, unde fernen promiffum infigni miraculo prodieratt’Vides hoeexem- peliüni. plo,noneirefan(florum,fcd fuperftitioforumhominum,corpora mortuorumquatnuisfaiilt;flitatis no wineiiifîgnium aflcruarcadconfpcdfum uiucntium, utdecultutaccam . Sanlt;hi fanftosfuos a'facie luafepeliiint,ac tclliiri iêcundum legem Dei in terram conuertendos conunendant, idij; faciunt fide ac fpcfuturærefurretflionis, utcumahjs c' puluere terra: ad gloriam incorruptionis amp;nbsp;immortalitatis uir tute Dei excitentur. Etiam fanfti fic funt poft mortem coinparati,ut ne lt;a charifsimis qiiidem ampliuf j^ortui ne à chit ferripofsint. Vbi hiceft præteritæ uitac gloria,fplendor,dccor,elegantia formæ, amp;nbsp;fi qua alia fuit fingu rißimisquideßr laris uel aniini uel corporis gratia?Prima poft mortem hora euanefeunt hæc omnia, ufqueadee), ut in- poffùnt. tolerabilis fit mortui corporis paulo ante' charifsitni pra:fcntia,nedum afpeftus. Qiiare nemo morta-bum parenti,nemo coniugi,nemo filio fuccenfer,quód mortuü i'uum aufert à facie fua, amp;nbsp;telluii com-mcndatjinodd id fticiat non leuiter,neglc(ffim Si contemprim.

^^nßonderuntßlij Heth dicentes:Audi nos Domine.Princcps Det es « medio noüriAit eleäisfepulchris no Exemplum cor-^ ^dsfepclimortuum tuummemo ex r.obis prohtbebit 4 tefepulchrim fuumAiefcpclias mortuum tuum.} Proponft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;boncHi

1’ocloco in hominibus ethnicis exemplum cordati, humani. Si honcfti fenatus, in quo rclucent dotes butttatiifenutuf^ Ouædam præclaræegregix. Primiim in eo qudd uocant Abrahamum principem Dci, uides iudi-Wmde Deo, ac fenfum gratiæ illius, qua Abrahamum lêruum fuum profequebatur. Videbant uiriim l®gulanpietate præditum, in fide Dei fui finceruin acrcligiofum. Videbant fidem ac pietatem illiuS fou cfle inanem Sd umbratile m,fed efficacem iSd opcrofamrhoc eft, uidebant opera illius ueluti fplendo ttittliidSjreligioni ac fi'dci correfpondentia. Videbant etiam diiiinæ benedidtionis uirtntcm,qua bene-diftus Abraham in cundlis profpcrc' agebar. Experiebantur uirum fincerum, hontftum, humanum, tuodeftunj,fapientem Si corclatum.Obferuabant domum familiam illius Ecclefiam eife Dci. Habc-bantjUt in fuinma dicam,oculos uidendi,aures audiendi,iSd cor intelligendi,non folum queJd humana, Itd eV quôd opera Si indicia Dei concernir.

Deindeobferuaexemplumanimi finceri Sicandidi, in uiriseins ciuitatis primoribus. Non folum ttident ód intelligunt præclaras Abrahæ dores Si fplendidas fortunas,fcd probant etiam,inagnifaciunf et cuit ^^rxtollunt. Princeps Dei es, inquiunt, ni medio noftri. Et fenbx, pharifxi, facerdotes ac (tiiioreS It-tînitarum maximam lucem operum Chrifti uidebant : uerilm qua erant malicia, inuidebant Si da-fuabant.'iSdquam ferre non poterantjextinguereconabantur.Nihilhorû hic uides.Non cogitabantt bpientior nobis eft,diues ac potens eft,incômodabit honori noftro,irfidiabitiir poteftati noftrx, quare ’’nqiiam peregiiniim reqeiemus: fed admirabantur, fufpiciebanr, Si extollcbanr uirum quamuis effet Pttcgrinnsamp;aduena.Rarpadmodum uirrutis exemplum.

Tertio,in co quod dicunt, In eledlis fepulchris noftris fcpeli mortuum tuum,ohfcrua ucrx liberali- Vffrf hbertt htisamp; honorificentixexcmplü.Plus offcrüt,quàm petebat Abraham. Nemini ciuium liciiiifet, quod 'ffiultrô oéferebant homini peregrino amp;nbsp;incolx. Deinde ^tferunt non ciuium fepulturaSjfcd fuas ipfo fttiti-Liberales funt non de alieno,ltd fuo.

Quarto, Nemo ex nobiS, inquiunt,prohibebit à tefepulchrum fuum, ne fepelias mortuum tuum. Co/icorJw prt-^tleruaconcordiam iSdunanimitatemprimorum in bono.Infenatu Hierofolymitano,cum de Chri- morumin bon«: Joiudicaretiir,boni erant unus Si alter,lofeph 6d Nicodemus.Hic nemo non bonus eft.Omnes Abra-quot;âmiim habent in prccio,5d dignum cenfent cui etiam fua ipforum fepulchra ofteranr • Huiufmodi u-tttisciuitatis primores,uide ubiin noftris rebufpublicis inné nias.

Confert mine modeftiam Abrahx ôd Hebronirarum candorem. IIle de fe modefte' 3d humilirer fen- Conferuntur tna *'t.Peregrinns, inquit. Si incola fum apud nos. Ifti contrà fentiunt de eo honorifi'centifsime', Princeps defi.a Abrahx P^ies in mcdio noftri,inquiunt.Ncii ambit Abraham honorificam nominis fui exiftiniationem, He- cr tiebrolUturîi wonitæucrd illam ultrd in animo concipiunr. Si exprimunt. Sic gloria uirtutem uclut umbra corpus candor, 'Poutcfiia,non quxfira fequitur, fi uiuas inter bonos. Snnus igitur cum Abrahamo principes 3d filij l^d,nccaffedlemus honorum f.iftigiaifed modeftiam ôC animo Si moribus retinentes, fentiamns aefa •'amur elfe nos peregrinos in hocfeculo.lncrcdibileeft,quanta fit uerx pietatis Si probitatis etficacia, 'filmapudcthnicos,fi abfucrit arrogantia,3d inanis glorix ftudium. Aurnm, etiam in fordibus reper- SnniZe-' fiuiSd agnitn,ncfcio qiiomodo cupidius, quia fecurius, captatur, quàm fi accurato fplendore fulgcar, ’fnimiofplendore metumi.mpofttirxincutiat. Virtushumilitatc Si modtftia comniendataôdgiatior

SwTfxii Abraham, CT incuriiauil fe populo ten-£fi'.ijs Yleth, dixitß eis: Si edi cum anima ucdlra ut fepeliam Excmplumani-'''°^dnlt;mmeum,audite me.crc.] In eo quod furrexit,i^ fe populo rtrrx incui uauit,indes ext mplinn am- mifubmißi,^ra‘^ ^iueic modcfti, fubmifsi, grati,dd ad honorificenriam proni. Audicrat quidc.n liluftre ^lud elogium, honoriß-^ niiccps Dei es in medio noftri.-iicriim non eft auditu lilius inflatus,fcd germanain fuam ntinuit fub- dediti.

'quot;'■sionem, Et ut animo erat dcniifso ita fe gerebat Si moribus modeftuni Sd deinifsmu. Non erat hy-Poinfis,quód populo terrx honoris 8i gratitudinis gratia alfurgebar, 3d incuruationis gtftn rcuereu-‘'iHicxliibebat.Qiiod foris gettu corporis fdciebat,non ex confuctudinetudinc uulgi, fed t x aninio la-'f'lgt;«,Sicf4ndlifunthumiles,humain,auilcs3d iionoiificencix ftudiofi.cid quoJfiüj Ininis feculi (imu-

lant iicrius quam faciunt, hoe ipfi faciunt iicre' abftp ulla hypocrifi. Erat Abraham peregrinationiim A Peregrittittio moleftijs tritus amp;nbsp;cxcrcitatus,quæ animum alias elatum reddunt demiftiiin óC humilem. Sichumilia-

Deinde obferua qiiod dicitrSi eft cum anima ueftra, ut ftpeïiam morruum mcum. Non dicit,Si(lk gnus uohis uidcor,fi fum princeps Dei in medio iieftii, qiicmadmodumdiciris .’fed, Siert cum anima ueftra. ld quod offerebant tribuit non fuæ ipfiusdigniratiô^exiftimationi,fcd ipforum bencpladto. Admonemui' hoe exemplo hinc ueram efle gratitudinc, quando quac bene nobis fiuntjdeputamus non dignitati ac mentis noftris, fed beneuolentiac eorum qui bene nobis faciunt, etiamfi illi dignos nos ciTe iudicent,quibus omnis generis beneficia impendant. Qui aliter animatus cft,nunqiiamlt;x animo gra tus erir,quantumuis magnis beneftcijs aificiatur.

Tcrtiei.Inrcrceditejinquitjpro meapud Ephronem filium Zohar. Rurfus exemplum modeftiï,5f

Ab}-ai}£. animi non tantum de feipfo fentientis quantum apud alios habet exiftnnationis. Non tantum tribuit fibi Abraham, quantum tribuebaiit ipfi Hebroiiitx, Si Ephron ipfe, apud quern putat fibi opus elfe Bctieuolentia intercelsione primorum ciuitatis. Simul illud obferua, Obtuleranr illi fua ipforum fupukhra Ve Hticai-u ttcc con- tantum de bcneuolentia ipforum non fumit,quantum offerebant: amp;nbsp;ramen, ne prorfiis earn con-temnèda, ticcto temncrcuideatur, hanc qualemcutiç gratiamab ipfis petit, ut pro fe apud Eplironemintercédant. tampudèteru- Admoncmur hanceftc feriiandam modeftiamacdifcretionemqua nec contcmnamusamicorumbc' furpanda. neuolenriam, nec ilia impudentius Si immodeftius utamur • Solent oblationes beneuolentia:fierilibe» ralifsimc'. Inciuilc fuerit, tantum de illis fumcrc quantum oftertur.Turfus fuperbia; fpeciem habet,con-temnere illas in uniuerfum,5f ne modicc quidem deguftare.

QUdre elegerit nbsp;nbsp;Quarto. Vr det mihi fpeluncam duplicem, inquir, quam habct,qiix eft in fine agri ipfmS.Erantdu-

AbrahdJjiel. du procul adhuc alia; fpeluncx in agro Hebronitarum, ad fepeliendum morruos commoda;. Quidrft flicem ad fc^ul nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duplicem iftam prx exteris elegit? Primiim,crat duplex, fiue propter geminum finum, fine pro-

turam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;capacitatem qua duplo maior erat reliquis. Deinde, non erat uicina ciuitari, fed nonnihil rcmo-

tior cxteiis. Erat eriim in fine agri. Vtro^ nomine commoda erat, ciim ad recipiendum plureS quim ilia fepelieiidieraut, rum queJdeftet iufto fpacio a reliquis Hebronitarum monumentis feparata.No-lebat mrfandlus monumentisutigentis .i cognitione Si Ecclefia Dei ahenp, fed fuoscolligerefepultU' ra propria Si fic feparata, ut nulli eflit confufioni Si comniixrioni obnoxia.

^id de fe[)ultu Præterea i3d ilia obiter cogitemus. Spelunca ifta fepulturx deftinatain agro eft, in fine agrieft, “ ra Abrahd prx Si duplex eft. Ager officina quxdam rtfurrcdlionis eft, eorum qux in illo feriiiitur ac piaiitantur. Rc' aicantur, éïèergQ ûpultura eft in agro.Nam corpora fepultorum inftar feminis funt fuo temporarefurreftuw»

amp;: in horreum dom:nicum colligenda.Spelunca eft in fine agri Finis omnium negociorum noftrorum fepiiltura eft. Verfamur in agro,cuius finis fpeluncâ habet fepulchralem. Spelunca duplex eft. Et fepnf-tuia populi Dei duplex cft,iefpedbu cledlorum ac reproborlim. Et uita amp;nbsp;morte indifcriminatim con-iungiinur.Nulla tarn fandia eft Eccltfia,nullum tarn fandlfi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non fit ifta dupucitaS,Poft

Candor CT ^c^ui Quinto. Pecunia plena,inquit,tradateafti mihi. Vide candoris Si æquitatisexemplum.Idquodink fits Abrabie. petrari fibi ab Ephrone petit, fine illius detrimento petit. Ne infufficienti quidem prccio,nedumgrJ-tis, lid pro preciocompcrer.ti amp;nbsp;condigno petit. Reperias hodie innumeros, qui fiquidtmenduin fit,qu.am poterunt ui'ifsime'emptum cupiant.Sicdefiderijsfuisamp; proprijs emolumentis ftudtrit,utfi-ne ulla peccati confcienria cum dainno alioriim res fuas aganr, fiue uendanr,fiue tmant,fiuc quacunqt aha ratione ncgocienrur. Hxc impudentia Si iniquitas aliéna eft à fandlis.

AfclKUi contra- Er iUnd obferua, qudd pecuniam condignam Si xquam uocat plenam. Ergo xquus Si condignuS conrradiiis eft,ubi emptor nihil derogat Si fumma quam ualet res empta. Qiiicquid de plenitudine il-

lius deterirur,acquirati derogatur,nifi id fiat ex indultu S( gratia iienditoris. Alioqui, nifi ille céfentiaf, uel ft lêdudf us confentiat, non poterit plcno pofsideri iure, quod non eft pitna pecunia, utl alia com-penfatione acquifituin.Qiiare ftultifsimi funt,qui quo uilius amp;nbsp;minons iufto emunt,hocfe feliciusmet cari putant. Is demum bene emit, qui fie plena pecunia emit, ut totam pofsit amp;nbsp;iiiftam habere emp« reipoflefsionem.

Sexró.In medio, inquir, ueftri. Habes prudentix exemplum. Sic unit contraftum hnnc fieri in mr* dio primorum, ut nulla rehnquatur pofteris, uel fuis, uel Ephronis controuerfiæ occafio. Vt luftam, itaamp; publica maiorum confcienria Si teftimonqs confirmatainemptionem petit.Non eft igitura-lienuma faneftis, utin futurum profpiciant rerum fuarum lecuritati. Si quicquidcum homiiiibus, quantumuis bonis amp;nbsp;amicis egerint, prudentcr agant amp;nbsp;cautc', ne qua pofteris rehnquatur litigan* di occafio.

Habitabatauteiii Ephron in medio fih'orum Heth. Refpondit^ Equot; phron ad Abraham cunclis audientibus qui ingrediebantur portaracP uitatis illius dicensiNequaquam itafiet,domine mi,fed tu magis aufcul-ta quod loquor, Agruni trado tib i, ôë fpeluncam quæ iii eo elt, prüfen-tibus

ttbusfilijs populimei, fepeli mortuum tuum, Adorauit Abraham co-•■aniDoniino populo tcrræ,ÔC loquutuseft ad Ephron circumftante plebecius.QugfojUtaudias me.Dabo pecuniam pro agro, fufcipe earn, ^ficlèpchani mortuum meura in co. Refponditcp Ephron: Domine ^'jaudime,Terra quam poftulas,quadringentos ficlosargenti ualet.

precium inter me Sc te. Sed quantum eft hocCSepeli mortuum ^um.Quod cum audiftèt Abraham, appendit pecuniam quam E^ phronpoftulauerat,audientibus filrjs Heth,quadringentos ficlos ar^ §«ntiprobatæ monctæpublicæ, Confîrmatusqp eft ager quondam E^ phronisjin quo erat ipeluncaduplex, refpiciens Mamre, tamipftquani ^pdunca, omnes arbores eius in cunftis terminiseius per circuitum, Abrahæin poftefsionemuidentibus filijs Heth,0d cuntftisqui intrabanc porta ciuitatis illius. Atqjita iepeliuit Abraham Saramuxoremfua in ^pdunca agriduplici, quæ refpiciebat Mamre, hæceft Hebron in terra Canaan, Et confirmatus eft ager amp;nbsp;antrum quod erat in eo Abrahæ in Pouefsionemmonumenti à filrjs Heth,

L É C T i o. , ^lgt;ititblt;itautemEphroninntcdiofil.'Hcth.] In Hebrço eft3'i’’',idcft,fedebar.Sicamp; Sept. ^l^ndit^;Ephrou.]Hebrx3itc habenrEt refpondit Ephron Hethxiis Abrahæ in aiiribus fiiiorurrt ^'flijcoram omnibus qui ingredicbätur portam ciuitatis ipfiiis. Pronomen ipfius,Septuaginta omifc HethçuSjitem in aiiribus filioriim Hcthjatinus neglcxit.

Hebr.Non Domine mi,audi ine.lftajltafiet,fedtu magis,amp; quodloqiior, flint in Hebræo Sept.fic:a«f ' yfi nvei‘i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, Apud me fis,uel, ad me accéda«

AÿWMtrrfdoftfci.] In Hebræo eft, agrumnns, id eft dedi tibi. Atquinondum dederat ilium. Poft-præteritiiin pro præfenti, tradidi pro trado. Qiiarc non eft perpétué) iiertendum 1'ecundum for nusteinporum quæ in Hebræo reperiuntur,fed ratio habenda fenlus qui rebus conueniat.

^efentibuffilijs populimei.] Sept, uerterunt, Coram omnibus ciuibus meis.In Hebræorurfus addi-'“r,Do earn tibi, Septuaginta inconftanrer uerrcrunt,iam, Do tibiriam, Dcdi tibi.

AJorauit Abraham coram Domino ey populo terrx.] Hebr. Et incuruauit fe Abraham coram populo ‘Wï.Illuditaqj coram Domino in Hebræo non eft,quemîdmodum nec in Græco.Septuaginta addi-'rnnt de liio,Et corain ft lijs Heth.

^^cnnüanteplebe eins. ] Hebraic?, In auribus populi terræ. Septuaginta fie : cle rx «t« ei/wr/D/' ’’’iriKxîrSf id eft, in aures coram omni populo terræ. Coram,Si oinni,addidcrunt de fuo.

aUilias i«f.] Hebraicc ficlegitur, ’'Syoy? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;□!;lt; 1lS,id eft, Veruntamen fi tu utinam au-

tne.Sic uernt Pagninus.Septuaginta fic : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wf c'r f/^5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xicv, id eft, Quoniam apud

J’^Kjandi me.Legerfif'’? pro *'■'’? ad hunc modum’'b’nni!lt;“''7. Veriimfi tu mihi,ideft,pro me.Chald.

Tsynisoie Q'^3^1d eft,Vnep fi tufacis mihi bonitatem. Muiifterus fic : Verum fitu ( uis ) au^ *^'9næfome.Tigurina:Tantumfitu mihi aufcultares. Germanica uerfio ^xeiltumir ynlajjèn fo bitt ich. Simplex uidetur effc kóliorQuin potius utinam fi ru audias me. Dixerat Ephron, Nö domine mi, ’ndimejAgrumdo tibi.Regehr Abraham.’Qiiin potins fi tu(utinam) audias me.

Datopccuniampro dgrOjCrc. ] Hebr. Dabo pecuiiiam agri,accipe à me.Aliud eft,pecunia quantam-dare pro agro : lt;X aliud, dare pecuniam agri. Pecunia agri, eftiuftuin precium agri. Sepr.uerte-faiit,aigentilm agri accipe .à me.

Donunemi^auLÙ me.] Septuag. fic,igt;v;i;lt;«i'eif'’l«?’‘.’'e)'lt;vf,idcft,Non Domine mi.Audiuienim.Q_jod ’■'Hebra;oeft''iy'oy’,ideft,audimc,lcgcriint quot;'hyo'», ideftaudiui. Eruoculam ev;v4ideft non, ob id Poriiefnnt,quod ultimam uoculam præcedentis uerfus,quç eft id eft ei,’''? “^Tailt;'7,inquir,id eft,dict nS 'tlegeriint K^id eft non,amp; addiderunt initio fequentis iierfus, quod eft ’'nW, id eft. Domine mi, atep “afegerunt 'inte blt;’7,id cft,non domine mi.

‘^erraejuampofiula^.zyc. ] Hebraic? fic,Terra quadringentorum ficlorum argenti inter me Si te (eft) 'l'iidliocÆrgo uerbum poftulandi Si didlio precij,in Hebræo non habentur.SeptuaginiaiQiiod qua-•fiingentorum ficlorum argenti inter me amp;; re, dCc. Deeft uocula j-e,id eft,terra,legendunitpji’Tz;^«

id eft quod terra quadringcntarum didrachmarum argenti, Sdc. Qÿpdcumaudiffèt Abraham.] Hebr.Eraudiuif Abraham Ephronem.

Appe/iditpecumamquam Ephronposlulauerat.] Verbum poftulandi in Hebræo noneft.SiC ibilegitur,

57O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 N G E N E S r M

Et appcndit Abraham Eplironipecuniam,qiiam dixcrat.Non poftulsucrst Epliron pccuia'aci qua- b dringcntorumficloriim,ftdagrum tanti uakrcadfu prccium tar.fi ncnffl'c dixcrsr,utliabcrdafitil-lius ratio inter fe amp;nbsp;Abt ahamum. In kólione Septuaginta in codicc qui mihi ad manum cft defidcra* tur aliquid.Vbi kgitur,«» Si'-ovuoi, A^a;a:^(,id eft,Et audiuit Abraham,detftj Epiironcm , dcdit,ra

Problt;tt£ monetie public^.'] Hebr.’^n'oV “t3y,id cft,trSfcur.tiï ad ntgociatcrrm.Sfpt.'^^'ftvi’i'tVw^f'f, ïdcfl,probati ncgcciatoribiis.Er Chald.acceptabilis ncgpciationiinomni prouincia.

In quo erat/jgt;elui:ca duplex-] In Hebraco eft nVoS’cS quot;\tï?iK, id cft,qiii in diipücitate. Sic legit amp;nbsp;Chab dæus parapliraftes.Apparct latinü inrerpretem legifTe n’7B5’i3‘'3“ti:H5id eft,in quo duplex,S^didliOquot; nem fpekincç addidiflc.Scpt.iicrtüt,« l^vei-rw JlmXw yw« WçD,id eft,qui erat in duplici fpelüca.Sicrcd didit äd Pagninus. Atqui non erat ager in fpclunca,kd fpelimca in agro.Qiiare non immérité) ciim lati na ucrfione faciunt Tigurina iSd Germanica.

Abrahæin polJeßionem. ] Principium prscceder.tis uerfiis coniungcndum eft cum initio præiertis,ac legendum,confirmatus eft Abrahae in poflcfsionem ager Ephronis,in quo erat fpelunca duplex,reffi eiens Mamre, ager 8i fpelunca quæ in illo eft, amp;nbsp;omnes arbores agri,qiiæ funt in cundlis terminis eins per circuitum,uidentibus filijs Hetli,6fc.Incommode'fadlum eft ab Hcbracis,que)d prolixamhancpc-riodum diuiferunt in duos aerfus,

E X P L A N A T I O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

Summa contextus huius cft,emifle Abraham agrum Ephronis,in quo erat fpelunca duplex,in pof- • fefsionem fepulchri,ac fepeliuiflë ibi Saram uxorem fuam. Reliqua ad circur.ftantias pertinent.

P.t fedehat'Ephron in medio filiorumVieth.^ Qiioniam uerbum fedendi uaric fumitur, fit iit ÄS ißa parti cilla uarie'inteliigatur. Sedere nonnunquam idem eft quodregnare,aliqiiando fumiturprohabirsre, fimpiic/ter accipirur fcciindum uerbi fignificationem pro adiii ledendi ac quicfeendi. Igifur,qiicdhic 1 Alofes de Ephrone prxdicat, qudd federit in medio filiorum Herb, intelligi poteft uel de regno, quod princep.s fuerit ft îior u Hcth.cui fenrentisc aftipulari uiderur,qiifàd ciuitas illi infra adfcribitur.Vel dein bitatione, ftcut intelligit Lyranus,5f reddidit latinus interpres;uel de co queJd tum pracfens in medioff liorum Hcth,id eft,primorum federit in porta ciuitatis, qui fenfus mihi magis arridet, narrationinó , eft inconueniens. Petierat Abraham,iit Hebronitar pro fc interccderent apud Ephrone. lamcum mc- quot;nbsp;moraturus effet Mofcs,quid Ephron ad petitionc Abraha: refponderit,dicit cum coram fediffein me- ) dio filiorum Hetb,5C refponfa illius fubqcir.

Ef r eßiondit Ephron Uethcetii Abrahne in durihui^G’e. ] A pparet cu m nö expedlaffe,donee feniorts pro Abrahamo interccderent, fed intelkdla petitionc illius ultró ifta rcfpondiffc. Coram omnibus,in-quir,qui ingrediebätur portamciuitatisipfius. Loquiturautem de fcnatoribus,quiexofficioportam ciuitatis tanquam locum iiidicij ingredicbantiir ; uel de ciuibus loci qui per portam ingrediebantur 3i fgredkbantur : uel in genere dc quibufcuntp turn temporis praefentibus, tarn ciuibus quam agricolif. Non Domine mi,inquit. Hoccft.’Non foluWi fpeluncam quam pctis,fcdamp;lipfum agrum und cum fpe linica denotibi coram filijspopiili mci trado.Quarcfepeliibi mortunm tuuin.

Illud.Pracfentibusfilrjs populi inei,idem cft,atlt;p,TeftibiiS filqs populi mei. Vndeadditurinfri Vi-denribus,irem audieutibus filijs Hcth.

Etincuruauitfe Abrahamcorampopulo terrat^r locutus eüadEphron inauribmpopuliterra,3' ram populo tenæ,idem eft,atc[} corä confeffu ac congrcgationc eorum qui aderät. Obtulerat Ephron ( agrum amp;nbsp;fpcliincam Abrahæ gratis acdono.Oblationemhanc non accipitAbraham,fed petit, utdet fibi agrum pro pecunia.

’R.elfonditq^ Ephron : Domine mi, audi me. Terra quadringentorum ßclorum argenti inter me er te bocefl.-'j Vfertp diues erat, Abraham lt;Si Ephron. Quare iudicabat Ephron fummara qiiadrir.gcntorii ficlo; um effe modicammcc tanti faciendam, ut illius gratia cctradlus ineatur inter ipfum amp;nbsp;Abraham iiirum tarn illiiftrem ac maiorc honore dignum.Ideo dicit; Quid id eft,quanfulum hocefl^ Q^d.Nihil. Et perftar.s adhuc in priftina fententta addif,SepeIi mortuum ruum,hoc cft,accipe agrum, amp;nbsp;utere illo tanquam tuo^atep ita fepeli mortuum tiiim.

Et audiuit Abraham Ephronem.Et Appendit Abraham Ephronipectiniam quamdixerat, erc ] Qiioniam fignificauerat Ephron uakreagrum quadringentos ficlos,cam occafivnemnadlus Abraham,nu-merat illi quadringentos ficlos argenti corä omnibus qui aderant,arc[} ita emit agrü undcumTpcluitca.

Conßrmatusq^ eüager Ephronis,çr'c.'i Arbitror confirmationem hanc fadlam effefoicnni acconfue-fo ritu pro more illius populi. Adqcitur fpecificatio agri cum annexis ad ipfum pcrtincntibiis. Ager, iuqiiir,amp; fpelunca in illo,amp;l omnes arbores eins in cundtis terminis eius per circuitüjccfferunt Abrahæ in poffefsionem.lllud,Refpicicns Mamrc,defcriptioncm loci habet,quodlitum attinet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Atq; Ita fepeliuit Abraham Saram uxoremfuam. ] In Hebraro eft 13 quot;quot;ir.Ki, id eft. Et poftquä fîc.Hoceft.* Tum demiim fepeliuit Abraham uxorem fuam, cum cmiflet agrum,ut poffet cam Icpelire in proprio, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

noniri alieno. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Et confirmai Ui eflrfgo'.] Vel eft fummaria priorum repetitio,uel intclligit de confiïraationc,qi!çnon contradlii

571 rontraftîi tantum,fed 5f ipfo ufu conftet, utdicat «igrum una cum antre turn eflê ad plenum in pcficf-^ûnem Abrahæ ccf!imatum,cum in illo iam Saram fepeliuiirttjatep ira iure fuo uri cocpiflct.Ve!, quod 'lidtjEtconfirmatus cftagfr,idem cftquod, Cumeonfirmatuseffetager. Vtfitfenfus; Tuncfepeliuit ^^rahamSaram uxorem fuam in fpelttnca agri d«plici,cum confirmatus effet ager lt;Slt; antrum Abrahç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

’npoifersionem monumenti à filijs Hcth . Media fententia impeditur per id, quod additum eft, a filijs Wnh.Quare pofterior magis arridef.

^^peiiüit Abraham pecutùam Ephroniquam dixerat.itejn:Etconfinnatuie{lager Afirdbat,cre.]Nafcun iJcueritnefepiJl ^'ii'hie duæ quarftiones. Vna,licuerit ne Eplironi uendere, SC Abrahx emere lepulturam. Altera, quo- turam cinere. '•’odo Stephanus A(ff.7.uerumdicar,nonpoffediffe Abraham in terra Canaan aliquid proprij,nc la-^Uniquidtm pedem,cum in illa emerit agrum.

Quod primam quxftionem concernir, de Ephrone feribit Hieron.ad hune modum.In Ebi «o, fient Qt'owotfo Abra quot;'cpofuimuSjprimü nomen cius lcribitur Ephilon,lceundû Ephran.Poftqua’m enim precio uidlus eft, ham nihil poffi itfepukhrü uenderet argento,heet cogente Abrahâ,uau litera qnç apud illcs pro o legi(,abiata de eins diffe dicatur in ’’ominc eft.ôf pro Ephron appellatus eft Ephran, fignificante feriptura nô fuifle eum côfummatjc'per- ten-a Canaan.cû iiirtutis,qui potuerir inemorias uendere morruorü.Sciant igitur qui fepulchra uenditât,amp; non pofjcderitag^u^ '®Suntur ut aceipiant precium,fed à nolentibus quoep extorquer,immutari nomë fuum amp;nbsp;perire ejuid dfnieritoeorum,eum etiam illereprehendatur occulte'qui inuitus accepit-Hacc Hieron.SC cirantur ij, ’l'-Mj.cap.Poftq precio uidlus eft. Meo iudicio finit hæc plane friuola. Primum quod attinet nomen MroniSjCtiâfifemelponat fine uau,inde tn nô confequiï, fublatü effe holem, qd fuprà iitcrâ res pofitn ut nonlegatur Ephran, fed Ephron. Deinde ftatim rui fus poniturcum uau holem. Sciunc

’iitEbraic. dofti,confuctißimü cftè ut omiffo uau,ponat puiuflus holem,fie ut nihil ex eo detrimentf ’^■'CdatucIleôiionijUelfenfui.Nihil iraq; eft,quod hinc Hieronymus ex cômcntarijs Ebi æorû adduxir.

^niiîÿnôeft Ephron uiôlus precio ut uenderet agrü, qd palàm contëpfiffelcgii,fcd preeibus amp;nbsp;inftâ- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;••

AbrahaCjCui nô potuit aliter gratificari,q uëdendo illi agrü,que gratis accipcrc noiebat. Adhpc nc^

'*^’gt;diditfepulturâ,fedagrüuniuerfum,in^fpelücacratfepultura:aceômoda,n5fcpultura.Ncq;enint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

’’’t'ftrari poteft,q, fcpulturiî in agro illo habucrit.Sepulturâ uendere eft uel ius fcpeiiëdi,uci ipfum fep.ul 'l’fû uëdere. lus fepelieiidi gratis accepit Abrahâ ab Hebronitis. Agrum emit, iif in illo fibi ac fuis iepul

pararet.Sirein ea peccarüt Hébron amp;nbsp;Abrahâ,qd dicemus de Dauidc amp;nbsp;Hornâ Jebufæo, cui Da-’quot;dproarea,utinf.i altare Dnoa:dificaret,fexcentosfic!os.i.Par.îi.dedifte legii,Ergone Hornâ uen-^‘dit,amp;: Duuid emit altare,quod minus licet q uendere Së emere fcpukuramt’ Hornam uolebat Dauidi ’ffJm pertnittere gratis, dare quarcuntp opus eranr adfacrificuuuerum Dauid emere,nôgratis ac ^'Pffcuoicbat.EtHebrongrarisofferebatagrumcum fpclunca,Abraham uerd noiebaracciperegra* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

’'“'fedemere pro iufto precio. Si illic nihil eft peccatum,quomodo hic cft^Qiiis iliud facerdotum Hie-

*®ldlymitarum reprehendit, quod agrum figidi emerunt in fepuiturü pei egrinorum Nifi qi emerunt precio fanguinisinnocentis, przterea nihil in eoftnfforeprehendiï Quare non uideo quid hic pec-

^’rintuelHebron uel Abraham.Ilhid demum meritd rcprehcnditur,quod in Papatu uenditur amp;nbsp;ius fc Wendi dë fepulturx locus,qua.’ utraep pertinent non ad nWniftrorum proprietatem, fed ad Ecclefiæ u-l“'’gt;dëpoffefsionem,quod genus uendendi in canonibus fimoniae damnatur.

, Ad fccundam quacftionein facilis eft refponfio. Stephanus cum dicir ,,Et non dédit ilJi hæreditatem Aii.e^UteS. quot;’«,ne paffum quidem pedismon loquitur nifi de poffefsione terra: Canaan,quam femini eius preroi fporßot Deus. Vilde dë fjjbdit, Sed repromifit earn dare femini eius poft ipfum. Agrum hune Abraham

Wtpecunia. Si tanquatn emptum poffedit, non tanq ex promifsione Dei acceptum. Promiffa terra: ^înaan poffefsio Uoneft u'iuente Abraham ne ad paffum quidem pedis impleta, fed integra femini il-relêruata. De eo loquitur .Stephanus,ad promifiam terra: Canaan,non ad emptam agri fepulchra j'spolfefsionemrefpiciens. Qiidjenihilhic contraduJlionis eft, Etiam agro hoc empto manfit Abra-peregrinus Si aduena in terra promifla,qiiemadmcdum Si Ifaac Si Jacob,nec aliquamcertam in 'llaiTianfioneinhærcditarid pofl'edit.

Ephronin medio filiorninHet'h- ] Habes hic boni principis exemplum. Princeps fîliorum Exemplum boni “clherat Ephron.Sedit in medio filiorum .Heth. Qiiod in medio fiiorum praefens erat, pei tinebat ad Erincipis. officium boni principis. Qiiod fedebat inter eos, eratpro maieftate principis. Ea demum légitima dë ®rdinaria maieftas eft principis,quæ geritur in kgitimo officio. Hodie fupr.i modum extolhtur maie-®»tisclogiiim;iierùm fi quæras de officio,il'ud commendatur rapacibus harpis, hominibus fibiipfis, '’Oil publico commodo aftutis. Interea principcm inuenias non in medio fubditorum, fed uel in deii-^ns.uelin medio beftiariim fyliieftrium. Principibus it^is fuaßnt encomia jalua.

Deinde quod nomina ipfa Ephron dë Heth cöcernit, flinter pretens, Ephron fonatpuluerulentü. Et Principes pul Httliterrorë 8ë contritionë.Princeps quidëeft Ephron,at puluis flmul eft periiide atq; fubditi. Domi- uis funt, quot;ïturfilijs Heth, populo timoris amp;nbsp;contritionis,hoceft,populo timiclo dë confrsfto.Agnofce poten 'UmDd, Populus muitorum milhum cum timoré ac confraëlione animi fubeft unius hominis pul-quot;eris de terra, nutui dë impcrio, dë timet quem facile* poftet tollere c' medio. Sic dominarur Ephron ffiqs Heth. Manifeftum ea in re diuina: prouidentia: rclucet argumentum, unde cognofcas Deurn

^7'^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 N G E N E S I M

Q«lm fît iiu- Re/fiondit Epkron Heth.tni AbrahiC in auribufjiliorum Heth coram omnibus cjui ingred. porfM dult.lp' turna publieke co 1 Qiioniam literariar cautionis ac confirmationis nullus dum erar ufus in contradibus amp;nbsp;traditio ^icti£memoria nibus,uiurpabatur publica: confeientiç teftimonium loco cautionis amp;nbsp;confirmationis/idcolp quicfiui“! eratcontraduum coramprimoribus Si populo tranfigebatur,ficutiprçfenri exemple iiiderelicct.Qua in recogitandum cft.g fit diuturna publica: confcientiae memoria.Nullac literxfidelius feriiant quodac cipiüt,g confeientia publica retinet in memoria qu« palam coram multitudineaguntiir.Tranfmittiinl illa ad pofteros per fucccdentes gcncrationes,dum minores quid geftum fit audiunt Si difeunt â main ribiiSrSf quodaudierunt,pofteafili}sfuis exponunt. Qiiarcfi uoles perpetuitate uitaremalinotninis» caue confeientiam publicam.

asidinfe/libiis nbsp;nbsp;Simul obferua quid tribuatur illis,quorum teftimonio pracfens contradus eft confirmatiiS.Prinn’in

fidedegnii re^ui coram illis gerunf omnia,deinde uident omnia qua: fiât, rertió audiüt omnia qua: dicunt Sic didt Mo ratur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fes,Coram omnibus qui ingrediebantur portam ciuiransatem Ephron, Præfentibus inquit filijspoP“

li mei. Et Abraham loquitur in auribus populi terr*. Et ager confirmatur Abrah* in polTefsiontm m dentibus filijs Hcth,0i cundis quiintrabant portam ciuitatis.Ergo requiriturdteftibus,ittcoraniu** derint amp;nbsp;audierint omnia de quibus funt teftificaturi.

DotetboniFnn Igt;!on,Dominemi.Aiidime.Agrumtradotibi,]Videdotesbóniprïncipis, modeftiamuidelicetacreucrtn riam erga uirum Dei,deinde Si liberalitarem.Modeftiam acreuerentiam in eo,quódhominem peregrt num honoris gratia uocat Dominum hmm. Vftpaded uidelicet non erat faftigio principatus inflatuS Si elatuSjUt non modd caufam peregrini hominis patienter audiret,fcd perfonam illms lionoriscn-comioornaret,ac Dominum fuum uocaret.Liberalitatem in to qudd primnm ncexpedatdoneca pri mohbus fecundum petitionem Abrahaerogaretur, fed mox cognita iilius pctitionc, ultrdadiHamtt' lpondet,deinde fpeluncam tantum petëti,roriimagrumdonoac gratis offert. Vides exemplum netxl* Zxemplumuerberalitatis.Ea eft,non expedare dum rogeris,fed ultrd paratum efli ad dandum.'deinde non modèquâ libcralitatii. turn petitunfed plus etiam dare quampetitur.

'Vcrbü audièdi. Deinde amp;nbsp;illud obiter obferua. Verbum audiendi in ifta narr.ntionc in caufa Abrahæquinquiespont tur.AudinoSjinquiuntHethæi.Item Ephron Si Abraham uicifsim iiigcmirantillud:Audimf,pol^f'’ tes hoc uerbojUt non folum uerba ipforurn audiantur aunbus,ftd amp;nbsp;alfi t;fus iiiis adhibeatiir Si obrem peretur. Cogitemus ergo eos demum ueros efle auditores ueibi Dei, qui non folum auribus audiunt, fed Si corde qusc audiunt ampleduntur,ac uolunrati Dei,qua: in utrbo propoiiitur,obtempérant?

Q«lt;f re «ere It- iitincuruauitfe Abraham coram populo terrée.'] In eo qudd incuruauitfe Abraham coram populo tet tiafîtexhibenda r*,höceft,coram congregatione populi pra:fentis,admonlt;n)urqua nebis fit reuerentiaingrediendum 'Eccleßiefidcliü. ad Ecekfiam Sd ccctuni fidelium,in quorum medio fedet non Ephron,led Chrifti.s filins Dn

lius dominatium Abraham incuruat fe coram populo cthnico,quid facertt coram Ecclefia Dei? In Ro manis Ecckfiisquiremplaingcediuntur incuruantur coram fimulacris mortuorumlandoitim,cxte-riim ipfius populi infignis eft contemptus.Tu difeas popu'um Deijpopulum fidelium lufpicereacue-Qupmododiilio nerari.Simulobfcrtiaquomododidiopopuliaccipiatur.Populusinftarcorporiseft.Quemadmodum populi accipia-- corpus omnia membra una cum capite comprehendir,ficamp;? populus continet in fe nonfolumpit-bemfiibditam,fed ddprincipem amp;nbsp;reliquos primores.Ergo Abaaham non modd piebem,fedS?pnna pern Si maiores una' cum plebe pracfente ueneratus eft,cum fe coram populo terræincuruaret. Anp ita qui populum ueneratur.nonexcludit principes ac maiores populi ; amp;nbsp;qui uerd popularis eft,nihil minus quam feditiofus eft.

Toni tdrieilda~ nbsp;nbsp;Dabo pecuniamagfi,accipeàme,çrfepeltammortuumJ«f»w.]Deeo quodagrumdono oblatumgratis

re pecunia mer- accipere noluit,fcd pro pecunia, fupra adtnonui, iibi dicit ; Pecunia plena tradateam mihrlnpridcntl fis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obferuandum eft quod dicit; Dabo pecuniam agri. Supra in ledlione dixi,aliud eife,pecuniam darepto

agrordd aliud, pecuniam agri da re. Pecunia uniufciimfi^ rei eftcondignumreiprecium.Inuenias qui pro merce centum florenorum datent pecuniam ne dimidij quidem preeij. Et dum fic mercantur, pu' rant fe mercari fatis iuftc,propterea qudd pecu main dant pro merce,Boni uiri cft,iufli Si scqiu amantiî» non folum piro merce dare ptcuniam,(ed darepecuniam mercis.

Quàti fiat Abra nbsp;nbsp;Terra quadringentorumßclorum ar^enti eü inter me z^tc quid hoc? ] Vide quanti hemo ethnicus fadat

fcaiM ab homine uirum luftiimacpiiiin. Pluris uideiicet,quam terram amp;nbsp;pecuniam 400, ficlorum.vt gratificetiir Abia-rthnico. hac,nullius seftimatagrumfuum,iSlt;pecuniamnlius Alius dixifitt; Eftquidemhieuirit.ftusacpits,i:c-rumqmd hoc?Potior eft mihlagcrnieus,uei pecunia agri.Non annttam propter liiius prcbiurtin pe cuniarn agri mci.Vtinam tanti hodie Chriftianus Clir.fiianuinfaciat,e]uaiiti Ephron lue hoiniutnipe rcgrinuin luftitiar ac pietatis nomine fecit.

Spcilabilis ßdet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et audiuit Abraham Ephroncm^cr appendit Abraham Epbreni 400 ƒ c'of. ]Speifh.bilit ft hie Abrahr fi

AlrabiC. dis.PcteratSara fiia uteunep aliquo loco fepelire, ut nt ce fit non « ft’t quaGriiigentcs licics d. re pro a-gro itpulturx gratia. Alius cogitafietcPeregrinns lu 111 in hac tlt;ira,ncc quicejuam 111 iha prophj pofsi-deo.Quorfum attinet tmere lepulturain propriarn,ciim non fit mihiufpiain in hacieiia certa Si liste ditaria fedes. Plane ftultum uidetur in terra aliéna eine re propriam lepulrurain, cum (is in ilia peregn-nus aduena,lt;Slt;? uagabiindus incertis fedibus olitnts. Nihil horumcogiraiiit Abraluin,ffdqi:oiiian’ diuiiiis proinifsionibus credens fperabat fore ut leinini fuo terra ilia hpreciitario pofsidtnda tradtrerur, uoiu«

ôoluit unà cum fuis in ea proprio iëpulchro mortiius quo^ conquicfccre, idcocp pro agro iflo 400.

dosargenridcdit. Talis tratcinptio,qua Hicrtniias agrum in Anatliot emit.cum tffttipfe in cuftodi-îinconitftiiSjSô Hierufaltm cum omni terra lehudah in manus Babylonioriim à Domino tradita ob Wentur.Vide cap.ji. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Etilluddiligens ledlorobferuct.Qiiadringtntos fidos argcnti dédit Abraham pcrcgriniiS profepul tUrafua ac poftcrorumfuoriimin terra peregrinantiiim.Niimeriis fïclorumpar eft numero annorum JXrcgrinationisipfius aefeminis eius.Namfupra' cap.ij.fictfteià Domino pra;di(fî:iim:Scito prseno-fens quôd futurum fit fernen tuum peregrinum in terra non fua annis qitadringentis. Igitur omnium Wnuenientirsimefa(flumeft, quôd quadringentos ficlos pro fepultura fua ac feminis fui dédit, in qua Çfc ciun pofteris donee peregrinatio ifta duraret fepclirctur, Innuebatiir futurü nt poft quadringentoî Ptregrinanonis annos fepeliretiir fernen ipfius non in agro pecunia coempto,fed in uniuerfa terra Ca-’■’’ninpoiTefsioncmà Domino data.

Deinde obfrrua quod dicit, Argcnti tranfeuntis ad mercatorem. Pecuniæ dâtur nerbum tranfcundi. Pecuniti trdnßt, Hicillius ufus eft, non ut includatur ac fepeliatiir. Eft tranfitorium bonnm. Nifi tranfeat, prorfus eft ■nutilis.TranfjtiiS autem pecuniæ eft ad n“squot;(na,id cft,ad mercaturam Si negociationem,rcbus huinanis •''Jdfariam.Satù bonaeft pecunia,quando ualet ad mercaturam,Si tranfit, qualifennep fit illiiis mate-^■Prifeis erat pecunia de corio,pôft ænca, deinde argentea, tandem 8i aurca fa(fla eft. Quibus gradi.-creuit pecunia: materia,ijfdem decreiiit antiqua mundi fîmplicitas,probitas lt;3^ iiuegritas,quæ ini-

eUitgcrEphronis Abrahte inpojfcfsionent^crc.J Obfcruâda efthic Ebræa loqinitio. Quod TetTffM bomi

Et confirmatus eft ager Ephronis, in Ebræo legitur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mtr Qp''’\, id eft. Et furrexir ager furgunt.

Mfonis.Surgit ager,quando ad alterius poifefsionem tranfit.Talia funt terrena hæc bona,ut pofsint fegfre,amp; héros fuos mutare, ut quod hodic meum eft, eras fit tuum, Cedeftia bona non furgunt, fed femota permanent,

bdndeobferua quod de fîtu agri loquens dicitcum rcfpiccrc Mamre. Fuit ergo Abraham üli oüin 'quot;ultis annis uicinus,cü habitaret in Märe priusg peregrinarctur in Geraris. Apparct igitur dudum an JtacogitaiTe ilium de commoditate loci huius ad fcpulturam, ideoip conftituilîe quod per occafionem

ac fuis iilum emere uellct. Sic faïufli uiuunt in hoc fcculo,ut morris ac fepultiiræ fuæ nô obüuifca ni.

Etomnes arbores,inquir,in cunlt;flis terminis eius per circuitiim.Ergo ager ifte habebat arbores

i 'P'luncam fepulchralem.Ager arboribus confîtus ufiii uiuentium fcruiebar,fpcliinca mortuis, Sic erat '•fusarborum 8C agri in confpciflu fpclunca:,ut iugem mortis ingereret memoriam Hoc confilio uete-quot;smonumenta fua conftitucrunt in hortis Si agris fuis.

^t^iitafepdiui'tAbruhamSaramuxoremfuumcrc.] Ebraic. Etpoftquàm fiefepeliuit Abraham Sic. Diligentiii Abri Eüdeiniim fepeliuit Saram fuam,cum côfi'rmatus eflet ipfi ager. Vide (jiligenriam in caufa pietatis.No hæ incaufapic~ “iitutialieno,immo ne dono quidem dato Icpulchro, fed proprio, ne aliqnando uel quod gratis datû tatis.

'fet à pofteris Ephron rurfuS abriperctur : uel, fi in alicno fcperilentur corpora fuorumgt;ethnicis in fe-Htura iungerentur. Voluit mortuos fuos fcparatim condi,ne ex coniunftione fepulclirab confufio te “Sionisnafeeretur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

SnwM torum efi'tjiie in hoc i4..c4(gt;ite traâanttfr,qMi,unie^quôngt;o(lo,G‘ qult;eßt ^Mco uxor dcquißtii.

Rat autem AbrahS ienex,dierumcp muitorum,8ó Dns in cum ieruum ieniorcni domus fuæ,qui ^^rpræerat omnibus quæ habebat:Pone manu tuam iïibter femur *^cuni,ut adiurem te per Dominum Deum cceli ac terre,ut non accipias '^’iorem filio meo de filiabus Cananæorum,inter quos habito,fèd ad ter JîniSccognationem meamproficifcaris,amp; inde accipias uxorê filio meo *(îac.Refpondit ièruus: Si noluerit mulier uenire mecumin terrâhanc.

’^utiquidreduceredebeo filiumtuumadlocumdequo tu es egreflusÇDi Abraham:Caue,ne quâdoreducasfilïummeumüluc. Dns Deus terræ qui tulit me de do mo patris mei,amp; de terra natiuitatis me^, loquutus eft mihi, iurauit dicens, Semini tuo dabo terramhanc, 'pfemittet angelum fuum coram te, Sgt;C accipies inde uxorem filio meo» ^•nautemmuliernoluerit(èquite,nonteneberis iuramento,filiummeu ^ntuinnonrcducasilluc. Poiuitergo ièruus manumfub ièmore Abra-“^donuni fui,ÔC iurauit illi fuperïermone hoc.

Ebrxoefta*'’»’'3 K3,id cft,ucncrat in dies. Germanic^ didinu$jfrWiîf«Kf'gt; tägen kommen. Id Septuag. uerteruntjWf

Semitti tuodabo terram bazzc.JSept.habcntzTibi dabo terrain banc,amp;f femini tuo,

tpfemittetangelumfutmcoram te.'ilE.br.'\r\s,'7 quod melius hie uerti potcratjaiire te,quam coramte.

No teneberis iuramento.]Ebr.cü,8i innoces eris à iurameto meo hoc.Sept,a iurameto ifto puruscriî. EXPLANATIO.

Præluferat Mofes fuprà cap.n.hiftorix de nuptijs Ifaac,ubi dixit, nunciatumfuiffe AbrahazdefilijS quos Mikhah genuifTet fratri ipfius Nahor,amp; inter cætera etiam illud cornmcmorauit,quód ßathucl filius Nahor genuiiTetfiliam'Ribkah. lam poft hiftoriam mortis acfepulturæ Saracreditadid quod ut morte Sarx fuerat interruptu,ira amp;nbsp;ipiê tanrifper diftulerar.dum hiftoriam de morte acfepultura Sa ræexponeret,ad nuptias uidelicet lfaaci,quarum hiftoriam tanquam facrofandam honeft?m, magni momenti,ac plenam fideiprolixaaediligenti narrationeprofequitur. Qiiod autein prxfentemcontcx turn concernit, funt illius duæ partes. Vna mandatum Abrahæ feniori ipfius feruo impofîtum,altéra mandati declarationem continet.

Et Abraham fenex uenerat,inciuit,in diet,or Dominut in cundisbenedixerat ez.] IIoc cft,ôf fenex état Abra ham amp;nbsp;diues. Opulentiam cnim illius per id exprimit, quod Dominum illi in cundis benedixilïe di-cit.Præmittit ifta tanquam caufam,unde motüs fuerir Abraham prouidere filio fno de nuptijs.EratCenex annorum uidelicet centum quadraginra,erat diues,amp; liiduiis.Quare res ipfa admonebatjUtdonu'i fuam difponeret,amp; cum primis filio fuo coniugein quazreret.

Et dixit Abraham ad feruum fuum feniorem domut fult;e,qui præerat omnibut lt;ju£ habebat:Ponentanuni tuait!, Crt.JPertinenr hxcad mandatum Abrahæ. Exponitur,cui,quid,amp; quomodo mandant. Alandauit fer iio fuo. Et quoniam multos habebat fcruos,ponitur ferui fpccificatio, cui mandant. Eratfenior in domo Abrahæ,«Sf toti ccconomiæ præpofitus. Apparet fuifie Eliczcrum,de quo fuprà cap. ty. Mandauit €i,nc fumeret filio fuo Ifaac uxorc de frliabiis Canaâ, fed proficifeeretur in iVlcfopotamiam ad cogna rionem fuam,amp;f inde acciperct illi coniugem. Qiiod enim dicir, Sed uade ad terram meam, intelligitde Haran,ubi cü pâtre Si Nahor fratre annos aliquot habitau(rar,quæ ciuitas in Mefopotamiaerat. Per cognationem fuam intelligitdomum fratris Nahor, aepofterorum eins. Alandaiiithocnonfimplici-ter Si iitcuntp, fed adhibito iuramento. Ponc, inquit, manum tuam fubter fémur meum. Si adiurabo te per Dominum Deum cccliac Deum terræ.Magno ferio mandatums feruo fuo, exigitabilloiufiu-randuin,quo obftridlus mandata feruet.Exprimitctiam Si rirum,quo,amp; Deum,per quemiiirarcde-beat,quo animum illius maiore rehgione perflringat.

KeiponditferuuiiSi noluerit mulieruenir^ mecum in terram hanc, nunquid reducerc debeo fiiiumtuumthi lûcumdeguotuegrelj'utesi] Pertinent ifta ad declarationem mandati. Pro fua prudentia mctucbatferuus id quod cuenire poterat. Gogitabar,Qiiid fi mulicr nolit me fequi huefSiiuraucro,non accepturum me uxorem Ifaaco de filiabus Canaan,«Sd nide de cognatione ac terra eins nulla me fequutura fit millier in liane terram,quid aliud remanebit,quàm utfilium eins in Mefopotamiam abducamfutrùin an id probet,ignoro.Percontatur igitiir hac de re dicenszSi noluerit rnulier uenire mecum, amp;rc.

Dixit^i Abraham:Caue,ne reducat filium meuin illuc. ] Qiioniam id omnium minimeferre poterat, confeftim ne fiat prohiber, priufquàm ad id rcfpondeat, quod dixerat leruus, Si nolueritmillierue-nire mecum.

Dominus Deus cali,(iui tulitme de domo patrismei,z^‘de terra natiuitatitmejeyft^c.'iQuounimumkni confirmer, fidem ac fpem fiiâ in hac caufa magna fiducia exprimit, dicens : Dominus mittet angclinn fuum ante te,iit accipias inde uxorem filio nieo.Hoc eft,nôibis folus. Habebis comitemangelumDei, immo pr5ecurforem,qui omnia ribi in hoc itinerc profpera reddat amp;nbsp;feciinda.

Vndeautem hanc fpem Si fiduciam conceperit,pcr id manifeftat quod præmittit, dicens ; Dominus Deus cœli, qui me tulitde domo patris mci, amp;nbsp;de terra nariiiitatis meæ, qui loqiiutuseftmibiamp;iura-uit,dicens.'Semini tuo dabo terram hanc,3!.’c.Quafidicat;Non deferet me in hac caufa fiiq mei, quiufç adeô bonitatem gratiam fuam erga me deciarauit, ut me de domo ac terra patriaeiiocarit,amp;teiræ huius pofiêfsionem lemini meo iureiurando promifi'rt.Quare fpcrofore,ut miifo ante faciem tuam an gelo liio,iter tuum in omnibus dirigat ôf profperiim reddat.

lllud,De domo patris mefintelligit R.Shlomoh de Haran. Qiiod uerô fubdirur,Et de tem natiui-tatis meæ j intelligendum eft de Vr Chaldæoriim, iinde primihn euocatiis fuit Abraham, fienti niderc tft fuprà cap.ii.amp;l n.licer BurgenfiS iitrumep de Haran Mcibpctamiæ inrelligat. Qiii loqinitiiseftmi-hijinquit Si lui ain't,dicensiScmini tuo dabo terram hanc. De eo loquitiir,qiiod fuprà cap ।y.in cake le gitiir ad hune modûiln ipfo die pepigit Dominus feedus cum Abraham dicens : Scminiriiodabottr-ram hanc.Iuramentum infœdcreeft NamfadiiS iiiramenroconfirmatur. Deeoloco R. Shloinuh loqmtur cum expoiut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;]‘'3jid eft,inter parccs,animaiium icilictt quæ lufûi Dei diinferat.

Sitittutftn mulicr noliieritlequi te çrc. ] Quoniam id rimebat feruiis, etiam ck eo adifcit.Quafi dicai: Quodfi cuencrit quod timcSjUt nolit te fequi mulier^non eris amplius obnoxiiis iiiramento, fed pror-Û1S ab illo liber 8C infons, mode) filium meü illuc nöreducas.Nä fi id feceriSjiiiolati iurifiurâdi reus eris.

fofuitergofertiii'Smatr!mi,(y~c.'iSentiunt aliqiii iuralTe feruum ante acccptam inandati declarationem.

Verum ipfa faéli huius narratio fatis indicat.tum demiim iuraffe eum, cum exp'icationera eius de quo I'ïfitibat accepiflct.

Ponentitnimtu^nißAterfemurmeum.]Qiixru.nthoc loco/um folennis iurantiumritus fït.ucl manum Qtwreitffei^ ’ntditos digitos coclum uerfus Icuare,ucl in faaum codicem ponercjquid fibi uoluerit Abraham qudd Abraham manü feruü iuraturu manu femorifuo fupponerc iufsit. Sunt hic uariae iênteiitiac. Altj diciintritü hunc fuif- ponere fub fe~^ ftpopulisillis confuetum, alq neganr, Si dicunr Abrahamum primiim illo effe uium. Priorfententia tnttrfuum. pljcuitAbenezræ, cuius hæcuerba funt : Arbitror coiifuetudinem fuilfe tcmporibus illis, ut homo poneret manum fuam fubrer femur eius,fub cuius erat poteftate. Et fenfus erat; Si tu fub poteftatc mea efpone manum tuam fubter femur mcum. Et dominus fedebat, ac femur eius erat fupra manum, ac fl dKeret(iiirans,)Ecce manus mea fub poteftatetua eft,ut faciam iioluntatem tuam. Et hare confuetudo ’tiamnum durât in terra ’\T\n,id eft, Aethiopia uel India.Et Chryfoft.dicit fuifte hue ueterum morem.

Merior fententia aliorum eft tam Ebræorum quam noftroruro,qui tarnen de ratione eius, quod ritu hoeeftufus Abraham,diuerfi'modc' fentiunt. Alij dicunt hoe efle faftum propter circiimeifionem feede fis lignum,eo quod lumbiAbrahæperillam efTeiit fandïifïcati. Alfj refpedium fuifte fenriuiitad pofte-dtjtcmfeminis promifsi,cuius origocrat ex lumbis Abrahac. Noftri arbitrantur Abrahamum hocritu pfofpexilïè ad Chriftum,quiex lumbis ipfïus fuo erat tempore proditurus.Sicfcribit Hierou.Nos di-timus mraftc eum in femine Abrahæ,hoc eft,in Chrifto,qui ex illo nafciturus erat,iuxta Euang. Mat-•te,dieentë;Liber generationis Icfu Chriftifilrj Dauid,filij Abrahac.Et Auguftinushae dereficfcri-hitiQpod Abraham iubet puero fuo,ut manum fuam pouat fub eius femorc,amp;:fic eum adiurat per Do fninum Deum cccli Si Dominum ten æ,folet imperitos moucre,non attendentes magnam de Chrifto witifleprophetiam, quod ipfe Domiiiiis cecliac tetr«inea carncuenturusefièt, quaede illofernere pfopagataeft.Hæc ille.

Mea fententia eft cum Abenezra.Apparet iurantium ritumfuiflêduplicemjfecundumuarietatem in f2ntiuni.Vnum ftibdirorum,amp;f inferiorum,alterum reliquorum Subditi uelferui uel filq, iurabant ma-femori uel dominico uel paterno fuppofita,ficuthic apparet, ubi feruus domino fuo, Si infra cap.

7. vbi lofeph pani fuo lacob manum fub femore pofuit. Hanc fuiftë confuetudinem iurantium dicit ftiam loIeplluS.t-srJ riie /e»fk',inquit,«’7'X'A‘’)e riie70^1 Üsü/j

intelligendum hoe eft de iuramento feruorum Si filiorum. Reliqui, fiue xqualis «quali,ut in fcedcribus ufuuenit,fiuc alias in iudieio quis iuraffet, ritus iurandi erat, ut manus leiiare-l'’|■cœlumucrfus, Sicfupra cap. 14. iurauit Abraham diceiis; Leiio manum meam ad Dominum De-fimexcelfum pofteftbrem cali ac terræ,5fe.Qiiare non redlé colligitur: Cum Abimelech iuraret Abra

Abraham Abimelccho,non funt hoe ritii ufi. Ergo lt;|ouus fuit hic ritus iurandi quem à feruo e-’^tgit Abraham. Neuter ncutri fubiedus erat. Non conuciiiebat igitur illis ritus iurandi, quo uteban-fif uelferui uel fïlij.

Iiiterea tarnen non repugno illis, qui ad myfterium Chrifti lt;? lumbis Abrahac nati refpiciunt. Licet Wosacritiis iftemanum fubfemoreinter iurandum ponendi confuetusfueritillis populis, baudta-•oenimpedit in hac praei'enticaufa,quo minus Abraham ad myfterium nafeituri ex lumbis ipfrus Chri ftprofpcxerit.Ilïud ramen diligeiis ledtor obferuabit,qudd non dixit Abraham, Et adiurabo te perfc HurmeumeiieLPer fernen lumborum ineorum:fed,Ponc,inquit,manum tuam fubter femur meum,SC sdiurabo te per Dominum Deum cocli amp;nbsp;Deum terræ. Quareinconfultcdidlumefta Hieronyrao; Nosdieimiis eum iurafte in femine Abrahsc,fcruus iurauit iii eojn quo adiurabatur. Domino uideli-W Deo cœü ac terra:. Alanum quidem femori Abrahæ fupponebat, utriim non per femur dominifui, • Ifd per Dominum Dëum coc'i ac terrp iurabat.Quemadmodum nee Abraham per cœlum iurauir,cum Waniimcochimucrfus leuare^fed per Dominum Deum pofTeflbremctrli acterracmec nos percoclum furamiiSjfêd per Deum,licer digitos furfum ad coclum leuemus, Scio redlé lurari in Chrifto filio Dci,^ Ptcrdiuiiiitatc qua patrieft æqualis, ueriim myfteriü illud nondü aded erat manifeftü, ut poftet Abra-l'înifineoffendiculo ad feruum fuum dicere, Adiurabo te per femur meum,iiel,In femine meo.lfta lo-hiad præfentemadferrequæftioncm.’cordatiiudicent.

Nonacdpias uxoremfilio meo defiltabus Canan£orum, in ijuorum medio habito.] Non immeritd quacri-I®hoc loco qiiare noluerit Abraham filio fuo uxorem fumcrc de filiabus Cananæorum.Si conuiélus

Cananpis licitus ilii fuit,quarc illicitæ fuiftent nuptiacC’ Refponfro fecilis eft.Primùm,mores eins populierant corrupri,frcuti necefteeft eft’e eorum qui ucra noni'unt pietate imbuti. Deinde impia erat fânanaeorüreligio.Nam Deur.u.legimus^quddabominationesfecerinrdijs fuis,quas Dominus dete-Iht. Noliiitigitur inire connubia cü genre corrupta lt;Sd impia, cü qua ncfepulrurâ quidë uoluithabcrc Wm miiiië. Tertio,feiebat genti ifti imminere iudiciü Dci,quo exrii pâdi erat de terra illa,quac promifta ffïtipfius feminLQuarc nô côucnicbar,ut fanguini illius feinenipfius mifecret. Qiiod ucrô habitauit in lt;«teoï,nonfuoptefecitconfiliOjfediufl'u Dei,q,ui uoluit utinea terra peregrinaretur.

*‘1 ttoJ feneHttt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/abraham fenex uenerat in dits.cr Homintu incundis bencdixerat ei. ] Obfeniandû efl hoc loco,qitód

fV opidentM co nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;opulentia coniungiint. Abraliä fenex erat Sf diucs in omnibus. Coniuiidio ifta fciiec'iiitis

Ml 'Uluur. opulentiac no caret fingulari ratione ac difpofirione diuina Juuenruti ac uirili ætati deflinatuseft ui-lt;flus ex labore,dum corpus eft agile ac robuftii. Ei ærati noxium eft iners amp;nbsp;ignauum ociiim. Ocium autcm,ubi opes funr,fïc fefe infinuat, ur acgerrimd locum fedulirati operandi permittat. Qiiarc conlul-tum non eft ut opes cedant iuuenili ac uirili artati. Senin ueró,quonia corpus reddit infirmiinijpigrum ac torpidum, ad laboreS eft ineptum, ad quietcm uero propenfum. Ipfa itaque requirithoc iiecefsi-taSjUt adfit acqiiifita laboribus rerum ncceftariarum copia, quo cffoctis amp;nbsp;torpidis fenibus ex eo quod partum eft uiiicre liceat,maximé,cum fperandum non fit,ut neceftarius uiftus ex fubfidio filiorumftip petat. Deinde non conuenit ut fenes ex hac uita fic rerum neceflariarum cgeni difcedant, ut liberis ftuJ nullam relinquanthæreditatem quafuftententur,dumfibijpfi profpiccre pofsint. Et hxrationeS communi mortalium fenfu probantur,unde uulgo dicitur, miferam efle in fenibus paupertatem. Item, li non fuerit quis anno iiicefimo grandis, tricefimo cautus, quadragefimo diues, de illoparum poft-hac fuperefle fpei,ut ampliuS grandefcat, cautus ac dmes fiat. Sic eft communis fenfus; ueriim iion ita communiter fentitur amp;nbsp;animaduertitur, unde proueniant ifta corporis, animi ac facultatunj incrementa.Qiiarcpars maxima malarumartium ftiidioadopes coaceruandas feruntur.Hicueio inexemplo Abrahxuiderelicet,iiiftarum aclicitariim opum fonrem quendam efle benedi^iionem Dei.Et Dominus,inquit, benedixerat ei in omnibus.Sic Proii.io^Benedidho Domini diuites facit.At ilia iuftis deftinata eft, quemadmodum eodem capite legitur ; Benedidlio Domini fuper caput iufti» hoc prxfenti exemplo comprobatur.

dttod Abrabtt Deinde amp;nbsp;illud notandum eft,quod per benedidlionem Dei datum eft Abrahx ntrumquehocpix datum ril, in pe darum beneficium, qiiddin media nationc praua amp;nbsp;impia homo peregnnns non modo uiuere ftd^ regrinatione ße ad proueftam xtatem ufque amp;nbsp;copiofas omnis generis opes pti ueiiire potuit. Abniidé mirum eft,ft H-ri long^utm cr cat homini iiifto, inter impios peregrinanti aliquandiu tutd confiftcre. At Abralix datûeft, ut uiuens àiuitem. inter impios peregrinus df aduena, amp;nbsp;pietatem cum innocentia uita? fei uarit, amp;nbsp;ad fenium ufque per-durarir,denique opes omnis generis bonorum confequiitus fit.Agnofctnda tftiti lus prouidentiaac bcnedidio diuina.

rxempltan boni nbsp;nbsp;nbsp;Er dixit Abrahàm ad feruum fuum feniorein domuf fujt^cjui pra erat omnibut qua habebat.] Habemns hie

difpetfatorK. nbsp;nbsp;pukherrimum exemplum difpenfaroris. Abraham feiiiocoiiftdlusnoii poterat folus uniuerfam do-

mum gubernare,amp; cunftis difponendis acprocurandis fufficere. Qiiare conft tint difpenfatoremiertt fuarum in quern cura in occonomix ueluti laflTuS deponeret. De hoc prxdicanttir quxdam à Mofc, ad bonum difpenfatorem pertinentia.

Primum eft, qudd fuerit feruus Abrahx. Et dixit Abraham, inquit, ad feriniin fiium. Secundum, quodfuertt fenior domus Abrahx. Tertium, qudd pixfiierit omnibus Abrahx. Ineo quddferuiK Abrahx fiiit,fpe(flanda eft fubiedlio. Deinde in co qudd fcnior fuit in domo Abrahx,habe$ prudentia, ufumjcxperientiam ac modcrationcm reruÿi,qux in fenibus funt quxrenda. Tertid, in co qudd prafc-ftiis fuit omnibus bonis Abrahx,confideranda eft poteftas amp;nbsp;officium cunifla moderandi,gubtrnaiidi ac difponendi. Hxc tria funt in difpenfatore coniungenda, nec poflunt fine detrimento domus à fe in-uicemdiuelli. Etcnimfi difpeniator nolit efle icruus ac fubiedl us arbitrio domini fui, quid agit ali-ud,quam iitfuopte arbitratu dominctur,óf fibqpfi.non domino fuo feruiat i Ea hodie pcrfidia eft Ep« icoporum in Ecclefia Chnfti Gloriantur fe efle n’'’7Wi'B,'id eft, prxlatos ac dominos in Eccllt;fia:deeo uerd non cogirant,quod difpenfaroris eft, ut domino fuo fubfit cuius eft feruus,amp; fccundum illius uo-luntatem ac uerbum cundfa fidcliter difpenfet. Apoftoli, quos Ecclefix fux ranquam difpenfatores pi{ fecerat Chriftus, non fic funt iifi poteftatcaccepta,utferuos C hrifti efle fe obliuifccrentur, fed hoc ubi que agnofeunt amp;nbsp;fatcntur.Sic Apoftolus i. Corinth. 4. dicit ; Sic de nobis fentiat homo tanquam de • miniftris Chriftnactuin fubtjcit,Etdifpciifatoribus myfterioruinDti. Deinde, fi homo adolelceusud iuuenis conftituatur difpenfator, deerit liii return ufus,txptrier.tia amp;nbsp;prudentia;atqj ira, ctiamft agiio* (cat ic effe feruum.non poterit tarnen rebus domini fui utniter prxefle. Qiiod Ecckfiafticos diipcniato res attinet,eriam hie plus fatis experrifumus, quomodogubeinacula Eccltfiarum quxohmcoiicrede banrur presbyteris,id eft,fenibus, hodie pueris omnium reruin geiendarum ignaris coinmittantur, i.i impudentiam,lafciuiam,temenratem,lt;Si^ intempcrantiam eorum taceam, qui inuencs SC efticncsEc-clcfiis prxficiuiitur. Hi quantum malorum iiiucxermt in Ecckfiain, nemo fatis perpendint. Tertio, . fi feruus quidem fis,idcp fcncx ac prudens, non accepcris autem poteftatem à domino tuo iitqua?ilquot; bus funt difpen.'ies,non poteris ilUiis effe difpenfator. In Papatu plurimuin glonaturdehacpotcftate. Veriim doceant nos,unde illam accept tint, ôC quomodo ad fe rapram exerceät. In noftns Ecciefiù, qux dodfrinani Euangeltj profiteiitiir, inuenias quidem hommes qui fcruiantdocendo,acfcientiamray-fteriorum Dei rerumcß Ecciefiufticarum habeant ; ucriim non ira pafsim inuenias, qui poteftatemdi-fpcnfationis cxerceant, qua pitriqj manibus ac pedibus a fe repehût. Qiiare nec i Jx ueics amp;nbsp;legitinioS habentdifpcnfatorcs.Igitiu-,qucmadmodumdiximus,nifi hxc tria,fubie(ftio,rerum gerendatiiiiicxpc rientia, 6f,potcftas dilpenfandi coniunganrur, non potent quifquam iierus Si utilis efledifpeiidtor.

Deinde de eo quoq; cogituiidmn eft, ÿ conuenienter dilpenlator lue domus Abrahx uocatus tucrii £dc:cr.

Gliner,id eft aiixilium Dei.Reuera auxilium Dei, eft fi'dclis difpenfatcr.Datur hic AbrahxjUiro cui be Mixit Dominus.Vtinam det tales Ecclefiæ fuæ Chriftus,fimul^ hunc largiatur fpiritum, ut ubi fide-^oifpenfatorcs mittit,pro talibus agnofcantur, Si cum adificatione in precio habeantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Ponemattuin tuam fubterf murmeum^cr ddu/ritbo te per Dominum Deum call cr Dctm terr£,ut non dcci-

f^^ifxoremfiltomeo defi/iabiisCänan£oruin,in(juorummcdiohabäo.feclddterrnmcrgcncrationcmmeam ('''oßcifciiriiiCr indeaccipidt uxorem fiito meo I/ddc.JPrincipió obléruandum eft, quodferuum adiurat.lu licitumptd f’mtipfe fupra i4.cum non efl'et qui iuramentü ab ipfo peteret. lurauit itcm,cum id peteretur ab Abi- ’W'rfrc.dli^uenti ’’'decholupra cap.io. Hifce exemplis reific' colligitur non effe illicitum iurare,fiue id fpontetua in re fe MiieadiuratUS facias. Quoniam uero aliud eft iurare, Si aliud adiurare, uideturip non tarn licitum

adiurare quenquam,quam iurare,propterea qudd qui adiurat, fimplici promifsioni fidem non ha *t)ideo^ iuramentum requirit,quod ex uitio diffidentiar nafei apparet; obferiiandum eft hic, non folü '“farefandos,fed Sf adiurare,quod Si Jacob capite fcquenti, amp;nbsp;infra' quadragefimofeptimofecit, iura “’fntum pofcens ciim ù fratre Efau,tum a' filio Iofeph,amp;f tarnen non reprehendi hoc in fcripturis Neep quot;quot;fmoxculpabile eft, fi in re feria Si graui non contentus fimplici promifsione,iuramentum a' fratre Popofeero ; quod nullo modo faccrem,nifi crederem eum teneri religione numinis,ac tantü habere pie 'quot;fis,« non fit facile diuini nominis ufarpationem fufqj dttp fadburus. Qiiare nihil lue eft illiciti. Illud quot;ffoprobari non poteft,qudd leuibus de caiifis Si liomimbtis palam uanis, nullolp timoré Dei prardi quot;^liuramenta in iudicqs forenfibiis imponuntur, qua in re plurinw admittitur pafsim diuini nominis l’flt;gt;plianatio,peccantép uchcmeiiter tarn adiurantes,quam adiurati.

Dfindeconfiderandumamp;illudeftquoddicir.Poncmaiiumtiiamfubfemurmeum.Nonfolumiier De ritibui ex-ƒ '“ramenti,fed Si ritum externum pofeit.De ritibus exrernis .à inultis parum fobrié in utramqj parte ternii-quot;“putatnr.’quorumalii illos nimiuin extollût,amp;; infuperftitiofamobfcriiantiam peruertunt; aiij mino

fadimt quam conuenit, immo nonnulli prorfus conteninunt. Eft ibis fuus ufus. Hadlenus feruiiint ’^'bus ad adhibentur, qudd una cum uerbis de animo noftro teft’ficantur, Si in inramentis pon-quoddam obligation! adqciunt, dum non ore tantum, fed Si inanii iuramuS, ut qiiafi figillis qui-

“Idamqm promittimuS orc, manuali conteftatione confirmeinus. Huiufmodirituiim lt;3C fignorum '“fibiis liumanis pariter Si diuinis obferuantes hint fancdijueriini citra fuptrftitionem amp;nbsp;impietatcm, 1''“uiiitran(p ftudiofifsimd uitant.

Ttrtió,necillud prsetereundum eft, qudd ritum iurandi fubieifbis feriiis ac filqs competentem à di-’ Pfnfatoredomus fuæ popofeit, quo non fimpliciter iuraret, fed ipfi le domino fuo fubiedium ejre,amp; “bedientia:fidem debere per fuppofitionem manuS teftarerur.Admonemur hac coi'.fideratione,ut non “fodd quid, per quern,fed amp;nbsp;cui iiiremus, diligenter corfidcremus, quo in fide amp;nbsp;obedietitia débita ““durando qiioç obftridti perfteinuS.

Qiiartó. Et de co cogitandum eft,qudd à iurantibiis feruis ac filijs manus fob femore patrisfarailias honore fiatt “'ihoeponebantur, uthocritu dominum domus agnofccrent. Ergo in femore bonos eft dominij do- borum Uiriliuiti. ’’’tftici,ubi fedes eft genituræ, propter equam uir caput eft non mulieris mcdd,fedamp; totmsdodus. Hunchonorem contuJit Deus fexiii uirili, uoluitijjtllum agnofci amp;nbsp;in precio haberi, tanquam dput, originem, ac propagationem generis humani, modd in ordine legitimi connigq à fe inflituto 'unfiftat.Scortatorum amp;nbsp;adulterorum femora polluta funtjiSc omnisgeneris ignominia digna, Qiia-d non homines,fed beftiæ funf,qui honorem hunc uiriiifcmori diuinitns conceflum uel in fe ipfis illici-hlibidine prophanant, uel in alqs non agnofeunt. Carnaks homines aiieni à coufiiio amp;nbsp;mente ope-'umDei proridiculohabent,qnod pijs Si corejatis hominibus fanftum fftamp; magni moineiiti. Prima

PWtas Si dominij prærogatiua inter homines mafciilini femoris eft,fccunda gladq. Hæc domeftica,ij

publica,utralt;5 fanéba Si honefta,ad generis noftri propagationem ifta,ad cuftodiam Si prctedliorië nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

■Hudiuinitns conftitnta.Agnofeunt hoc homines pij ac fenfati, carnales uerd ac iiani hanc dérident,il-^niodio profequuntur.

Quintd.Etadiitrabo tc,inquit,per Dominiim Denmcccliamp;’Deum term;,Deiftiselogijs Dei,qui-uusilium uocat Dominum Deum cccli Si terra;,diéli!m eft alibi. Vide fuprà cap.14.

^extö. Vt non accipias iixorcmjnqiütjfilio nieo. VitieS hic, folikitiim cfTc Abrahamum de coniiigio *'''j'Habcs exemplum patcrnsc curæ,ii! qua non minima portio cftfollicitudo iüa, qua curanda iunt fï l'oruin connubia,quac ob hoc potioris funt momriiti, qudd ad generis faciunt propagationemj pie' ^onefte? conferuandam.Magna noftro feculo obriimit parentinn hac in re negügcntiajnrer qiios p:e-J'lt;luc ne femel quidem cogirant,quomodo iibcris fuis de intundo connubio prouideant.’ led qui;^. uid ’“‘UScftjCnræjtemeritati ac libidini filiorum fuorum amp;nbsp;filiarum perniittunt.

Scptiinó.Etillud confiderandum cft,qudd non fimpliciter liocagitjUr uxoracquiratur filiö, qualis M^alis illj fifjfed diligenter curat qualem uxorem accipiat. Nnlla mentio de dote, cuius nunc prima amp;nbsp;Pötiisima habetur ratio; fed unum hoccuratnr iitdtnirconuenietts Si accommodaconiunx.Neqj pi sî *^ilgt;italiqiiidde moribus/cd praccipit unde unde non fit petenda. Plerique hodie paintri refirre P^'tîiitundeaccipiant uxores, modd cittera conueniant. Verum eft, admoduni inultum tefcrt, quo fit quot;’guiiojô^ quibus moribus prædita coniunx: Abraliamo tarnen etiä hoc fpeétandu uidetur, ut non un •lelibetpetatur uxor, léd etiam atque etiam curandura ut petatur a' generatione pioruni. Quarc praci-P'tdifpenfatori fuo,ut uxorem filio fuo accipiat non de filiabus Canaiijeormmftd de domo df ccgna-

578 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G EN E S I M

none generis fiii.in qua erat cognirio Dci,indc a pâtre accepta.Pius pater non erit contentus ƒ ccniiro inodain amp;nbsp;honeftam filiofuoacquirat iixorcinricd admoduin curabiGquales fortiaturaffiiie.Spiosite

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uel fecus. Ercnim quantum fit dcdccoiis.quaiitumip dctriinciiri,cx impioriim ac reproborum affinita-

{inhere non cil OJlauô,ineoquodferuumadiuratjneuxoremfiliofuoIfaacdefïliabu$ Cananaorum accipiaba-potcütftefiliorn nimaduertendum tft, quàm non fuerit in potrftatc filioriiin, ut pro fuopte arbitrio fumcrentfibiuxo-res.Erat Ifaac quadraginta annorum, cum ifta de nuptijs ipfius mandarenturferuo ac difpcnfatoripa ternæ domus.Et tarnen nihil cum illo hac de re agitur,fed cutn feruo. Vt non accipias, iuquit,filio mco uxorem dcfiliabus Canaan, fed proficifearis ad terrain Si cognationem meam, amp;nbsp;indeaccipiasfilio meo uxorem. Qiiodfi licuifTet filqs fuaptefponte ducere uxoreSjftiiiTent ifta cuin ipfo IfaacOjnoncum feruo agenda.

Viri bonieil a- Nond.EtilludconfidcrandumeftquoddicinSedadterramSfadcognationc meamproficifearis» mico e/Je animo Si inde accipias uxorem filio meo ifaac. Erat c' domo Si cognationc paterna diuinitus in terra Cana-erga f)atriamlt;ir an ei!oca{,atq? ita a generatione fua feparatus amp;nbsp;tir ufepadet) nôeft animo ab ilia auerfo ut liaudaliun co^nationè ftià, de qua m ex ea ipfa filio fuo perat uxorem.Prudenter intclligcbat,iion fie elfe fe a domo paterna fepara tuin,ut banc uelut impiam ac Domino exofam in nniucrfum auerfarctur»fcd ut in terra Canaan,fcim niipfitis promiffa ipfe,filius,ac ncpotespcrcgrinarentur,in(]; popiilum peculiarem colligcrcmir^ac no mini Dêi inito etiam foedere, propter fernen proniii1'um,Ä; ex lumbis ipfius proditi:riîm,confecrarfn-tur. Hanc ob caufam autem non erat necefiêjUt domum Si cognationem paternam fpernerct,ac pra-fc coiitëneretjimmo plane' pio amp;nbsp;honefto confilioid illi honoris tribuereponutjUt ex ea filio fuo confor.-tem afcilctret,perquani promiffum ûmen propagaretiir. Sic igitiu-ainanter erat adliuc cigacogna-tiuncm fuam aifc(ffus,iit hac in re manifeftum faceret,non elfe feab ilia aliqua inimicitia, uclodio, uel difcordia.aut contemptu,fcd fola numinis uocatione fcparatü. At hodie reperias, qui fierdigionisgra fia difcedant d terra nbsp;nbsp;cognatione fua, ut aniinum aduerfus illam iiiduant uel inimienm, uel contem-

Exewp?»» eau- t\cßxgt;ndi[ fcriua : Si nolit mulier uenire mecimt in terram banc^ nunquid reduccre iebcoßliim tionis cr prttcicn Habcs hic exemplum cauti ac prudentis difpenfatoris. Adiuratus non iurat in.'ircumfpedte’, fed putco tiic. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gitat de eo quod eiiciurc potei ar,edocerii]j de illo petit,ne quid per imprudentiam dum caiiet prohibi

tum,in eo quod faciendum prreipitur admittat,quodfit contraheri fui uolunrarem.Inramentumduo connnebat.Vnum.ne Ifaaco uxorem fumerct de filiabiis Cananæorum. Alterum, ut ad cognationem Iicri fui proficifcei etur. Si inde uxorem fiiio illius pcteret. Prius nihil habebat ambigui, fed fiinpliciter prohibebatur.Hic nihil poterat occurrere, nifi forfan qutid Ifaac ipfe fibi unam poteratdiligcrcexlilii bus Caïunæorum Ateain re nihil erat periculi, propter pietatem Si obedienriamlfiiaci,qiia patrise-rat uoluntati fubditus. Pofterius uei;ô quod praccipiebatur ut faccrct,erat uarijs eiientibiis obnoxium. Eteniin fieri porerat.ut uel nullam fiiiam in cognatione lien fui inuenirefuel, fi quam iniieniretjillaa-lij cuipiam eflet defponfata,uel nubere nollct ei quem nunquam uidiflet.-aut fi nubere ucllft,patriam ta men terram ac domum egredi acrelinquei» nollct. Hic prndens feruus cauet, ne dum uitat Cananxo-mm fiiias,admittar aliquid in eo quod faciendum trat,quod cutn feiitcutia heri fui non coniicniat, Ad IJonfobm eauett monemui hoc exemplo,quàm non fit fatis cauet e quod exprefie cft prohibituin,lêd prudeiitia opus fit dum eii ne facia Si circunifpcdtionc,t!e in eo quod faciendum eft peccemus.Nam facillimc 3ccidit,ut duin quod manife tniK prohibita, ftc malum ac prohibitum eft uiramus per imprudentiam fld incircumfpcdfioneminipfiiobedientiadf )edeynepr^ce cuftodia præctptorumdclinqiiamus.Etcnim quemadmodum feruus Abraha:peccaffet,filfaacuraad ptaferuàdo pec cognationem partis ipfius Abraha: reduxiflet,ne necefTecfl’ctiiliexfilidbus Cananæorum petertuxo fcmus, rçni: ira fieri poteft, ut Si nos præpoftera prxeeptorum obferuantia peccemus. Qiiarc pliirimiimdefi-piiint quifufficcre putant, fi qiiæ palam mala funruitemus, amp;nbsp;fimplicianinioin præccptis Dcicufto* diendis uei femur. Vocant autem fimpliccm animum,rudem amp;nbsp;iiicruditiiin.lntclligcntia opus eft, pro qua proplieta orat,dicens; Da mihi inrelleiflum,ur cuftodiam mandata tua.Qiieir.admodum itaç fer-uiis Abrahæ priufquàm iuret, edoceri plenius cupit, ne quid per imprudentiam peccet, ita faciendum Si nobis eft.Pctcnda eftfeientia uiarum Dei ab ipfo Deo; deinde ferutandæ facræ feripniræ cum timo-Tc Dei,amp; uigilaiiduin ad poftts fapieiitix Dei,ne uelad dcxteram,uel adfiniftratn déclinantes, pecce mus.

Deinde obferua quod dicit : Nunquid reducere debeo filium tiium ad locum de quo tu c$ egrelTuS? Non dicir. De quo tu es cuocatus:fed,De quo tu es egrefl'us.Sciebat herum fuiim egrefinm efleMelopo tamiam.’cuocatum indefuilfea Deo,ut ad illam non reiierteretur amplius,fed in terra Canaan cum po fteris fuis confifterer,non ita fiebat.ldeo Si diuitiæ uolunratis ignarus intcrrogat,iium debeat Ifaacum ad eum locum reducere,de quofuerat Abralum egrcfliis.Nihii tenebat hie dilpenfator in caufa Abrahæ,quant queidelfet olim Alefopotamiamegreffus. quarefccundum indiciumrationis noninccmino dum arbiti abatur,fi ad lilam Ifaacum rcducertt,ubi mulier in uxorem idi penta in terram Canaan mi-grare nollet Vides hoc exemplo, quid in caufafideiufuueniat iliiS qui cit il a i.öiiitclligiinrquicqiiam, lîilï quantum iudicio rationis coiifequipcfluntd Huiufmodi dilpenfator cs ni.c'ta tftEccltfia Cliriftifta tim fub Apoftoloriim tempora plurimos, qui magis b.umanw r.itionis indicium quàm net bum fidei fe quentes Ecclefias Dei ad priftinarum fuperftitionum fpecies rediixei lint, ui.de per LuangeiiUBir'fvi

ptifucrant euocatx. Vtinam illi difpenfatorem hunc Abrahac in eo magis fequuti cfTcnr^quod herum “'“nin ciufa dubia quid fieri uellet inrerrogauit, quam in eo quod Ifâacû in Mefopotamiam forfan, ' »lulier ié fequi nonetjrcducendum cflc putabat.

Abraham, Cauc tibi nc q^uatido rcducof filium meum iUuc.'Domitiui Deui call, qui tulit me de domo f‘’frKIHfjerc.]PrincipïójObftruaanimuniinfideacfpe promiiTorumDciconftantem.Promifsioncm ’^^fpcratde harrcdirateteiræ Canaan.Spein huius mordicus retiner^idco^ filium fuum in Mefopota-'quot;uinreducinonfiiftincr, quamuis in terra promifsionis nihil prxter agrum fepulturx poisiderer.Sgt; Condiantia fidei '‘quot;•lobfcnia, quanti facial gratiamiiocatioiiis, quafuerat dedomo patris euocatus. Dominus DeuS ç^anti fecerit '®ligt;inquit,quitulit me de domo patris mei,amp; de terra natiuitatis mcç Hfc cëmemorando confirmât Abrahamgratii fptm promifsionis, Si auocat feruum a' cogitarione de reducendo in Mefopotamiam filio. Admonc- diuinsC uocatio-'’quot;•Vonftantis amp;nbsp;fidelis animi efie, no iîc leuirer fentire de gratia ccclcftis uocationis ac promifsionis, quot;(îdfeculutn rcgnum tenebrarum, unde uocati fumus, uel redeamus ipfi, uel filios noflros ilto re-’•’■ttamus.Honeftum Si facrofaniflum eft coniugium. Attamen non conuenit, ut propter uxoreS reli— terra promifsionis,reuertamur ad terram priftinarum tenebrarum ac fuperftitionum.'id quod mul quot;exillis quoç faciunt, qui apprime' uolunt habcri Euangelici. Petebat Abraham uxorem de terra Si '°8nationefua. Veriim non fic petebat pertinaciter Si inconfulto, ut earn ob caufam pateretur filium fuuiti CÓ reducijUiide ipfc fuerat à Deo euocatus.Non eft fatis, fi dicas, Bonum Si honeftum eft coniu-amp;uin,8^,Bonus eft amor patriæ.Reqiiiritur ut quod melius eft, propter minus bonum non déferas.

Deinde Si ilJud animaduertendum eft Qiiod feruo præcipiebatur,non feruum,fed Ifaacum concer- Non folü ea pee *’'bat.Huius intererat,ut in terra Canaan permanens ad cognationem paternam no rediret. Et tarnen cata cauèda jüt) l’on dick fimpliciter. Ne reducas filium meum illuc;fed,Caue tibi, uel, cuftodi teipfiim, ne reducas fili- quibiK immedia quot;■»meum illuc. Ergo, fi Ifaacum in Mefopotamiam reduxiffet, non illi tantum, fed Si fibi plurimum tè nos,fed et qui P'tondo nocuiffet.Admonemurjnon foliim ea nobis efle peccatoruni genera tanquam noxia uigiian- bus alios perdis *dsim^uitanda, quibus immediate' nos perdimus, fed Si ea quibiis alios a fcopo pietatis ac falutis ab.- mus. '^tdmus.Per ilia fiquidem non folum alios,fcd Si nos ipfos condemnation! obnoxios reddimits.

TertiôjConfiderandum Si hoc eft quod dicit:Ne reducas filium meum illuc. Atqui cum non effet Ifa Qkowo Jo ^fiac ’tdcMefopotamia egrefTus, ubi nunquam fuerat, quomodo in illam reduci potuiflet^ Reduciinured in Mefopotamià '•ndefaeramus egrefsi; ducimur uerd ad loca ubi antea non fueramus. Non eft prxter rationem uer reductpotuijfet, I “‘imrcducendihoclocoufurpatum. Etcnim quemadmodum Abraham non fuerat folus c'terra pa- cum in ilia antea *ria,fedcum uniuerfis fuis pofteris ad hoc euocatus,ut terram Canaan hæreditarid acciperer,licet nul- nonfuiffct. ’’itidum pofteritatem haberer,at^ ita omnis illius pofteritas,quam in lumbis fcciim exrulir,terrain pa friamcumilloegreffa fuerat, ita plane*rede*de Ifaaco Si pofteris illius dici potuit qudd ad illam non diberent unquam reuerti.Confimili modo reële'dixeris hodie filijs tuis,Caucte uobiS nc unquam ad

Papiftarum cultus Si Romanx meretricis fcortationcm ac tyrannidem reuertamini,etiam fi fub Euangelica doëlrina nati nunquam fub Papatu fuerint.

Quartd,de eo quod dicit,Dominus Deus carli,qui tulit me de domo patris mei.Sic.uide fuprd cap. '‘.Etdeeoquodfubiungit,Qui loquutus eft mihi,ôi iuragit dicenS,Seminituo dabo terram hanc, ui-^'Mp.»f.circa calcem.

Quinto.Ipfemittet,inquit,angelumfuum ante te. Si accipies indeuxorem filio meo. Sunth»cuer- Quibitsargu ^ïindubitataefpei ac fiduciac diligenter notanda.Quod ipfum Abrahamum attinet,erat hac fide ac fpe tis Abrahaim“? prtditus, qudd caufam filq fui Dominus profpere' eßet dircëlurus. Qiiod uei d feruum attinet, obfir- uum fuum a '•ändumhiceft quomodo animum illius ad pcrficiendum mandatum in caiifa filq fui confirmer. Non bcundamiegutia 'lidt.Expone cognatis mciS quantx fint opes mear,quàm prolptre’ in hac mihi terra fuccedant omnia; nem antmarit, Ptadica de filio meo,quibus fit dotibus prxditus. Si qudd fit mihi unicus omnium opum mearum hx fW'SicfietjUt perfuadeas mulieri quo te facilius fequatur. Nihil horum mandat (êriio, fed exponit illi fiduciamfuam erga Dominuin,amp; ex illa futurum promittit ut prsccedat ipfum angelus Domini,cungt; ^3 féliciter dingens ac difponenS. Monet eum, ut hac fpe abeat. Si caufam prouidentiac Dei commen-det.Vides animi pq exemplum.Quemadmodum credit Si fperat, ita Si feruum fuum credere ac fpera-*e lubet. O fi principes noftri ad hoe exemplum Abrahac miniftros ac fecrctarios fiios Ede ac fpe proui ilentiæDeiinftruëlos ad obeunda négocia amandarepofient.

Obferuaiidum fimul eft.unde hanc fiduciam fuam colligat Abraham, Si fcruo perfuadeat. Duo fin- Vndefducuan gularia argumenta proponit. Vnum defaëlis erga fe Dei, alterum de illius promifsionc.Ex faëlis ar- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;collcgerit

8wt,cumdicit:Dominus Deus cœli, qui tulit me de domo patris mei, amp;nbsp;de terra natiuitatis meæ. Ex promifsione quoq; colligit dicens, Qiii loquutus eft mihi. Si lurauit, dicens, Semini tuo dabo teirara banc Vtraep fingularis gratix Dei argumentum habciit. Nihilproponitdefuaprobitatcamp;innocen-^nihiidefideifiix Së obedientix mentis,fed dégrada uocationis Si promifsionis diuinæ. Neepenim lt;liût,Dominus Deus meu$gt;quem reliëla patria ad terram hanc peregrinationis fcquutus fum,cui obe tenter ad hoc ufç fenium meumadhçfi,propter quem etiam hunc filium meum unicum immolare uo U',pro iiiftitia mca rependet mihi,amp;c.fcd adducit uocationem Si promifsionem Dei, dë lus ueluti duo bus fulcris fiduciam fuam communit,animumlt;5 ferui confirmât.

Docemur hoc exempio,quibus argumentis fiduciam auxilii Dei in animis nofiris alcre ac confirma ftdcbeainus.

560 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï y e E N E s I M

Er illud confiderandum eft.Ipfe mittet angtlum fuutn, inquit, ante te, aedpies ii'.dcuxortm Flio mco. Ergo de angelis fentit, quód non modó miniftri Dei fint, ad res cccieftes obeundas, itd sdmini-firandum quoep caufis ac ncgotqs fideliiim, ctiam iliis de qmbiis pleriqiic parum honorificfentiunt.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Promittit feruo fuo,quód praccefiiirus fit ipfum angelus Domini. Ad quid? ut aceipist uxotcm Ifaaco.

Seruit igitur angelus nuptqs, amp;nbsp;comitatur feruum Abraliac ad quacrendam Ifaaco uxcrem amanda-turn. Magna dignitas angelorum, uerdm iuxta magna eft prxrogatiua iuftorum,quori!m 3^ nuptijï, quafi quidam pronubi,amp; feruiSjadminiftrant angeli.Coekftesfphitus nondedignanturferuireconiu-gio iuftorum,amp; hodie inncnias innumeros^qui uftpadeó proprix dignitatis acfandimoniiegratiain-flantur,ut nuptias amp;nbsp;coniugium perinde ac rem immundam contemnant S( cxufflent.Queni fpiiitum illi référant,uel ex hoc loco fatis confia re poterit.

/ingeli prtcce- nbsp;nbsp;Nelt;p hoc prxtereundum eft, Angelus Domini prxeedit feruum Abrahx ad conciliandas filio if fus

dtt/it Chriflimini nuptias.Quanto,quxfo, credibilius eft, angelos Domini prreedere feruos Chrifti, quos illeadprzdi-firos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;candum Euangelium regniemittit? Refpexit Abraham ad uocationem S^promifsionem. HabetK

Chrifti minifter qud refpiciat,uocationcm uidelicct minifteri] fui,amp; prQmifsioncmChrifti,Eccccgouo bifeum fum uiep ad confummationem feculi.

Sin dutem mtilier nolutritfeqtù te,non teneberii iurdmento,duntdxdt filium meian non rediicds iW«c.]Ob' Qjiomodoflnt ferua.Dixerat, Dominus mittet angelum fuumante te,amp; accipies indeuxorem filio meo.Qiii' cofeienthe foîli- bus utiep uerbis fidem feruo facere uolebat,fore per auxilium Domini,ut re profpere' perada,cumcon citiEinârnendiE. iuge filij fui reuertatur.Et tarnen ex abundanti ad quxftionem a feruo motam refponder,quoconfeiett tiæilliusconfulatacfatisfaciat. Docemiirhoc exemplo j ficefle proximosfideacfpediuiniaiixilijtn obeundis negotijs ac caufis quibuslibetconfirmandos,utctiamfi quod de auxilio Deipollicemur,«'* fis nobis incognitis non eueniat, eueniat uerd quod ipfi riment, confeienrijs illorum ctiam hums gratia confulamus.

Quoufg; ob^in l^on tcncbcrif^inquitjurdmento.} Lóêüs hic de co eft obferuandus,quoufque obftringarnos iuramtn ÿdt nfturandü. rum. Qiiod fi' feceris fidelitcr, quod iuramento eft impofitum,amp; quod prohibitum eft non feceris,quid quid prarter propofitum accident, noeris reus uiolati iuramenti.Non refert qiiomodo cadat eifeduJ, fedquomodo prrftitiiurifiurandifueris exequutor, fidelis neac promifsi fcruans,uel fecus.

riuntdxdt filiummeumnonreducMiUtic.} In eo quod tantopere cauet, ne Ifaacfilius fuus ad domuinK cognationempaternamreliéla terra Canaan reducatunitem, ne uxor illi de filiabuS Cananæorumac cipiarur, obferuandum uenir,qua'm non fecundiim rationis indicium res filq fui, fedfeeundumfidem promifsionisDeidilpofuerit. Alioquipoterar iliumdiuitemad fuosremittere,d^a peregrinationis molcftijs liberare : uel, quoniam fic decretumerat ut terra Canaan tanquam illius barres maneret, confultiiis ad id inftituti fuerat principis alicuius in ea terra in filiam in uxorem illi qiixrere,cuius affini fate adiurus emergerct amp;nbsp;porens efiiceretur, quam tanto ftudio caucre Cananacorum filias, amp;nbsp;quarre* re extraneam,quxres illi inuidiam, df odium potius inter Cananxos uiuenti quam gratiam amp;fauo-rem conciliate porerar. Verum pluris fecit uir plus promifsionem à Deo acceptam qiiambmniumin uniucrfum Cananseorum amicitiam,opem^ opes.

Pofuit ergoferuitsmdnuinfubfcmore Abrah^ domini/id, ey iurdMtillifufierfcrmoneboc]Obferua.SeniuS Ilic ut prudens fuit interrogando,dó hand incircumfpedie'iurandorita fuit morigerus poftacceptam declarationcm,iufiurandum pro uolunrate hcri fui prxftando. Nequitix argumentum cft,pcrcontan-do detreftare impcrara,ôC accepta declaratione ad alia fubterftigia elabi.

Et illud confiderandum £ft,quod dieircEt iurauit illi fuper fermone hoc.Non eft iurandum in incertum Si infinitum,fed fuper certo fermone,quo confeientia iurantis obligationis fuxeertum uideatter-minum,amp;; ad ilium pertingens fccilra quiefcat. Carnificinam habentconfcientiaeiuranientaillainqui bus^nce cft modus,nec terminus,ncc intclleftus neceflariuSjUcc feruandi facultas, qualia muita obtiiiw runt in Paparu.

niscius portans fccum. Profeftus^perrexitin Mefopotamiam adup bemNachor. Cum^ camelos feciflèt accumberc ^extra oppidumiuxta puteumaquæ,ueipere, eo tempore quo fblentmulieres egrediadhaurp endumaquam,dixit: Domine Deus domini mei Abrahamoccurrenib hi obfècro hodie,8d fac miièricordiam cum Domino meo Abraham.Ec ce ego fto prope fontemaquæ, amp;nbsp;filise habitatorum huius ciuitatisegre-dientur ad hauriendum aquam. Igitur puella cui ego dixero: Inclina hy* driam tuam utbibam, óó illa refponderit: Bibe, quin amp;nbsp;camelis tuis da-bo potum, ipia eft quam præparafti ièruo tuo Ifaac, amp;: perhociutdliga, quód feceris miièricordiam cum Domino

deccrr. camehs, crc.Ebr.Er acctpit fcrinis deccm camelos de ca melis domini fui. Sic liabent ^'Ptuaginta. Ex omnibus bonis ciuSjiuqiiir, portails fecum.Ebr. Et omiie boniim domini fui in manu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

'Pfiiis.ProfeftHScp perrcxit in Mcfopot Ebr.Et furrexit amp;nbsp;abijtinSyriam diiorüfluuioru. Et Chald.

P’f'ipliKafteSjEt furrexit amp;nbsp;abijt in Syriam qua: eft fupcr Eupbratem. Occurrc,inquit, milii obfecro lio '^'f-Hcbr.eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•'l-i'? tlS mprtjid tft,Eic quæfo occurrcre antcfaciem meam liodie.Vfus efthac loquu

Wponequacfo coram me hodic Sepr.lt;rt'‘:lt;^«^'eiuc^owricp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft, profperum iter fac coram

Ef camelistui'S potum d^bo. JSepr.hic addiderunt de fuo,donee cefTentbibere. Ipfa eft, quam præpa-f’fti.InEbræo eftnVian nniç. Verbum HebraeiimnS’’ amp;nbsp;probare,5Credarguere fignificat. Qiiare Ti-Sinna Utrfio habet, Certifsimc' explorafti.R. Shîomoli idem hic elfe dicit quod eft latinis ucrbû appro ƒ ndi.Eft qui legendum putar,Qiiam redarguifti.Et intelhgit.*Eam,redarguend© Satanam, obtinuifti. quot;Ide hoc uerbo diximus fuprà circa calcem 2o.capitis,ibi,Memcto te deprehenfam. Et per hoc intel ''Eïm.Hebr.Et in ca cognofcam. Sic amp;nbsp;Chald.

^^‘tccepitfcruus decan cameJoi erc.JHadtcnus expofuit Mciês,quomodo,quo,amp; ad quid amandarit ^^Jhamferuum fuum feniorem ac diipenfatorem domus fua: : iam confequenter legationis illiiis hi-8(euentum commemoraturus,pra;fcnti hoc contextu narrat quomodo inftruftus abient fer-’‘’’Sjdeinde ad locum deftinatum profptrc pcrucncrit,ac quo ccfilio ufuS puellairi,cuius gratia uenerat, quot;’Migarit. Abitü amp;i inftrudiionem illius conctrnit, quod dicit. Et acccpit féru us deeem camelos de ca ’’’^lisdnifiiij Si abqt.Non abijt foins,fed adiunxit fibi de famulitio dnifui ftTuos alios, quib. 45 mime catnelorü opus habebat.Horum infrd fit mentio, iibi legitur, quôd data fit aqua ad lauâdoS illiiiSjSf uirorum qui uenerant cum eo. Ad quem ufiiin aiitcm tot camelos alfumpferit, ftarim 'quot;l’iungitdicens Et oinne bonum id cft,omnis generis bona, dni fui in manu ipfius. Loquitur de mu-quot;'ribiis atireoriim Si argenteorum uaforum,ac ueftimentis, quæ dafet fponfæ, parentibus'cp ac fratri** ‘•s illius,fient infra uidere licet. Deinde,quoniam ad tam longinquam profeólionë praefertim propter “'idcferta opus erat admodum copiofo uiatico, etiä hac ratione tot eft camelis iifiis. Scio Sliiomone ’liter exponere,quod memoratiir,omnc bonum Abrahæfuiifeiii manuferui huius.Qtiifententiamil “'‘sfcirecupit,lcgatcam apud Lyranum.

^^fngt;rexitcrabiftin^^eß)potämiamtidurbemt^ahor.] Intclligit Haram,quäuocatciuiratcm Nabot» Win ilia manferit Nahor,poftq rnortuus eflet Terah,äf Abrahä inde in tcrrâCanaâ cum Sarah uxo

Si Lot nepote fuo m'igraftet. Pater hoc infra in hiftoria Iacob. Qiiare inconfultum eft quod qui.“ ’’nideVrChaldæorum exponunt.Qiiod in Ebræo eft,in Syriam duorum fluuioriim,idem eft quod in Wpotatniam,fic dilt;flam,quód ea regio duobus fluuijs includatur,quos Tigrim uoeät amp;:Euphratc.

featcamelos accumberc extra oppidum crc ] Vel non Sierunt in ufu temporibus illis pandochca, ^itterforia publica, in quæ peregrini Iiomines diucrfcrcnt,idfoip extra ciiiitatem tantifper hafitcum ca '’’elis,duin de domo Nahor cognofceretruel alioqui ingredi ciuitatem noluit, priusgexcogitata ratio quot;'tiebitura fpoiifa occafioiie publici fonns,iuxta quem Confcderat,inueftjgafrct.

Remine Deusdomini met Abraham er c. ] Qiioniam promilitat Abraham, miflurum Deum antefa-''tillfuam aiigelum, .à quo cundfa profperc’ difponerenturjorat ad Deum, uf occiirtere faciat,certotjj 'ftliciocognofceudam præbeat puellam filiodomini fui deftinatam, amp;nbsp;,pptcr occafionem publici fort ’'^ttcuefpertini temporis, quo mulierculæ ad hauriendum aquas egredi folebant, comminifcitur ipfe 'ftlidiim,iinde earn cognofcar.Eccc,inquir,ego fto propefontem aquæ,amp; filip uirorum ciuitatis hiiiuS 'Stedienriir ad hauriendum aquain.Hæcerat occafio quam captabat ex re confiieta Si præfenti. Appa ’'ttiéruum hiinc cum Abraliamo olim in hac ciuitatefuilfe.ntdtép cum iflo in terramCanaan migrafte. ^’tneonfuctudinem filiarum renebar.Subningit de iiidicio. Igitur piiella, cui ego dixero, Inclina hy-'Itbtntuam ut bjbam,amp; ilia refponderir,Bibejquin amp;nbsp;camelis tuis dabo potum,ipfa eft, quam præpa J’ltiferuotiio Ifaac.Indicium hoc duobus ueluti membris cöpledlitur, fua uidelicetp£ritione,amp;l puel-^tefponfo.Petitioneinfuam fie format,ut nolit petere omnia, quæipla puella debeat facere, fed pai re '“rütacere,adquam tarnen puella proanimi fuiplaciditateamp;officiofitate ultrô feparatam offerar. Qtiarc non dicir,E tcamelis meis potum hauri.'fed de camclis tacëS3fimpiiciter,Inclina,inqHit,hydri;i m ’t’mutbibam. Fiduciam autem orationis huius ex eo colligit, quod credebat Deum fua prouiden.-''’ittgratiam Abrahæcaufam liane difpenfiire.Ideo dicit:Domine Deus domini mei AbrahæSëc.Item '’’cmifcricordiam turn Domino ineo.Et In ea cognofeam,quôd feeeris mifericordiam cum dno meo.

Ewc^o dixero,Inclina hydriam tuam,ut bibam.er illa refpomlerit:^ibc,quin amp;nbsp;camelis tnii potum dabo ipfa Art ferutts ibie ’^^‘tuanipriepara^iferuo tuo ] Qiiærunt hic, lieuefir ne l'eruoifti de perfoiia puellæ,quæ futurafir uxor Deumtentant, ^ftiacijdetp modo amp;nbsp;indicio illain cognolcendi præferiberc Deo cum Deo ad hune rnodiim præferibc-trnihiluideartir elfe aliud,quàm Deum tctitarc.

Adhjncqitæftionërefpondcnt iiönulli,ó^ meo iudicio,noineömodc', uerba ferui huius habere uotiim

5Si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I M

Si pttinonc,non prçfcriptionem conditionakm,adcolt;:p nec rerirationcm.Pijrmittifer.im (îiafiS.'Ecnà ne Deus dotnini mei Abrabsçjfac quaçfo occuiTCrc ante facicm rnca!Tbamp; fac tnifcricordiam cuni Donil no mco Abraham.qua; iicrba fatis indicant non præfcribere illuin Deo^necp tentai t Deiiin, ftd quïdt * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;indicio fubiicit.fecundü noliintatem Dci ptterc,idlp ex fide^qua credtbat, eife hero fuo 11’aaco deftinatï

d Dco coniugenijficuti dixit,Ifta tft qua prseparafti feruo tuo,amp; quoniam huius gratia erat à domino fuo mifTiiS, orat Dnm ut fibi illam offerat,'liceatip eam certo indicio cognofeere. Hic fane' animus ntc praclcribebat Deo,neq; prouidentiam illiiis tcntabat.Immo credibilc eft,petitioncin banc in animofet ni iftius natam fuifle ex inftindlu Dei, qui caufam banc fecundum uoluntatcm Abraba; moderabatur, amp;nbsp;puellam quiqua:rebatur,confeftim feruo buic,pro uoto illius offtrebat,deni^ 8i iitrbapuellïfor-mabataedirigebat.

QUômodo Mlt;i MouctpractereaAuguftinusquaeftionemhoc loco,quomodopetitioiftaferui Abrahæ,quaindi ^atioÇerm huius cio certo puellam cognofeere cupiebat,ob quanti illô ucnerat, ab augurationibus illicitis différât. Etrc différâtdb dugu fpondet,Aliud eftcjmirum aliquid p€tere,quod ipfo miraeulo fignum fir:aliud,obferuare ea quæjitafl-rio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;untjut mira non fint,fed à coniedboribus fuperftitiofa uanitate interpretentiir. Haccille. Noneftigituf

hic feruns augurio ufus,fed fimpliciter amp;nbsp;candid? ad Dominü oraHir,ut fibi adeßet, amp;nbsp;figno illo quod ipfi uenerat in inentem,futHram Jfaaco coniugem cognofeendam daret.

Et dcccpit feruus decem cdtnelos de cdtnelis dotninißu.CT omne dontm dotnini fui in mdnu ipfius,ct' furrexit, Prudètid boni di çr abijtin ^Aefopotamidm dd ciuitatem î^ahor. ] Obferua prudentiam ferui ac difpenfatoris huius, qua in /^enjatoris^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;officio fuo obeundo tft ufus. Confiderauit follicitc' de necefiarijs ad eam Icgatioiiem. Reddidit iêinftru

Âmn omnis generis bonis ac muneribus, quibus fefe ad caufam obeundum accommodartt,amp; lieriful honorem tueretur.Egregium eft hoc priidentisc donum in difpcnfatoribus,ut non folum fidcliter mi-niftrent, fed 8( de circumftantqs amp;nbsp;conditionibus gerendarum reriim prudenter cogitcnt.'amp; quodgf-rendum eft,fapîcnter obeaiit. Et Chriftus ipfe utranqj fi'dem amp;nbsp;prudentiam à miniftris fuisrequirit» cum Lucæ ii.dicittQuis putas eft fidelis difpenfator SC prudens,quem conftituit Dominus fuperfami liam fuam,ut det illis in tempore tritici menfuram, Beatus ille feruus,8^e.

Qÿod Üardn uo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;furrexit cr abijt in Mefop.ad ciuitdtan Ndbor] Obferuandiim hic eft,qgt; ciuitatem banc Haran, uo-

cdturcilàtds t^d cat ciuitatë Nahor,cü neq| effet illius dominio fubiedfa, fed ab eo tanq peregrino SC aduena primtim, bor, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deinde lt;Sd à pofteris eins confimilifortuna incoleretur.Nam illo ex Chaldæa uenerat,ibiép poftdifeef-

fiim Abrahac ac mortem patris fubftiterat. Ergo uocabatur illius ciuitas propterea $ illâ incolucrat,SC adbuca pofteris eius incoleretur. Admonemurhoc exemplo, etiamfi nihil in bac teiTapofsideamut proprij,balt;flenu$ tarnen noftra efife omnia,quatenus illis diuino munere uti datur. Noftracfuntciuita-teSjiioftra: domus, quas incolimus SC inhabitamus, nofba funt quibus utimur,quibus uefeimur, quibus ueftimur.Et ifta dtmum potifsima eft rerum omniü poffefsio.Etiam fi iurc meus fit totus orbis, « uera ramen nihil ex illo meum eft,nifl quod in ufus meos cedit.

Etidtn be'dîidru nbsp;nbsp;nbsp;'Etficit cdntclos dccumbere extrd oppidumiuxtd puteü d^UiC. ] Defatigati erât ex itincre. Habuitration?

neccßitdticonfu necefsitatis illorum. Habcs exemplum animijCtiam de bcftiarum,ncdum hominum, necefsitatibusfol lendum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liciré cogitantis.Beftiac funt non homincs,qui quorum opéra SC laboribus utuntur, ncceffarium fubfi-

Cccdfonrs prie nbsp;nbsp;Vefpere.quo temporefolentmulieres egrediddhduriendum dqudtn.] Qiiodlocü SC tempus attinct, uideî

fentes nonnegli exempluminduftriac,quaoccafiones oblatac non negliguntur,fed ufurpantur. Rationemhabuithic gendte^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feruus amp;nbsp;publiai fontis,amp; uifpertini temporis,horuni^ occafione ad fuum eft propofitumcompeten

More; nodlridi- nbsp;nbsp;Quo tempore folent mulieres egredi dd hduriendum dqudm.jQuod uefpertinum tempus attinct, occur-

fcrepdnt duete- rit illud Pfal.104 Exit homo ad opus fuü uftp ad ucfperam. Apud ueteresfuis quif^ operibusinterdiu ribus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;incumbebant,uefpericttnabatur. Vefpnri igitur occupât« erât mulieres adparandum canam. Hucad

hibebatur potus ? fonte peritus. Confuetudini buic turn catholicac accommodabatfelêruus ifte.Cogi ta hic,quàm fiiit mores noftri à maioribus ucterum diuerfi. lllis tempus edendi ac bibendi erat uefpe-ra,potus catholicus aqua. Nobis totus dies edendo acbibendo confumiî,amp; potuscatbolicusnódiuitü inodó,fed SC Banaufarum iam olim uinum elfe cœpit. Apud nosfuiffent feruo ifti obferuanda anopo lia,non putei aquarum.

Domme Deus dommimei Abrdhajdc qu£fo occurreremihi hodie, er fdcmifericordidmcu Dnomeo Abri Succeffus rerum hdtn.] Obferua huius picrate. Non rm prudentiae SC induftriac fuse tribuit, ut ilia fretus puellam obqua * Deo pctendus gencrat fuopte ftudk) inueftiger,fed cöfugit ad Deii SC illius implorât auxiliü, orâs ut ipfefibiillä occur rere faciat.Succelfum uiftituti fui à Diio pftit,fine cuius auxiiio fruftra fatagüt homines quantnuis pru dentes ac feduli. Ab illo eft bona fortuna,lioc eft,rcrum gerendarum profper SC feiix euentus. DifeamuS igitur hoc exemplo,in omnibus noftris confilijs, ftudtjs amp;nbsp;aiftionibus cumprimisfufpiceread Domi-nü,i3f opem illius implorareiac fi quid profperum cefsir,non noftra: induftriæ,fed illius tribiieregratij. Qordd hominuin nbsp;nbsp;Deinde obferua,quod dicit,Fac quæfo occurrere mihi bodie.Hoceft,dirigepuellâ quâ,qiiaTO,inftin

dirigit Deus. diu tuo hue ad mc.Crcdcbarigit hic feruus, corda bominütffe in manu Dci, utilla profuauoiuntate dirigar,ideolj; petcbar,ut animum puellp buius impellcret,ut adfontem ad hauriendü aqua exiret.Zd tpouemur unde petendumfit, fi quando hominis alicuius animum aiiquo iiiUcdli,u(là knfufuo mntaii

mutarioipimuî.Ab co uidclkcr,in cuius manu funt omncs omnium fenfus cogirationcs SC affcdus.

Tertioamp;illudobferuandricft,quod non dicit: Domine Deus meus: fed,Domine Deusdomini mei Q/io gcnereo~ Abrahæ.Necdicit,Fac mccutn mifericordiam:fcd,Fac mifericordiam ciim domino meo Abraham.O- ratioMS utcndi tationemfiiam infticuit ad Dominum,lecundum perfonam 8i minifteriumfuum admo^umceiienier!- fitminiHrif. । tcr,refpcftu uidelicet domini fui Abraliæ cuius caiifam agebar. Si Çpe gratia: Dei qua Abrahamum iile profequebatur.Sic orandum cft miniftris acferuis,in negocijs minifteria ipforum concernentibus.Mini fteruerbi cogitctftcfTe miniftrum Ecckfiæ Dei, oretép pro illadicens: Domine Deus Ecclefîæ tuæ.

ItCBiiFac mifericordiam cum Ecclefia tua. Et utinam quorquot domini funt ac principes, fie efièiit no winepietatis gratix Dei cÔmendati,ut ftrui illorum bona curn fi'ducia in obeundis negocqs ad exemplum liuiiis ferui AbrahxadDcumorarepoiTentacdicere, Domine Deus'domini mci,fac mifericor diam cum domino meo*

iccetgoüoadfontcmaquie,crßU£ uirorum ciuitatis huiu'Se^edirnturdd hauritndum dgudmOrandiitno'ßi Noniîc orat puis ftruus, ut nihil ipft faciat ad inftitiitum conueniens.Petit fuceeffum à Deo.fed operis tagendion.

ïc negoerj fui,non ocq .Sunt ergo orationi ftudia noftra coniiingenda. orabat hic ftruus, amp;nbsp;fimul occa fcnefontis competenter utcbatur.lnefficax eftftudiiimnoflrum fine auxilio Dei.AtrurfuS non eftan Julium Dei fperanditm ociofis 3C ignauis.

^ßtiirpueUacuiegodixero, \nclind hydriam tuam utbibaniyCr illtire/ßonderit,'Sibe,qum cdineliitui^po /ßonft ^xnitibo,ipfac{lqudmpr£para{îifcruotuolfatic.] Obferiia, qualélfaaco domini fui filiounicotam mul qud:r(ituirifat(~ hrum opiim ha:rcdi,ftruus ifte qiixrat uxorem.Talem uidelicet,qux ruftic? ac uulgariter inftituta unà ®nniulgifiliabus operas obeatfamularum, ôC inter illas cum hydria egrediaturad fontem aquarum.

Hodic lierilibiis filqs fponfx quxruntur in auro,argento,ferico,ociofæ ac delicatx.

Deinde uide quale indicium ftatuat, unde illam fît cogniturus. Non dieit,Igitiir puella,qux reliquis Quaîiiitdicioßt ’legantioraeformofior,ami(ftu quoc^ fplendidior ad fontem uenerit,ipfa eft quam quxro;fcd,Puella, ujui jeruut A-l»quit.cuiego dixero,Inclina hydriâ tuam,utbibam,amp; illarcfponderit,Bibe,quin SC camelis tuis po- brahi, *ult;ndabo,ipfa eftjamp;Sc.Captat ergo indicium animi honefti,humani,benigni,pl3cidiiSf officiofi,fignifi önseiiifmodi ft quacrere hero fuo uxorc.Et reuera hx dotes multo funt preciofiores quibufuis opibiis ^sdconiugij conui^lü df mifpat admodü accômodæ. Quare ftultißimi funt qui in uxoï e non animi Valitatem, fed externa ilia formam df opes Ipeéfant, cum fît nihil intolerabilius qu.àm fœrnina diues.

Qitideft autcm,quôd ftruus ifte non quxrit potius de puella qux fît de domo Nahor, cum effet no- Ex qudlitatcmo minatiin illius gratia à domino fuo mifliis, g de puella quæ fît fubmifft, placide’, benignc',dlt;: officioft rü inueüigat fa înimata. Hoc agebat uidelicet, ut ex moribus agnofcerct puelix familià.Sperabat enim cognationem miliain Hdiior. Abrabæ fie elfe inftirutam,iit filix illius nihil prxferretit arrogantix,fed effent placidx,fubmifîc,huma mamp;offieiofx. Ofiadhiinchuncmodum Chriftianoriim familixcomparatxefftnt,iittalibusindi-ôjs liberi illarum deprehendi poflent.

Ippe^dnqidt,quampr^parafit feruo tuo iftac.] Vide,nédicir,Ipfa eft quam quxro uoIo.'fcd,Qiiam Hotieftd uxor priparaftiftruo tuo Ifaac. Credebat iginir Dominum iam prxparafft fponfam filio domini fui.Doce pdfdtui' 4 DoHir «lur hoc loco honeftasdf morigerasuxoresparariacdeftinarià Deo. Hxreditatem filio fuo Ifaac con uo. *btiiitAbraliain,iixorem uerô prxparauit illi Dominus.Sït Pro.ip.legimiis: Domus amp;nbsp;diuitiçdantur PJ'o.ip.

parentibus, à Domino uero proprie uxor prudens. Qiii ab initio nö creauit tantum, fed amp;nbsp;creatatn ^öniunxit Adx primo uiro uxorem, is ad finem uftp cornmodas, pias,amp; honcftas uxores pi xparat ijs •Idfecolunt amp;nbsp;obferuant.Sic ftruus hic non fimpliciter dicit,Ipfa eft quamprxparafti Ifaaco; fed,Qiiä Pfïparafti ftruo tuo Ifaac.

Obferiia Si illud. Dominus prxparat uxorem Ifaaco ftruo fuo. Abraham pater mittit ftruii,uthanc i ücniift» ^lærat.SeriiuSprofedlus fecundum mandatum Abrahx,quxrit illam. Angelus Domini antefaciem prdpar tii,ftu-f’fiupritccdir, utquam quxritféliciteriiiucniatdf obtincat. Ergoetiamquxa Domino diieiffis ipfius dio uoftro funt Pfïparantur,angelico funt mimfterio df hiimano ftudio quxrenda d^ acqmrenda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quicrenda.

^inhttccofftofcum,qucgt;dfeccriimifericordiÙ cion dominomeo.] Obferuahmic fidelis ferui animum. ingetiiian fidrlit ^'oneratficanimatus, iit duntaxat inuenire cuperet uxorem Ifaaco deftinatä, quo minifterium fuum feruit ^’nplicitcr adiinpleretjfed innuit hifee uerbis hoc le cumprimis afftiftare, ut talem inueniat puellam,in fchoceft,in cuius qualitate,quod mores Si Ingenium attinet,cognofcat, feciffe Dominum miftricor 'l'ämciim hero fuo,id eft,deftinafl'e filio illius commodam ac mongeram uxorem. Sic conuenit anima •ostlft omnes eos qui feruiunt ut contenti non fint prxftitifle officium, fed optent etiam ex animo, ut ^Uod faciiint profperc' ac féliciter cadat.

Ntc dum Ultra le uerbacompleuerat,amp;ecce Rebecca egredieba ur, Bathueifilri Melchæ uxoris Nachor fratn's Abraham, Habens Hy-^riainin fcapula,puella decora nlmis,uirgocppulchernma,00incognita ^■ro.Defcêderat aût ad fontem, amp;nbsp;impleuerat hydriâ, ÔC rcuertebatur»

Occurritep ei fcruus,amp;: ait: Pauxill um aquç mihi ad lorbendu præbe dc hydria tua, Quaerefpondit: Bibe domine mi.Celeritercpdcpofuithy {^Hatufuper ulnam fuam, öd dedit eipotmUtCunn^ illc bibiflct,adiecit:

584 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GEN ES IM

Qinnamp; ca melis tuis hauriamaquam,doneccun(fti bibat. Eftiindens^ hydriam incanalibus, recurritadputeumut hauriretaqua,6dhauHani omnibus camelisdediu

Ille autem contemplabatur earn tacitus, fcire uokns utrum. profperu iter luumfeciflet Deus,an non. Poftqua autem biberut cameli, protuht uir inaures aureas, appendentes ficlos duos, armillas totidem pondo ficlorumdecem. Dixit^adeamtCuius esfiliaCîndicamihueflindomo patris tui locus ad manendumC Quæ relpondit : Filia fum Bathuelis filij Nachor, quempeperitei Melcha. Etaddidit,diccns : Palearumcjuoc^ èc feniplurimumeftapudnos, èc locus fpaciolùs admanendum.Incli' nauit fehomo,8óadorauitDominü,dicens:Benedidèus Dominus Deus domini mei Abraham, qui non abftulit milèricordiam Sc ueritan^i^ fuam à domino meo, reólo itinere me perduxit ad domumfratrisdo' mini mei.

NfcJwminfrrf fe uer.ba cainpfeuerat.] Hcbr. Et faftum eft pdufquam ipfe loqiii celTaiiit. Qiiod Iiabct,Intrafe,5ó Septuaginta quoip w ^î^ ‘ä/nwuliy art«ri,id eft,in animo uel ment« ipfiuSjinHebræono Itgitur hoe loco.'lcgitur nero infra in nartatione ferui.

PueUä^itKjuit,decora nimf. ] In Hebræo non Icgü Nimiï;fcd,Puella bona,id eft,piilchra afpedu

Virgo^i pulcherrima.} Pukherriina,in Hebrxo non cft,nec in Grarco, fed Hebreus fimpliciter habet uV^nSjid eft uirgo.Sept. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»,lt;/,id eft lürgo erat.

nepofuit hydriamfHper ulnamfuam.] HekSuper manum fuam.Sept. Super brachium fuiira.

Cttm^ iSe bibijfet,adiecit.'i Hebr.Er celTauit potarc eum,5C dixit. Sic habet amp;nbsp;Chald. SeptuagintaÆi potauit eum donce cefiauit bibere,amp; dixit.

Doneecunüibibant.} Hebr. nn’SJb nbsp;nbsp;nbsp;oX nj?, id lt;fr,donee celTent biberc. Sic Si Chald.Septuaginw

Effundens^i hydriam in canalibuf. ] Hebr. Et feftinauit amp;nbsp;elfudit hydriam fuam in canak.Sic habent amp;nbsp;Septuaginta 8C Chald.

iÜe autem contemplabatur earn tacitiu.JHebr.Et uir nV nKntuia quod Chaldius paraphr.i!crtit,admi rabatur eam.Sep.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuxTi/^ncydcu/^f xir/iv, id eft. Homo ueró ille perdifcebat earn. Pagnf-

Protulit uir maures aureof.} Hebr.eft am nti, id eft, iuaurem auream. Sic habet Si Chald. Si Monftc-rus,6t Pagninus,amp; T igurina. Septuaginta uertcrunt pluraliter,qucmadmodum Si latinus. Eft autem mi in genere ornamentum faciei.

Appendentes fîclos duos. jHebr.’^’jptna J7pa,id eft,Iëmifsis,uel dimidinm,pondus eius.Sic Si Sanftcï uertit.Tigurina habet,Dimidiumficli. Chald. paraphraftes, Ciiiiis pondus ficlum ualebar, Septuagin ta,£ia’w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iXMiïjid eft, pondéré drachmae. Hieronymus fie annotat, quod in hoc loco pro

didrachmo fcribitur,lemiunciaeft. 793 ueró,qui latinofermone (icluscorrupte' appellatur,unci2 pondus habet.

Ef armillas totidem pondo ßclorum decern. ] Hebr. TT'm by nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•'inn nb pw arnTTrury, id eft, Si

duas armillas friper mantis eius,decem aureorum pondus earum. Sic habent SiSeptuag. Si PagninuS. Chald.amp; duas armilias friper mantis eius ualentes in pondéré decern ficlos aiireos. Sicamp; Tigurina.

Cuius es filial] Hebr. Filia, cuius es ? Sic Si Sept, five! ft .Sic uertit amp;nbsp;Gerinanicusinterpres, W ein tochter ^engchóreli du anquot;!

Ealearum guoij; cr fceni,c^c JHebr.Etiam feentim, etiam pabulum multum eft apud nos,etiamlocus ad pernodlandttm.Adiediiuum fpaciofris in Hebrxo non eft.

Inclinauit fe homo. ] Septuaginta uertcrunt,««! evt/loneaxs i acy^fci/msjd eft. Et cum placuilTet hoc ho mini.Apparct illos pro daletli litcra Icgiffe res,hoc eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VuykoT^d np’’ preciofrim fiiit,pro nP’'’'jid

Qui nonabHulitmifèricordiam fuam.] Hebr.Qyi non deferiiir,dereliquit.Sic uerterunt Si Septuaginta or ovii syKXT-^iTri^id eft,qtii non omifit.

Mifericordiamfuam.] InHebræocft ■'ntsn.Hæcdidlioiohiam tertio poniturhoccapitc.Sept.haâe nus uerterunt id tft.miferieordiam.Iara uerttint dliuMi;ovigt;èiv,id eft,iuftitiam Si probitatem.

Et rciio itinercme perduxit ad domumffatris dominimei-] Htbr. Ego in ma,dcduxitmcDominu$ad dotnum fratrum domini mei.

e{ipriufquamipfeloquî cfffaiut,e^c.] Recenfuit Moles orationem ac uotum ferui Abraliir, deinde amp;nbsp;confilium inueftigandi puellam cuius gratia iicneraniam fubijcir, qua'm fit féliciter ac cor.fc-fcmuoticompos faftus oblata,inucnra,(?i agnita ea ipfit quam e|ua:rebat.Et fadf mn eftjnquit,priuf-loqui ceflauitjccce Ribfeali cgrediebatur,amp;c. Celeritatein diuinac prouideiina-ccmendatjqua Kibkah ad tgrediendum ad fontein alt;flaamp; impulfa fuir. Filia Bathuel, inquir,amp;c. Vtftatiminitio intelligat Itftor, earn ipfam pucllam confeftim adfuifië qux fecundum iioluntatem Abralix quarrt ba-r tw.Nam antea de ilia fuerat ipfi nanatunijficuti racmoratum eft fupra capite,«. nbsp;nbsp;Habens hydriain

infcapula. Sicoportebar earn uenire non ad aliud quid agendum, fed ad liauriendiiin aquaminfiru-ftim,iuxta uotum amp;nbsp;confilium ferui. Puella bona afpcdf u ualde,uirgo,amp; uir non cognouerat earn. Commendat earn à duplici decore, forma: uidelictt ôf uirginitatis. Qiiod addir. Et iiir non cogno-•ierateam,non eft perifTologiajftd affinnatio uerx uirginitatis , Non foium crat adliuc in ftatu iiirgi-tótatis tanquam innupta,fed erat reuera uirgo tanqnam nullidum uirocognita. Tres uoccs haben twin hoc capite.qux Ribfta: dantur.Prima eft nny'Jecunda n’7in3,tertia ma’^jr.Naerah puellam fo MtjXxtatis eft.Bethiilah fonat uirgincm,5lt; ad ftatum uirginitatis reftrtur.Almah fignificat abfeOn-ditain,5lt;rtferturad educationispudicitiam,quanirginesapudueterts in gynæcqsextra uirorum tonfpeftutn Sc commercium educabantur. Qiiarc Almah uirginem fignificat, de cuius pudicitia pro-Pterediicationis diligentiam nulla fit ambiguitas. ut almah idem fit, quod à uiro abfeondita 8C occul-*’■ Defcenderat autem ad fontem, SCc. Lege, Et defeendit ad fontem,5d impleuit hydriam luam,5i ’Itendit, Ergo fons loco erat fubmifsiorc,ut egrefsis e’ ciuitate effet ad ipfum defeendendum. Et cu-, turritftruus in occurfum eius,ôlt; ait.’Pauxiilum aqax,amp;c. Quod penes fe orando ad Dominum ct-pe-t’tinneftigationis amp;nbsp;explorarionis confiiium, iani ea fiducia, qua orauerat ad Dominum,aggrcditur. 4docanimo Rcbeccæ,quac prima egrefla fuerat, occurrit, amp;nbsp;potum aqua: ab ilia petit. Qiiae refpour-täit; Eibe domine mi. celeriteriç depofuit hydriam fuam,amp;;c. Er animum, SC linguam, amp;nbsp;taeffa puella: 'ïdcmqmeferuumdirigebat prouidentia Dei. Huius inftindiu refpondetamp; facittalia, quaeindicio tonucnicbanr, quod feruus iam anrea penes fe ftatuerar. Et uirille ftupefaifluseftincatacitus, fcirc “flens utrum profperum iter fuum feciflfet Deus, an non.Qtioniam uidebat uerba amp;nbsp;faifta puellæ uo-tofuo ïdanmüim refpondere,unde facile colligcbar,eam ipfiim efie quam Dominiis Ifaaco pi aeparaf-J Ittconiugcm, obftupefeebat primiim, deinde incipiebat illam intcrea dum camelis haurit aquam,dih-lenter contemplari, qualis 'nam circt,difcere cupienS quam féliciter eflêt illam hero fuo coniugem ad-’luclnms. Et faff um eft,poftquâ cefiarunt cameli biberc,accepit uir ille ornqmcntü aureum,fcmiun t'»pondus eius,amp;c. Nöaperitpuellaeqtiisfit, ôdquadecaufa ueneritjfed in moretn uirihonefti, quad lfeogratitudinis,dat illi ornamenta aurea puella: honeftic conuenientia.Qiiod in Hebi aco eft Qts.uer-’“ntfert'ornncs inaurem;amp; quoniam inconueniens fuiflet unam tantu dare, cum duj fint aures,uifutn 'Hillis uertere pluraliter inaures. Veriim nulla eft necefsitas ut uox ifta pro inaurc accipiatur hoc loco, '’fceft.nt relido genereponatur fpecics,fed porerat fimplicirerreddi, Et accepit uir ornamentum faciei ’Ureum,ficiit Sc infra feruus dicir, pofui Nezem fuper faciefli eius. Accipitur quidem uox Nezem ali-J“ot fcripturi locis pro ornamenro auriura, amp;nbsp;rede’ illic uertitur per inaurem, ficuti fit infra jy. ÔC. “rod ji, Verdmreperiasillamalijslocis ponipro ornamentofaciei,quodfrontiappendebatur. Sic «cch.i6.q’'iiit^y CJlt;'7gt;^3y■^qQK’7y QtlinKiJd eft,Et pofui ornamentum fuper faciem tuam,amp; man usfuperaures tuas.Vbil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocantur inaures.De pondéré ac precio muncrum iftorum nos non

Pflfwnuscertd ftatuere.Nam quamuis MofeS etiam huius mentionem facit,deftitmmur tarnen feien-•‘•ponderum 8C aureorum illarum xtarum ac regionum. Seruauit feruus non foium confuetudinis '’ruinregionum,fed amp;nbsp;decori fui rationem.Sic folebant ornari honefta: puellæ in illis regionibus,aiise '“li“s,aliæ preciofius, fecundum facultarum uarietatem.SeruuS ifte,quo domini lui honorem tueretur, “fnuulgaria, fedfelediora 8C preciofiora munera fecum attulit. Et hoc uoluir indicate Alofes, ubi de pondéré amp;: »ftimatione illorum memorat. nbsp;nbsp;Dixitlp ad earn, Filia,cuius esfamp;c. Qiio exipfins qutqp

purl!«ore certus efficeretur,an Ad domum ôfeognationem Abruhæ heri fui pertincret,deinde num in Jfnumilliusdiuerti poffer,duo illam interrogat. Vnum,cuius fir, alterum num fit in domo patris ip-'“Slocus ad pernodandum.Non dicit,ad mantndum,fed pernodandum. Eratenim uefpcra,lt;Só mo-^*userat nodis tantum petere hofpitium,quàm manfionem. Deniip in ammo habebat cito fe con-totare inde abfoluere. Qiiæ refpondir, Filia ium Bathuelis, SCc. Conuenienter refpondet ad u-Itiinqi feruiinterrogatum.Quod locum ad pernedandum atrinet,addir efiê in domo fua muitum fee-‘“’cpabulij refpiciens ad camelos, quo intelligat feruus nihil fibi etiam ea in re defuturum. Inclina-“‘frdiomo,amp;adorauit Dominum,dicens;Bcncdidus Dominus Deus domini mei Abrahæ,amp;lc.Con orratione defiderati ac tarn accurati fucceflus quo ad domum cognationis Abruhç ram profpere ue-“quot;Itiprorumpit in doxologiam, tribuittjj illiim gran« Dei, qua Abrahamum herum fuum profeque ’'“r,Ego,inquit,in uia. Hoceft,fum inipfareda uia. Duxit me Dominus ad domumfratrum domi quot;quot;»d. inteiligit Nahor amp;nbsp;Bathuelem,quos uocat frarres Abrahæ.

celfauerui cameii bibcreilt;fccepit uir iUe or/MmetUiî uureum/aniutKia ponduf eiu'S,cre.] Nafev.

5£Ó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E I JW

CHomoJo nar- Nafcitur hic quæftio quomodo ordo eorü quæ Mofes hic narrat, coniicniar illis quxfemus ipfe hifrâ £ ratio ferui nar- hifce de rebus rccitat.Nam illic legirur ad hune modum.-Ef ego bibi, amp;nbsp;camelis quoqj ipfa potum tru rationi^iioßs CO buit.Interrogans autem cam dixi,Filia cuius es tu^quærcfpondit, Filia Bathiielisfilij Nahor,quemil

li peperit Milcha,amp; pofui ornamentum fuper faciem eiiis,amp; armillas fuper manus cius,ófc.Secnndum narrationis huius feriem primiïm interrogauit Ribkä feruus, cuius 'nam eflet:dcinde cum illa refpon^ diiret,ggt; eßet filia Bathuelis fïlij Nahor,rum demum deditilli ornamenta aiirca. Hic uerô utiturMofeS ordinc narrationis inucrfo.Nam dicit feruum primiim protulifTe ornamenta faciei Simanuum,acdfin de demum cuius'nam eflët Ribhah interrogaiTe. Videntur igitur à fe inuicë Mofes Si feruus Abrahsin narratione rei eiufdë difcrepare, ut neceffe apparear alterutrius uerba cü re gefta nó cöuenire. Nequeüt enim fimul uera elle quod hic dicit.'ProtuIit primü ornamenta,deinde interrogauit cuius eifet.illc contra de feipfo,Interrogaui earn cuius ham eflet.quod cum indicafTetjdedi illi ornamenta,ôfc.

Lyranus fentit faftam priuS fuiflfe interrogationem, cuius ham eßet puclla, deinde data ifiuncm, ac Mofen narrando ifla, prius narrafle quod geflum fuit poflerius, attp id frequenter accidere in fcri-■ ' pturis. Burgenfis contra, exiflimat prius fuifie data muncra fecundum narrationem Mofisdtind« interrogatam Rebeccam,cuius eflet.Seruum ueró uel anticipatione ufum eße namando ifla,uclfic narrare uoluiflc,ne fufpicionem leuitatis incurreret,fi diceret fe munera dcdiße puellse priufquam cogno-uißet cuius eßet.

Mea fententia,nihil eft difcrepantisc in uerbis Mofis Si fcrui. Moles non dicit exprelTe, quod primiiin dederit munera puellar,ac turn demum cuiuS eßet intenogauerit; fed fic loquitur, Et accepit iiir ille or-tiamcntum uel frontale aureiim,femiuncia pondus eiu$,amp; duas armillas fuper manus eins (ideft,quaï poncret fuper maniiseius) quarum ponduserat decern aureorum. Si dixit ad earn: Filia,cuius es? K quae fequuntur. Hine non confequitur,qudd munera prius dedcrit,ac poflea cuius eßet interrogaiicrit, Munera ifia explicuit quidem prius,df in manus fumpfit, ut daret puellse, ueriim non dedit confeftim, fed prius interrogauit earn cuius eßet, ac turn demum accepto relponfo dedit, quernadmodum feruus ipfe infra fuum ipfius faftum récitât, Sic optime' concordant quse infpeciem difcrepare uidentur, Mofes ifla tantum dicit,quod feruus po'ftquam camcii bibcranr,acceperitmunera,Si puellamcuiuS nam eßet interrogauerit : quando uerd dederit muncra quæ in manus acceperat, non memorat, Arid in uerbis ferui infra diferte'exprimitur, data uidelicet eße poft faftam interrogationem,Si acceptam refponflonem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n

Vota fÜeliu no nbsp;nbsp;Et faâtm efl priup^ua ipfe loqtd cejjauit, ecce Ribkah e^ediebatur filia quot;Batbuel filij tHelcbit ttxamp;rii

funt jrufiranea, fi-atris Abrahte.} Videmus hoc exempio quam non fint uota fidelium hominum fruftranea,fed propter infignem bonitatem Dei efficacia,per qua m feruus iftc tarn eft plané faftus uoti fui compos.Locuscft de eo quod aures habet Dominus ad exaudiendum proces piorum, id quod nobis miiltis S. fcriptuie locis commendatim.

‘Priufijuam cla- nbsp;nbsp;Deinde obferua, quod non fimpliciter dicit. Er fiuflum eft poftquam orauit, egrefla eft Ribltaliifei

met fan£ii,exau Et faftum eft priufquam ipfr loqui ceftaße^ecce Ribàah egrediebatur, amp;?c.Ergo priufquam orareca dit Deus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pißet, hoc ipfum quod pctebat erat in opere Si progreßu. Ribkah quippe citius fumpta hydriadomu

fuerat egreßa,quam ipfe orare cerpißet. Vides quam ucru fitillud Efa.ey.Antequä clament,egoexau-diam.Si tanta uis eft orationis,ut priufquâ orent fan(5ti,hoc ipfum quod petituri funt, diuinitus in effe lt;flum ducatur,quid no poterit,ubi ad aures Dei frequenter ingeminata aicenderit? Multa nobis defti nantur ac parantur beneuolentia Si munere Dei priufquam ilia petamus, ficuti hoc loco faflum efie uidemus. Refté ramen illorum gratia ad Deum oramus, ur fidem prouidentia: illius in cordibus no-ftris alamiis,ac cundla neeeß'aria de manu beneuolentiac illius petere Si expeftare aßuefiamus.

Opi« diuini nbsp;nbsp;liabenshydriam infcaptda. ] Porerat alterius cuiufpiam ppcris faciundi gratia exircciuitatem, fifuo-

inßin^us, pte fuhfetinftinftu ad egrediendum mota.Veriim fic conueniebat caufac qux agebatur,ut cum liydria ad hauriendum aquam egrederetur, quernadmodum in explanatione memini. Cogitandumhiceftde difpoflrione Si inftiniflu diuinic prouidentise. Qui illam ad hoc impulit, ut hoc ipfo temporis articulo ciuitatem egrederetur,quo feruus Abrahç ad fontem uenerat,etiâ hoc difpofuit,ut ad nihil aliud qua tn ad hauriendum aquam cum hydria exiret.Huiufmodi commodi rerum euentus non iunt tribuendi fur tuna: Si cafui,fed diuinic difpofitioni,per quam faepenumero ad faciendum ea ducimur Si inipdlimur, quæ non intclligimiis nifi ex ipfo euentu.

Diligenterconfi nbsp;nbsp;PueUa bona ajfeiluualde;,uirgo,f::^ uir non cognouerat earn.] QiiotieS in facris fcripturis dcfcriptiones

der àdafunt quie fanóforum hominum occurrunt, par eft ut diligenter obferuemus, qua: de illis prædicantur.Sunt emm de faniiisprtcdi homines pij ac fideles diuino munere multis pierunrp acpricclaris dotibus ornati, quarum alia ad imi cantor. tandü propofitæ fiint,alia: tales ut diuinä in illis beneuolentiam ac liberalitate agnofcamus amp;nbsp;prædicc-Dotes Ribk^e. mils.Sic Ribkam hanc diligës Iccftor confideret.Fuit enim egregijs dotibus a Deo decorata. PriinSj S’ Ex cognatione natales illius cöc£rnir,pra:dicatur de ea,3)de cognatione Abraha: fit orra. Et hoc nomine quaefita eft ii* fanStorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cöiugë Ifaaco lemini elclt;fto.Nemo quidëcarnali fandf orii aftiiiitare amp;cognatione felix cefendus (ft *

A J domeflic.-is alienus fit à pietate, ueru interea fingulare meritd prærogatiuâ habet ifta cognario in illis qui a pietatc operas inamp;itU- fandforum non dégénérant. Deinde prardicatur de iHa, qudd cum hydria fua egrefla fit ad fonreifp a tuta. hauriendum aquam. Qiia in re exemplum habes puehw ad domefticas operas decenter non ad

E X P L A N A T ï o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff 7

^deiicias délicat»' înftitutæ.Virtus ifta pcrrinet ad donufticä difciplinä. T» i tid lard.a .quot;b clcgantia '’tgt;tit.Piiella,ingt,bona afpedhi ualdc. Eft amp;nbsp;corporis piilchntqdo prarclarü donü Dt i.Er hac lar.dti YueUj f'ukl.r-^, llotj nö modo fortiuiitdiuino muncrc,ficuti uidcrc cft in Sarali,l)ac Ribfeali,amp; RaclicI,îuditb,Lftfr,

licet Iioncft(',amantfr tarnen ampkifbuntnr.Sic Iacob Raclieleni,qnód pidclira cftttjiic Lyam, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

^'lïmabatjprci]! dla feriiiebar,infrà cap.t^.Efle crcaturain Dei, coinmnnc tft crcarif omnibns.'tile pul '^«m,fii)giilarc habctgratiä.Quod fapicns dicit, Vanam tftc pulchritiidiucm^ aducrfinn ces dicit qui Puldiritiidine corporis magis animi admirantur ac fe(llantnr. Deinde banc in reprobis Si impiis,nó PlUctimentibiiS Dei dépréciât. Pulcliritudo corporis fine pulcbritudinc animi,ne crcatoris, Rd cor-'’•Pti mentis uitio fiigienda magis eft, § appetenda. Verü ubi puichra corporis facies mentis ac morii ''*§ätiaornatur,quid aliud eft,q preciofa margarita auro inferta^Res ipfa uerü eftTe dcclarat, quod illc '’litjGratioreftpulcliro ueniens e'corpore uirtus. Pulcltritudo,fingularis dtcoreft, elegant) quadam pi^lchrüu^o quot;’finbrorumjpracfertimfaciei,forma conftans.Hanc uocat feriptur.’» □quot;i'C,id cft,bonam, queraadmodü ^oclocouidemus. Pu€lla,inquit,bona afpedbuualde.Bonä uocat propterca,q, fingularcm dccorc inge f'tintiientiri oculistquemadmodü cibum bom'i uocamus,ubi guftu piacct. Timor Dei bonus eft,utilit3

kbonus eft reftitudine,in oculis pix mentis.Sic bonü alio atep alio refpedlu dicitur.Qiiod pulciuri eft. Bonten alio afq. l’Onu tft afpeélu,ficut bic feriptura loquit Arbor 1 ona eft,refpclt;fiii iitiSitatiS qux eft ex fruéiibus. Non oonuenitigitur, ut quod aliqua ratione borium eft, quafi malum fir damnemus ; neqj id damnandum citur.

'^quódomnes magis probamus puichra qu.am deformia. Eft id nobis naturalitcrinfitum, non fine HoSnlJriconfilio Dei,quo nos uoluitoperum fuorum elfe admiratorcS.Quod ueró rebus uenuftis abu Oinur, amp;nbsp;iudicio oculorum magis quam mentis indulgemus, carnaliacp bona appetimus, plufquam ‘Piritaalia,cxdamnabili corruprione eft. Propter banc admoncmur fubinde in icripturis,nepulcbri-*“olinemuliebris formx quafilaqueo quodarn capiamur, 8C ad peccandum follicitemur: id quod filijs Pottntam antediluuium,amp; poftea etiam fandtis bominibus,Dauidiôd Solcmoni accidit.

QuaitOjCelebratur etiam Ribfeab à uirginitate. Virgo,inquit,amp; uir non cognouerateam.In nirgi.- Vir^o. •ntäteftruatipudicitixencomirieft. Eft autem triplex pudicitix genus. Virginaiis,coninga!is Si ui- Cemspudiciiite (Inalis.Seruantes illius funt homines fandli,fiue fint in ftatu uirginitatis ante matrimonifi, fiue in matri triplex. ’nonio,fine fint fadliuidui. Habcnt hi flatus fuamquifcjj caftitatem,pudicitiam, amp;nbsp;ccntinentiam, ex-b'aquam non funt uerx uirgines innuptx, uerxeoniuges nuptx, uerx uidnx coniugibus fuis pi iuatx ’oniduata. Siefunt uirgines alio folo ftatu,alix amp;nbsp;flatu Si rcipfa,qualis fuit hic noflra Ribbah uftp ad ^onipusiegititni coniugip Virgo, inquit, Si uir non cognoucrat earn. Coiruptauirginitas repudio Pcr«lt;t corruptee ^panisobnoxia erat in lege, baud fecus qua mcorrupta matrimonii caftitas. Licebat eriimmarito uirgiuitatis. Mmquani non inucncrat uirginem repudiate. Et banc iubet lex lapidibus obruere,eo qiidd fcortata fit 'odomopatris.Et uidua quocp,fi flatus fui caflitarem corrupiiret,ante legem comburebatur. Vide in-^Mcjp.rs. Vfqueadeo uidclicct damnabilis eft uniufcuiufeij flatus corruptio,qi,x fit fcorrarione.Qiia'm 'Siturdamnabile eftjeflè non ueré uirginem,coniugem,uidiiam;tam eft laude dignüjfi qua fit uera uir-8o,ucra coniiinx,ucra uidua,qux caftitas indicium habet animi conftanter pudici,honcfti,amp; Dei timen ds.Ida pudicitix conftantia non eft includenda ftatui uirginitatis, quod multi ftolidi homines faciunr, •luafidefierit nirgo effe pudica,quamprimü uiro nupferit5^ibkah laudatur hic,qgt; no fuerit Lilli cogni-huiro.Laus ifta non adimitur illi coniugio, in quo utitp cognita eft Ifaac.Tollitur fcortationc,non Ie* amp;dmoconiugio.Mutatur ifta pudicitia,uirginalis in coniugalem,coningalis in uidualcm. Nec mino-dsprirogatiux coram Deo cenfenda eft utraep coniugalis ac uidualis,quam uirginalis.Omnium illa-

foils idem eft, animus pudicus, caftus, Si honeftus. Tale quid habet Auguftinus in libro de Bono ®niiigali,cap.ii, Continentix uirtus in habitu animi femper effe debet, in opere autem pro rcrum ac •'niporum opportunitate manifeftatur, ficut uirtus patientixfaniTorum martyrumin opere appa-f®t,cæterorum uerorum xqud fanftorutn inhabitu fuit.Qiiocirca ficut non eft impar meritum patien fia:in Petro qui pafliis eft,lt;5lt; in loanne qui palfus non eftific non eft impar mentum continentix in lo 3nne,qiii nullas expertus eft nuptias;amp; in Abraham, qui fiiios generauit. Et illius enim ccelibatus, amp;nbsp;huiiisconnubium pro temporum diftributione Chrifto militauerunt.Hxcille. ubi obleruet ie(fior,n5 ‘mparmcririim didlum efic,pro,non mains meritum.

Qiiintó.Etdefcendic,iiiquit,ad fonte,amp; impleiiit hydriam fuam,amp; afcendit.Obferua animu puella: pJhkahaliens. 4 »lienifsimü .i uanitate ilia ac lcuitate,qua hodie iuuentus omnia tcmerc infpicit, aliéna queq; curiolius Icuitdte pucUa.-fcrutanir,amp; pcrfridla fronte luftrat.Repent Ribkah iuxta fontein uiros peregrines cum clccem came- ri.

lis.Hie non fiftit gradt'i,non uagatur oculis,non corripitur curiofitatc cognofcendi,qui nam fint ifl pc ftgrini,amp; quorfum eanrfed redla' tendit ad fontem,dcfcendit,implct hydriâ,ô^ ut domü reuerta: ur a-f^endit.Sic prxfenti animo ac fedulo quod agendum erat agebat,«SC ad fe non perfincntia non curabat.

EtcucurritferuMinoccurfuin eiut^cr dit-.Pauxillumdciud mihiadjorbendumprttbedekydria ti:a. ]Prima ad ’Excinplumfedu fontem uenerat Ribfeah.Et fcruits illam no finit abire incxploratam,fcd ut prima ucncrat,ita illi cum- Ittatis.

Pnmis etiam occurrit, non expeiftans, dum alix quoep exirent. Non cogitabaflam primiim orare ad Dtuincccpiftiut faciat tihi puellam,qiiam quxris occurrere. Quomodo fieri porerii,ur tain cito txaii dita fit in ccciis oratio tua^ Non prxfcribit Deo quando quxfitâ in occurium mittere debcatrieei intent ftisinidquodagcbat,ftatimprimx occurrit,amp; oifenditeam ipfam quam quxrebat. iiic indes diligcn-Umii) ]^o admittendu amp;nbsp;offereuduin,lt;SC in feruo ad id ejuod olferri fibi petebat iiiejuiicnduni.

588 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I Aï

Decorum fub~ nbsp;nbsp;Deinde ad monim elegantiam facit, quèd non fuo lococonftirir, cnm afccnderct Ribfealidefonto

niißionis, expeótauit'q^ dum ad fc propius tranlëundo uenifTetjicd in occurfum illiiis occurrir, humilitatis 3c fiib-Qw pudere ac mifsionis décorum ftruans. Hue amp;nbsp;illud pertinet,quod cum pudore dicit: Paiixiikim aqiif adl'orben ^odcüè peten- dum mihi prsebe de hydria tua.Non fimpliciter potum,fed modicü aquae ad forbendum petit. Admor daift, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nemur cum quo pudore etiam qua: minuta funt petere debeamus. Huiufmodi morum ciiiilitaSjinüde

ïdeilittif ddobf’ nbsp;nbsp;Quterefj^ondit^ütbedominemixeleriterq; depofuithydridm fudrn.crdédit eipotum.] Obiterobfcruah'

cj^uendiipetenti, cilitatem ad obiequendum petenti.Non dicit: Vade ad fontein ac bibe quantum uoles,milii aquâ Iiait-fi,non tibi,qualc refponfum hodie daretur à plerifcp.'fed confeftim petenti aflentitur.

Contrd prtfpo- Deinde non fie efl praepofterc uerccunda,ut tacens porrigat illi potü,fed ciuili refponfo,Bibe,inquiI? Her am uerecun Domine mi. N on eft laudabilis ilia uerecundia quae ora in rebus honeftis prorfiis claudit. Reperias qu{ hie muta:,alias in uanis ac ludicris nimium fint loquace« amp;nbsp;garrulæ.

Mores libera Tertid,non dicit,Gufta uelforbe;fed,Bibc.Dixcratille.- Pauxillum aqua:ad forbendum miliiuelgH litatis. ftandum præbe.lpfa contra,Bibe,inquit,Domine mi,largiiis offcrens qudm ille petierat.Difce mores liberales amp;nbsp;honeftos.Egregia eft liberalitatis uirtus,qua uerecundc petentibus largiterdamuS.

Pocliuitds reue Qiiartó,amp; illud obfcrua,qudd iioeat cum Dominum fuum.Bibe Domine mi, inqiiit. Videbatlio* rentlie. minem peregrinum,peteiitem modicum aqua: ad forbendum,amp; hiinc uocat Dominum fuum. SicfuiU mores piorum hominum.Procliues funt adreuerentiam erga quoslibet. Et Apoftolus monct, iit aliuS alium honore præueniamus.Sed ea de re fupra quoep cap.iS.admonuimus.

Celeritdiinobfe Qiiintd.Ccleritercp depofuit hydriam fuam fupcr manum fuam,lt;Sd deditei potum,inqiüt.Qiièda' ^uendo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;leritcr depofuit hydriam,ur potum illidarct,exemplum habet prompts alacritatis,qua; piurimutnor'

namenti benefieentia: adfert. Bis aceeptinn eft,quod eelcriter datur,præfertim efurientibuSjfitientibuS, amp;nbsp;alio necefsiratum genere prefsis.

Ciuilitas, Et illud ciuile eft, qudd non porrigit feruo hydriam, diecns, Accipe,amp; bibe : fed humero depolîtam fuis ipfa manibuscontinet,amp; ad bibcndum inclinât. lam cogita quale fueht hoc fpeeflaculu. lopdft ferui huiiis domina futura erat,hie ilium uocat fuum dominum, amp;nbsp;aqiiam ei ad bibcndumfub-miniftrat.Sic prius feruit,qua tn imperet;amp; priiniim lnimi'Js,poftca rcdditur fublimis.

Exemplumani- nbsp;nbsp;Et ceffauitpotareeum,cr dixit-.Etiamcanieliituii hdU!idm,donec cejjentbtbere EtfeüinantereuacuMtbf

tni humdni ac li riam in cdndle^dc recurrit dd puteum ut hauriret,cr hai^t cmnUgt;ui camelii iUiu^. ] Vide rurfus cxemplü ani-beralit. mi humani,bcneuoli ac liberalis. NSfolum quod pttierat fcruuSjlargius quam pc tierat dedit Ribftah, B fed amp;nbsp;quod no petierar,ultrd adiecit, plus prseftans quam rogata fuerat.Etiam camelis tuis Iiaiinam, inqmt. Ad animi bonitatem pertinet, qudd camelorum quoepnecefsitatem confidcrat, idtp non fuoru, fed alienorum' Qiii lumentorü fuorum curâ gerunt,rerum fiiarum rationc habent,amp;l refpeduproprij commodi ducuntur. Qiii uerd animalia non fua non ex officio,fed libera beneuolcntia curanr,qiiida-liud quam animi bonitatem declarantf Veræ bonitatis ingenium eft,bene uelle non lioininibus inodd, fed beftijs ac iumentisgt;acnecefsitatibus illorum uiribus confuiere.Sicdiuinam bonitatem comenda-tiirus prophera,canit:HomineS amp;nbsp;iumenta feruas Dne,qucmadinodri inultiplicasbonitatctuä Deus.

idon elfe interro Et illud confidera. Non interrogat,debeat'ne SC camelis potum darc:fed,Etiam camclis tuis,inquir, gandum ubi ell haiiriam;6drefponfo non cxpedi:ato,recurrit ad fontem,amp;: haurit. Sic folent quidant ex animo. Vulgo dandum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicimus,?Wer da fagt,der gibt nit gern.

Antmalid bihut Nee illud tranfeundum eft, non fimpliciter dicit, Etiä camelis tuis hauriä.fed addit,Doneecefi'ent qudntu fdtii efl biberc.Hoceft,quantumfatiseft. Duo confidera. Vnum,ad animantia bruta,utubi biberiinrquanta tidtur it. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fafis eft naturac.ceffent bibere. Homo ufqucaded corriiptus eft,ut non firiens bibat, fincmlp ac modum

Sufficienter be- bibcndinônarurænecclhtate,fed turpifsima ebrietatc metiatur. Alteribpertinerehocadutracbeiiefi tiefciendum. centiae ftudium,ut qui beiiefacit,faciat hoc fufficicter,dans egenti,efurienti,ac fiticnti,quod fans eitPar cc' dat,qui non dat ex animo. Ribfeah uerd camclos potat donee ceffent bibere.

Nihil elfe per~ Et feftinanter euacuauit hydriam, inquit, in canale. Non effudit aquam in terram, fed in canale. dendu quod ufui Qtiam eft prompta ad hauriendum, tarn non unit pcrire quod hauferat, neaquam qiiidcm inutili* tffe poteü. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ter effundens. Non debet perdi quod aiiquo poteft efle ufu commodiim. Man fol nit febon mlferli’l

Duind- prouiden nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiriHe admirando contemplabdtur edm tacitui, feire uolens num proßjerit fecilfet D eus iter futi.] In co

tiiC dcclaratio quod in admirationem ac ftuportm fuit hic feruus raptus,ubi ex uerbis dd fachs pucllsc cognouithanc fiupendd eflfan gt;pfom effc,propter quam ucncraqadmontmur de prouidentiæ Dei effe(flu,g ille fandlishominibiisfit ftupendus dd admirabi!is,ubi palam ac uclut ad ociiliim nionftrarur, prwfertim poft uota dd precatio-nes incundlantcr ddexadicdeciaratus.Nöadmirabatur ipfam puellam hiefiruus inlcjfediiut.atima-nifcftamdiuinædifpollcionis deciarationc obftuptfe. bat quod tam citd oceuinffctca ipi.'i qua quaere-bat,quodcj; ad indicium mciitc conceptn omnia tam accurate’ leipondiiht.Hoc igirurad.riirationisge nus non eft hominn c.iriiaiium ac inlcnfatorû, fedcortnn quibus funt ocuiiad uidciidurn. ouresaoau-diendum,5d cor ad intclligendum, aclenticndum diuiuædifpofinonis admirabikscotratjci.es.

No forma tantii, Deinde dd hoc confideranclii eft,earn contemplatns eft taciic,ut cognofceret,nutn pi cfptrafecilfet fed mores cupri iter fuum Deus. Vbiuidireamipfamefle,qua Deus fiiiodnifuideftinabatjCupiioaretianncirequaliJ mis Ifeflandi eilet,non puichritudiue,quä uidcrat ftatim tnitid cü iiü 0CCUKriffet,3C de hydria eius bibtict,Jed ingenio funtin/fonfis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acmeri*

’cmoribus, Admonemiir profpcritatem nuptiarum pcndcre non à forma nubentiiim, fed a!) ingc-’’•oiilaruin amp;nbsp;monbtis marrimonio commodis.Et reuera profperum it€r,opus acftudiumcft,e]uo ii-’tortiinens Dei Óf morata acquiritur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Simal obknia qua in re obferuct bic fcruus Ribïtam, ut inde difcar, qua'm fit commoda futura hero opere dome-^ fuocêiiinx.Erat aeimodiim liiiinilc acfcruile opus quodfaciebat Ribkalijiauriens aquam camelis. At Silt;^o difccnduitt 'i'illodifcebatjquo tfletingcnio,amp; qiübus moribiis prædita. Huiufmodi animicxperimcntum, qua- t^Udlis If^niqiim’ebat hicferuus in futura hcrifui uxore,in opcre humilb feruilijacdomtftico multo mchus ca-Pgt;tur,quatn in fubümiori aliquOjquo aniini dcledf antur non fubmifti Si otfkiofi,f€d fublimes amp;nbsp;clati.

Etillud notanduin eft, quód tacitiis conteinplatiis eft puellam, ut qualis eflct difceret. Silentium Si Silentium coma V'Wpiiklirc'feruiunt confiderandis accontemplandis rebus. Videbaturinctuile amp;ignauü^ puellam dufif contempla ’flïquandis decëcamelis occupatü nó iuuabat.Veriï m inftituto contemplationis cómodius erat,ut in tiotiibus.

ftteadü illa hauriebaraquâquicfceret, Si haurieiitis ingeniü,mores alacritatëccfideraret.Admone-’’’w quicfcendum elTe aliquando ac tacendiim,ut contemplation! reriim iieceiTariarum adtempus ua «mus. Etcnim animus ueldicendo uel opcrando occupatus, ineptus eft ad conttmplationërerum . Si federis in menfa inter uefcentes Si uina haurientes, confultius tacebis. Si ex. diólis ac fadlis conuiuarii ‘ngenia Si mores eorum contemplando intelliges.

£tßi}im e{l,poil^uamceffaruntcumeli bibere^accepit uir ille ornamentum diireum.cxc.] Obferuädum bic Dinithe dißgt;oß-' '•^quódferuus ifte animum puellac,propter quam ucnerat, ornamentis aureis fibi conciliar. Si ad futu tioninoilrtm c]i ''’Snaptias præparar,priufquâcaufam fuam ad parentes illius dcferat.Cogitabatbomo circunfpeiffus adiungendü ÜH quot;quot;iltiitnreferre, quo illa animo futuraelTeterga caufam banc,quæ ipfum reliefla domo patria in terra dium. (quot;înaanfequi deberet. Videmiis boe exemplo q conueniat, ut ubi de uoluntate Së prudentia Dei eer •»confiât, nonfimus ignaui,fcelquod noftrü eft faciamus diligenter. Videbat bicferuus puellam iftam •^ftinatü elfe à Deo in uxorem fi Iio domini fui. Vbi id eertd intellexit, no eogifat, quoniä à Dno pro-fperiim faftum eft iter tuum,amp;: bare puella eft bero tiio ab illo pra?parata,non poterie ilia diuinac difpo ^donireju6tari. Qiiare nibilrefert, quo fit erga caufam banc animo,nee opus eft ut aliquo illam mime •'idconfentieudum inducam. Non eft probanda buiiifmodicogitatio. Ob id ipfum crat animus puel Itlionefto munere ad futuras nuptias praeparandtis, quód manifeftis argumentis conftabat, eftc illain •^'dnitus deftinatam Ifaaco uxorem.

Deinde obferuandfi etiam eft,quo genere munerü animum puellæallieiar.Aeeepit, inquit,uir ille or Ornät{iimulie~» quot;’»entü faciei,uel,frontale aureum,feraiuncia pondus eius,amp;: duas armillas lupcr manus eins, decern brii noneü alte äureorü pondus earü. Ergo dédit ilii muiiera Si aurea Si ornatü babentia. Ornauit il 1 i facie Si manus nm a domo »rnamentisaureis. Vides boe exemplo non effe alienum à faniflis ornare fexuin muliebi tni mundo au Horum» •'O,modóab(iutimpuriamp;: inbonefti aftedliis. Ornamenta ifta allatafuntedomo Abrabpfaniftißimi P’triarciiae ac pucllw data,quæ futura erat uxor femiiiis ckóli,amp; ad boe data,ut ad nuptias futuras ei-•'»Sconfentiret.Quare damiiandum in fe non eft,quód puella; defponfata; otnaiitur*

llludreprthendendn eft,quódplerüqjornanturincôpetenter,amp;intinipeftiuc,aliunde,6f adalium Qjfid dawndtt^ modisetiam a!ijsqu«am decet puclias boneftas. Huiufmcdi puella’, qualis erat Rib/iab, dignae dumCitinarna-^ f“ntquariim piidieæ frontes Si manus offieiofæ auro dec •rentur ab iiiis, quorum funt connubqs de- (k puetlarum» •'matæ.Manus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ornantur auro.Difeamus quam (int digna; quae in precio babeantur. Ver

'''•'ircgij,principales,Sf epifcopaleS ornari folcnt coronis,diadematibuS, minis ac tiaris. Optarim illis, quot;•^uooificioriimgratiadeeoraiiturbonorc,tamfedignoseflecomprobarent,qua'.n utdori uolunt. Hotte^ias muttS

Necillud tranfeiindinn eft,quód pondera ac precium munerü iftorum m’emoraiitur. Habuit hac in .•»feuus rationem boncftatis domini fui. Honefta funt muncra, quae pro fr.cultate dantis preciofa funt, ••»nuilia, Sëeicuidantur non fobim pulcbritudine fuaornando,fed Si utilitäre aliqua commodando

. Sic ornat fponfam fuain Cbriftus,ac ditat muncribus paternis,quæ Si pulcbra funt Si utilia, »cfimtilliontftati Deiamp;lncftrælêruiuntfaluti.

Videetiam q fit competenter f.i(flum,quód armillarü pondus,qHas fuper manus RibRje pofuit,de- PonduiarmiHa-•‘I» aureorum fuit. Duæ manus dextra finiftra ex æquo ornantur, licet dignifate praeeeilat dextra. larum. '^iiicuitj quinep funt digiti, i3d ipfiimpares longitudinc, uiribus,amp; ufu. Et tarnen fie ornantur prccio Autieris ex æquo, ut fingulis finguli deputentur aurei. Appant enim in prccio ac pondéré armillaruin '•'jrmn rationem efte babitam decern digitorum, Hæc uera iiberalitas eft, qua non folum qua: fortia untS: præcipua,fed Si infirma Si inferiora coboneftantur. Si confideres eecltfiam Dei ae fponfam if^ago eccleßa ^brifti, in ilia qiiotp funt facies Si manus. In facie funt oeuli, quorum ufus eft confiderare fingula aC cbriüi, ' profpicere reliquo corpori fi qua funt ucl agenda,uel cauenda. Ilæc cura Epifeoporum cft,qui proptc-•'»Epifcopi Si fuperattendentes uocantur, quód ex officio tencantur uigilare profpicere Eeelefiæ.

laborantfieuti manus, Si tarnen nibil minus funt q oeiofi, fed admodfi ncgociofi acfiimmcpcre ''c«flarij,fiquidem otficio fuo non defunt.Manus funt in Eccitfia,bomincs corpori in teckfiaftico ram '1 corpora iibus q fpiritualibus opcrando ac laborando feruientes.Et quamliis neep uiribus, neep gcncri ‘•S0iTieiorum,iitq5 quantitate fruiff num quos adferunt,pares cxiftant,ex æquo tarnen omties aecepti ’»nt Ghriilo Domino, Si digni babentur qui ccclefti ornatu decorentur. Sed ó bone Deus qudm non »URtbecia;noftræ facies decora, fed admodum turpis ae dedeeorofa, fifacies Ecckfiæ funt Epifcopi; ^Hï^nonfujuiilms manus ad operandii honefta 6lt;utiua orficiof«c,fed tarn in malo negoeiolæ,quàin

inbono ocïofje.Qnsr^ mîrum non eft, quod Eccltfia; noftrac nec facies,nec manu5 caleftiomatu coho A ncftantur,qua in re manifeftum eft argumentum quod Clirifto Domino difpHceat.

Et dixit ad earn: Pilia cuius es ? Indica mihLPft ne in domo patris tui locus ad pernoâandum^'iPtincipià uo* cat cam filiam. Recepta eft hate confuetudo omibus nationibus, iit fcncs uocent iuniores filics amp;; fib'aS, propter artatem.Qiiare conucnit, ut qui fenes funt,iuniorcs di liga nt tanq filios : amp;nbsp;fi locus fit Si oca-fio,forment amp;nbsp;inftriiant.Turfus iuniores obferuet ac fiifpiciant fenes tanq patres.Et Apoftolus hucre* ipexit I. Timoth.r. cum dicit : Seniorcm neincrepaueris,fcd obfecra iit pattern, iuniores lit ffaties(c-rat namcp Si ipfe Timotheus iunior) anus ut matrcs,iuucculas ut forores.Si fenior fuiffet Timotheus, admonuiflet cum, ut iuniores alloquereitanq filios aefilias. Veriiin ab hachonefiateprafciitisfeculi mores omniü funtalienifsimi. Nec fines quipperationcm habentinftitucndorüiuuenum,ncciuuenfS obfiruant fenes, nec acquales mutuo fraternac charitatis affciftu ducuntur.

Deinde obferuanda funt quae interrogat. Duo interrogat. Vnum, cuius fit; alterum, num in domo

re ne uerbo quidë puellac apent,quis fit,amp; quesd ipfius gratia tantfi itineris fuferperit : fed adionêcau-fx fux integra ad aures,confcicntiâ amp;nbsp;uoluntatc parentum illius rcfcruat,ut illon'i .arbiti io obtincat qd pctiturus eratjuel re infeiffa domum redeat.Hoc animo interrogat,num in doino patris ipfius fir lociiS ad pernodlandü.Et hi mores noftra actate uehemeter oblitcrantur.Scorfum,infcijs parentibus, traiifi-guntur copulx nuptiarum cum pucUiS. Eft locus contra raptorcs uirginum.

QU£ reJjgt;ondit:Pilia fum'ßathueliSjCrc.'i Obferuandum eft hoc loco, non modo quod tam placide'ho mini peregrino,cuius fit interroganti, fed Si tarn pertinenter ac fufficientcr ad interrogantis caufara re Ipondct.Spirant quidem uerba puellxhuiusfimplicitatemquandam Si ingenij placiditatc; ucrum iu-xta' fic diuino inftindlu diriguntur,ut ad caufam quxagebatur fint omnium acecmodifsima, iiccquic-quain defiderari queat. Principio né fimplicitcr dicit,Filia fum Bathuelis : fid origincm natalium fuo-rum ad auum rcfcrens,addit, Filrj Nahor.Hic fucrat frater Abrahx,amp; ad illiiiS domum trat fcruusifte iniflus, quamuis ipfa nihil dum ea de re fcirct.Deinde addit adhuc, Qiiem pepcrit ci Milcha.Habiierat Nahor non folum uxorcm Milcham,fed Si concubinam nomine Rcumah, Si ex un aip fiiftuleratfobo km. Itacp ut figniftcaret fi efle natam patre liberac non concubin» filio, particulam banc aditcit.lfta fic rcfpondit puella rcrû qup agebantur ignara,ex inftinëfu Dei,ut animus firui adlnic certior reddcrcnir.

nitus,nifiifta propter ferufi diuino fuifient inftiniflu ex ore pucllc prolatafSic uidcs cxemplü diuinxdi ipofitiôis,qua piorü cau(â dirigi Iblet. Vides etiä fimplicitatë ac placiditatc ingenij côiunftâ in Ribhah. Quod oeniis ui- ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cr fanimultû ediyinquit,apud nos,ç:r locus etia adpernoStandti. ] Obferuandü hic tft,qd nâ ligitur fuifie illä deditS agricultur»,3f alendis pecoribus. Sic alebantur prifcac fanëlorü familix. Sinmil obfirua argumentü diuinae benedidf ionis in copia palearü ac fccni.Qiiamuis no eftet domus Nahor ad fœdus Dei cum Abrahamo eledlajbene tarnen ufa eftubertate diuinae benediclionis Si gratia:,proptt-rea g» tftit Abrah3ccogn3ta,ac matres fiminis eleefti Ribham,Rachelem,amp; Learn fubminiftraret.

Et illud confiderandum eft, quod puella homini peregrino ram hberaliter non folum de loco per-nodlandijfcd df pabulo camelorum rcfpondit, atep ita ilium ad domum paternam infeijs adhucparen ribus uclut inuitat.Difcc lunc,qua'm non fuerit domus ifta difficilis ad accipicndumperegrinos,feduf-queaded faciiis, ut puella: licuerit peregrinis tanto numero nondum ccfultis maioribus hofpitij fpem facere:quod niinq fadtura fucrat,fi fi malam proptcrea gratiä in oculis parentum initurâ timuifltt.Scie bat humanjtatë paternx domus, in qua fucrat enutrita,ideo ifta tarn eöfideranter peregrino rcfpondit.

inclinauit fehomo, c;- adorduit'Dominum,dicens:3encdi{lus Dominus DeusdominimeiAbrahd,quimab-dlu'it mifericordià ac ueritaté fuam à domino meo.Ego in ipfa uiafum. Duxit me Dominus ad donnaiifratrudO' mini met. iQuincj; funt in ifta doxologia fidelifsimi firui obferuanda.Primum eft quod dicit.Ego in iita fiim,ad domum frarrum domini mci pcrueni.Qiii peregrë proficifcitur, difeat hie, quanti fit faciendi

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidetur rcëfa uia abfip ulliserroribus aut periculis ad deftinatum peruenirelocum.

Succelfus rcritm Secundum g» non fimplicitcr dicit,Perueni ad domum ; fed, Duxit me Dominus addomSfratrutn noilrarum Deo domini mei.Succcflum itineris fui tribuit Deo, quód abangelo illius rcëfà effet ad domü Nahor per-

duiff us. Admonemur ut omnium rerum noftrarum fiiccefl'um foli Deo adferibamus, ctiamfipro no-ftrif uiribus oinnem diligcntiam Si induftriam impenderimus.

Tertiu.Quod diuflii hunc Dei non fuae ipfius probitati aciuftitip,fid bonitati ac fidci Dei erga Abra hainfi adfcribitjdicenSjQiii nöintermifit bonitatë ac ueritatem fuam à dno meo.Non dicit fimplicitcr, Qiii fecit bonitatë ; fid,Qtii non omifit, non abftulit, baud cefiare fecit bonitatem ac fidem fuam à domino meo. Agnouit igitur Deum non turn primii benefacere coepifle domino fuo Abrahamo,fedcon fuctain fuam Si ufitatam gratiam ab illo non auertificjfid in hac quoqj caufa declarafië,cuius ipfecon-ftitntuf fucrat legatus. Admonemur qua m debeamus uigilanta obferuare gratiac Dei erga cos quiff diligux

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j'pl

Qiiartum,quód fuccefliis liiiius gratia crumpit in gratiariim aélioncm amp;nbsp;laudem Dei, dicens:Bcne Exemfgt;lum diftus Dominus Deus domini mei Abraham. Vides exemplum animi pij,fïdelis,amp; grati. Pijjqutid c- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ZSquot;

pusdiüinæbonitatis agnolcit.Fidelis,qiiód tantopere de fucceflii caufac nöfuar,fed domini fui latatur. grati, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

Grati,quód quemadmodum opem auxilijs diuini fupra imploraHerat,ita uoti compos farflus in gra-tiarum aftionem aumpit. Sunt hx dotes admoduin mirabiles in homine feruo,quaï hodie uix in epi.-fcopoinuenias.

Quintum, quód inclinatione capitis SC corporis fui incuruatione Deum laudauit. Sic funt animati llonoranJut fanfti,ut ad quamuis diuinx Maieftatis memoria nö ore tantHm,fed amp;corpore 8C externis geftibus re«- Dei« corde, «erentiam humiliter exhibeant^fiue idfaciant fublcuatione oculorum SC manuum, fine inclinatione ca ore, (orpore. pitis, fiueincuruatione genuum, uel proftratione totius corporis. Et reuera digna eft incomparabilis Maieftas Dei, quam honorer non tantum portio aliqua hominis, fed totus in uniuerfum homo quan-ms quantus eft, fpiritu,ore, SC corpore. Et fic comparât! fumus,ut quae internam illam affedluum no-ftroramfedem mouent, fimul moueant nostotos, ut SC fpiritu exultemus in Ixtis, SC ore pfallamus ói torpote geftiamusrin triftibus ueró deqciamur animo,quefamur,ucleiulemus ore,amp; corporis geftibus pslàmanimi mccrorcm ac ludlum exprimamus.Qiiare credibile non eft,quód ex animo orent,uel pfal hnt,quitoto corpore perinde ac ft aliud quid aganr, defident ac quiefcunt. Non moratur Deus ex-*rrnafiue ucrba,ftue opera,qup hypocritæ plerunq; fine corde ac fpiritu fimulanr,fed fidei, pietatiSjOb»-^'niantiæ,huinilitatis,rcuerentiç, gratirudinis ac finceriratis ueritatem. At ueritas ifta fuam habet effica

I nbsp;nbsp;Wm, perinde attp uerus ignis fuum ardorem,ucra lux fuum fplendorem.Hinc eft uidelicct,qHÓd exter*

I nbsp;nbsp;■'iorantium ac gratulantium geftus in fcripturis commemorantur, ut admoneamur de ueritate quam

Cucum't itacp puella, amp;nbsp;nunci'auitindomiimniatris fuæomm'aquæ audierat. Habebatautem Rebecca fratrem nomine Laban,qui fèftinus egreflus eft ad hominem ubierat fons.Cumcp uidifletinauresSifarmil-’ hsinmanibus ibroris audiftet ctincfta uerba referentis,hæc locu tuseftmihihomOjUenitaduirumquiftabatnixtacamelosamp;^propefon

* ttniaquae,dixit^ ad eum : IngrederebenedicleDomini.Curforas ftasC Præparaui domum,amp;r locum camelis tuis. Et introduxit eum in hofpp tfom, acdeftrauit camelos, deditep paleas amp;nbsp;fcenum, amp;nbsp;aquam ad lauan^ ^os pedes camelorum,amp; uirorumqui uenerant cum eo,

^tiuiidaiatiniiomuntgt;natrisfu£,j Sept.habent,«(w cwvj'yiaxrTv /t^TgiavrUr^idefi, Ernunciaint ma-frifm.

audierat.l Sic non eft in Hcbrxo,fed nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft lecundum uerba ifta. Sic uerte*

^xxilliMiijJ'etitMures^crc.} Hebr.Etfadumcft,cumuidifletornamcntumfrontis(Q''5rt)amp;armillas

fuper manus fororis fux,5lt; cum audiftet uerba Ribkah forons fux diccntis,amp;c.

hgredere benedtCle Domini. ] Scpt.fiCjOÏÉrf o êia(Xê(,!n'K6yii ris Kveisis,ïA eft, HuC ingredcre,benedilt;flus ftominus.Legcrunt fine puniflis pro qAt3,ideft beruch,T\‘gt;SX,id eft baruch,idco^ uerterunt in nomi-I ’”tmo,Benedi(flus Dominus.

Etinirodiixiteumin hojjiitium.'i Hebr.Etingreftus eft uir domum, ac foluit camelos. Sic Sep.Et in-SrffliiSeftuirdomum, 8C exonerauit camelos.

Adlauandospedes camelorum. ] Camelorum non eft in Hebrxoifed, Ad lauandum pedes eius 8C pe-

I nbsp;nbsp;nbsp;Summa contexnis huius eft,quomodo fit (êruus Abrahx in domo Bathuelis hofpitïo acceptus. Rib

I quot;’lide aduentu illius narrauit in domo matris Laban, frater Ribkj introduxit eum in domum cum fet quot;is amp;nbsp;camelis.

^lt;tcurritita(jipucÏÏa,cynunciauitindomummatris(u£-,crc. ] Quoniamdeeo interrogauerat feruus, I quot;um locus eftet in domo partis ipfius pcrnoólandi, deinde SC in ipfa doxologia illius intellexerat, eftc I ^'’'i^*'“ugt;nAbrahx,hydria ad fontemrelifta,curfu domum contendir,amp; remomnemexponit. Ha I o’taiitem Ribkah fratre nomine Laban,qui feftinus egreflus eft,amp;c.NomcnhuiuS Mofes hanc po-I quot;Wmumobcaufam cxprimit,quód multa erat de illo ac filiabus eins in hiftoria lacob narraturus. Et 1 ’ftiim eft cum uidilfet ornamentü frontis SC armillas fuper manus fororis fux, amp;nbsp;audiftet uerba Rib-

’wc. Venir ad uirum.Quoniain dixerar Laban fratrë Ribkah ad uirum fords cucurriftê ad fontem, quot;“Vit ifta non quód ordine prxcedentia fequantur,fed ut cxponat,unde motus fit Laban,ut ad uirum

fords excurrerct.Sic caufatn fafti poftfaftum exponir. Prius enim uiderat mnncra forori data,amp; litr ba illius audicrat,qudm fords ad uirü cxcurrerer. Et dixit ad cumJngrcdcre be nrdide Domini.Vcr borum iftorura ftnl'us bifariam accipi poteft. Primiim,ut Iiabeant falurarionera. Vidttur induite, allc-qiii liomine percgrinum fine faliitationc. Vtuntur aiitcm Hebraci uerbo T^3,'d eft,bcnediccdi,in oifido ialurädi,ficutiuidere eft i.Rcg.i.amp; x.Reg-io.Hoc fenfu quod Laban dixit n''n’'q^“\3X’\3,ide eft quod nos Gertnanice' dicimus,Bi/? Got wilkommen,hoc cä,Biß in Cotes wil!ennkommen,UfI,B!ßin Got wolhoni' j»fn:quod alq fic efferunt,Bene iieneris. Deinde,ut habeant non falutationem,lcd inH!tationc,uringrc diatiir ad paratum hofpitium.Hoc fenfu communiter exponitur hxc particula. Prior fcntentia milii ar Tidct,fed ita,uf alteram non damnem. Cur foris ftaS^ Præparaui domiiin amp;nbsp;locuiti camelis tuis.Er-go priiifquä ad eum cxcurreret,domi parauit locum amp;nbsp;uiris amp;nbsp;camelis.Sic fequentia priora declarant.

. Quod LierteruntjPracparaui domum,in Hebraco eft n'an id eft, Vacuaui domû quod noS Ger-manicc' uocamus rhaumen. Et intrauit uir ille domum,amp; foluit camelos,amp;^c. Duo narrat.Qudd ui' delicer leruus imitatiis iam diuerterit in domum Bathuelis, accamelos fuos exonerauciit. Deinde g» camelis.datum fit pabulum, amp;nbsp;uiris aqua ad lauandum pedes. Sic erat regionum illarum confuetudo.

Qudre non nun nbsp;nbsp;'Etitunciauit in domum matrii fuce. ] Moucnt hie quxftionem,quare non dicat Mofes, qudd Ribkah de

cidueritRibkah aduentu ferui Abrahç niinciaueritin domum patris fui,potius quam in domum matris. Varianthac in domum putris in re fententiae,etiam Hebracoriim.lofcphus fcribit Bathuelem pattern Ribka: turn temporis non fuiife pottus^Udm mu amplius in uiuis. Qiii hoefentiunt, propterea didbiim putant, qudd m domum matris fuacnunciarit tris. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;puclla, quod pater illius effet mortiius, amp;nbsp;mater domum gubernaiet. Er ifti fententix fauereuidetnr,

qudd infra fine mentione patris omnia aguntur per matrem ac fratrem puellx.Seriiiis dicitiir muncra dedilfe fratri,puellse,ac matri.ftem,Rtfponditfrater eius,inquit,amp; mater. Et,Dimiferunc Ribhmfo-rorcm fuam. Er, Benedixerunt Rifrlia:, dixeruntep ad earn, Soror noftra tu es,Sic. RurfuS alij ex He-brxis indicant Bathuelem pattern Ribfex nondum fuiife mortuum,eo qudd infra legatur.’Etrelpon-dit Laban amp;nbsp;Barhuel dicentes. Verum qui priorem fententiam renent,dicunt hunc Bathuelemnofuif-fe pattern Ribkx,ied frarremjidlp iuniorcm,eamq; ob caiifam poni poft Laban.QiiorumfentcntizO' pitulantur, qui infra legunt in plurali, Ftatribus quoqp eius Si matri dona obtulit. ad quern fane mo-dum Hebtxa fine pundis legi poffunt. Mca fententia quod pattern Ribkxattinet,ucrofimiliuseft, non fuifl'e eum amplius in uiuis, cum ifta gererentur. Alioqiiicaufam non uideo,ob quam matris to-ties fiat mentio, patris uerd ne femel quidem, cum ad ilium potifsimuin poteftas defponfandifiliam pcrruiuifl*er,fiquidem adhuc fiiperftes fuiifet. Quod uerd Mofes puellam in domum matrisfiia;nun-ciaffc dicit, non eft inconucniens, fi cum Shlomonc ob id hoc faifrum effe dicamus, qudd matrtsfjmi-lias apitd iicrcres feorfim ac feparatis manfionibuS iiiia cum filiabus Si ancillis habitarent,cuius amp;nbsp;fu' pra' alicubi memini,amp; hoc ipfocapite cirdacalcem innuitur, eam^ obcaufam Ribkahreddprimum

Diferetio Ri6- nbsp;nbsp;Cuciirrititdlt;j;pueîld,zr nunciduit in domum matris fu£ fecundumuerbaiüa.'i Obferuandum hic eft,qudd

Ke, quaparenti Ribfeah feruUm Abraliac no ipfa domum feîum adcluxir, Rd domi primiim de^llonuiiciauit,decoriini bus fuam pote- frruans pucllx,cuius non eft fponre fua quenqiiam in domum paternam inducere, uel etiam €X iliatq-{Idtem feruauit cere, fed earn poteftatem parentibusintegrampermittere.PrXidicaucrat quidem illi capacitatemdo-iHafam. mus paternæ,5lt;l copiam pabuli pro camelis, uenim uocandi amp;nbsp;accipiendi illius poteftatem detulitad parentes. Vides exempiü diferetionis. Erat animo placido, humano, liberali,amp;: ofiiciofo erga quofuis, ucriim citra iniuriam pareritum. Ex demiim pulcherrimx dotes funt quibus conuenieiiS adiunftaeft difcretio,qua redie' difpenfentur, ne quo padfo iufti limites excedantur.

Coniians aldcri Et illud coiifidctandum eft, qudd domum cucurriflê fcribitur.lam tertio mcmoratur,quodftftina-tas B.ibk£. rit amp;cucurrerir.qua in re uides exemplum animi conftanter prompti,amp; ad feruiendum alacris.Omni-410 fingulate quiddain eft, fi inuenias in muliere placiditatem SC humanitatem animi cum alacritate K promptitudine fpirirus coniundlam. Solent enim benignx ac placidx plerunt^ effe tardiore acremif-fiore ipiritu;contra,qux uelociori Si expeditiori funt fpiritu prxditx, moribus effe aliquanto diff iciüo hbus,amp;l non adinodum placidis. At Ribkah noftra Si placida eft,facili miti^ ingenio,amp; fimullpintu prompto Si alacri,plane' optimx iam rum matrisfamilias fpecimeii oftendens.

Exemplum fra- habebat Babkah fratrem nomme Laban : er eucurrit Laban ad uirum firàs adßntem.Etßilm (Hem» terne beneuo - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ornamentüßciei, er armiÜas fuper mantis fororis fue, nbsp;nbsp;cum audijjet uerba Babke fororis fue dicett-

lentie. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tis,Sic loquutus eü ad me uir ille,uenit ad uirum, er ecce Habat iuxta camelos ad fontein. ] In eo qudd Laban

non inuidit forori aurea munera, nee dixir, Habes munera, uade ergo amp;nbsp;introduc hofpitem tuuni,de qiio prxdicas, paratp illi qux funt parauda, ego nihil horum faciam,fed patat ipfe donium,amp; confe«* ftim currit ad uirum forasiuidcs exemplum fraternx ac doinefticx beneuoientix, quam hodicinter frl tres ac forores tard inuenire licer,uï non fruftra dixerit iïle,ï'ratrum quaq^gratia rara eH.

Exemplum bo^ nbsp;nbsp;Deindc,Et fadfum eft,inquit, cum uidiflet ornamentum faciei amp;nbsp;armillas fuper manusfororisfux*

ne confcieritie Ergo non abfconderat puella quxaccepcrat à fcruo munera, ficuti facere folenr, qux mala confeientia lucê non fugten prxditx munera ab amatoribus Si proci; accepta abfcondunt, amp;nbsp;confeientia parentum fuorü faiiunt, 1». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fed quetnadmoduim acçepejat ilia lioneftd dd fine oiptu finiflii propofiti eoufeientia, itapalam ttwo»

’Kepta geftnt,amp;f ad conicientiam matris ac fratriim defcrt. Habes exemplum boneftx acbon® ccfcicn

Ttrrió.Et cum aüdiflir uerba Ribàæ fororis fiiædicentiSjSic loquutus eft ad me iiir illc, uenif ad ui- ^ntiigo genfia^ ''quot;■n. Vide imagir.cm luiac ac germai.æ Chrifti eccicfiac, . Ribkali habet figna amp;nbsp;uerba, a' pronubo n£ Chriüi eecle^ fuOjloco llaac,accepta.lUa plane tiori celât,fed cftcntat amp;exprimit.Ecckfia amp;nbsp;fponfa Chrifti habet amp;nbsp;fit£.

'Pbfigna pariter amp;nbsp;iierba, iitraejj .a Chrifto accepta; amp;nbsp;habet non occultlt;’,ièd pakinrnon cum pudore ^^lierecundc', fed cum ftducia amp;nbsp;bona confcitntia. Laban uidet in fronte amp;nbsp;manibus fororis fiia; fi-

audit ex orc iliius uerba, que fcriius Abraha; ad ipfam dixcrat,amp; hinc ad crcdcndum illi ufquea 'Ifoniouttur,ut ad uirum fords non lentogradu cunlt;flantercrat,fedueloci curfu CQfitendat. Vides u-f^nilignoriiacucrbi Chriftiin EcclefiafSeruiuntfideiin Chriftum,amp;adeundem panter fcopii,Chn-8um uidclicct,dirigunt.Non funt fcparanda figna d uerbo.Rationcm fignorum uerba cxponunt.Sunt ’utemtria fignorum genera.Pnmnm eft eormn qnp miracula uocantiir.Dc illis eft quod Alarci ultimo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;generaJj—

^gitur,Domino concomitante ôf fcrmoncm confirmante fequcntibiis fignis. Secundum coru eft qua: gnornnt, fäcrahientalia figna nominantur,quoriiin unum initiale eft,Baptifinus iiidclicet; alterum memoriale, 'æna,fdlic{t Dominica. Tertiü eft in admirabili illo fidci,fpci,charitatis,humilitatis, boniratis,patien-'*æ)amp;c decorc, cuius fplcndor de Ecekfia Chrifti fponfa teftatur,quód cœkft: fit ornamento dccorata. Omnibusiftis figni$,non aliunde qudm d Chrifto accepris,dtcorata eft Ecclefia,óf additum eft uerbii, ®^ipfumnonaliud qudm Chrifti,Euangelinm fcilicet regni. Primo ac tertio generefigncrum,adiun-

uerbo, dirigunturad Chriftum qui ilium nondum cognouerunt utad eum excai;t, ftanteni ad fon kmaqiiariim uiiientium.Haud enim minus ornamento uirtutum qudm miraculcrü moutntur,ut cu-P’^ntde fide hacamp; dodlrina quam audiuntcognofccre. Nam utrobiep infolitum quid Si coclefte often 'i'tur. Secundo fignorum geliere feruitur i pfis fidclibus,ipfi Ecckfiar,ut habeat fidei exercitia amp;■ aJimcn

acccdcntes ad Chriftum incorporet.Siceft inquamcomparata lieraamp;gamana Chrifti ecckfia, ( QiWequiueldmciliiiit uerbiim d fignis,ucl aliud uerbü,aut alia figna,qudm d Chrifto tradita eften-hnt,iinpudcntifsima:fcortationis,non iicrac dcfponlationis notam incurrunt.

Etilludobferiia.Laban,fi interpre teris,fonatcandidum Si album.Jnni!iturergo,eoS demum moue- nbsp;nbsp;nbsp;Chri^û egre

fiucrbofignis d Chrifto datis, iit ad eum cxeant,inlt;j; cum credant, qui funt candidi,id eft, homines diuntur ejui f'unt ’’onmalitiofi Si fuligine inuidia: Si odij infedli, fed fiinpliccs amp;nbsp;integri,quaks plerurq? fuerunt qui ad l-abamm,id eü^ OhriftiimaccciTerunt. Habet iioftra Ribfeah multos fratres tarn ludposqudm Gra?cos;ucrninnonha- candtdi. l’îtmultos Labanim,id eft,candidos amp;nbsp;fiticerc afttdlos,quos Chrifto pofsitadduccre.

Eteccc,inquit,ftabat ad fontem iuxta camclos. Non confequitur pucllam fuaptc fponte.fcd foris ci (X!l‘fndo çr dtatem manet ftans Si expedtans, donee ifitrd in domum, propter qua uenerat,uocetur Si inducatur. ^nomodo Eaftenusfategit, iit piiellam a Domino deftinatam indagant nbsp;inueniret.Indagaiiitgt;amp; inucnir. Jam duin/lt nego-

dhilliabcnsquod agat ampliiis pnufqliam hofpitio accipiatiir, ekpediat uocationcm. Habes exem- eiantibu^s. plum,undedifeas non eftc ftandum negociantibus,nifirebus aliqua fakem parte perfedtiSjicip ad eum feeiUjUtociumilloruinfitexpedlatiocommoditatiSreliquaqueepquæadhiicreftar.tperficiendi. , a et

ai (im:Veni benediâe Domini.,cur fans ilasiPraparaui domum er loctm camclis tuis. ] Admonet ''gt;clocusubidicir,Vcnibenedidlc Domini,decatholicaolhniumnationumconfuttudinc,quafakitan ^oaccipimusadiicnientes fine peregrinos,fiue alios alicunde uenientes,deinde difcedeiites a nobis ualc benepre^ ^êendo ciimittimiis,tcrtió opcris aliquid facientibus bene precamur. Pertinent ifta ad oft’icia humani-*itisae muttia: beneuolentiæ, qua qui prscditi fiinr,crga quofuis bene atficiuntur, Si omnibus omnia Pmfperéfucccderc cupiunt ex animo.Sine hac bencuolentia mcram fpirant hypocnfim omnes noftræ l^lMatione$,iialcdidtioneS,amp; apprecationcs.IIebræi utuntur uocc bcnedi(flionis,in fenfu felicitatis,fuc ‘'lfus,ac profperitatis. Hacaccipiunt uenientes. Sic i.Sam. ij. legitur Saulem egreflum effein occur-l^^mSamuelis ■\ai2’'7,id eft,ad bcntdicendum eum,quod uertiirit, Ad falutandum cum hac dimittunt di f^fdcntes Sic.t.Sam.19.de Dauide lcgimus,quc)d bcnediccndo Barzillaià fe dimiferit.Hac bene prtcan *®operantibuS.Sic uerbo bencdidlionis Dauid Abfalomo filio fuo ad tonfuram ouium egredienti bc-f'fprecabariir.i.Sam.i?. Tale quid amp;nbsp;Pfal.np.habetur.Græciidemagunt uerbo Latini utun-liirtierbis,fakie,uale.Gerinani dicimus,Bi)? Got •willkhomen,Behüt dich Got^üdff'dir Gof.Sic catholicum 'Ikutfaliitando, ualedicendo, beneprecando beneuolentiam erga quofuis oflenelainus. Vtinamiila quim communiter t.itn ueracitcr df ex animo faciamus.

Cur foris iftas? Præparaui domum Si locum camelis ruis.Admoncmurhocexemplo,tum uerçbe- Indiciiiuerabe-quot;molentiacindicium dari,quando peregrinos non uerbis tantum fakitamus, uel ualedicendo dui.iiti- neuolentix.

quot;MSjfcdreipfa ctiam in nectftariis iuuamus. Vide locum Jacobi cap.i. Sic Laban non faiutauit tantum fmiumliunc Abrahacjfed Si hofpitio accepit.

in eo quod dixit, Cur foris ftasf admonemur, quain nondebcamus probare ciuilifatem qua: erga ■'osoftenditur.Reiflcfacicbatferuus Abra hç,qudd non fuerat puellamfuaptcfpcntcfeqnntus, fedex-pfdabat donee uoearctur. Redle' faciebat etiam Laban quod fignificabat,fuifle fibi ac fuis gratifsimû, fgt; fermis ifte ulf r 0 in domum fuam diuertiflct.

Etintraidt uir illc domum, cr joluit camelos, deditcf; palcat cr f(xnttm,cr aefuam, crc.] Notahdum eil, Wnon legitur icruus ifte uerbo aliquo tergiuerfatus, cum à Laban inuitaretur. Statiin ubi uocaba-'Madhol’pitimn, obtcmpcrauic. Quamfuerat ciuiUs in retinendopudore,nc fuapte fpontc nondum

lt;^94 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN e E N £ S I H

'Üecinuereatndi uocatiis diuerteret,tamlîon fuit morofus cum ir:uitailt;tur. Sic tcmpcrantiacfludcndum tfle moce' A ncc moroß funt mur,ut nec pudpriï noftri obliti,ituiercciindi:ncc præpfftct i piidoris lîudiofi,mcrcfi ac difficiles fimus. Etnéii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et foluit camelos,dedittjj paleas amp;nbsp;frenum.Ergo prima cura impcndebatur camelis txonerandis SC.

Trimoîoco fuc- pafcendis.Adinonemurjprimolocofuccurrcndumefleplus cæterislaborantibus,£tiamfifintanifnalia «arrendum nbsp;nbsp;nbsp;bruta,nedum hommes.

ctcterii laborttn Et aquam ad lauandos pedes eins SC. uirorum qui uenerant cum co. Qiiac hic cor.fideranda fînt,uide fibiK, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fHpràcap.is.ibi.Et afferam pauxillum aqua;,amp; lauentur pedes ueftri.

Et appofitus elt in confjpeétu cius panis. Qiii ait : Non comcdam, donee loquarfèrmonesmeos. Refponditef, Loqaere. At ille,Scruus, inquit. Abrahamfum. Et Dominus bencdixi£dominomeoualdc,nia-gnifîcatusq^ eft,8d deditei ouesamp; boues,argentumamp;aurum,fcruos Mancillas,camelosamp;^ afinos. Et peperit Sarauxor domini mei fîliuni dominomeoinfenedtutefua,deditcpilliomniaquæhabuerat. Etadiu/ rauit me Dominus meus, dicens : Non accipies uxorem fîlio nieo défi' liabus Cananæorum in quorum terra habito , fèd ad domum paths mei pergcs,«S^ de cognatione mea accipies uxorê filio meo.Ego uerorc-(j3ondi domino meoiQuid fi noluerit uenire mecummulieilt;Dominus, aitjincuius conipedtuambulo,niittetangelum fuum tecum,amp;diriget uiamtuam, accipiesep uxorê filio meo, de cognatione mea, amp;nbsp;de domo patrismei. Innocens eris à maledidtione mea, cum ueneris ad proxinios meoSjSc non dederint tibfi

Veniergo hodieadfontem aquæ, 8c dixi: Domine Deus domini, mei Abraham, fi direxifti uiam meam in qua nunc ambulo, ecce fio iu' xtafontemaquae. Sc uirgoquæ egredieturad hauriendum aquam,au- b dieritàme. Da mihi pauxillum aquae adbibendumdehydria£ua,amp;di -xeritmihi,Et tu bibe,8c camelis tuis hauriam,ipfaefi;mulierquamprae' parauit Dominus filio domini mei. Dumcp hæc tacitus mecum uolue' rem, apparuit F'iebccca ueniens cum hydria quam portabat in fcapula, dcicenditi^ ad fontem,8c haufit aquam. Et aio ad earn : Da mihi paulu' ium bibere. Quæ feftinans dejèofuit hydriam de humero, 8c dixit mihi: ,Et tu bibe,ÖC camelis tuis tribuam potum. Bibi ,8c adaquauit came/ los. interrogauiep eam,Sc dixi : Cuius es fi'liaç Quæ rcipondit: Filia Ba-thuelis fum nlrj Nachor, quem peperit ei Milcha. Suipendi itaeß iiiaures ' adornandum faciem eins, ÔC armillas poiui in manibus eius, promis^ adoraui Dominum benedicens Domino meo domini mei Abraham, qui perduxitme redFo itinere, utfumeremfiliamfratris domini meifilio eius. Quam obrem fi facitis miiericordiam 8c ueritate cum domino meo, indicate mihi:fin autem aliud placet,8c hoc dicitc mihi, utuadamadfie' xterarn fiue ad finiftram.

Refponderunt LabanSc Bathuel, A Dominoegrefluseftfermo» Non poiTumus extra placitum eius quiequam aliud loqui tecum. En Rc becca coram te eft, tolle earn, 8c proficiicere, 8c fit uxor filrj domini tui, ficutioquutuseft Dominus. Quodcum audifietpuer Abraham,prO' cidens adorauit in terrain Dominum, prolatis^ uaßs argenteis Aanreis ac ueftibus dédit ea Rebecep pro munere.Fratribus quoip eiusamp;f ma tri dona obtulit, Inito^ conuiuio uefeentes pariter ÔC bibentes man* feruntibi.

Et appoßtut in conj^eilu eiw prf««.] Hebraicé, Et pofuit coram co ad comcdcndum.ScpH'^S''''’’

A Etappofirit cis pan« ad cdcndum.Chald.Et pofucrimc coram co ad edenduno. ^JjionditeiJoquerc.] Sept.nerteriintin pluralijôd dixcrunt,loqucre.

Et dcditei omnia qu^e habuerat. ]In Ebrao no eß,qua: habucratrfcd, ■xb WK. id eft qiiæ ipfî,qd æqiu? Sfrti potcft,quac liabet,fkut Si ncnulli reddidcrüt.Sept.tn habet, «(gt; eft, qnæcû^ erât ipfi. ^f^addoinumpatrii ma p(rges.]Hebr.IV':i oKq'yn ’'3S,idcft,fi no ad doinfi panismei perges, Qÿd/inplucritueniremecummu/ier^] Ebraicanon habent interrogationeni,lid ficlegmitur; Forfan Honibit millier poft nie. Sic habent amp;nbsp;Chaldça.Sept.ne forte' nolit mulier uenire tntcura,

^tdiriget uiam tZMgt;n.]Hebr.^3Ti n’'’7ïn\id cft,amp;^ profperum faciet iter tuum Sic habent Sept.

uenrris adproximos. Hebr.cü uencris ■'XihSWa nbsp;nbsp;nbsp;id eft, ad familiâ incâ. Sept.ad tribum mearai’

^tnondederinttibi.jhi Hcbrseo.quemadmodum amp;nbsp;in Chaldaeo 6^ Scpt.addnur hic, uelfi inaniSjte-P«itur,innocens eris a' malediftione mea.

SiirexiÆiuiam mfdm.]Hebr.Si es tu,obfecro,profperum facienî iter meiim.Chald.Si eft nunc uolu-l’koramte,utfortunes iter meiim.

mecuin uolueran.]Hebr. Ego priufquam ceflafTem loqui ad cor meum. Sep. Et fa-^ confummalfem loquens in animo meo.

Applt;(raùRfJfcc£t.]Hebr.Ecce Ribkah egredicbatur.Sept.confcftim Rebecca egrediebatur.

Kihipaululuin fciterc.lHebr. pota me quæfo.Vox,paululiim,non eft in Hebræo hoc loco.

^fpofuitbydriain de/?«raero.]Ebr.eft,depofuit hydriam fuam a fe.Sept. depoluit hydriam fuper braj-'l’iiimfuuma'fc.

^ti/lgt;endiitaqi inanres adornandumfacian eins.} Hebr, Et pofui oistl frontale fuper faciem eins. Sept, '■‘•rcüpofuieiinaureS fuper brachiu cius.alij tn iegunt,fupcr nares eins Si armiüas,fupcr manus eins. ^onufißadoraui Domîn«iK.]Sept. Et cum probaflem,adoraui Dominum.

(iSamobmn/ifadM mifericordiam cr ueritaiem.] Hebr.Et nunc fi eftis uos facientes beneuolc Si fide.-'''f.Sept.fifacitis uos mifericordiam ««t Jitnct^ijvvlw^ id eft, iuftitiam, uel probitatem erga dominui» *’gt;*um,annunciate mihi.

J ^onpojjioniis extra placition eiusquicquam aliud loqui tecum. ] Hebr. Non pofiiimus loqui ad te malum ^’onum.Sic habet etiam Chald. Sept.Non poterimus tibi contradicerc malum bono.

R’rffribiK^Ho^. eins matri dona obtulit. ] Hebr. Et mimera dédit fratri eins amp;nbsp;inatri. Sic habent 5C Se Chald.

I'fitoi^conuitdo erc.Hcbr.Et comederunt Si biberunt ipfe Si uiri qui étant ciim eo,K pernodlarunt. dorrnierunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLANATIO.

Et pofuit coram eo ad comedendum.cr ait-.üon comedam^donec loquutusfuero fermones meos,z^c. ] T otu» •Afcontextns narrationcm habetferui Abrahar, qua caufam legationis fuse exponit. Non corn edam, ^^'dtjdonecloquutuifuerofermones meos.]hoc eft donee expofuero uobis caufam,propter quam hue ue-P*‘ Rebondit ei,loquere. ] Apparet Laban refpondifie l?ruo,qiiod fenior filius eflet, ac mortiio pa.-dotnii rn gubernaret.

^tille,ScruiKdttquit,Abraha;/«IK. JRedlo ordine principiôaperit quis fit, hcceft, à quo milTuS adue-’’fnt.Erat autem ipfis nomen Abrahæ apprimc' cegnitum, ideo nullam illius declarationein adrjeir.

EtDomininbenedixit dotnùto meo ualde Prudenter de fortunis domini fui pracmittit. Poterant ‘^liifpicari de illo,qiiod pauper cfiet,tanquam peregrinus in terra aliena,nec iillo certo loco conftan-hrhærens.Qiiare prjoccupandi gratia de opibus illius prsrmittere uoluir. Etpeperit Sarah uxordo-~ ^‘mnteißltutndomino meo in fenedutefua. ] higreditur narrationcm caiifæ.Quod fcnedlutis Saræ memî •’■tjinnuebat filium hune in fcncéliite non fine miraculo poft multorum annorum nota natum parenti file iinpcnfe chariim, fieiiti folent effe qui in fenio parentum fuorum nafeuntur. Et dédit illi omnia.} Significat filiü hüc tfle patri unicü hcredë.Et adiurauit me dfis meus dieëstNó accipics uxor. óee.Expo Wniandatù legationis fuæ à dno fuo acceptu. Poterât cogitare,qiiare né accipit filio fuo uxorc de filia J’-s Cananporûjfi ta eft dïies?Qiiid opus tà longinqua peregriiiatione querere illi uxoréapud nos?Hii ''•linodicogitatiotii occiirrit, fignifieäs dfim fuü nô ideo apud ipfos uxorë quserere filio fuo qd nô pof-'îefedqd noIit acciperc de filiabiis Cananacorü,cupiat aüt de cognationefua ac domo paterna. 'Verba ’'öjfgëthicexpofitione.SüteiTi fuprà expoftta. Veni ergo hodieadfontem.]Ridiculä eft quod R.Shlo 'quot;ohexponitjUnodiefcruühücamp;domü Abrahp egrefsfi effedC ad CharaciuitatëNahorperueiiiffe. Verbum ueniëdi hoc loco no ineludic^rfeifrionis principiü, fed refert ad terminum quo profedlus fue-Ht.Multo tempore,tefte Iofepho,fuerat in hoc itinerc. Récitât hiftoriä eorü quæ acciderät ad fonte, ut rationes exponat, quibus in cognitionera Ribftac perueiierit, amp;nbsp;quare illi ornamenta aurea dcderit,fi-■J'iillp admoneat,caufam hane geri nô fine daéfu dë aiixilio Dei. Et nüc fi eftis uos faciëtes beneuolc dd Welitercü dno meo 5ëc. Recitata legationis fuæ hiftoria in côclufione de côfenlu illorîi edoccri cupir. ^loddicit, Vtuertâ me ad dextrâ ueladfitüftrâ, nihil eftaliiid.qutfeiâ qd mihifit porrd faciendû.A-liuiüàmëte ferui hiiius eft,qd Shlomoh exponit, ut uertä me uel ad Ifmaelitas ad dextrâ,uel ad Lothi-IWjdlîmftrâhabitantes. RefpqiideruiitLabatiO’Eathuel^A Deinttweg^effuse{ifermo.]R.eiponfioifto

59Ó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N . G E N E S I M

rum duo habet. Agnitionemdiuinæuoliintatis,amp; aircnfum. nbsp;nbsp;A DominOjinquiuutjegrelfiiJcftftr-

mo. Hoc eft,caufa bare à Deo difponiturjagnofeimus diuinx uolunraris coufiliumjintelUxeraiit hoc ex rjs quae cum Ribfeah acciderät ad fontem. Nonpo/fuintnad tel(M}iumaliMtielbomtm.]Qiiafidicat:Nó • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;podumus quiCquam hie ftatuere aliud quàm quod decretum diuinituS efle uidemus.Noftriim non (ft,

ut ex nobis ueladdexteramjUcl ad finiftram refpiciamus. nbsp;nbsp;EnRibkah coramteeil.]Hocexpo

fjta amp;nbsp;in tua poteftate eft. nbsp;nbsp;nbsp;Tolle eam,Só proftcifeere, fit uxor filij domini tui. Habent ifta alTtn--

fum,quantum in ipfiserat. nbsp;nbsp;Addunt,Sicut loquutuseft Dominus.Hoccft.ficutidecteuitacdifpofuit

Dominus. Et faólum eft/um audiftêt feruiis Abrahæ uerba illoriim» adorauit,amp;c. Duo facit. Pri'-mùm,gratlaS agit Domino,pro confuetudine pietatis fuac ; deinde profert ac largitur munera fponfa-lia, Rihftac cumprirnis, tanquam fponfæ : deinde matri quotp ac fratribus eins, gratia honoris. Et comederunt et biberunt,amp;c.Conuiuium hoc MofeS pauciS compledlitur, tanquam rem per fe notam.

Quomoio Abrd nbsp;nbsp;ïieditc}; illiomnia(juit habuerat. ] Non immérité quSefierit hic quifquam, qnömodofcruusiftedicat

hamiam tufilio Abrahamum iam tumdediftë Ifaaco filio fuo omnia quae habuerat, cum demum poft annos aliquot, fuo ifaacoomnta fufeeptis ex Cethura fex filr)S, cum morti uicinus eflet, omniafua dederit Ifaaco, ôCconciibinarumfi-dedcrit. Iqs mimera largitus fit,ficut infra cap. fequenti uidere licet. Siiam turn dederat illi omnia,ergoerätiani omnia Ifaaci,nöh ipfnis Abrahsc.Qiiomodoigitur fupra diCit Mofes,qudd hieferuus decamefis domi ni fui Abrahacjöf de cunftis illius bonis fumpferit ad inftitutum iterfftem quomodo licuit Abrahp poft totannos munera dare filijS concubinarum,fi omnia fuerunt Jfaacif

Refpondendum eft, uel legendum efle quod in in Ebrxo eft ■jn’'*' amp;nbsp;dabit,ficut SC forma iicrbifutu-ri temporis lîgnificationem habet,fi legas fine punftis,quemadmodum olim legebantur Biblia.ut fen-fus fit.’Et dabit fuo tempore illi omnia quac habet, tanquam unico omnium bonorum fuorum hæredi; uel,fi legas in præterito,Et dédit illi omnia quacfunt ipfi,uel quac haberidem efle atep, Deftinauitacde putauit illi omnia quac habet,ut ea poft fe hacreditario pofsideat.Vtrotp modo toliitur quod hic in quac ftionemuenit.Siccnimdeputauerat Abraham Ifaaco bona fua omnia,ut ramen adhiic ilia infua habe-ret poteftate,amp; uteretur illis pro arbitrio ufcp ad mortem,eflet^ ipfi liberum integrum muneradeillis dare filins concubinarum.

Quomodo ueri- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et adiurauit me dominm meuftdicensiJi^on accipies uxorem filio meo de filiabui Çanan^ortim ü' c. î Q.uï

tas diilorum in innarrationehaeferuiAbrahæcontinentur,fiinfpicianturamp;cumiisconfcranturqua:fuprdtaniipfe hacpofstt narra quàm Abraham amp;nbsp;Ribkah quo«^ dixiflë memorantur,dcprehendenturab illis plerifcp in locisdifere-ttonefaluoii, nbsp;nbsp;nbsp;pare. Récitât enim feruus inter narrandum quaedam uerbis alrjs quàm quibus difta fuerunt, quædam

ordine alio,nonnulla qusc difta non fuerunt didla eflè narrat, denique amp;nbsp;quædam dida omittit. Na-feitur igitur quacftio,cuius nam fit narrationi credendum,Wofis ne uellerui huius,immo quoniam Mo fes ipfe tam ifta quàm fuperiora confcripfit, quomodo credendum fit ei qui derebusijfdem unius amp;e-iufdem hiftorisc tam diferepantia narrat.Nam etiamfi exeufari poteft,qudd qupdam de iudufiriaomi-fit hic lêruus, in ca?teris tarnen quaeftio nafeitur, quomodo defcndi queat, quod uerba miitat,aliareci-rans pro alrjsideinde quod in nonnullis ordinem diiftorum inuertit,qua: fuprà priiis diftafuerunt, hic pofterius : quic pofterius fuprà, hic prius dii^a efle narrans; amp;nbsp;tertio quod dida efle narrat, quxdiâa

Verba Abrahæ non fiierunt. Verba Abrahac mutât,cum récitât eum dixifle,In cuius terra ego habiro,pro eo quod il Oquot; fuamutat. le dixerat,in cuius medio ego habito.item,Ad domum patris meiibis, amp;nbsp;adfamiliammeam:cumdi-xerit Abraham,Sed ad terram meam amp;nbsp;cognationem meam ibis. Adhuc,Tune innocenS tris à maledi-ftione mea, cum lient ns ad cognationem meam; Et fi non dederint tibi, innocens eris à malediftione mea,pro eo quod dixerat Abraham,qudd fi nolutrit mulier ire poft te,innocens eris à iuramento meo. Suaipfius uerba aliter récitât quàm dixerat,cumdixifle fe memorat:Si tu nunc profperumfacis iter meum in quo ego ambulo,pro eo quoddixerat;Obftcrofac occurrere mihi hodie.ltcmiEt eritutputl-Iaqua:egredituradhauriendumaquam,dixerolt;padeam, Da mihiquxfo pauxillumaqu* dehydria tua ut bibam,cum fuprà ad fontem dixeritiEtfilia; hominum ciuitatis egredinntur ut hauriantaquani. Erit itaqj ut puella ad quam dixero, Inclina quæfo hydriam tuam ut bibam. Item :-Qiiam piîcparauit Dominus filio domini mei, pro eo quod fuprà dixerat ; Quam præparafti feruo tuo Ifaac. Ordinem

Ordinefuperio- fuperiorum inuertit, cum dicit; 111a uerd feftinaiis depofuit hydriam fuam à fe, amp;nbsp;dixit : Bibe, quin di rum inuertit. camelis tuis potum dabo, ddego bibi. Si camciis quoep ipfa potum tribuit. At fuprà fie narrat MoftS.

Qiiac ait: Elbe Domine. Et feftinauitdd depofuit hydriam fuamfuper manum fuam,amp; dtditilbbi-bere. Et ubi ceflauit potare illum, dixit : Camelis quoque tuis haunam donee ceilauerint bibert. Secundum narrationem hancMofis,pnmum dixit RibkahiBibe domine,aC turn hydriam fuam depofuit humero.Deinde,primü potauit ftruü,deinde cüilie defnflet bibere,fiibieeit, Quin Si camelis tuishaii-riam,donec ceflent bibere. Secundum reeitationem uerd ferui, primiim depoluit hydriamfuam à fc,ac ’ rum dixit.Eibe.deinde prius etiam diXit: Qiiiii Si camelis tuis potum dabo, ac turn demum potum illi Non diHa pro di dédit. Tertid,non didba ab Abrihamo,pro didlis recitat,eum dixifle illû narrat Dominus,in cuius con âisrécitât. fpecluambulo. Item, Profperumfaeiititertuum. Namlupràfîcdixifle memoratur: Dominus DeuS ccrli, qui tuiit me de domo patris mei, amp;; de terra natiuitatis meæ, SC qui loquutus eft ad me, quique iurauit mihi,dicens:Scmini tuo dabo terram hanc,amp;c.Ha:comifit,amp; quac didhi non fueruntjquafidi-fta fuo int recitamt. Qujcntur itaquc, quomodo uentas driftorum quac unica eft bafis narrationum omnium»

’■»nium in prsrfenti pofsit narratione faluari, in qua quæ diiffa fucrunt, alijs uerbis, Si ordint alio; ^Uïdida non fuerunr,pro diiflis recitantiir.

Rîfpondcndum eflc nidico perfpicue' ac paucis ad huuc modiim:Fatemur ueritatem diftorum uni-Wmdftbafimnarrationumomnium. Vbi ilia locum habere non poteft,ibimcritó fides narrantibus u’cgatur,qiialefcunqj illi appareant.Qiiod autem pracfentem narrationem attinet, confidentcr affir-*^3111115 monftrari non poffe qudd ueritas ulla illius parte pcricliretur. Caput narrationum eft, ut qux Jättandafuntjfideliter fine omni fraude narrentur. Hue non requiritur, ut recitetur quibus uerbis, amp;nbsp;Sordine didiât fint uel gefta qua: cxponunt,fed quid fit didlfi uelgeftii.Nec petendu eft,ut43rfus omnia '''eiTiorcntur,fedea tantum quatpropofiro narrantis Si caulæquacagiturieruirepoffunt.Itacp nonc-^3tferuoiftipropofitumadamufsimrecitare,quibus uerbis ufus fuerit uel Abraham,uelipfe, uel Rib ’æWquid fuerit fibi à domino fuo imperatum, Si quid ad qua:fira ipfius ciim ab illo, turn à Ribftah f'iponfuni,quo(jp indicio ad agnitionem puella: ucnent.Hifce de rebus narranti non erat neceffe ut fin-Syla uerba ex ordine adnumeraret, fed ut ex didlis Si geftis ea tantum recitaret, qua: caufac conucnirc J'*‘^fbantiir. Bafis narrationum ucritate quidem confiât, utriim fententiarum ac return; quibus uerba quot;ädlenus feruire debent,ut de illis auditor infiruatur.

quem mouct, qudd Abrahamum, deinde amp;nbsp;fcipfum dixiffe quatdamrecirat, qua: nec il'e,nec ipfc ••ddixerat, uel fiedixerar, cogitet aliud effe, fi confiiruas alicuius uerba ex ordine adnumcrare : amp;nbsp;ali— ’quot;^ifiuoluntarem tantum ac fententiam eius exponere uolueris.Sic aliud cfi,res gefias fimpliciter narra aliud,etiam ordinemgefiorü uelleafsignare. In priori propofito licet agere liberius quam in po-^riortQuare hadteniis non eficulpanda narratio ferui Iitiius, quemadmodum nec Mofis. Non enira Pfopofitiim illis fuit feruire uel numero ucrborum,ucl ordini return geftarumjfed caufam hanc fimpli^ “tnabfq, ulla fraude commemorate Si exponere.

Priterea qiiod quaedam recitantur à feruo,qu3fi difta fint ab Abrahamo, cum dicla ab illo no finr, pratter iam difta illud quoq; refponderi poteft, qudd comprobari non pofsit, non dixiffe ilia Abraha-quot;’quot;'»îpropterea qudd in fuperiori narratione Mofis non leguntur. Qiiis enim aded rudis efi Si imperi rerun, hiimanarum,ur nefeiat hoc in fcripturis quoej frequenrifsimum effe, qudd non omnia quæ

•I'ftafunt uelgcfta,abhifioricis afsignanrur.Mofes dubio procul non adnumerauit omnia uerba, quç äilftruumfmim loquutus efi Abraham,cum cum in Mefopotamiam amädaret.'fed breuiter rem ipfatn *’rpofuir,ôlt; de uerbis illiuS tantum adduxit quantum explicandæ rei fufficicbat. Qiiarc quod feruus in ‘’toationefua quædam memorauit quæ in narratione Mofis non habentur,candoris noftri efi nec fer^ necMofen propterca in ius uocaretfed cogitate, etiam ea quæ feruus recitat,didta fuiffe ab Abra )'3nio.'queniadinodum nec ea didla effe ab illo dubitamus,quæ feruus hie tacet,MofeS leerd fupra recen ^“it.Hacuolui in gratiam eoriim txplicare,qui fubinde offenduntur,qudd in hiftorijs Euangelicis di-^3 amp;nbsp;fafta Chrifii aliter Si aliter ab Euangeliftis expofita leguntur.

^tpofuitcoram eo ad comedendum:cr dixit,Hon tomedam donee loquar fermones meos. ] Habes hie extm- ExetHphonfena plum ferui domino fuo fidelis. Qiii fideliter feruiunt, quod obeundum cft,obeunt non perfunifloric ac fiMis.

’’'gligcnter, fed magno ferio. Si quam poflunt prudenter, nc quiddetrimentidominis fuis accerfant. Seruus hie ufqjaded diligenter caufam domini fui exequutus cft,ut nec cdere,nec bibere uoluerit,quam “isappofitus efiet cibus,priufquam legationis fuç caufam expofuilfet.Sic negotium fidci fuæ commif-l^ranecd'sitati corporis fui præpofuit. Ea diligentia decet Chrifii miniftros, ut iiixta præceptum illius Wm priinis quærantregnum Dei,amp; iiifiitiam eius.

Deinde amp;cautionisacprudentiæ exemplum ineoeft, qudd mahiit adlnic fobriuS caufam domini Exewp/wtJfrfM-13iexponerc,qua'm pofiquam edilfet ac bibiffet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tionis.

Nec illud tranfeundum efi,quod dieit. Donee loquar fermoneS meos. At fermones illi quos crat lo- ïiodrina uerita lt;inuturus,non erant ipfius,fed Abrahæ,cuius caufam agebat. Vides hoe exemple, non efle damnandii, tis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ChriSi

fiminiftcr dodrinam à Chrifio aeceptam fuam efle dicat, ficuti Paulus Euangehum Dei fuum Euan- rü, O“ tniniiki

Reß)ondit njogwerc.] Obfcrua.Non urget hcmincnijUt prins edat amp;nbsp;bibar, dein demum caufam ^on effe impedi fuamcxponar.'fed confeftim ilb aflcntitur,Ioqiiendi^ copiam f^acit,Admonemur lioc cxtmplojtion tf- cndinn diUgiti^ inpediendum quo minus agat quifqj caufam fuam qudm poteritferio SC diligenter. Hodie ciuilc lia ^udiuin^ lgt;ftiir,etiam inuitos urgere ad edendum Si bibendum,priufquam quod agendum eft peregerint. Repels qui maliiit audire bene poros quam fobrios prxdicatores «3^ legatos.

Af iSc: Serum, inquit,fum Abrah£,cr Dominm benediKit domino mco udlde,magnißcatuicii eß,cr dcdif ei o«n,ere,]Primum illud obferua,quód ftatim initio de feipfo prædicat^quôd fit feruus Abraliæ. qua in AAiuiflri eS pra ftmagis aperit ac prédicat cuius fit,qunm quis fit.Nec immeritd.Etenim quod legationem fufeeptam dicare defeat^ wncerr.ebatgt;nôtam referebat ut feiretur quis effet ipfe quam cuius effet,hoc eft, cuius nomine ueniflet, ^aius'qjcaulatn agcret.Habes exemplum fidclis difpenfatoris,miniftri ac legati, cuius eft cumprimis ôd gt;ilgt;ii5,pra:fertim in caufis agendis,officijslp ac legationibus obcundis praadicare de feipfo, cuius fitfidei fitórióluSjSd cuius caufam adminiftret.Sic Apoftolus in confueto habet, ut fe feriium Dei Si Apoftolü JdiiClinfticonfeftimin exordqsepiftolarum uocet.

Deindenetandum eft,qiiod nondicit,Difpenfator fum omnium bonorum Abrahæ; fed fimpliciter,

jrpS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I M

exent Seruus fum Abrahat. Communi uritur feruoritm omnium uocabulo, cum pofTet de illuftriori m'quot;'' plmn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;flerij fui fpecic gloriari. Vfcpadeo uidelicct non fuamipfius, fed domini fiiicaufam agebar, ut rndf

plufculum accefsirtët honoris,ne uerbo quidcm recordenir. Abunde fibi fatis honoris in eo cfle iiidi^^' * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bat,quód eilet fcruiis Abraliæ. Longe ahum fpiritum oftendir,qui pro feruo lefii Cliriftiuocatfe

rium lefii Chrifti. OfihaberetEcclefia uerosfcruos Chrifti prouicarijs Chrifti.Aliiidplanéeft R.liudejl tfjefer uum efle Chrifti,Sd aliud uicarium agcre Chrifti. Qui Chrifto feruit,non agit abfeiitis illiiis uiaSgt;i£lt;ld* won Chriili, ZT uinitate,fpiritu gratia, uirtute prælénti cooperatur ôC. fubminiftrat.Qui fc uiccs Chrifti in a* aliud effe uicari gcrefimulat,omnemEcclcfiscgiibernationem,difpofitionem,amp; moderationcm, uni Chrifto comp^' urn ChriflL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tcntem,in feipfum transfert , nbsp;nbsp;Ecckfiac fefe loco Chrifti, quafi abfentis,amp; interea in carlo cum ango'J

ludentiSjuenditat.TalemhabetEcclefia Romanauicarium Chriftiloco Chrifti. Qiiamauteniftto“^ haberct Chriftum ipfum,una cum feruis illius minifteria concredita fideliter obeuntibus?

Commendatio ab Tertio confiderandum ôé hoc eft, quod feriius hie Abrahamum dominum fuum commendat ac opibui tetrenii. prædicatabopibusrerrenis,eam'lt;pcommendationemaliquid adobtinendumqitod qiiarrcbatfaiftue ram exiftimat. Poterat ilium commendare à pietate, fide, iuftitia amp;nbsp;probitate, tanquam bonis ptlt;n^'' puis. Admonemur non effe alieniim a pijs,ut ingenio fefe eoriim accommodantes cum quibuS eft agf” elum,à terrenis bonis,fi horum fit copia,caufæ fuac fuccefium pctant,modó in ilia ipfinihil ponant fidu ciac,pracfcrtim fi aliorum,non fuam caufam agant.

Kon tam refert (^artó.Necillud traiifeundumeft,qult;)d non dicit,Dominus meus diues eft, multis abundans opi' quantum quim bus,ouibiiS3bobuS3auro, argentO35fc, fedrDominus benedixit Domino meo ualde, ac dedit ei cues, bo wijebabeaf. Ues,6fc. Coram iuftis hominibus non tamrefert quantum, qua'm unde habeas. Hoiieftasopumnon cenfetur ex multirudine amp;nbsp;copia,fed ex ratione ac modis acquirendi Qiiod hodie dicirur,Vnde habeas quarrit nemO3fed oportet habererex eo natum cft3quód nulla habetur amplius honeftatisrationedoni' niaarftimantur luao3undelibet detur illius copia.Venimalqfuere mores prifcorum.Quare non eft pr? ter rationem fadhim, quod feruus ifte opulentiam domini fui à fufpicionc malarum artiumliberaiiS diuinacbenedidfioni adfcnbir3dicensr Dominus benedixit Domino meo ualde, ac magnificatus eft, de* ditep ci oues,boues,amp;c.

Dominus,inquit,bencdixit Domino meo ualde,amp; dedit ei oues,5fc. Atqui fi confulanturpraxcdeo tes hiftorix magnam partem ouium,boum,auri,argcnti feruorum amp;nbsp;ancillarum Pharao cap. n- ma-gnam Abimelcch cap.ro. Abrabac dedifle leguntur. Qi:id igitur cft,quód feruuS ifte diiiitias liafce à Do mino datas efie dicit,ac beneduftioni Dei députât? Vtrumqj uerum eft.Et Dominus dederat, amp;nbsp;dcdtgt;‘ rant regeS.Veriim feruus ifte etiam quod a regibiis datum erat,pro pietate fua diuino muneri adferibit, unde principaliter funt omnia bona iitftis rationibiis,fiue laboribus, fine quorundam mortalnimlibc-ralitareacquifita.

Et peperit Sarah uxor dominimeißliunt domino meo in feneHute ip(ius,deditq; Uli omnia (IU£ habet. ] Ob-fcruandum hie cft,unde feruus ifte filimn domini fui,cuiws agit pronubuin, commendet amp;nbsp;omet. niùm,à liberis natalibiiS .Sarah fuit libera iSf principalis uxor Abrahæ. Er peperit Sarah uxor domini mei, inquir, filium domino meo. Magna habebatur ratio corum filioriim, quinonferuiliterexancillis iiel lecundarijS3fed libere' ex primarijs uxorious nafccbantur.Horum natales pluriinum habebant pra:-rogatiuae tarn in fponfalibus quam praecipuis ordinibiiS, honoribus ac dignitatibus. Deinde ab infolh tis ac miraculofis diulp expedbatis natalibus.lnfenedlute, inquit, ipfius. Saræ uidelicct. Inconfucnim, immo naturæimpofsibile tft,fi paria t millier fenex, ubi talis partus editur, fingulareopus Deiagnofd tur,amp; ab eo qui fie nafcitur,magni aliquid expedfarur. Prwterea folenteiufmodi liberi, poft inultbrum annorum fterilitatem. Si irremifia parentum nota nati multo impenfius amari, maiorelp curacducari, quam qui ftatiin primis connubiorum annis nalcuntur.Quemadmodum enim quod minus petitur,le uiter Si uitrd datum minus diiigitur: ira quod ardentcrdiuip affedlatur, tandem acceptumaidentins ac tencrius amat.Tertiója' prærogatiua Hnigenituræ,per quam trat Ifaac unicus omnium pateriiorum bonorumhxres.Dediitpilii,inquit,omniaquaehabet. Vnicum huncpepererat Sarah. Qiiarcadillum unicüpertinebant hæreditariô omniaquæhabtbat Abraham. Videigiturprudentiamacfîdcmferni, . , _ incommendandodominifuifiliiim, acdcclarandoadquamhoneftas,fingiilarts,amp;exiiniasnuptias tuago Chrißiin ficonfcnferint,filiam fuaih fintelocaturi. Noftrum eft hicin Ilâaco dcpidlam cbfcriiare Chriftiima-^aaeo. ginem. Natus eft Ifaac marre non fcrua.fed libéra.Et Chriftus non ex Hagar,uel cthnica alia matre, fed ex Sara libéra fecundü carné natus eft .Carné enim ex feminepromißionisaccepit. Ifaac natus eft per miraculû,practer uires naruræ,ex nonagenaria matre. Chriftus quoep praeter naturaecurfuin mira-culofe natuseft ex uirginc. Ifaac portpra:ccdétes,pmifsionesmultisaniiis expcdbatustandcinfcnedtii teparentu natus eft Chriftus ccfimiii mododiu antea^imifsus expcdlatus infenedtiitecftlfraclisfe cundü carné natus.Ifaac unicus fuit Sarç liberj filius,idcclp Si unicus paternorii bonorü Iwes.Et Cliri flus Unigenitus ta partis fecundûdiuinitatéq marris fecundü humanitaré hpres tftà Dco pâtreccfiitii-tutus bonorü omniü cœ'cftiü pariter Si terreftrium. De Ifaaco praedicaiiit ifta feruus Abraliacadhoc mifius ut nuptias iili in domo paterna côciliartt. Et Apoftoli ifta de Chrifto filio Dei ad hoc in domo Ifraelis prædicarfit ut nuptias illi côciiiarent,amp; Ecclefia defpcnfarcnr. Veriiin Ilraelitæfecundücariitm, quaecscciras iliorü tft,nec rypünec ueritaté han't rcrü obferuâr3quare ad genres mtlsi funt Apoftoli.

EdaàiuruMtnie Dns meus dieens.'^io accipies uxorèfiito meo deßtiab.^^awnieoru w ^uorii terrahabitoSei ad

gt;^i}MUittf)tttrismeipergeS,i^c, ] Obfcruandum hie eft, quod mandatum Ulis à domino luo aeceptutn ttponit.Non erat fans authenrieum,quód fc fcruum Abralisc efTe dixerat,nifi authoritatem Icgationis fuïabillofpecialiter amp;nbsp;exprefte acceptam afsignaret Qiiarc non dieit, Et ucni hue ut uxorem ilii c do ®oueftra accipiam: fed. Et adiurauit me dominus meus,diecns.' Non aecipics uxorem filio meo de fi-liîbus Chananxorum,Sfc.fed ad domum patris mei perges.Admonemiirquidrequirendum fit inEc tlffiaabillis qui fc pro fcniis Deiuenditanr,coqj prxrextu quiduisimperandi ac ftatuendi poteftatem QwidJ’f^znro '’fgt;irpant,quifi fatis fit efië fenium Dei,nee eonfiftendum fit feruo Dei in uerbo ac mandato Dei.Often düßt abiüii ijui ’^întpoteftatem eorum qiiæfaeiuntcx uerbo Dci,doeeant(p amp;nbsp;lt;e nccefsitate talia faciendi per uerbum ßgloriätur ejje ^Deoaceeptmn conftringi,ôC Ecclefixncccflarie) ineumbere,ut non ipfis, fed uerbodiuinacMaieftatis ßruo$ Cbriôl, ®lgt;tempcrct.Quidautem3Eqiiius poftulari poteritf Non petimus ut comprobent fe reuera efièftruo« ®ti,quod tarnen cum primis erat faciendumrfed hoc neceÏTarie) requirimus, uteor.iêientias noftras an ïboritate diuini mandaticonftringant, nelocouerbi Dei humanis prxfumptionibus fubijeiamur,

forfannonibit tnulier poü me.] Obierua hicprudenti«: exemplum. Non hoc tantum ad dominum Exemplum pru^ liiumdixerathicferuus,fedadieccrat: Debeo ne filium tuum reducere ad locum de quo tu es egreftusf dentu.

fdponderatqt Abraham.’Caue tibi,nequ3ndo rcducas filium meum illuc. At ifta non récitât ne plus of Wionis quam beneuolentia: pariant. Adnionemur prudentia opus efiè amp;nbsp;cautione, nc temere' omnia omnibus reuelemus. Vir prudens Ä rerum dicendarum amp;nbsp;perfonai urn quibus loquiriir rationem ha-**bir,fcmpcrip eauebit,ne quid ad caufam non pertinens inconfulto cffutiat, unult; plus detrimenti cau i*J«cdatqiiam agit,quam emolumenti.

lummeriidmiiledidionemea ] Obferuandum hie eft quod pro eo quod dixerat Abrahâ,Innocens Pr^itdric^tio ®gt;sàiuramcntomeo,feruushierecitar,dicens.'Innoeenserisà malediftione mea.Quainrcadmoncn- ramenti maledi ’uradiuratiomncs,quid de iuramento fuo fentire debeant.Seruus hie fie erat animatus,ut non dubita- (lo eü obiioxu. fttiforefemaledi^lo obnoxium,fi quod iuraucrar,haud fideliter pro uiribus praeftaret. Quificanimati funt, non facile periuriü incurrent. Cogitemus hie, fi maleditffiopiaruaricationcm iuramentorii confc 9iitnr, quid fit de prxfenti hoc feculo fentiendum, in quo periuriorum multitude prope maris adi-Wtarenam.

Nccilludtranfeundum eft, quod non dieit,A malediiflione Dei:fed,A malediftione mea.Qiixfierit Idceaf nehomi~ i quifquam, licear nc homini pio maledicere euiquam: deinde, an maledidlio per hominem prolata ni pio maledice ’liquid liabeat efficaeix.Ad primam quxftionemrefpondeo, extare teftimonia S. fcripturx de quibuf- re cuiquim.

•I’ui pijs ac magnis uiris,quód nonnullis malcdixcrint.Maledixit Blizxus pueris elamantibus, Afccn ■itcalue,afcendecalue,». Reg.i. Efdras maledixit fudxis, qui matrimonia contraxerant cum ethnicis •iwnis,Nccmiac ij. Et malediftioncs illorum fcriptura non damnat. Licitum ne igitur eft omnibus, ut quot;»Wicant ? Non fequitur. Aliud eft, quod competir omnibus in gencrc, df aliud quod in præcipuis quibufdä amp;nbsp;feleftis uiris fingulari quodam zelo Dei excufatur.Nobis animaduertendum eft,quid com ■»uniter priferibatiir omnibus, non quid a paucis quibufdam feleftis uiris Deifitfadiim. Apoftoluj

11.dieit: Benedieite, oolite maledicere. Hoc omnibu^indiferiminatim prsccipitur. Non eft igitur liberum nobis ut euiquam maledicamus. Ad malediceiidum fumus alioqui plus «quo propenfi,ad bo-»'dicendum non ita.Quare non eft carni noftrx aperienda feneftra per quam fecura amp;: libéré ad iTialedi 'fudum feratiir. Angelus non audebat maledicere fatanx,fieuti legitur in Epiftola ludxiquanto magis 'ouiicnit nobis,ut malediiflis abftineamusf

Adalteram quxftionem refpondendum cft,quemadmodum beneditflionis ita Si malediftionis e(~ ^üciam non elle hominis, fed Dei. Habet ilia locum non ubiep, led difpeiifatur pro fingulari eonfilio D-Wdiiominis fui gloriam,8d mortalium falutem.Elizxi malediólio fuit efficax.Nani ftatim irrum-pentibus urfis perierunt pueri quibus ille maledixerat. Effieax fuit etiatn maledidlio Noe, qua Cha-»’ïnmaledixit fupra cap.p.Malcdidlionem Efdrx,quamuis eflet non iniufta, nihil ramen habuifie efii Mciïlegimus. Nec dies naralium lob propterea malcditfbus erat,quod ab illo makdicebatur . Neque »■uledicli funtpij amp;nbsp;innocentes,quando abimpqs facerdotibus maledicuntur,quibus Dominus in Malachia dieit : Maledieam beiiediftionibus ueftris, utique amp;nbsp;maledicT:ionibus illorum nihilefficaeix prxbiturus. In Papatu arbitranrur quidam Romani Pontificis maledidiionem etiam iniuftam efie tu-»rnidam. Vtique timenda eft,fi cxciratcm Principum ab illo pendentium, amp;nbsp;fuperftitionem catholi-Qm,cuius magna uis eft,rcfpicias.Homini uero cordato amp;nbsp;fideli ufepaded non eft timenda, ut dicat e-*■’»1 cum propheta Pfalm.io9.Malcdicantilli,tubencdices. Nemo piorum efficaciter malcdici pete ft, quern Dominus in Chrifto benedixit. Vidit hoc Bileam, ideo diccbat; Quomodo maledieam, cut non »ulcdiciiDominusfQiiarationederefter,quem non detcftatiir Deus?Num.»j.

Domine Deus domini mei Abraham es tu obfecro, pro/perum facicns itcr meum. Item: Eronus adoraui ^minum, benedicens Domino domim mei Abraham, q«i perduxtt me reâo itinere, ut fumcremßliamßatris iommmeifilio fi«s.]Supra fimt quçdâ annotata,qu£ tota hac narrationecôfïderanda neinüt.In prçfcnti Pijperpefuo De «bferuandaeft,qftudiofe ubiep immifceat de Dco,q perfpicuü faciat,caufam hac diuino,nö humano ge urn fonant, ncöfilio.Argumenrü huiufmodi magni cft mometi in oculis piorü.Qiiare quemadmodfi illo afficiunt

ipfi, ira putant 8C alios elTc animates. Hine illis in omnibus eft adlionibiis prineipiiim Si finis de Deo ae,puidenria illius^eiiius rei puleherrimfi excmplS in hae eft fcrui Abrahac narratione propofitü. Supra dixit;Dominus benedixit Domino meo ualdc. Item ex uerbis Abrahæ: Dominus, in euius eonfptdu

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ambulo,mittet angelum fuum reeum,5d diriger uiam tuam,5^e.Et hie ; Domine Deus doniini mei A--

braham, inquir, fi es tu obfeero,profperum faeicns iter meum,amp;re. Item. Pronus adoraiii Domiiiuni, benediccns Domino domini mei Abraham, qui perduxit me redlo itinerc. Sic. Dum ifta legiinus,mi-rum quod non erubefeimus propter eordium noftrorum ftupiditatem Si afebiam, qua fit ut adiiontS noftras piane' more ethnieo fine eonfeienria,fide,fpe, inuoeatione Dei Si gratiarnm aftione ebeamus. Vt non eft Deus in eorde noftro,ita nee menrio nominis eius ex ore noftro auditur.Qiiarc mirmn non eft,quod ftudta noftra parum felieiter fueeedunt.

Prudentia fidelis nbsp;nbsp;E( nuncß eilii uos facientes beneuolè fideliter cum domino meojndicate mhifin autem aliud placet,cc,

Obfcriianda eft hie prudenria fidelis ferui.Poftquam caiifam Icgationis fiia: expoliiitjiioninftaturgen ti aliqua peroratione,qua iieliit extorqueat à no fatis beneiioiis; nee preccs rcxitjquibiis prccaiioquod petit obtineat.fed fimplieiter rem omntm in arbitriiim parentum pucllsc rciieir,hoc unum pctcns,iitin dieent fibi qiiidnam fiicerc uclintjquo pofsit ire iicl ad dexterain,uel ad finiftram.Nec fimpiicitcrdicif, Et nune^fi confentitis domino meo,indicare mihi;fed,Et nune fi beneuold amp;nbsp;fideliter faeitis cumdoini

CoimubtaßngU' no mco,indieare mihi. Admonemur opus efle fingulari beneuolentia Si fide ad hoe ut felieiter incantur larem rcquirunt eonnubia. Non fatis firma funt coniugia quæ cirra hanc bcneuolentiam ab inuoluntaiijs impiobain-bcneuolcntiam, ftanria uel preeario obtinentur.

RefponderuntLabanzTEathuehADomino egrcfritseHfiermo.^onpo(fiimitsloquiadtemalûuelbonutii.Ec Ingenium timen ce Ribkah coram te eü,tolle eam,zf proficifcere,çy fit uxor ßiij domini tuifrcutioquutus efi Domimis.] Propo tiumDei. niturin hocrefponfo piorum ac Dei timetitium hominum ingenium, ciim quotl inteliedbn rum quôd arfertum illorum attinet. Coiniricmorauerar inter narrandum hic feruus pleraep baud modkimomtii-ti,quibus indueerentur ad confentiendum. Vtpote, qudd Dominus ipfius Abraham fratcnia ipfis tflet cognarione coniundbus. Deinde quód fingulari affeefiu erga domum ffaternam præditus filiofuouxo rem abipfis pereret.Tertiô,qudd eflet uir pius aecolens Deü. Qiiartô, qudd bentdidiione DeifaifiuS cftctdiues ualde.Quintd qued Ifaac unieus ipfi filius eflet, omniumép bonorum liæreS.Noncraiitiftâ contemncnda.Veriim neglcdis hifee omnibus quodmaximumerat amp;nbsp;caput rti,uigi!ar.terobfcruaue' rant Si intellexerant,uidelieet qudd hæ nuptiædeftinatç efleiit a Deo.A Domino inquiiirit,cgrciru$tft lcrmo.Irem:Siruxorfnii Domini rui fieutloquutuseft Dominus. Hæeeft uigilantia picrutn adintelli gendum confilia Si opera Dei.Carnalium hominum carnalis eft inttUt(ftus,pianr fiupidusadiiitdii-gendum uoiuntatem Dei.

Deir.de Si aiftiflus pietas in ed eft exprefla,qiiod dieunt;Non pofliiinus loqui ad te bonum ucl malum. Ecee Rib.ltah coram teert toile earn Si profieifcere,amp;fit uxorfiïq tui ficiitioqiiutuStftDo™'’'''^* Inuenias qui etfi intelligant uoiuntatem Dei, affeélu tarnen reludtentur. Vtriim pij homines moxubi in confeientijs fuis de uoluntate Dei perfuafi fiir.t, nihil aduerfiis illam tentât, ftdex animo oblequunt. Cordatifsime diiflum tft:Non pofliimus l^qui adte bonum ue! malum. Vfepaded uriitur uoluntaspi) hominis cum uoluntate Dei,utnequear non modd maluin quid,led ne id quideni quod bonum ede ni 'dctur,fidiuerfiiin fir à mente Dei,aducrfus illam loqui.Omnis hic delibcratio,nedum tcrgiuafatioaf-fatjubi diuinæ Maieftatis uoluntas cognofeitur.

Quod cum audiffetjeruits AbrahiC, pronus in terram adorauit Dominum: prolatis^iuaßs argenfede amii GratàuiUttiscon acueüibus,dédit eaKibka: promuncre.Et donadedit fratrieius ZJquot;matri.lQnQd eum audiUcr,inquitjilrunS Hantia, Abrahæ.adorauit Dominum. Vide hie eonftantem fcrui huius,amp; ubiq; fibi fimiiem pictan m.Ncnfo-lum ex qs quæ prpeeflerant, fed ex refponfo quoq; parentum Rilfea intelligcbaradcftt fibi aiixfiiim Dei.Qiiare Si hieqiiemadmodum fiipra animi fui graritudinem erga Dcum adoraudo dfclaranir,lii!-iufmodi gratitudinis eonftantia, ad qutmuis diuinsc bcnefieentitcfenfum exeitata, indubitatum habet animi uere'pij argumenti m

Prolatisijj uafis argenteis Si 3ureis,lt;Sfe.Confufrum eft, fponfalibus muncribus decorate fponfasre-recens defponfatas Huie fe eonfiu tudini Si feruus ifte aceommodauit, ut aliquot darit opumdommt fui expcriinentum. Habet Si hie locus myfterium fpchfam Chrifti eonctrnens. Ribfeaheitatur, uefii-tur, Si ornatur bonis fpoiifi fui, priufquam ad thalamfi iliius perdueatur. Sic Si Ecclefia Chiiftibonis fponfi fui cohonefta tur Si ueftitur, pnulquaui ad calefte iihus thalamum ptrueniar. Er marri amp;nbsp;frstri ex abundant! dantur munera, uhqj propter Ril kain. Admonemur, agnofeendani the beneuolentiani eorum qui nobis aft'eiifu fuo aliqua ratione gratifie..iritur.

Etcomederunt ct biberunt ipfr çy uiri ciui cj ant cum eo^cjquot; dormicrunt.] Vides exemplum eorum quiof

eieuiiuuiaiitibus holpitibus miniftrarunt,noii fimul cumiiiisaccubuerunr. HxctratprifcorumciuLi-ras Si offieiofiraSj,euius etiam in Abrahaino iupia is.indi.-musexempium.

E X P L A N A T I o* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;60t

Surgens autem inane loquutus eft puer: Diinittitcmeut uadaaddo-•^inuniineum.Refponderuc frater eius SC mater: Maneat puella faltem ^fcêdies apud iios,8l poftea proficiftetur. Nolite(ait) me retinere, quia Doniinus direxit uiam meam. Dimittite me,ut pergam ad dominum •iieuni.Etdixerunt : Vocemus puellam, quæramus ipfius uoluntatê» Cum^uocataueniflet,fcifcitatifunt: Vis ire cumhomineiftoC Quæait Vadam.Dimiferutergo eam,amp;DelboramnutricemiIlius,ftruumcp ^nhairij amp;nbsp;comités eius, imprecantes profpera iorori fuæ atq? dicentes: Soror iioftra cs:crcfcas in mille niillia,æ poftideat feme tuum portas ini' •iiicorum Riorum. Igitur Rebecca et puellæ illius aRenfis camclis fequuquot; îæfunt uirum, qui feftinus rcuertebatur ad dominum fuum.

iiutcmm.tttè îoquutitt cü p«cr.]Heb.Er fsriexerüt manc’,amp; dixit : Remittite me domino meo, ^^ßgt;oiiderum frater eiui mater,] Sept, habent in pliirali, francs. Legerunr n'tiK pro TT'nK In Heb. *I^Etdixitfratereiiis Si mater eins.

^‘‘'temdecem dies.] Heb. Mancat pnellanobifciim dies ucl decern.Græc.Dies circiter decem.Chald, ^quot;’’piis aliqiiod ucl decern menfes.Pagninus fic:Pcr annum,iiel decern menfes.

^iaDominusdirexit uiam meam.]Heb. Et Dominus profperum fecit iter meum. Sept.Et Dominus f^'pcramfecit uiam fuam in mc.

^lt;l!immiisipjiusuoluntatem.] Heb. Et equæramusoseiiiS.Sichabent Si Sept. Chald. EtaudiamuS Siidipiaciicat.

bimferunt ergo earn,er Delboram nutricem itlius.]}ieb.Et dimiferunt Ribkam fororem fuam, nutri ilüiis.Deibora in Hebra:ononcft,necin Græco, necin Chaldæo.Infrà cap.jj.fit mortis illius men ’'ogt;iiliinöDclborah,fed Deborah iiocatur.Sept.pro nutrice uerteruntjamp; fubftantias ciiis.Opinor illos Po iinr-lti, id eft nutricem eiusdcgifTc nniptajd eft/ubftantiam eius.

1 ^'»[^ecantesprofreraforori frie. ]Heb.Et benedixerunt Ribkæ,id eft. Et iialedixcrunt.Sorori fuædn He ^tæononeft,

fgif«r'R.ebeccaetpuellieillius afeeufr camelis,erc.] Ebraic.Et furrexitRibkah Si puella? eius, afcélîs ^ämelis iucruiit poft uiiuin,amp;f accepit fcruus Ribkam, Si abtjt.IlIudrQiii feftinus rcuertebatur ad Do-’’’inüfiiiiman Hebræo non eft, ncc inGræco, nec in Chaldæo.Sept.legunt,iuerunt cum homine, quod 'quot;Hebiio eft,{iieriint poft uirum.

Habet Ilic contextuS dimifsionem ferui Abrahæ,cuius modum Mofes luculentcr exponit.

^t[itrrcxeruntmanefr(jutt,cr dixit, remittite me domino )fro.] Seruus Abrahæ pro fua diligentia mo-”rum impatiens reditum ad dominum fuum maturabat. Mane igitur, flatim atq; cum uiris fuis fur.-fttifletjdimitti fe petit.

i^efronderunt frater eius er mater : maneat puella nobifreum dies uel decem er poftea proftafratur. ] Per intelligc Laban. Huius dudtiiagebantur omnia. R. Shlomoh dicit non fieri mentioncm Be-diiielis proptcrca quod nuptias hafee impedire conatus occifus effet ab angelo. Et Lyranus dignum in dicauit hoc commentum, quod in medium ad ferret.' Burgenfis contra,quod rcijccret.Nos fiipra alien I’ioftendimus uerofimilius efle,quod Bathucl cum htcc gererentur, in uiuis amplius non fuerit.Qiiare ^’I’antanquamprimogcnitusdomiimgiibernabat, amp;hæc omnia iinacum inatre ac reliquo fratre '“niorcagebat.ManeaGinquiunt,puella apud nos dies uel decem.Eft ifta loquutio noftra: conformis, S'n Germanice dici mus,Bleib noch eyn tag oder zehen bei vns.Friuolum eft,quod ludæi per n’'T3’',id eft ’læS)aninun,iX per decem,dcccm mcnlês exponunt. Non petebant ânnui fpacij moras,fed deeem dun-hxatdieriitn. Nolite(ait) mcrcrinerc,amp;c. Deprecatur remoras fcruus,adieifla rationc,propter quâ propercad herum fuum redire ciipiat. Qiioniam,inquit, profperumfccit Dominus iter meum. Quafi ’löt.Qiioniam caufam hanc ope Domini féliciter cxequutus fum, finite ut herum meum, qui reditum 'quot;niinaiiidifsime'expecfatjhoc gaudio quàm citifsimdexhilarem.

itdixeruiit : Vocemuspuellam,cr (^ult;eramusos eius.] Hoc eft, audiamiis ex illius orc, quid iielitfacere. Osaliciiius quarrerc, cftex ipfins ucrboquidfentiat aut ucht quærere.Nolcbanteam a' fedimittcreintii hin, nec retmcrc fi cum feruo abire uellet.Qiiare ad ipfius uoluntatem caufam hanc transferunt.

Vis ire cam uiro ijlotquie aitiVadam ] Qiioniam nuptia? ifta? diuinitus dirigebantur, confequens eft Si înimnm puella? fpiritu Dei fuiffc faiflum uoluntarium Si alacrem illis fcfe accommodandi. Hinc prom ptitüdo ilia animi ad proficifeendum, quaincuniftantcr et alacritcrrefpondit,Vadam.Ir.terca tamë a-licnti erat à mctc illius, quod R. Shlomoh cxponit,ac de fuo adijcitiEtiàfi nos nolitis,ego tamë uadam.

B'dimifrruntRibkam frrorcm fram er nutricem illius. iQuoniam ilia fie uolcbat,non ciat amplius quic Quamquod impedirct dimifsiouem. Et nutricem illi addiderunt, cuius uidciicct nionitis dirigcrenir:

deinde ut aliquid ioîatrj é domopaterna ßd priftina confuetiidine ftciim auferret.

Et benedixetunt E.ibk£,er dixerunt:Soror noflra es^crefcas in mitte millia, crc.} Sic ualcdixerût illi:prim5 agnofeentes elfe cam ipforum fororcm. quafi dicerent : Dimittimus te non ut alienam pefthaeà demo noftra,fcd ut fororc neftram- deinde apprecantes iili ea ipfa^qum dubio procul ex ore fcrui feminiilliuS à Deo promifi'a efle iiitcllcxcrant,multiplicationcm uideliccr,5d terrx Chanaan pofiefsionem. Sunt qui arbitrentur apprecationem iftam fpiritu efle prophetico ab illis prolatam. Ahhi uerofimiliuseft, proftdbam fiiific ex indicio ferui.

EtfurrexitEabkah er puett£ ittitii,crc.'] Ergo amp;nbsp;niitricem Si pucllas addidcrunt abcunti Rib^a;,unde uidere cft,quam earn nonfordidëacnegledlim à fe dimiferint.Camclos afcenderunt,tos uti^ quoJ uus Abrahæ in eum eueiitum adduxerat.

QKlt;t raUoneos Et dixerHnt,Vocemitt puettam,er qu£ramuios ein^.] Nafciturhic quxftio,quarationeospuena:intfr-(inett£ interrog rogare uolucrint. Communiter exponitur de conftnfu puellx nuptijs iftiS addcndo,qtiafiiudicauerinf ^auertiü,cnm in jjqjj eonuenire ut inuira defponfireturjidcolp mentem illius cognofeere uoluerint. Sic inteliigunt com ttuprioiiliasue- muniterilludjQiixramus os eius,idem efle,atcp,Qiiæramu$ quo modo ipfi placeant hr nuptiæundtij ff cri confetftf- colligunt,admoneridehoc cxcmplOjnoneiTefilias dcfponfandas,pra’teranimiillarumflt;ntentiani.Po t«rit igitur qiixri,quomodo iam demum confenfum Ininc piicllr ad confirmationetn snip tiarti rtqui-rantjCiim præcedcnti die effent omnia tranfacta Si confirmatajqiir nuptias iftas attinebant. Dixerant cnim ad f£ruum,A Domino egreffus efthic fermo.Non polfumiis loqui ad te bonum uel malum.Eccc Ribkah coram tc eft,accipe earn,lt;Sd iiadc.Etquod aflenfiimpucllrcoiicernit, accepcratillafpcfaliamti nera,quemadmodum amp;nbsp;mater Si fratres.quibus acceptis,utiq} ad niiptiarum iftarum confirmationem conlcnferat. Meo iudicio,qurftio ifta nafeitur ex inconfulta expefitione uerboriim iftorum : VcccmuS puellam,amp;f qiixramus os eius. Si exponas non de affenfu puella; nuptijs adhibendo, fed de uoluntate il lius ad propcram iftam profciftiotic quam urgebat fernus declaranda,uellet ne tarn ciro ciimiliopro-ficilci,ueladhiic aliqiiandiudiffcrrcabirum^nihilquaftionis habebit hie locus. Etexpofifioncmhanc ex co fatis confirmari piito,qudd non dicunt.-Confentis uc ad hafee tuas nuptias? fcd,Vis ne ire cum ui-ro ifto ? illalp refpondit^Vadam. Deinde qiiód tergiuerfatio illoriim non crat de ccfirmaticne niiptia-rum,fed de tarn propcra ferui huius profe(ftione,cui erat amp;nbsp;Ribka; dimifsio annexa,tinde non dicebit, Mane apud nos adhiic aliqtiandiu;fed,Man£at puella apud nosiidlp non fimplicitcr,fed dies ucl dteem. Er ex hac tcrgiucrfatione,qHoniam illi feriius no acquiefeebat, nara eft ratio ipfain puellam intenogan dijUellet ne cum uiro ifto abitnm maturante,proficifci.Et ubi rcfpondit,Vadani,non eft ultra alicuius dilationis faefta petitioiquoniam hoc tantum qua’rebatur,placcrer nc piicllsc, ut tam citd cum uiroillo abiret. Ex his circtimftantijs arbitror perfpicuum tlfc fenfum gt;nbsp;qiiem ad folutioneui quaftionis Im-itis afsignamus.

tatiser tßtrrexerunttnanè.jEtcomtrferunfJnqui_ bib£riint5amp;dormicrniit,amp;.'fun’txerunfmaiK?.DuBio rat}ti£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;procul feliciter hilares propter coiifeciuinnegociü comedcrant Si. biberant uefperi, amp;nbsp;ramëmsnedilit

eulo fiirrcxtriint. Vides exemplü fobrietatis amp;nbsp;temperâtiæ. Sic edtrat amp;nbsp;biberat fernus ifte, Sinaptiàli liiiaritati iiidulfcrat uefperi,ut interea decorii fobrietatis,amp; fedulitatein pcrficiëJt iKgocij nóabijatfti.

Et dixit,Dimittite me domino mco. ] Vide exemplum diiilitatis pariter amp;nbsp;fedulitaris.Ciiiile erst, quod domum alicnam in qua erat holpes,pr«Efentia fua,feruorü etiam amp;nbsp;cameloruip fuinptibiis diiitius gta-uarc nolebat, qiiain agenda: rei necefsitas popofcerat, idcoip re iam confeóla ad dikelfiim adj’pirabat. Erat amp;nbsp;hoe ciuile,quód non dicit; Qiioniam negocium meum abfol^i,uolo iani a' uobiï difcederc : ftd ut cum bona illoriim gratia difcederet,petit dimifsionem,dicens,Dimittite me domino mco. InciuiieS homines funt,qui reieóio pudore ucl diutius qii.im cöuenitgrauant hofpitem, uel infalutaro, ut aiunt, hofpite non dimifsi difcedunt.

Scdulitatis exemplum in eo cft,quó^ re confeéla reditum maturat ad dominum fuum. Sneordia: gf nus cft,moras nedbere non nccefl’arias. Obedientisc ornamentum in eo eft-ut res obcundac dcanti matu ritatc qudin fieri poteft celeriter obeantufS qui legatus eft non modó citus abcar,fed Si re ccfedba domum cödtus ad hcrû fuum aduolet : Minim eft, quantii iufit gratia-huiufmodi fediilitati Si alaciitati. Exempinm Mr nbsp;nbsp;Et dixit frater eiu^,er mater ciw:tAaneat pueUa diet nel decern apud nos,ct po^lca proficifcetur.]Atqui pix

tfiilis affcélus, ccdcnti ueipen dixerant. EcceRibkah coram teeft,accïpc eametuadc. Quid eft igitur quod ftatimal-tero die feriio hoc ipfiim facere uolenti dicunt,Maneat apud nos puella dies iiel d$ cent^Apparei hac in re exemplum carnalis affedtus, natiiralis quidem Si humani, utriim fimul incoiiftantiæcuidambonis propofitiS incommodæ obnoxq . Sicfolemus de uoluntatc Dei certo inftriifti confeftim alTeiitiri, Si omiiimodam obedientiam polliceri. Mox altero die, remiifo iionnihilfiruore, etfi non in uniuerfiim promifl'am obedientiam dcnegamus,moras tame nelt;flimus,amp; plufcuium dilationis pofciinus. Nelcio qua ftolidirate ardentius compltdiimur quod ex uoluntate Dei diinittcndum elfe noiiimiis, cumilbus antea præfciitiam non adco magiii fecerimus. Qiiificanimatifunt, hand conflanterfeferegno Dei accommodant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Üolite,ait.jn( retinerc,qM Ens projfcru fedt iter meît. Diniittitc me tit per^im addn m meH.] Vide rmfu* excmpluni

A *^p!ü feriii crga hcrü fini fide liter alTeifli.Potfratlioncfte'cxcufaie moras, q» in gratiâ puellar deeë dies fxpeftare,abitumcjj différé coaóliis fiiiflet,iX interca iiacarc ocio er dclicijs, halyent^ in prccio,amp;lauté •’■aftari.Venim qua erat ergaheiTi fiiü fide, maluirq^pcraredomi'pamp;expfdfante feftneparitcramp; filiii 'Hius addufta fponfa quam fieri pofiet citifsimc' exhilarare.Nolitc,ait,iniicere mtlii moras.QuarefQiiia öiis,inqiiit,profpcrü fecit iter nieriidiraittite me,ut perga ad dominfi mefi, illutncp cum filiofuo exhila fcm Admonemurhcc exemplo, quam debeamus efic propertfi Si alacres ad txliilarandum eos quibus '«citra ipforum confeientiam prorpere'cedunt, præfertim fi fide fimus illis obftrnfti. fidclil'eruo no eft f’tis officium fuHm utiliter Si rtéte' obire ; fed fic eft erga herum fuum affeft iis,ut nihil .magis in uotis ''3bcat,quam ut illi in omnibus gratificetur,ftudiofelt;p ac promptifsime feciat omnia, qiiibus ilium cx-bilararipoflecognouerit. Qiiare qua; triftia funt,a;grc';la;fa nerd celerrime'illi amp;cum gaudio annüciat. Ûcltftatur enim gaudio illius ac plurimi facit, fi minifter illiiis fic efie pofsit, ut animii ems exhilarct.

Et liixerunc ; Vocemm puellam, cr quicramu^ os eins. Et uocarunt ^bkam, nbsp;nbsp;dixeruitt ad cam .•Nara uadis E-xemplum htlt;‘

‘gt;lt;gt;iiiiiroijloiEiait:Vado.]Vide hie humanitatis exemplum, in eo quod os puellac dimittendxprius inter manitatis. quot;gt;gant,qfcriio abitii matiirâti plene'cöfcntiant,nefiliää fecitius qilla iielitdimittät.lnhumanaeft ilia ’'iftfritas,qux’dicit;Nolir uclir,abibir;fubie(fla eft noftra; poreftati,iufsis noftris obedict. Mutua: coniu ^ï'onis affedlus duabus partibus confiât, qiiarum neutra neutram turbare debet. Mater diligit filiam, Afjeihts muttiie b‘iara.itrem.Hoc mutuo interfeamore coharrët. Mater xgre'dimittit à fediledlam filiam, fiha uicifsim comunélionis, ^gffdifceditn' matre dilcdla. Qiiod fi mater honefiis de caufis dimittit à fe filiam, imperas affedliii ma ’ftno,non debet fiatim pari rationc imperare aifedhiifilitc, ut ilia inuita abirc cogatunfed in id incfibe-'fjiit quod faciendum illi eft,faciat non coa(fia,fed uoluntaria.Confimilis moderatio,amp; hiimaniras fcr-'»iida eft Si filia; erga matrem. Moderationis huiusamp; humanitatis exemplum puichrduidemiis hoc locoexprcfiriim. Seruiis iirget abitum. Mater Si frater puellæ cnpiunt iilam nel decern dies retinerc, ac wnfuftudiiieillius frui. Seriius honefta rationc animos illorum fledlit, ut quantum in ipfis erar, nol-^^nt filiam diiitius retincrcnierdm quoniam de uoluntate illius eranr incerti, ne fortd inuitam lt;d fe dimic firent,pneontantur os eiHS,dicentest Num iiadis cum uiro ifto.^Vbi ilia refpondit; Vado,placidc earn «à

4mittunt,atcp ita neutra pars turbatur,amp; confenfio perficitur non dimidiata,fcd integramo coadta, Wiioliintaria,qua;fcmpcrl^edlanda efi inter amicos,pra;fertim in conciliandis nuptijs.

Et aif.Vado.] Cauendum hie eft,ne puellam hanc leuitatis in co damnemus,quc)d tain cito ramtp fa-* AlacritOsPabhie file confentit ad difccffum. N ulla audis hie det redt ationis uerba,n ullac memorantur lachrymæ,fed firn- non eil damnan J plidteracprompte',Vado,inquit.Matcracfratercupiebantillamdiutius retinerc.illainterrogataconfe da leuitatis.

Him offert fe paratam ad d fccdcndum. Promptitudo ifta ad difeedendum c' domo paterna, relinquen-dumép matrem ac fratres ac profi'eileendum ad Iponfum crat puellæ fandla: Si honeftac diuinitus indita, ptf qtiam obliuifccrctur populi fui ac domus paternæ,5f læta ad domum Si Eceltfiam Abrahæ migra-’■«jfilp fponfû fuo fifterct. Ifta puellæ alacritas non modicapars erat profpcri fuccefl'us quo Dominus Siiptias hafee in gratiam Abrahæ fortunaucrat.

DimiferuntRibkam fororem fuam cy nutricem illius, feruimg; AbrahiC iy comités eius, cy benedixerunt 'Rib k'fjCr dixcrufit'.- Soror noftra es,Crefcas in mille myriadat, çr l^editet fernen tuum portam inimicorim fuorü. ] Obferuandumhiceft,quomodoRibfeainàfedimittant.Primùm,dimittuntnonfolam,fcdaddunt nu- Qtusmododimij ’rKcm,iin.à cum puellis aliquot. Niitricis officium notius eft,quàm ut fit raemorandu. Solctnutrix in- fafitpibkah, Utem,qiiem nutricndmnfufcepir, maternoprofequi affcdlii, adipfam ufep prouedfiorem æratem,ac •Jicifsim loco matris amari ac honeftd tradlaii ctiam ab adultis.Quare quafi matris loco addiderunt Rib ^ænutrieem. Addiderunt ctiam pucllas,dubio procul,quibus fuerat in domo paterna afTueta. Sic dimit ’untRibàam filiam fuam non abfip folatio domefticæ ac priftimæ confuetudinis, quamiiis uiderent il-bm propenfo effe animo ad difeedendum. Iiuiguntur hae in re humanitas Si honeftas. Humanum erat litdimirterefiliam, utaliquid haberet refocillationis ex hominibus charis Si confuetis. Honeftü erat ipoiifam liberis et honeftis natalibus ortam ucnire ad fponfiim nô felam, fed comitatu nutricis Si puel hrumcohoneftatam. Amplior erat ifta honeftas amp;nbsp;magis ad honorem fponfifaciens, quàm fipaternæ domus opibuscumulata ueniflet. Honor fponfi eft,fi fponfa non proprijs,fed ipfus opibus honeftc' ac-tipiati!r,lioneftc' uiuat,amp;l locupletetur.Sordidum eft Si in coniieniens mariteli honori,cx opibus fpon-fæditari qua hodie ignania Si forditie plerofcp uti uidemus.

Deinde,dimittuntcam cum fimgulari quadam benediftione. CrefcaS, inquiunt,in mille inyriadas, amp;nbsp;hæreditet fernen tuum portam inimieorum fuorum.uide pictatem, quam declarant in eo quod nar-f3tioniferuicrcdidcrunt,amp; quod futurum credideruntfiliæ fuæ ex animo apprccantur.Erat ifta appre-(atiotalis,uteffe(flusilliiisomninopenderctagratiaamp;potentiaDei.Nifi aliquafidefpcmharum rcru !mnioconcepi(rent,haudquaquam ifta bcnedidlione filiam à fe dimififient.

Simul cogitandum hie eft, qua m diuerfum fuerit hoc uotum, quo mater amp;nbsp;fratres Ribkæ dixerunt: Soror noftra es,creleas in mille myriadas,ôfe.ab improbo Syrorum dCChaldsorum ftudio,qui quam-nispofterieffent domus Nahor,femcn ramen Ribfeæ forons fuæ extinguerc funt conati.

EifurrexitRibkah crpuell£etus,crconfcenftsca)»elisiueruntpoiluirwm. 'EtaccepitferuusRibkam,iy a- Ribkahnonmol ^ijfJCogiter hie leôlor,quàm non mollis amp;nbsp;delicata fuerit Ribfeæac puellarû eins educatio,fcd tails,ut litercducata, powcrint inde ex Mefoporamia in terram Canaan ufque camelis ue^æ profieifei. Hodie diuitum puel •ïufqiieadeó tencre' ae molliter edueätur, ut uix Icdicis ferri fuftineant. Confer hue quæ Efa.cap.j filia

^■04 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GE N ES I m'

Eo autcni temporedeambulabatifaac peruiamquçducitadputeum, CUIUS nomen eft uiuentisamp;S uidentis» Habitabatenim in terra Auftrali, Sdegreflus fueratadmeditandum magno inclinata iamdie.Cumc^dc/ uaftet oculos, uidit camelos uenientes procul. Rebecca quoqj confpedo Ifaac defcendit de camelo,ôlt;: ait ad puerum : Quis eft die homo qui uenit per agrum in occurfum nobis'?' Dixitcp ci: Ipfe eft dominusmeus. At ilia tollens citb pallium fuumoperuit ft» Seruusautemcuntfta quæ gcfferat narrauitdomino fuolfaac. Qiii introduxiteamintabernaculum Saræ matris fuæ, ÔC accepit earn uxorem, in tantum dilexit cam, ut dolorem qui ex morte matris eius acciderat temperarec,

EoduUonporf dfiïmt«/lt;tWlpdc,erc.]Heb.fic;Et Ifaac iienkbatà iienicdodc puteouiiicnris uidentis me. Sept. i^«xnJls JliSTttipaiii-ra lt;AicèTSf i Lixtx tlt;) THS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft, Ifaac nerd proficifeebs

Et egreffui fucrat ad meditandum in a^^o inclinata iam die. ] Heb. Et egrelTus fuerat Ifaac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in igro

ante uefptram.Verbû nwfigmficat fecu tacite' îoqui uel mitrmurare,ficutifc!enms uel méditantes, ud orates. Qiiare alii uertût,ad meditandfiialii adorandfi.Sept.fic.'Etexmit Ifaac xi/i6gt;.io^HciüfisTüWs^‘i' TP nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft ad ineditandü in campü ad iicfperam.ßtagcfis putat uertend'i dfejad exercenduni.

Vidit camelos uenientes pocul.'iPiocui non eft in Hebraeorfed fic,Et leiiauit oculos fuoSjSi; uidit,amp; cc-cecameli uenientes.

Rebecca eiuotj; cott/j'edo ifaac defcendit de c^tneZo,]Hcb. Et leuauitRibkah oculos fuoS,Sl uidit Ifaacum, Si deciditdecameio Sept.habent.Et dtfiii^t.

At lUa tollens etto pallium ] Vocula, Citd, in Ebracononeft. Voxti'^yyfonat Ebrxis peplum. Sept. ucrterunti^/flt;s’f‘'ilt;',ideftueftetn arftiuam.Pag,uertitopcnmentmn. Recentieres alij uertuntpep'ura.

Qjiimtroduxit eam 'm tabernaculumSaramatris fiie.} Sept. fic : IngreCfus eft autein Ifaacindomuni B matris fuæ.

Et in tantum dilexit earn, ut dolorem qui ex morte matris eins acciderat temperaret. ] InterpreS ifte plu# aequo fibijpfl indulget. In tantum, item, ut dolorem qui ex morte matris eius acciderat,temperaret,in Ebræo non habetur, ubi fîc legitur.Et dilexit cam, Si confolationem accepit poft matrem fuam. Sept. iierteruntjEt confolatus eft Ifaac de Sara matre fua.

Termmaturushiftoriâhanc Mofus de reditu ferui addnmfuü præfentitione Rjlgt;Aæ córaeinotati' Etifaac inquit,uemebat 4 uemedo de puteouiuëtisuidètiswie.jDeputeo ifto fadta eftmério fuprà cap.iS.

lt;iîm l’bi locoriim fitus frient, trim unde hoc nominis fortitus fir.Itinere,quo d piiteo illo iienitur,forte' forturtu iieniebutifaac,cum feruus und cum Ribliah ex Mefopotamia donium rcuerteretur.

Etipfehabitabat m terraau/lrali,] Haud procul ab ifto puteo uiuentis SC uicUntis me.BieronymiiS cK ponit,ln Gcrara.Qiiidrtm exiftimant eum habitalTe tum in Beerfabe.

Et e^relfts fuerat ad meditandum in affro.] Quoniam dixerat eum ucniflTe rtinere quo uenitur à putto uiuentis uidentis, exponit hac parricula quid nam egerit, uel qua gratia fuerit egrelTus in agrä,iei^ uefperi. Fuerat,!nquit, egrelTus in agrum ad meditandum Qiionianiautera uaria funt meditationum gr nera,non poffumus certd determinate, quæ fuerint Ifaaci mcditattones.uerofimile tarnen eft,cogita tionesde futuris ipfiuS nuptijs haud fuifle tum temporis à corde illius alicnas.Fuerat aüt cgreflus iieC-peri, propter comodkatc refrigerationis quæ poft diurnfi æftü illis in locis omniü folct cfle gratißima.

Etleuaidt oculos fuos,cr uidit,er eccecameli uenientes,crc.] Non fimplicircr uidit, fed leuauit, inquir, oculos fuos 8i uidit,InternO quodam Sfociilto inftimflu motus leuauit oculos amp;:uidir,cum Ribfeahad uantaret.EtipfaRibkah eodeminftindlumota leuauit fuos ocu1qs.amp; uidit Ifaacum.

Etdecidit decamelo,amp; dixit adferuum,Quis eüuir lUc, CTc.'i Apparet hicfantam eftc tranfpofitioncm d.ftorü.Prius enim,dubio procul, feruum interrogauit, quis nam effet uir ille qui ipfis in ocenrfumue niebat : ac tum dcmrim, cum audiffet elfe ifaacum, de camclo defiiij t^Si pepio fc pudoris amp;nbsp;reucrentiae gratia obuoluit.ucl,utalii uolunt,pallioopcruir.

Etreccnfuitjeruuslfaaco omnia qult;tgefferat.] Nonexprimitur an id ftatim adluicforis cöftitutus,«el in ipfo tabcrnacuio fecerit.Si ftatim in ipfo occurfu priufquam domum ingrederentur, quid cgiffet re-cenfüir,intclligendu.'n eft expofuiffe illmn fummam geftorum. Si uerd poftquamintrd elfcntingrefs^ fufiiis ilücunfta narrauit.

Et introduxit earn ijaac in tabertutculum Sarse matris fu£. ] Pro confuctudine ueterum locat cam fcorfi« ur habit.iret tabernaculofepararo/Saræuidclicet matris fuæ, quod inhabitabarir ancillac poftraorttm illi us rthçlæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et

à«xor.] Notantcr additur,Etfa(fla cfteî iixor, ne quis fufpiceturfuille tam illi loco concubina; uel fccundariæ iixoris.

Etddexit et(m,çr confoldtiotum acccpit iftac poß:matrè fuam.] Tricnnio antea obicrat Saradi.Toto illo ttnipore plus amp;nbsp;humanus films mortem matris luxerat, quem Indium ipfi coniundlio Si amor Ribka; Witigauit.

O V AE S T 1 O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

r,- r 1 f , ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quäretßddel-^

^‘‘pjehdbitdbdtintcrra Aujlrdli.JPotcnthicquxri qua namrationcMofesdicatlfaacumamp;nonpo ftiuhilde lias Abralnmum habitafic tum in terra Aufti ali,amp; quare feruus non Abrahac hero fuo.fed K’aaco Rib^ Abrdbatw mc-~ bim adduxifie, amp;nbsp;fuccefium legationis fuæ expofuilïê memoretiir, ita ut niilla hic prorfiis fiat mentio Abraliïj fie ut ni fi fequentia ledlorem inftruercnt, fufpicari pofletj fuifle Abrahainum interea dum li r-gt;ws ifte in Mclbpotamia fuit,uita fua defundlum.

Breuiterrefpondcnduin cft. Abraham habitabat adhuc in Hcbroii, iibi mortuus, eft pcftquam ex Kctmafiifcepit liberos.Ifaacum uerd à fe dimiferat poft obitum Sara;,ut fcpararim habiraret,dedcrai(p ■llipartem ha:reditaris,ex ouibus,bobus,leruis,ancillis,amp;c.unà cum tabernaculo Sara: matris ipfius,ó^ 'lus ad illud pertinebant.Ethancobcaufam in hiftoriahacreditus feruiAbraha; nulla fit menrio Abra iiiifedad Ilaacum deuoluuntut omnia,cm ctiam feruus Ribkam tanquam tponfam fponfo adduxit,amp; in legatione ilia contigerant expofuit.

Et ifddctieniebdt d uenieitdo de pMeouiuentiiuideittiime, cfhdbitdbdtinterrd Atiflrdlf^yfuerdtifddc ifddc iwndum u-t^fffîtfddnKditdnJumittdgrodnteue^lferdm.JPrinapià obferuandiim eft,quod Ifaacum fuum Abraham xordtw fCorjint ’ifpcculiari habitationc feparauit, ut ftibijpfe domum amp;nbsp;familiam gubernaret, priufquam uxorem habitduit, ‘iuxillet.ijodiediiiirum filq fic immatura ætatc nubunt,ut uxorati fint citiiis qudm ucl minimam dome *^i£æciiræ partem fiiftinere queant. Deinde reperias pleroltp,qui fi tx ædibus paternis in fep..ratas mä-fionts nondum uxorati extrudantur, ci tins iiniuerfam fint paternæ hæreditatis fubftantiam Inxn Si o-doSf fcortationibiis deco(fl;uri,qu.im honeftam legitimæ uxoris copiilam fubitr.ri. Qiiare commenda ïnr nobis hoc loco exemplum in Ifaaco filij cordati, honefti,ac tiinentis Dei, cui adhuc le^fli^iii.’feparata: d^muscuraconcredipofsit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Deinde,in eo quod meditandi gratia egreftiis eft in agrum, iiidemus exemplum animi non focordis, . ”, odcfi^ctignaiii,ftdhoneftis,pi}S,acneceflari)S raedirationibusintcnti,idlp uefperi poft diurnas operas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ ’

fiiatacftfolitudomeditantibus,élf ipfadeambulatio plurimum habet recrcationisamp;admodumiuuat aninniinineditationibusdeditum.AdmonemurhoccxempIo,quampulchrc'pofsintuitaa(fliuaamp;Icon . tniiplatiua coninngijimmo qua'm non fufticiat operandi moleftia,infi etiam accedat meditandi,conful ’ hndi,cogitandi,confiderandi ac deliberandi induftria.

Tertio obferuandus eft etiam diuiniis occultus inftindlus, quo Ifaac ad hoc primiim eft impuk nbsp;nbsp;nbsp;inJHnilu dita

fiisutliocipfodiet articulo in agrum meditandigratia egrcdcreï,quo Ribfeah fponfaipfius aduentabat: flnndcut oculosleuaret, Si camelos cximprouifocerne»t. Idem inftintflus quiRib.kam impulerat, ut fumptahydriaeg.'cderetur ad fontcm,ôd in fcruum Abrahæ prima omnium inciderct,mouit hic ipftim ttiain Ifaacum, ut quamuis aliud agens articulo tarnen aduentusRibkæ in agrum cgrederetur. Huiiif-

*nodi txemplis uidemus expérimenta certa diuinoru inftindluum, quibiis res piorum fic conucnieiiter ^opportune'difponunt ac dirigunl,ut nolis iielis diuinæprouidentiæ operationes agnofeere cogaris.

(^iartó.Et leuauitjinquir, Ribkah oculoS'Sf uidit Ifaacum.leuauit oculos H;iac,amp; uiditcamelos ue Occultui feiifm ïiientcî. Lcuauit uicifsim oculos Ribkah,amp;: uidit Ifaacum.Qiiis fpiritus utriufq; corda Si oculos direxitî* t^tUd: cotuun-Annonoccultus quidam iniituæ charitatis amp;nbsp;cohæfionis fenfiis iam tumincordibus corum erat, per dliouis.

quem mirabili Si occulta operatione fiebat,u t aduentus Ribkæ cor Si oculos Ifaac ad fc traherct,amp; rur feadcsoculorum Ifaac cor amp;nbsp;oculos Ribkæexcitaret?

Qiiintó.Et ait,inquit,ad feruumiQius eft uir ille,quinenit per agriim in occurfum nobisf Occiirfiis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jpon-

fpüiili honoreft fponfæ. Ignoraiierat Ifaac aduentum fponfæfuæ: iierùm angelus ille qui nuptii$ iftis kicrata Deo præfcdlus, aliud agcntein cduxit in agrum, ut fponfæ fuæ occuneret,hoc eft,facerct quod älioqiiifadlurus fuiftèt, fi aduentum iliiiis præfciuiffct. Sic diiiina difpofitio adimplet ,‘quod perigno-

Scxtó.Ipfe eft,inquit. Dominus meus. Eratferuus Abraha:,amp; tarnen Ifaacum fîliiitn Abrahæ nocat •iûminuin fuum,Non dicit,Eft filins domini mei.’fed,Eft dns meus.Agnofeebat ergo Ifaacum iam tum prado(nino,fuoquamu(S difpenfator efiet omniym bonorum Abrahæ. Vides perpetuam quandam fi-‘Itlifsitniferiiifubmifsionem. Vtinam hoc animo erga Chriftum iinigenitum Dci fuit omnes ftrui Dei, wtquemadmodumfe Deum patrem honorare conrendunt,itahonorent amp;filnim.

Septimó. Et acccpitjinquit, peplum, amp;nbsp;opcruit fc.Hibcs exemplum uirginalis pariter 8i coniuga-lispudoris. Nudauerat caput fuum uefpcrtino tempore refrigerationis gratia,ucriim confpedlo Ifaa-£3,qua erat uerecundia,modcftia,amp; pudicina,conftftim quod apertü fuerat operuit. Non audimus eo-nim itanitatë qui dicunt,Si licuit aperto elfe capite in abfentia fponfi,quomodo non lien it in ilhus præ fentia?Q;iod feparatis licet,licer amp;nbsp;côiundiiS.’quod fieri licet in rcnebris,iicet etiam in luce. Abfit hu luf-wodi uauitas à.cordatis hominib. Non erat hypocrifis,caput antea apertum ad occiirfum fponfipeplo £e i uelare.

6öö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N C S I M

utlare. Seriianda frat uerccundiaamp; reiitrentia crga Ifaacum fponfiim. hi abiéntïa ïlliuS conftituta po* jj tuit abftp ulla Iciiitatis nota itineri ftfe ccaptare,amp;pcft a:ftü mcridionalem pladdicri aura: caput apeï' tuin percnitterf.'qiiod poftea,cum occurreret Ifaac,rion ita cxcufari potuifl’et. Ad lianereiiertntiam SC firbmïfsionem amp;nbsp;illud pcrtinct,quód non manfit in camelo ad præfentiain ufç Ifaaci,fcd defilijtjpriuf-’ qiiam ilJe appropinquafiet.Crediderim illam etiam incuruafiefefc, ciim in confpediim illius ucniiTct.

Odiauó. SeriiiiS uutem rccenfiiitIfaaco ciinfta quæ geflcrat. ] HabeS cxemplnin fidelis fcriii. Ad fidem Icruormn pcrtiiiet ctiam hoc,utgeftorum fiiorum rationem heris fuis exponät.DcbebathocIfa aco fenms iftc diiplici nomine.Primiim tanquam domino fuo. Deinde, tariquam fponfo, cuiuSegerat pronubum Sic Chfifto Domino Eccltßarummini^iidiiplici nomine rationem funtreddituri. Tanquam Domino uidelicetjCuius funt omnia quæ in ccclo funt 8C in terra. Deindetanqiiam fponfo, c“* Ecckfia fide per miiuftenum ipforum defponfatur.

Nond.Etintroduxit earn Ifaac intabernaculnmSaræ mam's fuæ.Obfenia temperantipexemplam: Sponfam fpedlabili forma præditamrecens ad fc addiufbam, non in fuum, fed Saræ matris tabernaculu ad confortium earum inducit,quæin illodegebant. Sic homo pins amp;nbsp;honeftiis morem maioiumfiio-rum honefte'/eruauit.

Dccimo.Et accepiteam,inqiut,in uxorem.] Obferna rurfus exemplum moris honefti.SoIeiiniritu nuptias cum Ribftah celebrauit,priufquam ad illam ingrcderetur.Hoc intcliigit MoffS,quumdicif; Et accepit earn in uxorem.

Vndecimó.Etdilexiteamj'nqint.Caput hoc cftconiugalis coniiindionis, quod ulqueadeoiioneft reprihenfibiie, uteommendeturetiam in uirisfandfis,amp; Apoftolus præcipiatmaritis,ut diiigant uxores fuas.

Duodecimo.Etconfolationem accepit poß matrem fuam. Conuenientifsimé materna:dilcÄionß Sc curæ folatiofolatium fuccefsit dileiftionis uxoriæ.Infigne donum Dei cß,ficui datiir folatiapareotii féliciter in coniugalem cômutare confolationem.

MEffiorrftw hoc capite deßlijs AbrahiC ex Ketura fufcepf(f,de morte etc ftpuhm'it Abrithee, degenerdtia ne }fmlt;ielii,deindc cr [flt;}4ci,deß/ifs buim Eftu Grl^cob^cr deprimo^emtura Eßtit.quomodo lUamfra- B tri fuo iacobuetididcrit.

Braham'uero aliamduxituxorcm, nomme KetLïram,quæp^' Zamram, lecfan, ôc Madan, amp;nbsp;Madian, Sc iesboch,

amp; Sue. lecfàn quoqp genuit Saba Dadan.Filij Dadan fuerunt AfTurim, SxL Latufsim, amp;nbsp;Laomm. At uero ex Madian ortus eft Epha, amp;nbsp;Alpher,amp;r Enoch,amp; Abida*æBeldaa.Omneshifîhj Keture, Dédit que Abraham cunclaquæpofTederatlfaaCjfihjsautemconcubinarûhr-gitus cft mimera. Et lèparauit eos ab Ifaac filio ftio dum adhuc ipfc uiue ret, ad plagam Orientalem. Fuerunt autem dies uitac Abrahæ centum fc ptuagintaquinepanni, amp;deficiens mortuus eftieneclute bona proue* dlæq^ætatis plenus dierum, congregatus^ eft adpopuIumfuum.Et fepelierun t eum Ifaac amp;nbsp;IfinacI Elf) ftii in fpeluca duplici,quæ fita eil in a-gro Ephro fiilij Seor Ethei,e regione Mamre,quam emerat à filrjs Heth. Ibiiepultus eftipfeamp; Sarauxorcius.EtpoftobitüilliusbenedixitDc/ US Ilaacfilio eius,quihabitabat iuxtaputeunomine uiuentisSCuidétis.

A/gt;rlt;jblt;tW UeroaUam duKitiixorem^SCce} Hebraicc'rEt adiecit Abraham,amp; accepit uxorem. Sicliabent Sc Septuaginta. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

CCU£ peperit ei ZMiram, erc ] Nomina ifla Hebraice' fic Icguntur ; Simran, lodtfan, Medan,Midian^ Jisbacfe,Suah,Seba,Dedan,Afclnirim,Letufchim,Leumim,Epha,Epher,Henoch Abida,E!daaIi. Septuaginta fic legunt;2ombran,Ie2an,Mada,Madiam,Ieboc,Soie,Saba,Thaman.(HicinHebræo non habetur) Dedan,Raguel, di Nabdeel(hi duoquoep nö funt in Hcbræo.) AßurijmjLaturiim.Laomiiii, Gephar, Aphir, Enoch^ Abida, Eldaga. Ergo tribus nominibus quæ in Hebræo non leguntur, abundant Septuaginta.

lUudjEili) Dedan fuerunt Afrurim,Letufchim,ÖC Lcumira^Chaldæus paraphraßes reddidit; Etfilij

E X P L A N A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;Ï07

Dedan fiicrunt caftrenfêstabcrnaciiiarii, 8i infulani. Verdm hoe itnagij cft docerequales, quàm ^uifufrint.

tiHjsautemconeuhinantm.]In Hebr.additiir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;\u;l({;ideft,Qiia: fueriint Abrahar.

RJp/agamCifientalcm.'] Hcbr.ficmp nbsp;nbsp;nbsp;'jN nïnp^id eft, Ad Oriente,ad terram Kedem.Sic amp;nbsp;Chal

fueruntautein Jies uit£ Abrah£,erc.]Hcbi.Et ifti funt dies annorum uitat Abrahat quibus uixit, centü ^nni/cpniaginta anni,amp; qiiintp anni.

^tdeßciem inortuiu edi, ore. ] Hebraicc' ; Et cxpiraiiit Si. mortuus eü Abraham in feneft ute bona, ‘'nexamp;fatur.

Bipartitam diuifionem habet bic contexriis.Exponirprimiïm qua-fuerit generatie corum qui na-l’fiint Abrabe ex Kcturaludeinde fepelitAbrahamum,amp;f quod fiierit illius teftamentum recenlèt. Prior Particula indiiifla eft propter pofteriorem^tefta mentum uidclicet Abrahat,quo Ifaaco hatreditas bono-fiimomniiim,fïli)S ueró concubinarum munerum quorundam largitio cefsir.

Adiecituerö Abraham,cracccpituxorem,cr nomen eiui Keturah.JQux fucrit ifta Kcturah,ód quando •liixfrit'illam Abraham,uidebimiis in quæftionibus.

^tpeperitei Siwrct)«,©quot;^^.] Recenfentur fedeeim perfonat, quarum fcxfiierunt filij Abrahæ, feptê nc.-pûtes,tres pronepotes. Nepotes autem, duorum tantum filiorum lockfan Si Midian, amp;nbsp;pronepoteS *tnitis diintaxat Dedan numerantur. De reliquis quatuor filqs Abrahar, Simran,Medan,Iisbac, Si Suagt; •’on menioratur,qui fuerint illorum pofteri,fiue qudd nullijfiue qudd turn temporis incogniti,ucï ter-fï Chanaan non adeó uicini fuerunt.

Ciniteshifnermt filij K.etur£.'i Per filios intelligit pofteros fïlios,nepotes ac pronepotes.

dedit J^raham ilU£ habebat oinnia ifaaco.} Poreft legi,Er dederat Abraham omnia qnæhabcbat ^aïco.Siconftarct nobis fcrics Si ordo geftorum,poffcmus certam habere leiftioné. Exponir teftamen J tnm Abrahæ,quod attinet facultatum diftributioncm.Ifaac erat unicus filius ex libera natiis,promifsio fenahmdiratis habens priufquam natus cflef * Eli dedit omniaqua: habebar. hoc eft, Conftituit eum I’wedm omnium. Fili] suerd cócubinarum largitus eft munera, ne quafiprorfus alien! eflenr, uacuos omnino expertes relinqucret.Ergo Si Ifmaeii munera dedit.

^diinißteos,ineiiiit,ab!faacfi!io fuo,dumadhucipfeMUcret,ad Orientemadterram Orientalem. ] Noluit •os cohabita re Ifaaco, proptereaquddeftentalicniab hærcditate amp;nbsp;à fccdereacpromifsionibus Dei, ^nemadmodum Ifinaelcm eadem de caufa iuffu Dei ab Ifaaco feparauerat.

Ad Orientem,inciint,ad terram Orientalem.} Addit,Ad terram Orientalem,ne putes iftos duntaxat uer fus Orienrcni,8{non in ipfam terram OrientiS fuiftë loc^os. Aliud eft,uerfus Orientem: Si aliud,in ipfaterraOricntali habitare.Hac'lenus de pofteris Kcruræ,âf teftamento Abrahæ.Iam fubditur de mor teacfepultura illius.

Bti^i funt dics annorum uit£ Abr.}De morte Abrahæ tria dicit.Primum qudd fit mortuus.Et expira ttiUnqiiifueljUt ali] lcgunf,Etdefecit Abraham,mortuus eft. Deinde quando fit mortuus. Cutn annos uixilTet centum feptuaginraquinep. Et ifti funt dies annorum uitæ Abrahæ, inquir, quibus uixit, centuin feptiiagintaquinque. Mortuus eft igirur, cum ifmael oftogintanouem,Ifaac uerd feptuaginta.-quineg annos natus eftet,annoquinquageftinofecundo poft obitum Saræ. Tertio quomodofitmoc tiius. Morte baud uiolenta,fed natural! ac proprer fenium placida. Hue pertiner quod dicit,In fenedlu tcbona,fenex acfatur,et colleóbus eft ad populos fuos. In fcnedlute bona,exponit Lyr3nus,In diuina gratia. Motes fimpüciterintelligitiuftam amp;nbsp;maturamfenecbutem.NoS Gcrmanicc’ dicimus,Er iü eyns gute« altmgeworben. Idem eft quod addit,Scnex ac faturrucl ut alij uertiint, plenus dierum. Dicuntur iftirefpeftu temporum illorum. Alias ante diluuium annis centum amp;nbsp;lêptuaginta non fuifiêt matura ftntftiiSjdierumlp faturitas attributa.

IlludjEt colleftus eft ad populos fuos,exponunt quidam de anima Abrahæ, qudd ilia colletfla fue-ritinlymbiim patrum.Eft foquutio ifta fcripturæconfueta Si fimpliciterintelligëda,deco,qudd mor tuismaioribus noftris Si fïlijs quocß qui nos moriendo præceflcrunt,coniungimur, dum iilos morien doconfequimtir.Sic Dauid de mortuo filiolo fuo dicebat.-Ego uadam magis ad eum, il le non reuertc-twad mc.Nos Germanicé dicimus.Zum alten hauffenjîhren.

Etfepelierunt eum ifaac cr ifmael filij fui in ffielùnca duplici,qu£ fita eQ in agro Bphron, orc. ] De fepul-tura Abrahæ item tria dicit. Pr!mùm,qudd fit fepultuS. Deinde «à quibus, ab Ifaaco Si Ifmaele filqs ip-fius. Filij Keturæ non aderant,fed feparati erant ab Ifaaco in Orientalem terrain,uiuente adhuc Abra-bamo. Tcrtid,ubi,ineadtm uidelicet fpelunca,qua anteannosqutnquagintaduo fepelieratSa-tam iixorem fuam. Hane nirfus delcribit Mofes, dicens ; In fpelunca diiplici, quæ fita eft in agro Ephron,filij Seor Hetthei,c'regioneMamre,quemcmerat.àfilijs Heth,ibifcpultuS tftipfeamp; Sarah iixoteius.Tiieograpliiam haue tribuit digmtatihonor! fepulturæ fan6:orum iftorum.

6oS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

po^îmorfcm Abrithie,heiiedixitDe!iilf((acßltoeiiii.]Sicanre3pTornirer^tC2p.i7^ Igiîpoft jj morrcm Abr. liætranftulit benedidlioncm fuam in Ifaacum;. QiiomodoiUibencdjxerit, patebitinfc-qiKnt.biishiftortjs.

tio feparatior.ispcft mortem Sara; eo loci habitare capcritjccrto ftatui ncti poteftjacentï feriptura, Q.VAEST1ONES IIII.

Qfwmodo fxc« £1 adiecit Abraham,^ accepit i/xorem,Gr nomencim Ketnrah.'i Quscriint bic ptimum,quomodocxcir fan prßtt cjnod nbsp;nbsp;nbsp;pofsit Abiaham,quód pcft mortem Sarac, quo tempore annoî natus erat centum trigintafepKm,

Abraham /c«ex adinodum fencx^diixerit i:xc rem,eaiTicp iuuenculam. Vidctur cnim non cfli alicnum à notakui d«ti» uxorem. tatis,Sf pra-tcr deccrum (enij tantæ lenedlutis uirum adliuc feruirc libidini uxori».

Refpondcmus,non efte culpabiie, R uir fenex mortua priorccöiuge pro fua cemoditate diicatfconr dam. Et fpiritusfar.dtus ftngulari hoc exemple harrt fim eorum quafi prpiudicio quodam damnare uff iioluit,qui feciindas erant nuptias damnaturi. Deinde,queniam poft mortem Sai æ annos adliHCjS. iiixiftc legitiir,fatis conftare,fuifte cum corpore adhuc fic uegeto, fano amp;nbsp;firmo, ut haud incoinicuienJ fucrir coniugio. Tertio, quod notam libidini s attinet, pi acteritam tot annorum tempcrantiamj qua cum uxore fteri'i ad morte illius ufqj abfqj ulla libidinis fufpicionc uixit, abundc'fufficcre ad reprobau' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dam libidinis fufpicionem. Qiiartd, aliam eile offenfaculorum hac in re conditioncm noftns fecuüs,

quam quibus uixit Abraham.Qriod noftris uidetiir elle turpe homini lcni,fideniió niibat, idillisfccu-lis hononficumetiam habebariir,pra;fertim fifpes cfTetprocreabdorum Iibcrori.in.Qi;a'ml!Oc'icp3£-firn obriner nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in ducendis uxonbus,tam apud uetcrcs obt^v.thstfi^arfni'ïa', cuius rationc pa«

cos habere uideas.AbraItamquodfecit,ftudio proiis fccit, prarfertim cvm cctiftitutiiSeflet à Dec pater nö unius tantum, amp;nbsp;alterius,fed multaruin gentium. Hxc breuiter adiftam quaftioaeinrefpondeiida cfleiudicamus,

Qttomodo Abra Deinde quarrunr,quomodo cenueniat ha;c hiftoria iierbis Apoftoli adRc m. .ubi fic kgiturEt no harn corpore c- cftiriftrmatiisfidc,ncc'confidcrauit corpusfuumemorruum,CLmiam feie’centum tfietannorii.Sicen-mortuo Itberos tnni annos natus,corpore fuit emortuo,inquiunt,tali adhuc magis fuit,cum ar.ncrum efiet cenniwM frocrcarepotiie Sir.tafcprein.Quomodoigiturduiflademumuxorecorporeemortuohbaosprocrcarepotuit?

)-|f. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Reljjondemus Qiirid potuerif,uentas luftoria: tradit. Qiiare iiöcft difpi.rardum, potuerit neuelle-

cus.Qiiod uero uerba Apoftoli coiicernir,intelligendum cft,corpus Abrahæ fuifle einortuum non ßm-plicitcr 8i in fc,fi.d Iccuridum quid.Emortuum fuitrefpitflii Sane fterilis amp;nbsp;annoly, ex qua non potuif B toHere fiiin,nifi ubi nolebat Domitius,non ante rcfpedlu iuuencula:,qualis fuit Keturah,txquapoftfa fex fi'lios fuftulir. Sunt qui dic^nt corpuSAbrahx reuera emortuum,quod uires natiiracattinet,uirtiite fidei 8C port ntia Dei ad generandum li'aacu tradita,fic fuifte fadium uiiudum S( ua idiiin,ut etiampcfl natuin ifaaciiin ad ulttriorem gcnerationein fuerit aptuin amp;nbsp;effteax. Verum prior fintentia fimpliciot eft amp;nbsp;preb ibiiior. Nt cp enim ftatuendum eft miraculum,ubi locus eft uirib. naturae. Necilli necefl'arisS fentcp.tiæfuæcaufis habent, quimdicai.t admiflum tile hied MeleTsforof'.cf/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,i\e\recapitulatio-

ncm.eo quod Keturam hanc Abraham non tj^nium pcft mertem Sarx, fed p.aulo poft natura Ifmaelé, cum adhactfiet corpore uahdo duxerit in uxcrcm.Iolephus poftquatn de morte acfepiiltura Saræ mC' iTunit,progred;tur,dictns:Pt,ftha;c duxit Abraham uxorem nomine Ceturam. Sic reddidit interpreï, quod in Grxco lcg;tur,;-a;Alt;t; «ï* Mirald eft.’Duxit aiitem ipfe Ketiirampeftremd. Si düx.t hanc i'7ffe,-',non eft in narratione Alefis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,fed iJyt^f.u.Poiretherum fentenæ

ex i.Paralip.i.cap.probabilitatis aliquid accedtre, fi gencratients fiiiorum Abrahxeo tflêntordinege ftacquo ilhcrccenfentur.Nam primo locomemcraturgenerationes Ifmaelis, deinde fiiiorum KetiUit, tertio demum ICiaci. Veriiinfi quid danduin uidetureiufmodi narrationi, non uideoquare non arqua rationc, feqtiamur ordinem Mofaicx nartatioius,qui poftremo demum loco poft obitum Sar« de nu-ptijs Abrahæ cumKctiirah inctionem facit. Prættrea,quomodo fieri pctuiirtt,ut ne ueiboquidem iilla fieret mentio Keturæ amp;nbsp;fiiiorum eins per totam pixcedeiitium hiftoriarum narratienemi Sarah quo-modo tuliifet Keturam amp;nbsp;filios eius,ubi Hagar Ifmaelem domifuæfeiTc noluit, ne hæres fieret cum filio ipfiuS Ifaaco ? Oranit Abraham adDominuin proBmade,dicenSiVtinam tiiuatlfmacl coratn tc,id

Qtt/'ßccriti^la Tcrtió,de eo quvtp coiitrouertitur,qi’.ænam fuerit ifta Keturah. lutiæonim aliqui dicuntjKcturam Keturah. hanc fuifle Hagur,quam poft mortem Saræ rtduxeiit ad fe Abraham amp;nbsp;loco uxoris habuerit.Hiercny-mus in Qi:ptt iuper Gem fi.n hoc locu fic diert. Keturah Ht bi æo ferniont copuiata into pretal, aut con iumfta Qiiam ob cai.um fufpicantt.r Hebræi mutato nomine candem die Hagar, quæSara mortua de coiicubiua trai.ficrit in iixoie.fn quæft.iierofuptr Paralip. etgt;am aftii mat Hieronymus,Keturamhanc fiulfe H-gar.Sic cnim ibi annotât, Ketur Ji ipfa eft Hagar, quod in Pfahno manifcftatur, qiium dicitur;

Tabernacuîa Idiima;oilimS^Ifmaclir3rum,RToab,St Ägarcni jftnaclitas iiocansfiliüs nmae!,qiii iititp Hagarfilius fuirjamp; Hagaicnos,iVTadianifaSjamp; cæteras nabiis qiias de Ketura procrearas facra feriptura cômcmorat.Hæc illcÆr Lyraiio liæc fententia non difplicct, nec reijcit cam antor lùftorix Scholafticæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Reliqui negant Keturam banc fiiifie Hagar,qiubiis amp;nbsp;ego confentio^ Primiim enim,non eft difee-* ôtndum.àfiiTiplicitarc amp;Lonfiictudinefcr)ptiiræ_,quir cumdic^fin'^’^’0X5n‘aW',^deft,amp; pomeneiusKe Wi,poftremxconiiigishums Abraliæ nomen aèignaf nonappcilatinnm fîcut aliqni uoliint, ad uo tisfignifieationem refpicientcs/ed proprium unde uxor ifta qiix fucrir cognofei, amp;nbsp;ab alijs diftingiii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

pofsit.Hæc eft rario propriorum nominum,qiiam triptiira feqiutur, nec qiioriimuis arbitrarii côfun-'lidebet.Qjicinadmodum igiturjubifuprà capiteundccimo legimus;Acceperunr Abraham SC Nahor *«orcs,amp;: nomen iixoris Abrahæ Sarai,5C nomen iixoris Nahor Mikhah.Ercapire decimofexro.’Ha-lgt;uit Abraham ancillam Aegyptiam,amp; nomen eins Hagar,fi.npliciter muherum iftariim nomina non ’Ppellatnia.fed propria afsignari fentimus-cefimili fimplicitare lt;8(: hic cum dicit Mofes.’Adiecir Abra.-accepiruxorem,Sf nomen eius Keturah,non inrclligimus Keturam nomen cfTe appellatiuum, Wdp Keturam hanc non minus aliam ab Hagar,quam Hagar alia fuit à Sarah,SC SaraJi ab utriflt;p.

Dciiide,fi numeres lt;a natalibus Ifmaelis, qui narus eft anno Abrahæ 85,uf(y ad mortem Saræ,quo Abraham artnorum fuit centum trigintafeptem, numerum habebis annorum yi. quibus fi ucl uiginti hntüatari Hagar dcputaueris,qua Ifinaelem pcpcrcrit,cxtabit numerus annorum feptuaginta iinius ’dminus,ut Hagar poft martern Saræ feptuagenaria redierit ad Abrahamum, cum certe' ætati dari no Potcft,quod ad generationem fe x fi.iorum fucrir accommoda.Ncc uerofimile cft,uirum annorum een trigintafeptemex ciufmedifeptuagenariauctula liberos perindeatqj exruucnculafufeiperepo-tiiiffe.iqec crediderim Abrahamiim,qua erat fiKuTdiv'i«: præditus, ram uctulam duft urum fuiiïc, cum pofe ducere iuiiehculam geniruræ apram.

quot; Tertid. Qiioniam iiifrà hoc ipfo textu Icgitur, Et dedit Abraham omnia fua Ifaaco, filijs uerd ®''®j''J''On,id eft concubinarum, dedit munera,opinor fatis eile conlpicuuin, fuifie Abrahamo non u-*'3mduntaxat,fcd ad minus diras concubinas.Has cum fcriptura nominatiin afsignet, Hagar uidelicet ®^K£türam,qux quæfo ncccfsitas eft ex duobus nominibus illis Hagar amp;nbsp;Ketura unam cöminifei per-^onatn f Scio quid hicLyranus obqci pofte putet ; uerdmfi cui liuiufmodi commenta placent, per me *'«t ilki rctincat.

Qiiodlocum atrinct quem Hieronymus ex pfalmo oftuagcfimotcrtiO adduCit,refpondco,non con LocrzyH/crony-’ ^ui quod ex illo colligit. Non euim fequirur proprerea fuifte non aliam quam Hagar,qu0d Prophe- excutituf, hlfmaelitas SC Hagarenos,quafi duo fuerint diuerfi populi,feparatim ponit,quorum gencratio utiç ''Onporeftalió quam ad Hagar referri. Etenim delfmaele quidem unde funt Ifmacliræ, fatis conftat, qudd Abrahæ fit narus ex Hagarrde Hagarenis uerd comprobari nö poreft, qudd fint diuerft ab Ifmac fejlioriginem fpedlcs. Etenim quernadmodum populus Ifrael ab eodem uniuerfus defeendens pa-ftnrelfrael,oborta diftenfione diuifus eftin Ifraelitas '8C Iudæos,flc iit alij ad ludam filium Ifraelis, alq ’d ipfiim Ifraelc cömunem parenté origine fuam ex nomine référât : ita uerofimile eft accidiflc 8C Ifma 'litis,ur àfe inuicê in duos diuifi populos, alij fc Hagarenes nomine Hagar cömunis matris, alij Ifmac fes nomine Ifimaelis filij illius uocarintainde non confequitur,alios fuille ortus Ifmaclitis, SC alios Ha prenis. Deinde affirmari non poteft,lVIadianiras enm reliquis gcntibus ex Keturah natis pertincread ^hgarenos. Præterea fi omnino Hagareni diuerfi fuerunt ctiam natalibus ab Ifmaelitis, ne fic quidem 'Oniiincipoteft,cfte eos fccundis nuptijs procreatos ab Abrahamo amp;nbsp;Hagar,cum fieri potucnt,ut Ha £5rdomo Abrahæ cum llmacle eiccla nupferit cuipiam alteri,unde prodierint Hagareni.

Qiiare conftare puro, Keturam hanc non fuifte Hagar,fed piicllam aliquam ex doincfticis Abra ^æjquam fibipoft mortem Saræ procreandorum liberorum gratia coniunxcrir.Ncqt cnim probabile lHjquddex finitimis gentibus ucl Chananæorum filiabus aliquam duxerit.

Quarto,amp;il!udinquæftioncmucnir,quomododicatlVlofes AbrahamumduxiftcKeturamin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KeJ

•’Wrem, quum paulo póft uocet camconcubinam,diccns.’Et filijs coucubinarum dedit Abi-aham turahCT uxor *Dunera;öd i.Paralipom.primo concubina uocctur. Quæruntquomodoeadcm mulicr amp;nbsp;uxorpotuc^ fiterit Abrahit kefeSC concubina uiri eiufdem. Verdm quid ad quæfHoncm iftam refpondendum fir,uidc fuprä ca nbsp;nbsp;coiKubma.

fitcdccimofexto,ibi : Et tulit Hagar Aegyptiam ancillam fuam, SCdedit cam uiro fuoin uxorem,

Ei adiecit Abr.ihain,craccepituxorcm,c:rnomenetU'!'K!eturah,GrpeperiteiSiinrancrïocklctn,cr T^oneffèînhone tiiadL-m,er iesbocb,(:^ Sue.lcc/an quoq^genuit Saba,^^ Dadan.Tiiij Dadan fumint Ajjittim, etc.'] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uirfenex

Obiterhicobferuabis. Primé,non cfle inhoncftum,fi uir fenexpro fua commoditatenubat, nifimho- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nuhnt

»tftialiqmd Abrahamum feuern iam amp;propc decrepitum,cum annorum eftet ultra centum rrigintafe- îuufffç/d^^ ptemineoadm üft'e diétiiri fumus quód uxarem duxir. Deinde, nee ilkid inhoneftum efte,fi ducat fc

iiuienciilam, hoc eft,ralcm iixorcm,undc prolem fperare pofsis. Secus habet, ft anus nubat iuucni, fealiam qiiinn fenex nuberc uelict, duxit uxorem iuuencul.am, prolis gratia. Hand cogitabar, Qjidmrodecrepito cumhberis? Priufquam adokucrint, migraboex hacuita^ôd reünquam poft

me orphano'piifillos.SciebatDeum edc patrcm orphanorum amp;nbsp;piifilloriim. Tertio, baud tflêilliet-uidmis nubat.Qiiemadinodiim fupra memini, damnar.tiir hoc exemple Abrahœ omnesiiliqui • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lecundas nuptias reprobant.

virtut Huitix he pepmt ci Sintram er lockfan,crc.Itcm,Omnes hifiteruntßUj Ketm-æ.] Obferuet ôf cogitet liic Itftor, nedtäionis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuinæ benediólionis iiirtus in hoc i’cne ac deacpito declarara,ex quo ueluti uetula amp;nbsp;annofaui

te tot gentium palmires prodierunt,ac regiones terræ Chanaan finitimas occuparunt, de quibiis lofe^ phus annotat ad hune modum. His omnibus,inquit,filrjsfiliornmcp natis Abraham eXproprijs dtp na præbuit,qui amp;nbsp;Troglodyricamappr€henderunr,amp; fclicemArabiam, in quantum ad njare rubrum pertingit. Dicitur autem qudddum Aphercaftrafixiflêrin Libya, «S^filiorumeinsfilq habitaflentin ca terramillam, exillius nomine Aphricam uocauerunr. Teftatiir a utemmeofermoni Alexander qui dicitur Polyhiftor,ficdicens.Ck'odemus autem propheta,qui ôC MaklniS,fcnbcnshiftoriainludjorüra, fient ttiam Mofes legislator corum retulit, ait, qudd de KeturahAbrahæ multifiiij fuerint. Dicitant tem eorura etiain nomina tria : Apheran,Surim, SC lapliran. Si de Surim quidein AlTynam nufteupa-tam,ex duobus autem reliquis laphran Si Apheran ciiiitatem Abran, Si prouinciam Apliricam iiomi wtam.hisetiamaiixiliunipræbuiiTeHcrculeni in Libya,amp; dwxiflcuxoremfiliamlapliram nomine He ca?am. Si genuiiTc ex ea Dadorim filium, cuius fuit fi lins Sophon, ex quo Barbari Sopliaci noininaiib Hæc lolêphuSjUnde defumpta funt quæ Hieronymus in hune locum annorat.

AdmirabiHt dif- Nos hiccogitemus de prouidentia illa Dei,qua Eccltfia fandforum Af promifsiones illiusadeô mb penfatiopromtf rabiliterdifpenfantur, ut quxfandiis promittunturnidicio carnis magisin filijs carnis, qutim in filijs forum Dci. promifsionis impleri uideantur.Multiplicatio feminis erat Abrahæ proraifla ex Sarali.AtillanixtaiP dem cum eiTct nonagenaria unicum protulit filium. Keturah uerd confeftim fex filios parit Abrahæ. An non ca fœeunditas fpectem habebat multiplicandac ex Keturah pofteriratis magis, quam ex Sarah { fic ut uerba proimfsionum Dei fonarent quidem IfaacumSaræ filium, res uerdipfa in filijs Keturaiad-Adh£rcndü ucr implenda Öiderctur { Admonemur hoc cxcmplo,quemadmodu Abraham firma fide pependir à aer-bo proinißionis bo promifsionis,qHod de Ifaaco acceperat,quicquid foris appariret in facie carnis,ut ira nos quoqi con Dfi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tra quafuis tenrationcs adliatreamus uerbo promifsionum Dei nec credainus oeuJis ac fenfuiqainiS ma

Et dédit Abraham omniafua ifaaco,filijs uero concubinarum largitus eUmimera^ er feparauit eosablftKcop Ad cura patrif- Iio fua dim adbuc uiueret ipfe,ad (yrientem,in terram Orientalem h Doccmur hoc cxemplo.pertincre ad pa fimili.itpert^net rremfdmilias,ut priufquam tx hacuita migrer,res fiias uirrute teftameti difponat. Siquafuis lirigatio- g condcTet:-!i,:~ num ac contentionum caufas amputet,ne quid difsidiorum pefteris fuis poft ft rebnquat.Sic Abraltim meutiun, cum eftet dccrepi; us faclus,feirettp Ie Si moi ralem efte Si morti uicinuinjccrpcre cdlnicfano,amp; men. te Integra condiebt teftamcntum,ac res fuas difpofuit.Sic dicebat Efaias ad Ezeeliiam; Difponedcmid turn, morieris eiiim. Huiufmodi teftamcntaria bonorum acfaculratum difptfîtio,primiimrefigiiûtio qiimdaui eft eorum,qiiK ad praftntis uiræ ufiis de manu Domini acceptramus, qua nos agnofceretc.-ftamur,qudd appropinquaueiimus ad terminum uitar hums noftrç tcrrenæac tranfitoriæ,fimusé)( pan lo pdft ex hoc m!fcro,laboriofo et çrumnofc^cculo in cam uitain migraruri,in qua tcrrenaruraiftanim faeultatuin nullus fit ufus. Et huiufmodi rcfignarione pi arparatur animus ad mortem,priufqiiamil imminear,amp;: uakdiciturhuic mundo,profpicitui(p ad futurum feciilum. Deinde cauenturfntiirrdif-fenfiones domcfticorum,fit^ ut ilii bona paterna non inuadanr,ranquam a mortiiis parcntibuS,prêter animi illorumfenrenriam rcli(fla,fedranqua à uiuisfnaptcfponteipfis tradita,acpriidentcr paterneeg atfcdlu delegata. Qiiarc longé aliud eft, fi opes ruas moriens pofteris rclinquas, id quod Si de im-pijs canit Pfalres, pfalinodccimofepnmo, qudm fi cas integra adhuc mentis Si corporis conftitiitione prpditus fponte tuadifponas,amp; quibus uel natiirali uel ciuiliiuredtbentur,uelfi tales nonfuerint,qui bus pro pictate uel humanitäre tua Emens, rradas, inlp illos benedidlionem a' Deo acceptam fcientcr ac priidentcr transferas.Qiii fic teftamenrum condir,reipfa praedicat de bonitate Dei, ufqucadcd fuifle ' fïbi per illam in hac uira de rebus neceflarijs confuirum, ut abundent fibi etiam, qua; pofsit ad barredes fuos,domcfticos Si amicos transferre.

Horum confideratione admonemur,qHid fenriendiim fit de illis primiim, qui fie omnia fualuxud^ ocio decoxerunt,ut pfflfteris fuis ne obuium quidem delegare ualearit?lmmd,qMod adhuc peius eftdc-bita poft fc relinquant, quoi ü pondère relidla cum orphanis uidua prorfus opprimatur. Deinde Si de illis,qui fic funt bonorum fuorum tenaces amatores, iicl fic prolixiorem adhuc uitam, quantiimuisdc.-crcpiri ac morri uicini fperanr,ut inreftati ex hoc feculo citius opinicne abrcpti difcedant,caufas^ con* tcntionum acdifsidiorum poftcris rclinquanr. Tertio,deillis quccp,quos prorlus monftraamp;porten-ra hiiinanæ naturæ inimica cfTe iudico, qui quas liabcnr opes aiiidifsime' corrafas fic abdunt Si fepcliüt, Ht quantum in ipfis eft,nunquam ad ullorum mortalium confcientiam neeUim uium periieniaut.Iftiul* queadtô funt milanthropi,ut,ubi moriendum ipfiseft,cupiant amp;nbsp;optent unàlccum torü iiitenrc raun-dt!in,uel faltem omnë terra fuperficic prorfus arefcerc,ac foie exrindlocundla tencbrisimmcrfateneri.

Im teßainetiscon Deinde Si illud oBferuandum tft,quôdres fuas Abrahâ baud æquis poi nonibiis iiitcr filios fuos, fed dendis feruanda cum dcctnri ac lufto difcr mine diuidit.Dtdir,inquik,omnia fua llàaco,fiiijs ueroconcubinarumlargi-e(feiuilutaia. tus c. m. Ifaaco députât omniü bonoru fuorüha.reditatc, id qd nec odiorciiquorü,nfccapnalis ainoiis affediu,

E X P t A N A T 1 0. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;5’27

*if(ftii,fed iufthic flndio facit.Erat enim Ifaac ciim diuini oraculi priiiilegiö, tum iure nàtaliiim,ex libc hnatuSjiiniciis ipfiusbares. Qiiarc non Conuenicbatjiit hærcditatem bonorum fuorum in alios tranf-f^rrct. Adnioncmur hoc excmplo,iit teftainenta condentes feruantes fimus iuftitia:, ne quos habeniiis ßatiirales aclegitimos hxredeSjiure ipforiim defraudemiis.

Rurfusin eo qiiod fic Ifaaco dcdit omiiia, ut fimiil reliquis filijs largitus fir muncra, admonemur fic ^icflitdendü ef-‘^tftudendum iuftitilt;e,ut qiiöd humanitati ac beneuolcnria; in alios dcclaraiida: debetiir,haud negliga feiu{hti£,M rc^ ’’’'IS.Alioqiii fifummo iure ufus ficdtdiffct Ifaaco omnia, ut nihilprorfus reliquis filqs ctfsifftt, fiim^ guidbeneuolcn-

BtfepiiMuit eos^inquit^ab (fddcoßlio fuo, dum adhuc ifgt;fc uiucret. ] Qiiore non fcparanit Ifaaciim ab il - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

(^utipli iret in tcrram Orientalen!, illi in terra Chanaan confiftereiit i Obftrnabis hie conftantiä fidei Exeinplnni con quot;’Abrahamo.Qiioniam refpeftu promdsionnm Dei fiittirü credebanr,ut pofteri ipfius ex Ifaaco pro- üantifßdei. Siatiterram Chanaan hxreditariö polsidcrent, noliiit iftuin diniitrere ex ca terra, ncc pari potuit, iit

Kcturxilli coniiingerentLir,qiiód ad illos non pertinaer promifsio: deinde,rie fi in Chanaan crefee *'nt,olitn ab Ifraelins delerentur.ldeo feiiinxit eoS ab Ifaaco, in terras Orientales mifir, fine iit illas '^‘Cuparent adhuc inciiltas,fiiie ut in illis peregrinarentar,donee maltiplicati emergerent.

Obferuandaeftctiain prudenha Abrahæ in co quód manera largitus tftfilqs Ketaræ jllosljj ab Ifaa ^fndent'uf Ahrit ^(ileparauit,5lt; in terras Orientales tnifit,cumadhiic in iiiiiis effet. Poterat Ifaaco ifta poft morte üiam eo^uód ^ffidmda mandate,iicriiin mahnt per fe quicqiiid horum erat,exequi.Timendnm enim erat, ne forte »quot;cs jUM MMts dif parciHS arquo de bonis fuis comm unicaret filijs KetiiræjUelilli plus pofeerent quain par effet; at- pojnit.

‘I‘'tita inter eos orircntur difsidia, ucl ne ipfa qucqj feparacio non fieret ficuti coniieniebat. Qiiare prit lt;iuiterifta pro ftia autorirate duin adhuc in uiuis effet cxequitiir ipfe, quo incömoda cunifla amputent, ^ïncpriidentiain imitan debenr patresfamilias.

Cunfiderandum etiain cft myfterium hiiins loei. Abraham Ifaaco unico fiio hacredi dcdit omnia quç Nyücrinjn loci l'îbebat,reliquis filijs largitus eft muncra, amp;nbsp;feparauit eos ab Ifaaco, 8( terra promifsionis excliifos hnius^ •»ifitinOrientem. Sic Deus pater Chr:ftumnntgcnitum fuumconftitiiirhæredem omnium. Hebr. i. A'i'gt;ÇilliinmaniiSomnia. Verum reliquos intereanon dimifit inanes acuacuos, fed munenbns pro ^’liberalitatecumulatos.Dam auteni Chrifto diciinus omnia efie;i patrcrradir3,non excludimus fe-

illius,fideles uideli';cr,qui corporis ipfius finir membra: queraadmodum nec Ifaaco fic rradita finit Omnia^utabeahæreditatcexclude:enturipfius pofteri.Itaquein Chrifto faéti fiimusluvredcs Dei, ad '^üni,ocl4iio:amp;accepimus ornnia,i,Corinth j.quotquotuera fiimiis illifide incorporati, filij Dei, promifsionis taefti.Keliqiii ueró,qui alicni funra Chrifto,femine clcdlioniSjSé commuiiica-*wneproinifsionis,accipiuntà Deo mimera bonorum tcrrenorum,qux rcfpcótii cccleftiiim nechære-lt;litariaflint, neciniinda, ut haut!incoiitictiiens fit, qiiodR. Shlomohfilijs Ketur»de immuiidis dara muncra dicit, deinde feparantur ab eleftis, ne quam coinmunicationeni coeleftis patria: terræ pro-'»■lîæaccipiant.

^i^ißitndicsannorimniu Abrdh£,quibM uixit, centum anni,fcptuagintdMm, CT quinq-anni, expi^ mortuui esl Abrdham in fenefiute bond feiiex dc fdtur,^ additiv eü ad populos fuos. ] Primii m in co ^uód mortiiiis eft Abraham, quid fir obferiiaiidum, uide fupra capite uiccfimotertio, ubi Sarah mor-

Deinde qued dich,Et mortuus eftin fenc(fi:iitcbona,fenexacfariir,admoner nos,uitam longçuam donum Dei,amp; magnum bonum. Sed ea de re uide in Locis noftris, in quinto prxcepto Dccalogi,

*bi,Vtfislongamusfupertcrram.Hicilliidconfidera,quoddicit:Sentxacfatur. Ineftnobis,diiinfumus Senium uiuenli quot;'guisadlmc corporibus,iufatiabihs qr.scdam uiuendi cupidiras. Vtrùm banc ixtingiiit fencifius, quæ tiCdtum ddfirt, *®srcdditabiinde'faturos,urneiinumqiiidein diem uitænoftiæadijcerecupiamus.

Deeo iierô,quôduita maiorum ad Abrahamum i ftp tot centenarijs eft dinunuta, utfpacium an- 'Defeilus dtwo^ »oriitn ctniü feptuaginraquinq;, uocctui Inc, fenedtus bona, cum olim uix modica fiuffet iiitx portio, ru uittc humdnlt;t ’nnatainmas fuprd cap.u.in obferuatioiiibiis gcnealogiæ patrum.

Tertio Etadditus tl1:,inquit,ad populos fuos.Qiiod nihil eft,nec addi poteftciiiqiiam, nec illi quic- Norttii non 'luim adJi. Abrahamadditus eft (Sdcollcdf US ad populos fuos,utiqt mortuus ad mortuos. Ergo non pereunA perierant raaiores Abrahæ,ncc ipfe ciuo(p,qHamiiis mortui.Viuunt itaqj mortui, Sd fequentes prpeeden *ibusiungiintur. Difpiitant hoc loco quidam de limbo patruin,amp; ftacu mortuoriim, iierdm ciufmodi ®iteriïinfuoscflptciiliares locos referuanda.

Ztfcpelierunt eum tfddc er ifmuelfilij ipfius in jfieluncd duplici, qu£ fitd cQ in dgro Ephron, çrc. ] Corn- Cfftciü pietdtit Wendatiir h;c officium pictaris excrceiidum erga morruos.Sic difpofuit Deus res humanas,ur uiui fe- ergd mortuos^ pdiant non inftar cadauerum tcmerc',ac qiiobbct abfjeiant morruos fuos.Sic fiiiorum cft fcpelire paren h5,parentiim fepe.ire fiiiosjnariti fcpelire uxorein, uxoris fepclire m.aritiim, öic. hoc cft, tanqiià rem charam amp;nbsp;prcciofam conderc. In eo uero quód non Ifaac tantum, fed SC Ifmael Abrahamumfepc- J^tßtdentet jrd^ licrmit^adinonemur quam conueniat,ut uelfaltctn morte parcntiim coiiciiientur fratrcs,qui uiiiis illis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;morte con^

conciliari iiequiuerunt.Si quis liuor in corde Ifmaelis poftquä eieiftus cflcr,aducrfus ucl parente Abra- lt;tilidri. liainuin,iicl fratrem ifaacum obtinucrar,certc mortuo Abrahamoremififfe iiidetur.Notmneftillud,Li

612 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E s I M

ihifepultui cH ipfe Sarah Uxor eiut.] Obfcrua hic fingiilare donum Dei, fi contingat conîugibüîj^ Cöhabitatione præfêntis iiitæ;, ôC fepultura quotp coniiingi. Et de eo cogiter diligens leftor,qiiôdnulla fit inentio de Hagar dC Kcrurahjubinam illæ fuerint fepultæ.Sepukhrîi hoc duplicis fpeluncæ, in terra Chanaan,deftinatum fuit ijs tantum qui ad promißionem Dei pertinebant.Qiiare nec life dus con» cubinæ Abrahæ,necfîli) illarum in illo fepeliuntur.

Et poU obittan lUius benedixit Deus ifaacofilio eius. ] Notandum hoc eft diligenter. Sic folet Deus feme piorum benedicerc propter paternam pietatcm,nifl ab ilia prorfus degeneret. Hanc benediftionemfe-ininis port mortem parentum paucifsinai hodiecurant.

Ei habitabat luxta puteton nomine muentis nbsp;nbsp;uidentis me. ] Hiftoria putei huius ex præcedentibus nota

eft. Nos ad anagogen conuertamur. Habitauit Ifaac benedidlus à Deo ad puteum nonjine Viuentis uidentis Dei. Puteus ifte typü habebat uberrimægratiæ Dei, uiuentis Si uidentis ingenerequidcom-nia,ucrùm fingulariterfuorum necefsitates. Adhuiufmodiputeum habitare,cftfidc Jratiæhuinsino-ranibusparticipem cfle,perindeacfiarborad riuos aquarum plantata indefinenterhume(fletur,amp;fru gifera reddatur. Puteus ante ifte relt;ftc intelligitur ChriftuSjfons cœleftis gratiæ,ad quera habitant elefti amp;nbsp;filq promifsionis.

Vom'am lucubrationum noftrarum opus, letflor chanfiimc,ha(?îenus inter V ƒ manus ufqucadeô creuit, ut quæadhucreftant,ardîius côtrahere cogamur, uiium eft fequentia ad cak'em uftç libri compendiofius, ac uelut m tranfeurfu pet' lequi,ne moles opens emptori fumptuolïor, amp;nbsp;letfîori taîdiofior effidat,idquon præter animi noftri fententiaminCommentartjsnoftnsfuper libres Pfalmorum accidifïe uidemus.Quare temperabimus nobis pofth.ac à qu'æftionibus(nifi ipfa nbsp;nbsp;B

rum obfcuritas uel diffîcultas diuerfum extorqueat ) amp;nbsp;in afsignandis doârinis ac côfiderationibusaliquanto breuioresacparcioresen'mus.Lecftionemquoc^Ôfex planationem lîcin areftum reftringemus,ut non nift neceflària obiter attinganius« Deniep quo minus annotanda fit leeftionis uarietas, reliefta uulgata latina uerfione, fingulautin Ebræolegunturrecitabimus. Speramus autemfore,utquibusantc-cedentiûprolixitasmoleftafuit,concifafequentiumbreuifashaud difpliceacatque

I'ta ficuti r udioribus hatftenuftccuratioretratftatu feruiuimus, ita ijs qui propter exercitatiores fen lus breuitategaudent,in Icqueniib, breuitati ftudendogratificemur.

ETHæfunt oencrationes Ifmaelis filq Abrahæ, qucni pepcn't Hagar « Abrahamo.Ethec funt nomina fiUorumlG

Priinogenitus Ifmaelis Ncbaiothôô Kedar, amp;nbsp;Adbeel,amp; Mibfam, SC MishtnijSc Dumah,amp;r MafIà,Hædar8ô Thema, Ictur,Naphish,amp; Kcd JQah.Hi funt filrj Ifmaelis,amp; hæcnominaeorum,in pagis eorum, amp;nbsp;in ca ftcllis eorunijduodcci m principes tribuum ipibrum.

Bchifuntanniuitæ Itmaelis, centumanni, trigintaanni,feptent ^nni:amp;S cxpirauitamp;T mortuus eft,ac congregatusad populos fuos»

Bthabitauerunt ab Hæuilah ad Sur ufcp quæ eft in conipcdu Aegy^ pti.lt;lua parte uenis in Afsyriam: coram omnibus fra tribus fuiscecidiu

S'jpulto iam Abralunio,progicn'uriis Mofts addcicribendas hiftorias [faacjii quo crant bencdio ii pofteritatis proinifsioiics.pniifqiiani geiifiaticnem illkis ponat,rlt;Cfnfft prnniim gcntrarioncs If-’’’^fÜSjdeindf annoS quetp inrac illiMS amp;nbsp;inorrcm, ne neI illius prorfus nullam babiiilîe rationem uidca •quot;fjUcl poftea de illo memorando hiftorias lûaci inrerrumpere cogatiir. Litcra per fe manifefta tft.

c funt nomina fiîiorum Ifmaelis,, n nominibus eornm fecundiim gt ncrationes ecrum,intel-^2'nduiii eft de co quod nomina filiorü Ilmaclis translata funt ad illorum pofteros,qui maiorum fuoi u ’’0‘Hinibiis uocati finit, perinde atrp Ifraclitis contigit. Vt fenfiim liunc inniicret, fieeft loqiiutus.’Hac f'^ntnominafïliorumlfmacIiSjin nemnubus eorûfecundügenerationes eorii.Huc ctiam pertinet qiiod ftccnfitis illorum nominibus fubi}Cit,Hi funt filij Ifmaclis,amp;hæc nomina corn ni pagis eorûamp; in ca-Miscorum.duodtcim principes tnbuum ipforiim. Ali] lcgimt,in caftellis corum âI pakitqs eorum. yulgatahitinajPercaftt lia SC oppidacorum.Separatis cafteLis iSô oppidishabitarütfecunduin tribuû ’Pformnfeparationem,i8f nomina maiorum corum uniufcuiufcp familiæ manfionibus adhaeferunt.

J ^itron.ficannorat.’DuodfCimfî'ij nafeuntur lfmacli,c’quibus primogeuitusfuitNabaioth,a' quoom nis regio ab Euphrate nfqj ad mare rubrum Nabathcna nftphodiedicitur, quæ pars Arabiaeft.Nam S^familiæeorum, oppid. ip 5C pagi ac munira cafteila,amp;tribus eorum hac appellaticnecélébrai tut abunoqucij ex lus. Kedar in defirto, amp;nbsp;Duma alia regio,dC Theman ad auftrum,amp;I Kcdmah ad O-titntalem plagam dicitur. Hæc illc.

^hi/untantti uit£ ïfmadis centum anni^triginta änni^cr feptem anni,CT expirauit cr nurtuta t^.] Ergo moi tuus eft Ifmael cum poft obitum Afuuhæ uixiftct anuos quadragintaoftOjSf Ifaac annorum eflet Cintiim uigiiititrium.

R habitauerunt ab Htcuilah ad Sur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De terra Hæui^h fuprà cap.i fa Aa eft’ mentio. Circuit illam

flimius Pishon unus (X quatuor flumimbusparadifi. An banc Hxuilam intelligathic Mofts,quam rc amp;onem Indiæ elfe dicunt,ftatucrc non poll um,cum memoretur hic Sur,qua( eft in facie Aegypti,amp; ad folitudinem pertinet itincre quo itur in Afsyriam.

BludjCûram omnibus fratribus fuis cccidit,non codtm modo exponitur. Alq exponunt de morte, idquem modum intelligit latinus interprcsralq de habitatione Ifmaelis,ficuti uerterunt Septuaginta, fdpicicntes nimiruni ad id quod fupr.à ca p. gt;nbsp;6 legitHr,E regione wniiicrforum fratriim fuorum figet ta krnacula. Hoc fenfu pofTet uerbum cadendi mataphoricefumi pro eo quod fors aliciii caderc dicitur, *ibi manfio defignatur. Sunt quibus cadere hoc loco idem eft quod irriipione bellica adobruere, unde Jigantes n''’7''ns,id eft cadeiites uocari uoliint.uidetur tarnen fenfus Hieronymi hoc loco probabilior, •juific dicit : Qiiod autem in extremo huiiis capituli luxta Septuaginta legimus, Contra facicm omnii» fratrutnfuorû habitaiiir,ucrius tft illud quod nos pofuimus. Coram omnibus fratribus fuis occubuit: ldtft,iiimanibus omnium fiîiorum fuorum mortiius eflÿfuperftitibus libcris,5fnullo prius morte præ tepto. Fratres autem pro filqs appellari,Iacob quoep ad Laban demöftrat dicens.-Ponatiir coram fra-fcbiis mcis amp;nbsp;fratribus tuis amp;nbsp;dij iidicent inter,qos,ô;c. Lyranus etiam fie exponit; Corain cunécis fra tribus fuis obijtjid eft ante omties fratres fiios obqrut antecefsio tempons fignifîcetur,quafifuos oin-îles morte præcefterit. Veriim fententia ifta coincidit cum ta quæ eft Hieronymi.

Tcib£Çuittgcnerationcs limaelisßlij Abrahtc.] In confideratione gencrationnm Ifmaelis occtirrit iiirtuS O B S E R-diiiinxbenedidlioniSjquod multitudinem attinet tam amplæ poftcritatis tamqj nuiltorum amp;nbsp;magno rmnpopulorum,qui ex lumbis ifmaelis prodieriint.Puer cum pane Si aqua e domo paterna rerum o-. inniuniidiisSi uacuusciedlus,incp foiitiidineeducatus, uirtilfcbenedidlionisDeiincaput duodecim popiiloriim cxcreuit.

Deiiidcobferua ctiäueritatc diuiiippromifsionis in eo qddicit,Duodccim Principes tribuu ipforii. Ergo quod fuprà cap. i7.de Ifmaeie fait Abrahæ promiftum,fidcliter óf efficaciter eftpræftitü.Nam ibi Jf£itur;Duodecim duces gcnerabit.Gogucmus hic,fi non fallunt promifsiones Ifmaeli, à populo fan- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

Tertiójfi conferantur gcnerationcs Ifmaclis ad gc nerationc m Ifaac,quofnodo non tft didtura ratio iudkij humani promifsionem multiplicandi fetninis implcri magis in lûnaele quam in IfaaccfScdca dere amp;nbsp;fuprà memini,ubigencrationes Nalioramp;AbraIiç cap.ii.amp; in principio capitis hiiiiis,ubi SarJ Si Keruram contulimus.

Ql’artó.Et congregatus eft, inquit,ad populos fiios. Qui loquutiont m lisnc-congregariadpopu-lum fuum,’deputant pijs tantum Iiominibus, colligiint liic Ifinaekm mortuum fuifle in gratia Dei Si populo fanftorum coniuncflum, quorum fententisc de Ifmaclis falutc. facile confeniero. Qiiod ipiam loquurionem attiner, de eo cogite mus, quod tam in hoc raundo qiiàm in altcro inucnimiis quibiiS nd nakentes uel morientesconiungamur.C^ii naicirur inucnit populum fuû,cui educandus addatur.Qpf monifiir, inuenit amp;nbsp;ipfe populos fuos^quibus coniungarur,5(f qmbiis coniur.^îus diem refurrcdiioni* expedier,Si cum quibus in illo de puluerc terrst,quod corpus atfinet refurgat.

Qiiintó.Necilludtranleundumeflt,quoddicit.'Coram omnibus fratribus fuis cecidit.Primilniuiiat fcripturafilios Ä nepotes Il'maelis fratres eius, propterfanguinis coniudiionem.Deindedicitturnet cidiftc, pro, mortuum efle. Ergo uiutreftarc, mori uerd cadereeft. AletapliorafuraptaabarboribiiS, quae ftantes uiuunt cadentes emoriiintur. Tertio pradicat illiid de Ifmafle,qiidd coram ommbusfra-tribiis fuis mortuus eft.Ergo fingularis in co gratia cominendarur,fi quis ûü]« fuis fuperftitibus Sipri feritibus ex hac uita migrct.

Ef biC flint gencrationes tfiac.fiUjAbrahiC.Abraham genuit ifaac. ] Orditur Mofe$ hiftorias lûac, qjiibu* recenfendis immoratur ufcp ad prir.cipiü cap.ag. Abraham, inquit,gcnuit Ifaac. Vnde et quomedona-rus fit Ifaac,fupra memoratum eft cap.xu

Et crat ifaac amos (juadragintanatuf ,cum accipcret Ejbkamßliam Eathiielis Syri dePadamSyri/firo' rem Laban Syrtßbi in nxorem. ] Memo rat hoc obiter aebreuiter. Nam capite prsecedentiliiftoriamiiii' p tiarum iftaruin fufe expofuit. Qiiadrageftmo ftatis fux anno accepit Ifaae nxorem fuam Ribltam.An notât hoc propter rehntndam gcftorumftriem,cuius non mcdica portioeftin afsignatioiieelironolo giæ. De Padan Syria’,inquit.Sicamp;ipfeJfaacIacobfïliofuodeiixoreducendapraferibensiifiàcapife uigefuno oftauo dicit : Surge,uade in Padan Syrix ad domum Bethueritjamp;lc. Item ibidem : Et dimifit B Ifiacjaccb Si iuit in Padam Syrix.ltem: Videns Efau qudd bencdixiflet Ifaac Iacob, 8iqueJdmififltt cum in PadanSyri{,amp;c.amp; qudd Iacob obediuifTet patri fuOjamp;l inatri fuf, 6i alijt in Padan SyripVbuj nertunt in Mcfopotamiam.Septuaginta particulam hanc omiferunthoc loco, infra tarnen Si ipfirtd-diderunt Mefopotamiam. Padan SyrixnoneöciuitasSyrixficuocata.Namciuitasinqualiabitauil Eathuel, Haran uoc;.batur,ficuti uidere eftinfra' cap »lt;gt;.R. Shlomohdicit Syriam efteduplictm, unam S/riam Zobah, alteram Syriam fluuiorum, cuius fuprà cap. prxcedentifadla eft mentiojubiferuus A-brahxin Syriam fluuiorum ad ciuitatem N.ièor abqflTe fcribitur.R. Dauid K.in libro radicum, Mefo-S E R. poramiamiiocari Padan Syrixdicit,qudd dux fint Syrix. Padan cnimfignificatpar,Äf duo.

Obferuandum nobis eft hoc loco,qudd tarn diligenter refricat MofeS.Ribltam fuifle filiam Batliuf-lis,6f fcrorem Laban. ludicio Hibrxoriim pai urn pq fiierunt iitriç amp;nbsp;Batfiuel Si Laban. DeLabanid fans cf flat ex fequennbus.Ergo Ribfeah Si impij pâtris filia,6f impij fratris foror, quafi refa in medijS fpinis nata,admonet nos de,puidentia Dei,quxeximpijsquc{p piä Si fandlä prole producerepottÄ.

Et orauitlfaac ad Cominivm pro uxorefua.jln Hebrxo eft, intrk hSsVquod Monfterus uCTtitjprçfeik te iixore fua Sonat quidem uocula nsi e regione Si uerfus : uertim non confequiturcxto,quo'dlfaaC prafente uxore lua orauerit ad Dominum. Orare refpeftu alicuius,eft crarc pro aliquo-Ifaacoraiiitr« fpedlu uxoris fux,crgo orauit pro uxorefua Additur caufa,propter quam orauerit ad Dominum.

CLKomam fterilii erlt;tt.]Steribtas ifta diirauerat uflt;y ad annum uiceflmum poft nuptias. Qiiare amer« prolis. Si rtfptdii promiflçmiiltiplicationis orauit pro uxore ad Dominum,urreddereturfacuiid34 Û B '' E R. Triaobferna. PrimùmjqiieJdRibkahjquemadmodumamp;lSarxaccideratjftcrilisrtdditurjdfquatJ-mcn fecunduHi promifsionem Deitxpedanda erat ft minis multiplicatio. Seaindd uide licet dtck-randuin erat primordia feminis premifsi conftarenon naturxeurfu, fed fingulari diiiinxprouidentiæ: dufpofitionc id quod primiim paruit in Sara,dcinde Si in nuru illius Ribàali. Simul etiam exercent eaat fides Ifaaci,per iftam fterilatis tentationem.

Deinde, qudd Ifaac pro acquirendo prole erat Dominum. Sciebat illam non niC de mannDeieflé petendam exptdandam.

Tertilt;),quóderat habens multiplicandi fe minis promifsicnem.Non cogitabat.’Prcmifltmilii Do-tTiinus fernen. Eftîgiturillud datumsçtiamfi non petam. Qiiinobidipfum cor.fidcntius oraujt,qudd pro femlne promilfo diuinx ueritatis refpcdlu orabat.

O A S E R. ErexordfMSffltjbeoCogt;wiz;t«,crfoncrp(rRiMlt;rbKXorrtw,]Atquifutratipfiprcmifliimfemer,unde pefteritas tnultipiicarenir, quare uidetur hoc fuifle prxftandum propter uehtatem promifsionuniftr-uandam, etiamfi non oraflfet. Quid igitur eftquoddic-it, Et exoratus eft ab eo Dominus,amp;' ecncepit Ribàah uxor eiusiquafi në promüsiojisbus prxcedentibuSjfed orationi Ifaac datus fuerit iftt ccceptusf Prim 11

K Pfiihiitn, non acctperat Ifaac proniifsioncm fobolis detcrminatf €XRibkah nafdtura?. Potuil illa dari «ïlii.Deinde non erat aliqiia temporis detcrminatio, quód turn, amp;nbsp;non tardius, efiet danda proies^ QyarcnoneftinconuenienSjqnód proies data eftorantijnontanqüam débita ex promifsione,fedtan-Suamgratuitó.Atcp ira faélum cft ut fiinul impktctur promifsio,8lt; gratia non dencgareti.r oranri.

^coHidebant feßlij in medio eiii^.] Sept.Iiabent èjnî^TUfgt; wxitAinc cv sivrS, id eft, ludebanr nel fnb-fultjbant parimli in ca.Aquila ncrcit confringcbatitur filq in utero eiuS.SymmachnS ueró nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id

‘ftinfuperfieie nauis inftarferebantQiiidfibi tiokierit uterina ifta geincllorücollifio/equëtia docebüt.

^dixit:Sißc^t]MrchoccgOf]SenüiS cftrSi periclitaturiis eft in me foetus,quid proderit ooncepiflefVul ?ätal3tinaliabet.‘Sificmilufururumerar,quidneceftefuit conciperefErgoifta paruuloru collifio red-'lïbatRibkam anxiam.TimebatfcCtuifuo,iudiCabatlp fatiiis fiiifre,non concipcre qua'in frvftra conci-P'ff.Sic nafccbaturpocnitudo conceptus in corde illius,quamui.« utricp ipfa ô^Ifaacfœtum a Domino ^upidifsimP popofciiTenr, Acciditliocfrequenter,utobnixe'petamus à Deo cuius paulopdftpocnitu- O B S EIL*’ ’iineduftijfatius fuiftenec peterenec accipere iudicamus,ubi diuerfum quid abeo quod antea concepe famiisin ïnimo euenerit.

^iu't adtjUicrendum Dominum.] Hoceft,adqua?rendum ac difccndum à Domino,qHid nam in utero f^ogcrercriir.LatinusinterprcsliabetjVtconfnleretDominum. Confulereautem Dominum,non eft ''™pliciterquærcrcquidagatur,fedamp;difcere,quomodoprementiuclimminentimalooccurratur. fn q g g ’Oquod 0$ Domini inrerrogauit Ribkah, uides exemplum pie taris, qua bona fiducia in rebus dubijs ^grauibus adDominum confugiunt homines fandli dC fideles.

Qi’ô autinieritRibkah ad quærendâ Ditm, nihil certi tradirur nec ab Hebræis, nec à noftris.Sequié 'quot;f fuas quiqj coniefturas. R.ShIomoh dicit earn iuiflc ad Shcm filium Noah,Abenezra putat cam for-^»iiiilTe adAbrahamum,quôd amp;nbsp;ille propheta fucrir.Sunr qui conicdluram habcanr de Eber.Tres î-®î(lhiic quids in umis crant,cum hæc gercrenruruerùm an ad aliquem illorumabiucrit Ribkah,ut os Ôotnini interrogarct,nulla poteft certitudine coinprobari.Burgenfis fentit cam iuifTe ad locum aliquê f^rctiorctn orandi graria,ibiép inter orandiim rcfponfum accepifte Domino fine per angelum,fiue in-fffnareuelatione.

Augiiftinus hac de re fie feribit : De Rebecca quæritiir quo ierit ad interrogandum Dominum. Non Auguß, '■'im eranttunc prophetæ aut facerdotes fecundiim ordinem tabernaculi uel rempli Domini.Qiiô cr-8°ierit,mérité mouet, nifi forte' ad locum ubi aram conftiruerat Abraham.Sed illic quomodo refponfa J dentur, omiiino tacct Icnptura, utrum per aliquem faccrdotem,quod incredibile eft, fi erat,non fuifle quot;ominatumjiSi nullam omnino facerdotum aliquorum fadlam ciTe mentionem.An forte’ ibi cum oran doailegaflent defideria fua,dormiebant in loco, ut per fomnium monerenturfAn adhuc uiuebat Mel-thiztdtk,cuiiis tant.1 fuit excellenria, ut à nonnullis dubitetur utrum homo an angelus fiteritfAn erant ’iiqui taies ctiàillo tempore homines Dei in qiiibuf poftet Deusinrerrogari? Qiiicquid horum efi,lt;SC quid aliiidquod me forte’ necommetnorarem præterierit,mentiri feriptura non poteft,quæ dixit,Rc Ixeumijircadinterrogandum Dominum,Clip Dominum rcfpondifte.HæciJle.Qiiamuis,qucmadmo dum diximiis,nihil queat hic certô tradi,nec moris mei fit^eletflari incerns,fi tarnen aliquid conietflu-Wndum cft,magis arridet Abcnezræ fentcntia,in eo quod exiftimat Ribkam ex Abrahamo foccro fuo Ifntentiam Domini quæfiuiftc,quem non dubitarim fuis fuifte loco Epifeopi ac prophetæ Domini.

Et dixit Doininusad earn: Duo: gentes funt in utero tua, çr duo populi ex uifceribiK tuis diuidentiir, çy- popu ^po^ulorobuflior erit,cr tnaiorferuietminori.] Sine per infomnium,fiue per internam reuclationcm,uel petAbralatnitm aut aliquem alium fanftorum hominum,uel per angclum, loquutiis fit ad cam Domi '’Mjiiobis fatis fit agnofeere inhis uerbis oraculü Dei. Mon dicit fimpliciter, Gemelli funt in utero tuo, ^illifefe mutuo collidunt,quod ferendum tibi eft ufcp ad partum;fedexponit illi quid nam collifio ifta portendat,amp; quid cum paruulis in utero ipfius cxiftentibus tum illorum poftcris diuina fit difpofitio-»tfutiirum.

genfetjtnquit, jzüft in utero tuo. ] Duas genres uocat duarum gentium capita, quod perinde cft, ädifuneninterramproiedtiimuocesffudlum. SicIfraeliræôC Edomitæ diiæ genteserant in utero Kibàæ. Sic totuin genus humanum erat in pitluercterræ linde formatus eft Adam. Obferuapdaeft OESER. ■ftiloqiiutio.Quemadmodü genres funt in capitibus gentium,ita amp;nbsp;capita funt in genribiis fuis,quam lt;liudurant,quod attiner fanguinis propagarionem,fpeciem amp;nbsp;naruramtficuti fernen eft in fruc'iujamp;frii ftus in feminc. Nec in feinine nec in fruiftu fimpliciter qd præ ociilis eft cöfidcratur,fed in femine mentis intnitus ad futurum frudtum,amp;in frudiu retro ad fernen unde fruiftus natus cft dirigitur.Sic in gen-tcrecurrendum eft ad illius primordia, modicum illiidfernen quod in utero matris iacuit adlnic informe ac rnde,ac cogirandu de ftupenda diuini incrementi iiirtutc,quo gloriä opifi'cis omniü celebremus.

Etd«opop«fi,inquir, ex uifccribitstuisdiuidentur.] Qiios uocauit duas genres, eofdem iam uocat duos populos. Ergo tarn Ifraelitæ quam Edomitæ uocantur à Deo id eft gens, amp;nbsp;tam Edomitæ uocan twpopuliis quam Ifmaelitæ. Vnde igitur eft,quod fefolos liidæi populum,reliquas uerd nariones om 0 B S E R. nesuocant Goqm, id eft genres, idiÿ loco probriiin utero matris,in ipfo fuo capite fuerunt Goi,æqult;? icEdomitæ.Reciirrant ergo ad generis fui fonte, Si propius infpiciant, quid iiocëtiirà Dco,difcantlt;ÿ moddlius fentire de feipfis.

Et illud obferua.Edomitx iiocanriir liic populus.Ergo etiam impia ac reproba natio crefeit in popu

IN Ö E N E S I M him. Popiiliis multitiido Iiominiim tft nofoliim radem or(ginc,fed Si conuictu, fccittatibiiî, hgibuJ, A regno ôd Ecclefiaconiiunflormn.lgiriiramp;nnpix nationcs he iiiiiür,ut fiextiriia illarum adlpieiasjiul laeas in red populisfidelium diferepare etnfeas. Opus eft igirur, utdil'enmen oWenicturad nonnaiii diuini iicrbi,iuxfa qiiàm cenfendum eft de populis faiiócis uei prophams.

Et duo populi, inquit, ex uifceribus tins diuideiitnr. Poftquam mdieauit Ribfcæ, efle in utero eius duas genres, fubiungit de illarum iniinieiti}S,quibus à fe inuieein erart djuideuda.Noii dieitauttmfini plieiter,Et duo populi qui ex te nafeeutur,n feiniiicem fcparabuiiturfed ut iniiuat,foie inter illos natii rales quafdam,iiterinas SC duraturas inimieirias, ex uifeeribtis tins, inquit,diuideiitur:J)oeeft,ftatini ab utero tuo animis erunt feiiindèis Si inimieis erga fc in utuo. Non poterunt coniuiigi, ut in unani gen temcoeantjfeddifsidebiint.a fe inuieem hoftilitcr. Hæinimicitiæhiftorialircr uiguerunt inter laeobâf Efaujillorumép pofteros Ifraelitas amp;nbsp;Idiimæus. Simul in hac Inftoria qiufi in tabeilaquadamdepi-cl:a eft figura Eeclefia?. Etenim queinadmodum in utero Ribkæ fuerûr duo tliucifiisuni amp;nbsp;inter fciriini cifsimi populi,itain utero Ecclefiçduofuiitpopulilioftiiitera feinuicem difsidti!tts,cainaksuidclk«t amp;fpirituales.Interliofce quoep belluin eftafpondon,idtp ab utero Eeclefiæ,baptilmatc ludeliccGeonfe-ftim exortum.Horum iiiimiciria: qu.am fint graues Si irreeonciliabiies, ex eo laris iiiuuitur, quod ELu amp;nbsp;lacob in ipfo materno utero fefe mutuo collilerunr. Si ix uifenibus maths à iéfuiitinuKcinlicftili-terdiuifi.Varia funt genera inimicitiarum.Alia: ex humanoftudio,quales fuiit ubi principes interfepüi: liant,ôf populi propter principes fuos odium inutuü iiiduüt; alia? per occafionê aliqu.ini iialcunt,qiiæ utræcp breui fihiri pofl’unt. Alia? ex diuerfirate morü conrrahurit,que præcedeiitib. aliquante lunt tenu ciores.IllîE uerd reconciliari non pofTunt qua? in ipfa finir narura,quales funt quorundam animalium, amp;qiiac oriuntur ex diuerfitate fpiritus,qualcs finit elctfiorum ac reproborum. Poflcriora duo genera oc ciiltißimo quodain inftireflu in ipfis uirarprimordijs oriunrur,amp; adfinemufep perdurant. Qtiurene-mo futurum fperet, ut iniinicitiac ifta? eleiftorum ac reproborum ex Eeexfia amp;nbsp;doinoDei toliannir,do nec hic mundus durât. Fit aliquando, ur ad tempus ueluti confopitæ uideantur,uenimubi emergend» datur occafio,rcdeunt utriep populi ad Ingenium.

Etpopulm populo,inquityrotufiior crit ] Vel,Et populus contra populum inualefcer.Hoceft; Collu-O B S E R. lîlabütur inter fc,necquicfccnt donee alter altcrumfupplanter.Hiftoriaduorumiftorunipopuloriiin nota eft. Nota: finie etiam hiftoriçEccltfia?,hoccft,duorum Ecclefiæpcpulorinn,quoinodointci fc inde ab initio colludlati fint. Nobis fecundiim præfens lioccraculura omnino ftaruendtinieftjfcreutal tcri præuakat alter.Spiiitualis populus diim fub cruce gem it, inferior uidctur,uerum fiio tmipore uin B Cet ac præiialebir.Q_iaiiqiiain fub cruce quoque uincir,dum fide perftat, quicquid in cmic patiatur.

Et mäior, inquit,/erwef )«inon.]Explicat liter utrum fit fupplanraturus. Miner uidelicetmaioieni.Ha ior erat Efau propter priinogenitura,minor Jacob. Pefteri Efau feruierüt Ifraelitis fub Dauide Si poft il Ium uftç ad regem Joram,fub quo iugum ludae à fe abieceninr,nec illi poftea uiiquam lunt fubiedi. Et hoc praedixit Jfaacfilio fuoEfau infra cap.27.dicens,Vines ingladio,amp;: fratri tuoferuics, tcmpu5t|| uC'-niet cum exciitias Si foluas iugum eins de ceriiicibiis rms.Harc ibi.

Uidluchiie. nbsp;nbsp;nbsp;Confideremus breiiiter,quomodo liiflo^ia hac Efau amp;nbsp;Jacob ufiis fit primum propheta Maleadii,

deinde poftillnamp; Apoftolus.Maleachi cap.i fic legiturrDilexiuos, dicir DominiiS.EtdixiftiJ.diiqiio dilexiftinosf NonneEfaufrater erat Jacob,dicit DominusfEtdilexi Jacob,Efau uerd odioliabui,amp;c.

. Argumetum dilediionisfua? erg.i Ifraelem in eo cófiderandü proponir Deus quod'eu duo efi'ent fratres Efau Si Jacob,uterqt filiiis Jfaac,Efau tarnen odio habucrir,lacob Herd dilexenr.Quodficarnispricto-gatiua quicquam ualuiflètjiialuilTet in Efau né minus qiiatn in Jacob.Ergo qudd Jacobüdilexit DcuS, non eft illius aliqua dignitare,fed diuina boiutarc Si fingulari gratia faduuij unde Si hoc eft, quodKifa h.a? diciturMaior feruier minori.

Hunc prophetæfenfum ufiirpauir Apoftoliis, ubi ad Rom.cap. g.dc libera eled^ione, propofitoSJ uocatione Dei, deep filijs promifsionis ac femme Abrahædifputans,dicit?N5omiies qui ex circücifiont funt Jfrael, hi finit Jlraelitæmeej; qui fernen fiint Abrahæ, omnes finit filijifid in Jfaac uocabitur tibifernen. Jdeo non qui filij carnis,hi filij Dei.'fed qui fili) finir promi(sionis,acftimantur in femiiie.Promiuio nis enim uerbuin hoceft.Secundum hoc tempus ueni3m,amp;ehtSara?filiiis.Non folum autemiil5,fidôi Rebecca ex uno concubitii habens Jfaac paths noftri.Cum enim nonduin nati fuiJTentjaut aliquid boni «giflent aut mal 1, ut fecundum eledJionem propefitum Dei inanert r, non ex operibus, fed ex uocantc diiftü eft ei. Quia maior feruiet minori, fient (cnptum eft.Iacob diiexi,Efau autcin odio liabiii. Hxcibi. ErgoApoftolusdiledlioncm Deitrgalacob,PodiumergaEfauexeocolligitcuni prcplifta,qucü — Efau maiorem Jacobo minori tanquam feruum fubiecit.Et expendit utnulqj confoi niitatcin,priinuin in eo quddcôcepti erant ex Jfaaco utriq},idqj uno concubitii? ne prarogatiua CarniS uideatur benectf-fifle Jacobo,cuin eadem præditus fiierit amp;nbsp;Efau.’deinde »S^ in co qudd pnulquani nati clflt;nr,ciim atiliuc ambo exiftercnt in utero materno,ncuterlp uel boni aliquid,uel malificiflct,oraculo J?h ad Rifcâam di iflum tft?Maior feruiet minori. Et hanc diiuifiratcin,qua duo ifti urtrini fratns ambo filij ilaac,ôf pari ter innocentes adhiic in utero matris conftitutijalter diiedJus Dco,alter odio habitus tft,reiccit in liberum diuinæ eledtionis Si uocationis propofitum,nô in fururam huius niiufticiain,il.ius iiifticiam, quo doiflrinam libéra? gratia? lt;Slt; eledJionis Dei commendaret,Judaica ép carniS ac lufticia? lupcrciHuin ma niftfto Si irrcfragabili fcriptuia: exemplo liumiliaret.

füllt dies eiiti ad p((ficndim,C^ ccce gemclli in utero eins.'] Hoc eftj'nuenti fiint in utero eins gc-J^'llijCutn parère capiffcr. Qliipaulo antt' duægeiites amp;nbsp;diio popiili iioaati funt,in ipfo partii iinienti ‘'ntefleduogeinelli. VoculaEcce,nof3in admira tionis Habens,ininiit præter opinionem nnientos efle S'inellosin utero prargnantis. Sic conftituit Domii!us,utnec pater nee mater fciantejiiid fit in utero O ßfiuido,donee tcmpus.pariendi rcuelet.Vfivadcó aguntur hic omnia uirtute d. pronidentiæ,ut pareigt; 'Wneadcognitionem quidemfœtus fui,antc tempusreuelationis quæfit in partu,nedum adillius di-Ipofitioncm amp;nbsp;moderationem admittantur.

^i'eß'us eft primus rufus totus quaji ueilis piloft^et uoeuucrüt nomen eius Efau. ] Et Clialdsrus habet ƒ cut Pallium pilofus. Sept. SC Hiero.quafi pellisliifpidus.Eftautem in Hebræo “^ymnquot;\ntlt;a.Significat uox •^Xucftcm preciofam. Exponit iam Mofes, quomodo natifi’nt gcmclli.Efaii natuseft primo, idcc^j '^priaiogenituserat.Efquoniamnidebanteiimefie pilofumS^ robiiftum quafi annos aliquot eifet ''’fiis,uocarunt eum Efau,id eft fnc'f iiiTi,i3lt;f perfcdliim.

Obfcriia hic quam corporis conftitiitio in Efau ftatim a'partu ingenio illius ftieritconuenicns. Erat O B S E R. quot;’gtnio fururus fanguinario SC feroci.Sanguinarsç crudelitati conucniebat qurid narus eft rufiis.'furu-’^mferociatn inniicbat, quod erat pilofus, inftar ftræ cuiufdam. Sic natura futuros hominis mores in ■pfocorpore certis indierjs cxpreßit.Vidcre eft hoc frequenter fi quis obferuct.Plerunq; hominis figu-f’gt;cxtcrnailla corporis,quæ oculis fpedtantium obiicitur,animi fub illa latenris indicium habet.

Deinde amp;nbsp;iHud confiderandum eft, quod primogeniruræ dignitas,quod nahuiratem attinet cöcefta ‘“itElan, homini reprobo amp;! Deo odibih, deinde SC fanguinario 8C feroci. Primogenituradignitas eft ttfnalis natiuitatis benefiicio conftans. Huiufmodi prærogatiutc plerumq} contingunt reprobiS,cltdiS “trofpirituales 8C potiorcs.

^p^Ühunc eÿ-ejfiisc/l frater eius, G“ manuscius apprehenderat calcanéum Efau, amp;nbsp;uocauit nomen eius HtcoJi,]CumEfaii n3fcercf,rcpcrta eft manus Iacob in planta illius,quafi ad hoc iminilfa.ut impedirct iiiiusprimogcniturä.Qiia remota per obftctricem,natus eft Efau,Sub huiic natus eft etiam lacob.Non tftautem neccfic, ut confeftim eum poft Efau, fine aliquo temporis interftitio matris iiterum egrefi'um f‘'*ilefeiitiamus, fic ut manus qua fratris plantam tenebar, prima proditrit in partu , id quod partum ’dmodainrcddidiftet difficilem. Verofimile eft natum fuiftc Iacob aliquaiito poftEfau.Et Ebra-a non ^i’indijnt,quæffthabent vnts Kï” nbsp;nbsp;''3Phlt;%id eft Et poftquainfic egreffus eftfrater eius.Hoc eft poft-

natus effet Efau,inuentusq; ruhens, pilofus,amp; corpore robufto,ut non abs re uocandus efiet E-

Iacob quoep egrcfiiis eft Qiiare latinus Interpres de fuo uoculam, Protinus,adiecitjCum uer-fæProtinus alter egrediens. Sed.'inpedit forfan ledlorem ordo diAorum quo minus aliquid inter-i^'tq iatcrutriinque partum intercefsifië putet. Etenim cum fic legituc. Et pofthunc egreffus eft frater '■ns,er manus eius tenebar plantam Efau.'non poteftjaliter cogirari,qua'm qudd in ipfo egreffu fuo la tnb plantam fratris in partu præcedentis tenuerit.Verùm non eft hic fenfus uerborumMofis,qui illud, l^tpoftquatn fic egreffus eft frater eius,abfolutlt;?pofiiit,fignificans lacobum natum effe poft Efau. Vbi utrd de nomine ilhiis fubqcere uoluit, præmifît illius rationem, dicens : Et manus eius apprehenderat nelteniieratplantain Efau, SC uocauit nomen eiuS laæcoè-Sonat autem laæcob fuppiantatorfm,qucd nominisob idilli impofuerunt, q» fratris plantam, cum illc eflet in ipfo partu,manu fua quafi abegref-frciim irapediturus apprehenderat. Sic igitur legcndum eft,Et manus eius apprehenderat plantam E-fan, intelligendumcp non de tempore quo ipfe lacob, fed quo Efau ante ipfum natus eft,ac referendum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

De lacob igitur nihil memoratur,eiuàm quod fratris plantam,cum ille nafceretur,manu apprehen-derit.Citeriim de conftitutione corporis illius nulla mentio.Ergo nihil crat in eo quod fingulare eflet Si infolitiim,ut apparent eum, quod corporis figuram attinct, fuifl'c nec rubcum, nec pilofura,nec ro-buftiim,ficiit fraterEfaufalioqui ad quid ifta de Efau tantum memorata cflcntfXed tenerum SC glabrii. Cogitemusitaep,quomodo caueritD.’us,ne dominium quod habiturus erat lacob in fratrein, de quo O B S E R infra cap.xr.inbeueduffione Ifaac, ullis dari poflet natura: uel priuilcgrjs,uel uinbus,fedipfiuS tantum uoluntati,gtatia: bonedidlioni.Ideo uoluit ut nafeeretur loco non primo, fed fecundo:ncqj corpore firmo 8C infolito quemadmodum Efau,fed renero.Ita reddit Deus eleólos fuos natura infirmos SC csit~ nis prscrogatiua poftremos, ut hoc amplius in illis gratiam amp;nbsp;uirtutem fuam fplendefcere faciat. Vide locum Apofloli.Qiiod infirmumeft,inquit,eligit Deus,utquæfortia funt confundat.

Erilludconfiderandum eft,quod lacob plantamEfaufratris fui in partu illius apprehendit.FaAum liocnoncratnatiiræ,feddiu!nædifpofirionis,quaquidfuotemporcfLirurumeflctinnuebarur. Vide O B SER. aiitem,qua'mcompetcnter faAum fit quod plantam illius apprchcndit,quam tarnen nondiu tenuir,fed paiilopoft liberam rcliquit.Pianta Efau funt illius pofteri,quibus dominati funt Ifraelita; ad tcmpus,fi-culiftiprà dixiiniis. Ipfe Efau nunquâ fuit fub dominio Iacob,imo lacob ilium uehementer nmuifle le-gitnr. Manus illius qua plantam fratris ariipuit ac tenuit,lioc eft pofteros illius fubiugauit ac fupplan tauir,fuit Dauid,cum quinque fequentibus regibus,ciuafi quinqj digitis. Tempus quo planta Efaufuit in manu, id eft feruitute lacob, fuir annorum plus minus centum fextaginrafex, ficut ex hiftorrjs Regu colligipoteft. Hæcuoluit Deus ftanmiii partu gemcllorumiftorumprxfigurarijutadmonerentur

éiS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I H

poftcrijCffeifliim illorum iiidcnfcs,gfri ca non cafu aliqi;o,amp;f fortiiitó, fed fcciindum diiihiam difpofl' nonem.olim in partii maioriim præmonftiatum.

Etifaac natia crat annos fcxagintct.cuin iïli nafcerentio'.'i Nati funt cigo anrto uira: Abrahac centefimo fcxagcfimOjquare iiidir Abraham nepores fuos ex femme bened:ôcioiiis, donee illi ad annum quintutn decimum perueniifenr. Deinde quoniam de nullis alijs Iiberis Ifaae prætcr liofec duos legitur,manfit Ribkah poft partum gemcllorum ad fincm ufcpfterilis. Erpoftnatiuiratem illorum uixit Ifaae annos centum uigintijncc legiturcxiilla concubina fufeepiife prolcm. Friuolum tarnen eft,quod hie Lyranus ex nugamentis Hebraeorum addueit,quód uidelicet Ifaae in monte Moriah eôfecranis fiierit, ideotp illi non licuerit habere nifi uiiam uxorem,fecundum fententiam Apoftoh i.Timor.}. At Ifaac pofteaduxit iixorem,quod Romana fedes non permitrtit confeeratis ad faeerdotium.

Et creucrunt pueri,cy ßäui eü Efau tiirgnarui uenandijäragri.'i Subijeit de inftitiitione 8C ftudijsEfau amp;nbsp;laeob.Qiiemadmodum diuerfi erant animo Si ingenio,ita diiierfa quoqj fedati funt ftudia.Efautra didit fc ftudio uenandi.Erat enim moribus ferinis ae trueulentis. Illud, Vir agri.legunt alii,Vir cam pi.GcrmanicddieimuSjEynîWeydmd/in.Sieuoeanturucnatores.Latinusinterprcs uertit,Et homo agri cola. Veriim Septuaginta reóiius reddiderür «^««afjid eft agreftis. Non enim loquitur Mofes de agri-cultura, fed de ftudio uenandi, cui Efau deditus perpetuus erat in eampo, oberrans in fyluis,Campis, amp;nbsp;agris.

O B S E R. Habet huiufmodi homines uenatoresamp;agreftesftudiorüfuorü aurores, quos imitanl3^rtferunt, Nimrodum,Ifmaelem,amp; Efau : non Abrahamuna,Ifaaeum,Iacobum, öde. Obferua uerd quddnon fimplieiter dieit,Et fadtus eft Efau uir gnarus uenandi.'fed præmirtit,Et creuerunt pueri.Prinfq'ii puc rilis xras adolefcentiam 8i iuuentutem aflequaturjatent mores Si ingeniamerdm ubi adoleucrüt put* ri,incipiunt emergere ingenia Si mores,er ex eodem utero nati fttidia in contraria feindi.’cuiuS reiexent plum hoc loco in Efau 8i Iacob proponitur.

Et ïacob uir integer babitauit in taberiMculii.'] Vulgara larina habet, Iacob'autem uir ßinplex. Sepnia-ginta uerterunr «îi^fl;F'’r,ideft,fine dolo,candidus amp;nbsp;intcger.Erat ingenio quicro,miti, probo, amp;nbsp;inte-O B S E R. gritatis ftudiofo. Habes exemplum animifandi,amp;I Deo diledfi. Tales funrfandli, ad fernen eltfto' rum pertinentes. Diligebat Dominus Iacob, non qudd ralis eilet, fed ralem reddebat dono fpiritusfm, propterea qudd eum diligebat.Diledlio Deiprarueniens noftram iuftitiam, acnondum iuftosdiligls, ex iniuftis reddit iuftos, pios amp;nbsp;inregros homines.

liabitauit,m([uit,in tabernac.} Chaid.intcrp.relidla litcræ fimplicitate,uertir n”- WSWT0,id eft, Minifter domus dodlrinx. Hoc fenfu Hebræorum quidam eiicunt Jacobum rebus diuinisdilcendis operam dediifein tabernaculiSMelchifedec Si Eber. Dicunt autem hoc fine authoritate acfcnlupi'sftn tis feripturae. Alij fenriunt eum amafle pateniæ domus curam,quam Efau uenatorfaftidiebatdi nc-gligebat. Senfum hunc Septuaginta fequuri funt.Verterunt enim .ihiûfj oz«,« ; id eß,Habifansindo' mo.Quoniam uerd non dicir,Habitauir in rabernaculo,fcd,ln tabernaculis, arbirrorfiinpliciuSclfe,ut fenriamus cum contentum fuifte eo uitæ generc,q ued uiderat in parentibus. Erant autem paßores, utebantur tabernaculis ad pafeendos greges^cccilariis.Illis immorabarur,cuftodLier.dis gregib. inten-tustquo uitae inftituto ufus 8i poftea eft in Alefopotamia.Eft autem innocuum uit« genus,mlt;ftiim tollere ex paftu pecorum. Praedicatur igiriir de Iacob, qudeJ ncc ocium, nec curiofas arreS,ntc ad morem fratris Efau cruentum uenandi ftudium, fed innocuum uitac genus fedtatus fit, Siinftituto raaiorum fuorum adhaeferit.

Et dilexit ifMc Eßtu,proptcreii quod uetuttio effet in ore eitii:Ribkah uero diligebät lacobum, ] Poftquam diuerfa duorum fratrum ftudia expofuir,additctiam de diucrJis parentum affedtibus,quibus eranter-ga cos animari.Ifaac,inquit,dilexir Efau,hoc eft,propcnflus amabar Efau qu.im Jacobum. Neqjtnim hoc fic dicitur,qudd nullofuerir amico Si paterno affedJu praedirus erga lacobum.-fed quddEfaupri-mogenitum impenfius amaret quam ilium.Qiiemadmodum de Chrifto quoque Domino acferiiato-re noftro non fentimus qudd rehquos difcipulos non dilexcrir, propterea qudd Joannem dilexiife ferb bitur. RibRah uerd diligebat Jacobum,inquir. Jntcllige magis quam Efau. Vtriufque mater erat : amp;■' dubio procul utrumcp diligebat,fed Jacobum ardentius. Qiiare ante Jfaac dilexerit Efau magis qus“' lacobum,additur ratio. I’i optcrea,inquir, qudd uenatio eilet in ore eins. Hoc eft, qudd de uenationi* bus Efau ucfccretur. Hoc autem illcdlamenro non capiebatur Ribkah, qua; Jacobum pafeendisgregi-bus inferuienrein,df ingenio placidiori,amp; magis inregro præditum, ob id porifsimum fratrifuo prafe rcbat,qudd ex oraculo Dei inrellexerat, eile cum Deo chariorem, Hæc duo manifefta erant in lacobo; integritas uidclicèr aniini,ôf diuini oraculi prærogatiua.Quare non opus erat addere caufam, propter quam ilium dilexcrir Ribkah ; opus autem erat, afsignarc rationcm quare Jfaac dilexerit Efau, hominem duruin,fcrocem,agrcftem,amp; à moribus raaiorum abhorrentem.ldeo uidclieet, quoddeueni* tionibus illius uefei folcrct.

Cogiteinus de diuerfitate diltiftionis,qu!E eft in caiifis diligendi. Nemo fine caufa uel fimplieiter uel exccllentius cærcrisdiligiî.Caufç aut diligendi funt dupliccs.Vna eft ex diligötCjalteraexdileillo. Ex di Jigentceft, qua diligirur aliqiiis, non quddipfe promereaJ, fed qudd exfeipfo qui diligitad diligendä pcrmouetur.Ex diledto eft,qua il le quia ralis eft ut diligi mercarur,diiigitur. Qiialitas illius caufa eft ob quamdiligirur. Ad primum diledtionis genus pcrtinct, qudd à Deo diligimur, nonfolumitnnir'’

wijfedamp;malémeiiti.pfCcatoî'CS amp;nbsp;inimici, B.o.r. Caiifadi'eiftioinsliuïus nöcü in nobis,fcdin Deo» Hincrcdic' bonitarem illiiis eß’e dixeris. Ad altermn pcrtinet^quddliomo hominem diligir,quia me'* ritus eft,quia amabilis eft,quia iiti.is eft quia êoniunclus cft,quia fpcciali aliqua gratia prjdttus cft,amp;c;» In hoc gencre di leeft ion is caufa? ddigendi fuut in dilcftojiion in diligente.

Prius genus diuiniuseft,amp; ucrjtdilcdlionicëuenientius. Sicut amp;nbsp;bonitas ilia diuiniorSf potior eft* tjuabeneuolumus immeritis,quam quabencmeritisrependimus. Et ramen duo hæccaufarum genera fcfiintcomparata,utin dilefbiöne aliCuius coniungi pofsint. Diligit DeuS immeritos.quia bonus eft: filt;nultarnen cosdiIigit,quifedi!igunt.S!c Prouerb.s.Diligcntes mediligo, dicitfapientia Dei. Na-turahs dileclio acuipoteftcaufls obiedis ab co qui diligiriir.Jfaaê diligcbat utrunqj fijium,UeriîmEfan niagis qiiain Iacobum,proptcrea quod de uenatione illiuS uefeeretur. Ribfeah 8C ipfa diligebat ambos fuosfilios,tanquam filios,iacobum ramen amplius qu.im Efau, Caufss erant in lacobo partim, partim ex oraculo Dei.

Pracrci eadiuerfitasquædam eft inter ingenium paternuni SC maternum. Pafernum magisamatpri tnogeiiitiimquamfecundogcnirum, procerii Si robuftum qudmhumilem amp;nbsp;imbecillemj utiliorem^ tniinis utilem.Sic faftum eft lioc Ioco,amp; in hiftoria fiiiorum Ifai. Maternum uero ingenium fic eft com P2ratum,Ht quern inter filios habet imbecilliorcm,ec(p nomine nonnihild patre negledlum, diligat im PtnfiuSjóó magis foiicat quam reliquos ualentiores,at(p ob id patri acceptiores. Sic Ribkah magis dile ’‘‘tlacobum quam Efau. Ifta cómemorare uojui propter hiftoriam hanc, in qua duo parères ergafilios fnos diueifimode affeitifuifle narrant,ut de tarn uaria diledione aliqiioufcp iudicare pofsiinus.

Admouemurhoc loco^primiim noneffe infolens etiain in domibus fanflorum,!] parentes non fint O B S E Rj Paribus ergaliberos aftetftibus præditi.Deinde amp;nbsp;fandlis uiris accidcre pofle,iit carnalibus illcdtameii tis«pianrur,illorumlt;^ gratia fic afi'icianturimpëfe, ut liberos male? moratoSjDeoljj odibilcs diligant.

Tertidfieri fubinde,ut infirmiori mulierum fexui peculiari gratia Dei detur,ut reflius qua'm mariri er g’lemen elec'cionis afficiantur.SicSarah erga Ifiacum,RibRah ifta erga Iacobum,re(flius qutiin Abra-Itimdillaacipfarum mariti ac bndli parriarcha; aftefbi fuerunr.

^coxitlacobcoilùnetn.'i Vulgata lat. habet, Pulmentum. Scpt.uero feruant fenfum uerborum He-Itræormîi.Infra mcmorabitur cuius generis coftio fnerit.

Et uenit Efitu de cainpo, cr erat dejitigatus.Et dixit Efau ad Ucob,Ciha me quicfo de ruß^deruß iüo^cluia de Ciba me quafo,in Hebraco eft ttl ’'a'O’'y''7n. Verbum hoc femel tantü reperitur in Biblqs, quot;nbsp;Ptæfcntiuidelicet loco-Significatio illius eft,ynsi3n^7’'73n,id eft, fubira deuoratio. Dixitigitur Efau; ^mcquçfûutingurgitcm mederufoifto.SeptuagintaucrteruntjfiVoii'^nndcft.Da mihiguftum.

Ptoptcfea wcatHin eü notnen ciM Aedom.} Aedom fonat rufum.Propter cibum hunc rufum, quern tan topete defatigatus expctiuir,acccpit hoc nominis,ut uocaretur Acdom,ideft Rufus, unde funt Aedomi /æ.Sic tempore Mofis uocabanrur.Nominis huius rarione aperit Ifraelitis. ErarEfau uenator, dum O B S E R,' krasagreftes perfequiitus eflet,oppido dclaflirtus,Â famelicirs domum redi j t, Sic ftudia illa,in quib.pu tînt homines carnaleS plurimum cfte obleclamenti,molcftis funt defatigationibus obnoxia.

^iK,qufß^ut ingurgitent me de ruß tfîo.] Agnofee ingcaiumhominü ferocium. In morem lupi cupic ft,ingurgitate homo ferox,agreftis,amp;: famis impatiens.

Obfcrua uerd quàm fuerit conueniens cibHS,coôtio iftarufa,Efau rufo, quabs natus fuerar. Omnia fpirant rubedioem,fymbolum crudelitatis.

iCtdixitlacob^Vende inibi hodieprimogeiùtiiram tuam.] Aperit hic Mofes, quorfum commemorauerit Pntîedentia de eo qudd lacob coxerit codlionem,©“ Efau à uenatione domü defatigatus rcdierit,delp toftiona lacob ingurgitari petierit. Voluit hiftoriam recenfere ucndiræ ptimogenitura; Efau.

Qtiæritur autem hoc loco, quomodo fuerit lacob uir integer, cum fratri efurienti ne uili quidem ci- Q,V ÄE S ït bofuccurrere uolucrit,nifi uenditafibi ptimogenitura.Integritatis eft,cfle candidum ergaquofuis,ne-dumerga fratres. Candoris illius erat ultrô efurienti,amp; laflb fratri dare cibu quo refocilIarcrur.Quàm sutemdiuerfumfità lacobofalt;flum,resipfa clamareuiderur. Laboratuntaque hoc loco quomodo dcfendatiir. Mea fententia eft,in huiufmodi excraplis,in quibus fingularis quædam difpofirioDei relu «t,non elfe temere' fecundum externamfacicm ferendam fenrenriani, nec petendum etiam ex illis, imi-Utioiiis dodrinam.Suntenim fingularia,amp; commun! noftro iudicio haudquaquam fubijcienda.Qinc guidhiefadum eft,nonconfilio Iacob,fcddiuinareftdifpofitioni tribucndum. Deus fic difpofuerat, ut plantam fratris in ipfo partu apprehenderetcDeus fic futurum prædixerat, ut maior feriiiret minori.

Idem amp;nbsp;ifta fic difpofuit,ut Efau defatigatus rediret a' uepatione, impenftlp efuriret : lacob codionem fuamcoqueretjhancille auidifsimë expcterer,occafionem hanc lacob arripeiet, per quam primogeni-turamconfequeretur,illam Efau proleuicibouenderet. Crediderimautem amp;nbsp;manum Ribkæmatris fiiiffecum lacobo in hac caufi,ficuti poftea fuir,ubi benedidionem eft fuffuratus. Primogenitu-( tafjcioeratapudEfau,iiucuerddiuino pertinebatad lacob. Manus planta; illius inter nalcen-dmnimtni(fa,quid aliudagebat, quàm ut indicaretprimonafcieum,ad quem primogenitura non pertiiicrct,amp;?qui illamnoneft’et rctenruruss' Quafi diceret: Noli primusegredi,mcaeft primo-genitiira. Deinde,Efau ipfc primogeniniram haue fuam fufque deque fecit, ac dubio pro-(ulultrè illam fc fratn iiejiditurum aliquotics dixerat. Cuius rei coniediira ex eo fumi poteft,

ézo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I Sî

qiiód Iacob non fïmpliciter dicît,Vende mihi primogcnituram niam;ftd. Vende mihi hodie primoge-' Jl nituram tuam.q.d. Qiiod te halt;flenus aliqnoties Edtiirü ciTc dixifti/ac hedicjit appareat lacobocaiP

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fam emendi primogenitiirâ ex ipfo Efau fiiüTe fiibminiftraram5amp;ad hanc matris qiiotp accefsiffe con-

fi ium.Horutn cor.fideratione iiidcmus nihil eile facüum à lace ho tcmere,nihil inique, nihil frautiulen ter.Voluit Efaii uendere primogcnituram fuam quam contemnebat. Volenti non fit iniuria.

Dixit Efati : Ecce ego uado ad inorienduin, cz ad quid mihi primogenitura ƒ ] Vado aet mori2dum,inquifr Intcllige,nilî acceperoquod edam amp;nbsp;bibam.Et ad quid mihi primogenitora f Q.d.Non porero uiiieie ex primogenitiira.Cibo amp;nbsp;potu opus eft,unde uiuam.A'ii lie exponüt .’Erit aliquando,urnioriar.Vbi mortuus fuero,ad quid proderit niihi primogenitura^ Sic Efau plus relpondet quàm Iacob peticrat.Di xerar. Vende mihi primogenituram ruam,Refpondetille non fimpliciter,Vendam:fcd,Qiiid mihi primogenitura, cum ex ilia non uiuam ? quibus uerbis fignificar non folum uenditurum fe primogenitura fuam,fedhanc etiam nulliusæftimare, idecljj tanquam rem nullius momenti uenditurum omniumfa-

O B S E R, cilime. Vide hiccarnalisacprophanianimiingcnium. AlagnaeratprimogeniturædignitaS. Hanc homo agreftis 8C prophanus eo nomine contempfit,quód non faceret ad faginandum uentrem.Nequc enim dum ufus illius crat ipfi datus,patre adhuc uiuentc.Confimili modo cœicftis nocationis dignitate carnales Chriftiani contemniinf,proptereaquôd nihil inde carnaliscmolumenticonfequuntur.Dieut in corde fuoiQiiorfum attinet,eft'e Chriftianum amp;nbsp;filium Dei,amp;quæ alia prædicantur Nifi fint opeîgt; pecunia,cibus amp;nbsp;porus,non poterimus ex eo uiuere,qut)d Chriftiani uocamur- Si fiime amp;nbsp;penuriare-rum pereundum fit,ad quid nobis proderit ChriftianifmusÉ

. O B S E R, nbsp;nbsp;Et dmt lacob^lura mihi hodiacr iwauit d,ac uendidit primogenituram fuam lacoho. ] Vide pnidentiatn H

cobi.Sinc ullonegocio impetrauit abEfau,ut primogenituram fibi uenderet,cum hanc illc alioquitum temporis ne pili quidem faceret.Veriim quoniatn eiufmodi animi plerunque funt inftabiles,ficut qued hodie nullius faciunt,cras faciant plurimi.-atqj ita quod abiecerant contemptifsimé,paulo pdft panittn tiadudli, répétant contentiofifsime’, uoluit lacob emptionem hancinteruentuiurifiiirandi confîrmari, ac religione diuini nominis irrefragibilem reddi.Admoncinur, quam fit cum talibuS hcminibus pru-denter ac cautc' agendum,quorum affcftus pro iuftabilitatcfua mutantur in horas.

O B S E R. Acucndidit,iiiciiiit,primogenituram fuamlacoho.] Dcpreciononmeminitfcriptura. Quodautorepi-ftolx ad Hebrpos dicit,quôd Efau prophanus propter unam efeam uendiderit primogenituram fuam, non cft fie intelligjeiidum, quôd efca fuerit precium prjmogeniturac, fed quód fuerit caufa propter qua ad ucndcndum primogenituram fuam motus fuerit Efiu, Leuitas quidem Efau tanta fuit, ut pro efca, g loco precij,non dubitaifet uendei e primogenitura: fuæ dignitatcmilacobo uerd pluris fuit ça dignitas scftimata,quàm ut illam tam abicótc' cmeret.Veriim hac de re cum ncminc contenderim.

Et lacob dédit Efau panem cr codionem lentiii,cr comedit ct' bibit,cy furrexit cr ahijt,cr contentait quot;EfaU OESER- primogenituramfuam.] Hiccxpnmirur,qualis fuerit ceftio ilia lacob. Lcntiumuidelicet. Vidcquocibi genere ufi fint uctereS,etiam ditifsimi,qualis fuit Ifaac.Nunc ad exqiüfitifsima cpularum genera adfpi' ramus. lllud,Et comedit SC bibit,amp;c. ad hoc eft pcfitum,ut quanta fuerit leuitas animi in Efau expri niatur.Poftquam iurauit,acpnmogenifuran^iiam uendidit, ufqueadcè noneftcontriftatus,utgciiio fuo edciido ac bibendo kuifsiine indulferir,furrexerit,abierit,amp; ne pili quidem feeerit, ggt; primogenitu ram fuam ucndidifietjlioc eft,dominium fuum feruitute cômutafiet.

Dclëribitur hoc capite peregrinatio Ifaac in GerariS,Hnà cum illius caufa amp;nbsp;euentibuS, quiexordi-nc rccenlêntur.

Et fréta e^ frmes in terra,pratter frmem priorem,qua fuit in diebuf Abrahne,] Cémemoraturus ea Mo-fes qux Ifaaco euenerunt in Gerans,caufam prxmittit, ob quam mutata fede in earn terratn pere grinandi gratia abijt.Qiioniam fames urgebat, coaiftus fuit alend« familiæ gratia alio migrate. De fa me auté quae fuerat in diebiis Abrahar,amp; quae hic fint annotanda,iiidefuprà cap.ii.

Et abijt ifaac ad Abimelech regem Ehiliilijm in Gerar. ] Non erat hic Abimelech idem qui cum Abra-hamo fadus inierat,ne quis hoc refpedlu nominis Abimelech fufpicetur. Omnes reges Gerar Abime-Icchim uocabantur,ficut Aegypttj Pharaones.

Et apparuit ei Dominas,ait-.He defeendas in Aegyptum.] Animus illius erat,ut apparct,defcenderc in Acgyptum,cum federn fuam mutarer.Quare apparet ei Dominus,ac uetat ne defeendat in Aegyptum. In Aegyptum delcenfiirus erar primùm propter eius terrae fertilitatem,dcinde propterexemplumpa-

O B S B R* tris fui Abrahae,quiamp;ipfe fame compulfusdefcenderat in Aegyptum. Videmus hoc lexo,quàmpro-cliues fimus adfequcndum rationis indicium,amp; maiorum noftrorum exempla. Ratio fuadebat migrate ad terram quæfertilitate fua nonindigenas tantum,fed SC exteros alerepoffet.HuiuS confibüexemplum Abrahsc confifmarc uidebatur,Quàm autem non ftatim fequenda fint indicia rationis,ôC patfum cxcmpla,cx eo admoncmur,quod Ifaaco diuinitus dicitunNe defeendas in Aegyptum.

E X ? L A N A T ( o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dit

à Sedquæfîcrtt quifquü, quare prohibucnt Das iie defcenderct in AcgyptS, cum id Abraliatno anrea y AE S T, permifirtet. Poffunt liiiius rei muita- tiTe ranoiits,qiia'dam occiilrioreSjqiiam qiiac à nobis fint fcriitan

•læ’qiiædain taks,qii;c non fin« frinflii confidcrat i queanr. Cauendnm fcilicet «rat, ne defcendendo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Afgyptuin confirniaret iudiciinn rutionis, qiiafi non pofler fuos alere Deus tempore fa mis, nifi in

Afgypto. Deiiide,ne quod femelfueratAbrahæpirnnirumjrahcretur in exemplum. TertiOjCrat «trccnda fidcs Ifaaci,qua pendei tt a grana diuinæ proiiidentia?,ôlt; ueritate promifibrnm Dei. Hifce, 3pparet,amp;f alijs forfan oceultioribus deeai.fis noiuit Deminns Ifaaco permittere,ut in Aegyptum, terra Clianaan, defcenderct

iiiterracluamdixero tibi.] Apparet apparitionein liaticfalt;!lam fuifie fiatim initio migrationis* Ptaifquani in Gerar iicnifict. Habentenim ifta proinifsionem Deigt; quod uelit in tempore admonerc, Hiiofittcrrarnm lococonfiftendum.Sie uoluit Dominus migrantcmXfiiaenonaeatnisfuaciudiciOjfcd O B S E Rz *Utrbofuo firma fide penderc.

Ptre^riiure in terra lÆt.] Sic eft in Hebræo,nXtn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vulgata latina;,Et peregri nare in ea. Se-

P^Wgiiitaconcorelantcinn Hebriro,nifiquód coiiinn(flionem,iSf, adieceriint, quæinHebræo non eft. Qiioniain lAaiiiiKcif loqueiis dicit^Peregrinare m terra ifta; amp;nbsp;Ifaac interra Gerar manfit, apparet luce illidifta elle in ipfa terra Gerariatque ita quod fuprà didlum fnerat. Habita in terra quam dixero tibi, •iimdle prairtiturn,cum in iplam terrain Gerar peregrinando ueniftet. Qiiod fi uernm eft,bis apparuit ■lliDotniniis.Scinelcnmmigranoneininftitueretpriufqnam in Gerar ueniflet, deinde fecundo cumin ^«nrii lain efl'et. Si fententia ifta non placet,illud. Habita in terra quam dixero tibi,legendü eft, Ha

Ef fro tfciiîn,cr benedicain tibi. Tibi nainq; nbsp;nbsp;femim tuo dabo omnes terras itlat, cr confinnabo inramentunt

B Obferua, poftquam præcepit iili,ut inGerar peregrinarctur,adieCit praefentiîc futcpromifsionertie Ö B S E JL Ergofperaiida illiseft dinina:præfeiitiægratia,quiuerbo Deiobediunr. Sic Chriftusquiimdifcipulis fuisinaiidaifet.adiecit diccns: Ecce ego uobifcuin fum ufque ael confummationem feculi. Deinde cb-ifruaquod poftquam d)X;t,Et ero tecum,fubiecit,Et benedicam ribi. Admonemur, ibi elfe agnofeen-

Difpiitatiir innlris de præfentia Chrifti in cœna. Oftendatiirillius arguinentum in bcncdidlionis liiiiiiiædecLiratioiiC. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Tibinatnej;femmi tuodaboomnes terras iâas,8ic. ] Quoniam non fimpliciter dicir,Er dabo tibi ac l«iniiiituo:red,Nam tibiae lemini tuo dabo omnes terrasiftas,amp;c.manifeftuin eft, ifta rationis elle nice fssbiccia-Sunt auteni referenda ad præcedentia,quibus uetucrir,ne defeenderet in Acgyptum,fed habi-•srlt;tiiiGtr.ir,lîuiuicj; promiferat,qu0d uelletipfum nondeferere,fed inea terra bcntdicerc. Pertinebat fftra Gerar ad terrain Clianaan, Abraliæ ac femini eins promift’am,ideo iubebar,ut in ea cenfifteret. Sic diCitiTibi iiainejt gt;5^ femini tuo dabo omnes terras iftas.Qiiare noli ex iilis difcedert.

Ef eoiifirniabo iurameiituin quodiuraui Abralae patri tuo. ] Refricat iurameni nm in monte Alcriah ad

Abraliaiiiuin fatT:inn,ubiipfe ifaac præfens fuit,accun(fta auribus fuis pcrcepit.

£tmu!tipiieabo,inquit,feinen tuumfcid üeÜM cccU,cr- dabofemiiu tuo omnes tarasliîas, eS'c. ] Si legeri-miisillud ■'ni'oyn, confirmabo, tXpomr iiifce uerbis, quomodo fit luramenrum fuuiaconfirmaturusr Mulriplicando uidelicer fernen Ifaac ficut ftcllas ca:li,amp;c. Si legeriinuS,Et çonfirino iuramentum quod iutaiii Abraliæ, intelligendum eft, refi icationem banc ad confirmationem ilhus elle fadlam, quo fciret • liaacjuoii minus efle libi confirinata ifta,quam fi de nouo ipfi mrarttur.Qiiæliic notari peflunt^anno-btafuntfiiprd cap.u.ô^ aliisaliquct locis.

Propterea guôd audiuit Abraham uotem meam, cr cuüodiuitobferitantiam mei, prtecepta mea,^}atuta mea^ 0'legesmeat.] Audiuit Abraham uocé Dei, cum euocatus é terra patria ut peregrinaretur in terra Ca ii3an,iiondetrc(flauit,fed obedruit. Cuftodinitoblêruantiam Dei,quando ilium timuit,præ oculrS ha-buitjôC coluit in oinnibus,«Sô præ omnibus,ac integro fideli^ corde corâ eo ambiilauit. Præcepta ilbus oiftodiuit,qiiatido illis fine cundlatione obediuit,utpote cum iiibereturlfmaelem filium fuum primo-gfnitiiin domo cum marre eijcerc, nbsp;nbsp;poftea unicum quotp ac dilctftum Ifaacü immolare. Statuta Dei

iuftodiuitjCircumcidendo fe,Sô omnein domus fuæ mafculam : deinde SC facrificia SC cultus ans in nomine Dcicrcdis exercendo. Leges Dei, nmin, ideft, dodrinasSi inftitutionescuftodiuit, domum I fcimincognitioncÂl dotftrina Deidiligenter inftitiiendo, qua de re fuprà didlum eft ab angtlo capite dtciraooftatio; Scio quod præceptnriis fit filijs fuis ac domui fuæ poft îê, ut euftodiant uiam Doniuii, ^faciantiudiciumamp;iuftitiam. Hocmihiuideiitur iftadifcriminc intelligenda. Veruinficmui-(itnwt wW lubere difcriniiius J fed uoiîiu Dei audire» »ilûl efli aliud, quàm obliiuarc Deun^

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pi'xcfpta,ftatura Icges Dcirhoccft^quicquid ille prxceperit SC iiiftitueiit^diligcnti acfideli obedifii' A |

• O B S E R- Deeo,qiiomodo qiiæpromifiafiinr Abralix,obcdientiæamp; meritisilliusadfcnbanuir,admoniiiiîi

prà capite xx.ibi,Qiiia fecifti hanc rcrn ; ir€m,Qiioniam obediuifti iioci meæ. Proponiriir aiitem hoc * loco rurfus ueræfideiexemplum in Abraliamo pâtre crederitium. Etcnim quæ hic de illo prxdicantiir, tx uirtute SC effîcacia fideijquaiuftificatus erar, indubitatd funt profeôla : liera fides audit uocem Dci, P cuftodit obferiiantiam Dci,feruat præcepta,ftanir3 SC leges Dei.Tolle fidem,nihil horû iicraeiterpr»- h ftabitur. Prærerea obferuandum eft, qiidd ifta de obedientia Abrahædicuntur ad Ifaacumfiliumc- 1 ius.Si caufam qiiæras,non ob id faélum eft,ut cogitaret Ifaac,fi faftiirus eftDeus ifta femini meo,pro- gt;1 pterea qudd Abraham pater meus uocem ipfius audiuitjpræceptacpj ftaruta SC leges eius cuflçdiuit,ni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

O B S E R* 'E.thabitatàtiflt;idcinGerifr,crinterrogaruntuirilocidchxorceius,c^ dtxit,Sorormedcfl:timebdtenimdic('‘ i

in Gcrar.Iufièrathoc Dominus.Vides exemplum obedientia?. Voluerat defctndereinAegyptiim,ter.- ' । ram fertilem, ueriim quoniam uetuerat hoc Diis, iufl'eratqj ut in Gerar,terTa anda SC fiticulofa, confi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Et dixit,Soror mea eH^etc.] Idem accidit Ifaaco quod antea bis accideratpatri.qua de reuidtredlfu-

deamp;didlustftizaac. Septuagintauertcrunt,amp;: uiditeumludentemcum Rebeccauxorefua. uulgan latina habet iocaiitem.Qualegenus ludi,uelnfuSjUeliocifuerit,non exprimitur. TaletamenfuilTepa-tet,underexcognouerir,nonefire Ribhamfororc,feduxoremlfaac.yiditeuiniocaricumillaultraliini j tes fraterni pudoris.

O B S E R. IncoquoddiciriCumcirintillidicscolocoprolongatimidemiisquàmdiÜgenteraccommodaBe' rit fe Ifaacconucrfationi fraternæ cum uxore tanquam cumforore uiuens, fie ut nonnifipoft miiltoJ dies coniugiumillius deprehenderetur.Sic figitfanifli homines non intempérantes. Poflunt,fîitareqia rat necefsitas, cum uxonbus uiiu re tanquam cum fororibus.

Et profpexit Abimelech rex Philiftij m per feneftram. Apparet Ifaacum cum uxore fua in liorto a u regiæ uicino liberius efle locatum, idly a' rege efle obferuatum,fiiie id farftum fir cafu,fiiie ftudio. Vi-

O B S E R. dtsnefanlt;ftosquidcmalienosficeirediocisacludiSmuliebribus,utnonfubmdcinillosfoliiantiir,fic ramen,ne quidadmitraturillicitfamp;abftineaturabalieiiis mulieribus. nbsp;nbsp;Deindeamp;iUuduides,fieri non

pofte ut quod no uerd eft, fed certis de caiifis fiinulaf, noaliquâdo manîfeftata ueritate depreliendatur.

Etuocduit Abinulech l(ddcum,dcdixit:Enutic^uxQrtudeü,Gr quomododixi{li,SorornudeSi]L2timsin' terpres de fuo pofuit. Cur mentitus cs,fororern tuam e/fet Maior erat reuerentia Abimelech erga lûn-

O B S B R. cum,quàmutdicerct;Cur meiititusesfln eo quddaffirmanrer dicit,Enuti(y uxortuaeft,obfcruaanH mum interpretantem melius quod poteratinterpretari peius. Non dicit, Qiiid hoc rei eft ƒ Sic ne cum forore iocari ac deliciari lieert’ Ergo Ibrorem circumducis,ut inceftuofam cum illa libidinem exerceas?

rogat,qiia nam ratione fororem efle dixerit. Reperias hodic principes,quorum ludicio Ifaac inesftus damnaretur citius qua'm mcndacij argueretur.

O B S E R. Etdixitddeumlfddc:Qjiomdmdicebdm,nefirtèmoridrpropteredm.] Videinregrirarcanimi,ineoquó(l non aliud comminifcirur,quod regi reipondeat, præter id quod uere'in caufa fuerar. Si carnisingenio indulfiftet,potuifttt ambiguo relponfo eludere quæftionem régis. Sandfi SC ß quid fianiilant, fimulant tarnen non nifi ubinecefsitateadiguntur. Cæterumde ueritate iiiterrogati id quod res eft, dilertd refpondent..

Et dixit Abinulech,Qwdhoc ßciüi nobis I ] Latinus interpres uertit.Quart impofuifti nobisf

Pdruin dbßtit,qMn units è populo dormiuijjet cunt uxore tud.] Expoftulando obijeit illi periculuiii,quod cxfimulationeilliusoriripotcrar,idlp facile. Obferua qiidd non dicit, Quin ego, uel unus ex aulios meis.'iedjQiiin uinis e' populo dormiuifttt cum uxore tua. Sic pins rex non folum fua SC aulicorii fuo» rum/ed SC populi peccata metuebar, nihilque ftrendum eße iudicabat, unde occafio peccandipopulo obiiceretur.Scpt.habentjAliqms de genere meo’fed pra?tcr Hebraicam ucritatein.

'^tinîuxijjèsfuper no: cleliilum.'] Super nos, Iioc eft, fiiper me amp;nbsp;rcgniim mlt;um. Sk fuprà cap.ro.ubi ’quot;‘Ifquidfitconfideraiidum.Qi.iod in Ebraeo eft mPKjid eft,dclidlum,pcccatiim,culpa. Sepr.uerterunt l''‘’'«^',id eft ignoranciam.lnrellige peccatum ex ignorantia admiffum.

^lgt;rice[gt;it rcx ontni populo,diccngt;:Qjii tetigerit uirum hunc,cr uxorem eitu,morte morictur. 3 Omni po-Pquot;10jinteUige de illis inter quos Ifaac cuin uxorc fua conucrfabatur. Vulgata latina habet:Qyi tetigerit ƒ quot;'inis luùus uxorem.Sept.fic.’Qj,iicunlt;p tetigerit hominemhunc,uçlHXorem eius, morrisreus oit. *™uintangendi pofitum eft^pro Uocerejfîcut amp;nbsp;Chald.parapliraftes iiertit.Qiioniam dixerat Ifaac,ti-quot;’“•flel'e ne forfait occideretur propter uxorem fuam,fi conftaret elle earn uxorcm fuam,ut hune illi me *'quot;nadimtret,publico ediiflo cauere uoluitjidl^ fub céminatione certifsimtc mortis, ne quis uel illi, uel ’‘’'Mieiiisaliquidincômodiinferret. Vide regis Iluius iuftitiam pariter amp;nbsp;humanitärem-luftitiam^qua O B S E R* quot;’l'il«tiniqiiitatem.-humanitatem,qua fimorem Ifaac boni confulir.non dicens; Si hoc times, quis im-

quo minus d nobis difcedasffed publicata Icgefccurum conftituenSjidij hominem peregrinum, ’idfecuSjquàm fl eflet indigcna,imô ex indigenis præcipuus aliquis.Tanti uidelicet fuit probiras,pie ’’îamp;iiitcgritas Ifaaci in oculis regis ethnici.

^fnnirtauit ifaac in terra illa,ç/ inuenit eo anno centum modio:,^ benedixit ei Dotninift.] Centum mo-^ losdn Hcbræo eft Q’'’tyuJnXTi.Sonar autem uerbum “lytr menfurare,atftimaré. Chald.paraphrafteS ®et,Et inuenit pro uno ccnruplum,cnm menfuraret iilud,uelæftimaret. Vulgata latinahabet fimpli-

inuenit in ipfo anno ccntupliim. Sept.uerterunt, Cenruplicatû hordciim. Senfus loci huius cflë **'lt;letur,feminafle Ifaacum eo anno,in terra ilia Gerar, Si iniienifle poft triturationem pro uno modio '^tuiu.Et quoniam id non ex beneficio relluris,qult;e arida erat amp;nbsp;fterilis/edex uirtute diuinæ benedi-‘®nis proucncratjconfeftim fubiungit: Et benedixit ei Dominus. Et hoc fuerat illi Dominus poUici-^^umiiiberetjne defeenderet in Aegyptum,fed in ilia terra maneret-

hicundefitagrorumfertilitas.VidelicetexbenedidtioneDomini.DeindeuidcmusnSelfe O B SE R* Mc DeOjfuos m terra fterili,dum alij fame laborant,fingulari benedidf ione alere Si conferuare,mo '•linobcdicntia uerbi ipfius confiftant. Tertio Si illud obferuandum eft, qiidd ubeetatem diuinae ben« 'dionis confequutus eft Ifaac non ociando,fcd feminando.Et feminauit,inquir,Ifaac in terra illafno-dwcrdiftum propter illius ariditatem, ut magis diiiinæbencdidlionis uirtus elucefcat) Sf inuenit eo ’quot;quot;olnequis duobiis ueltribus anniscopiamhÆncfrumentiadfcribat)ccntum modios,intellige,pro

( nbsp;nbsp;nbsp;Admonemurfle fperandam eile diuinam benedidlionem, ut fpc illius colamus agios ac femine-

’’quot;is.Nihilquidem eft quifeminat,fed qui datincrementum Deus. Verum inercmentum Dei non datur quot;'■ofiSjfcd operantibus ac feminantibus.

^creuituirille,e^ ibat eiindo, zy creuit donccmagnu: effet ualde. 3 Creuir opibus, Sf eundo iuit,id eft, Wntiniiô Si indefiiienter creuit,dum omnia illi profperc' fuccederent, donee ualde opulentus euaderet. Plonuno duntaxat anno,pfperitatc fementis ufus eft,fed multis.Singiilis annis augefeebant illius opes. Videsquomodo diiiitia: dentur iuftis à Domino per annua incrcmenta. Non funduntur illis opes fubi O B S Ê Rt *0uehitin flnum, Singulis annis operantur, Si opérantes diuinae benediftionis uirtutem experiuntur*

flit illipojfeßioouiiim,cr pojjeßioboum,acßmulitiummultum,} Specifiatio eftopumifaac. Huiul^ '»odifiierunt ctiam Abrahæ opes.De his uide fupra'. Qiicd in Hebræo eft,Etfamulitiu multum,nT\33y J’5\Scpt.iierterrit,)'«w(gt;^(Â wexx-v.-id eft,agricolationes multæ.Poteft reddi,Cultura magna.Voxmtay M amp;nbsp;famubtium Si cultura.Famulitio raagno ufus eft propter amplifsimam agriculturam, amp;nbsp;pof-•dsionem ouiiim amp;nbsp;boum.

^imiderunt illi PbihdijnkG’ omnes puteo: quos fédérant ferui patris eius in diebus Abrakec patri: eius obtu-^lt;U(er«nreojimpleuerunt eos puluere.J Poftquä cömemorauit opulentiam Ifaaci, quæcctigit illiin terra peregrinationis ipfius,ex incrcmentis diuina: benedictionis,côfequentcr fubiügit, quid inde dliex inalitia Gerarenfium euenerit.Et inuiderunt,iuquit,illi Philiftijmjfuccefiiim uidelicet rerü, Si in-^giemopulentiam.Hoctftcarnaliumamp;iinpiorumhominumingeiiiiim. Non compatiunturegenis, O B S ER^ quot;Pulcntioribus copiam diuitiarum, lt;Sd fucccftiim rerum inuident, praeferrim quos aliquando uidei unt ’»■nus efle diuites.Aiite paucos annos,inquiSt,pauper crat,iam abundat opibus. Venir hue tenui for-’iinapra:ditus,iam cundtos fuperat opum abiindantia. Et iftaper opprebrationem dicunt, quafi pro-linim fit ex paupere fieri diuitem. Nccconfiderant innocentiam uitæ,Â; benedid ionem datam a' Domi •gt;Mn opibus nullis malis artibiis.fcd opéré manuum, ac paftu pecudum acquifitis, fed flmplicitercul-P’nt,faftumcflediuitem.Haeccftinuidiæmalitia Contra ingeniumcandoris Si phiianthropiæcft,com

Et omnes puteos,inquir,quos foderanr ferui patris cius,iSf c.obturauerunt. Magna erat puteorfi ne-«fsitïs in ea regione,alioqui arida,illis quibiis crant greges ouium ©” boum alcndi. Hinc tanta puteo.* ’■um cura fuit Abrahæ,cum in teiTa ilia peregrinarerur,amp;: poft ilium Ifaaco.Necefsitatem hanc puteoru fentes Philiftijm,Hbi niuidcre cccperant Ifaaco acquifitam opiil€ntiâ,patcrnos illi puteos omnes ob»-'utaruntjliocillipalt;floincommodare,lt;Slt;fuccefsibus illiusrémorasinijcereciipientes.Videmushicrur O B S E R» fe ingcnii! in inuidiæ.Qiiemadinodum chantas prona eft ad iuuandû,ita inuidia adlaedendü. Et quo-Mo lædunt? Auferunt Ilaaco non quas habebar gregiiin copias,ôd reliqiias opes,(edfontes quos in gt;waillarepererat,amp;; ufibus fuis accommoda bat. Et dumhoc faciunt, uidentur fibi nihil facere iiiiqui, y«utnfcriprura,Ht inalitiam iilorum pcrftringar,dicit puteos illoi oper.i fuifle feriiorü Abrahas; fadlos.

in re fiiigulare qiioddam inuidiæ ingcniiim exprcflum tft.. Qtii ûiratiir,qiii rapit amp;nbsp;latrocinaturjidco âufert aliena,Ht fibi ilia accomodetàmiidiis ucrô fie nocet proximo^ut tarnen inde nihil ad ipfum pmie niât emolumentt. Sicfolent iniiidi. Nee alijs permittunt,nec fibi ufurpant,quorü gratia liiiore capiun-tiiVjfed mußitant ilIud,Nec mihi,ncc tibi. Sinnles finit cani in præfepio iacentijac pabulufani nccedtn fi,nec equis ac bobus permittenti.

ad exprimendnm quam amplacfiierint Iiaad opes.Ÿfqueadeo iiidelicet ditariis fueratet amplificatuj, ut régis etiam opes f«peraret,miilritudine iiidelicet oiiium amp;nbsp;boum j deinde amp;nbsp;ubertate agriculturi.

.* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q;iare nbi uidebat Abimelech,amp; dubio prociil à feruis fuis quotidianis querelis, ob inopiäpaftus ob-

ortis,moleftaretur,iufsit ut à fedifcederet,qnomaiorgregibus fuis pafeendis copia permitreretur. Hue arbitror fuiiferegi praetextum^qiiur Ifaacum à fc difeedere iiiberct.Veriim quontä Ifaaciiifra' dicir,Ciii' uenitis ad me hominem quem odiftis,amp;^ à ucbis reieciftis.ùiercfimile eft etiam ipfum raotum fiufle nnii 0 B S E R. diaamp; odiOjUt Ifaacum amplius ferre nolkr. Sic eft Ingenium regum, ut baud facile ferant,fiquis in ip-forum ditionc potentiam amp;nbsp;opes eorum adæquare uidearur. Tiinent enim regnofiio SC gloriæ. Vnde uchementer mirum nideturjquoinodo reges ac principes Chriftianiepifcoporum opulentiam,poteii-tiam,dominia,amp; infolentiaminregnis ac ditionibiis fuis tamdiuperferre potuerint.

Et nhijt inde nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caürametatus cÜ in torrentc Geri(r,Qr bnbitauit ibi. ] Verbo Irt'jid eft,cafiraintta-

tuSeftjUfiis eftMofes hoc loco ad exprimendnm multitudinem famulorumjamp; gregum Jfaaci. Propter illonim turmasdiciteumefic caftramctatum.ln torrente Gerar,inquit.Sepruaginrauerternnrgt;Iniial le Gerar.Ebraic«? eft’^nss. Vox'??!! torrentem fignificat. At in torrente admodurn inconiienieiiS dH'a bitare.Latinus igitur interpres uertit, Ad torrentem. Poteft uox ’jns accipi pro ualle, tail ramen,inqua . ■ nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fittorrens.lfaacigiturab Abimelcchreiedtusabfepullacontradiótionedifceditjamp;caftrainetaturloco

à neinine præoccupatOj ne cui fit moleftus. Solent enim eiufmodi Halles per quas torrentes peiTupnnt, Sc omnia lapidibus 8C arena opplent,haud cupide' occupari, propter ftenhtatem , SC incommoda tor-rentium,quæ inferre folent,ubi inualefcunt.

O B S E R.. Indifccifulfaacadmonemur, ne inuitis magiftratibiisacprinclpibusfedes aliquandiu concefias rcfi nere tentemiis.Anabaptiftæ iibi ditionesexireiubentur,rcnuunr,dicentes: Domini eftterra^plenitu-doeius.Etnos fumus fi'lq amp;nbsp;hæredes Domini.Ergonöpofiumuseiici.Terra illa,undeii!bcbaturlfaac difeedere,erat ipfi a Domino liæreditarid promifla,amp; tarnen cum pellerctiir,patienter tulit, SC Tcgi dif-cedere iubenti baud contradixir,fed obediuit.

Qiidd ad torrentem caftrametaru,s eft,fidci fpecimen habet,qua non dubitabar affcre fibi bcnediifiio-nem à Domino promiflam etiam locum fterilifsimum incolenfi.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et reuerßislfMcßdit puteos aqiMruin, quosßderant in diebus Abrahtie pahds ippus, Cf obflruxerdiifPhili-

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'flijmpoil mortè Abrah^,CT'uocauiteosnominibus/ecundiinominjquib. uocauerateospaterippus-IBtmiet

fus Ifaacfoditputeos.ln Ebr.eft3W'\quod quidam uertunr,Etconiierfus eft. LoquiturMofesderedi tu aliqiio Ifaaci,fiue ad Gerat,fine de eo quad puteos paternos à Philifteis puluere per itiiiidiam obtu--ratoSjficLiti fupra memorarumcft,dcnuó rcrodit,aperuitgt;acinfuos ufus repurgauir.Qiioduiilgatalat.

habet, Rurfum fodir alios puteos, nec in Ebræo eft uox. Alios, nee in ucrfibne Sept, nee in paraphrafi Ordohtàus loci, Cbaldaica. Meo iudicio,ordo horiim fic habet ; Poft mortem Abrabæ, cum quo inierat Abimclecfi for-duSjobftruxerant Phi liftei puteos illius,quos in ea terra foderat. Ncip enim amanrer erantcrg-aillS affe éti.De bac piiteorum obftriuftione loquitur Mofes hoc loco cum dicit, Et obftruxeraniPhiliftijmpoft mortem Abrabæ.HoS Ifaac cum in Gerat famis necefsitate adadfus, poft mortem patrisefl’etreuerfuS (nam in ea terra natus fuerat SC cducatus, ut redid ad illam reuerfus dicatur ) refodit puteos Bios, quos à fei nis patris cifoflbs poft illiiis mortem Philiftei obftruxerant,ficur hic commemoratut, uocauit^ il-los ijfdcm nomiiiibus,quæ pater ipfis impofuetat.Pbiliftci uero, ubi ilii tantum rerum fiiccelfiini inui-dere cccperunt, cum aliud non poflent, puteos illos fecundd oppleuerunt humo, SC obftruxerunt, dc qua obftrudlione fupra mentionem fecit Mofes.Hacc annotate uoluir,ur ledlor llriem geftcrumintel-ligat.’uel fi ifta non placent,occafionem accuratius de illis inquirendi accipiat.

OESER. nbsp;nbsp;Principle) illiidobftrua,quód putei Abrahptantilper in ufufucrunt dum ipfe in uiiiiscflet,poß mot

tem ucrô illiiis ab improbis funt Philiftæis obtu rati.Habes imaginem (ortis dodlrinæfanæ.Donecui-uurit qni illam uehiti eifoderunt, amp;nbsp;e' tenebris erucrunr, utcuriep durât SC uiget. Verum ubi illiexliac uita rnigraruiitjfic cxtinguitur ut quodammodo cum ipfis emortua efle uidcatur.Huius rei multa pof» funt exempla aft'erri in medium.Qiiodfinon prorfus e medio aufertur,humo faltcm magiftcrij liuma ni uitiatur SC corrumpitur,ut amplius fana dici non pofsit.

Deinde quod Ifaac in terram Gerat reuerfus, paternos puteos refodiendo apcruitamp;repurgaiiir,de co nos admonet, quod poft fublatum fana? dcdlnnæ autorcm,amp;puteos illnis obturates,luo tempore mirtuntur alq,qui ueritatem obftrudlam denuo effodianr,in lucem protrabant,amp; repurgent. Sic poft Mofen inifsi funt Propbeta?, poft Propbetas Cbriftus SC Apoftoli, poft Apoftolos fiugubs tcmporibus, SC noftra quo^ a-tatealij at^ alq excitatifunt, qui nobisEuaiigelicædoc'u iiia? puteos inde ab Abralia mi noftri tcmporibus efloflos,amp; ftudio carnalium bominum obturates denuo aperuerunt.

T crriö,q, puteos Abraha: ab Ifaaco reputgatos ijfdc dicit noininib. appcUatos, qmb, ab Abraliamo

Qiiaitó,qiiod autem Pbiliftei inuidia aduerfuS Ifaacû moti repurgatos paternoS puteoS denud ob.-flruütjdocumento nübis eft,nihil tfie aliud a noftris expeeflandü Philifteis,g eandem obturanda: amp;op primendæ fana: dotfbrinarimprobam Si irremüfam ptrtinaciàmjCüius etiam noftra haCatafe luculen-*aiiidimus exempla.Orandus eft Dominus,ut mittat fubinde lfaacos,qui aperiendi ac repqrgandi fe^ dulitate cum illis indefinenter decertent.

Itfoieruntferui ifaac in uaÜe torrentis, amp;nbsp;inuenerunt ibi puteiO» riguarum uiuentiim. ] Obftruélis pater-nis fontibus ipfa requirebat neeeßitas ut alios foderet.Id fecit in uallc torrëtis,in qua caftra fuerat me-’âtus.Memoratur autem pro fiiigularifucceffuj quo'deolociaquam iiiuam repent. Et muenerunt,in-^uitjibi puteum aquarum uiuentium. Âquam uiuam fodiendo inuenerunt. Si puteUm conftitucrunt* Veluox“iK3,pro uetia aquarum Uiuentium pofita eft.

Ef rixatifunt paiiores Gerarcü paüoribtü tjanc diienM,tJoûra agna.Et uocaiùt noinén putei E[ek,lt;juo-^^‘‘nconteniebdntcutnipfo.'i pwy contentionem ac litigationem (îgnificat per fmol.Per iamin uerd uio lentiam Si caliimrtiam.Sic uertit latinus interpres.Septuaginta habelitj eôîzrt.'x), id eft: iiiiufticiam,pro-pterea qiidd iniuria ipfum afficerent.

^^foderHntputeMnd!ium,crrixatifuMetid)npropterillum,ó'UocauttnomeneuKSitnah.} Hebr. rtSTSW,. “oxdediidlaa'fatan quod aduerfarifignificat, refiftenham aC repugnanriam fonat. Vertut interprètes ’oimicitiam.Aquila ramen Symmacllus uerterunt ràii ià'Tind/^ovdm^ôi oicuniiuan ,id eft aduerfariu, ®^oontrarietatem. Non exprimit quod aquam uiuam repererint, uérùm illud ex eo fatis patet, queJd

^^trdnûulit(e inde,çrfodi[ puteû dlium^zj- non funt rixati prop’ er illum.G!quot; Uocauit nomen eiiu E^ehoboth, dixit^ç^uoniamnunc dilatduit nos Dns,cecrefcemusinterrd.}Ce{sitrixo(is «Sf loeû amp;nbsp;puteos,amp; migra-

‘•■tad ulteriora,ut longius ab illis difsitus plus iiiueniret quietis ac rranqiiilliratiSjid quod df conrigir, eoditputeri,ilkinilt;p uocauir n’'3’'ns Rehobos,qutc iiox latitudines fignificat.Et addidit hominis ra-f'onë,Qiioniâ,inquit,dilatauit iam nos Dns,hoc cft,fecit nobis fatis fpacij ad maneiidii,amp;crefccmiis in ^'rrajuelut alij iiertüt,amp; crcfcerc nos fecit in terra Pagninus reddidit,Et creuimuS in terra. Erat iam tü diues ac magniis,deinde reddebat indies opulêtior,ut nih^refcrat,in pi aeterito h£,uel fiituro legamus^

Principid obferua, qudd ubitp reperitur aqua uiua, ubi ferui Ifaac fodiunt, etiam in ualle torrcntiSj O S if £ ^*ceft profperitas eorum qui timent Dominum, Si uerbo illius obediunt, de qua loquitur ptophera

ßoiide,in eo qgt; paftoreS Gerar propter puteos rixan^illoscp Ifaaco no permittiit,diccntcS, Noftral ’quajbabes exemplum eorum pfeudopœmeiion, qui fiiijs eledtis contentiofe amp;nbsp;Ecckfiam,amp; facra ’’’fnta,amp;;ftripuirà ai,ferre moliunturdicctes, Noftra eft Ecckfia,noftra funt facramenta,noftra eft lcri Pf‘ira.ciini taineii ipfi amp;nbsp;iierâ Ecckfiâ,amp; uera facramenta,amp; S.fcripturâ nec côlanf,nec in ufu liabeanr.

Tertidÿ iiiuij oblcrua,g, puteoS à ferms fuis eftoifos uocar contentioné, amp;nbsp;refiftcntiâ. Nihil huiuS tratinipfaaquajpeem animo Ifaaciquoqj,fed malicia paftorü Gerar ficbat,iit propret illorü rixas «St tefiftentià hæc nomina fortirentur putei.Sic accidit ôë noftro fccuIo.Dcffrina Euangeitjjdcdlriha pa-^iSfftjiiöconrentionis. NeCtllirixasquærunt,qui puteos Euangelicos propter aqua iiitscgregi Domi hico adminiftrandà effodiunt.Et ramen tantic ramé]; actrbæ rixac propter illos exortf funt, ut ne imme fito Efeft Si Sitnah uocentur.Malû hoc non eft adkribendü paftoribus Ifaac,fed paftoribus Gerar rixo «S« tniquis,qui aqua uiuam iiel obturando perdere, uel fibijpfis tiindicando a:iis auferie moliuntur.

Quai td.Qiidd à rixofiS difeedit Ifaac, lt;Së pacem quacrit, exemplum habes animi pii,quo praediti ele «I aiietfantur cûmmercia hominum côtentioforum, makintlp cum damno fuo ced£re,qudm fi quid iu fis habenr, altercando pericqui.

Quiiitô,qudd tandem cedendo aquam quietis ac pacis repcrit,qua fine iurgijs malorum iiominutri «h queat,admontt nos,nô efiè meliorcm rationem rctinendæ pacis,qi.am fi tamdiu C£damus,don'. c oC cafiüuescontentionum maleuolis hdminibus amputemus. Remotior faiflus ab improbiS paftoribus» aquam fortitus eft,cuius puteum dilarationem iiocarc potuit.Hocexemplo admonitifugiamusCom-* inercia impiorum,quagt; non dilarationem,fed rixas «Sf anguftias pariunr.

Simul obferua, g# poft puteos Efek Si Sitnah datur tandem eft piiteiis quietis ac dilarationis,adquê tonftitiitus Ilâacciim fuis crefeere potuir.Sic Ipetemus Si nos futurum, ut poft puteos rixarum Si con kntionum detur tandem Ecclesijs Chrifti, qiisc aijuatn,uiuam ftudioic eifodiunt Si quarrunt, puteu«

dilatation!# actranquillifatis,quo pofsint in pace quietc uriA' ad iHi’-tn diuira? ber• didic; ;s irM' uentuféliciter augefcerc.Sicaccidit Ecclesqs Chrifti pofttempcra perfeciitionum. Cum paettneflent adeprx,amp; e’ puteo Reboboth aquam uitae bibercntjCreiiCTÜt multiplicatx funt in terra,quod fub im pcrio Conftantini Magni cœpit.

Et afcenditinâc in 'Bemhcba.'] Qiiare locum ilium reliquerit, ubi fe in latitudine habita re gloriatu« fuerat,nöeftexpreffum à Mofe.Quodautem ex illofe Beershebam cctulit, ob id appareteftefaclum, quod antea habitauerat illic Abraham pater ipfius,ficuti uidere eft i’upra cap.xiA ji.PIacebat is locus propter memoriam parentis A proptcrea quoep quod effet remotior a' rixofis Gerarenis.

Et appariât illi Dominus in noóie lila, er dixitiEgo ßm Deus brahtc patris tui, ne timeas,ciuomä teeim[am ego,G‘ bcnedicam tibi,çr multiplicabo fernen tuum,propter Abraham feruum meum. ] In node ilia. Prima ui OBS ER. delicetcumillucueniffet.Obferuahic diligentiamdiuinarbonitatiSjquafuorumimbccillitati in tempo re fuccurrit.Erat Ifaac animo nonnihil deiedo,cùm quod folus in terra illa pererrinationis poft mortem patris in medio impiorum exularct, tum quod effet à rege Abimelech abiedusA multis iniurijsa' Gerarenis affedus. Apparerigitiir illi Dominus moxatep Beershebam afcediffet,utanimum moeftum ac deiedumconfolatione ac promifsionibus fuis erigerct.

Deinde obferua qudd non fimpliciter dicit,Ego fum Deus tuus;fcd,Ego fum Deus Abralnc partis tui.Admonet illum omniü eorum quac cum Abrahamo patre ipfius gefferat, amp;nbsp;quac ilh acfemini eins promiferat. Hiiius admoneamuramp; noSjquotiesaudimusprxdicaride Deo, quddfit Deus patriim noftrorum.

Et illudcogitandumeft. Abraham,cum ifta gererentur, erat mortuus.Et tarne etiammortuus habet cundemDeum quem habucrat uiuus. Ergo Domino Deo noftro nöerat mortuus Abraham,neeipfe Deum fuum moriendo amiferät. Matth, xz. dicit Clwiftus, Non eft Deus mortuorum,fcd iiiucntium. fgitur omnes illi uiuunt.

De eoquod dicit,Ne timeas,quid notandumfltjuidcfupracap.it.ibi, Netimeas Abraham.

Cinoniamtecumfumegojnciuit.']i Obferuarationem, ob quam non debeatfibitimere Ifaac. Pracfentia diuinar gratip omnem debet fidelibus excutere metum.Pfal.zj.dicit Dauid:Si ambulaiicro in medio uia . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;brac morris,non timebo mala,quoniam tu mecurn es.

Propter Abraham ferufi meikAudiant omnes ferui Dti. Filqsipforü propter ipfos benedicitDfiJ. Non dicirfimpiicircr,Propter Abrahamifed, Propter Abr.feruü mcum.Si nées Abrahä,fis feruus Dei.

Ef adißcauitibi altare.inuocaiàtq^ nomen Dni.] Sequebaï exempla pietatis acreligiotiis quruideratin domo patris fui.Dc cöftrudione altariü SC inuocatione diuini nominiSjuide fupra cap.iz.dfu. Simul g 5 E B- obferua.Aedificauerat Abraham in Beersheba altare Dfio,ubi nomen ipfius inuocaret,qua dercfupr.i ® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap.ii.Cum Ifaac illo reuerfus effet,erat locus prophanatus, öC alrare Dei deftrudü. Alioquinöfuiflet

opus aliud alrare erigere.nö eft igiti!rnouü,quod ab impqs alrare Dfii prophanaf, é medio tollitur.

Et extendit ibi tabernaculian fuum foderuntq;ibiferui \faac puteü. ] Foderat ibi Abraham puteiim, cum eo loci habiraret. Verum malicia,uel faltem incuria incolarum perierat.FacitautemMofes putei liuiuS mentionem propter fequentia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

Et Abimelech uenit ad eum de Ger ar, er Ahufath amieus eins, er Pbieol princeps exerdfus eins.] IlIud,Et J,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ahufath amieus eins in Hebraco nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliter attp aliter uertitur.Sept.fic ; uài é

ytiiyns «üTijid eft,Et Ochozat pronubus eins, uel præfedtus gynsccei illius. Pagn. Et Ahufath,qui trat ex amicis eins. Chald.iierd paraphr. uocem Ahuiar accepit non pro nomine proprio uiri alicuius,fed procŒtuacfocietate, uei titcp,m’i3r,‘\’T3rgt;y’'O\ id eft, amp;nbsp;cccrus amicorum eins. HunefequutuseftR. Shlomoh,amp; Tigurina uerfio. Er Hieronymus quolt;p fic annotauifPro Ahuzath pronubo,in Hebrso habetur,collegiiiiri amicorum eius,ur non ram hominem fignificet,quàm amicorum turbam,qu{cum rege ucnerat,in qiiibus fuit amp;nbsp;Phicol princeps exercitus eius.Hscc ilie. nbsp;nbsp;Quare Auguftiniis baudfatis

circunipede'excoquod Ahufat amp;nbsp;Phicol hiepcrindeac fupra cap. ii. in uerfione Sept, cum Abimele-lt;ho ucniffe memorantur,coilegir eundem fuifie hunc Abimelechum,qui fupra cum Abrahamo, amp;nbsp;hie cum Ifaaco focdus inierit.Primiira fupra cap.ii.non fir mentio Ahufarh in Hebraco. Deinde nontftne-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ceffe ut uox Ahufiith pro nomine uiri alieuius accipiarur.Tertió,amp; Phicol non ftatim poteft compro-

fcari qudd firprepriü nomceerti alicuius uiri,cum uerofimilius fit quodquemadmodum rex Gerarr, quifquis effet, uocabulo regibus illis communi Abimelech uocabarur : ira Princeps exercitus nomine non proprio, fed officii Phicol,id eft,os omnium fuerit appellarus. Ignorantia Hebrjcj lingua multos parit lapfus.

Et dixit ad eos tfaac : Quare iienitis ad me?Et uot odiüisme^ey' eieciRis me à uobit:] Qiiemadmodu Abraham fuprd cap.zi.opprobrabatAbimelechoiniuriamfibi à feruis illius illatam, ita amp;nbsp;Ifaac cumprimis obi) cit ifti Abimelecho ac comitatui illius,qudd fe odio fucrint profequuri,df à fe reiecerinr.Supra cap. - g R. zi. Hide quæ I lie fint annotanda. Illud obiter obfcrua,q» non regi tantum,fed fimul omni illius comi-® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tatui obrjcirjdices.’Qiiare uenitis ad me? Er uos odiftis me,dC eieciftis me a uobis.Videturculpam hanc

reijeere in auhcos,qni ftimulis odrj exagitati regem ad hoc impulei inr,ut pcregrinum ilium homiiiein tantopere in terra ipforum ertfeentem tandem etjeeret. Qua in re expreflum eft ingenium aulicoruin.

Er dtxeruntividcndo uidemus,tecum eßfe Dominum,er dicimu!,Sit,quajó,iuramentum inter nos,inter nos cr inter te,er pereutiemusfeedus tecum.Si egerisnobifeum malignè/icuti te nenattigimus,^ quanadmodtimßa'.

WW nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duntaxaf hevig-:è.^ dmiißtiusfe in pace. Tu nunc benediilti^ Dow/«i.] Quoniam infcrrogaiierat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ä

Jûiacjcurn adinirationcjfanqi’am de te if!folira,qiiar£ ad fe ueniflënt,quein odio profcquuti cflent,amp; à ftabiecificiit,i;auihmadiîcntusfuicxpGtiunr,amp;.'per obliquuinad id quodobijeiebatur refpondent, Caiifdm aduenriis fiii in co afsignät quod dicunt, Vidcndo uidetnus : uel,fi mauis, Vidimus,t£cum efle Diim.iioccft, iam miiltis aigiimenris conftantcr comp£rimus,omncliuncr£rum tiiarü fuccelTutn eiie-’’irc tibi ex gratia amp;nbsp;benedidlioiic Dri.Qitarc dieimus, id eft id abs te petimiis,amp; banc ob caufâin äd te utnimus. Ht ccftitiiaruf iurantentü inter nos.In Hebraro eft,ut fit cxecratio, hoc eft,obligatio iuramenti ûibexecrationis deuotiOne,infer nos. Et addunt. Inter nos inter te, quod cxpofitorie'adiedlu eft: quia dixeranr, Inter nos. Et p£rcutieinus,inquiüt,foEdus teen.Sic aperiüt de quo iuramenti genere lo quanï.Si egeris nobifcü màligne'.Id eft,ut rton agas nobifeu malignc';ucl,fubintelligendü eft, Obnoxius fiscxccrationi. Sicutite no attigimus,inquiüt. Oblique' refpondent ad opprobrationelfaaci,amp; fimul ’dmonetjtion efle petitionem hanC iplbrum iniqiia, quandoquideni nihil illi mali innilerint,qüöd ^er Uerbiim attingendi,yas,inf£lligunt, immo benignd cum ipfo egennt, amp;nbsp;abeuntem in pace dimiferinr. ^incficij locoducunt,qult;jd nOn fpoliaruntdifeedentem. Tu nunc, inquiunt, benedidlus Domini. Qiiomodo particula ha?c praccedentibiis fit fubielt;fla,non eft eadem interpretum fententia. Vulgata lati ■13(ichabet tSed cum pacedimiftmus àudlû benedidlione Domini.Veriim uerfio ifta nimis eft libera. Tigiirinaretiilirifta adprincipium refponfionis huius adhunc modum:Quirefponderunt,omnino ui Minnis Dominum tibi adefte, o' tu fortunate Domini, ôd dixiinus, ôCc, Sic legit interpres uocem ■ps’^3 '■gt;uocatiHo,amp;reddidit,fortunate,exiftimauitep adhunc modumcompellafteillos Ifaacumftatim initio refponfionis. Septuaginta fie; lt;'vii uv (vKuynTV! vtiû eft. Et nüc tu beneduflns es à Do 'fino.Qiiafidicat:Sicdimifimusteinpace,utnnncquo£pfisbenedält;ffione Dei locupies amp;nbsp;rnagniis.Et liKmihifententia fimplicioruidetur. Atonfterusfenfirifta rationiscfteuicefubiedla,eodemfcnfii *!iioilhiclfupra, Videndo uidemus tecum cfle Dominum » Ideo reddidit; Tu enimnunc esbenedi* ^iisà Domino.

Obiter obferua,quod dicunt,Videndo uidemus tccum efte Dominum ; dicimus,Sit,quiefo, îufà- Ö B S E R. ®Entum inter nos. Qiiod fi aded pq eranr ut proprer Dominn amicitiam Ifaaci ambirent, quare ergo ■llum .ife reiecerunt, cum peripicue' cernerent adefte illi Dominum ? Apparet igitur eii prJcctdenti fado,non qiixfifteeos amicitiam Ifaaci affedlu pictatis SCrefpedlu Dei : léd quoniam timebant,he fe de ■plispropter præccdentem contumeliam aliquando ulcifceretur,uoluifte eos fecuntatem rebus fuis in-

( t'ruEntufoederis quxrere. Qua in re uides ingenium carhis.Primum übt uidebant illum reddi opu» ingemKcttfniti ^totnm.iniiidcbant SC odiebant. Deinde fucceftiimrerum quo profptre utebarur impedire molieban-tur.Tcrtid quoniam nihil efficiebanr, reqeiendum à fe iudicarunt. Q,uartó,ubi fortunas illiiß ubiubi lo corû eifttqiiotidie crefeere uidebant, incipiüf timere,que paulo ante odio profequiiti fueranttS^ amici tiJmillins qiiærere, cut rerum fucceftum inùiderant : deniq; Confti'ruendi fccdcris gratia ad eum profi-dfeuntur, quem à fe reicCerant.Hxccrat porentiä dextra; Dei cxcelfi, qui feruos luos uerendos illis red drcpoteft,qiiorum paulo ante odqs SC contumelqs fuerant obnoxij.

Deinde SC illud confiderandum £ft,quod dicunt;Siciirniö attigimus te, SC quemadmodum fecimuS QV AES T. tEEÜdiintaxat b£nigne’,(8^ dimifimus te in pace. Ifta non ceueniunt uerbis lfaaci,quibus dixerat; Qiiarc Henitisad mefEt uos odiftis me,lt;Si eitdiftis me à uobis Non cöueniunt etiam tcftimonio Alofis,quo di-■tit.'Ef inuideb.intei Philiftijm,SC omnes pureos quos foderant ferui patris eins in aiebus Àbrahæ,ob-luraucrmit.Et Ifaac ipfe non contradicir,f£d parat eis conuiuiü, Sf fccdiis cum illis percutit. nbsp;nbsp;Er Ifaac

tfftc dixerat,Et ifti non funt irienriri. Initid cum in Gerat ueniflet Ifaac,necinuidia,ncc odio aduerfus 'ii.'tilaborabant,fedbeneficrjs tanquam hortiinem peregrinum atfîciebanr,hecquicqiiam malt rebus ■plias iiiferebant.Huc referenda funt ifta,Sicuti non attigimus te,amp;? quemadmodü fecimus tecum dungt; ■«atbenignd. Poft.jiiam uerd fadbus elfer diues potens, cerperunt illum inuidia 8C odio profequi, Wes illitis obftruere,ac tandem eum .à fe reqcere.Huc refpexit Ifaau dicens;Et uos odiftis mc, SC reiecl ®Smeà uobis. Apparet Igitur hic quotp ingenium carnis,qup aftutc' difsimulare Idler,fi quid in queng ■■■alifeatjdf ea tantuni commemorate,quæ aliquam beneficentia; Ipéciem habere uidennir.

Etillud obferua.Dicunt,Vidcndo uidemus tecum elfe Dominum‘itcm,ßcn£didlus ru nunccS à Dö ■■■ino. Verum non petunt ut ad ipfos reuertatur,Amicitiam illius ambiunt,fed talem quæ non coniungt; 83t diuulfos,quód liera folet amicitiafacerc,fed quæ acceptam contumeiiam non ulcifcatur.Nihil mi-■las ferre potuiftent, q reditum Ifaacii Sic animati funt, qui nefeio qua religione mortuorü fandlorutn ^ïaorem gratiam ambiunt,quos tarnen fi ad nos redirent,minimc' omnium ferre pofl'cnt.

^^ecitcisconuiuiu,cr comederunt cr biberunt. Etmunè furrexcriint,dc iuraueruntuirifratri fuo.Etcimifit 'i^^ffMCjacdifceffèruntdb cotnpdce.]iraac ubi intellcxit rationem aduentus ipforum,nihil ultra regefsitj Itdplacide'acceptos conuiuio cohon£ftauit,eo(p padfo teftatus eft,fe non fore memorem acceptæ iniu-■læ. Obferua ingeniü piorum.Lidet uerbis exprobrent, fi quo padbo funt læfi,reipfa tarnen noh füllt 0 B ÿ E R, ftudiofi ultionis,immo facili negodo inimids conciliantur,amp; bona pro malis rependuht.

Quod non uefperi inter cœnandum,fcd mane' iurauerunt,ac fœdus pepigeruntjexelhpilim cftgt;quàm fiat fobrie' amp;nbsp;religiofe præftanda iuramenta.

EtßCium tllo die ey ueneruntferui iftac nunciantes ei de puteo queni foderant,de dicentes, Inuenimuf ^rn^EtuQcnuit eunlSb(bedh,qudproptcr nonten ciuitatis lUim eü Bcmbebah ad bunc u/q; diem.] Septuagin

ta habcnr:w;t «pf np-zv vlt;Aiiç,id cft,Non inucnimus aquatn. At in Hcbrço cft : Inucnimus aquain. Lcggt; runt illi pro Q’'12’^’7 ’'“q2fclt;’'’sid eftjEt dixcrüt ei,iniicnimus aquam, n’'’Ki’'3Wy'Q wV cft amp;nbsp;dixcriintjNon inucnimus aquâ.Error cftj^i HVjid cft,nô Icgerunt pro V%id cft,ci.Âugi!ftirus tor* quet fc lioc loco,quomodo inconucnicntiac 1 itéraiîs fcnfus fpirituali intclkélu fuccurri pofsit.Et îlicro nymus dicit fe nefcire,quomodo Sept.fie uertcrinf,cu fît error hic plane cognitu facilis. Deinde illud, Et uocauit eum Shibcah,kgit Hicron. per fmol,ut uox Sibeah faturitatem abundar.tiam fignificet, amp;nbsp;Beershebahidefit qiiodputeus fatietatis.Veriimalii legiît per lamin,ut fouet iuramentüjfitcjjBeeiC-hebah puteus iuramenti.Et fie habent Hebraca Biblia quæ mihi uidere lieu it. Hoc fenfu uidcmiis puteî hiinc Beersheba propterca uocatü,g» eo die iuraflent Ifaac amp;nbsp;Abimelech^ac iureiurando fœdns ftatuiP fent. Voiuit ifaac memoria iuramenti ac ferderis illius hac appellationc trâfmittere ad pofterosA êiai tatis nome quod antea ab ipfo Abrahamo impofiru fuerat, per hanc occafîonë renouare amp;nbsp;cëfirmsre.

Vides paria ftudia in pâtre SC filio. Qiiod Abraham olim co loci per oeeafionem iuramenti feeerat, confimili oecafione fecit 8C Ifaac. Deinde iiides § ftudiofus fuent Ifaac nÖ loeorü modo amp;nbsp;piitcorii, quibus ante ipfum ufus fiicrarpater ipfius Abrahä,fed amp;nbsp;nominü reftituendorü amp;nbsp;confi'nnandorüjquj ab illo impofita efie feiebat. Hoc ftudio eftecit ut ciuitati illi nomen Beersheba ad Mofis uf^ tempora m infcrit.quod ille indicar,cü dicit.’Qiiapropter nomen ciuitatis illius eft Beersheba ad hiinc iiftp diem.

Et ƒ«/■ Efau atmos quadraginta natus, CT accepit uxorem lehuditbfiUa Beeri Hitthiei, BashuMtfilii Elon H/tthici.Et emnt ilU amaricdtio jjiiriUu ifotico er Bdbkte. ] Sept, pro Becri legunt Beel, Si pro, Elon Hit* thæfElon Heuæi. Vulgata latina habct,amp; Bafemath filiam Elon ciufdem loci. Videtiir impertinenter eHe fadîum à Alofe,quod hoc loco de uxoribus Efau mentionem facere uoluit, Veriim fi profpicias ad ea qux in calccfequentis capitis. Si principio uiccfimiodlaui fcquiintur, facile intclligi potcft,proptet iüa efie harc præmiffa. De uxoribut iicrt) Efau uidebimus infra cap.jöi

Cæteriim obferuandum eft hocloco,quorufirinfcijs SC inuitis parentibus ducerc uxorcs. Nonfedt hoc Ifaac,fed filius cius Efau. Nclt;p Iacob illa eft temeritate ufus. Deindc,quorri fit affinitatc eoruni am plelt;fti,qui diuerfic funt fidei ac religionis. Tertio,in co quod dicit,Et erant ille amaricatio fpiritiis liaa co Së Ribftæ.quod Scpt.uertcrunt, ’txi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;™ ia-xxn iixi t« ^sSsuko: exemplumuidemnsani

mi ptjjCui molcftifsiinü eft,fi ab honeftate ac pietate degenerent fiiij,amp; cui amarum cft tolerate in affini täte fua homines alienos a cognitione ac fide Dei.

Simili Si illud cogita. Vxores iftp Efau erant terræ illius iiidigcnæ, dubio proculnon erant uulg» tes ac plebeia?,fed nobiles, unde amp;nbsp;nomina illarü pariter ac patrum memorantur,quamobcaufamiu* xta rationis humana: iudicium aifinitas illarum rebus Ifaac in ea terra plurimum emolumenti Si aug-menti alîatura uidebatur. Veriim ea erâtfide utritp Si Ifaac Si Ribfeah, ut quod hominiiiixtafeculimi prijdenti gratifsimum fuifiètjipfis fuerit acerbifsimum.

Videmus etiam hoc loco,q non fit nouû,fi quando illi quibus foris omnia florent. Si profpcrefuc* ccdunr,domi,ex ipfis libcris nafeatur malum, unde turbcntiir. Etiam fandlis hominibiiS id accidit,nefi per oinnia féliciter agant,in cœlo fe uiuere puteiit, mortales^ cfle fe obliuifeantur.

Ifaac fenex præfenec'lute caliginëoculorum patiens, ftudio Ribfea;decipitur,utignoransproE-fau primogenito bcncdicat minori filio fuo Iacob. Efau uerd propter benediftionem hancfibiprxre* ptam mortem minatur fratri fuolacobo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Tfidîtie{l,cHfenuijJ'etïfadC:,er caligareiüoculi ciui Ut uidere neqMret,uocduitEfaußliü[uvmaiore,er xit ad enfin mi. Et ait iîlkEcce ego.Et dixit:Vide qutelb,IÀilin fum fenex,iguoro dië mortii mei.Bt ntic toi le quxfoarma tua,pharetrâ tuam,er arcü tuum, er e^edere in campü ad uenandù mihi uenationë, er fie tltibl cibos quemadmodum appetere foleo,er adfer ad nu ut comedà,er benedicat tibi anima mea priufquâ morùr.Et faë}uelî,ci(fenuiJfet!faac.]SeneSiutiSeius meminit,utintelligamus quandoiftaquæ memoraturuseft, acciderint;amp; fimul rationem ponat,ob quam oculi illius caligauerint.Præ fenedutc uideIicct,qi!XviifÊ faciei illius rugofam,atqj ita,ut in fenibus fieri uidemiis, oculos rugis obduëlos caeciitietes reddiderat, ïd quod etiam Hebraco uerbo exprimirur,cum lcgitiir,viy q-'nsSTi, Significat enim nns obrugareSi contrahere. Prsemifit hoc Mofes, etiam propter fequentem Inftoriam.

VoeauitEfaufiliüfuumtnaiorem.] Id eft, primogenitum. Sic primogeniti appellabanturpropterpri* mogenituræ dignitatem.

Vide^qu£fo,fiëlus fum fenex,neq^ fciodiemmortis mea.] Significabarfe breui moritiiril,ideofp ûclk dere teftarnentum fuum,priiifquam morerctur,ne fi id differret,intcftatus ex hac uita difeederet.

Et nunc toilequafoarmatua.] uenatoria uidelicet, pharetram Si arcfi. laculofolebatfternereferas.

Et fie mihicibos.'iln Heb.eft,n''l3yt3’i2,id cft cupedias,cibos guftu delediabiles. cyü cm guftü fignif« C5«onrfdwodHmappeterefoleo.] Deleëlabaturcarnisferinibus. Siappareteüpeculiar!qiiodâexilbs edulio uefci confiieuiffe.Illofefe adhuc femel ante mortem obkëlare uokbar.

Et benedicat tibi anima mea priufquÙ moriar. ] Hoc eft,ut ex animo tibi benedicâ.Loquitiir autem de be nediiflione tcftamenrilt;ria,qua uoiebat eum,ranqiiam primogenitum, dominum conftituerf fuperfra* rre.n,amp; omnis generis bona à Deo apprecari.

caligdruntocuU dus.] In caügatione ociilorü fenis Ifaac duplex obfcriiandiim uenir di- OESER, wnæprouidcntiæ exemplum. Generale iiniim, fpedalcalterum. Generale, quo fenibitspleriintpacitS o^ulorum caligine obdncitur,priitfqiiä ex liac uifà aufcrantur,ut quo minus quç in terris funr,externiS ocalis uidentjhoc magis interna mentis aciem ad coeleftia contemplanda criganr. Atep ita in iplb quetp quot;‘itmædefeiftu opus diuinæ prouidentio' reluctt Speciale,quo per occafionem cwcutientiu oculoriim primogenitura; bencdidlio in lacobiim transferri poflet.

^iie,lt;iu.i:fo,ßdiifßimfencx,}tecfciodicmntortiimelt;£.'i Vides böcloco,etiäfan(fbisbominibus id elfe cü O B SE R. ftliquis mortalibus cëmune,ut diem mortis fiiîc nefciant.Magna ratio eft,ob quâ fie eft côparata mor-lalitatisnoftræ cônditio,ut nihil nobis eonftet certius q femel efle aliquando moriendü.’ rurfus nihil fit gt;nctrtius,q dies, immo ói genus mortis. Seientia mortalitatis noftræ cohibemur ne fic uiuamus in hoe f«ulo,acterrenis immergamur,quafi nunq fimiis morituri. Ignorantia diei mortis noftræ impellimur “tuigilemuSjne ex improuifo imparati ex hac uita abripiamur. Sic mouebatur Ifaac ad condendu Wamentiim fuum,priufquam morte ex hac uita tolleretur.

arma tua,c^c.'i Vides hoe exeploefle óf fanlt;fbos uiros homines,Sf humanis ^ffeifli Ö B S E R. c deledlabatiir carnibus ferinis, amp;nbsp;priusq moreretur uolebat illis fefe adhuc lëmel

®tgt;Ie(ftjre.Humanum hoe eft, Sf nihil habet culpabile, modó nihil aceedat tlliciti. Licet uefci quibusli-«fà Deo nobis in cibu m datis. Licet deledlum habere ciborum, fecundum dekdlationë gtiftus,modô adlît gratiarü adlio.Illud uerd nonnihil eft reprehenfibile.g» propter deieiflationê peculiaris Imiiis edit lij fuiEfaii primogenito fuo licentius euagandi poteftatc amp;nbsp;ftudiii uenandi liberü fecit. Vides hoc uitio •'onnunqé; faniiloi tiiros laborare,ggt; propter carnalem aliquêaftcdlri indulgentiores funt in liberos,

^bkah uerô auMuit ifaacH loquente ad Efau film Efau cxiuit in campii ad uenaiidu cr ad ferendü ue Wionë, Ef Edbkab dixit ad lacobfilin fun-. Ecceaudiui patrè tunm loquentë ad E/au fratrê tuu,ac diccntë.Ad-ß mihi uenatioiicm.Gr ßc mihi cibot, çx comedà^cr benedicà te cor à Dno,priusq moriar. Et nuiic fili mi audi ^tmineâin ijs quie ego tibi pr^ecipio.'Vadequ^efo ad gregent^cx accipe mihi inde duos hædos capraru^bonos, O'ßnS ex eis dbospatri tuo.quibus deledatur. Et adferes patri tuo.cf comcdet,cr benedicat te priu/qua mo~ tWtW.3 SineftudioaufcultaueritRibàah,quid nâeflet Ifaac filio fuo Elaupræeepturus,id quod iitrofi Ö B S E R. •quot;ile uidetiir,fiue forte' fortuitu accident,ut audirctjiiobis obferuâda eft diu ma prouidentia quæ eaufatn hsncficcëpetenter difpofuit,ut opera matris benediólio teftamétaria,quâ Ifaac primogenito fuo Efaii Winaueratjtransferrel in lacob.Qiiare fadf fi eft,ut mandatfi Ifaac innotefeeret Ribhæ; quemadmodü

ï ^illud diuinæ prouidentiæ deputandü eft, quod uoeatü ad fe Efau nëftatim bcnedixit IfaaC, fed de ue nationibiis illius uefei uoluit priusq eum bcnediceret, ut per hanc occafionem in abfentia Efau materia dard Ribfcæ imponendi feni,amp; benedidlionê in Iacob tratisferendi.Er hac cefideratione prohibemur, icfaftu Rjbfeæ inald interpretemur ac ternerc’ damnemus.Acceperat illa diuinü oraculû, fore ut maior ftruirct minori.Intellcxerat confiliü diuinæ uoluntatis ex eo ggt; in partu acciderardeinde ex eo queq} $ Elaiiprimogenita fua tam leuiter æftimafa temer? lacobo ueiididcrar, Etpræterea.iiidebat argumeta ’fnpictatis in Efau,in eo quoep g» fuapte temeritate fi lias Hethitarü duxerat in uxores. Qiiare ne imme fitôintenta erat in omnem occafionem, qua benedidioncm moriruri fenis transferret in lacobum.

Simul obferua mulieris induftriatn. Soient fanélæ mÂronæ plus habere fimplicitatis q aftutiæ, îptiorcs ad hoc eflè ut fallantur,q ut artes fallend! cöminifei pofsint. At iioftra Ribfeah proponitur no Mishoe loco ingeniofa 8C induftria adftruendum impofturain, qua lenem fallat. Videinlis hoc exemple non elfe alienum à prouidentia Dci,iit eleiftis fuis,ficubi lufum fiicrit, fpiritiim kirgiatur aftutiæ d? gt;ntluftriæ,qiio propofito ipfius efficaciter feruire pofsint. Poterat Ribàah accedere fenc, amp;nbsp;difertis uer ^■sadmonere deuoluntate Dei,atepiraprohiberene bencdiccretEfati,fedponus lacobum. Veriim pärcendiirn erat fene(fluti,cauendumcp ne irritarelfenex magis, quàm ad benedicendum lacobo indu-tctetiir.Qiiareconfultiiiserat, ut oblatis medijs ad ftruendam impofturam accommodis uteretur, atq^ 'tabenediélionem uel ex ore imprudentis Sf errantis fuifnraretur.

Etdixit Iacob ad Ribkah matrë fuSiLcce Rfaußater mens uir pilofus eil, ©quot; rgo uir[um Icnis. Torte colreëid ^itmcpater meus,cr eroinoculis eins quaß impoilor, er induca fuper me maledidionem,ct no benedidionem. ] Tritü eft illud,Duo uident acutius uno folo. Mater uidit occafione imponendi feni,quod attinet appeti fosuenationis cibos,amp; defeftü oculorü. Iacob præterea cogirat de diferimine cörporü fui amp;nbsp;Efau,g, il It pilofus,ipfe uerd lenieflct SC molli cute, Igit de illo admoiictjdC indicat qd exeo fittimendü periciili, uidelicer pro bcncdidf ione maledidfionê incurrat,fi pater eötreftädo experiaf,cid oculis né poterat. De difcrimine corporum Efau df Iacob,annotatum eft fuprà cap. prpeedenti.

Forte'contreftabit me pater meus. Vidennis hic né efle alienum a faiidlis hominibus,ut timeant èaj O B S E R. •îuæctiîcerrd futura non fiint,fieri tarnen pofte fciunt. Leuis animi indicium tft,nö timere quj facile ac-cidcre pofliint,ut dicendum fit,Non pufaram.

Et ero in oculis eius quafi impoftotjdC inducam fuper me maledi(fî:ionem,non benediclionc. Agnc-feituirpins ac fenfatus quid mereatur films, qui parentis uel cæcitate, uel alio quopia corporis detedfu Jd imponendii illi abutitur.Nö cömittendu iudica t,ut fiat in oculis patris fui quafi impoftor ac nebulo.

Deinde maledidlionem à patre illatam exiftimat non eft'c fufcp detp faciendum, led ftudiefe cauen-datn.Difcant hic cordati filiLquàm debeant relicrenter animati cfi'e erga parentes.

Et dixit ad eum matefipßustSuper me mißt maledidlio tua,ßli miitaiitü audi uoeem meaner uadc, er accipe

I N G E N E 5 ï M mifcj.]Proponiturliicexempirifïdei conftanns,amp;f propter fccuritarc ex iierbo Dei eonceptä imperterri A tæ.Scicbar Ribkab ccfilio fuo adfutiiru Dnm.Vcrü ut aniinfi filq fuifecuru Si obfcqiientëfibireddcrct, nó dicitjNulla cft tibi timcnda maledilt;flio,es eni benedióliotii diiiinitus deftinatiisr iîd,Super me fit ma ledilt;flio tua,fili mi.Q_d.Nô eft maledidlionc timcas.Etfi futurü fît qd times,fuper me fit,ncfiipcrte. Ego tibi author fum liuius fa(fli,modü obtcperes coufiüo mco'ego itë,fi qd hic piacuü admittd,ciilp3 x illiiis in me recipio. Huiufmodi fecuritas locü habet in illis côfcientijs,que de iioliintate Deiex uerbo iliius certô funt pcrfualæ.Alias Si feipfos amp;nbsp;aüos in difcrimc inducât,qui ex temcritatc carnis Si mentis cæcitate clamât.'Sanguiseius fit fuper nos,lt;SC fuper filios noftros,modô tu crucifîgas huiic liomine.Sic uenit languis Chvifti fuper populum liida;orü,ut fimul amp;nbsp;Pilatus diuin« fuerit ultioni obnoxius.Talc cft quod monachi quida Romanaru impietatü defenfores pro fuggeftu ad iniferü Si feduc'lü populum ucciferât.'Manete in obedientia Roniansc fedis,amp; tradttionibus inaiorû noftrorü,ncc timeatis iiobis de ira Si indignatione Dei. Animas noftras prouobis oppignoramus. In nos recipimus gcquid timcndü Uidetiir, nos eftote fecuri. Huiufmodi fedudtores Si feipfos perdition! deuouent, Si plebëfediiëtâ per-duntrquac mérité condemnabif propterea,lt;p impofturis monachorum magis quam uerbo Deieredit. Etdbiit,z:r acceptt cr attulitmatriƒ//,«.] Obfequitur matri.Qiiæritur,potuerit ne hoc boiia facerecum confcicntia.Relpondeo.'Obediuit matri hand contra conlcientiâ faciens, fêd credens ucrbiseius, magis q timori fuo obiéqucs.Sciebat caufam hanc geri confilio Dei,amp; ad illud quafi Icopû quendâ,collimare inatrcuantü timcbat, ne nô fatis lecure’ pofsit lâlli parer. Qiioniâ hune timoré ipfi mater exemit, nihil iam erat quod confeientiâ ipfius remoraretur. Qiiare bona cum confeientia Si feenrus confiliomatris

O B S E R. acquiefeit. Cauendum tarnen eft,nefadü hoc lacobtrahatur in exemplum.Quod bicgeftiimeft,fin-gulari quadam diuinac uoluntatis ac difpofitionis prærogatiua exeufatur. Alias non moxexcufabile lt;ft,fi filius matri quauis in caufa ad impofturam patri ftruendam feruiat.

Etfecitmater aus cibos,q!îo affeôldbdt pater cius.] Boinim erat,qj Ribàah noueratcoquendouolunta ti marin fui (éruire. Fecerat hoc anteafarpius. Iladtenus fit exemplum honeftarü coniiigum,qHarri eft.accémodare fe iioluntati Si moribus maritorum fuorum. Hifce limitibus cor.fiftaut,ntc adiilteriora Ribkæ fadla progrediantur,nifi quemadmodum iila,fic Si ipfæ fpiritu ac uerbo Dei ducantnr.

Ef accepit Ribkah ueücs Efaufilij fui maioris precio/as, ijuas domi fecü habebat, cr induit lucobfiUmnfum minorem.Et pelliculishcedortonamictuit inanus eius,zr molliciein coUi eiiis,ac dédit cibos iyquot; paneiii,)juospttra-Herat in manui iacob filij fui. ] Apparet induftriam hanc Ribàac Mofi uiro Dei admodum placiiilft. Sic , enim illam dtfcribit, ut liquidum fit, fuiffe ilium commemorationc cius deleélatum. Confiderandum ® in ea proponere uoluit opus fidei,uerbo Dei niteiitis.

Quoniâ iacob mctuebar,nc palparcturàpatre,amp; dignofceretur,propterea quôd'Efau pilofus, ipü neré leuis eifet, excogitauir Rib.kah rationes,quibus etiâ contrtéians Si palpans Jlâac falleretur. Hoc confilio induit lacobum ueftibiis Efau,amp; cutem manuum ac colli eius peilibus hadorü amiciiiit.quo--rum contrcdlatio hirtam,qualis erat Efaii,cutem reprxfentarcr.

Iudæi,cômcmoranre Hieronymo,fentiuntprimogenitosanre Icgcfuilfelacerdotes. Erobhancca« fam arbitrantur preciofis hifce ueftibus, quaj^ira meminit Mofes, ufum fuifie Efau,propter facerdoti) dignitatê,cû facrificia Domino offerret.Eft hxc opinio incerta.Erat Efau primogenitiis,amp;: Jfaacopatri charus.Qiiid igitur mirum,fi nomineprimogenituix prcciofius ueftitus fuitf

De illo forfan q upficrit qi!isq,quare ueftes Efau fucrint in euftodia matris,ct'i haberet iixoreSiMco iit dicio quoniâ duxerat uxores illas de quib.fnpra cft fadta mentio,citra mente parentû,prpcipn{ matris, fuerunt illis hsec preciofa ueftimenra ftudio i Ribàah dencgara.Seruauit forfan ea mater in hofee ufus.

Illud,Et dédit cibos Si panem quos parautrat,fic eft pofirum,ur appareat Ribàam non folum cibos ex hccdiSjfed Si panem fubcinericium,tanquam dtlicatiorcm,parafle. In Hebræo eft wie quod in fingulari,Quë fecerat; uel in plurali,Qi!OS fecerat, uerti poteft,ut uel ad utrofip,cibos uidelicet Si panem, ucl ad panem tantum uerbum faciendi referas.

O B S E R. Cogitctdiligenskdiordehacmetamorphofî, qua Iacob, homoleuis aite,transfîguraturinEfau, non ut effet Efau, fed ut reprsefentatione iliius fallerct parcntë,amp;; benediélioné primogenituræ débita fuffuraretur. Concurrunt hic quædam in fpecicm illicita.Primrlm, q, mater filiü fiiuin aliter figurât, q r.atura erat côparatus. Secundü,lt;jgt; hoc facit ad fallendum maritü,amp; nocendum alter! fil!o.Tertió,qucd ad id inftituti ufurpat ueftes Efau, ad ipfius detrimentü. Hare omnia,amp; quae prxterea expend! pcfiiiiit, in fe cöfidcrata admodü funt reprehenfibilia. Veriim fi accefferit diuina uoluntas ex ipfius uerbo intelle dfa, tarn abeft utfiiitreprchcndenda,ut magis laudem Si admirationcmereant.Admonemur quo fint fadf a hominii no lecundum externa facic,fcd magis fecundum animi confilium Si rationeniiudicanda.

Et uenit ad patrem fuum,cr dixit:Pater mi.E.t aitiEcce ego. Eiuis tu,es fill wt?] Pater non agnofeit ucccni filij fui.Senex ac cæcutiens iacebat in ledto,fen!o quafi fomno quodâ obfoporatus.Qi’.areinterrogatd! censiQiiis tu es,fiili miiVocat filiü fuü;,ppterca qgt; audierat itocé häc ’'3ilt;,id eft,Pater mi. Dudio prociil foiebat ab omnibus domcfticis patris uocabulo appellari,amp; ipfe fuos uicifsim filios uocabat. Defilio fuo Efau fufpicari nô poterat,quód hune in campo efi'e,grat!a uenandi, exiftimaret,Si de lacobo ccgi-tandi nulla ratioiie pei moueretur. nbsp;nbsp;Cogitemus hie de eo,qrio fenfus hominis per fenium hebetentur,

ut pater uocem fiiiorum fuorum, alioqui notifsimä, non cognofcat, nifi diligenter animadnertat.Tali . jUiiino qmd'iia ad hoc feculü pcrtinens faiuü permanet, cu! etiâ uox fiiij alienatur Si incognita reddiif Etdixit

Et foiï Iacob ad pah'cm Cuum, Ego fuut Efau primogenitu; hius. Fen quanadmodtm dixi^i ad nte^furgc, f(de,(^ comede de ucnatioi!emca,ut benedicatme anima tua.'j'De iino inftnogatiiS n ia refpcdc t.In-’'f''Og.itus quifnâ ipfe fïr,refpondcf fe eOc Efau primogenitü ipfius.Deinde addit,qd fecerit; tertio qd P’ffr ipfe facere debeat. Per duo priera uiä fibi parat ad terti», ,ppter qd acquirendu uenerat. Ad acq- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“

'«ndu benediftionë patris feiebat plurimü apiid iilü rcferrc,gsna eflejiSC qd feeific uiddeï.DtftinaHtrat 'nimillebenedidionem fuain baud ciiilibet/ed Efau primogcnitofuoudéi; ea conditione,iit nenatu abi z f'bamp;dciienatione fua cibos ad ipfiiin adferrer,quibus deiccftari confiieuerat.Hanc ob caiifam, fimu-'’tf«elfe Efaiqamp; dieit fefecilfe feeundum ipfius uerbumrac tum de tertio fubii!ngit,dicct!S;Surge,qux-^Oilt;ede,amp;:comede de uenatione mea,iit bcnedicat inilii anima tua.Qiiafi dicar Siciitipromififti. Ex eo Huoddicitjfurgeqnæfojfede Si comede; innuit decubniffe eüleólo, fenio iiidelkttdebilitatü Si ccftóiii.

Laborant bic nonnulli,quomodo defend! pofsiGquddlacob patri mentitur dicens^efTefe Efau, aefe OESER. ^'Ifeiuxtaquod ipfi mandauerit. Veriim quemadmodüfupra' memini, qdbica RibkabSf lacobgcftü 'Miigulari quads diuinx difpofitionis ac uolütatis prærogatiua,ne culpabile fit.defendit.Qiiare nö eft ’PuSjiitncgemusadmiifum biceffe mendaciuamp;impofturaEcuti ncnuliifaciüt. Licet ein lacobo iure nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

'liuinodebebatbenediótio primogenitura:,qua Ifaac maiorcfiliü fuü Efaubcnedicerc uolebar, atqj ita

“«raciter dicerepoftet Iacob,Egofum primogenitusruus:il!ud tn alienü a uero erat quod diccbar,Ego Viden . ejUteü, ^“mEfau.Itemjfeci queinadmodü dixifti ad mc.Necp ein Efau erat, neefuerat ipfi pater de uenatione cap.Qua:rittir. Ruutus,neep fecerat ipfe qd pater ad Efau dixerat. Conuincitur ergo boc exemple, non elfe qua’uis quot;'«ndaciorum Si impofturarum genera damnanda qua de re fupra alicubi diximus.

Üludhicobfcruandumfuerit.NondicitfimpliciterjEgofumEfauprimogenitustuuSjbenedicmibi; O B S E Ra ^'daddit.Feci quemadmodu dixifti ad me.Paterna benedidionêmeretqui nö folü filius eft natura, fed ^utrbo patris obtêperat.Aftumpti fumus in numeru filiorü Dei,ur cccleftin fimus benediölionu par-tidpes.Magna eft bare dignitasiuenim nifi accefterit obedietia filiorü Der, qua uerbo illius obtempere-

! ’quot;“Sjhaudqtiaqdigni erimiis q benediölione filiorü Dei potiamur. Et dixit ifaat adßlium fuum:Quid ^^‘^tüfeaina{îiadinueniendum,filimi^]KibkaIt,metiiens nepræueniret Efau amp;nbsp;benedihionë,pmiflam P^æriperet, omnia ,pperantius perfecit q res ipfa ferebat. Qiiare Ifaac occafione feftinanonis buius mo ’usaiöniliil dubitare incipir,efter ne Efau q Ioquebat,lt;Sf eduliü adferës benediölionc ambibat.Sic dicit;

hoceftffeftinafti ad inueniendü,fili mi.Non dicit,Impofsibile cft,ut tä cito pofsit miln adferri qd

I Ptto.-fed cü admirationc acdubitationCjQiiidboceft.-inquit.feftinafti ad inueniendum fili mi.Non con-J liieatrar Efau tä cito redire de uenatione. Infolita illa feftinantia uiro prima dubitSdi occafione obiecit.

Vocis enim difsimilitudinê nöobferuauerat. Et dixit'C^uoniam occurrerefecit Ij^s Deut tuus ante fadé ’’!«w.]Satisaftuturcfponfum,j)fimplicirate hominis. Sciebat patre plurimü tribuerc,piiidtnti!c Dei, Mius erga fe multa ceperat expei imeta.Idee ad buius prçtextü cöfugit.Nec fimpliciter dicit, Dits Deus feitocctirrere: fed, Dus Deus tuns fecit occurrere. Quafi dieat:Quid interrogas^ Nofti proiiidentiarn DüiDcitiiicrga te.Dns oftendit confuetä fuam erga tegratiä.Si bomoimpius in caiifa maliciofa ƒ ui O B S E R. dentiä Deifraudi fus: uel temeritati pra:rexat,maximü fuerit peccaTTi. Verü fecus cenfendü eft de pijs,q ^ocnonfaciunt,nifi in caufa iuftaamp; a;qua,quam alioqui ^nfiüo amp;nbsp;difpofitione Dei gen feiur.r.

E.tait ifaac ad lacob-Accede qua:fo,ut tangam te ßli mi,num tu ßs illeßliut meut Efau^an non.Et accefsit Iacob dlßac patrem fuum,cr contredfauit eum,cr dixit:Vox,uox Iacob cx manut ambie manut fur.t Efau- Et non co ^tutcum^quoniam erantmanut etutßcutmanus Efaußatris eintpilofe,e:^ benedixit n.] Timet Ifaac,ne csc-Mtienti fibi imponatur. Timorem hunc arguit, quod non credit uerbis Iacob, dicentis fe elle Efau, led palpando certior fieri cupit.Si uerbis illius credidiftet, experimentum eins quod credidiftet haudquaq Mutreftando captre uoluilfet.Dubitationem banc ex uocc lequentis concepit,qua: non Efau, fed La— «bieile nidebatur. Hine motiis dicit: Accede quæfo nt tangä te,fili mi, num tu fis ille filius meus Efau, sunon.Futurü boc timebat iacob,cü diceret matri.’Efau frater meus uir eft pilofus, ego uerô uir lenis. Fortafsis attreélabit me pater meus Sic. Vtrùm inftrudus à matre,amp; animatus fide diuinac prouiden-dïjfecurns accedit ad patrem,feep illi contreélandum ptseber.

Ef iixit.Vox,uox lacob^e:^ mainit amb£.(.eA em in Ebræo a’'T'n) mamtt funt Efau.] De noce non cogita «teratIacob. Dubio procul ut Inrfuriis erat Efau, ita Si crafsiore erat uoce. Difcrimen boc obferuauit ^uidemlfaac, uerùm quoniam birtæ manus erant, cei tins uidtbatur experimentum ex illis capi polTc 9gt;Efaueffet,qex uoce qgt; effet,Iacob.Eft eniinfacilis mutatio uocis. Ideo dicit Wofes; Et non cognoiut «unijj iiidelicet iacob eflet,quamuis uox effet uox Iacob, propttrea q, manus pilofæ erât, fient mani s Efau. IlludjEt bcnedixit ei,non eft intelligendü de benedictione qiiâ poftea contulit lacobo,fed e e fa lutatione,ut,Benedixitei,idcm fit,quodfalutaiureum.Q.uare non eft opus ut cü Lyranoexponan.ns, Etbenedicens ei:idert,amp;; benedicere uolens.

Suntquidam hicconfideranda. Accede quæfo, inquit, ut tangam te,fîü mi, num tu fis illc fiaus O B S E R. meus Efau,annon.Poterat Deus caufam banc fie difponere, utlfaac uerbis Iacob ftatim fineulla cen-trecbatione crederer. Veriim placuit illi ut Ribàah Si Iacob prudenter agerent, quoad eu s poflent ; Si Ibacnonfiinplici uerbo ad credendum induceretur, fed contreciando certnm uentatis ixptrimtnti.m

; lt;iun'eret,amp; tarnen non mueniret.Sicfolet confiiia fua ueiutifub laruis bumanorum ftiidiori m ad cen-' liitutüfînem pcrducere,ôlt; fubinde manifeftis ext#iplis oftendcreprimü q nÔ difpliceatfibi, fi fai.df i ho nunesoperib.fideiqiub.fibi fecundû confiliü uolütatis fug coopérât,ftudiaprudctiç Si induftrie fng aabi

6ji nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G EN ESI Aî

béant,qiicmadmodiim hoc loco fecerüt Ribkah Si Iacob;deinde,g né iialeat quicq humana cautio uerfus côfilq fui propofîtum.cuius rei documentum hic proponitur in Ifaaco, qui quamuis beneduftio nem fuam non réméré,led cauté diipenfarc ucll£t,ne dcceptus pro Efau benediceret lacobiim,ne palpa do quidem contreclâdo cauere poruiqquin deciperct.lmmo hoc ipfo cautionis genere deceptiis quo dcceptionem certiuS cauere uolcbat.Dicebat,Vox,uox Iacob,manus ucro manus funt Efau. Cur s ergo non magis uocis qnàm manuum teftimonio credidit? Vox non decipiebatjdecipiebant iioù æa-** nus,qua: ad itnpoftiiram erant inftruftæ.Sic igitur difponebantur ifta diuitiitus,ur oftenderetur,!biiio ftra nos ipforum fapientia potifsimum falli, ubi aduerfus confilia Dei omnium noscautilsimcagc--O B S E R. rc puramiis. Vox, inquit, uoxlacob. Atqui non dixerat Iacob, Egofum Iacob;fed,Ego fum Efaii.

Qiiomodo igitur uox ifta erat uox Iacob qua: nÓ lacobû, fed Efau fonabatfAliud eft uox fonâs,amp; aliud iierbum quod articulate uocis fonitu profertur.Vocis ex orehominü fonantis innumerabilis efl uarie-tas,qua fit ut à cæcis qiiocp loquentium pofsit haberi difcrctio,unde cognofcant,qui nam fintloquenr tes, etiamfia' pluribus eadem uerba proferantur. Sic Efau quoq; lt;SfIacob,non corpore tantum, fed iioce à feinuicem uariabant.Difcrepantiam hanc uocis norat Ifaacdicens: Vox, uox lacobefl.Ergoin fermone lacob iiariabant à fe inuicem,uox fonans,amp; uerbum prolarum. Vox indicabat lacobirnijUcr-bum Herd fimulabat Efau. Ita ad cognitionem loquentis refert non folum quid,fed SC quomodo dica-tur.Simulabat lacob fratrem fufi Efau uerbis SC manibus Sf ueftitu,coram Ifaaco patre cæcuticntc,quâ doquidem hoc illi nomine fefe cömendare uolebat, quod uideretur efte Efau ; ueriim quodin uocelia-bebat proprium,fie retinebat,ut inde cognofei poftet quod non Efau cftct,fcd lacob. Ad hoc mihi aidé tur accedere exemplum hocnoftro feculo pH quidcm,ucrum iuxta infi'rmi homines,qui dum principi-bus Chriftianis in errore conftitutis,5f Efau magis quam lacobum diligentibuSjhoceft magis confut' txfuperftitioni in caufa religionis quam uerbo Dei indulgcntibus,approbate fife uolunt,uerbaquid? ad ipforum placitum trâsformant,ucriim quod in uoce germanum habent,fic retinent,ut manifeftuin fir,non eftê ueritatem quod Ioquuntur,fcd fimulationem;hoceft pertincrefe non ad numerumfuptrfti tioforum,fed eorum potius qui ueritatem Dei noucrunt, ÔC in corne conditam feruant. Tale quid fa-(flumeftin ComitHs Imp. anno 15-48,in quibus plerirpgratiammundanaspoteftatisainbircjuelindi-gnationem illius effugere uolentes,uerbis quidem fonabant Interim, uoce uerd SC qualitate fermoniS Euangelium, quod fouebant in corde, ut «Sf illis dici potuerit; Vox quidem uox eft Euangelico-rum,ucrba uerd 8C manuS funt Interimiftarum.Non poteft in uniuerfum omnis abnegari eorum qua litas,qui ueritatc Deicognouerunhut non aliquo indicio quales fint corde prodatur,quantumuis uer- ß bis Sc faeftisdiucrfumfimulent.Veriimquod à lacob fadlüeft,fadtii iftorühominum haudquaqexcu-fat.llle confilio amp;nbsp;oraculo Dei nitebat, ifti uerd confilqs carnis ufi fueü mundanæ poteftati ad tempuS facientes ea fimularunr,quoruin non res modd,fed SC fpecies Chriftianis eft hominibus fugienda.

OESER. Vox,inquit,uox Iacob,manus uerd manus funt Efau.Qiiatenus uerbum uox dicitur, SC manus ap' pcllatione opus manuum intelligitur,conuenit ifta fententia illis quoqj hominibus,qui uerbisfonant ChriftianoSjOpere uerd exprimunt ethnicos. Et illi diuerfum faciunt ab co quod fe efte dicunt. Vox fi-mulat lacobum,manus comprobant Efdu.

Et dixit-.Tu es iUefilms meus Efitu-Et dit:Ego fim. Et dixit:Adfer mihi ut comedam de uendtionefill mi,c^ be nediedt tibidnimd med. ] Qiiamuis contredtando manus pilofas nonnihilfadlus eftet fecurior, nondum tarnen in uniuerfum aftentitLir,fed adliiic femel percontatur dicens.’Tu es ille filius meus Efaii ludica-bat fieri non poftc,ut fi Efau non effet,fecundd fe hunc eftê affirmaret.Qiiare cogitabat illi acquiefarc, OESER. ficonftanteradlnicdiceretjEgofum Efau. Vides hicingenium bonorum hominum, qui licet metuant ne feducantur,fecunda tarnen affirmatione ad confentiendum permouentur. Sic Ifaac hoc loco,cum la cob refpondiflet,Ego fumiftatim fubiungit, Adfer milu ut comedâ de uenatione,fili mi.Vulgata latina habet,De uenatione tua.Sicdd Scpt.iilud,Fili mi, 13 uertunt alH,Fiiij mei, quemadmodum SC Cliald, habet’'13n,id eft,filH mei.

Obferua temperantiam fenis.Qiiamuis audiret adefte cibos expetitos, baud tn fic illis inliiar, ut non prius experiatur quis nam fit ille qui cos oftert.Nolebat cos à qiioquam alio quam à filio fuoEfau ac-ciptrc.Qiiare primam curam in id impendit, ut experiatur quis nam fibi loquatur,amp;l cibos adkrat,E-faune uel lacob.Cautioneinhancintemperantia temeritatis magiftra negiexiflet.

Et obtidit ei,cr comedit: cr dttulit ei uinum,cr bibit.]Ergo quod ex hccdis codlinn erat pro £dulio,quo excarnibus ferinis cum dcicdêatione uefei confueutrat,abfq5 ulla animaduerfionecoinedit.

O B S E R. Qiiare non fuerat opus propter uenationem fingulari lauore compledli uenatorem, SC ciipidiiisfe-rina cdiilia exp£tcrc,qudaoquidem Ribkah ex hoedis,quorum copiam habebat in promptu,£iu)mcdi appetitui iatisfacere potcrat.Sic frequenter accidit ut opinione rerû magis quam rebus ipfis ducamur.

Et dixit dd eum tfitdc pdter ipfius: Accede gutefo çx ofculare me fill mi. Et dccefiit,zx ofciddtus cA etm. ] 0-fciilandi ufus apud iIios populos multus fiiit. Ofculo accipiebant ii£nientes,amp; dimittebât abciuitcs, Sic fatidli quoqj fymbolo hoc amicitia: ufi funt.Et lacob ifte,cum benedicere uellct filios Iofeph,primuin il los ad fe applicuir amp;nbsp;ofculatus eft, infra cap. 48. Sic fecit hic etiain pater eius Ifaac, petens ofciilum ab eo,priufquam illi benediceret. Etodordtus eAodorem ueftimeiitorum eins, er benedixitei:,dc dixit» Ecce odorfilii meificut odordgri cut benedixit Dominus. 3 Sept. habent, Sicut odor agri pleni, quemadmodum Sduulgata latina. Gonfiderandum eft hoc loco, quomodo bencdidlionem haue ordiamr Ifaac.

Et oJowfi« eff odorc ite^imeiitoru eiu{,amp;‘ henedixit ci ac dixit:r.cce odor fiÜj mei (ïcut odor agri cm brnedi ’^itDijj.Sept.hûbëtjficiit odor agri pleni,qiiemadmodüamp; uulgata latiiia. Cófiderandü eft hoc locojquo Wdiftione haiic ordiat ifaac. Dixcrar, Vt benedicat tibi anima mea. Aliiid eft,ore tni;amp; aliud, ex ani '»oaiipià benedicerc.Ordit liâc bcnedidlionc alacri,gratulabüdo amp;nbsp;exhilararo fpiritu,q plus liabeatef fodç.Inefficax bcncdi(fbio eft,qu«E uerbis tin frigide' ac perfrindlorie' profrrt. Ifaac iit filiu fuü ex animo frnediccrct,pra.’mitrere quacdä uoiuit,undc ad id operis animaretur amp;nbsp;exciraretur.Hoc propofito no-toprimiim iiefci edulijs ferinis quibiis deledlabatur, iit exliilaratiis filium fuum bcnediccrer.Sic pete-* l’ätabillo.iit fe ofcularetur,quo fymbolo quoep diledt ionis fpiritus ipfius ad benedicendum pafeente fe ^ofculantem filium illiceretur. Hue faciebat etiam fragrantia ueftimentorum Efau^quibus lacoberat •nduftria materna indutus. Qiiare exliilaratiis alacri fpiritu exorditur fiimpto bcncdidlionis initio ex O B S E R, OKafionc odoris qiiem ueftes Efau fpirabant,de quo,qualis nam frierit, no eft anxie' quærendum. Nos I’inc admonemur,dignos elle bencdióbione parerna,qui parentes fiios lt;*x animo colunt, pafeunt, dili-?unt amp;: exliilarantd’ecus ueró,qui fpiritum iilori.m cor.tnftant.

E«c odor filij mei,inquit,ficut odor agri cui benedixit Dns.lucüdifsima eft fri tilis agri tarn ad mef-ffni maturi g adliuc florentis fragrantia.Earn tribuit uir puis diuine beneduftioni non dicens,Qi:em fe quot;'inauitagncolaifed, Cui benedixit Doininus,lioc eft, uirtute increment! fui iibcrcm ac fertilem reddi-^*t-Spiritiis iierborum iftorum eft:Quemadmodum agcrbenedidlione Dei foccundatur, amp;nbsp;odoriferiis *^fdditiir,ita amp;nbsp;filius meus omnis generis opibiis benediólionc Dei ciimiilatus honoris Si magnificen-tiifragrantiam fpirabit, ut rede' ipfi ueftis liæc tarn bonæfragrantiæ competat. Ad liunc fcopum fe-Saentiacollimant.

R.eftdergoamidliiiicftiiinturodoro,quos Dominiisinftaragrifriigiferibeiiediifriotiefualocuple- O B S E R; iMimagnificos,potentes amp;nbsp;honoratos reddit,iit pofsint de iilis dicere fubditi: Ecce odor Principis no-ficut odor agri ctii benedixit Dns. Verdin ab liacgratulationc alienifunt, quib. opts Si potentia ex fapinis amp;nbsp;malis artibiis accrcucrunt,quantumuiS magnam neftimcntoruin fragrantiam fpirent.

Stdettibi Deus de rorc coeli nbsp;nbsp;depinguedintbus teir^ nbsp;nbsp;copiam frumenti äcmudli.] Septuaginta nbsp;nbsp;nul-

gata latino habent in fïnguIari,Depinguedine terrae. V ulgata latina addit de fuo,Et olei. Priiicipio ap-precatiir illis opes ex iibertate telluris prouenicntes.Per rorem'cociiintelligit amp;nbsp;rorem nbsp;nbsp;pluuiam cœ-

!dlem,unde tellus irrigatur Si fccciindatur, Pinguedo terrae eft, fiue fertiiitas ipfa, fine qiiicqiiid ex ilia •'ïfdturiifibus humanis accommodum, iiel fpecialitcr hie pinguedincs terræ mel ex apibus, oleum ex oliuisjac 3d butyriim ex armentis intelligit. unde feparatim addit, Et frumenti ac mufti copiam. Hxc oninia ex ubertate teitae proucniut.Obferiiahicquales Ifaacfiiio fuo diuitias apprecettir. fandbasiii- O B S E R« lt;ldicft,qualcsfuerunt inaiorum ipfius,honeftas,iniiocuas,ufibusl]j humanis accommodas acfufficien

iafumma tales,quae ex benedidlioiie coclefti proucnianr,de quibus dici pofsir,g) data? fintà Deo, ^qiiæbona fiducia a Deo peti queant.Agnofcenda igitur eft benedióho Dni,qn tellus coelitus focciin ‘l«acopia(pfertfrumeti ac uini. Et utinä intelligat hoc præfens noftrü feculü. Si donis Dei cöpetentec

cü gratiarn aftionc nö ad crapulä, luxü,3d ebrietatc,fed ad naturæ necefsitatë Sd reaeationc utatur. Esrü fic flint ætatis noftræ mores,ut nö iiideà quo cordatu^liomo filijs fuis häc pofsit ubertatë,præfcr-•il» uini,ad excmplfi hoc Ifaaci,a pprecari. Seruieiittibi populi,^^ incuruentur tibi tribus^efio Dominus fra incuruenturtibifilij matris tUiC-jlnterprcs latinus uerbü,innw',amans iiariationis iiicon flänterprimü adorädi,deindc incuruädi uerbo reddidit. Sept, quod in Ebrsco eft uerterüt ^•ydeft,principes;3d i!Iud,Efto Dns fratrü tiiorü,reddiderüt in fingiilari,Efto Dns fratris tui.3d quod i'quitjiicuruent tibifilij matris tiiæ,illi uerterunt,Filij patris tui. Clialdpus uoceQ’'’)3’?Kuertit régna.

Pertinet liæc benediötionis pars ad praerogatiuä dominij. Subijeit lacobo nö folü Efaii fratrëipfius, if^undu oraculu Dci,3d poftcros illius Edomitas, qiios uocat filios matris ipfius: fed Si alios populos, •••potcIfmaeIitas,Ammonitas,Moabitas,Amorreos,Iebufacos,3dc.quos uocat Si C'TSM'?.

vmpia pn” 'sa 'by ai quot;quot;in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vs •'quot;»sa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'73

•l3XnTT,n!:lt;13bT'iS3’73'Ti3Vu?3, id eft.Seruiant corâ te popiili omniü filiorü Efaii, 3d lubijcianl tibi oinniarégna omniü filiorü lfmaelis(nôg» fimul multa fueiint Ifmaelitarü régna, fed loquii de iiniiis rc gni uicibiis, quæ propter multos reges fibi in nice fuccedciites,multa régna conftituerôt)fis Dns 3d prin tipsfuper filios Keturæ,ainbiât 3d pétant paeë tuâ omnesfiiij Laban franis matris tuæ. Textus niliil 'lâlietfpecifîcationiSjfedin genere populos 3d cognatos fubijcitdominio Iacob. Rem tandem bis d;— lit- Idem enim eft leruire 3d incuruari, quemadniodum 3d populi 3d tribus. Deinde ij dem funt fratitS ^filijmatris.Sunt iftaiinpleta fubregibus Dauide Si fequentibus aliquot,ficut 3d fupra memini.

ilaledicens tibimaledicatur,cr be/iedicens tibi benedicatur.]h\ Ebraco eft ‘i’'3“'K,id eft,makdicentes tibi.

Eerdtn iod abiindat.Sequitur enim,MaledidIuS fit,3d benedicens tibi, bencdiötus. Foifaii Septuaginta hic 3d fiipni neglexerunt literäiodtanquam fuperuacaneam. Qiiemadmodiim cnim liic, ita 3d fu-pfailludjEt efto dominus fratrum tuorum;reddideruntin fingulari,Et tfto dcmiiius fratris tui. hficparticularefpexit Ifaac ad id quod patri ipfius Abrahæ fupra capite u .confimiliter diölumfuc-‘tät; ubi quid fit annotandum,uidere licet. Hadlenus expofuit Mofcsbeiicdiöfionfmllaac,qua fihiimfuum Iacob per imprudentiam benedixit .Nobis hic animaduertendum eft, quam fit mira- O B S E R. tihwnfilio Dcifadum,ut fandus patriarcha pio ftudio RibftacfedmJlus benedidionem ueram 3d effï

654 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 N G E N ES I M

' cacem,5f ex fide produftam/iaiti Apoftolus Ebr.u.meminir, nonfolum apprecationiSjfed 3^ uatid-nij modo cffiiderit in lacobum^putans fe benedicere Efau.Vidcmus in hoc exemplo fieri poffe,utdefu turis certa prxdicat,qui prxfentia no intelIigit.Bencdiftio ifta in multa fecula exrcnditiir. Derebus ma gnis poft fecula muira futuris uaticinatur Ifaac, amp;nbsp;in pracfentibus, coràm conftjtutis iifqjaded errat, ut iunioremfiliû pro maiore benedicat;amp; qucm fe benedicere putar,iiiniori loco ferui fubijciat, immoma lediftioni obnoxium reddat dicens^Maledicens ribi fir maledirflus.Diim enimEfau lacobo inimicatur, amp;nbsp;mortem intentat,ficut infra memoraturjitirp non benedicit, fed maledicit iili, atrp ita illis ipfis uerr bis quibus opinione partis bencdicinir, redditur maledidlus. Sic manifeftum redditur errorem habere locum non folum in uaricinantis,fed amp;nbsp;ex fidebenedicentis animo.Sclebatlfaac ifta competerefcmipi fuOjfecundû præcedentium promifsionü ueritatem,qiiare potuit ilia filio fuo ex fide Si Ueraciter bcnedi cendo apprecari. Et hadbenus fecundum Apoftolifententiam ex fide de rebus futuriS benediftionem banc protulit. In eo iierô errabat, primùm qudd iudicabat primogenito fuo Efaupromifsiones Dei competere,cum effet Deo odibilis,deinde qudd lacobum putabat elfe Efau.

Etfaiium eft cum confummaffèt ifaac benediilionem lacob,cr faâum eücum uix exeuncto e^ejfuf e/fetücob ifacie ifaac patris fui.Efaufrater eiui uentt de uenatione fua.,f^fecit ettam ipfe cibos,cr attulit patri fiio.] H* lud,Et fadhim eftjn Ebræo quemadmodum amp;nbsp;in uerfione Sept. amp;nbsp;paraphrafi Clialdia bis ponitur, quare earn lcdlionem retinuimiis, licet uulgata latina ne femel quidem pofuerit. Haud uerd caretem-phafi. VoluitenimMofeSattentum reddereledlorem huiufmodiingeminatione,acfimulexprimerez expedite' cum lacobo egerit diuina prouidcntia,caufam hanc fie difponens, ut priusq Efau quantiim-,»iis feftinan$,à uenatione fua reuerteretur, ipfe perfedlo negocio fuo à pâtre effet digreftiis. Admodum properauerat Efau,tam^ citd reuertebatur,ut periculum effet ne lacobum in ipfo ncgocio apudpatré offenderet.Hoc fignificans Mofes,bis dicit. Et fadlum eft:item,non fimpliciter,Cum egreffuS ellet.fed, Cum tantum egrediundo egreffus effet lacofrhoc eft, cum uix effet celeriter egrediendo egreifuS, uenit Efau,amp;c.Vocula tantum,qi^jpofita eft ad hoc ut fignificet haud fuiffe datum lacobo pliifculum morç, § ut à facie patris properàter egrederetur,amp; iamiam fuifle egreffum ilium,cum Efau rediretà uenatio-ne.NosGermani hac loquurione utimur diccntes,Erifi nur bloß hinauß ganzen.

OBSERi Adinonemur hoc loco,§ uigilanter fuos cuftodiat Dcus,neabimprobis,quamuispropcratitibus,de prehenfi in diferimina conrjcianrur.Sic dirigit caufas fuorum,ut quod feciuidum uerbum ipfius ex fide obcunt, féliciter perficiant: 8C fi quid illis periciili poteft accidere, in tempore euadant. Huieciiftodix Dei frruiuit diligentia Ribltx. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®

OBSER. ^dixitpatrifuo:Surgatpatcrmcue^crcotnedatdeuenationefiUjfuiutbenedicatt)tthiammatua,']N\d' gata latina negligentius habet ad hunc modü.’Surge pater mi,amp;f comede de uenatione fiiii tui. Vcriim in Ebraco,amp; Sept.amp; Chald. habetur quemadmodum iiertimus: Surgatpater meus, d^comedatdeue natione filq fni, Qiiare obferuandum hie uenit, q difsimiliter pafrem fimm alloquuti fint Efau di la-cob.Iaeob aliquanto humanius,8i cum maiore reuerentia cum ingreflus effet ad patremjdiccbat,Pater mi.Efau uerd paterna hac appellatione omiffa,cotifeftim,Surgar,inquit,pater meuS.lacob nö dicit,Sur gat pater meus.fed cum obfecratione,Surge,qu«fo,inquit,amp;; fedc. Efau,Siirgat,inquit, pater meiiS, di comedatdeuenationefilij fui. Iacobfimplieius. Et comede,inquit,deuenationemca. Varierasiftalo-quendi cum patre arguit ingeniorum amp;nbsp;morum uarietatem.EratEfau fpiriru elatioreacferociore,Iacob uerd humaniore ac fubmifsiore, Admonemur hoc exemplo quam fit difficile mores Si ingeiiium non prodere uerbo.

ET aitiüi ifaac pater eiitstCluii r«,^]QiiOniam putabar fc iam de uenatione Efau primogeniti fui come diffejilliç benedixiflfjhac opinione occupatus non animaduertit uocern illius,quam alioqui facile co-gnofcere poteratideo interrOgat dicens,QiuS tuf

ET dtxit:Ego fumfilim tuin primogenitin Efa«.] Verum diccbat quatenuS dicebat fe elfe Efau, ipfius fili'i. Veriim quod addir,Primogenitus tuns, non erat uerum.Nam licet nariuitare effet primogenitus,elf-dlione ramen Dei erat non ipfe,fed lacob primogenitus. Deinde uendiderat etiam primogcniturâfuï, id^iureiurando.Quare uox ifta non folum falli erat,fed amp;nbsp;periurio obnoxia.

Et expauitifaacpauoremagno uaîde,e:y‘ dixit-.Quisnunc itleeß^quiuenatusuenationeattulitfnibi,Ct'come di de omnibus priufquàin uenires,ct‘ benedixi ei,erit etiam benediätn. ] Vulgata larina de fuo adqcir. Et ultra quam credi portft admirans,qux in Ebrxo non habenturlilud, Qiiis nunc ille eft, in Etrxo fie legt tur,KAr» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■'Ta.Chald.quot;'l:’'-! Xiti qia, id eft, Qiiis hic ille eft ? Ex noftris uernint aliqui uoculam

pcr,ubi,amp; fie reddunt,Quis ubi eft ille qui uenationem, Sic. Verùm cum uocula ilia non folum prou-bi,fed Si pro,nunc,in feripturis pofita rcpcriarur,uerrendum efle putaui, Qiiis nunc ille eft?Quiuena-tus uenationem attulitmihi. Vulgata latina habet .'Qui dudum capram uenationem, amp;c. Vocula, dudum,noneftinEbra:o,necin Chalda'O,necinuerfione Scpt.amp; præterea praccedentinarrationirepu gnar.IlludjEriteriam bcncdidlus, Septuag.uerterut.Et fit bcnediôtus. Expauit ifaaCuehemcter,ubi tx uoce Sf uerbo cognouir filiü fuü Efau iâ primû de uenatione rcuerliim ad fe uenire. Hinc cm intellexit, eftefibiimpofitumabeoquempaulo anteIocoEfaubencdixcrar,idquodpauoretn ipfidupücino-mine inciitiebat. Primum,qudd benediifrionttn fuam tranfimiifer in aiiiirn,ûuam ftiiofno Eftu deftinauerat. Deinde qudd pnmogenirum fuum Efau dominio eiuS cui beneaixerat, dikrtis uetbislub Kcerat. Quod autem non dicit, lacob attulit mihi,Slt; comedi, Sic, fed, Quis nunc ilie ift, qui uenatuS uenationem

JJïHationc attulir mihi,amp;'c.cx to eft,g, ftupore impcditiis nondü rccoîlegcrat ff,nt de lacobe cogitaret, l'Wtiftatim pofteafecir,diccs;Venirfraterruusfraudiilenter,ôtc. Obferua genus hoc pauori.s.Expa- O^B S L K. 9 '*itEaaCjinquif,pauore magno ualde.Si ueritatc diiiina? iioliintatis cognouiflquot;et,non fuiftet locus pauo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A

magis gaudio.Veiiim quoniâ nihil inrelligit aliiid,q benedixifle fe aliû g nolcbat,fruflrà expaue-

fct- Vides exemplü paiioris ex errore amp;nbsp;falfa opinionc nati. Et illud obferua,qd dicif,Erit etiâ benc-quxhmiis hic,qüo benedidïus efte potuerit,qiii benedilt;ftionc partis fraiiduiëter in detrimen ’“fratris eft iuffuratus. Etem quæftioni huic fatisfacirg' feimus côfilio Sgt;C iiolütare Dei facflü efte qd fe-^lacob.De illoueró quaerendü eft, quo Stunde cognouerir hoc öëaffirmaueritlfaacg) rata fiituraef Q_V AE 5 T. I'tbcnediftiOjper errore in aliu g uellet träslata.Mco iiidicio^fic fuir inter benedicendu affedfus,ut qiiç ’Pprecabat lacobo, animo certo amp;nbsp;fide indubitata fit apprecarus, unde diiiinu in fe fenfirafflarü amp;nbsp;ex 'ocollegitjbenediéiionë häc haudquag fore irritä.Hinc tn nemo colligat,fibiquoqj fore firmajquç uel ’‘'uelfraudefiieritadeptus. Cum audiffetEfauuerba putrid fui ^clämaiät clamor e magno cr amaro ualdc,

^ixit patri fuo,Benedic mihfetiam mihi pater wt’-ll llud, E t amaro ualdejatinus interpres uertir,Et con **ffnatus.Sepruag.tfi uertcrür,ttlt;w alt;féJl^a. Etiâ mihi.In Hebr.eft’'S!!lt;na: Nominatiuus pofitiis ^rp accufatiuo/iKjid eft,ego,pro’'nK,ideftgt; me.Chald. habetxVqN, id eft, etiâ mihi.SperaucratEfau 'Iftrimentüqd acceperatex ueditione primogenitura: poflê fe per benedilt;fiionë hâc partis refarcire gc

effet de iureiurädo 4*^ interpofuerat.Eteä ob caufam auidifsimus fuerat ad benediiflionis huius con ^iiutioné.Quâ aüt fuerat illius cupidus, tä reddit perturbatus ubi eä fibi ueluti c' manibus creptä efle 'xpatre intelligitjôë häc ob caufam in clamorc tä uahdü amp;: amarü paru uiriliter prorüpit, Deinde quo liam benediftionis huius conditionem homo ferox amp;nbsp;agreftis nö intelligcbar,quód uidelicet duobus ^’tribus fimul conferri non poffer,clamat dicens,Benedic inihi,eriam mihi pater mi.

Obferua ingenium hominis carnalis. Olim primogenita fua uedidcrat,addito etiä iurameto: SC nüc O B S E lU ^cupidPcxpetit,quafi qd olim abiuraAicrat,pcr fauorc amp;nbsp;zelii partis recuperate pofsit Deinde ubi no ^uccefsiffe uidctjprprer uirilis animi decorü tä acerba Si. impotëti uociferatione patrë fenë ac debilc per ^‘ifbat.Non recogirat præcedëria, unde facile de uoluntate Dei edoceri poterat. Et dixit ; Venitfrater

allutè,cr accepit benedidîionem f(tóin.]Illud,Aftutc,in Hcbr.eft,ni3“i33,id eft, in dolo, fraude, aftu-’*3Chald.habetHïVnn’^n3,id cft,in fapientia Et.R.Shlomoh exponitm3SP3,id eft,in iapientia .Sept. ’’’bent^ifTOaîJxÿjid eft,eu dolo. Lyranus Si ex Hebr. aliqt iioculà lue in bonâ partë ufurpât hoc loco, l'ntienteslfaacum non aceufaffe faéfü lacobi nomine frauduiëtise„fcd potius approbaffe nomine fapië Il *‘*amp;lprudëtiîr,co SP iâ uoluntate Dciintelligereccrpiffet Quicgdfitdemëtelfaacfuoxn’a'qadoïum ®Snificat fraudé,5ë Iacob omnino ufus eftdolo.Nôeft aût omnis dolus malitiædànandus, nifi dam quot;’turifumus Apoftûlü î.Cor.u.dicitiCû effem aftutus, dolo uos cæpi. Ifaacigiï, recogitâs que ac. 'i'ltrütjintellexit tande impofitû effe fibia lacobo. Vide aüt g cautc' në dicat. Venir filius meus Iacob, Si 'lf«pitrae:fcd,Venitfrater mus aftutc',amp; accepit bonediëfionëmâ.Interpretatdolü Iacob në effe aduer l‘iinfetangpatenrë,fed aduerfumEfau,eofinefaëî:ü,utbencdi(ftioiniauferret.Necdicit,Eracccpitbc ' ‘ -quot;fdiifiionc meâ,uel fuâ.'fed,Accepit benediftionë tuâ,id eft,ad te pertinente,uel,tibi deftinatâ. Sic uidef ®‘bilfaacquafiadhucpendereinxquilibrioamp;faftûlacobinecdânare,necfariscognofcere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

BiH'f.’Nwnquia uocatur nomen eiut lacob,proptereafuppla^atme iam fecundôljtn Hebr.eft cëpcfita uo-, '“b ''2n,quam fïmpliciter ut fonat nerti,num quia.Sic Si infra cap.i9.ponirur,ubi Labâ ad lacob dicit: ’'3n,id eft,an ga frater meus es, propterea feruies mihi gratisf Chald.uertit per ‘'_'I'\ideft,re(fi;éuocat nomë eius lacob.Septuag.lt;^/««:iwf,id eft,iufte',meritô.Et uulgata lat. lufte' uoca ^'ftnomëeiusIacob.Monft.Nâuere’uocatum eftnomen eius lacob. Illud, Propterea fupplantat me '’®fecundô,Chaldarus negleëla fignificatione nominis Iacobjamp; allufione qua Efni ad illud c ü oppro '’'■îtiûnealludit,uertit.’'n33nx,id eft,aftutc Si callidë mecü agir.Sonat aüt uox Iacob,fupplantatorë,dc ^“0dicrû eft fuprà cap.ir. SenfuS uerborü eft; Quid caufæ aduerfum me habet, quod me iam fecundô bppiantatfAn quia uocatur lacob,nuit oftendere haud effe fruftra quod hoc nomine uocaturflacob eft quot;omine pariter amp;nbsp;re.

Vides hic exemplü hominis alieni à cognitione diuin«uoluntatis,ßfqua;diuinocvfiuofiütfiniftre O B S E R. Wpretàtis.Siipplâtabat à lacobo iâ fecüdô në häc ob caufam, g» is lacob appellareï, fed g, ipfe à Do-®îinoeffet rcprobatus,ôë dignitas primogeniturat pertinerer diuino iure në ad ipfum,féd ad lacob. Ve ^tniftancc intelligebat,ncc difcerc fuftinebat. Vrimogenituram meamaccepit, (y ecce iam accepit cr te Itiiidionemmcam.JQiiisi dixerat propterea fupplantat me iam fecundô, adheit ifta fpecificandi amp;nbsp;expo Sendigratia;Primogenitura mcâ,ingt,accepir.Hancuocat primâfupplantationë. Etecceiâ accepit e-tóbenedictionëmea.lftüuocataltera, Atqui pnmogeniturâfuâuendiderat ipfe pro lentis edulio,ôë uen OESER, ditionem eâinterpofiro iureiurädo confi'rmauerat.Qiiare potius dicendû erat.'Primogeniturâ me. ipfi sitaptefpcte iureiurädouëdidi,ôë nüc meritô accepit benedidionëhâc, rang ad ipfum nëad me perri Hentë.Ifta diëfaflet fenfus egtatiSjUerü qni totus adfpirabat ad benediëlionë häc patris, në folü në cogi htdefaftofuo,amp; iure fratris,fed oëin culpâàfein illû reqeit. Iâfecüdô ingtfupplàtat inc.Si primçfup plàtationis pgtatë iuramëto cëfirmatâ agnouilfct,ëë ad primogeniturç dignitatë fratri uëdita Si à fe c5 •tptäjideoijj ad fe në pertinente në impie' lt;Sf im,pbë uirtute paternçbenediëlionis adfpirafftt,r,ëfuifltt «pusfecüdafupplâtatione. Vides hocexëplo ingeniü impiorü ôë re^iborühominü, gubibonis adip-fosnôpertinëtib.priuâï,clamât fpoliaii fe bonis fuis.SpoIiant gdë hodie pleri^ falfoEcclefiaftici diëli, neriitn

6}6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GE N ES I M

lier dm fpolianî bonis non fuis/ed Ecclefiarüjqiiac ad fc no pertinentia ufurpariit. Clamât feföpplätari, h c« ipfî fint in caufa.Defùrüt enim elTc miniftri Ecckfiæ,eàt]j dignitatem ftudio uêtris acftculi contepft rüt ac prophanarüt,fa(flilt;5 funt fal infipidus. Itaqj fua ipforü culpa tneritó feciindü cóminatioiicScrua toris fords proijciunï SC proeukant Et quia femel atep iterii fiipplantati patrocinio cxcutientiü prinek lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pum rurfiis contra confiliu ac iierbü Dei erigunt,amp; ad digniratë antca contempts amp;nbsp;uendiram impro-

be' contendunt, omniu iiiftifsime' non feciindó ac tertio, fed ad finem iiftp fupplantantur, doneeceffent negocium facere iierbo gratix,amp; contra diuinam uoluntatem impias erigere ceruices.

Et dixit:Annon feruaüimihi benediiHonemi] N5loqmt de primaria benediftione qua lacobabfluletutf amp;nbsp;ex uerbis patris ratä fore aiidierat.fed interrogat an fie benedixerit fratri, ut fibi nihil refcruaritjquo benediei pofsit.In Ebraco uerbü eftn’jïHjd cft,feparafti, diuififti R Shlomoh exponitnwnsnpwVdd cftjicnfu diiiifionis ac feparationis. Chald.habet.*'’? te’yndd eft,an non reliquifti mihi benedidio nemf Quafi dicat; An omnem benedidbionem fimul effudifti in ifatrem, ut mihi nihil reliquerisfAii nó ieparafli ac diuififti,ut ipfe quoq; benedicarf

Etref(gt;onditïfaitc,cr dixit ad E/awEcce confiitui eton dominum tuum, cr omnesfratre! eiMpofiiiipfiinfef uoSyfrumentocji ac muilo Habilita eugt;n,cr tibi nunc ejuid faciam fili »«?] lllud,Et tibi nüc,in Ebr. eft,tlt;itiW l'’quot;'’ qiiod necciTarió per mine uertitur,ficut amp;nbsp;Chaldaeus uertit,amp; illi quoqp, qui illud fupra K''öK “‘P diderunt.Quis Si ubif Tigurina uertit.’Et tibi hic quid faciam,fili mi^Videbat Ifaac filiü fuü Efau nöin tclligere benedidbionêprimogenitura:,qua Jacob acceperat, ideoexponit eä diceiisiEcceccftituieüdo-minü ruQ,df omnes fratres cius pofui ipfi in feruo5,frumëtcip ac mufio fiabiliui eü. quib.uerbis benedi dtionê Jacob nó exponit uniuerfam,fed tm de alla recitatjquantü faciebat ad ,ppcfitü. Tantiindéaütdi cit.Ecce ceftitutus es feruus fratris tui,óë dominiü illius ftabiliui potétia amp;nbsp;opib. gdigilreliquüeft, qd O B S E R. tibi benedidionis loco impartiri queafSerims es, qüoamp; inqbenedici potensfObferuandüift 9gt;n5ui* det Jfaac qüo benedicere pofsit eü quê jam cöftitucrat ftruü. Si apprecatus effet illi dominiü, feciflet ea benedidio ad detrimentü Jacobi,quê cóftinierat illius dnm. Si potentiâ ex opibiis, ne hocquidécóuc-riifet poiteritati nó dominaturatjfed feruiturae. Nó bene conuenint opes prwrogatiiisr feriiili céditio nedânatis. Illud,Et oës fratres eins pofui ipfi in feruos,nô eft intelligendû nifi depofteris Efaii,q$frî tres Jacob uocat. Nó eràt em alq fili) Jfaac prfter hofee duos Efau amp;nbsp;Jacob. Dein,fi q fuilfeiit fuifset n5 minus ipfius Efau g Jacobi fratres.Et de pofteris Jacob intelligi nô poteft,q ipfi ne fratres, fed fiüj fu' turiideniep nó fcruitiu-i,fed dominaturi erât.Quare neceffe eft,ut de pofteris Efau intelligatur, n;fi qs de Jfmaelitis Si filijs Keturæ intelligendû effe purat,g Si ipfi de femine Abrah«,odeolp amp;nbsp;fratres fuerunf. B Et dixit Efau ad patrem fuum.ltium una banc brnediHionem habes,pater miibcnedtc miht etiâ mihtpaterfiti:

Cr leuatàtEfau uocan fuam,cr//ewt.jNondri intelligebat refpôfum parris,idco côtendebat ut amp;nbsp;ipie bene diccreï. Et quoniâ uidebat fibi nôfolü a' fratre incommodatû, fed Si cü pâtre qd minime' fperauerat cet tarnen effe rfipter difficultatë impetrâd» benedidionis, Icuauit uoeë fuâ ac fieuit, miferiï fuse uideliett fenfu tadus,tang g nó fratré modô,lêd pâtre ipfum nô bene propitiü fentiret.Pathetica funtjj tâto perc per modos interrogâdi inftat,amp; urget qd dicit fecûdô,Benedic mihi,erià mihi dtni^ ingeininat O BS B R. ôdllud,Patcrmi.'itemquôdfecundôcrüpiti|ieiulation?5iploratü. nbsp;Jneoqdfieuit,homoagreftis,

ferox,hirfutüs, amp;nbsp;uenator.admonemur, tm nópoffe animi ferociâ Si agreftë corporisduritiëininipijS Si crudelibiis hominibus ut in triftibus fefe cohibeant,nc decoruni uirilis animiexcedant,quantum po tcft in pi)S ueræ patientiæ ac quietxconfcientix uirtus.

Ke/fondit faac pater eiiiSjÇ;' dixit ad eum:Ecce de pin^uedinibui terrie erit habitatio tua,Cf de rare cali it fuper.Et ingladio tuo Mues,ac fratri tuo feruies.Et erit guando dominaberis franges lugum eins de coSo t«o.]lb lud,£rit habitatio tua,uertit Latimis inttrpres,Erit benedidio tua. Venîm in Ebraco eft id eft, habitatio tua .Chald habet,De bonitate terrx erit habitatio tua.Et Septuaginta habtnt,Erit habitatio tua.Motus Jfaac improba filq fui inftantia,prxferîim fletu,tandem illi benedicit. Apprecal aüt tijimitio magis fore prædicit,ut habiter loco pingui.Is eft mons Seir, quë Dns illi ad incolendü dédit.Vide aüt q cautë benedidionë hâc jjferat.Primû^nô dtcit,Erir benedidio tua;fcd,Habitatio tua.necMofiS dicit,qd benedixerit ilii.Benedidionë Jacobo relingt,Elau uaticinaf de fiituris,g, fit potiturus pingiicdineteri^ ac tore cœli.Dcinde,nô dicit, Jngladio tuo dominaberiS’fedjJn gladio tuo uiiits,hoctft,tutaberis te ar-miSjUt pofsis ab itnpugnatiotie hofttliconfîftere. Prxdicit fore,ut à uicinis impugntf,amp; rn ab illis non fupplanteïjfed armis fêlé affcrat.Terriei.iie td prapcedêti benedidioni Jacob repugnate uideat, dicit; Ac fratri tuo feruies. lllud côfolationis uice adqcit.'Et erit,quando dcminabtris;hoc tft,futurû eft, ut demi neris. Et ut iiitelligat qüo,add.t,Et frâges nigû eins de code tuo Hoc tft,afftras te in libert3tc.Q.u«m-admodû ern iiigû ftrre,feruirc efteita iugû foluere de collo,feruitutc eft abiicere,amp; libtrtatt potin. Hæc prædixir Jfaac fiiio fno Efau,utrùin ber.edidionë defideratâ illi ne impertiuit.E t bac ci fidi ration de-claratur locus Apoftoii Ebr. n. ubi fie legimus; Ne gs,pphanus fiat fient Efau, g prcpM iiriamelcani uendidit primitiua fiia.Scitote amp;; poftea cupiens hçreditare lienedidionëjeprol. tus eft.Ne iniieiut poenirëtiæ iocü,quâuis cü laehrymis quxfiflët eâ Hoc tft,obrinufrt nô poruit,nt lachiymàs gdë amp;nbsp;pio râs ut benedidionë fpcratâ pater Jaeobo adiraeret,ôif fibiccfirrer. Poentebat gdcipfiimiicaitæ primo S E R. genituræjiieruin pcctiitcria ilia locü efficacixnóinueiiit. Qjareredc'Öë nos ab Apoftoloadinonemiir, ut hoe exeplo Efau perpetuó ob oculos cêftiti tocaueamus ut dignitatë cakftis hpeditatis ad q i.cca ti fiimus æphaiiätes,ae ueluti mli precio uêdentes tandê incidamus in poemtentiâ nó modd fera fed Si fruftraneara.

Et illud oWcnia qisod dicit:Et erit quâdo dominaberis,franges iiigu eins de collo nio. Admonemur O B S E B-^'^jelTererü uiccs,quas diiiina ,piiidcntia fic difpéfat,ut q hodie feriiitiiti funt fubiccfli.cras iugo feriiiru '‘S liberein.amp; rurfus g iâ dominant,aliquädo amilTo dominio humiiienï,S^ nonniiiig lêrui fiant coriim ïl’usolim imperarfit.Nemo ergo de potétia doming fui gioriet,fed metuat Dnm,fcics in manii iliius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a

'(’tpotcftate amp;nbsp;faculrarë potctcsde fcdibus fuis deponëdi.Rurfus nemo in Icruitute conftitunis animu '^ffpondeat,quafi perpétua fit ipfius futura fcruitus,fed humili animo dë contrito fpiritu iugum feruir-

^odiuit Efau iMoblt propter benedL^ionè^epM benedixit ei pater tpßus.Et dixit Eßtu in corde fuo:Appropin

lt;!«ant dies ludiiapatrii mei,cr occidam lacobfratrem jMcam.jHadlcnus Mofts biftoriä duorQ fratrû Efau 5ë '’cob,^ benediólionc liacreditariä cócernit,expofuit:iam ad ea ^agredit qup ex illa ,pfluxfrunt. Et pri-’’’oloco de Efau tria cömemorat.Qüo uidelicet affedtus fuent erga Iacob fratre fiui, deinde quarejter--’*0 qIppolito.De primo fic fcribit:Et odiuit Efau lacobn. In Ebrato uerbü eft nutr'' qd fic uebemeter '’'lirefignificat, ut Ebræi nis'üw’o uocct amentiä 8i infaniä. De fecüdo fubgeit dices: Propter benedt-^onë qua benedixit ei pater ipfius. Ha?c erat caufa odg. De tertio fic;Et dixit Efau in corde fuo, Apj»-Pquot;!qwnt dies liuflus patris mei, amp;nbsp;occidä Iacob fratrë men.Hoc erat impg bominis^jpofitü.Exponrt ’üthïc particula bifariä Sût g fic;Brcui futurn eft^ ut bigeat pater. Occidäeni fratrëtneü. Cóinuniter

ad hue modu exponût: Apjspinquat mors patris,amp;.' tëpus Inclus eins.Hic mibi opportnnitas of ftrei Sc cömoditas occidëdi fratrë. Viuo pâtre qniefcä,ne irä amp;nbsp;maleditflionë iliius incuiTä;mortuo nero ®Oiiiidcbo,nter futurus fit primogenituSjbares SC dns,cgo ne uel lacob.Et pofleriör bçc expofitio ,pgt; ^äbilior uidetur- Obferua hoc loco malignnimpg hominis ingeniujinaffeftnilliiiS erga fratrë,odia O B S E Rr ^'delicetjin caufa quotp odg,deinde in ,ppofito occidëdi fratre,poftremó SC in occafione perficiëdi fra-Ifiddtj exprelTum.Et odiuit,inquir, Efaufratrem fuum. Odium fratris nota habet filij diaboli, qnem-’‘Imodiun fraterna dileiflio filios Dci arguit. Propter benediólionë, inquit, qua benedixit ei pater ip-f'us.Nondicit, Propter impofturam qua patri mentiendo impofuit,fed propter bcnedidlionem.Odi

“'t turn affeiflii pbilautiac, non ftudio iuftitix 8( renerentiac paterna?. Et dixit in corde fiid. Agnofee rur fusingenium malitiæ.Non dixit palam ore fuo,fed fubdole'in corde fuo.Accidit fubindëjUt homo ira»

minetur ca?dem pala m,cuius tii eum ftatim pa?nitet,ubi ira remifit. Hie dicit in corde fno, taeës ore, If cöfdctia; Iacob innotefcat,nel ne ftudio parentu a jipofito impediat. Ap^ipinquat dies luólus,ingt, patris mei.Häc captat 8C expedlat occafionë perficiëdi fceleris.In ipfo paterna? mortis Indtu, qui natn-fafuadifsidentes fratreScöponerefoletjqjponitfibiperficiendüfratricidiü.Et occidä, ingt, Iacob fratre ■aciim. Cogita hic de ingenio odg,g fit procline ad occidendü.charitas excitaret mortnos fratres ad ui fäfipolfetjodin niuos necideftinat amp;nbsp;occidit,ficubi poterit.Sic nern eftillud.Qiiê quifi^p odir, pcrilTe cu pit-Erhîccodq malitia tanta cft,ut nefrarerno qnidë fangnini parcat. Vt në fit fruftra qd loänes in Ca «onicafua dicitiQiii odit fratrë funm, bomicida eft i.Ioan.j.Simul cogita,g non fit mirnm,gj tabs fuit Efaii,cutn eflet Deo odibilis in ipfo matris urero conftiturus,quamép indignus fnerit no modd prima, ^dSëquacuiKp fanëlorum hominiim genitura, nedum diuina bencdidlione.

El inJicatafunt Ribkie tierba Efaufilij ipftiK maiorii. ] Vel P*er reuelationë fpirituflaiufli, fienti placet R: ^Hoinoni,iiclper angelü ut nonulli uolunt,uel hominis alicuius indicio,qui hac de re iierba Efan acce» Pffat,fignificata funtifta Rebeccæ. Qiiäuis in corde main maebinaretfratrifuo Efau, nerofimile tn eft ''fquiifc illÜ cordis fui malitia fic cohiberc,ut n5,pderet ilia ufpiä nerbo. Credibile etia eft in domo ac fa quot;'ilia tä ampla früfiTe quofdä Ribfeæ cæteris familiariores ac fidcliores, per qs de propofito Efau fit eda

Et mitteiK uocauit lacob filium futm minoretn.cr dixit ad eum: Ecce Efau frater tuns minatttr tibi,utocci Ebræo eft “i’?anin'O quod nertnnt plerilt;ÿ,folatur fc de te. Cliald.habet,“]'? piaa, id eft, ififi'» ^iaturtibi Sept.'^Ttax« eft,minarnr tibi.

^tmncfilimiaudiuocemmeain^ztrfurgensfugetibiadLabanfratremmeimin HrfMU.jNofoln aperitif-iiptriciilü,fed 3ë confilinm euadendi pcriCnln adgeit.Agnofee materni pedloris fidë ac diligentia. Et O ® E Rlt; illuci obferua, ggt; no dicit. Vide nt fis præfenti gladio pofthac indtfinentcr aduerfus infidias fratris muni laSjSi agas nimm ftrenun ad defendendû uitä tnä.'fed fnadtt illi uiä tutiorë, fuga uidelicet. Denitp no '1'ifertconfiliri boe fngæ,donec neniät dies Indlns patriS, led fnadet ut ftatim furgat amp;nbsp;enadat. Nöerat 'atäcxpedlare terminü ab ipfo Efau pracfixn.Süt enim huiufmodi impg homines aftedluü fnorii ineö ^*nentes,amp; qnaiiis occafione proruunt ad facinus perpetrandnm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

^tmanebisapud eumdiespaucos.Jln Hebraco eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n’'’ia‘',id eft,dies unos,fi interprereris ad utr-

ogt;iin.Chald.babet,qquot;'ViJi p’GA“',id eft,dies paucos.Et R. Shlomoh exponit , id eft, paucos. Stptuaginra uero reddiderunt f«r r/wr, id eft, dies aliquot.. Älitigatio fngæ eft, quod paucos dies pfa;fcnbit,quibus haereatin Mefopotamia. Veriimres alitcrcecidit.Eratillimancndüin Haran aliquot quot;nnos.ldforfan ipfa quoip Ribkah nefeiebat. Donee auertatur fiiror fratris tui à te, donee auertatur ira iratrts tut àte,cr obliuifcatur eorum quæ fecifti ipfi. ] Cordata amp;nbsp;prudens mulier iudieat primü ira? 8C fu-fotis declinandum efie impetum amp;nbsp;feruorem,deinde fperat fore nt furor Efau pancorü dicrü intcruëtu

per oblinionc expungant exillins animo qnæ Iacob in ipfum perpetraucrat.Nöeft aiit præ 'ntmphafim fadlii,g» leeüdd dicitiDonec auertat furor fratris tui à te:ite, Donec auertat ira fratris tui S te. W qd Hmebat,fecndó illi inculcat. Et cöpetenter ufa eft dnabus hifee uocibus niah SC ïiK,qu j ntretp

63s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I AÎ

non lcu£m,fed furibiindri iranijad iiltîonetn anhelantem fignifïcant,qiiarc Pfaîrcs ntraftp Pful.C’.pó fiiir^jamp;r coniunxiGcü diuinâ ultionë dcprccari iieilet dicens,Dnc ne in furore tuö arguas me.neqiic in ira O B S E R. tua corripias me. Obferiiajqiiomodo aiicrfionem furor is amp;nbsp;ira?’, obliiiioncin tadlorü coniungaf, Sfutrantp paucorüdicrü intcruentuiadfcribat. Verueftin hominibuscandidisamp;f l)aiidin:iloirg?nio k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prardiriSjÇ^ millier fanfta futiirü fperat. In illis modico rëporis intcruallo qefcit ira amp;nbsp;furor.VndePliilo

fóplnis ille fuadebat, irato uiro nihil efle faciendiî prius§ literas e lemen tarias femel atep iter ü ex ordine rfcenfuerif,qiiod tantillo temporis fpacio cëceprus iræfuror hand modice'reniirfcrefolcat.Deiiidccon cumit haccduOjtemifsio ira: amp;nbsp;obliuiofaëlorum. Prior pofteriorem gignif,amp; pofteriorpriorisreciir-fum impedit.Simul tarnen obfcrua qiiàmfit Ribfeah in eo falfa qiiod putaiiit Efau irafci tantum lacO' bûjCum odioilium profeqiii cœpiflet.

OBSER. EfniiftdincrrecipttOJtfcjttdc.îVidcsctiamfanëfoshominesfiibindcfpebusfuisfalli. Promitti't Rib àah filio fuo,qddiibio,pciil nô præftitit. Iacob liæfitin Mefopotamia annos uiginti. lufiu Deiadmoni O B S E R. tus inde fe in terra Canaan recepit. De Ribkah nulla amplius mentio legil. Simul obferua cantioné.

Non perm ittit illi, «t fuapte fponte redeat.fed iniungit ut expeiflct donee à fc uoc€tur,m€tutns uideli-cet,ne reuertatur inteinpeftiuius amp;ckiiis quam ira Efaurefederit.

QNorcutroq; orbareruno dief]Aperit in fine quid metuat. Diligebat ufrûep, licet lacobfi impenfïuS. Qtiarc metuens né Efau impotentis animi impetu raptus lacobü adoriaï, fiatép ut iiel alter altcrü mu-tuis Hulneribus conftciat,uel alter altcro occifo ,pfugere cogaï.atep ita fiat,ut uno die iitrc^ orbci,fua-,0 B S E R. fit lacobo fugâ, q utrüqj feruct. Obfcma hic materni peëtoris curâ Si follicitudinë. Diligebatlacobü, fed nöfic,ut Efau extinëlü uellet.Cupiebat léruare utrumep.Hinc patet, ggt; lacobo confilia Si opemfuf furandç benediëlionis fubminiftrauit,n0 eflêfaëium odio filij maioris,fcd inftinëlu diuinæ iioluiitatis.

Et dixù Ribkah ad ^faac, l^rélatur uita mca propter filial Hetb, Si acceperit lacob uxorcm defiliabM Heil’) quälet funt i{l£-,defilidhut terne huiut.ad quid mihi wfrf.^Sept.habent; Abominata fum uitâ meâ.Vulgata b tina.Tacdet me uitac meac. lllud, De filiabus Heth quales funt iftæ,ncc Septuaginta liabent,nec uiilgata Latina. Ad quid mihi uita? Vulgata latina habet,Nolo uiuere. Non hoc agebat tuin, ut nuptias exo fas auerteretjfèd quoniam non conueniebat, ut filium fuum làcob fine confcientia,uoluntatcâC benedi dlione Ifaac partis ipfius ad declinandum furorem Efau in Alefopotamiam mitteret.necp confultum ui debatur,ut caufam hâc ablegâdi filij feni indicaret, prudenterad hüc filiarum Hetli prætextû confugit» quo feneni ad conlcntiendü inducat. Dicit iïaep: Ardlat, uel in anguftijs cft uita mea ,ppter fi lias Heth. intelligit de uxoribus Efau de quibus mëtîo fadlaeft in calce cap. prarcedentis.Et ut fimulet fe metucre, ne exëplo Efaufcdudlus lacob amp;nbsp;ipfe uxorë de filiab. Heth ducat, ideolp cupere, ut illü mittat in Alefo ÛESER’ potainiamindomrifrarris,undefibiducatuxorc,fubiicitiftadicë$:SiacceptritIacobuxorëdefiliabuS HctRamp;c. Obferua hic pruderitiä Ribàa; matronæfandfæ acfi'delis. Caufam filij fui lacob fieinftituit ac difponit,ut ôë feni hero fuo Ifaac parcat,ne hune commemoratione propofiti Efau perturber, amp;; fi-mul ab illo impetrcr,ut lacobum in Mefopotamia m m irrat. Mifsiotiis luiiiis duas liabebat eaufas.Vna erat,ad uitandum fiirorem Efau. AItcra,ad ducendum uxorcm c domo fratris Laban.Pofteriorem pro ponit Ifaaco;priorem,qua magis urgebatur^acct.Sic conuenit miilieri honeflf ac pip prudenter sgere, ut nec turbet alie}uid,iiec défit çaufæ neçeflario agendæ,

Mittit Ifaac filium fuum lacob in Mefopotamiam.Videt ille in itincre cerium apertum angelos de fitendentes Si afccndentes,amp; aceipit oraculum Deijcobp loco crigirtitulum,amp; uouct uorum.

Etuocduitifaac lacobim^cr benedixitei,priecepitq;ei,acdixit «.’Neaccipiat uxorcmdefiliabusChaMM.

Surge^uadein PadanSyrù ad domumBathuel patris matris tuic, cr accipe ttbiinde uxoremdefüabtisU ban fratris matris tU£.Et Deus omnipotens benedicat tibicf faciat te crefcere,cr multiplicet te,cr fs in congre gationem populorum:cr det tibi benediüionem Abrah£,tibi ac femini tuo tecum: ad btcreditandum terrain pere grinationis tu£,quà dédit Deus Abrabx.Et mifit ifaac lacobum, ZJ“ abijt ille in Padan Syrie ad Laban tbuelisSyri,fratremRibke matrislacob cr 1^«.]Vadc,inquir,in Padan Syriac. Vertunt commiiniter Mefo potamiam.De hac uoee uide fuprà cap.rr.Quam dédit Deus, inquir,Abraha:.Vulg.Lat. habet,Quant pollicitus cft auo tuo.lût pro eo quod Ebreus haber,Fratrë Ribfeç matris lacob Efau,liaberilla,Fra trem Rebeccac marris fuæ. Orditur iam Mofes hiftoriam peregrinationis lacob qua cxteiidit adî4.uiç capur.Sunt aûr très illius partes. Prima habet profedtionem illius in Mefopotamia. Secunda habet quo modo Si quandiu in ilia egerir.TtTtia expoiiit reditü in terrâ Canaan. De prima parte narraturusex-ponit initioqfio fit lacob a pâtrefuo in Mefopotamia milTus. Et uocauit.jtiquir,IfaacIacobü.lfaac,cO'' gnira uolütate Ribfiç,quod atrinebat fi lias Hcth,quâuis nefeiret de principali caufa„ppter quâ ilia laco bfiin Mefopotamia mitti cupiebar, fimplici animo uocat adfe Iacobü,ur eu mitteret in Mefopotamia. Duo aûr feciife mcmoratiir.Benedixiffe uidelicet facobe,deinde Sf mandafiè quædâ.Benedixit ei,inqt, Si mandaiiitei.De mandato meminit priniii,poftea fubijcir benedidiionem. Ad mandatum pertinet g» dicir.'Neaccipias uxorem de filiabus Chanaan, Sfc.Ad benedidbionem uerdquodfubiungit: EtDeuS omnipotens benedicat tibi,amp; quæ feqiiuntur. qua benedidlione apprecat illi pofteritaris multiplieatio në^Sf terrsc promifiie harreditationê. Deinde ut admoncat eu qua debeat hsce a Deo expedtare fide, bis meminit

minir Abraliæ, benedifcioncip üli acpromifsionëà Deofalt;ftä refricat 8Cinculcat. Piæterea fubijcit ïlcobedientia Iacob,dictiiS;Et mifn ifaacIacobü,5ë abijt ille in PadanSyriæ,amp;^c. Vulgata latina liaber; Cüipdimififlëteum Ifaac.^feccus perueiiit inMefopotamiaSyrijad Labâjamp;c.Inurpres inccfidcrate' '‘trtit.Non eniin dicitMofes hoe loco,perncniflcl3cobüin Mcfopotamià,fed illó abijfltsciim effet à pa *tt(limiffus.Ebra:anonhab£nt,nnQKa*’i, ideft, Et uenitiicnitinPadan:f£dninQl’7’'’'5id eff amp;nbsp;a-bijtin Padan.

^Uocauitjinquitjl/Mclacobim,^^ fcenfdixùfj.jvidetemperantiamacpIaaditatemanimipii.Hadle o S R» ’’“Simpenfe dilexit Efaii,ilkimcp ad fe benedicendi gratia paulo ante' uocauerat. Nunc intelicfta uoln l’tt D(i,animuin adijcit ad Iacobum,nec quicq illifiiccenfet q, effet fibi ab illo impofittun/ed ad fe uo-öto benedicit. Taie quid uidimus antea amp;nbsp;in A brahamo cap.n.

Deinde obferua,qgt; benedictionem SC prçceptum coniungit.Præeepto mandat quid facere debcat Ia tob.benedidiione apprecatur illi opcm ac gratia Dei, ut promifsiones Abraba;fadtæ in illo implcant, Chriftiis Lucæ ultimo difeeffurus «à difcipulis, amp;nbsp;benedixit illis,amp; præcepta dedit.Benedidîorum ‘ftaccommodare fe iioluntati Dei, rurfiis obedientibus diuina: uoluntati parata eft cœleftis gratiæ lgt;tncdiftio.

Tertio ôf illud confiderandum eft,quod Ifaac filium fuum lacob mirtit in Mefopotamiam, cum ra-quot;'enpatcripfiui Abraham fummopere uetuerit, ne ipfeuxoris gratia illó reduccretur. Cogitandum ^etft,plurimum referre quare quid fiat. Abraham nolebat Ifaacum reduci in Mefopotamiam,ne uide fein ilia relifta terra Canaan habitaret.Ifaac filium fuum lacsb ultro mittit in Mefopotamiam,non '•tterram promiftum defcreretjfcd ut ad illam dudla uxore reuerteretur.quod amp;nbsp;poftea fadlum eft.

Quartó.Et Deus,inquir,omnipotcns,6f c.Qiiid fit in hoc elogio Dei obferiiandum, quo Deum uo Wt“nw';)jlt;ji(Jeft,Deumomnipotentcm,5f omnifufiâcientem,uidefuprà cap. 17. initio capitis. Hicani^ tnaduertendum £ft,g conuenienter uocct Dnm Deum omnifufficientem in auribus lacob,cum eum et-fetiamédomo paterna miffurus in Mefopotamiam. Voluit cum admonere, qua fide deberet ab illo pendcre,5d ad ilium in quibufuis necefsitatibus confugere.Fiducia uidelicet omnipotentiç amp;nbsp;omnilufi-ficientiiillius,

Quinto.Quam Mit Dein Abrah(e,ifilt;juit.]Obf€ru3 loquutionem.Promiferat Deus Abraharhçrcdita ’em tert» Canaan. Promißionem liane ufcpadeó ratam amp;nbsp;firmam effe credit uir fandtus, ut dicat earn •etram à Deo daram effe Abraha:,CHm tarnen ne latum quidem pedem in ea poftederit.Sic i.loan t-le»-jimiis,Et dedit nobis uitam æternam.

Sextd.Et abijt ille in Padan Syrij. Obferua in hac peregrinatione Iacob,quód principalein illius can fe attinet,odium uidelicet fratris,quid maneat eos qui in benedidlione ccclefti cöfequenda alijs pracfe tuntnr. Odium Si perfeqiiutio quafi primæ funt illorum fortes. Declaratum eft hoc primiiin in Cain ^Habebdeinde hoc loco in Efau amp;nbsp;lacob.

quod benedixiffètlfaaclacobum.cr muffet earn in Padan Syrr£,ut inde fibifumeretuxorem,Gr ^tnttHcendo ei pracepiffet ipß dicens^ Ne accipiof uxorem defiliabin Canaan, quadq^ iacob obediffet patrifuo Cr nMtrifu£, ©quot; abijjfet in Padan Syriit^ uidit etiam Efau, q^d ma/ce effent filia: Canaan in oculis tfaac patri$ ffeViilg. Lat.qudd non libenter afpiceret filias Canaan pater finis.) er abijt P-fauad lfmae{em,c:r acce~ pitmihelath. (uulgata Lat.habct Md€cb,Sept.A(a!f^sd.)filiam ifmaelisßlij Âbrah£forem îsebaioth(Sept. habetM((x)d)fuper uxoresfuas (Vulgat. Lat.Abfcp his quas prius habebat ) (ibi in uxorem. ] Inferiintur ■lia hiftoriæ lacob,ut feiat ledlor qûo fe gefferit Efau,poftq lacob effet mifl'iis ip Mcfopotaniià;,amp; ut ra •iotertiç illius uxoris afsigncLcmus infra cap.js.cüduabus priorib.fiet mentio.Sünia horû eft.'Accepit Efauterni uxorë Mahelath filia Ifmaelis. Rationes fadli Iniius prçmittuiiï 3» uidelicet benedidtioné la tobifratris fui corâ pâtre fuo cerneret effe ratâ Si firmâ(fic intelligo qd dicit.Et uidit Efau g, benedixiC-ütlfaac lacobii) quodép ad hoc illü in Mefopotamiâ mififfer,ut fpretis filiabus Caiianaorü e'domo co gnata uxoré diiceret,amp;: ille iufsis paternis obediés in Mefopotamiâabqffctjpi çfertim g« duæipfius uxo tes Cananææpatri difplicerêt. Ex lus rationib.apparet,qûo ifta interpréta tus fit Efau, idlp haudquaq feo.Sentiebat otnnc hæreditatë paternâ,poftcritaps benedidi:ionë,primogenituta: digniratë, amp;nbsp;qcqd Abrahæ ac femini eius ,pmifsri deriiiatü fuerat in Ifaacü pâtre ipfius, hoc fadto deftinari lacobo. Hifcc «natib.occurfiirus,confultri putat,ut interea dû frater abeft in Alcfopotamia,ipfe uxoré de cognatio-ne ac femine Abrahac ducat nepté uidelicet Abrahæ,filiâ Ifmaelis,primogeniri Abrahæ,ut hoc padto fc feuclinfîniiet patri,quc uidebat deteftari filias Cananæorü, Si recuperâdæ primogeniturscoccafiontS in futurum ueneturniel fi id non fit fucccflurum,affinitate fe Ifmaelis contra fratrein obfirinet.IIarc ui-dentur fiiiffc confilja Efau.Eft aurem iierofimile Ifmaelem tuin adhuc fuiffe in uiuis.

Eiwdif Ep«erc.]Secundô memitiit Mofes uidiffeEfau. Hadlenus nohabuerat oculosuidédi Si cor inteliigendi.CU uéderet primogenira fua,5d de filiabus Chanaan duceret nÔ unâ dütaxatjfed duas uxo tes,ibinocogitabat de exéplo partis fui,neCde primogeniturædignitate ccpctentcr rctinéda, Póft ubi luculëtis aigumétis primogenituræ,harreditatis, benedidlionis. Si diuinæpromifsionis dignitas deiiol Here t ad lacobü,ibi taiidé aperuit oculos uidcdi,amp; cor intelligédi.Sic funt cëparati inipij.Nô uidet nifi lérojubi fruftra uidét. Et Iacob,inqt,obcdiuiffet patri fuo,ac matri fuæ.Obferua fera amp;nbsp;prçpcftera imititioné. lacob obediebat patri in ducéda uxore de domo materna.Efau ut amp;nbsp;ipfe gratificaret PJtri,abiiiit adffmaclc,illiuS£p tang cognati fihâ diicit in uxorem. Verùm faciebat hoc iniulfiis, fuapre

fpontc qiure faótü cius n5 potiiir patri nomine obcdicntix pi obari, ficiifi probabai qd facitbatlacol’.

Viditctidiri incjiiit,(juódmlt;(lx effentßlix Canaanin lyatrisfui.'iQiisv.do iiidit boefPoftg filias Canaüdu xiflrt in iixores. Sert» amp;nbsp;boeiiidit. Poterat iiidcrc inatui ius, fi fecundiim mifpat germani amp;nbsp;obedien-« tis fifqjiaiid fine confeientia 8i iioluntare patris niipfifitr. Vides exemplum filij dcgeneris,qui de paterna uoluntate cognofcenda niilla cura diicirur,dinn illi cftobfequcndum,fed liane demum poftilliiis tranigrtfsionem ex animi abalienati indiet)S intelligir.

Et acccpit,inqiiir,MaheIatb filiam Ifmaclis,amp;c.fiipcr iixores fuas in iixorcm. Vide boe genus rtfipi Icentiæ. Vultplacarepatrcm, abolereoffenfam qiiam per miptias fiüarum Canaan ineiirreraf,amp; in fpcciem bums propcfiti ducitin uxorem filiam Ifmaelismeriim quod deliquerat non emendat.Sfinar cnim fi'lias Cananæorum, amp;nbsp;filiam Ifmaelis illis coniungit. Sie non emendatiir quod peccarnmiftjtd fpecies quædain emendarionis fimuiatur.Confimilis bypocrifis corum cft5qui ubiintelligunf naditio-iiumbuinanarum cultum difplicerc Deo, quafi quod dcliqiieruntcmendaturi, (pecietenus faciiint locu uerbo ucritariS,Slt; interim filias Canaan non abijeiunt.’boe cft,qiiibii$ liint traditionibiis afiuttijfenad-tcr adharentjamp;l iierbum Domini cum magiftcrio traditionum bumanarum coniungiint.

Et ilkid aftuti confiiij genus obfcrua.Qiioniam feiebat lacobo cefsifiemultiplie^dscpcfleritatisbc-nedi(flionem,noii contentus duabiis quas babebat uxoribus,adijeit amp;nbsp;rertiam,fperatisfoie,iitniultitn ebne fobolis fratrem fiipcret. Exiftimat enim per poiygamiam obtineri pofie quod Jacobo erar ex be-Jicdidtionc diuina promifium.Sie Efau ifte filius non piomil'sionis,fcd earnis totus fpirat cai iiem, u-biqj earnis confilqs obfequitur.

Et cgreffîii eiliacoh de Eeersh«be,(^ ahiffi^dran. ] Supra dixerat, abijfielacobiiminMcfopotamiamr iieriiin quia deconfilijs Si fadlis Efau interftruit qua:da,atlt;i; ira cccptam mentioncm de profcdtionelï, cob infcrrupitjamillam^fequuturiis repetit, dicës.Et egrefius eft Jacob de Btcrsbaba,amp;abijtHara..

Et incidit tn locum quendam,ac pernodduit ibi. (in Ebra?o eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mpiaa. Sept, babent «« «•mji'riii/f

tutu,,id eftjOecurrit loco.Et Cbaldçus ufiis eft uerboquod eafu qiiodam Sifortuitoineidcrein ali quern fignificat.) quid cccidcrdtSol. ] Prarftns biceoiitexrus ad fine iifrp capitis commémorât quidlaeo 1'0,ut aliqui uolunt, terria nodle aeeidcrit, peftq in Mefopotamiam proftdturus donium patername-grefiiis eflet. Poteft autem in tria membra diuidi,ut primo incmbro dentur ea qua- fecit ante fomnuin, feeundo quse aceiderunt in fomno, tertio qult;c poft fomnum fecit. Ad primum pertinent ifta. Er incidit in locum quendamjamp;l pcrnodlamtibi, quia oecidcrat Sol. Etdccepitdcldpidibuiillitiflocitamp;pof^l^^^^ pro ceruicd'i'in Ebræo eft in pluralh''nrrls’^‘a,id eft,ceruicalia fua,uel,pro ceruicalibiis fuis^dortnitatq^in loco itto.}Cogitat forfan lcdbor,quare non fit ingrefiiis ciuitatem Lu2am,qusc loco ifliuieinaerat. Aiij aliud fentiunt.^Vbbi uidetur non cJfe hoc ftudio aliquo, fed propterea fadtum quod ferius uenifier in id loci ciuirare lam claufa. Atq} hoc arbitror per id innui, quod dieit eum Mofis co loco pernctfJafte propterea quod Sol occubuiffet. Qua firmum fit quod Jofepbus cum propter odium proiiincialium apud nullum diuertcre uoIuiJfejfcd fub diuo iacuifie dicit,uidtrint alfj. Jllud certe’ probari non poteft, g» non-nulli fentiunt locum Ininc fuifie montem JVToriah,in quo praceeptum fuerat immolari Jfaaeum, eamlj ob caufam tioluific ibi pernodfare lacobum^qudd iudiearet locum efle faerum, fperarerep furunimut nigilando Si orädo diuinä ibi uifionê mcrcrct.Hacc opinio manifefte répugnât ipfius Jacobi ucrbis,qui' bus dicit: Vere' Dominus eft in loco ifto,amp; ego ncfciebam.Ifti dicunr,feiebat efle locum faerum,ipfeucro ncfeiebä,inquit,eflc Dnm in ifto loco.Deinde Si Mofes buie opinion! non fauet,cü dicit □“'PT-aySB”''» id cftjforte incidit in locum qiiendam. Satis innuitur hac loquutione praeter opinionem Si fludiulaco-bi faclum cflc,ut co loci pernodiaret. Deniep Si ratib quam afsignat diccnSjÇjiioniam Sol occubucrar, impertinenter eflet adiedfa, fi non pernodbauit ibi Jacobpropterea quod Sol oceubuilTet,fedquddeo tanquam ad locum faerum data opera perucnifict.

O B Ï E R. nbsp;nbsp;Illudobfcruandumeft, quôdfuturusPatriarebaSddnsterr«illiusfolus fineullofamulitio3(pedes

tarn prolixiim iter ingreJfuSjin quo multis erat diebus fururus,nodlc bumo deeumbitjid'qj fub dio,amp; Io co ecruicaliiim duro lapide utitur. Videmus exemplum prifeorum morü Si antiqua?frugalitatisamp;hu-inibtatis,cuius refpedlu meritd noftradamnaturfuperbia amp;nbsp;mollities. Corpus labore defarigariiplu-mariam molliriem non quarrit, ociofum uerd dd delieatü uix fclcdbifsimis plumis fatis molliterqcfeit. Obferua etiam myftcriü lapidis buius,qui Cbriftus eft lapis cledlus, eui ingefcfit amp;nbsp;innitüJ fanfti oes.

Etfomniduit^zr ecce fcald ildbdtin terrd,cr culmcn eiu^pertiugebdt ad ceclum ufq;,Cf ecceangeliDeidfceit dcbdntdefeendebantper ed,c^ ecce Domintuftabdtfupcr earn [in Ebracoeft bi'î uulgata lat.liabet, innixum fealæ.Et Scptuag.uertcrût,amp; Dns innitebatur illi.] cz dtxit:Ego fum Dominuf Deus Abrdbdpd' tris tui;z^ Deus ifadaterramfuper quam tu dormis tibi dabo er femini tuo.Et erit fernen tuum feut puluis terre erinudlefces (Vulgata Lat.Dilataberis.InEbraco eftri'jf^B, quod nonnulliueituntfortifieaberis,aliqui r.'S'^jid tft,miiltiplicaberis .)ctd Occidcntcm,^' ad C)ricntem,adfeptentrionem er ddmeridiem,acbene-diccntur in tc omnes familite terra; ZT in femine tuo. Et ecce ego tecum fum (Vulgata lat, partieulam h anc non hjbet ) er cuftodiain te quocunqi perrcxeris,er reducamte ad terramiftam.quoniam nondeferam tf.[Vulgata iat.prenomen te onnüt.'idonecfeccroquacunqi loquutus fum ad te. jExponit Mofes uifionc, qua appa-ruit Dus dormientiIacob. Sunt autem duarillius partes, figura öd uerbum, quibuspcrinfomniiimeft in bdc Domini Dci fuiconfirmatus.Ad figuram pertinct utfa feal.a ccrleftis deindeangeli, tertio DeuS ipfe.Scala infernc tnnitebatur tcrrïc,fupernlt;’ cacumen babebat ad eoclos ufqj pcrtingens.Angeli afeen-debant

tóant per ills S{ dcfccndebant. Deus illi fuperné innitebatur, rang de calo in rerram profpiciens. Ifta adiu aliquo corporali realiter fa(fla,fed per phantafiam amp;nbsp;infomniiim dormicnti lacobo pro-Pofita.ld quod Mofes pracmonere uoluit dicens,Et fomniauit. Qiia figura Deus ipfe ftanS fupra uel iu Jfafcalam apparueritjhumana ne uel alia, non eft expreifum d Mofe, quemadmodum neep de ange’is. '•tn apparuerütjUt difcrimen eflcf,quo Deus ab angclis difcernerct dignolti^ poflct. Ad iierbü per-*lt;ncnt quac feqiiuntur,Ego fum Dns Deus Abrabac patris tui amp;nbsp;ifaac, amp;c. Oraculum hoe declaratio-neconftat S( promifsis Principió nancß dcclarat Dns lacobo per infomnium apparens, quis fit. Ego, ‘nquitjlum Dns Deus Abrahx patris tui,amp; Deus Ifaac. Deinde fubqcit promifsiones. Proniitt it illi pri quot;quot;im de rebus poft aliquot lecla futuris. De pofl'eßione uidelicer terrsc Canaan, deinde de mulripüca^ ’Wnefcminis, tertio de dilatatione fiituri doininij,amp; quarto de benediftione omnium tribuum terræ, Hïcolim Abrahat Si ifaaco promifia ad hoerepetere Si refriearc uoluir,ut fide promifsionum iftarum ^onfirmatus feirer fe non fic exire terram Canaan, quafi ad illain non reuerfurus, fed ad tempus eederc f“rorifratris,5f uolütati parentum obedire,donee fuo teinporc ex Mefopotamia reuocaretur, id quod 'lÜdilertéetiam promitfir. Subijeit iftis promifsionem ad prxfentem proftólionem ac pcregrinatio-*gt;ttn,immó Si omnem illius uiram pertinentem.Et ecce,inquir, ego fum tecum. Sic promittit illi prsc-frntiam fuam,loco confolationis,quoniam folus fine omni comitatu in regiones incognitas proficifce lgt;atur. Et cuftodiam te quoeunq} perrexeris.Exponit ad quid illi adeife uelit.Et reducam tc,inquir, ad ttrramiftam. Cauet nefuaptefponte exMefopotamia redeat ad domum paternam, fed expeebetdo-nec iulTu diuino reuocetur amp;nbsp;reducatur.Qiioniam non defeiam tc,inquit,donec perfecero quæ loquu-^'Sliitnadte.Adr)cithanc,«:iT/tfÀDj /fljr qua utriqj promifsionü parti feruiens ex fonte principalis eaufic tationêfecundanjc ducit.Principalis caufa erat in illis quæ aiitea promiferat Abrahæ.Seeundaria uerd '•'■isquæipfumlfaacüperegre'iam proficifcinteconeernebart.Significatfc curâ iliiushabiturü^ipter Ptïftandasôi complendas promifsiones Abrahæ de femiuis ipfius benedidlionc ac multiplieatione, terræ Canaan pofleßionefadfas.

Weriiandum eft prtncipi€i,qudd non folum Abrahæ Deus, lcd «Sf poft ilium If I3COamp; lacobo ap- O B S E R, paruit ;lt;Sc illis quoq; eadem quæ Abrahamo promifit,quami!is Abraliæ non foli,fed ipfius etiam femi-

bencdiôiionis fuæ gratiam promifiifet. Vides diuinæ prouidentiæ diligeiitiam.qua quod ex indieio Abrahæpoterant cognofeere Si Ifaac amp;nbsp;Iacob,peculiaribus apparitionibus amp;nbsp;oraculis ad confirman-dam pofterorum fidem mentibus illorum inculcare uoluir.

Deinde confiderandiim eft, quèd nonuerbo tantum, fed «Sf uifione quadam animum lacobi confir-’’’auit.quæ effet ôC eonformis uerbo,amp; fic luculenta,ut nullis uerbis clarius polfetexprimi,mlt;ntilt;p lacobi infigi,quod intelligcndum proponebatur.

inquit. ] Deeo quod perfomnia Deus noniuinqiiam loqiiitur hominibus, uide fuprà C’p lo.in hiftoria Abimelech.

El fccf/crf/dflrfbirt in tf»Tlt;e,cre.]Gemîna eftuifionishuiuS confideratio.IiteraliS amp;nbsp;myftica. Literaîiad monemur de prouidentia Dei, qua eledios âC fideles fuos in hoc mundo ueluti percgrinantes,per mi-niftrosfiios angelos moderatur.ducit,amp; tiitatur.Hoc innuebatur ifta uifione. Angeli non cgentfcala, qua uel defeendant uel afcendant,nec Deus fcalæ,angclo?fuos mittendo innititiir, fed figura in banc ad «ptum Si intelledum lacobi attemperauit. Scala,inquit, ay\12, id eft,fixa ftabat. Agnofee cor.ftanti-5m amp;nbsp;firinittidinem prouidentiæ Dei Si niinifterij angclici.Deinde,amp; culmen eius,inquit,pfrtingebat sdcœlum.Ergo non foliim defccnfiis eft de ccrlo ad terram,fed amp;nbsp;de terra afeenfus ad cceliim, Si hcc de fanl’n Si afccnfti iunguntur terrena cœleftibus.Tertio, Et ecce Dns, inquir, ftabat fuper cam. Intellige •iniuerfum ininifterium angelorum,quo terrena pariter Si fpiritualia difpetifantur,Dco no folum man dante, fed amp;nbsp;fpeólaiite amp;nbsp;curante difpenfari.

Quod myfticam huius ihfionls confiderationem attinet,fcala hæc Chriftus eft.Scala mediatrix eft Si conciliatrIX loci inferni SC fuperni. Scala illa infernc terram,fuperne cctlü cötingcbat. Chriftus media toriSf conciliator unicus eft inter Deü Si homines 1.Timor.r.terra coclo,calü terrç coniungit,hommes angelil,angelos hominibus cóciliat. Sic exponit liane figura Apoftolus Cololf. i. dicens : Qiioniä in ipfo complacuit omnem plenitudincin diuiuitatis inhabitare, Si per cum reconciliari omnia in ipfum, pacificairs per fanguinem crucis eius fine quæ in tei iis,fine quæ in ccclis funt.Et Chriftus ipfe,Ego, in-inquit,fum uia,ucritas Si uita. Nemo ucnit ad patiern nifi per me.

Scala ifta innitentem fuperne' Deum patrcin habet,quafi ex illo fit prodult;fla,amp; inferne'tclluri inniti-tur. Chriftusfupernc ex Deo pane, infernc exlumbis lacob, cui uifio hæc oftcnditur,uerus D,us Si Herns homo humanitati diuinitatem imitate pti fonaii coniunxit.

Qiidd angeli per hanc Icalam afcendiint Si defcendunt,admonet nos de minifterio angc!orum,quo elcdis fcruitur in terra exiftcntibus, conftarcillud non in nouo diintaxat, led Si ueteii Teftamentc per Chriftiun utriuf^ Tcftamenti mediatorem. Hac de re loquutus eft Chriftus Ioannis primo ad Natha-nadem,diceiis;Amen amen dico uobis,uidebitis cccluin apertum,amp; angelos Deiafctndcnteslt;S^ defeen dentes fuper filium hominis. Regnum Chrifti perpetuum quidem eft in fc,ueri!m in nouo Teftamento clariusfefe fplendor illius qua in ueteri exeruit. Huius miniftri fuut angeli,quorü afeenfus ac defeenius flimfupra Chriftumtanqcapur,tum fupra cleftoSjtaiiqnam illius membra,frequentiores innouo funtquim ueteri Teftamento declarati,

6^2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S 1 W

Per banc fcalä ad cœleftia confccndür omnes clelt;fli. Parata e Rad fi né iifitp müdi.Perhâcuiaffladii-s^nü uitæ.Nec uni tni tcrrjc loco innitit,fed bafis illiiis fie eft düatata, ut quocûep ternis oi bis loco effi-üas copia illius ad afeendendu habeas.Afcëdimus per illâ ad Dcü,fupernc illi innitentc. Afccr.dimus pii mii m corde per fidem, quo afcenfu fit ut cëuerfatio noftra fit lu cœlis. Afceiidimus deinde gemitibus, fufpirijsac precationibus,quas ad cocleftia per Cliiiftrideftiiiamus, dû pâtre in illius nomine iniioca.-mus.Afcendimus tertio fpiritu,qn corpore hoc moi tali liberati fpiritum Deo patri reddentes Clirifto coniûgimur.De hoegenere afeenfuS loqî Apoftolus dicësiCupio diflblui,amp; efiê cû Chrifto.Afccdenius raudëamp; corpore fpiririi qn «à mortiiis excitatirapiemurin nubibiisobuiâ Clirifto in aéra Sed per-gamus ad fequetia. Et dixit.'Ego fum Dns Deus Abrahsc patris tui.Dc i'io uide fuprà cap.if.qrem admodû amp;nbsp;deeoqddicifEcceego tecü fum. De,pmifsioneteriç Canaâj mulriplicâdiîjfeininisdKftü cft fupra in hiftoriis Abrahæ. nbsp;nbsp;Et iitualefces,ingt,ad Occidentc SC ad Orienté,ad fcptentriontni amp;'ad

mendié. Hac de re uide fuprà ca.n.paulo ante calcc capitis. Ac benedicenî in te oés familiar terræ.Vidc fuprà ca.ii.circa principiû capitis.Et euftodiâ te,quocLcp perrexeris. Cegita de forte fariftoiûin hac terra peregrinantiéi.Sic funt periculis ta corporalibus q fpiritualibus obnoxij, i;t opus habeâtciiftodia diuiiia. Cogita de fide amp;nbsp;bonitate Dei,q eleélis fuis euftodiâ ubiq; parata ƒ mitrir. Cuftcdiâ te, inqiiit, quoeüt^ perrexeris.Cogita qûo apparés Deus euftodiâ hâclacobo promittat. Defuper uidelicetintcr râ hâc/tiâ fupra dormientc,nedû oranté,intéfiis,amp;l angelorü afeeridcntiû aedefeendentiû minifteiioad euftodiendû ducendü ac regendü fuos itifti uéius.Cogita de eo qucc[j,qd licet angelos néfiar.tesac defuper profpeélâtes,fed afeendéresaedefeendéres, tat.q minifteriû fuû ad et ftodiendü ncdiiigendü cle-ébos fedulô 5é indefincter obcütesUn iiifione hac fpeélâdc’S proponat,liaud famé dicitjEccc angeli mci tecü fi;nr,5é cuftodiét te;fed,Eece ego tecü fum,amp; euftodiâ te.Eft itaqj Deus ipfe euftos elcdtorûjid^ no abfcns,fcdprarfens.Virtus Dci,cft,minifteriü angelorü.Hoccuftodv,obfccr(o,quidr.âpoterit detritnen-ti aeeidere elcébis, de q canit prophetaiNon dormit neq; dormitat, qui cuflcdit Ifraelem. Illnd tame, Qiiocütp perrexeris,t!Ôeft trahendüultia limites pietatis amp;nbsp;lufij obediétia.’ Vbipergiiadperficicdafîu di.a carniSjibi fané né eft de euftodiâ hac Dei præfumendü. Ef reditcÀ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terra lÆa. jReduftio

ad rerrâ patriâ gratifsima eft exulibus, amp;nbsp;in uotis illorü uokiit ae reuoluit iudefinéter.Vei n fi pi) fint,no ficaffeélabfitreditüjUtcitra uoluntatë Dei ad fuos reuerti conent, fed patiéterexpcdabrit,donee difpo nente ac diiccnre Deo reuerti liceat.Innitent promifsioni huic, qua Deus ipfe optatam lui rediiélionem polliectur,nôdicensfimplieirer,Reuerteris-fed,Reducam te ad tel ram iftam.Paftor bonus amp;nbsp;fidelisea dein cura Si fide qua ones fuas ftabulo educit,cadem illas amp;nbsp;reducir. Cotifolatio hxc magni momcii- B ti fuit olim non modo Jacobo ifti,fed amp;nbsp;Dauidiinexilio céftituto. Vide quae Pfal.ij.eaiiat.Eti.Sam.v. fpe redudbionis fuffultus diccbatrReporta arcam Dei in urbem.Si inuenero gratiam in oculis Domini, reducer me,amp; oftendet mihi earn.

Qjjo/jwiK non deferam te,inquit,donee fecero quifciinq; ïoqutitu^ (urn dd fe.] Obferua piitnil, ficelfc com-paratum Deum, ut quæcunoj loquitur morralibus,ccrtó perficiat. Perrinet hoc ad fiimitudineni ucibi Dei,quod in uaiium abirc non poreft Ccclum amp;nbsp;terra tranfibuutjuerbum nerd Domini non tranfibit. Quàm funtfelicia pcdbora,quæ firmitudinihuiediuini uerbi indiibitanreriiimtunturt’

Deinde obferua promifsioiiem hane,Noi^deiiram tc,ex eo dncT:am,quod certd fit Deus quj promi Jitpcrfedburus. Promifit nobis uitam acfelieitatemfempiternam,regnumlt;]; ccrleftepcr Cliiiftiim. Pro mifsioncm haneomninoadimplebit.lntcreafumus multis periculis obiioxij. Qiiapropter promittit, quod nolir nos deicrcre.Qi,ioufqp®onec, iiiquit, fecero quæeüqj fum loquutus. Si rex promittat cui-piam regni fiii hareditatem, res ipfa poftulat, ut interea ilhus euram gerat, donee hacreditandi regni tempus adueuiat.Sic habet amp;nbsp;noftra conditio.

Sciant igitur fideles omnes, quibus regni Dei promifia eft ha-reditas, duo hac cfiTc omnium certifsi ma.Vnum,qudd fit Deus haudquaquam promiisis fuis defuturus. Altei urn, qudd iiequeat cos interea dum in hac terra peregrinantur,defcrerc,donee quaepromifit ad efftdbum perducat.

Et illud obferua. Non deferam te,inquit. donee fecero, quæeuneg loquutus fum adte. Refpondeant hie Heliiidiani,an redbé colligamiis ex uocula Donee,fi dicamus,Ergo deferct nos poftquàm promifia praftiterit DeusfVbi Matthaeus dieit,Et non cognouitcam,donee pepcriflet filiuin fiium piimogeni-tumrinferunt illi,crgo cognouit earn poftquàm pcpenfiTctfilium fuiim primogenitum.Eademraticne colligant amp;nbsp;hoc loeo,amp; dicant,Ergo deferer Deuselelt;fbosfuos,poftq impleiicrit,qi a loquutus eft ad eos.Sed abfir ut fie de Deo fenriamus, quod fir fuos non in fcmpiternum fcruaturus, fid aliquandode-ferturus. Vcriim de hac uocula Donee annotauimus quatdam lYalmo no. ibi,Donicponam inimicos tuos feabellum pedum ruorum.

Et cuigilduitlacob defomnofuoGT dixit: Vere Dominult;( e^ in loco i^iojCr ego nefciebdm.Ettitm:itac dixit; Ql(4m terribili'Seft locuiiüeiüo cü ipfe nift domui Dei,er eilipfeporta cce/i.]Expouit Wofes quidfcccritla cob cü de fomno fuo euigilaflët Cômemorat aüt tria. Primü, qd fenferit de loco ifto in q dormictiiiifio diiiina apparuerar,dé qûo atfedbus fuerir. Dein qd cü furrexififet fecerir.Tertid qd uouerit.Qiiiddeloco dorinirionis fua; fi;nfcnr,fie exprimit; Et euigilauit Jacob de fomno fuo, amp;nbsp;dixit : Veré Dns eft in loco iftOjSé ego nefeiebâ,lt;Sée.Qûo afteébus fuerir,per id exponit qd dieit.Er timiiit ae dixit : Qiiâ terribilis eft locus ifte. Timere tœpifijjprerea 3gt;fine rehgiofa rcuerëtia eo loei pefnoébafiTct.ld exeo colligitqd eu di xilfet, Verc Dûs eft in loco jfto.’fubiecitjEt ego nefeiebâ.quafi dteat, alicq haudquaq hiciaeuifsc.lHud.

Quim tenibilis cft loens iftf,mclhis iicrfcrftHr,g rciicrcndus cft lociiS iftc. Rationis loco fiibiicir,qiiaié fitislocusreiicrendiis, cumdicit: Non eftipfenifi domus Dci,idcft,fftipfifsima domus Dei.Äddir,Er porta codi. Loquitur aüt fccundum uifionem, qua apparutrant angeli co loci ccolitus de fccndcntc» in tnTam,amp; rurlbs c terra afeendentes in cœlos:qucmadmodum ufus portç cft,ut per illam homines egre tliantur öC ingrcdiantur. Ipfa uifionis huius fades uidebatur efle domus Dci,amp; porta cccli proprer ap-paritionem Dei amp;nbsp;frequentiam afeendentium ac defeendentium angclorum.

EteuigilaMlacob,inciuit,defomnofuo,ç^ dixit]Non exprimit qüo affeftusfueririn ipfo fomnio,ltd q •luiduigilansdixcntacfccerit. Somniantesnon funtmentis fua;compotes,quare noneftde phan-hsijs illorum, quibus occupantur inter fomniandum,aliquid de doiffrina pictatis ufurpandum, Voco îûtpliantafias nó ipfas apparitiones dininasiabfit; fed affciflioncs amp;nbsp;cogitationes fomniantiü,quibus 'uipfisinfomnqs afficiunï.Quarefcripturænon fomniantiü,fed uigilantifi cogitata amp;nbsp;diifla proponür.

Vfrc,inquit,D«s eil in loco iilo.] Deus nullo loco comprehendirur. Si quîcras ubi fir,rcfpondetur efle 'il’itß.Cürium amp;nbsp;terrä pradentiafuaimplct. Vide Efa.cap. ultimo. Deinde neclacobo uifus cfteolocö luo dormiebatjied in CŒlo,nimirü fcalç apparentis cacumini innixus.Qiiomodo igitur didr facob; Ve

Dominus eft in loco iftof Loquitur de apparitione Defnon de locali præfentia.Qiioniâ co loco appa ttlratipfiDominuSjdicebatobftupefadfus Si pauefaä:us,cfte Dominum in eo loco.

^egonefeiebam, inqint.] Apparuerat illi ergo Dus co locipræteripfius cogirationem cXpeifla-'ioncm.Nos cogitemus IiiciSi fic inuifit fuos confolatur, ncc fpcrantcs,ncc pctentes,fcd prorfus igna roSjimmo dormientcs,quomodo defcrerc potent follicitos,uigilantes,orantts,clamantes,fperantes,amp; '»peftantes. Cogitemus amp;nbsp;illud, Apparuit Deus Jacobo ignoräti. Non impeditur ergo opus gra-heacprouidcntiæiliius pernoftramignorantiam.Ignorantium piorum curamgcrcrefolet,inalitiofo fum uero quantumuis fcientium,non ita.Ignorabat Iacob, appariturum efle fibi Dominü eo loci quo '‘Ubabat.’Dominus uerd feiebat ubi eilet amp;nbsp;cubaret Iacob.

Ett««,©- dixii;Q«4W terribilis eil locuiiile,z^c.'] Compertü cft,hominibus tarn fuperftitiofis qua'm uttercligiofis loca facra efte uerenda ac ucneranda. Supcrftitiofis amp;nbsp;cidololatris deorum delubra, tem-Pb,adYtu$,antra,tcrrorem amp;nbsp;pauorem incutiunt. Prasterquä enim ggt; opinio religionis animos talium ptrcdliqipfaetiäinfernalianumina,fpiritus maligni, acdæmones naturschumanachorrorifunr,tanq boftes amp;exitiofi.Pijs uerd amp;redfe religiofis locafjcra,ad domü Dei pcrtincntia,in quibus cultus Dei txcrcttiir propter diuinç Maieftatis reuerentiam fic funt tcrnbiiia,ut fimul fint ucneranda cxofculan-Ï gt;la.Qiiare palam teftantiir prophanos cife fc, qui in locis facris nullo religionis fenfu tanguntur. Taks Suternpotifsimumfnnt,qui in dcdicationibus tcmplorum fingulis annis Stentorea iioce clamant,Ter-ribiliseftlocus ifte;amp; rempla egrefsi,feftnm Bacchiamp;i Veneris celebrant magis, quam g, uerbis öf uoci feationibiis tcmplarijs pratfeferunt. Si ali.às in templis nundinationem amp;nbsp;uentris feruitutequouis mo lt;loexercent. Vcriim habent fuas labra laiflucas. Qiialia funt facra,tales funt SC myftæ.

No« eilhic, inqiiir,niß domiM Dei er forta call.'] QiiarefQiiia uidebat Dens efic in loco ifto.Ergo ne domus Dei amp;; porta codi eft ubicüep Deus eft^ Deus eft ubiep. Ergo domus Dei Si porta codi ubtep cft? Negabunt hoc potifsimü Romani, qui clamât domü Dei Si porta codi non efic nifi in fede Romana. Sciendü eft Hebræis uocabulü n’'3,id eft domü,fumi pro Wabitationc.Habitatio aüt Dei uocat, ubi per gratiarn fuäamp;: minifteriüuelangelorü,uclhominü,fecundü uerbü fuü,habitare uidet. Hniufmodiaüt babitatioDei locum habet ubi clctfii cömorantiir,qui gratiæ Dei, amp;nbsp;minifterij uerbi illins capaccs cxi-ftunt.Alias Deus graham fuam nuHi loco fic difpenfat,ut ibi habitarc dici pofsit.

^ipfe eil porta coelijinqt.] Obfcruaggt;domü Dei Saporta codi cöiungit.In domo Dcicft porta codi.

^uoniäindomo Dei minifteriü cft angclorü Si feruorü Dei.In domo Dei funt oracula diuini ucrbi,qb. guodcalninha-tue res mortaliü illuminant. Si ad codeftia appetêda imbuüt.In domo Dei cft pcccatorü remifsio.In do nbsp;nbsp;nbsp;portam,er Ù

»10 Dei eft afeenfus ad codos,de quo fuprà annotauimus,ur redtifsime' porta codi domui Dei cöiungat. i/f terrof uifft itfurrexitJacob m.iné.(Exponit Mofes quid poftquâ cuigilafTct feccrat lacob.Paucfadius ftatim fur- demiffdpalet, * ttxit.)Etaccepitlapidem quempofueratloco ceruicalttim.] lolephus legit in pluraIi,lapides.Et clarificauit

■nquit,jilos lapides. In Hebraeo uerd non cft n''S3ilt;n,id eft lapides,fcd ptsr^id cft lapidem.

Etpofuit euniftatuam.] Vulgata latina habet,Et erexit titulum.Scpt.habcnt idcftcolumbam, uelftatuä.Ercxit hunc lapidem amp;nbsp;fic firmaiut, ut ad modum ftatuæftarct crcdfus.Et hocfecit nó more ïthnico,amp;? eidololatrico,fcd ur gcftærei memoriam rctincrer,in quem ufuin duedeeim lapides de lór-dane fumpti poftea funt ab Ifraclitis confi.mili modo conferuandæ memoriæ gratia ercdli.

Etfuditoleumßtper cacumen eins. ] Q_ualc fucrit oleum, non poteft colligi ex uoce Hebi a?a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qi îc

in geliere pinguediné fignificat. app^iret cum oleum ucl oliua?,ucl altcrius cuiufpiam generis pro regio-nisilliiis confuctudine ad hoc fecnm fiimpfifle,ut illo ad releuandam itincri.s molcftiam uterctur.Qudd autem illud lapidi crcdlo infudir, ccremoniam confccrationis habet, quam puro non ab ipfo turn pri-tmimfuifle ex cogiratam,fcd ab Abrahamo Si Ifaaco patribus ipfius acceptam.

Etuocauit nomen lociiÜius'ßethel. ] Vulgata latina habet, Vrbis illius.Bcthel aüt fignificat domü Dei.

'Veruntamen Lus erat nomen ciuitatis iÜius à prinetpio. ] In Hebraeo cft uocula a’jiK, ojiæ fignificat ali-quJdouerc,q5fedfdialiquâdo etiäfcd,uerunramen.Latinus intcrpresilläneglexit. Sept.coniunxcrunr, id(jcorrupte',cum fequenti uoce TiV, Si uerterunr,«» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/if/ t» wf Aard nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,

Vlammaus erat nomen ciuitati prtus.Hieronymus hanc uerfionem reprehendit. Si uoculam Vlam

644 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N GEN E s IM

dicit idem efTc quod antea,prius,amp;c.Lyranus dicitfecundumcomuncmdoftorumfenrcntiäduitateni W nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;banc Luzam, elTe Hierufalcm, SC citât duos uerficulos iftos: Solyma,Luza,Beth£bHgt;£ryfolyma,Icbus,

Elia,urbs facta Hierufalem dicitur atfp Salem.Veriim ipfa faffarü biftoriarü feries, amp;nbsp;terra: illiuSdefer* W nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptio reclamat.Et Hieronymus quofp aliter fentit,dicens;Luza in tribu Beniamin eft, qiiäpofteacogno

minanit Iacob Bethel.Eftaütufqjbodieiiilla in finiftra parte uiæ de Neapoli pergentibus Acliam. Ite de Bethellcribit ad hunc modum.’BetheljUicus in duodecimo ab Aelia lapide ad dexträ eiintibus NeS'* polim,quac primiim Luza,id eft,amygdaliim uocabatur,di cecidit in forte tribus Beniamin, iuxta Bc--than nbsp;nbsp;Ai,quä expugnauit lefiis rege illius interfedlo.Porrd, g, quidam putant fecundü errorem Gr«

corum uoluminü Vlamaulas antiquitus nuncupatâ,uebementer errant. Verbü qiiippe Hebræiini èC no men ipfiiis ciiiitatulse pariter milcuerüt.cü ula m fignificet prius,id eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Luza uerô amygdalii.

amp; ßt fenfus; Vocabal aüt Bethel prius Luza.Nec nô ôC hoc quod Bethauen aliud oppidü fufpicanf,He bræi putant eandë elfe Bethel,Sed sk eo tcpore,quo ibi ab Hieroboä filio Nabath uinili aureifabricati funt,amp; à decctribubus adürati,uocatû elïè Bethauen,id eft domü eidoli,quæ ante' uocabaî domusDci. O B S E R. Hieron.unde fatis patet friuolü eflë quod Lyranus de hoc loco Bethel adfert in inediii. Obiter bic ex uerbis Hieron.cogitet pins ac diligeS Ielt;ftor:Si ex Bethel Bethauen,id eft,c’ domo Dei,domus iiiiqul tatiSjfiniftro ftudio Hieroboä per falfos cultus fieri potuit,g no fit mirû g» ex eo loco,ubi olim niguit do dlrina Apoftolica,fadla eft Babel,domus côfufionis.Etiâ fi ex antiquo cert© quoda oraculo Dei Roitia fuilTet cöftituta Bethel,ficut acciditloco ifti,de quo loquimur, qd tame nullis certis fcripturiseuincipo teftrpatet tame pracfenti exeplojpoife ex Bethel fieri Bcthauen.amp; ipfa docet expenctia, Roma iam ali quot feculis noelTe fedé Apoftolicä, fed prorfus Apoftatica,ideoi:p ueriiis Bethauen g Bethel uocandi

O E B S R. » Surrexit wane,inquit.] Admonemur hoc amp;nbsp;fimilibus alijs fanólorü exemplis,fic efte religionis afte-(ftum comparatum,uttollat omnemtorporem,pigritiem accundlationem.

I Etaecepit/apidemquepofucratlococeruicaliüjG' pofuitcuntßatuä.] Habeshictypü Chriftiexlacob nafcituri.Eft ille lapis.Sic petra uocatur,amp; confelfores illius Petri appellantur. Lapis lacob fumptiise-rat de lapidibus loci illius.Sic Chriftus ex hominibus homo falt;flus,dë de hominibus ueluti lapis exlar pidibus fumptus eft.Eft enim caro de carne noftra,amp; os ex ofsibus noftris,Eph.f.

i Lupiildcohpojitut eßin domo Dei. ]Et Chriftus lapis prcciofus pofirus eft in domo Dei. Ecce,inquir, pono in Sion lapidem preciofum,angularern,probatum,fundatum,amp;c.Ela.28.

4 LapisIitcobunâusciloleo.] EtChriftusundluseftoleolæticiæpræconfortibusfuis.EtipfeLuC«*' dicit.’Spiritus Dnifuper me,eo g» unxerit me.Hincdidlus eft Mefsiah Hebr.Græcc' Chriftus,latinéun-(fbus.Er hæc puto faniora amp;nbsp;utiliora £ire,q quod Canonift« De Coniccr.dift.i.Can.Altaria,aiithori-tate loci huius in Ecclefia Chrifti ftatuunt facienda efte altaria lapidea,amp;; oleo ungenda. Carnaleshomines à lapide ad lapidem,dë ab oleo ad oleum fenfus fuos accommodant, paruni obferuantes quæ fit mens fpiritufliinfti, qualis fit noui Teftamenti conditio,quàm in iHo non lapides Si oleum,fed homines fideles lt;Së gratia fpirituftanlt;fli,lapidibus Si oleo,ranquam ueritas typis,fucccdanr.

EtnotttïIacobKotië.JExprimitMofesconfequenterorationem Iacob per formulamuoti prolatam, 'Votumquid fit. quareillametiam uotumappellat.Eftaute^ uotumreligiofaprecantium promifsio adDeumeum affedlu Si fpiritu precandi prolata. Orauit lacob ad Dominum,dubio proculccmendaiisfe gratiïil* Iius,ealt;p petens quorum in iioto fuo meminit,dicens:

Sifuertt Deus mccu.ey cuüodierit me in uia hac,in qua ego ambulo,^ dederit mihipane ad edettdilt;,Cfindu mentu ad iiiduendü,Gr reuerfus ßiero inpace ad domu patris mei,cr erit mibi Dns in Deû,cr lapis hie quèpofui in ßafuä erit domus Dei,cr omne quod dederis mihi decimando dccimabo tibi.} Hæc eft fumma uoti lacob. Sütaür illius duj partes. Prima precationc habct,alttra promifsionc.Ad precationc pertinëtifta.Sifue rit Dns mecü Si euftodierit mc,amp;c.Sic exprimir cordis fui defideriü.Eadé perit,quæ ex oraculo diuino promitti fibi intellcxerat,dc quibus fupr.à EadEa eft rnenrio. Ad promifsionc referenda fünf qua; fubiun git;Eterit mihi Diis in DerGamp;fc.Coniundbione, Et,exiftimantpleri(p hoc loco abundart,ideo^ legüK Si fuerit Diis mccQjamp;c.erit mihi Dns in Dcri,amp; lapis ifte que pofui in ftatiiâjSëc- Tria promittcre uidc Dominus dupli- tnr. Priinü,qd «élit Dnm habere Si colere tang fiiü Deü.Dns enim dupliciter eft Deus nofter.Primii, citer cH Deus no qnädo nos per gratia fuä fcruat,5lt; fe Deft noftrii elfe declarat.Secûdô, quâdo nos illü rang Deü,noftrri uihcccolimus.Primus modus no eft uoti noftricapax. Nemo poterit hoc modo promittcre,ggt; Dns fu turns fit Deus finis. Alter modus promittit hic .à lacobo.Qiiare qd dicit,Eterit mibi Dûs in Deü expo nendü eftjEt cola Dnmtaiig Deü nieû,habebo illü pro Deo meo. Sccundü eft qd,pmittit.Etlapisifte que pofui in ftatuâ,erit domus Dci.Hoc£ft,colâ ibi Dcri,amp; nome fins inuocabo. Erit mihilocus facer, diuino cultui côfecratus. Déclarai liæc particiila infra in pi incipio cap.j r. Alt] fentiüt hoc efle per inodü uaticinij de tabernaculo ac tcplo Dei aliquando eo loci futuro. Tertiü eft qd pollicetur.Et omne quod dederis milu,decimâdo dccimabo tibi. exponendü efl'e uidetde facrificijs Si oblationibus, quib, poftca Dnm eo loci ex pecudib. amp;nbsp;frugibiis fuis ofterêdo coluit. Neqj em loquitde liberis uel ftruis amp;ancillis.

O B S E R. Obferuandü eft hoc loco,poft uifionc cocleftêamp;: acceptüoraculü Deiprecesfubirigit,qiiib.eadëpe tit,qup à Dco fibi ƒ mitti audierat. Hoc genus erationis firma poteft fieri fiducia,4ipicr ^imüforü Dei ceititudinë. Deinde obfcrua,qd nôomtiis petit,qua: in oraculo ipfi fuerât,pmifta.Nihilcmmeminit eorü quæ pofteritatc ipfius conc£rnebât,amp; poft aliquot eràt fecula adimplcnda,fcd ea dütaxatprccan do meinorat, quac ad pi aLfciitcni ipfius peregrinationem pertinebaut. Horum uidelicet cura tangeba-tiir.

tut, magisqiiàm rcliqiiorum. Sic iiidcmus triam fanftos uiros iifqueadto nonnunquam prxftntium nKcfsitatiun curis tangi,iit de futiiris non cogirent,id^ oranres ad Dominum.

Tertio amp;nbsp;illud confiderandiim eft,quód per forma uori precatur. Huiufinodi prcces folent efle feric, fieri ab illis qui in tribulationibus fünf conftitiiti.Horum animus fie eft compai atuSjUr ptttndo auxi üum Dei, permitrant fe fort gratos, öi certa gratitudine beneficium acceptum agniruros. Hoc pro- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Sediiafciturbic quarftio, quomodo defendi pofsirquoddicit Iacob,Sifucrit Deus mecum, amp;cufto- AEST. dicrit me,8fc.erit mihi Dominus in Deum,amp;c.Sic enim ifta fonant,ut inferri quear. Ergo non erat Do •ninmn pro Deo fiio culturus,nifi ifta fibi præftitilïetf Videtur enim hxc efie conditio promiftbrum.Si fecerit Deus quod illi pra:fcribo,erit mihi Deus:fin minus^non erit mihi Deus.qu« fine impietatc nc co gitari quidem,ncdum uouendo dici poftunr.

Kefpondeo fimpliciter,amp;; ut arbirror ueraciter,non efTe ifta per modum condirionis,quamuis uocu MijConditionem prxfcribere uideatur, ied fpiritu precarionis amp;nbsp;propefito uerac gratirudinis rion fine ’dmirationis affeiflu à lacobo prolata.Iudicabat fe efle in peregrinatione multis periculis, etiam uitar, fibnoxia.Et quoniam promifsiones Dei audierat,quod iiellet efle fecum,fc euftodirc^deniç amp;nbsp;reduce-ffinunquam defercre, occafione promiflorum iftorum^ cum admiratione quadam tarn infperata: con-foljtionisprorumpit in huiufinodi uotum Óóiiera; gratirudinis promifsionem. Q^d. Promittit ergo ®gt;ihi Deus,quod uelit efle mecum,öCc.Quid'nam tantæ illiiis gratiæ gratitudinis loco rependerc po-ttro? Profedid,fifuerit Deus mecum,amp; cuftodierir me in uia hac, (Sic.erit mihi Dominus in Deü, iSCc. Woccertc’ fenfii nihil fpirat uotum Iacob,quod alienum fit .à petfiore fantflo.

In co quod dicit,Et omne quod dederis mihi,decimando decimabo nbi,admoncmur,qiiàm conue-’’ut nos animo grato agnofccre bcneficentiä donorum Dei, illisep fic uti, ut ad gloria in nominis illius llt;nipcr aliquid de illis cöfecremus. De decimis didlü eft fuprà cap.14.in hiftoria MelchifedeR amp;nbsp;Abrahj.

Venir Iacob in terram Orientalem,incidit in Rachelem in agro Haran pafeentem oucs partis, acci-^ pitur Iiofpitio a' Laban,ducit uxores Leah amp;nbsp;Rachelem filias Laban.Leah parit quatuor filios, Ruben, ^ton,Leui,amp;: lehudali.

T? Tleuauit Iacob pedes fuot er abijtin terramfiliortm Orientis.] Schema Hebraicum eft, Icuare pedes, nos Germani urimur,dum dicimiiS:Erhubßch auf feine fuß. Et fi quando proficifeentes ur ÿmus ut propercnr,folcmus inclamando dizereßeb deßeßauf. Latinus inrerpres fchemate hoc negle-^ofiujplicirer uertit:Profe(fl:us ergo Iacob, Orientis filios intelligit Orientales. Hebr.mp ’'lB,id eft,fi'-fioiiim Kedern. Vox Kedern fonat non uiriim aliquem Orientalicæ gentis authorem, nc imperitus ali ^uis Iiic,errct,fed Orientem.

Poftquam clfet Iacob diuina iiifienc corroboratus alacri animo inde «à Bethel Mefopotamiam uer-contendere coepit. Vt banc illius alacritarem cxprimeift Mofes,non dixit fimplicirer; Er profeefius tftlacob in terram Orientis;fed,ErleuauitIacob pedes fuos,amp;abijr in terra mfiliorii Orientis. nbsp;nbsp;Ad- O B S E

Mtmiu- hoc excmplo,quàm fit nobis huius uitjc noftrac peregrinatio alacri animo profequenda, ubi '^uerbo diuinorum oraculoru de gratia amp;nbsp;bcneuolcntia Dei certireddimur, g, uidchcet nolit nos de-^'rerc,fcd quoeüq; perrexerimus comirari, deduccre ac reducere,amp; ciiftodire fidelircr,donec adimpleat •Jiiïnobis eft pollicitus. Leuauit lacob pedes alacres contendens ad Mefopotamiam. Leuemus nos ala

cordium noftrorum affeólus,contendentes ad ueram Orientcmjiion ut ibi pcregrinemur,fed ut in

El ecce puteus inagro. ] Non loquitur de agro ciilro,fed de campo. Neep enim uerofimile eft ^ifleliunc puteûlocofrugibus deftinato.Quare redte uertiint a lij quidam,In campo. Oiditur hiftoriS ’duenrus lacob in Haran,ac meininit huius putei,propter Rachelem, in quam ibi lacob diuina difpofi '‘oncincidir,priiifquam uenifletin ciuiratcin Haran.

El ecce ibi tres greges ouiHaccuntbentes iuxta eum.^am deputeo itlo adaijuabantgreges^cr erat lapis gran ^^fnperof putei. Et cogregabantur iUic uniuerßgreges,ac deuoluebant lapidé de ore putci, adaquabant^ oues, quot;‘teponebant lapident fuper os putei in locum fuum.] Erat puteus ifte cömunis,inufum incolarum eius loci ’tihocdeputatus’ut potandis gregibus feruiret.Erat teefius grandi lapide.Qudd tceftus erat, ob id erat quot;’fiitutum, iitfefiiaretur aqua illius munda : deinde,ne qua beftia, uel homo etiam aliquis nodle obérons in ilium inciderer.Qiiod non leuialiquo periculo,fed grandi lapide teifciis erat,confulto erat ob id ^lt;f^um,ne ciiiftorfim ac priuatim leuato lapide uel gregem fuum potarc, uel aliquid immundum in li ‘quot;'nproijeere liccret.Hoc innuens dicit Mofes.'Et congregabantur illic uniuerfi gregts, ac deuoluebant 1’pidcm deoreputei,adaquabaut(p oueS.Sicrationem rcddit,qiiarclacobum tres greges ad hunepu-’fiiniaccubantes reperifle dixerit. Expeólabant iiidelicct,donee congregatis omnibus,qui greges iuos *bipotarefolebant,puteii$ aperirctur,amp;S copia potandi greges fieret.Erat in ea regionc,ut apparet,ma Snjtelluris ariditas aquariim penuria.Qiiare cogebat ipfa necefsitas ut communem puteum magna ‘l*^Scntiacuftodirent,

ç Ë R» nbsp;nbsp;Vides hic imaginemfacrorumlocorum,in quitus gregcsfideliiim CliriftiouicuSariiinadhpccüH-^

8'^^g^ntuç,ut cœlcfti aqua potenrur ac recreentur. Hic puteus tenetur claufus, donee congregatis fidd* bus aplt;riatur,amp; facra fluenta r feripruris S.exhauriantur,bibendatp profundantur,Putei liuius noncft alius ufus quàm ad greges adaquandas. Quare potatis gregibus rurfus clauditur. Et Eceltfiaftica loca religiofe ciaudi ac referari côuenicbat, ne extra ufum illarum carnalium hominum uanitate amp;nbsp;ludibriu prophancntur.Et utinam eo animo ad Ecclefîam congregemur,ut inde potemiir acrefocillcmurfpir* tu. Sic congregatis nunquam deerit ille qui dicit:Qui fitit,ueniat ad me,amp; bibat.Et ubiduo ueltres con gregati fuerint in nomine meo, ibi fum in medio illorum.

Et dixit ad eos lacob:Eratres nui unde efiist] Alloquitur paftores, qui cum gregibus potandis uenerant ad puteum. Vulgata latina habet: Dixittp ad paftores. Vocem,Iacob, omifit,amp;: paftores defuopofuit interpres illc,quifquis fuit. FratreS, inquit. uocat eos fratres, cùin quia homines erant, tum quia trant 5 g nbsp;nbsp;nbsp;paftores.Noneftinconueniensigitur, amp;nbsp;praeter exempla fandlorum, fi homo hominem,paftorpafto-

O ® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftoremjagricolaagricolam, figulus figulum uocetfratrem. Nihil uidebat in illis aliud quàingitftnt

homines paftores. Vtruntp erat amp;nbsp;ipfe, Vcrùm tanta eft humani cordis malicia, ut homo liopimt pro fratre fiat daemon,Si figulus odiat figulum.

Vnde eftiSjinquit^ Sciebat fe haud procul eflë ab Haran,ideo interrogat paftores unde fint, an forte de Hjran,ut de Laban auunculo fuo percontari poisit.

Et dixeruatjDe Haran funua.} Sic non fuit falfus fpe fua Iacob.Et illi refpondent humaniter.Reptt*^^ hodie Chriftianos,qui fie ab homine peregrino interrogati refpondcant.' Qiiid ad te,unde finjuJÏ

Et dixit ad eos: An noncognofeitistabanßlium Ndbor.^] Filium dixit pro nepote.Erat eiiim Laban filing Bathuelis filq Nahor. Apparct eas genres hoe in confueto habuifiê, ut pro cognominibus ufurparent nomina maiorum ac parentü.Et id cöfuetudinis folenne eft ludæis. Dabatur autem id honoris St ptæ-rogatiuae auis,ut uocarenrur ipfi patres non modo filiorum,fcd Si nepotum fuorum.id quodextona tuméfiéarbitror,quôd filiosfuos coniugatos uni cumuxoribus Si nepotibus domifua:rerinerent,di uniuerfa familia filiorum ac nepotum fub auo quafi uno capite Si patrcfamiliàs uiueret. Sic conûieuf' runt aui uocari patres nepotum, etiam poft mortem, quod hic exprefi'e uidrmus. Non eniin erat ani' plius in uiuis Nahor cum ifta gererentur.

Et dixerunt’.Co^nofcimus. Et ait illis:An efl lUi pax. ] Hoc eft, uiuit he commode' ac féliciter^ Sunt nereS illius faluat Si integra:.^ Sic utuntur Hebraci uocula pacis pro rerum profperitate. Septuaginta reddide-runt i'yixii'fi.Et uulgata latina,fanus he eRt Eft aüt amici affeftus hac interrogatione exprefliiSjqua percontatur de Laban auunculo fuo, fit nc illi pax. Nos German! de amicis interrogamus, îffif esinen gange,ob es in wo/gdnge.Significa mus hac intenogatione efle nobis falutem illorum curæ.

Q s 2» E R» Etdtxertt«t,plt;lt;x.] Erat Laban,cum illè ueniret lacob,haud diues,fed tenuium facultatum, qiiemad-modum capite fequeiiti patet ex uerbis Iacob,ubi ad ilium dicitrModicum illud quod tibi fuit ante me, audlum eftplurimum, amp;nbsp;benedixittibi Deus adingrefliim meum. Et ramen paftores ifti refpondent Iacobo,efiê ilü pacem. Ergo etiam illorum res faluae fuut Si in pace,qui nô fiant opulenti, modo pauciS Ont facultatibus content!.

Et ecceEjahelßliaeius uenit cum ouibtls.']Poteamp; hacc particula fie legi. Et ecce Rahel fïlia eius ucniebat cü ouibus.’ut fit uerbuni Mofis,non paftorü.Rurfus poreft leg! in pr»’fenti,Er ecce Rahel fïlia eius uenit cum ouibus.’ut fit uerbum paftorü.Et haec ledfio uidetur efle probabilior, propter fcquens faftü Iacob. Et fl quid dandum eft accentui uocum Hebra:arü,legendum eft. Venir in prxlënti,n5 ueniebat in prxtc rito imperfefto. Eft enim in Hebraeo nH3 non nhlt;3,ut accentus fit non in prima,fed ultima fyllaba.

Et ait:Ecce adhuc dies magna eü:non eü tempus utcoUigantur pecora.Potate oues,cr ite,paßite.}NM2a tur fie differre potationem gregum, ut adaquatis gregibus domum contenderent,iSlt; greges ad ftabula reducerent.Iamquoniamdies adhuc magna erat,hoc eft,multum diei fupererat,ideolt;p iutempeftiuum effet pecora colligere, id eft, à paftu in quo folent difpergi,amp; pafeendo oberrare, in unumcongregate, quemadmodum fieri folet, quando reducenda funt ad ftabula, hortatur paftores Iacob, ut adaquatas O B S E R. ouesnondomum.fedadpafcuaredueanr. Qua in reuides candid! aniiniexemplum,qui fie compara tus eft,utetiam aliorit damna prohibere cupiat. Cum dainno dominorti fuiflènt oues iftzcitiusæquo domum non fatis paftæ rediuflîc.Tum enim tempeftiuum eft greges pecorü ad ftabula reducere, quan do funt faturi:quod efi'e folent uefpcri.unde Mantuanus ille poeta dicit:Ue domum fatur£,uewthe/l’(rtis, ite capeüiC. Erat Iacob homo peregrinus. Si ignorabat, quorum'nam eflent ifti greges ouium. Et tarnen non iudicabar elfe inciuile,amp; à cura fua alienum, admonere paftorcs,ne greges non fatispaftosdo muin reducerent: fed quoniam adhuc multum diet fu per erat, potarenr,amp; adhuc ad uefperam ulqjpa-feerent. Sic funt comparât! homines fandli. Si quis hodie lilorum fequeretwexempla,haberetur pro inciuili.

Ó B S E R. Illud,Noneft tempusutcoUigantur pecora,inuulgatalatinaeft, Neceft tempus utreducan-rur ad caillas greges.Mentein potius quàm uerba Iacob exprefsit. In Hebrara loqüutione obferuan dumnobiseftcoliigend! uerbum, pro eopofitumquod eft domum reducere. Friufqiiam domumre-ducanrur greges dilperfi oberranr, domum uerôad ftabula rcducendi colliguntiar.Sic iii feripturis fubinde de Deo legimus, quod fit difperfos Si exules Ifraelis congregaturus, hoc tft,ad terramfiiain redudurus. Sic tritiemn colligitur,ut inuehaturin horrcuui. Et nos dilpeifi acpalabundi in hoc fcculo

'Ciilo aliqiiando inde d quatuor iientis, à terminis orbis, angclico minifterio coDigemiir,iit ad cccl«-i patriam amp;nbsp;paratas manfiones reducamiir. Vide Matth. 14.

^fefr«nf;isïofi pojji«nu^,donec congregetitur cunfli greges,cr deuoluant lapidem de ore putei,lt;y potemiit Ad id quod dixerat, Potate oues, amp;nbsp;ite pafcite ; refpondent paftores, non pofTe fe hoe facerc in ff^enti,donee eolleftis omnibus lapidem de ore putei deuoluannPoteft hoe bifariam inrelligi. Pri-^quot;■îijUtfenfusfitJapidei^ tam eße gi andern,ut nonnifi eommunipaftorum opera amp;nbsp;nonapaucis a-Wjdeuoluiqueat.Sie ilIud,Non poflumusridem eft attpinon ualemus,pra?ualet uiribus noflris bic P'S‘ Deinde, ut intelligendum fit non de uiribus eorporis, fed de poteftate ae lieentia. Quafi dieat: ^npofiumusfacerequodfuadcs, quia non eft de moreae eonfuetudine nofti a. Nobis non lieer de-'*®laere lapidem de oftio putei, amp;nbsp;potare greges noftros, fed cxpetflandum eft donee eundlis gregibus communis fiat ouium omnium adaquatio.Et bic pofterior fenfus mibi magis arridet,propte

^'’qudd non dicir,Donec congregentur cundti paftores,quamnis Septuaginta fie uerterint : fcd,Do-’’'^congregenturcundli greges. Non babebatur meo iudicio,i atio lapidis, fed communis adaquatio-^■^Refpeftu deuoluendi lapidis,non erat opus præfentia gregum omniHm,cum ille multorum mani '■Sttiam gregibus nondum addiidlis poflet deuolui. Adaquahonis ueró ratione expedlabatur donce '’’quot;^'gtfges communiter porandi addiicerentur.

Et illud,quod non dicit,Et dcuoluamus;fcd,Et deuoluant lapidemrinnuere uidetur,potcftatem de-^^lnendi lapidem fuiffe eerris quibufdani paftonbus demandatam, fine quorü opera amp;nbsp;praefentia non '^“tritreliquis aperire pureum,amp; illos nondumfuifle praefenteS.Tales uocamus hodic, brunnenmai^ J Qtiïrc interpres latinus inconfulto uertit hoe loco,Et amoueamus lapidem,cum in Hebrato non fit ' ”ï\id eft, 8C deuoluamusTed ^V’jS’Sid cft,amp; deuoluant.

^‘deliumanitarem amp;nbsp;manfuetudinem iftorum hominum,qua non dicunt Iacobo,Qiiid ad tc,quan O B S E R. ■ lt;io nos greges domum reducendos colligere debeamusfPeregrinus hue uenis,amp; nos docesf Sed cü pla-^■'Iitate caufam reddunr,ob quam ipfis non licear facere quod 111e fuadet.

Deinde Si ilbid obferua, quód tenaces font paftoraiium Icgum amp;nbsp;confuctudinum euftodes, agno-^lt;:ntcs amp;nbsp;dicentes,non pofte fe facere quod fieri non licebat,quia poteftari ipforum concefliim non c-’’t-Vtinambodie diuinarum legum fic fimus confiantes cuftodes,ut amp;nbsp;ipfi uerc dicamiis; Non poflu-quot;quot;'SodireproximumjUon poftiimus difcedere à uerbo Domini,non poflumiis adulterari,non poflii-^‘gt;sfwari,non poftumus falfum teftimonium dicere : amp;nbsp;de conflitutionibus ciuilibus,Non poflumuS ‘’^frcjqiiod commun! lege negatur.

Duo caufantur paftores ifti, quare nequcant facere quod fuadebat lacob. Vnum, efte fibi illicitum, •'fpote non ad fuam,fed aliorum poteftatem pertinens. Alterum, non pofte fe dtfraudare amp;nbsp;præripere, SUodad ufum communem amp;nbsp;publicum pertinerefciant. Obfecro, confideretpius amp;nbsp;uigilans ledtor 9quot;3ntuni probitatis etbnicx proponatur in ifta paftorali amp;nbsp;doélis bominibus contempra fimpiicitate, quam rard inueniantur inter buius feculi homines,qui buic fefe exemple conforment.

^ikucloqucbatur cuin eüSjO“ Raheluenitcum ouibtKpatrKfuùquomampafcebatipfa.} Vulgata latina ha ’’‘hnpluralijAdhuc loquebantur,cum in Hebrjo fit, Adl^c loquebatur,lacob uidelicct,cü eis,id eft pa ^oribns.Qiijiiij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5^ ipfi paftores locutifcribantur,datur tarnen colloquiü hoc non 0 B S E R.

P3ftoribus,fed Iacobo,propterea qudd is colloquendi fecerat initium.Sic habet amp;nbsp;conditio contention

Qui author eft contentionum,rfdc contendere didtur, licet pars aduerfa contendenti ex propofi ^'»■tfpondcat,ôlt; caufam fuam tueatur.

Et Rachcl,inquit,uenit cum oqibus. Obferua exemplum diuinac difpofitionis,quale uidimus amp;nbsp;fu-PäinliiftoriaRib/ia?,ubiadfontemindditinferuum Abrabæ.

Qiioniam pafeebatipfa. Obferua humilem educationem Rachelis.Erat iunior,ideolj! pafeendo gre amp;deputabatiir,quemadmodü accidit amp;nbsp;Dauidi.Leah erat fenior,amp; hanc ob caufam liberalius educa-l^ätur.Difcrimine hoc filiarum Laban pulchre' ufus eft Dominus. Et nomen Rahel euern fignificat,ut S'^sfiad pafeendas oueS ab utero matris deftinata fuifle uideatur. Nee caret myftcrio.Non funt aptio-Siutiliores paftores Ecclefiarum Cbrifti,quam funt illi qui Si ipfi ad gregein pertinct ouium. Qiii ptoptcr morum Si ingenij feritatem magis lupos quam eues referuntmtut paftores fimulent,lupi ma gisfiintquampaftores.

efl cum uidiffet lacob Rahelemfi/iam Laban fratris matris ßt£,crones Laban fratris matris fu£,ac-^^ßit lacobjCr deuoluit lapidem deore putei,ac potauit gregem Laban fratris matris fua:. ] De ilia audierat ex PJftoribus, quod iam ad puteum cum ouibus patris fui ueniret. Quare diligenter aduentum illius ob-feuauir.iSi præfcntë uidens cognofeere potuit,quód efiet ipfi priusq ad puteum pcrueniflcf digitis pa-ftorum monftrata-Exponititaep Mofes,quidfecerit cü Rabelem cum grege paterno prçfentem uideret. ^cafsit,inquir,lacob,0i deuoluit lapidem de ore putei,ac potauit grege Laban fratris matris fuæ. An liotftatim feceritjCi't Rahelem uidiffet,!«! tempus aperiendi putei cxpt(fiarit,nö eft à Mofe expi eflum.

Obferuandumaüteft, qadhucincognituscognatifanguinis aft'eéiü. Si amieü animûergaauuncu- o B S E R» tum fuum,quem nondum uiderat,ftatiin initié declararit.Et hune Mofes in eo quoep exprimere uoluir, Sgt; tertio dicit, Laban fratris matris fuæ.Poteratfimpliciter dicere,Cum uidiflet lacob Rabciem,prælëc fimciunillms anrea ex indicio paftorü fadla eflet inentio : ueriim ut affedtum lacob exprimeret, quo Intus in corde fuo ad confpeêtum filisc fratris matris fuæ mouebatui-, fic maiuit narrare , cum

64e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GE N E S I M

k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uidifTtt Iacob Rahelcm fiiiam Laban fratris marris fuæ, 8i ones Laban, fratris matris fua’, amp;.z. amp;nbsp;pc- Ji

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tanit ones Laban fratris matris fuac, quae in fpecicm periflologiam habere iiidentur, cum ad liuncfint

9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;modnmftudioadexprimendumaffeftum lacobipofita. Impenfifsime'aflficiebatur,quod datum tflct

% nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præter expedlationem ad fontem ilium incidere in fiiiam auunculi liii Laban. Quare latinus interpreS

confuetam negligentiam hoc quotp loco oftendit, cum non obferuata Mofaicac loqiiutionis diligentia fic uertit.'Quam cum uidilTct lacob, amp;nbsp;fciret confobrinam fuam (uerbum fciendi non eft in Hebrao)o-iiesep Laban auunculi fui, amouit lapidem quo puteus claudebatur, amp;nbsp;adaquato grege ofculatuseft eam.Nos admonemur hoc exemplo,quam ea quæ ad humanitatis fenfus amp;nbsp;affedf us pertinet tarn non fint aliéna abingenio fanâ;orum,ut nufquä melius uiuacius qua'm in illis ipfis depreliendantur. Ad* hue incogniti amicitiac fpccimen exhibent.

Difputant de eo, quo potuerit lacob ram grandem lapidé folus ab ore putei cieuoIuere,S^ prardicät illius robur,quo id praeftare potuerit. Huiufmodi roboris gloria Efau cöuenientius q lacobo tribueref. Mco iudicio quçrendu magis efret,quo lacobo homini peregrino amp;nbsp;incognito facere licuerit,quod fibj incolx loei illicitum eflë dixerant.Lyranus annotatjamouiflè eum hunc lapidem adiutum opera pafto-rum,qui iam congregati fuerarit. Eft hoe uerofimilius,quam quód putatur folus aperuilïè puteiim.

Etofculdtuseüldcob Kdhelem.'] Confuetudoeratamicis amp;cognatis,ofculofefetanquäamicitijfym bolo inuicem accipere amp;nbsp;falutare. Quare quod lacob fccir,notà habuilTet impiidicitix,nifi cognouiifet puellam liane efie fibi materno fanguine iunéf am.Moles cum fugilTct à facie Pharaonis,amp; adputeum incidifiët in filias letro facerdotis Midian,adiuuit quidem illas,ut gregem paternum adaquarennofeu^ latusucró non legitur,proptereaquód non efiet illisullaiundtiis uel cognatione, uelamicitia. Vide Exod.r.

O B S E R. nbsp;nbsp;Confidera hoe loco de temperantiaamp;pudicitiaprifcorumfeculorü.Hodie tales fumus, ut moribuS

iftis ueterum cafté uri nequiremus. Et hinc eft, quód alij dum ifta legunt, offenduntur, amp;nbsp;impudiciti« damnant.'alq ad fomenta impudicitix fux rapiunt,ficuti fecerunt Anabaptiftx.

dÿ^efleuerit nbsp;nbsp;nbsp;Et leuduit uocem fudm,?^ ^ewt.JQuan-iint hic,quare fleuerit lacob.R.Shlomoh dicit,quoniam uide-

itcob, bat in fpiritu fanfto futurum ut non eoniungeretur ipfi in fepultura.Qiiid non audent homines ifti,qni

quiduis facrarum literarü ftudiofis audent obtruderef Addit amp;nbsp;aliam rationem, quam récitât LyranuS, amp;nbsp;reijcit Burgcnfis,uidelicet,quód fleuerit lacob propterea quód uacuis manibiis ueniflët Haran,cum antea quondam feruus Abrahx multis munenbus cumulatus illó fuiflet niiptiarum gratia mifluS.Ad» dit, fuifleeum cum magna bonorum paternorü copia miflhm in Mefopotamiâ,uerùm in innere cora-prehenfum SifpoliatüabEliphathprimogenitoEfau. Hilcenugamentisdelciftantur,quinefuntS. icriptiirarü fimplicirate ac certitiidine eötenti. Mco iudicio fleuit Iacob prx gaudio,3gt; tarn féliciter ad deftinatü locü ueniflët. Si tam opportune' in filiü Laban auunculi fui incidiflët. Non legitur fleuiflejcu difcedereta parentibus fuis,nec initinerealicubific deiefto fuit animo, utfoluercturinfletü.Reperias, qui cü fint in triftibus firmiÓC infraóti,(ënfu inopini gaudij foliiätiirin lachrymas.Verü huiufmodila» clirymp fuaues funt,nó acerbprnec habet adiüélas querelas,fcd potius gratulationc.Et gaudiü huiufnio di tale eft,ut neceflarió illi prxceflerint triftia quxdam,uel moltfta defideria,uel tentatio deiperationis.

Et tndicduit Idcob Kdhcïi quód frdter pdtris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effet er film Ribha. ] Sic aperit rationem adaquati gre

giSjOfcuhjdC fletus. Seruus Abrahx cum incidiflët in Ribàam ad fontem,amp; cognouiflët quód eilet filia Bathuelis,proptcr qua m fuerat in Mefopota miain mifliis, nó indicauit illi quis eflët, fed id tum de mil fecit,ciim eflët in domo patris illius hofpitio acccptus.Qiixrat igitur ahquis,ob quam caufam nonfe-cerit idem Si lacob.Pcrmultum refert qua quid ratione geratur. Seruus Abrahx fie ornaiierat Ribkam muneribus, ut inde fatis eflë t occafionis uocandi ipfius Si hofpitio accipiendi. Nihi! taie pottiit lacob. Quare infiimabat fe alia ratione,adaquatione uidclicct gregis, olculo,amp; indicio quis ham elîet. Sic red debat Rahelcm inftrult;ftam,ut patri de fe fuggererct.

Iilud,quôd frater partis ipfius eflët,fic diÂum eft,quemadmodum Abrahâ dicebat ad Lot.Nc,quï-fo,fit iurgium inter me Si te,amp;c.nam uiri fratres fumus.fuprà cap.ij. Lot non erat fTater,fcd nepos A-brahx ex Iratre.Iacob non erat frater Labaii,fed nepos illius ex forore. Venîm confuetitdo Hebrwseft, ut cognât! alius ahum frarrem appellent. Et fîlius Rib/tx,inquir.Neglcdtum hoc eft in uerlîone Sc-pruaginta.Habet autem nihil fuperflui,fcd adieélum eft fpecificationis gratia.Erat cnim uox fratris ge neralior,quam ut quis eflët expriineret.

Ef cucurrit et indicduitpdiriffo.] Ribîiah aduentiim ferui Abrahç nunciauit marri,Rahelueróde ad-iientu lacob nunciauit patri fuo.R.Shlomoh dicit n nntSjid eft,mortua erat matereius,id quodex CO ucrolîmile uidetur,quod quemadmodum in hiftoria Ribfrp nulla patrisjiic nulla matris fit meutio.

O B S E R. Obferua quód non fecum duxit lacobiim ad xdcs paternas, fed primiim de adtieiitii illius annuii-ciauit patri.Etea erat modeftia Iacobi,ut baud ultró cum ilia ciuitatem intrarct, fedforis dumuocare-tur, expedtarct.

Etfiätiineücuindudiff'et Ldbdnrumorenide Idcobo filio fororis fiu£,cuc!imt tnacciirfilt;meiii':,G‘dm' plexdtiK CÜ eum.ef ofculdtutjCr duxit ewn in domum iuam. ] Rumorem uocar Htbr. aria; » id cft,i.iiditiiin, quod ex Raheiis indicio acceperat Laban.Nifi forfan prxrer uei ba Rd heus ttia ex aiijs quxdam de illo acceperar,qüo uidelicet lapidem de ore putei amoi'.iflet,iSf grtgem ipfius adaquaflët. Exp: imitautem fcriptura offlciofitatem Si humanitärem Laban erga lacobum,deciararaduHi de lilocómcmcratquod

cordisfynccritatem quç non nifi fimulatc ac fubdolc fiunt.Expofteriohbusautcm priera déclarant ui', fient infaâis Laban quoç monftrari potefe.

Etrecenfiat ipß Laban omnia uerba ilia ] Hoc eft/xpofuit lacob auunculo fuo Laban cmnia quae ad «iifasaduentus fui pertinebant, quomodo uidelicct amp;nbsp;quibus de caufîsad ipfum eflet «à parentibus mifliis. Confidera hie que fit fors iacobi.Solusuenir ad auunculii. Nihil habet quo caufamfuam appro OESER, fitt aefide dignam reddat,ni(i uerba,quibus illam fimpliciter exponit,ut magis uideatur citra conici-tntiam parentum fuorum mid us aufugifrc,quain ab illis eile amandatus. Noftro fcculo propter profit goriim 6( erronü multitudinein parum fidei iniicniret ipfe quoep Iacob,fi ad hunc modum ueniret. ue fuin prifea fimplicitas plufculum fuo tempore mcrebaturfidei quam polïremis lufce temporibus, in quibus omnia funt impofturis referta.

Ei «it iUi Laban: Vtiij- os meum cs cr caro mea,] Ebrçam uoculä -|gt;5,quam alq uertunt, profefto, ali) «iiÇ.omifcrunt Septuaginta,amp; latinus interpreS.Illud.Os meum cs öd caro mea, Septuag. habent f't i^iàcàén TÜt ^ct^no!/iiè ff’é,ideft,cxofsibus meis Si ex carne mea cs tu. Nihil autemdicit a-fil'd,qiiàm confanguineiis öd cognatus meus es tu. Senfus eft; Aequum eft,ut dem tibi filiam, propter caufam hue cs miffus.Esenim confanguineus meus. Parum habebatur honeftum nubere extra-

Nuptia: cognatorum ac confangmneorum iudicabantur efie amp;nbsp;honeftæ nbsp;feliceS.

CogitemushiCjfi tanti momentifuit apiid ueteres eftede ofsibusijfdem öd carne eadem, quanti no

fiistffedebeat, efle cor unum, animamunam öd fpiritumunum. Sificconiungitpropagatio uniusöd OESER, diifdein carnis, quanto nos debebat coniuniftiores reddere cœleftis gcniturac propagatio f ueriim ufq;

sdtdfiimiis nouifsimis hifee tcmpori’Aiis deprauati,ut nec una caro coniungat,ciufdcm originis öd fan gninis,nec fpiritualis natiuitas concilier eiufdem fidei ac fpiritus confortes.

Etm«nCttcumeomenfemdierum] Ebr.Q‘'T3''y’^n,^ulgatalatina habet, dies menfisunius.ucrumöd Chaldfiis öd Septuag.concordant cum Ebraro.SenfuS eft,tot dies manfitcum illo,quot uno menfe com prehenduntur.

Et dixit Laban ad lacob: An quia frater meus esferuies mihi gratis ? indica mihi quie ft merccs tua.] Poftq B menfisfpacio fuerat lacob apud Laban,öd outS illius pauerat,illi(p feruicrar,ca:pit Laban cum illo pa-Citi de inercede, non modo præteriti menfis, fed öd futuri tcmporis,quo ipficrat fcruiturus.An quia frater meus cs, inquit, feruies mihi gratis Q_d. Minime'. Non fuin aded iniquus, ut hoc abs tc petam. Qnare die qua fis mihi mercedcferuiturus.Obferua ingeniû proborü hominu. Cum iicniiTet Jacob in Mefopotamiam ad Laban auunculii fuü,non eft in domo illius ociatus,fed confeftim coepit curam gere reouiujilloscp perinde,ac fi leruus eflet,pafcerc.Non cogitabat,Scruics nc homo libertdcinde in domo JuuncuIiconftitutuS, ad qua mifliis es non ut feruias, fed ut uxorcm ducas tquot; Indecorum putabat ocia-f')5d panem auunculifruftra öd iniitiliter confumcre. Deinde öd illud cogitemus.

Multû debet frater fratri,öd praeter mifpat fratcrnac i^niunclionis eft,fi quis fratri non aliter quàrn OESER, txtraneo proprij cmolumenti refpedu feruiat. Admoncmur tarnen hoc loco fic iniqiui cfle,fi frater fra Iris labqnbus ad fuüipfïus comodum gratis uti cupiar,urctia agnouerit hoc Laban quamuis efict homo improbus.

Ef erant Labandux filu.tÿlomen maioris er at LeahjC:^ nomen minoris R^bcL ] Habebat Laban non folum fiiiaSjfed öd filios,ficut iiifna in principio cap.ji.pater.Horum ramen non mcminit in praefenti, fed filia rum, propter fcquentes hiftorias.

EtoculiLea:eranttencri,i:x'Raheleratelegantiforma,^elegantiajfeilu.] Et hoc neceftarid memorat propter (equentia.Oculi Leæ erant teneri,inquit. In Ebr.cft n■^^‘^,quac uox fonat imbecille,infirmii, uctcncrri.Tharg.Hierofol.habct 'X2‘'3\id eft,tcncri. Vulgata latina habet, Sed Lya lippis erat oculis. Cluld.uerritT'’'K'',id cft,pulchri.Sep.uerdlt;è.;amp;£lt;'fti-,id cft,imbecilles.VoxEbrça,quemadmodü dixi,fo uattenerum. Tenerum ucrdöd id uocaturquod cftimbecille,ödid quod eft pulchrum . unde nata eft uerfionum difterentia.Et nos German! itoculam, gart,utrotp fenfuufurpamus, pro blód,8^ pro fchon. Signifient Mofes Learnfuifife oculis imbccillibits, ideolp minus gratamafpcdhi. Geminam autemele-gïntiam adferibit Raheli,formac uidelicer,ideft,conftitutioni$ corporis, öd faciei.Qiiid hie fit de pul-chritudine corporis notandum,di6ium eft fiipra cap.x4.in hiftoria Ribltæ.

Et dilexit lacob ^hcletn,cr dixit’Seruiam tibi feptem annis pro Raheleßlia tua minore.] Dixerat Laban;

Anquiafrater meus cs,feruies mihi gratis f Indica mihi qua: fit merces tua. lam fubqcitur quid adifta ttfpondcrit lacob.Seruiâ nbi,inquir,pro Rahele feptë annis. Qiiare hoe uoluerir lacob ex pratcedenti fius monftrat Propterca uidelicet,qudd uenerat il ld nö pecuniç,fed uxoris duccdæ gratia,öd Rahelem lt;iiligeret,propterelegantiam forma: acfaciei illius,ideolp illamalter! prarferret.Horumgratiaprjmi fit Mofes de pulchritudine RahcliS,ac turn demum refponfum hoc lacobi fubiecir.

Qudd lacob pro uxore feruirc uoluit magis quam pro pecunia,exemplum habet animi non imme q g S E R.' moris paterna: uoluntatis. Hoc nomine mifius erat in Mefopotamiam, ut de domo Laban fumeret fibi uxorcm. Hoc uel feruiendo obtinere uoluit, quandoquidem cernebatfic efle comparatum Laban, ut nontlTetipfi gratis daturus filiam in uxorem.

Qiiod pro Rahcle amp;nbsp;non pro Leah,proprerea quod ilia eflct pulclira,flt;:ruîiiîtjnor! fie debet txponf, qiiód propter muliebrein ueniiftatem feriiitutc perferre uolueht,quod parum conucnit uirograuiSi lionefto.Scruiiiir pro uxore,cuius ducendæ gratia ueperat. Erat hoc indignii libero homini,iQ(j; cogna to.ucrùni uitiiim hoc ilLberalitatis dandutn eft non Iacobo,fed Laban,qui filias fiias non crat alia con ditione elocaturus, qiia'.n quæad ipfiusfacerct qiixftum. Qiidd autem pulchritr.dinc Rahelismoue-batur,iit hanc fibi in iixorem dcligeret inagis quam Learn,humanus crat afftdlus,nihilHabens illiciti. qua de re lt;?i fupra cap.14 .memini.

Ef dixit LctbtiriiGonum efl utdem cäm tibi magii ^u.îm ut dem earn uiro alteriimatie apud me.] Accipit Laban cond.tionem propofitä à Jacobo,fpeóhans propriü emolumentü.Et tarnen hcc dilsimulans egrc-gicjitcruin fîmulat afteifluin cognationis.Non dicit, Bonum cft,ut dem earn tibi prolcriiitiitefeptem annoru.n.'led,Bonum eft ut dem cam tibi magis qua'm alteri uiro.q.d.Melius eft amp;nbsp;wquiusut dem earn cognato meo quam alieno.Sic Laban iftc perpetiielagit infignem hypocritam, utrcctcuocatiisfitLa ban,id eft,albus 3^ cand’dus.foris enim præ fe tulit fpeciem uiri iufri,a:qui,amp; humani, cum tarnen eilet in corde longe diuerfus ab co q uideri uolebat.Si fuiilet uerus amicuSjdixiflet utitp ad Imnc modü'Nolo utftruias mihi profilia,quät.bircfpe(ftucognatiranguinis,nörefp((fluferuitut;sin uxoredare nolo.

Et fhuiuit lacob pro Rahele feptem anms^cf fuerunt in oculii ipjiuificut dies pauci,propterea lt;]uod amaret earn.] In Hebræo eft, amp;nbsp;fucrunt in oculis ipfiiis n*'13’'3 de qua loquutionc uidimus fiipra cap. 17.in ucrbisRibkscadlacobum.Septuag.uerteruntfuprd’liMff'^f T/lt;'a;r,hicucró,«r

O B S E R. Obferua.Iacob filins promifsionis,a Domino bfncdi(ftus,promifsioncm Habens diuina: pixfenriar amp;nbsp;cuftodiæjhomo dines,natus ex libéra, «Sf dominus terra: Canaan,feruiuit in Mefopotamia.Ergonô ' ' ' eft aliéna fors ifta a fanéïisHominibus,ut inconditionemfcruiiisuitæincidant.

Deinde,feruiuit Laban Ho mini rcprobo,ipfe iuftus.pius ac Dco cHarus. Ccuenientius fernifletiplî Laban.Sit hoc exemplum folatio iilis qui dominis fubijciuntur reprobis ac dyfcolis,

Tertiô,feptë,inquit,feruitutis annifucrüt in oculis ipfius ficuti diespauci, proptercaqd amarftcâ. Si Hoc potuitamorfponfpquidfuturù putabimus,ubi repus erit,ufHigrediamurin thalamû ccrkftis Q.V AESTiO fponlîc' SedquçrütHicqmododetamori,quodlacobofeptcnnijipaciürcddidentinftarpaucorunr d ier u,cü uerofiniünis fit iu eiufmodi ncgocio fepte dierü fpaciii in oculis hominis amâtis feptennij adequate prolixitatc.lntcrea quidc dû feruiebat prodiltcT:a Rahele,credibile cftfer.fiiieeü defidcrij mo ]eftiâ,amp;l le ruituris prohxitatë,ucrü Mofes nô loqurf de intermedio 7. annoi ü tcporc, fed de illorü fine, cü impleris r.annis duceda iameilet Rahel in uxore.Tir iiidcircct iudicabat fe paucos fcruiiTcdies,prc-pterea quod ilia impenfc diligerct.Pcrinde eft ac fi diccret: Et numerauit lacob pro Rahele lépte talen ta auri.df fuernt in oculis ipfius ficut pauci oboli,proprcrca qd amaret eâ- C^iare ilIiid,Seiuiii!tlâci b pro .Ralielcr.afiOS ideeft ac fi dicerctjdC impleuit lacob feruitutcfeptcnalë,qua pro Rahele fercicrat.

Ef àiXit !acob ad Labati: Da uxcrè mea Sitnt enim implett dies mei,ut ingrediar ad illà.] Vtl liir.c patet d-■fc pra-cedëria nëad intermediü feptennij fempus,fcd adfincrefcrenda.Non enim dixit ifta lacob, nilï temp.^rcfeptcannorücompicto. Qiiarenô fimpliciterdixit. Da mihi uxorem meam:itdaddit,Si'.nt enim impleti dies mei.forian refpcëtu uerboi# iftorü dixit Mofes,fuiilé fepte annos fient dies pauciin O B S ER. oculis lacob. Obfcrua.Ncnufurpatfpotifamfuamfuoprearbitrio,fedappe!latfccerum,i!teamfibi tradat.Erat Rahel ipfi promifla fub coi’ditione.Côditione præftita trat iam ipfius uxor iuic Icgitimo-undeamp;nôdicit, Dafiiiâtuam;lcd, Da uxorcmcâ.Qi’dmdiueifuserat lacobabilhsquipucllasadlfi non pcrtincntc.s fiiapte temeritateparentibus inuiris,â.'contradicfi:t:b.fub titulo côiugij,lcdclar.dclîi-ni,potcftati fuæuind'cant.Etfiint tribunalia Chriftianorum,qua-eiiifinodi coniugia confirmant.

Deinde «Séiiliid obferua,quod dicit; Suntenim impleti dies mei. Habes exemplücoi ftantis pt.dici-tia: amp;nbsp;temperantiç. Amauit,amp;l tame fie non eft obfequutus amoris afTlt; chbus,ut ante conftitiitü lepten nij tempus adaraatae fponfae confuetudinc præciperer. Tertiô.Qiicd ipfurn Laban attinct,rudes ptr-fidi ingenij exemplum.Debebat ipfc complète ieptennio Rahclem dare lacobo, neepus illieiiêtfpon fam fuam abipfo petcre.uerü qm non agtbat hanc caufamfyncero animo,ideomoras i!ccttbaf,amp; in-ferca feruitio lacob ultra term-num præSxü difsimulanrer ad fuumrpfius tmolumentum utebatur.

Etcongregauit Labanomnes hommes loci,cf fecitconuiuium.] Vulgata latma Habet : Qiii uocatis raul-, OBSER. tisamicorürurbisadconuiiiiri. Videmus hocexcmplo, morcm coEuiuiorü l’uptiahücileamp;iietcrein, amp;nbsp;non noftrorum duntaxat, lcd ôd Üricntaliû gentiü. Nihiihabcnr iliiciti dé inhonefti, nifiidaliuridt accfdatC^iare ncc CHriftus illis intercife dubitaiiir,ficuti indereeft loan.t.

Deindeobferua qudd non amicos tantum,fed iSé omnes Homines lociadnuptialeconniuium ucca-uit.ErgoeratilIi liberum tiocareqiios uolcbat Hodie ufcpadeôcreuernntconuiuandiftudiapariterdf fumpruSjUt quibufdâ rcfpubl.ncceflâriû uilum fit, in nuprijs certü præfcribcre conuiuarum niimerum.

Etfa{lumefladuejjgt;eram,craccepitl.eamfiliam fuam, c introduxit earn ad ilium, ingreffusefllaeob ad earn ] Rurfus uides Hic exemplü Hom nis fimulatoris,ac difsimulatoris. Inftituitfolciies ac célébrés tiuptidS,côuocat ocs eins loci ciufS,ac fimuiat fe facere ex animo fincero quod lacob pcîftulaueret,cura OVAESTIO longe aliudagat. Qiiæriaütpotcrit,quare Leamneeftu pro Rahele .ad iacobüintrodiixcrit.TIiargü Hierofolymitanü h.ibct,petijlfe illfi «à cciiiuis confiliû,quo poflét obtinerc a Iaccbo,ut adhuc feptcni an nos fibi fcruircr,côuiuas confuluifle, ut non Rahclem,fed Lcam ad illü noiftu introductrcqquoprftcï pro Rahele ipfi adhuc alios feptem annos feriure cogcrtt,modô coniugio iilius potirt uellet. Sans erat aftutuSy

aftiituSjiit uerofimilc fit fua ilium ipfius boe iicrfutia tentafle. Timebat uidelicft^ne Lcam poft Rahc-Itmnonacciperct in coniugc/ed cöiugio dilcclæ Rabelis potinis redirer in parri3,atqj ita emolumen- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

tisferiiitutis illius priuaret.quibiis adbucdiutius liti cogitabat.Hoc confiiio pro Lrab clancuiü acfra» dulcnter incaiito amp;nbsp;nibil biiius fiifpicanti obtrufit Leam.CogitabatjCOgnitâ noóle nuptiali nö poterit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

sbijcerc.Eritilliretinëda Leab,nolit iielit.SiRabeIisnuptijspotiriiioliit’rit,proqua amoris gratia to tum mihifeptfnniü feruiuit, iniungam illi ut adbuc feptem alioS annos pro ea fcruiat.facict bcc. Haud _ tnicöfuetudineillius carerepoterit. AdiftaquidegitipfaRabel?Poteratfubmoncre lacobü.Pote tat confilijs patris obf!fterc,amp; fororê à concubio fponfi fui arcere.Ncqj enim potiiit Laban impofiurä lunefine illius confeiétia perficere. ucru filuit ac pertulif.unde indes quales fuerint iliorü temporü pu-tllæ.Hodie inter mille uix inuenies unam,quæ fponfum fuum nodlu nuptiarum forcri cedat»

^tdedit ei Laban Zilpham ancillamfuatn Leteßlia; ß(ie in famulam.] Videf uocula,Eijabundare,uel fi ills non abiindat,illutL Lex filia: fux^expofitionis eile gratia adiedum. Latinus interpres pat ticulä banc pracedentijEt ingrefrus eft ad earn,præpofuit.Sic enim babet;,Dans anctlläfi'lix iZelpbam nomine, ad «inam cum Iacob ex more fuifict ingrefius. Amplübologiä habet bare leólio.Tam enim Iacob ad ancil l^nn quä ad Leam ingreflus eile intelligi potcft.Qiiod ancillam addidit Lca?,falt;flü efie uidetur ad mo-tfineius regionis.EtRibfea? addebantur ancilla:.Eratboc matris puellæ,ad quam,fi in uiuis fuiflcLpo teftas amp;nis ancillarum pertinebat.Qiiare etiam binc apparet fuifle illamtum mortiiam.

^tfadfume{imane,crccceeratLeah.] EratLcabnonfolum manc',fedettotailla nclt;ficfucratLcab.

Qyareuidetur accidifie hoc lacobo non fobrio,fedebrio. Sieexponenthomines carnalcs, ucrum tuti— »seftjUtdemus hoc fimplicitati amp;nbsp;pudicitia: prifcæ.Leabdubio procul tota fefe nodic cctinuir,ne quid loqutrei.Alioqui ex fermone facile fuifiet cognita.Et ca erat Iacob pudicitia,ut filcntüi hoc priniæ no in puella boni cófuleret,pudorié^ adferiberet. Huiufmodi ingenqs fimplicibus,modeftis,pudicis,ct ’ninimc fufpicacibus fine negocio,prçfertim tempore nodturno imponi poteft,ut non fit uecefic,quo(l liic accidit lacobo,tribuere ebrietati. Non debemus fecundü noftror ü temporum mores de fadlis prilco tum patrü ferre fenteiitiam. nbsp;nbsp;Simul illud obferua. Qued nodtem attinet, amp;nbsp;toram re liquä nuptialis

confiictudinis obledlationem,obfecro quid defiderabat Iacob in Leah, priufquä exorto diluculo ex fade eognofeeret elfe illam non Rabelem,fed Lcam ? Amabat Rabelem quod effet pulcbra,Leam con-j temnebat. Et tarnen nodtis bencficio potuit contempta Leah omne illud obledcamentum praftare, quodexpedtabatiir à Rahele tantoperc piilchra öd dilcdfa. iiides hoc excmplo quid pofsit opinio, de qua imlgo dicitur,quód regat miindum i

Et dixitad Laban : Liuare hocfecifli mihi f An non pro Aahele feruiui fibi(in Ebrpo eft TO3?, id eiLapud te)er OuarefefeÜifli me.] Mane' deprehenfa fraude Iacob expoftulauit cü focero fuo Laban. Nen legit ’liquidexprobrafle Leat.Poterat illidicere,Vt quid tacuifti,cüingrederer adte,put3remlp teelfe Ra litlemfponfam meam t' Author! impofturç huius omnë culpä tribuit.forfan Leah ignorabat opinione Lcob,quaputaba{ eile Rahel, uelhocacceperatinmandatis àpatre,uttota nodfeufq; mane tacertt, »ec ullaferationeproderct.Qiiarerediius cum Laban q cum illa expoftulauit Iacob. Admonemur r.ö O B S E IL eflepræter mifpat ueræ innocentiat öd patiëtiæjfi uir pim illatä fraudé exprobret impoftori. C'bfer iHetiag) nondicit fimpliciter,Quare fefellifti me.'fed prxmittit,An non pro Rahele leruiui tibi f Mults fuut fraudrigenera,inter qiiæ non eft illa kuiterculpabilis qua fideliterferuicnti promiflum feruitu •isprxmiu uel in uniuerfum,uel fuppofitione uilioris interuertit : id quod accidit lacobo in bac caufa.

Scdqu«critur,anfuerit coniugium boclacobicum Leahratum öd legitimum. Reiedlis ambagibus Q.V AESTlO tefpondeinus, non elfe legitimum cóniugium, quod hifee artibiis fine red!o utriusep partis confenfii tonflatur.ueriim quoniam poftea confenfus lacobi accefsit, integrate confenfii confifmatum eft öd in-ttgratum coniugium. Qiiare non debemus coniugium hoc inter lacobum öd Leam ututfraudulenter 'nchoatum,poftea tarnen confirmatum,in dubium uocarc.

Ltdixit Laban :J^on fit ad hunemodum in loco noftro,ut detur minor ante primogenitam.] Vide rurfiishy pocritain.Prætexit confuetudinem Ioci,quafi proprer illam pro Rahele obtruferit lacobo Lcam, cum ’gt;onliuius,fedproprij einolumenti refpedlu id fccerit. Qiiodfinoluilfet infringere confuetudinem lo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

djdixilfct hoc lacobo ftatim initio primi feptennij,cu!n illc diceret : Seruiam tibi feptem annis pro Ra Ilde filia tua minoreiucl fairem infinc,cum dari fibi uxorem fuam peteret, priufquam dies nuptiarum ’defTenucl fi ne tum quidem bac de re ilium admonere uoluillquot;et,admonuifitt planc'priulquä Leam ad iliumintroduceret. Vides exemplum ingenij fubdoli.ubi cömodum eft, feruat öd praetexit loci con- 0 B S E R» fiietudincm,etiamfi alias paru de leruanda illa cogiter. Et intcrea facit, quod non erat de confuetudinc

lioneftate loci.N eep enim in confueto erar,ut foror pro forore per impofturam nodte nuptiali fpon fonihil huius fufpicanti fupponeretur.Talis eft corum excufatio,qui dicunt,Non eft confuctudo in Ec della,utfintfacerdotes uxorari. Et inrerca catholicæ fcortationi indulgent, quafi id faciant fecundum confuetudinem Ecclefiac. Dum admirtunt quod eft contra Dominum, contraqp omnein Cbriftianæ profefsionis religionem,prætexunr confuetudinem Roinanac Ecclefi.T.

implehebdomadamhanc,cr dabitur tibi etiam iüa pro feruitntequafiertiies mihiadhuc feptem annis alijs. ] Illud,Impie hebdomadam hanc,in uulgata latinaeft,implc hebdomadam dieriim huius copulae. Sep. liabfnt;r«eflt;4(i,afl: TxvTiji,id eft,hebdomadam huius. Loquitur Laban de bebdomada nuptiarum Leç. Solebant enim nuptiæ honeftorum bominum continuatione feptem dicrum cclcbrari,ficuti in biftoria

652 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

Simfonis ludic.i^ nbsp;nbsp;Tob.it.uidertlicct.Dicitigit: Impie hebdomadamhanc. Ebnens r.Kt y3ts,!ioc

«ft.'Noli Iiafcc nnpttas Lea' interturbare/» d ferua more nuptiarü,«; retine lea 41 cciiige.Qiiod Rulitlê Btriiiet/tiä ifta tibi d.ibit iibi nuprias Lea: impleueris.Pro feruiture.inquitjqiia feniies mibi. Ruifus in Ebrçoeft’'-,')3j7,ideft ,apud tne.Germanice fi'c loquimiir,frb4t beimir dicnet. Sep. uerrerüt, Pro opera qua opeiaberis apiid me. Qiia feruies mibi adhucr.annis alijSjinquit.Hic aperitconfîliü fraiidis fux, • plane' iniqiui amp;,ppi jj emolumeti ferdide ftiidiofum. Si dixiflet,Et dabil tibi etiä ift.i pro feruitute qua feruïjfti mibi y.annis prçteritis,iiideri poterat fraude bac nihil egifiealiudjqiiàm ut SC morcmlocifcr-uaret,amp; Leæ maiori filiacconfuleret. lam ueró,ubi imponit lacobo feptem adbuc alios annos, quibus fibi pro Rabele feruiar,manifeftc prodit, quód commodis non filiarumjfedfuis ctiam nuquis rationi-bus confulerc uoluerit.

Etfecit litcoh ßc,cr impleuit hebdomlt;(dd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dedit ei Rächelemfiliam ftù ut eßet uxor eiui.Et dédit IX-

ianPü4helifili.e fii^ Itilcbam ancillam fua ut eßet eifamula.} In Ebræo eft,amp; dedit ei Rachelé filiä fuam ct in uxoi ë.Item.'Et dedit Laban Rabeli fiüa: fiiæ ßilehä ancillam fuâ ei in famulä,ubi '\'7,8CnSabundare uident,nifi reddant qiiemadmodü iicrti.lacob quamuis iniqua fraude circüuentus effet a Laban focero fuo,acquiefcit tn iioluiitati illius,partim pro ingenij fui placiditatc,ne nuptijs aliquid perturbationis OBSER. inferret.'partim propter amoröRahelis. Vides animiplacidiacmanfuetiingenni. Porerat diccre; Pro Rabele feruiui tibi annos feprem,non pro Leah. Rahelem ergo mihi exhibe in uxoi cƒ ciiti promifîfti-Lc.im nJlo.Satis eil mihi una uxor,nolo duas.Serua tibi Leam.uel da cui iiokieris. Qudd fi miJiiRahe lern pro feptem annis quibus tibi feruiui,dare detredtas, deferamus caufam haue ad iudicium frarriim uel ciiüum. Illi iudiccnt inter me amp;nbsp;te. utrùm nihil horum regerit, fed miti ac placido ingenio mauult pari iniuriam,quàm ius fuiim perfequi.

Et ingreßus edî ctiam ad Kahelem,4cditexit etidiKabelein prie Leah/cruiuitci; apud ewmÇtaiitnjadhuc ß' ptem dnnos dlios.] Vociilâ o5, id eft,etiä,fecunddpofitam in Ebtæo, latmus interpresneglexit, fie uer-tens.'Tandem potitus optatis nuprijs,amorcm fcquentis priori piætulit/eruics apiidcü 7. annis alijs.

Et ingreflus cft,inquit,ctiam ad Rahclem.Qiicmadmodum iiidelicet ingreifus fuerat adLeam, no-dluniiptiarum.Loquiturcnimde nuptijs Rahelis,qua:ftatim finitis nuptijs Leæ cerpt runt, i]uasamp;i-pfas totos feptern dies duraflc crediderim.

Acdilexitctiâ Rahelem præLeah. Rahelem dilexit etiâante nuptias toto illoferuitiitisfuæfepfen niOiÇiio patri Laban pro ilia fcruierat.Qiiid igitur magiii erat,qucd illam poft nuptias ctiam diitxit? Non hociïmpliciffr dicit Mofcs,fcd qudd illain dilcxent magis quam Learn.Cum aütdicitjAcdilexit O B E R. etnmRabelcm,innuirillüLeamquotpdicbusnuptiarüdiligcreccEpifle.Duouidemushoclocoacci-diffe Iacobo,quibiis bonitas ingenij illius manifeftatur.unum,qudd Learn, quamuis per impofturam fibipro Rabelc dilccïa obtrufam,amp; imprudenter prima nuptiarü nodiecognitam, confuttudirxta-incn nuptiali diligere potuit. Alteriim, quodRahelem antea diledtä poft nuptias qiicep amplius qui Learn dilexit,quamuis (îbi pro ilia adhuc feptem annos feruiendü elfe fciret.Nec feruiedi inoleftia, nec foceriiniquitas, nec copia duarum uxoruin amorem illius erga Rahelem diminuit.Arguunt bæcduo animum probum SC humanü. Reperias hodift]iiiiixores fuas etiam adamatas antenuptias,poft nuptias faftidiant,nedum quas inuiti diixeruiit. Deindereperias qui uxores fuas propter pareiitum ilia— rum lutia edio profcqiiantiir,eriamfi iliac fint extra culpam.

llludjSeraimtlp apud cfi adhuc r.annos alios, intclligendfi eft de 7.annis,qui nuprias Rahelis feqint ti flint,no ut quida falfo cxift!mant,præccffcrut,e' quibus eft lofeph. 3e Chryfoft.Ergo laceb maritiis duarfi uxorü,nepos txfororc,gener quo(5,feruit in domo auunciili acfoceri fui Laban,perindeacfifer uiisancillam in domo illius duxiftet. Vides quid facialfordidum illud proprq pcculij ftudiiim ?

Ef uidtt Deiti,ciu(gt;dexofa efjetLeah. Vuigata latina babct,quod defpiceret Learn.cr apcrtiii utn-amei-tKjCZ Rubel eratflenlis.] Hadlenus de nuptijs Leæ amp;nbsp;Rahebs duarum filiarum Laban amp;nbsp;uxomm Jacob,iam coniequenter de prole illarum fubijeiturrEt uidit Deus quod exofa efl’et Leah.lntelligc,qi;od iiegligeretur à lacobo,propter amorem Rahelis, quam diligibat magis quam iftam. Hancntgligen-tiamiiocat Mofes odium, preprerea quód quemadmodum aman uidetnr qui caterisimpeifiiisco-IitHramp; in delicijs habetur,ita uideturexofusefte,quinegligituramp; faftiditur. Sicufurpata eftuoxodij ctiam in fecundopræceptoDecalogi.Etaperuit uterurn cius,inqnit,amp;.’ Rahel erat ftei ills,hoc eft, ute-riim Rahelis non apcnrit.utcriim apcrire,cft fcccundam redderc.

O B S E R. Notandü cft,qiiod dicifEt uidit Deus quód exofa effet Leah. Sic ocuh Dei erät intenti no in Jacobi tantiim,fedamp; uxores eius,qiiomodoillætiaétarcntur. Coniiigia fidclir; fuorü afpicit amp;nbsp;curat Deus.

Deinde obferua g» no dicit g» amaretur Rahel .'fed quód exofa effet Leah Vidit quidc Si illud,uerir id potiiis uidiffe dicil,cuius plus ratiotiis habuiffe deprehendiJ. Nó difplicuit,g) Rahel am.'!bat,nelt;p in ultionc amoris illius reddidit ilia ftcrilc,fid mifcratus eft Leâ negledlâ, «SC ut ilia qucep fieret amabilis, aperuit uterü eius,Rahelis ueró cla iifit; nc fi S( illa fcccunda effet, amoi ë huius impcdiret,amp; cor Jacobi rtfpedf u pulchritudinis panter amp;i fœcüditatis^irfus ad fe traheret.Noii ademit Raheli pulchritiidinë, propter quä amabafcntep ideo negaiiit illi fa:cunditatc,ut odiofam redderet ; fed permifit,ut aniaretun interea tame curaiiit, ut Lea qiioqj uiro fuo Siü non pulchritudinis,falttm fcrcunditatis gratia accept» ficrct.Vohiitenim iitrafcp diligi ranquam uxores.Qiia in re obferuanda nobis uenitdiuin^ difpofitio-nisfiouidctiajqua fic dona fua difpcnfaßiit nee omnibus det omnia,nec omnia cuiquäadimat, fedfîit gulil

fLtconcepitLeah,^^peperitßUum.] Noncxprimiturquandoconccpcrit Lcalban ftariininipfalieb

doiuada nuptiarü priiifqiiâ Rahcl daretur laccbo in uxorenijiiel poft nuprias Rahelis.Si ftatim in heb , domada nuptialijobferuandü eft nidifie Deum magis qiiod futurum erat^qinim gi in pi afentigereba-tiir,abiuterü Leæ aperuitjpropterea qudd piæaideret fore illam negleélam propter defetfiü formæ, amp;nbsp;pulcliritudinein fororis.Si deintim poft nuptias Rahelis, ergo Iacob Leain uxorem l’uam non fie co tempfitjUt non prærtaret illi debitumconiugijjfecunduin mifpat amp;nbsp;ordinein tori coniugaliS.

f.tiiocauit nom:n dits Ruben.] Sc Icgitur cömunittr Ruben,quod eft id Ebræo i^ibt^id eft, Reuben, lt;luodfi'gnifi'cat,u)derefi!ifi. tlieron.infeiprtraturfiiiü müonis.Dixitenim-.quonùtmuidùDominusaffliüio toiimetfin.InEbræo eft’'■'12’3,quod latinus interpres uertitjliumilitatem meatn. Sic habet amp;nbsp;Sep.ôC 'iddiiiit de fuo: elt;Aans /i^cï ijà'j,id eft, «Si; dédit inilu fiiium. Ex hac ratione colligunt aliqui nomen Reu hen eße qiiadrifyll bum,fie ut eonflarü fit £xMilt;i,idcft,uidir,amp; i quæfit litera d. nominis.Sf 3,quæ fi-giiificann uel ad,SC r»3j7 quæ uox fonat aftiictionem,ur fenfus fit nominis rationi adieiftæ confermis, iiiditDiïsafflicfiOnë ineâ.Interprctatiohæe accuratioreft,quâ ut muliebrifiinplicitaticcueniat.Q«o-tùittnuKcliliget me nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;meiitdnqifit.q.d propterea quod peperi marito inco filiuin,diliget me pofl-

liac.Habent ifta gratulationem Leæ.Gratulatur fibijpfi propter fiiium quem pepcrit.llhus enim gratia futurum fperatjUt pofthae non fit amplius contempta,fed accepta in ocnlis mariti fui.Hoe gratii-lationis affedf u cum peperiiret, in hanc uocem eriimpebat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, uidetc fiiium- Præcipué ob id

gaudebat quod non filiam,lêdfilium peperiflet. Cogitabatenimidplaciturum mantofuo magis quii fipeperifletfiliain.Ethac ratione uoeauit primogcnitumhuncfuum Reuben^

Obfcruandû hie eft amp;nbsp;pia; amp;nbsp;honeftæ muhens ingenium.Piæ in eo,quod agnouit gratiam Dci, di— lt;cns;QiioniamuiditDominusaffli(flionemmcain,amp;'huieaeecprüfernquodcöcepirScpcperitfilifu qBS ER, Honefta’, in co, quodfubdit,Qiioniam nunc diliget me inantus mens. Honeftæ coniugis aftedlus eft, dim primis id habere in uotis, ut grata fit SC accepta in oeti lis mariti fui,SC fi diuerfum lentiat,eam ob taufam pliirimum dolere Si contriftari,qucmadmodum Si Leæ huic molefta erat afihólio,quam Do-

i minum uidifie,id cft,miferatumeife dicir,quod uidebat fe niarito fuo parum efle graramJnfiïmü orga num tft millier. Sifi uxorata fit, tota pendet a' fide mariti fui. Qiiare inhil illi poteft aeeidere triftius SC miferabilius,qudm fi ab il Io contemnatur SC negligatur,ut hand fir præter rationem quod Apoftolus prrcipit uiris,ut uxores fuas diligant.Eph, r»

Ef concepit adbuc cz peperitfiiium nbsp;nbsp;dixit:QmnM audiuit r)ominu'S,quod exofit fum ego,cx dedit mihi eti

emhunCjCT' uoeauitnomeneiU/sSchimeon.] Qiiædâcxemplaria latina habent,Qiioniä i idit me Dns haben cctemptui.At in Ebræo eft,quemadmodüuertimus,cui SC Septuag.concordant.Chald. paraphe, habet’'‘M!lt;,id£ft,quoniäauditucfteoram Domino.Senfuscft; QiioniamaudiuitDomi Ulis fufpiria mca SC gcmitus,quos in confpeeffum eins ifinquam millier eontempta Si exofa indcfineii-ftreifudi,mifertus mei dedit mihietiam hunc filium, ut magis ac magis commender marito meo. Et oblianccaufam uoeauit nomen fecüdi huius filij TV’‘13W,quæ uox auditu fonat. Obferua Sc hic pieta-tcai Lcp,in eo quod credit fe efie exauditä a' Dno,SC ab ilIo nö defpeCläjquäuis odiofa haberet in oculis Iacob,et forfan etiä fororis R.ihcl.Ciamauit ad Dnm tang millier ncgIeCta ac defpec'la.Erat hocfidei. q b $ E R. Aiiditaefta' Dno.Cömendat hoenobisbonitateDei adaudiendüpreecs humiliü Si afflufiorüpropen finiiibi feciindi'i fîiiû peperit, agnouit fe efle exauditam à Domino. Agnofee fenfurn benefieioru Dei. ' Vocauitnomen fecüdi huius ftiq fiii Schimeon,idtft,auditü uidclicet Dei.Exprimitiirea in reftudium grutitudinisyquo beneficium Dei in ipfo fuo filio,tanquam dono Dei,memoriae confccrarc uoluit.

Etconcepititeru ey peperitfitiu^çy dixittüuncfemeladhierebitmihiuirmctu. (In Ebipo eftnyan nny, îdgdam uertütmüchae nice.Sep.fici’-i' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tt^os i xv:j^ ün.i.nunc teporis mecu erit ma

tuns meuSjiiel mccü faeiet maritus mcus.uulg.lat habetiNiine qiioep eopiilabit mihi maritus mens.) ^«onldpeperi ei tres filios.Spem fuä exprimit de reeuperäda marin fui gratia,SC addit ratione, g, uideli-cet tres illi filios peperiflet. Haue ein ob eaufam fperabat fore,ut adhereret fibi uir finis, Siquidë feiebai tii ffc£fleanimatü,ur magno tenertt filiorü defiderio propter ^milfim à Dfio feminis miiltiplicatio-’ië.Eftaütdiëlü cü affe diu fpei nounihil ex eo auëlæ,qd tres filios p£perifl'ct,qd dixit; Nunc lemehuel nunc tandem adhærcbit mihi iiir meus.Et nos Germani hoc loquutionis genere utimur cum dicimus, '^et^xelirt es einmol rf«go„,ubi de rebus loquimur,qiiæ poft mulra moHmina tandëfuccefium acqiiirüt. Sicinnmt Lcahamorë Iacob erga Rahelë fuiflc tarn ualidüjUt difficulter etiä duobus filij s natis anim« ipfias ad fe pertraherc petuerit. Ethaede eaufa uoeauit nomen tertfj filij Leni,à uerbo quodco-puiari Scadhærerc fignifieat,atep ita fpei fiiæ affeëtum in nomine filij exprimit-

Ef concepit adhuc çy peperitfilium Gr dixit:Nunc conßtebor Domino.i^uapropter uoeauit nomen élus lehu dab.] Poftg quartü fiiiü pepcrit,fperans abunde fans d.fe bencfi'cio gd optaiicrat,impetrafle, erupit in uerba gratia rüadlionis,ac dixit’'*' mKo;7Qn,id eft,Iam tandëcöfifcborDno,uel gratias agä Dno, Sc gratiä il tins deprpdieabo.q.d. Abunde fatisfiidlü eft iiotis meis. Abunde fans expertus fiim diuinä er ga inc beneuolcntiä. Cæterfi qmeleä. Si bonitatë Dni grata dcpredicabo. Sic uoeauit nome quart! filij

^54 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N lt;5 E N E s I M

lehudaKqiix uox fonat cöfcflbrc.Eft cm deduóla à iicrbo n^^quèd cefiteri ac gratiaï agere flgnificat.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et cejßiuit purere.] In Ebræocft.rnbï! T^T3yn\ideft, amp;nbsp;ftctitapariendo. Et nos Gcrmaiûiicrbo 4

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fïand: pro ce/Tare utinmr,EJ iß beftanden, lioc tft, cefTauir.

Obfcrua grati animi ingeniü in bac pia amp;nbsp;honefta matrona. Pofuit dcfidciij fui ac uoti modü. IIlo acquifitOjgratias cgit Dno.q.d Si quatuor filioru procrcationc nô potero fltdlere ad me animü mah-* ti tnci, commendabo oem lune caufam mcâ Dfio^proiç benefîcijs illius gratias agâ.Admonemurlioc «xeinplOjUt moderate feqiiatmir cordiü noftrorü uota,ponamuslt;ÿ certû quendi illorü modü 8C fine. Deinde ut grati fi'miis Dno pro ipfiiis in nos collata gratia, quicquid fiat de euentu rcrü, quarü uoto aflicimur. Deinde obfcrua q cômode fuerit hoegratitudinis affedtu prxdita ubi quartü fîliü peperif, qiiàin eópetenter uocarit cutn Iclnidab, ex qiio erat prodituriis Chriftiis, fernen bcnedidlioniSjO-iniiiumpromifsionum Deifeopus ôk finis,lindcamp;uniuerfuspopulus Dci uocandus erat Iclmdah.

ExponunturIioc trigefîmo capite generarioncs filiorum Bileah 8{ Zilplub ancillarum Raliclis 8i Lese,deinderurfusipfius Lcæ,poftrcmô Si Rahelis. Prxterea, qua mcrcedc Iacob focero fuo Laban poft firnem poftcriöris feptennij feriiicrit.

Et uidit Kihel^quod non purer et ïucobo,cr inuidit Kuhel fororiftilt;t,uc dixit ud ïucobu:Da mihi lilios,ilio-(jiu moriurego.] Haéleniis expofuit Mofes,quid Lea- per gratia Dqi euencrit, iam fubrjcitde Rahele,quomodo il la fuerit affedba cü efifet fttrilis,SC ftcrilitatê fuä tandiu durare uiderct.Et uidit Rahcl, inquit,ggt; no pai erct lacobo. hoc eft, g, conftanter eilet ftcrilis.uulgata latina habet, quôd infacunda efiTer.Sept.uertcrüt, nbsp;nbsp;ôv Tiroite tû larawi' id eft, quod non pcperiftët lacobo. Non hoc tiïi uidit Ralie],

quôd non peperiflet, fed quód no parcret IacobQ,ideft,qudd donofœcüditatis dcftitucrct. uidit hocex collatione fertilitatis fororis. Cum eih for,or code quo ipfa marito utens toties imprçgnarel, amp;nbsp;filioS procrcaret,ipfa ucro conciperet Si parcret nullos,facile uidit fe elle fterilem Si infœcundam.

O B S E R, nbsp;nbsp;Cumhoc uideret,quid fecitflnu!dit,inquit,fororifuat.Ergone Rahcl,millier fandfa,forori fuatfoc-

cunditatéà Dno datam,amp;; mahtifui uotis non ingratam inuidit^Atqui de Leah nô legimus qudd ipiî mariti fui amorë inuiderit,cum elTet negkdla Si dcfpeda.Omnino apparct Rahelem humani aliqiiid efife paflfamhoc Ioco,ôlt; in caufa pietatis non fatis rcfpondifife forori.uerum fimulnorandü eft,quddnô g fuerit mabtiofae inuidix ftimulis agitata,cuius ingeniü eft,dolerc de bono proximi, ctiamfiiuuidiis iHo haud deftituatur.Rahel non fie inuidit Lex,ut doleret ipfi,eflë illam foecundârfed quôd ipfa infœcunda effet,hoc cam male habebat. Caute' ergo Mofes non dicit. Et uidit Rahcl quôd foror parcret lacobo, dt inuidit ibrori fux,ac dixit ad Iacobum:Noli procreate filioS ex Lcah,alioqui moriar ; qiix uerba o-mnino maliciof» inuidix affedü fpirafifent : fed,Et uidit Rahel,inquir,ggt; nÔ parcret lacobo, Si inuidit Rahcl forori fuç,dë dixit ad lacobü,Da mihi filios,alioq inoriar ego. exquib. uerbis fatis pater,.hunc inuidiæaffeiflü elfe illi non ex eo fimpliciter nÿü,ggt; foror parcret filios lacobo.fed potius ex co quod ipfa interea,dum ex forore Iacob tollerer quatuor filios,iHfoccüda permanci et.Sic inuidia ifta Rahelis dolor erat magts de proprio defedhi quam defoccunditatc fororis prognatus. lllud,Alioqui meri ar ego,uehcmenriam doloris exprimit,quo propter fterilitatem afficiebatur.Eratmaritofuo charifst-ma,proprer uenuftatem forma:; illo tanien amore fie non erat contenta,ut dolorem fterilitatiS conco-quere pofset.Quàm diucrfimodx fuerunt illx inulieres affeclæ a noftris f

Et exurßt iucobiru uduerfui Kahelem ( Vulgata latina fimplic.ter habct.’Cui iratus refpondit Iacob) Et dixit: An pro Deoßmiegoi qui prohibuit à tefruiiu uteri.] Irafeitur Raheli lacob,id'q} baud leuiter,fed nonnibil cömotius,quä tn impeiififsimë adamabat. Et iratus rcfpondct.'An pi o Dco fum ego,qui pro hibuit a' te frudtü uterit’ln Ebrxoeft ; ’'331« n'nnn,quodcômunitcr ucrtiit.’Num pro Deo,i!el,lo co Dei fum ego Vocula nnn fi'gnificar quidem,pro,uice,loco,fub ; uctiim nefeio quomodo quodfe-quirur,qui prohibuit a te frudfü uren,cum bac ucifione fatis ptrtinentcrcôiuniat. Ercnimfîfeiifusdl, N um loco Dei fum ego? uidetur fubiungendum fuift e,quôd a me petts libci os,ucl, qui tibi libcroS da re queam.ueriim quoniam non de eo fubiieit,quôd ipfc faccrc debeat, fi Dei loco effet, fedde eoqudd Deus in Rahele faciebat,prohibcns ab ilia fruftü iiteri,indetur mihi particula: iftiiis biincefte fenfiim.* An non fubDeo fum ego,qui prohibuit a tcfruiftü uteri? q d.Qiiid ego contra Dcû piacftaïc potero, cuius.fum uolunrari panter ac poteftari fubitdtiis ? Is te priuat trudtu uteritego illifiibicôius qiiidfa-ciam ? S!C quod in Ebraco eft ntinn,id efl,num fub,pofitum eft pro ntin fclt;''7n,id tft,an non lub. Qiæi fiquis omninolegendü tffe putat,num pro Dco fum ego? cogitct an non fit ea kdho Gci m.inilrao no. ftro conformis,quo uocula,/Hr,utimiir pro contra,wdfr,cum dicimus, î^’er kanfiirvngliidi ? w Jütn ich fur Gott i Sic uocula nnn ufurpara cftet pro contra.ut fit ItnfusiNum courra Deum ego quid port-ro ? Etenim uerbri,fum,non eft ni Ebra.’O,fed fimpliciter ; num pro Dco ego ? ucriim cum neniirc cou tcndero-Simpliciter Si candide admoneo,quæ mea fit cogitatio hoc loco.Indicium fit penes cerdatum lcdlorem.

O B S E R, Infpiciamus rame büc locü.Et cxarfit,iuquir,Iacob ira aduerfiisRabt lé. Habet hxcira Iacob qcçdâ qiip tranfire nô pofifuin.Erat uir fan(flus,amp; prjtcrea patriarcba.dciiitp mgeuio alia's miti ac placide-, tatnen non eftfimpliciter iratus, ftdira cxcandmt, fie ut impetum irx in uintii f tcdeiet. Et iu qrcm excui.dun ?

**canduitfin Rahelcm, inquir. Ergo uirgrauis amp;nbsp;fanifliis cxcanduitin mulierculam, Socratef ne irt 'Xanthippen quidem quamiiis rixcfitsimä. Ergo marirus excanduit iii iixorem,5f amans in amaraingt; ‘l'i^mficdcamahat utfcptcin annoiuinfcriiitutcin inftar paiicoriimdierum duccret. Ecquidillifuc-tcnfuit^Proprerea qiiôddicebafDa mihi filios^aiioqni moriar.Quid iniqiii erat,^ mulirr cupida pro l'sfilios fibi dan pctebatjidtg à Icgitimomarito, cm fadia erat tnultiplicaiidæ pofteriraris promifsio? Âncam ob rem digna erat in quam excandcfcerct parriarcha maritiis,qi!i Si ipfc prolis benedidtioné '’îpcdlabat? An proDeofiun, iiiquit,qui proliibiiità tefrudium uteri Atqinhocipfa qucç Ralicl l'îiidignorabar. Non erat iilqjadtô impia,ut ludxarctdonû foccunditatis fitiim eflein arbitrio 3d po-*tlhtcuiri,nel cxiftimarct hominem pofleD;o refiftereac praftarc qiiodDei eft : fed ficloquuta eft tx ’■'ièfiiltohberorn defiderio,dC impotenti doloreqiicm propter ftcrilitatempatiebatqnos.illiiisaiïe-ftiisciebebat lacob magis infpicere, ÿ propter uerba incircnmlpedtius ^plata excaiidefcere.Potcrat illt placidérefpondere. Et mater inca R bkah ad niccfimü ufqj annü ftcnlis erat.Oraiiit,p ilia Ifaac pater meus ad Dnm ,amp;orâdo nnpctramt iili frndlü uteri.Idë faciemus et nos. Orabimus ad Dnm,p dono fœ ^i^^ditatiSjiSdille nos exaudiet.dabitq} tibifilios. Ad hüc inq modi'i poteratRaheli placido animo refpÔ dtre. Verü declarat/i eft hoc exépio cti.igraues,honeftoS(SC laiic'tos uiros humanisefTe defedlib.obno-îiiosA iiönmiq impotëfia aniini à tramite decori in trâliierfum rapi. Deinde obferua^g» nô dixit,Qihd

‘ne péris hberosî' Sterilis muhcr es et indigna quj mater liberorü fias. Habeo fi lios ex Leah.Non euro Qdtibi uruueniat. Nihil horn dixit,fcd quis excâdefccret,à probris tn amp;nbsp;infultationib. abftinuit Sic fan ^*ctiâ fi fubindc humaniahquid patiantjbllicitctncauct,nefibiipfisprorfus cxcidât,amp;: mutuâchari-Ptècnormius Ijdât.Tertiô.Qui prohibiiit,inquit,à teffudiü nteri.Qiiidhoc ici efifProhibetne Deus, fiat quod bonum cft,amp; ab ipfo initio creationis conditum Si ordinatum.An non ipfc mulierë ad hoc ®ndidit ac uiro coniunxit,ut ex illon'i copula genus humanû crefeeret f An non hic ipfam cb caiifain malculü 8i fœminâ hoc fine coniiindlos benedixit dicens,Crefcite multiplicamini f Qiiô igitur à Ra fidcfrudiiim uteri prohibuit Refpondeo, fadlû hoc Dei nec iniuftü tft, nec mail Cödiditquidem Si Munxit tnafculû Si fœminâ, iufsitép ut crefeeret miiltiplicarenf : deniqj amp;nbsp;copulse illorû benedixit, ^planc' iiidit qiiæ fecerat oniia bona eife iialde: ucrîi ifta në fie inftitint,iir incrcmentü multiplications huius in fua poteftatenë retinuerit : quemadmodri et telhiri quidc gerininationis un tiitëindidit,in *eiea tn liane ipfe ,p fua uoluntate difpenfat. Bonü qu idc eft,fi millier fit fœcnnda,amp; frudiu iitcri fui 4,-j Pagationi generis humani fcruiat,ncdii fi femc,pinifiïim Si bcnedidlü proférât : at bonü hoc në exten-d'tur in infinitû,fëd habet limites mcfiii f fue modi, numeri Si teporis fecundü iiifiiiitâillam proiiidcn-hJitiDei,qua cundta in fapicnna,numero,pondéré amp;nbsp;mfnfm adifpenfant.Qiiare locum hic në habent Bulgaria illae So mcer,fobcUèr. Item, des guten khan nit iûuil fein. Quarto. D cetaÜqiiis : Cum prohi fitrtt Dns à Rahele frudtü uteri,quarenëindicauirhocIacobo,prarcepitlt;iJ dices: Noiiingredi adRa-fifkm,quia prohibco ab illo fruëfü uteri ufcp ad tcpus.Cum daturus futn illi proie, monebo ut ad cï •ngrediaris-Et ipfc Iacob,cum intelhgeret Dominü prohibere lt;à Rahele friuftü iiteri, quare ad il 13 in-gteifaseft friiftra t* Si matena ifta iiicidcret in fublimes,acutas, amp;nbsp;profundas fophiftarumdifputatio-ncs,credc mihi, timeremus umq; amp;nbsp;Deo Ôë lacobo,qn^aadmodü Si Abrahæ Si Ifaaco, ne culpa? fcor Piiælibidiiiis damnarentifti, ille uerè negligentia: Si ofcitantia:. Hcdie luadent regibus principib. lit Saras, Ribfea$,5f Raheles fuas repudient,amp; in locum répudia tariim alias ducant : qui fi teinporibiis parriarcharu regnaftènr, coniugia illorü prorfus diuulfifTent. Abrahâ non retinuifiet Sarain ad noua-“ gefiniiim ufqjannuin ftcrikm.Ifaac poft decennij fterilitatë Ribkam fuâ lepudiaflet. Eft lacob ifte Ra fidem tanquâinfrugifcrâ acceptis ex Leah hberis cëiugio fuo cxclufiflct. Vel certë neuter illorü débita mugq fterili fua: uxori praeftititTet. Difputant cnim fubtiliter, fit ne legiri.nus congreifus uiri cum con luge fua,«tide feiat nëpoife fperari proie,amp; quo loco peccatoi ü ciufmodi cëcubitus fit habendus. Homines fpurci, if infandis libiditiibiis abforpti legitimi coniugq, unde nati funt,nififint fpurij, itifigties fioftes, de debito coniugalidifputanr,aptiores adcxcuticnda multifaria Satanicarumhbidinü genera, i]mbiisdebemushoneftifsiiniftjtus,legitimi matrimonij, prophaiiatioi:c,qua’ nouifsimis iftis tempo ribiisinter Chriftianos obtiiiiut.Sanëti Patriarchie licet infœcundas haberent uxores,dcbjtü tame con ingij reddebant illis bona cum cëfcicntia,proci cationcni libcrorum in lions habciites pcrpctiió,longe’ diucrfi ab illis qui dicunt in corde,G ranor eft fterilis mihi quam fœcunda uoluptas.

Poftremo, quoiiiamnonnullosficaniinatos cft’c uieleo, iitiramlacobi fit.iftocuidam zclo tribiiant, quo aduerfus Rahelem propterea excindiierit, qiiod difcrris uerbis ab ipfo petcre t, quod non homo, fed folus Deus praeftare püteft,ideolt;jj illam coiripi!crit,diccns : Nurn pro Deo fum egof admenendum «fieputo ejuid in eo fit fenfu confiderandü. Crcdibile cft,fi hiiiic fetifuin acceperimus,Rahe!ein tribiiif-ftmarito fuo maiora quam huinana: tiircs præft.ire qiicant, propter diuinas rciielationes ac uifioncs, linde colligebat eile cum homine fanifiutn ac diuiiuijideorp ab illo pttijfie,ut darrt fibi libci os,qucad-modum in papatu ab illis fieri uidcmus,qui a' inortuisfanëfispetunt, quienonnifià Domino Deo pe-terc debebant. Qudd fi fic atiimarafuit Rahel, merito grauiter in illain exai fit Iacob. Vnde admonc tniir quid fit expeclandum inuocatoribus Si cultoribus faii01orü,quidtjj ilh fi in iiiiiis hic eflcnt,inuc-cantibiis Si colennbus fe datiiri fint refponfi: nempeidem quotl lacob Raheli fua? refpondit : Nü pro Deofiimus nosf df quod Paulus Si B.irnabasLyftrenfibus refponderüt dicentes ; Qiiid ha?c facitis ni— ri Et nos inorralts fumv.s, fimiles «obig homines.

Ef dixit : Eccf meaîiilehah, insredn-e dd iüdin ut pdriat fuptrgcnud mcd^cr tedif.cer etinm ego et I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ed. ] Vulgata latina habet. Et habeam ex ilia filios. Etdedit ci tulcham dncillÛ fuam in uxorem, (J

fus eüad camtdcob. Qiioniam exrcfpnnfolacobiintelligebat non elTe fpcm prolis quamipfa proférât, I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propter ca ggt; Dus prohibuerit ab ipfa ff uiflü uterijCefTat a' peritionc fiia, amp;nbsp;ad alia rationc acquifendæ

lobolis confiigit. V titur aüt eodenicéfilio, quo ante ipfam ufa fiierar Sarah,cum amp;: ipfa ftcrilis exifteS • dclîderio prolis acquireiida; laborarefqua de re uide fuprà cap.ic.ubictiâ annotata funt quæ hic con-fiderari poifunt. Vt pariat, inquit, fuper genua mca. Significat fe habituram pro le m ex ancillanatan» perinde atep fi ipfa illam peperiffet. C^ii fie ex ancillis nafcebantiir, pro liber is liaberifolebant.

Et concepit ßilehdh, cr pcpcrit Idcobo filiiim : nbsp;nbsp;dixit Kdhel : liidicauit pro me Dcui(in Hebræo cft ’in

O''n'7«,ideft, iudicauir me Deus. Vulgata lat. habet, ludicauir mihi Deus.Sichabcntamp;Septuaginta. Monftcrus ucrtit,Caufam meäegit Deus. Is difcernit inter in dC 'üQW,fic ut pn fit contendere iiidicio, X33n7 uerd proferrefententiamcquorüalterum eftpartiü litigantifi, alterum iudicis. Veriimcjuoniam ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conuenientius eft^ut Deo,hüc loco, iudicis qudm partium off.ciü demus, malui rctinere uerfione con-

fuctam, dd ucrtcrcjludicauit pro me Deus) er audiuit etdm uoeê mcdm,deditj;mihißliu. Quapropter uo-cduit no nencius D^m.]Exponit Mofes,quomodo fucceiferit confi iuin Rahelis : deinde quomodoaffe-efla fucnr,cum peperifiet ancilla ipfius lacobo filium : tertid, quomodo hunc appellaucrit.

Ad fucceffum pertinet quod dicit ; Et concepit Bikh:.h,iSd pcperir lacobo filium.Admirabitiirdili-gens Iedlor,quidfit,q, ab ancilla Rehclis Deus non prohibuerit friuflü uteri, prohibuerituerdabipfa RahclCjCum natum ex ancilla fihü perinde fibi appropriaret Rahel, ac fi ipfa ilium peperifiet. Nolnit iir per fe faccunda efiêt,nÔ prohibuit ne iecciinda efh t in ancilla. Multum erat diferiminis inter utranep fcEciidiratem. Fœcunditas ancillæ proferebat quidë lacobo fobolem, quæ Rahcli adfcriberettpiobru Herd fterilitatis ilüus nó auferebat,nec impcdiebat,quo minus Lcah marito fuo commendaretur.

Qlioinodoaficdta fuerit Rahel,acccptq ex ancilla filio,dcclarat cum dicit : ludicaiiit pro meDeus, amp;nbsp;audiuit etiam uocëmcamfq. d. nonfolü Learnfororem, fed 5d meaudiiiit) 8i dedit niihifilifi. Etat æinulatio propter procreationem prolis inter halcc forores. Lcah clamaiierat ad Dnm, cum fe cctemni rf lacobo negligiép uidcret.Hanc tniferatus Deus, reddidit frugiferam. Illa pariendogloriabatadmo-diitn,5dfi'lqs fins nomina imppnebat gloriationis hiiiiis teftimonium expriinëtia.Primiuniiocauerat, Videtefiliü:fecundum,Audiuit Deus: tcrtiii,Adhærebit mihiuir meus :quartü,ConfiteborDuo.RS' hel igitur, cum fororis fœcunditatein uideret ob ociilos, ipfauerd fterilis pertnaneret,clamauit amp;ipl^ B ad D/im. Taiidemubi ex ancilla faltem,ftiftulerat filium,in lianegloriationemproiupitjdicenS tludi-c iiiif pro me Deus,lt;Si aiidimt etiam meam uocem,amp;f dedit mihi filium. Interpretatur anciHpfffCundi' taectn primiim datam efife à Dno : deinde, datam eflê fibi : tertid, datam efle precibus fuis.

Q-ioinodofiiiiimancillæuocauerit, exponit,dicens: Qiiapropteruocaiiitnomëeiiis Dan.Excni' pliim forons fcqiiuta,iudit filio nomen ex eo qiiod à Dito faëlum cfie credebat. Gredcbat Dnm pro Ie OBS ER. iiidicafiTe, ideotp nomen acceptopucroimpofiiitDan,ideft,indicium. Obferuafidemmulieris.Cre' didit Domiinun elfe iudieem, quicaufasaffliócoriim iuuet, iSlt; clamantes adfeexaudiat.

lLtcoccpitddhuc,lt;3'peperitBilehah,dncillat^heUs,filiufecundü Ldcobo,etdixit'Rahelr'a^'!\\ii ''''}'VKii •»nbs’' QX ’'nnK njr •'nbnas quod uarië ucrtiint. Septuaginta habent: 'jvviXxCm /tei i dih. nxigvfifi“ T,i AtAfXfii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id cftadiuuit me Deus,Óf cöuerlatafumcumforore mca, inualiii.

Hicro.fic cirât; Hibitare me fecit Deus habitarionecüforore mea.fidreijcit haue lcclionë,amp;: citât A-qui.a qui fie iicrtcrif, rvucuvs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cft,côucrtit me DciiS,5^ côuerfa fiim.

Et addit : unde à conuerfione,fiueàcôparationc,quia utruiic^ fimat eonutrfionë fine comparationcin Ncphrhalim filionomenimpofuit. Hæc ille.

Paraphraftes Chald.fie haber,qMt''nHilt;3 ^'7's ''7*n'’Tnquot;'T'T2n’'ri'i’7y3''n’iS3nïV'gt;O’'n*'3’3*'’quot;'^'5P 2n''nK.i Siifccpit Diis petitionë meâ cü fupplicarc in oratione me defiderâs ut cfiet mihifilins que-admodü Ibrori mefjd^ etiâ datus eft m hi. Vulgata latiiia habefCôparaiiit me dns cû fororcmca,amp;in-ualui. Varieraseft ex eo g» ucrbübtis néeft einfdc fignificatiôis. JNâ aliqn peruertereiiel obi!ertcrcamp; obliqiiare figtiifîcar,aliqn fiimii pro côiungerc. Verfi magis placet uerfio Paguini quj fîehabct.Lrfla tionib. iiehemcntib. luclata fiiincû forore mta,amp; etiâpramaliii. Vta''’7''nnïiî fintobiierfioncsamp;^ cb-liquationcsquibiis utiinturludtantcs, ne uiéci lt;Sô proftrati difeedantex iiicla. Sic ergo uerta mus iL«' âdtionibuf robuiîisluddtafumciitnfororeincd, etidm inudlui. Loquitiir ante de conatu hioperpetiio, quo ad hoc contendebar iir libcros acqiiirerct,ad quod faciebant crebræ orariones ad Dnm SC copula tandem aneillæipfiiis cumlacobo. Hune indefinentem conatiim uoeàt potentes luëtationes cumforcrc, cui parefië in procreatione liberoriim contendebat. Opiiioraüteonuenire ipfi rei quæ agebatur, fi in præfenti legamus * Luëtationibus potentibiis huff or cum forore mea,etiam inualcfco. Etenim nedum. amp;crateluëlata,fedadhuectiam poftfeciindum filiiimeodemcertamineadiiltcriora contendebat.

Et uocduit nomë eiui Nrfpbtblt;t.'i.] Vulgata latina h.'iber,Neptalim.fonat hace uox,lti(Jla mea,iiclobiier OB S ER. {îo mea. IngeniTi æmulationis.q fit lila fortis et porens,.nec quiefeens donee inualclear,inco oblcriia, g» R.ihcl luétatiombiis fc potentibiis, cum forore ludlari dicit. Qui lt;piritu wmulationis duciint, niinq quiefcunt, fedirremißis contentionibiis ad hcc decertant SC ki6lantiir,iit pra;ualeatit.

Et uidit Lcdh (juàd pdrere ceffaffet, cr dccepit Zilphd dnctllùfudm,deditcj^ earn lacobo in uxorè.] Qiioniä ex coiigreflii manti non concipiebatprolem,utantea, intellexitconftitifi’c ac ecflalTein fedonum illud facun-

fecunditatis, eamqj ob caufam exemplum fororis fequuta amp;nbsp;ipla ancillam fuam nomine Zilpliam ad l’oclacoboiniixorem deditjUtexillaquoquetolIcretfïlios. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

Ef pepcrit Zilpbah ancilla Vea lacohofi!iunt,et dixit Leah,Tcortunate, uocauitci; mmè riuf G^d.lln Hebrco '^'SaddeßinfortiinajUelcumfortuna. Chald paraphraftes iiertit,nahlt;nK5idfft,uenirfortuna,qua- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

idem fit qiiodnaK3. Et Thargiim Hierofolyin. habet ItOü ma , id cft, uenit fortuna bona.

®gt;Pagninus reddidit,uenit profperitas.Septuaginta ueró habeto«gt;Tf_;^^«,ideftinfortuna.Vulgatalati Wclicitcr. Veriim quoniâ uox,ma,et nna,amp; nma colledlionis ac tiirma^ fignificationem habet,uertüt '’ifliilli Hebræorü na3:turmatim,quod noj Germanice dicimus,mjt hauffcn. Et hue Aquilam fpf(ftaf-f'3rbitror,qui uertit,Vinit accin(flio,qdnihil eft aliiidg^Vcnit titrma.Si hoefenfu loquuta effet Leah, ''3beictl,axuox,na3,hyptrbolcn,tx abundar.tia gaudij natam. q. d. kindmitbauffen. Ecquidfiuocii-buHebræis propterea fortuna figiiificct, g» communiter fortuna uocatiir, ubi quodquscni affatim, lt;uniula tc Sc qiiafi turmarim acqun it t Sic igitur animata erat Leah, cum Zilphah qucij; filium pepe-filfetlacobOjUtfe turmam filioriim acqiiirere,amp; hoe nomine fortunatam cflê iiidicaret. Qiiareeundc ’ffcctuiu fpirat, fiue naa uertasfortunate, fine turmatim : amp;nbsp;Gad inferpreteris uel fortunä uel rurmâ.

Maior fait pietas Leæ,ficiiti patet in praeediutibus, qiiam ut moregentiliumfortunscdiuinitatcm O BSER, hibutret, illi^ natum filium acceptum ferret, SC nuncupationc proprij nominis confecrarct Etcnim ^'loinodo fortune donumfoccunditatis in ancilla tribuiflet,quod antea infeipfa gratia? Dei acceptum ’“lit f Qiiarchaud patrocinatur hie locus error! ethnico, quo fortuna pro dea eft habita amp;nbsp;eu!ta,qua: '’Ailhabetniiminis in fe, fed, ut ille ait,no$ te fortuna deain facimus/oeloip locamus. llkid ferendum

quod communiter fortuna uocatur, fi quid profpere' eadir, quod ahter cadere poterat,modó pro-Iptrciufmodt euentus fingulari prouidi ntia' amp;nbsp;granæ Dei tnbuatur^ac grato ammo ufurpetur.

Etpfpmt Zilphah ancilla Le£filitint alterum lacobo, ac dixit Lrah, Cumßlicitate mea,quoinamfrlice me ^'^mt/iliie ; (yquot; uocauit nomen ciuf Afcher. ] lllud, cum felicitate mea,in uulgata latina eft : Hoc pro bea-fitudincmea.Septuag. uerterür : f*xna^ia! eye, ideft,felix ego.Chald. Paraph, habet quot;b n^n KnaW'nn, I’ifftjLaus erit mihi. Vox nw« felicem fonat,quarc quod in H(brçocft’'quot;m?H3 reddere uifum eft,cum ffheitate mea.Illud,Qiioniam felicem me dicent fihæ, in uulgata latina eft,Beata me dicent omnes mu litres.EtSeptuag. amp;nbsp;Chaidaea paraphrafis habent,mulicrcs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ,

J Obferuandum hie eft commune mortalium ingenium,quo nos Felices effe iudicamus, fi quod prar-“ tbnim eft amp;defid: rabile, fingulari nobis pra;aliiseucntucontigerit,qua de re in CSmentarijs noftris

Hiper pfalmum primu primo illius uerfu quaedam annotauimus.Sic Leah,quoniam procrcatio libero^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ-

rumipfiex ancilla qucqj profpere' fucccdebat,eam profpentatem tanti faciebat, ut iudiearet fcamp;eflc

Ef luit 3j:id)en in diebiu meßis triticete.cr iniienit mandragora^ in agro,cr ättulit eof Lea: matri fua. ] Mc-noiatiir hoc propter fequentia. Erat Reuben primogenitus quidem, uernm nondum eo corporis ro tore per ætatem præditus,ut ad operas mefsis iitilis effe poftet. Quare quod cgreffus eftdiebiis mefsis inagriiin, fpediandi magis quam operandi eft gratia factum.

lllud, Et iniienit mandragoras,in Hebraco eftngt;'HTa3à(T'O’'’'gt; it! eft. Et inuenit Dudaim. Qiiid au-tein fit per uocem Dudaim intelligendiim, arbitror non pofte certd tradi. Communiter uertunt man-« dragoras. Septuaginta uerterunt poina mandragora;.Hos fequuti futit pofterioresiNoftri mandrago ninuocant Germanicc'A/rttii.ludæidicütefteherbam cuius radix imaginemhabcat hominis.De man«^ dragora quid fit, uidcrint phyfici. Plinius de ilia annotat libroxr.capiteij. Chalda-iisuertit nSttW Itbpria'^*hi”i3“'3id eft,Et inuenit uiolas in agro,']’'hquot;n3'' interpretantur uiolas propter odorem quern Aubciittarn uehementem qua'm gratum. Caht.^dcgitiir ti’'3 ■asm n'MTann^id eft,Dudaim dant odo- nbsp;nbsp;—

tern. De ipia uoce Dudaim annotât alii,quódformam cacabi habeat hie fruiftus uel herba unde uocc furDuda,alij qudd fitgrataherba nbsp;nbsp;dikc’ta.Nâ iitrscp fignificatioex uocchat irahipoteft. Sed quæ.-

Et attulit,inquit,eas Lex matri fax.QiixriiHt hic rationem quur id fecerit Reubcn.Et comminifei- Q.V AESTI C turqiiifqi quod poteft,

Air) dicunt : Lea lippis erat oculis Succus mandragorx cefert cculis. Ideo puer inuentapoma man dragora; detulit ad matrem. At Rahel non erat lippis oculis.Quorfam igitiir ilia communicari fibi de Uiandragorisiftis petqt. Alij dicunt,etiamgcntesfaccomandragorxufifuntin philrris,adcoiicilia-tionem amoris.Efto.Sed quis hoc indicaffet puero Rcubenf Deinde quis cordatus credere porerit Lea 8^ Rrhelc fanefias focminas huiufmodi efte phi It ris ufast’Adhpc,!! Leah philtris uti uoknftet,utiq) Rahe lidcillisiiôdediftêt.Alr) dicunt; Potuit fieri, utfaccret ad fiftenda mciiftrua,ut parcret mulier. Et hoc quis patefeciflfet puero f Pra terea Leah ufa fuiftet ipfa hoc rcmedio, non commuiiicaffet forori. Dum hæcannotonon detraho fententijs bonorum uirorum, fed moneo, ftudendum efte certis. Si certa dari non poflÎ!nt,quæ dantur libero efte legenda iudicio.

EtdixifRahel ad Leam: Da ouafo mihi de mandragorisfilij tid. ]Apparet ex hac petitionc Rahelis Dudaim fiiift’e non talemfrudlum uel herbam,cuius ufiispertineatadeaquæmulieres clanculum SC non finepiidoretentant,alioquipluspudorisineratRaheli,quamutabk^ ulladifsimulationeamp;pudo-rcadLeamdiceret: Da mihi de Dudaim fill) tin. Qiiare arbitrer, qiiicquid fuit, uelfaporis felcc'ti, uel fi.ngiilaris guftus gratia, fic fuifl’e in precio, ut SC Reuben tanquam rem gratam attulerit ad matrem,

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et ait ei : An parum eü (juôd i(ccepi/}i uirtm nKÛ,nip etidm acdpi.lt;f mandragores filij wrif] Per occafi'onê

petitionis Rahcl cordis fui rancorem in faciem illius effundit. ludicabat rem iniqiiam à forore tife ad-miffam, qudd poft nuptias fuasfiiftiniieratcopiilari maritofiiolacobo.Qiioniam prima filtrat illico , pulata,qHafj uigore præfcriptionis hanc fibi ucndicat prærogatiuâ^gjfuus fit maritus.Qiiódacccpifti, inquitjUirü meü.Senfus aüt eft ; An fie es animata erga me,ut quicqd ad me pertinct, iuri tuo uitidicts? Maritü meum accepifti, amp;nbsp;quafi id modici fit momenti,ctiam filio meo mandragoras auferre conaris.

Poteft illud, Quod accepifti uirum meiim,etiam fie txponi; An pariim eft qudd aceipis iiirutn mcü^ ut intelligatur Rahel ruptoordineomne, uelcertc potifsimum coniugale mariti commerciumadfe traxiffe, fie ut ipfa Leah iure fuo frequenter fraiidaretur.

O B SE R. nbsp;nbsp;jn priore fenfu admonemur, communicationem eius boni, quod fie comparatum eft, ut non fît in

plurium, fed unius poteftate -, rede' uocari ablationem. Ecelefia non pertinet ad multos, fed ad unum Dominum. Aufertur ilia Chrifto,dum alijscommunicatur, etiam fiille in fpeciem nonexcIudatur.Sic habet etiam conditio coniugis legitimæ.

In pofteriore fenfu admonemur, etiam fimdos homines non cfic alienos abafftdibiis carnis. Rahel ad fe fie traxit lacobum, ut forori incommodaret.Iacob {îc adha fit Raheli, proprer fingularem amo-rem,ut Lea? effet ueluri mortiius.Et Leah, quiequid hoeerat,rauliebri zelotypia ægerrime tulit^idec^ 8C forori per oceafionem exprobrauit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Et dixit Aahrl : Dormiat ergo teen bac node propter mandragores filij tui. ] In Hebr. eft,*,*»:? aa®' ideft.propterea dormiat tecü. Voeulamisbjid eft,proprcrea,idco,omifit latinus interpres. PagninuS uertit : Idcirco dormiat tecü.Septuaginta habenreêi/Tnifjid eft, non fie,Iegerüt illiquot;ja non fîc,pio ‘]a’7,ideo,ideireo,5lt;c. Senfuseft; Quar.doquidem afïidas confuetudinëuirinoftri, acputasteillapet me inique' priuari, efto dormiat teeum hac node, modd des mihi de mandragoris filij tiii. Sentiunt communiternodem illam ex ordine pcrtinmflë ad Rahclem. M:hi uerofîmilius uidetur non fuiflein-, ter hafcediias uxores Iacob diuidendarumnodiumord ncmconftanteramp; sequaliterferuatumjedfre quenrius lacobü cum Rahele quàm cum Leah dormiuifrf,fiue R .hel ftudio hocegerit, fine Iacobipfe propter fingularem amorem Rahelis plus quàm Lese deledatus fit confiietudine.

O BSER. Videsautemhicleuiratemamp;impotentiam muliebris animi. Siefunt animatsemulieres ut fi quid J impenfius affcdant,citius fint quod mains amp;nbsp;ampüus eft danirae,quàm affedum tcmperatiirK.Quæquot; fo quid erat mandragora confuetudmi Iacob collata uiri uidelicet, à quo tantopert adamabatur ^SiC Rahel multum dileda haudquaquam ex æquo mariti fui refpondit amori.

Et uenit lacob de agro ad ueßieram, cr egreffa ed Leah in occurfam eius,cr dixit : Ad me uenies, (juia mcr cando mercata te fum pro mandragorisfilij mei. ] Vuigata latina habet, Qiiia mercede conduxi te. Sc* ptiiaginta quoque uerterunt : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ae, id eft. Nam mercede conduxi te. MonfteriiS reddi

dit : Nam conducendo conduxi te.In Hebrseo eft,q’'n'iauj “i3UJ’'2,quod uifum eft cum Pagnino ucrtc“ re,quia mercando mercata fum re. Significajfnimuox'ia’'® mercedem,precium Leah igitur,ubida-tis filij fui mandragoris nodem illam a' Rahele obtinuerar, non expedat donee lacob domum reuer-fus effet, fed egrediturilli obuiam, amp;nbsp;indicat quodadfeueniredebeat; amp;nbsp;rationemaddtt,qudd cam noc'lem Rahel fibi pro mandragoris fiitj fui ucndidiffet.Qiiare autem in occurfum illius egredi iiolue-rit, nonexprimiturà Mofe. Poteftaliquid ex circumftantijs colligi: ueltimibat,nedomum reiierfuS confeftim ad Rahelern ingrederetur apud illam cociiaturus dC dorinituruSjindtlp non tam facile pofict auelli. Arbitror fic illis fuiffe in confuetOjU t cum ea ceenaret cum qua erat dcrmituriis. Vel prsc gaiidio non potuit fibi tempera re, quin in occurfum eins egrcdcretur. Si eum ad fe inuitarct.

O B S E R. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lacob de agro,mqnit, ad uejperam. ] Obf rua confue tudinc maiorü, qui uitam duxerunt non

ociofam, léd operationibiis honeftis ac neceffarijs dcditam. llli totum diem laboribus ac negocijsfuis impendcrunt, ac uefpertino defnü tempore domü fe quietisac rcfocillationis gratia contiilerüt.Sic lacob mandegrediebatur in agrum,ad pafcendos greges, actotum diem pafturæpccudumimpindtb,it, fecundum quod homini dcftinauit Deus, qua de re uidere eft pfalmo 104. Vbi propheta canit, dicens, Egredi tur homo ad opus fuum. Si ad culturam fuam ufep ad uefperum. In alternatione illa dierumac nodfium pulcherrimum proponitur diiiinac ergo nos prouidentiæ argumentü. Nectem Deus mutât elie,Rcddamur ut laboribus; Diemiç finit uefpera, Vtfit quies operantibus.

Et egrej/a ed Leah,inquit^n occurfam eins. ] De Rahele non legimus, quod lacobo de agro reuertrn ti egreffa fit obuiä,ficu ti faftum eft à Leah. Vides diferimen inter mulicrculas amantes Si amatas.Leah officiofa tft,quia amat amp;nbsp;appétit. Rahel non ita,quiaamabatur magis quàm amabat.

Ad me uenies,mquit.] Obferua. Vbiqj in fcripturis datur uiris q» ueniant 8i ingredianî ad uxores. De mujierib. nihil huius legiuNon erat in poteftate illarum quädo uellent ingredi ad maritos fucs,fed ad fubiedlionc illarü pertinebat,ut morigeræ eff£nt,fiue uenientibus, fiue ad fe uocantibus mantis.

Pe difciplina Qma mercando mercata te fumpromàdragorisfiijmci.'] Poteft hic quæri, liceat ne uxoriufum mariti ebridianorum fui uendere. Facilis eft refponfio : Nec marito, nec uxori hoc in monogamia licet. Qiiare non immeri-cap.}9-inApo- td peiftringuntur à Tertulliano Gra-ciiS Socratcs,amp; Romanus Cato , qudd uxores fuas ami-logetico. cis commodarmit. ueriim in polygamialicmffe uidemushoc loco,quodin monogamia non licet.

Rahel peccaflct, fi ttiaritum fuutn iiel ad liortilam aliéna- mulieri nendidilTet. Erat aiitcm Leah nô al’e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

njjfcd amp;ipfa ffv^vyfs Iacobo,perindc atep Rahcl. Vendidit igitur nô maritum, fed iifiim unius nodlis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

quaconfiierudine illiiis friii poterat,fi uoluifiet. Et iiendidit non alicnæ,fcd coniugq conforti.

Etdormiuitcum eanoôfeillii.] Nec fnccenfct Racheli iiir placidus lt;Slt;f niitis,qnôdfe pro mandragoris Htndidiflet : nec répugnât defidcno Lca-,qiiaiTi fcicbat arderc ftiidio prolis • fed perinde iitriiifqj placi-tisacqiiiefcit,ac ß arbitrio illanim eflct manciparus. Habes exemplum cordati uiri ac placidi,cuius cft O BS E R, Uolmitarifcfeinfi'rmioris organi in ijs quænon funt illicita accommodate. Maluifictefleapud Rahe-Itni, iieriim quoniâ ambabiis fie placcbatj ut eifet ca nodie apud Lcam,impcrauit affe ftib. amoris fui, conftitiito illarum obtemperanit.

Et exaudiuit Dem Leam,e[coccpit(illa)ctpcpcritIâcobofiltt((/uintu.]'Vides exëphtmhoneüç ne piçma- OB S ER. ifonf.Qiiærebat nô iioiuptatcm,fed pioicm.Et hociiotumfuumeffundtbat in côfpecliim Dûi,petës îbillofobolem Sic Mofesuon fimpliciterdicit, Etconcepit amp;nbsp;peperit ; fed, Et exaudiuit Deus Lcam, ^côcepitamp;pepent. Vulgata latina habet : Et exaudiuit Deus preces eins.Orauit ilia ad Dnm licet an ^fa frequenter, in bac tarne noéledubio procul aliqiiäto ardentius Sic aniinum honeftum acfanólum tancubirus maiiti iifqueadcó nö abfiraxit ab oratione,ut magis ctiam accenderit.Qjiod carnalibus fa-iianitatcm,amp; «ni.nos illorum à Deo auellitjioc fin él J homimb.rnagis ad hoc fei uit,iir arden.* tins ad Deum fufpiciât amp;nbsp;orent. Nec Deus fie eft eomparatus, ut oculos et aiires ab einfinodi uotis fan ^'arum hominü auertat; qd utiqj faceret PharilæuS hypocrita,ipfo Deo dccuplo lanéli n. Vel hinc in-^-Higât matrimonii lioftes,efie côiugiü fanélri,et thorü coniugiim iminaciilatü ni côfpcélu Diii.Ebr.ij. ^(lixitLeah:DeditDem mercedè mcd,^ppterea dedidnciÜàmeduiromeo,etuocauit nomè eim'(ßlq)jffap-f^^.lUld* mercedë meâ,qdin Ebr.eft,''quot;iaTr uulgata latiua habtt,mcrcedc mdi!,quafi fit in Eb -'’y

EpanitMoiês qué Leah quintiim luinc fîlium fuum uocarir,i8é qua ratione. Vocauitjnquit, nome “usin'afchar. Hicron de hac uoce fie annotât : Septuaginta interprètes addidcrür,Eft merces.Nô utiqj, plericp addito pronomine male' legnnt,cxiftimandum cft ita fcnptum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;is eft merc(S,fed totum

'’oineninterpretaf,eft mcrces.TU’' quippc dicit,eft,ct latr merees. Hoc aüt ideo,quia mandragoris ftlq Raben introitum,qui Raheli dcbebaÉ,ad fe uiri emcrat.Hace ille,quë ut in multis locis,ita hicqucqj ap paret Biblia Hebifa legifi'e fine punélis. Vox-^XTU’e’-'jfi punéb demaSjpotcft fie uerti,ut fit idem quod ‘'i'TO', id eft, eft mcrccs. Verum ut habe! in Biblijs püc'tans ‘AX'WTy’' magis fonat,remunerabit, quam 'ft inerces.Eft ante unum® ociofe pofitum,nifi qd fonum fortificat. Qiiod uei fionc Septuaginta atti«-”quot;11113nofti'o fcculo habet SHxKio’e ^3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;èg-i ^i/jamp;.-f,id cft, Et uocauit nome eniS

^ft3char,qd eft mcrccs.Apparct hanc Icclionc temporeHicronymi in nöniiliisfuiffc exeniplarib. corru ptam.Et tarne ELeronymus ipfe aliter cxponitqdhabentSeptuaginta,q eft in litera.Noninterpretanl illi iioccm hanc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mcrces, Sed J f7i iJ-‘'SrÓ!^\d cft, quod fignificat mcrccdem.

Additur nominis hiiius ratio,Dedit Deus,inquit,merccdcmmcam, proptcrcaqidediancillam med »iromeo.Potcftgcmina nominis huiiis afsignari ratio. Vna,quód ne clem illä,in qua côceperat,man-dntgoris filij fui tanquâ mcrcede à Rahele redemerat. Altera, $ ancillam fuam laeobo dederat. Prior ’Ciöinodatior potcrat uideri,ueriim'Aïofe5 cx uerbis Lcycftcriorë afsignat quam retincrc oportet,ne plus noftro fenfufq authoritati S.fcriptiiiç tribuere uideamur. Senfus aüt cft : Quoniä ufqueadeó geni Hirpprolis abfqj omni zelotypia infcrmre cupio, ut peftquä ahquandiu pareie duf'ti, ancillä mcâ uiro gt;”eodcdeiim,quouelixillanumerus filiorü noftiorüaugcat,prohocftudiomeorcpcnditmihi Dus, cvjrt ”l)idedit,utconcipcrcitlt;rumcrp,.rercmaritomeofiliü, Nafciifquscftioincoquoddicit; Di dir Deus Q.VAES »lercede mcam propterea quod dediancillämeam uiro mco,quöLcah datum à Dcofiliü iiitcipretct oiercedcfuanijS^ hoccum fenfu nocet Iflafchar, id eft mercedé, cum Mofes dixerit : Et exaudiuit Dens

cócepit amp;nbsp;pepcrit laeobo filiü quintü. Qiiod exaudiuit Leam Dens ad fe orante ac fufpaantc, Onuiinogratip et mifcncord p illius adfcribcndnm cft.Qnöigirnr Lcahopns gratia- Dei uocat merce-dEmfuam?SimeritirefpeétuSeftinmcrccdf,quôinillalocuscftgratia-,cüapoftolus Rom.4.dicatiEi 3ütquioperaf, mcrccsnöimpuraifecnndügrariäjfedfccundüdebirü.Refpoiidtiidücft,duplex eilege- nbsp;nbsp;P ß

HUS mcrcediS.Vnum,in quo abfolute' amp;nbsp;ficrcfpicit ad meritû operis,nt quod datum?cx gratiajftdex ‘ttcrcCi Aibito detur,nequcattp iuftc ncgari.Alrei urn quo gramita quadä bonitate remnnerat aliqnid amp;datur Auufiloco mcrcedis,quod tarnen fine iniuria dari nö poterat. Primo gentre inercedis nee debef nobis^ nccdatur qnicquâ .à Deo. Aitero iieró dantnr nobis ab i 1 lo mnlta,quibus fuaipfius m nobis dona coro-nat,€t mercedc dat nihil cuiquä debens, fed criä hac ratione bonitatis fuæ gratia erga nos declar.ins,amp; cunei as ad ftudaipietatis Si infticiæ prouocans. D,- primo mcrcedis geneve d.fputat apoftolus contra fuptrciliuin Si pra-poftcrä fidnciä infticiariorü. Ibi fai.e' debiti cft ac mci iti,coi.fidcrario,qna gratia ix-duditur. Leah ucro non hoc fenfu loqiiirnr,cum dicit, Dedit Deus mcrcede mcä,propterea ancillä lueam dedi uiro meoifcd fimplicitcr fignificat Däm probafie notnm,defidcrit'i,ac ftiidiüfnum erga libe toriun procreationc, quo marito fuo dederat ancillam,idecep exandilfe preces fnas,ac rnrfus apci niC-üfibi uterum adconcipiendüSf pahendum.Hoc fenfu fane'nihil datnr inerito,fcd totum députai gratis Dei. Non eftautemalienumafcriprnris, ut nocetur mcrces, quodaliqnoftudij noftri rcfpcéiu da-turriDeo ,cum tarnen non illicite pofTct negari. Sic Chriftus dicit Apoftolis ; Mcrces neftra mnita «ftin coclis, quibiis tarnen alio loco dicit, Si omnia feceritis, dicite, Inutiles ferm futniis : quod facere debuimuSjfccimus.

Et conceph iterimt Leah, peperit^; lacobo filium fextum. Et ait Leah:Lgt;otauît nu Deut dote tofw.] In He-bræo pronomen mt, bis ponitiir. Sic cnim kgitur, SW 131 ’'nKQ''n’7fclt; quot;nai, id eft,Dotauit me DcuS ine dote bona. Quare uel fic eft legendum, Dotaiiit me Deus, mc inquam^dote bona. Vel,Dotauit me Den$,mihi dos bona, ur quot;nie pofitum fit pro Liutic comnorabiturmihi uirmeut, quoniam peperi ei fex filios,^^ uocauitnomen eius Zebulun. Septuaginta habët;tgt;i'TÛ vip ha'i^ü 'o àv^^ p-a, id eft, nüc temporis cliget me iiir meus. Verum uox Vai Hebræis non fonat eligcrc, fed liabitare. Sblomolidicit * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;idem efiequod Germanis eftherbergen. Acceptofextofilio Lealieffunditaffeclumanimigraticrga

De5,amp; fpcm maioris bcneuolentiæ mariti fui. DcHS,inquit,dotauit me dote bona.Sic iiocat uel ipfiim filium doitem bonam, uel maiorem uiri fui conciliationem amp;nbsp;beneuolcntia, qua fit fibi cohabitatiiruS aliquäto arólius q antea.Meo iudicio pofterior lenfus plus fauoris habet ex ipfis uerbis Leæ.Namue-Jut cxponens,de qua bona dote loquatur,dicit : Nunc commorabiï mihi uir meus, quoniä peperi ei fex filios.Et ideo imponit nomen filio Zebulon, id eft,habitaculü,uel diuerforiü,ucl ccmoratio.Hac'tcrais frequentius et cupidiiis cómoratus f uerar Raheli fua: lacob, Leam ueró neglexerat. N une iieró fperat honefta matrona futurü, ut uerfa nice fibi non miniisquam forori commorctur.

Qitid igitiir ïquot; Eft ne Leah uiri tam cupida,ut perpétua affcóiet illius confuerudinet'Atqui hccuidft efternulierisfalacismagisqhoneftç.Nequaqfuit ardorcuoluptatisaccenfa mulier cafta et honefta.A-lioqui quoinodoancillam fuam marito dediifet in iixorem? fed omnis hicaffcc'lus adfcopumpolytt» cnixferebatur. Propter hanc dolebar ncglelt;fta,amp; gratulabaturnonfaftidita.

Et pollea peperitfUiam,uocauitqi nomen eim Dittain. ] Qiiare hanc uocauerit Dinam,qiiæ uox fonat indicium , non exprimitur à Mofc. Voluit tarnen de hac memorare propter hiftoriam infra cap.»4' quentem,ne quis quxrat,quare huius mentionem prater morem fuum facere iioluerit.

Prouidentiam Dei in eo obferuemus,qgt; filiä häc Leah peperir, nee primo, nee fccundo,fed poftremo parti! poft fex filios. Maior erat ratio filiorü in ifta patrü genealogia q fi'liarü. Ideo aeecinodatiiis erat, ut Leah ad conciliandü fibi lacobianimum primumfiliosparcret,6f poftremo loco filiä, qiiiceiierfa.

Et rccordatus cH Deut Kahelis,ey exandiuit ca Dein aperuitéjf uterii eiin,et eocepit etpeperitßlin. ] Ha-(flcnus abfojuit Mofes gencrationcs fiiioru Lrp,iam poftremo loco fiibqcit de Rahele qua fuprà diXcrat fuiirefterilc-Nödicitfimplieiter,Tande amp;nbsp;Rahel côeepitamp;peperit filiii;ffd præinittit,EtrecoidatiiS eft Deus Rahclis,amp; exaudiuit earn Deus,aperuitip uterü cius,ut admoneat nó fine gratia Deifaduf” OBS ER. eflc,q) Rahel tandem concepit etpeperit filium.Obferuandü eftigitur hoe loco ocin hanc fobolem lacob fingulari deberi gratip amp;nbsp;prouidentiæ Dci,qui utriufqj et Lep iSf Rahelis uterü aperuit,acfaeulu-tem coneipiendi pariendifp dedit,quemadinodü et Sara: contigit amp;nbsp;Ribàp Sic debtbat fernen promitquot; fum prouenire nö ex arbitrïo uiri ac mulieris, ac folius naturæ uirtiite,fed fecundü fingularê d. uolun-tatis difpofitionem. Et recordariis eft, inquit,Deus Rahelis. De uerbo recordandi, quod illud Deo tribuit,quid fit confiderandüjUide fuprà ca.8. ibi, Recordatus aüt Deus Noe. Illud hic obferua, quod Deum indiicit MofeS amp;nbsp;recordanté amp;nbsp;cxaudientc. Pulehrc' ifta coniungunt. Rahel uidebat in fiiic uiç futurafteriljs, eoqiDns prohibuiftetab illafrudlu uteri, VenimnecDns illius adfinetnufep obliuifei potuir,nec illa defqt clamare amp;nbsp;fufpirarc ad l-^m,atq; ita faétü cft,ut Dns rccordatus fit mulieris non fecurXjftcriIitatemcp fuäfufq; dc(pfacictiS,fcd moeftp óf adlêfufpirantis, amp;nbsp;illaclamaiieritad Dnmno perpetud fimulantëetobftinate' obltu)fecntc,fed tandem rccordantëamp; nota ad fc clamantiü exaudien tem, deniqj qj negauerat aliquadiu dementer largientem. CogitcmiiS hic quid pofsit fides indefinento:

I damans ad Dominum. Qiiamtiis dixiftet Raheli fup lacob, Deus proliibiiit à te friidiim uteri : illani— hilominus inftetit fufpirando Sf orando ad Dominum, ac tandem quod petebat obtinuit.

Et ait : Abflulit Deinoppn'obriumincü.Loquiturde probro ftcrilitatis. Erat enim mulieri matiratx probrofum ualde, eftê infcceutidam. Vide. Erat Rahel mulier uenufta amp;nbsp;uiiti fuo grata, fie ut propter illam Leah à lacobo negligcre{,iuxtà tarnen propter ftcrilitatem obnoxia eratignominia:. Lcæ pio-brofuin no erat, quod fororis pulchritiidinem hand adæquabatjfed ex foceunditatc plus habebat iaii-disquam Rahel expulchritiidine corporis. Benedufiio Dnicft uterus foceundus, maledidio uerd ucn ter ftcrilis. Tanti non eft uenuftas faciei, quanti eft fcceunditas uteri. Nos hie ccgitemus, quàm fit probrofum fidelibus Chrifti,fi fiiitinfcccundi, quantumuis in feculo fplcndeant externe', Vtinam Si hodie auferat Dns opprobriu fponip fup,quä fie dilcxit, ut lauai it ea fanguine fuo,et morte criicis redemeiit.

Et uocauit nomen eim lofepb,dicens: Addat mihi Domiiun filium alterii. ] Vox Icfeph,addcndi fignifiea-tione habet.Igitur quoniä alterius adhiic filij fpem concepcrat,tndidit ifti hoc nominis,iit uocariteura lofeph. CredebatgratiamDei noncflêconeilàm amp;paP:am ,féd ubetemac diiiitem. Ideo fperabat adhuc.alterum.fibi forefiliü, quare malim legere in futura, Adder mibi Dns filium alterum ; qiiàmin OB SER. fcrmaoptandijAddat. SequamurSó nos Rahelcm, quoties dûiinacerganosgratiacexperimétumeœ-perimus, utSf ipfieredamus cömuniter häc eile naturäbenefieiorü Dei, ut nöproiicniätfola, fedmul-tipliçata, uel falte duplicata, idcoép ad ftnfum unius,fi.duciäcödpiamusalterius. Deinde obferuemus quàm ucriim fit illud, Difficilia quæ pulchra. Diffieulter fa dû eft ut eceipcret Rahel.Cöeepit igitur et pcperitfi’liünölcuiSjfed magni momenti,id qd fequétiateftabunt. Solêt talcs foetus quinafcunttxfte- . rilibus nó uulgarcs cftè,lêd felediorib.donis à Deo prpditi.Talcs fuerüt Ifaac,laccb,Samiiel,Baptifta.

Etfailu eii cam peperi/Jèt Rahel ]ofephü,ut diceret lacob ad LabamDimitte me^ut uada ad locït ntcu^et ai terram nwam. Da uxores meat ct liberos mcos, pro i^uibusferuiui tibi, ut abeam,Lu enim nofilfcruitutan mem»

ÎW tibi fcruiui. ] Rahel lofephum in fine fecundi feptenr.ij peperit.Alioqui non licuiflct lacobo ncnd« Mmpkto feruitutis tempore petcre dimifsionë.Itatp finitis annis quaniordecim, quibiis pro dcabus uxoribus Leah amp;nbsp;Rahele feniierat.alloquii Iacob focerü fmim^diccns : Dimitre me, iit iiadam ad locü •neuin amp;nbsp;ad terram meam ; id eft,ad domü paterna amp;nbsp;terram natiuitaris mcæ. Et nt exponat qnomc- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

dodiinitti dcbcat,add!t;Da uxorcs m€as,amp;; liberos mcos,pro quibus firuiui tibi,iit abeam.Nam erät illiin domo Laban;amp;: honeftuin erat, ut ab illo cum bona gratia dimitterenï.Erant qnidein uxorcs SC , libth Iacob,ueriim ut honefte ë domo paterna in terra Canaan abduccrent, impctrandiim erat à foce-to. Dederat illc filias Inas lacobo in uxores, relieiuum erat,ut darct etiam abducendas,amp; «à fe cum bc-»niolentia dimitteret. Qiiod addit, Tu enitn nofti feruitutem meam qua feniiiii ttbi,ha-lgt;tt,quare dimifsionem hanc petat.Poterat dicere’ Nain compleui feruitutem meam qua tibi feruiui. Veriimutconfcicntiamfocericonueniatjdicit;Tueiiimnofti feruitutemmeam.q. d. Scisquacon-ditione amp;nbsp;quam fideliter tibi feriiierim. Scis annos feruitutis meæ efle cöpletos.Qiiarc reliquum eft ut 'n« cum iixoribiis SC liberis meis à te iam dimittas.Hacccommcmorando Mofes, träfi tionem parat ad liiftoriam fix reliquorum annorum, quibus focero fuo Iacob adhiic pro gregibus feruiiiit.

Obferuandum eft quam fit conueuieiiter faftum quodJofeph infinequatuordecimannorünatus OB SER, cftjquibus Iacob pro niatre ipffiis feriiierat. Erat enim 8C ipfe quatuordecim aniios in fcruitiite 8i C3-ptiuitateAegyptiaca futiirus. Etenimcum annos natuseiletfcdccim,diuenditus eftin Aegyptum, ubi Infri37. partimferuiuit,partim in cuftodia fuit, ufep ad annum uitæ fua; tricefimum, quo priimim ftetit coram Pbaraone rccens edudlus c' carcere, ficut infra cap. 41. uidebimus.

Deinde amp;nbsp;illud obferuandum eft quod ad Laban dicit Iacob : Dimitte me, ut iiadain ad locum mc5, terrain meam. Volebat redire ad domü SC terram patria, priusq ca de re diuinitusadmonertt,qd Pofttademü annoferuitutis fuæ uicefimo eft fadtü. Vides ctiäfiinfcos homines fie humanis eife affeéli-obnoxios, ut fubinde tentet ea que nondü funt tépcftiua,nec diuina; iiolütatis fententiü expcótcnt.

Tertio,da iixores meas,inquit,amp; liberos meos,amp;c.Cupiens abirc,nonaufcrt tcmerc'filias amp;nbsp;nepo-ttsfocuifui Laban,quamuisillæuxores,iftifilij ipfius cffint, fed petit cos fibi dari. Quandoquafo emlinodihomines filiam alicui nefcio 8C inuito auferrent,quamnondumin coniugcm datam accepif-fent.ciim nc fuas quidem uxores infcio focero temerè auferre fuftineantc'

Qiiartd, Tn tm nofti feruitutë meam,inquit,qua firuiui tibi. Obferua fiduciä bong confcientiac.Sic 'fîtfibiIacob defidcli firuituteconfcius, ut non dubitarctdeilla ipfius Laban appellare cófcicntiam, ÎCdicere; Tu eniin nofti firiiirutem meam,qua tibi firuiui.Admonemur qua confcientia ciim Deodc-

turnhominibus feruire. Magnumeft,fi cum Paulo dicere qiieas : Bonnmcertamen ccrtaui,cur t.Ttmoth, 4 ^iniconfummaui,ac fidemfiruaiii.Reliqua eft mihi corona iufticiæ,quam reddet mihi Dominus in ilia Ädor.io die iuftus iudex. Et alibi confcientias Ephefiorü tcftatur,dicens ; Vos ipfi fcitis, qualiter uobifeum per oAetepus fuehin feruies Dfio,amp;Ic.Itcm : Argentü,aurü,aut ueftenullius cocupiui ficut ipfi fcitis,amp;c.

EtJixitad eum Laban : Si quiefo inueni gratiam in ocidis tuis.]V ulgata latina habet : Inueiiiam gratiam tneonfpeftu tuolominatus fui, nbsp;nbsp;bcnedixitniihi Dotninuipropterte.'jdUudominatus fui, in Hebræo eft,

'hiyqs. Significataütuerbumwni, augurari, diuinarc,gminari. Thargum Hicrofolymitanum habet fi'T'on,id eft,auguratusfum.Et Septuaginta habet‘’’neult;rlt;vgt;Zt.y, id eft ominatus fuin.R.Slrlomoh ex-Ponit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, probaui per auguriü uel diuinationem. Chaldirus uerd uertit fimplicitcr

'b'6i,id eft,tentaui ac probaui. Laban uidens lacobum adfpirare ad abitfi p£rturbat,propterca g» plu f’inmn emolument! fibijpfi per illius feruitutë pollicebat. Igitur ut folentperturbati refpondet firino-quot;'iniperfeifto SC hiulco,dicens rSi qugfo inueni gratiam in oculis tuiSjOminatus lui,amp; bencdixit mihi Dns propter te.Id quod cupicbat,non exprimit. Tcxitblandicias,ut aninuim lacobidulcedine laiidis “fffcatü a propofito difcedcndi abducat. Petitio imperfedla eft in co quod dicit : Si, qua.’fo,inueni gra-•uniinoculis tuis.Addendumem erai: Mane apud mediutius.Ad inefcatione aninii pertintt quoddi-yt^Ominabar, SC bencdixit mihi Dns propter te. q. d. Initie} cum ad me ueiiircs, futurü diuinabam, ndeflêt mihi Dns benediéfurus propter te.Sicaccidit.Bencdixit mihi Dns propter te. Hac ilium laude '■fiolliripolfi iudicabat 8C induci,ur diiitius fibi tanquamhomini né ingrato, fed bcneficiû agnofceiiti f'ruirct. Obfiruanduin eft hic ingeniü hominis carnalis 8C filij huius fcculi,çp Laban,ubiqj fui fimi- O B S E R. iiSjtxprefsit. Primiim in eo quod propriœ utilitatis ftiidiofus laccbü ad domum patris fui redire cupicn 'ftfi diutius in firuitu te fua retinere conaf. Si conluctudiiie filiarü SC nepotü fuoi um diutiiis frui uoluif-f'bpofiet uideri humanitatis et animi paterni affeôiu duëlus. Vcniin quoniâ propriü côraodum ex fer **'tute lacobi fucrat expertus refpeéiu illius plane fordido ulteriorem illii.s firuitutcambit.Deinde ad fonfequutioiië proprij emolumenti utitur artificio pariim honefto, il le lt;ïfa mentis uidelicct blandicia-f'»n5{laiidis,Blanditur illi dicens : Si quæfoinueni gratiam in oculis tuis. Vide,ambit gratiam in ocu-lis lîcob,cui tarnen nec gratificatus fuerat,ncc gratificari cupiebat.Plane' male' illi gratificatiis fuerat, fini pro Rahele fubtruderet Learn, deinde adhuefiptem alios feruitutis annos imponerct.Impudcn-genus eftadhuemodü ambiregratiä in oculis eiiis,à qiioiuftius odium pro malefaëlis quam gratis

'xptftjre debebas. Etillud obferuandü eft,qddicit: Ominatus fiii, amp;nbsp;bencdixit mihi nm*' Dns propter te. Vide hicfruftraneä cognitionë Dei in homme cthnico.Agnouit efl'eunu D£Ü,qucmuocatn’gt;n'' ®^tänicfimulalios uencratuseft cultu, qs poftea furata eft Rahel. Deinde ominatus eft cü ucniffet ad ÇiuipIacoUproptcrhunçfore rebus fuis fucceflumex benedicTione n’'ti’' Tcitiô,agnouitbenediâ:io

nem mt!’' propter lacobum prxftitam.Qiiamuis hxc fciret, ôf fateret,mjnt?t ramen in impietatefal' A forum dcorum pariter iS{ iiequitia fiia obftinatiis. Nec illud traiifeiindumeft,qiiód Dns Laban hoini ni impio propter lacobum benedixit. Vides quanti fint mometi coram illo bomines iiiftifQiiandodf* feret lacobum ipfiim, qui illius gratia domui hominis impq benedicitt' Etait: CotiflituemtreedètuM fuptr ntc,^ dabo fd)K.]Illud, conftituc,in Hcbr. eft, nspn.i. ucluti punAo diftingue SC exprime. Pagiii

• nbsp;nbsp;nbsp;iiusuertit,Nomina mercedcmtuä.Sept. habcntj'^^A'T^A^A'.i.diftingueac defini.Et Chald.uertitO’'“ia

-i. expone amp;nbsp;difcerne. Super me,inquit.Hebr. fichabet •'by. Qiioniä impleti erant anniquibus filia-bus ipfiiis,ucluti mcrccde feruicrat lacob, tandc de fubftaiitia fua mercede aliqua homo auarus decide recogitjfiquidem opera lacob pofthac uti uelit. Qiiamuis em gener ipfius cfiet,erat tn liber ac fiii iiiris» lit uel feruire illi poffet,uel fecus.Qiiare nec flagitat operas' illius abfep mercede,nec mercedem ipfe con ft.tuitjfed hoc in arbitrium illius collocat,dicen5: Conftitue mercedc tuäfuper me, amp;nbsp;dabo earn. OESER. nbsp;nbsp;nbsp;Eft quidem in confiicto,e tiä noftris hifce nationibus, ut qui Icriiiturus eft, fi homo fit fuiiuris ac li

ber,mercedc pro qua feruire uelit,decernatamp; conftituatjueriim habet ifla cofuctudo neccfl’ariäcautioquot; nem qua cauel,ne uc 1 fcruicns copiera fcruitutc plus pofca t q par fit, ubi minus liber eft is cui feruij 19 fueratantca,Helne ifte cui leruifu eft pcradla fcruitutc minus foliiere uelit quàmcêueniat.Ncç hoc s-quitate caret,qd de mercede coftitiiit no Laban,lt;cd lacob fcruiturus, ac molcftias Icruitutis fubituruS. Duo concurrutinhaccaula.Scruitus uidclicer ac mcrccs.Quifcruit,obnoxiuscftuoluntaticiuscuifer aitjin ijs fcilicet quæ fcruitutem concernunt. Contr.a, cui feruitur, obnoxius illeeft feriiientis fibipro-ximi uoluntati,quod attinet debitam mercede. Habet ifta partitio pulcherrimi æquitatc.Qiiare ne qd admittat iniqui,quemadmodû no cÓuenit, ut qui feruit, lecundum propria? uoluntatis arbitriuferuiat; ita nonCÓuenitctiam, ut qui mercedem debet fcruienti, fuopte illam arbitrio conftituat.

Ef dixit ad ewn : T« nofli quo feruierim tibi (Hebr. eft vn *i3y “iWK nbsp;nbsp;nbsp;id eft,quid fcruierim tibi, hoc

cft,qilantumtibiferuiendoprofuerim.Sicloquimur Germanij^W^r ichdirgedicnet,od(r fürdietfihe-•ifyßen hab) nbsp;nbsp;quæfrflaßtpoffeßiotuamecum. (Poteft uertijCJualisfadus fit grex tuns apud me.Eft n. ƒ

in Hcbraco, “ïlX’')3gt;oiua: uox licet pofiefsionis fignificationcm habet, pro grege tamcin fcriptiiris fçpe-numero accipitiir.) ^iammodicum inud,quod tibi fuit ante tue (Hebr. eft,’'“i5i’7,quod iiidei hicpofitiimnö pro coram me,fed pro,ante me,id cft,priufquam ad te uenirc,ficut SC uulgata latina habet. Qiiare Sept, non exprefiferunt fenfum uerboru lacob.Reddiderutiteiïi cixvTiéiJ id fft,coram me.Creuitin »ml-titudinem. (Vulgata lat. uertit. Et nunc diues effedus es ) Et benedixittibi Dominus ad pedemmeum (id nbsp;nbsp;'■

eft adintroitum meum,ueladuentîî mcum.Redlius uertercl,AdingreflumSicxitü raeum Loquifeni lt;leferuitutefua,qHa gregem Laban duxit,pauit acrediixit) nunc quadooperaboregoetiä domui mciti y ulg.ata latina habet; luftum eftigitur,ut aliquando prouideä domui meac.Septnaginta uerterunt : Et nunc quando faciam etiam ego mihijpfi domumf Senfus eft honim uerboru : Tu ipfe nofti quantum profucrim tibi, dc quantus fit faiftus apudme grex tuns. Argumentü huius ex eo fatis eft manififtU) j-grex tuuSjCum fuerit modieus,anteq uenirem ad tf,tibi(p feruirem,crcuit in multitudinc,propttrea qgt; benedixit tibi Dns ad leruitutis mea: ingreffiim Si egrcftiim. Hoc bencficio mco debebas elfe contcii-tus,amp; non petcre,ut pofthac tibi feruiam anwlius.Etenim iniquu fuerit,fic tuis rebus inferuire iiidefi-nenter,ut domum mcam negligam. Hoc pacto lacobfignificauitfocero fuo,tcmpeftiuü die ut domui fua? quoiÿ tandem prouideat ; tiPeep omnium aquifsimü,ut hoc non modo boni confulat,fcdamp; haciu re fe iuult;t,quemadmodu ipfe res illius initio modicas fide ac diligentm fua reddidit amplas.

O B S E R. nbsp;nbsp;Obferua primiim illud quod die», Modicum illud quod fuit tibipriufquam uenirem ad tc,creuit in

multitudinem, 8i benedixit tibi Dominus ad pedem meum. Docemur quomodo debeamus ex incre-HKiitis bonorum argumentum capere diuina?bcnediftionis.Priulquam ueniflet lacobad Laban,crät resillius modieæôC coneifae. Poftannos quatuordeeim inuenicbanturplurimuin audla?. Hine colligit lacob. Dominum benedixifie illis ad ipfius ingrelfum Si egrcftiim. Obferiitt quifep.quomodo Si qui-* bus auétibus quod aritca fucrat modicum,fa(fi;uni fit amplum ac multum,ut fimiil diuir.a: bcnedidio-nis incrcmei'.ta gratus agncfcat. Cogitcmns quàmcxilisacprope'nulla fuerit nobij diuinaruinrerû cognitio,priufquam iicniret ad nos doólrina Euangelij.ôC conftramus exuberar.tiä eognitionis huius, quam ex luce ueriratis adept! fumus ad priftinam ignorantiam,uidcamus^ an non uerifsime dici pof-fit ab Euangelio Chrifti. Vos fcitis,quomodo profuerim nobis. Si qua: coutigerit uobis fpirituahum rerum cognitio mecum.Nam modieu illud quod erat uobis priufquam uenirem ad uos ci cuit in multitudinem, Si benedixit uobis Dominus ad pedem meum. Deinde obftrua quod dieit: Et nunequan do operabor ego ctiam domui mca? f Admonemur fic eflead tempus fcruiendum proximo, ut aliquä-do ctiam domui tuæ prouideas- Locum habet hie Apoftolica fententia : (^li fuorü præeipuc domefti-corum,curam non habet,infideli dcterior cft,acfidcmabncgauit.Non funt audicndi,immo nefwendi guidephanatieihomines,quicurâpropria:domus illicitä efl’e Chriftianisimprobifsimc'nugantur.

Bt ait-.Quid dabo tibiQ Obferua exemplfi impudcntiæ.Aequifsimü erat,qHod difeedere cupiens dice bat lacob : Et nüc qitâdo operabor ego criam domui mept’ Aequitatis huius uir impudenter auarus nul lo tangebatur fenfinfed, Quid dabo,inquif,tibif Q_ d. C^iiicquid fiat domui tuæ, tu ferui mihi, utopes meæ per tein immenfiim cxcrefcant. De rebus tuis ac tuorum parum fum follicitus.

Et dixit lacob : Hon dabis mihi quicq. Sifcccris mibi rem hanc,reuertar,pafcam,gregi tuim euftodiâ. ] Verbü rcuertendi Sep tuag.omifcriint. Vulgata latinafic habet. Nihil nolo,fed fi fcceris quodpoftulOjiterum pafcam

pafam Si cuftodiam pccora tua. Nokbar uidtri lacob eiufmodi mcrcedis ciipidus quæ ex lociilis fokten fui proiicniret : fed pro fidc fua excogitaucrat mcrcedis genus, qiiod à Deo ma gis qua'm a' foccro flaret.Hoc fenfu dixit : Non dabis milii qiiicquam.Qiiare inconiieniens eft, quod latmus inrçrpres tier tit : Nihil uolo. \olebat mcrcedcm, fed quam daret Deus,non Laban.Si fcceris mihi rem banc, inquit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

Rcmhancftatim exponet.Reueitar,inqint,pafcam,giegem tuum cuftodiam.Reucrfurum fe dicit, id tft,miitatiirum lententiä,qua difcedcre ct ad fuos reuertlConftituerat,amp; ad priftinu pafcendi officium rediturü.Vide honefti animi exemplû in Iacob. Poftq pro uxorib.feruierat,tempcftiuu arbitrabat ut amp;(. nbsp;nbsp;amp;SE R

domui fuç cura gererct. Vrgebat focer ut adinic greges fuos diutius pafccret. Obtempérât huic,fed fic tit à propofito curandi res fuas no deflcikat. Ccftituit igitur mcrcede guæ Si rebus fuis prodeflêt,Si fi-dei erga Dcum fpecimcn præfèrrct,fimul(p à propofito fpoliandi ac grauandi focerum prorfus aliéna tfltt.Sic uir pins Si lioncftus fimul rei familiaris,Si decori fui rationehabet,ne uel fuos ncgligat,uel fo «1Ü grauet. Deinde obiter etiä de ofticio boni paftoris in eo cogita qd dicit : Pafcam Si euftodiâ gre-gtm tuum. Paftiira ouium rapinis eft obnoxia ferarü.Qiiarc opus eft, ut adiunetä babeat cuftodiä.Et tiosfumus grex Dni,Si opus habemus ut ad paftü uerbi Deiducamur,reducamur,Si fidcliter cotra in-fidiasfaranæcuftodiamur.Sic miniftri Chrifti ueri paftoris eft, non foluin docerc fideles,fed Si contra-dicentiü ora obftriicrc,Si ad cuftodiäcommifsi gregis contra fatanam uigilarc.Sed o Cbrifte folusno-^‘t uerus 5i communis paftor,ubi funt fideles miniftri tui,quigregem tuum fanguinc ttio redemptum tx animo pafcant Si cuftodiant^

Tranßbo peromnemgr^gemtuü bodie.fVulgata latina, Gyra ocs gregeS tuos. Septuaginta ficPrxtc-reantocs ones tuæ bodie.At in Hebr.cft, “^3yX,id eft, tranfibo Sic habet Si Cha!d.)(t«^gt;-endo Me (uul-gata latina habet in fecunda pcrfona,fepara.Scpt.in prima, feparabo. In Hebr. cftot^ia quod legi poteft uel auferens,uel auferendo inde ) omne peciM punólatü er muculofum. Et omne pecuifuluu 'm ouibm G'niitculoj'umCJ'punUdtu 'mcdprK,Ç7' eritmerces mea.} Vulgata lat.habct, Cüclas oues uarias Si fparfo Hellere, Si quodcunq; fuluü Si maculofuin uariumlp fuerit tarn in ouibus q in capris. Pro pccus pun-ttatiim,uertit oues uarias : Si pro,maculofiim,reddidit,fparfo ucllere,Si inox eandë uocem iicrtit ma Culolum. Sept, fic wÆiy i^çcSaTCfi faiofj rois nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nxi Tsxfi JiiixKivmf/ hki^xvrofi oir lois ci^vetst nat

söirx'is id eft, oëm ouem fuluä,fiuc pullam, in agnis.Et quiequid dimidio fuerit alb u Si fparfiun inagniset capris.Ergoqdin Hebr£oeft)gt;lt;A’7t3'npS'nU’’?3,ideft,omne pecuspunStatüSimaculofum, B illiunauoceÿ'a:/ôii'CÔprchcnderunt,propunëlatoSimaculofouertentesfuluünelpullü,Sidefuoaddi dertiiir,in agnis,quod in Hcbr.nö eft.In co qd dicit,Et crit mcrces mea,coniun(kio, Er, abundat: unde gt;

0mittit ctiä ab illis qui ad uerbum rcddiderunt. Exponit Iacob quid fit quod dixerat : Si fcceris mi-liireinhanc,dcclaräs quid a Laban mercedis loco petat.Tranfibo,inquit,percëmgregëtnü bodie,etc. SenfiiseftiLuftrabooëmgrcgë tuü qui in cuftodiamca eft,Sifeparabo qiiicqdpuiuftatü Simaculofum 'ft(perpüilataintelligit paruulisnotis, per maculola maiufeulis maculisinfperfa) ab illisquaunius fiint coloris,uel nigra prorfus,uel omnino alba.Et poft banc fepararionë,quicqu;d uel fuluü,üel macii lofum,uel puniflatü natum fuerit tarn cx ouibus quam capris uniiis coloris, quæ fub manu mea ertinr, id accipiä mihi loco mercedis.Eft igitur compléta periodus ubi dixir,Tranfibo per omem grege tuum hodie auferëdo inde ome pecus punûatü ct maculofuiff Significauit cm hifce uerbis, quid facere uelit, aefubiungitquorfum hoc uelit facere,cum dicit : Et ome pecus fuluü in ouibus,Si maculofum Sipun-fiatum in capris,crit mcrces mea. Videt hoc fic uitelligendü cfle quod cx ouibus tm fuluas,ex capris ue rd maculofas Si pundlatjs pro mercede uoluerit accipere. Loquit cm diftin(k:e',dicens : Et omne pecus fiiliuim in ouibus. Si maculofum Si punciarüin capris,crit mcrces mca.Et ftatiminfilt;a:Et quiequid no nbsp;nbsp;nbsp;'

fuerit pundfatum Si maculofum in capris,Si fuluü in ouib.furtum erit apud rnc.ltë; Et amouit in illo die liircos punc'iatos et maculofos, 5i oës capras pundlatas ct maculofas, in quocynep erat albedo, Si omefuluum in ouibus,Sic.Et hancdiftindlionë etiä Chaldpus Paraplrraftcs ctThargum Hierofolymi tatniinexprefferunr.Verdmquoniäneculla ratioapparet,quarc capras tm pundtataset maculofas fi-bi feruare,oues uero püdlatas Si maculofiis foccro fuo und cum albis Si nigris pcrmittcre uoluerit,nec aquopiä diftintftionë hanc quod cgo feiam obferuatä uideo, arbitror efle fimplicius, ut quemadmodu latmus interpres uertit,Qtiicquid fuluü,pundiatü Si maculofum tarn in ouibus qua'm capris poftca na tiunfiiit,ad mercedem lacobi pertinuifie fentiamus. Qiiod autem uerfum eft fuluum, in Hebræo eft, uox dedudba.i □i3n,ideft,incalult.Möftcrus uertitnigrü.Vcrùm Shlomohcxponitn’\n)!lt;’7n’0’^3, idift,fimile riifo. Habet is color argumentum caloris,quare uocantr mn.

Etrcjßiondebit mihi iuilicia mea^i^^ IIebr.cft,Et rcfpondebit ■'3.i. in me. Möftcrus uertir,pro mc.Sept, iicttciüt : Et exaiidiet me, uel obcdict mihi iiifticia mea.Chald.habet ; Et tcftificabit in mc,iiel pro mc, iüfticia meu)diecraiimo c« uenerii^ppter mercede meäßn co^fßeäu tuo.] In Eb.cft,-j’'sn? ’'33t»by l!lt;t3n quot;'S quod lier ti poteft,cü uencrit(uidelicct iüfticia mea. ) Ad mercede meä in cêfpedlu tuo,uel, Qiioniä uc-niet ad mercede mcam,Sic. Sept.fic, on nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^.n£ros «'s.i.Si eft merces mea coram te. Vulgata

lat.habct,qn placiti tempus aduenerit coram te. Adqcit hanc particuläIacob,ut quafi rationcmexprimât,quare hoc genus mercedis elegerit.Et eft fenfiis: Videor ftiiltam rem facere, quod mercedem hanc mihqpfe conftituo,quafi nô fit probabilius ut pecora in uniuerfum uel alba uel nigra,fa:tü producant fibifimilë uel album uel nigrü magisq iiaricolorë. Veriirafuturus cuentus declarabit habere Dnm ra tionem iiifticia: meæ,idbp epram uidebis,cü uenciis ad dandâ milii inerccdë. Sic illud. In confpedlu tuo,

664 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t N G E H E S I M

referendum eft ad idqd dixit: Et refpondebit mihi iufticia mca die craftino,ut fcquaïjn confpeft« tuo-Qiiod iieró dicitjCü iiciiens propter mercerie ineä : ad id pertiner quod dixit. Die craftino. Ordo tæ Die craftttio, cum ueneris ad reddendam mthi mercedë,iiifticia mea mdii in ipfo tuo confpt du refpon f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;debit : hoc eft, tarn crit perfpicua, ut tu ipfe fis coràm uifurus agnituriis.

Quicquid no fuerit punäatu cz ffWcaZofiim in caprii^GT fuluum in ouibuf, furtu pt ^tpud mt.} id eft, fi apud , mein meo grege,deprthcndcris poftliac ouem uel caprä,quj non fit pundata uel maculofa,uel fuliia, liabeatur pro furto. Loquitur non de grege Laban, quern trat tx omninoalbis 8i nigris collcdû pa-fturiis, fed de oiiibus amp;nbsp;capris quas crat pro mercede acceptas ab alio grege tanquä fuas feparaturus. In illo fi dcprchenfuin fuerit pt^us album uel nigrn prorfus,ftatim initio conftitutionis liuius obnoxiü feculpacfurti facit.

0B S E R. nbsp;nbsp;Obferuandum hie eft : primiim qi.od non albas ex albis, ac nigras ex nigris,ones Äf capras, fed pun

datas, inaculofas amp;fuluasex grege prorfiisalboamp;nigromercedis locodelegit. Rationis iudicio plus eniolumenti fperandum erat,fi pundatas, maciilofas, amp;nbsp;rufas Laban reliquiflet,ac fibi uiiicolo-res, ex unicoloribus clcgiftet. Veriiin fide prouidentia? Dei,optionem hanc propofuit focero,Iiomini fordido,auaro,fubdoloamp;impio,certifsimd perfuafiis,non defuturumadiierfusilium pro feindicium Dei.

Dcindeobferua, quod palam gloriaf de iufticiafua. Facit hoc Dauid tn pfalmis frequenter.Refpondebit, inquit, mihi lufticia mea. Alicnifsimus eftafandis fpirituspharifaicusamp;iiifticiarius,öi tarnen fubinde, etiam in conlpedu Dni, de iufticia fua mentionc faciunt.Itelligendum eft loqui eos uó in uniuerfiim de omnimoda iuft.cia, quæ indicium Dei ferre pofeit, led de iufticia innocentie fuærtfpe-du proximorum,a quibus uel circumueniuntur aftutd,uelopprimuntiir iniufte'.

Tertio, nec i i hid tranfeundum eft, quod confidenter gloriatur Si fperat, fore ut refpondeat fîbi iuflJ cia fua,id(p aded kiculenter, ut ipfe Laban cogatur agnofeere. Admonemur non efle fiduciam Italic de iufto iudicio Dciprofeaducrfusimpiosdcclarâdo, alicnam à fandis, propterea quod certôfciunt die Dominum iuftumiudictm dC iiindiccm omnis uerp iufticia: Si innocentix.

Et nit tnbnn : Ecce, utinamfint fècundü uerbum tuum. In Hebraco uocula eft ’''tV,quam ucrtimu5,utii!â, ftcuti foiiat. Latinus interpres reddidit; Gratum Iiabeo quod petis.Qiiafi locus (itebfeurus,ncgitxit uerba textus : ucl quafi latiniiis fir, Gratum habeo quod pens • quam, Ecce,utinâ fiat fecundum uerbum ruum.EtScptuagintaillud’’n'7qn,ideft,ccce ntinam, omifenitit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®

OB SER. Aflentitur Laban fententiacamp;fconftitutionilacob. Videbaturenimipfi magisprofiatura quant ilb. Qiia in re rurfus obferua ingeniiim hominis infidiamp;f auari,ubicp proprq ccmodi ftudiefi. Si rebus ge-iieri faiiifïct,dixiflet potius ; Hoc genus mercedis rebus tuis pariim adferet emolumcti. Quid ent exal-bis almd quam fœtus albus, Si ex nigris aliud qiiàm fœtus niger prouenirepoterit Quare iiouccii-diicet rebus tuis ifta conditio. Veriim placebat hæc conftitutio fordido Si auaro focero, utideputabat rebus fuis magis quàin generi fore confultum.

Er femouit co die hircos circulntos [ in Hebraco eft, n’'Tipj7,qua' iiox fonat uiiidos. Pagninus reddidit liircos maculis reljjerfos in locis ubi colligari ^lent, urpotc in pedibus.Refpicitur hac uoce ad maculas quæ inftaranulorum pedes pecudiim ueluti uincireiiidentur. Nosuocarepclfumiis Gcrmanice geringletcfchnf. Alij tiocant, biindte ] mnculofos (y omnes cnprns puniiatns nbsp;nbsp;tnaculoftif,i/nijuocun^it“

rat albiï quid, cr quicquid faluum erat in ouibiM, nbsp;nbsp;dédit in manu/?filtorum fuorum. Illud, In qiiccunqj trat

album quid,dfc.latiiiiis inttrpres fie uertit : Cundum aütgregcm unicolcrcm,ideft,albiamp;inigriiiel-JeriSjtradidit in manu filiorü fuoruni.Hicfenfusalienusefta mcnteMcifis,amp;l à ucritate hiftoriæ Etci» in manus filiorum fuorum dédit Laban non unicolores oucs Si capra5,fcd uaricolorcs,pundatas,tna-culofas,amp; riifaS, ii? omni grege cum fcparatioprimS fieret inuentas ralbas iierè Si nigras, unicolores, -reliquit in manu Iacob. Seduxit interpretem quod in Hcbræo eft, •'ta pV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bs, id eft, cmne in quo

erat albû.Putauit didumeflê deoihino Si totaliteralbis,cumnon fircle illis,fedde uariegatis d.dtum, qiiibus albæ notæ uel maculæ inefTe deprehendebant Deinde quod eft adiedü id eft, amp;nbsp;omne fuluum ucl rufum,ip'tcllexit de nigris unicoloribus, cum riifa Si fuhia in tota hac hiftoria cëftaiitcr ad numerenturuaricoloribus. Nec Septuaginta cÔmodc'ucrterunthcc loco.Sicem habtnt;««;'’rièx'i’»s'

«Jjw sf/ tèvTÙ, id eft. Et omne cui inerat albedo in ipfo. Et illi tenebras hnic loco inferunt, qui ifta expo-nunt delacobo, quafi iile ones amp;nbsp;capras uaricolores lt;à grege unicolorû feparaucrit,amp; fuis filijs eufto-diendas tradiderir.Laban iplêfeparationem hanegreges fuifecit,amp; iiaricolercsareliquogregefepara tas fuis filij$,tanquä ad fc,non ad lacobü pertinentes,euftodiendas commendauit. Merces cm Iacob nô erat in natis iam, fed pofthac procreandis uaricoloribus. Et filij Iacob, cum ifta gererentur, non erant cius ætatis, Ht pafeendis gregibus pares efi'e poffent.

Er pofuit iter tridtà inter ipfum ez inter \acob. Ipfa na rrationis ferles fatis indicat,feciflê hp c Laban,di-uififte grege,uariegataîp cëinendalfc fuis filijs, Si inter fc,hoc efl:,inter gregem fuû,quêfilijs commen-dauerat.amp;linrer Iacob,coiiftitui(rcfpacium tridui.Nc uidelicetex uicinirate gregü fraus aliqua admit» teretur,uel confufio accideret,feparauit utroftp greges «à fe inuicem innere tridui.

Er lacob paft ebat oues Laban reliquat. Erant hæ oues unicolores tam albæ quam nigræ, in quibRS nul la erat ncta,nulJius pfiduspiulia macula,nec alba, nec nigra,nec cuiufcunqî altcrius coloris.uocat has reliquas,

4 cliquas, proptcrea quod iiaricoloribiis fcparatiî ac filijs Laban ad pafcendum traditis fula; iu mani-Buslacobpafccnda; fupcreranr.

Obferua hoc loco piilclicrrimiim diiiina’prouidcntia’fxcmpliim infafto Laban. Erat Dcrr.invs OBSER. iuftidam lacob dcclaraturiis pariter ac remuneratiirus. Vt id fieret perfpicmiin,ainoiiend3 e. ar oifiiS finiftra; fufpicionis occafi'o. Hiiicrei pulcherrimeleruit fordidi,aiiarL Si infidi hominis iblicitado qua nonfolum gregem fiiiim diiiifitiple,acuaricolores omnestam oiiesquam capias abunicolonbiis fcparatas filrjs fiiij pafcendas tradidit, fed Si utriincp gregem uaricolorem iinicolorcm itiuere trifi Acrum à fe iniiiccm feiunxit, ne qua pofiet fraus etiam a iiolennbus nedum confufio lt;a ncgligentibus 3lt;lmitti. Qiiorfiim ifta faciebant difponente Deo, nifi ad hoc, iit poftea lucnientior redderetur iufticia ^innocentia lacob ? Sic plerunep fieri uidemiis, ut innocentia amp;nbsp;iufticia piorü hand aliunde magis il-liiafcat,qiiam ex improba iS^ accurata impiorü hominü diligentia lt;Sf cautione.

Etillud obferua quod dicit : Er lacob pafcebat ones Laban reliquas. Proponitur exemplum hominis qiiicti amp;nbsp;conftanter in propofito pergentis. Haudquaqiiä offendebanir improba foceri fui cautione, qua inter greges tridiiani itineris fpacium conftiruit, fed fine ulla querulationc Si tergiucrfationc reliquas ones Si capras pauit. Qui fie animati fuut,baud mokftè ferunt,fiquid curiefms erga ipibs ge ritur. Sciunt enim alienos efiefc à propofito fraudis Si perfidia?,ideclt;^ huiufinodi fibi confiiijs amp;nbsp;eau-tionibiis nihil incommodari.

^taccepit fibilacob uirgäf po[gt;uli uiridii,cr coryli,cr cajlane^e. ] Variât hie queep interprètes. Nec mi-mm, ciun nihil queat de arboribus ac fr ii ticibiis regionum illarum haberi certi. V ulgata iatina habet» Ilirgas populeas,amygdalinas,amp; plataninas. Hieron. pro platano reddidit uirgam maligranati. Pa-gninus uerd, caftancä. Et decorttcauit in eis cortices albos denudans albedinan erat in uirgis. Sic uertit

Pagninus,amp; Monfterus qiioque. Septuaginta fic : imci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iè XivHoyJfaivtTO iiti-Tx',} gaCJiot:

eftjBt detraifio albo apparuit in iiirgis album, quod decorticauerat, ua-rium. Latinus interpres paraphrafticc fie uertit ; Et ex parte decortieaiut ca$,detra(fti$lj5 corticibus,in liisqiiæfpoliata fiierant candor apparuit : illa uerd qua? integra fuerant, uiridia pcrinanferuntjatq; in bne modum color effec'lus eft uarius.

^pofidtuirgastjuas decorticauerat 'm canales, in potatoria aguarum.ad qua; ueniebantoues ad potanduWi i^cÿoneoiàum, utconcipercntcum ueniffent ad bibendum.] Illud, Efegione ouium, referendum eft non ad

î proxime'piæcedens, ad quae ueniebantoues ad potandum, fed ad id quod dixit. Et pofuit uirgas quas decorticauerat in canales, in potatoria aquarum, utintelligas ficpoiuifle eumuirgasin canalibus, uteffenteregione bibentii'i ouium. Haeftenus expofuitquidfecerit Lab3n,quancp nihil eorum omiferit qua? fuis commodis profutura putabat: iam confequenrer adea progreditur, quædeclararritnonde-fuiife Dnm rebus lacob. Meminit afit quid ille Si ad quid fecerit, poftqfolas unieolcres pecudes pa-fccdasaecepifict. Qiud fecerit,in eo exprimit quod dicit eum uirgas de populo,corylo,amp; eaftanea acceptas decorticafle, Si in eanales potatorias eregione bibenriiim pecudü collocafle. Ad quid hoe fecerit,exponit diccns, Vt eonciperent, aim ueniflent ad bibendü.Confîlinin eins erat, per uaricolorc dc-corticatarum uirgarum afpedlum,onibus inter bibendtnnobiedlum, effiecre, ut uariegates fœtus con ciptreiit Si proferrent, fecuudum afpedfum uidelicer uai iegatarü uirgarum,qua? uariuin coloré biben tiumouium oculis in canalibus pofitæ ingerebant. Eft cm occulta hire naturae uis, ut imagines con-dpientibus in ipfo eoneeptionis ealore ardenter uifæ,uel interna imaginationc concèptæ,fœtui impri tnantur.Huieeonfilioadaptauit uirgas, quas fie decortieanit,ut non tundem,feduarium .aipeefum in-tumtiiiinoeulisingercrent.Qiiare quod dicit. Et decorticauit in eis cortices a)bos,der.udansalbediné quæerat in uirgis .•fie fadlum efte arbitror,ut no fierent uirgæ per omnia albae, fed partim alba- per de-corticationem fa(ffæ,partim relictis eorticibus in natiuo colore permanentes,uariegatri efficcrent afpc fium. Hieronymus ea de re fie annotat : Tres uirgas ex parte dccorticans uariü uirgaru fecit eoiorem, iitiibicuncp in uirga corticem reliquiftet, antiquus permaneret color : ubi nerd tulifl'et corticem, color candiduspandercf.Obferuabat ergo lacob, Si tempore quo afcendcban{peeora,etpoftcalorem diei ïdpotandüauidapergebât,difeolores uirgas'ponebat in canalibus,fié admifsis arictib. Si hircisinipfa potandi auiditatc oues Si capras faciebat afeendi, ut ex d tip lier dt fiderio dum auidp bibüt et afeendunf àmaribus,tales fœtus cöeipercnt,qualcs umbras ahetû et hircorü defiiper afeendenriri in aquarü fpccu locoiitemplabanL Exuirgis cm in canalibus pofitisuarius eratetiâ imaginü color. Ntc mirn liane in ccceptu fœminaru efl'e naturâjUt quales perfpexerint fine mente cêceperint in extre mo uohipt.atis pftii quocöcupiiint, talem fobolem procréent,eum hccipfum etiam in equarum gregibus apud Hiipanos dicatarfieri, fiée. Hæc Hieron. Etconceperuntouesanteuirgas, etpepererutouescirculatas,putidiatas,ix utactiloßts. Poft factum [acobi fubijeir illius effeftü. Qiiemadmodü indiiftria fua naturà coneipientium ouiüjUt pro fc faeeret,indueerc fategit,ita illa conatibus iftis rcfpôdit.Habtt hoc fe in natura,nô ex fei-pla,fed ex ipfius aiithore fié cëditore Deo,ur nifi fi'ngulari de caiifa impcdiaï opcrationcs fuas conftanti tenoreprofceiuat.undeeft,qd phyfiees ftudiofifubinde multafaciunt admiranda Hic uerdnôfolü artis amp;nbsp;naturæ uirib. qd faéf ü eil,fctl cü primis diuina? cft operationi tribuendu, ficuti cap. lequcnti uidebif.

Etoues feparauit lacob,pofuit fades outu uerfus circulatas cr ^uacunq^fuluie erant,in outbus taban.} La tinus interpres prorfusabludit.à ucritate Hebræa. Hæccrat fecunda induftria? exeogitatio,qua, profore iudicabatadacquirëdos fœtus uariegatos,fi circulatos,rufos,püdtatos,fié maculofos agnos fié hœdos,

ad afpe^liim uirgarîî ceCtptos grcgem Laban prrcedrre Sf alia'santf cculcs iltnj utißri facfrtf, A cxilloruni quccp perindcatqj uariegataiü uirgarum afprélu caufâcbijûfr« t iianccleres fœri ï conç-picndi Si gigncndi.Sicdicit : Et oues fcparauit lacob, boceftjiarifgataï ab unicoloribiis,Ä poluit amp;■* des ouiiim, in ouibiis Laban (line ptrtmet ifta particula) terfus circulataî^uel fi maui', pvrclatas,Ä omnes cas qiiarrufæ eratit äT fulua:, ii.rellige de iam reccr.s peft primam ad ccnlpi^li-m iiirgarcta conccptioncni natis, lt;K ad mercedem laccb pcrtiner.tibut. Pagninus non efthuiic Iciifum aflequutus, nee German eus interpres.

Et pofuitßbigreges feorfunt^c^ nonconiunxit eos ouibus Labitn.] Fccit boe ad uitandam confrflantm,et feriiandam fuarum oiiiiim ab fis quac erant Laban, perfpieuam diferetionem.Ä ad boe quo(p,ut mer-cedc fua commede'pofiët iiti, fimiiltp iiidere quæ illiiis tx benediciione Domir.i efiênt incrtmtnra.

Etfiiiu rjl tnomnicÓceptu auiüprimitiuarü pofuitl-icobuirgtif anteoculos ouiuincanahb.titcocipcrcntco^ ram uirgit, çr eu ferotinx effent oues no pofutt.Et ffélum e{i,ut ferotina effent Laban,primitiua tierô lacob. Et' liie locus obfeuriis eft, propter duas noces Hebracas ni-nppian amp;a’'ni'ü5m. Primacftaueibonw? qiiod fîgn ficat colligare,coniungerc,5lt; eorfpirare. Altera eftà uerboquy, quod operireamp;inuo'ue-re fignificat. Clialdæus paraphraftes uoecm ■'vrven uertit id cft, primitiua,primogciiita,id cft, temporanea,Q^Qi'üyn uerô id eft, fenptina. Hune feqiiitiir Hieronymus Si latinus inter-pres, amp;1 Pagninus. Monfterus iSC Tigurina uei fio pro n’'3U?‘ipn habent, robuftiora, Si pro s'E'CyrT debiliora. Venimquomodoutræq} uerfiones Htbra;is uoeibus coniieiiiant,admcdrieftoblci!rum.Vi-dttur enimrobufttimdle ucl temporaneiim eftë nihil habere conuenientia: cum uccequxeolligatio-nem, deinde ferotmum ucl debile efte hand eonuenireeum uerbo quod obtegerc S' obuoluf re fignifi-cat.Q^iarc non difplieet quod R. Shlomohannotat, qui iiidicat oues tumefle nAlisvcnjid tfteolligJ fas,quando iieluti eonfpirantcs Si colligatac fimul ad eceeptus properanter auidt’inhiant, id-qued uerno tempore fieri folct, n'iQ'Cyn uerd id eft, teótas Si obuolutas^quädo lana êf uellereuelutobuc-lutæ non funt aiudæ ad coneipieiidum,quod euenire folct tempore Autumni, Et hue arb. tror rclpexc-runt, qui pro rC'nwp’on uerterunt temporane3S,di pro n’'3'.'O3mfiroeinas.

Exponit igitnr Mofes hoc loco, qua ufus fit Iacob diferetione «mporis, ad ponendutn uirgasin ce-nalibiis anteouesinterbibendumconeepturas. Geminacftccnceptura ouiuminanno. Vtrnoura, Autuirmali tempore altera.Illam temporaneam,uelprimi temporis,iftamferotinamuccant.Inprinia coneepntra igltur uirgas canahbus impoluit Iacob, in ferctina non pefuit, attp ita fadum tft, utquæ j uerno tempore eoneipicbantur,nafcerentur piinlt;ftat»c, maculofac nbsp;nbsp;rufo,pert!iiertntlj; ad inerecdfin

Iacob luxta eondi^lumrquar uerd conapiebantur tempore autiimnali nafcereid uiiicolcrcS.ac pcitiiic reut ad Laban. Hic mihi uidetur fimplcx eftë pra;fentis loci fenfus.

In co uerd adhucuariatur, quo confilio ufus fit hacdiferetione Iacob, qua uirgas non ad firctinanr fed ad primi temporis admiffiiraracuibus proponereuoh it. Alfi fentiin t uerni temporis cor.cfftiis cfic meliores, ferotinos uerd détériores. Rurfus alfi diuerfum fc ntiunt, ferctincs temporaneis præfc— rentcs.Id confiât lu ifto faä:o,quodqua: uerno tempore nafeebantur ptrtinuirir.t ad Laban,proptcica quod eiTent unicolores; qua; uerd tempore Autumni prouenitbant, fuerint Iacob, tanquam iiaricclc-res.An uerd fuis uelfocericommocLs hacdifcRtioneconfulere uoluerit Iacob, id noneftmaniftftiim. tv.ii uocem nwirpn ucrtur;trobuftiorcs,amp; niQtJjtndebiiiores, fatisirdicant uoluifi’elaccbuninö focerqf d fuis ipfius commodis hac confiilere diferetione. Qiii uerd temporar.eas uertiint Si feiotinas, mentem Iacob non exprimunt, ac de illa diuerfimode indicant. Hieron. fentit ferotina fiiific détériora, temporanea uerd meliora. Alfi contra prxferunt ferotina temporaneis. Si dicunt laccbiim focerode-ftiiiaflc meliora,fibi uerd detfriora,idqj fecifle fpiritu fidei, qued non dubitaret etiam hccfadluriimad iiifticia; fuac deelarationem. Inde non confcquirur,quod qua: uaria temport Autumni nafeebaiitur,^i ad inercedcm laeobi pertinebant, dcteriora;amp;l qua: Laban uerno tempore nata cedebar.t, potiorafcc-rinr.Nam fic difponcbatres laeobi diuina prouidcntia,ut quae comuni curfu natura:détériora haberi foicnt deprehenderentur eile potioi a.

De co facile eft indicate, qiiare uirgas non pofuerit ad utranep admifiurain. HiiifTt t id prerfus ini-quum, amp;nbsp;rntolerabilc. Nam omni gregis emolumento Laban ex eo fpoliatus fuiftct. Sic ergo tcinpe-rauit hancinduftriam fuam,Ht Si ipfecompetentemlaborum fuorü tolleret mercedem, amp;nbsp;Laban quo-que quod ipfi competebat acci perct.

Q^iaci unt in hac hiftoria,iindc fuerit lacobo tantum induftriç tantumlp fcient.'p renim phyficaium, cum eßet homo fimplcx,iSC in tabcrnaciilis pafturæpeeudumdeditus uerläretur. Deinde qiiser üt,quc-modo excufari pofsit Iacob, ne culpabilis habcatur propter tam infignem fraudem erga foeeiuinfau adiTiiffam. Venlm ad iitranep quæftioncincapitefequenti commodius refpotidebitur.

Etpotens ßtituscü utrlüeualdeualde, erfucrunt ilU oues multit f-tgt;nulje,C!’ferui, er cameliiCr dÇini. Adieiflacft hace particula ad declarandam diumxpromifsionis uerita tem. Promifei a tilli Deus bcnediiflioneinfuam Si prxfentiain in omnibus. Quod promiferat, reipfaeoniplereeœpit ; idfp,quod inirabiie eft, in medu fcruitutc. Seruienti dedit, ut Si filiorum Sifaeultatum beneduflione crclce-rer. Tanta eft uirtus diuina; bencdiclionis, utilli ncferuitutis equidem humilitas df moleftia pofsit obfifterc.

Iacob rediriirv.s in rcrram Canaan ex Mefopotamiajnfcio Laban Ibcero fuo profiigitjille profirgä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;%

gt;nlequ.tur,amp; pollexpollularionemiitrinq; f;:lt;ftamfœduscum€O pacifcitur.

Et nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(Iacob uirfclictrgt;«ertrf fdiorim Laban^diccntium : Abftulit Iacob omma nbsp;nbsp;nbsp;fuerunt fatris ttc-^ ,

cx i/s quif pairii noftri fuerutü,acciuifluit omncm opulentiam iifam. Vidit etiit Iacob fadem Laban^

V' ecce non erat erga fe (icutheri oquot; mdiufiertiiit. Et dixit Domirut ad \acob: Reuertere ad terra patrum tuo-gt; ad natale folumyCXero fccinM.] Illud acqinfinit omne opuictiam iftä, in Ebrseo cftrfecit omnern jkriamiftam.SoIetantcmfcriptura iiocem,n32,quac graiiiratemfonat,iifurpaie proglcha, inagtnß tenriajÖC opulentia,qiiam gloi ia cor.fcquitur in hoc fcculc. Vulgata lat.habet : Ditatiis fac'tus cftiiicly fus, Sept, habfnt : •aHTeeti.Kf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jic^Xfitcclilcv,

Commemorarunis Ätofes fignram Iacob cx Mefopotamia, infeio Laban faelanii pro fua priidcn-fia caafas illius pra?mitt.r,amp;lfi né oës,clt;.S tarnen, quæ tar.de hominc impulenint iit ad fiios renerteref.

^ima rccenfetur ;fta,quod iierba fiLorum Laban audierit,inciifantium ipfiiin,quod inique ac pci-Wc egeritcum patre ipferum, eo quod qiiac illiiis fucriiit, abftukrit, lt;SC ex illis irgentes opes corrafc-fu. Scciinda comemoratur ab ipfo Laban obic(fla,quödis mutato uultu fatis ind.ciret quam non eflet 'fguipfiim amice' affediis. Tertia eratex oraculo Dti,quo iiibebatur reuerti in terrä p;. triam. Qu cd ^Uttinnó fimpliciter diftiim eft,Reuertcre ad terram patrum tiiorum,fid,Et ad natale folumjaólu eft äJdifcernendum inter patrei uetufticres,quorum terra erat Mefopot.K Abrahamû Ifaac,quoruni ffffJerst Canaan,ubi natus fiierat lacob. Har caufsc prx’mitruntur,nc piseter rationem fuga iftaà Ja-fûbûpriefumprauidcatur. Obferuaprimûquam habuerint in domo Laban flmilcs labra Ldeucas* Qi'ulis pater,tales crant fi'i}. Pater iniquus,foils fuisipfîus commed.s inhians, amp;nbsp;miquu quicquidillis guiinms iiifté detcritur iudicanSjConftmiles habet fil;os,Pi,rum effe pnr^baiit qued cQ ar.tea fuiflent ac fgt;l«fortunjc,ad aduentü Iacob facquot;ti erant opulenti,tjua in re ingratitudinis ir.gcnium expreflerüt. E.x l’unis pjtris no0ri,ir.quiunt,fadlus eft dines. At unde pater ifta acquiflerat f An ncn ipfe dixerat, BenC dlXit mihi Dominus ad pedem tuü? Deinde laccbo inuide banr,immo fi'niftre quee^ 3^ inique interpre tabsnturjquodex bencdióiione Domini amp;nbsp;ipfe faeflus fuerat diues.AbÖiilif, inquiunt, omnia quic fuc runt paths noftri,lt;Sf ex bonis paths noftrifatflus ell d.ues.Sic quetf mcrcis fuerat pro fi.rto re putabât. NJiilabftulerat lacob qdad fe non pertineret. Alioqui pctuiffet hoc Laban iuie rcpctere. Qiicd ucro uurces cx padlo débita dminar bencdieflionis incremcris ingentes contulitopu cumulcs,nihil habebat iniqiiijundeucl Laban ucl fiirj iplius merite? conqueri polTe-t.r.Sed lie folent homines impij,iniufti,for-didfSiauari. Deinde obiter ôC iliiid obferua,quod fiirj Laban rancorcm cordis aduerfus laccbû ccn-cfptmn,uerbis cxpritnunt.'Laban uerd hand ita,fed ore tacito,maleuolcntiam fuam premit corde, ui-dcsingenia exprefia iuuetntis in filrjs Laban, fenceftutis in ipfo Laban.luuenilis calor nefcit corde pre uieicqiicd cogitat,fed ad quâuis occafior.ë in uerba prorumpit. Senes uei eJ uerba cchibcrc poffunti corde quod malfi eft meditari ac parturire.Sic peior e^ infidiofus fenex.quä prereruns SC ma'edicns iUiicnis. Tertiei animadiicrtendü eft, qd lacob uultü Laban obferuauit, ex huius immutaticne de Jnitno illius iudicauit.Quainuis uerba cohiberet Laban,uultui tarnen imperare nc^n pctuit,quin con.* feptum corde rar.coreinproderet. Sic non eft facile crimen non pre de re uultu.

Qiiartojneo quod oraculo Dtiadmonetur,i.t in terram patn'i fuoruin reucrtatur,uidemuSexprcf-fani diiiif æ prouidentiae diligentiam lt;3C fidem,qua non folum abitus, ftd Al reditus piorum curantur* Siiniilobferua quam conuenientcr amp;nbsp;opportune'diuiniim oraculum turn fit prolatum ac prepefitum hcobojCiun Al uerba amp;nbsp;uultiim Laban ac filiorum eius difcelTum fuaderc uident.

Ef mifitlacob^zf uocauit Rahelem zy team in campum adgregem fuum, ac dixit ad eas : video ego faciem patris uediri^guod non fit erga me feut heri nuditißerttufiizy Veut patris met fuit mecum. Poftquä de reditu fuo lacob grauibus de caufis penes le conftituerat,uifum eft Al r.ccefTai ium efle amp;nbsp;çquum,ca de re communicate cum uxoribus,(Së iliis propofitum ftiuin uua cum caufis illius expoi.cre.

Qiiainreamp;lprudtnti,lamp;pqiuratemuiriccrdatiamp;liufti uidts.prudtntia eiar,.'mimes uxoiuinidem OESER» difccdcndi propofitii induccre,ne fi tergiuerfarcutur,a pi opefito impedirctur.cquitatis uci ógt;qucd cas confilij fui participes eftê uoluit,quas habebat omnis uitsc luæ pariter Si fortui.ac focias. quo ctiam per tinetjquod non Rahelem duntaxat,ftd Si Leam ad fe uocauit,amp; cum utr fq? cc ntulit.

Camiieiuirentadipfiim,expcnit primudepatre ipfarum,dicens ; Video faciem patris utftriqiiod non fit erga me, ficut hcri Si nudiuftei tius, hoc tft, ficut fuit antca. q.d. uideo prarfentiam mcam patri uhlro pofthac fore non eo loco quo fuit antea cum difeedereparantem rei um fuarum gratia obftcran do f tiani detincret.Sic parat uiam ad id quod erat illis communicaturus. Et addit : Et Deus patris mt i fuit mcciim.Non eft perlpicuiim,qiio fenfu particulam haue adiccerit. Denm pattern fuum uccat. Do maiiun Dcnm Abrahæ Al Ifaac patris fui.fuit is cum ipfo triplici nomine,benidicendo,ci.ftodlci:do,Al apparendo.De apparitior.e paulo ante' faóla eft mentio.Si de illa Ioqui{,qd d;cit ; Deus partis mei fuit meciijidéefttjd Deusapparuitniihi.ucrü fenfus iftc nöuidtt fatis quadrate ad pi jccdt ntia. Infui cemo dius ineiitionë faciet de diuin» apparitionis oraculo,ul i et il quid ad fc die'cü fit, exponct. De euftodia moxhfiàdiifluius eft, ubi IegiI,Sednópermifit illiDeus ut raaièmecüagcrct.De bencdidicr.c que«^

Ó68 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N B s 1 M

mcntioncm infrafacict^dkens : Rapuit Dciis ou«s patris ueftri^Sf dédit milii, Arbitror non incommo A de de utracp pofle intelligi qiiod dicit : Et Deus paths mei fuit mecum:uel,eft mccumific ut uoculaTt, uel pro lcd fit pofi ta, quod non eft mfolens linguæ fanclac, ut legatur^Sed Deus patris mei tft meciim, uid(licct,ut nihil mihi pofsit incommodi inferri à pâtre ueftro. Vel Icgatur pro ’'S,id eft,quoniä,quod, ut fenfus fif.’ Video facicm patris ue(iri,quód ri6 fit erga me ficut heri amp;nbsp;nudiuftertius,propterea qudd , Deus patris inei mecum eft, benedicens rebus meis, ä; cuftodiens me, ne quid contra me omnia illiiis machinamenta pofsint. Itacß quod dicit, Deus patris mei mecum eft; occupatio eft,qua omriem opii-lentiam c gregibus Laban acquifitam à fufpicionefraudis,malarum artium amp;nbsp;perfidiac purgat,ac ma leuolentiam Laban,filiorumcß eins iniquitatisdamnat.q.d. Iniufté faciunt pater acfilij quddme odio profequuntur, quafi iniquis modis opeshafce meas bonis ipforum detriuerim. SiqiiidemmaniiSDomini quæ mecum eft,non ftudium meum hacc mihi bona contulit.

Ef «offcitis quoi omnibtu uiribm meisferuierim patri ueiiro.] O ccurrit cogitationi, qua cogitare pote-rat quifqüam; Etfi Deus tuus fuit tecum,tu tarnen rebus tuis intentus fuifti magis quam eins ciiiiis o-ues pafcebas.fideliter,inquit,non perfide feruiui patri ueftro,idfp pro uiribus meis.Et appellaten de re ipliirum confcicntiam, cum dicit ; Et uos fcitis.Sic cöfiderandam ipfis iuftitiam amp;nbsp;innocentiamfiiam, tefte confcientia ipfarum indubitatam,ad hoc proponir,ut eo facilius ad difcefliim confentiant.

Occurrithiccommunis locus pertincns adnosomnes. Proponiturpij hominis ingenium,quofic eft compararus,ut fine Deo feruiat,fiue hominibus,feruiat ex animo SC totis uiribus,qult;'im poteritfide liter.-idcp tarn luciilcnter,ut fidcin ac prcbitatem fuam teftatam faciat omnibus, pofsitlj coiifideutcr di cere; Vos fcitis quod omnibus uiribus meis amp;nbsp;fideliter uobis feruierim.

At paterueilercircumucnit )W,(in Ebra o eft 'yr.n quod nonnulli uertunt.’Mentitus eft mihi) ic tauitmercedemnKam deccmuicibiis.'i Circumuenerateum primiimin nuptrjs Rahel,cum Leam pro ilia fubtruderet nodlu.Veriim ea de re,ut Lear parcaf,non meminit. Deinde circumucnit cum iniitatio-nc mercedis non femel at^ iterüm,feddtcfm uicibus pratfumpta.DeiftainrelIigit,diceiis; Atpateriie fter circumuenit me,amp;per expofitioncm fubiungit : Ac mutauit inercedem meam decem uicibus.Sen-fiiscft.’Quod inimicatur mihi pater uefter, facit hoc propter mentum meum. Nihil illi incominodaui, itnmo fideliter fermui.Ipfe contra fraudulenter ac perfide' mecum egit,mutans mercedem meam deci-es.Scptuaginta legunt Et mutauit mercedem meam,Tci^ tAéna: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft.decem agnis.At in Ebiao

clt □’'513 hin’y,id eft,decem uicibus. Auguftinus Iaborat,quomodo didlum fit .* Et mutauit mercedem g meam deccmagnis.Etenim quoniamEbraraignorauit,adha-fit lecTrioni Septuaginta interpretiim-De cem, inqiiit, annos pro decem temporibus pofmt quibus ones quas pafeebat per fexennium pepere-runt.ueluti fidicar quifquam per tot uindem!as,aut per tot méfiés,quibus numerus intelligatur aiuio-rum.unde ait quidam,Poft aliquot ariftas, per ariftas méfiés, per méfiés annos fignifi’cans. H»cil-Ic. Qiiærat autem quifquam, quomodo Laban mercedem Iacob decem uicibus mutauerit, arbitrot non efii curiofius inquirendum.Etenim meo iudicio numerus denarius pofitus eft hoc loco profatpe-numero. q. d. muraint mercedem meam baud femel atq; iterum,fed frcquenter.Qiiomodo mutauerit, jpfefacobftatimfubijcit,8lt;;exponit.Qiiomolt;^ decies mutauerit,qucmad!nodum amp;illud Numeride-cimoquarto daftum eft ; Sedtentauerunt me decem uicibus. Et lob 19. Decern uicibus ignominiaiuc afficitis. ueriim,fi quis cum Auguftiuo nbsp;Hieronymo decem uicics determinate pefitas efle mtelligen-

dumputat, quscritep quomodo pofuerit Laban in fexenniodecies mutarc mercedemIacobj,cogitet oucs in Mefopotamia quemadmodum SC Italia bis parère in anno,atcp ita duodecieSjUedumdeciesfic ripotuifiequodhiede Laban queriturlacob. Hacde refcribit Auguftinus. ad Inmc modum; Con-tigerat autem ut primo anno,quo inter fe paiflifunhÄl ad ones pafeendas placitohuius merctdisac-cefsir,quod femel parerent in fine anni,quia cum acccfsifient,iam femel pepererant.Rurfus^ fextoanno, id eft,ultimo, cum femel pcpcrifient exorta necefsitate profeftionis, prius recedtret qua'in iterum parerent,ac per hoc,cum primus annus a t^ ultimus duos ouium partus fub illo haberent, hoc efti fin-gulos,medij uerd quatuor annibinos,fiunt omnes decem. Hacc Auguft.

SedwndediteiDeusutmalèa^eretmecum.'i Hoceft, utmihinoceret. Male agitcumaliquo quiini-que agit, etiamfi non Içdat uel noceat, alicunde uidelicet irnpeditus. Sic utiep male agebat Laban cum lacobo,cum ilium circuinueniret,ac mercedem eiiis toties mutaret. Rurfus male agit qri nocet inno-centijac ucl corpori, uel fortunis illiiis incommodât. Sic cum facobo hand male cgit Laban, quia Deo non dante non potuit,quantumuis uellet acrentaret.

SER. nbsp;nbsp;nbsp;Obferua diligenter,quanta fit eorum fclicitas,qui in gratia amp;nbsp;cuftodia Dei uiuunrac rurfus quant

non fit in manu impij ut incommoder pio, nifi permittatur à Deo, quamque fruftranei fint omnium corum conatus,quirelucl:antc Deopi)shom:nibus nocereftudent.

Si quandofic dicebat,Pundata erunt mcrces tua,pariebatjt omnes oues pundata,uidelicet peeora.} Diccbat lioc Laban,ubi uidebat omnes oues peperiflc Icrtus non piinlt;fi:atos,fcd unicolores, idquodfi'ebatuer-no tempore, propterea qudd uirgas lacob in admiflura autumnali amp;nbsp;ferotina non propofuiflet oui-bus.Sic mutabat mercedem lacob, ratus fore ut rurfus parerentur unicolores. ucriim quoniam uirgis ad uerni tempons admiifuram utebatur,concipiebant oues ad illariim afpedhim, amp;nbsp;pariebant tempo re autumill fœtus pundcaros amp;nbsp;uarios,atqj ita non fuccedebat malicia Laban, qua fuis commodate, amp;C gencri rebus incommodare fatagebat.

Si Kfrô dice bat, Circulatd erunt merces tUii,omnes oucs pariebant circulata. Jii Ebreo eû eadc iiox •îuæpræcedenti capite pofita tft tertio, quam amp;nbsp;illic ucrtimus, circiilata. Septuaginta iierterunt hic ;

T à Â£v)tx iyeu y u nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lix'iis ^(txi ■tjxvix'TixTtçaSxTX A£u«*e,ideft,Si iiero dicebat albae-

runtmerces tua,pariebant omnes ones alba.Sic uertit latinus interprcs. Pro induftria fiia Jacob po tuit fie circiilatim decorticare uirgas, ut ad illarum afpeôium fœtus circulati conciperentur; rurfus fie punftatim decorticatas proponerCjUt punftatifœtus nafccrentur. Sic fiebat ut nihil effi'ceret Laban.

Et abripuit Deuf^regem patrisueib-i^cr dédit tnihi.] Jn Hebræo eft nspxs mikneh,qiiod ali] pofièfsio gt;«01, alrj Olies, alq peciis, latinus interprcs fubftantiam, Pagninus gregem uertit. Qiia ufus fitinduftria nonexponit iixoribiis, led fimpliciter, quod caputrci eft, Deo députât, quod patri ipfarum non fucctfierint miitationcs tnercedis fua; tam crebrô pracfuniptç. Deus,inquit,ficdifpofuir,ut parèrent o-UfS mihi,non patri ucftro,atlt;5 ita gregem illiiis quantumiiis reluiftantis amp;nbsp;inuiti abftulit,mihi^ dédit. Noiieftautemhocficinteiligcndum,quoduniiicrfum gregem DeusabftuleritLaban. Nonenimab-ftulit illijUcl quem habebat ad fe pertinentem gregem, uel quæ ex illo fie nafeebantur, ut nullo iurc ad Jacobiim pcrtincrentjfed quoniam effecit.ut qiix ex grege illius quem pafeebat Jacob, comrauni natu tæ carfu fie nafci poterant iit ad ipfum pertinerent,fingulari operatione fie fint nata, ut iure mercediî ptrtinerent ad Jacobu.m,fie loquiitusell; Et abripuit Deus gregem patris Hcftrijamp; tiédit mihi.

Obferuandum cft hie,qiiid mereantur illi qui ingrati funt beneficciitia Dei. Bencdixerat Deus for tunis Laban ad pedem Jacob per annos quatuordecim, id quod amp;nbsp;ipfe fupra tft confefiïis, attp ita fa-’^usfiicrat dînes. Hcrdm quoniam crefeente opulentiafimiililli acercuit auariria. Si cornes aiiaritiæ iugratitudo,deinde Si nequitiam in Jacobum exereere cœpit,cnius laboribus benefuerat ufH5,iufto in dicio Dei faftum eft,ut in pofterum priftinis fuccefsibus deftitucrctiir, Si de bonis illius Jacob ditare-»ir.Videmus hoc excmplo non efle alienum a Deo, ut impijs Si ingratis hominibus auferat qusc dede rutÂ pijs tribuat.

^tfaHum eil tempore ejuo compiunt oues,leuaui oculos meos ac uidi in fomnio, er ecce drietes alcendebant f^eroues circulati,punÜati, er maculoß.Et dixit ad me angeliK Dei in fomnio : Iacob,er dixi,ecce ego. Et ait, ijuxfo oculos tuos er uidc,omnes arietes afeendentes fuper oucs,circulati funt,punâati,cr maculoß, quoni

*gt;niàdi omnia qu£ facit tibi Laban.] Bis ponitur uoxi3^Tiny,quæ alias fignificathireos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ue-

fohicfequitur uocula 'ilKï quæ fonat ouem,malm uertere,amp; ecce arietcSjCjuam amp;nbsp;ecce hirci. Dieunte-®tti Hcbræi quidam generalem elfe uocemjquac tam arietes fignifieet quam hircos.Qiii hircos '■fddiint, iioculam 'jSï uel capras uertunt,uel pecora, Septuaginta fic uertciunt : àxi iais 'm àxl “lifisixyxCxivovTic stiî TX'ofß^d-Txlix't nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft. Et eccehirci Si arietes afeendentes fuper ones

^capras.Sieetiamuerteruntinuerbisangeli. Jnconfidcratcfa«n:um eft, quod Chaldæus paraphra-ft« uertit ; Et ecce hirci afeendunt fuper oues. Neep cnim hirci, fed arietes afeendiint fuper ones. Nifi «oxK'W'n theiafehaia non modo hircos,léd amp;nbsp;arietes fonct Chaldaiis. Qiiod iicrti, maculofi non eil ■nEbræo teluim,feda’'T\l3 barudim,id eftjgrandinati,macHlis fic rcfperfi,qi:afi eflent grandi-»ttafti.Baradenim grandmem fignificat.

Exponit quod dixerat ; Et abripuit Deus gregem p^ris ueftri, amp;nbsp;dedit mihi,ut fidemfaeiat uxori-lgt;iis.Angeliis Dci,inquit,apparebat mihi dormienti in lomnio,amp;^ per uifionem indicabat,fore ut oucs pîrerent pun(ftata,cireulata amp;;maculofa,unde facile intelligebam meciim elfe Dominum, amp;nbsp;admiftii-fäni ouium fingiilari operatione fie dirigere,ut merec^lis meæ liabcrctiir ratio, quiequid molirctur La ^W.Et limufmodi uifio accidit Jacobo, haud femel at^ iterum,fcd fingu lis admilfuris ouium,primi ui ^dicettemporis.Ethine dubio proculadmonitiis Jacob,induftriam adcptiis eft, qua uirgas decorti-^ätascdiialibusincoiifpeiflum bibentium ouium,tempore conceptus pofuit.

Etliicconfidcrationefacile refpondemus illis, quiqiiærunt, quomodo faclumhoc Jacob defendi QaomodofaiHi pofsitac iiindicari à culpa perfidiæ.Manus Dei fuit inhac caufa,non manus Jacob. Virgas qmdem de- lacobßtUKulpO. torticaiiit Jacob,df canalibus impofuitaierùmfaéti huius pariter Si effeétus author fuit Deus, qui Si bile. ptrangekim fiium Jacob, quid faccret, iiiftriixit: Si per uirtiitcm fuam dédit, ut quod faciebat inftru-ft'JS,iiiftiopcris fortiretur efficaciam. Juftitiam autem operis hums angelus ineo exprcfsit,quod in per fonaDeidixit.'Qiioniamuidiomnia quæfacittibi Laban,fignificansdetrimenta iftaeuenirc Laban lufto mdicio,tanqiiam inique Si iniuftc cum Jacobo agenti.

Obferua uerô,quantac fit confolationis pijs hominibus, quod dicit,Qiioniamiiidi omnia qua: facit o B S E R. libi Laban. Vigilat oculus Dei fuper iuftos,amp;diligentifsime'obferuat,quac ab impijs aduerfiim illos •Itfignantur.Nihil poteftomnium eorum quæ impij adtierfum iuftos machinantur,oculos amp;confeien làm crus cffugere,qui in cœlis habitans,corda,confilia,ftudia, amp;nbsp;fiicla mortalium omnium non folum uidet diim fiunt,intelligit diim cogitantur,fcrutatiir dum in fecelfu latent,fed dd pnufquam iii ipfis af-ftftmim fecefsibus concipiiintur,nedum nafciintur,longe’ antca praefeit ac præuidet.

Ego fum Deus Iieth(l,ubi unxifiißatuam,ubi uouifli mibi uotimt,ßirge iam,egredere de terra iHa, cr reuer iercad terrain natiuitatis tua.] Hifce uerbis lacob non modo conckidit orationem fuam,feddlt; quodagendiim erat,cuius gratia uxores ambas ad fein campum cuoeauerat,proponit,uidelicet, difcedcndum elJê ex ea terra, ac reuertendum in terram Canaan. Proponit auremhocnonfuifipfi-w uerbis,fed angeli, quem Dciis ad hoc ipfum mifcrat, ut cœlefti oraculo monitiis, reditum

patriain inftituerct, Plus habebat ad perfuadendutn cfiicaciæ , quod audiebant dixifte angelum;

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;angclum : Ego fum Dtus Beth.ti iibi unxifti ftaruam,ubi iioiiifti milii uorum, furgc iam, cgrcdcrc de

tet ra iftajiSd reiicrtcre ad rerram natiiiiratis tiiæ, quam ft ipfc lacob de fuo dixifl’ct : Qtiare teinpeftiufi eftjiit fiirgam^dttp terra ifta cgrediar3amp; ad terram natiuitatis meæ rciiertar.

ArbitrorautemMofen hoc loco diiicrforum tcmporiim oracula, cocleftcscp iiiliones coniunxifle. Etcniin quod angelum di xifïe fcribit.'l3cob,lciia qua?fo ociilos tiios,amp; uidCjOrnnes arictcSjamp;'c.fadiiin * eft non eo tempore quo difcedendum erat lacobo, fed per fex illos annos, qiiibus pro mercede foccro fuo Laban feniiebat.unde amp;nbsp;lacob præmifit. Etfatftum eft tempore quo concipiunt ones,amp;c.quod uc rd fnbiungitur,Ego fum Deus BetheLubi unxifti ftatuam,ubi uouifti mihi uotiim, furgeiam, cgrede-rede terra ifta,dfc.oraciiliim habet feparatum à prioribus,acinfinefexenni} tempore difceftiis fadlii, idem uidclicet,cuius fupra ftatim poft initium capitis huius fa (Ra eft mentio.Ncc impedit quod illic le-gitur,Et dixit Dominus ad lacob.'hic nerd angelus Dei lacobo in fomnio loqiiiitus inducitur.Etenim prae'cedens huius uifionis commemoratio per fequentem hanc exponitur. Et confuetuin eft fcripturar, lit Dominum uifum uel loquutum cfTe dicatjUbi angelus Domini apparuit.

O B S E R. nbsp;nbsp;nbsp;Confiderandum hie eft^quod non fimpliciterdicit: Surge iam,amp;egredcrc de terra ifta,a'crciitrte-

re ad terram natiuitatis tuw fed prsemittitjEgo fum Deus Bethel,ubi unxifti ftatuam, ubi uouifti mihi uorum. Non dicir,Ego fum angelus Dei : fed,Ego fum Deus,ut mandatum plus haberet autliorita-ris.Nec dicitjEgo fum Deus parrum tuorum: fed,Ego fum Deus Bethel,ubi unxifti ftatuam, amp;c. ut ui fionem,pariteramp;promifsionem initio ipfiperegrinationis in ipfaadhuc terra Cariaanconftitutofa-(ftam in memoriam rcuocaret, certolp perfuaderet, quemadmodum in Alefopotamiam proficifeeun nondefuit,itanondeforefeex Mefopotamiain terram patriam rcuertenti .Declaratfc nondumeftc oblitum eorum quæ ante annos uiginti gefterat ac uouerat in Bethel : ac fimul ilia confirmât, non di-cens,Ego fum Deus Lu2;fed,Ego fum Deus Bethel.Hie illi apparens inter carrera dixerat : Et reducam te ad terram ifta tn,amp;c. Ind.derat quoqj lacob hoc nominis loco illi, uouens ac diccns,Si fuerit Dominus mecum,amp; euftodierit me in iiia ifta,amp;c. '3lt;ffi' reuerfusfucro in pace ad domum partis mei,ent milii Dominus in Deum;amp; lapis ifte quern pofui in ftaruam,erit domus Dei .Sonar autem Bethel domum Dei Horum confirmarione reddit eum animarum, ut fine ulla hafitatione amp;nbsp;cundfatione ad redituin fefc cum fuis accingat,necdubitet, adforefibi Dcuminrediru,quiadfuitin peregrinarione,nöin prin-cipio duBtaxat,fedamp; ad finemuftp.’amp;quodin Bethel de benedidlione promilerat, in Mcfopotaniia praftirir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®

Etreß’on^eruiit Kahel ac Lcah^dicentes ei : An adhuc nobia p.irs ecr hcréditas in do^no patris noihri? A« non alieiiccrcpuMtc fumin ei iNkim uendidittios,dccomedit etiantcomedendo pocuniam noilram. QuoniamO' mnis opulenti-i cjuam dbripuifDeui patri noUro^noUra cilcr fi'iorum noilrorum. Et nunc omnia qua dixit d te DciK.facito.] Reeirauit hadîcniis lacob caufas,quare fit ipfi difcedendri,amp; ad terram patriam reuer tendum.lam iixores Rahel amp;nbsp;Leah amp;nbsp;ipfarcaufasexponunt,ob quas paratç fint cutneorelic'ladomo paterna difeedere. Caufanrur non eile ipfisiiitra'manendi caiifas,proptereaquôd non fit quicquam ipfis ncl patns uel liacreditaris in domo partis expcclandu. An adhuc nobis pars eft amp;nbsp;liæreditas in do mo partis noftri,inquiunt î” q.d.Nequaquâ..^ quid ergo difcedente re maneremiis cum pâtre I Deinde fubijciunt querimoniam de co quod egerit cum ipfis pater hand fideliter,quemadmodum patris eft paterna fide ac beneuolentia curare cömoda filiarü,fcd ira fuaipfîus cemoda dütaxat quæfierit, ut uen-diderit ipfas baud fccus quàm fi alienj efient,amp; pecunia,id cft,preciiim ipfarü comedcrit,hoceft,infuoS »fus conuerterit.Sic intcrpretannir,qii()d elocauerat ipfas lacobo pro condidfa qiiatuordecim anno-rum feriiitiite, hand fecusquâ fi aliena;,id eft, famulæ ac feruar, amp;nbsp;non filiæeflcnt. Et emolumenta ilia qiia? ex feruiturc lacob accumulaucratjuocant pecunia m fuam. Deinde qiioniâ ex illis non mododita-tus fuerat,fcd amp;nbsp;alimoniam acccperat,dicunr,Er comtdendo comedit pecunia noftram. Addunt.’Qiio niam omnis opulenria quam abripuit Deus patri noftro,noftra efiamp;filiorum ncftrorum.uocula’'3in Ebræo, cémuniter quidem uerritur,qHoniam, quia.ucriim hoc loco pofita eft pro, qiiapropter. ut le-gendum fit : Qiiapropter,omnis opulcntia quam abripuit Deus patri nofti o,nofti a eft amp;nbsp;filiorum no ftrorum.Loqiiunturifta ad id quod dixeratlacob,Rapuit Deusgregem patris ucftri, amp;: déditmiliitöd exponunt caufam,quarc Deus hocfecerit.Propterea uidelicct, quôd quæ acquifierat Laban, partae-rant laboribus lacob,quibus illi pro duabus filiabus rot annos feruierat.Noftra eft, inquiunt, opulcntia ifta, quam abripuit Deus patri noftro. q.d.Sutitenim acquifita per nos quafi pecunia quadamac precio.Nam nos fumus merces,pro qua patri noftro fcruifti.

Qiiod fi fimpliciter legendum iiiderur, Qiioniam omnis opulentia,amp;^c.intelligcndum cfteftc argumentum «à caufa. Dixcrant ; Comeditpeciiniamnoftram. Caufam fubijciunt, quare facilitates patris fui uocenr pccuniam fiiam.Qiioniam omnis opulentiajinqutuntjqaam abripuit Deus patri noftro,no flra eft,amp; filiorum noftro rum. V endidit enim nos,amp; exnoftro precio acquifiuit quæ habet, ueriim prior fententia magis arridct. Qiiomodocuncp accipias, queruntur de patte fuo perinde atcp lacob,quod hand fideliter cum ipfis egerit; ßi confirmant, adiedlarationc,quod lacob dixerat. Abripuit Deusgregem patris ucftri,amp; dedit mihi,fic ut iuftificent etiam Deum in hac caufa,quc)d non quæ patris,fcdquæ ipfarum fitit, patri abripuerit,ipfisc]j dederit.Septuaginta habent,Nobis erit ôi filijs noflris.q. d. Abftii lit Deus patri noftro opes iftas in noftros ufiis, ut nobis ßCfilijs noftris feruiant, quandoquidcin nos uendidit,óil uacuas elocauir.

4 Etnunc,inquiunt,omnia quæ dixir ad te Dcus,facito.Habent ifta eonlênfum ad parandü difecftiim, ^fimiil alteram caufam includunt,proprer quam parate fint adrelinquendum parrem, ae difeedendü gt;n terrain Canaan.Innunr liane in co quod non dicunt.Qiiod cëftituiftiifed. Omnia quæ dixir ad te De *gt;s,facito. Nam hifec duabus eaufis mouebantiir ad confentiëdum lacobo. una, quôd pater inique cum gt;pfis€gerat.Altcra,quôdD£US de reditu parando prxceperat.

Suntquxdam hicobfcruanda. Pt imumeft,quôd non Leah tantum uel Rahel, fed ambæin caula O B S E R, laeobo propofira,unanimirer couftntiunr. Eratea res lacobo ad parandumac perficiendumdif *

ftlTum admodiim accominoda,amp; prarterea gratifsima.Eteiiim non ad hoe tanfum faciebat,ut expedi-*'iis,fccl ad hoe quoep ut eum fuis ointiibiis uxoribiis,liberis, famulicio Si peeulio alaeriter difeederet: ’dquoeifieri non potuiflctjfmelainbæj uel una ex illis difTenfifiTet. Agnofee hic beneficium diuina: tiilpofitionis.

Deindeobfcruandum eft, quod dieunt: An adhucnobis pars eftamp;harreditas in domo patrisno-aides excmpkiin eorumin Laban,qui exliberisfuis fie euchunt quofdamjUt reliquos omni con-fortio hærcditatis priuent.Laban filijs fie deputauit oinnia,ut filias conftitucret exhæredes. Quid faci-unt in Papatu aliud ex nobilibus ac ditionbus nonnulli,qui filias omnihxreditatis iurc priuatas mo* tiafterrjs includuntjUt luculentior fit fîliorum hæreditas.

Nee illud tranfeundum eft,quod Raheli ae Leaeh non placet domus parris,tn qua nihilipfi's erat ex-ptftandutn emolumenri. Cogiremus hie quo nos conueniat efle animo erga hunc mundum, quem fie ®liabitamus,ut nulla nobis in eo fit pars uel hæreditas expeftanda, poftquam Chnfto nupfimus. An •'bi migrandum eft ad Chriftum fponfum noftrum,ueriu$ ac luftius aliquid à nobis dici poterit,quani ^uwliixores facob dixerunt.’An adhuc pars nobis eft amp;nbsp;hicreditas in hoc mundo

Tertio. Annona!ienac,inquiunt,reputata:fumuseiC’Namuendiditnos, Si. comedit comedendo P'cuniam noftram. Vide hie quid pofsitauaritia. Etiam paternum animum fic peruertit, ut ex filia-^usquü^ pro preeiodiuenditis potius qua'm legitime elocatis quæftum uenetur. Confimiles nuptias reperias hodie ôi plurimas.

Etillud obferna. Abalienari funt animi lacob amp;nbsp;uxorum eius à Laban,generi uidelicet à ibcero, 8i fi Ihrum à patre-QuarefPropter illius iniquitatem Si perfidiam communiter in ipfos declaratam.uide-’nus hie,quanta fit perfidia: lt;Sf iniquitatis inalieia,non folum in eo,quod qux iniqua funt,contra iufti-•iarnormamadmittuntur, fedamp;in eo quod etiamconiunólilsimi homines à fe inuieem abalienantur, hiquitated; perfidia mariti,animus uxoris,patris,animi hbcrorum,foeeri, animigenen ac nurus aba litmntur,quos conueniebat inter fecoliærere unitifsimé.

Qiiaitó.Et nunc,inquiunt,omnia quæ dixit ad re Deus,fiieito. Animadiiertant hie matronae fideles, quàindebeant efl'e ciîm pij erga Deum,tum morigeræ erga maritos,ubicuncp de uoliintate Dei Si iu-ftitia eaiifa;,qua: agenda eft,fuerint edodbac.Sit uox ifta fidelium uxorum, fit liberorum, fit fubditorum, litamp;ipfîdieant; Omnia qux dixit Dominus faeito.

Starexit italt;j; lacob,extulitfilios fuoi cr uxorcs j'uat in camelos, er abduxitomnes greges fuos,cunâam-‘ fubflantiant fuam ejuam acqtufierat/acultates pojjcßioni^ fu£,ç[uaf acquifîerat in Padan Syrix, ut ueniret ad ^[»cpitremfuMn,in terrant Canaan.] Poftquâ caufas difeftlus lacob expofuit, de ipfo mine difeeffu fub ■idtjdequo ifta côm€morat.Primri,quodcuin omnibus fuis difeefferit. Eorum qux ad fe pertinebanr, nihil poft le rcliquit.Exprimit hoc Mofes per enumerationem. Vxores amp;nbsp;filios camclis impofuit.G re S«fuosomnesminâdo abduxir,oues uidclieet,eapras,camelos,armenta,afinos.lllisdubio procul ad-lunxit feriios,eoncubinas uerd Si ancillas camelis impofitas eoniunxit uxorilxis Si hberis. Deinde Si Wnftam reliquam fubftantiam amp;nbsp;facilitates per camelos auexir. Alieni nihil,quod ad fc non pertine-rtt,abftulitjfcd ea duntaxat qux fui erant iuris.Hoc innuit,cum dicit : Cuntflamcp fubftanriam fuâ quâ ïtquifitrat,facultatespofiefsionisfux,quasacquifieratinPadanSyrix. Non cftigitur praeter mifpar O B S E R. pijäCiufti hominis,fiqult;) migrandum cft,ut quoadcius fieri poteft, reculas fuaslecum auferat, nea-lijs cogatur eflë oneri. Alia erat conditio Apoftolorum,qiii non fimpliciter ad certum aliqùem locum habitandi gratia,fed in orbem uiiiucrfum ad prædicandiim Euangelium emittebantur.Qiiare utexpe ditiorrs ad id muncris eflcnt,cominodius eircuinibant abfq; oncre facultatum, quàm fi illis onufti pro ftciifiiüTent.’deinde æquum ctiam crat,ur qux ncccfl’aria eranr,ab illis fumèrent, quibus Euangelium pfïdieabant.

Secundum eft,quoddifccfsit non quolibet,fed interram Canaan adlfaacpanemfuum:Hoceratil- Dißeßitin ter lins propofitiim. Vt ueniret, iiiquit,ad Ifaacpatrcmfuumin terram Canaan. Si quid reprehenfionis romCctMaii. habere iiidetur,difccdere à foeero,per id commuiii fenfu exeufatur, quod non quolibet, fed ad pattern fuiiin ac natale folum difeefsit, ut taceam,quod co redire diuinofuerat oraculo iiifl’us.

laban ucrà abierat ad tondendum oues futK,cr Kabel furata cüßmulachra patris fui.Pt lacob ßuratui eücor laianSyri, non indicandotlli cfuodfugeret.Etfugitipfe cy quicquid erat Hints,furrexit^;, çr traiecit “tpojuitfacicmfuam ucrfuimontemGilead.] Simulachrapatrisfui.)ln EbrxO eft Q’'Q”\n theraphim, quæüoxaliqiiotiesinfcripturisproidolisfuinitur. undeamp;Septuag. ucrteruntidola, ficutamp; latinus .. intcrpres.Et Aquila ucrtitlt;“afjfw^«:Tlt;»;.i.figuras.Tertio loco cômemorat Mofes,fugiflelacobri clancu clittKH lüjinîcio focero Laban.Hue pertinet quod dicit.'Laban uerô abieratad toiidendii oucs fuas, quas iiidc licet in manus filiorü fuor û pafcëdas tradiderat. Itc, Et lacob furattis efi cor Liban Syri.hoc eft, inftar

furiî celauit confcientîam Laban^quod fugerct. Exponit quid dixtrit,dum fubijcir, ncn ir.dicaiido üâ qiiodfugcrtt. Commcmorantiirifta propter fcquentiaj qua: de«xpoftulatior.c Laban narrabuiitur.

Et Kalieljinquit, furata eft fimulacra patris fui. Et hoc niemoi atur propter feqiientia. Erat Laban homo c thnicus amp;nbsp;cultor idolorü. Arbitror illi fuifle faccllü quoddam domefticü,ui quo idola ifta pro' ftiterintjUtfacilis fuerit ad ilia acceflus Raheli. Et fugit illc,inqiiir,5f quicquiderat illius.Intclligede uxoribiiSjConcubinis, liberis, feruis, amp;nbsp;anciilis, qui omnes ciim ipfo profugiebantjEcutnemocxillis ftigere dctre(flarct. Surrexitlß SC traiecit fliiuiü. Chald. paraphr.habet n' id eft, amp;nbsp;traiecit Euphratem.Pro genere fubftituitfpecië, propter eos, qbus iter ex Mefopotamiâ in terra Canaan cft

ram habet.Tum enim non uocabatur mons iftc hoc nomine,fcd ex hac prjfenti demum hiftoria monS Gilead uocaricapit, fient patet ex fequentibus.Vfurpauit Mofesappellationcm quæfuo temporein ufu erat,amp; fimul originem illius populo Ifraeli expofuit. De monte hoc annotauit Hierony. ad liunc modum; Galaadmonseftadquemfeptimodieprofcëlionis c Charris Iacob profiigus uenit. Eft aut ad tergum Phœnices amp;nbsp;Arabiac(fufpicor legendum efTejfeliciS Arabia')collibus Libani copiiIatuS, cK' tendiruriçperdefertumufi^ ad ciiin locum,ubi trans loidanemhabitauit olim Seon rex AmniorlifO-nim.Ceciditfupradidliis monsinfortcmfiliorumRuben,Gad,lt;Së dimidi» tribus ManafTc.Hacille.

Obfcruaprimu,qudd Iacob,cum effet in terram Canaan iufruDeircuerfurus,difceffumfuuninoii inftifiiit palàm,fed occafîonem caprauit,qua propter abfentiâ Laban tondcndis ouibus occupati cian-culum ac fecurius fugere poffet.Induftriam hanc de fuo adiecit.Nihil egit tcinerc' in hac caufa. Obedi-uit quidem iufllii diuino,ucrùm abfqj temeritatc, fides 8C obedientia Dei non reddmit hominem in rebus pcriculofîs teinerarium,fedrecipiunt confîlia cautionis,modô talia fint, qiiaciufsibiisdiiiinisnon repugnent,aut a liquid deterant. Sic lofcph quoç iuffus acciperepucrumôs: matrem eins,amp;fugere iii Aegyptum,fugit non palàm amp;nbsp;interdiu,fcd occulté amp;nbsp;noëlu.

Hucôëillutl pcrtinet,quôdfacicmfuam,cumtraiccifretfluuium,ucrfus montana Gileaddirexit.Po terat compcndiofiiis ac direftius iteringredi. ueriîm propter infeftationem Laban quam metnebat, admontanaproperanterdeflexit. DixeratadipfmnDominus;Reuerteicad tertam pafrumtiiorum, Si ero tecum. Hac fide reditum inûituit. Et tarnen quicquid ad hoc facere poteratj ut fecurius abiret, haud neglexif.

Deinde amp;nbsp;illud obferua, quod dicit ; Et Raht 1 fiirata eft fimulacra patris fui. Hic primus locus in feripturis eft,in quo mentiofiatidolorum.Vbiconfideranda uenit impietas Laban. Nalior parer eius amp;nbsp;Abraham, duo fratres, cum pâtre Terah reliefta Chaldaea uenerantin Charran;ubipofteamortuo Terah,amp; Abrahamo in terram Canaan tranflato,manfit Nahor,amp; poft Nahor Laban. Domus Naper fijiniliaritatem 8i præfcntiam lacob, quamuis fciret ad illiiis pedern bcnfcbxifTe fibi Deuni indii-ftuseftjutcultumfalforum deorum abrjeeret, id quodprafcnsIocuseuidenterarguit.Vidcraiis hoc exemple, qu.àm non debeat nobis niirum amp;nbsp;infolens uideri, fi hodie quoej cultorcs idolorum, fratres Si proximi noftri,nulla poffuntratione, nullij noftra familiaritate ad hoc induci,ut falfos detefia.-biles fimulacrorum cultus déférant.

Interea uide Si illud.Quamuis Laban fide effet Sëreligione diiierfus à fide Si religione Abrahe,qnî tn cognatuserat, non eft ueritus lacob filias illiiis duccre in uxores, illiép domeftica familiaritateper annos uiginti coniungi,immo fcruire etiâ,id quod poftea certa eft lege prchibitü illius pofteris. Quod is fecit, per fe nonerat malum, ueriîm fie eftcum periculo coniumftum, ut timendum fît, ne ftcfatores exempli hiiius familiaritate Sfconiiindtione idololatrarum à fynceritare fidei defleftantur.

QiieJd uerô Rahel furata cft,fecum(p abftulit patris idola, quscritur, quarc id feccrit.De caufa fadi huius nô poteft certi quicq refponderi,cü Mofes nô doceat,quare hoc fccerit Rahel,an4gt;pterea,ut ab-latis illis p’rohibcret, ne per illa pater cognofeeret, quo innere abijflenr, ficuti piitat ÄbenEzra,uclqd eflënt fimulacra ifta aurea uel argentea,uolueiitlp ea rapere loco hæreditatis paternac, ucl propter sein Dci,qddcteftaretabominandâ patris impietatê,cuperetép eum ab illa aucrrerc. Poftremam liane ratio iiem pofuit R. ShIomoh.Sic cnim annota t,n5i3na nbsp;nbsp;nbsp;n-'BK n« W''“inn7,id eft, Conata eft pan é fui

à cultu alienorü deoru auertere.ucrü fi hoc agebatjabijciëda Sf pcrdëda eranr idola,non afportaiida Si feruanda.Deinde Si marito fuo hac de re fignificare debebat. Quarc ucrofîmilior uidet prior fententia.

Si quærat quiSjfit ne faëlü Rahelis culpabile ucl fecus,rcf{3onfioncm accipiat ex ore lacob, qui infii diéturuseftiApud quem inueneris deos tuos,non uiuat ille. qua utwp fententia furtü aiienorum dco fum damnauit.Non poteft exeufari furtum hoc,nifi faëlum fit iuffu Dei.id quod non exprimitur.

EtnunciatumeüipjiLabandtetertioquodfugiffctlacob.] Nonpotucruntfe uxores amp;nbsp;concubina: lacob c domo Laban cum reculis fuis Si liberis fie extricate tacite Si abfcondité, ut domifticorum coiifci entias prorfus fallerent. Quare arbitror fuifle ex domefticis Laban,qui obferuata hacfuga ftatiniprimo die adLaban excurrerint,5f die tertio ad tondentem oues periati,rcm omnem patcfeceriiit.Quod autem mentio fit diei tertij, ex co eft, quod Laban oues in manus filij traditas, itinere tridui à grege quem lacob pafcebar,difiunxcrat.Qiiarc amp;nbsp;indici ifti,quifquis fuit, triduani itineris fpacium erat con-

EXPLANATION nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;?75

Confidfrandiim eft hoe loco,quomodo res clctftorum fiiorum difpcnfet Deus.Dederat lacobo SC cëmoditatein amp;nbsp;loeiiinfiigicndi,perabfentiam Laban. Verdin fie deditiftam commoditatem^ut ta-Wen non eftet prorfus fecura fine malefba. Pertnifit eniindinmo ucriiii fubornauit fno inftindlii ho-niinem,qiiiad Laban exciirreret^ddrein omnem lili exponerct/iuo ad infeftandutnfiigicntem excita- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

'■«ur.Potcrat caiiere^ne hoc fieret, uerdin multisnominibusfatiuscratut cognoicerct Laban fugifTe ^aeobuinjóf fngientem pei feqiieretur, qiiantumuis lacob ddcefllitn fuîi magno ilium ftudio celaflet.

Etäffitmpßt fratres fuos fccivm,z:r perfcquutiis nbsp;nbsp;aim itinere dicrum feptcm.comprehendit^ eum in mon-

] Siibijcit de Laban,quid die feccrit,cognita fuga lacobi.Perfequutus eft eum, apprehendit, Kpofïulauitjdcos fuos quæfiuit,fcd non iniicnitjfccdus ftatuit, amp;nbsp;in pace ad fuos redijt. Hacc cftpcrfe-qautionis huius fumma.Singula ex ordine narrantur. De perfequutione fic; Etaftumpfit,inqint,frames fuos fecQ.fratres illius uocatQ‘'3'\‘Tp,id eft,feerabim,propinquos,deinde Si ccciues nbsp;nbsp;domcfticos.

Pcrfcquntuseft eumaftumpta propinquorumhoininum turma,ut ucl irrumperet in profugum,amp;l ftfiftcntem proftei ncrer,uel uiolcnter ctiam inuitum reducerct,aut fairem filias fuas cum gregibus ab-fipcret.Et uerofi.nile eft turmam h incfudfc in hos ufiis armis inftrudfam.Prxtextus infequendi pro-fi'gumfiiit.qudd furtim ablati effentipfius dtj. Caufa hæcuidebaturiiicinis Si incolis ekis loci admo-lt;1 inidigna,ut fugientes perfcqucrcntur,amp;: pernas de iliis tanquam lacrilegis fumerent. Erat Si ifti gen f fua religio coreli, iudicabantljj graiiifsimc ulcifcendam effecontumeliam dijsfuis illatam. Habcbat ■gitiir Laban admodum fpedlabilem ac grauem in fpeciem perfeqiiutionis huius caufam, ideo^ con-feftim reperit turbam propinquorum ad infedfandum profugos paratam.

i,tpcr{equutiKfdi aim, ingutt, ilintrc dicrum fcptcm. ] Vnde perfcquutio ifta cœperir, ab eo ne loco quot;biOlles tondebat Laban,uel ab Haran, ciuitate in qua habitabat,non eft exprcftuni à Mofe. Si non eft lîcobinn ex co loco infequutus, ubi ones tondebat, fed primitm profedliiS domum ut ibi propinquos concilies colligeret,id quod mihi ucrofiinile uidetur, atqj inde manu armata profugos perfequi ctc-P't; cöfequitur,confeciftè eum fpacio fcptcm dicrum tantum itineris infcqucndo, quantum lacob con f'cerat dicbus trcdcciin fugicndo. Fuerat enim poftquam difccffcrat lacob, nunciiis currens ad Laban initinerc tridtium ; deinde Laban domum reucrtendo Si ipfc tridiium infmnpfit. Intereafuerat lacob inirinerc fuo diebus fex.His adde fcptcm dies quibus illii infedlatus eft Laban, Si manifeftü erit, quod Iredtcimodie fuga: lacob, feptimo uero perfequutionis fusesafTequutu.' fit ipfum Laban. Nec miruin nideridebet, quod lacob tarn tarde' promouit, Laban ucrri ram eft ilium cito affcquutus. Haudeiiiin bni potiiit ut celerius fugeret tot impcdimentis grcgum ac facultatum impcditus. Deinde Si nonni-bilrtinoratus fuerat ipfum fluuius Euphrates,quern non potuir celcritcr traij cere.Laban uerd liber ab impedimentis grcgum dd fiiciiltatum expeditius potuit traijeere fluuium,amp;: fugientes perfequi.

Qudd (Î non ex Haran,fed ex loco ubi tondebat ones collegia manu cöfeftim eft profugos infequu-fnSjConiedfura datur,quód deenno poft fugam die aftequutiis fit lacobum. quam fententiam nonnul-hsplacere iiideo.K.. Shlomoh aliter fcntit.Trcs illos totos dies,inquit,qiiibus nuncius ad Laban excur-bbfuit lacob in itinere fuo,atcp ita tertio die diftabat à Laban itincre fex dicrum,ft ptimo autem die af-icquutus eft eum Laban.Vnde intelligimus,qiiód totun^ioc iter,quod cöfeccrat lacob dicbus fcptcm, confcccrit Laban die uno. Error in co efte apparct, quodShlomoh putat numerum hunc fcptcm dierfi ftferendiim efle ad fugam lacob, cum referendus lit ad perfequutionem Laban. Non mcminit MofeS quo die fiigæ lacob,fed quoto die perfequutionis fuac Laban ad lacobum ufcp pertigerir. Et perfequu •quot;seft eiim,inquit,itinerc dicrum fcptcm. Hoc eft, feptcin dies perfequendo lacobum iniumpferar,do-ftecilium aiTequeretur. Etiamfi camelis ufus fit Laban,fieri tarnen non potuit, ut uno die ab Haran ad •nontein Gilead ufep traiefco Euphrate pcrtingerct.

Coinprchenditlß eum,inquit,in monte Gilead.In EbrxocftinK VQT'jid eft,attigit ipfum,pertigit ipfum,uel,affequutus eft ipfum.Non cnim fic comprthenditcum,ut rnanu preheniuin infu.a habe-fftpoteftate: fed fic illi facflus eft uicinus,ut fugamcius fiftere Si tabcrnacula eodem,quo illc,monte fi-gerepoffet. Tria funt hoc loco obferuanda,quæ lacobo cuenerunt a foccro. Primum eft,quod fpe- OBSER, demfiiftinuit, quafi improbe' fugeret. Ipfa infeiffario fugientis, fugam illius fufpicione improbitatis geauabat. Secundum eft, quod infeiflationi fuæ Laban furtum deorum fuoi um prsetexebat. Quan-id caufam lacobideformarit Si odiofain reddiderit, facillimc'quiuisintcllcxerit cordatus. Ter-

Humeft,quodinfeéfator tandem fngientem comprehendit.priufquam in tirram Canaan nenifict. Hie wultumerattimoris pariter amp;nbsp;periculi.Sic difpenfatDeusfuorum caufasinhoc mundo, ut nonnun-qiiamhaud uideantur cîTe iufta?,fmtl^ cum periculo coniundfac.

Et uenit Dan ad LabanSyrum in fomnionoSiu.} Vulgata latina habet, Viditîp in fomnis dicentem fi-Dominum. Qiiodin Ebra:ocftn’'n’'7tlt;K3’'’s,ideft, dd uenit Deus,interpresifte legit C’'n'7K!.’lt;T'\id fftidiapparuit, ucl, uifus eft Deus.Septuaginta Herterunt,«A^e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alt;vßs:,!-,id eft. Venir ue-

Et dixit Cl: Cauc tibi ne loquaris cumiacobo àbonoufq^admalum.'i Vulgara lat. Cane ncquicquä afpe-teloquaris contra lacob. Sept, ÄixX-ijamf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, neloquaris ad ipfum prana.

Quod in Ebraco eftj?quot;i ny 3vo’n,id eft,à bono ad inalû,non exprimüt.Cuin pertigiifet Laban ad mon tern Gilead,ubi erat lacob,impediebatur nodlis interuentu,ne quicquam aduerfvs ilium eo die ttntare Poflet.Dum ea nodte quiefcir,iSiexpedat diimorto die copia detur agendi cum iilo,doriniêti apparet

lt;74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I s G E N B s I H

Deus in fomniOjHetatip diferte’ nc grauiter,ne uclboni ucl tnali qiiicquam aim kccbo agatimmo re loqiiat quidëjnedü agat. Videmiis bic rurfiis diuinie proindcntia:,fidci5amp;’ cuftodia: excmplü, qiis fuoJ Deus in pcriculis protegit amp;fcrHaf,cum dicit,Caue tibi.’fatis indicat,nifi abftincat à laccbo, immire-• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re ipfi exitiü.q.d.Nifi pcrii e iielis,caiic neqiiicquS tentes aduerfus lacobü. Porei at occulta iiirtute fiia

prohibere ne pertingeret iifqj ad lacobü. uel etiamfi pertigiflet,ne quid in il!ü poflêt.uenim bac ratio-

Et ^pprehetidit Laban îacobmn. Et iacobßxerat tentorium fuumtn monte,er Labanfixit (tentor'nC eum [ra tribut [ult in monte Gilead.] Senfus eft;Cum appulifict Laban ad montem Gil eaeJ, fixerat iam in eo Jacob tentonü fuü,amp; Laban ipfe quoq; in eodem monte und cumfratnbiis fuis tabernaciilafixit.Scp.lîc habent.l-eriÄif«^? tUv anivit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft, Jacob ueró fi'xit uiam fupeikdilis utl

apparatus fin,in monte.Qiiod in Ebraco eft ^tr.ttjid tft,tabfrnaculum fuü,illi uerterunt uiam fupelle-ftilis fui,uiam ponentes pro tentorio itinerario. Qiiomodo tentoria tentcrijs fuerint oppcfita non ex primit Mofes. Jacob iibi uidit iiel alia's cognouit imminere fibi aduentum Laban, noluit ultra progre-dijlt’d in monte tanqiiam loco tutiore,tentoria fua mature'fixit,paraturus fe ad refiftenduni fi quid iiio lenti tentaretur à Laban. Jiidicauit boc efie fatius,quam fi in ipfo itinercebuifis cumulisacdifperfisad-obrueretur-Et Laban ubi uidit Jacobum fi'xifiëin monte rentoria,paratumJp efie ad refiftendii, ipfe Ï cum fuis in eodem monte confedtr. Non enim de alio monte intelligcndiim eft qua de monte Gilead. Qi!odd;cit,Er Jacobfixeratrentoriumfuumin monte,hoc eft,inmontanis. Hicillud aflequutustft Labaiijficuti fnpra’ dicere cœpif,quod bifee uerbis profequitur.

Ei- ait Laban ad lacob : Ciuidfeciili^ fur at m es cor melon,er abduxiflifilias meat cjiiafi cafitasglaiio.Qtiii' recela^lifugam,cr furatusesme,necir,dicaflimfhi?eidimiftlfemtecum gaudio ercanticis,cumtyni{gt;anocr cithara. Ncc permiffii me ofcularifilios meos üquot; fiUas meat, t^unc finite egiüi. EÜ robur manui mea ad facienda tiobifeum malum ; at Deuspatris uedlri heri loquiitus eamp;ad me, dicens : Catie tibi ne loquaris cum tacob à beno admalum. Et nunc abeundo abijdli,cr defideraniif defidcras demum patrittui,quarefuratuscsCeosm(ost] Orro mane uter utrum conuenerit prior, Laban ne Jacobum, uel Jacobiabanum,non mcmoratura jMofe.JofepbustamtndicitLabaneuocafieadfc Jacobum,id quod nercfimile uidctur.Expcftulai irctp Laban prior cum Jacobo,cbqciens illi tria. Primum,qiiod clanculum,fe infcio,fugifitt.Hucpcr-tinet quod dici t.’Qiiidfecifti s’furatus es cor meum. Qiiare celafti fiigam, amp;nbsp;furatus es mc,nec indicafti mibi S’ Jngeminatione utitur rei ciufdtm,ficuti folent,qui moto animo loquuntur.Etenim idem fft,ce-lare et non indicate fugam, quemadmodii idem eft quod dicit,Furatus es cor meum,et fur.itus es me. German! huncEbraifmum exprimimus cum àicimus,duhaümirsvcr{lolcn,prQ,duha{lmirswborgcn 'end verfchlagen. V rget,ut rationcm dicat quare hoc fecerif,cum dicit ; Qiiare celafti fugams’ Qiid amp;nbsp;il-ludpertinet, quod dicit; Quid fecifti s’Sic folemus cos conucnire amp;nbsp;alloqui, quos abfurdi aliquidfif gt;nbsp;quod defendi non pofsit,pfrperrafle putamus.

Secundum eft,quod filias ipfius abduxifict fiigicn$,liaud fecus qiia'm fieas gladio ca pifiet. Sic cniro

Jl!ud,Eft robur manui meæ ad faciendum uobifeum malum,ad hoc fubqcit,iit fignificet quare taiita armatoriim tiirma ftipatus adfit.Adhoc,inquit,robtir iftud quod uidfS,conn’.Txitmantis tnea,ut iiltio nemde teac tuis omnibus fumerem,amp;l pefiem ctiam,nifiliacme nc^te Deiispatris iieftriabliac fen-tfiitiu interminando leuocailet. Qiiare quod iam tcciim cxpoftulo uerbis. Si nonpotius coi;fligo.ar-mis.

eft quod uel imbecillitati aiit rimiditati meæ,ucl iiifticic tutc ti ibiias/cd in caufa huius eft Deus Petris tuijCuius nmore impcdior^ne faciam quod facere decreueram.

Tcrtiuin eft quod dicit : Qtiare furatus es deos mcos ? loquitur de idolis, qua: furata erat Rahel.Et oanc jnquit,abeundo abibas,ac defiderando defiderabas doinum patris tui. Ifta per concefsionem di-tuntiir,amp; fimul occuparionem habent.q.d. Stdintelligo,quid Iiiiic fugsc tiiæ prætexas.Sic defiderio pa •ernæ domus renebaris,ut omni mora reietfla quàm celerrimiim difccfliim inftitueris,idcolp,qnoniam •fiduani itineris fpacio abcram,nibil ad me de confilio tuo referre fuftinucris. Efto, Detur hoe afdenti pïterna' domus defiderio. Sit affeólus humanuS3amp; condonetiir. ueriim fi hoe agebas, quid neeefle erat ïdhanefugam tuam,ut deos mcos furtim teeü abripcres ïquot; Qiiid huie faerilegio practexes t Fdiæ meæ ûint uxorcs tuæjncpores mci finit filq tui,greges mei cefl’erunt tibi loeo mereedis, amp;nbsp;hoc nomine defen ‘liSjquôd eos teeuin abduxifti. Dij mei quo iure ad te pertinent, ut illos quotp tolleres amp;nbsp;afportares ^icfurtumdeorumfuorumlacoboobijcit,utomnemilliexcufationem adimat. Sed uideainus obi-’ftjqua; fiut hie obferuanda.

Principid obferuandum eft in co quod iam Ebraifmus ille,Furatus es cor mciim,fecundd oeeurrit, O B S E R. quot;binatn locum habeat,ut dicamus aliquem furatum cfle cor noftru. Aliud eft, ftudio celare quod agis äliud,fiirariconfcientiam:Slt;: aliudjfurari cor aliCuius.Qiii ftudiose' quid celat,non femper fallit confei-nitiam eorum quos fallere cupit, fed acciditpleruncp ut occulta fiia ftudia iudieqs qiubufdam prodat, “dfiifpefta faltem reddat.Qiii tarn eft aftutus,induftrius Si cautus,ut quod clanculum agit, nullis red ‘lät indieqs fie fufpedlum, ut cuiufquam innotefcatconfeientiæ, is refte' dicetur confeieutiam furatum 'fftmortalium.Iuterea tarnen confeientiam Dci furatus eft omnium minime. Qiiiuerd non folum in Wufaqiiàm ftudiofifsimé celare fatagit,confeientiam mortalium fallit,fed Si in omni uita fua fic fc geht candidum,fimplieein, integrum, ut nemo quiequam finiftri uel fraudulenti de illo fiifpieari pof-^■tjis demum non folum eonfcientiam,fedamp; corda mortalium furatus eile dici poteft.TaliSerat Iacob

domo Laban.Sic fe geiferat candide, intègre', ac fimpliciter, ut nulla potuerit fufpieio in corde La-l^ancxoriri,quod aliquando clanculum effet adornaturus fugam.Ergo nota eft uel non uulgaris fim-plieitatis amp;; innocentixjuel omnino exquifitifsima: hypocrifeos,corda corum pofl'c fui ari,cum quibus qtiotidiefamiliariter 8i domefticé conuerfamur.De illis qui fubindc nequitiä cordis fui ind.cijs, quan tnrniiis obfeuris Si redis fufpedam reddunt,uulgó dicimus, Er hat mein herti nit betrogen. Hoc eft,fic fc Stßifut nunquam mihi mehora de ipfo promiferim.

Deinde obferuandü eft ingeniü hominis aftuti Si hypocrita:. Aftuti in co, quod non dicit, Abduxifti uxorcs tuas: fid, Abduxifti filias meas quafi captas gladio. Nemo fuas uxores gladio capit Si abducit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

ffe Laban erät uxores lacob.Igitur haud abdiixit cas quafi gladio cap tas,fed fanquä fiias uxores una eum liberis Sifacultatibus fuis. Veriim hoc tacct aftutus Si maliciofus homo,amp;;id obqcit,quddIpccie habcbatfadiiniquiß^inhumani.Iniquu enim eftaliénas mulicrculas. Si inhumanas filias infeio patre sl’diicere. Hypocriticü ingcniü,amp; ad fimulandö quiduis inftrudum in eo obferuare licet, quod dicit t Qiiarecelaftifugamdtemjdimififfim te cum gaudio SdcanticiSjamp;cPerindeifta loqiiit, ac finihil fub-hfli^ iniqui unquä egerit cü Jacobo,neqj difcelfum illms molefte fuerit la turns, modo hunc palam in ftitailfet, cum nihil minus ferre potuerit, Si omne lapidem mouerit,quo hunc impcdirct. Sic folcnt fi-inalatoreSjUbi non fuccefsit quod inique tentarür,iniqua fua ftudia egregic difsimulant, 6e amicitiam •ttfignem præfeferunt uerbis,ciiius tarnennulla unquäcicfe praebuerunt expérimenta. Hueetiä per-tinet,^ paterni pedons affedü fimulaterga filias,dicens: Ncc permififti me ofculari filias meas.Qiial» Hero filias fuas fynccrç dikdionis affedu profiquutus fit,amp; cömoda illarü fideliter procurarit,ubi eas pro precio feruituris uendidit Si clocauit,pecuniä illarü comedit, forte Si hæreditatc paternorü bono-tüuniiierfam infilios tranftulit.Huiufmodi parentis olcula dikdionis fimulationchabcnt, ipfam dile fiioncnonhabent. Tertió,obfcrua qd dicit,Nunc ftultc' egifti. Qiiod prudenter fadü erat à Jacobo, ftultitiac tribuit.uefü fatius erat ifta audirc,g reipfa malitiä hominis experiri.ConfuItius eft in tempore t’manibus perfidoriim ac malorumhominum elabi,amp; poft euafionem audirc,ut dicant, Stulte' egifti cp fugifti, nihil maliintuliflemiis, quàm perfocordiam peifidiæ amp;nbsp;malitiæ illorum nequitiam cxperiri.

Qiiartd Si illud obfirua.Eft robur,inquit,manui meæ ad faciendum uobifeum nialum.Non potuit tlieere,Eftiuftitia manui mc£,ad fumendam de uobis ultionem.De robore gloriatur,de iuftitia gloria-rinon poterat. Gloriatio hæc potentia: ad facienda maha pkruntp eft honiinü impiorn ac tyrannorü.

Qiiintd. At Deus patris ueftri, inquir, hcri loquutus eft ad me,lt;Sfc. Vide,non fimpliciter dicit,Al Deus.fed,AtDeus patris ueftri.An non erat ipfius quoqj Deus Erat utieg. Eft enim non nifi unuso-innmmDcBS.Sed homoethnicus Si impiuserrore'aeXi'^aarlaborabat.Credcbatlacoboamp;l patri ipfi-ushunc elfe peculiarem Deum.quem curam illorum gerere fentiebat.

Sexto. Et nunc,inquir,abeundo abibas, ac pomiim patris tui defiderando defiderabas. Ergo non ignorabat eum paternç domus defiderio tencri.Quarc igitur abitum illius tandiufuerat propter fuum ipfius eniolumentum remoratus ? Qiiare ad paternam domiim redire cupicntem non dimifit cum ho norCjficuti conueniebat i

Septimo. Qiiarc,inquit,furatus es deos mcos i Vide loquiitionem idololatrarum. Jdolafua uocant dcos fuos.Scimus,inquiunr,non effe fimulacra deos,fed funt nobis monumenta deorum,idco uocamus tadeosiioftroS.Sicin Papatu imagines mortuorum faiiilorum uocant faniffos fuos. Dij ac fandli ifti

ligneijlapîdcî,aiirei Si argentci fic funt comparati,i!t ucl iii uclfurto auferri pofsint.

Bf ref^ondit ]acob,ac dixit ad Ldhan:Qji^‘t tiniebam. Diccbam enim^nc forte abnperes inihißli/it tudi Pend quem inueneris deos tuos,non uiuat. Coram fratribui noüriscognofce tibi qidd fit penei ms,?j accipetibi Ig^îO' rabat aut lacob^cfuod Rabcleffet iüosfurata. ] Refpondet Iacob ad obicfta bremter, aperte', amp;nbsp;grauiier. Ad id quod de clancularia fuga,deinde 3i abduflionc filiarum fuarü obiecerat Laban,diferté ac utraci . ter refpondet,diccns.'Quia timebam Timoré tui faiftu eft hoe,inquit. Addit,quid timuf rit, Dicebü ein, inquit,id eft,cogitabam,nc forte abripcres mihi Alias tuat.Sic refpondet,raticnem reddens non qiiarc difceffèrit,fed quare occulte' profugerir,óf confcientiä i SI i iis ftudiofe quód abiret,celauerif.Scicbat qui-dem Iacob quod ne filias quidc diligeret Laban,ueru timebat nc il las ad hoc fibi eriperetjUt ca ratioiie Siipfe in feruitute diutius detineretur,ucl certe fine illis ad domü patris reiierti cogeretur.Vulgata lati na fic habctrQiiod infeio te ,pfelt;flus fum.Hoc in Ebr.no eft. Deinde illud,Dictbä cnri,oniifit ir.ferprcs. O B S E R. 'Videtnushoc loco honefti Si candidi animicxemplü in lacobo. Propter uxoresretinendas clancu-1Ü profugit.Illis enim priuari nolebat. Alius dixi/Tet.’Si abftulerit filias fuas,habeat fibi. Mihi ca in re ni liil incommodabat. Vxoris ducendæ Si acquirendæ fobolis gratia,iecundum promifTam à Deo benc-diiflionem profeótus fuerat in Mefopotamiam reliiTta terra Canaaniadhanc fine uxoribus Si acqu.fi' tis liberis,reuerti omnium duxiflët grauifsimum. Ideo non dixit, Timebam ne abripercs mihi pecora; led,Ne abripercs mihi filias tuas.Qiiare inconfulte adiedfum eft à Scpt.4(eJ wteeTa! tk (ftiéj id eft, omnia mea. Abcgit quidem Sipecora, tanquam fua, iierùm non propter pccora, quorum interea copiainin terra Canaan acquirere poterat,ied propterfeminis propagationem peregré profcófus fiierat.

Ad obicdlionë uerd de furtodeorû tribus quatuor ucrbis grauiterrcfponditjdicens.' Penes quem in iicneris deos mos,non uiuat illc. Et nc illi uerba dare uideaï addit, Coram fratribus noftris cognofce tibi quid fit pcncs nos,amp; accipe tibi. Sic offert illi copiam inquifitionis,pra-fentibus ijs ipfis faciëdf ijs fcciiin ad pugnam inftriuflas adduxerat. Alij particulä hanc fic diuidunt ; Apudquemcunij iniieneiis deos ruos,nccetur cora fratribus noftris.Scriitare.- quiequid tuorü apud me inueneris,aiifer.Sic haben t Sept.Sf uulgata latinaiqua: illud,Qiiod autem furti me arguis,præmittit,cum nö fit in EbracoEt Sepu liic habentj^c«''’!'« èTtéyyuTrx^' lt;êt'Tw«’i'i^?/',qtiod in Ebraeo non eft.

Qiioniam autem dura uideturiftafententia lacob, Si ad exprimendam etiam illius innocentiam ; adijcit MofeSjIgnorabit autem Iacob,quod Rahel efiTctillos furata.

O B S £ R, Obferua animum Óf idola amp;nbsp;furta graiiifsimc deteflïantcm in co.qiioddicit: Penes quem inueneris deos tuos,non uiuat illc.Necfurem. in fuo contubçrflip,hec idolorum affediatorem ferre uoluithomo infignitcr Si pius Si iuftus.

Bonx confcientiæfîduciam in eo obferiia qiioddicit.'Coram fratribus noftris cognofce,•sSRhacfecr, quod Sifcrutare uerti poteft,quid fit penes uos, intellige,quod tuurn fit. Si accipe tibi. Sic eft compa-rata innocentiar fiducia.Inquifitioncm non modó non detredfat.fed Si ultró offert.

Et illud animadtiertendum cftJgnorabat autem Iacob,quc)d Rahel effet illos ftirata. Ergo non eft ifta ex certa feientia, fed ex firma fiducia de iufticia Si innocentia non fua modó, fed Si fuoriira. conec-pta loquutus.Sic uir bonus melius fentiebat dc^omefticis fuis quàm res ipfa fercbat. Accidit hocctiam num multis bonis patribusfamiliaS.

Simili Si ill lid cogitandum eftjgnorabar aiît Iacob,inquit,quód Rahel eflêt illos furata.Inniiit ncit fuiffe lacobü grauemhanc Siconfidentëlaturü fcntentiam,fi de Rahele,ucl alto quopiâ fuorü cogno-uifret,quôd idola Laban furtim abftulifret,fed ccfefsione delicli Si reftitutionc ablatorû idolorü foccro fatisfadliirü.Hoc loco,q aliéna fit a' fandlis hominib.côfidentia negâdi delidli,fi huius fint côfcij, admo néant illi,q ciim feiant lé efië reos delidf:i,nihilominus nefeio qbus le diris deuouct, fi non fint infontes

Et ingreffui eü Labanm tabernaculum iacob,cr in taberiiaculü Lfz,C7 in tabernaculû diiaru amillariiyey' non inuenit,ç^ cgreffns eü de tabernaculo Le£,(y uenit in tabernaculû Kahelii, Kahel uerà accepta idola fnp' pofuitfiratorio came'.i/edit^ fiiper illis.Et eomreSlauit LabanÇid cft,contredlando ferutatus eft, étant cinm idola parua)fot« tabernaculû,cr non inuenit.EtdixitÇiüi^adpatrem fuii'.üediffiliceat in oetäif Donùn.i nah quodaffurgerenequeo à facictua,quiafeeundûconfuctudinemijutlierû eünühi .S.tq;(it3')fcrutatui e{i,fedno» inuemtidola. ] (^loniam obtulerat lacob copiam fcrutandi Si quxrendi amiflâ idola,fubiicitur illorû inquifitiofadtaper Laban.Summaeft,Qiixfiuirôf noninuenit.Vbi quxfierit,amp; quarc non inuenei ir, cum client penes Rahelcm,exponitur à Mofe.Qiia: funt in tabcrnaculis Iacob,Lea,anciIlarum, Si Ra Jiclis ordo quotp inqiiifitionis huius exprimitur.Primiim ferutatus eft tabernaculû lacob. Hune tnin» potifsimum fulpcclum habebat,amp;; aftiite nolebat illi fpacium permittere ad femouendum in tabernaculo quiequâ. Earn ob caufam confcftim in illius tabernaculo quxfiuit, fpcrauit^,fifllic idola fua re-periretjfnturü uteumfecundum oris illius fententiam oeeiderc,amp; omnem fubftantiamcius cum fiba-busdomüreducerepolfet. Vbi non inucnit in tabernaculo Iacob, ferutatuseft tabernaculû Leæamp;an cillariim.Cum nc hic quidem inueniftct,tandem peruenit ad tabernaculum Rahelis.Sept.diuerfiim or dincm pofuerunt.Sic ctiim habenrlngrelTus eft domum Lex,amp;c.amp;ferutatus eft domû lacob. Si in do mo duarum ancillarum,ôf non iniicnit.intrauit autem óf domû Rahelis,amp;c. Qiia:runt hic, quomodo dieat Mofes, quod egrefl'us de tabernaculo Leæintrauci it tabernaculû Rahclis, cum dixcritantt3,in-grcffiimcum fuiflê tabernaculum Lff,deiiideintrafie tabernaculum ancillarum,utappareatcutn de ta bernaculo anciUai û non Lex pt ruenijfc ad tabernaculû Rahclis- Rtlpondêdiim eft uel admiflam efft tnetarfatfira

A metathcfïm in recenfionc tab£rnacHlorum,fic ut tabernaculum Lew propofïtiim fit tabernaculo ancil-lariinijcum poftponi dcbii€rit,iuxta feriem inquifitionis.’uel tabernaculum idemfuifle Lea; amp;nbsp;ancilla-tum,iiel fic difpofita fuifle tabernacula, ut propter anguftiam loci tranfitus ad tabcrnaculü RaheliS nô fuerii é tabernaculo ancillaru poft tabernaculum Lese fitojdccq; neceflefuerit redire ad tabernaculum Lfæ,amp; inde demum tranfire ad tabernaculum Rahclis.Verofimile eft tale quid accidifle,quód taberna lt;ula locis effent montanis impofita.Qiiicquid fit,non eft opus curiofa inueftigatione.

Rahel uerd accepta idola fiippofuit flratorio camcli.R. Shlom. dicit fuifle fellä camcli.

Exponit Mofes quomodo falt;ftü fit, ut non iniieniret Laban idola fua in tabernaculo Rahelis. Interea dum ille tabernacula Iacob, Leæ amp;nbsp;ancillarum fcrutaretur,fatis erat fpacij Raheli ad femouendü ido-la.Suppofuit itaep ea ftramento camcli,rei in illis regionibus uilifsima;. Deinde infedit etiam ftramen-loilli, ac ne patri affurgerc togeretur, muliebri induftria menftruam incommoditatem practexuit, di-«ns : Ne fit molcftum in oculis Domini mei,quód à facie tua non affurgo, Accidit enim mihi fecundü uiam mulierunfl.atqj hoc commento ferutantis improbitatcm clufit amp;nbsp;aiicrtit.Sic faftum eft,ut quam-uis diligenter ferutando nihil inuenerit.

Confiderandum eft hoc loco quanta fucrit improbitas amp;nbsp;impudentia Laban,qua no eft uerifus gentri amp;nbsp;filiarum fuarum tabernacula fcrutari, amp;nbsp;propter uanifsima idola fuaipfius pignora, quantum trat in ipfo,in futrima conijeere difcrimina.Hacc eft idololatrarum carCitas amp;nbsp;infania,qua hodie illi quo que laborant,qui Chriftianifsimum effe pntant pluris facere imagunculam Iigncam,opus manuu ho-nriuiim,quain hominem fêcundum imaginem Dei à Deo ipfo conditum. Et hic ufepadeè infaniunt,ut propter mortuorum hominum uilifsimas imagines,preciofifsimü Cltnftianorum hominum fanguigt; nenijfanguine Chrifti confecratum effundere non dubitenn

Deinde obferuandum eft,quamnon delerat fuos Deus in difcriminc cónftitutos.Edixerat lacob.'Pc nts quern inueneris idola tua,non uiiiat illc.Imprudenter hoc decreucrat, ignarus eorum qux gefferat Rahel.Rahcl quoq; non folum auferendo patris idola, fed SC fecum in itinere cum igni porius traden-daeffent, conferuando deliquerat, acfuturodifcriminioccafioncm dederat. Veriim pro fua bonitate Dens adfuit fuis in difcriminc conftitutis,amp; fic improbam impi) hominis inquifitionem irritam teddi dit,utleui mulicrculæ induftria eluderetur.

^indigné tulitlacob,rixdtu!qie{icumLabdn. VulgatalatinahabctrTumcnsîp Iacob cum iurgio. Et t ^^Jpondit Idcobjdixitq; dd Ldbdn : Q«lt;f »dm e/l trdnfgreßto mcd i quod eii peocdtum me urn ? quod infeCidtU'i cs Wf.Vulgata lat.qd exarfifti poft me. Sic SC Monfterus. Tigitrina uerfio, qd fic inardcfcens infequeris tne.In Ebrxo eft uerbum pbn dala/t,quod exponunt per qn\id eft,pcrfequi SC infeclari.Ebrjus habet, quodinfeftatus es poft me^Geimankedicimus^ddsdumi^ndchgeidgthdüCVbicontreClddiomminfupclle Allein mtdm.Çln Ebrsco eftjOmnia uafa mea.) quid inùénifli ex omni fupcÜeCiili do miie tuie f POiie hue cori frdtribufmeis e:^frdtribui tUK,ut iudicent inter nos duos.Uofce uiginti diiiios (üceü in Hebrsso. A't uulgata latina habet,Idcirco uiginti annis. Et Monfterus.’En uiginti annis. Sic amp;nbsp;Tigurina^ Pagriinus, lam ui-guiti annis.)f«i tecum ; oues tug çyquot; cdpt^e tu£ nonfueruiit lieriles,drietes gregis tui non comedi,rdptum d bc~ flip non ddduxidd tc. (Vulgata lat.nofl ofteiidi tibi^Sen^s £ft,damuum ilhus non deputaui tibi) ego fatis fitciebdm.(inEbræoeft,egoluebam,egopccnas dabamruclut Monfterusucrrit,egopeccatiilliusreus tri.)dentdnumedrequirebdsiüud,furtd pcrtuîidiei furtd pertuUnoó}is.( Sic ifta in Ebr. diftinguuntur. ue-rdin propc communiter ab interpretibiis in unam trahuntur periodiim,ac fic Iegiinnir,De manu mea teqiiircbas furtum diei SC furtum nodtis.uerunt in hac letffione duo dcfiderantur.unum, quod particu la R3,id eft,illud,uerbo thebafeefch,id eft,requirebas,affixa omitritur,ut fubiccT:am diuifionis no tarn taceam.Alterum,quod iod in iiocc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro fuperfliio habetur.Qiiare uifum eft ad hunc modn

tedderc,Furta pertuli diei,furta pertuli noiftis.Hoc eft,quicqHid fnrtim abripiebatur fiue interdui fine nochiijà me requirebas.) Erdin in die,confumebdt me tediui, er frigtts in noCle, dcreccdcbdt fomnus meus db oculis meis.Sunt hi mihi uigintidnni, quibus in domo tud feruiui tibi, qudtuordecim dnnis pro dudbusfilijs tuis, cf fex dnnis pro ouibus tuis, dc mutdüi nvreedem ynedm decem uicibtis.iJifi Deus pdtris mei Deus Abrdhie, er pd-^ nor ifddcfuiffèt mecum,quin idin nudum dimitteres )ne, AffliClionem medm er Idborem rndnuutn medrum uidif T)cusdcreddrguit{te)heri. Poftquam cxpofuit Mof£S,quàmimprobé egerit Laban cum Jacobo, non folum hoftilitcr ilium infe«flando,odiofetßcxpoftulando,fed amp;: omnia illius tabernacula 8i cundiam fupellefiilem cum incufatiqne furti fcriitando,iam confequenter fubiungit,quomodo uicifsim Iacob, amp;nbsp;quam grauiter expoftularit cum Laban. Et indigne tulir Iacob,inquit,improbitaf£m nidelicet fo-ccrijrixatiislp eft cum eo.Significat patientiam Iacob tandem fuiffe hominis improbitate uidfam, ideo que prorupifte illum in riXas,cum antea manfuete' ac paucis refpondifiet.

Et refpondit Iacob ac dixit ad LabanrQiia: nam eft tranfgrefsio mea, 6dc. Summa expoftulatio-^ nishuiuseftjimprobe' amp;; iniqiiis modis egifle Laban cum lacobo.Duæautemfunt illius partes. Vnas prafentem infedlationem,incufationcm,amp;: inquifitionem propofitumep Laban concernit: altera per-« tinetad praccedetium uiginti annorum feruitutcm.Qiiod primam partem attinct,exprobrat illi,quod præter fas amp;nbsp;æquum tam fit hoftiliter infedtatus difeedentem. Qiiænam eft tranfgrefsio mea,inquit,dd qiiodnam eft peccatü meum, quod infeefatus es me f Sic tuetur innocentiam fuam, ut conuiiicateumi iiifedtatü effe fe immcritü.Nô dicit aüt fimplicitcr,Nihil in te pcccauùfed inftando Si urgtndo,Qi!f,in-« quit,eftpræuaricatio mca,ôlt;: quodeftdeJidlu meum^q.d.Teipfum conuenio,edic,fi quid in te pcccaui.

Non pores r.uremJ.Tinre erjro me irfêécaris tam improbè,hominem qui nibil in te deliqui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jj

Deinde trai.fif adiiTipudentemrerüfuarum pcvferiitationc.Vbi contre(ftaftijir.quitjOmnem fupel ledtilem meak.i quid inueniAi ex omni fupelkélili domus tiiaeS'Iterum non fimplicirer dicitjNihil inné lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïiifti; fed urgens/^tid inucnifti.inqiiit r Nec addit,Ex dtjs tuis : fed,Ex omnibus usfis domus tujc.q.d.

fine paruum^fiuc magnum. Et hic add.t infu'tationem fiducia? plenam,diccns.' Pone hue coram fratri-

, hus mcis Â frairibus tuis,utiudieent inter nos duos. Tertio,in fineexpoftulationis obqcitillipropo Erum iniquifsinium.cum dicitiNifi adfuüTet mihi Deus paths mei Deus Abrahx pauor Jfaac.Abra hamum uoeat hic patrem ftuqcum dicit,Dcus paths mei;amp;i per expofitionem addit,Deus Abrahæ- Pa uorem uerólfaac, eundem uoeat Deum Abrahæ,proprerea queJd cum timoré amp;irehgiorte colebatiir ab ïfaaco,iarn nudü dimitteres me.q.d.Hoe me es propofito infeiflatus, ut bonis omnibus fpoliatiim. iiudum ad parremmeum dimitteres. ueriïm Deus uiditafihdhonemmeamamp;i labores manuunimea' rum,idcclt;]j te noifte praterira redarguit, hanc ob caufam abftines a' propofito uiolentise. Qiiod a trinet fceund.i cxpoftulationis huius partem, refricatea qua; gefta fuerant inferuitute pracedentium iiiginri annorri,8lt;: exprobrat illi quód non folum inimmcritü,fed amp;nbsp;benemeritum conftantcr fucritiiii quus.Sic primo loco eëinemorat quo fuecefTu oucs ilhus pauerit.Hofccannos uiginti fui,inquit, tccü, cues nue caprac tuæ nonfuerunt fteriles. Hoe cft,fueruut perpetuófereundar.Sic comprchendir enio lumenta quæ per armos uiginti ex fua cuftodia prouencrant in ufus Laban.Deinde adijcit de innocen-tia Eia, qua ne tnorctn quidem reliquorü paftorum fuerit fequutus, qui hoc ueluti iuri fuo uiiidicanf, quod de arietibusgregis uefcuntur.Ègo, inquit, ufqjadtd rebus tuis noeerenolui,i!t uc auctem quidc

Tertio com memo rat bbores ac moleftias fuas, quas die noAuS^ in paftu peeorum illius fuftinuc-rat. [nt€rdiu,inquir,confieicbar me ardus,noiftu ueró frigus.Et.enim non interdiu tantum, iéd amp;nbsp;noétu pafeendis funt amp;nbsp;euftodiendis pccoribus in illis regionibus oceupati.Praterea SC fomnus,inquir, reee-debat ab oeulis miis. Obijeit illehtfceucrbis, quod greges ciusfidelifsime Si diligentifsiine', non fine inagnis SC afsiduis laboribus pauerit.

Huic innocenriæ pariter amp;nbsp;bcncficentixfua; opponit non modd ingratitudinë,fed Si ir.Egnem ilhtis iniquit.lt;té priinfi in eo declaratâ,quod pecudes uelabcftijs raptas uclfurto ablatas a fereqiiircrccon-fücuerandeinde amp;nbsp;ineo quoq},quod mercedem fuam dccem uicibus mutauchr,qua de re didum cft fii prà.Hæe eft cxpoftulationishuius difpofirio.Vidcamus iam quæ fint in illaconfideranda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S

lt;5 E S Eïlt;. Eti.ndigne\iïiquit,tubtlacob,amp;irixatuscftcumLaban. Vid.es.hicetiarafandlos nönunquäirafci amp;nbsp;rixari, quamuis nee iracundi fint nee rixofi. Patientes funt ac tolerantes maloi uin, ueriiin ufuueiiit illiSjUt patienria conim nimiajteproborum malitia Ijdatur iiineatur.

Qiiæ tranfgrefsio i.ica, inquit i Et quod peecatum meum cft quod infedlatiis es me ? Videmus hoe exemplo cogialiquando luftos homines,utiuftitiam Si innocenriam fuam uindiccnt,ëd improboriiia inalitiæopponant,quamms eoram Deo fefcianrefiTe nihil minus quamiuftos Si innocentes.

Vbi contrediaiii omnem fupelleeflilem meam, quid inuenifti ex omni fubftantia domus tuaf Obfer lia hic,quoinodo innocentia pioru Si iuftorü h^ninum exploratione magis ilkiftretur quain denigie^ tur.Iricufabat Laban Iacobü,quod dcos fuos furto abftulififet.Et hanc ob caulâm omnia illiiis taberna-cula,cundi:3m(p fuptllcdtilem non uidendo tantum,fed Si contredlando perfcrutatuseft. Sicfaifiüefi, ut non folum deos fuos in omni fubftantia lacob non iimenicns, fed nee piætcrea quicquam ex rebus fuis oinnibus fie comprobatam rcdd.deht innocentiam «Kiuftiriam ill!us,ut agnofeere coaûus fit,eße euin nonfolum in caufaabiatcrum dcoruin infontem, fed df nfqjadeo iiiftum, qt nc pilum quidein de omnibus ipfius bonis,quamui$ claticulumprofugcret,abftulcrit.

Pone hue coram fratribus mcis, dó fi atribus tuis, ut iudicent inter nos duos. Obferua exemplum confidentis innocenriæ. Nondiim audicrat ex Laban, quod nihil prorfus ad fc pcitinens inuenifltt, amp;nbsp;tarnen fiducia inr.ocentiæ fuæ prouocat eum ad cognitionem Si iudieium fratrum.Simul uidiS non elfe pcrfcillieitum, aduerfarium infigniterimprobum, dó innocentiam noftram in diferimen, lapieiitein, prouoeare ad cognitionem Si indicium bonorum uirorum.

Hofee uiginti annos,inquit,fui tecum.] Obferuaiiic infignem iinprobi Si iniqui hominis duritiem Si inhumanitatem, quæ uiginti aiinorumfamiliaritate, fide Si innocentia uinci non potuit, fed ad fir nem ufq; fibijpfi fimilis pcrinanfit.Huiufmodiliomines baud magis mutantur,quamActhicpsnigre-dinem fuam mutât in albedinera.

Oucstuæôôcaprætuætuænonfueruntftcriles. J Primum obferua,quo ordine expoftulationcm fuam digefiTerit. Poterat principioeômemorare g innocenter,quàfidelitcr, quam utiliter, qua fedulô. Si quibus cum moleftijs tam noifturnis quâdiurnis toros illi uiginti aiinos fernierit, deinde quä illefe uicifsim præbucritfemper ingratü Si iniqiiümcrü hanc cxpoftulationis partem non intulit primo,fed fecundo loco,poftquam uidelicct comprobafTct innocentiam fuam in præfcnti caufa,qucd inciifationë furti artinebat. Alioqui male' innocentiam fuam afireruifi’etjfi aftertionem illius ex praxedentium iiigin ti annorü adtis petere uoluiflct.Etcnim fieri potcft,ut qui uiginti annos innocentiam fuam illibatû cii-ftodiuit,anno uicefimoprimo tentatione aliqua fuperarus faciat quod fit illicitum. Nec fieri potift, nt præcedens uiginti aiinorum innocentia fubfequentem iniuftitiam defendat. Immo ne benenierira quidem præcedentium temporum, nocumenta Si malcfadia fequcntium excufant. Non redle laclat beneficia

A î^encficia olim præftita, quxpoftca nocere cocpit. Qitarc pnidcnrerEtctü «ft à lacoboj qd primo loco nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

montra inciifationcin furtiinnocentiam fiiam certis amp;nbsp;«uidentibiis experimcntis comprobauir, ac turn dtmiim ad ta qiiæ annis præccdcntibus gcfta fucrant obij cienda defcendir.

Deinde amp;nbsp;ilïud obfcriia. Ones tiix, inquit, ôC capra? tuæ nonfacriint fterilcs. Qtiomodo memorat QV AES?^I O ^iocöC rccenfct inter bcnefaôta fiia,cumnon ipfius,fed Dei fit uirtiitc amp;nbsp;operatione fadtiim ? Rcfpon-deo : Duo finit bentficioriim genera. Vniim corum qiiæ per nos^noftra uidelicet bcneuolentia amp;nbsp;ope- Duojunt gene-rîacde noftris bonis impenduntiir proximo.Altenim eorn qnæ iiel à Deo, uel ab liominc aliqiio con- ra bnteficiorMH tingiint propter nos. Qiiod ones Sü capræ Laban në fueriintfteriles,cnm cflent fiib manu Iacob,conti git illinon uirtuteamp; opera Iacob, fed à Deo propter Iacob. Qitod aut Iacob ingrato Laban etiam hoc gcniis benefierj obfic:t,docitmcnto nobis fit,pertmere hoc ad animiim iiere' gratnmjit agnofeamus nö folumca beneficia qnæ per proximiim noftrum,ftd amp;nbsp;qiiac propter illiim ex aliorum hberalitateacci-piinus,nonacc pturiirfiinilhiisgratiamdarentnr.

AMesgregiitut,inciuit^nonccmedi.'i Vidcingeniumueræinnocentiarac probitatis. Etiamabcoab-» ftinuit uir integer Si innocens quod rciiquis cratpaftoribiisinconfueto, qni fe iurefiionti piitant, ubi *'’§‘■‘2^ Aiuem pafcunr,arietem tolkint Si comcdiint.Vtinam paftores Ecclcfiarum Chrifti ab oiiibiis# Rtda n arietibnsdeuorandis abftineant, nee fint de numéro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qiiibus Dominus ultio-

i'em Ezcch.}4.. minatur, dicens : Vac paftoribus Ifrael, qui pafeunt femetipfes. Nonne greges à pafto fife pafeunturf Lac comeditisIanis operimini,amp;quod crafllim eftocciditis,gregem autem *»«1101 non pafeitis.

Riptiim à bewijs non adduxi ad te,cgo fatisßLciebam,lt;:7c.Obkruo hoc. Tam abeft a iiifiis pqs ho-•ninibus, ut auferant de bonis alienis aliquid, inijj fuos ufus conuertant, ut etiam aliunde illatiim da-’»imni proximo, fi queant, refarcire fatagant. Sic Iacob hic ftcifie dcprehcnditur.

^‘mindic,m(luit,confumebatmeiclluf,c7frigU'!innoSic, acrecedebat fommi^ab ocuUsmeis. ] Vide ^'îciinagîne,qui laborés,quac molcftiæ, quænigiliæpaftori incumbât, ciiius ftiidiiim eftgregem Do-’’’inijfidei fux com.mifiiim,fidel!ter pafeere Së euftodire. Sed o bone paftor Chrifte feruator.quàm ra-fus fftdnfinodi paftorum feruorum tuorum numerus. Et ubifunt oues ilia-, qux fideli paftori obedi-’ntjimmo diligentiam illiiis ferant.

Smt hi mihi uigintianni,ctuib.in domo tua feruiui tibi, cfuatuordccim annis pro duab.ßlijs fittjjCrc.lObferuâi B (Jiiàm cornpetenterimpudentiahominisimprobiconfuiidatur,quadixerat,Abdnxif(ifiliasmeaS quail captas gladio. Cogitur iiicifsim audirc coram adftantibiis omnibus,quomodo filias fnas lacob non t^nqiiam aliénas. Si ad fenon pcrrinenres,ac ucluti gladio captas, fed tanquifuas, dura Si longi temporis fernitnte acquifitas, mérité abduxerit. Sic audit quod non uult, qui pergit dicerc quod uuln

A.cmuta{iimercedeinm'amjn(luit, deem uicibus. ] De hac iniqintate Laban dióium eft fupta'. Miitart inerccdem feruientis, amp;nbsp;operantis, in fe malum non eft. Poteft fic fieri, ut fit laudedigniim, utpote, fi mtrcesacquo minor, mutetur in maiorem iuftam Si æquam. Veriim huiufmodi mutationcnfit a La-ban, illiuséqy fimilibus fordididis Si auaris hominibus, fed ab ijs qui æquitatis ftudiofunt inten ti magis »luàmtnrpiquæftui.

Ni/i Dfi« patris mei;Deiis Abrdha!,etpauor ifaac fuijjet mecitm,^uin tam uactiitm dimitteres we.] Obfenia* Obqcitilliquodneepfccerat, neep faëluriiserat.Neçenim dimiferateum,nccd;mifiuriiscratiiacnü. Veriiinadqcit; Nifi Deus partis mei fuifiet mecum. Ergo dimifliiruserateum uacnu, nifiDeuspro-l'ibiiilftt.Quare quod hoc^n ë erat in fa(fiurus,ncn erat caufa illius probitas, fed metus periculi, quod ciienturum fibi timebat, fi minas Dei contemneret. Videmushoc loco quàin référât, qua quis ratio-ne malo abftineat,Sf qiiàm fimus culpabilcs etiam in eo quod non facimus, fi faifiuri eramus non pro-l'ibiti. Qiiantum uerô niiquitatis fit feruum fidclcm,ncdum gcnerum,uacunm à fc dimittcre, uel dimit tere uelle,non eft prarfentis loci commemorate.

Ajfliiüioncm meain, cr laborem manuum mearien uidit Deus. ]Ergo placet Deo fides, fedulitas,amp;labor torutn qui fideliret feruiunt,etiam reprobis.

EtreditrgttiftebfrEizi^wf.llgirurdifplicet Deo improbitas eorum quiferuientium fibi laboribusac fedulitati non æqua «SCcondigna mercede rcfpondcnt.

Videetiam, quomodo rationem uifionis diuinæ rxponat lacob qua fuerat Laban in .lt;bmno admet-» nitus,ne quidàbono ad inalumufqucfecumloqucretur. Dominusredarguitteheri,inquit. Atfic non fuerat ille uifionem haiic interpretatus. Alioqiii iniquitatem fuam ipfe agnouifiet,neclaco-bo necefle fuiflet illam coram adftantibus utriufque partis fratribus expontre , Si in faeiem ex-probrari.

Et rebondit Laban, dixitq; ad lacob : Watfiliæ, mca funtfilite^cr hifiU} mei funtfilij, acgreges iili greges tneifunt, cr guicquid tu uides tneum cil CT-filiarum mearum, quidßciam ilUs hodic, aut ßlijs earum quos pepe reruntf Nunc igttur ueni, percutiamusfeedus ego tu,utfttin tcîlimoniû inter me c inter fc.] Septuagint.'i non abluduntabifta uerfione. Latinus uerdinrerpres fuomorefertur. Laban undique conftriëtus ■Si conuiëttis, redit adingenium fuum, hoc eft, ad artes fimulandi amicitiam, quam in corde non ha bebat. Perculfus fuerat diuinacomminationc,deinde fruftraomnem fupelltëfilem lacob fetutatus, amp;nbsp;libéra illius expoftiilatione coram fratribus fuis Si illius confufus, dttp improbitate conuiifiuj fuerat,lenticbatçfortunas lacob beneficie numinispergcrc, amp;nbsp;efleinuidtaî. tquareuerfis uelisqui

lt;îSo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î N G E N E S l M

ucncrat hoftilis perfeqmitor ad confilia pacis fïrmandac amicitiæ coniicrtitiir. Et crat lioc illi fsft» facile. Erat eiiiin focer amp;nbsp;aiiunculus lacob amp;nbsp;iixorumillius pater,filioriin-.c^ auus. Prætexititaç alfe ftiis naturae, amp;nbsp;accommodât expofitionem rebus Jacob communi mortalium fenfu honeftam, dictiis;

» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæ filiæ meac funt filia:(Sic uerteiidum eft,propter literamn lie quac in Hebraro uocibus iftis filiæ,fi:ij,

præfigitur) amp;nbsp;lii fîlij,amp;;c. quidfaciam illis hodie, amp;c. q.d. Cogito tandemjCU quibus fit mi-» lit præiéns hoc negocium cum meis nidelicetjfiliabus Si filijs. Quid igitur faciâ i Si quid durius egero, perdo meos. Hoc ferre non potero. Qiiare fatiiis cft, ut confilia pacis ineamus. Veni igitur,parciitia-mus inter nos foedus. Qiiorfum autem hoc petat, fubindicat dum fubijcit; V t fit in teftimonium inter me iSc tc.quibus uerbis fans innuebat,quærerc fe non tam amicitiain mutuam, q fuam ac filiorû fuoru fcCuritatê.Infra uerd exponetquomodo uoluerit feedus inire cum Jacobo in teftimoniü inter fe Si illü.

OBSER. Obftrua itarp hoc loco uerfuti hominis ingenium. Ne uerbo quidem contradicitijsquæàlacobo fîbi obqciebantur,nec agnofeit illius iiinocentiam nedum fidelem, utilem,amp; laboriofam totannorum fernitutem, fed difsimulatis hifee omnibus incipit uelle cumeo pacifei. Sic folent uerfuti homines,ubi fentiiint quod uolebant non fuccedere. Vbi nequeunt quos uolcbant perdere, ubi uident fe noccre fi-cuti propofuerant non pofic,fubitô mutant uela, Si aftuté curant ne qiiodalijs intentarunt exitium,in caput ipforum rccidat. Sunt enim fibqpfis male' confcii,nec ignorant lege talionis æquifsimum elfe, ut patiantur ipfi quod alijs inferre uolucrunt.

Et aftutiam hominis in eo animaduertere licet,quod cum dicitjHæfiliæ meæ funt fîlix,amp; hi filij,mei funt filq,acgreges ifti, greges mei funt, ne fcmcl quidem meminit quis Si cuius fit ipfe Jacob, fuusne uel altenus. Non dici t, Et tu meus es nepos ex forore ; uel fient initie» dixerat, cum ad ipfum primiiin iienilTct in Ilaran,Os meum es. Si caro mea,denitp Si geiier meiis,quid faciam tibi î’SuamipfiiiS mali-ciam fie loquendo dânaflet, ut qui tam imprubc' cum nepote ac genero, imme» carne fua egifier. Deinde fimul prodidit, quàm non eilet cor eius integrum erga Jacob, amp;nbsp;quàm non eflët illi parfums propter comprobatam eins innoeentiam Si iuftieiam, fedpotius propter filias Si neporcs fuos,dc quibuS dieit : Et iliis quid hodiefaciam i Quin ne propter illos quidem, nifi in fpeciem. Étenirn fi eospatcriio affeiflu profequutus eflet,hand quaquam tabernacula eorum in caufa furti inucftigaflër.

Et accepit lacob lapidcnt^cy erexit lUum in ftatuam,dixitq} lacob fratribut fuis(_id eft hominibiis quos lieu hibeb^t in comititu)colligitelapides,accep(runtq;lapidcs,crfeccrunttumuluin,accomederuntibifvper tu multtinilluin.'i Jacob pro mâfuetudins fpiritus fui aifentitur Labano, quamuis feiret eumeorde elfe er- S ga fc non integro. Inftituit igitur monumenta foederis ineundi, ftatuam uidelieet,hoc eft lapidem loco tituli creefium, deinde tumulum quoque ex lapidibus non in eum duntaxat ufum congefta,utibi ino-numentum efiet initi foederis und cum ftatua, fed amp;,ut fuper illo in fymbolü reconCiliationis unà con-uiuarentur, V nde amp;nbsp;fubditur ; Ac eomederunt ibi fuper tumulum,id quod de cofflmuni utriufcp partis prandio intelligendum eife puto. Poterant more patriocomedere telluri incumbentes,uernm tumu lum eongeilerunt ex laptdibus, loco menfæ, qui poft ipforum difccfiiim reconCiliationis tnenioriain tranfmirteret ad pofteros.

OBSER. QiiodartinetfadlumJacobi,obferuandum eftjnoncfiTe illiciturapqs hominibusfocdusinireciun impijs, modo hoc ipfi non ambiant,nec iniqui^Iiquid uel pacifeendo uel padla feriiando admittanr.

Deinde notandum eft exemplum manfueri fpiritus. Non fie iratus fuit Jacobj ut non ftatim placare tur, fed confeftim, ubi Laban placidius agcrc CQcpit,omni contentione reieda feedus inirc petenti con-fenfit, idq; non uerbis tantum, fidSi opéréipfo ftatim faciendo, quæadpatfla faderis firmandafieri confueucrant. Qiia m alieni funt ac diuer.fi ab lue manfuetudine fpiritus, qui ubi femel funt offenfi Si iritati, nuUa pofiTunrràtione mitigari.

C.ctcrùm obiter funt amp;nbsp;ilia noranda, quod monumenta foederis ftatuunturà Jacobononex herbis terræ, uel folq s arboruin,fed ex lapidibus,ad fignificandum foederis robur,quo durabile fit in niiil ta fecula. Sic aiiiinati funt ptj, ubi incunt feedera, quod ipfos attiuet, cupiunt ea ipfis etiam fore lapi-dibusfïrmioraacdiuturniora. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Deiilde, quod reconciliatio difsidentium partium noninchoatur fine conuiuio.Efthoc omnibus na tionibus commune. Et reuera fie natura comparât! fumus, ut amicitiam communi menfa non oïdia-mur moddjfed Si alamus.

Etuocauiteum{tnmuïum)LabanlegarSahadutha, crlacob uocauiteumGaleei.'ita.b^nentS'/iüS^c. linguamparentumcohabitando Syris mutauerat,ideo«p tumulüfdderisuocauitfua lingua IcliarSa-hadutha, ideft, tumulum teftimonij. Jacob uerd qtioniam Hebrscus erat lingua fiia uocauiteuni Ga-leed,quod Si ipfum nihil fignificat aliud, quàm tumulum teftimonij. Infenfii nihil eftdifcriminis,fed tantum diffcrunt noces fecundum cuiuf^ linguxidiomaprolatac. Septuaginta adijciunthicnotiniilla de fito, quæ in Hebræo non habcntur,quemadmodum amp;L atinus interpret Deinde Galeedintcrpre-tantur tumulum tcftem,Icgar uerd Sahadutha tumulum teftimonii,quafi hoc fit diferiminis inter diias hafceappcllationes.fignificatquidem Galeed tumulum teftem, ueriimneputaturin hoceffeappella-tionum iftariim difcrimen, quddilla tumulum teftimonij, ifta tumulum teftem fignificet, uifiimcftu-trobiqj rcdderc, tumulum teftimonij.

Et dixit LabaUjTimuliK ifte tcflii eü inter me cr inter tebodie, qua propter uocauit nomen eilt! Galeed. Et mt^pahtquoniä dixit, Specidetur Domima inter me inter te, eii abicondetur uir à proximo fuo. ] Redditur ratio

E X P L A N A T I o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(Sgl

'■3Honominis,quatiim'jlnslapidiiin,fiimiiliistcftimonijuocafiis cft. Idco inquit,iiocaiiit Laban^ tumalü ii;ü G alecd.Nä iicrat bçc lingua Labä/rd Mofcs Syria iiocc qua ufus eft Laban,retulit Hebrai-«) qd dicfrer,Tumulus ifte reftis erir inter me amp;nbsp;inter re liodie. Deinde uoeauit eu ctiä Mitzpalijid eft fpeculationc, proprerca qd diccbat, Speculetur Dns inter me amp;nbsp;tc, cum abfcondet uir à proximo fuo hoccft,quando alter abaltero diuulfifuerimus, amp;nbsp;neuterneiitrioboculoî uerfabitur, fed alter alteri 'fit abfens, amp;nbsp;cum omnibus qua? tcntabit abfconditus ego propter diftantiä loci ignorabo quid agas, taiiicifsimignaruseris atflorum meorum.Tum, inquam,fpeculetuririter nos Dormnus,ideft, ftudia noftra fpeculetur obfcruct DominuS- Hebræi rem claram reddidcrunt obfcuram per intempe ftiuarri iifrfiium diuifionc. Vbi cm b ibeï, nyba nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-ja by,id eft, quapropter uoeauit nomë eins Galeed,

ftrminarunt eum uerfum, 8^ fcquentis in'tuim conftitutrunt in co quod fiibiiingititr narom, gt;d eftj EtMitspab. Vni tumtilo duo dedit nomina Galeed amp;nbsp;Mitzpah,qua-nondebebanteiufmodi diuifio-

qua? periodis conuenit, d fe inuicem diuidi. Latinus inttrpres nullam facit mentionem Mitzpah.

Si itffiixerisfiliM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß aeceperis uxom ßtperfiliM me^f,nemo nobifeu, Ecce Deni teftif inter mt cz «t-

Exponit capita fœderis,amp; manifeftat quid quxrat.Primum boc caput ponit,non liccre lacobo, Il t fiiios fiias adfligat,amp; alias illis iixores adijcIat.SimuIat fe rationem babere filiarum,qiias tarnen an-ftauendiderar,nec quicquam illis de paternabaereditate dederat. Ponit quidem boc caput primo loco, ’Wihnfccdus boc non ingratiam filiarum, fed magis propter fuam amp;nbsp;fiiiorum fecuriratem ambiban Quare etiam boc loco inffgnis fimulatoris ingenium exprimitur. Et ramen intt rea pulcbi e confeien-tijmfiiamprodit,qua male fibi confeius erat.'idco^cogitabatfuturüforfm, iitcamob caufam male traftarentur ft lix. Etbocfecaiierenellefimular.

Obferuandura bic eft,quod dicir : Et fi accepcris uxores fuper filias meas. Id moris nationibus illis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E

eratjamp;eriamnura eft, ut priores uxores per adiedtionem aliarü affligantur, ubi exof elle caperintjfiuc itiipfarüculpa,fine maritorS nequitia fiat. Hodie idem fit inter noftros no per polygamiâ,lëd per kor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

tationes Si adulteria.lllud, Nemo nobifcum,ecce Deus teftis inter me S{ inter re, bifariä uertiporeft.

Primiim fic, Nemonobifeum erit.• intcliige, ubi'afflixerisfilias meas, fid alias uxores illis fuperindiixe bs,nemoex mortabb. aderit tibi qui cade re teftificel mibi. Vcriim ecce Deus erit teftis inter me fid te. Deinde ad bunc modum : Nemo nobifeum eft [inpraefenti] quipaftorûiftorumfuturusfit teftis. Vc-tum nobifeum eft Deus,qui teftis eft inter me fid te. At bic nafeirur quxftio,quomodo dicat Laban,ne- Q.V AES*.'' J luinetn effc cum ipfis, cum fccdus boc inirenr, cum iitrinqj adeflent multi.AuguftinuS putat fic e(Tc re-

Ipondendum, aut nemo cxtrancorum aderat qui loco teftis efte poffet [domeftiei fiquidem fid amici tc-ftificandi fidem non merentur ] uel fic didfum eft, quod prater reftimonium Dei non fit in paciionc fedtrum qiixrcndum aliud. Alq putant duos iftos Laban fid lacob fine alioru, quiaderant, confekn-tia ifta efle inter fe padlos.

Et dtxit Labän etd lacob : Ecce tumului iße, cr ecce flatua, ejuam ertxi infer me mt en te.] Videntur ifta lt;ii(ftjc(re51.s(«T/«wf,Tumulum ac ftatuam, coram uclutidigito monftians,dicit; Vides hune tumulûs* Er aides haneftatuä, quam [poteft etiam in plurali legi quos] erexi inter me fid inter tti

Tefl^eü tumuluf die CT tciiii {iatua. ] Non poreft fatis inculearc tumulum bunc fid ftatuam efle inter ipios utrofque teftes.

Q«o(/ ego non tranßbo ad te tumulu ißum, cr tjttod tu no traißbd ad me tamulum ißum ac üatuam banc ad liM/m] In Hebr.fic eft, ntn bsn niK 'aayn Nb ■'IIK qK, id eft, fi ego non tranfiero ad tc tumulum i-ftiim. Poterat uocula H?,id eft, non, impertinenter a quoqnäadiedta ac fupei fluauideri, ut Icgendum lit,fl ego tranfiero ad re : item,fi tu tranficns ad me qucmadmodiT fid iiulgara latina habet; ucrùm quo niîm fecudd ponil,apparct non efle tollendä. Qiiarc nonnulli fic ucrtcrunt, ut uocula clx. i. fi, idem fit quodquot;nDlK, ideft,quod, quemadmodu fid R.Sblomob exponit. Ad eum modi! uertunus fid nos iQiidd ‘gonontranfiboadte. Quodfidurius uidetur obtreddere per wK,ideft,fiperqHod,uertatur ad hunemodum; Teftis erit tumulus ifte, fid teftis erit ftatua,an ego non trarifierim ad te tumulum iftum, an rii non tranfieris tumulum iftumadmaluin.Noneftauteminfolcnsfacrælingua;,utQl!(HfHr-

P«tpro,anficut iiidcrecft. Exodi decimofeptimo ubilcgirur,fitnc DominuSin medionoftri■j”)«QK, ideft, annon.

Dei« Abrahe cr D«« Elahor iudicent inter iws,DftM patrii ip forum.] Repetit de animaduerfione diui-

■n. q. d, Qiiod fi parumuidebirur, reftari aduerfum nos tumulum bunc ad ft.ttu5,cerrc'nó potent con-ftinnendum uidcri iudicium diuinum,quod expcfilandum eft fœderis ac paiftorum uiolatoribus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O ß S b JS»

Obferuandii eft in uerbis Laban,quod tarn fetid de teftimonio tumuli ac ftaruac, deinde fpeculationc qiioç, teftimonio,fidiudicio Dei inculcat,cum lacob ea de rc ne uerbum quidem feciffc Icgatur. Vide-unis hoc exemplo,qnorü fit mulrisurgere infradiam padlorum cuftodiam,ubi fardera incunrur fid pa-lt;?Ta iiireiurando ftatuuntur.Sandli homines pacla focdcrum rcligiofe cuftodiunt. Venim non funt ucr-Eolîinpromifsis. Qiii uerd pacta ineuntfuorum commodorum refpedlu ,ucl paruin fidunt illis cum qiiibiis pafeuntur, proptcrca qudd fibi male' funt propter prxterita malefadta confcijjfid legem ralio— nis metuunt, illi demum multifunt inpofeenda fid urgenda fideli padlorum cuftodia. Deinde fid illud notandiimeft, qudd de iudicio diuinoloquens polythia? fpirat impictatem Deus inquirAbraha’[inteR ligitDeumlfiiac fid lacob ] fid Deus Nahor [ fentit de Deo partis fui quem ipfe colebat] nidi cent [ in H(br!voeftpluraIiter”\VB'l’’'] inter nos. Qiiateinconfultofcccruntqui infirigulari nerterm:t,iudjcct,

éez nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E s I M

Er addit : Dens patris ipforû, id quod referendum eiTc pnro ad Denm Nalior, qndd Jninc exiftimaret e/fe Denm Terali, patris Abraliæ Nahor. De illo repetit non fine ftiidio extollendi cum fiipra Dcu Abra!iæ,qnafi Dens aliunde effet afcitiis,nonikSamp;: patribns incognitiis .'Dens nero Nahor, Deus pa-rernns amp;nbsp;antiqnns. Vide qiiacfo obftinatä Si aiiitam hominis impietatem. Denslacob bcnedixeratilli, ac rcddidcratopnientnm.id quod amp;nbsp;fnpra' confefTits eft, intcrea tarnen cnitn idoJolatrico pcpeiidira , Deo fi'(flicio,quemindicabaf efteDeum antiquü Si maiorS fnorü. Et abhacimpictatenonpotuittam prolixa finéliûimi hominis prælêntia tami^ ar(fta coninndlione aiierti.

Etiurauitldcob perpauorempatrisfui Ifaac,] Id eft,per Denm patris fni liaac. Vel, In paiiore, fîciit eft in Hebraeo, id eft, in rehgione,ncl feenndnm rcligionem patris üii Ifaac, utintclligas de religione Abra liæ. Videtnr hoedkf, addiiferentiam iuramenti Laban,ntqnod pra?mifinm eftin uerbis Laban,DcuS Abrahæ Si Dens Nahor, Dens patris ipforn, indicent inter nos : contineat inramentü Laban, fit^ ill* ftatim iuramentn hoclacob fnbieeflum.

Ob/ernandumeft,noln)fleIacobninrarepcrDenm Terah etNahor, ficutiinraiierafLaban.'fcdpcr Denm Abrahp,feenndnm ßdein ac rehgionem fnam.Ncccoegit Labannm,nt fibi conformiter niraret, necipCead formamiJJinsinranit. Alter alteriJibcrumreJiquit, urfuicqnifqnc rejigionieonformi-tcrniraref.

O B 5 E R, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itiaói-auit iacob mailationem in monte, uocauitcj; fratres fuos ail comedendu panem, nbsp;nbsp;cotnedcrunt pantm

ac pernoilarunt in monte .J Solent intelhgerc de facrifi'eio qnodobfuleritlaeob in monte ; ncnimtexfu» Hcbræns non £idt mentionem racrificii,fed fimplieiter dicit, maefiaftelacobnm madiatione, degregi-biis uideiieetfn:s,nocafle^ fratresriios,id eft amicosqui erät cum Laban, ad coniiiuiii.Ad comedendu pane,inquit, Panis uocabulointelligitquodcücpcibigenus. Poflq foednsinrciurandoconfirmaueraf, inftrnxit Jacobcöinnnem cccnam depecoribus fuis, colocoquoerantin monte, iibietiampernocta-rnnr. Quod deprophana mac'fationelocum hnnc intelhgo, amp;non defacra,nifi quantumfacrum eft conuinium eorum qui inter fe conciliantnr, in canlaeftqudd dicit eum Aloles nocaflead conuiuinni fratres fuos, Labannm nidcJicet Si comités iliius, quos nöpotuiftêt illtefa religione,qu()d eidoJoJan x eirent,ad cibos iactibcij nocare.

Ef for exit laban manè,of:ulatiisg; eß flios fios, crfilialfuos, nbsp;nbsp;uaîedixit eis, er abiens reuerfts (ß Laban

ad locum fuum. ] Hind, Er ualedixir eis.in Hebraeo eft,Er benedixit eis. Solet antem fcriptura benedidio nis uerbo uri, ubi loquitur deualedidiione eorum quiafeinuicemdifeedunt. Qiiarenerfereiio]iii,Et g iialcdixiteis. Rurius delacobo nihilcommemoraf,qnomodoabillo difcciTerit Laban,lt;amp;f§illiaitian-ter naledixerir. Vbiip fibi ßmilis perléuerauit. Deinde no legit quicq dcdiife bliabus Si iiepotibiis ; 0-fcnlams eft eos,amp; dixit, Valerc.Ni/îDnsbenedixiftêtlacobOjquodauarnmhuncamp;ffordidumhoniuié atrincr,prorfns nacui difcefsiiîent Si nepotes Si blix.

Etabiens,inquit, reuerftsef Labanadlocumfuimi.] Sieperiequutorplenusirariim Si minanimnihil Jfjirarisaliudqnanifpoliationemlacob, beneficio diuinarcnftodia? redditus eft innoxius, amp;; Jacob de manibus lilmsercpms.Dornumreueititur longe'aliter quampropofuerat. FiIiasiuas,nepotcs,SC greges omnes abripere, fecum^ inMefopoumiamreducere uolebat. Veriim cataftropheperfcquii-tioiiis humsprorfus abiliius propofito dtfsiaet. Reliquitinpoteftate Jacob, olculatus^ eft, à' iialedi-cendo benedixit, quos ad fe rapere propofuerat. Dum ifta conßdiramus, admonemur quam nonfit in manu impi,, ut fm orem aepropofifum fuum in eifeifcnm dcducaf.

Occurruntangeli lacobo, mittitillcnunciosadfratremfuum Efau, audifohuinsaduentu,timetÂ oratad Dnm,mittitljs mimera fratri.Ludèatcum augelo, uocal Ifraelacredditurfemoreclandus. JAcob uerà prof (lus cil per uiam fuam et occurrerunt ci angelt Dei-ac dixit lacob cum uideret eos,cadra Dei funthxc, cruocauit nomen loci tllius, Mahenaim. Pofthiftoriam Laban progreditiir Moles ad hiilo^ rias eorum quxlacobo in itincre reditus conlèquenter euenerüt,quorüprxcipuü ell, quodattinefce-curfnm Eiâu,quo dcduobuscapitibus præfêntiiftc amp;;fêqnennnarrabitur.Pra'mitfitanfem de ange-Iis Dei,qui lacobo uenerunt obuiam, poftquam liberatus elTet abinfedatioue Laban,Sipriiiiquâiiici dilTet in metum occurrentis fibi fratris Eiâu,

Et occurrerunt ci angeli Dei. ] Videmus hoc loco Jncnlenrnm diuinf proufdenfiæexemplum,qu3 ek-cit mimlierioangelorü culiodmnt.Euaferat periculSintentatum à Laban,immincbataliudabqiianto inaius à liatre Efau. Inter duo ifta diferimina non dico mittuntur,fcdapparenc Siobuiam illi iieniunt angeltDei, Netp dumenim primum euflodiri cœpitab angelis, fedculiodiaillorü lêruarusfiierafinde ex domo paterna in Mefopotamiam proh'cilcês,in Aïefôporamia annos uiginti degens,Si ex ilia ad terrain patriam rediens, uerùm propter imminente metü fratris conformathacuifiouc angelica. Et iiludobferuandûeii, qucgt;dangelioccurruntproficifcentinonquoIibet,fedpcrfuamuiam.Eaibatfe-ciindiim iulTum Dei. Ambulantibusin nia Dei præftd funtangeli.

Ac dixit lacob : Cum uideret eos,caflra Dcifunthac.]Erarigii tantus apparenritl angelorü numerus, ut tnulatudinc fua caftra militaria adxquare uiderentur. Coiiûmilislocus cft i, Reg.e. in hilioria Elizxi.

4 ^iqums quibus formis appavuerint angelijcx co quod facob dix.'t : Caftra Dei fuut lixc,opinor col ligi poflc^quod formis exercitiis appariicrint, armis amp;nbsp;expcditione militari inftriufli, qiictnadmodiiin 'xerciniS in ill is rcgionibiis inftrui coiifiicneranr, eq iiisuidclicet, pcditibus, Si curribus, qiiibiis ferais in,hiftoriaElizçi apparuifl'cangelorum exercitiis legimiiî.

Ef uocduit nomen loci illiin Kahemtim inquit .]In Hebræo fie eft uox ifta punelata.iit non fimplici3,kd dupliciacaftra fignifi'cet,qucmadmodn ct nëniiili uerterunt. Hie Hebrai fnas cogitationes bebent. R. . Shlomoh fie annotat, gt;'r»ilt;‘xpV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-jko ny iiay ■ihoi» y'xb!’? ns',nn“'SW3 ’'no?,

id eft duo caftra, terra; uidelieet extraneæ,eorum qui ucnerant cum ipfo ad eum nfep locum,amp; terra- Jf-rJclisqiiiucniebantiUiobuiam. Sentit angelos tcrra:Syrorinncuftodesfui(fe laeobumad idiifqj loci coitutatos, deinde angelos terra Ifraelis cuftodes eo loci uenifle iHi obuiam, uteum ad terra Canaan dediiccrent amp;euftodircnt, Si banc ob caufamapparuifte duo diuifaangclorum caftra, ur.de locus il-leduftiis fitMahenaim. Tbargfi ucro Hierofolymitanü ad bunc moduannotauit. isiama spy’' ‘x’CK”' i'rr' 3“ip quot;“n'o •'Vap’? 1’cnp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•'xn« 1317 -,gt;0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pnn’'

C'JrtPieinnXinWTn‘'’aiy, id cft,Et ait laeob,ubi uidit eos, neforte fint exercitiis à Laban fratre matris ifti, iienientesaduerfum mead inftruendiimcontra me acies præiij ut oceidantme. Vel forfinfunt excrcitus angelorum faneforum à facie Dniifti, amp;nbsp;ncninntadliberandnme de manibusillorü.Pro-ptcrca fie Hocauit nomen locihuiiisMabenaim. Sentit iftequoej Parapbraftesappartiiflcfaccbo duos excrcitus, ac haefiitafle eum, quid de illis ftntiendum efler,an ambo exercitus mifsi tflënr contra fe à La-Ein.uel an unus effet a Laban aduerfum fc alter lt;a Deo pro fc,ut per angelos fuos ipfiim liberate t de ma nibiisexercitus Laban. A'q exHebræis fentiütlocü lnincàlaeoboobiduocatiicflednpliciacaftra,ejgt; ibi cöftitißent gemina caftra,fua uidelieet amp;nbsp;angelorfqquæ m;hi fententia fimplieior iiidet. N;i etiä tiir-fias ÔCtentoria Iacob,feriptiira uocatniPiajid eft,caftra,fieiit hoc prefcnti capite iiidebimiis. Loco ifto töftrufta eft eiuitas duff a Mahenaim. V ide Hieorn. Et mißt Iacob tiucios ante ßcic ßnÜ ad Efaii ßatrefun in terri Seir, in regionc Edom, ac pracepit eis dicens ßc dicetis Domino meo Eßtu. Sic didtßeruus tuns iacob:aptid Ethan peregrinatiis ßuntcr nwratus hadenus. Sunt mihi boues et aß ni:, oues er ßerui er ancilltc^cr miß ut nun-daremDomino meo,ad inueniendttgratiammoculis tuis. Orditur Mofes biftoriam Efnu,qiiod reditu Innic: Ecobi attinet. Intcllexcrat facob interca tempons quo abfiierat in Mefopotamia annos iiiginti, iniia-

B luiffe Efaufratrem fuum opibus Si potcntiajôë quoniam non poterat fic redire ad patrë fiium,ut eon-feientiä illiiis falleret, qiiod uel per regionc Edom in qua illc agebat uel per cöfinia illiiis eilet ciindiim, indpit follicitiis efTequomodo gratiam illiiis ambiat.Erat enim timendfi neforfan priftiniis iUi rancor ft odium,nondii excidiiftt, de quo fiiprlt;à memoratü eft cap.x7.Hac itatp follicitudine occiipariis mittit gt;d ilium nuncios ante faciem ftiam, in terrain Seit, priiisq ad regionc illiiis iicniifeMdcp facit diiabiis de oufis. Primiim, utper hos de animo illius erga fe capiat experimentü. Deinde,iit ciufmodi illiim fub-tnifsione nonnihil mitiger. Et hoc propofito tarn fubmiffe Si feruiliter illi deadiientii fiio nunciat. Sic dicetis Dno meo Efau, inqiiit,Sic dicitferuiis tuns Iacob. Poterat dieere: Sie dicetis fratri meo Efau; Sic dicitfrater tuus Iacob. Veriim propofitiim erat ani^um iiiri uerbis fiibmilsicribiis Sf fubicctioiiis liiiaiilitatefpirantibus emoliire. Decreto Dei erat ipfe düs, Efau uero fcruiis.ueriim meminiile biiiiis ädmodiifuiflet inconucniens propofito. Hinccrncaufa;erantirarnamp; odq ,unde ante annos iiiginti in Alcfopotama profugerat.Qiiare fie illi humibter per nuncios fuos mandat,iit nibil aliud de ipfo fenti-re iiideaf, q quod ille fit primogenitiis patris fui, ac düs finis, ipfe uerd illiiis feriius. Hoc paifto altil— fiaic'difsimiilat ea qup in caiifa primogenitiirp ac bcnediclionispaterne in domo patris olim gefta fiie-Wit, lit cogitandü fit Efau : Ecee iiocat me dfim fuum, ac fc feriiü meum. Ergo pro iiano Si irrito batet,quod olim primogeniturä meä, deinde Si bencdiófionc patris abftiilit. Relinqiiit mihi ins primo-geniturac faluü Si intcgrü.Recipiam igitur facie eins in pace. Hoc mihi nidtifuiflê coiifiliü Iacob. Qiia OB SER. iiireuidcmiis,quain non fit alienü à prjs bominibiiS uerbis fnbmifsis pi\ fiteri fiibieiftioiicra erga eos qiioiy, qui non modo finit improbi,fed Si eoram Deo, feeiindü illiiis propofitü, ipforiim ferui efTc de-bebant. Et dum hoefacit Iacob noftcr, baiidqiiaqiiä abiicgat Si proijcit «à fe dignitatem dininæ uoca-tionis, fed afiertionem illius fic difsimiilatipfe, ut earn prouidentia; Dei commendet.

Deinde uidemns hoc exemple quam né fit uiro honefto dedecori, fi in tcinpore,necefsitate fic exi-gente, perhnmilitatis infiniiationcm animos potentiim, qnantumuis rcpi oboriim, plaeare ftudeat.

Apud Labaujinquir, peregrinatus fiim, ßf moratus hséfeniis. Ad hoc facniiit ifta ut commiferatio-nis pathos in animo Efau moueät. Sunt mihi boucs Si afini,ôlt;c.Nneiat Si hoc illi,nel nt animricnis fpe commodi alicnius,quod à fc ad ilium redire pofsir,ad confilia pacis flecquot;tat,iiel nt cum mentione fei no-rum abfterreat,nc quid maligne' contra fe quafi nullo famulitio ftipatum tentet. Vel fignificat ft no pro prij cöinodi refpedlii beiicnolentiäipfiiis ambirc, efi fit abüdefatis dincsifed niui hoc qnacrere,nt gratiam in ociilis ipfius inucniat. Ant inniiit fe nullo fiio damno ifta mitterc,to qd copia pecoru et ftruoru acceperit à Dno. Et finie fenfni fauere nidetnr quod infr.a cap.ftqiienti dicit ; Accipc qiiefo benedidlio-ncm mcam qnx allara eft tibi, qnoniam largitns eft mihi Dens, Si babeo omnis generis bona.

Etmifijinquitj iit anniinciarc dno mco, adiniieniendü gratia in oculis tuis Et bccparticiila adlioc adornata erat ut anima fratris ad bencuolentiä fleefcret. Inhnmaiufsiiniis fit oportct,qi!c non moiieat huiufmodi pcfitio, qnagratia illiiisambit,idq; à fratrc.Etcm g gratia alicmiis qiixriGprimiim indic.it ft

^84 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N ES I M

fe baud de illo fentire contemptim; deinde niliil adiierfiis ilium meditari quod fit bofti'c amp;nbsp;iriraku ra fid paratiunpotius efic ad gratificandiini illi in omnibus, ae ueluti iliius te conftitucre fermim Sciunt ifta potentes in bocfeculo, ideoejj admodum dcledlantur ifta fubmiftione ccriim à quibiis ad acquiren damipforum gratiam coluiitur, Si g atiofi domini iioeantur.

Et rctierß fuut nuneij ad lacobam diiccutes ; Venimut adfrah-em tiiü ad Efau ; O' ii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uenit tibi obuiS,G'

• ^juadringenti uiricum eo.QiWe uolucrit Efaii cum tanto comit4tii,iiel potius fatellitiOjOceurrercfratri, fcriptiiranon meminit. Crcdibilcaüteft, ad boceflêfa(fliim,ut quemadmodü Si alij annotât, uel po-tentiam fuam in faciem lacobi oftentaiet : ucl,fi ita uiderenir,iiim illi inferret.Qiiocunqj auimoliocfe ceritjcarnale fuit earnalis hominis eonfïliiim,de quo non uidco qiiomodo prxdicari pefsit aliquid, qd niro bono conueniat.Et quadringenti ifti iiiri ad illius ne dominium pertinuerint, uel ex affinitate triü uxorum illi fefc in baccaufa coniunxerint, inquii i pofictjCertó cognofci non ita.

Et timuit iacob ualde, zyfritttseüanxiui.] Formido hæc Si anxietas primiim ex eoilli nafcebaf, quód nuneq ndül retulerant certi j unde de beneuolentiafratris aliquid fiducia; concipere pofTet. Sufpieabaf a ut nondum cfle uetus erga fe odium in animo illius extiiuftü. Qiiare anxium reddebat quod ille nihil benciiolentix renuneialTet, Deinde meturnhune intendebat occurfus baud abfimilis bcllicoamp;lioftiü-Nam etiamfi duabus tiirmisueluti ftipatus incedcret,par efle tarnen potentiæ fratiis nopotcrat, quod non tarn haberet fei uorü,q libcrorri,uxoru,aneillarü,amp;pecorum mulritudinem,ille ueidcum turraa militari occuiTcret Vnde Thargü Hierofolym. habet cü quadringentis uiriS'^’'5quot;n3b’\Q. i. militaribus.

Obferuandum hie eft, non folum timorem,fcd Si animi anxictatem in fanólis uirisinuenire Iceura, quod Stoici à fapiente fuo alienum clTc contendunt.lacob nofter Si tiintrepoteft,amp;f non leuiter,fcd uc-bementcretiam anguftiari.

Etdtuifit populunij qui erat cum ipfo,çr oues o” boues c?quot; camelos, in duas tmonat.ac dixit : Si ucnerit E/iu ad tunnamuiiain,C}'pcrculferit earn, eritutreliqua timna eripiatur.] Populum intel!igit,uxores, ancillas, liberos,Si (eruos. Confilium laeobi erat, aliquä faltem feruare fuoru pai tcm,fi omnes non pofict.Hue profuturum cogitabat, fidiuideret eos, ne coniunéli fimul perderenf. Pofle nanlt;p interea dum oceu-OB S E R. patus elfet Efau in una parte pcrcuticnda,alteram fuga fibi confulere amp;nbsp;euadere. Obferuandii hie eft, qudd quamuis eilet lacob uehementer anxius,fic tarnen haudquag trepidauit,utnihil comminifei pof-fet quod ahquopadlo rebus ipfius conduceret. Confiliumeapere pofle in rebus dubijs ae periculofis, indieium eftanimi non omuino confternati. Sic igitur timent Si anxij redduntur homines pi], ut baud B prorfus fibrjpfisexeidant, ac mentis fux reddant inopcs. AnkUis erat Dauid, cum à Phiiiftæis captiis ad regem Aehis duceretur, in ipfo tarnen difernninc uitx coiiftitutuS non defuit fibijpfb f«d rationcm cxcogitauit, per quam euaderet .1. Sam. n.

Deinde uidemus hie prudentis effe uiri curare, ut ubi totum feruari nequit, pars laltcmaliqua fer-iictur Defperationis genus eft, quod a nonnullis diei folet: Si totum feruare ncquiuero,quorfum partem aliquam leruabo? Ad hxc,quod confiliü diuifionis attinet,admoncmur hoc exemplo laeobi,fatiuS • cfle ut per diuifionë aliqui faltem feruemur, q ut coniundlione perieulola cundli perdamur.

Et aitlacob : Deus patris ntei Abrahic, ax Deutpatris inei Ifaac, Domine qui dixifl^i mihi,reucrtere 'm tmi tuâlt;:irad locii natiuitattstu£,z^ beneßeia tibi (in Hebrço eft,Et benefaeiä teeü) minor fum omnibus benefit eijs tuts cr omni fide (in Hebrxo eft,O mni ueritate) quamfcctdli cum fcruo tuo. Etenim cu baculo mco han-fiui lordancmiftum,ztr nuncfadlusfuminduas turmof.ÇHthr. in duo caftra) Eripcme quiefode manu/ratrif meißemanu Efau,quon(am timeo eum, nc ueniat cr pcrcutiat me.matrem cr filios (cemuni loquurione matrem pro,matres dixit, id eft, unamquanep matrem cum fuis filfjs ) Et tu dtxtfti,benefiiciendo h cneficiiim tibi,ac ponam fernen tuivm quafi harenam maris, qu£ non numeratur pr£ multitudine. ] Habent ifta oratientm Iaeob,quam ad Dominum effudit, cum in diferiminc côftitutus effet. Pi titio eft, ut eripiatur de manu Efau. Reliqua funtad ftabiliendam impetrandi fidiiciam annexa. Videamns fi'ngula.

OBSER. Priticipidobferuandumfft,quodpoftfa(fiam fuorumdiuifionemconfugitad Dnm,inniS(]pimpio ratauxilium. Admonemur,fieefle utendü nobisprudentia, cautione, Si indiiftria in rebus perieiiloft, lit fimul confugiamiis ad Dominum, feientes nihil efleomnemnoftram prudentiam, eautiorem Si conatum,nifi ille'fuo nobis adfitaiixilio. Rurfus, ficclfc orandum ad Dominnm, ntintereanon fimiis négligentes, fed quae ad caufam prudenter agehdam facere pofliint fcduld faeiamiis.

Et aitlacob r Deus patris mei Abrah£,cr Deus patris mei ifaac.] Confiderandnm lue ift, quod non di-cit, Deus meus .* fed, Deus patris mei Abrahæ, amp;c. Erat utique Dens, non fie Deus Abraliic SiIfaae, lit non fimul eflet ipfius quoque Deus : immo hoe ipfo erat ipfius etiam Deus, qndd erat Deus Abra— ha?amp; Ifaac. Dixeratenim adAbrahamum fupra eapiteiy. Statuopaftum meum inter me inter fernen tuum poft te in generationibiiS eoruin fuedere fempiterno, ut firn Deus tuus Si feininis tui poft te. At lacob fernen erat AbrahxSf Ifaac. Tam abeft igitur,utnonfateatur eum effe Deumfuum, cumuocatcuin DcumAbra1iaeamp;Ifaac,utmultoeffieaeius 3gnofcatamp;uccet eumhoepadloDeiim fuuin, quam fi diceret: Deus mens. Et hue facit qudd no fimpliciter dicit. Deus Abrahie amp;nbsp;ifaac : fed. Deus Abraha; patris mci,amp;l Deus ifaac patris mei.Sicanimumfuum per appellationem hanCjCOiifide-ratione padbi diuini cum Abrahamo initi,confirmat. Q. d. Quern inuoeabo aiium, quam tt Demine, quern ex padco habeo Deum meum patenium Si amtum.

Domine qui dixiflimihi,Pgt;euertt're in terrain tuà,Q!'c.'i Loquit de oraciilo Dei,qd fupra cap. prpcedfnti ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;paulo

4 Paulo poft inîtium capitis mcmoranim eft.Recordaturhm'us admodiim in loco.Âclcnfuscft; Demi-quot;tjiió fum mcopte arbiti io,ied iuft n f uo itcr hoc ad patriam terram ingrefttiS.Tu præccpifti, ut reiiertc '■«rinteiTam meam,acfimiil pollicitus es,quôd meciim efte iicIiSjtnihiip benefacere. Adcfto igitur péri ditantiin itinere hoc qiiod iufsis tuis obediens,promifsislt;5 tuis crcdens fum ingrcftiis. Admonemur l'acconfiderationc quantum pofsinr fiduciac ad inuocandum Dominum animo cöcipere, qui propter obedientiam uerbi illius in pericula incidunt. Dicat igitur Chriftianus, qui propter finccram in Chri-fium fîdem, dum itinere coclum ucrfus tanquam in patriam fuam ambulat, perfequutionibus impetl-tut Si iadlatur. Domine,tu uocafti me ad rcgnum tuun», ac iufsifti ut in filium tuum Chriftum Serua-Hatorem meum eredam,quare ne déféras propter obedientiam uerbi tui periculis obnoxium.

Minor fum,inquit,omnibus beiicfïcijs tuis,amp; omni fide,qHam fecifti feruo tuo.Animi fui gratitudi.* ïiem de practeritis beneficijs Dei exprimit, 8i fi'duciam fuam ad ulteriora petendum commemoratio.-»cillorHmfïrmat.Vide moderationem eorum quæde promifsione Dei dicere cœpcrat : Tudixifti,in-lt;luit,reuertere in terram tuam,amp; benefaciam tibi. Hic uidebatur fubiungendam efte petitiohem, bene-beergo mihi,amp; libera me. Veriirn ne uideretur uelutiiurefuo hocexpofeere, quafi non benefeccrit fibi Dtiis,iftamacceptorumbeneficiorumagnitionem amp;animi fui gratitudinem petitioni fiias omnium commodifsime'præmittit.Q^d.Ah Domine,agnofco,qudd benefcceris mihiplurimum.Alinorfumo-ninibus beneficqs tuis,amp; omni fide quamfecifti feruo tuo,dfc. Poteft aüt quod dicit,Minor fuin oin nibus beneficijs tuis,bifariam intelligi. Autour idem fit quod,indignus fum, miuorislp momenti, quàin Wtotdebuerimbeneficijs cumulari.Germanicc uocaraus^ûgcring.^ûkleynfûgig. Velutintelligendum ‘‘tidemefle, quod, impar fum ut refpondeam rependam tot tuis in me beneficijs. Et omni fide, ’nquit,quam fecifti feruo tuo.Hcbrçi uoeem niaKjid eft,ueritatem,pro fidefumunr,qua Si iieraciter SC bdclitcr alius cum alio agimus ; Veraciter, dum promiifa feruamus ; fideliter, dum commodis proxi.»

animo ftudemiiS. Prxtcrea amp;nbsp;illud quoddicit, Omnibus beneficijs tuis, amp;nbsp;omni fide tua,uel i'itmeft qnod^tam multis tuis beneficijs,tamép multa tua fide fum minor, impar Si indignùS. Vel fen-bscft;Nullis beneficijs tuis acnulli fidei nue par fum,minorfum quocuntj tuo beneficio, quaeüç tua fidc.ln pofteriori fenfu plus eft humilitatis qult;im in priori.

Primiim obferua,quid uocet beneficia diuinitus fibi collata.in Hebrxo funt duç uoces,nofi Si «rofct» ® S E R, ’dcft,bcnigniras:uel ut alij uertunt,mifericordia,amp;; ueritas. Si uentatem retuleris ad feruatam promifi-brumfîdcm,habebis pulchcrrimam diuinæ boniratis Si ucritaris coniundljonem, uude cun«fla benefï î dj Dei femini benedi^ionis conferuntur.Nihil hic eft meriti, fed omnia meræ gratiæ Dei tribuuntur.

Deinde confiderandum uenit hic gratitudinis ingenium. Primiim in eo quod non fimpliciterdicit, Minorfum beneficijs tuis ac fide, amp;c.fed. Minor fum omnibus beneficijWtuis, Si omni fide,ôfc. Vera gratitudononcxrenuat,fedamplificat accepta beneficia.Deindein eo quoqj, queid non folum agno-bit multa elfe fibi præftita .1 Deo beneficia,fed fimul animi humilitatem gratitudinis confcfsioniadiun genSjindignum fe omnibus efte dicit.Non habet locum gratitudo, ubi në eft animus humiliter de fefen liens,indignumtp beneficijs acceptis iudicans.

Pneterea Si illud obferua,quôd ne fimpliciter dicit,(^lam fecifti miliùfed addit,Seruo tuo. Ergo SC âgnofeitfeefiëferuum Dei, amp;nbsp;fimulindignumfatetur, cuibenefiatà Deo, Noneftitatp arrogantis, fedhumiliati animi, profiteri fe feruum Dei.Sic Chnftus docuit Apoftolos. Vbi omnia fcceritis,dicite , nos inutiles efte feruos. Sequitur;

Etenim ciim baculo meo tranfiiii lordanem iftiim, inquit, Si nuncfaiflus fum in diias turtnas. Ex-ponit de quibus beneficijs amp;nbsp;de qua fide Dei loquatiir. Pulchre' aüt confert finem peregrinationis fua: enm illius principio, nbsp;nbsp;inde déclarât,quanto fit affcdfiis beneficiorum Dei cumulo. Cwm iret in Mefo

potamiam,tranfiuit lordanem folus cum baculo fuo,nudus uidelicet abfip ulhs opibus.lntcrea uigin-liannorumfpacio ufqueadet) multiplicatiis fuit, ut ad ten am Canaan reuertenscum duabusturmiS l’ominumacpecorumadfepertinentiumrcdierit.EttotumhoctribuitbenignitatiacfideiDei. Ad- O B S E R. monemuGpertinere ad aniini gratitudinem,utrccordemur quales olim fuerimus,attp ira quantum no tisexbeneficentia Deiaccreucrir,grati agnofcamiis. Quorquot nunc funt diuites,cum olim fuerint e-8eni,recordenrur Si ipfi cum lacobo bacularis fua?, ut ira dicam, egeftatis amp;nbsp;inde colliganr,quain bene üntufidiuina munificentia,

Simul Si illud obiter annotemuS. lacob cum baculo in Mefopotamiam ufqj peregre'profeëliis.eft. Huiufmodi armis ufi funtueteres, cum peregre proficifcerentur. Nunc de pago ad pagum ituris opus ellgladio, eufpide amp;nbsp;bombarda.

Qnod aiitem non fimpliciter dicit,Tranfiui lordanem : fed,lordanem iftum:apparet hwe eftc prope lordanem faëf a.

Eripe inc qua;fo,dc manu fratris mei,inquir,de manu Efau,quoniä timco eiim.Hxc eftperitio. Illud quod cum dixiftet, De manu fratris mei, acliccir, De manu Efau,non eft ficredditum in uulgata latina, iicnim non eft ociofe pofitum, fed habet emphafiin perfonæ Si malicia: Efau,quam timebat. Q. d. Tu Domine nofti qualis fit frater meus,notus eft tibi Efaii amp;mihi terribilis.Perinde eft ac fi dixiftcf Habel, Domine ferua me de manu fratris mei, de manu Cain. Habet huiufmodi locutio euidentc emphafim* fidepcrfona fiat infigniter mala.

Obferua hoe loco,quomodo fe in prpcedcntibus agnoucrit indignum efle cui benefiat à Dco.Haud O B S E R» M m ira,ut

Deinde Äf »lind confiderandum eft^quod dicit.'Quoniä timeo cum. Vide quid rationis pctitionifu« fubi}ciat;Eripc mejii)quir,dc manu Efaii.Quarc^Qiiia timeo cum. Satis eft rationis corä Deo, adexau-diendum preces fuorum,quód fibi timent amp;nbsp;anxij funt in periculis conftituti.

Q_V AE ST. nbsp;nbsp;Quîcrunt hic,quoniodo conueniat timor iftc homini pio, cui promifcrat Dominus, quod ucllet ipfi

adcflre,cum prxfentia öC cuftodia Dei merito omnem liuiufmodi timorem cxcludat,ficutiaccidit Daui di,quipfal.tj.dicit.'Si ambulauero in medio umbrae mortis, non timcbo mala, quoniam tu mecum lt;S. Rcfpondcndum eft;Qiiod Dauidem attinet,cecinit illc ad ininc modum non in pericu!o,fed extra con-ftitutus.Iacob uerd cum hæc oraret,in difcriminc iierfabatur.ln periculis timuit fibi ipfe quo^ Dauid. Sandli incidunt in pericula tanquam uerfantes inter homines reprobos.In periculis conftituti timent ut homines, extricate fe conantur, quoad eins polTunt, tanquam homines non infenfati ac tcmcrarij,fed tanquam commun! iénfu SC naturali diuftu pracditi,quo omnes fic fumus animati,ut que exitiofa funt, «ffugere cupiamus. Orant ad Deum,6lt; auxilium illius implorant, tanquä pq homines, fide à Deo pendentes. Haec omnia deprehenduntur in fandlis ho minibus, Qiiareuon eftculpandum inlacobo, quad periculp obieftus timuit, nifi culpandum cft, quod non desijt cfle homo, Si alienus elfe cerpità pafsionibus Inimanis.

Ne ucniamp;,inquir,pcrcutiat me,matrem Si filios.Sic cxprimit,quid mali fibi timcar.Excidium iiide-licet fui acfuoi um.Timet non fibi tantum,fcd Si iixoribus Si libcris.Tanta nanep eft crudelitas odij fan guinarq,«r qui illo ardcnt,noneos tantum quibus male uolunt, fed Si omnes ad iilos pertinentes dele re cupiant.

Et tu dixifti,inquit,bcnefaciendo benefaciâ tibi,amp; ponam fernen tuum qiiafiarenam maris, amp;c.Lo' qmtur de promifsione Dei,ad fc fai5ta,cü pcmodlaret in Bethel,cuius mëtio fafta cft fuprà cap.»8.Sen* fus eft : Qiiifquis ego firn Domme, Si quales quales mihi fint uxores,amp; liberi,ctfi fumus indigni prör» fus,amp; ego Si ipfi,quibus toties benefacias,tu tamë fponte fua promififfi,q, uelis mihi benefacere,acfernen meü multfplicare,amp;lc.quarc hac promifsione tua fretus oro, ut me de manu Efau libérés, ne fi nos déféras,non modd exterminemur ipfi,fed Si promifsio tua fiat irrita. Videmus hoc exemple, quant debeamiis bona cum fiducia clamaread Dominum, quoties pcriculum imminet, quodpromifsiones »Unis irritas fadlurum uidetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

Et pcrnoSlauit ibi ttoüc lüd, cr accepit de his que ad nidnim erant munera Efeu fralri ßto ( accepit de his qu* ad manum erant.In Hebrço eft,qu^d ueniebatin manum eius.Accepit munera Efaufratrifuo,id eft,qu!e daret Efau fratri fuo.Sic illud eft in Pfalmo; Afcendifti in altum, accepifti dona hominibus) ca-prds duceniiei,hircos uiginti.oucs ducenttif,drietes uigintijcameldf ladantes etmt pullis fuis trigintd, Udcctts ^ragintd 0- tAieros deeem, afnds uigintt cr puÜos decent,dc trddidit in mditus f rruorunt fuorum quemhbetgre^ gem feorfuttijdixit^ dd feruos fiios : TTd^fite dnte me, cy ponite jfdcium inter gregnn cf priori dtcens,Vbi occurrerit tibi Efdufrdter meus, cr interrogauerit te dicens,Cuius es tu^G“ quô udiisic Miu funt iUa que précédant tel dices, ÉS hoc munus fff ui tui Idcob, mijfunt domino meo Efdu ,’©■ ecce etiam ipfe nos feqidtur. Et precepit etidm fccundo,etidm tertio,etidm omnibus quifequebdntin-greges,diccns:tuxtd hunc ferma tiem loquimini dd Êfdu,ubi inueneritis r«irt,cr dicetis quoq;,Ecce feruus tuus Idcob fequitur nos.Dicebdt em:Pld cdboßciem eius munere, quod dnteceddt freiem meam, er poüed uidebo freiem eins, dn forte recipidt fdciem tnedm.} Exponit confequentcr quid poft orationem ad Deum fecerit lacob.Et pernoftauit ibi,inquit, nodlc illa.IntelligCjin eo löco,ubi obuios habuit angelos Dci,quem Mahcnaim uocauit.Vnde Si nun CIOS ad frarrem miferat ubi fuos diuifcrat,amp; ad Deum orauerat. Et accepit de his quae ad manum erSt. Hoe cft,fine deledi:u,ut in quxiibet incidebat.Tantum morj fibi non fumebat, ut uel uiliora ucl potio-ra üligeret. Etenim accclerabat ne per fratrem obrueretur, priufquam illi munera mififiet. Hoe uideli-cet uokiit innucre Mofcs,cum non fimplieiter dixit,Et accepit mutiera.'fed,Et accepit de bis qux ad ma num ucniebät munera Efau fratri fuo.Summa horum cft.’Mifit Jacob munera fratri fuo Efau. Reliqua pertinct ad circunftanrias,utpote,qualia,quanta,per quos,quomodo,amp;l ad quid fi atri fuo muneia mi-QUdlid munerd ferit. Qiialia miferit,in eo fignificatur,quod ftatim de capriSjOuibus, cameiis,bobus Si afinisfebijci-ntiferit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur.Non legimus quód miferit aliquid de auro uel argento.De pecoribus mißt quorum magnas fecuni

O B S E R. ducebat copias.Paftorerat.'mifit ergo paftori conuenicntia.Satis pcrtinentia munera funt,qua:non iL liuscuidantur,fedcius qui dat, condition! funt attemperata. Nee dign! funt muncribus,qui munera metiuntur non fceundinn dantis condirionem, fed feeundum fuos ipforum afteclus .Debet enim in muneribus refpici non qualia fint illa,fcd qualis Si quomodo animatus fit qu! munera donat.

QUdntdmï~ Quanta m!ferir,dil!genter memoraturin eo,quod fingulorum generum pecora qu{ mifit,numeran ferit. tur.Si numéros illorum colligas in fummam, habebis 4so. Conftabit autem ea fumma, fi quod de ca-melis ladtantibus ac pullis illarura dicitur,con!unétim intelligas, ut nee matres perfe,nec pull! fepara-tim,fed matres cum pullis numero fucrint triginta. Si ueró matres laftantes triginta fuerunt, confcqiii tur pullos quoep illarum fuiffc triginta, atep ita fumma pccorum iftoriim fuit 4So.Illud,Afinas uiginti Si pullos decem,R. Shlomoh quod in Hebræo eft C'Vy exponit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;□•'“ti’cn, id eft afinos mafeu-

ÛBîER. los.Voxtamcn vy pullumfignificat,fiucfirafcllus,ueiafella. Obferuandumhiceft, quantacumdi ligentia muftera ifta cûfpofucrit Jacob, Ducentis eapris adiccit uiginti hircosAducentisouibus uiginti ariet«

E X P LA N A T 1 o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ó'S/

ancres. Ergo fingulis decurijs ouiiim fingiilos arietes, amp;nbsp;confimili modo fingulis decuiijs caprarii fiigt; gulosliircos deputauir.Vacdsquadragintaadiccit tauros decem.hoccft/ingulis quatuor unum.came lîsamp;afinas mifit non folas,ftd addidit illis pullos earum. Omnis liaccdiligentia Iacob faciebat non ïdmaftationem pecudum iftarum, fed ad geniruram. Et coniiindlionem lianepecorum ram cöihpc* tjntertnofiturn priiniim excogitauit,fedtanquanimultoriimannorumpaftor inufu liabuit. SiC ö B S E R. duo uidemus hoe loco. Vniim, quam fideliter munera fiia ad utilitatcm fratris difpofucrit,quamüis 11-* l«mtimeret.AIteriim,quant£ fuerint illi gregum copiç,unde tot pecora muncris loco defumere potuit, ^ua in re apparet quanta fit diuiiia; bcnediólionis cifieacia.

PerquoS munera ifta miferit,duobus tribus uerbis figniffcatur.Actradidit,inquit,in mafiiis feruorfi Perquos fiiorum. Erat legatio ifta pcriculofa, quare nolebat earn fieri per filios fuos : id quod aliquanfo fiiifiet miferit, ‘loneftius. Serui erant ipfi proprietatis iure ac feruiliter fubiedli. Poterat illis uti etiam in negoeijs pe^-riculoobnoxijs, ficutifecit Abraham, cum uernaculos domus fuæcontra reges Orientales educeref ’d bellum.

Quömodo raiferit, confequenter declaratur. Mifit non temerd, fed quæad remfaciebant prudenter Qttomoda difpofuit. Primiim dimfit inter gregem acgregem.'quemlibet gregcm,inqiiit,feorfum,dixit(p ad fer- miferit. «OS fuosiTranfitc ante me, amp;nbsp;ponite fpacium inter gregem 8C gregem. Diuifionis huius confilium c-tatjiitfi munera priera non inuenirent gratiam in oeulis Efau, qui fcquentes greges minabant, fpaeiü haberent relabendi aerefugiendi ad ipfum,at(p ita per illos cognofeeret,quid gerereturjpoifctlp fibi ad fuisuel aliquoufcp fuga confulere. Deinde confultiiis erat, ut greges ifti feparatimqua'm coniunifbiin «enientiEfauobijeerentur. Toriesenimemolliripotcrat illiusanimuS,quotieSpraxedentibus noua ^alterius generis munera fubijciebantur.Hac nanep iteratione munerum fubinde magis atç raagis fle ftifolet animus quamuis alioqui durus acdifficilis,penndeacfi pannus non femel dunfaxar, fed iteru stçiterü timftus colore in fc penitius imbibât. Obferuanda itatp nobis eft ifia prüdentià Iâcobi,unde ö B âî E R. 3dmonemur,quàm debeamus prudenter ad hocconniti,utlratrum aiiimoSnonnihilà nobis alienatoS fepeiteratis bencficijs magis ac magis placemus,amp; ad beneuolentiam refledlamuS.

Deindc,nô folum diuifit inter gregem amp;grege, fed amp;nbsp;feruis mandata dédit quomodo interroganti Ehiirefpondeant,quibuslt;p illi iierbis munera offerant.Et pracccpir,inquir,priori dicens, Vbi occurre»-rit tibi frater meus Efau,amp; interrogauerit te, dicens, Sdc. Et Hoc quolt;p deputandum cft prudentiæ la-wb.Primiim,prarfcribit uerba,quibus utantur. Erant ferui rerum gerendarum impenti, qiiare admo-

® (ium opus erat,ut Certa ac competenti uerborum moderationc inftruerentur.Etenim plurimum refert, quibus uerbis munera commendentur,ornentur,amp; oftcrantur,pra:fcrtim ralin^ quæ placando inimico «littuntur.Hic fi quid per internuncios inepte'geritur ac dicirurj confeftim æftimationi munerum dero 8Jtur,amp; mittenti deputatur.Huc ôC illud pertinet,quôd itdn uni rantü,fed fingulis quomodO loquanf prseferibens eandem omnibus refponfionis formula tradir. Confenfusrefpondentium plurimû habet dficaciæ ad faciendam fidem etiâ corâ admodum curiofis. Quod fi diuerfimode refpondifienr, poterac Efaiirefponfa tnbucre non ipfi lacobo,fed feruili iiunciorü metui, qiiafi quifep illorum quod fibi uifum Juillet refpondendum iudicalfct. Nuncuerd,ubi ad eandem forma refpotidcntfidguli,facile potuit co-8nofcere,inftrudos fuifle a Iacobo,effet^ uerba ilIoruA non tam illorum quàm lacobi. Cogitandu Ó B S E l(. biceft,qu.àm conueniat miniftris unius Domini Chrifti lefii feruatoris noftri, in legatione ipfis concre dira tanquam ex unius præceptoris orc nô diiierfa, fed prorfiis conformia refpondere ac docere in can ftreligionis amp;nbsp;falutisnoftræ.lncrcdibileeftqu.-îin totam caufamfufpedbam reddant difl'ona miniftro-f«m deucritate religionis noftræ pronunciata refponfâ.

Tertid. nec illud ociofum cft, quod non mandat illis ut dicant,Eft hoc munus fratris tui Iacob ; fed. Eft hoc munus ferui tui lacoUmifilim Domino meo Efau. Et ramen paulo fupra' nS dixit: Vbi occurre rittibi Efaii dominus meus SC iieftenfed, Vbi occurrerit tibi Efau frater meus. Ergo aliter coram ferms fuisloquebatur de Efau,uocans eum firatrem fuum,amp; aliter uolebat ut ipfi ilium coram conftitiitiap-pellarciir, dum docct eos, ut uocent ilium dominum, fe illius fcruiim.iSic ferui Iacob hudam ueritatë « orc illius audiebant, ut feirent quid ucre de illo 8C Efau fentire dcbcrent, nempe qudd eflent fratres: ftuóducrd iubebantur herum fuiim uocare fcruum Efau, illumep huius dominü, fieri hoc per fubmif-fionem ad placandum illius animum ad tempus fufceptain.

Qiiartd, amp;nbsp;hoc quoep prudentiæ eratj quod bis iubet,ut finguli annedlant, 8C dicanr, Er cccc etiam ipfenos fcquitur;amp;,Eccefcruus tuus lacobfeqmtur nos.Cauendum fcilicct crar, ne cogitaret Efau,ad boefibi mimera obuiä mirti, ut interea lacob ipfe uel terga obuertendo, uel alid dcchnando e’ mar.ibiis fuis elabatur. Qiiapropter fingulis mandauit diligenter, ut fe greges iftos tergo fequi dicerent. Non uat copia fugiendi,quare cöfultius erat,ut abfip cunólatioiie munera fuafubfequcretur,necullam ter-giuerfationis ac metus notant cdcret.Sic uidemus omnia circunfpedlc’ ac prudeiiter gefta efic a lacobo, necquicq omiffum quod ad mitigandü, ncc fadlü aliquid quod ad iritandü franis animu iâccrcpoflcti

Ad quid miferit fratri munera,Mofes haud tacer,cum fubiungit,Diccbat cnim; Placabo feciem eiuS Ad quidmi^ !nuiierc,quod antecedat faciem rncam,lt;K poftca uidebo faciem eiuS,an forte'rccipiat facie m meam.Sic ferit. declaratur coiifilium Iacobi,quare uoluerit fratri mittere munera, quæ præcedercnt ipfum,priufqHam faciem illius iiideret.Voluit eum placate muneribus,ac turn demum placati uidere facicm.lllud. Dice-lgt;attnim,u«left de cogitatione cordis,uel de uerbo oris didum. Amphibolumeftjan corde tantum,uel

O B S E R. ribiis ac fidelioribus re mipfam expofuerit. Er nonnunquam cfultius eft, ut in rebus pcriculofis quid

In co quod dicit,Placabo facietn eins tnunere,confiderandiun eft quale fic hoc munenim genus. Sex Sex funt j^une- funt munerum genera.Pritrifi eft,quod ex ingenio uera: bonitatis acliberalitatis erga quofuis profluit. rzewgentTrf. Secundu eft, quod datur ex fingulari dileeflione erga feleftos, ad declarandum bencuolentiam amp;nbsp;befa-ciendum peculiariter dilecbis. Hæc duo genera prorfus funt diuina.Primd,benefit omnibus; fecundeJ fe lices redduntur eleefli ac pij. Poftunt ctiam homines inueniri, qui duobus iftis munerum genenbus exer cendis ftudeant,ucrum cumimpcrfcdlionc,fecundum menfuram bonitatis,à Deo accepta;. Tertiiim ge iius eft,quod datur ad conciliandum quorundam amicitiä. V fi funt illo frequenter ij, quibus cordi trat multos fibi parare amicos,quorü opera uel fubueherentur ad gubernacula rcrutn,uel li antea fubliina-ti elTentjpacatius amp;nbsp;diuturnius liaberent imperiü.Cum Alexanger Mag.Macedonuin bcneuolentiä lar gitionibus uenaretur,dicebat ad cum Philippus pater.'Qiia: re ratio in hanc fpem induxi t, ut cos tibi fideles fore purcs,quos pecunia corruperist’An tu id agis,ut Macedones te non regem fuum,fcd prabito rem putentt’ Hoegenere munerum ilia comprehenduntur, quibus corrumpuntur indices amp;nbsp;magi-ftratus.Qiiartii genus munerum eft,quod pauperes dant opulentioribus.Et hoc duplex eft. Quaftuo-fum unum,fincerum aIterum.Qua:ftuofum,quod ad maius aliquod uenandum datur. Sinctrum,quod datur honoris gratia,ad declarandum reuerentiâ amp;nbsp;fubinifsionein erga maiorem.Talia erant inuiiera Magon'ijMarth.x.amp;oinniailia quae«! prjs hominibus offeruntur uel Deo, uelprincipibus ac rcgibus. Quintum genus eft quodgratulatoriü uocare potes, quo excipiuniur qui e' pereginatione domû teuer tuntur,fiue amici fint,fine uicini.Sextum eft quo placantur irati.Polfunt ifta uocari placatoria.His ufus

• . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ eft lacob in praclenti caufa, ad placandum irati fratris animum. Magna eft horum efficacia qux,utille

d!cit,placät hominescß deoscp.Etficaciic huius caufa eft,quod homines attinct,uel odor lucriamp; utilira tis in munere largo, uel refpedliiS amp;nbsp;titillât io honoris. Hoc eniin fiimus ingenio, ut hifcc refptftibuS pliirimum moucamur.Sciunt hoc ctiam fancTiijideotp Sf arte hac utuntur,Hbi res ipfa poftulat,ut mu-ntribus placentur irati ac maleuoli,

frfcz«. Deinde obferuandum eft,quod uocula,Facics,quatcr in hacponitur periodo. PlacabofacicnieiuS, inquit;deinde,çi» antecedat faciem meam.tcrtid,Et poftea uidebo faciem eius ; quarto,An forte'recipiat faciem mcä.Eft quidem placate,pra:cedere,uiderc,amp; ferre faciem hominis,nihil aliud qu.im ipfum lio-

I mine placare,prarccderc,uiderc,5il fcrrc,quemadmodri lt;Sf nónulli interprétés uerterüt. Veru non eft pu tandü ociofas elfe huiufmodi fanófac linguae locutiones,præfcrtim in caufis pathcticis, ubi locn habent ira,odiu,metus,rurfus gratia,amor,cöciliatio,fiducia,amp;c. Irati inimici hominis facies tciribilis eft ui fuzrurfus placati iucunda amp;nbsp;arnica.Odiofi hominis facies azgre' rolerat,immo cü dedignatióne refpuiu Hominis meticulofi facies infirma eft amp;nbsp;monis,uultü irati ferre nö ualens.Qiialitas cordis,qd aflediiu exprefsioneattinct,potifsimüregnatinfacie,unde huiufmodi locutiöcs nafcüf,quib.hicufus eft Iacob.

Ettranßjtmunusante faciem eius,ZJ- i^yfe perno^auitnoéleillainturma.'i Vtraqj particula bifariäintelli gi poteft.Prior fic:Er transijt muniis ante faci?m eius, ftantis uidclicct ac fingulos greges practcreuntes fpcc'bantis amp;nbsp;recenfenris.Eft enim in Ilebræo nonviGia, fed, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Germ^iiicèijîvor feyman^cht

fiiruber iogen. Vel,intelligenduin eft,quod pexcclfcrint ante ipfüm greges,non g, illos eueftigio fit fubfc curus,quod fcquens particula non concedit,ftd gi effet cos fubfeciiturus. Pofterior particula,qua dicit. Er ipfe pcrnodlauit nodlc illa in turma,aut intelligenda eft hand de alia nofte, q cuius fnprà meminit, dicens,Et pernodiauit ibi nodle illa.'ucl de proximo' fequenti. Si de cadem utrobi^ nodlc loquitur,con fcquitur,quod fupr.à dici cœptum eft,hic prcfccutionis gratia repcti,*amp; quac de milsione munerum nar rata funr, eo effe uefperi fadta, quo ad Dcum orauit. Si non de eadem,fcd de aha,proximc' uidclicct fequenti loquitur hoc loco,quæ de difpofitionc ac mifsione munerum commcmorauir,eo funt die fafta, qui mediuS fuit inter utranep nodlem, ut appareat lacobum totum ilium diem colligcndis ac dilponen dis hifee inuncribus infumpfilfe.

Etfurrexit ea noóie,accepitq^ duos uxoresßMf,cr duat anciUasfuas.ac undecim natos fuos,^:^ traiccit uaiisn ilabok.Et acceptas traiifmiCtt ultra torrentem^zx tranimßt qtnequid habebat. ] Vbii^ proponitur nobis diligentia Iacob qua quamuis anxius effet propter occurfum Efau,quac facienda ramen erant diligcnti fe- ■ dulitate peregit omnia.Erat craqciendus torrens. Hic nonexpcdlauit cxortüdici,fcd de neef e confiir-gens,ex ordinc primü uxores, deinde ancillas, poftea liberos,poft hofee quæ reliqua habebat ultra tor-Uiero.delabok. rentem tranfmifit. nbsp;Scribit aüt Hieron.de torrente laboft ad hunc modü.labok fluuius eft,quotranf-

miffo ludlatus eft Iacob aduerfus cum qui fibi appariierat, uocarusep eft Ifrael.Finit aüt inter Amman, id eft, Philadelphia amp;nbsp;Gerafam, in quarto miliario eius, amp;nbsp;ultra proccdens lordani fluuio cömifcctur. Hæc Hieron.Torrcntis huiuS mentiofit Nurn. ii. amp;nbsp;Dcur.i.Arbitror autem torrentemhuneäMofe uocari labo/t per anticipationë.Tum enim cum Iacob ilium traiicerct,ncn fic uocabatnr (mco iudicio) fedidnominisprimüaccepitabeo,quodIacobibiiuiflatuseftcüangelo .Signifient enim Aba.li Judlari,qua uoce Moles inox infra utitur,unde defeendit ps’’ Iabofe,quod fonat ludtä, uel luftatiis eft, Jitera alcph in b daggeffara quiefeente.

Etreliüus e{l Ucobfolus. 1 Sme citra,fiue ultra torrentem, folus ah'quandiu manfit,forlan,ut oraret ad Doniinutn

E X P L A s A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;699

^oininutn,fc'cp fuos protcfticni illiiis commendarct.Eft aurcm probabilf, quód citra torrcnrem in f'PJ illius conftirerir.Erenim iiidet:ir hoc per ne rhum rclinquendi fignificari. Vbi fuos tranTm itérât, re-eft,inquit,folus lacobiEt go ülc nondiim traicccrat.

^tlu^atus cil uircum co,donee afeenderet aurora.Er uidens quôd pricualcre ci non poljet^tetigit ucrtebräfe f(w(in HebræoenjW^qsajid eft, uolam fcinoris cius. P,S. Caph enim fignifi'car iiolam manuS ^plantam pedis,concaiütatem uideiictt urriiifqj,lt;5^ hoc loco tranîfertiirad concaiiitatem coxendicis, 4aæcftin illiiis iunélura ad formam manns concaiia? Chald.amp; Sept, ucrteninr, latirudinem femoris.) ^^iiriotdeâuertcbrdfentorii Idcob (iiulgata latina habetiEtfiatim cm3rcuir,qiifmadmodi!m amp;nbsp;Sept, quot;'rüm in Hcbraco eft Qprf\ uathffea,id eft amp;nbsp;mota eft,quod de luxationc uertcbræ coxendicis intclhgi-•‘fr) inter luéîandum ctim co. Et dixittDbnittc me quoniam alcendit aiirord. Et aitt^on dimitta te nifi benedi~

miki.Et dixit ad eim-.Quod cil nomen tut', {Et ait. \acob.Et dixit. Non uocabitur ultra nomen tuion lacob^fei ^[’'‘'fljquoniam dominarii De0 oquot; hominibui ex pr,euales.Et interrogauit Iacob,CX aittlndica quiefo nomen tuu. ^i üxit-.Ad quid interrogat de nomine meolEt benedixit ci ibidein.Et uocauit lacob nomen loci itlius Pniel : quo,-

(ait) «/di Detm facie ad fàciem^e^ erepta e{l anima mea.Et exortits edl ei Sol, cum pertranfret Pniel,eX '^^‘tiidus crat infemorefto.Proptcrca non comedunt flij i[rael neruumluxatum qui eil fuper uertebram femoris, quot;i^sinpr^efcntcmdiem,proptereaquodtetigituertebrafcmorislacob,utneruuslux.'tretur.'iln Hebrxoeft,Pro Pferea non comedunt filij Ifrael neruum nn?in haiiafchc.Irem,proptcrea quod tetigit uertebram fenio ’’’Oris lacob nwsn T'as,id eft begid haiiafche in nemo hanafche.Qiiid aüt uox ntPS fignificct hoc lo-'®gt;prorfns nullus eft nee interpréta nec annotantium confenfiis. Alia's fignificat obliuifci,quare ncnnlli ’’^tiint,neruum obftupcfadlü/deinde SC rccederc (SCceflare,utidem fit quod 'AAo.Hinc ml’um eft uertcre ’’'■'limn luxatum.Sunt qui ntpj idem putant elle quod W3,id eft uaftare ac difsipare.Ideo Monftcrus ’^^ddidit,neruum difsipatum. Vt quod fentio diC3m,iinlla mihi horum ueifio probatur. Et tame,quo-.

certiorc tradcrc non polTum, iiifum eft reddere, neruü luxan'i. VcrcfimiliiiS interim eft nv7im’'S ^Snificare neruum femoris,nec difsipatü,nec obftuptfaólüjtieqj iuxatuin, led quatenus adhuc integer

officium fuum facit.Netp enim uidetur hic Mofes tribuire lfraelitis,qucd tar.tum kixatos femo-''ainnemos n5comedant,comedàt nerd non luxatos, fedfanos Si integros. Qiiare aüt integer neruus ftnioris quo uertebra in ufii feruatur,dKflus fir neruus hauafche,fi couftarct,prorfus nulla hoc loco fu-Pertflet oblcuritas.Pagninns uertit, neruü conrradionis. Si,r.y;3, aliquo Icriptura? loco fignificatione 'ontrahendi ufurparetur,haud difpliceret ea uerfio, lie tamen,i.t adiuc, non pafsiu^ intelligeretur. Etc ’’imneruusiftc neruus contradionis propterea rcde'uocan potcft,quod utramtp fiipenoicamp;f iiifei io ffniuertebræ parte côtrahendojfirmâillarüiundurâ reddit. Verü nôinuenioahqucicripturç locii, i.bi '‘wbiimntuj pro contrahere ponarur.Sed uidcamus cxplanationë,lt;Slt;; quj præterea fiut coufideranda.

Habet hic contextus apparitionc angelica,non qualis fuerat præcedens,qua exercitus angelorû ap-

Pîruerant amp;nbsp;occurreranr,fed unius duntaxat angeii,ad hoc à üco inifsi,ut aiiimü lacohiconfirinatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vj

■■cmreddertt,ac metü illifratris Efau eximeret.De angelo hoc qu..tuor pra-dicantur ex ordine Primü, ludatus fit eu lacobo.Secund«,ggt;femur iliius reddidcrit luxatü claudü. Tcrnü,çi» nome iliius mu

finr.Qiiartü,ggt; illi benedixerit. De luda angeh amp;nbsp;lacobi paucis fie fcnbit Mofes. Et ludatus eft uir De India angell 'Umeo,doneeafeenderet aurora.Qiiod non uir fueiit,fe?l angelus, prophetico teftimoniocôfi'rmatur. c- lacobi.

Ofee quippe duodecimo de hae luda fie legimiis; In utero cöftiturus fupplantauit fratre luü,lt;3^ in forti Ofec n.

•udine fua dominatus eft DeOjKdoininatuseftqxbTabHjidcftangelo.Óf potuit Etuerbaange!i,qui-busnoinc lacob in Ifrael inutauit.'deniep Si iierbaipfius lacob,quibus dixit; Vidi Deum facie ad Eicic; fätis indicant ludatorê hunc ftiilTe non hominë,fccl angelum in fpecie u ir i apparenté d coiludaiitc in.

Qiiærunt quis fuerit ifteangelus.R.Shlomoh dicit wy nbsp;nbsp;nbsp;x\xi}X''niy,id ift,fuit ille princeps ipfuis Cluis fùcrit Ole

Efau.Arbitrantur nönulli Hebræi,quod Si Lyranus annotat,angelü Eiàu ludatii elfe cü lacobo,ut un angelus.

pedirct turn à tr.ifitu torrentis Si ingreflii terrae Canaan. Verü opinioné iftam locus Hofee lani citatus uicoiudiciojperfpicuéréfutât. Nam ibi poft præmifla fie legimus: Et dominatus eft angc’.o, Si potuir, fituitjdC precatus eft eum,in Bethelinuenit cum, Si ibi lôcutus eft cü eo lt;fic arbitror legendü elle quod ibieftin Hebræo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q’^^quod ali] reddunt,Et ibi iocutus eft nobifcü.Si tollas pund:j,pcnii-

depoteft legijEt ibi Iocutus eft cü eo,atcp prçcedens illud nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lcgitur,ln Bcthei niuenit eum.

Etenim fiprius alfixum Ai nu.poteftlegieum,quid quæfo impedit, ne pofsit lt;Sf pofterius fie legi^j Ergo angelus ifte qui ludatus eft cü lacobo,idé eft,qui poftca illi apparent in Bethel fleuri uidebimus irt-fràcap.H.Isaüt angelus,dubio proculfuerat illi deputatus à Domino, ut eum euftodiret, ac in omnibus dirigerct,cuius ôC ipfe mentionë facit infra cap.4s.ubi ad lofephum dicit: Angelus qui redemit me dcomnimalo.Qiiarefriuoluin commentum Shlomonis eft, quod annotât angelum huiicfuific princi ptm ipfius Efau. Alij Ebræipiitant eum fuifle Michaelem.Nos nô debemus de nomme idius elle lo li-riti,quandoquidem Si lacob reprehenfus legitur,quodde nomine illius quæfifllt;.t.

Deindequjruntqualis nâ fuerit hæc luda angelicülacobo.Hieron.in Epift.ad Fphefios cap.e.ibi: Qjtalis ß^critlu Quoniànôeft nobis colkidatio aduerfus carne lt;Sd fanguiné, fed aduerfus principatus, amp;c.auiu tat lu- üa ang lieu ddliancfdilTt fpiritualé. Sic enim ibidicit ; Talc ludationéamp; lacob putamus fuifie, quod Icilicet non cobo.

aduerliis carné dé fanguiné côtenderir,quâdo remâfit folus,6é ludabaî cü eo hoino,adiuuâs eü Si cou o boràs adiierfumaliü fudore niinio diinicanré. Et fi.mul uide,ne forte'ridiculifint,qui arbitranrur in ritü Mantiü tota lacob node ludatü.Quid enim grande,fi,ut illi aiunt,ludâs autfupcrai it aut uidus fi» ?

Sediuxta ratîonabikm competente patriareliac luëlâ taleni ilîi eo.!lu(fiatioiiëfiiiffe erecendumcft, qualem hi habent,qui poflunt dieereiNon eft nobis colluëf atio aduerfiis carné Si faiiguirë. Hæcillc.Et Lyranus citât hoc Hicronyini diëlürCü angelo Iacob,or3tione në manibus luëfabatur. Verü ipfautr-ba conuineunt,lu(fratü elfe angelum cum lacobo corporaliter,quod laeobü attinct,quis effet ipfe fpirî tus in fpecie corporis humaiii apparês.Sie enim dicit:Et luëlatus eft iiir cü eo, donee afeederet aurora. Et uidens g, præualere në po(ftt,tetigit uertebrâ femoris eiusiSf dimota cft uertebra femoris Iacob in-• ter luëlandû cum eo. Itacp ex effcifcu luftx huius, immo Si ipfo aëlu, fan's patet,fuiffe eam corporale.

Adus eft,ggt; angelus femur Iacob inter ludandum tetigir. Efiedus,^ uertebra femoris Iacob ex tadu Lttvîa h^c mä~ angeli inter ludandü dimota cft. Conueniütiftacorporaliludæmagis q fpiriruali. Et mco iudicio,lu gij eü danda an dahæe magis eft danda angelo,q lacobo. Non enim prætcr rationceft, g, nëipfe Iacob cü angelo,fed gcloqtMin ïacor- angelus cum lacobo ludatus cft? fcribit,ut magis quærendü fit quali luda angelns cü lacobo, § quali bo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iacob cü angelo fit ludatus. Non negarim orafk lacobü ea node ; ucr ü non ad augelum,fed ad Deü.

Et admodum dubitari poteft an ftatim initio ludç cogiioucrit ludantë fecü angelü,cffc angelum Dei. De luxationefe nbsp;nbsp;De luxatione femoris fic memoratur.-Et uidem duöd frlt;eualerc ei non poUct,tetigit ueriebramfeinorii e-

nioris Iacob, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in'!,er iiinota efl tieriebra femoris ïacob,inter luélandum cum eo. ] Qiiærüt hic,quomodo intelligcndü fit,

dicit angel'i uidi{fe,g, prarmalcre lacobo non pofler. 'Videtur enim incëueniens angelica; naturic,lioctri Qilpmodo ange buere angclo,g, non potuerit præuakre homini.Quare nonnulli exponunt. Et uidens, g; prxualereei lus nequiuerit non poffeGid eft,nollct.amp; cirant il lud Marei «s.de Chrifto,Et non poterat ibi uirtutc ullam facere,pro-fgt;r£iialere]aco~ pterincredulitatemeorum. Contra alij fentiunt angeli uirtutë ficfuifiëincaludadiuinadifpofitione

infirmatatn, ôi uires lacobi corroboratas, ut reuera nou fimulantcr nequiucrit angelus ludlando fupe rior cuadere.Et ipfa fan? uerba üc funt pofita, ut fenfum liunc innuerc uideatur. Neep enim fimpliciter

dicir,Et cü iili præuakre non pofict:fed,Et uidens quod præuakre ei në pofrct,Iioc cft,kidando fentiés QUodfuerit pro quod fortior effet Iacob,g ut illi prfualere pofTct. Verü fi fimplicitatc hanclitci-alis fcnfiis retinucrimus, angeli in in quæftionëuenit,non qüo potueric lacobrefiftereangelo,cü adeam ludä uirtutc acceperit à Deo:fcd frrfcluüa. quodnam fuerit angelo in hac luda propofitü. An lèrió, iSë co propofito ludatus fit cü lacobo, ut eü uinceret Si proftcrncrct. Si hoc dixerimus,fuerit admodü inconueniës hoe dare angelo,ggt;uolucrit pro fternere feruum Dei,alias metii perculfum,amp; in periculis conftitutum,quem Deus ipfe, ficuti ex euen-til ludæ liuius declaratur,non profternere,fcd firmü «Sëerediorem reddere uoluit. Hoe genus propofiti non bonis,fcd malis eóperit fpiritibus. Sidicas; Quid fi ludator ifte angelus në bonus,fcd malus fuerit fpiritusfobftat,ggt; Si nomen lacob in Ifrael mutauir. Si g, iili benedixit,amp;f g, lacob dixir;Vidi Deü facie ad facië, quæ cöuincnnt angelü hunc fuiffe bonü në malü fpiritü.Cü itacß cëftet,angelü Iiüc fuiffe bonü fpüm,deinde bonis fpiritibus hoedari nëpofte, ggt; aliquid facere iielint à cefilio Si uolütarc Deidiucr-fum;fuifte aüt confiliü Dei in hac luda,nÖ43fternere,federigere ac firmü reddere Iacobü,arbitror luftä liane angeli cü illo fuiffe non ferfä,fed fimulatà,ôë tentatione magis g ucrä luc^am. Qiiod aüt feriptura dicir,Et uidens ggt; ei præuakre në poffer,didü efle morchiimanofecundü apparentiä rei externä,magis g fccundum rem ipfam, iiö minus gilkid quod præmifit,Et ludatus eft uir cü co.ubi fi uclis urgcrelitc rain,cogeris fentirc de hoe Iudatore,g^ homo fucrit,në angelus.Neeeft qd dicat aliquis,fi nonfunt ifta nifi fecundü externä ludæ huius apparentiä difta,ergo nee illud ucre',fed apparenter fadü eft quod di-cit.'Tetigit uertebrâ femoris eins. Atqui diucrfum monftrat cffedus,de quo lïibrjcit. Et dimota cft uerte / brafemoris lacob inter ludandü cum co.Si luxatio ifta uera fuir,frgo amp;nbsp;tac'lus femoris,amp; cëfequcntcr \ ipfa quo«5 luda nöfimulata, fed uera fint. Nos diftinguimiis inter opus externü, Si propofitü operis.

Opus externü non fuit fimulatu^fcd ucrü, in fe confideratü.Propofitum ueró operis non erat, quodin fpeciem uidebatur.iêd aliud ab eo quod fokt efl'e ludtatoribus. Secundum propofiti buius, non fecun-dum externi operis qualitatemjudlä liane dico nöfuiifc ucram ac fcriï,fed fimulatà Si tentationis loco non ad profternendiun,fcd ad erigendum lacobum difpofitam a Deo amp;nbsp;adminiftratam abangelo.

De eo quoep uidédü eft,qd fibi uolucrit gi angelus ifte femur lacobi inter lud'taudü luxauit.Si ad lioc c.u illo ludtabafjUï redderet eü firmü amp;nbsp;ereóifi cetra occurfiim Efau, qüo ad id ^pofiti faciebat cluxatio feinoriSjCÜ uideaï cóuenientius fuiffe ex claudo facere rcéf nbsp;nbsp;ex redlo claudü. Claudus näqj ne ad fuga

quidê,ncduad conftantëpugnaaptuselfepoteft. Fadfiliuius duplexpoteft afsiguariccfideratio.Vna, quf præfentë lacobi caufam refpiciat.'altera,quç ad myfteria pertincat.Q^ praefentë çaufim lacobi atti net, uoluit angelus per iftä femoris luxationë cóftare lacobo, qd non corporis uiribus in Iiacluóta fupe rior euafifïêtjfed auxilio Dei (eft em magna uiri ludiütis uirtus in fernere ac 1 ubis eins) idecép ad refiften dû fratri Efau, que titoperc robuftu ac potente ipfe potetia ac uiribus inferior metuebat,nö debere ip-fum fuis niti uitib.fed ,ptegentis fe aiixilio Dei. Hue deftinabat à Deo mirabik hoc genus uic'toria;,quo liomo claudus Si luxatus angelili!(flatorisamp; luxatoris uidfor euafit.Qiiod myftenacccernit,céfidetan dû eft,q lucukntcr in ipfo Ifraeliticp gentis autliorc prsefiguratü fuerir,ferne ex lumbis iplîiis jigrefTurû fore in rcligiëe Dei luxatü ex parte ôC claudicâs. Claudicationë liane Elias exprobrauit Ifraeli, i.Reg. iS.Nôerâtad Deü corde re(fco,ficuti meminit DauidinPfal.Claudicaturierât corde,amp;declinaturi due ra pietate acreligiôeDei,ad cuirü alienorü deorü. Sieelaudieatio femoris Iacob figura eratclaudicaturi lfraclis,q ex femore ifto fuerat egreiïûs.Nec caret ratiëe, ggt; femur hoc lacobi në antejfed poft acceptü fu turæ pofteritatis femiiiarium luxatü eft ab angelo,ne uidelieet elaudieatio gentis tribueret ipfius autho ri.Eratem elaudieatio Iacob nöcaufa,fcd prçfîguratio claudicaturpolimipfius pcfteritatis.Sic pipiniifa. cft liie imago ekc'corü âCreproborü,q futuri erät in una amp;cadë gëte Ifraeijs,uelut in uno iS^codë boin i ne pes

quot;5 P« reiflus iinuSjS.’ claudus alta.Imaginä reproborum gefsit in pcdc daudo Iacob, dttflcri’m no 3 ■npcdcredlo.Vtercp pes adcarnemilliiis pcrtincbat,amp; utraqj parspopuli butusnon fokun ckdtaj fed ^rcproba Ifiaeli deputat.Sic fiint etiä in nouo Teft.in uno Ecckfiæ corpore reóii amp;nbsp;ciaiidi. Qiiod atti WdaiidoSjClaudicäs cft,crranSjamp; deficié s Ecclefiarrefpcdlu uerd eledtorü amp;nbsp;rcdorü retfla eftjancfla

in iieritate perdiirans. Eriam ciiiuslibet pij hominis imagine in liac luxationefemoris gefsit la cob. Spiritii rcddebaturfirmiiSj carne uero angelica bac India infirmabatiir. Spiiifusimaginem gefsit , pcs rcdlus,amp; conftäs redid ingrediendi propofitum : carnis uerd/pts claudns,prwter ingrcdicntis pro pofitum claudicäs Si deficiens. Pius homo,gratia Dei,5d crebris tentationibus fpiritii redditiir firmo, ‘Iïcri,3d eredto,carne uerd debiliratiir SC inf!rmatur,quo magis in homine debili S( infirmo uirtus coe gratiacfplendefcar.Sicin Apoftoliserarfpiririis proinptus,caro infirma. Si in Paulo uirtus Deiin infirmitateperficiebaturx.Cor.ii. De mutationenominisfubiungitadhunc modum:Et dixit: Di-■quot;itte me,quoniä afcendit aurora.Et ait.'Nö dimittam te,nifi benedixcris mihi.Et dixit ad eum, Quod dl nomen tiuim?iSfc.Ex eo quod angelus dixit,Dimitte mc;fatis pater,fuifie eum à lacobo, quäuis iam daiidodercntum,ficut,in fpecicm,citra illius uokintatcm difcederenon pofiet.Simulabatfe uelle abeo difceelcrcjß pofTctmon pofle autemjiiifi abeo dimitteretur.C^iamuis nondum peregerat ad quod erat ^Dco miflîiSjfîmulabat tu difcedendi noluntate uirium fuarum imbecillitatcm,ideo^ pctebat, ut fe dimitteret, Faciebat ifta fimulatio ad propofitü ut ex eafortitudo Iacob clarefcerct, 8i caufii mutandi nominis illius daretur. Hue facit etiain quod Iacob refpondet: Non dimictam fe,nifi benedixcris mihi. Quemadmodum angelus uirium imbecillitatcm fimulat,cum dicit, Dimitte mc,quoniam afcendit au-tora;fic Iacob contra fortitudinem animi fui déclarât,cilm refpondet,Non dimittam re, nifi benedixe-ds mihi. In eo quod angelus difcedere fe uelle fimulat,cum reddidiflet lacobü claudum,illumep non- O B S E R, dum benedicendo confi'rmalTetjtypus exprclTus eil tentarionum De^quibus le ab eledtis,in adfliftione wnftitiitis difcelTurum fi'tnulat,cum longe diuerfum agat. Qiiod Iacob fortitcr répugnât,dicens,Nö dimittam rc,nifi benedixcris mihi, exempio nobis elfe debet, q debcamus in tentationibus Imiufmodi ftiamerga Deum efie fortes,amp; ueliit inuitum cogerc,ut non difeedat a nobis, nifi prius benedixerit, id fil) animos noftros confolatione fua confirmatiores reddiderit. Vis ifta Deo non eftingrata, fed uche-

Wenteraccepta. Ca:teriim,quomodoangelus infpecichominisapparcnsamp;cumlacoboluélanspc Q_y AB S T, titonem hanc,Dimitte mc, protulerit, imperando ne uel prccando, quæri poterit. Imperando, non TOnuenirtet uiclo. Prccando uidetur nö conuenire angeIo.Vcrum fi confulaturfcriprura,porcft aliquid mucniri,quod hue faciat. Legitur enim Hofee n.Et dominatus eft angelo,amp; potuit.Et ut declarct,quo

*’fqt dominatus fit angelo Iacob,fuibungit;Fleuir,amp;’ precatus eft eum. Scio qiuafdara häc particulam rc ferre non ad angelum, fed ad lacobuin, qui flendo precatus fit angekim. Veriim non fatis obferuant iiß quiddicatur à prophet3,quidcp fit geftum à Dco.Hoc folum intuentur, hominis efte potius ut fleat SC precctur angelum, q angeli ut flendo fupplicet homini. Non cogitant hac confidcratione uniuerfatn i'anckuflain angeli cum lacobo pofte in dubium uocari. Propheta ut uidloriam Iacob cxrollcret, parti eulam hanc fubiecit,qHa diccrct angelum fleuiftc, ac lacobum precarum eftê, uidelicct ut fe dimiiterct, quæpetitio angeli exprimil à Mofe. Si dixeris,quomoc^ potuit Acre angelus,uicifsim intcrrogo,quo Potiiit angelus uideri homo, luélari, Si luólando ab homine uinci f Item qüo potuerint angeli inftar hominüdiuertcre ad Äbrahamü Si Lorü,ibilt;p comedere Si biberef Dcindc,de eo quo^ quxri pote dt, qd rationis nice peritioni fuse fubiecit angelus,dicens: Qiioniam afcendit aurora, an idco diftcden-düfucrit angelo,ÿ aurora afeenderet,uel afeenfus aurorae magis ipfum lacobü impcllcre dcbucrit,ut fmëlufta; faciens,ad fuos qs träs torrente pi çmifcrat„pperaret. R.Shlomoh exponit ad hunc modum;

mihi eft ur dicä cantieü. Quafi angelis têpere matutino dcfercndii fit minifteriü,q eledlis in hac uira fcruiüt,amp; ad cccleftia afccndendü,ut per id tëporis laude Dei deeärent Alij fentiür angelos amarc nofturnatepora magis q diurna.Verü mco iudicio nöfucritincömodü,fi kntiamiis angelü afcëfum aurorp, nö tä fuo q lacobi nomine prærexuiftè, ne ille diurius dcrinerc{,amp;r «i fuisabeflet. Illud,Nödimiträte,nifibcncdixevis mihi/xponütalij depalmautdlorijc,quäIacobrc-qfierit ab angelo.quafi dicat.’Non dimittä re,nifi fatcaris te efte uidlfuac pi cconio aliquo palmam mihi dtderis.alq fentiuntidem efte,quod benediöliones Ifaac paths ipfius aduerfum Efau confirmarc. Hoc kntiiint,qiii putant angekim hainc fuifte principejn ac cuftodem ipfius Efau. Illis uidetur Iacob dixifl'e; Non dimittam te,nifi bencdiöliones,quas abftuli.i patre mco,iurcad mepertincrecoiifitearis.

Etdixitad eü:QMdeil nomêtuii-E.tait,llt;icob.Btdixit:Nouocabitur ultrdnomë tuüldcob/cdifrael.Qui-ni^domitMris Deo er hominibui,z^ priCuales.'iVc gratiä Dei lacobo prxftitä amplificct, «Sd-animü eins in fraftücörra Efaureddar,mutat nome illiusIacob,qd fupplantatore fignificat,cx utero m.atris acqfitfi, tang anguftius Si humilius in aliud pra:clariHS,ac uocat cü Ifi'aelc, adiedla ratione, q nö folü hominib. fed Si Deo ipfi dominädo præualcat.Per homines,intclligir Elâu.’pcr Deü, fe ranq angelü perfonä Dei gerente.Particulä aüt ifta alq aliter legüt Si exponüt.Vulgata latina fic.'Qni fi eötra Deum forris fuifti, quäro magis eötra homines prçualebis?At in Ebr.nec uocula cöditiona!is,fi,nec,quätomagis haL’ct,fed ficlegibbsw c'erahcayin'n'^X ny nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;ti.i. qm phncipalirer dominaris cü Deo 8i hominib. Si po

tes.MöftcriiS uertitiQiTi ut princeps cöflixifti cüDeo 8i cü homin.öf prjualuifti.Scpt fic w ^is txêeliM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JI uvctTtisA, qa inualuifti cüDeoamp; cü hominib. porös. Vocula nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«à uerbo quot;nu»

doniinationis fignificationf haber,quëadmodü Si Sarah.Et qm dominationis genus eft nullius potetia

dpi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 N G E N E s I M

«incijacob iitró nee per fratris porentiam,ncc per angeli kiélationem uincebatur,datü eft ilii hoe nor minis,ut uoearetur'7X‘gt;n,id eft, dominatur Dco,ue],prine£ps cft Dei.Quare uifumeft adhiine modiim ucrtcrcrQuoniam dominaris Deo amp;nbsp;liominibus,amp; præiialcs. Poffer amp;nbsp;fie uerti; Quoniam dominaris Deo,amp; hominibus(dominaberiï)amp; prwualebis. Vt uerbiim dominandirepctarur.Senfus tft: Quid times Efaiifratrem tuum,cum homo fit,ruuerôeriâ Deo dotnineris^ Cui non præualet Deus,quo prae ualcbit homo^ Opinio eorum qui purant ifrael ide'm efïc quod, eft uidens Dcum, non conuenit ratio ni quæ ab angelo adncitiir,amp; reéle’ à Hieronymo refutatur.

O B S E R. Obfêrua eonfiliü Dei,quare nomen hoc,llrael, nee folu fine experimenro fortitudinis diuinitus col-Iatsc,nec antCjfed poft Iiidlam imponerc laeobo uolucrit. Volebat animiim illius liberare à metu fia-tris.Huc non fcciffet nuda nominis mutario.Qiiare primiim cum eo luólari uoluit angelum,amp; fortitudinis accepta; experiinentum capere,ac rum demum,tang principem Dei hoe nomine ifraehcohonefta uit pariter SC ad futura difcrimina animauit.Nos uocamur Chriftiani, ab unlt;flione regia amp;nbsp;faeerdota li.'uocamur filq Dei,fandlificati amp;nbsp;regenerati.Nifi eerris experimentis ueritarem elogiorum iftorü ten-tati ac probari f£nf£rimus,nihilex illis confolationis 8C fortitudinis in animis noftris nafci poterit.Spi-rirusquidem Deireftimoniüdatfpiritibusclelt;fl:orum,9)fintfilij Deüuerum teftificatioillanonperfi-citur nudis amp;nbsp;ociofis cogitütionibuSjfed uiuo Si effieaci fênfu, qui potifsimum per tentationum luélaS in cordibus noftris generatur.Qiiare ueri demumlfraclitæfunt, qui fide firmi ac fortes tentationes Dei fuperanr,nedum humana confilia uincunr.

Erinten'ogduitïaeob^ty ait.btdica qult;£fo nomentuugt;n.^t dixit.'] Ad qd intenogas de nomine meofVide hic uiélorê illü hraclë,dominantê Deo Si heminib.q imperrinërer fe gerat, interrogâs de nqjniue angeli. Sciebar effe angelij,uel nefciebat.Si fciebat,qrfum attinebar querere de nomine angelifSi nefciebat, qüo accepit hoe encoinij ut iiocaret Ifrael, dominas Deo Si hominibus? Vtrüuis refpondeaf, uides exe plü,n5 per omnia perfedlijfed claudi uidloris.Ad qd,ingt,interrogas de nomine meo^Sie folemus re-fpondere interrogâtibus ea quæ nihil habet rationis. Vfus nominü locü habet inter homines,no inter an gelos. Vulgata latina Si Septuaginta habet,qd eft mirabile.Verü particula hjenóhabtïhocloco,fedlu dieu rredecimOjUbi angelus cófimiliter à Manoah parre Simfonis interrogatus reff ôdit.Ad gdhccin-terrogas de nomine meOjS^ eft mirabilefPoteft aût qd illic dicit «■'b l«’'’\n\id eft,amp; hoc mirabile tamre ferri ad interrogationé Manoah^g ad nomë angeli. ^enedixit^i ei ibidem.]Qü3rtü hoc eft, g, prsedj-cat MofeS de angelo ifto.Qualis fuerit hæc benedi(flio,n5 exprimitur. Verum céiedlura de ilia furaipo teft ex immutanone nominis Si ftatu præfentis caufæ. Obferua. Inepte' interrogauerat de nomine ange b li,eam(ÿ ob caufam ab illo redargmtur. Si nihilo ramen minus confeftim benedicitur.Sic uidemus errata fandtoru licet reprehendant,nihil tn officere caufis illorü,quibu$ exercent. Benedicunt etiâ errâtes Si ineprientes. Et uocauit lacob nomèloci illiuisPniel, quoniàÇo'iCuidi Dcîtfacie adfaciè, cr tf^pta efttnatM. mea.]Ad rei memorià indidit loco nomë ab eo ^d acciderat. Viderat Deü facie ad facië,idco uocauit eu locfi Pniel,qd facië Dei fignificar. Quoniâ uidi Deü,amp;;c, In Ebræo defiderat uerbfi “TKiXjid eft, dixit. Vt legendü fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ntîN ’'“t,id eft,quoniâ dicebat,uidi Deü. Deü nô uidcrar,quë nemo uidir ung,

fed fpecié angeli ludlatoris in forma humana apparenris uiderat.Hüc uocar Dcü^ppterea ggt; perfonam Dei gefsiffet. Facic,ingt,ad facië. Ebræa loqmftio efijn'in by Q''in,id eft, facies cctra facië. Significat mutuus inter colloqueridü afpe(fius,q conirn Si in facie amicus loquit amico.Sic Exod.jj. Loquebatur Dns ad Mofen facie ad facië,ficut folet log homo ad amicü fuü.Gloriat ergo Iacob ggt; Deü mutuo afpe rflucolloqiientc fibi cor.im ôd palam uiderir. Obferuandü hic eft, qd locum hüc nö uocauitbKWKuel bl!t''XTiy7,id eft,dominatus fum Deo,uel ^y'^b^^,id eft,claudicarionc,fed Pnicl,id eft,facië Dei- No dice batgloriado,dominatusfum Deo Si præualui: neqj mocftoanimo dicebar, Luxarofemorefaiftus fum claudus.led, Vidi,inquit,Deü facie ad facië,amp; erepta eft anima mea. Nclt;p gloriabat de uiftoria, neque triftabatjppter luxatü femur,fcd g» Deü facie ad facië uiderat.id demü faciebat plurimi. Erat em argu-menrü gratis Si pi æfentiæ Dei,unde perfuadebat,nö dcefl'e fibi Diim. Er erepta cft,ingt,anima.Po-teft legi. Et eripiet anima mca.Hoc eft, nihil poterit Efau aduerfus animam meam. Si legas. Eterepta eft anima mea,bifariäexponiporeft.Primiim deeo,qdcü Deü uidifTe^mortuusnöeffet.Exodjj.legi-mus;N5 poteris uidere facië meä.Nöem uidebit me homo,amp;I uiuet.Sic Gideon dicebat ludicüó. Heu mihi Dne Dcus,ga mdi angelü Dni facie ad facië. Dixitep ei Dns: Pax t£CÜ,ne timeas, nö morieris.Et cap.ij.dicebatManoah.Mortcmoncmur,quia uidimus Dnm.Deinde de eo, quodaedebat feiamdi-iiina proreCfcione fic forc faluü,ut nihil poffet in fe frater Efau,etiâfi quid fibi mali inferre uellet. Et hüc fenfuin arbitror cöuenire cauf« que agebat. Ad hoc em apparuerat ipfi Dcus,ut nö folü de manu,fed Si à metu fratris liberaret. Admonemur hoc loco quantü cöfolationis adferät pqs hominibus diuina;gra tip apparitiones Vbi le Deus abfeödtre «Sd fâcië fuä auerterc uidet,triftia funt illis omnia.Rurfus iibi fa cië gratiæ fuæ oftendit,exhilaranf ac fibi falui uidentur.Hinc itoces iliac in Pfalmis,Domine, quare ab-fconderis Si auertis facic ruà à me. Itë, Oftende nobis faciem ruam, Si falui erimus. Et exortia eüei Sol,(inc[uit,)cumpertranlijJetPniel.]lph each facies alacritatem oftendebar,rerum(p profperuatem laco bopollicebatiir,perinde acfi Solillius effet gratia exortus. Viide non fimpiiciter dicit Mofes, Et exot-tus eft Sol.'ledjEt exortus eft ei Sol,cum pertranfiffet Pniel. Videbatur una cum iiodic omnis anguftia ex animo lacobi per lufionetn Dei exempta,fumma'^ alacriras, iiiftai; foils poft denfas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tcnebra$

EtiiatiJus crdt infemore [uo. ]Hoc crat illius corpori monumçti loco rclitft ü,ut fx ludla angelica efîêt ^ljudus. Propreren né comcdüt fîli} Ifrael neruü hauafchc g eft fupcr uertebrâ fctnoris ufcjj in prçfen *rin diein,pro prerea e]ult;)d tctigir(angelus) uerrebrü femoris Iacob,in neruo bauafclie. Ergo religio ifta eonfuetiido abftinendi à comeftione neriii hauafchc né cœpit fub œconomia Mofis,fed ad illam ufç a maioribus pcruenerat. Siinr qui purent earn ab ipfo lacobo poftrris eifc rraditam, idéjj confilio litgeftæ rei memoriä inter filios Ilbacl feruaret. Mihi uerofimiliiis eft natä ciTe poft tcpora Iacob '^fiiperftitione quorundam initio, poftea ueró, ut fieri fokt ,,per imitationcin pra-poftcram faftam * '•fecatholicam. Meoiudicio, fiiij Ifrael rciftiiis cauilTent fibi à claudicatione in ucra rcligione Dei^, gà •itruopecoriSjin quo nihil eft illicitiamp;Iimmundiiuernni ficfolet caro abftincntia à licitis nefao quam fi ®gt;ttlare pictatem,lt;3f interea illicitis abfiç confcientja dehlt;?bi inuokii.

Exponitur hoc capite quomodo fit lacob ab Efaufratre praeter expedationem benigne' acceptus dimiftus : deinde quibus Iocis,ciim eflët auulfus à fratre,tabcrnacula figere cocperftjiicmpc primiim mSocoth^deinde ad Salem ciuitatemSichimorum.

ET leuMit Ittcob oculm fuos nbsp;nbsp;uidit,çy ccce uenicbafEfiUjÇr cton eo guadringenti uiri ] Dubio procul no

femel tantum, léd fæpius profpexir, num aduentätem fratrem c' longinquo ôi in tempore uidcre

Polfct.Tandem uidit turmam quandam hominum occurrcntcm fibiainde facile coniclt;flurabat,aducn-hrefratrem,cum uiris quadringentis,quemadmodum ferui pronunciauerant.

Et diuißt liberos ad Learn,ey ad Rahelem,^ad duos 41^11105.1 VbifratrS appropinquate uidet.difpo-’’itfiios in ordinem.Ibant cnim,ut fieri folet,indifcriminatim ac temeré. Volebat autem fratri decenter ^reuerentcroccurrere. Diuifit igitur filiosfuos,ficutfuaequique matri coniunóli incederent.Leæ 'oniunxir, quos ilia pepererat, Ruben, uidelicet,Simeon,Leui, ludam, Ifachar, Zabulon, amp;nbsp;Dinam. I^ahclicommendauitlofephum,quem ilia pepererat. Ancillis quoi^ fuos natos adiunxir.BalxDan lt;Só N3phthali,2rilphæ Gad amp;nbsp;Afer.Probabileçft,^» feruos SC ancillas,quomodo le gererer,inftruxerit.

Etpofuit ancillas ac filios eartlpriino loco,Le4m O' filios eius poü iUd5,'P,ahelcm uero o lofiphu pofl ifios.} Cumdiiiififlet fuos,difpofuiteos ordine quern putabat cflTe conucnientem. Quod ancillas cum liberis 'îriim primo loco pofuit,Learn cum fuis in medio,RaheIcm cum lolépho poftremo.uario rcfpedlu fi'e dpotuit,uel cautionis uidelicet,uel honeftatis. Sunt qui purant Rahekm cum lofepho rang chariores Poftremo loco fuifie pofitos,ut fecuriores elfent. R. Shlomoh exponitp*in!!lt;,id eft,quod dileiflum erar, Poftremd pofuit. Rurfus exiftimant nonnulii,datumclïéillis poftremumlocum tanqilamhono- ' fJtiorem. Forfan SC paucitas in caufa fuit,ur poftremdIocarctur.Verum fiue fecuritaris,fine honeftatis, utriuftp fimul habitata fuit à lacobo ratio,non incommode fuos hocordiiie difpofuir.Si periculum ’noccurfufratrisfuiiret,in primum irruptionis impenimincidilfentancillæcum filijsfiiis,in fccundum Ecah ciim fuis.interca uel locus declinandi datus eflet Rahcli 8C lofepho, uel nonnihilfuilfet fjcuientis •nipetus rcmiftiis,ac præcedentium cacde faruratiis Efau ad miferendum uni muliei ciila:,ci!m filio uni co inclinatior fieri poterat. Si nihil clTet pcriculi,eratcflara fic compctentius, ut ancilljc cum fuis ft-' lljSjUxoribusamp; filijsearum, tanqudmhonoratioribus prwmitterentur. Sicuidemushocexemploin O B S E R, ffbusIuitnanisnonclTefpernendam fandlis uiris honeftatis rationem. Si quid agendum eft, curant pij ut again decenter amp;nbsp;honeftc', feruentlp diferimina rerum. Habcnt res humanaefua difcrimina.Hjcc uiri non inferunt rebus, fed obferuant, amantes non confufionis, fed ordinis, fecundum diffe-

tfiitias rerum, quibus illæ natura funt diftindfa:. Sic diferimen feriiant inter uxorcs amp;nbsp;ancillas, in-trrep liarum Sd illarum liberoSjintcr feruos Sf filios,amp;fcfiquid imminet periculi. fieri ante non poteft, Wtori domui cognation! de fecuritate profpiciatur,fcd aliqui funt primo diferimini obijcicndi.obi}-t'untcitius feruos g filios, ancillas g uxores, minus charos gimpcnfecharos, fleuri lt;a lacobo hoc loco tóüelfeuidemus.Hicucró labor eft,natiimficogerisunum Exîcquecharistradcreinéxitium.

EtipfepTiCcefsitdnte co;.]Vulgata latina negligentius habetiEt ipfeprogrediens. Vides hicexemplu O B S E R. Uiricordari.Vbi periculii eft,minus cauetfibi g fuisÄipfum primo Iocopericuloexponir,uitä,p fuis in diferimen poncre params. Fidem hane debent paftorcs ouibus,nedii mariti uxoribus,amp; patres libcris.

LtincKTUduitfeuerßisterramßepticsdoneeappropinquaretfrarrißuo. ] Incuruandofeidemegit,quod agebat ijerbis fubmifsione reftätibus,uocäs fratre dnm fuü, ac fe illius ftruü. Sic auribus 8C oeiilis iliius infiniiauit ea qiiæ fpiritfi humilitatis amp;nbsp;fubmifsionis fpirarcntjanimiimqî illius mitigarenr. Et hæ; fecit liaudqiiaquä per hypocriflm,fed ferio: qiiemadmo.dü ferid fratris fibi beneuolcntiä ecciliare faragc.. lgt;at.Alieni funt hi mores à faneftis, ut quod reific fieri poteft, no ferit},fed fimiilanter again. Ilkid, Se-pties,cxponi poteft per f^pius,!!! fit numerus certiis pefirus ,p incerto.Nifi forfan in eëfueto fit Orien jalibiiSjUt quemadmodii apud nos g reges accedut,tertio léfc inciiruant, priufquâ ni ccfpeiff u illorü cô fîftâtjita illi incuruent fepties. Obferuandü eft hoc loco,qua; fit fors piorum in hac terra.lacob pius in-curuat ante ffatrem impiu.'dpminus à Deo cëftitutus,ante ftruü fuü humiliacDco dilefius incuruâdo fiUener^t eiim que Deus odio ^feqiiebat,amp; tn uincit ae dominât,quâuis claudus 8C ineiiruus corpore. ^cuctirritLfduin oecurßum ciiis,^ amplexdtus eü eum mitq^fiiper collim eins, O ofiuldtus eü eum,dcflc^

. ] Vulgata latina habet in fingulari, Fleuit: iierùm in Ebraro eft, Ae flciierunt, queinadmodum

6J4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in g en es 1 M

amp; Septuaginta uertcriint, ’w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xi^fió'regot^ id eft SC flcucrunt ambo. Quocunq; tandeif. anin’.o /i

Efau quadringentorum uiroriim fatellitio ftipatus lacobo occurrcrit, iiiimico nel am ko, uidemus kk nihil ab illo tentatum efte quod hoftile eflet, fed lacobu humanifsime ac plané fratcrno more ede acce-ptum.Non expelt;fbauit donee adfe iieniret frater,fed in occurfum illius cucurritrdeinde nonft!ftiniiir,cio nee frater fe amplexaretur amp;ofcularetur:fedipfe ilium prior amplexatiiseft nbsp;nbsp;ofculanis. necpafliiSefl,

. ut folus frater fleret,fed und cum illofleuit amp;nbsp;ipfe.Nihil exprohrat eorum,quorum gratiafibipliirimü timuerat lacob, fed uclut oblitus omnium accipir cum non uerbis tantumj fed amp;nbsp;gcftibus fiimmam be-ncuolentiam fpiranribus.

O £ 5 E R. nbsp;nbsp;Videmus itaep hoc loco,q fit efficaxhumilitas 8C fubmifsio, ademoniendumiratiamp; inimid homi

nis aniinum,fi adfit numinis cooperatio,cuitribuendum eftquicquid hiegeftum legitur. Hoc demil ue-rc eft uincere ac dominari. Sic uentos uincit dum fe fubmittit arundo, Impulfu quoru robora celfa ca-dunt.Nec eft ut difputemus,fecerit ne ifta Efau ex animo uel fimulate’. Homo crat,malus quidcm,atta-men homo. Vt malus,potuit hxc fimularCjUt homo, potuit ad horam mutanis poncreconceptü ran-corcm,amp;fraterni amorisfenfu tangi,pr£fertim ergafratrem tanta fibi cum fubmifsione occurrentem. Cor hominis eft in manu Dei.Poteft illud fledlere quohbet,idtp in moniimcnto, 8i prçtcr opinionem. Hac fide conemur animos fratrum ad ca fleftere quae funt humana, amp;nbsp;fraternæ beiieuolentia: confona. Cogitemus animum hominis eflegenerofum, acducicitius qtrahi. CogitcmusinefTequidemccrdi hominis lênfnm humaniratis,ucrdm fieri per accidens, ut uel ira, uel odio qualî quodam faxo prema-tuf,ne fe poßitin apertum exerere, atçp ita per fubmifsionem nobis elfe fatagcndum,ut amotoiræiiel odi} onere liberemus fenfum captiuum ac fiipprelfum, ut ex inimico fiat amicus . Multis fudoribus in cœno ac fabulo quacrit SC eriiitur aurum.Qiianto utilius effet humanitatis acfraternarbcncuolentiicfcn fum in cordibus iratorum ac maleuolorum hominum ira amp;nbsp;inimiatia fupprelfum utrbis SCfoftis fubmifsionem fpirantibus cum lacobo ftudiofifsime'qua:rcre,amp;; in apertum produccref

EtleiMuit ocutos ftios,Cr uidit ntidieres çr liberos, ac dixit.Qtù fiersttHi tui I ] In Ebrjco eft, qb nbK’'T3,id eft,qui ifti tibifParticula haec uarie'redditur.Sept.fic,Tz tmiix lt;rûj èg-if/, id eft, quid, hate ite ma finit? Pro ••■ia uerterunt niSjid eft,pro qui,quid. Vulgata latina habet. Quid fibi uolunt ifti? fi ad tepertineantJ MonfteruS,unde ifti tibj^Pagninus.Qiii funt ifii^nn net’Meo iudicio quairebat Efau non cuius aut unde effent,quos dubitare non poterar,cffe ipfius lacobi,quern pone' fcqucbanmr:fed, qui effent, liberi ne ipfius,uel ucrnx,feruorum uidelicet fili},ucl alia's cmpri,aur alia ratione acquifiti.

Et ait (lacob)liberi funt,^uos Jono dedit Deus feruo tKo.]Nö dicit,Mci fimt,quia de illo no qujrebatifed, B Liberi funt quos dono dedit Deus feruo tuo. Non dicit, Vxores meat funt, quoniam id alias erat per-fpicuut fed de libcris refpondet, de quibus dubitari portrat,liberi ne effent uel fcrui,inter quos multuin

O B S E R. eftdifcriminis.lfti nantjj hacredes funt, illi nequaq. Et obferua q, non fimpliciterdicit, Liberimcilunr, quos acquifiui in Mefopotamia;fed,Quos dono dedit Deus feruo tuo. Homo plus etiam coram inipio conftitutus,pietatis fu» obliuifei non poteft. Reuera dono Dei accipimus liberos noftres. Vtinam ecs hoc quotp rcfpeftu ad gloriam Dei educemus,ac in omnibus donantis Dei liberalitattm agnofcamus.

'Etacceff'eruntancillieÇm Ebraco additur'n’'^n,quod uerti poftft,iflx, uel illuc. Germanice'fic loqui-mur,vnnd ƒ tratten hinili) Grfilij eorum cr incuruarunt fe. In Ebraco eft in ferminino generc, amp;nbsp;incurua-runt fe ancillae uidelicet.Vtiç incuruarunt fe etiam filij illarum,ucriim matres fecerunt hocprimç,quas imirati funt filn.£taccefsit etiam Leah er filii eius cr incuruaruntfe. Inairuarunt fe hicpofitum eft m ma fculinogencre,propterca qudd filij plures,m3ter tanrum unica fuit.

Q* V AE S T. Poilea aceeßit cr lofcph Cf Rachel,qt incuruaruntfe.]Quxrunt,quare nominetur hie lofeph ante marré,quafi aliquid fubfit rationis.R Shlomoh more fuo nugatur,uoluiffe lofephum prarcedere, quod ti merer matri ab Efau propterillius pulchritudincm,quafiimpediturus, fi quidille finiftri tentarcucllct. Arbitror nihil hicelfc curiofius quacrendum de lofcpho, qui cum hare gererentur, putr crat fexanno-rû,ut nihil mirum fit,fi à matre inter incuruandü fuerit antefaciem ipfius pracmiflus. VxoresS( anciila: lacob una cum liber is pulchre' fe accommodarunt præfenti fortuna:., V erofimilc eft,fie fuiffe inftrudios d B S E R. à Iacobo,nec accefsiffe ad Efau iniuffos, Cogitandum hie eft, quanta fit commoditas patrifamilias fife uxor amp;nbsp;liberi in omnem cum ipfo ferendam fortunam accommodent SC paratos cxhibcant.nirfus qua ta oneretur ineommoditate,fi illi morofms tergiuerfentur.

Et dixtr(Efau)Q«ie el} omnis ilia turma tua in quam incidii] In Ebrseo cftiqua: tibi omnis turma illafSe-ptuaginta ficrÎToïnx xvrxtxi wftrf«(«61gt;Aflf!,id eft,quid hæcfunttibi, caftrailia quibusoccurri? Pag. Eftnetua omnisturma ilia ,quam obuiamhabui? Veii'mnoninrerregatEfau fitncturmail-la lacobi,cum id ex feruis illius iam cognouiffcr,fcdquorfummiffa fit. Qiiarc lacob refpondet ad hunc modum.

Et aitiVt inueniamgraliam in oculis Dominimei.}Non dicit,Mea eft, fed ur rcfpondcat ad idquodqux-rcbatur,vr,inquit,inueniam gratiain in oculis domini mei.quafi dicat.'Nifi turmam illam pecorum u-na cum ferms, donum domino meo, ad hoc ut grariam in oculis illius iiuicniam, ut cum mihiconci-liem d^ placatumreddam .Hicfenfusrefponfihuius eft. Veriim utirurreticentia admodumcomreeda caufsc. T acens cnim de dono,de finali illius caufa refpondet. Fuiffe r cnim nonnihi! odiolum, fi dixiffit, Dono tibi illam mifi,ucl eft donum meii adte.Vidcmus hoc exemple lacob:, q fiicu mhomini reprclo caute Si circumfpccbc agendû ac loqiiendü.Qiii gratiâin oculis ciufniodi liominis iniicnirceupiuk no hoe

îoqaantHV,ne uerbulo aliqiio minus caiitf uel liberius prolato magis ülum ofFcndanr,^ p’accnt. Deinde obferiiandum cfrg cautc' non dicat, Vt remittas inilii lt;S^ condones qiiod in te peccaui.NuI-billiim injuria affeccrat, quare non conueniebat, ut quod ex confibo Dci geftum fuerat, conftfsione Wlpï damnarct.Et tarnen cupiens placatum habere fratrem,gratiam miflo muntre in ocuüs illiiis am fciuitjamp; in eo ueluti termino confiftens de munere intcrrogatuSAefpondit, Vt inueniam gratiam in o-lt;ub$Domini mei. Vbi cauendum eft,ne uox Gratia,Ebr.^n)pro miiêricordia qua peccara remittuntur , »«ipiatur.Ncç enim confeftim de rcmifsione peccatorum intelligenda eft harc loquutio,qua quis gra tiim in oculis alicuius inueniflë dicitur' fed frequenter accipitur fimpliciter de fauore ac beneuolentia. Sic Noeinuenit gratiam in oculis Domini,fîcMofeSjficbeata uirgo mater Dni. Admonemurigitur ^oc loco,non eflë alicnum à fandiis hominibus quaerere gratiam in oculis hominis,praefertim fratris.fi •*cillefitpotens,ut pofsit.fïue iratus,utuelitincommodare. Deinde etiamffprjterculpani noftramluc Cenfeat nobis aliquis,non effe praeter decorum innocentis hominis,quarrere iilius gratiam,modô inno ttntiamfloftram nulla peccati confefsione falfo damnemus,prcfertim fi caufa propter quam ille nobia 'rïfcitiu-,magis Dei quàm noftrofit adla confilio,uelinuniutrfum Dei magis fit quàm noftra.

Etjixit Efau'Habeo multaymifrater,ßt tuum quod eü tuuin.’iQu^fi dicatcNon efl opus ut tua mihi muni ficentia fuccurras.Suin diues,quare ferua quæ tua funt. Tantum non dicit, Habeo plura q tn. Si quid bibes,feruatibi.Obferuanonfolumarrogantiamhominis,fedamp;inciiiilitateinfraternacbeneuol£jitiac O B S E P„ paramconuenientem. Ciuiliuscratgrato animo munerafrarriscompledli,deindeuicifsimuelparia Idplura Iargiri,qua de re no audit lacob ex orc eins uel iierbulum.Netp ad id refpondet, quod dixerat bcob, Vt inucniam gratiam in oculis Domini mei. Debebat dicere,Ero tibi frater,Sf fratris te beneuo-bntia profequar,Nihil horum poHicetur,fed fimpliciter munuS aedpere recufat.

Eftaliquandoiuftarario,utnonaccipiamus munera.Vtpotequandodanturueldcilliciro^ueladilli- O B S E lU (itumfinem,uel cum damno dantis. Verdm inucnias qui per arrogantiam refpuant munus oblatum à PfOximo,ucI alias cauere uelint,nc uel paria uel plura fint rcdd£nda,aut nota ingratitudinis fiibeunda,

Ef ait lacob:Üc qu£fo,obfecro ß inuenigratiam in oculis tuis,accipias ctiam munus meum de manu mea. (.Pro fftr koc enim uidifaciem tuam,ac ß uideamfaciem potentum)et gratißcaberis mihi.Accipe,quiefo,benediélionê ^^à,quie aÜata eß tibi,quonià largitus eiînnhi Deus„cr quia habeo omnis generisbona,et coegit eu et accepit.

Accipijitetiammunusmeum,] In Ebraro eft,nt^pb‘'jid£ft,amp;: accepifti, prarteritum pro funiro, Et acci- LECTIO. P'cS-MonfteruS uertir,ut accipias,nc uau fit ociofum.Reliqui interprétés tanq ociofum neglexerunt.

Copter hoc enim uidifacicmtuam.]Ebrxus habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^y’'a3id£ft,Qiioniam propterea uidi

beiemtuam.Vulgata Lat. Sic enim uidifaciem tuam.Et Monfterus:Nam in hune modum uidi facien» ^Mlllis pby hoc loco idem eft arqj,fuper ficjad fic,id eft,ad hune modum.

^cfi uideamfaciem potentum.’ila Ebræo,n’'nblK ■'SB nH‘A3,id eftfiait uiderefaciem elobim,quod red-’l'Pottft,quemadmodum uideri folet faciès elohim. Vocem aurem Elohim Septuaginta amp;nbsp;iiulgara Ia *‘nauerterunt,Dei.Chaldaeus reddidit K’'3‘gt;3“gt;5ideft magnarum, potentum. Vocantur autem elohim Petentes ac magnates,non paucis fcripturae locis, Pagninus uertit, angelornm. Tiguriniretinucrunl ‘locem Elohim. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

gratificaberismihL}(n Ebraco,-\isni^'^, Vulgata latina, Efto mihi propitius.Scptuag.««'; si-Jlütiéacte '‘-')idcft,BenepIacitum mihi facies. Pag.Etcomplaceas mihi.Monft Et bene uoliüfti mihi. Verbünr^ '•oluntatis,placiti,bencuolentiac,ßf gratificationis fignificationcutt habet.Huic accommodant fc inter-prctc$,qiijfqi ut poteft.

Q.«onw»i largitus eilmihiDeus.} In Ebraco, C'tibH ’'Sih”3.Vulgata lat.Quam donauit mihi Deus. ïept.»Tz iKftje lAi i eft,quoniam mifertus eft mei Deus.Sic uertit amp;nbsp;Monfterus. Pag.Qiiia dona *^itmihi Deus.TigurinajBcnignc'enimfeeit mihi Deus. Qiioniam uerbum^ir» nonfolum miferatio-»is amp;nbsp;gratix, fed Si beneficentiæ qu» ex gratia nafcitur, fignificationem habet, commodius uifum eft *’crtcre,QiJOniam largitus eft mihi Deus,quam,Quoniam mifertus eft mei Deus.

Ef quia habeo omnisgeneris bona.Jin Ebrato eftb3 ’'b w' ’'3’sid eft, Et quia funt mihi omnia. Vulgata ^ïI.Jt.hab£t,Tribuens omnia.Sept.*» wwTlt;v,id£ft,Etfunt mihiomnia.Monft. Et quia eft mi bfatis.Tigurina quoq;,Et fatis habeo.

Oifïciebat lacob arroganriïfratriSjetiïanteanöincognitd.Huicoccurrit non pari infolëtia,fcdfub EXPLA 'quot;ilTeâf inftäter fupplicädo. Nó poterat ferre muneris fui repudiü. Et fentiebat tcrgiuerfationë häc fi a trisirgnmentü eftê animi nondüfatis erga fe placati Si fynceri.Quarefupplex hominé urgct,artc utes äduinceiidü efficacifsima-Vbi illa dixerat,Habeo multa,amp; fit tuü qd tuü eft : ccfeftim fupplicas Si obfe-tflSjUe qupfo ait.quafi dicat,obfecro nerefpuas munus mcü Si inueni gratiä in oculis tuis,ac fi dica,quê ®’ädmodü appar£t,accipias etiä munus meu de manu mea. Colligit ac fupplicat ex natura grat«»- acfa quot;wis.Séfus eft:Si mihi uerëfau£S,nóconfondes faciem meä, reeufando munus quod mifi. Proptci hoe uidi facie tuä,ac fi uidcä facie potentó. Arbitror ifta habere parentlufim.Rarionê habet mifsi munc ris.Eteftfenfus:Propterea uoluifaciem tuamuidere nonuacuis manibus,fedpitcmifl’o munere hono twio-.quemadmodum in facie potentum comparere folemus, ut gratiam inuenirem in oculis tuis. Sic tnimde te domino mcofetitio.Quare, fi, quod uolui, gratiam in oculis tuis inueni, ctiü hocfimulin-•ilt;ni,ut accipiaï munus de manu m£a,âf gratifïccris mihi. Licet nó egeas mco munere, fed habeas mul HjdC plura etiam ego, argumentfi tarnen fraternac beneuolentia: in munere mco nó fpernes, fed qd

6^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N e S 1 M

mirtiim eft uelhoc nomine accipics,ut mihirem gratam facias. Hifcc prwmißis fiibiungitrAccipfjtp«-*- / fojbenediftionem meam^quac allata eft tibi. Benediétionem uocat inunus honorarium exbencuolctia profelt;ilum.' deinde etiam hoc nominc,quód fiimptum efTct de bonis ex bencdiftione Dei acquifitis, ut Mociila benediftionis pafsiua fit fignificatione pofita. Er huic uidctur conucnire fentcntisc quodftatim fubijcitur.’Quoniamlargitus eft mihi Deus,amp; quia habeo omnis generis bona. Qiiafi dicat.’Qiioniam benedixiî laihi gratia Dei,fic ut omnis generis bonis abundem,obfecro accipias munus meum iiel hoc nomine, quod fumptum eft de benedidlione Dei. Hoc paóto fiipplicando amp;nbsp;urgendo uicit hominem alioqui durum amp;nbsp;arrogantem. Vnde fubiungitur.’Et coegit eum^ôi accepit. Coegit non uiokntia, fed fupplicatione irremifia.

O B S E R. Obferuandum eft principid,quod lacob muneris fui repulfam tantopcre deprccatur,dicens:Ne quae fo,obfecrOj fi inueni gratiam in oculis tuis accipies etiam munus de manu mea, SC gratificaberis mihi. Videmus hoc exemple etiam fandlis uiris graue efle amp;nbsp;inferendum,fi côtemnatur ac repudietur, quod Audio conciliandæ amiciriae largiuntur fratribus,non tarn quod eiufmodirepulfa ignominiçnotam ha ber,q quod Audio beneuolentiae declarandar,amp; amicitiac conciliandj refragatur. Videtur enim amicitia recufarc,qui munus amicitiac fymbolum acceptare detredf at.Sic naiitp comparât! funt,qui ex animo cm piam fauentjUt parati fint ad gratifi'candû ei,cui beneuolunt^fiue id dando fiat,fiue ab illis accipieiido.

Deinde,in eo quod dicit: Qiioniam propterea nidi faciem tuam, quemadmodum uiderifolctfacies porentum,confiderandum eftquac nam fitratio,qudd potentum amp;nbsp;magnatuin facies non uacuis raa-nibus,fedcum muneribus conueniri folet.Caufa eft uelin ipfis potentibuS, uel in inferioribuS, uel in u.-trifep. Arbitrer antcm in utrif^.Sic enim animari funt potentes,ut copiant haberi in precio, amp;nbsp;dcmul-ceantur admodum,ubi gratiam fuam ambiri fenferint. Inferiores qucqp fic funt animati,ut gratiam po tentum faciant plurimi,illamip quibus pofiiint modis ut reuerentia, obferuantia Si fubmifsione, ita Si munerum oblatione ambiant.Et quoniam per ipfam experientiam notifsimum cft,muneribiiS placari ac demulccri pofle magnarum animes, obtinuit ifta conliietudo ut quibus opus eft illorum gratia, ad hanc fibi uiam faciant munerü largitione. Et hinc e/Te arbitrer, quod in cultu Dei obtinuerunt oblatio-nes,quibus homines religiofi animi fin gratitudinem erga Deum teftari uolunt. Non eget Deus munc re noftro,amp; ramen in lege populo fuo præcepit,ne in confpeftu fuo quisg appareret uacuus.Reucrcn-tem Hidelicet Si religiofam animi erga fe gratitudinem,obferuantiam,ac ftudium ainbiendac grati{ fu« quxrir,non munera ipfa,quibus in fc iiec eget,nec delediatur. Sic pure caufam eius qudd inferiores mu nera dant porentibus,fitam efle in unifip,S^ hjne natam efie etiam in cultu Dei offerendi confuetudinê, » unde Si illud eft, quod qui munerauel Deo uel magnatibus offerunt, optime'fecum agi putant,fiilia non dilplicere,fed cum gratia accipi uiderint.’contra admodum contriftärur,fi rcpulfam patiantur.Quä male' Cainum habuerir,quod oblatio ipfius Deo non probabatur,fupra' uidimus cap.4»

Tertio,nec illud tranfeundum cft,quod miflum fratri munus benediftionem fiiam uocat, dicenS.'Ac cipe,qu»fo,bcnedi(fbionem meam,quac allata efttibi.Et i.Sam. xj.dicebar Abigail ad Dauidetn: Sufei-pe benedidtionem hanc quam attulir ancilla tua tibi Domino meo,amp; da pueris, qui fequiitur te Domi num meum.Et Dauid i.Sam. 30. cum de praeda mitteret dona fenioribus luda Si proximis fiiis dicebat, Accipite benedidbionem depricda hoftium iftmini.Et Paulus x.Cor.9.elcemoiynam deftinatamfra«* tribus Hierofolymitanis uocat benedidlionem.Pulchcrrima fand uoce ornatur munus liberale,dum be nedidbio uocatur. Rationem illius arbitror efie diligent! homini confiderandam. Meo iudicio, primum ob id redbc uocat benedidbio, quod fir portio quaedi de ijs bonis fumpta qux pet diuinsc nobis benedi-dbionis largitatem prouenerunt. De hac ra tione in explanatione memini. Deinde ob id quoep, quod e-iufmod! munera,quac libera uoluntate dantur .amic!s,non danrur fimplicitcr,fed cum apprecationc ora nis generis profperitatis, propter quam ai/Xc/w redbe' ipfum quoip munus benedidbio uocatur.Ter-tio accedir Si illud, quodquia benedidbio incrcmentiquotp Si copiât fignificatione plerunç accipitur, pratfertim Deo tributa,et!am hoc noinine cofluenienrcr pro munere acc!p!tiir,quod fic datur, ut fit no infrugiferum,fed quafi inter rcliqua bona uice incrementi Si m ultiplicationis.Hatc in prxfinti occurre runt:fi quis certiora habet,adferat in medium.

Quartó,deeo quotp confiderandu eft,qd dicit .•Qiioniälargirus eft mihi DeuS, Si qahabeoomnia, no fimpliciter diciGf^onialMjid eft,dedir,fed quonia 'jïn,ideft,ex gratia largitus eft mihi Deus.Agno fee primiim in bonis tuis gratuitâ Dei liberalitate.Dein obferua animü donis Dei fic contentii,utpiitct fe habere omnia, Et reuera ub! gratia Dei eft largiter tribuens omnia,ibi nihil deeft eorii quæ fur.t nteef faria.Sic Germanice dicimus.Icb hab^ott vndgenug. Eriamfi funt in feculo impq, quiplura pofsidcaut, non habent tame omnia. Quia pracfentibus non lunt contenri, fed per pleoncxiam pcrperiid appettmt plura,amp; plus ultra contendûr. Paulus no habebat tantum quantum habet hodie Rom.Pontifex,amp; ta» men dixir.’Nihil habenres,amp; omnia pofsidentes. Si cum hoc Jacobo noftro Phil. ult. Habeo omnia amp;nbsp;abundo.Indecorum eftfilio Dei, de rerum penuria conquer! Nam ea quenmonia uergit ad ignoraini am patris ipfius,qu! cü diues fit in oinnes, fiios filios defocre non poteft. Qiiarc conuenientifsimc'fa» dbum eft a lacobo, quod fe abundc' ditatuin efle per gratiam Dei, amp;nbsp;omnia habere dixit, ubi finfit mu-nificenriam fuam contemn! a fratre, propterea quod ille fc diairem dd multa habere exiftimaret, ideo-que diccret; Habeo multa. Si fir tuû quod tuum eft.Parum de glorificatione munificentia: Dcicogitat auarus âd fordidus, magis ad hoc protcr.dens ut acciputt quam ut benedidbioncro luatn offer,it aiijs.

Qiiinto.Er coegit cum, inqiiifacccpir. Confiderandiim hie eft, qnodnam fit hoc coadlionis genus,quo ctiam inferior fupcriorcm amp;nbsp;infi'rmior porentiorem cogere pottft. iiiolentia nihil efteciflet la cob,ucriim qiioniam inftabatobrt'Crando,id(p non iird;trctaliquidEfau,fcdntacciperet,uicifreluftan tcm.Magna uis eft eorum qui inftantcr fuppJicanr amp;nbsp;obfecranr,pracfertim ubi non fibi,fed alijs ad dan dum non ad accipiendu parati,prodefle cupiunr.Hac ui expugnat Ifrael impium fratrem Efau, amp;nbsp;ciim hominibus rum Deo dominarur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Et dixittProficifcâmur creamiis,cribo ante fe.] Hkid, Ante tc inEbræo eft nnjl'jjcft coram te. V iilgata la tina habet, Gradiamurfimul, creep locius itincris rui. Non agebat hoc Efau, ut praccederer lacobum, fed lit uelut à latere duceret. Et hoc crat quod lacobo uidebatur deprecandii. Qiiare fubiungit Mofes:

Et ait ad eum: Dominns mens nouit, c/uod pueri funt teneri c:r ones atej^ boues apud me junt fcet£, et impellent: tos uno die, çy morientur omîtes ones, Tranfeat, gu£fo,dns meus antefaciem(eruißii, er ego incedam patdatim iuxta gyeffum profediionis qu£ ell ante fadem meam,e:r fecundum inceffum puerorum^donec ueniam ad Domiiw Wf«»iinSflr.]Et oucs,inquit,lt;S(: bones apud me funt fœtæ.ln Ebræo eft n^b^jid eft,afcendentes.Com-miiniter tarnen uertunt,fa:tas,iuxra grefl'am proft dlionis.Ebreus habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id cft,iuxta pc

demoperis uel Icgationis. Pedem pofuit pro greftii uelinceftii. Opus,fccundum.fcnfum quoriindain, pofuit pro fubftantia Sd gregibus opcre partis,qiiemadmodfi amp;nbsp;nos Germani hac uoce,aibcit,uti foie wiispro eo quod operando acqmfiuimus. Veriim quoniam uox ifta naKbta, non folum operis,fed SC legationis fignificationem habet, placuit eorum uerfio, qui reddunt, fecundum greftinn profedtionis, itieftproficifeentium.

Qiioniam comitatum fuum offercbat Elau,cuperct autem lacob ab eo liberari, quoad id poftet fieri paucis amp;nbsp;citiiis, ciuili modeftia deprecatur, nefe comitetur,amp; addit rationem fatis prcbabiiem.Domi nus meiis,inquir, nouit quod pueri funt teneri, 8i ones atqiie bones apud me funt ferta;. Hoc eft:Videt Dominas meus, qnalis fit mihi comiratiis pneroriim Sigregum. Piieri funt, teneriores qiiam qui co-mitatiii tuo ex æqno refponderc queant. Et ones cum bobns habent inter fefoctas,qua; Si ipfæ nos con feqiii non porcninr. Siimpnlchnreaslerui uno tantum die, periclitabunturomncs. Argumentum eft abincominoditate Si damno ex ilia fcqunturo. Qiiod autem pueros dicir eftê teneros, intelligendum ®ft de iunioribiis, lofcph uidelicet qui fexennis erat,lt;Sf rjs qui ante ilium proxime' ex Leah natifnerunr. Etancillarnm qiioep fiiij, immo amp;: Lcæ, quos rtatim initio pcpcrit, quorum primus nix diiodecimum impkuerat annum, non erant adliiic fatis pares ad ferendos citationis profediioris labores.

HandfeniiS deprecatns eft comitatum fratris. Subiiingit petitioncm qua obfccrat,iir fe præcedat in Sdtjdetij fibicopiam paulatim cam fuisfubfequendi.Traiifeat,qiiçfo,DominiiS meus,inquit,ante fadem fciuijfui Si ego iiicedä paulatim iuxra grelfum profedfionis huius qua; eft ante facie meam. Si fe-cundnm incelfiim puerorum. Qiiafi dicat.’Non licet,nt deferam meos. Cogor itaep me illis accommodate,lt;Sd iinlt;a proficifei fecundum quod illi ferre poftiint. Licet autem ex uerbis hifee intelligcre,quomo dofiios in occiirfn hoc fratris diiiiferit. Seriios cum gregibus Si rcliqua fubftatia ante fe pricmiferat. De Eis loquitur, cum dicitjlnxta grelTum profedlionis qua: eftante faciein meam, id eft quæ me pracedit. Deinde liberos cum nxoribus in pofteriori parte proft^iionis derinnit,amp;: difpofuit,fecundum diuifio« litm cuius fupra fadla eft mentio.

Addit, Donee ueniam ad Dominum meiimin Seir. In monte Seirhabitabat Efau.Hoc agebat uideli «tlacob,ut fe Efau in toto illo itinerc liberü faceret,nec ufpiam hærendo expedlarer,fcd redid ad mon tem Seir rediretjibiép fc dum tandem cum fuis adiientaret,pra:ftolaretur.

Obfei'iiandfieft hoc loco excmplfi bom parrisfamiliasacfimulbonipaftoris, in eo quod profcdlio O B S E JR., nemfiiamfecundum uires ciim puerorum turngregum attemperando,rationem eorumhabuit,quicj teriserant teneriores Si imbccilliores. Ea demiiih eft ueræhumanitatis diferetio, ut ubi in eiufdem ne-goeij.operis, itineris,5(;c.focietate coniundli funt homines impares, fir miorcs Si infirmiores,pruden-tiorcs ßd imprudentiores, alacriores amp;nbsp;deiedliores, quæ agenda funt agantur nonfecundfi firmiorum, priidentiorum,ßd alacrium uires,fed fecundum quoclparshnfirma,imprudens Si deicdlaferre poterit. Cnidelecft propterfirmos perdere infirmos,Hbi fi'c agi poteft,ut non perdanturfirmi Si ramen fernen tiirinfirmi. Nemo adeo uæcors eft ut in corpore fuo non habeat rationem pedis infirmi, fed fic ingre-diatiir,ut attendar magis quid præftare pofsitpes fanus,qudm ferre pes infirmiis. Vbi doceda eft plebs inEcclefia, prudens fanæ clodlrinæ minifter accommodabit fe magis imbecillo imperitorumcaptui, qaamexercitatorum intelligentiæ. Vbi increpandifunt rcprobi,magis curabit quomodo parcat infir misconfcientijs,ne calamum qualTatum conrerat,qudm quomodoreproborum malitism acriter infc-ftetiir.Diligens Si fidelis paftor obferuabit in Ecclefiafua, quales habeat auditores, Si potifsimam mi nifterrj fiii ciiram impendet tenerioribus Si infirmioribus. Cognofeet ouiculas fuas tencras Si fertas, non folum arietes grandiores ac robuftiores. Incedet Si ipfe paulatim, fecundum greftiim imbecillio-riim.Nonfaciet omnia,nondicet omnia, nonrequiret omnia,quæ Si infe funt licita, Si à fi'rmioribus præftari poflunt, fed perpetud fpeftabit, quid condiicat infirmis,nö ut femper fint infirmi,fed ne incau tafeiieritatCjUelperdantur, uel abincremeiitis adolefcendi 6d robore confequendoimpediantur.

dixit Efau:Conftituam,qu£fo,tecum de populo aliquos qui mecum eH.EtattiAd quid hodlnueniamgratiam inoculis Domini met.] Volebat Efau faltem aliquos fuorum adiungere lacobo qui ilium deducerent, Si tpmitarentiir.Siue idbono ammo feccrit,utilli efient iielprafidio Si adiumentoin innere uelhonori,

óyS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

fine ficcrir malo coTifiIio,ucritus ne aliddn:l!naiet,amp; e xpt iftationi m fiiam eludeiet^fl pronus ntmiuê de fms in comitatii iilius habercr.Iacob ftiidiofe etiatn hoc quicquid erat offitij reciifat^caufatus neefle fibi opus eiufinodi comitatu,fed lioc uno fe iffe contcntuin^ fi gratiam inueniat in cculis eiuS, atq^ its ciuiliteräfcfratreindimittir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)

Et reuerfui cü eo die Epiu itinere fuo in Se/r. ]Hand arbitror ilium co d;e pofuifie in fuum redire locum:, • ncc hoc dici à Mofe/ed id tantum figiiificari,qudd non haftrit apud lacobü amp!ii.s,fedftatim eo die in Seir reuerti cœpcrit,futurum fperans ut poft dies aliquot i I lue iê coi ftqutTenir Iacob.

Et Idcob prof celui ejl in Succoth, çr ledifcauit fibt domum, gregibutij^ fi.iifcdt tuguria, ejuapropter uocauit nomen locitUiiisSuccoth.] Locus ille Succothqiomë a tugurijs foit.tusqr.rer M. fienaim fitiiseft,5lt; Salera Sichimorum ciuitatcm. Prxtcrea tft Si in Aegypto locus eodem nomine, propterea quddfilij Ifrael ta bernacula ibi primó fixcrunt/iun terram iiIamegrtderentur.Apparit aiitim laccbumdeclinafieabi-tinere, quo debebat uerfus Seir proficiici,fecundû promißionem Efaufratn £. lt;ff„m.Argutnentümlm-1115 eft non foluin à loco,fcd Si ex co,q, domum ibi adificauit,fiC gregibus fuis tabcrnacula fixit, Qiiare non innneritd qnifquain fufpicari pottrit,no!infl'e eum fidere uerbis fi arris,ftdftudio commercium amp;nbsp;habitationcm ilhus d- clinaifc.Et foif ,n no faciebat hoc pra ter rationcm.Erant ipfi mores hominis no incogniti. Timendîierat,neabillo nelper occafiontin necaretur^quodolim fuerat minatus,utlcapti-luis detinerctur. Quare diligcter C3uir,nc plufculum iniret cumillo coin merci). Ad tempus fiicratemol litus Si placatus. Veriim eiufinodi hominum ccncÜiario definit in hor.ts,ut inox leui occafîonertdcant ad ingenium. Sed dices;At promifit iili,utnturum fc ad eum in Seir. Dixitcnim,Doneeuer.iamad Do minum meum in Seir.Quare debebat hand declinate,fed reóta ad ilium pergtrc.Refpondeo.Sicfacien-dum fuiffe apparer. Cogirandum tarnen eft,fieri potuiffc,ut cum hoc dicerctjfic fiierit animatus,ut uel-let proficifei adfratrein in Seit ; poftea ucrc)uelintcrnoit’.ftir.(Hununnnis,uelaliunceadmouituS,riCid faceret, fententiam mutarit,quale eft quod Alagis accid!r,qui cum ad Herodem reuerti deberer.t,angcli ca admomtione prohibit per aliam uiam in regionein fuam finit reueifi.Matrh.r.

Qi^iod aiitcm domum in Succoth ædificaife dicirur,meo iudicio non eftintelligtjidum nifi de qtiali-cunep maufione, in qua ad tempus cum fuis requicfeeret. Si forfan hybernarct. Nen enim animuserat co Icci perpe tud mancre. Qiiare locum ilium redtc'non uocauit n'S, id tft demum, fed Succotli,ideß, tuguria ueltabernaculaqit ipfaloci appellationcfignificaret,nolle fe ibi manereqiifi ad tempus.

Et uenil lacob in Shalem cinitatan Shechentj qu£ cil in terra Canaan, cum rcdiffet de P.adan Syria, cr mai ft iuxtaciuitatcin.yiLeipCa appartt,non fie pdificaife eum domum in Succeth ut ibi continuo habitaret fed S ut cum fuis ibi aliquandinrcquiefceret,cum per grariam Domini manus Efau euafifiët. Quart oppor-tunitatem migrandi na^his, ultra eft proftdus, uidelicct adShalem ciuitatem Sht chcm,ad cuius lams tabcrnacula fixit.

Q_V AE S T. Qtuvruntautemliocloco,quodnamfueritciuiratiiftinomen,Sh;tlcmncuelSichem.Alijarbitrantur Sichern non Shalcm.Shalem putant hic idem elle quod faluus amp;nitcger,inrelligentes Jacobuin faluiim Si integrum ad ciuitatem Sichern ueniftc, idl^ uelrefpedu ptriculoriim in quæ inciderat in reditu, uel reftituti ac fanati femoris. Et hi putant Shalenyiullam effe aliam quàm Hicrufalem, de qua nop poisit liicpræfens locus intelligi. Contr.aalij fcntiinitcimtati hiiic nomen fuiife non Sichern, fed SlialerameC ' elfe infolitum gt;nbsp;uno Si eodem nomine duas diuerfas uocari ciuitates, id quod Si Hieronymus annctat* Pofteriori huic fententiæ arbitior ea quæ fequuntur magis quàm priori conuenire.

Et poffèdit partem agri,iibi tabernaculti fuum extendit,àfilijs llemor patris Scchcm pro centum numis.Et ere xit ibi altare,ac uocauit iüud,Portis Deus tfracl. ] Hemor e rat princeps ciuitatis Shaic.Habtbst is fi!ios,a g bus lacobemit aliquam agri partem,ad hoc cömodam Si fulficienttm ut in ilia figerct tabcrnacula fua Si altare ædificaret. Ne^ enim liecbat hocfacere loco alieno.Emit autem pro centü numis.In Hebrao tft, pro centum n'C'nin, quod numos aliquit Hcbræi uertunt. Chaldæus habet, lamp;Vin rKT33,id eft pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

Ex eo quod partem agri emitjbicp non folum tabernacif a fixit,fed Si altare erexit,apparetcum uoa luifte ibi aliquandiu habitare,quod amp;nbsp;fecit,donec oraculo-Dci in Bethel afetndere iubcretur. Qiiod an J tern altare uocauit fortem Deum Ifiaelis,argumcntiiin eft,uoiuilfc eum retinere rnemoriam luc'cæ an- j gclicæ, in qua confequutus fuerat hoc nomiihsqit pro lacobo Ifrael uocaretur.Sic uocauit altare,quod cófecratum uolcbat foiti fuo Deo, fortem Deum Ifraelis, propnrea qudd fe de omnibus periculis eri-puilfet,amp; in terrain Canaan reduxilfct.

Q.V AES T. NafciturhicquæftiOjmeonidiciOjhaiidfacilccxtricabilis.Siquæhicdepolfefsioneagridicunturcii i Afll.y. ius partem lacobàfilijs Hemor patrisSechcin centum fibinumis comparauit,ad ea conféras,qua-Stephanus in Aiftis cap.7 inter cætera récitât, plane fuut diucrfi.Sic cniin lihc Icgitur; Et delccndit lacob in Aegyptü, Si defuniff us eft ipfe Si patres noftri,lt;SC tranflati fuut in Sicht ni amp;pcfiti in ftpulclwojquod * emit Abraham precio argëti à filijs Emor,fiiij Sicln m. Ilæc ibi. Niif.}u.un autem in fcripturislegimuî

EXPLANATION nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;699

Abrahamum emifle agrumin Sichern «à filijs Hemor,fedfuprà cap.ij.fpeluncam diiplicern cum agro ad lepulturam ab Ephrone Htthaco iiixta Hebron emifle memoratur. Deinde ncc Abrahâ nec Jacob, fcpulti funt in Sichern,fed inHtbron. Dicam quid mihi uideatur.Primiim quod dicit,Et rransLri funt in Sichern, amp;nbsp;pofiti in fcpulchro,non eft à Stephano didlQ de Abrahamo,uel Ifaaco ,uel L. cobo, fed de Jofcplio qui locum ilium à Jacobo dono accepit,amp; poftea ibi fepultus eft lofuc 14 Quod autern in plu Tali loquitur,Et tranflatifuntin Sichemjcumdelofephotantüiierum fir,nihil habet infoliti SiCtium uiilgd loqui confueuimus,ut quod un' 3ccidit,de multis illi coniundlis prçdicemus. Sic difcipiili diCun tiirreprehcndiflefaftum Mariæ,cum unguentum effudiftetjCum ramen hoc nonfccerit nifi Judas pro ditor.Sic latrones Chrifto illufifle memorantur, cum id non in ambobus, fid in uno tantu uen'i exiftat.

Deinde,quoddicit,quodemit Abraham precio argenti a fi'lijs Hemorfilij Sichern,omnino errorcm habet,haud difsimulandum.Hunc arbitror admiflum efle non ab ipfo Stephano netp a Luca Euangeli-fta,qiii Aifla Ap. conferipfit, fed per negligcntiam poftcrorum qui inter dclct ibendmn pro Jacobo po-fueruntAbraham.Cum fcribendum eflet,Quod emit Jacob precio argenti à filijs Hemor patris Siehe, Ifcundü hiftoriæ prxfentis ucritatem,cui contradici nequit,pofuit negligens fen ptor,Qiiod emit Abra hamprecioargentia'filrjsHemorfilij Sichern. Atlt;p itaduashiftorias AbrahæSè Jacobconfudit.Necp hic tantum acciditiftecrror,ut nomen aliud ponatur pro alio,fed amp;nbsp;Matth.zr.confimili errore pro 2a charia ponitur Hieremias.ubi fic legitunTunc implctum eft quod diclum eft per prophetä Hieremiä: Ciim legendü fir,per prophetä Zachariä.qua de re uide Cément.noftros in Matth. Et errorem hunc po hcri partim nö animaduerterüt,partim animaduerfum nó funt aufi ad manifeftähiftoria: ueteris firiein corrigtre, fed ad defendeiidü ilium quod quifqj potuir commentus eft.Hieronym. ad J’ammachium de Optimogenere Jnterpretandi quæftionem haue adducit in mediü,fed nSexpedit. Alij fentiunt agru hiniciuxta Sichern bis fuifle emptum.'Priiniim ab Abrahamo, ftatim initio,cum in terrain Canaan ue •'ilTct.poftca ueró,quoniam dercliftus ab Abrahamofuent, iterum à Jacobo. Veriim ifti nöcbferuar.t ‘Jiiod iiix fieri potuerit ut ab ijfdcfilijs Hemor ager iftc potuerit emi,primiim abAbrahamo,cü in terra Canaan uenilfet.'deinde à Jacobo,cum eifer ex IWefopotamia reuerfus. Etenim ab aduentr Abraha in Terra Canaan ufqj ad reditum Jacob ex Mefopotamia interceiferüt anni isx. tit tempus illud t«ceä,quo hcobcumfuishafit in Succoth,piiufquäadciuitatcSichimorum migraflet Hue etiam fielt quod He •»or pater eorum,quos ifti agrum Abrahamo primiim uendidiifc piirant,rum adhuc in uiuis fi jt,cum eiimcnuret Jacob.Si Abraham agrum iftum à filijs Hemor hums emit,erat tum Hemer sd minus an.-® »oriini quadraginta,filios habens,qui agrum Abrahamo uendere poflei.t.atqj ita colligiturfuiife 1115 ^'’nornm lix.cum agrum hunc emeret Jacob. At ea ætas uix illi feculo conucnit. Aüj dicunt Stephanfi ’dunlgi opinionem loqui,amp; non tarn ordinem hiftoriç quam eaufam de qua agebatur,intcndere uo-l'iilfe,atcp ira duas naiTationes commifeuifle. Ar ne hoc quidem conuenit,ut dum errorem fcriptorum ,negligentia admiifum exeufamus, liindro martyn S. feripMirarum petirifsimo hoc deinus,qucd leierer nokierit ad opinionc uulgi magis quam feeundu lehpturarum firiem loqui,amp; hiftorias omnibus nctif fi.Tias coram confelfu Scribarum amp;nbsp;Doftorum legis,hominum inimicifsimorum amp;nbsp;ad ealumiiiam pa fatifsimorum,perperam citare.Qiiare arbitror fatiiis elfe, ut errorem hunc deputemus fcnptonbus,ÖC ^Tcundum hiftoriarum ueritatem corrigenteSjpro Äbrlhiam ponamus Jacob.

Dina filia Jacob ad fpeftandum eins loci mulieres egreifa rapitur amp;nbsp;ftupratur.In ultionem ftupratf lororis fauiiintfilij Jacobin omnes habitatorcs ciuiratis Shalem.

Etcgreffj cü Dinahßlia Lea; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pepererat lacobo(Lat.intcTpres parriculam hanc, Qiiam pepere-

rat Jacobo,quafi fuperflua fit, negicxir)«f uideretßlias territ. Et uidit eam Shechemfilius Hemor Hiuei fgt;‘incipisterr£ ifliMf(uulg.lat.habcr,princeps terrx illius.EtSeptuag.qq; fic uerterüt.uerü licetinHeb.fic hgi qiieat perinde ac, Principis terra; illius, probabilius tn eft, patre q filium efle principe a’ Mofi uoca tü)crrlt;ipi«if eà^dormiuitéjicüea,etbumi!iauit erfiwJLat.interpres habet,ui opprimés uirginé)Et adhlt;efita-eiin DintefilitC lacob,ac dilexitpuellam(nec hoc eft in latina ucifîone)er/ogK«ti« eil ad corpuelhe (lati-nusInrcrp.rriftemlp,inquit,deliniuitblandicijs)Et/ogHHttMfflSbccbcnilt;td Hemor patremfuumdiceni:Acci piinihipucllam hanc in uxorem. Commemoraturus Mofes quid calamitaris accident Jacobo ad ciuita-Shalem habitanti, hiftoriam illius ex ordineexponit quid uidelicet, cui,à quo,amp; quibus occafioni-bus,amp; quam perniciofum acciderit.Summa eft; Dina filia Jacob ftupara eft,d Sichern filio Hemor prin-lt;ipis eins loci,propter quod ftiiprum totaea ciuitas uaftata eft. Facinoris huius occafionc ftarim ponit initiOjCum dicifEt egreifa eft Dinah filia Leæ quam pepererat Jacobo (cuius fuprà cap.jo.fâéfa eft men Tio)ut uideret filias rerræ, amp;nbsp;uidir eam Sichern filius Hemor principis terræ illius. Per occafionem eua-garionis incidit in Principis filium.Qiiando domum paternam,amp; an fa:pius,cgrefla fit,non memorat. Alij fentiunt id faiftum elfe die aliquo folenni,quo filia: ci uitat i s operefius confucucrinr ornari,ut mun dutn muliebrem cerneret, idep femel tantum.Alij iudicät eam aliquoties egredi 8i euagari confueuifle. Illi lie legunt.’Et egrcdiebaturDinah filia Lea; ut uideret filias terra .Et uidebat cam Sichern öéc.ucriiin, wmid non memoretur à Mofe,arbitror modcftius de moribiis piiella; huius eJfc fentiendum.

700 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I s G E N E S I M

'Etuiilit camSichem,inqnit,/7liiii'Hemorliiueil)mcipiiterrée iHiut.lSthptatoris ptrfenS dcfciibifjgjnon A fiicrit uulgaris aliquis ncbulo/ed filins principis eiuslocijd qd pkiriinü ad exaggerandü facinus iialef,

B.apuit cam,inqiùt,donwuit^ cian ea^c^ humiUauit raw.] Habent ifia dcfcriptionéfacinoris. In Htb.eft nnilt; np'Vid cft,amp; accepit eam.Hincarbitrant noiintilii ne efit- adnidfiiin rapru, rec lùm illatâ mrgini, fed totü hoc elfe confenfu illius faclü.Qiiare qd feqiiinir,Er adhafit anima eins Din«filia:lacob,ac di^ lexit piullam,amp; loquutus eftad cor piiellac,di(Rîi tfie iiolunt per proteren hyfteron, ac legendü ad lu'ic modu : Et adhæfcrat anima eins Dinse fil ia? Iacob(inrcliige,cri iiidiflet earn) ac diligere coeperat piieilâ, loqiiutus(:p fncrat ad cor pueliædioc eft^perfiiafcrat ei ut fibi côfentiret,ac turn demû emn ilia dormiiiit. Albitror non effe neceflariiimjUt libidine Sichern filij principis erga pnellâ peregnnâ exeufemus. Netp leue nerbnm eftqd dicit,Et hnniiliauir eam.'qd etiâ uerti poterar,Et afflixir eam.qucd magis luolentæ g uolunrariæ ftuprationi connenire uidcî.Sic igitur arbitrer ifta^qi anima eins pnellæ adhafit,illam di-lexit,ac blandis uerbis cor illius deliniuit,intelligenda elle ut dicnnt poft ftuprationë fadta.Qiiêadmo-dtim Si ilhid g» pâtre deeo appellauit,ut hanc fibipiiellam in nxoré acciperet,hoc tft, defponfatioiicil liiis à lacobo pâtrefratrib.eiiis impetraret. Néenim dicit,Da mihirfed.Accipc mihi pucllamhaiicin uxorem,ab illis uidelicetjquorum eft poteftati fnbicëta.Sed uideamiis qnæ fint obferuaiida.

O B S E R» nbsp;nbsp;Etegrcjjâe/l,inquit,DinahßliaLcce.qMmpepereratiacobo,utuid.fil.t.] Videmusetisifaiiftishominib.

‘ acciderCjUt ipfis fine confeqs fine infcijs faciant eornm liberi,qd pi æter decoi nm cft,amp; mifpat {tatis aC fexns. Sine permiferit hoc Leah materjfine minus,indecorü erat uirgini pnellæ inter peregrinos uiiiëtij fine arbitris amp;nbsp;cuftodib.pudicitiæ piiellaris,Sé pra ter nccefsitatc,folo curicfitatis iiiftiiiéï u,patcr nç do mus fepta egrcdi,amp;S nerfariin publico. Vt uideret,inquit,filias terre. At hoc plane' cnriofiim erat. Po-teft cuagatio ifta excufari,ne libidinis noram ferat,quandoquidë non eft egrefta ntfilios,fed ut filias ui derer.A curiofitate tarnen exenfari non poterit,cni nitio plernntp obnoxiiis eft mulicbris fexus. Sic ui-demus etiarn fandlis hoininibus accidere ncgligentiæ,ut fuorum pudicitiam non far is diligenter cuftc» dianr,amp; liberos eornm hand elfe à uitio curiofitatis aiienos.

Et Kidif cam SichanßliM Hcmor îiiiteiprinapis terra; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rapuit camper c ] Vidit earn,inquit,^ ta-

puir.Erat ilia qdc ne ad hoc egrefl'ajUt à uiro aliquo uidcreî ac raperel, fed ut uideret filias terri ilIiuSt uerü prætcranimipropcfitüaccidir,nrà libidinofoadolefcente uideretamp;rapcrct. Admonemiir5 fint eriâ ftudiofe cauenda, quæ etfi nihil habeant in fe mali, malcrü tn occ.ifioncfubnnniftrarepolfunt* Nihil eft illiciti,fi puella uideat puellas peregrina indigenas.Verü inde duo fnnt malorn genera tiincn-da. Vnfi, ne uideatjunde ad peccarü inducaï.Neqj em hoc tantü timendü eft pnellæ,ne concupifeaî, fed B Si ne concupifeat ipfa qd concupifeere non licet. Aiterü,ne uifa concupifcat,6é: occafioné mali gignat et aîijs amp;nbsp;fibi,qnod hiiic Dinæ nofti æ accidit. Qiiare non exeufant mulierculæ ex eo,g) fe non ideo in publico uerfari dicunr,ut uideanï Si concupifeant. Licet cnim cnm Dinah hoc tantü nomine egrediant, ut uideant filias tcrræ,occafiotic tamë obijciunt uiris,ut iiideant amp;nbsp;conciipifcantiir. Multo minus excu-fari polfuntjqnç in publico fie fpeëlatü ueniür,ut interim fpeótent Si iplç,et hoc fe ,ppofîro comüt Si ot nant,nt uifæ pofsint côciipifci. De eo 3» Dinah eft à fiiio principis tetræ illius uifa amp;nbsp;rapta,tiuid fit no-tandiim,uidefupr.C3p.6.ibi,Et uideriintfilij ^tentum filias liominuin quod efi'erit pukhræjôëc.

Et adhicfit anima oi« Dinaßlix lacob^ac dile}^puellam.jvide quoinodo hic exprimai amoris ingeniü,' Amor erat glutinum, quo anima Sichern conglutinabaturcum Dinah. Et propter hanc congiuiina-' tionem fit,ut qui mulierculæ adhæret,unû corpus cum ilia fiat.'qui iierd Deo adhæi ft, unus fit cum illo fpiririiS. quadereloquitur Apoftolus i. Cor. e. Anima amantis magis eft ubi amat, quam ubianimau Qiiid eft aüt hoc allud^quàm nô in fe,led in alio corpore uiuere,amp; feipfum prorfus abnegate f

Et loefiiutui eü ad cor puefhe^lSic non fola corporis copia fatis eft amanri,infi amp;nbsp;cor puellp confentiat, amp;nbsp;amanti ex æquo refpondeat. Etenim iniucunda focietas eft,iibi non eft cordium confenfus. Confen-fus autem ifte non poteft ui ulla extorquer^ fed obfequijs eft amicis uerbis conciiiandus. Non dicit. Etcoegit corpueilæ;fed,Etloquutuseftadcorpuellæ.Corpus pnellæuiolcnterrapiSihumiliaripo-te ft,cor autem non nifi iioluntanum ad confenfum pertrabitiir.Qiiare prorfus infani ft!nr,qiii uim infe runt mulicrculis. Si meritd in illos leiierc'animaducrtitur.

Et loquutus efl,inquit,Sichern ad Uemorpatrép4um,dicens:Accipemihi pueUam hanc in KXôrfm.]Vide,poft peraeflü ftuprü quærit confenfum ad coniugium,ut quod cerpit modis illicitis,licitü,idec^ Si durabilc fieri pofsit.Qiiôd puellam hanc cupit habere uxorc,deinde à pâtre petit,ut iliam fibi in uxorëaccipiat, nihilhabct inlê quod fit illicitum. Si non magis laudabile.Nam Si coniugiiim honeftum eft,amp; ad pa-t ris pertinet autorifatem,ut filij s fuisaccipiant uxores. Verû poterat utrui.tp hoc honeftëfacere nóde-mum poft ftupratam puellam. Peruerfus tft hic nubendi modus, primùm rapere, amp;nbsp;raptam conftii-qrare.'deiude iirrapta diiitius potiri pofsis,confenfum demum quærere ad coniugium.

Et Idcob audiuU quod polluifjetßliam fuam Dinam. [ Vulg. lat.habet, Qiicd cum audifltt Iacob. ] Pihj out dus erantcuinff-egibus in agro,ZT tacuit lacob donee uenirent.'] Qiioniam poft ccimemoratiouë admifsi ftu-pri lcdloris animus conftftim de pâtre Dinç ac fratribus illius ccgitaturi.s erat,quonam lUi fe pafioiii liac caufa gefierint,ftatim de illis fubijcit Mofes.Rumor,inquit,de rapta ac uiolata Dinah ad Jacobum pattern illius peruenit. Fratres ueró aberant in agro,quare tacuit ac difsimulaiiit donee iili redificntex OBSER. agro.HomofenexIicetgrauidoIorepropterftupratamfiliamtorqueretiir,nolinttamenaliqiiidtcn-tarCjdonec rediflëntfiiij.Siuehocfeceritex prudentia,fiuc ex pufill4nimitate,nos exemplo illius admo-

EXPLANATION nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7ci

lifmi'.r,cordatihoc efis uiri, ut fi quid doloris animo conccperitjiaud ftnim tenter acfaciar, quod do-loris fagcjcftn fuadctur.fcd rantifper fibijpfi iinperet,donec cum cöfiiiofuorum,uel alias bonorum uiro *^um,qiiid agendum fit dilibcrare pofsit.

Honor pdter Sichm ad lacobum ad locjuendH cam co, cr fili/ lacob uenerunt ex agro,cum an c^contrijlatifunt idn,irati^- funt ualde,(}uôd ran jiultam fecifjet in lfracl,doriniendo cumfiiia lacob,quê «‘^'KjJ«!nnortyîe6rft.]IlIud,CumaHdiuifrcnr,ficcfl:in Hebræo pofifum, iitappareat filios Jacobin agro , sudiflTe de uiolatione fororis,fiuc id factum fit ex indicio domcftico, fine aliunde, idcoip doinu ad paffem propcralTe.uulgata ucrd latina amp;nbsp;Septuaginta fie particulam banc habent,ut uideatur turn demii fos quid aftum efiet pcrcepifie,cum ad pattern efient ex agro dom'i iielut aliam ob caiifam reuerfi.

Qiiemadmodum non fiebat.In Hebræo eft.Et fic non fit.q.d.qudd rem cnormitcr ftulram qualis no folebat fieri, fecifiet. Confimilis loquiitio habetur fuprà cap.20.in uerbis Abimclech ad Abrahamum.

Et egrefliis eft Heinor,inqiiir,pater Sichern ad Iacobii,ad loquendu cum eo.Egrefius eft extra ciuita ttm,iiidclicet in cam agri partem ubi Jacob habitabat. Egrcfiiis eft aiitem motus pctitionefiiij,ut Dina iJïcobouxorcmilhimpetraret.VidesexemplumparrisinfîliumpIusæquoindulgcntioris.Obfequi OESER. fur uotis illius que duplici nomine, tanquam pater uidelicct,amp;prætcrca ut princeps loci illius,propter îdtnifiumflagitium puniiedebcbat. Nifi nota fuifTetfilio parris in fcindulgentia,fub poteftatc ac phn fipatii illius tantumfacinuS non rentafiet. Sic uerum eft illud,Blanda patrum fegnes,immo reprobos, feeitinduIgcntianatos.Etforfan Hemor iftecundem ludum,cumiunior efiet, cum ftliabuS eius loci lu feratjiit fucrit talis illius filius qualis ipfe pater olim fuerat.

Effilij lacob uenerunt ex agro cum audiffent. ] Propter auditam fororis uiolationemamp; domu m redierfir, eontriftati irati£]^ funt ualde, non folum cum domum efl'ent reuerfijfed 8C cum ea de re in agro confti fi'ti andifient. Jrarum caufas fubijeit Mofes. Qiidd rem ftultamjinquir,fecifiet in Jfracl.Jn Ebræo eft •foxnbMjquæ non fimpliciter ftultam rcm,fcd fœdam,abominandam ac nephandara fignificar.Qiie il hfucrit, per expofitionem fubiungitur, dormiendo cum filia Jacob,quemadmcdiim non ficbat, id eft, prætcr publicum honeftatis morem,non Iegitimd,fed per raptum amp;nbsp;conftuprationcm.

ObferuandS hie eft,quomodofilq Jacob erga fororis uiolationcmafiiciantur.CoutriftanturÄf in- OESER» fiignanturuchementer.Erfadium hoc Sichern fentiuntefiè rem foedam^nephandam acdeteftabilcm.Et hoceos habet pcfsime,quód Nebalah efiet fafla in Jfrael,idlt;y non cum quauis,fed cü filia ipfius Jacob,

J Non dicit,Dormicndocumfororeipforü;fed,Cumfilia Jacob.FaifJum hoc in fe nephandum cftôddctc fubikjcxaggeratur aurem ex circuuftanrqs,quod perpetratum efiet in Jfrael populum uidclicet Dei,et cum ipfa faniflifsiini patriarch» filia. Si filia in domo partis lcortata ft!iflct,deprché1a nccabatur,qHod Nabalah admififiet in Jfrael Deut.xx.Qiiid quæfo fentiendiim nobis eft hodie de facrofamflis prælatu-risac dignitatibus illorum,qui ftuprationes uirginum,amp; adultcria pro ludo habenr,ut détériora amp;lina gisabominanda taceam? Confpurcanr non inter ethnicos,fed in Ecclcfia Deinion filias fandtorum ho ’f’inum, fed filias Dei ac fponfas Chrifti. Et dum ifta faciunt, habentur non pro Nabalim,fed pro uiris fdigicfis 8C iiniflis Domini,quos nemo,nifi forfan ofculando,tangcre debear.

Necillid tranfeundü eft, quod additur,quemadmoÿi non fiebat. Amare piicllam,amp;l cum ea dormirc ttianijno eft in fe ncphas,ueriim multi'i refert quo id fiat. Si fiat præter morem publicf honeftatis,modo inufitatoamp;illcgirimo,nephascft. Qiiarccurandu eftpqs omnibus,ut perpetud abftineanta modis a-gendarii rcrum illicitis,iSó à publica honeftate alienis, ne quod legitime faftü poterat cfie,licitum, illegitime faóliim polsit ipfis imputari pro Nabalah,quæ fieri ncc liccat, nec confucucrit.

Et loguutui eü Hemor cum eis dicens: Anima Sichanfilij mci amando adhi£retfili£ ucüriealatc, cfua!lb,eam il liitiiixorein.lnite nobifeu afflnitatem-Viliai ueiirat date nobis,crfilias noftras accipite uobis.'Et nobifcü habita-lii'ibO“ htec tejra erit cord «otó.Hrfl)itlt;ttc[UHlg.lat.habct exercete] cr negociamini in ea,ct pofiidete earn.Et dixit Hichcm ad patrè eius [puellæ] er adfratres eius:lnueniamgratia in oculis uefiris, eluicquiddixeritisad tiiedabo.Augete fupcr me ualde dotan cr munus,^' dabo illud queinadmodum dicetis ad me,cr date mihi pueb-km in uxor cm.JErgo uterq) amp;nbsp;pater amp;nbsp;filius egerunreum Jacobo SC filrjs cius,iit datent ipfis Dinam in tixorem. Hæc crat petitio,aólionis huius ftatiim habens.HanCfpponunt non nudain,fcd fic ueftiiint,ut uppareathaudefie côtcmnendâ.Piimùm,quod attinebat ftupri perpetration?, qiioniä propter häc ui— debatHemoradmodi'i indignarifilioS Jacob,turpitiidincillius ftatim iniriopiætextuamorispalliat obtegit dicêsiAnimaSichern fili} met amando adhærct filiæ ucftræ.Debcbat diceretNebulo ifte meus Paîliatio, filiam uefträ rapiiit amp;nbsp;ftuprauir.Vcriitn qtiemadmodfi ipfe faciniis hoc dabar amoii adolefcentis,amp;;hoc nomine exreniiabat: ita conabatur amp;filijs Jacob perfuadere, condonandfi efic adolefcentis amori tan-tillnm pcccatü. Condonari poterat,quod amabat.’qudd uero ex amoris infania rem turpe perpetraue ntjCÖdonari non porcrat.Licebatenimamanti honcftis rationib.petere à fuis 8C puellæ parentib.con iugiu adamatæ,fine ullo crimine. Qiiare admodfi culpabilcs fiint,q ftcrofandfû illü affcclü amoris cor dibits noftris diuinitiis inditü,uel cöipurcät ipfi,uel ab alijs cöfpnrcatü turpitudini flagitiorü piætcxût.

Date qusfio earn ilU in uxoran.] Confiderandn hie eft, an fit cordâti amp;nbsp;honefti uiri,hoc nomine petere filio fuo uxorcm,quód illam ardeter amer, ut dicat,Filius mens amar filiâ ueftram, date earn illi iixore: an nôcoiuicniar potins diccre,Habftis filiam honeftä ac bonis moribus præditam, quæfo date ilia filio tneo tixorem. Deinde, ut petitioncfiiäucftiatlt;3?acceptabilereddat,addit;inirenobifcü affinitatc.Q.d. utilitate Exhocnoftroconiugio,ficonfenfentis,fict nonfolü niter duas noftras domos,fed Si inter genres ipfas

70i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E s I M

«oftram 5^ ucftrâjfta afKnîratîs focîefa$,fiquidcm iiolucntis,iit nos noftras, nos ueftras filiaslumî- A inus in uxorcs.Sic non uobistm,fcd ôC uniucrfægenti iitftra- confuletis.Exhocóóilludinfert, Habita bitts nobifcüjôô terra ifta erit corâ iiobisJioccftjn pottftate utftra.quod expoint per ea quç fiibijdunt, Habitate,amp; negociamini in ea,amp; pofsidctc earn Hoc nempe eft terra eife in pottftate ali£uiu$,poteftatc habere habitandi ac negociandi in illa,amp; quant» fieri poteft ex ilia emendi ac pofsidcndi.Sic Hemor fe-cularitcr prudens utilitatê reccnfct,qua: ex affinitate mutua lacobo ac domui illius ^juenire qaeat,fieri O B S pofte IperanSjUteiufmodiemolumentirefpetfiuqduultcbtineat. ObferuanduhiceftjèJleuimomëto fieri poßjt,ut diuerfar genres in un» populü confpirent, Etenim licet hic non fucceflerit propofitum He mor ac filij eius^qd non caret certa rarione,fæpcnumero tn accidit in hoc fcculo,iit per afiïnitatem inter magnates contracta diuerfaegenres coalefcat,«Së ex duabus nationibiis unus populiisfiat.

Et dixit Sichern ad patrem eiut, amp;c.] Qponiâ parer huius nullam feccrat doris uel munerufponfaliuin mentionemjianc appendice ferinoni illius adiecit,ne quid in hac parte dtfider£i,amp; ut fe peculiariter illis ccmcndet. [nueniam,iiiquit,gratiam in oculis neftiis.Hoc eft;Placent nobis perl’ona mea,ut fiifcipia ns me ad affînitatë ucftrâ,amp;l quicquid dixeritis ad me dabo. Exponit hcc per fiquentia : Aiigetcluper me ualde dotem amp;nbsp;munus.Ncfnnpliciter,Pofcite dotem amp;nbsp;munus : fed,Augete iialdefuper me dotem ac munus. id cft.'Grandem mihi dotem,amp; amplifsima fponfiilia mimera imponitc.Qiicd in Hebr^o eft •^niSjUcrrunt commuter dotem,quamuis Latinis aurib. dos fir,qi!od maritoadfert ab nxore. Infcriptu ris uox ifta poniï pro eo qd piiellæ loco ablatæ uirginitatis daîficuti iiidere eft Exod.rz. Qliod fubiungit,Et mmiiis,arbitrer intclligend» efte de miinerib.fponfalibns:qua:,ut in hiftoria Ribfcæfiiprà cap.i4.uidlt; re licet in dtfponfatione amp;nbsp;fponfæ,amp;parentib.unà cumfi atribus illius danl.Viderurfusin fiiiuationc lêcularë,auribiis eorû qui non tam lioiieftatis g augendi finit pecuiq ftudiefi attemperatatn^ O B S E R. Raptor 3i ftiiprator diCit patri ac fratribus uiolatæ uirginis : Inucniani gratiain in oculiS ueftris, dabo quicquidpeticritis,augcrcdotem nbsp;munera,amp; dabo.Coram hominibuslioneftatis amantibus, plairf

mini ualet eiufmodi cömendatio,imó magis reddit exofum eum quiiibfolü facinus admifit,fed amp;nbsp;poft adtniirum facinus fauorë munerib. emere conat ab illis,quibus ignominiam fcckre fuo ûiflixit. Hcc in— geiiio præditi finit inagnatü fiiq,qui ,p libidine fua qiias poftunt mrgines uitiant, ut fi quis ipfos inius iiocarc uoltierit,pecunia- patrociiiio impunitos fe cuaderc pofte fpcreiit. Simul obferua ingeniü aman tiiiin,iii CO 31 nihil non dattirufe pollicet,modô dctiir ipfi piiella in iixorc. Sic folent qui retirapiuntur affictibus.Vcriiin ubi amoris uehementia mutât in faftidium,quicquid dandum eft pro nimio aeperdi toaftimaturamp;quæantea amabatur cirramodum,iamæque'immoderate'contemnitiir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8

Etreff’ondn'untfilijïacobSichern Eiemorpatri illiu‘!indolo^dederimtq;illiiuerba,[ In Hcbr.fimplicitcr eft ’i‘a3T'\’id cft,Er loquuti funt.Vulg.lat.habet,farnientes.Scptuagmta,Ha:‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,Et io

qiiuti flint eis. Monfterus, Apud fe loquentcs.] quod poUuiffi t Einam forore ipfom. Vane' iiirelligitur hæc particula. Alq fentiunt fic efle intelligendiiiEt acritcr expoftularunr, quod polluiftet Dinam lorore ip-forfi.Et hoeforfan iioluit latinus interpreS. Alij fic leg»t,Loquntilt;p funr illis in dolo. Sic habet interpres Gcnnanicus,qnafi in Hebr. fit nquot;!2”i123Milu ucrofimilius eft, uerbu pefitu liic efle abfolutd pro eo quod eft,aliciii iicrba dare,quo dccipiatur.Illiid,QiiC)d polluifl’et Dinam fororetn ipforu,ratio-hem habet,qiiare in dolo loqunti fint cum HemTir acfilio eiiis.Etdixcruntad coS:,ÜonpojJiamttficercttttt iüam ut demuifororè noüram uirohabentipr£putiu.EÜ eiunt hoe tiobtsprobrofum.Inhoetantü confcntieinut iia bisjifiteritisnobtsfimiles, circumcidentesucbifomnètnafculit.Tuiicdabiinutfilutt no{ir£5uobii,lt;3'fihcti accipiemii'! njbiifiabitabimuiq; uobifcü, cr crimus in populïï unum. Si uerö nos non audieritis, ut circu/icidamini, aufiremusfiliamnojlram,^ abibimus.] Refponfum hoefilij lacob nee ftatim,fed præmifla deliberaticnc: nee iiio duntaxat, fed amp;nbsp;patris nomine dederuntjunde Dinam lain fororè iain filiatn fuam uocant. Ne piitet aür Icftor relpondifl'c cos ifta firiójiSë ex animo,ut intelligat eer» fadlü de ejuo mentionëeft fa dburus,prxmonet MofeS qiidd ift.i refponderint in dolo,amp; aliud celantes in corde, aliud ore profcrëtcS iierba illis dederint,quo fiillerentur.Qiiæ aut fiierint ilia uerba,ftatim fubiungit,dicens : Er dixerunt ad eoSjNonpoftiimirsfaccre rem iftam, ut demiis fororè nofträ uiro habenti pracpuriü. Eft a»t refponfum trimembre.Primó negantfe confeiitire pofte ipforu petinoni,^ afsignant rationc,eo quód cumprçpu tiatisfine^sbroaffinitatè inire nequeant.Non dicunr,Vt demus fororè nofträ raptori acftupratori.-fcd caufam pra:rexüt,quæ nö folü Sichè, fedcómuniter oès eins loei ineolas cëecrnat. Deinde doeër, quo-modo qd illipetutjfieri pofsir.In hoe tih eófentiemus uobi$,inqui»t,fifueiitis nobis fimiles,circricidctcs uobis omnè mafcuiri.T»e,ctc.Aftutè nó dic»t,Si fueris ru Sichè nobisfimilis circrieifiiS;fed,Si omne ma feiil» circtieidentis. Doliis hums códitionis patcbit ex fequëtibus.Tertio addut qd ipfi fadiiri fip.t,finó audiant. Aufercmus,inqui»t, filiü noftrâ,ôë abtbimus.Ethoe aftutè.Nófimplicitcrdient,Abibimus,^d forfan Stelle ferre potuiflênfed p raiinirtüt, Auferemus filiä nofträ.Hoe nö pegt;ter.it ferre ftiiprator.Habc bar efii Dinam adhue doini fua-,qua tam amabat ardèter,ut nihil poifet minus ferre,cj illiiis ablatione.

Qiierendu uidet hoc loco,quid opus fuerit filtjs Iaccb,ut ifta non iicre' amp;nbsp;ex animo,fed in dolo propo QV AEST. I. nerent HemoriiSë filiociusSichern. Vidctcnimcöditioiftanihilhabercinhoncfti.-deindepiilciirc'faëiii ra ad qiiietiiis obtinendu uitagenus. Refpondendü cft,prinium,iioluifte cos quicq fiabcre cömcrcij cu illis,qiiib ,ppterftuprü forons crant admodü infenfi.Ethaeratiocxprimit in litera,ubidicit.-Er refpon deruntfiiq laeob in dolojdederuntep illis ucrba,9gt; polluiftet Dinâ fororè ipforfi. Den'de,nö liecbatcri:ï adhiinc inodü cömiiceri cum gèrenömodó aliéna sb Ifracle, fed amp;nbsp;olim de terra ilia pci denda.Tertio e]Uærcbant ctiä oecafi'onè ultionis in earn ciuitatc cxcrcèdsc» Qiiarc nöpotiierüt ifta ueraciter amp;nbsp;ex ani

EXPLA N ATI o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;705

mOjppOnere.Inde tn no eft nobis fumendü txcinplü qd imitemiir,licet difputare dceo nolim, fifne do lus ciilpabi!is,iicl fecus. Deinde,qni nulla fit hie lacobi metio,fcd agunt ifta per iliius filios,qiiçri poterit,relpöderinr ne ad hune modû fuopre eöfiliOjUcl patrc ctiâ côfeio et eôfcntiente. Refponder.dii ar . titrer,fieri potuiftcsiit rcfpôdcrint ifta pâtre n5^phibcte,nôpofltiin dieerednleiOjquia aderat.’nc c diee-fepofTum e5fcnticntc,quia nô poterat ,pbare eêmixtionë eü genre aliéna, quac in fpeeië qurcri uidebat: dolü iierd que ftniebant filii,nôintelligcbar,quia ,ppofirri illorü ignorabat, de ciiius poftea efiéëlu ad- , uiodü qiicrebat. quare rcliquü eft,iit dieâ eum nô,phibuifrc,g) fperaret ferlai; îlemor aefiliü cius,ppo-lîtain conditionë nô aceepturos,fedpotiusfiliâredditiircis. In coqddieunttSi uerd nos nô audieritis, utcireiineidamini,aufcremus filià noftrâ et abibimiis.qd idë eft,aefi dieantiHi feeeritis qd nos uolumus, filiâ noftrâ né rctiiiebitis.Interrogo hie,qd fi ilia adolefeëti ad coniiigul ft up rata eöfenfiflët Lieuiftet ne facobopatri,ae filijs eins talé ftupratoris amp;nbsp;ftupratæ céfenfum refeindere, 8i eoniugiü illofii ,phiberc i Nô moror hoe loeo,qd in eëfiftorijs noftrorü temporü obtinere pofsint ftuprator eû ftuprata,fi ad eon ■ugiû maiorib.fuis inuitis eôfenfeiiiit,fed æquitaris eëfidcratione plane' iieuifletlaeobo filiâ fuam ncgarc ßupratori,amp; de domo illius auferre. Coneedendû eni nô eft, ut patris poteftas in fiiiâ lêelere infringat : ueCjpbari pottft,fi illieitüillieitonôiuftifiectjfed duphcei.llüeitö eftjftiiprare uirgiiië, Hoe illieitünoe-uicndat fuperinduefto ad eoniugiü ftupratoris amp;nbsp;ftiipratæ eôfenâu,fi paterrcelaniarit,fed magis duplt-lt;atur.Qiiare confultifsimc' eautum eft, Exod. 21. ut in huiufmcdieafu poteftas fit apud patrem pueilæ, Uitiatam filiam uitiatori in uxorcm dandi ucl non dandi. Si dare uoluerit, ut ftuprator cam habere eo-ßatiirtfi nolucritjiit dotem der,qualis uirginib.dari folet. Et filacueriit ucrbd corii in ocuUi liemor,cr in ‘'(nii^Sichêfilÿ Hemor, nbsp;nbsp;nbsp;no di^ulLtiuuenis ficerc rem hanc,c]tàa affeélabaèfilià iacob,^!' ipfiehonoratior cr^t

oniiib.gui erantin domo if^ius. ] Tria dieit. Primü «pplaeucrit Hemori ae fiiio ei«s ,ppofita ccditio. ^fcundû,q, Siehem,quë uoeat ’ins.i.putrü ,ppcrarit ad pcrfi'eiendü qd erat^spofitü^ppterta g» amaret Igt;inâ.In Hcb.eft iierbü ysfi haphetz, $ beneuoiëtij ae fauoris fignifieationë habet.Tcrtiü,g, iuuenis ille tæteris fiierir domefticis Hemor honoratior.Qiiod ob fil tncminit,ut fignifiect illu multa impetrare po luifTenô folü a eognatis,fed amp;nbsp;à eiuib.cius loei.Pars ipfi filto tanq in principatu faeeeftbri,pars patri in filiogratifieabanï. E/'p.'ttc«erKnf«n-EtC()r«inoc«/MHewor,c7C.]ObfcruauerbüHcbr.“i3X2''’'‘',idcft,ôë O B S E tonafiierüt.Deinde lt;Sënomina Hemor Si Siehein obfcrua, amp;nbsp;remipfam quæipfis bonauidebaïexpen dt'Hemorfonat Hebreis afinü,amp; Sheehem humerü.V'triufq;,afiniamp; humeri fors eft,utonerib.portan lt;iisfubijeian{.ParQ iudietj eft afino.VidetilIi bonü,qd erat fadturü ad cxitiü.Plaeuir fubire fignüeircüei-

J fionis,nô,.pptcr religionë ucri Dci,rang fœderis iliius faeraraentü.Qisid etn prineeps afiuus eum afello luo uel curaftet uel inrellexiHcr in caufa faerainëri Dci ? Bonü uidebai ad obrinendü qitod earo afelli affé ^îbat.Et liane obeaufam Si fe et fuos eireüeifioni fubijeiëdos efte ludieat.Vtinà talcs Hemorim et Siehe uiininôinueniant inter eos qui Chriftianü nomë4gt;fîtent,qrü multi fie uidenl efieanimati, ut uel uniuS ,Puci|æ uel lueelli gratia cireuneifionë «à Tureisrangeoneiliationis mediü propofirâfintaeeepturû

^nondiüulit iuueniificerereinhMc^etc.} Vides hoc cxcmploamorisingeniü,q fit morarü impatiens, O E S ÉR2 Wco'ç adfaeiendu omnia procliuis fir,quæ aliquo pafto açl eonfeeutionërei amatæ conducunt.In hac Ornaiis amoris imagine eôfidcremus de ingenio fpiritualis amons,lt; rga Chriftü fponfum noftrü decla-ïîndijCiiius uox eft;St qius diligit me,fermones meos feFuabir,amp; pater meus diiiget cü, (Sd ad f um uenic n’iis,amp;inanfionëapudeüfaeiemus. Etipff/joziorrffiorfMtom.lErtamcnraproracftupratoruirginô. O B S E p.. Ethûdic indomo Dcihuiufmodi Sichemim,molles,dehcati,amp; uirginahs pudieiriæ uiolatorcs, cætcns omnibus funt honora tiores.Sie folent infolefcere,quibus plus eft prac eæteris prærogatiuæ.

Et uenit Hemor et Sichemfi'iKS dus ad porta duitatis ipfioru, zr loqnuti finit ad taros ciiatatis ipforu, dicèdoi Vi» iÜi padficifitnt nobifcït.Halitct in terra,et negodêtur tn ea, 'Et terra ipfit,ecce lata esi /fiacifi cor à eis,(y uL lar.acldit,Et euitorib.cgerOrt/ùs earü acctpiemits iiobis in uxoreSiG“ fiHts nojh'ds dabimus eis.Verü in hoc tan ^ntncöfintient ttiri,ut babitètnobificu,fintq^units poptiltts,i'VnigA'dt.pro his omnib.liabct,Vnûeftquodiffcrt tan tü bonü.JSi ctrcticidamus tiobis omnè mafculîi.ficut ipfi funt ctrciicifi. Peccra iliorü,cr poffefiio illoru,Gr ont tuiitijièta eorü, an no crut nofira, modo cofeiitiamus ipfis,utliabitët nobifitti Et.aiidicrüt Hemorë acSichèfiltti duscundi qui eÿ-ediebantur porta ciuitatis cius. (Vulg.lat.Aflcnfi funt omnes. j et* circticifus e^oinnisntafcu liis,quicüq;egredtebaturportacniitatisfuie.'iDeicribïthicMofes,quib.modis Hemor«Slt;: Sichernpropofitâ ttllfaelins conditionë ni e/fetfliiperdiixerint. Qiionià nëhoc tm requirebat,ut ipfi eu fuis domefticis, Wütin uniuerfum ciues omnes cireuncidcrcnî,opus erat,ut caufa hac, quoniâ eatholiea erat, eolleôlis tniinüeiuib.proponcrctQiiare eoliegerüt eos loco eëfucto,in porta uidtliect,pro more patriæ, ubi Si teliquac caufie publica; tranfigi folcbdt. Hac de re loquit Alofes,cü dieit : Et uenit Hemor Si Siehein films dus ad porta ciuitatis ipforü. Hoc eft, Et tranftulit Hemor Si Sichern caufam hanc ad conciliü cimü, qs wiiocarantadportàciuitatis. Venireadportä,eftcaufamagendädeferreadiudieiüciuiü. Etloquuti OB SE ÏU fint ad uiros ««.ip/.JExpofnerüt caufam in cëcilio ciuiü. Appâter principe hune ciuilë gubcrnâdi feruaf-fe morë.Tyrâims nec collcgiffct ciues, nee caufam fuâ ad illorû eognitionë detuliffét, fed meris mâdatis Omnia extorfiftct.ad que medü Ro.poiitifi'ecs dnant in eeelefia,ae dicüt cria palamiVbi eft maioritas,ibi eft mâdaiidi autoritas. Virt illi paciffunt ztoZ».] Appâter orationë haue efle fimplieë Si rudë,ucrü fi di li genterinipieias,admodumeft artifieiofe propofiro accëmodata. Otdiunt à eëmendarioiie petfonarü, quanife uolütati amp;nbsp;gratia;artëperabant.Erant illi homines pcregrini ÔC aduëtirij.Qiioniâis refpeëtus paru habebat exiftimationis,në dierir,Petcgrini iftiifed,Viri ifti. Deinde,qiioniâ pcregrinis nëeft renie tt'ïpuicndiitn oftium ciuimn,qiiando ignoratur quales fint,pacifici ne uel fcciis,addunt ; Pacifiei funt

iiobifciim.Q^d.Licetfinthominespcregrini/unttn nobifcüpacifîci.ISÎfmir.élæduntjnecqiiicqiiâincô-modant publico. AdmonemiiVjCtiamethnkis liominib.tantii eflë iiidicijjiit percghnos.fi fint pacifici,itt dicent nö cfle aucrfandos.Et rentra merité fuut amplexandi pacifici^per qnos pax Si tranquillitas pa blica non lacdit. Tertio,qiioniam fuafuri £rant,ut retinerenï interra„pptcr utilitatë conniftus amp;nbsp;con jnnélionis illorüjprxmittnnt liac de re fnam fententia,dicentes:Habitct in terra,amp; négocient in ea.q.d. SicfentimuSjConcedendnillistflejUtnobifcij terramhancincolantjinipillanegocienï.NölGquiinÏauï de iiegociationibus mercaforri,quib.lfraelit!c nó erant dediti, fed de paftnra pccudum amp;nbsp;agriciiltura. Qiiartó fubqciunt occupationcm,diccRtes.'Et terra ipfa,ecce latatftfpacijs coram cis .Prxuertunt,^ cogitari poterat:Ergo ne terram ocaipabnnt,undc nobis eft uiuendü i Ampla eft Si fpaciofa,inquiuiiï, terra noftra,iit Si nos Si illos abunde'fatis pofsit commode’ capere Si alere. Quinto adhiic urgenfio ra adijciunt argumenta, iiidelicet utilitatis. Filias eorum, inquiunt, accipiemus nobis iniixores, Si filias noftras dabimus ipfis.Magna eft ntilitas,fi copia datur filias amp;nbsp;fïlios honefte' ac liberaliter elocan di.Diuites fnnt,inquiunt. PofTiimus liberis noftris iplbrum confortio Si affinitate praedarë confukre. Et 11 ic attexunt conditionem,quam Ifraelitæ callidé propofuerant. Vcriim in hoe tantum confentient iiirijUt habitent nobifcum,fint(j unus populuSjfi circuncidamus nobis omnem mafculum,fient ipfifutiï circnncifi.Qm autem dura uidebat hacc cöditiOjftarim fubijciuntTecora inornm,amp; polfefsio eorum,« omnia iumenta eorum,an nó crût noftra?Loquebant de quotidianis ccmerciis,deinde Si de bonis quæ per affinitatem illorü tranfire potcrant ad eins loci indigcnas. Obftrua hic aftutiam Hcmor Si Siebttn. Totamorationem accómodarnnt ad argumenta fniblicurn conccrncntia, qiiafi qdagebantftudio iii— iiandf reip. agerent. De fua ipfoK caufa,quam reipfa agcbant,ne uerbo quidem ineminerunt. Sic folent aftuti homincs,quoties publicocölênfu opus eft,utphuatos fuos afftctus expédiant. Hadeniis expo-fita eft oratio Ilemor Si Sichernfiirj cius,iam fubqcit de illjus effcctu.Populus cinitatis ftolidus Si inftnr pccoRi ad nota principis fui mancipatns,c5fcntitj)pofitis,amp;circumcifionem ampleftit. Et andierunt, inqnit,Hcmorcm ac Sichern filium cius,cun(fli quiegrediebant portam cinitatis tius(idfft,cinfS£t in-OBÎER. colæ.EftperiphrafisHebraicajamp;circuncifuseftomniSmafculuSjamp;cHabesexemplumnulgarisftupi-ditatiSjqua plebs fie eft excors,ut fine omni iudicio qualibufcunqj principum fnorum uotis acquiefcat, Nemo hie eft qui de ritn circuncifionis inftrui cnpiatjquænam fit illius religio.Satis eft, obfequi priiici-pi.Si ab haeftnpiditate alienus fniffet populus Chriftianonim,tantum errorum,fup£rftiticiuim Si im pietatum in Ecclcfiam introduci nequiuiffer.

Et jiélu cfl die tert to,cum effent iUi dolore affeiîi, urripuerüt duo ßlij ïâcob Shimeon er Leaifratres D'tnx fuZ B ^uifciiglddiu,?:^ ciuitdtëßdenterin^reßi occiderüt omnes mafculos.Et Hemorè lt;lt;uoq; gt Sichern ßliu ciufoccidc runt in ore glddü,lt;ix dbreptd Dindh è domo Sichern exiuerunt. Eilij Idcob uenernt fuper occifos, dc diripuerut ci uitdtë poUuijJént fororè ipforu.Oues illorü,et boues illorü,de dßnos eorü,z^ quicejutd erdt in ciuitdte ciuictjuid indgro,diripuerüt.[Vulg.lat.pro Diripnernnt,habet Vaftantes.Eftautemin Heb.“'’nX’’?. »• acccpenint.J Ef cuniid ßubildntid eorü,Gr omnes pdruulos eorü,çr uxores eorü cdptiudrüt dc diripuerüt, dc ^uic^uid erat in domibus ] In Htb.tftn''33,id£ft indomo.Vulg.lat.particulam hancomifit. Ex hocfaóto filiorü Iacob déclarai illud quod fupra a Mofe diólü eft,loqi^itos elfe cos in dolo, ac uerba dedilfcHemori acfiüo c-iiis.Qiio confiliOjamp; quam doJofe propofuerint illis hanc conditionë,ut fi cöiungi fibi uellent, cnr.ifio» cinitatis fuæ mafculos circuncidcrent,excopatmt,$ tertio diefupercircnncifosirruerüt, cü dolor diet iifqueadce) grauis ex uulnere circunciforü pr;cputioru,nt nix ferendo doloris fenfui nedum tuendat Con tra armatos uitæfnar pares eflcnt,at{p ita cunótos occiderüt,occiforumtp uxores,pucllas,paruuloSjgrc ges,armcta,afinos,ac cunftas facultates intra Si extra ciuitatc diripuerunt. De eo cur dolor ex unlne re circuncifioriis fnerit tertio die inter.fior, uiderint Phyfici. Expert! erant hoc Jfraclita; ex ufu eircunci^ fionis. Ntc arbitror inquirendüefle quare hi dnofratres trn,Shimcon 8i Lcuifacinushoc fint prx cate-ris aggrefsi.Rubcn erat illis feniorjiehndah iunior,amp; ipfi fratres Dinæ ex Lcah,qHcmadmodii amp;nbsp;Iflalt; fchar amp;nbsp;Zcbulum.Et tn ex ifto numero filioni Leæ duotm ultionem hanccruentäinHemoramp; Siclicm ac eines illorum exereuerunt. Vides nefratrib. quidem in eadem caufa,communitcr adipiös pertinente, cundem cfTc zclum. Duo ifti reliquis fuerunt uehcmentiorcs .ideo^ amp;nbsp;audentiores ad fumendum ultionem de Sichern fororis ftupratorc. Qiidd autem Si exteri poftea irruerunt ad prxdandum ciuitatem, pnlelu ë dcclaratjqnam facile' fiat ut per eos qui funt uehcmcntiores,excitent repidiorcs ac remifsiorcs, quæ fit uis exempli inter cognatos Si in eadem caufa editi. Deinde ex bonis facultatib. oceifow nihil rapuerunt Shimcon amp;Leui,nifi folam Dinam ex xdib.Sichemirapnerunt uerd reliqui illorum fia très,qui cædis participes efic nolueranr,argiimcnto eft,miniis efic cupiditatis bono» alieno», ubi plus eft zeli contra flagiria:rurfus,ubi minus zeli eft adnerfum flagitia,ibi plus cfie cupiditatis ad bona alio-Tum diripienda.Shimeon Si Leui qui cædem hanc perpetrarunt,haudquaquam facultatib. alicnis inhia bant,fed hocunum agebant,ut ftnprationem forons ulcifcerent,amp; hanc e'domo Sichern auferrent.

V AES T. ». nbsp;nbsp;Nafennî ant hoc loco ». qnæft.Primd quxriî qmodo tam forte Si grande facinus Shiraeon et LeuinS

fois aufi fint,fed Si pcrficere potuerint.Videt cm admod^fuiffe t£merariü,duos homines peregrinos et aduenas rotins cinitatis mares inuadere gladio.Deinde nofatis credibile nidct,fi€ri potuifle,ut duo pue ri tanta ciuiü ftrage ederent. Erant em cum Iacob Mefopotamiâ egrederet annos nati circiter 12 unus, undecim alter. Adidqgt;duo tm hoc facinus aggrefsi leguntrefpondcl à nonnulliSjnôfmflceosfolos, fed liabuifle fecuin fcriios Si uernas domus paternaernominatos aiit effe folos à Mofe, gi ipfifuerint c« dishuius

dis huitis autores.Verû quicquid hoc fit.milii in hac ftrage pariim fnifle difffcultaris iiideturjiibi ne uni quidem irrnenti bcfti propter grauifsiinu dcfedli prçpiiri} dolorem,nninerfa mafciilorü uirtiisrefiftcrc potiiifict. Nifi forfind mulierculis qiiifquam duobus armatis hoftibus Si atrociterfæiiienrib.rcfîfl'i po tuiflc piitaucrit.Illud crcdibilc cft,oborro in ciuitate clamorefuifle à norinuliis mulierculis «diu df cu-lgt;iculorinnfores obfcraras.Vcrriquideffecifler muliebrisconatus,ubiflagellum Domini per folos dues licit homineSjincuitabiliter tarnen graflabatur? Quod «tatem duorum iftorum Shitneon Si Leui at-tinetjtam cranr illi adulti ac uirili robore præditi,q Dinah ad fubcundam coniugij copulam matura. Cü egrcderetlacob exMefopotamia,erat ilia annorü plus minus fepré uel odlo. Hie uerd credibile eft, fiiifTeeam annorum uiginti. Confequit ergo uel hæftftclacobum in Suceoth annos circiter duodeeim, nd non ftatim fuiftc cgrefl’am Diuam ad uidendu mulierculas, cum pnmü ad ciuitarë hanc Shalem ue~ niflentjfcd domi fe continuiftc, donee nubilis faifta curiofitare hac muliebri rentarerur. Intcreaeuafe-tuntfratres illiusin iiiros, ut non fit putandum qudd pueri undecim amp;nbsp;duodeeim aiuiorum ultionein hanccruentam in eiuitatcm iftain exercuerinr.

Deinde quxritquid fir de lice faifio filiorum facob fentiendü,fîr ne culpabile,uel fecus. Apparer efle crudele,proprer unius puellæ pollutionërantâ exerccrc iiltionë : deinde amp;nbsp;iniquû uidet, propter unius pcccatü poenas fumere de tota ciuiü mu’irirudine,quæ nihilpeceauerat in puellamcfic praterea baud a-licinim ludicari poteft eflè à perfidia,propofiram confoederationis condifionë pcriiertire in exitiu,amp;ad iîifacinus fymbolo focderis,circuncifione uidelicer,non fine grandi prophanatione abuti. Mea ienten eft,non efle noftrû,de hoc faëlo filiorü Iacob ferre fententiâ.Haud enim fccundü externâ facië eonfl fcndû cft,quemadmodri in foroiudicij humani fieri folet.’fed totum relinqnendü iudicio Dei,qui du— hioprocul hune illis zclum ad fumendam de reprobis ultionc indidit. Ipfa ftupratio filiæ Iacob longd Rraiiioris fuit peceati in oculis Dei,q nobij apparet.Voluit infignem hanc ignominiâ tam graui Si in-ligni ui tld’ cta punirenit euidcntifsimo excmploTnonftrarct,nou fore impiines omnes eos qui cctume-' lum ignominiam Ui acli infei rentjnodd corde erga fe inregto efie perfeueraret.Reuera non erat le-nisinturia illata Kraeli Stuprarcr nôfolü uitiaucrat uirginë fanëfâ, fed Si uitiatâ domi fuæ detinebat. Dcbcbat earn reft-tuere patri,ac ueniam precari.Nihil horum fecerunt nec paterncc filiuS. Qiiod ciiieS, miilicrcs Si parauios attiner,ctfi non futrunt in culpa ftuprationis,fucrunt tu culpabilcs,pprer circunc» bonisprofanationë, ut reliquas impietates illorü ac flagitia taceâ.quib.irà Oei aduerfumfe^puocarûr.

Et dixit lacob ad Shitneon nbsp;nbsp;LcnijTnrbaflis me^acfxtere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corain habitatoribut terra: huim,coram C4

B ton«! cr cor JW Pherezteii, çjquot; c^o modico ftm numéro, cr congregabuntur contra me ac percutient me, dcle^ horîjjc^o cr domus mea.] Vulg.lat.habct,Qi.ubus perpetratis audaëterquœ in Hebraion habent. Habët fcconuptionëjqua lacob fiiios fuos Shimeon Si Leui,tanquam focinoris huius autorcs incrcpare,ft* '•'«Vep dcclarare uo!uir,quid ipfi fit ex eo expeëlandum periculi. Turbaftis mc,inquit.Signifîcat fibi fa-ftumipforum admodumdii’plicere,fie ut ex eo fadtus fit animo perturbato Si confufo.Caufas perriir.-Bationis huiiis fubiungir. Prima eft; Et feetere feciftis me coram habiratonbus terræ huius. Metaphora O B S E ïL foctore putredinis. ad abominationem iufîgnis facinoris. Quemadmodum enim putridi cadaiicris

•idiikeris fœtorcm olf.ufcu corporis feire non poftumus, ita Sifacinorum cnormitatë animo auerfari ’cdctcftaii folemiis.Sic fœtent coramhoneftishominibîs ij qui propter infigma flagitia funt infames, denial reperias, qui ufqucadid fint corde ftupido, ut nullius criminis cnormitatë abominent : perindc «ç hi,qui non funt admodum cmunëlæ naris,nuilo^ quanrumuis grains foctoris iênfu tangunt. Qui *fiiiunt inter flagitiofos,ubi uitia tranfieruntinmores,omnem tiirpitudinis fenfum paulatim amittunt; 'Ji’cmadmodum qui locis graueolentibus iminorant,nullum fcctorë fêntiunr. Simul obferuajg» non diCitjFcctere feciftis uos:fed,Fa:rere feciftis me.Duplcx genus foctoris huius é'ft. Viiuni,qd générât no-bra rplbrii culpa,quando noftris ipforü flagitijs nomen noftrü infame reddimus. Alteru,quod adfpirat tiobij culpa eorum qui ad nos pertinent- Sic mali mores filioruin parëtcs,difcipulorum præceptores, feuorum dominos contemptos reddunt. Si exofos. Hoc uidelicct turbabat uirum pium, honefti no-ïtiinisfttidiofum. Altéra caula eft in eo quodfubijcit,dicens:Et ego modico'fum numéro, Si congre-8’buntur contra me,acpercuticnt mc,deleborlt;p ego Si domus mea.Erarcacdes iftahorrenda,Si habe-1’äntdubio procuIShalcmita: illi uicinos affines Si cognutos, quos credibiic eft, audita fuorum clade, ädmodumfouirc commotos. Et prærcrea toti genti mdebat hæc cædes à peregrinis hominibus contra mifpat liofpitij perpetrata communi manu uindicanda.Et hoc eft quod lacob futurum metuebat. Nos ’dnioncinur,non fic efie de promifsionibus Dei pra:fumendum,ut putemus nihil efte periculi, fi admit-tsnuis qu£ periculo fuut obnoxia,Së ultionem merentur. Habcbat Iacob diuinas promifsioncs de femi nisfiiipropagatione ac multipIicatione-Nihilo tarnen minus inetu percellitur merit« uaftationis pro-pttrfacinus filiorum. Sëtiebat noneffe tentandum Dominum.Et promifsioncs Dei efte conditionales. Adefle indelicet fibiDominum,fi non agat quicqiiam tcmerc'. Obferua etiä quod dicit,Ego fum modico numcro,amp; congregabuntur aduerfum mc,i3ë percutient me.Hoceftrationis iudicium, paiicisti-nicndum elfe pcriculum cxirij,fi impetantur à multis. Huieobnoxq redduntur etiam fandti homines, “bifidiiciam diuiiii aiixilij certas obcaufas amittunt,qui tarnen fecus animati funtjUbi in bona caufa fit main fidiiciam in Dciim retineiit.Vide exemplum Ionathæ,i.Sam.i4.

Et dixmtnt, Debuit ne quafi cum[corto agerc cum forore nodra ? ] Vulgata latina habet in plurali, De-tuenuu, Poteft legi: An quafi cum merctriceaget c«m foroic noßtaf Sic Si aliqui uerterunt.

Verbum Debuit non eft in Hebrxo.Sic enim Icgitur,’Mn‘\titlt; nVt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niMSR.Qiiod fin fumatur pro A

RVn,id eft,an non,Iegi poterit: An non neluti fcortum fecit fororem noftram ? Sic nos Germanice' di ci— miis,Hlt;{t er nitt 'unfrrfrb'cfeScr ^ür huren gemacht {

Non refpondent Schimeon SC Leui atl uerba patris,fed faiflum fuum iuftificant ex admiflbfcelert,ÿ dignum fuerit tali ultione. At Iacob non fic erat animatus,ut kuiter afficeretur ftuprationefiliar, fed o* dium SC irruptionem Chananacorum ac Pherezacorum metuebat, quibusfead refiftendü cogitabatefie imparem.Venim illi adhucerant animo cemotiore ctiam poft C!edem,qua'm ut mentem patris perpen Q ß S E derent. Videmushocexemplo,quàmnonfittempcftiuumcorripereeosuerbis,qinadhucfuntani-mo commotiorc, acprææftu nar, qua fiint uelut ebrij, rem ipfam, propter quamcorripiuntur,infpi-ccre non pofTunt.

lacob rclifta ciiiitnt« Shicliem,afcendit Liizam.quxcft Bethel. Jbi moritur Deborah niitrixRibksr» apparettp Deus lacobo.Ciim inde migraIfer^Rachel parit BeniamiiijöC inter pariendum moritur.Ru ben commifeetur Eileæ concubinæ patris fui-Recenfentur fili} lacob.Iacob uenit ad Ifaac patrein fuum in Hebron.Moriturlfaac.

ET dixit DetK ad lacob,Surge afeende quot;Rethcl^ç^ habita ibi^çr fàc ibi aîtare Deo, qui apportât tibiciifu^e re: àßeieEfaufratri:Iw'.JQuädo fafta fit ifta apparitio Dei,liccf Mofes nö exprimât,facile tn cogi tan poteftexpræccdentibus. Erat lacobanxiiis amp;nbsp;pertiirbatiis, timens ne aduerfum fecömuniterinfiir gerent regióis ilhiis incolæ. Sic anxio amp;nbsp;perculfo apparet Dominus,amp; iubet ut migret alid.Hccfenfit latinus interpreSjideo^ ucrtinlnterca loi]uutus eft Deus ad Iacob. Licet iiocula Interea non fit in He-0 B S E R- bræo,exprimit tarnen tempus amp;opportunitatemccclcftishuiusuifionis.Rnrfi?suidtmi!S, quam fide.-liter curam fuorü geratDominiiS,ncc deferat anxios,amp; in metu periculorü confntutos.Eft hoc illi per-

S«rge,inquit,cr afrende Bethel,amp;c.} Nó fimpliciter prarcipit ut migret,fed ut afcendat Bethel. Si firn pliciter illum migrate iuftilfttjOb id hocfaétum uideri poftet, quod uoluerit cum hoc paclo periculo eximerc,ut faluti fuac fuga confuleret, qiiafi non poftet eo ilium loco ftruarc, SC cotta incolas loci tucri. Opiate autem uoluerit ut Bethel afcenderct,ibiç habitaret,declaratur per ea quæfubiiingit ’ Etfae ibi, inquit,altare Deo,quiapparuit tibi cum fugeres a facieEfau fratris tiii. Fecerat laccb uctiiin eo loco, B dicensiSifuerit Dominus mecum, amp;nbsp;cuftodierit me in nia, amp;c.Ent mihi Dominus in Dcum,5^lapis iftc quern erexi in titulum,uocabitur Domus Dei,amp; cundtorum quaedederis mihi, décimas otferam ti bi.Huiiis illii uoti admonct,CHm dicit, Etfae ibi altare Deo, qui apparuit tibi cum fugeres 4 fade fratris tui.Hanc uidelicet ob caufam iubet ut afcendat Bethel, SC quod olim uouir adimpkat.

5 Ë R' nbsp;nbsp;nbsp;Confiderandum eft hoc loco, quomodo SC fandlis hominibus accidat, ut nofint fatis mcmores ec-

rnm qua: Domino Deo fuo aliquando uouerunt. Poterat lacob cum tediret ex Mefopotamia, eflctép

libérants ab Efau,redl«àcontendere ad eum locum,in quo olim cum in Mefopotamiam proficifeeretur, iiotumhocfeceratjôdquoduoueratimpiété. Veriimcommodumlocumadhabitanduinnac'iushacfit ad Shalem ciuitatem Sichern, donee uiolaretur Dinah, amp;nbsp;propter cacdcin Sd uaftationemeiusciuitatis in difcrimine ucrfaretur,iubereturlt;p à Deo,ut uoti fui memor Bethel afcenderet,ibifp habitaret. Simul obfcrua,qudd non exprobrat illi Deus dicens: Ad quid hie hæfiftis’ Qiiare non dudum afcendifti Bethel, memor uoti quod illic uouifti? Difsimulat illius ncgkdlum,parcens perturbato amp;nbsp;anxio,amp;iubet tantum ut furgat SC migret in Bethel.Admonemur qudm debeamus parcerc turbatis,m£rftis SCanxijs :SC id tantum curare,ut quod faciendum eft in pracfenti fimpliciter admoneamus. Adhuc,non dicifQuid hoc rei eft,quod tarn es anxius ? An non promifi tibi quod tecum efte uelim C An non liberaui te de ma nibus Laban Sd Efau f Non improperar illi timorem,nec dicit; Volo ut hie maneas, uifurus quinam fist qui aduerfum te infurgant.’fed condefcendif,amp; parcit timori illius,quo erat pcrculfus.

Et dixtt lacob ad domumfr(am,cr ad cunilo: qui erant cum iplotBcmou ete deos aliéna:,qui funt in medio ut-frri,^“ mundamini,ac mutate ueüimenta ucllra: cr furgemu: afrendemutq; Bethel, ac freiam ibi altare Deo, qui exaudiuit me in die tribulationK mea,e^ frit mecum in itinere per quod ambulaui.} luflus afeendere Bethel,al I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loquitur primiim domum fuam,amp; quid faciendum fit inftruit.Et dixit lacob ad domum fuam,inquir.

Sc ad cunóbos qui erant eum ipfo. Diftingiiit inter domum Iacob,amp; eos qui ad ipfiim aliunde ucnerät, qualcscredibilc eft ex Mcfopotamiagt;quemadmodum amp;nbsp;c’ ciuitate Shalem (forfan ex numero focmina-rum,quas filij ipfius captiuas duxerantjaliquos ipfi adlncftife. Et ad cü(ffos,inquit,qui erant cum ipfo. p 5 Ë R- Qitamuisdifcrnncneftetordiniimdomusipfius,pertinerót(j,’adipfumaliialijspropiusamp;familiarius: in caufa Dei tarnen indifcriminatim conuoeat,alloquitur SC inftruit omnes qui erant eum ipfo. Admonemur hoc exemplojin caufa religionis rationem habendam efte coinmuniter omnium,nec cpienqiiam excludcndum,nifi fuoptc nirio reddat fe gratia Deiindignum.

B.cmouete deo: aliéna: [ fic uocat idola alienorum dcorum]i]«i frnt in medio ueürijÇr mundamini,acmu-O B S E R. täteucüimentaueüra, ere.'] Vultutfecnltui Dei conuenienteracdecenteraccommodent. Suntautem dux partes diuini cultus. Vna pertinet ad prxparationcm, altera ad ipfiim adtum cultus diuini. Pra?ce dir ilia, fequitur ifta. Ad praeparationem pertinet, ut omnia impedimenta iSi offenfacula abijeiamus, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quibus

lt;î«ibiis amp;nbsp;Deus otfciîditur5amp; „nimiis nofter à fincei itate Si ucriCàte cuîCuS Dei iinjîeditur.Huc referen 'iumeft,quod Iacob a fuis requirit.ut idola dcoriim alknonim abijcianr,fordcs lauando tollanr, amp;nbsp;ne Cimenta mutent.De idolis nihil eft dubij,quin oculcsdiuinæ maitftatis offendant,ideofa^ locum apuct 'os quiDeum fincera fide colcre uoli!nt,habcre nequeant.Qiiare primo loco praccipit fins Iacob,iit re-'quot;oiicant illa.RahcIforfan adiiuc penes fe habebat deos patris ûii,qs fuerat furata cum efiet difeerfitra. ^cinde,fi qui adhæferüt lacobo çx Mefopotamiajicl eriâ e’ regionc ilia Canaan,illi qqjjUt credibilc eftj lt;iroriim fiiorum imagunculas affi ruauerant.Et praterea f»li^ lacob dubio procul cupiditate auri Si ar nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

gtntiduétfiabftulerant fecum deos ciuitatis quam uaftaueranf. Atq? !tafa(firi crat,ut domus Iacob dijs älicnis effet polluta,ut baud pra-ter rationem iuflerit eos ftatnn amp;nbsp;ante omnia remouerc. Nos hie ad-•gt;ion£mur,quàm fit difficilcjimpuritatem fimulacrorü in uniuerfum uitare, Habebat Iacob alt3re,ub» pslàm unum ac uerum Dcum colcbat Si inuocabat,ac dubio prociii fuos ad colcndum ilium folum iu-ftituebat.Et interea tarnen irrepferant in domum illius idola.De ijs quæ furata fuerat Rabel nihil fcitie ratjtandem forfan obleruauit banc domus fuæ pollutionemj cum allati per filios fuoS effent dij uaftatæ duitatis.Infidiofum eft Si tenaxboc malum. Deinde admonemur,qiiam nonpofsit fierijUt Dcuni ri ficolant,qui idolis funt pollurijideoep cumprimis requiratur,ur ilia auferantur. Sic dicebat ScSanniel 3d popukim Deiji .Sam 7. Si in toto corde ueftro reuertimini atl Dominû, auferte decs alienos de medio udlrfiBaalim Si Aftaroth,8lt; præparate corda ueftra Domino,amp; feruite ei foli.

Adpræparationem quoqj diuini cultus pertinetquod dicit. Et iriundamini,amp; mutate ueftimenta Oeftra. Qiialia fuerint patnarcha: baptifmata Sipurificationes,non legitur.Apparet tarnen boc loco, fiifTeconiuetudinem patriarchis,ut rem facrain fadturi urcrentur purifi'carionibus,ac utftes mutarent. Muratio ueftium erat,ut uel ea quæ quotidiana crant indumenta lauarctur,iicl pofltis quotidianis alia Idtnerentiirjqiiæ Si pura effentjde facro ocio magis quam laboribus quotidianis acccmoda.Hofce rituS oon moratnr Dcus,nec Iacob iiiis eft fuperftitiofe ufus/ed populum fuum,quem babuit rüdem Si agre *l'niluiiufmodi prtçparationibus inducere uoluir,ut animosfuos ad ea quæ agenda erant,baud leiuter ^negieófim/ed religiofe accömcdarent. Nos bic admoncmur,ammum ad cultumDei requiri mum duai,5c à curis terrenis iibermn.Lauacrum corporis admonct de ablutioneacpurgatione mentis. Mu-Utioiicftiuindniiiiit mutanda effe ftiidia SC curas uitæ. Animum fordibus immiindoruin affeilluü con-fpurcatumauerfatur Doininus,necamatpe(ff us,quodcurisrcruin tcrrenarumonuftum,ad colendum ftaccedit. Nota eft p.irabola Chrifti feruatoris noftri de eo,qi!i cum ad nuprias fine iiefte nuptiaii ue-nifl'etjin tenebras eft exteriores abicdlus.Mattb.xi.Videas bodie catbolicum effe,ut die fabbati lauentutf 'orpora,fequenti Dominica in ccctum Ecckflafticfi iieniatur ueftibus mutatiStSed obfecro,quonifquif-lt;iueeft,quilota ac renouata meute adfacrain concionem accedatf Et facrificiili Papiftsecum ad mif-ftndam acceduntjlauant maims,lt;Sf mutant ueftesiueriim fient Chriftus Pbaiifæis exprobrat, foris funt inftarparietis dealbati,intus nerd pleni immundicia.

Altera diuini cultus pars eft diuini nominis inuocatio, amp;nbsp;gratiarum aiflio. Èxtreebatur ifta ritibuS facris per facrificia externa,ciiin ante legem,turn in lege. Hue faciebant altana certis locis ereóf a. zYd liJncpartem pertinet quodfequitur;Etfurgemus,afecndcinuslp Bethel, acfaciam ibi alrare Deo, qui «mdiiiit meindie tribuiationis inçæ,amp;; fint meeumin^tinere per quod ambiilaui. Altäre facere Deo, 'ftlocum adcultum Dei conftiruere,ut ibi nomen eins conuocata Ecele.fiainuoct tiir,et eutn gratiarum 3lt;ftione depra:dicetur;quæ fane' iiiuocatip Si gratiarum aiflio ucrus cft in eoiilpeftu Dei cuitus: qua de gt;■0 aide in Comnient.noftrisfiipcrplahnumso.

DfiIerHiit itaq^ lacobo omnes deos alienos,(iui trant in )nanib.ipforü,ct inattrçs ciu.a habebant in aiirib.luh,amp; ^condit eos lacobÇubter c^uercum, ( Vulgata lat.habtt,Subter terebinthu, queinadmodum amp;nbsp;Sept.)

iuxta Sichern ] Obferua bic obedientiam pcpuli,qui erat cum lacobo, Authontatem huius tanti fa dunt,ut ad iufsionem eius remoucant à fe deos alienos. Crediderim eum fufius iliis de cognitior.e ueri Junius Dei pra:dieafiê,ut quod faciendum erat,non coacfdjfedex animo factTenr.Neino tergiuerfatus 'ft,nemo alienos dcos defendereconatus,fed fimul obedierunt omnesud quod ex co patetjqudd no firn pliciter dicit; Dederunt lacobo deos alienos.’fedjDcderuntjlacobo omnts deos alienos,qui erant in ma »ibiisihoc £ft,poteftat£ ipforum,quos penes fe habebant.Piiiehrc tarnen line eft loqiiutionc uanitas ilia 'Xprefïa,qua idololatrac imagunculas deorurn fuorum fuperftitiofe non foliim adorant, fed amp;nbsp;ofculaii '»r,contrelt;flant,ueftiunt Si ornant,inep delicijs pcrinde liabcnt, attp inrgincs fuas piippas. Tales deos p3ritamp;habet ethnicafuperftitio,qui manibiis hominiun amp;nbsp;fiant oC uerleiitur.Verus Deus,inquit Apo ftolas, A(ff.i7.non colitur manibus bominum.

Qiiærendum hiceftprimô,quare dederint lacobo deos alienos,cum ille non dixiffet,Date mihi.’fcd, Qy AEST. j, Amoiiete deos alienos quifunt in medioueftri. Deinde,quare dederint illi ctiain inaureSjquas in au-tibiisfuis habebanr,cû de illis non effet faóla mentio. Tertier,quare lacob deos alienos à populo fuo aceeptos non deftriixeritjUel igne confumpferit,fcd fubter arborem abfeonderit ?

Q_ie)d non ipfi deos alienos à fe proieceriint,iiel abfeonderut, fed lacobo dederunt, ex eo faeft ü efle arbitrer,quod uel tile hoc certas ob caufas poftea mandarit, uel ipfi ad banc rem ammo efi'enr non fatis obSrinato,ut qui reeës ii culm deorurn alienorum ellent auocati,lt;Së adhuefide infirmi.Cum tales effenr, accominodauit fe lacob iilorinn infirmitari Si deos alienos de manibus illorijm in fuam poteftatc acre pit.Vhnam exemplum hoc fequantur in Ecekfia Cbrifti ejuotqiiot furt imagitnim cu'tores.

708 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r N G E N E S î M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Qiiód non deos tantum,fed amp;nbsp;inaurcsfiias lacobo dederiint,uel ob id eft falt;fliim,qudd effent con* X fecratæ dqs alienis, ac fub nomine illoriim geftarentiir, qiiemadmodiim à Cbriftianis nonnullis mor-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

nioriim fandlorum infignia geftari folent. Lyraniis annotacfuifle inaiires iftas ornamentaidolorum, quafi ab anribus deoriim pependerint. Vel uokierunt eas dare lacobo', nt ad ailtum Dei fui impendt-rer.’qiiemadmodiim poftea à Gedeone Indicum t.faclum cflelegitur.

, Qiiodfiibccr arborem deos alienos cum inanribus defodit Iacob,5ó non potius fgneconfumpftr,ar nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

bitror ad hoc efle fa(flum,iit uel parceret infirmitatieorum qui dederant eos, uel caueret,ne regionum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

illarum gctes adhuc amplius aduerfiim fe incitaret,amp; iritaret.Nam alioquiiudicabat eas plusfatis effe cæde ac uaftatione Sichemitarum exacerbaras.Fieri tarnen potuit,ut defodtrer deos iftosnon integros fcddeftru(flos.Qiiicquidfir,nidenircautioneufus inliacdeorumalienorum defoftione.Interea tarnen ' notandum eft,quod nihil ex auro nbsp;argento deorum alienorum concupiuit,ncc in ufumfuuinconucr-'

Et profeâi[untrer nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft terror Dei fuper ciuitätes qu£ erant in circuitu eorum, cr no ftntftlios tacob it^

fedati.] Latinus interpres,pro filijs Jacob uertit recedentes. Particulam banc ob id adiecit Mofes, nt ra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

tionemrcddcrft,quarefinitimipopHliram horrendumfadlumfiliorum Jacob multum abirepeimift-rint, prxfertim cum ipfe Jacob tarn anxie' timcret,ne ab illis prorfus cum fuis omnib. deleretur.Et pro-fedi funt,inquit.Si qua;ras,quomodo hoc permiferint uicinæ ciuitateSjfubijcifEt fadus eft terror Dei fuper ciuitates quae erant in circuitu eorum,amp; non funt filios Jacob infedati.Jnciifsit illis Deus terro-rem,ut non auderent facerc,quod alias tentaflent. Etenim nifi fic fuifl'ent animati,ut cuperentcadent OESER, Sichemitarum ulcifci,quorfum attiniiiftereos huiufmodi terrorereprimeref VidemusJioccxempfo, qiiam uerumfitilhid Apoftoli : Si Deus pro nobis,quis contra nosïRcm.».Timebat fibi Jacob àfini-timis populis.Vernm fic gefsitillius curam Deus,ut ij quos ipfe timebat,magis timerêt fibi abillo,tain aberat uidelicct,ut aliquid malt aduerlus cum machinarenrunVt hocinnueretur,non dixit Mofes fim-pIiciter,Ettimueruntciuitatcs:fed,Etfadus eft terror Dei fiiper ciuitates. Timebat Jaeeb neipfe ciun paucis domefticis fuis à tam mulris popiiliscircundaretur Si dcleretur.Ego,inquir,fum numerocxi-guo,amp;congregabunJ illi aduerfum me,amp; percutient mc,5fc.Verum iliiqnamuismultitamtrantpcr* territi per circuiturn,ut anxie timerent fibi finguli,ne ad exempium Sichemitarum delerentur Si ipfi. Dabio procul tetigerat confeientias illorum Deus,acfcnfu impietatis ipforum perculfos reddidtraf.

Et iienit Liizam^qu£ eft tn terra Chanaan^ipfa eü Bethel ipfe zr omnis popu/uf qui erat cum eo.] Jllud,Qi!£ eft in terra Chanaan,didum eft ad différénttam aIterius Lu2af,qiia: cccidit in fortem filioriim Jofcpl’,ct M tertio lapide diftat à ciuitate Neapoleos,iuxta Sichem,ficut annotat Hieronymus.De Luza Iiac fupràfa da eft mentio,cap.is.quo Mofes ledorem mittir,cum dicit,Jpfa eft Bethel. Qued dicit, Jpfe Si cm-nis populus qui erat cum eo, ad hoc facit, ur intclligamus fic fuifl'e populos regionum illarum ttrrorc perculfos,ut ne unum quidem hominem comitarui Jacob anfi fint adi mere.

Et ædiftcauit ibi altare-,appeüauitq-, locum ilium J)eiK Bethel.] Vulgata latina habet,Et appellauit nomf loci illius,Domus Dei.Septuagintafic:(lt;lt;w iuaKeee rè cpû/ao: ri tctss nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft; Et uocauit nomen lo

Cl Bethel.flt Mofes dicit eum appellaffe locum^lum VwiV'a id eftjDeiim Bethel. QiianquS Hint qui putanr legeudiim cfie,Et inuocauit co loco Deum Bethel, Vcriim Hebrxa ledioni Iniic nöfaiient.Po* teftctiamfic legi'?klt;n’'3’7tlt;,idtft,Ad Bethel,^um Gottshauß.

i^uoniam ihireuelatui fiter at ei Detts,cumfugeret à ficie ftatrisfui.] Duo prpdicat hic de Jacobo.Vnum, quôdædificaucnt altare in Lu2a.Alterum,quód tum locum uocauent Deum Bethcl.PriuS fecit iniTut 4 Deo.Pofterius uerd adiccit pro fuo more, quo locis aliquo diuinægratiæfpccimine nobilitatispecu-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liaria nomina indere folcbat, Vocaucrat ante.a hunc locum Bethel. Jam quoniam iuflu Deiilld afeende

rat,aranifjj ibi conftruxcrat,ad ßngularis huius gratiæ monumentum fingulariter conftituendum uo- ] cauit eum ’7ilt;n*'aVhlt;.'id eft^ DeiimBethel. Adijcit rationem,diccnsrQuoniä ibi reuelatiis fuerat ei Deus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

cum fugeret à facie fratris fui.Fadum erat hoc cum proficifeeretur in Mefopotamiam. Hane rationeni non concepit ipfe in animo fuo,fed à Deo propefiram obedienter eft feqiiutus. Dixerat enim ad ipfuni Deiis.’SurgCjafccnde Bethel,amp; habita ibi,amp; fac ibi altare Deo, qui apparuit tibi cü fugeres à facie Efau O B S E R, fratrisrui. Obleruandum hic eft,quod in Hebræo legitur ad hunc modum:G■'^^'?tlt;‘'''^tlt;'^^3SQU’'2.qd ad uerbum fonatiQiioniam ibi rciiclati funt ad cum dij. ParaphrafteS Chaldanis uertit,Qiioniam ibi re iielati funt ei nin” l!lt;''Sfclt;’7‘O,id eft,angeli Domini.Sentitinterpres illc,loqui Mofen dc angelis Defqui fcalam coclefté afeendere ac defeendere uifi fuerant.Judicaiiit inconueniens cifc,fi de iinico acuero Deo in pliirali dicatur,Qiioniam ibi reuelatifunt ei dij. Vcriim non intcllexit myfteriumfacrarumhypofta-fcon ac nATOjquæ funt in Deo,quarum refpedu per uniuerfatn feripturä uoxQquot;'r,’7!;t,id eft dij, de Deo ponitur.Et quamuis plcrunqj addatur illi uel uerbum uel adiediiiü fingularis niimeri,uelnomë nAn', ad fignificandam unicam diuinitatis effentiamjtamen non fine confilio fpiritiis fandi fadnm eft,ut ali quando etiam pluralis numeripraedicatatam uerbaquam adiediu.a nomina ad uocemn’'n'5Xetiäibi adicda inucnianrur,ubi non poteft quod dicitur angelis tribui fed neceflarió eft ad ipfum Deum referendum. Vtpote flip.cap. uirninis ’M'o’yya m« nuiys Q'nV« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jd eft,Et dixit Elohim, Facia-

mus hominem ad imaginem noftram,amp;; fccundum fimilitudinem noftram. Qiiædam excmplariaha-bent nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cft,fecundum fimilitudinem noftram. Vertim inueniuiitur ctiam ab ipfis liidxis, ciim

fcripta turn imprcffajqux habcnt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, fecundum fiinilitudines nofti as. Hoc loco uerbum

E X P L A N A T I o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;709

pluralis numerï,Faciamus,3fpronomen qucqj pluralis numcri,noflram,Deo tributü legimuS.Dein-de Jeliofua iilr.fic legitiinNon potcris feruire lehouah, quia elohim D''n?'\np,id rft Dij ftndli, ipfc. Et ».Sam.y.Et quis ficut populus tuus,ficut Ifrael gens una in terra,propter quem a‘'n’71S ’^aVtljid eft iue nintdij,adredimendumlt;7fibipopulum.Et Hicr.xj. Et peruertiftisuerba Q’quot;'nQ’'n’?K,ideft dcoriim üiuentium.Qiiare nulla necefsitas eft,ut quod hic legitur,Quia reuelati ftierant ei ibi dijjreferamus non ïd Dciim,fed ad angcles,amp; myfterium S.Triadis ludaica carcitate contemnamus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Ef worfKrf eil Deborah nutrix ?.ibklt;£,ac fepuUa eil fubter Bethel fub quercu.Zf uocauit nomeneiiK,Quercuf ßetus, ] Chaldæiis habet, Ac fcpulta eft fubter Bethel,ilt;‘aW'T3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft,in campeftribus planiciei,

uocatiim eft nomen eius,planicies fletiis.Sunt qui per nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intelligant caftaneam,Hcl pinum.Mofes,

»it aliquid corum memoret,qua: contigerunt lacobo per id temporis,quo habitauit in Bethel,mentio-»era facit duorum,mortis uidclicct Deborc,df apparitionis Dci. De Deborah breuiter meminit,qüód fit mortua,5f fubter Bethel fub queren fepuIta.Meminit aüt huius proprer nomen loci, qui tum quoep, turn eflet Ifrael in terram Canaan introducendiis, Quercus fletus appellabatur, ut feirent Ifraelitäc no^ minis huius rationem, admonerenturip corum quac lacobo patri ipforum in terra’illa contigerunt.

Qiiærunt hic, quomodo Faktum fit, ut Deborah nutrix Ribfeæ morerttur in comiratu amp;nbsp;domo la* Q.V AE S T. ^ob, cum non legatur ex Mefopotamia cum ilIo, fed cum Ribkah matre ipfius in terram Canaan ue.-tgt;gt;(fe,ficuti fupra X4.uidcre licet. Alij aliud adferunt.Chryfoftomus exiftimat earn cum lacobo d do-010 Laban ucniffe in terram Canaan,ut propter longum tempus Ribkam inuiferet. Alij putant cam à ^ibkah lacobo in occurfumfiiüTe mi(ram,cum illecx Mefopotamiarcutrtcretur. Lyranus fenttt earn ’Kibkah miftamin RIefoporamiamcum nuneqs quibiifdam,adreuocandum lacobum. Opinio Ly-mni non admodum confonnis eft fcripturw.llla fiquidem ubi de reditu lacobi mentione facit,meminit Oon nunciorum Ribkar,fed oraculi diuini,cuius authoritate in terram Canaan eftreiierfus.Qiiod non-Oulli putant Deboram lacobo eile a' Ribkah milTam in occurfum,ualde muliebrem habet opmionem, ^dquidenim millier uctula,annos circitcr iro.nata,lacobo mifla fuiflet obuiamf nbsp;nbsp;Reftat,uerofimü

‘‘oSfiTe,quod Chryfoft. exiftimauit uenifteeam cum lacoboex Mefopotamia. Credibilc nantpeft, Poftqiiam initio cum Ribkah ueniflet in terram Canaan, ibiep aliquahdiu haifilfet, tandem fuiflê ad doniiim BathueliSreucrfam, atq; illic propter affedtum, quo erat animata erga Ribkam, lacobo ad» '•ïrtre cœpiflcjôd cum illo in terram Canaan,ut Ribkam inuiferct,reuerti uoluiiT^

Ef«{)ca»«tw?Mlt;nfi«;jQnerciM/îrt/«.] Videshumanitatisexemplum.MatrisfujcnutricemlacobulL ÖBijR. Ï Waded magno cum fletu domus fuæ fepeliu it, ut locum fepulturar illiuS,Qiiercum fletus appellard potiierit.Sic,uidelicet,deflerunt homines pij amp;nbsp;humani mulierem uetulam ac nullis amplius ufibus hu fnanis accommodam. Vix hodie ad parentum noflrofum,nedum aliorum proJtimotum fepulturas ali Wd lachrymariim produCimus,hadlenus fortiter Sfoici.Sed dicis; Arqui Paulus uctat,ne morruos no Hiosdcplorcmus.RefpondcoiMonet quidein i.Their.4.ne propter il'os contriftemur; fed addir, Sicut qui fpem (refurredlionis uidelicet) non habent.Ergo prohiber non humanitatis affedlu,fed im*

Ef ‘tpparuit Dein lacobo itertini,cum uemfjet dc Padan Smte v behedixit eum. Ef dixit ei Deustl^otnö tutmi ^^^‘tcob,non uocabitur nomen tuum ampliui Iacob, fed ifrael erit nomen tuum. Et uocauit nomen eiui ifrael. Et ei Deus:B.go Deus oinntpotens.Crefce nbsp;nbsp;multiplicare.Gens CT catusgentium erunt ex te, ac reges ex lutn

tuis egredientur.Et terra quam dedi Abraha: er ifaac.tibi dabo eamiCf femini tuo pofl te dabo terram iHam, nbsp;nbsp;nbsp;gt;

tfendit ab illo Deus eo loco quo locutus fucrat ei. Ac pofidt Iacob ilatuam in loco quo locutus ip(i fiterat, Ha.^ '‘•“tn lapideam,libauitq; fuper earn libamen, ey ßidit fuper earn oleum. Et uocauit Iacob nomen loci lüius ubife-^ loquutus fiterat Deus,Bethel. ] lllud nomen tuum eft Iacob, ncgiexit latinuS interpres t Septuaginta ffddidcrunt ad hunc modumrNomen tuum Iacob non uocabitur ampiius Iacob. Hic omittunf j No-®^iitüum.Gc«S er ccetusgentium exte erit,uulgtitilatinific : Gentes amp;populi nationumex teerunt ■iHebraocft ’'’7npi’'i3. Dabo terrai» iftam. Omifit hoc latinus interpres quafi fit fuperuacaneü. 5'ptiiagiura adiecerunt derxf yir:xs MlTiif, id eft in generationes corum, quod in Hebræo hoti eft, Ef ab illo Deus eo loco quo locutus fuerat ei. Vulgata latina fic,Et recefsit ab co.Illud, Vbi fecum lödU •usfiicratPeiis,non reddidit interpres.

EfapparuitDeus lacoboitcrum,inqoi{,cttm uenifjetdePadan Syrite.] Poteft trifariä inrelligi,gj Deu lacd ‘’oiterum apparuiffe dicit Primiim, refpedfu apparitionis quæ fadfa eft aduadum Iabock,fuprà cap. îi'Ueleius quae fadta eft poft uaftationem ciuitatis Sichern, qua de in principio capitis huius meminit rcfpeiftu uifionis quae fafta fuerat in Lusa, cum proficifeeretur in Mefopotamia. V r ptoft illam fue f‘fiftifecunda,eodcmlocofa(fta,quç raihifentcntiaprobabilioruidctur.DitititaqjiEt apparuit Deufi -icobo ittrum.Primiim,ciim irct in Mefopotamiam,co illi loco apparuerat Secundo ibidem illi appa; fWoiiu ucniflet ex Mefopotamia.lufferat eum afeendere in Bethclgt;ibi^ rtrudlo altari comrndrari.

Ciitu hoc feciflet iufsis Dei obedtens,iterü illi apparet,ut in obedientia fidei confirmetutPlurimum Ö B S £ fC nibtt pondcris ad confirmandam obedientiamj quando de eo certificamur, qudd Deo placeat no-; obedientia.

Tria autem repetitac rcfricat Deus in hac præfenti apparitiOne.Nominis mutarioncm,benedilt;ffio-fgt;eni,5lt; terra: promifsionem* De mutatione nominis fic dicit ; Nomen tuum eft lacob,amp;c. Quafi di-! '’b Vocaris lacob. Veriim pofthac ndlacob/edIfrael uocaberis.Et uocauit nomen cius Ifrael,inquit.

HoccftjConfîrmauitiUihocnomJnis, ut Ifracl iiocarctiir. Mutautratilli nomcr. ad uacum ßbcf:. Ve* rum earn ille mufationcm non admodutn ciirau€rat,pra;iêitim cum uidcretur infokns Iicminem uoca ri J(rael,quod fonat dominatorë Dci.Qi^iac de miitatione liac notninis notanda (întjUidc fuprà cap. 31.

Behediôlionem refricat,dicens.*Ego Deus omniporens.Crefcc,6lt; mulriplicaie.Gens Si CŒtiisgen* tium crunt ex te, 2cregeS ex lumbis tuis egredientur. Promifcrat ifia Abrahac fiipià cap.i?. Hand licrd , nbsp;nbsp;nbsp;opus eft,ut cum R.Shlomone exponamus ad hune modum;Gens,id eft Beniamin. Cams gentium,id

eft,Mana(re Si Epliraim,qui prodituri erät ex lofeph. Ac reges ex lumbis tuis egredientur, id eft, Saul Si Isbofetlbqui nati funt de tribu Beniamin,qui nondum erat natus.Non loquitur Deus de Beniamin tantum Si filijs Iofeph,(id in uniuerfum de omnibus fïlrjs lacob, illorumlp pofteris. Nam etiamfi uii-decim filtj lacob iam fuerant ex illo egrefsi, nondum tarnen eiiaferant in genres, nee reges,dum exillis nati, fed fuis demum erant temporibus nafeituri, atep ita ex lacobo egrefluri, quotquot ex filijs iliius olim erant prodituri.

Obleruandum liiceft.Iudaros omnes effe Goijm,5f omnes illorum familiaseffefamilias Goijm.Sic eniin in Hebraso legitur : Goi Si cams Goijm ex re crunt. Negent igitur prodijife fe ex lumbis lacolr, uel confitcanrur necefic eft eftc fe Goijm. Quid itaqp eft, quod omnes alios populos probrofc uocant Goijm,cum ipfi quoqt teftimonio diuini oraculi Goijm finr appellati priufquam nati?

Er roTd)»,inquir,^ttJfw dedi Abrahie CT ifddcfibi dlt;ibo. ] Rcfricat hifee uerbis promifsionem terrx Ca naan ante lacobum aliquoties tarn Ifaac quàm Abrahæ faótam.Obferua hoc genus dandi.Nr^ Abra ham,ncq3 rerram hanc pofrederunt,6? ramen dicir.'Terra quam dedi Abraha? Si Ifaac. Dedi earn illis promirrendo,ac certeJ deftinado.Ergo ram funt cerra: promifsiones Dei,iit quod promittit,iam da turn eife cenferi debear. Sed ea de re Si fuprà alicubi memini.

EtafcenditabiHo Dem eo loco quo locutuifiierdt ez.jNon dicir,Et rccefsirquod criam de hominc prx* dicari potcft;fed,Afcendit ab illo DcuS,fuperna uidelicer repercndo,quod hominis effe non poreft.Voluit Dominus non fimpliciter ab illo difeedere, fed fic afeendere in ipfius oculis,ur dubirare non poflet, loautum efle fibi Deum,catnip ob caufam non alio,fed eo ipfo ftatim loco afcendit,in quo fucrat illi lo-curus. Ha;c latinus interpres hand animaduertit.

P B S E R. Obferua hie diuina- prouidentiæ diligentiam,qua non folum loquitur mortalibiis, fed Si confeien* rias illorum certas rcddit,nc dubirent locutum elfe fibi Deum.Er hoc facit bifariam.Velcxternoaliquo

Si ludicum ij, Vel inrerno inftindf u Si fenfu, quando uidelicct uel per infomnia uel rcuelationcs internas hominibus fandfis loquitur.

Ac pofuit lacob Hatuam in loco,quo locutuf ipfi fuerdt,cr c. ] lacob pro fua diligenria Si pierate quemad modum plurimi faciebat,quod apparuilTer loquutuslp eflet fibi Deus,ita granæ eriam huius ac diuin« dignationis memoriam ram fibi quàm pofteris confecrare ftudiiit.Hoc ftiidio praeditus monumentum rei geftæ confeftim erexir, idép non tale quod breui diffluerct ac perirer, fed quod firmum diumrnumlp efle poflct.iSic erexir lapidem, non quolibet lo^, fed eo ipfo in quo fteterat Deus cum ipfi loqueretur. Erexit hunc ut clfet ftatua,amp; adiecit confecrationem geminam, libaminis d? olei. Oleum ad imitatio-nem,hbamen adfacrificium adhibuir. Deinde Si nomen impofuirloco Bethel. Hoc eft,renouauitamp;con firmauir nomen loci,quod illi anrea impofuerar, propterea queJd Deus ilium apparitione fua iam fe-cundeJ confecrauerar. De confecratione ac nomine loci huius uide fuprà cap.is.

Etprofedi funtde 'Bethel,erat^ddhucquafi {ladiumterra donee uenidtEphrdtham.'] In Hebracoeft iob nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*'n*'\uoculam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuerfimode' accipiüt.Alij fimpliciter,alij compofitc’.

Qiii fimpliciter accipiunt,puranr alij reddendum efie,Et erat adhuc mulrum rerrsc ; uel ut Hebraci quidam annoranr,p’7n'a ’'■\3quot;gt;,id eft mulrum itineris.'alij,d?erat adhuc aruum terrç.Qiioniam nbsp;nbsp;nbsp;ctiam

compofitc' accipiunt,fcntiunt literam 3 caph efle feruilem, pofitam pro quafi. Si n“^3 fignificare pran-. diutn, eflelp pofitum pro itinere à mane ufqt ad prandiü, quod miliare uocatur ; ut fit ri“\33 idem quod quafi milliare rerraz.Septuaginta fic uerterunt;«5r«'f«:rj ixKÙfi iitficudîiKfTnj^s rliv aulu/èpdi-r» fTSsncivx ri usv^yt! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t/lf kvIilo! Hyytdcv « f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri ÎKêfif) As yiip Sfiçadix, id eft, Profc-

c'tus uerd lacob de Bacthel,fixit rabernaculum fuum trans turrim Gader(hxc particula in Hebreonon efthocloco)falt;ffuautemcft, cuappropinquaffetad Chaphratha, utucnirer Ephratha. Voculä legerunr nn3Q3 phe pro beth. Hieronymus fic annotanSed melius eft fi transferatur,In elec'to tempore rerrae,cum inrroiret Ephratha.PorreJ uernum tempus fignificat, cum in florcm cundta rumpiin-rur,amp; anni tempus elcdum eft,uelcum tranfeunteS per uiam carpunt Sicligunt c' uicinis agrisquod-cunqt ad manus ucnerir diuerfis floribus inuitati. Hrc ille. Apparer cum uocem nquot;i3 accepiffe proele-dlionc.Significat enim aliquando eligere,ut fit Yquot;'!^ 11333 idem quod quafi eledio tcrra:,amp;l elecfio ter ric idem quod elec^um tempus rcrra:,hoc eft,tempus uernum. Er hue refpexit interpres latinus, qui reddidit: Venir uerno tempore ad terramquae ducir Ephratham.Nifi forfancum Septuaginta pro Ï1333 legit 71333, amp;putauit effe idem quod, quafi fruifbificariotcrræ, qua: foleteffe tempore uerno. Aquila uertitjEt faiftum eft»-xd’ j-»r,id eft fecundum uiam terræ.Poteft hocbifariä intel ligi. Pnmu ut fimpliciter dicat hoc accidifl'c in itinere dum irct Ephratha. Veru hie fculus non bene con lunit

* «cnit cum Hcbrsco. Deinde,ut nbsp;nbsp;nbsp;iSs y»fi id eft, iter terrae, idem fit quod nos Germanice' dicîmus,ryn

quemadmodum uei tit amp;nbsp;Germaniens interpres.Et bic fenfus non admodum abludit ab He bræo. Hue arbitror refpexerunt interprétés Tigurini. Sic epimreddiderunt, Abefleiitépiugerûariii ab Epliratha. Occurrit bæc locutio tertiô in S.fcriptiiris.Hic uidelicet,amp; infrà cap.4S. (ubi ïacob de præ-Icnti hiftoria filio fuo lofeplio narrat amp;nbsp;Sep.uerteriinr,««^« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft.quafi curfii eqiii.Et

«ocem Hebraram addiderunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Veluti fîgnifieantes fie cam a fe intelligi, quod fît fpaciû Curfus

'lt;i«ini)amp;i,Rcg.f.qiioloeo R.D. Kimhiexponit’7’'’ï3“^■^y‘‘alS■^tl,ideft, quafî miliare.Sicetiam uertit * E«2niniis.Mihi uideturfimpliciuseflejut fentiamus efTe fpaciû itineris non prolixij'ed quod breui con Eci pofsit,qualia funt ftadia.

Ei peperit Rahel, ac dijficultatem pa^fa eü in partu fuo. rtfailta» eü dum difficuUer pdreret,dixit ei ob^le^ titneat: Nam er banc babes filiim. BtfaiHum eü, cum egrederetur anima eiut,moricbattn- enim,uocauit etusBenoni,pater itero uocauit iüum Beniamin. Ulortua eft igitur Rlt;t el,ac fepulta in uia Rphratha cjUiC Bethlehem.Et üatuit lacob üatuà ftiper fepulchrit eins. H^c ejl üatua monumenti Rahel, ufq^ ad hune diem. ] Quare de Bethel difeefîcrit lacob,non cft commemoratum à Alofe. Siint qui purent ob id tfîè fadlum, 9ucgt;diiifeftationemSiimiptionemuieinarumgentium timuerit. Mibi uercfimilius efîê uidetut, uo-luifleeum profîcifci ad Ifaac patrem fuum. In hoc itincre accidit, ut Rachel pa'reret airerum filium fuum Beniamin. Hic partus quomodoceflerit Raheli,exponit Mofes. Etpeperit,inqüir,RaheLHaee fiimma eft,cuius circunftantias explicar,dum fiibijcitr Ac difficultatem pafla eft in parfii fuo. An hxC ®gt;diflcultas acciderit ex moleftia itineris,aut aliunde,non eft curiefe inutftigahdumjC|uando de caufa dliusipfe Mofts racet.Ex bac difficultate quid fîtfaftum,confequcnterexponitur. DifffcuJtaS parien-dijfifit inuineibilis, aut marri, autfœtui, uel utriep cxitium adferre fokt. Hic faluiis cuafit fœtus,mater Ucrôdeuira cft pcriciitata Si mortua. Vtrunqj commémorât Mofes. De pucro fic.Et fatflum eft dum *^‘rficu'tcr pa'reret,dixit ci obftetrix. Ne timeas.’nam amp;nbsp;hune babes filium. Dixit ifta obftctrix.cum fœ-* ex utero matris faluiim fuftulifîit, ac filium efîe cognouifièt. De periclitatione matris ad hune quot;’odiitn;Et faefiü cft,ut cgrcdcrctur anima eiiiS.Moriebatur enim.Item,Morrua çft igitur Rabel. Adi) ''f,quidlâclum fit utriep,pucro nato,lt;Se marri mortup. Pucro inditum eft nomen. Vocauit hune mater

id eft filium doloris mci,nomen compofitum ab eucntii. Qiioniam ex iinmcnfo dolcre partu f'fionis moriebatur, muliebri affedlu mora fie filium natum uocai e uoiuit. Patri non placuit hoc no-. ’’’inis.Alioqui plus fatis in memoria hxfurum erat quod acciderat.ldeo confeltm appellauir pueruin ^fniamin,id eft,fibum dextcrp,quo nomine poftea conftanter eft uocariis.Pi æualebat eiiim authoriras putmia uokintati marris,quâtumuis ulrimx,utporciamiâ monétis. Quæ uerô fit ratio nominis buius Beniamin,diuinandum magis arbitror,q certd affirmandum. Aîfj clicunrlacobü rtfptXiffe ael con- ^eniamîtü 'iwtiam amp;nbsp;firmitudinem animifui,eaniip uocabulo dexn æ fîgnificare uoluifîe.Aiii hune lèufum afsi- , Snant. Pater uocaiiir ilium Beniaminfiliumdextræ,fîgnifieans eumfcrcfibipeculiaritcr cbarum ad prcoofutn,fic ut eftet fuapte manu curam ilbus habiturus fingularcm, geftando, duccdo,5^ aiendo.Q. ''•Mca ipfîiis manu puerum hune aiam Si fouebo.Et batefententia baud uidetur efle inconuciiiens affe ’^«ilacobierga matrem,quemctiam poftea ergaipfuminfantcm declarauit,fieuti uidere eft infra cap^

41. Poteft Si hoc cogitarijurfilius dextrç idem fit ^od filius dtxter.-refpcxcrit'qj parer ad id quod puer morienre matre faluus Si ineolumis in lucem prodijr, eamép ob caufam dextrum filium quafî *!cxtrc'aefortirer natum uocauerit. Coniedluras in medium adfehinus,dequibus iudicentcordati.Mi-iierofimilc non cft.indidiflc lacobü puero hoc nomen nulla alia ratie ne,q ut nomeiia matre in-‘fituincorrigcrtt,quemadmodumnonnullis uidetur. Haeede naro puero. Mertuam matrem fepeuuir. ^ortua eft R.ilicl,inquit,amp;l fepulta in uia Ephratliæ,quæ eft Betbiehc. Quod fîmpliciter dicit.Et ie pul ’^dl.nec U lia tn luft us mcntionem facit.non fie intelligcndum eft g, lacob uxorem tam diieéiâ fine do-ineftico ludlu fepelierit, led quodea dere iudiearit né efîê neCeifarid admonendum. Mcminit aut duo-Qiidd uideiiect fepelient earn in uia Ephrathacjquæ alias Bethlehem uoeaturdeinde, ftatua fcpiil diroappofuent. Admonet ifta propter tribus Ephraim, Atanafîé ôd Beniamin, quas du aiqs in terrain Canaan ex Aegypto ducebar.Ideo addit : Hæceft ftatua-monumenri Rahel ufqj ad hune diem, ut a ni— «los illorum defiderio uidendi maternum monumentum acceiidat.Sed uideainus obiter,qux hoc ioco Cûiifiderand.i ueniant.

Qiiod Rabelætate iam ingrauefeentealia's infrugifera, uno dempto lofepho, ram fero poftnatum lofcplianiio plusminus uigefîmoalterum hunefiliumpepcrit,dunde queJd iiuilaeß coneeptioniS filij huius faéla menrio,haud cft inquirendum, quandoquidem nibil certi tradi poteft.Quare ad a..a ni dciida pergendum eft.

Pnmdmilludobferua,quôdmuliergrauidainitincreexiftens,necefsirareparitndiprâ’teropinicrie OBiËlC obruitiir. Arbitrer iaeobum baudadeô fuiflèinhumanü, ut fi de tempore partus conftitilietjtabcrriacu la fua uiotiirus, dd uxorem ram diledlain migrationis moltftijs fubiediurus fuerit. Vnde,nieo ludicio, cor.jeqintur ineidiife Rabeicm prïter opinionem in hoc innere in nceelsitarem pariendi. Cogita hic, qu.bas peregriiiarieniiS moleftijs populus fandfus fuerit obnoxius. Deinde quàin multa etiam fanftli piærcropiiiiüiiëcueiiiant.Pra:terea,quàmfit hora prpgnäns muiieris nihil mmusqua'minipfius leien tia a potet4tc,qu4 fie difpcnfat Dn$,ur ex impronilo irrua t. Sic hora mortis. Sic dies ludiei} extremu

Deinde, quod obftttrix aiiimü parient« donfolatura non dixir,Nc tiincas,non moricris,cuni tarnen

yU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S Î M

iam morti prorfuS «flet iikina.Ted, Ne timeas. nam amp;nbsp;liurc liabcs filiiim, argutnentfi f ft, timiüfie qui- Ä dem Ralielcm, ueriim non tam uirac fuæ quam fcctiii. Dubio procul fentiebat imminere fibi mortem. 0iiare timebat,ne fecum 8C ipfe foetus in utero pcrirtt,fi priiifquam enixa ilium effet morcretur. Hunc fuiffe metum Ralielis,ex uerbis obftetricis colligi licet.Eenim ex qualitate confolationis facile' intelligi tur,qualis fuerit periclirantis metus.

Tertio,quód Raliel natum puerü uocauit Benoni,id eft filius doloris mei,de eo nos admonct,quod Eux didium eft à Deo.In dolore paries filios tuos.Hadlenus fumus omnes Bcnonini,doloris filijma-fcimur in dolore,amp; noftro SC materno,quomodo fine dolore uiueremus?

Quartójineo quód Iacob natum puerurn uocauit Beniamin,admonentur patres, qua fide infante® eos curare amp;nbsp;alere debcant, qui materna cura deftituuntur. Reperias qui mor tua liberorum inatre fic nubant dcnuó,ut ex germanis patribus fiant liberorum fuorum uitrici.

Qriintó, amp;nbsp;illud confiderandumeft,quod mortuaeft Raliel in labore partus.HabentmuliereSprägnantes exemplum quo fefolentur, fi idem ipfis ufiiiieniat. Prarclara mors eft, qua quod moritiir, uiuogerminc icnouatur. Vbi nihil in morte eft quod ad uitamtranfeat, fed omnia redduntnr mor-tua,kl genus mortis fané omnium eft infelicifsimum. Habes in Raliele hac Ôf confimiliter partnrienti-bus mulierculis imaginem mortis piorum,qui amp;nbsp;ipfi pariendo moriuntur, amp;nbsp;moriendo pariüt.MorS 1 iscc,licet corpus enecet,fpirinim tarnen in luccm uera: uit«c parit.

Sexto, in eo quod uxorem mortuam lacob non abftulit fecum, ut earn ad fepulclirum patcrniim in Mamie träsferret,ubi fcpuitac funt Leali,amp; Ribàah,fed in itinere ubi mortua erat fcpeliuitmidemusfan iflos homines fie habere curam fepultursc propriac, ut tarnen etiam alqs locis fcpclire fuos no diibitent. Sciunt cnim non referre,quod mortuos attinef,quo quis loco fepeliat ur ; referre autem plurimum,qua fide niuamus,Sf moriamur.

Septimo, nee illud tranfeundum eft,quod ftatuam fepulniræappofuit. Agnofee fadlum fideiacfprt, d promißione Dei pendentis.Etenim ufusftatuachuius nec Deo erat,necipfi, nec mortuæ necelfarius, fed feruiebat pofteris/erram illam olim poffeft'uris, quorum etiam gratia Mofes iftafcripfit. Videmus hoc loco,non effe damnandum, fi Chriftianorum fepulchris lapidea monumenta imponantur.

Tuirli Eder nbsp;nbsp;Et profeéîm eü ifrael^ac tentendi taberndculmt fuum ultra turrim Eder.] Turris Eder, idê eft quod tiirris

gregis.Sic uertit latinus interpres.Turrim hanc Hieron. mille pafsibus à Bethlehc diftare dicir. Vfus il lius ut iierofimile eft feruiebat paftoribus, qui in regione ilia nefturno tëpore greges fuoS cuftodiebät. Erin Euangelio Lucaementio fit paftorum,qui in ea regione greges fuos noc'fucuftodiebant, cumin Bethlehem nafeeretur Dominns. Qi.iare necefl’e fuit lacobo,ut ultra turrim illam tabernacula fua tenderer, loco uacuo, quern greges indigenarum non occupaftent. Crediderim banc turrim paftorum ac O B S E p'« gregumtutelçaduerfusnonmodôbeftias,fediSflatronesacpra;donesextrué'tam. Vides imaginem Ecclcfi»,quæ ôC ipfa turrim habet in qua feriiantur paftores pariter ac greges. Ea eft nomen Domini, cui flint cöfecrati.Non fir in fcripturis S.mentio turris grcgis,nifi hoc loco prope Bcthlche, Si Michex 4. ubi etiam filia Sion Si Hierulalem turrisgregis uocatur. Oblerua 8C illud, quod Moiesiam inci-pit lacobü uocare Ifraelem.Etprofec'fus cftIfrael,inquir.Haólenus uocauit eum lacob.

pofuit quo diuino oraculo denud fir hoc nom^i lacob in Ifrael mutatfi, cœpit huiefefe accommodate.

'E.tßiiumeücuinhabitdret ifrael in terra iüa,ut abiretRtéen, cr dormtret ettin 'Bilehah coneubina patris fitijCt'audiuit ifrael.Vulgati latina habet,Quod ilium minime'latuir. Habent Rabini Hebrxorum fuas nugas,qnibus enorme hoc facinus Ruben obteganr,quafi non cognouenrpatris fui concubinam car-naliter. Veriim textus manifeftus eft.Bileah ifta fuerat ancilla Rahelis,quam lacobo dederat in iixore, prolis acquirenda: gratia,unde Si nati funt Dan Si Naphthali. Cum hac dor miuipReuben primoge-iiitus lacob poft mortem Rahelis. Quare hoc fecerir,non exponitur à Mofe an hbidinis iinpulfu,uel præpoftero quodam ftudio gratificandi marri, quód forfan lacob poft mortem Ralielis cócubinac huic Û B S E R. Itnpenfius adhærerer. Veriimquicquidfit,nobis ifta funt obferuanda.Priiniim, quam nefandforum quidcm domus fectiracfinr a gauioribus Si enormibus flagitijs. Deinde qua'm paiicifinr patriarclia-rum primogeniti,qui probiratis nomine commendari queant.Cain,lfmae!,Efau,(S^ liic Reuben primo geniti fuerunt. Sic folet primus carnis foetus prae eseteris carnis exprimere corruptionem. Tertio, quód noluit Mofes flagitiiim hoc primogeniti lacob premere fi!enno,longe aliter animatus, qua'm po fieri ludxi. Nobis cogirandum eft, non effe pratter confilium fpirituffandli fadtum, quód non uirtutes tantum, fed Si peccata fandtorum in S. fcripturis memorantur. Quartó, quod fcelus hoc ram paucis uerbis perftrinxit ; admonemur, ubi memoranda funt peccata fandforum, patrum. Si maioriini,ut id fiat modicé Si religiofe. nbsp;nbsp;Quintó,quód nihil ex circunftanrqs fadti adiecir, fed fimpliciter rem ipfatii

meminit. Cogirandum hie eft, in tarn enormibus Si abominandis flagitrjs non efle qnxrcndaifi exte-nuationem ex circiinftantqs.Qiiacuntp de caufa feccrit hoc Ruben,fadtum extenuari non potift. Con cubinam Si ledliim patris polluit. Sexró,quódnihiraliud de Ifraele fcribir,quam quód audierit,hoc cft,ex relatione aliorum cognoiierit de hoc fcelere filij fui Reuben: argumenrü elfe iiiditur, uirum iam fenem tantæ nö fuiffe ampliiis authoritatis in oculis filiorü ac domefticorü fuorü,ut in filium tamenor miter peccante aniinaduertere pofl’cr,ideotp cófiiltó difsimulaffe. Si ultionem ludicio Dei cömendaife. Hæc fors eft patriimfamilias etiä fandlorù,ubi fenio confedti à fuis ipforum pignoribus cötemniintiir äC liidibrio habentur.Enä hoc cogirari pcrett,uoluifle lacobü difsimulatior.e hac cauere,Hcfpintü Zeli öd amati-

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71}

amaricationis inter filios fuos cxc!tarct,fi de hoe fcelere quiequam ccqucreretur.Fierienim potuif, ut Dan amp;nbsp;Naphthali ft lij Bikæ nihil de illo cognofctrenr,fcd ad folutn eilet Iacob de co relatum.

Et erantßlij lacob lt;Juodcciin.Eilii Lete,fgt;rimogciiitns lacob Ruben,cr Sbimeon,cr Lcui^CE lekudab, cr t{pt-febar cr Zebulun. ßlij Rabcl lofeph CT Scm'amn. Etfiiif Rilete anall.£ RabeUsDan er Elaphthali. Et ßlij ^tlphiC ancilhe Lexfiad çy Afer.Hi ßintßlij iacob,qui nati ßint ei in Eadan Syrite.] Ex præccdentibus hifto hjs lacob fatis manifeftum erat,qui ham,amp; quo numero,dcniqj ex qua quiqj matre nati eflent illnis fi lij.Quare non immeritó quçfierit quifquäjqua 'nam de caiifa Mofes catalogum illorü hoe loco ponere Qjç;'AES 7. Uoluerit.In fpeciê enim apparet eü prorfus inipertincter prafentibus narrationibus eiTe inferrü. Veru fi ïtftdac penitius confiliü Mofis introfpicias, deprehendes eum occafionc prarcedentis hiftoriac de flagigt; ho Ruben,cataloguni hunc filiorum lacob difsimulantcr hoe loco inferuiflejUt admifsi facinoris enor ïiiitatcm per obliquü perftringeret.Hocconfilio,nöfimpliciter filios lacob adnumerar,dicens;Eterant duodecim filq lacob Ruben, Shimeon, Lcui,amp;^c. fed fie eos diuidit,Ht cuilt;p matri fuos adfcribat.Et hoe amp;dcns non folum filios lacob,fed nbsp;uxores ac concubinas iiliiis,pi opter duoruni Ruben amp;nbsp;Bikte pee

Wtumrecenfet. Deinde non fimplicitcrdieit,Filij Lcx,Rubenamp; Shimeon,amp;e.ftd,Filii Leæprimogc.-ïiitus lacob Ruben.Admodum facit ad exaggerationem facinoris,quód is qui propter primogenitiirj lt;lignitatem Cæteris erat pra;ftantior,tam infignem ignominia paterno ledlo infene nondubitauit. Sic, ■nquam, faciniis boe exaggerat Mofes, uerii m uelut aliud agens amp;nbsp;per obliqiiii,nc Rubcnitas reliquis Fraeldata opera exofos reddere uidcatiir.

lllud,Qui nati funt ei,in Hebrtvo Icgit Vquot;? tV*' “^Tritjid eft,qui natiis eft ei,ut fingularc pofitum fit pro plurali.lneömoditas ifta eft eX pundbis.Si fielegeret,quot;v’quot;?n'?” “iu?ie,fcnfus eilet, quos gcniiit fibiin Padan Syria;.Quemadmodumfuprr'icap.io.habeturT^*ciriilt;nV’'W'\S\ideft,amp;l Cushgenuit Nimrod,fie po *erat hic quoep legi,QuoS genuit fibi, nifi pimdlatoribus aliter effet uifum'uel defidcrat litera uaf,ut le-8tndunifitV'?’\n’?’'*gt;wN,id eft,qui nati funt ei,ficuri cap.fequenti de filijsEfau Icgitiir.

Poteft quidemfpeftabilis afsignariratio,quaregignendiuocula nonpluraliter,fedfingulariter, tnultis diuerfamm^ matrunl filijs pofita fit.Ad hoe uidclicet, ut innueretur generationis huius uir* ^3s,quodattinettam pattern lacob,communemomnium parentcm,qua'm feminis ppomifsicleftione.

in literahiftoriac nefeioquomodomagis arridcat narrationis fimplicitas,quam abftrufaSd

Deinde amp;nbsp;illud in quiftionëuenit, quomodo dicat duodccim iftes filios laeob natos illi eife in Pa* dan Syriæ, cum Beniamin poftremus illorum non in Syria, fed in terra Canaan 11 a tus fir. Refpondeol Loquitur Mofes more communi,quo de focietatc aliqua generaliter prtEdicatur,quod etfi non in uni-•itrfum de omnibus, de plunbus tarnen ex illis uerc' prazdicari poteft. Vocant hoc loquutionis genus 'ynecdochen.

Et ue/iit lacob ad jfaac patremß(um in N,amrc,ciuitatem Arba, oitie eß: lïebron, ubi pcregrinatm efl Abra-Crlfaac.} Tandemreuerfiis eft lacobad pattern fuum, poftqiiam multis eflet complurium anno-fum tribulationibiis exercitatus. Venit aiitem ad eum in Mamrejnqnit. Cum egi ederetui de terra Ca-’'3an,ô; in Mefopotamiam proficifccretur, habitabat l^aac in Beerfabe. Vnde 3( cgrcfTus lacob legirur ^uprd cap. x8. Reuerfus inuenit pattern in Hebron. De matte Ribkah nulla fit mentioelofephus dicit; ^rbeccam lacob uiuam non reperit. Nec ufpiam mcminit Mofes, quahdo Ifaacrelidla Beetfabe mi-ßrarit in hunc locum Mamre. Sufpicor ilium uel occafione fcpeliendx Ribka: tranftuiiffe federn fuam ■nHebron, ubi pater ipfius Abraham fepulturamfibi aepoftetisfuisparauerat (namibifepultam effe ^biiam,infra cap.49.patet) uel una cum ilia propterea migraffe in hunc locum, quod ambo feneS ef-^*gt;r,tnortii^ uicini,ut ibi uitam fuam clauderent, ubi fepulti erant Abraham amp;nbsp;Sarah, amp;nbsp;ipfi queeg (e* Pdiriuolebant.Ethuicopinion!fauereuidetur,quodftatimde morte ôdlêpultura Ifaacfubijeitur. Er 0 B E R* 80 habitatio Ifaac in Hebron nihil erat aliud qua'm mortis ac fepultura? præmeditatio. Scruiat hoc no nice cxempli,unde admonemur non effe fugienda, fed magis ftudiofe colcnda loca^ quæ nos aliqua fätione futurs mortis,prsmedit3tione «à uanitate mundi hums auocarc, SC animos noftros ad futurs '■‘tazdefiderium inducere poffunt. De ciuitate autem Hebron,quare ciuiras Arba didia fir,uide fiipra •nitiocap.!}.

Etfuerunt dies ifaac centum anm, ey odoginta anri.Et expirans ifaac mortuus e^xoïleâtaq; ad populosfuos acfatur dierumfGf fepelierunt eum Efau ey lacobßlij ipfns.]Qiiàdiu fiierit lacob in Hebron apud pa trtnifuum lfaac,priufquam illc morerctur,non meminit Mofes. lofephus dicit Ifaacum paulo poft re-ditiim lacob effe mortuum.lllud tarnen liquet,cum mcreretur ifaaefuiffe lacobiitn annonim ixo.Ete-»itnannoillius fexagcfimo natusfuit,ficuri memoratum eft fupr.a cap. is. Et hicnartatur, quddftieric -^ftacannorum iSo.cum moreretur.Si de hoe numero abftulci is aniios lexagir.ta,remanent centum ui gintLAnnos uiginti fuit lacob in Mefopotamia, ficuti fuprd memorsttitn eft cap.51. Ergo reliqiiis een km annis fuerat turn in terra Canaan,partim antc,pai tim poft peregrinationem Älefopotamiaf.An-' kjannis yy.pdft ueró annis u. Poteft hoe coliigi ad hunc inodum.lofeph cum eduólus e carcere fta-ktiii confpeftu Pharaonis,annorum cfat jo.infra cap. 41. Poft ajinos nouemdeuocaiiit ad fe in Aegy Pkm,lacobum pattem fuum,infrà cap.4t.Hic cum uenilfet in Aegyptum, amp;nbsp;à Pharaone de state fiui ïnterrogaretur, refpondit, Diesannorum peregrinationis mexzannos habent centum triginta jinfi.i

47. Erat igitur turn annorum ijo. lofeplj natus eft in Mefopotamia in fine fccundi feptcnnijgt;eumi

714 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I

Iacob annos quatuordccim focero fuo Laban pro uxoribus fuis feriiiflct.Poi^^a fnuiuit jlSadbuc an* A nos fexjfupià cap.ji.quibus finitis egreflus cft Mcfoporainiä. Ab co temporcufcÿ ad annum jp lofepli, quos erat natus cum Iacob in confpcdlu Pliaraonij ftarer,dcciirrerüt anni jj. Hic erat annos natus tjo. ficuti iam diä:um eft. Ergo anno dccimo poft obitum patris defcendit in Acgyptum. Adhuc à numcr» ijo.aufer annos jp. quos uixerat lofeph, cum uocaret parrcm fuum in Acgyptum,äC remanebuntaiini 5)i,Totidcm igitur annos natus erat Iacob,cü nafccretur lofeph. De hoc numero tolle annos quatuor-decim, quibus feruicrat pro duabus uxoribus, amp;nbsp;reliqui erunt anni r^.Hac ergo actatecrat,cum prim» ueniftet in Mefopotamiam:atcp ita manifeftum eft, uixiflc Jacobum in terra Canaan in domum patris annos circiter rz.priufquam proficifcerctur in Mefopotamiä, deinde cum poftannos io.egrcfl'us eilet Mcfopotamiam, peregrinatü fuiiTc in terra Canaan annos ij. antequä cftet ad lûaaim patrem fuum reuerfuSjà quo abfuit annoS quadraginta trcs.Hanc chronologiam propter cos annotarc iiolui,qui in legendis hiftorijs cognitioncm illius ftudiofe uenantur. De eo quod dicit, Et expirans mortmis tft, amp;nbsp;qiix fequuntur,uidc fuprà cap.zf.ubi de morte acfepultura Abrahæ confimilia fcribuntur.

Exponitur hoc captte,qntE fuerint uxores Efau,óf qui deinde, qiiomodo à fe inuicem diiceflc rint Iacob amp;nbsp;Efau,qui(p fuennt duces generationis Efau,deinde amp;nbsp;gcnerationis Sein

X ~yAefunt dutcmgenerationts E/iuJpfe cüEdom.] Eiäu nomen proprii!m,Edom cognomen eft lt;i ci-^bo rufo, propter quem primogenita fua uendidit. Tum temporis autem nomen Edom erat in ufu, à quo Edomitjc pofteri illius nominabantur. Vt admonereteum qui rum uocabatur EdomjCfTe Efau fratrem Iacob,ubi dixit; Hac funtgencrationes Efau, adiecir,Ipfe eft Edom; id quod non hic tantum, fed amp;nbsp;alqs locis facit, ut fuprà, ubi de morte Rahelis fcribens,mentioncm fecit ciuitatis Ephra-thsÉ,fubiccitjlpfaeft Bethlehem. Qiiæolim uocata fuit Ephratha,cumifta faibercnturuocabatur Bethlehem.

Quod autem gencrationes Efau recenfere uoluit,arbitrer propterca fatfl ü cfte,quod Ifraelitsc, quoS in terrain Canaan ducebar, Edomitas habituri erant amp;nbsp;uicinos amp;nbsp;æmulos. Voluit illis conftare eins S popali originem 8C gencrationes.

Efau accepit uxoresfuat deßliabia Chanaan t Adamflià Elon Kctb£i,Aholihamanflià Anahfliam Zibcoit Heth^ei,cr Eafmath filiamifmadii/ororem E^ebaioth. Peperit Adah tpfi EfauEliphat, crEafmathpeperit Rc-huel, cr Ahelibatnahpeperit leush cr laclam cr Korah.Hi erantfilij Efau, ejuinati fuiit eiinterra ChanM] Vulgata latina,pro, Filiam Zibeon,habet in mafeulino generc,Filij Sebeon,quemadmodû Si Septuaginta, cum in Hebrxo fit non '13,fed 03. Monfterus amp;nbsp;Pagninus,quemadmodum amp;nbsp;Tigurini,uerrc runt, Fili) Zibeon, quafi Anah fuerit filia Zibeon,amp; Mofes hic dicat cuius matris filia fuerit Aholiba-mahjcum Anah infrà manifeftd dicatur fuifle fiSus Zibeon. Alij legunt,quemadmodum uerti, Filiâ Anah,filiam Zibeon; amp;fentiuntAholibamâhanc non folum patri Anç,fed amp;nbsp;auo Zibeon adfcribfeo fenfu,quo nepotes auis habentur pro filijs. Habent hic ludari fuas nugas. Dicunt omneJ hafee gene rationes Efau fuifle fpurias. Sic dicunt Zibeon ingrefliim eflê ad nurum fiiam, uxorem uideUcet Anç fi Jq fui,Sf hinc natam efle Aholibamam.NuIla necefsitate fiefentire coguntur. Meo iudicio, Aliolib.i mah ftiit filia Anah fratris Zibeon amp;nbsp;filq Scir, ficut infrà uidebimus.Quod autem hic etiâ filia Zibeo» uocatur,arbifroreflèfa(flumperadoptioiicm.

De uxoribus Efau fuprà in caice cap.is. mentio facba cft. illic nominantur dux,hic treS.Tertiam,fi-liam fcilicet Ifmaelis,duabus prioribus adiecit,cum uidiflêt illas difpiiccrc in oculis Ifaac patris fui, fieu ti memoratum cftfuprà cap.^s.

Qtiie hic uocatur Adah, fuprà uocatur Bafmath. Et qua: hic nominatur Bafmath,fuprà cap.is.no-minatur Mahelath. cuius rei cuidentia ex parentibus illariim colligi pou ft. Suprà ponitur Elom He-rhanis parer Bafmath,hic uerd Adac.Ergo duo erant unius mulieris nomina,Bafmath amp;nbsp;Adah, Deinde hic fl! prà ponitur Ifmahcl pater Bafmath Si Mahelath uxoris Efau. V ocabarur igitur filia Ifma-helis uxor Efau iitroep nomine Bafmath Si Mahelath. Reliquum ergo eft, Aholibamam,qua; hicdici-turfuiffe filia Anse,fupràuocatamefleIehudith,amp;parrcmqucip illiusfiiiffebinominemjBeeriui-delicct Si Anah.Alioqui,nifi fie de uxoribus Efau fenferimus,confcquetur habuifle ilium non très dun-taxar,fedfex uxores.’duas uideliectfilias Ifmaelis,duas Elon Hethsci, deinde filiam Bceri, Si ftliâ An», cui fentenria: S.icripturanonaftipulatur. Tresfoceros habuit Efau, Eloncm, Ifmaelem, Si Anam. Tres uxores quolt;ÿ illorum fïIias,Bafmath Adah filiam Elon. Bafmath Mahelath filiam Ifmaelis. Et Aholibamah lehudirh filiam An», alias Beeri. Adah, Mahelath Si lehudith,erant cognomina. Adah ornatam,Mahclath infirmam, lehudith confitentem amp;nbsp;laudantem fignificat.Qiiibus occafionibus li£C illis cognomina fuerint impofifa,necefl'arium eft cogniru, ncc certd tradi poteft.

Quod itaqj dicir, Efau accepit uxoreS fuas de filiabus Chanaan ; item, Peperit Adah ipfiEfau Eli-phain,df c. recapitulatio cft eorura qu» gefta fuerüt priufquam morcrctur Ifaac,itnmo priufqiiâ Iacob reucr-

À raterfuS effet ex Mefopotaraia. De filiabus Canaan,inquit. Infclligede duabnsqiias duxeratciun annorumcfltt quadraginta,quarnmcap.î6.faôla eft mentio. Tertia fiquidem, non Chanaan, fedlf-macfiscratfilia.

PepmtAdahipßrfauEliphamjC^c.]R€cenfenturciiünciue{jlij Efaii,quornm primiim peperit Adah, ffcundiim Bafmath filia Ifmaclis,reliques tres Aholibamah lehuditli filia Anæ. Arbitror aiitcm cos quos pepererunt Adah amp;nbsp;Aholibamah natos fuilfe priiifqiiàm filia hmaelis pepcrifTct Rehuel. Etcnim cum effet Efau annos natus quadraginta, duas illas Adah amp;nbsp;Aholibamah duxit iixores, * Ifmaelis uerd filium turn demum duxit,cum lacob effet in Mefopotamiam prof£(flus,anno ui-ddicctartatis amborum feptuagefimofeptimo. Aut igitiirpoftrema peperit filia ifmaelis, fîcut Si po-ftnma dufta fuit in uxorem. Si non feruatar ordo generationis in ifto catalogo filiorum Efau: *d 11 ilia fecundo loco peperit, confequitur Aholibaraam infœcundam fuiffe annos plus minus Irigiutaodlo:uel fi quem ilia filiorum fuorum peperit, priufqua'm filiam Ifmaelis duxifîetE-ûu,propterea recenfetur ille poftremd, ut cum alijs germanis fuis poftremd natis coniundlim «dnumeretur.

Hi crantfiHj Eßtu,inquit,(jui natißuitt ci in terra Canaan. ] Suprà de filîjs lacob dixit ; Hi funt filif fa* tob , qui nati funt ei in Padan Syria;. Vide , haredes teitæ Chanaan filq lacob, quibus erat à Dio terra ilia promifia , nati funt non in terra Canaan, fed in Mefopotamia : fiiq uei d Efau, poffefsione terra: huius excludendi,inipfaterra nafeuntur . Quis non potins iftos qua'millos bïtedes terra; huius futuros iudicaffet t’ Sic mirabiii rerum difpofitione promilfa fiia perficit De-**’• Hucetiam pertinet, qudd Efau quadragenarius uxores Si filios fortitur , lacobuerd pro-’quot;•fsionem multiplicaudi feminis habens agamus amp;nbsp;ateenus manct ufque ad annum actatis fiiat lêptuagefimumfeptimum.

Et tulit Eßtu uxoresßuas crßlios ßuos,filiasciißuas, ac omnes animas domus ßuic, er pccoraßua, er omnia »nicntaßua, cum uniuerßa ßubflaniia ßua quam acquißiuit in terra Canaan, er abijt in terram aßacie lacobßra-ƒ«. EiVt cnimßubdantia lUarum maior quam ut uni habitare poffent, necpoterat eos ferre terra peregri-tgt;ationton ipßoruin propter pecora ipßorum.Et babitauit Eßau in monte Seir.Eßau ipfe eßt Edom. ] Illud, Et abrj t ’ntcrratn,uulgatalatinahaber,Et abijt in alteram regionem. Chaldarus quoque legit: Et abijt in ter-aliam. ficut SC Pagninus.Septuaginta fic: Et profeiffus eft e' terra Chanaan. At in Ebrxo bn q'y'ia, id eft, amp;nbsp;iuit ad terram. Germaniens interpres reddidit,vnd ^och in ein land vonnßei-' S mnbruder.

Tria dich.Primumeft,qudd Efauhabitationem terræ Canaan cefferitlacobo fratrifuo,5C -dfede illiusin aliam terram migrauerit. Hue pertinet qiiod dicit,Et tiilitEfau uxores fuas, dfc. Poterat fimpliciter dicerc , Et difcefsit Efau à facie Iacob : ucriim ut fignificarct, difeefsifle euin prorfus omnino,facultates df fubftantiam illius per partes recenfet,uxores,filios,filias,cni-ucs animas domus, id eft, feruos amp;nbsp;aneillas, pecora, armenta,amp; omnem fubftantiam, Qiiafi di-«t: Nihil in uniuerfum quod fuum effet in terra Canaan reliquit, fed fecumabftulit prorfus omnia, Ä in aliam terram migrauit.

Secundum eft, qua id ratione fecerit Efau. Namfrat, inquit, fiibftantia illorum maior, quam ut und habitare poffent, nec poterat eos ferre terra peregrinationum ipforum propter pecora ipforum. Erat ne terra Canaan tarn angußa,ut nonpotucrit duorum hominum alerefamilias Si pecora?Non habirabantfoli Iacob amp;nbsp;Efau in ea terra. Erant inilla peregrini. Viuebanr inter in-coias terræ,qui illam pofsidebant, amp;nbsp;inhabitabant. Qiiare tantum fpacij non poterat ambobus Wntingere,ut inilla cohabitarepoffent,propter pecorum multitudincm. Ob hanc caufam Efau afratre difcefsit,forfan alia'sconliictudine Si commercio illius non admodum deleftabatur. Ve-fic difponebat diuina prouideiitia , ut Efau lacobo , non Iacob Efau fratri terram Canaan federet.

Tertiumeft,quddifeefferit Efau. Qiiod dixcrat,Et abijt in terram à facie Iacob fratris fui, per id exponit quod fubijcit,dicens:Et habitaiiit Efau in monte Seit.Ergo relicla terra Canaan Wem fuam tranftulit in montana Scir.Atqui fuprà capite tricefimofecundo Si triccfimoterrioiain ïntea in Seir habitaffe legitiir, priufqiiam Iacob ex Mefopotamia in terram Canaan efiet reuer-fus.Nafcitur itaque qua:fiio,quomodo demuin poft mortem paths Ifaacn facie Iacob poftejuam QV AE5T, fllerciierfus effet ex Mcfopotamia,terram Canaan cum fuis omnibus doniefticisS? facultatibus re-liqiiilfe, Si ad montana Seir migraffe feribatur. Refpondet hic Auguftinus , uerofimile effe, ciim Iacob profeftus effet in Mefopotamiam,reliquiffe Efau parentes fuos in Beerfabe, «Sd mi-paffe in montana Seir. Mihi hoc faftum effe uidetur, ciim propterea qiidd cerneret uxeres fii-as inuifas effe parentibus,tum propter affinitatem quam fibi in illis montanis contraxerat. Du-xerat enim in uxorem Aholibamam filiam Anse , qui infra inter duces Seir nominatur. Er hue forfan inftigauit ilium Aholibamah,utper hancoccafionem adpatriam friamreuertererur. Sicfa-frum efi,ut cum lacob rediret ex Mefopotamia,Efau habitaret in Seir, df acciderent quæ fuprà capite tricefimofecundodf tricefimotertio Jeguntur.Deinde exiftimat Auguftinus, poftquam concordia fa-fta effet inter duos hofee fratres,reuerfum cum fuis effe Efau in terram Canaan ad parrem Ifaac, prac-f^mquddis effet admodum fenex, Reuerfum die iielcxcopatet,quôdunàcumlacobo patrera

710 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S I M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X

fepcliuir, ficuti memoratum cft in cake capitis præcedcntis.Poû mortem îtaque partis » enmeflent lii A duofrarres plurimum opibus cumula«,acciditquodhocJocomemoratur,utEfau uidelicet cederct lacobohabitationem terrât pcregrinationisipforum, Si ad montana Seirrediret. Hancarbitrorprat»-fentis quseftionis folutionem,prorfus efle probabilemrncc uideo,qua nam alia ratione probabiliore fol uipofsit,quodhicin quæftionem uenit.

quot;Etht funt generations Eflt;(U patrie Edom in monte Seir. ]Poftquàm meminit,reuerfum efle Efau in mon tana Seir : ibiq; habitaffe denud , redit ad genealogiam illius cœptam in terra Canaan , quôd filios,propagatam uerô in monte Seir, quod nepotes ac reliquos pofteros attinet. De filijs mention? fecitjiam lubqcietdc nepotibus. Et banc ob caufam repetit particulam hancjdiccns,Hæfunt generatio nes Efau. Quod addit, Pattis Edom, quatri poterit, quomodo fit intelligendum, cum Edom idem fit qui Efau,(îcuti fupra' bis memoratum eftmequeatip fierijUt fuijpfius qiiifqiiam fit pater.Scicndum eft, uocem Edom fuprà poni tanquam cognomen Efau.Hic uerô pro ipfa gentc pofteritatis illius, perin-de attÿ uox tfrael pro gente pofteritatis lacob accipitur, ut fi Iacob dicatur parer Ilraelis, nequeat aliter iHteIligi,qua m qudd fit pater Ilraelitarum.Sic Efau pater eft Edom, id eft Edomitarum. In monte Seir,inquit.Id eft,Edomitarum in monte Seir habiran«um.Vel:Ha: funt generationes Efau in monte Seir propagatæ.

Htec funt nominafiliorum Efau:Eliphsufilim Adah uxoris Efau, Kehuelp'iiiK Ea/math uxorif Ep« ( De his fuprà meminit. Repetit illot um nomina propter eorum fihos^Etfueruntfilij E!iphat,Theman,Omlt;ir,Z^ phofiaetham Ken.«. Et Thimnafuit concubina E/iph^fi/ij Efau, er peperit ipf Eliphof Amalek.iflifuntfi' lif Adah uxorû Efau Et hi funt ßlij E.ehuefaahath,Zerah,Schamntah cr Mizah. î^ifummtfilij Bafrutth nxo ris Efau(Nepot€S hic dicuntur fuifte filtj aiüarum. Alias hx duæ uxores Efau fingulx unum duntaxat fi liü habuerunt.) Etkifueruntfilij Aholibamahfiliie AnahfiliteZibeon,uxorisEfau, EtpeperitipfiEfauleush Cflaclam er Korah.Et horum lùprà mentionem fecit.

ai funt ducesßliorum Efau.Eilij Eliphof primogeniti Efau, dux Theman,dux Omar, dux Zepho, dux Kenas, dux Korah,dux Gaetham,dux Amalek.iftifuntduces Eliphasin terra Edom,iüißlij Adafc.]Hi duces,filij funt Eliphas, ficut ipfe catalogus indicat. At inter filios Eliphas non eft fuprà numeratus Korah, fed inter filios Efau ex Aholibamah. Qiiare quod hic Korah numeratur inter duces, filios Eliphas, uel eft error inueteratus fcribarum,quem fuperftitiofa pofteritas non correxit,uel fuprà, ubi filij Eliphas recenfen-tur,non recenfentur omnes,fed Korah omittitur. Vrrumiibcttcneas, erroreftadmiflusdfconftantet feruatus. Nam omiiia exemplaria,quotquotego uidi,hanc leiftionem haben«

Ifti inquit filtj Adah. Amalefe erarnon ex Adah , fed ex Thimna concubina Efau, Si tarnen hic numeratur inter filios Adah . Verofimile eft, concubinam banc traditam fuifië Efau abipla Adah,ficutHagar Abrahæ, àSarah, ideoip natumex illafilium Amale/i, magis Adah,quàmipfi ^dnuinerari.

Et hi (untßlij E.ehnelßlij Efau,dux t^ahM,dux Zerah,dux Schammach,dux Mizah. l^i funt duces Rehuel in terra Edom,ii}i ßlij Bafmath uxoris Efau.

Et hi funtßlij A,boltbamab uxoris Efau,dux leusLdux laetum,dux Korah. liii funt duces Aholibamaßlite A-jwh uxoris Bp«(Hoc eft, ifti funt duces ex Aholmamah, filia Anah, uxore Efau. ) iflifuntßlij Efau, CT ifli funt duces eorum.lpfe eü Edom.] Hinc ad finem ufque capitis bipartita poriitur genealogia. Vna cft pofteritatis Efau,altera Seir Chorei.In genealogia Efau recenfentur hic primiim filij quiniÿ, Eliphas, Rehuel,Ieush,Iaelam,Korah;amp; nepotes decem,fex ex Eliphas,Tbeman uidelicet, Omar, Zepho.Gac tham,Kenas,df Amaleà;amp; quatuor ex Rehuel Nahas, fcilicet,2crah, Schammah, Si Mizah. Deinde quos pofuit filios Si nepotes,uocat duces,Q’'3t'7te, id cft, millenarios principes. Ebræi uocant capita familiarum.Hos numerat tredecim,tres filios Efau,ex Aholibamah,Ieush,Iaelam,amp; Kora.hurde pa-tet Si ülos fuiftc conlêquutos pofteritatem, licet hic nulli ponantur illorum pofteri, Si decem nepoteî ex Eliphas Si Rehuel.Qudd hos uocat duces, refpedtu facit familiarum, qux ex illis funt propagatx. Aliud e(i,effe filium uel nepotem alicuiuS:3C aliud,elfe ducem familix. Quare contentuS non fuit Mo-fesrccenfionefiliorum Si nepotum Efau,nifieofdem Si duces fuifleadmonerct. Ne ad genealogiam Duofuntgenera hatte necefle efiet adnumerare nepotum iftorum familias,uocaiiit illos duces,admonens aeuifie eosad ducum cr prin- numerofam ufque pofteritatem. Duo funt genera ducum Si principum. Vnum eexum qui imperant eipum. non à fe, fed aliunde naris Si à fanguine ipforum alienis. Alterum eorum qui nihil funt aliud quant Xtmawn ’UlX^,ld eft,capita familiarum. De hoc pofteriore généré ducum loquitur lue Moles.

Ht funt ßlij Seir Horci, qui terram iHam inhabitabant : Lotan, Schobal, Zibeon, Anah, Difehon, Ezer cr Difchan. ißi erant Duces aoreorum ,ßlij Seir, in terra Edom. Etfueruntßlij Lotan, Höret, cr Hernam. Et foror Dotait Thimna, Et iüi fuerunt ßlij Schobal, Aleuan, îüanahath, Ebal, Schepho, ce Onam. Et ßlij Zibeon fuerunt Aiah,Gr Anah. Hic eü Anah qui inuemtleiiiim in defer to cum pafaret aßnospatrisfid Zibeon, Ethifuntßlij Anah, Difchan,(y Aholtbamahßha Anah.Et filij Difchonfueruntaemdan,Efcheban,li:hran, ü~ Ceran. Ht fuerunt filij Ezjer, Bileham, Zaeuan, ty Ekan. Eilii Difchanfuerunt Vtz amp;nbsp;Aran. Ht fuerunt duces Horeorim, Dttx Lotan,dux Schobal, dux Zibeon, dux Anah, dux Difchon, dttx Èzer, dux Dijchan. tfii fuerunt duces Horeorum, in ducatibus coruin in terrrfSetr.] nbsp;nbsp;nbsp;Hxceft altera genealogia, qua capita,

gentis Horeorum recenfentur,qux turn erat in montanis ó'eir,cum Efau ilia iiicolcre ccepifiet. Author illius ponitur iS«ir,unde amp;nbsp;montana ilia nomen Seir contraxerunt. Erat ifte Seir de genre Horeorum, qui

I quifiiprà cap. 14. à rcgibus Orientalibus cum alrjs uicinis populis percußi Icgiintur. Adniimerantiir Incfcptemfilii Sctr, Lotan, Scliobal, Zibeon, Anah, Difchon,E2cr,amp; Difcban, Hcs uôcatduces,

' câpitauidelicetfamiliarumfuægcntis.Deinde rccenfetilloruin nepotes numéro dccem ôi nouem.Ex botanduos Hori amp;nbsp;Hcman. Ex Schobalquinfp;Aleuan,Manahath,Ebal,Scliepl3Ojamp; Onan.Ex Zibeon duoSjAiahSf Anali.Ex Anah,unnm,Difchan.Ex Difchonquatuor,Hetnbdan,EfchebanjIthr2rt*

Ceran,Ex Ezer tres,Bilehan,Zaenan dó Eftan.Poftreme) ex Difchan duos, Vtz amp;nbsp;Aran. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

, Quod dicif, Ifti erant duces Horeoriim,filii Scir, in terra Edom, intellige de ferra Scir, quam uocat

I liicterram Edoin,id eft Edomitarumrefpetftu fuorum temporura,quibus Edomitæ montana Seir in-colcbantjiion refpcétu temporum, quibus duces ifti Horcorum banc regionem inbabitabant, unde SC

Ponit duos Anah. Vnum filium Scir, aîterum filium Zibeon nepotem Seir, cui tribuit adfnuentionê •tmim,de qua uoce baud idem fentitur.Cbald.fichabet,Qiii inuenit N''‘i3a,id eft,ualidos 8C{oites.Ex-^ ponunt hoc de Q’’^^!l,id eft mulis.Sic uertunt communiter,Qiii adinuenit mulos, id eft, qui ex-cogita-■‘itrationem per quam procreari poftent muli,excommixrione iiidelicet equæ S{. afini, Vulgata latina babct,Qiii inuenit aquas calidas. Vox Ebrsca a’'i3\id eft,iamim,fonat maria,□quot;’o uerd id eft, maim fi gnifîcat aquas. Hinc fuut qui putant hune Anah lacum aliquem inucniftêin locis defcrtis,idlp hic anno ririrantatis gratia,

Rurfus funr,qui lemim putent calidas aquas fignificare lingua Punica,Ebræis uieina. Adbuc fünf, quiputant bancuocem lemim,fignificare afinos uelocifsimos natos ex onagris SC afinabus,

Septuaginta 8C Theodotion uerterunr,TÙ.v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in fingulari.

Aquila óó Symmachus in piurali ^ 'gt;s^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Hi Graeci interprètes Ebraeam uocem retinuerunt, non

bîbcntes quod cerrd uerterenr. Oblcuritati buic non poteft ex alijs feripturx locis fuccurri. Etenim hic tainumuoxiftalegiturinS.Biblijs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Adinuentio iftam mulorum tribuitur Anah nô fîlio,fed nepoti Seinnec fratri,fed fïlio Zibeon. Pror fus friuolum eft,quod R.Schlomob nugatur,eftre hüc Anah eundem, qui 8C inter filios dó nepotes Seir gt;'umeretur,fratrem uidelicet SC filium Zibeon hominem fpurium,quem Zibeon ex congrcflu cum ma ht fuftu!crit,5ô Anah uocaucrir,quafi difficnltatis aliquid fît in textUjfitcp infolitum in eadem famiiia du ÖS inueniri bomines,qui nomine uocentureodem.

4 fum,fcd profequitiir feriem filiorum Scir,inter quos numeratus eft Anah,iftius auunculus.Et buic afsi-gnatur Abolibamahfîlia,cumfratreDifchan. Ifta Aholibamaheratnxor Efan, quadefupra faéfa eft

1 nbsp;nbsp;nbsp;'»entio.Et earn ob caufam mentionem hicillius facit,ficur dó paulo fupra Timnæ meminit, quam fu-

Hiduces Horcorum habitabant in terra Scir, cum Efau illam iiicoleret. Vcriim tandem faóbum eft, W gens ifta Horcorum per Edomitas pclleretur,lt;Só regio illa occuparetur'. qua de re uidere cftDcut.i. tibificlegiinusdn Seir autem prius babitauerunt Horeb qnibus cxpnlfis atep dcictis, habitauerunt fiii| Efau, ficuti fccit ifrael in terra poflefsionis fux, quam ÿdit ilii Dominus. Et hanc ob caufam raentic-uem Horcorum MofeS genealogix ifti filiorum Efau immifcuir,nt doccret qui nam populi regionem Edûin ante illos incoluerint.

ühifunt regci,qui regnarunt in terra Edom, priufquim regnaret rex interßlioj Ifrael. Et regnauit in Edoi» ^dtjUiia Eeor futtcq^nomenciMtatiseinsDir.ebabah.EtinortuuieÜEela,ac regnatatpro eotobabßliui Ze*-’’“h de Bozgt;'^h.Et mortuns c Æ lobab,regnauitq; pro eo üiifcham de terra Themani.Et mortuus eü Uufcham, er ffÿtMt pro Udo Hadad filtus Bedad, qui percußit I,ùdianitds in campo Moab, nomenq^ ciuitatis eins Amt. Et »'ortuns eü Hadad,ac regnauit pro illo Samlah de Aïafrekah. Ef mortiiKS edl Samlah, regnauit^ pro eo Saul, i ^ebobothflunio.Et mortuns e{lSaul,çy regnatät pro co Baal Hananfi/ius Achebor. Et mortuus eil Baal Hanaä ßlius Acbcbor,ac regnauit pro co Hadar,erat^ nomen ciuitatis eins Pahu, ac nomen uxoris eins Mehitabcelfi-

I b£k}atiredfili£ Mezahab.]Po(i duces Horeorü redit MofeS ad ulteriores generatioues Efau profequen das.Meminitdecapiribusfamibarum, iam fubijeit deregibus Edomitarum. Qiioniamficdifponentc Deo Deu. 1. Horcos de terra illa pepulerant,lt;Só fecundum uaticinium Isbaac in gladio niuebant,ftatus •Horum cd tandem dcuetiit, ut Reges fortirentur, fine illi elflt;fli fuerint à gente, fiue uiolentcr ad regni faftigia contendtrint. Hos recenftt hic numero odlo. Nihilautem degeftis horum Regummemc-rat,nifi de eo tantum,qudd Bedad Midianitas in campo Aloab pcrcuffcrit, de quo dicuntEbræi, quod Moabitis contra Midianitas opem tulerit, atep ita illos in campo Aloah percuiferit. Catertim nomc A duntaxat,ciuitacem,mortem,amp;.' fuccefforemciuscp obiter recenfet.

Etfuntreges,itiqun,quircgnaueruntintnraEdom,prtusqudmregnaretrexinterßliosjfrael. ] Admcne- OBSER. muritetumqudm fors ifraclitarnm diuerfa fucritinfpeciem abeo quod promiferatipfis Deus, laco-büdidum erat cap.pi xced.Et reges de lumbis tuis egredientur. Efau nihil buius cratpromiflum. At exillms lumbisfic cgrefsi funt reges, ut interea dum Ifraelita? captiiii tencbantur in Aegypto,Edomitæ dó rcgnnni obtincrct «Só reges haberent. Efau erat maior, Iacob minor. Diólumerata' Deo, Maior feruiet ininori, At dum miuor fernit in Aegypto, maior regnat in Seir. Sic ceparata-funtdinina pro-milsiones. Priufqudm ucniat tempus adimpletionis à Deo conftitutum, omnia apparent effediuerfa inoculis carnis, Eide igitiir, SC fpc opus eftpopulo promifsionis SC eiectioius, nefpeäris rerum

extern arum motus,anteconftitunim adimpletionis tempus ab expeftationc promifTorum décidât-quot;Et regtuuit in Edom Eclajiliuf Beor. ] Errät qui hune putant fuiffe Balach regem Moabitarum,cuius mentio fit Num.it.In Ebraco fiquidem illic habetur,pV3,id eft,Balaft,liic uero n'jajid eft,Bela,lUe fuit filius “anQïjideftjZipporJuc filius “»AySjid eft,Bcor,Ule rex Moab,hicrex Edom. Ilie uixit tëporeMo-fis,hk uerd illu m longe? antecefsit.

Etregnjuitj inquit, pro eo lobab.JEt hie erratur à nonnidlis, qui lobab huncexiftimant fuifle lobum, cuius liber inter Canonica fcripta habetur.Nam illc fcribitur a'^’'!!e,hic uerd □av.Delob annotauimus quaedam fupra cap.xx. circa calcem.

Regnduitq^pro eo Sit«Z,inquit,4 Rehoboth flutdo.JSept, fic. ? « fûCuiùS tn! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’esn»igt;.cfi., id eft, à Ro-

boothquæeft adfluiuum,Chald.n'^Q’7j7T n‘\3‘'n3T3,id cft,a Rehobothquæeftiuxta Euphrate. Du{ funt igitur ult;rfiones.Prima,Fluuius uocatur Rehoboth, Altera, Rehoboth locus eft ad fluuium quen damfitus.Non placetautem Chaldaicaparaphrafis,quaefluuiumhuncdicitefleEuphratemi Etenim fi Saul ifte fuit lduma:us,non fuit oriiindiis à regione Euphratis. Habet forfan Idumaea fluuium aliqué infigniorem,ad cuius ripam locus ifte Rehoboth finis fuerit,quem fluuium incolacfimpliciteruocaue-rint fluuium,qudd omnibus earn terram incolentibus efiet noms. Significat autem uox , pla-teas,propter latitudincm,ut appareat hunc locum fic eflfe uocatü, uel qudd illicfluuius fefe dilater, nd qudd regio ilia inftar platearum dilatata, hoc nominis fortita fitrefpedlu aliorum montan» terra: Io-' corum. Sic traftus ille Rhenanus à Conftantia Coloniam Agrippinam uftp nsw, id eft, platea iioc? tur,dü appellat die PfaffengajJèn.Faéiio ilia magis ad Efau q lacobi familiä pertinens.dü fe fimulat nw do efie mortuam,felelt;flam terren» habitationis amœnitatem elegit,inîp ilia deliciabunda confedit,

Ef nomen uxoris eini,inquit,Mehitabeelfiiite Matired filiie Mezahab. ] Arbitrer Mofen mulierum ifta' rum mentioncm earn facere ob caulam,qudd nonnihil habucrint celebritatis inter Idumxos. Et nomi na illarum talc quid habent. Sonat cnim Mchitabel idem quod benefaciens Deus : Matired, continua, fedula,afsidua: Âïezahab uerd, uel, aqu» aurc», uel de auro. Apparet h»c nomina tam regum quam mulierum iftarum non efie propria, fed cognomina certas ob caufas, ut fieri folet, contrada. Quis e-nim pater filium fuum uocaret Bela,id eft,uoratorem:amp; lobab.id eft ululanrem,amp;c.

Memorantur prxterea feptem loca regionis Edom,Diuehabah uidelicet,Bo2rah, Theman, Auitli, Mafrtkah3Rehoboth,amp; Paliu,unde reges ifti non hxreditaria fuccefsione, fed uelpereledioneinlibe-ram,uel ui tyrannica prodierunt. Horum duo cæteris funt in fcriptura facra notiora, Bozrah fcilicet SC Theman, ficuti iiiderc eft Efa.cj. Hier.49.8C Amos x.

Et htecfimt nomina ducuin Efait luxtafamilids eorum,inloci5 earum,fecundtan nomina eorum(id eft,quemad modura nominabantur) D«x Thimna, dux Aluah, dux letheth, dux Aholibamah, dux Elah, dux Pinon, dux Kenas,dux Theman,dux Mibzar,dux Magdiel,dux Iram. l^iifuerunt duces Edom,fecundum fed.es eorum inters rapolfeßioniseorum.Wice{lE!du,paterEdom. ] Nominat duces undecim, quos nonniilli regibusfiiccd-fifie putant.Thimnam SC Aholibamam cxiftimant quidam fuifie fccminas,quj Principatuminter Edo mitas geflerint,qiiafi nequeant uirorum eflTe h»c nomina.Non difplicet autem eorum opinio, qui pu-tät nomina ifta nec uirorum efle,nec mulierum,fed locorum,in quibus finguli Duces habitauerint. Nec rarum eft fcriptur», Regum äC Principum apj^llationes fubinde non à proprijs nominibus,fed à locis ÔC ciuitatibus poncre,in quibiis imperarunt,ficuti fupra uidimus cap.14. Vbi Rex Sodom», Rfx Go-morrhæ.iSfc.à ciuitatibus ipforum appellantur.quod fi quifquam legat iacrarum hiftoriarum imperi-tus uoccs hafee Sodoma, Gomorrha,Seboym, Adama 8Cc. ignorabitcflcnomina ciuitatum,putabittp nomina elfe Regum.

Priores duces Edom, quorum fiiprd meminit, erant primi poft Efau Edomiricægentis PrindpeS SC originis illiiis capita,filij fcilicet amp;nbsp;nepotes Efau,quafi principales arbons huius rami,unde pofteri prodierunt. Cumins uenitEfau inmontana Seir.ibilp adiutusaffinitate quorundam eins terra principü,per uxores contradla, fedë fixit ac gentem fiiâ propagauit.T ü temporis crant in Seir feptem Horeorum famili»,quarum capita fupra recenfuir,numero itidem feptcm,haud quidem in uniuerlum originaiia ( nametiamante ipfumSeirfueratgens Horeorum, fupra cap. 14. Vndeipfe prodijtjHo-reuscpfuitdidliis) Haólenus tarnen primaria,quodfilij erantSeirHorei,unde Gens Horeomniirt monranis iliis eft regionibus propagata, SC feptem familias conftituerunt qu» fingul» fuos patres per ordinem generationum fubfequentes habuerunt,donec per Edomitas olim tanquam aduenas adinco latum admiflbs cxpelkrentur ac delerentur. Qui uerd turn temporis feptem illarum tribuumfue-Tint Duces,cum per Edomitas eijeerentur, a' Mofenonexprimitur. Neep enun uerofimileeftexpulfio-nem hanc remporibus filiorum Seir,qHOS nominatim reccnfuit,ftatim initio cum primiim in easregio nes uenifler Efau,efl'e faeJlam.Quanquam ea de re cum nemine contenderim.

Poft expulfos Horeos exorti funt Reges in genre Edomitarum, quorum fupra numero oiflo recen fuit, qui iifcp ad tempora ilia regnarunt,quibus h»c funt fcripta, quorum odfauus Hadar didlus cum ifta a Mofe fcribereiirur adhuc erat in uiuis,ideclp de illo non dicit,Et mortuus eft Hada r, ac regnaiut pro eo ille uel ille,ficuti de præcedcntibus feptem dixerat. Qiiod autem i.Par.i.legitur, Et mortuus eft Hadar,fcriptum hoc eft non à Mofe,fed ab eo qui Paralipomena congefsit.

Horum conndcrationc moueor,ut fenriam undecim hofee pofteros Duces,non fic reccnfi-ri poft caraiogum Regum Edomitarum, quddinea gentepoft Regem Hadar imptrare cccptiint, cuafi

ille iiIrîmiiS rcgiiin Idumxæregnaucrit, amp;nbsp;poft ipfiim flatus Edomitarum amiflbregnifafligio pfr duces hofce ex ordine fibi inuicctn ftibfequcntes adminiftratus fuerit, fed quod illis ipfis tempcri* I’HS) quibus fupradidti reges regnabât, fuerint in Idumxa undecim prima ria? eins gcntis tribus amp;nbsp;fàmi liï,quarum principes ac patreSjHon totius gentis domini, fed fuæ quilcj; fatnilix capita ac panes lt;odë temporeextiterintifti,dux Thimna,dux Aliiah,ôfc. cumhxcà Mofefcriberentur,fiueficptoprijs ®nr,uelfamiiiaruin,uellocorum nominibus appellati.

Sedobiecerit forfan aliquis, qiiod i. Paralip ,t. legitur ad huncmodum : Adad autem mortuo, duces pro regibus in Edon eflê cœperunt,diix Tliamna,dux Alua,amp;c. Vnde uideri pote fl, duces hc-*ienonfubregibus uixifte,fcd imperio iilorum fuccefsiftê.Vcrùm bxcuerba non fie liabcntur in Ebrço, ^edinterpretisfuntarbitratuad hune modum pofita.Sic enim liabent Ebra?a,quot;\nn nw^id eft,Et mor-*UU5 eft Hadar.Et fubiungitur,ynan:,^'7K amie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft,Et fuerüt duceS,Edom,dux Tliim

■'3-Non euincunt hxc uerba fententiam quam latinus pofuit Interpres,qui pro uerbo pn”, id efl, fuc-* ^untjfubftituit, efle cœperunt ; amp;nbsp;illud, Pro regibus, de fuo adiecit. Apparet quidem fie de ducibus iftis Poftmortem Hadarfubijci,utintelligendumfitimperafiTccos poftreges; ucriim,fieutidixi,fententia l”ccx uerbis neceflariô eiiinci non potcrit.Necp uerofimileeft Mofen cos uokniferecenfcre duces, qiri poft fua temporauixerint amp;nbsp;regnarint in Edom: uel de morte Hadar taciturum fuiftc,fi pofthunc .im-mopoft bofee undecim duces prxfentem fcripfifl't liiftoriam.Mco iudicio, fi duces ifti poft tempora re Sum ex ordine fuccefsionis ad morem praecedentium regum imperaffenGplane' de morte ac fucctflbre ^ugulorum période commemoraffet atep de regibus commcmorauit.Hxc uolui de ducibus ac regibus Wriufç gentiSjHoreorum 8(. Edomitarum,annotaré.fi cui certiora fucrint,adftrar in medium.

Videnturautcmquxtotohocjó.capitcdegenerationibus Efau amp;nbsp;Seir,detp dueibus amp;nbsp;regibus illo memorantur,indigna eflcjqux Mofes feriptis fuis infererc debuerir, quafi ea illi duntaxat annotan ‘ijfucrint,qux Ifraelem tanquam populum Dei conccrnunt.Vernm fi detur pins ledlor, is faeJe intel-^S'bquemadmodum Deus non eft ludæorum Deus tantum,fcd amp;nbsp;gentium.'ita non debere ea dunta-JtJt magni fieri,qux cum ludxis funt aóia, fed amp;nbsp;gentium liiftorias ad diuinam difpefitionem referri, praefertim eas qux regnorum mutationem concernunt, quales funt qux hie à Mofe de Horeis ab Idu-*nps expulfis, amp;nbsp;utriufqs gentïs ducibus ac regibus narrantur.

Cum terram Canaan lacobo ac pofteris eins deftinaflctJdecJp Efau cum fuis ab illius lixreditatc ex dudcrctur,dcdit iftis terram Seir,ut banc hereditarid pofsidcrent,ficuti uidcs Dent. i. At ilia iam antea i l^uosliabebat incolas,amp; duces,à quibus pofsidebatur.Hos uoluit Mofes recenfere, ut iibi Icgimus illos ’'’EdomitisexpulfoSjCOgitcmus Deum efle qui transférât régna,det regiones quibus uolucritjamp;’ adi-’’’utrnrfds ubi uifum fueritmec fieri poflre,ut ultra illius determinationem gcntis aJicuiiis regnü dura-quod ipfe etiam alienis a populo fuo dedit, a' quopiam auferri pofsit.Sicnon permittebat Ifracli, '■t uel latum pedem de terra Seiroccuparet,proprerea qudd banc fi lijs Efau pofsidendam dedifltt,qua re uidere eft Deut.i. Ifta feire haudquaquam modici moment! eft. Quare debent buiufmodi biftoriæ *’onofcitanter legi,quafi nihil babeant unde in fide Dei crudiamur amp;nbsp;ædificemur, finicjj tcmcrc’a Mo-lt;«confcriptx,fcd uigiiater infpici;amp; uel hoc nomine dignx cenferi qua: lcgannir,qudd digrx uila funt Epiritui fanfto,qux facris literis infertx ad pofteros traffTmittcrentur.

Orditur Mofes hoc capite hiftoriain lofeph, docetfjj quomodo SC quibus de caufis uenditns fit pri-fratribusncgociatorib.lfmaclitis,deinde ablfmaclitis PotiphariEuiiucho PharaOnis Aegyptij.

L y Abitauit autan lacob in terra peregrinationim patrisfuijn terra Ckanaa. lt£luntgenerationcs lacob. ] £ £AbfoIuit genealogiam Efau, amp;nbsp;redit iam confequenter ad gcnerationcs lacob. Habitauit,inqr, hcobinterra peregrinationum patris fui,in terra Chanaan. Dixit Efau à lacobo poftfepuituram pa frisdifeefsifle,federn^ fuam in Scir tranftulifle. Iam res ipfa poftul3uit,ut de lacobo fubijceret,pra?fer frm, cum ad hiftcrias illius memorandas prxeipua fcribendi properaret intentie. Dicit itaep buric poft difedfum Efau habitaflc,id eft conftanter manfifl'e in terra peregrinationum patris ipfius.Et addit.’Hae funt gcnerationcs lacob. Particula bxc uidetur impertinenter hoc loco inicrta,qunndoquidcm nihil de generationibuslacob fubijeitur. Verdm gcnerationcs pofuit Mofes pro rebus gcftis,figriificans, ft rc-uerti ad hiftorias lacob amp;nbsp;poftcritatis eins rtcenfendas.

lofeph cum annorum efjet decan feptan,pauit ones cum ß-atribuf fms, cr pucr erat cum ßiijs 'ßUehic zr funßlijs Zilph£ uxorum patris fuijty detulit lofeph detraäionem eoruin malain ad patrem ipforum. ] Orditur Mofes hiftoriam lofeph fingularcm prorfus amp;nbsp;admirabilcm, quam ab hoc ir . capite ad fincm ufcp li-bri huins capitibus trcdecim deducit. nifi quod fequenti js.hiftoria ludæ obiter inferitur.Summa bifto-tis? lofeph eft,transiatio Ifraelis in Aegyptum,ut ibi implerentur, qiix a Deo crant Abrabx de futura ra femiiiis ipfius feruitute fupra cap.ir.prxdiifba.Teliqua funt circumftantiæ, quarum pars pars maxima ad lofephum prgairforcm Ifraelis,in Aegyptum à Deo ante faciem illius mifiquot;um,conctrnir.

lofeph, inc^uit, cum annorum effet decern feptem. ] Cum lacob fepelifl'et patrem fuum,crat anno-! nbsp;nbsp;fumcentumuiginti,deinde cu uenifletin Aegyptum,erat annos natus centumtnginta, lofeph uero 30.

720 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I fil

Ab anno dccimofeptimo lofeph, quo uenditiis ucrum eft quod tenetur commiinifer quidfm,u« rdm non admodum certó probari poreftjufcj ad jp.anni decurrüt tio.ucnïm iifip ad ijo,duntaxat decéin. Ergo annos diiodecim fuerat lofeph in Aegypto,cum morerctur lfaac,uenditus à fi atribus anno poft cgreffum Mcfopotamiac lindecimo. Si iieró demum poft mortem aui fui Ifaac iienditHS fuit a fratribus,confequitur annos rp.fuifte fiiperegreffum Ciim uendcrctiir. cui fententisc non fauet,quod infra in ipfa uenditionis hiftoria uocatur “jV”, id eft, puer; neqj coliuenit hic fenfus illis qux de feruitute SL * captiaitate lofeph infra cap.jo.memorantur. Etenim à morte Ifaac uf^ ad defcenfutn lacobi in Aegy-ptum deccm duntaxat anni decurrerunt, quibus fi fcptem fertilitatis, ôC duos fier il ira ris annos ademe-riSjUnus tantum fupereft, cui deputanda erunt tempora, quibus lofeph Potiphari feruiuit, Si pcftea in carccre fuit,donee eduétuÿ ante facie Pharaonis ftetit annos natus jo, quod feriptura: palam répugnât. Nam infra cap. 41. legimus fuifie lofephum adhiic biennio in carcere poftq deillo liberatus effet pin-cerna regis. Qiiarc omnino certiim eft uenditionem lofeph fadlam elfe ante obitü Ifaac. quo aüt anno, certó a (fl rmari non poteft. Qiiod enim hic legit, lofeph cum effet annorü dec? Si feptem, pafcebal cum fratnbus fuis oues,amp; qux fequuntur,nullo certo tempore determinantur undc colligi pofsit,quâ-diu paiierit oues patris fiii,fueritlt;^ cû filijs Bileac Si Zilphæ donee uetiderctur.Deinde,neq; aliquisan-norum numerus appofitus eft hiftoriaeferuitutis Si captiuitatis lofeph, unde feiri pofsit quamdiufcr-uierit Potiphari,amp; quot annos fucrit in euftodia. Certum ramen eft uenditum fuiffe priufquàm more-retur Ifaac. Vnde liquet, quæ hic de lofepho poft mortem ifaac narrare incipit Mofes, narrari baud fe-Cundiim geftariim rerum ordinem,fed per recapitulationem.

Purrttia lofeph nbsp;nbsp;PauitouescumfratrihtKfuisJgt;tquit.}'Vide.Entpartiimpenfecharus,fîcutiftatimmctnorabitur,amp;ip-

non cü ocio çr fa hiftoria declarabit,amp; ramen non eft pueritia illius ocio ignauiac,flt;d paftui s pecudum tradita.Pa-tgiïi{ui£ traJita. uif oues puer tenerrime' dilelt;fius,amp; pauit cum fratnbus fuis,patri ptæ fratribus omnibus chai us. Sie et go dilexit Iacob lofephum,ut nihilo ilium fecius laboribus paftoralibus exerceret, Sic dilexit eum fupra fîlios reliquos,ur inter ipfum tamê Si reliquos filios,quod labores domeftieos attinet, nihil difeerneret.

Conferttnlur ex nbsp;nbsp;nbsp;Confidera etiam exercitia pueritisc Iofeph,3^ confer ilia cum exeellenti fapientia,qua poflea ufrs eft

ccitid puerithe in Aegypto.Plane' mirum uidetur quomodo puer nullis difeipiinis liberalibus exercitatiis, fed in paftu Jofeph cû excel- ra pecudum cum fratribus fuis enutritus,in eum uirum euaferir, qualem frquentes hiftorix prrdieanf. ientitUiuffapien 'Vnde manifeftum eft,omnem illius fapientiam Si prudentiam fingulari effegratix Deitribuendani. tid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et puer erat cum filijs ßilehi£,inquit,(y' Zilpht^uxorum patris[ui. ] Quare non cum matre Rahelef Du-

Quare lofeph bio procul egiflet puer cum matre,fi adhuc ilia fuiflet in uiuis. Veriim mortua trat in itinere priusq ue fuerit cum filijs niffet Iacob ad patremfiium inHebron,fieutifuprà meraoratum eft cap.jr.Rurfus,quare cum filijs Bi-coacubinarum. lehf amp;nbsp;Zilphx,concubinai um lacob,amp; no magis Lete^Lyranus hic fie annotât: Filij enim Leç defpieie bant eos, reputabant cos quafî feruos, Si ideo lofeph, qui crat de principalicri uxore,facicb2t eis focietatem,ad eorum confolationem. Hæcillc.Meo iudicio lofeph non adiunxit fé filijs concubinarutn fuapre fpontc,fed pâtre fie hand prxter rationcm difponente.Primiim,Bilehah fuerat ancilla Rahclis, Si educationilolcphiferuierarà cunis.Crediderim Si Beniamincurxilliusjuiffecommendatum.Deinde filij Bilehæ Dan Si Naphthali magis Raheliquamipfîdeputabantur, atqj ita profratribus lofe ' phi non folü patris,fed Si marris refpeftu hal^bant. Leah uerôjquonià non erat amico animo trga 10 rorem Rahelem,ficuri fupra' cap.3o.patHit,eonfequcnrer necerga lofephum illius filium.Et filij quoep Lex odiebant lofephum. Qiiod ucro non folum cum Bilchx, fed Si Zilphx filijs egit lofeph,earn ob caufam opinor effe fadbum,quód hx dux concubinx Iacob Bilehah 8i Zilpha eodem tabernaculo coii-iundlim agcbantjficuti colligi poteft ex capite ji.ubi Laban poft fabernaculum Leç, tabernaculum dua rum ancillarum ingreffus fuifle memoratur. Egit ergo cum filijs Zilphx non propter ipfos, fed propter Bileham Si illius filios.

Et detulit lofeph,inquit,dctrdSiionein eortm malam ad patrem ipforum.JViilgata latina habet:Aceufaiiit(jgt; fratres fuos apud pâtre crimine peßimo. Sep. fic:««:T»i'fytteu dit hutc^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ssTfis

lif/ ■weers^x MTÜf, id eft, dctulerunt autem aduerfuS lofephü dedecus malum ad Ifraelem patrem ipfo rum. In Ebrxo eft ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ny nn3T nK q'Oquot;'’' Isa*'’' apparet Septuaginta illud nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;accepiffe in fi-

gnificationc pafsiua:ut fit. Et delatus eft lofeph detradlionc eorum mala ad patrem ipforum, Vetum cômuniter uertürEt detulit lofeph. Vox naa, unde eft an3a,detradlionem amp;nbsp;obloquutionëfignificar. Nonnulli accipiunt pro fama, uel infamia. Pagninus uertit : Et retulit lofeph famam eorum malam. MonfteruSjEt deferebattnfamiam eorum malam.Maluidetradlioncmuertere.PIacetenim eorum fen-tentia.qui arbitrantur filios anciilaru,cü quibus agebat lofeph, patri ipforum inter fe fuiffe oblocutos, , atç id male'habuifïê lofephum, «Sd patri indicaflè. Vulgatxlatinx uerfionis author fenfitlolêphum non folos filios ancillarum, fed Si reliquos fratres fuos aceufaffe coram pâtre, ideoîp uertit, Accuia-uitç fratres fuos:cumin Ebrxo nonficlcgaturzfed. Etdetulit lofephderradbioncmeorum ii.alam. Quorums’filiorum uidelicet Bikhxamp;l Zilphx,qiiorum proximéfadla eiat mentio.Nifiqnis paiticu-lam prxcedentem, Et puer erat cum filijs Bilehxamp; Zilphx uxorum pairisfui, perpareiitlitfimpcfi-tam eft'e fentiat, ut periodus ifta hac fit diftindbione legenda.iokph cum ly.tflet annorii palccbateues cum fratribus fuis(lt;Sd ipfc puer brat cum filijs Bilehx Si Zilphx uxcrum patris ft 1) amp;nbsp;defertbar lofeph detradlionem eorum malam ad patrem iplorû.Qiiod fi hxc eft ledbionis leiuâda diftir,(fbio,iofi phuin non folum filiorum concubinarum,fed âdreliquorum fratruin, cum quibus pakebat outs.maktn de-trac lior.tm

traftionem ad patrom ipforum dctuliOe fcnriendum cft.Mcminit liuiits Moftï^ut caillas odioriim, qui

Ergo delator erat lofeph.Parum honcftum iiidctiir efle delatorem,pra?fcrtim fratrem. Rcfpondeo: delator Non mox delator eftamp;diaboluSjquifqiiis defert.Delatoreft,quiftiidiodcfercnditcnetur,qni delatio- ritiofeph. ’’■bus deleftatur, qui fufqj deq; facitj faifonc uel iierc deferat, qui ad pocendum defert qui quscuis de-^frt,etiam infirma fratrum,ncdum reproborum Si incorrigibilium hominum facinora.Si bare pofTunt • Prædicari delofepho, uerc delator fratrum, adectp amp;nbsp;diabolus fuit. Sed abfit. Detulit ad patrern fra-tiuin fuoriim nequitiam,quam ipfe cmendare non potcrat,debebat uerdpater. Male fugiunt inferniam delationis, qui fcelcra fratrum 1’cicnter 8i prudenter ferunt, 5lt; quod ipfi cmendare non pofliint, ad to~ rum confeientiam nö deferuntrquorum hoc inrcreft,ur authoritatem fuam fubinflorü uitijs opponät. '

Et ißraeldiligcbatlofephumpr£ommb!i'Sß'ijsfuis, (juôdeffetipßßliusfencéîutii,^^ fecit ei tunicam uariega l'tW-lHanc quolt;^ particulam ad hoc pofuit Moles,ut caufas odij fratenii aduerfiis lofephum exponat. Triadicit.Primum, quddlfrael lofephum præ reliquis filtjs dilexerit. Nonefthocinfolitum paterno ptlt;ffori,neinfandlisquidë. Veriimfuprdalicubiinhiftoriis Abrahæamp; ifaachacdereannotauimus. Sccundü,quare hoc fccerit IfracL Qiiod efiet ipfi filius fenedf utis,inqt. Ratio ha;c non in lacobo dunta ’■ar,fed plcrunq; in fenibus omnibus locum habet.Sic comparati fumuSiCaufam alsignat Lyranus,quç ^utii no^lrte int ’’on communiter ad omnes fenes,fcd ad lacobum duntaxar amp;nbsp;lofephum pertinet. De generali caufa, P^ußtM diligan-^uareimpenfiusdiligamuseosquinobis in feneftiite nafeuntur, uiderint phyfici. Mihi ficuidetur.

Qiuin fenedlute generantur, non ob id tantum renerius diliguntur, qudd in illis ueluti regenerati ui-'it'mnr,qiiando ex hac uita decedimiiSjfed propterea qiiod iudicamus eos efle poftrcmos,poft quos ■■ulli nobis fperandi fint alfi. Quare nö aded diliguntur,quos uegera adhucçtategignimus,qudd alioS ”05 accepturos fperamus,etiamfi ifti moriantur.Et prarterca non fine confilio diuiuae prouidcntia: ad J’unc modum comparati futniis,quæ hac ratione necefsitatibus poftremx prolis confulir, dum cam no reddit cæteris chariorem.

Simul obferua ætatem Iacob,qua erat cum lofephum gigneret.Qiidd effet,inquit,ipfi filius fcnciflu Qttófeniofferit fiS-Qiiatuordecimannosfcruieratiam produabus uxoribiis,cum lofeph nafcerctur. Erat ergo anno- lofeph ’■■m si.Nam yy.annos natiis uenerat ad Laban. Et poft natum lofeph iiixit adhuc annos 77.Ergo in- iUinajeeretur. dicaiiit fe,cum annorum effet gi.efle fenem, cu m tarnen paululum effet dimidiü uitar fuse fuperegrefliis.

Wo particulam hanCjUt in Ebrço eft,aliter pofle intelligi.Sic enim Icgiturjib IS'n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’p ’'3,id eft,

^■•oniani filius fenum erat ipfi. Chald. paraphraftes iiertit, K'nQ’'-n 13 ■'quot;ib«, id eft, qiioniam fi bus fapiens erat ipfi.

Poteft etiam puer iiocari filius fenum, quando fingulari quodam ftudio fenibus maioribiis fuis ad.- tilij fenum. bïretjillisép, quatenus per ætatem fieri pcteftgt;reuerenter feruit amp;nbsp;obfequitur. Et taies filij fenum di-8ui plane’ funt,qui præ cæteris impenfius diiigantur.

^tßcit eitunicam uariegatam. ] Hoc tertium eft,quod hicde lacobo prædicatur.Qiioniam lofephiim ?■■? cæteris filijs fuis diligcbat,ornauit cum etiam fingulari uefte, quæ tcftarctiir,qudd cæteris eflet cha ’■or.Etea quo^ res caufam odtj gencrabat in animis frgtrü. Qiialis fucrit hæc tunica, non eft conftans Omnium fententia.InEbræo eft;a''t5Q nsna. Tharg. Hierof. habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TijnSjid cft,tunicain piôfâ,

bguratam,coloratam. Sept, habent Ttun'iAcf/, id eft,tunicam uariam. Alij uertunt tunicam Icri-rcatn.Alij polymitam,ideft,multorum filorum ucl liciorum. Aquila reddidit ^lt;'?flt;ej-‘r'x«/,gt;,üJdcft,tala-'■cm,Syminachus manicatam. Qiiicquid fir, uidemus hoc loco non efle inox damnabi!c,fi parentes ft'-bos fnos quos renere’ diligunt, uefte preciofiore Sielegantiore non ueftiant modd,feii Si ornent. Sum-ptiiofnis proprio arbitratu Si uano ftudio ueftiri nemo cordatus probaucrit. Sccus eft, fi quis ftudio di ■■rbitratumaiorumfuorum fingulariamiiff 11 ueftiatur,quemadmodumfokntliberi Siuxores. PuU ^hrPautem feruit niyfterio tunica ifta lofephi.lacob filiumfingularircrdilcdlumfingulari ueftedeco- ^^yüerium. rauit. Sic filios fuos Deus fingulari uefte ornat,dum uarijs eos uirtutibus decorat. Veftis lofeph caufam præbebat odio fraterno.Sic Si uirtutum fplendor,quo decorantur fanfti caufam præbet ob quam odio mundi fiant obnoxij.

Ef uiieriintß-atres eins, qubd amaret eum pater ipfirum prtc cunilii ffatribui ipßu'S,cr oderunt cum,nec po--^nerunt eiloquiinpace.’iQnorCe.m meminerir de lacobo,qudd lofephum præ cæteris dilexeritfratribuS omnibusjain déclarât. Videlicet utfignifiect qiiibus de caufis filij Ifracl fr.itrcm fuum lofeph odio fine profequuti. El uidcrunt,inqmtfiatres eiu'S^qtiàd amaret eim pateripforum,Grc. ] Obiter obferua, qudd amorem partis erga lofephum uiderunt. Inuifibilis eft amor, uenim uifibilis redditur dum per opera prodit in kicem. Et hoé il li us eft ingenium,ur celari ncfciar. V nde uulgo dicir u r, de c lie be laßt ßch nit ver tergen Olim cum Chriftiani fefc mutud amarent, cffctlj illis cor unum Si anima una, philadelphiam Chiiftianam ufqjaded declarabat opcribus,ut ethnici per opprobrationem dicerent: Vide quomodofe fe mutud ament.quibus Tertullianus obiecit,qudd ipfifefe mutuo profcquerenturodio. Hodie fi quiS facia noftra infpiciatjquid quæfo poterie uidere aliud quam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicerc. Vide quomodo IC

Etoderunt euminquit.] Qiiare oderunt cum?Graue eft odiffe fratrem. Quiodit fratrem fuurn.homl- Df odio ffatef'^ cida eft,inquit loannes in Canonica fiia.lfraelitæ oderunt fratrem fiium.Ergo fuerunr homicidæ. Ve- no e.loamit tiimpotcfi effe caufa,utrelt;fic' odias fratrem. Qiiæ nam erat illis caufa odij fraterni? Non dicit,Et uide-

runt fratres ciuï quod contemneret SC irrideret patrem ipforum. Si lioc fecifïtt Icfiph digiius fiaJitt A odioreliquorumfrarnini, Si quis odiat Dcum^meritd omniiitn cftfilioium Dei odio obnoxiu$,ficuli Dauid canitrQui oderunt te Dpminf,odio fequor3amp; aduerl'uin inimicos tiios contabefco Verum no curarunt ifti, quid faceret lofeph patri, ac quoinodo feft crga illum gcrcrct,bene nel malc';fcd attende-runr,quomodo affeëlus eflet pater erga ipfiitn. Vidcrunr, inquit, quód pater amaret eum prsccundtie Cäufd oSij^erat fratribus fuis,amp; oderunt eiim.Erat ergo tarifa odii non ex Iofepho,fcd ex patre Oderunt fratrem pro non ex lo/epho, pter faótum non ipfius,fcd patris.Si iniquum erat, quod diligebat lacob filium fuum lofcpli prsc cxte-fed ex patre» nbsp;nbsp;nbsp;ris fratribus omnibus, odio fanc' liabendus eratdiligens pater, non fïlius à patre dilc élus .Alioquiini-

Sicodif caufa quum eft odium fi eum odia.s qui non eft in culpa.'amp; nó odias eum qui caufam pracbct odij. Si ueró iió ,ppter guà Cain erat iniquum,nee alienum à paterno ptlt;flore,ctiam fic oderunt fratrem edio iniquo, immo amp;nbsp;perucr-odiebat Abelum fo.Etenim fi diiexiflcnt ipfi patrem,dilexiffent etiam lofephum uel ob hocipfum,quód tantoperepa-fratrem, eratno tri effet charus. Itaqj iniquitas ifla odij ffatcrni prerfus conuincit fuifle filios lacob baud fynceréerga ex Abel,fed ex patrem animatos.Diligebantur Si ipfi à patre. Alioqui non rccT:c' dicerer Mofes quod lacob plus esete Deo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ris fratribus dilexerit lofephum. Veriïm cumprimis amari à patre amp;nbsp;in precio haberi iiolebant magis

quam amarc,uenerari,amp; in precio habere patrem.Sic affecli cœperunt infenfi efiê lofcpho, ubi uiderüt eum tantopere diiigià patre. Et hicaffedïus carnis facit, ut utrumfitinud,Fiatrum quoquegratia rara eft.

Patre! ïfraelita- Interea cogitemus de patribuS iftis populi ludaici.Hi filij lacob,patres fuut popuÜ Dei, populicir rumhomicid£, cumcifi,femen elcdlum,óf fiiij promifsionis, hicredes terra-, âTc. amp;nbsp;tarnen tam frierunt grandi peceato obnoxijjUt redlé homicidæ fuifle dici queant.Eant Iudai,amp; glorientur de patribus fuis.

Rurfus cogitemus: At ex patribus iftis prodierüt iandtifsimi uiri MofeS, Aaron,Samuel, Dauid,pro phetæ,Baptift3, Chriftus amp;nbsp;Apoftoli. Et Apoftolus radicem Ifraelis far.ófam efle dicit. AgnofeamuS igitur patres hofce fuifle quidem pcccatores,ueriim baud temerc’ damnandos,ncc fernen promifsionis, quod ex illis prodijt,óf populum Dei propter illorum efle pcccata contcmnendinn.

Pru^liii odij fra Nee poterant eifncluit.loqiii in pace. ] Confequenter uidebimus fruiflus odij fraterni. Odium carnis in terni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ficitac peruertit uerbaamp; faóta odientis. Ex corde in hnguam, pofteaamp; inmanuspredit. Vbi a-

mor eft,ibi funtdC arnica colloquia.Vbiodium,ibigencrar.turrixæ,iurgia,cxprobrationesamp;ui-tuperationes.

i4on poterant cS Obferua,quodnödicit,NecloquebanturcumeopacifïcAfcd,quodadhucampliuseft, Non poterät eopacificèlo!liti cum eo loqui pacrfi'cc'.Non poterantfQiiis impediuit?An adeó difficile eft bomini beneloqui,idip fra- B trifPer fe (anc' facilius eft,quam male' loqui. Vnde erat ergo, quód fratres fratri non poterantpacific«? loquifEx malitia uidelicet cordis odiofraternoinfeóli.Quomodo poflfetis bene loqui,inquit Chriftus, Delib. arbitrio. cum fitis mali?quafidic3t,Omnium minimc.Matth.ii.Vbieft ergo dogma illud de libero bominis ar-bitrio.fcriptura dicit.’Non poteft arbor mala bonos facerc fruótus. Hic audimiis de filijs lacob non po-tuiflë eos fratri loqui in pace.Et pharifjinon poterant bene loqui de Chrifto.Si impofsibilceft odienti loqui paciffee' cum eo quem odir,quomodo non magis impofsibile eft benefacert?

Pfal. 18. Pacent Simul cogitandum de eo eft, quótl Pfal.is.ÿ quibufdam queritur Dauid, quód pacemloquantut loijiiiéturcÏipro cumproximo, cum mahun meditentur incorde. Hocfilij lacob erga lofephumfacerenon ponie-KWto. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riint,quia odio impediebantur. At minus noxij funt,qui odium cordis nee uultu,nec uerbis difsimulât,

quàmfint ij qui malum meditantur in corde, amp;nbsp;interea cumeo cui infidianrur pacificéloquuntur. llli fi malum proximo mcditarentur ex affeefru odij, facerent quocffecerunt filij lacob. Veriim ufça-dec) funt mali,ut malum machinentur in eum, quein non odiunt ex animo. Atque hinc eft quod facere poflunc,quôd non potuerunr filrj lacob.

Et fomniauit lofepb fomn!um,indicauit^ fratribies nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;addiderû t ultra odio ilium profequi. Et dixit ad rot:

A udite qu.efo,[omnium hoc quod [omniaui. Ecce ligabamta manipulos in medio agri,ct ecce furrexit matüpuhn tneuijCf Habat etiam, nbsp;nbsp;nbsp;ecce manipuli ueSri circundabant cr incuruabant[e coram manipulo meo, Et dixi-“

runt ei fratres ipfius:llt;um regnando regnabis fuper nosiCT, num dominando dominaberis inter nos f Et addide.-runt ultra profequi eum odio. Et fomniauit adhuc fomnium ahud, narrauitqi iUud fratribus fuis nbsp;nbsp;nbsp;dixit: Ecce

fomniaui fomnium aliud, CX ecce Sol CJquot; Luna cr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;undecim incuruarunt fe coram me. Et narrauit bec patri

fiio ac fratribusfuisicr increpauit eum pater ipfius,acdtxit ei:Cluidnam hoc fomnij cHquodfomniaftiiîiumkC' niendo uenianus ego,Gr mater tua,cr fratres tui^ut incuruemus nos coram te ad terramiEt oderunt eum fratrei ipf us,pater uerô eiusconferuabat hoc uerbum. ] Duo fomnia lofeph exponit Mofes, bærens adhuc in re-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cenfendis caufis odij fraterni. Simul oftendit, res futuras cum Ifraelitis Si ipfo lofepbo diuinitus fuifle

per inuolucra fomniorum præmonftratas. Futurum autem erat, ut filij lacob primum coram lofepbo fefeincuruarent in Aegypto,deinde etiam cum lacob in Aegyptum cum ipfis beneficiolofepbi filij lui iifurus defcenderet.Haec uoluit Deus lacobo amp;nbsp;filijs eius ante annos aliquot pracmonftrare priufquam fièrent. Fecit autem hoeperinfomnia. Denitpfomniaiftaimmifitneclacobopatri,necfratribusreli-qnis,fcd ipfi lofepbo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

Quare Deus Principió igitur uidendum eft, quanam ratione Deus ea quac Ifraelitis futura crant in Aegypto, res ïfraeli futuras uolucrit ilhs præmonftrare. Tresuidentur eflehuiusrei caufac. Prima generaliter concernebat ôC pramonfirare uo patrem Si filios.Volebat iliis perfuaderi,defcenium in Aegyptum cum omnibus fuis circumftantijs non luerit. liumanis efie ftudijs Si euentibus, fed diuinx tribuendum difpofitioni. Erat hoc feruiturum fîdei ipfow

rum fi'dei ipforii,quf pluritn'i ex eo corroborari foler,quod certis argumentis dcmonflratiir,qiia? agiin fur,agi nonliiitnano/eddiuino confilio Si propofito.Sic exponit lofcph caiifam hanc fra tribus fuis in frà cap.4î.dicens:Pro falute ueftra mißt me Deus ante uos in Acgyptum.Præmifit me Deus,ut referuc minifiiperterram.Non ueflro confilioded Dci uoluntate hue miffus fumjiSfc.Nec impediuit confilium Dcfquddfomnia ifta nec Iofcpli,nec fratres cius, nc^ lacob ipfc intellcxemnt initio. Satis erat, quod ea tum demum intellexerunt,quando pcrficicbantur quæ ilia olim futura prxmonflrarunt, ut turn re- nbsp;nbsp;nbsp;,

tordatione fomniorum iftorum confilium diuinæ uoluntatis intclligcrent,illil^ fife fide acecmodarent.

Secunda caufa concernebat peculiariter fratres lofeplKHorum animi crant ad hoc permouendijUt crefeente aduerfiis fratrem odiOjOblata taudem occafione,ucnderent eum exteris. Hue plurimum facie bant duo hjce fdmnia,id quod amp;nbsp;Mofes non tacet,dtim indicat illos auditis fomnijs lofeph magis atij magis illi fadios fuifle infenfos.Quare Sd lofepho, non Jacobo immifla funt hæc fomnia, qu« etia non intcllcdla hand celauit fratres,fed palam ac diferte' expofuit,fieanimum cius dirigente Domino.

Tertia pertinebat ad ipfum iofephum. Cauendum erat,ne ille olim in Aegypto maid propitius effet fratribus,memoi* eorum qua! in fe defignaflent. Qiiare præmittenda crant haec fomnia,quorum poftea rccordatus intelligeret non Audio fratrum, led Dei confilio fadlum efle, ut uenderetur in Aegyptum.

Deinde infpicienda funt ipfa fomnia.Bis fomniauit ciufdem quidem argumenti fomniri,uerdm hand nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fumn(

prætcr rationem fecundó immiffuni.Primum fomnium futurum monftrabat, ut filq Jacob Iofephum /oWW-fratrem fuunl adorarenf in Aegypto. Significabatur hoc per manipulorum inciiruationem ante mani pulum Jofephifadtam.Qiiarc non dieit fimpliciter,Ecce manipulus furrexir,iSC alij manipuli incurua-frînt fe coram eo: led,Ecce manipulus meus furrexit,amp; fie tit etiam, Si ecce manipuli ueftri cireumcirca inairuabantle coram me:fadlum hoc poftea eft cum fratres eins ad emendumtnticum in Aegyptum ’ patre mifsi coramillofefe incuruarcnt.Pulchre autem amp;nbsp;competenter propofitum fuit hoc fomnium per manipulos,qui colligendi tririci gratia ligantur in agro,amp; in horreum uehuntur.Secundum fom-mumfuturum innuebat,ut ipfe Iacob,cum filijs undecim, omnitp domo fua defeenderet ad Jofephum in Aegypturn,ut fub umbra illiu's uiHeret,ôf gloriam principatus cius uideret. Quoniam defeenfus ille Ifraclis ad Jofephum magni erat momenri,ôd plane’ illuftris,fomnium de illo non eft itcrum in manipu lis ut antea uel re alia humiliorc^cd in Sole,luna,Sf ftellis propofitum. Et ecce,inquit,Sol,luna,amp; ftellæ undecim incuruarunt fe coram me.Totus cœli ornatus eft in Sole,luna, SCftellis. Et torus ornarus Ec-

i defixDfj jrattumin Jacob,uxoribus,5d filijseius.Sicmonftrabatur per inciiruationem ccckftis orna- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cbti

tus,futurum ut domus Iacob, Ecclefia Dei, Jofephum in Aegypto ucneratetur. Qua in re propofitum fii’ Uidemus typum Chrifti,quem omne genu coeleftium,tcrrcftrium,amp; inferorum adorare coguntun

Ei dixerunt eifratres ipfjiis.Num regnando regnabisfuper noS?amp;,num dominanda dominabcris inter msQAu C4rn((lesfratres dis uocem carnalium fratrum,ciuibus nihil eft inrolerabilius Si odiofius,qua'm regnum fratcnnim. Ci-bus fiibij ci fuftinent homini alienifsimo quam firatri. Siinul uidc illorum cæcitatem.Erat utiep régna turus lofeph. Gloria regni eius Jlfaeli futura erat Si honorifica Sicommoda.Vcrum quod non intelli-gunt,perinde auerfantur ac fi futurum ipfis eflet fitmmo dedecori. Jdem fecermit etiam pofteri patrum iftorum erga Chriftum,dicentcs;NolumuS huncregnafe fuper nos.Jtem.-Rcgem non habemus nifi Cç Chriflus^ farem.Nos ueró,qui Chrifto fumus initiati, agnofcamus regni eins gloriam amp;nbsp;utilitatem, ex animo 81oriemur,qu()d fratrem habemus regem regum Si dominum dominantiuni.

narrauit hoc patri fuoaefratribus fuis. ] Videfimplicitatempucri.fomnia fua non modq narrat 'E.xemplumcatt-fratribus Si patri,f€d Si abfip ulla difsimulationc fic narrat ut fomniaucrat, nihil de mens de illis, nc ea doris qt fimpli'-quidem qtix Si fratres erant offenfura uehementer, amp;nbsp;patri admodum dilpliccre poterant. Tales ani- eitatis.

Eiincrepauit eumpater eiitsjnquit^dixit^ ei.Citiidbóetfomnij eft quod fomniaÜiiSiunquid ueniendo ueniemus fSfl mater tua cr fratres tui ut incuruemus nos coram te in terramillnaepstio hacc abfurditatis redargu-iionem Si exprobrationem habet, quod uerba attinet. Etenim adrnodum abfurdum uidetur in men-iim uel per fomnium uenirefilio,fore ut adoretur à patre, matre. Si fratribus, nedum ifta, etiamfi fo-uiniata fuerint,alicuius facere,amp; ipfis parentibus ac fratribus exponerc.Sic increpauit lacob dileftum fuum filium coram reliquis illius fratribus,quos feiebat illi alioqui plus latis effe infenfos.

Obferuandum hie eft,quod laCob fomnium filij fui haftenus intellexit, quateniis per incuruationem itnago patris Sol Solis,Lunar,amp; ftellarum undecim,praefiguratum erat,quódfe effet coram illo cum fuis olim incuruafu eil,uxorisl.una3 tus.PerSolem intellexit fe,pcr Lunam uxorem, per undecim ftellas undecim filios fignificari. Eft igi- fiHorum Hel/jef^ tur paterfamilias in domo quod Sol eft m ccclo, uxor quod Luna,filij quod ftellæ. Qiiantu diferiminis tftinterSolem Si Lunam, tantum eft inter maritum Si illius uxorem : rurfus inter filios, Si pattern ac watretn tantum eft differentiæ quantum eft inter ftellas. Si duo magna Solis Si Lunæluminaria. Præ-frnt« Sole,nihil lucis habent Luna amp;nbsp;ftellæ. Prælentc patrefamilias, nihil poteftatis efle coniienit nec niatri,nt.c filijs,fed omnis authoritas uni debetur patri. Abfente Sole, lucent in carlo Luna Si ftellæ.Eft amp;nbsp;ftellis liia lux, fed maior ac præccllentior Lunæ. Abfente patrefamilias adminiftratio domcftica, ue— lilt in tenebris noéliirnis,incumbit matri cum filijs,fic taaien ut matris potior fit authotitas.Horum Si «tifimilium confideratione uidemus quàm fit aptifsima præfiguratio patris,matris Si filioriim in So fr)Luna ftellis propofita lofepho,

7i4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N R S Î M

QUomoHo âdhn Nafciniraiitemhicqiixflio,quomodoucriras ipfiusfuturr r«icumfiguratiiiohocinfomniolofe-pletio fointtijcîi pin cöuenerit. Etenim mater lofcphi turn iam erat mortiia, nedum cura in Aegyptum defeenderet fa-’PA*ß'iWiio coiu- cobjUt ncqiiiueritin ea implcri quod fomnium in figtira Lunarprxfi'gnabar. Deinde nec de ipfo la-ttenerit, cobo !egimus,quôd ie cum filrjs undecim in Aegypto corâ filio luo lofeph incuruaiienr. Qiiomodo i-Pe mmtre lofe- gitur implctum eft hoc fomnium, in uifione Solis 8( Lunsc propofirum ? Deinde de eo quoqiie qua:« pl}t, t poterit,quomodo lacob de ma tic dixerit: Num ego amp;nbsp;mater tua amp;c. ueniendo uenicmus,amp;: iiicurua-bimus nos coram te ad terram,cum ilia iam c uiiiis excefsiiTet^

Quod prtorem qiiæftionem attinet.arbitror non efle ipfum incuruationis aôbiim in pâtre rcfpicien-dum, necdematre lofephiquaerendum:fedfatis ad impletionem fomnij hiuiisftciflc, quodJacobin Aegyptum cum omnidomo fua ad lofcphum filiiim,in Aegyptum defeendit. Licet cnim nondefeende rit ut fefe coram illo incuruarct, defCendit tarnen ad talem turn temporis filiiim, Aegypti poft regem dominum ac principem, coram quo fe meritd incuruaflet, nifi pater fuiflet. Ipfa conditio Jacob talis eratrefpedtu maieftatis lofephi, ut fe coramillo incuruaturus fuerit, nifi aliud uoluiifet fiiij regnatitis modeftia amp;nbsp;pietas.Et quis nouit, quid faótum fit à fene, cum initio gloriam amp;nbsp;maieftatem fiiij non fine ftupore cernereK' Domi meritd ueneratur filius parentem, foris uerd, ubi filins cftin officio niagi-ftratus,non eft inconueniens fi pater priuatus filium principem debito cum honore uencrctiir.Non dico fie factum eife a' Jacobo,uel Jofephum taie quid fuilfe patri permifiiirumjfed de differeiiti utriufep ' nbsp;nbsp;nbsp;' paths 8C fiiij condifione confideranda admonco.

Qiiod pofteriorem quaeftiotlem Côilccrhit, diuerfimode' refpondetur. Alij fentiunt lacobum maths fecifle mentionem hoc fenfu, Vel ex eo poteris intclligcre fomnij tui abfurditatem amp;nbsp;inconuenien-tiam,quod mater rua, quse per Lunam fignificari uidetur, hand fupereft amplius, atque ira fieri non poteft, urfecoram reincuruetad terram. Alij putanthreceflefacta uiuenteadhucRahelc,priuJ-qiiarn ueniflet Jacob ad Jfaacparrcm fuum in Hebron. Veriim hæc fententia non conuenit cum eo quod de undecim fratribus additur.Turn enimnondum erat liants Beniamin. Nifi dicamiis quod de undecim ftellis ponitur,referendum efle ad numerum filiorum Jacob non qui tum erat,fed qui futu-rus erat cum res ipfa gerendaefler in Aegypto. Adhucalij per matrem lofephi intelligunt hoc loco non Rahelem,fed Bileham,quæ illi poft mortem Rahclis matris erat loco. JJarum fententiarum ali— qua poteft efle liera. Mihi poftehor uidetur efle^babilior. Chryfoftomus hac de re fie annotauit; Ado rauir, inquir, Jfrael ad faftigium uirgacillius. Vide fenern, decrepitiim,patriarcham, adoratione honorem lofeph declarare,ôf reipfa implore uifionis euentum. Qiiando enim narrauit Jofeph uifionem, di- B xit .•Nunquidego 8( mater rua ueniemiiS, amp;nbsp;adorabimus te fuper terram f Sed fortedixerit aliquis: Et quomodo irapletum eft fomnium in matre quæ iam anrea defundia crat,amp; filium non adorauitf Perpetuus fcripturæmos eft,«i tnagis principali totum fignificare.Qiioniam igitur caput mulicris uir, cum adorauitcaput, manifcftum eft quod corpus totum hacrationeattigit, Multo magisilla nifiex hac uita prxrepta fuiflet,hoc feciflet.Hæc ilîe.

Et oderunt cum fratres dm,pater ucrà dus conf ruabat hoc uerbtmt.] Obferua primù m, quàm neque-atfpiritus S.fatis meminifle, quod fiiij lacob o|Jchntfratrem fuum Jofeph. Jam cnim quarto odij hu-ius mentionem facit, ut admoncat quàm fit grande pcccatum, fi frater odiat fratrem. Deinde uide hic quantum diferiminis fit inter pattern erga filium,amp; inter fratres erga fiarrem,non modo quodiu-dicium, fed lt;Sf quodaffedlus attinet. Fratres malc'accipiunt, quæde fomnijsfiiis narrabat Jofeph, amp;nbsp;pro ingenij fui maliria narrant! acerbe infultanr. Pater iiero uerbum illius conferuar, hoceft,none-xuffiatinaerem, amp;nbsp;maligneinfeélatur,fed fecum ipfeperpendit, e]uid namfibifomniaillmsportcn-danr. Jncrepar quidem, increpant amp;nbsp;illi, fed diuerfimode. Ille fie ut interea quod narrabarur non conte-mnatjifti uerd ex odio,quare amp;nbsp;prorfus nulla cogitatione faniorc fomnia hxc infpiccrc dignantur,fed magts inde caufas augefeendi odij fumunt. Tantum intereft uidelicct, quomodo animati fumiis erga fratres.Qui non odiunt,haud cito maligne iudicanr. Ofor uerd inftar aranex undccuniÿ ucnenum col ligir,quod finiftro iudicio effundar.

Et abierunt fratres dus,ad pafeendum greges patris ipforton in Sichern. Et dixit ifrael ad lofeph: An non fratres tui pafeunt in SichcmiVeni,mittam te ad eos.Et ait ci : Ecee ego. Et dixit ad cum, vade ([Uiefo, uidepa-ccjrffratrum tuorim, er pacem gregum, cr refer mihi uerbum .Etmifit cum de uallc Hebron, ©quot; uenit in Si-chem.Et inuenit eum uir,c^ ccce errabat in campa. Et intcrrogauit cum uir dicens, Ctâid quarisi Et ait : l'ratret meos quiero,indica mihi qult;efo ubipafcant.Et dixit uir-.Profedifunt hinc:audtuienim eos dicentes-.Eamusin Do-tbain.Et suit lofeph poil fratres fuos, O' inuenit eos in Dothain . ] Haftcniis Mofes odium filiorum lacob quoaduerfus Jofephum fratrem fuumadmodum exacerbatifuerant, unà cum caufsis illius expofuit iam coniêquenter progreditur ad hiftoriam uenditionis Jofeph,tanqua m opus odij fraterni. Haud fim pliciter autem narrat,qudd uendiderint Jofephum fratres ipfius.fed occaficnem ,ptr quamjamp;enipto-rcs quibus ilium ucndiderint,ac precium etiam deferibit.Ad occafionem pertinent, qua?præfenticon-textu memorantur.

Et abitrunt, inquit, fratres eius adpafeendum greges patris ipforum. Certis quibufdam anni tem-poribus domi agcbant,cæteriim in catnpo morabantur pafeendis gregibus dediti, Sic acciditcum do-ini eflent apud pattern,ut Jofeph iilis fomni.a fua exponcret, undc roagis ac magis illifadti infenfi, ubi tempeftiuum eiat,profrlt;fi funt ad pafcctidos greges, Qbfriuatidum hic eft quomodo Jacobiiiftitntit filios

filios fuos.Habebat multos feriios,qiioi iim ciiræ greges fuos commicrere poterat, uerum noliiif filios Jlerefcgiics amp;nbsp;ociolbs. DeindCjfi ratioiiis fuiflet confilio iifi!S,filios fiios,tanquam terra: illiiis fiituros hscredfS 8C dominos, ad aulas Principiiin potius quam ad paftiiram grcgiim mififTet t Credidif qiigt; promifsis diuinis,ueriim non accotnmodauir fe iilis more feculi, fed omnem cam caufam proiiideruise Dei commendauir, amp;nbsp;interim pro more patrum fuorum uixit Si ipfe Si filios fuos inftituit. Abie^ funtjinquit/ratres cius ad pafeendum greges patris ipforum. Vide; feruiunt patri, cuius cor Si deiicias infcnfifsimo odio profequebantiir.Ofores fratris fetuiunt parri. Siccolunt Chriftiim pfeudocliriftiatii. Ofores membrorum feruiunt capiti, qui filios Dei odiofifsimc pcrfeqinintur. Deo feruire uideri ud-iuntjdiim ritus exteanos in Ecclcfiis exercent. Pccora patris cuftodiunt, amp;nbsp;filium illi omnium charifsi-•nutn uendunt. Qiiid autem peruerfius excogitari poteritf Qiiid aliud faciunt, qui ligneas amp;nbsp;lapideas imagines auro Si argento prætextu cultus Dei ornant ,8i purpura ueftiunt; filios ueró Dei, pro qui— bus mortuiis eft,amp; in quibus uiuir Seruator omnium Cl)riftuS,pars contemnunt Si perire finunt,pars ftiam ad mortem ufcp pcrlequuntur?

instchetn inqtàt. ] Non loquitur de ciuirare Sichern, alia's Shalem, qua propter ftuprum Dina: gladio Xaftaiierant.Locus hie Sichem^paftura tantum hacgregum lacob nobilis,haud ptocul ab Hebronfuif ituidetur,QuanquamShlomoh de mcmoiata in prîccedentibus ciuitatc intelligir. Veriim nonni-^«o,quid nec efle fuerit filios lacob grege^ patris in InincloCum reducere,in quo tanta m antea cacdem «crciictant.

An nön fratres tui pafeunt in Sichern? Veni,mittam tc ad cos.Et ait.’Eccc ego.Et dixit ei.'Vade qua;--ioÂc. Apparet feni fuiffe hoc in confueto, ut lofephum mittetet ad fratres illius uifendigratia, quid ’iamgcrercnt,«8lt;l quomodo haberent greges, ut per huric qua: huiufmodi crant cognofceret.Qiia in re ol’fernandiim eft exemplum Fol licit! parrisfamilias, cuius eft non fic permittere fiiijs gcrendarum rerii trnamjUtipfeinterea fecurus in utramuis dormiat aurem.

Deinde oblerua etiam hiccandidi ingeni] fimplicitatem ram in lacobo quam lofepho.Nonpoterat Lcob ignorare,quomodo affcdli eflent filij ipfius erga lofephum, nec ipfi hoc lofepho crat incogni-.’«m, Si tarnen ille mittit, Si hie fc mitti fuftinet ad Itatrcs admodum fibi infenfos, id^ in deferta loca, ‘“’*4‘f£gercrer.tur,haud citó ad conlcicntiam patris pertingcre potcrant; Scicbant qmdem animos fra 'fum non eife ferenos, ucnim tantopcrc exaCerbatos efte ut aliquid iniqui tentaturi eflent, id demum nefiifpicabantur quidem,Sie funt comparât! homines candid! Si fynceri. Perpetud ineliora fibi de quo B iiis poll!ccntHr,ideotp facillimc' falluntur,ut uenfsimum fit quod ilie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti kcù »a/-

s« txiiicu' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itciiLîxr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t mal! non fiint,!ta iægerrimc' de alqs quod mal! fint ûifpica-

Simili oblerua diuina: prouidentiæ dilpofitionem. Sic erat diuinitiis conftitutum,ur uenderetur fo-^pltin Aegyptum.Hoc ignorabat utertjj amp;nbsp;Iacob lofeph. Qiii ueto non modo praefeit futura omnia,fed Si cunifba pro fingulari fua prudentia dirigir Si diiponit,quod prædcftinarat ut fieret, fic etiani ^irexitacmoderatuseft,utlacobfiliumfuum mitfcreradilliusfratres, amp;illepatri obfequcnsadeos proficifccretur, qiios habebat inimicifsimos ; Duo fanftifsimi homines ac Deo charifsimi fic aguntur fpiritu Dci,utquamuis aliud agentes faciant tarnen quod conftitucrar diuina prouidentia, omnium eorum qnæeuentura erant prorfus ignari. Viderat in fornuis Iofcph,qHidipfi amp;nbsp;fratnbus,immo Si pa tri cam oinni domo illius futurum eflet in Acgypto:quid ueró palfurus efl’et «à fratribus,ad quos iuflii patris proficifcebatur, non uiderat. Sic etiam pientifsimos homines dirigit Deus, ut per ignorantiam frruiantipfius prouidentiæ,fiiciantqj ignorantes quod ægrc'eflent faóturi feienteS*

Videpacemfratrumtuorum cr pacemgre^um.'iln Ebr. fie habet; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r»Nquot;in*iWnKnxn.

Voculam accipiiint nonnulli hoc loco proatlt;,id,eft,fi,6f ucrtuiit, lt;Sf uide fi pax fit fatribus tuis, SC pax fit ouibus.VoxQi’yu? autem fuinitur ab EbræiS pro rcruin fuccetTu, tranquillitate Si profperita ie.Sept.uert.« vytaivsai/j oi xJliKifoi an ncù tx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, num fani fint fratres tin Si ones.Et uuig.

lat. Et Hide fi cunfta profpera fint erga fratres tuos,8f pecora. Hie trat animus patris erga filios. Si pa floris erga pccora fua. Non modo fperabat rcdtdgcri cum iilis omnia,led Si id certo indicio feire cu-picbat.Hocftudio mittit charifsimiim filium.Hiinc illiacceptum occidilfent, nifi aliudftatuiflet Deus, iicndideriint tarnen in Aegyptum. Confimili modO ufuiicnit CliriftounigcniroDei, nifiquod ill!ni— bil cueiiit iinprudentcr Si nnprouifum, Si quod non uidendi, fed ftriiandi gratia ad popultim fuum «à patre inifl'iis defcendit.

Prefer mihi «erbum. JEbraifmiiS uox uerbi de re ipfa fumitur,quæ uerbo exponitur. Refer mihi, in-quit,rem ipfam lit habet.Eft hæc loqiiutio nota Si frequens in fcripturis,

Etmifit cum de ualle Hebron, amp;nbsp;uenit in Sichern. Hine patet,quægeftafunt cum loftphof gefta efle poft obitum matris, cum ueniflet lacob ad Ifaacuin patrem fuum in Hebron, cum illo habitarct.

Et inucniteum uir. ] Qiiis uir iftc fiierit, non meminit Mofcs.Qiioniam autem cX ipfo rerum eiientu patct,occiirrifle cum lofepho non fine prouidentia Dei, cxiftimant Ebræi quidam fiiifle eum angelum Dei.EtShlomohdicit eumfuifl'e Gabrielern. Veriim non poteft hoccerto affirmar!. Potuit Deus u-nü ex paftoribus cius regionis in occurfum mittcrc lofepho, per quern de fi ati ibus fuis cdoceretur,qiio nam Idco cum gregifaus agerent. Non eft diiiina prouidentia angclorum alliganda minifterio, cui fer-

Et ecce errabat iit campa. ] Errabat non ignarus uiæ, fed quoniam non inucncrat frarrcs in Sicliem, ncc fciebat iibi loconim agerent,quærens cos,Â quærendo oberrans. V nde amp;nbsp;intcrrogarus, qiiidnam , quæreret,rcfpondit: Fratres meosquxro,indicamihiubipafcant.Nondicit.' Sichern eo,indicaqua: fît nia.

EtüitefrogMitetm,dicen{:QuidiJU£rii^] Vide exemplum humanitatis.cnm iiidcrctiiiriftepiicruin oberranrcmjamp; aliquid qiiærentem,prior ilium alloquirur, interrogatis quidnam quscrat. Sic animari fîint homines boni amp;nbsp;humani. Vbi uident triftem, percontantur quidnam acciderit molcfti; iiidcnt eigt; rantcm,interroganr quo nam eatniidentquærentem.'quid quxrat, interrogant. Reperias aded diuos Si inhumanoSjUt appcllati etiam ægerrime' refpondeant.

Etdit,Eratres meos quiero,indicd imhi,quiefo,ubi pafeant.] Qiixrebat fratres, inuenturus lethales ho-ftcs.Eucnit hocetiam hodiemultis bonis uiris.Et fiefunt corruptac reS hiimanx ac perucrfx.iit aliud quxrentes,aliud inueniamus.Aliusquærit uitamapud mcdicum,amp;inucnit mortem:alius iuftitiamapud tribunaliudicum,Âlinucnit iniuftitiam,feaindumdidum prophetx, Vidiin loco iuftitiæ iniquitatem ; alius ueriratem fanx dodlrinx, Si inuenit mcndacium. Sic multis accidit, ut diim ft at res qua;runt,inucniant inimicos. Hand enim nouum eft,ut etiam in domo Dci Si inter filios Iacob fub nomine Si profefsione fratrum lateant inimicifsimi Iiofteï.

Et dixit uir ; Erofeôli funt hinc : Audiui cniin cas dicentes:Eamui in Dothain. ] Pro more paftoruin fii-binde iuxta regionum qualiratem,ac pecoruin necefsitatem murabant loca pafeua. Sic relifta Sichern migraucrant in Dothain.qui locus, ut annotât Hieron. duodecim milliaribus diftat à Samaria. Et hoc non fine diuinx prouidentix inftinftru fecerant. Etenim fie erat diuinitus deftinatum, ut qiiod fachiri erant, facerent co loco, quem tranfituri erant negociatorcs, lofcphum empturi, Sd in Aegy-ptumabdufturi.

Etiultlofcphpoß fratres fuos, e^inuenit eosinDothain.'i Vide Ingenium animiucrc' obedientis; lofeph magis mentem patris refpexit,quam uerba . Dixerat Iacob : An non funt fratres tui in Sichernfueni, mittam te ad eos . Poterat ergo lofeph dicere, Alifit me pater non in Dothain, fed in Sichern,atque ita redire domum,amp; ucl hoc indicate patri, quod fratres fuos non inue-niflet in Sichern . Vcriim , quoniam fciebat uoluntatem patris cfl'c , ut uidcrct quomodo habe-rent fratres ac greges , 8i qux uidiffet ac percepiflet, adconfeientiam illius referret, accommo-dauit fe magis uoluntati eins quam utrbis . Qui non obediunt ex animo , ubi fe uerbis iuben-tis utcunque in lpeciem fatisfecifie putant,haud progrediunnir ultra,etiamfi inteiligant non ef-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fementiac uoluntatiillius fatisfaftum, Etenimnon hoc agunt,utritc feruiantamp;obcdiant,fedne

Ei uiderunt eum procufeir priufquam apprs^inquafjet ad ipfos,cogitaucrunt contra etm malitiofc ad oc^^ cidendton eum.Et dixit uir adfratrem fuum: Ecce magiiier Ule fomniornm ucnit.Et nunc uenitc occidamiK cuin, ac proijeiamtis eum in cißern.nn aliquam, dicamusq^, Mala bcüia comedit eum : ey uideamus, quid futura fint iHius fomnia.'i Occafionem naiftifratres lofeph,exaturandi odij, quo adiierfus eum flagra-bant , confulrant de occidendo eo . Tanta incrat illis odij acerbitas. Et uiderunt eum procul, inquit, Si priufquam appropinquaffet ad ipfos, cogitauerunt contra eum malitiofe ad occiden-Iltnocenlialofe- dum eum. Memorat hoc Alofes ad ruendam innocentiam lofeph, ac fignificandum,qiiod nihil plfi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dccafionis obiecerit illis unde ad cruenta iftaconfilia permoucri debuerint.Etenimpriufquamne-

lamcum alius ad alium dicunt, Venite, occidamus eum : declaratur hac commun! prouocatione, Commune odiü, fuiffe inter cos odium aduerfns fratrem ufqueaded commune, ut fingulis fucrit notifsimumquid quifque de illo feiitirct . Alioqui locum inter eos non habuiflet communis ifta prouocatio , Ve-tiite , occidamus eum . Colloquia inter eoS domi amp;nbsp;in paftu pccudum uerfata fingulorum animos patefecerant. Hinc nata eft fiducia illa mutua , qua tarn cruentum Si parricidale confilium Cruentuminge- in medium proponere nemo illorum ucritus fuit. Admonemur hic, quam fit cruentum inge-niumodij. nium odij , dc hamanx naturx ufqueaded inimicum , ut etiam fratrum animos ad fanguinis teftilçsfocietas. fraterni effufionem impellat. Deinde quam fit pcftilens illa focietas,qua mutuis detraftioni-bus, incitationibus, amp;nbsp;prouocationibus odium ab unoamp;l alteroconccptum, aliorumanimis inftar ueneni inftillatur , Si ex priuato catholicum redditur . Leah fic fuerat xmula Rahclis, ut Si filios fuos xmulationis fpiritu aduerfus fiiios Rahclis infccerit, Hinc principium finiftri iUorü animi in lofepliura.

E X P L A N A T I O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;727

lofephum,Accclferunt poftca caiife odionim non datæ.fed accepta:, de quibus fuprà fatfia eft mentio. Has alij aliorum aninns quotidianis querelis odiofiorcs rcddidtrunt,atq; ita commune odium aduer^ lus lofephum inccndcrunrgt;

Qiiomodo faifliim celare uelint, in eo declarant, quod fubijeiunt, Ac proijeiamus eum in cifternam îhqnamtdicamusipjMala beftiacomeditcumJn cifternam aliquam uolebatoccifum proijeere, ne quo pafto cadauer iilius inuentum, facinoris inquifitionem gigneret. Et ut patrem fallcrent, ne ex ipfis de • aaiiiTo filioinquireretjquoniamad ipfos fuerat miflus,excogitarunt hoc commentuni de fcris, quæîo t cadeferta periculofa reddere,amp; prxfertim circagreges ouium prædandigratia obuerfariidlent. Vide- uoh^tii ■ mns hie coniundîionem maliciæ Si uerfutix. Hoc modo comparati funt animi maiigni, ut admnetam habent aftutiam,ad obtegendum qux maliciofr uel machinanfur,uei perpetrarunt.Tam ingeniofi non luntboni, ut benefaefra fua confeientijs mortalium commendent ; quam funt aftuti mali, ut maicfadla Iha difsimulent Si occultent.

Deinde obferiia difcrimcn inter ea qux ex ira Si furore, amp;nbsp;ea quæ ex odio Si ingenq malicia fiunr. Dtyo iise U'lt lt;7 Quiiratus occidit, non prxeogitat de celando homicidio : facit autem hoc, qui nccem fratris ex odio Ptæmeditatur.Sicfili} Iacob ante ntcem,immo priufquam ueniifet ad cos Iofeph,iicrfutiam obregen-diparricidi} comminifeuntur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- ‘

Quidcaufxfacinorifuoprxtexuerint,ineoeftcxprcfrum,quoddixcrfit, Eccemagifterfomniorum Quidcaufatßct Utnit. De fomnijs iilius fuprà meminit Mofes, amp;nbsp;adiccit, dedifie ilia occafionëaugefcendi odij fraterni. prattc-Obfeniandü aüt hic eft,quod n6dicunt,Eccefilius RahelistucljEccedelicifi patris noftriuenit,cum ta- xuerint.

Ulen hinceffet fons odq.Qtii hafee uoces fpargebanr,nolcbant uidcri talcs,qui lofephum proptcrca o-lt;1*0 profequerentuisq, patri cuinprimis eflet charus,fed fomnia iilius prxtexcbant. Sic eft ingenium eo-riim qui odiunt. Primarias odij caufas difsimulant, amp;nbsp;interim uel cöminilcuntur uel arripiunt aliasfri uolasiquxetfi ucræ fint,tanti tarnen non funf,ut acerbum odium Si confilia cruenta promcreantur. Si fratrem dilexiflent,fomnia iilius melius interpretatifuiflcnt.Etenim in fe,etiamfl uana fuifient, tanti fa cienda non erant,ut illorum gratia interitus effet fratri intentandus.

Et illud confiderandum eft,quod uocant cum Magiftrum fomniorum. Apparet eum non modo fua hæcillis recitafl'e fomnia,fed illorum quoqj fubinde expofuifle. Etmim non mox magifter fomniorum M^i/îer^owt«o

uocari poteft.qiiifqiiis fomniatrfcd is demiim fic uocandiis iiidctiirjqui donü habet inrcrpretandi fom-’gt;*3. At hoe lofcpho diuinitus fuiße coneeflum, infrà patet. Vide igitui'quanta fit ifta perueifitas,qua donü Dei in fratre,quo poftea bene crant ufuri, nö modó irrident, fed amp;nbsp;ni caufam interimendi ipiuni '^ïpitint. Magiftrü efle fomnioruin nee malum eft, nee humanarû uinü,fcd utile amp;nbsp;admiratione dignü.

Qiiorfum aüt occidereeum iielint,in co fignifieanr quod dieunt : Et uideamus quidfutura fint iilius fomnia. Vide infaniam. Ad id ne oecidendus erat frater, ut experimentum de fumnijs iilius eaperetur, uera ne eflent uel falfa^Poterant hoe faeere quiefccndojdf euentum rerum expedaiido. Veritas dic'bo-fam non cft morte quacrenda. Veriïm nó hoe agcbatur,ut difecrcnt quid futnra effent iilius fomnia,fed Mt e' medio tollerent cum,quê fie odiebät,ut ne loqui quidem eu co polfent, mfi iurganter amp;nbsp;actrbc. Et hoc eft odij ingeniu,ut uern fit illiid:Qiië quis oditjpcriifct eHpit.Cæterü fomniorü iftorfi ueritatc tandem flint expcrti,id^ non fine tremore, ubieorä fratrein Aegypto ad terram proeideriit. Vide Sap.?.

Et auditât Kuben,Gr eripuit euin de manu eorum,^ dixit:Ke percutiamui animà.Et dixit ad cos Eiuben: He effùndatis fanguinè.Proijcite eum in cifterna illam qua; cû in deferto^or manti nc mt tat is in etan: m eriperct ctan iemanu eorii,ac redueeret eum ad patrem flfrs.JHiftoriä hane Mofes diligenter defcribit.Expofuit propo firmn filiorum lacob,aducrfus lofephum fratrem ipforum Jam ccfcqucnter fubiungit,quo4riodo non hicccfferit quod illi conftituerat. Confilium neeis erateontra prædeftinationem Dei, qua conftitutuiH erar,ut praccedcret lofrph patrem,Sifratres in Aegyptum.Quarc fieri non porerat ut iiieccdcret quod '»oliebanturJmpulit ergo Deusquofdam ex ipfis oforibus Jofepli,qui cot.filium reliquorum impedi rent. Qua in re iiidemus admirabilêdiuinæprodentia? exemplum. Fihj Lea- erant lofepho infciifiorcs Exemplum dim «iuàm cateri. Et ex illis ipfis impelluntur Ruben amp;nbsp;ludas diuinitus,ut reliquorum malicia obfifterent, U£prouidentue. id quod lofepho omniu minime fperandum erat.Sie nouit Dominu^ ex ipfis inimicisfurnere per quos inimicorumfurorirefiftat.Nemoadcratexamicisqui lofrphofuccurreret.Sumunturigiturexipfo inimiconim gremio,qui hoc prater opinioncm faciant.Qiiis igitur de falutc eleifcorû defperabit,quan do ilia, ubi défunt ainici,etiam ex inimicis parari poteftf

Et audiuitdnquit,Ruben.] Ergo non dixerat Ruben cS a lijs.* Vcnitc,occidamus eum, fed hoc à reliquis dici aiidierat.Iudä quoqj hoc no dixi(re,patet ex feqiietibus.Simeon igit Si Leui eöfilq huius erat autho resjanqcarteris acerbiores.Et iftis adhîcferüt Ifafchar amp;nbsp;2abulon,amp;; filij Zilphæ Gad amp;nbsp;Afer. Ruben Herd priraogenitiiSeratjideoip diuinitus agebatur,ut confiliumiftorum baud probarctj'cd pro autho ritate fua infringeret.

Et eripuit eum demanueorum.] lntellige,ne occideretur.Sicut illi confilium occidendi lofephum espe rant,priufquä ad ipfos u€niftcr,ita ilium Deus puer Ruben libcrauit, rang in manus ecru peruenifiet.

Ef dixittl^epcrcutiamusanimam.] Summarim dixerat. Et eripuit cum de manu eorü ; idiam cxplicat, quo Si quatenus fit fadlü.Qûo liberariteum,exponit cum dicitiEt dixit ; Ne percutiamus animä.Non Vbiuiresdeftit t, lairibuSjfed uerbis liberauit lofephii. Viribus crar cæteris impar,iifus eft ergo uerbis. Admoncmur hoc uerba prude.;:;ci «einplo ut qd uinbus prpftare nöpofiumus,uerbiï præftare conemur. Etcnim accidit fæpcnumero,ut uftirpetitM\

yzi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N ES 1 H

locum habeät uerba,fintlp cfficacia,ubi uires nec locu,ncc aliquid liabcnt efficaciaf. Confideremus ctiä qualibiis ufiis fit uerbis.Nam in iierbis multü eft difcrimiiiis,amp; pliirimu rcfcrt, quid amp;nbsp;q opportun«? dicat. Verbis ufus eft nec increpatorqSjncc obiiirgatOrijSjimmo nec impcratortjs,fed diftiiaforijs ac de-liortatorqs.Netpenim increpando,aut obiurgando,Uelinipcrädo, aliquid eftecilTetjquinanitnosacer bos acerbiores reddidifiêt.Et uide q etiä difliiaforijs prndenter fit ufiiS.Nö dixif,Nc perciitiatis animä:

• fedgt; Ne percutiamus animä. Haud fe ab illis feiüxit, fed difl'uafionë ,ptiilit que cemuniter ad omnes tä fe q Carreros pcrtineret.Nolebat uideri talis,qui fe ab illis fciungeret,ut hoc etficacius difliiadcret.Nec di-xir,Nc percutiamus fratrem, ne quid beneuolentia: erga lofephum tanq fratrem fpirare uiderenir: fed, Nepercutiamus animä;admonens, cauendü efie homicidiü, quiequid fit de fratricidio, cuius mentioné facere nö audcbat,ncilli regererët,non eile eum fratre,fed delatoré fratrû,amp; iinperiü friper fratres after «flantem.Hominem efle negare non poterantrnec diffiteri licebat,magnum efle homicidij peccatum.

Locutio ifta,Ne percutiamus animam,non eft ad calculos philofophia: exigenda ac diuexanda. Lo-quiturferiptura fuomore. Animam tiocat hominem, corpus animatum. Ciirndicitanimamnoneffe percuticndam,intelligit de hoinine non occidendo. Aliàsgt;anima hominis feparatim confidcrata,occidi non poteft;eftcnim immortalis.

Etdixitad co!KMbcn:î^e effundatii fanguinetn.} Apparet eos non efic ftatim diifiiafione Ruben à pro-pofito reuocatos,idcolt;5 ncceffariü fuilfe, ut fecundd eos dchortaretur. Vt hoc fignificaret Mofes, repe-tijr banc particulam,Et dixit ad eos Ruben : quam latinus interpres fuo more fuperfluam eife piitans, omifir.Ne effundatis, inquit^ fanguinem. Q.d.Scitis prohibitü efic à Deo cum intcrminatione,nequis fanguiné hominis’ effundat. Hac de re fuprà cap.^.ftatim poft diluuiü prarcept ü eft Noe ac fi lij s eius ad huncmodumrDe manu uiri ac fratris eius requirâ animam hominis. Qiiicun«]; effuderit hiimanüian-guincjfundeJ fanguis illius. Ad imagine quippe Dei faftus eft homo. Lex iila dubio procul ab illis eft jppagata ad pofteros,ac omnibus facta notifsima. Hanc obijcit Ruben fratribus ad carde anhelantibus.

Deinde cum uideret obtineri nöpoflt’,ut lofephum liberum amp;nbsp;incolumcm ad pattern remitterenf, adiecit tale confilium,quod amp;nbsp;ab ipfis admitteretur,amp; ad prarftntis furoris mitigationem conduceref. Proijeite cum,inquit,in cifternam ilia tn qua: eft in deferto,amp;: rnanum ne mitratis in eum.Q.d.Siccaiie.-bitis,ne fanguinem eius effundatis, amp;nbsp;fiinul efficictis, ut ad pattern redire nequeat, fed in cifternafame pereat. Arqui 8C hoc erat perdere animam.Sciebat hoc Ruben, Verii m hac ratione fieri pofie fperabat, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut extralt;flum é cifterna pucrum faluum remittere patri. Et hocillius propoficum aperit MofeS.cum di

Qua moderate Obfcruandumhiceft,qua'm moderate amp;nbsp;prudenter egerit Ruben.Duoagtbat.Vniim,iitca:dcmfra CT prudenter e-- n-js pi ohiberetralteru, ut patri ilium reftinieret.Primu’m agebat fortiter abfqj ulla difsimulatione, con gerit Rttbf/i. flans in difiriadendoralterü uerd difsimulant«r,amp;? per obliqutt. Non audebat dicere, Remitte patrifibu fuum faluum amp;nbsp;illacfum. Igitur fuader, ut proficiant eum uiuum in cifternam, eamip non quamiiis,fed . I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;certain ac determinatam, unde cum poftea pofitt illis infeijs educere. Hac debemus prudentia,quoties

QMowodo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Siiniil etiam cogitandû hic eft, quo confilia ijortaliû etiä bona in fpcciem,difpenfct Deus. Bonn crat

conßlia etia pio duplici nomine quod Ruben prohibebat,nc languis fratris funderetur. Priniü in fc,deindcrefptdufni r«!« dilßenfeti giflai is confiiq amp;nbsp;propofiti Dei,quo deftinatü erar,ut uendcrctur in Aegyptu.ln fpccicm boiium erat, / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod uolebat eum reftituere parti. Non aufim dicere, q» hoc illius coufiiiü uere' fuerit bonü,nedicendu

fir,nolnifië Deum fieri quod uerc’ bonfi fuerit. Etenim cenfurä boni nö tam fecundü qualitatëreriim,q feCundü diuinä uoluntatcfaciendä efie fentio.lgnorabat Rub{n,efi’c prjrer ccfiliü Dei,qd moliebat.Et ramen abfip culpa,immo cü laude hoc eft facere conatus.Dcusueró in priori dcdit,ut efficetet qd uole.-bar.'in pofteriori nó dcdit,ficiiti uidebimus in fequentibus. Efficaciâ dédit in co qd fle bonü erat,ut fimul uoluntati ipfius SC cefiiio fingulari elfer ceforme; in co uerd non dedit,^ quis in fe bonfi efie uiderctur, propofito tameipfius repugnabat. Admonemur hoc exemplo, conandil quide efle omnibus,ut efiicia nbsp;nbsp;\

mus quae bona efic iudicamus. Veru interea perpetud mtmores fimus,nö dare Dnm ccnatibus licftris cffelt;ftfi,nifi quatenuSfl^pofito uolütatis ipfius fuerint cöformcs. Nó eft inquirendü nobis de fccretiorib. cefilijs diuinç Maieftaris : fed curandfi ut omnia ftudia noftra ad prscfctiptü uerbi ipfius dirigamiis. Qæ fi ilia 115 fuccefiêrint,adorâda nobis eft abftrufu illius fapictia amp;nbsp;prouidëtia, cogitandfilj} melius elle qd in occulto ftatuit illa,q qd nos cfficiendû elfe putamus.Dü ifta expcdimus,iiidcinus quatenus libcraue nt Ruben fratrëfufi.Haiflenus uidelicet,ne ficrer,qd fieri nolcbat Deus,hoc efl:,ne occideret.Hadenus nerd ilium cripere nö potuic,ut nö fieret quod propcfitfi crat à Deo,hoc eft,ut nö uendcret in Aegyptfi.

EtfaClum e^:,cton uetafjet lo/eph ad fratres fuos,expoUarut lofephum tunica ipftUs,tunica tiariegata qua' erat fupcr ipfum,Gr acceptu proiecerunt in cißcrnä,cr ciiierna erat uacua,aqua no erat in fd.] Qinbus uerbis ex-ccpcrint lofephum, non meminit Mofesidubio procul talibus,quac SC acerbifsimo iliorfi odio fafto iniquifsimo conucnicbant.Expo!iarunt,inquit,lofephfi tunica ipfius, tunica Hariegat3,qua:ttatfiipia ipfum. Poterarit eum cum tunica ptoijeerein cifternam.ucriim q inique tulcfint,q» hanc pater ipfifni-gularis amoris grana dcdcrat,ftatim initid,cum ad eos uenifiet deciararunt,dum hac: iftuni fpoliai uiir, SC nudatum in cifterna proieccrfit.Qiiö ucftimcnti geiierc interne ueftitus tuetir,ne prorlus eflet nudus, non poteftccrtdftatui, Credibile eft pro moregciitis indufio fuifie iiiti a tunicam iitftitum, Jniuoiem latrocinantium fpoliarunt fratrem.exrinlt;titfi pioxfus,nifi tinpediu fuificnt confiho Rubem

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;729

Et proieccriint eiim in ciftcrnai'n,amp; cifterna erat uaciia, Äf aqua no trat in ea. Vulgata latina habet, Miftrunt^ cum in cifternam uetcrem,quæ non habebat aqiiam. Quód uctus cirterna fucrit,in Hebræo ' non habetur. Siuc uctus fucrit, uel rcccn$,nihil refert ; fatis erat,quód aquam non habtbat,fiue iüa iam Olim defcccritjidcp fciiierit Ruben : fine tum primiim diuina fucrit operationc exifianira,amp;; in hos ufiis prarparata.R.Shiomoh putat fic fuifTe uacuam,ut aquam nöhabcrct: uaciiam aüt fienon fuifle,iie fer-peiires habcrct öC fcorpiones,iSlt;; cam ob caufam Mofem, cü dixiffet. Et cifterna erat uacua, adiecifle,Et , äqua non erat in ea,ut fignificaret,alias non fuifle uacuam.

Videqua'm conucnienter lofeph a fratribus proiedfus fucrit in cifternam uacuam, quæ aquä nonha khat, Cifterna fine aqua eft frater fine cliaritate fraterna. Vbi in cifterna non eft aqua,ibi plerunqj mo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fsnet*'

fantur fn-pentes amp;nbsp;fcorpiones, animalia uenenata Sd mortifera. Vbi fratres funt fine charitare, ibifri- quet. gus eft,in quo morantur uenenati amp;nbsp;mortiferi affedf us, odium, inuidia,cîcdes,amp;c.Quid igitur aliud e-rant fratres lofeph, qui ilium incifternam uacuam proieceriinr, quam cifterna fine aqua, amp;nbsp;habitatio nenenatarum bcftiarum^Tale eft etiam qitod Petrus uocat pfeudepifcopos fontes fine aqua,x.Pct.i.

Effederunt ad iMiiducandu pMemJeuaruiitq; oculos fuof,cr uiderut, ecce turma ißnaclitctm uemebat de Gilead,er cameli eorü portabant aroinaia, er rc/inatn er ilailen, er ibant ut deferreiit in A egyptü. ] Et ecce ftiima.In Hebræoeft uox quæfignificat uiam,amp; femitam,hic uciopro comitatu amp;nbsp;turma acci-pitur,ht fit continens pro conrento,qucmadniodri domus pro domcfticis fumitur.Aromata,amp; rcfiiiä, ^ftadfen.In Hcbræo cft'O'7“i’'nsnliW5.uocem alrj pro cera,alij pro aromatibus accipiiint.Sept. ^^»terätdv^tlt;xjia!Tx.’'‘ys quidä pro balfamo, nönullipro theriaca, alq prorefina U'? alij pro caftatiea, “lij pro Mafticha,alii pro ftadle fumunt.Etiä Hebræi uariät,quid noftri quodcertu fit tradcrc poterütf Ef/fder«„t,inquit,d(/ manducandum ptiiiejn.jHaud prociil a cifterna confedifle eos arbitror,ut S( panp ’^3iidiicarcnt,amp; fimul lugubres lofephi in cifterna algentis ploratus audirent. Vide excmpln inhuma- Éxenîplum itihu ^fratis. Quafi re bene gefta mandiicant amp;nbsp;bibunt, nee ullo fenfu humano, ncdura fratcrno tanguntur, maniiatis^ ’tlqiiod crudelius eft,qna'm g, fratrém in cifternam proiccerunt. Taie eft,'quod Platina fibi eucnifle I'latilM, geftis Pauli fccundi comemorat. Me quoep ad poenam uocant,inquit.Accingunt fe operi carnifices, P3ranttormeta,fpolior,laccror,trudor,tanq graflator amp;nbsp;latro.Scdet Vianefius tanq alter Minos ftra-flstapetibus aefiin nuptriseflet,uclpotius in coeiia Atreiamp; Tâtali. HomOjing, facris initiatus,amp; que *3cri Canones uetant,de laicis quaeftionem habere,ne fi mors fiibfcquatur, quod in tórmentis interdum äKiderc folet,irregularis(ut eorum iierbo utar)amp; impius habcatur. Ncij hoc quidem contentus, dum

{ Ptndcie miler in ipfis cruciatibus monilia Sangæ Clugienfis attredians, hominc rogabat,a qua puella tioniiamoris habuiftet.Hæc ille.Talia pedtora non funt carnea fid faxeamon humana,fcd diabolica.

Lcuarunt^ ociilos fuos, amp;nbsp;uiderunt,amp; ecce turmaIfmaclitarum uenicbar de Gilead,ó^c. Chald.Pa ’■spliraftes pro Ifmaelitis habet Arabes.Sentit negociatores iftos uenifie ex Arabia,id quod admodum fftprobabile.Qiiare quod de Gilead uenifle dicuntur.proptcrea fadluin eft,quódper uiam montis Gi leaduencrunt. Obferuandum nobis eft, quarn opportune uenerint, id!]? non fine diuina difpofitione, friufquam iftifratris opprefibres ad ciiftodiam amp;nbsp;paftiim otiiiim client relidta cifterna dilapfi.

El cameli eorum poriabant aromata,crc-nt déferrent in ^egyptutn.] Ergo uetus eft hie negoeiädi ufus, pit quern quod in una regicne abundat,alteri egenti communicatur.Et huiufmodi negociatio admo-dum eft utilis ôd necefiaria, modo non feruiat amaricia: amp;nbsp;luxui.

it dixit lehudah adfratres fuos^Qj^id proderit (nobisjfi occiderimus fratrè no{îruin,acfanguinê eins celaueri ViVenite uendamus eum tfmaelitis,er manus noüra non ft in eo,^uonia frater noiler caro noflra efr, Lt audio nntfratres eius. Et tranfierunt idri lAidianit£ negociatores.Et extraxerunt er leuarunt lofephum de ciGerna^ tlt;eniideruntqs tofephu ifnaelitis pro uiginti argenteis, Et duxerunt lofcphu in Aegyptu. ] Obtinucrat Ruben, inftindtu Dei mottis, ne cofeftim primo impetu occideret lofeph, fed in cifternä uaeuä quafifame pcri-fnêdiis proij cere t,donee illii clanculü extrahcre ac patri rcftituere pofiTet.lam alia adeft occafio,pcr qua puer neci fubtractus ucndereiin Aegyptu.Hoc coiifiiq diuinitus indit ludp,quarto filio LepTangitur

partim metii Dci,parrimcömiferationefrarcrnifanguiniS3attp ideo oblatä peraduentü ncgociato-fum occafione anipicns,fratres ad hunc modii alloqiiiï.'Qiiid prodcrit nobis,fi occidcrimus fratrë no-llfii,acfanguinc eins celaîierimus? Apparet ex his uerbis quo animo proieccrintcû inciftcrnâ.fame ui ddicct intermcndi.Hoc auertere cupiens ludas,uclut in cömune cü fratribus délibéra us,ód caufam hanc penitius introfpiciens,percotitattir eos, quid’nam ex co confecuturi fint utilitatis, fi fratrë occidant, 8C •nortë eius celeiir.Eft enim fanguinc cclare,idë quod neeë cruentä celare,ne ad cuiusg conicientiâ perue uiat.Argumento utitur ab inunli.Stultü eft aliquid faccre qiidd fit inutile, quantüiiis in fc modic; iir cü itiomcnti turn tiegocij.Rcm nero faccre inhoneftam, iniqtiü, crudelem acomniü mortaliü indicie dctc ftabilem, unde nihil pofsit utilitatis expccT:ari, periculi uèró, molcftiarü, amp;nbsp;infamiæ pltirimü,quis non uidet efic hominum non fimplitcr ftultoru,fed prorfus infaiiorum ac deploratorum'Qiiare admonitio hæc lud» fummoperc notanda eft,ac memori mente rctinëda,ut peccaturi nos intcrrogemiis ipfi acdi camus.Qiïid utilitatis inde capics,fi fratrem perdidcris,fi fcortatiis fueris,fi adiiltcrium admiferiSjCtiam fipeccatumcelesf Pi æftircrir hoc faccre ante magis quam poft peccatü. Veriim utinam uel poftpccca-tum cum Paulo dicamus.'Qiiem fiiiffum ex co retulimus,de quo nunc criibcfcimus. Rom.6.

Deinde cogiteguip eriam,quantü boni ex eo fitjfi peccaturos quifquâ ad faniorë meiirë rcuocet.Qui Peccaturoi tentationt ad obnn'itjflc habët oculos mentis fafcinatoSjUt quä fint rem infanü perpetraturi,nö uideat. reuocare^ ...... Quate

750 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 N G E N E i' 1 M

Qiiarc diuiiiû quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in têpore quisq oculos illis aperiat,iir ad fe redire pofsinr,5^ abftinerc à fcelere*

Venite^ueiidamiis eumi/ntielitis.'i Confiliü ex præfeiiti occafione natü.Qiioniâ uidcbat Ifmaelitas illac tranfitiiros,homines mercatores,lt;Sd txteros,quibus amp;nbsp;puerum df ipfos incognitos efle iudicabat,per-Qgài» «wgnKm opportunü fore exiftimabat,fi puerü illis uenderent,lt;Sô in Aegyptum abduceiidum tradcrcr.t.Rationé /ttpeccdtmi fra anneâ:it,dicens : Et non fit in eo manus noftra.Hoc eft,Et hand fimiis rei fratricidq.Qiiâ aüt magnum crùùiti. . fitfratricidij pcccatu,admonet cumdicit.’Qiioniâ frater noftcrcaro noftraeft.Vulgata latina habet, Sept.immo fere omnes reliqui inrerpreres,dempto Pagnino:Quoniamfiater nofter SC caro noftra cft. Coniundf ionem,Et,de fuo adieccrunt. At Judas nô hoc admonet,^ lofeph fit ipforutn frater,id quod alias plus fans fcicbät. Si hoc impotentius in iliumfacuiebaut, quod cû frater efi'et,prç cactcris fratribuS omnibus à pâtre impenfius diligcretur Si regnû fuper ipfos meditari uideretur,fcd hoc potins cft quod dicit.'Non fit manus noftra in eo,quoniâ frater nofter caro noftra eft.Q^d.Cum fit frater nofter,confe-quitur eum eftè carnem noftrâ.Manum aüt extendere in noftra ipforü carncm,admodü grande peccatû cft,amp; hominü dementiü. Argumentû eftà fraterna unius dfeiufdëcarnis cóiuiiftione.Qui frater nofter eft,caro noftra eft.Iofeph frater nofter eft, Jolcph igit caro noftra eft. Quaproptcr manus noftras miftii ^u^dem carnis ri fumus in carné noftram,fi ilium occiderimusC Vtinä propinquitas ciufdë carnis rite' confideretur a no bis,qui tot modis perillam diuinitus fumus coadunati.Côiuges funt una Si eadem caro Eph.f.Paren-tes Si libcri eadem funt carne coiiinéfi.fratres ac forores una Si eadem carne côftant. Qiu eiufdem fuut familiac ac tribus,eiufdë quocp funt carnis.Et qui ad eandem gentë pertinent, eadem quoqj carnecolix rent.utpote Iiraeiitç,Ifmachta:,Edomitsc,ôëc.Poftremô,eiufdë effe naturse,eiufdë eft elfe carnis.Sic oui nés homines carné habent eandem, quia eadem funt natura propagati, ut rede' admoneamuromneS Efa.ts.ne carnem noftrâ defpiciamus, fi quando nudum Si famelicum uideriirniS.Quarc non modo fra terde fratre dicat. Frater meus eft,ergo Sicaro mea eft: fed quilibet homo de quouis cômunis noftif coa forte dicat, Homo eft,igitur eft Si caro mea,nc mittas manum tuam in carnem tuam,amp;c.

Et audieruntfratres eH«,inquit.] Hoc eft, obedierunt confiiio Judae, quod ob id placuit, quod lofeph abfep cæde, quæ per ipfos fieret, fie abijeeretur ad exteros, ut ad pattern non effet reuerfurus ampli us. Verum non eft afafqj difpofitione Dci faétum,quod admonitio ludar locum apud eos inuenit.

Qupntodo ident '^tranßerunt uiri HJidianitie «egoewfores,inquit.jSuprà Si infra Si in principio cap.js.uocant ifti ne-tiegoddtores gociatores Jfmaelita:,hic uerd Si in calce capitis huius Midianitæ.Qiiæriint igitur, quo ijdem ncgocia-lAididnita er tores Ifmaelitac uocentur Si Midianitae,cum illi ab Ifmaele filio Hagar,ifti a Midian filio Keturf,diuerfi yftmielitue uocen utiqj populi,defcenderint.R.Shlomoh dicit lofephfi tertid effeuenditû.Primü à fratribus in manus If- B tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maelitarü.'deinde per Jfmaelitas Midianitis, qui in eodë fuerint comitatu; tertid «1 Midianitis Putipha

ri in Aegypto. Verti comentum hoc efle friuolü,manifeftu eft infra cap. jp.ubi Putiphar eiimablfinaeli tis,emifsefcribit Qiiod aüt in cake prjfentis capitis habet, quod Midianitf uendiderinteü in Aegypto Putiphari, né ad hoc facit ut ex eo intelligamus fsepius eü fuifle uenditü, fed magis,ut u.ideamus eofdc negociatores indifcriminatim a' Mofc uocari Ifmaelitas ôëMidianitas. Aliog no côftabit fibi MofcS,qcii in cake capitis huius dicat, Midianitasuédidifle Jofephü Putiphari, infra jg. ab Ifmaelitiseü Putiphari iicditu effet dicit. Auguft.hâc quçftioné fie foli^ofl'e putat,fi dicamus filios duarfi côcubinarü Abrahp, Hagar uidelicet amp;nbsp;Keturæ,cü acceptis muneriflis dimifsi efl'ent ab Abrahamo, in una Coaluifle gentë, an^ ita indifcriminatim fuifle Si Jfmaelitas Si Midianitas uocatos. Qui hoc fit firmü,iudicët alrj. Lyra nus putat Ifmaelitas Si Midianitas exeadë fuiffe matre qua: prius Hagar, poftea uerd Ketura fir didta, idcoiy iSf illos indifcriminatim SëMidianiras Si Jfmaelitas fuiffe didfos. Verü fuprà cap.rs.oftenditnus, hand eandë fuifle Hagar Si Ketura. Deinde etiâfi Midian Si Jfmael ex eadë eflent matre prognati,iude tarnen nô confequeretur, pofteros illorû in eandem coaluifle gentem. Et Edomitw Si Ifraelitf ex eadë funt matre Rib/iah,amp; tarnen porter! illorü popuii funt diuerfifsimi. Mihi uidetur duas liafce Ifmaelita rum Si Midiariitarum genres a' fe inuicem fuiffe diuifas diuerfas ; quod uerd praefentem locum atti-ner, negociatores iftos ex Jfmaelitis Si Midianitis eiuldem inter fe r.egociatioiiis commercio Si fockta te fuiffe coniundfoSjideoij à Mofe,iam Jfmaelitas,iam iMidianitas uocatos.

Et extraxerunt cr leuarutit lofcphü de ciHerna^Uendiderunt^; lofephum llindelitis pro uiginti drgenteisÇSep^ habét,pro uiginti aureisfat in Hebraco eft qoa □•'quot;iwyajd cft,pio uiginti argenteis)er abduxerKiitlofe phit in Aegyptü. ] Q^ioniâ côftar ex euentu hanc uenditionë Jofephi diuinitus fuiffe difpcfitâ, amp;nbsp;ad hoc fccifle,ut fomniü præuifum impleret,nobis obferuandü hic eft,qüo Ccfîiia fua Deus,quibus fandlorum fuorü caufas difpëfat,ad cifedtü perducarprimü mirabilitet jjrfus côtra humana; ratiôiS ludiciü, deinde fub cruce Si afflidlionib. piorü. Mirabiliter in eo g» hfc uëditio Jofephi, cü uidereJ fadlura ad oppreisio né Jofephi ac fomniorü illius irritationé, pi-seter opinionë ad hoc fecit,ut Si fublimaret Jofêph,amp; fom-nia illius eifedtü fortirent,fî;uti fequentia declarabüt.Sic fppenumero fieri iiidemus,ut qd reprobi impe dire uolunt,impediendo ad eftieditü perducât,idl]j i dis ipfis côfilijs, quç aftutc ad impediendû qd ediunt côininifcunt.Et hçc lie agunJ diuinitus,ut duin agunf ned fandlis gdë ipfis intelligant.Haud credideriin Jofephü opus Dei in ifta fui uenditione inteilexiffe.Aliog nee fuifl'et anima illius in anguftia,nec depre catus effet fratres,ficuti feciifc Icgit,infra eap.4x.ub1 uerba fiatrü eius ad hüc modü recitanfiMeritd ha:c patimur,qLiia peecauimus in fratré noftrü,uidcntes anguftias animte iJüuS, dû deprecaret nos,5i nö au diuimtis.Sub cruce quoq; Si fenfu interitus,cui landlos fuos fubijeit, uiâ cöftituit, ad promilforu fuon'i adimpletionéjqus g fit caimi grains tSë molefta,ineo cognofei poteft, SP nbsp;nbsp;Ipii itus landtoru anguftianJ,

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;731

cruce pre mutirur. Sic loftph per moleftam liane uiam criicis primi'iin à fratiibus fpoliatus ac nu-dïtus, deinde in cifternä pioiedliis, tertio negociatoribns 8( PittipliÏri in Aegyptü dinenditiis, ac po-ftremó in carceré conielt;fluJ,tandc ad principatus faftigiü pcriicnit.Sic curfus operQ Dei denfifsimis te-nebris inuoluiïjdonec ad finê perueniätjubi lux oritur,prsecedentia omnia clai ifiimo iubare illuminâî.

Prouigintijnciiiit,arge!Jtei!.] PofTet bic qua;ri,quare non gratis tradiderint eum negociatoribus,amp; fi Q«4rf non pecunijc refpedlu ucndiderunt,quemadmodum nonnullos fentire uideo,quare non pro maiori precio tii tj^adiderint uendiderint.Etenim puerum tam elegante, tamep bonj indolis, amp;nbsp;liberum, potuiflenromnino pluris fi-atrêlfmaelitfif uendere q pro uiginti argentcis. Meo iudicio,non fpeótarunt lucrü ex pecunia ifta,fcd flue diuino,fi-ueipforü confilio id magis agcbatur,ut omnes culpa liac diuenditi fratris inuoluerentur,dum unicuiqt

pecunix huius portio cefsit,nifi forfan Ruben,quoniâ cum uenderetur Jofepli nô aderat, folus nihil de illa accepit. Qiiang crcdideriin eum coalt;fium à reliquis partem aliquam accepifle. Hoe faólo fiebat ut nemo effet inter eos,qui quod geftum erat cum lofeplio,patri indicaret.Singulorum nanq; eonfeieii tiænon feeleris modo,fed amp;nbsp;aceeptæ pecunia? participes ad obtegeudum facinus erant obftriiflse.

EtdMxerK«t,inquit,Io/epb«gt;Min Aegyptum.] Puîclire contigit, ut aromatarij negociatores preciofîfsi- iofeph ut 4romlt;t tinnihoc aroma attulerint in Aegyptum,cuiuspofteafragrantiam amp;nbsp;uirtutem non modo tota Aegy preciofum du-ptujjfcd uicina? regiones funt experta?. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iluiin Argyptü,

Etreuerfuf eü Kuben adciüernam, ejquot; ecce non erat lofeph in ciQcrna,z?' feidit ueilimenta fua,reuer[uiqi ad fi‘lt;lfcsait:Puer nufquam eß,z;' ego,quo egoiboi] Qiiod fucrit propofitü Ruben, cum fuaderet firatribus, “flofephum proijeerentin cifternam/iiprà memoratum eft, uidclicetquodpoftea uellet eum inde ex^ ’fälifrcjac patri reftituere.Huius itaep gratia reucrfiis eft ad eiftcrnamClofcphiis dieir,nodiu)ut eum in-'^'eximeret,aedomumremitttrct: ueriim cum cifternä inueniffetuacuam, fuipieatus ilium à fratribui ''’äbfentiafua necatum,feidit ueftimenta fua,ad teftandum animi fui dolorem. Si adfratres reuerfus de äiniflb piiero quentur. Quod dieit. Puer nufquam eft,in Hebra?o habetur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nV^Hjid eft puer no

'Plt,uel,pucr non cft,quemadmodum uerterunt Sept.amp; Pagn.uulg.latina habet; Puer non comparer, ^onftcrus reddidit;Puer non adeft. lllud,Et ego,quo ego ibofpatheticc diiflum eft, amp;nbsp;expriiiiit ani ”’‘ini confternatum ac perplexum.Pottft autem bifariam diftum intelligi; Primiim fic; Et cgo,quó e-8° ibo^id eft, que) ibo .à facie patris noftri i Requiret is filium de mca manu, tanquâ fenioris Si primo-8'niti.faciem cius quomodo feräfDcinde ad hunc modumiQiic) ibof Videlicet ad qujcrendum puerii. b'iorfenfus mihi magis arridet.

Qusrunt hieubi nam fuerit Ruben,crilofeph Ifmaelitis uenderetur äfiatribus.Alk s dicit eum me- Qy quaififfe pafcua,ut ad ilia greges träsferrer,ac fimul ffatres hac occafione a cifterna abducertt,quo ^‘^onia Scha ^5niodius puerfi extrahere ac liberate poffet. Alius fentit, propterea dilcefsilfe ilium à fratribus, ut alia Lyran, quot;'a per obliquu folus ad cifternam ueniret,ac puerum liberaret.Sunt qui purent eum non poruiffe ferre ‘ailatus pueri in cifterna,amp; maliciamfratrS ca?di illius inhiantiü,ideo^ ad tempus ab illis fuific digref-fini.Vcriim quid opus eft incertis conieéluris f Abfuit cum uenderetur lofepli. Vbicunep fuerit,diuina ‘Nifpofitionc fadf um,ut abeffet,ne uenditionem pueri impediret.Qiia in re uidemus uerum effc quod *^iptiira dicitiHomo proponit,Deus difponit.Qiiod fij;lt;uben hoc confilio abfuit «a fratribus, ut cemo ^tatem quæreret puerü de cifterna cxtrahendi,amp;; ad patre remitrendi; rurfiis uidemus qu.am no modd ‘•’■ania fintconfilia noftra,quando diuinse difpofitiorii repugnant,fcd ad hoc quoep faciant, ut quod ca **freuolumus,pcrficiatur.

Qiiæruntetiam undefuerit illi tantus commiferationis erga lofephum affitflws.Sunt qui exiftimant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AEST,

’»mifta feciffe no ex animo3fedfimulanter,ur patri gratifi'caretur,illumlt;^ plaçant,ne pofthac eum ha-quot;fret fibi propter ftuprum cum Bileah perperratü infenfiorem. Forfan gratificari iioluit etiam Bileac, lofephum fibi habebat à patre cómendatum,unde amp;nbsp;cum filijs illius cömoratus fuerat.Quin fieri

PotuitjUt etiam pueri cemiferatione haecfecerit. Eratenim acerbitas fratrum aduerfiis ilium audehor 9uam lit iliam probare poffet. Er practerea quoniam primogenitus crat,fci€bat fibi potifsimum cem-petere lit fratrem fcruaret.Pofteriores duo finfiis mihi magis probantur.

^ttulerunttunicamlofeph,madlatoq^ hocdocapraruin tinxerunt tunicam inpinguine,acmifertint tunicam ua-’^^^iitam,detulcruntq; ad patrem ip[oruin,cr dixerunt,iloc inuemmus,agnofce quafo,anßt tunica filij tui uel mi

Non exponit Mofes,quid refponfi Ruben acceperit à fratribuS,an illi quod fecerâr indicarint,uel ‘fcus.Iofephus Herd fic Icnbit,Illis aut qd geftu fiierat edicentibus, ceffauit à liuftu Ruben. Verofiini'e ffthoceffe fasflû. Hadieiius expofita eft hiftoria iiendiri lopfephi,iam fiibijcit quo cemento fratres il facinus admiffum celare,ac patris cofeientiâ eludere uoluerinr.Hæc eft eSditio facinorii ac fceierü,i.i Conditio Jdmiffa luce ferre nequeät,fed in tenebras abdi cupiant.Sollicitc' Si aftute cauent, ne qua patri fufpicio Urum^ nafcaf incorde,qd ipfi manus in lofephü miferint. Sulpicionis huius metus nafeebat ex cofcientia edij

in illü flagauerät. Deinde cauent,ne pater animü adijeiat ad quarrendu amiffum filiu. Poterät dice Venerunt Ifmaelitac amp;nbsp;Madianita: negociatores cü camelis admodfi multi,amp; abreptii loftphu fecu 3bduxerrit,nobis ggt; numero eflèmus pauciores, ,phiberc nô ualentibiis. Veru hoc cemento caufam dc-diflènt patri ad qua?rendii in Aegypro filiii.lgn talc quid cominifeuntur, quod amp;nbsp;omne finifträ erga fc fufpicionë,amp; propofitu quarrendt lofephü penitus auerterct.Alittüt ad pan e tunica lofcphi,ipfi notifsi ’’’3ni,difcerptä ut lofephus fentit,amp; fanguine hadino tindlä,monentlt;:p ut uideat amp;■ cognofcat num ea 6tfilij ipfiuj tunica. Probabili indicio pej-fuadentfeni lofephum elfe difcerptiim ac denoratü à beftijs.

urfis,leonibiiS,Sëc. Sanguinem fubftituunt pro fanguine, hœdinum pro humano,hiimano ut quidam hic annotant, fimillimum.Qindfecerct fenex? Non potuit inter fanguinem filq fui Si fanguinem liadi difcernere,ac ff andern deprehendere.

Siefaëto Si uerbo fraudem concinnant. Faëlum habebat probabile indicium Si commehtum. A loco dcferti,ab eo quod frequenter accidebat,«à tunica notifsima, à fanguine quo erat tunica tinëla acfoc data. Verba erantcommentoconucnientia.ITocinuenimus,aiunt.Q;^d.in deferto.Non dicunt,Hanc * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illi tunicam uiolenter abftulimus. Agnofee quæfo an fit. Qiiafi ipfi illam non cognofeerent, fulpicarcn-

tur tarnen efle lofephi. Sciebant earn elfe patri notifsimam, nec pofle ilium aliter iudicarf,g elfe fïlium Exemplum ho.- difcerptum a beftqs. Vide quæfo faëlum hominumcarnaliumamp;àfidediuinçprouidentiæalienif-

tntnum carna- fîmorü,qd hanc præfentë caufam attinet. Putât fe tam grande facinus egregio celaftc cômento,nec co»-Hum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gifäf de oculis diuinæ Maieftatis, quos nemo mortaliü ne in deferto quidë conftitutus poterit effugere.

EUarndflutißimi Simul obfcrua, quod non dicunt. An fit tunica fratris noftri,uel minus : fed. An fit tunica filij tiii,uel impo^iores malt minus.Qiiamuis agant aftutos impoftorcs, haud tarnen maheiam cordis fui, qua male uolebantlofe-dain cordis fui pho,qudd plus ipfis omnibus amaretur à pâtre, difsimulare pofTunt. Tantum non dicunt. Vide quid prorftis celare fintilliiisfomnia. Vide quem finem acceperit egregius ille tuys filius,quem nobis omnibus chariorem «O poffunt. habuifti^ Vide qualis fit iam tunica ilia, qua eum fingulariter ornare uoluifti. Vides qua mnequiuerit Deus contemptum hune noftri ferre,quoilium nobis omnibus præpofmfti.

Eft etiam myfterium Chrifti hoc loco obferuandum.Hocdus occifus eft pro lofepho. lofeph libera-tus peruenit ad regnü.Chriftiis pro nobis occifus nos hberauit,amp; ad regni cœleftis faftigia euexit. Tunica lofephi uariegata fanguine hœdi tinéta eft. In tunica uariegata typus eftuitæ ac conuerfationis fanëlorum,mulrisacuarijs iiirtutibus decoratç. Hanc fanguis Chrifti non commaculat,fed confecrat, patrii^ cœlefti fiftit Si approbat.Sine fanguine Chrifti nulla fanëlorum uita Deo probari poteft.

Et cognouit eatn^ac dixit : Tutiica eü filij mei,mala beüia deuorauit earn, rapiendo raptus eil lofeph.Acfeidit tacob uefiimenta fua,pofuit faccumin lumbis fuis,acmoeroreaffeSlus eil fuperfilto fuodiebusmultis.Etjurre^ xeruntomnesfilij eins nbsp;nbsp;cuniitlt;efili£ eius adconfolandum eugt;n, uerùmrejfiuit confolationem, ac dixit ; Quin

defeendam ad filiummeum lugens in fepulchrum,fteuitq; fuper eo pater ipjius.] Exponit Mofes,quid fenferit lacob de cruentata tunica ad fe miflaideinde quid dixerit,quid fecerit,qiiid(p palTus fit, cum tunicam fi Iq fui agnouifiêt.Deniqj quidfeccrintipfius fîlq. Qiiidfenferit in eo exprimitur quod dicitiEtcogno uit eam,ac dixit;Tunica eft filq mei.Eratipfi tunica ifta notifsima, qui lofepho fingularis amoris gra- g tiafecerat.Quainuis difcerptam Si cruentata mififlent,cognoiiiteam tamë.Nota eratilli tunica: huiuS forma Si materia,quarum neutram cruenta decoloratio abftulcrat. Sic agnofeit Deus in nobis opus fuum,cùm g» forma,turn g» materiam attinet,licet ueneno ferpentis antiqui infeëlifimus acdecoloiati.

Quid dixerit lacob ubi tunicam filq fui cognouit,in eo exponitur quod fubiungitur;Mala beftia dc-uorauit,eum rapiendo raptus eft lofeph. Sic collegit ex probabilibus,dilaccratj ac cruentatç tunicæm-dicrjs.Manus filiorum fuorum in ilia amp;nbsp;fanguincm hoedi non cognouit,fed quód difcerpta trat, tribut bat dentibus ferarû:quôdcruentata,iudicabat efle ex cruore filq.Sic ex parte quod uerum eraqcogno-uit,iSë ex parte errauit atep ira rem falfam ei qua: liera erat coniiingens inciditin paraiogifmum,acfal-fopronunci3uit,eflefiliumfuumà beftqs deuÂatü. Dicendü erat. Tunica quidem eft filij mei, uerùm mail fratres uendiderüt eum,uenundando uenundatus eft lofeph. Error in eo erat,quód uifo cruore fta tim putauit elfe cruorem filq fui, quafi alterius effe nequiuerit. Qiioniam ueró difficillimiimerat difeer ncre inter fanguinem hominis,iSlt; fanguinem ha:di,faëlum eft,ut quod manifefte' uerum erat, impoftu

ræ coniunóium errori fcruicrir. Admonemur,iit caiiti fimus iibi rebus ueris ac manifeftis probabilia iunguntur. De manifeftis ac cerris certó pronunciari poteft, quemadmodiim de tunica pronuuciauit lacob, quód eftet tunica filtj fui, de probabilibus ueró non itemrfed facile' eft, ut de illis falfo mdicetiir, quod hic lacobo ufuucnifle uideinus. Signa huiufmodi funt incerta,quod amp;nbsp;dialedlici thctonci ft«-diofeadmonendum efie iudicanr.

‘ SciJJÙTiiueJîiion. Qii‘d fecerit lacob,impoftura filiorü deceptus,in eo uiderc eft,quod fequitur.Acidit lacob ucfti'nien ta fua,acpofuit faccuin lumbis fuis.Irem,refpuit confolationé. Sciftbra ueftimentoru ad primü doloris impetu fieri folebat.Significabatjtantä eile doloris ueliemennà ut cor ipfuin ruinpendû efle uiderct.Hy pocritis,qui abfqj uero dolore cordis ueftimenta fua fcindebant,dicit propliera.’Scinditc corda ucftra,amp;: Saccut. non ueftimenta ueftra.Ioelis i. Saccü pofuit in lumbis fuis. Vulgata iat.habtr,lndutus eft cilicio-Aliud eft ueftimcntü fcrianriü,aliud laboranriîi,aiiud gaudentiü, SC aliud iugentiü. Qui Iugebant,in pauimen to iacebant amp;nbsp;cinere.Huc côueniebat ciliciü Si lacCus. Qiiare facco circiindabantur kigentes Siieiiiiian tes,qua de re pleraq; funt teftimonia in fcripturis. Veftimenta côfueta fcindebant Si abijciebât, amp;nbsp;illcrü loco facco circundabantur.Sic lacob hic fecifte legitur,unde mos ifte transijt ad pofteros. Sic folcnt fa-dla faniftorum trahi in ufum per imitationë, ucnim fpihtus illorû interim egregic negligitur. Aliquot iietcres inter pŒnitcndü Si lugendû leiunabant. Si Cintre noiutabant, fecuti poften tiaxerfit inde cxcm pla ieiunandi. Si capita femel per annu cintre infpergcdi.Refpuit céfolationc, inquit.Significat iilü con folationë filiorü fuorü præ doloris uehemëtia adinitnrt nouaiit. que» etià facit quod dictbat: DtUenc'â lugës ad filin meü infepuichrü.Qd'eftin Hebrçonbilt;îi?,iatirii.s uti tit.infernü.Dicebat fe ad morteultj in iuëiu fiiij fui perfeueraturü,nec ullâ côfolationëaümifturü.Qiiarç qd Aug.quseftionë hic mouct,qiio dicat lacob, ad infanu ueht defcëderc lugës ad fihû fuû, an etia boni mortui deicendât adinferiiû,in loeunt

'ociim pœnariim,ex eo cP., quód pro fepiikhro infcrnum legir. Nolebat autcm, boe c ft,non potcrat

confolationem recipcre Iacob,proptcr irremifliim tJtfiderium fiiij cliarin'. deinde proprer i-nnianc ge-•lus mortis,quo piitabat cutn efTeinterempriim à bïftijs.tertid,proprer morfmn amp;nbsp;accufationcni con» fdentix,qua.’ indefinenter in cordedicebat.-Tu es iii cnlpa,tu perdidirti filium tui!m,qiiód eum in Ibiirii dinem ad fratres eius' mififti.Debcbas cogitare de beftijSjamp;caucre nc in illas incidcrcr,prii:fqnam ad fra tresiieniflet. Prætereaflcuitetiana,acdcp!oranitfilium fiiinn.De filijsipfïus non legimus,qiiodfuper nbsp;nbsp;•

ejlamitatefratris fui fleuerint. Qtiid paffusfïtin eo memoratur,quod dicit.Et mocrore affe^as eftfu-Ptrfilio fuo diebus mulris. Durauit hie mocror, donee nunciaritm eft, uiuere Icfcphü ae regnare in Ac-gypto.Intereeflerunt anni non pauci à uenditione illius ufq) ad deiêenfum laeob in Aegypiuin.N ume-rsnt quidam annos iv. ucriini quoniam incertum eft,qua atatc ïuerit lolcpb eum uenderetur in Aegy-Ptiun,arbitrer nihilhie pofl’e tradi quod fit certum.De filijs laeob memoratur,qudd furrexcrint ad eoa folandumparrcm.Etfurrexerunt,inquir,omne$filii eins Si eundlæfiliæeiiis adeonfolandum eum.

Qiiod in Hebræo eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poteft uerti, Et ftabant omnes filii eins. Sic. ne quis quarrat unde furrtxe-

rint.Cireunftabantfenem propter uehementiam mccroris lugentem acplorantcm, amp;nbsp;uerbis ilium fo-bri conabantur. Qiiod filiarum quoep meminit,non debet infolens propterea uideri,quod hadenus tioneftnifi Din«? fadta mentio. Ne illius quoq; meminfiTtr MofeSjUifi menrionem eins luftoria ciuitatis Shalem popofeifiet. Habuerunt forfanamp; filijtlliusfiliasfieadultas,utunacumreliquisaiiumfuum folaripotuerint.

Quod lult;flum lacob corcernit,quern ex mccrore cordis, ploratu,uerbis,fadlis, amp;nbsp;indefmehtia lugen C^inionii uis» di grauifsimum fuifie uidemus, obftruaudum uenit, quid faciat opinio ex ignorantia ucritatis concc-PU.Qind potuifiet uir pins facere grauius,quidlt;p in corde fentire acerbiuSjfi filius ip fins ucrc',ut puta-batjd befttjs fuiflet dilaceratus amp;nbsp;abfumptus, § fecit ac fenfir fola opitiione falfo perfuafus? Ignorabat ’Um efle uenditum in Acgyprum,amp; putabat à beftrjs efie deuoratum.Sie ignorantia ueri amp;; opinio fa 1— figt;lt;luafi dua? fororcs animum illius in Iiuftum bune omnium acei bifsimum induxcrunr.Tam eft harum ■ndiiiulfa cohæfîo, ut neutra reperiatur fine altera. Nemo ignorans ueri non opinatur uerum efie ali-quid quod eft falfum.Riirfus nemo opinione falfi oeeupatur,nifi fir ignorans ueri. Non eft autcni opi-t'iofalfi minore ui piædira, qua'm fit ipfa Icientia ueri; immoin animis hominum carnalium ficrégnât, W omniailloru,immo amp;luitam,captiua tcncat. Opinio purgatorij ignis in Papatu,inrercefsionis ac pa trocinq mortuoru faiuftorü, proprij mcriti,ac fatisfadlionis pro peccaris amp;;facrificii Mifla-, bone Deus

B quàm fuit operofa Si cfficax.^Qiiam uitæ duritiem,quosi:jî fumptus non cxtorfitfConfer ad banc feien tiam Euangelicæ ueritatis Si gratig in iilis,qui bodie de Euangelio Chrifti gloriamur,amp; iiide quamfit •Ha ociofa,frigida,amp;f inefficax.Sic nimiiim expert! fumus quam fir poreus opinio falfi.

Qua:runtbicnonnulli,quare Deus ueritatemrcihuiuslacobofuo,quemadhuc in utero matris con- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

ftitutuindilexir,nonrcuelauir, fed pafusfir,utex ignorantia ueri Si opinione falfi in luc'cum tarn acer- djtarepaffitsßt lium inciderer. Eadem rarione qua;rant,quare lofepbum non alia ratione qunm per crueem in Acgy- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jacoboßc

plumpcrdueere,amp; ad principatus honorem eueherc uoluerir.Sic illi placet,fuos omnis generis tribula finpoiiiifiUis. tionibus in hocfeculo excercere ac probaros rcddere,lt; nonfruftr.d canat propbeta.'Mulræ tribulatio-ties iuftorum,fed de omnibus eripit eos Dominus. Præterca,non fuifier confuitum ipfi caufæ quæ age-tatur, fi rem ipfam cognouifTer.R. Shlomoh dicir Ifaaeum feiiiifie qudd adhuc uiucret lofeph, ueriim noliiifl'e hoe indiearc Jacobo,propterea qudd non indicarerur illi .1 Domino.

Quddfratres lofeph attinet, uidemus in co quod illi feeerunt hypoeriticam fimulationcm. Si perfi-Mccm inhumanamcp difsimulationem.Stabantomnes ad confolandum patrem. Quam hocexani-nio, Si quibus uerbis quauc confeientia fecerinr,facile cogirari poteft. Ipfiparrein nequitia fua in hunc luftum coniecerant.Ipfi fciebanr,non efie lofepbum dcuoratum à beftrjs,fed ab ipfis uenditum Jfmae-litis. jTunicam illius ipfifanguini heedi cruentauerant, ae ficeruentaram patri niifcranr, amp;nbsp;ab ipfis fic inuentam mentiri fuerant. Et tarnen acerbifsiine' dolcnrem, lugentem,plorantem ac querulantem cir-tunftabanr,amp;lfieftis uerbis folabantur, nee inuentus eft unus ex omni ipforiim numtro,qui iufta patris eommilcratione tadlus rem ipfam ut gcfta fucrat aperirc uolueritnam erar omnium perrinax difsimii brio. Ne Ruben quidcm uoluit, ucl aufiis fuit eaufam lofephi cxponere patri, partim confeientia eins quodfuaferatfrarribus ut eum proijeerent in cifternam,parrim metu fratrum impeditus. Tales eonfo latores crant filrj Iacob,'qiubus baud difsimiles funt ufurarij, qui quos in fummam inopiam exadlio-nibus acdepccularionibus fuis conieccrunt,fubindeanxios uerbis in fpeciem amicis folantur,at interim dedebito nc obolü quide remittunt,cum tarnen remifsio illius compendiofilsima eifet ccfolandi ratio.

Ettüidiaiütee uendiderunteimin AegyptutnPotiphariEunuchoPharaoniiprindpilaniorum.] Qiiodm He bra;ocfto''‘^'0 Saris uertunt Eunchum.Sept.habenr,Tw earalt;gt;îii('T/. Vnde qugrunt,quomodo Eunuehus fiisrit3cumhabueriruxorem,cuius infra eap.jp.fiet mentio. Veriim non mox caftratus erat,quifqHiS Sa ris uocabatur.Tranfijt enim hoc nominis ad peeuliares miniftros aulæregiac.Chald.ucrtit principcin. Et Thar. lerofol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft præfedto Pharaonis, principi lainorum,inquit. In Htbrao eft

uerbumna'ümatflarcfignifiear. uertunt alij, principi coquorum fieuti Septuag. habenr;

alij, magiftro militü,quemadmodumLatinus interpres uertit. alij principi laniorum,ur Pag.amp; Alon-fteriis. Tigurinahabet,Capitaliureorum præfedto. Thargum Hierofol.habet3n,ideft, magiftro fpiciilatorum,quam uoeem à Iannis mutuauit.

7?4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N GE N E S I M

Hafienus cxpofiiit MoftS quomodo Si quibus fucrit lofcpliuendirus à fratribuîàam fubijcir.cuifl-' Ä lutn iicndidcrint IfmacIitæ.Priiicipi uirOjUidclicetjflC anlæ regix mii;iftro,diibio prociil propter ingc-nuæ itidolis Si formæ elcgantià.Eft autem hoc non fine fîngulari difpofirioiie Dei faiflum, ficuti pâte-bit c’x feqi)entibiis,qiiôd uendideriint eurnjSC nô fcruarnnt fibijpfis.’deiiide quèd nô alibi quàmin Acgy pro:rei tiô,quod non inilgari cuidam homini/ed uiro principi ex prxfedtis aulicis.

Qiiod non mcminit Mofes quo prccio ucnditns fuerit Potipharijmeminit ueid,quo prccîo uendi-dcrint einn fratres Ifmaelitis, fatis oftcndit non tam referre quomodo emptorej uendiderint puniin» cir)ptnin,quam refert quomodo uendiderint eumfratres.

Exponiturhoccapitehiftorialehudxfilii lacob, quarto loco ex Leah nati, amp;.'filiorumeiiisEr, O-nan^Â: Sela.quos exfilia Sua Cananæi,Phares etiam Si Zerah,quos ex niiru l'na Thamarfiiftulit.

Cotißliii Nop!, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tßi({lunt chiper id tanporis,ut defeenderet lehudab àfralribui fuh, cr decliiurct ad tarum Adullamiteitf,

S__Cr mmen cim erat Hirah.] CoeperatMofes hiftoriam lofepli. Venim quoniam illa admodum erat P rolixc, uidelicet uflt;p ad defeenfum Iacob in Acg)’ptum, profequen Ja, uoluit hoc loco poft illius ini-tium obiter infcreredelchudahamp;filijseius Phares Si Zerahjd quod fpintus S.fic mftituit„ppttrCliri ftnmferuatorem,qHiinde erat proditurus.Facit autem hoc non incommode’poft abfolutam hiftoriam nenditi lofcphjquod qux de ludah memoraturus eftjllam uideiitur proximé fuifié fubfequuta.

EtfaSium eß,inqnit, per id temporis.] Poft ucnditionem lofeph, ciim lacob pater ipfliis in accibo lu-«fill efl'et, lehudah nel mccrorem patris ucl cxprobrationes ffatrum ferre non ualcns, defcendit ab eis, amp;dcclinanit(lat. habet, Etdiucrtit) aduiriim Adnllamitemnomine Hirah,utapiidhunealiquandiu morarctiir.Etenim qiiód poftea ad eos rciicrfiis fit,infrà cap.4i Si 4}. uidere licet.

Ad inqiiit, Ad«//rf)?7ife«j.]Hicron. fic annotat : Adollam in tribu ludah eft Sf ufqj hodie uiciiS non pariius ad Orientem Eleutheropoleos in decimo milliario hoc nomine uocatur-Hxc illc. Ad hiinc locum profiigit Daiiid fi'ciiti Icgitur i.Sam.n.

Cogitemiis hie quam fitnerofimile dolorem lacobi hoc qiioep difeeffu ludx fili) ipfius plurimum fuifle aud'tam.Fieri non poteft quin obferuarit magnam fuific fimultatcm ii.tcr fiiios ipfius exortam.df T}olor dolorem obillam plurimum fitcontriftatus.Sicrcbustnftibusdolordolorem excipit periiideatquemaritno-excipit. toprocellaprocellam.

An reiiè fecerit nbsp;nbsp;Qiipfierit autem quifquam redle ne fecerit Indus quod difcefsit li fratribus. Meo iudiciobaud impni

ludas quod di- denter ab ilio fadiü eft,g, difcefsit à talibiis. A frarnbiis diicedtre uidtt hominis elfe imputicnti$,ôd fpiii feeßit à fratrib. tu frarernx concordix deftituti.Scriptum enim eft.Eccc qua' m bonum Si quam iiicundum,habitare fra tres in unum.uerdm multum refert d qnalibus,amp; quarcjamp;i quo fine difeedat qiiifquam à fratribuS-Qiia ks fuerint fratres ludac, patet ex præcedêtibus.Si illoritm fiinultate improbisexprobrationibus mo tiis difcefsit,nihil mali fecit ; quia non fratreS, l^i homines inquietos ac reproboS magnaseb caufas re-liquit.Si non fic difcefsir,ut 4 domo paterna fefe in perpetuum abalienaret, fed fuo tempore ad illam re ucrteretur,non malo propefito difcefsit.Non eft pra tcrrationtm,quód non dicit MofeS, Vt defeenderet lehudah, à patre fuo, uel à domo paterna : fed, A fratribus fuis.Qiiare non uideo, quid fit in hoc iU lius difeeffu reprehendendum. Hand uero ociofum efiê iiidttur,qiiod non die;t,Et diucrttret;fed,Et declinaret ad iiiriim Adullamitcm.Declinandi uerbo innuit ATofes uoluiffe ludam non fimplieiter di-fccdere à fratribus, fed conuidlum eorum tanquam noxium amp;nbsp;periculofum deelinare. Non debebant interprètes difeedere à iierbis fcripturx,amp; uerbum diuertendi pro uerbo deciirandi fiibftitueie.

Et uidit ibi lehudah fiiiam uiriCananai^cr nomen eins Schua,acccpitq^ earn, cr ingrefrus ejlad eam.^tcon-ccpityCf peperitfilitan^ cr uocatum eü nomen eius Er. Et concepit iterimy cr peperitßlium, er uocauit no;nen eius Onan. Et adijeiens adhuc peperit filium, uocauitq; nomen eius Schelah. Etftät(ipße)in Cheßb,cion iüa buK parer et.] Quoniam hiftoriam hanc ludx propter illius filios infercre uoluit Mofcs,ad propofitura facie-^npti£ lud^e. bat,ut de nuptijs illius amp;nbsp;generationefiliorum promit teret. De nuprqs itaqj illius paucis fic memorat-Et uiditibi lehudahfiliam uiri Chananxi, amp;c. Nomen patris piiclîxpoint Sigentem,ipfius puellx non ponit.Patcr Chananxus erat natione.Sunt tarnen qui uocem, Cananxi,hoc loco reddant,merea-toris.EtCliald.paraphraftes fic uertit.Nomen patris erat Sehua.Eftenim 111 Htbrxo’'‘ûwn,id€ft5^ no men eius,uiri feilicet,non maw ut de puella poîsit intelligi. Hums Shux Cananxi filiâ,uidit,aceepit,dC cognouit. Tribus uerbis hafee nuptias abfoluit Mofes, ut intelligere lieeat, difplicuiiTe ipfi, qudd filin? patriarchx lîbijpfe iixorem ex fïliabus Chananxorü nô authoritate patris, fed placito oeulcrü fiicnim delegit Si accepit.'Voluit autem ad hune modum harum nuphariim faeere mentionem,ut leftoré mo-neat,haud effe prçter rationë faftîl,quôd qui hinc nati funt fîlij,dniinx fuerunt benediftionis expertes.

ElijiudiC. Generationefiliorumludxnuptrjsfubiicit, dicfns;Etconeepitamp;: peperitfilium,uocauitlpnomen eius Er.Verbum uocandi pefitum cft in genere mafeulino K‘^p'',ut intelligamiis ipfumithiidahprimo genitum fuum hoc uocaffe nomine Er.Sonat autem uox“,3t uigilantem Si exeitantem. Et eoncepit ite rum,inquit,amp;; peperit filium ,Si uocauit nomen eiiis Onan.Hunc fecundum filium non ludah,fed ipfa mater uocamt Onan. Eft cnim uerbum iiocundi in faminino genere pofitum vn, fient Si de tertio filio.

filio.Signifîcat aiirem OnanjUelfortitudo eariim uel dolor earum. Qtioniam non pater, fed mater hoc nominis fîlio impofuit, arbitrer hic fonare doloiem earum, fcilicct mulierum prçgnantiû. qiiafi dicat: Filij funtdolorprçgnantium miilieriim.Etadiiciens adhiicpeperitfiliiim,iiiquit,uoCaiiit(jj nomene- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

iiisSchelah. Sonat hæc uox pacem amp;nbsp;quietem. Qiiare uidetur fihum hune uocafle pacesn qiiittem, qiidd ciiperet pcfthac quiefccrc à laboribiis pariendi.

Et fuit in Chtfîb,ctmt ilia hune parcret. ] V ulgata latina fie habet ; Qyo nato parère iiltrd cefTauit. iiox nbsp;nbsp;,

fonat mcndaeium.lntellexit interpres uxorcm ludar poftqiiam tertium fihiim pepenfl’et fuifie in mtndaeiOjhoe eft,paricndi uirtiitc illi fuifie mentitam^ut parère pofthae nequiuerif Mcntiri partü,£ft, »öfuceedere partü.Thargü Icrofolymitanu habet KvoBTn‘\n\id eft amp;nbsp;crat ccfians.ucrum uox 4» loco aliquopofitaeft à Mofe, ne pro mendaeio. Non enim loquitur de miilitre qued ilia fuerit in Che fill,fed de iiiro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n’'n\inquit,non dieit nn’'n'',Ichudas turn erat in Chtzib,ciim parerct uxor hune

filium. Hoc eft, morabatur turn in Chezib. Shlomoh fentit Ininelocum propterea uocatumeffe Che— ïil),qiiod uxor ludæ ibiparère defierit. Septuaginta uerterunt, aevTÿM Iw c-v Hv'mx /teho id eft, Ipfa nerd erat in Chasbi, cum pareret cos. At in Hebræo iierbum fubftantiuum non eft in fccmi-I'inOjfed maiculino genere pofitum,nec eft □nnK,id eft eos,fed ’vn^XUd eft eum.

Et accepit lehudah uxorcm prilnogenito fuo Er,cr nomen eiusThamar.'ii^'iomen huius mulieris exprimit, pfopter fequentem hiftoriâ.Sonat aiitein Thamar palmam. Cöueniens erat hoc nomen muiicri,unde proditurus erat Chriftiis. Poteftate fua ludas amp;nbsp;officio patris utitur erga filios fuos, dum iHis accipit Uxorcs, cum ipfe ab'ep patris authoritate proprio arbitratujdiixifiet iixorc. Admonemur,ctiamfi quid ipfipeccariint parentes,hand tarnen conucnire,ut idem permittant fuis filijs.

Zrprimogenituilchudah malus in oculis Domini,crocciditeim Dominus. ] Qiiamdiuuixeritctim quot;xorc fua Thamar, non memoratur ; quemadmodum nec illud exprimitur,quo genere maliciæ occidi ’ Domino merueritjdenitÿ quo genere plagarpercufiiis à Domino interierit. Qiiare fatisfit hæc duo deillo fcire.Vnum,qudd malus fuerit in oculis pomini:alterum,qudd occifus fit a Domino.

Ineo quod dicit.'Et fuit Er primogenitiis lehudah malus in oculis Domini,rurfus uidcinus qua'm fo r^itnogeniii fan-l^'intprimogeniti fandtorum tales elfe qui partim pofsint probitatis nomine commendari, cuius amp;nbsp;fit i^lorumplcrum'^ prà inemini cap. jf.in hiftoria Ruben primogeniti lacob.

Deinde confiderandum eft, qiidd non fiinpliciter dicit, Qiidd fuerit malus : fed,Qi!lt;)d fuerit malus t-fje in ccu inociilis Domini.In oculis Domini malum eflc,bifariam intelligi potcft.Primiim^ficefi’e malum,ut in oculis iniindi uidearis efie iuftu$,cum fis in corde malus,adecep malitia tua folis fit oculis Dei ccfpicua. Deiiide,infigniter efie malum,ac fitigulari malicia odiofiim in confpeiflu Dei. Alioqui cum fit omiiis I'onio inalus,ac folus Deus bonus, quis nam mortalium talis eft, qui non fit in oculis Domini malus?

Dm qiiomiam incognitum nobis eft,quo nam genere malicia? primogenitiis lehuda? difplicucrit Do-’uino-fimul incognitum £rt,quo fenfu pofita fit hæc parricula.

Etocciditcum Do)niw«,inquir.]Qiiarc?QiiiamaluscratinipfiusocHlis.Ergo admoncmur,quidex- Quidcxpeâani deftandum fitillis, qui mail finit in oculis Domini.Si occidit malos,propterea qudd difplicent oculis dum fit tills qui ipßusccrgo conferuat bonos,proprerea qudd placent oculis ipfius. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;malifuntin ocu-

Etait lehudah ad Onan,ingrederc ad uxorêfratris tui,^duc cam in uxorcm,ac fufeita fernen fratri tuo,} Sic fij Don«/«. DitEr primogenitiis Iiidah occifus aDomuio,ut nullum poftfe rcliqueritfcmcn.Quare ludah tioluit, ut fernen illi .a fi atre fufeitaretur, ne nomcm ac pofteritas illius ex llfaele prorfus deleretur. Et hoc pro-pofituin ludæ tam non difplicuit oculis Domini,ut poftea fit peculiari lege per Afofeti confirmatiim ac IfraeU præfcriptum. Qiia de re Deut.ir.legitur ad hunc modum : Qiiando habitauerint fratres fimul, df iinus ex eis abfip libcriS mortuiis fuerit, uxor defundli non nubet alteri, fedaccipiet earn frater eius, fiifcitabit fernen fratris fui, ac primogenitum ex ea filium nomine illius appellabit, ut non deleatur

Hac ratione corifiikbat iitritp,5f mortuo abfep liberis defunlt;fto,8f relicfe illius uiduæ. Magnæ i gno •niniæ locohabebatiir, non habere fernen in Ifraele, populo Dei, cuius muitiplicatio toties fuit patri-Dispromifia.Noscogitemiis,quàm dolere nobis conucniar,fi ftcrilesfuerimusinEcciefia Dei.

Sadducæicx lege ifta quæftionemaduerfiis refiirrciffionem mortuorum Chriftopropofuerunt. Vide Matth.«.

Et feiens Onan quod non fuumfuturum effet fcmen,cum ingrefftis effet ad uxorem fratris fufdifferdidit in ter-tam ut nondaret fernen fratri fuo. Et dijplicuit in oculis Domini quod faciebat,^^ occidit ettamipftvm.'i Tria di-dt.Faólum Onan,ration£m faóli,amp; ultionem diiiinam.Faifcum fic;Et faiflum eft,cum ingredcretur ad Ont. uxorem franis fiii,difperdidit in terram, fernen iiidelicet, unde concipere debebatThamar,non in illius utcrum fed infigni malici.i profudit in terram.Ratiofadli in eo ponitur, quoddicit.'Sciens Onan qudd nonfuiimfuturum effet femen.Ergo dedignabatiir feruire fiatri, idectp fernen fuum illinegabat.Qiia in re iiidemus infidi hominis ingenium. Qiiod fratri cefi'urum erat, non fic negat fratri ut fibi f£ruet,fed inaniter profundere mauult,quàm commuiiicare fratri.Nec fratri,inquit,ncc mihi. Atqui poterat df fi' bi,fi prinsfratri. Nam primogenitus duntaxat pertiniiiflet ad fratré, cæteri cefsifient ipfi. Vltio diuina 'Vltiodiuina. fi-exponituriEt difplicuit in oculis Domini quodfaciebar, amp;nbsp;occidit etiam ipfum. Eratergo hoe faci-inis Onan morte digrni.Peccabatenim primiim in Deum ipfum,cuius conftitutionein primæuam pef-fiindabat. Deinde in ipfam naturam humanain,fernen perdens unde ilia confiât Si prcpagatiir.Tertid,

in Ifi aclctn ac populum Dci^cui detrahebar, nnde feciindum prcmifsicnfm Dcî miiltiplicari debebaî. Qii.irtojn patrem fuum,cuius uoluntati ac itifflii aduerfabatur. {ngrediebatur tjuidetn ad uxoremfra tris fui,amp; hbidini iiacabat.'ucrùni fernen fratri excitaredcrrelt;ffabat,quod unû pater rcquirtbat.Qitin-to peceabatin frarrem quolt;p,cihus nomtnamp;l pofteriratem cum pe?frer,in llraek feruarenoîebat.Qiia-renon eratprætcr rationein qudd faiftum totmodisdamnabik,.iilqucadet)dilplicuit ocuiis Dei,ut cum occiderer.

Perterrefiant hoc exemplo omnes illi qui fi'clibidiniiwcantjUr interim nec fîbi,nedi:m alijs,immo for fan aîiis citius quàin fibi, prokmgignere cupiant. Qiii uetita libidine utnntur, proximifuntlniicfa-cinon Onan.Nihilenim minusaffedbantquàmprokm. HincuarijsiSf iiidicendis modis cauetur,ne millier impragnetur: amp;nbsp;fiimprægnara fuerit,quomcdofœtus in iplo uel utero uel partit necetur.Vx lia- lupananbusfacris,ua?,inquam,SodomirarumproftibiiliS3 inquibiiS nemo cogitât fieri acddplicere in ocuiis Dominijqua- improbiCfacfcelerarifsiméf ciunr.

Ef dixit lehitdah ad Thamar nurum fuamtSede uidua in domo patris tui,donee crefcatSchelahfi-iiif »teiM.Dice bat enim,ne firtè moriatur çr lüe ftcutifratres ipftus.Et abijtTbamar,ey fedit in domo patris fuLlbiiortuei 0-nanfine liberis confequens erarnt Thamar fratn illiiis Schekh, qui adhuc fupererat, dareturin iixo-rem. Verii m hoc detredbabat Iudah,quôd rimeret,ne etiam ifte quemadmodum fratres ipfius,morcrc-riir,fi ad mulierem hanc ingrederetur.Qiiare fingit eum nondum latis efie maturum ad coniugium-De inde non fimpliciter dicit, Expedba donee crefeat Schelah filius meus ; fed abkgar earn in domuni patris ipfius,dicens; Sede uidua in domo patris rui uerebarur,nc etiam fine nuptijs commifcerenriir,arque ira films de uira periclirarcrur,unde noluir mulierem domi fua? ferre. Et ne illam prorfus uidcrttur abijeere, addir,Don€ccrefcatSchelah filius meus.Et hacfpe muiter perfuafafecit quod iubtbatur,abijt Si manfit in dorno patris fui, fperans fore ut Scheiâ acciperet maritü, ubi ad uirilem perut nifii t a täte. Sederein demo nbsp;nbsp;nbsp;Sede uidua,inquit,in domo patris tui.} Obferua quam fit competenter uct bum fedetidi datum uidux.ui

uiduarumeü. duam dccet uirç tanquillitaSjöd recefius domrfticus. Et Apoftolus uetat uiduas circuire domos aliénas.

Eicebat enimtiSlc forti moriattir cy ifle (îcuti fratra ipfius. ] Ergo piitabat mulierem efie in culpa, quod priores duo filij mortui crant.Qiiare nôeogitabar potins effe ecs fuaipforum culpa mortuos? Patere-rar,amp; quodeommuniter foktaeeidere patribi!S,aeeidit ôi ipft. Putabat fe habere filios né aded malos, idcoé^ cuipam morris ipforum transfert non in ipfos,fed in mulierem.

Deinde obft rua quod non dicit adThamar, Non dabo ribt reliquü meum filium, ne amp;nbsp;hune oecidas: fed quicquid hocerat,fibiferuat,amp; mulierem fpc rertij coniiigi] ladfans in domiim paternam abkgar. Vtiturhacmoderationc nonimprudenrer. Licet enimerederet aliqutdilii ineife uitij, propter quod mortui efient ipfius filii,cohibcr tarnen fefe,ne quid pa’.àm ca dere tntilieri obiici3t,qudd ignarus eftet Ituius caufæjôf rimeret neillam fine caufaturbaret,ôf inculpabikm damnare t.

Ef muliipiicatifunt dia, cr mortua eftftlia Sim uxor lehudie, cr po.f? acceptant confolationern lehttdah afeett^ dit ad tonfores ouitm ftiarttm ipfe Utrab amicm eiui Aduîlamita in Thmtnah, ac nunciatum eft 'Yhamar dieen do, Eccefocer tuns afeendit in Thimnah ad tondendtan oues fnof.Et depofttit iieftimentatàdiàtatis fu£ à je, £7 ope ruit fe pep’o,atg; obuoluit fe,ac fedit in oftio Enaim ^^od eft iuxta iter quod ducit Thinviah,quonia)n uiderat cre-tiiffeSchelam,acfeitti non ejfedataminuxorem.

Et multiplicati funt rfj«. ] Vuigata latina inconfultins ucrtitrEiioliit is ante m miilt -s annis.

Ipecr Hirrf.'7lt;!micf«c((K.]Larinushabct,Ipl’eamp;:Hirasopiliogregis. Etinfia,Pcrpaftorcmfuiim O-* doilamitem.Sic SCSepr.ucrtcrunt.Eft autem utrobitjj ‘\ny^5qucdfic punftatum idem eft quod amicuS cius.Si rollas 2ere,amp; legas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per hokmjfignificatjpaftoî ein eins. Diueifitas uerfionis ex eo nata cR,

jedit in oüioE«a/m,inqiiir.]in Htbræo eft D''S*'y nnüa 3’-»’'’'.VoculaT'y ôf fontem fignificat d^o-ciiliimjUnde fit ut particula bæc uaric' reddatur. Cliald-paraphraftcs habet. In diiufionefontium. Hoc cftjin biiiio,qHO iter ad duos eius loci fontes diuiditur. R.Shlomoh habet Q'33T riwjEs Jd eft in diiiifio ne uiarü. Sic habet amp;nbsp;milgata latina,Sedit in biuio.Hieron. fie dicit.’Seï mo Ebraicus Q‘'S’'y transfei tut in oculos.Non eft igitur nomen loci, fed eft fenfus, Sedit in biuiOjUel in compito, ubi diligentius debet uiator afpiceic quod iter gradiendi capiat.SeptJiabent,!^» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'/xi;

ÿcJia ûx^vx^xA eft,Et fedit ad portas Aenan,quæ eft in tranfitu Thamna. Pagn.fie, Et manfit in in oftio Henaim quoderat iuxta uiam Timnath. Monfterus iiertit,Et fedit in publico loco. Infia hoccapite fie legitur.’Vbi eft meretrix ilia innty a’'3’'y3,id eft in Enaim iuxta mam,qiiod uertipoteft, quæ fedit ad fontes iuxta uiam, fi Enaim non eft proprium nomen loci.

Et miJtipHcati funt dia,inquit.] Intellige, poftquam abierat Thamar nidua, utmancrerin demo pa-tris fui, expedlatura, dum erefeeret Sehelah.Meminithiiiiis, utinnuat Ichudam ucrbadediflciiurui fua;,ôf filium fuum ilh etiam ubi fatis maturuerar,in uirum dare detreólafië.

Er mortua eft filia Sua uxor lehudacjSf poft aceepram confolationern Ichudah afeendit,5fc.Dc mor te uxoris lehudæamp;f confolationeaccepta,hoccft,abfoluto tempore k:vi:ns,proptcrea nieminitjncpu-ternus ex fequenti faiflo ludçfuifieeum uirü ufqueaded immoderatæhbidinis, i.t luucnre uxcre,udfta tima morte uxoris inipfo rempot e liuftiis non potuerit fibi temperat e a commtrcio muhet isalienæ. Hanc,opinor,ob caufatn ftgiùficat eum fmflç uiduum,deinde pra rerifie tempu» luifiis,cum ad ronde» dum

A dum Olies fuas afcenderet in Thimnatli. Hæc auccm no fiint eó rapienda à quoquam, ut putct nihil ef- T^xetnplct ßfnih feillicitijfi remhabeat cumfcorto,modo nöfitalügatus uxori/cdliber ueluiduus. Huiufmodipatriar r.cnpittroci tharum exempla rantæ authoricatiS elfe non polTiintjUt illegitimum congrelTum uiri cum muliere non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;titln ni

fiialicitum faciant. Nobis dicitur i.Cor.r.Proptcrfcortationem nitandam unufquifqj^uxorcmfuam,ói unaquarqj mulier uirum fuum habcat.lcliudam iiiduitas in ifto fadlo non excufat.Si fe continerc uel nó poreratjuel nok’bat,uxorem certd ducere poterat.

Ac nunciatum cïl Thainar dicendo-.Ecce focer tuns afcendit in Thimnath^ut tondent oues futis.] Qiiare hoe nü dire mulicri uoluerint, non memoratur à Mofe. Credibile eft cos qui id nunciarunt obiatam occafi'o-nemhaud ncgligcndam efle purafre,qua Thamar foceriim de dando fibiSchclah compeiiare,promif-' Ibrumlp commonefaccre pollet. Qiidd autem illa eaul'am fuam alia ratione profequhamp;f pracfcnti occa-fionealiter quam ad appellandum focerum uti uoluit, non debet illis impurari,qui cum de focero nun ciarent, nihil hiiius cogitare potucrunt.

Etdepofuit ueßimentn uiduitntis fuje,crc.]Qnid Thamar fecerit,ubidefocerofuo addiuir,qiidd afeende rtt in Thimnath, paucis exponitur. Primum iiidui tatis uefte fepofuir. Ergo ad id ufcpjtcmporis ueftem uidiiitatis feruaucraf,iiides exemplum honeftatis antiqu-æ. Deinde orna fc peplo ut pofsit uideri millier lenis ac liana. Tcirid,obiiohnt fc, ne cognofei pofsit a focero. Qiiartô,fedit in biuio.ueljin oftio E-”11111,1000 iiidclicet tali,qHem prirtcriturus effet focer,amp; in quo illi efl'ct confpicua. Propofitiim crat, j.. quoci ex fadlo fequenti patet. Qiiare hoc fecerit,fubditur. Qiioniam uiderat creuiffe Schelah, ac fe i'ü oôelfe datam in uxorcm. Hoc eft uidebat focerum dedilfe lîbi uerba,ac non ferualfc cpiod promifera''. Mcmoratiir hoc,ad fignificandiim mulieris animum ac dcfideriiim nôfuilfe ad libidinem,fed ad acqui-' lîtionem prolis propenfum. Mco iudicio,uolebat mulier oftendere foccro,fiia ne iiel filiorum eins cul- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

pâ effet Eidlum, quôd nullam prolcm ex illis côccpiffer,amp; quod abf^ liberis ex liac effent uita abrepti.' Qyod fî uerbis rem ipfam indicafl et, nihil fidei iniicniffer.Qiiare uifum eft certo experiméto fnam corn probare innocentiam.

Etuiditcam lehudnh, putauitq; efjc meretricem(Operuer.tt cnimfnciem ftidm) CT declinnuitad eam,‘tdiiUnt (ipßus)ac dixit, Ageefu^fo ingrediar ad te: nefciebat enim quôd effet nttrtts ipfins.Etait, Quid dabismihi.ut in-itdiaris ad iitei Et dixit, Ego mittam hadum caprarum de grege. Et ait: Si dederis arrabonem,donee iniffris.Et ^xit-.Qua: eil ambo quam dem tibiiEt ait: Anulum tuum,et fafeiam tuamjC’’ baculum tuum,qui eff in manutua.

dédit ei, amp;nbsp;ingreffùs eff ad earn, oquot; concepit ci. Etßorexit ç:r abijt, nbsp;nbsp;remouit péplum fuum àfe,ac induit

B «t/limenfa uiduitatisfiuc.] Hæc Mofes nonleiiitatc aliqua tam fufememorat, cum fintpariimhone-

Hæfed facit hoc propter fequentia. ludam interim liadlenus exeufar, quod ignorauerit efîe nurü fuam, Putauentiÿ cflê meretricem. Et hue facit, quod mulierem faciemfuam operuifîc dicit. Cauebar illa diligenter ne cognofeeretur. Ebræorum quidam dicunt id illi moris 8C ucrecund æ fuiffe in domo foceri, •'t'pcrpetuó facie fuerit operta, ôChi ne fadtüjUt minus potuerit ab illo cognofei. Verùm Moles quod de operta facie hicfcribit,intelligit de praefenti diligentia, qua caiiebat, ne agnofeeretur à focerorqua: fane' tautio ff uftranea aat,fi faciès illius focero niinquam innotucrar.

Deinde ôf ipfam mulierem fatis indicat nihil quaefiffe minus qiiàm utlibidini operamdarcr, diim recen(er,quàm prudenter,uigilanter, amp;nbsp;caute' aiÂbonem a focero peticrir,priufquam eum admit kret.Speélabat prouida millier ad futurum rei huius eucntum,öf prouidebat lîbi de certis indicijs, qui l’Utinnocentiam fuam comprobaret, amp;nbsp;iniquiratem foceri fui redargucret, Qiiare nolcbatnuda; illius Prornifsioni crcdcrc, fed pignora poftiilabat, ea^ talia, quæ ufitata illi effent Si notifsima, anulum ui-'ldicet,amp; fafciain,5C baculum. Qiialis fafeia fuerit, incertum eftiquia ignoramus morem illorum tem-Potnni amp;nbsp;popiilorü. Viilg. lat.habet armillam. Sept.liabent oçfiiaMo/t, id eft monile. Sunt quireddant Plliiim. Verùm uidetur non fuiffe pallium,nifi dicamus eum non uno tantum fuiffe pallio teiflü.Nara ’nfrà in plurali lcgitur,quod hic habetur in fihgiilari.

Obiter obferna quod dicit ; Et uidir cam Ichudah, putaiiitl^ elfe meretricem, amp;nbsp;declinauit ad earn. Species mali ui-Qiialem uidebat in illa iieftitum,tak m earn effe putabat. Qiiarc fi qua non unit haberi pro feorto, ca- tanda. 'icat ne fpeciem feorti uel iieftitu uel moribiis prxferat.

Et declinauit ad earn,ad tâam(.ipfius)Sic eft in Hebræo “Slti qw, id eft ad uiam,in qua lùdelicet illa fede EtoneiliC mulie-l’at,ac dixit. Agé quæfoingrediarad te.] Obferiia hic in Thamar,quàm non exprefferit impudentiam me ris ingeniimt ktriciâ,qiiamiiis meretrix uideri ucllet.Non accurrir ad ludam, ut fuis ilium blandicqs pro more fcor forum ad feortandum alliceret,fed fie ut fedebat,fuo loco maiifir, expeôiauittp donee ab illo appcllare-tur.Sic côparatæ funt honeftç mulieres,qusc enâ ubi pudieitii ponere iiolunr,impiidicç effe nô pofïunt.

Etait: Quid dabismihi utingrediarisad mc.^JNon quacrebatqusftum merctricium,fcd caiitionë,de qua diximiis.Et haftenus fiinulauit mores fcortorum,qiiæ propter mcrcedë corporis fui copia proftitiiunt uieretrices unde îc merendo quxftum faciunt,ideolt;p merctriees uocantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diila:.

Et dixit: Ego mittam hœdum caprarum de grege.'] Poterat dare pecunia in pra;fenti,iierù m occulto quo-fiîin inftinftii hocdum promittebat,qiiem mitfere iiellet, ut occafio effet mulieri pofeendi pignora, 8i ”t maniis fuas feruaret mundas à mercede meretricia.

Si dederis arrabonem donee miferis.] In Hcbræo eft psiy. Et G rxci uocat «ffEt latini qiioque quot;Vnde fft ufas op Ifaciioce Arrabo utuntur pro pignore,iit mirum fir,iitide illi fitfaifiuaj inirium.Interea,quod pignorü pignoraiionum^ Pttitio obciniiit in ufn mortaliiim,admonet nos,quàm fimus incerrp fidei.Satis debebat effe promifsio,

iici ii m qiioniam paucifsimi fiiHt in quorum orc fir ueritas conftans 6C infialt;fla5Îpfa ntctfsitrs rcriini a-gcndariim ufum oppignorationum introduxir.

Et ait,Hnultm tuum,cr fafciam tuatn,zr baculim fz/HW.]Qin$fnerit ufus anulcrum illis rcmporib. igro ratur.Crçdiderim fnifte geftamen honori$,quemadmodum 8i fafciam,qiiibiiS nun ufi fint uni nobiits. Anuhii quomodo conuenit baculo amp;nbsp;anulor’ Turn tempons fic inccdebaiit iiiri lionorari ac nobiles, etiain baculum, pjj j aiiqud erat proficifccndum.Quàm fint pofteriora tempora à fimplicitatc prifcorum diuerfa,qiior-• firm attinet meminific f

hoiteriida dedit ei. ] Signa lionoris ac dignitatis fiiac non dubitauir dare in manuS mulieri$,quä putabat tfic rc mcretricibni. merctricem. Reperias innumeros,qui citius omnia paterni nominis ac fanguinis ornamenta in mcrttri cios fumptiis impendant,qua'm ur uel ad boram libidini fuac frenum imponant.

Etconcfpitrt.lNonfimpliciterdicit,Etconcepit:fed,Etconcepit ei:hoc eftjhhudaf^focerofuo.Efte^ nim in Hebraro non Th in fa:minino:fed,^b in mafeulino. Non eft autem prarter rationcm fic fcriptuin à Mofe.Duobus filijs lehudx non conceperat Tliamar,cuius rei culpa non ipfius,fedincnimfuerar. A lehudali iicro cognira concepit,amp; illi concepit,non deinortuis maritis,ficnti fadtu fuiflct,fi Sclielanj maritura nadla ab illofuifletimprscgnata.

Et furrcxitjGT abijt.'} Accepta pignora fecum abftulit,non expedans, ut acciperet hadum,quern acci pcre noIebat.

lAuliercordiitit Etremouitpcpltmfiamifi:,dcindMt ueSimentd uiduitatiijud.] Appâta fuifCe mulicremcordatampa-ez honefld. riteramp; boneftam.Continuit fe infilentio uiduitaris fusefortittr,dontctempus ueniret reuelandifecrtti.

Reperias uanas ac leues, qux ubi femel quacur.^ occafione muliebrem tranfgreffar funt pudicitiam, in ordinem redire non pon'unt,f«d lafeiuire pergunt.Deindc rarum eft,fi mulieri ftcreti continensperfeuc rare poterit,doncc tempeftiuum fir ut reuelttur.

Et mifit lehudah hocdum ex caprii in mdnu dtnicifiii AdoUdmtis, ut reàperet drrabonem de ntdnu nttdierii, tf’ [iI2e]w inuenit earn. Et interrogduit uiros loci illiut,dicès:Vbi eü tneretrix iUa tjuæ tn Enndim iuxta uidmlfedit^] cr dixerunt,tion fuit hic tneretrix. Et reuerf is eü dd tehudam,cT dixit, lion inueni earn. Et iiiri loci iHitu dixerunt,No fint hic meretrix Et dit ïehuddh,Accipidt fibi,nc forte fimus contëptui.Ecce mifi hadutn hunc, et tu «onMiacniflifrfin.]Surrexfrat Thamaramp; abierat,ablatis fecum pignoribiis qua: acceperat d focero. Ie.-(uzT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illareciperet5amp;promifliim prsrftaret,mifit bccdum per Hiram amicumfuum,fedfruftra,Ncn

cop MOI . g,,jjr,jni,fnjfeafr,iqjras,quarehccdiimrerulitadgrcgcm.Hwcfummaeftpra:fentisloci. Scopus Mofi €ft,tueri caufam Thamar.quare tarn diligenter ifta cômemorat, ut doccat, non accepifie illam hocdum, in precium mcretricium promifliimjfedferUafle manus fuas ab eiiifmodi precio piiras amp;nbsp;illibatas.

Ciudlefuerit Etmifitlehudahhcedumexcdprisinmdniiamicifiui AdoUamit,e,mquit. ] Quarenonperferuumaliquét hoc amicitiie ge nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nifi eins qui amp;nbsp;loci Si fadli erat confcius,amp;I pra terca amicus.Seruis fe nokfaat riden-

dtim exponerc.lnrerea uidc qiialisfucritifte amicus,qua Ie fit bocamicitisc genus. Nec petere debet amicus ab amico,quod turpe eft Si inboneftwm,nec amicus amici feruirc rurpitudini. ReS fanfta eftue» raamicifia.Qiiarc nulla inbonefta amp;nbsp;riirpia obfequia locum in ilia habere conuenir.

Tfrionm- non fuit nbsp;nbsp;Et interrogauit läros loci illius^icensiVbi eft meretrix ilia, c^^c.Et dix er unt,lien fiiit hie meretrix,] Hiras no

tixrctrtx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;merctricem,per ignorantiam, qute merWrix non erar. Quid potuit earn uocare aliud, ^quoti

eX faifto effe apparebat^ Alofes uerd non ita.Hic uocat earn miiliercm. Vt recipercr,inquit,ambonem de manu mukris.Ncn dicit,De manu meretricis,fed,De manu mulieris.Meretricem non facit concnbi' tus,fed caufa,ftudiiimêi propofitum.Et uiri loci illi us fiucfcicntcrfiuc ignoranter refponderint,diccn-res,Nonfuirbicmeretrix,pukbréSiueracitcrmulierisbuius boneftatem .à probronominif meretri-eij uindicant. Cedunt ift.i ad tuendos natales puerorum ex hoc concubitiiconceptcrMm,id^ in honoré fiTiiaroris Chrifti,qui bine generationis fuac lineam duxir.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et reuerfus eji dd lehudam,CT dixit,Hon inueni eam.Et uiri quoq; loci illius dixerunt, lion fuit hie mtTetrix,]

hc^retuler'it Hirashoedumdarealicuiexhominibuslociillius, nereportädoiliummokftaretur,aclebudie ' pa-fuadcrc,quód dediflet cum mcrctrici,nifi impediuiflenr pignora,quse rtferre nonpoterat.Quare co aZ^tus fuitreferre hadum,amp;; renunciarc rem ipfam, mulierem uidelictt non efle inuentam,denitp homines loci afftrmafre,quddnonfiicrit ibi meretrix. Seruiebant ifta in futurum, ad hoc,ut caulalhamar plus inuenirct fidei;denicp in prarlenti queip moiicbant hominë, ut intclligcret fiiiife fibi rem non cuih merctrice aliqiia ÔC proftiruta muliere,fcd fubefle aliquid,quod fuo eflet tempore rcuelandum.

Hon fuit bic meretrix,} lam terrid ponitur in Ebrjco uox titinp pro meretrice, fignificat autem fanétificare,amp; parare. Voluut quidam efife hic antiphrafim per quam millier immunda uoccturfanfta, quemadmodum famesaiiri facra uocarur àpoeta,cum minime fit facrarö^ in papatu qui a faciis funr,fpi rituales «ocantur,cum fint omnium carnalifsimi.Mihi uidetur meretricë uocatani efle ^W^P,id tft,pa-ratam,qudd cuilibet fit eiufmodi millier pro precio parata.

Honaitlehudd, Accipiatfibi,nefimitscontemptui.} Sentiebat mulieremftudioabftuIifiTepignora,iU laî^ pluris f.!cere,quam hccdiim. Ideo dicebatiAccipiat fibi,et habeat ea. Satins t ft ut hoc fera mus,quâra lit nos contemptui dt irnfioni exponamu$,quddfaclt;remus,fi ftudiofus in illain inquirereuellemus. Er Vitàdd infiimid. go malcbarlchudab qualecunep damnum ferre,quam probrum et conte inptum nominis fui incuirçrc.

Haifltnits locum habet illwdpoetf,Omniafiperda5,f4mamferuare mernento.Qiiafemel amiflîbpoftca oulhiS J

A nullus cris. Veru m fi nokbat incurrcre periculum conrempniS 5^ diffamiæjnon debcbat ea facere qua; tiirpiaùint, âC uiro graiii incoiiuenienna.

IlludjNe fort? fimus cotitcmptui,uiilgata latina (îchabet: Ccrt? mendacij noS argiure noH potcrir,-Prorfus aliéna «à uerbis reddidit, SC inagis ad fcqiienrem particulam qua'm ad prazccdentë refpexit in-terpres ille,qiiilqiiis foit.Qiiod enirtl fequiriirgt;Eci:c ego mifi ha:diini,amp; tu non inucnifti eamjioc eû fen fiidiftum.'Nonpotcft me arguerc mendacij.Qiiodenim promifi,rcipfa pracftiti. Quod non accepit Cicftinculpa,quodabtjt amp;nbsp;non expeAaitit.Qiiod iievd dicir,Ne forte fimus contemptuùl^s’': n'ni la adidpertinct quod dixit; Accipiatfîbi.Hoc eft,nolo ultra quærcre ubi fit,amp; depignonbus recipiendiS hborare,ne reddam me obnoxium publico contemptui.

Et failum c/l qudfi pofl tres menfes, nuncintuin eâ tchuj^e dicendo, Scortata eÜ nuTM tua, Cf ecce toneepit etiam fcortando.^ au lehudah,£ducite eam,ut comburatur.lSducebatur.Et mißt ad fdcertm fuum dicen io,Viro,cuius htec funt,ego cancepi,aitc^;Agnofce (^uafo, cuius fit hic antdus,ey fafciæ iflie,cr hicbaculiK^ta-* Snouit lehudah ac dixitiluflior me eü ; propterea «3 dedi ipftm Scheheßlio meo.Et non adiccit, ut ultra cogna fctrtt eam.'iSeminnueTit lehudah agrii m non fiium abfcondite'jam quomodo qiiod feminatum fuerac occulté prjcteripfiiS opinionemprodierit in lucem/onfequenter exponitur.Et fadlum eft,inquit,qua fi poft tres menfes,uel,fpacio circitcr trinm menfium.nunciatum eftleliudegt;ScortataeftThamarnurus tua,Âc.Ex indicio uteri ingrauefccntis prodebatur,quôd pafla efiêt uiruna.Erat argumentum à figno. Deinde qm maritata non erat,fcd uidua/oncludebatur elfe fcortata, amp;nbsp;ex fcortatione imprægnatam.’

Et dit lehudah,E:ducite earn ut comburatur. ] Apparet ludam funclum eflê magiftratu inter eos c um qui bas agebat. Alias non licuiflet tlli moi lis ferre fententiam. Pronunciat autem durum amp;nbsp;prsepropermu indicium. Caufa nondum cognita pronunciat,dC tam feuei'a iêntentia damnat mulierem gi auidî,qu« «fi lier? fcortata fiiiftet, haud dcbcbat ante partum rapi ad fupplicium, ne fimul cum ea perdcrenir âC fœtus.Q^iôd fi aliéna fuilTet hæc millier,forf.in mitius amp;liuraanius egiffet ludaS. lam cum in nurû tam feutre pi onunciat,apparet hoc ilium iandudum optafie, ut aliqua earn poffet occaffone c' medio toile re,ncfilioeain dcfponfarecogeretur.Alioqui poterat dicere:Non credo earn elfefcortatatn.Eft millier lionefta SC piidica.Cognofcam prius hanccaufam antequam proimncitm. Vidcinushocloco,quàm fie ptriiiciofu!ngt;fi indices afte^libiis fuis magis qiuim çquitati obfequantur.Solent qui feortanturfeortan fibusdCadiilterantibut alijshaud admodumeife infenfi. Hic ludasfeortatus cum eiTettam duré in nutum fcortationis aceufatam quidem, fed non conuidlam pronunciat, ut non folum acquitatis, fed SC ® humanitatisnoriniexcedat. Hiicrapiebathoiiiinêpriiiatiisaffclt;fius,quocupicbatillamcflecxtind3.

Apparet autem autidfoific regiombus iftis inconfueto, ut morte pleiflcrentur adulteri SC adMlteræ. Dcindc pro adultcrio liabitum, fi qua mulier in domo paterna fcortata fuifiet,c«m effet certo ciiidam Uirüinconuigiiimdeftinata,quemadfnodumerat Thamar. Qi^iod autem non dixit, Lapidibus obriia.* tur,fed coinburatur,non ob id eft faiflum,quod effet filia Melchizedeft facerdotis, quod quidam cxifti-mant, ex eo quod in lege praccipitur ut filia facerdotis igné combiifatur,fi in domo'patris fcortata fuif-ftdeprehendatiir,quam fententiam reifbe'refutauiiLyranus «Sf Burgenfis,fed quód eo mortis genere an te legem in illiS regionibtis confuetum efl’et pocnas fumere de adultcris, uel quod Indus Imiiifmodi fen-teiitiamfuopte arbitrattiprotiiieritin nurum,utamp; i_!^ominiäaffin!tatisgrauiferu:cifcerctur,amp; fimul oftendtretjufipadeó elfe fe luftu indicé, ut infcckra fuorü acrius q alienorû animadiiertere nö diibiter.

Ediiccbatur ; SC m fit ad focerum fuiim dicendo, Viro,cuius hare font,ego concepi. Sic eft in Ebraeo.

Alijjlegiint.'De uiro,cuius hjcfunt,concepi.Ait'qj,agnofce quacfo.cuius fit hic anulus,lt;S?c.q.d, lubes me tombaii,qiiafifirn fcortata,proptcrea quód fum grauida.Sipropterea digna fum quç comburar,quod Cordatamuiter, fumgrauidujiiide cm liocdebeam.agnofce figna.Vide autein qiiamcordata fuerit hacc mulicr.Ad extre mam iifcp necefsitatemferuans fuerat fecreti, amp;nbsp;honori focerifui pepercerar. Et iam cum adignem ab ipfo condemiiata educitur,non dicit: De te concepi.Tu imprpgnafti me.Si fcortata fum^tu es in caufa,tu meemn es fcoi tatiiS. Si digna fum quie hoe nomine comburar, tu cuinpi imis dignus es hoe incendio. Et abs te non debeo iiidicari in hac caiifa qux tua magis eft quam mea Si combufferis rae,cris crutklif-fimiis tui ipfias foetus interemptor,d^ omnium mortalium odio dignus.Nilnl huius eifutit,quamuis in extremo difcrimine cëftituta,fcd adhuc honori illius parcenSjfic innocentiam fiiam comprobat,5C ne -ctfsitati fax confulit, ut juxtd illius tantum confeientix rem oinnem apcriat,cum dicit; De uiro illo cu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

iiis haecflint concepi, «^e. Etifta potuit illi fuggerere per intcrniincios clanculuin,ut ad confeientiara yulginon emanarent. Nee addit quiequam. Non dicit ; Promififti mihi filiiim tuum ubi creuiflet ; ere-Mit,fcd promifsis non ftetifti. Sed hæc ipfius confeientiæ rclinqii it.

Et agnoiiit lehudah, ac dixitriiiftior me eft, proptereaquód non dedi ipfam Sehelæ filio meo. Sen-fus eftrlnique egi, qiiod non dedi earn filio meo Schelæ,ficiiti promiferamgt;dicens;Sede iiidua in domo partis tui, donee crefcat Schelah filius meus.Illa igitwr quod fecit, inea culpa fecit.Qiiare iuftior me eft. Videaiitem qiiam moderatéiam pronuneiet.Nondicit;Ego magis incedio dignusfum quam ipfa,ltd. Exemplum iiu-iuftior me eft. Vides hie exempltitn eormn iudicum,qui iuftiores homines qua in ipfi fint dînant amp;nbsp;op- quorum iudicu. primuntjdeqnibus Abacufe propheta querildicens; Qiiarercfpicis contëptiorcs óf tac€S,eöeuleantc inv pio iuftioiêftf Cii Dauid Sliaiiii orä clilamydis illius qua claneulü abfcidcratjiii argiunentïi inneeëtiæ fuac oftêderetjile leiiata uoce plorüs diccbat.'Iuftior tu es cgo.Sic eóparati fuut iniqui iudiecs.Aegré m ducipoifiint ut tandem agnofeant,eff; iuftiores fe cos quos ipfi iniqiié perfeqituntur Së damnant,

Et nonaXnitfiàtâtri co^nofceret edt». 3 Non addebat pcccaro per ignorainia m admifTo pçccatum ul-te rius,quod iiiilla potuifl'et ignorantia excufart.Mcrainit autem ftlofes hums particiilæ cautionis gra-. tia,nc quis putans ludam poftea loco coniiigis habiiifiê niiriim fuam Tliamar,exemplum idem auden dl ex eo fafto fumat.

Et nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eß temporè pdrtMipßui,ecce gemelli erant inutero eiiK. ] Sic abundediclarabaturjuiflc mulk

Icm liane non in culpa,quód duobus fuis mardis filios non peperif, fed adcó foxundam, ut unopartu utriiifcp nomen in Ifraclc reftituere potiiilfet,fi Schelam maritum elfer tonfeciuura, modd ille non fuif» fet ucftigia frarrum malitiofc feftatus.

Et acadit cnm pdreret,ut dar etter mamn.^ obüetrix aceepit eam,ligatdf^i fnptr ea cocdnü,diecns:ilic r jrr» diftwprtor.] Hoe faciebatobfterrix proprer primogenituram.Hirius gratia notabatindicio coccinima num liane,qux primo prodicrar,urcriamfi illarctrahererur,cognofci ramen poffer. CSucniebat autem purpura dignitati primogenituræ.

lt; Etß,dim eü ut lUe manumfuam refumeret, çr ecce cgrediturfrater eim.'E.t att,Vt cjuid diuiftüipropter te di~ id{tonegt;n,lt;;tr uocatutn eü nomen eiut Paretz-Et poßea egreffit^ eil frater huim/uper euius mantan erat coccim, ittruocatum cft nomen eins Z^erah.] Illi;d,Vt qd diuififti,ppter te diuifioné,in Heb.eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n3‘^Dn'ïl.

Significat autem uerbum y'^QParatz dirimerc,rumpere,diiiidcrc;deinde amp;nbsp;prariialerc.Vnde amp;nbsp;parriea la hxcuarie'rcdditur.Septuag.fïe; rilt;/tiuic-,~Huticè a'e ^faj-^ieifideftjOuarcrupta eft propter te maceriaf Aquila amp;nbsp;S.ymmachus diuifionemtranftulerunt. Chaldxus fie : Qiiàm multumroboris liabes adpra»-ualendum.Vaiim prior ucrfioinagis placet. Loquinirül#ftcnixdêriiprtirafecundinarHm,quani ei ad* 4cnbir;qui prior nafcitur.Et hiceam quo^ obcaufiim diciriir diuifilfe diiiifi nemjtjuód clauftra ni uren primus aperucrat.Et hanc ob caufàm uocatus eft Paretz,id eft diuifiO. Alter ueró,euius manus pl tor prodierarZcrah,id eft Oricn$,qudduifiiscflctproditurus prior. - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' •

^yficritan tfrae * Haber bicloeus fua myftcria,qiiæ diiicrfimode' exponiintur. Cliiyfoftoitiicogitatio uidetur efiinon CT Gentium. Sdmodura eonueniens. Arbitrer autem fie elfe cogiraudum.Duo gemclli in uno iitero,duo trant popn lijlfraclis uidclicer,amp; Gentium.Vtrxp eraiit côeeptiexcodem pâtre peecatorCjdC in peecato.Sicamp;diio populi iftiex Adamo pcecarorc ôC in peceatoconcepti funt.Zcrali,typu$ ifraelis,manum porrigirpri-mii,s,quafî rKifciturusinteg(:r,quam Si obfterrix eoeeino fignar, fed hancrerrahir, 8C natiuitatemfuîW elifferr.Sic Ifrael prior ueluti maninn porrexit, dum obeditntiam fœderi Dei fpopondir, legi ilEus fefe fiibmifitjlegi uidelieet opcrum,amp; fignum unde noraretur eoeeinum, hoc eft,eruentam cireumeifionem acccpitmerùm hanc ad fe retraxit dum in obedientia Dei non perftitit.Velturn inanuin protulitexutc g ro,quandoaliquaillius porriofie prior Chnfto accedcbat,urtotusinilloiamiam nafeiturus uide-retur: retraxit uerd manum dumilluraprorfusncgareacdigiïitatcmprimogenituræcontemnerccœ pit. Pharerz uero rypus Gentium poft ictraftam fratris manum integra Eubitô natiuitate uteri ma-terni clauflra rûpit amp;nbsp;in lucem prodqt.Sicpopulusgenrmmpcroceafionem Ifraeliticæpertinaciæpet iicmt ?.d Cliriftum,ii;^ iIJo quafi plena natiuitate in lucem diuinæ ueritatis erupit.Poftqiünatus effet Phartrzjtandc natus ert «SdZerah.Sie ubi pleniriido Gentium intrauerit,tandem nafeetur IfracliuftaÂ plena natiuitate,amp; integer Chrifto Dfio fiio accéder amp;nbsp;adliærebit.'iraplebituiç ifiud Apcûoli» V bi plenitudo Gentium intrauerir,oinnis IfraeTfaluus fier.

Deferuitiite,tentatione,innccentiaamp;incarcerationelofcph, di^gratia Dei, quscubiqjillumlîceft profequuta,ut in omnibus ageret profperrimequot;.

Et lofrph dtiHns eil in Aegypttim, cr emit eum Potiphar euiwcltus Pharaonis, princeps laniorum, «r Ae-gyptiut,demanulfmaeIitarum,qtiiduxeruntcumilluc.'iP.edit Mofes adhiftcriain Iofcph,quamfupr.'{ jr.cap.cœpram per ca interruperar,qua.’ de Itliudah «Sd filtjs eins erant memorand.a. Connedit autcca qujcdidîurus eft prsccedentibus,obiter repetendo qiiod fiipra' in cake cap.;?, lofeplnim à Madianitis iii Cljtemcognati *Aegyptum Poriphari cunucho Pharaonis,ac principi laniorum, ucnditü effe dixerat. Cogitaiidubic abijciunt, exteri eft,q melius de lofepho fenferint extraneï q ipfius fratres,qui illum ufqjadcd ferre non poteranr, ut uel coiligunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nccando uel uendendo iudicarent e’ confortio fuo elle auferendum. Extranei licrè ufqj adeô iudicarunt

eum non effe rcprobandum,ur etiam data pecunia in fuum peculiü ueiidicauerint. Quis autc ira mente motus eft,ut hominem inutilein ac reprobü gratis ncdiim data pecunia in domum fuam recipiatiSic ac cidit frcqiicnter,ut quem cognati abijciunt,alicni amp;nbsp;exteri ftiidiofe colliganr.Sic amp;nbsp;illud implef,qd Cliri ftus dixit,Non eft prophetacontcmptus,nifî in patriafua.in domo fua,amp; in cognatione fiia,Marc.ôi ïofeph præcur- Et emit euin,in(ptit,Potiphar cwn.crc.] Igitiir lofeph ingenuus Sf liber adolcfcës factus fcruu$,fcruiuit for }fraçlii. éunucho Pharaonis. Cômodùm aut id accidit ei qui populi fui,ohm in Aegypto feruitiiri præcurfor t-rat,ut amp;nbsp;ipfe feruiret ad tempus, donee libertatis ipfius tempus aducnilfet, atç ira prxmonftraretiir in præcurforc,qua forte ufuri effent in Aegypto Ifraeliræ.

Ef fuit Deus cum lofeph,ce erat uir profferè agens,erat^ in domo herifui Ae^ptif. Et uidit herus eitis quoi Doininus effet eum eo,cr omnia ^U£ illefrciebat,Tyominus proffera redderet in manu eins. Ei inuenit lofephgra tiam in oculis eius, etr miniflrauit ei, cr praficit eum domui fu£, ac lt;pt£ habebat omnia dédit tn manum eins. Et accidit ab eo e^uo pr£ freer at etm domui fu£ cz omnibus qutc habebat, ut benedieeret Dominits domum Aegy

F- X P L A N A T I o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;741

prolgt;terlof^ph,cr cr.a- henCiV 'T'io i^omini in omnihui i^u.-e habebitt cu;n äomi tum in agno. 3t reliquit omnia inm.(nulofeph:nec quicqiiam cum co coonouitjiifi pMe/ii qtiem edcb^t^ ] Poftqnu fecniido mcmiiiit fiiJfe lofcphiim in Aegypto uendttum Potipliari eiiniichû legis, confequentcr oftetidit, qiixmni üli in fer-*(itut€ lncciicncrint,q»a iic forrc in iüa fir ueriatas. Et quoniam mcmoratiirtis eraf, qiiàm prolperc'ac fdiciter ceiTerit ei bæc feniitus,id Tiiod capnt amp;nbsp;fans eraf hniits profperitatis.ftariin init;ó prçrnittit dt, fens.'Etfiut Deus Ciim lofeph,ac rum fnbijdf’Eraicp nir profpcrc' agens. Qjiomodo fit Deus cum prjs,* •noniiimus fupr.i cap. 21, ibi, Deus tft tecum in omnibus quæ agis. Qrtod præfcntem locum arrinet, Hidemus Deiim nôafpernari hiimilein Si abic(ftam fuoriim fortein, federte cum iliis fiuefint incxiLo, fine in fcriiitutem dnienditi. Ea eft conftans illiiis gratia amp;; beneuolentia, à qua longe' diuerfa eft gra tia Wandi. Deinde rnonemiir hoc exemple,unde fir profperitas rcrum agendaruin. Ex gratia uidciicet diiiina; præfentiæ. Vbi Deus eft fatiens ac cunóla dirigens,ibi neccife eft cundla féliciter getan?.

IlIudjEt erat uir profpere' agens,non fic eft capicndum,qHÓd tum uirikm fuerit çtatem aftcquiitus, cmnPofiphari ucndereturCnam turn eraf adhuc adolefccns)fed loquitur deuirili prudentia 8i grauita-tc,qua utebatur in rebus agendis. Et nos folemus eos pueros qui cordate quid Si grauiter uel dieut uel faciuntjuocare uiros,cuni graïutate ,tc dexteritatem eorum côincndanres dicimus,Dxf eyn manit.

Bratq; in domo heri ftâ Aegyptij. ] Diuerfa fiint fernorum genera. Alij ferninnt in agro, Si operas craf-iîores obeunt.alii pafeunt pecora.a'ij feruiunt domi,amp; qua: domeftica finit curant. lofeph quoniam ap parebat aliquid habere ingenuitatis amp;nbsp;induftria’,non tft iniftiis in agrum,ftd doini retentus.Et hoc opi Horeftquod dicit Mofes,Era:ip in domo hen fui Aegyptq.

^uidithena eiutquod Qominn/; eßetemn ro.] DiÜgens paterfamilias obferuat non modo fidem ac di-ligeiitiam fuorum,fed fuccelf.un eorum quæ agunt.Reperias qui fi'dclitcrac diligenter feruiant. Si t;i Hienparumlbrtiantur profperitatisamp;lfucceffus . lofeph uerd amp;fide!iterÂl diligenter amp;nbsp;prudenter iSi fi nul féliciter faciebat omniarunde Iienis eins colligebar,cfte cum illo Dominum. Sic dicit MofesrEt ui dithcriis eius qudd Dominus eflquot; t cum eo.Vnde uiditf Ex eo nidelicct,quôdomnia quj faciebat in ma Huciusprolperabantur.Suigularcin aurcm Si mirabilcin fucceft'uin rerum in eo notât ejuod dicit,Oin-Hiaquæfaciebat,profperabantur in m.anu eins. Hoc cft,inrer agendum rekicçfcebat fingularis profpe-fitas.Nos Gcrmani fic dicimus,Etg'«clîf «k ailes vnder den henden.^as er an/àhet. Item,Er hat eyngliick-^^fpige hand. Hoc genus profpentatis maniteftuin habet diuinxcooperationis argumentum.

Etinuenit lofephgratiam in oculis eins, ] Hactenus de gratia Dei qua: adfuit lofcpho in rebus agendis, fi^cunfta ilii reddidit prolpera.fam fubiungitiirde emolumentis,qua: illi ex hacgratia Dei in domo he tiipfius contigerunt. Primum eft,quod inuenit gratiain in oculis hcri fui. Cccpit eum herus diligcrc,ôC liabercinprecio. fngens eft hoccommodum,gratiaminucnirc in oculis eorum quorûespoteftatifubic ftus,amp; quorum tibi eft arb.trio uei ftandum uel cadenduin.Contrd maximum prorfus cftincommodu, fiferuiendum fit dominis maleiiolis Si aufteris,amp;fubinde infenfis.

'Etminiiirauitez.] Sequuntur argumenta iSlt; fpecimina herilis gratiæ. Vbi cœpitplacerc hero fuo,prin dpioexemptus ab illo eft amp;nbsp;Iiberatus aboperis domefticis,quas cum alijs obibat, iSC ad hoc depiitatus, utiam ipfi hero peculiariter feruiret,in ijs uidciicet quæ uel domefticam curam, uelofficium quod ad-miniftiabat concernebanr,quæ hominem fingularis iiÇenij, fidei ac dcxteritatis rcquiiebant. Alias mi-niftraucrathero fuo Si anteacuinin domo eins fcruirtt.Qi,iarcmeo iudicio,quod hie dicitur,Et mini-ftrauit ei, e.mphafim habet in uociilaEi, amp;hoceftfenfiididlum quern afsignaiiiinus.Erat itaqj hie primus cuedlionis ac prxrogatiuæ gradus, ad quern perucnit lofeph, qudd ad fingularia ac fpecialia heri fui munia obeunda feleftus eft.

Et lUepTtefecit eum domui futc^cr qu£ habebat omnia dedit in maniM eins. ] Habent ifta altcrum fublima-tionis gradum,quo prstfedhis eft domus heri fui conftitutus. Dedit illi omnia quæ habebat in maniim dus.Hoc eft,in curam Si poteftatem præfeftoriam amp;nbsp;œconomicainjiion herilem. Neep enim conftituit turn dominum,fedpræfcc'f urn rerum fuarum.

Et accidit ab eo,quo pr£fecerat eum domui fu£^crc.ut benediceret Dominus domlnn Aegyptij propter lof] Pritnu dedit Dominus profperitate eorû quæ faciebat lofeph in miniftcrio domeftico : deinde Si in eo, quo hero fuo in pecuharibus feniiebat ; poftq uerd conftitutus erat pra feiflus fiiper oinnem domu heri fui,cccpit benedidio Dei extendi in omnia bona Aegyptij huius tain in agro q domi.Et addit,Propter lofeph.Propterea uideliccr,qgt; manui lofeph concredita trant omnia,uoluit Deus in omnibus benedi-ftionis ftiæ declarare largitatem Si abundantiam.lrerum hoc exemplo uidemuS,tam bcneuelleDeum pijs hominibus.ut illorum gratia etiam impqs benedidiionem fuam impenderc dignetur, ficut Si fup. in hiftoria Laban Si lacob uidimus.

Et rehquit omnia fua in manu lofeph,nec quicquam cum eo Cid eft,donee eu m habebat rerum fuarii præfc-(tam')cognouit,niii panem quern edebat.lA-d hoc memorantur iftajit exprimatur q omnium rerum fuaia fecurits fuerit Poriphar,iibi lofepho curam illariim cömiferat. Vfqueaded uideliccr,ut ignarus effet coat qiia:liabebat,quæ«5domi Si in agro gerebantur,nihil feiens nificibum quern cdebat.Hæcdiciintur ad txtolleiidaingratiam Dci,per quam lofeph omniaprofperrimé agebat.

Igiturin ifto Potipharc, qualis quarts fuerit, hoc iaiide digniim efte apparct,qudd non confiderauit in Ioleplio,quisamp;l unde eflet, fed diligenter gnitiam Dei in miniftcrio ilUus reluccntem obferuauir, iliam^

741 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;___,

ilk, cp cupide' Si fecura m^rcfftufiis Rcperias homines adeo fiioriim gentilium amantff, pfregnnc-riim ofor. s uretiamfi lofcphoifto duplo profperiores SJinreliigcntiores adipfoS ueftiant, ina.licttalt; men fiiorum uti ignauia Si ftupidirarc,qiiamcxtf riorum hominum Iblertia Si dtxterirare.

Illud autemjqiidd nihil fuorum cognouit Potiphar,nifi panem quern edebaf, licet id nieritdfécerif, IjroptercomprobatamS^ indubitatam prafitflifui fidem acdiligenriam:male' ramen fumitur in txem plum ab illis qui omnem curam,folicitudinë,gubcrnationem Si poteftatem fubditoriim fuorum,inhu meros cotifiiiariorü acprçfi «florum fuorum fie réméré abijciuntjUt non folum rerum fiiarum nihil,nilî quod artiiict delicias,f d nec eorum fidem amp;nbsp;probitatem cognofcantjquorü potcftariomniafubiiciür. Ponphar etfi bonafua non cognafeebat, cognofeebat ramen loft phi præftéH fui fidtm,diligentiam,fi4 in agendis rébus profperitateui Gc elfe compararam,ur fecure' illi pofler inniri.

£r crat lofeph elegantißrma elegMi aßeitu. Etßitum eü poü hiec uerbajenauit uxor heriipfiiK cculos fms in lofeph, ac dixit, Domi mccum. J Qiioniam erat de rentatione hac lofephi mcmoraturi!S,pra m;fit de illius pulchririidinc,proprer quam uxor htriillius confuetiidinê eins appetrit.Tnbuirauteni ilhe-Ifgantiam non folum faciei,fed Si formæ, per quam inrelligo decenrem ftaturam amp;nbsp;cor.ftitutioriecor' pons. Etfaclum fft,inquir,pcftha'cuerba. Hoceft.pofiqconftituruseflet Icfephpiarftétiis omnium bonorum herifui,Sé cunftain manuipfius profpcrarenrur,dominus omnibus bonis lienillius bentdi* XificrjSé ipfe fectirus omnia permirterct Iofepho,arqj ira ille in fummo prccio Sé honore uerfaret.Qiiid iadhnneftf Vxor heri fuioculos in eumiccit, animumtp illius ad concubirü adulrerinnm folliatareco: pit,dicens,Dormi mecum. Hac erat rentario diabolica. Mulier capta laqueo pulchrinidinis loftphar-deiecœpit Iibidinis illicitæ flammis. Cogitabat paratam fore occifionem,queries uelkr, confuetiidiiie illius pcriundi,quôd libère’ uerfarerur demi in omnib.abitp iilla lien fidjaicione r deinde fperabatil iinr non reeufarurum herac fiiae gratiam Si ainoré,propterta tfier feriius empritii!S,ft d pro magno duftu ruSjquód unà cum rotins domus œconomiaetiam heræfiiæamore Si copia fi ni poffer.

Let(Mit,iiJquit,oculor fuos inlofepb po^htecuerba.] Inirio cü ucnilfet in domum hanc,ocHloS luôsin if lum non leuauit,fed uel contempfir,tanquam Hebia:um,Sé ftruum emptirium,uel pro mctegentisjc-ô:a facie queries prodeundum erat prodibat, nec ulla cogitarione de feme Hebi æo uidendoaffiotbat Poflquam uerô de illius induftria prudentia,rcrumfp gerendarum fiiccefiu Sédexreritarecxore mariti fui fubinde percepit,deinde ilium totius domus œconomiim factum uidit, tum dtmû admiraticnequa dam mota oculos in ilium inijetre, Sé proprer pulchritudinem infignem in aniorem eins rapi coepir. Sic iiirtus animi Si fpecies corporis in loft pho mulieri caufam amoris pepcrilfe uidt nti:r, cuius mente B fiiran afflarii fuo inftigaiiir, ut qd corde conctperat, uerbis etiam erga ipfum lofephum prcferrtt, ac mentem luitcnis ad opus ni fariuin follicitarct

r t rciwit ac dixit ad tixorem heri fui: Ecce herut tncui non cognouit mecum (ftiicc[Ui{m in domo,fed omnia lt;]Uie habet dédit in manum meam.t^(c ipfemaior eü me inhac domo,nec prohibet mihi lt;juicquà,prlt;£ter te, propterea

es uxoripfuifzy^ e^uomodoßcerem maîumhoc grande, peccarem in Deuv i Et quamuisad lo/ephu quer tidie loquerctur,haud tarnen aulcultauit illi,ut dormir et iuxta eam,cr effet cum ea.Etaccidtt fecunàûbanc dient, qua uencrat domûadßciendu opus fuü,nec quifqua uiris domus domi erat,ut apprehenderet eum cum uefe e^ iusac diccret:Eormimecum.Etreliquit ueüemfuam in manueius, Cf aufugitforas.] Pra-dicat Mofes diligenter conftantf m lofephi contincntiam,qua innocentiam fuam,et fidem hero fuc débita contra ir.fignem Si grauem infanæ miilierculæter.tationcm illibarâ cuftodiiiit-Tenrationem txpofuit, quahtra domus pudicitiam icfiusfollicitandodixerar,Dormi mccum. Subiiingitiam qucmodoillefegtfftrit. Etre-niiitjinquir.Primiim fiinplicirerreciifaiiit.Deindcjnc uideict hoc faccre tx arrogantia quadam amp;nbsp;cen-temptUjfed ex fide hero fuo debita,amp; exftudio probitatis ydeniep ex timoré Dei,rccufarioni fuar ratio* neinadiungitdicens,Ecce herus meus non cognouit mecum quicquam in domo,Séc.qu£expofita fiint fuprà.Rationis huius fenfiis fic habere uidetur ; Elfem cmniiim morralium nequifsimus,fi tarngran-dem perfidiam tarn infigni beneuolentia: ac fidei heri mei rependerem.Eucxit me fuper omnia qua; lia-bct,acfi'dei mex aded fecurus concredidit omnia,ut nihil fit in omni domo ipfiiis,quod fux curæ feriia-ncrir,nifi re, proprerea qudd eS uxor eius, 8i panem quem edit. Quam infignis eflem nebulo, fi fidem lianc illius fallerem ? Hoc tft quod dicir,Et quomodo facerem malum hoc grandefPeccarem in Deiim. Poterat diccre,Non es uxor mea.Habcs manrum.Non licet ut hoc faciam. Nolo effe adulter. Veriim huiiifmodi ratio nö fatis conuenilftt enormirati fccleris,ad qd follicitabat. Etenim mulier ifta no löluni erat maritata,federatetiä uxor heri eins,cuius ipfe erat fcruus.Adulteririeft.fi cognofeat quisg mulicrê non fuam,fed alterius cuiuslibetuxorem. Et ipfum quidem adiiltcrium eft,fi rem habeat cumuxorelie n fuiiueriim peCcato adulteri] acctdit fcelus perfidiægt;quo peccatum hoc pkirimum exaggerarur, ctiam fi fir ex infimo feruorum numero qui hcc facit. Si ueró talis fcnius qualis erat Icfcph, tails heri, qiialis trat hic Poriphar,omnia in manus fibi tradentis.Sé in fide ipfitis fecure' conqiiiefcer.tis, uxorem ftupra lient,qiiis fans expendenr, quàm ille enormis ptrfidix fcelus admittat f 'Vt nonfruftra dixerit lofeph, Quomodo f .ce rem peccatiim hoe grande f

liludjMec ipfe niaior eft me in hac domo,in Hcbrxo fic habetur, quot;Itï’C mn n''33 nbsp;nbsp;nbsp;quot;'SS'K. quod

Oufeeics uertit, Non tft maiorin hac domo,quam firn ego.Sic uerrit Si Pagninus,amp; Monfterus, Si Ti gunna quoep fic habet. Poffer hxc uerfio probari,fiin Htbrao fimplictter effet Vquot;«» Tl!lt; gt;nbsp;id No*!

F. X PL AN ATI o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;743^

A maior.Verum quum fjtV’'n3’’gt;ïS''y! jd cft.iion ipfe maior,arbitrer uoluiiTe lofcphum fjc am^Iificare Iic ïifuierga fefidem ac beneuolcntiam,ut diccrcr,eriam ipfiim htrum non cflc maiorem in fiia domodioc «ftjiabcrepliis potrftatis in omnia fna bona,quäm habeat ipfe, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;f

Cogifandiimluccft depriidentia Potipbaris. Erar ipfe caput amp;nbsp;hems omninm coriim qiiæcrant in ipfiiis domo,adeocp Si iure maior quam ucl uxor,uel liberi, uel ferui. Vertim qiioniain re Ipfa expe^ riebatiir plus efleprudentiæ, dexteriratis ac profperiratis in lofcpho fuo fcruo, quam in Ic, uolnit gu-* beriiaciiJa domus eifepenes illummon minus quam penes fedioc eft^ uoluit in domo fua regnare no uo-luiitatem propriamjfed ipfam fapientiam Si prudentiamdonge' diuerfiis ab co qui dicit.'Sic uolojfic iu-bcojfir pro ratione uoluntas.Et hocipfum fpecimen eft priidcnt)«c,moderamina rerû non propriæ uin-dicareinfcitiæjfed porius alien» permittcre priidentiæ/tiamfi maior fis conditione,uel ordine,uel offi-do.Qiia’m eft Kotnanus pontifex alienus ab hac prudentia ? Eriamfi ram cerra amp;nbsp;légitima eifer confti-tutionefiiprcmusreligionis Chriftianæ moderatOGquamfuithic Potiphardomusfuæcapur, debebaç tarnen ad Imius cxcmplumgubernacula ccclefiarum alijs pcrmitterc, de quibuc conftaret, qudd elfenc incaufisffdeiacreligiÖis noftiæipfo peririorcs acdcxteriorcs miilto,qnales fanc’quamplurimipcrgra tiam Domini in Ecclefiis pafsiin reperiuntur. Veriim hoc genus pnidenri» non eft eorum qui maiorita rem,iit loquuntnrdn Eccitfia Chrifti d.abolico prorfus inftinólu fie qiia:runt,ambiunrjamp; rerinent mor dicus, ur cirius fint omnern domum Dei in fempiternum perdituri, quantum inipfis eft, qua'm uel ad boram occupatura adulterini primatus faftigiü alijs,etiain ipfis Apoftolis, fiin uiuis hiceifcnrjCeifuri,

Neeprohibet mihi (jiiicqudmSncimt,pr£tei-te,proptcrct( quoi es uxor ip/ius.] Vulgata latina habet,Prjlt;« ftr rc,quæ es uxor ipfiiis.Veru m in Hebræoeftj’^rro’K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id cft,Proprerca qudd tu uxor eins cs*

Habet hacc parncula tationcm,quarc non conceiferit Pofiphar lofepho poteftatem in miilierem hanc, queinadmodum in reiiqua fua bona.Propterea uidclicer,qiiód eilet ipfius uxor, quam nec affeedu mari t;ili,ncciureconiugij cuiquam poreratfacerccommunem, autaltcrius cuiufpiam poteftatifiibijcerc* Admonemiirhic,quam fir ardfa coniiigum cöiundlio, quamey incommunicabilisfocietas. Omnia fua potuit Potiphar tradere in mainis Iofcphi,una dempta coniuge. Ardla eft coniunéliö parentum ac li-beroriim,arlt;ffa focietas Si cognatio fratçum, uerùm longdai »ftior eft coniugum. Poteft pater liberos ftiosaliorum fubijeere potcftcri,poteft frater a fratre fciungi,amp; in aliorum tranfite confuetudinem.'ue-rùm coniunx coniugem alien» poteftati ac confuctudini lubijccre nec animo poteft nec iure.Chara eft ftciilratum,præferrim pecuniæ poifefsiomerdmcharior eft focietas cöiugis.Facilitates poifumus com ß mnnicare amicis,uxorcs non item.Tantacft charitas Chriftianorum,ut omnia fint inter ueros Chriftia nos communia,immd ut aliuSpro alio mori quoep fir paratus : uerùm tanta non eft,ut uxores quoque reddat communes,ut rede'fcribat Tertullianus. Qiii anima animetp mifcemur,nihil de rei communies tionedubitamus.Omnia indifcrerafunrapud nos,prætcr iixores. In il.o loco confortiuin foluimus, in quo folo cjcteri homines confortiuin exercent,Sic.Qiiód fi hæc eft conditio coniugum, adinodum de-teftabiles fijnt,quinon folum in res Ecclcfiafticas,fed Si in ipfam Ecclefiam/ponfamChrifti unicam,do minium ufurpant.Si fiint ccconomi domus Dei, ólt;:,ur contendunr, omnia à Chrifto poteftati ipforum funttradita.’quarc no dicunt cum lofcpho,Omnia dedgin manus noftras,pi»ter Ecclefiam fuam, pro-pterea quód ilia eft fponfa ipfinsC

yjquomodoß,cerein nu(lu:nhocgrtinde,inc[uit,cr peccaremin Dewnfln Hebræo efta''n'7!ilt;^ ’'nit'Cnijid tft,amp;peccarem Deo.Alij habenr,Et peccarem coram Deo.SicuerteriintSeptuaginta.Vulgata lat.ha-betjEr peccarem in Dominum incum,quafi loquatur de hero fuo,cum de Deo loquatur. Obferuandii bic eft,quód peccatum hoe,ad quod follicitabat,grande malum uocat,quo non in herum fuum dunta-xar,fed amp;nbsp;in ipfuin Deum peccalfet,fi miilieri obfequutus fuifiet.Quain fit grande peccatum,fupr.i ma iiiii.Hic uideiidu eft,quomodo hoe pcccati gencre in Deum fpeeialiter pcccitur. Generaliter, quifquis peccat, peecar in Dcü, etiam ubi peecat in hominë, Is demiim fpeeialiter in Deum peccat,qui pcccatin homines defolatos,qui peccatin aftbiftos,qui peccat in paruulos,innocctes. Si rationis ufu deftinitos. Nam horum omnium tutela pistcipuc' in Deo eft,lt;SC non poifurit fine grandi maiitia lædLDeindc pec-eat in Deum,qui in hominem perfide? peccat tota à ie fiducia pendentem,amp; in fidem ipfius fcip Si omnia fua collocantem.T ale fiiiifet peccatum lofcph.In Dcum etiam hoc pafto peccauit Dauid,cum uxo tern Vri» ferui fui polluerer,illumcjj nihil huius fiifpicantem literis proditorijs ncci deftinauit. Vnde Si. lt;liccbat:Tibi,foli tibi peccaui,amp; malum coram tc feci. Huiufmodi peccara propter enormitatem fingu-bris malitiæ redléin Deum fieri dicuntur,amp; fingulares etiam pccnas merentur.

Et qMlt;igt;n«M,inquitjitd Sofephum quotidieloqueretur’[Vulg3t^ latina hic de fuo habet. Et millier molefta erat adolefcenti. ] baud tarnen aifcultauit itli, ut dormirct iuxta eam, Gr effet eim ea. ] Vulgata latina pro iftisfiibftituit; Etillc reeufabat ftuprum. Expouit ]VIofes,qua:fuerit mulierispertinaciain malo* Qitainuis audiflet ex ore lofephi,quare nollet ipfi obfequi, haud tarnen cœpto defiftebat, fed quotidie peft ns pudicum SC honeftum impudica follicitatione fatigare moliebatur.Sperabat fic inftando fe uin-cere pofTcjód tandem quod ardentcrcnpiebatobtinere. lolcph contr.i gratia Dei munitus conftanti re.^ cufanonepertinaciamSë improbitatein miilierisinefficacemreddebat. Videmushiepugnä pertinaciac «Sf coiiftantiæ.Magna nis eft pertinaciæ in tentationibus. At contra maior eft uirtus conftantie in ijs qui Deiim timent,ad mneendam tentationü pertinaciam. Deinde Si illud obferua, quód non fimpliciter

tagtenconfeilficiih:fed. Hand tarnen aiifcwltauit illi. Necdicit, Vt dormiret cum ca;

7. ’ 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J N G E N E s I M

(edjV’t dormirct nVïKjid fft^Iuxra eam^óf cfTtt ci'in fa.Pertbatmulierjiitfaltem coderti fecûciibilidor* A innct.amp; ciim ipfa tflet.Nam fi hoe obriiniiflttjCa’tcra qiiocp feqiiiinira fperabat. Veru pius,fidus, pro* A br.s,amp; prudens adokfewis bac «tebatur caiitionc,iit ne aiifeuirarct quidemjicdum confennrer, ifta pe* tenti.Qui audit noces Sirenariim,facile'capiti.r ac perditur. Oprimü ergo cftne aiidire quidëjûd aiier*

^fere aareS.Etjqiii propiusacceditad ignem/itius incalefeet Quare fugiat ado lefcensimpudicæmulic-fîS confortia ne unà fedeat ftct,ambiiler,ecdem ne loco dormiat,iufî de caftitatç fua pfricîirari,amp;infini tis iabonbus implieari nolucrir.Huc pertinent illa;Qiiis ranger picem,ôr non inquinabirur ab tarSfe.

E f accidit fecundtan hancdiem qua uenerat domtm,crc.'i In Hcbræo ßc Jiabttnr : Et fadtum eft fecundu diem hanc,amp; uenit domunijS^e.Vnlgat Jat.babft,Accidit autem qiiadam dic/it intraret lofeph domû. St pt.fiCjSy'yfTi) TcictvTn rir eft^Fafta eft autem tabs qusdam dies. R.SIilomoh exponit de die ad hoc facinus ab improba mulicre deputata, quod ea iiidereturfore comoda propter domefticorä abfentiam.quibus eundum eflet ad locum facrum amp;c. Irrequieta mulier intenta erat in omnem oca* fionein,amp;f non mode obuiam ufiirpauir,fed amp;nbsp;in futurum de capranda cogitauit.

Qitaurnn-atdomuntjinquit,adficicndumopmfuutn. ] Confer ftudium utriulep. Muliernoéles aedieS meditabatopiis abhoneftamulierealienû, lofeph côtrà ftudebatopenbiis minifterij fuifidebterobeiin ths. Q^iod aufein fuerit opus lofephi turn tempons in domo heri fui faciendum/criptura no ineminir, fatis eft qudd hommis fedubtarem in miniftcrio heri ipfiiis cömendar.

Nec qutfquam inquit,de uirisdomiM domi erat.'i Hæc foiitudo domus mulieri uidebatur ad propofiriiin opporcuna.Solitudincm banc debebat deebnare lofeph, mfifumma neceßitatcadatfbus eftet, iit domû Ke»!O fatis cau- iugi-edcrcrur,itJ qua Sirena ifta fola degebat.Verum qtiis adtd cautus eft^ nt omnibus horis lingula cir-curnfpicerCjÄr omnes improborum hominum infidias perpetud cauerepolsit?

Vt apprehenderet ewn cum ueÜe eius^ac diceret,Dormi meApparet mulicrem præ mentis infania lofepbum m loco ubi turn degebat,amp;^ in ipfo opcre quod ex officio fuo obibat, inftar malæ beftiæiniia fii)e,amp; ad bbidinem fuam cogere uo'uiire.pcftquam utrbis nihil tfficcre poterat. Hoc propofito uefte

Dxcmplii impu- Ibius apprehendit,fiue tunica fuerit,fine pallium,renitentem ad fe pertrahere uoliiit.Videmr.s extm dcntiiCmeretri- plum impudentiæ mercrricia’,in uxore hirili.Hucrapicbatur amoris infania.Qiiemadmodum ipfa a* Che, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pta erat uincubs concupifcentiæ,ira lofephiim braebiis fuis innedurc cupiebat amp;nbsp;rentabat.

Et reliquit ue^em fuam tn manu eius,cr aufügitßras. ] Satins fuilTct, fi cum ueftc foras exilire poruiflif. Veriim quoniam ilia manum uefti fux iniecerat,melius erat fine uefteaufugere, quam cum ueftepericli taei.Bona permutatio eft,q ua pudiciria amp;nbsp;innoccntia ueftc relidta feruatur.Et ita diuioitusdifponeba ß tur hæc caufa,iit ueftiS in manu miilierisrelinquerttur, cuiusindicio malefana amp;nbsp;fraudulentaadftrucn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(

EtfÀâum eil cum illa uidijfet quodrcliquiffet ueilem fuam in manu ippius.cr fiigiffetßras-uocauit täros iomits fuje,ac loqiiuta eil ad eos,dicens:Videte,introduxit nobis uirtan Bebrteum, ut lÜuderet nobis, in^rclfus ejl ad me, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

ut dormirct tnectimaierum clamaui uoce magna. Et accidit,cum audiret quod leuarë uocem tneam^ej clamarcm, reiiquit uefem fuam iuxta me,Qr ßgit,egreffiisip eil ßras.Etretinuit ueftè eius apud fe, dome uenirct herta eitit ad donuunfuam. Et loquuta eil ad eum fecundum ut^j^a iïïa,dicendo:Veiiit ad me feruus ille tiebrxus,quem intro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

duxifli nol'is,ut illuderet mihi. Et accidit,cuin leuarem uocem tneam, ey clamarem,re'iqu:t ueflem fuam luxta me, GT außigitßras.'i Habent ifta occafionem innocenns lofephi.Quæ rea er.it,amp; a îofeplio meritifsirné ac-eufari p^ffrat,accufat ipfa lofephum.Et faiftum eft,inqiiit,cum ilia uidifl et qudd rebquilfet ueftëfiiam in manu ipßas,8i fugiflet foras,amp;lc.Hifc€ uerbis exponiturcaiifi,quarc Icfephum tam iniqiiëdl acer-

^^uüer impati- bc' accuûre uolucrir. Videbat fc non modd nihil efteciftë, fed amp;nbsp;iufîgniter elle ab illo contemptam, id eus contemptus, quod ipfam urebat fupra modum. Vix eftquod acerbius iritet miilieres impudicas, qu.àm fi uiderintfe ab ibis quos amant pcrtinaciter conternnLNihil minus ferre pofl’unf,qua'm formæ, amoris,amp; concupi fcentiæfuæ contemptum.Iniuriam banc,ut piitant maximâ,nullo padio concoquere pofTunt. Et banc ob caufam ardentifsimum amorcm,quo deperierat iuuenem,amp; propemodum fadla fiierat infana, fubi td conuertitin odium infeiififsimum;amp; quem antea cupiebat habere in delicijs, iamin uitse difcrimiiia

ïîlegitimuiamor maliticfifsime’conijcit,amp;exrindtumcupit.Quainreindcmusquamfitillegitimushicamorplanëdia dtaboiictis. bobcus,amp;omnibus cordatis hominibusfummopere fugiendus. Deinde, timebatetiam,ne prodere- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

tur ipfîus neqiiitia,per id quod reliera apud fe uefte nudus effugerar foras, amp;nbsp;forfan ctiam ab eo .iccufa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Kuliebri rnali- rcrurcoram hero ipfius,cmeratebariisimus. ConiungititaqjraalitiæfuæmuliebremuerfutianijôC tia uerfittia con ad artes talium feortorum confugit. Piæuenit eum accufando,amp; qua ipfa fuerat ufa nequitia,huius infi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

tunila,. mulat ipfum,caufam(jj rcli(ftæapudfe ueftis inipfum mendacißimeretorquet.Et hoc facit primiim CO ramdomcfticiS,piiufqua'm ilbquicquam.ea de re cognouilfent. Non expedtar donee domum ueniant, fed uocat eos ut ad Ce ueniant, ut animos eorum qua'm primiim mendacio fuocontra innocentiam lo* fephi inficiat Hi inciter: V idete,inquit ad cos,introduxir nobiS uirum Hcbrxum, ut illuderet nobis^âlc.

Oftenditiliisueftemlofephi, quumdicit Videte.quafîtbceret. Vidtteiufîgnem nequitiamimpu- * denriam.quæmihi contigerir.Et ut h4ncexponat,addiflntroduxitncbis uirumHcbræum, utillude* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

rct nobis . Primiim acciifat herum ipfiim, quafi ad totius domus moleftiam amp;nbsp;ignominiam lofcphiim inrrodtiXilTet.Non dicir,Introdiixit uirum Htbrarum:fcd,lntroduxitnobis, hoceft,mihi Si. iiobiS om-nibtis,ut eftet nobis oneri Si ignominiæ’^quafi fine mro Hebræo domum banc adminiftrare non pofsi j mus.Eoqiutur nonlîmpbciter de eo qudd emerat Iofcphum,ut eflet feruus ipfius, fed qudd céftitucrat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLANATIO,

^mntotius domus præfcftum amp;nbsp;omnia fiia curæ illiiis fubieûerat. Sêièbat aftuta mulicr eam rem difpÛ domefticiSjideocj} animos corum facillimc pofle aduerfus lofeplnim inftigari, p ræfertim à' fe fan-

*înam liera domus ôC in caufa tam graui,qu3m herus omnium eflet pefsimc larurus, nec iniiltam abire pcrmifTiiruSjpræfennm cum non midis ilium uerbis, fed manifefto quoqjrdiiftae ueftis indkio aiuüla-’ft.Etillud ignominiæ notam haber,qudd non fimplicirer dicir,Introdiixit nobis feruilm liun^.'ftd, *■gt;1111 Hcbræum,inquit. Eranf Hebræi Aegyptijs tantar abominationi, ut illicirû putareht panem cum 'lliscomedercjficutiuidcmiisinfrd cap.4). Et haCquo^ ignominia uoluif lofeplium odiofum reddere domcfticis. VidemiiS hic quàm mulicr ifta non fuerit cordc redlo erga marifum Si herum fuum, quem Pc nominate quidc digtiatur.*amp;f dum lofcphum unir a»;cufare,cum primis odiofe pcrftringit, Eiflumtÿ 'pfius maligne'intcrpretatur.Pcfsima mortalium, introduxitin domumfuam,non tuam.fibi,non tibi: Pirum piumjprobum,iuftum,prudcntem ac fi'delem, uirum propter quem bcnedixerat Deus omnibus l’onis heri tui. Cum te uerd in domiimfuamintroduceretjgnarus maliciæ tua;,intrcduxit mulkrem iie fcAegyptiam,impiain^perfi'dam,impudicam,amp; omnium uerfutifsimam adultcram.

IngrelJttS inciuit,ad me,ut dormirct inecum.1 Dixerat, Vt illuderer nobis. Exponens quomodo hoe fccritjaddit ifta.Âd me ingrefTiiS eft,ut dormirct mecum. Qiiafi dicat: Aded faifïus eft impudens amp;' au ciäXjUt non ad famulam aliquä domus nofttæ, fed ad me, ipfam heram domus,aufus fit ingredi,amp; rem Centare omnium nequifsimamuideliccr, ut dormirct mecum. Qiiiipfum herum amp;nbsp;me tamipfigniludi •’rio afficere non ueretur,quo putatis animo eft erga uos domcfticos.c

Et accidit,inquit,cum audirct quód Icuarem uocem mcam,amp; clamarem, reliquit ueftem fuam iuxta •ne,amp;; fugir,cgrcfliiS(p eft for.is. Reddit caufam,unde ueftemipfiiis fecum habeat. Reliquit eam,inquit, Ppuci me. QiiofFugiens foras. Quare fugiensf Qiiia clamabam,timebar ne apud me deprehenderetui. Qiiarcelamabass’Qiiia uolabat dormire mecum.Ergo in argumentum eorum quædicebat,oftenrabat Pcficm.Et erat fpccies figni Iniius admodum probabilis. Veftis crat lofcphi ; non poterat negari. Erat * domefticis omnibus nota.Erat in manu hera: tanquam relidla. Fugerat lofeph e' domo. Ha-c étant o-cPnino liera. Vidcbantur ergo redargucrc nequitiam loièphi, cum reuer.a teftimonia eflent de neqiiitia P'nlicris.Qpod in occultogeftumcrat,igiiorabarur. Quod uidciicct ipfa follicitafTetlofcphum ad ne-ftndam libidinem,amp; obfequi nolentis ueftem innafiffatjUt uel inuitum ad fe raperetnllc iierd cum ahud Pon poflct,relilt;5fa uefte ob id fugiftet, ur innocentiam fuam Si fidem hero debitam illibatt’ euftodirct.

Ôe hac ueritatc perinde poterat teftari ueftis in manu mulieris rehdla,atcp de eo cuiiis ilia iiifontem fal-® foacciifabat. ucrùm calumni.i in hoc uinccbat,quôd ipfaerat hera domus, lofeph feruus : deinde qiidd

CTcdibilius eft amp;nbsp;ufitatiiis,iuuenem èiyuiAofi praefertim omni poteftate domeftica fungentem, adotiri hc Pâm domu$,amp; ad concubitum follicitare,quàm muliercm maritatä in domo mariti fui non folum cou cupifccre confucrudinem fcrui,ftd amp;nbsp;omni muliebri piidore abiedlo, ctiam reniteritis inuadere ueftem,

ni «elle concubitü extotquere. Videmus hic g potent pofsit ftrui cahimnia,fi ignorata ueritarc,men Calu/mni^. djdo poterit qualifeuntp adhibcri probabilitas.Tam potens ftriütur calumnia,ut ex fonte fiat innoccs;

£tretinuituefl:emeiui apud fe donoc ueturet herus eius ^ilicctiofephi) addomumfuam. Etîoquuta eß ad '^mfecundumuerbaitla dicendotVenit ad me feruus ille,crc.'i Vide iiifatiabilcm maliciam perfidæ amp;nbsp;adulte cæ. Non crat contenta, qudd lofcphum, quem feiebat cfle innocentem,coram domefticis falfo detule-fat, nifi ilium etiam coram hero ipfius, marito fiio, confimili mendacio aceufater, amp;nbsp;animum illiiis in Pectm eins inflammaret. Sperabat fore, utconfeftim abreptum occiderct, cupida fanguinis eius,cuius Mtca amore infinierat,ac confuctudinem libidinofam toties ambierat,tandcmlp ab inuito quoip extor qiicreuoluetat. Videctiam quanram audaciam amp;impudentiam tam iiifigni malicia:coniungat, qua Pon folum fuam ipfius confeientiam fine ullo piidorc contemnit, fed Si aduerfus ea quæ à lofepho ad Cotndam ipfius innocentiam fortiter ac iieraciter hero ipfius exponi poterant, prorfus aiidadter in fadem mariti fui ueftem banc innocentis,quam ipfa apprehenderat, dicens. Dormi mecum,ingerit,amp; ca lumniam mendacifsimam ftruit. Quis alius iftam maliciam amp;nbsp;impiidentem audaciam in cor mulieris lmiusingefsit,quàm ipfifsimus fatan?

UßHum eü,c^m audißet herus eius uerba uxoris fu^e, lt;ju£ loquebatur ipfi,dicem,Secundum hac uerba ßcit nùhi feruus tuus:pra ira cxcanduit.Et tollens tofephum herus eins, pofuit eum in carcerem,in eum locum,ubi uin Id^^egis uinili tenebantur,fuitqi ibi incarcere.]Tria prædicat de PotiphareMofes,quôd uidelicet aiidicrit Perba uxoris fuæ lofephum grauiter aceufantis, deinde qudd ira excanduerit. In Hebrsco eft'SDR Sh’’’', id eft,âC iratus eft nafiis eius.hoc eft, admodum ira excanduit,tertid,quodconiecerit lofephum in carec rem. Qiiod uerba uxoris audiuit, nihil habet culpabile,praefertim in re tam graui ac nulli honefto iii-ro fufep detp facienda. Qiiod nerd auditis illius uerbis ira excanduit, ex co crat,quod illi,lofcpho non-dnm auditOjCredidit. Vir alioqui non imprudens non debebar locum dare affeftibus, fedprimiim rem ipfam altera quotp parte audita diligenter cognofeerc. Et hoc forfan in altcriiis generis caufa fecifict. Veniminhac,ubizelusmaritalis Icuifufpicione aliqua,nedum tamgraui accufationeabipfaiixore propofita exciratiir, cuius motus uchemens efie foler,ira percitiis non cogitauit de audiendo lofepho, Vidcbantur.enim quæ improba dicebat, præiertim oftenfa lofeplu iiefte, non modd probabilia efie,fed fic liera,lit nihil excufationis admittcrenr. Vbi autem ira obtiner,præfcrtim in hac caufa,ibi nafus eft no ’iirij,furor non ratio, Tertid,quod lofcphum pofucrit in cuftodiam, ubiuindi regis uindti tenebâtur,

7;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN genesim

S;c eft ill Hebrao o*'quot;i'\oK ’'T'tJb? Eranr in ciiftodia naria rccfptacnla, feenndutn' iisrktatem A rcorum -SCcaiifarum.In eiiin locum pofuir lokphunijubi afleruabanfur uin(fti,qin in regem pcccaflcnt, qui amp;nbsp;magna curajiie elabcrennir, in iiinculis fcncri fokbant. Qiiarcapparef line pcfitiim fuiflelofc-pliü,ut accuratius inncircrur,doncc ftanicretur quomodo plciftererur. Merninif aufe litiiiis Alofes^pro ^^P*^frfequcntem luftoriam,dcduobusuinÆs regis.quamcapifefequenfinarrabir,

lllud Iiicdelofeplioobferuaiidumeft,qiiód neucrboqiiidem nuilierisimprobitatirtrtitifrelegitiirJ (■ccujctjjenonlc' Credibile qiiidem eft/um rapercturab hero fuo,amp;in ciiftodiam mandarefur,liaudprorftis,ftcuhfoict ^itur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fontespropriac conlcicntiæ reftimonio perculfi, obmutiiif]e,uirutn alioqiii cordatumjftdinnocentiam

fuam afteruiftejucriim certd hoc affirmai ) non potefi.Duo facerepotcrar.Innocentiam tiidelicct fuain aftcrere, deinde Si mendaciftimæ mulieris ncquiriam hero fuo exponere. Neufruth fealTe mcmoratiif. Aliiid aurem eft, poftealiquid facere;amp;f aliud, facerc quodpofsis. Multa hen po(runt,qua: tameuian-(fli non faciunt, ficubi non expedit utfaciant Neqiiida muleris Iiiiiiis Äf lofephi innocentia ficerantin hac caufa comparatar,ut alterius aiTertio^ititeriiis eflet nianifeftutio. Si innocentiam fuam fueri uoliiif-let Iofcpli,ncquiriam herx fuac redarguifttt.Nonenim eratfatis dicere,Siim innocenf, no fed cuius me irifiimulathera.’fcd eraf reddenda ratio,quomodo iicfiisiphus ucnifl’etin manus heræ fiiae. Si hoc expe -fiiiftetjOmnem mulieris nequifiam manift Haßet. Hoc an tern facicns prfterquam quddfidem r.ciiinue i:iffi’f,criam honorem hcri fui labefaftafTet. Dum ifta confidero, arbiträr non effe praeter rationcmft-(ftuni,quód Mofes nihil de eo memorat,qiiidnam loiêph ad accufttionesimprobc mulieris dixcrit,uel

ProuHëtia Dei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potuif,ut ad herum fuum non ht admiirLis,fed à ratcllitibiii fubitd rapti!S,amp;iu carcercm

abieólus. Simul cogitandum eft deprouidentia diuina? diljacfifionis.Fufurum erst ut ad fiinimcsre gni Aegyptiaci honores eueheretur^cuius fpecimen in prxfeifiiira domus Potipbarisprxceßerat.No-Icbat Dominus, ut ex illo faûigio domeftic!rpra?felt;fluræ,fed ex piiluerecarceris Siemedio uiiitftoriim prater Ipcm omnem ad ampliftimam dignitatem afeenderet. Quare necpermiht PotIpbari,ut,quam-uis ira excandefcaer,manu fua fubitä ultioné in morem faaiientiü de illofumeret, nec dedititti taiitiitn occafionis Si cömodirafis,ut innocentia fuä aßereret.’fed ßc caufam liane dilpcfuit,ut Icfepbinnocens tniderciin euHodiâ, undepoüeafummocnm bonorcad ampIHsimasdignitateseiieberct. luiquiftimii erat in fe,qudd fofeph innocens erat in carcere,Simulier perhdifsima Si nequifsima domiuerfabaruriti honore, Veru'm ßprouidentiam Dei refpcxeris,Si ex euentu de rebus prxtcrids iudicaueris,prorfus ad miraberis diuina:prouidentia: diipoßtionem,per quam multa fiunt, qua- cum iniquifsima uideantur, tandem ramen magno cum bono Si honore piorum terminantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0

Et crat Dominus cum lofepho, e:r fauebat iUi bmciiolè, déditq; eigratiam in oculis principis carceris. JSuprd paulopoH initium capitis de eo didtum eß,quod Dns fuit cum fofepho,illicp gratiam in oculis bed fui

C namp;ant'dd' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dedit. Videmushie cößantiam dtuinxgratiac,quam necferuirus,nec carcerinfringunt.Vbi

quot; cunqueiuHiiSefijbieü Si gratia Dei. Illud,Et fauebat lUibeneuole', in HebræoeH:it:riquot;.''7t(‘O’'‘y, id t.£gru.l.e. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inclinauit ad cum beneuolentid. Germanies ßcpoßes reddere, vnd er Xfas imgeneygtmitguifi. Vui

Et tradidit princeps carceris in manum lofcpb om^tFS uindlos qui erant in carcere, cr quitcun'q; facie bant ibifa debatipfe.tÇfon uidebat princeps carceris quicquam in manu eins propterca quodDomituis effet cum eo, ct quod file faciebat,DominusproJf erum redderct.]QiiemadmodumPotiphar,cumexpcriretureßeDominücum lofepbo,omnia fua in manusiliius tradidit,ita fecit Siprinceps carceris, eandemgradam Dei,di!igcn~ tiam,ffdem^Si profperitateminiI]oexpertus.QuonHautemaôeratlibcr,fedcaptiuus,Sicarcerinian-cipatus,nonaudebateumomniûrerumfuarriconHiti:erepra'feihim, ßaitifeceratPotipIiar.fdeonö incmoraturbic niß de'uindiis Si quæin cuflodia uindlorüßerj confueuerant. Jdac nidclicet uua cum ip ßs uindèis lofepbi ß'dei Si curce commißt. Illud,Et quxcuncp faciebant ibi,facicbat ipfc,idem cH ac ft di cerct:Qiia:cuncp miniiiriprincipis carceris facerc folebantin carccre,bxc obibatlofepb. Vindiis uideli-Cctferuiebat,cibü Sipotum prabebat, Siqux alia neceffaria eranr obibar.Non uidebac,inqiiit,priucepS carceris quicquam in manu eins,id eßlofephi.Senßtseß: Non curabatjuon obferuabar,non cogno/éc-bat,quo iicrbofuprd ufuseß Mofes,noninueßigabat quicquam eorum qualofepho obeiinda credide-rat.Ea fecuritate iiidelicet pcrmittebarilli omnia. Qiiarcf Qtiia Domin ns,inquit, erat cü eo,Si quod

' Cn^luin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exemplum lofcpbi omnibuS'Chrißianis fummoperenotandum prxfertim hoc noßro feculo

'■ nbsp;nbsp;nbsp;‘ in quo ßibinde uidemus aliquot millia ßdelin ,i Tnreis abdnei Si iicn di. lofepb uenditns a fratribiis mgt;

liciam illorüpatienter ßißinuit. Deinde in fêruiturë Potipbaris in Aegypto uenditns hero fuo fideliter feruinit,nihil illins fnperßiriones Siimpietatem moratus. Abhera fna ad nefariam libidinem fullicita.-

■'ta innocua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fnam Si (idem hero fuo débita religiofe Si conßanter feruauit, Falfo ab illa accufatus Si in

■ ‘‘»'^tientia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coniediiis fnßinnir,nec quicquam de neqnicia berx fux conqueßuslegitnr. Ergo

'lilterius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;egregie'prxßitit.Quafuisiniuriaspatientertulit,Siinterea innocentiam,probitatem Sißdem

iot alten ut omnibus feruanit.Qiiid inde riilit commodifDeum Si homines habiiit propicios ac heneuoloS,Si ab '(i'mt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod conßitutum deipfo diuinitus erat, necmalicia fratrnm, nec feruirnte, nec herx fnx neqnitia Si

c.ilumnia,neccarcereimpediripotnit.Itacp nulla raminiqu.a forseß,nnlla tarn grandiscalamitas,nulla tarn enormis ßne propinqiiorü fine exterorum malicia quxhomiuepni,iußä,ac Dei timente,nhicunep terraru m Si inter qnofeun^ uiuatä gratia Dei Si ßudioiußicix exc.udere ualcat, û eonûintcrfcruans fàeritpatientix, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAP»

Be duobiis Enunchis Pharaonis,pincerna 8i piftofe^ in euftodiam traditiSj delp fomnijs illorum,aa *gt;traci intcrpretationc fofephi.

ETacciditpofiuerbtiiftlt;i,utpeccitrcntpincernaregis Aegypàcr piftor aduerfui rxjminHjn fuiwiregetn Aegypti. Et iratui fuit Pharao duohuf eunuebis fuis, prirreipi pincernarum cr principi ptßorum,tradidit^

Wf i« cuUoßantjin domum principis taniorum in carcerein, cr locum ubi lofeph erat uMus.Et prtefecit p}-inceps litniorum ioßphum ilUSfminiÜrauitq^ eù.Prçfentis capitis hiftofiam Mofes non propter ipfam/ed proprer fequentiacommcmorat,ut exponat,pcr quam occafionemde lofepho incarcerecóftituto Pharaôniin iiotuerit. Et accidit,inquit,poft uerba ifta,hoc eft,poft accufationë Si incarecrattonê lofepliü.Vt pecca-fent pincerna regis Aegypti S( piftor,amp;c.Qi;io genere peccati peccauerint,MofeS nô meininit. Hebræi J’abent fuas cogitationes, ubiipÂbijpfis non difsimiles. Négligentes, inquiuntjfuerunt.Rex in poculo rnufcain, in pane lapidem inuenir, quafi rarum fit, fi aulici délinquant malicia amp;nbsp;perfi'dia magis quant Negligentia. Appatet initio fencm quempiam lunioribus difeipulis Curiofus de peccato Eunuchoriim ipforiim feifeitantibus rediciilë ad liunc moduen refpondere uoluifle, ut curiofitatem eorum irriderer j »• _ • •llos uerô rciponfiim ridiculum pro ferio amplexoS,literi$ poftea mandafie.Nobis cogitandum eft cos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pexa tir

qui funt in aulis regum SC principiim diiplici nofiiine facile peccare. Priinum propter aulicæ dignita- ' i’ i lislubricitatem amp;nbsp;infînitam rnateriam rerum, in quibiis fie ainbulare ut non pccces omnium eftdifïïcil limiim.Etcnim qui uiuunt in aulis, fimiks funt illis qni ambulant in lubrico, de quibus nemo miratur, ficrebro labantur. Deinde propter regum SC principum aut mores uehementer iritabiks, unde fit uc quod kue deliftü eft,grandis peccati loco habeatur, aut nimiam in aulicosindulgentiâ,qug multorunt

fcckrum mater propter impunitatem, in cuius fini! omnis generis flagitiafouentur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r, • i r A

Ptiratus,inquit,fuit Pharao duobiisEunuchisfuis.] Cogitandum hic eft, quanto cum pcriculo ueriêntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

Sulici in aulis regü SC principum.Ira in omnes quidem pcri'onas incidit, ut illc ait.nec intereftex qua'm uiagnacaufahafcatur,fedinquakmincidaranimum. Suntautem animiregumadirafeendumuehe- “ Uienterprochucs;amp; quo fublinior eft Aïaieftas,hoc grauiori eft iræ obnoxia,fi fe aliquo putaucrit elle pafto la;iâmamp;contemptam;5ëquomaiorcftpotentia,hoceftiilius periculofior ira. Hinceftillud Prouup.FrcmitusleoniSjira regis.Etcap.i6.Ira regis nuncius mortis.

Principi pinccrnarum,inquit, nbsp;nbsp;principipifiorum. ] Soletefie magna iftorum dignitas in aulis regum, Bigmtas pincer

præfertim ubi dclicrjs ftudetur. Rurfus,peccata eorum grauifsima iudicantur, fiuc necefsitati quid,fiue narum ctnptilo-ddicijs dctriucrint.Ethodie,ubi nemo princeps à metu ueneni liber SC fecurus elle potcft,pcriculofsima fum inaulisprits 'ftborum dignitas. Et tarnen uftp adeo defipit hic mundus, ut putet cos efie feliccs, qui regalium funt cipum, wenfarum miniftri.

Ettradidit eos inegt;V?odîrfW,inquir.] Gradis mutatiojdetam magnis honoribus dclabi atl uincula,d£lt;p Grandes dignita fpkndore aulæ regiæ ad fqiialorë carceris. Sic fit ut q»i hodic princeps eft,eras fit uinétus. Ad hune mo nbsp;nbsp;nbsp;grandi funt

dum quo quis fublimior eft, hoc grauiori eft obnoxius ruinæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ruitte obnoxhe,

In domum principis laniorum,in carcerem,mquit,cr locum ubi lofeph erat uinilus. ] Ergo hcrus lofephi cd ftodiam regis domi fuæ SC in poteftatefua habebat,in quam lofephum abiecit.Etenim hic princeps la Uiorum nôeft alius quàm Potiphar, ut appareat haud abfurdam efl'c eorum fcntcntiamjqui principem O'haon putât fuifte magiftrû fatellitum.uel dammatorü ac pklt;flendcrum,qucm hodie uocant Profoß^

Pt pr^fecit princeps laniorti lofepbü iilis,minidlrauitq;eis.]Satb3t lofephi induftriâ,fidë ac diligentiâcôd quoniam hi duo Eunuchi regis magnæ dignitatis uiri erant,uoluit ut illis accurate' rniniftrareturrdein decurandum ctiam erat,nc claberentur.Huc uohiit iiti opera fide lofephi. Apparet Potipharem irâ fuam erga loiephü pofuifle,ilh(p placatiorcm fuifte falt;flum,poftquam opera illius in carccrctam pia-ode' uti potuit. Arbitrer autem cum quem Mofes capitc præcedenti uocat *gt;1^00 W'Sï'O’, id eft princi-petn carceris,eum fuifl'e,cui Potiphar curamcarccris credidcrat,quilt;p in ipfo loco carCeris habitabatjin cuius oculis gratiâ inuenit lofeph,fie ut omnia quæcarctrë conccrncbant,ipfi tradidcrit adminiftrâda.

Ptfuerunt dies aliquot in cuSlodia,ac fomniarunt fomnium uh'iq^, fomnium qttifq-fuum, node una, quifq; iuxta Uerpretationem fomnij fui, pincerna uidelicet cr pidor regis Aegypti,qui uindi erant in carcere. ] Et fuerunt dits aliquot in euftodia. In Hebræo eft ; Et fuerunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, dies,in euftodia. R.Shlomoh exponit

’IHh nwy n’'^,id eft duodccim menfes.Pagninus uertit, Et fuerunt per annum in euftodia. uulgata Iat.haber,aliquantulü temporis.Scpt.fic;«!’’«:^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ei' th ^vKxnil,ilt;d eft erant uerô per dies in eufto cuftodiafucriintjfomniauerunt fomnium iitriqj. Non ftatiin initio/cd cuni aliquandiu fuiffent incar-lt;ere incidere in hæc fomnia, quæ Dominus illis fingulari diipcfitione immifit, ut per occafîoncm haue ninotefceret lolêph coram Pharaonc,ficuti uidebimus capitc fequenti.

Acfomntauerütfomniu utriq;,fbmmuinquif(j;fuum. ] Habebant diuerfas caufas,6lt;: crant illis futiiri diucr ßeuentus,qu;ue et diuerfa funt illis à Deo immifla fomnia,quç unicuiq^ fuü portenderent euentü, Hoc arbirrorelfe quod dicit, Qiiilqj iuxta interpretationem foinnij fuij ut duflio interpretationis pofita fit pro re interpretanda acdeclaranda.

Ef uidit eos,ç^ eceecrantperturbati.'jü^ôfimpliciter,Et obiter ininflt captiiios lofeplbTcd animaduer t|f cfiam,quomodo cfTent anitnati.Confiderauit illoriim uiiltiiî,geftiiSjamp; uerba. Soient captnii mvlti* lïTe cogitationibiis obiioxrj, qiiibiis fubindc magis qiiàm ipfis iiinculis amp;nbsp;carcere mokftantnr. Quarc diligentis amp;nbsp;humanihominis eft accurate obferiiareqiiomodo fint animaticaptiiii.Nemo anten melius banc præftiterit diligentia,qiiàm qui ipfi carcerum funt expert! mokftias,quod amp;nbsp;lofepho aedde rat. Vincula qui fenfit,didicit fuccurrere uinftis.

Ef fcce,inquit,cTrf«tp(TtMrfjah.] Cumdicit,Et ecce, indicatfuifle eos turn pr«tcr folitumperturbi-tos.Ergo hadlcniis non fuerant mœfti, iiel uultu mœfticiam difsimulauerant. Sic folent initio dies aliquot animum oftendere imperterritum qui in euftodias dantur,amp;l fortiterfiinulare confeientiam inno-centiæ, doncc cogitationibiis cordium fuorum indefînenter accufati SC fatigati tandem in metiim, ter-rores SC pcrturbationeni incidant.

Et percontatin eü Eunuchos Eharaonn.qui l'ectim (rant in cu^odia liomui heri ßii dicens : Qÿareuultitf ueSri mail pint hodiei vides exemplum hiimanitatis? Id demû uere' eft «fie hominem, Inimanis efie prxditum aileifhbuSjprxcipuc'erga homines. lofeph, cum uidtrctuiiltus Eunuchorum efie D*y^,idtft malos, in-tellige triftes, deicdbos, «S^corrugatos C Si nos Germanide illis qui uultu funt deitdlo, dicimu$,er/îcfcf iibcL) commiftratione illoriim taftiis decanfis trifticiæ acperturbationis interrogauit, Dccemiirlioc exemplo,quomodo debeainus aftici confpeiflufrarrum triftium acdeieélonim,Si;icdulô de caufis trifti Ciæ illorum non ex curiofitate,fed ex commiferatione Si ftudio confolandi fcifcitari.

1 l!ud,Qiü fccum erant in euftodia domus hcri fni,fatis indicat, euftodiam banc fuifie in domo Peti-pbaris.Tum enim lofepb herum alium non habebat.

Ef dixerunt ad eumSoinnium PomniauimM,cr non eü qui lUud tnfcrprefefw. ]Harc erat illis cxcfa triftic’e. Scntiebant efie bçc fua fomnia non uulgaria,non uana,fed magni moment! Si infolita. Et huneillis l'ca fum indidit Dominus qui fomnia iitriep !mmiferat.Etquoniamn5intelIigebant,quid nam utritp por-tenderetur, nec copia ipfis erat accedendi Si confulendi ariolos Si magos, cœperunt efie triftts ac per-tu: bat! uerentes ne quid ipfis inaufpicatum efiet pri foribus. Obferuandum hic eft,quod non uniis taiirum,ffd utricp pertui bati fnerunt, cum ramen pinccrnægaudendum magis efiet qiia'm mttiiendiim ac tnftar.dum. Sicfoletignorantia rerumftituiarum non eos tantum quibusexitium imminet,fedec» quofÿ pertui bare ac meticiilofos reddcre,quibus omnia funt piofpera amp;nbsp;fecunda prx foribus.

Et non eji inquiunt,qui iüud interprctetiir,]Atqui aderat optimus fomniorum inrerpres,qui cum ipfis lo

i . nbsp;nbsp;gt;. non CO- quebatur.llliucrdputabantfolosariol. sdfmagoseifefomniorum intcrpretes.Sicaciditplerunçiit

('oi'JcuiU'ur, dona Dei præfenria non agnofeamus in humibbus, quæin fobs magnis Si nominatis ni ris quxrimiis.

Et dixit ad eosiofcphiAnnon Dei funt interpretationcsi Üarr.ale quffomihi JSentiebareos pendereabe-xiftimatione ariolorum Si magoruin.Hoccorredlnrus dicit.'Annon Deifunt interpntationes.^quafl dicat.’Putatis interpretatjonemfomniorum human« efie fapientia: Si indiifti iafDonum De! eft,amp; ab illo darur ubi necefie eft. Si datur bumilioribus potius qua'm fublimibus Si elatis. Oblerua,qiiod liac occafione animos eorum auocat à fpeftris mundanje fap!cntiç,ôf excitât ad cogitandti m de Dco, pe-tcndumljj ab ilio quod defiderabantNon dicit ; Qiiare non aduocütis aliquem ariolumfNec d'c!r,Pu-tati.s me non efieInterpreternfomniorum?fedadmonet eosutcogitehrdedono De!. Etpulchienôdi cir: An abus eft praeter Deum, qui fomnia inrelligat S? iiiterpretari pofsit? cum ramen hoc iieré dicere pofict ; fed,An non Dei funt interpretanonesnit fpem faciat dari cas ab illo quibus ipfe uoluerit, ac do ceatjubicunqj fint qui fomnia ii.terprctentur, habere illos donum hoc interpretandi fomnia non nifî j DïO. Alind eftfi dicas,Solus Deu$fapicnseft;amp; al!ud,fidicas;Sapientiafoliu$ Dei eft. Qindicit,Soluî Deus fapien$tft,ncgätu!ium hominem qui fitfapiens, Qiiiueró dicir,Sapientiafolius Deleft, nonne gatinuenii!hominemiapientem,fedadmonetfapientiamefie bominibus non nifia Deo. Confiinili rnedo dd bic lofepb fi dix .fii t. No eft interpres fomniorum nifi Deus,negafier ullum hominem inueni ri, quifomnia interpretetur. Cum uerd dicit. An non Dei funt interpretationes?admonet Eunucbol iftos inuenire quidem qui fomnia interpretentur, uenimefie illis banc fapientiam non nifi à Deo qui donum hoc largiatur quibus ipfc uobierit.Et fubijeit. Narrate mibi. q.d.Experiamur donum Dfi,qui r* interbreta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u Nosbiccogitemusdeinterpretatione fcripturarum,occafioneeiusquodIofephdixit,AnnonDtt

' ‘ funt interpretationesfSacra: fenpturse bomini ammaliquid aliud funr quam quafi quadam fomnia ho mini non intclligcnti?Necefleeft igitur, ur quod obfeurum in illis eft,ueraci interprerationedeclaretur. Sic Cbriftus difcipulis fuis fcripturas interpreratus eft, mentesep illorum aperuit, uteas intelligerent: Luep ultimo. Hæc autem interpretatio non eft nifi Dei,ut rtd? Apcftolis inrerpretationein fernionum interdonafpiritufl’an(ftinumeret.i.Cor.t2.Dumiftaccnfldtrarnus,admonemuràquodcbeamusdo-num hoc petere.Ab co uideliccr,cuius funtinterprct.itioHes.Dcir.de argumentum doniDcitfie intel-ligimus,fi quis fcripturas facras riteinterpreretui.

Et narrauit princcps pincernarum fomniton fuum iofepho^dicem dan foninio meo,cccc erat ante faciem meant tdtii) zr in nite tres prepa^ines, or trat quafi^erminas nbsp;nbsp;attendes flos eins, nbsp;nbsp;ch ramnfenli dus ad maturitatê

perd»*

pfYiuxi/Jent uuilf,crdt poculum Pbäraonis in manu meaner accepi uui(s,expreßiq; (M in pocitlum Pbaraonii, çr ^dipocultmt in tnanum Pfcrfrrfonw.]Illud,In fomniomeo,inHebræo eft/nbro, quod reddi poteft : Cum fùmniarcm ego. Et crat quaß germinam cr aß endens flos eiw, er cum ramufculi eiu^s, ere. in Hebræo eft îd ucrbum.’Et ipfc quafi germinans afeendenj uel afeendebat flos cius,matiirarür ramiifcuU eins uuaJ, poculiim Pharaonisin manu mea,amp;fc.Coniun(ftiones adieci,amp;uerti, Cum ramufculi eins ad matitL ritatem perdiixiflent uuas,erat poculum Pharaonis in manu mea ut uerfio conueniret ipfi rei. Alioqui ubigerminant primiim palmitcSjamp; flofculos emirtunt,nondum eft tempus ut uuæ exprimantunn po Cilium.Illud,Et dedi poculum inmanum PharaonisJu Hebræo eftid eft fuper uolam Pha lïónis. Gcrmanice', in diefauil Pharaonis. Loquutio hæc conuenit aulis,ubi uinum magnis bibitur ca licibiiS.Pincernaiftefomniumfuumpaucis amp;nbsp;pcrfpicuc'narrat, abietflis circunftantijs properans pro ciil dubio ad audiendum,num quam efl’et lofeph allaturus interpretationcm.

Qiiod dicit, Accept uuas, exprefsiqj eas in poculum Pharaonis, innuit fuifle hunc morem pincerna--rum, lit maturas uuas in pocula regia exprimerent, amp;nbsp;regibus offerrentjad guftandum uidelicet quale ftiturum erteillius anni uinum.

Et dixit ad cum lofeph: H^ec efl inter j:retatio eiw.Tres propagines,tres dies funt. Pefl tres dies leuabit Pharao caputtuUfCrfeflituet te inlocu tuii (. Vulgata lat.habet,Et reftituet te in gradû briftiiiü. Pro eoquod eft, Lciiabit caput tuum, habet,Rccordabitur magifterij tui.EtSepr.fïcuertcrüt,lt;i«itTür

Umx'jsDiixT«7^:!ei 31 è'n'nUvlt;72f,ideft, Etrccordabitur Pharao principatus tui, amp;nbsp;reftituet tein pincernatü tuum. In Hebræo eftqiCibjr quod fonat,ad ledern tuam,uel ad bafim tuam. Th3rg.habet,2dtnini(icriumtiium.)erdabispoculugt;nPharaonisinmanumeius,fecundiimpriflinumtnoremj lt;luofuiftipinceriM en«.]Iofeph,ubi fomniuin pincernse audiuit,cöfeftim illud interpretatur, nullis Utens iunbagibus,ne animum turbatum diutiiis fufpendat. Deinde ncque ulla utitur ambiguitate;Non di— cit, Fieri poteft,ut fit hje interpretatio fommij tuiifed fimpIicitcr,Hæc eft interpretatio eius,fcilict't fom ni) tui.Loqucbatur non humano,fed diuino inftinciu,ideoiß fciebat non hefitabat,hanc die iierara fora »ij illius interpretationcm.

Tres propagincs,inniùt,tres dies funt.Iti narrationc fomnij audierar de uire,dc tribus propaginibus,dc gcrminationc, de flore,de ramufculis, de maturitare amp;nbsp;exprefsione uuarum, decalicePliaraonis, amp;c. Hæc autem lofeph non perfcquitur omnia, fed panels ea interpretatur, qu» ad fubftantiam caufæ facie I’ant,amp; in hifee duobus confiftebant;uno,quód Pharao effet pincernä in locum fuum rcftituturusraltc-

B ro,qudd hoc eilet fadlurus poft tres dies. Alij hic loquutionem obferuarunt, qua dicit tres propagincs dfe tres dies, cum non fuerint, fed fignificarinttres dies.Huiufmodi fchema frequens eft in expofitioni-lius fomniorum,parabolarum ac figurarum.

PoH tres dies, inquit, leuabit Pharao caput tuum.] Erantuultu amp;:c3pire deiedlo. Huius refpedlu uide turdicere.’Leuabit caput tuum.Notum eft illud ChriftbCum uideritis hæc fieri,leuate capita ueftra. Ca put leua: e,eft animum rccipcre Si exhilarari.Alij exponunt,Leuabit caput tuum,id eft,te leuabit e-reimet é carccre.qui fenfus probabilior eft hoe locOjficut infra indebimus.Et î. Reg.ultimo legimus ca put loaehim régis luda leuatum c' carcere.

Etreftituct te in locton tuum,inquit.jDao amiferat pincerna ifte,cumin euftodiam daretur.Libertatem uidelicet,et loeü miniftcrij. Libcrtati reftitutus fuiifet,hberatus e' carcere, ctiamfi interca alius in locum ipfiusfubrogatus fuiiTet.Veriim quoniam reftituendus crat in integrum, non hoc taiitum audijt ex in-ferpretatione fomnij, quod caput ipfius leuaturus effet Pharao, fed amp;nbsp;quod recepturus effet ipfum in fuumlocum,amp; priftmum officium. Vndc amp;nbsp;additur,Et dabis poculum Pharaonis in manumeius,lceii dum priftinum morem,quo fiiifti pincerna eius.

Notanda eft hie loquutio ifta. Er reftituet te in locum tuum. Habet quifep miniftrorü fuum locum. Eoaisprooflftcio Huic,fi fidclis fueritjftudebit ex animo fatisfacerc,nc ilium fruftra oceupcr,uel turpirudineetiam aliqua nbsp;nbsp;nbsp;mittiSerio.

polluât. Vbi minifter eft mortuus,uel loco deieift us,uaeare locus dicitur. At fi reólc' confideretur,uacat locus multo nocenrius dum uacat minifterio, quam dum uacat prælato. Sic hodic in Ecclefia quamuis ^blindent omnia prælatis,Epiicopis,faeerdotibus,5lt;e. nt in fpeciem nullus uidcatur uacare Iccusiquo-tus tame quifqj eft qui loci fin Mifpar adimpleatiOccupanr loca,nó adminiftranr. Habent ipfi loca,fed loca non habent miniftros. Clamant pro reftiturione in integrum, qui noftris remporibus maxi mas ob 'Plt;cflitutio in ith caufas dignitatibusfuis funt exuti. Reftitutio geminaeft.Minifteriorum una, muiiftrorum altera.Vt tegrim. niinifteria Eccicfiaftiea quç collapfa iam olim fuerant,reftituerëtur,nectfl'e fuit arcere prælatos,amp;: fub-ftituere eos qui Ecelefîæ Dei miniftrent in uerbo. Illi hoc genus reftitutionis non curant, fed urgent reges acprineipes,utipfireftituantiir, non cum pincerna hoe in officium quodnunquam obiuerunt, fed in opes Si dignirates.Qiiod fi minifteria Eeclefiaftica rite' obiuiflent,amp; negleiflus alicuius gratia per di fciplinam cmendationisdepofitiefl’ent,poilent cum hoc pincerna fuislocisreftitui, ut feeûdum morem priftinum pabulum uiræ Ecelefijs Dei lubmiiiiftrarent. Nunc uerci fiecomparatifunt,ut uel ipfi rtfti-tui non debeanr,uel loca Eeelefi..ftiea prorfus earitura fint Icgitimis miniftiis.

Quid fl recordatus mci'tecumfueris, lt;]uemadmodum beneflt tibi,fic quafo agas er mecuin benignè, mention nemtj; mei facias cor am Pharaone,ut educas mede domo ifla. îdamfurto ablatusfum de terra ilebr£orum,er bic mhilfcci ut poncrent me in hancfoueam.] Seruiiiit pineernç interpretando illi quod habuerat fom-nnim.Iatn per occafioncm banc habet etiam fujipfius caufæ ratioiicm/onfiderans perfonæ quaiitatem,

Si forruuæ illiusbreui futnram commoditatem. Annedlit igituriuterpretationi petitionfm,cuws fnm Ä ma in eo eft quod dicit, Vt ediicas me de domo ifta Qiiomodo hoc faceie pofsir, in eo exprimit, quod dicit,M£ntioncmép mei facias coram Pharaone.hoc eft,fuggeras Pharaoni,ut iubcat me liberari ex hac domo.Qiiidautem coram Pliaraone prptexeredebeat,docetilltim,diccns.'Nain furto ablatus fuum de •terra Hebracorum,amp; hic quoqj nihil feci,ut ponerent me inhancfoueam. Sperat futurum,fifciat Plia» rao fuam innocentiam Si fortunam iniquam,ut hberetipfum de carcerc.Qiiod dicit,De terra Hcbræo rum,cumeft'etdicendum. De terra Canaan;indicioeft,gcntë Hebræoruin, undecratlofcph,tamfitif-fe fie eekbrem apud Aegyptios,ut terra Canaan terra Htbræorum dici mereretur.Qiiàm autem hoc be ncficii petat ab ifto pincerna nô temeré Si immérité, fed iiiftis de caufis,in eo déclarât,quod dicit.’Qiiod fl recordatus mci tecum,id eft,in corde tuo,fucris,quemadmodum benefit tibi,fic qiiçfo agas Si meemn benigne.Veitur argumentoæquitatis.Eft enim omnium æquifsimum,ut qui beneficium accipit, beneff cium,fi quo pacT:o poterit,grato animo rependat.Et quoniam id tum in præfcnti fieri non pottrat,fcd expeé'tanda erat opportunitas, non fimplicirer dicit,Qucmadinodü benefit tibi fie quafo agas Si mc-cum benigiiép fed pra-mittit : Qi^iod fi recordatus mei tecum fueris. Etenim quod in prafeiiti fieri non • , pofcft,potcft fuo aliquaiido tempore, modo adfit memoria accept! benefieij ctiftos,amp; gratitiidi-nis mater.

^ppetût liberta Obferuandum eft hic pr!ncipio,quod lofeph, quamuis commode' ageret in ci.flodia,ac uinélis nia-tein etiâ fanât, gnæefîetconfolationi,inde tarnen liber fieri cupit. Facit incarcéré quod poreftjCuftodi carceris fi'deliter

feruiens,iSémiuriam ab hero per inftigationem perfidç mulicris illatam æquo animo pcrferciisjnterea tarnen non negligir occafi'onem per quant uidebatur poffe fieri liber. Docemur hoc exemple, ut acceptas quidem iniurias Si fortunam iniquam patienterferamus.'uerum fimul occafiones non negliga-77 ■ , L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commode'fieri poteft,ut ab illis liberemur.

... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde cogitandum de eo quoqj eft,quod pincernæ hiiic Dominus per fomnium déinterpretatio»

..js,nonau lofephi manifeftauit,qudd poft tres dies in locum fuum eilet reftituendiis, ipfi uerd lofeph de fiia temqut. ƒ«- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j,j| pro,-fus ne per fomnium quidem indicauit. Sic faóium eft, u r qui alijs prædicerc po-

nnt,qi!od breiii eïTent iiberandi,defnaipfius liberarione ignarus,anre tempus occafioncm iüiiiS captan dam eife piitarit. Non tftlioc rarnm fandlis hominibtUj iitperdiuinas rcuelationes feiant qiiidfaturû fît alijs.'qnid ipfi's ne rognon ira.

Tertiô,(?é illud animadiicrtendnm efl, qiiod qnamuis donum interpretationis à Deo acceprüjiaiid ucnale ccnflitueret, ncc aurum petens nec argentum, à pincerna tarnen aliqiiid benefidj uicarij poftu B

luoii effiUicitum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Admoncmur,nö effe hoe illicitum miniftris Dei,ut pro eo quod homimbus fideliter Si gratis ad-

'Excmplum mo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliquam iiicariam benefîcentiam repct.ït, equa de rc Si Apoftolus dicifSi nos fertiinamus uo

deiliiC, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fpiritualia,magnum neeft,fi carnalia ueftra metamusii.Cor.j,. Obferua autem qua utatur hiemo»

deftia lofeph. Poterat diccre,Qi’.cmadmodum benefacio tibi,fic quafo agas Si mecum benignéaierùm ne quid hic fibi arroganter adfcriberc uiderctur, maluit diccre, Queinadtriodum benefit tibi,a Deo ui-

dcJicctjÄfc.Sic modifié amp;nbsp;Inimiliter de fe fenfit uir piii5.Dor.iim Dei non fibi,fed Deo adfcripfit.

Quarto, Mentionemcß mei facias, inquit,coran) Pharaonc. Non dicit,Vt intercédas pro mecoram Iicro mco.ociebat forfan ilium fie efTc addiifrum uxori, ur ttiamfi i:elkr,non änderet tarnen ipfum dare liberum.Qiare liberationc fui à potentiorc,à Pliaraone uidelict r ambiendam efl’e putat.PotipIiar erat ininifterregis, amp;nbsp;omnis eufrodia uindlorum pendebat ab arbitrio régis. Reifléergo, quoniam uitiata éé cerrupta crarpoteftasininiftri, animum adiecitad Regem. Huius eft afrer£reinnocenrcs,ubiinipcr prarfcélos iniqué premuntur. Hic cft ufus fuperioris poteftatis.Src Apoftolus cum iniquitatë Rom.pi'î f«fii animaduerteretjad Cæfarem appellauit.

Qiiinto. Illud quetp obferuandum eft, quod dicit ; Furto abiatiis fiim de terra Hebræoriim, it hic

finediorim ac- qnoqj niliil ftci^iif ponerent me in hancfoneam. Vide qiiàin fnnpliciter innocentiam iuam eômemorif, enjafione '^rate nihii addens de iniquitatcfratrumjnîhil de ncquitia heiæfuæ,cum utrnnq; liie pcfltt perftiingerc.

Et uidit princep! piftorn, quod boitit effet interpretatio, dixitq; ad lofeph: Etid ego fomiüaui.Et ccce trij cJtii Jlra dbd erdnt fuper cdput meum.Et in camffro fuperiori erat de omnis generis cibo Eharaonis,opère pifloiiOiG“ auis adebat ex eis de caniftro quod erat fuper caput meum.'i'Ex eo quod interpretatio féliciter ceciderat,pnii ceps piftorum de fuo quoq; fomnio benefperare cœpit. Arbitrabatur eandc fore utniifqj loirem, cum quod ambo effent fimiil in carcerem coniecti,amp; eadein noifle fomnialfent iitri^. Hacfpe fretus narrat amp;nbsp;ipfe fuum fomnium.Hoc efl quod dicit Mofes; Et uidit princeps piftorum quod bona,id efl,profpe ra effet interpretatio,dixittj, ad Iofeph,Etiâego fomniaiii.Sic fadtii efldiuina difpofitione,iit pincerna non piftor fuum fbmnium prior narrar£t,amp; per ilbusintcrpretationem piftor?.ll!ceretur,utamp;iplcliui fomnium ad ferret in meduin, atep ita ambo fomnia expofîta adinirabile donum Dei in Icfepho com-mendarentiquod facquot;Ium non e flet,fi piftor prior infelicitatis fuæ fomnium protuliflet.Etennn quem-admodum ipfe aptata interpretatione fomnij pincernæ motus efl, ut Si luiiin fomnium nanaret,con-fimilcni fperans illius foreinrerpretationem, itapincerna audit.a fatalis fomnij inropretationcadmo-dum pcrterrefaétus/onfimilcm ueritus Si fuum fore enentü fomnium fuum baud facile narraffet.

Et ecce tria caniftra alba crant,inquit,fuper capiit meumySicSic folebant piftores fercula regia,opere pi florio parata,caniftiis albis ac puris adregiam adfererc nienfam, Hcdic iplendor aulæ regiw « ftin auro, 9i

A amp;: fî quid auro eft prccioßus.Particula hæc non kgirur conformiterJii Ebi æo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V tilgata la

tinahabctjCanifii'jfai inæ.Et Hier.legit cophinos Éirinæ. Editio Compluienfis habetjfna caniftra plena pane principaii.Qaoniâ iioxquot;“iin albti «SC candidum fignificatjinteilexerur.t iftide farina lîmiiæjuel de pane feiec'tiorc,qiiein nos iiocamus xtyßbrot. Aliqiii ex Ebracis expoiuinr,(ria caniftra plcnatortis^d nerbo “inn, quod torrcrc fignifieat* Tliarg. lerofol.fie habet, Tiuamp Kr.a’'“i ’i’''? isriTO ïtn'‘/’n Knn, id eft, Et eeee tres cophini paniim calidorii. Sunt qui legunt tria caniftra perforata,co quod ’'quot;inn nöniiii^. quam,idem eft quod 3pi, id eft foramen. Gcrmanicus interpres habet, drei geflochtene korb Meo indi -CIO quoniam uox ■'nm album fignificat,re(ftius lcgitur,tria caniftra alba,iit uox ’'nnn non rehratur ad taquæ in caniftris contenta fuehnt,fcd ad qualitatem caniftrorum,dc contentis fiquidem fcquitur,Et in caiiiftro fuperiori erat de omnis generis cibo Pharaoni5,opere piftorio.Ergo non erat in caniftris fari-na.lofeplius fic habet,Duo quidempanibusplcnajertiumiieró obfonio,uarijscpcibis,qualcsfolentrc gibus miniftrari.

refliondit iofleph lt;ic dixit, Uiec eil interpreMio eiM.Tria caniilra trés fltnt dies. Pofl tres dies auf er et ?hagt;gt; tao caput tuum à te,zy“fuflgt;cndct te in ligno,(y aues comedeiU earnent tuam à te.] Ex huius quoque fomnio diiotantum interpretatiirjadipfamfubftantiaincaufæ, amp;nbsp;ad tempus pertinentia,qucmadmodü 8C in priori ibmnio fecit.Nihil de caniftris nifi numerum ternarium,nec quiequam de cibis Pharaonis,fed de co quod auts ex iliis cderunt ad interpretationem fomnij ulurpat.Tria caniftra interpretatur tres dies, qiieinadinodum fu prà tres propagines : id uerô quod aues fuperiori caniftro quod fuper caput pifto-risfuerat comcderunt,interpretati!rportcndercfufpendium.

Poft tres difS,inquit,auftret Pharao caput tuum à te.ln Ebræo eft uerbum K'»'',quod amp;■ fupra habe tur inexpofitione fomnij pincernx,amp; uerfum eft,lcuauit;quemadmodiim SC hie reddi potcrar,nifi ad-ditum eilet n’''7y’)3,id eft^à re.Significat antem hoc uerbum multa, amp;nbsp;inter ca:tera etiam auferre. Qiia-te Ilic uerfum cft,amp; auferet Pharao caput tuum a te.Videtur autem fignificatum cire,quód primum fue tit Ilic piftor capite truncandus, actieindc corporis truncus in ligno fuipendendus. At infra ubircs ge-ft I memorat ƒ mpliciter Iiabctur quod fufpendcrit eiim Pharao,nec ulla fit decollationis mcntio.Qiiod fi dccollatus non fuit,lcd iimplici ter in crttcc fufpcnfHS,poreft hæc particula fic exponi. Poft tres dies ait fcret Pharao caput tufi a te.Hoc eft/apitalemde te proferet fentcnriam,damnabit te capiris,id cft,mor-tiadiudicabit^utquod fequitur,Etfufpeiidet tcinligno,genus mortis exprimât. An autem nulla fit hie ptæfatioiieufus lofephd’edinteipretationemhanefomiifi fie nude'amp;lfiinpliciterprotulcrir.qiiemadmo amp;nbsp;duinliicpofitain uidemus,neeqiiiequam confolationisgratiaadiecerit, qucmadmodumfierifoleta ifi riscomihiferationisaffcdlupræditis,eertô tradinonpottft.Qiiamuisomniiio uerofimile fit tale quid 3b eofuiil'efadfutn quodrofephus coinmeinorat,qui illi tnbuit,quodhæcflt prxfatus quod mallet ipfi bonorum eile eiientuum inrerprcs,quain talium,qualcs fomnium hoc ipfiportcndat.Qiiod autem Mo fes nihil herum meminit,arbitror eile in caufa,quod ca tantum commcmorare uoluerit, qua: fequenti liiftoria;lofephi fcruicbant,amp;ueritatem interpretationis iliiu$ commendabant.Rcliquautadpro-pofinim non faciebant ,ita negligeitda uidebantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Nos hie admonemur,cordati uiri efie,ut ubi qua: ucra funr,ucl ex officio,uel precatii,iiclctiam nccef- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;leeta,

Iitate diecndaueniunt,nonea tantum dicatfratribus,lt;[uælæta flint 5c optata, fed amp;nbsp;quæ triftia, præ- cytriihafu fertim uitam acfalutem corum coneernentia.Sunr autem qiiæ triftiafuntduplieis generis. Vnum eorû tfl^^tj^atrunis quf auerti poiTuntjfi fiierint præuila.Hic eerte' grandis benefieij loco fuerit,fi de tahbiis in tempore prj indicanda. moiieamur. TkJteriim iiero eorum quæ iiitari non poil'unt,ftd omnino fubeunda Si. ferenda ueuiunr.

Tale erat fatum Iniitis piftoris. Qiii talia praedieitjhadf eniis rem utilem facit,qucd caufam præber ani.-mitm ad ea quæ uitari non poilunt accommodandi, ne fi ex improuifo irruanr,im'paratos grauius Si burribilius premant Sf confieiant. Quarc coiifultifsimuin eft,quod noiinulli magiflratus fontibiis die iudicij/quopledlendifuntjper publicum miniftrum triduo uel biduo antequamfubeundum fit fuppli— c.um pr?cnunciant,amp; miiiiftros uerbi interea temporis ad eos :nirtunr,quorum opera ex uerbo Domi.-tiiinftrudfi peccata fua ag;;ofcant,gratiam Domini pctant,illilj,’ fefe bona fide commcndent,(Si paratio tcsaddandaspccnas neniant.

Excoaiirtmquoddicit,Etauescomedantcarncmtuamate,apparetmorem fuifie turn temporis , tandiii relinquendi fufpenfos in cruce, donee ab auibuS abfumeretur iliqrnm caro. Non eft caro homi-tiis à Deo condita, ut fit cibus uolucrum.Contingit tarnen fubmde ut fiant corpora humana eica uola tiüum.Noftrumefqqui fapientiæSifcientiæ Dei myftæ fumus,agnofcere indicia Dei,quotitshoefieri duntur. iiidemus. Alaiediifrionis genus eft amp;nbsp;grandis iræ Dei indicium, quoties accidit, ut aues Si aliæ beftiæ, eotncdaiit de carne hominis ad imaginem Dei conditi.Qiiando fie irafeitur Deus peccatis populi fui,ar gumentum eftimpa:mtcntiæ,quamuelpcfte,uelgladio ulcifei confuemt Vide Deut.ji. Confumen-tiir,inqiiitj fame, Si deuorabunt eos aues, morfu amarifsiinOjDcntes beftiarum immittam in eos,Sic.

Eti.Reg. 14. Qin mortuifuerinr, inquit, de Hieroboâin emirate, comedëteos canes, qui aût mortui fuerintin agro,uofabütcos aiiescerli.Et Hier.7.Erit morticiini populi liiiius in cibos uolucrib. cccli Si bellijs reri a-,3:l nôcritquiabigat.Verùm ubi fontes ex officio raagiftratus legitime'plc(ftun{,primri in-diicédi finit,ut pcccata fiia agiiofcëtes uenià illorü a' Deo perär, 5lt; méritas pcenas patiëterfuftineât. de iade eximëda finit corpora eorn à numéro ac forte corn q impocnitëtes fame iiel gladio ex d.ultione pu nmiiqciirâdblp »cdeuorét ne!abauib.nclà beftijs.Et hæccurapotifsimfidecebat Chriftiancs magift.

•^éz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

qui fei I! nr cos Chriftianos quos propter facinora ipforum pleifiunr,tempora!! quidem poerç faftoS ef- A fe obnoxios,iiitcrca uerd à gratia regni Clirifti non excludi,nifi propter incrcdiiIitatem 8i impaniten tiam ilia feipfi reddant iiidignos.Ethnicoriim eft non Chnftianonim patibiilo iicl gladio, uel rota da-mnatos penndepermittere morfibus aiiiü,acfi mcrtiii fint in iinpocnitentia, amp;nbsp;a?tcrr;æcondemnatio-Jii denoti.Volebat Deus,ut fiifpcfi in lfraelc,ad uefpcram deponcrentur, nc propter maledidtum genus ^^nortiSjterram contaminarcnt.Qiiare etiamfiliodie maledicli eflenr,qiii patibulis fufpendutur, iielob id deponi dtbebant,ne terram acrem contaminent.

Et dccidit die tertio,ut effet dies natdlitiui Pharaomiffdeeretci^ conuiuium ontnibut feruis fuii, r,t (euaidt Cdput priiieipis ptnceriidrum, çx caput principis piiiorum in medio feruorum[uorum. Et reàituit principem piticerna-rum ad pin^natcim fuum,ac dédit calicem in manum Pharaonii.Et principem piilorum ffffendit, guemadmo-dioninterpretatU'ifueratipßs lo/ephi.] Ipfo rcrum euentu comprobatur 8( adimpletiir interpretatio fo* mniorü,qiiam duobus Euniicliis Pbaraonis in carcere patefecit lofeph. Ef accidir,inqiiit,die tertio,ut efîèt dies natalifius Pharaonis,amp;c.Exponit Mofes non folum quid fecerit Plnnao/ed amp;nbsp;per quantocca fioncm fecerit.Dies natalitiiis præbuit illi occafionem,ut côninium faccret omnibus (eruis fuis,hoc cft, principibus præfedfis ram aulæ,quàm prouinciæ .In ifto conuiuio defiderabantur præfiiftus pccilla toriim,amp; præfcélus piftoriim qiios abieccrat in curtodiam. Ira qj in medio fcruoriim fuorum,hoc eft in ifto natalitio conuiuio conftitutus, rccordatiis eft abfcnriumj amp;nbsp;mox utrofep iufsit leuari è carcere, id quod efieputo quod dicit; Er Iciiauit caput principis pincernarum,df caput principispiftorumin medio feruorum fiiorum. Deinde quicquid peccarint utriqj, pincernam in priftinum fuum locum amp;nbsp;effi' ciumreftituifjpiftorem uerd fufpendio adnidicauit. Atqj ita adimpleta eft interpretatio lofephi.

De diebat nata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et acciditànciuit,die tertio, ut effet dies natabtiut Pharaoms.frceretq^ conuiuium omnibus ferais fuis.]Qni

natales fuos folennes habent,amp;l cum gaudio célébrât,teftantur fibi bene cfTe in hac uira,cirius «rtus ma gnifaciunt amp;nbsp;anniuerfaria Iseticia fingulis annis renouant.Hinc £ft,quod regibus principibus perpe ruus mos eft natalesfuoscclebrandi Etquoniam non fibi,fed totifuacditioni nafciturpirir.ceps,uolunt gaiidium natalitiiim no effe fibi priuatum, fed fubditis omnibus commune.Et hoc faciunt potifsimum tyranni,quorum natales atro eranr calculo notandi,ac perpetux inaledidioni ftibfj ciendi. Contra,qui in thbulationibus, calamitatibus,amp;f perpetuis miferqs non dico uiuiint,ffd qiiotidic nioriuntur,adec^ amp;nbsp;mortem omnibus horis fufpirant, illi dicunt cum fapiente,Ecclef y.Melior eft dies morris die nariui-tatisidf CÜ lob,Pereat dies in qua narus fum,amp;’c.Et cum Hiercmia,Ma!tdida fir dies in qua natus funi, dies in qua peperit me mater mea nöfit benedidla, amp;nbsp;c. Qiiarc de utero egreflus fi!m,ut uidcam labore S amp;nbsp;dolorc,amp; confummani in côfufione dies mci^Hoc certe genus hominu mallet celebrem habere diem mortis,qii.im diem natiiiitaris fup.Sic funt diuerfimode animari,qui nalcunf in hunc mundû/tcundum diuerfiratemdiuinxdifpofitionis,quaaliistcmporaria profpcriras,alijstribulationum amp;calamitu/« rum exercitia deftinantur.

Et leuauit,inlt;iuit,caput principis pincentarum,Gf caput principis pi^orum.jVerbii leuauit hoc loco,Ebr. IK'»'', quidam reddunt pern‘^’12,id eft,numerauir,uel recenfuit; quidam uerd per ‘tann,id eft, recorda-datus eft. Arbitrantur ifti Pharaonem ,cum efiet in conuiuio feruorum fuorumjecenfuifle illoium nii-meriim SC officia, peréjj banc occafionem recoroatum elfe etiameorum qui eranr in cuftodia, pincerns indelicet,amp; piftons. QuâuiS ucrofimik fit fic effe à Pharaonefadi:um,haud tarnen ncc£fleeft,ntpropte rea uerbu HU’’' exponatur,uclper niia quodR.Shlomoh, uel, per ”ixnn,id eft recordatus cft.quod On feelos facit,cum nihil habeat abfurdi fi legamiis : Ef leuauit caput principis pincernarum amp;nbsp;caput prin cipis piftorum. Etenim non minus caput piftoris,qua'in caput pincernæ leuauit c' carcere, licet alterum fuo loco reftituerit,alterum fufpendio tradidcrit.

Et reüituit principem pmcernarum ad pincernatum fuum,inquit,cr principem piiiorumfuffendit.] Qiiod fi pincerna fuit infons, non debueratincarcerari. Qiiod uerd non fuir leuatus e carccre,nifi per occafionS natalis Pbaraonis,meo iudicio argumentum babcr,quod culpabilis fuerit,amp; per gratiam in locû fuum reftitiitus, id quod ex eo quoq; paret,qudd initio capitis buius utriep amp;nbsp;pincerna, piftor contra dominum fuum peccalTememorantur.Qiiod uerd piftornatalitiahac Pbaraonis folcnnitate non eft fuo loco reftitutus,fedcruci adiiidicatus,innuere uidetur pcccatum eius fuiffe enormius, quam ut remitti pofict.Interea uides imaginem extremi tudicij,in quo omnes quidem c'carcere mortis leuabiiiitur.Ve-riim ali] ad uitam,alij ad condemnarionem acternam.

Qtiemadmodum,inquit,fuerat ipßs lofeph interpretatus.] Ergo Pharao infeius eorum quæ gefta fuerat in carcere, fomniauiniftorum,id eft indicium Dei perfomniaadumbratum,adimpleuit,amp; lofephi in-ferpretationem confirmauit. Sicnoneftneceffe, ut miniftri iudiciorum Dei cognofcant quid ftatuerit Deus,adhoc,Ht uaticinia amp;nbsp;præmonftrationes illius adimpleanr. Duo funt in Deo ad hanc ron necef-faria.Vnum eft,quod omnia futiira præfcit;aIteruiTi,qudd corda morralium,ctiam regum^infua manu Iiaber,ac qud uult dirigit,ut facianr,qup ipfe decrcuit.Sunt aurem décréta eius immobilia. Non,mutatur urhomo, qui quod bodie decernit,cras mutât. Hine eft ilia uaticiniorum,fomniorum,uifionum,mina-runi,et promilidrum Dei certitudo.

Dltogf/rerxgrit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et non e{iprinceps pincernarum recordatus lofephi,fed illius ob/ittis.] Fuir ergo ingranis. Gratitudinis

titudinis» Juo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;genera. Vnum eorum qui opere,alterum qui cogifarione,quia opere non pofiiuif,memor£S

funt accepti beneficij. Gratitudo qua:opere prxftatur, non eft omnium, neceffe poteft omnium.' quæ

K; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

4 quacuerocogitationefit, SCipfaquideni non eft omnium, pofltr ramen e/fe omnium, fi boni efiem^* cmncs.Qj.ud cnim facilitis cft animo bono,qu«im recordari piætentoriimfPotcft caro accepta; iniuri« rtcordarijimmô oblniifci illius non poteft,quomodo obliuifci pofiet bcncficioriim iiifi mala effet,amp; ad iiiiinias cùm inferendas turn ulcifcendas procliuior,quàm ad ftudîum benefacicndi,beneficiorumqj rc cordandi. Alemoria,inqnitille,nonperdit,nifiadquodnonfæperefpcxit.Acceptarum iniuriarumcara non obliuifcitLir,quia ad illas frequenter memorandorccurrit.Beneficiornin obliuifciriir,quia ad biieharo, uel niinquam refpicit. Eftitatjj argumentum hooiinis prorfiis carnalis amp;nbsp;ingrati,qui noQ Argtttnfflriî ha folum cum pofsit,fient hic potuit pincerna,nullam animigratitudinem opéré dcclarat,fed nec memo- W/tts [irorjitf in riam quidem accepti beneficij rctinens, prorfus illius obliuifeitur. At hoc fecit hic pinccrn3,exemplum forum qui iiiexcLifabiliter funt ingrati.

Ocinde fi confideres fortunam pincerntEhuius amp;nbsp;locum in quem eft rcftitutus,admoneberis quidex peftandum fit ab illis, qui aulica rerum profpcritate fublimantur. Oculi mentis illorum fie perftringun liirtemporariæprofperitatis ac fubliinitatis fplcndore, utadpræteritam humilitatem refpicerene-qiieant.1 lie pmeerna non potuit recordari carceris 8i interpretis fui,propterca qiidd recuperatf digni tati plus æquo incubuit. Vernin fie difpofuerat Dominus, amp;nbsp;carnalishominis ingratitudme non mi» iHis cft ad caufam lofephi ufus,quàin ufiis eft illius fuggeftione qua poft biennium Pharaoni de tUo in frquentibus fuggefsüfe Icgitur.

Qiiintp funt capitishuius partes.Phafaoni de rebus futuris fomniadiuînitus intmittuntur.Somnio film iftorum occafione lofeph leilatur e'carcere, ut ilia interpretef .Poftintcrpretationemfomniorum ffgis fuper uniucrfam Aegyptumfublimatur.Nafcunfur illi duo filii,Manaflcs SC Ephraim.Adimplen •-1 y ^arfoinnia Pharaonis fecundum interpretationem lofephi.

Et accidit poR bicmiuim dierum, M Pharao lomniaret,(^ ecce ftabat iuxtafluuiivni.cr Kce de fluuio afeen debantfeptein uacc£ pulchra: ajjjeilu,?^ pingues carne^cr pafeebani in prata. Et ecce feptent uaccie alité afeendebani poü iJIm defluuio maU aflgt;efiu ac tenues carne^zjquot; flabant iuxta eas uaccas in littorefluuij,come-^ deruntqi uaccje inahe aj^eüu ac tenues carnein feptem uaccarum,ajfleâu pulchrarum zr pinguium:^^ euigila--ï vitPharao.'E.t dormiuit,z!‘[oiwùauitflecundô,zr eccefeptèj^ica aflendebantin cubno uno pingues ac bonce.Et fcceflptè fliicse tenues ZT arefailé uento Orientali germinabat pofl iUoît^t deuoraruntfflictc tenues feptemJfli fts pingues er plenas,euigillt;tuitqi Pbarao.ZT ecce fomniwnt. fntellige,abfolutum erat. Vel,amp; eCce intellige-hathabuifte fc fomnium. Sic uertit Germaniens interpres.vnd er fach daß es tyntraum'i^X’as.Scptuigintn habcnt,amp; erat fomnium. Latinus interpres particulam hanc prorfus negleXit.

Rcccnfens hoc Pharaonis fomnium,Mofes duo facit. Docet primiîm quo tempore,deinde per quam occafionem euenerint ea quæ confequenter eft de hberatione ac fublimatione lofephi memoraturus. Ad tempus pertinct quod ftatim initio dicit ; Et aeciiÿt poft biennium dierum. Sic eft in Ebraco ’’TV'V w\îV'n “apYjid eft, Et faótum eft à fine duorum annorum dierum.Hie nonnulli Ebrxi rationem TeH^Uit qu!erunr,quarc non fiinpliciter dixerit MofcsiEt fadlum eft à fine duorum annorum, fed adieceritjdie-tum,amp;:confugiunt ad rationes mathematicas, quorum ferupulofitatcm probare non poffumus.Locu-fioticm hane aliquoties in fcripturis inuenio,hic amp;i.Sam.i}.amp; u.et Hicrcmiæ is.bi$,nec poffum uidcre q'4icquam,quod fit hie curiofius inueftigandu.Chaldæus paraphraftes ubup fimpliciter reddidit duos annos,nce ulkam dierum mentionem fecit ,quemadmodum lt;amp;S alij interprétés,prêter Pagninum. Arbi ïtor tutius elfe non difcederc à fimplicitate loquutionis uulgatx,qua nos German! quoqj utimur, cum dieiraHS,Esb(tfwrw)dtttggewfbref, ubi fimpliciter annum integrum intelligimus, nec quifquam eft qui de diebus quicquam in quæftionem uocet.

Poteft autem quod dicit, Et accidit poft duos annos,bifana intelligi.Primnm de toto tempore in-«tnationis lofephi,ut idem fir,atcp, Et accidit poftquam biennium cgit in cuftodia.Deinde de tempo- po^duoi anHOt fegt;qiiod interciditintcrfomnia Eunuchorum amp;nbsp;fomnium PharaoniSjquam fententiam fequuntur co-tumiitcromneSjidijhaudabfep ratione. Noneenimcemmodius referripoteftliaecparticula,quàm Up hiftorioriäm proximc' præcedentem, ut inde ab ilia numerandum fit biennium integrum ufpue ad fomnium hoc Pharaonis.

Ad occafionem pertinet fomnium Pharaonis. propter hoc namtp immifium illi eft, fl'cuti fequentia Occrfjw. dccl:irabunt,ut liberarctur lofeph c' carccre,öf fiinul fuper uniuerfam Aegyptum extolleretur.Quæffe-rit hiequifquam, cum hæc efl'et occafio liberation! lofeph! deftinatadiu!n!tuS,quarePharaon! fomniii hoc non fit iininifTum citius,ne tandiu cogeretur innocens morar! in carcere.Reipondendü eft,leuandu fiiiflc lofephum c‘ carcere per occafionem iftius fomnq, fomnium ueró fingulari difpofitione De! rum Pharaoniimm ttidebuiiTe,cumadimpletionisipfius tempuSeffetpræforibus. Ahoqui parum fide! inueniflet iuterpretatio illius, ft tardais fequuta fuilTet prwuifa feptem annorumfertilitas.

!llui,E.cpajcebantinprato.]lnEbi:xoe(i into. Vulgatalatinahabet,inlocispaluftribuS. Sep, ifTv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft in ripa. Hieronymus uero de uerffone Septuaginta fie annotat; Et pafeebantur in a-

obi. Bisiii Genefi feriptumeft achi,hoçeft,inpahidc, Sed quia uauliteraapudHebr.ros,ôriüd fimilcs

fi nilcs funtjSi^tantiii'nmagnitudincdiffcriiBrjproaliii achi Septuaginta interprètes tranftulerunt, amp;fcciniduni confuctudincm fuamad exprimcndam dupIiceinafpirationem,b£tlinHcbra?æliteræ^ grarcam literatncopuIautrunt.HxcHicronymus.Quarcapparét in uerfione Septuaginta, iiocemHe« bræam hiifl'e rctentam,amp; tempore Hicronymi Icdlum cftTe non ov è';^;^»,fed ‘^f.S aiuftes Pag.uertit, 111 carecto,5lt; in Lexico annotât uoccm ihK,idem eflé quod graminetum,amp;^ pratum.

Qhfcrudndct niud animaduertendum eft in ifto fomnio,quôd rex ad fl uuium ftetit,amp; de fluuio uaccæ afcenderiint priittofoinilio. tam pingues qult;àm tcnucs.dcinde qudd tenues uaccç non pafcebant in prato quertiadmodum pingues, fed in littore iuxtà pingues ftabant,amp;cattiem illarum edebant.Fluuius Aegypti noms eft NiluS ille,de quo confiât,qudd inundatione fua terram A,lt;gypti reddat fertilem.Non enim ccclefti pluuia irrigatur, fed ab inundatione Nili omnis illius feracitas Si uberras dependet. Redid ergo rex in fomnio fuo ad liunc fluuiumftetifiememoratur,utdefertilitatepariteracfterilitate Aegypti pracmoneretur. Defluuio afcendcrut uaccæ,hoc eft,fertiles Si fteriles anni. Vaccç pingues tondebant uindepratü,in argumen nim fertilitatis.Teniies uerd non tondebant pratum, propter fterilefolum, fed ftabant iuxtapingiies. Si carnes illarum edebanrhoc eft,fcprem anni fteriles non adferebant d terra unde uiueretur,fed fuften-tabantur frumento quod in feptem fertilibus annis creuerat.

Cbjcru.tnjecun nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obferuandum eft,quod de fpicis pinguibus memoratur, qudd feptem d culmo uno afetn

dofommo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;derint.Argumentum erat fertilitatis eximiæ. Vbi uerd de fpicis tenuibus narratur,non mtmorat qudd

deculmouno afcendcrint, utintelligendumfitfingulas de fingulisprouenifle culmis,in argumentum fterilitatis,

IlludjEt arefadlæ iicnto Orilt;ntali,in Hebræo eftnBAnnt. Vox Q*'np uentum Orientalem,Sub-. folanum,uclEurum fignificat,quo flanrc,laeduntui fata,imd Si homines, nifi caueant. Vehementiafua OiiUtS tjoficr ui £xiccat,amp; ipfum uitalemfucCumarefacit.Vulgatalatina habet,Percuflacuredinc. Admonemurliic,^ âiispcdet d met oniiiis nofter uidlus pendeat «à manu Dei.Etiamfi feges largo prouentu terram initio omet ac ttgat.iii nil Da, culmos cxiirgat,fpicas proferat,amp; alacrem ubertatis fpcin Ipeiflantium ocuiis ingerat,una tarnen no-die immilTo uento Orientali propc omnis retins anni fpcs ac fuftentatio arcfadla cadit,ut reliqiios frii -gum defedliis taceam,quibus ira Dei malitiam noftram ulcifcitur.

Etjiitien eft mane, cr confternatia eü ftgt;iritus eius,mifttq; cr uocatat omnes Mrfgos Aegypti, cr ctinäos pientes eins,éyr netrrduitippsphdraofomniumftiuiniuerùmnonerdtqtà ettPhdraominterprctaretur.'i Exponit quomodo Pharao expergefadliis d fomno infomnij fui gratia afftdlus fuerir,quidlp feccrit.Quomodo afiedlusfuerit.in eo d£clarat,quod dicit:Etfadlum eft mane,coiiftcrnatus eftfpirituscius. Confide-Qupmodo affc' rans quale foinniumfomniafiet,facileintcllexit,efteillud necfoituitum,necinane,fed magni inomcti.

éinsfnerit Pha- Et quoniam non intclligcbat quid portenden t, fiifpicabaf im minerc uel fibi ucl rcgno fuo trifte qiud-piam, præfêrtim ex eo, qudd feptcm uaccas Si fpicas pingucs à macilentis uorari iiidcrat, unde forfan

metuebat ne futuræ forfan eflent in regno fuo feditiones,in quibus optimates a' plebcis delerctur.Nam huiufmodi fufpiciones ac metus quafi pecuhares funt regibus ac principibus.Quicquid huius fitgt;id con ftar,undcimmifium illi fmt hoc fomnium,indeeffe illi ctiam confternationem hanclpirimsinditam, d Deo uidelict t,qui fic animum eins impulit,ur magno ferio fomnij interpretationem quæreret.

Qltid fecerit,cxponitur in co qd fubiungitur .Hviifitqj amp;nbsp;uccauit omnes Mages Aegypti,amp;; cur.c'toS fapientes eius ( fcilictt Acgypti. Eft enim in Hebrwo n’''a3h)Et narrauit ipfis fomnium fuum,amp;c. An fimul omnes, non eoS tantum ques iecum habebat in aula, fed amp;nbsp;ex omni Aegypro uocarit ad fc ma-gos,ariolos, diuinos, gcnethliacos dd fapienresaiel diuifim, primiim aiilicos, deinde quoniam illi nihil pracftarc potcrant,etiam ubilibet in Aegypto habitantes,non pottft ex uerbis Mcfiscolligi Si ferid,ut apparct, interpretationem fomnij qiucfiuit. Si non hoc egit, ut fapicntiæ periculum de fingulis MagiS fuis Si fapicntibus caperet,credibile tft,quqd omnes fimul conuocarit,amp; non fingulos explorant.Intel ligentiam abx^conditorum iudicabat quacrendam elle apudprofeflbres diuiiiarionum Si fapientiar, non apud rudes amp;nbsp;ineriiditos. Ai bitror autem hoc diferiminis efic inter magos Si fapientes, quod eft inter fpcciesfcicntix;quarriuna naturalis,alterafupernaturalisucgt;caripoieft,iitqintelledluamp;iudiciore-rum natuialium pollent,fapientes;qui uerd magicis ambus,ariolationibiis, diuinationibus, augurijs, incantationibus inftindlu^ opera dacmonum adiutiquaeabfeonditafunt,uelfutura,ccgnolcuntdf pracdicunt,Magi dicantur. Apparet itatp Pharaonem utrofqj tam magos qua'm fapientes ob id cOnuo cafle,ut fl interpretario fomnij naturali poffet adferri induftria Si fapientia,fieret hoc per fapientes : fin minus,exponeret fomniü per magos.Qiidd fi quis eofde putat efle magos Sifapiëtes,per me licet fic fen tiat. Neep enim cum quoquam de magis ac fapicntibus Aegypti contendero, cum uix uideam quideer ti de noftrorum temporum fapicntibus fentiri pofsit.

Et narrauit ipfis Pharao fomnium fuum, inquit. ] Longe* diuerfus fuit hic Pharao a' NebucadNtzar rege Babel, qui fomnij fui interpretationem à magis Si hariolis fuis, fub intcrminatione mortis rcquifiiut, cum ipfum illis fomnium narrare uel non pcfi'ct,uel nollet. Dan.i.

Verum non erlt;tt,inquit, qui ea Pharaoni interpretaretur.} Qiidd fifapientes non pctueiunt, quemodo fadiü tft ut magi Si harioli cx inftiniflu daemonu régis fomniü interpretari nequiucrintfNihil itaqi ne il li quidë polTunt in hac caufa,nifi permittat Deus.Cogitandum hic tft de difpcfiticnediiiina, quacm-nis caufa lofephi ad deftinatü fcopü pulcherrime dirigebat, Ptr hanc imtiüllrm eft fomniü Pharaoni, per

per liane f.uflum cft,ut magoS amp;nbsp;fapientes interpretandi iilius gratia Pharao conuocarct, 8C cSuocarec onuics ex uniuerfa Aegypto, côuoca'tis fomnium fuum diferté narraret,ne quid cxcufationis haberent, lem ipfam non intelligentes,ficuti poftea habuerunt Aîagi Eabylonici,nemo uerd ex iliis omnibus au-lt;litum lt;à Rege fomniü inrcrpretaretur.Qiiorfum ifta-Ad hocuidclicct,ur caufa eftet Si occafîo pincernf • Regis de lofcpho lomnij fui interprété recogitandi ac Rtgi de illo fuggcrcdi,Sc fimul fapientia lofephi, poft magorum ac fapientum omnium confufionem hoc fieret illuftrior, quo magis confpicuum eftet, ***

Hanain cfle diuinationem magorum Si fapientiam fapicntuin,ipfum uerô fpiritu elfefapiciitiæ diuini-f us iinbutum,id quod ex fequentibiis patebit.

Ptloquutus eflprinceps pincernarumPharaonidicens ; Peccatimei ego rccordorhodie. Pharaoiratusferuis fuis, pofuif ifjc in eußodiam domus principis laniorum, me c principem piftorum, Ptfomniauimtis fomnium node una , ego Cf ille, quifq^ fccundum intcrpretationcm fomnij fuifomntauimus. Et erat ibi nobifeum puer Ebriie' Xifcruus principis laniorum,et narrauimus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;interpretatus eft nobisfomnia noftra, cuiq^fecundum fomnium

fxnm interpretatus eft. Et accidit, ut quemadmodum interpretatus eft nobis, ita fieret etiam. Me reftituit in me,-xnlocum, cr ilium fuffiendit. ] Homo ingratus tandem Regi de lofepho fuggerere metu periculi cogi -lut,id quod fi gratus fuilfet, iam olim atfeiftugraritudinis motus feciftèt. Timebat uidelicet, ne fi de fofcpho nihil indicaret Regi,aliundc illi quæ gefta fuerant innotcfccrenr, atqj ira ipfe rurfus coram Re geciilpabilis redderetur. Toto biennio fuerat benefieq .à lofepho accepti oblirus. Si dubio procul, nifî liacfiiiifet occafione adaôtus,nec in pofterum uilam illius coramRege mentionem fecilfet.Perfi'diægc-

nus cftj fi fcruus feiens quid hero fuo conducar, non indicatjfi pofsir.Perfidia: culpam iiirare uolcns fug gefsit régi de lofcpho. Non eft ante fine confilio Dcifaétum, ut id fieret non ante Magorum connoca-tiûnemded poftqnam nemo innentiis eft,quifomnitiin regis intcrpretarctur. Sic poteftDcns ingratiho ’ninis cnndi.itionem ad confiüj fui perfedtionem dirigcrc.

Peccitti met ego recorder hodie.] Poteft hoc bifariam intelligi, nel de peccato ingratitudiniSj quod ad-•nilerat in lofephuin : iiel,quod magis placet, de peccato propter quod iratn regis ante biennium incur ttrat,amp; in cuftodiam datus fuerat,qua de re mox fubijeit diceiisrPharao iratus fcruis fuis. Qiioniam iræ tcgis,amp; carceris mentiouem ladhirus erat,redfc' de peccato fuo præmittit,iit amp;nbsp;iufticiam régis in cafti-gatione Si gratiam in reftitutione erga fe declaratam agnofeere uidcatur,

Hadtenus lue pincerna exemple nobis fit, unde admoneamur,ut quoties uel de ira Dei qua nos cafti Quango peic^C-gat,iicl de gratia ill ins qua caftigatos in priftinam fanitatem,quietem,tranquillitatcm, aut dignitatem toruin noflrorti B riftitiiif^mentionem fadhiri fumu$,perpetuó peccatorum noftrorum recordationcm præmittamus. rccorddridePe-

Pharao,tnqiiit, iratis feruia fuis.] Loquitur ipfi regi,amp; nominal eum Pharaonem. Si nomen hoc Pha- amus. tao regi propriü fuiffet, pai urn rcucrenter hie pincerna, qiiemadmAdum amp;nbsp;lofeph poftea fic elfer régi lûquiitus. Venim id nominis non perfonæ,fed ipfius regia:MaieftatiS appellationcm habebat, ut quif-qms Rex in Aegypto eflet,Pharao uocaretur.Vocabulum Rex,omnibus eft monarchis communejqua-re nationibus illis inconfueto erat,ut cuiufep regui Rex peculiari aliqiio uocabulo appellarctur,quem-admodiim reges Geraræ Abimelech,reges Aegypri Pharao, amp;nbsp;reges Peifiæ hodie Sophi uocantur.

Obfcrua autein,quôd non dicit, Pharao iratus nobis .•^^ed,Pharao iratus feriiis fuis, ut fignificet fe Aïa-ùftatem iilius agiiofcere.quæ id potellatis in fuos habcat,ur illis uel irafci,uel clcmentcr tanquam feruis fuis igiiofctre pofsit.Dc eo quod dicit,Et pofiiit me in cuftodiam me amp;nbsp;principem piftôriim,Sd foinni-ainmus,5dc.didfum cftfupra capitepraKedenti.

Ef erat ibi nobifcumd'telMt^puer Ebræus.] In Ebræo uox eft,pucrum ætare fignifïcans. At lofeph euinfomnium EunuchorumPharaonisinterpretaretur, annorûerat uigintiodto. Pofitaeftigituruox ‘lya lioc loco pro luuene. luiicntus enim ad tricefimum ufq; annum extenditur, unde quidam de Chri-fto fcribeiis dicit,Occidcruiit iuucncm miracula facientem.Sic lofeph ea rum erat a:tate,ut Si uir, ficuti cap.præcedenti in uerbis uxoris Potiph. uidemus,ubi dixit ; Introduxit nobis uirum Ebræum,amp; puer Ueliuiienis uocari petuerit.Alias uox “lyAjaliquando pro feruo ponitur, quemadmodum Si fuprà cap. îi.annorauimus. Hic de lofepho prædicatur, quod fucrit Ebræus, puer, Si ferims principis laniorum. Genre erat Ebræus,xtate puer,conditione feruus.

Et tiarrauimus iüt, cr interpretatus eü nobis fomnia noflra, inquit, cr accidit cre] Exponit 'régi quid fecerit puer EbncuSjiiihil addens de illiiis innocentia amp;pctitionc, ne quid contra principem laniorum faciat, qui iniiocentem derinebat in cai\rc. Sic uolebat rcgi fuggererc de lofcpho, ut nec herum iilius principem ianioruin offendertt, nec quod regi debebat omitteret ôf negligeret. Simpliciter igitur iiidi cat regi,effe in carcere puerum Ebiæum feruum principis laniorum, qui fibi Si principi piftorum fomnia quæ una noéfehabuiftent ucraciter expofuerit. Nihil addit,quo lofephum corâ rege omet amp;nbsp;coin-mendet. Non dicit, Eft puct clegans, prudens, ingenuus. Si cunéta profperó agens,deni^ innocens, prætcr culpam fuam euftodiæ datus ,amp; rogauir, ut hoc Maieftati ruæfuggcram. Sic caufam lofeph» acimodum frigide' egir. Verùm id quod régi qua muis tenuiter fignifi'eauit, ufqueadeó non eft contem-ptim à rege acceptum, ut confeftnn iuflerit lofephum Icuari e' carcere,5( in confpeiflum fuum adduci, quemadmodum fequitur.

Ef miße Pharao,uocauitq-lofephum, cs feflinanter edtixerunt eum, (in Ebraro eft ’'i’nï''quot;\''i,id eft, currerc fcccr UH t eum.) de fouea,ac'/otoniit c~ mutauit uefies fu.ts,uetiitqi ad Pbaraonem. 1'Audierat à pincerna Pha rao, eile incuftodia puei nm Ebræum, cumij fei num, qui fomnia, fnuni SC piftoris, fit interprétâtes.

766 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

Non cog!faiiir,quid potent,quid porerit prxftarc puer? An quod non pofTunt Magi ae Saplentes meij poterirpiier?Hebræiiseft. AiiAcgyptiiseritlapitnriorpuerHebræus?Seriiuseft.Anfic mcdemittä, ut aiidiam feruutnjilii«^ fecreta meacómuniccm?Nihil horum caufatus,confeftim mifit amp;nbsp;iiocauit adfe Exemplum prin puemm Hebrænm ac feruum, à quo fomnij fui interpretationem audiret. Vides exemplum principis cipisjdpicntii. ,fapicnriS5dl ufqueadeó modeftfur fapientiam uel ex puero difccre baud dedignenir. Vtinam fie fint ani mati,qui hodie toti pendent à magnificis titulismee unquam cogitant, fie efiTe comparatum Deum, ut fccreta fua communicet paruulis potius quàm huius mundifapientibus.

Et feamp;ndmerjnquit,eJuxerunteum deßuea.} Aedifïeium carccris forfan erat fubterraneum,eam^ ob caufam uocatum eft fouea.

Totondtt cr mutatàt ucüesßtiu. ] Fccit boe Potipbar berus lofcpbi.Curaiiit cum tondi ac fplendidd ue ftiri,ne ßc ut erat fquabdus ac fordidus in confpcctiim régis abduceretur. Qiiidtotonderif,caput ne «el barbam,auturrumcp,non eftcuriofiusinucftigandiim, quoniam ignotifuut nobis temporum ac popu App.mtto-is iu lorum illorum mores.Nos cogitcraus,qiiam fit nobis follieite eurandiim,ne in confpcélu Domini,rt' conßeSlu Do- gis reguin,fordibiis huius mundi amp;nbsp;carnis in quinati temerd com'parcamus, fine orandü fit ad illius mä mini jordesabij icftatem,fiue de myftcrrjs illius communicandum.

ciendx. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pharao ad lofeph :Sommauifmmiium,cr non eß qui interpréteur illud, ^ego attdiui de te did, Audiß'

mnium ad interpretandum illud. ]Mox fine ullis ambagibus exponit Jofepbo rex,ad quid ipfum ad fe uoca rit.Tria dicit.Primùmjfomniafièfefomnium.Deindejnon eile quenquam qui interpretetur. Hoc non ficdicitjUt exiftimetprorfus neminemefle,qui fomnium hoc interpretari pofsit. Alioquijfihoc exifti' marct^ad quid lofephum ad ie uocaflet ? Sed fignificat non inuenifie fe fomnij fui interpretem ex omni bus fuis fapientibus amp;nbsp;Magis.Plurimum hoc faciebat ad futuram lofcpbi gloriatn.Tertid,ad hoefe uo cafie eum,ut fomnium fuum interpretetur.Nam fuggeftum eife fibide eo, quod fit fomniorii iiitelligen tia prarditus.

IlludjEt ego audiui de te dici,mihi uidetur uulgarcm habere loquutionem, qua Germani queç nd' miir cum dicimus,Icfo hab hóren von dirßtgen. Et quod fequitur, Audi fomnium adinterpretaudridlnd» ' in Hcbræo eft “inK nns? □‘I’ynAlij reddunt cum additione uoculac qux in Hebraro non eft,ufgt; Qitod audiens fomnium exponas ilbid.Sic uel ‘au7)!lt;gt;uel''3fubintelligunr. Mihi uerd uidetur non hie di ci lt;1 Pbaraone quid audierit de lofcpho, fed potius prsccipi, ut audiat à fe fomnium, tanquam illiidin-terpretaturus.

Et reßondit lofeph Pharaoni,dicens: Prater me Deuf rejfondebit proßera Pharaoni. ] Septuaginta fie ha-bent, etvivri dii urn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to aon^giof/ fxftai. id eft, fine Deo non refpondebitur falutare quid

facie Domini refpondebitur pax Pharaoni. Modefte' donum fapientiæ huius reijeit in Deum.Quafidi Pliaraoni. At in Hebræo non eft iiocuIa.Non. Cbaldæus parapbraftes habetjNô ex mea fapientia,fed a cat. Poteft Deus fine me per ahum qiiempiam refpondere Pharaoni qi;æ funt profpera. Iliud prüden-tiæ cft,qudd non fimpliciter dicit,Praeter me Deus interpretabitur fomnium Pharaoni, cum tarnen hoe tantii quærereturfed. Praeter me Deus refpondebit profpera Pharaoni. Sic innuit optarc fe ut fomniü régis fit profperum. Sic funt animati homines (^ni, ut in rebus dubijs non fperent modd, fed Si fpem faciantalijs profperi cuentus.

Etrfit Pharao ad lofephum:Cum fomniarem,ecceüabam ad ripamfltminis.Et eccedeflimineafceniebantfe' ptem uaccte pingues carne, er pulchra ßrma,ac pafccbant inprato.Et eccefeptein tiaccicali£ afeendebatüpo^ tßaf tenues ac deformes ualde,inanesq; carne-.mn uidißcut HIm in omni terra A egypti,tam deformes. Et detura runt uacc£ in£ inanesac deformes feptë uaccas priores cr pingues, cz ingreffa funt in uifeera iüarum,çx tarnen cognofei non poterat, quod ingreffe effent uifeera illarum, fed aßedus illarum malus erat,ßeutifuerat initio,(7 cuigilaui.Pt uidi cum fomniarem, eccefeptem Jfic£ afeendebant in culmo uno, plcn£ ac bon£ : cr ecce feptcin ffic£ modic£, tenues, uento Orientait dreßd£ germinabant poß ißas. Et deuorarunt jfic£ tenues feptem ßiciS bonas.Pt dixih£cUlagis, ex non cüquiindicet mihi. ] Narratio iftafomnij paucula habet ultra ea qua:fu-pra Mofes de illo cômemorauit. Illic,Et ecee ftabat iuxta fluuium,inquit. Hic, Et ecce ftabam ad ripant fluuij.Ilbc,Malæ afpeiflujac tenues carne.Hic,Tcnues ac malaeforma (id eft deformes) inancsljj carne, Et addit iftiSjNon uidi ficut illas in omni terraAegypti,tam deformes.lllic,Et ftabant iuxta eas uaccas inlittore fluufj,comederuntép uaccf malæafpedtu actcnucs,carnem feptem uaccarum afpeftupulchra rum amp;nbsp;pinguium.Hic,Et deuorarunt uaccxillac inanes ac deformes feptem uaccas priores SS pingucs. Et fubijeit, Et ingreflar funt in uifeera illarum, 8C tarnen cognofei non potcrat qudd ingreftsceffent in »lifccra illarum fed afpedlus illarum mabis erat ficuti fuerat initio. Et defpicis pofterioribus,illic fic,Et ecce feptem fpicæ tcnues3amp; arefadfæ uento OrienraIi.Hic,Et ecce,inquit,feptem fpicæ modicsc,tenueSjtt uento Oricntali arefafta:.Illud,Modica:,in Hebr. eft n'''ï23ï, quae uoxhoc tantum loco habetur in feri-pturis,amp; a nonniillis exponitur per Q''j''C5p,id eft parux, modicae, exiles. Sunt qui inrerpretätur wpi ,id eft,inanes ac uacux.Alij uertunt,marcidac.

ObfertiaQiidd Pharao fomnium fuum fic memoria tenebat,ut quoties uelletclarc' aedifertd narra-Exempliirégis j.^ poftet,indicium eft, qudd non fuent graui fomno prefTiiSjqualis eftefoleteorü qui ciapulçSSebrie-tie nodu quidem fati indulgent.Etenim huiufmodi fomnus extinguere folet infomnia, SS animü obfoporati altiusmer-gerc,quàm ut ullo pofsit uti intellclt;flu,ncdum per infomnium iiifa tarn uigilanti memoria narrare.Vi-des exemplum regis,ne noclu quidem ebrij.Hodie inueniesjqui fic fint interdiu temulcntia obfoporati,ut

A tijUt plane nihil corum intelligerc,ncdum meminifTe queant, qusc ocuIóS Si aures ipforutn incurninr.

Deinde amp;nbsp;illudobfcrua.Non iüdi,inquir,ficut illas in omni terra Aegypti, tam deformes. Innuebat famem fore tam grauem amp;nbsp;infolitam, ut antea nonfueritconfimilis in Aegypro. De pulcliris ac pin-guibus uaccis non dicit : Non uidi tam pulchras SC pingues in omni terra Aegypti. Qiiia frequenter eiiifmodi uaccas in Acgypto uiderat,pulchras amp;nbsp;pingues,tenues uerójmacilêtas SC deformes no item., Aegyptus enim eximic'fertilis, rare perciititur fterilitate, propterca quod non tarn fibi qua'm alijs eft Solet Dotninuf regionibus fcrtilis,qux ubertate illius àluntiir.Non eft hoc alienûii Deo,ut parcat regioni alicui pro patccfc quibuÇ-pter iiicinos populos,hoceft,ut non inferatilli ultiohem, qua;non'ïpfi tantum, fed df alijs regionibus propterali incommoder.Poteft in populü pcccantcm narijs modis animadiiertere,ut non fitnecefte dum uni ira-feitur rcgioni,complures alias una cum ilia in diferimen conijcere.Et fi hoc feccrit, abfir ut indicia illi— ns in ius uocemus.Loqnimnr de illius mifericordia lt;SC bonitatc,non de iurifdidlione, cui fubtedia funt oinnia,neC de quarumennep gentium innocentia,quæ fub cœlo nulla eft.

Tertid.Et ingrefl’æ funt,inquir,uifcera illarum,amp; ramen cognofei noh poteratjquod ingrefle efTent nifccra illarum,fed afpeftus illarnm mains eratficutifucrat ab initio. Admonemur hoc loco,ut cogi- Vnilelitcluod temiis undefit,quod temporefamisfaturarinequimuSjqnamuis multoCibo aqualiculü infarciamus. tempore famis Sic ingerimus in nifccra quæ acquiri pofrnnt,ut uideamur fatiari non poflCjSC tarnen uenter manct te- faturari nequi^ niiis,perperuo(5p efuriens,facies macilenta ac deformis,amp; totus afpec'lus mortuo quam uiuo homini fi mui.

tnilior,ut cognofei neqnear,quodtam mulra norauerimuS.Qiiid aliud in canfa eft,qult;im qudd tempo re fterilitatis non folum annum in agro nos,led SC quotidianum in ipfis uiiceribus dinina: benedidlio-nis incrementum deftituit Reipfa experimnr uerum efle quod propheta canir, dicens ; Aperiente te itianum tuam, omnia implentur bonitate;anertente autem te faciem tnam, turbantnr.Pfal. 104.

Qiiartd.Et dixi hæc magis,inquit,et non eft qui indicct mihi.Si Icgiftet ifta Ciccro,qd dixiftet aliuct, quamquddalioqnifcripfitf Difpuralfetde maieftateac mente Dei, quam non conneniat illi, utfo— tniiia immittat hominibus,quæ ipfi per fe non inrelligant,amp; quorü interprètes habere ncqueant. ueru rftjfruftraneum eiufmodi uidetur efte fomninm,qnod nec intelligitur ab co qui fomnianit.nec per in-terpretemaliquem cxponinir. At hie non defuit interpres,dinino fpiritu inflatus, etiamfi nullus daba-tiir ex magis SC fapientibus,qui fomnium régis intcrprctarctnr, Sed hac de re, SC qnæ practerea de fo* mnijs in fcriptis illius leguntur,panlo infr.i fufius annotabimns.

fi Er dixit iofeph ud Pharaonem:Sommum Pharaonis unum eil.QUte Dein facit.indicauit Phuraoni .Septem uac clt;e boti£funt feptem anni^GT feptem^ieæ bona; feptan anni funt.Somnium hoc umvm eil. Et feptem uaeœ ina.-»es ac deformes lt;]u£ afeenderunt poU illds,funt feptem anniyCf feptem /fica inanes,uentà orientali arcfaCltC e~ nntfeptem annifamis.Hoc eiluerbii/mquod dixiadPharaonem.djia Deuifacit^oflendit Pharaoni. Ecce fepte ‘‘nniueniunt,faturitatismagna inomni terra Aegypti.Et exiirgetit feptem annifami'i poUilloi,cr obliuionidabi tttr omnisilla faturit.ts in terra Aegypti,confumetcii fames ipfain terrain. Üec cogno/cetur faturitas in terra à fa eiefamisquapoflea erit t erit enimgrauis ualde. çynpd uerô fomniumhocrepetitum cü Pharaoni altera uice, innuit,remhatKejfeconfinnatamàDeo,zy'‘«:celeraturum Deumut earn faciat.] Qiiæ lofeph Pharaoni poftnarrationem fomnij rcfpondit,interprerarionen^iabent 8C confilium,idlp non confuse, fed diftin fte ac perfpicne'. Ad inrerpretationem pertinet hic contextns,confilium habent qtiæ fcqnuntur.

Somninm,inquit,Pharaonis tinum cft. ] Atqni bis fomniauetat,deinde diuerfas etiam fpecics SC rc Qjtomodo foin^ riim imagines in altero fomnio uiderat ab illis quas uiderat in priori. Qiiare uidetur fomnium illius fu Pharaonü ifle non unum,fed geminum.Vnum fuit fignificationc,amp;: propter unitatem rci quæ fignificabatur.Ge unumfucriti ininum fuit propter euigilationem qua fuit intcrruptum,amp; propter uifa pofterioris fomnij, à praecc-dentibusdifferentia. Sicrcs cadein diuerfis refpedcibus, tamuna quàm multiplcxdici poteft.Erat autem opus, ut huius præmoneret Pliaraonem, ne quia bis fomniaucrat, amp;nbsp;diiierfa uiderat,diuerfa porgt; tendi putarct.

Quæ Deus facit, indicauit Pharaoni, inquit. Secundo de hoc admoner, hic amp;nbsp;paulo infrà. Reddit animdm regis artcntum,fignificans fomnium illius effe a' Dco, amp;nbsp;habere præmonitionem rcriim futu rarum,quas Deus fiiciat. Alij ucrtunt,Qiiæ Deus faifluruscft.Arbiti or non incommode poifelegi, ut tft in Ebræo wvy Q’'n7tlt;n‘iu?hlt;nN,id eft,quæ Deus faciens,hoc eil,quæDeus facit.Iam rnm enim hoc ipfum,quo de Pharaoncm præmonebat,rcclé egifle dici poteft,propterea quod,ut infrà dicit,accéléra bat ad faciendum illud. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- .

Septem uaccæ bonæ funt feptem anni(id cft,fignificant feptem annos)Si feptem fpicæ bonæ feptetri anni funt. Somnium hoc unum eft. Qiioniam bis dixerat,feptem anni funt, ne uaccæ bonæ feorfum feptem annos, amp;fpicæ bonæ alios feptem annos fignificare uiderentur, adiecit, Somnium hoc unum eft. Hoc eft, idem fignificaiit feptem fpicæ bonæ quod feptem uaccæ bonæ, feptem iiidclicet annos bonos SC fertiles.Dixcrat amp;nbsp;autca fomnium Pharaonis efle unum, loquens de ijs quæ in utroqjfomnio iiide-rat,dc tota uidelicet caufa. Hic uerô duntaxat de dimidio illiusloquitur, Septem uaccas bonas SC feptem fpicas bonas unum fomnium efl'e,hoc eft,ad unam fomnij huius partem pertinere dicens. Con-flmili modo intelligenda funt, quæ de feptem uaccis ac feptem fpicis inanibus ac deformibus exponit.' Et illic fomnium unum eft,id eft,unius rci fignificatiOjlcptem uidelicet annorum fteriliiim.

Hoc eft uerbum,inqiiit, quod dixi ad Pharaoncm : Qiiæ Deus facit, oftendit Pharaoni. Loquitur dceo quoddicere ccvperat. Quoniam antemfecundd hoc inciikat ; Deum,quodfacit, oftcnderc Pha-5 s raoniÿ

é68 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N B S 1 M

Et fcrtilitdtctn raonijuidendumcftquidineofitobfcruaiidum. Qyx Deus facit,inqm’t.Qiiidfaciebattutn Dnis?Sf-amp;'ftcriliMem ptem annos fertiles, S; feptem annos fteriks.Ergo tam fterili tas qiiatn fertiliras a Deo « ft Fcrtüitatem fttcUDciiS. efte a Deo,uideruriin non eneinconucniens.Eftenim proprium Dei opus,bencfacerc mortalibiis.

Q_^!omodo igitur poteft illi compctere,uf faciat annos ftcriles Eft cnim hoc diiierfuni à priori, amp;nbsp;alie npin ab illius bon täte. Alienum opus facir, ut ad id quod fuum eft, perueniat. Qiioniam fertilitate K ' copia reruna abutimur,ac nosipff perdimiis,ncceflariü eft,ut ei malo immifTarerum penuria occurrat^ Bointatis Drt Oftendit,iiiqiiit,Pharaoni. Obflt;.iuiaquôdoftéditquæfa(ftHruseft,priHfquamfaciat.Sihoftis effet, cjl :juododiendit fi perditione fiiiorum honainum de/elt;flaretur,fi prorCiiS perderc ucllet, ôCnon ad cmendatiotiem cafti csi garc,caftigatos(p amp;nbsp;emendatos fcruare,haudquaquam deqs qua: fadiirus eft,præmoneret,fedex im-proinfofecuros inuaderetacpcrdcret.Eftitafp argumentumbonitatis Dei quod qux fadlurus cft,prP ufquam faciaf,oftendit.

QUircregioflè Cuioftcndit^ IlliSjUidelicet,quos eft flagtllocaftigationispercuftnruSjqnibuscautiohareacprxmo dmt. nitio poteft e/fe itfui.Non fcruit airiofitati uanorum,fed utilitati caftigandorum.Sic hoc loco de annis fertilibus ac fterilibus in Aegypto futuris indicauit Pharaoni regi Aegyptiorum. Poterat inuenirc iu--ftiorcs,quibus oftenderet; ueriim uriliuserat ut oftenderet regi,per quem Aegypto in aniios fterilita-tis de copia fertilium prouideretur.Poticrar fomnium hoc immittere Ioleplio,ut per hunc indicaretuf regi, at huic rex non ira credidiftêt foninanti,ficiit credidit fomniûm fuum interpretanti.

Q^’inoio oûen nbsp;nbsp;Quomodo oftendit f Per fomnium. Tribus modis qux futura funt,oftendit.Primó per angelos,de

merit. “‘de per prophetas fuos.Huc pertinet quod Amos j.legiturrNon facit Dominus uerbum,nifi reuela-De fomnijs. ucritfecretum fuum feruis fuis prophetis. Tertio per fomnia.Qiioniam autem in hunclocum incidi— mus,arbitror operçprccium effc, ut de fomnrjs quædam annotemus, de quibus diuerfa fentiri etiam à. doiflis uideo.Somnium quid fit,notum eft omnibus. Vnde fiant fomnia amp;nbsp;quomodo, rclinquo pliyfi'

Generifomnio- cis cxcutiendum.Gencra fomniorum funt quatuor, Priraum eftconfufum illHd,turbulcntHm,multi-runi. formc,inconftans,amp; plcrunqj portentofum,prorfus uanum Äinane, quod uocarc poflumusfortuitiiy propterea quód nullis certisratiouibus nbsp;nbsp;caufis confiât. Secundumcftnaturale, cuiu» caufx funt ex

nobis.Species huius funt multæ, quxduabus generalioribus comprehendi poflunt. Occupaticne ui' delicct mentis,amp; conftitutione corporis.Sic eft comparata mens noftra, ut qiix interdiu cupidius nidi t uel audiuitjimpcnfius curauit,cogitauir,amauit,fccir,appctiuit,uel timuit amp;cxhorruit, horum fimu-lacra nodtu, dum ab externis eft fenfibus auoeata fomniando uideat, uel uidcre fe putet. Quod corpus ** attinetjCx huius quoqj conftitutione oriuntur fomnia, alia fanguineis, alia cholericis, alia phkgmati-cis.Et fecundum morborum uarietares,uaria uifa imprimuntur menti dormientis Hare omnia referrt polfunt ad naturalefomniorum genus.Ea qux ex conftitutione corporis uelfani uel morbidiproue-niunt, abfq; ulla uanitate iitiliter polfunt obferuari amp;nbsp;dtjudicari a medicis. Qua' uerd ex occupatione funt aniinorum,fiuc funt ex uanis ftudifs,curis,affelt;flibus amp;nbsp;uifis,meliora iiti^ efle non polfunt, quam eft ipforum caufa,fiuc ex ferijs amp;nbsp;necelfarijs,amp;fi non propter caufam, propter inutilitatem tarnen uanis funt adnumeranda, propterea quod mentes hominum etiam inter quiefeendum fruftia Si iniitilir-ter fatigant.Huc referendum eft illud Ecclefiafti® 7.Vbiplurimafuntlbmnia,ibi plurimæfuntuanita tes. Item : Multas curas lêquuntur fomnia.

CiceVOrefeUitur Tertium genus fomniorum eft theopneiiftum, hoe eft, diuinitus indirum. Cicero fic impugnat cos qui fomnqs fidem adhibent,utprorfus lieget ullam uim diuinam fomniorum elfe erfcdlricetn. Arguit ab illorü uanitate Si abfurditate. Qiiod fi dormietes,inquit,agcrent qux fomniaut,alligar.di cmneS effent qui ciibitum irent.MaiorcS enim motus efiicerentfomniantcs qiiam ulli infani. uerum hoceftjfirc feras ad fomnia fortuita Si phyfica. Deinde d qualitate fomnian tium.Si Deus,inquit,fom«iia mortali-bus immitterctjficeret hoc noftra caufa,ut prouidere futura pofl'cmus.Hoc-ipfum eft quod agitur.facie hoc noftra caufa. Si facit hoc, ut de futuris prxmoncamur, ficuti hoc prxfentis fomnij cxemp'.o uidc-mus.At,inquit,innumeri funt,qui fomnijs non parcnt,qui non intelligunr,qui non TOeminere,qui con-temnunt etiam. Talibus quare immitterct Deus fomnia, qui ilia ne memoria quidem digna rudicant i ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Neqj cnim ignorât Deus qua mente quifqj fit,necfruftra quid facere cenfendus tft. Refpondeo. Vti^

non ignorât qua mente quiftp fit,nec facit quid fruftra. Hine non confequitur quod nulli mortaliunir fed quod non rahbus Si non quxuis fomnia immittat. Tertio,uigilantibus, inquit, magis qua'm dcr-mientibiis uifa immitterct,quibus de prouidedis admoncremur. Refpondeo; Nec uigilantibusdeeft, nec dormientibus. Vigilantibus innumera occurrunt uifa amp;nbsp;audita,unde de uohintate Dei admoncri polfent,fi oculos haberent uidendi,5f aures audiendi ; uerum iuxta funt innumera,quibus fic occupait tur,ur ifta nec uideant,nec audiant,neccurent.Qiiare fit ut noiflurna quiete a diurnis cutis Si occupa-tionibus liberi,aptiores fimus ad capienda inonita Dci,quæ etiam,nefcio quGmodo,plus habent effica. ciæ inter dormiendum,quam inter uigilandum propofita.Pharao fi interdiu uigilans ueras uaccas fe-ptem pingues,amp; poft has feptem macikntas uidiflet,nullo padlo portendiquicquam in futurum cogi talfet,imino nefiifpicatus quidem fitilfer.Qiiaproprerfriuolum eft quod dicit IiicTullius ; Si Deus ni-faimmitteret, uigilantibus potius quam dormientibus immittrret. Qiiart(),nec illud aliaiius eft tnomenti, quod dicit : Non per circuitionem Si aiifradlum uiforiim, ut fit utendum interpretibus, fed. recta. Si diferte diceret ; Hoc facito,hoc ne feccris. Quid enim uctat,quo minus Si citra figurarutn in-uolucra ciarc Si diferte,Si non fnb anfraitu Si çircuiuone,ut interprété fit opuS qux futura Si facienda funt.

Ä 'lafuntjqnibusiiolucritindicct^ Qiiodutrum(pfaciat,fcriptura;facra;rcftantur.Siiprà cap.v. perfo-*1111(1101 Abrah«c manifeftc de fcminc illius prædixit.Confirnili inodo 5^ Abimekch regem Geraræ iti Ibmno claris ucrbis incrcpauitj amp;nbsp;qindfacere dcberct,admoniiit, fupra' cap.xr.Sic amp;nbsp;Labati per info— ninium didlum eft à Deo ; Gaue ne loquaris cum lacobo à bono ufqj ad malum. Rurfus per figuras 8^uifioncs qux futura funt,dormientibus iiidicatjficuti uidere eftfupra in fomnijs lacobjn quibus ui dit marcs pundlatos maculofos afcenderc fuper ones,cap.ji.deinde in fomnijs lofepli cap.jy. amp;nbsp;cu nuchorum Pharaonis cap. o.amp; in ifto præfenti Pharaonis.Qiiando abfip uifis quaefutura funt aut fa cienda claris uerbis in fomno oftendit/acir hoc certis rationibuSjficuti ficile animaduerti poteft^in fo-ninio Abimelcch amp;nbsp;Laban. Vbi figuris amp;nbsp;fimulacris utitur, amp;nbsp;illud facit baud re me re, fed magna cum I’ationc.Poniifi'et Pharaoni perfpicuc' fignificare quid eflit futurû,ucrum uoluit hoc faccre per figuras *iaccarüamp;fpicarü,quas ipfe non intclligerct,fcdà lofepho difeerer.Ncqj enimhoc tantü agebat,ut Ae Sypto confuleretur, fed amp;nbsp;ut lofeph fublimareturj Si Ifraeli patrocinaretur. Confirnili ratione amp;nbsp;cum NebucadNesar egitjficuti in Daniele uidere licet.Condonandû aut eft Ciceroni^ quod ifta ignorauit. Nonnegaflet ueritatemjfifacrarülitcrarü cognirionefuiflétimbutus. Paret igiturex præmifisis tertif liiiius gencris,qiiod theopneufton uocamus,duas eflë fpecies. Vnam^qua de fururis, uel faciendis inter dormiendü per oraculfi aperte' inftruimur.Altcräjqua hoc per figurani inuolucrü perficituh Hie diftin— SuitAuguftinus inter uifionem amp;nbsp;fomniu.Vifionem uocat,cum id quodinter dormiendü uidetur,eOH dem modo quo apparuitjCuenit.Somniüjqd figuris eft tcdlüjöC fineinterpretatione intelligi nö poteft» Qiiartum genus fomniorü eft da:moniacum,quod lt;à malis Ipiritibus immittitur,8lt;; inter cos régnât, iibi mentes hominum laqucis fatanæ captiua',amp; tenebris errerum obcarcata; tenentur. Horum confide ratione arbitror manifeftum cfle,quatenus licitum fit fomniorum habere rationcm. Obieriiare fortui-la^ßi qua; funt ex curis^ftudijs, affedtibus. Si uifis diurnis, uanum eft.rationem habere dacmoniacorii, impiæfiicrit ac damnabilis fuperftitionis.Qiia; ex coftitutionefunt corporis^rcélcà mcdicis obferuan iur.quç uerd theopneufta funr,mcritó affi'eiunt homines cordatos ac pios, amp;nbsp;horiim interpretatio non Jiiinianæ eft induftriæ,fcd fiiigularis gratiar^per fpiritum Dei concefla-. Ha?c obiter de fomnijs annota-reuoluimiiSjHe locum hunc prorfuscontemnere uideamiir.Sedredeamus adtextum*

Ecce feptem anni ucniiintjinquitjfaturitatis magiiæin omni terra Aegypti,6^cxHrgcntfcprem anni Argtintenium famispoftillos,amp;c. Poterat hoc flagellum fcptennisfamisficimmittiAcgyptijs,ut feptem annoriim «mæ bofntatis.

L ïbundantiam praecederet, non fubfequeretur. uerilm hoc pafto prorfus fuiflct intolcrabilc Si cundis exitiofum. Qilare iiidemus hie infigne diuinæ bonitatiS argumentum in ipfa caftigatione cxprclTum, quod tarn grauifami,quæ exoritura erat in uniuerfa Aegypto,tam grandisfcrtilitas pramilfaeft. Unde futuris nccefsitatibus aliquoufque confuli poflet.Septem crant anni famis futuri. Totidem diui-ua dementia fertiles Si ubcres ualde præmifit, ut fingulis finguli aliquid fubfidij in futurum fubmini-firarent.Sicfoletdiuina^puidentia priufquä caftiget delinquentes,mitigationëprocurarc caftigationis, uefiinferaturgrauior, amp;nbsp;nihil adhibeaîreleuationis quod inftituitur ad cmendatione Cedatin exitiu.

Et obliuioni dabiturdnquitjomnis ilia faturitas in terra Aegypti, confumet^ fames ipfam terräfid Py^teritdpro-rft,incolas terræjhomines amp;nbsp;beftias)neccognofeef fi^iritas in terra a facie famis, Sic. Duobiis modis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obliuio-^

hoceft^poftca adimpletum.Primum obliuione prarcedentis abundanrisc Si fatüritatis,quæ communi- w trdditur: ter obtinetin animiS mortahum,ubi rerum penuria inualcfcitJn ifta obliuione replentur omnia que-rirtionijs hominü ingratorüjquorü nemo eft qui cum lob dicat ; Si bona fufeepimus de manu Domi-tiijmala quare non fuftincremusfSic folcnt carnales pracfentibiis duntaxat efle intcnti,ur nec præterito-rum recordentur, nec futura profpiciant. Deinde adimplctü ctiam eft in corporibus hominum amp;nbsp;be-ftiart'ijn quibus priftina habitudo ac plenitudo,fic eft famis ariditate extenuata aC deformata,ut nullg iilius fuperfuerint reliquiæ.Qiiid eft igitur nenuftasilia ck gratia carnis nofti a;, qua; breui temporis fame fic aufertur,ut qui antea propter carnis florcm habebantur in ilelicrjs, paulopdft né cognofcantuf quidem,quàm quafi flos agri qui hddie uiretjCras ariditate pei it^ficutieftin Efaiacap.40,

Qiiod uerd foirinium hocrepetitum eft,inquit,amp;c.Prudenter lolcph particulam lianc nö neglexif, 'R.epetitiofo-^ Alioqui uideri poterat fruftrancam fuifle hanc eiiifdem fomnij ingeminationem.Duo innuebanî. Pri- mnij. mûfinnitudopropofiti Dei,deinde adimpletionisiilius acceleratio.Qiiçfignificabantur hoc fomnios amp;nbsp;certd erant amp;nbsp;citd futura.Et hac in re diuina bonitas declarabatur,quod ndn folû quàr futura erant, prænunciabantur,fed ciufdem fomnij ingeminatione fic urgebatur Pharao,ur perluaderetuf,cfle ex Si certd Si uelociter eucntura.Sic urgent amici eos quos ab imminentibus malis eripere cupiunt. O-miiibus modis inculcant, certifsime’ ea acfeftinanter ingruere. Etenim donee uel non credimus uentu-rmn exitium,uel cxiftimamus uenturum clTe tardais Si pedc lento,quid reftat aliud,quam ut ex impro Uifo nimium lecuri corripiamur df perdamur

Et nunc prouidentßbi Pharao uirum aliquem intelligentem ac fapientem^ct' conîlituat eunt fuper terram Ae-^yptlEaciat hoc Pharao,(tt' conftituat pra;feilos fuper terrain- Cf acciptat quintam partem terne Aegypti,per feptem annos faturitatis.Et colligant omnem efcam annortt bonoril gui uenturi funt,accumulentg^ frumentum fub manumPharaonii,efcam in ciuitatibui Gquot;cujlodiant,utßt efca in depoßtum terra; pro feptemannis famis,qui fu turi funt in terra Aegypti,zy non excidatur terra fame.] Pertinent ifta ad confilium,quod interpretatio- idem in lofepho nifomnij admodum eft neceflarid fubicétum. Vides in lofepho eundem efle fapientiac Si confilij fpiri- jpiritus erat fatum, Sapientiac fuit, quod fomnium regis intellexit Si expofuit: confilij uerd, qudd quid faciendum pientiie Cf con-

efTcrjpræmoniiit.Hæc duo neccfTario coniungiintiir.Nequit frim cfTc cor.fiüiim, iibi non fftfapicnria: rni liis iiiilüiis iifiis cft rjpicntia,nififdar proferre confilium.Quareliarc duopulclirc in lofepho coniun cia fueriint. Èr de Chrifto iiaricinatiirEfaias cap.iindecimo, fore fuper eum fpiritinn Domini, ipiritu fopicnr æ SC confilij.Et Mofes haudpractcr rationem præccpir populo,urprofpicerent fibi de uiris fa Dicnribus ac priidenribus,quibus curagubernationisex parteconcrederetiir, Deur.primo. Etliiclo-feph fapienter admoniiit regem, dicens : Et mine prouideat fibi Pharao uiriim aliquem irtelligeiitem acfapienrein,lt;-V coniîituâteumfuper terram Aegypti.Sie itatp déclarât Ioiëph,qiiorfum Deus Pharao ni fomnium hoc iminiferir,adhoeuidelicet,utfuturar neeefsitatf quoadeius pofiêr in tempore confia Offici'im regum lerct.Et hoc demum cft officium rcgiim ac principum,qui patres funt populi fubiclt;îli,uf nô modei exi-CZ prinelpum gantipffs dcbita,quod tyranniquoq; facere pofliinr.fed «Sd nccefsiraribusfubditoriim prudcntcramp;fi-deîiter profpiciant.Et hoc placere Deo,cuius fiinr miniftri,ucl ex co pater, quod eonfilium liocperfpi ritiim Del ex ore lofephi tanquamfeerctoriimipfîus interpretis Pharaoni Aegyptiorum regidatiir. Confilij huÙM di Eft aurem eonfiiij haius difpofirio trimembris.Monetenim principiô per quos,dcindc quid,tertio fpoßtio irniKin- ad quid fit faciendum C Et nunc(inqnit,prouideatßbiPharao tiirum aliquem intelUgentanacßpientem,et bres co'^flituar cum fuper terram Acgypti,GT'c ] Qiiod primo loco monet, quorum opera qiiodfaciei dii eft»

Per auos. fieu debeat,documcntum eft pliirimum referre per quos quod gerendum cftgcratur.Ettamfi de rct:c-ne reriim gerendarum conftet, nifidcntur uiri fapientes acfideles,qui quod faciendum cft rite faciaut, i iiiiaeritfapienriæacrationiscfficacia. Hinceft,qut)d prop?omnesleges noftra atate langucfcm t, U no uidciicctcorum quicxequutioni legum præficiuntur. Dcifirina Chrifti omnibus eft txpcfîta,ia-pientiain habens amp;nbsp;rationem fakitis ac uitæfempitcrna’. ueriim ubi cœpit in Ecckfia milia iufta h. leri niiiiiftrorumclcefliojfimulcœpitlabcfaôfariomnispiire’doccndiratio. Hac labeEiffata,mli.1 petuit Piouiderczyco conlcqni aliiid, quam amp;nbsp;credctidi Si uiueiidi peruerfio. Obfcruaaût, quam pulchrcconii.ngat laiba jtiluerc. prouidendi Si conftituendi.xNon dicit fîmpiicitcr, Ceftituat Pharao uirum aliquem fapientein; fed pra: ni!trit,Ef nuncprouidcat fibi Pharao.Ncc hoc tantum dicit, fed addit,Et conftituat eum fuper terrain Aegypti.Etenim non pafsim occurrût uiri fapictes, fed circüfpedtionis diligentia Si ftudiour,d;e|; fui t exquirciidi.Ncc fatis eft inuenifie uirü fapieiité,n fi detur ilîi poteftas pro fapiëria fua quæ agenda fui t igt;ttid opiis fue- agendi. Üed dicer qmfquâ ; Qiiid opus erat Pharaoni prouidere fibi uirü aliqui m fapiertem Siin-rtf Pharao,Il hu telligcnte m,quem fuper terrain Acgypti conftitueret f An non ipfe fapiens crat Si intelligcns Au né tUjinodi coußtio ton dominabatur Aegypro? Refpondcndumeft.’Qiiàm noufucritinfipiens,ex hacloftphiluftoria patet. Deinde eratquidem rexamp;f dominiisfupeiuniucrfam terra Acgypti. Veriiin utut fapiens fit tfx Si omnium poteftate pr!cditus,haud tarnen uniispoteft omnibus regnincgociis obcüdis fufficei€,ltd opus habet miniftris, quibus tanquam cooperarijs iitatur.Sic accidir Si Pharaoni.Caiifa hare,qua pro poiiebat lofcph,peculiarem difpenfatorcm requirebat,ncc poterat a' rege fimiil cum a lijs regiii negc-eijs adminiftrari.QiiareprudenterconfiilcbaturaIofcpho,utprouiderct fibirexuirumaliqutBi i;.fi-eiirein,qucm fuper terrain Aegypti,intellige in hac caufa,conftitueret.

'VfiiS pr:efe^^j- Deinde,quoniam ne hie qiiidem units omnia perficere potcrar,propter amplirudinem terra? Afgy-raui. pti adiecit.-Faciar Si hoc Pharao,lt;Slt;: conftituat ptæfeélosfuper terram. Intclligir de miniftris qu; mro lapienti,cni uni omnem hanc caufiim cominitrendam efle lénticbat, ad ipfius imperium fubferunet. Et Iios uocat Pckidim,id eft,mandata fuperioris obeiintes,bcfelchsleut,amptlcut.

tiationem habet V‘de aüt qua.n diligenter caiieat,ne quid adektrimentum maicftatis regix confulat.Nor. dicitiEt tl loß'po mateita- conftituat præfcétos fuper terramrfed,Facier hoc Pharao,amp; ccftituat pradciffos fuper terra Cch • as regijc. ftitutionem omniü faluam rclinquit r?gi,mir;iftcria ucrej cenfet impor.cnda pluribus,ut fit in regno ea put unum conftituens omnia ; membra ucrddiuifa acmulta, capiti fuo fubfcruientia.Nor halet hie locum difpiitatio utra fit prxfcrenda,polyarchia uel monarchia ; fed accommodât fe lof ph ftatin regln lub quo agcbat,idem faélurtis ff fub po!yarchia,uel oligarehia,aut democratia uixiflet.

Quid Citfacien- Hadictms per quos.-iam licundo loco docet quid fit faciendum.Et accipiat,inquir,quintam panera dunt. terræAegypti)ideft, dcfruifl bus tcrrac Aegypri,perfeptem aniiosfaturitatis, amp;nbsp;colliga* t omiitine-fcamfid cft,de omnis generis efca) annorum bonorum qui uenturi funt, accumulcntlp frumeiitum fifb manum Pharaonis,efcam in ciiiitatibus Si cuftodiant Ordo eft : Præfcéli a Pharaone conftituti colii gant Si cuftodiant.Hoc fit eorum officium. Sint colleiflores Si cuftodcs, non collidlorcs ac dcuoratc-res.Colligant non fibi,fcd alijSjSf cuftodiant,donee tempus fit difpcnfationis. Colligant,inqiiit,amp;' cii-ftodiaiit. Qiiid f Frumcntum,ôë omnis generis efcam,qua’ feruari in futurum pofsir.

Vilde f De abundaiitia feptem bonorum annorum. Qiiantumf Quintam partem, inquit. Annis inediocribus fuiifet hoc modicum refpcifEu futuræ famis. ueriim in tanta abüdantia qua? feptem bonis aniiis in omni terra Acgypti prouenit,non fuit modica portio,quam in futures ufus referuandä efie do PbdrrfoiteiM pe- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ub cuius poteftate? Sub manü,inquit Pharaonis,id cft,fuptrioris poteftatis. Arbitrai tur ncn-

Ç nulliPharaoneinpcc.iniam dedifie profiumciito,qiiod per feptem bonos annos ultra confuetü a' fuh-ditis auferebatur. Non eft hoc inci edibile, præfertim ex co quod lofeph omnem hanc caufam admiiii-ftraiiit, CUIUS confiiio baud facile uis eft illata fubditis. Illud, Efcam in ciuitatibus Si cuftodiant, ficin llebra’OjUtuerti,h.ibctur. Nonnulliconiuiidiionem Et,pra?ponunt, amp;nbsp;ficlegunr,Et efcam in iir-bibiis cuftodiant. Sic uerterunt Si Septuaginta, ueriim nonhoc tantum dicit lofeph,cfcam efle in urbi bus cuftodiciidâjfed (|iotiet,frumentü midiÿ ex agris colligendü efie in urbcs,ibi^ cuftodiendü. Loqtii

tnrfnîm non de efcis urbicis, fed de omnis gentris fnimenro ex agro inciuîtafeseuftodiendi gratia cjlligendo.Qiiare iierbum accumnlandi reperendum eft,ac Icgendiiin : Acciimiilent'qj friimentiiin fiib maniim Pharaonis,cibum accumulent in ciuitates, amp;nbsp;euftodiant. Sic confulit itatp lolt pb, conftituen-dos c/ïê prsfedtos qui in omni terra Aegypti ex frumento feptem abundantium annoruin^quintà par ffrn fub manumPharaonis in ciuitates colligant,ibitp euftodiant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Nunc tertio loco addit,ad quid fit hoc faciendum. V t fit,inquit, cibus in dcpofîrum terrx, id eft, in- Ad quid, colarum terrae Aegypti,pro leptem annis famis qui futur! funt in terra Aegypti, amp;nbsp;non excidatur ter-fa,id eft,populus tcrra;,fame.Non dieit,Vt habear Pharao cum fuis quod comedat: uel,Vt ciuitatibiis confulatur : fed, Vt fit cibus in depofitum rerræ,amp;, ne terra excidatur fame.Rationem habendam file docet non primorum tantum regni,fed fimuletiam uniiierfi populi. Etideo colligendum undiqj fru-

•nentum uocat depofitum terræ,non depofitum Pharaonis uel ciuitatum.uel præfedtorum.

Status huius confilrj eft,ex abundaiitia rerum praeccdtntiumrepontndumcflcaliquidin furtirashc statiK htdilScon cefsitates.Et hoc eft opus prudentiae,qiiac tempore profpero præcogitat de tempore trifti, de copia praefenti releruat quod poteft, unde futurx fuccurrat egeftati. Hane priidentiam non elfe culpabilem, fitis admonemur præfenti exemple, inimo uidemus earn efië uti!cm,amp; neceflariam.Qiiod hie eonfulit lofcph eonfulit ex fpiritufanólo, eonfulit ad neceffariam morralium fuftcntationem, quos Deus in

Aegypto 3C uicinis regionibusfame quidemcaftigare,uerinn non exterminareuolebat. Ethane pru prudentiàhdnc dentiam indidit Deus animis noftris,ut ilia quotannis utamur.Etenim quid aliud eft a ftas,quàm qua- Deus fi quidam anni fertilitatis i Et hyems quid eft aliud quam tempus ftcrilitatis in quo nee feritur,nce me uKiitibus noüris titur quiequam Et dum æftate non abfumimiis uniuerfam abundantiam frumenti, fruc'f num, iSf ui-nijfed partem ex ilia in iifus hyemis reponimus, quid faeimus aliud, quam quod hic lofeph eonfulit Annon ueluti quintam partem de abiindantia feptem bonorum annorum in ufus feptem fteriiium re-condimus i In hoc uno diffcrimus, quod hoe priuatim profiia quifqj neeefsitatefaeiunt qui poifunt : hoc uerd quod fuafit lofeph pro communi omnium ufu inftituebatur, qua in renen modo prudentiç, ftdôi curæ publicæexemplum uidemus, quod imitari debent qui regnis,prineipat!bus, ae rebufpubli cispræfunt.Ethancpublicieuram iuuare debetfubditorum omnium eoufenfus. ucrùm quoniam ram magiftratus quam populus priuatis commodis ftudent,fit ut cura publiex nccefsitatis languefeat, fi-miis'cp ignauioresformicis,qua:quamuis ncercgem,necprincipem, uecpra'fcôfoshabcant,xftateta- loyffùctc, ß Uien eoliiguntgt;amp; in communemaceruum quafi publieumhorreumquodhyemecomcdant, amp;nbsp;quofe

adaerfum frigoris inclementiam tueantur,ftudiofifsimc amp;nbsp;eoniuncT:ifsimc reponunt. Prou.ô.

Vramurhac prudentia eriam ad alias noftras neeefsitares proeurandas in tempore. AbundamuS o-pibusin hac uita, illistp addelicias magis qu.àm ad naturæ fuftentationem fie abutimur, ut niaximam illarum partem inutil!ter,immo turpiter perdamus. Interea non cogitamiis de fiituro fcculo,unde iilie accepturi fimus qmbus opus erit Monet itaqj feruator prxfenti excmplo conformiter,uf faciamus no bis a.nieos de mammona iniquitatis, ut cum dcfceerimiis,recipiant nos illi in æterna tabernaeula, Lu-cæ is.Sed uideamus obiter fingula.

Et(fecipjlt;rf^w»f4)np£trfei»(inquit)f£Tr.e At^yph’ ] Obferuahiequodnondicit, Etaceipiatquod fin Pr^ripieiidum guüs annis ex abundanti poft ufus neccftarios fupcrerit : lcd confulit, ut priufquam abfumantur quæ effect quid edi prouenerunr,quinta pars ftatim poft melfern uelut lt;? faueibus ingluuici cripiatur. Alioqui paruin col- adfuturos ufu.i ligi potuiffet, fiduntaxar ex reliquqs ac fuperfluis colligendum fuifiet. Magnum,inquif,illc, eft os an- reponcudum. nijgulxeftimmenfum.uorans omnia. Quarepræripiendum eft, fiquid adfuturos ufusreponere uo-hieris.Nec timendum eft,ne quid incommodetur neeefsitati naturx,fî quid de fumma in futurum fub- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

traxens. Natura quippe modico dimittitur, gula abfumiî omnia, Si tarnen inftar cuiufdam ineendi), iinqiiam dieit;Sufficir.

Deindeobferuandumctiameft,quamprudenterconfuluerit,uteertafumipacëftitncrctur,nec’ibe- Quodeertàfutn rumeflët uel præfeftis acciperc,uel fubditis dare pro arbitrio.Etenim illi uix abftinuiifentà iiimic; ifti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conjiitMc.

Et illud prudentia: erat, queîd non diuerfiim fummam exigendam effe iudicaiiit, fie ut ditiorcs de- Quodomnibus tem renuiores,quincp modios dare cogerentur, fed eandem omnibus fummam pra:fcripfit, eam'qj ta- enndem fummi lein, quæ fecunclum quantitatem prouentum cenferttur, éc tarnen minus a rcnuioribus,amp;;amplius ab pr,efcrip/it. opiilentioribiisauferret, ncccuiquamconqucrendi caufas cbrjcerct. Addeamp;f illud,quodnecdimi- • dium, nec tertiam, nec quartam, fed quintam partem propofuit. Etenim fi plus fuifiet exaiftum,a:grlt;? obtiiiere potuiftet; fi minus,propofico non fatisfecifi’et. Et practerca confiliiim Dci non erat, fie proui-dere futuris eius populi n«ccfsitatibus,ut feptem anni famis fenfum diuinæ caftigationis amitterent,ÔC res ipfa fomnio pracmifib non refponderet.

Et accumu!ent(inciuit)frumentum fub manum Pharaonif,efcam in ciuitates,cr cujlodiant.l Non dicit. Se- j^ece/faria pote ponatquifep quintam partem domifua:: fed confulit,Htcolligatur fi'umeiitumfub poteftatem Plia- jias juperior. raonis, fine qua confiliiim hoc fuifiet inefficax. Etenim paucifsimi credidifientuerbis lofeph, ideoép liée repofuifient quicquam in annos futuros.Et fi qui repofuifiêntjnon publico,fed in fuos priuatos u-fiis repofuifient.Qiiare necefiârium erat,ut accumulatio ifta fieret ex authoritate Si poteftate regis.

Cogitandum Inc eft, qua'm fit poteftas magiftraruum nccefiana publicis necefsitatibus. Vfq;aded , priuatis curis fjnguli detinemur, ut inter mille uiros uix reperias unum qui publica curer, fine quibus

77- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G F N E S r H

tasncnconiikQuS noß«-- n(î{tcrencquttgt;quifinetnagiftratuperindeefTerja«^corpus flnecapite» A

Vfus citütJhim. Efcam in cnntatcs O?*: rua uGim ciuitatuin Vi fït,inqu!r,efca in depofitiim rerrar. Ciuitas cft qiu fi penii qiioddamfatiiiicacniniaciintisregiofib.Colligatur in ciuitacrsquod aliqiiandoadufus ne-ceiîarios accosntnodari pofs:t.uernm fie coliigatiir cuftodiatur,ut fit depofitiim terrf.Sicuti maties

DfciWA cailigiint filiabus fuis,fie mm opoîis eolligat in iifiis plebis eireiivneirca cëmorantis. Aibitror aût de cimariim iifitm hoe o'im fine fnifle iiiftitutum, ut futuris populi necefsiratibusaliquoufcp prouiderd. Eeelefia eolicgit depofita picratis,fieut ex Tertulliano uiderc eft, non ut luxui facerdotali deferuirent, AjirutiC. fed ut ex illis egcnisfuceurreretur.Et annatæ depofita funt Eeelefiæà maioribusnoftris fi'dei Roma-norinn Pontifieum imprudentifiuinc coneredita.Etenim quis hodie ufuj eft annatü abus quàin ut fo-mentum fint iuxus ae faftus Pontifieuin f Rom.9.

^o.ieratio diià nbsp;nbsp;nbsp;Et non exeidatur terra, id eft, populus tcrræ,fame, inquit. Vide moderationem diuinx cafligatio*

cajli^ationii nis.Non dieit,Vt non afflnfietur terraf.unc;fed,Vt non exeidatur.Caftigat Dominus ut emcndctqion lit perdat Moderationem hanc imitentur magiftratus,amp;; præterea quicunqj domeftieæ difciplina' re--

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^cain feruare rationcm eupiunt.Moderatio conferuat,extrema perdunt.

Ef plcicuit jermo t/ii ocuHsPhdr-ionii Cjquot; in oculi'Somniu feruorum eiu^.Et dixitPhiiVito t(dpruos ftios:Anin-' uctiictur (j'Mlti hie uir eii in cRpfiriiUi DeiiBt dixit Pbjrao dd lofcph : Pofieaqujm notjm fccit tibi Deut , cunilant mn i{id,non eü. inccllioeni .ie fapicns Cintilis tibi. Tu ms fupcr domu meam, etd os tuu cibabitia omnif populus ineus^tetntamboc folio m.dor tc era. Et dixit pbarao ud iofepb : Vide, poao te fuper omtuin terrain Ae-gypti. Et abfulit Pharao anahim fum de manu fua,ç^ pofuit eum ist tnanuiofcph,induitq; eum ueftimentis line-is,dc pofuit torauem aiiream in collo dus. Et fecit eum uehi in eurru fecundo quern babebat, acclamaueruntante tpfum, Abrech.couslituitq-, earn fuper uniuerfam terram Aegypti.Et rfit Pharao ad Iofepb : Ego fum Pharao-Cf Abfq^ te non leuabit quifaii./m manum fuam cr pedon fuum, in omni terra Aegypti. Et uocauit Pharao nomen iofephfuum Zapbnatb Paeneah,deditq; ei Afnathßliain Potiphera facerdotts On in uxorem.

Tertia pars pr£ H.ibentifta tertiam partem præientis capitis, fublimationem uidclicetlofeplii. Haébenus expofint fent4 eapitiS, ÄlofeS per quam oeeafioriem,iam quomodo fit cxaltatiis à Pharaone.Recenfet autem omnia ex ordi-nejdii Itclori diuinæ prouidentiç diipofitionem admirandam Si exofculandam pulelurrime ob ocnlos exponit,dummonftrat per quosgradiis ad quamamplos amp;fublimes honores afcenderit Iofepb, quo eurfii ad effeiflum pcrucnerint quæ illi adhuc in terra Canaan in domo patcrna,amp; inter fratres iierfanti infoinnofucrantadumbrata, ad quern uelutilcopum continuo eft ledloris animus dirigcti-

Ordo contextus dus. Ordopr:t'fcntiscontexrusli!Ccft.Expontturprim(),quomodo acceptum .à Pluraonc'fuent lofe phi confiiirrd?ii)dc,quomod3 il le dehberaritcü miniftiis fiiis : tertio, quarc, quomodo, SC qiioufq; ex akarit lofcph'i. Erplaeuir,inquir, fermoinoculis PharaonisS^ in ocuks omnium feruorum cius. Per fermonrm mreliigc rem ipfain,ipfum confilium lofcphi Placuit hoc regi.

'ü’''3 Obferua priinü,qaôd in Ebræo eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft,Et bonum fuit: pro,Et placuit. Confilium lofcpbi

uifum eft regi bonum Sf utile. Verbn:n,placct,uarios habet refpeiflus.Alia placent, quia pulclira, alia quia iueunda,aiia quia rara amp;;fmgi.!hirircr eximia, alia quia hontfla, alia quia bona amp;nbsp;iitilia uidentnr. Ph irao probauit confiliü lofe phi,q 11 onia intciligebat Si utile Si nccefiarifi fore regno ac populo fuo. Vtinam hoe animo pra’diti fiut hodie reges principes,ut inteiligant Si probent qnæ bona fint u-

CrediditPharao populis poteftati ipforii fund tis. Deinde Si hoc obferua.Et pIacuit,inqHit,fermo in oculis Fba lofephi uerbis. ’'^O'ds Siue de confilio taut û fine firn til de interprctatione fornnij Si confiiio fubie^lo intelligas, in eo qdfermo lofcphi placuiirç Phjiaoniferibitur,fimul innuitur,cred!difl'ei!lü interpretationi per lofc-

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;phum fatflç.Credidit hoe fibi fomnifi à Deo fuifte immiiruin,amp; per illud figrjificatü efic quid futurum

eflet in regno fuo.Crtdidit inrrrprcraticnë lofephi efie ueram,crcdidit fie uenturam leptem annorii fer rilitatcm,amp; p iiane totidëi'tcriiitatCjfieuti expofucrat lofeph.Nifi ifta crcdidiirct,nec interpretation Series rerum nem nccconfilium iiliusprobaflet. Sieigitcóparata eftreru agendarû feries, utcum primis credamus, ugendaraw. deindefidts pariat in nobiS uoluntatc uel acceptàdi qua; ucra,uel refpuëdi quacfalfa eile credidcrimiis.

Audiuit Pharao Et in ocu!is,inquir,omniü feruorum eins. Äpparet Pharaonem noluifle lofephum fcorfim ac fecre lofephum cora to,fed coram omnibus aulicis fuis audirc.Necefthoc citra diuinam difpofitionëfadiri- Qiioniam fiitu-auticisfuis. rumerar,ut lofcphomnib. non modo populis Aegypti,fed amp;nbsp;principibus ac miniftris Pharaonisprx ■ . nbsp;nbsp;, poncretur, fiecaulamliancdifpofuit Deus,lit omnes miniftriaulæ regia? cordm audirenteximiam ilia

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lofephi fapientiam,qualis in omni Aegypto inucnirinon potuit, propter quam crat fiibliniandiis, ut

caufa fiiblimationis huiiis pcrfpcfc-i æqiiiore ammo fefe imperio illius fubqcerenr.

ConfultttPha- nbsp;nbsp;nbsp;Et dixit Pharao ad feruos fuos.'An inueniettir qualis hie uir eft,in quo eft fpiritus Dcif Potcslegere,

rao cum aulicis ‘I“® fpiritus DefiCum auditus efletlofeph,iuirus eftfmeo iudicioi)egrcdi,ut in illius abfentia fen-tentia: régis acprincipumaud(rentur,at(p ita de caiifa hac deliberaretur amp;nbsp;ccnfultaretur.Iniftadelibc ratione qua:rebatur,undc uirum acciperent quern caiifæ ifti prxficerent. Hie fententia regis erat, non inucniri que!iquä,qui aptior amp;nbsp;iriftruftior elfe poftet ad hanc caufam obciind;t,quä iple Iofeph,qui e5 illiü hocdediftet.Et ratio fentëtiç hums in ipfis uerbis regis includiE Neep cm fimpliciter dicitiAn inue . niet qiiifqiiä aeeomodatior huic caufçffed, An inucnictur fieut hie,uir in quo fit fpiritus DeifErat ergo ratio regis,quod no poftet inueniri quifquâ in tot.a Aegypto,qui fie eftet fpiritu Dei praditus fieut Io fcph.Qiiareî'Qiiia nô potcrat inucniri quifquä ex omnib. magis Si fapicntibus regni,qiii fütnniüregis interpretaict Hinccolligcbar,nö efle in Aegypto uiru lofcpho fapientiorc,amp; prjfenti caufj magis ap

pofitnm 5 idcoip non efCc quæreiidum aliiim. Scntentiarr. autcm fuam rex non fimpiieitcr, fed ciim ad tnirationis emphafi protulit dicens, An iniienictur quifquâ,amp;c. q. d.Omnium minime.Sicobftupnc-rat,ai!ditalofcphiinterpretatione, lt;8i confüioadicfto. Quidadiila dixerint miniftri rcgis.non memo-raturà iMofc. Scntentiam rcgis diuitaxat cömemorar, fignificaiis iHicotifcr.fiife miniftros, præfcrtiin cum mcmoiarit trmonem loftphi non rcgi tantum, fed S{ miniftris iliius placuiflc.

Obtcruandiim liic eft,quod Pliarao ciim m niftris fuis confultaiiit,cum poflet fuopte arbin ani can- O B SE R, fam hanc difponere. Habenr quod i nitenrur principes ac reges.

Deinde, quàm prudenter ac uigilanter animaduerterit fapicntiam lofeplü unde fomninminterpre- Vnde colleger:t tatusfuerat,amp; tam fipicntcr quid faciendum eflet confulucrat, non efle exbumana intelligcntia amp;ra- Pfcdrao fp:ri it tionc,fcdexfpirituDei.C illigebatliaccùmexqualirareipfiuscaiifæjtumexeoquodnecmaginccfa- Deiejje in ï(.^e pientes fomnium propoiïtum intcrpretari potuerant. Dona Dei fuut aut naturalia aut infolita,amp;^ ui- pho. teshumanas fupeiantia.Naturalia uoco, qua* ex uiribus funtluimauscuelinteliigentiæiiclpotentiæ. HonaDiL Infolita Si uires noftras cxcedtntia funt que fingulari affla tii aftu fpiritus S. pcrfi'ciuntnrHucrefe-tebatPharao quod lofcph f creta confilia Dciamp;^ resfuturas intelligerc ac prauiderc potuirnê ponie rtintuerd magi ac fapientes uniuerfi.Eos 3utcm,qui luiiiifmodi funtdonispraditi/piritum Dei habe— tccenfemiis. Intellexit hoc Pharao multo fyncenor ac probior,quàm fiierunt in Ifraelc faccrdorcs,fcri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

bæ pharifaci ac fcniorcs,qui fpiritum Dei in Chrifto agnofcerc nolucrunt,qHamuis quotidie miran-di illius dióta faefta audirent ac cernerent, imd pra: malicia cordium fuoruintribucbant iila fitana:, Nonintelligebat PharaomylteriumS. TriadisinDeo,quô fpiritus fanclus reiriaiiliusciTetperfo-na eiiifdiénaturæ,diuinitatis,amp; potentix.Si per ilium dona Dei diftribuant,fcdfimp:icitcranimaduer titfapientiam eifeinlofepho human.l maiorcm. Et quoniâinteliigebat eameiTeutilcm, iiidicauiteflé d Deo,non «à fatana.-atqne ita dixit fpiritu Deieflein fofephoperinde ac fi dicas fpiritum hominis fuiflé iiialîibo Bileam cum humano more loqueretur.

Et dixit Pharao ad lofcph ( inrellige pcft delibrrationem Si confultationcm) Polteaqua notam fecit E X P L A N« t:bi Deus,cuuC't.am rem iftam (in Hebrao eftjnKiVs flit, id eft,torumhoc,loqnituraüt de intcipreta-tioncfoinnii Si coufilio quoddederat [ofcphgt;nonefl:intcliigeuS acfipicns fiiniiistibi.Pertiiunt ifta ad caufam corum quæ turnÊiftiirus crat Pharao. Reddit primiimrationem înRiruri fui, quarcexiitimet ipfum fuper omnia cxaltandam, q. d. Confulis ut profpiciam mihidc uiro aliqiio intelligente aefa-picntc,quem conftituam fuper terrain Aegypti. Probo coi fiüum tuum.unde autenrdab.tur nobis tiir tabs,qui tamcximia,intfl!igcntia Sifapientia pollcat, qiialcm teeflcdcprclieudimus,cui Deuscaufam lune omnem fecrctam prorfus ôf adhuc futiiram patcf.iccrc dignatiis fitf

Etaddit ; Tu cris fuperdomum meam et ad tuum cibabituromnispopulus mensjtoccft, quo-tiiamfapicntiorem te inuenire non pofliimus te conftituam fuper meos omncs,non modd fuper popn liini tneum, fed et fuper ipfim domum meam. Sept, male' uerterunt : Tueris in domo mca. Illud, Ad AdiJilUti ptp’’. os tuum idem cft atep ad imperium tuum,quîmadmodum tu iufleris. Cibabitur omnis populus meus, inquit. In Hebræo eft uerbum p’J?', quod uaric' uert.tur : Paraphraftes Chalet Itabct, Ad uei bum tuü lin', id eft, cibabitur omnis populus meus. Sicctiarmpxponit R. Shlomoh, quamuis Pagninus Si Pa-taphraften amp;Shlomonem aliter intclligat. Alnuertunt, armabitur, quafi lofepluim hic Pharao militiæ principem conftituat. Sept. lt;Sf uulgata latma habent, obediet, proptcrca quocl uerbum pu73,o-fcularifigniflcatjiSiradofcnlatiogeftum fubmifsionis apud Orientales habet.undet ft illud pfal.i. Olcu lamini fïliuin. Mihi plaçait ucrtcre,Cibabitur,refpc(rtu caufede qua tum agebatur.Additur;Tantuin hoc folio maior tè ero. Sedebat cum hcc loqueref in folio rcgio,ideo dcidlicos dicit,Tanti'i hoc folio.So liüfcdcs regia cft,ct regni fymbob'i habet ’Vlcpadtlt;),inqt,tc uniiierfis prfficio,ut nihil différas à mc,nifi unohoc difcriminc,qdcgofum Pharao amp;nbsp;rex Aegypti.Hanc in lii inaicftatë regiâfcruo,qua tecxcel-lam,cætera omia poteftati tuxfubijcio. Sic déclarât,qiioufqj lofephû Pharao extulcrit. Obferua hicqd O B S E R, dicitiPoftqnotâ fecit tibi drus rem iftî oëm.Videmus hic,quo fcnfii fpiritü Dei dixerit efle in lofcpho.

Intelligentiâ à Dco accepta uocat fpiritü Dei, jipterea cp perfpiritü Deifecretaet futura rcutlant,quç allas nemo inortaliü ullointelligrntiç quantüuis magno acuminc cefequipoteft.Sic Paulus i.Cor.i.di-c;t:Nobisaütreuelauit Dciis perfpiritüfuü Spüs.n. omiafcrutat.etiâprefiirida Dei.Qiiis cinfeit ho-minüquç funt hominis, niff fpüs hominis qui in ipfoeftfita quç dei funt,nemo cognouit,nifi fpüs Dei.

No nbsp;nbsp;inteüigeiisjnciuit, etc fapiés (ImiUstibi.] uide hic, quo fapientia à Dco colla ta oém mundihuiiis QUäli cunci^fti^

intelligcntia ac fapientia excellât. Aegyptus celeberrima fuit ,pprer fingularë lapicntiâ Atagorü Si iîi— piètiadiutneKun pient3,quäobrcm aliquot cxcellcres phiiofophi Afgyprüintiifere uoIucrüt.Hicueró uides cëmillam huinattam Aegyptiacae fapientia* gloria etiâ regio teftimonio per luuenc Hcbracü, primü in domo paterna pafto- juperat, rem ouiü, deinde in Aegypto fcriiü emptitiü,confufam fuiflè et clcurata.Qiiarc prçterrationënon eft, quodlacobusdicir, cap. i. Siquis ueftrum indigetfapientia poftulcrlt;i Dco,qui datomnib.affluenter.

Tu cris,inquit,fuper domü meä, Sic. Obferua hie rarü cordati rcgis ejcemplü. Sciebatlofephü cfle Cordatiregiiex Hcbrxum, adeot^ Aegyptijs abominabilë, fciebat eum cfleIcrufi, idtp non manu captü,fed emptirium emplum, [n.tm ifta acceperat antea cx pincerna ftto] deniq; uidebat cum efle adhuc iuuencm,amp; tarnen haudqua-qiiamdubitat cumnou modófupti populum,fed Sëfuperdomum fuam coriftitucre,amp;omnibus in uniucrfum tonus rcgnifuj Principibus, fenibus. Si fipientibiis prarficere,proptereaquód rcipfa com-pertiimhaberct efle eum cmittu fapientiorem lt;Së fpiritu Dei eximiepraditum. Tale eftetiam quod

Ncbucadnezar Dan, x.fecifTe legitur. Infignis dementia coriim eft qui in difpnncndis rcrnm gnbe rns--cn'iis unice curât,nc que peregnnu hominë rebus gerendis pneficiât^dë genti fua; cam tribuut præroga niiain,qu3 fi quis in conftituëdo nauclero iifiirparet,Së tiaiiim Si nauigates inûimmü exitiü coniieeret.

Jitado! tuuni, inquit^ cib^hitur omnii popuhvs mem. ] V ide exemplum boni principis^cuius eft rationeru Qjuo eencMtel j^ere populi fui, unde tempore fterilitatis cibetur. Deindeobfcrua loquutionem^ Ad es tuum, in-qmt, pro co quod eft, ad iioluntatemtiiam. Sermo expreßioeft iioluntatis, os miniftriim lt;Së organ« fcr.monis. Sic tribuit loftpho liberam iniperandi pro uoluntatefua poreftatë,dë omnia ori illius fubij-cir,ut fit ip(e Phicol, id eft, os omnium in omni terra Aegypti.Non permittit ulii in regio fuo id hber-tatis, ut os lofepbi in iiis iiocct, SC imperatis ab ipfo contradicar. Sic proplietæ, quando oinnimodam obedientiam al?Ifraele rcquiriint, dicerefolent: Os Domini loquutum eft, fignificantes tantam efie oris Dominici autlioritatem, ut nemini mortalium illius uerba in quaftioncm uocare liccat. Hodie fumma libertas eft de ore Domini controuerti.

TrfntiiW hoc folio, inc^uit, ntitior te era.] Qiiare non ipfum etiam folium regiae maiefiatis lolepbo afsi-gnauir,fic ut uel ipfe cedcret, uelilium fibiparem SC aviißxiriKiviVTK airuineret,qiiandoquidem fapicn riorem illo inueniri non poflTe agnouit^ Dura carni utraqjeft tarn abdicatioqiiam cömunicatio regiii. Vix pater filio,fratri frater, puto nung pofita regia maieftate ccderc fuftinet. Aequale confcrtiiun rc-gnandi etfi nomung inter fraternofanguineiiindlos inuenit,fidem tarnen SC conftantëconcordiâ ra-rifsimc' fortit Vnde illud eft, J^ullafides regnifoeijs, omnisq^potefiM Impatiens confortis erit :necgen^ tibus uUis Crédite, nec longé ß, ^orZ exempla petantur. Fr ater no primi maduerunt fanguine muri. Qiia-re quarendum nóeft qiiur neutrum fccerit Pharao,liomo etliniciis, SC à ueri cognitione Dei alienuS, cum nc inter Chriftianos quidem principes ac reges facile inueniant,qui alterutrü fint faëliiri. Qiicd caufam banc præfenrcm attinet,non querebatur fapiens aliquis,qui regni gubernacula fubiretfr’cqjeni d fidcrabatur rex)fed qui feptem anriis fertilibus alimoniam ad fubfequentem totidem annoru famein in toto regno colligerer, conferuatet, SC poftea pro necefsitate difpcnfaret. Qiiod fipientiam lofepbi concernit,abunde'iIlafatfS iliuftrabatur, quod proptcream iuuenisHebræus amp;nbsp;feruusemptitiuso-mnibus regni primcribus dë popiilis, ipfi etiam domui regiæ prseficiebatur, nec regi quiegnifirtsn noininis ac folg eminctia reiinquebatnr, utipfe unus maior efiet eo quem cuncQis reliqiiis piarefle iio-Icbat .• id quod liinc' omnium erat æé]uifsimum. Er hæc lofeplii fublimatio etfi non erat regia,fed regiæ proxima, fiifficicbat tarnen ad hoc, ut cófiiiiim Dci, quo Ifracl cum fuis omnibus in Aegyptuin tranl-fcrendus erat, SC fomnia lofcplii à frarribus cxplofa propediem adimplerentiir,

imago Chrifii^ lofephigitur haclenus imagincm Chrifti gefsit, qiiodoniem poteftatë à Pharaone fic acct pit,ut ad os eins cibaretur omnis popiilus, eflent'qj ipfifubiec'la omnia cum in domo regia,turn in uniuerfiAe-gypto, uno dempto co qui ipfi fiibgcicbat omnia. Adhunc modumdc Chrifto fcribit Apoftolusi. Cor. If. cum dicit ; Omma fu bit eft a funt ei, fine dubio praeter euni qui fubiccit ei omnia. TotiiS oibis illi fubicfliis eft, dë in domoD J qiioque quxeft Ecclefia, poteftatem accepit gt;nbsp;ôë per ipfum cibantiir ac fuftcntantiir ad iiitam omnes. Ipfe nanque eft dë paftor omnium, dë pains uitæ, qui de cœlo defeen-dit, ut det uitam mundo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

E X P L A N. nbsp;nbsp;VJ dixtt Pharao ad ïofephum: Vide pono te fuperomnem terram Aegypti. ] Incipit Pharao inaugural e lo-

fephum in eutn principatiim quem illi conferebat fuper omnia. Hue pertinent quæ ifto contcxfii com-memorâtur,quibus dcclaratur,quomodo in tam eximiam poteftatem exaltatiis dë inauguratiis fit lo-B«.« inanguran feph. Habet autemr tus inaugiirandi duas ueluti partes, quibus perficitur. Vna eft iierbi, alteraceregt;-di partes. mon æadlubitx.Vtrætp ufurpantiiràPliaraone, ut fit plena dë integra inaiigurario.

Verbum» Verbi eft quod dicit : Vide, pono te fuper omnem terram Aegypti. Et paulo infrà : Ego fiini Plia-raojlioccft, Egofum rexdë dominus Aegypti. Erarenim id nominis regibus Aegypti regiumdë pro prium.QiiidamintelIigunt hoc nice iurifiurandi à rege dictum. Q^d. Per maieftatë meam regiam.uel, qiiàm iiere' ego fum Pharao, tam uere' acirrefragabiliter te in hanc poteftatem extollo. Sic habet fehe* laftica hiftoria.Et addit: Abftp te non leiiabit quisg manü fiiam dë pedem fuum in orniii terra A.egypti. Pedf m ac manü leuare,eft aliqnid oificij obire. Loquit aüt de offiegs dë negocijs regni,non de pi ii.atis SC domefticis fubditorü operibus, quibus fuæ quifq; domui nccefi’arió profpiciebat. Hæc de uerbo in-Ceremonia, augurationis. Ad ccremoiiiâ pertinent reliqua,PrimHm,inueftit cum anulo,iclt;p non quolibet,fedfuo, quem in manu tang regiæ poteftatis fymboium geftarc folebat. Sic non fimpliciter dicit Mofts,Pofuit anulum in manum lofeph : fed, Et abfttilit Pharao anulum de manu fua,âë pofuiteum in manu Icfcph. Sic dabat illi poteftatem nomine regis obflgnandi quæiicllct. Eft aüt obfignatiogerendarü rcrücon-firmatio,dëfuperioris poteftatis argumentum. Sic Aftiierus Aman dabat anulüfuum Efterj. dë poftea Mardochço. Deinde, ornât cum ueftibiis uuîi, quod alg uertiint, lineis, alii byfsinis.Byfliis aüt fubti-]ifsimum,candidifsimü ac precicfifsimü genus lini eft. Ex India in Aegyptü adffrtur,iniifus facerdotü, principü ac nobiiiü. Tertio, addit Iniic ornatiii torque aureâ, quæ dari folebat ijs qui uiriliter quid ac fortitcr cgifieiit, ut cfict præclai æ iiirtiitis infigne. Hodie geftamë eft nobiiiü ac ducum militarium.

Qiiartd, mëftrateum populo, utfeirent quo tftët dignitatiÿ loco habendus acfufpiciendiis.Huc per tinef,qiiod iiifsit eum uchi ciirrii quem poft luum habebat fecundü,in cos ufus paratum,iit illo iiehc-reriir,fi qiicmprimario ueilet honore afficcrc. Hiiic imponitlolcphum, dë addit piæccnes,qui dcho-norando illofententiamregis inuulgent. Ciamaucrunt ifti Abrcch. Voeem hanc uariëreddunt.

E X P L A s A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77^

fcpli fapicntia fiierit Acgyptijs loco patriSjannis iicró tencr,quod adhuc iuucnis eftct a?tatc. Alij patrë rcgis.Hi ftiitiuntfftcuocem Syriacam in qua lingua K3’'’afignificat regenijUt T'‘a3blt; fit pater rcx,uel, paterrcgis. Sic habet Chaldæus paraphraftes.

Thargum Hierofolymitanum uerfiones iftas ufrafque compIctRitur. Sie enim habet : Viuat pater tegis, qui «ft princeps in fapicntia amp;nbsp;tener in annis.

Adhiicalif rcddidcrritjFleótitcgenua.SenferSt efte uoeëab Hcbrço uerbo qd fignificat in ciirua tegenua, ut aleph in principio uocis fit loco hr,amp;: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pofitü pro “(nan Sic prpeoncs unüqucm^ mo

tiiicrunt, ut reuerentiam lofepho cxhiberer,clamantcs abrech,id eft flecle genu. Sunt qui uocem ipfam fcniant, quandoquidem incertum eft, quofenfu rcddidebcat, quos amp;nbsp;ipfefum fequutus Septuaginra pofuerunt pro illa, prçconem. Sic cm habent : Et clamauit ante eum preco. Qiioufque ilium in curru iftofubuoce præconis circumduxerint, nonexprimitur, nififorfan fequens particula, Et conftituit tum fuper uniiicrfim tcrram Aegyptijiiiiiiierc uidcrur/alt;fl:um hoc efte non modo in ciuitate regia, fed per omnem Acgyptum,quód ita uellct cum Pharao cunóli populo monftrarc,ac monftrando prp-* ficere. Sic fenfit SC lofcphus, dicens, per uniucrfam tcrram diuftiis uehebatur in currum.

Qiiinto infignîuit eum etiam nomine peculiari, quod collato in ilium honori conucnirct. Hue per-finer quod Mofes dicit : Et uocauit Pharao nomë lofcph Zaphnath Paencah, quod Hieronymus cxi-ftiinatefte de lingua Aegyptiorum,5; fonareSaluatorem mundt, quem lequutus cftlatinus interpres. Septuaginta uoces iftas non reddiderunt,led retinuerunt. Habent enim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prorfus corru- ‘ -

ptf', Chald. habet n’'’7 3''b5pT3'OT3TK’A35, id eft, uir cui abfeondita reuelanÉ.Sic exponit etiam Chrÿ-foft. amp;: fcholaftica hiftoria. Id eöftat uocem Zaphnath fignificarc abfeonditum, à uerbo Zaphan. Pae-« Utah uerdqu dfignificet,non adeoeertum eft, quandoquidem uoxiftahic tantum habetur in feriptu- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ i

hs S Admodum autem eft ifta uerfio coniienicns caufsc,propter quam lofeph in tota exaltabatur Ae-gypto, ut probabilc fit uoluiife Pharaonem appellatione hac cundlis efte manifeftum, cuius nam uir-gt; tiitis gratia lofcphum in tarn fubliineshonores euexerit, propterea uidelicct quod elTet abfeonditorü fognitor, idcolp cunclam omnium fapientiamexcellcrct.

Sexto, cohoneftauir etiam hoc pado,ut uxorem eidarct ipfe, idtp nöquamuis,fed quxreJiqnis ef- nbsp;nbsp;nbsp;c/ • ƒ-, t

fetfiliabushonoratior,fi'liamuidclicctfieerdotis. Qiiodpaterfacitfilio,idPhnraofecitlolepho,Dc-

Etdediteijinquit, Afnathfiliam PotipherçSacerdotis On. Vocem On,fcrèomnes icntiunreflëno wenciuitatis. Ezech. ?o. inter Aegypti ciuitates rccenfctur No. Hanc quidam putantuei fis litcrisefle lit,id eft,On, amp;nbsp;exponunt Alexandriam.

Deinde memoratur ibidem ciuitas px 8C punëlaï pX, id eft,Auen: cum ftnc punifiis pofsit kgipx, id eft,On. Et R. D. Kimhi putat efte hanc ciuitatem On, cuius hie fit mentio. Et Hieron. uertit Helio- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

poli n, quemadmodii amp;nbsp;Scptuaginta,tam illic quam hoc loco. Qiiicquid fit de hac ciuitate, id arbitrer elfe indubitatum,fuiftê facerdotem hune cuius filiam »xlofcphoin uxorem dédit, cæteris elariorem,ct ipfam Afnath eximic' uel moribus ucl corpore, ucl utrilç uenuftam acnobilem. Alioqùi nuptiæ uul-garcs amp;nbsp;obfcuræ nec honori lofcphi, ncc regis propofito refpondiftent.

Dceoquoqj non idem fentitur, quisfticritifte Potiphera. Alq exiftimâtfuifteherum Ioicphi,cuiuS inpræcedentibiis faëla eft mentio Siefentit R. Shlomoh amp;nbsp;Hieronymus queep. Nihil rarionis habet, tinde moueantur, nifi folam iiominis fimilitudinem, quæ tarnenuna litera deficit Prior illi lofcphi emptor amp;nbsp;dominus id eft, Potiphar diefius fuit, hic ueró illius focer j?*\n’''O''ïi,id eft, Potiphera, per aininfinc. Alij iudicantfuifte huncalium a' priore,propterca qudd priorn’'ti3'Cn*\yt,id eft,princeps laniorum,iftcuero pXinsJd eft, facerdos Onfuirtcmemoratur,cum quibus amp;nbsp;ipfefcntio.Arbi-ttorlolëphumargerrimcfuiftcduóiiirumin uxorem filiam mullens perfidacSf adulteræ, ciiius mali-ciamôëneqmciam magno fuo fueratincommodo expertus.Commlt; uturn Shiomonis plané friuolum eft, amp;nbsp;indignum quod memoretur. Scduidcamus obiter, qu«c fint in ifta inauguratione lofcphi Hotanda.

Principioilludobferandum eft, quód Pharao lofephum nonuerbis tantum, fedSf fignis externis OBS ER. inaugurauit. Verbum amp;nbsp;externam ceremoniam coniunxit,ut eftet plena amp;nbsp;folida inaiiguratio. Sic fo- Coniungitur lief -letpafsimfieri apud qualcunquegentes. Et huic confuctudini mortalium accommodât fe Dcus,ut nö bum et extcnitt Uerbo tantum,fedSfccremonijsexternisnobifeumtanquam cum hominibiisagat. Vcrdmhacderc ccremoiüa. dicTuim eftalias. Deindeobferua,quodficiungunturucrbumamp; fignum,utab codemutrunque 'Etuerbuinctß^ prcdcat authorerege. Tam enim figno qult;àm uerbo opus eft authoritate inftitueiitis. Qiiare gimmäb codent uteilet firma inauguratio Iofephi,non moddpronunciauit uerborex,fed ôëfignainaiigurationis authoregt; ipfe partim manu fua exhibiiit, partim fieri iufsit. Et Mofes ifta diligenter exponens quicquid liic ge-ftiim(ft,regi tribuit. Pharao,inquit, abftulit aiiulum de manu fua, amp;pofuitcuminmanu lofcph, indiiitcjj cum ueftimentis lineis,öf pofuittorqiicm aiiream in collo eins, amp;.'fccitcum uehi incurru fuo feciindo. Item : Et uocauit nomen eins Zaphnath Pacneah. Monemur hac confideratioiic, qu.äm fit inferenda eorum temeritas , qui in adminiftratione facramcntoriim ceremonias coms-m.nri funt, dc quibus dici non poteft , qudd eadem cum uerbo inftituentis authoritate cor.fttht.

77Ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

Ttrtïó obferuandumetiameft,quæinpræfeiirihacinaugurationeloflt;plioconûrantur. In aniito «ft potcftas Sc an thoritas, in ueftc byfsina amp;nbsp;torque aurca fplendor perfonæ potenris, in curru mani-feftdtio piiblica,in uoceprcconum piiblicns honor. Agnofce imaginem eoru quaehomo Chriftus Do minus omnium conftitiitnsàpatreaccepit. Çuminaugnrareï acifluentalordanis, auditaeft uoxpa 4ris.- Hie eftfiliiis meus diledtus in quo bene mihi complaceo, Imnc audite. Vifusdenitjj eftfpiritusS. in fpeeie columbæ. Sic accepit poteftatc à Deo patre fiipcr omnia,cuius ipfe mcminit,diccns : Data eft inihi omnis poteftas in cœîo SC in terra. Splendor glorij ac potentiæ eius uirtus erat miraculoru : cur-rus quo circumuehitur, eft minifterium Eitangelicum, quo manifeftatur orbi.Prxconiumquo publi-cusilli honor pofcitiir,cft uox ilia eu3ngelq,quo cundti admonent, utfilium Dei adorantes genua fle-iftantjcui curuannir omnia quæ in coclo funt, SC in terra, SC apiid inferos quoque PhiL »* Et illiid pfal-mi, Adorate eum omnes angeli eius,Hebr.i.

CXÿctrto. Egofum Ehdrdo,inqiiit, dbfq^te nonleudbit qiiifqudmdmtlktni,uelpedemfuu. ] Obferua uoceni rege dignam. Conftituerat lolephum fuper omnia. lurat per maieftatemfiiam regiam, quod uelit illi conceftam poteftatem tueri. Cogita de Deo patre,quifiliumfuum Dominumconftituit omnium, an non hoc genus iiiramentiilli conueniatmn’'’'ïN, id eft. Ego Dominus abfqiie te nemo leuabit iiel ma-niim uel pedem fuum. An dignus erat loleph cuius authoruas infradla feruaretur in Àegypto SC di-gnus non eft filiiis Dei, cuius potcftas illibata cuftodiatur in Ecclefia Dei ? Vtinam hunc illi honorem faluum permitterent qui hodic prælati Ecclefiæ, Pontifices, Bpifeopi, SC paftores uideri uolunt, ut nemo in Ecclefia acdomo Dei manum uel pedem moueat abftp illius uerbo SC authoritate. Imo uti-namnonfintex illis,qui manibiisddpedibiis illircludlentur, âdquæpoftunt omnialinguasetiam aduerfus uerbum Sdauthoritatem eins moueant.

Qiiintô.Etuocauit,inquit, Pharao nomen lolcphZaphnath Pacneah. Obferua cófiliumPharao..' nis. Qiiod erat lofcph, 8C diuinitus acceperat, id ilium uocari, SC cundlis ex nomine publicari uoluit. Sic Deus filium fuum per angelum uocauit lefum, id eft, Seruatorem^ priufquä fecundü carnem nafcc-retur, iit uidclicet ex nomine quod erat uocarctur,amp;uocando puhlicaretur, feirent^ ciuicti ad quern confugerc, cui tanquam Seruatori fefe addicerc deberenu

Sexto. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ci AfndthßlidinEotifdjcrd fdcerdoüiOtti inttxorfW.]Primnm,homincs ethnicr,quamui$

d ueri Dei cognitione aberrantes falfos deos colerent, facerdotes tarnen habebant quorum rainifterio ad cultum Dei nterentur. Deinde habebant cos in fummo precio : tertió,non requirebant ab illis

illam, quam Papiftæ ccclibatum uocant, omnis generis immundarum ac uetitarum libidinû matrem, fed finebant, ut quoniam homines erant,non angeli, feciindum legem human»? natura? diuinitus inditam in matrimonio honefté uiuerent,amp; liberos eorum propter ordinis eminentiam pra:claris nu-ptiiscohoneftabant. Sicognitioncm Deihabuifldit, quidputas nonfecifient, quo fc diuinæuolun-tati conformarentf

Qudre lofeph nbsp;nbsp;Septimo. Poterit hie quxri quod ipfumlolcphum attinet, redle nefeccrit, quod ifta fibifieri pafliis

ilid fibi fieri pdf eft.Poterat modeftc recufare hæc omnia,ac dicere regi; Non fum cxteris fapientior. Inucnies in regno fuifit. tuo prxftantiorcm,CUIpotcftatemac dignitat««n hancconféras, neep ego fumfeerctorumreuelator, fed Deus , neephas mihi eft uxorem duccrc extra meamgentë. Hebra:usfum,amp; feruus, inhacme forte relinque. Sufficit mihi, fibber firn à carccrc, in quemfueramprarter meritumeonieétus. Hxcfa-nd phifophus aliquis defcholaStoicorum Pharaoni refpondiflet. Vcriim lofcph quo fpiritu fecreta Dei reuelabat, eodem SC in Itac caufa fic dirigebatur , ut nec modeftiam folitam abijeeret, nec confilio Dei reluiftarctur, qui hare omnia mirabiliter difponebat. Affeftare huiufmodi honores, SC animo in fublime ferri, alienum eftàfanflis ; honoribus affici ac rebus gcrendis prwfici, nonita. Quedethnid facerdotis filiarn dnxit in uxorem, non feeit fuopte ftudio, led régis uoluntati obtcmperando.Non dich Mofes, Et duxitifed. Deditip ci, Pharao fciliect,Afnath filiarn Potiphera facerdotiS On,inuxorc. Non eonueniebat canla? quæ agebatur, ut régis uoluntati refifteret. Ratio autem 1 egis erat ifta.cogi-tabat efle lofephum dminum hominem, ideoip SC uxorem illi dandam eftc iudicabat, quæ rcligionis nomine eæteras antecelleret. Sic nubendo lofephnihil minus agebat quàm ut amp;; fe SC pofteritatem fuä abIfraeleabalicnarct,quinmagisproIfraclcfiebant hæcomnia. QiiemadmodumnecMofesanimo xoa.i jj gente abalienato,cumfiliarnfacerdotis Midian duceretin uxorem,fed zelum Ifraclis conftan

, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Scholafticæ luftoriæ author de uxore hac lofephi fie annotat : Hebræi in excufationeirt lofcph’de

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;matrimonio a lienigenæ dicunt lob poft flagella duxilfe Dinä filiä Iacob,SC ex ea fufeepifte filial de qua

SC Po tiphare nata fit Aftênech. Vtnôquæramusdeco,imde conftet, qdlob duxerit Dinä filiarn Iacob in uxoré, SC quo filia ex illis nata faefta fit eöiunx facerdotis Aegyptiaci, illud faltcm infpiciat Hebrp, quo ferics annorii lofcph SC Dinæ huic cömento cöueniat. Dinah uno anno,uel ad fummu duobus ante lolephu nata,ficuti colbgi poteft fupr.a cap.jo. cum lofeph ftarctantePharaone annos natus triginta SC Afnath iftä in uxore duceret, annorii erat triginta uniusaut triginta duorû. Et huiiis nepte ex filia lofcph in uxore duecre potiiit f leilicet intra fpaciû ji.annotü potuit Dinah fieri mater, ct auia, SC neptis illius ad nubile peruenire ætatêCü nuberet Dinah loboffingamiis hoc efle ucru)circiter xo. erat anno-n'l. Anno xi.peperit filiä matrëhuiiis Afnath, ut ifti uolunt que cii Potipherj dare! uxor in Aegypto,an norii erat dece.Qn peperitilla Afnath iftä,ut polfet à lofepho jo, annorii iimene duci in uxore ? Matte pet

per »tatem ducere non potuifr.t,nedum filiam. Vndeqiias fitiftcrum liotniniim incogkäntia, qui fîbi gduis in expofitione S. Rriptmarü tradcre permittütlpfe Potipbar nc potiiiflit filiä Dinæ, cü lolëpb jo.annorü cffet,in iixnré duccrcjncdü filiam nnbilem habere ex illa,qiiam rex loiepho dar« t in iixorem.

fofeph fuper terram Argypti. Et lofeph natiis eratanms triginta, cum ftaret ante Pharaonent fegmAegypti. EtcgreffufcülofephàfdciePharaonisacpertranfijttotdmterram Aegypti. Etftcittetrdfe-^ ptem dnnis fdturitdtii dd cumulas. Et cottegerunt omnem cibum feptem annorum ejui fuerunt tu terrd Aegypti, t!quot; pofuit cibum in ciuitdtibus, cibu dgri ciuitdtis qui circa illam rrdt pofuit in medio dus. Et coaceruduit lofeph ftumentumßcut arendtn maris fTwltum Udlde, donee numerare ccffdret,quonidm non erdtnumerus. ]Haftenus expofmt Mofesqux cxaltationemlofcphi conccinunr,iamcommemoratqiiomodoadimpletiimfit fomniiim Pharaonis, amp;nbsp;quam feduld lofeph ininnftum obierit officium.

Ef egreffus eü iuquit, lofeph fuper terrain Aegypti. ] Ir.tcllige addifponendurh ea qux necefTaria erant ad colligendum frumennim.Promiilgandnm erat decretiim régis, conftitiiendi pafsim miniftri ,amp; de-putanda loca,qiio friimentum colligcrcnir. Ha?c omnia ad ipfiiis erant imperium difponenda.Partie« lamhancSeptuag. nonhabent.

Ef lofeph natus erat annos triginta, erc-] Commémorât hoc Moles, ut admoneat nos qua'm fit admi-Mbilis Deus in fanótis fuis, qui iuuenem triginta annorum fie dono fapientiæ ornauit, nt roti pollet Aegypro difponendx ac gubernandx præfîci. Et Seruator nofter triginta plus minus annorum eraf, cutn ad lordanë cœlitus inauguraretur,ct iniiinftam à pâtre difpenfationé aggrederer ficiiti uidcie eil Luc.4. Cogita hic de Canonibus,quibus conftituti'i fuerat ne quis anteannü tricefimri presbyter ordi-ïiaretiir. Vide in concilio Neocxfar.ca u. Et Joannes baptifta totidem annos natus prxdicarc, amp;nbsp;Ezechiel eadem xtate uaticinari in Babylone Cocpit.Cogitcmus hic ÄSülnd.Cum pafccret Jofeph oues pa-fris ftii Iacob,annorum erat eireiter decem amp;nbsp;feptem. Ab eo tempore ad trigefimum ufqj annum inter-edferunt anni tredecim,quibus ilium Deus cum inter fratres, tum in Aegypto conftitutum narijs affli lt;ftionibuS3exercuit,priufquä ad faftigiü deftinatrl eueheretnr.Confimiliter aecidit Dauidi, amp;nbsp;Chri-Ho Domino. Sic priores funt affliftiones fanftorum,amp;f pofteriores glorix.

Cumftaret, inquit, antePharaonemregem Aegypti.'iHoc eft, cum eduftus e’ carcere interpretareJfom- t.Pet.t

•’■um Pharaonis, amp;nbsp;ab illo in iftam potentiam inauguraretur. Alia's ftare ante regem eft feruire regi,amp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

®d nutum illius elfe paratum. Sic i. Reg. lo, ferniSalomonis antefaciem illius ftetilTe leguntur,amp; an-

Etegrelfuse^llofephißiciePhdrdoniS.] A facie régis cgredi,eftaccepto mandatoregisadpcrfi'ciendü OBSER* illiid egredi.Sic latan Job «.amp; i. à facie Dotnini egrclTus dicirur, propterea qnód pereftatem accepc-cat tentandi afiligendi Jobum.Etx.Sam.ult. de Joablegitur quodegreffusfit a facie régis,nt numc-faret populum. RcpetitMofes,qddicercca:pcrat.ObfcruahicfidcacdiligentiainJofephi. Qiiamuis Pides cr dilgcfi fubliinatus effet fupra ocs, baud tam? mittit uicarios, quifuo nominequx gerenda erantgcrerent, nt tia tofephh gt;pfe interea delicijs ÔC ocio uacaret, fed mernor accepti muneri.s totä ipfe perciirrit Aegyptü, amp;nbsp;cora'in cancka difponit. Habent hic prarlatiecclefiæquod imitentur, liquidem in opere Dni fideles eile iiolue-rint. Verum tales funt plerique, ut etiam fi cgrcderertlur ad uifirandum eccltfiam, baud tarnen d facie Domini egrederentur.

Etfecit terrd feptem annisfdturitdtis ad cumulos.ln Hebraro eft, a’'T’u’t5b yamh ’'S«? yanja YaUn irynl, quod bifariam inrelligi poteft. Primd, protulilfe terram feptem annisnbertaris ingentes friimenticu-’niiloSjUt facere idem fit quod proferre.Et hoc lenfu fignificaJ à Älofe uenifle annos fertilita is quemad ’nodiim regi interpretatus fuerat Jofeph,ac protulifie terram fruftusfuos □‘'WpSid eft,ad cumiilos, uclut nos loquimur, cumulatim, mithduffen. Deinde, loqniMofen de incolis terra-, qnodilli frnmen-tum in aceruos diuiferint per feptem nbertaris annos, ut quir.tam partem prafeftis régis cuftodicii-damdare poftent. Sic uocula yix, id eft, terra, pro incolis terrç pofita effet, qux loqnuno Ifcqnenseft inferipturis.Ethunefenfum uidetur Onkelus Cbald. exprimerc noluiffe.Sicemhabet: EtCollegerüt habitatores terra: per feptem annos faturitatis frumentü in horrca, «el,in thefautos.Pofteriore hoc fen fuexponitur obedientia incolarum Aegypti,qui mandato régis non contradixerunt, fed obedienter paruerunt.Non uideo utra fitexpofitio praferenda. Teneat leftor, quam ipfe germaniorem elfe pu-taucrit. Ambæ conformes funt amp;nbsp;uerbis Mcfis,amp; caiifæquæ agebat Jn pofterioreadmonemur quan OBS ER. tum fit obedientias bonum, ubi quod præcipitur ad obedientium ntilitatem inftituitur. Si obedire de- Exemplum obö treftafTent Aegyptij, feciffent hoc fuo magno malo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dientia:.

Jn priore obleruanda eft loqnutio Hebraica, qua terra facere profruftus produceredicitur.Qiiod Eerraßicit dum quifque fecit id eins eft opus. Opus ergo terrx eft, producere fruftus. Hoc facit terra ad nntum Dei o- frudus producit bedienter. Quemadmodum conftitutum aepraemonftratum erat a Deo, ira feptem annis nbercs fruftus protulit. Vtinam qui terram inbabitamus,uel illius excmplo moniti faciamus quod uerbo ac uo luntati Deiconucnit.

Etcollegerunt oem cibü feptem annorujamp;c.Fecerunt hoc prxfefti regionü, quibus in hac caula u-fus eft Jofepb.Qiio uerdcollegcrint confequenterdocet.Et pofuit cibumgt;inquit in ciuitatib. Fecit hoc lofeph fic difponës,ut frumentü nó negleftim locis infirmis, fed in ciuitatib.tanequä locis miinitis er prç terea commodis reponeret Jllud qdfubdit, Cibum agri ciuitatis qui circa illam erat, pofuit in medio tiuSjtxpofitionem habet particular præcedentis, docens quomodo cibumin ciuitatibus condiderit. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Habe-

Habebantfîngulæciuitates fuojagros. Exagris collcifliimfrumentumficinciiiitatibuSrepofuit,ut unaqupep ciuitas fui agri prouentus cuftodiret, quæ res commodifsima pariter amp;nbsp;æquifsima erat) Sic O BS E R. lofeph fidci acdiligentiæ fuæ in obcundo munere commiftb prudentiam adhibuit,utomnia ordiiie St. ^Kemplum pru commode' gercrentur. Et hæc duo ab co requiruntur qui Chriflo Domino feruit, ut fidelis fit St pru-dentix. dens. Sicipfedixit Matth. 14. Qiiisputasfidelisferuuseftamp;prudcns,quernconftituit Dominusfii-pcrftimihamfuam,utdctillis cibum in tempore,6ëc.

Et coaceruauit lofeph frumentum fietd arenam maris multum ualde, C^c. ] Hyperbole eft, quod dicit,Sicitt arenam maris;qucmadmodumôdillud,Quia non erat numerus. Multitudofrumentihuius nonerat innumcra, ucriim quia numerari non poterat a lofepho, fic u t propterca à numerando illo ccrtarct, ut maximam hanc illiiis St innumerabilcm miiltitudinem exphmeret Mofes, fic loqui, Si hyperbola uti iioluit. Alioqui nihil eft innumcriim in fe, quod infinitum non eft. Finitum autem fuifle in fe hoc frumentum à lofepho collcillum. Si cum colligeretur ac rcponcrctur,amp; poftea cumabfumereturjabiin-O B SER. de fatis paruit. Cogiremushiede ubertate diiiini incrementi/i quinta pars frumenti Aegyptiaciinftar De ubertate d, arena; maris innumerabilisfuit, quantæ quafo multitudiiiis fuit ipfum totumïinde pars ifta defume-incrementl, baturt’ Deinde conuertarnus mentis oculos ad reliquas totius orbis regiones. Si confideremus ex illa-rumprouentibuSjquäta fit iSóqii.amadmirabilisdiuinabenedidionis uirtiis, undeimmcnfaqiictan-nis Si hominum amp;nbsp;animalium mulritudo pafeitur. Seruiat hæc cogitatio ad confi'rmandum in nobis

Exemplum dili Etonec numerare celfarct,inquit.'if^iimernuit ergo loicpli frumentum quod in futurosneccfsitarisi'.-fus colligebatac reponebat. Agnofee cxemplfi diligentiæ. Quod in numcrato habeturjCertiiis ac melius difpenfari port ft. Diligentiæ fuit,nö curiofitatis, quod frumentü numcrauit lofeph. Qiiod Dauid

popiilumfiiiitn numcrauit,non diligenriæ iieceflaria:,ltd curiofitatisuanacamp;illicitæfaftumhabet» ideoip amp;nbsp;rcprehenfum eft à Deo amp;nbsp;punitiim.

Etlofcpbo Mti funt duofilij,priMq ueiiiret annui ßmif^tjuos pcpcrit ci Afnath filia Potipher£facerdoti5 On. Et uocauit nomen pr'mogcmti lAcnafche, quoniam obliuifci meficit Dem omnis laboris mci,ç^ totiiu dotnnspi trii mci. Et nomen fccundi uocaidt Ephraim, quoniam crefcerc meßcitDeus in terra affliilionis mejC.] N arr an tiir ifta per interpofitionem. Vifiim eft Mofi.priusg de feptem aiinisfamis cömemoraretjdefiliislok-' pill tempore fertilium annoriim na tis mentionem fecere,propter ea qtiæ infrâ de illis cap.48. eft mem» raturus. Friiiolu eft quod liic LyraniiS de eo annotat, quod di ci t Mofes natos eftè lofeplio duos filios pritisq ueniret annus himis.Qiiiajinquitjapud Hebræos tempore cömuuis tribula tionis homines con-tinebant ab uxoribus proprijs. Qiiafi cauendü fuerit Mcfi,ne lofeph filios iftos tempore famis genuif-fe putetur, idecip fufpicione libidinis grauetiir. A Cliriftianis Apoftolus i. Cor 7. requiritnedifeedat maritus lt;à coniuge, nifi forfan ad tempus dum orandü eft in cœtii fi'delium, poftea ueró redeaiit in uniu Et arbirrandum eft lofephum toto feptennio famis ab uxore fua fuiflë feparatum.

Éi uocauit,inquit, nomen primogeniti Menafche,quoniam obliufei me fècit Dem,cr c. Sic eft legcndunijEt uocauit nomen primogeniti ATenafclie, dicens, quoniam obliuifci me fecit Deus^amp;c.

Et nomen feciindi uocauit Ephraim, dicens^^i^ioniam crefeere me fecit Deus,amp;c.Omifla eft uocu-la ’A’gt;'ahlt;’'7.Alioqui legendum eflet : Qiioniam obliuifci fecit eum Deus laboris fui amp;nbsp;totius domus pa-tris fui.Item : Qiioniam crefeerefecit eum Deus in terra afflidlioniseius.Nomina filiorü lofeph receii-fet,amp; rationes illorü adijcit.Mcnafche uoxeft à nw5 quod obliuifci fignificat. Qiioniam accepta iixo-re amp;nbsp;prole tarn laborum feruitutis ac captiuitatis § domus paternac obliuifci potiiiffet, iiohiit primo-genito fiio hoc nominis imponerc,iit Mcnafche.i. obliuifcës uocaret. Paru uidet eife laudabilis ifta ob* liuio,qua cu profperc' agerctjprpcedentiü eft moleftiaru oblitus.Qiiemadmodn ein temporetribiilatio his memoria præccdcntisprofpcritatisferuâda,dicendum(peft : Sibona fiifcepimiis de manu Dni,mala quare no fuftineamus ita et tempore læto retinenda eft memoria triftium,fine qua nec grati erimus Deo, nec cautbimiis ne profperitate rcrum diftbluti diffluamus. Deinde nec illiid iiirilm boiiü decer, quod fe totius domus patris oblitiim dicit. Patris iaitem mcmoriam feruare debebat, ft fiatres indigni erant, quorum in honore conftiriitus recordaretur, Meo iiidicio nec practehtorum malon'i nec pater-np domus oblitiis erat,fcd primogcnitfi fuum hoc nomine appellauit,ut diuinamerga fs beneuolcntu

- extolleret,perpetuolt;p memorabilem redderet,qua feruitutis ac carceris laborcs,amp; paternæ domus de fiderium tam infigni amp;nbsp;admirabili metamorphofific omnis generis profperitate fucrant commutata, ut morecömunipoffet illorü obliuifci. Ephraim eft d uerboniaqd crefcerc fignificat.SonataiitpIura liter incrementa. Aleph litera præpofita eft,iit fuprd in uoce pro confuetiidine,ut opinor Aegy-ptiorum. Rationc add) t,dicens .• Qiioniä crefeere me fecit Deus in terra affliftionis mtæ. Seciindüfiliu ficaniinograto de manu Dei accepit, ac fi iam abundc' multis eifet fiIrjs cumulatiis.Pietatc animi de-Pijetiam in mà clarafineo,qdrerumfucceftiimamp;facccptosfiliosDeoadferibit. Etilludnotaiidrieft,qdnonfimp!i difS affiiâimubi dicit, Qiioniam crefeere me fecit Deus ; fed addit,In terra afflic'lionis meat.ludicabathoc efte mi-crefeunt. nbsp;nbsp;nbsp;rabile,tjiiia infolinim erat amp;nbsp;prpter opinionem accidebat. Signabatiir quid futurum eflet Ifraeli in Ai-

gyptoin medio tribulationumagciiti. Et ille tanta crat pofteritatis incrementa in ipfa leruitute ade-iftorum no ptiirus,iit quanto magis opprimeretur, hocamplius inultiplicarcl, ficutiuiderc cft.Exo.i. Simul ob-minum paUcrii feruandum eft,9 pie ac prudenter filijs fuis haec nomina indiderit,unde admonerent coru quæ cum pa-delliiiatut, rente ipforü Deus in Aegypto cgiflet, SC illcrum recordatione in fide proiiidcntiac diuinæ alerentiir.

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et

E X P LA N AT I o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77?

Eißniti funt feptem itmü faturitätis qute fuit in terra Aegypti, er ceeperunt feptetn anni ßtnis, tit uenirent ftcunduni (juod dixerattofeph.erßila eilßmts in cundis terrif, in omni uero terra Aegypti erat panis. Ef rf«-^iuitomnis terra Aegypti,ertdamauitpopuius ad Pharaotum propane.dixitq; Pharao cundis Aegyptifs:ltead ^ojeph.'cr (}uod uobis dixerit.ficite.pt firnes erat fuperomnem ficiein terr£, er aperuit lofeph omnia (ju£ inter 'pfis erant uendiditiji Aegyptijs. Et inualtat firnes in terra Aegypti, ac omnis terra uenit in Aegyptum emendi ÿ'atia, ad lofephum,ciuonià initaluer at firnes in omni terra.} Er finiti, inquirjfunr fepté aniii fatiirirariSjamp;c Habcnt ifta tranfitioncin.Poftquam expofuit dc feprem annis iibtrtatis,quid in illis fecciit lofeph; con ftquenter tranfit ad fefi^em armos fainis ac ftehlitati$,iit narret quid in illis qiiocp geifcrit.

Et coeperunt feprem anni famiSjinquitjiit uenirent,amp;c. Obferuatranfitum aefluxumremporum. O B S E R. Tempora oriunturac finiuntur.repus profperiratis tranfit, acfinem fuum fortitur;amp; finis illius, prin Tranfitum tein.-cipium eft fubfequentis temporis triftig accalamitofi. Sic temporü decurfu tandem omnis hæc uira no porunt.

ftra, praefenriumtp rerum ftatiis abfoluetur.Et hic materiam habet prudentia, qua: fe uicibus iftis tem-

porum ac rerum alternantium ftiidiofifsimc'acuigilanteraccommodat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

Secundum quod dixerat lofeph.] Seruir ifta particula uerirati diuini uerbi,quod regi erat per foieph ex- De certitudint Pofitum. Qiiacperinftinrflum fpiritus S. lt;a uiris funt diuinis ac prophetis pracdirfla, cerrd ueiiiunt, idep uerbiDei.

■’on temere, fed quemadmodum funt prwdifta. Certitudo ifta diuini uerbi diligenter nobis pafsim in f'^ripturis obieruanda proponitur.

^fida edfanws,iniquit,in cundis terris.] Ergo ftcriütas ifta non folumin Aegypto, fed amp;nbsp;in circumia nbsp;nbsp;nbsp;*

ttntibus regionibus ac prouineqs fada eft,id quod non accidit fine peculiariconfilio Dei,ur non Aegy Phj modo, fed amp;nbsp;uicina: genres caftigarentur. Raro accidit, ut gens aliqua fola puniatur, fed pleruniç «’gellum uicinos quoep corripit.Et id quoqj per hanc agebatur occafionem,ut adigeretur Iacob filios 'uos mittete in Aegyptum, ad emendiim frumentum, ficuti fequenria declarabunt.

inomniuero terra Aegypti eratpanis.] Vulgata latina contra Hebraicam ueritatem habetrin cutnfla «iam terra Aegypti fames eratreum fit in Hebrwo Qn’'7n’'n, idefteratpanis. Er Septuaginta habent; »wt liccci’ Tf/,id eft non erant panes.quod temeritate feribentium fadfum efle arbitror, non negligen--haSeptuaginta interpretum. cuiusrei argumentum exeodeprehendere licet,quod Chryfoftomus, 'lüiledlione Septuaginta ufiis eft,particulam hanefieexponit ; Et cum fames ualida fadta effet, primü Ptnuriam fentire non permifit. In omni anim terra Aegyptiorum erant panes.Sed cum moleftia famis ’iicrudcfceretjClamauir populus ad Pharaonem. Sicille.Senfus uerborum eft; In principio fteriliü an-»orum ftatim prefsi funt fame populi finitimi, Aegyptus uero non ira, propterea quod adlnic ex reli— lt;iuijs anni prseteriti uiuerent.

Et efuriuitomnis terra Aegypti, er clamauit populusad Pharaonanpro pane.] Hoceft; Poftea uero cum abfumptis præcedentis anni reliquqs omnis quoep terra Aegypti (id eft, inhabitatores terræ Aegypti) efuriret,clamauit populus ad Pharaonem,amp;c. Tora hacc caufa erat lofepho commiffa. Veriim iid ignorauit hoc populus, uel lofeph frumentum diftribuerc noluit, nifi primiim necefsitas populi Pharaoniregi innotefccrer,amp; populus ab ipfo regefuo ad fe mirteretur.Pofterius hoc uidetur probabi liiiS.Obferuandiim autem hic cftjquöd populus clamaLcum fame premerctur.Verbo clamandi uis fa- VisfimiS. mis exprimitur,quæ hoc in fe habet,ut uulgus reddat qiierulum, amp;nbsp;cunfta clamonbus repleat. Cla paniS. mant pro pane. Ar poterant uefei pifeibus amp;nbsp;carne. Veriim quiequid adfit ciborum,fi panis defit,non fatisfitftomacho.Omniunienimreliquorumciborum firmaraentumacrobur eftpanis. Clamant Clamantad pro pane ad Pharaone,ranquam ad regem fuum. Admoneinur quid rex amp;nbsp;magiftratus debeat efle po- regem pulo,communis uidelicet omnium pater amp;nbsp;nutricius. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;melici.

lyixitq; Pharaocundis Aegyptijs ; Iteadlofcphi er quoddixerit uobis, ficite.] Publico hoc edidlo per Agyptum promulgauitjubi populi clamores percepit.In Hebræo cft.'Dixitlp Pharao omni Aegypto. Obferuanduin eft, quam conftanterferuet poteftatem lofepho traditam illrcfam Si immotam, Non 0 B S E R» itafeitur illfdicens.Quare non dat populo frumentum,ne clament aduerfum nosCSciebat eum efle pru dentem amp;nbsp;fidelem,quare cundios ad illum mittir,nec præfcribir quid faccrc debeanfed, Qiiod uobis di xcrir,inquit,facite.Hanc poteftatem dedit Chrifto pater. Si ad hunc mittit omnes, iubens ut illum au-cliamus,amp; quædixerit faciamus.Huius generis poteftatem inEcclefia uindicant fibi Epilcopi SC Ponti fices,ur quiequid dixcrinr,facicndum fit populo fidelium,amp; citant illud Chrifti Matth, ij. Qiiac dixe-tint facite. Veriim quod præmirtitur,Super cathedram Mofis fedent feribæ Si pharifæi, hoc eft, dodlri-nam Si legem Mofis proponunt,prorfus difsimulanr.Loquebatur Chnftus durante adhiiclegc, Si ad populum legis de dodloribus legis. Poft abrogaram legem locum habet illud Chrifti, Docente eoS feruare quarcuntp ego praecepi uobis. Proponaiit Ecclefiæ dodtnnam Chrifti, ut pofsit in ipfis locum habere authoritas non propria,fed Chrifti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Etfimes erat fuperoinnem ficiem terrât, er aperuit tofeph omnia qu£ inter ipfos erant,uendiditq; Aegyptijs, er inualuit fames in terra Aegypti.] Qiiid Si quando feCerit lofeph, exponitur. Aperuit omnia quç inter ipfos erant.In Hcbracoeftana lUJlS bs nNqDquot;i’'nno’'Aquod bifariam uertüt.Chald.fic: Et aperuit lofeph omnia horrea in quibus erat frumentum.Secundum hanc ledlionem illud an3,ideft,in eis,refer tw ad horrea,amp; defideratur uocula 33 uel 333?,id eft fi umentu.Sic uerrit Si Monfterus.SeCunda tierfio eft quam pofui, in qua nn3 ad Aegyptios refertur,ut fit fenfus; Aperuit lofeph omnia horrea quae erât inter ipfos, hoc eft, in ciuitatibus, pafsim in terra tanquara in medio populi fitis. Addit, Vendidit'eg

78o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in « E N E s I M

. Acgyptqs . Quomodoiiendiderir, declarabitur infra cap. 47. bic tanfumfummarie nxmoratiir, quod Ä Qtfado afxTiefi frumentum ucndiderit Acgyptijs. Qiiando borrea aperiierit ad uendcndum frumenrum, in co me* «4 jint horrent. inoratiir,quod dicit ; Et fames erat fupcr omnem faciem terra?. Item: Et iniialuit fames in terra Aegy* pti. Non ftatim initio fterilitatis, fed cum fames pafsim Si iibiqj inualefceret, Si omnes cdiéfo Regis ad ipfum mitterentur,tum demumcoepit aperirc borrea. Vtiic erat, nt primiim uim famis fentiret po* pulus, poflëtép acceptum frumentum omni luxu reiefto fob naturr ncccfsitati accommodarcjiSC bene-, ficiiima Deo per lofephum præftitiim cum maioregratitiidineamplefti. Vide exemplum fanftac prudentiac qua: tempore ubertatis impleuitapothccasfrumento,quastcmporcfamisapcriret.Qu3ca-iiaricia recondit amp;nbsp;ciaudit, non apent nifi Audio illicitilucri. Qitæreponitperfida follicitudo, nemiiii aperit nifi fibij pfi.

Er omnis terra (id eft omneS populi finitimi)ucnit in Aegyptum,cmcndi gratia,ad Iofepbum,quo-niam inualuerat fames in omni terra. Duo memorat. Vnum,quod non in Aegypto tantum, fed amp;nbsp;in omni fi'nitimorum terrainualiierit fames, ficut amp;nbsp;fupra dixit. Alterum, qudd unditp ex ciincT:« uiciwS regionibiis uencrinr populi in Aegyptum ad lofcpbum, ad emendum frumentum.Vtrui q; mcmorat propter ftquentem biftoriam fratrum lofepb, qui ipfi é terra Canaan cum alijs in Aegyptum ad c-mendum cibinn ad lofephum uenerunt,ficuti ftatim fequenti capite declarabitur.

CapitisbuiuS4»'narratiotrimembriseft.Exponiturà Mofcprimiimquomodofratreslofcplià patre mifsi defeendennt in Aegyptum ad emendum frumentum ; deinde, quomodo a lofepbo accept! tialt;ffati(ß fint, ac tandem dimifsi : tertio,quomodo domum reuerfi, lacob patri ipforum rem omnem expofiieiint.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.. gt;

Ef T uidtt ïâcob ejuod frunttnfunt effet in Aegypto.V-t dixit Ucoh filijs ffit : CiUttre negligitii (in Hebræo eft ntJbjd cft,quare afpicitis nos ipfosf Sic uertit Monfterus.Qiiare uos ipfos mutud afpici.» nX‘\n’' nie'^n'',idem eft quod dcfidere,negligcre Si cun(flari,quo fenfu Si nos Gcrmani dicimus,?lt;r4J ilond ir,vnd fecht äinänder antSic folenr obftupefefti,amp;quid faciendum fit bæfitantcs)Er dixitiEcce dudiui,^uod fit frumentum tn Acgypto,defi:endite illuc^çr emite nobis inde ut uitutmtis^e:^ non moriamur. ] Pricedenti capi re dixerar MofeS inualuifle fiimem non mode) in Aegypto, fed amp;nbsp;in cuiidfis alijs regionibiis, amp;omnes regiones defeendifle in Aegyptum ademendos cibos. Inter hafee iiicinas Aegypto regiones compre-hendebatur Si terra Canaan,in qua uiiiebat cum fuis lacob.Et ilia fame premebatur,amp; pcrinde Cana* nwi atep abac genres in Aegyptum ad emendum frumentum defeendebant. Vidit boc lacob amp;nbsp;percepitj qudd frumenrum nenderetur in Aegypto.Ex relatione Cananacoriim intellexir, non uidit oculis,fru* mentum efiein Aegypto. Vnde Si dicitcEcce audiui, qudd fit frumentum in Aegypto. Qiiod aiidierat, Verbum ui- boc Mofes ilium uidilTc dicit. Et nos uerbo uidendi fic utimur, nt quae ex aiiditu cognofeimus, uidere dendi- nos,id eft intelligere dicamus. Cum boc intellexiflet Jacob, increpat filios fuos. Si reprehendit eoriim ftupidifatem,dicenS:Qiiare uclut obftiipefacli mutuo uos afpicitis,ac quid faciendum fit bæfitatisfVr-gemiir ac premimur fame,amp; uos oblatam occafionem acquirendi frumenri negligitis.Ego fenex ac do mi detenrus audio frumenrum uenundari m Aegypto ; uos qui in medio populi ucrfamini,ea derenon auditisf Defeendunt alq in Aegyptum,dC adferiint cibos.'facite Si uos quod faciunt alij. Defcendite, Si cmite nobis unde uiuamus, ne moriamur.

*13^ Vfurpat autem Moles uocem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Scbeber,pro frunaenro,amp; uerbum quot;^S^^jid eft,fchabar, pro erne*

re,2C uendcre,cum fcliabar fi-angere,amp; febeber fradbiiram fignificct. Rationem locutionis buius exifli mant nonnulli cfle,qudd fames per frumentum frangatur. Alij ficuendere eft diftrahere,inquiunt.Di-ftrabere,eft rem intregram frangere ac diuiderc,ut quod antea meum erat,iam tuum fiat.Sic igitur uen dere,frangere.'amp; quod uenditur,fra(fbura uocatur.lllic uendabatur frumcntum,ergo frumentum fchc-ber,id eft fradluram uocauit AIofes.Non difplicet ifta ratio. Videmus banc uocem etiam inter nos Ger manos confimili fenfu ufurpari. In Heluetia quando conferibitur militaris expeditie, uocatiir einvff-bruch. Et qui pecuniam mutuo accipiunr, dicuntur geltvffbrechen. Etenim fic frangitur ac diftralritur, quod antea lino ueluticumulo integrum amp;nbsp;adunatum feruabatur. Confimilis loqiiutioin iifufuit tempore Mofis in diftraiftionefrumenti. Ergo febeber non fimpliciter frumentum,fed magisfrumentum uenditum fignificat.

Terra Canaan Principle) obferuandum biceft, quod terra Canaan in qua uiuebar lacob, perinde at^ alia; regio* frimc preffa. nes,famc premebatur. Si acciderat ilii Si Abrabx tempore. Si poftea fub Ifaaco quo^,ficuti uidereeft fupra' cap.ii.Äf 16. Qiia in re quidnotandum ueniat,uidefiipra cap.ix.

Pij pub’icis cala Deinde Si illud oblerua, qudd etiam domus Jacobi parriarcbae famiS necefsitati fubijeitur, atep ita tnitatibiis cu a~ abfqj uHo diferimine una cum airjs confers diuini flagelliefficitur.Confimili modo accidit Si Abralix lijs reddûtur ob Jfaaco.Sic folet Deus etiam pios bomincs publicarum redderc calamitatum confortes, ut quod alijs noxij. eft flagellum caftigaronum,ipfis fit fidei Sipatientia: exercitium.Sic accidit Si prophetis HieremijjEze chit Ji, nbsp;nbsp;Danieli.

Kitigatioflagel Tcrtid.Et uidir,inqint,Jaeob, quod frumcntqm efiet in Aegypto. Obferua mitigationcm meritiHalt duini. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gelli

E X P L A N A T I O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7Si

gelli. Aliquod faltem famis folamcn parauit Dominus uicinis regionibus ex Aegypto. In Aegyptijs obfcruandum eft communicationisexemplum. Inhumanum fiiifïtt,ri frumentu fuuin uicinis gentibus ^xempltm com kmporefamiS uendcredetreifrafl'ent. Vix inuenics Chriftianos hodie qui exemplum hoc communica mtmcationiS. tionisimitentur.

Qiiartô.Et dixit Iacob filqs fuis.’Qiiare iiegligitis^Obferua hic quomodo cura domcftica melius per Cura domeflicd hnuin quàm per multos adininiftretur. Decem filq lacob in cura hac alimonia: ncceflariae dlt; fides,igna melius per unum iii,negligentes «SC cunftabundi inueniunrur,dum alius in alium follicitudincm hanc abqcit, ac neuter il cfuàm per mul~ lam ad le pertinere putat,quam omnes reliquos fimul concernere exiftimant finguli, Vnus utrô lacob tos adminidlra.' tanqnam paterfamilias,non cundlaturjfed ut fiat quod faciendum erat urget. Vnus melins pro decem, tur, quàm decem pro uno,follicitus effe folet. Et hacrationc uulgo diciturfacilius fieri ut pater unus decem filios alat,quàm ut decem fiiq uinim nutriant pattern.

Quintd.’Ecce audiM,inquit,cjuc)d fitfrumentitin in Aegypto,defeendite illuc,^^ emite nobis inde, ut uittamus, lacob mn tentdt ÇZ nonmoriantur.] Obferua hoc exemplum lacobi.Non tentât Dominum, dicens : Defeendunt omnes Domiiuim. in Aegyptum ad emcndumfrumentum,ego pendebo à promifi’is Dci,qui mihi pollicitus eft,quôd uc-lit mecum efre,iS^ m hi benefacerc,iufsitiÿ ut ad terram hanc natiuitatis mca; rcucrterer,quarc nufquam Suprà cap.ft, pro frumento mittam,fed expciflabo uiéluin à Domino. Nil horum dicit,fed quemadmodum cum a-lijs communis erat necefsitatis confors,ita Si communi i atione cum a tij s neceffarium fibi uidiü requi-tcndumeffeiudicat. Confimiliterfcceruntanteillum Si Abraham,amp; Ifaac.

Similiobieruacurfumdiuinae prouidentia;. Adimplendum erat fomnium lofephi, amp;iam parata CurfusdiuiniS état adiinpletionis huiusoccafio. lofephdominabaturin Aegypto, ncc præteripfiusjconfcientiâcmi irouidentia:.

poterat frnmer.tû.Diuino igitnr inftineflu impcllitur lacobjqiiamuis ignariis confiiq Defut filios fuos mittat in Aegyptum ad einendmn frumentum.Hac occafioiic iieiitm i eraiit ad iofcpliiim, Si kiinc fra tretnfmim,iiixta praemilfum fomnium tanqnam Dominum ten æadoratini.

Et defeenderiit decentfratres lofeph ad cmendum frumentu ab Ae^yptijs.^eiüantin uerofratremlofeph non Iacob cinn fratribui fMS,lt;iuoniani dicebat : Ne forte occurrrat et mors, (in Hebrsco e ft uox T'ois quæ Exod.ii.bis pro morte ponitur.Et Chald.uertitWn‘'13, id eft mors. Septuaginta ueró habet id eft,languor. Vulgata iat. Qiiicquam mali.) Et ueneruntfilij ifracl ad cmenduinjn medio uemeiitium^cpio^ niant erat fames in terra Canaan .JDefeenderüt omnes fratres loftph,dempto Beniamin cuius rei dup erät caufæ. Vna eftexprefla in lirera quod pater ilium mitterc noller,tiniens ne moreretur in itinere. Altera trat,quôd fi; difponebatur à Deo,ut caufa effet lofepho durius cos accipieiidi nbsp;nbsp;traôtâdi, ficuti fcquen

tia docebunt.Et illud diuino eft inftineff u fa(flum,quód non unus Si alter, fedprjcter Beniamin delcen-derunt omnes. Etat cnim adimplendum fomnium lofephi.

In CO aurcm, quôd Beniamin lacobciimreliquisfiliis fuis in ÂcgypHim mirtere nokbat, ne forte? occurrcrctilli mors, amoris ingcniumexpreiTiim uideinus. Diligcbat InmcitnpeiifîuS qiiam reliquos, propterea qndu effet ipfi natiis in feneftutc, deinde qiiód fokis ex fîiijs dilceftæ R.Jielis fiipereffe puta-batur,iSlt;; præterea ninior eratcacteris.Nolebat igitureiim à fe diinittere tam cliarum fiiium, quôd uitæ illiHS timeret,meinor cms qnod lofephoacciciiffe putabat.Skeft compar.itum amoris ingenium, ReS cftjinqmt illcjfoiliciti plena tunoris amor,etiam tbi rimcns iibi niliileft penciili, modo efl’e poffe uidea-

tiir. Ignorabat lacob uenturum Beniamin Si lofephumfraticm fuum uterinum, fi defeenderet in Aegyptum, alioqui hune cumpriinis mififfet. Sic ignorantia rcrum amori coniundfa timoiein parit inanem ac fruftraneuin. Et tarnen urruncp nobis eft non fine confilio Dei inditum, ciim quôd time-nuis rebus di!t'CtiS,ne quod dnigimus,tcinerc perdamuS; turn qimdreturn cuentus a nobis fuiitabfcon diti. Pofterius hoc monct nos, ut toti a diuina prouidentia cunifla difponente pciideanuis, quociljj faciendum eft faciamus,fadlorum uerô euentus Deo cômittamus, amp;nbsp;ut profpcrécadant oremus. Priuî rcddit nos foiheitOs , ne tcmeritate aliqua res charas diferimini obijciamus. Vtrunqj bonuni Si utile, fi quod diiigeiidumeft diiigamus:quod faciendum,exfide faciamus. Virfandlus nondicebat. Mors tiiq mci certo eft te.nporis ai riculo detrrminata diuinitus. Si moriendum ipfi eft in hoc itincre, Dec debco,ntc potero impedire : fin minus,fruftra caueo, ne occurrat ei mors, Ignorabat quando mo-

rinirus efft Bcni.imin, nccreludlabatur diuinæ difpofitioni, ntc Dominum tentabat, feddefalutcfiiij ilabatisr diuiiue conl'eruanda follicitus crut. Si alfcdciis pro more parentum, idqtiod luliil habet iiliciti, ncc alienum eft diffoftioni, itec àfandtis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deumteittabat.

lltud. Et uenerunt filq lirael ad cmendum, in medio ucnientium,idcm eft quod, Et proftiff i finir ad emendum, in medio profi'cifccntium. Vcl intelligaturut fonat,deaducntu coriimin Acgyprini, ut lcgatur,Et uenerunt filij Ifrael in Aegyptum ad emendum,ôfc.In medio uenientium, Hebrailmus eft, pro,cum alijs iiciu.ntibiis ad emendum. Qiiod additur,Qiioniam fames erat in terra Canaan,ratio-ncin h .bet cius quod dixit In medio iicnicntium,uidelicet Cananæorum. Qiioniam fames etiam Ca-nanæüs prcmebat,iS( illi in Aegyptü defccndcrunt,quibus fe filij lacob in innere coniunxerunt. Ncc PencMojoUine^ carebat hocratione.Non funt itiiiera illla tuta ab incurfionibus uel latronum uel bcftiaium,quibus eun defcèditur in diim eft per foiitiidines,uel alias loca non admodum habitata. Q^iare confueuerunt iliarü regionü pOquot; Aeggt;pt«W. ptiii ateruati.ii proticifci,fi qud longius efteundum, quocéiuncfi tuerife contra latronü uclftrarum

incurms queat.l^in ibii funt, miiltis funt periculis expofiti. Eft igitur hoc inditü nobis à Deo,ut homi ^o^ttudoperiett^ nesliotnuiû focictatcm amemus. Vndc ille dixit, hominem effe animai ciuile acfocietatis ftudiofum.

Hinc eft, quód coniunftim pagos,uillas, ac ciuitates inliabitamus, Së kgibuS utimur, quibus fccictal Citkitettu-S[gt;i!cj jfia indiuulfa eum boneftate conferuari pofsit. Haëleniis non cftillicitum fanftis bomiiiibus cum iungi cfueant ho jJii.s uel liabitando,ucl proficifcendo coniungi,qui diucrfa: fünf religionis amp;nbsp;fideijfi fieri nequit,ut cum tninibiK diuerfic piëta cis confortibus coniungantiu-,modó pietati fiiæ nihil hac coniiinélione incommodent.Sic fïlij If-religionis. rael in lioc itincre cum Cananatis in Aegyptum defcendcntibiis falua pietate pro itineris huius necefsi-«tate 8C commodirate coniunëli fucrunt. Nee fatis eftbominiiufto fic pro fua nccefsitatcconiungilio minibus,ut rebus fuis de fecuriratc profpiciat : fed amp;nbsp;illud requiri .à fe nouir, ut quod expeftat a' focijs pro ratione focieratis,idein illis praeftet amp;nbsp;ipfc.Qiii defendiuultcontra uim malorum, amp;nbsp;ope coniun-eftorum bominum uti,iniquus fit oportet,fi uicifsim ad defendendum illos, atqj ita ad feruiendum com muni fccuritati pro uiribiis paratus cftë detrcëlauerir. Qiiare inhumanum,iniquum,flë à iure confortij Ätulxiptii'i.c, humani prorfiisalkiuimeft, quod Anabaptiftæ,phanatieurabomiinimgenus,legibushumanaefock taris,quod âd defendendam publicam tranqiiillitatem attinct/ubeffe nolunt.

Ef lofebh potefidtem babebdt fuper terrain, nbsp;nbsp;ipfeuendebat omni populo tm-ie.} In Hebrsco eft : Et lo*

fepb crax nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuper terrain.Sigiiificat autem fchalit dominum ac prxfcéïum.Hinc eft,quod prinev-

pem Aegyptiuoearunt Schultan,qriem nonnulli uocant Soldan. Dicit Mofes lofcplnimfuifle dominS fuper tcttain Aegypti uidclicct,Si ftumentü omni populo uendidifle propter fequenria. Significat fieri no potuiffic, ut fiiq lacob frumentumcmcrentin Aegypto abalioquopiam,quama fololofeplio ipforum f!-arre,proptei ea quód ilk dominus eflët fuper terram,amp; ipfc cunciis uenderet.Habcbat qui-dt m miniftros fuos quorum opera utebatur : uerrim id poteftatis iilis non erar,ut extra ipfius confeien tiam cuipiam frumentum uendcrent.Qiiare neceffe erat omnibus frumentum empturis,ut ad ipfum ue ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nitent amp;nbsp;pererct. Etenim ipfc quoep Pharao cunólos ad eum mitfcbat, poteftatem banc lofcpho data

infringercnokns.Sic autem crat cöftitutum à Deo, ut per banc occafionem necefic eflit filijs lacob ad ipfum acccdcre Iofephum,amp; coram illo fefe pro conftitutione régis fleëfcrc,ut Si fomniû ilbus impk-rctur,Së lik ipfîs innorefccret,pararetuiiÿ uia transferendi Ifraelis in Aegyptum.

Ef uencruiit ß-dtres ïofeph,cr incuruduerunt /c coram eo uiiltu ad tr,ram denuffà. ] Sic implcbatur quod ip fe lofepb prxuiderat in fomnio,fratribuslt;ÿ narrauerat,dicens;Putabà nos ligare manipulos in agro,Si quafi confurgere manipulum meum ac ftarc, ueftrosljj manipulos circunftantcs adorarc manipulum meum. Supra cap.jy. Stabat hic lofepb crcëlus à Deo Si Pharaonc, tanquam dominus terrae. FratreS cius circunftautcs adorant eumjtoc eft,fefc illiincuriiant,artp ita faciunt ignoranter, quod fe nunqiiara O B SE R. faffarosputaucrantjCumdicerenriNunquidrexnoftcrcrist’autdominandodominaberisnobis? Ad-Igncrâtid noilra nioncmur hoc Ioco,qiiomodo cëfilia Si iiaticinia Dei adimpleantur fæpenumcro per ignorantiâ. Præ-tniraifra Dei csî f,'guratumlt;rat,cjuód filq Iacob incuruaturi fefe efient coram fratre fiio lofepho.Faciunt hoc, fedigno plcrung; magii jantcr, qma feienter feciftent aegerrimé. Prædidlum fuit quód feniores popuii Cbriftumfilium Dei quamlcientia. reprobaturi eflenriamp;inrerempturi.Fccerunthoc,fed ignoranter. Nam fi ilium ucre'cognouilfentjDc-iTiinuin gloriæ baud crucifixiflent. Aól.j.i. Cor.x. nbsp;nbsp;Prardixit Apoftolus futurum ut quidam teinpo-

ribus nouifsimis à fide difcedentes attendant Ipiritibus erroris Si doëlrinis dæmonioruin, quibus do-ceanturabftincre à cibis quos Deus creauit ad percipiendum à fidelibus cum gratiarü adioiîf,ôf pro-bibeanturnuberc,i.Timotb,4.Vaticiniumhocgt;nplctiimeftper ignorantiam. Quis enim feienter do-dtrinis datmoniorum attendere fuftineatf Ea eft igitur ucrbi Dei firmitudo Si ucritas infralt;fta,utne-ceiTe fitadimpkri illius omnia, ctiamfi boe per humani cordis cæcitatcraamp; ignorantiam fiat »qu« nos tanta fubindc occupât, ut quod omnium minime facere uohimus,necfaciuros nosunquam efle iaëiamus, imprudentes faciamus. Et reuera fatius eft, ut nos fimus cæcûquàm ut mendax fit Deus,ta-mctfi propter cæcitatem mala cordium noftrorum ftudi.i baud excufimtur.

Ef uidit lofephßatres fiios,ac cognouit eos, Gf alienum fe oüendit erga eos,locutusq; cil cil eis dura, ac dixit ad eos : Vndeuenitist] Erar iam iinpletum cx parte quod uiderat lofepb fomnium ; reliquum erat ut fe fratribus manifeftaret. Verrim, quoniamducendi priinrimerant incognitioncm peccati fui, non fine confilio Dei manifeftationem fui diftulit, amp;nbsp;inrerea nonnibil eos exagirauit. Tria hit de ilio narrat

Mofes. Primumcft, quódcumuidifTet fratrcsfuoj,ftafimeoscognouerit. Volebafhoc DominiiS, quicaufam liane uiiiuerfamdirigebat. Et pra-rerca non étant adtó difficiles cogiiitu, proptcrca quód cum uendcrent eum, uiri erät, amp;nbsp;nihilo tum effent nee formajUcc habitu corporis immutati.Dc-niqjetiamfinonfuifffiit illidomefticaamp;fraterna familiaritatenoti, exeo tarnen uel folofatis pote* rant effie cognitu faciles, quód hoftilitcr eum ac more latronum traélauerant, cum pnmiim occidere uoientes,tandem in cifternam abiecerunt, amp;nbsp;pofttemó Jfmaclitis uendiderunt, in quibus illos angu-ftip dubio procul intentifsim?, ut fieri fokt, inter fupplicandum amp;nbsp;eiulandum contemplatus eft, ita ut uultus eorumjCtiamfi antea nunquam uififuilTent, menti ipfius penitifsimc efientinfcuJpti. Qiioti-die boe fieri fokt, ut qui in latrones incidunt, fieuaferint,facies eormn ad mortem iiftp cognoi'caiit. Qtiare mini m non effiquód fratres fuos cognouit lofeph. nbsp;nbsp;Secundum eft, quód alienum fe iliis red-

diderit. in Hebrxo eft, nn'Vi« Noiifimpliciter dieit,Etnon fuitabillis cognitus: fed,Etfecit ië abenmn erga cos.Hoceft,ftudiocaiiit, nccognofcereturab eis, eacg fecit quae hominis non alieni inodó,fed amp;nbsp;mak' erga ipiós anirnati fpecit ni prarferrent. nbsp;nbsp;Tertium t ft,quód duré fit cos ac feuenttr

aiioquiifiis. Faciebat ifta non cx animo, fed per difpenfationein ex inftinéhi fpirituS Dei. Vnde uc-liitis, iuqtiit f Dicendum erat. Quid petitis ? Verrim ut duriufeulé cos traëtarct, non quserit quid pe-fant,

E X P LA N AT I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^^

^aiif.fed qui fint,amp; unde ucniâtdd quod u5 pertinebat ad caufam propter qua uenerat, pertinebat uerd ïd id quod maioris eratmomenti, 8i cumprimis erat Cum illis agendum.

Poterit autem.quod dure' illos accepit, inluinianum admodum SC infolens uideri.fi nillil fcias præ- Q^wre fratrei tercxternamfadlorumpracfentiumfpcciem.Qyodperfonamlofepbi attinct, lt;S^fi dominus ent fuos ïofcpb tam gyptia' rege conftitutus, erat tarnen Äfipfepcregriniis in ea terra, fueratq; antepaucosannosfcrtius duré acceperit^ emptitius,amp; præterca carcere damnatus. Unde ad iftam dignitatem prarrer omnem expcftatiohe fublf* uiatus uenerat. Qiiod ft Iios Jacob concernir, eranr illi homines pcregrini, 8C uenerant ad emendum Cigt; bos, famis neceßitate compulfi, cuius uis communiter omnibus efl hominibus intokrabilis, ob quam Qufam non dure,fed Inimanitcr 5^ bénigne' accipi debebant, ab eo pracfertim qui ad hoc erat per diui-nam difpofitionem à rege in id poteftatis eueftus, ut eorum qui fame premerentur necefsitatibus con-fiileret,ac frumentum in eos ufiis colle ócum difpenfaret.Jtaq; hornm confide ratione admodum incon-^ neniens uideri poteft,quód eos tarn duré accepit, ut taccatur qiiod eratillis frateriii fanguinis propin-^uitate coniundtus, id quod utic^ non ignorabat. Veriim quod agebat, non tcmeré,ne(p ex animo,fed iiiftifsimo confilio agebat. Videmus igitiir hoc loco, quam non fint nobis iuftorum SC faneftorum ^uélafatiélorum Iiominuinfaefia fecundum externam faciem temerc’ iudicanda. Ingenio funt miti, humaiio SC placido; don cffefccundu Ueriim ufuuenit nonnunquam,ut etiam erga coniunctifsimos duritiæ ac feueritatis fpeciem indiKre co oxternam Jacie gantur, donee tempeftiuum fit, ur beneuolentiæ fua: ferenitatem oftendant.SoIet Deus ipfe fic alienum iudicand((. à feopus fiibinde facere,ut bonitatis mgcniHm,quod fibi proprium eft,hoc poftea lucukntius declarare pofsit. Habes exemplum Chrifti, qui mulierculam Cananæam prxter morcm fumn initio duréacce.* pit,poftea uerd clementifsimé a fe dimifit.

it dixerunt,De terra Canaan,ad emendum cibos.] Duo refpondent. Vnum, ad id quod interrogabail tur : alterum de eo, quod non quarrebatur ab ipfis.lnterrogabantiir unde uenirent.De terra Canaan, inquiunr.Et ut caufam aduentus fuicxprimant,ctiam quod non qiixrebanir aperiunt,dicentes, Ad e-uiendum cibos. Cogitabant ob id fe interrogari, unde uenirent, ut aduentus fui rationem redderent, ideo illam confeftim edixerunt.

Ef cognouit lo/fpbfratres fuos,illi uero non cognouerunt eum.] Supra ditflum cft,non efle mirü quod eos tognouit. Repctitur hoc à Moie,propter kquentem particulam. Illi uerd non cognouerSt eiim, quod ipfum nihil habet admiratione dignum.Erat enim ab eo tempore, quo uendidetant ipfum,plurimfi corporis ftanira,amp;: forma faciei mutatus, cui accedebat etiam fplendor dignitatis ac maieftatis,quæ ß nefiifpicionë quidem ucl tantillam in animis illorum oriri finebat.qudd ipfe ante quem ftabant, 8C cui fcfe incuruabant,eft’et lofeph ipforum frater. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-,

In eo quod Jofeph fratres fuos cognouit,ab eis uerd non eft cognitus,expreflam uides imagine eoru nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cbriifa

tpiæ inter Chriftum ac difcipulos eius poft refurreiflionem euenerunt. Cum apparcret Mariæad fepul dirü ipfius plorantijcognofcebat eam, arab eanÔcognofccbatUr,donecfefe illi reuelaflet.idem euenit

diiobus difeipulis euntibus in EmauS. Et hodie fic eftabfconditus in gloriàregni cetleftis, ut à pau-cifsimis cognofcatur,cum ipfe interim cognofeat omncs.In fine uerd mundi, cum ucnerit ad iiidicandü uiuos SC mortuos, tum cognofeemus eum, quemadmodunt nuncab illo cognofeimur. Imd turn co-gnofeetur ab omnibus, ctiam inimicis, qui eum uenJîderunt, cmerunt,condemnarunt,tradidtrunt,amp; criicifixerunt.

Ef recordatus eü lofeph fomniorum gu£ fomniauerat ipfts^dixitg^ ad eos:Expioratores eilii^ad tddendum im »lunita terr£ uem^}i'S.] Non modd cognofeebat eos,fed uidebat etiam,5pnon cognofeeretur ab ipfis. Et tum uideret cos fibi tanquam domino terra; fupplices elle fadtos, SC fubinde, coram fe humiliari amp;nbsp;in-curuari, incipit recordari fomniorum qua; olim in terra Canaan fomniauerat, in quorum recordation ncm,immo SC intelligentiam ex re præfcnti inducebatur.Aiitea ilia nec intellexerat, nec in memôria re tinucrat. De illis itatp admonitus.cogitat fic agendum efle cum fratribus, utreipfa expcriahtiif, ftarc fe coram eo qui fit dominus terra;, SC cuius poteftatem non modd fuppliciter iicnerari, fed SC formidare cogantur, ut pofteaquam reuelatus ipfis eflër,ueritatem fomniorum fuorum non fimpliciter ac leuiter, fed cum timoré 8C per experientiamcognofcant.Vt hanc mentem Jofcphiexprimat]Vlofes,priufquatn commemorct.quornodo duré fit fratres fuos alloquutus, explorationislp infimularit, præmittft de rc^ cordatione fomniorum, innuens hinc ilium fuifle motum, ut eos ram feueriter alloqucretur. Et hue pertinere arbitror, quod cum dixiflèt, Et recordatus eft Jofeph fomniorum quæ fomniarerat, adiecir Qtl'jjid eftipfis,quod ad uerbum reCordandi referendum efle puto,ut fit legendum; Et recordatus eftip fis Jofeph fomniorii quæ fomniauerat, hoc eft, memor fomniorü quæ olim fomniauerat, dixit a i lt;nbsp;os, Exploratoreseftis. Germanicédicimus.'kb xfiüdirsgedencken. ItemjErhatin derdrâumgedacht.dunt qui référant ilkid enV ad uerbum fomniandi,aclcgant:Qiiæ fomniauerat de ipfis, quafi' fit nn''’7y quemadmodum amp;nbsp;R. Shlomohexponit. Septuagintaamp;latinus Jnterpres particulam haheprorfus ncglexerunt.

Et recordatus eülofcph fomniorum,iiieluit^gu^fomniauerit ipfis.] Obferua.Somnia fua Jofeph ad id u(^ Somnia fua lo-temporis non intellexerat,nelt;p de illis cogitauerat,donee reipfa SC perfpicué implcrcntur,amp; in mcm.o feph ad td Ufquâ riamipfireuocarentur. Sicadcffeiftum uenerunt, ut ipfe ad impleriOnem illorum ne cogitando qui- temporis no ith dem,nedum ftudendo ac meditando quiccpiâ contukrit.Sic fokt Dominus confilia fua Jjpenumero fine teUexcrat, noftra confcientia ctiam in nobis ipfis pcrficcré.

734 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GE N ES I M

QM’iî'fDfKîo-' Deinde uide biad quid olim fomniaiftalofepboimmiferit DeiiS-Adlioerindelicetjlitcunifitrer; Um fomnid iHa quod futurum erat,iilorum recordaretur, óC ex illis confilium diuinsc prouidentij intclligerctgt;qua de ic ïofipho iinmife- S( fuprà memini, cap.ry.

rit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dixiti^ ad eos,ExpIoratorcseftis.DurdfatiJ.Sdebat eos noncfle exploratores, ucrü fi'c alloqiutiir

quafi peregrines SC cxteros.Et quoniä fe de terra Canaan uenire dixerät, exploratores cfle dieit, uelut Tx eo motus,qudd Pliiliftei, terre Canaan inhabitatores,bellis ac praedis ftuderct,undc cft ggt; Aegyptrj uulgo latrones uocabant Phiiiftas, id quod lt;8ó Seneca meminit lib.Ep.7. Epiftola ri.llIud,Ad uidendu immunitatcrrçucniftis,inHcbræocft anX3 yntsn nis n’MS’Abjidcftjaduidcndünuditatemtcrrg ueniftis.Sunt qui per nuditatë fecreta interiora terrarintelligant.Sept.ucrrerunt,ueftigia regionis, id cft

'oni f?fgimZ4nd.Veriim,meoiiidicio,nonincommodc'uertithic latinus inrcrpres,Immunitatenjc huius conlïderare ueniftis. Nudum enim uulgo uocare folent eum locum, qui non eft mûris ac propu-gnaculisaducrfuslioftilesinfultuscöinunitus.Sicamp;Germanic(*dicimus,DJe/btißg(trWo/?,itcm,JMffefe t vni bloße knecht ,id cft,non fatis armatos amp;nbsp;munitos milites uocamus.Et latine', inermes uocamiis nu- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Curd prdfello- dos. Quamuis non eft animo lofeph, fed fimulantcr ad hunc modum allocutus fit fratres fuos, in eo rum prouincid- tarnen quod Milpat principalis officq hac in re exprelsit, exemplum uidemus eius cutæ,qux concernit Uutn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prouinciarü amp;nbsp;regionum prxfec^os.Horiim cft,follicitc obferuare aduentü hominum exterorüjpræci-

pud fi ueniant ex illis populis, de quibus notum tft, qgt; hoftiliter fint animati,bellorum(]j ac proditionis ftudiofi. Hac noftra «täte ouitas quxdam imperij magno fuo malo focordi« liuius 8i negligenriac poc-nasdedit,qua hominibus inimiex nationis omnia fua infirma amp;C immunita loca confiderare Si fcriitari

Infirma no^d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Admonemur etiam de eo, q fit opus ut infirma noftra diligenter cuftodiamus, ne ad ilia fit

cuslodiendd. acceffus hoftibiis noiftris,njalis fcilieet fpiritibus,qui circucuntes omnia noftra explorât amp;nbsp;quacrüt qua nos parte adoririacproftcrnereualeant.Caro noftra admodum eft infirma SCnuda. Summa ita^ gf-renda eft illius cura,!!ic per hanc nos Satanas,ficuti Adamum per Euam,uincat Si perdat.

Et dixeriit ad eum:t:iQn domine fed fierui tui uenerunt dd emtndum eficdin.iüos omnes uiri mitii fiUj fumiit,rf' Hifumui,non{unt feruitni exploratores.] Duo faciut.Primó,negant feeffe exploratores Si ad uidendfiim munira terr« ueniffe.Negant autem hoc modeftc ac reuercnter,ficuti folent fupplices,cü dicüt.'Non do mine.Item,Redli fumus,non flint ferui tin exploratores.Deinde affirmant Herum eflequod dixerant. neniffe fe ad emendum efcam. Sed fcrui rui,inquiunt,uenerunt ad emendum efeam»

Ad iinpletionem fomniorum lofephi facit,quód dominum eum Si feferuos illius uocant. nerd intermifcent,Nos omnes uiri unius filrj futnus,ad hoc dicunt,ut ifto ueluti argumento doceant fe non uenifleper confpirationem proditoriam ad explorandum terra. Videtur enim hand elle probabi Je,ut pater decern filioS explorationis gratia à fedimitrat, cum ad id negocq non filij, fed ferui, amp;fi per pccafionem filij quoqj, hand tarnen ranto numero, mirti confueucrint.

Confiuetuio md- nbsp;nbsp;nbsp;Et ait ad eos:^ion,fed ad uidetuium immututa terra: ueniilis.] Coufuctudinem magnatum Si potcntiiim

^natuin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;expnmit lofeph, qui quod femel dixerunt, baud facile de mcndacio fufpeiflum reddi finunt. Deinde,

farisefieiudicant,ficonftantcraffirment,etiamfinihilargumentorumadducant. Voluntenimautliori tatem fuam comprobationis efle loco.Sic lofeph hie, quod femel dixerat, lt;Sf à fratribus ipfius negatü fuerat,nonnifircpctcndo affirmât. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Et dixermt-.duadecimßerui tui,fratres fiimits,filij uiri unius in terra Canaan, c!quot; ecce minor hodic cum patre noHrOjÇ^ unns '\tsy'it,id eH non ipfe. Hoe eft, nufquam eft, nufquam comparer, nefcimus ubi fit.] Cum timoré refpondent.Non audent diccre.'Nequaquâ exploratores fumus,nc animü principis in fe prouo cent,fcd modeftc repctunt,quod fe unius uiri filios elfe dixerät.Hoe tarnen addunt,elfe fe numero duo-deciin fratres.Er quoniam dceem duntaxat aderät, fieiiti putabant, de duobus reliquis rationëredduni Quam catüè re dieentes,Minor natu apud pattern cft,duodecimus nufq'iä eft. Interea obferua § cautc refpondeant: fpondea.Jt. Non dieunt quis fit ipforü patcr,fcd fimpliciter uocant eum uirü in terra Canaan. Sciebant nomen He bræorü exitiofum elle Aegyptijs. Jdco nö dicür,Hebr«i fumus,patre Hebrpo nati.Quod uerüeftdicüt, Erant numero duodecim fratres. erant unius uin in terra Canaan habitantis fill),minor erat apud pa-teem, de duodccimo,ubi nam elfer nefciebanr,fed iudicabant eum forfan elfe extinélü.Hæc uerc' dieunt: ueriim non exprimunt in uniuerfunvomnia quxuera elfe fcicbant.Debebât dicere.Pater nofter uir He-ditömodo caro brxus ert.Hmus fumus fihj numero duodecim. liinioreft apud pattern, reliquüuendidimus Ifmaelitis . t^U£ uerum fiunt ignari ubi nam gentiü agat. Itaep h«c duo taccnr,qudd Hebrxi erant,óf quódIfatrem fuum uendide-dicat. lt;nbsp;• - rant. Sic folet caro qu« uera funt dicere,ut quç ipfi funt incommoda,egregie' fubticeat ac difsimulet. TcncLra: i^no- Obferuanduin hiceft, quoddicunt. Et unus non ipfc;delofepholoquentes,in cuius confpcótufta-rantie. bant, amp;nbsp;fupplicitcr quod de ipfis prxmonftratura fuerat, adimplebant.Putabant eum effe extinétum, quein tanquam dominum terræ coram uenerabantur.H« funt tenebr« ignorantix.Sic Maria cum ipfi præfttui Chnfto loqun ctur,dicebat ; Suftulerunt dominum mcum,amp;l nefeio quo pofuerint eiim.Si tu fuftulifti cum,dicito mihi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

ÿeipfi produnt. Deinde lt;Sf illud oblerua. Arbitror eos fic fuille animatos, ut ficognouiffent ipfi Jofephü, maluilfent ab illo nö cognofei q cognofci.Nihil cnim nrinus ferre potuilfentjtj uultü conlcientiä illius prçfertirt in tarn magna potettatëfablnnati in que tam enormiter pcccauerant.Et tarnen,quantüuis cautd loque rentut,talia de Icptxdicat ur,t,quibus cognitionc fui in mente lofephi fratris ftatim primo afpedu con ceptam lubuicie magis atq; magis confirmarunt. Vtpote, qudd efl'cnt de terra Canaan ; deifidc/ qudd elfen

E X P LA N A T f o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7S$

tflcnt fratrcS omnes unius iiiri filtj. Tertio,quôd eflent numero diiodecim.Qiiartó,qiiód iunicrex ip-fis adhuc effetcurn pâtre.Qiiintd,qudd unus niifquam effet. Hæc oinnia pulchrc deciarabant lof^plie, â^flentipfiiis francs. Sic accidit illis, quicaligine ignorantia? inuoluti ftiidiofe ca lient, ne cognofeanfr EtaitadeosIofeph:Hocipfumeiî(]iiodloguoraduosiiicens,Exploratorese/lii.JQuaridicat: Dnm nos nu •oero duodecim unius uiri filios effe dicitis,proditiâ uos ipfi,âlt;^ probatis nos elfe cxploratores.Figrnt n *i!in nanqj cft,quod dicitis.Qiiis enim credat uni priuato iiiro tot effe ac taies filios? Et fï qiiifquam ta-w ks liabeat,quid neceffe frient omnes uno duntaxat domi detento, à fe ad emendum frumentum ablega gt;^t?Qiiare patet uos ifta fingerc,adeocj} cxploratores ef}ê,qucmadmodiim dico.

Vide induftriam lofcphi. Cum dixiffent, Et unus nufquam comparer, poterateos urgerc ac dicercî ^ndii/lriaïofepl^ Quis eft ille iinus?Qiiomodo uocaturfEt quomodo ilium amifîftis? MortuuS ne cft in domo patris uel dcuoratiis à beftijs?Aiit bello captus? Vel a uobis fiominibiis exteris uenditus, amp;nbsp;m aliénas terras ab-duftus?Rem îpfam dubio procul non edixiffent,fedpræter ucritatëaliquidrefpondiffent, in quo men ^äcij argui potuifïent. Verum in id latus lofcpb incumbere nolebatjne ante tempus ab ipfîs cognofee-•quot;ftur.Qiiin hoc magis urgebat,cffe cos cxploratores,non quod hoc agercr,ut comprobaret cos efle ta Its, fed ut quo magis cxploratores fe non elfe affcucrabant, hoc magis qui nam eflent déclarai ent, ac ftätum domus paternac exponercnt.Sic induftrie dum aliud fimulat,aliud uenatur Et illi coiifilium eins ïofrph aliud ß--''on intelligentef dum nolunt uideri cxploratores,ca produnt,quæ ilie uolcbat, ipfi uero omnium mi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘tUud

'»me cognita effr Holuiflent,fi fe in confpedlii lofephi flare intellcxifl'enr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;agit,

1» hoc probabimini: Viuit Pharaoß fnnc cxientis, niß ucniat frater uedier minor hue. ^.ijttite ex uobis unim Vt aecipiat fratrein ueürum.c^ uos in uinculis cßotc,utprobentur uerba uejtra, num fituobifcum ucritas. Sin mi-'WfjKiMitPharaOjCxploratores eflisij Diligebat fratrem fuum Beniamin,quod effet ipfi utcrinus.Et fufpi-tabaturfuifl'e cos erga ilium quo(p,quemadmodum erga fe malignos amp;nbsp;iniquos.Rcdigit igirur cos in *d necefsiratis,amp; fic conftriéèos tenet «Sf urget, ut cogantur uel addiicere Bcniamin,fibjc[j corain fifttre, quot;tl notä amp;nbsp;culpam ferre mendacq,adeotp omni innocentix fu:ç defenfione deftitui. Sic die ifl n hoc pro ^’abimini.Quidillud fit,declarationisgratiafubijcitdiccns: Viuit Phai-ao,fihinccxicritis,hocrft,neqna ^I'incexibitisnifi ucniat frater uefter minor hue. Mittite ex uobis iinum, ut aecipiat fratrem ueflrum, äddiicendiuidelicetgratia,amp; uosin uinculiscftote,ut probent uerba ucflra,amp;c.Nepurent um leuicu'ä 3gi,adhibet iuramentum Aegyptium.quod infringi non licebat. Deinde conftringit cos dnplici ncccfsi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.. -

fate,ad hoc,ut Beniamin ad fe adducant.Vna eft uinculorum,altera comprobandæ uehtatis, ne in men nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-, ,

tiucio deprehenfi pocnas exploratorum fiibire cogantur.Cognofccbat eos quales effent. ideo non di-cit : Si ueraccs eftis innoxq,permittouobis ut aceepto friimento abeatis omnts ad patrem utfti um, Wodd promittatis,quod iunioremueftrum fratrem hue ad me adducere uc!itis,ut comprobem uos cfle ^'otnines innoxios. Huiufmodi illis copiam abeundi non permittit, fed ui cogit fibi fifterc fratrem. Hic «ft »fus poteftatis öf coadlionis in magiflratu.

Obierua.In hoc probabimitii,inquit. Affirmâtquidem effe cos cxploratorcs, ucriim nihil eorum. dc Exanplum iu3ilt; ternit in eos,qHsc debentur exploratoribus,fed primü requirit ab illis, ut fe tales non cfle comprobcntgt; iudieis, S»oniam tales mderi haberi nolcbant. Vides exemplum iufti induis, cm non debet effe fans,ïi accu-fttnifi ctiam certd probet uerum effe quod obijcir. •

Viuit Pharao,inquit. Qujritur hoc loco, quare iurauerit lofcph per uitâ Pharaonis,cü piohomini Quare ito-aue-^ .quot;5fit iurandîi,nifi per Deü.Refpondcnt nonnulii,faéf ü hoc ab illo effe nô pro more fuo,fed per dtfpen j-fr ïofeph per ui frtionë,utfecorâ fratribus,à quibus nondü cognofei uolebat,Aegyptiü efl’e fingeret.Kurfus alq dicüt, tamPharaonis^ i' 'urarceû nô per Deii,fedpercreaturâobiduoluiffe,g, feiretfeneqj fcrid,nc(5p ucraciter,fed fidc lurare, Veriim etiâ fic iurâdo in Deu pcccat,ficuti iiidereeft Matth.i,-.Qiiare alrj fie luramentû hoc excufar;t,ut dieàtjiurare per uitâ 8c falute Pharaonis,cffe iurareper Deü ipfum,qnôd is Si Pharaonis ddomniu falu^ ft (SCuita. Deinde quçrit ab Auguftino,qüodefendi pofsità pcriurio,quodiurauit,diccS:Vitnt Piiarao, Qjiomodoïo' gt;50exibitis huic nifi ueniat frater uefter minor huc,cü tarnen poftea ëos priusq ille ueniret, cü frumeto a fepdefendipof-fe diiniferit.Rcfpondet,firmitudinc iuramëti huius eo cofiftere, 3gt; nô omneS dimifit,fed unü loco iilorü Jit à periiino, gt;ncuftodia tenuit, prçfertim cü nô determinate iurauerit qd nemiuë dimittere uellct.Adhuc quçrir,qüo quteâ.Augufli--turfus per Pharaonc iurct,dicens.Sin minus,uiuit Pharao cxploratores eftis, cü feiret cos nôcfie explo. ni. fatores,præfertim talcs q immunita terræ côfiderarc ucllët,deindeetiâfi Beniamin adducere uel noluif- didia^u,efi,Aug. fent,uel nô potuifl'cntjmmo in mendacio palam deprehenfi fuiffent, nô idco mox certd cxploratores, eos effecôftitiffet.Potuiteniinficri,utamp; mentirent,dë tn cxploratores nô effent.Rcfp mdendüeflepu-tatjillud, Exploratores eftis,idë effe atqj,cxplorarorü pana digni eftis,hoc cftjincrito mëdacij ueftri, ,p » cxploratoribus habebimini.Siccxcufaï luramentü hoc fofephi,ne ad hüc modü iurädo peccaffe uidcat.

•Nemini prxiudico.Meo iudicio,non eft opus ut probemus nihil deliquiffc lofeplnim, prjfcrtimin hoc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

gt;»ratnento,qHod omninoethnicü ift amp;nbsp;alienü a cöfuetudine amp;nbsp;pictate maiorum, Abraha-, Ifaac «S? Iacob; deinde fi iuftificct, illis patrocinari putabitq per creaturas iurare confueuerüt,nec peccarc fe putär, 1Î temerëjftiffcjdë nö ueraciteriurët,modd à nomine diuinx Maieftatis abftiueät. Nô däno fadlü lofe-pliijuerdm neqj perinde iuftificandü eile puto,ficuti luftificari poflunt iuramenta maiorum.

Adillud,qupddicit,Mirtite ex uobis unum,ut aecipiatfratrem ueftrum, amp;nbsp;uos in uinculis eftotc, ut Keferlincjuo ' probentur uerba ucftra,num fit uobifcü ueritas.'Sin minus,uiuit Pharao,exploratores eftis ,ppter uerba mendacio depre Auguftini,qujbus dicit,non mox exploratores effe eos qui mentiuntur, paucis annotandum effe uide- bcndatureiuiflat

tur.’referrc in quo thendacio deprehcndarur.qui explorationis accufatus ftar coram iiidice.Tlccufaban-turfratres lofephi,quód effent exploratores. Vrinnoccntiamfuam tucrentur,amp; indicarentfe norteffe cxploratorcs,refponderüt fe effe numero duodecim unius uiri filij, minorem adhuc efle apud patrem, unum fupereffe nufquam.Quoniä ifta pro defenfionc innoeentiæ fu« adferebant, in hanc nccefsitatem conqciebant ipfijUt uel uera illa elfe comprobarcnt.'iiel fi bic mentiti conuinccrentur, obieélamexplo-•n’ationisculpainfuftincrentjacfuppliciumfubirent.EtiamfinonerantexploratoreS, meritó tarnen pro talibus à indice damnari potuiffent, fi in uerbo defenfionis fux mentiti effe conuiéli fuiffent. Iudex cm in caufa dubia nö inique' iudicat, fi fententiam fecundü uel ucritatcm uel mendacium accufati tulerit. E-tenim quum defenfionis fux gratia dicerent,HabemuS iuniorem fratrem domi apud patrem: fic hoc di cebantj ut pro exploratoribus habendi effent, fi mentiti effe deprehenderentur, ut hic locum habcat il-lud;£x uerbis tuis iuftificaberis,5é ex uerbis tuis condemnaberis.

Et coÜcgit eo5 in cuHodiam tribut diebm^ac dixit ad eof die tertio,Hoc facite O’ uiuite. Deum ego timeo.Sire iii eüiSjßrdterueüer ümti ligeturin domo cu^iodite uei}r£,cr uos abite, ferte frumentnmfamis in domos ueilrdt, ac (ratrein ueftruin minorem adducite ad me,ut uerba ueiint uera cfje probentur,nec moriamini. zy fecerunt fic, Jiifferat unum ex illis remittere domum,ad afferendum Beniamin,cçtcros interea efl’e in cuftodia.Qtio niam dura uidebatur hxc conditio, Si. illi neminem ex ipfi's miierant, qitod uel nemo illoruin cam in le prouinciam rccipere uellet,uel ipfi neminem commun! fententia cligere pofi€nt,ideoip omnes in ciifto elia tenebantur;confiderata lofeph paternç domus neccfsitatc,mitigat fententiam die tfrtio,dicens;Hoc facire,lt;8f uiuite. Nö loquit de eo quod antea illis impofucrat,ut uidelicet unü mitterent ad patrë,reliqui interea efsét in uinculis;fed intclligit de eo qd didlurus erat, uidelicet,ut uiceuerfa unus loco omni« effet in uinculiSjCfteri noiiédomi'i abirét.Qiiareincôfulte uertit latinus intcrpres.'Facite qux dixi,amp; uiuetis.

Et collegit eos in cuffodiä,inquit, tribus diebus. Non fiinpliciter abiecit in cuftodiam,fcd collegit in cuftodiam.Hoc eft, non diuifim,fed coniunötim uoluit eos eile in cuftodia. Alias folent à fe inuicem fe-parari,qui eandem ob caufam cuftodix traduntur.Sic uoluit eos Si mitiiis traölare in cuftodia,amp; fimiil opportunitatem permittere,ut interfede mittendo aliquo confultareht.Tribus diebus,inquit.Propter ipforum malitiam plures ipfe annos, qua'm ipfi dies, in cuftodia fuerat, ut cifternam taceam, in quam ipfum interimere uolentes coniecerant, amp;feruitutem in quam uendiderant. Qiiare nihil hiciniqiiifa-tJcpucTtJuidem fium eft à lofepho, quod eos cuftodix triduanx tradidit. Admonemur dum hxc legimus, ut hafee rc-imuriaafßcicn- nl«s metiientes,nullius imbecillitatcmfiuepotentesfiuemulticontemnamus. Si contemnendo dusefi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;periniuriamlçdamus. Facile erat decemuiris puerum imbellem abqcere in cifternam. Si poftea in ter

ras ignoras abducendum uendere . Veriim huic puero poftea facilliinum fuiffet iufta eos talionc non mode» cuftodix, fed amp;nbsp;neci traderc,fiquidem ulcifcifeuoluiffet. Hine eft,qHod qui leuiteracte-mcrc peccant in pueros, admoneri folent, ex pueris fieri uiros.vß kinden,fpricht m^itt, Werden auch leiit, PiettU Gr huma dixit ad cos,inquir,dic tertio,Hoc facite 8i uiuite;Deum ego timeo. Habes hic in lofepho puicber tütOflofephL rimum exemplum pietatis pariter K humanitatis, unde motus prions fententiæ feucritatem mitiga-uit.Pictas erat,quod dicebat; Deum ego timeo. quafidicat : Mctiio ne durius agam uobifeum. Si pec-cem in Deum,incidamép in illius iram fi uos occidcro,caufa nondum cognita.Humanitas erat,quod no lebat eos qui in domo paterna erant,diutius fanîe torqueri,idco'ep non fimpliciter dicebat, Abite Si ad fertefrattem ueftrnm iuniorem.’fedaddit,Fertefi-umentum famis in domos ueftras.FrumentumfamiS Durior fenten- uocatfrumentum propter famis nccefsitatem emptiim. Sunt ifta imitanda iudicibus Si magiftratibiis, tiamitiganda. ut Sc ipfi Deum timentes, Si humanitatis fenfu prxditi,fi quid durius ftatuerint in quenquam, tnutata fententia mitigent, etiäfi grauiiis ille fuppliciü fit mcritus,ubi pana illius infontibus eft incemodatura.

Illud,Et fecerunt fic,idem eft,atqj,Et receperunt fe fic faöluros uel, fummatim primiim pofitiim eft, quod poftea,quomodo faftiim fir,exponitur.Huic fcntentixfacihus obtemperare potuerunt g priori, primiim propterea quod credibilius erat multos g unum tantum, à pâtre impetraturos, ut Beniamin mittetet in Äegyptum. Deinde,quod fi unus duntaxat ad patrem peruenifl'et, grauius hxccaufa animu illius afflixiffet,quàm quod uno detento in uinculis,noucm exteri redierunt.

Et dixerunt uir ad fratrein ßumi: Vere peccauimios in fratrem noflrian, gttod anguüiam anima itlius aident es, dum deprecaretur erga nos,non audiuimus, idetreo uenit fuper nos ifta tribulatio. Et relfondit eis Ruben, dicens: Nom/f dicebam uobis dicendo,îie pcccctis in puerum,er non audiebatis ? Et nunc etiam ecce fanguis eius retjuiri-tur.Et ipji nefcicbant (juod audiretlofcph,propt créa ^uod eftet inter ipfos inferpro.] Exponit Mofes qüo affe dH fuerint fratres lofeph poft rriduanam incarccratione.Et dixerunt uir,inquit,ad fratrem fiium,ideft, • alius ad alium; Vere peccauimus in fratrem noftrum,5fc.Excitabatur in animis illorum confcientia pec Reatui peceati cat* olim »' fratremadmifsi. Vides igitur hoc exemplo,peccatum etfi adfu tranfeat, reatu tarnen ueluti Irffct in corde, latere in cordibus noftris,fic ut cum fepultum obliuionilp traditum effe uideatur,fuo tempore refurgat, acrenouetur. Diu erat.quód ifti lofephum fratrem fuum uendidcrap^uidcbaturlj peccatum illud ,pr-fus effe inueteratum Si oblireratum. Vcriim ubi minusputabatur,in animis illorü reuixit. Deindeob Tribulatio reno ferua,unde peccatü hoc in cordib.illorü renouef.Ex tribulatione qux ipfi’s à lofepho infcrebat.Idärco, uat peccatum in inqüt,uenit fuper nos ifta tribulatio Donee omnia ,pfperé fucccdüt,n5 eft in nobis ullaprxcedcntiû deli

lt;floru recorddtio. Tribulatio rcmouet lapidé fepukri huius, in quo practeritx uitç noftra delidla utlu-ri fcpulta iacét. Vbi tribulainur,cogiramus de caufis tribularionis. De illis cogirätib. nifi ,prfus obtiiiati äi unpq fnnaSjOccurnt peccatorS noftrorü côfciencia,ôC môfuat caafas afthvlionü, prarerita uidcliett » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dclifta.

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7S7

cieliifta.Vides hic quid ilia in animis noftris cxcitata faciat. Primiim, renouât peccanim,quod mortufi uidcbatur.Deinde condemnat nos,ac reos conftituit peccati.Tertió impellit efiam ut nos ipfipcccato- Confeientia pm res erte confitcainur,noscp ipfos accufemus. Qiiod alia's segré cogitaremus penes nos ipfos, 8C oinniu cati quid faciat,. minime'ab aliis dici fuftincremus,id ultró impellente nos confeientia non cogitamus modo, fed df ore noftri ipforum accuiatores ac indices proferimus.Sicdicunrifti; Verépeccauimusin fratrem noftrum.

Nec fimpliciter Si in generc peccatores nos efle confiremur,fed ii gd enorme peccando admifimns,idip** film cumprimis accufamiis.Sic audis eos hie no fimpliciter dieere. Ver? peccatores fumus:fcd,iiere' pec-cauimus in fiatrem noftrum. Poterant recordari eædis ac iiaft itionis Sichimitarumnieriim cogitaritpo tius de peccato in fratrem admiiro,amp; de illo cogitantes id faiflum prx eseteris memorant,quod omniii eftinhumanilsimum,in quemcunq;,eriam alieniim Si incognitiinijnedum in fratrem,admifiiim.Qiiôd onguftiam,inquiunt,ani!næ illius uidentes, dumdepreeareturerga nos, non audiuimus. Non dicunt, Qiiód ilium in eifternam abiecimus:uel,alienis hominibus in regiones incognitas abducendum uendi-dimiis:fed Qndd anguftiâ animae illius uidentes,dum deprecaretur erga nos,non audiuimus. Sic duri-» titm fuam omnium inhumanifsimam in fratrem anxium Si anxie' deprecantem declaratam in toto illo pcccato nominatim accufant.Saxeadurities in eo perftringitur quod non fimpliciter dicunt, Qiiod de anguflia fratris noncogitauimus;fcd,Quod uidentes anguftiam animsc illius.Qiioniodo hanc uide rantfDum,!nquiunt,depreearetiir erga nos,non audiuimus. Quafi ipfam faeiem anguftiati, plorantiS, eiulantis,manus fuppliees extcndenriSjiiiij genua ante ipfos prolabentis uerbo depreeandi fibijpfis renouant,amp; ante oculos proponuiit. Vides hic non Iiabere locum extenuationem peecati, nedum difsi-inulationem Si hypocrifim,fcd ueram ac grauem illius aceufationem, idip fie prolaram, ut non folum ad fe quifq?,fcd alius ad alium eiiifdcm peecati rci ac confeij dclidtum hoc confefsi fint.

Qiiartojncritam ultionem agnofcerefacit;amp; huic tribuir,quicquid tribulationis quomodocunrp SC. nndecunqj infertur.Sic ifti non accufant duritiem,inclcmentiam,aut iniquitatc lofephi, licet explorato res fe non efl’e feirent, ac reide' obieólum crimen negarent, fed afflidfionem omnem peCcato fuo olim ii» fratrem admifl'o, atep ita mérita; ultioni tribuunt diceiiteS ; Idcirco uenit fuper nos ifta tnbulatio. Erat quidem lofcph is ipfe in quern peccauerantmeriim id erat ab animis illorum abfconditum.Qiiid putas dixiflentjfi fe ante eum ipfum ftare cognouiflent,in quern tam pcccauerant enormiterf Magna prüden ria fie fuut ifta à lofepho gefta, ut «X non cognofeerentipfum, Si tarnen in recordationcm peecati fui inducerentur.

Nos hie admoncmurprimiim,ut quandocunqj ad pcccandum in fratres follicitamur,cogitemus.'Si Prjecauidum ne peccaucrimuSjiienictfuper nosaliquando tribulatiojcriam fi in pr!cfentiimpuneseuaferimus,qucmad (gt;ro(gt;terpeccatS modurn accidit fiIqs lacob. Deinde, ut tribulationibus prefsi recurramus ad fadia prætcritæ uitse no- incidamuf intri-» ftræjincjj illis caufas tribulationum, non in Illis per quos aftiigimur quæramus,atqj ita meritam ultio- btdationes.

Hem à Deo immifiam agnofeamus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caufe tribulatia

Hæc de confeientia peecati per occafionem pracfentis loci,admonere uolui,quid ilia in cordibuS no- nuntubl quires Sris cxcitata operctur. Plan? autem multum referGquibus ifta,qiiomodo Si quando accidanr.Si pqs, dæ, dum in hac uita funt,prodcft ipforum faluti.Si impijs.poft mortem apud inferos,uel in ipfo mortis ar-tieulojuel in die iudicij,ubi gloriam corum uidebunt,iff quos pcccauerant,cuius rei mentio fit Sap.4.cir ca calcem,amp; initio cap.y.tam abeft ut ad lalutem illorum faciat, ut magis cruciatum Si anguftias illo-ruin exaggeret.

Et refpondit,inquit,Ruben dicens;Nonne dicebam uobis dicendo,Ne peccetis in pilcrum,5d né au- Pr^tnotàtioadi,-diebatis.Ea de re uidimus fuprà cap.37. Nos hicadmoncmur, quomodo Deus pleruni^ ficres noftras mit peccantibitt difpcnfet,ut peccaturos ucl ipfa confeientia tang interna monitrix uel aliquis ex proximis deliortctur, excifationentf quo poftea omni excufatione priucmur.Sie accidit iftis.Non poterat dieere;Nemo nos a propofito no fti0 auocauit,ncmo præmonuit,nemo dehortatus eft, alioquiadmoniti cohibuifiemns nos ipfos.Hac illis exeufationem ademit Ruben,non femel,fed fecundó,cum in ipfo eflent pceeandi propofito,ac nunc quoep cum cerncret eos fenfu effe ac dolore peecati radios.

Er non audiebatis,inqiiit.] Obftrua obftinationem, qua inftindlu faranæ peccantium animi obturan- ExrtnplumobSi tur.Hic non funt aures audiendi,non eftcorredtis monitis acquiefeendi, neefenfus ullus ad confpediü rtationii, fiîtcrnæ anguftiac mikrcndi ac parccndi.Cum,inquiunr,uideremus anguftiam animsc illiiis,ólt; depre-fareturerga nos,non audiuimus.Et hie RubcniNonne dicebam uobis dieendo, Ne pccectis inpucru, amp;nbsp;non audiebatisf Audierant quidem aunbiis, di deprecariones fratris anguftiati ac fupplieis,dd uerba dcliortantis Rubeii.-ucnim cordis duritie obftinari,neutri acquiefeebant. Non eft autem hoc uer? audi •■qfi auribiis quidem audias,corde uerd in feelere pergas. Et etiam ecce fanguis ciui rcquiritur.jSic eft in Ebrseo.Senfus eft.-Qiioniam non audiftis nec pucrum deprecantem, nec me dehortanrem, fed in feelere pcrrexiftis,ccce iain ctiam fanguis eins 1 equiritur.Qiioniam ifta afflidiio non uiiu Si altcrum, fed fimul ipfos omnes corripuerat', quotqui^t uenditionis fratris erant confeij, omnino uidebatur ipfis diuina ultionc inferri propter uenditum lofephum . Non fimpliciter dicit , Ecee pccnas peecati damus; fedjEeec ctiam fanguis eius requiritur; hoc eft, ad mortem poieimur, pro languine illius, qui de man« noftra requiritur,fanguis nofter iudicio fiftitur.Nam feelus explorationis,quod illis obijcicbaturjcapi-tale eftjiSC lofeph aliquoties mortis mentionem feeerar. Atqui non fuderant fanguincm lolephi.Quo-TOodo itaqj dicitjEn ctiam fanguis eius requiiitur^Refpondco: Non fuderant illius fangiiinçm,uerùm

788 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

in ea ilium difcrimina conieclt;ranr,ut perinde effet in periculis mortiSjac ft ipfi eutn interemiffent, præ- 11 fertim cum ab beta fua falfo accufatus euftodiç manciparetur. Et ipfi,quoniam ab eo tempore,quo uen diderant eum,nihil amplius de illo pcrccperant,quid aliud cogitarc poterant, qnam effe cum ex hac ui ta fublatiimfunde amp;nbsp;diccbant,Et unus baud fupcreft amplius.Sic diólabat confeientia Ruben, c/fe ip-fos reos fanguinis,licet fanguincm non fudi(lent,idco^ iam fanguinem fratris de manibus ipforum rc.-•quot;quiri.Communi fenfu conftat,fanguinem innoxium diuina ultione requin.

Et ipfi ncfciebantjnqiiit, quod aiidiret lofeph, propterea quod eflet inter ipfos interpres. Hoc eft, quod non per fe lingua Canaan,fed per interpretem cum eis lingua Aegyptioruin ageret,quafi lingua eorum nonintelligeret. Adiecit banc particulam Mofes, ut reddat rationem quare non fint ueriti coiâ lofepho ifta dicerc.Putabant ilium non intelligere linguam ipforum, propterea quod interprète iiterc tur.ideolp fine pudore haec inter fe loquebantuntacituri, fi fciuifient eum linguarn ipforum intelligere. Qua in re oblerua peruerfi pudoris ingenium. Hominura confeientiam magis quam Dei ueremiir. Sic ramen difpofuitifta Dominus,qui amp;nbsp;banc lofepbo mentem dédit,SC corda iliorum ad fenfum amp;nbsp;con-fefsionem pcccati in ipfa facie lofepbi induxit.

Et auertit Çe ab illii,acfleuit.'iAgnofce ^nimum bumanum,amp;ad commilerationem procliuem. Si fuif fet uindift ac ciipidus,magis ad fæuiendum qua m ad flendum fuiffet motus.Hæc eft ftorgia fandis ho-minibus communis,à Stoicis reprobata,a fïlijs Deifaniîfificata. Qiiod autem non in facie iliorum, fed parumper aiierfiis fleuit, exemplum habet animi temperantis ac fefe cohibentis, ne quid etiam in ipfo motu dum frangitur 8C emollitur admittar,quod fit contra propofiti SC inftituti ftabilitatem Nondum tempus erat,ut fe illis manifeftaret, quare ftudiofe cauet ne qiiam ilUs fiifpicionem de fe moueat. Sicigi tur humani 8C mifericordes funt fandti etiam ad fletum ufq;, ut tarnen nihil f;iciant,quod decorum SC mifpatagendoriim infringat.Simul obferua,in quem ufum uolucrit Deus,utfratres lofephin auribiiS illius peccatum fuum confiterentur. Huiufmodi confefsio frangit iuftitiam meritæ ultionis, SC emollit animos lacfos.Sicigitur pracinolliendus erat animus Jofephi,ut ad ea quj fadiurus erat ex confiüo Dei, difponeretur.

Et reuerfm ad cosjoguutui eH eis,accepitcj; Simeonetn ex iliis,ac ligauit eim in oculii iliorum.'] Qiiid fit illis loquutus,non eft à Mofe expreffiim. Verofimilc tarnen cft,quod ea ipfa repetietit, qua; antca fieri iufl’e ratjuidelicet ut ex ipforum numero deligerent,qui interea dum ipfi accepte frumento redirent ad patr?» , Sc iuniorem ipforum tratrein fecum ad ferefcrrent,pignoris loco in uinculis detineretiir, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g

Quare Simeone Accepitlp Simeonem,iuquit,ex iIiis,amp;c.Neq; hoe exprimitur,an illi luinc elcgerint,ucl ipfe eum fuo ligaucrit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptearbirratu in uinculis retinere uoiuerit.Qiiicquid fit,dignus uifus eft præ cæreiis, qui euftodiæ maii-

ciparctur. Nam quale illius fuit ingeniû,credibile eft, queJd dux 8C author fuerit omnis illius tragadij, qua in fratrem infanierant.Et prseterea cauendum erat,ne in itincre cçteros difturbaret,amp;lpropofitum lolêphi de adferendo Beniamin impediretjUel faltem moleftum redderet.

AcZiglt;««tewwJnquit,izioe«/HiÜorwn.]Ncqj hoc ociofum erat. Addebatilfis calcar, uteomaioreferio iuniorem fratre adducercnt,quo hüc ex uinculis liberarent, quibus eum uidebant loco ipforüaftriiigi. Tàlio, Confidera æqiiitatem talionis. Qiii aliqiiando fuerat in cifternam coniedius, iam autliorem ems ca Eleuitacligauit Jamitatisipfecuftodiætradendum ligat.Illud nWrandumeft.Iamprimùmfleuerat.Alachrymisuixobi ter abftcrfis reuerfus ligat cum,propter quem flcuerat,cum poflet eum cum cæteris libère' dimittere.Sic durus erat erga fratres, ut commiferatione iliorum flere pofièt. Sic fleuit, ut adhuc duritiac fpeciem ad çonftitutum uf^ terminum feruaret.

Et pr^cepit Iofeph,ut iinplerent uafa eorumfrumento,cr redderent pecuniam eorum, cuiuffp; in faccum ipfiuf, darentq^ illii uiaticum ad iter. Etfccit eis jic.Et leuarunt frumentum fuum fuper aßnos fuos, ac profeéli (unt inde. Expoiiitur paucis,quomodofiatres fuos,dempto Simeone,dimifcrit à le lofeph.Supra dixerat ad eoS, Ferte frumentum famis in domos ueftras. Vt hocfieret,miniftris fuis prxcepir,Ht uafa eorum frumento implercnt.Sollicitus erat pro domo paterna.Et erat ilia fatis ampla,fient infra cap. e.uidebimus. Dein de iufsit unicuitp pecuniam fua m reddere.Nolebat illis uendere cibum.pcrindc atij alicnis,à quibus SC inter quos genitus fuerat SC enutririis.Qiiare curauit ut pecunia illis redderctur.Curauit autem ficred-di,ut infcij illam in faccis fuis afportareut, ne qua in ammis iliorum fufpicio gigneretur. Sic etiam igna ris SC non inteiligentibus fraternam beneuolentiam exhibuit.Efthoc ucræ beneuolentia’ ingeniüjquo-Archeßlaus. modoeûtp bencfdcereainicis,præfertim egentibus,etiâfiilli hoc nôintelligât. Arcefilausair.icopaupe ri SC xgro,SC intérim pauperratem fuam dilsimulâti cum clanculü fuccuirendü iudicalfet, puliiino eins clàm facculuin lubiecit,ut homo uerecundus pecuniam inueniret potius qua'm acaperet.Vcrus amicus fatis habet,fl fe dedtlfe fciar, non quaerens confeientiam eius cui dat, quia magis in eo eft ut beiicfaciat, qu.àm ut btiitfacere uideatur. Neque debitorem quaerit, led gratis beiiefacit, SC rationem habet pudoris SC uerecandiac eius cui benefacit.Sic fuit hic animatus lofeph.Potent taincn hic quari,lici:crit ne lofepho pecuniam banc adimtre Pharaoni, SC reddere fratribus,cum efiet illius nô dominus,f(d dilpen fator,unde SC infrà cap.47.intuiifle earn in ærarium regis legitur, Rtfpôdendum eft paucis. “Velde fiio frumento tleditfratribus,atqj ita potuit illis licite’reddere pecuniam.'uei fi de frumento régis dédit, pe-cuniam hanc iple de fuoreftituit.Si neuti um fecit,ulus eft poteftate lua in hac caulà, quam a rtgedubio procul non acceperat adtd fuidtam dC detcrmitiatam, ut rantilium bcneficq non pollet iibere'confeire 111 amicos.

Tertio, iiifsîtetiam illis dare iiiaticum adirer.Ne uidelicetfrumentum in irinere abfumeiëf,quod ut domiim rcfeiTcnt acceperant.Qualc fucrit hoc uiaticum,amp; an pro ipfis pariter amp;nbsp;pro afinis datum fir, «ion mcmoratur.Credibile eft talc datum efle uiaticum quod amp;nbsp;ipfis amp;nbsp;afinis ipforum fcruiret,ipfis ui delicet pancS.flf afinis pabulum.

^fecit eis (ie.] Vel minifter, uel ipfe loléph per miniflros. OnRelos quoep fingulariter legit.'Et fecit tisfic.Septuaginta ucró reddideruiit;«» iy'C'viâifainû!ict/iuf,id eft, Erfaélum eft eis iïc : quafi fit in E-* bræo nwy'A in pafsiuo,id cftjd^ faftum eft,cum fit tpy'^id eft,amp;fecit. Vulgata latina habet in plura-li.Quifcceruntira.

^.tleUctrant ßrmnentuinfuitmfuper apnosfuos,(^c. ] Redeüt nouem filij lacob ad parrem fuum. Er quä wis falfo efiènt cxplorationis a' domino rena: accufari,eamqj ob caufam in euftodiam triduo dati, dein.^ dc.unum cx ipfis poft fe in uinculis relinquere coaifli: nihilo tarnen minus frumentum ab eiufmodi domino datum non abijciiint indignabundi,fed feCum afportant famis neccfsirare compulfi.

Ef aperuit units faccuin fuion^ut darct pabulum a/inoßto in diuerforio,ac uidit pecuniam fuam, cr ecce ernt in ore/dcciipfuis,dixitqi ad frah-es fuosiKeddita eü pecunia mea, eil etiam,ecce,in facco nteo. Et egreljum eH ^orillorutn,crexpauerunt uir ad fratrem fuum dicendo:Q_uare hoe fecit nobis Dcusi ] Qiiid illis conrigcrit in hinere reditus, paucis commémorât Mofes. lufterat lofeph pecuniam illis quam pro frumento dede-’■autreddi,'Sófuamcuiqj infaccumilliusreponi. Fadfum hoceratclanculumipfisinfcqs.Itaqjcumin diuerforio quodam eflênt,accidit illis quod hic memoratur.

Et aperuit, inquir, units faccuin fuum,ut daret pabulum afiiio fuo in diuerforio'] Annotât R.Shlomoh fuific ^'unc Leui,qui unus fueritideft,unicus,propterea quód focius ipfius Simeon tenebatur in uinculis. Ve nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H

*■«01 nee certi quid habet hæc opinio, nee operarprecium eft indagare qiiis hic unus fuerit. Vt daret pa- T)e diuerfor^t ^ulumafino fuoin diuerforio,inquit Sierant in diuerforio, quod opus erat ut é fuis faccis pabulum da Orientaluotk ’■ent afinis fuis,ae nö porius fumerenr ab hofpire?Non erat diuerfonum hoe tale,qualia funr apud nos. ^egionum illarum diucrforia,uel nulla funr publica, uel non funr talia, in quibus omnia qua: funt ne-eelfaru itinerantibus exhibeantur. Deinde uox malon, qua: hic in Ebraco habetur, germano fuo fenfii periioólationeiTi fignifieat.Non eft autern mox pernotff adonis locus locus diuerforium publicum.Lo eus ubi Iacob pernodlabat,cum irct in Mefoporamiam,malon dici potuit. Qiiare non eft inrelligendS de diuerforhs noftris fi milibiis, quoties uox ifta in fcripturis legitur. Et lune ob caufam fic irineri fra-’eutn fuorum prouidit lofcphjUt darct eis uiaticum.

Acuiilitpecuniamfuam,ü‘ecceeratinorcfacciipßiis.]inEbrcoeftquot;rnri'13tlt;’'Q3 Significatamthachah nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

laccü quatenus refertus eft SC extetuS. Os facci methaphora eft notior qua'm iit admonitionc requirat.

Dixitqiadfratresfuogt;:E.edditaeilpecuniamea.'iNödiatfimphcuer,li»bco pecuniam meamrfed. Red eft.Etenim indubiranter dederanr pecuniam quifep fuam miniftris lofeph.Qiiare ubi fuam reperit ’n Ore facci,dixit cam efie redditam. Ncfeiebat quis cam rcddidifler, amp;nbsp;ramen redditam uidebar.ideo no elixir, Reddiderunt fed, Redd,ta eft pecunia mea.Videmus hic fic defccndifTe eos in Aegyptumad indußriafratrlt' eniendum frumcntuin,ur pecuniam fecum non coniuniflam, fed perinde diuifam attulerinr ut qiufque iofeph.

^uain habens quafi pro fefiumentumac fuis feparatiigcmtreuellet.Hacufi funt induftria, ut hoc plus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—

frumentiacquirerenr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Er eii etiam,ecce,in/acco mco.}Quafi dicat:Et frumentum amp;nbsp;pecunia in facco meo refero.uocula nsn id eft,ecce,bis ponitur. Habet aurem notam admirarionis, amp;nbsp;innuitur quicquid hic geftum eft, aecidiC-leinfcijs ipfis pra:teropinioncm,ideotp cum admiranone. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Er e^effitm cfi,inquir,cor illorum crc.] Ebraica loquutio eft. Cor egredi id Ebrçis eft,quod nobis Ger Cof egicdi ^uid ’nai)is,quandodicinius,dcffriflshert^entpfallen..Corfumiturproanimo:egredi^ diciturgt;quandoqms ßt. tedditur animo deiefto conferuato.

Er expauerunt. ] Non crat caufa expaucfcendi,fed potius de occulta quadam beneficentia ipfis cxliibj fa cogitandi S( gaudendi. Verum uidcs hic exemplum eorum qui in rribulationibus conftiruti ac dcie-fti,uo modo Icuiter amp;nbsp;fine caufa,fed amp;nbsp;ibi expauefcürubi potius gauderent ,fi quod agit intclligcrcnt.

Qtjrre hoc fecit nobis De;«. JQuoniam peceati fui confeientia radii Si pcrculfi eranr, pracfentemep tri— I’nlarionemdiuinaculrionirribuebantjqua fanguisfratrisrequireretur,cogirabant hicanxq,pecuniam l’âne elle ad hoc ipfis infeijs irafccntis Dei difpofirione facco fratris infinuatam,ut occafio eflet per qu2 inipfos animaducrtcrerur. Quare no fimpliciter dicunt, Qiiis nam hoc fecit Netp incufant fratrem çj» ipfe pecuniam fuam clanculu ae furtim ad fe retraxerirfed, Quare hoc fecit nobis DcuS,inquiunt?Qiia fidicant:Ad hoc nimirum,ut in diferimen uiræ propter fanguinem fratris hacoceafione rapiamar,iitl lt;ertc in feruirutem conr)ciamur,fieut amp;nbsp;capite fequenti rem hanc inrerpretati efTc mcmoranrur.

Obferua hoe loco. Rebus profpcris,amp; dum peccamus,rarifsima eft cogiratio de Deo.uierdm ubi tri inter peccadt^ bulamur,5d in perieuiis fumus,obijcit nobis peceati confeientia diuina:iuftitiæ reeordatione, ut de pu- no cogitattlUSdt niente nos Deo cogiremus,qui nullo antea bonitatis illius fenfu tâgebamur,neç de bencfacictc illo co- Deo. gitabamus. nbsp;Er uejierunt ad lacob patrem fuum in terrain Canaan,cr indicarùt ci omnia qu£ euenerant ipßs,

diccntes'.toquutiis eiluirille,dominustcrrcc,nobijcumdura,zr dedit nos uclutiexploratoresten-a:. Er diximm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

ei:E^e{lifumus,non fumtis exploratores. Duodecimfratres fumus filij patris noilri,uniis non extat, er minor ho^ die efl cum patre noHro tn terra Canaan. A e dixit ad nos uir ille dominus terrieiln hoc cognofcam num reHi fuis, ßatrem ue/irit unit relin^uitc apud inc,c^'fimcm domuit ueflrarum accipitc,çr abitc,ac adducitefratrë ueilrii

790 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GENESIM

minorem ad me,utfciam, auod non exploratoref/ed reäifitis.Vratrem ueitrum dabo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in terra hac nfglt;gt; h

Qtiare opor/ue ciabimini,]Exponuntfeniquid acciderit ipfis in Aegypto.Nonpotueruntid difsimularcjprimum, pio «Ï eos feni rem ptcrea quod redisant fin« Simeone,deinde quod ad liberandum hunc Beniamin eflët in Aegyptum du omnem expone- cendus.Horum caufæ erant feni patefaciendac ranquam patri,fine cuius confeientia Beniamin abduce-j-e. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re non poterant.Igitur indicant ei omnia,qux eucnerant ipfis dicentes : Loquutus eft uir ille, dominus

Verbum dandi. nbsp;nbsp;Quæfuerint ilia dura,fubiungunt:Et dedit nos uelutexploratores terrx.Siceft in Ebrxo. Qiiafi di

cat; ludicauit ac cenfuit nos efiè exploratoreS terrx.Sic amp;nbsp;Germanicc'hoc iierbo dandi utimur, cum di-cimusu'ebgib denfiir einfrummenmandar.hoceû iudico liuncefTeuirum probum.Septuaginta tarnen ali ter habent.Sic uidelicctrEt pofuit nos in cuftodiam quafi cxploratores terrx.

Etdiximuf ci-'R.eéli fumui,nonfionui explorator es.'Duodecim fratres pjnjw,erc.]Non folum narrât quid acciderit ipfis, fed Si quid ipfi pro innocentia fua refponderint. Nam ex e.o fumpferat lofeph occafio-nem pofeendi Beniamin iuniorem ipforum fratrem,amp; in pignus adducendi illius, Simeoncm in cufto-dia detinendi.

Ac dixit ad nos uir ille dominus terræJn hoc cognofcam num refti fitis. Fratrem ueftrum unum re-linquite apud me,6fc. Sic exponunt iententiam domini terrx,qua fint ab illo domum dimifsi,docent^ pattern,quarc Simeon cum ipfis non fit reu«rfus,amp; quomodo ille fit per Beniamin liberandu$,acdecla randa ipforum innocentia,obtinendumep ut pofthac liberum ipfis fir,negotiari in tetra Aegypti. HacC eft fumma præfentis narrationis.

famisdotnuf. Illud,Et famem doinuum ueftrarum accipite,fic habetur in Ebrxo. Tropica loquutio eft per meto-nymiam,id cft,tranfnoininationem- Loquitur enim non de fame ipfa,ut hancaccipiant, ac domum fe-cum deportent, cum non eius gratia ueniifent in Aegyptum,fed magis propter famem à domibus fuiS arcendam, fed loquitur de frumento quod pellendx fa mis gratia emerant. Hoc fcilicet iubet accipere Si abire. Igitur ffumentum domuum ipforum,uocatfamem domuum ipforum, propterea emptum eflet ad pellendam famem ex ipforum domibus. Perinde ac fi medicus antidoton contra peftem para-tum, peftem,Siremedium ffcbris febrem,acchirurgus emplaftrum uulneri imponendum uulnuS,amp; nii les haftam fuam quam aduerfus hoftem geftat,hoftem fuum uocet.Sicillud quodalterius gratia para-tum eft,nomine eins uocatur contra quod uelpro quo eft paratum.

vß/S metany- nbsp;nbsp;Et ifta metonymia non eft ociofa. Vfus eius cft,ut ratio uel caufa, uel finis rei ex nomine ipfiuS intel

Wif* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ligatur. Etenim non hic tantum ufus eft nominum, utfeiamus quid fit res,fed feiendum etiam eft, qua

fit ex caufa,amp; ad quern finern.Dum haftam uocas haftam,gladium gladium,qiiid fit res ilia,hoc no mine docesxum uerd uocas hoftem, admones ufum haftx Si gladij efle non ad perdendum amicos Sf innoxios, fed ad uincetidum hoftes. Confimili modo diim frumentum mhil uocatur aliud quam fru-mcntum,quid fit indicaturxum uerd uocatur fames,in hunc ufum coinparatum efle fignificatur,ut pel lendxfamiferuiat.

Et accidit,cum euacuarent faccos fuos, ecce fafciculus pecunia cuiuf^i in facco eius, uideruntq;fafcictdos pee« Pecunia in facets marum fuarum ipß er pater ipforum,ac timuerunt.'^r^o cum in innere in diuerforio efient, nd omnes,fed (nuenta, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;unus duntaxat pecuniamfuam in ore facet fui repererat, unde afino pabulum dabat. Sentieiidumita-

que eft,qudd illius pecunia fuerit in ore eius facci condita,in quo non frumennim,fed pabulum pro afl no uehebatur, reliquorum uerd in faccos If umenti abdita,quos non aperuerunt donee domum ucnif-fenr,eoscp euacuarent. Apparet autem hanc fententiam diftèntire ab eo,quod infra capite fcquenti legt mus ad hunc modum.'Obfecro Domine,defeendendo defeendimus antehac ad emendum «fcam,amp;l acci dir,cum ueniifemus ad diutrforium,amp;l apperuifiemus faccos ncftros,ccce pecunia cuiufq; erat in orc fae ci eius. Si hoc fadlum eft in diuerforio, quomodo dieit hic Mofes fadlum efie in domo patris, cum faccos fuos euacuarent,fic ut non ipfi modd,fed amp;■ pater fafciculos pecuniarum uiderintfSeiitiunt quidam qux fequenti capite hac de re legunrur, habere fynecdochen, co qiidd omnibus tnbuatur, quod uni ex ipfis accidit.Alij exiftimant utriiep cueniftc,cum quod hie, tfi quod capite icquenti mcmorat,ficutindi uerforio, ubi unus in ore facci fui pecuniam fuam r«periftet,r€liqui quoqj apertis facets fuam quifqj pe-cuniam inuencrinr,inttentam uerd in faccum repofuerint, atqp ita acciderit, utcum domi faccos præfcn te pâtre euacuarent,unà'cum fiumento fafciculos pc euniarum effuderint. Veriim hxc fcntentia non bene conuer.it cum uerbis Mofis.Non eniin dicir,Cuni euacuarent faccos fuos, eftudcrunt etiam falci-culot pecuniarum,amp; iiidit eos pater Si timuit.’fed,Et acadit,eum euacuarent faccos luos, ECCE fa-fcicuiuspecunixcuiufcpinfacrotins,V1 DER V N TQ^VE falcietilospecuniarumiliarum IPS! de pateiyik T1M V E ilt; V N T. Si iam antea in diuerforio fuam quifep pecuniam in ere facci fui repe rerant,quorfum iliamrurfusin faccos abdideruntfdlt;;quorfum attiner,qucd hic Moles dicir,E ct uidc-runt ipfi Sf pater fafcicuios pecuniarum fuarum,amp; timuerunt.^cumiliosamp;antea iiiderintactimucrint? Quare arbitrer urruiicp ciiin quod in diuerforio turn quod domi fecundum ueram narrationem Mofis . accidit,eomprehenfim efle ab illis infra capite fequentinarratunijSf diucrlbri} fadtarn mentioncm pro pterea qudd unius ex ipfis pecunia aperto illicfacco efiet reperta. Etenim quorfum attinuiliet accu-ratius narrare, quomodo unus in diuerlono, cxteri tandem cum domi iaccos euacuai ent, pecunia in inuenfl’ent^

£t dix:t ad cosiacob pater corum. Qrbum mefacitis.tofeph non eil^Gt' Simeon non eü, CT Seniamin .rufertis.

w me caäunt hitc omnia.P/ ait ^jiben ad patrem fuMn,diceKs: 'Duosfilios meof occide,ji non reduxero cim ad te. Trade eum inmanum meam,cr ego re^ituam eum tibi.^t dixit.'iion defccndetfilites mein Kobifcum,lt;juoniamfra fer eiui mortuia ejl,cr ipfe reliâm eüfoluf.cjtiod p euenerit iUi mors in itinere,quo proficifceinini,dedueetis ca^ ^eiemmeamcummeerere infcpu!chrum.]Qiio animo fuerit Iacob,cum narrationcm filiorum fuorum au diflêt,amp; fakiciilos peciiniarum in faccis ipforum inucntos uidiffcr, pcrfpicué u«bis ipfius afsignatis ex ponitMofcS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•*

OrbummefacitisJnquit.'iNon fimpliciter dicit: Sic tres filios amitro, fed oibnm (ê fieri queritnr, csra tarnen adhuc pracrcr tres illos liaberet nouem, Qnomodo orbiis eft, qui ex duodccimfilijs adlnic iio^ «em habet? Vides ingenium paternn expreffiim.Qiii liberos fuos diliguntjficfunt animari,ut fi de mul ïngeninmpater-tis etiam uniis lt;S? alter adimantur,iam fe ad orbitatem deueniffe purent. Secus comparatum eft eorum num.

gt;ngeniun«,qui liberos non amant.Illis etiam exiguus liberorum numerus multus tft,nec indicant ié or tos fieri,niii ablatis in uniuerfum omnibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Simul obferiia in quam tentationem incidat uir fanftus. Habebat promifsioncm multiplicandiiémi Tentatio lacob. »is inftar arena; maris,amp; incipit iino amp;nbsp;altero ex duodenario filicrum numero amifsis,timere fibi ne in tidat in orbitatem,at(p ita irrita fiat promüTa amp;nbsp;expeélata pofteritatis multiplicatio.ln liuiufmodi ten tationes ficpenumero incidunt homines fanóli.

Deinde obferuandum eft.quod non dicit, Orbus rcddonfed, Orbum me facitis. Culpam eorum qu'ar ’ccidebant,reiicit in ipfoS.Et reuera lie habebat,licet ipfe non intelligcret. Qiiomodo ueró intcllexeriC quodipfis obiecitjCapitefeqiienti tiidebimus’. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Iofeph,inquir,non eft,amp;lc, Exponir,quomodo ié orbum fieri dicat.Loqiiitur autem admodum pa-tbeticéjtang fenex iiehementer mœftus acperturbatiis.lofepli non eft,Simeon non eft.quafidicat.-HoS tam certó ac prorfus amifiJofephumdeuorarüt beftiaquot;,Simeon necatur in Acgyptq.Et ultra tam gran de difpendiuin pignorutn meoriim aufertis etiam Beniamin,quem fcitis mihi eife charifsimü.Ha;c om »iarecidunt nonin uos, qui parum talia curafis,fed in me. Millifuntcmniaha'Cuoranda Si conco-^iienda. Paucis uerbis magnam animi fui meeftitiam exprefsit; reuera nihil minus fuit Iacob g Stoicus. Et ait Ruben ad patrem fuum diccns;Duos filios meos occide,fi non rediixero eum ad fe,amp;c. Loqui tur de Beniamin,conaturip permouere patrem,ut hune cum ipfis in Aegyptum mittat.Aloqui no erat fpes redimendi Simconis,qui omnium ipforum loco renebatur in cuftcdia,nifï Beniamin fecum adfer-tcnt.Loquitur nomine reliquorum fratrum, rang fenior ac primogenirus. Et ut reddar pattern fecii-Ê nun de rcditii Beniamin,pofcit eum dari in fuam manum,id eft fidem Si curara. Et ut exprimât qua'm hoc non leui conditione pofcar,duorum filiorum fuorum uitam loco illius oppignorat dicensiDuos fi hos meos occidc,fi nonreduxero cum ad te.

Obferua hic in Rliben animum haud alienum a' Philadelphia,quam nbsp;nbsp;anrea in caufi lofcphi often- Phiiadelphiie e~-

derat.Hic fuaipfius pignora deponere paratiis eftin caufa non priuata,ffdfrathbus communi.Expen- xemplum. dunt alq, quàm fuerit ifta oppignoratio filiorum Ruben infufficicns,imino nullius momenti in hac Qufa,proprcrea quod lacobo jque difficilefuiftér occidere nepotcs,atri5 damnum amifsi Beniamin pa tienter tolerate. Interea ramen iudico nôfuifléludum quod hic Ruben patri obrulit, fed cogitationem ïdmodum feriam,qua licet non cogirauerit,g acceptapeffet SC urilis tflé patri huiufmodi filiorum fuo turnoppignoratio,oppignorauit tarnen ferid, quod habebat charifsimr.m. Si r.oufinc grandi dolore ïmittere poruiftet.

Er dixifNon de(cendetfiliusmeusuobifcum.'iNon acquiefcir,qiiod tarnen poftca'fiidurus cft.SicfoIenr, lt;iuinubc perturbationis impediti nonpoflunr ftatimuidcrc amp;expendercquidneceflarioagendum fit,quid non.Obferua autem quod non dicit. Non defeendet Bcniamin:fed,Non defeendtt filius meus »obifeum.Etant SC illi filq eius,quibus loquirurnieriim hunc unicc' uocat filium fuum quem unicc' dili S«bar,amp; quem illi auferre uolebanr.

Qjioniam frater eins mortuus e/î.] Loquirur de Iofepho,fecundum quod pci fnafus crar,non fecundum Ef faniii faifis •letitarem. Sic Si fand 1 uanis funt opinionibus obnoxq. Nefcicbat lofcphura non foJum Hiuere,fed opimonibus OC' dominum eflé rotins Aegypti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cupantur.

Etip/è relions efî/c»/«s.]Intelligc,Ex Rahel.Signifi'cans,quare nolit Beniamin .à le dimittcrc,adiungir, Exfalfaopinione colligit falfum.Nonenim erat illerclidus foins.

Quod fi euenerit illi mors iSdc.deduceris caniciem, uel fenedute m me am cum mertote in fepulchrü, Scnfiis eft; Occidcretis me. Non poflem amplius uiucre.uel,Affîcercris me ludu Si mœtore, quem ad ’pfum ufepfepulchrum meumnonpofiemexcutere. Septuaginta habenr,adinfernum, quodeft in E-hræon’yiX'P» ideft,adlépulchrum.EthincdataeftAugüftino Si alqsquibufdam mouendi quæfiio-nem de inferno,quomodo uir fandus ad infernum fe defeenfurum dicat. Chtyfoftomus ramen loquuquot; tioncm hanc probe intellexit.Sicenim expofuir.Timeo,inquit,xtati adolefccntis. Si uercor ncetiâhac confolatione priuatus cum dolorc uitam finiam.

Obferua,quod non fîmpliciter dicit,Dcdiicetis me:fed,Deducetis caniciem meâ cum dolore ad fepui dirum.Emphafis eft in uoce caniciei uel fenedutis Graue eft pattern a filqs fie contriftari,ut cü dolorc ac mœrorc rnori cogatur. Grauius hoc eft, fi nulla habearur ratio fenedutis canxin ipfo qucqj parente,fed contrifteturilla ad mortem uf(p,qua; fingulari debebar ftudio rclenari.

Deinde óf illiid obferucmus.Quod fi ira uifum fuiifet Domino,potetant hxc omnia lacobo quxgc

79^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T N G E N E S t H

fla erant Sf gerebantur cum filijs iniiis,matcriam adferrc fingularis gaudi] 5^ exuIratîoniSjfi unum hoc ex iüis intcllexilîcr, fieri ifta à lofcpho ipfius filio. Veriim uolebat dominus icruum fuum ultima hac tribulatione cxercere,priufqiiàm cum ingenti gaudio qiiod pauîo pdft futurum erat,exhilararet. Non cft hoc fadlum à Deo ftudio affligendi, fed magis præparabatur animus uiri fandfi adfuturam Ixtitiâ. Quemad.nodum £nimfolisfplendorboccftilluflrioramp;clarior,quo propiusillum tenebrofanubes *J)i !ecefsit,fic accidit ctiam lacobo in hac caufa. Et npbis curandum cft, ut in huiiifmodirerum noftra-rum obtcncbrationibus firmi perßemus^ac nihil addubitemus, præforibusefieiUuflremrerum melio nim feretutatemjdicamus^ memorabile illud.-Pofl tenebras fperolucem.

Secundd defeendunt in Aegyptum filij lacob,ad emendum frumentiim acredimendum Simeoneni fratrcm,acc£pro a parte Beniaminfratre iuniore unà cum muneribus.Excufantfr de pecuniainlaecis ipforum reperta.Accipiuntur à lofepho amanter,amp; honorantur prandio.

Et fames mualuit interra.H accidit ^cum abjumpfijjent edendo frumentü quod aduexeraut ex Aegypto, di xitad eospatey eorum;B.cuertimini,emite nobispdulum cibi. ] Interea dû lacob filin fuû Beniamin cü fratribus fuis in Aegyptum mittere detrelt;frat,magis ac magis inualefcit fames in terra, abfumiturfrii-menrum quod feeum ex Aegypto aduexcrant; urget necefsitas redeundiin Aegyptum ad emendum ci bum.filent fili}, quia fenex edixerat non miftiirum fe cum ipfis Beniamin ; ipfi uerd fine illo defeendere non auc’ebanr.Hæc mora Si cundlatio durât uiq; ad finem lêcundi anni ex quo fames cccpcrat, ficut in fra' c3p.40.ex uerbis lofeph uider.e iicer .Tandem lëncx, cum abfumpfiflët edendo fi umentum, incipic fiiios fuos uelleremitterein Aegyptum necefsitate uidelicet compulfus.

Keuertimini,inqüa,emite nobis modicum cibi.] Obferua non dicit fimplicitcr,Emite nobis cibum.'fedjE-i^turafeniim. mite nobis modicum cibi.Senex erat.Et ca eûfenum natura,ut in omni rerum ufu fint parci,amp; alienifsi mi à uitio hixus Si prodigaîitatis,cui obnoxq funt iuniores.Siue hoc intft fenibus propter frigiditatem natursc qua fît ut non fint appetentes cibi ultra id t]uod narura pofcir,qua; modico dimittitur, fiue Ion go rerum ufu per experientiam edoélicognouerunt modico pofie fatisfieri naturae melius,quàm fi co pia Si abundantia adobruatur.Sicinquam comparatifuntfencs.Deindequoniam pafsim magna erat ciborum peniiria, ipfa res monebat, cohibendum efte ftudium abundantia’, Si ftudendum parfîmonix. Sine hac,fiue illa,aur etiam alia quapiam cauia lacob modicum duntaxat cibi emi uoluerir, conueniciis eft ifta uox Si fenedtuti illius,amp;: tempori fâmis.Sunt qui putant eum fperaflê breui redituram fertilita* tem,ideolp fie efte loquutum.

Et dixit ad cum lehudah dicendo-.Conteüando conteüatus nbsp;nbsp;nos uir ilte diccnst'iion uidebitis faeiemmeamß

non fuerit frater ueüer uobifcumSi mittis frah'em noftrum nobifeum,defeendemus cr ememus tibi cibum. Si non mittis,non defeendemus-quoniam uir lUe dixit ad nos.^on uidebitis faeiem meam, fi non fuerit frater ueüer uobif Cyti^are ïehuded} cw.] Ruben primogenitus tacet, quia nihil effccerat, cum iam antea duos uellet filios fuoS oppigno

rare patri pro Beniamin, fi hune fidei fus commendaret. Simeon aberat. Et alioqui etiamfi adfiiifl’ct, non poteranr ipfc amp;nbsp;Leuicum fiducia quicquanftgere cum pâtre,propterea qiidd turbauerant eücarde Sichimitarum. Confequens erat, ut Ichudah pofl hofee natus ageret cum fene, illiiÿ diferté ediceret, qua poffenr conditione redire in Aegyptum.

ContfïiiindOj inquit, conteüatm eütiosuirillc.'iDuo facit.Exponit patri conditionem qua defeenfuri fint in Aegyptum.Deinde annedlit xiTtuXoylM'.CondmQ £fi,quod dicirSi mitris fratrem noflrura no-bifcum,defcendeinus,amp; ememus tibi cibum fi non mittis,r.on defcendemus.Qiiafi dicanPerte flat,utr5 dcfcendamuSjUeJ non defeendamus-Nos non pofliimus defcenderejUifî hac conditione, ut adducamuS nobifeum fratrem noflrum. An hune nobis adiungere uehs,uel minus,in tua efl poteflate.

Iliud obferua,quod dicitzEt ememus tibi cibum At fenex diX£rat,Et emite nobis cibum.Vtereg fiiæ perfonæ decorum fie loquendo exprefsit. Patris efl oinnia ni ufus communes pro fe aedemefiieis fuis curare.Sic Apoftolus dicit.'Qui fuorum,amp; præcipuc domefticorum curam non habet, iiifideli deterior eft,'X fidem abnegauit.Hanc curam exprefsituox ifta Iacobi'Reuertimini,amp; emite. non dicitmibi,fed, nobis cibum.Filioriim ôf domefticorum eft,omnia faccre patrifamilias,hoc cft,inomnibns illi fiibmi-niftrare ac feruirCjUt habeat unde toti domui prouidere pofsit.Sic lehudah hic iuxta mifpat fiiiorü non dicir,Et ememus nobis.’fedjEt ememus tibi cibum.Vtiq; non ipfi priuatim,fed communiter totidomui empturi erant ciburntueriim fie loquitur,propterea quod cibus domefticus pertinet ad curam pote-ftatein patris,ut banc domefticis difpenfet.Sic animatos inuiccni efte conuenit non modo patremfarai-has domefticos,iéd Sf magiftratum aefubditos.

Aetiologia eft, quod dicif: Quoniam uir ille dixit ad noSzNon uidebitis faeiem meam, fi non fuerit frater uefter uobifeum. Graue eft Sf alienum a fîliis morigeris,iubcnr! patri praeferibere côditionem,filt; ne qua nolis facere quod mbet. Qiîoniam igitur in earn erant necefsitattm adadti filii lacob, ut m Aegyptum fine iuniore fratre redire non audtrenr,propterea quod lofeph £dixerat,ne cogitarent de uiden da ipfîus facie, nifi fèciim adfcrrent fratrem iuniorem, abfqj nota temeritatis Si inobedientiæ necefsita--tem lianelehudah patri expofuit, utfcirct rationem, quare nolient fine Eeniammdcfcenderein Aegy-pfum.Poterat moderatms dicereiNon tft nobis tutum fine fratre noftro defetndere. Quare quæfumus utbunc

EXPLANA T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79;

ut hune nobis adiugas.Vfrùm quoniam id liafteniis pertinaciiis æqiioad extremam iifq) ncccfsùatcm tccufaueratjuidebatur id quod res erat dilertc' ac ferió incukanduin. Ideo paucis amp;nbsp;grauibiis iierbis di-xitjNon defeendemuSjUifi fratrem noftrum miferis nobifciimramp; rationem liuiiis amp;nbsp;pra’mittir,amp; fubi) iitjdicens; Conteftando conteftatus eft nos uir illc diccns:Non uidebitis faeicm,meam,lioc eft,non pc-teritis comparere coram me,non feram iios,ne prsefumitc igitur redire ad me iiel ad emenduin frmnen tuirijuel ad liberandiim fratrem ucftruin c uiiKulis,fi non fuerir uobifeum frater ueftcr iunior. Hane coii. teftarionem ideo bis memorat,iit ineulcct fcni,non pofleipfos fine Beniamin defeenderc in Aegyptum.

Obfeniandum liie eft, non omnia foltre eonferibi ab hiftoricis faeris, quæ didta fünf uel gefta. Hæe O B S E R, iicrba,Nan uidebitis faciem meam, fi non fucrit frater uefter uobifeum ; fupra non funt à Alofe in ipfa biftoria eommemorata.

Deinde uidemus in laeobo, quam etiam fandfi homines -, pracfertitn feneSjfubindc aegre difeedant à ïoncepro propofito lt;Slt; affeiflibus inutilibus.

TertiOjamp;S illud hie doeetiintempore amp;nbsp;artieulo neeefsitatis,non eflê alieniim d filijs pfobis oppone ' fefefe morofitati parcntum,modó id fiat adieóla graui amp;nbsp;irrefragabili rationc.

Ef ait I^'dfZrQfjrfre tam male mccum egi^lis, indicando uiro illi, e(Je uobis adhuc fratreini'i ln Ebræo eft, ms’?,quod uerti poteft'Qiiare afflixiftis me? Vulgata latina habet.’in meam hoe feciftis mi-frriam. Sufpieabatur laeob faóhim hoe eftelt;i fiiijs fuis nialo animo, amp;nbsp;eo propofito, ut ifta oeeafione Beniaminfibi aufcrrcnt,quod hue pcrinde atqj lofephum odio profequerentur.Hoeanimodicit.Qiia tc tarn male' mceum egiftisZquafi dieat;Si male' uultis puero,debebaris faltem mihi pareere, aenon tarn tnalé meeum agere,ut indiearetis uiro,cfle uobis adhue ahum fratrem domi. Vides hierurfuS ingenium rtiium,quibus fere omnibus hoe ineft iiitrj,iit proeliues lint ad male' fufpieandum. Qiiieqtiid finiftri cue U!t,amp; aliter eadit qua in cogitabatur,illi ftudio aduerfum fe fad urn efle interpretantur.

Ef dixerunt.lntcrrogando interrogauit nos uir etiain de progenie nojlra .dicens.An pater ue^ler adhuc uiuitian habetis adhucfratremie^ indicauimus ei [ecundum os uerborum iflorum- Nim fciendo[ciebamus, quod diilurus fSfet,Adduciteß-atrein uc^rum^]Illud, Interrogando interrogauit nos uir, idem eft, quod, ftudiofifsimé ititerrogauit nos. Vulgata latina habet.'interrogauit nos homo per ordincm.Exeufant fadum fuum, innoeentiam fuam deelarant,quo patri finifträ liane de fe fufpicionem eximant. Pro innoeentia fua tltclaranda,tria adferunt.Primumcft fingulare quoddam SC accuratuin interrogandiftudium,quo uir •lie ex ordinc de omnibus interrogauerat.

B Cogita hic,quo animo frierit lofcph,eonfpcdis coram fe fratribus.Non cogitabat,Eece nebulones tiec memoria in *lios,qui me ram iniquis modis tradarunt,amp; iiendidcrunt,fed pro aftec'f u germanifilij defiderio fere- iuri£,nec faihgi batur cognofeendi ftatum domus parernæ,de patris uita falute, del]; germano fuo amp;nbsp;uterino fratre. um dignitatii fo Weo tam diligenter de illis interrogauit,oblitus omnium eorum quç fratres ifti in le defignauerant.Nô fephum à pâtre be intumuerat faftigio dignitatis amp;nbsp;honoris fui,ut affedu fiIfj erga parentein ôc ftorgiam fraternam er ac fratribus ab ga fratrem exuerir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alienaucrant,

Sceuridum eft,quod à primo natiim fricrat, neeefsiras uidelicet ad interrogata refpondendi. De bac' » dieiint;Etindicauimus ci fecundum os uerborum iftorum . Sic cft ni Ebræo, n’jbW ti’'quot;\ann''Q’7y,quafi dicat.Qiiemadmodum interrogabamur,ita rcfpondc«dü nobis erat. Indicarc nos uirooportebat,quæ 111e interrogabat Interrogabat aufem non folum de patre,fcd Si. de fratre,num prætcrea fratrem dômi l'abcremus.Qiiarc hoc illiindiearccoadifuimus,nifi perieulo nos mentiendo magis adhuc iiiuoluere gt;ioliüftcinus.Sumituraliquando,''Q'7:7, pro propter, ut uideatur Inc legi pofte. Si indicauimus hoc ei propter uerba ifta. Verü quoniam Exod.t4- eadein loquutio habetur ad hiicmodum; Etait Dominus 3d Alofen.'Seribc nbi uerba ifta,n7ilt;n ■'“isnri ’'Q 7^ ”3, pepigi tecum fccdus, quod commodius Icgitur, ^aoniain ftciindum os uerborum iftorum,quam,quoniam propter uerba ifta,uifum ertrcdderc ad hue modfi etiam hoc loco.

Sed quæritur hic,quomodo uerba hæcfiliorum Iacob cöniieniantcum narratione Mofis,qua cap. Q_v AEST, praccedcntiexpofuit,quid amp;nbsp;quomodo geflerit aedixerit ad ipfos lofcph,in qua non Icgitur quod ad iiitcrrogata iiiius, fed magis quod uitro ad reijciendam à fe explcrationis infimulationem de iuniore fratre fuo refpondcrint.

' Sunt qui dicant illos per mendacium dilpenfatorium hocuoluifte rcfpondcre Icni, quo-conceptam deipfis fufpicionem aui mo illius eximerent. Veriim hocinconfultd dicifatis patet capitefcquenti, ubi frdah adip.'um lofephum dicinlnterrogaft: prius fcruos tuos,Habetis patrem, autfrarrem,amp;c. Milii Itaip uerofimileeft lofephum de patre Si de fratre diligeiitius percontatum efte,q narratib Mofis xpri aiat.Ncc uideo hie ullam coiitradidlionem. Etenim fieri potuit ut Si lofeph de progenie ipforum pa-trc,iSf reliquo fratre inrerrogauerit,ubi Ic duodcciin fratres,amp; unius uiri filios elfe dixerant,amp;i illi de pa tie ac fratre interrogati,quemadinodum hie memorant,refpondcrint.

Tcrtiuin eft, quod pro tuenda innoeentia fua adferunt, ignorantia eorum quæ uir illc cratab ipfis txaiflarus. Num feiendo feicbamus,inquiiinr,quód didlurus eflet, Adducitc fratrem nefti urn? Tabs c-rat liæc ignoranria,ut prorfus nullius eflet exprobrationis capax.fdco non fimpliciter d;cunt,Ncfcieba musa’ed Num feiendo fciebamus,id cft,feire poteramus quod dkf urns eflet, Adducitc fratrem ucftrfi? Qiafidieat.'Num potcrat nobis eonftare,qgt; iulTurus elfetut fratrem noftruni addueamust’Num quod fur« neqiiiuimus,iiitare potuimus.^An culpabilcs elfe poftîimus in caufa,quam eauere nequiuimusfSic

794 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 N G E N E S I Rî

rcfpôdcrût ifti pro declaràda Sniiocëtia fua,ne pofthac pater afflictionis Iniiiis caulas in ipfes reijartt. tmoceiitiain no~ Admonemur hoc loco,qua diligentia curare debcamus, ut innocentiam noftram illis approbemus, ürâ approban- qui finiftri quicq de nobis fufpicantur,pra:fcrtim fi fint parcntes,ucl fratres,iiel atniti,aut alias coniui.-dain cjjeamicis. . Nihil enim peftilcntius acciderc poteft ad difi'olucndum niutuam coniun(flôrum beneuclentiain, quiim fi finiftra fufpicio non modoexoriatur inter coniunôlos,fcd amp;nbsp;radices in cordibns illorinn agar.

Acquitds fertun* Deinde obferuandum cft,q non debeamus culpare in fratiibus,fi uel ex uerbis uel faclis coriim,non ditüiterfratra, temcrarijs/ed necefiarijs/uenerit aliquid incommodijquod illipe præfcirequidem,nedi!m pra’caiurc potuerunt. Obtineat hæc inter nos æquitas, ut quifqj de fratre fuo cogitet : Num i'ciendo ûirepotuit, quod hoc ipfi eflet euenturüC’Vulgo dicimus.’ÎO'er aile ding 't^üßte,dcr geb einghten Gott. Pofiinr hac æ-quitatis ratione multacxcufariin diélis ac fratrum,quae fine hac in calumniamrapiuntur, amp;nbsp;im meritd culpantur.

Uixitq^tebudah ad ifraelpatremfumr.Mitte pucrum inecum/urgeinii'Sci^ amp;nbsp;profid/eemnr.ut uittamut,çr non moriatnur zyquot; nos c tn CX paruidi nojtri- Egoßdeiubeo pro Jt/e manu mca require eum. Si non reduxero emn ad te,ac reßituero eum coram te,peccati inte reus lim diebus omnibus.Miß cundatißtißßemus, iamfecundo rcuer fi ejjcm'.is. ] Cocperatlehudah exponere patri conditionem fine qua nóefient defeenfuri in Aegyptum. Hums fermo interruptus fuit, per id quod fenex culpa præfentis affliótionis in ipfos fuos filios deriua uird'li uerd contra earn fiifpicioncm innocentiam fuam declararunt.Iam redit Ichudah ad id quod a-geic cum pane cœperat. Conatus eins eft, permouere ilium lit Beniamin cum ipfis mittat. Mitte, inquit,piierum mecu, furgemusl]? SC profi’eifeemur. Appareteum baud modici momcntifuifleinoculis patris,ideolt;:p licuifle ci fiducialius cacteris cum illo agere.Et bine eft,quod non dixitiMitte puerum no-bifcri,nos fidciubemus pro co, de manunoftra require tum,amp;lc.icd fuo pcculiari nomine,Mitte,inquit, puerum mccum.Itcm,’Ego fideiubco pro eo,dc manu mca require eum,amp;.’c. Præfumcbat fibi plus elfe prærogatiuæ,apud pattern quàm eseteris fuis fratribus.

ArgumentiOn ne nbsp;nbsp;Vt aüt feni perfuadeat,utitur primiim argumento nccefsitatis o mnium fortifsimo, dicens; Vt uiua-

cefsitatii. mus,amp; non moriamur,nos amp;nbsp;tu lt;Sf paruuli noftri.Qiiafi dicanQiiid cunftans amp;nbsp;bcfitasfSi non mittis nobifeum Beniamin,raoriendum erit non nobisrantum,fcd amp;nbsp;tibi amp;nbsp;paruulis noftris.Si non habes no-ftri,habe fairem tui SC paruulorum noftrorum rationc. Noli tuamipfius falutem uni Beniamin poftpo nerc,fi nec nos nec paruulos noftros dignos putas,quorum falutem alicuius facias.

Fideiußio, Deinde ut illi metû eximat,quo faluti Beniamin timcbat,addit:Ego fidciubeopro co,de manu mea require eum. Fidem fuam patri obftringit. Non autem dicit, Filios meos occide, fi non reduxero eum ad tc,ficuti dixcrat Rubenjói nihil eiïeccratrfed feipfum obligat,dicens: Si non reduxero eum ad te, reftitueroeum coram tefuiuum uidelicet 8i incolumem)pcccatiin te reus firn dicbiis omnibus.Hoecft, obnoxius firn tibi ad quod uolueris fuppliciitm tang qui in te grauiter peccarim. Illud, DiebiiS omni-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus expoiiit Sblomoh ton o’?2r’7,id cft,futuri feculi. Non eft autë nccefle ut abter intelligamuS qu.am

de ditbus uirp illiusgt;uridem fit,atq;,Doncc uixcro,feram bunc reatum, qudd in te grauiter deliqumm.

A damno. nbsp;nbsp;Tertio adtuugit de däno,quod cunifr atio ilia pepcrcritixNifi cunlt;frati,inquit,fHifleinHS,iani fecundè

reuerfi efremus.Hoceft,in iftam famis ncccfsitatem non incidificmus.Satis enim frumenti interim adfer re potuiffcmus.Non dicit aiitcm,Nifi nos impeïiuifTeSjCunc'tatuslp fuifiesrftdjNifi cumftati fiiiffemus.' ut parcat intci im feni, ne culpam accepti damni in ilium reijccre uidcatur. Apparet lebudam fuiffe ut-f urn cordatum Si. prudentem.

Obferuandum eft,quôd fi dem fuam patri oppignorar in caufa non priuata, fed ram ipfi patri grell quis fratribus fuis communi. Poterat diccretSi nobis omnibus tantum fi'dei non habes ut puerum nobi feum mittas,nec uis agnofccrc neccfsitatem communcm, qua amp;nbsp;tu Si nos Si paruuli noftriconflringi mur,pcr me licet fernes pucrum.’interea uidebo,quomodo necefsitatibus meis aliunde confulam.Nihil horum dicir,fcd qua poteft diligetiaifcni pcrfuaderc conatur,ur uel fibi pucrum couimcndet. DifeamuS • ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quam non debcamus facile deferere caufam cum parentibus ac fratribus communcm,nec kuiter maio-

Et dixit ad eos ifrael pater eorum:Si jic nunc idi,hoc facite,accipite de optimis terr.e(ßudibus)in tiafa ucdlra, Oquot; adferte uiro munus,modicum refina;,cr modicum mcllis,aromata,zy' Haden,nuces,cr amygdala.Et pecutiià dupliccm accipite tn manwn ucHram,acpecutuam quam retuliHis in ore faccorum ueHrorum referte in manu ue- ■ {ira,ne forte jit error.Et fratrem ueftrumfumite ac furgite,redite ad lurum.^t Deus omnipotens det uobis mifera tiones coram uiro,ut dimittat uobis fratrem ueHrum ahum çy Leniamin,Et egoficut orbatusfum fic orbatus ero.] Tandem uiifius partim necefsitatcacquirendæalimoniæjpartim perfuafione lehudab, confentitfilijs fuis,ut Beniamin fecûaiifcrât.Sific nunc eftjingt.QuafidicariSiquidcres habet, ut mibiexponitis.Ger manicc' dicimus,d(c 'fsg/ylim nun alfo iH.Hoc eft facitc,inquit. Et fiibiungit,quid facere debeär. Accipire,iii A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quir,de optimis terra: frudtib.amp;lc.ln Ebr. eft,accipiteY‘itlt;nn’Y!aTi3,ideft,delaudc terræ. uocar aütlau

lt;lcm,encomium,uel canticum terræ,celebrcs,laudatos,ac decantaros terrç friichis.Quorfum illos in ua la fua fumere dcbeantgt;exponit,diccns:Et adferte uiro munus.Exiftimabat eum muneribus cfic placan-durn,quo confilio Si. fupra cap.jr.fratri fuo Efau muncra mifcrar,ubi quædam funt degeneribus Siratione munerumannotata.

Modicum refini,amp;lc.Reccnler quosfruëlus terrxfumeredebeant.Supra'ca.jrmentiofaifraeft tri3 generum qua: hic noininantur. Videlicet ‘'quot;iX Si Si nKSS, id eft,id eft,refina:,ftadiis,amp;l aromatum, qiiæ

»B XPL AN ATI o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79?

A nfgociaroreS Ifmaclirx in Aegyptum ferre folcbant,undeapparetfiiincilla Aegyptijs grara,5^ aliunde comparanda. Qi.iare non inconfiilto lacob exiftimauit de huiiifinodi frudibus munus tile domino Aegyptio mittendum.

Etpecuniam duplicem aeci[)ite,c^c.]Locus hie bifariam intclligi poteft.Primd fie, ut habcat infuffi'eiê Pecunia duplex-tem fpccifïeationem. Videtiir enim fcnfiis efle:Peeiiniam duplieem aceipire;unam,pro einendo frumtft to:alteram,quam in faccis ueftris r£tuliftjs,iit ilia reftituatur.Iani euin fimplieiter lubiungar,Et pcciinil* qua retuliftis in ore faceoriim ueftrorum, fine mcntione eins, qua emendum erat frumentü, uidtfiir hsc defiderari altera fpeeifieationis pars. Deinde poteft ad hunc modiim exponi,ur triplicem iioluent aeci-eipi pecunia. Duplieem uidelicer pro eomparandofrumentOjÇjj exiftimaret uerendü fflre,ne duplo cha-tius emendum eller q antea,proptere.a qudd copia illius dimiiiueretur,amp; fames magis ac magis iniia-lefceret.Deindeamp;eamjquamfccum ex Aegypto retulerantignorantcS.Ethtcpofteriorfenfusnômo do fimplieiter concordat cum litera,fed Si. reipfa probabilior uidcrur.

Vides hic exemplum prudentia: Si iuftitiæ.Prudentiæjincog» prarcogitauit,alimentum interea tern Exemplum pfU“ Poris crefeente fiimeduplo ccrpilTe charms uedi q antea, ideotp duplieê pecunia aceipiiufsit.Malû hoc (ienti£. tritum eft Si antiquum,quod tempore famis ab auaris homiinbus quæftus im moderatus fic quæritur, nt quo maior eft emendi neccfsitas,hoC omnia charius uendantur.Et hoc padlo paupercs,amp; mediocri quoqj fortuna homineS,quibus non eft pecuniarum copia,uel famcm inedia uincerejUel cum morte lu-ftaricoguntur,dum interea loculi auarorum farciiintur ac diftenduntur.

luftitif exemplum in co eft,q» non unit relatam ex Aegypto pecunia retincri,fed reftinii,qiiamuis nc Exemplum iuüi ltirct,ftudio nc uel errore faccis eftet infinuata.Qiiid illis eft faciendü,qui ftudio,dolo,furto,raptu feien ti£, ter acquifira domi habent,ac retinent.^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Et fratremueilrum/wniteOntcIligit 'Ecni^min') uefurgite^redite aduirum, inquit.] Vide q prudentef tion dicatjEt tu lehudah ffatrem tuum fumerfed ad omneSjEt fratrem ueftrum fumite. Qiiod enim Ie* liudah fidemfua feparatim pro Beniamin obligauerat, wquiore animo fern potuit à cacteris fratribus, qiiandoquidem ad eiufmodi obligationem non clfent ipfi perinde animati, q fi pater fihum fuum uni feparatim magis q communiter omnibus commendaftet. Hoc enim quif^ fui cëtemptii fieri iudicalfct, animosip illorum adinodum aduerfus puerum exacerbaflet.Et illud quotp compctetef faiftü eft,quod non dixit. Et Beniamin filiuineum.'fed,Et fratrem ueftru fumite. Hoc enim padfo animos illorftadbc-neuolentiam ac fedulam cura pucro in itincre t xhibendam efficaciiiS permoutre potuit,qiidd eum ipfis È tanquam fratrem fratribus commendauit,quàm fi tanquam filiü fuum cætcris chariorem in precio ha beriuoluiflet.

Et Deus omnipotens,inquit,det uobis miferationes corä uiro Sic. Haiffcnus amandauif filios fuoS, Si quid facere debeant,inftruxit iam fubiügit,quaprecat liiccelTum, ut utrütp filiû Si Simeone Si Beniamin rediieant. Obferuandum aut eft, q, pro pietatc fiia preces ad Dtum infti uc'lioni fuæ adie-dt.Seicbat tnim omniafruftra geri,etiamfi prudëtifsimé fiutiiiftituta, nifi profperiratem Si fuceclTum adiecerit Dns. Commodeaüt ufus eft uocea'''ann quae uifeera, atep ita miferationes fignificat intimas amp;nbsp;efficaces. Petit d Deo,ut animii uiri confjiedlo Beniamin ad miferationes permoueat,id eft,ad talem affcdlum ac fenfum,quo penes fe cogittt,q fit miferftn uiro feni orbari filio fent duns fuæ, aC dimidio animae fuæ,eaipcogitatione inducatur,utreddat utrüep filiü.Etreuera fiefadum eft. Incalucrunt enim lofepho C'W'jid £ft,uilcera, ubi coramfe Beniamin fratrem fuum uterinum ftantem uidit,ficut infra tiidebimus. Nos cogitemus hie de uanitate ilia Stoica, quafapienti fuo omnem miierationis affeduin Contact Stoicof, ac motfi adimiint. Vfqjaded lacob Stoicus non cft,ut abipfo quoqj Deo petat,ut miierationis fcnfuin, quo ipfa t|uoq; iiifcera moucantur, Diio Aegyptio Jindere dignetur. Et nos cor.fimiii modo petamus hoc .à Diio quoties apparet corda potentû huiuS mundi durius ac uiolentius agere q fit par Si aequum.

Et egOyinquitficutorbatU'Sfumßc orbatui ero.jSic uifum eftrcdderc,q, in Ebr. habet, 'n’yat» •'naw ‘’3MT *'®ilt;2,id eft. Et ego fient orbatus fum orbatus fum,Etego,inquit. Hoc eft,quod me attinef interea dum omnes .à medifcedins,ac me foliiin omnifiiioriim folatio deftitutum relinquitis, ficero tanquam pror fnsorbus,iudicabo me amififteuos omncs,erocp inluduac moeftitia defolationis inftarcorum qui Omnibus liberis fuis morte ademptis fadi funt orbi. Sic expreisit, quanta eum follicirudine Si mœftitia Beniamin à fe dimiferit.Qiioniam antea lofephum amiferat,iSd nunc fratrem eins unicc dilcdum peri-culo exponere cogitur,iudicatfe fadum efie prorfuS orbum. •

Mouethilce uerbisanimos filiorum fuorum,ut uelfui commiferatione indudicuramgerant Beniamin diligcntem ac fedulam, ne quid mali iili in itinere contingat, Si ut eum fecuin ineokimenf teducant.

Etacceperunt uiri muiuti illud,ex pecuniamdupltcem acceperunt inmanumfuam,ex Eemamin/urrexerunt^f etde/cenderunt in AegyptU)n,dc üeteruntcoramloßepho.'iyt erant à pan ead iter inftrudi,fic abierunt.Prg fcripfcrat de præcipuis terra: frudibus uiro illi loco muneris ferendis, de duplici pecunia accipiefida, Si pcrmiferat ipfis,ut Beniamin quoqpfecum auferrent. SicinftrudideiCenduiit in Aegyprum. Acflete-tmit,inquit,coram lofepho. Verbüftandiin fcripturis quadrifariam lumitur. Prime) fine conftrudio-ne, ut fignificetammo eft'e firmo Si infrado. Sic Mofes ad popukim diccbat Exod. 14. Nokte rimcre.^ State Sf uidete magnalia Dei.Et Paulus Gal.j’.StatCjSf nokte ireruin lugo feruitutis fubijci.Jtem, ftatu «Ifeconftantiddimmoto» Vti.Timoth,». Firmum fundamentum Dei ftat. Deinde, ut idem fit, quod.

79Ó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

ccrtareacdcfinere.Vtfiiprà ca.ig.Etftctit à paricdo-iEtca. jo. CriuidifTet LcaJi g, ftctifTcf à pariere’?. Tcrtidjiit flare corä aliq,fitefleillius miniflru,Sf adferuiendfi illiparatu.De hoefenfu admoiiiiiliipïà ca,4i.Qiiartójiit fit fiftere fe illi cui obftriólus gs efl,amp;i fide feriiarc iiixta^imifsri.Hocfenfii fiiijiacob cü efient in Aegyptü reucrfi,unà cum Beniamin coram lofepho flerifle memorannir. Nam ea eranr con-ditione domumrcmifsi,ut iuniorem fratrem fuum feciim adftrrenr. Qu are quod in Ebræo efij'/Tay” rfuidä uertiint,flatiicrunt ie^/le habenßch gefteU. De hac integritate fideiep conflantia qua qui bello ca«i pri flint ac fub ceditione dimifsi,uilt;flori fe fiftür,plcratp in hiftorijs etlniicis legunt, amp;nbsp;à ncnullis in quae ftionëraptt,fit ne hofli fides ifta reftitutionis feruada, cQ manii eins, etiä intercedete fidei hiiius miffo, euaferis.Poffunt in uträcp parte multa adferri.Meo iudicio uir ^ibus ac no modd feruâs fidci, fed Si fi-deliter confiderans,quid Deo, quid patriæ, quid populo ac fubditis debeat, mini Ilic temerefacict, fed Deum orabit,ut doceat ipfum,quid fit facicndum,amp; confilia bonorum uirorum audiet acfcquetur.

Et uidit !o/eph Bcmamin e/Jecm i'pßs,acdixit aconomo fuo:E)uc uiros iiio! domum,cr mada madationent} ac para.aam comedent uiri mecummcridte.Et fecit utr ficut dixerat Iofeph,cf duxit tdr ille uiros ad domum lo-feph.] Cfi Beniamin uidifiet lofeph cü religs ffatribus fuis corâ fe ftante,dubio ,pculfenfufratenii amo ris tangebat. Verdm qrn inciderät in ipfum extra domü/orfan inforo,uelncgociis publicis aiitdifpcii • ■ fatione frumeti occupatii,noluit gcq cü illis agere, fediußiteos in domü fuâ duci, iit fiorfim ac libcriiis qiiæ uiderent agere pofièt.Beniamin non agnouiirct,nifi illü cü ffatribus cóiunétim adcfie uidifiet. Vo.' luiraüteos accipere prädio fiugularitcr inflriiifto. Ideo mädauircrconomo,ut mac'larct malt;flatioiië,ac ' conuiuiü ad meiidic pararet.Nä comedcf,ingt,uiri mecü meridie. Arbitrer uariä fiiifie uctcribus ededi ac bibedi confuetudine.In eo tn omnibus fere nationibus coniicnit,quod tempus ante meridionalela.-boribus ac curis potioribus dcftinarüt,q qua; facienda erät factret fobric'.Qiiibufdä id eöfuetudinis fuit, ut nó nifi uefpere reficiédo corpori ededo ac bibedo,operä darct.Deinde Si ilkid admonendü puto. Ma óta,inqt maftationc,amp;f para.Sic hoc fecit in gratiä frarrü,trgo nö folcbat,guis magnus eilet pr inceps, qiiotidie maóf are Si luxui indulgere.Habes excmplü frugalitatis. Pra’terea in fiiijs lacob illud obfcr-ua. Qiiandocüqj in id loci, ubi lofcph agebaf,fiue ueiperffiue manc ucncrinr,ad illü cü muneribus fuis Si iuniorefratrCjUtfc fifterent, non acceficrunt benepranfiaepoti, fed mane anteprandium,meridiantim Sic folent homines prudcntc.«,amp; follicitc' quæ obeunda fuut obeuntes.

Et fecit uir fient dixerat lofcph,amp; duxit, Siic. Sic folet feriptura loqui.Primü fumrnâ rei dieit, deinde partes illius exponit. Cü dixifiet. Etfecit uir ille ficut dixerat lofcplnfubiuiigit, Et duxit uirille uiroS g ad domum lofeph. Atqui né hoc tantum dixerat lofeph, fed iiifferat etiam ut maftarct maftatiemem, Si pararet prandium. Si fecerat iam quæ dixerat lofeph, quomodo turn demum uiros illos domum du xitfciim id efietilli faciendum cumprimisfVerùm ficfolet loqui feriptura.

Et timuerunt niri ^propter ea quôd in domum lofcphi introducerentur, dixcruntip; Bropter pecurdton.qi^a: rcla ta cft indio in faccis noflrismos iiitroducimur,ut rcuoluat in nos, cr ùruatin nos,accipiatq; nos in feruos,cr nodîros. Et accefjerunt ad uirum, qui crat aconomus domus lofcph, ac loquutt funt ci in ojiio domus Cf dixerunt: Ohfecr^tmus Dominc.Dcfcendendodcfcendimusiamanteaademendum cfcam.Edaccidit,cH uenilfcmtisaddiucr forM,apcrui(fcmusq; faccos no{h'os,ecce pecunia cuiufq; crat in ore facci fuQ^ecunia noüra iuxta potulus fui!,Cf reportamus earn in manibus noflris.Et pecunia alia ad^imus in manibus no^is ad cmendü efea. ignoramus,qtdi Animus pufiîlus nam pofucrit pecunia nofiràin faccos noliros.'] Qudd timuerüt fibi filq lacob,J^prerea g, iufsi effent duci in ac perterrefa- domü lofcpl\cü id fieret ex lîngulari bcneuolëfia,admoner nos, qüo animus alioq pufilkis ac perterre é’usomma rapit faftus omnia rapiat in argumëtü periculfetiâubi nihil efl pcriculi,quëadmodü amp;nbsp;fupra admonuinuis, in argumentum immo ubifpecimina beneuolctiæedunt. Propter pccuniâjingütjquæ relata cft initio in faccis noftiis in pcricull. troducimur,ut reuokiat in nos,amp; irrua t in nos.Ebr.habet hoc modo, ’M quot;by bllsnnb’A ‘M’''7y

q d utrti potefljUt inuoluat fe fuper nos,amp; irruat fiipcr nos. Sufpicant hoc agi à lofepho,ut in domû fuâ iptrodiiftisfurtü pecuniç obijciat,?} domü fecü in faccis reportaucrât,atcp ita caufas quçratjjipterqua adobruatipfos,lt;Sf in feruitutëconfjciat.Iniioluere fe Si irruere fuper aliquë, nöeftfimpliciterpccnaslu mere,ficuti faciüt indices,fed cfi caufas per phas ac nephas côminifci,quarü prçtêxtu opprimant innoeë feSjficuti facere folent tyrâni.Sciebât fe eflfe innocctes Si infontes in caufa pecuniæ-huius. Quare né nifî l’cenafurum. wm iniufta timet. Accipiatq; nos in fer uos,Cf afinos nq/îros inquifit.JNô dicüt, Et tradat nos fufpcdio»

Quia nôeratid moris ilîis rcgionib.utfures fufpendcrët,fedfubqcicbanteos feruituti^præfertimfinon poifetlégitima fierireftitutio ablati. Et acceflerüt ad uirü g crat œconomus lofeph, ac locutifuritei in oflio domus,amp;c. Præccupare uolüt,priusg ,ppter pecunia hSc accufcntjidcolp hoc faciüt in oftio do-mus.faciüt hoc corâ Oeconomo,ut per hüc lofeph edoceaf. Faciüt fiippliciter, dicentes : OblêcramiiS Dne. Ebr.’'nilt; quot;3 quafi dicas, Dne.'uel,Quæfo Dire. Faciüt cxponëdo gd ipfis cü pecunia hac acciderif, idqj infeqs lgnoramus,inquiür, quis nâ pofucrit peeufiiâ nofträ in faccos nofiros. Et ne dicat œcorio-mus,Qiiare ergo nórefiituiftis illâ?addüt,Reportamus eâ in manibus noflris.Prætcrca ne purent fie uel le frumentü accipcrc,ut ubi akquâdo reuerfi fucrint,tü demü iHo pecunia adferât.’Et pecunia aliâ ad— fcrimus,inquiür,in manib.nofiris,id efl promptâ Si parata,ad emendü efciSic uifum illis efl innocentiS fuâ cxponere,priufquâ de pecunia hac in quæflioncrapcrenl. Omnia duobus argumentis innocentiæ Si ignorâtiæin animü difpcnfatoris infinuat.Et reuera magnum habentexeufationis pondus hæcduo argumenta,fi non iicrbis tantum,fed Si reipfa comprobentur. Et dixit:Pax uobis.tHe timcatisiDeus uelt;^ fier,Cf E)euspatris ncürif dédit uobis thefaurum in faccos uefiros. Pecunia ueüra peruemt ad me. Et eduxitad

eos Simeofieni.J Duo facit bic ccconomus. Primiîm,quoniam iiidcbat eos animo eïTe pcrcnlfo anxio, iubeteos efl'e animo fcciiro amp;nbsp;quietOjdiccns:Pax iiobis^ne timcatis. Vtitapprccatione,confolarione Si iiiterpretationc.Apprecatio eft quod dicir,Pax iiobis, Confolatio eftillud, Ne rimeatisJntcrprctatio, quod addit dicés,Deus uefter Si Deiis patris ueftii dedit nobis tbeiliui-um in faccos uefti os.quam pro-pterea fubiicir,quodilli dixerant: Ignoramus^quis nam pofuerit pccuniam noftram ii) faccos noftros. Quodadditj Pecunia ueftra pcruenit ad me, affccurationem haber,ne cogitent de ilia fore qustftionem..

Qiiafidicat;Niliil de pecunia ueftra difidcratiir. Nam illam ego lt;à uobis accepi. Quarc quam in faccis iicftris reperiftiSjfic ut ignoreris,quis cam illuc pofuerit, non debetis adferjbere nifi Deo ueftro ac Deo patris ueftri. Deinde,cducit ad cos Simconcm. Videlicet c' cuftodia.Sic animos comm etiam hoc padlo lt;rigit a.c pacaros reddit.

Obferuandum hie eft exemplum fcrui pij,fidelis,amp;l humani.Pietatis erat quod dicit : Deus ueftcr,amp; Dcus patris ueftri,dedit uobis thefaurü in faccos ueftros. Sic foIemusDco adferibere beneficia,quç nee ïioftro flint ftudio acquifira,nccfcimus unde ad nos peruencrint. Germanicc’ dicimiiSjGott hatmirs be-fchSrt.Gott bat mich beradten. Quærunt hic defendi ne pofsit à nota mendacij, quod bic fcruus facquot;liim fuum Deo adfcribit.Ipfe pccuniam iuffu heri fui faccis illorum infinuauerat.Et hic dicit: Deus dedit uo bis thefauruin in faccos ueftros.Apoftohis dicit i.Cor.ir, Inuenimurfalfi teftes Dei, quoniam teftifica tnur aduerfus Deumjqiidd Chriftum à morruis cxcitaucrit, quem non fufeitauir, fi mortui non relur-■gunt.Sic uidetur Si hoc loco feruum iftum aduerfus Deum teftificari,dum prædicat de illo,quod non il le,fcd ipie feceratjatqj ira efte falfum teftem Dei. Refpondeo;Longc'efthic alia ratio,ab co quod Pau lus de refurreiff ione difputat. Primü fi Chriftus non refurrexifl'et,uriq5 fuiffcnt Apoftoli falfi teftes Dct, teftificanres de illo, quod rem feccrit, qua: tarnen prorfus fafta non fuifTct. Hic fermo eft de re omnino fadfa.Nam conftabat pecuniam fuific fiiccis filiorum Iacob infinuatam. Dcinele ctfi fac'lum hoefit iuffu lofephi perferuum,nu)lo tarnen mcndacio Deo tribuitur,cuius omnino eratinftiiidiufaftum. Qiiç ■lofcph in haccaufiifccit,nondcbcnt humaniconfiiij uel prudcntiac, ueltemeritati adlcribi,tcd magis di tiinædifpofitioni,qua omnia huius negocij gefta ad certum «Sf conftitutum linein dirigebantur.Qiiare admodum pic'Si ueracitcr ditftum eft ab ccconoinoifto, Deus uefter, amp;nbsp;Deus patris ueftri dedit uobis thefaurum in faccos ucftros:tam abeft ut arguendus fit mendacq. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Fidelem fe hic fcruus in co dcclarauit,quód cum cflet confeius fecreti dominj fui in hac caufa,fimula tionem illius coijftantcr ac fidcliter adiiiuit. Poterat diccre.-Ego pofui pccuniam in faccos ueftios, idlß ® iulfudomini mebScfadtuinefthocucfironon malo,fedbono,VerùmidcratceIanduin.

Humanum fe præbuit in co,quc)d cum uidcrct cos efle anxios,cöfolatus eft Sf fccuros reddidit,deinde Simeonem confeftim ad eos adduxit,cum tarnen nihil adhuc mandat! de illo acccpificLnifi qudd feie bat hoc dominum fuum nonimprobaturum.

Et introduxit uir illc uim in domtan lofcph,dcditcj; aqua, er laucrüt pedesfuos, äc dedit pabuJä afinis eoru^ ] Qko(/ beneßt ci Simconem adcos cduxir,cum adhuceftent prç foribus,uel in proftibulo aut atrio domus,ac tum dcmfi tofaiiumjdnplo «OS intro in ipfam domum duxit.Poterat hocditferrc.Veriim hoc funt ingenio uiri boni, ut quod hu- edinomine cra-inanumcft,non cundlanter,fedcitó faciant.faélum bonum cito faólum,duplici nomine grafurn eft. tum.

Deditillis aquam,?7 /Mmmt,inquit,pcdes/uos.] Potwrt legi,Et laiicrunt pedes eorum: ut intelligas far Qjtales ßcrinC äiim hoc efle perfemos domus.Interca cogita, qualcs principes Ifracliticæ genres fuerint lÄi patriar- principes ifracii «bæ.Sicproficifci folebant,utopus habercnt lauacro pcdum. Quod autcm CEcnonomus aquam de- ticægentis, diflcfcribitur, argumentum magnæ ficcitatis efle uidetur, ut ucrofimiie fit aquam domus lokph non fiufle cuiuis cxpofiram,fcd difpcnfationi erconomi commiflam,qucmadmodum Si ea quæ alimoniam conccrnebant tam hominum quain animalium.Sic addit,Ac dedit pabulum afinis eorum.

Etparaueruntmun’is, donee ucniretlofeph mendie. Audicrantemm, quod itlicmanducaturi effentpancm ] Exemplum pru ïxplicuerunt frudlus iSf aromata, quæ fccum raunens loco aduexerant,ut ucnienri lofepho ftatim ii- dentia.

Ja poflent offerre, atque ita animuni ilhus ante omnia delinire. Erat hoc prudentiæ, qua non modó filij huius fcculi, fed Si fandli homines in loco utuntur.Etenim quod ifti hie fccerunt,non fuo,fed ipfius Jacobi patris ipforum confilio Si iuflii fecerunt. Audierant cnim,inquir,quód illic manduca-turi eflent panein • Dixerat quidem hoc lofeph ad œconomum, probabile eft quod ipfis audien-fibus dixerit. Dubio tarnen procul dixerat non Cananæorum, fed Aegyptiorum lingua. Siquidem ftudio cauebat, ne illc'ri'i lingua ad eos uterctur nifi per interpretcin. Qiiarc fufpicor œconomü domus Jofeph utranep Si Aegyptiorum amp;nbsp;Cananæorü lingua calluiflc,amp;: quæ lofeph dixerat illis expofu ffe.

Et uenit lofeph domian, CT dttuleruntilU muniis, quod erdt in mdntbus ipforum, in ipfim domum, cr ina rud^ Wfecoramittoadten-dm.} Aleridie domum ucnit lofeph pro morc:quo folent inregionibus ilhs cali-dis æftum mcridiei declinare,ôd refedioni operam dare.Poterat citius, nifi ucl irapeditus fuiflet nego-ciiSjUclaffeftum cordis fui ad tempus diisimularc uoluiflet.

Etdttulerunti[liinunits,inqtdt,inipftindomum.'i Paraueruntquidem Siexplicucrunt iamantca,iierum in ipfam domum nonduniattulerant,fed aduentum Domini expciffaucrant.Qiiid ergo eft qiiod Habere dliqtdd dicit. Quod erat in manibus ipforum ?Qiiemadmodum pecuniam in manus accipeix ac deferre iufsi inmdnu. trant à lacobo pâtre ipforum. Si ad œconomum dixerant, Reportamiiscam in manunoftra, Si pc-tuniam aliam adferimus in manu noftra : amp;nbsp;ita hic munus attulilfe lofcpho dicuntur, quod in ma-nibus ipforum fiierit, Qiiis autein adco ineptæ mentis eft, utputet cos in toto ifto innere pccu-

798 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GEN ES IM

nias geftalTe in manuf Pecuniam accipcrc amp;nbsp;adferrc Si habere in manu, efthabere pecuniarti in prom-ptu SC paratam. Germanicr dicimusdcb habsgelt beihanien.Confîmili modo amp;nbsp;munus hoc erat in^na nibns ipforum, etiam priiifqiiam illud lofepho offerrent. Et inter offerendum non tenebant illud in manujfed iuxta fe locatum habebant,iicl ccconomo tradiderât.Etcnim grauioris ponderis erat, quàm ut manu teneri poffet. Quare inconfulto reddidit latmus interprcs : Obtulerunt'cp ei munera,fenentes • in manibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Et incuriMrunt (e coram illo ad tcrram.}'Vtiq) fecit hoc amp;Beniamin cum cæteris. Sic implebatiir fomniS Jofephi de ftellis undecim,quas in fomnio curuari ante fe uiderar.

Et interrogauit eos de pace, ac dixit : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pax e/l patri ueiiro feni,dequo dixiüis ? Viuit ne adhuc.] Illud,

EtinterrogaiiiteoS eos de pace,in Hebrzo eft: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nnb W'n quod bifariam intelligi poteft. Vel

idem fit, quod, amp;nbsp;petqt eis pacem, hoc eft,apprecatus eft eis paccm,quemadmodiim uidelicet œcono-mus fecerat dicens,Pax uobis.quod nihil eft aliud quàm pacific^,cum apprecationc uidelicet pacis,fa' lutare.Siclegituramp;i.Sam.io.cap.Qquot;»’?!»’? pb AVtt'V^ideft,Etfakitabuntte. Ex. Sam.s. EtmifitThoi loram filium fuum ad regem Dauid n'gt;bu7b '\b bxwb, id eft, ad falutandum euin. Hoc fenfu faliitauit lofeph fratres fuos. Vulgata latina habet: At ille dementer refalutatis eis. Vel ut intelligas eum interro gaffe de ftatu illorumjprofpere ne haberent uel fecus. Nam uerbum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non modó pererc,fed SC interrogate fignificat.Sic uerterunt Septuaginta: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xi/riftiràie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft interrogauit aüteos:

Quomodo habetis.^Sunt uero qui intelligant lolephum non de eo interrogaffe fratres fuos, quotnodo ipfi haberent,cum uidereteos coràm refte ualcre,fed quomodo haberct pater ipforum,attp ita conne-ciuntifta,ut unafit 3C eadein interrogatio Vertuntenim,Interrogauit autemeosdepacedicens.Num

* pax eft patri ueftro feni? Nihil eft periculiprorfusquemfenfum ex iftis approbcs.

Nw« pax eü patri ucüro feniide quo dixiilisfviuit ne adhuci] Dubio procul magno tenebatur defîderio adducendi ad le partis, ciîm ut fenc6:uti illius folatium impcndere poffer, rum ut ille coram fomnij fui adimpletionem cerncret,cuius gratia olim fuerat ab eo reprehenfus, fuprà cap. jr. Ideo cumprimis de uita Sc incoluinitateillius interrogat.Sciebat eum iiirumede mulris tribulationibus excrcitatu,amp;l pr*-terea propter fe iam olim,amp; nunc etiam propter Beniamin admodum mœftum ac pcrturbatum.Qiia' re timebar,ne uel morte abnperetur priufquam ad fe adduceretur, uel morbo fic corriperctur, ut nusq deportaripoffet.Vtrunq; igitur perconrat ctimeffet ne incolumis, tum adhuc ne uiueret. Videtui aüt inconuenienter fadlum, quod pritniim de incolumitatc,deinde de uita illius percontatus eft.Etenim ut prins eft uiuere,deinde incolumem effcdta de uitaprius,poft ueró de incolnmitare qiijerendum effe ui- 8 detur.Veriïm non eft prærer rationë quod poftrcmó de uita partis percontatus eft.Etenim eum primu cömuni more interrogaffcr,profpere ne ageret pater, mox fiibfj t animü eius cogitatio de grandscua illius fenedure(erar enim rum annorü centü rriginta)ciiiiis confideratione exiftimauit quærendum ma-gis effe uiueret ne adhuc, quain, effet ne incolumis ac profpere agens, pracfertim, cum cuniflantius uc-niffent ac tardius, qiiam futurum fperauerat, uideretiç Beniamin adeffe, que acgr«? à pâtre uiiio auelli poffe iudicabar.

Et dixerunt:Pax eü feruo tuo patrinoilro, adhuc uiuit.cr inclinantes incuruarunt fe,} Omnia fingularcm fubmifsionê ac reuerentiâ fpirant.No dicüt fim{Âciter,Paxeft patri noftro : fed,Pax eftferuotuo,patri noftro:adhuc uiuinatep ita né foiü feipfos,fcd SC ipfum pattern lofephi domination! fubticiût. Sic ifta le gunt in editione Sept.Et dixitjBenedidlus Deo homo ille.Quæ in Hebræo nô haben!. Et inclinantes, inquiütjincuruarüt fe.lplî quidë fie gratias illi egcrüt humiliter, fubmiffe ac reuerëter, quod tain bene-uold de pâtre ipforu percétari dignaretur. uertim Mofes ifta propterea comemorat, ut leftorem admo ncat,fomnium lofeplii non femel tantum, fed iterum atqj iterum a' fratribus ipfius fuifiê impietum.

Et leuauit oculos fuos,Hiditq^ ßeniaminfratrem fuum filium matris fu£,ac dixinUe ne eü frater ueüer mitxr, de quo dixiilis-c^ ait: Deusfaucat tibifili mi.] Viderat Beniamin iam antea,priufquam eos domum fiiam introduci iufsilfet. Verum,cum ilium fingulariter falutare uellct,oculos fuos ad infpiciendum eum leuâ uir,hoe eft,direxit SC intendir,uel eircuintulit.Neep enim cor.fufe,fed ordine fecundum feriern ætatum co ram ipfo ttabâtfratres,ita ut Beniamin paulo remotiiis ftaret, tanquam natu mùior, Qiiarc in moretn quaefibundi oculos fuos paulo leuauit altiiis, ut hune peculiariter cerneret SC faluraret. Viditép Benia min,uiquit,fi arrem fuum fiaü marris fuç.Adqeit, filium marris fuse,ad differentiamea:terorum,qui5C ipfi qiudem fratres eins erär,ueru ex pâtre tantfi, Beniamin ueró ex urroç parère germanus erarilliuS SC utennus frater, quare hune caeteris animantius ccpledlebatur. Admonemur non effe culpabilem ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hune aifeclum,quo in.igis diligimus eos quifanguine nobiS funt côiun^tiores, quàm caeteros, quam-

Ac dixit:ifte ne eft frater uefter minor de quo dixeratis f Mirum quod fe lingua cohibuir, ne dû ceretilftene eft Beniamin frater meus, filius marris mere ? Coiiftantis animi indicium eft, quod fe tantopere obfinnare potuit, ut ne uerbulo quidem,uci imprudenter proiato,fiarcrna: cognatio-Animi prüfen- nis norain emutei et. Taie SC illud eft, quod non dixit, Dais faueat tibi frarer mi ; fed, Deus faucat ti-tiaimperàsajfe bifili mi.Hæceftanimi praefentiaimperans aft'edribus etiam iiaturaubusde reclis,iie iongiusquàm ilibus. conueiîiJt,amp; iiberius erumpant,id quod fadfufacileeft hominibusduio de agrefti ii geiiio prsc-ditis ; plaeidis ueró de humanis magna eft opus cautione , auimitp piæiiiiria, ne quod corde pro boiuure dè limnanicate fiia coneipiiint j fentiunt, dd aftectanr, imprudti.nus pioferanr.

* Sic parent! erga fiîiumiiniccdiledlutn, qiialis Ifaac crat Abrahac, amp;nbsp;ge rnuno amanter ergagermfr niimaffcóho admodum difficile eft naturalem ftorgiam conftanterdifsimularc.

Duobus tribus uerbis,quoad eius turn licebat, fingularem beneuolcKf-tiain erga Beniamin declarat, ciim in eo quod uocat cum filium fuum, turn quod diuinam illi gratiam ' apprecatur. Pulcherrima fane coniundf io eft SC gratiæ Dei amp;nbsp;beneuoicntiwfi aterna?, in iiac apppeca- Couiitnclio tione. Ea demum gcrmana eft amp;finccra bencuolentia quæfirmitudinemfuià gratia Dei petit. Ï au(*t*fZ(eDei cr ^lt;t-ipfe lofepii germano fuo ex animo,liaiid Iccus quamfiliolo: ueriim hunc fauorcm 1’uuin admodum tern£ l^eiiçuo iiouftefte infirm-urn, 8C non multum illi profutiirum,nifigratia Dei ilium comple(ffatiir,fouear,tuea lcntl£. tur,amp;in omnibus dirigat. Amare amp;nbsp;Jaudarequempiam fine gratia Dei, nocerecftpotius, quam prodeiTe.Et bine obtinuit olim inter pios ilia coniiictudo, ut fine falutarent quempiam, fine laudarcnt, diuine gratia: apprecatione adiungcrent.Et liodie quotp folemus infantulos laudaturi præmirtcre,Be, hut dich Gott:3c turn fubiungcre,?w/e iü das fo cinfehoncs kind^Acceamp;it quidcm ifti confuetudini fuptrftii-tio quxdam uctularum,ueril m ratio illius admodum eft pictatis gratia probnbilis.

Ef feüiiuiuUloß^h, quoniam incalefcebant uifcera eim erga fratrem fuum, C!quot; quaßiiitubi flerct, ingref-fu^cj;e{lcubicultm,ac fteuitibi.] Vides hic uerum efte quod Iupr.i dixit, naturalem ftorgiam conftanter difsimulare,rcm efle difficilem illis qui nôfunt aftorgi SC inhumani. lolepli confpedlo fratre, mox a rep cum falutare cocpiircr,uim naturalis ftorgiac fenfit in peclorc. Hane innuit Mofes,cum dicit, Qiionianj incalefcebit uifcera,id eft,præcordia eins. Vis ilia pro natura fiia Si qualitate cawfæpræfentis crumpcrc conabatur in oculos, SC lachrymis fefe prodcre gefticbat.Sentit hoc loft ph, ueriim quoniam nondum lt;rattcmpeftiuum,utfefratribus manifeftaret,ftudio difsimulationis lachrymas colnbcrc molitur.Erat autem uis ilia maior quam ut poflet in præfcntia fratris cœptæ difsimulationis conftantiam rcrinerc. Propcrabatigitui^amp;fcftinanterquTrebat locum,ubi fecretdextra confeientiamfratrum fleret,a:-ftumep prsecordiornm effunderct. Huie fecreto opportunum erat eubiculum?In illud igitur ingrefliis, Uelut aiiud agens,ubertim fleuit.

Cogita hie,qualis’namfueritifteflctus.Qiiodipfum lofephumconccrncbat, eratin maximishono QJialiifueritflÿ tibus conftitutus. Magni honores non habent caufas fletus. Qiiod artinebat ipfius patrem, audierat h« lofephi. hunc amp;nbsp;uiuere Si incolumen elfe. Ergo neqj huius gratia flendum erat, fed magis gaudendum. Beniamin fratrem fuum ad feinde ex terra Canaan duciuoluerat.Jsiamadeft. Eratnehacinrecaufaplo-randi? Reliquifratres ftabantinconfperffu ipfius fuppliees,rciierentes,ineurui,amp;: tantum non tremen tes. At hoc erat diuinirus ad cum modum deftinatum, ac fomnio prxmonftratum. Si hiccaufa flendi fuit,fuit non ipfi,fed illis.Quare fletus ifte plane miriihilis fuit. Veriim fie folct amor, Si ipfe mirabilis.

Habet is lachrymas,de quibus nemo certas df neetflarias rationes afsignare potcrit. Solritur in lachry mas non modo ubi res trifles cueniunt j fed amp;;.ubi maxime gaudendum erat. Flct non fclum priuatus optatis,fed uoti compos fadus. lllachrymaturdolcndo öf cömiferando,illaehrymatur congauden do.Laehrymas habet fuaucs,habet amaras.

Ingreßiuqi eil cubiculum inquit,fleuitibi.'jErgo non eft alienum a uiro graui Si honcftojfacerc in cu Sanili non funS bieulo,quod pudor efl facere in propatulo.Non funt landli Cynici. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cynici.

Et lauitflaciem fuam,cr egrejAuicohibuitfle,dixitq;,^nite panem. Et pofuerunt eiflcorfluin, cx' iÜi^ feorflum, Aegyptijs quoq^ uejeentibui cum co feorfum. Hon enimpoffitnt Aegypti/ cion Hebrteiscomedere panem, quia abominabile id eR Aegyptijs. Et flederunt coram eo primogenitus flccundum primoger,itm-am fliantjCr minor fl.-lilts fecundum £tatcm fliam,admiratiq-flint uiri quiflq; ad proximum fuum. Etfercbantiir fercula à facie ipflus ad eofjCr auiiiusfuitferculum Eeniamin quàmferculum omnium aliorum quinq; partibus. Et biberunt, cr inebria-ti funt cum co.] Et iauit,inquit, faciem fuain,lt;3lt;; egrefliis cohibuit fe.QiiCmadmodum noluit fiere uidtn- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut flere,

tibus fratribus,ir3 noluitetiam fleuifle uidcri. Nondumenim tempeftinum crat, ut fc illis manifeflaret. Eamobcaufam faciem fuamlauit, amp;fecumegredéreturcohsbuit. Fleuerat igitur hand tribus qua- uidcri. tuorlachrymulis, qua:facile abftergi potuiftenr, fed admodum largitcr, ut opus habuerit lauacro,quo notas lachrymarum ablucrct. Cohibuit fc.Ergo ne poft fletum quidcm rcmiferat dum morns amp;nbsp;ca-Jor uifeerum. Agnofee mores fanifloruin. Non kuiter mouentur illormn pratcordia, ubi uel compa- Moresfàtamp;orüi tiendo uclcongaudcndo mouentur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Et pofuerunt ei feorfum, inquit,çyc.] Deicribitpaucis conuiuiumlofephi,quo fratresfuos accepit. Quo ordineJùe commémorât autem tria. Primùmquoordinedifpofiti fucrintdifeubitus. Huepertinetquoddicit.quot; dilfojuidi^ Et pofuerunt ei lcorfum,Si illis,id eft fratribus ipfius,feorfum, Si Aegyptijs quoqj nefeentibus cum eo [cubitus, Icorfum.Quod lofephus feorfum comcdit,faó:um eft pro more Principum Qiiod Aegyptij quoep fc-parato difcubiruconuiuari funt, cum deccntiusfuiffet und conuiiiari cum hoftibus Hebra?is,obid fa-ftiim eft,quod Aegyptijs abominabilecfi,uefcicum Hebrcis.Notienim poffunt,inquit, Aegyptij pa-Bem comedere cum Hebræis, amp;c. Hoc eft, non licet illis, quia habetur abominabile. .Qiiic fit autem abominationis huius caufa,non eft expreflum .1 Mofe hoc loco, exprimitur ucro infra' in cake cap.46. Propterea uidelicct abominabantur Hebracoru conuiuia,g, efl'ent paftores ouifi,qHod genus hominum iifqueadcd explodebant,ut necibum quidcm cu illis fumcre dignarentur. Shlomoh reddit banc rationë

Qn'yQTUi’ *'Q’7,id eft proptcrca g» oues illisinftar funtdcarü.Exiftimat Aegyptijs abominabile fiiifle,quod paftores ones no niodó pafcunt,lcd Si madfat amp;.komedunt,cfi ipfi eas una eft rcliquis dijs folcrcnt. Qiiod aftt non dicir^Nó poflunt /Aegyptij pane comederecu paftoribiis ouifi,fed cu Hcbræis: argumen-

argumento eftjfiiifle iam olim notum Aegyptijs, quod Hebræi cfient paftoreS ouium, id quod ipfis ex CO potifsimum innotefccre potuit,quod Abraham amp;nbsp;Lot,paftorcs ouium,aliqiiandiu in Aegypto fue rant peregrinati. Vel uocantiir hic Hebræi non ij tantum qui ab Abrahamo defeenderunt, fed otnnesil liquitraiectofluuioinde ex Mefopotamiaueniiinf,ut uox,Hebræi,transfluuialesfonet.Eftautcm hoc genus paftoralis iiitæ in Chaldæa ôd Mefopotamiaadmodum iiulgarc, propter rcgionum qualitatcm

TripJtrtitm di- ôuibus magis quam bobus coniienientem,fieuti fuprà paruit in hiftori.i Laban. Erat igitur triparti tus difeubitus.Primo ac prçeipuo lofeph; feciindo,hoe cft,proximo loco ante lofeph fratres ipfius,ter

QttoJKodo 10- Secundo loco commemoratur a Afoiê, quomodo lofeph fratres fuos honorant dapibus, de incnla feph honordrit fua ad illos mifsis.Et fcrebantur,inquir,fercula à facie fua ad eos,6fc.ln Hebræo eft,nKirxi nfefO ttw’' frdtres fuos dd- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niKWISTS T'Ta''13 nNiUTCi nini QnVH “i’'lQ,hoccft,fiueiisadiierbiimredderc:Etle-

uauitleuationes à facie fua ad cos, amp;nbsp;muita fuit leuario Beniamin magis g leiiationes omnium quintp

inanibuSjid cft,partibiis. Apparct lofcplnitn de fua menfa ranquam de menfa Principis ad nieiifamfra trum fingiilis mififlë fercula, feciindum ordinem quo difcurnbcbanr, fie ut Beniamin quintuplo maio-rein portioné mitreret.Et hæc fercula uocat Mofes^mafièos,«! uerbo naslia,quod leuarc ôi ferre fignifî catjgermanicc’tracliten. Dicit autem in fingulari, Et tulif,uel, leuauir, quod noniiulli non de lofcpho, fed de miniftro intclligunt,qui fercula ifta de menfa lofephi ad fratres illius tranftulit.Nihil autem habet incommoditatis,fi de lofeplio jnteiligas,quod ille fercula ficuti uolebatjdifponens iSlt;:ordinanS,mi-nifiro ferenda dederit.

Sunt in hoc contextu quædam obferuanda, priufquà ad fequens caput progrediamur. Et pofueriit ei fcorliiinjihquit. Obferuanduin Inc cft quod lofeph quamms efiet c'.carcere ad priiicipatuin diiiina difpofitione fubhmatus,amp; animo interim,dubio procul,plane' efiet eodem quo fuerat antea,alieno ui-dciicet à Ipiritu fuperbiç lt;Sf arrogantrlt;E,nihiIo tarnen minus non modo poteftatem difpenfationis fuæ à Pharaont’ cömilfam fideiiter adminiftrauit,fed amp;nbsp;decorü ac milpat Priiicipis quod honores principa-tus attiiietjhaud aiienos lt;à lé efie duxit,atcp ita pro more Principum feorfum menfa principal! comedit. Sic fe gefi'erunt ÓC cæteri pij homines ad taftigiaSignitatû fublimati,quales fiieruiit Dauid,Efter,Da-nieUamp;c.Honores poteftati annexes nô refpuerunt;fed,modefte' quidë,admifcrunt tarnen,ne qu£ Deus prudentercQniunxit,ipfi ptrutrfa quadam microplychia fepararent ac diuelkreiit, atqj ita ordinemin rebus humani» leruandû diftiirbarët. Paulus dicit;Cui honore,honorem.Rom.ij.Petrus; Defijitiquir, timctt,rcgem hoqorihcatc;amp;',Serin fubditi eftote dnis ueftris in omni timoré. Lex habet.Honora pâtre amp;nbsp;inatrë.Apoftoiica doclrina eftiQin bene præfuntjdupiici honore digni finit. Ergo uoluntas Dei eft, ut reges,principes,domini,parentes,lt;Slt;: minifiri ucrbf fingulari honore fufpiciâtur «Sf in precio habean tur,id qiiodfubditorü bonolic eft infraiffe cuftodiendum,nc poteftatis oificiuin contemptui cxponatiir amp;nbsp;eiuiuoe reddatur.Debent itacp qui pra’fiiiir ali)S,huic confiiio Deifefe confonnitcrgerere,lt;Si débita fibi honorem hand recufare,fed agnolcere cum modeftia,ad hune uidelicet finem,quo fubditis luis elïi-

CbriHas condi~ caeius amp;nbsp;utiiiiis præefiê pofshit. At Cliriftus,inquies,rex regum amp;nbsp;dominus dominantiü non agiio gnos honores no huiufmodi honores,lcd familiariter fefe gcfsit cum difcipulis fuis,ita ut ni medio illorü menfa coin-ufurpMit. muni dilcumberet. Refpondeo ; Non uenerat in ftatu dominationis, fed potius in forma feriii, ideo fenilhumiiitatein fcruans,mtriiftrauit ipfe difcipulis fuis.Sic Liicæ dixit; Ego in mcdio ueftriim fiiin, ficuti qui miniftrat.iiiftruebat fuos diicipulos ad formam humiiitatis,non folum iierbis,fed Sdexemplis uitæ. Deinde uenerat ad fuftiiieiidum pafsiones cruci5,non ad exercendum formas gloriæ, quæcriicem eft fubfequuta. Qu ire non cft itarus regum, principum, ac magiftratuü ad hanc incarnatj uerbi difpeii fationem rransfoi mandus,fed in lùo ordme refinquendus.

populi cte Et lUis feorfum, inquit, er Aegyptijs feorfum. Non enfin poffunt Aegyptij cum Hebrieis comederc pd -ci de mollis. nein.] Obfcrua faftni.i df faperftitionem popuii cæci ac mollis. Et contemnebant præ fe, di abomi-nabautur eos, quiSëiCientia Dei dë uitæhonæft.ite inultoerant potiores ipfis, quorum confiietu-dincin ambireeriam, iiedum admittere, deb^banc. Verum fie folet caro cæca, fupcrftitiofa, dlt; fiiper-ba . Non dicit, Non einm pofiiint Hæbræi comedere cum Aegyptijs, Popiilus icientiæ Dei non fie eft co.TipararuS, ut uel contemn.it paftores dlt; ruiticos, ncl abomitietur diuerfæ religionis,aut e-tiaio nanonis liomincs. Deinde di Ulud obferua, quod lofeph lue in re conluetudiiu Atgy-

priorum non reftitit, quamuis fuam gentcnn coram fe contemni uideret, fed illi fefe attempcrauir. Vir V/ri pnikatus prudens mores popiili quos emendare non poteft^ tolerat, non uellicar, modó pietatis fuse perkulum mom populäres cotnmunieando illis iion incurrat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tolerant t^uos e~

^tfedcrunt coratn eo primogenitus jecutidumprimogcniturdinfuam,SCc.'iObferuajinter filios feruandiim mendare non '

«Ifeordinem, habendamlt;p ætarum rationê. Sunt qiiidem omnes filij amp;nbsp;paternorü bonorum lia;redes, poffimt. iifriim in conuidlu maior debet efle prarrogatiiia maioris natu quam minoris. Videntur ifta nonnullis» €gt;rdo feruaivlus fufquedecp facienda,iieriim ex hac piacfenti amp;nbsp;confimilibus alijs liiftorrjs uidemus ea etiam fandlis ho- i/iterfilios: •niiibus digna uifa,qiisc ftiidiofe euftodirettr.

Etadmiratifunt uiri,inlt;juit,ciuifqi adproximumfutm.'i Non erat hoeociofum. Prarparandi erant illorü Praparatioani^ ®ninn ad renelarionemfratriscraftino die futuram.Admiratio ifta hue faciebar.Primnm eft ut admira- ‘td res itfi-' done quadam rei non intelleóla; obftupefiat animus,immo nerius ad defiderium cognofcendi eius ae- gWï reuelàdll^, fendatur, deinde commodiim fequitur ipfius rei reuelatio. Si folis exortü quifquam antca nó uidiftet, dubio procul ad confpeeflum auroræ præccdentis admoduin ftuperet, amp;nbsp;quid ham eflet admiraretvr.

Admiratio ifta animum illius ad hoe prxpararet, ut ad ipfum folis exortum adhuc ampliore admira-hone pcrcelleretur. Tale quid accidit hic fratribus lofeph.

Et ferebantur fercula à ßcieipliitsad eos,Vides imagînem eorum qiiar paulopoft crant futura. bnago ChriHL •IWittit ad eos fercula,quibus erat alimoniam uita; fuppeditaturus.Cum honore pafeir fe nondum co-gnofeentes, nec cognituros etiam nifi ' nbsp;nbsp;nbsp;fiufmet reuelationc. Vides imagincm Chrifti, qui SC iplc

’d fratres fuos fe non cognofeentes fercula falutis ac uitac mißt. Quomodo defereret fc cognofeen-tes 8C colentcs?

Et auilius fuit ferculumLcnianün, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Duo facit in hac relofeph. Déclarât fingularisamoriserga

®tniamin afteftû, deinderiirfus fcruitreuelationi futura:. Faciebat quidem quod fratres nondum intel ligebanr,ueriim poftea intellefturi erant,qHare quintuplo plura ad iiiniorem fratrem mififiet.

P.tbiberunt,inquit,Grinebriati funtcumeo.] Qiia:riturhic,fitneebri€tasiftaculpabilis, uclfecus.Rc- sU ticebrietOi fpondeo brcwiter.Ebrietas culpabilis tria habet, quorum gratia redid culpatur. Nimiam uidelicct iiini culpabilisa ingurgitationem,mcntis emotioncm,amp; membrorum corporis eluxationem,fic ut nullum illorum offï lt;iojuo par elfe pofsit, Hæc tria non concurrunt in omni ebrietate. Nec tails fuit ebrietas ifta fofeplii âtfratrum eius.Satis biberunt, non nimium : hilares fadli funt, non mente inctiruec membris fîcfadli faut proftrati,ut turpitudinem ebrioforum incurrerint. Harc puto fufficere ad pra’fentem quæftionem.

fi Annotarunt alij uerbum “»S'» Hebræis plerump fatietatem fignificare, ut non femper fit ebrietatis di-ftione uertendura.

Dimittit lofeph fiatres fuos cum frumento,fic tamë ut pecuniam cuiusiibet facco,amp;' feyphum fuiint îrgenteum facco Beniamin infeqs illis infinuari iubea^Ciuitatem egreftbs per difpcnfatorem infequi-*Mr,ablatilt;p feyphi aceufarquo inuento in facco Beniamin, redeöt ad ipfum.cuius prétexta cum Benia ïnin uterinum fuum fratrem iuri fuo uindicaturum fe diceret, deprecatiir hoc lehudah, qui patri pro ßfniamin fpoponderat, 8C illius fe loco in feruum lofepho offert.

Et preecepit diffenfttori domus fute,diceti5:lmplefaccos uirorum iilorum cibo,quantumfèrre poterunt^ac po tweuiushbet pecunia in ore facciipfius:fcyphr( uerô meic fcyphü argenteii pone in ore facci minoris unàeH preciofrumenti dus. ptfecit fecundu uerbum lofeph quod dixerat.] Habent ifta impofturam lofephi, qua non eft ufus temere',multominus maliciofe,fed co ccfilio,ut animos fratrum probaret,quomodo effent trga pattern fencm,6d Beniamin uterinum fuum fratrem animati.Sciebat eos propenfos eftë ad fpiritft »mulationis Sdodrj fraterni,id quod in feipfo fuerat expertus. Hunc in illis fpiritû liefternû prandiû po feratexcitare aduerfus Beniamin,ex eo quod iJ le fuerat ipfis honorificctius tradtatus. Qiiare uifum cft fofepho eius rei experimentum capere, ut fi in eo iam turn etiam deprehenderentur uitio, occafionem baberet praefentem SC incxcufabilem cori ipiendi 8C cmendandi eos. Dicit autem lofephus, quod ifta niandarit ccconomo fuo poft coenam cum effent conuerfi in foporem.

Obferuandum eft, etiam apud fandlos 8C pios hommes locum habere iiiilgare illud didlum : Qiii femel malus,femper præfumitur effe malus. Fratres lofeph quoniam femel maliciam fuam eiga lofephum, propterea quôdispatri elfet acceptior,declararant,fndlum eft, ut non immérité fufpica^ tftur lofeph, eodem illos animo præditos effe erga Beniamin fratrem fv.ura, quod SC ille patri q Fus effet charior.

Deinde ôd illud obferuandum eft, qudd non fit contra charitatis regulam,expcrimentum capere de Konef[e eonlrei mentefratris SC amici,quomodo fit ilia male ne,uel rec'lccomparata.charitas quidem omnia credit,lt;Sd charitatë, expe Oiniüa fperat i.Cor. ij.nccp finiftris eft fufpicionilxis obnoxia, ucrum intellige de illis qui nulla dum de rimentum fnme.-lé maliciacexpérimenta dederunt. Alias habet pia charitas non folum credcndi amp;nbsp;bene fperandifacilita re defi-alre.

*tm, öd follicitam cautionem ne quid raali per incircumfpcdlionem incurrat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bnpoüarisutun‘

Twtidjin co quod ex j^rimentü de fratrum animis per impofturà feyphi capere iioluit,uidemus ne id tur çy fanCïi ia quidem loco.

Soi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GEN ES IM

quidem illicit iim clle fanâ:is,iit ubi commodum eft,impoftiiris utantu^modo hoc faciant animo fince ro,non damno,fed bono iratris quern tentant.

Cww ffwnè illuxijjct,dimißi funt uiri ipfi gquot; lt;(ßni eorum.Egreßi er ant ciuitatè,cr nondum procid aberant,amp;' lofeph ad dißienfatorem domus fu£ dicit : Surge, infeilare po^ uiros,cr comprehende eos,ac die ad illos:Quare T' ia mandat di' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro bono rependitisfAn non is eü (fcyphus) è quo Dominus meus bibiti Et ipfe diuinando diuuiauit in eo,

Ipsnfatoru * egiüis,quod (hoc) feciüis. Et comprehendit eos loquutusq; eü ad eos h^c uerba. ] Tria mandat difpcn^ fatori fuo.Infeftationem,uidelicet,fratriim fuorumjcomprehenfionem amp;nbsp;accufationcm. De acciifatio-ne ilium fie inftruit,ut etiam ipfa uerba pra:fcribat,quibus ad eos uti debcat.Dic,inquitjad illos; Qiiarc malum pro bono rependifiisfExprobratio eft ingratitudinis extremæ.Bonü pro bono non rependere pfat. if. aim pofsis,iiel,fi non pofsis,non agerebenefadlori gratias,ingratitudo eft.uicium deteftabile.Extrenii Ketribueruntml tas huius eft malum reddere pro bono. Vt aüt exprimat,quo dicat eos malutü reddidifle pro bono, hl mala pro bo~ fiibirigit;An nó eft hic linde dns meus bibitî'In Hebrxo fie liabeturiQiiare per parenthefim addendü eft tut. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(feypllus.)Nam de illo loquitur.Senfiis eft : Qiiare abftuliftis hunc feypbum dno meo ciimprimis clia-

rumfignoratis eum ex höc feypho bibere confucuifle?Quomodo aufi eftis ilium auferrefDuo bis uer-bis faeit Deelarat quod dixit ; Quare malum pro bono reddidiftis^Deinde amp;nbsp;malum illudexaggerat. Malu eft, aliéna bona qualia qualia fint furto auferre. Grauius hoc malü eft, quando etiä ea auferuntur quæcacteris funt chariora ac magis in precio. Addit:Et ipfe diuinando diuinaiiit in eo. Sic eft in He' braro. Variéautem 8iuertitur amp;exponitur. Alq fie: Etinquoaugurarifolet.SieuuIgatalatina.Sept. Ipfe uero augurando auguratur in eo. AltjrEt ipfe iiiquirendo inquirit pro eo.Sic Chald.paraphrafteS. Pagnin.Et ipfe tentando tentât in eo. Monfter. Et pro quo augurando augural. Varieras h«ee eft in fenfu,quod dicat lofephü aut augures cófuluiiTe pro feypho ifto;aut, ipfum de eo effe augurando augu ratum ; uel,de illo inquirendo quaefiuiiTe : ucl,per ilium cos tentando tentare uoluifle:ucl,in eo diuina-tiones exercere confueuifle. Verü fenfus particulas huius infra ex ipfis uerbis lofephi melius declarabil.

Wt/è egiffe. Male egi{iis,inquitßöc quodfeci^is.JQl^oniä feriam increpatione amp;nbsp;accufationc fimulat Iofepli,obfer «andumhic eft quod pro more quo reprehenduntwrdclinqucntes,adijcit,dieens.'MaléegiftiS8gt;hocfé ciftis. Non eft praeter rationë g, ad hunc modum delinquentes reprehendere folemus,ut eos male' egiffe dicamus.Primiim eniin omniû hoc eft mentrbus cömunitcr inditü, baud eile cü quoquâ ulla inre tnalé agendü.Deinde, quoniä hoc ferc omnibus accidit, ut interea dum male' agunt nö lentiant § male' amp;nbsp;ini qué agat,neeeflarió obtinuit,ut dum delinquentes rcprehendimus,malé illos egifle dicamus,quo de fa-Äo fuo adinoniti erubeleät, amp;nbsp;pœnitudinecordis aificiant. Atip ita omnino cöparati funt nó malÜngc nij homines,ut ubi fe malé egifle admoniti cognofc5tgt;pudore affieianl,amp; pocnitudine faélorû rangant.

Et comprehendit cos,inquit,locutusqi eil ad eos ha;c uerba.] Cogitat forfan quisq hoc loco,r€Óle ne fece rit hic difpenfator,uel fecus,g, iufsis heri fui obfequens infeélatus eft,comprcbendit,redarguit amp;nbsp;accu-cos,quos fciebat eflê innocentes ôC alienos ab eo quod illis obijeere iufliis erat.lpfe iiiffu heri fui fcypbu facco Beniamin clanculü infinuauerat,ideolß fciebat ilium nö eflefurto ablatum. Videturiraip non de-buifle infedlari ôë accufare infontes,fcd hanc obedientiä hero fuo recufare. Verum cft,fi fenfiflètifta fe-rio öi adexitium innocentu ab illo geri,non poflet huiufmodi obedientiä probari.Qiioniam uerd con feius erat inftituti quod gerebatur, bona potuit lt;Am confcicntia fimiilationi heri fui inferuire.Qiiare e-tiam hand eft praeter rationem faiîf um, quöd lofeph non eft in hac caufa alio atqj alio,fcd eodem fer-iio,fecreti fui confeio ufus, qui omnia moderate' 8C bona cum confcicntia perficeret.

Et dixerunt ad euni'Quareloquitur Dominus mens ad hunm modum?Abßit à ßeruis tuis,utfadamus talequic qua. Ecce pecuniam qua repereramus tn oreßaccorum noürorum, reportauimus ad te de terra Chanaan,etr quo modo furaremur de domo domini tui argentum aut aurumiApud quem deßeruis tuisßuerit inuentus((lt;iyphü$)mo riatur,cr nos quoq; enmus domino meoßerui.] Qii a muis difpenfator lofephi nö dixerat cxprefle.'Quare fu rati eftiS fcypbu domini meirfurti tarnen illius accufari fe ftatim intelligunt; amp;nbsp;quoniä nulla tenebantur eöfeientia furti,negät fe reos efle furti. Negàt aut non fimpliciter uel timide',fed cöftanter ac cöfidentcr.

Admiratio eoru QHare,inqait,loquiturDominusmeusadhuncmodum?] Negationemfuam ordiunturcumadmiratio-quiaceußantur. . Vehementer uidebatur efle mirandu, ggt; furti accufabantur, à quo prorfus erant alieni, id^ ab illis, quorum heri primiim omnis generis bcneuolentiä fuerant expcrti,amp; a' qiiibus cum bona pace trant di mifSl.Ex hifee ueluti fontibus,corifcienria uidclicet innocentix, Sirccenti humaniraris Si beneiioientia: experientia, nafeebatur illis ifta admiratio. Etetiim dum accidit, quod omniü minime expeölabanius, 8i cui fi prjcdiff um fuifler nihii fidei daturi erainus,coiifeftim admiratione ac ftupore perceliimur. Ha bet itaqj tabs admiratio argumentum innocentiae. Quare frequenter fieri uidemus, ut non modo qui infontes funt,fed Si ij qui cum fint fibi deiiéii coi)fcij,inlontes tarnen uideri uolunt,hac admiratione fia tim imrio defenfionis fua: urantur.Hinc liludiEgo'ncfQiiisfEgo^Quscfo quid dicisl

Abßit,inqimit,äßeruistuis utfaciamustale quicquam. ] SubijciuntasjTaysfSi reielt;fHonem,qua caii' ■ fain adiniranonis fua;expriinunt.Necfiinpiigt;.ittr dicutir,Abfit ut hocfecerimus ; fed, Abficutfacianius Qgifis quißque tale quicquam. Nonfoium abeofecuiusii fimuiabantur, fedamp; abomniconfiinilideliölo aiitriosifTc e{i,talia ßacit. affirmant.Qd.Non fumus tales homines qui ahquod ciufmodi deiióium admitramus. Habet ifta ruc' ófio argumentum à qualitate perfonæ.Keceprum eft aptid omnes,haud efle probabile,ut qui pro ani' mi fui probitate ab omnis generis flagitijs abftinet, furtuin admittat, Etenim quads quifq; eft, la'em (e gerit.Bona arbor non fuftrnet facere inaios frudtus.

E X P L A N A T I 04 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;goj

A nbsp;nbsp;nbsp;Efff pecumatn tJMm rrpercrdmui in ore faccoruin noürorum, inquiunt, reportatamuf ai te de terra Cha- Argumentum ab

naan, quomodo,Z^c.] Probant ex antecedcnti innoccntise ac probitatis fiix experimento, non efle fe expcnmetopr^e tales homines, qui furto quid auferant. Qiiôd non effent alienarum rerum appctentcs, comprobaue,- ccdenti. rant per id qiiod pecuniam in ore faccorum fuorum inuentam non retinuerantjed inde ex terra Clia-naan reportaucrant ac reftitucrant. Hincinferunt:Et quomodo furarcmur de domo domini tui argentum aut aurumfQid.Quum non retinuerimus pccuniam in facets noftris domi rcpertain,fcd etiarn • non poftulati hue ad te reportauerimus, tanquam alieni à cupiditate rerum alienarum, quomodo pro tailbus habcri mcremur,qui furto quid de domo domini tui auferamus? Argumentum eft; Qui malum non facit quod Fa«ftu eft facilius ac fecurius,multo minus faciet quod amp;nbsp;difticilius eft huff u,amp; cû maio-tipericuloconiundlum. Facilius autem amp;nbsp;fecurius eft, pccuniam in facco fuo domi repertam retinc-rc, præfertim cum nemo fit qui répétât, quam feyphum aut aliud quippiam de domo Principis furto aiiferre. Haudquaquam ueroffmile cft,ut qui rem alienam propterca qudd fua non eft, non feruat, fed reftituit,alienum quid furto feienter alicunde auferat.

Apud quem de feruii tuisfuerit inuenttU fcyphits, moriatUr, inquit, er nos quoq; erimus doininó nieO ferui.] Neuideantur nuda negatione uelleelabi,offeruntfeadinquifitioncm,amp; fimulobligantadfubeun-das hirti pocnaSjidtp nö eum duntaxatapud quem feyphus fucrit inucntus,fcd öi ex abundantife quoqj Cautos nos effe omnes.Tanta erat illis innocentiæfiducia.lmprudentertarnen nondiccbantiSiex nobis quifquam de eonuenit in affe fiirto hoc conuinci poterit;fed, Apud quem de feruis tuis fuerit iniitntuS fcyphuS,moriatur, Etenim nö fendlt;t nofira in~ niox furti reus eft,in cuiuS facco fuent res aliéna inuenta. Poteft nanç hoc accidete per impoftura m fi- nocentia. ne illius confeientia, ficut «Se hoc loco accidit. Vcriim fic folcnt, qui nullius fibi fünf culpa? confeq 4 NoS admonemur,ut in afferenda innoectia noftra fimus cauti circunfpc(fi:i,ncc ulli figno probabili illam fnbijciamuSjfedad euidentem amp;nbsp;mcxcufabilem cognitionem aduerfarios prouocemus.

Et ait:Etiam nunc fecundum uerba ueib-a fiat. Apud quem fuerit inuentusds mihiferuiis erit: er uos eritis innif feziteîJDuofaciebantfratres lofeph. Oft^erebant fe ad inquifitionem:diinde obligabant fe pa?nis,fi fey phusapudipfos fuerit inuentus. Ad phmumpertinetquod œconomus dicit;Etiam nunc fecundum Uerba ueftra fiat.Quafi dicanOlfertis uos ad inquifitione.fiat igitur inquifitio.Ad altcrum referendum «ftjquodfiibrjcit; Apud quem fuerit inuentus (feyphus) is mihi feruus erit, uos uerc»eritis innocentes. Obligauerant cum morti apud quem inueniretur fcyplnis, ft uerd rcliquos feruituti. Vtrunq? mitigat ttconomus.Qiiafi dicar,Non morictur apud quernfuerit inuentus fcyphus,fed erit mihi fcruiis.Et uos tcliqui noneritis mihi ftrui/ed tanquam innocentes libcre’dimittemini.Sucbat confiiium hen fui,illi^ ftfe pukhre' accommodat:dc quo audicmiis in ftquentibiis*

Obferuandum eft quod dicit Js mihi feruuS erit. Debebat dicereJs domino meo feruuS erit. Neep è- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;miff ab

nim ipfe herus erat,fed hen fui difpenfator. Vcriim fic loquendo mifpat officrj exprefsit, propttr quod minifter uocatur Dominus, cum fit ftruus,ficuri dicebant äd htiiic difpenfatorem ; Qiiare fic loquituf dominus meus f Abfit a feruis ruis, amp;c. Si. ipft fibi poteftatem adfcribit, quæ eft domini, quemadmo-dum hic dicifls mihi feruus erit. Huiufmodi loquutiones non funtdiuexandae,fed ad officium miniftc-rij ac difpenfationis referenda;.

Et feüinarunt ac depofuerunt quifqffaccum fuim in ter^m,aperueruntqi quifq; faccum fuum.Et ferutatus eé. Qapit à maiori, ac defijt in minori, er inuentus eü feyphus in facco Beniamin. ] N on mode) obtulerunt ft ad inquifitionem, fed SC prompte' SC alacriterabfep ulla hxfitationc deponuntipfi laccos fuos, 8C ad feru-tandum aperiunt.lfta alacritas expreflii eft uerbo feftinandi.Feftinarunt ad inquifitionem. Putabante-nim per illam manifcftam futuram fuam iiinocentiam; ueriiin per hanc ipfath in diuerfum deuolucban tur,quod ipforum accidit imprudentia.Non debebant dicere,Apud quem initentus fuerit: fed. Fieri po left ut quod antea nobis infeqs accidit cum peCunia, accidat etiamnum cum hoc feypho. Quare ctiamfi inuentus fuerit in faCcis noftris,non poterimus ob id furti accufari,cuius nobis haudquaq fumus cÔicij.

Ccepità maiori,ac defijtin minori.] Simulautur omnia. Sciebat ubi effet feyphus, ueriim ut nullum lii-fpicioni locum darer,non cœpit li iuniori,in cuius faccum feyphum abdidcrat, fed à maiori, ut per ordi Hem tandem ad faccum minons perueiiirer,appareret(p nihil hic gcri ex compofito.

Etinuentus eÜ feyphustnfaccoBeniamin.] Cum non mode) fcyphum,fcd SC precium frumenti faccis it Quarenuïïit lorum infinuaiierit,idfÿ in ore cuiulep facci,miruin uidetur queJd nulla huius fit meiitio,cum SC ilia du- fiat pecunite bio procul in hac fuerit inquifitionerepcrta.Venim noluitillis crconomus adcufatioiicm furti propter tnciitio, pccuniam ftd propter feyphum duntaxat intendere, ne cætcros quoq; cum Beniamin reos conftitue-retadquod iionfecift'etadpropofitiim loftphi, quiproptereaunum Beniamin lubpratextu furti deti nercjcacteros uert) iibere' diinittere uolebat.ut animos eorum probater, quomodo eflent erga ftnem pa trem 3C Beniamin ininorem fratrem animati.Qiiare quod pccuniam attinebar, uerofimile eft idem di-xiifeocconomum quod hefternodie dixerar, uidelicct : Deus dedir nobis pccuniam in faccos ueftros.

Nam earn quam attuliftis, ego d uobis accepi. Et hic forfan adiecitiQuare quo magis beneuolentiam Dei expcriinini, hoc minus debebatis mantis ueftras extendere ad aufereiidum domini inei feyphum.

Et fcideruntueüimenta jua,er Onerauit quifq^ afinum fuum,reUerfiqffunt in ciuitatem.Et uenit lehudah acfi'a Sciffiera tres eius in domum lojeph, er ipfe adhue ibi erat, cecideruntqi corani eo in terram. ] Sciflura ueftimenti uehe- jnenti. mentions anguftia: habebat indicium. Conftei nati fucrunt prorfus, cum feyphus eifer in facco Beniamin inuentus,pradertnn Xchiidah,quipröiilöfpoponderat patrijUnde 8C illius potifsimü mentioftrin

hac caufa. Dîxerat ccnonomuS; Apud qiicm fuerit inuenrus fcypus, is milii feruuS erir» nos cntîs înno «rites.Qpare fi malé uoluifTent utriq; lt;3ô patri amp;nbsp;Beniamin, quod lofepli fufpicabatur, poterant in fi-na ridcre ac dkerc : Hcri nobis inter prandendiim praclatus fuit, amp;nbsp;largius bonoratus qiiam nos om-iies.Et pater ciim magis diligit quam nos.Niine tandem cefiabit ifta prarrogatiua. uerdm longc' icciis affeAi, fcindiint ueftimcnta fLia,anxii pro piiero.

Nöfl [cmpcr ma * ' Et onerauit qnifq; afinnm fiium,inqiut,reiierfifp fimt in ciuitatcm. Non dicit, Et itinere fuo pcrre-iuf^^uijemclma xerunt,rclinquentes üiic Bcniamin:fed,Rcuerfilt;:p font in ciuitatcm. Nokbât piicrum defcrcrc,fcd adei-lu-j. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fe periciitanti, ut putabant. Videmus hoe exemplo, non fempcr malum efle quifquis femel tenratione

uiótus mali quiequam defignauit. Quare pracfumptio ill3,qua fempcr malus efieprxfumitur,quifqiiis femel male' egif,prudenti homini refringenda cft,nc temere pcccct in infontes.

Ef uenit lehujah dcfratrcs ciiK in domum [ofeph.] Quamuis eflent animo confternati, uolucrunt tamen tentare,pofiênt nc puero mifericordiam amp;nbsp;dementia impetrare a Principe. Qiiare nihil amplius cum Crdtid pclendd oceonomo agunt, fed reóla ad ipfum principem contendunt. Admonemur hoe exemplo, gratiam, tiSàminiürofid clemenriam amp;nbsp;mifericordiam,qua peccatis noftris ignofcatur,non efie petendam à miniftris,fed ab ip-db ipfo domino, fo Domino, in cuius eft poteftate ucl ignofeere ijs qui deliquerüt,amp;l pœnitudine diufti miferieordiü am biuntjUcl indicium excrcere in impœnitcntcs nnpios.

Curdomi mdnfe Etipfeadhucibierdt.] Expedlabat reditum fratrû,uelfiillircliéfo Beniamin difecfsiflcnt,utdeeaettro ritlofcph, conftirucret,difpcnlatorilt;p quid faciendum efret,prfciperet.Hanc ob caufam demi manferat in id quod euenturum cratparatus.Nolebat caufam hancdiutiusfufpendcre,ne uel omnes fuos francs uel Beniamin fa'tcm prolixibre anguftia confieerct.

2Jiorcm reornrn Cecidcruiitîj;cordm eo in terrdm.} Semant morem reorum,qHamuisrei non efient. Nihil dicunt,fed ferudnt^non rd. fupplicescoram lofcpho prociduntjipfonidelieergeftuamp;filentioanimifui conftcrnationcin expti-mcntes.In huiufmodi caufa effieaeius loquunturgeftusanimi confternati,qudm uerba.

Et ddxit dd cos Iofcph:Quid ndin eil hoc operis quodfeciilis^An ignordtis.iquôd diumando diiiindttpiifcjMS efl ■ lofeph non dbru (icutegof] Qiioniamconfternatiacproftratitaccbanr,ipfeeosprioralloquiturQiiid namcfthocope pd ueld mutdt. ris,inquit,quod feciftisfSciebat eos non abftulifiè feyphü. Deinde uidebat non cfTe maligne' erga Benia min aifeófos,ficuti putauerat. Er tamen morem feruat, quo reprehendi folcnt quidcliófi gratia corri-piuntur,quo pauiatim,nó abrupte, ab inftituto defîciat. Solcmus autem ad hunc modum alloquieoS, quosnihii mail aifluros cxiftimauimus, ut fignifieemus nos pcrculfos dfc adinirationc ac ftupore, propter fadi infolentiam prorfus inopinam 8C inexpeftatam.

An Jofeph ufiis Anignordtis^quoddiuindndodiuindtquiftjiiiseflficutcgo?] Exhacparticulapatet,quomodointclligcn-fitdugurijs. fjt quod difpenfator antca ad eos dixtrat ; Et ipfe diuinando diuinauit in co.Scnfus hie eftiAnig-noratis taiem nimm, qualem me efie uidetis, haudqiiaquam fie efie ftupidum acfocordem, ut non fit diuinatiims à quo'nam fit admifiiim furtum^ Infimulat eos ftiipiditatis, qua non cogirarint, cui'nam uiro feyphum tamehamm auferrent. Si hoe ftiipiditatis eft, non cogitate quern hominem fallcrctcn-Tiementes funt tes: quanta: quacfo infania;cft,confeientiam Deifalli pofic putareiEx hoe amp;nbsp;fiiperiori loco nonfcqi^i-tlidconfcientidm tur, lofephum ufum efie augurijs ac diuinationibiis quibus dediti erant Aegyptti-Loquiitiis eft ad o-Dei fdÜere (O- pinioné uiilgi, qua in Aegypto omnes fapientes feientiam diuinandi callcre putabantur. Arbitrer au-tidntur. reni no requiri à nobis ut hie de diuinationibiis dicamus, de quibus apiid Ciceronem amp;nbsp;alios fans mid ta leguntur.

Ef ditïehuddh:Quiddiccmiisdomino rneofCluidloquemttrlG' gtiomodoiiosiuftißcdbimus'^Deiisdeprehendit CdUent innocen- iniquitdtem fcruorum tnoruin. Ecce nos ferui fnmus domini mci,^^ nos zj tiïe in cuius mdnu inuentus eßfcypbus.} tes ne innocen- iehudah exttris pfudentior amp;nbsp;cordaticr lofepho refpondctjSC gratiain illius impetrare nitirur.Cauct tidin prxtcxdt, autem ftudiofifsimd,!^ innocentiam pr»texat:ledin hoc magis ineumbit,ut confcfsionc delidfiprinci-ubi clementidm pisanimum ad elementiam flcdlat. Hancigitiirprofert,nc(ß palliatam, netp dimidiatam,fcdapertam ^uarunt. amp;nbsp;plcnam. Qiiid dicemiis,inquit,domino mcotquid loqiiemiirtamp;l quomodo nos iuftifi'cabimus^Qiia-fi dicat: Sic fiimus in peccato deprehcnfi,ut nil fit prorfus quo nos purgare queamus. Manifeftum eft fa cinus noftrum,ncgare non pofl'iimus. Nifi uel confternati fiiiflent, uel ad hunc modum mifericordiam ambiendam efie iudicafiênt,poterant habere in promptu quod ueracitcr quidem amp;nbsp;ccftanterdicerent; iicriim baud facile p robafient, poftquam feyphus in facco iunioris erat inuenrus.

Deus,inquit,inucnitiniquitdtem jcruoruin tuorum. ] Non dicit, Inuenta eft; fed,Deus inuenit.necdicir, Peccatum.-fed,Iniquitatem fcruorum tuorum.Sic plcno orc fatenrur fe rcos eficjpcccatumlj; fuum non Deus inuenitini exténuant, fed exaggerant, ut quod dignum fuerit, quod fingulari difpofitione Dei manifeftaretur. quitdtes nojlr.-is. Obferua interim loquutionem banc, qua Deum iniquitatem ipfomm inucnifie dicunt . Sciebantfey-pbiima' difpenfatore quæfituin fiiific 3d inuentum,amp; hoctribuunt Deo.Inuenire Deumaliqiiid,fftue lut inuentum in lucem protrabereac manifeftum reddere.Scyphum inucnerat difpenfator. Veriim non dicunt illi,Dcus inuenit feyphum tuumifed, Deus inuenit iniquitatem fcruorum tuorum. Nobis cogi-tandum eft,nihil tarn efie abfeonditum ex omnibus noftris fccleribiis, quod no fit inuenturus Deus, qui etiam abdita cordium fcrutatur. *

Q,V AEST. Sed quxficrit hie quifquam,an non rem illicitä fecerint fratres lofcph, quodfefiirtireos efleconfef* fi funt,ciim non efient, Deolÿ rribuerunt, quod iniquitatem ipforum inuenerit, cum hie nihil iniquita-tis admififi'eiir, fed omnia hace per impofturam Jofephi gefta efient. Bifariam refpondcri poteft,*

Primùm, quod ficfuerint animo conftcniati, ut inculpabiles cfle fe prorfus ignoraucrinr. Nemo qiii-dem ex illis erat, qui fibi furti confcius effe poffer, quod nemo cx cis admifei at, immo quod non erat admiffum. Nullum cniin erat bic furtum. Veriim interca rurfus nemo ex illis erat, qui de rcliquorum fratrum fuorum innocentia fic effet ccrtus, ut nihil mail de illis fulpicari poflct. Qiiare licet innocentes effent omnes,amp; de fua ipfiusquifqj innocentia nihil addubitarent, nemo ramen in genere dicere potcraf.Sumus innocentes in hac caufafeyphum hunc nemo noftrum abftiilit, quomodocunqj faccD* fratrisnoftrifit infinuatus. Cum igirur inculpabiles effe fc ignorarent, nihil hie ab illis faótum eft il-hciti,quodadimpctrandamclementiam PrincipiSrcoseffe fepcccati conftfsifunt, amp;nbsp;Deo tribue-riint, quod iniquitatem ipforum inuciierit. Etenim mendadumcenferinon poteft, nifi quod feienter prudenter profertur. Deinde amp;nbsp;hoc dici poteft, qudd non fint de furtofeyphihuius loquuti, ubi dixerunt : Deus inuenit iniquitatem feruoruin tuorum, fed potius de iniquirate olim in fofephum fratrem amp;nbsp;fenem ipforum pattern admiffaj illilp oninem hancealamitatcm quam patiebantiirtribuc-rint, quemadmodum amp;nbsp;fupra cap. 41. feciffc Icguntur. Vtrumuis refpondeamiis, nihil hie cftillieiti ab illis admiffum.

Eece not feruifinnus Domini,n«‘,inqHit,amp;e.l Non dicunt hie,Ilie uerc), apud quern iniientus eft fey-phus,moriatur, ficiiti dixerant anrea, cum fc ad iuquifitioncm paratos offerrent ; fed, Ecce nos fumus ferui domini mei, amp;nbsp;nos ôd ille in Cuius manu inuentus eft feyphus. Agnofeunt amp;nbsp;fatentur fe dignos tffc pœna feruitutis.Et hacc quotp pars eft plena; confefsionis pcccatorum.Veriim uide quam prüden-ter non feparent fe a' Bcniamin,fcd confortes faciant in hac caufa, quo facilius elementiam impctrent. Deinde,non dicunt,Et nos ôC ille qui fcyphfi furatus eft;fcd,Er illein cuius manu,hoccft,in cuius facco, «el fimpliciter, apud quern inuentus eft feyphus.Sic nec furti damnant fratrem,de quo noncrant con-feiimecy neganr,quod fie gefturn erat ut negari non poffer.

Er dixit:Abfit dmeut hoc jiciam-Vir ille,in cuiiK manu inuentm eii feyphtti, crit mihiferuia.Vos uerô afeen-diteinpaccadpatran ucilrum.]Quod dixeranr,Et nos ôi ille apud que inuentus eft feyphus,erimus ferui domini mei,at{p ita fe iuniori fratri in Caufa hac eoniunxerant, teqeit à fe lofcph,tanquam rem iniu-ftam,dicens;Abfit à me,ut hoc faciam. Hoc eft,ut innocentes Ciim reo fcruitutifubqciam.Ideo fubiun-git difcrctionem, qua reus feparetur ab innocentibus, amp;nbsp;folus pœnas det qui folus irt culpa fucrit de-prehenfus, cacteri impune abeant.Sic dicit: Vir ille,in cuius manu inuentuseft fcyphus,erit mihi fcriius, «OS Herd afeendite in pace ad parrem ueftrum. Agit quidem Icfeph hæc omnia finiulaiiter, ad hoc,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Ê quemadmodum fuprà monui,animos fratrum probet, quomodo fint erga patrem 5C Beniamin affe- Hormatet^ui-fti,an illo relifto ad parte fint abituri,uel fccus.'intetea tarnen pulchrc’ norma æquitatis fcruat omnib. tatiir iudieibus ac magiftratibus memori mente retineUdä, qua cauetur, nc cü fontibus plcdtantur infontes. Nos hiccogitemus, fi terreniiudicis eft non punirciuftos cum iniuftis, etiamfiiufti pœnaS iniuftorum fubire fint parati,quanto magis ad hunc modum de Deo cccicfti ae iuftifsimo indice lênticndû eft,qudcj «on fit condemnaturus pios cum impqs.qua de re uide fuprà cap.is.etiamfi illi in confefsionc dclido-rum 8c meritarum pccnarum rolcrantia impijs fefecóiunganr,amp;: cum Daniele dicant; Peccauimus,ini-qiiitatcm fecimus,impic' egimiis,amp;c.cap.9.

Simul obferua,quam amp;nbsp;lofeph caute non dicar, Vff ille qui fiiranis eft feyphum: fed, Vit ille,in cuiuS manii inuentus eftfcyphus.Etiamdum fimulanter agir,cauct ne fran c furti infimulet, acfaiftum effe di wr, quod facium non erat.

Deinde lt;SC illud annotandiim uidctur,qudd ubiep tarn in ilerbis œconomi amp;nbsp;Iofeplii,quàm fïîioriirri Qtÿjdfunbuica Iacob fiiribiis dcputatiir fcriiitus.Admonemur,indignum effeübertate Si l'itæ Si rerum fuaruin, quif- petal feruitMt quis furtoaufert que funt aliorum.Etcnim quid aliud eft fieri fcriiiim,qiia'm omni libertate nita;,corpo ris,3c rcrum priuari^Non conuenit ut qnæ fiia funt fcruer,qui quæ aliorum funt furtim aiifert.

ET aceeßit ad eum lehudab,ac dixit-.Obj'ccro domine : loquaiur quicfo feruui tuns uerbu inaures dominimei, Gquot; ne excandefeat ira tua aduerfus feruum tuum. Sic enim tu etßcut Pharao. Dominus meus interrogauit feruos ftios,dicens:Ell ne uobis pater,uel frater.Et diximuS ad dominum mcumiEll nobis pater frnex, G“ pnet frneilutis paruus,ac frater eins mortuus efrrcliilus^ ip fr cß folus matri fu£,ty paterfrus diligit eum. Et dixi^i üd f:ruos tuos: Adducitc cum ad me, er ponam oculum meum fuper eum. Et diximus ad dominum meum: Elon potcrit puer defrrerepatrem fuum,crfidcfrruerit patremfuum, morictur. Et dtxi^i adfrsuos tuos: Si non defrendcritfi'atcf Keiler paruus uobifcum,ne addatis uidere freiem meam.

Et frilum eil ut afrenderemus ad frruum tUum patrem meum, er nunciaremits ei uerba domini mei. Ac dixit pater noiler-.Reuertimini emitc mbis modicum alimonite.Et diximus : Elon poterimus defrendere.Si fiterit frater nobler minor nobifrum,defrcndemus. Elon enim poterimus uidcrefreiem uirffri frater nofrer minor nonfuerit nobifrum. Er dixit lerutts tuns pater meiuS ad nos : Vosfcitis.quod duos mihi pepererit uxor mea. Et egrejfus eil Uiius à me^ac dixi,Vere lacerando lacer atus eHyOquot; non uidi cum hadenus.Et aeeipitis etiam hunc à freie mca.Si euencrit ei mors,deduceliscanos meos cum afflidionead frpulchrum.

Et nunc cum ucnera ad frruum tuum patrem meum, er puer non fuerit nobifrum, cet anima eius alligata eil animx illius. Er accidet, cum uiderit nonadeffr pueruni, morietur,zT deducent frrui tuicaniciem ferui tut patris noHri cum dolore ad frpulchrum.

Qupniam feruus tuus frdeiubendo puer um accepit à patre meo dices: Si non reduxero eum ad te,peccaUerim inpatretti tmuin cundis diebitSimaneat nunc quaifojferuus tuuspro puerofrruus domini mei,er puer afcèdat cum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Sc6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S f M

fratribiK fui^. Etenim (ittomodo nfcendain ad patron mtutnfi puer no fuerit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uideatn affiiélionem ipt^e

inuenict patron meutn.] Vidcbatur iam lofeph confeciitus elTe quod qua-fitrat, cum dixifltt ; Virille in cuius manuinuenrus eftfcyphus,erit milii fcruus.Vos afcendife in pace ad patrem ueftrü.Nam hacfihi fententia puerü adiudicauerar,de quo badlcnus tanto fciio egtrat. Veriiin ca res intolerabilis cratfra-tribus,pracfertim lehudç, propter caufas quas ille liic exponit.Qiiare cuqj fenteiitiam hanc protuliflct, lt;pfa reigrauitate cogebatur lcliudah clementiam hanc principis ambire, ut puerum ad patrein fuura remitterer,felt;jj loco illius in feruum fibiretineret.

Acceßitadeumlehudah,inquit.] Intellige,propius,quain anteaconftitiitifueranr. Emediofratrum fuorumprogreifus tanquam prp omnibus locururiis Principi pauliiper,ad illuin propius acccfsit.

Captatio bene-' nbsp;nbsp;Acdixit.Obfecro domine,Oquot;c.] Principió bencuolcntiam fibi Principis conciiiare conatur,priufquatn

uolentite, caufam ipfam exponat. Sine hac quippe non poterat fperare quicq, praciertiin poft latam fententiam, qua puer erat feruituti adiudicatu$,5f ipfi domü redire iufsi. Diificilein fe rem agere fenticbat,quod fen tcntix huius immiitationcm impetrare conabatur. Quare confuitd btneuolentise conciliationcin cum primis captabat.Cogitandum hiceft,quis fit ufus captandi beneuolentiä, tii ubi lile fit utilisacnecefla rius. Viiis iltius eft^ut animi illorum prxmolliantur ac demulccantur,cum quibus ert agendum, prefer tim fi fint magnates,amp; non fit agendum iuridicc,fed precarid.

In hac primiim fuppliciter blanditur,dicens; Obfecro domine, ßgnifi’cäs fe nullo hire, fed precario SC i fuppliciter ueile peterequod petiturus efiet. Deinde flibrjcit petitionem hand quidem principakm, quam in calce orationis exprimet : earn tarnen fie ncccflariam, ut fine iila ad principalemeoininodeSC utiiiter peruenire non poftet.Loquatur quæfo feruus tuns,inquit, uerbu hi aures domini mei. Hoc eft, permitfe quæfo acbenigne' cocede nobis hanc grati,im,ut loqui pofsim in aures domini mei-. Concede - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nobis aures benignas,audi dementer quid nos in hac caufa premat.Bona fpeS eft afftidlis, fi hoc gratig

apud Principes fuos inuenerint, uf dementer audiaift. Rurfus obi ne aures quidem ilioru benignas foe tiri poftunr,aegerrim(? quod quacrunt fperare poterunt.Nec ociofum eft quod non fimplicitcr dicif,Loquatur leruus tuus;fcd additjUerbum.Significat fe pauca diifluru m.

Tertio deprecatur Principis iram.Etne excandefcat ira tua,inijMt,itduerfuf feruum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Timebat uidc-

licet,ne bilem ilhmoueret poft latam fententiam aliud qudm conftitutum erat petiturus. Qtiare quod timebar,fupplidter deprecatur.Et hacc cautio ncceftaria eft illis, quibus negocium eft cum principibuS. Sunt enim pleruntp admodum iritabiies,nec facile ferunt cos qui poft latam fententiä non ftatim quie-4i.unt, fed adhuc aiiquid caufari moiiuntur, ne per omnia obedire cogantur. Qih fic iram dcprccantur, B fignificant hoefe agnofcere,quodpofsit ipfis non immeritd fuccenferi.

Quartô,agnolcit extollit Principis celfitudinë,dicens;Sic enim tu es ficut Pharao. Q^d.Perinde cel fitudinemtuamfufpicimus amp;nbsp;reueremur atip Pharaonem ipfum.Ratio huius particulac crat; neputare turex contemptu dominarionis illius propius acccdere,amp;contra latam fententiä multa quiritariucllc.-Eam fufpicionem hac celfitudinis illius agnitione rcmoucre tentât. Et alias pliuimum ualct ad conci-liationcmbeneuolentif,fimaieftatc Principis fuppliciter agnofcere,acrcuereri uidcare.Hincinoleuerrit magnifi'ei illi ac fplendidi tituli,quibus uertices magnatum demulccntur. Et interea adhuc amphus iin plebaturfomnium lofephideftellisaindecim, ncgt;i in co tantum quod, utamp; antea feceranr, fuppliciter coramillo procidebant,fed Siipfi ilium Pharaoniadacquabant,lequc illi tanquam regifubqcie-bant, implentes hoc ipfum quod olim illi probrole obiecerant, dicentes ; Nunquid rex nofter cris f Si. dominando dominaberis nobis i Supra capitetricefimofeptimo. Regem ipforum efle cumfatentur, cumdicunt : Sic enim tu es ficut Pharao Septuaginta negligentius uerterunt, Qiiia tuis poft Pharao-nem.Sicamp; Latinus interpres : Tu es enim, inquit, poft Pharaonem dominus meus. CumiiiHebrxo fir,ny“A33 ”3, id eft, quia fic ru es ficut Pharao, id quod Si Chaldacus paraphraftes expret-fit.Sic enim reddidit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;11«, id eft, quoniä ficut Pharao eft fic tues.Hadfenus de captatioiie

bencuolentiæ,qualchudah admodum prudeiiterorationem fuaraad lofephordiri acccptabilemlp reddere uoluir.

ifiarrationii lo' ■ Dominus mcus,inquit, interrogauit leruos fuos dicens;Eft he nobis pater uel fratcr^S^c.Refricat ea co refricat, qute qux adba fueranr cum ipfis,cum primü emendi frumenti gratia adueniflenr.Seruiebant ad hoc,ut cau-^eâa fuerant. fam exponeret,quare puerü fecum in Aegyptum adduxifteiit. Confulto aOt exordium narrationifuæ fumit non ab exordio defeenfus ipforum in Aegyptum,fed ex ipfis principis uerbis, dicens : Dominus meus interrogauit feruos fuoSjamp;c.Poterat hoc facilius audiri initio,qua'm fi aliéna quacdä attu-liflet,amp; habebat etiam plus momenti.Et admodum induftrie ab hoc principio ftruit ac deducit quæ di-dluruscft omnia.

Memorataut quaedam,dequibusinfupcriorigeftoru narratione nihil memoratûeft à Mofe,ut-pore; Dns meus interrogauit feruos fuos,dicens.-Eft nc uobis pater uel fraterfEt diximus ad dnm meü: Eft nobis pater fetiex,amp; puer fenedliitis paruulus,acfrater eius mortuus eft,rcliélusl:v ipfe eft folus ma tri fua:,amp; pater funs diligit cum. Et dixiftiad feruos tuos,Adducite eurn ad mc,amp; ponain oculum mefi fuper eum.Ex diximus addnm meihNonpoteritpuer deftrerepatrem fuum ; ôdfi deferuerit patrefuü, tnorictur. Hæcinquam in praccedenti narratione Mofis non memorantur in qua fic de patre Si fratre meminifte leguntur, ut uideantur non ad interrogahonem aliquam, fed ulti ô mentionem illorum ad hoc feciflcjUt probareiit fe non efle cxploratorej.Qjiare funt qui exiftimant ifta elfe non e^ ueroa lehit dali.

Hall, led exconficto didla, ut caufamfuam probabilius principi infinuarct. Iftis afTenriri non pcfTuin. Netp enim ad hoc ulla necefsitate cogor.Hacde re amp;nbsp;fuprà annotani. Credibiüiiscft Mofem in præce dcnti narrarione non memorafle omnia, qua'm lehiidam coram Principe in fumma anguftia corftitii-tum quicq pra:ter ueriim in aureS illius finxiflc, prxfertim tale quod iliius né poflet latere confcientiä. Qiiomodo enim lofeph ignorare poterat,qiiid antca illos ipfc intcrrogailct, ôi quid illi rcfpondifltnt^ Deniqt quid crat necefle temeritate tarn manifefta uti, cu niilkiç^cfiet illiiis iifiis, fatisip effet argumenti. in liera rei ipfins narratione? Exiftimo igitur ftatim initio ipteiTOgafl’e Jofephii de pan e ac fratre,iibi feduodecim fratres unius patris filios efle dixerant : deindepoftq triduo egcrant in cuftodia, mandafle illis lit fratrem fuum minoré ad fe adducercntjpromififTeipqiiod ociilos (iios fiipcr ilium ponere iiellet, illosJp refpondifle,fieri non pofle iit puer déférât patrcm;ac turn fubiecifl'e lofephumjfi non defeenderit frater uefter minor iiobifcü,non addatis itidere faciem meam. Illud,Relidliisqj ipfe foins eft matri fiiç, non fic eft intelligendii.g, mater Beniamin tunc in uiiiis adlmc fuerit, cum fupra memoratû fît in liuiiis illam parti! fuiffe mortiiam, fed ggt; ex ilia nifi iinum hiinc Beniamin fiipereffe dixent,ad differentia reli-quariim matrum,quarum pliireS fiipererant filij. Quare Monfterus uertir, Reliftusip eft ipfe foliis ex matre fua,quafi fitquot;!‘12KT3.R..Shlomoh fic exponit W« Tiy i'? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tih’'!!lt;‘a,ideft,Dehacmatrcnö

«ft illi adhuc alius frater. Latinus interpres rcddidit.Et ipfiim folnm habet mater fua.Redte qiiidem, fl ad mortuam matrem referas, ueriim non fatis perfpicuc' leóloiiincaiito. Simplicius eft ut legamus in Senitiuo,Relidf usi^ ipfe folus eft matris fiia:.

Et päter fuut diligit cum.lt em:'tio potent puer defer ere pätrejn fuum: erf def^uerit patrem fuu, morietur, ] Mcmorat ifta ad comoucndiim humanitatis «Si cömiferationis affedlü, qui in liuiufmodi caufa pliirimn nalet apud eos qui 8i ipfi filios habcnt,qiiibns aegerrime priiiari fe paterentur.Qiiod dixir,Non potent puer defcrere patrem fiinm, non fic dixit, quod Beniamin a-gre' aiielli a' patre fuftinerer, fed pater ipfiim ægerrime' eflet amifliirus.Et fiibijcit expofitionis gratiarSi deferuerit patrem fini, morietur. In-tellige pater. Alias diibie dieft u eft.Tam enim ad piiern q ad patrem referri poflet. J Ila,Et dixifti ad fernes tuos,addiicite cum adme,5i ponäoculnm meiimfupcreiim.ItemiEt dixifti adfernos tuos; Sinon defeenderit frater uefter paruus iiobifcumgt;ne addatis uidere facie meam.-primfiad hoc refricantur à le-hiidafriît faciant ad impetrandarn Principis beneuolentia erga ipfos,qui infsis illius obtempérantes fic fricrätjUt feni patri perfuaferint,quo charifsimu fiinm filiiim una cn ipfis mitteret, quo nohintati ipfiiis fatisfieret.Deinde ad hoc quocp,ut tacite' admoneretnr Princcps,fibi hoc efle imputandu,quod accide-È rit Beniamin,proptcrea 9» ipfins effet impiilfu addudtiiS in Acgyptiim,qiii alias domi apud patre ma-ncre poterat. Qiiapropter conueniens efle,iit ilium dementer ad patre fuumremitrat. Vide qgt; induftric' lehiidah etiâ in ipfa narrationis fimplicitate argnmëta immifeeat adcaufam amp;nbsp;propofitfi fini facientia.

'Etfaäti eü,inquit,utafeenderemu'!adferuii tuumpatremmeum, cr nunciarcmus eiuerba domini nui, etc.} NarraturiiS quo fint a'patreamandari,5f qægre'ipfis minoremfratrcadtunxerit.meminit prins qua di ligentia illi qd in mandatis ab ipfo accepetât expofiierint. Nunciauimiis ei,inqiiint,uerba dni mei.Di-ligentiä ac fidem fua obiter cömendant. Nam amp;nbsp;id fadnrn iiidicabant ad conciliations beneiiolentiæ.'

Ohferua uero qiiod non fimplicitcr dicit,Et fadum eft ut afcenderemiis ad patrem meiiifed pracmit tit. Ad feruumtuiimiactumfiibiiingit,Patrem meunftidquodinoratione hac quarto facit,atqjit.a non Curpaffiti fit fa fe tantû,qui tum iïipplices aderant,fed amp;nbsp;abfentem patrem celfitndini acdominarioni lofephi feruiliter feph toties pa-fiibijciunt.Et hçclofephdiibioprocnl niilla alia rarione fieri paffristft,qu«àm ut iieritatcinfomnioruin tremfuumuoca-fiiorum feciindnm difpenfationem dininam cor.àm impleri cerneret. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri fcruuin fuum.

Acdixit pater noüer,tnquit:Reuertimini,emite nobismodicü alimoniic.Et diximus ; füonpoterimus defeende te.sifi(cntfrater nofierminor nobifcH,defcendanus,crc.}Qüonm dixerât iam antca, Pater diligit puerri,SS nonporerit puer deferci e patre fuii;amp; fi defêruerit pâtre fini,morietiir.hocipfum penitius iiiculcaturus Principijipfi nerba lacob patris ipfon'i recenfet, qiio animü illius ad dementia pcrmoneat.Et dixit,in-qiiitjferuiis mus pater meus ad nos: Vos fcitis,g, duos pepererit mihi uxor mea,amp;fc.Rahelcm intelligc bat,de qiia fic loqiiebat.qiiafi cam habniffet nnicâ,id^ nô prjter rationë,ficuti pàtct ex prxcedcntib.gc Pathos ucrborü ftis. Pathos nerborfi iftorn cftjpnmn in mentione uxoris fingiilariter dikifra:; diindeitieo quoddicit, lacob. Duos peperit mihi filios. Tertio in amifsionc prioris ex illis .Et cgrcfliis eft iirnis a me,ingt,ac dixi, Ve-ré lacerâdo laceratus cft,Âf nô uidi eü ha(ffcnus.Qiiartô,in ablationc ac periditatione pofterioris qiiot^ Clinici.Etaccipitis eriamhuiic.à fade mca,inqiiit. nbsp;nbsp;Qiiiiitô in mentionecalamitatis quä fibi frinx

«iienturâ timebat, fi iinico hocfiliopoftpriorempriuaret. Si eucneiit ei mors, inquit,deducctis cauos meos cum affluflionc ad fepulchrum.Hçc ut a' lacobo non fine doloris ac metus fenfii diifla fuei ant,ita lt;i lehiidah quotp in aiires lofephi non fine pathetici atfeélns eificacia memorâtnr, ficiiti patch t initio capitisfcquëtis. Obfêruainterim,qiia'mpulchrccxhifccucrbisintdligcrcpotiieritlofeph,quocom PotwY lo/cpb niento fartres poftquam ipfiim uendidiflenr, facinus fuum cotam patre celauerint, fingeiitcs ipfum à itttelligere, quo beftiaeffeà lacerandolaceratiim.Sieper imprudentiam fuam ipfornm nequitiamprodunt. At lo- commento tmpo feph qnamiiis ifta dubio procul intclligeret, nequaquam tarnen offenfus eft, fed omnia hæc diuinsc di- f^trint patri eu fpofîtioni tribuit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipfum uendidifr

Ptnunc,inquit,cmnuenero adferuutuumpatremmcît,crpucrnonfrieritnobifctm,Grc.}ColIigitex præ-iniffa narratione quid euciiturü fit patri, fi abfq, puero domïi rciicrfi fuerint.Tres funt colleëfioiiis hu- CoUigitexpro^ tus particulx. Prima habet, quid timeat patri fcni.Sccrida,undc.Tcrtia,quarc. Quid illi rimeat,in eo 1^‘ffi narratio-

eo8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GENESlM

cxprimit quod dkit;Morietiir,amp; dediicent feriii tui caniciem feriii tui patris noüri cum dolorcadfcpid cbrum.Q,d. Hoe ipfum quod cuenturum flbi dixcrat paterjCucnkt ei.Non modo in fummatn conijcie tur macftKiatnjfcd amp;nbsp;uita ipfius decurtabitur.

Vnde hoe ilü cuenturum timeat, in eo docet quod dicit : Et nunc cum uenero ad feruum tuum, pa-trem mcum, amp;nbsp;puer non fuerit nobifcum, item, amp;nbsp;uidcrit non adefTe puei um. Quafi dicat; Vbi uide-.rit fe ctiain altero filio poft priorem cfl'e priuatum,nonpoterit amplius uiuere. Vide autem qua'm cauté non dicat,Si tu puerum feruituti tua? fubieceris ac rctinucris,deduces caniciem eins cuin do loreadfepulchrum;fcd,Si puer non fuerit nobifcum.Itcm,ciim uiderit non adefTe puerum,morictur,Sd deducent ferui tui caniciem fcrui tuipatrisnoftri,amp;c. Omnia prudenter óf caiitc',nequaoft’enfioni detiir occafio.

Et iliud ad pathos pertinct,quód nö fimplicitcr dicit: Et deducent ferui tui pattern noftruin,amp;c.ffd, ■O'«in ho Et deducent ferui rui caniciem ferui tui patris noftri cum dolore ad fepulchrurn.Crudelitatis genus eft, WJinon fenem ct hominem fenern ófcanum modica ilia quam adhucreliquä habet uitat huius ufura,cum pofsis ilii par-ccre,temcrc'priuarc.Sicrudelecftpaupcrimodicamfacultariilam, quam habet, perauariciamadime-Similc. re; iitiepcrudcliuseft ipfam uitam hominifcni,quam breuemSf modicam adlnic habet, uelut e' manu cxcutcre.Qiiare ohm cum humani homines efleiit in hoc mundo,magna habebatur ratio, magnaij; re nerentia capitis cani.df ne militibus quidcm,qiiantumuis human« uitsc hoftibus,in ipfo licebat belli fu rore quiequam incommodare ut paruulis ac mulierculis,ita SC fenibus. Nunc uerd poftquam humani tariinhumaniras fuccefsit, niilla fubapparetcapitis reueréria cani, ne apud filios qindem amp;nbsp;cognaros, nedum exteros amp;nbsp;alienos.lnhumana uox cft,fi dicaSjQuid refertfAlias breui moriruriiS eft. Si breui mo ritiirus eft fencx.hoc ipfo debebas illi facillus parcere,ctiam fi admodum fit raorofus amp;nbsp;moleftus. Non potes iliius confuetudine deleéf ari ? Expedia paulifper, breui auferetiir à Domino, cuius poftea ufiim iSf confuetudinem fruftra defiderabis. incredibilis peruerfitas eft in animis huiufmodi inhiimanis • Sc' nes debebant uel ob id maiori efle in prccio,amp; ardlius coli,quod propediem finit à nobis ex hac uita ad fiituram iliam óf cœleftem migraturi, adeotp amp;nbsp;confuetudinem fuam à nobis ablaturi,cuius migratio iiis prarnuncia eft canicies illa capitis,duplici nomine ueneranda, fi cordis habuerit candorem coniun-dlum,urfimui ód uita: innocenter adlæornamentum,3d cecleftis uitsc prarnuncia elfe pofsit.Sacpciiigrii cor eft, album caput.'hi quibus album Et caput 8C cor eft,fint in honore feues.

Quare uerd ablato pucro calamitas ifta euentura fuerit feni parri,in eo memorat quod dicit; Et ani ma eius alligata eft animaeillius.Qjiafi dicat; Vfqueaded diligit huncpuerum pater,ut anima eius ma- 8 gis fit in puero quam in ipfo. Animam fiimit pro animo 8C corde;uel,fi animam pofuit pro uita,fenfuS eft; Vita patris noftri pendet à uira pucri.Noii poterit uiuere,fi puero hoc pnuatus fuerit. Animam fuä amittct,fi puerum amiferit. Iiitcrea cogitemus hic,quanta fit uis paterni amoris erga fihum unicum. terni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde, quàm non refpondeantliberiamori parenrum. Non dicir. Anima puerialhgata eft animae

(fuim ilk m re- patris.fed,Anima patris alligata eft animse pueri. Eft huius rei triplexrario.Theologicæ duæ, pliyfica una.Primùin cnim fie uoluit Deus confuierc «tari infirmsc,imprudenti,iSf enutnendsc. Deinde parentes certd fciunt 8Ccognofeunt fœtus fuos, fili) uerd non funt ciufmodi cerritudine prsediti de parenti-bus,quod ex illis fint nati.Et præterea fie difponilt;itur,ut pofsint deferere parentes,amp; cQnriubio iundti adhxrerere iixoribus.

Quoniam feruustitnt,inquit,ßdeiubendopnerumaccepit ipâtremeo,diccns,Zfc-] Tandem quidpetat, exprimit,Sf fimul petitionis fuac eaufas annec^ir,quarum unam pi æmittit,alteram fubijcit. Petitio eft: Maneat niinc,quælô,iêruus tuus(fcipfum intelligiOpro pucro.feruus Domini mei.hoc eft,retineas me qurfo in feruum tibi loco pueri,amp; puer afeendat cum fratnbus fuis,domi uidelicet ad patrem.Non au der peteret integram,liberam,amp; gratuitam eondonatioiiem pœnæ,quara in puerum clccreuerat Prin-Dwtf cauße pe- ceps;fed hoc tantum petit,ut fiat mutatio perfonse feruituti adiudiearse,amp; in liane feipfum offert. Pri titionii^ mameaufam petitioni huic pratmittit,dieens;Qiioniam feruus tuus fideiubcndo puerum accepit à pâtre meo,diecnS;Si non reduxero eum ad te,peecaucrim in pattern meum cundiis diebus.De hae obliga tionc fupràfadla eft mentio capite prsecedenti. Significat fe debito prseftitse amp;nbsp;obligat« fidei obftridlTi, mallefubire feruitutem, quàm peccatiin pattern admißi reus fieri. nbsp;Alteram caufam fubijeit, dieeiis;

Eteniin, quomodo afeendam ad pattern meum, fi puer non fuerit mccum ? Ne uideam afflidlionem, qu« iiiuenier pattern mcum.Dcfideratur aiiquid. Vtpote,Nequaquam afeendam; uel,nö potero aicen dcrc. Vt turn fubqciatur quare nolit,uel non poterit alcendere. Ne uideam,inquit, afflidlionem qu« in-uenier partem meum.

Candor tmimi Obferua ppimiim infignem candorcm animi probi Sfintegri. FideiufTerarquidem patri pro puero, probiO'ititt ueriiin pater nonipfi folipuerum commendauerar,fedeommunitcramp;reliquis omnibus,quemad-ÿri. ' moduli! capite prçcedentiaiinorauimus.Poteratitaiÿ dicere lehudali adc«tcrosfratreS:Cömuniteriio bis eft hie frater nofter à patre cömendatus, rationem igitur 8i curam illius cömuniter etiä habcamus. De hoe non cogitanied mcmor prxftit« fidei, nimm feie pro liberando pucro in feruitutem offert. Ma gis deeo cogitât quid iple patri promiierir,quàm quid pater feeerit.Qiii non funt feruantes fidei,in om nes funt riinulas ad tergiucrfandum intenti,ne quod polliciti funt præftare cogantur.

Prudentia nbsp;nbsp;Vide etiam prudentiâ lehudc.Qiiod fîdciufferat patri pro puero,ad hoc fadtü erar,ut mos gereretur

JofephQ,qui magno hoc fçrio ab ipfis exegcrat,ut pua uin fecum adducerent in Acgyptum.Qiiare po temt

terat infcrreadhunc modumiQiioniam iufliituo adadliis fidem meam patri obïigaui pro pucro, non dcbes in caufa eflTejUt banc patri frangamdd quod fa cere £ogor,nifi piierum nobifciim ad patrena afcen dcre finas.Nihil hiüus dicirjcd fimpliciter memorat elfè fe obligatü patri pro pueroreftitucndo,idectp Offerrc Ie loco illius in feriiitutein.ut ille ad patrem remitti pofsit.lnterim cauet offenfam,5^ fimul Prin cipi cogitandum relinquit,quid fe deceat in hac caufa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Deinde in eo quod dicit, Maneat nunc quasfo fermis tuns in (ëruum Domini mei,8fc. confcientiam

Hides abhorrcntem à pecc^to fraéfæ fidci.Malebat perpétua; feruitutis fubire iugum,idlp inter alienos, Cofcictia ctbhof qult;àm domi in libei tate conftitutus defertç fidei fuftinere in cöfcieiitia reatum.Quid hoe aliud cft,quàm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peccato

ininoris moleftiæduccreferuitutem corporis quam confeienria;defraótafide aceufantismorfum acre fraüajideù dargutionemfHoc animo praediti fuerunt, qui ne hoftibus quidem datam fidem infringere uoluerunt, etiamfi quod promifTum fuerat cü diferimine uita: præftandü effet. Iniicnias hodie qui facillimc fideiu beantjUeriim in prarftanda fide longe' à prifcorum integritate difsideant. Hac de re tarnen, qua fit cum diferetione dijudicanda.fuprà alicubi admonuimus.

Simul Si ilkid obferuandum eft,quód Icruitutcin fubire mahnt,quam patris uiderc dolorem amp;nbsp;affli ftionem. Non potero,inquit,fine pucro afcendcrc,nc patris afflidlionem uideam.Ergo maluit ipfe af- Storgid fligiinteralienos, quam domi uidere patrisIndium, dolorem, calamitatcm, infolabilem miferiam. nifilij. Accrbitatcm fpedlaculi huius iam antea annos aliquot uiderant filii Iacob,ipfe uerd Ichudah irremit-fiim patris ludlum cernere non ualcns,declinaueratà fratribu$,ficuti uidimus fuprà ca.js. Huius adhuc memor, mauult non redire domum, fed feruire in Aegypto, quam renouatum iterum patris fpedlare dolorem, Agnofee fiorgiam germani filq.

Habet hoc caput i7r‘’«Äu'^/;/iofephi,qua fc tandem fratribus anxijs amp;nbsp;in metu conftitutisex impro Hifo non fine ftupore 8i coqfternatione illorum manifeftauit. Habet mandatum illius ac Pharaonis Si afeenfum fratrum,ad uocandum Iacob patrem ipforum in Aegyptum.

Et«011 potuitlofephobfirinarefefecunüisipßancircumüantibuf,crcli()ndMt,Educitequoüibet ime.'E.t nemo üetitcum co,cumfelofephcognofeendumpræberctfrdtribui fuis.'] Interea dum Ichudah pro libe rando Beniamin in gratiam patris me morprseftitac fidei laborat,amp;quomodo patris öd illiuS inter fe conditio habeat exponit, iecÿ ipfum in feruitutem loco pueri offert, ufqueadco incaluerurit lofephi ui-fcera,ut nollet uellet difsimulationem qua hadlenus erga fi-atres ufus fuerat, quo minus fc illis manife ftaret.amplius retincre non poIfet.Et hoc eft quod dicit Mofes,Er non poniit loleph obfif mare felêhn-tellige,qu£m3dmoduni fecerat antea.Non potuit diutius fuftinere angiiftiam frarrum,qua illos in con fpedltifno perculfos uidebat.Non potuit porrdferre confpedlumfratrisuterini,ut diutius, perindc ac fialicnus öd practcrea prætextufurri feruitutiadiudicatus effet, coram fe triftis ac co'nfternatus fta- ^l^itiofcphdi-tet.Emollierat animum eius toties inculcata patris mentio,deinde öd prxclarum ftudium lehuda;,quo obfir-^ fefe pro pucro in feruum tradere malcbat,qu.dm fine illo redire domum,öd calamitatcm patris renoua-tarn uidere. Huiufmodi ueluti carbonibus pcdlus iplfuS incendebatur.

Qiiod autem non dich,Et noluit lofeph; fed, Et non potuit lofeph obfirmare fefe, non fic eft intelli-gendmn, quod uolucritfefediutius obfirmare, accccptam difsimulationemrctinere,fiquidcm poffet. Non inuitus reuclauit fe fratribus. Volebat quidem obfirmare f£fe,uerdm non propter fratres,fcd pro-ptercircunftätes Aegyptios.Alidsgeftiebatiamdiiduin mere in collum Beniamin,öd fratribus fefe ma uifeftare.'impediebatur uerd præfenria Aegyptiorum,propter quos fefe quamdiu poterat reprimebat. idco dicit Mofes non fimplicitcr,Et non potuit lofeph obfirmare fefehed addit, Cundtis ipfum circuna ftantibuSjid quod non debet referri ad id quod dicit. Et non potuit,quafi circüftantes impedierint cum ne poffer,fed ad conatuin cohibendi,ad quem mouebatur per circumftantium præfcntiam.

Et clamauit; Educite quoslibct «à me.öd nemo ftetir cum eo,ödc. Quod non fimplici uerbo uel nutu, (cd clarnorc circunlîantes educiiufsit,indicium eft iinp£tus,quo animus illius ad hoc ferebatur, immo rapiebatur, ut faccrct n uod coram adftantibus faccre nolebat, non quod criibefceret coram Aegy ptqs agnofeere fratres,fcd quód nollet cos prima: manifcft;stioni intereifc,propt£r ea quac inuicem erant di-■ dliiri,ficuti in fequentibus patebit.

Obferuaprimiim,quoinodonaturaIesafTedlusIiceta!!quandiudifsimHlcntur,ncqHeanttn perpe- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efd/f-e^

tuócohibcri,tiealiquandoerumpanr.Qui natura bonus eft, nonpotcritperpetud naturæfuæbonita- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;po*

tem difsimulâdOjUel alias iraûendo r£primcre,iic aliquädo redeat ad ingeniü. Accidithoc lofepho. Et quid aliud tft,quod de Deo ipfo legituriNon in perpetuum irafcctur,neq; in fempiternum comminabi tiir?Confimili tnodo,qui natura malus fft,criainfialiquandiu agat hypocritam, öd bonum effe fe falfis qiiibiifdain indicijs fîinulct,propcdicm ramen ad malitiain luam recurrit.Simulatio quippe non diudecipit.

Deinde obferuandum eft,quod dicitiCundliS ipfum circumftantibus.Vides hoeexemplo expreffam humain ingenij curiofiratem. Cum client frarris lofeph, homines peregrinün ciuitatcinadlofcphum redudli, auidi circumftabant omnes, quotquot crant in domo lofephi, ut intclligerent, quidnam effet adliim ab illis,öd quid ipfis effet euentnrum.

8lO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E i 1 M

Tertio in eo quod cunélos j fe clamore abiecit, coniurnflioncm uides animi p€rciti,5^ cautionis dlt; A bitx ac conucnientis. Qiiod fc cohibere non poterat,qiiod(p clarnabat, animi erat luftanris, urgent«» imd uidli, QiioducrónolebatampliusadelTecircumftaiires Acgyprios,cautioniseratólt;prudentisr» quamraró nifiapudhominescordatifsimos,iina cumanimiimpetii coniundlamdcprehtnderelieer. Sic ergo loens dandus eft affedlibuSjUt fnriul cautionem rei competenter gerendæ retincas.

Et deJit uocan fuam infletim:zy Mdiuerunt Aegyptij,au.iiuitcj- doniM Pharaoms.] Ä nimus fedatus ac moderatus uerba proferrc,amp; qniduis fimularc ac difsimiilare poreft.'concitatus uere» Si aliqiiädiii preC-fus non in uerba primiim fed uel in clamoremuel infletnm Si eiulatum, fecundumqualitatemcaiifjâi aife(fluum erumpit,quemadmodum hic lofephoaccidiHe iiidemiis.fpiritus incorde ipfius aeftuans, mox iibi copia m erumpendi nadluseftjxftum fuum uoce non loqnente, fed eiulante uekit eiecit. Pul Vocem ddfé iti ehre aiitem loquitiir Mofes, cum dicit: ’'^33 wp nX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, id eft. Et dedir uocem fuam in flttum. Affe

hoc cordis ipfius calentis Si xftuantis iam dudum popofeerat, iieriim hadlcinis fefe obduruerar, dum eieeft i eflenr circumftantes Acgyptq,ac rum demiim quod feruor cordis popofeerat^geftienti Si ur genti dedit fletum uidelicet Si ploratum.Hoc erat uocem dare in fletum.

Et audiuerunt,inquit,Aegyptij.Hand proculabfcefierant.Nam mox arlt;p egrefsi efientjprorupitlo feph in fletum Si ploratum.

Audiuitep domus Pharaonis.Exeorum Uideiicerrelarujqui in domo lofephifuerant. Nififorfando mus loiephi aulæ Pharaonis fiefuerit contigua,ut ploratus hie in ilia potuerit audiri.

De fletu lofephifupra capirequadragefimotertio quxdam annotauimiis, qux Si hicconfidera-ri pofiiint.

Er dixit Jofeph adfratres fuos:Ego fum lofepb.Adhuc pater mem «/«ir?] Vbi paululnm xftus ploratus ac flerusremifitut loqui poflcr,rem iplam utrbis exprimit, quam diuprefitratac difsimulauerat .Ego fum, inquit, lol'eph. Duobus uerbis rem omnem etfundit, fieuti folent ad hunc modum aifeifli, doiieC plurapoftiint fpiritu paululum fedato proferre (^lafi uno «flu omnem earn difficulratem,quam fecun dóiam pafsierant amputat,amp; uniueriasprarcedennum geftorum tcnebrasillata hacluce difeutit,di' cens.’Egofum leifeph.Quafi dicat:Ego liie, qui uos exploratiouis infimulaui, ac triduo inciiftodia de* tinui, qui de patre Si minorefratre ueftro intcrrogaufq iuniorcm fratrem ueftrü hucadferriuoiui,Sy meonemep detinuidonee illecfiet addu(ftus,qui peeuniasueftrasfaccis ueftris infiniiariiuf$i,quiuoï prandio cum heri reuerfieftetis aecepi, qui féyphum meum in ore facci minor« fratris ueftn abfeondi, Si hoc uos prxtextu comprehendi, accuiari Si hue fifti iufsi, qui fratrem ueftrum, apud quern feyphus B inuentus eft leruitutiadiudicaui coram quo tanqtiä Principe Aegypri iuxra prxmifl'um fomnium lain aliquoties incuruati tftis, quern doininum ueftrum Si partis ueftn uocatis : Ego, inquam, illefum lo-ffph,illeffater ueftcr quern dicitis non fupereflTeampliuSjin quern uos pcccaire,amp; cuius fanguinëinqui ri dixiftis,quem pater lacerando laeeratum eile putar.

Non fimpiiciter dicit Ego fum frater uefter, ledur fe prorfus manifeftum reddat:Ego, inquit,fum / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iofeph,uocem illis notifsimam proferens.Nihiladdit.Etenim reliqua omnia una hacuoeeaperieban'

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur,Sëin memoriamreuocabanrur. Credo eum uix potuifte initio tantum fpintusconfequi ad dicen-

AdhuC pater meus uiuitfinquit.Eadeindereinterrogaueratamp; antea, fieuti uidimuscap. 4},5f au-dierar ex ipfis quod uiueret pater,ac commode haberet: ueriim quo erat defidcrio partis p rxditus, fta-tim deillo initiomanifeftationis huiuspereoiitatur,fpcranseosomnia hberiusquamanteanarratu-ros.Et uide,nö dicit iam, Viuit ne p.iter uefter.Yieuti fupra dixeratrfed; Adhuc ne pater meus uiuir. Quä uis eifer Dominus Si princeps Acgypri,ftatiin tarnen patrem fuumagnofcit, quafi reijeiens iliud quod ipfi eum leruum fuum quarto uocaueraiit.

Et nonpotueruntfrätres eius refpondere ipfi,c]uoniam ohHupefaili erant a facie eiut.} Srabant uelut elin-Ciuare loftpho gues, neloquiquidem,nedum conuenientcr refpondereualentes. Incaiifa erat obftupefadiomen-refpodcre nequi tis.Conciurcbant ftupor Si mttus.Stupor ex improuila Si inopina rei nouirare,de qua nemo illorum uerint. ne cogitauerat quidem unquam Eteiiim uix credidiifent, fi quis lofephum adhuc in uiuis eife, nedum regnare in Aegypto dixilfet. Et aliquoties eum mortuum,amp; amplius non eft'e dixerant.Metum incune bat pcccati confeientia, quo ilium olim uendiderant. Sic fiebat ur necloqiii poifent, nee faciem illius, quern uidebant eife Principeubleuatis oeulis infpieere auderent, quäuis flentem Si eiulantem uidiflent. Qiianta fuerit animi illorum aiiguftia,facue cogitari poteft.fi Si praccedentia gefta iSë caufa prxfcns,pro ptcr quam alioqui perçu fi coram lofepho ftiibant,coiifiderentur.

Qwnti facien- Admonemur,quanti factre debeamuscoufeiciitixerga quofuis (ynceritatem Si ftudium innocentiç. da fit confeien- Confeientia peceati caufam in fc Si iucundain Si multis modis optabilem, horribrlem reddit .Sc mtolc tt£jyn(erttaf. rabi.em.Quid iilis poruilfet eife iucundius,qua'm coram uidci e fratremdiu amiifum non inodó incolu mem, led Si in oiniii Aegypto dominante, fi nihil unquam aduet luS ilium peceaifentf Nunc quid po-tuilfet ibis ufuuenirc horribuius quam hoeipfum f Seruemus obfecro puras confcieiitias in conipiclu Domini, lie fi perfidi fuei iinus, anguftiam hanc mentis oiim txpei lamur, cum omnibus ftand. m e-rit ante illius tribunal, Si i;rcuoeabilis audienda ludicq lentenria, obmutefcamiis^ cum eo, ad quein diccbatur; Ainice,quoinodo hueintrafti,non habensueftem nuptialemf Matthai uigefiniolêcundo.

Erit aliquando ut qucmininc mundiiS hie impius contemnit immo perfcquitur profcribitJuiiiiS lie afpeftiim quidem fuftinere ualcat. Qiiarc uigilandum nobis tft, amp;nbsp;pura confcier.tia in fide Clirifii pci fiftendum, quo dum fedicric ex iinprouifo, digni inueniamur, qui ante confpedluiu tins cum gau-dioftcmuS.Lucarxi.

Et ait îofepb ad fratres fuos • Accedite qu.tfo ad me: nbsp;nbsp;acceffèrunt, çr dixit:Egofum lofeph frater uefler

^uem uendidi^is in Aegyptum. Ef ;i«nc ne contriHeinini, neue mole^tum ft in oculis ueilri'S, c/uod me hue uen— didiüis,(jtioniamad uiuificandummifit me Deiti antefaciem ueilram. Euit hoc biennio fames in medio terra, es“ reliant adbuc aniu qninql, in c[uibiK nec agricolatio erit, ntc mefsis. Et mißt me Deus ante faciem ucliram, ut ponerem uobii rehquiaf in terra, cT uiuificarem uos ereptione magna.Et nunc non iiosme hue mifi/liStfed' Deus, ac pofuit me patrem Pharaoni, ZX Dominum totius domus eins, dominatorong; in omni to ra Aegypti. ] Qiioniam uidebat eos ftarc attonitoSjObftupcfalt;flos,conftcrnaros,amp; ufqueadeo inetu percuifos, ut nec fuipiccre,nec loqui pofient in hoc incumbir, ut ab hoc eos mctu quamprimum liberet. Accedite, iiiquit, ad me. Erat animus illorum auerfus fic ut mallent quamlongifsimc abefle quam flare in con-fpccT:u fratris in quern tarn enortnirer peccauerant. Animus fic comparatus, fi non fit fugx locus, ucl niontibus operiri mallet, quam confiifioncm ôf anguftiam banc perferre diutius. Sentit hoc lofcph; quart quo magis illi abhorrebantjioc eoS ad Ie blandius inuitardicens : Accedite hue ad me. Sedebat, opinor, pro maieflate Prineipis, cum ifla agi'rentur, Dum autein eos ad 1‘c inuitat, fatis indicatquam fit erga cos benigne' aflcótus.Alioqui dixiflet potius;Dil’ecdite à me uiriiniqui ac falfi fratres, ad quern modiim ohm impios ac reprobos a fereijeict Chriflus,elcclos ueró amp;nbsp;fideles adle uocabitjdicens; Ve- Accedendtmai nite bencdiifli patris mei.Alatth.if. Obferuemus hanebenignitatem, imó fraternianimi propenfio- Chriftum, cuiut nemin ChriftoSeruatorenoftro, qua nos rcfpcólu Maicflatisipfius Si peceatorum noftrorum fenfu lofephhic efii^ percuifos ad fe uoeat, diccns; Venite ad me omnes qui laboratis amp;nbsp;onerati eflis, amp;nbsp;ego refi'eiam uos. tnago. Alatth.n.Porifsimum hocdebebat efle miniftrorum Chrifti officium, iitattonitasamp; mcticulofas con feientias flndiofifsimc ad thronum gratia: illius adductrent, feientes hoc illi fludiiim omnium efle gra-tiftimum. Qiiarc magna efl eorum pernerfitas qui magis in hoc funt ut ab accefiu hoc ad thronum gra tia;eunftosabftcrrcanr,amp;interim nefeio ad quasnugasuocent. Et illudobferua quod non Beniamin tantum alloquitur,amp;f ad fe inuitat,fed indifcriminatim omneS. Facicbat hoc ad conciliaticncm.

Et accelferunt inquit.]Senferunt lofcphum nihil hoftile,fed fummam fpirare fratcrnie ftorgiæ manfue tudinein. Qiiare animo paulifper rcceptoadcum accell’erunt. Interca tarnen nondum pofTiint illi Ê quicquam refponderc. Nee ipfe eos ad loquendum urget,fed boni eonfulit cam obflupefacT:ioncm,con tentus eo quod accedebant. imitemur illorum exemplum. Accedamus ôü nos ad noftrum Jofephum noftra gratia in huncmundum mifllim,amp;nos adfe cupidifsimé uocantem .Accedamus noncor-porum, fed fidei , fpei, ac fiducia: motu. Nifi acceflèrimus , non eoneiliabimur. Qiii refiliunt, peribunt.

Et dixit ; Ego fum lofeph. Rcpctit hoe. Etenim tale crat,ut difficile eflet creditii ciim propter con-ceptam de intcritu ipfius opinioncm, turn propter fortunac admirabilem erninentiam, à priorc humi-litate uehementer diuerfam. Quare non fruflra fecundo dieir. Ego fum lofeph: amp;nbsp;addit. Frater uefter, quern uendidiftis in Aegyptum. Scruicbant ifta manffeflationi ipfius, tanquam illis notifsima, cactcris uei à prorfns incognita.Quod enim uendiderant lofcphum fratrem fuum in Aegyptum, ncmini ad id ufque tempons innotuerat,nc patri quidem ipforum,fed abditum manferat in ipforiim duntaxat con-fcicntia.Hoeitaqnc animo dieit; Ego fum lofeph frater uefler, quern uendidiftis in Aegyptum, non ut hoc illis exprobrarct, fed ut fefe tanquam indicio ipfis cognitifsimo manifeflarct,omncm^’ haefitatio-ncin afeinderet.

At erat hoc illis admodum auditn acerbum. Nam alioqui huius faóli confeientia difcruciabantur. Quare uidctur lofeph hand in loco utnditionis huius feeifl'e mentionem. Sic quidem uidetur, nifi rem penitius introfpieias,ali.is confultifsime' ab eo fachim eft, quod ftatim initio produxit in medium, linde confcicntiæ iliorinn grauabantur, amp;nbsp;à fiducia fraterna: coniuruflionis impediebantur. Sanando uul- Sanando uulneri iicri pus intercutancum cum primis erat cximcndum,id quod Si immediate facit,diccns. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pus intercutane

Et nunc ne contnftemini, nene molcftum fir in oculis uefiris quod me hue uendidiftis.Nc uiderc- umeu primis exi tur hoc exprobationis gratia protiilifie, neuedum cos fibiconciliare ftudet,magis perterrcfaceret, iuf- mendum^ fit ftatim cos bono clfe animo amp;nbsp;fecuios in haccaufa. Nolo,inquit,uttrifles fitisamp;uobis ipns Exemplumreco moltfli, propterca quod me hue uendiftis. Vides hoc loco pulcherrimum fraternse reconciiia- ciliationisirater bonis exemplum , quando uidelicet tempeftiua fit ilia : Si quornodo paranda . Donee nen a- me, gnofeitur peceatum admiftum in fratrem,nee animus moifu conlcicntia;grauatur,fcdadhue pec cando abfque pœnitentia pergitur , plane' intempeftiuum eftreconeiliationis ftudium . Quare di-utxanda prias erat confeientia fratrum lofeph, id quod feduld haiflcnus faifium ei at. Hue facit non tnodd pradieatio ptEnitcntia;,fed Si omnis generisafflidlioSi tribulatio. DeindeiibifenfiiS peccati pocnitudinis aeerbitatem animo incufsit, ftudtndum eft rceonciliationi. ATemorandum hie eft pecca-tUii), quod confeiciitiam diuexat, non ut exprobetur fed ut remiftum efle cognofeatur, quo priftina annnifiducia in integrum reftitui pofsit.Eft autem huius rcftitutio uehementer difficilis. Qiiare necefi-fariiim eft,utqui læfus fuerat reeonciliatio fratri feduld deliifli condonationem inculect,fecuro Si bono lilum ammo efle iubcar, ac fiinul in ilium fyncerse beneuolcntia: fpccimina indefinenttr declaret,

608 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S IM

quo tandem pcrfuafîfsimumillircddatur quod quicqutdfuerar offcnfæ,prorfiis fit rcmiffiim.

IlIud.’Neuc molcftum fit in oculis ueftris, in Ebræo eft,‘\n’'a3’'l’'y3, id cft,nc ira uel indignatio C!r:nina iralocii fjt in oculis ucftris. Gemina ira poterat inter eos liabcre locri.Vna,qiia quifqj fibi ipfifucccnferetpropter hibere poterat hoc admiflumfacinus.Altera,qua Ruben,amp; forfan nSnullietiä alij, indignarentaduerfum cos quiucn inter fratres Io- ditionis huius fucrantautliores.Neutra feriiäda trat,fed iitrarp in hacabijcieiidareconciliationc.Prior, •ut fyncera eftet in animis iltoriim fiducia erga fratrem quem ucndiderant,amp; diferuciatio ilia confeientia rum ipforum tolleretur. Pofterior, ut omnis occafio munii inter ipfosrancoris ac fitnultatis amputa-retur.Fuifletenim imperfedta conciliatio,fi cum lofephq reckuntes in graham, mutuis inter fc odijs.lo cum deddTent.

Aetiologia. Qiioniam, inquit, ad uiuifi'candum mifit me Deus ante faciem ueftram Rationem reddir,qiiarlt; non debeat ipfis graue moleftum uideri,quod fc uendidcrunt in Acgyptum.Non dicit,Qiiia fatfliim ueftrum nihil habet illiciti, nihil deliquiftis; fed, Quoniam quod feciftis, diuino cpnfiiio fic difpofitiim fiiit iicftro bono.Ad quidfAd uiuificandum uos.Deus mifit me ante uoS,ut uos uiiuficcm,hoccft,alinio niam uitac fubminiftrem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Translatio. nbsp;nbsp;nbsp;Translatione utitur, transferens in Drum quod ipfi feccrant. Apcrit iîlis confilium diuinac proiii-

dcntiac,ut illo intellelt;rto,ncc fibijpfi quifquam ipforum,nec alius alij fuccenfeat, ac fimul omnes intclli-ganr,fc non imputare ipfis,quod in Aegyptum uenditus fuit,fed in co faóbo diiünä agnofeere amp;nbsp;extol-lere prouidentiam ciim erga fe,tum erga ipfos,fignificans idem faciendum effe amp;nbsp;ipfis. Confimili mo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

do amp;nbsp;Apoftolus Petrus Adt. j. cum Hierofolymis de Clirifto loqiieretur ad populum, dixifl'etep. autem faniflum iuftum negaftis,5f petiftis uiruin homicidam donari nobis,authorcm uerd uitxin-tcremiftis,5Cc.fubiunxit.'Et nunc fratres, fcio, quod hoc per ignorantiam feciftis, ficut SC principes ue- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

ftri. Deus uerd, qui prænunciauit per os omnium fuorum prophctarum,futurum ut pateretur Chri-ftus,fic adimpIeuit.Cum dicit, Deus fic adimpleuit quae de Chrifto prædixerat, translatione utitur, ut ab co quod ipfi fecerant,rcfpiccrentin confilium Dei, qui filium fuum falutis noftræ gratia morti tradiderat.

'Ëxpojïtio. nbsp;nbsp;Fuit hoc biennio fames,inquit,in medio terra;,amp;c.Qiioniam dixerat,Mifir me Deus ante faciem ue

ftram ad uiuificandum,cxponit rem ipfam. Biennio hoc,iiiquit,fames fuit. Vnde fumpfiftis cibum.^ An non ego uobis cibum dedi? Deinde, reftairt adhuc aniii quincp, quibus nec ftri ncc meti poterit. Vnde uiueretis, nifi me Dominus hue in Aegyptum mififletî' Sic repetit particulam lianc : Et mifit me DciiS antefaciem ueftram,ut ponerem uobis,lioc eft reponerem,conderem,pararem,refcruarem,reliquiasin 3 tcrra,quinram uidelicet partem friimenti,quadefupra cap. nbsp;nbsp;Vt uiuificarcm uos ereptione magna,id nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

eft, eriperem uos de magno diferimine ac necefsitate famis. Vocat hanc magnam,proptcrea qudd fc-ptem annos continuos durabat.

Certitudo de di Obferua interim, quod ftcundd dicit,Mifit me Dciis. Vnde hoc cognouit,cum non memoreturi uinamißione. nbsp;nbsp;jviofe ulium fuper ca re oraculum à Deo accepiire.^Rcs ipfa fic gcrebatur diuinitus,ur dubitare non pof

fet,d Deo fe miflum efiè in Aegyptum.Confimili modo poterit ctiam Chrifti minifter de fua mifsione certus effe, fi uiderit fe nullo fuo confilio ac ftudio ucnifl'e ad minifterium uerbi, SC miniftcno fuo fic ad eflefpiritum Chrifti,utconfpicuum pietatis fruifftmadferat.

tnteÏÏexit lofeph nbsp;nbsp;nbsp;Deinde amp;nbsp;illud obferua,quod non fimpliciter dicit,Mifit me Deus ; fed fecundd addit, Ante faciem

jfraelem transfe ueftram.Inteilcxit lofcph id agi diuinitus, quod diiftum â Deo fuerat ad Abrahamum. Pcrcgrinumc-rendii effe in Ac nt fernen ruum in terra non fi:a,amp; affligent cos,dfc.fupra cap.is. ideo transferendam cife domumpa-fftptum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tris fui in Aegyptum. Alias poterat illi in terra Canaan confiftenti mietere ftmnentum ex Aegypto,un

Propter tfracli- nbsp;nbsp;Tcrtid,nec illud tranfeundum cft,quod dicit; Vt ponerem uobis reliquias in terra. Ergoquinta pars nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

tai prouidit De frumenti quam lofepli in Aegypto feptem ubertatis annis collegerat, collegia fuit lfraeiitis.-utiqj.l’ro Wf Aegyptijs. pter illos illos eiiim miifus crat lofcph in Aegyptum, his uoluit Deus per ilium prouidere. Vcriim fic inftituit hanc prouidentiam fuam Dcus,ut propter Ifraelcm benefaceret etiam Aegyptijs.Frumen-tum Aegypti Dei crat. Potuit ex iiio quantum uolebat populi fui ufibus deftinare. Faciebat hoc ex a-gris Aegyptiorum. Vcrihn abfep illorum dctrimento, immo cum magno illorum bono.Tam abeft igi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

ereptio Qiiarro,Vt uiuificarcmiiosereptione magna.Cogita hic.Sifamescorporis,infeptennium proioga

f fl, cripi e necef ta^tanti facienda tft,ut ex ilia Iiberari magna fit crcptio,quid cenfendum fit de fame uerbi Dei, fame fpi fftatc famis. nbsp;nbsp;nbsp;ritiis,qux aliquot fcculis durauit,amp; quanti fit facienda hate trcptio,qua miftb ad uos uci bo uita: ex ilia

Et nunc,inquit,non uos me line m:fiftis,fed Deus.Nonpotefthocfatis inculcare,fed iam tertio repe- j tit. Pei Hide eft ac fi tertio dicat ; Qiiod hie fum in Aegypto, non imputo uobis, fed Deo. Quare non eft ut me proptcrea uobis .nale uelle putctis.Non confidero fadluni ueftrum, fed difpofitioncm Si uo-

Qgxflio Je w- hintatem Dei. Sed dices; Interim contradicit fibijpfi-Nam dixerat ; Ego liim lofcph fratci ue-TiÀ(^/cr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J quem uendidiftis in Aegyptum. Item, Ne contriftemini, quod me ucndidiftis hue . Hic nerd.

Nonuos me,inquit, hue mififtis,fed Deus.Ergo qiiodiuprà facluin ab ipfis,hic non ab ipfis, fed

fcdà DeofaftiimefTedkit.Refpondco. Ncdicif,Nonuos meiicndidiftis;fcd,Nëiios me mifîftis line,

fed Deus Pliirimiim diffcrcnfiætft iiireriienditioncm ôf mifsionem. Vendidcrantciim Ifinae!itis,parfi i •“

de eo cogitantes quo nam ab illis abducerctur,5f quibus uenderctur, neduin quis futuriis filet illius u-fus. Et intérim tarnen ante faciem ipforum mittebatur in Aegyptum. Verum lioc non faciebar.t ipfi, fed Deus per ipfos. Organa Dei fuerunt in hoc opcre. Qiiare opus mifsionis huius re «Tre non ipfis, fed Deo tribuitur. Diligenter obferuandum eile cenfco,quod non dicit lofepli^ Vos me uendidiftis, amp;’ mifi * fiis in Aegyptum: ueriim quod uos feciftis,difpofuit Deus ad ueftrum bonum, fed, Deus, inquit, miiît me IniCjUt totum quodfadhim fucrat,non ipfis, fed Deo adfenbat. Opus diuinæ prouidentiæ non fa- Opz« diuithe pro tis infpcxcris,fi dicas Deuin fadlum fratruin Joleph primum pra’fciuiiTc, deinde ad eum finem dircxif- uidentite dihgen fc,ut ipfis fuo tempore commodaret. Nonfolum præfciuit antefadlum quid futurum effet, amp;nbsp;poft fa- ter tnj^iciendü éhim direxit ac difpofuit ut bene cedci erfed ut fic fieret p;a:ordinauit,amp; animos illorum ut fic facerent iniliridlu fuo, quamuis non intelligerent, direxit, amp;nbsp;nc aliter facerenr cauit, den iqj poft fadfum omnia adconftitutum uolunratis fuçfi'nem moderationefuadeduxit.Quid igiturfDamuS ne Deo,qudd cor- Obiediio, dafratrum lofepli ad uendendum eum inftincquot;fufuo permouerit ? Si hocilli damuSj conftituimus cum i^oneßDeuiftU aiithorem mali,nifi non fit malum fi fratres odio perciti uendant fiatrem. Refpondeo; Abfit, ut De- thornMli, urn conftituanius autliorem mali,dumilli damns opus non utile model fidclibus fuis amp;nbsp;ipfis quo-que, per quos hoe fecit, fed df tale unde nominis ipfius gloria plurimum in Aegypto promouit.Interim non dicimus,quód aifciffusodii miferitin corda fratrum loitpli : abfit. Erant illiex fpiritu fata-næ, amp;nbsp;erant diuino propofifo contrarij.Hinc enim erat,quodfratrem occiderc uolebant. Qiiare liunc odij impetuminillisficgit Deus per Ruben primum , deinde per ludam, quemadmodum amp;fuprà atinotauimus. Huie ludædedit banc mentem, ut uenditionem fiiaderct.’ amp;nbsp;ficdcdit, ut fuaderet non ftimulis odi; agitatus, fed commiferatione fi aterna Si fenfu tiinoris Dei motus ; id agens, ut caueret ne puer occideretur, Si malus fuit hic animus, ergo malum eft innocentis prohibere nccem ; amp;nbsp;maius malum, cum aliter nequeas, minori aliquo incommodo auertcre. Er hoc quoque, quod reliqui fratres coiifilio ludac acquieucrunt, tarn eft tribuendiim, Deo, quamerarcontrarium confilio fataux. Dunj rfta pcrpcndimus,arbitrorrcófè uenditionem hancfofcphfic Deo tribui, uttarnen ille nihil minus author mali conftituatur.

Ac pofuit me patrem Pharaoni,inquit,amp;r dominfi totius domuS eiuS,domlnatorf mi]; in omni terra •Äegypti.Aleminit huius non ftudio iaftandi fuam gloriam,fed dec'arandi confilium opus Dei. Vide rant iam antea,efre eum dominatorem Si principem in Aegypto.Veriim opus Si confiiium Dei non in tcllexerant. Hoc illis exponit, ut reipfa uerum eflë uideant quod tertio inculcat, a Deo fe ante faciem ’pforum efie mifiiim. Dicit fe pofitum d Deo patrem Pharaoni. Patris uocabulo intelligit confultorc aediredlorem. Propter fapientiam diiiinitusaceeptam in hancerat poteftatem Si eminentiam.à Pha-raone fublimatus,ut euntffa fuo confilio Si prudentia dirigeret.

Interim obferua coniunftionem iftarum uocum,patris,domini, Si dominatoris. Qui à Deo non in ira, fed gratia rebus humanis pracficiuntur, Si fpiritu fapientiæ ad modcrationem rerum infti uuntur, liidcmum Si patres funt,amp; domini,amp; dominatores.^ecus uerd eomparati funt,qui populo peccatori in ira Dei pipfieiütur. Volunr quidem illi domini efie',amp; dominatores in omni tcrra:ueriim patres efie iiccuolunt,necpoft'unt,nccdcbent,quianonadhocfuntd Deoconftituti.

ïeüinate cr afccndite adpatremmcum.ac dicite illi-.SicdicitßÜM tuU'Slofcph.Pofuit me Det« domb-um totiin ^^gypti.Dcfcèdead me,ne {Ictcris.Ethabitabis in terra Goshen, criig- mihi uicinus, tu cz filij tui cr fiUjßliorü tuorum,(^ ones tue cr armenta tua çy omma que babes.Et nutriam teibi.Cinia adhucireftant'j quinq;annifa-t^b,ne ad inoptam redigaris tu ej- domus tua,cr omnia que habes.Et ccce ocidi ticih-i uident et ocuHpratris mei ^fniamin,quód ore loquar ad uos.Etindicabitis patri mco omnem gloriam meam in Aegypto, cs- omnia que ui-^^tis,accelcrabitisqi adducetis patrem meum hue. ] Initio manifeftationis duo dixerat. Videlicet : Ego fum Iofeph,iSf uiuir nc pater meus?Halt;fi:cnus primum expediuir. Si cordibus fratrum metum quo per ^Ifi fucrant exemit.Iam ad alterum progrcditur,ad curam uidclicct patris actotius domus illius.Non aritem dicit,utantea, Viuir ne pater meus ? Scicbat uiucrc adlnic patrem, ex eo quod die prxccdcnti ad hancinterrogatiotiem rcfpondcrant.quare non repetir interrogationem fuam ad quam fratres prx ftii pore nihil rcfponderant,fed incipir mandarc de patre adducciido ad fe in Aegyptum.

Feftinate,ijiquit,SC afcendite ad patrem mcum.Non fimpliciter,afcendite,fedfeftinate inquit amp;nbsp;afc.

3d patrem mcum.Nolebat ut diutiushxrercntapud fe, primiim nc mora prolixior aequo animum pa OJi^tiußerit tris de puero fuo follicitum difcruciarct,deinde ut gaudio hoc qudm citifsimc'afficeretur.Duc iftæ h fti- fratres fuosje^i nationis caufæ fpiritum humanitatis oftendnt.Humanum plane eft omnem cam morä abfcindcrCjquç nare.

folliciris Si anxiis caufam gignere poteft augendæ anxictatis.Deinde fi quid accidit, unde præcipuum quoddam gaudium ad homines triftes adferri poterit,fummopcre curare ut id omni mora reitdla qua Celerrimc niincictur.Sic diccbant Icprofi x.Reg.r.cum ueniffent in caftra hoftium, illos'cp fuga dilapfos efie uidcrent. Non rctflefacimiis. Hare cnim dies boni nuneij cft.Si tacitcrimus amp;nbsp;noluerimus nunciare tfij manc,fcclcris arguemur. Venire eamus Si nunciemus in aula régis.

Ac di cite illi, inquit. Sic dicit filiiis tuns iofeph : Pofuit me Deus Dominum totius Aegj'pti Sic.

Non mandat illis fimpliciter,ut patrem ad fe adducät,fed prxfcribit quid illi fuo nomme nuncicnr,quo caufam

Sl4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GEN ES IH

Qu^reIto afccn caufamintelligat,quare uelit ut in Aegyptum ad fe defcédat.Pofuit meDeiis,jnquit,dominum totius derit ïofeph ad AegyptüDefcende ad mc.Qiioniam conuenientius eft,ut filius diii amirtiisredeatadpatremjpræfertini patrem fuuni in fenemjquàm ut pater ucniat ad filium, admodum fuiflet inconueniens hoe petere lofephum ut pater fe teirain Canaan, nex ad ie defeenderet in Aegyptum,cum acquius eifer amp;nbsp;faciliiis,ut ipfe ad patrem cum fratribus afeen-deret in terram Chanaan,unde fuerat uenditus,nifi magnas hoe ob eaufas fieri non poilêt .Cum itaep nunciaturus illi cifetqit ad fe defeenderet in Aegyptum, primiim hoe eum feire uoluit,quód pofitus effet ipfe à Deo dns totius Aegypti,ob qua eaufam fieri non poifet, ut relifta Aegypto afeenderet in terram Canaan : non qndd indigna res eifer dignitatem fcculihuius amore paternae domus amp;nbsp;auitæ pie— taris deferererfed quód non erat difeedendum à eôiîlio diuinac iioluntatis quo in earn erat digniratc eue-ftus,nec deferendum opus Dei magno IfraeJis bono eœptum.Hae puto ratione mandaiiit patri de fiio dominio, dicensrPofuit me Deus dominum rotins Acgypti.Oeeupatio eft, ne eogitarct pater, Quare non potius ipfe ad me afeendir,iî adhue uiuitfNon dieir,Pofuit me Pharao;fcd,Pofuit me DeiiS dominum totius Aegypti,quo plus ponderis eifet in hae eaufa,admonereturlp pater de eoiifilio diuina: pro-uidentiæ,amp; fomnqs pracmifsis.

Nefleieris.lSie eft in EbræoTOyn'?)!lt;. Poteft bifariam accipi. Vel pro, ne moram nedas, ne tardes. Vel,pro,ne hæreas,ne maneas in Canaan,iëd hue ad me in Aegyptum defeendas. Si priore fenfu didü eft,peri}t ut fcfttnanter defcenderet,ne fi tardaret poftea uel morbo,uel feiiio impeditus,dcfcendere non polïêt. Si pofteriore, confulit ne maneat in terra Canaan propter famis necefsitatem, ne, ut infra dieit, ad inopiam cum omni fua domo redigatur.

ToTit Gofeben, Et habitabis,inquir,in terra Gofchcn,criscp mihi uicinus,amp;rc.Septuaginra habent «« KaTnnt^ffa! ySyeaiid ett,Et habitabisin tera Gelem Arabiæ. Verum uox,Arabiæ,in Ebraco non eft.Ne-que enim terra Golên in Arabia,fcd in Aegypto eft,inrcr Tanaim amp;nbsp;Heliopolim.ea parte quç inter Ni lum fita eft Si mare Rubrum,uicinior ramen Nilo quàin martrubro. Hieron. dieit Goshen à nonnul-lis fuotempore Thebaidadidlam eife.

Et quoniam additur,Eris'cp mihi uicinus, coniciflura eft, habitaife turn lofephum in ciuitate Hclio-poli,quôd ibi fedes effet Pharaonis. Déterminât regionem habitationis, quoniam uolebat ut cum fuis omnibus non modo filijs,nepotibus,i3C famulitio,fed amp;nbsp;gregibus Si armentis ad le delccndcrer,ncco-gitaret fenex, ubi locum inueniam milii Sigregibus mcis commodum ? Hanc autem regionem terrx Gofen ad hoc prac cæteris dc!egit,qudd effet commoda paftui pecudum. Si uicina fuæ fedi, qua caufam afsignat,dicens,Erisfß mihi uicinus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®

Etnutriamfctlgt;t,inquir.]Âdquid pattern ad fein Aegyptum defcenderc uolnerit, fubijciturhifee uer bis.Et nutria te ibi. Et additur ratio; Qiüa adhuc,inquit, reftant quincp anni famis,ne ad inopiam redi-garis,amp;lc.Significat patri necefsitatem cfefcendendi ad fe. Vide autem, quàm modefte' cauté non di-car,Ne moriaris fame tmS^ domus ruarne piitare uideatur, nonpofle Deum domum paternamin Ca naan fuftentare,ne fame periclitetur in uniuerfum.fed,Ne ad inopiam redigaris.quafi dicat; Dum coge ris omnia tua infumere propter fteriliratem terræ, Si greges armentalp partim penuria famis amittis, partim edendo abfumis,periculum ribi inopiac timendum eft. Ergo foliieitudo hæc Si cautio uitandx inopiac non eft aliéna à fdn(flis,modd fiat hoc medijs non illicitis.

Et ecce ocuii ueftri uideiir,inquit, Si oculi fratris mei Beniamin, quod ore loquar ad uos. Redit ad priorem manifeftarionis fuæ partcin,quæ perfonæ fuæ certitudinem concernebat : hoc agens, ut de ilia patri quotp perfuadearur.Senms cft;Vos ipfi coràm uidetis qudd fim lofeph frater uefter. Et uidet hoc frater meus Beniainin 'Iudicabat hune fide dignum fore patri teftcm)qudd ore loquar ad uos.Hoc eft, quod abftp ullo interprète ( nam antea donee alienum effefe fimulabat, per interpretem adeos loque-batur)ipfeore meoad uos loquar.ftïemorat hoc,tanquam argumentum fide dignum.Sicnos Germa nice dicimus:Er bitt /e/fiî mànitM) mi: mirgeredt, Poterat dicererVidetis quod uobifeum loquor. V erùm ut emphafes rei indiibitate' exprisncrer,uoiuir fie loquuEcce oculi ueftri uident,id eft certd Si indubita-td cognofcitis, quod ore loquor ad nos : hoceft, qudd ego ipfe lofeph frater uefter uobifeum loquor. Magna cura egit hoc lofeph, ut omnem de fe diibitationem cordibiis fratrum exiineret, præfertim ob Qjjapropter in id qudd eflent futur! internuncii ad p.itrem.Et Cliriftus diiigentißimc cognitionem fui difcipulis incul cognitionc Cbri cauitjomniumqf eertiisima.n,piæfertiin poft refurrec'lionern, reddere ftuduit, qudd in ea cardofulce-{licoßrinädifue ptædifpeiifationisuerfaretur.illilp hanc pcrrotiim client oi bcm propagaturi

rntt difcipuli. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et indicabiiiijnqitit,patri ineo omnemgloriain meam in Aegypto,çy omnia nbsp;nbsp;nbsp;uidetis. ] Eoc'em hoc ani-

imodieiturjquoiilud fuprà, Deuspoiuit medominnintotus Aegypti.Nôiaéiatiuam glorianijed eu pit perfuaderi patri, ut opus Dei aguofeat, poft ta.n proiixum luéliim exiitaretur, di ad ic dtteendar. Qiiare addit,Aeeelcrabitislp Si addueetis patrem meuiu iu.c. Non eft dubium, quin Si ipu dtfiti rio ui dendi patris fuerit percitus,idcolt;p Si hoe nomine Iratres accelci are, pairctp propere' ad le adduceie suf ferit.Sumrna,omniagermanifiiii affesftumergaparentemfpirant.

Qÿartàflcuit lo nbsp;nbsp;nbsp;Etcccid tfuper collunBiniarninfratris[uiacfleuit, ty Biniamin'ieuit fupercollo tÜiiis. Btoicu'.atiis eslom^

feph in hac cau^ nesfratresfuoSjflcuitßluper cis-.quo failojoquuttfunt cum cofratres eins. ] lam quartd fleuifle memoratur fa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lofeph. Vides uileera fansfiorum non elfe lapidta, led eai nca ; Si uculos eorum non effe Stoieos,fed ui-*

fceribus pioinpterefpoudentes.Manifertationtinfugt;,öC eóciiianoncmlratruin ut fletucocpit-, itadC fle tu tcrminar.Qiiod autern primum ulabitur collo Binuinin,tripuei nomme uroetur baud elfe præter ra tior.cm

tionem fatflum. Er fui uidelicer amp;nbsp;par? is Si matris rtipe(ftu.S ii,quód effet u terinus ipfius frater. Partis, quód huk effet uftp adeó charus bic Bmiainin,ut anima eius animj illius effet ccgliitinata^quare in illo diinidium partis fui exofculari poterar.Matris,quod ilia in buius partu ex bac uita difceffcrat, ipfumfp Ucluti fuo loco poftfe reliquerat, in qiio pars ipfius aliqua fuperftes effet. Ne autem cxteros præ buius lo/èph alieniK 4 amore contemnereuideretur,amp;iiloseftofculatuscumlacbrymis,idl^ indifcriminatim cmnes,non fptrituultiotiis, folos Ruben óf Icbudam, fed 8i Simeonem amp;nbsp;Leui, quos paffus fiierat catteris infcnfiorcs 8i acerbio- * tes boftesrà quibus,nifî diuina prouidentia obftitiffetjprorfus fuiffet occifus. Vides eXemplum animi be iiigni5amp; alieni a' fpiritu uitionis.

Qiio fa(flo,inquit,loquurifuntcumeofrarres eins. Velles feite quid nam fintcum eoloqiiu-tiiCiimaMofc non roemoretur,certóftatui non poteft quicquam.Si caufam ipfam confidcres, probabilc eft laudaffe eos Deum cumprimis,deinde prçdicalfe ipfius dementia, oraffe ueiiiam,fcip illi commendaffe,acde patte rebnslp domtfticis qiiædam narraffe. Verum id magisobferuandum eft, quod non fimpliciter dicit,Er loquuti fnnr cum eo,fed IS ’'•^nK,id eft, poftquam fic, quo faólo loquiiti flint cum eo fratres eius : nr innuar eos rum potifsimum rccepiffeanimnm, cum denncsillacbrymaruS fingnlos effetofculatus. Hæc ofcnla igirnr nelnti obfignatio quædam étant lynceræ ac plenæconcilia-tioniSjunde confïrmatiores faeft i fidneiam loquendi cum ipfo accepernnt. Tale erat amp;nbsp;partis illius ofeu lnm,qni Lucç it.in collum filif prodigi mens ofculatus cum eft. Ofculum huiufmodi facrofainflum eft, Sc ufiratum olim in Ecclefia Cbrifti.

Et uox audita eü in domo Pharaonis dicendo : venerunt fratres lofcph : Cf plaçait in oculis Pharaonis cr in oiulisferuorum eius.Dixitcj^ Pharao ad lofcph : Die fratribiK tuis. Hocfacite. Onerateiumenta uefira, cr abe^ Wes ite in terram Canaan^cr accipite patrem uefirum domosej^ ncflras,G- uenite ad me,cr dabo uobis bonita-tem terrte A egypti, comedite pinguedinem terra:. Et tu pracipr eis : Hocfacite, accipite uobis de terra A e.~ Zyptiplau^ra pro paruulisuediris,^^ pro uxoribus ucib-is,ey afferte patrem ueihrum et uemte.Et oculus uefier neparcatuafisueflris.Qtimiamomnis bonitasterr^ Aegyptiueflraerit.Tn2dicit,Primiime{igt;rumorem de adiientu fratrnm lofepb percrebuiffe in domoPharaonis.Ebrçus per V''P,id eft,nocem,rumorem SC fa mam intclligit. Germ.ein ge/èbrey.Rctnlerunt bac de re Aegyptq, qui in domo lofephi fuerant. Illi di-ecbant : Venerunt fratres lofepb.Id Mofis uocat htc uocem, qua? audita fit in domo Pharaonis.Secnn diimeft,qnomodorumoriftcacccptusfuerita Pharaoneamp; illiusaula . Huepertinetquoddicir: Et placuitiin oculis Pbaraonis,amp; in oculis feruorum eius. Diligebat Pharao lofepbum,nec odio ilium an lid eius profcquebantur.

Argumentum eft, fic fc gefsifle lofephü in principatu fno per nouem illos annos, qui turn ela pfi e- Principatas l0-rantjUt nullum nec offenfie nec inuidia? locum cuiquam dedtrit. Argumentum etiam eft cordati SC hu- feph liber ab iff maiii Regis,amp; candoris miniftrorum eins. Et banc beneuolentiam fingulari dilpofitioni Dei tribue- uidia. mus. Ad hoc cnim Faciebat plurimum, ut hoc facilius SCcommodius träsferretur Ifrael in Aegyptum. Exemplum hu-Alioqui fiucregium fnpercilium, fine mores aiilicos infpicias,plane'rari eft exempli iitrii fep amp;nbsp;Regis muni regis er Sc aula? illius beneuolentia erga lofcphum in hac caufa declarata, qua gaudenti tantopere congandc- aula: bene infli-bant, Sc homines paftores, alias Aegyptijs abominabiles, illius gratia tam amantcr comple- tnt^e. ftebantnr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Tertium eft,mandatum PbaraoniSjquo Iofepho,de parte acfratribns illius prarcepit.Eft autc man Mandatum Fhtt datum hoe bimembre. Primiim tnirn prsecipit, quid fratres lofcph faccre debeant; deinde fubiungir, raonisbimèbre. quid ipfc illis facere uelit. Ad primum pertinet quod ad lofepluim ( nel ad fc ilium hoc nomine uocu' Herat,nel ipfe lofeph nltró ipfum accefferat ) ad hunc modum dicit,Die fratribus tuis : Hoefacite. O-ntrate iumenta neftra SCc. Non fimpliciter dicit ; Ite, adferte patrem ueftrnm, SC uenitc hue ad meifed, Oneratc,inquit,iumentaueftra frumenronidcliccr, amp;nbsp;abeuntesitein terram Canaan.Cogiiabat hu manifsimus Rex de necefsitate eibigt;quo utcrentur ciim in itincre turn domi, donee fêfe ad reditum com pararent, deniep initincre cum defcenderent in Aegyptnm, ideo iufsit, ut onerarent iumenta fna, boe fft,qnantum iumenta ferre poffent frumenti ac cibi feenm anferrent. Et accipite, inqnir, patrem ue-ftrum(debocaudieiatexlofepho. domosucftras,ideft,uxoresliberos,amp;familiam, uenite ad me intclligit non domum 5; aulam fuam, fed terram Aegypri, quar ipfius erat. In Aegyptnm uenire, trat ad Pbai aoncin uenire, Hue etiam referendum eft, quod dicit; Et tn præeipe eis. Hoc facite, acci-pitc uobis de terra Aegypti plauftra, pro paruulis ueftris SCc. Senfuseft . Faciant hoc non modo meo iulfu,feddf ttio. Poteftatem babes à me in omni terra Aegpti. Hacutcre, Praecipe illis pro tua po-teftate ac die illis, ut piauftia de terra Aegypti accipiant, ad uehendnm paruulos , uxores , SC patrem.

Arbitrer ufum plauftrorum Aegyptqs commodiorem friiffëqnàm Cananeis illis, nbi laeob habita bat. Deinde honeftius SC liberalius erat Rcgi plauftris ex Aegypto mifsis ad fe nocarc lacobii SC fuos, qiia n, fiilliproprijs plauftris utendum fuijftt. Interim obferna nfum plauftrorum deputari parmi- Vßtfplaußroru, lis, mulierculis, SC feinbus Pro paruulis ueftris, inquir, SC pro nxoribus, SC aduebite patrem ueftrum.

Hind,Et tu præeipe eiSjinEbrseolcgitur quod puniflaattinet in pafsiuo,nn''''SKr»tlt;,ideft,amp; tu inf. fuses. Vcrditi fi pnndba fuftuieris, redlius leges ; Et tu praecipe. Sic habet SC Chaldæ.a paraphrafis lôTante^id eft, Lt tu prxcipe.Et Septuaginta av sr-retxxi T«w7n?,Tu nerd manda ifta.

Adfecundum membrumregij mandati pertinet, quod dicit; Et dabo uobis bonitatem terrsc Ac-

gypti,5^ corrcdetis pînguçdinem terrxdteip; Et ocvJus iiefter non pareer uafif uetri»,quoniam omnü béniras terra; Aegypti ucftri erit. Rem eaiidé tertio ineukat Idem enim eft quod dicit,Comederiî pin guedinê rerræ:quod,Et dabo uobis bonitatc terra: Aegypti. Et, Qjioniä omiiis bonitas terra: Aegypti ueftraerit. Simu! exprimitur de qua bonitate Aegypti loquatur.Alq uertunt, Et dabo uobis bonum: irern,Et oftine benum Aegypti ueftrum crit,ueriim in Ebraro non eft HAtSiltd 3’'quot;.'ü,id eft non bomiro, •fed bonitas. Et notantcr dicit, Terra; Acgypri;amp;, 'Comedetis pingnedinë tci tx; nt inreiligatiir nc(f de auro, neep de argento, fed de alimonia felcdia optima quxadhane pertinent. Illud,Et oculus iic.^ fteriion pareet uafis neftris,diftum eft de illorum fupcllcdili.Senfns eft:Nc cogitttis,An fupelieélüem noftram perdemusfNon poterimus miiuerfam nobifcuinuelierein Aegyptum. Non fir uobis iadur.i fupelleftilis uefti sc tanti momenti,ut quo illipareatis,id eftrationem fernandæ illius habeatis, in terra Canaan mancaris.Etenim omnis bonitas terræ Aegypti ueftra crit.Hoe eft, Abundc hie aecçictiSjUtide Ilina tiSjîWrff nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in Aegypten iü.foü eiixeerfein.

Pr 'üêtiaC'mo Obferuandühieeft quam prudenteramp;Tmodefte'eaufam bancdifpofiicritlofep’i.famanteaiufrerat äeüialofephi. fratribns,ut feftinanter afeendcrent, patrem cum omni domo fua ad fe deducertnt, promiferatijj ali— moniam pro omnibus.Et nutriam te ibi, inquit. Poterat hoc pro poteftate fna .i rege aceepra amp;nbsp;pro-mittere amp;nbsp;præftare. Verum quoniatn negotium hoc non Aegyptios, fed cognates fuos concci nebat, fic il!tid expedire ftudint,nt quiequid hie faciendum uidebatur,peculiari régis mandate fieret, ne pote-ftare aceepra ad priuatos fuos alreiffiis accommodarc nidcretur. Tanta eft fandorum hominiim rno-deftia,nt rametfidigiii fint, qui laborum Si fapientise fiix frudius non ipfi modo percipiant, fed Si co-gnaris fuis impertiant, nihil tarnen inhuiufmodi caufa prxfumant necfacianr, infi ueluntas fuperioris poteftaris acceflerit. Longé ab hoc ingénié diuerfa eft filiorum huius fcculi impudentia, qui quamiiis fint horainc,s inuti!es,omnia turn ad pnuaros ufus abfip pudere dirigunt.

Etfeceruntfic filif ifraefcr dedit iofeph plc(t({lrc(,fecundugt;n os PharMmSjdeditqi cis uidtition ad iter. Singit-lis etiant dedit urRcs mntatoriasjiy Hiniamm dedit treceiüos argentcos cr quinq^ ueftes mutatorias.patritierô fuo mißt ad huncmegt;dum;Geccin aßnos portantes de bonitate Afggt;pfi,cr decent afinas portantes frumentum O' panent çyquot; abum pro pâtre ad iter.Et mißt fratres fuos,cr profeiîifunt cr dtxit ad eos:üe iurgemini initinere.} Habent ifta dimifsionem fratrum Içfeph, in qua ilk rationcm habuit necefsitatis corum panter ae pa-triSjdcinde Si honoris,tertiô coneordix.

Nccefsitatis erat.quôd plauftra illis tradidit ad uehendum paruulos corum,uxorcs,amp; fenem pâtre, item quôd deeem afinas adiccir,portantes commeatu ad itcr,quo defeendedo in Aegyptum utercntiir, 8C prxtcrea illorum .afinos onerauir cibo amp;nbsp;uiatico iSi iter quoredibant in Canaan, îQ ut demi habe* rent cibum donee proficifeerentur. Honoris erat, quôdfingulis ueftes mutatorias dedir. Vides exemplum UC ra conciüatjorus,immo chariratis,qua bonnm pro male rependitur. Abftuleranripfi tunieam iiancgatamjam uicifsim fingulos honorificc ucftir.Ql’od autem inter Biniamin Si reliques deeem fia tres fuos difcrimiuauit,nihil erat infoliti.Fecerat hoc amp;nbsp;anrea,ficuti uickre efi fupra' cap.4}.in caleceap» Singulärem erga ilium amorem declarabat, quemadmodum Si erga patrem, cui deeem afinos omnis generis bonitate Aegypti onuftos honoris gratia mifit.Quare illud. Et patri quoç fuo mifit ntfîS, id eftjfecundum hoc,ad hune modum,non eft refercBdum ad pracedcnria,nc patri nidcatur non pl«ra mi fifle,quàm dederat Biniamin,fed ad fequentia,utlegas.Er patri mifit ad hune modum,uidclicet, deeem afinos ,Sic. Itaque ineonfulté faélum eft ab interprété latine, qudd Septuaginta translationem imi-tatus uertit: Tantur.dem pecunia amp;nbsp;ueftium mittens patri fuo,addcns ei^SCc. quæ inEbrao non habciitur

CoiKordiæ cura erat, qiièd ad iter accineftis dixit: Ne iurgeminî,ne difecptetis,ne tiimultutmini in uia. Home prudens uerebatur futurum, ut in itinere inter fe iurgqs ac probris propter faftam fui uen-ditienem difeeptarent, atqj ita gaudij huius dulcedinem cœptamép concordiamlabefadfarent, quarc profeôturis hoc diligenter inculcauir,ne in uia inter fe tumultuarentur.

Qnomodo afßci Obfcruandum eft hoc loco,quomodo comparatos eflé conueniat cos qui inter fratres prxualent fa-debeàt ij q pr£' picntia,digriitare,amp;r potentia,quam(p iliorü gerere curam dcbeant.Prouidebunt illis de rebus necefla-ßätiores juntin rijs,quoad eins poteruntrdeinde cumulabunt eos honore,quoparticipes honorum reddantur, quibus terfratres. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipfi potiuntur;amp; cumprimis curabunt, ne qua inter illos exoriantur iurgia, irarum Si odij feminaria,

quibus fraterna concordia tiirbetur. Ethactriacommuniter omnibus fidelibus inter ipfos fcruaiida ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pracipiuntur. Vt aidelicet fratrum necefsitatibus prouidcant,ut honore alius aliu praueniant, utabfcp

Et afeenderunt de Aegypto,ucneruntcj; in ttrram Chanaan ad lacob patrem ftttm, çr' nunciaruntiUi, dice».-tes-.tofeph adhne uiuit,immo dominatur in omni terra Aegypti. cr ttactüauit cor eins ; non ttum credebat eis. Et narrarunt ilii omnia uerba lofeph, qu.e dixerat ad ipfos, cr uidit piaula qu£ miferat lofeph ad ucbendtan ip-funi. cr reuixit Ipiritus iacob patris ip/ormn.Et dixit ifraeLîiStdtum eiî,adhttc lofephßiiias mem uiuitt uadam er uidcbo euin,priufquammoriar. ] Opinio de morte lofephianimum Iacob patris eius ficoccupaucrat, ut difficile eflet iili perfuadere, qudd adhuc uiuerct. Fidem îHi facere non poterat quod fimpliciter dice-baiitJofeph adhuc uiuir,amp; dominatur in omni terra Atgypti.Nam olim hi ip(ï,quihoc diccbanf,cai:-famipfiiopinioniscnis obicccrant, quaputabat eumà beûijs efiè deuoratum.Ideo fubiunxit Mo-fes.'Etuacillauit coreius.Nonenim credebatei$, Videinushocexcmplo,quideueniatiilis,qui aliquaiido

Et narrarunt illi omnia'uerba loftph, inquit, quac dixcratad ipfos. Intelligitea qux fupra funt memorata Narrant ilii ia m nonfua,fed ipfius lofephi uerba, uerum nee fic fidem inueniunt.Eftetenim fa eile dicendo fingere quxuis.

Et uiditplauftra,inquit,quæmiferat lofeph,5fc Er reuixit fpiritus lacob partis ipforum. Argumentum ueritatis manifeftius amp;nbsp;cei tins erat in plauflris Iofeph,qu«am in uerbis fratrum eiiis.lfta non pore-rant tarn facile fingi qu.àm uerba.Sic plus fidei folet effe opcribus quam uerbis.Potcrant dicere: Si uerbis noftris non crcdis,faltem plauftris iftis credc.Et utinam miniftri Chrifti,plauftra Chrifti uerbis fiiis adiungerc poftent, quo plus fidei docendo inuenirent. Obferua autem quod dicinEt reuixit fpiritus eins,cum dicendum cfler,Et credidit eis.Opus fidei pro fide pofuir.Spiritus cxciratio ex fide cft.Intcrea dum falfa opinione tenebatur, erat fpiritus eius dcitólus, immo ucluri moi tuns : ubi ueró iiifis plauftris ueritati fidc dedit,reuixit. Paraphraftes Chaldçus habet, Quieuit fpiritus S.fuper Iacob patre ipfo rum. Hine ludxi nugantur fpiritu fanifto fuifl'e lacobum poft uenditum lofeph ad id ufque temporis deftitutum. Sic quod in texru fimpliciter de animo Si fpiritu Iacob dicitur, ad fpiritum S, torquetur.

Et dixit IfraebMultiim eft. Chald. iiabct,Magnum mihi gaudium eft,adhiic lofeph. Sic. Vulgata lar.Sufficit mihi,fi adhuc filius meus uiuit.Er Septuaginta, Magnum mihieft, fi adhuc, amp;:c. Veriim in Ebrxo nec uox gaudij eft,necfi,ncc quod: fed fic, multum eft : adhuc lofeph films meus uiuit. Qua: fic arbitror effe intelligenda, ut quod dicit, 3% id eft, multum eft, referendum fit ad plauftra óf afinos pariter Si afinas, quorum onera illi poftplauftra und cum muncribus fuis oftenderunt. His uifis dixit, multum eft, das vil. Deinde fubiecit : Adhuc lofeph filius mens uiuit. quafi dicat : lam credo uiuere adhucfilium meum, uadam8i uidcboeum,priufquam moriar. Qiiodfi referendumeftadfequen-tia,ut dicat multum effe,quod lofeph adhuc uiuat,arbitror id dici refpedlu OpinioniSinuefera-ta;,qua putauerat eum eile mortuum. quafi dicat: Multum eft quod adhuc uiuit, quiequid fit de

Principatii.

Apparet hoc fenfii lacobnm non tarn magni fecifle gloriam principatni» lofephi, quam quód ad- Potius efi uiuert hue in uiuis illiim cfle inrelligebat. Neque immérité. Potius enim eft uiuere, quam dominari.Satis fibi qudm dotniiiurû fore putauir uiderc filium fuum uiuuin, quem mortuiim efle ingenti cum dolore exiftimauerat. Hunc iiidere poteratin uita fuperftitcm,etiamfi adhucin feruitute detentus fuift’ct Vitam fcilicet filii fui fufpi rauerat, opinionetp mortis illius infolabiliter luxerat. Qiiare non dicit, Muttumeft, quoddominatiir filius meus lofepli in omni terra Aegypri ; fed, Multum eft, quod adhuc uiuit filius meus lofeph, Va-dam,5i indebo eum.Qiiem?uiuentcm fcilicet filium. Cogitemiis hic,quam defipiant illi,qnibus non «ft fatis quod liberos fuos uinos amp;nbsp;incolumes corantfe uident, nifi uideaiit ilios uel diiiites uel poten-res,uel alias gloriofos in hoc feculo. Huiufmodi ftnlritia morte illorü corrigitur. Vbi mortui funt, tum fcilicet abiindc' magnum elfe iudicarent.fi uiuos adhuc ceniere betret.

Vadam,inquit,Sf iiidebo enmpriufquam moriar.Non dicit, Abundefatis eftquodfeio ilium ii^ duod omdmus» Uerc.Nunc pofito ludtii laetus moriar,fcd uadam,inquit, amp;nbsp;tiidtbo eum . Ergo quem adhucuiuere in- uiderC cupifflUSr telligebat, uideregeftiebat. Siccomparati fiimus utquodamamus acdefideramus,uideregeftiamus.

Reuixerat quidem fpiritus Iacob, ubi filium fuum lofeph adhuc uiuere perfuafus erat : uernni IpirituS illequantumuis fadlus effet alacris,quietus tarnen non erar,fcd in Aegyptumad uidendum lofeph abirecupiebat. Poteftcredentiumfpiritusfideuiuentisadhucamp; regnantis in coclo Chrifti ad-modum efle alacris,utrum quietus eflenon poteft,nifi uideateum quem amat amp;nbsp;fufpirat.

Deinde SC illud obfetua, quod fenex ifte, morti uiciniis, annorum uidelicet uo. tanti facit uifio-nem fiiij fui ut in Aegyprum quoqj illius gratia defeendere non grauetur.Er qiiantulum erat id tempo ns quo ilium erat in Aegypto uifurus f Admodum modicum. Veriim de co non cogitaban Non dicit, Vadam Si uiuam cum eorled, Vadam Si uidebo eum priufquam moriar. Sciebat fc non diu fore in bac uita, ideoq; breuem futuram iucunditafem illam, quam ex confpeiflu filq fui quxrebar, et tarnen hane plurimi facit. Vides ingenium amorfs. Solent parentes etiam in articulo mortis conftituri, pnulqiiam In^enimtMoriff incriantur ad fe uocare liberos quos diligunt,amp; qualecunqtie hoe momentar.eum Si poftremum fola-tium magnifacere, fi ultimum ilios uidere, Si contrciflarc,arque ira ualedicere. Si néfcio qux feruanda

mandate uakant.Hxc ut humana funt,amp; paterno afre(h;ui cognara,ita baud eft'e aliéna i

CA P VT XLVI»- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;‘

Dcfcendit Iacob in Aegyptum. Defcendenti apparet Deus noólu in Ikershaba, gratiam^ pnefcni 'fiscfua:rcdudiionispollicctur.Recenfentur nominafîliorum acnepotumIacob,qui cumillodc»' kenderunt in Aegyptum, lofeph patri fuo occurrit in Gofcn.Et fratres poft falutationem inftruit,quo modo quid à Pharaone interrogati reiponderc debeaiit.

Et profeüui eü iJcoi cum futi omnibiK^uemt^ 'Reershabâ, facrificduit ibi fdcrificia Deo pdlris fui ifddc^ Quatnuis fcnexeffet, amp;nbsp;à filijs fuis in Aegyptü acetptis a lofepho plauftris uelicrcturacdMccrcî, authotitatiS tarnen gratia tribuitnr illi, non filijs ifta profedtio, ciuus inftitutum amp;nbsp;fucceffiis à uolunta te illius pendebat,qua dixerat, Vadam uidebo fïliiim meü.Rtdlc itatp non dixit Moiès,Et dcducluS eft Iacob;fed,Et xnouit Iacob,profcdlus eft lacob,5fc.

Cuin fuis omnibuS,inquit.Si tantum uidendi lofephi gratia proficifeebatur in AegyprMm,quorfuni attinebat,quôd omnia fua.’fïlios, nepotes, nurus, ^^iniliam, greges amp;nbsp;armenta cum omni fupelledlilc fecum abduxit?Agebatur,fcilicet, inftindlu diuino in caufa hac quam nondum iritelligebat.Sic cotiftitit turn erat à Dco,ut defeenderet in Aegyptum cum fuis omnibus,ibiéppofteritas tins hacreret ufep adttui pus liberanonis SC edudlionis.

Venitep Beershabâ inquit. De Bcershabah, ideft,puteo iuramenti fuprà aliquoties fadia eftjmentio cap H.amp; ilt;s.Ad eum locum uenit Iacob,quod effet in itincre uerfus Aegyptum, An autetn ftatim primo die illo perucncrir,tnctTtum eft.Diftat ab Hebron fex milliarijs Germanicis.

S4frißciii l4(ob. -Et faa ificauit ibijnquir,facrificia Deo patris fui Ifaac.Qiiod Deo facrificauikpîetatis erat amp;nbsp;religio nis.Implorabat opem diuinam,ut adeffe fibi uellet Deus in profedflone fiifcepta. AdmonemutjUt nego tia noftra cum inuocarione dinini nominis ordiamur. Deinde fimul gratias agebat pro lofepho, quod hune in uita præter fpem omnë conferuaiierat,iSd iam copiam uidendi illius faciebat. Quod uerè eo loci,in Beershabahiiidelicetjfacrificare uoluit,proprermemoriam patris fuilfaacfecit, qui illicaliqua» dmhabitauerat, ôf altareconftiuxerat. Vndenon fimpliciterdicitMofes, Etfacrificauitibifacrificia Deo.'fed addit,Patris fui Ifaac.Voluit memoriamrefricare omnium eonim quae patri fuo Ifaacdiuini-tus fueranr præftita beneficia,amp;l pietatis quocp,qua Deum eo loci coluerat.Non dicir,Et facrificauit fa-crificia patrifuo.fed, Deo patris fui Ifaac. Sacrificia Deo deftinauitreligione pura 8i auita, locumillü ® t propter patris meinoriain exteris eft amantius complexus. Sacrificarunt ueteres epifeopiin memorijs martyrum, non martyribus,fed Deo.'tandcm fupcrftitione SC eidololatria quicquid hoc religionis erat corrumpi coepit.

Etloquutui cfi Daaifmcliinuifoneno3u3rn4,(^ dixit:ldcob ïdcob.Etciit:Ecceego.Et dixit: Egofunt Deut, DfKî pjtris tui^ne uererdm defeendere in Aegyptum: quoniam in gentem magnam ponum te tüic, Ego defcen~ dam tecum in Aegyptum,zy ego reducam te etiam afcendendo,zy tofeph ponct manum fuam fuper oculos tuos. ] Kon deeü Dem Quod defcendenti in Aegyptum,amp; in Beershaba^ facrificanti fibi Ifraeli apparet Deus,documcnio no ^lârisn uotif. nbsp;nbsp;bis effê debet,non deeffê illum picrum uotis.Sed ea de re hadlenus aliquoties admonuitnus.

Etdixit,Iacoblacob.Et aitiEcceego.EtdixitiEgofum Deus, Deus patris tui.Qucrnadmodumipfc Iacob cum Deum inuocaret.Deum illum patris fui uocabat,ficuti fuprà uidere eft cap.jx.ôd hic quoque Deo patris fui Ifaac facrifîcafle memoratur ; ita uicifsitn Deus in infîonibus Deum fe patris ipfius elfe dicit, fignificans fe uotis illius pratftd efle, ac nequaquam oblitum eorum quac patribus ipfitis Abrahæ Si ifaac ac femini eius fubinde fit pollicitus.

'Hoifttabat non- nbsp;nbsp;Ne uerearis,inquit,defeendere in Aegyptum.Apparetlacobum quamuislofephû filiura fumnfum-

tuhillacob. nbsp;nbsp;nbsp;raopere uidere geftirct,animo tarnen inter defcendeiidum in Aegyptum, cum Hebron Si terram Ca-

naâ,terrâ promiûionis,defcrturus uidtretur, nonnihil haefitafle. Hinc promifsio terra: Canaan poftula re uidebatur,ne fpc maiorû fuorü abijciens defcëderet in Aegyptü,fed in terra ,pmiflâ ccfifteretjôd à gen te peregrina fibi nonnihil metucbarillinc defiderium filij urgebat,ut ficuti cccperat defccnderct.Sic hæ-fitanti amp;facrificanti apparerct Deus,iubens utdefcendat in Aegyptum abfq}cundiatione,necjquic-quainuereatur. Et addir rationem.Qiioniam3inquit,iHgtntem magnam ponam teillic.Qtiafi dicat; Tain abeft, ut fpem proiniffse muitiplicationis amifliirusfis in Aegypto, ut illic earn ponfsimum fim in etfedium perdudturus. Signiftcat fie effè fibi eonftitutum, ut promifla feminis muitiplicatio non fit in terra proiniffa, fed in Aegypto adiinplenda. Quare iuber, ut oinni metu abicëlo,alaeriter in captQ defeenfu pergat.

CÔcra fiduciam nbsp;nbsp;Ego,inquit,defeendatn tecum in Aegyptum.Non dicit, lofeph dominatur in Aegypto. Huius pro-

carnii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teiftionefccuruscris cum tuis omnibus. Sub umbra illius tutoquiefees; fed, Egodekendainteeuinin

Aegyptuin,i3^c. Vult utfi'de prouidentiæfuaepracditus non àlolêpho,ftdà le totus pendeat. Locus eft contra fidueiain earnis. Sic fentiendum nobis eft de promilsionibus Dei, quibus pracfentiam amp;nbsp;opem fuain poiliceturin omnibus. Vana eft (peS Si fidueia euiufuis hominis quantumlibtt pcîentis SC cou-lunéh. Puielictriina aurem eft ifta proniifsio,5ë plena confoIationis.Ego,inquit,dtlcendam tecum in Aegyptum. Cum profieifceretur in Alefopotamiam, promifit ilii Deus candein hanc prailintiam luu, fuprà cap, 23. Rurfus eum elfet ex Mcfopotatnia in terrain Canaanrediturus, eonfimili modo polli-

cifus lllî eft dicens:Reuertcre in tejram patrum ruorum, amp;c.amp;ero tecum, ca.ji.Hic cum in Acgyptum dclccndcretjiterum prxfcntiam fiiam illi promifir,diccns;Ego defcendam tecfi. Admcntmur liocexcm plo,non deferi eos à Deo,qui foederis illius funt participes,amp; firma fide ab illo pendenr,qHOCunç tandem fecundum uoluntatem iliius proficifcanriir.

Et ego reducam te ctiam afccndcndo,inquit.Sic fiipra cap.is.confimiliter pollicitus fuerat,qvdd uel-let eum reduccre ex Akfopctamia. Eiindo,inqiiir,amp;l redcundo tecum ero, Defcendam tecum,nirfuS tecum afcendam.Quod perfonam lacob concernit, afcendit illc ex Aegypto mortiiiis, deportatiis a fnis interram Clianaan,ad fpeluncam diiplicem,fepiilturam uidelicet maiorumfuorum. Nee mortuo défait diuinæproiiidentiîc gratia. Veriim quod porter os eius attinet, afcendit cum illis ex Aegypto ma-gnis portends amp;nbsp;brachio excelfo pracfentiam fuam declarans,ficutifequens liber Exodi oflendit.

Et lofepho ponet manum tiiam fuper ociilos tuos,inquit.Significat illi futurum ut moriatiir in Aegypto,præfeiitc lofeplio fi Iio cliarifsimo,amp;: niorienti officium fiii} præftante, qua de re legere eft infrd in calce cap.penultimimcl ut quædam exemplaria liabent,initio capitis ultimi. Eft auteni manum po-nere fuper oculos, claudere oculos inorientium poft exlialationem fpiritus. Raro accidit ut moriatur aliqiiis oculis fponte fua claufis.Solent morientes,dum in mortis funt anguftqs,acicm oculorum inten dfsimc'adfupcrnadirigere,tanquamopein à Deo petentes, iielcertégratiæillius fefecommeridanteS. Et dum hoc inter expirandum fticiunt,fir ut oculos rclinquant apertos. Obtinuit igitur, ut qui adftant Oculof tnorien^ tnorientibiis,claudârillis oculos ueluti iam obfoporaris,^ ad finem ufç noéliSjCxortum^ ultimi dici tltmclaudere.^ dormituris. Debetur illis organis fuus honos. Piæclarus eft illorum ufus, dum in hac uita uerfamur. Qiiarc conuenit ut ubi pcrfundli funt officio fuo, amp;nbsp;hie uita: noftra; curfus terminatus eft, cum honore claudantur. Et hoc folebant facerc propinquiores lt;Sf amiciores,ficuti uidemus hoc loco promiflum fa cobo. Et Tobiæ ultimo legimus, qudd lunior Tobias oculos clauferit foceris fuis . Nunc adeo molles Tobiie ultimo, fumiis,ut nequeamus adefle morientibus parentibus,uxoribus,frarribus,5fc.fed id offierj permittamus uetulis quibufdam muIierculis.Et plerunq; accidit,ut qui moriuntur, nolint eoS quos charifsimos ha-bentexpirantibus fibi adeire,qua; prorfus aliéna funt à moribus prifeorum.

Et furexit lacob äe Eeershaba. Et tuleruntfilij ifracl lacobum patrcmfuunjt cr paruulcs fuos, ET uxore! fuat in plauftris,qult;emiferat Pharao ad uehcndumeos.Etacceperuntpecorafua erfubflantiamfuam quamacqtiifie rant in terra Chanaan,uenertmtqi in Aegyptum, lacob ac omnefernen eius cum iplo, Eilios fuos (yquot; f Iios fi'iorum fuorum fecumfilias fuas fiUas filiorum fuorum,cunrtum^ fernen futtm duxit jecum in Afggt;pd(m.]f acob ccn-firmatus iam diuino oraculo cccptam profedlioneinprofcquitiir.Leuarunteumfilii una cum paruu-lis Sc uxoribus fuis in plauftra ad hoc à Pharaone mifl'a.Sic plaufti a regia feruiunt populoDei infirma Planta fegitt illius portantia.Vtinam idem infirmis fidcliumfaciant hodiereges Chriftiani. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feruiunt popu„

Et acceperunt pccorafua difubftantiam fuam quam acquificrant,inquir,in terra Chanaan. Quam la Det, Uis dixilfet Pharao,Nc parcat oculiis uefter fiipelleilili ueftiæ, quoniam omnis bonitas terræ Aegypti ueftra erit, nihilo tarnen minus SC pccora SC fubftantiam fuamlecumadferiint in Aegyptum, quo minus ciiiquam fint oneri,dc fuo magis quam de alicno uiuere uolëtes. Ab hoc ingenio longe diuerfi funt, qui uel propria relinquentcs,uel etiam retinentes,de alienis bonis faginatur, homines S( Deo exofi,lt;3t hominibus inutiles, ad nihil aliud quam ad immunffitiam SC luxum uita:,amp;: ficutille ait,lruges conl'u-nicre nati.

Veneruntlp in Acgyptum,inquir,acomne fernen cius cum ipfo. Per expofitionem fubiungit. Filios fuos Sc filios filiorum fuorum fecum,filias fuas SC fiiias filiorum fuorum.Hoc eft,filios SC nepotes, fi-liasSc neptes.Hadtenusenimpropagatumeratipfius fernen, uidelicetad nepotes uf^ 8Cneptes. Bis cundli feminis lacob mcminir,ut fignificet neminem de illo in terra Chanaan manfilfe. Sic conftituerat Dominus,propterea quod populi Chananacorum fuo eftent temporeextirpandi.

Qiiod auteni in plurali dicir,Filias fuas,cum non nifi de una illius filia Dinah uidclicet,ha(fl;cnus fa cla fit mciitio, exiftimant noniiulii iiumcnim pluralem, more uulgari, pofiriim efle pro fingulari : id quod amp;nbsp;mihi probatur. Ratio eft, qudd Dinah infia' numeratur cum alijs de Leah natis, SC filqs Afer Særah illorum fororadnumcratur: unde facile uidere eft, fiprxter Dinam alias adhuefilias habuifleC f acob,non fiiiflc Mofen de nominibus illarum taciturum.Et infra de Dan in pliuali dicir,Et fili) Dan: cum tarnen illi unum duiitaxat filium HuShim afsigner.

Et fiiias filiorum fuorum,inquit.R.Shlomohannotat hie duas,Satrahfiliam Afer, dflochebedfiliam Leui.Dc poftcriore tarnen Num.r^.legitur,quddnata fit patri fyo Leui in Aegypto.

Et ha:clunt nominafiliorum ifracl,qui uencrunt in Aegyptum,lacobi(uidelicet) crfiliorum eiut.} Diligenter Mofes profapiam Ifraclis recenfer, quae cum illo in Aegyptum defcendit, ut illi multitudo collata qux poftcaex Aegyptoegreftaeft,quamuerumilludfitdeciarct, quodinßecrshaba didtumfuità Deo; In gentein magnam poiiam tc ibi. Et nomina afsignar, propter ccrtitudineni genealogiie, cuius mul-ta erar futura ratio in co populo. Qiiod autem hie dicir, Et lixc fiint nomina filiorum Ifrael, generaliter eft Sc fie didlum, ut de toto corpore populi huius fit intelligcndum, pcrinde ac fi dixerit ; Hæc funt nomma lfraelttarum,qui ucneruntin Aegyptum,unde SC ipfum lacobum memorat, dicens; lacobi SC filiorum cius.

Primogemtus lacobi P^euben.Etfilij Reuben,Eliemgt;ch cr Phallu,Gr Uezfon, cr Carmi - Ef filij Shimeon le-

tnuel lamin, cr Ciidi, cr hchïn, 2ohar, nbsp;nbsp;Shdulfilim Cctidanitidis. Etfiïij Lettk^derslon, K^k^tb,

Et pij lchudab, Er, cr Ohm , ZT shelah Peretz, ZSquot; Zarah. Et mortui [unt Er Ouan in terr4 Cenaan . Ef fuerunt filij Peretz,'iiozron, zr Hamuel. Et filij }!Jafchar,Ehola, er Phuua^ er lob, CT Shtmron.

Et filij Zebulun, Scred, er Elon, er lahleel. Hi fuerunt filij Le£ , lt;juos peperit lacobo in Padan Syria. Et Dinah filia eiu^.Omnes anima filiorum erfiltarum eimtriginta tres. Ef filij Gad,Zipheon er HagghShuni, er Ezbon,Eri,er Arodi.cr Areeli.

Et filij Asher,limnah,er lishuah,çr lishui,er Eeriah er Sarah foror eorum-EJfilij Eeriah,lieber er Malkiel. Eh fuerunt filij Zilpha.^uam dedit Labà Leafilia fua, er peperithofee lacobo,fcdccim animos, Eilij Eahel uxo ru Iacob,lofeph er Biniamin.

Et nati fuerunt lofepho in terra Aegypti,quos peperit ei Afnath filia Potiphera facerdotis On, Manasheh er Ephraim.Etfilij Biniamin Bela,er Eachar,er Asbel, Gera, er Haeman, Ehi er Rosh, Muphim er Huphim, er Arde .Ui fuerunt filij E.ahel,qui nati funt lacobo.Omnes anima quatuordccim. Et filij Dan Hushim.

Et filij Naphthali, lahzeel,er Guni,er lezer,er Shillem.Ui fuerunt filij Eilha,quam dederat Laban Raheli filia fua,er peperit eos lacobo. Omnes anima feptem.

Omnes anima qua ueneruntcum lacobo in Aegyptü,egreffa defemore eiiis,danptisuxoribusfiliortm Iacob, omnes anima 'inquä/exagintafex fuerunt. Et filij lofeph,qui nati fuerunt ei in Aegypto, anima dua.Omnes oix . ina domus Iacob qua uenerunt in Aegyptum feptuaginta fuerunt.

Priinogenifiis lacobi Ruben,inquit. Ab illo tanquam primogenifo exorfus, cataîogum fîlioriim Ia cobconfcx(r,non fecundum ordinem quo nati funt,fed fccundmnfcriem uxorum df ancillanim Iacob-Primo recenfit fex filios Lea:,deinde duos ancillæillius Silpliæ, tertio duos Raheiis, quarto duos Bi-leatancill» Kahelis.Ordoiierô generationumcorumfic habet, ut poft quatuor filios Leac Ruben, Si-ineon, Leiiidf lehudahfequanturduofilq Bilese DandfNaphthali,deinde duo filij ZilphiGaddf Asher,poftea duo filij Leat IftafchariSlt; Zebulun,amp;poftremô duo filijRaheiis lofcph Biniamin.Er go Mofes hoc loco non habuit rationcm xtatum filiorum Iacob, fed matrr.m potins illoriim, Lesedf Rahelis,quarum unicuiqt fuam ancillam proximè fubiecit partusép earum non Leæ mode», fed Si Ra-helis partubus aucillarum przmifit,quae res ordinem generationum turbaiiit.

Et Saul,inquit,filius Cenaanitidis.Shimeon uxoremduxerat de filiabus Canaan,Hndc SaulemhunC g fuftulit.Reliquos quituç aliunde genuit. Parum hoc probatur Mofi. Quare filium hune illius fie notât, ut uoceteumfilium Cenaanitidis.Num.i6.de progenie Shimeonficlegitiir; Filij Shimeon pcrcogna-tionesfuas,Namuei(is hicuocatur Iamuel)Iamin,lachim(hici.PnraI.4.Iarib uocatur.Zarcamp;Saul. Hi quintj tantum recenfentur eo loco ficut S( i.Par.4. Ergo Ohad qui hic memorat, fine proie mortuus cft, nulla poft fe rehéta familia, quare duobus ilhs locis non poiiitur, ubi famihac filiorum Iacob re-cenfentur.

Et fuerunt filij Peretz,Hezron Si. Hamucl. fuerunt ifti nepotes luda;. Hezron pertinet ad genealo-giam Chrifti.

Etfilij lfrafehar,ThoIa,gt;Sf Phuuajinquit.Qiioeftiielegiturn^s,!. Parai. 7. habetur5^qnod

Hifueruntfilij Lea,inquit, quos peperit lacobo in Padan Syria. ] At Leah nö peperit hofee omnes, fed tantü fex.Exponunr nonnulli,nepotes quotp illi aßignari,tanquam matrifamilias. Verum adhuc obij-citur,quomodo uerum fit quod dicit;Quos peperit lacobo in Padan Syrisr, cum nepoteS Lese non fint in Padan Syrisc,fed in terra Canaan nari.Relpondendum hie eft,illud,Hi fuerunt fiiij Lca:,non tife refc rendum nifi ad fex iliius fihos quos in Padan Syriac peperit.

Omnes animat filiorum Älfiiiarum eins triginratres,inquit.Hoc loco per filios etiam nepotes pro Qjr AEST. nepotes intelligitjperfilias nonnifiDinam, ficut 8ifupra annotaui Sed quærinir hic,quoinodo numc TUS conftetquem hicfilijs amp;nbsp;filiabus Lextribuit.Etenim fi numeres eosquos hadlenusrcceiifuit, inuc nies trigintaquatuor. Putant quidam Dinameflê numero eximendam. Verum quidem eftfihanenu.« mcres,remanebitnumerus „.Atquomodoftabitquod nonfimpliciterdicit, Omnes anima; filiorum cius.fed addit, Et filiarü eius,funt triginta tres,fi Dinam numero excluferimusc’ Deinde non uidco qua re nodebeat numerari Dinah filia Leac, cum infra in progenie Afer ,Serah neptis Ziiphar anciila numc retur.RurfuSjfi niimcrauerimus Dinam,non folum erunt hic J4 • fed Si infra in numero fuinmariozi. inuenientur,cum duntaxat ro.fupputando coliigantur. Sunt qui putant tolleridas tfle ex hoc numero duos filios ludacErSf Onan, qui in terra Cenaan mortui funt,priufqua'm defcenderctlacob in Aegy.-ptum,ideocjj liiis qui in Aegyptum defcenderunt,connumerari non pofiuntcquibus fubiatis,r£mantnt 31 deinde addendam elfe huic numero lochebedfiliam Leui, cuius mentio fit Num. 16. Qiiod fiib.-lanoncm duorum filiorum ludæ artinet, poteftilla conuenirerationipræfentis catalogi,qnoutfum eft Mofi riumtrare animas, quae cum lacobo defeenderunt in Aegyptum:ideclp cum nominaflet Er Si Onan , notanter adiecit, mortuos illos fuilfe in terra Canaan ut fignificaret non deken-diflc eos in Aegyptum, Quod uereilochcbed filiam Leur concernit, non uideo quare debeat ilia

E X P L A N A T I O* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SU

A adjmplendu nnmerübiincn-afliimicri à Mofe non fitnominafa inlioccatalogo:deindc non dcÆtndc rit cum lacobo in Acgyptü, fed poftea fît nata in Aegypto^ficuti niderc eft Nnm.sö. Nec fansfacere potcft,quod R.Shlomoh côininifciturjCtfi fit nata in Aegypto,conccptâ tamen fin fié in terra Canaan, atcp ita in utero matris defeendiiTecum lacoboin Aegyptû.Etenim fi ilia in utero matris dekendiilttin Acgyptü.nimis in arclû contrabcretur tëpiis illud,tiuo Ifrael egit in Aegypto.fnit nanq; ifta locliebtd mater Aliriam Aaroni?5ë Aïofis Nutn.iS.Exod.e.qiii ATofes,lfraelcm ex Aegypto duxit,cü annos «éî natuseflct. Quare uerofîmiiiiis eft fuiftelianc locliebeddiu poftdcicenfum liuncin Aegypto natam.

Deinde fi numerandi hic finit, qui etfi non nominantiir a Mcfc, in utero tamen niaterno delati funt in Aegyprü,amp; illic poft dcfcenfum nati/rant diibio prociil adlnic alij quidâ ex nepotibus iielpronepo tibus Iacob numerandi,qui amp;nbsp;ipfi in terra Canaan concepti,poft dcfcenfum finit in Aegypto nati, a»^ itareddctur numerus fiimniariiis multo anôbior qua'm hic pofitum efie uidemus. Quare arbitror non eifc lochebcd filiam Leui in hune niimerum affiimeiidam.

Quid igitiirdicemus ? Res ipfa conuincit, dupliccni efle catalogi Iiiiius refpeftum. Vnum, genera-tioninn prolis Iacob filiorum,filiariim, nepotum amp;nbsp;pronepotiim,iife[j ad articiiliim defeenfus in Aegy ptum.Huc pertinet, quod etiam Er Si Onan duo fili} Iiidæ cæteris anninnerantur, cuin tarne in Aegy ptumcumillis nondefeenderint. Alterum,eoriim quinonfolum erant ex fetnore Iacob, fed amp;cum illo defcenderiint in Aegyptum. Hue Er amp;nbsp;Onan referri non pofTunt, quare haéleniis meritô exclu-duntur,ficut amp;nbsp;à lofcpho hic non ninnerâtiir. At hoc paéco non eriint filrj amp;nbsp;fiiiac Lese triginta très,fed trigintaduo tantum, etiamfi Dinah connumeretur. Hoc, incommodi malim dare fcriptoribus, quam ipfiiis rciucritatem numeriliuius gratia negare.Et alioqui manifeftumeft,in afsignandis riume-ris uel perfonarum, uel annorumaliquoties in fcripciiris erratum efiê à fcriptoribus. Sed pergamus in textii.

Filij Gad, inquit, Zipheon, cr Hrfggi, Schuni, G“ Ezbon, crc.] Hic Ezbon Num. is. non leginir, fed pro illo habetur ’’UK,id eft Afni.Itaep unus amp;nbsp;idem fuit Ezbon amp;nbsp;Afni.

Etfilij Afa\lùmah ùfuah,ç^c.} Hic lifuah Num.ió.omittitur. Argumentum elfe piito, quod nullam port fe familiam reliquerit,quaeindiuifione terræ numeraripotuerit.

l'ilijRrfbeZ,izigKif,«xorisIiicob,crc.]Rahclem uocat uxorë lacob Ipecialiter. Fiicrat quidem Si Leahiï lilas uxormcrü haec principaliter uxor eins dicitur,quodillius gratia feriiierat Laban focerofuo,nee aliä dinflurus erat,nifi liane folä,nifi à focero fiiiflêt circuiientus.R. Shiomoh dieit n’'a Vw nn''nTr, g id eft,quoniam ilia fundamentum erat domus.

Et filij ßcniamin ßeld, G' ß£cher, ere.] Erat hic minimus ex filijs Iacob cum defeenderent in Aegy» ptuin, lt;SC tamen hie illi decem filij accenfentur. Exiftimant quidam fuirte illi plures uxores. i. Paral. 7. tantum tres illius filij niimerantur,Bela,Bccher lt;Së Icdieel. Septuaginta quotp tres filios ponunt,Bela, Chobor SC Afphel,rcliquis faeiunt nepotes.Numerorü uerd uigtfimofexto ponütur quinqî,Bela,Afbel, Ahir. Shephupham SC Hiipham.AhircftquihicuocaturEhi.Hiipham,uocati;rhieHuphim. De Icdieel,amp; Shephupham qui fuerint,nö patct,nifi Sehephupham fuerit qui hic Muphim uocatur.Naa-man 3C Arde, qui hic inter filios Beniamin numerantur. Num. 16. ponuntur inter nepctes Beniamin, filios uidelicet Belæiquemadmodiim SC lofephus Mcber amp;nbsp;Alalfeicl filios Beriah ponit inter filios A.-fcr. In hac obfeuritatc quid dicendum fit,non uitleo.Supra capite quadragefimoquarto,uocauit lu-dah Beniamin quot;ii?S,id eft puerû.Si puer erat cum ftaret in cöfpeóf u lofephi in Aegypto,meritó mirabl tur cordatus aliquis,quomodo illi ftatim tot filij tribuantimjimmo quomodo adnumerentur hie illi c-tiam nepotes qui cum ipfo defeenderint in Aegyptum. Poterit cogitari recenfitos hie efl'c non eos tan-turn qui cum lacobo defeeiidcrunt in Aegyptum, fed amp;nbsp;eos qui poft defeenfum hunc Beniamin in Aegypto nati fuerunr,propterea quod is iunior fuit,amp; poftentatem luam non ante ficiiti cateri,fed demu poft hunc fit defeenfum confecutus.

OmnesaniinæquaEuenerunt cum lacoboin Aegyptum,egrefla:defemore eiusdemptisuxori-biisfiliorum lacob (nam iliac non erant de femore lacob, fed aliunde natac) omnes anima: (inqiiam) fexagagintafex fiierunt,amp;c.Onines anima; domus lacob qua: uenerunt in Aegyptum 7o.f11erunt.Sco-pus Mofis eft,inculcare Icefiori nou excefsift'e turn pofteritatem lacob niimerum feptuagenariü, ut uir-tiitem incrementi diuini extollat, quo in Aegypto ex tammodieo numero tarn ingens SC numerolus popiiliis excreuit.Ideo illud,Omnes anime,SCc.tertio repetit.Et hoc illius propofitum Deut.io.palam exprimitur cum dieit: In 70. animabus defcenderiint patres tui in Acgyptum,amp; ecce nunc miiitipliii-uit tc Dominus Deus tuus ficut aftra cocli.

llludjScxagintafexfucrunt, intelligendum eft, ademptis lofepho SC duobus filijs eins, qui non de-feenderunt cum lacobo, fed ilium in Aegypto expedlarunt. Confiât hic numerus, fi Lese non triginta tres, fed trigintaduos filios SC nepotes tribuas, Qiiod fi illic trigintatres numerauerimus, numerus hic refultabit 67.

Omnes animac, inquit, qua: uenerunt in Aegyptum feptuaginta fuerunt. Conftabit hoc,fi fuprà le-gasfcxagintafeptcm,ôë his addideris lofephum cum duobiis ipfiiis filijsaiel fi legas fexagintafex, SC addideris lofephum cum filijs illius, SC praterca ipfum lacobum, tanquam horuin omnium caput.Sic fentic SC Hieronymus,

SZX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E s f M

QV AES T. nbsp;nbsp;Videturautfm Lucas în Atfiis Apoftol.diiïcntire ab lioc numero.Nam cap.T.inducit Stephanum Sc A

Ex cap, 7. dicentem.’Mittens autem lofêpli accerfiiiit Iacob patrcin fuiim, amp;nbsp;omnem cognationein fuam in ani^ mabusfeptuagintaquinq;. Refpondendum eftNarranoncm lianctexuiife Lueä non fecundum Hc-braicam ueritatem, fed fecundum rccepram turn temporis Septuaginta interpretum ucrfionçmjqua amp;nbsp;Apofto'i quoep ufî inuenifitur, propterea quôd ilia pafsim effetinuulgata in magna aiithoritate. Septuaginta autem quoniam de fuo generationes ManafleiSC Ephraim Eilios äT nepoteseorum numéro quincp in hune catalogum inferuerant, adeoip numerum quinqj gcncrarionibus auxerant, coa-ftifueruntexfeptuagintafacerefeptuagintaqumqj. Hebræa iicro conflanter 8( hicamp; Deuteronomtj decimo habent non feptuagintaquincp, fed feptuaginta. Et Hieronymi tempore in ipfa ueifione Septuaginta legebatur Deuteronomq decimo, uelinitio capitis undecimirln Septuaginta animabus defeenderunt patres tui in Aegyptum.Nunc uerô legimiis ettam illic in exemplaribus qust funt ad ma-num, In feptuagintaquinqj animabus. Sic inuenti funt homines temerarq, qui feripturas corrunipe-renf,addentes ac dementes pro ipforum arbitratu quiduis. Sciolus quifquam exiftimauit locum Deu-teronomij corrigendum clTe ad formameius qui hoc qiiadragcfirnofexro capite Genefeos habetun Et pofteritas pro fiia Aupiditate corruptiones hiiiufmodi S.fcnpturarum ram non fiiftulit,ut magni e-tiam fecerit, amp;nbsp;mordicus rerinuerit. nbsp;nbsp;In fumma, ubiex prsemifsis particularibus numerus colligitur

fummarius, non errat qui fie colligit ut fumma torius partes fuas omnes comprehendat, amp;nbsp;nec abiin-det,nec deficiat.Sic hoc loco, ex ijs qui Leæ adnumerantur, non poteft colligi numerus alius quam tri-gintaquatuor, fiErôif Onan fîltj ludærerineantur, uel trigintaduofi illireijciantur. Plures ne ilia uel pauciores filios lt;8f nepotes turn temporis h.ibuerit, mea non refert. Viderir il le qui fingulos rccenfere uoluit.Quod itaq; dicit, Omnes ani-mæ filiorum filiarum Leæ triginta très, fi refpicias nomina pi »-mifi'a, error eft qualis error in lofepho quotp deprehenditur,fi rem ipfam, an refpedtu illius uerum dicat, uel ficus,meum non eft iudicare. Confimili modo amp;fde numero fiptuagenario dicimus,quifum-manusrepenturin Hebrœo, Collecflusilieex numeris particularibus ij. i6,14. 8C y.qui prjcrnifsi funt, partibus fuis unde colleiflus eft plane' refpondet, quicquid fit de fingularum animarum numero quaS hie catalogus habet unde particulates numeri defumpn funt, quicquid etiam fit de ipfa rei ueritate, de qua nos pronunciare non poffumus.prartcrquam hie a' Mofe pronunciarum tife uideinus. Defcen-fus aurein hnius meraoriam in eo uoluir Ifraeli refrieare Deus, qudd cum eos ex Aegypto liberatos duxiffet in defirtum, intercæteras manfionesin earn quoqjduxit, in qua erant duodecimfonteS,df feptuaginta palmæ, in Helim uidehcer, ficuti uidereeft Exodidecimofixro, Duodecim fontes duode-cim fiiios lacob, qui gentis huiu.s quafi fontes quidam eranr, feptuaginta uerô palmæ numerum animarum rememorabant, quæcum lacübo in Aegyptumdefeenderunt, quaS reefie'eomparabat pal— mitibus propter multipltcaudar genris firnlitarcm. Ad harum numerum allufit etiam cum Num. undecimo de finioribus popmi feptuaginta uiros eligi prscctpir,qui accepto fpiritu S. moderandi po-pulionus cum Mofi fiiftiiierenr. ErSeruator,cum duodecim Apoftolosamp; 71.difcipulos elige ret, qui tanquam primiriæcftent propagandæ noui Teftamenti Ecclefiæ, dubio procul ad hafcelfrae-lis in Aegypto multiplicandi primiriasrel^exit. Faciebat hic uterque numerus ad hoc, ut apofto-li ôf difcipuh admoniti cogitaient de primordijf populiueteris Teftamenti, intelligerenttp ex ea-dem diuina uirtute fperandam iplïs elfe recentis Si modicr Ecclefiæ incrementagt;amp; amplifsimoî progrefius.

Ef mißt khudam antefaciem ßiam ad lofephum, ut dirigeretßdemßtam in Goshen, er uenerunt in terram Goshen. Et ligauitlofeph cHtrum funnii CT afeendit in occurfum ifraelispatris ßain Goshen: er cunt appare-ret apud euin, ruit in coUum eius, er ßeuit fupcr coVo aus aliquandiu. Et dixit ifrael ad jofepbum : Mortar nunc poilquam tädifaciemtuam quôd adhwuitas. ] Poftquam meininit Mofes uenificlacobum cum fuis in Ae-gyptuin.generationcsip liiius cum quibus in Aegyptum defccndit recenfuir,confiqucntcr memorat de occurfu lofiph.

Etmißt,inquit,lehuda»tante faciént fuamadlofephten.'] Qudd hunemifir, argumentum eft fuilfieiim cæteris ad res gerendas dextti lorem ac fideiiorem,id quod gefta præcedentia fatis declarant.Nec dubi-to illumparricumex Aegypto rcueifiefient diligenter omnia expofuifte. Noliiit Iacob ex impro-uifo iienire in Goshen, ideo præinifit ante fe lehudam ad lofiphum, iit dirigercr, inquit, facicm fuam in Goshen.

Amphibologiam habet hæc particula, ut nefeias an debuerit ludah dirigerc, hoceft, præparare, ut quidam uertuntjAntt faciem partis fui in Goshen, uel an ob id ad lofiphum miffus fir, utilleiäciem fuam dirigeret in Goshen ad occurrendum patri,iili^ præparaiidum quæ piæparanda elTent. Et hæc J ofterior fententia miln probabiiior uidetur. Qiiare fieIcgendum puto ; Et mifit lehudam ante faciem luain ad lofiphum, (ad nunciaiulum ci) ut faciem fuam dirigeretin Goshen, uel ut aiitefipararetin Goshen.Nam illud “s'iii? tam ante fe, quàm, faciem fuam, Si uerbum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si dirigere Si præpa

In Goshen, inquit. Et uenerunt in terrant Goshen. ] Sic erat a lofipho iam ante' conftirutum, ficuri patet capire præcedenti, ubi iegiinus eum raandalfe patri; Habirabis ni terram Goshen,cris mihi uicinus, amp;nutnaiuteibi,d(lc, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E X P L A N A T I o* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gîj

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'Et ligauit lo/eph cwrmtluum,in(iMt,t?' äfcendit in occurftm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patris fui in Gosheti.'i Septuaginta ha

bent,in duitatcm hpmuij^ id eft Heroon. Sk habet amp;nbsp;lofephus. Haud dubio loco aliquo terræ Goshen coiiuencrunt, incertum tarnen efleputo, quo loco conuenerint,quaudoqiiidem hoc à Moferion po-nitur, propterca quod non trat memoratu neceffarium. Nobis hic anitnaduertendum tft exemplum niodeftisc. Erat lofepli totius Aegypti PrincepSdiitjj fomiiio uiderat olim futurum ut pater cum filqs Cora in fe incuruarentur, ueriim mliil hæc omnia reputans,patris reuerenter ficuti gtrmanum fi lium dccebat, occurrir. Competenter difccrncbat inte honorem quem debebar patri, amp;nbsp;frattrnutn a- Difeernendüin, tnorcmquemdcbebatfrarribus.Patrioccurrit honorisö^reuerentiacgratia.•fratribusoccurrilTc,aut ter patrent çj» jllos à fc difeeentes deduxifle non legirur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fratrfS.

Ef cttHi appareret-inquit.äpud eum. ] Et hæc particula dubic' pofita eft.Etcnim incertum tft,an de lofcr-phi,uel de lacobi apparitionc ioquatur.Poteft intelligi de co,qiilt;id Jacob Iofepho,poteft tleo co queq; gilofeph Jacobo primiiinapparuerit.Tale eftetiamquodfuljiungit,Ruit incollumeius,flf fleuit. Ejî ainphibologia praecedentis particular nafeitur amp;C fequentis incertitudo, ut nefeias uter in utrius cok Iura irruerit ac fleucrit. Magis tarnen uidetur ex férié narra tionis fecifte hoc lofephum quam Jacobum. Qiidm autem fecerit hoc non leuiter, fed ex ardenti uifetrum cöinotione, ex eo patet, quod non fimpli titer dicit,Et fleuit fuper collo eiusrfed addit, Aliquädiu.In Hebræo eft uoculan^jtjd eft adhuc,quä ali qui hic reddunt,diu. Sept, habent, Et fleuit fletu ■aXfiui'i, id eft ampliore,largiorc.De hoc generc fletus ôt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jofephi fupra alicubi annotauinius.

Et dixit ifrael dd lofcphumjnciuit : Moriar nttiic.poficittam uidifäciem tuant quod adhuc uiuis. ] De eo quod dicir, Quod adhuc uiuis, fupra in cake cap. præcedcntis dixiinus. Jllud obferuandum eft,quod dicit; Moriar nunc, poftquam uidi faciem tuam.Suprà dixit,Vadam,5C uidebo eum,prinfquam moriarriam Moriarnttrte^ ubi ilium uidit, Moriar nunc, inquit,poftquam uidi faciem tuam. Plané mirabilis uidetur hic affeftus.

Si magni aliquiderat uidere faciem filqTamdiu defiderati, quorfum attinet uifa illius facie uelle mori, cura potius tum deinuin cupide uiuere debueritf Vitam homofenex non appetebat ampliuS, Iciebatip fieri non poftcjUt diutius uiueret.Significauit hike uerbis iam fe alacri 8C quieto animo moriturum,u-bi Domino uifum fuerir,poftquani conctlfum fibi elfer faciem filij fui uidere,priufqnam ex hac uita mi grandumelfer.Sicfuntanimati,qui longaexpCdbatione uelaffluflioneante obitum fuumfingulari quodaincuentuliberantur,uotiqjcompoteselficiuntur5^obtinent quodefflidimoprauerant. Taie eft quod de Symeone quotp Lucæ x.legimus,qiii cum diu confolationem JfiaeliS expeôbalfer,5f intem ß p'o Struatorem inulnas fuas accepilfet, in hancuocemerupit: Nunc dimitreskruum tuum,Domine,fccundum uerbum tuuin in pace; hoc eft, nunc bonoamp; quieto animo moriar, quoniam uiderunt octili mci fahitem tuam, amp;c. Sic folemus amp;nbsp;Germtinicè àicere: Ich'rrolt gern fierben,''^‘inich nur difi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

bder ienes erlebt, vnd vor meinem end fehen faite. Mori in fcgraue eft amp;nbsp;acerbum, uerùm fimorundum fit animo trifti amp;nbsp;hnftu quodam fingulari prclfo,plurimum exeo pcerbitatis accedit morientibus, id quod Jacobo accidilfet, fi moriendum illi nonduni uifo Jofephofuilfet. Hoc refpetfju exiftimamus nos alacriter ex hac uita migraturos, fi priufquam moriendum fit, fingularis alicuius uoti compotes fdcbi fueriinus.

Deinde de co quoq; cogitandum eft,quôil non exprimitur a' Mofe quid Jofeph uel in ipfo fletu, uel poftea ad patrem dixerir, ne^ Jacob cum flente Jofepho fleuilfe memoratur. Siiudicandum liacdcrc lîtexipfa narrationc Mefis, nt^ Jofeph aliquid loquutus eft patri interflendum, netß pater cum ipfo fleuit. Vcriim fatis loquebantur Jofephi lachrymæ, ut uerbis opus non elfer, Jn eo uero, quod non Quod ttottlegi.^ legitur fleuiffe Jacob cum fleret Jofeph, documtnruni nobis eft, non elfe pijs omnibus tandem uel pa- tur hic fieutlJè rein nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alius alio citius foluirur in lachrymas,nec conuenit ut eos exiftimemus elfe inhuma itfcoh.

nos ac duros qui non ftatini fingulari uel gaudio uel calamitate mori illachrymantur.

Et dixit lofeph adfratrci fuos, çy ad domum patris fui ; Afcen.iam,cr indicabo Pharaoni,dicamc(i ad eian: fratres mciacdomur patritmeijijui ßeruntin terra Canaan,ueneruntad me .Et funt uiri paieras oiiium: r.am uiripecoruinjùeruiit,Gr ones fuat cz bauet,cr (tujccum^ habentadduxerunt. Et accidet ut uacet uoi Pha.-rao ac dicat : Qjiad eflopitt ueilrum ? cz dicetis:Viri pecorum fucruntferui tuià puericia naflra ad prtefens uf-^ue tetuptH, tam nos qu.ïm patres noUri. vthabitetis in terra Goshen. Etemmabominatio eil Aegyplijs omnii pailorouium 1. Confiirucrat Jofeph Sf fie patri proiniferat, quod luos collocare uellet in terra Gof-bcn,fibiuicinj,inicq}eosaîere.Verùmprofita modtftia pariteramp; prudentiafic caufam hancinftituir, utqueraadmoduni uoluntate regisaccitidcdudliéjj iamerantin Atgyptum,itaeriam in tcrr.i Gçf-Iienregeannnentclocarentiir,nequid prætcrregisconkientiam amp;uolunrateminnegocio lucpri-Uatoacfeconeernentcgererct. Hacdcre inftruitfratres fuos, dicens : Afccndam, amp;nbsp;indicabo Ph, rao-ni,SCc.Piæinontt eos de tribus. Priiniiin de eo quid iam fibi fit faciendum. Deinde quid ipfi ad F ha- Manfones régît raoueinuoe.;tiad interrogationem illiusrefpondercdebeanr. Tertio,adquein fineniiftadirigantur. inlocis editiS-Ad prinn tn pertinet quod dicit ; Alcendam amp;nbsp;indicabo Pharaoni, Sic. Qiicdfeakenfiirumad Pha-raoueuidicit, indieio eftregiam Pharaonis fuilfe inloco edito. Sicfoleiit elfe manfiones reguin pilueipum, ut traiiientiæ Maieftatis ipfa quoque manfioniim fubliniatio refpondeat. Nihil hiceft Ini-inile,fed fubliinia omnia propter ornandam ac decorandarn Maieftatem. Polfunt iftapiobari, modo intelligentes fint Reges ac Principes quid fedcceat,fcruiantcp Domino in timoré ac tremore.

Sâ4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N GEN E S IH

EtindicaboPharaonî,inquir,acdicamadeutn,amp;rc. DuofePharaonî indicaturumdicîr.Vnumeft, ucnifTe ad fcfratrcs fuos de terra Canaan.Alterum,efleeos paftorcs ouium amp;nbsp;uiros pecuarios,addu-xifletp fecum greges fuosamp; armcnta,cutn reculisfiiisomnibus.Qiiod iicnturifuerint,fciebat ian» antea Pharao.Nam ira confiituerat ipfe,ideo!p planftrainin ufusillorummiferat.Qiiales autem cnent,amp; qnod greges ouium armentaJjjboum fecum addudurieffent, id ignorauerat. Qiiare lofeph •confulrô non modo de aducntuillorum,fedamp;deconditioneuitæamp; gregibus armentiitp addudisad Pliaraonem deferre uoluit.

Ad fcCundü pertinct quod fubiungit,dicens;Et accidet,ut uocet uos Pharao,ac dicat:Qiiod eftopus ucftrum''amp; dicetiSîViri pecorum funt ferui tuià pueritia noftra,amp;c.Vide hicquàmnon puduerit lofe., phum hoc genus uitac tam humile nbsp;abedium, prarfertim in Aegypto, quod domus patris i d maioribus acçeptum feftabatur,indicare coram Pharaone,profireri{p de pâtre ac fratribus fuis,tan-to cum honore regrjs plauftris in Aegyptum addudlis,ertë eos uiros pecuarios. Si gloriam feculi huius fpedlaifet, inftruxifl'et potius fratres, ut difsimulata hac paftorali uita profiterentur fe natos efle ftemlt; mate nobiii,proauum habuifle Abrahamum uidloria quatuor regum infignem, auum ffaacum,, fie pracclarum, ut reges quoque amicitiam confœderationis illius ambiuerinr, patrem ffratlem etiam angelica ludia celebrem, amp;nbsp;fratrem uiqueaded, fapienrem amp;nbsp;diuinum uirum ut rex ilium Si domui fiiac Sitoti Aegyptopraefecerit, Poterantiftauerd,poterant fplendidcSdcumgloriadici. Verùmhorum adminiculis non egebat lofeph, quem eo loci euexerat Deus, ut fplendore fuo etiam humillimam pa-Hetf.*. ^•^’■nac domus conditionem abundd illuftrare poifet. Et ea erat modeftia præditus, ut ncc ullam gloriae accefsionem quajreret, nec de humilitate fuorum coram rege omni^ Aegypto erubefeeret. Vides typum Chrifti in lofepho.Et Chnftus non confunditur nec crubefcit,iiocans nos fratres fuos,quamuis miferi fimus Si peccatores.Non poifumus ilh elfe gloriac,nec id fpedlat, fed hoc agit ut ipfius gratia fal ui fîmuS Si iiluftres.

A üuiiio ntaiorÜ Et dlud obferuandum cft, quod omnes, Si quod inde à maioribus fuis huic generiuitx operam de.. fuorumnon dc“ dcrunt,pulchrum efr,quod à frudio maiorum fuorum,quod nihil habebat illiciti,fed admoduineratin-eUnauerttnt, tiocuum,non deuiauerant,ied illi omnes conftanter adhxrebàt.ldem erat omnibus uitx genus, idemlp ftudium auitum uideJicet,quemadmodum ab una omnes origine defcenderant.Nemo ex illis ad curio-fas artes dedexerat.

Ad tertium referendû eft,quod dicirrVt habitetis in terra Goshcn.uulgata latina prxmirtit, HacC au tem dicctis,cjuodin Hebræo quidem non habeturueriim ad hoc eft adif dlum,ut fignificaretur, quor- ® fum uoluerit lofeph ifta Pharaonirefponderi à fratribus.Ad eum uidelicet fincm,ut concederetur ipfis , liabitatio terrx Goshen alendis peconbus commodam, amp;nbsp;prxterea in finibus magis quàminmedi-TrAut rationi- tullio Aegypttfitam. Exiftimo tres fuiifeconfilij huiusrationes,quas loièphfpeiflarit. Primaerat but eleilu eü commoditas alendorum pecorum, conueiiiens uiris pccuarijs. Secundaerat uicinitas habitationis, Coshenad habi de qua fuprà capite prxcedenti nunciauerat patri,dicês;Habitabis in terra Goshen,eriilp mihi uicinus. tundum Jfraeii. Tertia erat infolentia Si arrogantia, Uel, fi mauis, fuperftitio Aegyptiorum, qua uiros pecuarios, prxfertim paftores ouium faftidiebant .Etde hac tertia caufa fubijcit, dicens; Etenim abominatio eft Aegyptqs omnis paftor ouium. Quare confultlu»exiftimauit, ut habitarent cum gregibus fuis non in medio Acgyptijoco aliquo celcbri, fed loco nonnihilà frequentia Aegyptiorum femoto.Poteft adijci Si quarta ratio, ut uideliccr expeditiuS Si cum minori offendiculo in unius ac ueri Dei religionefeor-fim habitantes perdurare poffent.Hac prudentia Si principatui fuo quem inter AegyptioS gerebat, Si necefsitatibus paternæ domus ac religion! illius pulchre confulebat.

Si Air lofeph primùm ex fratribus fuis aliquot,deinde ipfum quotp patreni, în confpeduni Pharao-niSjà quo illis terra Goshen ad inhabitandum datnr. poftea memoratur quibns côditionibus lofeph fa me inualefcente frumentum dederit Aegypttis,Slt;quomodo ilium iacob adiuraucrit,ne fe in Aegypto, fed in terra Canaan in fepulchro maiorum fuorum fepeliret.

Et uenit lofeph,^^ indieduit Phdrdoni, dicens : Pater meus cr frdtres tnch ouesq; ac boues eorutn cunquehabenl^uenerunt de terra Canaan,çr ecce funtinterraCashen.Ettulitdejumma fiatrvm Quorum guinq; uiros,e^ üatuit eos coram Pharaone. nbsp;nbsp;Et dixit Pharao ad fratres eins : Qjiod eü opus ueftrutn ? Et

dixeruntadPharaoaem: Paßoresouium funt feruitut,tamnos quàmpatres noßri.Etdixeruntad Pbaraonan: Ad peregrinanduminhac terrduenônuStquoniampafcuanon funtouibus quashabent ferui ttà. Inuaiuitrnan famesin terraCanaan.Etnunchabitentqutefo feruitiuin terra Cosben. Etait Pharaoad iofephwr.,dicens: Pal er tuus er fratres tui uenerunt ad te.Terra Aegyptt coram te cß.in optima t erra loco coUoca pa irein tuntt Cf fratres tuos. Habitent in terra Goshen. Et fi rtoucrifefjc inter eos laros fortes, panas eos principes fu~ per pecora qu£ego habea.l Qiix fuptàin cake prxcedeuns capitis irftimflicins gratia üixeratad fratres fuos lofeph, ut feirenc quidipfc facturus eilet coram Pharaone, quicilÿipftilli, fi interro-

gatifiicrintrefpondtTc ckbcrent, quorfiim ifta dirigerentur, ad hoc iiidelicft, vr terrain Goshen ip^.-fis iiihabitareliceretjhaccitagefta 3C impetratiimà Pharaonc^tfieqiiodiiolebar pia:kiiti contexru tnemoratur.

Et uemtiofcph, inijuit, in.iicdKtPhârttànidicens, crc.] Duo facit. Primo, indicat adiicnifl'c patrcm Sffratres. Deindefiftir exfratribus qiiinq} coram Pharaone. Omnia priidcnteramp; moderate. Non dicit,Parer meus Si fratrcs mei uencrunt ad me.'fed fimpliciter, Venerunt de terra Chanaan, inquitme • quid arrogantius fpirarc uideretur,fi ad fe illos iieniiTe dicercr. Addir, Ouestp ac boucs comm ; item, Eteccc funtin terra Goshen,inquit. Præparatio quædam eft ad ea qua; rcfponfuri erant pctiruri fra tres. Dirigit quodammodo regts animum ad lioc,ut petmittat iilis habitationem terra; Goshen.

EttuUtJnqu(t,de[umma fratrumfuormnuiros,crßatuit eoscoram Pharaone.] IlIud,De fumma fra trum iuorum in Hebræo eft ns n'W'.Signifïcat aiitemnsp finem amp;nbsp;cxtremitatem.quare nonnul liuerteruntjDe cxtremitatefratrumfuotum,uel,de extremis fratribus fuis. Qiioniam autem cxtremi-tas rerum non inferiora modd,fed Si fuperiora complclt;fritur,undc amp;nbsp;uox nsp nonnunquam de fum-Biitate cocli in fcripriiris fumitur, incertum eft fumpferit ne de porioribus, uel de minoribus fratribus, quos Pharaonififterct. De potioribus inteliigunt aliqui, iti quod amp;nbsp;mihinon improbatur. Verofi-mile eft tales eumdelcgiflc, qui ritcpoflent relpondereregi,id quod non cftquoriimuis. Puto hos quin^fudrcfeniorcs,pracfcrtimlehudam. Rurfusfuntquiintclligantdeminoribus. Etadduntra-tionem : ne uidclicct Pharao, fi uidcrct cfte inter illos uiros fortes, dcligerct cos ad fuam malitiam. Sic fentit Shlomoh. Prxtcrca funt qui uocem nsp prorfus negliguiit, Si iiertunt, Tiilit aliquos de fratribus fuis. Mihiiicró eorum magis arridet fententia qui uocem nspcxiftimant hie pofitam cfte pro, fumma : aclegendum. Et tulit de fummafratrurn fuorumquinqj uiros. Apparet innuerc Moferi hacloquutionc, noluifle lofcphum totam fratrum fuorumfummam fiftcre Pharaoni, fedde ilia cos digerequi caetcrisadeam remaptiorcs eflcntamp;dexteriores. Ncc inconutniens eft, ut nsp fiimatur pro fumma rerurn, quæ nihil eft aliud qua m extremitas fupcrior, caetera in fc compledicns. Et illud l«uic. it, quodludicum iS.legitunMiferuntfilri Dan de cognationefua qiiin^ uiros nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;legendum puto

Defummulis fuis. Habcbanfcertünumcrumfainiliarü, Siunaquaeepfamiliafiimm.äquandamuiro-rum habcbat,qui apti eftent ad cxpeditioncm bcllicam. De fummis iratp iftis quiiup uiros dclegerunt. Sic Si fofeph de fumma fratrum fuorum quinqj adPharaoncmduxit,urex illisaudiret,qui namef-fcnt,amp;l quid peterent.Exiftimo aurem fumpfille cum de filijs Lcat duos,de Rahcl unum, Beniamin ui-

® deiicet, de Zilphah unum Si de Bileah unum,nc qui fecontemni putarent. Exiftimo aurem nonefle hoc fadum à lofepho citra iuffum Pharaonis. Supra dixerat ad cos : Et accidet, ut uocet uos Pharao: ac dieet,Qiiod eft opus ucftrumt’Quarc non eft putandum quod non uocatos ad regem adduxerit. Pri miim ingreftus eft iplc ad Pharaonem pro authoritate Si confuetudine fua, indicaaitip illi de aduentu patris ac fra trum.Deinde iubente illo adduxit fratrcs.

Et dixit Pharao ad fratres eiuf.Quod eil opus ueßrumf] Hoc cft,Qiio gencre uit« uiuiris ■ Germanicc' Exetnphm cof^ dicimus,?a’4r i{idein thûn? Obferua interim menrem régis cordato rege dignam. Non iriterrogat de dati regis. origine ac ftirpe Gentis,fed de opere,quo fefe cum fuis alcrc confueuerint.Sentiebat prudens rcx,nemi- Opera humanat Ui prorfus elfe ociandum. Sunt autem iiaria oper;thumana; iiitic neceftaria. Alia intelligentia, fa- uit£ neceffaridt pientia,Sf prudcntia,alia induftria artificiofa, alia uiribus corporis amp;nbsp;labore manuum conftant. Aliud eft opus régis, aliud principum illius, aliud confiliariorum, aliud plebciorü.aliuddtem patrisfamilias, aliud domefticorum Si feruorum. Ocium conucnit efle non uiuentium, fed mortuoriim. Dubio profil tiirpe fuiftet in oailis regis huius,fi dixilfent; Nihil opcris facimus, fed de rcditibiis noftris ociofe ui uimiis. Cordati principis eft, ccgnofccrc ftudia Si genera uitæ, eorii qui in regno fuo uiucrc uolunu necferre eos qui nihil agunt aliud,qu;im ut fruges inutiiitcr abfumant.

Et dixerunt ad Pharaonem'.Paiiores ouium funt[erui tui,crc.]Refponfum illorum bimembre eft.De ope rcipforum,idcftconfiictoSf ufitato ipfis uitægencreintcrrogatircfpondent,fe indeàmaioribus fais elfe paftores ouium,quemadmodum crant «à lofepho inftrudti. Deinde, quoniam fiibijcienda erat pe-titio deconccdcnda ipfis terra Goshen,addunt priori parti refponfionis fuacrationcm aduentus fui in ^‘^Syptum. Et haue fie memorat Moles, ut fit a priori diftiiidfa. Sic enim repcrit illud : Et dixerunt ad Pharaonem : Ad peregrinandum in liac terra uenimus. Sic. Hifcc duobus membris conftatrefponfio-tiis illorum plenitudo.Erenim qui hominem peregrinum interrogat, quod nam fît ipfîus opus, uidc-tur non de co duntaxat percontari, quod uitæ genus fcquatur : fed Si quid in præfenri agat, amp;nbsp;qiubus de caufîs aduenerit. Vtriqj parti fatisfaciut hoe bimembri refponfo fratrcs lofeph,dubio prociil iic à lo fcphoinftruófi.

Qjtoniampafcuanon[untoutbusJiKtuiunt^quas habentferuitui. ] Non dicuiit, Qiioniam panem nonha-hent ferui tui, propterca quód fames obtinuit in terra Canaan : fed necefsitatem peregrinationis lua: députantgregibus fuis,unde fefc cum fuis fuftentabarit.Etcnim Sffi friimcntum ex Aegypto fubinde in terram Canaan afportaflent,fuis quidem utcunqj, gregum iicrd fuorum ncccfsitatibus haudquaquam confuluilïent, propter tclluris fterilitatem Si ariditatem. Hac coiiftringimur necefsitatc, ut non modo , noftrojfed Si eorum ftomacho fine homiinim fine animalium, quorum opera Si ufu carcre non poflu' Jiius,ncceffarió de uiefru prouidere cogamtir.

^nuncbabitcnt iiualoferia tut tn Goshen.] Hate eft petitio, quärefponfo fuo cóucnicnrifsinic' fubtjciïït*

Quoniam dixerant fe ad peregrinandum in ea terra cum gregibus fuis ueniiTe, reqiiircbatiir ut id a' re- h gt côccdi fibi peterët. Et hoe loiëph pro fua modeftia fic inftituerar,quamuis pro fua authoritate quo-uis Afgypti loco fuos collocate poffer.

Et ait Pharao ad lofephü.diccns : Pater tiius amp;nbsp;fratres tui iieneriint ad te, Sfc.Süma erat regis huiiiS beneuo'.entia erga Iofephiim,qu3re in omnibus fefe erga eum indulgeiitifsimum exhibuit. Refpondet

• non fratribuSjfed ipfi Iofcpho,idlt;p duplici nomine.Primii m,quod caufa illorfi ipfiiis erat caufa;ólt; qu£ jllis concedebantur,ipfius erant gratia concedenda. Deinde quod ipfum dominü torius Aegypticonfti-tuerat,qUam poteftaré illi adimere nolebat. Vtriufrp rationis refpeótus in uerbis regis deprehenditur. Prioris in eo quod dicit.'Pater tuus amp;nbsp;fratres tui iienerunt ad re.Poftcrioris,in eo qpod fubiiingit, Terra Aegypri coram te eft. Q^d. Tujc poteftati pater rota terra Aegypri. Iftis fubiungit confenfiim fiium, In optunojinquir, terracloco colloca pattern tuum fratres tuos. Illud,In optimo terræ loco, in He-bræo eft.ynsn 3'ü*'T33,id eft in terra bona amp;nbsp;utili.Et quoniam terra Goshen talis erat, petitioni illoi 5 confentiens addinHabitent in terra Goshen, ne fic illis bonamaliquâ Aegypri regionem concedere ui dcatur,ut interim petitam neger.Habebat enim in illafua pccora,paftores Sipafcua,ficuti Si lofephuS annotat,amp; ex iequenribus probabile effe apparet.

Pater tuut er fratres tui, inquit, uenerunt ad te.tn optima terrée loco colloca patrem tuum Gquot; fratres tuos. j

Aediiitas (Xbu Obferua animum in hoc rege xquitatis Si humanitatis ftudiofifsimiim. Subieccratlofcpho terrant Aegypti propter caufam publicx Aegypriorum necefsitatis tempore famis curandx,non propter exte ros. Verùm quoniam pater Si fratres ipfius eadein neceßitatcpremebantur,xquilsimum efle iudica— bat ut bono illo fruerentur quo tota Aegyptus bencficio ipfius fruebatur, licet effent homines aducn« Si peregrini. Ingratißimum genus hominum eft,qui utilitate publica priuant amicos 8i cognatoSeo-ruin quorum ipfi ftudijs Si opera bene uruntur.Mea xrate,in urbc qiiadam Euangelica tanra obtinue-rat inhumanitas Si ingratirudo erga Chrifti miniftros, utediifto fenatus decerneretur non licere ilJo-riiin cuipiam uel fratres uelforores,immóne parentes qiiidem, fi adipfos ueniffent,hofpitioaccipere. Decreto id agcbatur plus quam ethnico Si Turcico, nulla neceßiratenecfamis nee belli urgente, fed in ipfa rcrum omnium tranquillitare Si pacefumma.in qua potifsimuni peccarifolet, Verdiniftainhu manitas alijs adiuntffa flagitijs hand multo póft diuinx ultionis manum fenfir.

Et fi noueris effc inter eos uiros fortes, ponas eos principes, inquit, fuper pecora qua ego habeo.] Significa-uithumanifsimus Rex ufqiieadeófe nongrauatimreciperedomum amp;familiam lofephin fuumregnum, ut uelletetiam eos, qui ad hoc apti effent, prxfr-dluris Si dignitatibus cohoneftarc. Interim

obferua.Principio;Regem Aegypriorum habuific pecora. Ergo non ob id aueri’abantur Aegyptij ui-ros pecuanos,quod ipfi per fuperftitionem pecora non alerent, fed quod illos faftidirenr, perinde ac fl femipecudes effent ipfis compara». Erant Aegyptij propter opes ac fertilitatem terrsc homines deli— can, molles, amp;nbsp;arrogantes, ideoép facillimé paftores pecudum faftidiebanr, quorum tarnen intereao-perapulchré utebantur. Eteium habuilfc Aegyptios quoque oues Si boues, hoc capite infra paulo uidere licet

Denide,rcgem rationem ófciiram gefsiffe pecorum fuorum,quamuis torius domus fuse poteftatem amp;curam reiccifiet in humeros lofephi. Supra alicubiannorammus quae frient prifeorumregumfru-galiras, quam noftrormn feculorum dignitates, eminentix amp;maiefiates fummo fibi dedecori fore ludicarent.

Tertio,nec illud tranfeiindum eft quod uiros fortes,etiamfi fint alienigenx, principes pecorum fiio-rum conftitui luber. Conftanterrexifte uirtutismagisqua'm nationis rationem habendamelfecen-liiit. Nondicit fimpliciter,Ponetx iliis principesfuperpecora mea.'fedprxmittit. Si noiieriseffeinter eos uirosfortes. Nepecora fuaquidem ignauis amp;nbsp;inutiiibus hominibus committendaelfe iudi-car, nedum fubditos. At hodie in conftituendo inagiftratu parumreferre putatur, quales nam regen-do populo pracficiantur. £t putamus Chriftum probaturuin,fi Ecekfix ipfius ociofis Si ignauis uen-fribus commirranturf

Et adduxit lofrpb lacobil patrem fuu,ac flattât eum cora PharaoiUybenedixitcj^ iacob Pharaoni.Pt dixit Phd' raoadlacobu:Qjiotjuntdiesannoru uita tult;elEt ait tacobad Pharaone.Dies annortl peregrinationu mearîian^

nifuntcentü triginta, pauci ac malt fuerunt dies annoru uitte mea;,necperuenerunt ad dies annorii uita: patrtm lofeph magnifia meorü, indiebui peregrinationu ipforit.Etbmedixit lacob Pharaoni,egreffusq^ eii à facie Pharaonis-IAppuret ce jen/it de pa- lofcphii fi: habuifie patrem fuum in precio Óf honore, ficlp de illo magnifie? fenfiflê, ut gloriari de eo, trejuo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jdqi eoram regc,non dubirauerir.Hoc ammo duxit rum adiegem,utabillo tanquamfingularequod-

dam uerx pic ta ris amp;nbsp;honeftatis ornamentü Ipedtai etur. nbsp;nbsp;Prxclai e' iinfit de rege quült;^,cxiftiniä» tum

talium uirorumafpeótu dekifran. Hodie inueniaS qiiampïurimos qui ufqueadeóde parentibus luis fe-nio confedfis contemptiin fcntiantjUt uix dignentur ilioruni uideri filij.

Quodautem patrem fuum iofephnóuclante utiuna cuin frarribus fins fêddemü pcftillcs adPha raonein duxir, ob id faótum efle arbitror, quód noiuerir euin adhibcre caufx, qux cmnprimis impe-tranda erat .à Pharaone, quod abundc fatis uideretur, fi aliquot de numero Iratrurn fecum ..ddu.m t, Verbum benedi qui inftruéri à feconcefsionem terrx Goshen a rege ptterenr,ôf interim fein parcertr,donec ttmptfuLÜ cendiapud He- elfet^utipluniqueq; rcgiuifenduinfiftertt.

hr teas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bcnedixit ïacob Pharaoni.] Bis hicPliaraoni benedixiffe legitur, Primo ,cum uitrallit adipfum,

A deinde Ciim ab co difccdcret.Supra aliciibimemihiHcbrços iicrbumbenediccndi iifurpare pro lain ra re ac ualcdicere, id quod hoc loco manifcftiim elle iiidetur. Jacob cum ingrcHus cflet ad Fharacncm hc-norificc ilium falutauit, ncc dubito quin fimul bene fit illi prccatus. Rurfus ciim ab eo digrcderetur, «aledixit illi : amp;nbsp;ut probabile eft, gratias egit pro beneuolentia amp;nbsp;humanitate quam non in lofeplium moddjfed8icrgafe amp;reliquosfuosfilios declarabat.Sicfuntpi] hominesanimati.Suum cuiq; hcno - QljôwoJo dni-^ rcni exhibent, humani funt, falutaiites ÔC uakdiceiites amanter ; amp;nbsp;fi quid in ipfos beneuolcntia: declfl watifntt fij bo-^ ratum fuerit, grati agnofcunt amp;nbsp;depradicant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«unes.

Erdixit Pharao ad lacobum ; Qiiot funt dies annorum uitæ tuæ f Qiioniam hoc ccmiiniter onmes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cjuie~

in uotis habemuSjUt ad iuftam fencdutcm pcrtingcre detur, fie comparât! fumus, ut uirum fenem ui- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[olemut

dentes,annos ætatis illius cognofeere cupiamus, delp illis, fi liccatgt; percontemur. Hoc ftiidio cumpii- dnnos Mxc mis tenentur qni opibus ôi. honoribus huius feciilipotiunnir. Vellentillis diu frui, idcclÿ 8( amantio res funt huius uitæ, fine qua quod fuut efie, amp;nbsp;quibus obleftantur frui non pofl'unt. Takm arbitror fuifie Sf Pharaoncm hune,qui lacobum nihil aliud quam de annis atatis ipfiïis interrogafle memora-tiir. De pietate, religione, 8i iuftieia nulla mentio.

Etaitî.icob(td?h(trctonnn: Dies annorum peregrinationiuntHearumanni fuM centum trigmta.} Obferua

quod de annis iiitçfuæ interrogatus refpondet de annis peregrinationum fuarû.Signifîcatomnem fuâ OmnisMtd PIC'-nitam nihil elfe aliud quàm peregrinationem in hoc feeulo. Refpondet aüt fie admodum in loco. Eté- gt;'U'm peregrina-nim iam in Aegyptum peregrinus cum fuis uenerat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tio eü 'm hocjc-

Sed interroger qiiifquarh, quomodo fe annos ijo. peregrinatum fuifiê dieat, cum demum annos na tus 77. peregrinari cccperit, cum à parentibus in Mefopotamiam mitttre?, ideoqj peregrinatiiS fit annos duntaxat yj. Imd ne tot quidem.Nam poftquâ ex Mefopotamia reuerfiis cflet ad Ifaac patrem fuü, in Hébron, domo paterna,ad id ufep temporis manfit, quo cuife fuis omnibus defeenditin Aegyptum. Refpondendum eft, non excludihic earn uitæ partem, quam in terra Canaan peregcrat. Nam 5e in ilia peregrinus uixerat, perinde atque Abraham amp;nbsp;Ifaac, tam ante profeélionem in xMefopotamiam, quàm poilreditum ad domum parernam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Paucijinqutt.} Præteriti anni noftri paucifunt triplici nomine.Primnm proptcrea gs omne prïcteritü Prtcferiti dnni tempus fie eft natura fna eomparatïi, ut quantumuis fiierit prolüxü in ipfo curfi!,pcftquü tarnen ecepit noj^i paucijunt cflepræteritüjprorfuseuanuifle,in ardü contrac'tü, amp;nbsp;fomnij inftarefle uidcatur Nihil cm deillolu-

M pereft in fe qd in fenfus noftros incurrere queat:et quiequid illius in memoria noftra hæretjquafi ad mo-mentü quoddä cogitationis noftrærcdaélü elt. Deinde propterea ggt; defidcrio ncffro,quo diu in hae ui ta perfiftere affe(flamus,nulli quamuis multi anni fatisfaeiunt. Terrid,quod anni noftri ad ætatc maio, rum comparati admodu numero defieiunt.Huc refpcxit lacob cum dies annorum uitæ fuæ paucos cJTc dieir.Subiungit enim ; Nee peruenerunt ad dits annorum uitæ patrum mcoriim.

Acmalifuernntjnquit.] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft m Htbræo,id eft,molefti,difficiles, ôe laboriofi.Loquitur cm non de

malo culpæjfedde moleftia laborum Si afiinflionum, quo fenfu feriptura hac uocepkruncp uti fokt, quemadmodum Si. ChriftusMatth. 6. Si Apoft. Ephef s- Qiiod dies lacobiconccrmt, fipræccdentes hiftorias rcfpicias,planc' uerum elle patebit quod propheta canit, dicens : ATulræ tribulationts iuftoi“i, fed «X omnibus libérât eos Dominus.Primiim,quoflïam omnis illius uita peregrinatio fuit, uclhoc no Quomodo diès mine diesillius mali fuerüt, quod ubicp peregrinus uixir. Si folatium aliquodhabet,uiiiere in terra pa- tacobl malifue~ tria plane' trifte amp;moleftum eft, uiucre inter alienos amp;nbsp;exteros,idquodhi potifsimum norunt,qui ’quot;Wîk hoc funt uitæ genus experti.

Deinde peregrina tioni illius etiâ hoc incëmodi acccf5it,qd non uno Si code loco peregrinädo Con-fiftere potuit,fcd fubinde de loco ad loeü migrate. Si peregrinationis incômoda renouare coaftiis fuit. Tertio, fifeparatim côfideres quç illi euenerint ærüng Si afflidlioneSjUidebis uerüeJfe qd dies fuos malos fuifie dixit. Cogita primü de metu quem non ipfi modc),fed Si matri minæ Efau ineufiTerunt. Cum ille dieeret ’ Venient dies Inclus patris inei,5^ occidâ Jacob fratrë meü,fuprà cap.17. Deinde cum foins abfip ullo comit.itu in Mefoporamiâ mitteret,cap.xs. Tcrti(),ut mokftias polygamie taCeâ quæ pafiiis fit cum Laban auunculo fuoferuiret annos uiginti, nodles ac diesfudans 5ë algetispecora illius pafee-ret, perfidiamillius erga fe multis modisfentiret,odium filiorû eins interiigcret,dcniq; periculo infe-ckationis illius cum in reditu efict non fine metu obijCeret. Qiiartd,cu occurfu fratrisfui Efau admodii perterrefîeretjCa.ji. Sia. Qiiintc),cum filiâfuâDinarflàSichclhipratâcjreperCiperet, Stxtd,cumfilij ipfi'us ciuitatcShalem cundeis in ilia mafeulis trucidatis uaftafiênr, ca,}4. Septimo, cum Rahel dikcfla ipfiiis coniunx in partit Biniamin morerct Octauô, cum primogenitu futim Ruben cü concubina fuà Bileah dormiiiilTe audifletjca.jy. Nond,cü de filijs fuis diffamiâex ore lofephi cognofeeret, ca.j7. De-cimd, cumfilios fuos acerbo odio aduerfiim Jofephu affectos elle animaduertetet. VndeCimd,cû tiini-cam illius cruentatàcerneret,5ë .à beftijs ilium deuoratû eJfe putaret, Duodecimd, cü ludam à fratrib. fuis ad tiirû Odollamitem difcefsiflê,ac filiam Canançiin uxorë accepific uideret, duosljj fllitiSfiliosEr amp;nbsp;Onan à Dno pereufibs Si poftea Thamar illius nurü ab eocognitâefiê pcrcepifTet, ca. 58. Trcdeci^ md, cumfilij eins ex Aegypto reiiei fi, quæ ipfis accidifient exponerent, Simeonë in uinculis efie nar-' raient, Biniamin in Aegyptü deducendü cJfe fignificarent,amp; pecunias fuas uiià cum friimento repofta tas effunderët. Qj^iarroclecimd Sf poftrcmd, cü famis ac rcdimëdi Simeonis iiecefsitate adaclus Binia «un dimidiu animæ 5ë baculü feneicutis fuæ à fe in Aegyptu dimitreret,ca.42.ôf 4j. Hifce procellis uita

fjnifii p:itriar hTadipfiimul^ defcenfiim in Aegyptü iaélatafiiir. Vfriîmdiuina femper gratia adiu-tas oniia patienter p rtiilit tandc uiftor cffcftiis fumma animi iucunditatc apiid lofepbü filiü cha-rifsiitiiijpoftreini liitç fiiç partem pçregit/t fiiaiiem oinniü laborü fuorn cataftropheii cft cöfcipnitus.

Interim obiérua quam pulchrddiio liçc praedicata coniiinxcrit,quibuî de diebiU uitffua: prxdka^ quoei pauci ftierint amp;nbsp;mail. Magiu'ifolatifl omnibus affliifiis in eo proponiï,quoddies mali pauci fiint. Q_nnquaginta très annos narijs malis iaclatiis fuerar,ab eo tempore quo reliifladomo paterna pere-grinaricŒperatinMefopotamia, amp;nbsp;tn uocatomcid tempus, immooêm uitamfuâqui turn eratan-norum tjo.dies paucos.Apoftoliis oem præfenris uitç tribulationc momentanes uocat i. Cor.4. Sunt d;cs uitæ tuæ mail Cogita illos efïc paucos. At intereadiim afiliiflarisjiidenîefte multi f Expeifta ter-minü,amp; iiidebiS elTe paucos. Multi dies tribulationû funt,quibus nullus er it terminus.Qiiicquid termi natur, terminando quodâinodo euanefetr. Nee perueiierüt ad dies annorü uitat patrum meoruin,in-quit,Abrahâ uixerat annos 17^. Ifaac pater ipfius iso. Cum hæc diceret Iacob erat annorü ijo.Poterat adhiic uiuere diutius,qucmadmodri amp;nbsp;annos adhuc 17.uixit.Nec feiebat, qn elTet moritiirus.Qriid igi tur eft,qd dicit ; Dies annormn uitæpatrum meon'i^ Non perucnerant : Siiam tum perucnifl’tnt,ultr;} uiuendo progredi, amp;nbsp;patres fuos uitælongxiiitatefiiperarcpotuilîef,

Cogitandiim hic eft/eiifiïTe optimum fcnem uirium fuarum debilitate,unde facile colligebat fe non forctandiii uidurum,utaftatem maiorrifuoruadaiquaret, Etprarterea reipfa declarabal, ætatemmi-noriim fle deciirtari diuinitus, ur præcedcntium longæuitatem rard quifquä aflequerct Quæ hiiius fir ratio, fupra alicubi expofui.

In iicbi(i,mcitat, peregrinationum ipforum. ] Poterat hanc particulam oinittere. Veriim non puduit i-pfum peregr.nationri fuarum,immo nec maiorum fuorum. Non iudicabat indignam remefTejfifiliuJ fortem pat umfuoruminbac uira fuftincar.

Et benedixit Iacob Pharaoni, inquit, egrelTuslp eft à facie Pbaraonis. Obferua hoc exempIum.Nó uenerat fuapte fponteadPbaraonem, fed uocatiis addudliis faluraiiit, ad quaefita rcfpondit. Valedi-xit, SC a facie regis exiuir. Non fünf contemnendi reges, fiad illos uoceris.VocatiiS coinparc.lnterro-gar US rtfpoiide. Abfoluto negocio dikede.ut contemnendi non funt principes,ita non eft mora in con-fpeftu SC aula illorum trahenda.

Et habitarc fècit lofc^h patranßumac (ratrcf fuor, er deiit eispolfcßionem in terra Aegypti,in terra opti' ma,in terra Kacmcfr)\qneinadmodu praceperat Pharao.Et aluit lofeph patrem fuum er fratreiftioi,cundamcl} domampatrisfui, pane,!nj'lar paruulorum. ] Praeftitit uidelicet lofeph quod patri nunciando promiftrar, priufquam in Aegyptiim defeendiflet. Promiferat aute habitationem in terra Goshen,fibi uicina,amp;l ali-moniam. Et habitarefecit, inquit, lofeph patrem fuiböftConftituit, uel collocauit eos awvn in He-bræo. Erhatfiegefp,t.

Et dedit eii poffeßionem in terra Aegypti .1 Incertum eft quomodö poftefsionem hanc il lis dederit, (îc ne, ut iure proprictaos fibi illam SC pofteris fuis uindicare poffent .quot;uel an per modum conduiftionis» Priori fententiæ uox Hebræa tnifiiS fauere uidetur.

lntlt;rra'R.aemelfcs,inc}uit ] Quoniâ rexdixeratjliibitcntin terra Goshen,collrgitur terra RaemefeS cfTe intra terrâ Goshen,opimam et fclcckam regioné, uéluti illms medulla. Hieronymus fie annotaiiit: R imeiTe urbs eft quam adificauerunt filij Ifrael in Aegypto.Olim aüt SC uniuerfa prouircia fieuoca-batur,in qua habitauit Iacob cû bberis fuis.Hac Hieron. lofephusuerd fie habet. Cum uerôdixifletg» pauciores annos uixerit q eins maicres, concefsit ci ut cü fïlrjsfuis in Heliopolitana iirbt ccnuerfarif. IlÜc em pafeua etià paftores eins habiierüt. Mihi uidcl omis ilia regio Nilo ea parte adiacës,quæ ad ma rc rubrum ,pfpe^lat,olim diéf a fuilTe Thebais,cuius quatuor ciuitates ab Euftathio Theftâl. nuraeran tur: urpote « ri 7t.wvt h ri xi'rii'iJii.,KTûf/ Xviirufj ^tieeî h êffti TtiiKir, Nunc illi dantur Bubaftis, TaniS, Onii'i SC Heliopolis. Sæpe eariindcm ciuitatü nomina mutant, ipfis adhuc ftantibus, nonniinq euetfis ciuiraribus prifeis condunl nouæ, ôC hac noua quotp nomina fortiuntur. Qiiarc fit,ut de prifcis nomi-nibus locorum,rcgionum, 8C ciuitatum rard certi aliquid haben queat.

Quemadmodum prteceperat Pharao,inguit.]Nondicit,Sicut ipfe promiferatpatri : fed, Sicuti prsccei-perar Pharao. Significat lofephum nihil in hac caufa agere uoluifte, fine exprtfla uoluntate amp;nbsp;confti-tutione Regis, cùm, ne regem contemnere ac poteftate fua abuti uideretur, turn ne Aegyptijs calii-mniandi occafioncm obijeeret.

Etaluit lofeph patrem fuum, inc^uit, erfratres fuos,erc. ] Locus habitationis eorum alebat greges SC ' armenta, unde dabantur lac, cafei,amp;l caro cùm uitulina,tum hadina,lana quetp ad ueftiendiim.Deerat panis. Hune fuppeditabat lofeph ex apothecis frumentarijs. Sic dicit Mofts nctantir : Et a luit lofeph patremfuum,fratres fuos,«Sfc.pane. Illiid, Inftar paruulorû,Hcbr. ti'Cn''B'?,Septuaginta iierterunt tix-r'X 7ci/A,a!TX, id eft, feciindum corpora. Vulgata latina habet, pracbens cibaria fingulis. Bifariam in-telligi poreft. Primùmfic, fecunduin paruulos,ideft, fecundumnumerum paruulorum, quos quifque fratium habebat plures uel pauciores. Sicexponit Kimhi. EtShlomoh quoque ''î3’73bv“iïn''D’r on'S,ideft,fecunduin necefsiratem omniumfiliorumdomuseorum. Et hic fenfusplacuit Septuaginta interpretibus, qiiare uerterunt, fecundum corpora, id eft. Secundum numerum corporum quj eranrunicuiep fratri. Et idem eft quod latmus interpresuoluit.

Deinde adhsne modum, q'on’'aS id eft, ReuUparuuIos. Qutmadmodum paruulinuthuntur d paren-

parentibns fumma cura ac diligentia, proptere.a quod fibij pfis prcfpicere non pofTunt : ita nutricbat lofeph pattern fuumac fratres tempore famis, quo non potcrani fibiipfis prouiderc de pane.Sic uer-tit Pagmnus, Ac ii effent adhucparuuli.Hiduofenfiisutriq; fer'uari poffunt; nam utroqj modopauit fuos lofeph, dim dandofiugulis kciindt'i numerü domcfticorü, tum alendo eos in morem paruuloi Ïi.

Obferuahic in lofephoprimiïm exemplumpictatis erga patrem fenem Pulchcrrimam antipolar- Atjlipdargopt, gofînproponit nobis Itoclocofpiritusfandiis.

Deinde excinplinn frarernæ cliaritaris erga fratrc^, qux tam grandi iniqiiitate, qiiæ prxcffRra t, in animo illiusextingui non potuit. Difcamiis bic quid filinS patri, amp;nbsp;quid frater fratri debeat. Nonco-gitarant ea de re fratres,cum anguftiam Si laclirymas lofephi uiderent ; cogitauitueró lofeph,iibi ne-cefsitatein illorum uidit. Qiiod fi legem banc fraternæ cbaritatis plêudadelpbi tranlgrcdiuntiir,nofti u ent non illos, fed lolëpbu hune irnitari,boc eft non falforumjêd uerorü fratrum ingenium exprimere. ' Simili cogitemus hic, quantum fit fapientiædiuinitusconceifæ bonum. Vnus lofephbencfi'cio fa-pientiarà Deo accepta; eo loci afeenderat, ut roti domui paterr.ac, aniinabus 70. praeter eos qui in Ae gypto nafccb intur ,alimoniamfuppeditarepotuerit. Q;iàininfani erant illhisfratres, qui hoc in fra-tre odicbant amp;nbsp;perfequebantur, unde poftea in fumma neeeßitate tam bene crant ufuri.

Et panis non erat in oinni terra.cjuoniain fames grauii erat ualde,e^ affiiilahatur tetra Aegypti terra Ca naunàfaciejàmiSi Et coUegit lofeph omnempecnniaintjux inueniebatur in Aegypto er in terra Canaan pro jrumentoquad ipfi emebant, intulit lofeph pecuniam in doinumPharaonis.] Redit Mofes ad ea quæ fuprà in cake 41. capitiS de Aegyptijs amp;nbsp;Cananxis dicere cœperat, quomodo fame prefsis aperuerit lofeph borrea, frumentumep uendiderit. Hæc per biftoriam domus lacob a principio cap.41.bue ufque inter-rupta mine repetit Si profequitur.Summa autem eorum cft, tandiu duraife famem donee Aegyptq o-tnnem fuam pecuniam, omnia pecora, omnes agros, denicp etiam corporum ac fortunarum fuarum hbertatem pro frumento in poteftatem Pharaonis tradiderunt. De pecunia memorat primo loco. Et panis.inquit, non erat in omni terra, quoniam fames grams erat ualde,amp;fc. Noh loquitur de apotbe-cisregrjs, quæôf in Aegyptoerant, Si plenæerantfrumento, cumdicit ; Et panis non Cratomni terra, fed de populo Aegypti, quôd is omnem fuperiorum annorum prouentum prorfus turn infumpfe-rit. Si tellus fterilis nihil frumenti prctulerit. Obferua quomodo famis diiflione utatur. Et panis,in-quit, non erat, âTc. quia fames crat. At fîmes uidetur lifeexpenuria panis, non penuria panis ex fame. Verùmfamempofuitprofterilitateagroruin. Hincerat,quodpancrnnonhabebanh

Et (ollcgit^ inejuit, lofeph omnem pecuiüam quie inueniebatur in Aegypto er in terra Canaan pro punten-to, ere.] ObferuandumhocilliS eft, qui reginam pecuniam adorant, illamlp cundlis bonis à Deo datis pr;vferunt,amp; eins gratia omne iuS 5^ phasperuertunt. Aegyptij peeiiniambabent ,frumcntii non ba-bent. Pecuniam eam'cp omnem, dant pro frumento. Qiiare non erant contenri pecunia f Diuitix cen-fentiir pecunqs Etant trgo diuites habentes miiltum pecunix. At hafee fiias dimtias erogant pro fru-incnto. Non eft confentaneum rationi, ut quod maioris momenti eft, expendatur pro co quod minons cenfetur. Si pluris faciendum eft argentum qiiam ffumentum, non debebant Aegyptij pro frumen-toomaem fua.rt erogare pecuniam. Veriim inter argentum amp;nbsp;frumentum irrcfragabilitcrdifcrimi-natfames, non confiilens,fed iubens,immo cogefls fic fapere, ut omni pecunia crogata frumentum em.’ndumeiTecenfeamitS. Itaque necefsitate magiftra docemurargentoprxferendumcilefrumen-'r'r«»}fnt«wprlt; tum,proptereaquód ufus frumenti propius aduitx hoftrxfuftcr,tationemaccedit,cui hhiis panis firendüargento plus adfertahmenti,qua.-nfialiquot centuriasaureorum «Sc maffas etiam argcnti notes. Qiiarequo- V/dc dePy/hto tics panem in manum fumiinus cogstemus nos beneficio Domini,maiores opes teuere manu j qult;àm fi' Ly.do in Apoph. eiufdem magnitudinisaurum, uellapidcm preciofum pofsidcamuS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prafinilib. s.

Q.ud igiturt'Abijcienda ne pecunia cft? Non hoddicimus. Nequcénim facïïum eiuS pbilofopbi jS/iSSj. probamus quiaurum qiiod habebatin mare proiecit. Nccabiiciatur,ncc rerum magiftra Si domina ttioit effe ahjei-conftitUacur. Pofsideatur, honpofsideat. Seruiar, non imperet;feruiat noft is ufibus,non impcrct endatnpecumÜ, tijftrisauêifïibus.Abindoreginaeft:fit ferua pecnnia nobiS. Ntfiquadameilet pecunixutilitas, quor futn lilam lofeph omni Aegypto 8i terra.Canaan collcgiftct, «SC in domum Pharaonis reportaftetf

Dixentqmfjuam. Frumenfnmhqc ;i lofepho antcafuifte ab Aegyptijs accfptum,eam^ ob can- Licueritnelofe-fnndebuifte illis non nendi, fed gratis dari, im.no reddi. Diximus fupra cap. 41. uercfhnile effe lofe- pho uendere fru phum feptem annis fcrtilibiis quintam pai tem fi umenti non ui abfiulifiTej fed peCuhia em;ftc. Qitod fi mentum Aegy-ita eft, nihil admiffum eft illiciti in co, quod pro pecunia nendidit frumentum qued antta pecunia fue- piijs, qnod an-ratemptum. Deinde quid iniqui eft, ii quemadtnodnm cura regiS colleiflnmfrumtntntn necefsitati- tea ab lUisacce-bus fubditonim profuit, ita uicifsim «SC ufibiis regis illcrum pecunia cefsit? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perat.

Et conftmpta eil pecunLa de terra Aegypei nbsp;nbsp;de terra Canaaii, er uenerunt otnneS Aegyptij ad Icfeph, di-

centes : Da nobis panetn. Et quare tncreremur coraiti té j ejuoniam pecunia deficit ƒ Et dixit iojeph : Date pecora uejira, er dabo tiobis pro pecoribus uefiris^fi pecunia deficit. Pt adduxérunt pecora fuaad lofeph, o“ iedit eis lofeph panempro eauiser propecoribus Ouiiini, er prö pecoribus houmt er proafinis, er fuftentaUit Qitoanhno Ae-eos pane pro candd pecoribus eorum anno lüo, Quo animo panem pttierunr a I ofepho, ciim nibil pecu- gyptij paiv m à nix habcrcut ampl.us, non memoratura Mofe. Fieri potnit, utputarent fibi dandum effe frumentum lofepho pctie-ablque nlla commutatione, quandocluidemnonhabebant pecuniam ad emendum. Et uerbaillornm rut,cü pecunia talc quid lunueremdeiiturj Da nobis panem, inqninnt, Et quare morcremnr coram te,própterea nuHâ haberenti

Ö-ÏO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

quod pecunia defccit Q_d. Acquiim ne eft, ut poftqiiam omni nos pecunia priuafti,mor) ucs flnas ii» jpfîsociilis tuis, proptereaqiiód noneftainpüus pecunia in manibus noftiis quam aufcraS Ha c di-centes, impatientiam quandam fpiiant, confiiltricem pefsiinam, amp;; baud alicnam a minis uiolentia;.

Calâmitdtè Ci- Hlud interim obferua, quod cum dixifTet peciiniam tain de terra Canaan quam de terra Aegypti mncorum po^l fuin'cconfumptam, de Aegyptqs tantum mfminit,quód adlofephutn uenientesdixerint:Dauo-iiixejfutn lacobi Sis pancm, nbsp;nbsp;nbsp;de Cananaris iierd non ita. Qiiid intcrea fadum eft cum Canana:is i Vndc illi panein

fliiße ntixmaii acccperunt,Cum nihil amplius habercnt pecuniae Etfi nonnulli ex illis uel ad exemplum lacobi ciiin domibus fuis alio tnigrarunt, uel quemadmodum Aegyptrj fecerunt pccora fua in Aegyptum diicla lofepbo pro frumento tradiderunt, unde uixeriint caeteri,quorum dubio procul magna fuit muititu-d J i Quarc neccfleeft calamitatem terra: Canaan poft difcefliim lacobi fadam fmfle gramfsiinam. Ex hac liberauit Deus populum fuum in tempore.

officium princi Ncc illud tranfeundum eft,quod non fimpliciter dicunt : Qiiare morcremur, quoniam pecunia de-f pH boni. fecit fed addiint, Coram te. id quod emphaticc’didum eft.Q. d. Cum fis princeps nofter à Pharao-

ne, 8( nutri tor cor.ftitutus, ut nos tempore necefsitatis huiuspafcas, qua? eftët ifta iqiquitas, ft iios in oculis tuis fame pcrire fineres ? S c uidentur ilium admonere oftictj fui, otfieij principis paths.Priu*, cipis eft, nedum patris, baud pluris facere pecuniam quam falutem amp;nbsp;uitam fiibditorum. Inteliige«-bant boc Aegyptij,amp; bodie quoque populus facile inttlligit, quod fit officium boniprincipis : utnim non ita facile cogitant unde fit ingens hoc boni princip is bonum, Si quatn illo fint indigni qui impid amp;nbsp;irreligiofe in confpedu Dei uiuunt.

Excmplupdelis Ef nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ioffph,iucjuit, Pecan uedn date, amp;■ dibo Uobh pfo pecoribtH ueffrH,ff pecunii deffeit. ] Non ne^

mmfln erga he gjf piis pane ad uita fuftentationcneceiTariii.Non dicit : Quid uobisdebeo ? fed pecora ueftra,inquit, rimfuum.etjju^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fipecunia ddecit.Nec unitdeefle nccefsitati populi, nec fuæiudicat efle fidei qua regi eratobftri-

mim ergajubdi „j ff,, mentu regis gratis in eos profundat,qui adhuc etfi non pecuniï,alia tarnen bona habebant, ' qux cfi frumento cëinutarent. Vides exemplü fîdelis miniftrierga herü fini, et bumanierga fubditcs.

Et idduxiruntJnquU, pecora fua ad lofeph, cr dédit cis panem pro eqi^yC/C- ] Adducebätur ergo ad Ic-fepbum omnes totiuj Aegyptiequi, ones, boues, 8{afini, quorum dubio procul numere fiisima erat mu'titudo. Mirum uidetur, in quem ufurn omnia bæc pecora cefferint Pbaraoni Potuituendere Sy-ris, Arabibus Si Libyç popuiis. Poruit partem madare, partem pafeuis deputare. Veriim linde peftea g Aegyptijs fumpta funt pecora ufibus ipforü neceflaria Exiftimo certis conditionibus tandem iraxu niam dloriim partem illis efic reftitutam,iit habtrentquibus ad agricufturam et ad paftum uterentur.

^t tcrnüiiatiH cR amm itteiCX ueiieruiit ad etm anno ffeundo, er dixerunt ad eum • No» abfcottdimin à Domino meo guod abfumpta e^ pecunia er pccora er lumenta funt apud Dominîi tneum, nec eü reliijui ali^uid carjm Domiiio meo niff corporanoffra er terr£ noftrlt;e. Quarc moriemur in ocults tuit tam noscjuàm terra no ffr,e t Poßide nos er terranoftram pro pane, cr erimus nos cr terra noflra ferui Pharaoni-s, er da fernen,ut uamut er non moriamur,ac terra non fat ua/la. jPauerat eos integro anno pro pecoribus.Quo fimto, re-^ deunt ultra petituri frumentum. Et terminatus eft,inquit, annus iile. Si uenerüt adeum anno fecundo. Siceft in Hebraron’'S'®nnvr3. Non loqitur aüt annofccundo poft initium famis, fed deeo qui fe-quebatuf annum præcedentem quo frumentum pro pecoribus acceperant. Quarc quod dicit,ar.nofe-cundo,fimpïicitcrad prxcedentetn referendum eft,utidem fit quod anno fequenti.

Et dixerunt ad eum : No» abfcondimus -4 Domino meo quod abiumpta eü pccunia,]Hoc illi fignificanei-ant anno pracccdcnti. Qiiare puto bic rcdius legi in præterito, non abfcondimus,qua'm nö abfcondemus.

Et pccora er iumentafunt apud dominum meum.] Significant fe nulla amplius habere pecora, fed anno præterito omnia in illiuscefsifle poteftatem. Neceft reliquialiquidcorâ domino meo,inquiiint,quàm corpora noftra,amp; terrç noftræ. Hoc cft,non babemus qiucquä, quod Domino noftro pro frumeto cf-fcramus,quam corpora noftra Si terras neftras. Sic intelligendum eft quod dicunt : Nec eft rcliqui ali-quid coram Dno meo.Non loquuntur de corporali prçfentia corporum ac terrarum fuariim,qi’.a- turn coram lofepbo adefiè non poterant, fed de oblatione Si commuratione facienda pro frumento, Per , corpora autem fua inttlligunt non folS feipfos, fêd Si uxores Si paruulos :Si terras fuas uocant agres, quos pofsidebant.

Qßoniodo terra Qtt.iremoriemur inoculit tuis inquiunt,tam nos quim terra noftrai]Moriunf homines ; terra quomodo moriatur. montur s' Qiiare monemur, inquiunt, tam nos quam terra: noftra-i Vulgata latma parficulamhat!^

Tam nos quam terræ noftra:,non habet. Septuaginta uerterunt : ««' h y’i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft, terra de-

folata erit. Abfurdum putarunt terræ tribuere mortem perindc atque hominibus. Verilra non eft bæc loquutio abfurda. Etenim quemadmodumuita quodammodo eft terræ, fi colatur Si culta fru-iflificetificnoneftpraterrationem,fimorientibusculroribus ipfiusomni cultu deftituta ôtabfquc frinflu nafta iacens, mortua uocetur.

Poßide nos et terra noffràpro pane,erc.Pia{ienus de necefsitate fua cóquefti funt,iam fubqciütpetitlo nem fubfidij,quod petüt geminü,quo geminj ipforü necefsitatifuccurralGcmina necefsitaserat, qu» ipfis fame, agris ipforum uaftitate ac defolatione pereundü erat.Geminü fubfidiü petunt,par.é uideb-Cet pro fc ac paruulis fuis, et lerne pro cultura et uita agrorum. Sic dicuut. Pro pane; Item, Da fernen lit umamus. Si non moriamur, Si terra noftra non fiat uafta. Pro gemino hoc fubfidio offeriint ui-dfsim geminam conditionem, uel fi mauis commutauonem. Offerunt cm Si corpora fua. Si agros , quos

A quos hdbtbant.Pùfsidc nos,inquiuntjamp;^ tcrramnoftrampropanCjamp;rtrimusncs St ttn ahclLa 'crut Pliaraonis.

Viid-hicquaindiirumfittelumneccfsitat's, quam improba tyrannisfamis. Qin’art ptrc'osar- Diirumtelu nos filtrant liberi homines, terrain pofTcderant liberam ftiiip iiiris^peciiniâ habuerât 5(f cqucs,afinos, icßUnUi Ja-' cues ft boues : famis improbitate eri dcuennit, nt iam fint homines lerui, nee pecunia ampiinS haben^ HUS, tcs,necpccoi a,nec agros. Cogita de iudicio Dei. Opulenta ac fatura libertas impiacft, iniqua flag.iio* fa amp;nbsp;data, quart luftifsimo iudicio ac competenn admodS remedio, fiiblata benedidioi.e ccc'cfti mu-tatur in feruitutem ieiunäSlt;famelicain, hiimilem,abie(ffam,ac boms omnibiisdeftituti m. Etntiiiam Mel fic fapiant, qui hscc experiiintur. Cogita item quantum necefsitatis in co fir, qurid a Chrifto t ra-rc docemur : Panem nofti umquotidianfi da nobis hodie. Qiiinon intclligit fanir, agnofeer fame pref-fus. Reperias Chriftianos qui ufqueaderi fpirituales uideri iioliint,iit rem indignam piitcnr, tei reniiin panem perere à Deo, ideolp precationem hanc de pane ccclefti in tel lige ndam efl'e conttndiint.

Simili amp;nbsp;illiid obferua,quod dicunt : Et erimus nos Só terra noftra ferui Pharaonis Struitutem ter- Seri/os hominef rx,ipforumferuituti annectunt. Seriios homines non decet habere terram liberam. Semi hominis fer decet t erra uilia flint omnia. Qiii corporis fui libertatem amittit, omnia fua feriiituti illius fiibijcit, cuius ipfefa- habereliberam. this eft feruus. Quifatanacferuiiseft, nihil habet ampliHsliberü. Confïmili modo qm Ch irtifcriiiis faéliis eft, quicquid habet donorumDci,pofsidetilludnonut liberum amp;nbsp;proprium, fed ut Chrifto Domino fuo mancipatum.

Si Icgirtct hæc Seneca, iiidicafièt Aegyptios iftos omnium fuifie dementifsimos, quod corpora fiia, Sencat. ideft leiplos, lëriiituti fubiecerunt. Difpiitaflet de libcrtate omnibus modis retincnda,feriiitiitcin qua-fi rem probrofifsimam 8C abieiflifsimam graui uiro totis iiiribus fiigiendâ elle cortendifiet. Vbi Ae-gyptijdicimt,Nemoriamur amp;nosamp; terranoftra;illecum rifuregefsifTet,Qiiafi iiiuat quiferuus tft. ViuetiS fcrui, fed non uobis. An non facilius amp;nbsp;honeftius eft fame mori,qiiàm feriiitiite Ltui mo-nifi.topotcftisomniahæcincommodaeiiadere, fiipfam famemamplexi,qiiriilladucit fequutifiie-ritis. Verùmhomointelligcnsconfiiiiimflagellantis Dei,amp;peccatainortaliumiiiftofiio iiidicoca-ftigantis, in huiufmodi Sroicis difpurationibus lofifsimam carnis fupeibiam amp;nbsp;fpiritum fi.tanæ depre patten— hendet,iudicabitljjhoc magis coniienireijsqiiia Deo piiniiintur,iitiiliiisfefci;irgæhiimiiitcrlrbij- ierjerenda. ciant, amp;nbsp;poenas méritas, fuie fint illæ bonorum, fine liber taris amifsio, fine ttiam corporiim ftippli-

Deeoaiittin quæri poteft, quare nullaf ifta fit mentio ædiumacdomicilionim. Pecuniam, pe-cora, agros, iuuqj ipforum corporadederunt in pottftatcmPharaonispropanc,de domibiis quas ^afitmentio i!-habebant nullam inentionein fiecerunt.Diio poifunt hic cogitari. Aut uolucrunt fibi domicilia fiia re- dinm ac jupel'' tinere, ne omnibus fortunis exiiti,tub dio manere cogerentiir. Hocconfiliorctinucrüt etiaiia domefti- leCîiUum, cam fupelltctiltm, Aut domicilia tanim regionum fiefunt leiiis ftrii(f'turæ,ut uilioris aft mennir quàmquæemidebeaiit. lllud ceitumtft, hand ellepopulis illis morein operofiiisac fumptuofius ædificandi, quemadmodum apud nos fieri uidemus. Et de Afgyptijs nominatim fenbitur qi.rid domos fuas negligentius, kpulchra uerri opei ofiiis ftruxcnnt. Vtrum herum in caufa fuerit, qurid do-nios fuas non uendideruiit, non pofiiimus certri dt^erminare. Fieri potuit, ut utraque iaticnc nullâ facerent ædium fuai um mentionem.

Ef emitlOjCphomnemterram Aegypti Pharaoni• quoiùamuendiderunt Acgypfij agrumquifqneßiumAtP-valuer at enimjuper cos fames. EtfàiiacA terra Pharaonis. Et populum ipfum tranftulitinciuitatesabextre^ ' motermino Ae^ypittfque ai extremum élus. Duntaxat terrainfacerdotum non anit. Qiionlam conflituluin erat[acerdotibus a PI. araonej, er comedcriini confbtutum[uum quod dabat ipfls Pharao, quapropter non tien.-dideruntterram fuam.] ExpoliiitpetitionempopuliAegyptiacffubiiingitquidftceritloftph.Eternit, iiiquit,lofeph oninim terram AegyptiPharaoni. In Hebræo eft,ip''\ idtft, Et pofiedit, ml, acqiii-fiait. Omnem terrain Aegyptiinrelligitagros Atgyptiorum. Vndeamp; perexpofitioncfiibijca; Qiio-main uendiderunt Aegyptiiagrumquifquefiinm. A!ilt;àstota Aegyptuserat Pliaraonis. V riim quo-niampopulüSadid nique temporis fucrat liber, habebant fuos agros, hortos, prata, uincas,amp;’c. qi æ hbero luic ranquam propria boiia pofitderant, neqne auferri illis fine iniuft.i uioicntia potcraiir,uiîde amp;nbsp;iiberumillise.at uendereea, uel rctinere. Poftquam nerri uendiderunteaPharaonipro pane, iam »iniiierfa terra Aegypti non inodri mre n gui Si peteftate iurifdidlionis, fed Sf iure proprietatis iiifto contraôhi acqiufitæ Pharaoni cedebat.Sic dicit; Et fada tft terra Pharaonis. Admonemnr hoc loco, unde fit qurid nonnulla' regiones prorfiis cum populis Si terris luis ferniunt principibiis,nec qnicquri libertatis h. ben t, nifi’ gratia amp;nbsp;libc rali ta te princi pum detnr. Aut cmptionis,aiit bellt lure incidcrunt in ciufmodi ftruitutem, r.ifi fadiim fit per tyrannideni.

Etpopul’amtpflum tranflulit^ inquit,inciuitates,crc.], Locus hic aliter atque aliter legitur. Septua-ginta habent, ualTjfi kxhij KXTsatuxanraiiiixiiTÙâr widlxi’. Vulgata latina,Subiecitlp earn amp;nbsp;cundos populos eius. Vtrobique omifiîimeft, quodin Hebræo legitur□''ny'?, idcft,adciuitat s,HcIciuitati-biis. Deinde quod m Hebræis exemplaribiis legitur vayn, id eft, tranftnlit, illi reddiderunt n'3yn, ideft, feriiirefecit, uel, fcruitiiti fubiecit. Error eft in littra pofttnore, res, quam illi pro dalcth lege-runt. Si quis legerit,Et popnlum fernire fecit ad ciuitates, fenfus eft ' Infsit amp;nbsp;conftitiiit, ut populus a-nuffa latn hbtrtate de terminis Aegypti ad terminos ülius fernirct Pharaoni ad ciuitates, uel, ut illas

extruerenr, ficiitî Exod. t.duaJ ciiiitarcs Pharao hunc fcquutus ftriixifTe Icgînir, Pirhon 8t RaemtfcS, iielut cenfum 8t tnbiira adillas deportarent. Si Icgcrimns, Et tranftiilit populuin in ciuitatts, bifariS intclligi poteft. Pritniim, quod tranftulcrit Acgyptios de ciuitatc adciuitatem ab extremis termini» ad extremos ulqiie termiiios. Sic habet Para phraftes Clialdarus. Hac tranflatione,uifiim illi eft mani-feftoargnmcntoparitcramp;f monnmentodcclarare,omnes Aegyptiosamiihipriftma libcrtatcfaélo» efTe Pharaoniferiios. Sicquiinlcrminis Orientalibiis Aegypti habitancrant,cogcbantur migrate ad terminos Occidentales, amp;nbsp;i!icenerfa,amp;c. Deinde ad Ininc modum.’ Et tranfire fecit popuhim ad ciiii-tates ab extremo termino Aegypti nfcp ad extremum eins, hoc eft, publico edidlo cuncium populum inde ab extremis terminis Aegypti conuocaiiit ad ciuitates, qiiofç ad uicinas, ut illic cis conftitutio-nem regiam de ferutute fubeunda promiilgarct. Et hic mihi lenfus fîmplicior amp;nbsp;probabilior uidetur. Tranllatio quam prior fenfiis ponit, multis fuiftet incommodis obnoxia, nec habuiflet aliquam necef-fitatis rationem, neque conueniflet humanitati dementia; lofeph, populum fame preflum 8i cun-lt;ftis iam fortunis exutum etiam fedibus fuis eijeere. Nolim tarnen cum quoqua hie contendere. Sen-tiatquifquequodueropropiusefleputaiierit. Priori fententiarnideturconuenire quod lofepluisdi-cit. Sicitaqne rege omnium poflefsionum domino fa dfo, alij alio migraucrunt,quatenus regiones corum fièrent régi firma pofiefsio.

Duntaxat^inquit, temm facerdotum non emit.]Quoniam dixerat uniuerlt;aIitcr,Et emit lofeph omnem terrain Aegypti.•fubijeit exceptionem terra; facerdotum. Qiiarc autem ilia folaftierit exempta,ex-ponit,dieens: Qiioniam conftitutum cratfiicerdotibus à Pharaone, 8( comederunt conftitutfi futquot;i,amp;c q. d. Conftitucrat Pharao facerdotibus certum dimenfum cibi,uel certam quandamfummam friimen ti per fingulos annos, unde illi tempore famis fefe fiiftentantes non fuerunt in earn redafti necefsitatcin cum populo, ut terras fuas uenderent pro pane. Hinc fadiim eft,ut fola facerdotum terra ab hac fenii-tutefuerit exempta.

lllud autem incertum eft,an conftitutum hoc Pharaonis pro fuftentandis facerdotibus fucrit perpetuum amp;nbsp;antiquum, hoc eft a prifcis regibus ordini facerdotum deputatum, iiel turn demum abifto pharaone cum fames Aegyptum premeret ad tempus ordinatum, donee reddita tcllurisfertilitatca-grorum fuorum prouentibus uiuere pofTent.

Quicquid horum fir, nos interim admonemur dcordine facerdotum, hoc eft, miniftroriim piiblicie religionis, principid habitam fuilTe illorum rationem, qua fuftentarentur St alerentnr. Et hoc fa élit «ft ab illis qui in errore uiuentes, facerdotes habebant non uerac rcligionis, fed fuperftitioniim amp;nbsp;falfo- B turndeorum inin!ftros,adeo(p amp;nbsp;leduiflores. Haéteniisnoncrrabant, quodeenfebantpiiblicos reli-gionis miniftrosefiealendoSjiSf inpreciohabendos. Qiiodilli dudlii arquitatisSf refpciftureligio-iiisfcccrunt,ctiarafuo populo Deus manifefta lege præcepit. Et Cliriftiisfcruator ac Dominus pro-iiunciauit dicens : Dignus eftoperarius cibofuo. Et Apoftolus eius ad hiiiufmodiordinationem rtfpi-* ciens, dicit : Ira amp;nbsp;Dominus ordinauit, ut qui Euageliiim annuncianr,de Euangelio uiuant i. Cor. 9-Non fuit gens ulla fub ca:lo,quæ hoc non agnouerit elle æquifsimum.Et hodic Chriftiani inueniiintur, qui miniftris Chrifti né publica,fed priuata alimonia uiiiendum elle iudicant,iniqiiiorcs multo ac pro phaniorcs ipfis ethnicis.Si qui fiici funt amp;nbsp;indigni^ui alant, arceanî a pracfentib.Si iierô funt quircifiil lt;ioceâr,ac Chnfto fideiiter feruiât,ftruet régula Chrifti à Chriftianis,ne dum diuerfum facimuSjtô de-ïabamuriiiftoDeiiudicio, Ht feduifioresamp;ociofos uentres protniniftiis Chriftiin ipfo cœnouolu-ptatum uiuentes faginemus,id quod patribus noftris accidifie uidimus.

Deinde obferuandum eft, quomodo uiftiisdatus fît facerdotibus. Aequüquidcmeft, ut quicateeW 2atiir,ei qui fe catcchizat fecundiî regulam Apoftoli, de omnibus bonis fuis cêmiinicet. Gai. 6. Vcriim îpfa doce t expericntia,ad fuftentationë minftrorü nihil efle commodius,q ut hoc publica conftitutione fiat, lit fine contribuant auditores, fiuepotiorcs aliqui, certa fit eins rei oxonomia, certaép lex,ad qua illi alantur. Alioqui mifemmë nec diuturne quoeç céfuitum illis fucrit, fi finguloriim ipfis fit uiuendû arbitrio, per uices adfingulorum menfas acccdendum.Prudenter itaep 8t abethnicis falt;ftüeft,quod deputatum fuitfacerdotibusaiVi,ideft, certum dimenfum, unde uiuerer.t,idlp nonipfimodô,fcdSi iixorcs eoriim amp;nbsp;Iiberi. Vxores eos habuifle amp;nbsp;libcros,uel ex co pater quod lofeph ôC Mofes facerdo-tuni filias in uxorcs ciuxtrunt. Tertio, nec illud tranfeundum cft,quod a' rege facerdotibus conftitii-tum fuifie dicit,unde uiuercnt. Erat hoc uerë regium. Ad curam cnim regum amp;nbsp;principum fpeéfar, ut ßt tiiti fint miniftripublicæ rcligionis,amp; certa fufficicntiép alimonia alantur,fiue hoc de fuo,fine cx tribuns amp;nbsp;decimis populi conftituant. Fecerunt hoc reges amp;nbsp;principes perpétué quotquot ciim inter ethnicos, tuoi in populo Dei fine Ifraelis fine Chriftianorum religiofi ac pfj fucrunt, qiia de rc omnes teftan? hiftoriæ. Qyartd. Et hocobferuandum eft, quod lofeph quamms eflêt pins ac ucri amp;iinici Dei cultor, fcirctéjj cultus Aegyptiaeæ religionis efle falfos, erroneos ac fiiperftitiofos, 8i cunifcàm to-riiis Aegypti poteftatem, præfertim in hacalimoniæ caufa,à rege fîbi traditam in manu haberctgt;nihilo tarnen minus quod côftitutum erat a rege facerdotibus alendis noltbat irritum redderc uel diminuere. Hoc illiusfadfumamp;liuftum erat Sfæquum. Nonpotuiflet fine culpa praïuaricationis actemeritatis regiam conftitutionem infringere. Qiiàm qiiacfo procul ab hac iufticia difsident hodie, qui quod olim eft à regibus amp;nbsp;principibus rcligionis miniftris côftitutum in fuos priuatos ufus, imtno potius turpem luxura Si faftiim aiiertunt 8C infumunt.

^tJixitlofcph adpopulim:Ercee?muoshodiccr'tcrritnt ucürjtn PhttrMni.Ennobii fcmtn, femiriittetcr~ ram.Et erit in proucntibu^, cr dabitit quintam partent Pharaoni, cr quatuor partes uobis crunt, ad fcmiiandu •fS^os^c^ ut conudatis uos cr quifîmt in domibiis ue{lris,lt;:y‘ ad cibum paruulorum ucftroru.Et dixerunt : vinift-ca^i uos.lnueniamusgratiam in oculis Domini tnei,erimusq; ferui Pharaonis.Et pofuit hoc lofcph ftatutum ad ba dicriutm ufq^ diem fuperterram Aegypti,ut Pharaonisßt quinta pars,dcmpta tantum terra face^-dotum, qu£ non elifaflaPharaons.} Hæc cft cataftrophe famis Afgyptiacç.GoIlegir lofeph iiniiierfiim popiilum Ac-gypri adciiiitateSjnoii ut in illis habita rcnt,agi is ac pagis defertiSjfed ut coiiditioticm feriiitutis ad ce-ftitiifioiicm régis ciindtis proponeret ac pro!nulgaret,deiiidc Si fingiilis fernen ad feminandiun agros tx apothecis frutnentarijs quas in ciuitatibus habibatjCrogaret.

Et dixit lofephad populumqnqiiit. Intelligejn ciuitatibus colleftum.Non pofuit uniuerfa multi--tudo Aegyptiormn in unam ciuitatein cogi.Qiiare collegiteos undiqy in ciuitates fecundum locoruin ûpportunitatc,amp; ad colkiftos ipfe de ciiiitatc ad ciuitatem currufuo ueftus conftitutionem liane pro rnulgauitjdicens; Ecce emi uos hûdic Si terrain uefti à Pharaoni. Fa^ü hoc erat anteajpfis condi-tioncm hanc iiltrô o{fcrentibus,ficuti præcedcntia declarant. Qiiod hic lofeph feciflë memoratur,tunt f idtü eife apparetjCum finita feptenni ftcrilitate, ucl ccrtc' ad exittim inclinantCjagrorum fertilitas rtfti tuenda fperabatur.Sic amp;nbsp;lofephus fenfit,dicens : Imminuta ucro fame Si fluuio(Nilo) terras inundan-tCjac fru6lus ea abundanter rcferente,lofeph ad unamquanç ciuitatem ucnicnSjeiusl:^ multitudine co-gregata, eandem terram quam ipfis cedentibus rex habere poterat, foluslp frui, in toto redonabat, «Sô uelut propriac pofießionis laborem eos amare pofcebat,quintam folummodo partem frugumregi fo lutnros pro terra quam illis dabat,lt;S^c. Hæc lofephus. Cumautemdicitadeos lofeph, Ecce emi ucS hodie amp;nbsp;terram ueftram Phàraoni,ad hoc quod faiftum erat mcminit,ut quod fubiur.fturus erat, lufti tiæ Si æquitati confentaneiim,amp; prorfus alienum a' tyrannide elle adinoneret.

En uobis 'emenßnquiißeminate terram. Terra erat Pharaonis.Ideo non dicit, ut haclenus,terram uc ftram,fed fimplicitcr, Seminatc terram. Dum autem iubet ut iilam feniinent,dubio procul unicinq; a-gros fuos colendos reftjuitjôô lumenta quoqj nel cquos aut afiuos luiic open nectflarios addit.

Et erit in prouentibus.inqiùt.dabitis quintampartem Pharaoni,cfc.] Qiia conditionc agros illis reft;-niatjfemerép ad feminandum illos adijciat, confequenter exprimit. Vbi tempus erit pi oucntuutn, in-quit,quintam partem dabitis Pharaoni,Si quatuor partes uefti arerunt. Duplex hic trat lofepho re-g fpcétus. fuftitiæ unus, nccefsiratis alter. Refpeiflu iuftitiæ decrcuit régi quintam partem de annuls æ-grorum prouentibus, qua populus finguüs annisfateretur colerefe agros non liberos amp;nbsp;pi oprioSi. fed à rege ad colendum conditionc cenfuS hiiins datos. Ræfpedlu necefsitatis reliquit populo agrorü ciiitori quatuor reliqiias partes.Necefsitatem illorum confiderans dicit.-Ad feminandum agros,amp;: ut . comedatis iios,amp;: qui funt in domibus ueftris,lt;S(f ad cibum paruulorum ueftrorum. Qiiartâ uidet par-rem fcmcnti,reliquas très domeftico uiftui deftmaffe. Vides hicexeinplü pulcherrirnæ difcretionis,qua homo prudens fie iuftitiæ rationem haberepoteft, ut fimul non deroget nccefsitan uitac humanæ. Ab haefunt alicnißimi,qui uix unam partem neccfsitatibiis operantium relinqucntes, cætcras omnes lu.-fiit æ dominantium Si in ocio uiuentium uindicant^ic locum habet illud; Summum ius,fuinma iniu; ria.Immofumma iuftitia,fumma crudclitas. Siminobftrua exemplum principishuinani,human«cui tæneccfsitates experti. Vt comedatis,inquit,uos,amp; qui in domibus uefti is funt, Si ad cibum paruulorum ueftrorum. Confiderauit quid requireret illorum necefsitas, domcfticormn quo^ amp;nbsp;paruulorü. Erat illis loco patns.Et feptem annis famis quamuis abftulerit ab illis pecuniam,pecora,agros,amp;S cor porum libertatem,fîc tarnen eos aluit pane,ut ingentem illam famis uim faillis corporibus,ipfi amp;nbsp;par-uuli corum,ferre poiTent.

Et dixerunt,Viuifi'cafti nos.Inueniamus gratiam in oculis Domini mci,amp;; erimus ferui Pharaonis. Confiderata incredibili necefsitate tam diuturnæfimis,agnofcunt amp;nbsp;fatentur beneficcntiâ lofcphi,di-cerites:Viuificafti nos.q.d Nemo noftrum inprsefenti uiuerct, nifi eftes nobis diuinitus danis cëmunis omniü nutritor Si feruator.Arbitror cos hoc magna noce amp;nbsp;ccinuniter pioclamafle,ncc potuifte plc-rofqj abftinere à lachrymis.Inucniamus,inquiüt,gratia in oculis Domini mci. Vox cômendationis eft. Commendantfegratia: lt;8d beneuolentiæ fofephi.Eterimus,inquiiit,ferui Pharaonis.q.d.Optime' con tenti fiimiiS.Ex animo feruicmiis Pharaoni,faciemus^ quod dccreueris,modôgratia hanc beneuolcn riactua: à nobis nôauertas. Sic confentiunt publica acclamationeinferuitutc, Si promittunt alacrem obedientiâ,memores qiiâ infigni beneficio adeum iifqj diem ex ipfis faucibus mortis fint crepti. Vide priidentiam Mofis,qua particulâ h.inc loco cëclufionis ad præcedentia fubijeere uoluit. Nam poterat Ieclor,ncfcio quâ cogitationc de lofepho mente coticipere,quafiomnis humanitatis oblitus,durius {-quo cü populo Acgyptiorü egerit. T am abeft,ut qiiæ ab illo funt gefta in hac caiifa crudeliratis damn.i ri debcant,ut potius fint propter fingularë beneficen tiâ admodû extollenda.Cuius rei teftes non potue runtfldedignioresproduci,quâ ipfepopiilus.Expcricntiapræcedcntisnccefsitatisfenfum accept! bc-ticficij mentibus illorum imprefsit.Et utinam qiiotquotfimguine Chriftiab æternæ mortis condemna tionc liberatrfumus,eiufmodi fenfu tam ftupendælibcrationis affec^i proclamcmus ad Chiiftiim, Vi-uificafti nos; Inueniamusgratiam inoculis Domininoftrijamp;erimiis ferui tuiin fempiternum.

. Prscclarifsimc iungütur hac tria.Agnitio amp;nbsp;dcprfdicatio accept! benefieij. Apperitio herilis gratix. Sc animus ad feruiendmn Iiberatori fpcntaneus.Prinni in co quod dicunt, Viuificafti nos; fecundum in 2z 4 co quod

, co quod fiibijciiint ; IniicniamuS gratiam in oculis Domini mei.Tcrtium in to quod dicnnt.'Et f nmuî A ferui PIiaraonis,Qiiacfo,quid prærerca rcquiritur ab liomine Chriftiano, qua hate ipfa^ln primo eft o-pus fideiamp; iierü facrificiü laudis.Infecundoeftfpiritus prccarionis, gratixDci appcfcns. In feitio eft animus uoluntarius ad obediendü diuinæ uolunrati in omnibus,pro fumma felicitate ducenS;cfie ftruii Domini. Dum ifta perpendimus, plane patet^quam fint hæc non fine fi'ngulari difpofitione Dei gc-Û i^quibus populus peccator,libertatc,pecunia,immunirate agroriim,acreliqHa opulcntia male utens, ad hanc eft inopiam rerum ôf feruitutem rcdaifluS.Declaratum eft,qult;am fit uulgo multo iitilioregc-ftas qiidm opulcntia/eruitus quam liberras.Qiii antea uiuebant fecure' 8i arroganter, iam incipiîlt gra ti eflë pro modico frumento,gratiam^ ambire fuperiorum fuorum, amp;nbsp;animum adhibcre ad feruien-dum illis amp;nbsp;obediendum.Prçclarum eft libertas,at fi incidat in homines ingratos,ignauos, millamcp iu ftitiat Sc acquitatis rationem habcntes,fic fe in ilia gcrunt,nt rerinerc earn nec pofsint,ncc debeant.

Et pofuithoclofephftarutum,inquit,adhodierr!um iilqj dicm,fuper terram Acgypti,amp;lc. Loqui-tiir Moles de conftiturionis huius pcrpctuitatc.Cum agios loleph Aegyptijs rcftitucret,datcip femi-ne colere j 1 los iuberct,amp; quintam partem prouentuum ex illis Pharaoni deputarct,conftitutionem il» lam non fic impofuit,iit uno tantumanno duraret, fed ut eflet perpétua Si. à generatione ad generatio nem tranfinittcretur. Videmushoc loco nihil habereiniqui anniios illos agrorum cenfus,quibus cer-ta frumenti pars fingulis annis adeum dcfertur,ad quern illorum proprietas pertinet, modo non fint nimrj, hoc eft, ficinique' audli iSf graues,ut colono de omni fuo laborc,fudorc, acftu, ac frigore tantum fuppetere non pofsit,undc cum domefticis ac paruulis fuis uiuere queat. llludauteminiquum efic ui-dctur,quodanonnuilis certaquardam Si fixa fumma modiorum frumenti fingulis annis à colono txi gitutjfic ut nullum habeatiu’ diferimen prouentuum, fint ne illi largi uel tenues. Qiiare prudentifsim^ factum eft a lofepho quod non conftitint ftabilemaliquam Si fixam fumma tn, fed talem, qux fingulis annis a' quantitate prouentuum pendcrct,5^perpetud quatuor illorum partes colono rclinqueret, un de reljus fuis confulere pofsit.Si unicuiq} agro cenfum quintÿ modiorum impofuiflet, læpenumero ac-cidifict,utomnis illius prouentus uixcenfui foluendofufficeret. Iam ubi quintam p.artem prouer.tuS conftituit.aliter accidere non potuinquam ut foluto cenfu quatuor partes eflent reliquæ colono.

EI habitauit ifracl in terra Aegypti.in terra Goshen, cr poffederunt in ea, creueruntci; cr muhiplicatifunt ualde. 3 Abfolura hiftoria famis Argyptiacae redit Mofes ad hiftoriam Ifrahelis. Supr.i dixerat : Et ha-bitarefecit lofeph patrem fuum ac fratres fuos,amp; dedit eis poflefsionem in terra Aeg'/pti, in terra o- g ptiina,in terra Raemefes.amp;c. Hifce illic abrupris quæ Aegypriosconcernebant,fubiecit. Iam tenniua ta hiftoria Acgyptiorum,repetit poftremam partem corum, qux de lacobo lt;Slt; filijs eius dixcrat,ut fe-quentia præccdentibuS conneiflat.

Sicdicit; Ethabitauit Ifrael in terra Aegypti, in terra Goshen, q.d.qucmadmodum dicerc carpe-ram. Illud : Et pofiêderunt in ea,idem eft,quod fiipra dixit .* Et dedit eis poflefsionem in terra Aegy» pti.Qiiare incircumfpefté nonnulli uerterunt: iS^ detenti in ca,moti ex eo,quod uerbum,snN, pafsiuc' punftatiim repereriint03 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quafi legendum fir,Etapprehenfi uel poflefsi funt in ca. ueriini reS

Creuerunt,inquit,Si multiplicati funt ualde. Ao co temporc quo in Aegyp to habitarc cccperunt, fimul impleri cœpit quod fupra ad lacobum initio capitis praccedentis diuino oraculo duflum fiicrat: qiioniam in gentem magnam ponam te ibi. Sic crefccrc,multiplicari{if cccperunt, ut perfpicuum appa Tcret diuinæ bcnediiflionis argumentum, id quod Mofesineocxprimereuoluit, quod non fimplici-ler dicit, Creuerunt Si multiplicatifunt;fedaddit,ValdCjUt intelligas creuiflTe cos ultra confuetum mo dis Siaudtibusinfolitis.

Etuixit lacob in terra Aegypti decent cf feptan annos. ^tfaéli fuut dies tacob,an)ti uita: eius, qtsadr^ginta feptem anni ac centum anni.Ut appropineiuaucrunt dies ïf-aelis ad nwriendum,Gr uocauit lOf'ephumßliumfm, dixitq; ei : Si quafo inuem gratiam in oculis tuis,pone manum tuam fub femur meum, er ftte ntecum beneuolè O' fideliter: ne cfuxfofepeliM me in Aegypto,fed iaceam cum patribu! meis,deportesg; me ex A.egypt(s,ac fepcliM me in fepulchra lüorum. Et ait : Bgofaciam fecundum uerbum tuum.Et dixit : Iura mihi. Et ittrauit ei. Et incur-nauit fe tfrael ad caput leituli.} De eo quod Ifraelem in Aegypto ualde creuifle,multiplicatumq{ eflê di xit,nihileftamplius in hoclibro Genefis mcmoraturus,fedeareadfequentem librumdilata,quod fii-pereft præfcntis opcris infumpturiis eft ad exponendum ea quae lacob ante obitum fuum egit cum fi-Ifjs fuis,detp morte acfepulturacius,amp; de morte lofephi.

Et uixit lacob,inquit,in terra Aegypti decern Si feptem annos.Qiiinqucnniu egit in Aegypto teni pore famis,amp; poftea annos adhuc diiodccim,quibus dubio procul magna animi fui iucunditate glori-am pariter SC prudentiamfilq fui lofeph, deinde Si mirabilem feminis fui multiplicationem ipfis oculis fuis fpeiftauit. Vix animo concipi poteft quanta fucrit ilia coniundfionis fuauitas,qua lacob,lofeph Si Biniamin annis hifce decern Si feptem,mutua inter feft confiietudine omnium præccdentium tribu-lationum folatio poriti funt.Iofephum in terra Chanaan habuerat lacob ad minus annos decern Si feptem in delicqs,donee in Acgyptiim uenderetur. Siiccefsit aliquot annoriim ludcus SC rribulatio. Poft tenebras tribulatiornim benignitate Domini tot'idein annorum lux eft concefla, qua fefe miituo afpe-dlii Siconuerfatione obledfarcnt. Sic funt uices rerum,quas diuina prouidentia pro commoditate fi-dchum fuorum fapientilsimc dilponit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E X P L A N A T I o,

Ef ƒlt;lt;junt aieiI4coamp;,inqitir,rfnnt uitie eita 14.7 änni.] Cum in Aegypnim dcfccnderet,annoriim erat «jo.fùiitt de feipfe eft coram Pliaraonc teftatus His fiaddas annos ir.quibusin Acgypto poftca uixir, Jiumeriim babes ainiorum 147. Annos 77« egerat in terra Canaan cum patre fuo Ifaac, cum in Mefc-potamiam à facie Efaufratris fui mitteretur.xo.annos feruierat in Mefopotamia in domo Laban auiin cull fiii.R.cuerfus ex Mefopotamia annos xc.cgerat in terra Canaan,cum loftpb à fratribus fuis uen-dcretur in Aegyptum.Poft illius uenditionem annos adbuc ij.mxit in terra Canaan iiiqj ad manifeft;f tionem Iofcpbi,iSf defcenfum in Acgyptum.In Aegypto conftitutus,uixit annos ir.quibus expletis, ex haciiita migrauit.

Et appropinqiMuerunt,ini:iuit,dics]fr£tclii di moricndum.cr uocduitïofephumfiliianfuuin.crc. ] De mil-lo morborumgenerelcgimus,quodecubueritlacob,amp;: ex cuius incurabili ui ac dolore diem fibi mortis appropmquare cognouerit.Cognouiftê au tern bocfatis patct in textu. Relinquitur ergo quod ex graiiitate fenij,qua adcxtremum ufqj debilitatus fuerit,intellextrit imminere fibi tenninum buius nite. Etuthocinnuertrur,pra:mifriiseft a' Mofe numerus annonim uita: eins,Qiianqiiam nolim cum ibis contendere,quicxiftunauiteumpropbcticaprxfcictiacognoiiifte,quódin propinquodies mortis ipfî HSadeftet. Arbitror tarnen admodumeftemagiix ftupiditatis, fihomo extrema fenedfutc grauatiiS, tlefeilium uirium fuarum non fic obferucr,ut inde de uicinitatc morris fua? pracmor.catur,ac prarmoni tiis,qax difponcnda funt,difponat : caueatep ne ex improuilo in diem uitæ lua; fupremum inc.dat. Ha beteaimexrrema feneiflus certa corporaluim uiriumdcliqiiia, quaecert.fsirna funt moitisc' uicino im tniuentis pnecurrentia indicia»

Et «Of 4«f,inquit filiu)nfuunlîofefgt;hu!tt,dixitci- «'.-^ijqiiæloj’nHCni gratiam in ofulis tuis. Sic. Seutitns Ie breui moriturum,profpicit fibi de fepukliro.Huius gratia iiocat ad felofephum,propter autborita-fe.n qua rum euiinebat,cui ca’teri fratres merird eraiit fubiefti,5^ propterea quoqj quod illius opcram res ipla requireb it. Vide autcm quomodo cum illo loquatur. Si, quæfo, inueni gratiam in ociilis tuis. Hoc eft: Si mJii fanes,fi mibigratificari cupis.Qiiid igitur ? Dubitabat ne facnbde bcncuolcntia crga fcfilrj fui iofepbqiioddicit.'Siiinieni gratiam in ociibs tuisfNequaquam.Scicbat feilliefteadmoduni ch irum.baberil], ab eo in prccio.Huius enim gratiç admoncr,dicens ; Si inueni gratiam in oculis mis. q.d Scio g, gratia babcä in ocubs tuiS.Si banc crga me dcclararc uolcs, ne fepelias me in Aegypto, Sic. jj iiel.'Per banc gratia tuâ qua in oculis mis habeo,quçfo,ne fepelias me in Aegypto. Clu iftiiS cum dice-ret diicipulis fuis. Si dbigiris me,mandata mea feruatc Ioan, 14.110 dubitabat de dileiffionedifcipulorü} fed qm fciebat fe ab ibis diligi,admoncbar cos hac loquutionc,ut tarn elTent mandatorû fuorfi feman-tes,qiia;n feimpenf«? diligebant,arcp itaquam fedibgercnt,obferuantia mandatorû fuorü dcclararenr.

Po;« in.iit’.'.m t««iM,inquit, fub femur meum. ] Hoc eft : Iura mibi.Kitum iurandi pro ipfo aiftu iurandi ponir.De bac loquendi formula diximus fiipra cap.14.

Etfdc mecumbeneuolè fideütcr.] In Ebrsco eft n’cHnon'quot;it33^n’''l’y',id c{i,Si facias mccum be-neuoicntiam Si ueritatem.Vulgata larina habet fuo morc,mifericordiam Sf uenratem. S.'Camp; Septna. Q.ioniam lO'A beneuolcnriam fignificar,amp;l riTON ueritatem nonnunquainamp;lfidem,iiifiim eft reddertr Et fac mecum bcneuolc Si fidelirer. Er Germaniens interprts ucvt t nisM {rciive. Obferua quomodo tres iftæ noces n'Q3\ TOn. ih,id eft,gratia,bencuolîntia Si fidcs hoc loco coiuungantiir. Gratia pra -tnittitur.E.1 eft ueluti mater bcneuolentiæ Sf fidci. Qui gratiam iniunit, confequer.ter inutr.it Si bene-Uoientiam,amp;; fidem. Tolle grariam,neiitra iftariim fequetur. Siinul obferua, poffe infidebter amp;nbsp;ma-lig'.ic agi cum mormis, fi uoto iilorum non refpondeatur : rurfus benigne Si fidclitcr, fi quod in iiiuis conft rundtfidfranr, poft mortemipfisprxftctur. Reuera inbumanacogitatio eft,fidicas: Qibd re-fert quid fiat mortuisf Non fentiuntfi quod uoluerunt non fcceris,non fenriunt fi fecus egtris. libs quidem nib 1 decedit,quomodocuncp fepeliantur. Vcriim inrcrca nos prcdimurjquam fidelitcrer-ga cos afteóli fimuS.

tie,quiefo,fepcli.i4 me in Aegypto, fed idcedm cum patribut mcis,deportesqi mc,i;^c. ] Facile cogitabat fe pultiiram fuam fore fecundu-.n difpofitionem lofeph. Deinde, iiercbatur nc illc fepiilturam fibi confti-tucrer in Aegypto, id quod Sf ingenium amoris Si bonos parentidebiruspofcercuidcbatur. Qiia-rc deprecatur boc,diccns;Ne fepelias me in Aegypto.Et ut fignificer,ubi fepeliri uclit,addifScd iaceam Ciirnparribusmcis, deporteslp me ex Aegypto, ac fepelias me infepulchrof lorum.Dchoc fepuichro infra cap.49.pluribus diiflurus eft. Qiiod autcm non in Aegypto,fed in terra Canaan fepeliri uoluit, faiftum eft propter promifsionem eius terrsc patribus,ipfi,ac femini eins diuinitus faiflam. Huius fide amp;nbsp;fpequamiiis in Aegyptoconftitutus,ubi lofeph regnabar,uoluit fepeliri non in Aegypto, fed infe-pulchro patrum fuoruin.Sic fidem ac fpemfuam coram fiirjs luis dcclararc uoluit,quo illi fuo exemple» moniti non affigerent animum terrac Acgypri,nec fperarcnr illic firmam fe amp;nbsp;pacatam fedt m habini-ros,fed propofitispromifsis Dei confiderenf,futurum ut in terram Canaan reduccreiitur.Huiufinodi inaiorum exempla plurimum habent cfficaciac in animis german« pefteritatis.

Ei cut : Egofaciam fecundum uerbutn tuum.] Hoc eft ; Gratificabor tibi non mode» uiuenti, fed amp;nbsp;mor tiio. Verbum nuim non modddum uiuiSjfedSC poft mortem tuam ,fiium apud me pondus h.ibebir. Q.iare fecuriisefto. Qiiicquid mandaueris, fiiciam. Habes exemplum fidelisfilq. Obferua interim, quod non dicit.-Nondiim,iTii parer,tempus eft moriendi. Qiiare tchac cogitarione molcftas fDiurius apudnoseris. Abiecfi Si pufiiIiaiiiinieft,adhuncmodumloqHiciim monturis.Etlioc plerunque faciunt

faciiint ij qui in corde mortem corum optant, cum quitus fie loqiiuntur, 5; wgre' ultimum illcrum lia litum expédiant.

Et dixit ■ iura mihi.Et iurauit ei.] Vtriimq} obferua.Promiferat fe lofcpb fadluriim fecundiim uerbû patris. Ego fiiciam, inquit,fecundiim uerbiim tuum. Cum hoc dixifrct,fubiungir il!e mox ; Iura inibf. Pofeitiuramentumamorigero filioiabeo quiiamfaclunimfequodpetcrit,promiferat. Accédât hue Anabaptifta.Is dicct peccaflelacobum. Nosuero admonemur, ab ijs demürcdlc'exigo iufjuran-dum.quos intelligimus alioqui promptes amp;nbsp;fpontancos efiê ad prxftandum quod exigurtur, modo hoc fiat in re licita, pofsibili, ■Sd fcria. Et iurauit ei,inquit. Vide, non fucccnfct lofeph,diccns : lam m* hocf.idlurum recepi quod petis.Qiiorfumattinetiufiurandumt’Sedquóniam pattern hoe ferièpete-re uidtbatjhaud grauatur illi etiam iiireiurando promittere,quod iam fc fadlurum dixerat.

Et incu!-uauitfei/raeladca[gt;utledu!i,inciu!t.] Septuaginta quoniam Biblia Ebrxa fine purdcis lege-rut!r,quod inuenerunt TTOTon tubt-i '■jy legerunr al rosh hamatteh, id eft, fuper caput nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eftjiurgse

uel bacilli,Sdde fuo addiderunt «;wS,id cft,fuæ uel fui.Et hanc ledcionem fequutus eü fine author Epi-ftoiæ ad Ebræos,fi is Gra;ee',fiue inter pres illiusB author Ebraiee fcripfit. Et Auguftinus hie fuas eogi tationes habet, iieritm Ebraca, quemadmodum etiam Hieronymi tempore ledla funr, non habentha-mattchjlcd hamittah, id eft, ledluli.Nec habent uerbum adorandi, fedinCuruandi,ur rtdle'leganir : El incuriiauit fe ad uel fuper,aut uerfus,caput kdluli. Et hie uariæ funt fententiæ. Alius dicit ; In honoré lofephi tanquam prineipis,fient Chryfoftomus fenfit,puràns fie adimplctum fuifie lofephi lomnium, alius propter prxfcntiam diuinitatis, alius propter religionem iurifiurandi ac nominis Dei hoc à laco bo fadlum elle fentit. Mihi uidentur illi fiinplicius Si probabilius fentire, qui exiftimant lacobuin in-curiiafie lé uerfus caput ledluli fui ad agendum Deo gratias propter impetratum afl’enfuin lacobi.NeC improbabilceft/ommendalTecum pofteros fuos Domino,öd omnem eamcaiifam quam expromilsis illius firma fide Si fpc futiiram expcdlabat.

lacobacgrotat.Inuifirurilofepho. Benedicir illius filijs Ephraim Si Manairc,eosîpprofuiS agudb* ' feit. lofephum quoep præcipua parte prae cætcris fratnbiis illius donat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®

ET failitm eü poilhæc uerba,diifum cH iofepho : Ecce pater tuuf agrotat. Et fumpßt fecum duosfilios [not

ManaffencrEphraim Etfignifitauit(qiudam,,Iacobo,dicenrELcefiliuf luu^slo/ephuenitadte,cott-fortauitfcljrael,acfeditfuper leflum.] Aliquanro poftfadtum iufiuranduma lofephoincidit laccbin langucrem prw fenio.Vires illius déficientes reddebant corpus infirmum ac languidiim, langucr fer-uiebat morti breui adfutura: Infirmitas patris indicator lofepho.Qui indicauit, quifquisfucrit. uidc-tur hoc lolépho aimquadamconfternatione mentis qiiafi trifte quid indicafle.Non enim fimpliciter dixit,Pater tuns aegrotat : fed,Ecce pater tuus aegrotat,tantum non dicens: Ecce pater tuns morictur. Non eft quaruis infirmitas corporis larthalis, iieniiR ubi extrema fenedlus incidit in moi bum, ibi nihil foiet elTe fpci de reftitiienda bona ualetudmc, Nam alioqui ipfa fenedlus morbus cft.etiamfi nullafpe-cialis infirmitas accedat,quare ft qiiisillam morbus iniiafcrit,certiim isfolct adferre imminentis mortis indicium. Atep hoc eft quod nuncius hicfenfifleuidetur,cum diceret; Ecce pater tuns a?grotar.

Etiam fanais de nbsp;nbsp;Videmiis hoc exemplo etiam fandtis hominibus accidere ca, quæ mortalitati noftt a; funt communi

ciduni: qu£ mor ter annexa.PolTetillos Deus ficreddere lines amp;nbsp;ex hacuitaauferre, ut nullius mot bi doloreS txperian taiitati noür£ tiir ; uerum quemadmodum finit eos communi mortis necefsirati elTe fiibiec'los,ita finir etiam,ut per-funt annexa, inde atqj cctcri homines moritiiri incidant in morbos,et cum dolore deficientis corporis infirmitatem fequutiiia: morris pracnunciumfenriant. Nec cenfendum eft fieri hoc fine fingulari diuina: prouiden-tiæ cotifil!o,qiia: noftro bono,fiinrelligamus,infirmi ante diem mortis reddimur.

Vtilitai morbi Primiim enim ciiifmodi morbo præmonemur,Ht animum noftriim a' præfcntis uita? fludijs ac uofiS morte prxee,- aue.lentes admigrandtim ex hocfeculo toros nos accommodeinus,res noftras difponamus, ficutiEfa den-is, iasad Ezechiamdiccbat.’ Difponedomuitua:,quiamoricristu,amp;nonuiiiesamplius.ClementiamDo mini Dei noftri ambiamiis. Si fpiritiis noftros in maniim illius commendemus. Deinde uires natui« noftrx paulatim debilitanturtquó nbi uenrum eft ad ipfum articulum expirationis Si omnimodse dif-folutionis,minori negocio feparetur fpiritiis à corpora idquod multo fieret acerbius, fi iiiolentauiri-urn adhuc integrarum conquaffarione fubita moriendi nccefsitas irrumperet.Dum hæc cogitamus, fa eile intelligimus quanto noftro bono fic fit à philanthiopo Deo conftitiitum, ut ubi monendum mortem morbus altquis praccedat.

Ciuodfilios fuos nbsp;nbsp;Etfuthpftfecum(inquit',duosfiliosfuos ManaJJèn cr Ephraim.] PriidchterSdpiefuc'lumhccefta' lofe

lo/eph ad patre pho.Qiiampriideter id fecerit, patetex cuentu. Pieras in eo erat,quodfilios luosunafeciimmorituro moriturü duxu.- patn adefie iioluit.Deinde amp;nbsp;adhocfaciebar,uraudircntex ore illius,quornmperomnem iiitam fu-am me mores elle poflent ac deberct. Er fimul utile erat uidere coram mortalitatiS neftra’ cxemplü.0-prandus elfer hic animus noftri feculi principibus,ut amp;; ipfifiiios fuos morituris partntibus,fi «tribus, amicis,^ic,afsiftercnt,in quitus coiäm ccrnetct,unde peftea humiliores ac modeftiores clfiwjcr.tiir.iie rifsimum

rifsimiimeftilhid,• Mcliitscftirc addomum liiftiis quàm ad domü coniiiuij.Rcpcriasliodie p’.cioffp principes,magnates, opiilentos,qiii ne femel quidë in omni iiita fua morientis hominis facie iSf angu-ftiam uiderunt. Noliint uiderç inalijs, quod nolint nelint omnino in fcipfisaliquando finit cxpcrtnri.

£tßg)ußcaiutüuidanilacobo,diccns:Ecccßliiistuuilofcpbuenitadte.] (^i hoc illi nunciabar,fciebat

fe rem illi omnium gratifsimam niinciarc,iinde Si diccbat,non fimpliciter,Ioffph ad te iicnit;fcd,Eccc ‘ict-'fptta cilaa filius tuns lofeph ad tcuenit. Sic folemus acgrotantibiis aduehtum eoriim nunciare, quos illis elle gratifsimos. Ad hunc enim modum comparati fumiis acgrori,Ht plurimiim rcfocillationis capia-miis excorum aduentii, quos carens impenfius diligiiniis, qiioriimcp prafentiam alioqiiiplurimuni affedlamns.

ElconfortMitßefeditßuperle^uin,inciuit‘.] Corpus fenile amp;nbsp;infirmnm uiribiisftandi,eundi, fedendi deftitutiwn leiflulo inharebat. uenim iibi de aduentu charifsimi filij fui lofeph audiuit, afft«ftii amorispariteramp; honoris motus engere fe ac federe geftiebat,quo ilium alacrius accipei et. Erat id illi moleftum ac difficile. At dtibio procul opera cætcrorum fi'liorum fubnixus, ufipadeó fefe confortauit, ut in leefto federe poflet.Et difficultaremhuius conatus,propter corporis infirmitatem,amp; aftcóium a-nimi iliius erga lofephum pulchrc' exprefsit Mofes,cum non fimpliciter dicir,Et ledit fuper lectum.-fed pra:tnittit,Et confortauit fe Ifracl.q.d.Quamuis eßet adrnodum itnbccilliS3amp; aigrécrigerctur, hc ramen aduentn lofephi fili} fui animabatur, ut corporis imbecillitatem animi alacritate cenfortarer, ac credEus federet. Interim obferua quod dicit.-Er confortauit fe Ifrael.Spiritus Ifraelis,hominis pij ac fi'- Spiritui alucri-^ deliSjin Deo fords ac robufti,plurimum roboris habet ad confortandum carnis imbecillitatem. Caro to corpus ahie-quidem infirma cft,inquit Chriftus : uei um fpiritus promptus Si alacer.id doni a Deo accepit, ut car- Hum mgit, iiem infif mam ucl ad patientiam aflli(fl;onum,uel ad obeunda pietatis opera confortare pofsit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

El dtxil lacob ud lofeph, Deus omuipotens apparuit mihi in Luza in terra Canaan,ac benedixit mihi,dixitq} ^d nie : ßcce ego creßcere teßaciam,ö‘ inultiplicabo te,ponamci; te in congregationem populoriim, ac dabo ter-^ rain hanc fenüni titopoHte, poffeßione jecuii.Et nunc duo filij tui, gut natißunt tibi in terra Aegypti, priußc[uani ueiürein ad te in Acgyptum,ineißint,Ephraim er M.analß:h,ßcut Eaiben er Shimeon,meißuit. Generatio iicro tjtiam genuiüi poHeos,tui erunt,nominibuifratrumßuorum uocabuntur in hicreditate ipforum.'i Arbitrer huic orationi Iacob mutuam ipfiiis amp;nbsp;lolephi falutationem pra;celsiße,de qua non meminit Mofes,quod in dicarit hand neeeßeefle utfirigula/ed præcipna tantum commemoraret. Poß falutationem Iacob re Ü ft imentum finim conditurus, cumprimis duos fi'lios Iofeph,Ephraim,amp; Manafl'eh adopta re fibi in fi lios Si futura: hxreditatis m terra Canaan,und cum filijs fuis ex æquo confortes conflituere uoluit. Vt hoc authenticc'faccret,primiim declarauit iurefe id facerc polfe, propter acceptam d Deo promifsio-nem.Qliarc ftatim de illa memorar,dictns.

Deus omnipotensapparuit mihi in Luza in terra Canaan,erc.quot;] Bis apparuerat illi Deus in Luza, quar eß Bethel. Primo,cum in Mefopotamiam proficifcerctur t deinde cum inde rcuerfus aliqiiandiu habi-taßer ad ciuitarem Shalem,iußiis«]j diuino oraculo,afcendiflet in Bethel,amp;; altare ibi erexißct.Non me moratur hic utram apparirionem Dtimtelligar. uerum,meo iudicio,de poßeriore loquitur,de qua ui dcfuprdcap. js. Ibidixitadeum Dominus ; Ego fum Deus omnipotens. Sic ilium eriam hic uocar, cum dicit; Deus omnipotens apparuit mihi in Luz^.Eodem elogio Deum uocar, immo ornat 8i cele brat,quodexipfiusoraculoauclierat. Qiiemfe Deus elfe dixerat,hunci!lumamp;:iple uocar, dubio pro- Eße Deum cre-eul ex fide,qu.a ot'aculo iliius crediderat. V tinam Si nos id Deum eße credamus quod de fe ipfe prwdi- das cjuod de je eat.Plurimum hinc nobis coiifolationis elfe pofler. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pnedicat ipßc,

Apparuit mihi in L«:lt;;rf,inquir.] Qiiare non dicir,In Bethel,cum id nominis ipfe loco illi impofuerit. Wiilgare,confuetum «Sf notiim loci illius nomen iifurpat, feriiicns narrationis perfpiciütati magis quä loci prærogatiuæ.

Acbenedixitmihi,inqiiit.] Suprdcap.js-.ficlegimustEtapparuit Dciisiteriim Iacob,cum rediflef ex Mefoporamia,et benedixiteum Exponirur d nonnulliS,iS^ falutauit eumjUel amice' cöpellauir eum.

Dixitq;adme:Ecce ego creßcere tefaciam,erc. ] Suprddap.jf.adhiinc modumlegitur; Et dixitei De tis.’Nomen tuumcfilacob,nonuocabitur ampliiis nomen tuum Iacob,fed Ifraelerir nomen tuum. Et uocaiiit nomen eiiisIfrael.Er dixit ei Deus : Ego Deus omnipotens.Crefee Si inultiplicare. Gens, ccctus;ucl,Congregationes gentium ex re crunr,ac reges ex lümbis tuis egi cdientur.Er terrain quä de di Abrahæ Si Ifaac,tibi dabo eam,amp; femini tuo poß te dabo terram ißam.ll^c ibi.In præfenti ucró qd illicdemutarionenominisduftiiadipfiimfuerat,nor) memorar,proptcreaquddidnófaciebatad piæ fens propofitum,fed de promifsione tarn multiplicandi feminis qua'm pofsidenda- terra Canaan, quac illicdidEafucrant adfertin medium.Nam illa conueiiiebant caufacquam agebat. Volebat inculcatelo fepho Si filijs ipfiuSjpromiffain eße fibi d Deo eximiamfeminis fui multiplicationem, fic uteßent eua furi in genres magnas quo fpein numerofifsima:poßeritatis ex oraculo Dti animo conciperent.Dein-dc uolebatfilios loftph, Manaßch, Sf Ephraim adoptare in numertim ac fortem filiorumfuorum, ac hxredes rerrac Canaan ciim illis ex icquo conßiruere.Hoc propofito ex oraculo Dci duas hafee parti-ciilas,de multiplicatione ftrninis fui, amp;nbsp;poßefsione terræ Canaan recenfuit. Receiiftiit aurem eas non . ad numerum uerborum.qmv fuprd legimus,fed quateniis adexpiicandum rem ipfam fufficiebar.

Illud, Poßefsione fecuii, in Ebra:otfl,n’'?“i:7nyhK. Vulgatalat.habet; In poßfcfsioncm lempitcr-nam.ueruin de hac particula uide fuprd cap.ij. '

Et nunCjduo fîlij tui,8fc. Ädoptat fîbi Ephraim Manafsheh. Diiofilij nil,inquif,meifunt. Hoc cft,adopro illos mihi loco non neporum,fed hliorum.Natura trant iirpott s, adcptionc conRitiiit cos fuos fiiios,penndeacfiipfecos gcnuifltf.

Idco addit: Sicut Ruben amp;nbsp;Schimcon, mei funt.Potcrat alios nominare de numero filiorum fiiorü. ueriitnliofcenominauittanquamfeniores 8i primos.Rubencnimprimogenitus erar,Shimeotifeciin * dus Significauir duos hofcc filios lofcphhabcdosefle loco në quolibet,fed pracciptiointirfiJios fuos.

Qiiod fi hic à laçobo çonft tiitû elfe putai:eri$,quod i.Paral.r.legiinusadhunc modum,Ruben pri ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mogenitus eius fuit,lcd cum uiolaflct thorü patris fui,data funt primogenita eius filijs lofcph, mco lu-

d.cio,nihil aberraueris,nififorfan exiftimaucritquifquam fcnfiim hune impediri per coniur.ftioncm Shimeonis, propterea quod non fimpliciter dicit, Sicut Ruben.' fed addit, Et Schimeon. Veriim ad id regeri potefi,quod Ephraim prxlatus fuirfratrifuo Manafièh, ficutifequentia docebunt, ut uideatur Eph raim in locum Ruben adoptatus.

Qiii nati funt tibi,inqu;t,in terra Acgypri,priufquamucnirem ad te in Aegyptum.Dcnatiuitarcik lorum mcntiofaftaeftfupràcap. 41. Natifunthi duofilij lofcph, ante annes famis.Eranr ergotuin ad minus annorum uiginti, cumfiarcnt coram auo fuo lacobo. Venerat cnim ille in Aegyptum poft biennium famis,amp; tum annos ir.in Aegypto uixerar.

Gencratio uerô quam genuifti poft cos,inquit,tui eruntfficeft in Ebiaco) nominibus fiatrumfuo-riim uocabunrur,iSCc.Loqniturde reliquis fiiqs lofcph,natis poft Matiafl'thd^ Ephraim.lllorumfor-ian nee noinina,nec numcrum tenebat. Sunt qm putetit lolcphum nullos pra ter Manaft'cn Eplira im habmft'c filios.Alouentur illi,opirior,tx io,qiicd nee infra cap.ultimo,nec Num.ié.nrc i. Paral.r.is. y.Sf s.ubi gcncrarioncs filiorü Ifrael exordincnumfrantur,ullafit mentio filiorum lofcph præterqiia Ephraim amp;nbsp;MdnafTc.ucriim cogirari poteft canfam ilüiis elfe in co quod hie fubiungitur : NominibuS fratrum fuorumuocabuntur in hareditare ipiorü.q.d.non recenfebuntur fuis, fed fratriim nom;nibuS in catalog« hjredum meorum Ideo hi duo tat tu Ephraim amp;Manafith mfcripturis mlt;mcrantur,fub .quorum iiominibus cæteri ipforü fratres cum fuis pofteris comprehenduntur. Afeenderunt quidem SC ipfi in terram Canaan, illiustp fafti funt hæredes,uerùm nihil nominis fortitifunt Hieron.fic legit il-lud,Gciieratio uerô qua genuifti poft iIlos,i8^c.ReliquoS autcin filios quos peft mortem mcam gciiue riSjOftendens nee dum illo tempore procreatos. ueriîm in Ebræocftquemadmodum ncrti(liiis,noii ge nueris,lcd genuifti:nec,Poft mortem meam.'ftd,Poft illos.Quod fi nullos alios prêter hos duos habiiit g Jofcph,legaturhaec particula ad hunc modum Generatio uerô fi quam genuifti poft cos,amp;c.

Quarficrit quifquam.quarc lacob pro lofcpho filios illius in hacreditatem ttrræ Chanaan adeptaue rit,cum poft'erilium coiiftituercptimogenitum,amp;fiiiisipfius,quotquot/fient, fucccfsionemhærcdita ris permitterc,qucmadmobum caeterorum filiorum fuorum filijs,ut numcrum duodecim filiorumfuo rum fcruaret,iSf tx duodecim tribubus non eonftituerat tredteim. Deinde quarc duos hefee filios iili us Ephraim Sc Manafit hficadoptaritjUtcaeterorum nomina prorfus extingueret. Paucis refpoiidco; Qiiærat hac de re,qui exiftiinat cum humano quodam fuific ftudio ductum. Nos qui fanclifi'.patriar-cham diuino inftinftu in h,ic caufa motum fuifie fcimus,quiequid hiegeftum eft.ncn illius ct diuinaeprouideiitiac tribuimus.Non negaiicrim uÄluifi’e lacobum hacprarrogatiua Ephiaim amp;nbsp;Ma-naflth,lofcphum prodignitatc illius cæteris fuisfilijs praferre,caufas uerôhuiusrei lerias amp;nbsp;ueras in tioluntatcin Dei reijciend.iS efi’c fciitio.Vidttur tarnen ftudio fadtum,ut dignitas ifta dirigerctur in E-pliraiiTi,quae alias a'lofepho dcuoluta frufitt in Manalfehjanquamillius primogenitum.

Et ego cut» uemffem de Pddan,mortud eil a'^iid me Kahel in terra Canaan in itinere, cum eßet adhuc ßadi» tcrr£ eundo Ephratham^cr fcpeUui earn ibi in uia Ephratha: cjiue eil Bethlehé.} De morre hac Rahclis men tiof.iólaeftfupra cap.jf.ubihiftoriam illius legere licet, lllud hicquærcndum uidetur,ad quid uoliic-nt hoc loco lacob adoption! filiorü lofcph de morte Rahelis fubijcere.R Shlomohcxiftimateum ca-uere uoluifle,ne mokftum cflet Iofcpho,quod perierat ab eo,ur fe poft mortem ad fepulchrum Abia-hæ 8C Ifaac patrum fuorum deferret, cum ipfe in terra Canaan côftitutus, matrem ipfius Rahclcm ad earn fepulturam non dctulerit Sequuntur hune quidam aiij.Mea fententia cft,nihilhuius cogitafle lacobum,fed per occafioncm oraculi diuiiiLcuius mentionem feccrat, incidifle in hanc h.ftoriam de mor te Rahelis,diltife fsimæ eonnigis,propterea quod ilia proximd fuerat poft di/lum oraculum fequiita. Exiftimo autem quod eius non Inc tantum,fed crebrô mtminifie confucucrit.

Et uidit ifrael filiasIafeph,ac dixit: Cuius funt lüi t ] Vidit duos iuuenes proximo Jofepho adftantes, un de fufpiean cîcpit,forfan tfie illius filios,eos ipfos de quibusfuerat loquutuS. Neip enim fie ciarc uidc-batjUt COS cognol’cere pofict.ubi eos uidit,abrupta mentione Rahelis interrogauit,cuius nam,ucl,qui eficnr.Et alioqui forfan exiftimabat non admodum efle commodam mentionem mortis Rahelis,pro-pter lolephum Se Biniamin,quarc illam mox abrupit.

Quoioeo pi/ho Etdixittofcphadpatremfuum:fiîijmeifunt,quosdeditmihiDeushic.} Nondicit.’0111 nati funt mihi: maci babeantfi ncl,Qiios gciiui.'aut,Quos dédit milii uxor mea ; fcd,Qiios dédit mihiDeus.Sic ipfc lacobfratrifuo E-ßjjj ipfiusintcrroganti refponderat,dicens.' Pueri funt quos donauit Deus feriio tuo,fupra cap. jj.ltcium uides quo loco pij hom nes habeant fuos filios.Prodono Deiuidelicet. llIud,hic,inEbrao cft n;’'3,id eft,in hocquot;. Vide tur fiibintelligendum efie,loco.iSic habet ctiam uulgata latina. St ptuag.uer-ttruut oi/Tixvdcie^id eftjluc.Et Onkelos KS7i,id eftjluc.

E X P L A N A T I Ö. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;839

'X Ëtait : Acdpe,lt;jUiefo,eos tiäm,Gr beiwdicameis.} Sic eft in EbræorAccipecos ad me, pro.diic ecs ad Oicniel,Adhibc eoî ad me.Et bencdicam eisjnquit. Poterat illis bcncdiccre,€tiamfi non eflcnt propnis adh;biti.iierùm cupicbatcos propius intuerijcompletîïijofciilarijac maniis capiribiis illoriim inter bc ncdiccndiim imponerc.

Errfztfautcm oculiifraeUsgraues prafemo^nectddere poterat.] Cupiebateos, ut dixi, propius intueri. Id non poterar,propterea ocuÙ ipfius præ fcnio caligabant.Qiiare iiifsit cos fibi propius fifti.Siîpra initio capitis ly.idein de Ifaaco pâtre Iacob niemoratum eft. Vbi iiide quid hic fît obferuandiim.

Et adduxit iHos ad eum. Et ofculatus eSî eos,cr complexiis edi co;.] Amantcr complcdebatur cos prî-ufqiiam ipfis benediccrct.Ofciilando amp;nbsp;complcébendo declarabat quàin diligercteos,non modo tan-quam nepotes,fedamp; tanquain filios lofephi filq fui charifsimi,immo tanquam fuos iam filios,qnos adoptaiierat,amp; quibiis ex aniino bcncdiccre gcfticbat. Aftcdliis hic à lacobo ofculando Si. complcxan AffedhS eoruftt do erga eos,qiiibns bencdiiflnrus erat declaratus,conucnientifsitnus eft illis qui ex aniino ciiipiam bc^ qm ex aKiKo eu nedicunt.iindc Si Cliriftus Marei dccimo,pucros,quibus benedidliirus crat,primnin complexus efte le ptà heiiedicunt. gitiir. EtShimeonbcncdidlurusMariaediïofeph,pucrum Chriftumin ulnas accepfum complcxiiS eft.Lucæfccundo.

Et dixit ifrael ad lofeph : Nom iudicatùfuturum utfaciem tuam tiiderem,cr ecce ofiendit mihi 'Deus ctiam fe^ meutuum.] Obferua hic uerc piac mentiscxemplum.lnterca dum ofciilatur Si complciflitiir filios lo-^ Exemplum piit fcph,non haeret in oblcdlatione ilia quamuishoneftaamp;:fandla,fcd animum fuum leiiat ad diiiinæ boni mentis, tatis confidcrationcm,amp; ad lofcphiim connerfus illam praedicat Si extollit,dicens .* Non arbitrabar fu Huum,utfaciem tuam uidcrcm,amp;ecceoftendit mihi Deus etiam fernen tuum.q.d. Tanta eft erga me diuinîc bonitatis indulgentia,ut plura mihi fit largitus quàm unquam fperauerim.ludicabam te dilcer ptum elle «à feris,ideo(p fieri non pofl'c ut faciem tuam iiideam unquam,Si ecce, non dici t ; Video iam, ïedjOftendit mihi Deus etiam fernen tuuin.Qiidd fandlos homines attinctjquorum ubiqj debemus ob icruarc meutern,didta Si fadla uidemiis hic etiam illis hoc acciderCjUt multo minora expcifbct à Deo, quàm ipfis ab illo fit deftinatum.Qiield uerd bonitatem,fidem,amp; indulgentiam Dei in iilos concernit, admonemur hoC exemplo m.tiora ilium dare quàm ipfi fpcrare,ne denn petereaufimus.

Deinde amp;nbsp;illiid admodum in loco faftum eft à fando uiro, qudd non dixit. Et ecce oftendit mihi Deus etiamfilios tuos ; fed,Oftcndit mihi Deus ctiam fernen tuum. Animus illius non hacrebat in hifee B duobusfiirjs Iofeph,fedprofpiciebatadpoftentatcà Deoproinifl’ain,cuius relpcdlu fernen erant Ma-tiaffes Si Ephraim.

Et abduxit eos lofeph à genibus eius,cr incuruauit fe ante faciem eitts ad terram ; cr accepit lofeph utrumq^ Ephraim dextera fua uerfiis ß nidlram lfraelis,MLanaffènfîniilra fua uerfus dexter am ifraelis, nbsp;nbsp;duxit ad iÜu, ]

Necfencxadolefcintes à genibusfuis ainouebat,necillifuaptefpontedifccdereaudebant. Qiiarenc moleftifeniefîent, ut manus illius capitibus eorumad bcncdicendumcommodius imponerentur, abduxit cos lofeph paulifper à genibus illius,atlt;ç ita fiftit c regione,ut tangi ab illo poflent. Fecit au- ‘^ettetentiaßl'^ tem hoc cum reuerentia.Et incuruauit fc,inquit,ar.tc Lcicm eius ad terram. Princeps quidem crat, ue- ergapatremi riim pluris faciebat parentem quàm principatnm fuum. Et pra'terca res agebantur turn maiorcs mul to quàm eflet ipfius principatus.Qp^rc non imin#itó incuruat fefe coram facie patris fcnio confedti, breui morituri,amp; fiiijs fuis iamiam bencdidluri.

Sunt ramen qui legant in plurali,Et incuruarunt fe antefaciem eins ad tcrram,amp; intelligant de fiiijs Iofcph,quód 1111 fefe coram aiio fuo incuruaucrint,cum à genibus illius abduccrentur.Sic ucrtcrunt Se pruaginta,ti«'7rç.'er--ii.ji’nfxff «fTO.id eft,Et incuruauerüt fe illi.Et GermanicuS quotp interpres fic red-didit.Lcgerunt illi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,incuruarunt fic.pro “irmwvd cft,incuruauir fe.

Ef accepit lofeph utrumq;,inciiiit)Ephraim dextera/ua^erc.] Volcbat lofcph, ut in ipfa benediéfie— ne ftjfît Manaflth patri ad dexteram, Ephraim ad finiftram, proptcrea quod primogenitus crat Ma-naffïh,Ephraim uerofecundus ; honiftior autem locus habetur qui ad dexteram eft fupcricris, quàm qui eftad finiftram.Hæc crat ratio qua motus Iacob fic ftudio adhibuit filios fuos patri, ut primogeni tus illi effet ad dexteram,alter ad finiftram.

Et mißt ifrael dexteram fuam,cr pofuit earn fuper caput Ephraim, cr ipfe erat iunior,cr ßniflram fua)n fu-pcreaput Manaßch,intcÜigens ex manibus eins quod Klanaffeh effet primogenitus. ] Vetus lute coiifuetudo fuit in populo Dei, ut maiores bcnedic'turi minoribiis, manum capitibus illorum imponcrent. Sine hnpoßtio na-hoc Iacob primus fecit, fine .à patribus acceptum ufurp3uit,ab hoc exemple manus impofitio durauit nuum, in populo Dei,amp; poftea lege quotp tradfta pcruenit ufip ad tempora Chrifti,qui Si ipfe ilia eft ufus. Si ufum illius ad Apoftolos fuos tranfmifit. Ratio illius cft,quód hoc geftu ccrleftem gratiam defuper it-lis infundi petcrenr,quibus bencdiccbant.Qiiare non ficbat impofitio manus fineprecationc.

Impofiturus lacob manus fuas fuper capita filiorum lofeph, extendit cas non dircdle dextram ad dexrruin,finiftram ad finiftrum, fed in morem crucis tranfpofitas, quo dextro,id cft,Manafl’ch primo-genito finiftram finiftro,ideft,Ephraimminori dexteram imponcret. Et propter hanc tranfpofitio-nemmanuum Septuaginta quodinHcbræo eft nhlt;VauJ uerterunttgt;r«’lt;^‘»/Tlt;èr;^afn;f,ideft,mu tans manus, qucmadmoduin Si uulgata latina habet. Veriim uox Hebræa non fignificat mutate ucl tranlponerCjfcd intelligcre,uel intelligenter ac prudenter agcre. Qiiare Monfterus uertit,Pru-denter dnigcns manus fuas : Pagninus,Iucelligere feed manus fuas.Horum fenfu Mofes admonuit,

«4o fadatnefrebancmanuiuntranfpofîtionem à lacobononimprudenterjfcdprudcnterac ftiidio.Mihi jj wifum cft rcddere, Intelligens f x manibus cius,quod ManafTeh eflet pritnogenitiiSjUt fenfus fit ; Iacob, quoniamnonficpcrfpiciiciiidebatjUtex faciebusintclligerct utcr ffiet primogenitus, intellcxit lioc ex manibiis lofeph, quem iiidcbat rationem liabere manuum dextræ ac finiftræ, ac ftiidio alteriim dc-xtra prehefum ad finiftram fuam, alrcium fiiiiftra acceptum ad dexteram fuam locarc ac fifterc, unde facile ex manibus lofeph inrelligebat utcr cflet primogenitus. Vel ut relatio fiat non ad manus lofcph, fed ad manus Iacob, utintelligamus ilium quis primogenitus eiTetjCxfuis ipfius manibus intellcxiflc, ex eo iiidclicct,quôd ilium animadiicrterct data opéra addexteram fuam efTe locatum. Quarc autem dextram fuam minori,non maiori imponere uoluerit,infra dcclarabitur.

Qiiod in prsefenti obferuandum ueniat,idcflêputo,quod cum poflët iubere,ut Ephraim fibi ad dextram, Manafifeh ad finiftram fiftcretiu-,ut nulla opus eflet manuum tranfpofitione, permifit lofepho art quomodo ueiler,filios fiios ordinarct,df ipfe interim marins tranfponcns quod faciendum efle feie-bat,tacitus fecit. Primiîm nolcbatconfiindere Iofcphum,nec filijs illius rancoris 8C odtj caufam obij-cere.Exiftimabatenim eos non obferuaturos manuum tranfpofitioncm. Deinde adumbrabatur my-fterium crucis,in quo eft omnis uerac bencdidlionis fons SC origo.

Et hrtudixit lof nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;çy aù : Der«, in cuitu conßgt;eäu ctmbulauerunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;met Abraham Jfaac, Deae,

gut pafeit me donee uiuo, tn hunc ufij- diem, angeluf qui eripuit me de omni malo,benedieat pueras iHos, cr uo-tetur ineisnomenmeum,e^nomenpatrummeorum Abrah^çr ifaae,cr erefeantinnwltitudtnem in mdio tterra:.} Manus impofueratfi'lijs lofephi, Si dicitMoics benedixifteeum lofepho. Non eft hoc practer j-ationem didfum à Mofe. Etenimipfum Iofephum,cum effet penultimusfiliorumfuorum,propter Jingularem honorem quo diuinitus crat ornatus,pro^ beneficenria cximia quam in fe amp;nbsp;reliquos files filios declaranerat, deinde propterca qudd eflet ipfi charifsimus propter matrem Rahelem,confti-tucrat primogenitum. Ad primogeniruram uerd pertinebatbencdiftio.Qiiare quod filios illius impo Sitis manibus bencdixit,non tarn eft ad illorum quam ad ipfius dignitatem amp;nbsp;pracrogatiuam referen-iduin. Hocopinorinnuens Mofesdicit.'Etbenedixitlofcphum.Etalioquiquemadmodum profperi-Jtas filiorum,profpfritas eft patris.'ita reól^ hic pater bencdicidicitur, ubifilii illius benedicuntiir. SVIultiplicatio Ephraim 8i Manafleh multiplicatio fuit lofephi. Sic illorum benedidio, huius erat benediftio.

Der«,inquir,r'« cuius eonJJ^eâu ambutaueruiü patres mei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoc eft .* Deus, quem coluerunt patres B

mei Abraham amp;nbsp;Ifaac.Etenim ambulare in confpec'lu Dei,eftin confcientia,fide,obieriiantia Si fynce-ro cultu Dci uiuere,illum in omnibus præ oculis habere, omnia ad uoluntatem Si nutum illius dirige re,5f toto corde ab illo folo pendere.

Deus qui pafeit me donee uiuo (in Hebrato eft, ^’7y‘C, id eft,ab eo quo ego)r« hunc u/iji diem,e^c. ] Ob-feruanda font ifta diligentenScnfus eft: Deiis patrum meorum Abraham SiIfaac, Si Deus meus. Vc-riim ut hoc effïcacius amp;nbsp;magis ad gloriam Dei cxprimat,hacutiturperiphrafî, quam uidemus cflege minam Si pulchcrrime'difpofitam. Volens dicere, Deus patrum meorum Abraham Si Ifaac,dicit; De MS,in cuius confpeólii ambulauerunt patres mei Abraham Si Ifaac. Adhuc uolens dicere, Deus meus, dicit : Deus,qui pafeit me donee uiuo,amp;rc.

Argumenta quibus declaratur Deumalicuius cflëDeum, geminafunt. Vnumeftex Deo, altcrum ex nobis.Ex Deo eft, quo ille fidem Si bonitatem fuam erga nos déclarât, unde liquet, efle cum Deum noftrum. Ex nobis eft, quo nos fynceroamp;ueraci cultu declaramus, qudd eum pro Dconoftro habea-

c«;r«DeH»i. mus. Ad pofteriuspcrtinctquoddicit: Deus, in cuius confpedlu ambulauerunt patres mei, amp;c. Ad prius,quod fubiungit : Deus qui pafeit me donee uiuo in hunc ufiÿ diem.q.d.Deus qui inde à iuuen-tute mea ad hunc ufqj dicm pafeendo me declarauit qudd fit Deus meus. Plcno corde prædieat ifta de Deojdfp infîgnt prouidentia fpiritus,cum fimpliciter dicere pofsct.’Deus patrum meorum,amp;c. V e-rùni adftantcs filios amp;nepotcsfuosintereadumfilijs lofephi bcnedicit,pulcherrimé tedificat cùm in fide diuinæ prouidentia: Dei,quam ipfe expertus fuerat à puero,tum in obferuantia Dci Si ucro cultu,in quo ambulauerant patres ipforum Abraam Si Ifaac, quorum dubio proeul facrofaufta crat inter ipfos memoria Si exiftimatio.

Et utinam ad hunc modum de generationis noftr« maioribus praedicare poflêmus. Gloriofum exiftimamus de bellica uirtiite Si claris geftis illorum multa commemorate. At quanto praclarius elo giumeft,qudd Iacob de fuis patribus dicit : Deus,in cuius confpcdlu ambulauerunt patres mei Abra hamdC Ifaac ? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Diflinile ac ma nbsp;nbsp;Deinde Si illud obferuandum eft,quàm diftindfe' loquatur de fe Si patribus. Cum dixiflet, DeuS, in

deße loquitur la cuius conlpertu ambulauerunt patres mei Abraam Si liàac : non adiicit,Er ego : licet Si ipfe ad termi-cob. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iif^ uitj. fl,a; in confpeiftu Dei ambulaflet : fed, Deus, qui pafeit me donee uiuo,ôf c. Erat idem

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus in euius eonfpeôtu ambulauerant patres ipfius,lt;Sf à quo ipfe nutritus fiîerat : uerùm maluit prr-

dieare illius erga fe gratiam amp;nbsp;bcneficentiam quam fuam erga ilium fidem Si pietatem. Hoc autem nô fie annotamus,quafî alienum fit à fanftis hominibus profiferi defeipfis,qHddin eonfpeftu Dci ambu-Icnt.Nam hoc Si Abraham fceit fuprà eap.ia.dicens : Deus in euius confpeclu ambulo. Et Apoftolus Rom.i.Qiicm eolo, inquit, in fpiritu meo: fed qudd modeftia ifta lacobi nos fit conuenientior, qua Si ipfi de picrate rnaiorum magis quam noftra inentionem faciamus.

EX PLANATI o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8-7

4 TertiójUidcndum ftiam cft qucd genus bencficentiæ de Deo fiio prædket. DeuS, ïnqiiïr, qui pafcir (XlMdgftjuf Ce-^ medonecfuminhuncufqj diein. Angelus qui cripuit me de omni malo. Porerat maiora de Deo pra;- tieficenti,i rlc dicarejierdm eadem ipfa pixdicat,qua: olim ab eo cum in Bethel uotum facerct petierat,diccns; Si fue Deof rxdicet, rit Dominus mecum, ciiftodient me in uia qua ego ambulo. Si dederit mihi pancm ad ucfeendum, amp;nbsp;iieftimentum ad induendumjrcuérfuscp fuero profperc' addomum patrismei,crit mihi Dominus iii Deum,5Cc.Supra cap.is. Huius uoti fui mcmor dicit : Deus qui pafcit me donee fum ad hune ufqj di-* cm,angelus qui eripuir me de omni malo.Sunt hæc admodum magnifaeienda,amp;i ipfifsima opera diui-liæ prouidcutia?,quód pafcimur uidclieet Si euftodimur.

Sed qiixficrit qiüfquam quid fit quod dicit ; Angelus qui eripuit me de omni malo : An liberatior.c Q»lt;f/ï/o de lt;(n-~ liane tribuat angelordeinde an non fitis exiftimaueritjfi Deus pucros illos benedicat nifi etiam ab ange ge/w, lo benedieanfur.Sunt qui hie lacobum loqui purent non de angelo quouis,fed de uerbo Dei^qudd ipfi aliquoties apparuerit in fpecie hominiç.uerùm licet illorum iintentiam hie iinpugnare noliin: meo tarnen iiidicio nee tribuit libcrationem fui angelojnifi quantum miniftro Si organo Dei,nec opus dining benedidtionis illi ccmunicat, fed acceptum per angelnm non ab angelo liberationis beneficium rcme-morando prædicat.OpiiS aliinoniæ fimplicitcr Deo tribuit,liberationis uerd,mediantc angelo. Vtriin que Deleft : ueriim quoniam folet fuos Deus angelorum minifterio periciilis cximere Si liberare,pa-feere uerd Si noftri laboris Si humanæ opis intcruentu,ficiiti lacobum hunc primiim curapatcrnajdc inde fuisipfius laboribus. Si poftea opera lofcphi in Aegypto pauit,nó inconfultc ad hunc eft modum differenter de urroep hoc opere Dei loquutus. Mcminit angeli liberatoris, optans put ris iftis eiufdem liberationis minifterium angelicum, quod ipfe fuerat in omnibus pericnlisexpertns. Nee eft alienum à fuperioribtis,qudd angelo tribuit benedidlionem. Videfiiprà cap.31. ubi angelus lacobo benedixif-fe legitur. De angelico minifterio diximus alibi. De malis qua: Jacob expertiis, amp;nbsp;de quibus IiberatuS cft.cap.prarcedenti diximus.

benedicat pueras tffos,inqtiir. ] Dixit Mofes lacobum benedixifle Jofepho. At hie nidemus benedidtio nemilliusftiifrebencdicT:ionemfiliorum eiiis,necalindquicqnamqiia'md!uina:bcnedi(fcicnis appreca done.Non benedixitipfc,fcdapprecatuseft pueris iftis a Dcout ille eos bencdiceret. Deusinqt,benedi cat pueros iftos. Vera Sieffieax benedidlio folitis Dei cft,bfididtionis illius apprecatio piorühominü.

Et uocetur in eis,inquit,nomen meum^CT' nomen p^trum meorum Abrahæ cr ïfMc. Hoc eft, mihi Si patri bus meis aecenicantur filij mei,amp; Jfraelttæ nominentur. Pcrtinet hæc particula ad prçrogatiuain ado-ptionis,qua eos in numerum ac fortem filiorum fiiorum adoptauerat. Vulgata latina fic habet : Et in-Hocetiir fiiper cos nomen meum,5d nomina patrum meorum,Abraham Si Ifaac.Hinc Ecciiis in locis Contrit eos qui fuis inuocationi fandf orum mortnortim patrocinium quafiuit.Sandli,inquit,ut amici Dei fiint implo inuocattom lan-randijUr pro nobis intercédant. Si fcriptursc teftimonia petas,citât tibi hunc pracfentem locum : Dixit dorum ex hoc Jacob, Et intiocctiir nomen meum fiipereoSjÄCnomina patrum meorum. Ergo Jacob iufsir utpeft locopatrocinii mortem fiiam a'pofterisimploraretur,amp;inuocaretur.Qiia'mquæfo alienuseft hicfenfiis ab animo quicrunt. fandtoacmodcftiuiri^quamcpalienusab illius uerbisi'Non dixit,Jnuocctur nomen meiimfnpcr cos ; fed,■'■aw nna tlt;ap\id eft,uoeetur in eis nomen meum.Similis loquutio eft Efa.4.ubi futurum fu iJTc pra:dicitiir,ut feptem muliercs uirum unum apf rehenderent ac dicerent.'Panem noftrum come de-mus,amp; ueftimentis noftris opcriemur,tantummodo ia’'^37 quot;yaw K'lV'jid eft, uocetur nomen tuum fii per nos,id eft,nominemur tuac uxores, uocemur tuo nomine.ubi confimiliter uertit latinus interpres, iiniocetur nomen tuum fitper nos.Aceedat Eecius,amp; peruertat fenfum,cxponatlt;:p de inuocatioue mor tiiorum. Veriim Lyranus paitlo acquiorfcriptiiriSjhic iierba Jacob ficexponit.Et inuocetur, inqiiit,fu-

. per eos nomen meum, qma uocati funtfilij adoptiui Jacob, amp;nbsp;fadli funt capita diiartim tribiiiim ficut alii fiiq Jacob.Hacc ille.Habes exemplum qtiomodo adiierfarij manifeftos^rrorcs corruptionefcriptii rarum defendere moliantitr.

Et crefci(nt,inquitjn multitudinem in medio terric. ] Exprimit quale genus ditiinæ bencdidlionis il-lisapprecctur.Jnmcdiotcnæ,intelligo de terra Aegypti,proptcreaquódpromifl'umilli fuit à Deo, cum defcenderct in Aegypttim,quod tn ilia euafurus eilet in gentem magnam, quemadmodum etiam poftea reipJii eft monftratum. Cum cnim introducendi effent in terram Canaan,numcrus pofterortim Manafl'eh fuit quinquaginta duorum millium feptingentorum, Ephraim uerd triginta duorutn millium Si qiiingcntorum, dempta omni ilia multitudine quæ perierat in deferto, in qua numerus fi’-liorum Ephraim aptorum ad bella cum Aegyptum cgrefsi effenGerat millui quadraginta,Sd foo.Ma-naffeuerd 3».milliaamp;duccnti.

Et uidit lofeph quod pofuißet pater ipflus manum fuam dexteram fuper caput 'Ephraim, amp;nbsp;di/}gt;Iicuit hoc in oculis ipfim, CJquot; apprehendit manum patris fui, ut ainoueret earn de capita Ephraim fuper caput lAanaf[eh. Et ait lofeph ad patrem fuum : Eton fic,pater mi.Elam hie cil primogenitus. Pone dexteram tuam fuper caput eins. Et renuit pater eius,ac dixit : Scio,fili mi.feio.Etiam hie crit in popu!um,cr' hie quoq^magnui erit : uerùm frater eiusmiwrmaioreritipfo,i:y' fernenillius eritimpletiogentium,] Jofeph ægre'tulit qudd pater manum de xteram minor! filio impofucrat.Et quoniam exiftimabat hoc admodum efle inconueniens, SiC contra-riiim dignitati primogeniturac Manafreh,deinde putabat per errorem fieri a' patre,apprelienfam illius dexteram conatus eft transfert e in caput Manaffch. Et ne hoc temere facere uidereturjalloquutus eft patrem,dicens ; Non fic,mi pater.Nam hie eft primogenitus. ueritm Jacob tranflationem dexterac fuac

non fercns,refpondit fc feientcr hoc faccre,non per crrorcm.Et rationem adiccit, quam Jofeph ignora ucr3t.Seio,inquit,fili mi,feio.Eriam h:c,id eft,Manaffth,qui primogenirus eft,in populum trit, ma-gnuS.Veritmfratcreius minorerit ipfo maior.Noneft hocad multitudinem pofteritatis referendum, quæ in Aegypto Si in deferto creuir,nam ilia maior fuit inpnfttris Manaffeh quam in pofteris Ephraim,fed ad dignitatem magis potentiæ ac regni. Ex Ephraim natus eft Jehofuah,lt;Se per Rchoboam decern tribus tranflata; funt .à lehudah ad Ephraim.

JlIud,Et fernen illius erit implctio gentium. Sic eft in Ebrtro a’'’'3n X’7T3,quod uerti poteftplcnitu-do gentium. Chaldaeus habet Wiaisya ■i'''ü'‘7T3,id cft,potentcs in populis. R.Shlomoh exponit: Tottis mundusimplebitur fama eins. Septnag. habent nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;edfüfs, id eft, in multitudinem gentium.

Vulgata latinarCrefcet in genres. Rcfpiciunt quidam hie ad uocationcm gentium quae faftaeftper Chriftum.ucrnm fimplicius eft ut uoculam H’jTa intelligamus fignift'eatione multitudinis efle pofitä, fi'euti Septuaginta uerterunt.

iterum reproba Obferuandum Ilie eft, iterum reprobari primogenituram carnis .Qiii carnis natiuitate primus crar turprimogenitu infilijs Jofeph,poftcriorcsaccipit.amp;pofteriori poftponitur. Accidt hoc in Jfmaelc, inEfau, in Ru-rrf Citr/iR nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si hie in Alanafl’eh.Prærogatiua carnis ad gloriam libera-cleiftionis Dei reprobatur. Etcor.fiiiû

hoc Dei etiam fanifli non ftatim inrelligunr. Non intellexerat Abraham nc^ Ifaac. Neep Jacob intellc xiffet in fiiisipfiusfi;qs,nifiprimogenirus ipfius Ruben infignifacmore declarafiet indignumfc haeef SanSlinon intel pra;rogatiua,quamuispropofitum hocgratijcDci ac liberæ cleiffionisin feipfo fuerat cxpertus.Sic lirruntomnia ne Jofeph quotp in gloria carnalisnatiuitatishacrebat,non intclligensconfîliüDci,quamuis uir effet fpi-in libris quidem titu fapicntia: Dei pra-ditus. Sic fantftiquoqj non omnia intelligunt, ne eaquidem qua filios ipforum

Deinde obferiia quod dextera Jacob lofcpho fi.iiftra,amp; fi'niftra illiiis buic dextfra Eiit.Sic erar.t il-nohis lintflra, et manus fibi inuicem ex adiicrfo oppofîrac, idep in caufa cadem. Qi.iod Jacob faciebat prüden ter, fimflra illitis no ilt;^^offpl'ouidebatiircrrortconrra'quod Jofephaiiiftiimamp;a:quumeflc iiidebanir, Jacob ignorai.nx eft dextra, iHiusdeputauit. Nonmodointerliominesficinuicemaduerfantiir ctiam coniunftifsimoriim ftudia, , Eteconuerf} fed idem ufuuenit inter Deüquctpamp;nos Huius dextra nobis eft fîiiiftra,amp;noftra dextera illi finifira.

Stamiis enim illi ex oppofito qiioties in rebus faliitis noftrae, iiidicio carnis raagis quam fcnfii fpirituS ducimur.Cuiille dextramimponit,illi nos (îniftramtôf cui illc finifträjuiicnos dextram imponimus. -Qiiod ille bonum efte iudicat,nos maluintquod malutn ilic,nos bonum efle iudicamus.

Et benedixit eis de iUofticem : In te benedicdt ftraekcT dicat,PoiMt te Deus ftcut Efihraim,cr peut î![anaf feh.Et fiofuit Ephraim ante N.dnajfeh. IJanccoronidem bencdicl:ionifiiçadiecit.Ptrtiner ad benedicliO nem multiplicationis.Loquitur Jofeplio,cum dicit : Jn te benedicat Ifrael, ueriim refpicit ad filios .• SC quod iliis futurum crat,ipfitribuit.Senfus eft; Tanta fiat pofteritatis ruar multitudojtantalj; febcitatis gloria,lit obtineat hxc confuetudo in Jfraclc, ut pater benedicens filio fiio, dicat ; Ponat te Dt us ficut Ephraim ManalTeh, hoc eft; Sic benedicat tc,fic multiplicet te,ficuti multiplicauit Ephraim K Manafleh.

EtpofuitE-phrdimanteManaffeh.^ Poteftquidemintelligideeoquodinbencdiifbionc hac Ephraim nominamt ante Manafleh, illilp dexteram impofui» Veriim, meo iudicio, loquitur de eo Moles, quod in Ephraim minorem filium Jofeph primogeniturac dignitatem tranftulcrit, illumej; fratri Manaftth præpofucrit.Sic amp;nbsp;Germaniens interpres IcnfilTe uidetur,cum ueTtit,vnd fetht alfo Ephraim Uber tAanaf' fch. An poftea Jofeph domi primogenituræ pracrogatmam Manalfeh ademerit Si in Epliraim ti'anftu JeritjCertó tradi non poteft.Ea res plurimum rancoris ac fimultatis inter dues hofee fratres pcpei ifTit.

Et dixit frael ad lofeph : Ecce ego morior, cr Deus erit uobiftum, ac rcducet uos ad terrain patram uefiro-ram.Et ego do tibi partem unam ultra fratres tuos ejuatn ctcpi de manu Amorrci in gladio meo er' in area meo. ] Uadienus benedixit fiiijs Jofeph. Jam illi legat partem aliquam præfratribus ipfius, fingularis honoris gratia.Ecce ego morior,inquir.Hoc eft ; morti uicinus fum,difcedam a i!obis,relinqurns uos hie in Aegypto ; iieriim non difeedet .à uobis Deus qui non moritur. Js erit uobifeum, uteuticp habitura? lint Ilic res ueftræ; amp;nbsp;ubi tempeftiuum erit, rcducet uos ad terrain patrum ueftrorum terram Canaan, quamillis Si uobis promifir.Vidcscxcmplûfidei Morituruserat,df nihil adhuede terra Canaan pof-fcderat.Moriturus crat in Aegypto,amp; ibi iiidebat omnem fuam efl'efainiliani Nihilo tarnen fccius ad-Inicfirmus in mortem ufi^ infidepromilforü Dei perftat,amp;filijs fuis hoc cöfoLitionis rclinquit, quód reduccndi cifent in terram Canaan, Si in ipfa Aegyptohaudquaquam defercndi à Deo. Deinde,uide quomodo Jofephi pnncipatum in Aegypto tanti non faciat,ut propter ilhim'ponendam iudicct fpcm t erumfuturarum,quas Deus patribus promiferat.

Et cgo,incp.iit,do tibipartem unam.'] Jn Helxæo eft oan?, id eft, Scheehem. Septuaginta habent. Ego nerd do tibi lt;^/'t/.«a;f/lt;»;(frTi,//,ideft,Sicimampra;eipue'.ut quodinEbræoeftnnKaccipiaturpropr!c-cipuo Si feparato,fieut amp;nbsp;Hieron.placiiit.Jntelligunt communirer de Sichern quam filtj Jacob uaftauc rantjfupra cap. trigcfimoquarto,Joan.quarto fie legitiir. Venit ergo ad ciuitatem Samaria; qux diei-tur Sichar,iuxta prædiumquoddcdit Jacob fi’iiofuo Jofeph. Hxe ibi, quaeiiidcntur de donatione hac pradentididlaeiTcjqua Jacob filio fuo lofeph extra fortemacfepararim Sichern dedit.Verumin fo-anne eft non Sichem,fed Sichar. Deinde prædiiim hoc iuxta Sichern cinerat centum numis, idtp a filijj Hcmor,non ab Amon ciî. Videntur hæc non conucnirc ijs qua: hie legimus. Etenim aliud eft emcre pc cunia,öf

Dicam quid m;hi uidcahir. Prim.im id conftatjdcdilTefacobiim fïlio fuo lofcpho agriim ilium iii-xta ciuitarem Slialemjquæ Sichern ahds uocatuisqucm emerar ab Hemor pâtre Sichern fiipra c''p. tri-gefimotcrrio.Hiiiusrei teft.moniiiin nonfolumeftinucrbis Euangeliftæ fuprà citatiSjfcdamp; lofueul-timojubific legitur; OiTiquocp Iofiph,qua; tulerantfilij ilrael de Aegypto, fepelieriiiit iii Sichern,in parte agri quem emerat Iacob centum numis,S^ fuit in poiïêfsione filiorum lofeph. Deinde quod at-tinet noces Sichern 2i Sichar, patet admdïàm efle corruptionem, qua pro Sichern feriptum eft Sichar, Sichar nulla mentio eft in fcripturisjêd ubiqj memoratur Sichern.Tertiô,quôd hx habetur, Qiiam ac-cepi de manu Amorrei, fupr.à uerô trigefimotertio mcmoratur,quod acceperit agrum ab Hemor pâtre Sichern,nihil habet difcrepantiæ. Nam Hemor proprium,Amorreus uerogentis nomen eft. Erat il le Hemor Amorreus. Et terra Amorreorum cefsit infortem Ephraim. Poteftetiam accidifle, ut pro VXJftjd eft,Hemor feriptum fit quot;'“\i‘i2Xn,id eft, Acmorrci.Qiiartó,quód hic habetur, quam tuli de ma nu Aemorrei gladio meo 8C areu meo, referunt ad id quod Sichern ciuitas gladiofiliorum Jacob uafta ta,Sf de manu Hemor Amorrei iure belli adempra cftjqua de re fiipnà cap.trigefimoquarto. Offendit in hoc fenfiuquod Jacob fadlum filiorum fuorum fibij pfi adfenbir,cum id admodum ægrc' tulerit.Dc-inde quod ciuitatem gladio Sim-onis amp;nbsp;Leui acquifiram Jofepho dcdit,cum hifee duobus potius dan da fuirte uideatur.Ad utruincp facile'refpondetur.Facinus filiorum ipfius ob id ipfidifplicucrat, quod periculum inde metuebat. Sublata caufi, non fuit amplius loeus effcóliii. Deinde ad ins fuum pertine-bat,quod acquifierantfilij adhuc ipfius domeftici.Qiiare potuit dare pro fuo arbitranicui uolebat.Sic iuquamadea quæ hic offendunt, refponderi poteft. Veriim fi legas, Do tibi partem unam (Sichabet iiulgata latina.amp;Pagninus S(. Monftcrus, SC Paraphe. Chalda:usquoqj'tnp'?'^n,ideft, partem unam uertit)non de ciuitate,fed de agro ab Hemor empto intclligendum crit,in quo poftea fepultus tft Jo-feph,amp; quoil dieit, Qiiam tuli gladio meo amp;areu meo,non ficcapiendum erit, quod uerc gladio ar eil agrum hunc occuparit, fed quod fuo gladio amp;nbsp;fuo arcu, id eft^fuo more, armis quibus ipfe fuerat u-fus,cmcndo uidelicet.non ui auferendo ilium acquifierit,ut hac loquutione amp;nbsp;faiflum filiorum fuoru Simeonis Si Leui perfti ingat,amp; de uitæfuîcinnocentiaadeum ufqj diemferuata nice exempli fuos ad moneat.q d.Do tibi partem quam fine ui amp;nbsp;fanguine iuftc' amp;nbsp;innocenter acquifiui. Nulquam Icgimus Jacobum hunc armis bellicis ufum.Omnis illius uita innocua amp;nbsp;incruenta exririt.Qiiare arbitror tum fi luc tanwion de gladio Si arcu loqui, ut potius eiufmodi uiolentas alienornm bonorum occupationeS oblique pcrftringar,amp; etiamnum fibi faftum filiorum fuorum difplicere oftendat. Dico quid mihi ui-dearur abfqj ullius praciudicio. Et exiftimo hunc fenfum baud eflê nee à mente Jacobi, nee ab ipfa re de qua agitur alienum, amp;nbsp;interea pulchre' conuenire ad ea quæ ex Jofuah 8i Euangelifta Joanne citaui-nias. Quod fi'cui ifta non fatis probantur,infpiciatfententiam R.Shloinoh,qui putat Jacobum lo qui de eo quod pofteri ipfiuS in terram Chanaan dudli fatfturi erant, ut quod dicit, Quä accepi de ma nu Amorrei in gladio meo Si arcu meo: idem fit quod, Qiiam accipiam de manu Amorreorü gladio amp;arcu meo.ueriim mihi huiufmodi tortæexpcfitiones non admodum probantur.

Vides ctiam hac in re pulcherritnum fidei exemplum.Moriturus Si peregrinus in Aegypto,diHi-dit fuis pofi'efsiones terrx Canaan.

Prardicit Iacob filijs fuis ex ordine fingulatim quæ euenrura ipfis erant : deinde benedicit illis etiam.’ amp;nbsp;poftquam in genere de fepultura fua præccpifier,moritur.

Et uoeäuit Ucob filios fuos,lt;:j’ ait : Congrcgamiin,^^ indicabo uobii (jult;e euentura uobii ßmt poflerioribut dtcbui.CongreganünicX'auditeßlij lacob,cr aufcultatead ifraclcm patrem ueftrum. j Videntur ifta nonefie immediate tumfadla,cum præcedentia gererentur. Nam uerbo uocandi Si congregandi in-Ulli uidetur,nonfuifle omnes filios Iacob coram patre.cum adueniflitadcum Jofeph, 8i filij illmsab eobenedicerentnröfadoptarentur, fed demum hifee peratftis uocatos amp;nbsp;congregatos. Credibile eft fuifle eos pafeendis gregibus oecupatos,fi non omnes,faltem aliquot ex eis.

Et uocawt, inquit, iacobfilios fuos.] Si abfentes fiierunt, uocauit eos per internuncios : fi præfcntes, quodfubiungitur, Congregamini, expofitionem habet, qiiomodo eos iioeaiierit : dicendo iiidelieet, alioqui,maiori faltem ex parte,præfcntibus : Congregamini,congregamini,amp; auditefilij Iacob,au fcultate ad Ifraelem pattern ueftrum.Voeabat eos ut propius ad fe amp;nbsp;eoniundiim accedcrët, quo com modms Si intelligibilius omnia percipcrent.

Requirit aiitcm,ut non ofcitanter ac fimpliciter audiant, fed ut diligenter aufeultcnt, id quod inge-minatione ucrbi. Audite,innuitur.Qiiare quod in Ebrxo feeundó ponitiir quot;itViaw,id eft, audite, uifum eft reddere,Audite,amp;; aiifcultate,ut mentem patriarchæ exphmcrem.

Et quam hoe xquumeifer, in eoexprefsitquod non fimpliciter dixit, Audite Si aiifcultate ad me: fed, Audite fiiij Iacob,amp;laufeultate ad Ifraelem patrem uefti urn. Duo nomina fua memorat, lacob amp;nbsp;Ifraeliquorum alterumerat carnis,aceeptum àparentibus.’ alterum fpirirus,a' Deo ipfo impofirum. V-Aaa ) trobiq^

844 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N G E N E S T M

trobicp pnttrniratis nutlnrirarcm anncftit, diccn's Fi’ij Iacob : ST, ad Ifraelrm patrem iicftrnm.Duo A fortiisi-na argnmtnra piæinirtit ad cxcitandam in cordibus iHoruin audicndi amp;L aiifciilrandi diligtn-tiatn.-iaiiîinà natura, altcrum àrcligionc.utrobicp cratipfîs pater. Vtrinip conuenkbattos ad aiifciiU -tandiim mciitri.

Iraq? lubent hacc uerba cxcitationcin mentium, camtj? baud kuem^fedadmodum ft-riam. Ncc kuis eft cailla,ob quam ros coniiccat,amp;: ad aiifciiltandum congregari ad fc iubet.Et iudicabo uobisjnquit, qir.r cucritiii a uobis fuut pofterioribus dicbus.Eft hoe paterna- cura- Si fidci opus.præmonrrc fucs de Ijs qua;ibis fiinteueutura.Etincumbit hæccuranon moddpatribiisfamiliàs, fed Si duiflcribusac mo deratoribus popiili.Sic Ifraelem Mofes Deut.ji.ji.Sf ?;.amp;lofuahultimocapitc,cii tnorituri effer tjde f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rt’bus fiituris pra;monucrunr,qu£inadmodum amp;nbsp;difcipulis fuis Cbnftus ciim in ultima coena, turn an

teafcfufioncm ad ccclos quæ iieutura ipfis trant, pracdixit. Eiufmodi autem præmonitioiium ingenS lt;11 utiiitaSjfi aurcs fint audicndi,Si cor intelligeudi.

Ill!!d,Poftt rioribus dicbus,iii Ebrao cft : D''T3’'n n''“k\K3,id fft,in pofteritate dicrü.Non loquitur de jplauc nouifsim:s d;cbus,lcd de tcmporibus illis qiiibus terrain Canaan crant pcflcflui i. Ad omnino lioûifsimos dies pertiucut ea qnæ cæcitarem hums populi,dcfolarionem,difpfrfionem,amp;f congregario rem ad ueram fid. m conccrncntia prædiifcafunt in fcripturis.Quare inconfultius iitrfum cft à nonnul Iis,In nouifsimis diebiis Tigurina habet Pofteris tcmporibus.

De CO quorp admoncdiis eftle6lor,c5pofirioncm uaticinationis huius habcrc aliud genus dieëdi, ar gutius aliquàto Si grauius quâhabeantprarccdctia.uidtr ciTe hicfpecics carminis,qualis eft in canticis óë pfalmis.Breucs Si côcilæloqiiutioncs,uocüearundcrcpttitiones, aceiufdëfententiæ aliter (xprclîae i.'igemiuatioues,cri obfcuritatcfenfiis,carminib.pcculiari,fatis indicâtclfeifta ad forma car.tici prolata. Ncc immerird.Conutnit cnim cygno morituro pcculiaris quadâ Si fiugularircr concinna mcdiilatio.

Kutfn, ^uben, pmwgeiùtiis tneui tu, uirtiKmca nbsp;nbsp;principium roborii mci, exceïlcntia dignitatii, (y cxccllcuM

fortitudinis.Lctis es ut aejua. t^on excelles.Qjtoiùam afeendifti leilum patris tui, tune pollutfti üratum meum feendendo.] Diiç finit partes toruin qua-a' lacobohicfilijs ipfiits proponuntur.Vnahabetprçdicata, altera uaticin:a.Pra;dicata finitgemina; alia laudis,aliareprehenlîonis. De Rubenprincipid prédicat «a quæ poterantilli Iaudieire,iufifuopre illa uitiodtfecdalTctjfttß ipfe laude priuafTct. Ruben,ineiv.it, priinogeiiirtis meus tii.Erar hoc magnç dignitatis.Qiiarcfubiungit.-Virtus mea Si principiü roboris inei. Vocat cuin uirrutem fuam, intelligcns de uirturc gcncrandi,quo ctiam fenfu iiocr.r turn piit cipni roboris fui,n,fiqiiddeo illûencomio propter primogenituram ccltbrar.Opus uirtutis amp;nbsp;reboris vo-cat uirturc dC robur.Et quouiam cum priinogenitum acceperar,nominat cum principium roberis fui. VndeSept.habcnt,'««' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id cft,amp;'principiû filiorfi meorum. Procreatie filionim robur

cft lurtus p-itris. Fri'.ëtiis uirtus eft arboris. Illud ramen,Principium roboris mci,qiiod tft in Ebijo quot;Jiîs n'urXi .-î nonuulhs ucrt.tur.-Principium doloris mei. Vocula nantp pK non folum rebur,ftd£t lu ^tu'n dolorem figmficat Si filios fuos dolorem fuum efTe fcr.fiftct, rcâë primogenitum principium doloris fui uocaftct.Si uerô,qui leguut,Principium doloris mci,ad dolorem rcfpiciütqucm ex eo cou «perat Iaeobgt;qudd hic primogcnitus ipfius Icëtum fuum polluerat, cogitent eum dolorem non fuifle ilIiprimum.Præc- fieratenim ftupratioDinæ,amp; fatinus fiîioriimipfius Symeon amp;nbsp;Lcui.

Excellentta digiMtikis,inqiiir ,er exceUentiafortitudinis.'] Encomium eft primogcuiti. Dignitatis eft, filio elle filiiim uiri horitfti : fortirwdo eft,patris proercafte filium.At primogenitum tfie,exccllcr.tiain liabet digfiitatisqua primogenitus cæteris fuis fratribus iure primogtnituræ præfcrtur; fie primoge-üirus patri cft cxeellcntia fortitudiiiis. Particula h-æc in Ebræo fie legitur ïtî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘in''. uox

ex ce Here, óf “\n’'£xeelkntiam fonat.r.ilt;w uerô dignitatem «•iuerboK'ni.Qiiarc utrGonem banc magis probo qu.En cam qua.’ cft Sept, quæ ßc hâbet: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;auAitPüf àifdtéc/lne «ƒv.'sfz/aif, id

eft,durus toleratu,amp;duriisacpcruieaxiniuriamfeeifti. Vulgatalatina habet; Prior in donis,maior impcrio. Chaldæusparaphr. fie reddidit iTibiconuenicbat ut accipcrcs tres partes : primogemtu-ram,faecrdorium,amp; regnum.

Vtur lcgas,obferuandum nobis cft,cftê hoc antiquum i'ë ufitatum illis qui naturali funt prærcgati-iia cæteris prælati, ut honoris ac dignitaris fuæ rationem non babcanr. IIomo,ii!quit, propbeta, eum in honore elfet.non intellcxit,eomparatus cft iumenris infipientibus. Si fimilis Faël us cft iibs. Sic Ruben ifte dignitatifuæ non parcens,turpiillam flagitiocommaculauit,immo prorfus amifit.

Prudentiæ uerd £ft,qu()d huius ilbiin pater admonct,ur unde uitio fuo ceciderit,amp;l quid eontempfe rir,agnofeat.Facit ifta dignitatis commemorario adexaggerandum delufrum. Sic Efaiæ pi inio'Fiü-oSenutriui Së exaltaui,amp; ipfifpreucrunt me.Eteap.quinto: Vinca fadla cft dikëto meo.Etî. Rcg. li» Ego unxi te in rcgem,amp;;c.

Lcuises,inquit,ut aqua. Pertincthocad prædicata reprehenfionis amp;nbsp;exprebrationis. Exprobrat illi animilcuitatcmac iianiratem,quam afsimilataquæ.proprerinftabibtatcm. Vcriim non abcira-ucris, puto, fi legas ; Diffluens fîcut aqua non excelles,ut pertineat hæc pi.rtieiila ad uaticir.ia futurc-rum euentuum.q.d. Non erefecs,non excelles inter fratres tues, fed inftar aqnæ tffufæ diffii cs. Neu fie hoc 1111 pi ædieit,quôd fit pofteriras illius prorfus intcritura,fed qudd non fît prærcg.atiuam aliquâ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in Ifrlt;ieIc bab;tura,l!eCadmodummuItafutuia.Sicamp;lMofesDcurcroncmrj rrigefîmetertio dixit: Vf-

EXPLAN *A TJ o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S45

QHrM.nMj inijuit afcenJifli ledum patris tui.} Subijcit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rationem üidf lieft fins qiiöd dixitj

Non crcfccs, ucl, non excelles, fed inft.tr aqiiæ d fflucs. De hoe illins peccatoLifla eft inentio fiipia' ca. ÎDemonftrat hic lacob, licet tacueritliatJieiins, fatfTe tarnen hoe peccatiim à ecfcientia fua non ab-feonditLim, deinde talecfTe, ut condonationem non admittat, fed diginnn ht diuina uindicTta. Et 1 ucra dignus non eft utcrefcat, cxecllat honor,bus tiataliumfuorumponaturquraiithoriongiiiis dignitatiscp fiiaccontumcliam intulerit.

T«/jc polluijtißrutum meumafcendeitio uelafcendens.] In Hebrjro eft iiox eiuæ afcf ndentisfïgni-ftcationem habet. Septuaginta ucrrcninr,Jnqnod afceiid'fti. Ouftclos,Qiiandoafcendifti. PagninuS iieió fic .'Stratus mens cxcifusfuit. Et Mor.ftcrus ; Et ftratum meum efle d fijt.Ifti iiocem n?;’ uerba-hteracciptuntrefercntcs non ad Kuben afcen oremgt;3e confpuicatorero lecli paternijfedadipfum le-lt;ffum amp;nbsp;ftratUiii.Qiioniam uerd abfurdiiin uidebatiir, fï redderent, Et ftratum mtumafcendit, uertc-runt,Etftratum neumelfe defijt,exeifumeft,metaphoric^exefionemuclfub'ationemuoeantcSa-fcenfum.Etnos Germain abiquid defijftcuelrm diofublatumeftedidurifumuSjdiciinuSjEsiflv)^^ ^eß'jhcn, ld eft, nufqiiam apparct, fublatum eft. Rcfpiciunt ifii ad opiinonem Hcbi a-orfi, qui feutiunÉ Rüben non dormiiulfecum ßileahconcubina parnsfui,fed leftumpatris fui,de tabernaeuloBüea^ abftulifl'e, m jfum zclo matris fuæLeæ. Veriim fupràcapitejr.raanifeft^ lcgitur,quod32'»’'gt;idcft dorm ehr amp;nbsp;i.icuerit cum lila. Vulgata latina uoculain n''?:? prorfus negkJon

Shimeon er Leut fr.itres, ualit uiolentite metchterte corum. tn fecretim eorum tion Ueniat anima mcaey extuiillorum non uniantur interiora tnea. C^uoniam in ira fua occidcrunt tnrtim, er pro uoluntatefua fuffbde-^ runt murem. tlt;\a!cdidui furor eorum, (^uamam pcrtinax,cr indiÿiatio eorum (juu dura. Diuidam eos in ta-^ cob, er dilfergain eos in ifrael.] Poft Ruben pi imogenitum fcriiato artatuin ordine trai.fit ad Shimco.-nem fccundum poft Ruben, ilhlp tertiuin adiungit,i!cmpe Leui. Veeat eos fratres, non quddfoli candem habucrint matrem,cum adhucquatuor eftcnteadeincum ipfismatsegeiiir;, fedqudd to-dem effent iugenio, emfdem facinoris gratia eulpabilcs, quam etiam ob caufam cos cciiisnigit.

Vafa, inquit, uiolentijcmach-era; eorum.] Vulgata lariua habet, uafa iiüquitatis. óiart quidem ali^ quando proiniquitate lumitur, iienim earn iinquitatis fpiciem fîgnificat,quiruiÔf uiolentia con-ftit. Loquirurdegiadijsillorum,quibus irruptioneincuiitatcmShalcm Ecta trucidariintHeiner, Sichern, amp;nbsp;cunefos maiciilos, propter qued facinus eos hic reprehendit. Vide fuprà capite 34. Stii-' ® fuseft: Machæra; eorum fuut uafa, uel iuftiumenta uiolcntix. Fatffiim eorum damn.it uio.ciitiæ

amp;iniquitatis, tamabtft utilliusgratiauind.carit fibiins ciiiitatisSichern In Hebræoeft Quoniamn'ia’Gnonnunquam hab.tationcmfignificatjUifumeft Moi.ftero lt;Sf Pagnino ucrtere,iii liabitationibus eorum ; quafi fit an’'n^“gt;3T33, ^umlitera., 3, non adfit. Et Chaldxus habet, in terra habitationis, ucl incolatus eorum. Septuagii ta aliter Icgeruntamp;f uerterunt. S:ccnimh.ibenr, wlt;-Ts,\t7iiiy nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xifsaeiotxvniff,id eft,Coufummaucrunt iniufticiamexadinuciitionciplorum Pro

’'■73,id eft c!e, quod fignificat uafa, inftriimenta,organa, legerunt 'AbS) id eft, calu,quod fonaf,confunT tnaufrunt. Vau Icgcrunt pro lod. Significat atitemnVa coniummarc. Deindeilli dan’'n''quot;i3l2 fcnlc-runt dcducliim effe à uerbo n“s3 quod ad nucnire,iiei, inueftigarc fignificat, ut idem fit qiidd, Ex ad-inuentionibus corum. Rtipexerunt adaftutum e^rum confihum,qno conditionem cncumcifionis propofiicrunt Siehimit-s. Vulg,.ta latina refert prædicatum hoc reprehenfionis non ad gladios corn, fed ad ipforiim perfonas. Sic ennn h.ibct. Simeon amp;nbsp;Lein fratres uafa iniquitatis bellantia.H.cron.uer-tit, arma eorum. Refpexit opinor ad uerbum n“i3 quodexcidere fignificat, utcr.quot;“’',^3'c,id eft cxci-diacorum, proarmis excidij,opus uidclicct proinftruincnto operis, aiMcpille uidiatur. R Shlo-tnoh fic exponit vsta ‘'Xi' ptri'ya si’'ort p’’'! quot;'’73 ']’'ii?7,id eft,Significat arma gladij,lingua lonica Ma-charx H.iud quidem credo lacobum, ucl M.ifen uoc.ibulum lonicum iilurpafl’e, ucriiin quoniam 110 ddplicct ucifij Hieron. uifum eft cum Tigurina rcdderc hic,macharæ cc rum.

In fccretum corum, inquit, non ueuict anima mca,porcft amp;nbsp;fic legi. Infecte rum corum non uenit a.-nima mca,Sf congregationi corn non fucrunt nnira interiora mca, cum inir.t fua occidercnt uirü, lt;Sec. Teftatur incxrrctnouitx fuxarriculonccparticipcm fence confeium fuifl'econfilij confultationis duorum iftornm fi'liorum fuorum, cum iieccm patrarent Sichimitariim.

Infccretum eorum, inquit, non uout animamea.] Secretum corum uocar confilium corum, propfci fj quodftadiofeilludcelarunt. Sciebant uidclicct,non placitnrumpatri, congregationcm uerd uocar concurfationcmcorumadconfulrandum amp;raachmandum. Rcinautem eaiidcmbisdicitjcum dicit animam iuam non uenifie in fccrctum eorum, nec interiora lua congregationi eorum fuilfe unita.

Q;iod uerti Inr riora, ia Hebrxo eft ■'■33, quod fignificat iccur ineum,ficuti uox ift.a Exod, i^.uerf, jj. accipitur. Sic ctiam Septuaginta uerterunt.

Particula hæcin uulg.ara Lrina fic Icgil, In confilium forii non iicniat anima mea,lt;Slt;l in cccrii eorfi n5 fit gloria mea.qa tn furore fu.gS^c. Vox 333 etsa gloria fignificat,per qua hic alij innocentiä, aiij hono re ti Si bonafam.i,alij animaintcliigunr Senfus eft huius lc(flionis.Shimeon amp;nbsp;Lciii tales furir,ut nolim confiiioru Si coiifultationis coi n ciTe confors.Qiiarct’ Qiiia in furore fuo occiderör uirü'Hcmorc uide-hcet,uel Sichern.uclfingulare pofitum cftproplurali.Nifiquis ficiuteliigcndumcfle putat. Qinainfii rore fuo .i. cum perciti 1'unr furore, occidunt mquot;'K,id eft, qucmuis,parcentes r.cmini,et'pro uohu.tate fiu, id eft, fi fic placuerit, fuffodertnt mumm, nitcrcntur uidclicct pro indc inita fua pcrtinacia ctiain

S4lt;5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E s I M

muros ciuiritnm fnbuertcre. In priori fcntcntia, qua uidrtur lacob innocentiam fuam aflerf 1C5amp; re-prehendere fadlumfiliorum fiiorum Simeonis Si Lciii, illiid, Et pro uoluntatcfiia fuffoderunr miirü, innuere uidctur, elTe illos ciiiitatem non redid, fed fuffoifo muro ad perpetrandam cxdem ingreflbs, quo nociu forfan, ex improuifo in dormientes irrucrent.

Illud nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft,fuffodcrunt rnurnin, Septuaginta ucrtcruntjfubneruauerunt taurum. Et R.

Sblomoh exponit, lofephiim, quem aendiderunt. Et Thargum Hierofolym. legit,taurum,exponitijj de lofepho. Veriim fimpliciiis eft Si luftoriæ cêuenientiiis,ut legamus per furent,âd uertamus mu-rum. Sunt ramen qui piitant bos duos uerc' fubneruane taurü,amp; hoc jllis obqci loco infignis maliciæ.

Mctlcdiiiui furor cortm,inquit, quüt pertinax, O' indigMtio corum quia dura.] Maledicit non irac Si indignation!,fed pertinaciac diiræillorum iræ. Ira alioqui furor breuiseft. Veriîm quæ pertinax eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

inflexibiliter dura,dignam hic maledidlione uidcmiis. Pertinax autem eft, qux ad exitium ufque faciiit: amp;nbsp;dura, quæ fledli non poteftprccibus ullis. Talisfueratiftorum furor.

Diutdam eos,inquit, in lacobyOquot; differgam eos in ifrael. ] Rem eandem bis dicit. Vaticinatur illis defu tura ultione. Senfus eft.'Non habebunt certam Ôdparem cumalqsforreminpolfefsioneterræCanaan, led in tribubus fratrum ipforum difperfim. De Leuitisconftat,quôddifperlîfuerintinteralias tribus. DeShimeon Jehofue ig.legitur, cecidifle illisfortem in medio tribus lehudah. Qiiod autem nô dicit, Diuidet eos Dominus in Iacob, Si difpergcteos in Ifrael : fed, Diuidam eos, ôdc. argumentum eft, loquutum eflêeum ex fpiritu amp;nbsp;pcrlbna Dei. Alioqui maioris erat modeftiæ, quam ur opus De» fibrjpfiadlcriberet. Et hue etiam illud facit quod non dicit, Diuidam 6d difpergam eos inter filios dd pofteros meos, fed in lacob «8d in ifrael, ut formamfermonis non fui, fed Dei feruet.

Haiflenus tres primos filiorumfuorum pro meriris ipforumreprehendit,Ruben,Shimeon Si Leui, ' j idcp coram cæteriSjCumiam effet ex hacuita migraturus. Dubio procul nonerant duntaxathi tres reprehenfibiles, fed cacteri quoque ut homines crant, ira etiam in quibuldam deliquerant. Certc'Ic-hudahincaufa niirusfuæThamarculpabilis erat. Veriimnonconuenicbatut quæuis filiorumfuo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

rum deliria moriturusperftrmgcret.Et hifee tribus ignouifltt,nificnormiuspeccallcnr.Admonemiir, conuenire hoc difcretionis patribus familias ôd pi-æpcfitis, ut nec quæuis fuorum errata Si delida in-feiftcnturj nec enormia difsimu ient, fed iila coram omnibus rcprehendant,iSd caftigent,ficuti Apofto-lus præcipit, quo timorem cæteris incutiant.

Ichudahftu es quejn laudabunt fratres tut, manus tua m ceruice inimicorum tuorum, incuruabuutur coram te B filij patris tui. Catulus leonis lehudah : à pr£da fili mi afeendes, incuruabit fe, accumbit quaß leo,o' quaft lee^ na. Ctuii excitabit eum d Non recedet feeptrum à lehudah, o diilator de medio pedum eins, donee ueniat Si' loh, O' huic eritaggregatiopopulorum. Ligabit ad uitcmpuUumfuum, O' ud palmitemfiltu apne fua.taua' bit in uino ueßimentum fuum, O' in fanguine uuarum operimentum fuum. Kubicundis erit oculis à uino, o bis dentibus i laäe. Omnia ad uaticinia pertinent, nil) forfan illud, lehudah tu es quem laudabunt fra tres tui, legendum fit in præfenti, quem laudant fratres tui, ut habeat prædicatumlaudis Si encomij, fittp fenfus .•lehudah ,fic tegefsifti inter fratres tuos ut laudem inter cos frs conlequutus. Et reuera lîc dim in caufa lofephi turn erga patrem in caiifa Biniamin cum uidereiitur fimulomnes effe in difcrimi-ne,fidelirer5dcordate'geflerat, union immeritatgt;fit laudem inter fratresfuos non modo lofcphdd Beniamin,fed Si reliques confequutus. Egregium plaiiè hoc genus laudis nbsp;nbsp;fic uiuere in medio fi a-

Obferuafimulquomodo alkidarad nomen ipfius. lehudah fignificatlaudanrem Si confitentem. lehudah,inquit, telaudantfratrestui. Q^d. Vocaris laudator. Laudatus es inter fratres tuos. Cum natus effet, diccbat Leah mater illius : lam laudabo Dominü,eam(p ob caiifam uocauit eum lehudah, nomine hoc ab affedtu diuinælaudis fumpto. Hicdiuinæ laudisfilius, cuius gratia mater Domino facrificiuin laudis obtulit gt;nbsp;ipfo nomine öd fe dd fratres laudem Dei exci tans hoc gra tiæ à Deo accepir, ut mcrito fac^orum fuorum laudem fit .i fratribus fuis confequutus ,ut effet iam non folum materia SC occsfio diuinæ laudis, öd præterca laudator Dei, fed öd laudatus inter fratres.

Manus tua, inquit,in ceruice inimicorum tuorum,ödc. Trimembreefthoc uaticinium lacob de tri* buliidah. Primiim prædicitde bellica illius dexteritate. Deinde de regno illius regnandiîp perpetui-tate ad ipfum ufque Chnflum duratura. Tertio de iibertatc terræ peflefsionis illius.

Adprimum pcrtinct quod hie dicit; Manus tua in ceruice inimicorum tuorum. Hoc eft.‘VinceS ac fupprimts inimicos tuos. Viótoris eft, uerticem hoftis manuprehenfam ad terram deprimcre.Iu-dicum primo uide , quomodo hoc diuinitus datum fit luda:,ut dux effet belli poft lofiiah centra Chananæos.

Incuruabuntur coram te filij patris tui, inquit. ] Intelligo hoc diiflum de eo quod faftum eft poft mortem lofuc, quando ludah dux eft belli eleiff usa fratribiisfuis. Dubio procul tanquam ducemeiim rum funr uenerati cæteri fratres, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Cdtulas leonis ludah,o^-] Et hoc eft de bellica uirtiite diiftum, propter quam eum leoni,!eenæ,ôd ca-tiuo leonis comparat.leo capta prædaaccumbensnon fine periculoexcitatiir. Prædicitfore, ut tribus ludah pi çdis hoftmtn potiatur,öd inftar leonum futurus fit terribüis non modd in acciniflu belli, fed Si peft uiiftarias quiefcen$,adeó, ut nemofitcum citra difenraen iritaturiis amp;nbsp;excitaturus, Refernnt hoc nonnullrad Dauidem.

Nonrfcedet fcpptnimà IcbudahSf diftaror de medio pcdum eins donee reniât Sliiloli, amp;rc. Refc-lt;-rcndiiin hoe eü adetninentiam regni acfuperioris poteftatiSjde ciiiiis diuturnitate iiarieinatiir, qua- à Daiiide cocpra durauitiif«^ ad iiiciniim Chi ifti adcentiim.Notiiiseftqnàm nt fit admoneiidiim,qiiod in Hebi-æoefteatr, id eft, nirga, fiiini pro feeptro regio, adeetjj 8( pro gnbernationeregni. Iiliid,Et .didtJtor de medio pedum eins, référant ad Sanhedrim,id eft,indices fecnndariæ poteftaris peft regem* Onkelos Chald* Paraphraftes nocem Hebræamqna?hichabctnr,ncrtit,K“iQt),id fft,fcriba.. Sept, hibentidcft,princcps, dux,moderator. Vulgataqncqj latinahabet,dnx. Pagninus nertit, legiflaror. De medio pedum eins inquit. In Hebrrro eft, ■\•'’'?squot;^^’'□‘Q•ChaId.l1abct’'^‘^S^ ’'33’0, id eft à filijs fihorumei'iS. Sept. (»■ rüfi xvri', id eft ex lumbis eins. Et uulgata latina de femore eius, u-.dentur Septuaginta refpexiflead locum qui eft Deut. rs. nbi fic Ifgitur;Tencra.’in te delica— ta-jamp;c. ocuhs m dignabit in uirum fuum,amp; in filiam fuam,amp; in Eciindinas fuas, quæ egrediunt^a’o id eft, de medio pedfi eins, quod fane'nihil eft alind qu.àm de utero eins.Vcnimea loquutio ma-g'S conueuit mulieri quam niris. Sunt ex noftris qui per pedes, excrcitus pedeftres inteliigaut, quod tertum efte uidetur.Alibi fi'mplicius uidctur,ut de medio pedum eins nihil aliud elTc fentiamns ejuàm, . de medio eins, tribus fcilicet ludahjit fit loquutio qualis eft a pud Græcos f« rûf id eft, ex pe-d bus : quod nihilfonataliud, q c medio. Scnfusigitiir locihuiuseft ; In Indah di’rabit feeptrumre-giiim,amp; poft hoc iudiciaria dignitas ufip adaduentü Shiloh. Non toilet c medio lehudali poteftasgu bernandiacmoderandi populum Ifraelis donee ueniat Shiloh.

Vox etiain Shiloh uarie redditur. Nufqiiam reperiturin facris fcriptùris prxterquam hoc loco* Sunt qui putanr eamefie compofitama 'j^tuquod filium,amp;n loco,quodciusfignifica^utfb.» net films eins, Indar feilt cet. Rurfus funt qui negent n pofitum p; o, fed fic efiê pofirum a fpintii fando, nt innuarur Chriftus filins inulicris. Habet enim nnotam articuli focminini generis. 71 lij pn*‘ tant n pofitum elfe loco fi heth, ut legendum fit fi’?-':», id eft miflus. Sic iiertit latinns iiiterpres ; t)o-necueniatqui mirtendus eft. Septuaginta quórefpexcrunt, non uidco.Illicfic ncrternnt,

ld eft, efonce iicniant qiiar repofita funt ci.Origenes indicat in qiiibiifdam cxem-plaribus elle, Doneencniatis, cui repofitumeft. Apparetillos uoccmfi’7''ty fic intellexiftc. u; ciii, pro^’', id eft eft, o’? pro V? ,idcft ,ei.q. d. qui ci eft uidelicct promifrus,acinfuumtempuS repc firns* Veriim hare omnia, meo iudicio, non bene Molaica- diócionis fimplicitati eonueniunt, ad quam pro-pins aeced re iiidcntur, quin’y^'w dediicunt à n’yur. quod pacis nel pac.ficatioiiis fignifi'cationein fia** bet, U rShiloh fit pacificator populo Dei prcmifiiis. Hie aiitcm nemo ahiiscft quam Chriftus, prin.* ceps pacis. Onkclus Chaldteiiis refté nertit Hfi‘'tP'C ny, id cft,doncc ueniat Mcfsiah.Et R.Shlo.** rnoh expoiutbanc uocem,■^’?n7n^“^'?‘0fitr fi’'VU12fin’7’l3, ideft, rex Mefsiah, propterea qtiod illiuS eft regnum. Et Thargum Hierofolymitanum : Non deficient, inquir, reges de domo Ichiidah, neep fcribædoiflores legisdefilijs filiorum cius,ufqtie ad tempus quo ucnict tlt;fi’'ir’i3KS’;’a,ideft,rex M fsiah. Tribusiftis teftimonijs Tbargi Chald. Thargi HicrcfbIymitani,amp;R.Shlomonis refpon-deant liidæi, qui contendunt iiocem bane fi’7’'tr r^on pei t.ncrc ad Cliriftum,de quorum uanis ac friuo-lis obiciflionibus fi cui cordi eft illas infpicere, ilidcantiir quae Paulus Fagius in annotationibus fuis, uerfioni Thargi Chald. adiedis ex Galatino congi^sit.

Nos hoc loco manifeftum uatieinium habemus,quoprardi^Ium fuit non fuifle defituram regiam ct iiidiciariam poteftatem lt;a tribu ludah, nifi inftarct aducr.tus Alefsia’. Vnde plane' de excitate fua mileri Iudxi conuineiint,qiia ocexcati non agnofeunt ab co tempore q Herodes Afcolonita ali nigena do-lo regnum ludaieum ad fe traxit, Hyrcanum, Antigonum eins filium,reliqiiias regixftirpis,fcribas 5^ dadfores legis Q''fifi*\fi')3,amp;’ omnes Sanhedrin interemit atep ita regnum amp;nbsp;iudiciaria poteftatem domui lelnidah prorfiis adcinit, locum fuifle fadf urn prophetix huius per adiicntum Shiloh, id ift, Mef* fix adimplcndx: Et hue refpexit Eiiang. Lucas cap.i.ubi de natiiiitate Ch.rifti nai raturiis mcminit cf* fe eiim narum Bethlehem in prima defcriptione Ca-f. Aiigufti, cuiuS ed dfo fCta Iiida a Romano cen-fiii fitbicdfa trat. Quare cum abeo tempore, fic ipfi fedes regni ac facirdotq, Hierofolyma iiidclicet, deftriidfa fit, amp;nbsp;gens iiiiiucrfa partim dTetaipartim in genres difperfi, utad hunc ufqj diem annis pro-« pe mille quingentisnequeO3W, neep Q^ppifix: de tribu lehiidah, neep a^sna de tribu LctiiSc Aaron habuerint qiiicquid illi obijeiant ; nos eertd teneamus uenificMefsiah prcmifliim, clTilp adiicntu il-lius uatieinium hoc laccbi adimplctiim.

Ef huic4ncjuit,erit dggregdtio populoru.] Vulgata latina habet, Et ipfe erit expeefatio gril tin. Si c tier-* terunt amp;nbsp;Septuaginta. Habet hxc particula uatieinium de iiocationegentium, quam hie fpiritiis fan** dus aggregationcpopuloriim uocat, illam'ip ad Cliriftum fiituram pixdicit, qua de re uide Efa. x.

Ligabit,tnad uitent puUumfuum,^^ ad paltnitctn,cxc. ]Idem bis dicit.Vaticinatur de bonirate ter-rxquxludx erat forte obiientiira. Célébrât cam ob copiamuini,amp;ladis. Adcopiam iiini pcrtinct quod dicit ; Ligabir ad uitem pullum fuum, amp;nbsp;ad palmitcm filium afinx fux. Intcllige inter iiinde-miandum, ii t unis onei et afinum fuum.

Laiiabit in uino iieftimentum fuum, 8! in fanguinc uux opcrimentum fuum. Rurfus idem bis dicit. Idem enim eft iieftimentum et operimcntum,item,uinum ô* fanguis uux.Non eft ante intclligendum qiiodtribus Ichudab fuerit ueftimct.1 fua lotura uino,com id melius fiat aqua, fed c|uod tanta fuerit il-lisfuturauiniabundantia, iitfieominodum eflet,pcrindclottiriefi’cntntftimenta fuawinoatqueaqua,

S48 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S I M

Rubicundis, inquit,eritocuUs à uino. Arbitrer parte pefita pro toto, oculos pro tota fade. Scnfi.s ift: A Rubefeent faciebus ex largo inni ufu. Ad copiam latftis pertincr quod fubinngit : Et albis dentibus à latfic. Innuit, fertilia illi amp;nbsp;iarga fore pafeua, adaicnda pecora amp;nbsp;armenta. Expenimus ifta feciinduni fi(nplicitaremlitcræ, quam ego, quicquid OrigeneS hoc locofcnriat, amp;nbsp;qui ilium fcquuiitur,cmiiii:o uerumamp;Sgermanum fenfum uaticinij huius habereiudico. Admodumtemerariumeftquod Orige-ties hie dicit, non polTc ifta ulla rattone, ut fibi uidetur, de hiftoriali luda exponi, nift ludaicis fabulis annuereuclimus. Siceneruanturfcripruræprætextulênfus myftici,amp; caufa Chrifti incredulis ludais tanquam fophifticis commentis, non fobdiS Icripturis fuffulta fir, ridenda exponitur. Interea ubi kiu-pukis uel nodus aliquts eft in ipfis uerbis expheandus, præfertim quod fanciac lingua: phrafin attinct, ibidcprehendunturallcgorizatorcs 8i myfticafores ifti quouis pifee magis muti.

Zebulun adlittiumaris habitabit, vipfc [erit] lt;lt;d littusnauium, latus aus ufq^ ad Zidonam.] De huiuS pofteris nihil prædicit aliud quam quo terræ Canaan loco fint habitaruri. Pofiefsio illorum defcribi-turlehofucip.amp;illicquoquementiofitmaris,amp; pratereamentis Thabor. Magnacommoditaseft uicinitatc maris, prxfertim co loco, ubi célébrés funt partus, qualis hic nominatur Zidon, amp;nbsp;littus, ideftjftationauium,

iffafchar aftiuis offeiis cubabit inter duos terminas. uidebit tnanßonem ejuodfit bona, cr terram quodfit a^ m«na,çy'indinabithumerum fuum adßrendum, eritf tributoferuicns.] Huie tnbui futurum prædicit, ut 'feruiat in tribiitum, deditatjj fit laboribusfercndis.Etcaufam huius addit, quód uidcliccr cupide am-plcxura fit manfionem fua; fortis, quant habitura fit in terra amana, inter duos terminos. Et hos ttr-niinos exponunt lirus maris mcditcrranei,amp;; litus maris Galilæi,uel ipfitis lordanis.Iehofiia: 19, Vidc-tux hiiic tribui fortem cecidifiê inter moiitem Thabor amp;nbsp;lordanem. Qiiare uerefimile eft commcdain fuific amp;nbsp;fertilem earn terram. Vocat autem hanc tribum afiinnn ofleum ,id eft, robuftum, ad ferenda oneranatum. Obferuandumeftquidaccidatiilisquibus habitatioterræ fertiliséamccnæ.contingit. Redduntur quietis amantes amp;nbsp;retinendæ illius gratia finunt fe redigi in feruitutem, maluntlj,’ elfe tribu tarij, amp;nbsp;oncra feruitutis ferre, quàmaliud uitæ genus amplelt;fti,quodfitcumdifcriminc coniunôtü. Hoc genus hominum aptum eft ad feruiendum, ineptum ad imperandum, quare conuenienttr eompa ratur afino. Septuaginta aurem aliter ifta legunt. Sic cnim habent ; Ifachar bonum concupiuit, qua-re quiefeens inter fortes, amp;nbsp;uidens requiem quetd eflet bona, Si terram quôd eilet pinguis, fuppofiiit humerum fuum ad operandum, amp;fadfuseftuiragricola.Varictatishuius ratioeft, quôdquxdam ali- g ter legeiHUtqiuàm noftraexemplaria habent, quædametiamaliofcnfuaccepcriint. Qiiodin Hebræo eft Ifaftchar nisVi, id eft, hemor quod afinum fonat, legerunt ipfi Ton,id cft,hamad per daleth quod fi-gnificatconciipifcere, Si uocem d'as quæfonat oS olsis, accepertinr pro placido^ utili, amp;nbsp;bono, e]uam fignificationem in commentarijs Hcbræorum habet. Atque ita quod nos Icgimus Ifiafchar, afitius of-feus, ipfi uerteriint : Ilachar concupiuit bonum. Deinde quod nos habemus. Inter duos terminos» reddiderunt. Inter fortes In Hebræo efta’'nn\i7T3nT13, qi’Ç «ox du(ff.i «à uerbo narr quod ordinandi ac conftituendi fignificationem habet, pro tirminisin feripturis ponitur j non hic tantum, fed Si ludicu î. ubi fie lcgitur,a''naarany'anaw'ms’? ,id eft. Ad quid liabitas inter terminos i Qiioniain autem terminifà nonnullis intelliguntur de terminisuic®iarumtribuum,forfan Septuaginta pro terminis fortes pdfucrunt, proptcrea quódunicuique tribui fui termini forte fiierunt conftitiiti.

Et illud,Erittp tributo feruienSjquodin Hebræo eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reddiderunt. Etfaéliiseft

uir agricola 3uocem nay non proferuire,fedpro colcreacceperunt; iitfenfus fic,rtdituum gratia colct terram.

Chaldæiis Paraphraftes On/teloS plane'contrariiim fenfum exprefsit in eo quod uertit : Et fubiccit prouinciaspopulorum,amp;deieuit habitatofts carum,amp;quircliôlifuntineis fcrui«Slt; tributarijciuS fadli fucrunt. Veriim hæc fententia magis quadraret leoni quam afino, hoc eft, populo non ad domi-uandtim, fed ad feruiendum dedito. gt;

Dan ludicabit populum fuum, fient uiia tribiium tfraeîis. Erit Dan ferpens iuxta uiam,ferpens iuxta femitS, mordens calcaneos equi, cf cadit a[ceiifor eins rctrorfum •] Exiftiman t hoc uaticinuim de tribu Dan referendum elfe ad Simfonem qui de tribu Dan prodij t. Si llraelem annis 10. giibernauit, deiÿ manu Phi— liftinorumafieruit. Mihi uidetur non efië prçtcr rationem dieffum, qiiddfuum fiierit populum iudica-turus Dan fient iina tribuum Ifraelis.q.d.Si qua tribus eft inlfiaeiequp fiios fîrgiibcrnatura,facicthoc tribus Dan. R.Shlomohtamcnexponitad hune modum’\‘i3yntils;ii’'n’'’?ilt;quot;iti;''’72,id eft, Omncslf-raclitæ crunt ficut unus populuseius,uel, cum eo. Allufit ad nomen Dan, quod iudicandi fignificitio ticm habet : feiifitép fore, ut rébus aftliiftis tribus ifta fibijpfinêdcelfet. Poflcfsio illius fuit ad mare mediterranen in regionc Philift. in qua monftiant mari timæ ciuitatcs,Ioppc, Lyda,Gath, Accaron,Tam-ma Si AzotuSi Qiiare iiccefiiinum fuit, ut uigilanter Si cordate'fe aduerfum hoftes Philifteos gererct. VigiiantiamhancexprimereuoluitIacob fimilitudineferpentisiuxtauiam infidiantis. Sicilia tribus hoftibus Ifraclis infidiasftruxit,quo minusamp;ipfi,amp;rcliqiiistiibubusnocerepoirent. Remeandcm autem bis dicit .'Nam ferpentem elfeiuxta uiam,idemeft quodefi'elcrpentemiuxt.a lemitam. In Hebræo funt duæ noces tuns nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæ arnbæ ferpentem fignificant. Poftreinam ali} afpidem,

alq ceraften, id eft cornutnm ferpentem , nertunt Tharguin Onfeelos ad Simfonem referens fie habet ; De domo Dan eligttur,amp;rconfurgct uir ; indiebns eins tedimetur populus cius, Si in anms

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E X P L A M A T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;849

^nnis huiiis requicfcent paritcr tribus IfracLErituir qui eligerur confurget de dortio Dan,cuiiis rer *^or irruet fuper populos, 8C cædcs eius præualebit in Philifteis, taiiquamferpens amp;nbsp;coluber quiefcet ‘nuia, ÔC tanquam afpis infidiabitur in femira,interficierrobuftos incaftris Pliilifteorum équités cum peditibus : eneruabit equos eorum SC quadrigas, arquederjcietafcenfores eorü retrorfum. Et Thar-gum Hierofolyinitanum ifta nominatim ad Simfonem refert.Sic etiam R. Shlomoh exponit. De Iiifto ria illius Hide ludicum IJ. 14. ir. icgt;.

Sdlutem tuam expeélMi Domine. ] Septuaginta legunt. Salute expeftans Domini,amp; referunt ad prj^ Ccdentia.exiftimo legendum illicefienon 7rff’/A^’'tfA’,fed f£y,idcftjcxpelt;fto,ut fit particula fepa.-ratim inferta. Imtnifcet lacob affeétum fidei fua?, quac excitabaï in corde ipfius interea dum de euen.-tibiis pofteroruin fuorum uaticinabatur. Senfus eft; Scio quid patribus meis SC mihi in peregrinationi-bus noftris eucnerit : præuideoinfuper, qiiàm miiltis tribulationib. exercendi fint pofteri mei : ueriim hxc mea femper fuit amp;nbsp;etiamnum eft fpes SC fiducia, non defore nobis falutem tuain, quant maionb. nicis promififti. Tliarg. Hierofolymitanum difertc' refert ifta ad Chriftum. Sic cnim habet : Dixit pater nofter Iacob,ncç redemptionem Gideonis filij loas, qua; redemptio temporalis erit, netp redem-ptionemSimfonis filij Manoah, quac redemptio tranfitoria erit, fed redemptionem Meßiac filij Dauid qui ucnict ut adducat filios Ifrael ad fe, SC huiiis redemptionem expeftat anima mea. Hareibi.

Gad,accinfîuf accinget eum, eripfeaccingeturpoürano.jNix.in Gencfilocus eft obfeurior ifto. Id pater, uoluilTe lacobum alludere ad nomen Gad, quod à matre accepit, cum natus effet.Di-Xcratenimns3gt; ideft, in fortunajUel fortunate'. SC præterca T\3’'fonataccin^lum, .^^^a.QlIarcpræd^~ citilli fortunatum belli fucceffum ! Hiftoria tribus huius, fi quid illa ad intelledlum uerborumiftoi ü facerepoteft, legiturNum. ji. lehof. 1. ßfxi.Summailliuseft.Petierathæctribusunacum Rubenitis amp;nbsp;dimidiata tribu ManafTe, ut daretur ipfis pofTefsio in regno Seon régis Amorreorum, amp;nbsp;regno Dc régis Bashan, propterea quod regio illa effet apta pafeendis armenris SC pecoribus, quorum magnas-habebant copias. Annuerat Mofes peritioni illorum, modo accindi ante fratres fuos lordanem trau-fiient,nec ab illis difceckrent,donee SC illis fuac conftarent polfefsiones Hoc prjftiterunt fticnue',accin-fti SCarmari praccefferuntantelfraelitasfratresfuos,necadpoffefsiones fuas rcuerfifunt,donee he-ftibus fubadiS terra effet in tribus Ifrael diuifa.quo facT:o, à lehofuah dimifsi ad fuoS funt reuerfi. Ad banc illorum hiftoriam exiftimauit Onkelos pertinere uaticinium hoc lacobi.Sic enim uertit ; De do-B mo Gad caftra armata erunt, quando tranfibunt lordanem ante fratres fuos ad bellum, SC cum mulra fubftantia reuertentur in terram fuam.Et R. Shlomoh fic cxponir. Habet SC Tharg. Hierofol.eundera fenfum. Et uulgata latina hue refpicit. Gad,inquit, acciniftus prœliabitur ante eumfifraelem fcilicet) Sc ipfe accingetur rerrorfum. Hoc eft, redibit ad fuos accirdtus tanquam ui(fior,non difcindus quafi Hilft US ac profugus. Si fi hunc fenfum fequimur, erit hic uerficulus fic uertendus : G ad,accingcndo ac-cingetfe, SC ipfe accinftuseritpoftremd, uelin fine. In Hebraco eftapy quod plantam pedis fignifi-cans, pro fine amp;nbsp;calce operis alicuius fumitur.Sunt qui fic exponant ; Gad, etiamfi cuneus armatorum cingar cum, ipfe tarnen ilium tandem cinget, id tftfuperabit.Septuaginta procul à uerbis difeefferunr. Gad, inquiunt,rentatio tentabit eum,ipfeauremtenrabit eumiuxtapedes. Pagninusficucrtit : Gad exercitum fuccidet,amp; ipfefuccidet calcanéum. Mftiftcrus : Gad, cuneus deuincet eum, amp;nbsp;ipfe demn-cet tandem. Hieron. Gad, latrunculus latrocinabitur eum, 8C ipfelatrocinabitur plantam. Quoniam locus obfeurus eft quamuis uerba fint trira SC nota, diuinar quifque 8C reddit qd uerofimile elfe putat.

Si qms Hebrxaipfadefiderat,fic habcntaduerbumapynS’'Kquot;\ni ■'•\ni5''Tn5135 ideft, Gad,gc-dud iegudennu uehuiagud akeb. Ex omni hac uerfionQ uarictate germaniorem efle puto,qux quam-proxime' ad hiftoriam tribus huius accedir.

Sufpteor illud, naquot;, quod fine uau pofi'tum eft, non effe à quod accingere, fed à na quod profpe-ritatem SC fortunam fignificat,cffe deduffum.’licet nufquam fimile illi inueniam,ut fenfus fit; Gad,ac-cingendo accingetfc,amp;ipfeprofperabitur tandem, uelinfine. Sic eritna’' allufio ad rationemno-minis Gad.

De Asher ; Pinguis erij panis eius, o' ipfe dabit delicids régis.} De Asher inquit. q. d. quid dicam ? Pin-guedinempaniseiuspixuideo. Eatanta,erit, utfatisfutura fitadregiasdelicias. Vaticinaturde u-bertate poffefsionis huius qux tribui Afer forte ceffura erat. Habitauit Afcradmare ufquead 2ido-nem amp;nbsp;Tyrum, 8C Carmelum montem, inter marc mediterraneum, SC fortem tribus 2abulon,ficu-ti uiderc eft Ichof. tp.

Magnifacit fanftifsimus patriarcha terrenam hanc felicitatem, qua beneficio Dei pofteris fuis tel-^ Iuris erat obuentura fertilitas. Magnum fane' eft hoc Dei donum ; ueriim multo maioris fiicienda eft pinguedo panis Chrifti, qua ad acternam uitam cibamur in ipfum credentes. Non improbo, fi quis locum hunc ad'myfticumfenfum panis Chrifti accommoder,amp; ex animo cantet; Pmguis eft paniS Chriftiprxbebit delicias regibus. Illud uerd uehementer improbandum eft, quod huiufmodi tarn ueteris quam noui Teftamenti fcripturis fuperftitiofifsimum illud corporis Chrifti feftum,ut uo-cant, nouifsimé ab Vrbano Rom. Pontifi'ce, contra ucrum SC germanum Dominica: cecnae ufum in-ftitutum, Romanoip quxftui accommodatum,fimplicitati fidelium obtrudHnt,amp;:cömendant. Quid dicam de uentribus illis, quorum Deus uenter eft, qui ut opima 8C pinguia beneficia, ut uocant j unde inocio öfluxu faginantur,ex fcripturis ludentes extollantjinlwc uerbacantillantcsßf deliciantes pro rum-

SfO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I H € E'N E S ï M

prorumpiint : Pingiiis eft panîs Chrifti^amp; prxbcbit deliciaî rfgibuî. Bona Ecckfîæ iiocant pîngvçm panem Chrifti, ciiius uricp tanta eft pingucdo, ut cœpcrint iam olim ex illo regiim ac principiiin filiî inEcdefia deliciari. Hiiius gratia contendunt fflif magnatumad Epifcopatus Si prapingucs Abba-tias, aliaslp pnclaturas. Scd uæ maligiiis hilce leruis coinedctibus Si bibentibiis in domo Dominîjftly ipfos nongrcgcm Domini pafccntibus. GrauifsimHmcritillorum iudicinm.

• Naphthali ceruit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;danscloqutadécora.] Alij Icgiint in mafculino^ccrnus cmifTuS.In Hcbrço eft,

Hebrçojinquitjita feriptü eft : Nepbtiialim agerirriguus dans eloquia pulchritudinis, fignâs ggt; aqux calidæ in ipfa nafciint tribuffue ggt; fuper lacü Genefireth, Si fliiento lordanis irrigua fit. Porrè ubi nos agrü irrigiiu,®^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«’«'a.it/w^'.i.uirgiiîtü refolutu pofuerunt, iiiHtbrao Iegif,nT»’7U?n'?’'X

aiala leluha, qd poteft Si ceruus emifiiis transferri,^pter teporaneas fruges nelocitatë terrx iiberioriï oftendens. Scd melius eft,fi ad doftrinâ Seruatoris ciindla referamus,qd ibi ucl maxime docuerit,ut m lJlatth.4- Euangelio quo(^ feriptü eft. Hæe ille.Onftelus Chaldæus fie uertit: Naplithali in terra bona cadet forJ 1^. 9 eins. Si pofleßio crit friidfifera, laudabunt Si benedieent fiiper cos, id eft, friiclus.^

Tliargum Hicrofol. uertitceruum leiiem Si celerem co qudd Naphthali ce'crrimo ciirfu nunciutn attulerit ad pattern de lofcpho qudd adliiic uiueret, Sic. Sic uarij refpcdîus uarias reddunt loei Iniiiis uerfiones. Arbitror tarnen eospropius accedere adgermanum iênfum, qui ad alacritatem tribus Na-phtliali rcfpiciunt, quam ilia dcelarauit lêqucndo Barachfiliü Abinoem Si Delbora prophetiflam ad uerfusSifaramin præ!ium,quæhiftorialcgit Iudic.4. dë s- lUud, Danseloquiadécora,referendumift ad pulchcrrimum illud cantieu Delboræ prophetiflæ quod de uidloria aduerfus Sifaram parta cceinif. Vide ludic. y. cuius uerba amp;nbsp;compofitio fie finit concinnata, ut uere'nQtP''‘i‘ate dici pofsint. Qiioiiiam Barach ille de tribu Naphthali fuit. Si feriptura illi non modo belli IniiuS adminiftrationc tribuit, fed Si decantico ifto dicit ; Gecineriint Delbora Si Barach filius Abinoem in illo die diecntes,amp;c. rtdlc de tribu Naphthali prædiclum eft hoc loco, quod daturus eftet eloquia decora.

7ihta crefeens lofeph, filius crefeens iuxta ßntein, tedificiuin exurgens ultra inuros. ] lofcph fignifîeationc habet addendi Si augendi. Ad hanc alludcns Iacob, uatieinatur de multiplieatione Si augmentis po- g ftcritatisillius, quibus in duas tribus niimcrofifsimas erat' multiplieandus. Hocrefpcilfu comparâteü germini uel arbori crefeenti iuxta fontem, cui non deeft aqua irrigationis,unde alacriter in aerem exur gatjiSi copiofîu.s fruéfificet. Deinde comparât eum xdificqs fplendidioribus. Si fie in fiiblime exurgen tibus,ut muxos ciiiitatis fupcregrediantur,qualia efle folcntrcgum ac prineipum. Hoc fimiliprxdieit de potentia Si gloria tribus Ephraim, qua; ad regni erat faftigia afeenfura : Si fimulprineipatum prx-fentem lofephi célébrât, quo fratresfuos excellebat.

Habet hic ucrficulus in Hcbrxo ad hune modü ; nitu quot;Vy myy nua '[quot;y ''’?y nV3 p qoA*' niB p amp;nbsp;uarie' uertitur. Vulgata latina fie : Filius aecrefeens lofeph, filiuS acerefeens «Sôdccorus afpedu.In-terpresifte duas aliorum uerfiones coniunxit. Suntquiuoecmn“iQqiiçhicfeeundd ponitur more car-minis,fimpliciter ut pofita eft aceipiurit Si legur.t •fùlius acerefeens lofcph filius acerefeens : aut filiuS fruiflifi’cationis lofiph, filiusfrucff .ficationis. Deinde finit qui illam dedueunt a uerbo ‘aKQ quod déco rare fignifîeat, ut nnü idem fit qd niMS elifa alcph litera, Si uertunt ; Filius decoriis lofeph, filius de-corus : Si quoniam illudpy'Vy etiam legi poteft iuxta oeulos (Nam py Si fontem Si oeulum figni-ficat) intclligunt partem eile pofitam pro toto. Si uertunt dccorus alpediu. Vtramiÿ hanc uerfionem coniunxit hic interpres. Hieron. fie uertit; Filiusaudns lofeph, filius andlus fuper fontem. OnàeloS fie habet : Filius meus qui multiplieabitur lofeph, filius meus qui bcnediectur tanqiiam uitis qua; plan rata eftad fontem aquarum. Sunt qui illudpy •'7y hoc fenfu accipiunt : Filius acerefeens lofeph, filius acerefeens ad oeulum, id eft Gennanice'^tifehenlicb, tantis nidclicet audiibiis ut fpcdlando depre-hendi pofsint. Septuaginta fie uerterunt ut nefeiam plane' quomodo Hebræa legerint, Si quo nam refpcxerint. Sicenimhabent:vtÛTcertiff'n^iene lofephfiliusaudtus dcfidcrabilis,filius meus nouifsiinus, ad mereuertere. Apparetcos primumillud ma P concorditer Icgifle ciim alqs, Filius acerefeens : fecundum uerd p, pro p» id eft fi-lium décorum. Si py n^y pro afpeiftu int,ellcxifle atqiie iiertiftc /«À£./TJr,ideft dlt; fiderabilis,amabiliS. Deinde illud mys Icgific myï ’'S3,id eft filius meus progrefsionis, ac ucrtillê filius meus iunior, id eft adhuc fuccrefeens Si progredics. Poftea illud viu? ’’^jy IcgilTe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’’’yy Si reddidifle. Ad me re

uertere. Sic diuinare licet in tanta obfcuritate uerfi'onis ; certi quid tradere, non ira. Germanicus inter pres utriinç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à nKa dcduxit, ac uertit. Hasholdfclig hindlofeph,das holdfclighindan^ufehen. Non

male'conuenit hæcuerfio ciquodfuprà delofepho memoratum eft, quddfueritafpedtupulchro Si forma eleganti, capitej?.

Qiiod eonfequenter uerti,æd;fieium exurgens ultra muros, admodum eft obfcurum. In Hebræo fie habetur^iu?•'Vy TOyï nquot;\33. Latiniis uertit ; Filiac difeurreruntfuper murum.fic uert t Si Alonfterus. Hieron. Frliæ gradu compofito incedentes fuper murum. Pagn.Fihæ incedebant fuper murum.Scn-fus eft; Tanta efteius piilchritudo ut filiæ ciuitatis muros afeenderint yai'3 Vsn’on’? ut Shlomoh ex-ponit, id eft, ad contemplandmn uenuftatein eins. Nou uidco, quomodo ifta fatis coimcniant ad am* phtudi-

E X P L A N A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;85t

A pütiidnicin SC grauirarcm pracfentii iiatidnij.Onfeeios Chaldæus fie reddidif Dut tribus egredien tin de fiiijs ciiis,3ccipient^ partem Sd ha:redirutcin.Hic per iiocem B''53,id e(l/ilias,tribus Ephraim amp;Manart'e ex lofepho Ortas intellexit. Qiiod ego uerd teddidi, Aedificiutn confurget s ultra mu-roSjin caitfa eft,primum quod apparct lacobum duabiis fimihtudinibus Si augincr.tum excellen tiam lofcph cxprimere,ac ueluti oculis fpeftandam fubijeeretdeinde quod ucx nVsa dtdufta àrgt;13 quod ædificare fjguifi'cat,non incommode pro ardificijs pofita uidcri poteft,ut fit nVaa pron’?13’a. abicdto'Qjqualia multa in fcriptiirisreperiuntur.Nccminus commode ferenda eft conftnuflio pki ralis numt ri cum fiiigulari in hoc fenfu^quara eft in eo,fi iiertamuSjFiîiç incedens fuper murum. Hf c habui in pracfenti. Qpod ft lector habes quid quod fit ccrtius iftis, candidus imperti; fi non^his utere mecum.

Ei irritabunt comedent inimicabuntiir ei idculdtores.Et manebit infortitudinedraa eitt},dc ro-^ bordbuntur brachia manuum eiui à manti potentii Iacob,nnde cû paüor lapis ifraeL] Vaticinatur de robo-rebellico,quo pofteri fofeph piscditi contra hoftes fuos firmi eranr pennanfuri. Hoftes uocat iacu-latoifSjin Hebræo □''3na’'’7y3,id eft magiftros iaculoi um.Horum uim ampljficaf,dicens .•Irritabüf, contendeiitjdC inimicabuntur. Hoc cft,odiofe SC hoftilitcr eum impugnabunt.Contra',forrirudjt(ein lofcph extollit,dicens ; Et manebit in fortitudine arcus eius,id cft,maiiebit infradf us, ac roborabun tur brachia manuum eiusdioc eft,hoftibus refiftendo non lafrabuntur,non remittcnt,donec uiiflori-am conlequantur. Fuifte autem pofteros fofeph iaculandi peritia S( exercitio célébrés, ucl ex pfal-mo feptuagefimooftauouidere licet,ubi fic IfgimiisrFiltj Ephraim armati amp;nbsp;laculantes arcu.

Addit, A manu potentis lacob. Hoc eft,anxilio Dei.Hunc uocat potetem lacob,propterca quod illiiis potentia ex omnibus trat periculis potenter liberatiis. Admonct fuos,i ebur ipforuin fore non ex gladio amp;; arcu,fed ex Deo,cuius ipfe potentia haiftenus fuerat feruatus.

Vndeeft,inquit,paftor,lapis Ifrael.Quidam rtferunt ad Hieroboam, qui primus rexfuitex E-phraim.Scnfiunt hiinc uocari lapidem,non acdificarionis,fed oifenfionis. ncrum hoc fenfu non bene uocaretur paftor.Etenim quæcotnienientia paftcris S( lapidis oftenfionis f Chriftus quidem pa ftoreft Si lapis oftcnFonisaieriimalio fenfu ac tali,qui Hieroboamnon conuenit.

Conucnientius efl'e puto,ut uelfeipfiim hic uocet paftorem Si lapidcm Ifraclis.’uel Icfephum qui Ifraelcmamp;: pauitutpaftor,amp;!fulciuitutlapis,cumomnemdomnmpatiisfuiin Aegypto alint Si B confrruauit. Hine eft,inquitgt; ideft, ex porenti lacob, paftoi ifte Si lapis ifiaelis. Videtur non folum fuo,fcd Si lofephi exemplo fuos admonere,omnem ipforum faiutem ac cenferuationem fore non ali unde qu.im ex Deo.

Ad huncmodumarbitrorifta de poftcris fofeph, illorumlp hoftibus exponenda. Ncnniini tarnen referunt ca ad ipfum lofephmn Si fratres eius,hoc fenfu: Iritarunt eum,conrendenint,iSlt;r inimi-cati funtei magiftrifagittarum, ideft, fratres eins, ueriim manfit arcus eius,amp;c. hoc eft, ueriimipfe diuinitus adiutus perftitit infia(ffus,amp; hincfac'his eft pallor ac lapis Ifraelis.

Sunt qui hocHinc eft paftor amp;nbsp;lapis ifrael,referant ad fofue,quód is fuerit de tribu Ephraim.

RurfuS ; Burgenfis refert ad Chriftum,noH quod is fit natits de tribu uel Ephraim uel Manaflêh, fed quod fit f fraeli datus à Deo in paftorcm Si laf idem angularem.

Septuaginta illud,Et manebit in fortitudine arcus eius,ac tobotabnntur brachia manuum eius, aliter acceperunt.Sicenimreddidcrunt.* «a:; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nx

àuTciiiü, id eft,gt;X centriti funt potenter arcus corum,Si difl’oluti neriii brachio rum manuum eorum.Qiiod in Hebræo cft,in’'i!lt;3 3tE'n”',idcft,mai fit in Aethan,ucrtcrunt; Et con-triti funt potenter.uerbumSWacceperuntproquicnitjficutifolcnr arcus contriti. Deinde ueibum SïQ,id cft,roborabuntur, à ïyy.legcrunt, '’quot;laQ’' lt;à l‘ss,id eft,diflolutum eft. Si uerrerunt,Et d;fibluti fuiit.Tertió,quod in Ebræo eft in fingulari’'»’i’P,id eft,arcus eius,item‘«‘'T',id tft,manuum eins, d-li reddideriint in plurali Arcus eorum,Si manuum eorum.Hinc uidclicet eft ilia fententiæ uarietas.

A Deo patris tui,cr adiuuabit te,cr ab omnipotente, i^r benedicet te benediilionibus call defupcr, benc-diciiombus abyßi cubantis infra,benedidionibus uberum uterLl^enedidiones patris tuipratualebunt bene^ diihonibuspatrum meorum : ufq- ad extremitatem coUium mitndi ertint fuper caput lofcph Gquot; fuper uerttcent principisfratrum eiuf.} Qiioddicit,ADeopatristui,Siab omnipotente,fptdlat ad pra'ccdentia, qiiibiis pradixitforc,ut brachia fofeph corroborentiir à manu potentis Iacob,undc Si paftor Si lapis eft ffraelis.Hifcefubiungit percxpofitioncm, à Deo (iiidelicet) patris tui, Sic. Vtitut apoftro-pha ad ipfum fofephjSiingeminat, quod dicit: Nam idem eft à Dco,quod, ab omnipctcntc. An-neSlitdiuiniauxilij Si benediSlionis promilsionem, dicenstEt adiuuabit tc. Si benedicet te.Vide quamfortiter acferiduir fanctus,Si iamiammoriturus fiiiofuoauxilium Sibcnediiftioncm d Deo expcSlandum efie inculcet. Sic erat perfuafus in corde fuo. Si fic illi quetp perfuafum efle cupicbat. Sciebateniminhocunoueram confiftercfelicitatc,fi firma fideadhçieaturdiuinis promifsionibus.

BenediStionibus cccli,inquit,Sic.Qiioniamdixerat, Benedicet te,addit benediSlionis hniusfpt-cificationem.Simplcx fcnfiis eft ; Benedicet te tore ccclijimbrcjac foie deluper, quod per benedidho-ties cœli inrelligir,Si benedidlionibus abyfiicubantis infra, id eft, bonitafeaciibertatefertihs tertæ, quam uocat abylfum, id eft, profundum Si inexhauftum thefaurum, Si benedidf iombus uberum Si

iiteri,idlt;ft,copîa lacïis 8f multitudine prolis,ctiam pecudiiin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

BeneJiiHioNcs patns tMpr^ualcbuntbeaediilionibiupatrum nK'or«w,crc.3 Hoc eß,beiiediftion£S iftj quibus tibi liodie beiicdico, amplioies erunt bcnedidliombus patrum meorum, quibiis me benedi-xerunt. OrJ{closfic:Bcnedilt;fiiones patrisniiaddanturfuper bencdiftioncs quibus me bencdixc-nint patres mci.Qiioniam iierbmn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnino inualcfcendi fignificationc ni habet,pofl£t ha?c par

ticula fîc legijBcucdiftiones patris tui prxuakfcant benediftionibus patrum meorum; ut fit aiiimo apprecandididium.R.SIilomoh fiecxponitiBenediifliones quibus benedixit me Deus, pracualue-runr bencdiólionibus,quibus benedixit patres meos. Videturhicfenfus rcfpicerc ad benedi^lioiien» prolis,qua Iacob utrumq; amp;nbsp;Abrahamiim Si Ifaacum cxceliuit.

Vf(j- ad extrenùtatan collium imndi eruntfupercaputlofcph.crc. 3 Hoc eft,erunt perpetuæ fuperlo-fcpli.in Hebrxo eftQ’7''Jtniy35n’iKmy. Si IegasïTstlt;nfonat,uf(p ad defiderium collium miir.di. Sic uulgara Jatina habet, Donee uenirct defiderium collium æternorum. Si uerd legas niHr» ut fit à nKn quodfinem ac terminum fignifieat, fenfiis eft, ufcp ad termines uel fines collium mundi. Hoc cftjdarent iffæ bcnediifliones fuper eaput Iofeph,donce durant colles müdi- Onfcelos per colles mun di principes feeuli intellexit.Senliis eflet: Sic præualeant iftæ bcnediôtioncs,ut defiderentur à piinci-p;busfeGuIi,ideft,ur raies fibioptent. Illud, Et fuper uertieem prineip;s fratrum eins, idem eft cum prsceedenti. Nam idem bis dicit. Caput lofephôf uei tex prineipis fratrum cius idem eft. In Ebræo eft vij.id eft,Na2arci,quod ucrtfprincipis.Suntqui uocem,Naearei,retinentcs,expcnat;alius San «ffifieati inter fratreseius; alius,Separat! lt;àfratribuseius Siue perfonam Iofeph,fiuc tribum Ephia-im eonfidercs,re(fte uoeatur priiiceps fratrum fuorum.

Bcitiainin lupus raptet,manè comedet adhuc,amp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuidct/folium. Nihil eft obfcuri in hifee ucc

biSjVaticinatur de tribu Beniamin, fore illam rapinis deprçdationibus hoftium, inftar lupi cuiuf-dam,quotidicdeditam,amp; fiefortunatam,ut non folumipfa ex fpolijshoftiumabundet,fed Si in fo-cios de lilis diuidat Sunr quædâ hiftoriac in libro ludxum cap. uigefimo de bellica dextentate huiuS tribus,adquasiftaanonnullisrefcriintur. Alij referunt ea ad templum Hicrofolymitanum,quod uolunt fittim fuiflè in forte Beniamtn, in quo facerdotes man^ mactariint uidlima$,amp; uefpere reii-quiasex illis inter fe diuiferunt-ficut ifti exponunt. Vtrdm non uideo quomodo fimilitudo lupi,amp; di uifio fpoliorum hue qu3drent,nifi intelligamus de templo quatenus conuerfum fuit tempore Cbri fti infpeluncam latronum.AtficadLeuimagis quam ad Beniamin referendum eflet.Onkelos Chai g dæus impertinentem hanc fenteiitiam paraphrafi lua exprefsit. Sic enim uertit Biniamin in terra tua requiefcatpiçftntia diuinitatis.Et in po/fefsione eins çdificabitur farilt;ftuarium,manc' Si uefpere of-ferent facerdotes oblationcs,df in tempore uefpertino diuident reliquias portjonumfuarum,d£ reli-quis quæ fandîificata funt. Hæc ille.

Noftrorumquidamrefcrütad Apoftolum Paulum,propterca qudd ille fuit de tribu Biniamir; Si cum iunior effet, inftar lupi Chriftiatias oues ad laruenam rapuit.fenior uerd fadtus, quafi uiiç It Ç iicfpcr«?conuerfus ad Dommutn fpolia diuifit, id eft.doélnnam facrac fcripturac quam inter iudacos didiccrat,ad alioriim falutem expendit.Sic ifti fentiunt.Si cui hæc placent, ut ea germanum loci lui-tus fenfum habere putet,per me licet fie fentiat. •

JIlud,Et uefpere diuidcrfpolium, Septuaginta uerterunt. Et ad uefperara leruabit efeam. uerùm JH Ebraeo eft omnino.’Ef uefpere diuidetfpohum.

Haôbenus ex obfcnris hifce uaticinqs, nos magis quàm obfcuros Si. intricatos illorum fenfus ex-plicauimus.Non eft capur in toto hoc primo libro Mails quod fit obfcurius. uerùm quoad eius po.« tuimus fimpliciorcm ubicp fenfum fequutifumus.Illudhicbenehaber,quodobfcuritasifta non con ceinitneceffariafideiaefalutisnoftraccapita,qiiæfinedifcriminegrandiignorarenonlicet. Interea priufquam adfequeiitia progrediamur, obferuabit plus leiflor, quomodo reS futuras fpitituffindn pqs hominibus reuelct,ucl ipfi a lij S patefaciant.Si aduerfa confidcres,de illis nihil pra:dixit, nifi trf-i bus primis Ruben, Shimeon amp;nbsp;Leui,iSf ne lus quidemomnia Ephraim cum reliquis nouem tribu.» bus abducendus erar ni extremam captiuiratem,qucmadmodum Si Itidah amp;nbsp;Beniamin. Huius nulla mentio.Cafiirus erat Ifrael in pertinaccm illam caccitatem Si impietatë,qua Si prophetas Si Chrt ftum occidit. De hac ne uerbuin quidem,qucmadmodum neiy de dura iila feruitute Aegypti,qux ta men e' propinquo poft mortem lofephi fequutura erat,ut rehqua incommoda defcrti,ôf terra; Cha-naan, de quibus in libro ludicumlegitur, taceam, acpracfertim quod cuenturumerat BiniamitiS. Deinde fi profpera infpicias,non meminit de magnis portentis quibus erant liberandi ex Aegypto, ducendi Si conferuandi per defertum, introducendi in terrain Canaan, lege facrofanfta dirigeiidi* prophetarum mifsione inuifendi, ac tandem p;r aduentum feriiatoris ex ipfis nafeitun ad itgnum CŒ orum uocandi.Admonemurfpiritumfandlumreuclationes fecretorum Si futurorura temport bus ÄS captitii populi fui accommodate.

Deinde obferuandumtft,quibus utaturfimilitudinibus.LeonumuidcIicct,afinorum,firpentum, ceruarum amp;ltiporuin. Pafterfuerat Iacob. Harum beftiarumnaturas probe animaduerterat. Vide item qua'm differentes fortunas fuorum pradicat.Iudam comparât leoni, Iffafchar afino ad ter ci c.a oiiera nato.Multum difcriminis eft interleonemiSf afiiiiim. Pr!cterea,cum utriqj di ludw Binia-

E X P L A N A T r o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8S5

min prædandi rapacitatem ad;cribarj!lum ramenleonidmnc liipoafsimilat.fii leonehcroiciimali-quid eit ac rcgiLiin,in liipo ucró nihil qiiod fit cgregium,fed fola rapacitas deprtliëditur. Imperium Xiidæd ftinabar,non Bintamin.

Oinne; h£ tribui ifruelii duodccim funt, çr hoc cü cjtiod locfuuttn eü ad cos pater ipforum, çr benedixit eii^u'iicuiq^fccundumfuamberudifiioneinbeitedixit 'i Significat Mofesdióta efle præcedenha.f lacobo nominatim qiiidem ad dnodecim ipfius filios,ueriim non fic iir perfonas eoriim .fed magis ut nhiiif-ciiiul'tp pofteros concernercnt,df adfutiira tempora profpiccrent, quod uaficinia attinet.Nam qu« prædicata reprehenfiohis habent, perfonas coriim perftringunt, qualia finit qiix didta fiint ad Ru-bcn,Simeonamp; Lcui. Cæteriim quæiftisquoqjciientiira prædixitmonadperfonaSjfidadtribiiSco rum pertinent. Vt de hoe admoneat Mofts,non dieit,Omnes hi duodecim filij funt Jfraelis.ded, Om nes hç tribus Ifraelis diiodeeim fiinr.Quód niimcrumdiiodenarium attinet,intelligendum eft imam tantum hie lofepho efic tribum afsignatam, alioqui fi ad duasillius tribus Ephraim amp;AIanaflêh rcipjeiaSjtredceim fiierimtinifieximas tribum Leui*

Et hoe efl, irtc^uit, tluod locjuutui eß adeos pater ipforum.] Vt dieam quod fentio,de co dubirandum non eft^quod ifta ad firlios fuos dixerit laeob' de eo ucró an (loe modo, id cft,mctrieo ifto loquutio-nis gencre uif admodum finex amp;nbsp;iam moriftirus filqs^ fuis fiitura prämtineians ufus fir, eontrouer ri potcrit. Arbitrer nihil eflcpeeeati,fi quis Mofen ea quSe uativinatus cftlaeob, acfimpliei fermone ae filrjs fuis inrelligibili loquutus eft,ad haneformam loquutiOniS eoneinnaflcindieaticrit.

Et benedixit eis,inquit,e^ c.] Hoc eft ualedixiteis, idep non eommuniter amp;nbsp;in gcnere,fed ex ordinc nnieiiique fingulatim fecundum fijam bencdilt;ftiônem,ideft,fingülan iialcdi(ftione,iiixra qued uni-ciiiqj eonuenicbar. Sunt qui référant ifta ad præcedentia quae hadcniis dida funt ad fingulos,amp;.' hoc fcnfii mouenturadquxrendum, quomodo cabcncdidioniimloeo haberi pofsinr, cum magis fint uatieinia returnfiiturarum, Veriim res ipla clamar,hô loqui de illis Mofen hoc loco.Etcnim etiamfi quæ caetcris prædida finit benedidionis loco aliqua poflent haberi rationc,non poteriint raméea qiiæ dida funt ad Ruben, Shimcon amp;nbsp;Lciii* At hie dicniir quod unicuiqj fecundum fuam benedi-dionem benedixcrit.Qliare fenfus ifte conftarc non poteft.

RurfiiS funt qui de fpceialibus quibiifdam benedidionibus hoc efic didiim intcnigiint, amp;nbsp;quæ-. runt qua: nam quales illa:fucrint, amp;nbsp;quare cas non expreflerit Mofes Vcriim ex eo ipfo admone ® ri potcrant, quod uerbum bencdicendi pro ualtd.dione fit pofitum, quod nulla fpccialis benedi-dio mcmoratur.

NoseogitemushiCjquantarfi’t gratia?,tam prafenti animo ad ipfum ufep morriî articulum accç» dcre,ut pofsis omnibus tuis non modo de præfentibus mandai e, fed de futuris quoç pra:diccrc,5f fingulis dicere uale.

Et mandauit eis,dixit^; ad eos:Ego coUigorad populum meiim, fepclite mead paires meos ad ß:elunca1tt ^ue edi in agro Ephron Hitheidnßgt;elunca que eß in agro duplex qui eß uerßti’iAamre in terra Canaan^qtiem agrum emit Abrhaâab Ephrone iJitheo adpoßeßionetn fepulchri. ibi fepulti funt Abraham cr Sarah uxor c-iut,tbi fcpultifunt ifaac or Bjbkah uxor eiui, cr ibi ßfeliui Leam.^mptus eß hic ager ß)elunca que in co à filij! Eleth.} Qiiod fiipra capite 47.iureinrando popofcitlt;a lofcpho,ne uidelieet fepciiret fc in Ac gypto, fed in terra Canaan, hoc nunc cumdefcriptioDc loci in quo fepeliriuolebat,pluribus uerbis repetit. Et mandauitcis,inquit,dixitlt;5 adeos. Cufamhanc lofepho qilidcm fpccialiter iniunxerar, uerdm quoniam adcrant tumÔC reliquiomnes, in gcnercctindis de ilia præcipereiioliiit. Pertine-bat ad omnes ex æquo, quod debitum filiorum coneernit,quare hic omnibus de ilia præcipit.'ue-rùm quoniam lofeph principatum Aegypti tenebar,amp; illius oCcafione plura cçtcris omnibus in hac caufa præftare poterat, fingulariter illi qiiicquid huiüs eft commifi'iim erat.

Ego coîltgor,tnquit,ad populum meum.J Non fimpliciter dicir,Ego moriorrfcd. Ego colligor ad po pulum mciim.Qiiid fit colligi ad patres,uel ad populum noftrum,fuprà didlum eft capite xr.ubi hi-ftoria eft mortis ac fepulturar Abrahat.fic loquitiir hoc loco laccb moritiirus,qiiôd pro fide fua cupc fet fepeliri cum populo fuo, qiiibus amp;nbsp;fpiritu erat iungendus.PuIcherrima eftharc loquutio. Caro fe moriendo petite piitat, fpirituS intelligit fe beneficio mortis colligi ad ccctum fui populi.

Sepelite mednquit,adpatres mcos adJfieluncam que cß in agro,lt;:^ c. ] De hac fpelunca fepulttira: A-brahæjUide fupra' cap. ij.

\bifepulti fuM Abraham nbsp;nbsp;Sttrlt;tb.] Vidc cap.xj. 5C ij. Honoris gratia proponit Abrahamum. Alias

ïbifepultifunt ifaac cr Ribkah uxor eius.JDe morte aefepnitura Ifaac, uide fupra'capite trigefîmo-quinto. De morte Ribkah amp;nbsp;Lear, non eft faiflamentio.An Ribkah ante uel poft Ifaacum fit itior-tua,non eft cxprefium.De eo non eft airiofnis quærendû,quarc non dicat. Et ibi fepcliiii Leam uxo rem meamifed fimpliciter,Et ibi fcpclini Lcâ.quemadmodü neep de co,quod no dicit,lbi fepulti funt Ifaac amp;nbsp;Ribkah parentes mei: lêd diinraxat,Ibi fepulti funt Ifaac amp;nbsp;Ribkah uxor eius. Nominauc-• rat duo paria coniugum, Abraham uidelicet amp;nbsp;Saram, dcuide Ifaacum amp;nbsp;Ribkam,qua: in fpelunca

8:4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' IN G E N E J IM ♦

»Ila fepulta erant, fic Su Lex mentioncm ftcit.quod earn ibi fepelierit,indicjns illi fe «elle tanquam u- j| xori ttiam in fepiilrura ad morem maioiinn fuornm coniiingi.

Et ccl/iiuit Idcob prtedperefilijs fuis, cr coHegit peJcs fuos ad leéîum,cr expirauit,colledusqi eil ad popu^ los fuos.Et cccidit lofeph fuperfacicni patris fui,acfleuH fuper ipfum,cr ofculatus eil c«wi.] Vides omnia hiC lt;a fancnfsimo Patriarcha piæfentiefTeacplacido animo gefta. Nonefttumukiiaiiterkc'loiilapfiiS, priakiuam qiiç uolebat filijs mandaffctrfed ad finem ufcp peregit,cum illi omnia,qiiibus peradis fp3 tc fua pedes in Iciflum coUegitjamp;T mortis fefe neccfsitati placide’ tradidit.Sedcrat in ledlo pcdibus de-mifsis.'ubi quæ uolebat praccepcrat,pedes in leftü intiilit,iit fe ad moriendum decenter accommoda-ret.Nc eft præter rationem quod ifta Mofcs tarn diligenter uelutiob oculos uifenda expofuit. Pulcher rimuin eft amp;nbsp;uehementer optandum hoc genus mortis tarn placidum,tam fpontaneum,tamtp decorum amp;nbsp;honeftum, quo fic ex liac uita deccdunt,quibus id a Deo datiir,ut quafi mortem in fua habeât poteftate, ut earn ubi uoiuerint admirrant,quo modo nemo noftrum fomiufui poteftatem a Deo ac-cepit. Si conféras hue tuinultuarios,inuitos, pcrturbatos,amp; dedecorofos, defperationis^ pknos im piorum hominum exitus,bone Deus quanta difsimihtudoî'

Et cecidit lofephfuperfaciem patris fui, mc}uit, çr fleuit.l De ifta lofephi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fupra* didum

eft. Pedus humanu S^euftorgon proniim erat ad fletus Sf lachrymas. No memoratur hic quod cSaî» ferit patrioculos,ueriim eade refupia capitequadragefimofexto promifsionemaDeoaccepcrat. Qiiafe licet lue non expritnatur, fadum tarnen efle à lofepho dubitari non debet.

laèob poft mortem fuam aromatibus conditur,planginir, in terram Canaan ex Aegypto déporta tur,8f in ipelunca duplici fepelitur.Fratres lofeph,memorespeccati fui,gratia- illius ac beneuokntif certitudinem ambiunt Si paratam inueniunt. Poftremd ipfius etiam lofephi atas, pofteritas,man-datuin ad fratres, morsgt; Si fepultura exponitur.

Et lUapfus eillofeph,inciuit,mfaciepatris fui,acfleiùt fuper ipfum,ofculatuscf;eil eum.'iPerpetuà ilbiü mills proponitur nobis lofeph,ut exemplii uideamus hominis,non modd erga Deü,fed Si erga jn parentes ptj. Cumcerneret txpirafie pattern fuiim, motus in ipfis uifeeribus adlachrymandum, ruit in fatiem illius. Si quafi ultimum uakdidurus, ofculatus efteum. Ofculatus eftfaciem patris, quam femper fuerat ueneratiis. Ofculatus eft patrem,organum natiuitatis fuac. Veneratus eft corpus exa-nime.carnem illam unde fuerat prognatus in hunc mutidiim.

Necexhorrmt acontadu ons pallidi, quod alius uix digito attigiflet. Qiiia amor excludebat horrorem.

De reliquis filijs nihil mcminit MofeS. Verofimile tarnen cft,amp; illos proriipifle in lachrymas, pi lertim lehudam Si Beniamin .Veriimquoniam lofeph amplius caeteris flcuit,amp;in hocllidu plusa-moris erga demortuiim parentem oftendit,feda eOfingulariter illius mentio.

Et pr^cepit lofeph feruisfuis medicis,ut condirent pafrem fuum,cr cotiditrunt medici ifraelcm. ] Tria di-cit. Primiim quodiufierit lofeph ccdiri corpuspatris fui lacob.'deiiide, quod iuficrit hoc medicis.'ter tio,quod medici illi fuerint ipfius ferui.

Qiiodcondituramaromaticam concernit, quxrendumeft,quareuoluerit lofeph condiri pattern fuumjCiimeadere nihil in fepultura tarn Abrahac quam Ifaaclegamus. Dicunt hanc fiiilfe confuetudi ncm in Ifraek.Credo confiietudiuem hanc poftea obtinuifie in Ifraele, antca fuifle non lego. Mihi ui detur lofeph pattern fuum condiri iufsifièjpropterea qiiód non eilet ftatim fepelicndus,fed poft plan dum aliquot diermn demum longo itinere in terram Canaan, ad fepulruram patrum ipfius depor-tandiis.De Aegyptijs quoep kgitur,quód mortuos fuos condiucrint,acdomi feruarint,id quod de pri monbiis amp;nbsp;pracipuis intelligeiidum efle puto.

De eo quod conditiiram hanc mfdicispra;cepifl‘edicitur,fentiunt nonnulli fiiifle illos non medicos, fed pollindores Si libitinarios. Et fic uerterunt Septiiaginta.Id fane conftatfiiiflê apudethnicoS certos quofdam ac deputatos homines, qui mortuorü cadauera condirent. Et hi uocabantiir libitina rij Si pollincfores.quam poftremam uocem quidam idem efle putat quod polludorum uudores .Ve nimqnoniam in Ebraroeftuox,quæ medicos fonat,arbitror honoris gratia,undioiiera hanc Si condituram lacobi medicis fuifle mandatam.

Qiiód autem medici ifti lerui lofephi fucrunt,documento nobis cft,ufiim mcdicinp Si medicorum tamnon habere aliqiiidilliciti, utetiamfandi homines medicos fuisfumptibusaluerint. Veriim id deiniim mifcriim efle uidetur, quod propter intcnipcrantiam noftrifeculi tarn uarijs morbis fiibijci-mur, unde etiam fingularis quadam ineclicandi induftria requiritur,cum tarnen paucos reperias medicos, qui artern medicandi gnauiter Si prudenter exerceant/cdpleriq; redius pollii.duram libitina namquàinincdicinamuitæacfanitatisminiftraniobircnt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Et imptetifunt ei'dies ctuadraginta. 'iJam pc iiKplcntur dies eorti qui condiuntur.Etfleuerunt cum Ae^yptif pepttiaginta dict,]Loquitur dubioprocul Mofes de confuerudine Aegyptiorum,ciim quod condituram liane quadraginta,rum quod fit turn feptuaginta dicrum attinet.iilud aiitcm no eft eerto cxprefttim, an poftqaadraginta iinólionis dies demum eerperint dtflere mortuumjôf eum fletum ad feptuage-fimum ul’qj diem protraxerinr, iiel, an ftatimpoft mortem ludtus apudeos eœperitjattp ira ad feptua gtfimum obitus diem durauerit.

Humanüeft fiere mortuum.Etliicuidemiisgentcm Aegyptiorum baud fuifte inhumanam.Ritus ^ttuslugcdimor ueró lugcndi mortuos, ac dies funeralium ludluü numero pares non fuertintgentibus illiSjquæ mor iuosnarij. tuos fiios deflerunt. Etbnieorum quidam nouein dies fletiü dabant, unde Nouendialia facra funt di-dta.Alij feptem duntaxat dies lugebant,qui mos ctiam apud ludacos obtinuit. Vnde eft illud Eeciefia ftici iiigefimofeeundo. Ludciis mortui feptem dieriim cft,ftulti ueró Si impq omnis illorum uita.Co ftantino mortuoludlus uicenalis adlus eft Nicomediac. Hodie pleriep amp;nbsp;Heptadas Si Triacontadas mortuis fuis peragunt.Nibil bic eft diferiminis,modó fit luc'lus non fïmulatuS,qiialiS multorum effe foletjfed uerus,non fuperftitiofus Si plane' etbnicus,qualem etiam inter Cbrftianos pafsim agi uide-mus, fed modcratus amp;: pius. Non legimus bic de funcralibus facris quiequam, de ludlu Si fepultura legimus His potuit pius lofepb pro more gentis iitijfieris illorum non ita.’

Ef tranpci-unt dies Mus eins,Et loquutus eP toPeph ad domum Pharaonis dicens, Quæfo p inueni gratiani in oculisuc^is joquimini ohpcro in aures Pharaonis dicêdo, Adiurauit me pater meusdiccns,Eccc ego merior inPepulchro meo^quod excidi mihi in terra Canaan,ibiPcpelies me.Et nunc quaPo apcendam acPcpeliampatrem fcuertar.Et ait Pharao, ^feende ac jepelipatrem tuum,quemadmodhm adiurauit te.} Et prudeter loftpb amp;: modeftc cgit in bac caufa. Prudenter, quod quamuis adiuratus effet a' pâtre,fine confeien-tia tarnen confenfu régis in terrain Canaan afcendcre, illicep pattern fepelire noluit. Primiimenim cauendum crat, ne ille aliud quid ab ipfo tcntari fufpicaretur. Deinde,non erat a?quum deferro officio fine confenfu regis peregre' abeftc. Tertio, opus babebatcoraitatu adrepcllendos prædoniim incurfus inftruólojqui fane'.a rege erat accipiendus Atodeftc in co egit,quod non eft concefla amp;nbsp;folita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

parrbefia ad regem ufus, fed pnmores domus regiac fubornau!r,qiu pro fe Pbaraont loqucrentur,lt;Slt;: beneuolentiam illius impetrarent. Et prærerca quoniam funeftus erat, nolebat accedere regem. Vide autem qu;i m fubmiffe bumiliter loquatur aubcis,quibiis tarne omnibus longe prïclafus erat.Qiiæ fOjinquitjfi inueni gfafiamin oculis iieftriSjloquimini obfccro in aures Pbaraonis,amp;:c. In aures alicui loqui, eft illius ambire beneuolentiam,ea fuggerere prccando,qua; bcnéuolcfitiam illius re quirûr.

Dicendo: Adiurauit me pater dicens,cr c.]Lege,Dicendo,quód adiuraucrit me pater meuS.Neq; enim fic illi ad Pharaonem dicere debebant, Adiurauit me pater meus,fed quod lofcpbiitn pater ipfius ad-iiiraifet. Vide quæ prætcxat Si quàm urgentia. Pater monturus,de fepulcbro fuo ftanitns, adiurauit, non fimpliciter petift, Vt fepeliâ ipfum,in fepulcbro fuo quod ipfe fibi parauit.Omtiia fuum p5 dus babent in animo uiri pq Si bonefti. Addit, Et reuertar ine putarct rex bacfe occafione moliri re-ditum in terra Canaan,non reuerfiirum.Illud qiiairi poterit,quomodo dicatjln fepulcbro meo quod excidi mibi, cum fepultuiam illam, ad qiiam deportari uolucrat Iacob,non ipfe,fed Abrabam paraf-fet.-RcfpondeoiAbrabam emit agrum, Si fcpultigam fibi Sara: in fpelunca illius parauit. Pcftca i-bi fepulti fuere Ifaac Si Ribfeah. Iacob tcrtiiis, cum fcpelicnda ibi tflet Leab, locum fepultura: Si ill» amp;nbsp;fibi in eadem fpelunca excidit, quôd ita poftularet fitus loci,.! maioribus ipfius occupati.

Et ait Pharao, AfcendeacPepelpcx c. ] Vides exemplum placidi, bumani,amp; religiofi regis. Placidijin facilitate affentiendi.Humanijin co quod dicit.Etfcpeli pattern tuü. religiofi in eo quodaddit, Qiiem admodum adiurauit te. Déclarât fe agnofecre quid films debeat patri, amp;: qua religione feruànda fint iuramentaincaufislicitis,piis,amp;boncftis.

Si funt bæc Pbaraone lande digna,amp; babent bumani ac pij regis exemplum,merito quaificrit quif- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cens,us

quam, quanamratione Cbriftus Mattbæiorflauo, non fimilifacilitateannuerit ci qui diccbatiDonii peinutte ne,fine ut primum earn Si fcpeliam pattern meum, fed abnuendo dixetit,Sequerc mc,amp;l fine ut mior ^c^;eip;dojuo ut tui fcpeliant mortuos fuos. Refpondeo.-Qiii boc ad Cbriftum diccbat,difcipulus erat,pnrdicat,do re ‘‘birci ad:epc.ii i gno Dei cum alijs dcftinatus.Et iamiam erat Cbriftus difcipulos ad prædicationem Euangeiij aman patreni.

Deinde non (îe iiokbat abirc ad fcpcliendiim parrcm,ur iam mortinim confeftim fcpelirct:fed iit apud ilium hærertt,donee morereetum demum fi uidcretur.fepulto parte rciiei reretur.Et practerca pater alicnus erat a eonfortio fidebum amp;nbsp;cum fui fimilibus agebat. Itatp in caufa diuerfa non eft mi-rum,fi a'liiris bonis (Sdpijs dtucifimodefentiatur. Noluit Chriftus difcipulo fuo permitn rc,ut quod maioris erat momenti, minoris gratia defereret. Nam damnauit pietatem banc fepelicndi parentes, fed necefsitatem prædieandi Euangelij pluris haberi uoluit.

Ktafccnditlo'cph äd fepcliendum patfem fuiim, cf'afcendcruntcumeoomnesferui?barao!ns,fcnesdo~ wui cuKxy cunttifeiie; tnrtc Aegypti, cr uniuerfa domuitofcphyCf fratrei eiui, ac domu^patris eim, par-uidos duittaxat^zjquot; ouesfuM et bones fuos reliquerunt in tera Goshen. Ét afeenderuntemn co,tarn currtts quant

586 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN G E N E S 1 M '

cguiteSjfuit^; turtniintdgM ualdc.^t uenerunt äd aream Atad q«# ell trans tordanem.Gr planxeruut ibi plan-äif magno acgraui ualdc,fecitci;patrifuoluilumdiebusfeptem .Etuideruntbabitatores terrxChananeilu-âum illtmt in area Atad,ac dixerunt,Euélus hic Aegyptiorumgrauis c^.Quaproptcr uocatum ell nomen eins, LuHus Aegyptiorum qui fuit ultra lordanem.Et feccrunt ipßßUj eiits qiiemadmodum praceperat eis,çr porta runt eumß^ eius in terram Canaan, ac fepelierunt e(M« inlfelunca agri dupUci, quern agrum emerat Abraham in poffeßioncmfepulcbriab Ephrone l-iitheo,è regione Mamre.Jlofcph impetrato Pharaonis confen-fu præftat patri morriio,quod aditiratus protnifcrat iiiiio,dcporrans entn in terram Canaan,amp; fcpe-licns ubi fepcliri iioluerat. Hæceft prarfentis loci fumina. Qiixde grandi ac numerofo comitatu me-morantur/iint annexa.

Cowit41«t trifa p^jf amplitudo 8; miiltitudo comitatiis luiius trimembris. Conliftit enim primnm ex il-lis qui honoriSjdeinde ex illis qui cognationis, tertio ex qs qui fecuritatis gratia funus faiaflifsimi pa triarchae deduxerunt. Honoris gratia afcendebant cum lofepho, ut ait, omnes ftrui PIiaraoins,feneS iiidelicet domus eins, SCcundli fenes terræ Acgypti. Per fcncs intelligit honeftos,graiies,amp; primoreS Qijiwfuerftio- uiros, conftliarios,fenatorcs, pcrfcdos amp;farrapas rcgni,qui propter lofephum funus hoccomitatu fuo cohoneftarunt.Licet hinc uidcrc quàm fiierit lofeph in prccio amp;nbsp;honore cunélis Aegypttjs. Qiiâ ms illi uiros paftoresadmodumfaftidirent, patrcm tarnen Jofcphi nbsp;alumnum amp;nbsp;parentem paftoru

in illius graham tantis funt honoribus profequuti. Sic uidelicrt gcrendiis cft principatus,ut propter amorem ôi honorem principis in precio fint illius tam radix, quàm rami,quantumuis alias humileS amp;nbsp;obfcuri,qui in tyranno exccrabiles efie folent.

Adcrant præterea in ifto comitatu propinqiii confangHinei,fiIij iiidelicet Sf ncpotes. Vniuerfa, înquir, domus lolêph, amp;nbsp;fi-atres eins, 8( domus patris eins. Synecdocha eft in eo qiiod dicit, V niuerfa domus lofeph, fient amp;nbsp;fuprà iibi dixir,Et afeenderunt cum co omnes ferui Pharaonis.Maior pars pro toto ponirur. Qiiôd ifti comitatifunt patriarcham, alq pattern,alij auum finim,officium erat ipfî natura: debitum.Nonhabebantprocréa, quo maioremfuumoriginisipforiim parentemuencraren-tur.Nonpotuerunt prscftareilli quantum prseftitit lofeph, impediti nonaffcdlu,fcdfortuna:hocfal-tem praeftarc potucrunt ut funus ad fepulchrum tifij comitarenrur.

Paruulos duntaxat,inquit,C!'' oucs fuaSjCy boues rcliquerunt in terra Goîben.îQiiontam non eft fafta u.-xorum,feruorum 8^ ancillarum mentio,putanr nonnulli Si illos afcer.difle in Canaan cum fuiiere.Ve jj riim mco iudicio, reliquerunt cutn paruiilis uxores Si ancillas, quarum illi opéra Si cura cartre non potuerunt, amp;nbsp;cum pecudibus feruos paftores. Neep enim conueniebat fiehonorare mot tuum paren-fem,ut interea paruulos,fpem prorntfiae multitudinis,neceflaria cura deftituerent. lubet quidem natu ralispietas honorare parentes,fed eadem mandat curam etiam gercrc prolis.

Tertiofuerunt in comitatu tHo etiam currus équités.] Horum iifiis crat ad dtfrndcndum comita-tum contra prxdones fine Arabes, fine Philiftcos.Etafeerderunt cum eo, inquit,tam çurrus qua'm e-quites. Qiioniam placucrat Pharaoni funus hoc patriarchac tantis honoribus prokqui, ut cur.dfoS tam aulæ,quàm terraefuæ fcncs Si primores comitatui illius in terram uflt;p Canaan adhibcrct,res ipfa poftiilabatjUt robur exercitus fecuritatis gratia adiungerer,ne quid hac ni re regno fuo ciim detrimen ti tum dedeeoris inferretur.

Arbitror hicnonconuenientermemorari pofië, quæ lofephus inhiftorijsfuisEbraice'lcriptisli-feBpM. bro primo initio capitisfccundi obiter meminitadhune modü‘\ti'^'13‘lQquot;''7fclt;'l3'tBYh*gt;3anH Q’'“ß‘’3

•^35nn'^'7 lotp’y'inxnp'? wy ■'ia “tWY-'t p“i3hai'3Kn«quot;ii3p'7nn'\’7y3qot‘'quot;na'7nw«p''*\YT3T3 n‘13’'quot;iYT3PH’'3’'A*t’'33nnyiO''’'7)K13inY33'7’'AQn*'’7yqoi’', ideft. In dicbus illis fugit Zepho filins Eliphasfi'lij Efaude Acgypto,quem cscpcrat loftph cum afeenderet adfcpelicndumpatrcm fin;m in Hebron. Tumenimegrefsifucrantfilq Efauinoecurfiimeius,utaduerfarcnturilli. Veriimprscua-liiitmaniislofeph aduerfumeos, Si carpit Zepho filium Eliphas cum focrjs fuis acduxiteos in Aegy-ptum. Si hæc uerc' gefta fiint, uidemus haud fuiflc currus Si équités tantamep tiirmam funeri iitt prat-fgt rationem adhibitos.

Et ucnerunt,inquit,adaream Atadqu£ eHtrans tordanem.] Atad fignificat fpinam. Habcnt Ebrahhic fuas nugas,quaclegütur apud R.Shlomonem. Hieronymus de hoc loco fie annorat. Area Atad locus eft trans lordanem, in quo planxcrunt quondam lacob, tertio ab Hierieho lapide, diiobus millibus .à lordanc, qui nunc uocatur Bethagla, id eft,locus gyri, eo qiièd ibi more plangentium circiiicriint in funere lacob.Hæc ille.Bethaglah domus gyri tum uocatur,quando feribitur per y fie nVsyrf'S. Vbi uerô feribitur n^5hn’'3 fignificat domum folcnnitatis cius.

Qiiçrir hic Auguft;nus,quid fibi uolucrit ifte circuitus,quo cum reiftà pofTcnt afccnderc in Hebron, deportarunt funus in hune locum Atad, quem ferunt ab Hebron,immè ultra Hébron fitum elfé mil-liaribus cireitcrquinquaginta.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pofiiint hic duærationes alsignari. Vna praefinti ncgocio,a Itéra futuro feruicns.In præfenti fieu-

ti etiam Seholaftiea hiftoria meminit, uolucruntifto circuitu uitare bella, maximePhilirtinorum.

Eadem ratione amp;populum fuumDeus ex Aegypto in terramCanaan duiturus non r»»ftà, fed per de

ferta loca circumduxit, nc ftatim bellis impeterenir. Fnriiroferiiiebatiir hoc circiiitii j ut itinera ilia ExoJiif qiiibus Ifrael afccnfiiriis crat in terram promiflam, fnnerc hoe pan larelia- fainftificareiitiir.

pjtrifuo luélum diebus fcptein. ] Simul ciim funere ibi qiiieiicrunt, amp;nbsp;hixcrunr. Planxcrunt n’raclitXjdum inrerea fcfla iiimenta pcft fupcratos dcferti labores conqiiiefcebar. Liixe-runt autem diebus feptcm. Cogitant hic noftride inyfterio nutneri feptenarrj, cxiftimaiites fignifica tameflequietem adqnam poftlaborcs huiiisnoftridefcrti ucntiiri fumus. Coiiiieiiicntius fuiflct. ccfTare ifthic à liiéliijqua'm tantum inftituere plandiimjit ex eo nomen fit inditum ci loco, fi lofcph ad myfttrium hoc fpedlaflet.

Qjijpropicr uocatum efl nomen citn,Llnâm Ae^yptiorum,G'C- Qiioniam fingularinm geftoriim memoria: retinendæ funt, piilcherrimum ad id compendiü eft, fi nomina locis de rebus præcipuis fum-pta imponantur. Incolæ terrx Canaan hac in re feruierunt Ifraelitis, qnod locum iftum uocarunt '73^5 id eft, liic'lum Aegyptiorum, unde ohm de patre fuo Jacob, ubi in eumlocum edufti ex

■gt; admoncrentur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

Et ficerunt ipß ßlij eiuf,inqMt,^uemctlt;}modumprieceperiiteii,crport(irunteum, ere.] Poftplaniftum feptcm dicrum moiierimt ab area Atad uerfus Hebron, fcpeliernntcp Jacobum in fpelunca duplici regione Mamrc. Minim eft, quod fepulturam lianc Jacobi tarn panels abfoluit Mofcs,iit nihil pror- Seputturî Idcoh fus eonim memorct, qua: circa illainaccidernnt. Videruntfenes Sdoptimates Aegyptiorum ftpul- lAofei pitwifab turam patriarcharum ôë maiorum Jofeph, dubio procul hand fine rciierentia. Deinde loci illius in- foluiti cola: Hebronita: SC uicini, quibus cognitus fuit Jacob, non potuerunt non obftupefccre,ubi tantam, tamip honorabilem Aegyptiorum turmam, tarn infigni rciierentia fenem huncinde ex Aegypto ad fepulturam illam fpcluncariam profequntam uiderunt,de quo ipfi ante annos decern ac feptcm tan-quamde homincpercgiino nonadeo magnifiée fcnlcrant. HæcSfaliaconfimilia pioleótori cogi-tandarclinquuntiir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Jlliid obferuandum eft, quod de filijs lacobi pradicat hie Mofes, fecifTe cos qiiemadmodum ipfe illis praceperat, qua in re pulchcrrimc' ifta coniunguntur : pater pracipiens filijs fuis, filij facien-tes fccundum præccpta patris. Jd demum uerc' eft Honorare parentes, præceptis illorum rcligiofe et ex animo obedire, idep non modo dum uiiiunt, fed Si poftqiiam lt;à nobis ex hac uita migranint', ac de ijs quae poft mortem ipforum faCere debeamus præceperunt, quæ non debent ad ca duntaxat qi;f ipfos concernunt, fed Si quac ad uitæ noftræ pietatem', iufticiam Si honeftatem fpeiflantreferri.

Et rcuerfut cü lofeph in Aegypttm tpfe, cr fratref eiia, cr omnes qui ajeenderant cum eo ad fepelicn^ dum patran eiui,poliquamfepelieratpatremfuum. ] Occafionefepehendipatris rcdicrant amp;nbsp;Jofeph Si Quatre fitij U-fratres eins in terram Canaan ipfis à Dco promifTam.Potcrantin ilia manere,præftrtimcumiam- manfe-dudumceflaflëtfames. QiiodJoièph reuerfuseftin Acgyptum,uiderurhaudcficpr«tcrrationem ^tntinterritCa’-faéJum. V rgebatur enim fide régi débita, urgebatur offi cio quo fungebatur, urgebatur promiflb. gt;^lt;(an, Dixerarenim ad Pharaonem ; Nuncigiturafeendam ßffepeliam pattern meum, Si rcuertar.Quod tierd fratres eins pofticpultum pattern rcuetfi funt in Aegyptum, admodum uidetur cfTc mirandfu 111; fiquidem nulla ad id ratione aftringebantur. Paruulos amp;nbsp;pecudes poterant tollere ex Aegypto, Si reduccread fedes paternas. Veriim non eft hums rei caufa humanitus quazrenda, quæ nonhuma-iio,fcddiuino regebaturinftirétu amp;confilio. OportebatoraculaDeiciim adAbrahamum fuprà capite ij. tum ad Jacobum initio capitis 46. faftactiam illis neque intelligentibus ncquccogitan-tibiis implcri.

Et iiidcrunt fratres lofeph quod mortuus effet pater ipforum, nbsp;nbsp;dixerunt • Ne ßrte ft not ofttnts lofcph,

ac reddendo rcddititrus nobis omne malum quo ipfum affccimus. Et mandauerunt ad lofeph, dicentes : Pater tuns prinfquam moreretur pra-cepit, dicens : Sic dicctis !o/epho ; Obfecro rcmittas quafo tranfgreßionetn fratrum tuorum ,cy'peccatumeorum,nam intulerunt tibimalum. Et nunc remittas qtuefo tranfgreßiogt;-nem feruorum Deipatristui, lc,tfleuittofeph,cumloquerenturadipfum. Etuencruntetiam fratres eius, prociderunt coram co, ac dixerunt : Ecce ftimttsferui tui. Et dixit ad eos lofeph : Ne timeatis, Etcnim-ftmt nc ego loco E)ci fVos quidem cogitaflis aduerfum me malum, Deus uero cogitauit bonum, ut ficcret fecun-dum diem hanc, ut uiuificaret populum multum. Et nunc ne timeatis. Ego nutriam tios paruulos ueflj-os,et corfolatus eü eos, loquutus^ad coreorum.] Eft locus hie pulcherrimus Si utilifsimus, fine quod fta-t es, fine quod Jofeph fecit fpcclemus. Et uiderût Ira tres Jofeph quod mortuus effet pater ipforum. Si dixerunt. Sic. Qiiandofit hocabillisfa(ftiim,nonmcminit Mofes, an ftatim cum effet pater mor tuns, lie! tum demum cumefl'ctfepultiis, eflent ipfi cum Jofepho in Aegypnim rcuciJi.Qiiicquid horinn fit, donee in uiuis fuit pater, fiducia illius fecurinihil huhisnec cogitartint, nee timuerunt.

Videmus hoc excinplo quomodo præfentia amp;nbsp;authoritate patrisfamilias multa componantur Si PriCjentta patru quicfc.int inter fiIios Si domefticos,quæ iilo mortuo turbas dare foleant.Efau dicebat; Venict dies lu- ßtnilias multa élas patris nici, Si occidam lacob ffatrem meum. Conftituerat quiefccre donee uiuebat pater, tie- tompontt. ritus illius authoritatem. Sie de Jofepho quoiç fratrcsipfi’us fentiebatit,ubi pan e uidebât effe mor-tuum Cogitabant,patte haiftcnus ueritus eft, nc ilium turbarct : nunc illo mortuo, cum neminem habcat quern timeat,uindidiam de nobis ac pariiulis noftris fumct.Eft aliquid tiincrc ac rtuereri pa-trem,i3lt;: timore illius impedihnc quid contra fratres præfumas : aliquid eft,ing parccrc eanis patris,

àe nolle illosturbarc, Sftimorisacreuerentixhiiius magna cftutilitasadretincr.dam inter francs pacemac tranqtiiliitatemiuennn temporariaeft huiufmodi rranquiliitas,quxnonnifitimorcac rcucrentia patris breui morituri eonftut. Qiianto mcliuScft timcicacreuercri Dcum cocIeftcmSf communem omnium parrem, Si liuius timorc ac rcucrentia eolnbcri, ne quid mali fine met iti fiue im ncriti inféras fratribus Qiiæ hoc refpeebu eonftat pax inter nos Si ti anquillitas tarn eft conftans .Siperpétua,quamconftanteriSf perpetudinuiuiseft Deus pater,quinecfalli poteft, nee mori.

Ne /orte pt not ofurm lofeph, inouit, ac reddendo reddittiruç nobis omtie malum quo ipfum afficimus. ] Bind, Sitnosofur,usinHcbræoeftquot;i3T3uy7\ Verbum awodioquenquamprofequi, ßfinimiea-ri fignificat. Septuaginta uertcrunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, id eft, ulcifcatur uel cupidiis futurus fit ultionis»

Vulgata latina habet, memor fit iniuriæ.Illud Q^io ipfum aftecimus,in Hebrxo eft in*'« ’'s’yxia quod u^rtit Pagninus,Quod rctribuiinus ci. Verum de hoc uerbo 'y'cs in eommentarijs noftiis fuper pralmosquardamannotauimus. Ponitiirhoe loco non proreferre, fed proinferre.

Mafes exprimit hifee uerbis quid tiiniicrint fratres lofeph, cum pattern fuum mortum effe uide-rent. Meritam fcilieet uindidf im timucrunt, memorcsadhuccorum,quæinlofephum olimadmi-fêtant. Qiia in rc diligenter obfcruandiim eft, quam ægre confeientia memoriam delicti ac fenfum ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;proprij reatus amittat. Peccauerant in fratrem ante annos circiter quadraginta, Sf adhuc pcccatiil—

lins memoria Si rcatu diuexannir. Cu:n primiim iieniiTent adcum in Acgyptnm cxcitabatut liniuS • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;memoria Siiêrifus culpæin cordibus eorum, ut diccrcnt : Merito hæc patimur : peccauimus cnim in

fratrem noftrum, fupra' capite 42. Deinde cum fecundó ad ilium ueniffent, Sé rcuclatus ipfis eflet, mirumin modum Confternabantnr eiufdem pcccati fui memoria amp;nbsp;fenfu pcrculfi. Poftea confola-tioncabillo accepta, iSé parte in Aegyptiiin deduciopacatanonnihil confeientia quicuit. nunc poft mortem patris in priftinam illius duiexationem incidentes redduntur mcticulofi Si anxij. Sic uide-musqu«itn fit in confeientia eorum qui enormitcrdeliqucrunttenax Si diuturna pcccati memoria. Si qu.im fenfiis reatus proprij per oceafioncm facile recurrat. Dam ifta confideramus ,admonc-mur ut maliciam hanc Si tenaeitatem peccati cauentes,cohibcamus nos ne quid uel in Deum uel fratrem noftrum pececmus.

Talionemtimetit Deinde Si illud obfcruandiim eft, quod mcmores pcccati fui uindidlam Si ralioncm timcntjdicen qui male pbi funt tcsiNefortcfirncsofurus lofeph, acteddendo redditurus nobis omne malum quo ipfum aft’eci-confeij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oderant ipfieum Si enormiter la f rant, cum eflent illo fortiores, Si ipfe patris fin patrociiiio

Si protedtione deftitutus inipfornm effet manibus: nunc ubi uieeiierfa uidentiliumeflepotentio-rem, Si fe patrocinio patris dtftitutos in ipfiiis conftitutos effe manibus, timent ne menfiirctur ipfis cademab illo menfiira, qua olim ipfi menfi fuerant. Videmus hie quomodo ludiecmus ipfiin cordibus noftris dignos efie nos qui paria recipiamus ab illis quos olim læfimus, Aeqiiitatcm talionis i-pla noftra confe entia aduerfiisfeipfam Si in ftipfa agnofeir.

Secundum quali DeindeaccednSé illud, quodfeeundumingenij iioftriqualitatem dealijsiiidicamiiS. Qiialesfu-tatem ingenij no mus ipfi,tak5 Sé alios efle : Si quod nos faeercmus fi aliorum loco effemus, id iilos quoque faifiuros firiiudicamusde efle iiidicamus.Pro ingenij noftricorruptioneSé malicia utad makfaciendum,ita5é ad ulcifccndum

nosipfos iiclieinenter propendcmus. Hiiiceft, jjjiod idem fùôlurospiita mus amp;nbsp;alios. Coutràqui bonc, placido fiint ingenio, quemadmodum alieiii funt à ftudio malefac!cndi,ita funt amp;nbsp;ahe-

ni a ftudio iilcifccndi, Si fccunduin liane iiigcnij fui bonitatem de alijs qiioque ludicantiS peipctiiô meliora fpciant. Qiiare quod francs lofcph iündi(ftamtimueriint,ipforumtft, non lofcplii ingenio tribucndum.Ipfc fiquidem alicnifsmaus erat ab co quod illi timebanr.

Ef mandaKfrani, inejuit, ad lofeph dicentes : Pater tuus priufquam moreretur, err.] Verbo mandandi u-* fus eft hoc loco Mofes pro uerbo nunciandi, ucl, inittendi. Solemus illis mandarc quæ agenda fiint, quos aliqiio mittimus^ id quod alias amandare aliquem nonnulli nocant. Jnniiitur. hoc iiei bo mifil-fe cos ad lof phiitn quofdam, illisqj mandaire,ut ifta ipfoi inn nomine cum illo ageren t. R. Shlomoh exiftunac iniftbselfe adeum filiosBileacDan Naphthali, propterca quod puer olim cum iftis effet uerfatus, ficuti fuprd uidere eft capitc tr. Vcriiin non eft operaeprccium ut fciamus quos miferint, iftos nc uel Biniamin uel Ichudam, quandoquidem ea de re niliil ineminir Mofes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

/Jlultum refèrt Obferuandumeft potius quid per internuncios «àlofeplio petant: Pater runs, inquiunt, priufqua guo nodo rcmif- moreretur, præccpit dicens, Sic dicetis lofeplio, obfecro remittas quæfo tranfgrefsioneinfratruin )ionè pcccati ac tuorum, dfc. Reinifsioncm peccati fui pctunt. Ar iemiferat hoc lofeph iam oliin. Ipfi uerd rcmif-cipiamui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fionem earn non fatis bona fiducia apprehenderant, fed cam authoritari paths,non benitati lofephi

tribucràtDifcamiiS Ilic quantum referat, quomodo remifsioncm pcccatorum noftrorum,amp;qi!O rcfpcifliiaccipiamus Sialio qdiuinæbonitatis,promifsionisac ueritatisin Clirifto , non potcrimiiS coiift inter pacari, fedquauisoccafionehæfitabundiâfanxiireddemur. Bene tarnen habet quod fie atudli non defpcramiis fed ad dementia diuinæ bonitatis confugitntes rcmifsionis gratia pitimns. A cjuibitifit pc^ Deinde, lt;à quo petunt remifsioncm i Eft quidem omnium peccatorum remifsio cumprimis à Deo tendapeccator^ pctenda ,infcrca tarnen petenda eft ctiam ab illisin quoseft peccatum. Sie Chriftus Matth, y. Vade rciiiijïio. priusrcconciliari fiatri tuo. Et Lucæ tr. Si dixent frater, Pcriiitet me, remitte illi. Sic ifti mikrunt ad ipfuiu lolephuin pro impctranda pcecati fui remifsione, diccntes, Remittas quafo. Nam in iiiu

A pcccauerant. Qiiod fî qnis Chriftiano ciiipiam ucl fratri, uel miiiiftfo in qiiem non pfCuavit pecca tinn fiiiim confitendum cflepiirafconfircatiir/icrùm non hoc animo, ut lemifsiOEemdciiCtifuiab illo pt rat, qiiod non cft nifi à Deo amp;nbsp;iilis in qiios pcccaiiit, iinpctrar.diim.

Tertio.Qiiomodorcini sionempeccati fui à lofcphoainbiuiit^ PrincipiôpcrinternuncioS,qnos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;drit^

illi iudicabant efle charos. Pcteft hoc efle loco exempli, non ut intercefTorf s ad Dcum mittamiis,fcd biant ranißioite fipudoreft accedere fratrcmànobislæfum, placemus tùmper intermcdiatorts. Deinde utuntur P^'^^'^f^’^**’”. patrocinio patris ôf refpcôlu Dci. Pater finis, inquiunr,priufquam moreretur, præcepit dicens : Sia dicetis lofephOjObfecroreiiiittaSjamp;c.Refpec'lii Dci,cü dicunt,Et nunc remittas quf fo tranfgrcfsio-nem feruorfi Dei patris tui. V ide quô de lofepho fenferint, plurimü ualere apudeum utriuftp amp;nbsp;patris fui et Dci authoritaté, quare et utruntp in hac petitione coniunxcrüt. Et reuera hominis eft ciim in Deüjtum in parentes etiä mortuos pij,iliorü gratia ignofcere illis a quibuS quantüuis eft enormi-terlæfus.Deniep confultifsimü eft,ut peccatorû noftiorü rcmifsionc a Deo petentes,dicamus: Præce pit nobis Chriftiis filius tuus,ut dicamus,Remitte nobis débita noftra.Chriftianü eft fiducia Chrifti filq Dei in confpeftu Dei petere,qdiufticiç noftrç refpeiftu nunq reclc'petiturifumus. Prsetcrea con fi'tenf fe deliqiiiflein ipfum.Nam intulerüt tibi malü, inquit.Siceft confefsio dcliéli adiungëda preca tioni. Ad hæc non folü per internuncios cum lofepho agunt,fed accédât illü amp;nbsp;ipfi amp;nbsp;corâ eo proci-dentes amp;nbsp;humiliter fupplicanfcs,dicHnt : Eccc fumus fei ui tui. Q. d Non fumus digni, ut uoccmur fratres riii,habeas nos loco feruorü tuoru,modô remittas qd in te admifimus.Sic dicebat fïiinS prodi gus- Né fum dignus ut pofthac uocer filius tuus,fac me fient unâ ex mercenai qs tins Ergo et hoc re quint ab illis q peccati fui remifsionè ambiüt,ut fcfe corâ Deo humilient,ôf indignos iudicct,q filijs iliius connumerentfed fatis habeât fi inter poftrcmos illius feruulos ceiifeant. Huiufmodi humilitas animi pœnitentis amp;nbsp;gratiâ petentis plurimü ualet in confpedu Dei. Haélenus defrathbus lofeph.

Btfleuit lofeph^ minuit, cum lo^uerentur ad ipfum. ] Rurfus illachrymatur lofeph. Qiiid a tali fran c impetrari nô pofiêt f Quomodo cupidus clfct uindidtæ, qui tamfacile refoluif in fletum Si lachry-mas f In carcere conftitutum fleuifie non legimus, uerùm iam aliquotics in ijs fleuific conimemonùS qiiæ charitatis font, Si uel patrem uel fratres concernebant. Qiiid faceret hic faxens StoicuS, Si fu-perciliofiis aliquisiufticiarius Si Pharifæus.

Etdixitadeosïofeph,mc}uit,netimeatii.] Tria facit ad hoc uteonfeientias eorinnquîetasrcddate Primumeft,quôd iiibcteosefiê pofi'to timoré ftcuros. Netimcatis,inquit. Vidcbatcnim eos elle anxios. Çjiiare ftatim hortatur, ut timere definant idip,fecundô inculcanS3amp; fignificans nihil elle pc riculi, nec qiiicquam à le mali cxpcdlandum. Omnino qui dicit, Ne timeas, mfi fit impoftor,figni-ficat omnia efle falua,necquicquam malicxpcdtandum. Et hæc prima ratio eft pacandi mentes n i--fies Si anxias. Secundum eft, quod dicit : Etenim, fum ne ego loco Deif id quod uaric' exponitur. Alij fie : Tam abeft ut nos perdere uelim,ut firn iiobis potiiis loco Dei.AlqiNum Deus fum ego qui poC-fim uobis noccre, uel prodefle f Alq : Num Deus fum ego coram quo fie procidcre debeatis f Onkelos Chald. fic.'Quoniam Deumtimeo ego. Scpt.T»)-«f ^eift/x/ej-WjideftjnamDcifumego.Veriim iiulgata latina fenfum huius particulæ reócinS exprimere uidetur, qua; fic habet : Num Dei pofiiin» refiftere uoluntati. quo fenfu Si fupi a cap. jo. ad Rahelcmconfimili modo loquutus Icgitur. Vide iliic initio capitis. Vult lofeph peccatiimfratrum extcnuarc, immo excufare, ideotjj proponit iilis diuinam prouidentiam, diccns : Nurn Deo reluftari pofiumf Vos quidem cogitaftis contra me malum, uerùm Deus cogitauitbonum.ut faceret fccundum diem hanc,amp;; uiuifiearetpopulummul-tum.Q. d.Res ipfa deciarauit, quiequid uos contra mecogitaueritis,omnia hare cfie diiiino eoi.filio ac multornm hominum bono gefta. Quaie non refpicio in hac caufa quid uoscogitaueritis, fid diui nam prouidentiam adorans uobis nihil lioru impingo. Et fiiprà capite 45-. confimili ratione ad con-folandum eos ufiis eft. Qiiod dicit,Vt uiuificaret popiikim multum,intclligir de eo quod Si Cana-neos. Si Aegyptios, Si ipfos qucqj fratres cum omni domo patris ipforum tempore famis alucrat.

Tertium eft, quod promittit eis fuflentationem iniïïus. Si uei bis amicis anxics confolatur. Ego„ inqoit, niitriam uos Si pai uulos iiefti os. Q. d. Hand fecus poft mortem patris uos ac pariiulcs uc-ftros alam,q alui dum adhuc illc uiucrct. Bcneuolentia? candor in eo déclarai, fi beneficentiat fti.diu non remittal. Nobis hic obferuandü eft,non efl'e uerbis duntaxat remittcndü peccatum fratriSjfed Si hoc curandumjUt confeientia? illius perfuadeal, quoduerc Si ex animo remittatur quicquid mail fe-Cit.Ea perfuafio eft in arnica Si fraterna beneficentia, fi ilia non celTet, fed conftanter declaretur,dein-deamp; in blanda confolatione. lllud, Et loquutus eftad cor eorum, idem eft quod, Et amicis ucibiS eoidaeorum deliniuit. Si pacauit. Et fuprà capite J4. eadem loquutio habetur.

Et habitauit iofeph in Aegypto ipfeac damn'S patrie eins, er utxii centn et decern annos. Et nidit fafeph ex Epbraimtertiâ gcrwrationè filioru,etßlij lAachir quog^ßlij Manafjeh natijunt fuper gennaiofeph.'il)i’.o me morat Mofes. Aetatem uidelicet,amp;: pofteritatem lofcphi.Ad ætatetrtpcrtinet qd dicit : Et uixit cent« amp;nbsp;decern annos. Ergo annos Icptuaginta nouem gefsit principatum Aegypti, Si pcft c bitum patris Uixit annos quitiquaginta quatuor. Cum em morereï patcr,annoru erat ipfe quinquaginta fex. Vide quë Deus tam fit piolixo principatu lofephi ad hoc ufus,utdomus Ifraelis in Aegypto iiehiti fiib umbra rlhus crefeeret Si inultiplicar€i,ut poft mortem illius impio Pharaoni,qui praclt; denti fuccef• fit

góo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'IN G E N E S I M

fit,form'dabilis effet. Adpofteritatem pertinet quoddicit ;Et iiiditlofephex Ephraim tertiam ge- A neratioueiTifilioriim,6lt;c. In Hebrxocft □''w’7T:?’'13,ideft,fiUoS triphcatos, iicl tertios. Vidit exE-phraim nepotes, pronepotes lt;Si abnepotes : atque na priufquâ decederct cx hacu!ta,abaiiu5 fa(ftES pofteritatis fuae niiiltiplicationcm in quartam iifqiie gcncraticnem nidit. Et filij Machir quoque filif Manaffe nati funt fuper genua lofeph. Ex primogenito fuo Manaffe uidit pronepotes, boe eft tertiâ ^gencrationcm fuam. Non eft aiitem prater confilium Dei falt;flum. ut lofepb priiifquam moreretur, niimerofiorem fobolemex iuniore filio fuo Ephraim, quàmex JVlanaftch primogenito iiideret. Voluit ilIiDeus adhue in iiiuis exiftenti oftendcre qua m Iacob non fruftra pohores partes inter benedi-cendum deputauerit iiiniori.

Illudquoddicit,Natifuntfupergenualofêpb, OnfeeloS Cbald.ue^tjtqt5'^‘'''□quot;\“',îdeft,amp;^nutri-^nt lofeph. Septuaginta, Nati funt fuper femoribus lofeph. Non eft putandum qiiód matres fïlios fuoS pepcrerint fuper genibuS uel patrum,uel auorum, fed quod recens natos in fîniim maiorum ac acfenum tanquam feinen benediéiionis pofucrint, ad exhilarandfi illorum animos, ut eernerent X compleôtercturfuam ipforum pofteritatcm, inde^feneftutisconfblationéinuenirent, acfimulre-centem prolem bencdicerent. De haC Confuctudme ixiftiino hiC loqui Mofen.

Et dixit lofeph ad fratres fuos'Ego morior,et T)ei(f uißtädo laftabit uo!,et afcêdere uotßciet de terra hac in terra qua iureiurado^pnüßt Abrah£,ifaac et lacob Et adiiirauit lofeph flios ifrael dicés‘Vifitado uiftabit uot j Dci«, Oquot; affortabitisoffd ntea hinc. Etmortuuf efi lofeph annos natuf centum çy decem,ty condieruM cum aromatibui, acpofueruntarcamin Aeg^ypto.'i Dubio procul, ubi diem mortis fuîc appropinquarc fen-fitjConuocaiiit adfefraties ('uos,ut congregatis quæ mandanda erantferic) mandaret.Pertinebant e-nim ad pofteros, X requirebatur ut ad illos communi inftrudione per generationes ipforum tranf-i mittercntur.Ego morior,inquit. Hoc eft.auferor à uobis ex bac uita,uos hic in Aegypto manebitis.

Vcriinl nefitis animo pufillo,quafi poft mortem meamfuturifîtisdefertiacdcrclifti,amp; perpétué in Iiac terra peregrini fiituri : fed certeî pei fuafi.fore ut uifitetuos Deuspatruin noftrorum, amp;nbsp;reducat «os in terram, quam iurciurando prom fit Abrahæ, Ifaac, X lacob.Huius rei Certitudinem in eo ex-prtlsit,quôd dixit. Et Deus uifitando uifitabit iios,boceft, certißime* uifitabit. Et qualis futura effet ea lufiratiOjfubiungit decIarans,Et afeendere uos faciet de terra bac in terram,SCc.Et ut fi'dei buii S ac ipeifuæ fundamentum exprimat,nondiCit fjinpliciter,ln terram Canaan .’fed,In terram quam iuie- g iurandopromifit Abrahæ,IfaaCjtSf lacob q.d Non potcftirritumficri,quod Deus iureiurando non uni tantum, fed omnibus noftris maionbus rôties promifit.Hoc diccns,non mode) fidemtuam decla rauit,ôC illorum animos confirma uit : fed fi.nulcauit, ne fponte fiia terra Aegypti egrefsi priufquani à Deo uifitarentur,in terram Canaan redire tcntarent,fêd uifitationem Dei patienter expedlarent.

E.tadiurduitlöfephfilioslfrael,tnquit,dicent:yfißtando uifitabit uof Deu^,cr aßortabitis offa tned ^Mtc.Maiorum fuorum fidem ac fpein erga pronliftâm terram non in co tantû dcclai auit, quèd ti ni certo fratribus fuis affii mauit,forc ut à Deo in illam reduccrentur : fed in eo quctp,quôd uel offa fua in illam reportari uoluit,quandoquidein in ea uiuere non licuit.Carnali homini huiufmodi cura fini titiæ loco haberetur. Veriim exemplo patriim iftorum Abrabæ,lfaac,lacob X loftpb uidemus bac m re expreffum fi'dei ingenium,qua- fie eft comparar^it ultra præfentis uiræ emolumenta X delicias ad futura fefc cxtendat,amp; promifsis Dei adhæreat etiamillis,quibus in bac uita ff iii non datur. Volue-runt patres iftiin terra femini iftorum promifla etiam mortui confiftere,non qudd in de ad mortiioS aliquarediniraeflëtutilitas, fcduthocpaclo declararentfidciaclpei fuæfirmitudinem erga pre-mifla Dei,SC amorem ad ecclefiam Dei,cui X hic X in futuro coniungi magnæ,felicitatis loco duxe-runt Sic de lofepho noftro annotauit Apoftolus Ebr.ii.dicens, Fide lofepb morics de profe^tione fi-liorum Ifrael mentionemfecir,amp;f de ofsibus fuis mandauit.

Vcrùm poterit hic quæri, qua'nam rationeloféph huiufmodi fide ac fpe maioribusfuis confor-tniter animatus non mandauerit fratribus fuis,ut fe mortuum mox peraftoluétuad exemplum partis fui in terram Canaan ad fcpulturam maiorum fuorum afportarent. Refpondendum eft, fa-lt;ftum hoc eflè non fine euidentibus ratiotubus. Primum non eratdcportatio ifta corporis lofeph tam facilis illius fratribus,qua'm fiierat ipft funcris paterni tranflatio ex Aegypto in terram Canaan. Potuit turn præftare patri, quod fratres ipfi mortuo præflare non potuiffent. Deinde uchementer offendiffet Aegyptios, fi funus lofephi ex Aegypto in terram Canaan deportafïênt, X bac in re ma-ïamgratiamcoramAegyptijs inijftent. Piærcreapoteratfepultura lofephin AegyptoIfraeli ifthic peregrino aliquo eflefolatio, donee tempus liberationisaducniffet. NonlegimiiS dealiquo in figni uiro, qui poft obitiun lofephi in Ifvaele inXtrit, unde populus peregrinus folatij aliquid habere po-tucrit. Qiiarenoneratinconfultum, qued rebifluseftapudeoslofephuel mortuus. Habetenim nonnihil folatfj in malis etiam mortuorum faiiéforum præfentia. Qiiod autem Ifraelitæ iiiramen-ti hiiius memorcs offa lofephifecumin terram Canaanafporrarint,Exod.ij.cap.adhiinc modü le-gitur : Tùlit quoque Mofes offa lofeph fecum j eo quôd adiurafïêtfilios lfracl,dicen$ : Vifitabit uo$ Dcus,afferte offa mea uobifeum bine.

Etmortuuießlofeph,inquit,annos natuicentum ty dec.] Vixeratin principatuÂf maxima gloria,lacob uerô in uiultis laboribus,ôf illius tamë ætatê ac'jquarc né potuit,à qua cû mtrereï deficie bat

bar annisSic pcrpetuo pofteriorutn xtas confilio diuino ab tctate maiorum ddicir. qua de re di-étum f ft alibi.

Et coiidieriinteum aronuribiis SC pofuerunt in arcam in Aegypro. Arbkror boe fdlt;fluin efle it filrjs nepotibus lofeph, qui etiam arcam banc, id eft, farcopbagum, in fua familia amp;nbsp;tribu diligen ter aneruarunt, donee à Mofe accepta eft in terram Canaan per leliofua fuccelTorcin MoGsiUata ac poftea in Sichern fepiilta, ficuri lehofue capite ultimo uidere licet.

Admonendusefthicledor, ut fecumipleconfiderctquam nihil prorfusfuperftitionitdepreben-datur in funeribus amp;nbsp;corponbus (aniftorum uitorum Ahrahæ, Ifaac, lacob, amp;nbsp;lofephjUt précédentes fancquot;los taceam. Mortui funt. Si fcpulti. lacob conditus aromatibus, iieriim non ad culturam a-ris i.npofituSjfed in fepulchro maiorum fnoriiin fepultus.lofeph conditus, ctfi non ftarim fepultus, in area tarnen ad tempus ufquc libcrationis afleruatus, tandem eft in terra Canaan fuo loco fepultus. Nee deproph-tarum corponbus aliud legimus. Q^iain autem ab haepuritate diuerfa fiteorum fu-perftitio qui corpora fanâ:orum, propferea qudd fandti funt, fepulchris eximunt, unde in fine mun di refurgere deberent SC populis Chriftianorum quf ftu omnium turpifsimo adoranda proftitauntgt; resipfaclamat.

H,i(fïcnusdiuina nobis benignitate tantum eft amp;nbsp;uitat oeij datum, ut lucubrationts Italie in Gencfim tenues SC rudes ad calcem ufqj perduceremus : qua de re plan«? incerti eramus cumillas or-diremur, eiim propter communis inortalitatis necefsitatem, turn propter prxfentium tempornrtl miferabiles SC turbulentos motus, omnibus pijs amp;nbsp;honeftis ftudqs admodum inimicos, quibiis hoc noftrumfeciiliimpropterincredibilem maliciam SCcatholicamcorruptionem iuftifsimo Deiiudicio fiagcllatur. Qiiod reliquum eft, oro Dominum ut hofee labores noftros Eeclcfiac fuæ reddat utiles, acftudia piorumhominum,qui communi mortaliiim faluti extremishifee tempqribus docendo, nioaendOjCorripiendo fine orc fine calamo ftudent, incremento benediiflionis fuæ frugifera efficiat, fimally errantium ac feduccntium mentes luce ucritatis fuæ illuminet, SC fauitiem il-

1am plufquam barbaricam,quæ hodie in Eeclefia pafsim graflâtur, potenti manu adgloriam nominis ac uerbi fui réprimât.

A^gemto Chn'fto poft ftcula quiiicp decern^. Et poft luftradecem tertius annus erat.

Anno hoc Mauricius Saxo, atcp Eduardus Hybertius, lufsi hint uitæ fata lubire fuæ»

'*t’4f ff elimbictt if.fi fubcocleüibudüii n-17 iïirpibtii ij. « apparcat 10.f6 nuIlitK 39,if parte 44-^9 (iominum fi.fo mereatttr ƒ4.44 f/ï f4.ff aiuma f7.4f utiam 4;) teßatur ej.zi ac^udcat. 6f.4f nonprop. 67.ult.reliÿofi 69 rs carneq^ 70.1 formatio tf conuixcrunt 79.6 dicere ii.is noti,uacat. ts.fo odorando 8tf.x t)c ss.3fidgt;i 91.17 potirt 94.10 exitiunt tot,i^réplcte toi.7ueilra tldeiefli 204.1 ita 107.49 conjpirant 214.1 cinili 2t6.4nolimuf 234,33maligna ij7.4j cunlt;lfa 23t.32 Cainuin 140.11 lt;jtteri 14).11 fibijpß 144- ßgni 246,ji recenßüt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;anxitit

14S.4Olibidinem 157.44 annos 2f9,2,f ^yuxijfe 2^9.27 recreationan talent 296.40 ßußßc 113,4tßte rat 113,42 hominis 141,3 natu ift.f7 ïauan 60 meminit i6i,sCbuf ^79.31 cogitationibus ff ßcelere 184.2 poßtos iSf,10 accufentiir.13 reiiiuiß:erent 193,41 indubitatnm si probabilior 193.3 uir »01.4« Nubor .303.17 iiKognitam 3os.36ut 307.47 Tcrtium 37 hic 30S.3 pulchritudinem 37 timendim jog.itf dicit.34 auertere 32t,9induxit 310.30commoditas 317,33 üudiion 333,17 nbsp;nbsp;30 ipßt 333,9ßu{lra tt

^uainio Abrahamuminterceßit,nonpotmtDeu3ßdgt;rah. 330,4 fidesolenare 337.41 ßjiflantiam j49.„ ^enediilits 3'Sf.i4hadum 360,33erant 309.fsnunc 370.2 reddiderunt ssoßtiit 331.30 Aegyptiä 353.3fonßliuni 355.9coniugali 39O,i3multiplicabo 392.39eleäloru 39t,22obliti 396.27gu{lu 41S.9 !«lt;lt; 410.10Digniut 42 Eccleße 4ii.f6meuin 433.0diflinfiionem 4^4.26faginatum33utuntur 4J0* '45'CfcnflwM nbsp;435.15aufcultabat 444.t7Domini 446.iifiliu3 457,4iiJebrlt;eos 439.27coegit 460.4

463.f4peregrinandum 450.23fine 45^.49 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;450.10 uiginti 30 concupißentiam

301.3queritur fos.ssannunciabit Abrahg. f9 promißiones 304.41 exponuntur nbsp;306.10filijs fio.ioA.^

brahä ft7.iAncillai6uerbisSara:34UolttntatiS4ih£rcreineoqmdpatetoctdis4i uero 319.7 folitudinê 31^.39 humanü 40 priediti f8 confolationis 313 prima linea abundat 316.33 acciperetur 317.43 iuramento 34 ac 315 alteriut 330.23 Abrahàleuicino 333.10 qualitercunq; f40.40 mortificationis Oof.domaritali 604.4 ^gra4Puentaret 609.30 enim 624,13 moritur 23uocat30 l^ctbuelissodi/ßofitione31 orat 62f.ioiuerit ois,f9diligente, 6t9,4ort4gt;edinè, 612.34 Cuilodiuit 615,37 ((trnibusferinis, 13.631 corde633 dutupria reî hneas expunge,er principtum tertiæ tfij^ ad diâionem ifitac. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9 Sciebat 63 f.39 uerti 639.39 foro-

rem 674.1 ac 67f.39domum 6So.7percutia.t9manß(etudine osi.3spafcifiuntui' 651.37 cofirmatMquot; 6S8.2 confiiltius 691.41 fiibiungit 693.31 habita 694.13 momenta 37 Miß 693.2 hoc tantum obferuant,ut fubmifiàanimo crinSanterfupplicêt,uerumetiàutcircunjfie{lè,c^c. 695.9 nomen 704.1* uenerut37admo dum 7Of.iorelinquuntur 7os.23multumi6i{lii.^xemplum 711.4 etenim 7i9gt;f7pars,abtindat 714, 39abierunt 7i3.4f fitnguine 73f.fr expeilandum40nomen 736,9 indicendis 7fr.iiuolebat34potens 7f6.ifinfimulat 7f7.iolofi'phi 7r9.i4effet 763.4fincarcerationiS47enimcommodius4SadhiSoriâ,ibb~ dem,ufij3 766.2 quidpoterit,dele 750,43 uendebatur 799.16 locws,abundat 799.3iamantiitr 799.17 incolumem 501.41 hune so6.46tues S09.39 fi-atres 512,62 reconciliato 519,22 lofeph t6 furrexit 513.6 patri 52 f.15 niilitiam stf.fiPone.

S» quid in Hehreis.candideleélor,inuenerisquod teremoretur,adS.Eibliorti textum cofiigito,unde nußonega ciopleraq; refUtues.tiobis in prlt;efentia,cr ob temporis anguSiamfGquot; operishuim fiüinatio.-iiem,pluraprieäare tton licuit.Hifce uale,c7 operam noßram aqui botu^ confide.

c^abcdcfghiklmnopqrstuxyz^ A BCDEFGHIKLMNO P Q_RSTVXYZ. Ait Ce Dd Ee Ff Gg Hb l£ Kk LZ Mm N « Oo Pp QjJ Rr Ss Tt V« Xx Ygt; Zz . Alt;tlt;t Bbb Ccc Ddd Eee, Oiiincs luntterniones,exceptis 0: Ere duerniombu^.