D- SALVIANI MASSY ï'iENSIS EPISCOPI, DE VERO IVDICIO ET PRO uidenti'a dei,ad S.Salonium EpifcopG Vi'enenfem Libri VIII cura lo. Alexandri Brafïicanï lureconfulti editi,ac crudicis Si cura pnmis unlibus Scholqs illuftrati.

^ANTICIMÈNON LÏB» III. IN Q_V I B V S Q^V Aé -ftiones ueteris acnoui Teftamenti,de locis in fpeciem pugnantibuSjinccrto Aurore,

BASILE AE, IN OFFICINA F R O B B NIANA, MENSE a V g V s t o, ANNO M* D. XXX

Cum gratia ÔCpriuilegio Cæfareo.

HORT VS SÏVE BIBLIOTHECA B R ASS IC ANI

per D.Chafparem v r s i n v m Velium Regiutn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

hiftoriographum.

Omnia quæ cukæ mandantur femina terræ Aut quæ fponte fuo proferit è grcmio Omniparens tcllusdrugcsjicrbxq^ falubres Arborei fcetus,ftirpium Si omne genus,

Aurea quin etiam rutilis pomaria fyluis,

Seu quid amp;nbsp;bis fyluis pulchrius orbis habet, Balfamac^ Si quicquid lucis oriencis odoris

Quicquid Si in terris nafdtur xthiopum: Sed grarjs.latrjséç magis quod germinat aruis, Magne Cato imprimis Braflica nota tibi, Vndefuum egregius duxit cognomen alumnus

Partus Alexander Calliopea tuns, Ille mihi impertit quicquid fuus educat hortus

Cui dabo Si exiguus quæ meus hortus habet.

ADREVERENDISSIMVM PA T REM AC P R I N C I pem, dominum christophorvm à Stadion, Epifcop'um’ Au/ guftcnfem,optime meritum, dominum aepatronum fuum incomparabi/ Urn,Ioannis Alexandri Braffîcani lureconfulti, in salvia N I Maflylieniîs Epifeopi, De uero iudicio Si proui/ dentia Dei libros oóto, Præfatio.

IV o D Marcus ille Antonius Imperatoncognomento Pius Si Philofophus, de feipfo fcripfit, a'^oi oi^oi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÔH^îa/j EjStr», t/xoi ^iSÄia/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£k ttoz

I ^a^lov é^0vû!gt; ^ririiKi tto^oç, Hoc ego de me quamlibet infimo homine citra omnem inuidiam dicere poflum, quippe'qui à puero'nihil uel honeftius æftimarim, uel I antiquius duxerim,^ optimos quofq? libros. Si præci

pue ueteres feriptores nondum in lucem æditos qua diligentia poflem/on quirere,ac à iîtu tenebriscß uindicare.Nam cum hoc munereffummi quon damSipotentiffimiquicßregesSimirificedeledtatijSi egregie perfundli Reguntpfft faerintjUt de Polycrate Samio, Pififtrato Athenienfe, Nicocrate Cyprio, Pergami copluribus regibus, ac Ptolemæo Philadelpho, Strabo Si Athe/ næus fcripfere:cui nam officio me redlius addicere (negledla etiam interea re familiari) potuiffem.quamin earn curam incumbere,quäiam olim prin cipesnoftri ( atq^ utinam mon alia etiam æque bonis regibus ornamento fütura) defertam reliquerunt: atep ita fuperiore ætate complûtes magni ac eruditi uiri,e quorum numero primas habent Rddolphus Agricola Phry r.Agricola GusJanus Pannonius Epifcopus quinqj eccleGarum,Ioannes Trithemius lo-PMnoniut abbas,Conradus Celtis Poeta, loannes Cufpinianus Cæfaris à confilrjs, tametfi reges non effent.idfquod neminem iftorum optaffe feio, quod ta/ men ab illo fecundum atq; proximum eft,prorfus regio officio,Rempub. literariam'in antiquis feriptoru monumentis inueftigandis ac afferuandis plurimum adiuuarut.Sic loannes Capnion PhorcenGs nofter (ut hoc obi lo.Cdpwio« ter adrjeiam ) cum aliquando Eberardi Barbati principis Vuirtenbergen, nomine,eius qui poftea ab inculpata uitæ integritate,morumqp pulcherri/ mis ornamentis,Probi cognomentum obtinuit, ad inuidbffimu Cæfaretn Friderichum in/ cum alrjs quibufdam ampliffimis uiris legatus ueniffet. Si ut fieri cofueuit, alqs mire fplendida lautia,ut uocant, nimirumlaut equi pulcherrime inftrati, aut aureæ phialæ, Si reliqua id genus dono daren/ tur, hic Capnion antiquiffima quædâ Si bene defcripta Hebraica Biblia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

quam uel immenfum auri pondus d Cæfare accipere maluit, Quanquam autemeiufmodi antiquiffimorum fcriptorum gemma:raro aut nunquam uenales habeatur,quibus ego'aut quifquis ille tandem eft,qui ucre regium hoc munus arripiens,Bibliothecam fua ornate, fimul Si uniuerfum orbem

« X fibi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q WAN’NIS ’ALÊXANDRI BRASSlCAt^l’ quot;

Rbi dcuincire cupiat: acceflit tarnen aliunde, nihil mihi tale fperantipt« fidium incomparabile,quod hoc quicquid eft incomodi, cu iplo quod aiut horreo farciret.Nimiru amplifs.prxftatiflimoru hominu autoritas atc^ di gnitas.Qui me,fi quado felc dabat opportuna occafio(oblata eft aut tam in legationibus.quam in a lijs honorificis profeeftionibus no femel) in conz fcquendisrjs unionibus ualde quam benigniteradiuuarunt, Sic gratia,fic |auore confecuti fumus,quod nulla pecunia qux alias nihil non expugnat, perfici poterat. Qui cnimialiâsïmpendiorû ratio mihi conftiti(fet,fi tantu nummoru mihi fuiftet expendendum, quantumiuetcres etiam illi reges ac Q«i libres philofophilin hoc mercatus genere perfoluiffe dicuntur, quando Tarquiz wrfgno erne njqs PrifcuS'Sibyllinos libros non minore indicatura,quàm trecentis Phiz lippeis, Plato Philolai Pythagorici libros decern milibus denarium, Ariz ftoteles Speufippi Platonic! philofophiutcunq; paucos ralentis tame Atz ticis tribus emerit. Atq^ illos ego philofophix nomini pulchre fatisfccilfe

arbitror, cum in adcrcndis qs immortalitate dignis monumentis, immcn/ fam ctia pccuniæ uimilibcralitcr Si plena manu, quod aiunt,cxpcndcrcnu Nunc CÛ nulli fint ex omni doctoru claflc Thcologis ditiores, ij profedto ' debebant hanc folida laude arripcrc, Sc congeftis opibus non uulturcs irrt tare,no inuidia in caput fuu accerfere, fed palfimihonorificas Bibliothecas inftruerc, in quibus(ô£ honefte uiuendi inftrumentaiboni quiqj fcri jptores alferuaretur : ÔC quibus cum paupertate fubinde colludlandu cft,quoruni grex eft innumerabilis.bonoru libroru præfidio,poftcnt ad honeftiftimoS quofq? gradus eludlari» Et quoniâ Bibliothecas nullas inftituimus,aut fah tern tales inftituimus,utpræftitcrit illaselfe folo æquatas : uidemusquàm iaceant.quàm extindta fint bona ftudia ferè omnia. Videmus quàm inge/ nia etiâ fclicia àliteris abhorreant: Si quod inuitus, uere tarnen dico,quàni in Germanix quibufda amplifs. ctia urbibus hoc fit efte Germanu ,literas fcilicet odiftc.Hoc fit efte prudcntifs.Senatorcm,ftudia femel omnia dana re-.hoc fit efte copofitx uitx ciuem, futores atc^ tcxtorcs TrvtvMai’J'/J'aRT»« fufpicerc,litcratos auttontemncrc.Hçc denic^ fit optime conftituta Resp» in qua minimum fit literarum atque literatorum. Quanto redlius illi uetez reslquiutftudiaredderent ornatiora,utlibros faccrent commendabilioz

rcs,utdo(ftorum hominum cultum Si uenerationcm Jaugèrent, ut oftende ^ibliotlecie rent tandem litcras nihil aliud cfte,quàm rem facram, Bibliothccis paftim I» templis co nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quam in deorum immortalium templis locum dabât.Nam Afiz

r^iusPollio primus Romx Bibliothecamin Herculis fano dedicauit.Hanc laudempatrum noftrorum memoria,fi non fupcrauit,xquauit tarnen/ N.dii1}t£ Cor fnJytusilleacnunquafatis laudatus Pannonix rex Matthias, qui Biblioz Uini Plt;ittontlt;e , r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-r ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-'C -re- .n

régis piblio/ thecam luamquam ex omni Icnptorum genere corertiHimam inftruxerati tbec4 in amocniftimoctiam temploconfccrauit, Hxc mihi Bibliotheca manuni , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hie

'IN SALVrANVM PRAEFATIO

htc-ittt)dt,oratïp fupplex,ut tibi quæ iam nihil nifi uanum nomê obtinuir,; priftinam illam dignitatem atcç celebritatem fuam, quainulli concedebat cxponam.Quamobrem optime princeps,id quod magnopere ad te perti/* netjibenter hæc ad tefcripta leges: atep hanc meâexpromptâin te colêdo ac obferuado uoluntatem,æqui boni^ facies. Superioribus annis'cu Vuv lielmus ex Eberftein,Cæfareus iegatusfme fibi comité adiuxiflet, ut unà fe cumfadinnocentiflimum iliumPannoniæacBoémiæregem l vdovi L«Wf«f c V M, proximaimpreflïoncTurcicamiferrimefublatumfaccederem,hoc rcxPanoni^ ego patrocinio ac benignitate magnoru hominu'illide meliore nota cómé datusjibentcr SC ex animo feci,ac nulla certe maiorc tp cognofcêdæ adhuc^ minime uaftatæ Pannoniæ,ac ornandæ Reipub.literariç caufa feci.Recftà Vienna Buda,quæ regni caput,atq^ adeo Pannoniæ regu définira ac fum/ BuJa^ ma fedes eft,dc(cendimus,regnû hoc adhuc fartum teôtû uidimus:legatus/ ibi negotioru fuorû rationê fumma cura habuit:mihi uero, ne fuccifiuis ho ris plané nihil agerem, infpicicndæ ifthic Bibliothecæ/beneficio ferenifs.ac inculpatifs. reginæ Mariæ poteftas fadta eft. Quid multisCinfpexi libros Mdri^regintt omnes.Sed quid libros dico,quot libros tot etiam thefauros ifthic infpexi, P^tnnoni^jL» Dr) immortales, nbsp;nbsp;iucudum hoc fpedlaculu fuiflelquis credat; Tune certe

no in Bibliothcca,fed in louis gremio.quod aiunt,mihi efte uidebar. Tan/ rum erat hicîantiquorû.Græcoru fimul ôi Hebraicoru uoluminû,quçMat P thias ille rex,capta iam Conftantinopoli,euerfiscp multis alijs ampliffimis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

Græciæ urbibus, ex media Græciainæftimandis fumptibus coemerat.ac tanqua mancipia ex barbaroru cataftis atqj copedibus receperat.Tantum

erat hiclatinorulibroru. Si ueteru amp;nbsp;recentioru, procul tarnen ablcgatiso/ ! ' mnibus fophifticis,ut nufqua alibi, quod ego quide fciam.Siquidem Mat ■ ' thias rex (que rcólelibroru helluoné appellaueris) quatuor infignes libra/ riosiFlorétiæimagnis impendqs alebat,quoru isunus Si unicus labor erat, utomnes melioris notæ autorcs'Si Græcos Si Latinos,quos comodum ex Grçcia habere no potcrat,exfcriberent.Nam ipfa typographice,ut exigua iùntomniû reru principia ,nódutalatepatcbat: nectâalceradicesegerat, ut ardentifs. illis Si uere regqs uotis régis omniu excellentiftimi fatistacere poflêt.Vidimus ifthic(id qd ex fyllabo noftro recenfere poftumus)8i ocu/ vibri^quiin lata fide uidimus integru Hyperidé cu locupletifs. fcholrjs,libru multis etiâ ^udëfi Biblia cenßbus redimendu. Vidimus grande librû apoftolicoru canonu, opus in/ coparabile.Vidimus Theodoretu Cyréfem in Pfalteriu integrû.Vidimus Chryfoftomi,Athanafrj,Cyrilli,Na2iæ:eni,Bafiln magni,Gregorr) Nyf/ feni,Theophanis,Dorothei infinita opera.Vidimus Marcu monachû,co/ gnomento Anachoritâ.Obmitto Poëtas,Oratores,Philofophos,atqj Hi . y ftoricos,quoru hicimmêfam uim infpicerelicuiflet.Vidimus aurores Græ . ' cos innumerabiles,infinita c^ in Poétas ferè oranes comentaria^nemini do gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit } dloru

ÏOANNtS ALEXANDRI BRASSICANÏ

éVonim, aïit paucis omnino antca uifa. Scd quod Cicero ide coniuraris dÿ xit,uixcrût,quos iam fublatos efle (ïgnificarc uoluit: Ita reóte diximus nos uidifle.quippc qux uerear ne poflïmus ullo unquâ tempore uidere aut con fequi.O Turcorum immanitatê,ó barbarorum efïeratam infaniâ, ó bono PdtiHoni^e rumftudiorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Adeo^cumuniuerfa Pannonia (quæcum ad

ç«ondlt;lt;w prt hyc eflctinoffenfa, poterat omnibus omniu bonarum rerum dotibus nul/ • lum nó quâtumuis celcbre regnumJin cótentioné prouocare)mifcris ctiam modis hæc uere aurea Bibliotheca perijt, interqt, ita ut quoties illius raihi in mcntem ucnit(uenit autem fepiiïime)totics etiam Vergilianum hococ airrat, Quis talia fando Temperet à lachrymis.

Mallem egojïc me dij ament,hicbmniu obliuifci nbsp;nbsp;meminifle. Interea ta

PnlJtcdnut ïi mcnjanimum meurn utcuncß confolari foleo.quod ex munificentia atc^ li/ brosdiiquot bcfaiitajeoptimirégis l v D o VI Cl quofdâsræcos autoresicôfccutuS a Luäouico nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r . X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r j ■

rege opt con protritos,nec etia afpernados. Id quod ubi in lucem rucnntediti, Jecutut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;queadmodum drjs bene uoletibus cdent''brcui,rcs ipfa indicabit. Abfit o/

mnis circulatoria iaótatio,abfint magnifica promi(Ta:nosin utriufqj litera/ Quo! librot Carx difciplinistä noflros externos icriptores tales inuulgabimus, tales i«lucemddtu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dabimus,tales ftudioforum greraqsimponemus,ut omnesquidead/

mirari,nemo uero pro dignitate fatis Iaudarc,ornarec^ poffit.In præfentia Sdluidniuepi rum aut,utex latinis guftum aliqueeruditis præbeâ, Saluianû epifcopum fcopM uidlfy Maßylienfem eruditifs.fub tuo.hoceft dodtifs.epifcopi, ac principis beni/ g*^Ts.nominefprodire uolui,Saluianum inquaSi rcftitutum,amp; c dcnfifs.te nebris erutum.in quo unico'licebit intelligere quatum in alqs eiufdem inte Cdtdlogi uiro gritatis ac eruditionisproceribusamiferimus.Quanqua aute'ex CatalogiS r« üli^rium uirorum illuftrium feriptis ab Hieronymo,Gennadio,Ifidoro, ac Ildefon/ fo ( qui feripti etiänum,necdum peruulgati/apud nos habentur ) ad hæciex innumera illa ueterum feriptorum nomcnclatura,quaiPlutarchus,Athena5 us,Paufanias,Suidas,Laertius,Pollux,Scephanus,atqjalrj,fubindeutunl;, A. Gelliuf li/ fatis appareatquantu optimoru utriufqj linguç autoruïnterierit.ôC A.Gel tgt;ro d.Cdp.17 lius fcribatlAlexâdriæ milia uoluminu feptingeta per milites cóbuftacfle» ZonarasjcognomêtoMonachus.græcusille quidéâtfyncerç fidci hiftoricus referat^ysantrjfiib Zenone centu 8C uiginti libroru milia grauifs.incédio pcrrjfle: ego taméiureiurado affirmare aufim nos hac ctia infelicifs.ætate'logc plus difpendq accepiflc, uel cogitatione cófequi aut I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oratione poflït aliquis exprimerc:quippe qui Budenfem Bibliotheca, qua

do in rem præfenté uentu eft,n6 femel excuflerim.óCcxaólifs.diligentia in/ fpexerim,ói iâ infeliciflime,nec fine magno Chriftianorû omniu maloipcr OfttK dolo ditâ atc]^ dcleta efle copertiflimu habeâ.Augent dolore oculi,quod uere di rem durent xit Cicero,qui!ea quæ cæteri audiunt,aliquâdo uiderûtmecauertere ab ilia incredibili pcrnicie,fiue,utuerius dica, internitione cogitatione finunt.Scd

dolori

IN SALVIANVM PRAEFATIO

dolori fan's datu fit, quandoquidê reparari nullo paólo poteft^'d quod ita miferc perrjc.ôC quod ab ipfis eriam hoftibus'miferationem extorquere de builTet. Ad Saluianu noftru, imo tuu potius redeo, in cuius laudibus, qua: func amplifTimæjordine prædicandis Tavîbp ■Kält;x_oßti} ( liceat enim nobis qfdem ucrbis uti, quibus Chryfoftomus ufus eft in eruditiiïimo illo cnco/ mio Ignatq) OÎO/J ap i'inii t/ç XaM“»« ngtj •sroJÂvàb aiù) joJ'ovlap ’/(Tœ//, ttoAuq rgt; /o^u.ngyj 1? K^lvop nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£T£ja Q Hjivà av3« wo/RiXa ri MU æ/à^poja, «wojH/

tfae Tl •TIjSto/) ’!/h,Ti' «PtuTtJO/J, «K«S« Tup O^Oft,iv(gt;gt;P 'TÇOÇ £«UTO K«X2vT0Ç T«Ç Ci4lt;ag,ôic» Quid enim primum in eo admirer,quid poftea comprobem, quid poftre/ mo laudibus inæftimandis uehendum arbitrer, plane fum animi dubius» nifi fatis laudatum exiftimes, (î tantum nobiles illos uerfus illi tribuas, AvcPjS/j zaXSravo'ç ivi Tt^aTü'ia-i Àï^tdamp;M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Theoititi

Kai'7!-vp.aT©^,MÙp.ie^@^b-yoc/pT{iolt;f£^i5tXTlt;^avJ'çZp, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerficulide

Principio,fi ad uitæ faniftimoniara inculpatiffitna integritaté refpicias, Ptolcwlt;eo^ quisihoc Saluiano uel fanôlius, uel incorruptius deqs omnibus rebus quas maxime coueniebat effe fublatas è raedioJcripGfTQuis'Chriftianos *”“^‘*^* (ibi peruerfe blâdiétes, ita nominis fui ratione habere admonuitCQuis ita probabilibus argumentis docuit nos,omnes tandem calamitates,pericula, ôi excidia non à dco pati.ièd noftro uitio, ftultitia atque peruerfitate mala tanquam Cçcias nubes in caput noftrum aduocare.ld quodôC Jupiter ille Homericus conqueritur,

7SÓ1S0I o^op2« 1/uâïoù'scuh,ôc^vr(a

k/jl£u/j gt;oc/p (pûto'/ Kax’ ifxp.ivcU,d^i Jï kzxî auio» TipHo-ip xTalt;^ct.'\’i»'J'ip,VTr£^ p.ó^op,’ó.\y^£X^tft, lam^quis planius oftédit nullos omnino homines ita fummi fui imperato ris præcepta uel minima ilia pro nihilo ducere atcç ChriftianosC Quis ccr/ tius probauit nos effe reliquis omnibus utcuq; barbaris.K incultis gétibus improbiorcs:q deu etiâ ipfum incredibili pietate fingulis expo(îtu,inuitu Ô2 nolécé(utcûqj perditi iîmus)in pernicié noftrâ no aliter Theffalæ mulie res lunâè cœlo deducêtesexcitamus.Omitto^ grauiter ille diuitesac pote tes in ordinê redigat,^ illos de cœlo detrahat, cp officij fui meminiffe do/ ceat, quâdo ex qs turpiffîma uiuédiexépla, fi fintimpotétes Si improbi,in uniuerfos omniu mores defluât.Rurfus q folicite pauperu,hoc eft innocen tie caufam agif.quàm unû aliqué ex multis omnibus flagitqs coopertû.no nominatim perftringit.fed ita alloquif'ata corripinut fermé eu omnibus lo qui uidcaâquoniâde uitqs qs loquit^quæ nefeio an no in omnibus'abûde reperiri poffint : probat autê non tantu appofite facraru literaria præfidio, ueru etiam féliciter quicquid femel inftituit:ÔC ut in caftigando mirus eft ar tifcx,ita ÔC in docendo formâdotp magifter eft acerrimus. Adhæc fuæ æta tis excidia quædâ,K poft excidia etiam crefeentia uitia fie ob oculos ponit, fie luculéter exponit,fic hiftorica fide narrat,ut mihi uidere uidear hoc cor/

IOANNIS ALEXANDRI BRASSICANI

rüptiffimu feculum tanquam in tabula graphice exprefTum : adeo ftrcriue i a nobis dcfudatum eft, nefupcriorum etiam ætatum perucrfiftimis homi/ nibus uideremur ex aliqua parte effe meIiorcs,Socratis aute Platonici fen/ tentiamfde comunibus uxoribus atqj liberis,utcuq; ab Attico Græco phi/ lofopho defcnfam,nemogt;quatum ego quidem indicate poffum,uel uerius confutauit, uel redlius euerti pofte prorius inuidtis ac honeftifs. argumcn/ tis oftendit.Atcp hæcàd iudiciu integritatemc^ fummi fcriptoris attinent. De eruditione modis omnibus abfolutancmo redtius iudicabit, qui li/ bros illius Icgerit,meditatatp diligentia non femel euoluerit. Sacras certe li terasific accómodate,fic eleganter,ubicun(^ tandem ufus erat, inferuit,ut ft dei multum autoritatis accederet, elegantiæ uero atc^ uenuftati nihil inte/ tea gratiæ uel dignitatis decedcret,ut uere pofti'm hoc Luciltj de illo dicere, Quäm lepidæ lexas compoftæ utTcfteruîæ omnes.

Sermolibû Gennadius illiifermoncm fcholafticu Si apertu tribuit, quo nomin’e miru lafiicuf in modu comendari meretur. Si apertuseft (ut eft cgregie dilucidus) quæ maior iUi laus accedere potuiftet^quoniam fumma uirtus orationis eft per fpicuitastfi fcholaftico fermone præcellit,nelt;ç hocuulgare,aut afpernandu fucrit ornamentu,præcipue ft itafnitidu,fi puru,ft eruditu ac explicatum fer monéjGcnnadius intcllexerit.Nâ nihil minus eft illius oratio nbsp;nbsp;icholafti/

ca,fi ita inclaboratâ,frigidâ,ac eruditis auribus minime ferendauelis intelli gcre Jn alqs fui aut paulo fuperioris feculi fcriptoribus,Seucrino cognome to Boethio,Caftiodoro,ClaudianOjMamerco cpiicopo Vieneft, Sidonio ApolIinari,Euodio,acalrisnonullisnoubiq; puritatelatini fermonis agno feimusu'n hoc noftro plané nihil eft qd ferri no poftit, nift quod paucis qui bufdâ didlionibus fuo feculo, ut puto, familiaribus raro admodu utiâati^ ita utid'jUt no ingenq.fed ætatis fuç uitio ufus efte uidead.Et cu reliquis Gal lisipcculiaris fit quædâ grandiloquentia, illius oratiojfic eft cóftitut3,ut nuf qua fupra modu afturgat,nufqua in ilia emineant uenæ,nufquâ ofta nume rentquot;, fed tcmpcratus ac bonus fanguis impleat omnia mébra: deniq? ncr/ uos ipfosSi robur tcgat.Si uenuftas cómêdeL Quâobrem^ut illu ipfum no arbitror omnibus efte præferendu: ita ncmine etiâ ex illis antiquioribus il/ li præfero.Quippe qui Si erudita pietate, Si iuxta pia eruditione, fummos ctia i Iios antiftitesfnemine aute in inuidia uoco) multis ftadijs prætcricrit, Nc uero uel impudetius de illo indicate, uel arrogatius pronutiare uidcar, expona ordine,quata ille felicitate atc^ dexteritate fcribendi ufus fit. Vern itaqj iudiciu'Si attenta deiprouidentiâafterturus,no tantu facraru literarn munimentis,ueru etiaomniu melioru artiu præfidrjs utitquot;:Si in huncmodn utitquot;, ut dubites an fortior fitin demoliendis impioru arguments, expe/ dims in noftris aftruedis:qui certe nerufut Laiftantio Firmiano, ita Si mul tis alqsdefuiffe uidenif.Ad hæc,ut multa paucis coUiga,quis ordinis elcga/ tiam.

IN SAtVIÄNVM PRAEFATIO

tiam,quis exqûifitos trâ(îtus,qm's explicatiffima argumeta.qui's fdi'dfs.epl phonemata,quis annominatióes feftiuas, quis fuaforq generis oês partes, quis cótêtioncs arduas,nec minus iucudas,quis fentetias graues,quis excla madones uchemêtifs.quis iniîgnia antitheta,quis inftrudtifs.dilémata, qs Ifocratis omnia fchemata,tata felicitate,copia,fimul ac uenuftate exhibuit;quot; Intclligis optime princepsacidêhuiusætatisepifcoporu incoparabile or/ clrijloplo/ namétu,ni(î fallar, quale ad te fcriptoréquibusüe dotibus adornatu mitta: rus i stadion fed loge cómêdatioré tibi futuru,fi' pro mea deprçdicatione, q minime uel truditioni,uel fandtimoniç illius fatisfecit,hûc ipfum'id qd pcrpetuo cóiüc uifti,plcgcris. Neqj cm ignoramus utcuq^ tacitû hoc efle cupias,quâtu ftu dijifacris illis 8!, ucre bonis autoribus impêdas, ut (ï multi effent tui iîmiles epifcopi,futurû equidê aliquâdo iperaré,ut Si res Chriftiana trâquillior ef fet,Ôi jjdncipcs Chriftianiialiquâdofuiofficrj uellétmeminifle.Nuccu,ne/ fcio qua tâdê Atc,oîa pcrmifcête,nulla plané fit omniu ordinu côcordia,ne mini certe miru uidcri debet, fi tyrânus intcrea Turcus nobis aut ftcrtêtib. Tureoru in/ 'autnufcp nifi ad îteftinâ difcordiâ expgefaôtis.exurit uillas,incédit pagos, lt;ejamanda ty abigitpecora,q?teric fegctes,côfl:uprat uirgines,infantes îtcrimit, fencs occi dione occidit,trahit î captiuitatê iuuenes,diripit tépla,latrocinfjs ac prçda/ tionibus omnia üaftat atqj cofundit. Et q. merito debebat omniû bonoru animos pmouere,nihil aliud agit, utChrifti gloriâ'ab ipfis radicibusjôi pinus in morê,quod aiut,euertat:Chriftianoscp oês no tâtu à nominis fui pofleflîoneiquâ metuo, ne bona parsfiâ amiferimus, ueru etiâ à religioniâ honeffcifs.cultu,cüi iam pauci fumus addiêfGfemefabducat.Digreffus fum aliquantifper,fed ut cauffæ ratio,uitæcç tuæ inculpata fynceritas defydera/ bat,quxl5giusetiâ diuerticulucxcufare potcrat.NuCySaluianû tuû accipc, princeps optime,tuu inquâ,tibi tuoCp feliciffîmo nomini infcriptu: quê fi ti bi,uti iure optimo meref'yplacuifTe intellexero,curabo (quanta fide potero, ut Si aliaiquæ adhuc in Bibliotheca noftra funtinnumeragt;Si præcipuc græ Q^xdlibrl ca,ncmpe Chryfoftomi diuerfa in fanêlos encomia,Origenis libroru Epi/ tomc^per Gregorium Thcologû Si Bafiliu magnû digefta, Seueriani Ga/ g^ti in Biblia baloru EpifcopÇin Gcnefim conciones x 1111, Gregorfj NyfTcni in Ge nefim cnarrationcs.Bafilfi Magni Hexaëmeron integru. Si loge copiofius

uel ab Argyropylo,ucl ab Euftachio ad Synclcticâ Germanâ in lingua latinâ couerfum fit,Na::ianscni ac Bafilrjfmultanuqua adhuc uifa uel edi/ ta,Philonis libri tres 7» MMo'tuç.Si eiufde altcr,qui inlcribif',ßgt;jo(’ TPAi'à/ nS Ö ■sTiÿ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i83o’K4gt;,ad hæc liber eiufde,cui titulus eft,

âÇ £ult;r£Êi£(aç,X9q «piÀavôfcôTrîai’jUgq fJ.iTdvoia.'i, SiC.fub tui nomiuis aufpicic) ad comunê omniu utilitatê in lucê ueniant.Felicem te profcôto,tua fi bona no risîhoc eft, fi uideas tuo fauore ac bcneficio tantum commodorum ad ftu/ diofos atcß doêlos omncspromanaffe;feliçioréa^te nmlto,fi ÔC alia gvcca.

. ,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRAEFATIO

. quæ ad meliorum artium cogmrionern attincnt, tibi nominatim infcripta, nuncupatacp inuulgauero:hoc eft,ProcIi,Io.Philoponi,cognomento Grâ marici.ac Manuelis Mofcbopuli cómentarios in Hefiodu,ad hæc in Opia ni halieutica cométarios utilifs.Iamblichu Chakidéfem philofophu in 'tzf bus Pythagoricis.eiufdê protrepticas orationes, Diodoru Siculu in hifto/ riis,non illis quidê quas Pogius latinas fccit ; Arithmeticam ÔC Geometria , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nicomachi,Heronis Alexandrini libru wtj/ BsÀO7ro/«aç, Græci autoris

innominatijlibrosuere aureos X X dcreruflica: acalia præterea multa, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæ nunc comcmorarc nolo,ne uidear/librariæmeæ fupelleólilis,fortc non

ita contemnendæ,câtalogû contexere:nam Si de latinis plané nihil hic diet mus.quoru adhuc apud nos eft, ut illc ait, Beata pleno Copia cornu. At me tandé longe feliciflimu optime princeps, fi colecutus fuero id quod inftitui : quod certe fietifi Saluianu iam tuu, ôi me qui iam olim in ^re tuo fum cu Hcndccalyllabis noftris, no ita felicibus,etia atep etiâcômendatos Jo.Braffica habueris.(Quéadmodû etiâ doóliflimu atq; optimu patré meu D. loan/ nui nem Braflîcanu,iam inde ab ineunte ætatc, tanquâ ijfdé ftudioru facris te/ cum initiatu,Si amafti fynceritenöC perpétua benignitate fubleuafti.) Qua re,0C dignitatê fplendoremcp tuu ornabis, Si ftudfjs ferè iacetibusfignum quodda tanquâ Pharu aliquâ turrim edges,Si mein hoc uere ferreo feculo tua autoritäre défendes,teftimonio prouehes, benignitate ad ededa etiam alia maiora excitabis. Vale principu excellentifs. Epifeoporu doótifs.ac in/ terutrofipoptime,Viennx Auftriæ,Martrjdie i. Anno m. d, xxx

■ R. D, CHRISTOPHORO EPISCOPO A V G V S T E N S I O

' annes Alexander BraflTicanusrjsHendecafyllabisdiuum ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Saluianum inferibitatque dedicat.

Saluus incolumisep Saluianus Exemptustenebris,fituip turpi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In lucemuenitomineaulpicato. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-gt;

Saluus incolumisep Saluianus

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Claufus carcere,6{ impeditus ardlo

Nuper compede,prodit expeditus, Iam dextro loue.tum bona falute Tandem ad fe redit ille Saluianus.

• V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Saluus incolumisep Saluianus

Magnus fcriptor,Epifcopus probatus Antiquum reparatus in decorcm In lucem uenit omine aufpicato.

• gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Saluus incolumisep Saluianus

Vitae régula,Epifeopon magifter pigtius

HENDECASYLLABI

Dignus nomine Si hoc honore dignus, Amico,medicoc]^ conuocato Herbis Braflîca ÔC hic tuis petitis. Herbis quas Cato maxime approbabat, Drjs fit gratia, mortuus reuixit, Saluus incolumisc^ Saluianus

Scriptorum decus elegantiorum In lucem uenit omine aufpicato.

Saluus incolumisc^ Saluianus

Dignus quem ftudqs modisc^ cunôtis Mirentur,celebrent,legant frequentes Quot funt aut alijs erunt in annis » Magni iudicio,ÔC uiri peritu

Secli Chriftophore^ô tui perenne Sydus,8£ ftudrjs decus perenne Reôtis.hunc precor accipe explicata Fronte,hunc delitias tuas putabis. Ilium plus oculis tuis amabis Meras delitias meros lepores, Infcriptum fimul ÔC.tibi dicatum Saluum incolumemq^ Saluianum, Gemma Chriftophore ô tuæ æuitatis,

Vera nobilis eruditione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

Clara nobilis ÔC domo,Si parentum Réélis moribus undecunœ magne, Nunc pro mœonio uides Poëta Semper confilio deûm potenti Coniungi paribus pares amicos.

Quod fi grandia fenfa,amp;: expolitum Dicendi genus undecunc^ terfe Quæras,hoc dabit ille Saluianus Et dextra fimul Ôi manu finiftra Saluus incolumiscç Saluianus»

Quod fi indicium dei æuiterni Curam perpetuam,piumép’amorem, Qualem crimina noftra uix merentur Quæras,hoc dabit ille Saluianus, Magna,Iuppiter,amp; bona falute Saluus incolumisc^ Saluianus.

Quod fi tempora Si hæc male inquinata

Vi«o

lil

HENDBC AS YLL A5I - ” -î

ViqopidlacoIore,K eleganter 7 Præfenti quafi reddita in theatro Attends oculis uelis uiderc,

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J^oç dulci femel explicabtt ore

lam uere integer ille Saluianus, Melia hæc Neftoris æftimabisefle Nepenthes Helenæ æftimabis eflè: Tam curas adimit,leuatcç amaras Ditftisquis nihil eftmagisuenuftum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Præ quis iînt Caiîæ amp;nbsp;rofæ inuenuftæ, Saluus incolumisép Saluianus.

At tuifigna animi dabis benigni, Sitotisanimisamarepergas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Per quem præfidio tuo eft dicatum Certum p.vH/xôlt;fvvop tuiclientis, Vitæ redditus Si fuo nitori Saluus incolumisc^ Saluianus.

GENNADIVS PRESBYTER^IN C AT ALOGO VIRORVM ILLVs’tRIVM.

Saluianus Maftylieniîs presbyter, diuina Si humana literatura inftru-' (ftus,ôi,ut abfqj inuidia loquar, Èpifcoporu m3gifter,fcripfît fcholaftico Si aperto fermone mûlta,ex quibusifta legt,

De uirginitatis bono, ad Marcellum presbyterum Lib. 111

AduerfusauaritiamTib.- Iiii

Et pro eorum merito fatisfadtionis.ad Salontum Epifcopum Lib. i Expofitionis extremæ partis Ecclefiaftis,ad Claudianum Epifcopum Vienenfem Lib, I

Epiftolarum Lib„ i

In morem Græcorum de principio Genefis ufqj ad conditionem homiV nis compofuit uerfu quafi Hexametro Lib. I

Homilias Epifcopus faóhus multas, Sacramentorum uero^ quantas nee recordonuiuit ufque hodie in fenectute bona.

lOVIANVS PONTA N VS

Saluianus Gallicæ gentis Epifcoporu magifter de Chrifto ita fcripfït.rc bus^ Chriftianis, ut nihilominus hiftorias plurimas, resq? temporum ik lorum geftasjfjfdem amp;nbsp;coiunxerit,ÔC inter differendum explicauerit. Dum cnim Dei Opt. Max. res, myfteriacp admirabilia comprobare nititur, Si fuorum Si præteritorum temporum res in exemplum adducit,

• • »

• • • -i

SALVIANI MASSYLI

SNSISEPISCOPIDEVEROIVDICIOETPRO uidcntia dcG8C tpfius gubernatione homi'num SC rcrutn mundi huius.libri oólo.ad fanâ:umSalo mum epifcopum Viencnfem.

PRO OE M I V

A N C T o Epifcopo Salonio^ s al V I a N v s Eplfco t pus in domino falucem. Omnes admodum hommes, qui pertinere ad humani officq cukuram exiftimarût, ut aliquodlinguarumopus ftudio ingeniorum cxeuderét, id fpiritali cura elaborarunt, ut Eue utiles ac probas, fine inutiles atque improbas materiasifibi dclcgilfcntjcriem tantum rerummitore uerborum illuftrarét,cau(îstp ipiîs quas loqui ucllenc ! loquendo lucem accendcrent. Itacp ad hanc fe partem ex utroqj generc liz terarum fcriptores mundialium negociorum plurimi contulerunt,nô fatis j confidcrantes quàm probabilibus matcrqs fe impenderent,dummodo ea quæcuncp diccrent.aut compte,aut blando carmine canerent, aur luculenz ta oratione narrarent. Omnes in fcripcis fuiscaulas tantum egerût fuas,ôi proprqs magis laudibus quàm aliorum utilitatibus confulcnt^s,non id fa-» cere adnifi funt ut falubres ac falutiferi, fed ut fcholaftici ac diferti haberen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zi

tur.ItaçpTcn'pra corumaut latinitate funt tumida,autfalfitatetnfamia, aut 5 uerborum fœditatibusifordida.aut rcrum obfcœnirate uitiofa-.utucre cum ingeniorum tantum laudem cupientes tam indignis rebus curam impenz derent, non tam illuftraHe mihi ipfa ingénia, quàm damnafleîuideantur. Qui ingénia Nos autem qui rerum magis quàm uerborû amatores utilia potius quàm plaußbilta fecÆamur, neqj id quærimus,ut in nobis inania feculorum orna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

mcnta,fcd ut falubria rcrum emolumenta laudentur ; in ichptiunculis noz (IrisnonIcnociniaelTc uolumus,fcd remédia,quæ fcilicetjnontamocioz forum auribus placeant,quàm ægrotorum mentibusiproiînt, magnum ex utraq; rc cœleftibus donis frudtum reportaturi. Si enim hæc falus noftra ( fanauerit quorundam non bonam de deo noftro opinionem,frucl:us non paruus erit'quod multis profui. Sin autem id no proucnerit,ÔC hoc faltem ipfum infruôtuofum no critquod prodeffe tentaui»Mcns enim

boni ftudq ac piq uoti.ctiam fi cffcctum no inueneric nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

cepti opcris,habct tarnen prçmium uolun

tatis. Hinc ergo exordiar.

a LIBER

SAL VI AN I MASSYLIENSISEPIS C'0 PI DE V E/ RO IVDICIO ET PRO. VIDENT I A DEI, LIBER PRIMVS,

]ncvriosvs à quibufda,amp; quad ncgiigcns humanorum adluum deus dicitunutpote nee bo nos cuftodies, nec coherces malos, amp;nbsp;ideo in ho€ feculo bonos plerûq^ miferos, malos beatos eße, Sufficere quidem ad refellenda hæc, quia cu chri ftianis agimus,folus deberet fermo diuinus. Scd ! quia multi incredulitatis paganicæ aliquid in fe J habent,etiam paganorum forfitan,eledîoruatcg (àpicntum^tcftimonijs deledlarentur.Probamus igitur ne illos quidem de incuriodtate ac negligentia ifta lendflc,qui uerç religionis expertes nequa quam utiqj deum noife potuerunt, quia legem per quam deus agnofeitur Pythagoräf nefeierunt.Pythagoras philofophus,quem quad magiftrum fuum philo/ I fophia fufpexit,de natura ac bcnedciis dei diHercsJiclocutus eft : Animus » per omnes mundi partes commeans atep difliifus, ex quo omnia quæ na/ feuntur animalia uitam capiunt. Quo modo igitur mudum negligere deus diciturC’queboc ipfo fcilicet fatis diligit,quod ipfum fc per totû mundi cor/ Plato in Ti pus intendit » Plato SC omnes Platonicorum fcholæ moderatorem return

t»‘eo omnium confitentur deum.Stoici eum gubernatoris nice intra id quod re Guiernatori gat fempcr manere teftantur. Quid potuerunt de affedtu ac diligentia det fimilii deus j redlius religiodusc^ fentire,quam ut eu gubernatori dmilem efle dicerentC Hoc utiq^ intelligentes,quod dcut nauigans gubernator nuquam manum fuam à gubernando, de nunquam penitus curam fuam deus tollit à mun/ do.Ac dcut ille SC auras captans,0C (axa uitans, SC aftra fufpieiens, totus dt fimul tarn corporis quam cordis officio open fuo deditusJta fcilicet deum noftrum ab uniuerdtatc omnium rerum, nec munus dignantiffimæ uido/ nis aucrtere,nec regimen prouidentiæ fuæ tollere, nec indulgentiam beni/ gniflimæ pietatis auferre. Vndeetiam illud fabulofe myftico autoritatis Mdro in Ge/ cxcmplo,quo fe no minus philofophum Maro probare uoluit quam Poé orgicis ' tam,dixit, Deum nâq; ire per omnes Terrastp tradlust^ man's, ccelumc^ Tullius dena profundum.Tullius quoqj:Necuero deus ip{e,inquit, qui intelligitur à no turadeoruf». bis alio modo intelligi poteft, quam mens foluta quædam SC libera SC fc/ gregata ab omni concrctionc mortali, omnia fentiens SC moucns .Alibi quoque: Nihil cnim, inquit, præftantius dco: igitur mundum regi necefle eft.Nulli igitur naturæ obcdicns aut fubiedtus deus: omneergo regit ipfe naturam, nid forte nos uidelicct fapientiffimi ita fentiamus, ut cum à quo omnia regi dicimus, SC regere dmul SC negligere credamus. Cum ergo o/

nines

LIBER P R I M V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

mncs ctiam rch'gi'onis expertes t Si qaadatxi ncceflîtatc compülfi,amp;; fentiri omnia a dco, Si moucrii Si regi dixennt : quomodo nunc eum incuriofùtn quidam acnegligentem pucant t qui fentiat omnia per fubeiliratem , ôi rooucat per fortitudinem,Si regat per poteftaté, Si cuttodiat per benigniz tatcm.Dixi quid de maieftate ac moderaminc fummi dei principes Si phi lofophiæ fimul Si eloquentiæ iudicarint.Ideo autem nobiiiifimos utn'ufqj artis magiftros protuli» quo faciliuS uel omnes altos idenl fenfiffe.uel certe fine autoritate aliqua diflenfiffe monftrarem.Et fane inuenire aliquos.qui ab iftorum iudicio difcrepauerint.præter Epicureorum.uel quorundâ Epi/ tpicutei curizantium delirâmenta non poffum : qui ficut uoluptatem cum uirtute* fie deum cum incuria ac torpore iunxcrunt,ut appateateos qui ita fentiunc ficut fenfum Epicureorum atqj fententiâa’ta etiam uitia feôtari. Non puto* quod ad probandum nûcrem tam perfpicuam etiam diuinis uti in hoc lo/ co teftimoniis dei debeamus,maxime quia fermones facri ita abude Si eui denter cunôlis impiorum propofitionibus contradicunt, ut nedum fequert tibus calumnqs eorum fatisfacimus, etiam ea quæ fupradidfa funt pleniuS refutare polïimus. Aiunt igitur à dco omnia praîtermitti, quia ncc coher/ ccat malos,nec tucatur bonos. Si idco in hoc feculo deteriorem admodum (fatum efle mcliorum: bonos quippe e(fe in paupertatè.màlos in abûdan/ tiaibonos in infirmitatc, malos in fortitudinc: bonos femper in ludfu, ma? los femper in gaudio:bonos in miferia Sii abiedfione, malos in piofperita/ te Si dignitate.

Primû igitur ab qs qui ita hoc efle ucl dolent uel accufant,illud requiroi de faneftis, hoc eft de ueris ac fidelibuS Chriftianis, an de faills Si impoffo ribus dolcant.Si de faills, fuperfluus dolor, qui malosdolcant non bcatos efic:cum utiq) quicunq; mali funt, fucceffu rcrum détériorés fiant,gauden/ tes fibi ncquitiæ ffudium bcnefuccedere.Et ideo uel ob hoc ipfum miferri/ mi effe dcbcnt,ut mali effe delî(tanc,uindicantes improbiflîmis quæftioni bus nomen rcligionis, Si præfcrcntcs ad fordidiffimas ncgociationes titu/ lum fanditatistquorum ncgocqs fi miferiæ com parentur,minus funt mife ri quàm mcréturiquia in quibuslibet miferfjs coftituti, no (unt tarnen tam miferi quàm mali.Ncquaquam ergo pro his dolcndum,quod non funt di uites ac beati,multo autem pro fanótis minus: quia tjuâuis uideantur igno rantibus efle miferi, tarnen no polfunt efle aliud quam beati.Superfluum autem eft ,ut cos quifpiam ucl infîrmitatc,ücl paupertate, uel alrjs iftiufmo di rebus exiftimet efle miferos, quibus fe illi confîdunt effe fclices. Nemo s«o fenÇu ^uif enim aliorum fenfu mifereft.fed fuo.Et idco non poffuntcuiufquam falfo quemifir iudicio effe mifcri,qui funt ucre fua côfcicntia beau. Null! enim,ut opinor, bcatiores funt, qui ex fententia fua atque uoto agunt. Humiles funt reli giofi, hoc uolunt:paupcres funt, pauperie deledfâtur: fine ambitionc, am/

a i, bitum

LIBER

bitum refpuunùinhonori funt, honorem refpuunrJugcnt, îugere geftiunï: i.Cor.ii infirmi funt, l'nfîrmitate lætantur. Cum enim inquit Apoftolus, infirmoif tune potens fum. Ncc immerito fie arbitratur, ad quem deus ipfe (îc loqui/ tur : Sufficit tibi gratia mea, nam uirtus in infîrmitate perficitur, Ncqua/ Affli^ioinpr quam ergo nobis dolenda eft hæc affliótio infîrmitatum, quam intelligî/

mus matrem efte uirtutum.Itacj: quiequid illud fuerit,quicunque uere reliz giofi funt.beati eftc dicendi funnquia inter quantumlibet afpera nulli beaz tiores funt,quam qui hoc funt quod uolunt. Solent quamuis eftê nonnulz ‘ - li, qui turpia atque obfcœna feeftantes, Si fi iuxta opinionem fuam beati funtquia adipifcutur quod uolunt.re tarnen ipfa beati nó funt, quia quod uolunt nolle debuerunt. Religiofi' autem hoe cunctis beatiores (unt, quia Si habent hoe quod uolunt.Si meliora quam quæ habent omnino habere non poftunt.Labor itaq;,ieiunium,amp;paupertas,Si humilitas.Óiinfirmitas no omnibus funt onerofatolerantibus, fed tolerate nolentibus. Siue enim Animuitok/ grauia hæc iïuc leuia.animus tolcrantis facit. Nam ficut nihil cft tam leue r^ntit quod ci graue non (ît.qui inuitus facit, fie nihil eft tam graue, quod non ei qui id libenter exequitur.leuc efte uidcatur,nifi forte antiqiiis illis prifeæ uir 4 tutis uiris, Fabqs, Fabritfjs, Cincinnatis graue fuifte cxiftimamus, quod paupcres crant qui diuites efte nolebant, cum omnia fcilicet ftudia fua, oz mnes conatus fuos ad comunia emolumenta conferrent. Si crefeentes Reiz

1** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;If

pub.uires priuata paupertate ditarent. Nunquid parcam illam tunc agrcz ftemcjß uitam cum gemitu Si dolore tolerabantCcum uiles ac rufticos cifaoS ante ipfos quibus exercebantur focos fumerent, cos^ ipfos capcrc nifi ad uefperam non liceret. Nunquid ægre fcrebant, quod auara illos à diuite confeientia auri talenta no premerent,cum etiam argenti ufum legibus coz hercerentC Nuquid illecebrç Si cupiditatis pcenam putabant,quod diften Cornelius Au ta aureisnummismarfupia non habcrcnt,cum patritium hominem,quod Aquot;quot;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad decern ufque argenti libras diues efte uoluiftet, indignum curia iudicaz

rentcNon defpiciebant tunc puto paupcres cultus, cum ueftem hirtam ac breuem fumerent,cum ab aratro arceftcrentur ad fafccs,Si illuftrandi habi tu confulari,illis fortaftc ipfi's quasaftumpturi crant imperialibus togis ma didum fudore pulucrem dctergcrcnt. Itaq; tunc illi pauperes magiftratuS Diuespote/ opulentam Rempub.habebantinunc autem diues poteftas pauperem faz cit efte Rempub. Ft quæ rogo infania eft, aut quæ cæcitas, ut egeftuofa ac mendicante Repub. diuitias pofte credant ftarc priuatasC^Tales ergo tunc ueteres Romani erant. Si fic illi tunc contemnebant diuitias,nefcicntcs dez urn,ficut nunc non fpernunt fequentes dominum. Quâquam quid ego de illis loquor, qui cura imperf) propagandi, contemptum propriæ facultatis ad publicas opes confcrebantiôC licet priuatim pauperes eftent, diuitqs taz Crates men abundabant communibus ; cum etiam Græci quid^ fapientiæ fciftaz

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tores

P RIM V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5

tores fine ullo publicæ utili'tatis affcôlti,propè omni Ce rei familiaris ufu,aG fequendæ gloriæ auiditate nudaücrint.Nec folum hoc.fèd etiam ufque ad çontemptum doloris ac mortisgt; dodlrinæ fuæ culmcn erexcrunt, dicentes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

fcilicet etiam in catenis atq? fupplicqs beatum cfic fapiétem. Tantam nitn uirtutis efle uolncrunt,ut non poffît efle unquam uir bonus nifi beatus. Si ergo ilii à quibufdam nunc etiam fapientibus uiris miferi no putantur, qui nullos laboris fui fruôlus niiî ex præfenti tantum laude capiebant: quanto magis religiofi ac fanôti uiri miferi non putandi funt, qui ÔC præfentis fecu li obledlamenta capiunt,6i beatitudinis tùturæ præmia confequenturCDi/ xit quidam ex iftis de quibus querimur, cuidam fanôlo uiro fecundum uc ritatis regulam fentiêti,id eft quod deus omnia regeret, ac pro humano ge nerc neceflariam moderationem fuam Si gubcrnaculum temperaret.Qua rc crgo,inquam,tu infirmus es,hoc utic^ iudicioChoc eft fi deus ut putas in hac præfenti uita omnia regit,fi deus cuóla difpcnfat,qua ratione fortis ac fanus eft homo quem peccatoré fcio: Si tu infirmus,quem fanum cftenoii ambigoCQuis tam profundi cordis uirum non admiretur, qui mérita reli/ gioforu atq? uirtutes tam magnis retributionibus dignas putat, ut in præ/ fenti hac ùita carnes atep fortitudines corporum,præmia putet effe debere 7 fanôlorum'TR.cfpondeo igitur non unius tantum rcligiofi nomine,fed uni ucrforum.Quæris igitur quiiquis ille es,qua ratione infîrmi funt (ânôti ui/ ri.Refpondeo breuiter,quia idco fanCti uiri infirmiores fe efte faciunt,quia fi fortes fucrint,fanlt;fti uix efle poflunt.Opinor enim omnes omnino homi Portes in/ nés cibis ac poculis fortes effejinfirmos autem abftinêtia,ariditate,ieiunrjs» Nó ergo mirum eft, quod infirmi funt,qui ufum earum rerûrefpuunt, per quas alij fortes fiunt.Et eft ratio cur rcfpuant,dicetijte Paulo apoftolo de fe ipfo:Caftigo corpus mcum,amp;: in feruitutem rcdigo,nc forte cum alijspræ/ i.cor.? dicauerim ipfe reprobus efficiar » Si infirmitatem corporis appetendam fi/ bi etiam Apoftolus putat,quis fapienter euitatC’ Si fortitudinê carnis Apo ftolus metuit, quis rationabiliter fortis effe præfumit C Hæc ergo ratio eft quæ homines Chrifto dedit.Scd infirmi funt.Et uolunt eflè * Abfit aut ut hoc argumento rcligiofos putemus à deo negligi, per quod confidimus plus amari. Legimus Timotheum apoftolum carne infirmiftîmum fuifle, punquid negligebatur à domino, aut ob infirmitatem Chrifto no placuit, qui ad hoc infirmus efle uoluit ut placeret C quétç etiâ ipfc apoftolus Pau/ lus licct nimis iam infirmitatibus îaborantem, non tarnen nifi pufîllulû ui/ pi fumere ac delibare permifit.Hoc eft,ita eum uoluit infirmitati fuæ confu lere.quod noluit tamê ad fortitudinê peruenire.Et hoc cur itaCCurCAbfc^ dubio nifi quia,ut ipfe dicit,Caro concupifeit aduerfus fpiritum,fpiritus au tem aduerfus carnem.Hæc enim fibi inuicem aduerfantur, ut non quæcun que uultis ilia faciatis.Non imprudenter quidam hoc loco dixit, quid fi re/

a J pugnante

liber'

pugnantc corporis forritudine, quæ optamus faccrc non pofTumus^ InfîP 8 mâdum nobis fit carne,ut optata faciamus. Infîrmitas cnim carnis, inquit, infirmitiit yjgQfet^ mentis cxacuibut affèôlis artubus uires corporu in uirtutes tranS fcrantur animoruni,non turpibus flammis mcdullæ æftucnt,non male fa/ nam mcntcm latentia inccntiua fucccndant,non uagi fcnfus per uaria oble dtamenta lafciuiant:fcd fola exultet anima, læta corpore affcîîlo, quafi ad/ uerfario fubiugato. Hæc ergo, ut dixi, rcligiofis uiris caufa infirmitatis cft, eamé^ cfle nec tu,utarbitror,iam ncgas.Sed funtfortalfe, inquis,alia ma/ iora, id eft quod multa in uita ifta afpera atq? acerba patiuntur,quod capt Cdptiuitdt üntur,quod torquetur, quod trucidätur,Veru cft. Sed quid facimus quod Tormentit prophetæ in captiuitatem abdudti funt, SC apoftoli etiam tormenta to/ lcrarûtC Et certc dubitare no poftumus, quod tunc dco maxime curæ erat, cum pro dco ifta paterentur. At forfitan hoc ipfo magis probate te dicis, quod deus in fcculo ifto omnia negligat. Si future totum iudido referuaue rit, quia (êmper boni omnia mala paftî funt ÔC feront. Non infîdelis qui/ dem uidetur aftertio.maxime quia futurum dei iudicium cofitctunfed nos ita iudicandu humanum genus diximus, uttamêctiâ nuncomnia deum, pro ut rationabilc putat,regere acdifpcnfare credamus-.ôi ita in futurû iudi caturum affirmcmus,ut tarnen femper ctiam in hoc fcculo iudicafte docea Gubernatio mus.Dum cnim femper gubernat deus, femper iudicat, quia gubernatio tfliudidum ipfa cft iudicium,Quot modis hoc uis probemusCratione,an exemplis,an quot;nbsp;Rdtione teftimonijsCSi rationc,quis tam expers humanæ intelligentiç eft,amp; huiuS firoht ipfius de qua loquimurueritatis alienus,qui no agnofeat Si uideatpulchef rimum mundi opus, amp;nbsp;inæftimabilcm fupcrnariâ infernarumtp rcrum ma gnificentiâab codé régi à quo creata fit: queraq? clementoru fabricatorcm cundem etiâ gubernatorem fore; qui cunCta fcilicet qua poteftatc ac maie/ ftate corididcrit,eadem etiâ prouidentia ac ratione moderetur. Præfertim etiâ cum in his quæ hümano actu adminiftrantur,nihil penitus fine ratio/ ne côfiftatjomniaqp ita à prouidentia incolumitatem,quafi corpus ab ani/ ma uitâ,trahant. Idcoq? in hoc mundo non folu imperia atep prouincias, atœ rem ciuilcm amp;nbsp;militate, fed etiâ minora officia priuatas domos, pc/ 1 cudes deniq; ipfas, amp;nbsp;minutiftima quæcp domefticoru animantiu genera, non nifi humana ordinatione atq; confilio, quafi quada manu SC gubcma culo cotineri. Et hæc omnia fine dubio uoluntate aciudicio fummi dei, feili cet ut co exemplo omne genus humanu particulas return SC membra rege ret,quo ipfc fummu totius mudani corporis gubernaret. Sed in principles inquis,creaturaru hçc funt à deo ftatuta atqj difpofita.Cætcru patrata uni uerfitate reru atq; pcrfelt;fta,remouit à fc cunétâ terreftrium cura, SC ablcga/ uittlaborem uidelicet forte fugiens à fuo loco amadauit, SC molcftiâ fatiga/ tionis euitans,aut occupatus negoerjs alfjs,partem reru reliquiuquiatoturp

, u nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obirc

P R I iî V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4

obire non poffit.Remouet igitur à fe, i'nquis,curam mortaliu deus.Et qua; ergo nobis diuinæ rcligionis eft ratio, quæ uel caufa Chriftum colendi,uel fpes propiciandicSi enim negligit deus in hoc feculo genus hominum,cur ad cœlu quotidie manus tendimus, cur orationibus crebris mifericordiam deiquærimus,cur ad ecclefiafticas domos currimus,cur ad altaria fupplica/ mus7 Nulla eft enim nobis ratio precandi, fi fpes tollitur impetrandi. Vó des ergo quam ftulta atq? inanis fit huius perfuafionis aflertio,quæ utique fi recipitur nihil penitus de rcligione feruatur.Sed ad illud forte confugies, üt dicas nos metu futuri ludicfj deum colere j ôi ideo omniu præfentiu offi/ ciorum cultu claborare,ut in die futuri feculi mereamur abfolui. Quid ergo fibi uultapoftolus Paulus,præcipiensquotidie in ecclefia aciubens,ut offe i.Tim.i rantur iugiter deo noftro orationes, obfecrationes, poftulationes, gratiaru acftionesiôi hçc omnia qua ob caufam'Tquam utiq? nifi ut ipfe dicit,ut quie iMettt tarn K tranquillam uitam agamus in omni caftitate.Pro prçfentibus,ut ui demus,domino fupplicari iubet.Vtiqj non iuberet,nifi exorare confiderer, Quomodo ergo aliquis pro obtincndis futuri temporis bonis, apertas dei aures:pro prælentibus autem claufas atqj obftrucftasputat Aut quomo/ do nos in ecclefia fupplicantes,præfentem nobis falutem à deo pofcimus,(i audiendos nos penitus no putamus'r’Nulla ergo nobis uota pro incolumiz tatibus ac profperitatibus noftris facieda: quin ut modeftia fupplicationis uocem concilier poftulantis,dicendu nobis eft fortafle,Domine no profpe ritatc uitæ iftius petimus,nec pro bonis præfentibus fupplicamus : fcimus enim aures tuas his obfecrationibus claufas efte, Si auditu te ad prcccs hu/ iufmodi non habereifed pro his tantumodo petimus quç funt futura poft morté.Efto igitur poftulatio talis utilitate no carearquomodo ratione fub fiftitC Si enim deus à refpeólu huius feculi cura remouit, Si poftulantium precibus aures fuas claufinabfq^ dubio qui no audit nos pro præfentibus, non audit etiâ pro futurismifi forte credimus pro prccum diuerfitatc aures fuas Chriftum uel tribucrc,uel negate: id eft utclaudat eas cu rogatur præ fentia,aperiat cu fotura.Scd de his dicendum amplius non eft.Tam ftulta enim funt Si tarn friuola,ut cauendu fit, ne id ipfum quod pro honore dei dicitur,iniuria dei efte uideatur. Tanta quippe eft maieftatis facræ Si tarn iiaie/ldtis fd/ trcmenda reuerentia, ut non folum ea quæ ab illis contra religionem hor/ reucréti^ rere,fed etiam ea quæ pro rcligione nos ipfi dicimus, cum grandi metu ac difciplina dicere debeamus. Igitur fi ftultc atq; impie creditur quod curam humanarum rerum pietas diuina defpiciat, ergo non defpicit. Si autem non defpicit,regit.Si autem rcgit,hoc ipfo quod regit iudicat:quia regimen Hodpfo efte no potcft,nifi fuerit iugiter in retftore iudicium. Sed paru efte fortaftc regit quifpiâ putet,quod hæc ratio déclarât,nifi probef exéplis, Videamus qua liter mudum à principio deus rexcritgt;Si ita eum omnia femper gubernafte

LIBER

mondrabimus, ut (îmul ctiam iudicafic doccamus, Quid cnim fcripturai dixitcFormauit igiturdcus hominêde limo tcrræ,ôê infpirauit in cum fpû raculum uitæ.Et quid poftea C Pofuit cum, inquit, in paradifo uoluptatis, Quid deincepsC Dcdic fcilicct legcm,præccptis imbuir^inftitutionc forma/ uic.Quid autcm poft hoc fccutû eftcPræterqt homo mandatum facrû,fcti tentiam fubijt.paradifum perdidit,pœnam damnationisexccpit.Quisno in ijs omnibus gubernatorcm deû uideatamp;iudiccmCCôftituitcnim Adâ in paradifo innocentcm.cxpulit rcum.In conftitutionc ordinatio cft,in cTi.f pullione iudicium, Quâdo enim cum in loco uoluptatis pofuit, ordinauit: quâdo auté reum de regno cxpulitjudicauit. Ergo hoede primo hominc, hoc eft de pâtre.Quid de fecundo,id eft de HlioçEadlu eft,inquit icriptura O' 4 facra.poft multos dies, ut ofterret Cain de frueftibus terræ muncra domi/ no. Abel quoq; obtulit de primitrjs gregis fui,ôi de adipibus eius. Et refpe xit dominus Abel SZ munera eius, ad Cain ucro ad muncra eius non re fpcxit.Priufi^ de cuidentiori iudicio dei dicam, puto ctiâ quod in his qua; iamdiximusquædâccnfuraiudicrjeft .Inhoccnim quod uniusfacrificiu deus fufccpit.altcrius excluiït, cuidentiftîme utiq; SC de unius iuftitia ac dc^ iniquitate altcrius iudicauit. Sed hoc paru cft.Cum igitur futuro facinori, uiam fterncns,fratré in folitudinê trahit,fccretis patrocinantibus fcelus per agit,impfiftimus pariter amp;nbsp;ftultifti'mus,qui ad perpetrandû maximum nç phas fuftîccre fibi credidit,G afpcétus uitarct hominu,fratricidiu,deo tefte» faôturus.Vndc puto,quod hæcin illoiam tune opinio fucrit, quæ nunc in tnultis cft.dcum terreftria no refpiccrc, SC alt;ftus fceleratorû hominum non uidcre.Ncc dubiu eft cû poft facinus admiftum.dei fermone couentus, ni/ hil fe de ftatris cæde feire refpondcrinadco infeium faóli fui dcû arbitraba tur,ut crcdcrct feraliflîmû nephas tegi pofte mcndacio. At aliter expertus eft putabat.Nam deû à quo non exiftimauituideri fcclera cû occidcrct, fenftt uidere cum damnarctur.Hinc nunc rcqUirere uolo ab illis qui negant rcs humanas uel reipici à dco uel rcgi,ueliudicari,an cunôta in his quæ diz »mus cdiuerfo fint.Puto enim quod præfcns eft, qui facrificio intereft, Si régit qui Cain poft iàcrifîcia caftigat,folicitus eft qui ab interfcólore inter/ fcdlû rcquirit,ôC iudicat qui pereuftorem impiû iufta animaducrlîone con/ demnat.In quo quidem etiam illud non incommode, ucrum ne miremur, nunc fandlos homines quædam afpera pati,cum uideamus quod iam tûc dcus ctiam per maximum nephas primum fanôlorum finit occidi, Qua; quidem qua ratione patiatur,ncquc humanæ imbccillitatiscft plena inda gine cognofccrc.nec^ nunc temporis difputarc.Ité probare fan's eft.orania iftiufmodi non negligentia aut incuria dei fieri, fed confilio ac difpofitionc permitti.Ncquaquam cnim iniuftum poftumus dicerc, in quo diuinû efte wdiciumnonpoftumusdenegare,quiafummaiuftitia eft uoluntas dei,

P R I M V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$

Neqp cnitn ideo iniuftum eft quod dim'm'tas agit, quia capere uim diuina; iuftidæ homo non ualet» Sed ad propofitum reuertamur. Vi’demus ergo in his quæ didta funt nihil de incuria aôtum, fed quia quædam ex his dû fpofîtio diuina ordinauit, quædam patientia fubftinuit,quædam fubftan? tia iudicauit.Sed non fan's forte quidam exiftimant hxc quæ dicimus nos probaffe per paucos,uideamus an id ipfum manifeftare poffimus etiâ per uniuerfos. Auôta igitur ac multiplicata humani generis multitudine fimul ÔC iniquitatc»Videns deus,inquit fcriptura facra, quod multa malitia effet in terra, ÔC cundta cogitatio cordis intenta effet ad malum omni tempore, pœnituit deum quod hominem feciffet in terra. Si taótus dolore cordis in/ trinfecus,Delcbo,inquit,hominequem creaui à facie terræ. Confideremus quemadmodum in his omnibus Si follicitudo domini pariter Si feueritas indicetur.Primum enim ait:Videns autem deus: fecudo,ta(ffus dolore cor dis intrinfecus:tertio, delebo, inquit, hominem quem creaui, In hoc fiqui/ dem quod uidere omnia deus dicitur,curaEius oftenditur.In hoc quod do let,terror irati.In hoc quod punit,feueritas iudicâtis. Pœnituit ergo, inquit fcriptura, deum quod hominem feciffet in terra:noh quod deus lit obnoxf us huic motui, aut illi fubiaceat paffioni,fed fermo diuinus ad infinuadam serino dtui/ pleniusnobisueramfcripturarum intelligentiam,quafihumano affecffu nushumano nobifcum loquens,fub nomine pcenitentis dei,uim demonftrauit iratiJra eft autem diuinitatis, poena peccantis. Quid ergo poft hoc fecutum eft 7 Cum,inquit,uidiffet terram deuseffe corruptam, dixit ad Noe: Finis uni/ Qen.s uerfæ carnis uenit coram me, repleta eft terra iniquitate à facie eoru,6i ego difperdam cos cum terra.Et quid pofteaC Rupti funt,inquit,omnes fonces abyffi magnæ. Si cataradæcœli apertæ funt, fadlacp eft pluuia fuper ter/ ram quadraginta diebus Si quadraginta noólibus.Et paulo poft:Cófum/ cz 7 pta eft omnis caro quæ mouebatur fuper terra.Et dcinceps: Remanfit au/ tem folus Noë,ôC qui cum eo erant in area, Hie nunc requirere ab illis uo/ lo,qui incuriofum rerum humanarum appellant deum.in illo tempore uel curaffe eum terreftria credant uel iudicaffe, Puto enim non iudicauit tan/ turn,fed ctiam dupliciter iudicauit.Nam Si dum feruat bonos, pium fe re/ tributorem ; Si dum condemnat malos, feuerum iudicem comprobauit.

Sed hæc forfitan apud ftultos, quia ante diluuium, id eft quafi alio quo/ A»fe fc« dam feculo gefta funt,minus autoritatis habere uideantur,quafi' uero alius deus tunc fuerit,aut poftea eandem mudi curam habere noluerit. Poffum quidem diuino munere per fingulas poft diluuium generationes probare quæ dico, fed Si enormitas uetat, Si tarnen certa quædam Si maiora fuffi'/ ciunt: quia cum idem fit ablque dubio maiorum pariter ÔC minorumde/ us, id profeóto intelligendum eft in minoribus, quod in maioribus com/ probatur.Igitur cum poft diluuium gencrationi hominum benedixiffet deus.

LIBER

dcus,immcn€'imqûe hominum multitudincm bcncdidio ipG gcncrafTct: Gen.iz loquitur a J Abraham dominus de cœlo, l'ubcns ut deferat terrain fiiain, inquirat alienam. Vocatur,fequi'tur,addudtur,collocatur,fi't de paupcrc !o cuplcs,deignoto potens,infîmus peregrinatione, excellentiflimus dignita/ te, Sed ne hæc tarnen quæ ci data à domino fucrant t muncris tantum ui/ derentur fuilFe no meriti,qui lætabaturprofpchs,probaturaducr(îs.Scqui tur quippe labor,pcriculum,timor,uexatur commigrationc, fatigatur exi/ lio, contumelia affîcitur, uxorc priuatur : immolari fibi Eli um deus iuflît, pater obtulit, amp;nbsp;quantum ad defuniflionem cordis pcrtinct, immolauit. Rurfum cxilia.rurfum metus, Phyliftinorum inuidiaj Abimclcch rapina, multa quidem mala, fed tarnen paria folatia. Nam ctfi à plurimis affieb Deiuiiruno tur, tarnen de omnibus uindicatur .Quidigiturincunôtisiftis quæ me/ wi«(t AC mu/ morauimus, num deus non eft ôi infpcólor, ôi inuitator, ôi duôlor, ôi foz licitus, ôi fponfor. Si proteôlor. Si muncrator. Si probator. Si fublimator. Si ultor, Si iudexC Infpeôtor quippe eft dum ex omnibus unum elegit, quem mcliorcm uidic. Inuitator dum uocat, ductor dum ad ignota perz ducit, folicitus dum ad ilicem uiiîtat, fponfor dum futura promittit, pro/ teótor quia inter gentesbarbaras protexit: muncrator, quia locupletauitî probator,quia tentari afperisuoluit: fublimator, quia potentiorem omni/ bus feciuultor, quia cum de aduerfarqs ultus eft : iudex, quia dum ulcifei/ Cen.ts turiudicauit.Subiungitautcm huichiftoriædcus,diccns:Clamor So/ domorumSi Gomorræ multiplicatus cft,ôCpeccatum eorum aggraua/ turn eft nimis. Clamor, inquit, Sodomorum Si Gomorræ multiplicatus eft. Pulchre clamorem dixit in fe habcrc peccata. Grandis abfquc dubio Pecfdtrf lomi peccantium clamor eft,qui à terra afeendit ad cœlum.Quarc autem pecca/ »H« clAmAtit hominum quaß clamarc teftaturCScilicctquia cçdi auresfuas deus dicit clamoribus peccatorum, ut non differatur pœna peccantium. Et uere cla/ mor Si grandis clamor eft,quando pictas dci, peccatorum clamoribus uiii citur, ut peccantes punirecogatur, Oftendit ergo dominus quàm inuitus puniat ctiam grauiftïmos pcccatores, dicens, quod clamor Sodomoru ad fc afcenderit: hoe eft dicerc, Mifericordia quidem mca mihi fuadet ut par/ cam,(cd tarnen peccatorum clamor cogit ut puniam. Cum ergo ifta dixif/ Cen,i9 fet,quid confccutum eft Cquot; Mittuntur angcli Sodomam, proficifcuntur, in/ troèunt,bonorum fouentur officio,malorum uexantur iniuria,cçcantur im probi,faluantur probi. Loth cum affeóhibus pfjs urbe cducitur,urbs cum habitatoribus concrematur imprjs.Intcrrogo hic,utrum nam cum deusex iudicioSodomitas punitos à dco dicit, iniquum dcum arguit C Si autem cum iudicio malos perdidit.iudicauitutiquc.Equidcm iam quafi ad inftar Rituri iudicrj iudicauiL Cu enim ad fupplicium maloru gehenna in futuru arfuram efte manifeftum ßt »SodomädCuicinascius urbes coelcfti ftâma

confumz

P ' R I M V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6

Eonfumpfît. In præfcnti autcm illud quod futurum cft deus uolm’t dccla/ rare iudici'um.quando fuper impi'um populum gehcnnam mifit è cœlo.Si eut etiam Apoîlolus dicit, quod deus ciuitates Sodomam Si Gomorram i.PeM euerfione damnant, exemplum ponens impie acfluris: quamuis idipfum quod ibi aôlum eft,plus habuerit mifericordiæ feueritatis. Quod enim pœnam corum tam diu diftulit,mi{èricordiæ fuit; iuftitiæ.quod aliquâdo puniuit.Et idco cum angelos Sodomam deus mittcret,hoc nobis probare uoluit,quod etiam malos puniret inuitus. Scilicet ut cum legeremus quæ à î^aloi Sodomis angeli pertuliflent, ÔC uideremus fcelerum immanitatem, crimiz num turpicudinem,libidinum obfcœnitatem; probaret utique nobis deus quod ipfe cos noluerit perdcrc.fed ip(î extorferint ut perirenn Poifum in/ numera proferre, fed ucreor ne dû fan's rem probate renitimur, hiftoriam texuilTc uidcamur.Mofes in deferto pofitus gregem pafeit, rubum ardere exo.ij côfpicitjdeum ex rubo audit,præcepta accipit.poteftate cxaltatur,ad Pha/ raoncm mitcitur,uenit,loquitur,contcmnicur, uincit. Ægyptus percutitur, Pharaonisinobedientia uerberatur, ô^quidem no uno modo; fed ut plus facrilcgustorqucatur.diuerfitate (upplicrj. Et quidCpoftrcmo decies rebel/ lat, decies uerberatur. Quid ergo diximus C Puto quod in his omnibus 32 curare pariter res humanas deum,ô: indicate, cognofeas Jn Ægypto quip pc,tunc enim non fi'mplcx tantum , fed multiplex confiât dei fuiife iudici/ um . Quotiefeunque enim rebellantes Ægyptios pereuflît, totiens iudica/ uit.Sed poft ifta quædiximus,quid fecutum eftC Ifraël dimittitur, pafeha cclcbratur,Ægyptios fpoliat,diues abfcedit. Pharaoncm pcenitet, excrci/ turn contrahit,ad fugientes perucnit;caftris iungitur.tencbris feparatur;iîc catur pclagus,lftaël gtaditur, officiofa undarum patientia liberatut; Pha/ raofequitur,mare fuper eum uoluitur.fliiólu operiente delctur. Puto iam non obfcurum, in bis quæ aôla funt, dei efte indicium. Et quidem non iu/ dicium tancum,fed etiam moderationem atep paticntiam.Patientiçcnim fuit, quod Ægyptq rebellantes fæpc pereufti funt ; iudicfj, quod contu/ maciæ pertinaccs morte damnati. Igitur poft rcrum geftarum ordinem uidrix ingreditur cremum (îne bello gens Hcbræorum. Agit iter fine iti/ nere ,uiatrix fine uia, primo dei diuino confîlio honorabilis, duôlu cœlc/ fti potens, fequens mobilem columnam, nubilam die, igneam nodlc, congruas colorum diueriitates pro temporum diuerßtate fumentem ; Ici/ licet ut diei lumen lutea obfcuritate diftingueret, Si caligincm noôtis flam/ meo fplcndorc claritatis irradiaret. Adde hue fontes repente natos, ad/ de medicatas aquas, ucl datas uel immutatas, fpecicm feruantes, natu/ ram relinquentes, Adde aperta erumpentibus uqs montium capita, ad/ de featurientia nouis pulucrulenta arua torrentibus, adde illos itincran/ tium caftris alitum gteges dei pietatc indulgentiftima, non ulîbus tantum

hominum,

.4

LIBER

hotninum,fed ctiam iliccebris fcruietcsidatu per quadraginta annos aßris quotidie fainulantibus cibum,rorantes iugitcr efeis dulcibus polos, no ad uiótum tantum,fed ctiam ad delitias perfluentes. Adde homines in nullis membrorum fuorum partibus accciîus amp;nbsp;dcccfius humanoru corporum nefeientes, ungues non audios, dentes non imminutos, capillos lempct æqualcs,non attritos pedes, non feiflas ueftes, calceamcnta non rupta, re/ d andantem hominum honorem ufqj ad induuiarum uilium dignitatem. Adde hue erudiendæ gentis officio defeendentem ad terras deum, acco/ modantem fc terrenis uifibus dei filium, innumeræ multitudinis plcbem in confortium diuinæ familiaritatis admiffam, facræ amicitiæ honore pob Icntcm. Adde hue tonitrua,addc fulgura,tcrribilcs buccinarum ccelcftium fonos,tremcndum undiqj totius aeris fragorem, polos facris clangoribus mugientcs.ignes, caligines,nebulas deo plenas,loqucntem cum Mofe do/ minum,legem diuino ore refonantem, incifas dei digito litcras.rupiccs pa/ ginas,faxeum uolumen,difcetcm populum, Si docentem dcum,ac mixtis penè hominibus atque angelis unam coeli ac terræ fcholam. Sic cnim fcri/ ptum eft,quod cum retuliflet Mofes uerba populi ad dominu, dixit ci do/ Bxo.i? minusdam nunc ucniam ad te in caligine nubis, ut audiat populus me lo/ quentem ad te.Et paulo pofl:,ecce cœperunt audiri tonitrua, ac micarc ful/ ■ gura,amp; nubes denfiffima operirc montem. Et itcrum: Defccnditc^ domi/ nus fupcr monté Synai in ipfo montis ucrticc,ac dcinccpsloqucbatur cum Moyfe uidentibus uniucrfis, quod columna nubis ftarct ad hoffium ta/ bcrnaculi,ftabantcp Si ipfi SC adorabant per fores tabcrnaculoru fuorum. Loquebatur dominus ad Mofen facie ad facicm.ficut loqui folct homo ad amicum fuum.Quæcum ita fint, uidetur ne hominis habere curam dcus^ Hrc tanta tnbuens.hæc tanta præftans, participem fermonis fui homun/ culum uilem faciens, SC quaiî in confortium facræ fodalitatis admittens, apenés ci plcnas diuitrjs immortalibus palmas fuas, alens cos nedtaris po culo, pafeens cœlefti cibo C Quam rogo maiorem cis gubcrnandi fui præ/ ftarc curam,quem maiorem præftarc potuitaffedlum. quàm utcum præ/ (èntis feculi uitam agcrent,fpcm iam futuræ bcatitudinis poffidcrcntcSed rcfpondeatur forte hoc loco,habuiffe quondam hanc hominum curam de um,cæteru nunc penitus non habere. Vnde hoc ita crcdimusCforfîtan quia ut iUt tune mannam quotidic non comedimus, cum agros triticcos plcnos meffibus demetamus, quia coturniccs humanis fe manibus ingerétes non apprehcndimus, cum omnia auium,pccudum, bcftiarum gênera deuore/ mustquod falientes rupibus aquas apertis oribus non accipimus, cum ui/ narias domus uinearum frudtibus irrigemus. Addo ego amplius aliquid, quod nos ipfî qui illos deo fuiffe curæ,ÔC nos idco negligi dicimus,G accips fe pro prxfentibus bonis præterita poffemus, refpueremus penitus condi'/ bonis

P R. I M V s

rionis iftius optiottem. Nollcmus cnim hæc qüæ nöttc habemus ami’ttere, ut poffemus ea quibus tune illi ufi funt poflîdere i non quod nos nunc me/ liora habeamus quàm getls ilia tune habùitjfed quia amp;nbsp;îlli qui quotidiano tunccœli ac dei minifterio pafeebantur, antiquam uentris ingluuiem bo/ nis præfentibus pr^ferebant : turpiflîma fcilicetciborum cârnalium recorz datione mœfti, ôi fœtidiflïmo ceparum atc^ alliorum amorc ægrcfccntesî non quod potiora effent quibus antea ufî erant,fed quæ non étant defidez rabant. Nosmagis laudamus ilia quætune fuerunt, quàm ifta quæ nunc funtino quia fi eligédi facultas effet femper habere ilia mallemus, fed quia ufitatum hoc eft humanæ menti, cum intueatur ilia magis femper quæ de funt.Et quia,ut i lie ait,aliéna nobis,noftra plus alqs placent. Accedit quoz Mimttf que illüd gt;nbsp;quod generale ferme eft omni homini, ut deo femper ingratuS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

fic,infitoéç hoc, SC quafi natiuo malo fe cunôti inuicem uincunt, ut benefîz cqs dei detrahant,ne debitores fe effe cognofcant.Sed hæc hactenus,nunc ad negoci] dudum cepti ordincm reuertamur. Quamuis ut reor, non mez diocriter probaucrimus quæ propofuimus, addamus tarnen adhuc.fi' plaz cct,quippiâ,quia melius eft plus probare aliquod quàm neceffe eft, quàm minus forfitan quam ncgocio debeatur Liberatus quondam de Pharaoz Exo.19 nis iugo populus Hebræorum, ad Syna montem præuaricatus eft, SC ftaz tim à domino pro errorc percuffus. Sic enim fcriptu eft: Percuffit ergo doz amp;nbsp;minus populu pro errore uituli quern fecit Aaron, Quod potuit maius SC euidentius de peccatoribus deus ferre iudicium, quàm ut ftatim confequez rctur pœna pcccantesÆt tarnen cum omnis populus reus fuerit,cur no eft in omnes miffa damnation quia pius fcilicet dominus partem percuffit fen tentiæ fua: gladio.ut parte corrigeret exemplo, probaretc^ omnibus fimul SC cohcrccndo ccnfuram,ôi indulgêdo pietatem. Cenfura enim fuit, quod caftigauit-.pietas, quod pepercit,quamuis utruc^ impari modo.Plus fiqui/ dem tunc pietati datum eft quàm feueritati. Ideo utiq^ quia cum indulgen tiffimus dominus propiorem (e femper miferationi præftet quàmultioz ni, licet in cohercenda tunc ludaici exercitus parte iudicio SC feueritati cenz fura diuina aliquid attribuent, maiorem tarnen fibi populi portionem piez tas uindicauitffpccialiter quidem hoc SC peculiari tunc innumeræ plebis mi fericordia, ne omrtes fcilicet quos reatus compleótebatur, pœna confumez rct.Cçtcrum erga quafdam perfonas,ut legimus,ac familias cenfura dei in Drw ergtt exorabilis eft:ficut illud, ubi ociante fabbatis populo,is qui colligere ligna ufurparat,occidi iubetunquamuis enim opus ipfum hominis uideretur in/ nbsp;nbsp;i'L

• r I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II

noxium,facicbat tarnen cum diei obferuatio criminolum: uel cum duobus lite certantibus,unu5 qui blafphemarat,morte mulcftatur.Sic cnim fcriptu eft: Ecce autem filius mulieris Ifraëlitidis, que pepereratde uiro Ægyptio, Lcwïi4-inter filios Ifrael iurgatus eft in caftris cum uiro Ifraelite, Cumq^ blafphe b maffee

*■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lquot;i b è R ’

maflet nofncn domini,amp;: malcdixiflèt ei,addult;n;uscfl: ad Mofen.amp;patrfa poft,Mifcrunt,inquit,eum in carcerem, donee uidcrentquid iubcrct dotni nus,qui locutus eft ad Moyfen,dicens:Educ blafphemö extra caitra,ÓC j-o nantomnes qui audierunc, manus fuper caput eius, ÔC lapidet eü populus uniuerfus.Nunquid no præfens dei ell manifeftumé^ iudicium,Si proiata quad iuxta humani examinis formam.cœlefti difeeptatione fentcntia7 Pri mum enim qui peccauerat comprehenfus eft.Secudo quad ad tribunal ad duclus.Tertio accufatus,deinde in carcerem miffus, Poftremo ccelelbs iu/ dicrj autoritate punitus. Porro autem no punitus tantum, fed punitus lub teftimoniOjUt damnare fcilicetuideretur reum iuftitiamon poteftas:exem/ plo fcilicet ad cundtorum emendationem proficiente,ut ne quis poftea ad mitterct,quod omnis in uno populus uindicallct.Hac igitur ratione atque’ iudicio omnia deus ÓÓ nunc agit,0C fempcr egit, fcilicet ut corredtioni omni urn prodeeret quicquid dnguli tulilïcnt.Sicut etiam ÔC iHud fuit cum Abiu’ Num x(S nbsp;nbsp;Nadabjfaccrdotalis fanguinis uiri.coclefti igne cofumpti lunt.In quibus

Leuir.io nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iudicium tantu,fedprxfens dcusollcndere uoiuit.impcndensc^'

i.P4rrf.i4 iudicium, de enim fcriptum eft. Quod cum egreftus ignis à domino der uoraftet holocauftum, arreptis Nadab ôd Abiu diij Aaron turribulis pöz' fucruntignem Si incenfum defuper, offerentes coram domino ignem ahe/ num,quod eis præceptum non erat. Egreftusep ignis à. domino,dcuorauit eos,0d mortui funt coram domino.Quid enim aliud cp extétam fuper nos dexteram (uam,0d imminente iugitcrgladiû uoluit oftcndere,qui errorem' fupradidtorum ftatim in ipfo opcrc puniuit : nec pcradl:um prius pene eft facinus pcccantium,quàm ulófccretur poena peccatu: quamuis no tantum hoc in hac re adlum dt,fed ctiâ multa alia.Cum enim in illis tunc no mens impia,fcd facilitas nimium inconfulta punita dt: declarauit profedlo domf nusquo fupplicio digni cftenc.qui concemptu diuinitatis aliquid admittez rent,quando etiâ illi adeo eftent, qui fola mentis incondderatiorie peccanz tcs’.aut quàm rei effent qui contra lulfionem domini fui faccrent, eu etiam illi taliter plcdlcrentur qui iniuffa feciftent. Porto autéetiam ex hoc cófulez' re deus uoluit noftræ corredlioni per cenfuram falubris exempli,ut omnes Laid laici intclligerent quantû iram dei timere debercnr.cum à prçlênti pcena ff lios facerdotis nec meritum parentis eriperet,ncc minifterfj facri priuilegiu uindicaret.Sed ego quid de his dicoCquorû ineódderantia quodammodo Nttw.ii deum tctigit,ôdad cœleftem iniuriam rcdundauit.Maria contra Mofen lo quitur,nec punitur tantu, fed more iudicr) punitur. Primu ad iudiciû uocaz tur.Deinde arguif.Tertio uerberatur.In obiurgarione excipit uim fenten/ tiæ.In lepra autê patitur piaculum criminis, quamuis cohertio iftiufmocfi ■ ■ no Mariam tantû,fed etiam Aaronem humiliauit. Quia etd deformari le/

pra fummu antiftitem non oportuit. Si ipfum tamé domini caftigatio

gellauiuncc folum : hac în pœna quam Maria patitur, Aaron criani qua/ tj culpæ particeps cohercctur : Maria enim fupplicio affidtur.ut Aaron, conRinone mutetur. Porro autem ut inexorabilem in quibufdam agnofce remus formam diuini efle iudicq,ne illius quidem interceHu.qui lælus fiiez ratundulfît.Sic enim Icgimus ad Aaronem ôi Mariam dixifle dominum: Quare igiturnon timuiftis detrahere feruo meo MofiCiratuséç abqt,ôi ec n«w.ï* ce Maria apparuit candens lepra quafi nix.damauitcç ad dominum Moz fes,dicens:Obfecro domine fana eâ.Cui dominus refpondiuSi pater cius fpuiflct in faciem illius, non debuerat faltem decem dierum rubore fuffunz diCScparetur feptem diebus extra caftra,ôi poftea rcuocabitur.Sufficiunt igitur de bot gcnere diuiiîonis. Si de parte fermonis.ifta quæ diximus.Infî nitum enim eft de omnibus difputare,quæ nimis longum eft etiam fine di fputatione numerare.Sed adhuc tamé aliquid addamus: pœnitet gcntem exo.iâ Hebrtcorum de Ægypto receflîfrc,percutitur:dolet deinde fatigari fe labo re itineris, affligitur:carncs defiderat.uerberatur.Et quia quotidic mânam edens explere ex illecebris ucntris cupit ingluuicm, optata quidem cupidi/ täte faturatur,ô£ in ipfa tamé faturitate torquetur.Adhuc enim,inquit fcriz ppl.77 ptura,cfca erat in ore ipforum.ôi ira dei afcendit in eos,amp; occidit plurimos eorum,ôi elcétos Ifraèl impediuit. Nam contra Mofen rebelles extingunz nmw.xlt; tunCore conuiciatur, obruitur: Datan Si Abiron murmurât.deuorantur» Aperta eft enim.inquit, terra. Si deglutiuit Datan, Si operuit fynagogam Abiron.Ducenti quocp Si quinquaginta.ut facer fermo teftatur,principes uiri,qui tempore confilq per nomina uocabantur, furrcxerunt contra Moz fen.Cumcp ftetiflent aduerfus Mofen Si Aaron,dixerunt:Sufficiatnobis quia omnis multitudo fanélorum eft ,ôé in ipfis eft dominus,cur elcuamû ni fupcr populum dominiÆt quid poft hæc^Ignis,inquit,cgrcflus à domi no,intcrfccit c G L uiros.qui offerebant inccnfum.Sed cum hæc tanta fie rent.cœlcftis cura non profuinadhibita eft fæpiffime cohcrtio.fed emcnda tio non eft fecuta. Sicut enim nos cum aftidue flagcllamur,nô corrigimur: ita Si illijcum cæderentur fæpiftime, no emcndabantur.Quid enim fcriptu eftcMurmurauit aute omnis multitudo filiorum Ifraél fequenti die contra Mofen Si Aaron,dicens:Vos interfeciftis populû domini.Et quid poftea^ Percufta funt ftatim, Si diuino igné confumpta x 1111 milia hominû Si feptingenti.Cum omnis ergo tunc populi multitudo pcccauerit,cur no eft in omnibus uindicatumC præfertim cum ex ilia quam fupra dixi feditione Core nullus euaferit. Cur ibi cunétum peccatium cœtum interfici deus uo luit,hie tantumodo portionem C fcilicet quia plenus Si iuftitia Si mifcricorz dia dominus,0i pietati fuç multa donat per indulgentiam,0i feueritati pec difciplinam.Et ideo præftitit difciplinæ,ut proficeretcuneftorum emcnda/ tioni,pcena omnium noxiorum, Hie aute mifericordiæ fuæ tribuit,ne uniz

b 1 uerfus

LIBER

uerfus populus dcpcriretEc tarnen cum tarn mifcn’corditcr egent, quia in parte plebis caftigatio tories repetita non profuit,ad ultimum omnes mor te damnauit-.quæ res amp;nbsp;timori ôicmendationi noftræ fimul proficere dez beret,fcilicct ne qui illorum exemplo penitus non corrigimur, illorum for/ tafïe exitu puniamur. Nó enim dubium eft, quid actum de cisfueritmanl „ cum uniuerfa gens Hebrxorum ad hoc de Æ-gypto exierit, ut terram re/ promifttonis intraret,præter duos tatum fanótos nullus intrauit. Sic enim N««,i4 fcriptum eft: Locutus eft dominus ad Moyfen ôi Aaron, dicens : Vfquc/ quo multitudo hæc peftima murmurât contra meCViuo ego.ait dominus, ficuti locuti eftis audiente me hodic,fic faciam uobis. In folitudine hac iace bunt cadauera ueftra.Etquid pofteaîParuulos.inquit, ueftros,de quibus dixiftis quod prædæ hoftibus forent, introducam ut uideant terram quæ uobis difplicuit, Veftra cadauera iacebunt in folitudine. Et quid deinde» OmneSjinquit,mortui funt.atque percufti in confpedlu domini. Quid eft quod in his omnibus non fîtÇuis uidere reótorcm^ Ecce amp;nbsp;præfentia corri/ git,K futura difponit. Vis uidere iuftum Se feuerum iudicemCecce noxios punit.Vis uidere iuftum amp;nbsp;pium C ecce innocentibus partit, Vis uidere in omnibus iudicemC'eccc ubique indicium eft,Nam ut iudex arguit, SC ut iu/ dex regit.Iudex præmifît fentenriam,iudex noxios punit,

iudex innoxios munerat.

SALVIANI MASSYLIENSIS EPISCOPI DE

VERO I V D I C I O ET PROVIDENTIA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

DEI, LIBER SECVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

t

H^jvFFicivNT igitur de exemplis ifta quæ diximus,’ quibus utique iugiter deus noftcr SC contemplator follict tiftimus, Si gubernator pijftimus coprobatur. Sed cogi/ tat de impcritioribus forte aliquis, Si fie aguntur nunc à deo omnia ut tunc aóta funt,quid eft quod mali præua/ Ient,affligunturboni:ÔC tunc cum iram mali fenferint.SC mifericordiam boni.nuc uidentur fentire quodammodo iram,SC mali gra/ tiam^Paulo poft ad ifta refpondeam-.Nunc quia tria hæc,id eft præfcnth am dei,gubernationem,atque iudicium, tribus his probaturum me promi fi,hoc eft rarionc,exemplis,ac teftimonrjs: quia ratione SC exemplis iam fa tisfecimus, fupereft ut teftimonrjs declaremus. Quamuis exempla ipfa Teßimofiiuttt quæ diximus haberi pro teftimonrjs debeant.quia reóte teftimonium eftc dicitur,quo rerum ueritas approbatur. Quid igitur ex illis rebus quçfupra ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dida

SECVNDVS

dióla funtper teflimonia facra primutn probari debet, pr^rentia,an guber natio,an ne iudiciumCPræfentia opinor,qm'auel redturus eft, uel iudicatu/ rus.Præfens i'gi'tur abfque dubio efle debet,ut uel regere quiequid illud cft ueliudicarepoiTit.Loquensinfuisuoluminibusfermo diuinus fi'caitdn proKfrt.i^ omni loco oculi domini contemplantur bonos ÔC malos. Ecce habes præ/ fentem, ccce intuentem, ccce in omni loco cura ac prouiiïone uigilantem. Idcirco enim bonos ab eo confiderari Si malos dixit,ut probaret fcilicet ni/ hil ab co negligi, quem oftendcretuniuerfa rimari. Quod ut plcnius ca/ pias, audi quod in alio fcripturarum loco idem teftatur fpiritus fandtus, Oculi, inquit, domini fuper timentes eum /uteripiat à morte animas eo/ rum,Si alat eos in fame. Ecce cur afpicere iuftos homines deus dicitur, uti/ que ut conferuet,ut protegat.Afpedtus enim diuinitatis propitiæ gt;nbsp;munus AfpeUut pro eft conferuationis humanæ. Nam Si alibi idem diuinus fpiritus fandtus: pitilt;e diuinitA Oculi,inquit,domini fuper iuftos,Si aures eius in preces eorum. Vide qua benignitate agcre cum fuis deum fcriptura dicit.In hoe fiquidem quod ait, oculos domini fuper iuftos efle,aftedtus alpicientis oftenditur. In hoe au/ tem quod aures in precibus paratas, femper exaudientis largitas demon/ ftratur. Quamuis per id quod dicit, diuinas aures in precibus femper cflè iuftorum,non audientia tantum dei, fed quædam quafi obedientia dei de fignctur. Quomodo enim in precibus iuftorum diuinæ aures funtC Quo-* modoC'nifi ut (èmpcraudiant,niiï ut femper exaudiant,nifi ut prompte au dita tribuant, nifi ut ilico exaudita concédant. Semper ergo ad audiendas fandtorum preces paratæ domini noftri aurcs,femper atttétæ funt. Quàm bcati eftemus omnes, fiquàm promptam erga nos dei audientiam Icgi/ mus,tam prompte ipfi deum audire ucllemus.Sedforfitan dicis,hoc quod afpicere deus legitur iuftos, parum prodefle caufæ : quia non fit generalis diuinitatis intuitus, qui iuftis tantum fpeciali benignitate tribuatur. lam quidem fuperius facer fermo teftatur, quia oculi domini contemplantur malos Si bonos.Sed fi hoe ctiam nunc uis plenius probari, refpice quid (è/ quatur, hoe enim fubditur : Vultus autem domini fuper facientes mala,ut ppf.jj perdat de terra memoriam eorum. Vides abfque dubio quia non poteft quæri.quod non afpiciatctiâ iniuftos deustquippe eu intclligis generalem quidem cfle in omnes dei uifioncm,led meritorum fieri difparilitate diuer/ fam: boni quippe afpiciuntur utconferuentur, mali ut difperdantur : cum quibus utique partem Si ipfe habens qui homines à dco afpici negas, non folum uideri te à domino euidenter intellige, fed periturum quoque indu/ bitanter agnofee. Nam cum ad hoc fit uultus dei fuper facientes mala, ut perdat de terra memoriam corum de generationc omni : necefte eft ut qui afpicere dei uultum perfidia negas, afpicientis iram perditionc cognofeas,

b f Igitur

L ï B E R'

■Rdtio dfpi/ Igitur de præfentta ac dc afpeótu dei ifta fufficiunt. Videamus an qui nûc «Vniit nbsp;nbsp;nbsp;rcfpicit regat,cum ud qj ipià rado afpiciédi caufam in fe habeat gubernatv

di:quia ad hoc no rcfpicir,uc eu afpexcdt negligat, qui fcilicet per id ipfum non negligere incelligitunquia refpicere dignatun præferdm cum fupedus facer fernio teftatus lit, malos ad perdidonem à deo afpici, bonos ad falu/ tem. Hoc ipfo udqj difpcnfado diuini gubernaculi demonftratur, hoc eft enim iufta gubernadone regerc, ôi Gngulos quofqj homines pro meritoru diuerfitate tradlare.Sed accipe tarnen de hac re plcniusteftimonium:dicit ad dcum patrem in Pfalmo fpiritus fandlus:Qui regis Ifraél intende. Ifra ifrdel el uidens dcum interpretatur: quem utiq? cum Chritliani fide Si corde uiz dcant,qui fidelitcr creduntjicct gubernator omnium fit deus, illis tame pe culiariter regime prærtari à deo dicitur,qui regi pcculiariter à diuinitate me rcantur.Vnde Si tu quicunq; illees,fi Chrirtianuscs, neceiïc eft utregite à deo credas . Si autem gubernari te à deo cum cæteris Chriftianisomni/ no non putas,tiecefte eft extra omnes Chnftianos te elfe cognofcas. Sed fi illud.ut fupra iam diximus,magisquæris,quod ad homines omnes.non quod ad folos pertincat Chnftianos : ecce cuidenter dicit uolume facrum, cunóta quotidie nutu diuinitatis regi, ÔC inceflabiliter à deo omnia gubcr/ Sdp.ii nari.Ipieenim,inqu{t, diligitconfilium ÔC difciplinam. Ncceftcnim alius dcus,cuius cura eft dc omnibus.Cum fis ergo,inquit,iuftus,iufte omnia di fponis.ÔJcum magna reueretia difponis nos.Eccc babes iugitcrdifponen/ tern deum,iugiter gubcrnantcm:quamuis in ifto feripturæ loco non guber natio tatum facra.fcd ctia dignitas declaretur humana. In hoc cnim quod ait,difponic nos, uis diuinæ gubernationis : In hoc autem, quod cum ma/ gna rcucrcntia,culmen humanx oftenditur dignitatis. Alibi quoqj in pro/ Uierc.zj phcta:Nunquid non ccelum,inquit,0^ terram ego impleoCCur autem cun cz 4-z óta implcatjipfc declarat.Quia uobifeum fum,inquit,ut faluos faciam uos, Ecce cnim non modo regimen fuum dominus Si impletionem, fed etiam uim ac beneficium ipfi'us adimplctionis oftendit. Hunc enim modum in fc habet diuinitatis impletio,ut faluetca quæ adimplcntur. Et ideo in apo Aiï.17 ftolorum Aólibus bcatiftimus PaulusJn ipfo,inquit,Si uiuimus, amp;nbsp;moue mur. Si fumus. Plus abfque dubio, quàm gubernator eft uitæ,in quo mo/ tus iple inuentus eft.Non cnim dixit, ab ipfo nos, fed in ipfo moueri, do/ cens fcilicet infitam intra uirtutes facras omnium noftrum efte fubftan/ tiam : quia in ipfo profcóto uiuimus à quo hoc ipfum ducimus,quod fu/ i^dtth, x8 mus. Sed Si Saluator ipfe in Euangelio : Ecce ego, inquit, uobifeum fum omnibus diebus ufque ad confummationem fcculi.Non folum nobilcum fcefte dixit,fedetiam omnibus dicbuseftenobifcum.Tueum ôingra/ tiftime homo, qui fine ceftione nobifeum eft, nec curam, nec refpeótum habere » /

SECVNDVS

habere didsCQuid facit ergo nobifcumCNunquid ad hocnobifeum eft,ijt non refpiciat ôi negligatT' Et quomodo fibi utrunque conuenit, ut qui pie/ tati præftatpræfcntiamjmpictati thbuatincuriamC Ecceenim, inquit,uo/ bifeum fum omnibus diebus ufqj ad confummationcm feculi. Prxclare fd irodcut licet affedtum dei interpretatum, fi nos calumniamur ab eo iugiter negli/ gi,cum ille nos à fe teftetur iugiter non relinqui. Ilie per hoc oftcndcre uoz luit,quod à nobis affeclu protedlione iugiter non difeederet, quia à noz bis etiam præfentia non abeflennos in contemptum noftri diuinam uertiz mus charitatem,nos amoris teftimonia in odq argumenta mutamus.Hoc enim quod præfentem fc ciTe dicit, odij magis teilimonium effeuolumus, quam amoris. Nam li abfentem fe dominus futurum efle dixiflet, minus caufari forfitan de incuria poteramus abfentis: maioris contemptus res eft atq? faftidij.fi nos iugiter negligit,qui à nobis iugiter non recedinSi plus in fe odr) noftri habet,fi ad hoc nobifeum femper permanet, ut qui nos præz fentia nunquam deferit,femper répudier affedtu.Sed abfit hoc de pfjflimo ac mifericordiftimo deo créai, ut ad hoc femper nobis uoluerit aOiftere, ut nos maiorc faftidio negligere uideretur aftiftens. Abfit hoc fcelus dici. Nez mo enim puto uel in toto humano genere tarn malus eft , qui ideo cu ullo hominu uelit efte quia no amet,0i ad hoc tantu uti præfentia fua cupiat,ut maiore odio poffit defpicere prçfenrem.Ipfa uel doceat nos humana natu ra uel uincat : fi no ideo cu quocunep homine efte cupimus, quia eu cu quo efte cupimus diligimus.Et quia utiep diligimus,prodefte ei præfentiam no ftram cupimus,que amamus.Quod ergo etiâ malo homini auferre no pof fumus,a deo tollimus.Ôi peioré peftimis hominibus deu facimus,q ad hoc futuru nobifeu fc efte dixcrit,ut faftidiofius nos negligeret cum fuiftet.Sed hæc haclenus: fupcreft ut quia teftimonfjs facris Ôi refpici, ac regi à deo oz mnia iam probauimus,ctiam iudicari plurima in hoc feculo à diuinitate do ccamus.Dauid fandlus cu à Nabale Carmelio cotumeliæ pertuliftet iniurt am,quia fc ipfe ulcifci diftulit,ultione ftatim deo exccutore perccpit.Extinz ólo itaq^ paulo poft aduerfario fuo,ÔJ manu cœlefti obruto fie locutus eft: Benedictus dominus q iudicauitcaufam obprobrij mei de manu NabaL Eunde quoqj cu fugaftet è regno filius pcrfecutor, iudex in breui dominus uindicauit.Nec uindicauit täcu,fed cumulatius uindicauit eps ipfe uoluit qui u\ndicabaf,ut oftederct fcilicet deus grauioré fibi efte iniuria iniufta tolerä tiu,cn tolerätibus fuä.Nam qui fupra uotueiusuindicat qui uindicat^quid aliud uult incelligi,cp fe ipfum in eo que fie ulcifcif uindicareC Aóto itaq? in crucem no manufaeftä filio patricida,uindicftä ei diuinitus attributa fic nun eiatam refert (ermo diuinus: Bonum apporto nunciu domine mi rex: iudiz cauit enim pro te hodie dominus de manu omniu qui furrexerut cotra te.

b Vides

LIBER

Vides quomodo non rebus tantum, ut fupra diximus. Si cxcmplis, fed ipfo nomine atque appellatione iudicq i deum etiam præfenti feculo iudi/ care, diuinæ per facros teftes literæ probant. Sed forfitan dices id fpecia/ liter fanóto uiro à deo præftitum,ut de aduerfarrjs eius protinus iudicaret. Dies me deficiet, fi de præfentibus in hoe mundo fcntentqs dei atque iu/ dicijsdicereuelim.Sed tarnen ut euidenter agnofcas,cenfuram fuam 62 examenfacrumnon tamperfonis præftare,quàm caufis.audi quodiu/ dex deus, qui pro Dauid feruo fuo fententiam affidue euidentem dedit, contra Dauid ipfum fæpius uindicarit. Et quidem hoe non in mukorum hominum negocio, aut quod forfitan potuifïet deum magis moucre fan/ dlorum.fed in caufa Si unius hominis ôi barbari:SC ubi tantum uirum per/ fona penitus aggrauauerat, nifi caufa mulólafletC' interfeólo Vria Etheo, i homine gentis impiæ ôi nationis inimicæ, ftatim fit ad Dauid fermo di/ uinusï VriamEtheum pereuffifti gladio, Si uxorem illius accepifti uxo/ rem tibi, Si interfeeifti purn gladio filiorum Ammon. Quam ob rem non rccedet gladius de domo tua ufque in fempiternum. Itaque hæc dicit do/ minus : Ecce ego fufeitabo fuper te malum de domo tua, Si tollam uxores tuas in oculis tuis,öi dabo proximo tuo. Tu enim fecifti abfeondite. Ego uero faciam uerbum iftud in confpcótu omnis Ifrael, Si in confpeólu folis huius.Quid dicis tu, qui non folum non iudicari quæcunque agimus, fed nec refpici à deo omnino credisC Vides ne etiam à fecreto illo, quo Dauid femel lapfus eft, nequaquam dei oculos abfuiffe C Vnde ÔC tu qui,ad fola/ tium arbitror peccatorum tuorum, confiderari aótus noftros à deo non putas,ex hoc ipfo afpici te à Chrifto femper intelIige,SC puniendum for fitan propediem efle cognofee, quia etiam Dauid fanólum uides unum errorem fuum, nec fecreto occultorum penetralium potuifle contegerc.ncc à præfentibus pœnispriuilegio faltem maiorum operum uindicare. Quid enim ait ad eum dominus C Tollam uxores tuas in confpedu tuo, Si gla/ dius non recedet à domo tua ufque in fempiternum. Vides quam præfens accipiat tantus uir pro uno tantum errore indicium : protinus culpam da/ mnatio eft fecuta,ÖC damnatio ftatim puniens, nihil refcruans,atque ilico cohercens reum.non in futurum differens rcatum. Et ideo non dixit, quia fecifti hoc,ucnturum indicium dei fenties, Si futuro gehennæ igne torque/ bereded præfentia,inquit,tormenta fenties, atque imminentem iam ccrui/ cibus tuis diuinæ fèueritatis gladium fuftinebis. Et quid poft hæc C agno/ feit fcilicet reus culpam, humiliatur, compungitur, confitetur, luget, pee/ nitet:gemmas regiasabdicat,crcpantiaauro textili indumenta deponit, purpuraexuitur,diadematc exoneratur,cultu Si corde mutatur: totum regem

■. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s E C V N D V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II

regem cum ornatibus fuis abtjcic :prouidum pœnitentem cum patrocinio ambinofî fqualoris atfumit, leiunio exigitur, ariditate ficcatur, Hctu eflun/ ditur, folitudme carceratur. Et tarnen rex tand notninis, fanótitate maior quàtn potcftate, prærogaduis medtorum antecedendum fupereminens, cutn tanto habïtu fupplicet non euadit. Ethic tantus tam grandis fruótus Fanitenti^ pœnitentiæ eft, quod æternis quidem piaculis non addicitur, fed in præ/ lend tarnen ueniam non merctun Denique quid pœnitenti propheta ait» Quiablafpheraare fccifi:iinimicosnomendomini,propter uerbum hoc fiiius qui ex te natus efl, morietur. Præter pœnam acerbæ orbitads, etiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

hune addi pi-jflîmo patri intellcctum fummi fupplicrj deus uoluit, ut dilez ôlHîimo filio caufa mortis pater ipfe exifteret qui doleret, cum utique na/ tumexcriminepuerumcrimenipfumoccideret quod creaflct.Hoc ergo primum efl: diuinæ animaduerfionis exordium. Primum utique, non io/ lum ; fecuta nanque ærumnarum ingendum longa fériés, atque à domo eius iugis admodum malorum condnuado non receflît. Thamar am.ods furore corrumpitur, Amon ab Abfolone iugulatur. Scelus quidem gran/ de ab uno fratre committitur,fed peius tarnen ab alio uindicatur» Inter hæc pater Dauid facinore utriufque punitur : duo filrj peccant, fed tres duorum federe pcrduntur.In Thamar enim uirginitas amitdturu'n Amo/ ne etiam Abfolonis perditio lugetur.Et quidem nelcias quem de filrjs duo bus tarn bonus pater potiflimum amiferit, ilium qui manu fratris occifus efl: in hoc feculo,an ilium qui fua perijt in futuro. lam uero hinc iuxta uerz bum dei inæftimabilis mali cumulus : infldias diu patera filio patitur, rez gno pellitur, öi ne occidatur profugus abfcedit.Impurior nefeias an cruenz tior filius : quia interficere patrem non potefl: patricidio, fœdat inceftu: amp;nbsp;quidem inceftu, præter incefti nephas,per induftriam accumulandi feez leris elato : cum utique facinus, quod etiam fecreta abominabile facerent, perfecutor parentis publice perpetraret : fcilicet utferaliftimo crimine non pater tantum abfeonfus deformarctur, cum oculi etiam todus orbispu* blico fœdarcntur inceftu. lam fi addenda eft Si ipfius fugæ facies, quaz le illud fuit, cum tantus Si ex tand nominis cunótis regibus aldor, münz domaior, omnes admodum fuos cum pauciflimis fuis Rigeret,incomz paratione dudum fui egeftuofus, in comparadone fui folus : fugiens cum metu, cum dedecore, cum luólu : operto, inquit feriptura, capite, amp;nbsp;nuz dis pedibus incedens rfuper iftis, prioris ftatus à fe ipfo exulans, pœnæ iam poft fe uiuens : deieeftus ufque in feruorum fuorum uel quod graue eft contumeliam, uel quod grauius mifericordiam , ut uel fibi compaz teretur, uel malcdicere publice non timeret. Ita dei iudicio à fe alter efz feótuSjUt ei quem dmuerat totus orbis, unus in faciem infultaret iniz micus, Vbi funt qui à deo refpici res humanas negant C Ecce quoties

teftes

L J B E R

telles facri in perfona unius hominis non refpexiffe tantummodo denm* uei'um etiam iudicafle docucrunt.Et eut hæc omniaCcur uticp, nifi ut intelli geremuseandemfuturam femper in mundo cenfuramôC coherdoné dei sanili eti quç fuiflct,ÔC ideo etiam fanôlos homines quodam iudicio dei legimus ca cdüigati (ïigatos, ut iudicandos nos deo indice etiam præfenti feculo nofeeremus:, quia fîcu t deus femper eft,fic iuftitia dei fempenficut omnipotenda domi/ ni indcficiens,fîc cenfura indeuitabilis:fîcut deus iure perpetuus, fie iuftitia perfeuerans; ÔC ideo omnes admodum fancti in libris facris inter diferimb num imminentium motus,ôiperfccutorum gladios,conftituti,præfens iu/ pf4t4i dicium dei poftuIant.Sicenim iuftus dicit in PfaimoJudica me dcus,ôô di feerne caufam meam de genre non fanefta. Quod ne ad futurum dei iudi/ cium trahi poftît,fubdit ftadm:Ab homine iniquo Ô4 dolofo eripe me.Prç fens utique indicium dei poftulat, qui liberari fe de manu perfecutoris im/ plorat. Et bene pro confeientia bonæ caufæ non tam fuftragium domini quàm indicium deprecatur, qui bonæ caufæ femper optimum fuftragium tribueret,(î cum iuftitia iudicaretur. Alibi quoque hoc euidendflime indi/ e- J4 catjludica domine nocentes me, expugnaimpugnantes me.Appréhendé arma ôi feutum. Sic exurge in adiutorium mihi. Vides etiam hoc loco non futuri examinis feueritatem,fed cenfuram præfentis iudicrj poftulari. Hoc eft enim quod ait: Appréhendé fcutum,ôi corripc gladium, feutum fcilicet ad proteeftionem,gladium ad ultionem.Non quia hoc iudicans deus ege/ at apparatUjfed quia in hoc feculo hæc terribilium rerum nomina, terribi/ Humttnirure lium iudiciorum funt inftrumenta.ad humanam intelligentiam humana/ rum ßgnifica rum return fignifi'eationibus Ioquens,quia iudicari acuindicari fe de aduer ho«« farrjs precabatur, per inftrumenta terrenæiftius ultionisa'ram diuinæ ani/ maduerfionisexpreftit. Denique alibi propheta idem, quid inter præicns SiL futurum indicium dci eftet, oftedit.Qnid enim de cenlura præfentis exa Ppi.? minis dicit ad dominum C Sedes (uper thronum qui iudicas æquitatem.

Quid autem de ftituro æternoc^ iudicioC ludicabit, inquit, orbem terræ in cr æquitate.Et iterum:Iudicabit populos cum iuftitia: ipfis fcilicet uerbis præ fentis tempon’s SC futuri, tempus iudicrj utriufque diftinxit. Vt enim præ/ (èns indicium oftenderet,Iudicas pofuit : ut autem futurum diftingucret à præfentibus, fubiecit poftea, ludicabit. Hæc igitur de cura erga nos dei SC gubernaculo SC iudicio,ratione, exeplis, teftimonrjs fact's eft probafte,ma/ xime quia etiam quæ poft hoc fecutura (unt.ad ipfum omnia pertinebunt. Nunc fi à deo, cuius negocium agimus.uires ad agendum acce/ perimus,ea quç contra hæc ab aduerfarijs dici folent,

SC proferre firaul SC refu tare tentabimus.

SALVIANI massy ÛENSis’ EPHCOPI dB I*

V E R O IVDICIO ET PROVIDENTIA DEI»LIBER TERTIVS*

E N E fe rcs habet.iaôta funt fundaméta open's pi'a moz litionc cœptLôC diui'ni officq amore fufccpd.Et ideo non funt folubili luto pofîta, ncc temporali lapide côftrudtagt; fed facrarum expenfaru confeôtione ualiaa.ôcdi'uini ma gifterrj arte fîrmata. Quæ utipfe in Euangelio deus di/ cit,ncc uentis poiTint furentibus c6cuti,nec alluuione fluz

minurn fubrui,ncc pluuiarum infufione difïolui.Cum enim hoc opus maz fius quodammodo diuinorum uoluminum inftruxerit, amp;nbsp;cœleftium feriz pturarum compago folidant, neceflè eft tam firma hæc per dominum lez turn Chriftum cfle quæ faóla funt,quàm firma ilia funt quæ fccerunt ædiz ficium. Itaque hoc naturam flatus fui de ftirpefumet, SClabcfaôtari faluis autoribus fuis non poteft. Sicut enim in terrenis ædificrjs dcqcerc parictes simile nullus poteft, nifi prius lapides SC cementa dcieccritUîcædificiumquod (Iruximus diffolucre nullus ualct,nifi id unde ftruólum SC confummatum, ante diflolucrit. Quod quia labefadlari utique nequaquam poteft, rcóte . ctiam à nobis incolumitas xdificrj præfumitur, cuius ftatus fubfidijs imz mortalibus continctur.Quæritur itaq;,cu hæc fint ita,fi' totum quod in hoc tnundo eft,cura SC gubcrnaculo, SC iudicio dei agitur, cur melior multo fit barbarorum conditio quam noftra. Cur internos quoqj ipfos fors bonoz rum durior quam malorum,cur probi iaceant,improbi coualefcant, cur ini quis ucl maxime poteftatibus uniuerfa fuccumbant.Poftum quidem ratio nabiliter SC fan's conftanter dicere: Nefeio fecretum, SC cofilium diuinitatis tgnoro,fufficit mihi ad caufv huius probatione didi cœleftis oraculu.Dez , , Ui à fe,ut libellisfupcrioribus iam probauimus, omnia dicit afpici, omnia regi,omnia iudicari.Si feire uis quid tenendu fit.habes literas facras:pcrfez da ratio eft hoc tcncre quod legeris. Qua caufa aute deus hæc de quibus loqmur ita faciat, nolo à me requiras. Homo fum, no intelligo fecreta dei, howo fut» hueftigare non audeo,8C idco etiam attentate formido: quia SC hoc ipfum genus quafi facrilcgæ tcmcritatis cft,fi plus feire cupias quàm finaris:fufti'/ tit quod tibi deus à fe agi ac difpefari cunda teftatur.Quid me interrogas quare alter maior fit,alter minor: alter mifer, alter beams: alter fortis, alter infirmus : qua caufa quidem hæc deus faciat non intelligo, fed ad plcniffiz mam rationem abunde fufficit,quod à deo agi ifta demonftro.Sicut cnim plus eft dcus,quàm omnis humana ratio: fic plus mihiuideri debet quàm ratio,quod à deo agi cunda cognofco. Nihil ergo in hac re opus eft, noz Uum a liquid audire, fatis fit pro uniuerfis rationibus autor deus : nec licet ut de his quæ diuino aguntur arbitrio.aliud dicas iuftum, aliud iniuftum:

qui'a

LIBER

quia quîcquid à deo agi uides atque conuinccris, ncccflè eft plus quàm iuz (tum cfle fatearis.Hæc ergo de gubernaculo dei atq? iudicio expeditiïTime ac fortiflîme d:ci poflunt.Neqj enim necefle eft, ut argumcntis à me pro/ betur,quod hoc ipfo quia à deo dicitur.comprobatur » Itaqj eu Icgimus di/ dtum à dco,quia afpiciat iugiter omnem terram.hoc ipfo probamus quod afpiciatquod afpicere fe dicit. Cum legimus quod regat cunéta quæ fecit, hoc ipfo approbamus quod regit,quia fe regere teftaf. Cû legimus quod præfenti iudicio uniuerfa difpéict, hoc ipfo eft euidês quod iudicat, quia fe Kumaitd di/ iudicare confirmât. Alia enim omnia, id eft humana dióta, argumentis Si äa tefilbut teftibus egenüdeî autem fermo ipfe fibi teftiseft:quia necefte eft quiequid

incorrupta ueritas Ioquitur,incorruptum fit teftimonium ueritatis. Sed taz men cum per feripturas facras feite nos quafi de arcano animi amp;nbsp;métis fuæ quædâ uoluerit deus nofter, quia ipfum quodâmodo feripturæ facræ ora/ culû dei mens eft,quicquid uel agnofei per fuos, uel prædicari deus uoluit, non taccbo:unum quamuis prius quàm loqui ordiar:fcire cupiam,cu Chri ftianis mihi loqucndutn,an cum paganis fit.Si enim cum Chriftianis,pro baturum me quod ago,elfe non dubito.Si autem eu paganis,probate con temno:non quia deficiam in probationc, fed quia profuturu quod loquor PMKw audi/ efle defpcro.Infruôtuofus quippe eft amp;nbsp;inanis labor,ubi no recipit proba/ tor tionem prauus auditor. Sed tamê quia eftènullum omnino arbitror Chri

ftiani nominis hominem,qui non fe Chriftianû uideri uelit ; ego cû Chri/ । ftiano agam.Quamuis enim quis impiæ ac paganicæinfidelitatis fit,mihi tarnen faris eft,à Chriftiano probari qd dico.Caufaris igitf,quid fit iftud, quod Chriftiani qui deum credimus,omnibusmiferiorcs fumus.Suftîcere mihi ad refpondendum hoc loco poterat, quod Apoftolus ad ccclefias di/ i.Prt 4 citzNemo moueaf^in tribulationc, ipfi em Icimus qui in hoc pofiti lumus, Row.$ £{• j jçQ cum in hoc pofitos nos efle Apoftolus dicat, ut ærumnas, ut mile/

rias,uttriftitias pcrferamus:quid mirum eft fi mala cundla perfcrimus,qui ad tolcranda uniuerfa militamusCSed quia multi ifta no fapiunt. Si putât

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;homines Chriftianos hæc quafi ftipédia fidei fuæ à deo capere debere, ut

quia fint cunélisgentibus religiofiores,fihtcunlt;ftisctiam foitiores,acquie/ feamus opinioni eorum atq? fententiæ.Sed uidcamus quid fit deum fidcÜ Deum ßdelh ter credi. Qui enim tam magnam credulitatis Si fidei mercedem in hoc le/ ter credi nbsp;nbsp;nbsp;cuJo efle uolumus,qualis credulitas aut fides efle dcbcat,confiderarc debe/

mus.Quid eft igitur credulitas aut fidesC” opinor hominem fidclitcr ChrP simile fl;o crcdcrc,id eft fidelem deo efle,hoc eft fideliter dei mandata Icruare. Si eut enim ferui hominum diuitû aut procuratores, quibus uel fupclleéhilis copiofa uel cellaria opulenta creduntur, fideles abfej; dubio dici no queut, fi res traditas dcuoraret: fic profedlo etiam Chriftiani homines fideles no funt,fi bona fibi à dco aflignata corrumperent.Quçritur £orfitan,quç funt

bona

T E R T I V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15

Eonaquæ deus Ghriftianis hominibus aflîgnet.quæ C nifi omnia per quæ Bo»d cMfti' crcdimus,id eft per quæ omnia Chriftiani lùmus. Primum fciiicet legcm, attributa deinde prophetasgt;tertio Euangelium.quarto apoftolicas leôliones.Poftrc mura generationis nouæ munus, fanôti baptifmatis gratiam, diuini chriz fmatisundtionemifcilicet ut ficut apud Hebræos quondam,id eft pcculiaz rem ac propriatp dei getem, cum iudiciarius honor in poteftatem regiam defcédiftet, probatiftimos ac eleôliftîmos uiros per primogenitum regum uocauit in regnum : fie omnes homines Chriftiani cum poft chrifma ec/ clefiafticum omnia dei mandata feciftent, ad capiendu laboris præmium uocarentur ad cœlum.Cum ergo ifta fint omnia per quæ fides conftatuiz deamus quis tanta hæc fidei facramenta cuftodiat, ut fi delis efte uideatur: quia infi'delis,ut diximus,fi't necefte eft, qui fidei commifta non feruat. Et quidem non quæro, uteunefta faciat quæ teftamenta duorum temporum iubent,remitto cenfuram legis antiquæ, remitto has prophetarum minas, etiam quæ omnino remitti non poflunt, ucl apoftolicorum librorum feuez riftimam inftitutionem.uelEuangelicorum uoluminum plenam omni per fcdtionis genere dodtrinam.Pauciftimis faltem prçceptis dei quis obfequa D« prieeepftt tur intcrrogo,nec illa dico quæ ita multi refugiunt,ut penè execrentur: tanz tum apud nos honor ôi reuerentia dei proficit, ut quæ indeuotione non fa cimus,ctiam odio digna efte dicamus. Denique hoc quod faluator cogita/ ‘ re OOS de craftino prohibuit.quis audire dignaturC quod Contentos fingu/ Mdttb.io lis tunicis iubeteflre,quis recipitCquod ambulare excalceatos præcipit,quis non modo faciendum,fed uel ferendum arbitratur C Itac^ Si ego ifta præz tereo Ja hoc enim fides per quam confi'dimus recidit,ut quæ dominus no bis falutaria efte uoluit,nos fuperflua ludicemus. Diligite, inquit faluator, inimicos ueftros, benefacite his qui uos oderunr, Si orate pro perfequentiz bus Si calumniantibus uos. Quis hæc omnia facit, quis pro inimicis fuis orat, ifta cp quæ deus iuftit, non dico uotis, fed uerbis faltem agere digna/ turCAut etiam fi quis fe cogit ut faciaufacit tarnen ore,non mente.Præftat quidem uocis officium,fed animi non mutât affeeftum: acper hoc etiam fi pro aduerfario fuo orare fe cogit, loquitur, non precatur. Longum eft de fingulis dicerc, fed adhuc tarnen aliquid addam, ut intelligamus nos non modo non omnibus dei obtemperare uerbis, fed nullis penè illius obedire mandatis.Et ideo Äpoftolus clamat:Nam qui fe exiftimat aliquid efte cu gaKlt;s nihil fit,fc ipfum feducit. Hoc enim ad crimina noftra addimus, ut cum in omnibus rei fimus, etiam bonos nos Si fanótos efte credamus, ac fi in no/ bis cumulentur iniquitatis oftcnfç,etiam præfumptione iuftitiæ.Qui odit, i.ioun.f inquit Äpoftolus, fratrem fuum,homicida eft. Intelligere ergo poftumus multos efte homicidas qui fe innoxios putant,quia ut uidemus homicidiu non fola tantummodo occidentis manu, fed etiam odientis perpe/

c tratur.

! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?L I B E R

tratun Vnde ed quod faluator mandati huius normam’ccnfùra adhuc ucriore cumulauit,dices: Qui irafcitur fratri fuo fine caufa, reus erit iudicior' Ira mater eft odq.Et ideo ialuator excluderc iram uoluït, ne ex ira odiû na* fceretur.Si ergo non folum odium, fed etiam ira nos uideri iudicio reos fa/ cict.cuidentcr agnofcimus, quod iîcut nullus omnino eft immunis ab ira/ cundia,Gc nullus omnino immunis efte potent à rcatu.Profequitur autem dominus,quaß fibras præccpti iftius,amp; omnes pcnitus frutices ae ramufcu ihidein los fccans,aic:Qui autem dixerit, fatue,reus erit gehcnnæ ignis, Qui dixe/, Kdchacon lbo,racha,reuserit cocilio.Racha quod genus fi t contumeliæmul/i uicium nefciunt:fatuitas autem quàm iniuriofe obrjciatur,optime norût. Et idcoj fcicntia fua potius homines quàm ignorantia utentes, maluntreatus fuoslt; per id conuicium quod (ciunt,diuinis ignibus: quàm per id quod nefciunt»: humants concilrjscxpiari.Quæ cum ita fint,amp; cum hæc omnia quæ iubenz» tur à domino,non modo à nobis omnino non fiant, fed pene in diuerfum* Luc« 14 omnia fiant,quando maiora ilia faciemusCQui enim, inquitfaluator, nom

rcnunciauçrit omnibus quæpoftidet,nô poteft meus eile difcipulus.EtquL ■ t.jodn,i non tulerit crucem fuam,0i fecutus me fuerit, non eft me dignus. Et qui lèi

Chriftianu dicit, debet quemadmodu Chriftus ambulauit fie Si ipfe am/ bularc:quæ no modo illos,qui uoluptates 5L pompas feculi fequuntur, fed ne illos quidem implerc certum eft, qui fccularis amoris ius dcrelinquunte Nam Si qui renunciarc diuitqs uidencur,nó fie rcnunciant,ut penitus renn Crucem ciafte uideantur. Et qui putantur crucem portarc,fic portant, ut plus habe/ porwre gnt in crucc dignitatis,quàm in paftîone fupplicq.Et omnes tarnen ifti,etiâ fi aliquid horû bona fide implcrêt,illud ablt^ dubio nullus efïicerct,ut per uiam uitç iftius fie incederetàîcut faluator inccfiît. Qui fe cnim,inquit Apo ftolus,dixit in Chrifto manerc, debet quemadmodu Chriftus ambulauit fie Si ipfe ambulare. Sed dura quidam torfi'tan putant apoftolorû efle præ cepta.Dura plané exiftimanda funt, fi plus ab alrjs officioru exigûuquàm ' fibi fumunt.Porro autem fi multo minus cæteris imperatur quàm fibi, no modo non graues magiftri,fed parentes indulgentiftîmi iudicâdi funt,qui onera quæ ccruicibus filiorum per amoris induTgentiam detrahut, fibi per aftèôlum religionis imponunt.Quid enim ab uno ex ipfis ad apoftolos ec Gitl.4 clefiafticos diciturC Filioli, inquit, mei quos iteru parturio donee formetur i.Cor. Il Chriftus in uobis. Et rurfum : Imitatorcs, inquit, mei eftotc ficut Si ego

Chrifti. Nobis hoc imperat, ut fe imitemur: qui fibi hoc impofuerat, uc Chrifti effet imitator.Et quod quidem ipfe Chriftum imitatus fit,nullum dubium eft : Chriftus en^m fe pro nobis fubdidit mundo, Si fe ipfe pro Chrifto. Chriftus pro nobis tedia Si labores grauiffimos perrulit, Si ipfe pro nobis pro Chrifto. Chriftus pro nobis contumelias pafius eft, 61 hoc ipfe pro Chrifto: Chriftus pro nobis paffionem mortemtj tolcrauit.

T E It. T î V *S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14

amp; hoc ipfe pro Chrifto.Et ideo non (înc caufa mehtomm fuoru cofciuâ di cit:Ccrtamen bonum certaui,fidem fcruaui.dc reh'quo rcpofita cft mihi co i.Tiw.4 rona iuftinç.Itaq? cum ille Chriftum fie imitatus fit,uideamus quis noftru Apoftoli imitatorappareat.Scribit enim de feipfo primu,quod nulii un^ i.cor,«s dederit offen (i on cm,îcd in omnibus exhibuerit fe fient dei miniftrn, in pa tientia multajn tribulationibusan plagis, in carcehbus, in lacerationibus» Et alibi dû fe alqscoparat,ficait; In quo quis audet, in infipientia dico,au/ nbsp;nbsp;y

deo ÔC ego:ut minus fapiens dico,plus ego, in laboribus plurimis,in carce/ ribusabundantius.in plagis fupra modum.in mortibus frequenter. A lu/ dæis quinquics quadragenas una minus accepi. Ter uirgis cæfus fum, Ce/ mel lapidatus iùm,tcr naufragiû feci.Sanè etfi de cætcris quas dicit uirtutiz bus apoftolicis nihil facimus,in hoc tarnen uno,ubi Apoftolus ter naufra/ gaffe fe dicit,etiam uincere poffumus. Nó cm ter tantumodo naufragaui/ Naufra^d/ mus,quorû penè omnis uita naufragiû cft.Intâtû quippe uitiofe ab omni/ «of bus uiuif,ut propè nullus chriftianorü fit, qui nó iugiter naufragare uidea tur.Sed dicit fortaffe aliquis,nó id effe nunc temporis, ut pro Chriffo per/ feramus,quæ tunc apoftoli pertulerunt. Verû eft, non enim funt principes pagani,non tyranni perfecutores,non fanguis fanótorü funditur,nec fides fupplicqs comprobatur. Cótentus deus nofter eft,ut ei pax noftra feruiat, ut fola ei immaculatorum aóluü puritate ói uitæ incontaminabilis fanótita

te placeamus.Quo plus ei fides Si deuotio noftra debet, quia minora à no ftunc nti bis exigit,S^ maiora conceffit. Et ideo cü Si principes Chriftiani fint,ó^ per nom 4 nobis fecutio nulla fit,ôi religio non inquietetur, qui ad probandû fîdcm experiz mentis durioribusnó cópcllimur, inferioribus faltem offlcqs domino plus placere dcbemus.Probat enim etiâ in maioribus, fi res cxigat,executorem fe idoneum fore,à quo minora coplentur.Dimittamus ergo ilia quæ bcatif fimus Paulus pertulit, imo quæ in libris poftea de religione conferiptis 0/ mnes admodû Chriftianos legimus pertuliffe:qui ad cœleftis regiæ ianuâ gradibus pœnarû fuarum afccndêtes, fcalas fibi quodammodo de eculeis cataftisep fccerunt.Videamus fi in illis faite rcligiofçdeuotionis obfequrjs, quæ minora atq^ comunia in fumma quiete ôi omni tempore omnes Chri ftianiobircpoitumus,præccptis dominicis refpondcre tentamus.lubet Chriftus ne litigemus. Quis iubenti obtempcratCNec folum iubet,fcd in/ tantum hoc iubet.ut ea ipfa nos de quibus lis eft relinquere iubcat, dûmo/ do litibus exuamur.Si quis enim,inquit, uoluerit tecû iudicio cotendere. Si tunicam tuam tollere,rclinque ci Si pallium.Interrogo qui fint qui fpolianz tibus aduerfarqs cedant,imo qui fint qui aduerfarios fuos non fpoliare co/ nentur.Tam procul enim abeft, ut cû tunicis etiam alia rclinquamus, ut fi quo modo poffumus, palliû fimul aduerfarrjs tunicasép tollamus.Tam de uote enim mandatis dominicis obedimus,ut non fufficiat nobis, quod ad/

c 1 uerfa/

; - L T B B R'

ucrfart'js noflHsetiâ minima ueftimcntorum noflroru parte non eclt;li'niasflt; nifi eis quantû in nobis eft,ß res fïnat,cunóta rapiamus. lungitur ante pras cepto huic par ÔC cófimile mandatû,quo ait dominus; Qui percufTcrit te in dextrâ maxillam,præbe ei ÔC altéra. Quantos putamus e(Iè,qui ditto huic uel aures modelte præbeant,uel certe etiâlî id tacere uident'ianimis acquie/ feantCAut quotus quifep eft,qui fî iétum unu acceperit.no multos pro uno reddatCtantû ab illo abeft,ut cçdenti maxillam præbeat.ut turn fe uincerc putct.nô quando aduerfariû uapulando, fed quando cædédo fuperauerit. Matth. Quæ uultisjnquit faluator.ut faciant uobis homines,cadé amp;nbsp;uos facite illis fiiniliter.Huius lententiç parte ta bene nouimus,utnunquâ prætercamus: partem fie prætermittimus,quafi penitus nefeiamus. Nâ quid ab alrjs praß Itari nobis uelimus, optime nouimus ; quid aute ipfi alqs debeamus præ' ltare,nefcimus. Atq? utinam nelciremus,minor effet ignorantiæ reams, fez Luclt;e It cundu illudiQui nelcit uoluntate domini fui,uapulabit paucis:qui aute feit non facit eam,uapulabitmultis.Nucautemaiorin hocoflFenla eft,quod parte fententiæfacræ pro comodoru noftroru utilitate deligimus, partem pro del iniuria præcerimus.Exaggerat quoqj hoc del uetbu officio prçdica i.Cor.io cionisfuæapoftolus Paulus,dicens;Nemo quod fuu eft quærat, fed quod alterius.Et iteruiNon quæ funt,inquit,finguli cogitantes,(cd ea quçalioru. Vides quàm fideliter præcepta Chrifti fuerit executus,ubi cum faluator fic nos pro alfjs ficut pro nobis lufferit cogitate, ille plus alioru nos comodis Bonidomini iuftic confulere quàm noftris;boni fcilicet domini bonus famulus, fit finguz bonui famtt lavig magiftri præclarus imitator,qui in ueftigfjs domini fui ambulans,paz tentiora quodamodo fit expreffiora pedibus fuis fecit domini fui efte uefti gia.Quid ergo horu facimus Chriftiani,quod Chriftus,an quod Apofto lus iubetCPuto omnino,quod neutru. Tantu abeft, ut alioru comodisaliz quid CÛ propria incomoditate præftemus,ut omnes ucl maxime noftris co modis cu aliorum incomodo cófulamus. Sed eligere forfan maiora quæc^ uidemur quæ nullus irapleat, fit ut ipfi putant implere omnino no poffint, fit præterire alia,quæ fit impleri queanr,0t ab omnibus impleatur. Sed priz mum illud confiderandu eft,quia nulli feruoru licet,ex his quç dominus fu us imperat eligere pro arbitrio, fit infolctiffima abufionc quod placuerit af fumere,quod difplicueritrepudiaretmaxime cu fit terreftres domini nequa qua æquo animo tolerandû putant,fi iuftiones fuas ferni ex parte audiant, fit ex parte contemnant,0t pro libidine fua quæ putauerint facienda faciât, quæ putauerint coculcanda cóculcent.Si enim pro arbitrio fuo ferui domiz nis obtempérant, ne in rjs quidem in quibus obtempcrauerint obfequunz tur. Quando enim feruus ex domini fui iuftu ea facit tantumodo quæ uulc ’ Argttit À facere,iam non dominicam uoluntatem implct, fed fuam. Si ergo nos qui hoipunculi imbecilli fumus,coatemni tarnen à femis noftris omnino noluz

mus»

T E R T I V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1$

mus; quosctfi nobis fcruitutisconditioinfîrmiores, humana tarnen fors reddit æqualcs; quàm inique cœleftem dominum contemnimus, qui cum homines ipfi iîmus,contcmncndos nos tarnen à noftræconditionis homt nibus non putamus : nifi tanti fortaffe confilrj ac tam proRjndæ intelligent tiæ fumus, ut qui pati iniurias feruorum nolumus, fubditum iniurqs no/ ftris dcum efle uclimus ; quæ ipfi toleratu humano indigna credimus, deum à nobis digne hæc tolerate credamus. At per hoc fi qui funt,ut ad fu periora redeamus, qui de maioribus nos dei præceptis dicere exiftiment, ÔC minora reticcre, fuperflue queri intelligendi funt. Neque enim iufta miufiitcauft/ caufatio eft, cur præferantur aliqua, ubi facienda funt omnia. Sicut enim tio dominorum carnalium fcruis eligcre, ut iam dixi, omnino non licet, quæ ex præceptis feruilibus faciant, aut quæ non faciant, Sic nos qui ferui no/ ftri domini fumus, illicitum omnino exiftimare debemus, ut uel ilia quæ placent, pro animi obleôtatione fumamus, uel ilia quæ difplicent, pro fu/ perbiæ abufione calcemus. Sed acquiefcamus tarnen fjs, qui ex præceptis dorainicis idcirco forfitan nos uolunt maiora dicere, quia le putant mino/ ra complere-.non quia fufficiat ad falutem, fi maioribus fpretis minora fa/ ciamus,fecundum illud: Quiconque totam legem feruauerit, ofïèndat au/ tcm in uno, fadtus eft omnium reus:ac per hoc licet nobis non fufïîciat par ua ac minima quæque facere,acquiefco tarnen ego minora dicere, ut often dam maximam Chriftianorum omnium partem, ne exigua faltem ac mi/ nima fecifte.Iuffic faluator noftenut Chriftiani non iurarent. Plûtes inue/ nies qui fæpius periurcnt,quàm qui omnino non lurent. luftit quoque, ut nemo malcdiccret. Cuius fcrmo non malediôtio eft C Prima enim fempcr tela irarum maledida funt, ÔCquicquid non poftumusimbecilli,optamus irati, ac fie in oinni animorum indignantiura motu uotis malis pro armis utimur. Vnde unufquifque hominum euidentiftîme probat,quicquid fie/ ri aduerfarijs fuis optât,totum fe uelle facere fi poftet.Sed uidelicet quia o/ mneshacimprobitate linguarum facile utimur,qui iuftîs dominicisob/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

temperamus, idcirco etiam apud deum facile hoc putamus efle qui iuflit, Malcdici, inquit fermo diuinus, regnum dei non poffidebunt. Hinc ergo intelligere poflumus quàm grauis fit Ôi perniciofa malediôtio, quando i.cor.lt;s etiam fi alia bona adfuerint,lola excludit àcœlo. Inuidiam iuflit procul ef/ fe à nobjstat nos econtra, non extraneis tantum, fed etiam proximis inui/ demus. Nec folum inimicos, fed etiam amicos liuore perfundimus, adeo propè in omnium fenfu hoc malum régnât, adeo efuriendi libido termi/ num habet,detrahendi libido terminum non habet, Nam fæpe admo/ dum cibo, nuquam detraôtione faturamur.Sed forfitan leuis pœna iftius labis eft, Detrahens,inquit feriptura facra, eradicabitur. Grauis profeôlo row.i amp;nbsp;tremenda animaduerfio, fed tarnen nulla correôtio dura ; modo enim

c J unuG

LIBER

unufquifcß hominum alium laccrarc non dcßnat, tand putat iit edam ßbi înuidùfbhnt fpfe non parcanfed digna plane mali iftius retnbudo cft, quæ folum perfe dwtorcm per/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autoremulli enim nihil nocet penitus cui detrahit,tantumodo lilum

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;punit à cuius ore procedit.Sed delirarc,opinor,uidemur ifta repetendo,ö2

fero ut nos delirare utdeamur. Nunquid delirauit dominus, qui præcepit, , nbsp;nbsp;nbsp;4 Omnis enim, inquit per Apoftolum fuum, clamor auferatur à uobis cum

omni malidaCVtrunc^ quidem hoc in nobis iugiter perfeuerat, led tarnen magis malitia quam clamor, Clamor quippe non fempereft in oribusno ftris, malida auté Temper in cordibus noliris; ac per hoc puto quod edam Phil.z fi in nobis clamor deßneret,tamcn malida permaneret. Sine murmuratio ne quoqj ÔC querela nos deus nofter efle præcepit. Quando hæc in huma/ no genere non fueruntCSi æftus cll,de caliditate caulamuniî pluuia, de inx undatione coquerimur. Si infoccundior annus eft, accufamus fterilitatem: 11 fœcundior,uilitatem: adipilci abûdadam cupimus.ôC eandcm adept! ac/ cufamus, Quid dici hacre improbius, quid contumeliofius poteflC edam in hoc de mifericordia de! qucrimur,quia tribuatquod rogamus.Abclïe à feruis fuis omne omnino,etiam oculorum,fcadalum deus prçcepit.Et ideo Mdtth.s 11 quis,inquit,uiderit mulierem ad cócupifcendum, iam mœchatus eft cam in corde fuo. Hine intelligere plenc polTumuSjquam callos nos clïe falua/ ocuU fene/ tor iuflerit,qui etiam licentiam uifionis abfcidit.Scicns enim feneftras quo ' dammodo elTe noftrarum mendum, lumen oculorum, ÔC omnes impro/ bas cupiditates in cor per oculos,quafi per naturales cuniculos,introire; ex tinguere eas penitus foris uoluit,ne intus orirentur, ÔC letabter crcfccntibus fibris conualcfccrcnt fortafle in animo,d gcrminafTcnt in uifu.Idcirco itacp ait dominus,petulcos impudicorum hominum intuitus noxia adulter!) no carcrc, fcilicet ut qui bona fide fugcret adulterium ,cuftodirct afpcótum, Perfedtæ liquidem ac fynccriflimæ fanólitads uolcn.s cultores fuos facere Minimd eiid faluator, iuflït ab !)s caudlTime etia minima uitari: ÔC ut qiiàm pura eft pu/ uitMdd pilla oculi,tam pura eflet Chriftiani hominis uita:ôi ficut falua intuitus in/ columitate,pulueris labern in fe oculusnon reciperet: fic uita noftra labern in fepenitusimpudicitiænonhaberet. Vndeeft illud edam quod in fe/ Mdr.9 quentibus ait dominus: Si fcandalisat tc oculus tuus, eruc eum. Et fi fcan/ dalizat te manus tua,abfcindc eam.Expcdit tib!,u t pcrcat unum membro rum tuorum, quam totum corpus tuum mittatur in gehennam . Si igitur iuxta dei uerbum in gehennam fcandalis trahimur, recte profeóto ut ge/ hennam uitare poffimus,etiam manibusnoftris oculisfp multamur : non quod membris fuisquis priuare fe dcbcat : fed quia tam neccflariæ nobis funt quædam domcfticorum obfequiorum neceffitudincs,ut his quafi ocu l!s,intcrdum autem quafi manibus utamur, redte nobis præfendum mini/ fterioru officia fubtrahimus,ne çterni ignis tormenta padamur. Vb! cnim de mini/

T E R T r V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

de minifterio agi'tur,ÔC uita, redlius profedto Chriftiano cft, minifterio ca rere.quàm uita.Itacß cû in omnibus bis quæ diximus.obedire nos Gbi do/ minus nofter iuGTerit, ubi funt qui aut in uniuerGs mandatis deo, aut certe uel in pauciflîmis obfequantur7 ubi funt qui aut inimicos diligant,aut perz fequentibus benefaciant,aut malos in bono uincant, qui maxillas cçdcntiz bus præbeant,qui fpoliantibus res fuas Gne lire concedantCQuis eft apud quem dcleétationi penitus nihil liccat.qui côuitio fuo neminem lædat, qui Glentio os coherceanne in amaritudinem malcdiôtionis erumpat, quis eft qui faciat hæc minimal ut non dicâ illa,de quibus diximus paulo ante.ma iora. Quæcum ita Gnt, ôicum à nobis nil penitus dominicæ iuftionis Hat, qui3 eft quod nos queramur de deo, cum queri magis deus de omnibus polTit.Quæ ratio eft ut doleamus nos no audiri à deo, cum ipG deum non audiamus:Ôi fufurremus non refpici à deo terras.cum ipG non refpidamus ad cœlum: Si moleftum Gt defpici à domino preces noftras,cum præcepta eius defpiciantur à nobis.Fac nos pares domino noftro, quis eft luftæque rimoniæ locus,hoc pati quenquam quod feceritC faluo eo quod probate fa eile pofliimmequaquâ nos pati ilia quç facimus,ôi mitius multo nobifeum deum agere,quàm nos cum deo, Sed interim tarnen hac agamus lege qua cœpimus.Sic enim etiam iplè dominus dicit: Clamaui ad uos,Si non audi proueria ftis me,ôi uos clamabitis ad me,ôi non exaudiam uos.Quid enim dignius aut quid iuftiusÇ’non audiuimus,non audimunnon refpeximus,non refpi cimur. Quis rogo ex carnalibus dominis hac cum fuis lege agere cotentus eft,ut contemnat tantummodo feruos fuos, qui fuerat ab eis ipfe concern/ ptus'Zquanquam nos non hac folum iniuria contemnamus deum.qua con temni à feruis fuis curiales folent,quia feruorum hie contemptus eft maxi/ mus,G no faciantquod iubetur, Porto autem nos omni ftudio, omni nifu, non folu iufta non facimus,fed cotta id facimus quod iubcmur.Iubet enim dcuSjUt omnes nobis inuicem chari Gmus, omnes autem nos mutua infe/ ftationc laceramus.Iubet deus,ut cuntfti egentibus fua tribuant.cunóli ad/ modum aliéna pcruadut.Iubet deus, ut omnis qui Chriftianus eft etiam oculos caftos habeat -, quotus quifquc eft, qui non fe luto fornicationis in/ uoluat:Si quid pluraCgraue Si lucftuofum eft,quod dióturus fum. Ipfa dci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dei

eccleGa,quæ in omnibus debet efle placatrix dei, quid eft aliud quam exa/ cerbatrix deiCaut præter pauciffimos quofdam, qui mala fugiunt,quid eft aliud penè omnis ccetus Chriftianorum, quam fentina uiciorum C Quo/ turn enim quenque inuenies in ecclcGa non aut ebriofum, aut hclluo/ nem, aut adulterum, aut fornicatorem, aut raptorem, aut ganeonem, aut latronem, aut homicidam ‘T Si quod omnibus peius eft, prope hæc cun/ tfta Gne Gne. Interrogo enim Chriftianorum omnium confeientiam, ex his uel flagitijs, uel fceleribus qua: nunc diximus, quotus quifquc ho/

c 4. minun)

LIBER

minum non aliquid eil: eorum “T aut quotufquifque non totum facilius quippe inuenias qui totum fit,quam qui nihil. Et quod diximus nihil, ni/ mis forfitan grauis uidcatur efle cenfuræ. Plus multo dicam, facilius inue/ nias rcos malorum omnium,quàm non omnium: facilius maiorum crimi/ num, quàm minimorum : id eft facilius qui amp;nbsp;maiora crimina cum mino/ ribus,quàm qui minora tantum fine maioribus pcrpetrarint.ln hancenim probrofitatem morum propc omnis ecclefiæ plebs redadta eft, ut in cun/ dto populo Chriftiano genus quodammodo fandlitatis fit, minus efle ui/ tiofum. Itaque ecclefias, uel potius templa atque altaria dei minoris reue/ rentiæ quidam habent, quàm cuiuslibet minimi ac municipalis iudicq do/ mum. Siquidem intra ianuas non modo illuftrium portarum, fed etiam præfidum aut præpofitorum, non omnes paflîm intrarc præfumunt, nifi quos aut index uocauerit, aut negocium traxerit, aut ipfa honoris proprrj dignitas introirc permiferit: ita ut fi quifpiam ingreflus infolenter fuerit, aut cædatur, aut propellatur, aut aliqua uerccundia atque exiftimationis ’Tcmplorum fuæ labe muldtetur. In templa autem, uel potius in altaria atque in facra/ contcmpti« evaria dei, paflim omnes fordidi ac flagitiofi fine ulla penitus reuerentia fa cri honoris irrumpuntmon quia non omnes ad exorandum deum currere dcbcant, fed quia qui ingreditur ad placandum, non debet egredi ad ex/ acerbandum. Nequeeiufdem oflicq eft, indulgcntiam pofeere, amp;nbsp;iracun/ nouum mon/ diam prouocare.Nouum fiquidem monftri genus eft,cadcm penè omnes ^ri genwt iugiter faciunt, quæ fccifle fc plangunt. Et qui intrant ccclefiafticam do/

mum, ut mala antiqua defleant, excunt, amp;nbsp;quid dico exeunt, in ipßs pene hæc oracionibus fuis ac fupplicationibus moliuntur. Aliud quippe ora ho/ minum, aliud corda agunt:ôi dum uerbis præterita mala plangunt, fenfu futura meditantunac lic oratio corum rixa eft magis criminum,quara exo/ ratrix,ut uere illa in eis feripturæ maledidlio copleatur, ut de oratione ipfa excant condemnati, Öi oratio eorum fiat in peccatum. Deniq^ fi uult quif/ piam feire quid in templo huiufmodi homines cogitauerint, uidcat quid fcquatur.Siquidem confummatis folcnnibus facris, ftatim ad confuetudi/ naria omnium ftudia difeurrunt, alij fcilicet ut furentur, alrj ut inebrientur, alrj ut fornicentur, alrj ut latrocinentur ; ut euidentcr apparcat hoc eos elfe meditatos, dum intra tcmplum funt, quod poftquam egreffi ftjcrint exe/ quuntur. Sed uidclicet hæc cunefta mala,amp; omnium uitiorum probrofita/ vWa ad fer/ tem, quam fupra dixi.ad feruos fortafle quidam amp;nbsp;ad abiedtiflimos quof/ uot relegata. homincs referendam putant: cætcrum nomen ingenuum hac flagitio NfgocMtor« rum labe non pollui. Quid autem aliud eft cundtorum ncgociantium ui/ ta,quam fraus atq; periuriumC' Quid aliud eft curialium,quam iniquitasC Quid aliud officialium,quam calumnia C Quid aliud militantium, quam rapina C Sed putas forfitan, quod hoc etiam de perfonis iftiufmodi fieri poflit.

T ER T 1 r S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17

poflît.Hic cftu'nquis cni'm, eorum adtus quæ ôi profeflîo, ac per hoc nihil minim eft, (î agunt quod profîtentur : quaff uero aut agere ullum deus res malas uelit aut profiteri,autnulla fft penitus iàcræ maieftatis offenfa.fi ma ximum fcelus minores uideantur agere pcrfonætpræfèrtim cum in hac ho minum multitudine quo maior eft peccantium turba, co maior eft diuini/ tatis iniuria.Sed omnis,inquis,nobihtas ab his fceleribus immunis eft.Pa/ NoWrïrfi rum eft id quidcm,quia non aliud uidetur nobilitas in toto mundo, quam unus homo in grandi populo.Sed uideamus tarnen ff uel ipfum parum fft carens crimine : ac primum conffderemus quid de huiufmodi hominibus fermo dicat diuinus. Argucns quippe Äpoftolus dei populum,ffcait;Au/ uco.t dite fratres mei diledtiftimiiNonne deus elcgit pauperes in hoc mundo,di uites in fide, hæredcs regni quod promifftdeus diligentibus nbsp;nbsp;uos au/-

tem exhonoraftis pauperem. Nonne diuites per potentiam opprimunt y . uos, nbnncipff blafphemant bonum nomen quod inuocatum eft fuper nos C Grande hoc teftimonium Apoftoli eft, niff forte immunes fe ab eo -nobiles putet, quia funt foli diuites nominati. Sed aut qdem funt nobiles, nuHus haie/ qui Sidiuitcs:aut ff funt diuites prætcr nobiles, funt tarne K ipff quaff iara turnobilis,ni nobiles : quia tanta eft miferia huius temporis, ut nullus habeatur magts nobilis,quam qui eft plurimum diues. Sed ffue de alterutris, ffue de utrif que Äpoftolus dixerit, facile de hoc componi poteft. Non enim intereft de qua hoc potiftimum parte dieftum fft, quod utrique certum eft conue/ nire. Quis enim eft uel nobilium omnino, uel diuitum, hortens criminal quamuis in hoc fefellerim. Multi enim horrent, fed pauciftimi euitant. In alqs quippe horrent, quod in fe admittunt,mirum immodum SCaccufato/ res eorundem criminum SC cxcufatores. Execrantur publice, quod occulte agunt : ac per hoc damnarc fe cætcros putant, ipfos fe magis propria ani/ maduerffone condemnant. Sed relinquamus iftos, qui magis rei funt.

Quis eft omnino diues ucl nobilis, aut innocentiam feruans, aut à cumftis fceleribus manus abdinensC quanquam fuperflue à cunólis dixcrirn.Vti/ nam uel à maximis, quia uolunt ffbi id forte quaff maiorcs priuilegium di care,ut iure fuo crimina uel minora committant. Itaque de pcccatis facilio/ ribus nihil dico. Videamus an à duobus illis quaff capitalibus malis ullus immunis fft,id eft uel ab homicidio,uel à ftupro. Quis enim eft aut huma no fanguinenó crucntus,autcœnofa impuritate non fordidusCunum qui/ dem ex his ad pœnam æternam fufficit, fed propè nullus diuitum non utrunque commifft.Scd cogitât forte ali qui s de hoc numéro : Ego iam ifta non facio. Laudo ff non facis, fed tarnen ante fccifti, SC non eft nunquam omnino fcciftc,faccre ccffafte.Quod ff itacftct,quid prodeffet tarnen unu à fcclcre dcfffterc,ô2 multos in fceleribus pcrmancre C Non fanat uni/

' US conuerfio crimina plurimorummec fufficit ad placandum dcum, quod

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;unus

unus pcccata deferitjquéuniuerfitas totius humani generis offendit : pray fertim eu is qui couertatur ut mortem æternâ poftît euadere, magnos proz feôto couerfionis fuæ fruôtus capiat fi cuadat, nedum contingere ei poftît, ut ab alrjs pœnam damnationis auertauquia hoc intolerabilis fuperbias atcç immanis piaculi eft crimen,fi tara bonû fe aliquis efte credat, ut etiam ç , malos exiftimet per fe poftè faluari.Loquês deus de terra quadâ,uei de po Evclgt;'i4 pulo pcccatore,fic dicinSi fuerint tres uirt ifti in medio eius, Noê,amp;i Dank el,3i lob,no liberabunt filios Si fîlias,ipfi foli falui erunt.Neminércor tara impudentem fore,qui fe his talibus uiris audeat côparare:quia quâuis nue placere aliquis deo ftudeat,hoc ipfum tarnen genus maximç iniuftitiç eft, jnnumeros fi fe iuftu præfumauac per hoc fublata eft omnis fpes falfæ opinionis, qua pfrlt;irtoï non credimus innumerâ perditoru hominu multitudiné fuffragio paucorû bo/ foßefulfra/^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prçfentibus malis pofte defendi.Cu enim nullus ipfis quos fupra

gifs paucoru ,, , f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

bonoru fuble diximus par fit,quæefte ipes illis poteft,quod liberan Si extranci,8i innuz uiri men,Si mali à pauciftîmis bonis poftîntC eu illi familiariftîmi deo fanóli ne hoc quidé à domino promeruerut, ut in filfjs fuis uel membra foluerenuôi niißmemird reólè.Nam licet omnes admodu filq mébra parentu efte uideantur,n6 pu firfntum nbsp;nbsp;tandi tarnen funt membra eoru efte à. quibus affedtu cœperint diferepare:

quia moru degencrantiu prauitate perçut in talibus benefida naturç.Quo cferz/iurtor» fit Ut ctiâ nos qui nos Chriftianos efte diximus,perdamus uim tanti nomi nomen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nis,uitio prauitatis.Omnino cnim nihil prodeft nome fanótu habere fine

moribustquia uita à profeftîone difcordans,abrogat illuftris tituli honoré, per indignoru aéluu uilitaté. Vnde eu penè nullâ Chriftianoru omniu par té, penè nullu ecclefiaru omniu angulû no plcnu omni offènfione, ôc omni letaliu peccatorum labc uidcamus:quid eft in quo nobis de Chhftiano no ' mine blandiamurC Cum utiep hocipfo magis per nomé facratiftîmum rci fimus.quia àfancto nomine difcrepamus.Nam Si. ideo plus fub rcligionis citulo deum lçdimus,quia pofiti in religione peccamus.

SALVIANI MASSYLIENSrS EPISCOPI DE

VERO IVDICIO ET PROVIDENTIA

DEI, LIBER Q_V A B. T V S

ISCEDATVR itaçpabilla,quâfupradiximus,Chri ftiani nomi'nis prærogatiua, ut putemus quia fumus cun ôtis gêtibus religio(îores,dcberc nos elTe fortiores.Nam cum,ut diximus.hæc iît hominis Chriftiani fides, fideli/ ter Chrifti mâdata feruare: fit abfqj dubio, ut ncc fidem habcat qui infidclis eftmec Chriftum credat,qui Chrifti

mandata coculcattK aperte hoc totû in id reuoluii:,ut qui Chriftiani nomi nis opus non agit,Chriftianus no eflè uideat''.Nomcn cnim fine adtu at^p officio

V' A R T r s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;8

officio fuo nihil eft. Nam fient ait quidam in feriptis fuis î Q^iid eft aliud principatus fine meritorum fublimitate, nifi honoris ritulus fine nominee* Aut quid eft dignitas in indigno,nifi ornamentum in lutoCltacß ut qfdem uerbis etiam nos utamur, quid eft aliud fanólum uocabulum fine merito, nifi ornamentum in lutoCSicut etiam per diuinas literas facer fermo tefta/ tus eft,dices: Circulus aureus in naribus fuis,mulier pulchra ÔC fatua. Et in f rouer,n nobis itaqj Chriftianum uocabulum,quafi aureum decus eft : quo fi indi/ gne utimur,fit ut fues cum ornamento effc uideamur.Denicp qui uult pie/ vocdiula ni/ nius fcire,uocabula nihil elfe fine rebus,refpiciat quomodo innumerabiles populi ceftantibus meriris etiam nomina perdiderut. Duodecim Hebræo rum tribus cum eleôtæ quondam à deo eHcnt,duo nomina facrofanóla ac eeperunnpopulus enim dei, ôi Ifrael appellatæ funt. Sic quippe Icgimus: Audi populus meus, SC loquanlfrael, SC teftificabor tibi. Ergo ludæi ali/ Ep*’ quando utrunque, nunc neutrum. Nam nee populus dei dici poteft, qui culrum dei iam olim reliquiunec uidens dcum,qui dei filium denegauit, fi/ cut fcriptum eft : Ifrael ucro non me cognouit, SC populus me non in telle/ xit. Propter quod alibi etiam deus nofter de ludæorum plebe loquitur ad prophetam , dicens: Voca nomen eius non dileóta. Et iterum ad ludæos ofee । ipfos: Vos non eftis populus meus, SC ego non fum deus uefter. Cur au/ tern hoc de cis ipfe diceret,ipfe alibi euidenter oftcndit.Sic quippe ait:De/ niere.i, rcliquerunt uenam aquarum uiuentium dominum. Er iterum:Verbum,in quit, domini proiccerunt, SC fapientia nulla eft in illis. Quod quidem ti/ mco nc non magis tunc de eis dici potuerit, quam de nobis nunc diet pof/ fit.quia ncc uerbis dominicis obtempcramus, SC qui uerbis domini non ob fequirnur,fapientiam profedlo in nobis penitus non habemus: nifi fortafi fe credimus, fapieter nos deum fpernere.Et hoc ipfum quod Chrifti man/ data contcmnimus,fummam prudentiam iudicamus.Et quidem caufa eft cur hoc ita exiftimare credamur.Nam tanto cofenfu omnes peccata fequi/ mur,quafi fummi confilq cofpirationc peccemus.Quæcû ita fintqux ratio

eft,ut ipfi nosfalfa opinionc fallamus,exiftimantcs fcilicetquia Chriftiani »osfälf^ effc dicamur.quod opitulari nobis inter mala quæ agimus nomen bonum poffit ,cu fpiritus fandtus nec fidem quide dicat hominibus Chriftianis fi/ ne opcribus bonis poffe prodeffe : SC utiep multo plus eft habere fidem cp nomen:quia nomen eft uocabulum hominis, fides autem frudtus eft men pI«« efi hah tis.Et tarnen hunc ipfum fidci frudtum infrudluofum Apoftolus fine ope/ 5““** ribus bonis effe teftat'',dices:Fides fine operibus mortua eft.Et iteru: Sicut enim corpus fine fpiritu, fic fidcs fine operibus mortua eft : addit quoque afperiora quædam ad cófijndédos eos,qui fibi præfumptione Chriftianæ fidci blâdiunf^. Sed dieet aliquis:Tu fide habes,SC ego opera habeo.Ofte de mihi fine operibus fide tuâ,ôC ego oftenda tibi ex opcribus fide mcam,

Qult;l

LIBER

Quo utiquc hoc, indicat, aólus bonos, Chrifti'anæ Hdei quafi tcQcs cfle: quia Chriftianus nifi opera bona fecerit, fidem fuam penitus approbate non pofiinac per hoc quod probare non ualeat qm'a fit, fic omnino haben dum cffc quafi non fit, Nam quod pro nullo hoc habendum exiftimaret, I4co.t in fubdiris ftatim ipfe demonftrat.dicens ad ChriftianumzTu credi’s qui'a unus eft deuSjbene facis,ÖC dæmones credunt öi cotremifcunt. Confiderez mus quid uoluerit hoc loco Apoftolus dicere,nc irafcamurdiuinis teftimo - nbsp;nbsp;* nr)s,fedacquie{camus:necótradicamus,fedprofi'ciamus,Tucredis,inquit

ad Chriftianum fermo diuinus, quod deus unus eft, bene facis, dæmo/ nes credunt,Si côtremifcunt.Nuquid errauit Apoftolus,ut hominis Chri/ ftiani fidem dæmoni copararctCno uticp, fed oftendere illud uolens quod fupradidlum eft; quia fine operibus bonis nihil fibi per fidei fuperciliu de/ ’ ■ béretJdcirco autem à dæmonibus deum credi, fcilicet ut ficut dæmones eu deumeredut, tarnen in peruerfitatepcrdurenuitaôêquofdâhomines qua/ crfittlitrfî fi credulitatem dæmonicam habere,qui cum fe dcûcredereaflèrât, tarnen opere non ceflant. Subiungit autem ad pudorcm SC condemnatio/ nem horum peccatorû, non credere folum dæmones dei nomen,fed ctiam timere Si cotremifcere:hoc eft dicere, Quid tibi blandiris ô homo quifquis CS credulitate,quæ fine timoré atq? obfequio dei nulla eft^aliquid plus dæ/ mones habent. Tu cnim unam rem habes tantummodo,illi duas^ Tu cre/ dulitatem habcs,non habes timorem: illi credulitatem habent pariter tt morem.Quid miraris ergo fi cædimur, quid miraris ergo fi caftigamur, fi in ius hoftiu tradimur.fi infirmiores omnibus fumusCfiue milêriæ noftræ, fine infirmitates, fi'ue euerfiones, fine captiuitates, Si penè improbæ ferui/ tutes,teftimonia funt mali ferui Si boni dei.Quomodo mali feruiCquia pa tior fcilicet uel ex parte quod mereor. Quomodo boni dei C quia oftendit / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quid mereamur; etfi non irrogat quæ mereamur,clemêtiftîma cnim ac be/

nigniftîma caftigationc mauult nos corrigere quàm perire. Nos fiquidem quantum ad crimina noftra pcrtinct, letalibus fupplicqs digni fumus : fed illc plus mifericordiæ quàm feueritati tribuens, maluit nos dementiscenfu ræ temperamento emendare, quàm plaga iuftæ cohertionis occiderc. In/ gratu nobis clTe quod cçdimur, fatis certus fum.Sed quid miramur,fi pec/ cantes nos deus uerberat,cum ipfi peccantes fcruulos uerberemus C Iniufti indices fumus: homunculos nos flagellari à dco nolumus,cum ipfi coditio/ nis noftræ homines flagellamus.Sed ncc miror,quod tam iniqui in hac rc fumus,natura in nobis amp;nbsp;ncquitia feruilis eft:uolumus delinquere Si nolu^ mus uerberarijipfi in nobis mores funt eu feruulis noftris,omncs uolumus impune pcccare. Denic^ fi mentior,cunlt;ftos confulo.Nego ullum efte qua/ tumlibet magni criminis reum, qui fe acquiefeat debere torqueri. Hinc er/ go cognofei poteft,quàin iniqui SC praui fumusjalqs feueriftimi fumus,««’-'

Q. V, A R T V s

bis indulgent!fïîmi: alrjs afpcri,nobis remiflî, In eodem crimine punimuâ alios,nos abfoluitnus.Intolerabiiis prorfus ôi contumaciæ,ÔC præfumptio/ nis,nec agnofeere uolumus in nobis rcatum, àC audemus de altjs ufurpare iudiciû. Quid cHè iniuftius nobis, aut quidperuerfius poteftCld ipium fee lus in nobis probabilc cfleducimus, quod in alrjs feueriflime uindicamus. Et ideo non iîne caufa ad nos Apoftolus clamauPropter quod inexeufabi Kom.i, lis es ô homo omnis qui iudicas.In quo enim alium iudicas, te ipfum con/ demnas.Eadem enim agis quæ iudicas. Sed non cadem, inquit aliquis ex diuitibus,nos agimus quæ ferui.Ex feruis enim fûtes ac fugitiui funt, ex fer i» Äfi uis enim gulx ac iugiter uentri feruientes. Verum eft efle hgc uitia feruoru, fed plura tarnen funt ac maiora dominorum,quamuis non omnium. Exci/ piendi quidam cnim funt,fed pauciftimùquos ideo no nomino,ne no tam cos nominando laudare, quam alios no nominando uidear publicare. Ac primum ferui fi fiires funt,ad fiirandu forfitan egeftate coguntut: quia etiâ serui defen/ (i eis ftipendia ufitata præftentunconfuetudini hæc magis quàm fufficien/ tiæ fatisfaciunt:Ô£ ita impicntcanonem, quod non expient fatietatem . Ac i per hoc culpam ipfam inopia minus culpabilem facit,quia exeufabilis fur/ ti reus eft,qui adEirtum cogi uidetur inuitus. Nam amp;nbsp;feriptura ecclefiafti/ seruorunt ca quafi fubexeufare quodâmodo miferorum omnium noxas uidetur, di/ ccns:Non grandis eft culpæ,cum quis furatus fuerit,furatur enim ut efuri/ prowerM entern implcat animam. In Salomone furatur, utexpleat animam fuâ : ac per hoc non fatis à nobis aceufandi funt, qui diuino fermone exeufantur.

Quod autem de furtis feruorum dicimus,hoc etiam de fuganmmo hoc rc/ seruoruia éttus de Riga,quia ad Rigam feruos non miferiæ tantum,îed etiam fuppli/ fuglt;t cia compellunt.Pauent quippe aôlores.pauent filentiarios, pauent procu/ ratorcs,propè ut inter iftos omnes nullorum minus ferui fint,quàm domi/ norum fuorum:ab omnibus ca:duntur,ab omnibus conteruntur.Quid am plius diet poteftCmulti feruorum ad dominos fuos fiigiunt, dum coferuos timent. Vnde illorum fugam no tam ad eos debemus referre qui Rigiunt, quàm ad eos quîRigerc compellunt. Vim patiunturinfeliciffimi,famulari optant,ô^ Rigcre coguntur: difeedere à feruitio dominorum fuorum omni/ no nolunt,ôCconfcruorum fuorum crudclitatenon permittunturutferuiât.

Mendaces quoep effe dicuntur.Ad mendaciu nihilo minus atrocitate prç/ Seruorunt fentis fupplicrj coartantur.Siquidem du tormentis fe uolunt eximerc, men tiuntur.(^id autem mirum eft, fi pofitus in metu feruus mêtiri mauult flagellariCAccufantur etiam gulæ K uentris auidû nec hoc nouum eft, ma/ gis defiderat fatietatem,qui famem fæpe tolerauit. Sed efto, non perferac famem panisteerte perfert delitiarum,ô2 ideo ignofeendu eft, fi auidius ex/ petit quod ei uel iugiter deerat.Tu uero nobilis,tu uero diues,qui omnibus in noiilet cr bonis affluis, qui hoc ipfo deum fandis operibus honorare plus debcs,

d quod

L T B E R'

quod bcnefîcqs ilk’us fine ceflatione pcrfruen's ; uideamus fî adûs, non dt/ CO fanôlos,fed uel innoxios habes.Et quis.ut fuperius dixî,diuitum præuf paucos no cunôtis criminibus infecflus eftC Et quod paucos excipio, utinä plures atcç otnnes excipi h'ceret. Salus erat omnium, innocentia plurimoz rum.Nec^ ego de ullo dico nunc, niii de eo tantum, qui in fe id quod dico i effe agnolcit.Si enim extra confcientiam fuam funt quæcunçp dico, nequa quam ad iniuriam eius fpedtant cunóta quæ dico.Si autem in fe effe nouit quæ loquor,non à mea libi hoc lingua dici exiftimet, fed à confcientia fua. Ac primum ut de uitrjs feruilibus dicam, fi fugitiuus eft feruus,fugitiuus es etiam tu diues ac nobdis.Omnes enim dominum fuum fugiut, qui legem domini derelinquunt.Quidergo diues culpas in feruoÇ'hoc facisquod ÔC if le. Ilie fugitiuus eft domini fui,0£ tu tui. Sed hoc culpabilior es, nam ille fu^ git forfitan malum dominum.ôe: tu bonum.Incontinentiam uentris qua in Icruo arguis, in illo rara eft per indigentiara, in te quotidiana per copiam.. Vides ergo apoftolica fententia te potiftimum uerberari : immo te (olura, quia in quo alium iudicas.temetipfum condemnas, eadem enim agis quæ iudicas-.immo non eadem agis,fed maiora multo ac nequiora.In illo quip/ pe etiam infrequentem uentris intemperantiain punis, èi tu aftidua diften Diuitit furt», deris.Furtum quoque, ut^tas, feruile uitium eft: ÔC tu furtum diues facis, quando à dco uetita prælumis. Omnes fiquidem furta faciunt, qui illicita committunt. Sed quid ego tarn minute, ÔC quaG allegorice de hoc loquor, cum facinoribus apertiftimis non fiirta tantum diuitum,fed latrocinia com probenturCQuotus quifc^ enim iuxta diuttem pauper,aut inradius, aut tu tus eft^Siquidem perfuaGonibus præpotentum,aut fua homines imbecilz li.aut etiam feipfos cum fuis pariter amittunt,ut non immerito de utrifque Ec« 15 perfonis facer fermo teftetur, Gc dicens : Venatio leonis onager in cremo, Gc pafcua funt diuitum pauperes.Quamuis tyrannidem hanc non paupez Dignität fub/ res tantum,fed penc uniuerGtaspatiatur generis humani.Quid eft omniz Ww/«/» i4tn aliud dignitas fublimium,quam præfcriptio ciuitatum : aut quid aliud quorundam,quos caceo,prxfedlura,quam prædaî^Nulla Gquidem maior pauperculorum eft depopulatio, quam poteftas. Ad hoc enim honor à paucis emitur, niG ut cundlorum uaftatione fatietur. Quo quid efte indiz gniusaut iniquius poteft C Rcddunt miferi dignitatum precia quas non emunt. Commercia nefciunt, ôi folutionem fciunt. Vt pauci illuftrentur, mundus euertitur. Vnius honor, orbis excidium eft. Denique fciunt hoc Hifpaniæ,quibus folum nomen relidtum eft. Sciunt Africæ, quæ fuerunr. Sciunt Galliæ deuaftatæ, fed non ab omnibus, Ä ideo in pauciftimis adz' hue angulis uel tenuem fpiritum agentes,quia cas interdum paucorum inz tegritas aluit.quas multorum rapina uacuauit.Sed euagati longius fumus dolore compulG.Ergo ut ad fuperiora redeamus,quid eft in quo non ferüt » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;libus

Q. V A R, T V S

libus uitqg ctiam nobiles polluantur, nifî forte idco, quia l'IIa quæ in fernis peccaca puniuntu'pß quaiî licita commi'ttunt, Dcm'tç ad bas pcruafioncs, quas,ut fupra dixi, nobiles agunt.feruus nec afpirare permittitun quamuis mcnti'ar.Quidâ enim ex feruis nobiles faôli,aut paria,autmaiora fecerunt. Scd hoc tarnen imputari feruis nequaquam poteft gt;nbsp;quod quibufdâ fcruiz lis coditio tam féliciter ceflît.Homicidia quoq^ in feruis rara funt terrore ac HoMiddia J{ metu mortis. In diuitibus aflîdua fpeac riducia impunitatis, nifi forte ini/ uitum qui fumus,hoc quod diuites faciuntad peccatum referendo: quia illi eu oc/ cidunt feruos fuos,ius putant efTcjnon crimen.Non (blum hoc, fed codem priuilegio etiam in exercendo impudicitiæ cœno abutuntur.Quotus enim dwï« impK quifep eft diuitum conubij facramenta obferuans, quem no libidinis furor riffîmi rapiat in præccpsCcui non domus ac familia fua feortum fit C ôi qui non in ’ quameunq? perfonam cupiditatis improbæ calor traxerit,mentis fequatur infania^fccundu illud fcilicet quod de talibus dicit fermo diuinusîEqui infa nientes in fœminas faôti funt.Quid enim aliud,quàm de fe diétu hoc pro/ bat,qui torn peruadere nuit cocubitu,quicquid concüpierit afpedluC Nam de concubinis quippiam dici forfitan etiâ iniuQu eflè uideatur: quia hoc in comparatione fupradidloru quafi genus eft cäftitatis,uxoribus paucis efle Gf««* contcntu,62 intra certu coniugfj numerum frenos libidinum côtinere. Con iugium dixi,quia ad tanta res impudentiâ uenit,ut ancillas fuas multi uxo rcs putennatq; utinam ficut putantur efle quafi coiuges,ita folæ haberent: uxorcs. Illud magis tetrum ac deteftabile,quod quidâ matrimonia hono/ rata fortiti, alias fibi ruriùm feruilis ftatus coniuges fumunt, déformantes fanôti connubij honorcm,per degeneris contubernq uilitatem, non crube/ feentesmaritos fe fieri ancillarum fuarum,pra:cipitantesfaftigiu nobilium matrimonioru,in cubilia obfcœna feruarum, digni prorfus etiam illarû fta tu,quarum ic putant dignos efle confortio.Non dubito ex tjs plurimos,ut funt nobiles, aut uideri nobiles uolut,fupcrbe amp;nbsp;afpernâter accipere, quod dum confideramus hæc talia quæ locuti fumus,minus flagitiofos diximus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' '

feruos quofdam efle nbsp;dominos.Sed cum hoc ego nô de omnibus,fed de

his qui taies funt præaicauerim,nullus irafei omnino debet, qui nequaqua fe talem cognofcit,nc hoc ipfo quod irafcitur,de cœtu ipforu efle uideatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

Quin potius quicunq; ex nobilibus ha:c mala horrent,irafci talibus debét, quod iacinoribus fordidiflimis nobilitatis nome infamer : quia licet hi qui tales funtomnem grauent populu Chrifl,ianu,fpccialiter tarnen illos fordi bus fuis polluunt,quoru pars efiTe dicuntur.Diximus itaeç nobiles quofda efle feruis dctcriorcs:quod diximus,coprobamus.Ecce enim ab hoc fcelere uel maximo prope feruorum numerus immunis eft. Nuquid enim aliquis ex feruis turbas concubinarum habet'?'nunquid multaru uxorum labe pol luitur,ut canum uel fuum more tantas putet coniuges fuas efle quantas po um mos i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dl tuerie

L T B E R’'

tuentlibidini fubi’ugarc, Scd adhæc rcfponderi poücft, qùod facere feruis ifla non liceat.Nam profctflo faccrent fii liceret.Credo,fed quæ fieri non ni deo,quafi faôta habere non poiîum. Quantumlibetenim in eisimprobæ mentes,quantumlibct malæ cupiditates finunullus pro eo quod no admit/ tit fcelere punitur. Malos elle (eruos ac deteftabiles fatis certû eft i fed hoc utilt;^ ingenui ac nobiles magis execrâdi.fi in ftatu honeftiore peiores funt. Quo fit.ut ad ilium perueniri exitum rei huius nccefle fit, no ut ferui fint â reatu nequitiæ fuæ abfoluendi, fed ut plurimi diuites magis fint feruorum ^ontdnd comparatione damnandi. Nam illudiatrocinium ac fcelus quis digne elo/ Rcfpub, polfit.quod cum Romana Respublicaueliam mortua,uelcertecxtre/ Tributorum mum fpiritum 3gens,in ea parte quaadhuc uiuere uidetur.tributorum uin culis.quafi prædonum manibus ftrangulata moriatur: inueniuntur tarnen plurimi diuitum,quorum tributa pauperes ferunt.Hoc eRinueniuntur plu rimi diuitum,quorû tributa pauperes necanuôd quod inueniri dicimus,plu rimos:timeo ne ueriusdixcrimus,omnes.Tam pauci enim mali huius ex/ pertes funtjfi tamen ulli funt,ut in ea parte qua multos diximus,omncs pe/ f^emedid ur né diuites poflîmus repehre.Ecce enim remédia pndem nonnullis urbibus { nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clata,quid aliud egcrunt,quàm ut cunôlos diuites immunes reddcrcnr,mi/

ferorum tributa cumularent: ut illis demerêtur uedtigalia uetcra,ifl:is ut ad derentur noua : illos utetiam acceifio minimarum fundlionu locupletaret, iftos ut acceffio maximarum affligeretCllli ut eoru quæ leuiter ferebant im minutione ditefcerent,ifti ut eorum quæ etiam ferre non poterant multipli catione morerentunac fi rcmedium illud alios iniuftifiime erigerct,alios in iuftilTime necarenalqs effet fceleratiffimum prçmium.alrjs fceleratiffimum uenenu. Vnde aduertimus, quod nihil effeSC diuitibus fceleratius poteft, qui remedrjs fuis pauperes perimunt : Si nihil pauperibus infclicius, quos etiam ilia quæ pro remedio cuneftis dantur occidunt. lam uero illud quale, quàm fanôlum,quod fi quis ex nobilibus ad deum couerti cœperit,ftatim Religio quof/ honorem nobilitatis amittiuaut quâtus in Chriftiano populo honor Chrt dlt;lt;w fdcit ßi eft.ubi religio ignobilem facitcStatim enim ut quis melior effe tentaue/ ignobilet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abiedlione calcatur: ac per hoc omnes quodâmodo mali effe

i,ioan,s coguntur,ne uiles habeantur.Et ideo non fine caufa Apoftolus clamanSe/ culum totum in malo pofitum eft, Merito enim totu effe in malo dicitur, ubi boni locum habere non poffunt.Siquidem ita totum iniquitatibus pic num eft,ut aut mali fint qui funt in illo,aut qui boni funt multorum perfe/ cutione crucicntur.Itaq^ ficut diximus,fi honoratior quifpiâ religioni fe ap/ plicuerit,illico honoratus effe defiftir. Vbi enim quis mutauerit ueftê, mu/ tat protinus dignitatem.Si fuerit fublimis,fit defpicabilis. Si fucrit fplendi diffimus,fit uiliffimus.Si fuerit totus honoris,fît totus iniuriæ.Et mirantur mundani quidam Si infidèles,!! offenfam dei aut iracundiam pcrferût,ubi deum

Q_ V A R T -V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tt

dcum in Tandis omnibus perièquunô Peruerfa enim funt* Si in diuerfuttt* cunda mutata.Si bonus eft quifpiâ,quafi malus fpernisf*Si eft malus,qua fi bonus honoraôNihil itaq^ miru.fi' détériora quotidie patimur,qui dcte/ riorcs quotidie fumus.Et noua enim quotidie mala faciut. Si. uetera non re linquunt.Surgunt reccntia crimina, nec répudiantquot;antiqua. Quis ergo eft caul'ationis locus'/quâlibet afpera et aduerfa patiamur.minora patimur meremur.Quid querimur,quod dure agat nobifcu deusCmuIto nos durius cû deo agimus.Exacerbamus quippe deu impuritatibus noftris i Si ad pu/ niendos nos trahimus inuitu, Cum ép eius naturæ fit mens dei atq? maie/ ftaSjUt nulla iracudiæ paflîone moueatquot; tanta tamé in nobis peccatorû exa cerbatio eft,ut per nos cogatquot; irafci,Vim,ut ira dixerim.facimuS pietati fuç, ac manus quodâmodo afferimus mifericordiç fuæ. Cûlt;^ eius benignitatis fit,ut uelit nobis iugiter parcere.cogitquot; malis noftris fcelera quç admittimüs uindicare.Ac ficuti illi folent,qui munitiftimas urbes obfîdent,aut fi'rmifli/ simtîi mas arecs urbiu capere Si fubruere conantf, omnibus abfiç dubio cas Si te Ioru,ôC machinaru generibus oppugnât: ita nos ad expugnandâ miferieor diâ dei omni peccatorû immaniû fcelere, quafi omni telorû généré pugna/ mustSi iniuriofum nobis deû exiftimamus,cû ipQ iniuriofîflïmi deo fimus. Omnis fiquidc Chriftianorû omniû culpa,diuinitatis iniuria eft. Nam cû DiuiniMii tit ilia quæ facere à deo uetamur admittimüs * uetantis iufla calcamus, ac per iurU hoc impie in calamitatibus noftris feueritatê diuinâaccufamus. Nos quip pe nobis nos accufandi fumus. Na cû ea quibus torqueamur admittimüs, ipfi tormcntorû noftrorû fumus autores.Quid ergo de pœnarû acerbitate querimurCunufquifqî noftrû fe punit.Et ideo propheticu hoc ad nos dicitquot;;

Ecce omnes uos igné accéditis,SC uires præbuiftis flammæ,ingredimini in Èp.p iueem ignis ueftri,K flâmæquâ accêdiftis. Totû nâq; humanû genus hoc ordinc vn pœna alterna ruit,quo fcriptura memorauit.Primû enim igné ac Hotninet quô cendit.poftea uires ignibus præbet,poftremo flâmâ ingreditquot;quâ parauit, Quando igif fîbi primû homo æternû accendit ignêC fcilicet cû primû pec care incipic.Quando aût uires ignibus præbetC cû utiq? peccata peccatis eu mulauit.Quando ucro igné æternû introibitCQuâdo irremediabilem iam malorû omniû fumraâcrefcentiû deliétorû iniquitate côpleucrit,ficut falua tor nofter ad ludços principes aitftmplete menfurâ patrû ueftrorû,ferpen Mlt;(tth,zs tes,progenies uiperarum. N5 longe à plenitudine peccatorû erant,quibus ipfe diccbat dominus,ut peccata côplerét. Ideo abfc^ dubio,ut quia iam di gni falute non client,implerent iniquitatû numerû,quo périrent. Vnde Si cû lexuetus peccata Amorreorû copiera elle memoraflet,fîc locutos elfe ad fanélum Loth angelos refert:Omnes qui tui funt eduede urbe hac,dclebi Cett.i9 mus enim locû iftum, eo quod increuerit clamor eorû corâ domino qui mi fit nos,ut perdamus ilIos.Diu profedlo flagitiofiflimus ille populus igné il

d ; lum

t I B B R

îum acccnderat quo pcnbat.Et ideo côplctis ini'quitatibus fuis, arfit ffam/ mis criminû fuorum.Tam male cnim de deo meruit,ut gehennâ quæ in fti turo iudiciodatur,etiâ in hoc fecuIofuftineret.Sed nulli lùnGinquitaliquis, illoru exitu digni,quia nulli illoru impuritatibus coparandi. Vcrû fortaiîîs Ettrfugelf/CO/ eft,uc lît,attamcn quid facimus quod faluatoripfe omncs qui Euangclium

10 fpernunc,pciotcs eiTe memorauitC Denicp ad Capernaum fie ait: S«’ in Sodomis fiche fuifïent uirtutes,quæ fadæ funt in te,forte manfiOent in hune diem.Vcruntamen dico uobis quia Sodomis remiflius erit in die iu/ dicij,cp tibi. Si Sodomitas minus dicit efle damnabtles, cunôlos Euanz gelia négligentes,certidima ergo ratio eft,qua Si. nos qui in plurimis Euan gelia negligimus,pcenastimcrc aliquâdo debeamûs: præfcrtim cum ufita/ tis ïam quail facilioribus malis elle côtenti nolumus. Non fufficiût enim muleis cofuetudinart) reatus,non fuflficiunt litcs,non rapinæ, no calumniç, no fufficiunt uinolentiæ,nô fufficiunt comefTationes, no fufficiût falfitates, non fufficiunt periuria,nô fufficiunt adultcria.no fufficiunt homicidia,non fufficiunt deniqj cundtaifta,cc(î atrocitate inhumaniflîma,rc tamê ipfa ad humanas iniuhas pertinentia, nifi blafphemia funofarû mentium manus pp/.7i inf(ciant ctiâ in deum . Pofuerunt cnim, ficut de impfjs feriptum cff,in ccez lum os luum,amp; lingua eorum tranGuit fuper tcrrâ,«3cdixcrunt: Quomodo er 95 feit dcus,ÔC (î eft feientia in excclfoC Et illud: Nó uidcbit,ncc intclligct deus cr $1 Iacob. Ad quos utiq; taies reétiffime propheticum illud referri poteft: Diz xit infipiens in corde fuo, no eft deus. Nam qui nihil à deo afpici affirmât, propeeft ut cui afpcdtum adimunt,ÔC fubftantiam tollant, ut quem dicât Nullum mälu otnnino nil efte.Equidcm licet nullum admodû malû facinusrationc fubiî rdtionefubfi/ ftahquia ration! non poftunt fcclera coniungi-.nullum tapie eft,ut puto,uel ' ' irrationabilius,uel infanius. Quid enim tam furiofum, cp ut aliquis cû deu creatorem omniû rerum non negct,ÔC gubernatorem neget: ÔC cum fadtoz rem cife fateatur, dicatnegligcrc quæ fecinquaG nulla hæc ci faciendorum Deuf priup omniu cura fuerit,ut quæcp feciftet ncgligcrecreatorcm. Ego autem intanz creduit fijm cum cura créa tu rarû fuarum habere dico, utprobem priufquàm etiâ habuifle.Resquippe ipfi hoceuidenteroftendit. Nihilcnim facez rct, nilî cura faciendi habuilfet antequam faccret ; præfertim cum etiam in ipfo humano gcncrc nullus Gt ferme hominum tam hebes, qui ad hoc aliz quid agat atqj perGciat, ut qux pcrfeifta Gnt non curet. Nam ÔC qui agriî excolit,ad hoc colit,ut culta conferuet: qui uincam plantât, ad hoc planz tat,ut plantata euftodiat. Et qui initia gregû præparahad hoc parat,ut cuz ram mulriplicandis gregibus impendat.Et qui domum ædifîcahuel fùnda V nbsp;nbsp;nbsp;mentum locar, ôi G needum habitationê paratam habeat, iam tamen ipfa

quæ adhuc faccre molitur,fpc futuræ habitationis amplcótitur. Et quid de homine hic loquar, cum etiam minima animaliû gênera futurarum rcrunt affeduna

CbV A R T V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lî

affedum otnnia diligant. Formjcæ în fubterraneis latibuli's uan'a frugùtn Formica» genera condcnces, ad hoc cunôta contrahunt ac rcponunt, quia aftcdlum uitæfuæ dilfgunt, Quæ recondunt apcs, cum fundamina mcllis ponunt. Apes uel cum è flonbus natos legunt,qua caufa uel chymo.nifi ft'udio ôî cupidt/ täte mellis, ucl flofeulis quibufdam, nilî futuræ fobolis charicate lætantur. Deus ergo qui etiam minimis animantibus hune affcôtum proprq opens mferuitje tancummodo folum creaturarum fuarum amorc priuauitC Prx/ lcreim cum omnis in nos rerum bonarum amor, ex illius bono amore de/ fcenderit.Ipfe eft enim fons Si ohgo cuiitorum: Si quia in ip(o,ut (criptum

uiuimus ÔC mouemur fumus, ab ipfo utiq; affectum omnem quo Aä.17 pignora noftra amamus accepimus. Totus nanque mundus,ÔC totum hu/ manum genus,pignus eft creatoris fui. Et ideo ex hoc quoque affeôtu,quo amare fecit pignora noftra, in teliigere nos uoluit quantum ipfe amaret pi/ gnora fua.Sicut enim,ut Iegimus,inui(îbilia eius per ca quç iaôta funt in tel Rom.i leôta confpiciuntur : ita amorem erga nos fuum.per cum quem nobis erga noftrosdédit amorem,uoluit intclligi.Et (îcutomnem,ut feriptum eft,pa/ ternitatem in cœlo Si in terra à feipfo uoluit nominari, ßc à nobis paths in fê affectum uoluit cognofci.Et quid dicam paths,imo benigniffimi paths. Probat quippe hocuox faluatoris in Euangclio dicentis;Sic dcusdilexit loan.s hunc mundum,ut filium fuum unicum daret pro mudi falute.Sed Si Apo ftolus dicit'.Deus,inquit,filio fuo non pcpcrcit,fed pro nobis omnibus tra/ Row.s didit illu:quomodo no etiâ cum illo nobis omnia donauitCHoc eft ergo il/ lud quod fupra dixi,quia plus nos amat deus,cp filiu pacer. Euidens quip/ plut not pe res eft,quod fuper aftedtu ßlioru nos deus diligit, qui propter nos filio fuo no pepercit.Et quid plus addoCôi hoc filio iufto, Si hoc filio unigenito, Si hoc filio dco.Et qd dici amplius poteft'.'’3lt; hoc pro nobis,id eft pro m?z îis.pro iniquis,pro imprjftimis.Quis æftimare hunc erga nos dei amorem queat,nifi qd iuftitia dei tanta eft,ut in cu aliquid iniuftu cadcre no poffir. Nâ quâtu ad rationê humanâ pertinet,iniuftâ rem homoquilibet fecerar, fi peftîmisfcruis filiu bonu occidiffet. Vtiqjhoc magis inçftimabilispie tas,si hoc magis mirabilis dei uirtus eft,q, intelligi ab homine magnitudo tuftitiæ fuæ no poteft:ut quâtu ad imbecillrtatê humanâ pertineupenè in/ tuftitiæ fpctiê,magnitudo iuftitiæ haberc uidcaf. Si ideo Apoftolus ad in dicâdâ nobis aliquatenus mifericordiæ diuinae immenfîtaté fie ait: Vt quid Row.ç cm Chriftus eu adhuc impq effemus fecudu tempus pro impijs mortuus cft:Vix cnim pro iufto quis morif.Oftedit profedto nobis una hac fente/ tia pietate dci.Nâ eu uix ullus pro fumma iuftitia morte fufcipiat,probauic Chriftus quâtu prçftiterit pro noftra iniquitate mohedo.Sed hoc cur fece rit dominus,ftatim in fubditis docet,dices : Cómêdat aut fuâ chahtate de/ ibident öS in nobistnâ fi cu adhuc peccatores cftemus,fecundu tepus Chriftus pro ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d 4. nobis

L l' B E R.

nobis mortuus eft, multo magis igitur iuftificati nuc in fanguine ipfius fal ui erimus ab ira per ipfum.Hoc ipfo ergo gratia comédat, quia ob itnpios mortuus cft.Maioris enim preci) eft benehciu,quod prçftatur indignis.Id circoitaeç aitiCómcndat fuatn charitatê deus in nobis.Quomodo cómeti dac7fdlicet quia no merenribus prçftat.Si enim fanólis ód benemeritis prç ftitiftct.nó uidebat'' quæ non debuerat præftitiffe, fed quæ debuerat reddi diftc.Quid ergo nos pro his omnibus retribuimus,uel potius qd rétribué/ re debemusCPrimu fcilicet illud quod beatiflimus propheta ei debere fe.ôC Pp/.n5 reddituru efle teftatf, dicens: Quid rétribua domino pro omnibus quæ re/ tribuit mihiCCalice falutaris accipiâ.ôC nomen domini inuocabo.Prima er go hæc rctributio eft,ut morte morte reddamus, ac pro eo quod mortuus pro nobis cft,pro nobis nos moriamur omnes, tâetfi minoris multo preefj mors noftraeft fua.Quo fit ut etiâ fi morte fufeipiamus, débita tarnen no exoluamus.Sed tame quia maius referre no poflumus,totu reddere uP demur,fi totu quod poftumus reddere curamus.Itacß pr{ma,utdixi,hçc re tributio eft.Secunda aut,ut fi debitu morte non foluimus,uel amore folua/ mus.Nam ipfe faluator ideo,ut ait Apoftolus,moriedo pro nobis comen/ dare uoluit omnibus charitatêfuâ,ut nos ad reddendâ pietaté tanta uiciflî } tudine pictatis fuæ traheret: ficut illas naturæ admirabilis gemmas ferunr, simile quæ ferro propius admotæ, duriffimu licet calybem,affedtu quaß fpirante fufpcndunt:ita etiâ ille,id eft fumma ôi clariftîma negociorû cœleftiû gern/ ma, hoc fcilicet uoluit : ut dum fe licet duriflîmis nobis defeendens de cœlo propius adiungcret,affeêlu fuo nos quafi amoris fui manibus admoueret, ut agnofcêtcs utiqj dona fua ac beneficia, intelligercmus, quid nos pro do/ mino tam bono facerc coueniret, cû ille pro malis feruis tanta feciflè cope/ Rom.8 riretur.Hoc quod Apoftolus dicit,ut mortificemur charitatê illius tota die, SC neep tribulatio, nc«^ anguftia, nelt;ç perfecutio à charitatê Chrifti,quæ ' eft in Chrifto lefu domino noftro,nos feparetCû ergo hæc à nobis debe ri domino fatis certu fit.uideamus quid pro his cunólis reddimus quæ de/ bcmus.Quid fcilicet,nifi totu quod fupra diximus.quicquid indcccns,quic quid indignu,quicquid ad iniuna dei pertinês,a(ftusimprobos,mor(us fla gitiofos,ebrias comeftationcs,cruentas manus,fceditates Iibidinis,rapidas cupiditateSjÓd quiequid illud plus poteft cófcientia habere fermo. Quæ cnimu'nquit Apoftolus,in occulto fiut ab eis,turpc eft etiâ dicerc.Nec hoe folu : nâ hoc uctus cft,ÔC ta præfentis temporis prætcritorû:illud graui/ us SC lugubrius.quod peccatis ueteribus noua addimus.Nec folû noua,fcd quædâ paganica ac prodigiofa,amp;: in ecclefqs dei ante no uiiàu'aêtâtes feili/ cet profanas in deu uoces SC cotumelias,blafphcmâtes,dicétes deu incurio/ fum.dcu non intcndentê,dcû ncgligentem,deum no gubernantcm,ac per

4 hoc immifericordê ÔC imprçftabilem, inhumanu,afpcrum,duru,Nam qui

non

CL V' A R T V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij

nôtt rcfpjdcns K incünofus, 8C negh'gens efle di'ci'tur, quid fupereft, niiî ut -âfpcr Si durus.SC inhutnanus efle dicaturC O cæcam impudentiâ,ô facrilez gam tementatem.Nô fufficitenim nobis, quod pcccatis innumerabilibus inuoluti.rci in omnibus deo fumus,nifi ôCaccufatores dei fimus. Et quæ ro go homini fpes erit,qui ipfum accufat iudieem iudicâdusCSi ergo,inquiûtgt; refpicit res humanas deus,fl curat,fl diligit,fl gubernat, cur nos infîrmiores omnibus gentibus,5i mifcrioresefle pcrmittitCCur uinci à barbaris patitC Cur iuri hoftium fubiugari‘rBreuiflime,ut ante dixi,ideo nos perferre hæc mala patit^quia meremur ut ifta patiamur. Refpiciamus cnim ad turpituz dines,ad flagitia,ad fcelera ilia Romanæplebis, quæ fupra diximus, ÔC in/ tclligcmus,fi proteôhionem mereri poflumus, eu in tanta impuritate uiua/ mus. Iraq; quia hoc arguméto plurimi no refpicere res humanas deum d» cunt.quod miferi.quod imbccillcs fumus,quid meremurcSi enim in tantis uitqs.in tâta improbitate uiuentes,fortiflimos,florêtiflîmos,beatiflîmosq^ efle pateret^fufpicio fortafle aliquâ efle poterat, quod no refpiceret fcelera-Romanoru deus,qui tam malos,qui tam perditos beatos efle patcref^.Cu uero tam uitiofos, tâ improbos,infirmos Si. miferrimos efle iubeat, euiden tiflîme patet Si afpici nos à deo ÔC iudicari,quia hoc patimur qd meremur, fed mereri nos abfq? dubio non putamustôi hinc efl; quod magis rci ÔC cri/ minofl fumus,quia non agnofeimus quod meremur. Maxima quippe ac/ vfurpâtrix •eufatrix hominu noxiorum eft ufurpatrix innocétiæ arrogantia.Inter mul innocentiiauf tos flquidê eorundé criminu reos nullus eft criminoflor. qui fe putat no criminofumu'taqj SC nos hoc folu malis noftris addere polfumus.ut nos in «oxios iudicemus, Sed eft,inquit,aliquis pcccator amp;: maligniflîmus, certe quidé negari non poteft quod meliorcs barban's fumus. Ex hoc itaq? ipiô manifeftû eft,quod no refpicit res humanas deus:quia cû meliores fumus, deterioribus fubiugamur.An meliores flmus barbaris,iâ uidebimus.Cer/ An tneliora tc,qd no eft dubiû,meliorcs efle debemus. Ex hoc utiq; détériores fumus, bdrbi/ fi meliores no fumus,qui meliores efle debemus. Criminoflor enim culpa eftjubi honeftior ftatus: fl honoratior perfona pcccâtis, pcccati quoq? ma/ 5 ior inuidia. Furtu quidé eft in omni homine malû facinus, fed dânabiliuS fi fenator furatur aliquando.Cunétis fornicatio interdicif.fed grauius mul to eft fi de clero aliquis cp fi de populo fornicctur.Ita Si nos qui Chriftiani catholici efle dicimur,fi fimile aliqd barbaroru impuritatibus facimus,gra/ uius erramus. Atrocius cm fub fancli nominis profcflïone peccamus. Vbi sdnâi nomi/ fublimior eft prærogatiua,maior eft culpa. Si ipfa etiâ errorcs noftros reli/ nisproßejßo gio qua profitemur accufat. Criminoflor eft eius impudicitia q promifen't caftitaté.Fœdior incbriator,fobrictaté frète ptêdes. Nihil eft philofopho turpius uitia obfcœna fc(ftâti,qa præter câ deformitate uitia in fe habet fapiétiç nome plus notaf'.Et nos igié in orani humano genere philofophiâ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrv

LIBER

Chnftianam profcflî fumus,ac per hoc détériorés nos cundis gctibus crez di atqj haben necefle eft:quiafub ta magnæ profeflîonis nomine uiuimns, SiC pofi'ti in reîigione peccamus. Sed fcio plurimis intolerabile uideri,fî bar/ ban's efle détériorés dicaraur.Et quid facimus, quod cauiç noftrç hoc nihil proficit, fî intolerabile id nobis efle uideatur. Imo caufam noftrâ hoc ma/ gis aggrauat,fî détériorés fumus,ÔC mcliores nos efle credamus.Qui enim (inquit Apoftolus)fe exiftimat aliquid efle eu nihil fît,fe ipfum feducit.O/ pus autem fuum probet homo:operi autê noftro debemus credere,no opi nioni:rationi,non libidini:ueritati,nô uoluntati. Igitur non ferendu quidâ exiftimant.ut détériorés, aut non multo etiâ meliores barbaris iudicemur. Duo genera Vidcamus aut quomodo meliores fimus, autquibus barbaris. Duo enim ' barbitrorum genera in Omni genre omniu barbarorû funt,id eft,aut hæreticoru, aut pa/ ganorum.His ergo omnibus quantum ad legem diuinâ pertinet,dico nos fine comparatione meliorcs’.quâtum autem ad uitam, amp;nbsp;ad uitæ aôlus,do Ico ac plango efle peiores, quamuis id ipfum tarnen, ut ante iam diximus, non de omni penitus Romani populi uniuerfitate dicamus. Excipio enim primu omnes rcligiofos,deinde nonnullos etiam feculares religioiïs pares: aut fi id nimis grande eft, aliqua tarnen religiofis aôluum honeftoru pro/ bitate cofimiles.Cæteros uero aut omncs,aut penè omnes,magis reos efle Magisreunt quàm barbaros.Hoc eft autem deteriorem efle, magis reum efle. Ita quia nonnulli irrationabile atqj abfurdum arbitrantunutaut détériorés, aut no multum etiam meliores iudicemur : uidcamus, ut dixi, aut quomodo, aut quibus barbaris.Ego enim prçter cos tantummodo Romanoru.quos pau lo ante nominaui,cæteros automncs,aut penè omnes maioris rcatus dico, criminofîoris uitæ efle quàm barbaros.Irafceris forfitan qui hçc legis, ôi condamnas infuper quæ Icgis.Non refugio cenfuram tuam,condemnes fi mentior, condemnes fi nonjjrobauero, condemnes fi id quod aflero non etiam feripturas facras dixifle moftraucro. Igitur qui meliores nos multo, cundtis quæ lunt in mundo gentibus iudicamus, ncc ipfe quod Romanos dico in plurimis détériorés, abnego in quibufda efle meliores. Vita enim, ut dixi,ôd pcccatis fiimus détériorés,lege autem catholica fine comparatio/ ne mcliores.Scd illud cofiderandum eft, quia quod lex bona cft,noftrum non eftzquod autem male uiuimus, noftrum eft, 8C nihil utique nobis pro/ Lex bona'deft,quod lex eft bona,fi uita noftra ôd conuerfatio no eft bona. Lex enim bona eft muneris Chrifti,uita autem non bona criminis noftri-.immo hoc magis culpabiles fumus,fi legem bonam colimus, Sd malicultores fumus. mjIw cultor Quin potius neccultores,fi malizquia cultor dici non poteft, malus cultor.

Neq^ enim colit,q rem fandla no fandtc colit. Ac per hoc accufatrix noftri eft lex ipla qua colimus.Remota igié'legis prærogatiua,quæ nos aut nihil omninoadiuuat, aut etiam iufta animaduerfione condemnat, uitam bar/ barorum

A R T V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24

barorüm atque noftrômm ftudfa, mores, uida côtttipifcmüs. Iniqftifunt barbari,ôd nos hoc fumustauari funt barbari, ÔC nos hoc fumus, Impudid func barbari,Ôi nos hoc fumus.Omnium denilt;ç improbitatum arque im/ puritatum plcni funt barbari.ôC nos hoc fumus.Scd refpôdch fortafle pofz (îtîErgo fi' parcs uitiofitatc barban's fumus,cur no fumus etiam uiribus paz rcsCCum entm fi'milis fit improbitas,atc^idem reatus,aut tara fortes debe remus e(ïe nos,quàm funt illûaut certe tam inualidi quàm nos fumusjUt ei fe debcrent. Verum cft.ac per hoc fupcreft,ut ilH nocentiores fint, qui infîrz miores. Quomodo hoc probamusC Scilicet quia, ut fuperius locuti fumus, omnia ex iudicio deum iacere môftrauimus. Si enim.ut fcriptum eftj'n oz pro«er6.if mni loco oculi domini fpeculantur bonos ôi malostSC iuxta Apoftolu, lu-dicium dei eft fccundum ucritatem in omnes malos : uidemus nos, qui no ‘ ‘ definimus mala agere,cx iudicio iufti dei pœnas malitiç fubftinere.Sed ea dcm,inquis, mala etiam barbari agunt, si non funt tarnen tam mifcri, nos fumus.Hoc ergo intereft, quodetfi' eadc agant barbari quæ ÔC nos agi mus,nos tarnen maiorc offenfione pcccamus. Poflunt enim noftra ôi barz barorû uitia effe paria,fed in his tarnen uitqs eft necefte peccata noftra efle grauiora.Nam cura omnes,utanteiam diximus, barbarfaut pagani fint, aut hærctici, de paganis,quia pcior illorû error eft, prius dicam. Gens Sa/ xonum fera cft,r'rancorum infîdclis,Gepidaru inhumana,^: Hunnorû im pudica.Omniu denic^ gentium barbaroru uita uitiofa, fed nuquid eundé reatum habent illorû uitia qucm noftraC nuquid tam uitiofa eft Hunnorû impudicitia quàm noftraCnûquid tara accufabilis Francorû perfidia nbsp;nbsp;no

ftra'T aut ta rcprehenfibilis ebrietas Alemanni, quàm ebrietas ChriftianiC auttâdamnabilis rapacitas Albani, quàm rapacitas Chriftiani C Si fallac Hunnus uel Gepida,quid mirû eftC qui culpâ falfitatis penitus ignorat.Si pcriuret Francus,quid ni faccretC qui periurium ipfum fermonis genus puz FrMcorutft tat efte no criminis.Et quid mirum, fi hoc barbari ita credunt,qui legcm Si f dcû nefciût,cum maior ferè Romani nominis portio ita exiftimet,quæ pec care fc nouit. Nam ut de alio hominum genere non dicam , confideremus g folas negociatorum Si Siricorum omnium turbas, qui maiorem ferme ciz ijegoddto^ uitatum uniuerfam partem occupauerunt : fi aliud eft uita iftorum omniz um quàm meditatio doli Si tritura mendacq, aut fi non perire admodum ucrba cxiftimant,quæ nihil loquêtibus profunt.Tantus apud hos dei ho/ nor eft prohibentis,etiam iusiurandum, ut fingularem exiftiment frudu/ um omnium periurium. Quid ergo mirum barbaros fallere, qui falfitatis crimen ignorant^ Nihil enim contemptu agunt cœleftium præceptorum, præccpta domini nefcientcs:quia no facit aliquid contra legem, legis ignaz rus. Nofter ergo hic peculiariter reatus eft, qui legem diuinam legimus, ói legalia fcmper fcripta uiolamus ï qui deum nofle nos dicimus, Si iufta

. t I B E.R..

l'pfîus ae præccpta caîcamus: ac per hoc cum fpcmamôs qùcm coli à nobis, credimus arque iaèlamus.id ipfum quod cultus dei uidetuv ini'uha crt.Dc/ ntlt;^ UC depcccacis alqs nihil dicam,quisert,oro,honiinum fcculanutn præ ter paucos,qui non ad hoc femper Chrifti nomé in ore habcat ut pcicretC' Sderdmentu Vndc ctiâ paruulum hoc ferc ôî apud nobilcs.Ôi apud ignobilcs facramen ffr chrifium tuin cft, per Chriftum: quia ago per Chriftû, quia hoc tâcio per Chriftu, quia nil aliud didurus futn per Chrirtum, quia nil aliud aclurus iùin. Ëc quid pluraCin id penitus deducla cft rcs,ut ficut de paganis barbaris prius dixiinus, Chrifti nomen non uideatur iam facramentum efte, fed iermo. Nam intantum apud plurimos nomen hoc paruipenditur, ut nunquâ mi nus cogitent quippiam facerc,quàm cum fc lurantpcr Chriftum efle fadtu txo, to ros.Ët cum feriptum rtc, Nomen domini tui non nominabis inuanum, in Deui.$ id reuerétia Chrifti decidit, ut inter cæteras feculi uanitates nihil penè iam inaniu3,quàm Chrifti nomen efte uidcatur.Dcniœ multi non oeiofas tan tummodo rcs Si anilcs.fed etiam icelcra quædam ie iurant per Chrifti no/ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;men efte fadhuros.Hic cnim loquendi ufus eft talibus: per Chriftum,quia

tolloillud: per Chriftum,quia cædoillum:per Chriftum, quia occido illu: ad hoc rcs cccidic,ut quod Chrifti nomine iurauerint,putent fe ftelera ctiâ Quid ftbijpß rcligiofe efte facturos.Deniqj quid mihi ipft euenerit, dicâ: Cum ante ali/ tontigem quantulum tempus uiótus cuiufdam pauperis prccc,præpotêtiori cuidam lupplicarem.obiccrans ne homini mifero ÔC egeftuofo rem ac fubftantiara fuam rolleret, ne fubiîdium ac ftipem fuam, qua paupertas ilia nitebatür, auferretîtamen ille qui eius rebus lîti rabida inhiauerar,ac prçdam iam fpe amp;nbsp;cupidiratc ardentiftima dcuoraucrat, rcfpicicns acuibrans in os meum rcfpondinquaiî ucro iuftu aut fcripto id facro facerer,quod penitus prætcri re non poftir.Cumt]^cgocaufam ,qua hoc fieri non ualeret quærcrcm, di/ lt;nbsp;xit rem uiolcntiftimam, Si cui contradici penitus non dcbcrct, luraui, in/ quit.rcsillius à me efte tollendasiuidc ergo an poftim ucl no cfficcrc, quod ctiam interpofito Chrifti nomine me luraui c(fc farfturum.Tum ego,quid cnim anmlius faccrem ,cum rcs ram iufta oftendebatur Si fancla »audita rcligiofiftimi fceleris rationc difcefti. Hie nunc interrogo omnes qui finæ mentis funt.Quis unquam crcdcrct uflt;]^ in hanc contumcliam dci progref furam efte humanx cupiditatisaudaciam,ut id ipfum in quo iniuriâ Chri fto faciunt,dicant (cob Chrifti nomé fadturosTO inxftimabilcfacinus Si prodigiofum.Quid non aufx fint improbx menresC' armant fc ad latroci/ nandum per Chrifti nomen ,autorcm quodammodo fuo fceleri dcum fa/ ciunf.ut cum interdidlor ac uindex malorum omnium Chriftus fir, dicant

/ fe fcelus quod agunt agere pro Chrifto.Sed de hort ill iniquitate conquer! mur.Si paganicam barbariempeierarccaufamur. Quanto minori pcccato illi per dxmonia pcierant, quàm nos per Chriftum $ Quanto minons res - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- criminia

Ct V A R T V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;±5

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;criminis cft.Touis nomen ludificare.quàm Chrifti Cquot; ibi homo mortuus cft

per quem iuratur.hic deus uiuus qui pcieratur : ibinec homo ullus.nec de/ us fummus, hic cum maximi facramenti ßc deieratic , necefle eft maximi fit reatus ÔC peieratio:ibi cum propè nullum fit facramentum, nullum con/ flat efle periurium.Nam cum deus non fit per quem iuratur,non eft periu rium cum peieretur.Deniquc qui uult feire quam uerum fit,audiat beatum Apoftolum Paulura ipfa quæ nos dicimus prædicantem. Sic quippe ait: Scimusautem quoniam quæcunque lex loquitur,his qui in lege funt loqui Rom.t tur.Et iterum:Vbi,inquit,non eft lex,nec præuaricatio. Duabus his fenten ç»;. tijs,duas euidenterexpofuit partes generis humani.extra legem pofitos,0i in lege uiuentes. Qui funt igitur nunc in lege pofiti C qui fcilicet nifi Chri/ ftianijficut ipfe Apoftolus foitqui de fe ait : Sine lege dei non fum, fed in cr « lege fum Chrifti.Qui igitur fine lege ChriftiC qui.nifi pagani hominesde/

J gem dominicam nefcientes:0J ideo de his dicit, Vbi non eft lex,nec præua ricatio.Quo dic'lo utique oftendit,Chriftianos tantum cum peccauerint le gis præuaricatores effe.Paganos autem,qui legem nefciant.fine præuarica tione peccare:quia nullus poteft efte rei præuaricator quam nefeit. Nos er go tantum prçuaricatores diuinæ legis,qui,ut feriptum eft,legem legimus, Rom't amp;nbsp;non facimus earn : ac per hoe nihil eft aliud fcientia noftra quam culpa, qui ad hoc tantummodo legem nouimus, ut maiore ofïènfionc peccemus: quia quod leótione amp;nbsp;corde nouimus,libidine ac defpedtione calcamus. Et ideo redtiftïnie apoftolicum illud ad omnem dicitur Chriftianum: Qui in itWfw lege gloriaris, per præuaricationem legis deum inhonoras. Nomen enim dei per uos blafphematur inter gêtes.Cuius ergo criminis rei fint Chriftia ni,ex hoe uno intelligi poteft, quia dei nomen infamant. Et cum fcriptum i.cor.io fit nobis, ut omnia faciamus in gloriam dei, nos ediuerfo cundla in dei fa/ cimus iniuriam. Cumque ipfe faluator nofter ad nos quotidie clamet: Sic luceat lux ueftra coram hominibus,ut uidcant filq hominum opera ueftra bona,ói magnificent patrem ueftrum, qui in cœlis eft, Nos ita uiuimus c contrario,ut filq hominum uideant opera noftra mala,ói blafphement pa trem noftrum,qui eft in cœlis. Quæ eu ita fint,magna uidelicet nobis præ/ rogatiua de nomine Chriftianitatis blandiri poflumus-.quia ita agrmus Sd uiuimus,ut hoc ipfum quod Chriftianus populus efle dicimur, obprobri/ urn Chrifti efle uideamur. At ediuerfo in paganis quid horum fimilc quæ dicimusC' Nunquid dici de his poteft : Ecce quales funt qui Chriftiani efle dicunturCNunquid de Saxonibus aut Francis,ecce quæ faciunt,qui fe afle/ runt Chrifti efle cultures C Nuquid propter Maurorum efleros mores lex facrofandta culpaturC' Nunquid Scytharum aut Gepidarum inhumaniflt

I mi ritus in malediótum atque blafphemiam nomen domini faluatoris in/ ducunt7 Nunquid dici de ullis iftorum poteft, ubi catholica eft lex quam

lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e creduntC

LIBER

CTcduntrubt funt picucîs amp;nbsp;caftitatis præccpta,qurt difcurttC Euangcfia lez gunt.ôiimpudici funt;apoftolosaudiunt,amp;inebriantur;Chriftum Icquu« cur, ÔC rapiunt ; uitam improbam agunt, amp;nbsp;probam Icgcm habere le dû cunt. Nunquid hæc de ulla iftarum gentium dici queantCNo utique,de no bis quippc omnia ifta dicuntur.In nobis Chriftus patitur obprobrium,iii nobis patitur lex Chridiana malediôtum:dc nobis cnim tllud quod fupra ' diximus dicitunEccc quales funt, qui Chridum coiunt: falfum plané tllud cft quod aiunt fe bona dicerc,quod iaólant fe fanôtæ Icgis præcepta retine re.Si cnim bona difcerent,boni eflent.Talis profeélo feda eft,qualcs amp;nbsp;fe ôlatorcs, hoc funt abfque dubio quod doccntur, Apparet itaque ôi pro/ P betas quos habent impuritatem docere.K apoftolos quos Icgunt ncpha ria fcnlilfc, amp;nbsp;Euangclia quibus imbuuntur hæc quæ iplî faciunt prædica/ re.Poftremo fanôta àChriftianis Herent,fi Chriftus fandladocuiftèt. Æftimari itaque de cukoribus fuis poteft ille qui colitur. Quomodo enim bonus magiftcr eft, cuius ta malos uidcmus efle difcipulos Ex ipfo enim ' Chriftiani funt.ipfum audiunt: promptum eft omnibus Chrifti intelligc/ rc doótrinam.Vide Chriftianos quid agant,ôi euidentcr potes de ipfo let rc quid doceat. Denique quàm prauc ac nepharie pagani femper de fa/ cris dominicis opinati fint, docent perfecutorum immanium cruentiffimS: quæftiones,qui in facrificqs Chriftianis nihil aliud quàm imputa quæ/ 7 dam fieri arque abominanda credebant. Siquidem initia ipfa noftræ reli/ ehrt/ gjonfs non nifi à duobus maximis facinoribus oriri arbitrantur. Primum tgio homicidio,deindc quod eft homicidio grauius,inceftu. Nec homi/ cidio folum ôi. inccftu,fed quod fceleratius quiddam cft,inceftu ipfo amp;nbsp;ho/ micidio.Inccftu matrum facrofanôtarum, Si homicidio innocentium par/ uulorum : quos non occidi tantum à Chriftianis, fed quod magis abomi/ nandum cft,ctiam uorari exiftimabant : Si hæc omnia ad placandum de/ um , quafi ullo facinore magis poftîc offendi : ad purgandum piaculum, xjuafi ullum aliud maius cfl'ct,ad commendandum facrificium,quafi ullam rem magis deus poftit horrere:ad promerendam uitam ætcrnam,quafi uc ro ctiam fi poftît his rébus accipi, tanti cftet ad earn per fcelera tam imma/ nia perueniri. Intelligcrc poftumus autem quales elfe pagani credidenht Chriftianos.qui talibus facrificqs deum colcrent,aut qualcm follicitcntde/ um ipfum.qui hæc facra docuiftet. Et hoccur, utique nifi ob cos qui Chri/ ftiani efle dicuntur Si. non funt, qui per flagitia ac turpitudines fuas no/ rit.i men rcligionis infamant,qui,ut feriptum eft, confitentur fe noflcdeum,fa/ t.Pft.i élis autem negant, cum fint abominabiles Si increduli, ad omne autem opus bonum reprobi, per quos, ut legimus, uia ucritatis blafphematur.ôÉ facrofandlum nomen domini dei facrilcgorum hominum malcdicflionc uiolatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;grauis autem ac fingularis piaculi malum fit,nomen diuû

nitatis

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V A R T V s

mtati'sïn blafphemiam gentium dare, etiam Dauid bcatiflîmi edocemur Nomeäiuini/ exemplojqui cum per fuîïragia iuftitiarum fuarum,œtcrnam pro ofîenlîo/ nibus fuis pœnam per unam tantum confeflîonem meruit euadere : huius tarnen criminis ueniam, nec per pœnitentiam patrocinantcm potuit impe trare. Nam cum ei crrores proprios confîtenti Nathan prophcta dixiflet, Tranftulitdeuspeccatumtuum,nonmorieris,fubdiditftatim: Vcrunta/ i.Regn men quia blafphemare fecifti inimicos nomen domini,propter uerbu hoc, fîlius qui ex te natus eft morietur. Et quid poft hæcCdepofito fcilicet diade mate,proic(ftis gemmis, exutispurpuris,remota omni fplendoris regiæ di gnitate, cum pro his omnibus folitarius,gemens, claufus, facco fqualidus, rietu madidus,cinere fordidatus, uitam paruuli fui totlamentationum fuft fragrjs pcteretôi pqiTimum deum tanta precum ambitione pulfaret: fie ro

gans amp;nbsp;obfecrans obtinere non potuit, cum tarnen quod fortiftîmum pe/ Fortift. peten tentibus adiumentum eft, Si impetraturum Ce quod fie à deo peteret cre/ lt;tdiumé didiflet. Ex quo intelligi poteft, quod nullum penitus maioris piaculi cri/ men eft, quàm blafphemandi caufam gentibus dare. Quiconque enim fi'/ ne blafphemia aliorum grauiter errauerit, fibi tantum affert damnatio/ nemtqui autem alios blafphemare fecerir, multos fecum précipitât in mor tem, Si necefte erit ut fit pro tantis reus, quantos fecum traxerit in reatum, Nec folum hoc, fed quicunque peccator ita peccat, ut alios tarnen peccato fuo blafphemare non faciat,peccatum fuumipfi obeft tantummodo quod pcccauerit: facrofanôlum autem dei nomen facrilega blafphemantium maledicftionc non lædit:Qui uero blafphemare alios peccans fecerit,neccf/ fe eft peccatum huius fupra criminis humani efte menfuram,quia per con

uitia plurimorum inæftimabilem deo facit iniuriam. Hoc autem, ut dixi, Mdlumpecu/ malum peculiariter tantum Chriftianorum eft, quia per cos tantummo, chrtüm do blafphematur deus,qui bona difcunt,Ôi mala faciunt : qui, ut feriptum eft,deum uerbis confîtcntur,ô2 faólis negant. Qui, ut idem Apoftolus ait, Rom.i acquiefeunt legi, amp;nbsp;fciunt uoluntatem eius, Si. probant quæ potiora funt: qui habent formam feientiæ Si ueritatis in lege, qui prædicant non furan/ dum,K furantur:amp; qui legunt,non mœchandum. Si mœchantunqui in le ge gloriantur,ÔC per præuaricationem legis deum inhonorant.Et ideo hoc ipfo Chriftiani détériores funt,qui meliorcs efte deberent.Non enim pro/ bant quod côfîtentur,ôi impugnant profefti'onem fuam moribus fuis: ma

gis enim damnabilis eft malitia, quam titulus bonitatis aceufat : Si reatus fub ti imprj eft, pium nomen. Vnde etiam faluator in Apocalypfi ad tepidum Chriftianum aiuVtinam aut calidus cftes,aut frigidus. Nunc autem quia tepidus eSjincipiam te euomere ex ore meo.Omnem Chriftianum domi/ nus fide ac fpiritu iubet efte feruentcm.Sic enim feriptum eft: Vt fimus fpi ^om.n ritu feruentes,domino feruientes. In hoc ergo feruore fpiritus fidci religio/

fæ

LIBER Q_V A R T V S

(æ ardor oftcnditur, de quo ardore qui plurimum habet,feruens efle agtîd futur Ôi fidelis. Qui nihil omnino habet, ôi fngidus efle intelligitur ac pa/ ganus.Qui ucro inter utrunque uel neutrum efl:, tepidus atque exofus cft domino Chriflianus,ôi ideo ad eum dicitur;Vtinam aut calidus eflcs.aut tuomere frigidus.nunc quia tepidus es,incipiam te euomere ex ore mco, hoc efl dix cere : Vtinam aut calorem , ac fidem haberes bonorum Chriftianorum, aut certe frigus Si ignorantiam paganorum : aut enim fides te calida dco infinuaret.aut certe ad præfens adhuc legis ignorantia aliquatenus cxcufax rct.Nuncautcm quia Chriftum iam agnouifli, ôi negligis qucm agnoutx fti, qui fufceptus es quafi intra os dci per fidei agnitionem, profjcieris per teporcm. Quod quidem ctiam beatus apoftolus Petrus euidcnter expoz x.Pff.1 fuit, dicens de uitiofis Si tepidis, id efl: male uiuentibus Chriftianis : Mex lius crat illis non cognofcere ucritatcm,quàm cognolcentibus rctrorfum rc Trouerbittm flcdti à tradito fibi mandato. Contigit illis rcs ueri prouerbrjtCanis rcuerx fus ad fuum uomitum,ÔC lus Iota in uolutabro luti. Quod ut cuidenter de his didtû intelligamus, qui fub Chriftiano nomine in fordibus mûdi atqj impuritatibus uiuût,audi quid eifdem in codem loco dicat:Si cnim,inquic, rcfugicntescoinquinationes mundi in agnitionem domini noftri ÔC confer uacoris Icfu Chnfli his rurfus implicit! luperantur, fadla funt illis nouiflîx ma peiora prioribus. Quod quidem Si beatus apoftolus Paulus code mo Row.i do dicif.Circuncifio quidem prodeft,fi legem curtodias: fi autem præuarix circucifto e/t cator Icgis fis, circuticifio tua præputium ïadtaeft. Circuncifionem autem Chriftianitatem intelligendam ipfe cuidentifllme doccc,dicens:Nos enim fumus circuncifio,qui fpiritu dei leruimus, Si non in carne confidimus. Ac per hoc uidcmus,quod malos Chriftianos paganiscomparatmcc compa Row.x r3t tantum,fed penè poftponit,dicens: Si autem præputium Icgis iuftitias cuftodiat,nônne præputium illius in circuncifionem reputabitur, ôi iudicax bit id quod ex natura eft præputiû, legem confummans,tc qui per literam ßi circucifionem præuaricator legis esTAc per hoc intclligimus, ut fupra di xi,culpabiliores multo plus nos elfe,qui lege dci habemus Si fpernimus,^ illos qui ncc habêt omnino,nec norunt.Ncmo enim ignora cotemnit.Con cr 7 cupifcêtiâ quippe Apoftolus nefeiebâ inquit,nifi lex diccrct.no cocupifccs, Ncq^ enim præuaricanf'à lege quam non habcnt,quia,ut feriptum eft,ubi non eft lex,ncc præuaricatio. Ac per hoc,fi non præuaricantur à lege quam non habent,crgo no contemnunt legisfeira quæ no babennquia nemo, ut Npwo cotent dixi,potcft dcfpicere quod ncfcit.Nos ergo Si contemptores pariter ôC prç wt ne/ uancatorcs fumus: ac per hoc paganis détériores, quia illi non noruntdei mandata,nos nouimusiilli ea non habent,nos habemus : illi inaudita non faciunt,nos Icóla calcamus.Etideo apud illos ignorantia eft,apud nos prç uaricatio, quia minoris criminis reatus eft legera nefeire quàm fpernere.

S A L V I Ax

t A L V I A N I MASSYLIENSIS E P I S C O P I DB X7 VERO IVDICIO ET PROVIDENTIA-

DEI, LjIBER QjriNTVS.

c I o infidehflßmos quofquc ÔC ueritati's di'uinx I'ncapa/ CCS dicere aduerfum hxc poHc qux diximus,Si tantus fit Chriftianorum infidelium reatus.uc plus peccent præter micccnces mandata domi'ni quæ fciant, paganæ gcnz tes, quæ nefeiant: falubriorem his ftiifle ignorantiam agnitionem, ÔC contra cos efleadmodum quod agnoue/ tint ueritatem. Quibus hoc refpondendum eft, non ucritatem his obefte; fed uitiamcc legem noccre,fed mores : deniq? mores boni, amp;nbsp;legisfcita pro nobis funt.Tollc uitia,lex prodeftzScimus em,inquit Apoftolus, quia boz i.Tiw.i na eft lex,fi quis ea legitime utatur.Legitime itacß lege uterc,amp; legem tibi bona ipfe fecifti, Scimus enim,inquit, quia lex eft bona, fi quis ca legitime utatur,feiens hoc,quod iufto no eft lex pofita; ac per hoc iuftus efte incipe, amp;nbsp;eris liber à lege; quia non poteft uenire lex contra mores,quæ iam habe/ tur in monbus. Scimus ergo, inquit, quia lex bona cft,fi quis ea legitime utatur,fciens hoc quod iufto non eft lex pofita,fed iniuftisröC non fubditis, fed fcclcratis ÔC imprjs, ÔC peccatoribus, Ä fi quod aliud fanæ dodthnæ adz ucrfatur,3C per hoc non tarn lex tibi ô homo, quàm tu legi aduerfaris ; nee lex contra te bene præcipiendo.fed tucótra legem male uiuendo agis,imó ilia pro tc eft,tu contra illam:illa enim tibi confulit fanóta dicendo, tu conz tra illam uenis praua faciendo;nec contra illam tantum,fed ctiam cotra te, quia in ilia falus ôi uita tua eft. Ac per hoc dum legem diuinam dcfcris, faz lutcm propria rclinquis. Non aliter ergo nos de dominica lege querimur, quàm queri de optimo medico impatiens ægrotus folet, qui cum ingrauez simile (cere fibi morbos fcccrit uitio fuo,imperitiam medentis accufat. Quafi uez ro curare ullam infirmitate præcepta poffint, fi eis non obedient infirmus: aut (anarc quempiam obferuatia ualeat, quam medicus ci impcrat.fi cam fibi ægrotus ipfc non præftat.Quid iuuat ftomachu abftinentia, fi ftatim dulcia fubfcquaturCQuid cofcrunt phrenetico filentia,que ftatim fuus claz mor occiditCaut quid prodefte poterit antidotu,cui fuperfunditur ucnenûîf Et nobis itaqj lex eft antidotu,fed uitiofitas uenenu. Sanare nos no poteft legis antidotu, quos occidunt uenena uitioru. Sed iam de his Si antca làz tis diximustSC fi ita res poftulauerit.etiam poft hæc iuuante deo aliqua diz cemus.Interim quia duo fupcrius barbaroru genera uel fetftas efte memoz tauimus,paganoru atep hæreticoru,quia de paganis iam.ut arbitror, fatifi fecimus,dc hæreticis quoc^,utcaufa pofeit fubrjeiamus. Poteft enim quifz n^retid piam dicere, Etiâfi à paganis lex diuina no exigauut mandata faciant quæ no fdunc,ccrte ab hæreticis exigit qui feiut: eadé enim ctiâ illos legere quæ

e i nos

T • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LIBER

riósjcginius.eofdé apüd illos prophetas dei,eofdê apoftolos, eofdê EuaitA gcliftas cfTe, ac per hoc aut nô minus ab illis legem negligi quàm à nobis, autetiam muko magis : quia cum eadem legant fcripta quæ noftri, muka - faciunt détériora quàm noftri. Vtrunq; ergo uideamus.Eadem, inqu’s, lez gunt,quæ à nobis legûtur.Quomodo eadem,quæ ab autoribus quondam malis Si male funt interpollata,amp; male traditaT Ac per hoc iam non eadé, quia non poftunt penitus dici ipfa,quæ funt in aliqua fui parte uitiata. Inz columitatem cnim non habent, quæ plenitudinem perdiderunt: nec ftatu fuum omnino feruant.quæ facramétorû uirtute priuata funt.Nosergo tan turn fcripturas facras plenas, inuiolatas, intégras habemus, qui eas ucl in Minißeriu pu fonte fuo bibimus, uel certe de puriftîmo fonte hauftas p minifteriû puræ re trrfwMtto translationis haurimustno tantûmodo bene legimus,atcg utinam bene Icgimus tâ bene impleremus.Sed ucreor,quod qui non bene obieruamus, nec bene lclt;ftitemus:quia minor reatus eft ianôla non legere, ledta uioz lare. Cætcræ quippe nationes,auc no habent legé dei.aut debilem aut con uulneratâ habent,ac per hoc,ut diximus,nô habent quç (ic habent. Nâ etß qui gcntiû barbararu funt, qui in libris fuis minus uideanf fcripturâ facrâ interpollatam habere uel laceram:habent tarnen ueterû magiftrorû tradiz tionem corruptâ, ac per hoc traditionem potius fcripturam habet: quia hoc non retinent,quod ueritas legis fuadet, fed quod prauitas malæ tradiz tionis infcruit. Barbari quippe hominesRomanæ,immo potius humanæ eruditionis expertes,qui nihil omnino fciût, nifi quod à doôtoribus fuis au diunnquod audiunt hoc fequuntur, ac fie necefte eft eos qui totius literatu ræ ac feientiæ ignari.facramétû diuinæ legis dcxftrina magis lecftione co gnofcunt,doôlrinâ potius retinere, cp legem, itaep traditio eis magiftrorû fuoru Si doefthna inueterata,quafi lex eft,qui hoc fount quod docenâhæz retici ergo funt,fed non fcientes.Denicpapud nos funt hæretici,apud fe nô funt. Nam intantû fe catholicos efte iudicant, ut nos ipfos titulo hæreticæ appellationis infament.Quod ergo illi nobis funt,hoc Si nos illis.Nos eos iniuriâ diuinæ gencrationi facere certi fumus,quod minoré pâtre filium diz cant.Illi nos iniuriofos patri exiftimant, quia æqualcs efte credamus.Veri tas apud nos eft,fed illi apud fe efte præfumunt. Honor dei apud nos eft, fed illi hoc arbitranéquot; honoré diuinitatis efte quod credunt.Inofficiofi funt, fed illis hoc eft fummu religionis oftîciu.Impr) funt,fed hoc putât uerâ efte pietatem.Errant ergo,fed bono animo errant,non odio,fed affctftu dei,ho norare fe deû atqj amare credentes. Quamuis nô habeant reétam fidé,illi tarnen hoc perfeélâ dei exiftimant charitatem.Qualiter pro hoc ipfo falfæ opinionis errore in die iudicfj puniendi fint,nullus poteft feire nifi iudex.In , terim idcirco eis,ut reor,patientiâ deus cómodat.quia uidet eos,etfi non re été credere, affeélu tarnen piæ opinionis errare: maxime cû feiat eos ea fe-*

cerç

I

Q_V I N T V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l8

Clt;;fe quæ nefcîùntnoftros aût negligere quod credunttac pet hoc iHoS ma/ giftroru pcccare uirio, noftros fuonÜos ignorantes,noftros fcîentesnllos fa cere quod purée redtû,noftros quod feiant elle peruerfum.Et ideo iufto iu/ dicio illos patientia dei fuftinct, nos animaduerfione cafti’gat: quia ignofei aliquatenus ignorantiæ poteft, cotemptus ueniâ non mereé. Sic cnim feriz ptum eft:Seruus qui nelcit uoluntatem domini fui,ôi no facit eam,uapula Lucti w bit paucisiqui aût fciteam,ôi non facit, uapulabit multis. Non ergo mirez munquod multis cædimur,quia no infcientia.fcd rcbellione peccaraus. Sei entes enim bona no bene agimus,5C diferetionem reéti ac praui intelligenz tes praua fèélamunlegem legimus,ôî légitima calcamusiSC ad hoc tantum prçceptorû facrorû fcitacognofcimus.utgrauius poft intcrdiétapeccemus. Deû colere dicimus nos,ôi diabolo obtemperamus. Et poft hæc uolumus ut bona à deo accipiamus,cû mala (èmper malis addamusifîeri uolûtatem noftrâ à deo cupimus, eu dei nos facere nolimus, quafi nos fuperiores deo cflemus agimus. Volumus ut uoluntati noftræ deus iugiter pareat,cum oz mnes nos uoluntati eius iugiter rcpugnemus.Sed ille iuftus eft »licet nosfiz mus iniufti. Caftigat enim/quos caftigandos putat, patil: quos putat efte patiendos.Vtruncp'ad unâ rem uult profîcere, ut amp;nbsp;caftigatio.in catholicis ( pcccandi refrcnct libidine, ÔC quâdocp hæreticos'patientia dei fadat plena fidei nofeere ucritaté: maxime cû feiat eos foriîtari'catholica no indignos fî de,quos uidcat/catholicisluitæ coparatione prçftare.Omnes aût ifti de qui bus loquimur,aut Vuandali funt aut Gothi, Nam de Romanis hæreticis^ quorû innumera multitudo eft, nihil dicimus, néqj aut Romanis eos, aut barbarisfcôparamus,quia K infidelitateRomanis funt deteriores,amp; fœdiz tare uitæbarbaris turpiores.Sed hçc nosfno folû no iuuât,fed etiâ fupra id ad à nobis ipHs eft grauamcn,grauant,quia ÔC q^quos talcs caufamur eflei Romani funt.Vndc in telligcre poflumus quid mereaf^Romana Resp. cû pars Romanorû offendat dcû uita,pars infidelitatc pariter 8i uica,faluo eo quod etiâ ipfç quondâ hærefes barbarorû de Romani magifterq praui tare fluxcrût. Ac perinde etiâ hoc noftrû crime eft, q, populi barbarorum hçrctici effecœpcrût.Porrô aût quâtû adeouerfationé Gothorû,autVuan dalorû pertinetiquid eft in q eisaut præponere nos,aut etiâ coparare pofti musC Ac primû ut de affeélu ÔC charitatc dicâ, quâ præcipuâ dominus do cet efte uirtutê,amp; quâ no folû g omnes feripturas facras, fed etiâ per fe ipfe cômêdat,dicés; In hoc feieé'quod difeipuli mei eftis,fi uos inuicé diligatis. Omnes fc ferè barbari,q modo funt unius gétis regis,mutuo amant.O/ tnnes penè Romani fc mutuo perfequuné'. Quis em ciuis no inuidet ciuiC Quis em plcnâ uicino exhibet charitatéC Omnes quippc à fe, et(î loco no abfunt.affeélu abfunt: etiî habitatione iûguné,méte difîûéli funt. Atep uti nâ hoc licet Et peflîmû malû,utinâ dues tantu atcj uicini: illud eft grauius,

6 4- quod

LIBER

quod ncc propinqui' qm'dcm propinqui’tatis iura confetuanuQuis cnim fc proximis fuisproximu reddic Quis foluit charitati quod fe cognofdt de/ here ucl nomé C Quis hoe cft animo quo uocat'',quis tam propinquus cox/ de quàm fanguine,in quo non Luidus maleuolcnnæ zclus ardet, cuius non fenfum liuor inuafîc, cui non profperitas aliéna fupplicium eft Quis non bonum aiccrius,malum fuû crédité Cui ira fufïîcic félicitas fuâ,uc ctiam alv um uclit efle fclicemCNouum ÔC inæftimabile, nûc in plurimis malum eft, le malum Parum alicui eft.fî ipfe fît felix,niß alter fùerit infelix. lam uero illud quak» quàm fæuum,cx hac ipfa impietate defcendens,quàm alienum à barbaris, quàm familiare Romanis, quod fe inuicem exaólione proferibunt : immo non inuicem,nam hoc tolerabilius fermé effet, fî patereturquifeç quod fez t,xaâione$ cerat : illud eft grauius quodplurimi proferibuntur à paucis i quibus exaz étio publica peculiaris eft præda, qui fifcalis debiti titulos faciunt quæftus elfe priuatos: ôi hoc non fummi tantum, fed pene infimû Non iudicesfoz lum,fed etiam iudicibusobfequentes. Quæ cnim funt no modo urbes.fed etiâ municipia atcç uici.ubi non quot curiales fuerint tot tyranni fîntCquan quam forte hoc nomine fîbi gratulentur, quia potens ôi honoratus etiâ uiz detur.Na ÔC latrones ferme omnes gaudét amp;nbsp;gloriant'^.fî atrociores admoz dum funt effe dicant'^Quis ergo,ut dixi,locus eft ubi no à principalibus S4nÂj ciuitatu,uiduaru, dC pupillorij uifeera deuorentquot;, amp;nbsp;cû his ferme fandorum omniûcNam Si hos quafi uiduas SC pupillos habent, quia tueri fe aut pro ftudio profeffionis fuæ nolunt, aut innocentia atqj humilitate no poftunr. Nemo itaqj tutus horum eft,nec ullus admodum prætcr fummos à uafta tione latrocinrj populantis immunis.nifî qui ipfîs latronibus par eft in hac M4li tantum conditionen'mmo in hoc feelus rcs deuoluta eft,ut nifî quis malus fuerit,fai plKi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poffit. Sed hidelicet cum tot fint qui bonos uaftant, funt forz

ppf.si taffe aliqui,qui in hac uaftatione fuccurrant,qui,ut fcriptu cft.eripiant egez er $1- num,SC pauperem de manu peccatoris.Non eft qui faciat bonum, non eft BonorHOT p^ne' ufq? ad unum.Ideo dixi pene ufc^ ad unum,quia tanta eft raritas bo «nuï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uj- penè unus efte uideaf. Quis enim uexatis att^ laborâtibus open»

cribuat,cumimproborum hominum uiolentia:etiamfacerdotes domini non refiftantÇ’Nam aut tacent plurimi eorum, aut fimiles funttacentibus \ etiam fi loquantur,0C hoc multi no inconftantia.fed confilio,ut putant,atcg ratione. Exertam cnim ucritatem proferre nolunt, quia cam aures impro/ borum hominum fuftinere non poffunt : nec folum refugiunt, fed etiam odiunt Si execrantur: SC non modo auditam non reuerentur aut metuunt, fedmatore ctiam fuperbientis peruicaciæ perducllione contcmnunt.Et idco tacent ctiam qui loqui poffunt,dum ipfis interdum male parcunt: nec uolut cis uim apertæ promere ueritatis, ne faciant cos ingefta acrius uerita tc peiores, Interea uaftantur paupcres,uiduæ gemut, orphan! proculcan^ intantum»

'cl V I N T V s

incantum, ut multi eorum amp;nbsp;non obfcun's natalibus cditi, ÔC libcraliter in/ ftituti ad hoftes fiigiant, ne perfecutionis public« afflidtione moriantur: quçrcntes fcilicetapud barbares Romanam humanitatem,quia apud Ro manos barbaram inhumanitatem ferre no poflunt.Et quamuis ab bis ad quos confugiunt diferepent ritu.difcrepent lingua,ipfo etiam,ut ica dicam, corporum acc^ induuiarum barban'earu fœtore diflentiant.malunt tarnen in barbaris pati cultum diflïmilem, quàm in Romanis iniuftitiam fæuien/ tcm.Itacß paiTim uel ad Gothos.uel ad Baogandas.ucl ad alios ubic^ do/ Boagtindit minantes barbaros migrant,^ cômigrafle non pœnitet.Malunt enim fub fpecie captiuitatis uiuere liberi,quàm fub fpecie libertatis eflè captiui. Iraq? % homen ciuium Romanorû aliquando no folu magno æftimatum, fed ma ciKi«w Ro/ gno emptum,nunc ultro repudiatur acfugiturmec uile tantû, fed ctiâ abo/ minabile penè habetur.Et quod eflè maius teftimoniû Roman« iniquita/ tis poteft,^ quod plericg amp;nbsp;honefti,ÔC quibus Romanus flatus fummo Ôi fplendori elfe debuit Si honori,ad hoc tarnen Roman« iniquitacis crudeli täte compuliî funt ut nolinc efle RomanicHinc efl etiâ,quod hi qui ad bar baros non confugiunt,barbari tarnen efle coguntur, fcilicet ut efl pars ma/ gna Hifpanoru,minima Galloru. Omnes deniq^ quos per uniuerium Ro manu orbem fecit Romana iniquitas iam non eife Romanostde Baogan/ dis nunc mihi ferme efl, qui per males indices Si cruentos fpoliati, afflidli, nccati.pofl^ ius Roman« libertatis amiferât,etiâ honorem Romani no/ minis pcrdidcrant.Et imputâtquot; h is infelicitas fua,imputamus his nome ca/ lamitatis fu«,imputamns nomen quod ipfi fecimus.Vocamus rebelles,uo camus perditos,quos efle copulimus criminofos.Qtiibus enim alqs rebus, Baogand« fadli funt,ni(î iniquitatibus noflris,nifi improbitatibus iudicu, nifi corn proferiptionibus Si rapinis,qui exadtionis pnblicç nomen in quæ flus propri] emolumenta uerterant. Si indicliortes tributarias prædas fuas ctiâ feccrunt: qui in (îmilitudinem immanium befliarum non rexerunt tra dites fibijfed deuorarunt: ne dum fpolrjs hominum,ut plericç latrones fo/ lent,fed laceratione ctiâ,ôi,ut ita dicam,ianguine pafcebantur:ac fie adtum cfl.ut latrocinqs iudicum flrâgulati homines Si necati, inciperent efle qua/ fi barbari, quia non permittebantur efle Romani: acquieuerunt enim efle quod non erant, quia non permittebantur efle quod fuerant : coadliqûe funtfaltem uitam defendere, quia iam libertatem uidebant penitus perdi/ difle. Aut quid aliud etiarn nunc agitur, quàm tune adtum efl, id efl, ut qui adhuc Baogand« non funt,efle cogantur: quantum enim ad uim atq; iniurias pertinet compelluntur. Si uolunt efle, fed imbecillitate impediun/ tur ut non fint. Sic funt ergo, quafi captiui iugohoflium preflî : tolérant fupplicium neceflîtate, non note : animo defiderant libertatem, fed fùm/ mam fuftinenc feruitutem î ita ergo ôi cum omnibus fermé humilioribus

agitur^

LIBER

agitur.Vnacnitn re ad duas diïicrfî(Timas coartantun fumma feruitus exiV git.ut afpirare ad libertatem uelint, fed cadem uis pode non (îninquæ uelz Iccompellit. Sed imputari his poflet foriitan quod hoc uelint homines» qui nihil magis cupercnt,quàm ne cogerentur hoc uellc. Summa enim in félicitas eft quod uolunt. Nam multo cum his melius agebatunfi no com/ pellerentur hoc uelle.Sed quid poflunt aliud fieri mifcruqui affiduum.imo continuum exaólionis publicæ patiuntur excidiu,quibus imminet fem per grauis SiC indefefta profcriptio,qui domos fuas déférant, ne in ipfis domi/ bus torqueâturÆxilia petunt,ne fupplicia fuftincant. Leuiores his hoftes quàm exacftores funt: ÔC res ipfa hoc indicanad hoftes fugiuntut uim cxa/ dtioniscuadant. Et quidem hoc ipfum quamuis durum amp;nbsp;inhumanû» miz nus graue tarnen atq; acerbum erat,fi omnes æqualiter atqj in comune toz Icrarent.lHud indignius ac pœnalius, quod omnia non omnes fuftincant: imo quod pauperculos homines tributa diuitum premant, ôi infirmiorcs fcrunt farcinas fortiumec alia caufa eft quod fuftincrc no poftunt, nifi quia maior eft mifcrorum farcina facultas.Res diuerfiftimas diflimillimasc^ patiuntur, inuidiam amp;nbsp;cgeftatem.Inuidia eft enim in folutione, cgeftas in facultate.Sirefpicias quod defendut,abundarc arbitreris: fi refpiciasquod habcnt, cgcrc repcries. Quis exiftimare rem huius iniquitatis poteftfSoz lutionem fuftincnt diuitum indigcntiam mendicorum : plus multo eft quod diclurus fum.indicftiones tributarias ipfi interdu diuites faciunt, pro quibus paupcres foluunt.Sed dicas,cum ipforu maximus cenfus fit,amp; ipfo rum maximæ penfiones,quomodoid fieri potcft,ut ipfi fibi augeri débita uclintÇ'neqj ego id dico quod fibi augeant.Nam Ôê idco augcnnquia no fiz $ bi augcnt. Dica quomodo:Vcniutplcruqj noui nuncij nouaru epiftolaru à fummis fublimitatibus mifti, qui cómcndant'' illuftribus paucis ad cxitia plurimorutdecernunf his noua muncra,decernutur noua: inditftioncs, dez ccrnut potentes.qd foluant paupcres,decernit gratia diuitu,qd pcrdat turz ba miferoru.Ipfi enim in nullo fcntiut quod deccrnunt.Scd non poftuntjn quis,nó honorari,ôd liberalius accipfg fuerint à maioribus mifik Eftotc erz go uos diuites primi in cóferendo,qui eftis primi in deccrnendo.Eftotc pri mi in largitate reru,qui primi eftis in liberalitatc ucrboru.Qui das de mco, da Si de tuo:taraetfi redliftimc quifquis illc cs,qui folus uis capcrc gratia,fo lus patcreris expenfam. Sed acquiefcamus paupcres ucftræ diuitesuoluta ti.qd pauci iubctis.foluamus omnes. Quid tâ iuftû,quid ta humanu^ graz uant nos nouis dcbitis décréta ucftra.Eacitc fake debitû ipfum nobifeû effe cómunc.Quid enim iniquius effeaut indignius poteft,^ ut foli fins immu nés à dcbito.qui cunélos facitis debitoresC Et quidem miferrimi paupcres fie totum hoc quod diximus foluunt, quod qua rc uel qua rationc foluant penitus ignorant. Cui enim licet difeutere cur fbluatur, aut cui permittitur

Q_V I N T V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fo

rxplorare quod debcatCfcd tune id euidcnrifltme prodi'tur.cum inm’ccm ß bi diuites irafcuntur.cum indignantur aliqui corutii,quod fine côfîlio ac tra d:acu fuo aliqua décréta finntunc à qiu’bufdâ eorum audias dici, ô facinus indignum, duo aut très ftatuunt quod multos nccet, à pauas potentibus decernitur.quod à multis miferis depédatur. Honori enim fuo unufquifcß diuitum hoc præftat,ut nolit aliquid fe abfente dccernnnon iuftitiæ, ut iniz qua nolit fe præfente conftitui. Deniqj quod in alrjs rcprehcnduntj'pfi poz (tea aut pro contemptus præteriti ultionc,aut pro poteftatis præfumptioz ne coftitLiunt. Ac per hoc infeliciflîmi pauperes fie funt quafi inter cocertan tes proccllasin medio mari pofiti,nunc iftorû fcilicet, nunc illoru fludtibus obruuntur.Sed uidelicct qui in hac parte iniqui funt, in alia modcrati inue niuntur amp;nbsp;iufti:ac prauitaté unius rei, akerius probitate copéfant.Nâ ficut in onere nouaru indidlionu pauperes grauant, ita in nouoru remediorum opitulationc fuftentant.Sicuttributis nouis minores maxime deprimunf, fie rcmcdrjs nouis maxime fublcuantur. Imô par eft iniquitas in utroque. Nam ficut funt in aggrauatione primi pauperes, ita in releuatione poftrez mi.Si quando cnim,uc nuper fadlum eft, defeôtis urbibus imminuédas in aliquo tributarias funôtioncs potentes fumme cxißimauerunt, illico reme dium cundis datum,foli inter fe diuites partiuntur. Quis tune pauperum meminit.quisad communioncmbenefierj humilesÔCegeftuofos uocat, quis cum qui primus eft femper in farcina, uel ultimo efle loco patitur in medclaÆt quid pluraCtributarrj omnino pauperes non putantur,nifi cum his tributi cumulus imponitur.Extra numerum autem tributariorum funt, cum remédia diuiduntur.Et putamus, quod pœna diuinæ feueritatis indiz gni fumu3,aim fie nos femper pauperes puniamus: aut credimus cum iniz qui nos iugiter fimus, quod deus iuftus in nos omnino eflè non debetç’ Vbi cnim, aut in quibus funt nifi in Romanis tantum hæc mala, quorum iniuftitia tantum nifi ueftraCFranci enim hoc feelus ne(ciunt,Hunni ab his feelcribus immunes funt.Nihil horum eft apud Vuandalos, nihil horum apud Gothos.Tam longecnim eft,ut hæcinter Gothos barbari tolez rent, Ut ne Romani quidem, qui inter eos uiuunt ifta patiantur. Itaque unum illic Romanorum omnium uotum eft, ne unquam eos nccefle fit iniustranfirc Romanum, Vna ôi confentiensillic Romanæplebisoraz tio.ut liceat cis uitam quam agunt,agere cum barbaris.Et miramur,fi non üincantur à noftris partibus Gothi, cum malint apud eos efte quàm apud nos Romani. Itaque non folum transfugere ab eis ad nos fratres noftri omnino nolunt, fed ut ad eos confugiant.nos relinquunt. Et quidem mû tari fatis non poftum,quod hoc non omnes omnino faciunt tributarq pau percs Si cgeftuofi.nifi quod una caufa tantu eft qua no faciunt.quia tranfz ferre illuc reculas atq; habitatiuculas fuas familiasf^ no poflunt. Nam eu picric^

LIBER

picric^ corum agellos ac tabernacula fua déférant, ut uîm cxaólionis eua/ dant:quomodo non quæ cópelluntur deferere uellent,fed fecum fi pofiibi/ litas pateretur aufcrrétC ergo quia hoc no ualentquod forte mallent.faciût quod unu ualent.Tradunt fe ad tuendu protegendum^ maioribus de/ dititios fe diuitu faciunt,ôi quafi in ius eorû ditioneméç tranfcendunt.Nec tarnen graue hoc efle aut indignum arbitrarer,imó potius gratularer hanc potentum magnitudinem quibus fe pauperesdedunt,fipatrocinia ifta nd uendercnt,fi quod fe dicunt humiles defenfare, humanitati tribuerent non cupiditati. Illud graue ac peracerbum eft,quod hac lege tueri pauperes ui/ demur ut fpolicnnhac lege defendunt miferos,ut miferiores faciant defen/ dendo: Omnes enim hi,qui defend! uidentur,defenforibus luis omnem fe rè fubftantiam fuam prius quàm defendantur addicunc:ac fic,uc patres ha beant defenfionem,perdunt filij hæreditatem. Tuitio parcncum,mendici/ täte pignorum comparatur.Ecce quæ funtauxilia ac patrocinia maiorum. Nihil lufceptis tribuunt, fed fibi hoc etiâ paóto aliquid à parétibus tempo rarie attribuitur,ut in futuro totu filqs auferatur. Vendunt utiqj Si quidem grauiftimo precio ucndunt,maiores quida,cun(ftacp prçftant.Et quid dixi uendut^T utina uenderet ufitato more atlt;^ cdmuni,aliquid forfitan remane Nott» genut emptoribus. Nouu quippe hoc genus ueditionis amp;nbsp;emptionis eft. Ven venditionis et ditor nihil dat,0C totu accipit. Emptor nihil accipit,0i totu penitus amittir. rwptjozwj Cumé^ fermé omnis cótraótus hoc in (e habeat, ut inuidia penes empto/ rem,inopia penes uenditorem efle uideaâquia emptor emit ad hoc ut fub ftantiam fuam augeat.uenditor ad hoc uendit ut minuat: inauditu hoc co/ mcrcq genus cft.uenditoribus crefcitfacultas,emptoribus nihil rcmanetni fi fola mendicitas.Nam illud qualeCquàm no ferenduC ôi quod no dicam pati humanæ mentes,fed quod audire uix pofluntiquod plerim paupercu lorum atcç miferoru fpoliati reculis fuis, amp;nbsp;exterminati ab agelHs fuis cum 4 rem amiferint,amiflaru tarnen rerum tributa pctuntur : cu pofleflio ab his receflent,capitatio non recedit.Proprietatibus carcnt,amp; uedigalibus obru untur. Quis æftimare hoc malum poflit, rebus eorum incumbunt inuafb/ res,0C tributa miferi pro perualoribus foluunt.Poft mortem patris nati,ob fequqs iuris pofthumi,iuris fui agellos no habent,K ad agroru munusene cantur.Ac per hoc quid aliud fceleribus tatis agitur,nifi ut qui priuata per/ uafione nudati funt,publica affliótione morianf': Si quibus rem depræda/ tio culit,uicâ tollat exatftioCltacp nonulli eoru de quibus loquimur,qui aut confultiores funt,aut quos cofultos neceflitas fecit,cum domicilia atlt;ç agel los fuis aut pcruaforibus perdunt, aut ftjgati ab exaótoribus deferût, quia iimile teuere non poflunt, fundos uiarum expetunt,ôi coloni diuitu fîunt.Autfi/ eut folent hi qui hoftium terrore côpulfi,ad caftella fe c5ferunt,aut qui per dito ingenuç incolumitatis ftatu ad afylu aliquod defpcratione cofugiunn

ita

Q, V I N T V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JI

ira ôc tfti qui habere amplius ucl fedem, ucl dignitatem (uorum natalitim. non qucunt,iugo fcinquilinæabiedtionis addicunin hanc ncccfïitatem rc daôtijUt exaôtorcs non faeukatis tantum,fed edam conditionisfuæ, atque exulantes non à rebus tantum fuis, fed edam à fcipfîs, ac perdentes fecum omnia fua,ÔC reru proprietate careant.ôi ius libertads amittant.Et quidem quia ita infelix neceflîtas cogit,ferenda uteuneç erat extrema fors eorum, fi no effet aliquid extremius.lllud grauius amp;nbsp;acerbius,quod additur huic ma lo fcruilius malum.Nam fufeipiuntur aduenæ, fiunt præiudicio habitado/ nis indigenæ.excmplo quodam illius maleficæ potetis, quæ transferre hoz 5 mines in beftias dicebatur.Ita ôi ifti omnes,qui intra fundos diuitum rcciz piuntur, quafî Circci poculi transfîguradonc mutantur.Nam quos fufeipi unt ut extraneos ôi alienos,incipiunt habere quafi proprios:quos effe conz fiat ingenuosjucrtunt in feruos. Et miramur, fi nos barbad capiunt, cum fratres noftros nos faciamus elfe captiuos. Nil ergo mirum eft, tot uaftaz dones atque excidia ciuitatum: diu id plurimorum oppreflîone elaborauiz mus.ut captiuado alios edam ipfi inciperemus elfe captiui.Sentimus enim etfi tardius multo quàm merebamur, fentimus tarnen ilia quæ fecimus, Si iuxta fermonem facrum,laborcs manuum noftrarum manducamus,aciuz ppLu? fto iudicc deofoluimusquædcbemus.Mifcrd quippeexulum non fumus, ccce ipfi exules fumus:pcrcgrinos fraude cepimus, ecce ipfi peregrinamur. Præiudicqs temporum ingenui ftatus homines circumuenimus, ecce ipfi nuper quidé in alieno folo uiuere cœpimus, fed præiudicia iam timemus. Et ô quanta eft infidelilfimarum mentium cæcitastdamnationem perferiz mus iudicands dci.ôC needum nos agnofcimusiudicari. Et mirantur aliqui fanôlorum,quod excmplo noftro cæteri non emendentunqui nihil adhuc taie tolcraruntjcum tormentis noftrarum iniquitatum nec ipfi quidem qui iam àdeo plcótimur cotrigamur.O fuperbiamnon fercndam,plurimipce nas peccatorum fuorum perferunt .Einteiligere caufas peccatorum nemo dignatur.Scd eft caufa cuidens, quæ hanc fuperbiam faciufcilicct quia etfi aliqua iam patiamur.nondum tarnen patimur qualia raeremur. Tanta eft enim mifcricordia dei, ut E fi nos uult pati aliqua de piaculis noftris, nolit tarnen cunóta tolerate ; quia caftigat malos, non reddit mala : agnofeere nos pcccata noftra mauult, quàm fuftinere: fcilicet ut E pqs ac falubribus flagcllis oftendat nobis quæ ferre mereamur, fed tarnen non inférât quæ meremur, iuxta illud fcilicet bead Apoftoli didum, quo ait: Ignoras quoz Rotn.z niam bonitas dei ad pœnitentiam te adducitC fecudum duritiam tuam, E impœnitens cor thefaurizas tibi iram in die iræ. Et uere ita agimus, ut di* cit Apoftolus’.Deus enim uocat nos ad pœnitentiam, fed nos thefaurizaz mus iram. Deus nos inuitat ad ueniam, fed nos quoddie cumulamus ofz fenfam.Vim dco facimus iniquitatibus noftris,ipfi in nos iram diuinitatis i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f armamus.

’ t t 8 E R '

àrmamûs.Cogi’mus ad ulcifccndas criminum noftrorum immafittates tid lentem deum.Propè cft,ureum non permittamus utparcat. Nam cum iti cum nullum unquam’iniuftitiæ fignum cadere aut apparere poflît, fie agP mus,ut 11 cnormitatesnollrorum fcelcrum nô ula'fcitur.iniullus elle uidca Dr uitd priuf tur. Scd uidelicct pcccator fuit aliquando aliquis, fortafiCe iam non eft: auc de ini/ eQ uHyâ erîminu modus, Si non prius eft, ut de uita homines quàm de ini/ ^l’itstedifcedant.Quisenim nocum fuisiniquitatibusmontur.ôicûipfis ‘ admodum atque in ipfis fceleribus fepelitur7ut uere propheticum illud de his rcëliflime dici polïittSepultura eorum domus eorum in çternû,ÔC corn parati funt iumends mfipientibus, Si fimiles funt illis, atqj utinam iumen^-tis.Melius quippe fucrat beluina imprudétia deuiafife.lllud peius ÔC crimi/ nofius,quia non ignorantia dci,fed defpeôtione peecarunt.Ätqj hoc uidez licet laici taatummodo,non quidam etiam clerkorum feculares,non multi Keligiofi etiam religiofi,imô fub fpecic religionis uitqs fecularibus mancipatiiqui fei licet poft ucterum flagiriorum probrofa enmina titulo fanctitatis fibimet infcripto,non conucriatione alri.fed profeflîone nomen tantum dcmutauc rc, non uitam : Si fummamdiuini cultus habitum magis quàm aôtum Verein exu/ exi(limantes,ueflem tantummodo exuere, non mentem. Vnde illi fc mi/ Mnf/jôwfijtc nore inuidiacriminofosputant,quicum pœnitentiam quafi cgiffedican^ ficut mores priftinos.ita etiam habitum no relinquunt.Nam taliter fermé omnia agunt, ut eos non tam putes antea pœnitentiam criminum egiiïe, quàm poftea ipfius pœnitentiæ pœniteremec tam prius pœnituiflè, quod male uixerint,quàm poftea quod fe promiferint bene uióluros. Sciunt me ucrum loqui,SC teftimonium mihi etiam confeientia fua dicunt, cum multi alii,tum præcipue illi nouorum honorum religiofi ambitorcs,ôi poft accc/ ptum pœnitentiæ nomen,amplilïimæ.ac prius non habitæ poteftatis em/ ptores: adeô non fcculares tantum, fed plus etiam quàm fecularescfleuo/ luerunt, ut non fufTiccret cis quod ante fuerant, nifi plus eftent quàm fuift fcnt.Quomodo igitur taies iftos pœnitentiam fe cgifte non pœniretC ficut etiam illos de conucrfionc ac deo aliquid cogitafte, qui à coniugibus pro/ prijs abftinentes,à return alienarû peruafione fe non abftinuerunt: amp;nbsp;cum profîteanturcontinentiam corporum,in incontinentiam debacchanturani morum.Nouum prorfus eft conuerfionis genus, licita non faciunt, illicita comittunt.Temperant à concubitu.SC non tempérant à rapina. Quid agis ftulta pcrfuafioCpeccata interdixit deus,non matrimonia,non conueniunt ueftris ftudfjs fa^a ueftramon debetis efle amici criminum,qui dicitis uos effedlores efte uirtutum. Præpofterum eft quod agitis, non eft conuerfio, fed auerfio: qui iam pridem ut famaeft,opus etiam honefti matrimonfj re liquiftis,tandem à fcelere ceftate.Et quidem iuftum eft, ut ab omni fcelcre: fed tarnen fi non ab omni, quia hoc fortafle durum Si impoftibile eflé cre/ ditis

Q, V I N T V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51

ditis.ccrte uel maximo Si prodigiofo. Efto l'uxta te, qui'cunque file es, boni manerenon ualeant.Efto pauperes habitare non poflînt.EftoQs per/ fecutormultorum inopum,uaftatorf^ mifcrorum.Efto Gsaffliôtor omnu um,dummodo extraneorum.Tandem quæfo uel tuis parce:ôi fi no omni/ bus tuis , quia etiam hoc forfitan onerofum tibi ÔC graue iudicas » fi omni/ bus tuis parcas: parce faltem uel illis tuis,qui te non affînibus tantum, aut alqs propinquis, fed perfonis etiam clementiifimis Si pignoribus chariflï/ mis prætulerunt. Et quid dicam pignoribus ac filqsC prætulerunt te etiam animabus penè ac fpebus fuistnon quidem laudabiliter gt;nbsp;Si errorem fuum qui ita cgit ipfe cognolcit. Sed quid ad te tarnen, cui ipfum hoc præftitit quod crrauit.Hoc enim plus ei debes,quia dileôtionis tuæ nimietate pecca uit. Cæcus quidem fadtus eft affèôtu tuo, Si notatur à cundis atq? repre/ henditur, fed tu tarnen hoc magis ei obnoxius fadtûs es, quia fe ab omni/ bus fecit pro tuo amore culpari.Quid ergo fimile apud barbaros Gothos, quis eorum amantibus nocetç’quis diligétem inlequiturC quis chari fui mu crone iugulatur C tu amantes perfequeris, tu offerentibus munera manus amputas,tu diligentes proximos necas,non metuis,non expauefeis. Quid faceres, fi indicium dei præfens in proxima flagellatione fenfiffes C Addis infuper Si adiungis malis prioribus noua crimina. Confidera quæ te ma/ néant grauiora facientem, cum minora foleant etiam per dæmones uindi/ cari, Contentus efto iam quæfumus amicorum tuorum fodalium latroci* nqs, fufficiat uexatos fuiffe pauperes, fufficiat fpoliatos à te fuifle medicos, penè iuxta te rtullus intrepidus,nullus poteft efirefecurus:facilius præcipita ti ex alpina rupe torrentes, aut incendia uentis agitata tolcrantur : non fie péreutes,ut ita dixerim,nautæ charybdis uoracitate aut fcylleis,ut aiunt,ca nibus deuorantur. Exturbas poifeUiunculis fuis uicinos tuos, habitatione ac facultate proximo^ tuos. Nunquid, ut feriptum eft, fuper terram folus habitabisC Hoc unum quippe eft quod obtinere non poteris : quamlibet cnimeundta pcruadas,uicinum femper inuenies.Refpice quçfo alios,quos vicj««« fem uelis nolis,ôi ipfe fufpicis.Refpice alios,quos uelis nolis etiam ipfe rairaris: per inueniet altiores funt cæteris dignitatc, Ôi minores humilitate. Scis profedto etiam ipfe ad quem nunc loquimur,dc quo loquamun Si idem de quo nunc que/ rimur,debes agnofcere,qucm hac laude ueneramunatque utinam multi ef fentqui laudarentur, falubritas effet omnium, generofi'tasplurimorum. Sed efto nobis illc fit laudabilis,cur tu uis efte quæfo damnabilis'TCur ini/ micitia nil amiciusCcur auaritia nil iocundius,cur rapacitatc nil cariusCCur nil iudicas preciofius quàm nequitiam C Cur nil præftantius quàm rapi/ namCDifce uel à pagano homine uirum bonum, Charitate enim, inquit, charitdte fc/ Si beneuolentia feptum oportet efte non armis. Fallunt te itac^ opinioncs tuæ.fallit prauæ Si cæcæ mentis improbitas. Si uis probus, fi uis potens, fi lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f X uis

LIBER

uis magnûs eflè,honeftatc dcbcs cxtcros,non mali'gm'tate fupcrarc.LcgiA Nfwo quondam in quodam loco, Nemo malus, nifi ftultus:fi enim faperet, bo* ttißjluUut ex nus cfle mallcc.Et tu ergo, fi redire tarnen adhuc ad fanitatem potes, exuc stoicorupU/ nequitiam,fi uis habere fapientiam. Si enim optas uelfapiens omnino eP fc,uel fanus, exuendus tibi omnino Si comutanduses. Abdicate itac^ à te ipfo, ne abdiceris à Chrifto. Répudia te, ut rccipiaris à Chnfto. Perde te Lucte jgt; ipfc.ne pereas. Qui enim, faluator inquit, perdidcrit animam fuam proz ptcr me.inueniet eam.Dilige itaque hanc tuam falubrem perditionem, uc adfequaris ueram falutem. Liberandus enim à deo ipfo omnino non eris, nifi te ipfe prius damnaucris.

s AL VI ANI MASSYLIENS'IS EPIS COPI DE K

VERO I V D I C lO ET PROVIDENTIA

DEI, LIBER SEXTVS.

'«Iersonanter diulocutifumus.ôiexceflïnèuidez mur regulam difputandi. Cogitât enim abfiç dubio is Il qui legit, fi fuerit tarnen aliquis qui hæc Chnfti amore confcripta,ob Chriftum légat ; cogitât, De me forte ille dicit. Cum caufa generalis fit quam exequitur, quid nez gocio huic contulit, quod in pcrfonam unius tanta conz gcflitÆfto enim ille,de quo locutus eft,talis. Sed num quid officit bonitaz ti unius,crimen alterius: aut quod fortius multo eft, nunquid Uditur fcelez re perfonali,caufa cunótorum C Poftum quidem euidentibusteftimonijs iof«c 7 approbate quia læditur. Achat enim quondam de aijathcmate quippiam z.Rcg, z4 furto abftulit,0C crimen unius hominis plaga omnium fuit. Dauid numez rati plebem Ifraeliticam iuffit, Si errorem illius dominus clade totius poz Efi. ilt;s puli uindicauit. Rabfaces locutus quædam eft in contumeliam dci, Si. cenz turn ocftoginta quinque milia hominum ftragem pertulerunt, quod unius prophani hominis procax lingua maledixit. Et idco non immeritoctiam bcatus apoftolusPaulus cqcide ecclefia peftilentem iubct, ÔCcutiubeat i.Cor.5 oftendit,dicens;Quia modicum fcrmentum totam maflam corrumpit.Inz J de cuidenter agnofcimus etiam unum fæpiftîme malum hominem, pcrdiz vnat intpro/ totem efte multotum. Nec iniuria. Intelligcre is quiconque legcrit debet, ^‘muUorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuperflue me fuperius de uno malo aliqua dixifte, cum fcilicet frequcn

tiftîmcdiuinæ maieftatis iracundia etiam per unum legatur accenfa. Sed ego no ago hacdefcriptione id quod dico. Ncqj enim necefle eft,ut unum obefle omnibus putem, cum omncs mutuo fibi obfint. Non conuenit, uc per unum cundtos periclitari putem,cum per fe cundti pericbtetur.Omnes , enim

s E X T V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5J

enitn admodum inperditionem ruunt,autcerte,utaliud dicam leûius, pe/ nè omnes. Vnde enim hoc bonum populo Chriftiano,ut aut certe minor, auc certe uel idem cHec malorum numerus qui bonorum O mifcriam la/ chrymabilem,ô miferiam luôluofam, quàm difiimilis eft nunc à feipfo po pulus ChnftianuSjid eft ab co qui quondam fuit. Tunc princeps apofto/ lorum Petrus Ananiam Ôi Sapphyram quia mentiti effent,morte mulcfta uit.BeatifTimus quoque Paulus etiam de ecclefia malum expulit, ne conta/ (ftu fuo plurimos inquinaret.Nunc nos etiam pari utriufque partis nume/ ro contenu fumus. Et quid contenti dicam C Exultare nos potius ac tripu/ diare gaudio conueniret,ii parilitas nobis ifta contingeret.Ecce in quid re/ cidimus, ecee in quid poft illam Chriftiani populi puritatem, qua omnes quondam immaculati erantÆcce in quid redaefti fumus,ut beatam fore ec clefiam iudicemus, fi uel tantum in fe boni habeat quantum mali. Nam quomodo beatam non arbitremur, fi mediam plebis partem haberet in/ noxiam.quam penè totam nunc efle plangimus criminofamCVnde fuper fluc dudum de uno malo locuti fumus,fuperflue unius fcelcra defleuimuS: aut omnes enim,aut omnes penèflendi atque lugendi funt.Nam aut plu/ rimi talcs funt, aut certe quod non minus criminofum eft, cupiunt taies ef/ fe,ô2 laborant adlu malorum operum no impares uideri : ac per hoc etiam fi minora mala faciunt, quia minus poflunt, non minus tarnen mali funt, quia nollent minus efte fi poflènt. Denique quod unum poftunt, uel uoto taies funt.ac uoluntate non cedunt : ôi inquantum facultas fuppetit, fupe/ rare contendunt . Eft enim licet in diflîmillimis rebus hæc illorum æmula/ tio quæ bonorum,ut ficut boni optant cunôtos honeftate mentium uince/ ' re,fic mali copiant prauitate fuperare.Nam ficut hæc bonorum gloria eft, ut quotidie meliores fi'nt,fic malorum omnium,ut détériorés: Ôi ficut opti/ mi cupiunt uirtutum uniuerfarum culmcn afcendere,fic peftimi optant pal mas fibi uniuerforum fcelcrum uendicare. Et hoe utique in malum no/ ftrum,maxime noftri,hoc eft Chriftiani, qui fcilicet, ut iam diximus, ma/ litiam fapientiam putant. Et dc quibus deus (pccialiter dixit : Perdam fa/ i.com pientiam fapientum, SC intelleólum prudentium reprobabo. Cumque Apoftolus clamet:Si quis uidetur fapiens,ftultus fiac,ut fit fapiens:hoc eft dicere. Si quis uult efle fapiens, fit bonus : quia nemo uere fapiens eft, nifi uere bonus. Nos ediuerfo malarum mentium uitio. Si ut diuinitas ait, re/ probo fenfuibonitatem pro ftultitia répudiantes. Si nequitiam pro fapien tia diligenteSitanto quotidie prudentiores efle nos credimus,quanto peio/ res fumus. Et quæ tandem rogo fpes emendationis in nobis eft, qui non erroreopinionis ad malum ducimur, fed ftudio malæ uoluntatis adniti/ mur, ut fempcr peiores efle uideamur C Et hinc eft, quod dudum queftus fum détériorés nos multo efle, quàm barbaros : quia illos ignorantia le/

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f Î gis

liber

gis cxcüfawios fcientia accufat. Illi per impen'tiam ucritatis, quia quæ funt bona ncfciunt, mala pro bonis diligunt. Nos cum feientiam ueritatis haz bcamus,quæ funt bona optime nouimus, amp;nbsp;hoc multis modis. Primum» j,duerfat fpe quod nihil fermé uel criminum,uel flagitiorum eft,quod in fpedtaculis n6 ditralor« itt/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j fummum delitiarum genus eft mon homines, aut quod eft morte

eowmolt;/4 nbsp;nbsp;gfgm'us acerbiustß,lacerari,expleri ferarum aluos humanis carnibus,come

di homines, cum circumftantium lætitia,confpicientium uoluptate:hoc eft 4 non minus pene hominum afpedlibus, quàm beftiarum dentibus deuora ri. Atque ut hoc fiat.orbis impendium eft. Magna enim cura id agitur. Si elaboratunadeuntur enim loca abdita,luftrantur inuq faltus, peragrantur fyluæ inexplicabiles, confeenduntur nubiferæ alpes, penetrantur niuiferæ uallcs.Etut deuorari poflint a feris uifeera hominum,non licet naturam re rum aliquid habere fecretum.Sed hæc,inquis, non femper Hunt. Certum eft,Si præclara eft erroris excufatio, quia non femper Hunt: quafi ueroun/ quam fieri debeant,quæ deum lædannaut ideo quæ mala funt bene fiant, quia non iugiter fiant. Nam ôi homicidæ homines non femper occidunt. Si homicidæ tarnen funt etiam quando non occidunt, quia interdum pob luuntur homicidiotSi latrones omnes non femper latrocinantunfed latro/ nes tarnen non efte definunt : quia etiam cum rebus ipfis latrocinia non agunt, animis tarnen à latrocinio non recedunt. Sic utique omnes hi, qui fpeólaculishuiufmodideleólantur,etiam quando non fpcótanninnoxq ta men à fpeótaculorum piaculis mente non funt, quia femper uellent fpeóhaz re fi polfent.Ncc folum hoc, fed funt etiam alia maiora. Quid enimC nun/ quid non uolantis pennæ auguria quæruntur, ac penè omnia fiunt, quæ etiam quondam pagani ucteres friuola atque irridenda duxeruntÆt cum hæcomnia ipfiagant,quiannis nomina tribuunt,ôiàquibus anniipß exordium fumunt : credimus nobis bene annos pofte procedere, qui à re/ bus omnibus potius quàm à deo ordiantur. Atque utinam ficut hæc pro/ Confules pter confutes tantum fiunt, ita illos tantum inceftarent propter quos fiunt.

Illudeft feraliftimum Qi grauiftimum, quod dum confenfu publico agun/ tur,honorpauciftimorum, fit crimen omnium:acß ex fingulis bini inaugu rentur, prope eft ut in omni mundo nullus euadat. Sed de his putamus hoc fatis diótum efte, quod ea quoq;,ut ipfi excufatis, no femper fiunt.Dc quotidianis tarnen obfcœnitatibus loquamur, quas tales ac tarn innume/ ras legiones dæmonum excogitauerunt, ut etiam honeftæ ac probæ men? tes,etil nonnullas earum fpernere ac calcare poftint,omnes tarnen penitus simile fuperare uix poftint.Sicut enim exercitus pugnaturi ea loca,per quç uentu ras hoftium turmas feiunt, aut foueis intercludere, aut fudibus præfigercgt; 5 aut tribulis infeftare dicuntur,fcilicet ut etiam fi non in omnia ea quifpiam incidat,nullus tarnen penitus euadat,Ita etiam dæmones tam multas in ui ta ifta

s E X t V s

54

ta ifta humano gcncri illccebrarum infidîas prçtcnderunt, utctGquot; plurimas carum aliquis eftùgiat, tarnen ab ali'qua capiatur. Equidcm quia longum »s cft nunc diccre de omnibus,amphithcatris fdlicet, odeis,lufortjs, pompîs, 1 athletis.petaminarfjs, pantomimis, cætensé^ portcntis: quiaqùe piget diz cere malum tale,uel nofcere,de fob's circorum ac theatrorum impuritatibus dico.Taba enim funt,quæ ilhc fiunt.ut ca non folum dicerc,fed etiam recor rfce^trorS darialiquis(îne pollutionenon poflit. Alia quippe crimina fingulasfibi impuritas^ ferme in nobis uendicant portiones,ut cogitationes fordidæ animos, ut im pu Jici afpcdtus oculos, ut auditus improbi aures : ita ut cum ex bis unum aliquid crrauerit, reliqua poflînt carere peccatis, In theatris uero nihil ho/ turn rcatu uacat, quia Si concupifcentfjs animus, Si auditu aures, Si a(pe/ dtu oculi polluuntur, Quæ quidem omnia tam flagitiofa funt,ut etiam ex plicarc ea quifpiam atq? eloqui faluo pudore non ualeat. Quis enim intez gro uerccundiç ftatu dicere queat illas rerum turpium imitationes.illasuo cum acucrborum obfcœnitates, illas motuum turpitudines, illas geftuum fœditatcs'fquç quanti fint criminis,uel hinc intelligi poteft,quod religions fui intcrdicunt. Nonulla quippe etiam maxima fcclera incolumi honefta/ te refcruntur,ôi nominari,ôC argui poflunt,ut homicidiumjatrociniu, adul tcrium,facrilegium,cæterac^ in hune modum.Solæ theatrorum funtimpu ritatcs.quæ honefte non polTunt uel aceufarhita noua in arguenda harum turpitudinum probrofitate res cuenit arguenti : ut cum abflt;^ dubio honez ftus fit qui aeeufare ea uelit, honeftate tarnen integra ea loqui amp;accufare non poflit. Alia quoque omnia mala agentes polluunt, non uidentes uel audientes. Siquidem etfi blafphemum quendam audias, facrilegio non pollueris.quia mente difTentis. Et fi interuenias latrocinio, non inquinaris aólu,quia abhorres animo.Solæ fpeôtaculorumimpuritatesfunt.qua; unum admodum faciunt Si agentium Si afpicientium crimen. Nam dum fpcdlantes hæc comprobant ac libenter uident, omtïcs ea uifu audituque agunt, ut uere in cos apoftolicum illud peculiariter cadat : quia digni funt Row.i morte non folum qui faciunt ea,fcd etiam qui confentiunt facientibus. Ita/ que in illis imaginibus fornicationum, omnis omnino plebs animo forniz catur. Et qui forte ad fpcdlaculum puri uencrant, de theatro adulteri rez uertuntur. Non enim tune tantummodo quando redeunt,fcd etiam quan doueniuntfornicantur. Namhoc ipfoquod aliquis rem obfcœnamcu/ pit, dum ad immunda properat, immundus eft. Quæ cum ita fint, ecce qualia aut omnes, aut pene omnes Romani agunt. Et cum hæc ita fint, qui talia agimus negligi nos à diuinitate caufamur, rclinqui nos à domi/ no noftro dicimus,cum ipfi dominum relinquamus.Fingamusenim, quod refpiccrc nos dominus nofter uelit, etiam non merentes, uideamus fipoteft.Eccc innumera Chriftianorum milia in Ipeólaculis quotidiere/

f 4. rum

LIBER

rum turptutn commorantur.Poteft ergo deus illos rcfpiccrc, qui tales funt C Poteft ad eos refpicere, qui bacchantur in circis » qui mœchantur in theacris C An forte hoc uolumus, ÔC hoc dignum putamus, uc cum in cie/ cis nos Xin theatrisdeusuideat,eaquæ nos afpicimus afpiciat quoque ipfe nobifcum, X turpitudines quas nos cernimus cernât X ipfe nobiz fcum alterutrum enim fieri neceile eft : quod fi nos uidere dignatur, con/ fequens eft, ut etiam illa ubi nos fumus uideat : aut fi ab illis, quod non dubium eft, auertit oculos, etiam à nobis qui illic fumus panter auertat. Et cum hæc ita fint » facimus hæc tarnen, ac fine ceflatione quæ dixi. An Tfcwfron« forte in morem ueterum paganorum, theatrorum X circorum nos deum hæcilli quondam,quia has idolorum fuorum delitias efte credebant. Nos quomodo hæc facimus, qui odiÜe deum noftrum hæc certi fumus C Aut certe fi placere has turpitudines deo nouimus i non prohibeo, quin fine ceftatione faciamus. Si ucro in confci/ entia noftra hoc eft, quod deus horret, quod execratur .quod ficut in his fit paftus diaboli, ita offenfio dei î quomodo nos in ecclefia deum colcre dicimus, qui in obfccenitate ludorum lempcr diabolo defcruimus, X hæc generaliter ac (cientcs, de confilio X induftria C Et quæ nobis quæfo, quæ Ipes erit apud deum, qui non cafu aut imprudentia deum lædimus, fed 9 exemplo illorum quondam gigantum, quos infanis conatibus fuperna tentalTe,X quafiin nubes gradum tulifle Icgimus.Sic nos per iniurias quas in omni mundo deo fcmper inferimus, quafi confenfu publico cccz lum oppugnamus. Chrifto ergo, ó amentia monftruola, Chrifto circenz fesoffcrimusôdmimos.ôitunc hoc maxime cum ab co aliquid boni caz pimus, cum profperitatis aliquid ab eo attribuitur, aut uictoria de hoftiz bus à diuinitate præftatur. Et quid aliud hac re faccre uidemur, quàm fi quis homini beneficium largienti iniuriofus fit, aut blandientcm conuicqs cædat,autofculantis uultum mucrone transfigatC Intcrrogo cnim omncs potentes ac diuites mundi huius, cuius piaculi reus fit feruus ille, qui proz bo ac bono domino malum cogitat, qui bene merenti conuicium faciat, X pro libertatc quam accipit, contumeliam reddat : abfque dubio maxiz mi criminis reus creditur, qui malum pro bono reddit, cui ctiam malum pro malo reddere non licerct. Hoc ergo etiam nos,qui Chriftiani dicimur facimus: irritamus in nos mifericordem deum impuritatibus noftris, pro/ pitiantem fordibus lædimus, blandientem iniurqs uerberamus. Chrifto ergo, Ó amentia monftruofa, Chrifto circenfes offerimus X mimos.Chri fto pro benefierjs fuis theatrorum obfcœna reddimus, Chrifto ludicroz rum turpiftimorum hoftias immolamus. Videlicet hoc nos pro nobis in carne natus faluator mudi nofter edocuit.Hoc ucl per feipfum.ucl per apo ftolos prædicauitPropter hoc humanæ natiuitatis uerccundiam fubqt.ôi

contuz

s E X T V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î$

eontutncliofa terreni ortus principia fufcepit, Propter hoc in præfepio ia/ cuit.cui feruicrunt angeli cum iaceret. Propter hoc inuolui fe pannorum cre pundqs uoluit,qui cœlutn regebat in pannis. Propter hoc in patibulo pe/ pendic.quem pendentem mundus expiauit.Qui propter nos, inquit Apo i.Corfi ftolus,pauper faólus efl;,cum dînes eiïet, ut illius inopta uos honeftaremi/ ni.Etcum in forma detinquiuefTet,humiliauit femetipfum ufque ad mor/ Phikt tem, mortem autem crucis. Iis nos uidelicet Chriftus imbuit.cum pro no/ bis ifta toleraret. Præclaram paflîoni eius reddimus uiciiïitudîncm, qui cum morte ipQ'us redemptionem acceperimus, uitam turpiflimam repen/ famus.Apparuit enim,inquit beatiflîmus Paulus,gratia domini noftri le/ Tit.» fu Chrifti, erudiens nos ut abnegantes impietatem ôi fecularia defideria, fobrie ac iufte, ac pie uiuamus in hoc feculo, expédiantes beatam fpem Si aduentum domini glohæ magni dei, ôi faluatoris noftri lefu Chrifti: qui dédit femetipfum pro nobis,ut nos redimeret ab omni iniquitate, Si mun/ daret populum fibi acceptabilem.fedtatorem bonorum operum. Vbi funt qui hæc taciant, propter quæ uenifte Chriftum Apoftolus dicit» Vbi funt qui non defideria feculi faciant.ubi qui uitam pie ac iufte agant,ubi qui fpe rare fe fpem beatam bonis opehbus oftendant Et immaculatara uitam agentes, hoc ipfo fe perhibent regnum dei expedlare, quia merentur acci/ pere, Venit, inquit, dominus leîus Chriftus, ut mundaret fibi populum acceptabilem, fedtatorem bonorum operum. Vbi eft populus ille mun/ dus, ubi populus acceptabilis, ubi populus boni operis, ubi populus fan/ dlitatisCChriftus, inquit feriptura, pro nobis paftus eft, nobis exemplum i.Prt.i relinquens, ut fequamur ueftigia eius. Videlicet ueftigia faluatoris fequi/ murincircis,ueftigia faluatoris fequimurin theatris.Tale nobis fcilicet Pleuitchri Chriftus reliquit exemplum, quern fleuilfe legimus, rififte non legimus, Et hoc utrunque pro nobis, quia fletus compundtio eft animæ, rifus cor/ ruptio difciplinae. Et ideo dicebat : Væ uobis qui ridetis, quoniam flebi/ Luct lt;nbsp;tis : 6d beat! qui fletis, quoniam ridebitis. Nobis autem ridere Si gaudere non fufficit, nifi cum peccato atque infania gaudeamus, nifi rifus nofter impuritatibus, nifi flagitijs mifeeatur. Quis rogo hie error eft, quæ ftul/ titiaC Nunquid lætari aftidue, Sd ridere non poftumus, nifi rifum noftrum atque lætitiam fcelus eftè faciamusÇ' An forte infrudtuofum putamus gau/ dium fimplex,nec dclcdtat ridere fine crimineC Quod rogo hoc malum eft, aut quis furor C Ridcamus quæfo quantumlibct immenfuratim, lætc/ mur quamlibet iugiter, dum modo innocenter.Quæ uecordia eft ôd amen tia, ut non putemus rifum Sd gaudium tanti efte, nifi dci in fe habeat iniu/ fiamClniuriam utic^ ôdmaximam.Infpedtaculisenim quçdâapoftatatio fidei eft, ôd à fymbolis ipfius Sd cœleftibus facramentis letalis præuarica/ tio. Qua: eft enira in baptifmo falutari Chriftianorum prima confeftîoC

qu«

I B E R

quæ fcilicct.niß ut rènundarc fc diabolo ac pompis eius atlt;jj fpcdtaculis operibus proteftcnturC Nam fpeétacula ÔC pompæ, etiam iuxta noftram profeflîonem,opera func diaboli.Quomodo igitur ô Chriftianc, fpeëlacu la poft baptifmum fequcris,quæ opus effe diaboli confîteris. Renunciafti femel diabolo Si fpeôlaculis eius, ac per hoc necefte eft prudens Si feiens dum ad fpeólacula remeas,ad diabolum redire te cognofeas. Vtricß enim rei fimul renunciafti,Si unum utrûcç efte dixifti. Si ad unum reuerteris,ad utrunq^ remeafti:abrenuntio enim,inquis,diabolo,pompis, fpe(ftaculis,ôi operibus eius.Et quid poftca7credo,inquis,in deum pattern omnipotente. Si in lefum Chriftum filium eius. Ergo primum renuciatur diabolo, ut cre datur deo:quia qui non renunciat diabolo,no credit deo:K ideo qui teuer/ titurad diabolum,rclinquitdeum.Diabolusautem eft in lpeôtaculis,pom pis fuis:ac per hoc cum redimus ad fpecftaculum, relinquimus fidem Chri fti.Hoc itaq? modo omnia fymboli facramenta foluuntur, Si totum quod in fymbolo fequitur,labefaôtatur Si inquinatur.Nihil enim fequens ftat,(î principale non ftetcrit.Dic mihi tu Chriftiane,quomodo tenere te fequen tia fymboli putas,cuius ptincipia perdidifti: membra fine capite nihil pro/ funt,amp; ad exordia fui cunôla refpiciunt: quæutic^ (î perierint, omnia pei/ fum trahunt. Siquidem ftirpe fublata, aut non funt reliqua’.autfifunt,G'ne tjihil conHat emolumento funt,quia fine capite nihil conftat.Sicui itaeç leue fpecftaculo /îffc capite jyq, crimen uiderur,refoiciat cunôta ifta quæ diximus. Si uidebit in fpeefta cuits no uoluptatem efte,fed mortem.Qutd enim eft aliud,quàm mortem incurrere,uitæ originem perdidiftcCVbi enim fundamêtum fymboli euer/ titur,uita ipfa iugulatur. Rurlum ergo necefte eft tedeamus ad illud quod fæpe diximus:Quid fimile apud barbaros,ubi apud illos circéfes, ubi thea ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tra,ubi feelus diuerfarum impuritatumC Hoc eft fpei ueftræ ac falutis exci/

dium,quibus illietfiutpote pagani utercntur,minore tarnen culpa facræ of fenfionis errabanf.etfi eftet impuritas utfionis,præuaricatio tarnen no erat facramenti.Nos uero quid relpondere pro nobis poftumusCtenemus fym bolum,ôi cuertimus,confîtcmur munus falutis panter Si negamus. Ac per hoc ubi eft Chriftianitas noftra, qui ad hoc tantumodo facramentum fa/ lutis accipimus,ut maiore poftea prçuaricationis fcelerc peccemusCNos ec clefrjs dei ludicra anteponimus, nos altaria fpernimus. Si theatra honora/ mus. Omnia deniq? amamus, omnia colimus, folus nobis in coparationc omnium deus uilis eft. Deniqj præter alia quæ id probant, indicat etiam hoc res iplà quam dico.Si quando enim ufu uenerit, quod fcilicet fæpe eue nit, UC eodem die Si feftiuitas ecclefiaftica, Si ludi publici agantur, quæro ab omnium côfcientia,quis locus maiores Chriftianorum uirorum copias habcat,caueânc ludi publici, an atrium dei Z Si templum omnes magis fe/

10 (ftentur,an theatrumfdida Euâgeliorum magis diligant,an thymelicoru: uerba

s E X T V s

iîciba ui'taî,an uerba morti's: uerba Chriftuan ûerba mitniCNon eft dubû um quin illqd magis amemus, quod anteponi'mus. Omni enim feraliutn kidicroruin die, quamlibet ecclelîæ fcfta fuerint, non folum ad ecclefîam non ueniunt, qui Chriftianos fe ciïc dicunt : fed (îqui infcq forte ucnerunt, dum inipfa eccleiîa funcjîludos agi audiunt,eccle(îam derelinquunc, Spcrnitur dei tcmplum,uc concurratur ad theatrum.Eccleiîa uacuatur, cir/ tus implctur Chriftum in^altario dimittimus, ut adultérantes uifu impu^ tiflimo oculosludicrorum turpium fornicatione pafeamus .'Scd uideliceC qui poftea corrumpimur rebus profperis, faciendum aliquid in principio « putamus. Et ideo redtiflrme ad nos dominus deus dicit : Propter fpurci/ Ep.i4 tiam exterminati eftis exterminio. Et rurfum : Exterminabuntur .inquit* aræ huius rifus. Sed uidelicet rei(3onderi ad hæc poteft, non in omnibus hoc Romanorum urbibus agi » Verum eft, etiam plus ego addo, ne illic quidem nunc agi,ubi femper funt aefta antea.Non enim hoc agitur iam in Maftylienfîum ciuitate, fed quia excifa ÔC deleta eft. Non enim Agrippi/ næ,fedquia hoftibusplena. Non agitur Treuirorum urbeexcellentiftiz ma,fed quia quadruplici uaftatione eft proftrata. Non agitur denique in pluribus urbibus Galliarum ÔC Hifpaniarum, ô£ ideo uæ nobis atque im/ puritatibus noftris,uæ nobis atque iniquicatibus noftris. Quæ fpes Chriz ftianorum plebibus eft ante deum^Quandoquidem ex illo tempore in uc bibus Romanis hæcmala non funt,ex quo in barbarorum iure efle cœpcz tunt Ac per hocuitiofitas Si impuritas,qua(i germanitas quædam eft Ro manorum hominum,âr quail mens atque natura: quia ibi prædpue uitia, ubicunep Romani.Scd grauis foriitan hæc atq; iniqua conqueftio:grauis fi falfa. An quomodo inquis, quomodo non falfa, cum in paucis nunc ferz me Romanis urbibus fiant ifta quæ diximus C Plurimas iam aute harum impuritatis labe non pollui,ubi licet fint loca ipfa ac domicilia erroris antiz qui,ncquaquam tarnen aguntur ilia quæ prius aóla funtConfidcrandum ergo utrunep eft, id eft quid fit quod adhuc loca ipfa ac diuerforia ludicroz rum fint,ludicra autem efte ceftauerunt: loca enim 0£ habitacula turpitudiz num idcirco adhuc funtquia illic impura omnia prius aóla funtnunc aute ludicra ipfa ideo non aguntur, quia agi iam præ miferia temporis ateg ege -ftate non poftunt.Et ideo quod prius adum eft uitiofitate fuitquod nunc no agitur neceftitate.Calamitas enim fifei Si mendicitas iam Romani æra rq non finit, ut ubicß in res nugatorias perditæ profundantur expcnfæ.Pe rcant adhuc quamlibet multa, Si quafi in cœnum proqciantur : fed modo tarnen perire iam tanta non queuntquia no funt tanta quç pereant Nam quantû ad uotû noftræ libidinis atqj impuriftîmç uoluptatis attinct opta remus profedo uel ad hoc tâtumodo plus habcrc,ut poftemus in hoc turz pitudinis lutu plura conuertere. Et rcs probat quanta prodigere ucllemus,

fi opuz

liber

Ldtff prtfrtt fi ôpuicnn cfTemus t ac fplendidi, cum prodigamus tanta mcndici, Ea cft n«/» morum. Qm’m labes præfentium morum atquc pcrditi’o, ut cutn iam non habeat paupertas quod poflîc perdere ,adhuc tamen uelic uiriolitas plus perire. Non ergo quidem blandiri nobis aUqutd in hac re pofiumus » ut dicamus non in omnibus nunc urbibus agi ilia qux aôla funt, Ideo cnim non in o/ mnibus iam aguntur, quod urbes ubi agebantur ilia, iam non funt: amp;nbsp;ubi quidem aôta (ùnt,id effecerunt, ut ubi ilta agebantur diueffe non poffenu ficutipiêdeus ad peccatores locutuseftper prophetam,quiahorumre/ cordatus eft dominus: Afcendit.inquit, fuper cor eius, ÔC non poterat ultra dominus portarc propter malitiam ftudiorum noftrorum,ÔC propter abo minationes quas têciftis. Si fadta eft terra noftra in dcfolationcm Si ftupo rem,ÔC in malcdiôtum.Per hoc ergo iam faôtum eft, ut maior pars Roma ni orbis in defolatione effet,ôô in ftuporcm, Si in malcdidlû. Atc^ utinam atla tantummodo priuseffent. Si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hxc Romana uitiofitas aliquâdo

Pp/.ioi ceffarct,forfitan, ut feriptum eft,propiciaretur deus peccatisnoftris.Sed ne quaquam ira agimu3,ut propitietur. Mala enim malis inceffabibter addi/ mus,ôi pcccatis peccata cumulamus:ôi cum maxima pars noftri iam perie» rit,hoc agimus ut pereamus omnes.Quis rogo intcrfici alterum iuxta fe ui det.ôC ipte non metuitC Quis domum uicini lui ardere cernit. Si non effice/ re omnibus modis nititur,nc ipfe incendio concremeturCNos non uicinos noftros tantum ardere uidimus.fed ipfi iam maxima parte noftrorum cor porum ar(îmus.Et quid hoc, proh nephas, mali cft,ariîmus,ôd tame flam mas quibus iam ariîmus,non timcmus.Nam quod non ubiqj.ut dixi,quç prius adla funt agantur,miferiç eft beneficium,non difciplinæ.Dcniq; hoc facile probo.Da cnim prions tempon's ftatum, Si ftatim ubique funt qux fucrunt.Plus addo:quantum ad uota hominu pertinet,amp; fi iam non ubiq^ Turpit rei eu (unt,ubiqj adhuc funt-.quia ubique ca populus uellet effe Romanus.Cum pKlif« cnim ab homine mala res fola ncccffitate non agitur, ipfa rci turpis cupidi tas pro actione damnatur. Nam, ficut dixi, iuxta domini noftri diétum:

K4tth,s Qui mulicrem uiderit ad concupifeendum, reus eft adulterij corde concc/ pti.intcliigere poffumus,quod ctiam fi rcs turpes atcß damnabilcs ncccffi/ täte non agimus,ipfa tamé rcrum turpium uoluntatcdamnamur.Et quid dicam de uoluntatc^per omnes hæc ferme cum poffuntaguntur.Dcnique ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cuiüslibetciuitatisincolæRaucnnam aut Romam ucncrint,pars funt Ro/

manx plcbis in circo,pars funt populi Rauennatis in theatro. Ac per hoc nemo fe loco aut abfcntia exeufatum putet, Omnes turpitudinc rcru unu funt,qui fibi rcrum turpium uoluntatc Ibciantur.Et blandimur nobis infu/ per de probitatc morum,blandimur nobis de turpitudinum raritatc. Ego amplius dico, non folum agi nunc illas ludicrorum infamium labcs, qux prius adtæ funt, fed criminofius multo agi, quàm prius adæ funt. Tune cnim

s E X T V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57

cnim integra Romani orbis membra florebant.angufta efle horrca pubK RomMd ca opes fccerant cunôtarum urbium,eines diuitrjs ac delitqs affluebant.uix poterat rcligionis autoritas inter tantam remm exuberantiam, mornm te/ nere cenfuram. Pafeebantur tune quidem paflîm in lods plurimis autorcs tnrpium uoluptatum,fed plena ac referta omnia crât.Nemo fumptus Rei/ pub.cogitabat,nemo difpendia,quia non fentiebatur expenfa. Quærebat qnodammodo res ipfa publica ubi perdereuquod penus poflet iam uix re cipere:ÔC ideo cumulus delitiarum, qui iam ferè modum exceflerat, etiam in res nugatorias redundabat Nue autem quid diei poteftcRccelTerunt à nobis copiæ uetcres,receflerunt priorum temporum facultates.Mifcri iam fumus.Ôi needum nugaces efle ceflamus. Cumé^ etiam pupillis prodigis Pwp'Hof pro/ uel prodigioiîs foleat fubuenire paupertas, fimulq^ ut deftiterint efle diui/ tes, defînunt quoque efle uitiofi; no« tantum nouum genus pupillorum ac perditorum fumus, in quibus opulentia efle defrjt, fed nequitia perdurât: adeo nos non ut alrj homines caufas corruptelarum in illecebris, fed in cor dibus habemus-.Ôi uitioiîtas noftra,mens noftra eft,utad emendâdos nos non facultatum ablatione, fed malarum rerum amore pcccemus. Quanta autem uitia Romanorum fint,quibus barbarx genres non coinquinantur, licet haótenus fan's dixcrim,addam tarnen multa qux defint: fed illudad/ moneo tarnen antequàm dico,ne ullum penitus culpç genus,quod ad eon tumeliam dei pertinet,cuiquam leue efle uideatur.Si cnim illuftrem ac prç potentem uirum nequaquamexhonorari à quoquam licet, ôi fl quifquam exhonoraucrit, decretis legalibus reus exiftit, amp;nbsp;iniuriarum aôtor iure da/ innatur, Quanto itaq? maioris piaculi crimen eft, iniuriofum quempiam

dco eflcCSempcr cnim per dignitatem iniuriam pcrfercntis,crefcit culpa fa rgt;ignîtds inùt cientis: quia necefle eft quanto maior cft perfona, qux contumeliam pari/ perferé tuGtâco maior flt noxia cius qui facit.Et hinc eft quod legimus in lege, ctiâ cos qui uidentur contra mandatum facrum Icuia fccifle, fcucriflïme tarnen exo. ji efle punitosîut intelligeremus fcilicct.nil ad deum pertinensjeue efle dicen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xo

dum: quia etiam quod uidebatur exiguum efle culpa, grande hoc faciebat diuinitatis iniuria.Deniq? Ozias ilie Leuites dei,qui contra mandatum cœ i.Pdr.ij Icftc fccit, quod uacillantcm arcam domini fuftinere tentauit, nihil cnim hinc erat lege prxceptum, ÔC ftatim dum tenebat pereuflus cft : non quia ut uidetur ad fpccicm contumaci aliquid aut inoflîciofa faltem mente corn/ miferit,fed ipfo offîcio inoffîciofusfuit,qui iniuflapræfumpflt.Homo Ifraë N«w.i5 liticæ plcbis cum ligna fabbatis collegiflet,occifus eft,ôi hoc iuflu Si iudicio dei, pqflimi fcilicet ac mifericordiflîmi iudicis, qui parccre abfque dubio quàm occidcrc maluiflet, nifl rationem mifericordix feueritatis ratio uicifz fct:pcrr)c,ne multi per incautelam poftea dépérirent. Et quid de flngulis di cam.uniuerfa gens Hebrxorum cum per cremum iter ageret, quia confue/ cr n

g tudina/

LIBER

tLidinanas carnes defiderauit,partem fuæ plebis amiGt.Et quidem interdv (flum nondum fuerat ne defideraret.fed Icgali, ut reonobferuanciæ proficc rc deus uolui't,ut rebellem cocupifccntiam coherccret : quo facilius cuncftus populus agnofceret,quantum euitare deberet,quç deus fcriptis cœleftibus interdiceret, quando cti'am ilia eum admiHa læderent, quæ necdum Icgc Exo.i uetuifiet.Laborem quoque fe fuftinere idem populus tngemuit.ôC propter

h JC plagis cœleftibus uerberatur : non quia laboranti gemere non liccat, fed ingratus fcilicct fuit gemitus, dominum quafi autorem immaculati la/ boris accufansiex quo intelligi conuenit quantum placere deo debeat, qui rcrum iocundarum beatitudine fruitur, quando etiam de bis queri non li/ cet quæ ingrata uideantur. Quæritur forfitan, quorfum ifta pertineantC quorfum.abfque dubio,niiî ut’nihil leue exiftimetur quo deus Içditur.De/ ludis cnim publicis dicimusdudibrijs fcilicet fpei noftræjudibrrjs uitæ no/ ftræ. Nam dum in theatris Si ciras ludimus, deperimus, fecundum illud proKfrt.io uticp didtum fermonis facriiStultus per rifum operatur fcelus.Etnos itaq^ dum inter turpia ac dedecorofa ridcmus,fcelera committimus. Et quidem fcelcra non minima, fed in hoc ipfo pœnaliora: quia cum uideantur fpecie D«o muxirnu effe proba.rebus funt exitioßs pcftilétiflîma. Nam cum duo fint maxima «dû mala.aut (Î homo fe perimat.aut deum Içdat.hoc utruncç in ludis publicis agitur.Nam per turpitudines criminofas æterna illic falus Chriftianæ pie/ bis extin guitur.SC per facrilegas fuperftitiones maieftas diuina uiolatur. Dubium enim non eft.quod lædunt deum.utpote idolis confecratæ.Coli/ tur nancç Si honoratur Mincrua in gymnafrjs.Vcnus in theatris, Neptu/ nus in circis, Mars in arenis, Mercurius in palæftris : Si ideo pro qualitate

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autorum,cultus eft fuperftitionum.Quicquid immunditiaru eft,hoc exer/

cetur in theatris, quicquid luxuriarum in palæftris. Quicquid immodera/ tionis in circis, quicquid furoris in caucis. Alibi eft impudicitia, alibi lafei/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

uia,alibi intcmperantia.alibi infania. Vbiqj dæmon, imo per fingula ludi/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

crorum loca,uniuerfa dæmonum monftra.Præiîdcnt cnim fedibus fuo cul tui dedicatis. Ac per hoc in fpedtaculis huiufmodi no fola eft illccebra, nec fola uitiofitas : admifeeri enim huic Chriftianum hominem fuperftitioni, । genus eft facrilegq: quia eorum cukibus communicat, quorum feftiuitati/ bus deletftatur.Quod quidem licet femper admodum graue fit.tuc tarnen magis intolcrabilc.cum prçter confuetudinarium uitæufum hocuel aduer fa noftra faciunt criminoiius uel fecunda , quia Si magis placandus eft in aduerfis deus. Si minus lædendus in profperis. Placari quippe debet cum irafcitur.lædi no debet cum placatur. Aduerfa enim nobis per iracundiam

sud ipput mi dci ueniunt.fccunda per gratiam.Nos autem ediuerfo omnia agimus. Di/ fericordia de cis,Quomodo;’Accipe,ac primum ii quando exoratus fua ipfius mifcricor , w exoratur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;unquam nosita uiuimus, utexorari mercamur)fed iî

s E X T V s

quando,ut dixi,à feipfo exoratus padfîcos nobis dies,prouentus uberes.di uitcm bonis omnibus tranquillitatem » ÔC abundantiam dederit fupcr uoz tacrcfcentem : tanta fecundarum remm profperitate corrumpimur, tanta raorum infolentium prauitate uitiamur i ut ÔC dei penitus obliuifcamur ôj noftri: amp;nbsp;cum omnem frudlum datæ à deo pads in hoc confiftere Apofto hTim. t lus’dicat, ut quietam ô!. tranquillam uitam agamus in omni pietatc ÔC fl:itatc:ad hoc tantum à dco data quiete utimur, ut in ebrietatc, ut in luxii/ ria,ut in flagitqs, ut in rapinis, ut in omni fcelere atque improbitate uiuaz mus : quafî uero beneficium datæ pacis, uacatio fitprobrofitatis,6C ad hoc inducias tranquillitatis deo donante capiamus, ut iicentius atque fecurius pecccmus. Indigni itaque cœleftibus donis fumus, qui bencfictjsdei non ïndignifu^” bene utimunqui facimus rem opcrum bonorum,materiam tantum eflè ui cœkfll/ tiorum ; quo fit ut ipfa pax contra nos fît, quia fîc agitur à nobis ne expc/ diat rem accipcrc qua détériorés fumus.Quis hoc credere queat,mutamus naturam iniquitatibus noftristôi quæ deus bona fecit munerc pictatis fuç, ea nos nobis faci mus mala efîe moribus malis. Sed uidclicet qui corrum/ pimurrebus proiperis.corrigimur aduerfîs:ÔCquos intempérantespax longa fecit, turbatio facit cfTe moderatos. Nunquid popuii ciuitatum, qui impudici rebus profperis fuerant, afperis cafti efle cœperunc f Nunquid . ebrietas qux in tranquillitateôi abundantia creuerat,hoftili faite depopu/ latione ceitauitCVaftata eft Italia tot iara cladibus: ergo Italorum uitia de ftiteruntCObfeffa eft urbs Roma, ÔC expugnata : ergo defîerunt blafphe/ mi Si furiofî efle Romani^Inundarunt Gallias genres barbaræ:crgo quati tum ad mores perditos fpcólat, non eadem funt Gallorum crimina quæ fueruntCTranfcenderuntin Hifpaniæ terras popuii Vuandalorum: muta^ ta quidem eft fors Hifpanorum, fed non mutata uitiofîtas. Poftremo nc qua pars mundi ab exitialibus malis eflet immunis, nauigarc per fludus ^eiUnduigi/ Bella cœpcrunnquæuaftatis urbibusmari claufîs,ôieuerfîs Sardinia ac Si dlia, id eft fifcalibus horreis abfdflïs.üelut uitalibus uenis, Africam ipfam, id eft quad animam cepcre Reipub. Ecquid ingreflis barbaris gentibus terram illam, forfîtan ucl mctu uitia ceflarunt: aut fîcut corrigi ad præfens ctiam nequiflimi quidam feruorum folent, modeftiam faltcm ac difcipli/ nam terror extorfîcC Quis æftimare hoc malum poflit,circumfonabant ar/ mis muros Carthaginis popuii barbarorum : Si ecclefîa Carthaginenfîs Cdrtfjdgo i infaniebat in circis, luxuriabat in theatris: alq foris iugulabantur,alq intus I’drbdris oi/ fornicabantur;pars plebis erat foris captiuahominum, pars intus captiua uitiorum. Cuius peior fuerit captiuitas,incertum eft. Illi quidem erant ex/ trinfccus carne, fed ifti intus mente captiui : Si ex duobus letalibus malis, ut rcor,leuiuscftcaptiuitatcm corporis,quam captiuitatem animæfuftine te, fecundum illud quod docet faluator ipfe in Euangelio,grauiorem mul/ tuet 9

g ‘

to animarum mortem efre,quàm corporum. An crcdimus forte, qiiod tai' ptiuus animus populi illius non fuerit, qui lætustunc in fuorum captiuita/ tibus fuit Ccaptiuuscorde ôCfenfu non erat, qui inter fuorum fuppliciarP debat, qui iugulari fe in fuorum iugulis non intclligebat, qui fe in fuorum mori mortibus non putabatC Fragor, ut ita dixerim, extra muros, ÔC intra muros,præliorum QC ludicrorum confundebatur ; uox morientium uoxc^ bacchantium : ac uix difcerni foriitan poterat plebis eiulatio quæ cadcbac in bello, Si fonus populi qui clamabat in circo. Et cum hæc omnia fièrent» quid aliud talis populus agebat, nifi ut cum eum deus perdere adhuc for/ taiTe nollet, tarnen ipfe exigeret ut periret Sed quid ego loquor de longe SdluiMi pd/ pofi'tis, Si quafi in alio orbe fubmotis, cum fciam etiam in folo patrio, atz que in ciuitatibus Gallicanis omnes fermé præcellentiores uiros calamitaz tibus fuis faótos fuifle peiores. Vidi ego ipic fiquidem Treueros domi noz biles, dignitate fublimes, licet iam fpoliatos atque uaftatos,minus tarnen euerfos rebus quam moribus. Quamuis enim depopulatis iam atque nuz datis alt quid fupercrat de fubftantia, nihil tarnen de difciplina: adeo graz uiores in femec externis hoftibus erant, ut licet iam à barbaris euerfi efz fent, à fe tarnen magis euerterentur. Lugubre eft referre quæ uidimus, fez Il nes honoratos,decrepitos Chriftianos,imminente iam admodumexz cidio ciuitatis, gulæ ac lafciuiæ fcruientes. Quid primum aceufandum eftC quod honorati, an quod fenes, an quod Chriftiani, an quod periclitanz tes C Quis enim hoc fieri pofte credat, uel in fecuritate à fenibus, uel in diz * fcrimine à pueris, uel unquam à Chriftiahis. lacebant in conuiuijs obliz ti honoris, obliti ætatis, obliti profeftionis, obliti nominis fui. Principes ciuitatis cibo confedi, in uinolentia diftoluti, clamoribus rabidi, bacchaz ' Suifenfui none furiofi, nihil minus quam fenfus fui : immo quia prope iugitcr tales, nihil magis quam fenfus fui. Sed cum hæc ita eftent, plus multo eft quod didurusfum ,finem perdttioni huic nec ciuitatum excidia fecerunt. Dez Treuerif qud niq; expugnata eft quater urbs Gallorum Treueris opulentiftima. Promz’ terexpu^nd/ peum eft de quo dicam. Sufficere utique debucrat emendationi prima ca/ ptiuitas, Si inftauratio peccatorum non inftauraftet excidium. Sed quid plura C Incredibile eft quod loquor, aftiduitas illic calamitatum,augmenz ’ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11 turn illic criminum fuit. Sicutenim anguinum illud monftrum, ut fabulæ

AwgwnHw ferunt, quod multiplicabat occifio, ita etiam in Gallorum excellcntiftima monjlrum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipfis cohercebantur fcelera qs crefeebant, ut putares pœnam '

ipforum criminum non aliud quàm matrem efte uitiorum. Et quid plural Ad hoc quotidie malorum pullulantium multiplicatione peruentum eft,quot; ut facilius eftet urbem illam fine habitatore, quàm ullum penè habitatoz' rem efte fine crimine. Igitur hoc in ilia. Quid in alia non longe, fed proper ’ ciufdem magnifîcentiæ ciuitate C nonne eadem ôC rerumniina pariterfiû

- J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;morutnC

.J

s E X T V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Îîî

morum C Nam prætcr cætera, cum duobus ilh'c prædpuis Si generalibus mail's auaricia ÔCcbrictate omnia concidiflent, ad hoc poftremo rabida uiz ni auidicate peruentum eft,ut principes urbis ipfius ne tûc qnidem de con/ uiuijs furgerent,cum iam urbem hortis intraret: adeo etiam deus ipfis eui/ denter,ut credo,manifeftare uoluit cnr périrent,cum per quam rem ad per/ dicionem ultimam uenerant, earn ipfam agerent cum périrent » Vidi ego illic res lachrymabiles, nihil fcilicet inter pucros differre ÔC fenes. Vna erac fcurrilitas,una leuitas, fîmul omnia luxus, potationes, perditiones, cundta omnespariteragebant:ludebant,inebriabantur,enecabantur,lafciuiebant in conuiufjs, uetuli Si honorati, ad uiuendum propc iam imbecilli, ad ui/ num præualidiflîmi. Infîrmi ad ambulandum, robufti ad bibendum: ad greflum nutabundi,ad faltandum expediti.Et quid plural In hoc per cun/ cta ilia quæ diximus deuoluti funt, ut compleretur in eis diàlum iilud fer/ monisfacri: Vinum Simulieres apoftatarefeciuntàdeo.Namdumbi/ £lt;•« i? bunt,ludunt,mœchantur,infaniunt, Chriftum negate cœperunt. Et mira/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5^

mur poft omnia ifta, fi ruinam return fuarum pafti funt, qui tanto ante mentibus corrucrunt. Nemo itaque urbem illam excidio fuo tantum pe/ prîuipeyîe/ riffe ctedat. Vbi enim talia aôta funt, prius iam perierant quàm périrent, pc Dixi de urbibus præclatiflîmis t quid reliquæin diuerfi's Galiiarum parti/ bus ciuitates nunquid non confimilibus habitatorum fuorum uitijscon/ ciderunt C Non ita cundtos crimina fua prefferant, ut nec metuerent péri/ culum fuumC Prænofcebatur captiuitas, nec formidabatur : ablatus quip/ pe erat à peccatoribus timor, ne poftet elfe cautela, Itaque batbatis penè in confpecftu omnium fitis, nullus metus erat hominum, non euftodia ci/ uitatum.T anta animorum uel potius peccatorum cæcitas fuit, ut cum abf/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4,

que dubio nullus petite uellet, nullus tarnen id ageret ne periret, Totum incuria ÔC fegnities, totum negligentia Si gula, totum ebrietas ÔC fomno/ lentia poffidebant,fecundum iilud fcilicet quod de tali bus fcriptum eft:So i.Rfg.itf pot domini irruerat fuper eos. Sopor quidem infunditur, ut perditio fub/ fequatur. Cumenim,utfcriptum eft, completisiniquitatibus fuispeccator Ge»,i$ quis meretur ut pereat: prouidentia ab eo tollitur,ut periturus non euadat, Sed haec hadenus, Satis, ut arbitror,quod ptopofui euidenter oftendi,ne

' in fummo quidem return diferimine ceflafte unquam uitia ciuium, ufque ad excidia ciuitatum. Atque hæc fuerunt fortaffe, iam non funt, aut un/ quam efte ceftabunt. Videlicet fiqua adhuc hodie aut ciuitas, aut prouin/ cia uel plagis cœleftibus afticitur, uel hoftili populatione uaftatur, humi/ liatur,conuertitur,emendatur. Et non cundos fermé Romani nominis po pulos prius eft interire, quàm corrigi : non ptius ipfos, quàm in ipfis uitia non eflc.Deniq? id breuiter probari poteft. Excifa ter continuatis euerfio/ Prim intere/ nibus fumma urbe Gallorum, cum omnis ciuitas buftum eftet, malis amp;nbsp;ant cot ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g 5 nbsp;nbsp;nbsp;poft’''2quot;-

L ! B È R

poft cxcidia crcfccntibus. Nam quos hoftis in excidio non oedcÏerat.poft cxcidium calamicas obruebaucum id quod in excidioeuaferat morti, poft excidium fupcrcftet calamitati ; alios enim imprefta aldus uulncra longis tnortibus nccabanc, alios ambuftos hoftium ftammis edam poft flamas pœna torquebat. Alq interibant fame,alt}nuditate, alfj tabefcentes, alt) gcntes,ac lie in unum exitum mortis per diuerfa genera corruebat. Et quid plura^unius excidio urbis affligebatur aliæ quotç ciuitates. lacebant fiqui dem paftîm.quod ipfe uidi atqj fuftinui,utnufqî fexus cadauera nudadace ra,urbis oculos inceftantia.auibuscanibus^ laniata : lues erat uiuendum, fœtor funereus mortuoru,mors de morte exhalabatur, ac fie etiam qui ex/ cidqs fupradidlæ urbis non interfuerant, mala alieni cxcidq perferebant. Et quid poft hæcdnquam,quid poft hæc omnia;' quis æftimarc hoc amen tiæ genus poftîtCPauci nobiles,qui cxcidio fuperfuerant quad pro fummo Uonellifftntii deletæ urbis rcmedio,circcnicsab imperatodbus poftulabant. Vellem fnihi in hoc loco ad excquendum rerum indignitatem parem negocio eloz quentiam darùfcilicet ut tantum uirtuds effet in qucrimoniagt;quantum do/ loris in caufa. Quis enim exiftimarc poffît, quid primum in his de quibuS diximus aceufandum libirreligiolîtas, an ftuldda, an luxuria, an amenda: totum quippc in illis cft. Quid enim aut irreligiodus, quàm peterc aliquid iniuria dei:aut quid ftultius, quàm quid pietas non condderare ; aut quid tam perdit! luxus.quàm in lueftu res deddcrarc luxuriç:aut quid amentius, quàm in malis effc,ôi malorum intelligentiam non habereCQuanquam in qs omnibus nulla res minus culpanda eft.quàm amentia:quia uoluntas ert Sani infante/ men non habet,ubi furore peccatur. Quo magis hi de quibus loquimur ac eufandi funt, quia fani infaniebant, Circenfes ergo Treucri dedderatis Si hoc uaftatijhoc expugnad,poft cladem,poft fanguiné,poft fupplicia,poft captiuitatem,poft tôt euerfa: urbis cxcidia:quid lachrymabilius hac ftulti/ tia.quid ludtuodus hac amendaCfateor miferrimos uos effe credidi,cum ex cidia paffi eftisffed raiferiores uos uideo,cum Si fpeôtacula poftulatis. Pu/ tabam enim uos in excidqs rem tantum atcç fubftantiam, nefeiebâ edam fenfum atqjintelligêdam perdidiffe.Theatra igitur quæritis,circum à pdn cipibus poftulatis: cui quæfo ftatui, cui populo, cui ciuitad; urbi exuftæ Si pcrditæ,plebi captiuæ,ÔC interemptæ.quæ aut pcrfjc,aut luget.De qua etia dquid fupereft,tocum calamitads eft:quæ cundla aut meeftitudine cft an/ gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xia,aut lachrymis exhaufta,aut orbitate proftrata: in qua nefeias penè eu/

ius dt fors peior ac deterior, interfecftorum,aut uiuendum.Tantæ enim mi feriæ funt fuperftitum, ut infelicitatem uiccrint mortuoru.Ludicra ergo pu blica Treuir petis,ubi quæfo exerccndaC an fuper buftum Si cincres,fupcf offa Si, fanguinem peremptoru; Quæ enim urbis pars his malis omnibus uacat, ubi non cruor fufws, ubi non ftrata corpora, ubi non çonciforum

membra

s E X T V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40

tncmbraiacerataC'Vbicp fades captæ urbis^ubiquc terror captiuitatis,ubi/ que imago mortis.Iaccnt rchquiæ infelidflînîæ plebis fuper tumulos morz tuorum luorum.âJ tu drcenfes rogas. Nigta eft incendio duitas, Si, tu uub turn feftiuitatis ufurpas. Logent cunôla, tu lætus es, Infuper etiam illez ccbris flagitioijflîmis dcum prouocas, fuperftitionibus peflîmis iram diuinitahs iritas.Nonmiror plane,non miror,tibieueniflemala quæ confecuta funt. Nam quia tua te excidia non corrcxcrunt, quarto petite meruifti. Hæc autem omnia ideo copioiîus paulo ptolata funt, ut probaz ' remus fcilicet,omnia quæ pertulimus, non improuidentia nos dei ate^ ne/, glectu,fcd iuftitia.fed iudido,fed æquiflîma Si digniHima dilpéfatione to/ leraiTe.Ncque ullam penitus Romani orbis,aut Romani nominis portio/ ncm,quâlibetgrauitcr plagis cceleftibuscxfam,unquam fuifle corredam. Et ideo ncquaquam uti mercmur profperis,quia non corrigimur adueriîs: quamuis nobis etiam indignis interdum tribuantur bona,quia bonus do/ minus, quaiî indulgentiffimus pater,etfi nos nonnunquam finit pro pecca tis noftns humiliari,non diu tarnen patitur affligi; Si ideo nunc afperis te/ bus caftigat fuos pro difciplina.nunc tranquillis fouet pro indulgentia. Su Simile eut cm optimi acperitiffimi medici diflimiîibus morbis curas difpares prç ftanc,3Ccp alijs per dulda medicamina,alris per amara fuccurrunt, Si quoQ dam curant cautcriorum aduftione,quofdam malagmatum placabilttäte, alqs adhibcnt duram ferri fcdioncm,alijs blandam infundunt olei lenita/ tcm,Si tarnen diuerfifiTimis licet cutis eadcm falus quæritut: Ita etiam deus nolhr,fî quâdo nos plagis aufterioribus cohercet,quafi cauterqs Si fedio/ nibus curat-.quâdo autem rebus profpcris refouet,quafi oleo ac malagma/ tibus confolatur. Per diuetfam enim opem, ad unâ nos uult perducere fa/ nicatem. Soient quippe etiam nequiflîmos feruos,quos fupplida non cor/ rexerunt,blandimenta corrigere: Si quos dominis fuis uerbera non fubmi/ ferint,beneficia fubmittut .Infantes quoc]^ Si omnes ferè paruulos cotuma/ ces,quos morigcros minx ac ferulæ no efficiut,interdu wävxjHs« atqj blan 14 ditixad obcdientiâ trahut. Vnde intclligere debemus nos ôi fcruisnequif fîmis nequiotes.ôi infipientibus paruulis ftukiores effe, quos nec quafi ma los feruos tormeca corrigut,nec quafi infantulos blandiméta côuertunt. Et quidê quéadmodu nullâ Romani nominis parte pœna correxerit,fatis, ut arbitroniâprobauimus.Supcreft ut quéadmodu nec muncra, nec blandi/ Muneu dà menta nos dei corrigât côprobemus.Munera autê dei Si blandiméta quæ blundimenta nam funtCquç fcilicet nifi pax noftta Si quies noftra.Ôi famulantes uotis ac uoluptatibus nofttis reru fecudaru trâquillitates. Aliquid ergo,quia res exi git,etiâ fpeciale dicamus. Igitquot; quoties in metu, in anguftijs, in periculis fu/ mus,eu aut ciuitates ab hoftibus obfiden^quot;, aut prouineix populatione ua/ ftant^, aut quibufeunq? rerum aduerfitatibus Reipub, membra cxduntur,

S 4. ÔC

LIBER

Si Opern cœlcftis manus uotis precamur, fi quo facræ mifcrationrs auxili’o aut feruatæurbes fuerint,aut Hnita populatio,aut hoftiles exercitus tnctus omnis dono diuinitatis ablatus, quid ftatitn poft hæc omnia fad/ musCcompenfare credo domino deo noftro,cultu, honore, reuerentia, be/ ncfida,quæ ab eo accepimus adnitimur. Hoc enim eft confequens, atc^ id Referenda ctiam ufus uitæ humanæ habet, ut referatur gratia fœneratoribus gratia/ grrftù rum , ôi recipiant uicem muherum munerantes : ita ergo nos forfitan faci/ ironifwf mus: atque humanis faltem cum deo noftro retributionibus agentes,cum ab co bona accepimus,bona reddimus: ad domos uidelicet ftatim domini cas currimus, corpora humi ftcmimus, mixtis cum fletu gaudijs fupplica/ mus Jlluftramus donarrjs facra Iimina,aras muneribus. ht quia iph dono illiusfcftifumus,templumquoqueipfiusuultu noftræ feftiuitatis indui/ mus:aut certe quod ei non minus eft,prioribus ex ipfo corde uitqs renun/ tiamus, operum bonorum uiótimas cædimus, ÔC pro gaudrjs nouis nouæ confêruationis hoftias immolamus. Omnibus denique immunditqs bei/ Ium fancftum indicimus. Ctrcorum infanias fugimus, fceditates theatrali/ um ludorum execramur. Vouemus domino nouam uitam,ÖC ad obtinen/ dam cius'perpetuo prote(ftioncm,nofmetipfos deo facrificamus.Cum hçc ergoquæ diximuspro recentibus beneficijsdei debeant fieri, uidcamus quæ fiant : ad ludos protinus curritur, ad infanias conuolatur, in theatris populus diffunditur,in circis plebs tota bacchatur. Ille nobis ad hoc bona præftat, ut boni fîmus : nos ediuerfo quoties bona accepimus, mala no/ ftra cumulamustille nos beneficrjs fuis uocat ad probitatem,nos ruimus in improbitatem : ille beneficrjs fuis prouocatad compundlionem, nos ruiz mus in diftolutionem:uocat ille ad caftitatem,nos ruimus in impuritatem, Præclarc uidelicet lacris muneribus refpondemus. Præclare dona eius uel agnofcimuSjUel honoramus, qui quantum ab co beneficfi accepimus, tan/ tum ei iniuriarum repenfamùs:aut iniuria dei hoc forte non eft, aut efte in/ dignior poftit,aut multis K magnis opus fit: fed inueterata in nobis malo/ rum omnium labe aliter iam non uitiofi efte non poftumus, nifi ut omni/ no no fîmus.Quæ in nobis rogo fpes bonæ frugis eftCQui ignorantia pec cant,errore agnico corriguntur. Qui religionis expertes commutauerunt (c lt;ftam,mutare incipiunt difciplinam,Poftrcmo,utdixi,qui aut abundantia nimia.aut fecuritate uitiantur, definunt efte perditi cum deftiterint elTe fe/ curi.Nos nec ignorantia labimur,nec religionis expertes fumus,nec profpc ritate rerum ac fecuritate corrumpimur.Omnia fiquide ediuerfo funt.Reli gionem nouimus,ignorantia no excufamur.Pacem diuitias prioru tem/ poru no habemus.Omnia quæ fùerant,aut ablata,aut immutata funt.fola Sola uitia cre täru uitia creuerutNihil nobis de pace Si profperitate priftina reliquu eft, «fr«»: nifi fola omnino crimina,quæ profperitate no efte feccrut. Vbi nancç funt antiquæ

ântiquæ Romanorum opes, amp;nbsp;dignitatesC Fortiflîmi quondam Romani eranc, nunc fine ui’ribus. Terrebant Romani ueteres, nos timemus: uedti/ galia illis foluebant populi barbarorum, nos uedtigales barbaris fumus» Vendunc nobis hoftcs lucis ufuram,tota admodum falus noftra commet cium eft.O infelicitates noftrç,ad quid deuenimusCSCpro hoc gracias bat baris agimus, à quibus nos ipfos precio comparamus. Quid poteft efle nobis uel abieôtius uel miferius: ôi uiuere nos poft ifta credimus, quibus uita fie conftat7 Infuper etiam ridiculos ipfi nos facimus, aurum quod pen dimus, muncra uocatnus. Dicimus donum efte quod precium eft,ôi qui/ dem prccium conditionis duriflîmæ ac miferrimæ. Omnes quippe capti/ ui cum femel redempti fuerint, libertate potiuntur : nos femper redimi/ mur, ôi nunquam liberi fumus, Illorum more dominorum nobifeum bar siwite bari agunt, qui mancipia obfequijs fuis non neceftaria mercedibus pro/ merendis locant. Similiter enim non unquam ab hac fumus liberi fun/ étione quam pendimus. Ad hoc quippe mercedes iugiter foluimus, ut fiz ne ceflatione foluamus.

S AL V I ANI MASsYLIENSIS EPISCOPI DE VERO I V D I C I O ET PROVIDENTIA DEI, LIBER SEPTIMVS.

VM autemdeinfirmitateacmiferiaRomanorunonz nulla dixerim,contraria forfitan negocio quod nuc agi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s

mus dixifte uidebimur. Scio enim poffe hoc loco fubrj ci,Hine maxime probari,quod non rcfpiciat humanas res deus: quia cum Romani quondam pagani amp;nbsp;uice/ ____ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri nt,ôi regnauerint,nunc Chrift iani ôC uincantur.K fer. niant. Sufticere quidem ad confutationem obieólionis iftius poterant il/ la, quæ dudum de cunótis ferè paganis gentibus dióta funt : id eft magis peccare eos qui feientes negligant legem dci,quam qui non faciunt nefeien tes. Sed tarnen fi deus annuit, cum ad earn negocrj partem acceflerimus, ut de uctcribus Romanis aliqua dicantur.euidcnter diuino munere appro babimus, tarn iuftum tunc erga illos fuifle domini fauorem,quam nunc er ga nos iuftam feueritatem. Et tam dignum illud fuifle, quod Romanos tunc deus auxilio fuo extulit, quam nuc dignum effe quod puniuntur. At/ que utinam pœna ipfa prodeflet .Illud grauius ac luóluofius multo, quod poft pœnam nulla correótio eft. Curare nos uult caftigationibus fuis do/ po^ poemn minus,fed curam non remédia fequuntur. Quid hoc mali eft C iumenta ac pecudes feólione curantur. Et putrefaóta mulorum, afinorum, porcorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..

uifcera,cum adufta cauterijs fuerint,munus medicæ aduftionis agnofeunt, ftatimcj!

LIBER

, : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftatitncp ubi aut cremata,aut defedla fticrit uidaforum corporum labcs, in ‘

locum dcmortuæ carnis uiua fuccedit. Nos öi urimur, ÖC iccamur : fed nec ferri deiedione nec cauteriorum aduftione fanamun immo quod eft gra/ uius ,cura ipia détériorés fumus. Et ideo non fruftra nobis euenit, quod euenire pecudibus 8i iumentis folct, quæ irremediabiles morbos ferunr. Nam in omnibus partibus mundi quia curis medicantibus non corrigi-’ mur,mortc atque occifione finimur. Ecce enim,ut non repetam, qux mub to ante iam dixi, hoc ipium quäle eft quod paulo ante memoraui, fciliceC quia 8i miferi pariter öi luxuriofi fumusC Efto enim fintuitia ifta fclicium, quamuis nemo quidem probrofus poflit efle SC felix ; quia ubi non eft ue^ verttfeUci/ ra honeftas, non eft ucra félicitas. Sed modo, ut (upra dixi, efto fint ub tia ifta felicium, amp;nbsp;longe flagitiofius laborauerunt ad exacerbandum. An forte falfum eft, SC odiofe potius, quam uerc ifta dicunturC Non oraz toria probatione qua uti alr| in caufis folent, ut producam quofeunque ad probandum aut paucos, aut extraneos, aut minus idoncos teftes : ipfos interrogemus à quibus alt;fta funt : falfum fit quod diximus,fi negarint : faz tenturcciam, Ec quidem quod eftgrauiusfic fatentur,utinipfa confefz fione non dolcant : idem enim nunc eft animus in fatentibus, qui in agenz tibus fuit.Sicuttune nonpuduit ftagitia committcre,fic nunc omnino non pccnitet flagitiofa feciffe. Exceptis tarnen perpaucis ferme fanótis atz

• 1 que infignibus uiris, qui, ut quidam de numero ipforum ait: Sparfis rede Hfwiffifbz» tnerunt crimina nummis.Exceptis,inquam,his quos loquor, utrque ctiam rx Poeu ^uo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;generali admodum colluuione uitiorum,rcótc minorum chmiz

num reos fuiftc credimus, qui corrigi à diuinitate meruerunt. Non peniz tùs enim dominum lædit fuum, cui propitiatio referuatur. Ec quid pluraî' puto quod femper SC in ipfo errore refpexerit, à quo hoc obtinerc potuit, ne diucius erratet. Cæteri autem ÔC plurimi ferme ac nobiliflimi, propc idem omnes : unus gurges, omnium gula ; penêunum lupanar,omnium Lu^narid uita. Et quid dicam de lupanaribus Cminoris ctiam criminis lupanar puz to .Mcrctriccs enim quæ illic funt, feedus connubiale non norunt, ac per hoc non maculant quod ignorant. Impudicitiæ enim piaculo funt obnoz 3çiæ,fcd rcacutarnenadultcrrj nontenentur, Adde huiequodöi pauca ferme funt lupanaria, ÔC pauex qux inhis uitam infelicifiimam uiuunr, Pamnaueremerctrices apud Aquitanos:atubi eaciuitas in locupletiftiz ma ac nobiliflima fui parte non quafi lupanar fuit C Quis poten turn ac diz uitum non in luto libidinis uixit C Quisnon fe barathro fordidiftimx colz luuionis immerfit C Quis coniugi) fidem reddidit f immo quantum ad

• X pafïiuitatcm libidinis pcrtinct,quis non coniugem in numerum ancillaz rum rcdegitCôCad hoc uencrabilis connubrj facramenta dciecit, ut nufz U in domo ciusuilior uidcreturinmaritali Jcfpcdione, quàm quæerat princeps

septi-mvs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4x

priiiceps matnmonq dignitate. Cogi’tat forte ah'qüts non ka ad plenum effe ut loquor.habuifTe enim illic matresfamilias lus fuum, ÔC dominarum honorem potcftatemcptenuifle.Verum eft, habuerunt quidem multæ in tegrum ius dominq, fed nulla ferme impollutum ius matrimontj : amp;nbsp;nos modo non quærimus quæ mulierum poteftas, fed quàm uirorum corru/ pta fuerit difciplina.Quamuis nec poteftatem quidem illic matresfamilias integram habuifte dicam, quia quæcunq? ius connubq inuiolatum ac fab uum non habet,nec dominium faluum habet.Haud multum enim matro na abeft à uilitate feruarum, ubi paterfamilias ancillaru maritus eft. Quis autem Aquitanorum diuitum non hoc fuit, quem non fibi ancillæimpu/ diciftîmæ, aut adulterum, aut maritum iure dixerunt C Equi enim emifta/ uiere,^ ri], ut propheta ait, in fœminas faôti funt, Vnufquifque enim ad uxores proximi fui irruebat:atque illi de quibushæc fcripta Iegimus,Ôi minore for tafte crimine, Ô2 minore, ut reor, numero criminum ac paftîuitate peccaz bant.Hi autem uere ut cmiflarf) equi non ad paucas tantum, fed pene ad Emiffurij omnes uernulas fuas,id eft ad greges proprios irruebant,ôi in morcm eo/ q«» rum pecudum,qui mariti gregum appellantur, feruidæ libidinis debaccha $ tionc graffantes,in quamcunque eos primum fœminam ardens impudiciz tiæ furor traxerat, irruebant. Hic iam quæro à fapientibus, cum hæc ita ef/ fent,quales putentfuifte illic familias,ubi taies étant patresfamiliasCQuan ta feruorum illic corruptela, ubi dominorum tanta corruptio C Morbido uioriiduM enim capite,nil fanum eftmeque ullum omnino membrum officio fuo fun gitur,ubi quod eft principale no conftat.In domo autem fua pacis ôi opuz icntiæ fecuritas.Cur quæfo illic funt,ubi iam nulla pax, ubi nulla fecuritas. în omni enim ferme urbe Romana,pax Ä fecuritas non funt. Cur fola uiz tia tantum perdurant C* quis rogo ferre poffit in homine egeftuofo effe laz fciuiam'^ Criminolîor quippe eft luxuriofa paupertas, Si maioris eft inuiz Luxuriofit diæ mifer nugator. Quis captiuitatem expeôtans de circo cogitât C Quis metuit mortem,ÔC irridetCNos Si in metu captiuitatis ludimus, SC pofiti in mortis timoré ridemus.Sardonicis quodammodo herbis omnem Romaz 4 num populum putes faturatum. Moritur Si hdet, Si ideo in omnibus ferè R'f«« sardo partibusmundirifus noftros lachrymæ confequuntur : ac ucnit ctiam in , præfenti fuper nos illud domini noftri dilt;ftum:Væ uobis qui ridctis,quoz niam flebitis. Scd forfitan cum deludicris ac fœditatibus publicis diutiffiz tw me dixerimus, in hoc tantum détériorés effe nos putes barbaris, quia illi hæc non agunt, nos agimus, cæterum ipfo carnalis libidinis fcelere Ôi forz nicationisfuneftæcœno no ita pollui.Comparemus,fi placet,cçteris natio nibusetiam in hac parte Romanos:ô£ quidem ncfcio an ullis redlius copa rentur.cp his quos deus in medio Reip, fuæ poiîtos,poffeffores fecit ac do minos foil effe Romani. Vnde quâuis nihil difputaride iudicio dci poffit.

tarnen

LIBER

tarnen cum ablatam nobis iuris noflri optimum partem barban's dedcrit, uideamus an id quod nobis tulic Si illis tradidit, iullo ludicio tradidiiîc ui/ 5 deatur. Ncmini dubium eft Aquitanosomnes populosmcdullamfcrèo/ mnium Galliarum.ôi uber totius fœcunditatis habuifte: nee foium foccun/ ditaciSjfed quæ præponi interdum fœcunditati folcnt,uoluptatis, iocundi/ tatis.pukhntudinis: adeo illic oranis admodum regio aut intertexta uine/ is,aut Horulcnta pratis,aut diftindla culturis, aut confita pomis, aut amœ/ nata lucis, aut irrigata fontibus, aut interfufa fluminibus, aut circundata meflibus fuit: ut uere poftefTores Si domini terræ illius, non tarn fob irtiuS lt;nbsp;portionem, quàm paradifi imaginem pofledifte uideantur. Quid ergo poft ifta omnia^ofticiofiores abfqj dubio deo eftc debuerant.quos fpccia/ liter deus abudantiftimabcneficiorum fuorum dote ditauerat.Quid cnim reclius aut quid dignius, quàm ut quibus per munera fua dominus quafi fpecialiter uidebatur placere uoluifte, rjdem quoq? fpecialius domino cultu acreligione placuiflentfpræfcrtim cum à nobis deusinil onerofum,nil gra/ ue exigat. Non enim nos ad aratra, aut ad ligones uocat, non ad feinden/ das cerras,necp ad uincas paftinandas,non denique ilia exigit à fuis feruis Mitth.it nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exigimus à noftns.Quid nanqj aitC Venice ad me omnes,qui la/

boratis Si onerati eftis, ÔC ego reficiam uos. Tollite iugum meu fuperuos. Si difcitc a me, quia mitis fum, Si humilis corde, Si inuenietis requiem ani/ mabus ueftris. Iugum enim meum fuaue, onusmeum Icue. Non ergo nos ad laborem uocat dominus, fed ad refetftionem. Quid nanep à nobis cxigic,quid præftari fibi à nobis iubct,nin fblam tantummodo fidcm,cafti tacem,humilitatem,fobrictatcm,mifericordiam,fan(ftitatemfquæuticp o/ mnia non onerant nos,fed ornannnec foium hoc, fed adco uitam prarfen/ tem ornant,uc futuram plusornare pofTint.O pium,ó inxftimabilis miie/ ricordiç dominum,qui ad hoc nobis in præfcnti rcligionis munera tribuit, ut ipfa in nobis poftca quç nuc dat munera munerctur.Talcs igitur etiam omnes abfcç dubio Aquitani eftc debuerant. Et quidem, ut diximus, fpe/ cialius tales,quia fpecialia dei munera pofTidcbat. Et quid poft hçc omnia, quid fccutum eft C quid,nili cundta qua: diuerfa funt C in omnibus quippe Gallqs ficut diuitqs primi fucre,fic uitijs. Nufquam cnim improbior uolu/ ptas.nufquam inquinatior uica,nufquam corruptior difciplina. Hane pro muneribus facris dederunt domino rctributionem : ut inquantum cos be/ nefieijs fuis file ad fe illcxerat ad propitiandum, intantum illi ab co recede/ rent. Dominus quafl corporis fui caput eft, SS uita ciuscundis quafi nor/ ma uiucndi.Pcftimumcp eft hoc in hoc ncgocio,quod libcntius omnes de tcriora fedantunôC facilius mala inftitutio damnat bonos, bona emen/ dat malos. Porro autem cum etiam boni arque honefti parresfamilias fa/ mulos bonos facerenon poftint,quantam illic putamus fuiflê labem fami liarum.

septimvs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4J

harum.ubi do mini crant impuritatis exemplurnCQuamuis nó cxemplutn illic tantummodo fuerit,fed uis ac neceflïtas quxdam: quia parère impudi ciflïmis dominis famulç cogebancur inuitæiSÎ libido dominantium.necefz' fitas fubicótarum erat.Èx quo intelligi poteft,quantum cœnum impudtca rum fordiu fuerit, ubi fub impuriffimisdominis caftas cffe ctiamfi uoluip fent fœminas non licebat. Sed uidclicct difficile hoc probari poteft.ôC nub ia omnino extant præteritarum turpitudinum flagitiorumtp ueftigia, Ec/ ce etiam nunc multi ex cis licet patria careant, amp;nbsp;in comparatione præteri/ tarum opum pauperes uiuant, peiorcs fermé (untquàm fuerunt. Peiores autem non uno modo,quia etfi eadem faciunt quç ante faciebant.hoc ipfo tarnen détériorés funt quia à fcelcre non ceflantSiquidem facinoraeorum etfi maiora non funt,attamen plura funt : ac per hoc etfi criminum nouira/ te non crefcunt,pluralitate cumulantur. Adde autem quod hæc,utdixi,fà/ ciunt iam fenes, adde quod pauperes. Vtruneg enim fccleris augmentum eft : minus fiquidem prodigiofum eft peccare iuuenes, peccare locupletes. Quae autem in ijs fpes aut remedium eft,qui ab ufitata impuritatc,nec mi fcriarum egeftate, nec uitæ extremitate rcuocantur C Efto enim quofdam aut ftulta præfumptio longæ uitæ, aut fpes quandoc^ agendæ pœniten/ tiæ confoletur: nonne nouum hoc monftri genus eft, efte aliquos etiam in morte uitiofos C Quæ cum ita fint, nunquid eft aliquid'quod did amplius poftitCSed adhuc tame addamus,fcilicet quod multi hæcagunthodie cti/ am inter hoftes fiti,ôi quotidiano diferimine ac timoré captiui.Cumq^ ob impuriftimam uitam traditi à dco barbaris fuerint,impuritaces tame ipfas etiam inter barbaros non relinquunt.Sed tales forte hoftes funt inter quos agunt, ut eos ifta dclcótent, amp;nbsp;offendantur grauiffime, fi cum impudici fint.uidcant caftos efte Romanos:quod fi ita eftet,ncquaquam tarnen face re nos improbos improbitas deberet aliéna : quia qucmlibet hominu ma/ gis fibi præftare conuenit ut fit bonus, quàm alteri ut fit malus : Si plus id laborandum eft ut placeamus deo per honeftatem, quàm ut hominibuS per impuritatem: ac perinde etiam fi inter impudicos quis barbaros uiuat, magis tarnen pudicitiam amet, fiquidem quæ fibi expedit, quàm impudi/ citiam,qux impuris hoftibus placet » Sed quid accidit infuper ad mala no/ ftraClnter pudicos barbaros impudici fumus. Plus adhuc dico, offendun/ inter pudicot tur barbari ipfi impuritatibus noftris. Efte inter Gothos non licet fcortato bdriaros im/ rem Gothum, foli inter eos præiudicio nationis ac nominis permittuntur impuri efte Romani.Et quæ nobis rogo fpes ante dcum cftCimpudicitiam nos diligimus, Gothi execrantur:puritatem nosfugimus.illi amant: forni/ catio apud illos crimen atq; diferimen eft,apud nos decus.Et putamus nos ante dcum pofte confiftcreC Putamus nos pofte faluos efte,quando omne impuritatis fcelus.omnis impudicitiæ turpitudo à Romanis admittitur.ô:

h à bar/

LIBER

à barbans uindicaturC Hic nunc illos requîro, qui meli'ores nos putant cfle quàm barbares.Dicant quid horum uel paucillîmi Gothi faciût, uel quid non horura Romani omnes,uel penè omnestÔC miramur.fi terrç uel Aqui tanorum,uel noftrum omnium à deo barbaris datæ funneum ea quæ Ro/ mani pollucrât fornicatione.nuc mundenc barbari caftitate. Sed forte hoc in Aquitanicis tantumitranfeamus etiam ad alias mundi partes, ne de fo/ HifpMiit lis tantummodo Gallis dixilïe uideamur. Quid HifpaniasÇ' nonne uel ea/ dem,uel maiora forfîtan uitia perdideruntC Quas quidem coeleftis ira etia fi alijs quibuslibet barbaris tradidiffet, digna tarnen flagitiorum tormenz ta tolerauerunt puritatis inimici.Sed accelîît hoc ad manifeftandâ illic imz VtMtidaU pudentiæ damnationem.ut Vuandalis potiflimum, id eft publicis barba* ris traderentur. Dupliciter in ilia Hifpanorum captiuitate deus oftendere uoluit,quantum Si odiftet acrius libidinem. Si diligeret caftitatem ,cum SC Vuandalos ob folam maxime pudicitiam illis fuperponeret, ôi Hifpanos ob folam uel maxime impudicitiam fubiugaret.Quid enimCNunquid no erant in omni orbe terrarum barbari forriores,quibus Hilpaniæ traderen/ turCmulti abfcç dubiojmo ni fallor, omnes. Sed ideo ille infirmiftimis ho No» uîres un ftibus cuntfta tradidit,ut oftenderet fcilicet no uires ualerc,fed caufam: nez lere, [cd cdu/ quc nos tunc ignauiflimorum quorundam boftium fortitudine obrui, fed fola uitiorum noftrorû impuritate fuperari : ut uere in nos uenerit didlum illud,quod ait ad ludæos dominus:Secundum immunditias fuas Si. fecun dum iniquitates fuas feci tllis.ôi auerti faciem mcam ab eis.Et alibi ad genz DcMtis tem ipfam:Adducet dominus fuper te gentem de longinquo,d^ ungulis.in quit, equorum fuorum omnes plateas conculcabunt. Si populum tuû glaz dio interfident. Compléta ergo in nos funt omnia quæ ait fermodiuinus. Si iura uerborum cœleftium luit pœna cunôtorum: fed tarnen cura orancs ferc barbaræ gentes Romanum fanguinem biberint,omnesuifeera noz ftra lacerauerint, quid eft quod deus nofter maximas Reipub. opes Si loz cupletiftîmos Romani nominis populos in iuspotiftîmum ignauiftiraoru quorundam hoftium deditC' Quid, nifi ut cognofeeremus fcilicetquod fuz pra dixi,meritorum hoc fuifle, non uirium:utq; ipfum quoc^ hoc nobis in confufionem caderet ac pœnam, quod ignauiftimis traderemur : Si uel fie - ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plagam cœleftis manus agnofceremus,quia nos non fortifrimi,fed ignauif

fimi fubiugarét.Sic euidêter deus intelligi uoluit, magna opera fepe patra ri per paucos. Ira per infirmos res arta eft, ne opus cœleftis dexteræ uirtuz rMdtci* 4 Pt 9 aflîgnetur humanæ,fed diuinæ:fiquidem Si dux Sifara,quem Hebræus timebat exercitus,à muliere proftratus eft. Et Abimelech ciuitatum expuz gnatorem fœminea manus perculit, ôiferratæ Aftyriorum acies uidua oplt; i.Rpg.io tulante ceciderunt. Et ne de folis fœminis tantum loquar.Benadab regem Syriæ, cui præter innumera populi fui milia,^ triginta duo reges, cxcrciz tusé]^

SEPTIMVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44

tusc^ eiufdcm’numcriferuiebant, nonne ideo à pancis, principum pedifle viUoritt quis dominus uinci uoluit,uc qui effet autor talis uiôtoriæ nofccicturCCon tra Madianitas quoque.qui, ut liber ludicum refert, inftar locuftarum curl dta compleuerant; Gcdçon iubetur pugnare cum paucis, non quia plurcs in exercitu non habcret, fed uetatur multos ad bcllum duccre, ne multitu?

do fibi poffit aliquid de uicfforia ufurpare.Vnde cum triginta milia arma/ torum congrcgalfet.fic ad eum dominus locutus eft: Multus eft tecum po pulus,ncc tradctur Madian in manus eius.Et quid pofteaC homini aduerz fum innumera barbarorum milia pugnaturo CGC tantum uiros reliz quit.ln cam quippe cxiguitatcm redigi agmen militum iuffiuutfibi de pa trato diuinitus belli opcre paucitas ufurpare nihil poffct : dcniquc cur hoe dominus faceret.ita ipfc euidentiftime declarauit,dicens:Ne glorieturconz ibidem tra me Ifraël Si dicat,uiribus meis liberatus fum. Audiant, inquam, hoe o^ Audiant im/ mnes improbi,audiantomnes præfumptuofi.audiant præpotentcs, audiz ant cundti quid deus dicit: Ne glorietur, inquit, contra me Ifraél , Ä dicatt Meis uiribus liberatus fum. Audiant,inquam,omnes contraria Si bUfphc ma iaótanres, audiant hæc fpem fuam in hominc ponentes, loqui uniuerz fos aduerlum (e deus dicit, qui liberari fe uiribus fuis pofte præfumunt» Quis autem eft Romanorum non ita dicens C Quis eft non ita fcntiensC Quis noftræ partis non propc iugiter in hac parte blafphcmat C Nullas cftë iam Reipub. uircs, omnium confeientia eft, ôC ne fie quidem agnofeiz mus.cuius hoc bcncfîcrjs.quod adhuc uiuimus,dcbeamus. Siquâdo enim ow»m deo nobis profpcri aliquid præter fpcm noftram Si meritum deus tribuit,alius funt dcce^u afferibit hoc fortuna:,alius euentui,alius ordinationi ducum, alius confilio, alius magiftro, alius patrocinio, nullus deo. Et miramur fi nobis cœlcftis manus aliqua non præftet, cui quicquid præftiterit derogamus. Quid enim aliud facimus.cum bona quæ præftat, nos uel cuentibus cafuum.ucl uirtutibus ducum, uel quibufeunque alrjs rebus friuolis deputamusC Hoc enim modo Si terris nos oportet gratias agere quod fruges annuas metiz mus, Si uincis quod uindemiamus, Si mari quod pifccs capimus, amp;nbsp;fyluis quod ligna cædimus, Si ouibus quod uefte tegimur, amp;nbsp;pccudibuscætcris quod carne faturamur. Nam quæ ratio eft, ut ei pro muncribus alijs grati effe uelimus,cui maximorum bcneficiorum gratiam derogamusCAut quis contentus eft homo noftræ conditionis, ut ci quis acceptum référât, cui de donis fuis detraxerit fummaC ItaôC nos licet deo in nullo digne gratias agamus, parum tarnen erat fi pro his tantummodo grati effe uellemus, quæ ad ufum uiucndi dédit: Cur hanc gratiam tollimus, quod nos in an/ guftqs iuuat,ôi in periculis libérât, Si in medio barbararum gentium fuos iugi proteólione conferuat^At non ita Gothi, non ita Vuandali, malis liz cet dodtoribus inftituti,meliores tarnen in hac parce quàm noftri. Offen/-

ht di

LIBER

veritlt;(t di quofdam quamuts fufpkor hisquæ diximüs;fed quia ueritas magtsi quàin offenfîo cogitanda eft, dicam fæpe dicam : non ita Gothi, non ita Vuandak, qui ôi in dilcrimine pofiti opem à deo poftulant, ÔC profpe/ ritatisfuæ munus diuiftis nominibus appellant. Denique probauithoc bello proximo infelicitas npftra. Cum enim Gothi metucrunt, præfum/ pfîmus nos : nos in uiribus fpem ponere, illi in deo : cum pax ab ilKs pagt; npifcopi ftularctur, à nobis negarctur ; illi cpifcopos mitterent, nos repelleremus? illi ctiam in alienis facerdotibus deum honorarent ,nos etiam in noftris contemneremus ; prout adus utriufque partis, ita Si rerum terminus fuit,' Illis data eft in fummo timoré palma, nobis in fumma elatione confuiîo,’ Vere ÔC in nobis tue Si in illis euidenter probatum fuit illud domini noftri Liffic 14 didum, Quoniam qui fe exaltat humiliabitur, Si qui fe humiliât exalta/ ' bitur. Illisenimexaltatiodataeft prohumilitate,nobis proelationede/ iedtio, Nanque agnouit hoc ille dux noftræ partis, qui eandem urbem hoftium quam eodem die uidorem fe intraturum effe præfumpiît, ca/ Pro««Tt,i(S ptiûus intrauit. Probauit fcilicet quod propheta dixit, quia non eft ho/ O- XQ ’ minis uita cius, nec uiri eft ut ambulet Si dirigat greftus fuos. Nam quia uiam fuam iuris fui exiftimauit, nec greftum diredionis habuit,nec ui/ pfaî 106 falutis inuenit. Effufa eft ut legimus, abiedio (ùper principem, fe/ dudus eft in inuio, ôi non in uia : ôi ad nihilum dedudus eft, uelut aqua decurrens : in quo quidem præter ipfam rerum infclicitatera præfensiu/ dicium dei patuit.ut quicquid fadurum fe ufurparat pateretur. Nam quia fine diuinitatis auxilio ac dei dudu capiendum à fe hoftem credidit, ipfe captus eft : confi'lfj ac fapientiæ fummam ufurpauit, ignominiam te/ meritatis incurrit ; uincula quæ alfjs parauit, ipfe fuftinuit, Et quod ro/ go euidentius dei indicium effe potuit, quàm ut habens prædatoris fidu/ ciam, præda fieret : triumphum præfumens, triumphus effet, circunda/ retur, corriperetur, alligaretur, retorta brachia tergo gereret, manus quaS bcllicofas putabat, uindtas uideret. Pucrorum ac mulicrum fpcdaculum fieret, illudentes fibi barbaros cernerct, irrifionem fèxuspromifcui fufti/ neret : Si qui maximum habuerat fupercilium fortis uiri, mortem fubiret ignaui: atque utinam hoc ipfum breue remedium malorum effet, non diti turna toleratio.Ille autem,quantum ad pœnarum longitudinem pertinet, longo tempore Si diuturna in ergaftulo barbarorum tabe confumptus, in hanc miferiam redadus eft, ut quod plerunque homines etiam pœniS 7 ipfis grauius atque acerbius putant ,in miferationem hoftium deuenirer.

Et hoc cur abfque dubio, nifi quia, ut iam dixi, illi deo humilcs, nos re/ belles ; illi crediderunt in manu dei efte uidoriam, nos in manu noftra, immo in facrilega atque impia, quod eft peins nocentiusqûe quàm natf/ ua. Denique ipfe rex hoftium, quantum resprodidit ac probauit, ufquû

s E I* T I M V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4$

ad dicm pugnæ ftratus cilido prcccs fiiditj ante bcllum in orationc l’acuit* ad bcllum de oratione furrexit, Priufquàm pugnam manu capefTercufup/ plicacione pugnauit,ôd ideo fi'dens proceflît ad pugnam, quia iam meruez ~i rat in oratione uiéloriam. Non dilïimiliter autem illud etiam apud Vuan dalos,ad quos cum in qs parribus fîtos noftra pars pergeret, tantam^ ad debellandos eos præfumptionis fîduciam ferret, quantam etiam proxime nbsp;nbsp;nbsp;,

ad Gothos,pari lupcrbiæ.pari faflus exitu corrucrunt. Vcnit^ iuper exer citum noftrum prophctæ didlum i Obruet dominus confîdentiam tuam, Hierc.t £iC nihil habebis profpcrum. Confîdcbamus enim in (àpientia noftra ÔC fortitudinc,contra dei mandata dicentis: Non glorietur fapiens in fapienz cr 9 tia fua,nec fortis in fortitudine fuadcd in hoc glorietur qui gloriatur.fcire amp;nbsp;hofte me quia ego fum dominus. Non immerito itaque metu numinis ad mcliora fc illi fublîdia contulerc quàm noftri: nam cum armis nos atcp auz xilqs fuperbiremus, à parte hoftium nobis liber diuinæ legis occurrit. Ad hanc enim præcipue opem timor ÔJ perturbatio tunc Vuandala confugit, ut feriem nobis cceleftis cloquq opponeret, aduerfum aduenicntes ora referaret.Hic nunc requiro, quis hoc unquam è noftris partibus fecerit.aut quis non irrifus fuerit fi putaftet efle faciendum, irrifus utique, ficut à noz Itns omnia ferme religiolà ridentur. Et ideo quid prodeffe nobis præroga prgfogitiud tiua ilia rcligiofi nominis poteft, quod nos catholicos efle dicimus.quod fi religifl/î no/ deles efte iatftamus : quod Gothos ac Vuandalos hxretici nominis comz probatione defpicimus.cum ipfi hæretica prauitatc uiuamus. Itaqj redfiflî me nobis dicitur illud quod ludæis in lege fidentibus dixit fermo diuinus: Quomodo dicitis.fapicntes fumus,ÔC lex domini nobifcum eftC Nolitea'nz uiere.3 quit.confidere in ucrbis mcndacf),dicentes,templum domini,templum do cr 7 mini.templum domini eft:quoniam fi benedixeritis uias ueftras ôi ftudia ueftra,ucaducna:,6C populo,uiduæ non feceritis calumniam,nec fanguiz nem innocentum effuderitis in loco hoc, Habitabo uobifcum in loco ifto à fcculo ufcp in fcculum.Quo uticç oftcnditur,quod fi ifta non facimus.fuz perflua nobis catholici nominispræfumptione plaudamus,ubi dei iuge iu dicium eft.Illi crcfcunt quotidie.nos decrefcimusulli profîciunt, nos dcpraz uamunilli florcfcut,nos arefcimus.ut uere in nos ucniat dicftura illud quod de Saul ac Dauid ait fermo diuinusiquia Dauid erat profîciens, amp;nbsp;(èmper x.Rcg.j feipfo robuftior.domus autem Sauldecrefcésquotidiefluftuseft enim, ut propheta ait, iuftuseft dominus,K reôlum iudiciu fuum.Iudicamur itaq; Ppl.n8 etiâ præfcnte iudicio à deo,ÔC ideo excitata eft in perniciem noftra ac dede eus gens ignauiffima.quæde loco in locum pcrgens.de orbe in orbe tranfi ens.uniucrfa uaftaret.Ac primum de folo patrio effufa eft in Gcrmaniam Gfr«4»ilt;» primam,nomine barbaram.ditione Romanara,poft cuius exitium primu • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h J arfit

'O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L I B E R' :

/arfit regio Belgarùm,dcindc opes Aquitanorum luxSrfantfum. Et pofte# quid fuit totum Africa: territorium, quam domus una uitiorum, aheno it' EvcJr.14 li fimilis,de quo propheta dicit : Væ ciuitati fanguinum, ollæ cuius rubigd in ca cft,ói rubigo eius non cxiuit de ca. Ciuitaccm.ut uidemus, aheno, 0£ iniquitatem fanguini comparauit, ut intelligamus fcilicet fi'c eflc in ciuitate KST nbsp;nbsp;populi iniquitatem,(ïcut in ahenofanguinébullientcm . Nondiftimileeft

autem huic illud facri fermonisi faóli funt mihi domus Ifrael commixti o/ mnes æramento,amp; ferroÄ ftagno,Si plumbo, amp;nbsp;in medio argentum per? mixtum eft.Propterca (ïc dicit hæc dominus deus: Pro eo quod fad:i eftis omnes in permixtionem unam.conflabo uos ÔC infufflabo uos in igne irç, Tgt;iuerßtds Diffimillima inter fe genera mctallorû facer fermo memorauit, Et quomd wfttfHor«/» Jo in codem conflatorio res diucrfæ conflanturCfcilicet quod in diuerfitarf bus mctallorura diftimilitudo hominum defignatur. Et ideo ctiam argen? turn,id eft nobilioris materiæ metallum fjfdem ignibus datur,quia nature nobilioris ingenium uita dégénérante damnatur, Sicut ctiam de principe Tyri dixifte Icgimus deum per prophetam:Fik hominis accipe lamentum fuper principcm Tyri,Si die ilIi:Hæc dicit dominus deus, tu conßgnatio ß? militudinis,ôi corona decorisin delitrjsparadifi fuifti:omnem lapidcm pre ciofum indutus es,Sardonicem,Si Topa2ium,0i Smaragdum. Et iterumî O' x8 Argcnto,inquit,Siauro implefti thefaurostuos,àmultitudinencgociatio? nis implefti promptuaria tua. Qua: omnia nunquid non talia funt, ut uel Africadiui fpecialiter de Africis didta uideantur : ubi cnim maiores thefauri, ubi ma? ior negociatio,ubi promptuaria plenioraCAuro, inquitu'mplefti theiauros tuos à multitudine negociationis tuæ. Ego puto adco diuitem quondam - Afficam fuifte,ut mihi copia negociationis fuæ no fuos tantum, fed ctiam mundi thefauros uideatur implefte. Et quid poft hæc C Exaltatum eft,in? quit,cor tuum in decore tuo,propter multitudinem peccatorum tuorum in terram tc proieci.Quomodo Ahicanæ potentiæ amp;nbsp;hoc competit, aut quo? modo proieóta efte uidetur in terramC Quomodo,niß quando amifit po? tentiæ ucteris altitudinem, quaß cœleftem perdidit dignitatem. Et edit? cam,inquit,ignem de medio tui, hie te deuorabit. Quid hac re uerius C de media quippe eorum iniquitatc ignis pcccatiexijt, qui felicitatem prioris temporis deuorauit.Et omnes,inquit, qui te nouerunt inter nationcs, con? triftabuntur fuper te.Conucnire illis hoc non putemus, fi non euerfio Affi lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cani foli,iu(ftus eft generis humani. Perditio, inquit, fadus es, SC non eris

ampliusinæternum.Inperditionem illic iamdcdudla omnia fan's con? ftat. Supereft ne malorum præfentium pœnas ctiam a:terna continuatio i. . gt;nbsp;• confequatur : non patitur hoc autem pro affedtu fuæ mifericordiæ deus»

Nam quâtum admcritiim noftrorum criminum pertinc^ita fe res habch utpati

SEP-TIMVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^

tit pari pofleiii’Jcatùr. Quid cntm piaculorum eft rton illic fempcradmiG, fumCne de omnibus dicam, quia amp;nbsp;enormia ferè funt, ôi fciri ÔC dici tanta tio poflunude fola uel maxime obfcœnitate impuritatum loquonK quod eft grauiuSjCKrilegiorum.Prçtcrmitto in aliquo rabiem cupiditatis.uitium totius generis humani. Prætereo auaritiæ inhumanitatem, quod propriu eft Romanorum penè omnium malum , Relinquatur ebrietas, nobilibus ignobilibusc^ communis. Taceatur fuperbia SC tumor, tarn peculiare hoc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

diuitum rcgnu eft.ut aliquid foriïtan de iure fuo fe purent pcrdere, ß bine fibi alius quicquam uoluerit uendicare. Tranfeatur denique prope omne fraudum, falfitatum, pcriuriorum nephas, nulla unquam his malis Ro/ mana ciuitas caruit, fed fpccialius hoc fcelus Afroru omnium fuiu Nam fi/ simile cut in fentinam profundæ nauis colluuiones omnium fordium : ßc in mo/ res eorum, quafi ex omni mundo, uitia fluxerut. Nullam enim improbita tern fcio quæ illic non redundauerit,cum utic^ etiam paganæ ac ferinægcti tcs.ctß habcant fpecialiter mala propria, non eft tarnen in his hoc corpus omnium.t Galliaru,fed paulatim id ipfum tarnen,utdum pars clade cædi 'tur,pars exemplo emendetur. Sed ubi apud nos emendatio,aut quæ pars Romani orbis,quamuis afflidta corrigitutÇ’Omnes enim,ut legimus, dccli naucrunt,ßmul inutiles faóli funt.Et ideo propheta clamat ad deum, Si. di citîPercuflîfti eos,ôi non doluerunt:attriuifti eos, ôi renuerunt accipere diz niere,$^ fciplinam. Indurauerunt facies fuas fuper petram, Si noluerunt reuerti. Quàm uere autem etiam in nos hoc cadat,res ipfa indicate Vaftata eft din Gallia, ergo emendata eft cum uicina eflet Hifpania. Necimmerito,quia nullus erat omnino timor, nulla correólio, flammis quibus arferant Gal* nbsp;nbsp;. '

li,Hifpani ardcre cœpcrunt.In quo illud eft, ut fupra dixi, fceleratiftimutn ’ ' Si grauiflimum : quod cum arferint,ut ita dicam, membra hominum pee/ catorum.curata non funt uitia pcccantium. Et ideo compulfus eft criminiz bus noftris deus, ut hoftiles plagas de loco in locum, de orbe in orbem fpargcret.Si cxcitatas pcnc ab ukimis terræ finibus gentes etiam trans ma re mittetet, quæ Afrorum fcelera punirent. Quid enim Nunquid abduz ôtæ à folo patrio degere intra Gallias non potuerant C aut ne degerenr, quem timebant, cum illæfæ à nobis uf^ ad tempus illud cunóla uaftauez rintC Sed efto intra Gallias formidabant: quid in Hifpania, ubi exercitus noftros etiam bellando contriuerant, nunquid confiftere aut permanerc metuebant iam uieftores, iam triumphantes C quibus ufque ad hoc fortiz tudinis faótum contingeret aicendere. Si poft expérimenta belli diu paraz tiintelligercntfibi Romanæ Reipub.uires etiamcum barbarorum au/ xilqs pares efle non poife. Potuerant ergo illic degere, nec timebant: fed ilIaurilt;q?ccEleftismanus quæeosadpunienda Hifpanorum flagitia illuq 4 i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h traxerat.

gt; t ï BER

traxcrat.ctiam ad uadandam Africam tranOre cogebatJpfi dcni’quc fetclt; bantur non fuum eflc quod facerent, agi cnim (è diuino iuifu ac perurgcri: èx quo intelligi potcft quanta iint mala noftra.ad quos uaftados atcp cru/ tiandos irc barbari compelluntur inutti,fecundum iÜud quod uaRacor ter/ Tx Ifraëlitica: rex Aflyriorum ait: Nunquid fine domini uoluntatc afcendi in locum iftumCDominus dixit mihi: Alccnde ad terram hanc,ÔC démoli/ iitrrr.15 re eam.Etalibi facer fennoddoc dicic dominus exercituum deus Ifraèhccce mittam QC aflumam Nabuchodonofor regem Babylonis feruum me/ um.ueniensque percutietterram Ægypti, Vndeagnofcerepoflumuscun/ da quidem quæaffliguntur,iudicio dci percuti, fed tarnen utfepe memo/ ' ’ nbsp;nbsp;nbsp;raui.propter peccata lubuerti. Ac per hoc quicquid adum eft, peccatis no

dco aflcribcndum:quia rede illi rei fadum aflcribitur, qui ut ita fieret exe/ git, Nam K homicida cum à iudice occiditur, fuo fcelere punitur : latro aut facrilcgus cum fiammis exuritur, fuis criminibus concrematur. Vnde amp;nbsp;quod Vuandali ad Africam tranficrunt ,non eft diuinæ feueritati, fed Afirorum iceleri deputandum. Graui enim cos antequàm illuc pergerent ac longa iniquitate traxcrunt. Et ideo intclligere debemus, quia pietatis diuinæ fuit, quod pcenam diu debitam didulit : piaculorum autem 5^ cri/ minum.quod aliquando peccator populus quæ merebatur accepit: nifi for ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te Afros hoe non meruific crcdimus,cum utiqj nulli magis,utpote in quoS

omnia fimul improbitatum atque impuritatum genera confluxerint. Cæ/ tcrienimhominesctfinonnullis flagitiorumuitfjs obligati funtjquibuï/ « dam tarnen non implicantur : ctfi inuolentia non carent, maliuolcntia ca/ Ifcntætfi libidine æfluant, rapacitati non feruiunt. Multos denique etfiac/ eufat incontinentia corporum^împlicitas commendatanimorum.In Afris penè omnibus nihil horum cft.quod ad utrunque pcrtineat,id cft bonum «cque ac malum ; quia totum admodum malum. Adeo cxclufa naturae bnginalis fynceritate, aliam quodammodo in his naturam uitia fccerunt. Exceptis cnim pauciflimis dei (cruis, ubi non omnia cxecrationc digna* Gothorum gens perfida.fcd pudica eft : Alanorum impudica, fed minus perfida : Franci mendaces, fed hofpitales : Saxones crudelitate efferi, (ed omniumgen caftitatc uencrandi.Omnesdcniquegentcs habent ficutpeculiaria ma/ »I«« ia jfa ctiam quædambona. In Afris penc omnibus ncicio quid non ma/ lutn. Si aceufanda eft inhumanitas, inhumani funt. Si ebrietas, ebriofi funt. Si falfitas, fallaciftîmi. Si dolus, fraudulentiftîmi. Si cupiditas, cu^ pidiftîmi.Si perfidia,pcrfidiflimi.Impuritaseorum atque blafphcmia his omnibus admifeenda no funt : quia illis qux fupra diximus malis alio rum gentium uitia, hisautem etiam fua ipforum uicerunt. Acprimum, ut de impuritate dicamus, quis nefeit Africam totam obfcœnis libidinum tædis

I

47

tædi's femper arfîfTc : non ut terratn ac fedem hominum, fed ut Jtthnam Aethnd împu putes impudicaruna fuiffe flammarum ► Nam (îcut æthna l'nteftinis qui/ bufdamnaturæ feruenti'sardoribus,ncilla abhominandis l'ugiterform'/ cationum ignibus æftuauit. Nec uolo l'n bac re aflerti'onibus mcis credi, teftimonium requiratur generis humani. Quis non omnes omnino A/ fros impudicos generaliter fciat, nifî forte ad deum conuerfos t id eft fide ac religione mutatos. Sed hoc tam rarum eft ac nouum, quàm rarum ui/ deri poteft quemlibet ganeonem non efte ganeonem , aut quemcunque fxuum non efte fæuum, Tam infrequens eft enim hoc Si inufitatum, im/ pudicum non efte Afrum, quàm nouum ôi inauditum, Afrum non efte Afrum. Ita enim generale in cis malum impuritatis eft, ut quicunque ex Afrorum i« eis impudicus efte defierit, Afer non efte uideatur. Nec difcurram per loz ca fingula aut cundlas difcutiam ciuitates, ne ftudiolè uidear quxrere, aut inueftigare quæ dicam : una tantum uniuerfarum illic urbium princi/ pc,ÔC quafi matre contentus fumjlla fcilicet Romanis arcibus femper æmula, armis quondam fortitudine, poft fplendore amp;nbsp;dignitate. Car/ thaginem dico Si urbi Romæ maxime aduerfariam, ÔC in Africano orbe quafi Romam, quæ mihi ideo in exemplum ac teftimonium fola fufficitî quia Liniuerfa penitus, quibus in toto mundo difciplina Reipub, uel pro/ curatur, uel regitur, in fe habuit. Illic enim omnia officiorum publico/ rum inftrumenta, illic artium liberalium fcholæ, illic philofophorum of/ ficinæ, cunóta denique uel linguarum gymnafia uel morum: illic quoque etiam copiæ militates, amp;nbsp;regentes militiam potentes, illic honor pro/ confularis, illic quotidianus iudex Si rcdtor, quantum ad nomen quidem proconful, fed quantum ad potentiam conful: illic quoque omnes rerum difpenfatores, differentes inter fetam gradu,quàm uocabulo digni/ tates, omnium, ut ita dicam, platearum Si compitorum procuratores, cunfta fermé Si loca urbis, Si membra populi gubernantes. Hac ergo tantum contend fumus ad exemplum ac teftimonium cæterarum , ut in/ telligamus fcilicet quales illæ fuerunt ciuitates, quæ minores habuerunt proamp; officq procurationes,cum uiderimus qualis extiteritubi fummi fem per fuere restores. Quo loco props eft, ut pœniteat me profeftionis mcæ, id eft quod fuperius fpopondi, cunótis propè Afrorum criminibus præ/ termiftis de impuritatibus prxeipue ac blafphemijs eorum me effc di/ (fturum. Video enim’ quafi fcaturientem uitrjs ciuitatem, uideo urbem o/ mnium iniquitatumgenere furentem,plenam quidem turbis,fed ma/ gis turpitudinibus : plenam diuitijs, fed magis uitrjs : uincentes feinui/ cem homines nequitia flagitiorum fuorum, aliosrapacitate, alios impu/ ritatc certantes.alios uinolanguidos,alioscruditatediftentos,hos fertis redimitos, illos unguentis oblitos, cundtos uario luxus marcore perdi/

tos»

LIBER

tos, fed pene omnes una errorum morte proftratos : non oranes umolcn/ da temulcncos, fed omnes pcccaris ebrios. Populos putarcs non fani fta/ eus, non fui fenfus, non animo incolumes,non gradu, quaß in morcm bac charum crapuix cateruatim inferuientes.Iam ueroiilud cuiufmodi,aut quam graue,genere quidem difpar, fed iniquitare non difpar, niß forte in hoc difpar quia maius, Profcriptiones dico orphanorum, uiduarum affli/ (ilioneSjpauperum cruces, qui ingemifeentesquotidie ad deum,finem ma/ lorum imprccantes, SL quod grauiffimum eft,interdum ui nimiæamaritu/ dinisetiam aduentum hoftium poftulantes, aliquando à deo impctraue/ runt, ut euerfionem tandem à barbaris in commune tolerarent, quam fo/ li ante à Romanis tolerauerant. Sed efto hæc omnia prætermittantur, quia amp;nbsp;in toto ferme aguntur orbe Romano, amp;nbsp;fpopondi me de his mails ncc pauca didturum. Quid ergo impudicitia atque impuritas de qua lo/ quor,nunquid non ad euerfionem Afrorum fola fufficeret C quæ enim fuit pars ciuitacis non plena (ordibus, quæ intra urbem platca aut femita non t iupanarC Adeo pcnc omnia compita, omnes uias, quafi foueæ libidinum interceperant, aut quafi retia prætexerant, ut etiam qui ab hac re penitus abhorrerent,tamen uitareuixpoflènt.Latronum quodammodo cxcubias uideres,commeantium uiatorum fpolia captantes,qui infidiarum frequen/ tium denfitate,ita omnes admodum calles, omnes anfradlus, ac diucrticu/ la fepifircnt,uc nullus ferme tam cautus cfTenqui non in aliquos infidiarum laqueos incurreret,etiam qui fe de plurimis expediflet.Fœtebant,uc ita di/ xcrim,cundli urbis illiusciues cœno libidinis,fpurcum fibimetipfis mutuæ impudicitiæ nidorem inhalantes. Sed horrori eis tarnen horrida ifta non erant,quia idem omnes horror infeccrat.Vnam illic putes fuifle libidinum fornicationumfp {èntinam,cœnum quafi ex omni platcarum amp;nbsp;doacarum labe colledlum.Et quæ illic fpes eiïc poterat.ubi præter id quod in domini templo erat,nihil uidcri penitus nifi fordide liccbat C Quaquam quid dica in dei temploChocquippe totum ad facerdotes tantum Si clcrum pcrtinct, quos non difcutio,quia domini met minifterio rcucrcntiâ fcruo:ÔC quos ita Gen.i9 folos puros arbitror fuiffe in altario, ficut pcreuntibus Sodomis fold Loth fuifle in monte legimus.Cætcrum quantum ad plcbcm pertinet, quis in il •lo numerocaftusfuitCCaftu dico:quis non fornicarius,non adulter, amp;nbsp;hoc fine ceflatione, fine terminoC Rurfum clamitem itaque eft ncccfle. Quæ fpes in illo populo efle poterat.ubi cum unus interdu adulter plebcm cede/ fiafticam polluât,ubi inter tot milia fi diligetiflime quçrcrcs, caftum uel in ecclefia reperire uixpofles.Plus multo dicam,utina hæc eflent fola quæ di/ ximus, amp;nbsp;contenta illic uirorum impuritas fuiflet foil's fordidarum mulicru fornicationibus inquinari. lllud grauius Si fceleftius ,quod ilia de quibus Rom.i beatus apoftolus Paulus cum fumma animi lamentatione conqueritur.

in

SEPTIMVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;48

in Afris pene omnia fucrunt: fdlicet quia mafculi rcïitfto naturali ufu fcemi næ, exarferunt in defiderqs fuis in inuiccm, mafculi in mafculos turpitude nem excrcentes gt;nbsp;Si mercedem quam oporcuit erroris fui in femetipfis reci/ pientes.Et ficut no probauerunt deum fe habere in noticia, tradidic illos in reprobum fcnfum,ut facerent quæ no couenit.Nunquid hoc beatus Apo/ ftolus de barbaris aut fens gentibus dixitCno utic^,fed de nobis, id eft fpe cialitcr de Romanis:quosquide Afri, quia nequaquam olim uincere impe rio ac fublimitate ualuerunt,quod potuerunt unu,impuritate uicerunt.Qui cunc^ ergo iure fe mihi irafei putat, magis Apoftolo irafcatur, fcilicet quia q^uod dicimus nos fuifle Afros,hoc ille dixit dominos eoru efte Romanos, Sed forte id ucl occultum quod loquimur erat, Si faltem hoc prouidebant procuratores,ne publicæ paffim difciplînæoculos.duitatis fcelera propala/ ocuUpubUc^ ta polluerét. Quod fî fadtum utic^ fuiflet, quamuis multi extitiffent operc ipfo fordidi,non omnes tarnen fuerant uifu atque animo fordidati:ÔC folet res flagitiofa quando agitur occulte,fidcm fadnoris non mereri. Supra an tern omnem monftruoli piaculi execrationem eft, fcelus fummum admit/ tere,0i pudorem fcelens non habere.Quid rogo fieri illic prodigiofius po/ tuit^in urbe Ghriftiana,in urbe ecclefiaftica,quam quondam dodfrinis iu/ is apoftoli inftituerant, quam paffionibus fuis martyres coronarat, uiri in femetipfis feeminas profitebantur,amp; hoc fine pudoris umbraculo, fine ul/ io uerecundiæ amidlu:ac fi parum quippe piaculi effet, fi malo illo maloru tantum inquinarentur autores : per publicam fceleris profeffionem, fiebat etiam fcelus integræ ciuitatis. Videbat quippe hæc uniuerfa ciuitas, ôi pa/ àcbatur:uidebant iudices.ôC acquiefcebant:populusuidebat,ÔC applaude/ banac fie diffufoper totam urbem dedecoris fceleriscç confortio, etfi com/ inune hoc omnibus non fadebant adtus, comune omnibus faciebat affen/ fus.Sed finis aliquis forfita mail,aut emêdatio aliqua labis iftius fuit.Quis credere aut audire etiam poffit, conuertiffe in muliebrem tolerantiam ui/ ros.nonufum fuum tantum atque naturam, fed etiara uultum, inceffum, babitum, Si totum quicquid penitus aut in fexu eft, aut in ufu uiri ; adeo uerfa in diuerlum omnia erant, ut cum uiris nihil magis pudori effe opor/ 9 teat, quam fi muliebre aliquid habere uideantur ; illic nihil uiris quibuf/ dam turpius uideretur, quam fi in aliquo uiri uiderentur. Sed paucorum hoc,inquis,dedecus fuit : quod non à pluribus perpetratum eft,cundtis nocere non potuit, lam quidem fupra dixi fxpiffime, in dei populo etiam unius facinuspeftem fuiffe multorum : ficut ex frirto Achat fugit popu/ lofuej lus, ficut ex 2clo Saulis exorta eft peftilentia, ficutex Dauid numcratione i mortalitas: ita eftenim dei ecclefia quafi oculus. Nam utin oculum etiam fi parua fordcs incidat, totum lumen obcæcat : fie in ccclefiaftico corpore etiamfi paud fordida fadât, propè totum ccclefiaftid fplcndoris lumen of/

fufeatur.

LIBER

fufcatur, Ec idco faluator ipfe principalem ecclefiæ partem oculum norm'/ M4Uamp;.lt;s nauic,(ltccns: Lncerna corporis cui eÜ; oculus tuus.Si oculus tuus fucric (itn plcx.totum corpus tuum lucidum eric. Si autem oculus tuus nequam füe/ i,Cor,s ric,totum corpus tuum tenebrofum erit.Vndc ÔC Apoftofus: Nefcitis, in/ quic,quia modicum fermentum totam maHam ccHTumpittquamuis ego il lie non modicum de hoc maio,fed nimis,bene dicanunon quia molles plu rimi fuerint,fed quia mollicies paucorumjabes eft plurimorum. Nam etfi pauci func,qui dedecorofa fuftineanc, multi tarnen func qui paucorum forz s/wi7e dibus polluantur. Quemadmodum enim una meretrix multos fornicatoz res fecit,Hc plurimam populi partem inquinat paucorum efFœminatorum abomfnandapermixtio.Etnefcio quieorumante deum détériorésfinr, •j t.Cor.6 cum æquali in feriptis facris forte damnentur.Necç molles enim,inquit,ne que mafculorum concubitores regnum dei poflidebunt. Illud ergo magis ingemifeendum atcç lugendum eft, quod tale hoc fcelus crimen etiam to/ tius Reipub. uidebatur. Et uniuerfa Romani nominis dignitas, facinoris prodigiofi mouebatur infamia. Cum enim muliebrem habitum uiri fumc rent,6i magis muliebrem gradum fingerent,cum indicia quædâ fibi mon/ ftruofæimpuritatis inneólerent. Si fœmineis tegminum illigamentis capiz ta uelarent, acc^ hoc publice in ciuitate Romana gt;nbsp;urbe illic lùmma Si ede/ berrimatquid aiiud quàm Romani imperq dedecus erat, ut in medio Rei/ Potelids feek puRiînu execrâdiÜîmum nephas palàm liceretadmitri C Poteftas quippc ra permittés. magna K potentiffîma, quæ inhibere fcelus maximum poteft, quafi pro/ bat debere ficrûfî feiens patitur perpetrari. In cuius enim manu cft ut pro/ hibeatuubet agi,(î non prohiber admitti. Iterum quia dolor exigit,ab his qui iralcuntur requiro, in quibus hæc barban's gentibus aut fada fînt un/ quam, aut fîeri publica impunitate licucrit. Denique ne longius de hac re ambigere autinueftigare neceife fitapios illos Africæ uaftatorcs,Afrorum populis comparemus. Videamus quid (îmile in Vuandalis fadum fit : Si certe barbari elatione tumidi,uidoria fuperbi,delitiarum ac diuitiarum af/ fluentia difloluti: qui profedo eciamfi continentiffimi ôd caftiflimi femper fuifient, mutari tarnen cum tanta rerum obfecundantium felicitate potue/ Exo.jj runningreffi fcilicct,utdiuinis literis feriptum eft,tcrram lade Si mclle ma/ nantcm,fœcundam,opulentiflîmam,omnium dclitiarum coprjs quafi ebri am.In qua utiq^ minime mirum fuerat.fi luxuriaflet gens barbara, ubi fi/ ïpp ndturd tnilis quodammodo luxurianti erat ipià natura.ingreflos hæc loca Vuan/ /«xKrùnx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;putet omni fe uitiorum atcç impuritatum cœno immerfif/

fe,aut ut leuiflime dicam, faltcm ilia feciiïe, quæ ab Afris iugiter fada fue/ rant, in quorum iura migrarent : amp;nbsp;certe ob ea tantum continentiffimi ac 10 modeftiffimi iudicandi crant, quos non feciffet corruptiores ipfa félicitas. ” Quotus enim quife^ fapientium eft,quem fecunda non mutent,cui no cre/ feat

septtmvs

feat cum profperitate uitiofitas:ac per hoc temperatiffimosfaifle Vuandà Jos eft certum.fi quales illi fuerant, qui capti ac fubiugati funt,tales illi fuife fent uiélorçs.Igitur in tanta afftuentia rerum at(Ç luxuria,nullus eoru mol Jis effedtus eft.Nunquid parum uideturCcerte familiariter etiam hoc nobi •les fecere Romani oed quid adhuc addoC^in illis nullus uel qui Romano/ rum illicmollium polluereturinceftu. Certe hocapud Romanosiam pri/ dem tale exiftimatum eft,uc uirtus potius putaretur efte quam uitium:$C ii Ji fe magis uiribus præditos efte crederent,qui maxime uiros feeminei ufus -probrofitate fugiftent. Vndeetiam illudfuit,quodlixispuerorumquonz ü «dam exercitps profequentibus, hæc quafi bene meritis expeditionibus fti/ puero/ . pendia laboris decernebantur, ut quia uiri fortes elfent, uiros in mulieres

demutarent.Proh nephas SC hoc Romani,plus addo,ôC hoc Romani non

huius temporis:attamen ne ueteres accufemus, Romani, fed non antiqui, iam feilicet corrupti,iam diflolutUam fibi SC fuis difpares, SC Grxcis quam Romanis iimiliores:ut(quod iam diximus) minime mirum ßt,ß Romana Rcspub.ah'quando patitur quod iam diu meretur. Hæc ergo impuritas in Romanis 0£ ante Chrifti Euangelium eße cœpit: ÔC quod eft grauius, nee poft Euangelia ceflauit, Et quis poft haec non admiretur populos Vuanz dalorum, qui ingreflî urbem opulentiffimam, ubi hxc omnia paflîm age/ bantur, ita delitias corruptorum hominum adepti funt, quo corruptelas oicJrum repudiarent, ufum bonorum poftiderent, malorum inquina/ menta uitantes.Sufficere igitur ad laudem eorum hæc poftunt talia,etiam 'ß alia non dicam, abominati enim funtuirorum impuritates. Plus adhuc addo, abominati etiam fœminarum, horrucrunt luftra ac lupanaria, hör/ ruerunt concubitus contaólust^ merecricum. Nunquid hoc credibile ullis uideri poteft, Romanos hæc admififte, barbaros horruiffeC aut nunquid eft poft ifta quæ diximus,quod dici pofte uideaturCSed eft tamé.Ôimulto plus eft.Nam quod uitafte eos res fœdas diximus,minus eft. Poteft enim

quis inhonefta horrcre,nontollere: illud magni SC fingularis eft meriti, no folum ipfum labe non pollui, fed prouidere etiam ne unquam alrj polluan ;tur. Procurator enim eft quodammodo falutis humanæ, qui non tantum id agit ut ipfe bonus fit, fed effîcere hoc nititur, ut alrj mali efte defiftant. ' \Grande eft profedto quod dicimus, grande ac fupereminens. Quis credat rVuandalos in ciuitatibus Romanis ifta fecifte C Remota quippe eft ab il/

lis omnis carnis impuritas. At quomodo remota C non ficut remoueri aliz qua à Romanis folet, qui ftatuuntnó adulterandum, SC primi adulterant: .ftatuunt non furandum,öi furantur: quamuis penènó poftîm dicere quod 'furentunnó enim funt quæ agunt furta,fed latrocinia.Punit enim iudex in ludices ipß ' alio jxîculatum.cum fit ipfe peculator : punit rapinam, cum ipfe fit raptor: neijMm fünf. * punit ficarium.cum ipfe fit gladiator: punit eflfradtores clauftrorum SC ho/ -- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i ftiorum.

* 'L X BER

ftioräm, cûtti ipfe fît cucrfor urbi'um : punit cxpoKatorcs dottiorûm, cuti» ipfe fit expoliator ciuitatum atcp prouinciarum, Atq; utinam illi tantü qui , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in poteftatc funt pofîti, Si quibus l'us excrcendorum latrociniorum honor

ipfe largitur.lllud grauius ac magi's incolerabile,quod hoc faciunc, SC priua ti fjfdem ante honoribus fîjnôti. Tantum cisadeptus femel honor dat be/ nefieqAJt femper habcant lus latrocinandi. Adeo etiam cum deftiterint ad «m'm'ftrandum poteftatem habere publicam, no definunt tarnen ad latro** cinadum poteftatem habere priuatam : ac fic leuior eft poteftas ilia quant - habuerunt indices, quàm hæc quam priuati habent. In ilia enim fepc ets ’ fucceditur.in hac nunquam.Ecce quid ualeant ftatuta legum,ecce quid pro * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ficic definitio fan(ftionum,quæ illi fpernunt maxime qui miniftrant. Sane

vauperei ad parendum humilcs,abieéticpcoguntur,compellunturiuftis obtempéra re pauperculi:6C nifi obtemperauerint, puniunturTandemenim rationeni habent in hac re quam in tributis^ Soli iuftis publicis leruiunt, ficut foli triz buta foluunt, ac fic in ipfis legibus Si in ipfa iufta rcrum pra:ceptione maz ximum iniuftitiæ fcelus agitur, cum ea minores quafi facra obferuare co/ gutunquæ maiores iugttcr quafi nulla conculcant. Excefti paulifper cceptu RfiKwiWi fermonis ordinem,rcrum indignitatccompulfus.Nuncad fupehora redea iniM nbsp;nbsp;nbsp;mus.Diximus quippe picnas ftiifle impuritatibus monftruofi^ Africa: ciui

rates, Si præcipuc illic reginam Si quafi dominam, Vuandalos autem i)S omnibus non fuiftc pollutos. Non tales ergo ifti de quibus^loquiraur baiv bari ad emendandam noftrarum turpitudinum labem extiterunt,abftule runt enim de omni Africa fordesuirorum mollium, contagiones etiâ hotgt; ruere mcrctricummcc horruerunt tantum,aut temporarie fubmoucrut,felt;J .penitus iara non eftefecerunt.O pie dominc,ô faluator bone,quatum effiiz ciunt per tc ftudia difeiplinæ, per quæ mutari poflunt uitia difriplinæ.ficut ab illis fctlicet immutata funt: at quomodo immutata C Intereft enim non Efjv^uß CM/ folum effcdlus rerum,fed etiam effcótuum caufas dicere. Difficile eft quip fedieeifd^ nbsp;nbsp;pg impudicitiam uerbo aut iuftione tolli,nifi fucrit ablata:amp; difficile eft pu

dicitiam uerbo exigi,nifi fucrit cxaóla.Quod ifti utiq; feientes fic tmpudici gt;nbsp;' tiam fummouerunt,quod impudicas conferuaucrunt,no interficientes mu licrculas infelices: ne uitiorum curam crudelitate refpergerent, Si dum pecz cata auferre cuperent, ipfi in pcccatorum refecationc peccarent. Sed ita et/ rantes emendaucrunt, ut fadtum eorum medicina eflet, pœna non effet: iufferunt fiquidem Si compulerunt omnes ad maritalcm thorum tranfirc merctriccs.Scortain connubia ucrtcrunt, implcntes fcilicet Apoftoli dieftu t.Cor.7 atqj mandatum-.Et utunaquætç mulicr uirum habeat fuum,SC unufquifrp '' uirconiugem fua,ut quia cohiberi inconrinentia fine hac carnalisufusperz vutrimoniu. mixtione non poffet,ita legitimum ufum calor corporalis acciperet,ut pecz catum incontinentia non haberct. In quo quidem non id tantumodo prqz « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.1 J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uifuin

o c T A V V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;50

mTum eft, ut uiros fœmi'næ habcrcnt, quæ fine uins efie non poflènt 1 fed ctiam ut per conferuatores domefticos laluæ effent, quæ feipfas feruare ne fcirentjôC adhærentes iugiter tabernaculo maritali gt;nbsp;etiam fi ad improbum eas factnus confuetudo anteaôlæ impun'tatis dliceret,coniugalis tarnen cu/ ftodia ab improbitateprohiberet, Addiderunt quoq^ ad libidinem com? primêdam.feueras pudicitiæ fanóliones decretorum,gladio impudidtiam cohercentes, ut puritatem fcilicetutriufqj fexus, SCdomi connubt] feruarec affcdtus.ôC in publico metus legum: ac fic duplici præfidio caftimonia nite retur.cum Si intus effet quod amaretur, Si. foris quod timeretur. Leges au/ tein illorum nequaquam illis funt legibus confentaneæ,quæita partem im , probitatis remouent, ut partem obfcœnitatis admittant, ut Romana ilia dccreta.quæ fcortatores quideab alienis uxonbus remouerunt,ad omnes autera folitariaspaffim admiferunt,adulteria uetantes,lupanaria ædifican tes» Timuerunt uidelicet ne nimis cafti homines ac puri effent, fi ab omni eos penitus impuritate prohibèrent. At non barbari,quonia Romani non funt. Parum eft quod dicimus. Quæ nobis rogo ante deum aut uitx effe* aut ueniæ fpes poteft, quado caftitatem in barbaris cernimus,amp; nos fic ca/ fti fumusCErubefcamus quæfo ÔC confundamur. lam apud Gothos impn dici non funt, nifi Romani, iam apud Vuandalos nec Romani. Tantum apud illos profecit ftudium caftimoniæ, tantum feueritas difciplinæ, non folum quod ipfi cafti fint, fed ut rem dicamus nouam, rem incredibilem, « rem pene etiam inauditam,caftos etiam Romanos effe fecerunt.Si infirmi tas id humana pateretur exclamare fuper uires meas cuperem ,ut toto or/ n be refonarem.Pudeat uos Romani ubicç populi, pudcat uitæ ueftræ, nul/ læpenè urbes luftris.nullæ omnino impuritatibus uacant, nifi illæ tantum in quibus barbari effe cœperunt. Et miramur, fi mifcri qui tam impuri fu?; mus,miramur fi ab hoffe uiribus uincimur,qui honeftate fupcramur. Mv ramur fi bona noftra poffidcnt,qui mala noftra execrant^Nec illos natura

le robur corporû facit uincere, nec nos naturæ infîrmitas uinci. Nemo fibi vitU not ui/ aliud perfuadeat.nemo aliud arbitrct'',fola nosmoru noffroru uitia uicerut. arunt

SALVIANI MASSYLIENSrS EP I S C O P I DE V E R O I V D I C I o ET PROVIDENTIA DEI, LIBER OCTAVVS»

R B IT R o R, immo ccrtus fum faffidiofam plurimis ffyli huius prolixitatem fore,maxime quia morum no ffrorum uitia caffigat. Omnes enim admodum fe lau/ dari uolunt. Nulli grata reprehenfio cff, immo quod Reprehett^o peius multo eff quamlibet malus, quamlibet perditus mauult mendaciterprsdicari,quam iure rcprchendi,

i i Sibb

LIBER

amp; falfarüm kudu l’rnfîonibus dccipi, quàm faluberrima admonitioire lcr/ üari.Etcutn hæc ita (înt,quid agendum cft C nunquid uoluntad l'mproboz rum hominum ferui'endura C aut fî fibi illi etiam friuolas laudes deferri uo/ luntjdecet nos friuola atque irn'denda deferred' maxime cum à fidelibus uiz ris,nec illi quidem irridcri debeanuqui fe rideri uolunt : ficut ne ilii quidem mendaciter prædicari, qui fe cupiunt titulo falfæ laudis ornari : quia not» tam illud quod unufquifque eorum cupiat audite, quàm quod nos dicere 'Ep,5 deceat coniïderandum ell: præcipuc cum propheta dicat : Væ illis qui diz cunc dulce amarum.aut amarum dulce : ac per hoc modis omnibus tenetv I da ueritas, ut quod in te eft, hoc Si in uerbis fit: quæ in fe dulcedinem haz bcnt,dulcia:quæ amaritudinem,amara dicantun præfertim nunc in negoz cio facto,ubi à plutimis nofttæ iniquitates tanquam deo dulces cxiftimai» tunôi ne accufabilcs ipfi elfe uideantut, deum aceufate ptæfumunt. Cun» enim eum incutiofum Si negligentem, testp humanas aut non ex iudicio gubetnate, aut etiam nec gubetnate blafphemcnt: quid aliud utiep deum, quàm inettiæ,ôd abufionis.Ôi iniquitatis accufantC O hurnana: infipientiæ cæcitatem. O infanæ temeritatis futotem. Deum ergo ô homo incurioz fum ac negligentem uocas:fi quemlibet ingenuorum hominum hac contu melia læderes.iniuriarum infolentium reus eifesteerte fi illuftriorem quem Prod/gorS piam aut fublimiorem,cnâ cenfuram iuris publici fuftincrcs.Pupillis cnitn fn^xime prodigis hæc obrjciutur obprobria,perditorum hoc adolefcen tium fpeciale conuicium eft, ut abufores fcilicet SC incuriofi ac négligentes return fuarum efle dicantur. O facrilega: uoccs, O profanæ procacitates, Deum ergo hoc elfe didmus, quod etiam inter homines non nifi perditifti mos nuncupamus,quamuis non fola ifta dicantur. Nota quippe ci, ut anz te iam dixi,etiam iniquitatis impingitur. Si enim nos quæ patimur not» meremur, SC indigni miferiarum præfcndum tolerantia fumus, iniuftun» utique deum dicimus, qui nos iubcat mala tolerate. Sed non tam, inquis, iubet,quàm permittit:acquiefcamus hoc ita eftc:fcd quàm longe quæfo cft à iubente pcrmittensC qui enim finit nos ifta perferre. Si prohibere poteft ne perferamus, probat abfque dubio debere perferre, Si quæcunque patiz mur fuftinere.Vnde uidemus quia iudicij cft,fed iufta permiflîo:ita ifti de quibus loquimur, qui fie inhibuerunt feorta ut adultcria, qui Si fœminas nullis uoluerunt efle fœminas nifi maritis fuis,ôi uiros nullis uolucrunt mu lieribus efle mafculos, nifi uxoribus fuis. Qui euagari obfcœnas libidines extra legitimum thorum non finunt, Icgcs fuas fcilicet ad diuinæ Icgis rez gulam dirigentes, ut nihil fibi in hac re crcdcrcnt liccrc , quod deus uoluit non licere. Et ideo non putauerunt à fe ulli homini permittendum, ntz fi quod fuiflet omnibus à diuinitatc permiflum. Scio quàm intolerabilia quibufdam uideantut ifta quæ diximus, fed ratione return agendum eft,.

non

non libidine. Volo tantum dicat mihi quilquis ille cfl, qui indignatur me ifta dicere, Num ita fapicntiflîmus omnium Socrates femperexiftimatus teftimonio (cilicct Dclphici dæmonis, qui quaß princeps philofophorû ß/ eut ille dæmoniorum crat. Videamus ergo quas Socrates de pudicitia le/ ges fanxcritjôi quasilli de quibus Ioquimur.Vxorem,{nquit Socrates,pro z priam nullus habeat.matrimonia enim cundtis debent elfe communia: fie nanqp maioreritconcordia ciuitatum, (î omnesuiri fœminis fine diferetio/ ne omnibus mifceantur,ÔC omnes fœminæ fe omnibus uiris fine diftindtio ne fubfternant:ac fie fiant omnes uiri omnium mulierum mariti,omnes foc minæ uirorum omnium uxores. Nunquidullum unquam aut freneticum, aut dçmoniacum uaria infaniarum labe furiofum,tale aliquid locutum elfe agnouimusCTu dicis maxime philofophorum hac ratione omnes uiros ef fe fœminarum omnium maritos, ÔC omnes fœminas uirorum omniu uxo/ res,6i paruulos omnes omnium filios: at ego hac ratione dico, neq; ullum uirum ullius fœminæ maritum, neque ullam mulierem ullius mariti uxo/ rcm.ncqj ullum pignus ullius parentis filium.Vbi enim promifcuaomniâ

confula funt,nemo eft qui fuum poflît aliquid uendicare.Nec fuffecit fa/ pientiffimOjUtquidam aiunt.philofopho doccrc hoc,nifi ipfe feciifet, uxo/ rem enim fuam altert uiro tradidit. Scilicet ficutetiam Romanus Cato, id clt;tto aker eft.alius Italiæ Socrates » Ecce quæ funt amp;nbsp;Romanæ Si Atticæ fapientiæ Soera/ cxempla,omnes penitus maritos, quâtum in ipfis fuit, lenones uxoru fua/ rum elfe fecerunt. Sed uicit tarnen Socrates, qui de hac re ôi libros condi/ y dit,ô£ memoriæ hæc pudenda mandauit. Plus habet unde gloriari præce/ pris fuis poffit.Quantum ad dodtrinam fuam pertinet, lupanar enim fccit mundo.îniufte damnatus dicituràiudicibus, ô^uerum eft, Redtius enim hæc eum call's prædicantem genus damnaret humanum,ficut abfq; dubio damnauit.Nam cum in hacredodtrinameius omnes repudiauerint,o/ mnes earn non folum fententiæ autoritate.fed quod multo maius eft uitæ eledtionc damnaucrunt,amp; rcdte.Conferantur enim cum f)S quæ ille confti Leget Soera/ tuit ilia quæ ftatucrunt q.quos dominari Africæ deus iuffit. Statuit ille, ut nullus penitus haberet uxorem fuam, ifti ut nullus penitus non fuam : ille ut omnis fœmina uiris omnibus fubiaceretafti ut nulla fœmina aliu quam confert fuum uirum nofcerct-.ille generationem mixtam atqj confufam, ifti puram amp;nbsp;prdinatam: ille omnes domos fcortari uoluit, ifti nullatp : ille in cundlis habitaculis lupanaria eft conatus ædifîcare, ifti etiam è ciuitatibus fuftule/ runtrille proftare uoluit omnes uirgines, ifti caftas fecere meretrices: atque utinam hie Socratis tantum error fuiftet, no complurium Romanorum ac penè omnium, qui etfi nequaquam Socratis uitam in cæteris, in hac re tarnen Socraticainftituta fedtantur: quia Si complures uiri uxores pluri/ mas finguli,ô£ innumeræ mulieres uiros complures fingulç habent, omnes

i 5 denim

LIBER

MrfgK/ «rz dcniq; ciuitatcs^nunquid non luftris plenæ funtac lupanaribus foetcntCEt t« impu jixi omnesT’ ccrce nobiliflîma: quæq; ac fublimi adeo di'gnitate: quas ctiam prærogatiua cft honorum in magnis urbibus.ut quantum præcellûc cætcris magnicudine,tantum præftent impuritate.Et quç efle rogo Roma no ftatui fpes poteft, quando caftiorcs ac puriores funt de quibus dixi'Zex: fententia luperna cette eft quod patimur. Cum enim fint omnia ditionis facræ,ôi nutu dei cunôla moderentur, quicquid malorum quotidie pœnaz rumép perfcrimuSjcenfura eft diuinæ manus:quam utic^ cenfuram nos inz ardefeere facimus, ÔC pcccatis noftris iugiter commouemus, Nos cœleftis iræ ignem accendimus, Si excitamus incendia quibus ardeamus, ut redte utiqj quotiesmala irta perferimus, etiam ad nos dici illud propheticû poft Ep.ço ßt;. ifg jn flatnmam ignis quam accendiftis. per hoc iuxta fententia faz cramdpfe fibi parat pcccator quifqj quod patitur. Nihil eft itaq? quod de calamitatibus noftris deo imputare poftimus. Nos calamitatum noftraz t.Tim.i rum autores fumus. Deus enim pius cft Si mifencors, ôi qui, ut feriptutn eft, neminem uciit perire uel lædere, Nos ergo aduerfum nos omnia faeft mus.Nihil itaq^ nihil eft in nobis, crudelius nobis.Nos, inquâ,nos etiam deo nolente cruciamus. Sed uidelicet aduerfum meipfum dicere arbitror, qui cum fuperius dixerim, ob pcccata noftra nos puniri à deo, nunc dicam nos puniri à nobis ipfis. Vtrunq? ucrum eft,à deo quippepunimur,fcd ipfi facimus ut puniamur.Cum autem punire nos ipfi facimus,cui dubium eft quin ipfi nos noftris criminibuspuniamus:quia quicunq^ dat caufam qua PpLn puniatur,ipfe fe punit,fecundu illud : Funibus peccatorû fuoru unufquifcg coftringitur. Ergo fi funibus peccatorû fuoru peruerfi homines alligantur, Afroru bldf/ ipfe fcabfqj dubio alligat pcccator quifcçcu peccat. Sed quia deimpuritaz fhemiiCt te Afrorû iam multa diximus,nunc de bîafphemfjs faltem pauca dicamus.

Profeffa enim illic iugiter plurimorû paganitas fuit. Habent quippe intra 4 muros patrios inteftinû feelus. Cœlefté illû fcilicet : Afrorû dæmonê dico, caleßisAfro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uctcrcs pagaui tara fpcciofæ appellationis titulu dederunt, ut

lt;emo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;numen,uel notnen aliquod cflet: Si quia no habebat ali/

quam ex poteftate uirtutê,haberct faite ex uocabulo dignitatem.Quis cr/ go illi idolo no initiatus,quis non à ftirpe ipfa,forfitan etiâ à natiuitate,dcz uotusC ncc loquor de hominibus ficut uita ita etiâ profeftîone ac uocabulo paganis,ô2qui ficut profanierant errore, fie nomine. Tolcrabilior quippe eft,Si minus nepharia gentilitas ia hominibus profcftîonis fuæallud perni cïofi'us ac fceleftius,qd multi eorû qui profeftîonê Chrifto dicauerant,mcn te idolis fcruiebât.Quis enim no corû qui Chriftiani appclIanf,Cœlcftê iî lum, autpoft Chriftû adorauit, aut qd eft peius multo ante Chriftû^ Quis no dçmoniacorû facrifîciorû nidorc plcnus, diuinç domus limé intra uitjôC cû fauore ipforû dçmonû Chrifti altarc c5fccndit7ut no tam imma/ • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nis

o C T A V V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;52 '

nis crîminis fuiflet ad templü domi'ni non ucni're,^ (îc ucnirc;quia Chrîftî anus qui ad ccdefiâ non ueniunegligcntiæ reus eft: qui autê fie uenit, facri/ kgq.Minoris enim piaculi res eft,fi honor dco no dcfcrat,quàm fi irroget: iniuria;ac per hoc quicunqj ifta fecerunhnô dederunt honoré dco,fed dero nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

garut.Nara ctiâ ipfam quodâmodo ecclefiæ falutationê idolo præftiterut, quia fecundi loci officiofitas honori illius profîcit, cui principalia deferun4 Ecce quæ Afroru Si maxime nobilifïîmoru fîdes,quæ religio.quç Chriftia «liras fùitîdiccbâtur Chrifliani ad contumeliâ Chrifti, eu Apoftolus decla metîNô poteftis calicemdomini bibere,ôi calicem dæmonioru.Non pote ï.Como ftis menfç domini participarc,ôi menfæ dæmonioru.Illis hoc fan's no erat, nt CU calice dei calicem biberent dæmonioru, nifi ilium etiâ prçtuliflennnec lufficiebauut menfam dæmonu menfæ dominicçcompararétuiifi poft fu/ perftitionû nepharium cultum ad dei templa uenientes facrofanélis Chri îli altaribus dudlu ipfius diabolici fpiritus fpurciflîmu nidoré inhalaffent. At inquis,n5 omnesifta faciebant, fed potentiflîmi quic^ ac fublimiflîmu Acquiefeamus hoc ita efle. Sed cum ditiifimæ quæq^ ac potentiflîmæ do/ mus turbam faciantciuitatis, uides perpaucorum potentiu facrilega fuper/ ftitione urbem cunétam fuifle pollutam, Ncmini auté dubium elt omnes dominorum familias aut fimiles elfe dominis,aut deteriorcs:quamuts hoc ufitatius, ut detcriores’.ac per hoc cum etiam domini boni feruos uel maxi me malos habcanhpromptu eft intelligcre, qualcs illic familiæ omnes fuez rintjcum feruiles animos iam per fe malos etiam dominoru faceret nequiz tia peiores. Eflo ergo ilia quæ diximus ad potêtiffimos quofq; ac nobilifïîz mos pertinuerut, nunquid ilia leuiora quænobilibus ignobilibuscpcômuz niaCodia fcilicet,at(Ç execrationesfanéloruomniu dico.Sacriiegq qppe ge Sdcrite^^gef nus eft,dei odifte cultores.Sicut cm,fi feruos noftros quifpiâ cædat, nos in feruoru noftroru cædit iniuna:Et fi à quoquâ fîlius uerbereé alienus,in fup plicio fîlq pietas paterna torquctMta ôC eu fcruus dei à quocuqj Içdif'.maie ftas diuina uiolaf'.dicente idipfum ad apoftolos fuos domino: Qui uos re cipit,me recipinôC qui uos fpernit, me fpcrnic. Benigniffimus ac pqftîmus dominus comunem fibi cum feruis fuis Si honorem fimuLôi contumeliam facit,ne quis cum lædcret dei feruum, hominem tantum à fe lædi arbitrate tuncum abfq; dubio iniurfjs feruorum dominicorum,dci admifeetur iniuz ria,tcftante id fuis dco affèélu indulgétiffimo in hune modum: Quoniam qui uos tangit,quafi qui tangit pupillam oculi mci. Ad exprimédam tene ritudinem pietatis fuæ,tcncrrimam parte humani corporis nominauit, ut apertiftîme intclligeremus cum tam parua faneftorum fuorum contumeliâ lædi,quàm parui uerberis tadtu humani uifus acies Içderctur.Infeétabani: itaq; Afri,atq; oderant feruos dci,S^ in iqs deu.Sed quærif forfitan,quibus modis probetur odiu illoru, Scilicct,quibusctiâ ludæoru odia c6proban£

1 4. in Chriz

LIBER.

I04M.8 in Chriftum, cum diccbant ad cum : Samantanus cs, dæmonîum ha/, bcs.cum irridcbant,cum malediccbant,cum infufflabant in facicm cius, SC frcndcbant dcntibus fuper caput eius. Vnde ctiam in Pfalmis dicit Salua/ pfdizt tor ipfe qui pertulit-.Omnes qui confpiciebant,afpernabantur me,ôi locuti Hærf.xo funt labrjSjôCmoucruntcaput.Et alibi: Tentaucrunt, inquit, me, amp;nbsp;dcrife/ Monachi runt dcniii, frcnducrunt in me dentibus fuis. Ita igitur SU in monachis, id eft fanótis dei Afrorum probatur odium, quia irridebant fcilicet,quia ma/ ledicebant, quia infcclabantur,quia deteftabantur,quia omnia in illospe/ ne fecerunt, quæ in faluatorem noflrum ludæorum impictas fecit » antca quam ad effuflonem ipfam diuini fanguinis pcrueniret. Sed ifti, inquis, fanótos non occiderunt,flcut ludæos fecifle legimus. An occiderint, nefcio, non affirmo.Sed tarnen magna defcniîo, fî hoc tantum in cis de pagano/ rum non fijit pcrfecutione, quod habet perfccutio ipfa poflremum. Pute/ mus ergo occifos illic non efle fanólos : fed quid faciemus, quod non funt longe ab occidentibus qui animo occiiîonisoderuntÇ’præfcrtim cum domi t.Jodn.j nus ipfe dicat : Qui odit fratrem fuum fine caufa, homicida eft, quamuis non line caufa perfecuti funt fèruos dei. Nam quis diccre poffit, quod fine caufa,homines fcilicet omnibus à fe uitæ fludfjs difcrepantcs,in quibus ni/ lyiuerßtds hil uidcbantfuum,quoniam dei totum.Maxima cnim caufa eftdifeordia/ uoluntatum rum diuerfîtas uoluntatum: quia fieri aut omnino non potcfl, aut uix po/ tcfl, ut cam rem in alio quifquam diligat, à qua ipfc diflentit. Itaque eos non fine caufa,ut dixi, oderunt, in quibus omnia fibi æmula atquc inimica ccrncbantjlli cnim uiuebantiugitcr in nequitia, ifti in innocentia: illi in li/ bidine, ifti in caftitate : illi in luftris, ifti in monafterfjs : illi propè iugiter cum diabolo,ifti fine ceftatione cum Chrifto. Non fine caufa itaque iftud Elit, quod intra Africa: ciuitates, amp;nbsp;maxime intra Carthaginis muros pal/ liatum Si pallidum, Si recifis comarum fluentium iubis ad cutem tonfum uidcre,tam infelix ille populus quàm infidclis fine conuicio atquc cxccra/

' nbsp;nbsp;nbsp;tione uix poterat. Et fi quando aliquis dei feruus, aut de Ægyptiorum cœ

nobqs, aut de facris Hicrofolymorum locis, aut de fanôtis ercmi ueneran/ dis^ fccretis ad urbem illam officio diuini operis acceffit, fimul ut in popii lo apparuit,contumelias,facrilcgia,ô^ malediôtiones cxcepit.Nec folû hoc, fed improbiflîmis flagitioforum hominu cachinnis.ôC deteftantibus riden 5 tium fibilis,quafi taureis cædcbatunuere ut fiquis ea infeius rcrû fieri uidc/ rct,non aliquem hominê ludificari, fed nouum inauditumep monftrû abi/ gi atqjexterminariarbitraretur.Eccc Afroru, Si præcipue Carthaginenfiu fidemtquondam apoftolis paganas urbes licuit intrarc,ôi minus primu co « rum aduentu atq; cofpedtum feri illi ac barbari facrilegoru coitus detefta/ bantur. Sandtum clcólionis uas Paulum apoftolum de unius dei cultu ac maieftate fuperftitiofîffimus licet Athenienfiu populus patienter audiuit.

o C T A V V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55

Lycaonqaötcmfntantum cn’amadmirati funt,utcöm apofloKs diuinas er «4 uirtutes I'nefiTe cernerent.efl’e eos homines non putauerint.Intra Carthagi ncm uero apparere in plateis Ô2 compitis dei feruos fine contumelia atque execratione uix licuit. Perfecutionem hoc quidem fuifle non putant, quia non amp;nbsp;occifi funt.Latrones hoc quidem prouerbio uti folent,ut quibus no Laironut» auferant uitam, dedifle fe dicant, Sed in urbe ilia non tarn hominum fuez prouerbiunt runt hæc beneficia, quam legum, Interfici enira indemnatum quemeuntç hominem, etiam duodecim tabularum décréta uetuerunt. Ex quo agnoz DKod«/« ta Ccicar.quod magna illic prærogatiua dominicæ religionis fuit.ubi ideo tanz tum feruis dei licuit euadere, quia à pagano iure defenfi Cunt, ne Chriftiaz norum manibustrucidarentur.Etmiramur,fi nuncbarbarosilli perferunt, cum uideamus quod fanóli uiri in il lis barbaros pertulerut: iuftus ergo eft dominus,6C iuftum indicium fuum.Quæ enim,ut fcriptum eft,feminarut, cal.a hæc ÔC metunt, ut uere uideatur de improbitate illius gentis dixifte domiz nus’.Reddite ei feenndum opus fuum.iuxta omnia quæ fecit,facite illi.quia Kiere.^e contra dominum creóla eft.Miremur itaque aut indignemunquod aliqua nunc illi ab hominibus mala perferant : multo ilia maiora funt, quæ ipfi in deum ante fecerunt: iuxta perfonarum di uerfitatem exiftimentur quæ patianz

tur, ÔC quæ fecerunt.

OCTO LIBRORVM SALVIANI MASSYLÏENSÏS EPISCO PI DE VERO IVDICIO ET PROVIDE«

TIA DEI. FINIS.

ANTICIMENON LI

B ER P R I M V S , EX VETERI TESTAMES to.quæftiones de lods in fpcdem pugnan/ tibus, incerto Autore,

P EX LIBRO GENESEOS»

INTERRO GATIO

V M in Gcnefi fcptem primi dies legantur, per quos deus uniuerfam creationem perfedt, iuxta quod fcriptum eft; Et requieuit die fcptimo ab o/ mni opéré fuo : Quomodo ecotra fibi poft aliqua I unus dies tantum legitur,in quoluniuerfa munda na conditio fît creataTDidt enimdftæ generatio/ nes cœli ÔC terræ.quâdo crcatæ funtiin dte quo fe/ cit dominus cœlum amp;nbsp;terram.ôi omne uirgultum

agriCôCcætcra, r e s p» Qui fupcrius iper dies fîngulos condita gt;■ Omnia retulit.qualiter fîmul omnia uno die creata fubiunxit.nifî ut liquido oftenderct.quodcrcaturaomnisfîmul per fubftantiam extitit.fed non fî/ mulper fpecicm proceftît: return quippe origojfîmul crcata, fed fîmul fpe/ cics formata non cftiEt quod fîmul extitit per fubftantiam materiæ.non fî mul apparuit per fubftantiam formæ. Cum enimifîmul faólum cœlum amp;nbsp;terra dicitur,fîmul fpiritualia amp;corporalia, fîmul quicquid de cœlo oritur, fîmul faólum quicquid de terra produdturîindicatur. Sydera quippeiquar ' to die in cœlo fadta perhibetur, fed quod quarto die proceftît in fpede,pri/ mo diein cœli fubftâtia extitit per conditionem. Item in primoîcreata ter/ ra dicitur,Ôd tertio arbufta condita, ôi cunôla tcrræ uirentia fcribûtur. Sed hoc quod die tertioiin fpecie apparuit,primo die/in ipfa quo ortum eft ter/ ræ fubftanriatonditum fuic.Scriptum eft enimiQui uiuit in æternum créa uit omnia fîmul.

INT. Cum fcriptura Genefîs in fextodie creatum hominem narret, quomodo poft ipfam creationem hominis, uel euolutioné fcptem dierum, ibi fcribitur : Non enim pliïcrat dominus fupcr terra, ôd homo no erat qui operaretur eam.Cur non erat homo qui operarctur terram, quiiam fexco die faôtus fueratC r e s p. Hoc recapitulâdo commémorât, quia quan/ do fecit deus uiridia agri, nondû plucrat, nondumq^ homo faólus fuerat.

1 N T. Quomodo in illis primis diebusfaôtum uefperc Si mane fcribi tur,cum in quarto die faôta fînt fydcra'pcr quç dies à noôlibus diftinguun tut. Sic enim in quarto die dixifte dominus Icgitur ; Fiant fydera in firma/ A mento

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A N T I C I M E N o N L IB - I

mento cceli, ut luceant fuper terrain, ÔC diuidant inter diem ac nodlcm, Si fint in figna ôi temporal dies Si annos : quomodo iam deus diuiferat inz ter diem Si noólem,fi hoc quarto die fydera faciuntC re s p. Reftat uE intelligamus per tres illos dies, qui fine foie uel luna fucrut, in ipfa quidem mora temporis diftinótiones ipfas opcrum fic appellatas: id eltsuelpcrarn propter tranfadtionem confummati operis : mane proptex inchoationem futuri operis,de fimilitudine feilicet humanorum operum: quia pleraque à mane incipiunt, Siad uefperam definunt. Hocautem(quod in quarto die dicitunDiuidam inter diem Si nodtem. Sic. Sic debemus accipere, tanqua fi diceretur : Sic inter fe diuidantinter diem Si nodlem, ut folidics detur, nox ucro'lunæ Si fyderibus cæteris. In tres ergo illos diesiam diuifio fadta fucrat inter nodlem Si diem,fcd nondum inter iydera, ut iam eertum effet de fyderu numcro^quid'per diem,0i quid'per nodle apparerct hominibus,.

I N T, - Cum in Gencfi non inueniatur fcriptum, quia deus in fexto die fundauerit terrain, fed tantum animalia Si hominem, quomodo Pfalmiz fta in titulo Pfalmi nonagefimi fccundi quad econtrario uidetur dicere; Laus cantici ipfi Dauid in diem ante fabbatum, quando fundata eft ter/ raC RESP. AVGVST. Sexto diefecit deus hominem ad imagiz ncm fuam, Si fexto icculo uenit dominus lefus Chriftus, ut reformaretur homo ad imaginem dei. Primum enim tempus tanquam primus dies atgt; Adam ufqucad Noe, fecunduma Noe ufquead Abraham, tertium temz pus quafi tertius dies ufque ad Dauid »quartura ufque ad tranfraigratioz oem Babyloniæ,quintum ufque ad prædicationem Ioannis, fextum temz pus tanquam fextus dies à loanne ufque in fincm. In hoc fexta die Chrtz ftus de uirgine natus eft,hoc die fpiritualis terra fundata eft, id eft ecclefia,. Fundamentum enim nemo poteft poncre, præter id quod pofitum eftgt; quod eft Chriftus lelus. Cum ergo omnes qui credunt per uniuerfam terz ram,immobilcs funt in fide, fundata eft terra: Si tunc fit homo ad imagi/ , nem dei,quia iBic figuratum eft.

IN T. Cum primo die angclf,fcxto homo creatus fit,quomodo domu nus ad lob loquitur,quafi fimul angelum Si homine creauerit, dicit enims Ecce Beemoth,quem feci tecum, r e s p. g r e g. Simulcreati fijnt,nó unitate temporis,fcd cognitione rationis. Scriptum nanqj dehomineeft:: Faciamus homine ad imaginé Si fimilitudine noftra.Et per Ezechiel ad la tan dicif:Tu fignaculu fimilitudinis plcnus fapietia. Si perfedtus dccore in delitrjs paradifi dei fuifti. In cundta igiturcreatura homo Si angelus fimul conditus extitit, quia ab omni creatura irrationabili diftiniflus proccflit. ,

I N T. Cu poft creationé Adæ fpecialiter feriptura dicat:Immifit deus fo pore in Ada,Si tulit una de coftis cius,Si repleuit carnéca, Si ædificauitt deus cofta qua tulerat de Ada in mulierem: quo cotra hoc tunc creata eftc dicatur

EX GENEST nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;±

dicatur mulicr quando Se, ui'r,cadetn fcriptura diccntc de fexto dtetCrcauÏt deus hominem ad imaginem fuam Ad imaginem dei creauit ilium, ma/ fculum amp;nbsp;fœminam fedteos. Ecce in fexto die necdum faóla Eua defcribi/ tur.ói iam homo mafculus ói fœmina perhibetur, R e s p, Quia ex Adæ latere erat proculdubio fœmina proceflura, in illo iam tune computa ta fuit per fubftantiam.à quo fucrat producenda per formam.

-INT. Cum in Genefi feriptum fit: In feptimo die requieuit deus ab o/ mni opere fuo,quomodo econtra Chriftus in Euangelio dicit, Pater meus üfqp nucoperatur.öCego operorC r e s p. Requieuit die feptimo,quia deinceps nullam creaturam nouam fecit: ufcç nunc operatur ,quia omnia ex eis facit,quæ in illis fexdiebus myfticis feciuquia quæ tunc primordiali/ ter condidit, nunc potentialiter adminiftrata regit. Ergo requieuit à Con/ dendis gencribus creaturæ.non autem ceflauitab opere regendi uel admi/ niftrandi omnia quæ creauit.

INT. Cum dominus ad Noe dixerit: Erunt dies hominis C X x an/ ni, quomodo contra hoc decretum multo plures annos poftea homines ui xiiTe rcpcriunt'‘c Sicut Iacob interrogatus à Pharaone cxxx annos ui/ tæ fuæ fe habere refpondit. r e s p. Non fic accipiendum eft,quafi præ ' nuntiatumfitpofthachomines exx annos uiuendo non tränIgredi, cum Si poft diluuium ctiam quingentos exceffifte inueniamus.Sed intelli/ ■ gendum eft hoc dcum dixifte,cum circa finem d annorum effet Noe,id eft quadringentos oiftuaginta uitæ annos ageret, quos more fuo feriptura quingentos uocat, nomine totius maximam partem plerunq? fignificans» Sexcentefimo quippe anno uitæ Noe, fecundo menfe faólum eft diluuiu, acfic exx anniprædiôlifuntfuturiuitæhominumpræteritorum,qui/ bustranfaótis diluuio delerentur.

INT. Cum in Genefi deus ad Abraham dicahSciendo fcies,quia pe/ regrinum erit fernen tuum in terra non fua,öiin feruitutem rédigent eos,ô2 affligent eos c c c c annis.quomodo econtra (cribitur in Exodo: Habi/ tatiofiliorumIfraèlquamanferuntinÆgyptofuit cccc xxx an/ norum*;’ re s p. Hæcduofiliquidiuscomputentur,ncc cccc XXX annis,necfolum cccc filrjIfraèlinÆgyptofubferuitutc manferunt, fi tarnen à die ipfo quo Iacob uel filrj fuiÆgyptum ingreflî funt, ufque ipfum ad ultimum diem quo inde Moyfe duce egreffi funt fup putcntur.Nam manifeftum eft omnes annos quos Hebræi in Ægypto fc cerunt fecundum computationem Eufebrj c X V effe. Aprima tarnen promiffione Abrahæ,id eft ab anno LXXV uitæfuæ ufque ad tempus illud quando lacob Ægyptum cum filrjs in^reffus eft,fuerunt anni c c XV Poft ingreffionem autem lacob in Ægyptum ufq? ad tempus illud ■quo omnes fili] Ifraël in fignis prodigijs de Ægypto egreffi funt,com pu . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A 1 tantur

ANTICIMENON LIB» I

tantur fuiffcanni cc xv qui in futnma redaóli Hunt cccc xxx Vt ergo utraquc à fe non difcrepcnt, fi fuppuccs à L x x V anno ætatis Abrahæ, quo ad cum prima die promiflio fadta cft.ufqj ad cxitum filiorii Ifrael de terra Ægypti, cccc xxx repcries* Si autem ab anno v 5 natiuitatis Ifaac ufep ad exitum filiorum Ifrael de terra Ægypti an-tiorum fumma collegeris.ex quo paruulus ipfe Ifaac fernen uticy Abrahæ ab Ifma elecœpitaffligi, CCCC annos,fecudum quod dominus dixit, inuenies* Item Auguftinus fic.quod diótum eft ad Abraham,Sciendo fcics.quia pe regrinu eht,0ircliqua,de populo Ifrael, quicrat in Ægypto feruiturus.apcr tiliime prophetatum eftmon quod in eadem feruitute fub Ægyptqsalfti/ gentibus CCCC annos illc populus fuerat peraefturus, fed in ipfis C G c c annis prçnunciatum eft hoc futurum.Quemadmodu enim fcriptum eft de Tara patre Abrahæ:Etfucrunt dies! aræ in Carra V amp;nbsp;CC ati ni;non quia ibi omnes lunt, feH qm'g ibi completi lunt. Ita Ôi hic pro/ pterea interpofitu eft, ÔC in feruitute rédigent cos,ôi affligent eos c C c C annis:quoniâ ifte numerus in cadé affliôlionc coplctus eft, né quia ibi uni uerfus peradtus eft. cccc fane dicunf anni propter numeri plcnitudt nem, quâuis aliquanto amplius iînt, G'ue ex hoc tempore computenif que» ifta promittebanf' Abrahç-.fiue ex quo natus eft Ifaac,propter feme Abra hæ,de quo ifta prædicunt''.Côputant'^ ergo, ut fupra diximus,à promiffio/ ne Abrahæ ufcp ad exitu Ifrael cccc xxx, quoru Apoftolus ita me minitiHoc autem dico,inquit,teftamentu confirmatu à dco poft cccc Sd xxx annos faefta lex non infirmata ad cuacuandam promiffionem. lam ergo ifti CCCC xxx annipoterantnuncupari,quianofuntmul to amplius : quanto magis cum aliquot iam ex ifto.numero præteriftent, quando ilia in uifu demonftrata Si dieft a funt Abrahæ.

INT. Cum in Gcnefi de coniugio corporali prior ilia fententia à domi no prolata fit,ubi mulierem fubfjci uiro uoluit,diccns:Ad ipfum eritcóuerz fio tua.ôJ ipfe dominabitur tui:quomodo econtrario dominus Abrahæ lo quitunOmniaquæcunq;dixerittibiSara,audiuocemeiusC resp. Pri ma ilia utilt;^ fententia de corporali coniugio à domino eft prolata, ubi obz temperarc uiro fuo uxor iubef.Contra qua nihil hie contrarium dicit'',quia non de corporali coniugio dieftum effe uidetunfed Sara hie uxor quafi pro Liirtute animi ponitur,quam fempcrunufquifqueuiraudircpræcipitur: id eft, ut quodcuncj; nobis uirtus animi fuggefferit faciedum,per omnia à no bis,qua(i à uiris fortibus impleatur.manete ilia fententia de corporali conz iugio,ut uxor fem per fubdita fit uiro.

I N T. Cum ante natiuitate duoru fratru Efau SC lacob in Gcnefi fpiriz tus dci pro ipfis dicariMaior fcruict minori: quomodo iuxta ipfius libri hi ftoriam minor maiorcm adorauic,id eft,quando lacob minor de Mefopo tamia

EXGENESI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$

Jamia redqt.Efau maiorcm fratrem fuum adorauitC R E s p. Hoc quod didtu eft.Maior feruiecminon,hiO;oriç ueritatem no impedit: fed figurali ter illud fpiritus dei prædixituuxta quod per Efau populus ludçoru.pcr la eob Chriftianus fignatur.Ec ideo contraria fibi no funt.cu iuxta hiftoriam minor maiorem adorauit,d^ iuxta allegoriam maior minori deferuit,

1 N T. Cum fcriptum fît, Erant omnia ualde bona, quomodo in lege quædam animalia uocantur immundaC r e s p» Immunda appellata funt ufui.non crcationi. Horum cnim in cibum ufus pro quibufdam figu/ ris diuina interdiótus lege cognofcitur.

IN T.. Cum in Genefî omnia ualde bona dicatur,amp;in alijs fublequeti dbus multa bonitatis nomine cenfeat,Chriftus quocp in Euangelio ÔC bo/ num homincm,d£ bonum feruum pronuntiat:cur idem dominus ccontra/ rio loquitur,Nemobonus nifi (blus deusC R e s p. Omnia quæ fcriptu ra bona pronuntiat, fecundum fe bona effe dubium non eft : tarnen fi re/ fpiciamus ad bonitatcm dei, nullus corum pronuntiabitur bonus, dicente domino : Nemo bonus nifi folus deus. Cuius intuitu etiam ipfi apoftoli, qui cleólionis mcrito bonitatem generis humani multis excelTerant mo/ dis, mali cfle dicuntur, domino ad eos ita loquente : Si ergo uos cum fitis mali,noftis bona data dare filtjs ueftris,quanto magis pater uefter, qui i« ccelis eft dabit bona petentibus feC

IN T. Cum in Genefi fcriptum fit,FecitdeUs hominem ad imaginetn amp;fimilitudinemfuam, quomodo propheta in Pfalmo LXX quafinon (it homo ad fimilitudinem dei formatus dicit: Deus,quis fimilis tibiC R E s p. Aliud eft fi pcruerfe quis uclit fieri fimilis deo,id eft per fuperbi/ am.ficut diabolus qui dixit: Ero fimilis altiftimo: Ôialiud fi per obediential K ad impletionem præceptorum eius, fimilitudinem dei in fe reportet.Hp mo cnim fuadcnte diabolo, dum peruerfe uoluit fieri fimilis deo, captiuus eft fub fcduólorc fuo.Ecce ipfe hie clamat,q ab illo ceciderat,6i dicit:Deus, quis fimilis tibi C quia in ipfo utie^ eaptiuo homine fimilitudo dei pericrat, cum per fuperbiam deo effe fimilis cupiebat. At uero ad fuam nos deus fi/ militudincm facit,cum præceptis fuis nos ammonet inhærere, eu tales nos uult fieri ficut ipfe cft,cum per feripturam fuam clamanSanifti eftotc.quia K ego fanftus fum.Nam etiam cum dicit:Diligite inimicos ueftros, orate pro cis qui uos perfcquuntur,benefacitc t}3 qui oderunt uos: ad fimilitudi/ nem fuam nos hortatur. Denique quid adiungitCV t fitis filq patris ueftri qui in cœlis eft.Quid enimCipfe facit hocCfacitcertc, quia folem fuum oriri facit fuper bonos K malos,ôi pluit fuper iuftos ôi iniuftos, Qui ergo bene uult inimico fuo,deo fimilis cft:ncc i(la fuperbia.fed obedientia eft. Qua/ rc C quia ad imaginem dei fadli fumus. Ergo quifquis uult ita elfe fimilis deo, ut ad illû ftet, fortitudinem fuam, ficut fcriptum eft, ab illo euftodiat: , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A $ non

ANTICIMENON L T B • I

non ab illo recédât, ei cohçrendo fignetur tanquam ex annuîo ceratuere m ftodiet imaginem ad quam fadtus cft. Porro autem fi peruerfe uoluerit imicari dcum,uc quomodo deus non habet à quo regatur, fie ipfe uelit fua poteftate uti : quid reftat, nifi ut recedens ab eius colore torpefeat, etiam quodammodo alienus redditus ab imagine dei.quafi captiuus clameuDo mine quis fimilis tibiCTanquam fi diceretur, Ecce ego uolui efie peruerfe fi milis tibi, amp;nbsp;fadlus fum fimilis pecorimam fub tua dominatione uere tibi fimilis eram.fed homo in honore pofîtus non intellexi.comparatus fum iu mentis infcnfatis,ô^ fimilis fadlus fum illis. lam ergo hic non in fimilitudi/ nemdei pofitus, fed in fimilitudine iumentorum eonflitutus, clamat cum dicit:Deus, quis fimilis tibiC

I N T. Cum in Geneff quando deus hominem fccit tantum fimplicitec teferatur, Fecit deus hominê de limo terræ,quomodo Pfalmifta dicit.Ma nus tuxfecerunt me ôcplafmaucrunt meC resp. a v g vk. Cur inquit,quibufdam uifum fuerit uerbo deum fecifie extera, hominem uero uelutaliquid prxcipuum fecifie manibus fuis,non uideo: nifi forte quia ex puluerc formatum legitur hominis corpus, nori potuifie fieri nifi manibus arbitrantur:nec attenduntquodin Euangcliodc uerbo dei feriptum eft. Omnia per ipfum faóla funt, non pofic conftare, fi non per uerbum fa/ élum eft etiam corpus humanum. Sed adhibent toftimonium Pfalmi, ôi dicunt:Ecce ubi apertifiîme clamat homo,Manus tux fecerunt me amp;nbsp;plaf/ mauerunt me:quafi non etiam aperte dieftum fît, Videbo cœlos opera di/ gitorum tuorum.Et illud:Et opera manuum tuarum funt cœli. Multoque apertius,Et aridam terram manus eius finxerunt. Manus ergo funt pote/ ftas dei. Aut fi pluralis numerus eos mouet, quia non dieftum eft, manus cua,fcd,manus tux : accipiant manus dei uirtutem, Si fapientiam dei qux utraque, unus didtus cft Chhftus ; qui etiam intclligitur brachium domi/ ni,ubi legitur, Et brachium domini cui rcuclatum cft. Aut accipiant ma/ nus dei filium Si fpiritum fanôtum, quia Si fpiritus fantftus cooperator eft paths Si fîlq. Vnde Si Apoftolus : Omnia hæc operatur unus atque idem fpiritus. Propterea quippc unus dixit, ne tot fpiritus quot opéra putaren/ tur,non quod fine pâtre Si filio fpiritus opcrctur.

INT. Cum deus autor uel creator mali non fit,diccnte fcriptura,quod creauerit omnia bona ualdc, quomodo ipfe dominus loquitur per Efaiam quafî econtrario, dicens : Ego dominus,ôi non eft alter, formans luccm Si creans tenebras,facicns pacem. Si creans malaC resp. Bonus deus fe/ cundum quod in Genefî legitur,bona cunefta creauit. Mala autem quæ fe create dixit,non fimiliter per naturam fe create perhibuitmeque enim ma/ la,quæ nulla fua natura fubfîftut,à deo creantur.Scd create fe mala domt/ nus indicat, cum res bene conditas nobis male agentibus in fiagcllum for/

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mat.

EXGENESl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4

mat: ut ea i'pfa amp;nbsp;per dolorem quo feriuntur,deli'nquentibus mala fint, SC per naturam qua exiftunt,bona, Vndc uenenum mors quidem eft ho/ minijfed uita ferpenti, Beneitaque didtur, Formans lucem,ôi creans tenez bras : quia cum per flagella exterius doloris tenebræ creantur, intus per cruditionem lux mentis accenditur » Faciens pacem, SC creans mala, quia tunc nobis pax cum dco redditur,cum hæc quæ bene funt condita,fed non bene concupita, in ea quæ nobis mala funt flagella uertuntur » Per culpam quippe deo difeordes exiftimus:dignu ergo eft, ut ad pacem illius per flaz gella redeamusiutcum unaquæqj res bene condita nobis in dolorem uerti tur, correefti mens ad autoris pacem humiliter reformetur,

I N T. Quomodo promiflum fit Abrahæ quarta generatione exire fiz Iios Ifrael de terra Ægypti, cum Mofes dicat quinta progenie exierunt filq îfracl de Ægypto, r e s p» Si quarta generatione cóputes, de Leui triz bu cam numerate incipies,fi quinta de ludç,replica ergo genealogiaLeui. Leui genuit Caat, Caat genuit Amram, Amram genuit Aaron, Aaron genuit Eleazar, Eleazar genuit Finees. Caat cum patre fuo Leui ingrefliis eft Ægyptum. Rurfum Eleazar cum patre fuo Aaron egreflus eft Ægyz pto. A Caat ufq; Eleazar generationes funt 1111. Si ergo uis oftendere, quomodo fccudum Exodum quinta generatione egrefli funt filq Ifraél de terra Ægypti, tribus tibi ludæ ordo numeretur. luda enim genuit Fares, Fares Elrom, Efrom Aran, Aran Aminadab, Aminadab Naafon, Naaz fon Salmon. Fares enim eu patre fuo luda ingreflus eft Ægyptû.Naafon princeps tribus luda in deferto deferibitur, cuius fîlius Salmon terram rez promiifionis introiuit. A Fares ergo ufq? ad Naafon generationes funt v quamuis nonnulli in Efrom initium faciant,ôi ad Salmon perueniant. Siz militer Si ab Amram ufq; ad Finees.Hæc Hieronymus.

■ INT. Cu in Gencfî Iacob deû fe uidifle teftef,quomodo loannes Eua gelifta diciuDeu nemo uidit unquâ.Iob etiâ fibi côcordâte.q ait:Dei fapiz entia abfcodita eft ab oculis omniu uiuentiu. r e s p. Vidit quippe laz cob dcu,q ait: Vidi deû facie ad facie. Vidit Mofes deu,de q feriptû eft: Lo quebaf^ dominus ad Mofen facie ad facie,Sic, Vidit Si lob dominû,quiadi xit:Nuc aut oculus meusuidet te. Vidit Efaias dominu,q ait: Vidi domina fedentê fuperfoliu excelfum Si elcuatû.Vidit Ôi Micheas dominu, qui ait: Vidi domina fup foliu fuu.Quid eft crgo,qd tot Tcftameti ueteris patres deu fe uidiffe teftati funt,amp; tamêde bac fapiêtia quæ deus eft dicif; Abfco dita ab oculis omniu uiuétium.Et loannes ait:Dcû nemo uidit unquâ,nifi hoc quod patêccr daf' intclligûquia quâdiu hic mortaliteruiuié', uideri per quafdâ imagines deus pof.fed per ipfam naturæ fuæ fpcciê no pot: ut aniz ma gratia fpiritus afflata,per figuras quafdâ deu uideat, fed ad ipfam cius effentiâ no pertingat.Hinc eft enim,quod Iacob qui deû fe uidiffe teftatur,

A 4« hune

'• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ANTICIMENON LIB, I

hune no nid in angelo uidit.Hinc quod Moles,qui eu deo facie ad facie Jpz qui^jin ipfo uerbo fuç locutionis dicitzSi inueni gratiâin cófpcólu tuo,on;ê de mihi teipfum.Certe enim fi deus no erat cû quo loquebat, oftéde mihl dcû diceretjôi no oftende temetipfum.Si aut deus crat eu quo loquebatur, cur petebat uiderc quem uidebat^Sed ex hac eius petitione colligitur.quia eum fitiebat per incireuferiptam naturæ fus claritatécerncre, que eœperat per quafdam imagines uidere.Et uiderunt ergo tj dominum, amp;nbsp;tarnen Io/ annis uoce,Deum nemo uiditunquam:quia in hac mortali carne cofîften/ tibus uideri potuit per quafdam circumfcriptas imagines,ÔC uideri non po teft per incircumfcriptum lumen ætemitatis.Sin uero à quibufdam poteft in hac adhuc corruptibili carne uiuentibus fandtis quodam concempiatioz nis acumine uideri, hoc quoque à beau lob fententia quam protulimus non abhorrer, nec ilia Euangeliftæ Ioannis, Deum nemo uidit unquam: quoniam quifquis fapientiam quæ deus efl, üidet, huic uitæ funditus moz ritur, ne iam eius amore teneatun nullus quippe eum uidet qui adhuc carz naliter uiuit,quia nemo poteft ampledti deum fimul SC fecuIum.Qui enim deum uidet, eo ipfo moritur,quo uel intentione cordis, ucl affedu operis ab huius uitæ delcdtationibus tota mente feparatur.

INT. CumintercæterospatriarchasSiprophetasChriftipollicentes aduentum,Iacob fpccialiterde Chrifti incarnatione,amp; gentium uocatione prædicet, dicens : Non defîciet princeps de luda, nec dux de fœmohbus eius, donee ueniat qui mittendus eft, K ipfe erit expedlatio gentium: quoz modo Paulus in epiftola ad Ephefiospro eodem facramento incarnatioz nis Chrifti dicit: Alfjs generationibusnon fuit notum fîlijs hominum,ficut nunc rcuelatum eft fandliseiusapoftolis Si prophetis in fpiritu efte genres cohærcdcs,amp; concorporales,ôi comparticipes promiflîonis in Chrilto per Euangelium. r e s p. Autillud eft refpondendum, quiacautc Paulus fignantercp teftatur fie filfjs hominum ignotum fuifte myftcrium, non fîz Iqs dei, ad quos dicitunEgo dixi dq eftis: quod fcilicet rj qui fpiritum adoz ptionis aceeperint, de quibus patriarchæôi prophetæ fuerint, dei feierunt facramcntum.Aut notandum non definite Si generaliter dixifle Paulum, alrjs generationibus ignotum fuifte omnino domini facramentum: fed fie, quomodo nunc rcuelatum eft faneftis eius Si apoftolis,ncfciflè patriarchas ucteres Si prophetas. Aliud eft enim in fpiritu uentura cognofccre,aliud ca ccrncrc opère copiera.Vnde Si loannes propterea maior prophetis omniz bus dicitur, quia quem cæteri prophetauerunt,iplc cofpexcrit. Si digito de monftrarit. Hoc ctiam fentiendum in eo, quia idem Apoftolus in eadem Epiftola hoc myftcrium non folum gentibus, fed SC principatibus Si pote ftatibus per ccclcfiâ manifeftatû docenproptcr quod idem dodtor exequiz tur,dicens î Si principatibus Si poteftatibus in cœlis ignora fuit multiplex

EX GENESI

fapicntia dci.qux nuncrjs per ccclelîâ reuelata efl::quato magis patriarchs ÔC prophetis ignota fuit,quos fupra non ignorafle myfterium Chrifti, fed ita uc apoftolos nefcifle monftrauimus. Multiplex quippe fapicntia dei, per ecclcijatn dei nunc ôi principatibus SC poteftatibus reuelata eft, quam olim deus futuram in fua mente decreuerat.ôi nunceffepcrfeólum exeo quod uidemus cognofcimus, Crux itacç Chrifti non folum nobis, fed Si angelis cunótisi^ in cœlo uirtutibus profijit,0C aperuit facramentum, quia antea nefciebant.Hæc Hieronymus.

IN T. Cum in libro Genefiuel in alqslocis fcripturarum Ifraelitica populo prohibitum fit à deo.ne fanguinem comederent.fpecialiter tarnen in libro Leuitici ubi dominus dicit : Dixi filqs Ifraél, fanguinem uniuerfe carnis non comedetis ; quomodo in libro Numeri econtrario de ipfo eo/ demq^ populo Ifraëlitico fcribitur,Non dormiét donee comedat prçdam, SC fanguinem uulneratorum bibat. r e s p . Dicant nunc ludæi, Quia eft ifte populus, qui in ufum habet fanguinem bibereC Hxc quippe erant quæin Euangclio audiences fcandalisati funt,0C dixeruuQuis poteft man ducare carnem,0C fanguinem bibereCSed populus Chriftianus audit hçc, amp;nbsp;ample(ftitur,Si fequitur eum qui dicit : Nifi manducaueritis carnem me/^ am,ôC biberitis fanguinem meum,non habebicis uitam in uobis ipfis:quia caro mea uere cibus eft,SC fanguis meus uere potus eft.Et u tic^ quia hæc di ccbat,uulneratus eft pro peccatis noftris,ficut Efaias dicit.Bibere autem di cimus fanguinem Chrifti non folum facramentorum ritu, fed ÔCcû fermo/ nes eius recipimus in quibus uita cófiftit,ficut SC ipfe dicit: Verba quæ ego locutus fum,fpiritus amp;nbsp;uita funt.Eft ergo ipfe uulneratus,cuius nos fangui/ ncm bibimus, id eft doôlrinæ eius uerba fufeipimus. Sed SC illi nihilomu nus uulnerati funt,qui nobis uerbum ciusprædicauerut; SC ipforum enim, id eft apoftolorum eius uerba cum legimus, SC uitam ex eis confequimur, uulneratorum fanguinem bibimus.

I N T. Cum in Genefi uel Exodo Lxx tantum animæ cum Iacob TEgyptum fcribantur ingreftx, quomodo in Aólibus apoftoloru introifte inÆgyptumCÛlacob lxxv animæreferunturC resp. Conftat in Ægyptum cum lofcph Efraim SC Manaffe lxx tantum animas in/ troiftc,ubi lxx V animarum numerus refertur: quafi proanticipatione etiam filios nepotesc^ Efraim SC Manafte enumerandos putauit, quos po ftea in Ægypto natos diuinarelatio leólionis oftendit.

INT. Cum munda SC immunda animalia diuina per Mofen lege di/ fcreta fine, quomodo etiam ante diluuium de his quæ in area recipienda crant,immunda appeilantur animalia. nbsp;resp. Mofes infpirantc fan

(fto fpiritu pentateuchi fcriptor SC conditor eft.Et quia in Leuitico de mun/ dis immundisc^ animalibus erat profereda diferetio, etiam in Genefi,quia utriufe^

' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ANTICIMENON LIE» I

( ötn’ufqjlibri idem autor eft,eadem animalia appellauit immunda.

' I N T, Cum in Exodo dominus nomen fuum MoH indicaflet, dicenSî Hxc dices filqs IfraeLqui eft, miiic mead uos; quomodoin fubfequetibus aliud lîbi nomen efle, quaß econtrario indicat,dicens: Vade die filqs,deus ' Abraham,0i deus Ifaac.SC deuslacob miiitme ad uos, hoc mihi nomeeft in æternû, re sp, av g v s t, Hçc duo didicimus,diftinguente Au guftino.unum ad diuinitatis pertinere natura, aliud humanitatem aflumz ptam. Quod enim dixit deus Mofi : Ego fum qui fum, SZ qui eft mißt me ad uos,diuinitatis fubftantiam ßgnat.Quia auté dicit,cgo ium deus Abra ham,0C deus lfaac,0i deus Iacob,myftcriu fufccptç incarnationis infinuan quia dcillis fecundum carnem generatus agnofeeretur, quoru nomina fub facramento hie pofuifle cognofeitur.

' Ï N T. Cum in Exodo inter decern præccpta qux data funtquartum prxeeptum reperiatur eftc.Honora patrem tuu Si. matrem tuam: quomoz do Chhftusin Euangelio econtra dicit, Honora patrem tuum Si matrem, quod eft mandatum primum. r e s p, Duæ tabulæ fuerunt in quibus Mofes decern prçcepta fcripta accepit:dc ipßs quoqj decern præccptis tria quïE in capite ponuntur pertinent ad diledioncm diuinç trinitatis,fcptem uero reliqua ad dilcólioné pertinentproximi,Tria ergo ilia ad dei dilcdlio nem pcrtinetia,id eft,Dominus deus tuus deus unus eft. Sit Non aftumes nomen dci tui inuanum.50 ut dies fabbati fancftificctur.Hæc tria in una ta/ bula fuerunt fcripta.In fecuda uero tabula feptem reliqua pra:ccpta fcripta r funt, Et idco honora patrem tuu Si matrem inter feptem præccpta primu ' mandatum fcriptum eft. Si autem tota decern præccpta in unum compu/ tes.quartum hocprçccptum inter decern inuenics.A parentibus enim fuis homo aperit oculos,0i hæc uita ab corum dilctftione fumet exordium : in/ de hoc mandatu primu eft inter fcptem.Scd quomodo pnmu,quia quar/ tum,nifi ut diótu eft, quia primu eft in altera tabula-.ucl quia decern præcc pta primitus data funt,poteft unuquodq; ex illisappcllari primu madatu.

I N t, Quomodo in Exodo fcribitur: Qui reddisiniquitatem patru in filrjs ac ncpotibus.cum ecotra in Ezcchicl dicatun Quid eft quod inter uos parabolam uertitis in prouerbium iftud in terra IfraeLdicentcs:Patres coz • mederunt uuam accrbam,0i dentes filiorum ftupucrutCViuo ego dicit do minus deus, fi crit ultra uobis parabola hæc in prouerbium in Ifrael, ecce omnes animæ meæ funt,ut anima paths,ita Si anima filq mca eft : anima quæ peccaucrit, ipfa punietur, r e s p. Reddunf pcccata patru in filrjs, dum pro culpa parentis ex original! peccato anima polluitur prolis: Si rur/ fum no reddunf*parentu pcccata in filrjs,quia cu ab originalis culpa per ba ptifmu liberamunno iâ parêtû culpas, fed quas ipfi comittimus habemus.

I N T, Cum In Exodo dominus Mofi præcipiat, diccns ; Solue calcca/ mentum

E X E X o D o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

frterttufn de pedibus tuis, locus enim in quo ftas terra fancla eft : quomo/ do in eodem libro uefcentibus pafcha præcipitur, Manducabitis illud lutn bis ueftris accinótis, Si calceamenta ueftra in pcdibus ueftris, Necnon Si Paulus ad Ephefios calceatos pedes efte præcipit.in præparatione Euâgez lij pacis. R E s p. Si Si perfeclis calceamenta non efte neccftaria, Si imz pcrfedtis adhuc neccftaria efte accipiamus,non erit forte contrarium,quocf pro diucriitate meritoru eft inftitutum. Perfeótioresetenim funt,qui ficuc Mofcs Si lefus dcum iam’uidere merétur,quam hi qui ad ipfam uilioneni tendunt,ói adhuc in uia poiïti.agnum in pafcha calceatis pedibus mandu/ care iubentur.His ergo foriïtan adhuc calceamenta funt neceftaria, quibus in uia domini currentibus utilia efte iudicantur bonorum patrum exemz pla. Quid enim pedes noftri nifi opera, quid uero calceamenta,nifi pelles mortuorum animalium C Calceamenta autem pedes muniunt : quæ uero funt mortua animalia ex quorum pellibus noftri muniuntur pedes,nifi an tiqui patres qui nos adæternam patriam pra:cefteruntCquoru dum exemz pla perfpicimus, noftri operis pedes munimus. Calceamenta ucro in pedi bus habere, eft mortuorum uitam confpicere.æterna ueftigia à peccati uul nere cuftodire:ut muniti eoru exempio uaftam huius feculi eremu tranfea mus,quamdiu deum facie ad faciem uideamus. Ergo iam ad dominu per/ fectc uenientibus non erunt forte neceftaria hæc calceamenta : quia uideliz cet non ibi erunt forte neceftaria patrum exempla, ubi deus eft uidentibus fein omnibus plena notitia : quia ft etiam calceamenta propter uitia acciz piuntur,non hoc erit contrarium, cum nullus uidere deum poftit, nifi qui terrena Si mortalia uitia depofuerit. Qui ergo adhuc ambulat, calcietur: quiucro iam lordanc trafmifto terramrepromiftionis intrauit,nudetpez dem, foluat calceamentum,locus enim in quo ftat terra fancla eft.Si quis no eft lefus Naue,necapoftolus,calcict pedes fuos in præparatione Euan gelij pacis. Siquis autem apoftolus eft, Si inter duodecim cnumcrari poz teft,ncquaquam tollat in uia calceamentum fuum.nec ad fcorpiones SC coz lubros dcclinandos calcanéum tegat: fed iam confummatus atque perfèz ctus, in terra fancta uiuat in Chrifto, Si fequatur agnum quocunq; uadit.

I N T. Cum dominus in Exodo honorantibus parentes fuos^longçuiz tatem uitæ promiferit,diccns:Honora pattern tuum Si matrcm.ut benefit tibi,0C fis longæuus fuper terram, quomodo Dauid hanc ipfam longæui/ tatem uitæ paruipêderit,dicens:Heu me quia incolatus meus prolongatus eft.Necno Si Salomon morte potius tp uita ampleótaf,dices: Laudaui oz mnes mortuos,qui olim mortui funt,fuperuiuentes.Et Eïieremias:Malcdi óla dies in qua natus fum : præfertim cu multos fuifte crcdamus,q Si pare tibus obfequetes,cito mortui fint. Si erga parères imprjjufq; ad extremarn uenerintfcneólutê, res. RefpSdeâtludçiôCfimilesIud£oru,fiuitçiftius longiz

ANTICIMENON LIB» I

longirudo eft in promifti's, 8i diu in corpore commorari félicitas eft : quid nbi uuk illud, quia incolatum uitæ fuæ prolongatû Dauid gcmitCSi enitn fecundum Salomonern laudantur fuper uiuos mortui, ôi iuxta Hieremia malcdidta eft dies in qua nafcimur, quomodo nuc repromittitur honorati tibus pattern Si matrem, quia longæui funt fuper terram, quam dominus deus fuus dcderit eisC'Quçréda eft ergo terra qua dominus deus promittit ôi tribuit qs, qui fpiritualcm Ægyptum reliquerint, amp;nbsp;cum omnipotentia magna amp;nbsp;tcrribilia uitæiftius defcrta tran(ierint,r) utic^ poflidebunt terra quæ manfuetis eft præparata.Beati quippe mites,quonia ipfi poftidebunc terram,quæ uera eft terra uiucntium,iuxta illud:Credo uidere bona domi ni in terra uiuentium.

INT» Cum in Lcuitico dominus præcipiat,dicens: Ne cótaminetur fa cerdos in mortibus ciuium fuorum, nifi' tantu in fanguineis ac propinquis fuis,id eft fuper patre Si matre.SC filio ac filia, fratre quoqj Si forore, uirgiz ne quæ non eft nupta uiro, fed nee in principe populi fui contaminabitur. Quomodo poft paululumlecontra uidetur dicere:pontifex,id eft facerdos maximusi'ad hominem mortuum non ingredictur omnino, fuper patre quoque fuo Si matrehoncontaminabiturC r e s p, Vnum ex hismt/ noribus faccrdotibuspræcepit,ubi nó iubentur ingredi ad quemlibet mor tuum,ni(ï ad eos cognatos Si propinquosjde quibus fupra diótum eft.Sa/ cerdos autem magnus,id eft pontifex,plus aliquid habebat à cæteris facer dotibus, SC ob hocquia nee pietate illu,nec affedtuifledti opportebat, ideo । præceptum eft illi^ne immundus fieret in fupradieftis nominibus, amp;nbsp;ab o/ mni mortuofgeneraltter fuum cohiberet affeótü. Illud ergoïquod primum eft pofitum de minori facerdotum gradu, hoe uero quod fequitur,de folo magno facerdote accipi debet»

INT. Cum dominus in libro Leuitici præcipiat, dicens : Memento ut diem fabbati fandtifices.Scx diebus opcrabcris,ói facies omnia opera tua, feptima autem die fabbata domini dei funt » Quomodo per Efaiam econz traho dicit: Sabbata ueftra odiuit anima mcaC r e s p » Sabbatum re/ quies interpretaf^,quod Ifraëlitæ fpiritualiter in munere acceperunt, ut hac fignificatione nullo in hac uita terrenorum dcfidcriorum appetitu fatiga/ rentur : quod tarnen ludæorum illc populus non intelligens dominum fpi ritualiter præcepifre,confumebant fabbata in luxurqs,^ ebrietatc,ói come fatione.Vnde tal ia fabbata odifle dominus dicit,quia no funt ilia quæ de/ us fpiritualiter prçccpit,fcd quç fibi populus carnaliter clcgit.Nam de illis dixif.Sabbata mea profanaftis » Vnde agnoicimus fabbatum temporale humanum efie, fabbatum autem diuinum,illud æternum effe, de quo per Efaiam dicitunEt erit menfis ex menfc,S2 fabbatum ex fabbato.Ergo cum dicit,Sabbata ueftra odit anima mea,non prioris præcepti immutat oracu

lum, .

EX LEVITICO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

Ium,fed fabbatum i'pfum rcdarguic à carnali populo uitiatum.

INT. Cum in libro Lcuitici iubentc domino inftituta fie uióhimarum oblatio,quomodo Efaias exuoce domini ccontrario loquicur,dicens:Quo mihi mulncudinem uiótimarum ueftrarum dicit dominus, plcnus fum ho locaurtis arictum, Si adipe pinguium, Si fanguinem uituloru 8i agnorum nolui. R E s p. HoftiæSiimmolatio uieftimarum no principalicer à deo quxfita funt fed ne i'dolis fierent, amp;nbsp;ut à carnalibus uid:imis quafi per tyz pum ÔC imagine ad fpiritualcs hoftias tranfiremus. Dicendo autem fc hoz ftiam no quæfific,oftcndic quia lex fpiritualis eft. Si omnia quæ ludæi car nalicer i aciunt,d nobis impleh fpiritualitcr.

IN T. Cum in Leuitico dominus fermentum penitus abiecerit de facri ficiis,dicens:Omnis oblatio quæ offertur domino,abfe^ fermento fiet, nec quicquam fermenti ac mcllis adolebitur in facrificio domini : quomodo in fubfequentibus fuper panes fermentacos facrificiu iubetimponiC r e s p, Diligentius inruere quia non ad facrificium, fed ad minifteriu facrificrj ferz mentatus panis aftumitur.Quid ergo hoc fit uideamus. Dominus in Euaz gelrjs Humana doólrina pharifæorû, qui tradebant traditiones, præcepta hominû,fcrmentu appellat,cû dicit difcipulis:Obferuate à fermento phari fçoru: fimiliter ergo Humana doótrina eft. Verbi caufa,grâmatica ars, uel rhecorica, ucl etiâ dialeclica:exqua doólrina ad facrificiu qdê,hoceft ï his q de deo fentiéda funt,nil fufeipiendu eft, Sermo uero lucidus ÔC eloquêtiç fplcndor aedifputandi ratio ad minifteriu uerbi deidecêter iubed' admitti.

INT. QuomodolegipræcipientûDiligesproximutuum,Siodiohaz bebis inimicum tuum, non eft cótrarium quod Chriftus dicit,Diligite iniz micosueftrosC res p. Vnufquifqjhomoinquantuminiquuseft,odio habendus eftn’nquantum homo eft,diligendus eft, Hæc inquä régula eft, qua Si odcrimus inimicum propter id quod in eo malum eft,id eft iniquiz tatem : Si diligamus inimicum propter id quod in eo bonum eft, id eft foz cialcm rationalcmcp creaturam, ' 1 N T. Cum dominus in Leuiticoper Mofen,pontificcm ordinansdua bus tunicis ueftiendum præceperit,quomodo Chriftus in Euangcliojccon trarioifaccrdotcs fuosamp;apoftolosduas tunicas habere prohibuitç’ res. Qtiod præcepit lefusduas tunicas non habendas,nó eft contrariu Iegi,fcd perfeeftius Icgetficut Si cum lex homicidium uetat,Iefus autem(etiâ iracuaz diam refecat: cum Icx/prohibetadulterium, lefus/ctiam cocupifeentiam cordis abfcidit.Sic ergo uidebitur Si duabus ibi tunicis'pontificcm,hichna ■ apoftolos induiffe. Siquide etiâ fenfus probabilis fibi uidetur : ego tarnen i non intra huius intelligentiæ anguftiam/pontificalia facrameta concludo, ' amplius mihi aliquidiex ifta forma uidetu^ftendi.Pontifcx cft,qui feienz tiâlcgis tenet, ÔC uniufcuiufqj myfterrj ilt;Tte1ligit rationes, ut breuiter expliz

B cem

A N TIC IM EN o N- LïB. I

ccm.qui legcmSC fccundum fpiritum Si fecudum literam nouk.Sci'cbat et/ pontifex illc(quem tune ordinabat Mofes,quia eflet circunciQo fpirituaz lisdcruabat tarnen Si circûcifionem carnis, quia incireuncilus pontifex efle non poterat.Habebat ergo ifte.duas tunicas,unamimyfterr) carnalis,ô£ ali am incclligcciæ fpiritualisifciebat quia Si (acriBcia fpiritualia offerri debenc deo,oHerebat tarnen nihilominus ÔCcarnalia:non enim poterat efle pond fex,qui tûc erat, nifî hoftias immolaret. Ita ergoconuenicntcr ille pontifex duabus indutus tunicis dicicunapoftoli ucroquidicluri erant,quia fî circu/ cidamini, Chriftus uobis nihil proderit : Si qui diôluri erant, quia nemo uos iudicet in cibo aut in potu,aut in parte diei fefti,aut neomeniç,aut fab/ batorum,quæ(funt umbra futurorum.Ifti ergoeû huiufmodi fccundum liz teram Icgis obferuantiâ/penitusrcpudiarent.necoccuparentdifcipulos lu/ daicis fabulis,ôi imponcrent cis iugum'quod neqj ipfi, nei^ patres eorum portare potuerunt,merito duas tunicas habcrc prohibcntur.fed fuffieiteis unaiôd hæcinterionnam iftâquæ foris cft,ô£ qux defuperapparet, legis tu nicam nolunt.unam nancç eis lefus, ÔC ipfam interiorem habere permittit, int. Cu in libro Numeri feriptu fît: Nó eft deus quaß homo ut métia tur,nec ut filius hominis ut mutetur: neenon Si illud per Ezechiele : Vcrbti quod locutus fuero implebitur, dicit dominus deus ; quomodo ccontrario plcrunq; deus uidetur mutare fentêtiam fuam, Geut in Niniuitis faclu eft, quando per lona dixit,Quadragintadies,amp; Niniue fubuertef: ubi ftatim fubfcquif',nuquid Si ego nó parca Niniue ciuitati magnæC Et de Dauid in Regu, ubi tribus diebus promifta fuerat mors,ut uaftaret populû,ôd intra unä dié ufqj ad hora prandij ceflauit. r e s p. Fortafte hæc quæ per itv terrogationé dicunt^nó penitus pro definite accipienda finnfed talis quæ/ dam figura ucrbi fit,quæ mediu aliquid uideatur oftendere, non tamé de/ finitæ Si irreuocabilis fententix declarer affeétu:quo temperantius aliquid diélu uideaé',in eo quod fcriptum eft, ipfe cu dixcrit,nó facictC^ fi fcriptu eflet,ipfe cu dixerit omnimodisfacict.Scd rccenfcamus Si ipfa feripturæ lo ca, quæ uel in Iona,uel in Regum libris pofita funt,ne forte Si ibi, ut moris eft feripturæ, diuini fecreti aliquid habcat fcriptu.Ergo in Iona:Et factura eft uerbum dominiad lonam fecundo,diccns:Surge, uadein Niniueciui/ tatem magnam.Si prædica in ea fccudum prædicationcm quam cgolocu/ tus fum ad te.Et Ionas quidem prædicauit,amp; dixit: Adhuc tres dies, uel ut Hebræi fcriptu habere fe dicüt,adhuc quadraginta dies,SC Niniue deftrue tur. Viri aut Niniuitæ crediderut deo. Si prædicauerut iciuniû, Si induerût fe ciliefjs à minimo ufcp ad maiorê ipforû. Et poft pauca, Et uidit, inquit, deus opera eoru quia conuerfî funt à ufjs fuis malis. Si pœnituit fuper mail tiâ quâ locutus eft facere eis,^ non fecit. Obfcrua igi tu r in h is quæ aftum/ pfimus de propheta,quod no inuenitur in fermonibus defquibus ad pro/ phetam

EX’ HTâERIÎ

8

* phctam locutus eft dieftum, quia adhuc tres dies Si Ni’m’ue fubuertetûr,ut 1'crmo ifte qui diólus eft. Si non eft fatftus ab Iona potius quam à deo pro latus efle uideatur. Sed Si de fecudo regnorum libro proferamus quæ fcri

' pta funt,ubi cum Dauid populum numeraftet,faólum eft, inquit,uerbum domini ad Gad prophetam uidentem,dices: Vade, Si loquere ad Dauid: Hçc dicit dominus,tria ego Icuabo fuper te,elige tibi unum ex his quod fa

’ dam tibi.Et introiuit Gad ad Dauid,Si denunciauit ei,dices: Aut ueniet ti/ bi tribus annis fames fuper terram tuam,aut tribus menfibijs ut fugias an lt;nbsp;te inimicos tuos,q te perfequunf’,aut triduo ut mors fiat in terra tua, Nuc ergo fcito,8i uide quid refpódeam ei qui mifit me.Et dixit Dauid ad Gad: Anguftiæ mihi undiq?,fed incidâ in manus domini magis, quia multx mi ferationes eius funt,Si in manus hominum no incidam.Et dedit dominus in Ifrael mortem à mane ufe^ ad horam prandii,Si mortui funt de populo ex Dan ufqj Berfabee LXX miliauirorum.Etextendit angelus domini . manum fuam in Hierufalem.ut corrumperet egm. Et dcprecatus eft domi nus fuper malitiam, 8«L ait ad angelum qui exterminabat populû:Satis eft, remitte manum tuam.Obferua ergo,quomodo nec in his tribus commina tionibus deus inuenitur dixifte de morte trium dieru. In uerbo cnim Galt;i’» pofirum eft,non in mandatis dominnSC non femper ea quæ per propheta dicuntur,quafi à deo dióta fufcipiantur.Deniq; per Mofen multa quidem locutus eft dcus,aliqua tame S^ Mofes propria autoritate mandauit-.quod' dominus in Euangelrjs euidenti diftineftione fecernit, cum de repudio mu/ lieris interrogatunquia ad duritiam cordis ueftri fcripfit uobis hçc Mofes, ab initio autem non fuit fi'e. Vides ergo Si hie dcum quidem no præcepifz fe,nec fieri uoluifle diuortium,Mofen ucro propterduritiam cordis ludæo rum fcripfi'fle dandum efte repudium.Oftedit hæc Si Paulus in literis fuis, cum dicit de quibufdam-.Dominus dicit,Si non ego.Et de alf)s:Hæc autem ego dico,non dominus.Etitcrum in alijs: Præccptum domini non habeo* fed confilium do. Et iterum: Qux loquor,non loquor fecudum dominum, Vnde fimiliter etiam in exteris prophetis, aliqua quidem dominus locuz tus eft Si non prophetæ,'alia ucro prophetæ Si non dominus: 5i fic uidebi/ tur obiediointenta diftolui, cum non tarn fua quam prophetæ uerba doz minus reuocat ac mutât in melius.Sed magis arbitror abfolutionem prioz rem totius feripturæ fenfibus conuenire,ex ill is præcipue didis,quibus paz tiens Si multæ mifericordiç Si pœnitens fuper malitias dicitur dcus,ucl his maxime quæ generaliter ab Hieremia pronuntiantur: in quibus cuidenter oftêditur, pro multis miferationibus Si incoprchefibili bonitate fua deus, dicere Si nonfacere.loqui Si no permanere. Ait ergo per Hicrcmiam deus: In finem loquar,hoc eft ex definito loquar fuper gentem Si fuper regnum. Ut auferam eos Si difperdam. Et fi conuertatur gens ilia à malitijs fuis, pœz

B Z nitebo

ÂNTÏCIMENON LIB. 1

nitcbo de omnibus malis quæcogitaui facere eis. Et in fînem loquar fupn^ gentem ÔL rcgnû,ut reædïHcem cos, ÔC repleara:ôi fi fecerit mala in conlpez ttu meo, ut non audiant uocem mcam, pœnitcbit me de omnibus bonis quæ locutus fueram,ut facerem eis. Quomodo ergo poflumus his quæ ab folucc per Hieremiâ dicta funt,præferre ilia quæ lufpenfe per propbetâ di cuntur.nifi quia ncgligentibus ôi contemptonbusilla confîrmanda, hçc uc ro perfeôlioribus fecretius aduertéda funt. i N t. Quomodo dominus in Dcuteronomio præcipiat.per nomen mcum iurabitis,ôi econtra in Te/ ftamento nouo uideatur præcepifie.nolitc iurare. R e s, Periurare quip pc graue pcccatu eft, non iurare autem ficut ueru iurare nullum peccatum eftdcd longius remotus eft à falfo iurando,qui nec iurare confueuit, quàm qui ucru iurare procliuis eft. Vnde maluit nos dominus. Si no iurantes no recedere à uero,quàm ucru iurantes propinquarc pcriurio.Ergoammoni/ tio no iurandijcôuerfio eft à peccato penurrj.Nam omnino qui ueru iurat, non peccat. Vndc dominus om ne occafioné uoluit amputare periurij.cum nos iurare prohibuic. Nâôi Apoftolus in fcrmonibusquos habuifle nar/ ratunneq; iurauit,necç iurandi confuetudinê habuit, ne aliquando uel ne/ /•fcius in periurium laberctur. Scriptis autcm,ubi eft cofideratio maior,at£^ pcrpcnfior,pluribus locis iurafte inuenitunnequaquâ quod putaret etiâ iu rando peccare,fed potius intelligeret humanæ fragilitatis corda non iuraiî do tutius à periurio côferuari, i n T. Cum dominus in Dcuteronomio præcipiat,dicês:Dominu deu tuu adorabis,quomodo Pfalmifta ecôtrario in Pfalmo x c v 111 terra nos iubet adorarc,præcipicndo: Adorate fea/ bcllu pedû cius.Quod utiqj terra eft,iuxta quod alius propheta dicinCœ/ lum mihi fedeseft,terraaût fcabellum pedû meoru. r e s p. lllam terra dicit adorâdâ propheta,quâ dominus lefus incarnationis aflumptione fu/ fcepit.Itaq? per fcabellu terra intcliigiif,per terra aût crux Chrifti, qua quo tidieqùe in minifterio adoramus,ôi quam apoftoli in domino lefu adora/ runt.Sufcepit enim de terra terra, quia caro de terra eft. Si de carne Mariæ (carne accepit.Et quia in ipfa carne hic ambulauinôi ipfam came nobis ma/ ’ducandâad falutem dcdit,nemo aût illam carné manducat,nifi prius ado/ rauerit: inuentû eft quemadmodû adore£ fcabcllû pedum domini. Si non folum no peccemus adorando, fed peccemus no adorando. i n t. Quo modo in Dcuteronomio Mofes dicat,Tentat uos dominus uefter deus: Si. ecotra lacobus apoftolus prædicct,Deus neminé tentât, r e s p. Duas efte tentationes in feripturis fandtis foletintelligi, una quæ dccipit, altéra quæ probanfecundû earn quç probat didtû eft, Pentat uos dominus deus ueftcr.Sccundû cam uero quæ decipit,Iacob apoftolus prçdicat,Deus ne/ miné tentât, int, Cû feriptû fit in libro Dcutcronomrj,Malcdidtus g no reliquerit fernen in Ifraël: quomodo contra hanc diuinâ fententiâ pluri

lEX VIBfRBGVH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9

mi, 82 in uctcri Teftamcnto 82 in nouo nec coniugia fortiti funt, nee fernen £jx carnis ullo modo rcIiquerunt.Sicut in uetcri 1 eftamen to Hclias, Hiez remias,ô2 Daniela’n nouo aute Joannes Baptifta, 82 Joannes Euangelifta, cæteriép quampluresfediîe monftrantur, qui fernen fecundum carnem no reliquerunt. r e s p. Hæc duo quæfibiuidentur efle cótraria,ita ab Ori gene reperimus explanata,ait em:Qui cofummatx82 perfcôtç uirtutiseft* fempcr necefle eft ut in aliqua eruditione uerfetur.qua cruditione coniuge eius fermo diuinus appellat: feeundu hoc puto, quod in lege celebs 82 ftcri lis maledióto fubiacet:quia fi hæc de carnali femine dici purent'', omnesecz deiîæ uirgines iub malediólo pontæuidebuntur. Similiter82 Joannes Baz, ptifta,82alq fanóloru plurimi: fedeertueft illos fpirituale fernen reliquiifc, 61. habuifte unuquenep coniugem fapientiâ, ficut 82 Paulus per Euangelin generauit, i n t, Cum in libro Regum primo deus ad domum Heli loz quens promifcrit.diccns: Hæc dicic dominus, domus tua, 82 domus patris tui miniftrabuc in cólpecftu meo ufq; in ièmpiternü:quomodo ecótra quaz fi mutata promiftione fubfjciat,dicens:Ecce dies uenient,82 præcida bracht urn tuu 82 brachium domus patris tui,82 non fit fenis in domo tuajEt poftj aliqua fubiungitzSufcitabo mihi iacerdotê fidelem, qui iuxta cor.mcum 82 anima mcam faciatj82 ædificabo ei domu fidelem,82 ambulabit cora Chri ftomeocundisdiebus. resp. a v g v s t. .Cum hæctanta tuncalz titudinc prænuntiata fint,tanta nunc prænuntiatione clarefcant.nó fruftra tarnen moueri quifpia poteft ac dicereiquomodo eófidimus uenire omnia quæ in illis libris uentura prædiôta funt, fi hoc ipfum quod ibi diuinitus dt ctum eft, Domus tua 82 domus patris tui miniftrabût corâ me in æternu, effeëlû habere non potuit: quoniâ uidemus illud facerdotiu fuifle mutatuw 82 quod illi domui promiftum eft,nec fperari aliquâdo coplendum: quia iU lüd quodei reprobato mutatoc^ fuccedit,hoc potius prçdicaf æternu.Hoc qui dicit nodum intclligit, aut no recolit etiâ ipfum fecundû ordiné Aaron facerdotium,tanquam umbram futuri 82 æterni facerdotq côftitutu:ac per hocquâdo çternitas eius promiffa eft,n5 ipfi umbrç ac figuræ,fed ei quod peripfam adumbrabatur figurabaturqùe promiftum eft:fcd ne putarctur ipfa umbra efte manfura,ideo etiam mutatio eius debuit prophetari.

.INT. Cum in libro Regum feriptû fit, quod eleuatus fuerit Helias per turbinem in cœlumiquomodo dominus in Euâgelio dicit: Nemo afeendit in cœlum,82c. resp. Aliud eft cœlum aereu, aliud æthereum: cœlum quippe aëreum terræ eft proximû. Vnde 82 aues cœli dicimus, quia eas uo litare in aère uidcmus:in cœlum itaque aè'reum Helias fubleuatus eft,ut in fecreta quadâ terræ regione repente duceret'', ubi in magna iâ carnis 82 fpiz ritus quiete uiuereriquoufcp ad fine mundi redeat, 82 mortis debitu foluat.

i N T, Quomodo Efaias dicat,Spiritus domini fuper me,uel cætcri pro

.ÄNTrC IM ENON LlB» I

I phctæ, (îue Symcon, uel Zacharias per fpi'ntum fanólum futura pfonuft/. tiaflc credanfjcum in Euangelio dicaCNodum crat fpiritus datus.quia Ie fus nondum crat glorificatus. r e s p. Vtiqj non fine fpiritu fanclo an tiqui patriarchæ atq^ prophetæ futura pronuntiaucrut.Sed quod dicit, fpi ritus nodu erat datusud cd ilia abundantia gratiæ fpiritualis,adhue antca illis fic nunqua fuerat data : ficut poftea cu cógregati in unum difeipuliJinz guis omniu gentium funt locuti, ac fic in linguis omniu gentium futura eft pronutiata ecclcfia. i n t. Quomodo Efaias pro Chrifto dicit,Qui pec catu non fecit.nec inuentus eft dolus in ore eius.cu Paulus econtra uideatuc dixifle, eum qui non nouerat pcccatu, pro nobis pcccatum fecit. r e s p. Quod enim Efaias dicit,quia pcccatu non fcccrit,apertiflimeoftenditquia perfona ipfa filq peccatis coinquinata no extitit.Ipic eft em agnus fine ma cula.fine peccato. Quod aut Paulus dicit cum,qui no noueratpcccatu, pro nobis pcccatu fecit:hoc ipfum quia dixit fecit.ad patris perfonam rctulitu'd eft quia deus pater filium fufi qui peccatum non fecit,hoftia ilium pro pcc catis noftris fecit.cum eum pro faluarione mundi immolari permilit.Dicit; cnim. quod cum pater pcccatu fecit, quia cum hoftiâ pro peccato fieri uoz luitificut dicit'^.Peccata populi mei comedent, cum non peccata comedant'', led oblationes quæ pro peccatis offerutur. i n t . Quomodo Efaias de Chrifto dicit.Gcneratiónêeiusquiscnarrabit; cu Euangelifta omné Chri fti generatione dinumerans inter cætera dicat,Ch rift i autem generatio fic erat. r e s p . Propheta de diuinitatis generatione prædixit, Euâgelifta incarnationis myfterium fequens, generatione Chrifti fccundum human» tatem expofuit. i N T. Quomodo Efaias dicat pro perfona Chrifti fiz If) dei:non eft fpccies ei ncq? decor; Si uidimus cu,ôC no erat afpccftus;amp; de fiderauimus eum,ô£ nouiffimum uirum doloru, feientem infirmitate, ÔC quafi abfeonditus uultus cius amp;nbsp;defpedtus.unde ncc reputauimus cum : Ô2 econtra Pfalmifta dicit, Speciofus forma præ filijs hominum. r e s p. Quod Efaias dicit pro noftro fponfo Chrifto,quod nihil eft pulchriuseo: ^d quafi fœdus apparuit,de interfedtoribus Chrifti hoc dicit, qbus Chriz ftus ipfe uilis apparuiufi cnim cognouiftent,nunqua dominum gloriæ cruz cifixiftent. Quod aut Pfalmifta dicit, quod fpeciofus fucrit præ filrjs homiz num,ad fidem credentium repucatSqui fic ilium uidere mcrucrunt, ut ucru ilium deum Si hominem fide integra fatcrcnf'.Reftat igitur quia amp;nbsp;feedus apud pcrfequentes,0i fpeciofus exiftimatus eft apud crcdcntcs. i n t . Cum dominus Efaiæ prophetç præcipiat,dicens;Clama,ne ceffes-.quomo do ccontrario uidetur Apoftolus clamorcm prohibens dicere ; Ira ÔC indiz gnatio,Ô£ clamor tollaf a uobis. r e s p. Alius eft clamor qui de prædiz catione uel poftulatione, alius qui de ira defeendit; a ideo clamorcm hune qui de ira defeendit Apoftolus prohibuit, non ilium quo aut Efaias prædi

care

EXPROPHETIS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Io

,Öfé iubetur, aut con tri to ru corda ad dominu gemebundos clamorcs emit tunt» INT. Cum Efaias dicat pro Ægypttjs, Clamabût ad dominum à facie tribulantis,amp; mittet eis faluatorem öi propugnatore qui liberet eos: quomodo quafi econtrario ftatim fubiungit,dicens; Et percutiet dominus Ægyptû plaga. r e s p. Percufiio hæc domini fuper Ægyptios pareen tis ell.non perdentis: quæ potius per plaga pœnitentiæ, anima poflit per/ duccre ad falute: 8i ideo contrarium illud non erit.ubi à facie tribulantis fal uator Si propugnator cis miflurus promittit'': quia amp;nbsp;hæc percufiio uel pla ga quæ fubijeitur gt;nbsp;non ad reprobationem, fed ad fanitatem conuerfionis induci^'. Hoc cnim ualet ftjpra quod dici^quot;. Mittet eis faluatore qui liberet eos:quia Si hic fubfequirur. Et percutiet dominus Ægyptû plaga, fana/ bit eamiquod ut manifefiius aperiretur,addidit dicens:Et reuertenf^ad do minu,öi placabit'’eis,ÖC fanabit eos. i n t, Quomodo Hieremias utrun que dicat,quæ fibi cotraria efieuidenfidicit enim ex uoce dei : Filrj colligut ligna.Si patres fucccnduntignê,ôi mulieres cofpergunt adipem, ut faciant placentas reginæ cœli. Si libent drjs alienis, Si me ad iracundia prouocant, nunquid me ad iracundia prouoeât dicit dominusC Vbi ftatim quafî econ trario fubiugit,Ecce furor meus Si indignatio mea coflatura locû iftu fuper uiros Si fuper iumenta,ôic.Qui fupra dixerat,Nunquid me ad iracundiam prouocanf.quomodo nunc dicit, Ecce furor meus Si indignatio mea ftilla/ bit fuper locu iftum. r e s p . Ifte eft fenfus, ego quidê naturaliter non irafcor,fed illi ita agunt,ut me ad iracundia prouoccnt,ÔC meâ uidear muta re naturâifentiantigit''iratum,quod quantu in fe eft facere conantf. i n t. Cu nouerimus,quod Hieremias propheta (îlentiu fibi prædicationis indi/ xcht per hoc quod dicit, N5 recordabor eius, ncq? loquar ultra in nomine illius: quomodo quafî ecotrario ftatim fubiungit, Faôtus eft in corde mco quafi Ignis exæftuans,claufusc^ in ofiîbus meis:ô2 defeci ferre no fuftinés, audiui cnim cotumelias multoru. r e s p. Pro eo enim quod fe minime audiri côfpexit, filentiu appctif.fed eu crefeentia mala cerneret,in code filé/ tio no permanfit-.quia cnim foris tacuit.ex tædio locutionis intus igné per/ tulit de sclo charitatis. i N T. Cu multiplicia Si dura peccata ludæorîi ante aduentum Chrifti prophetaru uocibus prædicata fint,ficut illud pec/ catu fuu ficut Sodoma prædicauerunt,nec abfcoderut. Et in Hieremia pec/ catu luda côfcriptum eft ftylo ferreo in ungue adamantino,amp;:c. quomodo Chriftus in Euangelio quafi ccotrario uidetur de ludæis dixifte. Si nô ue/ nificm,peccatum non haberent. Quid hoc eft ♦ nunquid fine ullo peccato étant antcquàm Chriftus in carne nafceretur,8J ex quo uenit,cœperut ha/ bere peccatumC resp. Peccatumquoddamcertum,ideftinfidelita/ tisintelligi uoluit,quoniam non crediderunt in eum qui iuftifîcat impium.

INT. Si iuxta uerba Esechielis,Iuftitiæ iufti obliuioni tradentur, in B qua/

ANTieiMENON LIB» I

quacuncç Ji'e*peccauerit:quomodo cófequens eft quia Paulus fcribit, quia deus reddetunicuiqj fecudu opera fua,cû fi quid de luftitiç openbus luiiuS habuit tunc id perdidit cu deliquitprçfertim cu ÔC Paulusfcnbat,quod uni ufcuiuftç opus,id eft ôi bona mala per igné fint ponderanda. r e s p, Videamus,ne forte abfolutionê fui in feiplo fermo diuinus inueniat, fi ob/ feruemus quomodo fcriptu eft,quia dicinCu auerfus fuerit iuftus aiuftitia fua:0i non fufticit ut diceret,cu auerfus fuerit à iuftitia fua:fed addidit, ôi. fe cerit omnem impietate fecundu omnes iniquitates quas fecerit iniquus : in quo uideé latenter huiufmodi inferuifte intelleétû, ut fi forte no fecundu o/ mnes iniquitates quas fecit iniquus, fccerit ÔC iuftus,n6 omnes iuftitiæ eius de memoria auferanf'.Si uero omnes iniquitates fecerit quas fecit iniquus, tunc demu omnes iuftitiæ in lapfu eius de memoria fubtrahunf.Hæc qua uis occultauerit in fcripturis fpiritus fandtus, propter hos qui diuitias boni tatis Si patientiæ eius cótemnunt,nó tame penitus abftulit. Si igié fub ifto intelledtu accipiaé^illud quod Paulus dixit,no erit omnino cotrariummam Si beatus Gregorius iuxta translatione noua hoc teftimoniu lub ifto intel Icdtu edifteric,dicens:Cum dicif',iuftus in peccato fuo morietSôi non erunt in inemoria iuftitiæ eius quas fecit : hoc nobis maxime cófiderandum eft^ quia cum mala comittimus, fine caufa ad memoria bona noftra tranfadla I'cuocamus: quonia in perpetratione malorum,nulla debet efte fiducia bo/ norum prætcrrtorû. int. Quomodo Ezechiel propheta motus anima lium narrat,diccns:Nó reuertebané cû incederent: Si paulo poft quafi eco/ trario fubfjciens dicit, Etanimalia ibant Si reuertcbané. res p. Sadta quippc animalia aliquando uadunt,ôi minime rcdcunnaliquando uadut, amp;nbsp;protinus reucrtunfiquia eledtorum metes cum per collata fibi adtiuç ui/ tæ gratiam errorisuias dcftruunt,redire ad mala mundi nefciunt.quæreli/ querunt.Cum uero per côtemplationisaciem,ôi ab hac leeadéadliua uita fufpendunt.eunt Si redeunt: quia per hoc quandiu perfiftcre minime in ca tcraplatione fufticiunt,fefe iterum ad operatione fundunt: ut in h is quæ fi/ bi iuxta funt,fe exercendo refoueant, Si fuper fe rurfum furgere cotemplan do coualefcant. int. Cum dominus per Ezechielem dicat, Ego dedi eis præccpta no bonaiquomodo Paulus quafi ecotrario dicit, Lex quidem fancla,öd mandatum fandtum Si iuftum.ôC bonum. r e s p. Mala ein quafi mala efte definunt coparatione peioru: Si bona quafi bona non funt comparatione meliorum: nam ficut peius delinquent! ludææ de Sodoma atq; Samaria dici^, luftificafti forores tuas in omnibus abominationibus tuis quas operata es : ita mclioribus teftamenti noui præccptis lubfcquen/ tibus.præcepta bona quæ rudibus data funt, non bona elfe memorantur, INT. Cum in Ezechielis libro de uolumine quod accepcrat fchptum fit. Et fadtumeft in os meum ficutmei dulcc, qua ratione poftmodum Ezechiel

EXPROPHETIS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II

Ezechiel ipfc de fc loquat^diccstAbij amarus in indignatîônc fpiritus mek R E s p, Miru quippe ualde cft,ß dulccdo fimul öi amaritudo conueni/ ant: fed feiendu eft,quia cui fermo dei in ore dulcefcere cceperit.huius pro/ culdubio contra femetipfum animus amarefeit. Quo enim in illo fubtiiius difeit qualiter fe reprehendere debeat, co fe durius per amaritudinem pœ/ nitentiæ caftigat: quia tanto (îbi magis difplicet, quaco in facro uolumine amplius de omnipotete deo uidet quod amet. i n t. Cu in uifione fpi/ rituaiis ædificq Ezechiel propheta prius dicat fe uidiffe, quod gazophyla/ cia ad auftraleuiä facies haberennqua ratione poft fubrjcit.quia gazophy lacium quod refpicit uiam meridianä facerdotu eft t qui excubantin cufto/ dqs tcmpliîôô gazophylaciu qd refpicit uiam aquilonis.facerdotu qui excu bant ad minifteriu altaris. Si utracß facies ad auftralem uia tendebat, quo modo nuc unu ad meridianä, atc^ aliud ad aquilonis uia refpicere diciturî* R E s p. In his uerbis agnofcimus,quia gazophylaciu facerdotu qui excu/ bant in cuftodqs templi,ita impofitu fuerat ut folä meridianä uiam rcfpice rengazophylaciu uero facerdotu qui excubabantad minifteriu altaris, ita erat in atrio,ut auftralem uia amp;nbsp;aquilonis facie intenderct:quatenus öi cum gazophylacio facerdotu,qui excubant in cuftodqs templi,meridianä uiam refpiceret,ÖC tarnen fine gazophylacio eorunde facerdotu ab aquilonis uia uideret.Sed quid eft hoc,qd his uerbis myfticis poftumus intueri, nifi hoc quod fecundu ca quæ præmifta funt,iam fpiritualis auditor intelligit; quia facerdotes maiohs ordinis qui excubât in cuftodrjs têpli.folâ meridianä uf am rcfpiciût:qniâ fobs ftudqs fpiritualibus occupât! funt,pro his quç amo ris dei funt folicite intcndut.Sacerdotes autminoris ordinis,qui difeutiedis pcccatisdelinqucntiu præfunt,etiâ ad aquilonis uia oculos refleóluntiut in metc peccantiu quæ finttorporis frigora uideât,ÔC hæc uerbis correótionis ufc^ ad pœnitentiæ gemitus reducétes, quafi carnes in altare domini ineen dant.Rcfpiciebât etiâ cû magnis facerdotibus ad meridianä uiâtquia quâ/ turn ad fcmetipfos eft, feruent igné charitatis, ôi fuccéfi funt flammis amo ris dei: fed quia peccatû delinquentiû crebro corrigût,etiâ ad aquilonis uia oculos reducût. i N T. Si poft tresannos,fîcutin principio Danielis feri ptum cft,pueri ipfi ingrefti funt in cófpeólu Nabuchodonofor, quomodo in fubfequenti uifione feribif', Anno fecûdo Nabuchodonofor uidit Nabu chodonofor fomniûCHæc magna inter fe uidentquot; habere contrarietaté,pro CO quod pucri ipfi,qui nufquâ antca nifi poft tres annos in cofpectû prædi tfti regis primu introdudli atq^ interrogati funnnuc in fecûdo Nabuchodo nofor anno ÔC ipfum Nabuchodonofor fomniû uidifte, ôi Danielé inter/ pretationéfomnijipfiusaperuifteferipturacomemorat. r e s. h i e r o. Hoc ita foluût Hebræitfecûdû hic annu dici regni eius,omniû gêtiû barba/ rarû no ludçætantu ôi Chaldæorû.fed Aflyriorû quoqj ÔC Ægyptiorum,

amp;Moa/

f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A NT! CIME NON LIB» I

a Moabitaru, 5C rcliquaru nationum, quas domino cocedcnte fuperararl Vndc ôi. lofephusin x Antiquicatum fcribit libro,poft annum lecundu Ægyptiæ uallttatis rex Nabuchodonofor uidit mirabile fomnium.

I N T. Cum Daniel fententiam dei quam incomutabilcm noucratiam prius Nabuchodonofor regi de ultione regni fui prædixiflet implendam, dicens:Eticient teab hominibus,amp;: cum bellrjs fens ent habitatio tua:quo modo in (ubfequentibus eunde Nabuchodonofor pro immutatione eiuG dem fcntentiæad pœnitentiam cohortatur,dicens:Quamobrcm rex confi Lum meum placeat nbi, amp;nbsp;peccata tua eleemofynis redime, amp;nbsp;iniquitates tuas mifericordrjs pauperum, forfitan ignofcac deus dcliótis tuis, r e s p. Hoc facile foluitur Ezechiæ régis cxemplo ,quem Efaiasdixerat morituz rum eife.Et Niniuitarum, adhuctres dies, ÔC Niniue fubuertetunôi tarnen ad preces Ezcchiæ ôê Niniue dei fententia commutata eftmon uanitate iu/ dicq.lèd eorum conuerfione,qui merueruncindulgentiam. Alioquin ÔC in Hiereraia loquitur dcus,fe mala minari fuper gentem, Si fi bona îêcerit,mî nas dementia cotnmutare.Rurlum bona agenti fe aflerit polliceri,ôi 11 maz la feccric, dicit fe fuam mutare fententiam, non in homine,fed in operibus quç mutata funcmcq^ enim deus hominibus, fed uitijs irafeitur : quæ eu in homine non fijcrint,nequaquam punit,quia mutatum cft.

INT. Cum in Danielis libro in fine primæ uifionis pro ipfo Daniele feribatunFuit Daniel ufcpad annum primum Cyri regis:quomodo in eoz dem libro econtrario feribitur: Anno tertio Cyri regis Perlarum uerbu rez uelatum eft DanieliC r e s p. Quod dicitur fuilîe Danielem ufqj ad an , num primu Cyri regis, non uitæ illius tempus accipiendum efl,fed hoc fîz gnificatur quia ufcp ad primum annum Cyri regis, qui Chaldæorum dez Jtruxit impcrium,Daniel potesfucrit in Chaldxa.Pollca ucro à Dario in , Medos translatus eft. lté in expofitionc Ezcchiclis idem Hieronymus fie dicittfuifte Danielem apud Chaldæos in priftina dignitate purpura byftô que ueftitum ,ufquc ad primum annum Cyri regis intelligimus, quando fubuertit Chaldæos: Si. poftea cœpitefle cum Dario filio Aftueri de femiz ne Mcdorum,qui imperauit fuper regnum Chaldæoru:autcerte iam Daz rio mortuo,cuius anno primo lxx hebdomadarum facrameta cognoz ucrat,nunc tertio anno Cyri regis hæc uidifte narrantur.

INT. Cum in Danielis libro feriptum fit,pro uifione quam angelo in tcrprctantecognouit,ubiait:Cum uiderem ego Daniel uifionem, amp;quæz rcrem intelligentiam.audiui uocem uiri diccntis:Gabriel,facintclligcre iftâ uifionem uirum iftum : quomodo ftatim econtrario fubiungitur ,ubi iplè Daniel ait:Ec ftupcbam ad uifione. Si non erat qui intcrpretarctur : fi non cratqui interpretaref',quomodo fupra interpretatus cft angclusC r e s p. Quod dicit hoc eft:reges audierat.ÔC eorû nomina ncfciebaufiitura cognoz

uerat.

. EX PROPHETIS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I ƒ

ucrat,amp;: quo futurs eflcnt tempore dubius fludtuabat. i n t, Cu domi nus per Olce prophets de rcprobis regibus dicatJpfi regnaucrut.ôi nó ex me principes exticerût,ôi nó cognoui:quomodo ecótrario lob diciuQui re gnare facit liypocritâ propter peccata populi: quis em reóte fentiensdicar, quia fecit dominus qd minime cognofeit;' r e s p. Scire dei.approbare elhnefcire.reprobare.VnHe quibufda quos reprobat,dicit:Nefcio uosun? de fitis.Et aliquädo facere dei,eft id qd fieri prohibée irafiédo permitterc, Vnde ÔC régis Ægypti cor fe obdurate afieruit, qa uidelicet obdurari per/ mifiumiro modo hypocritas dominus amp;nbsp;regnare facit amp;nbsp;neicit.facit finen/ do, nefeit rcprobâdo, i n t. Quomodo Amos propheta inquifitus re/ fponditîNô fum prophcta,cu ÔC propheta eu nouerimus,ôi uerba prophe tiæ illius teneamus» r e s p, Eadé hora qua requifituseft, prophetiæ (î bi fpiritum decife fen(îr,ôi de femetipfo teftimoniu ueraciter intulit, dices: JMó fum prophctaïqui tarnen fecutus adiunxit. Et nue audiuerbu domini, hæc dicic dominus,uxor tua in ciuitate fornicabitur,Ôi filfj tui ôi filiç tuæ in gladio cadet.ôc humus tua funiculo metietquot;, amp;nbsp;tu in terra polluta morieris. Quibus prophetç uerbis aperte oftendif,quia du de fe ilia loqueref,impie tus eft, 6^ mox habere prophetâdi fpiricu meruit, quia le propheta no efle bumiliter agnouit, i N T. Cû Zacharias dicatpro deriforibus Chrifti, Videbuc in que pupugerut:quomodo quafi ecótrario de ipfis uidelfEfaias dixiffe,Tollat''impius, ut nó uideat claritatêdominiC r e s p. Excitatur impius, ut aliqd nó uideat.Vifuruseft forma hominis,de qua diólu eft,fie ucniet.Non uifuruseft forma dei,de qua dicifiOftendâ meipfum illi;quä non impq,fcd foli iufti uidebut. Vnde propter fola forma hominis,qua2 öi à iuftis Si ab iniuftis uidenda eft, didtu eft, Videbunt in que pupugerunt: propter forma aut domini, quæ folis iuftis uidebitf diótum eft, Tollafquot;im/ pius,ncuidear,öic, int. CuDauidinPfalmoquartodicat,Irafcimini Si nolite peccare-.quomodo Paulus in Epiftolis fuis dicit, Deponite omne iram 6i indigtiationeC r e s p. Alia eft ira qua selo iuftitiç cómouemur, alia qua irrationabilf motu ferimur.Non ergo ilia Apoftolus quæ de iufti/ tia dcfcedit,abfcindere uoluit,præfertim cu idipfum teftimoniu de Pfalmo in epiftola ad Ephefios affumpferit,dicês:Irafcimini,ôi nolite peccare:ac fi dixiftcc,fic irafeiminfut à culpa abftineatisifed omne potius ira quæ de ir/ rationabili motu procedit, uoluit amputari. i n t, Quó Dauid in Pfalz mo XV dicat;Caro mea requiefeit in fpe,quonia non dcrelinques anima mea in infernu.nec dabis fandtu tuu uidere corruptione: cu quafi ecótra ui deaf dicere in Pfal.i9. Quæutilitas in fanguine meo, du defeedo in corru/ ptioneC res. Quod dicit,caro mea reqefeit in fpe,quonia no dcrelinques anima mcâ,ôic.Vtiq; Pfalmifta ex perfona Chrifti id affirmatiue pronu/ tiauac fi diceretur, ex uoce filf} ad deu patrêcaro mea in fpc refurredtionis obdormiet,

I

ANTICIMENON Lici

obdormietquia nori dabis animam mcam infcris poflidcndam'.ncq; färigt; ólificatuna corpus mcutn,per quod amp;nbsp;alq fanótificandi funt, corrunipi pax ticn's. Hoc autem quod uidctur cfle contrarium hoc cft quod illcfd, iiec diucrfum cft.Dick eni'm quodammodo Chriftus ad patrcm:Quç udlitas in effudonc fanguinis mei.ri fic fuen't corrupra caro mca,quomodo cæterox rum hominum.ucin finerefurgamCnunquid confitcbiturtibi pului's,id cft turba impiorum.quænifî mercfurgente iuftificari non poteritCErgo fic ingt; tclleóta non funt contraria.

'int. Cum Pfalmifta dicat,Dolores inferni inuenerunt me,nccnon illud,Deus nofler refugium SC uirtus,adiutor in tribulationibus,quæ inuez nerunt nos nimis : quomodo immutato alio locutionis generc non fe à triz bulationibus inuentum cfiTejfcd fe tribulatione potius inueniffe tcftatur,di eens ; Tribulationcm SC dolorem inueni. r e s p. Alix funt tribulatioz nes uel dolores quas nos inucnimus, aliæ qux nos inueniunt. Nam quanz do fine alicuius admonitione uel percuflionc homo confiderat fadlum fuz um.Si rogans dcum plangic SC contremifeit, ifte utiqj tribulationcm SC do lorcm inucnit. Qui autem aut alio increpante, aut altero admonentc, auc percuticntcconteritunhunc tribulationcsöi dolores inueniunt.

I N T. Cum Dauid propheta in x x i Pfalmo no exauditum le conz ■queratur,dices:Deus meus clamabo per diem,nec exaudies SC noóte, quoz modo econtra in codem Pfalmo tcftatur,dicens:Non auertit faciem fuam à me, SC dum clamarcm ad eum,exaudiet meC- r e s p. Dominus Chri ftus ex perfona ucteris hominis cuius mortalitatcm portabat, uerbis deliz (ftorum clamare fe dicit die ac nodle, SC non exaudiri: uerba cnim delicftoz rum funt,öi non iuftitix:cum clamatur ad dominu per diem, id eft in pro/ fpcritate.ut hxc ipfa profperitas no mutctunôi cum clamatur noóte, ut ad uerfitas profperetur. Hæc igitur talis petitio longe cft à falute. Nam inde Si fcquitur,ÓC non ad infipientiam mihi: id cft neqj hoe facias ad infipien/ tiam mihi,fed potius ut fapiam quid me clamare uclis,non uerbis delidtoz rum SC defidcrio temporalis uitx, fed uerbis conuerfionis, atq; in uitaartec nam. Ex his igitur uerbis cóuerfionis atqj iuftitiæyn fubfequentibus idem exauditum fe commemorat,dicens:Nó fpreuit neqj defpexit precem pauz ‘ pcris,neqj auertit faciem fuam à me : SC dum clamarem ad eum, exaudiuit . mc:id cft tlon illius qui uerbis delidlorum damans ad deum,uitam iftam, id eft profperitatem tranfire nolcbat,fed prccem pauperis exaudiuit. Qui ergo uerbis dcliótorum fuperius clamaffe, SC non exauditum fc cóteftatur, ipfe uerbis iuftitiæ deprecans fe commémorât exauditum.Clamauit fupez ' rius uerbis deliótorum ex perfona ucteris hominis,exauditus non cft. Cla mauit fubterius uerbis iuftitiæ SC conuerfionis ad dcum,ex perfona homi/ nis ad nouam uitam pertinentis,ÓC exauditus eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

INT»

E X' P S A L M I S' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15

01N T. CumPfalmifta in pfalmo xxilll lt;îicat,Vniiicrfæui^domi oi miièricordia Si neritas : quomodo in alio pfalmo econtra dicit, Omnes uiæ tuæ neritas, uel ficut in alia translatione legitur, Omnia mandata tua ueritasC r e s p. Erga fanctos ÔC uniuerfæ uiæ domini mifcncordia, ÔC uniuerfæ uiæ domini ueritas:quia ôi in iudicando fubuenit, atcp ita nô de/ eft mifericordia: ÔC in miferedo id exhibet quod promifit,nc ueritas défît. Erga omnes autem ôi quos libérât amp;nbsp;quos damnat,omnes uiç domini mi (ericordia SC ueritas:quia ubi non mifcretunuindidlæucritas exhibet^.Mul tos quippe immeritos libérât, immeritum autem neminem damnat, ; IN T. Quomodo Pfalmifta in x x i x pfalmo contraria de fe prædû çare uidcatur,aic enim:Ego dixi in mea abundantia, non mouebor in ætcf num.Et poft modicum fubiungit; Auertifti faciem tuâ à me,ÔC faótus fum conturbatus. r e s p. Quia de confîdentia uirtutis intumuit, dicit : Ego dixi in mea abundantia,ÔCc,Sed paulo poft quid pertulit adiunxit,Auerti fti faciem tuam,ÔCc,ac fî aperte dicat, Forcem me inter uirtutes credidi, fed quantæ infirmitatis fîm derelidlus agnoui.Hic rurfus dicit:luraui,ÔC ftatui cuftodire iudicia iuftitiæ tuæ. Sed quia eius uirium non erat manere in eu/ ftodia quam iurabat, debilitatem fuam prodnus turbatus inuenit, Vnde ad preces SC opem repente fe contulit,dicens:Humiliatus fum ufqucquacg, uiuiiîcame fccundum uerbum tuum. i N t. Quomodo Dauid dicat, Dixi.pronuntiabo aduerfum me iniuftitias meas domino, SC tu remififti, ôCc.Et illud quod alibi dicitur, Pcccator, cum ingemuerit, faluus crit : cum econtra in Euangelio ille cæcus dixerit, Nos feimus^ quia peccatores deus non exaudit, r e s p. Quia deus peccatores audiat ex multis feriptu/ çarum locis monftratur,fîcut de publicano illo,uel de alqs in Euâgelio feri/ bitur.Hoc autê quia cæcus ifte dixit,quafî adhuc inuieftus loquitur: ac pro/ inde non eft ita accipicndum,quia deus peccatores non audiat:ucl non ex/ audit in miraculisröcaudit pro culpis, int. Cum Pfalmifta in pfalmo XXXIII dicat,Semper laus eins in ore meo; quomodo econtrario fpecia lt;nbsp;lern numerum tenens in pfalmo cxviii dicir.Scptiesindielaudedi/ xitibiC RESP, Septenarium laudisnumerumpofuitpropterfeptedi/ es,quibus mundus ifte peragitur, in quibus femper laus deo refertur.

jNT, QuomodoPfalmiftain pfalmo xxxvii experfonaChri/ fti dicat, Vim fccerunt.qui quærebant animam meam: cum econtra fimili/ ter ex perfona Chrifti in c X L i redarguens dicat, Non eft qui quærat animam meam. Si quofdâ redarguit quafî inimicos,qui non quçrant ani/ mam eius, ergo amici erant quærentes animam eius, R e s p, Quæritur anima Chrifti,SC bene SC male:bene,qui incorporari cupiut membris cius: male’autcm.qui uim faciunt SC perfequuntur.uel ilium uel membra ipGus, Quis eft qui quærit bene animam ipfïus C Qui cius paflipnes imitat^.Qui

,G funt

ANTICIMENON LIB. I

font qui quætcbât male animâciusC Qui ei uim faciebât amp;nbsp;crucifîgcbât eu, INT. Quomodo Dauid in pfalmo quadragcfimo tertio diciuExur/ gc, quarc obdormis domine : ôi quafi ccontra in pfalmo centefimouigefiz mo.Écce non dormitabit ncque obdormict qui cullodit IfraèLSi non dorz miuit.ncquc dormitat quicuftodit Ifraél,quomodo clamaturad eum, Exurge, quare obdormis domincC r e s p. Dormit dominus in cordiz bus infidelium, non dormit in cordibus Chnftianorum. Ergo cum caniz tur,Exurge, quare obdormis domine, pro infidelibus hoc ccclelia clamat, qui Chhltum mortuum.fcd refurrcxifle non crcdunt : ÔC ideo quafi in corz dibustaliumfemperdormitChriftus.quia Chriftum adhuc mortuum putant. Ab hocpetitur.ut refurgat in illis,id eft,ut fides illis præftetur, qua credant eum relùrrcxiflc à morcuis,Cum autem canimus.quia no dormit» ncq^ dormiet qui cuftodit Ifraël, quia Ifraël uidens deum interpretatur.act foloâ fideles hoc teftimonium rcfertur,qui Chriftum à ibmno mortis fufci tatum non dormientem, id eft mortuum.fcd oiucntê in fecula confitentur.

I N T. Cumin XLiiii pfalmoexuoceaduocantisdct.animædicaïf humanæ, Audi filin SC uidc. Si. inclina aurem tuam : quomodo altchus paz tris mentionem facicnsfubiungat ccontrario dicens, Et obliuifccre populu tuum, SC domum paths tui. r e s p . Aduocat hic deus pater filiam, id eft anima hominis.ut de domo alterius paths fui,id eft mûdi huius exeat, SC ad fpecicm paths,crcatoris utic^ fui,rcdirc contcndat. Quod ita fit.cum mortificati cum Chrifto ab démentis huius mundi,contcmplamur,fecunz dum Apoftolum, iam non ea quæ uidentur, fed quæ non uidentur ; qua: enim uidentur,temporalia funt:quæ autem non uidcntur,ætema.

' INT. Quomodo unus idemeç propheta Dauid cû dixiflet, Immola dco facrificium laudis.ôi redde altiftimo nota tuaiquafi ccontrario uidetur dicerc.Quoniam fi uoluiftes fachficiu dediftem utiq^.holocauftis ucro non deleëtaberis'.quomodo SC deleëlah ôC no deleëtah deu humanis fachficijs dicit'T R es p. Sacrificiuuifibilcinuifibilisfacrificqfacramcntu.ideftlà crum fignu eft. Vnde ille pœnitens apud prophetâ.ucl ipfe propheta quæ rens dcû peccaris fuis habere propitiû,Si uoluiftes,inqt,làcrificiû,dediftem utiqj.holocauftis no deleëlabcns.Sachficiû deo fpihtusconthbulatus, cor contritu SC humiliatu deus non fpernit. Intuemur quêadmodû ubi dcû diz xit,nollc facrificiû.ibi dcû oftédituellefacrificiûmo uultergo facrificiû trucf dati pecoris.fcd uult facrificiû cotriti cordis.Illo igif quo cû nolle dixit, hoc fignifica6quia eû uelle fubiecit:ac per hoc ubi feriptû cft,mifericordiâ uolo, no facrificiû.nihil aliud facrificiû fachficio prælatû oportet intelligi: quo niam illud qd ab hominibus appellatf facrificiû.fignû eft uch facrificq.Por rô aût mifeheordia ucrû fachficiû cft.undc SC Apoftolus ait: Bencfaccre SC communicatores efte oolite obliuifci,t^libus enim fachficijs plaçetur deo.

I N T.

EX PSALM IS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14

F IN T. Cum Daui’d propheta di'catpeccatori dixit deustQuate tu enat tas iuftitias measquomodo Paulus uideatur econtra præcipere,ubi etiani malos in prædicationem admittit,dicens:Siue per occafionem,fiue per uez ritatcm Chriftusadnuntietur.Etillud Euangelicum, Quod dicunt, facitej quæ autem faciuntjaccrc nolite. kesp» Sed hæc dióta funt,ne time/ ant qui audiunt, à quocunq? audianttnon ut fecuri fint qui dicunt bona»ôi! faciunt mala. Sed noluit deus fine correptione dimittere iIios qui dicunt: nc hoc folo quod dicunt fecuri obdormifcant in mala uita, amp;nbsp;dicant fibi, Neq? enim perdet nos deus, per quorum os uoluit tanta bona dici popuz Io fuo. Secundum hunc igitur intelledtum prædicatores peccatores ammo nentur ne uiuant male, amp;nbsp;prædicent bene, non ut os fuum prohibeant a prædicamento iuftitiæ.

INT. A V G V s T IN I. Cum in pfaimo quinquagefimo fecundo fcriptum fit.Non eft qui faciat bonum,non eft ufque ad unum: quomodo ftatim bonorum nomen fubiungitur, dicendo, Qui deuorant populuni meum. Si non eft qui faciat bonum, non eft ufque ad unum, quis eft ifte populus,qui dei tantum populos nominaturC Necenim poteft dei popuz lus dici, nifi bonum faciendo amp;nbsp;inhærendo illi. r e s p. Ecce in uno eoz demép pfaimo Si boni, id eft dei populus defcribuntun Si quia non fit qui faciat bonum ufque ad unumXentétia fuperiori præfertur. Propheta enim uolens diftinguere fîlios dei à filfjs hominum,dixit. Non eft qui faciat boz num,ôic.quia pertinetad filios hominum, qui adhucfilq dei nodum funt. De his enim fuperius dixerat,Dominus de coelo profpexit fuper filios hoz minum.Idem dixit,Qui deuorant populum meum. Ecce hic populum dei nominauit, quod utiq; pertinet ad filios dei, iuxta Ioannis uocem,Fili] dei fumus, Toile ergo homines qui fiïq dei funt, remanent qui filij hominum font,id eft reprobi Si peccatores, de quibus didtum accipitur. Non eft qui faciat bonum, non eft uique ad unum. Cum autem inter malos quidam boni inueniuntur, ipfi filq dei funt, qui hoc loco populus nominatur : qui etiam ficutcibuspanisàfilrjs hominum,id eft abiniquis deuoratur,cum à perfequentibus lacerantur. Cum autem SC ipfi mali boni efficiuntur, iam non filfi hominum, fed filrj dei funt. Si ergo fuperiorem uerfum quo diciz tur,Non eft qui faciat bonum, filqs hominum tribuerïs: Si fubfequentem uerfum quo dicitur, Qui deuorant populum meum, filqs dei aftcripferis, nulla erit in his repugnantia quæftionis.

INT. CumDauidinPfaimo Liiii proquibufdamfchifmaticisim prccctur,dicens:Veniet mors fuper illosiquomodo quafi econtrario uideaz tur fubiungere,Et defeendant ad infernum uiuentes. R e s p. Vetez ris hiftoriæ fadtum, quod Dathan Si Abiron uiuentes terra abforbuit, po pulum autem illis confentientem ignis confumpfit, Pfalmus ifte replicans

C 1 dicit;

AN.TICIMENON LIB» I

dicit: Ventât mors fuper illos, defeendant ad infernum uiuentes, Sed (t ïam mors fuper eos uenerat, quomodo uiui ad inferos defeendebant 7 auC. quomodo poteft fieri, ut prius ueniHe uideantur in mortem, ôi poftea apz probentur uiuentes ad inferna defeendereC Sed quia dicit, Veniat morsîii perillos,adpopulum pertinet illis confentientem.qui ignéconfumptus cit.Quod autem fubr)cit,Defcendunt ad infernum uiuentes,ad duces ipfo rum malorum Dathan amp;nbsp;Abiron pertinet, quos uiuos terra abforbuit. Primum quippe illud fehifmatis initium noua mors perdidit. Vel uiuenz tes ad infernum defeendere, cft uiuentes fentientesque per prauura opus ad inferni clauftra defeendere.

ƒ INT. Cum in fexagefimo primo pfaîmo loquatur propbeta, dicensc Semel locutus eft deus, quomodo quaiî econtra uidetur fubiungere, duo hxc audiuitpræfertim cum ôe Paulus apoftolus ad Hebræos fenbat, Mulz tifariara multisqùemodisolim deus locutus eftpatribus noftrisinproz phetisC R E s P. Omnino inueftigare difficile elt, quemadmodum po/ lîtum fit pn’us.Scmel locutus eft deus,Deinde eu ille lemel locutus eft,ego duoaudiui.Si enim diceret, Semel locutus eft deus,unum hocaudiui ,ui/ debaturpartem quæftionis huiusamputafle.uttantummodo quærere? mus quid fit, Semel locutuseft deus. Nunc uero quæfituri fumus ôi quid fit,Semel IcKutus eft deus,ÔC quid fit. Duo hæc audiui, cum ille femel locuz tus fit. Sed feiendum, quia inter homineshominibus fæpe multis modis multis partibus’per multiformem creaturam locutus eft deus : apud (e fe* mel locutus eft deus,quia unum uerbum genuit deus : in illo uerbo funt ox mnia.quia per uerbum faôta funt omnia: unum uerbum habet,ibi omnes thefauri fapientiç ÔC feientiæ abfconditi.Duo ucro quç audiffc fe dixit,ifta funt.poteftas ô£ mifcricordiatifta plané intelligite, poteftatem dei, intelliz gite milèricordiam dei. His duobus continentur propè omnes fetipturæ. Propter hæc duo prophetæ,proptcr hæc patriarchæ,propter hæc lex,proz pter hæc ipfe dominus nofter leîus Chriftus, propter hæc apoftoli, prox ptcrhæc annuntiatio: omnis celebratio uerbi dei in ecclefia, poteftatem cius timete,mifericordiam eius amate : ncc fie de mifericordia præfumatis, ut poteftatem contemnatistnec fie poteftatem timeatis, ut de mifericordia defpcretis. Apud ilium poteftas.apud illu mifericordia: hune humiliât,ôC hune exaltat:hunc humiliât poteftate,ilium exaltat mifericordia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

INT. Cum in pfalmo fexagefimo odtauo propheta ex perfona Chrifti dicat, Laboraui damans, raucæ fadtæ funt fauces meæ: quomodo Euangelium dicit, quia in paflîone fua dexninus non refpondcrit eis uer/ bum.Necnon Si illud,quia Efaias dicitôicut agnus coram tondente fe, fie non aperuit os fuum. r e s p. Ideo iam tune tacebat, quia raucus erat qui fine caufa tantum clamaucrat. Et illam quidem eius uocem de Pfalmo

Z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;allô

EX P S A L Hi S ,

gt;5

alio in cruce nouimus, Deus meus, deus meus, ut quid me dercliquiftt Sed quanta ilia uox fait, aut quam diuturna ut in ea raucx fadtæ effenjc fauces eius C Diu clamauit, Va: uobis fcribæ ÔC pharifæi, Dia damauit, æ mundo ab fcandalis. Et reuera quomodo raucus damabat, öi ideo non intelligcbatur quando dicebant ludæi : Quid eft quod dicit, Durus eft hic fermo,quis poteft illum audireC Nonfcimus quid dicax ille,Omnia uerba dicebactfed illis raucæ fueruntfauceseius,qui uoceseius non in? tclligebant. Hæc igitur fub tali intelleólu præraifla, non erunt fîbi conz traria : ut iuxta quod fupcrius dicit, damor ipfe unde raucæ fauces eius fadla: fuiflc dicuntur,non ipfo paflionis tempore,fed ante paflîonena aólum accipiatur,

f J y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INTERROGATïO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

Cum prophcta ex perfona Chriftiin pfaimo fexagcfimo odlaz uo præmiferit primum,dicensî Vcni in altitudinc maris,ôi tempeûas demeriît me : quomodo quaiî ccontrario in fubfequentibus deprecatur de ptofundo aquarutn, non me dimergat tcmpeftas aquæ, necnon alia qua: fupcrius in eodem pfaimo contraria ßbi effe uidenmr. Primum quod dixit, In limctm profundi, aliudép econtra fubfequitur, Saluum me fac de lutp ut non inh|rcam.

RESPONSIO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Quod fupcrius did:umeft,Tempeftas dimcriît me, pro corpo/ rc, quod iam in paffione tenebatur, hocdidlum accipitur. Quod autem fcquitur, Non me demergat tempeftas aqux, pro fpiritu deprecari ui/ dctur : ut quia corpus tenebatur ad pafiîones, faltem pro anima preca/ retur, ut in tempeftatc paflîonum non mergeretur, Hoc quippe amp;nbsp;in his alqsduobus fentiendum eft ,quibusait;Infixusfum in limo profundis fiiquodrepetijt,Saluumme facde luto,utnon inhæream.Paulo ante dixerat, Infixus fum : modo dicit, Saluum me facde luto, ut non inhæz ream, cum fccundum fententiam priorem deberet dicere, Saluum me fac de luto ubi cram,eruendo me, non agendo ut non hæream. Ergo hæfcrat carne, fed non hæferat fpiritu. Dicit hoc ex infîrmitate mcmbrorum fuoz rum : quando forte caperis ab eo qui te premit, ad iniquitatem tenetur quidcm corpus tuum, fecundum corpus infixus es in limum profundi: fed quandiu non confcntis ,non hæfîfti. Si autem confentis, hæfifti» Hæz fifti,oratiotua ibi fit, ut quomodo iam tenetur corpus tuum, non tenea/ tur ôC anima tua. Item amp;nbsp;de profando aquàrum. Non me demergat temz peftas aquæ. Scd iamdimerfus erat. Veni in altitudinem maris, tu dixiz fti:SC tempeftas dimerfit me, tu dixifti. Dimerfit fecundum carnem, non dimerfit fecundum fpiritum, Quibus didurn eft ; Si uos perfecuti fuerint C J inunam

ANTICIMENON LIBi I'

in unam dui'catcm gt;nbsp;fugi'cc in aliam : hoe eis didum eft, ut nee carne hæ/ rerent.nee fpiritu,

INTERROGATIO

Cum ueteris Si noui Teftamenti patres Mofen,AaronjEIiam,Elirçum, uel exteros illius temporis fanólos » atque ipfos Chrifti filq dei apoftolos diucrfa mirabilia ÔC fi'gna legerimus fecifle, eur econtrario in pfalmo fez ptuageiimo primo feribicunbenediólus dominus deus Ifraëh qui facit mix rabilia magna folusC

RESPONSIO

Deus facit mirabilia folus,quoniam quicunque faciunt,ipfe in eis opera tur,qui facit mirabilia folus.

INTERROGAT lO

Deeo quod in pfalmo feptuagefimo quarto fcriptum eft.Quia calix in manu domini uini meri plcnüs elt mixto, uidetur elfe contranum : quia ÔC uini meri plenum ipfum calicem dixit, ÔC mixto fubfecutus adiunxit,

RES PONSIO

Prima quxflio iuxta quod fandlus Auguftinus ait, ifta occurrit : uini mcri plenus eft mixto:quomodo meri fi mixto';’ No ergo nos terrcat,quia dicit.iX mcrum.SC mixtum:merum propter fynceritatem,mixtum propter fecem. Calix enim uini meri plenus mixto’, uidetur mihi efte lex quæ data eft ludæis, ÔC omnisilla fcriptura ueteris,quod dicitur, teftamenti.Ibi funt pondera omnium fententiarum: nam ibi nouumTeftamentum abfeondi turn latet, tanquam in fece corporalium facramentosum.Circucifiocarnis* magni facramenti res eft, amp;nbsp;intelligitur inde circumciiiocordis.Templuni illud inHierufalem magni facramenti res eft, Si intelligitur ex eo corpus domini: terra repromiftionis intelligitur regnum ccelorum.Sacrificium uiz tftimarum ÔC pecorum magnum habetfacramentum ,fcd in omnibus illis gencribus facrificiorum intelligitur unum illud facrificium SC unica uieftiz maincruce domini: proquibusomnibus facrificqsunum nos habemus quod ilia figurabant, ôi hæc ex illis figurabantur. Accepit populus ille lez gem,accepic mandata iufta SC bona.C^uid tarn iuftum quam non occidcs, non mœchaberis.non furaberis, no falfum teftimonium dices, honora pa trem SC matrem, non concupifees rem proximi tui, non concupilces uxoz rem proximi tui,unum deum adorabis, SC ipii foli feruies. Omnia ifta ad uinum pertinent:illa uero carnalia quafi refederunt, ut remanerent apud il los.ôC funderetquot;inde omnis fpiritualis intelledtus. Calix in manu domini, id eft in poteftate domini:uini meri, id eft legis fynceræ: plenus eft mixto, id eft cum fece corporalium facramentorum. Et quia hunc humiliât fuperz bum ludæum, SC hunc exaltat confitentem gentilem, inclinauit ex hoc in hunc,id eft à ludaico populo in gentilem populu.Quid inclinauitCLegcna

• Ê X P s A L M T s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t6

«liquatus eft indcfpiritualis intellcótus:ueruntamen fèx eïus non eft èxina flita » quia otnnia (acramcnta carnali'a apud ludæos remanfcrunt. Bibeot omncs peccatorcs terræ.Qui bibent omnes peccatores terræ C ludæi erant quidcm peccatorcs, fed fuperbi : amp;nbsp;gentiles erant peccatores, fed humiles. Omnes peccatorcs bibent, fed uide qui fecem, qui uinum, Etenim illi bigt; bendo fecem cuanuerunt,ifti bibendo uinum iuftificati funt,

INTERROGATIO

Cum Pfalmifta in pfaimo oótuagefimo quarto quad prætcrita narrans dicat: Benedixifti domine terram tuam, auertifti captiuitatem lacob. Re? inififtiiniquitatcm,amp;c.ufquc,auerfus eft ab ira indignationis tuæ: quomo do quail faóla non fucrint, ftatim fubiungit : Conuerte nos deus falutariä nofter, Si auerte iram tuam à nobis,ne in æternum irafcaris nobis.

» nbsp;nbsp;nbsp;RESP-ONSIO

L Quomodo narrat quail faclum efte, Si quomodo orat ut fiat, nifi quia uoluit oftendere præterita uerba fe in prophetia dixifle Cnondum auterrt fadlum efte, quod dicebat iam faótum , hinc oftendit, quia orat ut fiat: nam lie tibi propheta relponderet.llla dico quafi faefta, quæuidco futura. Quia uero nondum fadta funt, oro ut ueniant quæ iam uidi.

INTERRO G ATTO

' Cum de dco propheticæ Si apoftolicæ literæ clament, quod fit idem de? usiuftusSi uerax, prxfcrtim Pfalmifta dicente in pfaimo oóluagcfimo 'quinto,Et tu domine miferator Si mifericors. Sic. ufque,uerax : quomodo quafi econtrario uidetur deus ipfc in libro lob de fe contra fatan dixiftc: ‘Tu autem commouifti me aduerfus lob, ut affligerem ilium fruftra. Qui enim iuftus eft.affligere fruftra non potuit, Si rurfum quia uerax non po? tuit aliter dixifte quam fecit,

RESPONSIO

' Vt ergo iufto Si ueraci utracp conucniant, quaterius Si ucra dicat, Si in? iufta non faciat,cognofcamus beatum lob, Si iuxta aliquid fruftra, Si rur? fum iuxta aliquid non fruftra percuftum. Beatus ergo lob SC non fruftra pcrcutitur.quia nullum in eo punitur admiffum.Dcus ergo uerax fecundu modum ilium locutus eft, quo beatus lob non pro puniendis culpis, fed pro augendis meritis percuftus efte cognofeitur,

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INTERROGATIO

Quæritur quomodo fibi utraque concordent,id eft iucunditas Si timor, in pfaimo oótuagefimo quinto feribitur, lucundetur cor me?

um ut timcat nomen tuum : quomodo iocunditas fit timor, nonne timor amarus folet efteC

RESP ONSIO

. Erit aliquando iocunditas fine timoré, modo iocunditas cum timoré, ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C 4. Non

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ANTIC IME NC N tIB« I

Non cH enim plena fecuritas nec perfedta iocunditas : ß n«lla)’ocuncJitaamp;x • defecimus:fî plena fecuritas,male exultamus. Ergo ÔC locunditatem afper/ gat, ÔC dmorem incutiat : ut de dulccdine iocunditati's perducat nos ad fe/ detn fccuritatiSjdandotimorcmnon nos faci'at malecxuItareôCrecedere de uia.Ideo di'dt in pfaImo:Seruite domino in timoré, ÔCexultate ei in cre/ more. Sic amp;nbsp;Apoftolus cum timoré ÔC tremore ueftra falutem operamini.

INTERROGAT IO

Cum in pfalmo oduagefimo odlauo legatur deus ad Dauid iurafle,di cestSemel iuraui in fanóto meo,fi Dauid mcntiar,Semeeius in æternu ma ncbit:ôi fedes eius ficut fol in confpeóhj meo, K ficut lunaperfeóta in æter/ num manebitSC teftis in coclo fidelis : quomodo econtrario fubiungit. Tu uero rcpulifti,0i ad nihilum deduxidi, diftuliffi Chriftum tuum, euertifti teftamentum ferui tuûôic.perfudifti cum confufione. Nunquid ita falfum promittit deus, quod dici fumma dementia eft;aut falfum iuratCQuare er go ilia promifit SC, ifta fecitC

RESPONSIO

Dauid poiitus erat cui promitterentur hæc omnia in femine eius, qui eft Chriftus implenda, Propter promifta ergo quæ dida funt ad Dauid,. expedabanthominesca impleriin Dauid.Proinde ne quifquam Chri? ftianus cum diceret,dc Chrifto dixit : alius diceret non, fed de illo Da/ uiddixit,^errarecdum diceret impleta omniaefteinDauid:deftruxic ea in Dauid, ut cum uides ea in illo non impleta, quæ necefle eft impleri, quæras altcrum in quo oftenderentur impleri. Ita ctiam SC de Efau SC la/ cob inuenimus,maiorem adoratum à minore, cum fcriptum fît,Maior feruiet minori ; ut cum in illis duobus præcedentibus uideris non impie/ turn, expedes duos populos in quibus impleatur, quia non mendax deus polliceri dignatur. Ecce ex femine tuo, dixit ad Dauid, ponam fu/ per fedem tuam. Promifît ex femine eius in æternum aliquid, SC na/ tusSalomon faduseft tantæ fapientiæ,ut promiftiodeidefemineDa/ uid inillo putaretur impleta,Sed cecidit Salomon,SCdeditlocumfpe/ rando Chrifto,ut quoniam deus necfallipoffit nec fallcre,quemfeie/ bat cafurum, non in eo poncret promiflum fuum : fed poft cafum eius refpiceres tu dominum,ÔÎ flagitares promiifum tuum. Ergo domine men titus cs, non impies quod promifîfti, non exhibes quod iurafti C Forte hie diduruserattibideus,IurauiqüidemßC promifî,fediftenoluit per/ feucrare.Quid ergo tu domine deusT'non præfciebas iftum non perfeuera/ turumfutic^ fciebas.Quare ergo hoc non perfeueraturo, mihi quia in æter num eftet promittebas^ Nonne tu dixifti, Si dercliquerint legem mcam,

dCman/,

- E X P s Ä L' M IS’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17

K mandata inca non cuftodicrint, öl teftamentum meum profanauerint,* mancbittarnenpromiflio mca.implebitur luratio mea.Semeiiurauiin fanóto meo, intus in fecreto quodam, in ipfo fonte unde prophetæ bibez runt, qui nobis hæc ruótuauerunt. Semei, inquit,iuraui,fi Dauid mentiar. Exhibe ergo quod iurafti, redde quod promififti : fublatum eftdeifto' Dauid, ne expeclaretur in ifto Dauid. Expedia ergo, quodpromi(î,no/ uit illud ÔC ipfe Dauid. Vide enim quid dicat, Tu uero repulifti, amp;nbsp;ad niz hilum deduxifti. Ergo ubi eft quod promififti, diftulifti Chriftum tuz um : quamuis triftia quædam enumerec, in hoc tarnen uerbo reficit nos. Manet omnino deus, quod promififti : nam Chriftum tuum non abftuz lifti, fed diftulifti. In hoc ergo Dauid, In quo fperabant ignari promilz fa fua deum completurum,uidete quid accidit,ut promilfa dei firmi/ usinalio fperata compleantur.Euertifti teftamentum ferui tui. Vbieft enim Teftamentum uctus ludæorum C Vbi eft terra illa promiftionis, in qua habitantes peccarunt, qua deleta migrarunt C Regnum ludæorum quæris, non eft. Profanafti in terram fanditatem eius. Sanóta ilia quæ habebant, terrena efte oftendifti, Dcftruxifti omnes macerias eius quiz bus cum municras.Quando enim diriperctur,nifimaceriæ dirutæ fuift fent C Pofuifti munitiones eius in formidincm. Quid eft formidinemC Vt dicaturpcccantibus. Si deus naturalibus ramisnon pepercit,ncquc tibt pareet. Diripuerunt eum omnes tranfeuntes uiam, omnes fcilicet genz tes : per uiam, hoc eft, per uitam iftam tranfeuntes, diripuerunt Ifrael, diripuerunt Dauid. Primum uidete frufta eius in omnibus gentibus, de ipfis enim dictum eft. Partes uulpium erunt. Reges quippe impiosuulz pes appcllauit fcriptura, dolofos Si timidos,quos terret uirtus aliena-.ideo ipfe dominus cum de Hcrode comminante loqueretur, Dicite, inquit, uulpiilli.Rexqui neminem hominem timet,ipfeuulpisnon eft tleoille de tribu luda, cui dicitur: Afcendifti rccumbens, dormiuifti ficut leo, poz teftate afcendifti, poteftate dormiuifti, quia uoluifti dormifti. Vnde Si illud, Ego dormiui. Ergo de quibus dictum erat, Partes uulpium erunt, de his nunc dieftum eft, Diripuerunt cum omnes tranfeuntes uiam, faz dtus eft obprobrium uicinis fuis : exaltafti dexteram inimicorum eius, iuz cundaftiomnesinimicos eius. Aduertite Iudæos,8i uidete omnia imz plcta quæ prxdidta funt, Auertifti adiutorium gladij eius. Quomodo folcbant pauci dimicarc, multos profternere, Auertifti adiutorium glaz dq eius, Si non es opitulatus ei in bello. Merito uiótus, merito captus, merito à regno fuo alicnatus, merito difperfus : earn enim terram perz didit, pro qua dominum occidit. Difloluifti eum ab emundatione. Quid eft hoc C Inter omnia mala magnus hie terror. Si enim diflbluit ab emundatione, iam non habet mundandum, fed protjeiendum. A qua . . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ergo

’• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ANTICIMENON LIB» I,

ergo I'nundarioncdiflbluitur ludæusCà fide.Ex fide entm iriuimus. Si fide diótum eft,Fide mundans corda eorum. Et quia fola fides Chrifti mûdat» non credendo in Chriftum foluti funt ab cmundationc:fedem eius in ter/ ra collififti merito ôd fregifti minuifti dies fedis eius : putabant fe in æter/ num regnaturos,perfudifti confufione. Hæc omnia uenerunt ludæis, non tarnen ablato Chrifto,fed dilato.

IN T, Cum Pfalmifta dicat, Quis eft homo qui uiuit, Si non uidebit mortem : quomodo Chriftus in Euangelio econtrario uidetur promififtei dicens : Si quis fermonem meum feruauerit, mortem non uidebit in æter/ numC R E s p. De alia morte Pfalmifta egit,de alia quoque faluator prç dixit.Et Pfalmifta quidem,dicens:Quis eft homo qui uiuit,ÔC non uidebit mortem^De morte carnis feifeitans loquebatur, Si confirmans prænuntia/ uit,quia nullus omnino fit qui uiuat,6C non uideat mortemuanquam fi di/ cerct,nullus eft alius homo qui uiuit,amp;: non uideat mortem, nifi ipfe iblus, qui animam fuam eruit de manu infèrni, id eft qui pro nobis mortuus eft, à ultra non moriens refurrexit. Quia uero dominus in Euangelio loqui/ tur,promittens: Si quis fermonem meum feruauerit, mortem non uidebit in æternum: non de haccorporali morte dixit, qua omnes moriuntur: fed de morte æterna, id eft morte damnationis cum diabolo Si angclis eius, ipfa eft ucra mors.nam ifta migratio eft. Secudum huncergo fenfum non lunt hæc duo contraria.

INT. Cum Pfalmifta dicat, Quis fimilis erit deo inter filios det : quo/ modo Apoftolus dicit. Cum apparuerit fimiles ci crimus, quoniam uide/ bimus eum ficuti eftC resp. Vndc ergo fimiles, ÔC unde non fimilesC nifi quia huic fapientiæ Si fimiles erunt ad imagincm, Si non erunt fimiles ad æqualitatcm. Afpiciendo quippe æternitatem dei fit eis ut æterni fint. Et dum uifionis eius donum pcrcipiunt ,ex perceptione beatitudinis imi/ tantur quod uidenttöC fimiles ergo funt,quia beati fiunt: Si tarnen creatori fimiles non funt,quia creatura funt : Si habent itaque quandam dei fimili/ tudinem, quia non habent finem : Si tarnen incircumicripti æqualitatecn non habent,quia habent circumfcriptioncm.

INT. Cum Dauidde Chrifto dicat in pfalmo cix. Dominus à dextris tuis', quafi fignificetdeum pattern ad dextram adfiftcre filq : quo/ modo Paulus quaß econtra in cpirtola ad Ephefios Chriftum ad dexte/ ram patris federe pronuntians dicat : Sedere cum fecit ad dexteram fuam in cœleftibus : præfcrtim cum id ipfum quod Paulus dicit, amp;nbsp;Pfalmiftain principioprædiôti pfalmi teftetur,diccns: Dixit dominus domino mco. RESP. Cum dicitur, Sede à dextris mcis, pater filium ad dextram fu/ am collocaflc intelligitunôi cum dicitur. Dominus à dextris tuis,ad ipfum pattern fermodirigitunquafi ei dicatunQ deus pater,ecce dominus Chri/

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftus

B X T s A L M I s ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18

ftusâdcxtris tuis fedens ,confnnget in die l'ræfuæ reges t ÔC nihilominus ' utroque teftimonio infînuatur filius ad patris dexteram fedens.

INT. nbsp;nbsp;CutnPfalmiftadicat,Superbo oculoÔCinfanabilicordehm'c

non conuefcebar ; quomodo econtrario dominus in Euangclio Icgitur cum fuperbis ôi. peccatoribus manducafleC’ nbsp;nbsp;nbsp;R e s p. Quid eft, non

conuekcbarC non cum illo manducabam.uefci enim manducare eft.Cum ergo ipfum primo dominum inuenimus manducafte cum fuperbis : nam fupcrbus quidam inuitauerat ilium ; ipie eft cui difplicuit: quia mulier pco catnx.quæeratin ciuitate famofa,acceflitad pedesdomini.Iftephari/ feus fuperbus erat, conuefeebatur cum illo deus. Quomodo nobis pro/ ponit hæc, quando ipfe non fccic ad imitationem iùam nos hortatur C Vk dcmuscum conuiuatumeftecum fuperbis,quomodonos prohibée,ne conuiuemur cum eisCConuiuamur nos quidem cum fratribus propter cor reiftionem aliquam: tenemus nos etiam à fratribus noftris, amp;nbsp;non cum eis conuiuamur ut corrigantur. Cum extraneis potius conuiuamur, cum pa/ ganis, quàm cum his qui nobis hærent, fi uiderimus eosmale uiucre, ut erubefeant ôi corrigantur, ficut dicit Apoftolus : Si quis non obaudit uerbo noftro per Epiftolam , hune notate, ôCnolite commiieeri cum eo: amp;nbsp;non ut inimicum exiftimetis, fed corripite ut fratrem. Facimus hoc pie/ runque propter medicinam, ÔC tarnen cum extraneis multis amp;nbsp;cum im/ pqs læpe uefeimur. Quid eft hoc, Superbo oculo ô£ infatiabili corde huic ■ non conuefcebar Habet epulas fuas cor pium, habet epulas fuas cor fuperbum. Nam propter cibos ipfos cordis fuperbi, ideo dixit, iniàtia/ bill corde, Cor fuperbum unde pafeitur C Si fuperbus eft inuidus eft, aliter non poteft, Superbia mater inuidentiæ eft. Omnis ergo fuperbus inuidus eft: fi inuidus eft.malis alienis pafeitur. Vnde dicit Apofto/ lus : Si mordetis ôi comeditis inuicem, uidete ne ab inuieem confuma/ mini. Videntes ergo-comedentes, nolite hisconuefei, fugitc talc conuiui/ um. Neque enim le fatiant gaudendo de malis alienis, quia infatiabili corde funt : cauc ne capiaris in epulis eorum.

INT. Cuminpfalmo CV i Pfalmiftadicat,Etbenedixitcos,S^muï tiplicati funt nimis,ôê iumenta eorum non funt minorata: quomodo quafi econtrario uidetur fubiunoere, dicens: Pauci faifti funt uexati funtC R E s P. Iumenta Si pecora dicuntur in ecclefia fimpliciter ambulantia, fed utiliamon multum docta.fcd fide plena. Ergo amp;nbsp;fpirituales ÔC carnales benedixit eos,ô{ multiplicati funt nimis, ÔC iumenta eorum non funt mino rata. Iftud capituli?pfalmi ad fideles populos refertunhoc autêquod fub/ fequitur,pauci faóli funt,ÔC uexati funt,de hçreticis dicituriquia omnes qui fe diuidunt ab unitate,pauci fiunt.Multi enim funt,fed in unitate, dum no feparantur ab unitate.Cum enim cœperit ad eos non pertinere multitude» ‘‘ J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• unitatis

Ÿ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ANTICIUBNOR CIB. I

unrtatis, in hærefi Si in fchifmate pauci funt. i n ri Cum Pfalmifta dû cat.Non mortui laudabunt te domine:quomodo idem quafi econtrario ui dctur dicere,Laudabo nomen tuum in æternum,ôi in fcculum feculi. Ncc/ non ôî illud,Beati qui habitant in domo tua, in fecula ièculorum laudabûc te. R E s P. Didlum eflquidem,Non mortui laudabunt te domine,fed in illis de quibusdicitur, à mortuo uelut qui non fit perrjt confefiio: no illis de quibus ait: Qui credit in mejicet monatur, uiuit: quia Si deus Abrahâ, Si deus Ifaac.ôC deus Iacob non eft mortuorumjed uiuorum.Sienim nun quam nifi ipfius eris,nunquam à laude ipfius tacebis.Audi Apoftolü,Ne/ mo cnim,inquit,fibi uiuit amp;nbsp;fibi moritur.Siue enim uiuimus,domino uiuü mus’.fiue morimur,domino morimur. Ad hoc enim iterum inquit : Chrü ftus mortuus eft, ut Si mortuorum Si uiuorum dominetur. Ergo quia maz gnitudinis eius no erit finis, laudis quolt;^ noftræ qui deo placebimus, etia cum mortui fuerimus finis non erit. int. Cum PfalmiftadicatjNo enim qui operantur iniquitatem in urjs eius ambulabut-.quornodo credenz dus cft Paulus apoftolus in uqs domini ambulafle,cum de fe ipfe confitea tur,diccns:Non enim quod uolo facio bonum, fed quod nolo malum hoc ago:præfercim cum econtra idem Paulus in utjs domini fe ambulaffe fixis fententrjs proteftatur.dicens : Nonne eodcm fpiritu ambulauimusC Et ad Timothcunr.Bonu certamen certaui,curfum confummaui. Quid eft hocÇ* aut ergo fandti domini non ambulant in urjs domini,aut fi ambulant,non opcrantur iniquitatemC Si non operantur iniquitatem,non habent pcccaz tum,quoniam peccatum iniquitascftzpeccatum autem quomodonon haz bent,cum dicitunSi dixerimus quia peccatum non habemus, nofipfos fez ducimus,Siueritasinnobisnoneft. resp. Audiamusipfumapoftoz lum Paulum de hac quçftione.fi placet,imo quia placet interrogemus.Dic nobis Paule beatiftime, utrum ambulaueris in uqs domini cu in carne adz hue uiucrcsCRefpondcttNonne eodem fpiritu ambulauimus,nónne ijfde ucftigqsCÔC illud, per fide enim ambulamus,non per fpeciem:0i illud, boz num certamen ccrtaui,amp;c.Satis ergo fint ifta refponfa, quibus apoftolutn Paulum in uqs domini ambulafte didicimus. Sed ab illo SC aliud inquiraz mus:Dic,obfecro,Paule,quando adhucin carne uiuens in uqs domini am bulabas, habebas peccatum, an fine peccato eras 7 Et hic ergo refpondet; Nonne legiftis ubi confiteor, dicens : Non enim quod uolo facio bonum» fed quod nolo malum hoc ago. Et hoc audiuimus : iam irac^ illud interroz gamus: Quomodo in utjs domini ambulabas, fi malu quod nolebas hoC agcbas.cum pfalmus fandtus intonet, dicens: Non errim qui operâtur iniz quitatcm,amp;c. Audi continuo refpondentem per fententiam cofcquentem: Si quod nolo,hoc,inquit,facio:iam ego non operor illud,fed quod habitat in me peccatum . Ecce quemadmodum qui ambulantin uijs domini, non

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;operantur

EX PSALMIS*

opcnnrur pcccatum.Si tarnen non funt fine peccato:quia i’am no ipfi ope/ rantur iniquitatem,fed quod habitat in eis peccatum. Verum ita foluta eft ifta quæftio, ut facilior altera nafeeretur, quomodo agat homo quod ipfe non agit7utrunqj enim dixit,Si non quod uolo ago,SC no ego operor illud, fed quod habitat in me peccatum. Vnde intelligere debcmus,quando pec catum quod habitat in nobis operatur in nobis, tunc nos id non operari, quando ncquaquam ci uoluntas noftra confentit, SC tenet etiam corporis membra ne obediantdefiderrjs eius.Quid enim operatur peccatum nolen tibus nobis, nifi fola illicita defideria, quibus fi uoluntatis non adhibcatur alTenfus.mouetur quidem nonnullus affedtus, fed nullus ei relaxatur effe/ dlus.Hoc præcepit idem Apoftolus ubi dicit. Non ergo regnet peccatu in ueftro mortali corporc ad obediendum defiderqs eius.Sunt itaque defide Ka pcccati quibus nos prohibuit obedire : operantur ergo peccatum hæc defideria, quibus fi obcdimus,0C nos operamur. Si autem obtempérantes Apoftolo.non eis obedimus, non illud nos operamur, fed quod in nobis habitat peccatu.Si ante defideria nulla haberemus illicita,nec nos nec pec^ catum mali aliquid opcraretur in nobis.Motum porro illiciti defiderij, cui non obediendo non cum nos operamur,{deo SC nos agerc dicimur,qupni* am non eft naturæ uigor alienæ,fcd languor eft noftcr : à quo languo^e o/ mnimodo falui erimus, cu SC animo SC corpore immortales fadi fuerimus; quapropter SC quia in urjs domini ambulamus, non obedimus defiderrjs peccati : SC quia non fumus fine peccato, habemus defideria peccati:ac per hoc iam nosea non operamur non eis obediendo,fed quod in nobis habiz tat peccatum, eadem commouedo. Non enim qui operantur iniquitatem, »deft obediunt defiderrjs peccati, in uijs domini ambulauerunt. Ét quoniz am tetatio eft uita humana fuper terram, etia fi à criminibus longe fimus, non tarnen deeft ubi defiderqs peccati.uel fado,uel dido,uel cogitato obe diamus: quando aduerlus maiora uigilantibus, quxdam incautis minuta (ubrepunt : quæ fi aduerfus nos colligantur, ecfi' non fingula fuis motibus conterunt, omnia tarnen aceruo nos obruunt. Et propter hæc etiam rj qui ambulant in urjs domini, dicunt, Dimitte nobis débita noftra: quoniâ ad uias domini SC ipfa oratio pertinet SC ipfa confcftio,quauis non ad eas pecz cata pertineant. Iraq? in uqs domini, quas omnes fides una compleditur, quia in cum creditur qui iuftificat impium,qui etiam dixit:Ego fum uia,ne mo peccatum operatur,fed confitetur.Dcuiat ergo cum peccat, SC idco pcc catu uiæ non tribuitur,quod à déniante comittitur. Sed in uia fidei pro no peccantibus habentur, quibus peccata non imputantur.De quibus apofto lus Paulus iuftitiam fidei commendans in pfalmis fcriptum efte monftraz uit: Beati quorum remiftæ funt iniquitates, SC quorum tcóta funt pcccata: beatus uir.cui non imputauit dominus peccatum. In hac autem uia, id eft ». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D in fide

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ANT IC IM EN o N LIB- I

* in fide pia,quifquis ambulat, aut peccatum non operatur, aut fi quid à delt; uiantc comittitur.propter uiam non imputatur.ôd tanquam no fuerit ope/ ratus accipitunSi ideo bene etiâ fie intelligitur: Non cm qui opcrantur ini/ quicatem in urjs eius ambulauerunt, ut banc iniquitatem fignificauerit qui recedit à fide, aut non acceditad fidem. Qui ergo operantur iniquitatem* id eft infidelitatem,non in urjs eius ambulauerunt,quia Cbriftum non ere diderunt. int. Cum Pfalmifta dicat. In corde meoabfeondi eloquia tua,amp;c.quomodo confequens cft,ut fubiungere uidcatur, dicens : Bcnedi/ dtus es domine, doce me iuftificationes tuasC r e s p. Quomodo adhuc ca quærit difcere,quæ abfeondita iam cuftodit in corde, quod utiep no feci flet,nifi ea didiciflet: nifi quia cas uult faciendo difeere, non loquendo.uel memoria rctinendo, Quonia ergo,ficut in alio pfalmo Icgitur, benediótio nem dabit qui legem dedit: idco bcnediólus es domine, doce me iuftifica/ tiones tuas: qui cnim in corde mcoabfcondi cloquia tua,ut non pcccem ti/z bi:legem dedifti.da etiam benediótionem gratiæ,ut faciendo difcam qua: intimado iuflifti. int. Quomodo Dauid dicit,In labijs mcis pronun/ tiaui omnia indicia oris tui, efi Paulus apoftolus dicat,infcrutabilia effe iu/ dicta dci,5^ inueftigabiles uiaseius. Quis omnia indicia dei enuntiare pol/ fit,cum inueftigarc non poftit. r e s p . Nunquid iudicia dci nefeit cede fiaCfeit plane,nam feit utiq; qualibusdidurus fit iudex uiuornm Si mortuo rum,Vcnite benedidi patris mei,percipite regnum. Et qualibus didturus fit,Ite in ignem æternu.Scit inquam,nec]p fornicatores,neq; idolis feruien/ tes,neqj illos atqj illos quos ibi apoftolus Paulus enumerat, regnu dei pof fefturos. Seit iram Si indignationem, tribulatione Si anguftias in omnem' animam hominis operands malum,Iudçi primum Si Græcizgloriam uero ■ Si honorem ÔC pacem omni operanti bonu, ludxo primu Si Grxco. Hæc atque huiufmodi iudicia dei euidenter exprefla nouit ecclcfia, fed non ip fa funt omnia, cu fiht quædam infcrutabilia,ÔC ficut multa abyftus profunda Si occulta. An Si ipfa nota funt quibufda cxccllentioribus membris homi/ nis huius,qui cu fuo capitefaluatore totuseft ChriftusCinferutabiliaenim fortafte dicta funt homini,quia uiribus fuis ea non poteft perfcrutari. Sed cur non poftit dono fpiritus fandti, cuicunep hoc dominus conferre dignaz turCSicenim ôd illud didlum eft. Deus habitat luccm inacceftibilcm:amp; a«/ dimus tarnen, Accedite ad me Si illuminamini-.quæ utiq? quæftio ita folui/ tur,ut inacccftibilis fit uiribus noftris,accedatur autem ad eum muncribus fuis.Quanqua Si fic nemini omnino fandlorum.quandiu corpus quod cor rumpitur aggrauat animam, omnia iudicia dci feire conceditur: quia reue/ ra multum eft ad hominem : cum profedlo, ut aliquid exempli gratia di/ cam, unde iudiciorum dci conrjeiatur immenfitas, cum nemo fine iudicio dci fit tardus in animo, ucl elaudus in corpore. Habet tarnen unde dicat ec

.A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clefia.

'ex PSALMIS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to

clcßa,hoc eft populus acqûifîriouis, ôC ueradter di’cat:In labqs meis enun/ tiaui omnia iudicia oris tui:id eft nihil iudidorum tuorum tacui, quæ mihi per eloquia tua innotefcere uoluifti, fed omnia prorfus in labtjs meis enun tiaui.Hoc enim (jgnificatur, quia non ait. Omnia iudicia tua; fed. Omnia iudida oris tui, id eft quod mihi dixiftiiutperos eius eloquium eius intel/ ligamus,quod faólum nos in reuelationibus fandtorum pluribus 62 Tefta mentis duobus fdmus,quæ omnia iudida ufquequaque in labrjs fuis enun tiare non ccffat eccleiia. i n t. Cum Pfalmifta in centefimo dedmo odtauopfalmo dicat,A iudicqs tuis no declinaui: quomodo in fubfequen tibusjpfc quail ccontrario expetere uideatur, dicens ; Iudicia tua doce me; quomodo ergo à iudicqs non declinauit,fi ea non noueratC Porto fi noue/ rat,quomodo ea doceri fepetebatd nbsp;re s p. avgvstinvs hoc

itaexponit,dicens: Vtintelligeremus uerba proficientis, amp;nbsp;addi fibi ad id quod acceperat poftulantis. i n t. Quomodo concordantia approben tur, quæ contraria iîbi uidentur de his quæ Pfalmifta dicit, Euangelium econtra rcfpondit.Sic enim de charitate Pfalmifta fcribit \ Latum manda/ . tum tuum nimis.Et iterum:Statuifti in fpatioib loco pedes meos. Si igitur lata eft charitas per quam pergitur ad deurh, quomodo econtra in Euan/ gelio dominus dicit ; Intrate per anguftam portam. Item alia duo fimilia quæ fibi uidentur effe contraria,dicit enim PfalmiftatPropter uerba labio/ rum tuorum ego cuftodiui uias duras : ôC quafi econtra dominus in Euan/ gelio dicinlugum meum fuaue eft,02 onus meum leue : quomodo ergo la/ ta eft charitas,fi angufta portal quomodo iugum fuaue eft ÔC onus leue,fi in prçccptis dei hæ uiæduræ funt quç cuftodiunturC r e s p, Sed hanc nobis quæftionem citius ipfa charitas foluit, quia uia dei Si inchoantibus angufta eft. Si perfetfte iara uiuentibus lata:amp;^ dura funt quæ contra ufum fpiritualiter in animo proponimus : SC tarnen onus dei leue eft, poftquam hoc ferre cœperimus, ita ut pro amore eius Si perfecutio placeat, Si omnis pro eo afflicftio in mentis dulcedine ueniat. Sicut fandti quoque apoftoli ’ gaudebant,cum pro domino flagella tolerabant. Ipfa ergo angufta porta amantibus lata fit, ipfæ uiæ duræ,fpiritualiter currentibus molles Si planæ fiunt. Dum enim fciat animus fe pro temporalibusdoloribus gaudia æter na reciperc, Si hoc incipit per quod affligitur amare. int. Cu Dauid in pfalmo centefimo quadragefimo fecundo dicat, Non iuftifi'cabitur in confpeólu tuo omnis homo uiuens: quomodo quafi econtrario Paulus ui/ detur diccre,Elcgit nos in Chrifto ante conftitutionem mundi,ut cflemus fanefti 8i immaculaticora ipfo, Aut enim fanefti Si immaculati coram deo Ephefr) funt,quibus Apoftolus fcribit,amp; falfum eft quod dicitur. Non iu/ ftificabitur in confpeótu tuo omnis uiuens, Aut fi nemo iuftificabitur in confpeólu dei,falfum eft quod præceflit, fanólos Si immaculatos cflc in cd

D 1 fpeftu

ANTIC IMENON LIB, I

fpcdlu def; quot;R E s p. Ad hæc bifaric refpondendu eft,non cnim aft Pau/ lus:Elegi't nos ante confticutionem mundi, cu effemus fanóti Öi immacula ti:fed,elegit nos ut eflemus:hoc eft » qui fanóti Si immaculati ante non fui/ mus,ut poftea eflemus:quia ôC de peccatoribus ad meliora couerfis dici po teft,0i flat ilia fententia. Non iuftificabitur in cofpedu tuo omnis uiuens:

• id eft in tota uita fua.in omni quod in mudo ifto uerfatus eft tempore.No cnim eliguntur Paulus Si qui ci fimiles,non quia erant fanóli Si immacula tided eliguntur Si prædeftinantur,ut in confcquenti uita per opera Si uirtu tes fandti Si immaculati fianuDeinde SC. fic fentiedum eft,quia dixerit.Nó iuftificabitur in confpeótu tuo omnis uiuens, id eft, non iuftificabitur om/ nis,iuftificabunturaliqui. int. Cumin CXLIIII pfalmo(cribatur de deo,Magnitudinis eius no eft finis:quomodo in pfalmo LXXXVIII quail ccontrario dicitur,Deus qui glorificatur in cofilio iuftorum, magnus SC terribilis fuper omnesq in circuicu eius funtCSi ubicç deus,qui poterunt effe in circuitu eius, ut ille quafi in mcdiu pofitus ab alqs circudcturCSi em habet aliquos in circuitu, quafi undiqj finitus in tclligitur. Porro li ueru di/ . dum eft de deo,magnitudinis eius non eft finis,qui remanent, qui lunt in circuitu eius7 r e s p. Nifi quia ille qui ubicy eft uoluit per carné in uno loco nafci,in una genre conuerfari,in uno loco crucifigi, ex uno loco refurge rc,ex uno loco ad cœlu afeendere, ubi hoc fccit in circuitu eius genres funt. Si ibi remaneret ubi ifta fecit,nó eftet magnus SC terribilis in omnes qui in ' circuitu eius funt: quia uero ibi fic prædicauit, ut inde fui nominis mittetet prædicatores per omnes genres toto orbe tcrrarum,faciendo miracula per feruos fuos.faèlus eft magnus SC terribilis in omnesq in circuicu cius funt.

INT. Cû Pfalmifta dicat, Prope eft dominus omnibus inuocantibus fe in ueritate:quomodo Salomon dicit,Inuocabunt me,ô{ non cxaudiamC R E s P. Multi dominu inuocant,fcd no in uericate,quærentcs ab ilio ter/ renarum reru lucra,ucl prædia alia ab illo quærunt.ôi ipfum non quærunt. Qui autê dominu ipfum à quo acceperunt de quibus gaudcnt,præponunc omnibus rebus quas acceperunt, SC ipfum deum no propter aliud aliquid, fed propter femetipfum quxrunt,ôi amare uidenäq omnes qui in ueritate fnuocanr dominum, SC prope elTe cis dominus creditunno omnibus fcilicct qui SC mala ab illo petunt.ôC tranfitoria quærût: fed hos tantu omnes dicit quibus inuocantibus fe in ueritate proximus fit, qui ea fibi à domino darf expetunt, quæ ipfi domino placita funt. int. Cu in Prouerbfjs Salo/ monis feriptura ex noce dei loquaf,dicens:Inuocabunt me,ôi non exaudiâ eosiquomodoin Pfalmo lxxxv feribif,Tu domine fuauisôCmitises, SC multû mifericors omnibus inuocantibus te. Si omnes inuoeâtes fe deus - cxaudit,quomodo hic dicit, Inuocabût, SC no exaudiâ eosC R e s p . Sût enim qui deu inuoeât propter deû, SC funt qui inuoeât propter aliud,quod deus

EX SALOMONE' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;21

deus dare no uult.IHi qui fecundu domini uoluntatepeturit quç deus ötiqp^ iuffit, inueniuntf in pfalmi huius uerfu quo fcribit'', Multu milericors inuoz. cantibus te.Illi aut qui deu no propter dcu inuocat,fed aliquid Gbi dari co tra dei uoluntate petuntaj reprobanf domini uoce qua dicit,Inuocabût,ôi no exaudia eos. Quidam inuocates no inuocant dominu,de quibus dicif', Dominu no inuocauerut : fed propterea inuocat.ut ueniat ad eos pecunia hæreditas amp;nbsp;fecularis dignitas:qui fic inuocat deu, Gbi adiutore ponit cupi ditatu, no exauditoredeGderioru. Vide inuoeâtédeu in alio pfaImo,Vna petrj à domino,hac reqrâ. Quid eft qd petrjtCVt inhabité in domo domi ni per oes dies uitæaneæ.Vtquid hocCVt contempler delcétationé domi/ ni. Si ergo amator es, G fynceriftimis medullis caftisc^ fufpirasu’pfum dili/ ge,ipfum ama,illi flagra, illi inhia, quo iucundius nihil inucnis. Si ergo Gc diligis SC Gc inuocas deu,pertines ad iftu uerfum. Et multu mifericors om/j nibus inuocatibus fe. i n t. Cu Salomon in Prouerbrjs de uiainiqui/. tatis loquaf',dicens:Omnis qui ambulat in ea,nó reuertef:quomodo Pau/ lus à perfecudone SC blafphemia rediens,dicit: Qui fui blafphemus SC per/ fecutor.Et Petrus anegadonead fletu cóuerfus,refpe(ftum Chrifti prome ruitC E. E s p. Per feiplum homo poteft in ilia uia iniquitads ambulare, no poteft aut per feipfum redire,niG gratia reuocet:. i n t. Cu Salomo» dicat,Iuftus manducans replebit anima fua, animæ aut impioru in egefta te funnquomodo Paulus apoftolus,qui utiqj iuftus erat,quaG ecotrario di. çebadVfqpad hanchora fiiefurimus,amp; Gtimus: necnon SC illud ubidicit. In fame SC Gti, SC in ieiunqs multis. r e s p. Iuftus Gneintermiflionp ci/ bo fermonis dei alié',cu impius no participaf'.Hoc pane.coelefti ôi iuftus fa riaf'.Ôi impius abftinetunôi ideo Paulus no de ifto pane cœlefti fe dicebat efurire, de quo plenius fatiatus erat:fed de ifto corporeo pane, quo uita ho minis fuftentat. i n t . Cu Salomon dicat,Cor régis in manu dei eft,0i ubi uoluerit uertet illud : quomodo Daniel ccontrario uidetur de Nabu/ chodonofor dixiffe, Quos uolebat intcrGciebat, SC quos uolebat percutiez bat,quos uolebat exaltabat,0i quos uolebat humiliabat. Si in huiufcemoz di honoribus SC percuftionibus exaltatione SC humiliatione no eft dei pro Hidetia,ncc præceptû,fed eoru uolutas qui percutiut quosuoluerint SC exal tanf.quomodo ergo accipit^ cor regis in manu dei efteC r e s p. NiG for te fanélû aliqué dicàmus rege, cuius no regnat peccatu in mortali corpore, SC cuius ideajerua£ cor,quia in manu dei eft.Quicquid aut in manu dei pa tris fuerit, nullus poteft rapere ex ea: ÔC quicunep raptus fuerit, intelligif in manu domini no fuifte. i n t. Quomodo Salomon pro diuiGone aqua rum utrunq; præcipiat, id eft SC in plateis aquas fuas quifquis ille diuidau amp;nbsp;ecotra ut folus eas habcat,ait em:Deriuené fontes tui foras, SC in plateis aquas diuide; SC ecotra,habeto eas folus,ôCc. r e s p, Aqua priçdicatQr . : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D J de

ANTICI AI ENON LIB. I

de dftema fua bibet,cu ad cor fuu redies prius audit ipfe quod dicit, Bibct fui fluenta putei,fui irngacione infunditur uerbi. Vbi bene fubiungif,Deri uenf' fontes tui foras,ÔC in plateis aquas diuide. Reólu quippe eft, ut prius ipfe bibat,6C tune prædicando alijs influât. Fontes nâqj foras deriuare, eft cxterius alrjsuim prædicationis infundere. In plateis autéaquas diuidere, eft in magna auditoru amplitudine iuxta uniuicuiufq^ qualitatê diuina elo quia difpenfare.Et quia plerun qj inanis gloriæ appetitus fubrepit.dum fer mo dei ad multorû notitiâ currit.pofti^ didtum eft, In plateis aquas diuilt; de,reóte fubiûgitur, Habeto eas folus,nec fînt alieni participes tui. Alienos quippe malignus fpiritus uocat.de quibus per prophetâ tentati uoce hominis dicitur, Alieni infurrexerunt in me.Ait ergo: Aquas in plateis diuidc,ÔC (blus eas habc:ac fi apertius dicat, Sic necefle eft,ut prædicationi exterius, feruias.quatenus per elationê te malignis fpiritibus nó coniügas,ne in diui ni uerbi minifterio hoftes tuos ad te participes admittas. Aquam ergo in plateis diuidimus,8C tarnen foli poflidemus,quando exterius late prædica/ tionem fundimus.ói tarnen per earn humanas laudes aflequi minime amz bimus. INT. QuomodoSalomondicat,Peccatoresperfequiturmalu, amp;nbsp;econtra Hieremias,Bene eft omnibus qui prçuaricantur ÔC inique agût. R E s P. Prophetâcû deo fuper hacimpiorû profperitatedifeeptans, anz xius pro afflidtione fanctorû, uidens eos ærumnis uarrjs ac tentationibus fubiacere: ÔC econtra peccatores non folum abfqj ullo humiliationis flagtlz lo curfum mudi iftius pertran(îre,fed etiâ affluentia diuitiarum, ac fumma rerum omnium profperitate gaudere,intolerabili zelo ac fpiritus fui feruoz re fuccenfusexclamat, Quare uia impiorû profperatur, bene eft omnibus qui præuaricantur ôi inicp agunt f Hæc prophetâ dicendo no approbauit quia bona præfcntia peccatores pro mentis cófequant: fed cur eis qui maz Ic agunt hie bene fic,quodâmodo anxiofe conqueritur. Duoitaq; lupehoz ra fibi contraria no funt,dum peccatores fie in præfenti fcculo bona præfen tia fequantur.ut tarnen futurum eos malû excipiat, dum male uiuentes ÔC bene in præfenti feculo habentes.fubito ad inferna defeendere prædicunt.

INT. Quomodo Salomoni præcipienti, Laudet te os alienu amp;nbsp;non tu umæxtranci magis quàm labia tua,uideatur lob contraria dixifle.cum lau des fuasfic enumerat,dicens:Oculus fui cæco amp;nbsp;pes claudo, amp;c. r e s p. In eo quod dicit,Laudet te os alienu amp;nbsp;no tuû.appetitû uanæ gloriæ prohi bet.id eft cu bona noftra alrjs nuntiamus, no dei, fed noftra gloria augerc cupiamusiquia qui plaufibiliter facere intedunt, ut ucre immundi à domiz no reprobanf'.Scriptu eft enim: Immundus eft apud deu omnis qui exalz tat cor.Ia uero cu uiri fandti de le bona pronutiant, no cotra fuperioris præ cepti régula agunt,qui in uirtutibus quas de fe prædicât,Ôd in bonis quæ fe cgifle cómemorant,no fua,fed dei gloria narrât : nec ut ipfi apud homines /fua

EX S A L O M Ó N É nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J*

(ua oflcndonc proficiant.fed ut eos quibus prædicât, Si. exeplo (uo ad ui'ta trahat.Ergo cu fic fuas laudes nuciant,nó ore fuo fe laudat.quia nó fuâ, fed' domini gloria in fe prçdicât: unde no erûtprçcepto fuperiori cótraria,quia no ore fuo,id eft uitio aftèdlandæ laudis de fe bona pronuntiat: fed fpiritu dei quo introrfus agunf^, dona dei quæ in fe cernut uciq^ narrât;ÔC ideo alie no quail ore laudanc'', cu fpiritu dei qui alienus eft utiqj à mudano cotagio bona taliu prædicanf, Vnde Si Apoftolus,Qui gloriaf, in domino glorie/ tunno cnim qui feipfum cómêdat ille probatus eft,(cd que deus cómédat. Nâôi Mofes no ore fuo.fed alieno laudafle fe uifus eft,cu fpiritus fandti ue gctatione cópulfus,(ïc de le tanquafi de alio laude protulic.dicés: Erat Moj les uir miriftimus,fuperomnes homines qui morabanf' in terra, int, Cu Salomon dicat. Generatio præterit,ôi generatio aduenit, terra uero in Äternu ftabinquo lob dicit,omnia hæc humiliari Si auferri, res, Quod tarne facile difcutimus fi terra Si ccelu uel qualiter trafeat.uel qualiter mane at diftinguamusiutracß nâlt;ÿ hçc per eä qua nuc habet imagine trâfeut.fed tarnen per cflentiä fine fine fubfiftunt,Hinc nâcç per Paulü dicit'‘,Præterit ein figura huius mudi,quç qdé no alia códeda funt,lèd hçc ipla renouantf: cœlû igitf Si terra trâfrjc,ÔC erit,qa Si ab ea quâ nuc habet fpeciê,pcr igné ter gif'.ôi came in fua femper natura feruaf', Vnde Si per Pfalmiftâ dicitlMu/ tabis ea,Si mutabunt'',quâ quide ultima comutationê fuâ ipfis nuc nobis ut dftitudinibus nuntiât,quibus noftris uifibus indefinéter alternât : nâ terra à fua fpccie hiemali ariditate deficit,uernali humore uiridefcit, cœlû qtidie caligine noôlis obducif',ÔC diurna claritate renouâtquot;, 'i n T, Cû Salomon dicat,Nó permaneas in opéré malo:quó in Apocalypfi angelus loquatquot;eco tra,qui nocet noceat adhuc,ôi qui in fordibus eft, fordefcat adhuc, r. e s p, Omnis qui deo ueraciter per timoré fubdit'',nouit uolûcatê domini iubênsv UC declinct à malo,ôi faciat bonû.Ergo qa angelus loâni loquitquot;, dices: Qui nocec noceat adhuc,SC qui in fordibus eft,fordefcat adhuc,no præcipicndo fed prædicêdo uel prophetâdo id loquitquot;, nec præceptû inducit ut homini/ bus expédiât nocere uel fordidare, fed prædicit potius uel prophetat, quid

cofummata iniqtate talibus euenire poftît. Ad hoc etiâ pertinet uerfus il le Pfalmi ubi dicitquot;,Côfummetquot; nequitia peccatorû, qd Auguftinus ita ex/ ponit,Côfummetquot;,inquit,perfîciatquot;,fecûdû illud quod eft in Apocalypfi,Iti ftus iuftior fiat,ôCc, Videtur enim cofummata nequitia hominu qui crucifi xerunt filiû dei,fed eorû maior eft qui nolunt reéte uiuere,ôC oderût præce/ pta ueritatis pro quibus crucifixus eft filius dei, Confummetquot; ergo,inquit, neqtia peccatorû,id eft perueniatquot; ad fummâ neqtiâ,ut poftît iuftû iâ uenire iudiciû, I N T, Cû una fit ccclefia,teftâte Salomone,Vna eft pfeéla mea, una eft colûba mea,dicête quoq^ Apoftolo,Ecclefia dei uiui^quç eft colûna Si firmaniétû ueritatis:qmodo loânes in Apocalypfi ,fepcê lcripftt ecclefqs.

D 4- R ESP*

ç - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A N T I C I AI E N O N ' L HB ♦ ’ 1

K E SP, Nifiirt una catholica feptiformi plena fpirittfdefi'gnetüh.(îcut de domino nouimus dixiffe Salomon: Sapientia ædificauitiibi domu,cx/; cidit columnas fepcê,quæ tarnen fepté una efTe non ainbigi6diccnte Apo/ ftolo;Ecclelîa dei uiui,quæ eft coluna Si firmamentû ueritatis. i N T. Cu triptû fit in libro Salomonis.Spiritus domini repleuit orbe tcrrarum:qu5 çcontrario in Ezechiele idê ipfe fpiritus difcurrens dicatf, uel in libro fapieii tiæ modo mobilis,modo ftabilis nominelf. r e s p. Cur ifte fpiritus qui implet omnia fimul mobilis Si ftabilis dicaf'.fi ad ufum cofuetudinis huma nx recurrimus/enfum citius loquêtis inuenimus.Homo quippe quia in ea regione in qua eft ubiq; difcurnt.proculdubio ubicç obuiâ uenit, SL répété ubi no credit inuenié^.Omnipotentis ergo fpiritus ut ubiq; præfentia figna rc6ôii mobilis ôi ftabilis dicié.Stabilis,quia per naturâ omnia cotinet.Mo Bill's aut dicitunquia ubiqp etiâ nefciétibus occurrititenens ergo omnia fta/ bilis,præfenté fe omnibus exhibens mobilis appellaf.Poteft SL aliter intel ligitin fanétoru quippe cordibus iuxta quafdâ uirtutes femp manet, iuxta quafdâ uero rccclfurus uenit,ôê uenturus recedit: in fide etein fpe atcç cha/ ritate,ôC in bonis alijs fine quibus ad cœleftê patriâ no poteft perueniri, fi^ eut eft humilitas,charitas,iuftitia,atqjmifericordia,perfelt;ftoru corda no de feritJn prophetiæ uero uirtute.doétrinæ facundia,miraculorû exhibitione elcétis fuis aliquâdo adeft,aliquâdofe fubtrahitiadeft uteleuenfad femeé ipfum,fubtrahic ut humilientur. i N t , Cu in utroq; Teftamento fpiri/ tus dei bonus efle legatur, ficut inter extera illud in Salomone eft, Spiritu tuum bonu dediftieis dominetquomodo in libris Regu feribitur, quia fpiz ritus domini malus irruebat in Saututruncç uidelicet fonans,ôi domini Si malustfi dominûcur malus:fi malus.quomodo domini diciturC' r e s P, Spiritus dei fanétus qui tertia eft in trinitate perfona,bonus eft utiqj.de q in libro Sapientiæ legitunquod fit multiplex,fubtilis,mobilis,difertus,inco inquinatus, certus, fuauis, amans bonu, acutus, qui nihil uetat bcnefaccre. Hic aût fpiritus qui SL domini dicitur Ô2 malus,no nifi diabolus debet intel ligi:domini uidelicet per licentiâ poteftatis iuftx. Malus autê per defideriu uoluntatis iniuftæ.Omnis enim uoluntas diaboli iniufta eft,amp;: tarnen per/ mittentc deo,omnis poteftas iufta.Nam SL ipfe dicitur fpiritus malus,pro pter ncquiflïmâuoluntatê:fpiritus domini,propter accepta iuftiftîmâ pote ftatem. i N T, Quomodo in Sapientiæ libro dicit; deo,Cu fis iuftus,iu/ fte omnia difponistcu ftatim econtra ibidê fubiungatur, Ipfum quoep qui no debet puniri codcmnas,ô^ exterum extimas à tua uirtute:quomodo iu/ ftus eft SL omnia iufte difponit.fi eu qui no debet puniri codênatC r e s P, Mediator em nofter puniri pro femetipfo no debuit,qa nullu culpæ cota/ giû perpetrauitifed fi ipfe indebitâ no fufeiperet, nûquâ nos à débita morz je liberaret.Pater ergo eu iuftus fit,iuftu punics,omnia iufte dilponit:qui?

per hoc

' EX s ALOM o NE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XJ

per hoc cudla iuftificat,quo cum qui fine pcccato eft, pro pcccatoribus da/ mnat:ut co eledta omnia ad culmen iuftitiæ furgerent, quo is qui eft fuper omnia, damna iniuftitiæ noftræ fuftincreb i n t. Cû Salomon dicat, Eft confulîo adducens peccatû:quomodo idem quafî econtrario ibi fubiun git, Eft côfulîo adducens gloria, r e s p . Sicut uerecudia laudabiliseft in malojita reprchêfibilis eft in bono.Erubefcere enim malû/apientiæ eft, bonu uero erubefeert^fatuitatis. Qui enim crubefeit pœnitendo mala quæ fccit,ad uitæ libertärem peruenit: qui uero erubefeit bona facere, à ftatu re/ dtirudinis cadit, atq? ad damnationê tendit, i N T. Cum Salomon di/ cat.Ne itérés uerbum in tua oratione,quomodoPaulus quafî econtra præ cipit,diccns:Sinc intermiftione orate, r e s p, Solcrter debemus memi nifte quod dicit^Ne itérés uerbu in tua oratione, quo uidelicet diôto^uir fa/ pies nequaquâ nos prohiber fæpe uenia petere,fed culpas iterare:ac fî aper te dicar,Cum male gefta defleueris, nequaquârurfum facias quod in preci bus iteru plangas. Qui ergo uerbum in oratione iterari uetuit,nó orationis frequentia interdixit, fed culpas iterate prohibuit, i N T. Cum lefus fi/ lius Sirach dicar,Initiumomm's peccati iuperbiatquomodo item Apofto/ lus dicit,Radix omniu malorum cupiditas. r e s p. Sermone prophe/ ticum Paulus apoftolus hoc dicendo, ut folct.cxpofuit, quandoquidéfîue initium omnis peccati,fîue radicem omniu malorum dicas,unu idem^ fi'/ gnificas.Porro cupiditas atc^ fuperbia intantu unum eft malum.ut nec fu/ perbus fine cupiditate,nec fine fuperbia poftit cupidus inueniri. Siquide 62 diabolus in quo tenet fuperbiæ principatu, propriæ poteftatis ac perditio/ nis humanæ cupidus fuit: 62 ipfe homo per appetitu arboris interdieftæ ac diuinæ fimilitudinis affeeftatione, morbofæaffeôlum cupiditatis oftendit: ideoep fi uolumus cofummare noftri certaminis curfum, caucamus in pri* mis cupiditate atq? fuperbia, non duo mala,fed unu,a quo trahunt omnes mali adtus initium. Nâ fine fuperbia quæ poflunt fake inchoari pcccata, cudicatur.Initiu omnis peccati fuperbia: aut fine cupiditate quæ eft malo/ rum omniu radix,quç poftunt fieri raala,cu fine radice omnia aut nulla de putcn€^,aut mortuaCDeindc fi quodlibet peccatu perpetrate no poftum,ni fi meæ deledtationi confentia,quod cupiditatis eft propriu:62 dei prçcepta contemnam,quod eft fuperbiæ malum: quomodo non ex cupiditate quæ eft malorum omnium,02 ex fuperbia quæ initiu omnis peccati, dicitur pro cedit omne peccatumCDe hoc etiam quidâ alius dodtor ita dicit, ait enim: Cum fuperbia fit amor cxcellentiæ propriæ,inuidcntia uero fit odium feliz citatis alienæ:quid unde nafcatur, fan's inpromptu eft:amando enim quifq? excellentiam fuam ucl paribus inuidct,qui ci coaxfucnturajcl inferio ribus nc fibi coæquentur,ucl fupetioribus,quia cis non coæquatur. Super/ biendo igitur inuidus,non inuidendo quifiq? fupetbus eft : merito initium omnis

ANTICÏMENON LIB* I

omnis peccati fupcrbia.Cui teftimonio non inconucnicnter aptatur ctiatn illud quod Apollolus ait, Radix omnium malorum eft auantia ; fi auari/ tiam generalem incclligamus qua quifque appétit aliquid amplius quam oportet,propter excellentiam fuam, ôCquendam propriæ rei amorêicui fa/ pienter nomen latina lingua indidit, cum appcllauit priuatam quod po/ tius à detrimento quàm ab incremento diótum elucet, omnis enim pnua/ tio minuit. Vnde itacp uult eminere fuperbia, inde in anguftias egeftatem que contruditur,cum ad commune Reipub.damnum fui amorc redigitur. Specialis eft autem auaritia, quæ ufitatiüs appcllatur amor pecuniæ,cuius nomen Apoftolus per fpeciem genus fignificans uniuerfalem auaritiam uolebat intclligi,diccndo,Radix omnium malorum eft auaritia.Haccnim ói diabolus cecidit,qui utiq? non amauit pecuniam, fed propriam potefta/ tem. Proinde peruerfus fui amor priuat fanóla focietate turgidum fpiri/ tum,eumcpcoartatmilcria iam per iniquitatem fatiari cupientem.

INT. Quomodo in Ecclefiaftico habetur,Si benefeceris, fcito cui be nefeceris, ói crit gratia in donis tuis multa : cum contrarium illud uidcatur efte præccptum, Ne eligas cui benefacias. kesp. Hoe loco in quo fcriz bitur,Ne eligas cui benefacias, nihil mihi probabilius aliud occurrit.quàm quod Chriftus in Euâgelio dicit.ubi ait: Cum facis prandiûautccenâ, noli uocare amicos tuos,necç fratres tuos,neqj cognatos tuos,ne(ÿ uidnos diui tes,ne forte ôi iplî te inuitent,ôi fiat tibi retributio: fed cum facis couiuium, uoca pauperes,debiles,claudos,ca:cos,ÔC beatus eris : quia non habent un/ de retribuere tibi.Ergo hoc eft quod dicit, Ne eligas cui benefacias : quod amp;nbsp;Chriftus modo confirmât,dicendo, Noli uocare diuites. Dicitur ergo. Ne eligas cui benefaciasiac fi diceretur,nc ufus eleemofynæ tuæ in diuitum perfonis expendas, ne eleeftione libitus tui non egentem confiderando refi cias,fed perfonas eligendo diuitum pafcas.Nam.ut quidam fapiens dixit, quid eft aliud habend darc,quàm perdereClam ucro illud quod ait,Si be/ nefeceris, fcito cui benefeceris : fic intelligicur, ut confideretur in largiendo ætas,atqî debilitas,nonnunquam etiam uerccundia,quæ ingenuos prodit natales:ut fenibus plus largiaris,qui fibi labore iam non queuntuiótu quç rere^imilïter ói débilitas corporis,ôi hæc iuuanda promptius : tunc fiquis ex diuitececidit in egeftatê,Ói maxime fi non uitio fuo, fed aut latrocinrjs, aut profcriptione,aut calumnrjs quæ habebat amifit.Hæc fi diligentius fe/ cundum quod didum eft confiderentur, repugnari fibi nullo modo uide/ buturtin uno enim eodemcp præcepto domini utraqj expofita inuenimus: in co enim qd dicit:Noli uocare amicos tuos,fratrcs, cognatos, uel diuites, intelligitur illud,Ne eligas cui benefacias.Quod autem in cadem Euangeli ca Icdione fubiungitur,Voca pauperes debiles,claudos.cæcos,ad hoc per/ tinet quod in Ecclefiaftico fcribitur; Si benefeceris,fcito cui benefeceris. Er/

EX SALOMONE' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*4

gó cum fcribitur.Ne cligas,fubaudirc neccfle eft,habentcs quibusbenefaz cias. INT. CumfcriptumfitinlibroIcfufilrjSirach,Dabono,ÓCnon rcceperis pcccatorem,benefac humili,ói non dederis impio,prohibepanes illi darc:quomodo Chriftus in Euangelio quafi econtrario uidetur prçcipe re dicenSjOmni petéti te da. R e s p . Hæc à beam Auguftino ita reppe rimus explanata, aft enfm: Fac mffèrfcordfam fnfquo no tanquam fniquo; nam fpfum fnfquum fnquantum infquuseft ne fufcfpfasad eft ne quafi fnz tentfone Si amore iniquitatfs ^lI^usƒu^c^p^ascum.Occ^rrit enfm tibf homo peccatoncum dfco,occurrft tf bf homo peccator, duo nomfna dfxf, hæc duo nomfna non fuperflua funt. Duo nomfna alfud homo, alfud quod peccaz ' tonquod homo,opus def eft: quod peccator, opus homfnfs eft. Da open def.nolf operf homfnfs.Qufd eft date operf homfnfsC^Quf donat uenatorf/ bus,quf donat hfftrfonfbus, aun'gfs,meretrfcfbus quare donatCnuqufd do mfno ôifpfîs homfnfbusdonantCnon enfm fbf attendunt naturam opens def,fed nequftfâ operf s humanf.Vfs ufdere qufd honores fn uenatore.quâ do fllum ueftfscSf tibf dfcat,tales fint filrj tuf,fnfurfa eft fnqufs. Quare fnfu rfa eft,nffi qufa f 11a fnfquftas, quia turpftudoCno ergo donas,cu donas, for tftudfnf,fed turpftudfnf.Quonfam ergo qui uenatorf donar,nó homfnf do nat,fed artf nequffffmçmam fi homo tantu effet,K uenator nó effet, nó do nares: honoras fn eo uftfum nó natura.Sfc cótra,fi des fufto, fi des prophe tæ,fi des difcfpulo Chrf ft f alfqufd eufus fndfget,ói nó fbf cogftes qufa dffcfz pulus Chrfftf eft,qufa mfnffter eft def,fed cogftes fbf alfquod cómodu tem porale, ut fortaffe caufæ tuæ neceffarfus quâdocç fuerft,qufa ef alfqufd porz rcxfftf:fam tu nó dedfftf fufto,fi fic dederfs, quêadmodu file non dedft hoz mfnf quado dedft uenatorf.Quf tale mfnffterfu de fllo quærfs, negabft tfbi dominus mercedê fuftf,nffi cu addftameto,aft enfm: Quf receperft fuftum in nomfne fuftf :fd eft fdeo recfpies,quf fuftus eft:amê dfco uobfs nó perdet rnercedé fua.Quomodo ergo fntelIfgfs,Quf receperft fuftu fn nomfne fuftf, mercedê fuftf acefpfet: fic intellfge,quf recepft peccatorêfn nomfne peccatoz rfs, perdet mercedê. Hoe ergo teftfmonfo fub generalitaté excepto q præz cfpftf omnf petentf te da, cætera nó erut cótraria, qufa uolutas dantfs fn hfs attenditquot; fola:ficcç ôi fuftu Si peccatoré pafcere nó erft cótra præccptu, fi ÔC iufto propter quod fuftus eft, Si peccatori nó propter hoc qd peccator eft, fed propter hoc qufa creatura dei eft,falubrfter Si pfe fmpendatur humani tatis onfefu. int. Quomodo Salomon dfcft,Ne credfderfs fnfmfco tuo in æternu:cu dominus in Euangelio præcmiat, efto confentiens aduerfario tuo,du es cu illo in uia. r e s p. Quod Salomon nó credêdu inimico prç cepit,de diabolo accipitur,ne nosipfos ei unquam credamustqd aut domi nus cófentientes nos effe aduerfario præcepit, pro præccpto legis luæ hoc dicit,ut cófentiêtes illi nó tfadamur iudici, ab eo tanqua diffidences arfurf.

I NT.

. • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ANTICIMEN o N LIB. I

IN T.’ Qtiotnodo Salomon dicat, Beatus qui non eft compumftus t» Initia deliólhcum lacobus præcipiat,Miferi eftote,ôi lugete,ôi plorate.

E s P. Beatum utic^ ilium dicit, qui nullum attigitdelilt;ftu,cuius deliótt triftitia compûgeretur. Poteft Reri ut nonnulli beate uiuentes,non triftitia flagitiorum,fed æternorum defiderio compungantur.Hoc autcin quod la cobus lugcndum ôiplorandum præcepit, in utrucp accipi poteft,feuin bis qui mala fua déplorant, feu in illis qui folum de cœleftis patriæ amore fu/ fpiranu i N T. Quomodo Salomon præcipit.dicens: Fili, præter domi? pum ne timeas alium,cum Apoftolus in Epirtola ad Ephefios quafi econ/ trario prædicet,dicens:Serui, ob edi te dominis carnalibus cû timoré Si trez more,necno uxor timeat uirum. r e s p. Cum uxoresuiris,ÔCferui doz minis cum timoré feruire iubétur,quid aliud quàm ad deum timor ipfe rez fcrtur,à quo eis fubieólio ipfa prçcipitür,amp; ut feruiant maritis fuis Si domi pis imperatur. Sicut enim fi bene obediatur dominis propter dcu,ad Doz minum ipfa boni obfequia referuntur : ita fi dominis contradicatur,nô ad eos,fed ad dcû ipfa iniuria refertur,dicente Moyfe:Nec contra nos eft mur mur ueftrum.fed contra dominummosenim quid fumusC' i n t. Quo piodo dicit Iob,Qui fundauit terram fuper nihilum, cum Plàlmifta dicat* Qui fundauit terram fuper aquasC r e s p . Vt hæc duo fibi non uidez antur efle contraria, id ex maiorum difputatione collegimus. Dicit enim Ambrofius de terræ qualitate fiue pofitione. Suffîciat fecundum feriptuz ram Iob,fciendum quia fufpendit terram in nihilo-.philofophi quoq^ fimiz liter opinantur aère denfo terram fuftineri, Si quafi fpongiam in media aë ris mole fua immobilem pendere:ficqûe ut æquabili motu hincatque inde ueluti alarum fufïulta remigrjs ex omni parte librata propendeat, nec in partem poflît inclinari alteram. De hoc uero quod Pfalmifta dicit, Qui fundauit terram fuperaquas,ut(ùperioriintelligentiæ nonuideatur efle çontrarium : fie bcatus Auguftinus difputationis fuæ texit oraculum, ait çnim;Quid eft,qui fîrmauit terra fuper aquasC Obfcura enim quæftio eft, quia terra grauior uidetur, ut non portari aquis, fed aquas potiusportare credatur.De qua re ne aduerfum eos.qui fe putant ifta certis rationibus c6 pcrifle,contentiofe feripturas noftras defcndcreuidcamur: fiue illud ita, fiz ue aliter fit,habemus quod de proximo intelligamus : terra quæ habitatur ab hominibus,ôi terreftria continet animalia, quæ alio modo in feripturis arida dicitur,fuper aquas efle fundata dicitur,quia aquis circumflucntibus fuperemineat. Non enim quæ dicitur litoraria ciuitas fuper mare fundata, ita fub ea mare eft, quemadmodum funt aquæ fub fpeluncarum camerisi aut fub nauibus fupernatantibus.Scd idco fuper marc dicitur,quia inferio ri mari fupcreminet.Sic diëtus eft Pharao exiflè fuper aquas, ita enim ha* bet Græcus,quod quidam Latini habenuad aquâ.Sic dominus fuper pux

teum

2$ teum fedebat,quod ambo fupcriores effent,quam flumcn SC puteus,ille lu xta flumen,ifte iuxta putcura. Ergo fi hxc fecudum prædiôlum intelleótu rtmenf', in nullo ßbi contraria erunt, int» Quoraodo lob dicit, fatan inter filios dei affiftere coram domino, cum in Euangelio fcribatur, quia nifi mundo corde deum uidere non poflinudicit cnim, Beati mudo corde, quoniam ipfi deum uidebunt.Satan mundo corde effe no potcft:quomo/ doüidendodominoaffuiffepoteftC resp. Intuenduquiaaffuiffeco/ ram domino,non autem dominum uidiffe perhibetur: uenit quippe fatan uc uideretur à domino, nó ut uideret dominumu'pfc in confpeótu domini, non autem in confpeólu eius dominus fuit:ficut cæcus in fole confiftit, ipfe quidem radijs folis perfunditur,fed tarnen lumen no uidetquo illuftratur; Ita ergo etiam inter angelos in confpectu domini fatan affuit, quia uis di/ uina qux intuendo pénétrât omnia in ordine fubtilioris naturæ, non fe ui/ dentcm immundum fpiritum uidit, i n t» Quomodo lob dicat,Pecca/ ui.quidfaciam tibi Ô cuftos hominum.Vel illud,Confumere me uis pecca tis adolefcentiæ meæ:cum econtra idem uideatur dixiffe, Neqj enim repre hendit me cor meum in omni uita mea: quo paóto à corde fuo reprehendt fe denegat, qui fe peccaffe fuperius accufàtç’ resp» Sciendum eft quia funt peccata quæ à iuftis uitari no poffunt. Cuius enim cor in hac corrupt! bili carne fubamp;ftens, in finiftra cogitatione non Iabitur,uel fi ufq^ ad cofen/ fus foueâ no mergatur C Et tarnen hçc ipfa parua cogitate,peccare eft.Sed dum cogitation! refiftitur,à confufione fua animus liberatunmens ergo iu ftorum etfi libera eft à peruerfo opere, aliquando tarnen corruit in peruerz fa cogitatione: ca in peccato ergo labitur, quia fakem in cogitatione deck/ natur: Si tarnen unde femetipfam poftmodum flendo reprehendat no ha bet,quia ante fe reparat, quam per confenfum cadat.Recle ergo is qui pec catorem fe faffuseft, nequaquam fe à fuo corde reprehendi cófi'tetur, quia etfi qua illicita cogitando fortaffe defuit unquam recftitudini, forti tarnen mentiscertaminereftititcogitation!» int» Quomodolobdefperatio/ nem præmittens d!cat,Defperaui, nequaquam ultra iam uiuam: cu ftarim fubiungat,Parce mihi, nihil funt dies mei» Neq^ enim duo fibi hæc uerba c5ueniunt,defperaui,K parce» Nam qui defpcrat,nequaquâ fibi parci iam poftulauamp;qui adhuc parci fibi defiderat,profeft:o minime defperat. R E s p. Aliunde eft quod defperat,aliunde uero quod parci fibi fanftus uir poftulanquia nimirum dum bona uitæ tranfcuntis per defperationcm dcferit,ad obtinenda qux permanent,in fpc robuftior exurgit.Defpcran/ do itacß melius ad fpem ueniæ ducitur.qui eo certius ucntura appétit,quo pfentia uerius Si ex dcfperationc derelinquit. lufto quippe defperare eft, præfentis uitæ bona æternitatis eledione deferere:manfura quærcre. Si in rebus temporalibus fiduciam non habere.Qui hæc agens nequaquâ fe ub ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E tra

ANTICIMENON LIB« I

tra uiucrc afleri't, quia uidclicct uiuificatrici morte quotidie à uita fe paHio/ nis occidit:qui ergo tam ordinate dcTperat^rccte fibi parci defiderat.

I N T. Qpomodo utrunc^ lob dicat,Scio quod non parcis delinquent ti:ôi econtra, r u greflus raeos dinumerafti,0i parcis peccatis meis. Si delin quenti non parcitur, quisab æterna morte eripitur,cum à deliclo mundus nemo reperif^;' r e s p. Delinquenti dominus nequaquâparcit,quia de liólu fine ultione no deferit:aut enim ipfe hoe homo in fe poenitens punit, aut hoc deus eu homine uindicans percutir.Nequaquâ igif peccatum par/ citur,quia nullatenus fine uindicta laxaâab eicôîis enim fuis deus iniquita tum maculas ftudet têporali affliôlione tergere, quas in eis in perpetuu no uult uidere.Parcit enim deus,ÔC no parcit peccatis hominu: no parcit enim in eo,quia deliôtû fine ultione non deferit: parcit auté,cû illatam ultionê ad expiationé deliôlorû inducit.Bene ergo dicitur,quia deus delinquenti non parcat,quia delidla noftra fine per nos, feu per femetipfum refecat, etiâ eu relaxat. i n t. Quomodo lob qui iam fuperius dixerat,nihil in terra fit ne caufa fit,uidctur poft aliqua ecôtra fubiungere, dices: Multiplicauit uulz neramca etiâ fine caufa. resp. De hoc qd dicitf. Nihil in terra fine eau fa fit,Beatus Gregorius ita dicit,Idcirco enim fiepe ÔC defidiofus ingenium acccpit,ut de negligentia iuftius puniatquot;: quia quod fine labore affequi pot tuit,fcire cotemninôi idcirco ftudiofusnonunquâ tarditate in telligêtiæ pre mit'',ut eo maiora prçmia retributionis inueniat,quo magis in ftudio inué/ tionis elaborat.Nihil ergo in terra eft fine caufa, quando ea ftudiofo tardt tas ad prçmiu proficit,ÔCdefidiofo uelocitasad fupplicium crefcit.Ergo hic intclligendu eft,nihil in terra fieri fine caufa, id eft fine caufa diuinæ diftriz (ftionis, ucl promiffionis. Illud autc quod dicit, Multiplicauit uulnera mea etiâ fine caufa,hoc modo intelligi^, Beatus nâq; lob uoeê humani generis in fe fufcipiês,pro illis hoc dixit,qui rcatu culpæ originalis aftriôti ante mo riuntur,quàm baptifmi gratia expientur.Et qui prius à prçfenti luce fubtra huntur,quàm ad promerenda bona malâue mérita adliuç uitæ perueniât. Quos quia à culpa originis falutis facramenta non libérant, ôd hic ex pro/ prio nihil egerunt, illuc ad tormenta perueniunt.Quibus unum uulnus eft corruptibiles nafci,aliud carnaliter mori. Sed qa poft morte quoc^ æterna mors fequif'jocculto eis iuftocp iudicio,quâtu ad humanâ intelligcntiâ atti net,etiâ fine caufa uulnera multiplicand. Qui itaq; nullu proprifi adiûgens delidtu, ex folo originis rcatu premitur, quid ifte,nifi fine caufa uulnerad^ Poteft Si aliter utrûcç intelligi.Bcatus etem lob nequaquâ pereuffus cft,ut in eu pereuftio uitiu tergeret, fed ut meritu augerct. Nihil ergo in terra fine caula fit,quado gcuftio diuina homineaut ad emudatione fcrit,aut ad pro batione.Hic uero beatus lob uulneratu fe fine caufa aftcrit,quia non eft ad hoc percufluSjUt in eo perculjio uitium tergeret, Si hoc de fe foris loquituc.

EX I O B

quod de illo ucritas in oceuko teftatundicens: Comouifti me aduerfus eß, ut affligerem ilium fruftra. i N t , Quomodo lob dicaulplè nouit de cip{entem,ôi cum qui decipituncum dominus in Euâgelio iniquis dicere ui deatur.Nunquam noui uos, difeedite à me qui operamini iniquitatem. R E s P. Scire dei aliquando cognofeere dicit, aliquâdo approbare:ÔC feit iniquum.quia cognofeendo iudicac, amp;nbsp;nefeit eu non approbat: ne(^ iniquu quempiam iudicaflet, fi nequaquam cognofeeret: ÔC tamé iniquum nefeit, quia eius fadta non approbanSi nouit ergo quia deprehendit, 8i nô nouit quia hune in fuæ fapientiæ fpeciem non recognofeit. Sicut de ueraci quoli/ bet uiro dicitur.quia falfitatem nefeiatmon quia uel cum ab alfjs falfum di* citunhoc reprehendere ignorât: fed eandem ipfam fallaciam Si feit in exa/ mine,ôi nefeit in amore,ut uidelicet ipfe banc non agat,cum aôtam ab alqs damnat, i n t. Cum lob dicat,Non ueniet in confpeôtu dei omnis hy pocrita: quomodo quafi econtra Euangelifta uidetur dicere, Si congrega/ bûtur ante eum omnes gentes,ÔC feparabit cos ab inuicem, oues à dextris. Si hœdos àfiniftris ftatuens. R e s P. Sciendum eft,quia duobus mo/ dis in cofpeëtu doraini uenimustuno quidem.quod hic pcccata noftra fub P/Xf * tiliter perpendentes,in eius nos cófpeótu punimus,ôc flendo dijudicamus: nam quotiens coditoris noftri potcntiam;ad fenfum reducimus, totiens in confpedlu illius ftamus.Vnde rede quoq? per uirum dei Heliam diciftVi uit dominus deus Ifraëkin cuius confpedu fto. Alio quoe^modo in cofpe du domini uenimus,cum in extremo iudicio ante tribunal eiusafîiftimus, Hypocrita igitur per examen ultimum,ante cofpedum iudicis ueniet.Sed quia modo/culpas fuas confiderare Si deflere diffimulatan confpedum ue nire domini recufat,qui dum placere humanis oculis concupifeit, diftridio nem dei ante fuos oculos no ponit. int, Quomodo lob dicat,Homö cum dormieritno refurgincum Paulus dicat,Omnes quidem refurgemus, fed non omnes immutamur. r e s p, Hæc quidem non erunt fibi con/ traria,fi fubiunda ftatim in lob attendatur fententia. Nam ubi dicit. Ho/ mo cum dormieric,non refurgeuftatim fubiungit,Doncc atteratur ccelum non cuigilabit,necconfurget de fomno fuo. Liquet enim quia nó refurgit, fed donee atteratur cœlum:quia nifi mundi huius finis aduenerit.humanu genus à fomno mortis ad uitam non euigilabit. Non ergo quia omnimo/ do non refurgat, fed quia ante cotritionem cceli humanum genus minime refurgat inßnuat. int, Cum lob dicat pro angelis, Nunquid eft nu/ merusmilitum eius: quomodo Daniel præfixum numerum angeloru fta/ tuens dicit, Decies milies centena milia affiftebant ei, r e s p. In coeni/ tione humanæ rationis fupernorum fpirituum numerus no eft, quia quan ta fit frequentia inuifibilis exercitus nefeit: fupernorum nanque ciuium nu/ merus ÔC infinitus eft, Si definitusexprimitur, ut qui dco cft numerabilis, E X effe

A N TI CI M E N o N LIB. I

eiïc nobis innumerabilis dcinonftrct, i n t. Si pax in fublimibus ium ma tenetundicente lob, Poteftas amp;nbsp;terror apud cum eft,qui facit cócordia in fublimibus fuis. Quid eft quod per angelum Danieli dicitur, Ego uçnî propter fermones tuos, princeps autê regni Perfarum reftitit mihi x x i, diebus, SC ecce Michael unus de principibus primus ucnit in adiutoriu mi/ hi.Et paulo poft, Nuncreuertar ut prælier aduerfus principem Perfarum, cum enim cgrederer,apparuitprinceps Græcorum aduemens. R e s p. , Quos itac^ alios principes gentium nifi angelos appellat, qui fibi refiftere exeuti potuiftentCQuæ ergo efte pax in fublimibus poteft,li inter ipfos ai» gelicos fpirirus præliandi certamen agitunqui femper confpeóf ui ueritatis aßiftunt^Sed quiacerta angeloru minifteria difpéiandisfingulis quibufep gentibus funt prælata, cum fubieiftorum mores aduerfum fe uiciflim præ/ pofitorum fpirituum ope merentur, ipfi qui præfunt fpiritus contra fe ueni re referuntur.Is nanqj angelus qui Danielijoqucba(:,captiuis Ifraèlitici po puli in Perfida conftitutisprælatusagnofdtur, Michael autem corum qui ex eadem plebe in ludææ terra remanferant præpoiîtus inuenitur. Vnde ab hoc eodem angclo paulo poft Danieli dicitur,Nemo eft adiutor meus in omnibus his,nili Michael princeps ueften de quo SC hoc quod præmifi/ mus dicitiEt ecce Michael unus de principibus primis ucnit in adiutorium mihiiqui dum nequaquam fimul elfe, fed ucnire in adiutoriu dicitur,aper/ te ci populo prælatus agnofcitur,qui captus in alia parte tencbaf.Quid eft ergo angelum dicerc,Ego ueni propter fermones tuos, princeps autem re/ gni Pcrlarum reftitit mihi,nifi fua lub dicli opcre nuntiarc: ac li aperte di/ cat,Precum quidem tuaru mérita cxigunt,ut Ifraeliticus populus iugo fuæ captiuitatis exuatur: fed eft adhucquod in eodem populo Perfarum do/ minio purgari debcat, undeereptioni illius Perfarum princeps mihi iurc contradicat, quamuis prcces tuaseorum quoq? lachrymæqui in ludæa re/ lidli funt adiuucnt. Vnde hoc quoq; quod diximus adiugit, Michael pria ceps uefter uenit in adiutorium mihi. Cumq^ aduerfum Perfarum princi/ pem præliare egreditur, Græcorum fibi princeps aducnicnsapparct.Qua ex re innuitur, quod aduerfum Græcos quoepaliquid ludæa commiferat, quorum profcóto caufa ereptioni illius refiftebat. Prophetæ igitur prcces angelus exaudit,fed Perfaru princeps refiftit: quia ctfi iam uita iufti depre cantiscreptioncm populi excgit.'eiufdem tarnen populi hancuitacontra/ dicit : utquia needu plcne q qui in captiuitatem fuérât duóti, purgati funt, iure eis adhuc Perfæ dominentur. Michaël adiuuat, fed Græcorum prin/ ceps ad prælium uenit : quia mercri quidem ucniam tarn longa oppreftoz rum captiuitas potcranfed ereptionis eorum bcneficio, hoc quoq? quia in Græcos deliquerât obuiabat.Rcdtc ergo dicitur, quod contra fe angcli uez niunt, quia fubiedtarum fibi gentium uiciftim mérita contradicunt : nam fublimes

. E X I o B * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^7

(ublîmes fpinïus eifdem gendbus prindpantes, nequaquatn proiniufte: agentibus decertant.fed eorum facia iuftc iudicantcs examinant : cumqusgt; uniufcuiufque gentis uel culpa,uel I'uftitia’ad fupernæ curiæ conGIium dud tut, eiufdem gentis præpolîtus obtinuifle, uel non obtinuilîc perhibetun, quorum tarnen omnium una uiótoria eft, fui fuper fe opificis uolutas fum ma,quern dum fcmper afpidunt, quod obtinere non ualent nunquam uo/^ lunt. I n t. Cum paftum diaboli Behemoth ad lobloqucns (ignificct,j dicens:Fcenum ut bos comedit. Et de quo Efaias, Leo quail bos comedçt paleas: quomodo propheta de paftu eius uideatur econtrario dicerc, Efca eius elcdia: quomodo Behemoth ifte feenum uel paleas comedens, uitanij fpiritualium confumere dicit'': Si fœni SJ palcarum nomine uita carnalium deiignatur.Efca quoqp eius eleefta iam non erit.fi feenum comedens carnaz, les fapic. r e s p, Nónulli hominum SC apud deum feenu funt, SC apud homines fanditatis nomine cenfentuncum SC ante humanos oculos aliud oftendit uita,SC ante diuina iudieia aliud intendit confcientia.Ii itac^ apud humana indicia eletfli font, fed ad fubtile domini examen/œnum,

INT. Cum lob à domino reprehenfusapfe quoqj fc reprehenderit,di cens:Idcirco ipfe me reprehendo:quomodo item dominus eum præfcrens amicis fuis locutus fît, dicens: Non eftis locuti corâ me rcdlum,fîcut feruus meus Iob:quomodo fuperius beatus lob reprehenditur, fi' in comparatioz ' ne eius relt;ftitudinis,amici illius nequaquam coram domino locuti reeftum memorantur. An adhuc ilia de eo fententia coniîrmatur, qua antiquo ho/ fti dicitunVidifti feruum meum lob,quia non fît ei fîmilis fuper terramC R E s P. Quid eft hoc,quod laudatur hofti,ÔC in feipfo reprehenditquot; amp;nbsp;ta men amicis loquentibus antefertur, nifî quia fanôtus uir cunôlos meritoz rum fuorum uirtute tranfeendinfed co ipfo quia homo fuit,antc dei oculos efte fine reprehenfîone no potuit.In fanôlo quippc homine in hac interim uita commorâte.diuini examinis régula habet adhuc quod iudicct,quam/ uis iam ex comparatione cæterorum hominum habcat quodlaudet. Beaz tus igitur lob pro culpa fe credidit, SC no pro gratia flagellari:refecari in fe æftimauit uitia, non autem mérita augeri : SC in eo reprehenditur quo in/ tentioncm flagelli fuifte aliam fufpicatur, SC tarnen amicis refiftentibus in/ terni iudicq defînitione prælatus eft. Vnde apte colligitur,quantæ iuftitiæ fuerit,in eo quod contra amicorum uerba innocentiam fuæ operationis ad ftruxit, qui diuino iudicio etiam ipfîs eiufdê diuini iudicrj defenforibus an/ tefertur. i n t. Cum beatus lob de fe faceatur,Vias meas in cófpcótu dei redarguam: neenon SC illud, Confumere me uis peccatis adolefcentiæ meæ:atcç illud, Signafti quafî in fabulo delicfta mcatquomodo quafî econ tra uidetquot; fubterius dixiffe,Si fuero iudicatus,fcio quia iuftus inucniar:ncqj • cnim fîmul conueniuntpeccata SS iuftitia. r e s p. Sanôlus ifte uir fîbi

E î iniquitatc

!

ANTICIMENON LIB. I

iniquitatem tribucns,amp;f omnipotcnti domino purgationem fuam,6C pcccai torem fe cognofcit ex fe,0C iultum fe factum no ignorât ex munerc:quia in redto quoc^ opere pofitus,ex abundantia gratiæ meruit flagella fuftinere: iam^ in iudicium iuftum uenire gaudct, qui ante indicium pcrcuflum ui/ det. Vndc ÔC CÛ longe poft dicat,Signafti quafi in fabub delidla mea, fta/ dm fubdidit, Sed curafti iniquitatem meam, Qui ergo iuftu inueniri fe in iudicio memorat.nequaquam feiufte flagellatum negat,quamuis in flagel lo eius dominus non peccata ftuduit tergere, fed mérita augere,

IN T. Cum omnipotensdeus, iuxta plurimas feripturæfacræ fenten/ das,fruftra nihil faciac,cur beatum lob fruftra fe afflixiife teftatur^T

R E s p. luftus conditor nofter totuerberibus in beatum lob non uitia cu rauit excingucre,fed mérita augeri.Æquu ergo fuit,quod fecit per augmen turn boni meritimó tarnen uidebaturæquum,quiacrcdebatur caufam pu/ nire pcccati. Vnde ÔC beatus lob peccata fua illis flagellis deleri credidit.no mérita augeritôi idcirco non æquum iudicium uocat,quia uitia fua cum fla gcllis examinât ..Ergo fi uita ÔC flagella penfantur, non æquum fuit quod beatus lob per iram diftridlionis fibi fieri credidit.Si ucro mifericordia iu/ dicis attendatur,quia per pœnâ iufti uiri uitæ eius mérita cumulanf, æquîr uel potius mifericors iudicium fuit.

INT. Cumlobclarifîcatacarne refurgerefefperansdicat,Innouiftï/ mo de terra furreefturus fum, ôi in carne mea uidebo deum, iuxta quod 32' Apoftolus dicit î Oportet corruptibile hoc induere incorruptionem : quo/ modo quafi ecotrario idem ipfe Apoftolus dicit, Caro ôi languis regnum deinonpoftidcbuntC res p. AdçpeccatarcfpicicnsApoftolus,quæ ueniuntdecorruptionecarnisamp; fanguinis,ait:Caroôifanguis regnum dei non poftidebunt.Nam utic^ fecundum fidera ueram ciufdcm apofto/ li caro ita refurget, iuxta illud : Oportet corruptibile hoc induere incorru/ ptionem,ÔCc.Quia ergo corruptio ifta de peccato eft,tpfi'us nomine appel/ lantur ÔC peccata. Ergo fi nomine carnis ôcfanguinis, corruptio uel peccata intelligantuGquæ de carne utique amp;nbsp;fanguine oriuntur, contraria fibi non erunt.Ergo ôi caro noftra in qua uiuimus,pro bene geftis habi/ tura dei regnum: Si caro,id eft corruptio quæ carnis

ÔCfanguinis nomine nuncupataeft,rc/

* gnum non poftidebit diuinum.

A N T I c 1/

ANTICIMEN ON LIBER SECVNDVS *3 , EX NOVO testament O.

evangelio secvndvm

MATTHAEVM,

INTERROGATIO

V o M o D o Chriftus dl'clt, Attendite ne luftitiam ue/ ftram facians coram horainibus.ut uideamini ab eis. Et alibi dicit: Videant opera ueftra bona, amp;nbsp;glorificent pa/ trcm ueftrum. r e s p. Quid ergo^ quod opus noftru ita faciendum eft ne uideacur. Si tarnen ut debeat uideri præcipitur:oftendêda funt,ut laudem cœleftis partis au/ gcamus. Nam eu nos iuftitiâ noftrâ corâ hominibus facere dominus pro/ hiberetjilico adiûxit ut uideamini ab eis. Et cû rurfum uidenda ab homini/ bus bona opera noftra præceperit,protinus fubdidit,ut glorificent patrem ueftru qui in cœlis eft.Qualiter igitur uidenda effent, uel qualiter no uiden da ex fententiaru fine monftrauit: quatenus operands mens opus fuum Si propter fe uideri non quæreret,ôi tarnen hoc propter cœleftis partis gloriâ non cælaret. Vnde fit plerunq;,ut bonum opus Si in occulto fît,cum fit pu/ blicc;amp; rurfus in publico,cüm agitur occulte.

INT. Cum dominus in Euangelio docens nos orare prçcipiat,ut dica mus,Nc inducas nos in tentationem : quomodo apoftolus ïaeobus uide^ quafi econtra prædicaffe, dicens : Beatus uit, qui fuffert tentationem. Ncc non Si illudquod alibi fcribitur,Omnis uir qui non eft tentatus,nô eft pro batus. R E s P. Vtilera effe tentationem quæ probat, non quæ in tenta tionê inducat,quis fideliu nefciatCnam de hisiCaffianus ita dicit, ait enim: Non ergo hoc fonat,Ne inducas nos in tentationem,id eft ut non permit/ tas nos aliquando tentari, fed ne permittasinos in tentatione pofitosifupe/ rari.Tentatus eft enim lob, fed non eft indueftus in tentationem . Tenta/ tus eft Abraham Si lofeph, fed neuter illorumünduótus eft in tentatione, quia nullus illorumiconfenfum præbuit tentatori. Denique fequitur, Sed libera nosfamalo, ideft’ne permittas nos à diabolo tentari ifupra id quod poffumus, fed fac cum tentatione Si exitum'ut fuftinere poffimus.

IN T. Quomodo dominus in Euangelio dicat, Nou omnis qui dicit mihi,dominc,domine,intrabit in regnum cœlorum:ÔÔ econrra Paulus,Ne mo in fpiritu dei loqucns/dicit anathema lefu. Et nemo poteft dicere do/ minura lefum, nifi in fpiritu fandto. r e s p . Ecccineque aliquos ha/ bentes fpiritu fanótum poffumus dicere, non intraturos in regnu cœloru, fi perfeuerauerint ufquc in finem: neque illos'qui dicunt, domine, domine, SC tarnen non intrant in regnum cœloru, poffumus dicere habere fpiritum

E 4. fandum.

ANTICIMÉNON LIB. tl • - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

, fandlum; quomodo ergo'nemodidt dominu lefum, nifi in fpin'tu fancfto, nifi quia proprie Apoftolus pofuic ucrbû.quod eft'dirit.ut (îgnifîcet uolun tatem atcp intcllcdtum dicenris : dominus ueroSgeneralitcr pôfuit uerbum quod ait: Non omnis qui dicit mihijdomine domine,intrabit in rcgnû cœ/ lorum. Videtur enim dicere etiam illefqui nec uult,ncc intelligit quod dicit. Sed ille proprie dicit, qui uoluntatem ac mcntem fuamifono uocis enûtiat» INT. Cu dominus in Euangelio dicat.Nolite timere eos qui occidunt corpus,anima aût non pofTunt occidere:quô in pfalmo ex perfona Chrifti dicif^,Replcta eft malis anima meaCAudemus ne dicere anima Chrifti re/ pletam malis,cum ijla paflîonis affliôtio in carne ualueritquicquid ualuitîquot; R E s P. Occidi àperfecutoribus anima no potcft,malis aût repleri poteft. Non enim uitrjs per quæ homini dominai iniquitas, anima illâ rcplctam polTumus dicere, fed forte doloribus quibus anima fuæ carni in eius paflïo ne cópatitur.Nó enim uelipfe qui dicif corporis dolor poteft efte fine ani/ ma,quê ineuitabilitcr imminentem præcedit triftiria,qui folius animæ do/ lor cft.Dolere ergo anima etia non dolente corpore poteft, dolere aût cor/ pus fine anima no poteft.Cur ttaqj no dicamus non humanis peccaris,fed tarnen humanis malis repletâ fuifle anima Chrifti, de quo alius propheta dicic,quod pro nobis doluerit:amp; Euâgelifta,Cœpit cotriftari mœftusef fe:ôi ipfe dominus de feipfo,Triftis eft anima mea ufq? ad morte. Hæc fu/ tura præuidcns propheta pfalmi huiufcemodi côfcriptor, inducit eu loque tem: quoniam repleta eft,inquit, malis anima mea,amp; uita mea inferno ap/ propinquauit. Nâ ipfam omnino fcntentiâ uerbis altjs explicauit, quibus didlû eft’.Triftis eft anima mea ufq^ ad morte. Quod enim ait,Triftis eft anima mca:hoc dilt;ftû eft,Rcpleta eft malis anima mea.ôi quod fcquif'.ul/ que ad morté:hoc dicftum eft,ôC uita mea inferno appropinquauit. i n T, Quo Chriftus in Euâgelio utrûq? dicat,fi uos pcrfecuti fuerint in unâciui/ tatê,fugite in aliâ: Ôô ecotrario, Paftor bonus anima fuam dat pro ouibus, mercenarius aût SC qui no eft paftor,cuius no funt oucs propriç,uidet lupû uenienté,ôCdimittitoues,ôCfugit,ÔClupusrapit,ÔCdifpergitoucs. resp. Has duas dominicas,uerasép fentetias ira intclligcre debemus,ut cotrarias inter fe nullo modo prædicemus. Etenim ut breuiter cxponatunfine culpa quifcp corporaliter fugit, qui fe à perfecutoribus no timoré, fed u tili ta te ne/ ccftaria fubtrahinid eft qui nô fpiritu fugit mortê,fed fe pro têpore utilita/ ri eorû fcruat:ficut Paulus dicit, Manerc in carne neceftariû j^pter uos.Hçc eft fuga licita,ôC à dno nobis permifla.Qui aût timoré perfccutionis ucl po teftatis cuiuslibct,tcrrore fpiritus fuperatus, aut ueritaté rcfugit prædicare, aut loci elegit mutationê appetcre:hic quafi mercenarius arguif, SC talis fu/ ga omnino culpaf.His enim uerbis has duas fcntétias à bcato Auguftino cxplanatas rcperimus,ait enim: Audiuiraus in Epiftola Paulû fugientcm

pce

FE X ' E V'A.N Ö Ê L I I s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29

per muru,5iin fporca fubmi[Tuin,ut manus pcrfequétis euaJcrct.No ergo illi cura fuit de ouibus.quas lupo ucnictitc defcrcbatCFuit planè,fed eas pa llori in cœlo fcdéti orationibus cómédabat,fe aut ad ucilitaté coru fugiédo fcruabatïfi'cut qdâ loco ait,Manere in carne neceflariû propter uos:ab ipfo nanq; paftore oinnes audierât,Si uos perfccuti fuerinc in una ciuitatejugi te in aliâ.Hanc quçftionê nobis dominus dignef cxponere.Dominc,tu di xifti eis quos fideles paftores efle utiq^ uolebas,quos tua mébra elTe forma bas,Si uos perfccuti fucrint,fugitc.lniuriâ ergo illis facis quâdo reprehédis' mercênarios fugientcs.Rogemus indices nobis quid habeat altitudo quæz ftionis.Pulfemus,aderit qui apcriat,fcd oftiarius eft oftq qd eft ipfe.Quis eft mcrcénarius q uidet lupu, ôi fugitC Qui fua quærit.nô Icfu Chrifti,pecz canté non libéré audet argucre.Ecce nefeio quis peccauit.grauiter peccauit, increpandus cft.excômunicandus eft.Sed excomunicatus inimicus erit.inz fîdiabif.noccbitcû potucrit.Iam ille q fua quærit.non qux lefu Chriftùnc perdatquod feôlaf humanæamicitiæ cômoditaté.ôi inimicitiarû Humana-rum incurrat moleftiâ,tacet,nô corripit. Ecce lupus cui guttur apprehendit diabolus, fideli adultcriû pfuafit, tu taces,n6 increpas. O mercénaric,lupu uenientem uidifti Si fugifti.Refpondit forte,amp; dicit: Ecce hic fùm,nô fugU-Fugifti, quia tacuifti,quia timuifti: fuga animi timor eft. Corpore ftctilh', fpiritu fùgifti:quod ille no faciebat,q dicebat, Etfi corpore ablens fum, fed, fpiritu uobifcia fum. Quomodo enim fpiritu fugiebat, qui etiâ corpore abz fens fornicatores litcris arguebatC Affeclioes noftrç motus animorû fünf, lætitia,animi diffufio,triflitia animi,cótraólio,cupiditas, animi progrcfiTio. Timor animi fuga eft,diffunderis enim animo cû deleólarisxótraheris ani mo cû moleftaris,progredcris animo eu appetis,fugis animo cû metuis.Ec ce undc mercênarius ille uifo lupo dicif fugere. QiiareCquia non eft ei cura dcouibus.Qiiare no eft illi cura de ouibusÇ’quia mercênarius eft.Quid eft mercénariusCTcmporalem mcrcedê quærit, in domo in xtcrnû nô habita bit. INT. QuomodoMatthæusôiLucas cômemoraucrûtdixiftcdoz minû difcipulis fuis,ut nec uirgâ ferrenneû dicat Marcus,Et præccpit difeiz pulisfuis,ne qd tollerêt in uia,nifiuirgâtantû. r e s. Vtrûq? accipiendû eft à domino apoftolis diêtum.Hæc ergo loques dns difcipulis, id agebac quod apoftolus Paulus apercius ita cxplicat,dicês: Nefeitis, qd* q in têplo opérant qua: de tcmplo funt edût: qui altari dcleruiunt,altari copartiunf’C Sic ôi dominus ordinauitfjs q Euâgcliû annûtiât,dc Euâgelio uiuerê. Ego aût nullius horû ufus fum. Cû itaqj dicit,ita dominû ordinafte,fe aût ufum no efte, utiq? oftêditutendi poteftatê data, no impofitâ fcruiêdi ncccflîtaz tcm.Hoc ergo ordinâs dns,qlt;L cû ordinaffe dicit Apoftolus, q Euangeliû annûtiât de Euâgelio uiuere: ilia apoftolis loqba6 ut fecuri nô poftideret,' neque portarent huic uitx neceflaria,ncc magna,nec minima. Idco pofuit* . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nec

( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ANTICIMENON LIB» II

ftcc ui'rgam, oftendcns à fidelibus fuis omnia dcbcri miniftris fuis, nulla fu/ pcrflua rcquirentibustac per hoe addendo, dignus operarius cibo fuo,pror lus aperuit ói illuftrauic, unde Si quare hæc omnia loquetetur. Hane ergo potellatem uirgse nomine ßgnificauit,cum dixit ne quid tollerent in uia ni/ lî uirgam tantum. Potuit etiam (îc breuiter dici Nihil necelTariorum uo/ bifeum feratis,nec uirgam nifi uirgam tâtum, ut illud quod diôtum eft nec uirgam,inteiligaturjiec minimas quidem res, Quod ueroadiunôlum eft, tnu uirgam tantum, intelligatur quia per poteftatem à domino acceptam, quæ uirgæ nomine fîgnificata eft, etiam quæ non portantur non deerunt.

INT. Cum Chriftus in Euâgelio dicat,Bonus homo de bono thefau/ ro cordis fui profert bonatquomodo ibi quaß ecotra uidetur dicere. Nemo bonus nifi unus deusC r e s p. Nonne ftimulauit nos ad quærêdum ÔC ad diftinguendum quid fit bonum,alio bono bonum.ôi bonum feipfo bo num.Ergo quàm bonu eft per quod funt omnia bona, ut omnino nullum inuenias bonum,quod no ab ipfo fit bonum.bonu bona faciens, Ita enim deus dicitur bonus, ut in eins comparationc ea quæ fadta funt,bona peni/ tus non fint.llloautemnon comparato bona omnia dici poftunt,quæà bo no autore funt fa(fta,iUi uero comparata bona penitus non dicenda funt.

INT, Cum diabolus feiens Chriftum filium dei efle,cuidétcr in Euan gelioiper turbam dæmoniorum locutus fit. Quid nobis amp;nbsp;tibi/fili deûueni/ fti hue ante tempusItorquere nos: quomodo econtra^in ilia tentatione ubi affumptus Chriftus à fpiritu legitur, dubitando eum an Chriftus eftct,ex plorauit ÔC dixit : Si tu es Chriftus filius dei, mitte te deorfum. r es p. Innotuit Chriftus dçmonibusfnô per id quod eft uita æterna,amp; lumê inco mutabile,quod illuminât pios, cum uidendo/per fidem quæ in illo eft cor/ da mundantur:fed per quædam temporalia fuç uirtutis effcd:a,amp; oecultif/ Gmç figna præfentiæ.quæ.angclicis fenfibusi'etiam malignqrum fpirituum potius quàm infirmitati hominumi poftint efte confpicua. Deniqj/quando ea paululum fupprimenda iudicauit,amp; aliquanto altius latuit,dubitauit de ilio'dæmonu princepsæumép tentauit/an Chriftus eftet,amp;: exploras quan turn fe tentari ipfe pcrmifit,ut hominem quem gerebat ad noftræ imitatio nis temperaret excmplum.Poft illam uero tentationemicu angeli,ficut feri ptum eft.miniftrabant ei,boni utiqj fan(fti,ac per hocifpiritibus immun dis metuendi amp;nbsp;tremendi.magis magis^ innotefeebat dæmonibus quan tus eftet, ut ei iubentifquamuis in illo contemptibilis uideretur carnis infîr/ mitas, refiftere nullus änderet, int. Quomodo Chriftus in Euâgelio dicit, Angeli corum in cœlis femper uident faciem patris mei : cum Paulus ccontra üideatur dicere,N6nneomnesfuntadminiftratorri fpiritusin mi/ nifterium miffi: propter eos qui hæreditatcm capiunt fàlutis:fi femper aflî/ ftunt,quomodo exterius mitti dicunf'c r e s p. Si angelicoditoris afpe dtum

' E X ' E V A N G E L f s't r S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J O,

ólumfcxeutcs amitterét,nec i'acentes en'gere,nec ignoratibus uera nuntiarc potuiflent.Ec mittun€'crgo^ói affiftunt, ^a ôi ad nos fpirituali prçfcntia fo ras cxeut. Si tarnen ibi fcfunde receflcratper interna cótemplationê feruat, INT. Cu dominus interrogâti fe iuueni,dicêti:Magifter bone,quid fa ciä ut habeâ uitam æternærefponderit, Quid me dicis bonu,nemo bonus niiî folusdcus,quaß nolens fe/aut bonu,aut magiftru debere intelligi: quo quafi ccotrariolad apoftolos dicit,Vos uocatis me magifter ôi dne,6C bené dicitis,fum etem.Necno Si illud.Ne uocemini magiftri, quia magifter uez fter Chriftus eft. res. luuenis ein infolens per obferuâtiâ legis, ôi fine legis qui eft Chriftus nefciês,tanquâ eum omniu præceptorû Si in lege fcri ptoru magi ftrû, interrogat dominû,hominê tantû illû.no deu exiftimans: Chriftus taméihâc de fe irreligiofam fidei profeftioné exprobrans, qd tan quâ magifter legis interrogareé:refp5dit,Quid me uocas bonuCAtqj ut fiz gnificaretqualiter intclligédus efteufubiecit, Nemo bonusnifi unus deus, Nó igitf bonitatis nomen refugit, neq? magiftri honoré recufauit: fed fidé eius,quiin feinihil niiî corporeu ÔCcarnale fapuiftet,coarguit. Vbi em Chri ftustû fide magifter eft,ibitadeo laudat,ut ôiprofiteat: hoc nome. Hic uez roiboni magiftri nomen nórecognofcit, ubi nec dns intellcôtus eft efte 'nec Chriftus. INT. CuChriftuspræcipiatdifcipulis,dicés:Patrênoliteuo care uobis fuper terra, unusenim pater uefterqui in cœlis eft: quo Paulus apoftolusicótra hoc audet dicere,Patres noftri oes'fub nube fuerutC res. In his duabus fentetqs,nifi fallor,claret,qd aliquado propter natura ipater dicaóNa Chriftusfmundu iftu patre hominu de imitamento uolens intel ligi,dicit:Patre nolite uocare uobis fuper tcrra,id eft mudu iftu.Paulus aut i natura nominans patre,ait:Patres noftri fub nube fuerunt.Patcr enim ho minufhic mundus eft,de q carnaliter nafcunt'',quicucß carnaliter générant': qui mudusifi cótemnat'’,ut ueraciter quis dicere poftit,Mundusmihi crucifi XUS eft,ôi ego mudo,iam huic tali pater eft mortuus,id eft ifte mundus, ÔC fit ueraciter pupillus,cuiipater eft dominus. Ergo qd dicit Chriftus, Patre nolite uocare uobis fup terra,mudu iftu infinuare uidetquot; patre, à q leos auer tere cupiebat,ut Chriftus ipfe(unus illis pater efficcret''. Quod aut Apofto lusdicit,Patres noftri ioes fub nube fuerut,de carnaligeneratione iftius mu di loquebaé.De qua ÔC carnis origine mudi trahebant, Si hoies nati de ho minibusfinter homines cofiftebat.Docet quippe dhs^pupillos fieri difcipu los fuos.quibus dicit:Ne uobis dicatis patre in terris.Cuius rei exeplu/pra: buit ipfe dicêdo,Quæ mihi matres,aut qui fratresCDe his nâq; pupillis diz ciCPupilloitu cris adiutor.De hoc Hieronymus ita dicit:Quæriéiquarc ad ucrfu hoc pccptu/docftore getiu fe efte Apoft.dixcrit. Aut quo uulgato fer mone/maxie in Palæftinç amp;nbsp;in Ægypti monafterrjs'fcinuicc patres uocêr.' Qd* fie foluitquot;,aliud efte patre natura uel magiftru,aliud indulgentia:nos ft homine

. * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(A NTIC I MENO N LIB» Il

hominem patrcm uocamus,honorem ætati defenmus, non autoré noftræ pftendimus uita;.Magifter quocç didcur ex confortio ueri magiftn. Et ne infînita replicem,quomodo unus pater natura'deus,amp; unus filiusnon præ iudicat cæteris, ne per adoptionem dij uocenturlôi filr):ita ÔC unus pater ÔC magifter non præiudicat alqs,ut abußuefappellentur patres amp;nbsp;magiftri.

INT. Cum Euangelium dicat, triftcs Eiiflc difcipulos in paflione doz mini,mulieres quoqj fleuiiTejita ut ôi de difcipulis dicatur,Etant oculi eoru grauati præ triftitia. Si mulieribus ipfe dominus refpondcrit : Nolite flere fupcrme;quomodoqua(îecontrarioinpfalmo EXVIII Chriftusipfe de tempore paflîonis fuæ dicit, Suftinui qui fimul mecum cotriftaretur. Si non fuit,ôi confolantes,ôi non inueni. r e s p. Difcipuli enim uel mulie tes/de paiïione corporea dominijuel morte( triftabantur, dominus tarnen I alia triftitia urgebatur,qua dicit: Suftinui/qui (imul mecum contriftaretur, Si non inueni.Quia ipfe dominus uolebat (aluare.ôC perfecutorescupiebât fæuirc.lllelut eis parcereturiotabat, illilut phrenctici medico bono iniuriâ fa ciebanuSi ideoialia triftitia erat difcipulorum K mulierû,quæmoriturâ car nemdomini uel mortuam lugebant:ideoiqtii fimulcu co contriftaretur,no fuit,quia comitem huius triftitiæ non inuenincum net^ difcipuli,neq? muz |icrcs|ea triftitia,qua dominus doluit,cótriftarentur, fed prorfus carnaliter de uita Chrifti mortali,quç/mutata Éicrat morte,ÔC rcparanda refurreótio ne.Non enim ait,Suftinui qui contriftaretur,ÔC non fuit:fed, qui fîmul con triftaretur,id eft ex ea requa ego contriftatus fumfnon inueni qui cotriftaz returu'n qua tarnen triftitiaiquia perfequentium fe Chriftus cæatatcm doz lcbat,con(blantes non inuenit,quia proficientes non habuit: ipiî enim nos çonfolantur,qui profi'ciunt, Si ipiî ifunt folatio omnibus prædicatoribus ue ritatis. i n t. Cum domino in paftîone.lècundum quod Euangeliu loz quitur,acetum cum felle mixtum oblatum fuiftet ad bibendum, nô efca ad manducandum:quomodo in pfalmo L x V111 ex pcrfona Chrifti comz memorat:, quod Si uticp in paftîonc domini teftimoniu ipfum afliimitur, ubi dicit:Dederut in efca mea fel. Si in fiti mea potaucrut me aceto, r e s. Si efcam domini,unitatem corporis fui accipiamus, quâtunc fignifîcare uo luit,quando pafcha illud eu difcipulis fuisicomedic,ubi aptiftime facramen turn fui corporis demonftrauinôî in hanc efcam, id eft in unitaté corporis Chriftilinieólum fel acceflîfte, non aliud quam contradiótores Euangelrj* tanquam pcrfccutorcs Chrifti fub fellis nomine accipiamus:contraria ßbi noncrunt,quXifupcrius ledta funtmon ipfum nanque quod dederunt^fea erat (Potus cnim erat) fed in efcam dederut,quia dominusfiam efcam acce perat,ÖC in ipfam inieólum eft fel.Äcceperat aute ^pfeƒefcam fuauem,quanz do palcha manducauit cum difcipulis fuis, ibi facrametum corporis fui dez tnonftrauit.In hac efcam tarn fuanem tarn dulcem unitatis Chrifti, quam commendat

commendat Apofl:oItis,dicens:Quiomodo unus panis unöm corpûsmuV tl fumus: in hâc efcam fuaucm^quis eft qui det fehnifi cotradiólores Euan/ geK‘i,tanquam illi perfecutores ChriftiÇ’Mi'nus enim peccauerut ludçi cruz cifigcntes in terra ambulantem, quam qui contcmnunt in cœlo fedentem. Quod ergo fecerunt ludæi, in efcam qua iam acceperat.dantes bibcndum amarum ilium potum : hoc faciunt, qui male uiuendo fcandalum inferunt ecclefiæ.Hoc faciunt hxretici amaricantes,fed no exaltentur in feipfis:dant fel fupcr tarn iocundum cibum,fed quid facit dominus C Non admittit ad corpus fuum. Hoc facramentoiipfe dominus quando illi obtulerunt fel, gii ftauit,ôi noluit bibere. i n t , Quomodo Chriftus in Euangelio dicit, Ecce ego uobifcum fum ufc^ ad cofummationem feculitcum alibi idem diz cat.Pauperes uobifcum habetis,me autem no femper habebitis. r e s p . Quod dicit,Ecce ego uobifcum ium uflt;^ ad confummatione feculi,de maz ieftaus fuæ præfentia dicit,qua eccleiiam fuam ufque in finem nullo modo fe relidturum promiiit.Quod uero ait,Me autem no femper habebitis, de præfentia fui corporis dixit. ReCle ergo accipitur didlumeffeunumproz pter prçfcntiam carnis,aliud propter præfentiâ maieftaris, i N T» Cum Chriftus in Euangelio difcipulos prçmonens'doceat,Ite,baptisate omnes getes in nomine patris,ôi filq,Ô£ fpiritus fanóli: quomodo in Aótibus apoz rtolorum Petrus Iuda»salloquens,dicit:Pœnitentiam agite,SC baptisetuc unufquifque ueftrum in nomine lefu Chrifti, Nam Si qiqui à Philippo Si Paulo inibi baptisati leguntur,non dicitur quia in nomine paths,SC nlrj,ô2 fpiritus fanóli,fed in nomine lefu tantumfbaptizati funt. nbsp;nbsp;r e s. Nunz

quid prçuaricatores mandati faluatorisapoftoli effeóli funt,Kcótradiólio ne faluatoris baptizauerunt tantam multitudinem;’ Non enim fcriptu eft, quia baptizauerunt in nomine paths, Si fîlq, fpiritus fanóli, fed tantû in nomine domini lefu.Sed non funt praeuahcatores.abfit: nam licet fili] noz men tantummodo/dicatur, habet tarnen pattern fpiritum fanólu.fecum pronutiatum, ficut in fchptuhs fanólis fatis probatum eft, i N T. Cum dominus dixerit difcipulis,Ite,baptizate omnes getes in nomine paths, SC filrj.ôC fpiritus fanólixur Paulus^olius Chhfti in baptifmo nomen affumz pfcrit,dicens:Quicuncp baptizati fumus in Chhftotcum uticç non habeaz tur legitimum baptifmum,ni(i fub nomine thnitatis. r e s p , Intuere prudentiam Pauli,quomodo quidem in prælènti loco non tarn baptifma/ ris rationemiquam mortis Chriftiidifcutere cupiebat:ad cuius (imilitudinc^ ctiam nos fuaderet mori debere peccato, confepeliri Chhfto : ÔC non erat uticp conuenlens,ut ubi de morte diccbaçucl pattem nominaret, uel fpihz turn fanólum;uerbum enim caro faólum eft, Si mehto ubicaro eft, ibi de morte traólatunnec conucniebat ut diceret, Quicunq^ baptizati fumus in nomine paths uel fpiritus fanóli, in morte ipfîus baptizati fumus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•!-

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F INT.

ANTICIMENON LIB» II

INT. Cumi’uxtaEuangeliuMatthæidicatur,Venitloannesno.man ducans necç bibens,Si dicunt.Dæmoniû habet. Venit fili'us hominis man ducans ÔC bibens,ôi dicût,Eccc homo uoraxÄ uinarius,am{cus pubiicano rum Si peccatorum:quomodo ccontra de loanne dicitur, Efca autem eius eratlocuftaSimeifylueftreC resp. IoannisquidemefcamSipotum nouimus. Non enim diótu eft quod omnino no biberet, fed quod uinu Si ficeram non biberet.Bibebat ergo aquam,cibus ante eius non omnis, non nullus erat,fed locufta Si mel fylueftre. Vnde ergo diótum eft,non mandu cans.neque bibens, nifi quia illo uidtu quo ludæi utebantur, no utebatur^ Hoc ergo dominus nifi uteretur.non in eius comparatione, manducans bi benscp diceretur. Non ergo dominus Euangeliftæ diccnti, quod locuftas Si mel fylueftre comedifletjcontraria dixit, cum no de hi^jfed de uiótu quo ludæi utebantur,nec comediffe, nec bibifte ilium narrauit. i n t. Cum Marcus in Euangelio fuo de Chrifto dicat,Sedet à dextris dei: quomodo econtrario Stephanus in Acftibus apoftoloru dici'c. Video cœlos apertos. Si filium hominis ftantem à dextris dei. resp. Quid eft quod hunc Marcus fedentem,Stephanus uero ftantem fe uidifte teftaturCSed fcimus quia federe,iiudicantis eft,ftare uerofpugnantis uel iuuantis.Quia igitur re/ demptor nofter falTumptus in cœlum. Si nuclomnia iudicat, SÏ ad extremu iudexomniumuenit,hunc(poft aftumptionem Marcus federedefcribit, quia poft afcenfionis fuæ gloriam(iudex in fine uidebitur.Stephanus uero in laboris certamine pofitus ftantem uidit, quern adiutorem habuit.Quia ut ifte in terra perfecutorum infidelitatem uinceret, pro illo de cœlo illius gratia pugnauit. i n t. Cum angelus in Euangelio de Chrifto expo/ nat,Dabit illi deus federn Dauid paths fui, Si Chriftus ipfe in multis fcri/ pturarum locis filius efte dicatur Dauid; quomodo quafi econtrario Chri/ ftus ipfe quærit à ludæis in Euangelio, dicens : Si filius Dauid Chriftus eft, quomodo in fpirituuocateûdominû; resp. Diótu eft hoc imperi tis,qui quamuis uenturu Chriftu fpcrarent,fecundu hominétamen eu ex/ pcótarent non fecundû quod uirtus Si dei fapientia cft.Docct ergo ibi fide ueriffimam Si fynceriffima, ut Si dominus fit regis Dauid fêcûdû quod eft uerbum,in phncipio deusapud deum,per quod faiftafuntomnia:Si filius, fecundum quod faótus eft ei ex femine Dauid fecundu carnem. No enim dicit,Nó eft filius Dauid Chriftus;fed,fi iam tenetis quod filius eius fit,di feite quomodo fit dominus eius: ne teneatis in Chrifto, quod filius homi/ nis eft:,ita ein filius Dauid eft:Si relinquatis qd filius dei eft,ita enim domi nuseiuseft. int. Cu dominus inter cçteradicat,Siquis non odituxo rem fua, non poteft meus efte difcipulusiquomodo Paulus econtra uidet: dicere,Viri,diligite uxores ueftfas,ficut Chriftus ecclefiâ. Nuquid aliud tu dex nuntiat, aliud prxco clamatC an fimul S( odifte poftumus, S^ diligere^

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;resp.

■E X E V A N G E L 1 I S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J t

R E s p. Si aim præcepti perpendimus,utrunqj agere pcrdifcrctionéualç mus,ut cos qui nobis carnis cognatione cóiudti funt,ô£ quos proximos noz uimus,diligamus,Si quos aduerfarios in uia dei patimur,odiédo ô£ fügten do nefdamus.Quafi cnim per odiu diligitur,qui carnaliter fapiens,dû pra ua nobis ingerit no audit''. Vt aute dominus demonftraret hoc crga proxi mos odiu no de inaffeótione procedcre.fed de charitate.addidit protinus* dicens: Adhuc auc ôi animam fua odifle.Itaq? præcipimur proximos odifz fe Ô2 anima noftra.Conftat ergo quia amando debet odifle proximu, qui fie cum odit ficutfcmetipfum:etenim bene noftram animam odimus,cungt; cius carnalibus defiderqs non acquiefeimus, cum eius appetitu frangimus, cius uoluptatibus reluólamur.Qua: ergo contepta ad melius ducitur,quafi per odium amatur: fic nimirum exhibcre proximis noftris odrj diferetione dcbcmus, ut in his Ôi diligamus quod funt,SC habeamus odio quod in dei nobis itinere obfiftunt. i n t. Quomodo in Euangelio interrogatibus fe loanncs dixerit.Non fum Hclias:cum dominus dicat,ipfe eft HeliasC R E s p. loanncs proprie refpondit,dominus figurate dixitJoarines enim fccundu proprictatem perfonænon fe efle Heliam refpódit.Dominus auz tern fccundu præfigurationê ipfum Heliam prædixic,id eft quia in eodem fpiritu 8i uirtutc Heliæ, loannes Chrifti aduentum uenerat nuntiare.quo Hclias fecundu Chrifti aduentu nuntiaturus adueniet. i n t. Cu Ioz anncs Baptifta ueniente ad baptifma dominu oftederit,dices: Ecce agnus dei, 5Cc. qui ôi humilitaté fua Si diuinitatis eius potentia confiderans dicit; Qui eft de terra,de terra loquiâq autéde cœlo uenit,fuper omnes eft.Cur incarcéré pofitus mittens difcipulosrcquirit, diccnsiTu esqui uenturus es, an alium expecftamusCTanquam fi ignoraret quern oftenderat,amp; an ipfe fit nefeiat,quern ipfum cfTcprophetando,bapti2ando,oftcndendo clamaz uerat. r e s p. Hæc citius quæftio foluitur, fi geftæ rei tempus Si ordo penfatur. Ad lordanis enim fluenta pofitus, quia ipfe redemptor mûdi efz fet afferutt.Miflus ueroin carcerem.utrum alium expedient an ipfe ueniat rcquirit: non quia ipfum mudi redemptorem dubitat, fed requirit ut feiat, fi is qui per fe in mundo uenerat, per fe etiâ ad inferna clauftra defeendat. Quem enim præcurrens nafeendo mundo nuntiauerat, hue moriendo ad inferos præcurrebat,ait ergoiTu es qui uenturus eft, an aliu expedlamus: ac fi aperte dicat,Sicut pro hominibus nafci dignatus es,an etiâ pro homi nibus mori digneris infinua:ut qui natiuitatis tuæ præcurfor extiti, mortis etiam præcurfor fiam:ôC uenturû in inferno nuntiem,quê iam uenifle mun do enuntiaui. i n t. Cum ueritas in Euangelio dicat, Nemo afcêdit in xœlum.nifi qui defeendit de cœlo filius hominis,qui eft in cœlo:quomodo hæc eadem ueritas econtra uideatur dicerc,cum ait: Pater, uolo ut ubi ego fum, Si ipfifint mecum, R e s P, Hæcfibi in uerbisfuis non diferepant, . . .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F t fed

ANTÏCIMENONLIB.II

fed ad requirenda hæc quail difcordanna ftudium noftræ mentis inflam/ mant. Omnes enim nos qui ad cius fide nati fumus,cius proculdubio cor/ pus cxiftimus.Quia igitur mira difpenfatione pictatis^membroru fuorum caput dominus faeftus eft,rcpulfa reproborum multitudine foluseft etiam nobifcum.Nemo ergo afeendit in ccelû,nifi qui de cœlo defeendit filius ho minis qui eft in cœlo.Quia dum nos unû cum illo iam fadi fumus,unde fo lus ucnic,fic iliuc folus redit etiâ in nobis: Si is qui in cœlo femper eR,ad cœ lu quotidie afeendinquia q diuinitate fuper omnia permanet,humanitatis fuæ compage fefè quotidie ad cœlos trahit, i n t. Quomodo ChriftuS dicat.Caro no prodeft quicquâ:cum econtrario dicat, Nifi quis manduca/ uerit carnem meam.ôC biberit fanguinera meum,non habebit in fe uitam. R E s P. Caro quippe fine uiuifîcante fpiritu/ita no prodeft quicquâ, ficut feientia fine charitatelinflat potius quàm ædificat. De hac fortafte Apofto lus loquitur, Caro amp;nbsp;fanguislregnû dei non poftidebunt. Iam uero quod ait,Nifi quis manducauerit carnem mcam.ôi biberit fanguinem meû.non habebit in fe uitamifacramentum manducationis carnis (ua:. Si potationis fanguinis fuümauultintelligi.pcr quod Si nos/in illo raaneamus. Si ipfe in nobis. INT. Quomodo Chriftus in Euâgclio dicat pro pâtre, Ego no quxro gloriâ mcam,cft qui quærat Si iudicet : contra, Pater non iudicat quenquâ, fed iudicium omne dédit filio. r e s p, ludiciu in faneftis feri/ pturis duobus modis accipi folet,unu pro damnatione, aliud pro diferetio nc.Pro damnatione iudicium ponitur, ficut in Euangelio dicitur, Procedut qui male feccrunt in refurreôtione iudicq. Item iudicium pro diferetione in Pfalmis ponitur,ubi dicit:Iudica me deus. Si difeerne caufam meâ de gen/ te non fanôla. Vnde hic quod faluator dicit,Ego non quæro gloriâ mcam, cft qui quærat Si iudicet,Iudiciu in hoc loco pro diferetione pofuit, qua di/ fcrctione iudicrj pater gloriâ filq fui ab humana inflationc diftreuit. Si fecu dum hoc iudicium dieftu eft quod iudicet pater. Nam illud quod dicit, lu/ dicium omne datum eft filio,dc futuro examinationis iudicio debet in teilt gi. Ac per hoc eu Si hic pater per iudicium diferetionis gloriâ filrj fui à glo/ ria hominu fccernat,Si poft filius iudiciu uiuorû Si mortuoru potentialitcr exerat, in nullo hæc quæ didta funt uidétur fibi efte cotraria. i n t. Cu Chriftus in Euâgclio fecundu loannem dicat Iudæis,Scio quia filrj Abra/ hæ eftis'.quomodo quafi ecotrario uidetur eifdcm ludæis in codé Euange/ lio ftatim fubrjccrc, dicens: Vos ex pâtre diabolo eftisC r e s p. Quoef enim ludæos fîlios Abrahæ dicit,dc gcncratione carnali teftatur,de qua il li utiq? defcendebât.Quod aut pattern eoru efte diabolum afterit, de ope/ te quod illi imitabanturinnotuit. i n t. Quomodo in Euangelio Chré ftus pro fc dixcrit,Ego in iudiciu in hune mundu ueni:ôi ccontra. Non ue/ ni ut iudieem mundu, r e s p» Hoc cft quod dicit,Ego ueni, ut qui non gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uident

\

EXEVANGELIIS- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55

Ul'dent utdcant.Si uidentes cxci fiant: difcretionem fcilicet iftam per quam ' hoc fit, uocauit iudicium,quod difcernic caufam humiliu crcdcntiu Si. confi, dentiij,à fupcrbis fe uidere putâtibus,ôi ideo graui'us cxcæcatis. Qui cniin uiderc fc putabant, dc iufticia fua confidentes, Si fuperbi ôi cæci crant,quia mcdicu non credcbant.Humiles uero credentes, quia fe non uidere cófclÏi funt,medicu quxfierunt,ut uidere mereantur. lam uero illo quod ait,Non ueni ut iudicem mundu,pro futuro iudicio pofuinac fi dicerct, mifcricordiä impartirc ueni,no iudicio mundum difcutcre, ficut in futuro agendum eft. . J N T. Cum dominus in paftione fua pro perfcquentibus (e, id eft pro pcccatoribus orauerit,62 ante paftione ludæis ipfis dixerit: Nunc uero pec catum ueftru manet;quomodo Paulus apoftolus, qui tanto poft tempore ad fidé Chrifti acceftit,dicere uidetf.Chriftus lefus uenit in hue mundu, ut pcccatores faluos faceret.quoru primus ego fum.Si peccatores alrjeu præ/ cefterunt,quomodo ifte primu fe fuifte peccatore eloquifCnunquid ante il/ lumnon erant peccatoresî' r e s p. Quid eft ergo.Quoru primus ego fum.nifiantecedesomncs,notempore,fedmalignitate, int. Quomo do dominus dicit. Alias oues habeo quæ no funt ex hoc ouiii:cu dicat,No fummiffusfnifiadouesquæperierûtdomusIfraël. res. Quideft,Nó fum miftus nifi ad oues quæ perierunt domus Ifrael, nifi quia præfentiam fua corporale no exhibuit,nifi populo Ifraëhillud tarne quod dicit,Et alias oucs habeo,pro gentibus hoc intelligi uoluit. Ad quas gentesnó perrexit ipfe,fed mißt: ad populu uero IfraëLôC mifit,6i per îe uenit. i n t. Quo modo utrunq^ Chriftus dicat,Ego ÔC pater unu fumus: K quafi ec5tra,Pa termaiormeeft. resp. Cum unu ex his fecundu diuinitatis natura, aliud fccundu hiimanitatis fubftantia dixit,nequaqua cotrarium prædicaz uit.Quod enim dicit,Ego Si pater unu fumus,de fubftatia diuinitatis egit, qua deus de deo, filius de patre, perfedus de perfedlo, fine initio uel fine natus eft.Quod aut dixit,Pater maior me eft,de natura humanitatis egit, per qua filius à patre minor acdpitquot;. i n t. Cum loannes Euangelifta uerba ilia quibus Efaias fcribit,Vade, die: Aure audietis. Sc no inteliigetis. hue ipfum qui ad Efaiam loquebatur.in perfona filrj dei ponat: ^uomodo Paulus quafi econtrario fpiritu fandlum eum qui ad Efaiâ loquic efte tefta tus eftC Nâ ubi loannes filiu dei uult intelligi,qui Efaiæ ita dixiftet, fcribit: Propterea non poterant credcre,quia dixit Efaias,excçcauit oculos eoru,0C indurauit eoru cor,ut non uideant oculis,0i intelligant corde,SC conuertani: Si fanem eos. Vbi etiam ipfam perfonam filrj demonftrans fubiunxit, di/ cens:Hæc dixit Efaias,quando uidit gloriam eius.SC locutus eft de eo.Pau/ lus autem in Aëlibus apoftolorum hoc teftimonium locutum fuifte fpiri/ turn fandu comemorat,ubi ait: Bene fpiritus fandtus locutus eft per Efaiâ prophetam ad patres ueftros,dicens:Vade ad populum iftum Si dic,aurç : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F J audietis

A NTIC I MENON LIB”. II

audietiSjSi non intclIigctis,ôCc, r e s p. Hane quæftioncm làndus guftinus folui't, dicitenim contra hærcticos : Quem igitur hunc efle uolunc àflerant. Di’centenim forte filium. In Euagelioenim cata loanné fcriptuin eft,Si proptcrca no poterant credcre in lelum, quia dixit Efaias propheta: Excæcauit eorum oculos. Si obdurauic eorum cor. Ne forte uideant oculis. Si intelligant corde,0i conucrtantf,0ic. Hæc dixit Efaias cum uidiftet gloria eius,0i locutus eft de co.Et quid faciut de Paulo, qui fpiritu faneftum dicit in ilia gloria uifum efte Efaiæ, Si locutu efle ci, Si miflifc cum ad populuni' fupradidla diccreÇ’ Scriptu eft enim in Adtibus apoftoIoru,Conucnicntcs aute alter ad alterutrum ludæi dimittebantSdicente I^aulo uerbum unum,lt; quia bene fpiritus fandtus locutus eft ad patres noftros per prophetä Efatgt; am,dicens:Vadcad populum iftum,Si die ci,Aure audictis,Si non intclli/ getis,Sic.ufc^ illos.Ecce loannesquidcm filium, Paulus uero fpiritu fandtu’ efle dicit, qui fituifus Efaiæ, fedens fupcr thronu altum amp;nbsp;clcuatum,qui SC adoratur,8i laudatur,Si glorificatur à Seraphin. Ecclefiæautcm Chrifti o/ mnes ab oriente ufq? ad occidcntem,conuenienter pattern à Seraphin lati dari profitentur in myftcriorum relatione. Dicant itaeç nobis,qui ueneraz? tioncm fpiritui fandto abnegant, quid nam ex his cum dicit,aut quis fallit utrum loannesan Paulus:an uero omncs ecclefiæ patré profitend efle,qui adoratur à Scraphin,Ioannes filium,Paulus uero fpiritu fandlum'TSi uero nemo corn fallit,fed omnes ucritatem dicuntemanifefte probatu eft, quod-Si folius paths nomen dicatun habent tarnen patré Si filium,fi uencrenturr qui fie adorant, ucnerationé cœleftium animantiu imitati,8i non fuas cogi rationes fcquantur. i n t. Quomodo Chriftus in Euangelio utraq; di cit,quæfibi uidentureflecontraria, dicitenim , Pacem tneam douobis : SC econtra,Nô ueni pacem mittcrc in terra, fed gladium. r e s p. Alia eft pax Chrifti quam difcipulisdedit,alia mundi.Iftâ pacem quâ habet mun dus,ncgat fe dare Chriftus,dicit enim:Paccm mcâ do uobis,meâ pacem re linquo uobismon ficut hic mudus dat paeem Si ego do uobis. Ncgat ergo fe pacem mundidare difeipulis fuis,quia Si alibi diciuNon ueni pace mitte re,fed gladiu.Vis ergo uidere,qua pacem dat deus fupcr terram noftraCSi terra ilia bona,quæ aflèrt fruélum ccntcfimu,aut fcxagefimum,Sic,illa paz cem fufeipiet à deo,quam dicit Apoftolus: Pax aut dci qua: fupcrat omne mcntcm,cuftodiat corda ueftra,ôi fenfus ueftros. Hæc eft ergo pax quain dat deus fupcr terra noftram. i n t. Quomodo in Euangclio dicit, Oz mnia quæcunq^ audiui à patre meo.nota uobis feci : cum ip(c item ibi poft paululum dicat, Adhucmulta habco dicere uobis,fcd non poteftisea porz tare modo, r e s p. Quod dicit,Omnia quæ audiui à patre mco, nota uobis fcci,non quia ca nota iam fcciflct,fcd ca quæ ad futurum nota faccre 'debuit dixinac proindecontrarium non eft loco ifti ubi dicit: Adhuc muh

’■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EX EVANGELIIS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7 •. -

ta habco uobis diccre : quia utïqj multa nos utiliter nefci're in præfenri do/ minus uoluit, quæ tarnen falubritcr nobis in futurum fcienda feruauit.

IN T. Cum dominus in Euagelio dicat,quodcunque petieritispatrem in nomine meo,dabit uobis:quomodo Paulusiter fe rogaife dominum di/ cit,ut fpiritus fatanæjabeo dcbereturaufferri, quod tarnentimpetrare non potuit. R E s p. Si omne quod petimus in nomine filij,dat nobis pater, quid cft(quod Paulus ter dominum rogauit, amp;nbsp;exaudirino meruit; fed di/ dtum eft illi:Sufficit tibijgratia mca,nam uirtus.amp;c.Nunquid ille tarn egre gius prçdicatorjin filij nomine no petfitCQuare autcm no accepitiquod pe tqt'^Quomodo ergo ueru eft,quia quicquid petierimus in nomine filij dat nobis,fi auftcrri à fe angclu fatanæ'petrjt apoftolus Paulus in nomine filrj, amp;nbsp;tame quod petqt no acccpit,nifi (quia nome filrj lefus eft,lefus autifalua/ tor,ucl etia falutaris dici6ille ergojin nomine faluatoris petit,q falutaria pe/ : tit. Nâ fi id quod no expeditlpetitur,non in nomine lelu'petitur pater.Vn de SC eifdé apoftolis adhuc infirmantibus)dominus dicit; Vfqj modo non petiftis quicquâin nomine meo:ac fi aperte dicerctur,non petiftis in nomi ne faluatoris,quia nefcitis peterc æternam faluté. Hine eft iquod Si Paulus non cxauditur,quia fi liberaretur à tcntacionc,ci non prodcratad (alutem. gt;nbsp;IN T. Cum in Euagelio Ioannis agnofcatur Chriftum dixiflc.Ego pa Um locutus fum mundo ; quomodo quafi econtra ineodem Euangelio ui/ detu? promififle,ad difcipulos dices; Hæc in prouerbrjs locutus fum uobis, ucnit hora cû iam non in prouerbrjs loquar uobis,fed palam de patre mco annuntiabo uobis.Si ergo ipfisconiundlioribus difeipulis non loquebacuc palàm,fed horam promittebat,quado palam fuerat locuturus ; quomodo palam locutus eft mundo 7 Deinde illisipfis.ficutalioru quoqj Euagelifta rum teftaturautoritas, in eoru comparatione qui difeipulieius non erant; multum utiqj manifeftius loquebatur, quando cu folis erat remotus à turz bisttunc enim cis Si parabolas aperiebat.quas claufas proferebat ad alios. Quid eft ergo,In occulto locutus fum nihil7 r e s p. Sed intelligcdum ita cum dixiffe, PaUm locutus fum mundo ; ac fi dixiftet, Multi me audie/, runt; ipfum autem paUm/modo quodam erat paUm ; palam quid fecerat^ quia multi audiebant; Si quod feorfum/difeipulis loquebatur, non occulto utiq? loquebatur.Quisnanqj in occulto loquitur,qui coram fothominibus loquituncum fcriptum fit,In ore duorum uel trium teftiujftabit omne uer/ bum ; præfcrtimdî hoc loquitur paucis.quod per eosluelit innotefeere mul/ tis’.ficut ipfe dominus ait illis,quos adhuc paucos habebat; Quod dico uo/ bis in tcncbris,ufqi fuper teóla.Ergo Si hoc ipfum/quod ab eo dici uideba/ tur occulte, quodammodo non dicebatur in occulto, quia non ita dicebatur,ut ab eis quibus didtu fuerat/taceretur, fed ita potinslutufquequaqueprçdicaref',

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E 4. A N TIC u

V o M o D o Paulus apoftolus utrunq^dicit de Chri/ fto, qux fibi uidentur eflc contraria, id eft qui natus ex fcmine Dauid fccundum carncm, uel cætera talia : S6 econtra, Etiî noucramus Chriftum fecundum carncm»

iam nunc non nouimus, r e s p. Quod filius del ex femine Dauid homo natus cft,nec idem Apofto lus uno loco dicit, SC fanôlæ feripturæ apcrtiflïme prædicant. Quod uero

dicit, Etiî noucramus Chriftum fecundum carncm, fed iam nuncnon noz uimus,ea ipfa circumftantia fcripturæ loci eius fatis oftendit quid loquituc Apoftolus : fuo quippe more uitam noftram in futuram, quæ iam in ipfo homine mediatorc Chrifto lefu capite noftro refurgente compléta eft, ita fpe certa meditatur,tanquam iam adiit præfens quæ teneatur: quæ utique uitanoneritfccundum carncm,ficut iamuitaChriftinoneft fecundum carncm. Carncm quippe hoc loco appellat, id eft carnalem corruptionis qualiratem:quæ tunc iam no erit, quia mutata caro non corrumpetur. No ucramus ergo Chriftum fecundum carnem,id eft fecundum carnismorta ktatem antcquàm refurgeret : fed nunc iam non nouimus, quia, ficut dicic idem Apoftolus,Chriftus refurgens à mortuis,iam non moritur,0Cc.Ergo utrunqj in nullo fibi repugnari uidctur, quod Apoftolus dixit: quia ÔC an/ tcquàm Chriftus refurgeret, carnem eum nouerat habuifte mortalem, Qi poftquam rcfurrexit,nulla eum attingi credidi t mortis corruptione.

I N T. Cum Paulus Romanis fcribat ludços Si Grçcos omnes fub pec cato cffc dcfiniens, atcp fub hac occafione omne genus hominum fub pec/ cato cftc defignct:quomodo ipfequafi ecotrario loquitur,dicens : Vbi non eft lex,ncc præuaricatio. Aut quomodo de fe dicat, Viuebam aliquando fine lege,qui rurfum de femctipfo dicit, quod circuncifionem oótaua die fe cundum legem fufcepcrit. r e s p . Apud ludæos quidcm legem Mo fi efle manifcftum eft, apud gentiles uero legem naturæ non dubium eft, quæ teftimonio confcientiæ arguat dclinquentem. Vbi ergo quæremus hominem in quo non fit lex, SC qui per hoc non uidcatur in præuaricatio/ ne peccati;quot; quia SC ipfe Paulus de femctipfo dicit : Ego autem uiucbam ff/ nc lege aliquando. Etquando Paulus fine lege uixit, qui rurfum de femet/ ipfo dicit,circuncifionem ocftaua die fe habere Hebræus ex HcbræisCQuo modo ergo uerum erit eum aliquando fine lege uixifte.qui odtaua die nati uitatis fuæ fignu circucifionis exlegcfufccpitCVndc coftat tue fieri homine fub

E X' E P I S T O L 1 S PAVLI

fùb Icge.quando ad id ætatis ucnerit, ut cligcre poflït óC difcernere quid fic lcx,ncc prius lcgis ullius cxtrinfecus iugum fufcipere, quàm interne ÓC natti ralis legis habere incipiat firmitatem. Deniqj in eo ubi dixit, Ego auté ui/ uebam line lege aliquando, addidit,fed ubi uenit mandatum,peccatu reui xit.In quo hoc eft quod oftendit,quia in pueritia priufquam difcretioncm quis habeat boni ôi mali, fine lege efte dicit': cu etia fi peccat, quia lex in eo non eft, peccatu ei non imputatur: cu uero difcretioncm bom malicp accez périt,ucnifte ei dicitur lcx,ôi uemfle mandata:ubi ante eft uis mandati,hoc eft cofeientia redarguens peccatu,quod prius in eo mortuu erat dicitur reuf xifle, I N T. Cu Paulus apoftolus ad Romanos fcribat, ludæos Si Grg cos omnes fub peccato efte: quomodo idem in fubfequentibus no omnes, fed multos per inobedientiam unius hominis peccatorcs conftitui definit, dicens : Sicut per inobedientiam unius hominis peccatorcs conftituti funt multi, ita Si per unius obedientia iufti conftituentur multi, r e s p . Pec catorcs quomodo multi, Si no omnes uideantur: cum idem Apoftolus di/ cic,quia omnes peccauerunt,dcbemus oftendere. Aliud eft peccafte, aliud peccatorem efte. Peccator dicitur is, qui multu delinquendo in confuetudi/ nem,0i ut ita dicam,ftudiu peccandi iam uenit.Sicut econtrario iuftus non dicitur is, qui femel aut bis aliquid iuftitix fecerit, fed ille qui femper iuftc agendo ulu Si confuctudine iuftitiam habet. Nam fi quis in exteris ferè o/ mnibus iniuftus fit, femel autera uel bis aliquid iufti operis gerit, ifte in eo quidemopere in quo iuftitiam tenuit,iuftecgiftedicetur, non tarnen ex hoc iuftus appcllabitur. Ita Si iuftus pcccafle quidem dicitur,fi aliquid c5/ miferit aliquando quod non licet: no tarnen ex hoc peccator appcllabitur, qui peccandi ufum Si confuctudinem non tenet. Sicut öi medicus non ille dicitur, qui Si Icuiter ruptx capitis cuti feit imponere araneam,aut qui tumorem uulneris aqua calida fouerc,quamuis etiam hoc mcdicinx effe ui deatur.Scd die dicitur medicus, qui ufum ac ftudium ÔC difciplinam habet medcndi.Ex quibus omnibus puto fufficienter oftendi, quod aliud fit pec care,aliud peccatorem efte. Omnes enim poteft fieri ut peccauerint, etiam fi fancti fuerint, quia nemo mundus à forde, nec fi unius diei fuerit uita eins. Quis ein eft quin aut in fadlo.aut in uerbo, aut qui cautiftimus certe eft.ucl in cogitatione peccauerit: Si ideo dixi, peccafte quidem merito om/ nes dicentur,peccatorcs autem faefti non omnes,fed multi, int. Quo/ modo Paulus ad Romanos fcribens,lcgem fe non dcftrucre,fed confirma re teftetur, diccns : Legem deftruimus per fidemC abfit, fed legem ftatui/ mustcum econtrario in fccuda ad Corinthios Epiftola deftrutftionem eiuf dem legis prxdicet,dicens:Si minifterium mortis in literis formatum,in la pidibus factum eft in gloria,ita ut non poftint intendere filfj Ifrael in facie Mofi,propter gloriam uultus eiusqui deftruitquot; : quomodo non magis mi/ niftcriuni

A NTIC IM EN ON LIB, III

niftenum fpiritus erit in gloriaCEt paulo poft,Si enim quod deftruitur pec gloriam eft» multo magis quod manet in gloria eft: quomodo ergo Apo/, ftolus tcftatur fe legem non deftruerc,fed confirmare,cum gloriam uultus Moll, quam legem efte demonftrat, deftrui prædicct. r e s p. Non eft idem quod dixic,Lcgem dcftruimus,0C lex deftruitur. Paulus ergo in præ/. lend loco hoc pronutiat, quod legem ipfe non deftruac.Nam etli deftruil: lex,pcr earn quæ fupcreminet gloria, amp;nbsp;non per Paulum, neep per aliu ali/ quern fanólorum deftruitur. Vnde fiC ipfc dominus dicebat:Non ueni fol/ uere lcge,fed adimplere. Nullus ergo faneftoru, ncc ipfe dominus deftruet lcgcm,led gloria eius temporalis amp;nbsp;pertrâ(îens,à gloria æterna permanen/ te deftruitur ÔC fuperatur. i n t. Cum lex quæ à deo data eft, no omni bus tunc gentibus tradita fuiftet,quando Si Iuda:is,amp; ex hoc diccre uidca^ Apoftolus,Vbi non eft lex,nec præuaricatio.Quo paóto quod in Pfalmo lcgit'',ueru fit,Prxuaricatores exiftimaui omnes peccatores terrç. r e s p. Si non eft præuaricatio ubi lex no eft,cur præuaricatores à propheta dieu/ tur.qui lege no acccperutC Sed fi cofideremus omne genus hominu de pri mo parente trahere originale pcccatu, ipfum folum Si primu teftametum eft fub quo omnes homines etiâ fine alia lege præuaricatores efle dicutur. Sed cu lex euidenter poftea data fit,ôi dicat Apoftolus, Vbi no eft lex.nec præuaricatio-.quo paóto in pfalmo quod legif ucru eft,Præuaricatores exiz ftimaui,0Cc.nifi quia omnes legis eius præuaricatæ funt rei, qui aliquo pec/ cato tenenf obftridi: quaobrem etiaparuuli,quod uera fides habet, nafcŒ tur no propric fed originaliter peccatores. Vnde illis gratia remiftionis pec catoru ncceftaria cofitemur pro peccato, eo modo quo funt peccatores etia prçuaricatores legis illius quæ in paradifo data eft agnofcuntl.ut ucrum fit utrunep quod fcriptu eft,Et peccatores exiftimaui omnes peccatores terræ. Si ubi lex non eft,nec prçuaricatio. int. Vtru fine lege Mofi credatur Paulus aliquädo uixi(Te,per hoc quod dicit:Ego aut uiuebam fine lege ali/ quandozcG fpecialiter fe fatcat'' Hebræum ex Hebræis,amp; oeftaua die circûcî fum fccudfi legis præceptu. r e s p. Si lex naturalis à lege quæ Hebrço populo data eft difereta agnofeit'', quid de qua lege dixerit facilius reperif. Origenes fine lege peccatum mortuum efte in nobis oftendit,hoc eft ante quàm per ætaté rationabilis intra nosfenius uigeret: exemplu quoq; pue/ ruli pcrcutientis pattern aut matrem,uel maledicentis adducens: in quo,ut aflerit,fecudu Icgcm quidemp rohibentê pcrcuti uel maledici patréaut ma trem,peccatum fieri uidetur.Scd iftud peccatu mortuum efte dicit,quia lex nondum adeft in puero,quæcum doccat hoc quod facit^fieri no licerc. Si/ ne hac aut lege naturali,uel rationabili. Si Paulum, Si omnes homines ccr/ turn eft aliquâdo uixifte,hoc eft in ætatc pucrili.Omncs cnim fimiliter per illud tempus nôdum capaceshuius naturalis Icgis exiftuntjnam utiq; non I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uideretur

E X' E P I s r o L I s P A V L‘I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5lt;î

üi Jcrctur de hoc Pauli efle uera profeflîo qua dicit,Ego autem uiucbam iîz' ne lege aliquâdo. i n t , Quomodo dicat ApoftolusXex quidé fanôla amp;nbsp;iurta.ôi bonaxum econtra uideatur dicere,Virtus peccati lex:quomodo bonam eam Icgcm dicit,quam uirtutem peccati eflenatTauit;quot; R e s p. A dco bona lex data, femper efl: bonadex tamé ideo uirtus peccati eft didta, cutn auget ipiîus peccati noxiam deleélationem per feueram exhibitionê, ncc tarnen etiâ fie mala eft. int. Cum Paulus dicat, Peccatu no impu tatur CÛ lex no eft.necno ÔC illud quod dicit, quia per lege fit agnitio pecca/ litquomodo Cain cu peccaflet ait,Maius eft peccatu meum.i^ ut remitta/ tur.Sed ÔC patriarchæ cu ad lofeph defcendiircnt in Ægypto, ôi fimulata ab eo cofutatione arguèrentquot;,ita ad alterutrum dicut,In peccatis fumus pro fratre noftro, quia defpeximus tribulatione animæ eius, cu rogaret nos, amp;nbsp;' no exaudiuimus,en propter hoc uenit fuper nos tribulatio hæc.Sed amp;nbsp;lob ante lege fuifle côftat,cû ita diciuQuod etfi pcccaui inuitus.fi occultaui pec 1’^ catum meu,aut conEifus fum multitudine populi quo minus annuntiarem dcliótum meum :qui omnes euideter docentur agnouifle peccatum fuum. R E s p. Ex his colligitur Paulum apoftolu non de lege Mofi dixifle, fed de naturali lcge,qux fcripta eft in cordibus hominu.Secundum ergo hanc legem naturalem confequenter Apoftolus dixifle uidebitur,Omne os ob/ ft rucndum,Si omnem mudum obnoxium deodudicio enim legis quæ na/ turaliter hominibus ineft,nullus eft expcrs.neq; Iuda:oru,neq^ gentilium.

IN T. Quomodo Paulusapoftolus duohæccotraria fibi dixifle uidea tur,ut illic ubi de corpore mortis huius loquebatquot; diceret.Quod em operor non intelligo’.ôi econtrario,Peccatum noncognoui.nifi per legem,ÔC per le gem cognitio peccati : quomodo enim peccatum ignorabat, quod per le/ gem fciebatC r e s p. Illud ubi aitApoftolus, Quodenim operorigno ro,quid eft aliud quàm nolo,nonapprobo, non confcntio,non facio : alio/ quin contrarium eft his quæ fupcrius dixit, Per legem cognitio peccati. Si peccatum non cognoui nifi per legem , amp;nbsp;peccatum ut appareat peccatum perbonum mihi operatum eft mortem.Quomodo enim peccatum perle gem cognouit quod ignorât, quomodo apparet peccatu quod ignoraturC Sic ergo didtum eft,ignoro,non facio, quia nulla cofenfione id ego ipfe co/ mitto:quomodo didurus eft deus impfjs,Non noui uos,quern proculdu/ bio latere nemo poteft.Et ficut didum eft, eum qui no nouerat peccatum, quod eft, non fecerat.Necp enim no nouerat quod arguebat. i n t . Cu Paulus apoftolus dicat in fpiritu fando nos clamare.Abba patenquomo/ do rurfum alio loco dicit, Dedit deus fpiritum filq fui in corda noftra cla/ mante,Abba patenquo nos clamamus,fi ipfe clamat in nobis;“ r e s p. Nifi quia clamare nos facit du habitare cœperit in nobis:etia hoc itaqj agit acceptus,ut largius accipiêdus,petêdo,quærêdo,pulfando pofcatquot;,Siue ein uita

ANTICIMENON LIB. Ill

m'ta bona petatur,nue ut bene uiuatur, Quotquot fpin’tu dei agutunq filt| del funt.Siue ergo cum didtur nos damare per fpiritum fanótü,(ïue ipfuni in nobis damare fpinrum,non e(l eontrarium: quia amp;(. cum nos damare di cimur,non ex nobis,fed ex illo damare probamur: ÔC cu ille damare in nos legicur, quid aliud ni(i eflicientia fui operis quo nos agimus demonRra/ turC IN T Cum ad Romanos fcribens Apoftolus adoptionem filiorCi dei,0C redemptione corporis fui expeólare fe dicauquomodo ibi quafi iam fit filius dei,à non fit quod ultra expeólet,uelut econtrario dicit,Quia fpiri tus tcflimonium redder fpiritui noftro,quia fumus filrj dei.Et iterum, quo/ modo redemptione corporis fperat, qui aiqs dicit, Chriftus nos redemit. R E s p, Hæc interim Origenesfic foluit,Vtmihi uidetur.inquit, ipfe hoc foluit eo fermone,qui in cofequentibus habeó int. Cu Paulus ad Ro manos fcribens,Si deus pro nobis,quis aduerfum nos, quafi abfolute pro/ nuntiet neminem nobis efle aduerfarium: quomodo Petrus econtra uidei: prædicare,dicens: Aduerfarius uefter diabolus ficut leo rugiens circuit quæ rens quem deuoret. r e s p . Dicit quidem Apoftolus:Si deus pro no/ bis, quis contra nos : non quo omnino nullum nobis inefle dicat aduerfa/ rium:fed hoc eR quod oRendit, quia deo agence pro nobis, cotemptibilis amp;nbsp;nullus efficitur aduerfarius noRer. i n t. Dum Paulus dicat,Noa eR poteRas nifi à deo: quomodo dominus per prophetam de quibufdam loquitur,dicens:Ipfi regnauerunt.fed non ex me. r e s p . Quafi diceret, non me propitio,fed me irato. Vnde inferius per eundem prophetam di/ cit:Dabo,inquit, tibi regem in furore meo, quo manifeRiuselucet bonam malam^ ordinationem à deo ordinari:fed bona propitius,mala iratus.

IN T. Cum Paulus ad Romanos fcribat, Vnufquifcß ucRrum proxi/ mo fuo placeat in bono ad çdificationem:quomodo in alrjs dicit,Si homi/ nibus placercm,ChriRi feruus non effem. r e s p. Aliud eR Rudiu ha/ here placendi hominibus, ut laudem ab eis quærat: amp;nbsp;aliud eR Rudiu ha/ here placendi hominibus,in eo quod uita fua irreprehefibilis eR apud ho/ mines:fedproficiunc ex eo omnes,qui uel uident talem,uel audiunt. Ibi er/ go placendum non eR hominibus, ubi contra fidem, contra honcRatem, contra religionem eR in quo placeat,ôi ideo dicit: Quia fi hominibus place rem,hoc eR incredulis Si infidelibus Iudæis,ChriRi feruus non effem.

I N T. Cu Paulus apoRolus ad Corinthios fcribens laudet eos in priti ripio epiRolæ fuæ, dices: Gratias ago deo meo femper pro uobis in gratia dei,quæ data eR uobis in ChriRo lefu,Quia in omnibus diuites fadti eRis in illo, in omni uerbo SC in omni fcientia,ficut teRimonium ChriRi confir/ matum eR in uobis,ita ut nihil uobis defit in ulla gratia : quomodo contra laudem à fe prolatam fubiungcre uidetur, dicens: Obfecro autem uos fra/ tres per nomen domini noRri lefu ChriRi,ut idipfum dicatis omnes,8C np fine

EX EPISTOLIS PAVLI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57

Got in uobis fchifmata,amp; illud : Significatu eft enim mihi de uobis fratres mei ab his qui funt Cloes,quia cótêtiones in uobis funt, amp;c. k e s p. Ec/ ce quos in omni uerbo, 0^ in omni fcientia laudauerac, quibus nihil deefte in ulla gratia dixerat,paulifper loquens ad increpadum leniter ueniens, di uifos erga feipfos reprehcdit: amp;nbsp;quoru prius falutem narrauerat, poftmoz dum uulnera patefacit.Peritus enim medicus uulnus fecandum uidensifed ^grum dmidum efle cofpiciens, diu palpauit,02 fubito percuftit.Prius ein blandam manum laudis pofuidpoftmodu ferrum increpationis fixit. Nifi enim ucrecundæ mentes fùerint palpando reprehenfæjta ut ex alrjs rebus audiant quod in confolationem fumant, per increpatione protinus ad de/ fperationem cadunt.Sed nunquid mentitus eft Paulus, ut prius eis nil de/ efte in omni gratia diceret,quibus poftmodum diólurus erat,unitatem de efteCAbfit. Q^uis de illo talia uel defipiens credatCSed quia erat inter Co/ rinthios quidam omni gratia repleti,ôi erant quidam in perfonarû fauori/ bus excufti,cœpit à laudibus perfeótoru, ut modefta inueótione adprehen Gone pcrtingeret infirmoru. i n T. Quomodo Paulus dicat,Nolite ma lpdicere:uel illud,Nelt;^ maledici regnu dei poffidebunticu ipfe maledidio/ nis fententiâ protulerit,dicendo, Alexander faber ferran'us multa mala mi hi fecit,fed reddet illi deus fecundu opera fuaiuel illud quod Ananiç dixit, Percutiet te deus paries dealbate. r e s p . Sciendu eft quod fcriptura facra duobus modis maledicftu memorat, aliud uidelicet quod approbat, aliud quod damnat. Aliter enim malediótu profertur iudicio iuftitiæ,aliter liuore uindiôtæ. Malediólum quippe iudicio iuftitiæ in ipfo primo homi/ ne peccante prolatu eft,cum audiuit,Maledi(fta terra in operibus tuis.Etil lud quod ad Abraham dicitur,Maledicam maledicentibus tibi.Et rurfum quia malediótu liuore uindicftæ promitur,uoce Pauli prædicantis admone mur,Benedicite,0C nolite maledicere.Deus ergo malediccrc dicit'',K tarnen maledicere homo prohibetur:quia quod homo agit malitia uindicftæ, de/ us non facit nifi examine SC uirtute iuftitiæ : cu uero fancfti uiri maledidlio/ nisiententia proferunt,non hanc ex uoto ultionis, fed ex inftitia examinis lrén®unt:intus enim fubtile dei iudiciu afpiciunt, ÔC mala foras exurgetia jquæ^aledidto debeant ferire cognofcunt, ôC eo in maledicfto no peccant, quo ab interno iudicio no difcordant.Hinc eft quod Petrus in offerente fi/ bi pecunia Simonem fententiâ malediótionis intorfit, dicens: Pecunia tua ïecu fit in perditione.Qui enim non ait,eft,fed fit,non indicatiuo fed optati uo modo le hæc dixiftc fignauit. Hine Helias duobus quinquagenarrjs ad fe uenientibus dixif.Si homo dei fum,defcendat ignis de cœlo,ÔC cofumat uos. Quoru utrunt^ fententiâ quanta ueritatis ratione coualuit, terminus caufæ monftrauit.Nam SC Simon çterna perditione internt,ôC duos quin/ quagenarios defupcr ueniens flamma cóbuftit, Virtus ergo fubfequens te/ u nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G ftificai:

ANTICIAIENON LIB* III

(lifîcaturquà mente malediólionis fententia promitur.Cum enfm K maîe dicentis innocentia permanet, amp;: tarnen eum qui maledicitur uflt;ç ad interi turn maledicflio abforbet,ex utnufcj^ partis fine colligitur,quia ab uno Si, in tirao iudice in reum fententia fumpta iaculatur. i n t, Quomodo diui/ iîones gratiarum,quæ nobis per fpiritum dantur,ad menfuram dicat Apo ftolus:cum in Euangelio dicatur,Deus non dat fpiritum ad menfuram.

R E s P. In hominibus daturfecundu Apoftolum ad menfuram fpiritus, alrj quidem per fpiritum fermo fapientiæ, ait) autem fermo fciétiæ fecundu eundem fpiritum,ôic. unico autem filio fuo pater no dat fpiritum ad men/ furam, quia in ipfo omnis plenitudo diuinitacis corporaliter inhabitat.

INT. Cum Paulus in Epiftola ad Corinthios prima de fuis coapofto hs dicit, Abûdâtius illis omnibus laboraui: quomodo in Epiftola ad Ephe/ fios extremu feomniu eledtorum exiftimans, dicit : Mihi infimo omnium , fantftorum data eft gratia hæc in gentibus euangelizare. r e s p . Non puto apoftolum Paulum cum mentis fuæ cocordafte fccreto.ut uere omni bus fandlis infimum fe cfle dixerit. Verbi caufa his qui erant Ephefi, qui Corinthi, qui Theftalonicæ,uel qui in toto orbe crediderât.Quod cum hu militatis indicium fit, fe omnibus faneftis infimum dicere, mendacium eft reatus, aliud in pedlore claufum habere, aliud lingua promere : reperienz dum ergo eft argumentum,quod Si Paulus ucre omnibus fanótis infimus fueritjôC tarnen de apoftolica no cecideritdignitate. Loquitur dominus in Euangelio ad difcipulos:Qui uult in uobis maior efte, fit omnium minor: Si qui uult efte primus.fit omnium nouiftimus. Quod Paulus opere comz plcbat,dicens:Puto em quia deus nos apoftolos nouiftimos oftendit qua/ (1 morti deftinatos. Omnibus igiturqui fe propter Chriftum infimos efte cupiebant,apoftolus Paulus infimior erat,Siidcirco maior.Omnibus cnim,inquit, plus laboraui.non aucem ego, fed gratia dci quæ mecum eft. Propter quam humilitatem, dum omnium fan^oru eft infimus, data eft hæc ci gratia in gentibus, ut euangelisaret inucftigabiles diuitias Chrifti, Si doceret difpenfationem Chrifti myfteri), abfeondita à feculis in de^mi uniuerfa creauit. i n t . Cu Paulus dicat de femetipfo in Epiftola rinthios,Non fecundu came uiuimus,neq^ fccundu carné militamu^^^PI modo ad Romanos ecotrario fcribit,dicens:Ego autccarnalis fum; amp;cutn alio loco dicat uiuere in fe Chriftu Si fpiritu fand:u,diccndo,proptcr inha/ bitantê fpiritu eius in nobistquomodo quafi ecotrario loquitf. Quia no ha bitatin me.hoccft in carne mea bonu. r e s p. Si cui ifta quç dicuntur, cotraria apoftolicç dignitati efte uidenf^,fi didta accipiat,ut Apoftolus hæc ipfa non de fua perfona, fed perfonam infirmorum in fe fufeipiens dixerit, hæc fortafte contraria non putabit:qui Si carnalem fe nominans. Si no baz bitare in fe bonu pronutiansj'uxta quod Origencs refert^nd in fua perfona - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apoftolus

EX EPrSTOLIS PAVLI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jS

Apoftolus dixit,fed tanquam doólor eccle(îæ,pcrfonam in femetipfo fufd piens infirmorum,clicuit:iuxta quod ôi alibi idem Apoftolusdicit. Faólus fum infirmis infi'imus,ut infirmos lucrarer.Quanquam ôi beams Augufti nus ad Bonifacium Papam feribens, hoc iplum de perfona Apoftoli acci/ pi pofle teftetur quod dicit. Ego autem carnalis fum,uenundatus fub pec/ cato:quia nondum fpirituale corpus habebat Apoftolus, fic ut poflit dice/ rc,Ego autem mortalis fum: quod utiq^ non nifi (ecundum corpus intelligi tur dixifle.quod nondum fuerat immortalitate ueftitum: quod ctia etfi iu/ xta hunc modum fentiatur,nec fic erit bene intelligenti contrarium.

I N T. Cum Paulus dicat,E)eus crat in Chrifto,mundum reconcilians fibi:quomodo Chriftus in pafifionc fua clamauit. Deus deus meus, quarc me dercliquiftiC R e s p. Vox ifta qua Chriftus clamauit, Deus deus meus,6ic. non ex perfona uerbi qua unus cu patre SC fpiritu fanefto perma net deus,fed ex ueteri homine,non quern ipfe fufceperat,accipienda eft. 11/ Ie nâq; qui per potentiâ magnæ diuinitatis, qua patri æqualis eft, refufeita uerat mortuos.fubito in manus inimicorum infirmus faeftus eft,SC quafi ni hil ualens apprehenfus eft. Sed quando prenderetur, nifi primo illi in cor de fuo dicerent.dcus dereliquit eumCVnde ilia uox eft in cruce,Deus deus meus,ut quid me dereliquifti.Nunquid deus dereliquit Chriftum,cu deus eflet in Chrifto, mundum reconcilians fibi,cum eftet SC Chriftus deus, ex ludæis quidem fecundum carnem, qui eft fupcr omnia deus benediclus in fecula, deusdereliquit illumC Abfit, fed in ueteri noftro uox noftra eft: quia fimul crucifixus eft uetus homo nofter cum illo,qui de ipfo ueteri no/ ftro corpus acceperat,quia Maria de Adam erauergo quod illi putauerut, hoc de crucc dixit,Quare me dereliquifti. i n t. Quomodo Paulus apo ftolus dicat,Si adhuc hominibus placerem,Chrifti leruus non eftem:cum ide alio loco præccpit, Placete omnibus per omnia, ficut ego omnibus per omnia placeo, r e s p . Hæc qui non intelligunt, cotraria putant,fed no eft ita:nam SC non fc placerc hominibus reólc dicebat, quia in eo ipfo nop ut hominibus,fed ut deo placeret intuebatur.Item placendum efte homini bus reóte præcipicbat,non ut hoc appeteretur, tanqua merccs reóle faóloz rumtfed quia deo placerc non poftic,qui non fe his quos faluos fieri uellet, præbcrct imitandum. Placet ergo Paulus,SC no placehquia in eo quod pla cere appetit,non fe,fed ipfe hominibus placerc ueritatem quærit.

INT. Cum Paulus apoftolusinEpiftola ad Galatas referat perordi/ nem,ubi primumpoft conuerfioncm fuam acceflerit, dicens: Abi) in Ara/ biam,8C iterum teuerfus fum Damafeu: quomodo Lucas in Adlibus apo/ ftolorum^eundcm Paulum poft acceptam fidem Chrifti no in Arabiam, fed in Damafco prius commorafteiteftatur. r e s p. Hæc à bcato Hie/ ronymo fic explanata reperimus,de eo quod Apoftolus dixit, Abij in Ara G X biam.

ANTICIMENON LIB. Ill

biatn.SC kcrum reucrfus futn Damafcu,non fibi uidctur hi'fton'æ ordo coti ucnire. referentc Luca in Adlibus apoftolorum, quod cu Paulus/pofl Hde Chrifti per dies multos Euangelium Damafci loquerctur audenter, faCtæ fucrint ci in(îdiæ,ôi in fporta per muru noótc dimilîus uenerit in Hie rufalem/tcntans fe coniungcrc difcipulis:a quibus/cu uitarctur, Si timcrcnc ad cum acccderc.à Barnaba adapoftolosillûcncperduôtum,6i ibi narraf fc'quomodo dominu uidcrit in itincrc,0i Damafci fiducialitcr egerit in noz mine Iefu.Erat,inquic,cum illis/intrans Si exicns in Hicrufalem,ô^ fiduciali ter agens in nomine domini. Loquebatur quoq? Si difputabat cum Græz cis,illi autêiquçrebantoccidcrc cum.Quod cu cognouillcnt fratrcsgt;deduxe runt eum Cæfarcam, Si dimiferunt Tarfo. Hie aute dicii^fe primum ilTe in Arabiam,ôi itcru rcuerfum Damafeum,' poft triennium ueniffe Hierofoly mam,uidilTc Petrum.K cu co manfilTc/diebus x v, ncc prçter lacobu frn trem dominfakcrum cognouilTc.Quaï/ut ucra credantur (dubia quippe ui dcri abfentibuSipotcrant) fub teftatione cófirmat.dicés: Quæautc dico uo biSjCCCCiCorâ dco.quia non mentior. Poflumus æftimare/ilfe quidem Pau/ lum fccundu Luca: hifloriâ in Hierofolyma, no quafi ad antccclTores apo ftoloSjUt a liquid ab illis difcerct,(ed ut pcrfecutionis impctudeclinaret.qui fibi Damafcipropter Euangeliu Chrifti fucrat c5citatus:Si ftcuenifte Hie/ rofolyma,quail ad quameunqj alia ciuitate:SC inde cum ftatim propter in/ fidias'rcccfliftc,ôi uenifte Arabia fine Damafcuiatq? indcipoft trienniu ad uidendu Petru (Hierofolymareucrtiftc^el certe ita:ftatim ubi baptixatus fit,amp; accepto cibo confortatus.fuiftc eu cu difeipulisqui crane Damafcipcc dies aliquot, amp;nbsp;ftupentibus cunólislin fynagogis ludæoru prædicaiîc con/ tinuo.quod Icfus eftet filius dci, Si tuejifte in Arabia,SC de Arabia Dama/ feum rcucrtiflc,0C ibiifccifte trienniu.Poft dies multosifcriptura teftatur.di/ cens:Cum implcrcntur auc dies multi, confiliu fcccrunt ludxiUt cu interfi/ ccrcntmotæ aut faeftæ funt Paulo iniidiæ eoru, Si cuftodiebant portas die ac no(ftc,ut cum interficcrcnt.Accipicntes ergo difeipuli eius nodte permn rum dimifcrutcum,fubmittentcs in fporta.CumautueniftctHierufalem, tentabat coiungcrc fc cu difeipulis. Luca ueroiidcirco de Arabia pra:teriftc, quia fortaftcfnihil dignu apoftolatus in Arabia perpetrarat, Si ca potius compendiofa narrationc dixifte, quxi'digna Chrifti Euangelio uidcban6 ncc hoc fcgnitiæ apoftolifdeputandu, fi fruftra in Arabia moratus ftt, fed quodaliquadifpenfatio SCdci præccptum fucritiuttaccrct. i n t. Cum Paulus apoftoluside fc dicat, Viuo iam no ego, uiuit ucro in me Chriftus; quomodo quail ccontrarioiuidetur fibi refponderc,diccns:Scioquia no ha bitatinmc,hoccft in carne mea bonum. resp. Hæoquæ fibi uiden^ contraria,ita abeato Auguftino foluuntur,ubi contra lulianum difputans / aiuNon eft contrarium ficut putas,ut qui dicit, Viuo iam non ego,uiuit ue * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ro in

EX EPISTOLIS PAVLI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;59

ro in me Chriftus.Dicat etiam,Scio quia non habitat in me,hoc eft in car ne mea bonum,Inquantum quippe in illo uiuit Chriftus, intantum expu/ gnat SC fupcrat quod non habitat bonum in eius came,fed malum.Ncque cnim redle cuiufquam fpiritus concupifcit aduerfus carnem fuam,nifi habi caret in illo fpiritus fancftus, i n t. Cum Paulus Galatis prædicct,Si cir cumcidaminijChriftus uobis nihil prodeft:quomodo quafi ecotrario Ro/ manis prædicare uidctur, CircunciHo quidem prodeft, li legem cuftodias. Et infra, Quid ergo amplius eft Iudxo,aut quçutilitas circuncifionisîTMul tumpcromnem modum.primum quidem quia crédita funtillis,ôCc, R E SP. Hæcduoquæfïbiuidentureflecôtraria,itaàbeatoHieronymo foluuntur.Si enim his qui circumcifi' funt Chriftus nihil prodeft, quomo/ do legem cuftodientibus prodeft circumcilîs: quod quidé hac refponfione foluitur,ut dicamus Epiftolam quæ ad Romanos fcripta eft,ad eos cife di (ftam, tam qui ex ludæis gentibusc^ crediderant, SC hoc egifle Paulum,ut neuter populus offenderetur.Quo fcilicet fuu utracp plebs priuilegium pof fideret, ut nec gentiles circumeiderentur j nec circumcifi adducerent præpu/ tium.Ad Galatas autem feribens alio ufus eft argumento. No enim erant ex circumcifione.fed ex gentibus qui crediderant.Nec poterat eis prodeiTe circuncifio, qui poft Euangelq gratiam iterum ad legalia reuerterentur ele/ menta.Etin Actibus apoftolorum narrat hiftoria,cum quidam decircum rifione furgentes aiferuiflent eos qui ex gentibus crediderant debere circu/ cidi, SC legem euftodire Mofi: feniores qui in Hierofolymiserât.ÔC apofto/ los paritercongregatos ftatuifle per literas,ne fuperponeretureis iugum le gis, nec amplius obferuarent, nifi ut euftodirent fe tantu ab idolothytis, SC à fanguihe, SC à fornicatione, fiue, ut in nonnullis exemplaribus feriptum eft, SC à fuffocatis.Et ne refideat ulla dubitatio quod circumeifio nihil pro/ fit,fed propter eos qui ex ludçis crediderant,ad Romanos de circuncifione fentétiam temperarit, paulatim ad epiftolæ eiufdê pofteriora defeendens, nec circumcifionem,ncc præputium aliquid ualere monftrauit,diccns: Cir/ cumeifio itac^ nihil eft, SC præputium nihil eft,fed obferuatio mâdatorum dciîintantum enim circumeifio nihil eft,ut Ifraëliticæ quoque domui fe cir/ cumeifione iaeftanti nihil profoerit:propheta memorantc,omnes genres in circumeifæ carne, domus autem Ifraël incircumeifa corde : SC incircumeifus Melchifedec circumeifum benediceret Abraham, i n t. Cum Paulus apoftolus in Epiftola ad Galatas prædicet,dicens:Quia fi circumeidamini Chriftus uobis nihil prodeft:cùr in Aëlibus apoftoloru contra fuam præ/ dicationem uideatur egifle, cum Timotheum ipfe difcipulum circumeidit, R E s P. Vtraq? prudenti falubricp confilio in principio nafeentis ecclefiæ aëta funt,utôC carnalis circumeifio in Chrifto impleta prædicante Apofto lo iam ceflare deberet, SC tarnen in primis illis Chriftianis qui excircumei/ \x. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G î fîonc

ANTICIMENON LIB- III

Gone crcdidcrantjcontra diuturnam confuctudincm non ftati'm carnfs cirz cumcifio prohibcretunnc ex hoc fcandalum ecclefîæ nafccretur, fed pauiaz tiin perfuadendo ad intelledtum pcrfcótum duccrentur. Sic enim de eiufz modi quæftione in libris contra Fauftum beatus Auguftinus difputat: ait cnim,Primos illos Chriftianos,qui ex ludæis crcdidcrant,qui fccudum lez gis ucteris præccpta nati erant, atqueinftituti iuflerunt eos apoftoli paz trium ritum traditioncmque feruarc:amp; cos quibus hoc opus eraccongruez rent illorumtarditatimoribusquemonucrunt. Inde eft quod Timothez urn ludæa matre ôi Grxco patre natum propter illos ad quos talis cum co Lienerat, etiam circumcidit Apoftolus : atque ipfe inter cos morcm huz iufmodi cuftodiuit, non fimulationc Fallaci, fed coniilio prudenti. Ncque enim ita natis ôi ita inftitutis noxia crant ifta quamuis iam non effent fiz gnificandis futuris ncceflaria: magis quippe noxium erat hçc tanquam no xia prohibere in his hominibus ufquc ad quos durarc debucrunt : quoniz am Chriftus qui omnes illas prophetias implcrc ucnerat, fic eos initiatos inuenerat, ut iam de cætcro qui nulla tali neceffitudine tcncrcntur, fed ex diuerfo ucluti pariere, id eft pro præputio ad ilium angularem lapidem, qui Chriftus eft conucnirent, ad nulla talia cogerentur, Si autem his qui excircunciilone uencrant.talibusque facramentis adhuc dediti crant,ultro uellent, Gcut Timotheus, conferre congruentiam non prohibcrentur. Vez rum fi in huiufmodi Icgis opcribus putarent fuam fpcm falutemqucconz tineri, tanquam à certa perniae uitarentur. Vnde elt illud apofloli : Ecce ego Paulus dico uobis.quia ß circumcidamini, Chriftusuobis nihil prodc rit. IN T, Qpomodo Paulus qui Galatis præccpcrat, Si præoccupatus fucrit homo in aliquo dcli(fto,ut in fpiritu manfuctudinis inftrucrctur. Itez rum in confequentibus quaß ccontrario his ipfis uidetur dixiffc.Quid uulz tisCin uirga ueniam ad uos,an in charitatc ôi fpiritu manfuctudinis.

R E s p. Si enim ibi ad peccatores non fpiritu manfuctudinis, fed in uirga uenire fe dicit,Quomodo nunc illis qui in aliquo pcccato præucnti fucrinr, non uirgam adhibet, fed fpiritum manfuctudinisC Verum ibi ad eos dietz tur, qui poft peccatum non fentientes errorcm fuum , nolcbantmaioribua fubdi ôi pœnitentia corrigi. Vbi ucro pcccator intelligcns uulnus fuum, tra didit medico fccandum,ibi non eft uirga ncccffaria,fcd fpiritus Icnitatis.

I N T. Cum inEpiftolaad Galataspræcipi3cPaulus,diccns: Alter alz tcrius onera portatc : quomodo quafi ccontrario uidetur in fubfequentiz bus dicere, Vnufquifque onus fuum portabit. Si cnim unufquifquc onus fuum portabit,alter altcrius oncra portare non porcrit.

R ES p. Sed uidendum quod ibi præccpcrit, ut peccanteS nos in hac uita inuicem fuftentemus,0i in præfcnti feculo alterutrum auxiHo ßmus.Hicau tem de domini dicat in refurredtione iudicio,qd non ex alterius pcccato compaz

EX E P I S T O L I S P A V L'I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 O

comparatione détenons, iuxta noftnjm opus aut peccatorcs ab co iudi'cc^ mur.aut Gindturcdpicntc unoquoq; fecundum opus fuum, Obfcure licet, doccmur per banc fentenn’olam nouum dogma quod latitat, dum in præz fcnri feculo fumus,(îue orationibus, (îue conlîlrjs inuicem pofle nos adiuua fi. Cum autem ante tribunal Chrifli uenerimus, nec lob, nee Daniel, nec Noe rogare pofle pro quoquam,fcd unumquenq; portare opus fuum.

I N T. Cum Paulus dicat, Mihi abflt gloriari, nifi incrucedomini no/ ftri lefu Chrifti:quomodo inucnitur in multis rebus alqsgloriafle, ficut in loco illo ubi dicit,Libcnter gloriabor in infirmitatibus meis. nbsp;nbsp;r e s p.

Quomodo nunc dicit,Mihi autem abfit gloriari,ni(i in crucc Chrifli, cum in alio loco de alrjs glorictur, ut ibi: ita per ueflram gloriam quam habeo in Chriflo lefu.Scd feiendum, quod omnis ilia glonatio ad crucem relata gloria crucis fit.ôi quicquid dignum in uirtutibus perpetracur, hoc fieri ob domini paflionem. i n t. Cum Paulus Ephefios imitatores dei fua/ dcat fieri,dicens:Eflotc imitatores dei,ficut filq chariflimi : quomodo Coz rinthqs dicit,Imitatoresmei eflote, ficut Si ego ChrifliC r e s p. Corin thrj etenim non poteranc flatim imitatores Chrifli fieri, led grande illis crat, fi imitatores poflintcius exiflere. Ephefrjs ucro quafi his quos iamyz ftcria tanta docuerat, non ait, Imitatores mei eflote, nec imitatores Chriz fti,fcd imitatores dei. Non quod minus fit imitatorem Chrifli elle quam dei,deus quippe Chriflus efl: fed quod aliud fit fecudum hominem ilium imitari, aliud fecundum deum. Nam ctfi Chriflum fecundum carnem anz tea noueramus,nunc iam nequaquam cum nouimus fecundu carnem.Nec enim puto,quod in cætcris quçcunq? deus fecit,homo deum poflit imitari:

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fed uerbi caufa.ut quod ille clemcns efl. Si pluit fuper bonos Si malos,Sic.

fi ctiam nos bonitatem noftra fuper omnes homines effundamus : quod

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum fcccrimus,filq dileóti.uel imitatores,fiue ipfius Pauli,fiue dei crimus.

I N T. Cum in Epiflola ad Ephefios Paulus de Chriflo dicat, quod pater omnia fubiecerit fub pedibus eius : quomodo ibi Paulus alibi dicit, Necdu ci uidemus omnia fubicdtainecnon Si illud,Oportet cum regnare. donee ponat omnes inimicos fub pedibus cius.Si nccdum fubiedta funt ei omnia,Si oportet cum regnare donee fubijeiantunquomodo nunc fub pez dibus cius deus uniucrfaiubiccit, maxime cum Si in alio loco Paulus ipfe tefletur, Cum autem ci fubiedta fuerint omnia, tunc Si ipfe filius fubrjeiez tur ei,qui fibi fubiecit omnia, ut fit deus omnia in omnibus.

R E s p. Ergo aut fecundum præfcicntiam id quod futurum eft quafi iam faótum efle commémorât. Aut certc, fi de præterito fentiendum eft, fie dez bemus acciperc, quod ctiam ea quæ non funt ci uoluntatc fubicóta, natuz ræ conditione deferuiant. Verbi eaufa, dæmones, ludæi, Si gentiles : non cnim fcruiunt Chriflo,nec fubiedi funtpedibus cius, Si tamcn quia ab eo

G 4- in

C* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^-ANTICIMIEKON LIB. IIL '

in bonam partem crcati funt, fubditi funt poteftati ci'us inüiti, tametfî ad/ uerfum cum répugnent liberi arbitrij uoluntatc. i n t. Cum fecudum omnes fcripturasdiuinas mundi recftorera.ficut creatorem drum folum ac cipiamus: quomodo econtrario uidetur Paulus apoftolus dicerc, Non eft uobis colludtatio aduerfus carnem amp;nbsp;fanguinem.fed aduerfus principes SC poteftates, ÔC reólorcs mundi tenebrarum harum. kesp. In eo quod diabolus uel angeli eius in membris ad fe perrinentibus.regnum fuum exz tendunt, restores utic^ mundi ab Apoftolo nominantur, Restores enim eos mundi dixit,quia ipß regunt diledlores mundi. Non enim regut mun dum,ut reólores fint cœli SC terræ, led mundum peccatores dicit. Vnde SC in Euangelio fcriBitur.Et mundus eum non cognouit. i n t. Quomoz, do Paulus apoftolus dixit,Cupio diftolui,0CeHe cum Chrifto.Necnon SC-illud,Mihi uiucre Chriftus eft,0i mori lucrum:cumccôtrario dicere uideaz tur,Qui fumus in hoc habitaculo ingemifeimus grauati,eo quod nolumus expoliari.led luperueftiri, ut abforbeatur quod mortale eft à uita.

R E s p. Miramur hie Paulum quomodo amet quod réfugiât, refugit quæ amet.Ecce enim SC mori defiderat, Si tame carnc exfpoliari formidat. Cur hoeCquia etfi' uicftoria in perpetuum lætificauipfa nihilominus ad prç fens poena perturbât: SC quamuis uincat amor fubfequentis muneris, tanz git tarnen non fine mœrorc animum pulfus doloris. Sicut enim uir fortis cum uicino iam belli certamine cum armis accingitur, pa f pi cat SC feftinat, tremit SC fæuic,quafi pauere per pallorem cernitur, fed per iram uehemenz ter urgetur.Ita uir fanctus cum paftioni propinquare fe confpicit,ôi naturç fuæ infirmitate concutituhSi fpei fuæ foliditate roboratur,Si de uicina mot te trépidât,Si tarnen quod moriendo uerius uiuat exultat:ad regnum quip pe non poteft nifi interpofita morte tranfire: Si idcirco Si confidendo quaz fi ambigit,Si quafi ambigendo cofidit, SC gaudens metuit, SC metuens gau det: quia feit quod ad brabium quietis non perueniat, nifi quod interiacet cum labore tranfcendat.Sic nos cum morbos à corpore repellere cupimus, triftesquidem amarum purgationis poculumiumimus,cerri autem de fubfequenti falutc gaudemus:quia enim peruenire corpus aliter ad faluz tern non ualet,in potu libct etiam quod tædet.cumép amaritudini inefleui tarn animus confpicit,mœrore turbatus hilarefeit.

I N T. Quomodo apoftolus Paulus quafi per conträrium loquens, mo do perfeótum, modo imperfedum fefe teftetur, dicit enim in Epiftola ad ;Philippenfcs,Non quod iam acceperim, aut iam perfeótus fim. Vbi fubz iungit,Quiconque ergo perfeóli fumus. r e s p. De hac igitur gemina perfedtione hoc beatum Ambrofium fenfifirereperimus,Videmus,inquic» impoffibile eftc.utperfedle quis immaculatus efle poftit in corporc conftiz tutus,cum etiam Paulus imperfectum fe dicat; fic enim habet. Non quod i .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iaîîï

f

'ex E P I'S T o L r s P A V L î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41

îam acccpcrim, aut iam perfeótus firn. ôi tarnen poft paululiim ait r Qut-^ cunque ergo perfeóti fumus:nifi forte quia eft perfedtio alia in hoc mundo alia poft hanc uitam.illuni intclligamus perfectum,dc quo dixit ad Corin thios, Cum uenerit quod perfedlum eft. Ec alibi, Donec occurramus 0/ mnes in unitate fidei, öi agnitionem filrj dei in uirum perfedtum, in men/ liiram ætatis plenitudinis Chrifti.

INT, Cum Paulus apoftolus de refurredlione ultima loquens, inter cætcra dicit: Mortui qui in Chrifto funt,refurgent primi. Deinde nos qui uiuimusfimulcum illis rapiemur obuiam Chrifto in aëra,amp;fic femper cum domino erimus: quia dicit. Sic femper erimus : quomodo loannes in Apocalypfi de regno fancterum præfînicum tempus pofuit, dicens ; Et re gnabunt cum Chrifto milh annis, r e s p. Nunquam diceret fandlus Apoftolus de fe, uel de hominibus alrjs fandlis, Simul rapiemur in nubi/ bus obuiam Chrifto,Ôi fie tamper cum dominoerimus: fi aliquos fandtos «oflet, receptis iara cum besta immortalitate corporibus,cum Chrifto re/ gnaturos ad tempusmon enim femper cum domino erunt, fi tantum mil/; le annos cum eo refurredlione fadla regnabunt : ac per hoc fi id quod di/, citur femper,non habet fînem, non emnt mille anni, qui cum finiti fuerinc faciunt finem.Sed uthæcfibi contraria non pütentur,breuiter hçc didla le dtor intelligit. Quod enim Apoftolus dicit, Sic femper cum domino eri/ mus, utique de futuri iudief) tempore dicit, Ex quo cuixi Chrifto fine fine rcgnabimus.Quod autem loannes in Apocalypfi de regno fandlorum di cif.Et regnabunt cum Chrifto mille annis, de tempore huius uitæ ifti mil/ le anni accipiuntunquod interiedlu eft inter duos Chrifti aduentus.unum incarnationis, amp;nbsp;akerum iudicq fui : quod tempus medium quantorum/ cuncß annorum fpatrjs extendatur, propterea mille annos appellauit, ut aut à toto partem tropicecogat intelligi : aut plenitudinem ipfius numerr qui dicitur mille, inter aduentum primum Chrifti ÔC fecundum, quicquid erit temporis comprehendat. Cum Chrifto enim fandli mille annis re/ gnare dicuntur,propter ecclefiam dei quç in regno fîdei à tempore incarna tionis Chrifti ufque ad tempus iudicr) fuperuenturi.in fide ôi opère dilata/ ta extenditur.Nam hoc eft dicere pro fandlis, quod cum Chrifto mille an nis regnabunt, quafi pro fidelibus eledlis, qui intra ecclefiam per totutn hoc tempus,quod inter duos aduentus interiacet,cum Chrifto in ecclefia fi déliteruiuunt, int, QuomodoPaulus dicit,Quiomnes homines uult faluos fierijôi ad agnitionem ueritatis uenireicum econtra feriptura dt cat, Deus, cui uult miferetur, Si quem uult indurat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R e s p.

Si deus omnes homines faluos fieri uult, quomodo omnes falui non fi/ unt : ôd fi omnes falui fiunt.quod utique non eft, quomodo alibi feriptum eft,Deus cui uult miferetur, ÔC que uult indurat. Sed ita debemus intelligç

G f rc.quod

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ANTICIMENON LIB» III

rc.qüod fcripthmeft, quia omnes homines uuk faluos fieri, tanquam diz ceretur nullum hominem fieri faluum, nifi quem fieri ipfc uoluerit: non quod nullus fit hominum, nifi quem faluum fieri uellet, fed quod nullus fiat nifi quem uelit : ac proinde quod dicit omnes, à toto partem intelligi uoluit t fcilicct quod omnes eosfaluos fieri uelit, quos ex omni genere hu* mano faluandos efle elegerinac per hoc contrarium non eft illi fententir. Deus cui uult miferetur,8C quem uult indurat: quia amp;nbsp;cui miferetunper mi fericordiam faluatunquem indurafte dicitur,periudicium relinquetur.In/ durarc enim dicitur deus cum, quem mollire nolaerinficut etiam excxcare dicendus eft eum,quem illuminate noluerit,uel tepellere cum quem uocaz re deftitcrit. i n t. Cum Paulus apoftolus di:at, lufto lex non eft pofi ta; quomodo Pfalmifta legem fibi dari pofcit,dicens ; Legem pone mihi domine uiam iuftificationum tuarum,6d exquiram earn fempcr.

R E s p. Quid eft hoc quod ora tut fibi lex à domino ponaturCNon poz nitur iufto. An eo modo no ponitur iufto, quomodo pofita eft populo coz tumaci in tabulis lapideis.non in tabulis cordis carnalibus lecundum tefta mentum uetus in monte Sina, quod in feruitute generat ► Non fecundum Teftamentum nouum, de quo fcriptum eft per Hiercmiam prophetam, Ecce dies ueniunt, dicit dominus, ôi confummabo domui Ifraèl amp;nbsp;domui ïuda teftamentum nouum ; non iècundum teftamentum quod difpofui patribuscorum indiequaapprehendimanum eorum,ut educerem eos dc terra Ægypti ; quoniam ipfi' non permanferunt in teftamento meo, Ô2 ego negligam cos dicit dominus. Quomodo hoceft teftamentum, quod conftituam domui IfraëlCPoft dies illos, dicit dominus, dabo leges meas in mentes corum, Si in cordibus eorum fcribam eas. Ecce quomodo uult iftc Icgem fibi poni à domino, non ficut iniuftis amp;nbsp;non fubditis, ad uetus teftamentum pertinentibus, pofita eft in talibus lapideis: fed ficut fanótis filrjs liberæ.hoc eft fupernæ Hierufalem,filrjs protniftîonis,filqs hærcditaz tis æternæ, fantfto fpiritu tanquam digitodei in mentem datur. Si in cordi bus feribitur ; non quod memoria teneant, amp;nbsp;uitam negligant, fed quod Liant intelligcndo, faciant diligendo, in latitudinc amoris, non in timoris anguftfjs, Cur ergo ifte adhuc polcit fibi Icgcm poni, quæ utique fi non ci pofita fuiflet,non uiam mandatorum dei in cordis latitudinc cucurriflet: fed quia proficiens loquitur, Si dei donum nouit efle quod profeni, quid aliud petit cum fibi legem poni petit,nifi ut in ca magismagis^proficiatC qui utique legem fecundum literam nouerat,fcd quia litera occidit,fpiritus üiuificat,orat,ut per fpiritum faciat quod per literam feiebat,

INT. Cum Paulus in Epiftola ad Timor heum prima mulieres in ecz elefia taccrc præcipiat, dicendo ; Docere autem mulieribus non permitto; quomodo ad Titum fcribens,doccndi fœminis tribuat poteftatem, id eft ut

EX EPISTOLIS PAVLt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41

ut bene docentes fine, K prudentiâ doceant r e s p. Quæi'ta à maiortV bus foluuntur,ut contraria fibi nullo modo uideantur. Sic enim intdligen/ dum eft, ut in uiros feeminis fit doóhrina fublata, cæterum adolefccntulas doccant quafi filias fuas:Si ideo cum mulieres iubcc Apoftolus.ut bene do centes fint,amp; prudentiam doceant, docereillis quidem permifit,fcd feemi/ nas non uiros : ôi. hoc non in ecclefia, fed priuatim,ut non fit præccpto ilit fuperiori contranum,quod iubetut mulieres in ecclefia taceant.

IN T. Cum Apoflolusde deo dicat,Qui lucem habitat inacceifibilcm,’ quern uidic nullus hominum , fed nec uidere poteft : quomodo Pfalmifta dicit,Accedice ad dominum,ÔC illuminamini; quomodo ergo accedendo il luminatur,fi ipfam lucem qua illuminari poflumus, non uidemus. Si uero accedendo ad cum^ipfa qua illuminatur luce uidemus, quomodo inaccefii/ bilis efie perhibetur. r e s p . Qua in re penfandum eft, quod inacceftp bilcm dixit,fed homini, fed humana fapienti. Scriptura quippe facrapm/ nescarnalium fcctatores,humaniratis nomine notare folen Vndeeifdetn Apoftolus quibufda difeordantibus dicinCu enim fit in uobis sclus ÔÔ coz tcntio.nonne carnales eftis,ôi fccudum hominem ambulatis. Quibus pan Io poft fubfjcit:Nónne homines eftis.Ec unde alias teftimonium protulit, quod oculus non uidit,nec auris audiuit, nec in cor hominis afeendit, quæ præparauit deus diligentibus fe.Etcum hoc hominibus dixiftet abfcondiz tum,moxfubdidit,Nobis autem reuelauitperfpiritum fuum, ipfum feab hominis uocatione difccrnés,qui raptus fupra hominem diuina iam fapcz ret.Ita ctiam hoe loco cum lucem dei inacceftibilem perhibet,ut oftenderet quibus,fubdidit,Que uidit nullus hominu,fed nec uidere poteft,morc fuo homines uocas,omnes humana fapietes.Quia qui diuina fapiut, uidelicec fupra homines funt. i n t. Cu Paulus Timotheo præcipiat,dices;Noli uerbiscótéderc:quo quafi ecotrario uidef^Tito iteru præcepifte,in loco illo ubi qualis debet effc epifeopus inftituit,dices,ut potes fit in dodtrina fana, SC cótradicétes reuinccre, res. Hæc duo quæ uidenf cotraria,quâ diffez rentiâ habeât,in libnsfandti Auguftini de DodlrinaChnftiana fic inueni untur cxpofita:ait cm,hoc ipfum teftimoniu Pauli pones,Noli uerbis cote dcre,ad nihil em utile eft nifi ad fubuerfione audietiu. Vbi ftatim fubiuxit, Nec cm hoc ideo didtu eft, ut aduerfarrjs oppugnatibus ueritatê nihil nos ucritatc dicamus.Et ubi erit q? cu oftedcrct qualis efte epifeopus debeat, ait inter ca:tcra,ut potes fit in dodtrina fana,0C cotradicetes redarguere:ucr bis enim cotederc, eft no curare, quo error à ueritate uincad,fed quo tua di dtio didtioni pferadalterius.Porroq no uerbis cótêdit,fubmifte,fiue tépez rate,fiue grâditer dicat,id agit uerbis,ut ucritas pateat.ucritas placeat,ucriz tas moucat.Cu ergo ueritas c5tcndid,uanitatis eft uitiu.Cum aut minifter uerbi dci.potcft eflc,iubcd in dodlrina fana ut contradicentes rcuincanturi

ANTICIMENON LIB» UI'

fpi'ntuali's doélrinx eft magi'fterium,quod uentati,non uanitari fèruitur», I N T, Quomodo PaulusTiraotheum admoneat. Argue, obfecra, in/ crepa in omni patientia Si doótrinaxum econtrario Tito præcipiat, Argue cum omni imperio. r e s p. Quid eft quod doólrinam fuam tanta at? tc difpenfat ut ex his duobus, alteri imperiu attç alteri patientiam præpo/ nat : ni(î quod manfuetioris fpiritus Titum,amp; paulo feruentioris uidit elle Timotheum:illum peræmulationisftudium inflammat, hunc per lenitaz tern patientiæ temperat. i n t. Cum in Epiftola ad Hebræos fcriptum fit,Omnia nuda Si aperta funt oculis cius:quomodo dominus mala Sodo morum increpaturus, quad ignorans de eis dicere uidetur, Defeendan^ôi uidebo utrum clamorem qui uenit ad me opere compleuerint, an non eft ita, utfeiam. r e s p, Vt nos autoruitænoftrçà præcipitatafententiæ prolationc compcfcerct,cum omnia nuda Si aperta fint oculis eius,mala ta men Sodomorum noluit audita iudicarc:quia,ait,clamor Sodomorum Si Gomorrhæorum multiplicatus eft,ôi peccatum eorum aggrauatum eft ni mis,defcendam,amp; uidebo utrum clamorcm qui uenit ad mc,opcrc complc uerint,an non eft ita,ut feiam. Omnipotens itaque dominus. Si omnia feiz çns.cur ante probationem quafi dubitat, nifi ut grauatis nobis exemplum proponat, ne mala hominum ante præfumamus credere quàm probarc, Ecee per angelos ad cognofeenda mala defeendit, moxcç facinorofos perz cutit: arque ille patiens, ille mitis, ille de quo feriptu eft:Tu autem domine cum tranquillitatc iudicas, ille de quo rurfum fcriptum eft : Dominus paz tiens eft redditor, in tanto crimine inuolutos inueniens, quafi patientiam prçtermifit.ÔC diem extremi iudicrj expeôlare ad uindidlam noluit, fedeos igné iudicrj ante iudicij diem præucnit. Ecce malum SC quafi cum difficulz täte credidit cum audiuit. Si tarnen fine tarditate perculïit, cum uerum coz gnofeendo reperinut nobis uidelicet darct exemplum,quod maiora crimiz na tarde credenda funt,cum audiuntunSC citius punienda funt, cum uez raciter agnofeuntur, i N T. Quomodo lacobus dicat,Fides fine operi bus mortua eft:cum econtrario uideatur Paulus dicere,Ei uero qui no opç ratur.credenti autem in eo qui iuftificatimpium, reputatur fides eius ad ici ftitiam fecundum propofitum gratiæ dei. Sicut amp;nbsp;Dauid dicitbeatitudiz nem hominis,cui deus accepto fert iuftitiam fine operibus.

RE s P. Si iuxta lacobum fides fineoperibus mortuaeft,quomodo fequens eft iuxta quod Paulus ait, ut fides fine opere iuftificet impium, Sed hæc diligenter confiderata non erunt fibi contraria, il los quippe iuxta Paulum fides fine opere faluat, quos fîdes Chrifti primum ab infidelitaz te diflociat, utique fine bonis præcedentibus mentis, Si quis in Chriz fto crediderit,remiftîs iniquitatibus cundtis poteftper folam fidemfalz uari. Deinde fi iamcredens,ÔC ueraciter facramenta Chrifti percipiena, bona

o

EXEPrSTOLISPAVLI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4J

bona opcrari réfugiât, huius fides iuxta lacobum mortua cft, Ergo quod Paulus dicit, fine opere faluari pofle credentem, de illis utique dixit, quos fides primû credituros accepcrit, quibus utiqj non imputatur peccatum an teadtum, quod baptifmatis unda deletur.Nam quod lacobus fidem moc tuam fine opere dicit,de illis uticç loquitur,qui poft acccptam fidem falua/ ri fe pofte fine opcribus iuftitiæ credunt : initium nanep iuftificati à deo fi/ des cft,quæ credit in iuftificantê:ôi hæc fides cum iuftificata fuerit, tanquä radix imbre fufcepto hærct in animo folo,ut cu lege dei excoli cccpcrit,fur/ gâtex ca rami qui frudlus bonorû opcru ferût. Nó ergo exoperibus radix iuftitiæ,fed opera ex radice iuftitiç,quâ deus accepto fert,etiâ fine operibus in hoc quocp capitulo Pauli apoftoli,quod ait:Ei uero qui no operacur,cre/ denti autem in co qui iuftificat impiu,reputatur fides eius ad iufticia: ita ut quidam dodtor cdiftcrcns dicat,cóucrtencem impfum per folam fidem iu/ ftificat deus, non per opera bona quæ non habuit,alioquin per impictatis opera fucrit puniendus. Simul attendendum,quia no peccatorem iuftifica ri per folam fidem,fed impium,hoc eft nuper credentem afteruit,fccuduni propofitum dci,quo propofuit gratis per folam fidem peccata dimitterc.

I N T. Quomodo Petrus de dco dicat. In quern defiderant angcli pro/ fpicere:cum in Euangelio Chriftus dicat, Angeli corum femper uident fa/ ciem paths mei qui eft in cœlis, r e s p . Nunquid aliud ueritas,aliud prædicator infonat ueritatisCSed fi fentetia uera quæ cofertur, quia fibi ne quaquam difcordct,cognofcitur. Deum quippe angcli ôi uident,ÔC uidcrc defiderant, ut eftedtu fui defiderij minime dcfraudcntur.Dcfiderium fine frudtu anxictatem habet, ÔC anxietas pœnam. Beati ucro angcli ab omni pccna anxictatis longe funt, quia nunquam fimul poena amp;nbsp;bcatitudo congt; ueniunt. Rurfus cum cos dicimus dei uifione fatiari, quia ÔC Pfalmifta ait: Satiabor dum manifeftabitur gloria tua : confiderandum eft nobis quo/ modo fatietatem folct faftidium fubfequi. Vt ergo redte fibi utraque con/ ucniant dicat ueritas, quia femper uident: dicat prædicator cgregius, quia femper uidere defiderant. Nc cnim fit in defidcrio anxietas, defiderantes fatiantur. Ne autem fit in fatictate faftidium, fatiati defiderant: SC defide/ rant igitur fine laborc, quia defiderium fatietas comitatur: SC fatiantur fine faftidio,quia fua fatietas ex defidcrio femper accenditur.

I N T. Quomodo loannesin Epiftola fua de dilcdtione (cribens dicit: Diledtiftimi, non mandatum nouum fcribo uobis, fed mandatum uetus: cum dominus in Euangelio diledtionem ipfam mandatum nouum appel Ict,diccns:Mandatunouumdouobis,utuosinuicédiligatis. resp. Quod mandatu uetus dixit, quod habcbatis,inquit,ab initio:ideo ergo ue tus,quia iam illud audiftis:alioquin contrariu crit domino,ubi ait: Manda turn nouum do uobis,ut uos inuicem diligatis;fed mandatum uctus,quod « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habebatis

ANTICIMENON LIB» III

tiabebans ab inîno.Mandatû uetus,uerbum quod audi'fti’s. Ideo ergo ue/ tus,quia lam audiftis:Si I'pfum nouum contcndit,dicens iterum, Mandata nouuni fcribo uobis,no alterum, fed idem ipfum quod dixi uetus,idcm eft nouum.Quarc quod eft uerum in ipfo Si ia nobis. lam quare uetus audi/ ftisCquia iam illud noueratis. Quare autem nouuCquia iam tenebrç tranfie runtjôî lux uera iam lucet.Ecce unde nouum, quia tenebræ ad uetcrem hoz minem pertinent,lux uero ad nouum.Quod dicit Paulus apoftolus, Exuiz tc uetcrem hominem,Si induite nouum.Et iterum,Fuiftis aliquando tenez bræ,nunc autem lux in domino, int» Quomodo loannes dicat,Omz nis qui natus eft ex dco no facit peccatum, quia fernen eius in ipfo maner, amp;nbsp;non poteft peccare:cum econtra dicat, Si dixerimus quia peccatu no haz bcmuSjnofipfos feducimus. r e s p . Quod eft hoc peccatum, nifi facez re contra mandatum,quæ Chrifti diledtio uocatur, Nam non generaliter fecudum omne peccatum eft diólum, quia fi omne peccatu intellexerimus, contrarium erit huic fententiæ quæ dicit. Si dixerimus quia peccatum non habemus,noiipfos (cducimus.Ergo quod dicit, Qui natus eft ex deo,non facit peccatum, id eft non habet in fratrem odium,nee poteft peccare,quia non tacit cotra diledtionem.Hoc autem quod dicit,Si dixerimus quia pecz catum non habemus,de generalibus peccatis licet intelligi»

IN T. Quomodo Apoftolus dicat, Timor non eft in charitate,fed per feefta charitas foras mittit timorcm ; Si econtra Pfalmifta »Timor domini caftus permanet. r e s p. Quomodo perfedta charitas foras mittit tiz morem,fi timor domini caftus permanet in feculum feculiC Eft ergo timor feruilis,cft Si timor caftus: timor feruilis eft, nc patiaris pœnam: timor caz ftus,ne amittas iuftitia.Ergo quod Apoftolus dixit, de feruili timoré egit. Quod autem Pfalmifta Ioquitur,de cafto illo timoré, quo in æternum doz mino copulabimur,fenticndum eft. i n t. Cum loannes apoftolus in Epiftola fua dicat,Omnis qui natus eft ex deo, non peccauquomodo Efai as ex uoce domini dicit,Filios genui Si exaltaui,ipfi autem fpreuerunt me'T

R E s P » Si non pcccat qui ex deo nafeitur, quomodo fpreuerunt domiz num,qui ex ipfo utic^ geniti memorantur. Vnde apparet, quia melius eft iuxta Hebraicam translationcm legere, filios enutriui, quam genui, ne uiz deatur illi diólo,quod in Ioannis Epiftola legitur efle contrarium, Omnis qui natus eft ex deo, no pcccat» Ergo fi nati ex deo, quomodo pcccare poz tuerunt,cum omnis qui ex deo natus eft peccare non poftît»

INT. Cum in Adtibus apoftolorum fcriptum fit,quod dominus poft refurredtionem fuam quadraginta dies cum difeipulis comoratus fit : quoz modo tam contrarie eifdem difeipulis in Euangelio idem dominus dicit, Hæc funt uerba quæ locutus fum ad uos,cum adhuc eftem uobifeum, R E s p. Necj enim cum ipfis non erat, quibus præfcns corporaliter apz

. (

EX EPISTOLIS PAVEI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44

parcbatjfed tarnen iam fe efle cum i’pßsdenegat.a quorum mortali corpoz re carnis immortalitate diftabat. i n T. Omnis homo mendaxxui Kt (ponden' poteft, Si omnis, ÓC tu, falfac^ iam ent fententia quam mendax i'pfe protuIifti.Si uero ipfe non mendax, uera iam (èntentia non erit : quia dum tuuerax,non omnis homo cognofcitur mendax. r e s p. Sed no/ tandum quid præmittitur. Ego dixi in exceflu mentis meæ. Per exceflum ergo mentis etiam femetipfum trâfrjt, cum de hominis qualitate dehniuit: ac fi patenter dicande falfitate omnium hominum inde ueram fententiam protuli ,unde ego ipfe fuper hominem fui: intantum uero amp;nbsp;ipfè mendax, inquantum homo:intantum autem omnino non mendax,inquantum per cxceffum mentis fuper hominem, i n t. Apoflolus qui Corinthrjs uir/ gam minatunquomodo ad Galatas fcribit, utcorripiant delinquentem in (piritu Icnitatis. r e s p. Corinthij poft peccatum non fentientes erro/ rem fuum,nolebantpœnitêtia corrigi, indécis uirgam minatur.

Vbi uero peccator intelligens uulnus fuum,traditme dico fe curandum, ibi no eft uirga necefta/ ria,fed fpiritus lenitatis.

FINIS* ,

SERIES CHARTARVM

«a bed cfghi k ABCDEFG Omnesfunt Terniones,præter k Ducrnionem,SC G Quaternionem.

BASILEAE, IN OPriCIN A FROBENIANA PER lOANNEM HERVAGIVM,HIERONrMVM FROBENIVMiET NICOLAVM EPISCO P I V M, ME NSE AVGVSTO,AN N O

M.