v^i 'ïjlnU' ft'l»»f b 71»;: ftfh'A»'! ’ «h:^(rv*i iîînM;'.-ipCtüjtts?î i0ft

ifrwtttn- dkiamp;vr

-ir^öhr

«‘ir nitt',kmv4

1 tnevxrit IW W-* tcaftttntQmarmi

Mnûpnmnnti?^iàh W wwj Ÿwlml «HQ, Uwa

Sn ciiRtniUWWKWwrfi», T:^cw*ib»Wlt;?«-ffett«ro toÄwif- tno«j#taftth?lt; rwitöm «intdTwllhv n nefc;wr*- 'atÄ*Mgt;i

, «gn'Ötrcïfrtt.'ft'.nnKi i 1 lt;*'dr‘

■gt; j-trrrîtnwninncAtn-W^R^cncnîttVAmite tlirottn»«*'*^-'*»’ '''*’

^Euthymii mo

NACHl ZIGABONPCOM-inentarij inomncs PfalmosiéGræ • co in Latinum conucrfi, per R.

D. Philippum SaulumLpi-fcopum Brugna-

Infpice leftor diligenter, amp;nbsp;arcanæ dodrina: thefaurum inæftimabilcm repe-riffe fateberis.

i9gt;A.cceßit iudex ampllßlmut rerum memorabilivm.

P A R I S I Ï s;

Apud loannem Foucherium, fub feuta'

Florcntiæ, via ad lacobum.

’ S 4 7-

Paulinus Tur-

CHI VS / PRAEDICATO-^ riæ familiæ, beatiff. patri Clementi feptimo Pontifici ma ximo/falutem.

iLLl imprimis Pater bea-tifsimCjOmni honore funt profeqiicndi, qui diuino nu-minc afflaci,amp; proprii ingc-nii exercitatione, diuina nobis craderé curauerunt:qaa-les Moyfes,Dauid,Efaias, Paulus,ac cæten canonicorü librorum fcriptores:àquibus

non longe abfunt alii quamplurimi, qui eodem e-dodi fpiriru,quæ per illos tradita funt,pro hominis captu intellcda, vt aliis quoque effent peruia, fuo ingenio,amp; laboribus effeccre ; ceu Dionyfius, Athanafius,Bafilius,Chryfoftomus, multique alii, I qui'vitæ ac morum fanditateinfignes, amp;nbsp;incom-parabili dodrina confpicui,cximiis adionib’ ,eru-ditifsimis libris àfe confcriptis/Chriftianä Remp, illuftrarunt. A quorum ledione ceffaffe, amp;nbsp;moni-tis recefsiffe,malorum omniu occafio nobis fuit. Hine enim'innumeri errores, amp;herefes, hinefvit» negledusjcontemptus virtutum, vitiotum tyran-

A ii

nis,initiiim pariter/amp; incrcm'cum fumpfere.Quis enim.horuni Icâioni attêtius vacans ,in fide reda, ac pietate nó proficiat?animuni colat? cliaritatem profcquatur ? mifericordiam, liberalitateni, lufti-tiam cæterâfque virtutes? Auaritiam veró,inuidia, luxuriam ,iracundiam, aliófque huiufmodi animi morbos/multó magis quàm fcrpcntes, ac mortem fugiat?Quofit,vteredam,nihil vtilius Chriftianæ Rcipub.afferri pofle, quàm vtü nobis reddantur, per quos olim Dei Ecclefia, etiam inter acerrimos aduerfariosqrictatis doârina,vitçmeritis,amp; nume ro creuiircdignofcitur . Quod fanc/vtinam atten-derent multi noftrorum temporum , qui hoe officio commodius fungi poflent:malléntque horum vertendo libros,publicæ vtilitati confulere, quàm propria temere effundendo, pnuatægloriæ defer-uire.A quorum profedó confilio/longè aberatPhi lippus Saulus Epifcopus Brugnatenfis,vir fanè pri fcis illis patribuSjvirtutum ornatu , amp;nbsp;facrarum literarum peritia comparadus: qui huic faluberrimo inftituto quàm maxime intétus erat. Nam fi quos huic operiidoneos nadus eflet, excitabat, mone-bat,rogabat, amp;nbsp;quibus pollet modis-ad hoccom-pellerenon omittebat. Ipfe vero taco huius rci ftu dio tencbatur,vt dics,ac nodes fumma cum volu-ptatein hocinfumeret. Ab hoeprofeddoptimo vi ro plura, amp;nbsp;egregia fperare poteramus, nifi draina prouidcntia/illum à nobis auocafletjfœlicitatem il li(vt meritôfperamus)redè anteadæ vitæpræmiû benignè conferens, nobis verd paterna dementia

(vt puto)indulgens,ne acriores darepœnas noftrç ignauiæ cogeremur: qui tanti vin cxcmplo^amp; mo-nitisiminusproficeremus. Hiclelegantiflimos coni^ mentarios Èuthymii monachi Patris fanâifflmi, amp;nbsp;erudiufTimi^nuperlatinos fecerat,puro quidem, ac fimplici dicendi genere, quoslimmatura mor-lt; le præuentus, in luccni cdere non potuil. Ego ve-rô, qui eius dodrinæ ac fanditatis teftis diutius fueram, ftudiorum cornes, confiliorum confcius, nimia ipfius humaniiate fumma illi neceffitadine dcuindus: tails amici,quo meliorem ncdefide-rarequidem licebat,tam fandoslaborcs'deperi-re,nos verô(tantolhefaurofraudariæquo animo ferre non poteram. Conuertimeigitur/adloan-nem Matthæum Epifcopum Veronenfem jbonorum omnium(vt optime nodi) quammaximè ftu-, diofum,ipfum hortatus pariter, amp;nbsp;precatus,vt tantiboninobis author fieret: ratus quoderit, vc hoc pado amici defundi fandæ memoriç,amp; viuc-tisduftac mercedi, amp;nbsp;commun! omnium bonorum vtilitatiquàmoptimè cofulatur. benigne annuit vc ' nerandus Pontifex,vt eft ad reda omnia, amp;nbsp;honc-fta ftudia quàm promptiffîmus, fuâque authorita-tCjiulTu, amp;nbsp;impenfis effecit, vt cgrcgium hoc opus quàmoptimèdifpofitum prodiretin publicum: o-pus inquâm'à nemine fatis pro dignitate laudadu, fi eximii vatis diuinam mentem, amp;nbsp;intelligentiam fufcipias : fi interprctum eruditionem, amp;nbsp;fidem: fi corredoris, amp;nbsp;artificis periciam , amp;nbsp;diligentiam attcndas. Cuiverd aptius nuncupeturquàmtibi,

A iii

fi vel ipfe refpiciaris, vel ille ? Tu enim Chriftiani populi caput es,amp; pater:cui amp;nbsp;dignitate,qua infi-gniris,amp; probit3te,qiia fulges, bona cunda, Si fa-cra meritó fint dicandaxùin præcipuè humanæ,amp; diuinæ literæ/clariirimæ familiæ tuæ Mediceæ plu-•imum dcbeant. cuius præcipuo ftudio, Si opera, denfifiïmis antea prefix tenebris, Si quafi fepiiltæ, in lucem funt rcdditæ . Ille verù domus tuæ alum-nusrtot tantifque beneficiis eft affeâus, vt nefciam magis ne fit perCpicuum,tua benignitate ipfum ef-fe, quod eft : an nullum ftudium illi propenfius ef-fe poiTe, quàm cunda efFicere, quæ ad falutem,

amp; gloriam tuam fpedarc videantur.T ibi igi-tur Pontifici Maximo/diuinum hoc o-

pus dicamus, Si mittimus,quB tuo pa-trocinio amp;nbsp;ludicio munitii, fecu-rius,amp;]iberius omnibus fe le-gcndum exhibcat.

Vale.

INDEX CO Pl OSl SSI M VS TVM VERBORVM TVM SENTEN-tiarum mcmorabilium in Euihymii com-mentarios Pfalmorum.Numerus primus folium, alter paginam,ter-tius veto verfum indicat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4

A deps quid in fcriptura 4 5 pi.7

Adiutorium bominumvbi

341 p.t.n

Adolefcentiæ ætatis natura 314 p.i,8

Aedificätes in fcriptura quid 3iip.i,»s

Aegyptioriiplagæ iisp.',9

Aegypti primus habitator 2l6 p.2,1

Aegyptus vnde dicatur ttS

Acamp;yptus quarc abudat mo-ris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2isp.i,U

Aemulari tarn in bona quim in malam partem capitur 104 p.2,IS

Item IOS p.2,ifi

Aemulatio quid 104 p.'.,is

Aendorquid nbsp;nbsp;nbsp;24op.i,}i

Aerugoquid i2sp.i,t.

Aeterni montes qui iij p. 2,to

Aeternitas dei i6ip.t,io

Aethiopes in orbe omnium hominum extrcmi funt i8sp.i,iS

AfFeft’humanos quarc deo tribuimus 12$ p.1',14

A iiij

INDEX

INDEX'

INDEX.

Beatitudo immortalitas eft }4x p.i,î6

I P-i.!? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bona inférions HieniGIem

Bcatum hominem quid facit quæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;345 p.1.20

344 p x,i5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Boni viri conftantia 311

Beelphegor quid 198 p.1,’1 pae.i,iS

Bellatorum magnus nume- Brachium in ftriptura quid rus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;225 p.1,8 nbsp;nbsp;17 p.1,17

Bellicainftrumentaapudan- Brutorum ûcrificia in lege tiquos 207p.2,5amp;ii3 reprobata i4gp.i,ll p 1.5 amp;nbsp;fequen. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C

Benedicere Deo amp;nbsp;gratias z^Adesquid 81 p.2,13 agere debemus quomodo ^.Calciamentum pro iti-144 p.1,17 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nere i(S£ p.1,25

Benediftioquid Sop.1,15 Calciamentum diuinitatis Benediftioquid 545p.1,34 nbsp;quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i«7p.i,7

Beneficia narrantur quae Calix amp;nbsp;poculum in fcriptu-

Deus ludæorum gratia o- raquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;39p.i,io

peracuseft 231 p.1,3 amp;nbsp;Camus amp;nbsp;frenum quid 90 iequen. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pag.1,37

Beneficia Dei amp;lngratitudo Canem mortuum Dauid fc populi fui 3oop.i appellabat 63 p.1,14

• 3,amp;fequen. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CanesChrifti func Epifeopi

Beneplacitum patris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i83pag.i,38

pa.1,29 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cantica domini quae

Beniamin quid 234 p.2,2 P’g-bf

Beniamin 231 p.2,11 amp;nbsp;feq. Cantare , pfallere quomodo

Beniamin adolefcentulus, diffcrunt 77pag.i,3

Paulus eftapoftolus 184 Canticum pfalmiquid 138

pag.2.10 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pag.i,3i

Beniamin figura Pauli ibid. Cafeus vnde dicatur igi verfu.19 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pag.1,19

Benignitas dei ergapopulu Cafiaquid 119p.2,23 fuum in deferto iiS Cataraftarum diftio quid

pag.1,1 amp;fcquen. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fignat amp;nbsp;vnde dicatur 111

Benignitatis annus quis 175 pag.1,18

pag.i,i9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cathedra peftilentiae quid

Bona domus dei quae 173 i p.1,21 pag.1,37 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cautela diaboli 36^

Bona,bonis imprecanda P’g bZ

INDEX.

Cauamp;ta ipfa eau far um nomi- Chriftus certamen duplex fa nibus appellamus i4pag. ftinuit, feeudum duplicem 1,0. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuamnaturam 3 p.1,26,

Cedar regio eft Babyloni Chriftus cornu Dauid quo-proxima 338p.x,u modo 25602,32

Cedrus aliquando in bonum, Chriftus vnicornium films di aliquandoIn malum acci- élus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X'P-iiii

pitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;81 p.1,1 Chriftus quo infidelium dici

Cerua fuapte natura calidifli tur dominus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18 p.1,30

ma eft, vefcitur ferpetiü amp;nbsp;Chriftus quomodo minorât* reptiliücarnibus iiip.i,? eftabangelis 20p.1,30

Cetorum habitatio vbi Chriftus humanis viribus dç pag.2,5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;monem fuperauit 128 pag.

Cham primus omnium A egy nbsp;nbsp;1,3 3

ptumhabitauit 226pag. Chriftus vthomo dæmonem

2,2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deuicit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;38 p.1,22

Chriftiani veri, pauperes di- Chriftus potentia dei diétus cuntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;66 p.1,38 nbsp;nbsp;61 p.2,19

Chriftianorumarma 396p. Chriftus vultus amp;nbsp;facies pa-

1,37 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trisdicitur 62p.i,j

Chriftianorum virtus ajfp- Chriftusmanè amp;nbsp;oriens di-2.25 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;élus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.lin.37

Chriftiani reélè Ifrael dici Chriftus iuftitia eft noftrafan polfunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;74p.2,15 nbsp;nbsp;élificatio amp;redemptio 10

Chriftus folus hominis digni p.1,28

tatem ac fimilitudinem ve Chriftus in primo aduentu rèftruauit 245p.1,20 venit incognitus 143 p.i,t

Chriftus brachium patris nbsp;nbsp;nbsp;Chriftinatiuitas 192p.2,10

398 p.2,14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrifti natiuitatis miranda

chriftus ex quo maxime ma 134 p.i,4,amp;feq.

gnificatus amp;nbsp;exaltatus eft Chrifti domini qui 396 pag.

tyip.i,!! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2,16

Chriftus preces fundit, fed Chriftinatiuitatis virtus 199 vthomo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;306 p-2,9 nbsp;nbsp;P't-3$

Chriftus quidcapit à Chri- Chrifti amp;nbsp;columbæ collatio ftianis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;182p.2,32 nbsp;nbsp;nbsp;i8ip.2,i2

Chriftus quare, vthomo ro- Chrifti inopia 2541.1,25 gabat non incurrere in ten- Chrifti corpus ædificatum di taticncs 190 p.2,17 nbsp;nbsp;nbsp;ciiur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;252 p.2,31

INDEX.

INDEX.

i)auiJ vnde verc Celebris amp;nbsp;Ilraelitïvbi ï97p.l,if clarus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7p-bilt;ï Deus ncgatione irritatur.jÄS

Dauidispatientia iÄ4p.i,iy pag.1,7

Dauidis amor crga ludæos Deus quomodo inuocandus 109p.1,19 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;363p.1,28

Dauid intcrpretatur manu Deus comprehendi non po-_ fortis 27jp.2,itf teil 360 p.i,20.amp; 1,8 *£auid quomodo adolefcen- Deus Ifraelitarum quarc di-tulus dicatur 334p.1,28 nbsp;nbsp;citur, cum fit omnium de-

Dauid d quo formidauic 336 us. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;406 p.1,4

pagina,1,11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus quomodo dicatur habi

Dauid ad mandata dei vene- tare in cælo , cùm vbique ratio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.Iin.18 babitet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;340 p.2,18

Dauid finxit ie inünum co- Deus Sinai amp;nbsp;deus Ifrael ram rege Geth 94 p.2,31 nbsp;nbsp;quomodo 180 p.2,18

Dauid dicitur puer domini, Deus nofterdeus eft deoruip dupliciratione 102p.2,ly nbsp;nbsp;falforumamp;dæmonum jjy

Dauid ter vnftus in regem pag.2,1

76p.i,2f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus quomodo memordici-

Dauidis imprecationes qua- tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3270.1,16

les nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;102 p.1,30 Deus quare diflulit aliquot

Dauidlê iuftu appellat quo-, annisfuum impendereau-modo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87p.1,7 nbsp;nbsp;xilium ludatis J43p.2.i8

Decipiens etiam occidere vi- Deus quare comminatur 169 dctur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 p.i,2 nbsp;nbsp;pag.2,24

Decor domus dei quid 7;p. Deus non dat tentationes, 2,18 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij6p.i,3j

Decurfusaquarumquid 333 Deus quare dicitur lætari,tri pag.2,32 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftari,furere,irafci,amp;c.ii pa

Dentes peccatoruraquid 6 nbsp;nbsp;^ina

pag.1,32 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deusquarenon ftatimauxi-

Deprofundis quid 346 nbsp;nbsp;liatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11 p.1,24

pagina 2,30 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus lumen triplex cft,vt in-

Defcendere in infemum vi- quit Gregorius Theolo -uentem quid iyyp.1,14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to4 P-t5^4

Defpicerequid 2jp.i,33 Deusfuosnonderelinquit, Defertinomine Hierufalem nbsp;nbsp;107p.2,14

intelligitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;174 p.2,8 Deus,id eft inter intelleftua-

Defertum vbi murmurabant les creatura«,quod fol inter

INDEX.

■fenfibilei 199 p.1,17 naturalised 6ëç.i,ia

Deus quomodo elongatur Deiprouidcntia fumma 316

195 p.2,13 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P'^iîî

Deus fanftus,amp;homines fan Dei bonitas amp;nbsp;longanimitas, ûiquomodo nbsp;197p.2,1$ nbsp;nbsp;103p 1,20

Deus quare nonccffat ab ope Dei varia auxilia vide pfalm.

ribus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;309p.2,30 nbsp;nbsp;nbsp;3ff.intcg,rum.io{

Deus quarenec mifericordia Dei beneficia narrantur lu-perpetucgt;,nec etiam iuftitia dæis elargita 239p.2,j. amp;nbsp;vtitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;310 p.2,6

Deusfolusprouidentiam no Deicurrusquid 182p.2,?

ftrihabet 9p.i,i4 Deidom’decor,qd7$p.*,i8

Deus quomodo laudandus, Dei duplex feruitus 3151 pa-313p.1,19 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g'nai,is

Deus quomodo diciturinal Deiappellationeamp;beatino-tisliabitare,amp;terramreipi bis indulfit deus ip.i,2i cere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iéip.2,12 Deifplendorquid 163p. 1,30

Deus operum fuorum Omni- Deimagnitudo demonftrari um prouidentiam habet. nonpoteft 379p.1,21 376p.1,2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deobenedicereamp;gratiasa-

Dcuscftqui tribuit,vt ho- gercdebemus 144p.2,29 1 ftes noftros fuperemus in Dei benignitas in populii fuû ■ acie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;369p.2,n indeferto 223p.i,iamp;feq.

. Deus quid pofcitâ nobis 370 Dei nomen quatuor capitur » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pag.2,9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;modis in fcriptura 142

I Deus folus faluac 6p.3,i8 pagina 1,35

I Deus folus eft hominum ve- Dei domus bonaquac 173

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum folamen 2i,p.i,2j

Dei mifericordia amp;nbsp;veritas Deo feruire omnia quid 330

» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i6gp.i,25 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pag-1,3

! Dei ad homines nulla compa Deumprobareamp;cognofcere ratio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;253 p.2,14 nbsp;nbsp;quideft 359 p.1,13

Deimagnitudo ibid.amp;feq. Deum timere non fufficit

Dei cogitatio perfeftum o- 3”P-^)i

pus habet 93p.^,i^ Deum laudare quibus lice-

Dei cogitationes infcrutabi- bat? 5 93 p. i ,28

les nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;266 p.2,Il Deü laudare quomodo quii

i Deicognitio 3éop.i,23 poteftfemper 93 p.1,24 1 Dei cognitio in hominibus Deum laudandi in cithara amp;

Dies certi vitae homlnuiSf pag.bi4 ,

Dies coeli quid 137 p.2,141, Dies mala qux 118 p.2,391 Dies eruftarequid 33 p.2,20 gt;nbsp;Dies amp;nbsp;nox Cnriftus quomo ;

dodicitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidem,30 •

Dies quomodo boni amp;nbsp;mali

96 p.2,36

D ies qua fecit dominus quid , 322 p.1,21

Dies perfeélus quis 336pa- j g'nagt;,37

Dies refurreftionis foKnitas folennitatum â diuo Gregorio dicitur i33p,2,9

Dies vitçhominü 283 p.1,14 Dies vltionis quando ludæis contigit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;390 p-2,ƒ

Diei partes quomodo nume- j randæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;336 p.1,38

Diluuiü fuit figura baptifmi 82 p.1,27

Difcipuli Chrifti ferui difti 8ip.2,33

Difcipuli ragittæamp; fulgura, 49P-b?7

Diploisquid 3o6p.2,3O Diuerfæ uiæ eorum qui Gl-uantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;73 p.1,29

Diuerfitas viarum non vitu-peranda, quando omnes ad Ghriftum tedunt 73p.i,29

Diues d paupere non diftin-guitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J32p.i,22

Diuitiarum viri 214p 1,15 Diuitiæ ecclefiae 103 p.2,23' | Diuitiae tcrrenxfallaces ^6 |

P’Sgt;na^i4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

Diuituffl ;

£ X.

13 Pag-’.»9

Egreflio folis 2iipag.2,2tf

Eleftusquis ji p.i,î4 Elementa quo pafto Deum laudant ciim voce careant?

37^ P’S’”®

Eloquia diuina quareaquis comparata 2 pagina 1,19

Ephraim tribus 23ipag.2 ii,amp; fequen.

Ephraim quid 234 p.1,39

Ephrata quid 349pa.i,4 Epifeopi canes funt Chrifti 183 pagina 2,38

Epifeoporü opus 273 p.2,13 Equi vocati apoftoli diéti 397 pagina 1,21

Erodiusquid tlt;)0 pag.2,24 Error quid 300 pag.2,14 Er.uftatio vnde 127 p.2,8 Eßu binomius fuit 2}^ pagina 2,24

Et dederunt in efeam meam fel,quomodo intelligitur 191 pagina 1,2

Ethamquid 2o8pag.2,3i Euangelium Dci luftitiadi-citur 117 pag.1,10

Euangelii lex iuramentû pe -nitusabfcidit 37pa.2,io

Euîgelium appellatur mife-ricordia Ii7pa,i3i

Euangelium quare variis no minibus appellatumeft Ibidem verfu'36

Euangeliü ros diftum 400 Pagina.1,33

Euge, Eugeaduerbiûeftir-riuntis ii8pag.i,4

B

INDEX.

INDE X.

Fratres amamus præcipuè quando fine prole fumus too pag-2,1

Fratres Chrilti qui pag.

Fratrumdileftiois prçcipua caulâ ioopag.2,t

Frendere dentibus quando folent homines loopag.

2,15i

Frendere proprie dicuntur leones loipag.i.i

Frenum amp;nbsp;camus quid 90 pagquot;gt;i«d7

Frigus, glacies, niues , venti nonfonuitoaut cafufiunt 37.7 pagina 1,10

Tulgur,grando,(piritus pro-cellæ, ad noftrum commo-dum funt, etfi ob ignoran- 15; pag.1,5-

tiam noflram fecusplcru- Genui pro creaui 4pagi.i que nobis vidcatur nbsp;nbsp;3S0 19

pagina i,i amp;nbsp;fequen Gladius pro lingua 106

Fundationis terr« rariones pagina i,j

69pag.i,i,amp; fequen. Gloriari poffum* de virtute

Eundamétum terra: quidfc- 54S pagina.i,i

cudum magnum Bafilium Gloriadomus diuitis 141

^9pag-i,ïf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pagina.1,IJ

Fundamenta Chrifti qua: Gloria corporis eiufdc. ibi.

pag.iji^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ver.10

Funes in ?criptura quid 39 Gloriaanimq folavirtus.ibi* pag.2,24 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ver.21’1

Funiculus hxreditatis quid Gloria pro corpore ij pag. 387pag.i,i9

Funisquidapud AegyptioS Gloriandum noneftdepro-■iJ9P®g’’’37 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;priis virtutibus fio

Futurum feculum quare fe pag.2,i2,amp; 16

culum feculi dicatur iji Gloriandum de virtute quo-paginaijio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;modo licet j48pag.i,i

B i).

INDEX.

INDEX.

INDEX.

INDEX.

lubilusquid 134 p. 1,14 ludæusquiverus lup i.i/ ’ ‘ ludæi gentibus cóparati.mi-' nima funt pars fidelium ”4 p- jî-'

I ludæi quare timebant fateri . Cliriftum cfle Deum Jî, pagina 1.19

’ ludæi cfi captiui euent in Ba bylone extra ciuitatis mœ t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nia commorabantur

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pagina 13 ç

gt; nbsp;nbsp;nbsp;ludæi Leones amp;nbsp;vnicornes

difti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6tp.i34

' nbsp;nbsp;nbsp;ludati quibusnominibus ap-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pellabantur 38p.t,’7

ludzi oliuæ amp;nbsp;campi difti . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;397p.a,17

ludaci inuolutis cbartis fcri -bebât amp;nbsp;no quadratis libris vtnosfacimus ii6p.i,i8 ? nbsp;nbsp;nbsp;ludæorum calaniitas 389,

) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;paginai ,3 O

» nbsp;nbsp;nbsp;ludçorum perpétua feruitus

ibinotatur.amp;dorfum eoru

I i femperincurua 191 p.1,13 r nbsp;nbsp;nbsp;ludæorum populus rudts,amp;

ineruditusfuit 39Sp.i,lt;7 - nbsp;nbsp;nbsp;ludæorum perucrlâ expofi-

9 tio inpfalm.iî/. reproba-tj tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;186 p.1,11 amp;fcq-

! ludæorum vicini ii9p.‘,3S t ludæorum iniquitas quadiu durauit lÇ4p.i,i t ludasquid iitp.',’î J ludicare terram quomodo a75p.',B

» ludicare cum datiuo quid U3 p.1,31

?

EX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ;

pagina t,4

Legis partes top.x,ix;

Legillator Chriftus eft iç, ■ pagina 1,1$

Leo amp;nbsp;Leonis catulus diffe • ;

runt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;43 p.1,17

Leonis osamp;fauces mals ölet 14 p.i,i4

Leo pro principe dxmonum 14 pa.1,19

Lex, iuftificatio, indicium amp;nbsp;mandata quid inter le dif- . ferunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;is8p.!,x

Lex non veriiatem , fed vm-bram continebat 319 pa-? gina x,2X

Lex amp;nbsp;mandatum quomodo differunt jopi,!}

Lex Mofaica non erat data exmeradei volutatc 180 pagina 2,31

Lex Mofaica foils ludxis da* j ta, euangelium verb om- v nibusgentibus 117p.1,gt;3 I Lex ,teftamentum amp;nbsp;teftimo | niadi£fa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71 p.'iZ |

Legis nomina 3x3 pa- I gina I,I £

Libamen Glutaris quid 319 pagina 1,4

Libanus mons eft Palxftinx regionis altus ac ferens ce dros nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;81 pa.1,14

Liber dei 36' pa. 1,31 Liber viuentium duplex 19s

pagina I,;x nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

Liber multiplex ibidem Liber in quo peccatores fcri- ■ buntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi.p.i,^

INDEX.

Il J pagina 1,1

Merces fruftus ventris quid 544 p.1,10

Merces cuftodiedorum man dacorumdei nbsp;nbsp;nbsp;5S p.1,17

Mendies quid nbsp;nbsp;nbsp;iosp.i,i

^Michol fidelitas erga Dauid maritum fuum 100 p.1,19

Milleanni apud Deum quid lÄi p.1,19 amp;nbsp;feq.

Mirabilia Dei 571 p. 1,7

Miranda Chrifti natiuitas 154 p.',4 amp;nbsp;feq.

Miferere repetitum.quid fi-gnificat 541 p.gt;,'5

Miferere Deus impiorumac icabnegantium 92. p.i.'O

Miferetur Deus omnibus o-peribusfuis 571 p.',n Mifericordia diuina omnes indigét It p.i,« etiâ maxime iuRi 148 p.1,54

Mifericordia ad aftiua, Scve ritasad contemplatiua vi -tampertinet t4ip.!,ti Mifericordia pratpofita iudi-cio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;91 p.i,t8

Mifericordia Dei immenû

158 p.i,i$

Mifericordia amp;nbsp;iudicium co-mifceri debent ibidem Mifericordia Deus perpetud non vtitur 5iop.i,ti Mifericordia Dei amp;nbsp;veritas

168 p.'.X)

Mitisquis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;244 p.’,50

Moabitç vndeoriginein tra-bunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti9 p.1,17

Modus colligendi manna

INDEX.

Nox quomodo tranfigenda 5BP-'.'

Nuptiæ natura ex peccato proueniunt 147

N y£Eicoracis natura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18 }

pagina i,s

° •

OBedientia irrationabi-lium 377p.i,t

Oblatio amp;nbsp;holocaufta differunt 149 p.1,9

Obliuiicidomu patris quomodo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;130 p.2,19

Obliuio quid eft 31. p.2,13 Ocuius quare luccrna dici-tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pp2,24

Occidere videtur dccipiens

IO p.1,2

Og nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JHP-^’’-

Oleivis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;290 p.2,6

Omnis homo viuens , quid

114p.I,6

Omnis fpiritus laudet dominum quomodo nbsp;nbsp;383p.i,2i

Onagrinatura nbsp;nbsp;289 p.2,31

Opera domini magnatincon filio reftè degentium 309 pagina 1,37

Opera noftra quomodo bona nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;286 p.1,28

Opera amp;nbsp;mente coniunfta 7op-'gt;9

Operari difficilius quàm co-gnofeere 569p.','6

Opinio Gnftorum patrum fequenda 193 p.2,22

Opifthotonos qd 38 9 p.1,26 Opponunutpsqd 89p.i,ii Opprobriii nuCquâ in bpna

INDEX.

INDEX.

Percuffio Ifraclindeferto Patnarum fpedes éi p.1,17 îî3p.i,5o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pœnitentiæ fignum 109 pa.

Perfeftihominisproprium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 p-bt?

iijp.i,!} nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ports mortis quid 23pag.

Pereg,rinusqui$ 36p.i,ii 1,33

Perirein fuiuro feculoquid Ports sternales quid

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;240 p.2,59 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2,15

,» Perire,quis diciturioy p.i,i Poteftates amp;nbsp;virtutes quare • ' nbsp;nbsp;nbsp;PcruerCus quis nbsp;nbsp;51p.1,34 angelidicantur 287pag.

Pes fuperbis quid 104 pag.

1,39 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Potentia dei Chriftus diftus

’ Peftilentis cathedra I p 2,10 nbsp;nbsp;61 p.2,19

Peftis quis dicitur )p.2,io Potétiç dcroborisanniquot Petriac Pauli munus impo- funt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;262 p.1,29

fitum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i8ip.i,37 Prsdicatio euangelicancmi

Pharao qui lofeph rccepit, nem cogit i8ip.i,r ' non idem eft aique is qui Prçftigiatores qui 161 p.i,3é petfecutus ell filios Ifrael Prstextus inpeccatis 36S ^94P2,I9

‘ Philofophia de trinitate PrecaturChnftus.Gd vtho-p.i,2o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;”^0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3oép-2,9

* Philiftsinunc Palsftlni di • Primogenit’quis 237 p.1,30

' cuntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;239 p.2,3é Principesetiammalireue-

Phinees cuius filius 298 pa. rendi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41 p.1,20

1,2? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Principes portarum qui 70

’ I Pifcatorumvirtus i33pag. psg-2,37

I nbsp;nbsp;nbsp;2,38 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Principum malorum cauls

'3 Pifces marisprodsmonibus 380 p.1,38

• ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20 p.2,9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Principumconilitutio diui-

Plags Aegyptiorum 225 p. ns lapientis cóftitutio eft \ nbsp;nbsp;1,9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï8op-»,27

i igt;lateavndedicitur 53p.2,38 Principium verborum Dei ' )[ Plangerequid 84 p.1,33 quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;333 p.2,3s

' I PlauCusmanuumquid deno Procellaquid nbsp;nbsp;143p.1,18

tet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;134 p-2,ij ProcellSjppriu 140 p.2,27

• - Plenitudo maris quid Procreaiio liberoru pergra-pag.1,7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;taludsis 730.2,1

• ' Poculum amp;nbsp;calix in fcriptu- Pro dilc6lo,id eft dedilcdlo

  39p.i,29 nbsp;nbsp;nbsp;127p. ,38

  
  

  raquid

  
  

I N I

Prodigia quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;193 p.i,j

Profanumquid nbsp;nbsp;*y6p-i,7

Proficerc Hebrsci fæpe dicût properficere 15:9 p.2,16

Prüfûdlî maris qd 1X3 p.2,7 Dejjfundisquid 346 p.2,30 Pröptitudo apum 320 p,2,23 Propbetae opus 127 p.2,14 ProphetçDauid erga ludços amor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;209 p.1,29

Prophetat dicuntur catara-ftæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J22p.2,8

Prophetæ acres dirti 48 pa. 2,10

Prophet« futura veluti præ-îêntta intuentiir j6p.i,3i Prophet« quare obfcurc 1'«-pelocutirunc 321 p.2,22

Prophet« quare inanimatit rebus gaudium adfcribunt 27îp-b'9

Prophetarum mos 4 p.t,i2 Prophetia de Chriftianis 8 p.

1.9

Prophetia de reuerfione lu-d«urum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;163 p.2,8

Prophetia de gentium hdc 246p.2,14

Propitiatorium vbi erat 7 y

Profelytusquisdicitur r'ja

Profopopoeiaqd i43,p. 1,28 Profpentas impiorum bre-uis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;io6p.i,3

Protegere quomodo quis a-liumdicitur nbsp;nbsp;nbsp;46 p.1,9

Proximi omnes mutuo fu -mus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37P-’gt;’9

INDEX.

INDEX

Tâurorum filij difti 38g pag.1,5

Tempus oportunum quid 89 p-ï,u

Tempora fynaxeum pa.2,y

• Templum Sc tabernaculutn diuinitatisquid i8f p.1,12

Templum nondü ædificaiu erat tempore Dauid 3Ö

Tempus afnictionis quid 50

Tenebræamp;Iux apudDeum JÄipag-bB

Tenebræ peccati infemus eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;83 pa.1,10

Tenebrçpro vniuerfis homi nibus i79pag.i,ii

Tentationes Deus non dat iy6pag.i,3y

Tentationes nomine aquæ diélæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89 p.2,24

Tentationes ne incurreret Chriftus,cur rogabat vt bo mo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;190 pag.1,17

Termini montium Sc maris quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;289pag.2,i8

Terra pro babitatohbus ter ræ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;133p.2,22

’Terra quxdam eft coeleftis 106 pa.1,1

Terrx fideles qui 281 pag.

Terrenx diuitiæ fallaces 96 pag.1,4

Terribilis Deiprxfentia ’43P’g-bi4

Terribilis quomodo de’eft

INDEX

INDEX.

V lucre qui propriè dicun-fur tp pagina i,â

Viuerc quodammodo non videntur quidormiunt loa p.i,i4

Viuentium regio quid

• paginai, J

Virilanguinumqui ij5 pagina 2.â

Item 165 pag.1,10

Virtutum Deus quomodo 163 pagina 1.36

Viuihcari propter mandato-rü obfcruantiam aliquâdo petiit Dauid,aliquâdo ve-rô propter mifericordiam Dci 33fpag.i,i8

Vnabra mortis peccatii 407 pagina 1,12

Vmbra alarum Dei,quid

I ^9 pagina 1,38 ’

Vnàio Dauid pag.2.7

Vngulæ 8c cornua emortuîe partes funt i92pag.i,3o

Vnicornium filius Chriftus didtus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;81 pa.1,31

V anitatcm feruandam 3 j i pagina i,i

V oces aquarum quid 268 pagina 2.34

PSALMORVM OMNIVM ELEN-

chusjordinc literario.

INDEX.

1 M ] E-jtaudiDeus Expeétans expeftaui domi. num nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prai.j,

Ixultate deo

Exuicate iufti in domino pfal 51

Exurgat Deus

F

Fundamenta eius

1

IN domino cófido pfal.io In cxitu Ifraël nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hj

Inclina domine nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gj

In te domine fperaui nbsp;nbsp;70

In te domine fperaui pCd.

30 ludica domine iniuriantes mihi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pûl.54

Jubilate deo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gj

Jubilatedeoomnis terra 99 ludica mihi domine pûl.

ludica mihi deus p(àl.4i

LAEtatus fum m Lauda anima meadomi num nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^5

Lauda Hierufalem dominû 147

Laudate dominum de cælis 148

Laudate dominum in Gnftis ’’°

Laudate dominu omnes gen tes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii(S

Laudate dominum quoniam bonum cft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14.6

Laudate nomen domini ptal. ‘H

index.

Quid gloriaris

Qui habitat in adiutorio 90 Quipafcis Ifracl '

S

SAepe expugnauerut me 118.

Saluum mefacPfal. 11 ^aluummefacDeus. 68 Siverjvtique

Sup flumina Babylonis i}«

T

Te decet

V

Eniie exultemus 94 trba mea auribus per-cipc domine,pfal, j Voce mea ad dominum, ys Voce mea

Vfijucquo domine,pia], Vt quid Deus repulifti

$*!Euthyiiiii mo

NACHl ZIGABONI interpretatio/in Pfalterium. •

Laudatoriain Dauid, Si præfatio in totum opus.

V I V S Q_V IDEM LIBRl au-lorÇvt plane quod fummüeftdt-ca') amp;nbsp;deifilius fuitÇjJteoS cnim, inquit dominus,ciuitalc nac propter me, amp;nbsp;propter Dauid filium meü')amp; pater dei. Liber enim.in • quit,generatióis ie s v chri s T I filij Dauld.Cætera vcroÇvt paucis cópledarquot;) qui poft Abra-hâ folus fuit gentiü pater,qui no

ftcr Orpbeus,qui primus elegans cófcriptor virtutü, amp;nbsp;pri mus triu perfonarü,vniufqidiuinitatis præcoiqpaftor vnà, amp;nbsp;inuiftiifimus miles,jjpbeta amp;nbsp;rexiqui amp;nbsp;primi régis cor, lingua fuit amp;nbsp;calam’ :cui à deo teftimoniü eft præftitû : qui -que omncs eas ftbi parauit virtutes, quæcüq jliomine faciüt deü amp;bomini afcribipoflunt.Hic leife quidî fili’,amp; fratrü iunior,cxilis afpeifu corporis, animoformofiflim’: omniü propbetaru,imperatorü,legiflatorü,regü fuit excellétiffi-mus'.amp; innumeris,pr3c caeteris omnib’,charifmatü donis re fertus-.mitilTimus quidc fpiritu,amp;natura etiS modeftiftîm’; virilipræditus mente,amp; corpore etiâ robuftiiTimus: princi-pem vnàatqueçqualem omnibus feprebebatimagnanimus fimul amp;nbsp;comisifimpliciftimuspariter acprudétiffimusimo-ribusdulcis,amp;accr fcrmoneiintelleftu mult’,amp; diuino nu-mine plane adflatus : dum ineorum quæ funt, feu potius in eius qui verc eft, côtcmplationc verfatur, à feipfo edoftus.

P R AE F A T I o.

amp; Joéius J deorqui totus etùm.ac (oto femper erat cutn /{» ritu, His tarnen omnibus prxtermidis, feu potius brcuitef j-nvnumcollciâis ; duas tantum nunc illius virtutes perfe* quar,Qpientiam fcilicct amp;nbsp;fortitudinem amp;nbsp;de ûpietia qui-demprius differ emus. Ait quodam inlocoprofundius,ma' gis quàm obicurius: Manus mex fecerunt organum , amp;nbsp;di-• giti mei concinnauerunt pfàlterium.Sapientia enim nihil a' liud eft,qu.'’'m harmonia quçdam, amp;nbsp;concinnitas dnftorum, acfaélorum.Præterea inter rationales fcientia^Muficeopt» maeft amp;fumma Gpicntiac pars.quæfcipfam vnd, amp;omnes j)hilofophiæpartes,atque ornamenta amp;/îbiipfi,amp; aliis mu' tuoper fe adcommodat, amp;nbsp;coaptat: fymphoniaque Si con* centus quidâ cæteris omnibus eft, 3c proportio. Qui igitur liane niuficen confeffus fueric fuilTe in Oauid, vniuerlas ei etiam, rerum omnium feientias breui adicribet. obferuan-dum vero eft,quarationebeatu« Dauid.organo quidem ma tius,amp; faciendi virtutem fimpliciter adfcripfit :p(âlterio ye' rô digitos,concinnitatemque atque barmoniam.Quia icili-cet organum fimplicius iuftrumctum eft, ac magis vulgare: Pûltcrium verô,amp; ad fublimiorem fciétiam pertinet,amp;ar-te indiget diligentiori. luxta anagogen, Manus accipiütur, pro virtute faSiua.qua: vitam ac conueriâtionem noftram, quafi organum,fibiipfi côfonam,acbene dilpofttam reddat. oigiti verb, confiderationes ac contemplationes fublimio-res intelligendæfunt: quæ intelleifuale rationis indicium, quafi piâlierium quoddam concinnantiita vt fiipernè infpi-retur pulf;turque,amp; ab alio maiori moueatur.item alibi in vlàlmis ait.’incerta amp;nbsp;occulta Gpientiæ tuçmanifeftafti mi-Jii.O admirandumdei opus.neque enim fblam vifibiliûco-gnitionem, fed etiam arcanorum dei icientiam edoft us eft: quôd icilicet vnitas fit, amp;nbsp;trinitas. 3c quæcunque alia ad dei incarnationem pertinent, amp;nbsp;rurfus alio in loco dixit : fuper omnesdocuiftt me mandatum tuumideeoloquens manda- ■ to quod adaAionespertinet,in quo vinutis genere pariter primatû obtinuit. De fortitudine vero idem ipfe narrat di-censiexiui obuiâPbilifta!o,amp; maledixit mibi in idolis fuis, ego autem exerto eius ghdio, decollauieum .amp;abftoli op-probriû d filais lirael.Tu modo confidera hic,no fortitudinem tantü, fed amp;nbsp;multo magis animi moderationc. qugt;pp^

P R AE r A T I o:

cùm mul ta amp;nbsp;magna tunc recenfere polïèt ,inim!corum Ici-licet copias,audaciam,arma, Lellicas artes, amp;nbsp;(ludia: ipfius etiam gigâtis, aut potius elephâtis illius arrogâtiam, peri-tiam,vires,magnitudinem:ludæorü præterea timorem,fol Iicitudinem,ipfiûfq;Saulregisanxietatem:amp;quomodo ob vnicumetiâ Philiftæum omneserît perterriti;dux,milites, iuuenes,fenes: quomodo ipfe Dauid adolefcens erat amp;nbsp;pu-^ fi11us,inermis,belli ignarus:amp; tarnenaufus fît aduerfus Bar barum ilium decertaretvnde interfefta tâta ilia ac tali fera, facilem régi viftoriâ prçftitit;quippe qui illius capite à re-liquo corpore auulfo , atqjboc ipfiufmet gigâtis gladio ti-morem omnem dilToluit: cædes antea fieri (olitas repreflit: exercitû,ducë,pâtriam, maiorum fepulcfira, leges patrias, tcmpla,parentes ipfos,amp; omnc deniq; çtatem feruauittipfe tamé in his nihil gloriatus eft, fed fîngulare certamc,quod fibifuit cum ipfo Goliat,tantum modeftifiimè narrauit.Ve runtamenhic nofter tantus,ac talis Dauid, ne omnia per fin gula perfequar.negligitur ipatreÇqui initio exteriora tantum fpeftabat)amp; ad greges mittitur,amp; ad armentatquinitn mohorum etiam fœtas oues fequebatur , amp;nbsp;pater quidem in terra eum abitciebat,Deus veto deluper adoptabat, eüq; veluti regium puerum regali, hoc eft paftorali fcientiæ pri jnum vacate,inter irrationalia præparauittvigilarc fcilicet, certarepro gregc,periculis le opponere,contendereaduer fus fera$,latrones,fures,famem, amp;nbsp;frigoratpræire etiam amp;nbsp;aduocarc ad pafcua,ad vmbras,ad fontes,ad fiuminatreuo-care item,amp;.in vnum adducere,virga,voce,cantu,amp; fiftula, deleftare etiam,ac perterreretviuendi normam præbere, amp;nbsp;mederi. quorum omnium is eft finis, vt non pinguem mo-do,fed vt moderatilfimum etiam, amp;nbsp;caftigatiflimü grcgem cftenderet. Sed quid pluribus opus eftîvenit pauld poft vn ftor ; vngendus perquiritur . procedit copiofus ille , pul-cher, amp;nbsp;clarus filiorum chorus: imponiur comu^i^uperpo-nitur deus:amp;quemadmodum antea pater, ipfum^auid,fîc amp;nbsp;deus omnes alios reprobauit. Cogitur pater qui negle-xerat, negleftum adducere : adducitur itaque, amp;nbsp;vngitur •dvtrunquetad regnum nimirum,amp;ad prophetiam,comu fiquidem,amp; ipiritu. Figura eranthæc Giuatoris noftri lefu Chrifti,qui in regé vngendus erat,amp; in deum . Quid igitur

P R AE F A T I o.

pofthafc’bellum adeftàPHiliftasis, bellum, inquam, gran-tfe;quinimmoimmenfum,amp; infuperabilc.omnia tâ regis,3 vniueriæ gelis négocia in fummo erant difcrimineuple au-tem liberatoraduenit propbeta,miles pariter amp;rex.Negli giturrurfus atqueabiicitur:amp; rurfus ipfc, patientia fua Frâ trc$,refponfo Saul,fortitudine Goliatn, amp;nbsp;omnes infuper, • qui tune tempons amp;nbsp;antea,ac poftmodum fuernnt,imm£ß bac Gigantea pugna fuperauit; vnûfqjpro omnibus,contra omnes, fupra omnes, leruauit omnes. Sed quid deinceps? S imul régnât,fimul exercitum ducit, fimul dirigit atq; ad-miniftrat’lmmo verô quæ reliqua funt, ipfc vnus modera-tur : amp;nbsp;exteros quidem inimicos,armis, fuos verô,boc eft ipfius Saul malignos ipiritus, melodia fimul, ac (piritu fu' perat.Coronatur itaq; amp;nbsp;laudaturab omnibus,amp; fupra ont nes,in cantüq; ipfis etiam elFeftus eftmulicribus: PercufTit Saul mille,amp; Dauid deeem millia.Inuidetur rurfus, perfe-cutionem patitur , fugit, occultatur, circundatur, amp;nbsp;ipfc circiidantem circûdat,nec tarnen occafionearripit,nec belli folutlonem attendit,non vlcifcitur inimicum: quinimmo ilium adiuuat fugiens,ac cimens,non vt ipfe male quippiam pateretur, fed potius ne aduerfus Saulemaliquid eorum fa ceret,quzfibiabillo intentabStur. adeôenim cotrariabatc vnd tcperauit,mâfuetudinem fcilicet,amp; fortitudiné vt for-titudo in eo,maior quàm in cæteris : amp;nbsp;mafuetudo ipfa etia fortitudiné maiorcôfpiceretur.Q_uid tum;regnat,propbc-tias prædicitifatetur, atqjadteftatur deum,amp; teftimonium illi perbibetur d deo,promittiturq; ei,g) atternam federn ba biturus fit,amp; bærcditatetotum orbem côfccuturusùpfafq; ftellas,multitudine,acpulcbritudine filiorum fuperaturus. Deinde (ô calamitatem , ôcelercm mutationem J qui antea eleftus erat,repentè efficituradulter:qui propbeta,amens: qui dco adflat* erat,in(ànus:qui verax,dolofus: qui paftor, latroiqu^ieruator, bomicida.bincconfilij mutatio, amp;tani grades aufusiillinc muGccs ceflâtio, amp;nbsp;contraéfio fpiritus: bine amp;vitç immutatio,amp; plurimorum malorum mare:binc qui numine crat inftinéf us,non modo priuatur infpirationc ilia fupema; fed amp;qui pater crat,orbatur Iiberis.Et filioru, alij quidem fcelelli, amp;nbsp;fororum corruptorcs : alij bis etiaw icelelUorcsgfratricida; fcilicet ac patricidac fiant: amp;nbsp;qui rex

P R AE P A T I o.

erat, errabundus fit:qui puenator optimus, fugitiuus: qut paftor,montiuagus.ornnis deniq; pra^clara illa domus,ac fe des,in tcrram collabitur. Hine etiam amp;nbsp;fames,amp; tabefaftio amp;nbsp;grauis peccatorum pœnitcntia;binc triplex illud, amp;nbsp;perpetuum lacrificium,oculorum videlicet noéturnifluxus ac latices cordis contritio, Sc gemitus îlinguæqjafltduæpre-ces, amp;nbsp;conftans confeffio . Illa quidem vulnera , ifta autem • tnedicamina,aduftiones,incifiones.Sed me interea bate nar rantem,pcnî quod inceperam, fugit orationis propofitum, dum pluribus,quç fefe ofFcrüt,fèmper detineor.Adftat rur fus poft peccatum propheta propbetæ, veluti medicus medico ,ægrotanti,ac dubitanti: Sc quemadmodum antca, vn-ftor adftiterat,ita amp;nbsp;nunc non modo dignitatem,fed fpiritil Ctiam ablaturus,fi in aliquo deliqui(ret,quod ad propria fa nationem pertinerettfi vulnus celaflet,fi reprehend! negle-xiftet.Adftabat pariter,vindiétæhuius minifter,ficutantea cuftos,amp;adiutor validus,ita amp;nbsp;niic vindex terribilis Angelus,exerto gladio,amp; iftum inferreparatiffimuSinifi illc c6-tra fe ftifftagium tuliflet, ac propria fcnteiitia diuinam fol -uiCTet fêntentiam.Et hinc quidem aderantàlle iudicij amp;cau fæconfidor Natham , amp;vindcxangelus; illincautem ipfc iudexDauid ,perfonarum nonacceptor:amp; qui aduerfus fe tulit fententiam,qua iaculum citius euulfit, quim fufcepif-let:amp; deus pariter,qui cicatricem vulneri non tantum indu xit,fed ipfum etiam vulnus prorfus deleuit. Neq; enim tan tummodo pepercittfed amp;nbsp;abftulit peccatum.Rurfus itaque diuina gratia,amp;rurfus Ipiritus: rurius foni, accantus: rurfus fupra omnes poteftas : rurfus promifla amp;nbsp;pafta, tarn de eius adopt!one,qudm quod de eius etiam ftirpe nafei deberet deus.Hie igitur qui multa paflus eft, amp;plura etiam,pro pria virtute adminiftrauit, atque in varias incidt ftatus fui mutationeSjOmnem de fe hiftoriam,omnes vitæ fue variolates inhocconferipfit volumine.

Et primum quidem propofitum, amp;nbsp;primus operis (copus eft,depropriis terumnis,aclaboribus traftaretdeinde dean tiquitatibus no ludaicis modó,(ed vetuftioribus. In multis enim pûlmis cdifTerit generationem ,amp; gefta patriarcharfi, peregr!nat!ones,niigrationes,defcéfum in Aegyptum, fer-■itutero, exitum in Aegypto, legem datam,tabcmaculuni,

P R AE F A T I o.

ßcerdotlutn,Numeros,Deutcronomium,Icfum Nau*,lt;I!‘ ftributionc promiflæ tcrræ,Iudices, Regcs,amp;ftquid aliuJ eft Eis confequens.Tertio,naturalium rerum rationem trgt; lt;lit:de cçlo,amp; cçlc(libus:de terra,amp; terrellribusrde animt* libus,de elementis, amp;nbsp;generaliter de vniuerfo dei opificiO' Quanó prophetia de crucis difpenfatione,inhoc opere,c*

• teris omnibus fe manifeftiorem oftendit : amp;nbsp;quzcunque partum virginis,ad incarnation?, ad Magorum dona,ad fu“ gam in Acgyptum, amp;nbsp;illincregreflum ad Chnfti doiftrina, ad miracula, amp;nbsp;ad Synagogam pertinent : inuidiac item lt;% proditiones,inndiæ,captura, flagella,illufîones,Crux, ma* nuum ac pedum confofliones, diuifio, amp;nbsp;fortitio indumen-torum,amara potio,cxpiratio,fepultura, refurreftio,afi:eB flo,(edes àdextri$patris:amp; fupra omnia,viäoria amp;regnü, quod in caclo atque in terra,fibi CEriftus parauit,clariirimc E ÎC confpiciûtur.Quintô propEetia earum rerum,quæ poft prædiôha omniacontigerunt: gentium videlicet adtiocatio, dilcipulorum CErifti gloria,miracula,prxdicatio,orbis ter ræ fubieftio,ecclefiç ftabilitas,atque incrementum, Romanorum viâoria,Iudæorumcaptjuitas,amp; quæcunque etiatn ad fecundum, amp;nbsp;Eorrendum CErifti aduentum, adrefurre-öioncm, ad iudicium, amp;advniufcuiufqueretributionem pertinent.SextoTEeologia,depatreamp;filio, amp;ipiritu (an-Ao. Septimo quaecunq; traduntur de intelled:ualibus crea-turis, de aneelis, dæmonibus, de intelleäu amp;nbsp;anima , amp;nbsp;de animæ motibus,amp; potentiis.Oûauô,quæadmorum difci-plinam, amp;nbsp;ad inftitutionem pertinent. Nono de cogitatio- , nibus, dedæmonuminfidiis, amp;nbsp;circuitionibus: de lànatio-ne,amp; cura paffionum ; de pugna amp;nbsp;certamine aduerfus hu-iufmodi palTiones. Decimo mandatorum ratio adeo hic diligenter traditur, vt parum aut nihil, ab euangelicis praece-ptis abefle videatur. Hacc igiturfuntarguincta pfalmorum, i reda£ba indecem capita: quanquam amp;aliaflntmagispriua-ta,qua; in eis habeantur.Sunt nanque amp;nbsp;pfalmi qui lauden amp;nbsp;gloriam dei canunt:qui gratias agüt,qui orationnes fun-dunt amp;nbsp;vota.funt amp;nbsp;confolatorij amp;cxEortatorij.Ad hsec o-mnia,funt amp;nbsp;qui viam ad virtutem tradunt:quique non tau tum admonent hoc facere, aut aliud euitare, fed amp;nbsp;modum docent ,amp; tempus,In fununa Eic liber, commune eft quod-

P R AE F A T I o.

dam medlcinæ promptuarium,amp; pafTionum omnium certif fimiim remedium-.illiüfque vcrba(quod etiam valdeadmi-randum eft,amp; huius opcris proprium)omnibus congruunt atquc aptantur bominibus • N ulla eft igitur inter homines aftio,nulla ratio,nulla cogitatio, cuius medicinam bic in-uenirenon poflis.Cumulus enim amp;aceruus quidam rcruin eftjomni plenus vitæ conuerfatione:omni contemplatione: • ac veluti penu quoddam doftrinæ publicum, vnicuique a-pta amp;nbsp;conuenientia diftribuit .nam amp;nbsp;antiqua purgat vulna ra, amp;nbsp;nuper ilbtis celerê liberations pr«flat. Infuper quod integrum eft,fanum,fynce''“'’’qs conferuat: multitudinem ■vero ipfam prorfus allicit, acfuadet ftiaui quadam cum de-leftatione,amp; honefta voluptate:adeo vt per blandam, amp;nbsp;lenem illam vocem, yiilitatem amp;nbsp;commodum latenter etiam reportemuSjiuxta prudentum medicorum præccpta, qui in aufterioribus pharmacis, poculum inungi iubcnt mellc:ita amp;nbsp;nos apparenter quidem,dulce ac fuaue melos canimus:re jp(a vero animas erudimus,amp; diuinorum eloquiorum me-moriam indelehilcm confcruamus.

Pfalmus, fermo amp;nbsp;conuerfatio eft cum deo: Angelorum. alleftio:alacer animæordo ,acftatus:diumi laboris quies, nofturnitimorispropulfatioauueniim, amp;nuper introdu-ftorum regulatproficientium adiumentumtpcrfeftorum (o lidatiotclypeus infiiperabilistornamentum decentiflimum, regibus,priuatis,principib’,populis,militibus,amp;bclli igna ns,(apientibus amp;nbsp;rudibus, monachis amp;nbsp;ciuibus, facerdoti-bus amp;plebibus, habitatoribus continentisatque infulanis, agricolis,nautis,artificibus amp;nbsp;artium ignaris.viris, mulie-ribus,(embus,adulePcentibusiomni deniquenaturse,artati, fortunæ,propo(ito, amp;nbsp;communiter,iamp;priu.itim amp;femper, tSdomi,qudm in foro,in ecclefiis, inagris,infolitudinib’, initineribus,amp; omnibus inlocis: amp;cftdcniqueficuti aeris fpiratio,aut lucis effu(io,aut vfus ignis,aut quodcunquca-liud eorum,quç valde communia funt,amp;vtilia.QucKlq; ad-miratione maxime dignum eft ,pfalmorum cantusnon in-tcrrupit,neqi diftrahit ab operibus: quinimmo opcratibus, ipfa fuauitate ac melodia, aufteritatem lenit laborum.quorum omnium vnus eft finis, vt fcilicethuiufmodi difcipu-lus,bonus,fapicnSjefticiatur 3ideus.Abüdè igitur diximus

P R AE F A T I o.

qnænS amp;quot (int huius opens intentiones,amp;quâtaexIiigt; commoila confcquaniur,amp; quis finis. Refbt nunc vt difTe* ramus , an proprius fit hic liber beati Dauid, amp;nbsp;ab eo folo confcftus,an etiam ab aliis:qu3appellationem habeat,qui(l fit pfalterium,quid pfaltus,quid pfàlmus,quid pfalmodusi quid diapfalnia,quid canticû,quid hymnus,quid laus, quilt;) confeflio.quid oratio,quid votum, quid canticumplàlmit quidpfalmus cantici,quot fintpfalmi, amp;quare tot lint :amp;J quonam fuerint colleciiiquot cantores,feu canendi principes; quot chori, amp;nbsp;ex quibus, amp;nbsp;quare tot fint chori : öc ei tot, qûænam fit difFeretia pfalterij ad alia mufica inftrumed taïquis pfalmorum ordo : qûænam fit in multis pfalmis ob-fcuritatis ratio:quot tranfiationes fint de Hebraica lingua, in Gr«cam:amp; à quibus fuerint faftæ:quare fit inuentus can tus:quare cùm diuinus ftiritus vnus (it,aliquando fingula-rieffcrtur fcrmone,amp;aliquandoplurali. Et primo quidem de priori capitc traftabimus.

Aiunt quidam plâlmos no folius elle Dauid,fed quofdani Idithum: aliosfiiiorum Core : alios item Afaph, Etham amp;nbsp;Emam,lfraelitæ:vnumMoyfi,amp;alios Salomonis.quod ma nifeftum efTealTerunt ex infcriptionibus.eofquepoftcapti-uitatem dicut ab Efilra fuille in vnum colleitos : multi etia pfiilmi pro inlcriptione habet tantum Alleluia:amp;alij inferi ptionem fine authore: alij etiam omni prorfus carent inferi ptione-.Quam obcaufam,totum hoc opus,non pfalmos Da uid, fed indefinite librum pfalmorum appellari aiunt: vt in aAibus apoftolorum legimus : atque indicari, quod totus plalmorum liber foli Dauid adferibendus non fit. Nam qgt; plalterium appellamus hanc pfalmorum collecfionem , im-proprie id dicimus ; quia plalterium proprie organ! quoddam genus eft : quod apud Hebræos dicitur Naula, a' pfal-lendo ficdiéfum:quemadmodum oratorium ab orando;led huiufmodi appellatio ,adp(àlmorum librum poftmodum tranftata eft .qui tarnen vel eaetiam ratione denominatio-nem hanclbrtitus eft,quia plâlmos cótinet.Alij verô(qui-bus ego conlcntio)aflerunt pfalmos omnes, àDauid fuille compofitos: amp;nbsp;quemadmodum oftogefimumoftauum plâl mum , quiMoyfi inlcribitur , dicunt Moyfi non elTe : quia A eius clTet, ob illius antiquitatem, primus in ordine lege-retur;

PR AE FATIO.

retur: ant faltem Laberetur inter libres Moyfi, ficuti ba-

* bentur eins cantica; quorum vnum in Exodo, alterum in-canticis,tertium in Dcuteronomio reperitur: itaetiäexi-

® ftimandum efleaflerunt ,dealiispralmis , quialiorum in-“ fcriptiones præfeferre vidétur : quod fcilicct ab alio coin-’’ politi non fint, quâm d beato Dauid.eadem etiam dicunt “ deduobutpfalmis,qui Salomonis inftriptionem babent: • I' quod fcilicet fi eiTent Salomonis,aut extreme in ordine cql ' locari debuerantaut inlibris Rcgum,aut Paralipomenon interferitaut (altem alicubi de eis memoria baberi, eomo

* doquo cæterorum omnium eius operum ratio babita eft. I* Erant enim, inquit, illi, cantica quinquies mille,parabolas termille : pûlmorum verb eius , fcriptura non meminit.

gt;1 Cæterum inferiptiones , Iditbum , filiorum Core, ACaph, •’ Emam,amp; Etbam,boc tantum voluut fignificare : quod his viris,quoî beatus Dauid elegerat ex tnbu Leui, in duces, 0 ac principes chororum;quofque inftituerat, vt variis orga nis Deumlaudarent:amp; quorum organorum genera,aperte n poftremus omnium pamp;lmus connumerat : quod his inqua K viris vnufquifquepfalmorum,iuxta nominum inferiptio-i nem,priuatim ad pîallendum fit traditusxum alij pfalmi ab - vniuerfis cantoribus ,atque in commune canerentur.illi igi a turpfalmi,qui priuatim ab aliquo corum decantati funt,ca ■i toris fui inferiptionem retulerunt.quod etiam manifeftius i fit, ex his quæ inlibro Paralipomenon legimus .Ceci-i nit.mquit, canticum hoc in manu A(âpb . quin etiam ab It inferiptione pfalmi X XX V 111. quæbuiufmodi eft. Infi-S nem Iditbum canticum ipfi Dauid. Compofitum quip-p pe fuit id canticum à beato Dauid , amp;nbsp;ab eo tradilum ' Iditbum ,vtilludcaneret. Pfalmus etiam X L11 i .ficin-- nbsp;nbsp;nbsp;fcribitur.In finem filiis Core,pfalmus ipfi Dauid. Prætcr-

' eà pfalmi omnes, qui aliorum inferiptiones babent, non d per genitiuum cafura , fed per datiuum inferibuntur : quç a res abundè indicat, pfalmos quidem d beato Dauid fuiffe - confcriptos,fed illis cantoribus.priuatim traditos ad canen ' dum.Qubd fi quis cótrd,illud dicatiplures etiam elfepfal-é mos qui in inferiptione babent nomen Dauid,in tertio call fu'.videlicet pfalmus ipfiDauid ; rcplicabinius multos e(fe » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D

TR AE PATIO.

etiafti qui per fecundü cafum infcripti funt:vidclicet Pfal' mus ipfius Dauidiquod tarnen in aliis nominibus non repC ritur,vt Iciamusquod ab ipfo quidem Dauid confcri-pti funt, non ei dati aut obiati, boe enim difierentiam in-troduxit. 111e autem Pfalmus qui Moyli inlcribitur, bu-jufmodi babet inferiptionem . oratio ipfi Moyfi bomini • Dei.quæinfcriptio dotcre videtur, quód ille Ffalmus , ii» congruat, qui per diuinam aquam , hoe eft per falueare la-uacrum baptilmatis, bominos Dei eflefti funt. Moyfes quippeintcrpretatur,airumptusexaqua.exaqua veró af-fumuntur oinnes qui baptizantur. vnde etiam Dei homines merito cognominantur. Eosveró Pfalmos, qui Salo-lomonis dicuntur, in Chriftum fuifle compofitos repu-tamus. Salomonnanque interpretatur pacificus . veriim quis nam alius, tam fuit pacificus, quam Cbriftus, qui natura ipiàpacem habet ? pacem enim inquit ,mcam douo-bis , pacem meam relinquo vobis . De PJâlmis qui fine inferiptione funt, illud imprimis feiendum eft , quod multa Hebracorum excmplaria, coniunâum babent fe-cundum Piâlmum cum primo : cum apud eos non fit numerus in piàlmis . fecundus autem fine contradiéhonc, confcriptus fuit a'beato Dauid.cuius reitcftes babemu» apoftolos , in Aâibus dicentes ad Deum . Tu qui pef os Dauid pueri tui, dixifti. Quare infurrexerunt gentes amp;c.Vndeetiam demonftratur, primum Pfiilmum pari me do ipfius effe Dauid . Quód fi primum amp;nbsp;fecundum Pial mum, qui carent inferiptione dicimus eifeDauid, confe-quenteralij omnes,qui fine inferiptione funt,eiufdé erunt: ficuti inter cæteros elfe feimus Piâlmum nonagefimuin quartum : vt atteftatur apoftolus in cpiftola fua ad He-brseos , dicens. Iterum quandam déterminât diem ho-die , in Dauid , dicens poft tantum tempus : hodie five cem eius audieritis, nolite obdurare corda veftra . Pfal-mi quoque qui funt fine nomine idem adfcribendi funt, vt docct beatus S tephanus protomartyr, in aéfibus dicens ad ludatos.: viqiie ad dies Dauid , qui inuenit gratiamco-ram Dco , amp;nbsp;petiit, vt inueniret tabernaculum Deo Iacob.quod diâum manifefte fumptiï eft,ex pfalmo c xx x t-

«Jui aùtHorls caret nomine.Simili modo etîam pGImi, qui loco infcriptionis habent Alleluia, iplius Dauùl reputandi font. (iquide eorü primus qui eft c 1111. manifeftc ab eo fuit compofitus , vt legimus in libro Paralipomenon. ratio autem quare pfalmorum aliqui tarent infcriptione, videtur ea elfe;quia non in vnius tantum gentis nomi ne.vnufquifqueeorumdiéluseft.quôdverô lint fine no^ mine,ea videtur efle ratio : quia in ipfum dominum di-âi font. quôd babcnt Alleluia ,ratio c(l;,quia gratia-rum aftioncs, amp;nbsp;laudes in d e v m continent .venim bis hæc diéla fufficiant : tempus cft, vt de cætcris c-

tiam traftemus. Pfaltusquidem Deus eftquicanitur.PfaI mus verôpœma,amp;carmenquodde eocaniraus: Pûlmo dus , pœta eft qui hæc conncit carraina : amp;nbsp;Pfaltodus, chorus canentium PGlinos : Diaplâlma, mutationerafen tentiæ,autcantus fignificat : aut paulâm, feu interieüio-nem quandam pulfationis , vel fulgorem , atquc illumi -nationem diuini fpiritus, quæ tune cancutibus apparebat. feribebantur enim omnia hæc ab eis diligenter. Pfal-mus propris eft illud Carmen ,quod fimul cum Plàltcrij inftrumento fuaui voce profertur. Ode feucanticum, vox quædam eft mufica cum harmonia,folo ore prolata, quanquam impropriè ipfum etiam canticum fæpenu-jnero Pfalmus dicatur . eft autem Canticum Pûlmo antiquius . Moyfes quippeCantici author fuit, illiufque vfus vfque ad beati Dauid tempora perfeuerauit ; qui primus omnium cœpit PGlmos conlcriberc. nam amp;nbsp;(î antea pfalterij inftrumento vterentur, illius vfus , amp;nbsp;fine arte vllaerat, amp;admodum vulgaris, ad folosenim greges mulcendos pulfabatur. Dauid igiturhuiufmodi inftrumen turn fapicntius coaptault ,amp; illius vfum adDeutranftulit. Hymnus verôeft diuinæ gloriæ, extcnfior atquc atnpli-or quædam laus. nam cumlaudis nomen fimplicitcrdici-mus, vulgariorcs ac breuiores laudes fignificamus.Con felfio etiam amplum quoddam teftimonium eft , amp;nbsp;fides , qua aut bona quæ recepimus fatCmur , aut mala quæ coramifimus . Porró oraüo preccs^lïgnihcat, amp;nbsp;votum promiflionem , omniàque ad Deum pertinent.

P R AE F A T I o.

Quldltaquefit Pfalmus,amp; quid Canticum , abundddixï-mus.Canucuni autem pfalmi tuiiceft , quando muliceper organitum inftrumcnium prius diiponitur, amp;nbsp;deinde con-fequitur vox ore emifla,quæ fecundu occupât locum. 1’fal mus vcrócantici tuncdicitur,quando eius quod nuncdixt mus contrarium fit.Iuxta Anagogen, ac moralem fenlum, * pfalmum tunccanimus. quado corpus noftrum quail vfal-terij inftrumentum intendimus, amp;nbsp;per bona opera quo-dammodo ipfuni palpantes,bonas acconcinnasaóliones g ficimus , quanquam adaltiores contemplationes nondura afcenderimus.Oden verbaut canticu canere tunc dicipol-fumus, quando abfque vllis operationibus vcritatis tâtum myfteria conteniplamur,elFefti iam in ea re admodum exet citati:amp;canticum pfalmi quando præcedentibus bonis a-£lionibus, in contemplationem deuenimus:iuxta quod di* citur,concupifti Gpientiam:feruamandata, amp;nbsp;dommus tibi earn miniftrabit.Pfalmum etiam cantici tunc vere cani-mus,quando contemplatione, occulta quædam quæad mo res pertinent, nobis rendante, nos in eorum Operationen» procedim’.Hacrationefortaffis Plalmi primo loco,amp; deinde cantica coHocata funt:cum deceat vtper aéiionesad contemplationem accedamus multa enim Caniica babciur circa finem libri:verùm vbi gradus eft,feu afcefus,illicnuf quam eft Plalmus, neque etiam coniumftus cumcantico. fanéii enim viri in afcenfionibus contemplation! tantum intenti funt.

Sunt qui Efdram,amp; all) qui Fzechiâ dicant,pGlmos in-Vnum collegifle , qui cenienario amp;nbsp;quinquagenario numero coritinentur . In quo numero/amp; quinquagenariut numerus Pentecoftes didus, atque ab Hebræis veneratus, cerniturperhebdomadas hebdomadarum perfeftus. i. fe-ptenario multiplicatus. amp;nbsp;trinitatis pantercontemplari poteftmyfterium , addita videlicet vnitate propter vnain quat eft in tribui perfonis vnitatem. Cantorumlquatuor e-rant principes quatuor choris præfefti, obtotidem mun di cjimata, ad quæ plafmorum voces pei uentura* erant : vnufquiqueautem chorus, ex duobus amp;feptuaginta can-toribus conftabat : vt quidam retulerunt feapud He-

P R AEF A T 1 o.

bræos legifTc, iuxta porportioncm ac nuraerum linguarum quæ in Babylonicx turris ædificatione, confufæ feu potius diuifae fucrunt. futurum cniin erat. vt omnis lingua huiuf-moJi pfalmos decantarec. Et alq quiJem cantorumituba, tympano,organo,cymbalis lyra,aut cithara,dulcc ac (uaui • ter can.'bant : ûauid verofregiu n pfalteri) inftrumentum tenebai.tubæ, fyringæ, ac fiftulæ inrtantur : lyra amp;nbsp;cythara intenduntur . cymbala amp;nbsp;tympana pulfantur, amp;nbsp;alia quæ-® cunque/fonum potius habent quant vocem-.Plaltenum verb Çquod etiam ahcubi Cynniram amp;nbsp;ciiharam amp;nbsp;lyram appellant^ ad id genus inftrumentorum pertinet, quæ intenduntur . Eft tarnen inftrumentum hoc reftum , amp;nbsp;fupernè caufas habet vnde emittat vocesiea nimirum ratione.vt ad-difeamus amp;nbsp;nos.refti confifterc , fupernaque accæleftia meditari : atque vt hoc pafto efficiamur fpirituale pfal-terium ,confentiente intra nos in vnum , anima amp;nbsp;corpore : ipfoque fanfto fpiritu , veluti petitifTimo quodam . artifice , putfante nos , ac percutiente . decem vero cla-, ui in iplius pfalteri) brachio circumuolutiiintendcbant , chordas , eafque remittebant ad ipfius modulantis arbi-

trium , ac concentum. Et dextera quidem manusipleftrum J tenebat , finiftra vero.dsfuper contreftans amp;nbsp;circunfe-f rens clauos , grauem . aut acutam , feu etiam mixtam vo-f cem redJebat. decem præiered chordas , vocibus fibi in-uicem contrariis habebat, ex quo docemur, oporterenos, , ex decem fibi mutud aduerfantibus chordis , ex quinque nimirum animæ potentiis , amp;nbsp;ex quinque corporis (en-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fibus ,harmoniacum amp;nbsp;concinnum cantumjnhac vita Deo

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptæludere.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l’falmorum ordo illeamplius non eft.qui d principio

fuit, quando fuere conferiptimec tarnen cafu , aui fortui-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to huiufmodi ordo datus eft : fed potius ex difpcnfaiio-

j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne diuina : quæ/confequentiæ teniporum nullam habuit

, rationem.nam quemadmodum in artibus , tam faftiuis, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quant rationalibus ,alia eft inftrumentorum amp;nbsp;canonum

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inuentio amp;nbsp;ordo , atque alius etiam eorum vfus , iuxta

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipfa tempora nimirum, aut varias return rationes, (alius

gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cniin fortalfis medicus primum incidit ,aliut pharmacum

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ D lij

P R AE F A T I o.

praeftit, amp;nbsp;vngit : alius, fimiliter hic primum perterrefi ille confolatur ; quippe cum artifici ordo curæ non fit, fed illud primum ah coiudtcctur, quod vi ac virtutefua, nouit elle pra:cxpuum,amp; vulneri cui applicator confer-re; quam rem, ordincabtqueordinefolcrr.us appellare)fic amp;nbsp;fummo huicnoftro artifici iânéio fcilicet fpintui, curx fuit, non quod adhiftoriam , fed quod ad legentium vti-litatcm pcrtineret : atqiic vt hæc animac noftræ imago ( vt ita dicam) aut ftatua, ad mores fculpcretur, adpulchritu-dincm cxpoliretur,ac tandem formaretur in Deum ; ob hanc caufam propheta , in primo quidcm pfalmo abiffl' pietate primum nos feparat, amp;nbsp;àpeccatis : in fecundoau-tem fubdemonftrat, cuius hæreditas iimus, cuique ad-hærere, amp;nbsp;adiungi nos oporteat : in tertio prxdicit in-fidias, amp;nbsp;congrèfTus inimici ,aduerfus eos quiDeocon-iunéfi funt : deinde iânafiones,amp; curas paflîonum , quæ in nobis infunt amp;nbsp;calamitatum fijbiicit. eft amp;nbsp;alia pratter-CÄ huius ordinis ratio. ludæis enim Deum olim negli-gentibus, omnes patrij mores , prorfus penè obliuioni da-ti fiint. vnde quamplurirai iâcrac icripturac libri,eorum ignauia pericrunt. Cumque Efdras feu Ezechias quiiquis eorum fuent, vtilitatispublicæ certè ftudiofus,huiulmo-di pfàlmos, non tarnen vnà omncs.fed fingulares ac difper* fos reperiffct, colleftos ported, amp;nbsp;in vnum compofitos, eo ordincquo repertifunt, ita in publicum edidit .habita temporis ratione,non quoconfeftifunt.fedquoinuen-ti, Illud etiqmdici potcrt quod plairai, non iuxta tempora, fed iuxta dies, quibus primum compofiti finit,itaported in vnum ordinati fuere. Quod dicinigs, manifeftius fiet ex h,sqiiacfubiiciam.Chrirticonceptio,temporeprimum fuit • poftmodum natiuitas : deinde impofitionominis , amp;nbsp;Circuntifio .•pofthatc adduélio in templum amp;nbsp;hypantcfis, hoc eft, obuiatio quam latini purificationcm virginis appellant. demiïpoft trigintaannos,baptifinus amp;manifcfta-tio domini:dcinde doiirina,mtracul3, palfiones; amp;nbsp;portre-mo rcfurreôho.venlm apud nos feftiuitates iftse,alio ordi-ne, atquealio rntcruallo celebrantur. l’rimô enim conce-ptionem ac deinde ftatint rcfurrcûioncm celebramus .VI*

P R AE F A T I o;

Jes quanta fit temporis feftiuitatumdiftantia,amp;dicnim coniunftio.rurfus AlTumpiio, transfiguratio, natiuitas; amp;nbsp;deinde poftreina omnium apparitio ac manifeftatio cele-bratur. vides quanta fit rcrum diuerfnas. ordo quippe die-rum in menfibus feruatus éft,rerum autem valJe diliüâus: amp;nbsp;faftus ell ordo quidam.quafi line ordine.

Sed tempus eft vt iam dcinccps doceamus, quacnam fit obfeuritatis ratio,quæ in multispfalmisrepcritur: amp;quot • tranllationcs fint,ex Hebraica lingua in Græcam ; amp;nbsp;d qui-bus faélæ , Quod igitur tam miilta in veteri fcriptura ob-fcura inueniantur , in caufa funt figuræ, quaîcunqùe CKri-ßum , illiufque aftiones , amp;nbsp;nouam gratiam praefignabant. Omnia quippe haec quse ad gentium vocatiouem perti-nere videbantur .propbetæ de tnduftria obfeure ad mo-dum pertraftarut: ne fi inuidentiffima ilia ludæorum gens, futuram primogeniti Ifraelis ruinam, amp;nbsp;gentium adoptio-nem cognouiffctjfacroslibros vbi hæcprædicia funt ,om-nes igni tradcre atque eorum mcmoriam obliterate ftu-deret, neque enim atiquando fuftinuiflent tanta aduerfus fc ferri teftiraonia . vnde non mediocre damnum pollens illatum fuilfet. quod Dei confilium quodam in loco vnus propbetarum nobis indicauit,dicens er perfona Dei ad ludæorum gentem . neque crcdidifti,neque ;l principioape-rui tibi aures .noueram cnim quod inobediens non parères.Prætereà obfeuritatis alia etiara eft ratio, Idioma fei-licet Hebraicæ linguæ diuerfura â Græca. variis enira ac raultiplicibus loquendi raodis propbetæ fæpenuraero vfi funt, (quanquam non fic femperl adumbrate etiara multa dixere,obincredulitatem, amp;nbsp;duritiemauditorura ; quæ tarnen paucioribus,ac fanftis viris reuclata funt.quçque à fo-lo rcrum exitu ac finereélè iudicantur. Poftremo etiam ilia addatur ratio,quod déprima acpropria Hebraica lingua in aliam.antiqua omnia legimus tranllata.omnis autem lin-gua,in aliam couerfa.vt plurimum, difficultatem atque ob-feutitatem generat.

Tranllatio ilia fa£la eft, tempore quo Ptolemæus Pbi-ladelpbus , regnum Aegypti adminiftrabat. feptem enim lucre tranllationes -veteris teftamenti. Prima à l xx. vi*

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D iiij

i

P R AE F A T I o.

ri» fafta qui Hebræi erant amp;nbsp;elefti fuerunt , iuxta nu-Hierum feptuaginta feniorum quos elegit Moyfes . Hi igi' tur, commeincrati regis hortatu, ad hanc prouinciam de • fignati , in vnam per omnia interprétât ionem conuene-re. Secunda Aquilae Synopenfis. Hic Græcus fuit , at-, que è Ponto , amp;nbsp;Hierofolymis baptizatus : deinde cùn* offenfus inimicufque effeéfus eilet quibuCdam Chriftia -lt;nis,fpreto baptifmate, ludæis fe adiunxit,amp;feripturaffl tranftulit fub Hadriano imperatore eo qui leprani paf-fus cft. c c c. amp;nbsp;X X X. annis poil tranllationem lxx. Hic itaque iratus Chriftianis ,mulia peruertit. Tertiaffl fecit Symmachus , patria Samaritanus : qui cum apud fuos , quantum honoris optabat non aflequeretur , lu-dæos adiit, amp;rurfum circuncifus, in Samaritanorum of-fenfam , facram interpretatus eft feripturam , fub Seucro j Imperatore. Qui etiam vt ludæis placerct, quæcunque , ad Chriftum pertinebant, non fand tranftulit : annis feX .

amp; quinquaginta poft editioncm Aquilæ . Quarta fuit Theodotionis Ephefij : qui cum ex Marcionis hærefi effet laliquando offenfus fuis cohærcticis ,propriam inter- i pretationem edidit, fub Imperatore Commodo . Quinta certum non habet authorcm , inuenta eft autem in Hic- . richo,dolio operta.fub Caracalla Imperatore. Sextafine authoris nomine repertaeft Nicopoli, apud Aftiuni, t fub Alexandro Mamea Imperatore. Septima prodiit à Lu- ■ ciano magno cremita amp;nbsp;manyre ; qui omnibus his edi- • tionibus vifis , amp;nbsp;cum Hebraica veritate diligentiiïimà, 1 amp;nbsp;magno cum labore collatis, propriam editionem nihil I mancum , amp;nbsp;nihilhabentem fuperfluum Chriftianis iradi-dit ; quæapud Nicomediam, manu eius conferipta ,reporta eft, in turre quadamapud ludæos cake illita ,poftip-fius Luciani certamen, amp;nbsp;poft perlêcutionem quæ à Dio-cletiano amp;nbsp;Maximino fa£fa eft . fub magno Imperatore • Conftantino . hæc cum Lxx. Interpretum editionc con- gt;' lëntit, amp;nbsp;quæ ab aliis deprauata fuerant, reprobauit. 11-lud autem omnibus manifeftura eft , quod quemadmo- ' dum greges liftula , fie ctiain multi hominum aguntur, ! amp;nbsp;muiccntur carminibus . inter homines autem multo- l

P R AE F A T I o.

magis fœmina quàm vir : nec minus ctiam is qui imma-tur« eftætatis, quam quifenioconfeftus: aut qui ferocior eft, quam qui mitior: aut dofto indoftior : amp;nbsp;in ipfo qui-dem nomine , alia eft rationalis anima: pars , amp;nbsp;alia ir-rationalis ac ferina :quas omnes tarnen .voluptas vincit, ac fuperat.hac igitur de caufa pfalmorum cantus iiitro-dliiftus eft,par quem vtilitas ,quæ ab ipfis pfalmis pro-uenit , humanis animis veluti per fibulam quandam ad-neélitur amp;nbsp;coniungitur : ipfo fcilicet cantu, qua fi mella quodam , altérante , ac modérante , /jjiritualis medicinae aufteritatem , amp;nbsp;vtilia dulcibus condiente . nam quod gra-tum eft , id iucundius recipitur , amp;nbsp;conftantius rctinetur. Hæc eft igitur prima cantus ratio . Seconda verb alla eft, quia inani,ac falfâ voluptate Damon hominem perdiderat, cogitauit Deus per eandem artificiofè difpofitam, ilium rurfus faluare. fertio cantus ad mutuam concor-diam ,amp; dileftionem inuentus eft ; vtpote qui pofttt, vt canentium voces,ita amp;nbsp;eorum animos, in vnum compone-re • quid enim eft quod ita inimicicias generet ,vt cantus amicitiam amp;nbsp;amorem conciliât lt;nbsp;ille videlicet cantus, qui a' fingulis,atque ab omnibus, pro fingulis,amp; çro omnibus,communiter offertur Deo. aut quilnam adeo eft im-mitis , amp;nbsp;ferox, qui ilium polTit inimicum duccre , quem iciat Deum pro fe placafle ? Multam pratterea vim harmo-niahabet amp;cantus^ vt pofTint amp;. bonos mores parare, amp;nbsp;la-bantes autperditoi dirigere , atque in melius componere. Legimus etiam apud antiquos authores, varia fuifle can-tuum genera, ita vt alij cafti effent,amp; temperati;ali j amato-rij: alij etiam bellici ; fic amp;nbsp;pacific!, amp;nbsp;moefti ac lugubres: alij deniquerobur, amp;alij hebetudinem praeftantes. Aiunt enim Pytnagoram,adule(centis immodice amantis,mutatis tibia:modi$,amorem fiinulmutafle: amp;nbsp;aliu gladio infilicn-tem pari modo molliiffe ac compefcuiffe:amp; Timothçum in coena, atque inter voluptates, dum cantum quendam canc-ret ,quiorthius dicebatur,animum ferontMacedonisex-citaffe,atque effcciffe, vtarreptaarmatura protin’ exiliret. adeo enim homana natura catihus familaris eft,clique de-le^atur, vt vagientes ctiam infantes, his folis compefcan-

P R AE F A T I o.

tur. Canunt quippe illis nutrices pueriles Nænias, quibu* eorum oculi l'opiuntur.. Viatores præterea, fiepius de media diefatigati,itinetis laborem,cantuac carminé confolao tur.omnes etiam artifices operando cantant : quafi operan-tis animus carmine mulceatur,amp; canendofacilius molcftias omnes perferat aclabores.Sed quid opus eft rationales bo-• mines perceufere, quando irrationalia ipfa, equi nimiruffl» tuba ad prælium parentur gt;amp;nbsp;ones fiftulam fequanturfac tuncmagis gaudeant,amp;pinguefcant? amp;ferismultiscantus amp;carmina,folaiio fintimultis etiam ea (atis fint pro plagis, aut laqueis' ipfe fiquidem Vnicornis pulcbritudine ac can-lu fuperatiir.

Venlm ij qui diuina, doftius ac fublimius interpreta-tifunt,aiunt per cantuin organicum concinnitatem ani-mæ fignificari . Animæ auiem concinnitas eft confonan-tia quædam , amp;nbsp;concentus illarum partium , amp;nbsp;poten-tiarum quæ intra animam funt : de qua latius dicemus. Confonantia enim eft fiarmonia rerum differentium qui-dem pe left, fed in vnam poftea conftntientium lt;Sk con-uenientiuni mclodiam . Hoc autem viderc licebit, quando præcipuè confonantiarum rationes, intcrioribus animæ partibus congruerint : amp;nbsp;aliud quidem in primo lit ordinc, amp;nbsp;tantummodo imperet, nunquam ftruiat ( rationalem partem dico) aliud autem (pars fcilicct Irafci-bilisquot;) medium locum habeat ,amp; regatur riprimo: ipfiiin autem pofteriori imperet : quod vero extremum teneat locum,pars fit concupifeibilis, quæ tantum pareat, nunquatn imperet.Tuncfiquidem animæ confonantia inueniri potent; Rationalis dico partis ad Irafcibilcm ; vteius chordæ, quæ Hypatæ dicitur, ad Mefem . Hane enim fupremam amp;nbsp;grauifTimam voce appellant,quæ ftruat confonantiam I)ia-teftaron.Similiter amp;nbsp;Irafcibilis ad Cocupifcibilem: vt Meli ebordæ ad earn quæ dicitur Nete:banc autem altiftimam atque acutiftimam vocem nominant,quæ eft Diapente. eo-dem modo etiam Irafcibilis ad Concupiftibileni, vt chordæ illius,quam Hypatem diximusad Netem.hac fiquidem voce,quç de grauilTima jacutifTimaq; cóficitur,D iapafon ap pellant.Q^od fi par eft^noii loca,auc nomina attendcre,ftd

PRAEîATIO.

vim potius ipamp;m fequi, amp;nbsp;reriim efficaciatn : Rational!« pars fane potius Mcfe appellandaeft ; eo quod ad Irafcibi-lem, quah ad chordam Netem Çliæc enim acutiffima eft, 8c concitatiffima animæ pars') earn rationem confonantiæ ha-beat,quæcftDiapentc: amp;adconcupifcibilem, vtadHypa-tem Çhæc enim laxior eft amp;nbsp;mollior') rationem earn feruat, quæ eft Diateflaron’.intenfionemque illius,amp; huius remif- • fionem coaptat atque concinnatzqua mixtura, optimam bar moniam perficit.

His itaque fie præmiffis, reftat vt dicamus, quomodo diuinus fpiritus vnus cùm fit, aliquando fingulari numero dicatur ; vt illud, fpiritus domini fuper me, propterea vn-xit me, Item fpiritumfanftum tuura ncauferas a me: item amp;fpirituoriseiusomnisvirtus eorum :amp;aliquando plu-rali, fpiritus , inquit, propbetarum propbetis fubiefti funt;item requiefeent fuper eum feptem fpiritus . manife-flum eft aiitcm fpiritum quidem vnum efle, quemadmo-dum amp;nbsp;vnum artificem, inftrumenta autem plura. Organa enim artificis fuerunt propheta:. vnde amp;nbsp;variæ funt orga-norum voces ac foni. nec tantum in variis inftrumentis varia bæc efle reperiuntur, fed in vno atque eodem multipli-cia ac diuerfa : artifice fcilicet bæc laxante, ilia intenden-te , alia iramutante , alia etiam mifeente ac tempérante. Omnia verd amp;nbsp;fingula fpiritus organa definiri non pof-funt:cùmnullafit indiuiouorum cognitio : poftunt tarnen eorum diuerG genera amp;nbsp;fpccies fecundum qualitatem amp;nbsp;quantitatem definiri; atque ideo non plus quam feptem ef-fedicuntur. Cætcrumdepropbetiæraodisdicamus. Alius enim præterita narrat : alius præfcntia, amp;nbsp;alius futurapræ-dicit:amp; hic quidem aliquid dicens,ille verd aliquid facies: s alius item manifefte, abus verd obfcurè atque ænigmati-’ cè. Horum etiam modorum ,nirfusalij funt modi.bicper i vifionem, ille per auditum , abus per odoratum, abus per guftum,amp; per taftum abus : omnia tarnen fccundum intel-Icftuffl. Totidem enim fenfus,intelleftushabet,quotcorpus: verum omneshimodi,vifiones etiam ap5gt;ellantur:vel quiagencraborfit vifionis modus ,vel quiadignior . Vi-dit quidem Ezechiel. amp;nbsp;vidi,inquit,amp; afeendebant carnes,

P R AE F A T I o.

amp; ctxendebatur cutis . verùin amp;nbsp;alibi audiuit : cùm ait tu fill hominis,audi eum qui loquiturad te. alibi etiam gufta-uitjdiccns: amp;nbsp;cibauit inc illo volumine, amp;nbsp;dixit ad me; fili hominis,os tuum comedet, venter tuus implebitur hoc vo ]uminï,fummam illamnimirum,efFicacinimâmqueacprin cipcm partemintelleéïus , quacdiuinoscibos primum gu-• ftat,os:fecundam vero, amp;capaciorem admodum , mentem dico,ventremappellans;quam volumineimplendam efle di xit:quafi ex minimis fpiritus fanö-i leminibus , multis im-pleri deberet diuinis eioquiis. Videt etiam amp;nbsp;audit Elàias; quis,inquit,accedet ad hune populum? amp;nbsp;dixi,ecce ego do mine.nüc igitur audiuit.alibi verô vidit.amp; vidi,inquit,donee pofitç funt fedes,lt;S: qui antiquus erat dierum,f;dit.ho-rumautemdiiorum prophetarum , vt vides , alter refurriF-ftionem,amp;alter iudicium fibi p.irtiti funt Multa alia lunt, auditus , vifus, amp;nbsp;guftus exempla. taftus exemplum babes apud Naum:qui iuxta tranllationem l x x. quod alij interprétés onus Niniue reddiderunt,a(rumptionom Niniucap pellauitialTumptionem quandam diuinam,principalioris a-nimæpartis iiitelligens,non fecus acii à fanfto Cpiritu, ma-nibus quibufdamcontreftata fuiflet amp;nbsp;formata . Verùm vt breuiter fermonem expediamus, cùm eætet orum proplia-tarum, alij per varia aéti fint tempora , amp;modos. atque hi quidem pauci amp;nbsp;raro . quippecùm per duo tantum tempo-ra,vcl modos,ad fummum tres,agi eis contigerit.folus hic noftcr,dei amp;nbsp;prophetarum etiam pater, omnia percurrit te pora,amp;modos: amp;nuncquidem præterita dicit, iiunc prat-fentia,modô etiam futura;amp; modo videt. vidit,inquit,Da-uiddominum, auteaquædominifuntimodóaudit. Dixit enim,inquit,dominus ad Dauid; Nunc tangit.Lingua mea, inquit, calamus (cribx velociter feribentis : linguam, in-quam, non haneexteriorem intelligens : quippe cùm loqui cam potius,qudm feribere par fuifletifed interiorem intel-le£fus linguam: quatnouo, atque inefFabili quodam modo, ipfum fpiritum tangebat,palpabatque: eo nimirum modo, quo d Icriptore tangitur,calamus.per quem,ea quaeilli re-uelata erant,eleganter feribebat :neque id tantum,fêd amp;nbsp;ve lociter id agebat. vnde amp;nbsp;manifeftationem prophetia: indi-

P R AE P A T I o.

tat, amp;nbsp;vehementem etiam , acvalidam fpiritus concitatto-nem,dum velocifGmofcribæeam comparât. Alibi guftum fibi adefle atieftatur,dicens:Quàm dulcia faucibus meis e-loquia tua fuper mel ori meo . Iplius ctenim intelle£lus o» ac faucet deleélabantur, cum diuina oraculorum eloquia deglmiret, ac rurfus reuocaret. maximam enim propbeta, tum dcglutieiido ca, tum reuocando percipiebat volupta- * tem.Alio etiam in loco eruftafle dicit cor fuum verbum bo num;vim quandam intclleftusprofundiffimam,amp;(vtita di cam)omnium capacifTimam fic appellant,velutiquæ omnibus fanfti fpiritus cibis ad fummum plena effet. Rarior in eo fuit odoratus figura : fedextefis omnibus multó mole-ftior.nam quodlegimus:Myrrba amp;nbsp;Stable amp;nbsp;Caffia à vefti-mentis tuis:id ab eo diftum eft, ciim aduerfus putredinem amp;nbsp;corruptionem cicatricum fuarum,bonvi ac fuauem Chri-fti odorem præfenfiffet.boc pafto per omnia intelleftus fen foria , feientias ac virtutes omnes (pirituales adeptus eft. Conditionem autem atque babitum propbetæ,oratione,at-que fermone fuo darum facitxiim nibil différât apud cum, prsefentia dicere, aut futura . Sæpenumeroenim ordinem immutat,amp; aliquid vt iam faftum narrat quod futurum eft; contra etiam aliquando futura pro iam faftisxuiufinodi il-lud eft.Quarc infurrexerunt getes, amp;populimeditati funt inania! aftiterunt reges terrae, amp;nbsp;principes conuenerunt in vnum, amp;c. pro eo quodeft,in(urgent, meditabuntur, afta-bunt, conuenient. item illud:influmine pertranfibunt pe-de:boc eflipertranficrunt-cft etenim boc diuini fpiritus pe-culiare,vt nibil prsteritum ducat,aut futurumicùm illi om nia praefentia fint.

His omnibus confideratis, accedamus ad particularem vniufeuiufque plalmi interpretationem,vno tantum necefi-fario amp;nbsp;generali di£fo adbuc prçmiffoiquôd non omnia dt -6fa,vno modo interpretabimur: videlicet fecundum bifto-nam,autfecundumpropbetiara,aut fecundum allegoriam, aut fecundum moralem fenfum : fed vnum atque idem di-ftum,fæpenumero variis fenfibus fubiiciemus. Nam qué-admodum in arboribus amp;nbsp;feminibus , plura ac varia funt germ.ina amp;nbsp;vires. liquidem in arbore, amp;nbsp;radix eft, amp;nbsp;trun-

P R AE F A T I o.'

cusntem rami, cortex, folia, Ämedulla:* in lëminibus.het ba , ftipula, ariftæ, fcammulae, amp;nbsp;fruftus pro vno innu-merabiles : fic etiam amp;nbsp;multo magis in bis quæ funt fpiri-tus : necacculàbis authorem deinuentis, fed ienofces po* tius in omiffis.quis enim quod ütisac lufturn cft,digne di-xerit?

In vniaierfum illud etiam fit diflum, qubd pofliimus no-bifipfis omncs pfalmos accommodarezpro inimicisChri-fti, dæmones Cnriftianorum inimicos : pro Saule etiam amp;nbsp;Ablälone , aut fi quis alius eft buiufccmodi tyrannus, dæmonem pari modo, intelligentes ; quos omnes in figU' ra fignatos cfle intelligimus, per beati Dauid pcrfecuto' rum , atque infidiatorum peribnas. Quæ verb ipfi beato Dauid, amp;nbsp;vnfto amp;regi conueniunt, ea vnicuique noftruiB accomniodabimus. Nam quemadmodum il le regio oleo in regem vnftus eft, ita amp;nbsp;nos oleo baptif-mati s ad regnum caclorum .Qjiçcunquc au-tem reftè nobis conj^ruere non pofiunt, ea fimpltciter quah iânéti (piritus vo ces efferemus , buiufmodi verbis nofmetipfos (änftificantes qualia fiint quæ in le-

cundo funt pfal-jno,amp;inaliis fimili-

bus.

«»INCIPIT EXPOSITIO

Euchymij monachi Zigaboni, in

Pfalmos,dc Græco in Latinum per R.

D. Phiüppum Saulum Epifco-pum Brugnatenfem conuerfa.

Priittus Vfdbnttt, quemdJmadum dpud Ueirecotflru htferi-ptioite bdletur,itii ab omnibus interpretibus efl dimiffus. ift au-temnonmoralittantum,feddo^nattsetiamrefertui. Nequee-* nim tantum admonet, ut diuinis inßflamUs eloquiis fed im-piorum, zr aliorum delinquentium aceufationem continet, zf fupplicia.

PSALMVS l.

, E A T V s ulr,quïnón abütin cen-/Ilio impionim, amp;nbsp;in uia peccato-rumnonfletit.cr i» cathedra pejH-teniix non fedit. Beatus propriè Deus eft,Tt inquit Paulus de co, dicens ; quod beatus eft, amp;nbsp;folus potens : amp;. tarnen appellationem ! nanc nobis indulfit, quemadmo-dum amp;nbsp;illamDei.ÇEgoeniirijin-quit,dixi:Dij eftis, amp;nbsp;filij excel-

fiomnes. quot;) amp;nbsp;multa alia buiufinodi nomina nobis largitus eft: bocautem beatitudinis nomen, fruftus eft illius perfe-' ftionis,quæ vinute conftat:amp; iuxta Graeci nominis etymo ■ logiam,immortalitatem fignificat. Et quanquam fub mafeu Msotilfiug lina voce propbeticus fermo prolatus fit,fœminam tarnen comprebendit: vclutitotum aparte.Nam fccundum Apo-ftolum , mulieris caput eft vir : coniunguntur autem capiti 1“ cætera corporis membra: amp;nbsp;quibus communis eft bumani- «*«'* ’«»f’S taSjiis etiam opera communia funt,amp; praemia. Rerum ve-

a

PS ALMVS

rô ruturam (ècutiisbcatüs Dauid, congnium quenànn of dincm tradi'dit diilij fuis. conlilium enitn quod in cord« relidet,r^dix cft operationum corporis: quemadmodiiniÄ dominus docet, intus efle, inquiens , ea quæ coinquinan* hominem, vnde primo confulimus : deinde confiliumfif mainus : ac demum obfirmato confilio infiftimus . quia«' tiam impius is dicuur, qui vel deum non colit, vcl plu' res colit:amp;peccatorille eft,qui licet fidelis fit,prauis tain« aeperditis eft moribus; amp;peftis merito is dici poteft ,qu* non ipfc tantum peccat,fed morbo fuo alios inhcit.idcirco Propheta beatos eos appellat,qui tria hæc vitia prorfus vi' tauerint:qui videlicet impiis côfiliisÇquæ aduerfus religi« nem in deum funt) no commuhicauerint, ne obiter quid« atque in trâfttu. ( ira cnim puto lignificare diftionc, août,) quique cùpcccatorib’ in prauo aliquo opéré diu non cof' ftiterin t:tametfi modicum quid propria infirmitate aliqu« do ad id rapti fint:amp; poftremo,qui cum peftilentibus bonquot; nibus non perfeuerauerinf cum his inquam qui incôcupi' Icentiis ac vitiis fuis,conftatiores funt ac ftabilioresiamp;qu} per cathedramd Propheta fublîgnari vidctur.Vclaliterc« îilium impiorumproconcilio amp;nbsp;conuentu intelligcnduini (quemadmondû Aquila amp;nbsp;Theodotion interprétât! funti) viam vendpeccatorum,daemonem. nam qui indæmonen« fteterit,ad Chriftum veniet,qui dixit: ego fum via : qua«' mirum homines ad virtutem porueniunt,Item cathedrap« ftilentiæ pro doftrina non fana . fed quoniam ad perfedh« nem virtutis confequîdam, non fatis eft fugered ma’o,(d« clina cnim inquit d malo amp;nbsp;fac bonum.Et Èfaiastceflàteal’ iniquitatibus veftris, amp;difcite bonafacere.)idcirco vald« confeqiientcr adiunxit.

Sed in le^e doniini uolutds ei*, (r irt Ifge ei’'meJitdHturdi(^, fiedfe. Beatus,inquit,ille qui non modo commemoratis*' tiis, non communicauit, fed legi etiam diuinæ fuam coiui* xit vo]untatem,eadem volens quse iubet lex.hoc vnum p«J petuô meditatur,eaqi meditatione , vitam ac couerfation« moderaiur,amp; dirigit.hoc cnim illud cft qyod perMoyf«quot;' olim nobis deus mandauit dicens ;amp; erunt verba huius'® gis fcmperin orc tuo,amp; meditabcris ea,fed.cs,furgés,amp;«‘‘ bans: amp;nbsp;habcbis eain manu tua,erûntquc immobilia ant®

PRIMVS.

1

eculos tuos.Deinde qui fruftus inde oriatur o (lendit.

Et frit tanquäm lignü ijuod plafihtu efl fetu$ deeurfus äiiuj-rnm,quod frudiumjuum dibit in tempore fuo, çx foliumdut nott defluet,O‘ omniit qUiCi u»que faeiet prejperabuntur. Quiita fe habet vt diximus, is inftar arboris plantatus, iuxta fluenta eloquiorum Dei, atque illorum doétrina perpetuo irriga-tusgerminabit,fru£iûmque,Çiprasncnipe virtutes) oppoc^ tunoferens tempore, folia nondimittet: boe eft,humilita-temnondeponet,quævirtutes omnes non fecusac pro-prios fruftus protegit atque conferuat : vel aliter,per fru-ftum intelligere po(lumus,vniuerlas illas diuitias, quaf de fpiritualibus laboribus congregantur; amp;nbsp;per folia virefcen tem (pem falutis:quæ,cùm nunquam deficiat,omnium do-lortim fenfum tollit. Meritóautem diuina eloquia aquis comparauit, cum non minus animæillis irrigentur atque impinguentur,quâmaquis plantæ; vnde amp;nbsp;Chriftus doftri nam fuam,aquas appellauit, dicensiSi quis (itit, veniat ad jne,amp;bibat;amp; qui credit inme,flumina viuentis aquæ fluent de ventre eius:amp;quibiberit de aqua,quam egodabo ei, non fitiet in ætemum : buiufeemodi igitur viro , deus cooperatur in omnibus : à domino enim greffus eins diri-gentur, amp;nbsp;viam eius volet valde. Ipfeetiam Apoftolus di-JigentibusDeum,inquit,omnia cooperantur in borum.Di ftio etiam ,omnia,bîc non otiofe iacet ; nam qui ad bunc vf que virtutis cumulum peruenerit, malum amplius aliquid facere nufquam fuftinebit : qua ratione à Deo in omnibus profoerabitur.Verum cum per bona ad virtutem, in fupe-rioribus exbortatus fit, deinceps , quafi virtutis atbletant oleo iungit,dum ex contrariis munit,dicens;

Nobßcimpij nonfle. Non ita florent impi),inquit,nec ger minant,aut fruftum ferunt, nec tantis fruiitur boni s,quä-tis vir ille quem beatum diximus,amp; dum negationem repc tit,quodnegatum eftmagis confirmât iquomodo autem il-lis agendum fit, fubiicit.

Sfd tinquim puluir quem proiidt uentuf à fatic lerrx. Qu?-admodum irruentes venti facile puluerem trafferunt amp;nbsp;di-ipergunt, ita amp;nbsp;aduerfarij dæmones, impios quofq-, facile diffipabunt.Perfaciem vero terræ, eius luperticiem intelli ge,quara terræ bumeros etiam appellant, co quod ferst ae a ij

P sALMVS fuftineat corpora omnia, quæ in ea funt ; ficut! amp;nbsp;terrae fi'' num earn partem dicunt,quæ in ca eft magis profunda.Im* pios vero communicato nomine biceos omnes appellat lt;nbsp;qucs fuperius triplici ordine diftingui â ƒ pheta docuimuS' PofTumusetiamper impios,Iudços intelligcre qui filiiî no adorant, amp;fpirituprædicationis ûnéforum ApoftoloruH* per totum orbem diiperft funt.

• nbsp;nbsp;Ideo non refurgent impii in iudicio. Vide exquifitum ûn*

fti fpiritus loquendi modum mon fimpliciter dixit ; non f« furgét:fed appofuit,iniudicio. Refurgent quippeamp;impij, non vt iudicentur, vtpote qui iam condemnati funt : Qui non credit in me, inquit,iam iudicatus eft: fed vt fuppliciiJ pleétantur. obferuandum eftautem , quod cum Moyfes ds refurreftione nihil nobis manifeftè tradiderit,primus oni' nium Dauid earn apertius nos docere incepit.

îlt;ienuepeccâtoreiinconfilioiufloïum. Pcccatores hocin loco,appellat eos,qui impij quidem no funt,fed peruerii* moribus fcatent;qui iudicabuntur foli,amp; condemnati procul d iuftis releeabuntur. Côfilium autem Aquila amp;nbsp;Theo-dotion hîc,iuitorum congregationem interprétât! funt:vS rum iuftos fcriptura appellare folet,non eos tantum,qui in propria ac peculiar! iufticiae virtute exercitat! funt, fed on» nés iânéfos generaliter,tanquam iuftificatos â deo.

nouit dominus uidm ivfiorum. Docet neminé pof fe deum latere.alibi etia ait : Nouit dominus vias immacu latorûfttem alibi, Nouit dominus eos quifui funt : nam eu (vt alibi dixit) ipfe fit via,necefle eft, vt omnes videat qui per ipfum,id eft per mandata eius.incedunt: pcccatores V« roquanquam non minus nouerit,quàm iuftos,tamenvelut* cognitione fua indignos,ignorare fimulat.hacratione cun' peccaflet Adam,interrogauit vbi effet ; quod obferuauit e-tiam in Cain,amp;!nmult!sal!is.

’Etiterimpiorumperibit. Virtutes iuftorum pcrmanct ve* lut! eorum diuitiæ quædam ac coronæ: perucrlà autem im piorum fcelera atqueadiones delebunturatque inanes red detur.affiones enim,!tinerisnomine, iterûexpreflit.Hui« autem dléfo illud Apoftoli cóftmile eft; Si cuius opus arft* rit, detrimentum patietur.

SECVNDVS.

SecuJut etiiimPfälmu} apuJ Hetneofifi/criptlôfteprerfus ca ret er titulo-.qui prtcJicit autrm eorum infliiidt,qui dominum occi ilennt:uoc4ti0ncm etiam Gentium er iuducorum perditionem.

Igt; S A LM V s 2.

Vdreinfurrexerunt getes, er populi méditait funtindnid,dfliterüt reges terrât, er principe» conuenerüt in ww.Propheticis oculis furo® réacrabië eorü pcrfpicies beatus Dauid, cum lamentatione quadam aefletufermo nem incboat:Heume,inquit,curtantocü furore tumultuati funt ? curcunftaper-turbarunt, ac tarn grandia arrogantes prsefumpferunt faci-noraf Ita enim fignificare aiunt verbum ,infurrexerunt, ij, qui ex Hebraica in Græcam linguam conuertcrunt:pcr gentes vero, Romanos milites intellige , qui cum Pilato crant:amp; per populos,Iudæos,qui cum Anna amp;nbsp;Caipha: per Reges amp;nbsp;Principes,Herodem amp;nbsp;Pilatum:vtaftus Apofto-lorum declarant: quorum alter Rex erat,amp; alter Princeps. Quod fi plurali numero diftiones àPropHeta prolatæ funt, iuxta Hebraicæ linguæ confuetudinem idfaélum eft: quat plurali numero fæpe vtitur pro fingulari. vel iuxta altiorc quendam fenfum , alia fortaiTis ratione : quia fimul cum Herode Rege, aduerfus Chriftum, alius peccati Rex diabolus armatus eft : amp;nbsp;Cum Pilato Principe, multi Princi-pes:dæmonumnimirum poteftates; aduerfus quas (vt do-cet Apoftolus) nobis lufta eft Sc certamen. nam cum ex du plici conftaret Cbriftus natura , vifibili (cilicet amp;nbsp;inuifibi-li, duplex etiam certamen, inuifibilium inquam Sc vifibi -liuminimicorum fuftinuit. Meditates vero inaniadicit, pro fruftraconati funt,dumarbitrarentur pofte feilium è-medio tollere,qui refurrexit amp;nbsp;viuitinæternü. Poftimt e-tiam bæc verba aduerfus folos dici ludæos, qui (àcræ feri-pturæ ftudiis incumbctes,in caftum earn meditati fiint:cum non intellexerint quanta in ea de Chrifto prædicantur.

Aduerfus dominum er aduerfus Cbrifium eius. Infurrcxc-runt, inquit,adftiterunt,amp; côgregati funt,no minus aducr fuspatrem,quàm aduerfus filium:filium inquam, quempa ter in gentium regem vnxerat, eas enim in hæreditatc illi dederat.bellum quippe,quod aduerfus filium ab illis geftij a. li j

PSALMVS

eft, perufnit etiamad patrem.pro domino iturpatre, 9^ jpCErifto filiii,hocin loco intelligam’.Etcm pater jpfc,dl' Ulna difpcnlationis rationc rege eû cóftituitiQuódîi,vt in multis excplarib’,in pliirali nücro Icgamus, aduerfus ChH ftii eoni,relatio ilia extendenda eritjam ad ludæos omnes, 9 ad gctes , amp;nbsp;ad ipfos etiam dæmones, quoniain illiomn« • j;enu fleftiturcœleftium,tcrreftrium,amp; infernorum.

DiApSALMA. Quid lit Diapfalmaabundê

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diximus inproœniio.

Di’rKnipdW«» uinculd ecrum , cr proiieumut à notis in' fvm ipforum. Verba hæcdiftafunt veluti experfona failli fpiritus iubentis pofteris fidclibus,vtab idololatris Ro* manis ,atqueab imprudcniibus ludatis dilcedant, amp;ille' rum quidem feruitutis vincula dirumpant ,quibus détint-bantur : borum vcrôiugum,quo propter legem grauaban* turexcutiant,veluti onerofum acniortiferHm:amp;vice illiuf Icue ac viuificum Cbrifti iugum fumant-Quanquam amp;nbsp;ali® modo intelügi poflunt,vt diéta videantur, ex eorum perf® na,qui Cbriftum occiderunt,qui amp;nbsp;rc ipfa,amp; verbis,feruitutis vincula, ac fubieftionis iugum rcculârunt: quibus if fo etiam iure naturæ,tam filio quàm patri,deuinfti crant.

Qui häbirdr in fcclii irridetit cos,cr dominus fukfitmiibit eol-Hi igiturqui d prædiâis blalpbemâtur,pater nimirum qu* in cœlis habitat ,amp;filiusqui diuinitatis ratione omniun* dominus dicitur, deridebunt amp;nbsp;fubfannabunt eosxonuin-ci'ntq; fatuoseos fuiffè, quôdinaniaatqjimpofiibiliacotu ti fint: amp;nbsp;fperaucrint ipfum dnm , quinimmo vitam ipfaffl) morte afficcre;quôdq; Romani, datmones potius îj Deum, amp;nbsp;ludæi vmbram potius qua'm veritatem elegerint.

7 une laquetur nd ros in ira fu.i. T une intellige locutum .iJ eos Dominü fuifle,quado ludæos palam redarguit,amp; pefquot; uentura in eos malapredixit:Qu3do inter cæteradixiU'ele-gimusiVeh vobis Scribæamp; l’harifæi hypocritæ,quiaaiif! rciur d vobis regnum Dci,amp;c.

Et in furore fuo lôtiirbabit CCS. Ob fiimîilloriîprauitate Proplieta indignat”,futuras cis annütiat calamitates,ptur' bation'q;,amp; fufpicionë eis plurimâ îponit:redarguéteaui eos dno,qué Prophet3arbitrab3tur,parcft multos fiiifleR territos. Alij vero dicüt his verbis fignificari calamitates,

SECVNDVS

q ex futura Komanorum obfidióe eis itnpcdcbant. pofTunt etiam de futuro iudicio intelligi,qu3do tanti criminis rci.i Deo condcmnati pcrpetuis pœnis ('ubiicientur. Ira autc amp;nbsp;furorÇquem ,vt Grccæ diftionis 0U|Uof verier fignißcatio poftulat, indignationem, feu potius excandefcentiam quis dixent^aliquaiido pro eodï ponuntiir,aliquando vt diuer-fa;ita vt excandefcc«tia motus fit ad iram,amp;iuxta etymolo giam , excitationem amp;nbsp;motii fignificet:ira verd, iuxta ean-dem Græcl nominis etymologiam vehementiorem, amp;nbsp;con citatiorem ad vindiftani denotet feruorem.

Ego durent conftitutiis f'um Kix ah co. Sermonerrl nuiicfacit ex Clihfti perfona.Propbetarum cnim mos eft,amp;mate-rias,amp; perfonas variare: vtpote qui veluti organa quædam, atque inftrumentaab artifice fiiomoderata , ea loqueban -tur, quæ faniäus illis fpiritus fubminiftrabat.annunciat au tem Cbrift’rcgnû,quod fibi,vt bomini ,à pâtre traditiieft. Dataeft cnim,inquit,miht oispotcftas.in ctclo amp;nbsp;in terra.

Super Syonmontent fdnftum eiut , prardicdns precceplum eius. A monte quidicitur Syon totam ludæam fignificauit ; amp;nbsp;fenfus tabs eft. Ego rex conftitutus fum vt doceam euange lica mandata, Præceptum domini appelLans bæc mandata: vtvnam atque eandem eflcfibicum pâtre voluntatem o-* ftenderettàmeipfo enim,inquit, nihil locut’fum, fed quae cunque audio à pâtre meo.

Dominus dixie ad me filius meus es tu. Hæc verba propter «ternam ac diuinam generationem difta funt.

Ego f:ojie genui te. Hæcproptcr carnis dilpenfiitionetn quod verô,ait,bodie,intellige vt ad diftinftionem æterni-tatis fit diftum , vt tempus fignaret : boceft in bis tempo-ribus . genui autem pofuit pro creaui. Pater nanque crea-turarum omniû Deus diciiur vt earum formator amp;faftor,

Poflulaà me,cr dato titi gentes haereditatem tu.tm . Cuin ebriftus quod ad camcm cius pertinebat ex ludacorum effet cognatione,amp; in propria ideo venillet,vt cognatos do cerct,â fuis non receptus , iure gentiû nattones,vt fuas fibi vcdicauit,præcipuè cum pater eum monuiflet,vt illas pete ret, amp;pollicitus fuiUct peteti le cas traditurii. nam ex quo vt homo alia ratione fadus erat filiusDei,confcqucnter a-» liaque illi deberi videbatur bacreditas.

a ibj

PS ALMVS.

P» foffeßionem tuM termines tcTTdC. Et poteftatem.inquit» Exreditatis tuas quxad terræ vfque fines peningit. In oin nem enim terram amp;nbsp;in omnes fines orbis terræEuangelicu» fermo penetrauit.amp; ipCc quide pater,d Phropheta introdu citur, monere atque inftare vt filius hæreditatem hanc p«' tat;vt ofiendat quant cuperet paterhuntani generis inftaU' rationem: filius vero non imraerito etiam poftulare id di' citur,quandoqiudemamp;humanitatéfumple rit ,amp;deiatqi hominu mediator elFcûus fit.Erubefiant igituramp;cófundan turludzi neminem habentescui verbahæc accommodai pofTint. Quis enim alius prçter Cbrifium tantam fibi pof' felTionem parauit.

fafees eos in uirgi ferred. S imile eft illud Prophetç dief* tis:eos qui fermones tuos non fufeeperint cafiigabis flagi lo ferreo: amp;nbsp;fignificare mibi videturhis verbis ProphetSi Romanorum Imperium . Etenim cum Chriftiregnum ne' gaflent Iudasi,fub Impcrio Czlàris fe efle affirmantes,Cf îàris merito potentiâ fufiinuerunt:à qua prorfus pene pef' diti funt.Ferreamvero earn dixit veluti validam acfonenv nam amp;Daniel in vifionibus fuis ferrea earn etiSappellauit' Çxiru«. TUdfdßguli confringes eos. Hoc loquendi mode exprelfit Propheta,qfacild ludzi.amp;qfunditiis àdeo perd« di elfent.Alijhis verbis fignificariaiuntGentium lalutein! pafees eos,inquiunt,in valida ac forti potentiâ tua:amp;queni admodu figulus vbi reproba elfe viderit vafâ, q formauüi çoterit illa:ca nimiru ratione vt rurfus igni admoueat Seti formet:ita amp;nbsp;tu domine, barum Gentiû cogitationes Euâ” gelio tuo dcrtrues,vt eas poftmodumlauacro regeneratie' nis reformes,amp; diuino lânéli fpirit’ igné fortiores reddafc intelligite, erueimini omnes gui iudicdtis terri' Diélio,nüc,hocin loco rationem reddit,acfidiéf um elTel’ amp;nbsp;proptcrea vos,ô Romanorum «Stcaeterarum gentiiï Rf ges,vofqi ô Indices qui ï vniuerfa eftis terra,vel vos ô,qaj terrenos homines iudicatis,ex quoaddifcerepotuiftis,qtigt; tis calamitatibus opprefli fuerint ij.qui Chrinum hunctf mere rej)robarunt,amp; illud pariter noftis qgt; â Deo in hæredi tatem eiedfi eftis: vos omnes inquam moneo, fâpictes eft®' te,amp; abiefta priori illaamétia,erudimini turn ab iiSjtui”^ fcripturisctiâdiuinis.Vcrumdum Reges ac Principes ai'

SECVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î

monentur àProphetajpfos etiapopulos eis fubieftos ad-moneri pariter arbitrantur.

Struite ilomiï.o in timoré. Intelligétes,inquit,ggt; Chriftu» amp;deus eft,amp; vindex,amp; tcrribilis,q) illius pofleffio amp;nbsp;fors appellat! atq-, effeftieftis, qireliquum eft, modcratis cora-pofitifq;morib’ veftris feruitc ei in timoré,veluti domino, in timoré ante ideo dico,quia vbi cft timor dei,illic amp;nbsp;man _ datorum obferuatio.

Et erwifdte ei in tremcre. Et feruientes,inquit, gaudete in eo, veluti in defifore acfaluatore veftro.Gaudete enim,in-quit Apoftol’jin domino féper gaudete; verum boe veftru gaudiüjtremore etiam commixtum fit,amp; noneffufum. Ex ultatc propter fpem,fed contremifcite ob peccatü.eft enim I diligetiffimus omnium exquifitor, atq; inueftigator deus, amp;nbsp;nemo latere eum poteft.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apfrefcfdite dipipiin.!« , Maiorem bis verbis intéfionem

’ idiungit ad id quod dixerat,ac fi diceret:erudiraini inquam I non in fuperficie : fed fummo ftudio contendite vt perfe-I étam virtutem cófequamini.Diftum eft autemboeexme-I tapbora eorum qui pugno aliquid conftanter tenent.

, Nequando irafcatur dominus cr peredlis de «idiujia. Per I uiam iuftam,iuftorumbominum vitam,ac conuerfationem I intelligit. via enim apud Hebraeos multa fignificat.

I Cumcxärferit in breui iraeius, ludicij diem fienificat, I . nbsp;nbsp;nbsp;quod uero ait in breui, vebemctiam dénotât amp;nbsp;ccleritate.

, nam amp;nbsp;fi in præfentiarum fçpe irafcatur deus,remiffius ta-• men id facit, vtpœnitentiæ locum tribuat.

• Beätiomncslt;juiconfiduntineo. Quiterrenaomnia con-' temnunt amp;(pem in eo omnem collocant. Suntquibunc • pfalmum cum fuperiori coniungendum dicant:atque illine

• maxime probationis vires fumunt,quod beatus Dauid â bo t atitudine exorfus, in beatitudinem definat.

i i ffälmns igß Däuid cum fugeret à farte Abfalonßlti fui.

1

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Inferiptio pfalmi clara efl,i!s prlt;ceip«e,qMi Kegum biflorias le

i gerint. ffalmus uero unicuique facile accommodari potcji.qui ui ■ fiiitium feu i/iuißbiiiuminimi(orum pugnam fu/lincal.

PS ALMVS

PS ALM VS J.

Omlririjuiii multiplicati fünf quifrîl'utdt» Aegreferts Propheta, huiufinodi ditorü amp;nbsp;amicorû inlîdiisaffligi, ad folui* deum animü fuü intendens,caulam intefi* gatrcur multis iii dies ad parricidS filiû vn* ___accedétib®, multiplicareturinimiciit' oue infidiatores fin , cùin ipfc in neminem corum aliqiianquot; do iniquus cxtitiHet. Pofl'unt etiam hçc verba intelligi, d diéba fint propter dæmonum infidias.

(«/«r^««f rfdwer/antme. Apertius cxprimit quod dixerat multiplicati fimt.

filvlti dicunt dnix^e mf.t ,non efl fd!us iii in Deo eitii'^ Multi eorum,inquit,qui infurrexenltaduerfiim me,mutu» fê exhortantes de anima mea , hoc eft ,demeipfo , huiuf' modi verba loquûtur:quod is qui tam facile depelli potuil amp;nbsp;fugari.meritô exiftimadus fit ob propria peccata, à de« derefift’jilliûlq; opé atq auxiliiî amififle: vefmtilti id died eorü fcilicctjCjui calamitates mcas vident. Quod verdaiii in Deo ei’, idc libi vult q. in illo Deo in quo ipfe fperauil' DiAi'sALMA. In prooemio operis diftum eflquid (it Diapfalma.

Tudiitédomineddiufor me*, llli dicât quod lubet,tu ver« affiiftorû oîm adiutores,eorü pcipud g ope tua digni fut-Glorid mfd,e^ exdlt ins cdputmeum Alij genus,for unaWi diuitias,aut aliud quid fimlle,magnii amp;nbsp;præclarum putanti ego autem in te (blo confido amp;nbsp;gloriormam fi adiutor fuC' ris, glonam etiam præftabis, amp;nbsp;caput meum frequentibos olim dcprelTum calamitatibus extollcs atqueexaltabis.

Voce med dd dominS cldmdui,çrrcdudiuit me de mète fddfofu^ Tantum,inquit,clamaui( feu oris, feu métis clamoré intel' Iigens)amp; ftatim cxaudiuit me. Prope enim eft dns inuoM' tibus eupermotem auté fanéftî,Syô,intelligit vbi habit«' re credebattirDeus : probifq; ac dignis Deo hominib’lo' qui:vel ipfum coclu, quod Dei habitationcm appellamus.

BiAi’SALMA. hpndormiui. Ego,inquit,graui affli' Aionum pondéré depreftus decidi admodum, atque inuti' Iis efteftiis fum.

Lf/o^oralusfuni. Hoc eft,huiufmodi paffione diu detet*-

Etrefurfexi,qul.'tdomittusäd!uMbitme. Prcnofces vt Pro- ” plicta,^, dominus opem mibi allaturus erat ,penc mortuas ■* vires atque animum languidum fufcitaui-Aliqui difta hæc effeintelliguntderefurreftioneiamp;tépus poni pro tempore,hoc eft,dormiam ego, amp;nbsp;cum mortuus fuero, foporc ac fomno detinebor,corpore nimirum viribus defefto,ac deinde refurgam: vel tempore illo quando defccndens ad in-fcros Chriftus fufcitabit cos qui illic aderunt : vel in con-fummatione feculi,quando mortui omnes refurgent.

No« tiwfbo millid populorum,in ciradtu irrurntinm con~ Ird We. Tuo , inquit, fretus auxilio non timcbo : per ir-ruentes autc contra fe,iuxtahiftoriam,Abfalonem intelli-git,amp; complices, qui aduerfus eum fcmper infidiarum ali-quidmoliebanturrveldçmones iuxta Anagogcn,quiin cir cuitu aggredi aliquem dicûtur: quonia amp;nbsp;ab anterior! parte infidiasponunt, (pes nimirum proiperi cxitus fuggcrcn tes:amp; à tergo inuadunt,quaudo antiquorum vitiorum memoria animam coinquinant, amp;nbsp;a dextris quando ad virtu-tem nobis opem fcrunt, vt ad inanem nos gloriam impel-lant, amp;nbsp;àliniftris, quando omni abiefto velaminemanifc-fiam nobis vim inferunt.

Exurgf dcmiMf, fdivum mefdc Dew mfizj. Tu domine,inquit, qui lóguanimitate haftenus vfus es, vt dormire quo-dammodo uidererir exurge amp;nbsp;commouearis aduerfus ini-micos meos:vcl fortè faluatoris Chriftircfurreèlionëprç-dicit ad human! generis falutem eum aduocans: ita vt hu-manæ naturæ perfonam Prophetam induiffe dicamus.

Quoniam tu percußifti omimcs aduerfantcs miki fine cdufd. Prophcticis oculis inimicorum fuorum perditioncm prac-uidens beatus Dau!d,gratias Deo agit, amp;nbsp;collatum in fe be neficium agnofcit.

Dentes percatorum contriuifli. Per dentes , vires intelli-git:tranflatum cftautemhoc d fcris,quæ in dentibus fum-mu habent robur; peccatores veró,inimicos omnes appellat,peccare illos fiüiiificansi quia ob folam morum pcrucr-fitatem,temcre aduerfus eum pugnabant.

Dcminle/lfdlus. Atqjhocadgratiarumaftionemperti-net,$tfignificat q» folus Dcus,amp; nullus alius cum faluabit.

Etpopulum tuumbenedidlio tud. Et veniat, inquit,

PSALMVS benediftio tua fiiper populum tuum,qui mecum pariter micorum iniuriai perpeflus eft.vcl oranem populum fiWf’ citer qui fub meoeft imperio. vel fuper fidehuiii Clirift^ norum populum. Per benediólioné veróintelligere deb'' mus pacem amp;nbsp;diuina beneficia,quæ benediftionis funtü” fa.Quippe cum amp;populus,amp;quicunquealij viderint,qu^' • Ie auxilium confecutus eft d Deo beatus Dauid,daturi oiH' nes fint fiimmam Deo glonam.

i’v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hymfttf pfdtmuj ipfl Diuid,

Tw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jnfirihitur in fint hie ffdlmus'. quid utinftrius dicemut, ref'^

reûionis propbetidm continet, erquctad futurumfeculum peril' fient,quod prctfentii ejfie fieculi nemo ambigit. uel quia qux prJii^ cunturinhocpfalmonoueratbeatusDduid utProphetd finemfjfi hdbiturd.ln bymnit ucro,ideo dppofitüe/l,quid mirdbilid üeio' gt;nbsp;perd cÔtinet:quib*effeâS efi,ut po/i prcefentif pfdlmi decdtdiicnii Abfiälonit tyrdnnidr fuperduerit.Cógruit etidm bic pfdimut cui' bWxo»- ‘quot;’’l’^^prriculitliheTdto. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;psalmvs 4.

Vm inuocdTt exdudifli me Dt^ iufliibx meee. tcmplare celeritatem, cum adbuc inuocaret exauditus eft : ficut alibi etiam ait : adhu^ 3 loquente te dicam,ccce adfum.nequeeniffl verborü copia perfiiadet Deo, ied pura fiw Jjplicisanimx aft'eftio. quod vcróait,De* usiufticiæmeæ, circunlocutus eft pro , Deus meiDauidî mei inquam qui Ablàloni comparatus iuftus videri pof' film, dum iuftiorem cauGm fouco. ncque cnim ilium ego, fed ille me affecit iniuria . Etfirpcnumero bocloquendi modo vtitur Propbeta , vt fanftum feaut iuftumappelle! ,autaliquideiufmodi :nonvelutiiaftabundus,fedad-ueriariorum fc comparans prauitati.

E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In iribuldtione dildld/li me. Gaudium dilatare folet amp;dif-

iKi. fundere animum, afliéiio autem angere atq; anguftare. vC rum tu,inquit,in moeroris ac triftitiæ tcpore , non pufilla-riiinen,iedmagnanimumpotius me feciftiàtavtipîi etiam parricida: filio parciinandauerim .

Miferere mei, cx exdudi ordlioiib mcdm. Adbuc Deum ma-gis ad mifcricordia allicit,rogatq;preces fuas non deipici, i) quando in tentationes fortaftis rurfus inctderit .

ViliibóHiimm «fqwcqwo graui corde. Sermonemadnoios fibi,atque ad amicos dirigit,qui inualefcentibus calamitatt bus ftudebant præfentibus ac teporalibus auxiliis ei opem. ferre;aitque,vfquequo inter aHiâiones cor veftrü ad Dcu non tollitis î vfquequo animû ac cor veftrum humanis ra-tionibus grauabitis,amp; vanis diftrahemini foUicitudinibusî Quod ver O ait,filii hominum ,peripbrafis eft amp;nbsp;circunlocu tio, eo quod eft,homines îeftq; idioma Hebraicæ lingvrç.

C«r diiigitis uMittitem Gr ‘[uxritis médjcium. Inutiles funt bumaniconatus:amp;primo quidem afpe(ftu,conceptç animo fpei videntur applaudere,fcd poftmodü fruftrâtur. vel for-taffis verbahxcad illos difta fiint, quipræfentibus rébus, tanquam perpetuis ftudent,tametfi ftabilesnon funt.videt» tur quidem elfe propter id quod infuperficieapparet,rc ve ra tarnen ob aftiduas mutationes de illis aliter ludicandum non eft, quàm fi no efient. nam amp;nbsp;ipfe beatus Dauid rex e-rat,amp; tarnen priuatam vitam agebat, amp;nbsp;perfecutionem fu-ftinebat.

Etfâto tfuoniim mirificauit Domiwws fMilum futm. Con-ittnftio,amp;,filperflua efthocinlocoquSadmodum ex more Hebraici idiomatis fæpeniimero alibi aliqua reperiutur fu peruacanea.difcite igitur,inquit,quôd célébré me de’accô fpicuum reddidit: me inquam qui ei fanftificatus , hoc eft oblatus ac dedicatus fum,quique in eo folo focs meas ratas ©fie conftitui.verc autem Celebris ac clarus fuit beatus Da uid,qui deftruftore deftruxit,qui fugitiuus perfequentem -vicie: qui paruamilitum manu, multas copias fuperauit.

Deminut exaudiet me cum clämMero i(d eum. Poftquî Dei ope,tam celeriter d tanto periculo me liberatum perfpexi, fummam in me Dei mifericordiam ftatim agnoui: atqsideo , confîdo,quod rurfus me clamantem atque in affliélionibus conftitutum exaudiet.

, ïrafeimini er noltte pendre, irafei quidé vt homines non

I . prohiber, fedadmonetvt no peccemus,amp;ne finam® àpaf-fionis vehemétia nos pertrahi:ne fupra modum irafeamur , neu temere aliquê vlcifcamur. nam qui irafeitur vt illatas fibi iniurias vlcifcatur,irafeitur amp;nbsp;peccat:qui verô tantum irafeitur ,vt alterum corrigat,irafcitur quidem fed nó pec-, eat. quemadmodum nee peccat pater, qui non obtem-

PS ALMVS

perantï filio irafcitur.

QucCdidtis in corM' ueftrit, in culilitus Vf/irit fapSglmiii^

Perge,inquit, in tuü cubilc, vbi maxima adeft fecurins! amp;nbsp;illicamplo cü ocioacquicte tcipfum diiudica. amp;nbsp;co»i' rationes difcute,qiias habuiftiperdié, noélu pr«tereaatqi in cubili tuo vt clixi doleas,amp;pœnitentiâ tecu agas obpeC' cataquæ intcrdiu in animo tuo reuoluifti.mihi enT,inquiti bcatus Dauidjic facienti,vt te moneo, proiperè cüfta fuC' cediint.Sumeitaque amp;. tuexperimcntum,cum ex mediÆ' cerishuiufmodi vtilitatc percipere. hoe enim tibi vt facia’ fuadeo.qi fi vt Propheta indicat, cogitationü pœnas datud fumus,quanto magis operationum'Confidera etiâ quomo“ do tam ad præferuandum,d peccatis, quàm ad caftiganduni peccatorem , aptiiTimis Propheta, vfus fit pharmacis. naflgt; quodait irafcimini amp;nbsp;nolitepeccare, euftodit amp;nbsp;priefenitf a' peccato:amp; fi fortafl'is in peccata quis ipcideritjVicifTim ca' ftigat amp;nbsp;corrigit, dumaitiquæ dicitis in cordibus veftris,'quot; ciibilibus veftris compungimini.

Säcrißcäte fdcrißcium ivjliti,£,cr jperatf in Dentine. lulH' tiam veftram quafi fruftum quendam Deo, inquit, afferte» neminem iniuria atFicicntes: fitauxiliumd Deo expeftaHi qui oppreflis potilfimum auxilio eflê folet. Couerfationef praeterea ac vitam futuræ ecclchæ prænunciat,qua: vice ani malium,fpirituale virtutum iacriheium Deo erat oblatura-luftitiam enim hie non particularcni virtutem , fedgcnei* liter pro omni virtuteintelligit.

Multi dicunttjuis ejlcndet nebit beni? Cu (iii exemple ad' monuerit atque exhortatus fit nos Propheta, vt in fuperio' ribus vidimus, modo obieftioncm quandam d puiillanimi' bus fieri folitam apponit. Quidam cnim,inquit, cum in ca' lamitates inciderlnt,egrefcrcntes, ftatim deiperant.nec a* dunt Deum propcefle inuoeätibus cum. Quinimmo offli’i ipe deftituti,talia etiam efifnndunt verbaiquis adiutor dein* ceps erit nobisjquafi dicant nullus.Quæ verba extrema: o' mnino defperationis funt.vel aliter ; de iis hominib’ ferma eft, qui carnis fequuntur defideria ; qui cum in ocio atqu® in deliciis fuminum bonum pofuerint, eas tons velis infe' quuntur raffliftiones veroquatdiuinadiipenlationenobi’ immittuntur valdc oderu t. per ilia etiam verba,quis ofts“' (

QVARTVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8

Jet nobis bona ! anitnæ ardetis atque immodicc appetentis afFeftum intellige dcmonftrari.

Sign.iium tfl fuper nos lumen uultus tui domine. Verum ego inquit,longc aliter fentio.neque enim in me (ignatum euet lumen proteftionis tua::quam lucem, illam efl'e,intelligca dume iî;quç moeroris tenebrasdifibluittquçq/in me quo-dam modo infculpta , notum me omnibus , acconfpicuum facit,bis etiam quiproculfunt. Quidam aiuntcótincri his ■verbis propbetiam de Cbriftianis. quibus per hoc nomen, quo ebriftiani appellantur, fignum atque indicium quoddam impofitum eft : Cbriftus nimirum: qui patris lux eft . per Chriftum enimpattern agnouimus.qui enim vidit me, inquit,viditamp; pattern meum ;qui etiam charafter amp;nbsp;forma patris,ab Apoftolo cognominatur . Coiunxit ante feipfiim Propbeta Cbriftianis, ob cognationem quâdam ac familia ' ritatem virtutum.

Dedifli Ixtit.imi^cordemco. Vel propter prædiftû auxi-lium,vel ob denominationcm fidelium d Chrifto.

Afrui!}ufrumentiuinicrolei,eis multiplieälifunt. De car- , _ . nalibus hominibus iterum fermo eft : quibus terrena tantu cogitantibus , abunde omnia Deum præ magna benignita-te fubminiftraffe atteftatur Propheia : amp;nbsp;bona cis collata '“P* connumcrat dicens ;quôd à fruftu frumeti, vini, amp;nbsp;olei, multipcati funt cis.hoceft,eisconnumeratis bonis repleti, per quæ bona tanquam per raagis ncceflaria, reliqua cibo-rum genera intellexit.

In pare inidipfuin doimidm cr foporabor. Depofito timoré, quoperturbabar,deincepsquietedormiä,necdormiäfim- **‘^'*'’ pliciter,fed ad ipfam vfque fatietatem.nim quod ait, in id ipfum,idem fibi vult quodvnaiac ft dicat,vtraque hæcfa-ciam,dotmiam ,amp; pariter foporabor.quo loquedi modo ac cubationis amp;nbsp;quictis fuç’intenfionem cxprcflit.vel bis ver bisPropheta fortaflis prædicit.quæ, ad morte fuam pcrii • nebant. quod fcilicet non violeta fed naturali morte eimo riendum erat.amp; quod dicit in idipfum, de anima amp;nbsp;corpore intelligcmus Dormiam enim cgo,inquit,inpace,corpo re pariter amp;nbsp;anima, corpore nimiru d vifibilibus , amp;nbsp;anima ab inuifibilibus inimicis liberata.quod veroait, foporabor tongum refuredtionis tempus fignificarc videtur.

PSALMVS

KaTiixi- nbsp;nbsp;nbsp;Quentä fu domineflngulàriter in fpehMJre feciflime. Td

me,inquit,liabitarefcciftifeorfumämalignisatq;in fpel^ lutis.Quids veró hate de refurreftione à mortuis propht' tice difta cfle aiunt:quódque beatus Dauid , veluti ex cof coris fui perfona fermonem formauit, dicentis:tu dominé nabitare me fecifti in fcpultura:amp; conftituifti me lingular^ • ac folitarium illic clTe, à propriaque ac focia mihi anima difiunélum.verum hocnonfimplicitetifed in fpc refurrt' élionis. quandoquidem iterum animam fufeepturum fpe* rem.illa autem diilio , quoniam , abundare videtur hoe i# loco,quemadmodum amp;nbsp;fatpe alibi, iuxta facra: fcriptur«, atque Hebraici idiomatis proprictatem : quanquam fa!plt; numeroctiamhæc diéïio apud Hebrseos,idem fignificat quod vcrè,amp; ponitur pro aduerbio confirmandi..

In finem pro ed gux hxreditatem (onfeijuitur. Quid fibi uclitinferiptio in finejÇuperits didlum ej},hoc duf'^ in loco quiddm per eämdiuntßgnificxri iUoi dies,ciuibusChriß' homofddiut efl'-nuddo umbrdlegis finéaccepit: atque hoe et fub fequentibus cöprobari.ex perfona enimfuturxfidelium£.(cleßd Propbeta pfalmumhunccöpofuit:quaquam cripfius etiam bmll Dauid negoeiisjde rebus congruat.hane igitureeclefiam.eam efft {ntelliges.quam Propheta dicit hxreditatem confequitea nimirum ratione: quia per Baptifmi regenerationem adopta efl,cr ado' ptionis priuitegia cöfecuta. heereditas uerd qux ei debetur illa eß quam nee oculus uidil,neeaurisaudiuit,erc.de hae etiam eceleßii tane :âdefponfaPaulus di(ebal:aptauiuirginé eaßam Chrilß eôjhtueretcrloannes,qui babel fpBJam fpÖfusefl:cr beatusDl uidalibi-.adßitit Regina J dextris tuis In prccfentiuerd temport dixit,qux hareditatem confequitur,cr no qux lonfeeuta efl, ad quee c5fequetur:quiab.cclcflafemper hxres efl, illiuxc^ hxredit^l jinem ullum habitura nunquam efl,

PSALMVS p

Erba mea auribus pereipe domine, intellige cU morem mcum,intendeuodorationis mex- Eu« dem fenfum aliis atqitealiis verbis repetit idem æquiualentib’, quemadmodû mos eH iis qui ex corde fupplic3t,vel perverba,pr* ces intellige, tanquam fermones. clame* ' rein

QVINTVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9

vwo ideo addidit ^vtcuia tono atquc inteufione foiritui preces fe fudific oftenderet:amp; vocem et ratione,vt cïarè at que aperte fe locutum fuiffe fienificaret : cum alioquin cla* tnor ignotam foleat vocem efficere.aliaautem verba qu« bis commixta fuut, in propria fuafignificatione funtpofi-ta. Auribus enim percipe,inquit, nonfimpliciter:fcd intel-lige, atque ipfo intelleâu percipe quid hbi volunc preces meæmec fortuito eas tibi fuiffe oblatas puta, feu labiis,feu 9 ipfo tibi corde offerantur. eft auté m os facr« fcriptur«, vt bumanas fæpenumero operationes Deo afcribat:quemad-modum boe in loco fieri videmus.

Rfx meus CJquot; deus meus. Te enim folum ,inqait, babeo in Regem,veluti, qui mei folus prouidentiam amp;nbsp;procurationem babes: te folum pari moefo vtDeum colo,tanquam verum omnium creatorera.cçtera enim idola omnia abieci.

Quoniiimädteordhctiemtne. £.xaudime,inquit,qoonia deinceps ad te folun», amp;non ad alium Deü vt antea preces meas effundam.

M4«c exaudies vore mfS.MUwè iiflilo tibi amp;nbsp;uidebis me. 11 lo inquammanc, quofoliuftitiæebriftusbominibus orie tur.Ego etenim tune ex ludaeis, atque ex gentibus congre gabor:amp; inuocabo te,aclaudando,appTopinquationis con-uerlationem cxhibebo.tüc igitur tibi me appropinquanté, atque alfiftentem videbis.oculi enim Domini,inquit,fuper lultos.quçdam veró exemplaria babent, amp;nbsp;videbor:boc eft manifeftus fiam. quodft iuxtabiftoriam pfalmum expona-mus de beato Dauid,mane pro matutino tempore accipien dum eft: ac fi diceret: Gratius mibi ac iucundius rebus om hibus fuerit matutino tempore ad te Deus , orationem ac preces meas profcrreiquod amp;nos facere confueuimus fta-tim vbi è ledo cófurreximusmec tarnen boe dico,quafi alio tempore orandum non fit : Benedicam, inquit, dominum in omni tempore. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;.

Q^niiun non Deus voTés inlguitatr tu es. Longe enim abes * »«i“'*!’ ‘ ab idolorumperuerfitatc:quç iniquitates diligunt.Per ini-quitatem veró óne peccati genus intelligit, quod extra æ-quitatis fit normam : fêü vt fignificantius Græcadiftio «»» Aiîx exprimit,quod omni carcat legis ratione .iva^^os quip-pe, vnde,svoAlt;i«) lt;¥*£ latinus interpres affidue iniquum ap-

PSALMVS pellat,exlegem potius,quam iniquumjfignificat: fed voOf bull inopia A»o^4 ■«ƒgt; iniquitatem appellamus .

Nfijuc hMtdbit iuxta te mdli^nus, Gentium dij,non tanW ipfi fceleribus acvitiis repleti fun(,quemadmoduin ex pT® fonis eofum libtisdocemur:fed Homines quofquc, lïmili' urn vitiorum amatores,veluti fuos ac proprios fouent, que illis profana aperiüt fana.Tuam vero, ô deus,famili3t* tatem,aut tui appropinquationem ( ita enim intelligere J«' bemus quod ait : Neque Habitabit iuxta te malignus) ho' monullusvnquam confequetur.propeeftenimdominiK ■ iis qui contrito funt corde, item; veruntamen prope time'* tes eum falutare ipfius : Malignum enim dicens Prophlt;l^ omnifariam peccatorem fubfignauit.

Neepermdnebunt tr/infgreffcres Icgit ante ccvla tuet. verbis contineri dicunt propHetiam de ludatis, qui donej iegem feruauerunt , proteftione amp;nbsp;cuftodia deidignie«’ vili funt: verum vbiillius tranigredi esperunt mandata,'quot; ftè, ac meritô ab eo expulfi funt.

Odifiiom/iesquioperanturitiiquititeni. Hoc propter iquot;’ deles gentes diftum eft, quse legem deinen receperunt:^ quos iuxta Gr«ci nominis veriorem flgnificatum , vt di** mus,ex leges potius dicere poffumus qudm iniquos-dift*! autem tranfgreflor legis ab exlege;quia alter, legem qui“!' iiouitjfednó feruatzalter veró is dicitur,qui nullas omni»quot; recipit leges.quanquam fçpcnumeroaltcrum locoaltefii^ ponitur.quinimmo amp;nbsp;latinus interpres vtranque diftio»quot; palTim pro iniquo exponit.Verum cum in vniuerfiim d'*? rit de peccatoribus ,particu]atim nunc tradit quse fibiv»quot; funt prsEcipua peccatorum capita.

Perdes eos qui loquulur mendacitim. Hoc principaliter f” ptereos diófum eft,qui non verum deum colebanttamp;f'’' pter Hæreticos.’coniequenterpropteromnes alios mendquot;' ces,ac demonis miniftros,quipaterdiciturmedacij। verd ait,perdes:grauifrima eorum tormenta denotauit-'’quot; fortaffis id à pro'pHeta diff urn eft, vt cos qui facilitate q»quot;' dam proni ac labiles funt ad mendacia, Hoc paflo deteff’j ret. qui non tantum feipfos laedunt fed multis etiam,p»fquot; tionis cauia exiftunt.

V irumfangiätium ©■ dolofum atonàttaUtur dominui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

QVINTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IO

quomoäo interfeftori JoloCu coniunxit. natn qui didpit gt;nbsp;amp;nbsp;in pcricula aliquem coniicit,occidere etiam videtur.

Ego (Wtem i« imllitutlinc mifericorJix tux introibo in Jomun tudm. Ego, inquit,ecclefiaob (ummammifericordiä tuam ab erroribus liberata,in domura tuam,quam olim imprudc terdcftruebam,ingrediar. vel aliter : introibo in doinum tuam,dignanimirum effedahuiufmodi fiducia apud te,no obmeasvirtutes,fed ob tuam tantum mifericordiam. Ali-quiper domumdei conucrütionem ac vitam jntelligunt virtute præditam. requiefeit enira deus atque babitat in iis qui virtutes fedantur , quemadmodum in Euangelio ait : Ego amp;nbsp;pater ad cum veniemus,amp; manfionem apud eum fa-ciemus.

Adoraba ad tcmplumfMâuaHuum in timoré tuo. Ingreflà, inquit,multa cumreuerentiaadorabo in timore.'templum verd aut terreniim hoc intellige, aut coelefti in quo adora-tura eft . Gentes quippe deorum fuorum dclubris intempe ranter abutebantur, atque inboneile . cum autem badenus cccicfia vitiorum genera qua: ad propofuum à fe fumptum pertincbant,narraucritper capitateaquedeoelfe oftéderit abominabilia,nunc ad le ipfa reuertitur,ac pollicetur verd fe atque ingenue,amp;non pigre diuinocultu inferuituram : nec tarnen iddidt,vclutiquæperfeipfam lulliltcata fit,fed taiiquam mifericordiam coiifecuta : quamuis inclamSdo ad uerfus peccatores,amp; feipCim in templum dei inducendo,vä deatur quodammodo aliud fignificare.

Domine deduc nie in iufiicu tua. Deduc me domine per ma num filii tui:qui.vt ait Apoftolus, lufticiaelV, StCmftifica-tio,amp; redemptioivel in lege tuaquç eil Humana iullitia.

fropter inimicos mros dirige in confpeifu tuo uiam meS . Pro pter vifibiles atque inuifibiles inimicos meos, qui in femi-tis meis fcandala feminat,amp; bqueos tendunt,explana quae fo domine viam mea ad te. ita cnim Symmachus reddidit, vel dirige me,ne declincm ad dexteram aut ad fiiiiftra propter inimicos meos , qui latenter in infidiis me obferuant. Congruerc etiam polfunt bate verba ipfibeato Dauid.

(^niamnone/i in oreeorum veritas,cor eorumuanum

Et mentiuntur alTidue cum falaces;amp; inutilia feuiper ac va-na cogitant vtmaligni.

PSALMVS

Sepulcbrum pmïte/lguttur eonm. Propter mortuaillo' rum dogmata hoe dicit : amp;nbsp;oh putidas Hæreticorü blafphe' inias,amp; inhoneftaintempcrâtiscverba:vel iuxtahiftoriaiB ob turpes contumelias ,amp;ob iurgia,qua: in Dauid difta fu« re ab inim icis . quorum guttur non teftac atque opertac (s' pultur« comparauit,fcd apert« ac patenti, tctriimque odo • rem cmittenti.nam fi opertum effet fepulchrum, immüdi' cias omnes amp;nbsp;grauem ilium fpiritum cælarct.

Lltiguit fuif dolofe itgrbam . Dolofi omnes mendaces funt non quicunque mendax etiam dolofus. doli etenim vitiuin peruerfus eft.ait igitur,quod infidias amp;nbsp;dolos vnaaduerüi* earn contexebant.

Judic4 ill0f deUf. Tu, inquit,qui huiufmodi homin«5i actalia opérantes odifti,eos etiam condemna .

Deddant J eogitationitus fuis. Hoc eff frullrentur proprü* confiliis.

Secundum multitudinrm impiefatS etgt;nm expelle eot. Pr» pter illorum impietatem eos,inquit,expelle,quia te non vc nerantur.neq; enim propter me id expoftulo : tametß alio’ quin,fors atque haereditas tua ego fum: vel aliter quantoil li impij magis funt, tanto à tua oeneuolentia longius abii' ciantur.Impius verd non ille tantum eft,qui deu non colit» fed Sc is qui non,vt congruit, eum veneratur.

Quonicim ex/tcerbauerunt te demine. Non adeo mihi curï funt quae aduerfum me operantur,quantiï doleo ob ea qult; contra te agunt. exacerbarunt enim te in ffudiis , atque i® conuerlationibus (uis,quas fuperiuscomemorauimus.vd aliter : quia exacerbauerunt te dominum meum dum mih* mandata tua obfenianti molelli funt.

Ef hxtentur omnes cjui fpefttnt in te . Quoties inimici DÓ moeroreactriftitiaafficiuntur, fideles acpiiquicûque fun! ex aduerfo gaudent:qudd folo freti Deo,tantos ac tales fu' perent inimicos.

s'lra'iSv« Infeculumexultäbunt. Hoceftfemper.amp;perpetuo,cuiii prope atque affidud confolafionem tuam habituri fint.

Et babitabis in cis , Requiefeens nimiru inpulchritudi' neatqueelegantiaanimanieorum . Inhabitabo enitn alibi inquit, in cis,amp; inambulabo,amp; ero illorum Dcus,amp; ipfic runt mihi populus.

QVINTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n

E(gloiPMt««lt;inrinte,q«idiligwitnonitiuum. Quiafcilicet ipfi foli Deum verum intellexerüt, atque in hoe folo fpen» wam collocarunt.amp; aliter: Chriftiani viri diuinum Chrifti nomen adeo diligunt, vt exillo tantum v elint coanofci. ia folo etenimChrifto iuxta Apoftolum gjoriatur, dicentem: mihi autem abfit vt glorier,niiï in cruce domininoftri lefij Chn{li:hoceft nifi in Chrifto ipfo crucifixo.

Q^nidm tu benediccs iu/io domine. N on tantum in prae-fenti leculo tu eis benedices, laudes eorum omnibus notas faciens : fed in futuro,quando vocabis eos, dicens : Venite benedifti patris mei.Tu itaque benedices eis,taraetfi mali-gni contra,eis maledicant.huiufmodi autem verbis eos có-ïolatur.qui proptervirtutem blafphemiis ac maledidioni-bus imperti folent.

Vt ftuto bond: uoluntdtit corondfti not. Tu domine,inquit, muniifti nos valde, amp;nbsp;circundedifti cruce tua: quae feutum eft bonæ voluntatis: hoc eft feutum tibi gratum ac placitu. animaduertendum autem eft effe hunc quendam loquendi modum apud facram fcripturam-.quo filium potentiae dice-re folet, pro potentem: amp;nbsp;virum faneuinum, pro Cingui-lurium: hominem etiam pacis hoc eft pacificum:iu amp;nbsp;hie, feutum bonæ voluntatis pro feutum placitum amp;nbsp;bene gra-tum . Ordo etiam fiat hoc modo, muniifti nos domine po-tetia tua quafifeuto quodam probato ac forti, coronaenim circularis form« eft : amp;nbsp;munitiones etiam per circulum at-que in circuitu fieri folent.

Inßnem in Hymnis pro ofl4«4 Pfdbnut ipfl DauiJ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eVgt;»oij

Qujd ßgnißcet in ßnem diâum eß:prlt;t/'enti uerd Pfdbno Idu-ddt dc m4g«ijic4t DeS Propbef4;roglt;tfq«e O' prcfcs fudif pro o-(idud.hoc efl pro futurofeculo. præfe«s enimfeculum rcuolutum ac comptetum.0 qudfl liebdomddacommenfurdtum jeptendrio flgndtur numero, eyfeptimumdicitur: futuru uerd feculum oûd~ num dppelldtur.ueluti quodfeptimumfequitur. I» prrfond dulem no« («4 tdtMm Propbet4,fed (y omnium noflrum fundil precet dd Deum,qui i» f«t«ro Ulo feculo omnet iudiedturut efl,hunc dutein S’fdlmum compofuit bedtut Dauid, poflqudm in dnguflidt, dtqut « dffliaiones defidjt,q«rf eiob pe«4t4 eiut obuenerdnt.

b ii)

PSALMVS

P 5 A IM V 5 '

’lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Omite ne tn furore tuo ar^vtU me,nejue In tri M

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;forrifMJ me.Scdquomodolegimusapud bea'

D turn Iob:Beatujhomoquercdarguit domin’) in terra:amp; quomodo ipfe «iam Dauid alibi di xit: Beatus homo que tu compueris domine-TCrum hoc in loco Prophetanon reprehendi renuit aut ca-ftigafi à Deo,fed quod pofcit id tatum eft,ne cum indigna' tione redarguaturaut cum ira . nam cum intolerabilcm elft nouerit iram Dei, timet ne ab ea prorfus perdatur: modicS tame corripi optât,vt probatior efiFedus, futuri iudicij ptf nas melius eflugiat.confcquentcrctiam poft redargutione, correptionem ftibiunxit: amp;nbsp;quanquam Deus à furore amp;nbsp;ira amp;nbsp;ab omni prorfus paflione liber fit .Prophet« tarnen fçp®' numero huiufmodi affeftionem ei tribuerunt, perfuader« ftudentes leftoribus.quód omnium hominü Deus curSha' bet:q, omnia videt amp;audit;quod læutur ,amp; triftatur, amp;nbsp;iu' cheat,amp; furit,amp; irafcitur,amp; quçcüque alia huiufmodi eiini facere dicunt;vt laltcm hoe pafto timoré cor rept i homines defifterent dvitiis. amp;nbsp;aliter.ab humanisoperationibus Pro* phetz diuina declarant ;amp; quia qui loquuntur,amp; qui audiüt homines funt,humana lingua exprimunt quod loquuntur-neq; enim poflibile eft,vt alio modo loquantur,qui in corpore l’unt,qua'm corporaliter, nam amp;nbsp;quotient barbaros al' loquimur,illorum lingua vtimur: amp;nbsp;cum pueris aliquid di' cere volumus,eorum more balbutimus : amp;nbsp;quanquam vah de lapientes fimus , ad illorum tarnen humilitatem condc-fccndimus:h«cigiturtibifit norma quzdam vniuerfalil-Quod igitur ait,ne in furore tuo arguas me,idem fibi vult-quod nolis me iuxta mea mérita condemnare, neque débitas à me poenas exigere.

Mi/rrcTf»IO domineiptoniim i'nfirmusfum. Si intelledluf» inquit,mens debilis «onfuiflêt,pa(rioncs certe ilium nólü-peraflent:vel quia infirmus fnm aduerfus inuifibdcm iniffl* cum,qui amp;nbsp;palam amp;nbsp;dam infidias di^onit,vel quia aftiduis aftlidionibus debilitatus fum . Conudera igitur amp;nbsp;tu Deus debiliutem mea,amp; noli me penitus condcnare,quafi /ponte meafuperatutßm.hac auté voce, miferere mei, omnes nos perpetuo indigcmi»s.n3amp;alibi ait; Siiniquitates obferu**

s EX TV s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I*

liens domine,domine quis fuftinebitfitem alibi, non iufti -ficabitur in conlpeâu tuo omnis viuens.Et rurfus Prophe-taali°:quis gloriabitur, inquit, munducor habere,aut quis confidet mundus efle à fordibus ? omnes itaque indigcmus diuina mifcncordia'tametfi non omnes illam côfcquamur, cum Deus quærat tantum dignos fe. Omnes etiam nos in-firmi fumus: quianifi domtnus ædificaueritdomum.inva« num laborant qui ædihcant earn : amp;nbsp;nifi dominus ruftodie-rit ciuitatem,fruftra vigilat qui cuftodit earn.

Sand me Jomine.c/uoMa fôlurbala funt o/fd mea. Dolor qui fummus mihi ineft ab affiduisaflFliûionib’jad vfq; oflâ ipla fenfu carétia pucnit,atqi ca cocuffit. bis auté verbis piffio -nis fuæ vehementiam demonftrauit.vel per ofTa intelligcre polTumus vires ac potentias,quibus mens ipfa fuftinetur.

Et â/imd meaturbati eflualde.Non fuftinens fcilicet dolo-rum vim.commodiffimèautem diciturhicverficulus,quo-tiens quis ad iram aliquam irrationabilem,aut prauas côcu-pifcetias fuerit ftimulatus .tune enim diabolus ïmodice fpi-rans,anima folet amp;. corpus perturbare,non fecus ac validus ventus in mare irruens.mifccntur enim vnd ambo atque x-lluant,nec proprium aliquemlocum, aut ordincm feruant.

Ett«domi«f«fqttequo, Verbahæcnon accufantis funt, fedhominis in doloribus coftituti. diujnquit, à te ego ne-gleclus fum,cum tamenauxilio tuo indigerem. Deus enim iis q^ui propter propriapeccata tentationes fuftinent,nS folet Itatim auxiliari: atque hoc magna cum diipcnfatione a-git.Tempore enim accepto,inquit,exaudiui te .iisvero qui ob dæmonis calomnias id patiuntur ftatim adeft. adhuc e-nim,inquit,loquente te dicam ecce adfum.

CoKwei tere domine eripe unirndm meim. Conuertere ad me, inquit,tametfihaften’ob peccata meaauerfus fueris à me: amp;nbsp;eripe meexafFliftionibus.

S aiuum me fac propter mifericordlam {uMi Non ob virtutes meaSjinquit,idpeto.nullas enimhabeo quibus id merear.

Quonid none/i in morte lt;jvimemor/it tui.Per morte pecca-lum intelligit mortis miniftrû.ab initio enim peccatû intro duxit mortem.ait igitur,q, qui peccatum facit,non eft tune Deimemor. eft enim velut ebrius aut obcrcatus, qui pec-cat.vel morte appellat tépus mortis .quu vbi quis mortuus b iiij

PS ALMVS

fuerit, abbtu ei eft, vt poffit amplius dei feminiïci, aut deó rogare.inutile* enim tune effent omnes preces.

Itt inferno eatiem ^uit confitebitur tibi{ Ante mortem pŒ« jiitere quem poteftïpoft mortem veró retributionis tâtuffl'* modo tempus eft.

Laborautingentttumeo,iauiboperßnguUt noffetieflümeS, • idcbrymitnteisßritummcumrigdbo, Nonfimpliciterlabo-rflui,inquit,fed cum eemitibus. Qua: res intétionem dénotât laboris . neefimpiiciter etianiSixit effundâ lachrymaSi fed lauabo leftum meum: neque id femel tantum facia, in-quit,aut fecundo,fedper fingulas noftes.Et quia in die variât me cogitationes diftrabunt, faciam quietis tempus con feftionis eflememine fcilicet me tune perturbate. commo-d iffimum enim eft ad pœnitentiam id tempus . Qupd vero aitdacbrymis meis ftratum meum rigabo : expofitiue diftó eft ad pratcedentia, amp;nbsp;ad cla riorem ienfum ilforü verboru: lauabo per fingulas noftes leftum meum . Audiamus vero nos homûculijtanti regis pœnitentiam,eâmque imitemur. Protulit autem b«c verba beatus Dauid.ad excitâdam in fe mifericordiam DeiivtqueadeamDeum magisflefteret:ne aliquâdo fortaffis grandis calamitatum cumulus, vires fuas proftemeret.atque cum inutilcm redderet.

Turbdtut e[l tifuroreoculut meus, Oculus animxfcilicet: hoc eft mens mea.Confiderans enim ego,inquit, furore ad-uerfus peccatores, in die iudicij, vehementer perturbatuf fum.Cogruè verô mentem ipfam oculumappellauit.veluti qui itineribus omnibus dux eft.nam amp;mensvidct amp;nbsp;audit. Aliquietiamdicuntoculum corporis beati Dauid pertur-batiim fniffe.cum iratus effet aduerfus inimicos. proprium enim ac peculiare eft iis,qui ira(cijtur,vt oculi eis turbetur.

Jnueterdtus fum inter omnes inimieos meos. VeteraCcentia veftimentorum inftarnegleftus fum acvilipcnfusab inimi cis meisiqui tamëante commiflâd medelifta .timebat me. vcl inueteratus fum thoceftdebilioreffeftus. Senes enim debiliores viribus effici folent.

Difceditc/ime omnes qui operdminiiniqultdtem. Sentiens jamaccognofeens diuinum fibipraefto cffeauxilium , fidu-ciam oftendit. amp;nbsp;inimicos perterrens, feu vifîbiles feu in-uifibiles illi fint,aufugere cos iubet.

SEXTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JJ

QuontM exdudiuit dominut tioam fielut mei,exttudiuit do-mi»ut deprecaticncm meam, dominus oralionem meamfufcepit.

Häc omnia caufam efle dicit Hduciz fuæ, timorifquc pa riter acfugz inimicorum, tria veto hzc in præfcnti verficu lo diéta.eûdcm habent fenfumrvt alibi etiam diximus. Vel aliter:qiiia obpaupertatem.aut alias eiufmodi mifenas.fæ-penumero multi deflere folent:fupplicationis vocabulo.æ-qiiiuocationem Hexus dillinxit: qui adcoadiuuandam fup-plicationem interfuit:amp; ad hxc.orationis etiam nomen ad-lunxit.vtmaioremprccum fuarum intentionédenotaret.

Erubefcant CT conturbentur omnts inimici mti. Rogat vt qusE fibi fuerunt fignificata quam celerrimum finem cófe-quantur. erubefcant autem eius inimici ; cementes conce-ptas â fe ipes inanes fuifle. fperauerant enim pofle fe de fa-cili in propria poteftate habere beatum Dauid, veluti diui-na priuatum beneuolentia:quod fi erubuerint,amp; pudore co fun fuerintjquomodonon etiam timebunt?

Cöuertäntur cr cSfundäiurualdeuelociter. Illi fic fentien- A’*i)rp«-tes retro abeant. amp;nbsp;(quod ait) confundantur, argumC-tum ife:iilt;raigt;, atqueintenfionemfignificatpudoris .Diiftioautem, valde Telociter,omnibus his verbis adiungenda cft.optat nanque Biirap. atq; imprecatur illos quim citiffime h«c omnia pati. Quidam verba hæc dicunt precum potius fimilitudinem habere. quamimprecationiszamp;precaril’rophetam pro inimicis, vt eospudeat prauorum confiliorum:vt timeant Dcum qui ipfi Prophet« adiutor eft : vt à propria prauitate difeedant, atque hoc pa£bo meliorcs fiant.

Pfdltnus ipß Dauid.quern cecinit domino pro uerbis Cbuß filij lemcni,

Prüfensinfcriptio uidetur fere'pupnatiacoiinerc iis,quie in hi-ftorid Rfgu hdbetur, er ubi gefld bedti Dduid fuo ordine eSferi-ptd funt.iliic eni Chuß no lemeni filiufuiffe legimus,fed Ardehi. uerutdme reófe eöttrniut hiCc.ul dieemus:uel quid duplex fuerit no me pdtri Chuß'.uel quia ipfepo/hnoduigt;uius cognomindtionefor-titusßt,ut lemcni filius diceretur.bic etenim Chuß, Ardchi filius, erfoepbedti Dduid,memorueterisdmicitij:,'u AbfdlÔfili*bedti D^uididducrfus pdtrcinfurrexißel,ßnxitfedcßeeredb Rrge amp;

PSALMVS

ti Mfdlcnc irStfugere, eo cofilio, ut A chitofel Juctt AhfatÖ cö' fllid dijfolurret-.ijuéddmodu Crpfccit. marode guippe cr cui!folt;if Abfologt;ie,(5tra Achiiophelit coßlium, ito dctiiaiit,ut occoßoni (f umpvs prxflitcrit beota Dauid,cr lögiut fugiédi.Cr maiores ca‘ pils ealli^fdbut in tibris Kegu /otius fcriptu rrperilur.ab huiuf' modi igiturftrenua opire,appellonagt;ië hoc Chuß cSfeiutusrfi,id

9 lemeni fili’ diceretur.Si guidé lemenidextero intrrprefatur.Mal uerd e/l jcripturccfoi:ro,stb exerciiiis aliguilusfeu fluJiis.tMgui o' pirentibus fitias dcnominirr, uelutifiUum poets,fi/ium fopieti’ tiee, crfillumpcrditioms-.itietiomcr flliusdexterxillcdieituf, gut dexter cr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;otnico fuerit odiutor.iHud etiam attimod-

uerletidum efî,guod itifoiptio dici[,pro uerbis Chuß: cr tomen iit toto Pfolmo/Propbcto m/llom Chuß memorio focit-.unde olio ori‘ turdubiUtio : guomodo fiilicet pertineotod Pfaitnum inferiptio-N ot tomen gued cognouimus non celobimus.eum poeniteret Pro-pheta,gudd fpcm aliguom pofuiffet in prudétia conßliis Chuß, gui eifujfcrotideeepiurû fe Abfoloné,cr dijfipoturScSßlio Acki-topbeljhuiufntodi pfolmü eSpofuit cr teeinit Deo,non pro beneß' eiisguxconfeculusfucrotdprudeniiocr conßlio Chuß-.fcdguitl ' tpfejomißo illofpe, gux prxtipue in Deu bobendo erdt,ntogisfTe tusßt in uerbis Chufl,à fe od Abfoionem mijfi.efl igitur hie Pfol-mus propitidtorius,plocaigue er beneuolum reddit Deum ob eottl mijfum crroreniti/lutngue/induxilium fuum dduocdt.

PSALMVS 7.

DfWS meus inte fperdui,fd!uummcfdc 'fx omnibus perfegucnliius mc, er libero me. .Licet,inquit,ob prudentiatn Cbufi adiutuJ fim,amp; paululuin refpirauerim, tcmpüfque Jacccperim adcongregandü excrcitum,nüc itamen in illo amplius non confido ; amp;nbsp;cum

propediem pugnac dies mihi inftet,n' te vno pquot;deo,in quem vnum omnes (pes mcas collocaui. alia enim omnia, amicos | nimirum,focios,acmilites, fecüdo in loco reputo. Script« eft enim;maledictus homo qui (pem ponit in fiomine.Itcm beatusliomoquilperat inte: amp;nbsp;quemadmodum nlium co-lerequàmDeum,nô debemus ,fic etiam in alio/perarc nos nen decct quam in Deo. Illeautc faluari dicitur,qui in bel-lo fine vulncreconferuatur;amp; eripi is, qui ab inuafione arque impetu inimicorum liberator . ex omnibus autem per»

SEPTIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14

(equtntibus me, dixit, propter eos qui parricidam filiii fe-quebantur,amp;eius mortem appetcbant.vel aliter; ille (alua-ri dicitur qui infirmus eft : cripi vcro feu liberari ille qui captiuus. Salua me igitur vtinnrmum,amp;libera me quafi ca ptiuum.timeo enim ne ab inimicis comprcbendar . vel lai ■ uameab inimicis præfentis vitæ:amp;libera me ab inuiflbili-bus inimicis, qui poft morte meS animæmeæ maculas om- • nes perfcrutaturi funt, li quo pafto fortafiê earn potuerint comprebendere:dupléxque erit iuxta bunc fenfum petitio pro præfenti fcilicet vita,amp;pro futura.

Ne qMiido rapitltut tco dnimdm meajit. Abfalonem filium leoni cóparat,ob fummam illiustemeritatem,ferociamatqi impudentes aufus. Vel fortaflisdcdaemonc fermo cft, oui leoni conuenienter comparatur.quia ficuti leoni os, ac fau ces male oient,itaetiam osdæmonis cruftas blafpbemias male olet.Figura etiatn videtur bæc verba eflejCorum quæ d domino palTionis tempore difta funt. nunc princeps nu-ius mundi eiicietur foras, amp;nbsp;in me non babebit quicquam. Quod fl intelligimus pfalmum de Abfalone , anima expo-ne,id eft vitam, quæ ab interfeftore quodammodo auferri videretur.Eft etenim anima vitæ caufa;amp; fæpcnumero eau lataiplacauamp;rumnominibus appellamus,qucadmodum amp;nbsp;dns,pax,dicitur amp;nbsp;iuftitia, amp;aliabuiufmodi: quia pacis amp;nbsp;iuftitiæ author eft. Hacetiam ratione dæmon peccatum amp;nbsp;perditioappellatur.vcluti illorum caulâ.iinproprièautem politaeftdiftio rapiat, pro interimat. congruit ctiam hie pfalmus omnibus his qui in tentationibus amp;nbsp;periculis ani-mç conftituti funt,fi per perfequStes, dæmonü copias intel lexeris,amp;perleonem, ipfum dæmonum principem Sata-nam,qui animas ad peccata,aut ad delpcrationem rapcre fo let:vel qui eas rapit vbi exiucrint ê corpore.

CumnoH/lttiuireiimdt.negueiiuif^tluumfiifiät. Congrue bæc amp;nbsp;fuo ordinecorrefpondentprediftis verbis,lâlua me amp;nbsp;liberame.te, inquit, non adiuuante, nulluscftqui lal— uet,aut quiredimat.

DamiMc Dfws meus fl fcà ilbti,fl eji inluflltid in ntinii'* mcis, fl retrltui retribuéfltus mihi nula ; daiid fané ât iniml tt gt;ntis initnis. Nó aperit Prophctapeccati gen’,filio igp.ofcüs,neq; cnim fuo nomine illud declarauit, vicem filij cuodainodo

PSALMVS erube/cens:fed(quod videri potcft magis laudandum) fi ci hoc,ait, g, fill’ me’ comifitaduerfum me(fceleftus quip pe is fuerat,amp;parricida)fi iniuriâ aliquandomanibus.noC ell faftis, intuli, tametfi illius læpc fcclera præfenfcriin: Telfilæfieos.quiaduerfummc Abfaloniin bello ope tule* nint: quique pro beneficiis à me in eos collatis , mala mihgt; nunc retribuuntjfi horum quicquam,inquit,cômifi,precof ■vt aduerfus inimicos meos non præualeam , lcd re infeélai inanis décida, verùm allqui huiulcemodiquatftionem mo-uentrfi non dccidcrit inanis Dauid , nec rc infefta recclTe' rit,lcd aduerlîis inimicos præualuerit,certc hoc paélo in il loscômilTorumfcelerumpQenam inferct. Quomodoigi' tnr dicit fe illis mala non redderei dicere poffiimus,praEte-rita ilium tepora fignificare ; quia cùm in preteritum occa* lîoncra fæpe naftus iniuriam referre potuilTct, abftinuit ta men:in præfentia autem, cùm periculü ci vitæ immincret, ad defcnfionem fuiaccedebattata iniquorum hominü fee-leraampliusnonfuftinens. vel aliter.; decidamab inimiciî meis inanis ,id eft,fruftratus omni Ipc. Ipes autem non vie* Icendi erat, led repellendi inuadentes: vt làltem hoepado perlèquicum dcfiftcrent. videre enim licet queadmodu® militibus fuis iuffit vt filio parcerent : amp;nbsp;quomodo illiut morte intellefta,in magnos deciditluftus, vel aliter; inui' fibiles inimicos hoc loco intelligere poflum’jd quibus inanis quis decidiffe dicetur, amp;nbsp;re infeéfa, fi illos non fupera-ucrit,amp; virtutum lîiarum acie eos non confiiderit.Haecau-tem verba noniaétabundus dicit,fed potius fibiconciliatu-rus Deum,ctjm in anguftias incidilTet. amp;nbsp;lî ad alias perfo-nas rcferâturhæc verba,non affeci ego,inquit,hominü ali-que iniuria, ncc Sauli qui mihi pro acceptis beneficiis ma-nifefte morte intetabat, iniurias retuli:tametfi in poteftate meadeuenerit ; vt in hiftoriisrcgücontinetur.Siueigitut Abfaloniha:captanwis,amp; is qui cum co erât;fiuealtcri,li-uc etiam ipfi Sauli,veritas nihil lædctur.Rctributionis ve ro nomine hic,primo loco impropriè vfus eft,pro reddidi. Nam qui bonum aut malum aliquod primus infert, is dar« dicitur,rcddere vero is qui datis parem vicem tribu it : rctrt buercautem, velpotius (vt Græcadiftio «»’KouroJlouv’aili-gnificantius exprimit) contra rctribucrc isdicitur,qui fe-

SEPTIMVS.

cundatnbeneficiorum aut iniuriarum viciflitudinem reddit.Huius autem verbi vfus frequens eft apud fcripturam, prxcipue apud beatum Dau id.

Pcrjcqwjtwr inimicvs animam mcd!H,CJ‘ cemprehenJtit. Pcr-fequatur,inquit,Abfalon animam meam:boceft,meip(um (^circumlocutio enim eft )amp; comprehendat.

Et conculcrt in terra Uttam meant. PervitaTn,bocinloco • fanguinem intelligit, qui vitae caufa eft, veluti præcipuum elementutn inter caetera qu« in corpore funt, amp;nbsp;qu« illud coaptant.

Et gloriammeant mpulueremhahitare faciat. Perglonam, gloriofum ac nobile corpus fuum intelligit ; quod turn ob quot;nbsp;vireseius maximas,tum obmagnitudinem amp;gloriam,quç ei ab imperio obuenerat,apudoinnes celebre erat amp;notü. in puluerem vero habitare idem eft quód iacere, amp;nbsp;in terrain dilToluiipoftumus etiam fermonem büc ad inuifibilem inimicum träfferre,ita vt imprecetur, perfccutionem fe ab eo fuftinere,amp; compreliendi, nec pofte illius infidias eua-dereequinimmo interram,lioceft,interrenanegotiavitain fuam immergi.hoc enimfignificant illa verba,amp; conculcer in terram vitam nieam,adeo vt iacenti illi infurgat dæmon, ac turpiter infiiltet.ncqueboc tantum,inquit, corpus con-culcet,fed amp;nbsp;gloriameboc eft,ip(um etiS intelleftum ,qui a-nimæ honor eft amp;nbsp;gloria,in terram deferri imprecatur, amp;nbsp;terrenisrebus applicari,ita vt conteplationis alis ad Deun» amplius extolli non pofllt.

Exur^e domine in ira tiia. Exurgerepoteft Deus,amp; non in ira iuxu illud, Exurgc domine faluum me fac: at nüc ad fupplicia atque ad poenas eum aduocat. Intelligerc autem debcmus Deum furcerc,non corporaliter, ficuti nec cor-poralem fedem intelligimus,quando federe ilium legimus: fed regiam eius dignitatem, ftabilitatémque, amp;nbsp;iudicandi autboritate iudicari arbitramur. boc pafto etia cum exur-gere Deum dicimus,puniendi aut defendendi illius prop® (itum denotamus.iram in Deo pari modo non palTione eflc intelligimus,fed caftigationem amp;punitionem illorumqui diuina ira digni funt.

Exattareinfinibusinimieorumtuorvm. Cilmaltusfis,amp;fu-blimiSjitaetiamappare ,atq;oftcndetebominibusbuiuf-

PSALMVS

rtiodi autcfn apparebis in finibus ,boc eft, in morte inifflicö rum tuorutn .Mors quippe vniufcuiufq; finis eft; meos v«' ró inimicos tibi etiani inimicos eflè nonambigo,cum man' tlata tua tradfigrediantur.

t.xurge domme Deus meus in preceepto quod nunditfli, Noö amplius efTe languinis,fed vkiftere propter prçceptû quoJ • mandafti.quod videlicet tradidifti perMoyfeniubens ,pa' rentes honorandos efled filiis . Verilm inpræfentiafifiu! meus furore in patrem correptus eft. Pofi'umus amp;nbsp;aliter in telligere: quód Propbeta proces fundat pro refurreéfionis myfterio.Uixit enim dominus ad Iudæos,vt apud EuangC' liftas legimustfoluitetemplum Dei, amp;nbsp;in tribus dicbusS' dificabo illud.Exurge igitur,inquit.iuxta illud inandatuffl) dixifti enim foluitc,amp; folucnt.'

Xu»»7iu7i! Etfoxgffgano popuZorMOTrirfKndatif te. Si enim mibiad' iutor fucris,videbunt multi amp;nbsp;timebunt,amp; conuertcturad dominum.Quod vero ait circundabit te, idem eftquod cit ca mandata tua verCibuntur,lt;S:nunquâ ab eis recedent.naffl alioquinDeur immenfus eft, amp;nbsp;comprehendi non poteft-Poflumus ctiam hoe intclligcre de rcfurrcétionis tempo* re.congrcgatio enim gentium quafi coronaquadam Chri-ftii cinxit cii ab omnibus terræ finibus genres ad eum acce* derent.vel circundabit te, boe eft, canet amp;nbsp;laudabit te . In choro enim ac cœtu , hymnes ac laudes Deo cancre fole-pius. A forma igitur feu figura cœtus hominum,Deum lau dantium,laudationem ipüm fignificauit.

' Et propter hatte in dttint regredere. Propter banc inqua® congregationem gentium, afcende tu o mediator ad patri;, amp;nbsp;rcgrcdcrc in altitudinem gloria: tua: quam habebas pri* uftjuam mundus eflet,amp; ineti'abile myfterium perfice.

Dominus iudicahit populos. Non négliger dominus ea quæ aduerfus me moliti funt,fed difquiret omnia, vel iudi' cabit populos condemnans prauos, bonos verb ftatuensa dextris-

, ,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ludicâ mihi domine fccundumiuffitijm meant, crfecûdumiit'

»’t ttoeentiitmmedmquicinmeefl, Poftquam meminit iudicij,e' fto,inquit,amp; mibi iudex,difquirens iuftittam meam,qu.in' faruaui aduerfum parricidam (ilium , amp;nbsp;complices.pratrer-•a ctiam id peto, vt fecunduni fimplicitatem meam qusc in

SEPTIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tlt;

roe eft,fic fiat mihi. Sedquomodo alibi dicit : amp;nbsp;nonmtrea in indicium cu feruo tuo,cum hie iudicari cupiat! quia fei-licet ibi iudicari refugit cum Deo, amp;nbsp;vitam fuaai cum il-lius beneficiis comparari ; nunc autem fccum filio iudicari quçrit, amp;nbsp;cum his qui iniurias ei intulcrant, atque interi-mere eum cupiebant.

Conj'umitur MquitufeccatorumttS- dindes iußum. Namfi aliquando eorum malignitas ceffauerit,dirigctur iufti,hoc oSS-t*.. eft, abfque impedimento inrefta virtutis via ambulabunt.

Sirutdits corda Cquot; reties ücus iußr. Tu Deus,inquit,iu- Aix«;»gt;î. fie inueftigas atque exquiris renes amp;nbsp;cor .hoc eft,omnia irç atq; indignationis gcrmina,quç in corde verfantur,amp; om-nes concupifcentiac radices,qux in renibus inefte folent.ex his nanqi iræ nimirum amp;nbsp;concupifeentia: affeftibus pecca-ta omniaortum habuere.amp; ahter:Deus ferutatur cor amp;nbsp;renes.diftionem autem,iuftè, fequentibus coniunge legens, iufte adiutorium meum à domino.

Adi«tori«m meum d domino lt;]uifaluos facil reifos corde, S implex amp;nbsp;réélus corde cùm fim , mCq; ad reélum dirigatn virtutis callem , auxilium expeélo nonhumanum(^inutilc quippe illud eftyed àDeo quipoiens eft,vt ûluet me.

DfMS iudex iußut fords CT loti^aitimis . Videnturhæcad, eos diéla efle,qui deDei prouidentia penè feandalizati fuc rant,quôd permififl'et filium aduerfus patrem infurgerc. iu ftusigitur eft,velutiqui vniufcuiufque operibus æquas vi ces rependitJortis vero , velut is qui poteft qusecüq; vult: amp;longanimis,vt qui non ftatim intligitpœuas.

Btiramnonaffercnsferßngulos dies. Hoc ad probandam Dei longanimitatem diétum eft. Etenim cum aifiduc dclin . quamus,amp; ideo dignos nos fuppliciis reddamus, ipfi^tamc tempus poenitendi, vt longanimis tribuit. Per iram igitur hie pœnas intellige. Mouent quidam dubitationem : ft iu-ftus eft Deus ,amp;condignas tribuit pœnas,quom odo poteft dicimifcricorsJAdquod dicendii eft : iuftumquidem Deu effe, veluti qui vnicuique condignas reddit poenas,fed mi-fericordem effe etiam,quia non ftatim caftigat,fed/uftinet, amp;pœnitentiæac conuerftoni tempus tribuit, nee dæmon; finit omnia perficerc,qua: ille optal.:amp; qifta omni denique ex latere noftram fttit ftdutem-

PSALMVS

ï'IixjSû- N(/l comierfl !vertti$,g,Jddtumfuum wtiJdllt/rfViufuum tettt dit,8c pdrMitilBin». ScicnsbeatusDauidvt Propheta.J vniucrfæ gentes eius pfalmos in ore atq; in manibus feffl' per habituræerantjdiiciplinam eisadmiicet.nifi enim vos» inquit, qui à reâ-o calle Jeclinaftis in erroris vias, amp;nbsp;con* ucrfî eftis ad materiales res, icerum ab bis reuercamini ad • Deum,pœnas profefto non efFugietis .per gladium auteiDi acerbitatem,amp; per arcum,celeritatem mortis indicat.Nid dare autem amp;nbsp;tendere,pœnarum apparatum fignificantjô* ganimitatémq; diuinam, non perpetuam fore, fed ad tem* pus.parare vero dicere potes Hagelli propinquitatem . vd aliter:per arcum,vebementiam poenarum intellige:perarcus tenfionem, appropinquationem poenarum , amp;dcmum per eiufdem apparatum,quomodo peccatores Deus omni-, no perculTurus îit, nifi pcenitentiam eeerint.

Xxlt;ri.H, Etîneo pdrduit in/lmrentd mortit. In eo nimirum iïip-plicij gcnere,quod fub arcus figura denotauit.varia autem lunt mortis generargladius videlicet,ignis,aqua,terrç mo-tus,hiatus terra?,ægritudo: quæ omnia mortis funt inftru-menta.Per ca enim mors finem fuum confequitur.illud tarnen animaducrtendum eft,quôd licet bumano more verba fint prolata,omnia tarnen digne Deo intelligenda funt.Hu iufmodi enim cralTioribus verbis Propbeta fatpe vti folet, auditorum bebetudini condefccdens.Hacratione gladium Deum babere dicit,arcûmq; amp;nbsp;Ggittas,atq5 alia bellica in-ftrumentamitidaréq; eum amp;nbsp;tendere,vt auditoribus timo-rem augcret,amp; per nota eis nomina, lapideam eorum meutern concuteret: verùm buiufmodi armis non indiget, qui afpedu folo facit terram tremere: in manu cuius eft omnia fpiritas:qui etiam montes diflbluit in fortitudine fua,offl-niâq; alia facit, quæcunqi de eius potentia diuini contépla-tores tradiderunt.

Sdgittdt fttds drJc»tlbvt efftât. Ex bis verbis probos bo-mines confolatur.Poenas enim, inquit, fecit Deus propter eos,qui fcelefti funt ac Deo indigni. Ardentes enim appeb latrit eos,qui omni prorlus caret virtutis bumore:quiadeo ficci funt ad operandiî aliquod bonu, vt facile ab igné pce-narum incédantur:qui etiam iam ardere dici poflunt,ea ra-tione iquiapœnaillaiameos manet aliter ardentibus: igné

QVINTVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17

Igne fcilicetpanionum,iræ,voluptatis,auaritiæ,amp; fimilid. Cum autcm multiformen deiiram dcfcripfcrit, eamque prauishominibus imminere tradiderit,erudit poftmodum amp;nbsp;docet nos a' præfentibus rebus : amp;nbsp;fermonem ad Ablalo-nem conuertit.

t.cccparturiti/iiu/lkia. Filius meus, inquit,fa£fus cftin* iuiliciæ grauidus, cum iniufte cogitaueric me de eo. regno _ expellcrcjquod mibi à deo datum eft. parturitionis autera nomine vfus cft,volcns oftendere quales amp;nbsp;qua'm acerbos dolores,ii patiantnr,qui proximos fuos iniuria afficcre ftu dent.implentur fiquidem indignatione,interrumpuntur ab ira,cogitationibus tabefcunt, per innumeras ambulat vias, timoré afficiuntur,in anguftiis permanent, huiufmodi autc flagella fuftinere omnino nequeunt, donee cogitationes fuas in opus non deduxerint tametfi poftea non liberetur, dfententia , atquea condemnatione proprite confeientiæ. Quando igitur fcriptura , intolerabilem aliquem dolorem vult exprtmere, ilium fub parturitionis nomine defcribit, quo nomine, Græci prtccipue,frequentius vtuntur,pro do lore , parturitionem , iiTwJifi appellantes, d verbo otJafu« idem prop-iefignificantequod tumeo feu augefco.etenim cum infans,in matris vtero perfeéfus eft,amp;auft’, amplius ferri non poteft.vnde maximos efficit dolores , cum ad exi turn feftinet.Perhatc aute oftenditur vitia in nobis natura-liter non efte complantata, feddeforis infita eife, amp;nbsp;graues poftea dolores producere.

COMcrpit laborem cr peperit Iniquitiltem. Atqui in aliis fœ- t* tibus primun conceptio eft, amp;nbsp;deinde parturitio confequi tur, auifto ac perfefto infante; verum id fic fe habet, quan do de coceptione amp;parturitionc ilia loquimur^quæ in vno atque eodem foetu contingit :nuncautem de diuerfisfæti bus eft fermo. primo cnim Ablalonem dicit parturifle iniu ftitiam,deinde cum ab eamalèaffeftus effet, tum ob rationes iam diftas,tum etiam quia idoneum tempus ad patran-da fcelera nondum inucniffet, concepiffe cum narrat labo-rcm,hoc eft corporis dolorem nam ii animus folicitudini-bus torqueatur,ipfe etiam corporis vires deficiunt.non ta tum igitur animi moerore Ablalon detinebatur, fed in cor poris etiam dolores inciderat, donee iniquitatem peperit.

c

PSAL'MVS

PotToillùd iniquum fuit, inhonorareac pcrftqui patrtfflt amp;nbsp;illius psUiccs violarc. QujJain vero breuiorem expoli* tioiiem iecuti,pariuriflccxponunt pro cogitaflc. per conc® ptionem vero conftantiorcm illlam tyrannidis nieditatio' nem intelligunt,vel aliterxum Abialon grauiter animo aigt; geretur, amp;nbsp;muka paflus cflet propter Iniiuftnodi cogiiati« nes, nee tarnen adhuc quiefceret,concepit rurfus alium d® lorem eandem ob caufamtqui alius ei fuit labor,amp;alius J” lor, amp;nbsp;leeundus partus.

Latum rouir zx refoiiit ctitn,^ incldit In fotirjm cfn:m frcil' Perieulum,inquit,mihipratparauit,amp; eiufmodi periculum vtab eovixporte liberari : quodlatius (imilitudine denoH uit. quienim in lacum incidit, illinc amplius ertugerenon poteft.præcipue li is lacus non folTus tantu fit, fed rcfofnSi amp;bis euacuatus, ita vt profundior fit huiufmodiaduerfui me inquit,infidias filius meus molitus eft , quæ vaftæ foil* inftarquoddam in fe vitiorum profundum babcnt,amp; niorti fcrum circuituni.verum ille in periculum ipfum mibi deffl natum decider,amp;coniprehendetur jn pratmiileorum, qu* aduerfus me moliri,nunquam certauit.

Conutrtetur labor riut in caput dut. Vtraque bæc, re ipû illi contigerunt.Ipfe enim Abfalon in periculum incidit,A cius ftudium tandem in ipfius caput rcuolutum eft.nan ciu* in aciem milites hortaturus fcftinaret,inter curredumeque prætcrueéfus,c*farieramoarboriscôplicata fulpenfusrf manfit.quo pado acerbam mortem fuftinuit.

Et in uirtiC'm ipflut iniujlida dut dcft cnilet. In eu enim irruet itiiufticia,quam in alios tendebat Ab ea autem corp) ris partequ«eft raagis IiEtalis,totn hominem lignificaiun veluti totum d parte . amp;nbsp;fane ita aéfum eft. Nam cum belli) in pattern inftrueret,ipfe ineo fuitintercinptus.

ConKtebor domino ffcundum iullidam oiits.bgo,inquit,polt Iiuiurtnodi belli exitum, gracias deo agam de iuftocius iU’ dicio.

E ' oMlam nomini domin!a’tiff'imi. Canam,inquit,noniitii eins pro viiftoria : quia eius nomen inuocaui, amp;nbsp;exauditus film.Quod 11 ill Ills nomen tatitas habet vires,quis nonipfa dominum formklabit ? Altiflimi autem , id eft, illius , iiui eft fupn omnM,qui infuperabilis eft,vel eiiam fuper caelo-

if

ftis, Vt fuperius diximus . Hæcautcm verba non quot;auden-tis füllt aliorun cæde, nec filij potiHimum, cum lugubrem egerit ilium viéloriæ diem : fed fufcipientis fententiS dei, quæ iniuftos illos coercuit* Aliqai veto verba ilia lacum fo oit .amp; quse fequutur, vlque ad ilia, iniufticia eius delcen-det, breuiori expofitione declarant, dicentes ,ea^'erba per metaphoram lignificare,quód rtbfalon ipfe ea pallur’ erat, qua: aduerfus patrem rooliebatur.huiufmodi etianj verbis poirumus,amp; nos aduerfus dæmonem imprecari.

InfinemprotoreultO’il'Ut Pfitimiit

Qmd ftbi uelint uetbd illd In prtfmpn fufterlorlbut diiffum eß. Torcularid iippeßdt licckßdt,qux uhique temru lunt. Cbfijiua ertint uicis ejt •crApoJiolilpdlniiles; und dutihn c rdccmut fident fignipcdnt,quaiin tcclefiit c6’nprepd,difcipilnxChrillidnitttini} tribuit,quo ftdeliii cordd Lttificdntur Ef prrfond i?ilur fpiritud-lium bonim ttgt;rculdriu,boc e)i, p.:clcfiaTum,kic pfdlmut n Pro-pfcftii conferiptus efl blim quippe,vni'um tdntum tenplum rljirw-ûunicrdt,in und tdnium duitate l1iirufdtem,qBid uni tdnturrdt gentidatu.dcquo Efdidtdil. Aedtfirduilurrim, cr tonuldb'fdä ined.turrintcmplumdppelldnt,crtorculdr'dltdrf.lnflneâuté fe rvlorutbcc eß in fine legdlis cultut,Uld turrit dcßruil.i e!f-,cr loco eius/per uniuerfum orbem ereflcefuntinnumerdbilet EcclepeCi quo nidm omnes gentes in Dei cogniKotirtn ucnerunt•

PSALMVS g.

O mine dominas naßer quim ddmirdbile eß na men tt/umin uniuerfd tern. Infidelium qui-dem dominus,Chriftus dicitur,fcd vna tantum creationis ratione : fidelium veto du-Iplici, creationis fcilicet amp;cognitionis.quS lobcaufamnbmen dominibocin locoetia duplicatur.dicant itaque omnes fideliuEc-clefisetdomine creator amp;nbsp;opifextqui nuper ctiam per cognl lionem noftri dominus faftus es : qudm admirabilceft nomen tuum in omni terra; cuius fob inuocatio dæmones fu* gat ,mortuos fufeitat, aegritudines pellit, elementa commutât , amp;nbsp;omnia poteft . Alibi vero terribile etiara appcl-« ’i

PS ALMVS

latur ïêu timendum.Admirabile eft igitur ob multa,quç (u pra naturam operatur:amp; timendum ob ineifabilem eius po tentiam.Sed vides quomodo beat° Dauid fe nobis volucric connumerare,communi nomine dominum noftrum appel' lans, pr«uidens nimirum myfterium amp;nbsp;fide , quæ ad ipfoJ mundi fines erat peruentura. quid igitur ad hoc dicent lu' dæif antea quippe dei omnipotentis nomen apudplurimaS gentes defpeâui erat.nam vt inquit Efaias: propter vos no men ei’ blalpbematur inter gétes.vnde fine dubio de Chrt fto bæc di£ta effe conuincuntur.

Q^nidm rbitata efl mdgnificenti'ii tudfuper ccclos. Magni' ficentiam hoc in loco dei humanationem appellat :quæ magna eft, amp;nbsp;omnem exuperans intelleftum. eleuata eniffl eft, amp;nbsp;tranicendit illas etiam poteftates quæ fupra cælos funt : eo qudd ab eis etiam comprehendi non poteft. vnde maxime eis eftadmiration!, neque enim homines tantum, lêdipfi etiam angeli ad hoc ftupent myfterium .vel aliter: fignificare nobis volens Propheta immenfâm diuinæ natu Tzpotentiam, exalutaeft, inquit, magnificentiatua fupcr cælos-, cum terra earn non caperet ,quod abus Prophet» dixit : operuit cælos virtus eius, amp;nbsp;laudationis eius pie* naeft terra.

E x.ore infdfitium tdâentium perfer^i IduJem. Laudatio nem puerorum prædicit factam in templo . ex oranibns au tem miraculis, huius tantum meminit Propheta,tanquarn admiratione magis digni. nam amp;nbsp;ante Chriftum leprolî Û natifuerant Ädatmones expulfi;amp;mortui fufcitati:infan' tes vero locutos efle,tunc primû legim’.neqjenim fimpli' citer pueri fuifle dicuntur, fed infantes ladcntes ; quod maxima admiratione dignum eft. perfeciftiautem , id eft perfcélam fccifti laudem i]Iam,cum alioqui illorum Imgua adhuc effet imperfefta.

Propter irtimiiot tuot ut defirudt inmkum cr ultorem Edif ferit etiam caulâm miraculi. faélum eft, inquit, id propter fceleftos inimicos tuos 'ludæos.ïaliis enim miraculis (bip* catifunt fortaflis ludæiquoddeciperet Chriftus amp;nbsp;falle' ret eorum oculos, in infantium vero laudatione, qui apud eof verfabantur, immoqui eorum erant filij omnis abe' rat fulpitio . hæc autem ita dif^nlâta funt à deo : ad de*

OCTA VVS.

ftruftionem,Iioceft ad confufionem Iudaicipopuli,qui ini micus fimul amp;nbsp;vltorDeicrat:inimicus quiaeius filio aduer fabatur;amp; vltor, velut is qui pro Deo (e idfacere exiftima-bat.poflumus etiam dæmonem inimicü Ävltore Dei dice-re inimiciî;quia eius mandatis aduerlatur,amp;quia femp in-fenfus eft amicisDei:vltorc verc, quia is qui a Deo proie-fti funt,improperarc folet,quód cótcptores dei fuerint;aiF , que ideo ad pœnâ eos trabit, quod diuina mädata trafgrefti ’ ftint. ex ea quippe infantum laudatione ipfe etiam datmoii confundi vifus eft amp;. deftrui.Futura autem Prophcta narrat vt fafta : velutiqui Propbeticis oculis ea viderattvel ex pcrfona Ecclefiaru,vt diximus,bçc prolata funt: vclutiquç ab eis quandoque ita eflent proferenda.

Quonhm uiifebo cxlos opera digitorum tuerum. Olim genres mundu à falfis eoru diis faftum effe arbitrabantur : fed vbi claruit veritas ,Ecclefia fideliumcecinit:videbo coelos, qui digitorü tuorum opus funt.'Cœlos autem, cœlu ipfum appellauittquodinitio faftum eft,amp; firmamentum.velplu-rali numero pro fingulari Hebræorum more vfus eft. Et dum cœlum dicit quo omnia compl eftuntur, cæteras crea-turas quæ in mundo funt, comprebcndcre etiam v idetur. Dicunt quidam ideo dixifle opera digitorum tuorü,vt tanta ac talia elementa,d minima diuinæpotentiæ particulafa-öa fuifle fignificaret. Ego vero Prophetam puto indiSere-ter vftimbocloquendi modo,cum alibi etiam dicat;amp; opera manuum tuarum funt cœli.Lunam amp;nbsp;ftellas, quæ tufun-dafti:cumc«limeminerit,illius etiamaddit omamfta: te, inquit,cognofcam faftorem ftellarum. Solern vcrd prseter-mififlenon videtur,dum Lunam commémorât ; quinimmo amp;nbsp;Solis meminifle credendumeft : Lunæmemoria quæab ipfo fole illuminatur : cum vterque cognition! bominum coniunftini inbæreat. Duo quippe funt magna luminaria, quorum qui alterius meminit, altern fimul introducit. vn-dealibifolis tantum meminit, quandoait; tu fabricatus cs auroram amp;nbsp;folem : quafi per alterum vtruque intelligatur. Sequitur,quæ tu fundaftiiquæaftra nimirum , vcl opera tu fundafti:id eft,finxifti,ftabilifti,ita vt decidere nonvaleant, autdimoueri è loco, vbi per tccollocata funt:tametfi ea ap penfa quodammodo effe videaniur.

c iij

PS ALMVS

QjiiJ e/} homo q«od ntmor ei eiui,Mt fiHui hôminlf c/u6)t!M tii/ltativmi Hæcetiam propter incarnationem diftafunt, pratnofcens cnim Propheia iilius myftcriu:quid inquit,Mn tl eft homo,vt cum rebellis à te faéius lit, amp;nbsp;imperium tuu lt;letreétauerit,tu tarnenillius miferearis- eftautcm hicfer-mo meiaphoricus atqueab eorum pcrlona trâllatus.qiü cet _ to tempore cuiulpiam obliti luni,amp; deinde cópaflionc mo' * ti,eius reminifcuntur: nec tantum reminifcuntur, fed in illius auxilium amp;detenfionem ctiam mouentur. Et bæc cft vilitatio quam dicit.nequc enim Angelus alicuis, aut lega-tus fed iplemet dominus per fe veniens lâluauit nos Quid igiturltanti eft homo, vt propter ilium hæc tiert debeanrf amp;nbsp;cum Angell quidem cecidilTentjtu nihil eiulmodi fecifti« in hominis autem ruina amp;nbsp;cafu, ad extremam hâcdeieftio-nem delcendifti. homo autem amp;nbsp;hlius hominis idem æque fignificantxircunloqui tamé fatpefic folet fcriptura, vt pro . homine tilium hominis dicat.

' })linui/Heumlt;jdirûi}uütabaH;ie!it. Antiquorü beneficioru jneminit Quæ in homine colla ta lunf.creat’enim homo mo dicum quidabangclis minoratus eft, proptercôplicationd corpons,amp; aha quæ ad corpus pertinct. A tque hoc fane mt gna cum difpenlatione: vt quotics propter intelleftû extol* îcretur tottes deprimereturatqjhumiliaretur propter ter-ram.Nam ii in præfentia cum corpore grauamur .adeô ex* tollimur amp;nbsp;gloriamur.quid exiftimandüeftfaéturos fuifle, fl abfque corpore nobis viuendum eflet?

(jlpiia (7 honore coronißieum Gloria quiaad imagineffl amp;nbsp;limilitudinem Dei fadus cft: honore,quia oinnia ei fub* ieéta funt animantia.

Et coitjiiwßi fumfuper eperanumum tuarvm. Elegifti eu in Regem totius crcaturæ .crefcitc cnim, inquic. amp;nbsp;multi* plicamini amp;nbsp;replete ten'am,amp; dominaminiei.

OTiMtafuhiecißi fub pedibuteiut, Oues cr Bauet uniurffiti, fi. infuper P^aractimpbuolucret clt;fli,cr PifeetmaTit,qux per-^mbuLint fanitds nutrit. Hoc etiam ex Genefi fumptum eft. dominamini,inquit,Pilcibus maris amp;nbsp;volucribus cæli,amp; o* mnibus pccoribus,amp; omni terræiCumque Prophet.1 hico* mnia dixerit,poftmodum diftinguit.amp; primo quide mitio-rcs opes,conumerauit:perpecoraauté campi quadrupetÜ»

OCTAVVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’•

cmnîacôprelienlt;jit,quæ in c3pi$ habitat : iuxta Grseci no minis ctymolooiäanimalia omnia intelligunturiquç prona in terram afpiciunt.per pecora igitur,terreftria omniaani-malia lignificauit,feu mitia fint,feu filueftria,amp; fera.omnia quippe in hominis minillerium data funt : quitus omnibus ille eiiam homo adhpc dominabitur.qui priftina animæ fuç feruauerit dignitatem. Cæli aut: volucres dixit, pro aeris. . Cælum enim f£cpe,ponitur pro acre,qui cçliinfiarcapitino ftro circunfufus eft. I’il’cium ctiam, cum innumcrabilia lint gcnera,vnofermone omniacomplexus eft diccnsiqiiä per-ambulant fcmitas maris . amp;nbsp;à mafculino generc ad neutrum tranlit,voles hoc paófo varia pifeium genera denotare. verum hæcdepuroac fimplicihomine intelleximus.Iuxta a-nagogem veroadhumanitatem Chrifti pcrtinentiquemad-modum Apoftolusad Hebræosdéclara ;quid eniin,inqiiit, tantiefthumanitas ilia aftumpta ;l Deo verbo ,c,uôd iliius memor esîdicensîhiccft filius meus dileélusifilium autem hominis dixit vt eos conuinceret qui Chrifti carné fiipernè defeendifteaflerunt : quaratione ipfe etiam dominus apud euangeliftas fapenuraero filium hominis fe appellat ; figni-ficans quod ex virginali vtero,atq; ex purilTimit illius fan-guinibus ipfe fibi templu conftituerat. filius enim hominis is veredicitur,quimulicris eft filius. nâ amp;mulier verc homo eft.vifitauit aute ilium Deus iuxta quod alibi legimus: prouidebam dominum in confpcftu meo fempcr, quoiiiam ädextris eft mihi ne comouear.quodvcrdaitiminuifti eum modicum quidabangelis,carationediftum eft, quia amp;nbsp;fa-mem patiebaturChriftus.amp; fitim,amp; reliquis omnibus corporis pairionibus .atqucaffeftibus fubiacebat qui reprehen fiblies non funt. Coronafti aute eum hoc eft omafti, gloria quid: diuinitatisihonoreautem,quern angcliei prjcftabât. fiepe enim mintftrabant ei. veletiam quia vtrunque ab ho • minibus ci præftabatur, quia credentes in eu.Deum appel-libant,amp;religiofiflime venerabantur. omnia prætcrea fub-iccit Deus fub pedibus aius, veluti nouo Ada: qui imaginé amp;nbsp;fimilitudinem Dei vCrd fcruauitiiu taanagogem oues,ij dicendi funt qui ex gentibus credidcruntiquos in collibus, amp;nbsp;montibus errâtesChriftus inu-‘nit,amp; ad fuum ouile con-gregauit.Boues vero lud^i funt,graue veteris legis iugum

c iiij

PS ALMVS

tfahentes .amp; pecora campi ij ,qui nee M oyfi nee gratia; legï fufceperunt,fed idola eolentes in eampeftri humilitate , iC terrena deieftione voluptatum præfentis vitse ideo ambulant, quia in contemplationis iublimitatem fufpicere ne-queunt.fex iuxta earn qua diximus Græei nominis etymo-logia.quali pecora proni in terra,infpieiiit.VoIucres etiaiU _ cæli pro angelis aecipi pofliint.’amp;pifees maris pro dçmoni-® bus :qui inter fluflus præfentis vita: fubiiliiit,atq; in amara

prauaru aftionu viuunt ülfugine. Omnes enim Chrifto ta-dem fubiieieturrquonia illi omne genu flçftitur.cçleftiunl, terreftriu,amp; infernoru.PoiTumus etia non ingratä quorun-dam expofitionem reeenfere:qudd feilieet illaverbaminui-fti eü modieum quid, non ad angelos referenda fint, fed ad gloria Dei patris:atquehoepafto legendü minuifti eü ô pa ter modieum quid, a tua nimirum dignitate propter eamis naturam .amp; quç fequuntur per fe legantur.fed quonia quod btinè legimus ab angelis,in Græco legitur Tnx^vrtXoucquç verba vitra fenfum iam redditum , idem etiam fignificant, quod fupra angelos : intellige quód gloria amp;nbsp;honore euffl Deus fupraangelos eoronauit : noe eftplulquamangeloru aliquem.Nullus quippe angelorum,aut huiufmodi Deino men eonfecutus e(l,aut tale fortitus minifterium. Verunta-men dicant nobis ludæi,quando infantes amp;nbsp;laftentespueri laudem hanc dixerint, dequa nune loquitur Propheta ; amp;nbsp;quem nam inimieum huiuimodilaus deftruxerit : quomo-do etiam dixit beatus Dauid ; videbo cælos opera digitorii tuorum, eü iam Moyfes de hts doeuiffet:in prineipio cniiti) inquitjfeeit Deus eælum amp;nbsp;terram.

Domine domitiui nofier qu.im ddmiralile efl nomen tuum in «-niuerfd ferrjt.Quoniam hiepfahnus Chrifti prædicit myfle-rium,qui c cælo defcendit ,amp;rur(us in eælum adpaternaffl gloriam afeendit, amp;nbsp;eirculari quodam motu illine vnde venerat reuerfus eft.merito etiam hie pfalmus qui de Chrifto pertraftat, circuli inftar ibi finem aecipit vnde initiü fiitn-pfit. incipiens quidem Se definens pari admiratione plenus cft,dicens:Domine dominus nofter,amp;o.

I» fin-m pro occultit fllij pfdlmus ipft Dm!J.

Qv^djlÿnjicetinfineminprxcedentibusdiâumeß : O'dlitlt;f

NONVS.

mors per crueem, congrue did potefl,cffe finis vitce filij uifx In -gudmhumitnx, cuius mortem Prophets, occulta filif dppelhtuit: guemadmodum ipfa etiam Hetraica ledlioapertius explicat di-cens,pro morte filij : cr dlihi myfierium cffe Icgimus abfconditum tifcculofipfis etiam angelisignoium cr Paulus atfconditumfuif-fe dicit principibus huius feculi.nam fl cognouiffcnt.nunquam dominum glorix crucifixijflcnt. Pertinct igiiur bic pfalmus ad mor- 9 tern demini, per quern inimici potemla omnis djtjtruda eft. Lon-gior uerd efl,ita difponente fanâi fpiritus fapientia, qux nec bre -Ues efle omnes pfalmos uoluit, neque omnes in longum extendit, fed opus quoddam uarium reddidit,longiludine pigritia excitans, tirbreuitate laboremmitigans.

PSALMVS 9.

I Onfitebcr tibi domine in toto corde mco-Con -IfeiTionis nomen duo fignificat , peccato-rum rcuelationcm, item amp;nbsp;gratiaru aótio-nem : vt hicagam , inquit,tibi gratias pro ä acceptis bencficiis ,necfimpliciter, fedex toto corde meo.

Narrabo omnia mirabilia tua. Beneficia appellat mirabi-lia,veluti trophæa quaedam de inimico admiranda.

LiXtabor amp;■ exultabo in te. La:tabor,inquit ,tan J is qui ex-perimentu accepi auxilij amp;nbsp;potetiç tuç;memoreniin alibi, inquit,fui Dei Âlætatus fum. Solus quippe Deus homini-bus veru eft folame: queadmodu amp;nbsp;folus ipfe eft qui homines faluat.exultatio verô,maiorquædâ eft Içtitiæ intentio: quæ pr£E nimio gaudio fubfilire valde atq; cleuari cor facit.

Pfallam nomini tuo altiflime. Mos erat iis qui amatoriè in aliquem affeifti eftent, carmina amp;nbsp;cantus in cum compone-re:atqihocpaftoanimidefideriumlcnirc ; huiufmodi me-taphora Propheta vfus, intentioncm amoris fui in Deft de- ’nrfaÇ* “ clarauit.dicens; pfallamnomini tuo : quædidiomufieüae »»u fóji concinnumcantumdenotat.Canam igitur,inquit,non natu TX tuæ, quandoquidem ilia percipi non poteft, fed nomini tuo,decentes illi neftens ac complicans laudes.

Cumconuerfusfucrit inimicus meus retrorfum, infirmabuntur O’ peribunt d fdeietut, Connumerareincipitbcneficiorum

PS ALMVS

generâ.pro quitus Deo gratias agit. Aufus eftaliquâdo ty-raiinus dæmon ipfum etiam faluatorem,ve]uti nudù hotui'' nem inuadere: (éd (imulacdici audiuit, vadepoft me (àtana amp;nbsp;inexpugnatiléillius fenfit potentiam,magna (latim cuin ignominiaretroceffit.quo côuerfo ac proHigato.omnesfW ritcr poteftjtes cuæ fut ipfo eraiit debilitatæ funt,amp; perie-• runt ainidâ illa nimirü tyrânide , veluti quadâ corû anima-Cum enim vixerit Icfus fincpcccato:vnde amp;dçmonem de-ftruxit ,amp; nos paritcr induit armis falutisxum etiam fàcni baptil'ma.ac diuinorum mandatorummeditationcamp;cufto* diam.propriâmcue vitam acconuerlâtionem provia nobis reliquerit amp;nbsp;femita.quatad cælùducit .conlêqucnter amp;nbsp;c» teridafmones illincadeô deleti funt, vt nullam in nosaffl-plius babcâtpoteftatem.ndi nos ignauia noftra forta/Tis ita volentes,n;gleéïis diuinis mandatis, ad nofmetipfos eos i-tcrum traxerimus. Qupd verô ait d facie tua. idc eft,quod àaimorc tuo.ftrcnuorum enim acpotentumvirorumfacies hombilis inimicis videri folet ac timcnda.

tu ffii/li iudicii/nt mcum o- cjuI'mmejm. ludica-Hi enim me credentem in te, qui antca fubpoteftateatque amara tyrannide datmonis ignorantia mea detinebar. Naill cum pcrfpexcris quod malignus ille me creatura tuam in-uidc in feruitutem redcgerat,ex illius manibus fubduifuifl atque ab errore liberatum iulfificafti. Caufàm enim hoc in loco iuftificationcm appellat.

SeJiftifuoer tbrouuni ijuiiufliiijnt. Propter (âlua-toris afccnfionem hoc diftu c(f. Impleta enim carnis difpc-Gtionead ludiciale thronum fuum rediit,ideft,adpoteft. * tem diuinitatis.quc thronütam'-,nonreliquerat quâdoai' canis atque ineffabilibus modis ad nos delc''dit. AfTiimptuS enim eft in ca:lum, amp;nbsp;fedet ad dexteram patris , veluti qui poteftatem omnem acceperit incatlo ôt in terra ,amp; propri« crcatui at opem tulerit pro qua immaculatam illam aniinain pofuerat. Hæc autem non humane fed digne Deo. intelli-genda (unt. Sedere aiim in throno,aut fuper thronum, in Deo,amp; in verbo Dei accipimus pro iudiciali poteflateiqua amp;li antca habebat, obcarnis tarnen dirpcnfationcm catb-bat.vt omnia impler'’tur.Tu fuifti,inquil,in iudiciali pote-ûatc,amp; iudicâtis perfonam fumpfillqqui folus iuRus es lu-

NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îi

ilex,qu5que nulla ignorantia aut affeau impediris ,quomi-nus femper in æquitace perfeueres.

lncrrpajH p,in!LS,crfegt;iii inipius. Obiurga(li,inquit,gen tes,iTnprcperaftieis errorcm eorum , amp;lugit abeis Sata-nas,veritatem non luftinens. Apoftoli eiiam aliquado acer bè Gentiles repreliendebant,veluti Paulus,qui inlenl'atos Galatas appellabat;quod illi fentientes, ab idolorum cultu — reccdebant.Deftrufto autem idolorum cultu , liinul ctiam abibat eorum pra;lul dsemontadeo vel lola potcrat lanfto-rum incrcpatio.

Ncmra fiuj delefli In feculum çÿ’ in Çeculum fctult. Cilm honorem Deo debitum,fibi dæmones rapuilTent, homines ® '* '^’l* in eorum feruitutem redafti nomina eis dederunt : quem-admodum Hefiodus innugaci illo opere denatiuitate De- 1’1?« , orum tradit:atq;(vtcæteraalia omittam )exepli gratia tan- àiw»«T» tùmdicam-.louis,Martis, Apollinis, Mercuri), Dianæ, Ve-neris,amp; copiofc i'dius deorum multitudmis nomina, limul acfidei veroum diffeminatum eft,ftatim euanuiire,non fo-liirn in hoc pratfenti feculo,fcd etiam in futuroiquod fecu-lum feculi efle intelligendum;amp; quod propric I'eculum di citur; quia iuxta Græcæ diftionis vim »lùfj, fempitemita-tem dénotât. Ell autem mos facræ feripturæ per huiufmo-diloquendi modum,honoratiora femper fignificarc; vtcti ,, , ait:Sanélalânélorum,Canticacanticorum, Sabbatalàbba-torum,amp; aliahuiufmodi. Vel aliter diccre potes : quod ca ““'quot;f* verba in fcculum feculi,intelioncm fignificät. pro eo quod eft,in perpetuum.ln obliuioné enira pcniius data funt dæ-monum illorum fefta,ac celebritates; eorumq; nomina de-leta quodammodo funt,amp; extinfta.

Inimici drfecrrilt framcit uftjue in fint, V ciuitiitct de/lruxi/lt. Franieae,hoc eft gladi),feu arma inimici intelligendæ funt, ignominioftc illæ paftiones atque atFeélus,quibushumana anima no fccus ac gladio percuffa,amp;penitus ad virtutc mor tua iacebat oil in corpore quafi in fepulchro.Deftrufta au-te geiitiil impictatc,amp; ædificata pietate, deftruftç funt ciui tatestvel ciuitates ipfos holes intellige,in quib’ anicahabi labat amp;quicfceb3tdçmones.Quanquâ extraneü etiam non fueriiit per ciuitates, obfeoena idolorù delubra intelligere.

fcrutttiemoridtiiiscufonitu. Nemoenimamplius eilacri- aJtv.

PS ALMVS

fîcium offerte nouit,aut omnino eum inuocare. quod yeio ait cum fonitujdem eft,quod cum clamore.clamantia eniffl dæinonia à domino fugicbant. vel cum fonitu,id eft, cum iaélantia ilia ac fuperbia:aut cum clamohbus illis amp;nbsp;canti-bus ûcrificiorum. fingulari autem fermone in daemonein inuebitutjimpium eum atq; inimicum appellas:ipfum boc • pafto aliorum dçmonum prçfidem magis obiurgans,velu' ti qui rebellionis caulà illis extitit, tametii per eum cxte* ros nibilominus etiam carpat.

it dominus in feculum ftrmdnet. Dominum veto,inquit, bdeles ex gentibus vfa; ad confummationem permanfurd credunt.His cnim verbis,femel recepta; fidei ftabilit4i,at-queipfius ecclefiæ incommutabilitas denotatur.

Parauit in iudido thronum fuum. Ciim paulo fuperiusde faluatoris dixerit affumptione, q in praefenti vita fafta eft, nuc defutura tradit:de vltimonimirum amp;nbsp;terribili eiusad uetu, cuado vnicuiq; iuxta propria opera rétribuât. Quod veto ait parauit, bumanum in morem condelcendens loca* tus eft.

I’pewB.- Ef ipfe iudicaHtortem ferrit iniufiiiLsJudicdt’itpopuiot inre-■mil. fiilttdinr. Perorbem terrsc, feu potius vt in Græco babe* tur,per babitabilem, fideles intelligit, apud quos babitare Deus creditiir in omnibus ecclefiis. populos veto cætero» ' homines appellat, apud quos denfæ funt affeftuum ac paf* fionum fyiuæ,in quorum latebris dsemoncs ferarum inftaf commorantur.aliter enim illos dominus,atq; aliter iftos in dicabit,potentes nimirum potenter cxquirens, iuxta illo* rum fidem,atq; infidelitatem.vel dum populos dicit,magis declarat qgt; dixerat orbem terræ,ponens quod continet pro eo quod contentum eft. ludicio autem iuftitiam amp;nbsp;reélitu-dinem complicans,iudicantis integritatem prædicat.

E ( fiflus efl dominus refugium paupers. Pauper ohm erat populus gentilis,virtute nimirum amp;nbsp;rcligioncxui poft ac-ceptam fidem dominus fadus eft refugium . diuitise cnim quæ inpecuniis confiftunt, quia incertæ atque inftabiles funt,diuitiar vera; cenfcri non debent. Vel boc nobis fortd voluit Propbeta fignificare quod apud Deum nulla eft acce ptio perfonarum, quodq; pauperem seque ac diuitem adfe fugientem fufeipit.

N ON VS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îj

Adiutor In pro/peritätibus, in tribuldtlone, Confugientes ad fe Deusadiuuat,hue in profpcritatibus,hoc eft ftelicita tis tempore confugiant, fiuc in tribulatione. vnumquodq; enim per fe abfolute legendum eft.neq; enim ij foli'im auxi Iio indigent qui in calamitatibus funt, fed illi etiam qui in profperitatibuSjVt fœlicitatem fuam conferucnt, amp;nbsp;ne in i-gnauia calamitatum matrem décidât. Aliqui etiam legut in • opportunitatibus,aim Græca diftio »-ÙKaipi«, nonprofpe-ritatem tantum,fed opportunitatem etiam fignificet. Intelligentes dominus opportune in tribulationibus nos adiu uitjhoc eft illo tempore quo ei’auxilio verc indigebamus.

E tjperent in Ie qui nouerunt nomen tuum, quia non ^reliqui/li e’mJ»t»»» -exquiretes te domine. Deinceps,inquit,fperabütinte,vc]u- th, ti in eo qui folus poteft faluare:illi inquam fperabunt, qui nomen tuu,boc eft teipfum nouerunt,acfi dicat,ij qui ere . dunt inte.Qmdam etiam pro verbis illis fperent in te , ex Hebræo interpretati funt; fperabunt in te;futuro vfi tempo repro modo imperatiuo. Sed Propbetafortaftis imperati-uo vfus eft præccptoris ac docentis more ea fieri iubés,quç probe ac firmitcr nouit.I’ræterea etiam reftc dixit qui nouerunt nomen tuum.naturam enim dei nullus nouit,amp;demum caufam appofuit fpei Itiæ dicenstqunniam non dereli quifti exquirentes te domine.Ncc dixit quærentes,fedex-quirentes , vt inueftigationem quandam ex tota anima fa-ciendam efle denotaret.

PfaUite domino qui habitat in Sion. Tabs itaque cilrn fit do minus, vt fuperiusdemonftrauimus;pfallitc,hoc eft canite ci.babitanti verb in S ion dixit, non quia Deus loCo conclu datur:fed vt quandam Dei beneuolctiam erga ilium locum demonftraret. Habitare etiam dicitur Deus in fidelibus, non quod ab illis compleftatur, fed veluti beneuolentia ac familiaritate quadam illis coniuncius . Exbortatur igitur Propbeta'ad canendas Dei laudes vel Hebræos,qui tunce-rant.vel fideles qui nunc funt ex gentibus,quorum erat fu turus Deus,qtti Habitat in Sion;Hoc eft,qui refponfa atque oraculadatin Sion:vbi virosfedignosalloquitur.vcl Sion Ecclefiam de gentibus congregatam ititellige, quam poftea dominus habitauit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E’tsiJ«-

Annuntiatein:(r ^entef/fudia eins. Hæc ad Apoftolos di-

PSALMVS

ôa Hint,qui circfi'euntes vniuerlâs genres docuerunt.qtioJ veró Lxx. hïc itudia feu exercitia dixerunt,SynimacI)usaf tes expofuit, amp;nbsp;Aquila immutationes. Exercitia igitur amp;nbsp;üiidiaeiusannütiateihoc eftipfius gefta,vel eius artes,hoc eft admirandam eius iapiétiani,vel eiusimmutationes,qus. nimirum aliorum loco fucceflerunt. Nam qui de longè e-rant, faéti funt prope:amp; qui in tenebriserroris venenit ad lumen vcritatis:qui in obliuione crant, habiti funt in memoria: amp;quianteaabieâifuerant,tandem alTumpti funt: Dcufque liomo,amp; homo Deus fathis eft.

Jh CliiPgt;'gt;ü^uintfuiTiifdnguini,eoTÜrecardiitu)rfl. Hatc Deus itadifpenfans ordinauit ,poftquam eorum meminit . Ante enimnon meminerat ob eorum infidelitatem. Meminit au-tem non ferons amplius eorum fanguinem eft'undi in facri-ficia. Sacrificabant quippeproprios (ilios, amp;nbsp;filias datmo-niistquiniinmodecffundctium manibus languincm illutn exquifiuit, quem ipfi non impofuerant. vel vltionem indi-cat mutuarum caedium, quas iudu daemonum faciebant: vt manifeftum fiat,q) omnis homicida luet pœnas:vt ctiam in Genefi legimus:(anguinem enim veftrü,inquit,exquirain'

Nonefloblitut cldmorëpjupfrum. Humana etenim natura, fub inuifibilium dçmoniî tyrannidedetcta.clamarcquodÏ' modo videbatur ad creatorem,ob caulam tantçcalamitatis amp;nbsp;mifêriæ.Velillud fortalFis fignificant hsec verba,q, 1’ro' phctæ olim,diuinç incarnationis profpicicntes myfterium, clamabant, incarnandiim Deum in huiufmodi incamatio-nis auxilium aduocantes . Qui Prophetsrpaiipcrcs coniie-nientifrimèdicuntur,propter earn quam colebant fnigalita tis virtutero:atq; ideo clamoris eorum oblitus non eft.

MifiTrrr mei demine,uide humilitiitem mrdm äb inimieis meil-, Hare verba ex cuiufque Chriftiani perfbna diéfa funttvide, inquit,depreirionem,amp; deieftioncm d vilibilibus mihi,dt-queab inuiiibilibus inimieis inflift.im. Studebant enim v-niuerfum Chriftianorum genus prorfus tollere.

Qui exdltds me de pertis mortis- Portas mortis varia mar-tyrü fupplicia appellauit.quas portas ciii fuperabât,cbrio-res atq; illuftriores d filuatore effici vidcbâtur.Per fuppli' cia cnim introduciturquis ad mortem . Poftunt etiam hatc intelligi de bcato Dauid, qui farpenumero ab inimieis de-

NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î4

preffuSjrtiir.mdum inmoddàmorteliberatus eft, itavtper opam quæ ei praeftabatur i Dco,prçclanor etiam euaderet. - Vtaniiu iemomnes Idudutioms u.if iriportis filixSian. Hçc eftcau(à quare fuerit liberaius àmorte, vel quarc miferi-cordiam £)ci perquiGuericvt annuntiem,inquit,omnes laii dationcs tuas crcationis nimirum,prouident iæ, fapientiæ, iuftitiæ,atq; incarnationis.pro quant fingulis lauJarimere • ris.Per Sion vero Hoc in loco fanftorum cccledarn intelli-git,quat in cælis eft:amp; per illius portas llngulares ecclefias, quç in orbe funt-pcr quas qui inccdit,in cçleftem ecclefiatn Sion afc'dit.Nâ ij qui propter Chriftum pafTi Cunt,per bu-iufmodi ectkfias incedebant,diuiiia annuntiantes miracu-la,amp;fideles alios cofirmantes.Ipleetia Dauidhoc pfalmo-rùlibro omnes laudationes Dei annuntiat.diipemam prae-terca Siô,filtâappellauit, quail diletftS amp;nbsp;coftitutam ddeo.

ExuJfabimwj infalutitri lao. Per falutare incamationem domini intelligit,atq; eius morte,quæ falutis bumanç cau-facxtitit.Vnde amp;beatus Symconpoftcacccinit; quia vide runt oculi mci falutare tuum.

lafixxfutit Rentes in intcrituaurm feccrunt. Per gentes hoc in loco ludæi intelligcndi runt,veluti malitia atq; inui dia ipfis gentibus llmilesVafti : amp;nbsp;per interitum ipfa mors. Studentes enim ludæi vitatprincipemmortitradere, ipli i Romanis prorfus perditi funt. amp;nbsp;cum Chrillo mortem pa-raffent,ipri contr.l ab ilia detenti fuerunt. Fortaffis etia ver ba hæc difta funt ob ecs qui Cbriftianos perfequebantur, qui potius deleti funt,cum alios extingucrc tentarent.Nee ab re fuerit bæc dedæmonibus intelligere ,qui Clirifti po-tentiam cobibercaccompefcere ftuducrunt: qua tarnen om nes ipforum potius extinftæ lunt vires.

• 1« laqwco i/fo qurm ähftvnJerunt comprehrnfus e/i pcs corum. Alia fimilitudine eandem rurfus repetit fententiam,quan-dam quodammodo pompam agens aut triumpbum de ini-micorum deftru£iione;per laqucum verb infldi.irum cogi-tationes intelligitdn occulto etenim loco tendi folent inft diæ,quemadmQdum amp;laquei:tametli mortem poftmodum in lucem educant.

• •ZogneÇ ctur dominus iudiciti farirs. ludicia boc in loco vl-tiones appellat, retribuit enim dominus condigna vnicui-

PS ALMVS

que pro meritij.

1 n operibut manuum fudmm fo mprefgt;e»fut tß peeeafôr. Hlt;’lt; etiam fuperioribus eft fimilc, ponitur enim cau(â quafecO' gnofcatur dominus iudicia facere:quiafcilicet ex hocpoquot; tiiTimum iuftus videri poteŒ,dum facit,vt quialiis infidu* parant,ipfi maxime in eas incidant: amp;nbsp;g, doli in fuos potif' fimum authores conuertantur.Peccatorem etiam hîc intel lige,vno ex tribus modis iam prædiftis: vcl generaliter aC' «ipepro quocunqjdolofo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d i a p s a lm a.

Conuertantur pe(c-ttores in infernum Per peccatores ho^ in loco mfideles intelligit,amp; per infemum fupplicia. couef tantur itaque à præfcnti nimirum vita, amp;nbsp;illuc fub terraH* deferantur , vbidicuntur effêpœnarum loca . Vel aliter ij qui de terra nati funt,in eadem verfcntur,nihil aliud valefl tes cogitare , quàmterrena. amp;nbsp;quôfnam intelligat per peccatores , ex his quæ fequuntur déclarât dicens.

Omnet pentes ohliuifiuntur Devm, Obliuifeuntur, vo luntaria fcilicet obliuione.

Quonùm non in finem obliuioni erit pauper, Hæc,inquit,tiU t’wiXsaSà iufmodi gentibus eueniet,quia fidelis vir in obliuione oin rijaii ÔTi|M nino non erit.Pauperé vero eu dicit,qui téporalibus quide yas. diuitiiseftpauper.fed vinutum opibus fit diues. Velpau-perem dicit populum ex gentibus, veluti qui animæ dignitatem amiferat.pietatifq; ac virtutum peculio inops erat.

0»quot; rpeàâtio pauperum non peribit in finem. Pauperes h ic tiles dicit,quorum expeéfatio vfque in finem inanis non e-rit.Expeéfatio vero gentium Chriftus eft, de quo alibi (cri ptum cft,ipfc erit expeéfatio gentium ; amp;nbsp;ad quas alibi per alium Prophetam clamat dicens. Expe£fate me in tempore refurreftionis meæ.

M« »(« - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;domine non preeualeat homo. Alius interpres reddi-

TBiouirS*) dit,non temerè agat homo.hoc auté dicit Propheta ob mu tuas interlè(è hominû infiirreéfiones atq; infolentlas.Veris quippeac (ànis carentes præcepioriLus , atq; ideo terra fe ac limum elle ignorantes,fupra propriam naturâ Icfe or.-tollentes temerè multa aaebant: amp;nbsp;omnia audentes , inter deos etiam (e adfcribant.Exi itaque tu Deus,inquit,amp; tan-tam eorum eleuaiionem compelce. jllud etiam dici poteft quôd ea ratioiie, qua ad imaginem amp;nbsp;(imilitudinem Dei homo

N ONVS.

homo faftus eft,deus lt;Jicitur;ea vero qua teirenis affeftib* ac pafTiontbus detinetur, homo merito appellatur. Cu ita-que hæ pafliones in bomtnibus prçualerent,bortaturdeum propbeta vt exurpt à morte,amp; vt per faftos Apoftolos do ceat quomodo paffiones fupra anima fe extollere no debet neque puluis fupra intelleftum.vel aliter, poft refurreûio-nem domini diuuleato euangelio in vniuerfum orbem,mu tuç illç gétium infurreftiones atque infolentiç quieuerut. * iudicentur gttcs in confpeâu tuo. Hoc eft proteftione amp;nbsp;cu ftodia tua digne efficiantur.nSqui iudicat,ad eum qui iudi caturafpicerefolet. Indicium vero illud intellige quod co tra dæmonem faciedum crattde quo per Efaiam dicit deus; Eccepuer meus quem elcgi, eleftus meus in quo compla-cuit anima mea,indicium efferet gentibus.

Cow/îitucdominf/fgis/4(orcmf«pfr eos. Verlegiflatorem hie Cbriftumintelligit,(iuxta illudtegoautem conftitutus fum rex abeo,quot;! qui legiflator noua eis legem tulit : fan£lu fcilicet euangelium.

Co^nofcjnt gentes qudd bombiei funt, Sero ûltemaliquan-do addilcatviuerevt homines,amp;no vtterræ, velaliter;do ceantur, inquit, quod corruptibiles funt, quodque longe * * funt à diis: quse propria eos gloriatioac fuperbia de feipfis fuadet cogitate.

Vt quid domine recefTifti longe! Incipit traftarc de diuina prouidentia: ac veluti prauomm bominum res bene ac foe liciter fucccderent; contra autcm,iufti ac boni viri infceli-citer degerent,ex perfona iuftorum in affliftionibus extftc tium fermonem facit, amp;nbsp;rationem quodamodo exquirit â deo, dices quare pmittis homines temere ac cafu ferri quo fors iubet,nec vllam eoru curam babes, quod ex metapho-ra illoru fumptnm eft, qui procul abierunt, amp;nbsp;reliftorum nullam curam habent.

Defpicis in prof peril ntihtts in irihtildtionc! Defpicere eft diC- B’fi »»««t-limulare,no viderOïae quafi deorfum afpicere, amp;nóad re ifgt; ilia, quae ante oculos polita eft. Quid igitur,inquit,tu qui Oxi'q-ui. omnibus pratfens cs tanta tua lóganimitate ac patietia ab-effc videris’amp; CÛ omnia videas limulas non v idere,vt re -busnoftrisauxiliumnonferasi atqtboceo potiffimii tempore, quando proteftione tua potiffimum indigemusf nuc

d

' P s A L M V s fciltcet cum in tribulationibus conftitiiti fumus . Haec aut« non accuamp;ns aut culpans ileü propbeta , fed rogans dicit amp;nbsp;exhortans.naalioquinrefpodere ei deus potuilTetddquoJ alibi fcriptum eft : Pcccata veftra diuidunc inter me amp;nbsp;vos-Dam ivperbit impius incfiiitur pavper. Quando, inquit,aH qujs extollitur, quando bene illi cunéba fuccedunt, tunc, ft quis fideliü eft,qui frequentibus vigeatur calamitatibus,is xelo quodam atquc aemulatione opinionis ac boni nominis penc accenditur, atque ex proprio ore gemitus quofdan* fumi inftar emittit,deplorans,quôd cum ipfe ciufmodi fit» obfcurus tarnen eft,atque ignotus.vcl aliter etiâ inteilige » quod extollente Ce impio dæmone aduerfus bumanum gC' nus,ille qui virtutib’eft pauper,nimia accenditur paftioiie-

Coadiuuatur in conßliiKjUif cogitant. Hoc de impiis etiain ^4vorT«i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft.Coadiuu2tur,inquit,tnbisquç conlulût.Coad'

' iutoriü verôhoc prolperitatc inteilige . vel coadiuuâtura fuis fimilibus.oblèruandüeft autemq,propheta fatpenuw^ ro tam de prauis,quàm de probis bominibus loques,fingU' lari aliquâdo,amp; aliquando plurab vtitur fermonetquia ntl'’ mero quidc multi funt fed virtute aut vitio vnü.vcl alitcfi quia Gracca difHo lt;ru».«a»Jli!lt;woïToinon tantum fignificatco adiuuâtur,fed etiâ comprebcndiitur, dicereponumus,pf* pbetam bic loqui,de illis fidelib’.qui in propriis cogitati® nibus côprebcnduntur,quas de impiis, amp;nbsp;de illorû profp* ritate cogitant: acii diceret, q, ob propriam inbrinitacé la' buntur, no valentes percipere aut confiderare iudicia dci-I Wtxwp. Qno«(4 laudatur pcccatorin deßderüa anima: ftiae cr iniuftiil teneaicitur. Obferuaudü efttquod diâio,quoniâ,feu quia, apud Hebræos non femper cauûm reddit,fed aliquando ad uerbium eft confirmandi ; aliquando etiam abundatiuxta idiomatis vfura.Adcô,inquit propbeta,inter eos vitiuprî ualuit,vt amp;peccatores de dcfiélis lauden tur,quæ carniac ■ propriae libidini optemperantes commitunt : amp;nbsp;ij paritcf qui iniuria quempiam afticiût, à fùi fimilibus maiorem in* de fccleris gloriam conlcquantur.,

n»fijuvt. irritauit dominum peccator. Ad vltionem dcumcommo-B'»t{«TÜlt;»i uit,fuis eum vrgens atque incitans dclifHs. ,

Secundum multitudine irafua nô exquiret. Non exiget,in-quit,deus pœnas,iræ fuæ côdignas,iuxta illudiSi iniquita

NON VS

«4

tes obferuaueris domine, domine quis fuftincbit’Iram eni dei,iuftam pœnam amp;nbsp;condignum fupplicium appellat.Mi-fericors,inquit,deus ell, fummas ac méritas pcenas nô inflt get. Alij legunt irritauit dominum peccator lécundum mul titudincm iræ fuæ:hoc eft oondignè,amp; prout exigebat diui na ira, quæ ab ipfo peccatore propriis fcelcribus inftigata fucrat amp;nbsp;acccià, amp;nbsp;quod fequitur,non exquiret,legcnduin dtcuntper interrogationem, vel ctiam abfolutè : amp;tunctit fenfns:quôd deus per pœnitetiam ilium non exquiret, qui ita eum irritauit.

No« f/î dew in confpeâu élus. Putat peccator q, eum deus peccata cômittentemnon videat.vel aliter: deus qui vbiq; prsefens eft,i peccatoris oculis non percipitur .

j«nl «i(t illius in çritni tipore . Cum peccator fua videri non putat delidla, perucrfiores temper atque in quinatiores fiunt cius mores .

At^eruntiir iudiciit tua tifacieeiut. Iudicia,inQuit,tua ab e-ilis intelleftu auferuntur. ipfc liquidem intclleétus oculos etiam fuos Habet; verum huiufmodi deltnquens tantæ cæci tatis eftjVt iudicia, quæ à te proferuntur,non vidcat.no cô fideret, non animaduertat,te iuftum, fortem Si longanimé iudicem elTc.

OmniutninimicorSfuorum dominâtitur. Vlcifcetur oSs qui aduerfus eum infurrexerunt deo,lôganimitate fua, permit tete ilium fæpius inbcllo inimicos uios fuperare.

Dixit enint in corde fuo nô mouebor. Putauit fœlicitaté fuî diuelfepermâfurâ.moueri enim, hicintclligepromutari a priori nimirum potentia atque à propriis vinbus.

A generatione in generdtionc fine malo. Subintelligc vcrbiï cro,velpcrtrafibo.cOgitauit cni peccator ijle amp;nbsp;credidit fe à generatione in generationc:hoc eft per totS vita, futurd abfqjaflliftione aliqua. generatione enim hiepofuit jp vi-ta:quafi dicac,ab eius vita ad eam quæ erit poft eius morte. Cuius malediéHone os eius plenum eji, ©■ dwarit«dine (7 dolo Verba ilia os eius, more Hebraici idiomatis pofttafût,quc admodû raultis inlocisrcperitur. Soléi enim Hebræi pronomina articulis côiungere ; cuiufmodi amp;illud eft,Beatus cuius deus Iacob adiutor eius. Item illud, Beatus vir cui eft auxilium ei abs ts. eft autem maledidione plenum os, d ij

PSALMVS

cum omnibus maledicat:amp; amaritudine , cu iracüdè ad oeJ loquatur.dolo etiS plenü dicitur, cfi nó ex corde fermons proférât,fed alia dicat,amp; alia in fecreto animi habeat.

SubltngUiteius Mor cr dolor. Ea,inquit,loquitur,quçlâ borem amp;nbsp;dolore iis pariunt,quibus infidias tendit:veiquiä in eius doftrina labor eft amp;nbsp;dolor, quorum ernt participe* qui ei optemperant ,dum nullam in eius doftnna requiem inuenientrvel in labore amp;nbsp;dolore erat lingua eius ; labori* nimirum amp;nbsp;doloris verba aduerfus eos proferens quos im pugnabat.huiufmodi autem loquendi modo loquacitaté ilquot; lius ac maledicentiam indicauit.

SeJetinirtßJiiscumdiuitiius. Perinfidias occultum infi' diarum locum intclligit,vnde infidiatores latenter folet im petum facere, connumerat autem Propheta hie multiplicii prauorum hominum vitia,dolos videlicet,infidias,rapinas, cafdes,atquealiahuiufmodi. Abfeondeteniminquit, fein infidiis, Simul cum iis, qui vitiis ditiores funt, hoc eft qui clariores amp;nbsp;celebriores funt in delift is ; quos veluti eadem fccum fentientes focios fibi habebit. deinde infidias decla-

ranSjinfidiarum etiam caulam addit.

I» ocrulfit ut interjidät innocentent. Vt morti,inquit,fine caufe eum tradat,qui nulla eum affecit iniuria.

Oculi eius in pjuperem reffieiunt. Aftiduam ac perpétua huius infidiatoris attentionem narrat: qui cum pertrafeun-tem aliqucmviderjtjfumma animi follicitudine donfiderafi quomodo eum coraprehendat.

Infldidtur in abfeondito qudß Leo in fpeluncjfud. Tande re petit fententiâjVario quodamodo,propalans, amp;nbsp;in publicu traducens eorfl feeleraaftuacmalitia vndecunq; plena:fe' rafquequodamodo illos fieri demonftrat.nam queadmodu leoex propria cauerna autlatebra infirmionbus animali' bus infidiatur,quæ nihil tale timetia fecura penrafcunt:iia etiam ifte fecit ocultis vfui latebrarum infidii s.

, Jnßdiittur.ut rdpidtpMpere/n.utritpi.itpduperemdunt itlrJbil ‘ eunt. Cum leonieum ob infidias , Ârcædium cupiditatem «'«I it}«- cópar3uerit,pcrftatadhucincópanitione,docensc€ingrue-“f'quot; re eileonis opera.Irruit,inquit,vtleo vt prædam rapiat vt •»»}*gt;- J J latebras trahafNeque enim infidiatur vt feram aliquam pernicioamp;m aut inimica capiat,fed vt pauper5,pauperc in-

NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î7

quani,amp;bonis amp;nbsp;viribus bumanis.Et dum attrabere eu dieu,magis déclarai rapinæ modum. repetitione verô iHa, vt rapiat: fumma huius nominis impietatem dénotai, vel ideo forlaffis fermonem ingeminauit,vt exaggerationequadam Deum magis excitaret ad vindiftam.

iKltqwfo l'uo huaiiiiâbit eum. Hoceftdolo.amp; calliditate fiia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

ei dominabitur:vel occifum in terram proiiciet.humilis e-nim eft quihumi proftratus iacet.

lgt;iclttmMlur,cr “tJetcumdomiftätut fueritpâuprrvm. Vbi potensiftepauperuindominatusfuerit,tuncamp; ipfebumi-liatus inclinabitur,amp; peribit. Nam qui cadunt, prius incli-nantur. hæc autem omnia fient,vt amp;nbsp;immedicabilc eius vi-tium pateat,amp; Dei pariter longanimitas , amp;pauperum op-prefTorum patientia,amp; eorundem demum vindifta.

Dixit enim in corde fuo,otlitut efl Drus,aucrtit fdciem fuS ne uideat in finem. Is cui permifTum effe diximus animæ fuæ concupifeentias explere , in valdeabfurdas decidit opinio-nesjdumintrafe ipfumreputat ,quodDeuspropriæproui-dentiæ oblitus fit,qua.mundum gubernat ; quodque eufto-diam,amp; proteftionem fuam ita auenerit, vt prorius non vi deat quç fiant.quod veroait in finem,alibi pro vfquequaq; accipitur:alibi verô pro omnino : vtrunque tarnen ad idem tendit refteconlîderâti: verûprædifta omnia intelligipoC-funt de populo ludæorum ,amp; de Chrifto. Quippe cum po-pulus fimulcum principibus innocentem Cbriftum,amp;pec-cato omniprorfus carentem, amp;pauperempropter nos effe éhum,infidiofè obferuarint vt caperët,omniaque alia fece-rint, quae fuperius difta funt; amp;nbsp;tandem poftquam eum oc-ciderunt, Apoftolos etiamperfecuti fint: ipfique poftremo d Romanis funditus fuerint dcleti.

Exurgf domine Drus meut ,exdltetar m.inus tuj. Commo-ucaris, inquit, ad vindiélam.quod verô ait exaltetur manus tua,per metapboram diftura eft . Soient enim quialiquem caftigant,manum erigere,vt plagas ac verbera inférant, vel aliter:cum potentia tua excelfa lèmper fit,amp; fublimis,nunc præcipuèquæfojinqiïit,itaomnibusappareat.permanum enim Dei,eius jjotentiam intelligcre debemus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TtW.

Nr oWiui/raris pauperum tuorum in finem. In finem, hoc eft in perpetuum.

d iij

PS ALMVS

frnpftf quit} irrltJvit impli/t Daim? Aegre ferens Propïi® ta tam grandes prauoruni hominum aufus, per modum in-terrogationis fermonem format;amp; dcinccps dubitationcin rcfpondendo foluit,dicens.

bixit fiiim i» corJefi/o,nonerqu!ret. Eft.inquit.tantorufl* fcelerum cauQ ,quod cxiftimantDeum flagitia eorum non • difqutrerc.

wovof) xj- 611 y jjf jrijMOBMw tu ldbarem,crfuT0renr confidents,ut irddas f5 ^o^jctwTof), inntanustuds, Quodait,vidcs:perfelegendiï efl,acftatiw poftea fiftcdum;vt fit fenfus,licet millies,prauus ita exifti' met,ob tuam nimirum patietiam ita in arrogantiam lapfus, tu tarnen Ô Deus vides omnia , quocunque penetrans, amp;nbsp;in omnes partes perueniens.ideoque tu fumma diligentia bo-minum omnium iniuria affcfforu laborem perlpicis, iram-que amp;nbsp;furorem eorum qui iniuriam inforunt. Confiderare autem,eftfubtiliterdilcernere.magno,inquit, cum examine tuper/picis vtin futurum illos poenis tradas . Ita enim hoc in loco manus fignificant, iuxta illud Apoftoli : horri-, bile acvaldetimcndum eft incidere in manus deiviuentis.

E YX«T«» 'pfcUdtus efl pauper, Omnes a' paupere auerfi funt,vn-jJe tuotantum auxilio reliéhis eft.

Orphano lu cris adiuter. Tanquam eius creator,amp; dominus . hæc tarnen non tantum de pauperibus amp;nbsp;orphanis in-telliguntur, fed de gentium populo qui diéfam ob caufam pauper erat : amp;nbsp;orphanus, quia patrem ac faftorem fuum non nouerai.

Contere brachium peccateris tnalipni. Per brach iü po-tentiam aevires intelligit. inbrachio etenim robur hominis confîftit.peccator autem ille eft,qui concupifeentiç do-minanti infa-uit, malignus verois quipropofito acvolun täte propria prauus eft amp;nbsp;fceleftus . pro peccatore etiam amp;nbsp;tnaligno ipfum potes dæmonem intelligere.

Q^lt;Tftur peccatum itlius cr non inuenietur, Qu ia fi Deus peccatum illius exquifierit, amp;nbsp;longanimis erga eum no fue rit, ftatim peribit iudicatus morte dignus . intelligi etiam polfunt hæc verba de Chrifto, ita vt pfatnuncient eaqùst Pilatus crat diôlurus, quandoait , Nullam caufam inuenio inhomine : item «Stquod ipfeChriftus dixit ; Nunc prin-ceps huius mundi ciieietur foras , amp;nbsp;in me non iuucniet

NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iS

quicquam . nequeenim Pilatus peccatum aliquot) inuenit proprer quod occidi lefus deberet, neq; ipfe etiam dzmó, tempore quo iminaculata ilia Chrifti anima ab eius corpore fcparata eft, vel tantillum potuit inuenire peccatum , ta-inetli inhocmultum incubuerit.

Dominusrexefli!tfe.ulum,o-igt;!fetulitmfeculi. Verbabatc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

ad eos difta funt, qui fcandalizantur, quod praui homines non ftatim puniantur.Regnum,inquit, amp;nbsp;indicium Dei,nó • eft ad tempus ,fcd perpetuum . Vnde licet nullas nunc dent paenas,aliquando tarnen eas dabunt.velChrifti regnü præ-nüciat,quod olim quidem Temper habuit vt Deus, fed poft refu rcftionem etiam dcnuo accepit vt homo . Data eft enim mihi, inquit, oranis poteftas in c«lo amp;nbsp;in terra : ita Vt non in præfenti tantum feculo fed in futuro etiam re-gnaturus fit.

Perititit gentrt ex ierrel iOtuf. Per gétes eos intelligit hoc in loco qui Euangclicam legem non fufcepcrunt. Gentes liquidem fine lege funt,Per terrara autcm illius, totum or-bem intclligit,cum diä:um fitiDomini eft terra amp;nbsp;plenitir-do eius,à quahos exterminan dos elTepredicit, fide nimirit diuulgata.Vel per terram domini, regnum eius intelligit,d quo omnes decident,qui male vixerint.

Defldcrium fgt;äuperu!H cxdudijii domine, precptirjtioftem cor ■ e’««*»»-disrorumitudiuitiiuris tM4. Defidarium, inquit, pauperum, »«f-amp; prjeparationem cordis eorum ,clamantiü quodammodo ad te, amp;nbsp;iniuftorum deftruäioncm optantiü, tu exaudifti.

Erant enim hi paupereyirçparati amp;nbsp;refti corde ac nullo vi-tio impediti. vel fortaftis co pertinent h«c verba , Vt Prophetarum indicent defiderium, qui incarnationem domini optabant, amp;prompti erant ad fufceptionem ßdei:ij nimiru qui poftea earn fufceperunt.

Vt iudi^es purillo ry humili, Exaudifti, inquit,amp;atten- . „ difti vtiudex fieres orphano ,amp;humili ,amp;vindiftam eo-rum faceres. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“'j:“”''

Vlt;nonappondt ulirdmdpHifîcjre fc ljompfuper ternm. Vt ’’C''“'* omnis homo opprcfforum cemens vindiftam, audaciam ac temeritatemdeponat, nec glorictur quis amplius aut extol latur fuper inferioresfe: quod vcro ait fuper terram,idem bgnificac quod inter hommes.

d iiij

PSALMVS

InpHem Pfiilmut ipfl DauiJ.

Pfdlmum bunc cednit healut Dauid cvm prrfequerelur eu Siiul! er in ßnem inferibitunquid continet ProphetiMi uindiätC, quoll Deut/eius gratuin Sdulem illaturut erät.

PSALMVS 10.

N domino tonfido: quomodo dicltis OimiC meJt tranfmipra in montetßcutpiiffeT.Cam fugeret beatus Dauid in defcrtum, fuadebant ei be-neuoli ipfius vt ad montes potius pertranfi-rct, tutiorem illic eum futurum eflc affeue-rantcs .Huiufmodi igitur amicos tanquä no reftè fuadentes.acculàt præfenti Pialmo.ego,inquit,confi-do in domino, amp;omnealiudauxilium reipui .quare igitur dicitis anima: meæ, boc eftmibi ipfi , vt pafleris inftarper-tranfeam ad montes, amp;veluti timidaauis illic permaneamî Illud obièruandum cftquod Propheta fçpenumero circun- 1 Joque'ndoperanimam iuam feipfum intelligit : vt in tertio 1 etiam Piâimo diidmus: ibi,mûrti dicunt animx mea:. lt;nbsp;Qwniâm erre fffcrffores intendenntarcum.pctraucTutfjpii-- ‘ Ut fuat in phctretrd. Per intentum araim , amp;nbsp;per fagittas prxparatas qux erant in pharetra,totum belli apparatum fi-gnihcauit:vel quia bis telis côtra fugientcs vtebantur. ba«: autem verbafiducix ipfius Dauid caufiim ofiendunt. bac e-pim,inquit, de caufa ego confido, quia peccatorcs funt qui pugnant aduerfum me . peccant etcnim dum temereme in-fequuntur,amp; morte meafficcre volunt ,qui ei falutis cau6 fui,quando occidi Goliath, amp;quando d Saule fulFocantetn cieci dxmonem.

Vtj'dgittent in obfcuro reûot corde. Pratparati funt,vt nos j infontes perdant, qui in corde nibil no reftum gerimus. vt , figittctveroexinlidiis,quod Grxcadiiftione o-kutoiKhvk fi- , gnificantius exprimitur, quæ noftem fignificat quâdo luna oblcurataeftjÂr qu3 latine vnicovocabulo dicere pollumus oblturilunium.Nam fiquis eo tempore perçu (Tus fueritjni micum viderenon poterit. vel aliter :fubintelligebicaducr bium quafi;vt fit fcnfus,quod inimicifumma inuidia,quafi obfcurilunis quodam obtenebrati, non cognofcunt,»iec vident , quis nam is fi t quem fagittarc contendunt : quodqua jjduçrfus amicum amp;nbsp;benefaûorem dirigunt tcla.

DECIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19

Quoniamtfu.-cperfecifliJeß-ruxerunt. nbsp;nbsp;Hæc eftetiam alia oti•lt;»(?.

fiduciæcauamp;.Confido.inquit,ca etiam de caufa,quoniam il H eum deftruxenmt, quemtuin Regem vnxifti.perficcrc veróhicpofuitprofaccre , amp;dcftruereprodciicerc; quod metaphorice traélum eftab ædificiis,quïc euertuntur. Cû-«ue talia audeant,te inimicum Habent ;quem tarnen non fu-ftinebunt, quia leges eas cuerterunt quas tu pofuifti- man-dafti enim neminem iniuria elle afficiendum : mandafti e-tiam innocentes occidi non debere : quse præcepta ab cis prorfus negliguntur.

Iu/fMî4utcm lt;j«id ffcJt? Qmd fecit,inquit, iuftusvtliu-iufmodi perfccutionem fuftineredeberet ’ quod de feipfo Propheta dicit, veluti qui iniuria eos minime afFecerit ,qui fibi adeo fuerant inimici .velde fupema Dei euftodia amp;nbsp;proteftione loqui intendit,dicens .Deus qui propriè ac ve-. rè iuftus dicitur ,qui omnem femper odit iniuftitiam , qui folus reftè iudicat, quid fecit î poft tanta nimirum fcele-ra quæ ab illis patrata funt î nunquid fortaflis defpiciet aut non videbitîminime.

Dominus in temp/o fänifo fuo,dominus in ciClofedes fius. Eft, inquit.dominus in temploHierufalcm : eft etiam dominus fedes in cçlo.quafi dicat,vbique adeft Deus, amp;nbsp;omnes pro-fpicit qui iniuria afficiuntur;quod ex fcquentibus magis e-tiam déclarât dicens.

OtuH eius in päu^ifrent orofpiciunt, pdiprl-ne eius ex.juirunl EVißxf-filios hominum. Nondixitafpiciunt,fodprofpiciunt,pro ■ teiSlionem illam nimirum fignificans , quam ex alto habet, oculi autem Del intelligendi funt, cxquifita ilia fciC'itia amp;nbsp;eognitib rerum omnium quæ fiunt palpebræ verô huius.e-ius cognitionis velamen. Palpebræ fiquidem tegmina ocu-lorum funt. Per palpebras igiiur fignificare voluit, quôd ft qnando videtur Deus non alpicerc.fed in abfconditis animi ac mentis morari,tunc tamennihilo minus videt: vel quod omni.1 profpicit,veluti qui non oculis tantum,fed ipfis ctia palpebris intueatur,amp; ex omni parte omnia cognofcat.Ex-quirere etiam idem eft quod cognofeere. Filios autem hominum pro hominibus fimpliciter pofuit. pauper veródu-pliciier,dicitur,patrimoiii) fcilicetpofteffione,iS: virtutu: verum illud raanifeftum eft quôd pecuuüs pauperem, qui

PSALMVS

vlriute diues fit, relpiciatdominus^quodóue contra,virtO' tibus pauperem abominatur, quanquam pecuniis fit diues-Primum ig,iturpauperem dominusrefpicit,qui rebus iis«' bundat, quibus fccundus indiget : i fccundo autem aucrti' tur,qui iis caret,quibus abundat primus.

Dominut rxtjuirit iu/ium nbsp;nbsp;impiunt. Per hoc declaratuf

• quidfignificent ilia verba, filios hominumùuftos nimintm amp;nbsp;itiiulios , quos impiosetiam appellat, quiaDcum negli' gunt,dum illius præccpta obfcruare contemnunt.

. QuiMtemdiligitiiiiuititid’n.Oiiitjnimitmfuâm. Haxefiau-A JliKittfi,. cauiâ quare confidat Proplieta:documcntum praeterea continent hæc verba, quod iniuftus quifque vita; propri« mortem operator, dü animæ fuæ inimicus effcfttis cft.pra' uis etenim ac icclcftis aftionibus fuis, Deum femper ina* gis irritât ac prouocat aduerfus animam fuam

Ptuetfuper peccdtorct Idijueos. Adducet,inqutt, dominus fupplicia fuperpeccatores, quibus detenti dpriftino impe-tu compefeentur. Mac autem pluuiar metaphora, fiimmaW fuppltciorum abundantiam ac perpetuitatem denotauit.

I?.«« cr/it^pbur cr/piritus proffßlt;f p.trtraÜfWrtv». Ignis quidem cfFicacilTimus efttfulphurveropinguis AtcralEi illius efca.Hoc eni fomitis gcnere,ieni$ valde nutritur.Spiritus etiam feu ventus pari modo flammam8)fcitat,hocautem fupplicij gencre Sodomä olim euerfiim fuifleleçim*. Senfus itaq;clt, qgt; pars calicis, hoc eftpars fupplicij à De® infligendi,ignis eft Sc ftilphur SC fpiritus.Hoc eft ventus co uertens, q, fi vel fola huius calicis pars aded intolcrabilis eft, quid dicendum eft de reliquis fuppliciorum partibusf hoc eftde aliis fuppliciorum generibusJfiepenumero enim apud feripturam poculum Sc caliccm pro pœna pofitum in-ucnire licet, vt illud Eamp;iæ : Exurge Hicrufalcm que bibis poculum ruinæ,amp; calicem furoris,amp; qua: fequuntur.

Quenidiuflus deminut ryiu'Htidi di/fiit,lt;r^witaf?«i(/if«i'l' tut eiut. Quemadmodum Deus finfluseft Ä requiefeitin län£tis,ita etta iuft’eft Sc iuftitias diligit;vnde Tiuftos oni-nes,amp;eos qui iniuriaaliquemafficiunt,punire Iblet.quade cauiâ beatus Dauid fibi magis confi4endum efle dicit.Hæc etenim ratio eft amp;nbsp;conclufio quare fiduciam halseat, de qtia in principio Pïâlmi diftum eft • Qupd veroait, equiuteio

DECIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jô

vidit vultus eiuSjfeuÇ vt in Grseco verius habetur') reftltu-dines: idem fignificat, quod iuftitiam dilexit. Nam quern quis amac,cundem ctiam libeter intuetur,quemadniodum contra,ab illo quern quis odit,ftatim auertiiur.Per vultum ■verb feu faciem domini, intelligimus potentiam videndi, quæ eft in Deo.Et hæc quidem interpretatio dift.a eft pro-ut congi uit biftoriæ beati Dauid.Conuenit etiam bic p61- , mus cuilibet oppreftb atque oppu°nato à vifibilibus feu c-tiam inuilibilibuMnimicis.Et tuncea verba:quomododici tisanimæ meæidifta cfle intell igantur aduerl us cogitatio-nes,quæ fuadent tranfeundum cfTead fpinofa quodammo-do amp;prçcipitantiacôfilia,qu!C fidclibus inacccftibilia funt, amp;nbsp;non tutarcuiufmodi ilia funt,quod fortuna omnia ae ca-fu regantur, q, non (it Deus qui fcelera vlcifcatur: amp;nbsp;quae-cunque alia liuiufmodi. Quinimmo amp;nbsp;aduerfus daimoncs difta elTc intclligi pofTunt, qui conantur in buiufmodi nos fententias atque hærclés inducerecper peccatorcs eaim in-telligipoflunt tarn iniuftihomines, quam praui dæmoncs; amp;nbsp;per arcum amp;nbsp;fagittas,vel bærcticorum inftrumenta intel lige.velcogitationum abfurdarum impetus:amp; quae fequû-lur in pfabno,iuxta buiufmodi analogiam intcllige.

In Jinetn fro oiflond pfähnvt ipß Däuid.

Hic pfdlmus eändcm habet i»fcriptilt;gt;»cntiugt;nfexto,ubi eam d büdefumus tnterpretJii-.cr prophetiam paritereontinet. tarn de Chrifli refurreifione ijuJm defidelium oppreßcrvm iiindißa . Et olifer : Chrijii humiiniitis ßncm pra^fcntis uititfufcepit per tnor-tew-cr odiäua,hoe eß, doniiniea die refurrexit-.tfuiC diet, er prima dieitur,taMifuam dierum omnium principium,er oilMa,i:juiil rurfus pofl feptimam diem,hoe eß poß fabbatvm,reddit. Pro odta wo eriam,cr »o» de oifjua inferiptum e^.Neque enim doeet pfal. mus,quidßt oétaua.fed ropat dient ilium cito aduentare: ut homines n!mitvm,quilubf euii dxinonum opprimuntur tyrannide, atque idolis feruiuntyantoiifiiis feriiilutis iupo liberentur'erd.e-mones commifforum in Deum criminum poenäs ludnt maiores-

P sALMVS

PSALMVS H,

■ Allium me fae domine,efuonum defecitfdtidiui' luflus is dicitur, qui humanis in negociis« ab CO quod honeftum cft,non declinatifan-ftus veroeùm apud Grçcos duplici dicatuf nomine offiûf, nimirum vt hîc,amp;âifiof (v- i jtraq; enim diftio fanftum fignificat) confe

quenter amp;nbsp;in dupHci fumi poteft fignificatione.Ille autem propriè o'iriof dicitur,qui pietatem amp;rcligionem colit,quÇ ad Deum pertinet:«?!»? vcroille, quiper femitam virtutü) diuinitatis efficitur particeps. Hatcautem virtutum nomina, Icalæ quodammodo comparari poflunt,per qua qui gra diuntur, perueniunt ad Deum . Alibi etiam diximus quod apud rcripturam,iuftus fatpenumero is dicitur,qui non fo-lùm iuftitia, fed omni vinutum genere omatus eft: fed de huiufmodi iufto nunc non eft fermo. Rogat igitur Prophe ta(aluari(e dmalignis bominibus, quipratualuerant, cilin f fanfti omnes qui olim fuerant erga Deum , partim morte, f partim etiam tyrannorum perfecutionibus prorfus defecif ' fent:tametli forta(risaliquiadhuceftent,qui Humana haciu ftitia atq;(vt ita dicä^exparteiufti efte viderentur.Sermo- , nem autem iuum Prophetaex eorum habet perfbna, quie-uÜgelium erant fufcepturi.Tunc enim maxime fandi defe-cerant,quando Chriftus in came ad nos aduenit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Quonidm dimimtit funt nrritdtes d fiUis bominum. Samfti quidem penitus defecerunt, veritates verôpaucæadmod» rcliftæ funtrquando quidem in rebus maioris momenti,me tirifolent,qui in paruis fuerant veraces.

K’x«ÄKir(f) VdndlocvtuscflunufifuifqueddprotimumÇuum. Vana,hoc cftdcceptoria.necalicnos tantum decipiebant,(cd familiäres etiam amp;nbsp;domcfticos. proximum enim non loco, fed fa-miliaritateatqueamicitia ,aut alio coniuncfionis vinculo, , propinquum vocat.

x«x«t. l.(tHddo!ofiiincorde,fyeorJe!oeutuse/lmd!d. Pcrdololä labia,dolofum ipfum intclligit (^vcluti à parte totum,)qui in duplicitate cordis amp;nbsp;mentis fuæ, malaac noxialocutus eft.aliam intraanimum fententiam feruans, amp;aliam verbis exprimens.

Dijperdet dominus uniuerfd Idtid dolojd,zr lingudmmdgn'do-

quim Apud fcnpturam facram fxpenumero optatiuu mo dumformarireperimus ill futurum indicatiui, velutiniic. optâtenim Prophetavt dololi penitus perdantur,amp; ij pari-ter, qui aducrfus infirmiores quoique gloriari ac iaftare Ie folent, amp;nbsp;defeipfis magna prædicare . Vel corum futuram exterminationem prædicit:amp;docens quinam ij lint,quifu-am magnificaiit linguam.

QuidixeruntlingujmitojfrMmägni/ic.iHmus. Eosjnquit, qui intra fe cogitarunt dicétes, magnificabimus lingua no ftrâ: hoc eft, magna amp;nbsp;iatf abunda quædam præparabimus, quænoftra loquatur lingua.

Labid no/lra apudnos funt,lt;juis noflrr domims efl} Quiamp; . illud dixerunt : nos labioruranoftrorumpoteftatem habe-mus,amp;qucmtiam deinceps timebimus,vt iftanon dicamus!

amp; quis crit qui ferm ones noftros compefcat!

Propter mi/rriä inopum cr ^emitum pauperum nunc exurga dt~ (it dominus. Diftio nunc,pro tunc accipienda eft,hoc eft ciï opponunum tcpusfuerit,vtfit fenfus: Tunc, inquit Chri-ftus,refurgam è fepultura proptereorum miferiä,quiigno ranter in errorem captiuati funt • Miferia autem ilia cla-moris locoeisfuit amp;nbsp;gemitusiiuxtaeaquefuperiusdixim® in pfalmo i x.ibi.Noncftoblitus clamorempauperii. Dici verb hæc d dno audiebat beatus Dauid propheticis auribus fiiis.InopsiuxtaCræcinominisctymologiâisdicitur,qui nT»x,’r à ftatu fuo decidit, quern amp;nbsp;nos dicimus quafi fine opibus, irjw iuxta illudiinopcs fafti fünt diuitcs; pauper verb iuxt.a eä-dem Græci nominis etymologiam is diet poteft ,quipro- njvnf %«-prio labore necelfarium fibi viftum parat, cuiufmodi fuere omnes qui primi fidem fufeepturi erant: quippe qui bonis Sno* omnibus priuatiipropriis manibus neceifaia fibi omnia pa-rauerunf.tametfi Ixpenumero promifeue alterum pro alte-ro'accipiatur.Voflumus amp;nbsp;aliter diccre:Dcus propter affli-btoru gemitui amp;nbsp;miferia dixittnüc mouebor, feu vlcifcar, hoc eft, cito ac ftatim id faciam . Decenter tarnen ac digne Deointelligeverba ilia: moueboramp; vindiffam fumam, tametfi humano (|uodam more didfa fint.

Ponaminfalutari,liberdd^.-imineo. Cbm de refurreftione ©quot;r’Aquot;“ meminerit,meminitamp;fepulturç.fermonefaciesdemortc qua in cruce fuftinuit. Ex Chrifti enim perfona hæc etiam

PS ALM VS

^ifta (unt,Ponar,inquit,hoc eft,infigar in cruce, quam (i-lutare illud elle credimus.dc quo nunc loquitur;quippe cu hoe crucis iaculo, Chnftus tyrannum dæmonem traiiffixe* rit,vnde amp;nbsp;faluauic nos, amp;nbsp;libertatem nobis erroribus libc ram ac lülutarem donauit:amp; cum antca infirmi eflcmus,fof tes contra dæmones reddidit. Quod veró ait, libéré again in eOjidem ßbi vult acfi diccret,quod in ipGcruce publica bit, ac libère propalabit occultamantea, atqjignotam po-tentiam fuam.Nam amp;nbsp;velum templi lunc Iciflum eft,amp; fol obtenebratus,lt;amp; terra commota, amp;nbsp;petrx difciilx,amp; admi* randa alia contigerunt. Vel aliter , quia Gratcum verbum, 6H(ro,uai, vt futurum medium , tam aâiuam quém palTiuatn fignificationeni habet,legere potes alio modoiponam in Û lutariihoc elb,ponam eos in lalute:hoc e(l,faciam cos folu' tedignosiinhuiufmodietiam lalute libèreagam :hocell, libéré loquar,amp; palam omnibus declarabo vires mcas.

Elot]uû(lcmbii,eloquiii(afia. Cùmdominum narraucrit hæc atque ilia dixilTc , nunc de veritate fermonum eius te- ' ftimonium reddit, dices quod mundaac pura funt ab omni mcndacio.

Argentumigneeeamindtumfrolitum terr^- Adeo munda acnitida funt eloquiaDei,ab omni dolo, amp;ab omni dece-ptione,vt argento conflato,quod viliori omni carere folet materia, puntateacmunditialiiapoflint comparari. Pro* batum verb terræ dixit,pro,in terra. Fabri ctenim conHa-tum argentum furidut in terram. Velprobatum terrat,hoc efl,ex terra. Deinde banc eloquiorum Dcimunditiam ad* hue magis extollens,addit.

Purgätumfeptuplum. Septuplum,hoceft,fæpius.Solent I enim Hebrari feptics ponerc pro pluries.Argentumautem quod fatpius conHatum eft, mundius omnino ac purius clTe lolet.Suntigitur eloquiaDei vcraamp;nitida, acfuniliaar-gento fæpius conftato.

T « domine lt;«/îodi« »or , O'fonteriiaWs nota genenttone bac In feculum. Tu nos domine cuftodies abexterioribus inimicis, iamp;conferuabisab iis, qui.interius inftdias parant. vel cuftodes quidcm d pr-Tfenti gcncrationc, Äferuabisab iis,qui poftca in feculum futuri funtihoc eft,fempcr amp;per-petuó proteges nos . Namamp;fidcseorumqui euangelium '

VNDECIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3»

fulceperunt, ab ilia generatione ftabilis permanfit ; amp;in feculum àdeô mancbit inuifta,vtneque Gentiles, qui aper té earn oppugnant,neque hæretici,qui intra nos clam contra earn inlidias difponunt,præualere poflint.

1« rirrwttM iinpii tlntbvlant. Vnciiq;,inqitit,nos circundant, obfidcre certantes fidem noftra.Et boc li de Gcntilibus in-telligas.q, ft loqui prophetam intelligasdebæreticis,dica-tur:ambulant in circuitu,boc eft,non refté,ledobliquè:c5 iacram omncm fcripturam pcruerfc interpretcntur'

boaiinû. Tu, in-quit,incruce exaltatus, fummSdehominibus curähabere dignatus es:qu5 ob caufam morte etiâ lubiifti.amp; q» ait,ma-gnipcdifti, Grarce habeturiwoxuBtHaaç; amp;qucadiroduma-pud Græcos oXitwf'« vilipenlio dicitur amp;nbsp;ncgleftio,ita wo-Xuufi« eiuscotrarium.Vel aliter tu ad ca:los viq; exaltatus, affumptionis nimirum tuæ tépore, magna in humanam na-turam contulifti beneficia , miflo ad earn fpiritu paracleto, qui apoftolos illuminauit,atq; in euangelij prædicationem , direxit. Poteftetiamhicpfalmus iuxtahiftoriæ fenCum ac-comodari bcato Dauid,illo potifTimum tepore, quando eu fugientem à facie Saul,quidam fc ei amicos fingentes, tcn-tauerunt, vt in perfecutoris manus eum traderet.Quorum infidelitatem,fimulationem,dolos,amp; fcelerahocpfalmo re prebcdit,vnicum adprcpriam falutcDcum inuocans:qua-ii nulla iam amplius ei fpes fupercflet in auxilio amicoru, qui fefe hoftibus adiunxiffcnt,amp; quorum interitu hîc prç-dicit;ipfius etiam Saulacfociorum iaftantiam euertendam elfe prænùtians. Pro o£faua vero infcriptus eft propter ilia verba:nunc refurgam : quæ tarnen refiirreéf ioni faluatoris congruerc magis videntur.Na ft quis trahcre velit fenfum verborum ad bcatum Dauid, taquam ipfc audiucrit Deuin promitteiem fe ei, infidiaril ttpore in auxiliü adueturum, amp;ad cius vindiftam;amp; pofiturum infuper pauperes omncs atq. inopes in falute:amp; denium libère fe aéiurum : hoc eft, fortem aciuftum Co confpiciendum efie propter illorum fa lutem;fiquis,inquam , fenfum pfalmi illuc traherc voluc-rit,non videbuntur verba pfilmi inferiptioni, pro oftaua, conuenire. Sciendum eft etiam quod falutare hîc neutrum nomen fubftantiuum cft,amp; ponitur pro (alute.

PSALMVS '

I« fiincm pfitlmu) ipfi DmiJ.

Po/ï adulterium B erfabcjc, cr po/t ctfiicm Vrtlt;ie,cù^M ujjid^ laciäijffct cälamitates beätus Dauid: guippe cum crfilia ci«j T/M mar ab Ammon fratrefuijj'etcorrupu-.cr Ammon dfratn Abp lone interemptus ; unde non mediocris conj^ufio in regia iUd domo crta ejl:p) tCcipue ciim ipfe A bfalon poßrcmd tyrannidem etia äf-fcdlauerit, er pätrem regno expulerit, er crefeente in immcnfuid furore,copias etiam co!legcrit,cr perfecutus ßtpatrcm,er intcri-mereetiam eum conatus fit. Ciim igitur in has cmnes calami-ates incidijfet beatus Dauid„atgue animo eas femper reuoluei-ct,cxi/ii mauit fe ob commiffum adulterij, ercddis crimen tantis opprimi malis : er quanquam olimfibi rcmijfum fuiffet pecccaium , ueriw tarnen fea Deofuiffe derelidlum ,hunc pfalmum confcripßt poß trrtium,quando Cbufl fregit conßlium Achitophefutiam pTtcdi-xim’.Hocauié pfalmo, crAbfalonisfllij cogitationcs expli auit, erquae euentura erant preedixit : df»}; iJfo in finem infcrlptus eß, quia profligationem Abfalonis priedicit, qux uerum finem erat co fecutura. t.xultabit,inqu:t,cor meuminfalutari tuo.

PSALMVS 12.

S quequo domine obliuifccris me in finegt; O bli-uio eft memoriat deperditio.Dco vero am nia præfentia funt.nec tantum aftiones ntr-ftræ, fed ipfius etiammetiscogitationcs ac motus . Obliuifei veródicimus Deumali-_____ J cuius , quando ob illius delifta eum Deus derelinquit, tentar'ique permittit atque affligi, vt flagcllo erudiatur.In finem autem pofuit pro,diu.

'Vfquequo auertis fadem tuam d met Facies Dei potentia illa in Deo eft, lt;^ua aipicit nos,ac cuftodit, amp;nbsp;beneficiis donat. , Auerfio vero Dei contraria operatio oft , quando nimiriim indignos quoique d cuftodia amp;protcftione fiw auertit, tä-quam ea operentur, qux in ipfius confpeftu abominabilia videri poilint : vernm liumanisloquendi raodis Proplicta diuinas nobis aftiones exprimit.Nam qtfi aliquem derclin quunt,illius pariter memoriam perdunt : amp;nbsp;qui aliquos a-uertunt,amplius eos non vident,à quibus auerfi funt.

Vfquequo ponam conßlia in anim i mca,dolorem in cordc meo die ac noilel SollicitU5,inquit,ac cogitabundus,quo paifto valcam d calamiwtibus liberari, amp;nbsp;viam nullam inueniens', aftiduis I

DVODECIMVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3î

alfiduis doloribus premor.

Vf^ueijuc exiiltabitur inimiiut meus fuper mcÎ ParriciJa, in • quit,fill’ Abfalon,qui iam diu furit contra me, (ex eo fand tepore quo Ammon fratrcm interemit.') vfquequo exalta-bitur,lioc eft vfquequo profperc ei omnia fuccedct aduer-fum mei ex tollere enim fe folcnt atq; erigere caput,omnes qui læti funt, amp;nbsp;quibus ex animi voto cunfta contingunt: contra veroliumilesacdemiffi,qui mœftifuntac triftes. ® PofTumus amp;nbsp;inimicum dæmonem intelli^ere qui tentatio-num,nobis ac calamitatum eft caufa, dum affliftis infultat: quinimmo amp;nbsp;g,rauius eos etiam affligit, qui diuino auxilio deftitutifunt.

Refftet exauJi me domine deus meus. V erbo auertis con-uenietcr appofuit verbum refpice; dignum me eificito,inquit,beneuolcniiatrcfpice me grauiteraffliftum: amp;mifer-tus.cum exaudi,qui te aduocat in auxilium.

Iflumixdoru/oj mcos ne unqud obdormia in morte. Eftenim fuper me circunfuia triftis calamitatum nox, detcliq; funt oculi meià moeroris fopore.Solet enimqui mœfti funt ta-cile in fomnum deferri. Dolore fcilicet cordis grauedinem quandam ac lenebras in corporis oculos immittSte. Tu igi tur eos illuminadioceft concedito vt reftè acpure videùt: amp;nbsp;gaudium inftillacorjinieo , ita vt exultans, fomnumab oculis expellat,ne aliquldo fortaffisbuiufmodi fomnus ob doloris meivaftitate,dcfineret in mortem.vel oculos ipfius animæ intelligit,mentem ipfam nimirum, feu intelleftum. lllumina,inquit,in:elleftum mcumpeccaticaliginc obfeu-ratum,amp; libera me abbuiufmodi tenebris,ne aliquadomo ri me continuât morte pcccati,quçbominévirtutibus mor tuü reddit: vel ne morte defperationis moriar, extinfla ac mortua omni fpe tjuam in te habebam.

Ncaudoiio diedt inimi'us meus frteu^lui âduerfus ru. Nam fiquidbuiufmodiaccideritjmeam inimicus morte fuçafcri bet potentiç;amp; quemaJmodiiab initio illemihicalamitatu omnium caufafuit,ita,amp;interitus nuncfuilfe gaudebit.ini micum verô amp;nbsp;vifibilem amp;nbsp;inuifibrlem potes intelligere.

Qui triiulj.t me cxultetbüt fi motus furro. Si fluâuaucro, in ,uit ab illa fecuritate qua in te babeo,inimici mei Letabu iur,rperâtcs me deinceps facillime in prseceps delatum iri, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c

PSALMVS

Teluti qui nullam bafem aut fundamcntum I,abeam làlutiî-E^^odutem in mifericorJid ludjperdui. Poftquam,inquit,ob fcclera quæ commiß , fiduciam omncm abieci quam antea 3e virtute babebam,quocl reliquum eft, modo in tua tant» ipcro mifericordiattametfi abundantiffimum hocmihirc-medium efle noucrim atque inexhauftum .

Exaltdbitcar matm infdlutdri tuo. Pratuidens propheticis oculis iniinici profligationem beat’Dauid,lçtabor ego,in-quit,de falutc mihi d tc præftita.

Cdtdbo dcmino qui bond tribuit mihi nomini dltigi mi. Cantabo ore,pfallain veropfalterio:vel obleftabo te, inquit,cótemplacionis ftudio amp;nbsp;vitæ meæ aftionibus . ?lC-commodari etiam poteftbic plalmus oppreffis omnibus amp;nbsp;iniuria affetbis.

Inftncmfifdlmusipfiriduid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Einem rerum follicetur hi c pfdtmis quee in eo prlt;(nuncidnfur-Atiidicuntpriedki bic.edqutc Er-eckid régis tempore euenturdt rdntinhJicrufd^cm qudndo ciuitds obfeffd eH d Sendeherib Syro. Alii ucro Cd qud: dd tempord incdrnationis Chrifti pertinent-'Nos utrdnque expoßlionem refercmus.

P S A L M V S 13.

1 Ixitinßpiens in'eordefuo,non efl deus. Infipi cns Sennacberib, dixit in corde fuo deuin 'non efle ; deum inquam ludæorum.quôdfi lûpiens fuiflet, in huiufmodi errorem non .eflét ^lapfus, præcipuè cû audiret aftidué, jquanta deus Ifrael aduerfus cos operatuf ' llt.qui ludæorü gentem oppugnarecona-ti fuerant.Cum autc hoc padbo in corde fuo deum iam ne-glcxiftet, addidit amp;nbsp;aliud facinustvt verbis ^prio orepro-latis ei palam malediccrettquando principem exercitns fui RampCicem mifit,qui ad mania ciuitatis ea populo annü-ciauit, quæ biftoriam illam Icgcntibus in libris Regum licet inipicere.

DE CIMVS TE RTIV s. H

COrruptifunt er aiominMlts fä^li funiinJiuJiitfuis. Sen-* nacherib nimirum amp;nbsp;qui cum eo orat,corrupt! font, quâdo à refta opinione deciderunt: infuper amp;nbsp;abominabiles fadi ob nefandas eorum adiones.Iurg,iis quippe dcum impetc* bant, infirmitatem ei atque impotentiam improperantcs, quafi deus non eflct. Præterea amp;nbsp;populo Dei intemecioné minitabâtur; cüqucadeo iadabùdi effentjebrietatibus.in-foper aclibidinibus immcrli erant amp;nbsp;coinquinati.Conftmi • etiam poteft,hic verficulusper figura hyperbaton,hoc njogt; doxorrupti font in ftudiis,amp; abominabilesfadi font.

l^onejrtjuifacutbonui». NuUut,inquit,intereos bonus i cft,fed omnes font praui.

Dominusdetdloprofpexlliidfiliosho!ninum,utuiJcret,fle/i e’-ci’ ToOj! quiintfSig4f,i)irtq«ircqwritfdf«m. Adfilioshominumjioc .iioCf rZ(t eft,adilloshomines,quiitadifpofitifont,vtdiximus.D'e fcvOfûwMp cælo veto ideo dixit,quia opinio qucda elle videtur,deurn Juji, illic habitarenuxtaqudd alibi didum cfttqui habitat in cuîj lis irridebit eos.Profpexitautevt vider«, iiquis intercns effet,qui ex miraculis amp;nbsp;prodisiis deii intelligeret,aut Ûl* tem qui exquirerct euni:hoc en qui inuocarct: iuxta illud: cxquifiui dominum amp;nbsp;exaudiuit me. Etlicct in aliquibus quidam eum intellexerint,peiora tarnen fcc^antu^.Huma^• no autem more exprellit,deum ,propheta,quafi ex alto cœ naculo procumbere amp;nbsp;lpedare:cù tarnen amp;nbsp;vbiq-, fit Dcus, amp;nbsp;omniaexadiffimc nouent. Obleruâdum etiam quodhu iufmodiloquendi modus fæpe apud fcripiuram reperiiur».

amp; aliter his verbis fignificarc videtur quomodo deus om- , nia videt amp;nbsp;ipedat: quafi qui ex cælo prolpiciat in terram, amp;nbsp;cognofcat omnia,amp; nullo ei impediinento tantum fit in teruallum.

Omnes déclinjurruntßmul inutilei fadii funt., non cflqui. cidtbonumnon cflufqueddunum. Declinauetuntquideni in iam connumerata ftudia atque cxprcitiafinutiles veto fadi, font,cum adeo abominabiles cffet,vt inter ipfos neq;vn«9 etiam reperiretur,qui bonus appellari poff«.

lionne cognoffcnt omnes qui cperantur iniquitdtem! Per in*' tcrrogationem hoc legendü eft, vthuiufmodicfflciaturfâ fosii) qui deum Ifracl dixerunt verum deù non effe, qui amp;nbsp;lingua foa,amp; omnibus aliis voluptatibus adeo intéperantes e ij

PSALMVS

font, nonne aliquando cognofcent quod ludæorum Jens, verus deus eft'certè aliquando id cognofcent;qu3donimi* rum fandum oftoginta quinque millia eorum interempta erantabangclo dei.Ipfe etia Sennacherib turpiterfugics tune cognofeet, quis nam fuerit qui in hoc populo trium-phum erexit. Ncct5tum,inquit,Afl)rij, fed omnes etian» genres,vbi tancam illorum ftragem didicerint, cognofeent

•1 ludxorum Deun),qui ita ecspcrdidic.

Tifjoji X« Quicomt’tiuntpcpuium mrumincitopa'iitdomnumnoniuuo-i'fi fit i(i WiZfïfo .Hic verficulus experfonadei proferedus eft.llli, inquit,qui inftar cibi panis,populii meum confomunt, ure nimiru obfidionis, famis amp;nbsp;minarum,ii inqua me omnium deum non inuocaucrunt: hoc eft deum non appelbuerunt. PolTunt amp;nbsp;populi omnes Iudseoru,qui oblidente Sennache rib erant in Hieru(âlé,dicipopu1us beati Dauid, velutiqui ab illius regno defeenderût: atque hoepafto ex ipf.usproquot; phecae perwna verba vcrficulietiîpoteruntproferri: amp;nbsp;do minum,tune,non fe ipfum Prophcta,fed deum intelhgit.

Ißif trepidrfwr««» t/wore wèi non erlt;tt timor. Ezechias tune amp;nbsp;qui cum eo erant in Hierulâlem timuerunt potentiâ Sen nacherib,qui timendus non erat. Nequeenimdecebat ,^1 ludati Aflyrium hune timerent, qui cum deum fibi aduer-fàntem haberet iure eos perterrere non poterat quod ex fe quencibus magis declaratur.lllud tarnen aduertendu,quôd aliquileguntTcuius nouerai timor, cuius leftionis diuer* fixas ,ex vicinitate prouenit Gra;carum vocum.

Aixaiup. Quoniâm dominus in penerätioneiußorue/K Periuftoshie fideles intelligicacpios in deum. Tabs erat Ezechias rex, qui magna cum pietate ac religione in deum, fubieftos fibi populos regebat.Generationem autem fingulari numero di xit,quia Ifraelitæ omnes ex vna font radice.vcl aliter : illic trepidauerunt,Sennacherib nimirum,amp; qui cum eo erant, timoré dei,cuius dci,antequâ experimetum hoc fumerét, nullus apud eos fuerat timor Et caulâ quarc poftmodum ti inuerint,hoc verficulo declaratProphetarquia fcilicet deus in ludæorum obfeflorum generationeaderat,amp; pro eispu gnabat.vclalitcr:trep dauerurt Aflirij,timoré Ezechiatre-^is,cuius no erat timor: hoc efi qui timeri non debebat, eu jpfe potiusab eis maxime formidaret, expeâarétqi fe vnd

D ECIM V s TE R TI V s. n cum vniuerfo populo, fèquenti die interimendum efle. Nam cum occiderentur Aflytij, exiftimarunt fc d ludæo-rum rege occidi. Ex bis itaque cognouenint, quemadmo-dumbeus ludæorum, venis Deus eft, cum tantam populo opem tulerit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. .. .

Coitlllium inopiscogt;ilt;^uJifl!s ,doml»utMtemCpese!ut efi.

Ad Aflyrios fermonem dirigit. Vos,inquit, ô Aflyrij Eze- _ cbiæregis vniuerlb belli apparatu inopis cofilium negle-xiftis ac vilipcndiftis , quando omni alia prorfus falute de-lperata,inraccoamp; cinere côfuait ad dominum. Idenimin-telligens Sennacherib cœpit huiufmodi confilium veluti inane atque inutile deridere,verum Ezechias in Deo refte fpem fuam collocauerat, ab eo tantum auxilium poftulans, qui vere illud poterat præftare.

QuIsdahitfxSionfâtutitrelfrjeJ! Quisnam eorum, in-quit,qui habitant in Sion, infirme ac dcbilitato populo I(-rael falutem dabit ’ quis eum eripict ex manu hoftis Senna» cheribfnullus hominumprofefto , fed folus Deus , in quo fperauerunt, amp;nbsp;qui in templo Sion ,hoc eftinHieruCilem b’» tiS t-habitare videbatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ _

Cum conufTterit dominut etiptiuitatrm plcblt fux,exuliabit U -(ob cr (ixtâbitur ifrucl. Captiuitatem aliquam non dicit quæ iam extitilTet, fed ad earn quam tunc ob immenfum timoré omnes incumbere arbitrabantur, amp;nbsp;qualis nunquam antea imminere v ifa fuerat.Circundati enim ludçi ac circumual-lati inimicorum armis,detineri ab eis, ac captiui quodämo do efle videbantur. Per Iacob verd amp;nbsp;per llrael ipfum lu-dæorum populum intelligit ex illorum radice defcendente. Et fenfus eftiquod cum dominus eos ex hac.quam diximus quodammodo captiuitatcliberauerit .exultabunt tune amp;nbsp;lac tabunturxorpore quidem exultabunt,animo verd ac fpiri-tu lçtabuntur:amp; alterum quidem ob alimentorum copiam, alteruTiverdob ftudiaac mcditationeseloquiorü Deitqui-bus omnibuscarebantquandociuitasoblefla erat.Et haec quidem interpretatio eft iuxta fcnfum,quo pfalmum intel-ligimus de Ezechia amp;nbsp;de SSnacherib . Alia ctiam datur ex-pofitio , vt Prophetia in eo fit tradita , quæ contincat illorum temporum gefta , auibus dominus incarnatus eft.lnfi-piens ludatorum populus, amp;nbsp;Prophetias de Chrifto non

e lij

PSALMVS

întelligens,dixit dominom lefum, qui magna alioquin inter eos amp;nbsp;diuina miracula ac ligna operatus fuerat,Dcû no , tiTcxunique primS hoc dixinet,ac cogitalfet intra fe,poft-modum palam etiam,acmaniieftceundeni acenfauit, quafi qui Dei nomen indebitè fibi vfurparct.Quæ fequuntur iu-xtapriorem expolitionem intelIigendafunt.Non eft qui fa

» ciat bonum inter eos,fcilicet, qui Chriftidoétrinam non lu feeperunt.Dominus de c«lo prolpexit,hoc eft filius,de cX lo nominum mifêriam prolpiciens ad eos in terram defeen dit,amp; per camé cumeisconueramp;tus eftiquifenlus exGrse co verbo manifeftiorreddituriquod alpeftü quen-dam ex altiori loco fignificat cum inclinatione quadam amp;nbsp;defleéhone. Et quse fequuntur, iuxta prædiftam interpre-tationem exponantur. Quqd veto ait,vfque ad vnum intel ligeihoc eft,riifi vnus Chriftus.Vnic’quippe erat inter eos qui bonum faceret. amp;nbsp;quia Gratca diéfio où^', no folum pro ïterrogatiua diftione fumitur,nonne, fed negatiuè aliqua- | do déterminât.itavt hoc in loco legere etiam pofTimusino cognofeent omnes qui operantur iniquitatem:dic,quôd lu A’vSAquot;?« noluerunt Chriftum cognofeere, amp;nbsp;quod ob eorû ini-»»O/4O», quitatémeritd inquit, lëu potius (vt verlor Græci nominis fignificatio poftulat) exleges appellmtur: en quod exlcgâ gentium inftar,amp; inuidia tabe(cebant,amp; maligna operabî-tur.Et quod ait,qui comeduntpopulum meum, exChrifti perfona aduerlûs ingrates ludæos Icgendum eft,qui Chri• fti difcipulos, inftarcibi panis in ore gladij ac perfecutio-nis dcuorabantiqui etiam dominum fuum Dei Hlium,Deu non appellauerunt.Et qui illic trepidauenït timorc.vbi no crat timor.Timebâtcnim fateri quodChriftus Deus eftet, atque hoc ne legem transgrcdcrentur,dicentem .non erit ti bi alius Deus; Ärurfus tunc tirauerunt cuando non eratti mor. Sulpcnfo enim Chrifto in crucearbitrati funt fe elfe libcratos,vcluti eo extinéfo,qucm verebantur:veruntame tunc maxime timuerunt,cum terræmotum viderent amp;nbsp;alia quæconfecuta funt figna . Præterca etiam timentes neno-venirent difcipuli,amp; furto tollerent corpus cius,ftatue-runt milites in fepulchri cuftodiam . Illic igiturtimuerunt timorc,vbi non erat timor.Nequeenim dilcipulis vnquam tale quid in mentem venit,cum eis dqminus prjedixilTet, ffl

D ECI MV s T ER TI V s. 36 poft triduüm propria poteftate refurrefturum.Quod vcro ait:Dominus in generatione iuftorum eft: idem elt quod in congregatione fidelium,qui ex gentibus crediderunt. naai ex quo ludæi eum non receperunt, ad genres couerlus eft. ïlliid ctiam quodait.ConlUium inopisconfudiftis.intclligi debet,vtdiiftum fit,ad ludæos ,propter populum ex genti-bus,qui olim pauper fuit,fubftantia nimirum atque opibus cognitionis Dei; amp;àqua cognitione deciderat,quandoad • idolonim cœpit cultum prolabi.Qiii etiam poftmodû propter Cliriftum temporalibus bonis pauper effeftus eft. Ha-rum igitur gentium confilium neglexerunt ac denfcrüt lu dæi,tanquain inane, erat autem id confilium vt Cbrifti fide fufceperuiit. Sequitur : quisdabit ex Sionfalutarc Ifrael? Quis eft,inquit.qui montemamplius iliumafi:cndct,qni di citur Sion,amp; eft in circuitu HierufalemîEt quis eft qui leget populo falutare'boc eft leges iquemadmodû certisqut-bufdam ac ûatutis diebus facere mos erat.Quæ verba Pro-pbetiam videntur continere dcftruélionis Hierufaletquafi jndicet Propheta quôd ea vrbe d Romanis deleta, amp;nbsp;Euan-gelio in finibus terræprædicato ,mos ille amplius feruan-dus non eflèt.SequituriCum auencrit dominus captiuitaté plebis fuæ,(dabo enim,inquit, tibi gétes hæreditatein tuâ, c^uam dæmon antea erroris iaciilo captiuauerat. ) exultabit lacob amp;nbsp;lætabitur Ifrael. Propbetæ nimirum qui de Iacob atque Ifrael ftirjia nati funt, quique liæc antea prænuncia-uerunt-Exultabunt etcnim,amp; lætabuntur videntes adimple ta ene,quæprædixerant.Velpcr lacob amp;nbsp;Ifrael Fideles in-tellige: quafi ludæorum loco introduétos; quorum progenitor fuit lacob.Illudetiam,cü conuerterit, idem fibi vult ac fi dixilTet.'cum ad proprias domos cos reuerti fcccrit in-lelligendo captiuitatcmdioç eftipfos captiuos.

I« jÎMeîtt Pfd/mi/ï ipjl Ddi/i J.

, Jnjiiié «dfo infrrihidir hic PfjlmNs,qvu perfeâijjiinè de cen-fuiHindtifTimc deferitit qudlem effe e portedt teirum uirtute pritdi-ttim.GftCcd enini diélo jîxsis non tantum finent, fed perfcàionem etiam ßznificat,

e iiij

PSALMVS

V * A L M V s 14,

Omine quit incolet tdberMcutum tuS, Ml quit requiefcet in monte fandotuo. Vbiauditlu-dacus tabernaculu aut montem ûnétü , animo ftatim ad tcmplum percurrit quod erat in HicruGle,amp; advicinum illi monté Sion: fcicdum eft tarnen g, tempore beati Dauid, templum nondum jedificatum erat,nec mo»

Sionadbuc lanftificatus.bate enim omnia poft illius morte fafta funt. Rcftat igitur vt per Anagogen intclligantiir hæc difta.Format itaque beatus Dauid fermone fuu per interro gationé,quærés,quis nä boe aut illud faéturus fit.Domine, inquit,qui» tabernaculi tui incola futurus eft? incola autem leu peregrinu» is dicitur,qui aliéna in domo aut regione ad tempus moratur: animx autem tabemaculum corpus eft, in quo babitat. Interrogat ieitur Propbeta veluti edoceri cu-piens,quis nâfit,qui vita banc in bumanocorpore, incola • turnautpere|rinationé efte putet temporalem:quiqueboe corpore quait abena re vtatur, amp;nbsp;modicam illius babeat cu-ram . tuo autem dixit tabernaculo ad Deum fermonem fa-ciens,iudicans ab eo illud creatum efle,amp; ad anima: babita-tionem deftinatum: velquod aliquando Deus ipfc illud ba-bitaturus crat,faftus nimirum bomo propter nos. Aut quis requiefcet in monte (ànélo tuo? Requiefeere is dicitur qui ex longo itinere feflus requiem capit .per montem fanftum fupercscleftem locum intelligere debemus, fupra bumiles ac mundanos homines eleuatum.Acceftiftis enim,inquit A-poftolus,admontem Sion,amp; ciuitatem Dei viuentis Hiero ûlem csrlcftem. amp;nbsp;quit nam igitur, inquit Propbeta, à cur-riculo præfentis vitæ reélo curfu veniet,amp; requiefcet in ex leftibus atque in teternis tentoriis:

Qui in^editurßnemdtu'd ex operdtvr iuflitidm. Hæc eft enim interrogationis faéïç rclponfio.llle,inquit,incolet amp;nbsp;requiefcet,qui eapoflidcbit.quçdiccda funt.defcribitautc ac fert pingit bis verbis bôminé fumma virtute præftante, Ille,inquit,qui fine macula,feu poti’,vt Græca diélio veri* fignificat.qui irrcprehciibilisambulauerit amp;nbsp;iuftitiam fece rit.irrcpreh'fibibs etiâ hoc in loco dici poieft ille, qui con templado,perfeâioné aflccutus eft. Contéplationc quippe

DEClMVSCtyARTVS. 37 mens in cçlum afcendens ingreditur:amp;iuftus feu iuftitiam operans ille qui per aftiones amp;nbsp;moralem virtutcm præ-uantior euafit. operatio quippe ad aftiones pertinet. præ-fenti etiam tempore 1’roplicta in vtroquevfus cft : qua-fi nunquam oporteat ab buiufmodi contemplatione , aut à bonis aftionibus defiftere. amp;nbsp;cum vitaaftiuamultplex fit,amp; in plures partes diuifa, folo iuftitiæ nomine earn ap-pellauit; eo quod bæcvirtus fupra cæteras omnes vehi-tur. veraenim tunciuftitia dicitur, quando vnufquifque facit quod fuum eft,amp; quod ad fe pertinet.cumque in vni-ueifam iuftitiam pofuerit Jingulas panes deinceps figilla-tim profequitur.

Qwi loguilur ueritdfem i» forJe fup. Qui vera nimiru« dogmata in animo fentit amp;nbsp;ore profert.

Nee f?if dolum in lingua fua. Et rurfum qui vera dicit amp;nbsp;non dolofa : boe eft qui vera in feipfo cogitat amp;nbsp;aliis dicit. nam quod ait,in corde fuo,fanum ac reftum atque intus be nedifpofitum ferraonem dénotât •. fimiliter amp;nbsp;eum qui ore profertur,dum dicit,in lingua fua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tw wxm-

Nrcfecitpro'cimofuomalum, Proximiquidem omnesmu vlop. tuo fumus, velcomunicationebumanitatis , vel fidei vni-tate,velratione cognationis. Per malum vero biclaefionem intelligit. confequenter autem primo cordis meminit, amp;nbsp;poftmodumlinguæ, amp;poftremoaftionü. primo enim quis cogitat, deinde loquitur cogitata, amp;demum operator quæ antealocutus eft.

Et opprobrium no» arcepit dduerfus uicinos fuos. Idem jVitq's hoc in loco fibi vult vicini nomen quod proximi.amp; qui,in- »77,5«. quit, opprobrium quad telum aliquod non accepit, contra proximos . hoc cft qui delinquentem proximum aut mem-bro mutilatum,aut alio quouis infortunio opprefium, non opprobrio afFicit aut contumelia.opprobrium ad derifioné tendit,reprebenlio verôad emendationcm delifti.vnde re-prebenfionem in bonam partem accipimus, opprobrium vero nufquam ; quinimmo vt rcprebenfioni quid valde contrariiim.

Ad »ihHvnt dedu^fui ofl i» eonfpcdfu dut maiignus , timrn-tes aiitrm deminum glorifirat. Vnicuique condigna , vt de* cet, diftribuit. nam amp;nbsp;malignum nihili atftimandum putat,

PSALMVS

t.-imetfî 11 le diu it i is fortaffe aut nobilitate glorietur, auf .1' Iio iplendoreclams videatur;amp; timentes dominum magngt;' oÙH à0t penditjicet aduerià detineantur Fortuna, ßcati enim oiH' nes qui tiinent dominum.

Ojd wriit froximofua i:s‘»on fpernit. Antiqui confirma' tionem fermonis iuramentum appellabant . iurametum C' A nim nihil aliud cft quam diftomm confirmatio, in qua te-Hem aflumimus Dcum.Et lege quidem antiqua iuramcntu concelTum erat, in quo Dei nomen ad confirmîdam veri-tatem profcrebatur ; ne per idola fortaflis iurantes feduce-rcntur; vemni euangelij lcx,quæ perfeftioribus pcrfcdio-ra mandauitjiuramentumpenitusabfcidit: tametß loquco 'rii modi qnidä Funt,qui iuramenti formam præfefcrre vi-deantur,amp; iuramcnta verc non fünt, ied in reueretiam aut obfequium audicntium ficprolati: vt illud , per fanitatem ]’haraonis:itcm illud Pauli ad Corinthios.pergloriatione veftram . Forma vcrd iuramentidiuus Paulus Chriftianis tJ wfYÙ- reliquit dicens: Teftis eft mihi Deus quem colo. Etrurfus Teftem Deum inuoco.

Argentumfuum non dedit ddufurdm- Apud antiquos vfuM fummo indedecore eratatque exprobratione.Nam qui mi lericors eft,amp; opportuno tempore mutuum præftat, digniî ducit,id tantum reciperequod dedit.Et aliter intelligi po-teftjdeeo qui diuina eloquia,qu2Eargctum igne examinatu ac terræ probatum appellantur, eo prætextu apud aliquem non depoluit, vt illinc bonum aliquod externum reporta-ret:quinimmo gratis ac fine mercede omnes docuit.

XavtuOii- nbsp;nbsp;nbsp;Ef munerdfuperinnoeentem non deerpit. Qui propter inno

centem nullum munus recepitivt eos videlicet læderet qui infontes funt.

Qui fdeit hitc,non eommoiiebitur infeculum. Cum deferé pfeht Propheta virum fumma virtutepræditum , fermoni iuocondignum finem appofuit;qui facit,inquit,ea quatdi-âa funt,veluti ex omni parte pcrfeftus,nunquam à folidi-tate ilia commouebitur,aut ftabilitate,quam in Deo habet. amp;nbsp;quod ait:in iccuhim,idcm fignificat quod.nunquam.vel etiam no commouebitur in prælenti (eculo,hoc eft in pras-fenti vita : quod li in prxfenti fcculo non commouebitWi multo minus in Futuro,

DECIMVSQV INTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;38

Tituli infcriptio ipfl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

Afud GfiCcoSipro tituliinfcriptioncle^lmus: qux didiofidtuxft'a coliirtd: poti’ infcriplioitemfignificdt, qua tiiuli. Moj dulf eratitntiquis,utcolugt;rds, inu^incs ,aut jlatuas Jlrenué militatih^uiris in ffrpctwd ponertt memoria.Icco igitur huiufmo di coiu«d' aut jiatux precis pfalm’ ttiâDri Chtijio cofcript’ ejlz qui «ti ßrenu’mUer crueis iaculo,C!‘mor!c ipfa ,a~mortis pariter imperiu obtint tf didbo/it clc/iruxit,du ex eo quo J peccatS no fecit, anima ei' in iferno reli£la no cfl:quinmo infernS poti' Jpolituit: ncc eiia ci” caro uiJit corruptione.tit feriid mortis die refurrexe-rit’.df qua Chrijlirejurreâione Ptfrus Apoflol'in libro adionu différés,pratfenti hoepfalmo authoritdte derobur didiis furs dd-derearbitrdtus efl.inreb' itaque à fe prteclaregeßis f.tluator.ßd tuamfeu coliinam bane per lingud bedti Ddwid flbi erexit : fando nlmiru fpiritu Propbeld infpirante, cr Idbid eius dperictc.Dcffrt bit dult.non tantum uidforkc genus,fed amp;■ quaeunque ante uidîo rixfincmgejlafunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;us alm vs ly.

Onferndnttdomine,qnentdfpcrdni in te. Hu

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;verba humano omnino more di

] 9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fta i'unt,amp;bomini iriagis ilDcovidetur cigt;

ffimvtUcuSjfedvtbomodç monem deuicit, erudics nos amp;nbsp;facillimc dæmon à prudentibus fiiperari potcft,amp;ar tern pariter tradens qua ipfe eum debellauit, (tq; nobis vt fideliffimum arcbetypum imitandum propofuit.fundit igi tur velut homo preces ad Deu ; quod etiâ apud euquot;ig,eliftas fæpeiiumero fcciffc culegimus:oratq;feruari feab omnib’ ta manifeftis5 occuhis inlidiis. Tudhe, inquit, ferua me, quoniam in te folo fperaui. neque cniin alia in re confifus fum,quoniam te faluare omnes noui,qui in te fperant.

Dixidomino Dc«$ meus es tn. Dixi ego patri amp;nbsp;omniu do-mino'.tu pater,es etiam meus dominus :atque ideo meicu-ftodiamhabeto.Vt ab homine enim diximus dicibæcver-ba,non vt dDeo.nam vtbomodiuina amp;nbsp;ipfe indigebat cu-ftodia.fubieftus cnim,inquit,fui domino,amp; oraui eum.

Quid bonorum meomm non tges. Ad hire, illud etiam am-plius dixi,cp tu donis meis,quæ in facrificium offerri folct nonindiges.neq;enim eges vttibi facrificc, atq;hocpafto teplacatiimibiaiUutorem redds.Licet enim grate recipiat

PS ALMVS

Dens quæ ei pie ac religiofè à nobis ofFernntur, verùm no vt is qui indigeat, fed vt illa gratitudinis ac beneuolenti» noftræ erga eum,indicium babeat.atque in prætextù amp;nbsp;oc-calionem retri butionis maiorum donorum.

SMûit tjui furtt in tem rius mirtltilia fecit dflntinut. Bon«i inquit,fum /j3ei,fcics q, dominus quædam fecit mirabiiia, acprsEter omnium opinionem,Gnftis hominibus qui in tet ra eius funt. Sîftus autem ille cft, qui Deum fyncercamat, amp;nbsp;in eo confiditiqualis erat qui præfentis pfalroi verba pro tulit.Et fanélos,dequibus nuncloquitur, omnes intelligCt quicunq; ante Cbrifti aduentum Deo placuerunt. Per ter-ram verdaut bancintellige,de qua ahbi cdfonê fcriptu cfti Domini eft terraiaut ftipernam Hierufalem, in quaconuer /âbantur,tametfi adhuc in terra eftent, amp;nbsp;inqua poft morte habitare exiftimatur.Vel per ûnéfos intelligere poflumus Apoftolos,amp; fideles,qui per illos crediderunt,qui àmulti-plici morte, amp;nbsp;d grauibus periculis liberati fuerunt d domi no,amp;perterram,Ecclefiam inqua verfantur. Deinde cau-fam ponit,propter quan) fecit eis Deus bæc mirabilia.

Omna wluntates eiu$ in eis. Vbi enim fit Dei voluntas,il-lie Deus femper manet dirigens amp;nbsp;conuerfâns.

M vltiplie.3ta: funt infirmitiilcs eorum.poflea dccelerduerunt. Perinfirmitates , labores atque affliéfiones eorum intelü-git,quæ fie difpcnfiinte ac permittentc Deo erant muItipU-catæ, amp;qu«poftmodumeodemannuentecito pertranfie-runt.Multæenim,inquit,tribuîationes iuftorum, amp;deonl nibus bisliberauit eos dominus. Vel aliter: Infirmitates.iil cft,peccata eorum fcilicet qui in Chriftum crediderunt:pri uJmultiplicatæ funt. Nam vbi anima infirma eft,peccatuin oritur.Pratdicato verdpoftmodum Euangelio,acceleraue-runt in religionem ac pietatem . Quæ fequuntur non vt ab bomine,(ed tanquam d Deo proferenda funt.

No» eon^re^dbo congrcgdtiones eorum Jcftinguinil-us. Hoe de ludæis didfum eft,qui dominum occiderunt, amp;nbsp;quorum maximam parrem Romanorum manibusperdedam, ncgat fc Deus de ca ftrage congregaturum.

Nec memor ero nominum eorum per Idbid med. Appellabatur autem populus illc,populus Dei,amp; populus pecuIiarts,lt;Stv* nea,amp;pars,amp; hæreditasjdt funiculus domini, atqsaliabu-

DECIMVSQVINTV s. 39 iuûnodt.Nó amplius,inquit,huiufmodi nominibus,vt an-tea,eosappellabo:quinimmo filios reprehélibiles, gcnera-tionem prauâ acperuerfam , generauoncm vipcrarü, feme malum,aut quid aliud iimile. Vel vtrunq^diäum ititelUga mus de iis qui ex Gencibus crediderunt. Non ædificabo, inquit, ecclelias corum ex fanguinoleniis facriliciis , fed ex fyncera fide amp;nbsp;fpirituali hoftia : neq; memor ero nomi-num,quibus olim per propbetas eos appellabam , fed quos olim inimicosdicebam.amicos vocabo,amp; quos infidèles,fi deleSjamp;quæcunq; alia bis congruentia funt.Labiaautédei intelligipoffunteius verba,cùm labia verborum fint inftru menta.Et aliter:Saluatornofter ludæos amp;nbsp;fideles ex Gen-tibus,contrariis nominibus appellauit, qu.îm antea appella rentur.vt iam declaratum eft.

Dominut pars hiereJitalis titcx Cr cdlicii mà- Non fum fa-âus bomo,inquit,prsetcrpatris mei fententiam. Ipfc enim pater dementiaac bona voluntate fua , particeps fatdus eft populi,qui ex gentibuscredidit.Hunc enim populum bçre ditatem appellat, queadmodum in fecundo pfalmo didum eftiquinimmo amp;nbsp;particeps faôius eftmortis. Calicem enim amp;nbsp;pocu!um(vt alibi diximus^ multis inlocis apud feriptu-ram pro morte pófitum legimus:vnde in euangeliis, Gali-cem quem ego bibo,vos non poteftis bibcre,amp; rurfum :Pa ter mi,fi poffibile eft tranleat d me calix ifte.Cófenfit quip-pe pater,tam in Gentium vocationem,qudm in filij morte. Velquódait: parsbæreditatisme« , diuitias potes intclli-gere,vt fit fenfusiDeus pater tbefaurus eft amp;nbsp;diuiti«,b«rc ditatis meçex getibus:infuper,amp;tbefaurus dodrinç meç; Vilde in euangelio Chriftus vbique patrem commemorat. Hoc itaq; paths feu portionis nomen, pro diuitiis fumitur iuxta illudiportio, feu pars mca, dominus in terra viuctiu. Vnde infiliispatemam diuidentibus fubftantiam , fingulæ portiones vt cuique obueniunt loco diuitiarum funt.Quocirca reûc conuenit,vt eadem res amp;nbsp;portio dicatur,amp; diui-ti«, amp;nbsp;hæreditas : ea nimirum ratione,quia amp;nbsp;diuiditur, amp;nbsp;quia diuitem reddit,amp;quia relinquiturd patre.Calix etiam pro doftrina accipi poteft,quæ vino mcritó com paratur,amp; qquot;.ial«tificat,amp;quiaCbriftus vinea appel latus eft.

Tk ft qui refiituet hlt;(reJitatem mcjm mihi, Gentes qu«

PSALMVS

olim d patre atque d filio creatæ fuerant,amp; Dei figrtienwnH diccbätur,lt;lifceflerantab eo,amp; cöuerfx ad idololatrias,pigt; ‘ flremó ei per fidem iterum rcftitutæ funt : banc autem reft* tutionis gratiam Hlius in patré tanq inprincipium refer*' Aptiffiinè veróhicveriiculus ad præcedcntem interpret** tionem cófequitur.Hac, inquit,de caufa tu es particeps h« reditatis meæ amp;nbsp;calicis mei, quoniam tu mihi earn reititu*' ® nbsp;nbsp;nbsp;fti. Et hsereditatem pofuit priufquam caliccm,quoniam h*

reditas mortis illi tauia fuitince tacenda nobis elf quxdai** non inclcgans de prædiftis fpeculat io.Hominem ad imag* nem amp;nbsp;limilitudincm Dei faèfum amp;nbsp;plafmatum , atq; ide® hæreditatcm creatorisdiftum,fubpropriam redegeratde* mon tyrannidem,amp; alienum macipium fibi vfurpaueranaft . que Dei filius amp;nbsp;hærcs litcras milit,lcnbens ei per Proph® tasihxreditatem ilia repctens, qua fucrat frandatus.amp; qui* darmon continue magis reliftebat,ót rapinam reddere neg* bat,ha?res accepte patris lui telfamento,ad raptorem defce dit .Inter eosauteni iudex fuit pater, qui condemnatora* ptore , lilio hatreditatem reftituit. Hums rei gratia, riliu» nuncparticipem ilium tarn præclari operis appellauit.

e’p To“f Fu/irt ceeiJeruntmibiinoftmismeis. Ij qui terram diuiduti xoal'foif funibus,eam metiendodefignantes,determinant.Et fenfu* eft:reftituta mihi htereditate mea,funes multi mihi cecide* runt,hoc eft,obucnerunt, amp;nbsp;forte quafi mihi contigeruflt' Per funes autem credentium multitudinem in tell ig i t. Ho® etiam loquendi modo denotare videtur quod hatrediw* hæc fua defignataeflet ac determinata.amp; q, omnibus notif' fima elfedebebat.Quod veroper optimos,fuam hæredi**' tern fignificet.in fequentibus magis declarat,dicens.

xfaTim. t.tenimhiXredititsmeaoft!mitrflmibi. Suprapluralinum® ro optimos dixit, propter fideles qui variis funt in loci»? nunc verb lingulariter optimam appellauit, quia fidcliun* omnium qui in diuerfis funt mundi partibus,vna eft cogre gatio,vnaccclefia,vn.a opinio ac fides. Optima veró appel' lat,quafipræcipuamac dileftam. Veliuxtaaliam Græcard* ftionis x£«TÏsK fignifitationem, non optimam tantum , fed fortilfimamacpotentillimam appellat. Cùmaduerfariüa®. potentem damionem fuperauerit,funcs etiam intelligi P®! îunt pro vinculis quæ Chrifto ceciderunt, hoc cft, obtigc-

DECIMV SQV INTVS. 40 runt à ludæis nimirum,quando ad Pibtum duftus eft. Ob-tigcrunt autcm ei,propter optimos, hoe eft, propter fideles,pro quibus pati voluit. Olim ludæorum populus hçre- ' ditas Deidicebatur.Fafta eft enim,inquit,pars domini populus eins Iacob,tuniculus hæreditatis eins Ifrael; veru po pulo ludæorum abieftoaliamloco illius fufcepithærcdi-tatcm:reginam videlicet ex gentibus ecclefiam,quam amp;nbsp;o-pttmam appellat,amp; fortiffiinam, veluti quæ antiqua illa ac nbsp;•

repudiata hæreditate excellentior fit.

’ReneditAm dominum qui tribuit mihi intellrdfum. Hæc amp;quç fequuntur,vt homo loquitur.De humanitatc ctiam Chrifti loquebatur euangelifta, quando contbna his verba ill.t di-cebattpuer autem crefcebat,amp; fpiritu inualefcebat, amp;nbsp;im-plebatur fapientia amp;nbsp;gratia apud Deum amp;nbsp;homines. Gratias agit igitur de fapicntiæ thefauro fibi à Deo præftito.

liifuperuftjueadnoiüemerudiiruntmcrenesmei. Pcrrencs tVodi/lur partem illam animæ intellige, quam concupilcibilem diel-mus.Concupitcentia cnim in renibus iacet,amp;per noélc ip-fam domini mortem.Concupifccntia mea,inquit,nulla ni-mirum appetens terrena,ted diuinis taium eloquüs, aepiis operationibus intenta,erudiuit mc, amp;nbsp;ad ipfam vfque mor tem,vitam raeam direxit .Vel per mortem, occulta my fte-ria intelligetvt fit fenfus, quod concupifeentia mea erudi-uit ac prouexit me,vfque ad occulta ipfamyfteria,amp; plcrif que hominum ignota.

Phguidebätn dominum in confpedfu meo femper. Ante omnes wfoufw-aliosego (innper videbam Deum, qui mihi in oculis animç meæ quafi in confpeétu ipfo apparebat.

QjMniamd dextrit ejlm'hi,ne commoueAr. Videbam autem cum in confpeftu meo,quoniam in dextris aftionibus meis femperadeftjin eis requiefcens. Appropinquat cnim Deus omnibus iis qui pervirtutem eiappropinquant. Adextns veró meis adeft vtadiuuct me,ne àreita vnquam via, com mouear adnö reclam.Cuftodit eiiim Deus omnes qui cum diligunt.

propter hoc iMAtum efl cor miwn.amp;t exultduit lingudmed. Cormcum lætitia impletum eft ,quiahærcditatem rccepi, quiainimicum deuici, quia talemmecum adiutorem ha-bui ; vnde lingua mea potita atque obletbata tanto gaudio.

P sALMVS bymnum amp;nbsp;laudes viûoriæ canit,amp; magnalia Del commémorât.

Inî'upcr ex cdro nted regui'rfcet in Jpe. Hoc de fepuliuW dominici corporis diftum cft,quôd in fepultura iacebatrif fpe tarnen celeris refurreftionis. Sciens eniin id dominiiSi prædixerat fæpe difeipulis fepoft triduum refurreéïurun'quot; Quoniam non derelingues antmam meant in inferno. Huius etiam fpei caufâm apponit. Tu enim, inquit, non derelin-ques animant meam in inferno , vbi caEterorum mortuora animæ detinentur . Infemus quippe locus eft fub terraani-mabus roortuorum defignatus. Vbi igitur funt Apollinaris nugæ,qui affumptam CRriifi carnem line anima,line intel-leftu amp;nbsp;fine mente clledicebat:fed ôquàm ipfe potius fine mente fuifle conuincitur.

Nee dnbif faniüum tuum uidere eorruptionem. Hoc de corpore domini fimiliter diftû eft,tu,inquit,cui ob partas vir-tutes oblatus,dedicatus, amp;nbsp;fancfificatus fiim , non meper-mittes eorruptionem corporis fuftinerç:quinimmo illud ta quam quod omni caruit peccato,in fuis partibus indiflblu-tum conferuabiSjVt anima in incorruptum corpus remcan-te,cito refurgam.Illud etiam annotandum eft,quod interi-tus in mortuis difiunftio eft, ac feparatio animse d corpore: corruptio vero eft membrorum atque aliarum partium in terram,amp; in puluercm refolutio.

Notas mihi feeiiH nias uitje. Docuifti me, inquit,virtutcs quæ ad immortalem vitam hominem dirigunt, per quas amp;nbsp;incederem ipfe, amp;nbsp;difeipulis meis incedendum elfe trade-rem.Vel aliter.Reuelafti tu mihi, inquit, vias vitat.hoceft, refurreétionis meçratque iteratx vitç modos.'perquas via® docens difcipulos ingrelTus fum.

Adimplehis me hxtitid cum uultu tuo. Fili’ vult’ eft amp;nbsp;facies patris.Qui enim, inquit, viditme, vidit amp;patrem meuffl' nam amp;nbsp;charafteretiam eius dicitur amp;nbsp;imago. Poftrefurre-élionem,inauit,lxtificabis me, me inquam aflumptum ho-minem,amp;afrumenticoniun£tum diuinitati. Anterefurre-élionem enim mœftus crat ac triftis, behrymabaturque, amp;nbsp;fbllicitudinibus erat plcnus,lege nimirum hum anç naturç. Vel alitenCum vultu tuo circûloquendo dixit: id eft tecu-Ipfuin enim Chrifti corpus filio vnitum crat,amp; filius patri, vnde

DECIMV STERTIVS 4t vnde communis erat eorum lartitia propter humanam falu tern,quam mors per cruccm operata eft . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

DeMatioindexteratvaufiivetnfinem. Dexterapatris ,fi-lius tlicitur,quemadmodum amp;nbsp;brachium eiiis,amp; potctia amp;nbsp;deleftatio . Ait igitur perpétua exültatio erit filio dei, quia fecum eos exurgere fecit, qui olim ob peccatum deci derant: amp;nbsp;quia hatreditatem fuam recepit.

oratio ipß Däuid'

Perftcutlonrm fu/iinent d Saule heatus Dau!d,amp;‘multii tmpe tltut iniufiit,Pfalmum hunc confcrlpßt, tjuoideum in auxiliS ad~ uocat. Qjntamen/unicuiqué uiro uiriuteprifdito atque opprejfó ab inimicis/accommodari pote/l.

P S A LM V S IÔ.

QXaUliidominfitz)}ifi2mfam. Exaudi,ihquit, luftitiam meam,hoc eft afFeftum atque amo rem meum erga iufticiam , qui aftionibus atqüeoperationibus fuis, quafilinguaqua-dam ad te clamat. Nacum potuerim fstpe-numero inimicilTimum mihi Saulem occi-dere,abftinui tarnen iuftitiæ huius amore, quia à te confti-tutus eftrex : quinimmo nee verbis ilium obiurgare aufus fum,cum fit populi caput,amp; ab illius iniuria abftinerefcm-peracquumfit.Scriptü eft enim,principi populi tui noma-ledices.vel periuftitiam,hoc in loco iuftificationem fuam, amp;nbsp;iuris fui rationes intelligit, quibus caufa fua iuftificatur, amp;nbsp;quas in progreftu ponit. Atque hoe pafto â iadantiac fu-Ipitione Prophetï vindicabimus,quando magna eum cum ratione lie peteré perfpefturi fimus.

Intendedcprecationimeit. Deprecationem accipit,pro figura amp;nbsp;forma precum fuarum,quæ miferanda eratzmocro-renimirum plena accontritione amp;humilitate: quæque vel Iblo intuitu conciliare fibi poterat deum.

Auribut percipe oratione meant,ttS in labiitdoioßt. Hoc per figuram Hyperbaton legendü eft, vt fit fenfus: Sufeipe ora tionemmeam,oblatam tibi non dolofis labiis. Munda quip pe funt labia mea ab omni mendacioamp;dolo. Neque enim mihi conicius fum, q, Sauli dolofa aliquando locutus fim: quinimmo amorem amp;nbsp;dileftione mcam in eum palam con-f

PSA LM V S

fcffusjintegram atüiuc confelfionem conferuo;umetfi is pJ ôa mecum mita confregcrit,amp; ratntitus fit.Tria \eTO in aii xiliumfuum proponit,iuftieiam, fupplicationis formani,amp; orationem änon dolofls labüs prouenicntc: vt per hxctrigt; nimiruin, inauxiliumfuuin dcum magic cominouerct.

Heuultu tuo iudiciurttTiteum protle^t. Vtiium. inquit, tun« bis index Iis,qui noAra omnia exa6linimènoni,lt;!^foins lU-Ans index es,amp; potens,qui ad exitum propria dcducas fen* tentiam.De vnliu tuo,circunloqncndodixit, hoccA,d te ip fo,velcoram tc.Iudicium autcm meum, hoc eA, fententia, qux de me ferenda cft : hocinquam indicium opto, vt fera-wr à le.Iniufium cnim reputo, vt in propria mihi caufa iudex fim,amp; d nieipiô punire ilium debeam, qui ad meum fc-Aiiiat interitum.

O cuit met utiieant ttlt;juihlet. V t inam ego, inquit, fufif agia vidcam amp;nbsp;xquas de nobis proferendas d te Icntentias.

PiobMi cor meum cruiflttiflinoÙe. N on tantum, inquit) ab iniuAis egoaffionibus abftinui, fed d prÿuis etiam cogi-tationibus- lu enimqui ferutafor es cordium inueftigalli nie,nec vllam in corde meo iniqua aduerfus Saul,cogitatio pcm muenifti.Tu mentero mea rciSfam femper fuifle nodi» nec in fecunda id tantum fortuna,fcd amp;nbsp;in ipfi etiam tenta-.tionum atque afllidionum nojflc ; quæ mentes hominun* obtenebrare folet,amp; occafiones prænare.vt veluti erratufl dus dreffo calle quis deuiet. Nam vt verbis etià vtar bead lüb,in lumine tuo ambulabam in tenebrisiquooiam lex tua lucenia erat pedibus mcis,amp;lumen femitis meis. Vel noâe fQrtairisillamdicit,quainpotcAatefua Sanlem habuitiquot; fpekinca,amp; tarnen occidere eum nuluit.

Igiif me examinäfli, çr non efl inuenta in me biiquitas. Exa-minafti'me,inquit,ignc tentationum,non fetjus apeumaru-fices igneaurum examinant, vtcognofcantanmunduni id fit amp;nbsp;purum. Et cumauri inftar fnfus fim amp;probaius, nulla tarnen in me inuenta eft iniuftitia , quam patraucrim aduerfus Saul.Neque enim inter angiiAîas malum aliquod aduer fus cum vt puli!bnimis,aut côri|Itaui vnquam,autdecrcuu

Vt«o» ba^t/iiturot meü opéra teminum. Hic verlîculus co fequentia non caret ad præccdcntia,vt aliqui exiftimarunt: quiniinmo cômodiflunc'eis adiungitur , amp;nbsp;caufiun cotinet»

DECIMVS SEXTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4t

quare examiiiatusfuerit amp;affliiftiis beatusDaold. Hac,in-quit,de cau(a,tu me tentationib’examinari pcrmilifti, neii maior fui/Tem quàm qui tétari aut affligi poise , cxtollerer fortalTisinéue accußrera Saul,aut illius iniufticias fuperbc deriderem atqjexprobraré.Velaliter : tu ideome examina Hi,VI ego couerf’ad te,nó bumana opera, fed tua comemo rar? beneficia, amp;nbsp;quomodo tu omnia in melius fep dirigir. _ Solem’enim inatTliélionibus,tui Temper magis memenifle PrapftTuertj lahiorum tuoriim ego cujtoiiui uias durât. Per verba labiorum dei, mandata legis intelligit, quæ per Moy fen data funt.Labiorum autem dei, improprid dicit,qua!i d deo prolatafint ea mandata. Propter hæc itaque mandata , ego,inquit,cuftodiui,hoc eft,cgo Sbulaui vias durasivirtu turn niinirum vias quæafperç 1'unt amp;nbsp;laboriofe,amp;omnicor poris dcleftatione prorfus carentcs. Cuftodire etiam apud îcripturam fæpiflime pofitum reperimus.pro operari : vt il lud,cuHodiui mandata tua , hoc eftadimplcui.

Perßce preffut meat in fcmitis fuis ,vt non iomntöue^titl/r prtf‘-fut JfJft* Bis grefruummeminit,amp; per eos, priori loco men vac^iotSA-tis motus intelligit,fecüdovero motus corporis. Ait igitur, /4«t«. tu domine perfettasacredas facito cogitationes meas , in mandatis tuis, qtiæ gra Jientes per ea homines ferunt ad to, Nam fl hæ mentis cogitationes pcrfeftiores rcddantur,cx-teræ etiam operationes corporis no titubabunt: quinimmo tutiores erut.Velpcrfice grclTus meos,hoc cft,omiies aéfio nes meas,dum ambulo per vias tuas, quas in mandatis tuis efle ftatuifti ii$,qui fcltinant venire ad te; ne li forte come morati greflus mei nullam à te perfeftionem acceperint de vient aliquando ab honcfto,amp;feqiiâturqu£ détériora funt.

Tu enim es qui doces hominem fcientiam.

Ego clamaui tjuoniam txaudifti me deut • Non fruftra, in'. quit,fundo preces ad te,nam amp;nbsp;alias cum ad te orarem exau ditus fum. '

Inclind aurem tutm mihi amp;nbsp;exdudi uerba mca. nbsp;nbsp;nbsp;Atqui au -

res in nobis inclinari non poflunt : fed cum inclinato capit e erga ilium quem audituri fumus, condefcendimus, viden -tur etiam aures in nobis inclinari. In ftiperioribus iamdi-ximus quemadmodum Propheta fæpenomero ab hiimanis. operationibus diuinas exprimit,imbecillitati ac cTalTitiidini f ij

PSALMVS

auditorum cSdcfcendcns.Solent itaqueij caput inclinafï» qui exilis hominem vocis,audire diligétius cupiunt:vnde amp;nbsp;cum capite aures pariter inclinare videntur. Inclina igi* tur amp;nbsp;tu deus auremjuam, tanquam excelfus ad humilem, tanquam medicus ad infirmum.Et vifus quidcm in deo eft fimplicior quædâ rerum cognitio,auditus verd exaélior amp;nbsp;pcrfeftiorfcientia.Nam quse vifibilia funt, propter mate-riam quæ vilibilibus rebus inert,craffiora funt, quam quZ audiri queunt.Superius igituratq; inferius fupplicansbea tus Dauid,huiufmodi verbis vfus ert,quæ maioré Dei co-gnitionem ac maiorem attentionem defiderent. Exaudi e-gt; nim,inquit,intéde,auribus percipe,amp; alia huiulmodi,qua: verba eciam faqgt;iu$ replicauit in maiorem nimirum empha fim,ac maiorem lignirtcationem fummç aSèâionis fuae,ex tota cupientisanimapetitioncmaieoblatam impleri.

Miri/ica mifericordi.n futit qui faluotfäcis fperantet inte. Fac,inquit,vtmifericordiæ tuç admiratione dignæ videaii tur.Mifericordias autem dei hicdiuinum auxiliu appellat* Omnes enim qui beatum Dauidadiutü,à deo amp;nbsp;feruatum d tantis viderunt periculis,admirati funt tam celere ac va' lidum auxilium : quinimmo amp;nbsp;illudquod non tantum iu* ftis deus fed quod peccatoribus etiam opem præftat,

A reflfletibui dexterx tult;e cuflodi me domine ut pupillS oculii Curtodi me domine ab inrtdiis Saul amp;nbsp;coplicum eius, qui eleôlionipertefaftærertrtüt. Tuetenimper l’rophctam, ii quo inundus fum,mc in regem elegirtiàrti vcfonon fu-fcipientes quodfccirti,mihinecem parant. Admiranda eft autem qudm maxime curtodia ilia, quam oculus pupilU pratrtat. Siquidem tunica fuper tunicam,amp; alia quçdam te* gumenta earn muniunt : quorum alia teiiuia ac tranlparen* Üa funt,ne pupillæ quæ fuapte natura humida ert amp;nbsp;mollis afperitatem inférant: alia vero exterius cralTiora:vt palpebrarum tunica,quæ duob® eft femicirculis diftinéfa, vt pul ueris amp;nbsp;aeris lælioné, amp;nbsp;paruula quæquc animantia,repel-lat, amp;nbsp;pilis etiam quibuldam vallata,vt fudore prope nuen tem prohibeat. Acutus enim fudor eft atque adm odum mo leftus. Superiuspræterea fupercilij vallis formata eft.Ipf“ autem lupercilium,vel(iti teéhimquoddam rtrmum ac vais dumiacet ; quod pilis etia multis ac condenlts ornatum ac

DECIMVSSEXTVS. 4î

munitum eft,ne fudordefuper fluens inpupillæHabitaculu irruat.Illinc eiiim repulfus,in ipfa deuofuitur tcmpora.Cu tantam igiturpratftet oculus pupillæ cuftodiam,non miran dum fl parem fibi à deo propheta præftari oput.

In proteäione alarum tuänm proteget me à facie impiorum, tiuimeafflixerunt. Adinuentaaliacuftodi!efimilitudine,pul li in morem rogat propheta fe proteei. Per alas autem diui • næ prouidentiac vires intelligit : quitus cotinere confcrua-req; omnia deus folet amp;nbsp;fouere. Quod ex metaphora auiu fumptum eft,quç proprios pullos Æs tuenturacprotegüt. Quod verô ait, proteges, futurü pro optatiuo pofitum in-teUige:vt fçpe apud fcripturâ pofitum reperimus.Vel quia pratdicit beatus Dauid , vt propheta, auxilium quod fibi à deo jraeftandum erat. Faciem etiam impiorum pro ipfis im piis itellige.Impropriè autem Saulem amp;nbsp;focios.impios feu potius , vt fæpe alibi diximus , iuxta Græcæ diftionis âgt;»S-Ai«f veriorem fignificationem,exleges appellauit ; eo qudd Gentium more, cxleees viuerent in peccatis : amp;nbsp;quia inno-centem occidere ftudebant, nec eleftionem illam vereban-tur.quam eis deus fignificauerat fe feciife deDauid,du im-modicè eum affligèrent, amp;nbsp;in caufa effent vt exul ac profu-gus omne cabmitatum genus fuftineret.

Iwimiti met animam meam circundederunt.. Per anima fuam feipfum intelligit, totum exprimens à parte .Circundederunt autem,infidiisnimirum vndiquc difpofitis.

Adipemfuum conclufcrunt. Per adipem , cor intelligit amp;nbsp;vifcera; quoniam circum hæc multa folet ineffcpinguedo. Ait igituriomnem eos à corde atque à vifceribus mifericor diam intra feipfos cbufiffe . Mifcricordia enim à corde atque â vifceribus dicitur defcendere. Alij adipem exponunt pro bona habitudine ac felicitate , quam illos claufiffe dicit propheta,atque in feipfis continuiffe, vcluti nunquam am-plius receffuram ,fed cum eis perpetud futuram.

Ol corum locutum eß fuperhiam. laftabant enim illi cito fe compreheniuros beatum Dauid, nec poffe ilium ab eorunt manibus euadere-.quafi ex nullo latere expeftädum illi am-plius effet axilium.

Eiicientes me nunc circiznJederttMtmf. Expulerütme, in-quit,exomnib’bonis meismsc iatis hoc eis fuit,fed rurfus f iii

PS ALMVS

etiam circundederunt,moni me tradere feftinantes.

Ocvlos fuas /idtuerunt declindre i» terrdm. Dccreueiunt, inquitjdeclinare oculos fuosd te nimirutn,qui in cælis habitas: atque dmandatis tuis, quibus mandafti ne infonteffl quis lædat, atque hoe vt illos in terram conuerterent, hoC efl:,ad terrenasconcupifcentias. Qupd nihilaliudcft,qu;iin

• abfquc vlla rationc quicquid libido poftulat explere. Vel a- | liter literatn legc.Oculos fuos ftatuerunt vt dcclinét in ter ram.Et tune expone ftatuerunt, hoe eft,ftabiliucrunt amp;fif mauerunt obferuantcs nimirum vt iUum incliner amp;nbsp;demit-tant in terr.im,quem olim morti tradere contendunt. Oratio enim gr«ca vtrunquefenfümrecipit.

ß'fft'. sijfcepcritinteijudfl Leo pdrdt^ad frieuä,amp;‘tiud/icdtul'Le»mi (idkitat indbditis- Quantüad eorü fpc.ittinet,ipfi me ita fu fccperùt,quafidicat,illi fperabat accedcre ad me,amp;fufcipe reme,hoceftfurfumac£ipere,atqueextollerea terra,amp;di . Icerptü efterre.Diiferctia inter Leone amp;LeoniscatuIû,qui- ! dä huiufmodi tradiderût dicctes,qgt; Ltfo proprio fret’roho ! re manifeftc .-icpalä rapit,amp; q, catulus tâta cares cófidentia, ' clâ atq; occulté Le accingit ad prædâ:vnde abditus cofrdere diettur. Hoepaélo etia inimicorü beati Dauid, alij aperio Marte fuis freti viribus in eu irruebat,alijauté veluti timi-diores fibiipfis no adeo fidenrcs,c1â infidias ftruebant: tam-ctfi nihil impedit quin vtrunque ide fibi velit atque idé fi-gnificef Salet cnim propheta ftrpenumcro in huiufmodi lo CIS affeóhrplenis, eafdem fèntcntias varias oratione répété rer vtauftoafteftuadtnaiorcm deum mifcricordiâ trahat.

Aùroùf. nbsp;nbsp;nbsp;Exurgedomine. Qùippc eu obloganimitatcdormirc quo- ,

dâmodo vidcaris .Exurge'igituramp;mouearisadvindiéla.

AuTovr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prtcuenieos. Tii,inquit,«gt;sprscoccupapriufquâcaqus

meditati fïinr cffeéfum aliquem fortiantur.

Etfuppldirtaeos. Efto illiiimpediméto du curriitamp; fefti nant aducrfûmme. Quod eorü metaphora diélü eft.qui dü currétoimpedire volüt,tibia aut pede tranfèunti fubii-ciunt, vt huiuîmodi ofteniSculo cos in terram profternant.

Eripe dnimdm :ticd dk intplo fi'dmed tud.dk inimiei t nidmis tuf-Tua,inquit,framea,hoc eft tuo telo,liberaanimam meaah impio Saul atque eius fôciis, qui eleftioni tuæ de me faift« i tanquâinimrciaduerfantur.Vclcripemcab iis qui inimiei |

DECIMVSSEXTVS. 44-

funt,inanus acpotentiæ tus; ho; eft ab iniinicis tuis. Nam qui me oppugnant,qui à te eleftus fum, tcct! ethitn pugiia-re videntur.Saulem vetocurimpiumappellct, fuperius di âum cft.lllaautem verbiilibcra animâ tneamxongruc di-rta fuut, V t prioribus verbis refpoudeaut ,dum di xit, iiiim i-ci mei aniinam mcam circundederût. Dubitant quida quo-modo beatus Dauid, qui in fpelunca initnico Sauli peper-cit ,nunc precetur ocçidi eum gladio dei.Et dicedum ,quôd ipfe quidem regis fm iioluit occifor effe, vt circa principiu plàlnudixiinus,amp; tamO.deum ad vindiûani aduocat, vefuti quiumiii crat calamitatû gcnereaiÏÏiftus.Neq; enimfioc-cidereregem,iniuftumdicimus, itaetiam iniuftû dicimus, aduocare deumad vioditlam. Vclaliter; libera me.mquit, framca tua,non vt occidas, fed vt ea tantum inimicos per-terrea$,iScrcpellas . HoiC ctiaui huniauomorcdiéliïcft.Na cum quis focium ab inimicis deteiituin eripere v(gt;luerit,e— uaginato gladio in oos ruit. Q^od autem non petat beatm Dauid Saulem ôt lociçis interiini,fedditiungi tantumac dif folui,manifeftum fit ex fequentibus.

Dominer p^iiàs de (rrra diuiJe cos in w’ta rorunt. Adbuc viuetes eos,inquit, diuide ac diftingue à probis boiniriib®, necumeis eouuerfentur;quodaliis verbis alibi dicit: amp;nbsp;ciï iuftis non feribantur. Nam fi difiiiugantijr, condignas ali~ quandopœnas dabuut.Solctcturii fjep.enumero feriptura per pauços, probosliomiiics fi'gnificarc : quia amp;nbsp;praui homines plurcs funt,amp; peiora,numero feinper vincunt.Paucà cnim funt,inquie,quifaluâtur,amp;paucicliara quielefti. Et poftquam dixit d pawcis,addidit de terra : denouns çÿ pau-ci illi qui boni finit,de terra funt,qult;)dôuc hoc eis nihil im pedimentofuitad virtutem, amp;conftruitiofiefe habet: diuide eos à paucis qui funt de terra.

El de iibicondilittuis iinpletus efluctttercerum. Per abfcon ditaquidam auvum atquc argentum intelligunt, amp;nbsp;alia,hu-iufmodi metalla,quseoccultis terræ literibus abfcôdita,fo-diuuturab iis qui illiç eji perquirunUquibus bonis illorum vetrem impletumcÉcait,dparte totum fignificansihoceft quibiis repleti finit,quippe cum eotum cella: atqiiç apoth» Ci, huiulmodi bonis , iiiftar ventris ,’plenx ac referma? fint. Vel Corum vcntrs^ iaiplctos cffeobfonüs uiteliigci, qui-f ill)

PSALMVS

bus abundc vefcentes exfaturati funt. Multi etiam dicunt, per abfcondita.pœnas intelligendas elTe, quæ apud deu ve-* luti in thefauri loco reconditz funt,cum amp;nbsp;Moyfes in Deu-tcronomiodc vario fuppliciorum loquens genere,ex perfo na dei dixerit:nonne hzc congregata funt apud me , amp;nbsp;figil lau in tbeiàuris meisî bzc igitur verba prophetiam conti' nent amp;nbsp;prædicuiit-.inimicorum illorum ventre, hoc eft ini-* micos ipfos,abditisatque occultisapuddeû fuppliciis im' plendos eiTe.'vnde amp;aduerfus tantam eorum iniàtiabilitate atque ingluuiem commodiflimê ventris nomen appofuit-Futuro etiam tempore pro przfenti vfus eft, quia prophéties oculis profpiciens.vt przfcntia efTe indicauit.

ï'wfi. SHurâüjuntfotnt. Suem Hebrzi vt immundum habe-bant, eo quod inter cztera animalia quz vngubm fcindunt non ruminât.Przterea etiam quia in luto atque in immun-diciis verfatur. Per fuem igitur hoc in loco eorii voluit im mundiciam fubnotare.Saturati enim funt, inquit, immun-diciis,conrumpto nimirum patrimonio,ac bonis omnibus« in varias voluptates. Multi etiam amp;nbsp;doftiifimi interprètes aliterexponentes legunt:(âturati (ùnt filiis, no autem porcis,dicentes in Hebreo haberi diftionem banion,quz filios nonfues fignificat;amp; errorehuius variæ leftionis onüefle feriptorum vitio:cum Grzez diiftiones,porcis amp;hliis,ma ximamhabeant literarum fimilitudiuem.Senfum igitur ef-fe dicunt, quod illi mimici ita faturati funt filiis, ficut amp;nbsp;di-uitiis.multorum videlicet filiorum effefti patres. Vel iuxta duplicem proxime'przeedentis verficuli interpretation?, ûturati funt pecuniis,fcu pœnis, fimulcüpropriis filiis, ita vt fubaudiaturprzpofitio cum,amp; fit fenfus: quod non folu ipft patres,fed quod ipfi etiam eorü filij diuitiis fatiati funt leu fuppliciis.

x'uySfi. Ef diuiferunt relilt;;uljtpdruulit eorum Eo quod tantzfue ruiit reliquiç, vt pofteris filiorum fiifficercnt. Nam q,ait paruulis eorum,expone paruulis filiorum : adeo vt illac di-uitiz (eu pœnz in omnem generationem fe extenderint.Et fi pœnas intelligis, prophetia erit malorum , quz inimicis beati Dauideuentura erant. Si verodiuitias , exaggeratio hzc quzdam erit in illorum accufiitionem , quod tantis re-pleti bonis,praué tarnen atque inque vixerint, longanimi-

DECIMVSSEXTVS. 41

Utem dei fummam contemnentes.

Ego in iujiieu appäreho confpeâui tua. Propter iufti-tiam meam,inquic ,de qua in principio pfalmi diximus, fac me dignum tua proteftione,amp; apparebo coram te in vltimi iudicij tempore,quando vnicuique profaâis condignared des prxmia vel fupplicia.

SatiaborcHapparueritmihigloriittua. Cii vi«lero,iqint,glo • , riä tuâ.tüc delîderiû mcu implebitur, vt videar d te,vtqi vi ciffim tua ego côfpiciâ gloria. Peccatores enim facie dei no videbüt:amp; domin’ineuageUo,bcatiq efuriut amp;nbsp;fitiut iufti-tiâ, quoniâ ipfi faturbûtur,çternis nimiru amp;nbsp;optatis bonis. Cogruit et is hie pfalmus cuilibet viro virtute prxdito, qui infidiis amp;nbsp;perfecuttonibus ab inimicis impetatur;qui dolos no diligat.amp;poftulet cu inimicis iudicari:nic SauIS inimicu fuu efie reputabitjVilibilé fortalTe feu iuilibile:hic etiä ver balabiorumdei,madataefle euagelica intclliget;amp; eos qui dexteræ dei refiftut,dæmones putabit, quafi aduerûnos a-poftatas acrebelles: quos etiî impios atq; îimicos appella-bit,qui à proteftione dei,atq; à paradifo eu eiccerüt.amp; quç fequüturconfequenterhis exponet. Rogabit prseterea, di-fperdi ac diuidi dæmones d probis viris , donee in præfenti vita funt.Poft mortem cnim ab eis nihil amplius verendum eft.Prçterea amp;nbsp;quç de diuitiis feu etiam pœnis amp;nbsp;fuppliciis difta funt,dçmonibus applicabit,tanqu3m mundi principi-bus,quorum filios ac pofteros cos elle intelliget, quos dx-monum difcipulos ac miniftros appcllamus:prauos nimiru homines,quorum omnium diabolus pater ell.

I« finem puera Jemini Dttuid, tjux locutus efl domino uerhit eantiti huiut, in die quj liberduit eum dominut de mdnu omnium inimieorum eius,cr de mdnu Saul,cr dixit.

I« fine inferiptus efl hie pfalmut.quid prophetidt eonfinet qujc id finem erant peruenturd:. De Crißo enim cr de uoedtione Gen tiu trddtdt.Vel quid prophetd in cofummdtione de difloludone ini -mieorufuorit eum deo obtulit in grdtidru dâlomm, pro beneficiit omnibuf quX db eo receperdt. uel quid in fine uititfuec eu eompo -fuit.Puero duti domint Dduid,(ynö re ff,dut prophetit,dixit,quid ^udd rrx effet dut prophetd ,donu dei erdt, no itd dei donum quod

PS ALMVS

parr. Part“ enim demini quit didtur uei obdiiimigrititudirie (Ul' fidelis feruus,vel quia dee placent, tMquäm filius diiedhu-iginir Dduid rationc utraque huius nominit flgM' ficdtienem fortiluj eji:dppellifut nimirum cr feruut dci crßlittt quxquc mdioriSifuitgloriätio , proprio fludio at Ubore hjeeßl'^ nomind côpdrduit. Vnde hocpucri nomine mjgitßbipldrrt quJnt regit dut prophetic. Sequitur qud: locutus eß domino, fubintelligt pronomen bdc: utßt bicc qud locutut ejl domino uerbd tdntiei hf iut.Cdfici tterd dixit cr no pfdlmi:quid nonmußco dliquo tii in-flrumetojed ipfo tdtum ore uerbd hcCe cecinit, cu idm cöfenuiffrt, t/t in R.egu libris trdditur. Noî lt;(«(? improprif cdticd pfdlmot dp pelldmut. Indie qud cripuiteit dominut de mdnu inimieorüfuo“ rum boc efl indie quddo db omnibut inimieit quot edtenvt bdbut Tdtftdm dlienigenis uidelieet qu.im cegndtit, ereptumfe de iiberd-turn putauit. Priudtim tdmen Sdulem d edCterit diflinguent ininri' (is,ultimo cumloco,dcnomindtim eommemorduii, ucl tdnqud out nium inimiciflîmum,uel forte quid regem çr forerum, er Jr fe tUiqudndo benemeritumßmul cum dliii coniungendum non duxit.

Iligdm te domine fortitude med. Cum multa, inquit, amp;mao;na beneficia i te reccperim, amp;nbsp;refpSdere illisnequc3,(quilt;l cnim retri-/I buam domino pro omnibus qux rctnbuit mihi?) quod folum valco id faciam;di1ig3 non quod antea non amarem , fed qii.ifi niagis impofteru amatur®. Hoc cnim intet mandata omniaprimum ac praecipuum efttdiliges enim,inquit,dominum deam tuum ex totis viribus tuis, amp;nbsp;ex toto corde tuo.Fortitudinem veto deurn appellauit, veluti eum qui ipfius beati Dauid infirmitate,aducrfus tot ac tales int-micos fortem ac validam rcddebat.

Dominus firmdmentum meum,lt;3' refugium rneurn ÇT liberdter meus. Firmamentum quidem appellat deum, quafiqui eum ftabiliat.confirmet, amp;nbsp;aducrfum tentationum impetum immobilem reddat.Refugium vero tanqu im q ui eum pericu la fugicntem,in fuam proteftionem amp;cuftodiam receperit. lt;amp;qui muro acfeptodiuini auxilij eu cóferuet. Liberatore etiam,quodeum cripuerit,ab iis qui obfidere amp;captiuum facere eum fperabant.

DECIMV s SEPTIMVS. 4i{

DfUî »frt/s dJiuformni»,©' fperabû in tum. Deus meus fo lus eft, qui femper mihi opcm ferai : atque ideo in eo folo fpem pon3,n0 formidans quæ mihi cótingerc pofliintmeq; etiam de falutedefperans.

Prote^iormcvt,çxcornufdlutismtiX,^ idiutormeus. Q^i in hello proieétionem fuam ad dcfenfionem meam poftiit. , Soient enim qui in hello alicui periclitanti opem ferre vo-luntjclypeum attollereante cum,quem defendùt,quo iftus amp;nbsp;iacula ah eo vndiq;auenant:amp; hoc paéfo protegcrequis alium dicitur. Cornu autem falutis, ideft, falutarc propu-gnaculum.Cornuta enim animalia in pugna validiftimc cor nihus certât. Et quontam armorumalia ad dcfenfionc funt, alia ad offenfionem,vtrunque,inquit,dcus faftus eftmihi. Nam amp;ah mimicis mcprotegit,amp; paritcreos perdit.Adiu tor autem,quia in moéftitiam deducfum meadiuuat,amp; inter affliftioncs refouet.

Laudäns inuocäko dominum,pr A inimicismeis fuluus ero. Cùm tam variis ac multiplicihus diuini auxilij nominihus, Dcum laudauetit, veluti eum qui plurimis ac diuerfts mo-dis fihi opem tulcrit,poftealuhintulit,dicens: non ego tan torum ac talium nominum auxiliorum dei cathalogum ea tantum recenfui ratione,vt de receptis ah eo heneficiis gra lias agerem,tanquâ qui illius auxilio indigere amplius non dehcre, fed per ca pro collatis in me donis, ita laudaui dcum, amp;magniticaui,amp; gratitudineanimimei oftedi, vt toto tempore vitæ meæ ilium inuocandum mihieflc cogno-fcam,amp; in eo fpes meç omncs colloc.îdç fint.Propterea fpc raho, inquit, in eij,amp; ah inimicis meis faluus ero . Nam amp;nbsp;fl ah inimicis quos haftenus hahui liheratus fura , attamen verifimile eft , fi diutius vixero, amp;nbsp;alios inmerurfum elfe infurreftiiros-His diftis fermonem conucrtit,amp; varia con numeral pcricula,amp;multipliées Deidefenfioncs.Allegori ca vero narrationc vtiturad maiorera rerum emphafim, amp;nbsp;a^ maiorcm fermonis fui efficaciam.

Circundederunt me dolores mords. Qupd Latine dolores û’Jlivtf. lcgimus,in Græco ïxZlîwtf hahetur,quæ diftio propriè par-luhentis dolores fignificat. Huiofmodi itaq; dolores in ho minibus intelligi pofiunt lahores amp;nbsp;moleftiæ,quje de afdt-ftionihus atqjanguftiis proueniunt ,ad doloruin illorum

PS ALMVS limilitudinem ,qui in wulicrum parturitionibus obango* lliam amp;nbsp;comprefiionem meatuum , moleftifTimi onuntun Vcrum in mulieredolorcs vitæpotius.quàm mortis dice» di funtxùm ad buius vitz luccm hominem producant: hic vero diuerfum omnino accidit.Dolores enim mortis dieu» tur,eô qudd ad mortis tenebras deducant que comprehen-• derint.Dicit itaque intolerandts fc detentum fuifle dolori-bus. Ilia enim diâione quam in Grzco haberi retulimus? maximam dolorum grauitatem expreflît.

Et torrentet insquiiatis (Oitturbduerunt me. Per torretes ins quitatis,fubitas,temporarias,atq; impetuolâs impiaru gc' «ium incurfiones intelligit, huiufcemodi enim naturz torretes funt,qui inhyemefluunt,ftatimq;accum impetu ma ligne enim illi amp;nbsp;iniquo animo agebant, quzrentes eü in-terimere.cómodiffime' etiam appofüit verbum cóturbaue-runt.Deuoluût enim torrentes ac perturbât omnia in quz-cunque incidennt.Ait igitur propneta fê etiam circumqua que voluptatû fuifle, amp;nbsp;vertiginem quafi pafliim ob ta re-pentinum nouarum atque iniperatarum rerum motum.

HJIiifiif Dohretiitfermcircundcderu/itme. Hicverflculusidemfi' gnificat qudd fuperior ille.circüdederunt me dolores mot tistfeu (vt verius illic habet Grzcaleftio, ) continuenint me. Gircundareenim amp;continere accomplefti idem fi-gnifleant. flmiliter amp;nbsp;mors amp;nbsp;infemus . Infemus auteffl iuxta Grzci nominis etymologiam infuauem amp;nbsp;inlu-cundum fienificat mortuorum locum,qui fub terra eft.quia igitur, vt diximus, accidere folent dolores in partu atq; in generando, circundederunt me,inquit,dolores qui morte générant,mortem inquam infemi miniftrâ.Mors enim ani-mam diuidit à corpore : vnde infemus afliimens earn continet, vel dolores inferni eos intellige,qui in infemum de-ducunt,vel qui miniftri funt inferni.

Pricoaupauennt me latjuei martit. Pramenerunt mejiir-quit,infldiz,quz mortem operantur. nam quod venaton-bus laquei aduerfus feras operantur, hoc infidiz hoflibus contra hoftes przftant.

Et in tribuldtione mea inuoedui Jomi'nun^- In auxiliü Icilicet. EtdJ deum mcum cldmdui. In anguftiii conflitutus voceffl ad dcum meum leuaui clamans.

D ECIM V s s EPT IMV s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47

Audiull de temflo fMâo fuo uocem meam. Templum ûn-ôum cœlum eft,vt fuperius dtximus,aut teftimonij taber-naculum. Templum enim in Hierufalem nullumadhuce-ratgfed à Salomone poftmodum conftruélum eft-audilTe au tem Dcum intellipe,non humano more,fed decenter Deo: tametfi nos, qui dei vires ac potentias,quitus totum conti net orbem , nec comprehendere animo poffumus, nec lin- _ gua exprimere;ad fenfibilium rerum fimilitudines eas de. ducimuSjper quas ea quæ verè funt,comprehendimus.

E( dfWior meus in tonffedu eius. Clamor meus fcmper in confpeftueiuseft.quiainanguftiisconftituttis, ad ipfum (ôlum clamo.

Introibit in aurcs eius. In tépore etiî opportuno exaudiet ûrtxtûn« me. His autem verbis vti amp;nbsp;nos folemus cùm gratias agi- veet, mus,amp; cùm dæmonum pariter infultationes narramus.

CömoM efl cr côtremuit (rrra. Nüc tradere incipit propbc tiam de Cbrifto,amp; futura narrat tanqpræteritaprophetariî more.Beato enim Dauid nihil fimile legimus contigiffe, amp;nbsp;2 LX X.interprctesdixerüf.cômotaeft,feupotius fluétua-uit amp;nbsp;contremuit terra;Aquib dixit, mota eft amp;nbsp;concufla. Per terram autem homines inea habitantes intellige . Docente enim Chrifto ludæi amp;nbsp;gentes perturbati funt propter opinionem amp;nbsp;famam quæ de eo increbruerat.Pluftua-riit igiturihoc eft,perturbati funt.Huftuare enim idë eft perturbari.Et timuerunf. vidëtes nimirii figna ac prodigia quæ faciebat.tremere enim pofuit pro timere, eo q, timidi homines tremore corripi foîeant.Et aliter ,cômoti funt, ad Chriftumnimirum confluentes ob famam quæ deeoerat, amp;nbsp;tumultuantes propriis confiliis concuQifunt.

tundamenti montium centurhdU funt,commoti funt, qitonidm irdtus efleis dominus. Per môtes,dæmones intellige ob fù-mam eorum elationem ac fuperbi3,amp; per fundamenta,pro fondas eorücogitationes.Côfpicientes enim dæmones in-expugnabilem dei potentiam, propriis cogitattonibus con-fundebantur,dubitantes qutfnam cflet, amp;reputantes qua-lia ipfi pati deberent.lllorum igitur cogitationes fie pertur batæ funt .amp; ipfi etiam pariter ab iliapotentia commoti,in qua dum vigerent,validiores crant ac fortiores. Hoc autc ideo accidit ,quia iratus eft illis dcus,quôd ûtam exercerét

PS ALMVS

in’Lomines tyrânnidem. pofTunt etiam Hate intelligidebit quae acciderunt tempore pafTionis domini,quando terra co । mota eft,amp; petræ fcilîæ runt;quæ omnia diuina pcrmifliO' necontigerunt.quia iratut erat dominus ludaeis.

AfeenJit fumus in irdeiut. Creatore irato ob creatur# fuat interitum,præcefrit vindiAæ fumus,qui tyrannumd^ monem ex parte coercuit. Nam amp;nbsp;fideles ab illius errori' bus abfiraxit,amp; ab iis qui darmoniaci crant, Ipiritus expU' lit immundos. Hocautem initium fuit poftremac acmaio' ris vindiélæ:quandoquidem igni fumus folet eflepræuius-clamabant enim exeuntia dzmonia, quid nobis amp;nbsp;tibi fil* dei! venifii ante tempus torquere nos.

K«T«çXt- il ignis ti facie etui exdrdefcel. Si prarcefTitfitmus , feque* IMi-iKi. turctiam ignisthoc eft, perfeftior vindiéfa, amp;nbsp;omnimoda daemonis impotentia . à facie veroeius^id eftab ipfoDeo, qui in tribus perfonis vnam habet diuinitatis faciem . vel a facie eius,idcft coram eo.Ignis enim, inquit,inconfpedu eius praecedet, âc infiammabit in circuitu inimicos eiuslt; Exardefeet verô,id eftaccendetur.

Carbones fuccenflfunlab eo. Quia deus ignis confumenl eft,omnem nimirum malignam potentiam . ipfius quoque dilcipulijhuiufinodi eificaciz ac vlrtutis participes effedH iiint,amp; ab hoc ipfo igné, deo, accenfi funt carbones: qui i-gnes propriæ fidei omnem inimici potentiam comburerct. Ecce enim, inquit, dedi vobis poteftatem conculcandi icf' pentes,fcorpiones,amp; omnem inimici potentiam.

Et inelinauit codes,amp;defcendit. Voles nobis prophetaab-ditum diuinæ incamationis myfteriû figniricare, ait, quùd inclinauit cœlos vfque ad terram , amp;nbsp;quod fine ftrepitu de-feendit. occulte enim ac latenter infeiis nimirum omnibus poteftatibus habitauit in Virginis vtero . Propheta verù corporalius ac fenfibilius faéfum hoc defcripfit, vt ex fe* quentibus etiammagis patebit:ait enim.

Etealigo fubpedibus eius. Percaliginem tenebras intelli-ge,amp; per pedes,viam. obfcura enim fuit via humaiiationis atque incamationis domini, amp;nbsp;illius modus incomprehen-fibilis. Vel aliter:quemadmodum terrenihomincs, vel qui terram habitant,apud feripturam fæpenumero terra appel' lantur,fic amp;nbsp;czlcftes angeli qui in caclo commorantur, cz

DECIMVS SEPTIMVS. 48

Ium etiam dici poflunt: quos angelos inclinauit dominus in terram, illucnimirumdelcendentes ad eius minifterium. Scriptum eft enim in euangelio , quod angeli miniftrabant ci.Defcenrumauism deinoncorporalem intelligc.incircu fcriptus eftcni deus,amp; omnia implet, tamecfi fupra quant à nobis comprehendi poffit,amp; inefFabiliter.

tt dfctdit fupcr chérubin er volauit,uolituil fuperdljs uftorii, g’ HteccftprophetiadeCbriftialTumptione . quodautema-fcendens dominus fufceptusfuerit à cherubin, Ezechiel vi fione fua declarauit dicens:amp; extulerunt cherubin alas fu-as ,amp; rotac illis adiunclic,amp; dominus Ilrael in ip fis, amp;nbsp;defu-per ipla:amp; afcendit gloria domini de meduciuitate. Quae verba fine contradiciione de afcenfione domini diifta funt. Nam amp;nbsp;Paulus ipfum dominum,fplendorem gloriæ appel-buit.Volauit autem fuper alas chérubin : quæ amp;nbsp;ventos e-tiam appellauit ob motus celeritatem. Et re vera quide ve-âus eft in cxlum dominus fuper cherubin , quae diuinitatt proximiora funt : licet Apoftolis vehi ventorum alis vifus fitihoc eft ab iplis ventis quos alatos elfe propheta introdu xit,propter velociflimum eorum in acre motu . alata cnint funt omnia quæ peraerem incedunt.Et quia de Chrifti afeS fione fcriptum legimus,quódnubes fufeepit eum ab ociilis eorum,intellige quod nubes ilia :! ventis ferebatur, quem-admodum aliæ omnes femper ferri fblent.

E( pofuit tenebräs lätibulum fuunt. Per tenebras fignificat ÿ vidcri nopofictiinuilibilitas enim erat quæ ilium tegebat. hanc igitur inuifibilitatein fibicircumpofuit in latibulum: quia in cælum afliimptus eorum oculos latebat. vel per tenebras carnem domini intellige , quæ diuinitatem intra fe occultabatifeu incompreheniibilitatem, quæ illius diuinitatem cebbat. obtenebrantur enim amp;nbsp;cæcutiunt ij qui diui næ profundum fcicntiæ exafte nimis cupiunt penetrate.

Ineircuitueius tdberiucuium dus, Tabematulumhicaf-fumptam carnem appellat, quam amp;nbsp;ipfe dominus templum fuum nominauit,dicens:Soluite templum hoc, amp;nbsp;in tribus diebus ædificabo illud.lncircuitu veró ci’ dixitiquia intra ipbm carnem habitabat deus,non tarnen vt circunfcriptus, led vt omnipotens,ineffabili quodâmodo illic permanens, hoc autS dixit, vt oftenderet Chriftum fimul cum cariic in

,'PSALMVS

caelum aflumptum elle, quódque illucafcenfurus earn nod depofuic : quéadmodum aliqui infipietes poftea dixerunt« Vel per tabemaculum , diuinum ilium fplendorem intelli* git,ad quern nemo poteft appropinquate : quoniam lucera inhabitare inaccedibilem dicitur,quae incircuitu diuinita-tis exiftens,illam obtegit, amp;nbsp;oculos volentium illam intuc-ri,potenter auertit.

• Tenetrofä ägua in mbiius äeris. Per aquam hie occultum de Chrifto ûcramentum intelligit, amp;nbsp;per aercm,feu( vt ye rius habet Gratcaleftio in plurali numero,)per acres:pro-phetas ;amp; fenfus eft,quod prophetia corum quæ ad Chrifto pertinent,tcnebrofa eft, amp;nbsp;obfeura in fcripturis prophetarum. Ante aduentum enim perdifficilc cognofeebatur. K-quam vero appellat quad refrigerantem : eos nimirum qui inter errores animo dcfeciflcnt. Prophetias etiam nubes i-dco vocat,quia occultum habcant id quod fignificant.Pro-phetasautem aeris dixit propter puritatem ac fubtillita- gt;nbsp;tern intellcftus.Qupd autem fcriptura faepenumero per no bes prophetas intelligat.Efaias docet: qui cum domum If-racl.vineam appellallet, introduxit mandatum fuifle nubi-bu$,nepluerent fupcr vineamthoceft, ne prophet« populo Ifrael amplius prophetarent.

Pr« fulgore in confpeâu eivt mtn trdnßervnt. A claritate, inquit,diuin« pr«fenti«,qu« no tatum proximis luce pr« ftatgfed amp;nbsp;iis qui procul funt, tenebrof« atq; obicur« pro-pheti«penrâfierunt:hoc eft,diflolut« funttvnde ilbrù de-ftrufta obfcuritate,quod occultum ac velatii erat apparuit. orietc enim fole,caligo nubium dinbluitur,amp; pars ilia quç olim nubibus tegebatur,apparet amp;nbsp;conlpicitur. vel per nu-bes ,tenebras obicur« legis intellige. Nam illucefcete Chri fto,velum «nigmatum ac figurarum qu« in lege erant,dif-Iblutum efttvnde manifefta apparuerunt quzcunque inea ftgniheabant aut pr«figurabant Chriftum . His autem ex-. pofitionibusfictraditis , coniunge verba ilia; inconlpeftu eius ,hoc eft,a' fummo Chrifto fulgore,vcl afulgore prçfen ti« eius,nubes tralierunt.Alio etiam modo diftinguerepo tes amp;nbsp;legere:pr« fulgore:lt;S: fiftédo ibi,quod fequitur fupe rioribus applicabis:vt huiufinodi fententiam efriciasrquod domino relpledente, amp;pcrconucrfationemac vitam fuam incarne

DECIM V s s EP TJM V s. 49 in came nos illuftr^te.in cofpedu eius,feu d facie eius, holt;= eftipfo domino fie apparente, Apoftoli pertotum orbem tranficruntteuangelicçnimirumprædicationis verbum in-ftillantcs, atque inftar nubium, animaru aruaaccampos ir-rigantes,amp; ad virtutum f;uftificationcm excitantes.

Gj'uwJo gt carbones ignis. Hocad primam expofitionem coaptabimus.grandini cnim propbctiæ comparantur,propter eartim duritiem ac diificultate; hoc eft propter obfcu-ritatem:amp; igni, qui.i inftar ignis infidelium argumenta , amp;nbsp;contradiiliones confiimunt.Nubiù igitur,amp; grandinis,atque ignis nominibus,eadem res;prophctia nimirum nobis hoc in loco fignificatur ; ncc minus tarnen vltimæ expofi-tioni conueinunthuius verba verficuli, fi Apoftolos ipfos' pro grandineatque igné intelligamus : quia amp;nbsp;inftar gran-dinis crroTcra omne diffipant accotundunt, amp;nbsp;velut ignis, impietatem abfumunt.

Et inionuit Je ceclo dominus, f'r altifslmus dedil uocem fuam. Dominus iSraltiffimus deus eft.intonuitautemae dédit vo-cem fuam,qtiando filius ad paire clamauit dic^s.Pater glo-rificanomen tuü.venit enim tunc(iniquit cuangclifta\vox decælo dicenstamp;glorificaui amp;nbsp;iterum glorificabo.turba au tem quæ aderat,hoc aiidito dicebat tonitruum faiftum eiïc. amp;nbsp;quod hic dicitur, intonuit,intellige, habito refpcftu ad audientium opinionem.Quod vero aie:dcdic voeem fiiam, ipiàm refpicit veritatî. vox cnim erat amp;nbsp;tonitruiî viG eft. admirari atitem non debcmus,quando ptophetiçordinem, aut confequentiam rerum non fc. uant.c:^ noc enim demo-ftratur,quôd prophetæ non ca prædiccbant quæ ipfi voletant,fed qusé fandus eos fpiritus doccbat,

Mißtfagittjs amp;nbsp;dijfipauit eos. Per fagittas difcipulos intçl ligit in vniuerfum orbe miflos,quibus dçmones difTipauit. eos nanq; dii dicit, dæmones intelligit. apsrtius auté eorü nomen non expreflit propheta,cum nç illi, fed eorum etiî nomina,Gndo fpihtui folcant efte inuiG.

Etfulgura multip'kauit CT cantu bauiteos. Eofdem difei -pulosamp; Ggittas efle intcllige amp;nbsp;fulgura:alterum quafi fagit tantes atque eaertentes dæmonum errorcm , altcrum vero veluti il lorum impietatera aclucos cis dicaios comburen-tes.Difeipulorum enim orationib’ vifti, St inhabitantis in

§

PSALMV S

eis (piritus fulgorem non fuftinentcs, conturbabantur,me lifque ac conliiij inopcs reddebantur .

hf appawrunf hmes jqujrum. Per aquarum fontes, Apo ffoit rurfus intclligcndi l'unt :veluti primi Chriftianæ Hdei doétorcs ddomino ele6bi,peraquam cnim,eiiangelicæprj dicationis dodrina fæpenumeroapud fcripturâ lignatur. fontes igitur primi illius aquçduftus,feu potius prim« fcJ turigincs iiitelligendç funt: Apoftoli nimirum vtdiximus, qui omnibus appanierunt,eo quôd ad omnes mifTi funt.

P. t raielau funtfundiimrnla orhis tcrranm. Idem ipii fun-danienta orbis tcrrariim dicendi funt: eoquod primi cre-dentesfuerc , qui fidei federn ac ftabilitatem firmam atque inconcuflam pofuerunt : in qua omnes «dificant. reualaU autem funt ob vit« fplendorc, amp;nbsp;miraculomm claritate.Et aliorum quidem xdiHciorum fundamenta latent in terra, fi dei autem fundamenta econtrario præclariifimis tamdi' élis qii.-im faftis relucétia, omnibus patefa£Ia,ab omnibus videripoITunt.

At increpawne lud Jainiue. H«c autem fada lûnt, quoniî tu increpafti datmones, amp;nbsp;timoré eos maximo percuiTifti.

At injpirdtiorw/piritusirx tult;r. Ira igni fimilis cft accen' là liquidem atque excitata, vaporem quafi fumü, cmittil, amp;nbsp;per irati hominis nares in acrem Ipirat. vnde amp;nbsp;(piritus ir«dicitur,amp;eosqui valdeirati funt iramfpirarc aiunt. hac igitur fimilitudinemotû ir« fignificauit prophcta, hu-manomore loques. Adeo,inquit, tu domine iratus eras,vt IpiratioÇ vt ita dicam)(piritus iræ tu« in acre effet,amp; initnt Cos difliparet.

Mi/îtiiefummo tîTrtfCfptfWf. Qu« lequuntur de feipfo prophetaloquitur.ad fermonis (ïii feriem reuerfus, mihl cninijinquit,dominus de cæloauxilium amp;nbsp;eripuit me.

A/rumpßt medfdciuii multis. Aquæ apud fcripturâ^p puf gatione quSdoq; aut reff igeratione accipiunturzqueadiiio-dum cü aquas pro dodrina accipimus,qu« amp;nbsp;refrigerat amp;nbsp;purgat tquandoq; pro dcmerfione ac perditione,vt liic:I'ÇC eft enï aquanl natura,vt amp;nbsp;abluat amp;nbsp;refrigeret, amp;nbsp;fuffocet: prxcipu' fi multa aqua fit amp;jpfunda.p multas itaqueaquas calamitatü aut inimicorum muliitudine intellige.afluinplu auté me,hoc eft,ad fe me eduxit.nara qui aliquem adiuua?

DECIMVS SEPTIMVS

ê periculo educit,ad fe traherc ilium folet.

hnptftmedf inimicismrit p0eentitusA‘otentes itiimicihic dçmones intelligendi funt, qni palam amp;clam, dienoftu- ah»«?«. 4ue,ac per oinnes fenfus nos oppugnat : veluti qui potentem atque indefeflam in pugnâdo naturain habet. Ipiritus cnim funt.llle igitur,inquit, dominus, qui medfenfibilib* ac mudanis hoftibus olim liberauit ,liberabit etiam ab in-tellctluahbus atque inuifibilibus inimicisiqui adperden-dum atque ad maiignandum potentes funt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;.

kt de hit qui oiierurttwe,lt;juo^idmconftrm.llifuit( ftipcrmr. ** Ipfi enim dæmones qui vniuerfos odcrunt homines , ode-tunt amp;nbsp;me ; eo maxime quód à deo adiutus fum.Dominus autem ea meratione ab eis liberabit, quoniS vnd infidiatt funt aduerfum me,amp; fimul iunftidmmo vcro( vt melius di tarn') quia fortiores fafti funt, amp;nbsp;præualuerunt fuper me, cum ego virtutu armis,vt oportuiflet,munitus non elTem, fed mollis potius effem ac debilis.vel,quia dæmones natu ramhabent omnicarentemmateria , amp;nbsp;iliumfacillime vident,quern ferire voluntiego vero quinaturam materiçac corpori admixtam habeo .ferientes me illos non video.

hrifutncrunt me in Jie afflidlionis meit. V erb urn præueni-rc,non fempcr lignificat præoccupare,fed aliquando occu-pare fimpliciter,atque adoriri.In tempore autc afHiftionis meæ.hoc eft,in tempore infirmitatis,amp; quando bellica arma nondum præparauerâ,quibus aduerfus vifibiles aut in-uifibiles inimicos pugnarem,tunc enim illi pratcipue ador ti funt,cum me inhnnum vidcrunt.

Et faiftuj f/f Jominus firmamentummewn. Cum futurum ef _ fet vt caderem,fuftinens ac fuffulfiens me dominus, faftus eft infirm itati meat firmamentum,amp; quafi baculus quidam cui inniterer.

Et eiuxit mein btituiJnem. Afflidionum anguftia pref-fum,inlæticiælatitudinem,hoceft in effufam exultatione emifit: iuxta quod alibi legimus ; In tribulatioiie dibtafti me.vel quia ab inimicis prius obfeftus, qui eum omni pra: clufoaditu inanguftias coniecerant,iS:atrocibus minis vr-gebant, in arfturn quodammodo locu cogi videbatur; nue c tantis eduftus difficultatlbus , latos ac fpatiofos campos fibi excurrere videtur.

amp; '1

PS ALMV s

Erif i«( tue quonhm uolutt ttic. Deus qui tanta me cura atf ftuilio fuo dignu fecit, in futurü etiâ ab omiiib’ irructibus in me malisliberabit.voluit enim mt,hoc ell elegit me.

EtrctntHct»ii/;i j'ecuridumii'jhtiam meant- Infidia-toresmeos nulla vnquam iniuriaalTecijatque iueo cis com paratus iuftus videbor: vnJc amp;nbsp;rctributionc ctiam fufcipi-am à domino banc enim ob cauGm/uum mihi auxllium in * poftcrum tanquam debituni præft.ibit.

EtfccunJumpuiitatemmjni/uiiirarnmrelrilti/ctmihi. Dum manuu puritatem dicit,qualis fua (it iuflitia exponit. Non enim,inquit,rapui, nonaliquem circumucni, nô infidiatus fum iis qui infidiabanturmihi. vnde li iniinicorum manib* manus meæ comparentur , puriffimas ego eas ab omni in-quinatione conferuo. vel per manus, aftiones atque opéra tiones Tuas fignificauitæo quod per eas opera fieri loleant.

Quid cUjioaiui uias ilomini, necimpiegefftà Jeo meo .

Hoc ponit,vt caulâm puritatismanuum fuanim. mundæ e-nim erant, inquit, quia cuftodiui vias domini;hocefteius mandata,neqjenim impiorù more ab eis vnqua recefTi.Qui vcro diuina obferuat præcepta,acpcr ea gradiiur, neceflâ-no etiam mundus eû.

Quonidm omnid iuùicid dus in colpediu meo, amp;nbsp;iu/iifiedticnei A(K«iw/lt;a dusnonreccjferuntàmc. Aliud eftlex, aliud mandatum, a-T« ifj T? liudtcftimonium,aliudiudicium,amp;aliud iuftificatio .lex eÙK «TTtïH enim ilia dicitur,quç omnia in vniucrfum continet mädata, lt;rai «w’ i- quæque vitam ac conuerGtionem optimam ordinat acmo • dcratQr:quemadmodum eftlexpcrMoyfcmdata ’Madatu vero illud,quod,quæ agenda funt,domini ac regis in moré, aut aliud quidparticulatim lubecvt illud,non occidcs,non furtum facies ,amp; quæcunque alia hoc pa fto in fpecie luben tur. Tcftimonium verd e(t,quod peccatores conteftatur, amp;nbsp;tranfgrelfionurapoenas docet, quodjue Icgillator quadain cumatteftationcac confirmatione audientibusmandabat: veluti cum Moyfes dicebat : fi hæc aut illa feccritis , teftor vobis cælum amp;nbsp;terram,qudd morte moriemini.ludiciü au-tem id eft, quod fcntentiâ dei demôftrat, ac docet quae nam bona is côfccutur’ fit,qui mâdata dei obferuauerit.amp; fimil* ter quçpœna trâfgreflores maneat:vt funt quçcunqueiudi câta fui/Te traduntur à deo: quale eR,quod debla(phein.îte

DECIMVS SEPTIM VS. 51 timendum dei nomen (criptum lcgimus,quando Moyfcs iu dicium in deum retuüt amp;dcus iu(litbpidari:quod iudiciu pro certa lege poftmodum contra omnes alios blafpbeman tes fulceptum acdeterminatum eft.Iuftificationes vcrdillç dicuntui quæ docent quod iuftum eft, amp;nbsp;quod iniuftum eft prohibent:S; eos qui fecundum virtutem viuunt,iuftos ef-fe declarant, vt illudeft; fiquis puerum Hebræumacquifi- * uerit,fexannis ci feruiat;amp; alia huiufinodi,quæ fumma iu-ftitia plena funt. Et diftinftioquidenihorum nominum tabs eft.fæpenumero tarnen promifcuc vnum po altero acci-pitur ; amp;nbsp;maxim J incenteiimo decimo oftauo plalmo. hoc autem in loco,iudiciorum amp;nbsp;iuftificationiinomine, omnia mandatacomprehendit,quail totu a'parte, omnia enim,inquit mandata eius in conipeftu meo.ca fiquidcm fçpius lego ac reuoluo ,nec vnquam à me procul ea cfte perm itto.

Ft ere immacuhtus cuineo. Hoc eft per eum , vel cum co exiftens.

E( tuJiodiS me at imijuitiite med. Cuftodire hie pofuit pro abftinere,amp; iniquitatepeccato. meaautc ideodixit, quia peccatu®ft ipfius carnis.vel quia feipftim cti3 pecca-torem fatetur.inter homines enim nullus eftabfqipcccato. Ft retrihuet mihi domims fecundum iujlitidm mc.-.m,ii( fecun-dum puritdiem mdnuum meeirum in confpedlu ocuSorum eius, Q^odfi inprseteritum talisfui ,amp;ita etiam deinceps fuc-ro,retributtonem omnino conièquar,vtprædiximus.puri-tatem ante manuum fuarum earn dicit.quæ erit in cofpeftu domini.vt doceat,non ad oftentationem aliquam Ic id face re,neque vt abhominibus videatur,fed vt placent deo.

Cum fjndle fdndlus fris,o'cu uiro innocenteinnoifs r)is,amp;' C^iaspS-rt* e!e{lo elediquot; eris.cr cUperuerfo couertes. Säftus propric is 40?. dicitur.qui piusac religiofus eft,in iis quæ ad deum perti-net.Tnnocîs vero, qui circa humana cóuerfationïeft incul pabilis.amp; eledl’ is,qut virtutib’pfcélus eft. Peruerfus etiâ ille eft,qui nóreftis,fed obliquis,ac quali tortuoßs eft mo ribus amp;nbsp;malignis.cft autc iermo hie documetis plcnus,amp; in vniuerfum ad omnes ptinct:amp; fenfus eft: qgt; qtialis quifque ille fuerit,cum quo tu habitas,talis amp;nbsp;tu efficierisrin illius nimirum habitû amp;nbsp;naturam immutatus .Quod vero ait,co -uertes:idem eft ggt; reftus eris : vel cóuertes prauam nimiru

S “J

PSALMVS

fententiâinbonam-Poflunt Bkctame referr! etiïad deuni) ■vt fit fcnfusxódigna tu domine omnibus pro mentis repen dcSjiuftilTimus cum fis,amp; fandum quidem fanftificabis, amp;nbsp;innocentcmfacies innocetemieleéfum etiam eligesiamp;per* ucrfiimvertes,in bonum fanc,amp; impediendo eum in malis. amp;nbsp;eft bic quidam loquendi modus nguratus,in quo vcrba-0 Ie nomen poni folct pro participio verbiiveluti fanftus pro fimitificans, amp;nbsp;eleftus pro eligens: quæ figura fermonisin Craeca ledione clarius percipiturqiiàm in Latina.

fii populnm humilcm fälmm fades,er C(ullt;3s fuper-horvm humliaHs. Humilem inquam virtute.per oculos VC' ró fiiperborü, ipfos fuperbos intelligit,veluti totu à parte; vel quia fuperbi ex oculis potifTimii dignofci foleant,dü fu percilia tollunt, quat fiipra oculos funt: qucadmodum ety mologia Græci nominis reftc declarat. Hos itaque fuper' borum oculos,tu facies ,vt in terrain fpeétentipcr afiliéfio nes nimirum,qiias in eos immittes.vcl pcrpopulumhutn* ]em,gentilcm populum intelligc : qui pcccatorum pondéré deprefl'us,terram afpicerepronus cogebatur: per fuperbos verójludscos gloriantes,amp; iaéfantcsfeipfos,tam de lege dei,qu;iin depropriisprogenitoribus.

eus Sr Quoniam tuitluminabis lucernammcam dcm!ne,diitsmeus il-lumbiaHstenebrasmeas- Intelleftusinnobis,eftquidama-nimae oculus:oculus autem non immeriló lucerna dietpo-teft, cum veluti dux intenebris viamdemonftretiperani-mæ verb tenebras, iramamp;concupifcentiam intelligimtis, tu domme,inquit, intellcftum ac mentem meam diuina lo ce ac fple ndorc illuininabis ; quod faciens illuminabis pa-ritcr amp;nbsp;tenebras meas.nam fimulcum intelleflu,cæteræa-nimæ partes ac potentia: proficient. amp;nbsp;hoc eft quod falua-tor in euagelio dicebatifi lume,quod in te eft,tenebrç fiat, tenebr« quanta: erunt? hoc eft, fi intelleftus obtenebratus fit.mukomagis amp;nbsp;reliquæ animæ partes tenebris iniiolueil tur. Dicereetiam poflumus.ipfum intelleéfum, lucem efle paritcr amp;nbsp;tenebras. nam fi ad naturam materialium reriim comparetur.luxerit.fi verbad deiim,tencbræ;eoqubdab eo deus cô^ici nópofTit.neque ill fus lux. vel per lucerna hicMofaicam legem intenige,quæ Icéforem ad reéliim di iigit callemiper tenebras verb,velum ipfi legifupenmpo

D ECIM V s s EP TIM V s. p

fitum.ciuod obfcuritatemgénérât: cuius occulta beati Da-uidnunc illuminanda efTe prædicit amp;rcuelanda ; incarna-to nimirumdeo.Velluccma,Euangelij eftprædicatio,cla-rè aclucide omnibus tradita , amp;nbsp;ddominodeclarata: tenc-bræ verb idolorum error,acreftæ fidei ignoratio. Vel lu-cerna quidem,intelleftus eft , qui hominem dirigit: tene-bræ ipfum corpus, quod quodammodo ante oculos intellc ôus confiftit, amp;nbsp;cralTitudine fua vmbram quafi générât ac tenebrasivtrunqueautem illuminabitur, intelleflusnimi-rum.diuinis fplendoribus,corpus verbpurificationc amp;mu ditia.Quidâ verb per lucemamdominû lefum intcllignt, natumde femineÜauid,qui àverbodei illuminatuscft.il lanimirum diuina vnione , quæ illi prarbuit vt fplendoris radio, quocunquccmittcret: vndede feipfo dicebat : Ego fum lux mundi ,per tcnebras verb carnem tantum affum-ptam, quam Chriftus illuminauit,ac diuinam reddidit.

Qm/iü in te eripidr Jtcntdtione. Inte,hoceftperte.Aten tationeautem tamhominum qu.àm dæmonum.

Etîndeo mtotranfgrrdi^rjnitrinn. Deo meo,inquit,mihi adiutore,egopeccataomnia,viara mihi addcü.veluti fepe quadâ obftruentia.tranfiliâ.in illisquippe vires fuas antca Satanashabebat,acper ea aditümihi adcçlum quafi muro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;}

quodampræcluferat.Vcl tcntatio pro vita hominis intelli-gcndaeft,inqua multa efca,amp; multç funt voluptatiim ille-cebræ,multi mortis laquei,amp;multK ctia vifibiliu amp;nbsp;inuift bilium inimicorum infidiæ:murus veropro corpore,quod pofitum ante animam veluti muro quodam earn circundat, atque obftruit,amp;prohiber d diuina luce.Vcl pcrmuros, ip fos daemones intellige verfantes in ai-re . qui anima ad deu pertranfirc cupientem,muri inftar impediunt.

Dims meus impcilutd uid e!us. Hie eft etiam quædam figu-raloquendi apud facram fcripturam vfitatior. Pro eo enim quoddicendum erat,Deimct impollutavia eft,dixit;Dcus meus impolluta viaeius . Viaautem dei virtus eft, quæad deum ducit.Oportet igitur irreprehenfibiles illos e(rc,qui per viam iftä incefturi funt. Vcl de faluatore noftro eft fcr-mo,qui per viam hanc ambulans peccatum non fccit.

Floquid domini i^ne ex.imindtd. Vera fcilicet pura ac muda ab omni macula,auri inftar quod fufum fit .Alibi et ia dixit,

S ‘*'1

PS ALMVS eloquia domini eloquia cafta,argentum igne eraminatum.

Protcdorellomniumfpeiantium in fe. Cum pollicitus fit' fe auxilium præftaturuæ,minime mentietiir.

Quonidmlt;]uisdeut pTiXter dominumi Diftio,quoniam,a-bundatjinhoc loco.Vclquoniaquis alius natura ipû deus cft,præter dominumihoc eft extra deum patrem.

Aut quit deus prê ter dtune/li Ht Deû hoc in loco filiuap-® pellauit. Deurn autein noftrd dicens prophcta,feipfum nobis fidelibus coniunxit.

AuvèÊ/uiit. Deus qui prxeinxit me polentij. Hoede fpiritu fanéPo di-éïum eft. Quod fi quis etiam hos tres verficulos idem fi-gnificare dixerit.abl'onii non crit.Præcinxit autem me po-tentiaun bello fcilicet.

A’iMW|Uop. Etpofuitirreprehenßhi/emuijmmejm. Vitae meat conuer-lationem compofuit ic direxit dominus mandatis fuis. Vel de faluatore eft fermo ex perfona ecclefise fidclium,dicen-tis:Saluatorem greffibus fuis viam ei cxplanafleatque irr« prehcnfibilem reddidifte.

K«T«eT(- Cimp'-rfieitpedesmeosqujßCerui. Perficit,hoceftpræpa {óAit»quot;?. nbsp;nbsp;rat vel perfeétos facit ad curfum, in tempore fcilicet iugæ.

lt;^lt;ru ix«- Et l'uper exeelfj fljtuit me. Qui in montibus feruat me,at-Ç**’ que illicfifterefacitjamp;ceftârcàcurfu, more fugientiù Cer uorum: qui vbi motesafeenderunt amp;nbsp;libérâti funt à timoré,confiftere incipiunt ôe. refpirare.Vel.qui mecurfu prô-ptifTimum fecir,ita vt perquirentes me DaernonesefTugere: vnde amp;nbsp;ad virtutum culmcn meperuexit.

Q^ui doeet mjnus mejs jd prjlium. Hic prjcterea bellic® artis peritiam me docuit,ita vt non tantum aduerfus vifibi-les hoftes, (èd etiam aduerfus inuiiibilcs contendere va-leam,fcuto nimirum fideiarmatus amp;gladio fpiritus: quin-immo non tantum cum illis contendere, fed ipfis manibus, hoc eft.virtutibus illis, qua: ad adiones pertinent, me cos etiam docuit fuperare.IIlud præterca dici poteft, quôd ex-tendere manus ad deum,aduerfus inimicos, validiflimü eft genus certaminis.

Etpoßuijli Jreum ecreum IrjehitmeJ. Subintellige diffio-nem qi!afi,vt fit frnfus: Pofuit brachiamca quafi arcum æ-rcum, hoceft,validiirimos mihi dédit lacertos ,quicrcbra ûgittarum milTione non fatigarentur.

DECI MV s SEP TIMV s. ß

Ef dejiftimihi proteüionemMutis. Auxilium mihi præ-ftitiftî non inùtile;quinimmo falutare.

hidfxttrjtwaaJîUMit me. Soient enim qui alicui opem ferunt vti dextera : quippe quæ amp;nbsp;potentior eft aptiorque atquc agilior quim litlæna. Velquiadiftio Græca JsvTtx«-AtTo non tantum adiuuit,fignificat,('cd fufeepit, per dexte-ram creatorem humanatum intellige, qui naturam noftram . aflumpiit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Ltiiil'ciplindtUildirexit me irifiwm. Per difciplinamhic , leeem intellige,qua eruditus eft,amp; inftruftus ad virtutem; * ’“f’quot; vel calamitatet ac tcntationes , in quas permifit eum deus incidere, difeiplinæ atque eruditionis gratia : ex vtroque, inquit,latere,tu vtiliamihioperatus es.dum videlicet,amp; o-pem tulifti in periculis, amp;nbsp;dum afïligi atque crudiri permi-l'ifti tentationibus.

Etdifdplina fua ipfa me docelit. Etadhueme docebis atque erudies vt filium.In tribulatione enim,inquit, modica dilciplina tua nobis . Inter fœlicitates quippe négligentes fumus:fed cum propter fidem incalamitates incidimus,tûc excitamur,erigimur,amp; moderatiores efficimur.

Dilätd/H greffus mecs fuhtus me. Diffipatis nimirum la-queis ac decipulis, per quas cum mihi pertranfeundum effet, quadanguftiisquibufdam detinebarmuncautem fuga-to omni timoré, fecurus iter facio , cum nulls amplius ad ■ uerfum me difpofitæ fint infidiæ.

Et nen funt infirmât^ uejfigia mea. Nam cum antea inimi-cos meos fugerem, in fuperficie quodamodo ac Icuiter ter-ram premebamùta vt incerta pCnè ac non apparentia eflent veftigiamea.Studiofèautc id ageba,ne per ca indicarcr iis, qui perfequebâtur me,amp; per ea me infequerctur;at nûc fir-miter ac valide incedonihil amplius times. Poteft etiâ fer-mo accipi ex perfona eccledæ deo gratias agctls : q, eius via dilatetur .multis affiduè per cam incedentibus: quodr ue vc ftigia,hoc cft.charaéleres atq; imprefTioncs euangclicæ con uerfationis,non folum non delentur,necobfcuriores fiiint, fed quôd potius affiduitate amp;nbsp;frequentia fidelium femper augefcunt,amp; clariores redduntur.

PctfeijUdriuimiies meos çr eomprehen.'ttm H'os- Ex priori-bus admirandis dei operibus propheta,ccrtior redditus,dc

PS ALMVS

funiris,ait:Si rurfum in me infurrexerint înimîci.rurfus amp;nbsp;ego eos pcrfcquar. Neque cnim mihi refiftcre potcrut, aut «••fiwÔK- àmanibusmeiscfFugere.

3ûmult;r». nbsp;nbsp;nbsp;E t non eonucrtir donee defecerlnt. Comprehenfis vero ini-

micisnonftatim,inquit,tlifcedam,negligcnseos, amp;nbsp;dimit-tens vt iam penitus fuperatos : quinimmo funditus om-0 nés eos perdam.

ConuerCjm iUos nee poteruntflire, Dixit feperfecuturum inimicum,nunc modum etiam addit. Vrgebo enim eos, in-quit,amp; comprimam exomni parte, ita vt inacieaduerluin me confiftere non poflint.

Cadent futtut pedes meos- Comprebenfi autem in loco, vnde fuga eis nulla dabitur, fupplicantes procident co-

F.( pTiteinxiflimepotentia ad tellum. Rurfum præflita fibi à deo beneficia commémorât.

Supplantaßi omnes infvrgentes inmefubtus me, ImpediHi cnim eos lt;Sr deftruxifti.

EtInimteos meos dedi/iimiht dorfvm. Fecifti enim eos , in-quitjterga mibi dare, boc eftfugere. Na qui fugiunt terga dant,amp; dorfum oftédunt: Veldedifti eos mihidorfum,boC i^uxô9((u eft in dorfum:vt fcilicet iêcurius,amp; certiori iftu eos ferire-»If. Etodientesmeextemiinafli. Hoc eftê terra penitus de-rafilli.

Clamauennt, non eratqni faluos fareret ad dominum, gt;y non exaudiuiteos. Dixit eos clamaflè,* addit ad quem,tam-■ ctfi propter eorum peccata exauditi non fint.

itattenuaboeos ut pi/luerem antefaeiem uenti. Delebo eos, inquit,vt puluerem in colpeéfu venti attenuatum. Ventus AiawE. quidem ftatim irruens puluerem à terra aufen,vt leuiflimii quid ac tenuifiimum.

Vt lutum pl.itearum eomminuam eos. Comminuam,boceft, côcuicabo.I utü quippe quod in viis iacet, cóculcationecó minuitur.Ex (èquentibus cnim denotauitpræcedentia.pla tea latavia eft amp;nbsp;ampb,ac quafi regia per quam populus in-cedit.Süt Ätquafdam alir viæ,a?M«{iToi diftæ.per quascur-rus tranfeunt. Dicitur autem platea quafi lata. Græca enim diftio eftpbtca,amp; latum fignificat. Lata autem eftad copa* rationem vici,aut calli$,quianguftiores funt.

DECIMVS SEPTIMV s. ^4

■Eripi« me de cotiträJiiHone populi. Superiorem me Faciès à e’J ivTiXo côtradiftione populi mihifubiefti, ita vt me veluii regem YΫ:« fuum vereatur,amp; mandatis meis aducrCiri non audeat.

Conjlitues tiu in caput gentium . Non foluni fubditorum mibi ludçorum contradiftionem auferes d me,fed amp;nbsp;Gentes etiam mihifubiicies. Verùm bæcCbrifto magis, quàm beato Dauid videntur conucnire,ita vt ex illius humanita-tc diftum fit ad patrcm,tu conftitues me in caput gentium: ® iuxta illudjdabo tibi Gentes bæreditatem tuam, Nam cùm ludæorum populus , qui antea populus pecuîiaris domini dicebatur,Cbriftum non fufceperit.quinimmocùm inobe-d iens ei etiam fuerit,amp; contradixent,ac tandem eum occi-deritjliberatus ab eis fuifle dicitur, amp;nbsp;ereptus ea ratione: quia à morte quæ illis permiflâ fuerat, refurrexit, atquc à cuftodum manibus fepulchro adfiftetium eualit, amp;nbsp;confe-qucntcr fuper Gentes regnauit:voluntariamque COru fub-ieétionem fufeepit.

Populut quem non cognouifcrutuilmihi- Populus nimirum ex Gentibus,qui mibi antea ignotus erat:veluti qui me antea ignorabat. Cognofeere enim illos tantum dicitur deus, qui eum cognofeunt.

In auditum aurit obedluit mibi. Hoc eft,in auditu auris fuæ meum fufeepit euangelium.

Fiiij alienimentiti funt mibi. Hune verficulum prolatum ef fe intelligimus ex propbetæ perfona carpentis ludæos , g» patrium genus mentiti fint: quippequi inferibcrenthabuif fefeparentes Abraham amp;Dauid, amp;.tamcncontraria illi fiudiaßntfe£Iati.Et filios quidem eos appellat, cùm ab ip-fo defeenderent : alienos vero, propter morum ae ftudio-rum dilTimilitudinem.

FiZii atieni inueterati !^unl.amp;‘ claudicaucrunt à femi is fuis.

Pauci ac nullius pretij eftimati funt, atque inutiles cfl'ciH, ■vaforum veterum indar . Hoc autem illorum leelere effe-élum eft.Claudicauerunt enim,hoc eftperuerfeauerfi funt d via mandatorum dei ,qua gradicndum eis elfe dominus pracccpcrat.Claudorum enim greflus obliqui funt obcom-paginum obliquitatem.

Viuitdominus- Haec eft propbetia de refurreftionc domini,quam praedixit beatus Dauid ad ludçorum illorü inftru-

P s ALMV s

élionem, qui Chriftum mortuum aHhuc efïê credebant, cb mant dominum viuerc,eoquód rcfurrexir.

Et b( nediâuf Jeus. Dignus eft fiquidem benedici amp;nbsp;lau-dari.

£t cx.ilfetiir dais fd/utis meee. Oratione ac votis fuis propbeta ebriftum ad afcenfionem accélérât, vt Paracletum * adapoftolos mittat, qui ineuangelij prædicationem ituri erant.Veriim olim filius, creationis tantum erat feu forma rionis deus,nuncautem Äreformationis deus eft: ideftfa-lutis. Appofuit etiam propbeta pronomen meæ, vt frbi com munia faceret quæ noftra funt.PofTumus amp;alitcr ex perfo na prepbetseintelligcrerviuit dominus: boceft: fempiter-nus eft,nec principium baben$,nec finem , fed femper exi* ftcns.admifcet nanque propbeta fiepenumero dogmata fer monibus (bis ad legentium vtilitatem . Benediftus autem propter lila admiranda quæ fecit.Exaltctur veró,id eft ma-gnus à nobis cxiftimetur.

«•/iii/lojf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uindiefäs mihi.amp;fulkcit pppulos fub me. Vin-

didas de inimicis nimiruin. Populos autem quos fubiecit, intellige Iudæos,qui fimul cum Saule aduerfum ipfum pu-gnabät:qui tandem vclinuitiei fuccubuerütvtregi.Qupd ft de ebrifto intclligas, per vindidas ea intellige, quæ lu-dæis occiderunt d Romanis : amp;nbsp;per fubiedionem populo-rum,conucrfioncm Gentium ad ftdem.

Literatur mni dc inimicis meis iracudis. Hçc omnia ad deu dida funt in gratiarum adionem.quæ licet per redü prola ta fint,vim tarnen babent quinti cafus.boc eft vocatiui.Per inimicos autem iracundos, Saulem intelligit, qui iram nii-quam remittebat, donee fijperaftet: vel iplbs dæmones.

Et ab iufurpentibus in me exaltabis me. Eadem repetit, quæ fuperius dixit,gaudens ea fiepius reuoluercatque ingeminate,quæ fibi lætitiam adduxerant.

A uiro iniquo eripies me. S i aliqui in me infurrexerint, vt olim Saulis milites ac locij fecerunt, tu fuperiorem me il-lis facits:amp; fi quis inftar Saulis iniuftus,infidiasmibi tete-derit,tu etiam ab buiufiuodi bomine me eripies,

Propterca eonjilebor tibi in nationibus demine. Quonia tu ta lis es, quale lèrmone meo laudaui,gratias agam tibi in omnibus gétibus. Quod land optime' perfecit hocpfalmorum

DECIMVSOC TAWS. jj

libro , qui in omnibus gentibus legitur.

Etpfäiljm nominituo. Hoccft tibi ; iuxta illud ; püllam ÿ«Xw, tibiin cithara.

M ttpnifiiTiins fälutes regts. Subaudiendum eft, ô domine: vt fit fenfusitu ô domine,magnas facis falutesmeas.Per rc gern enim feipfum intelligit.

Et fit.iens/iiii'eriepi'iiijm C hri/fofiio. Chrifto , hoc eft vn- AJtï. do,àtenimirum,hoceftiuftutuo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

DituiJ crfemigt;iitiusuf.juei»feiulum. Ciim regem amp;nbsp;Chri ftum dixerit,poftremô addit,amp; nomenpauid . Qui igitur mifericordiam fe à deo confecutum efle dicit, pofteris bea ti Dauid reifte accômodari poteft.Quôd veroaitjvlq; in fo culum,impropricdiftum eft-Nam poftreditum ècaptiiii-tate, folus Zorobabel regnauit, nullis in regno fuccell'ori-bus reliftis. Supereft igitur vt Chriftum defemine Dauid hoc in loco intelligamus,cuius mater fuit exprogenie Dauid,amp; cuius regni nonerit finis.Hacde caufactiam euange lifta dixit : Liber gencrationis lefu Chrifti filij Dauid . 111e autem qui huic feminiChrifto mifericordia fecit, verbum deus eftjipfi femini vnitumac deum illud faciens.

I« pttcmpfdltitus ipfi D.'uîd,

Bicpfiilmus (tiaminfineminfiribitur, guis fettete ersftesfus DäuiJ, ex ad fittem uiteefuxetjpiciebst, gu.itido eum confcripßt: vel gui 1 ßnem eonfeeuturS er.tnt, gux in eo precdicunlur Fufur.vn enim guorundsm impietstem reprobat, gui didluri erant, eafu ac fortuito omnia fuijfefatfla.

PSALM VS i8, Aclicnarrantgloriam Dei. Ipfi,inquit cæli vbique dei magnificentiam prædicât, pro-priôq.aipeiftu ad id vtuntur pro voce . A. magnitudine enim ac pulthntudine crea-tarum rerum , quafi proportione quadam, earum artifex confideratur. Nam qui cæli magnitudinem fpeftat, amp;pulchritudincm , amp;nbsp;formam amp;nbsp;ritum,amp; cætera huiufmodi, vifuque veluti doftore quoda vtitur,hic facillimc fummam dei potentiam , amp;nbsp;dignofeet, amp;nbsp;credet. Percælos vero,ipfum cælum intelligit ,quodeft fupra finnamentum,plurali numero vfus Ilebrçorum mo-

PS ALM,VS

re,lt;^ui vt pleraque alia plurali numero aliquando,amp;aliqua' do lingulari iplum cselum appellant; quod tametli latet, jplo tarnen firmamento dignolcitur:vel fortaflis foluni fum firmamentum,cailosappellauit : cum folum ipfum fit» quod vidcatur;iuxtaque fenfum fukfequcs verficulus pff* fentis erit interpretatio.

£t opera manuum eins annuntiat firmamentum. Si Ininc '/(f‘ • ficulum prioris expolitionem efle intelligas, quod illic c2' los dixit, hie firmamentum vocat, amp;quod illic enarrani» hie annuntiat,quódque illic gloriam,hie opera manuum-ad fiimmam fenfus eft, quod cælum iftud tantum quod vlquot; detur,fufficiens eft atque idoncus doftor, ad demonftran* dam faftoris fui magnificentiam; quam amp;nbsp;gloriam dei,amp; opera manuum eiusappclbuit.

Dies dieieruitatuerbum. Si cafu,inquit,ac Ipóte lîia mum dus regcrctur,diesnoftéique fiios eerlos termines non fer uarent.Verùm tanta vbiquepatet in toto orbe ipfius Del prouidentia, vt ex tam exaflo aediligenti rerum ordinc, prior dies videaturfubfequentem Ce them doceredetermi-nationem illius ordinis qui ci obucturus eft.Videtur æniw quodammodo ipfa dies eruélare : hoceft, fignificarc verbum :hoc eft mandatum dciiquod de huiufraodi nirairû or-dine ab co conftitutum eft.

a’wkyï'X- EtnoxnodfiannûtMtfeiitia. Hoc ctia in noftibus,inquifi jie, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V iderc licet. Scientiam auté :hoc eft do(ftrinâ,de côftiiutio-

ne nimirum huiufmodi ordinis,ijui tanta cum régula mode ratus eft, vt nodesacdies mutuononlædïtur ; quinimino tam redè omnia difpofitafunt, vteertis vicibus modo die nox,modo node dies,longitudine fupcrct:amp; modo æquis etiam partibus contenta fint, amp;nbsp;in omnibus tarnen ma • ximam concinnitatem amp;nbsp;conuenientiam demonftrent.Vel, erudat verbum amp;nbsp;annuntiat feietiam, de prouidentia Dei. Ipfeenim ordoprouidentiam dei efle nosdocet.Vel aliter, dies dici poteft,pater,amp; dies, filius, percomuncm vtrique diuinitatis iplcndorem.Erudat igitur;hüc eft,dicit paterfi lio,verbum.iuxta illudtego d meipfo locutusfum nihil,fed qui mifit me pater,ille mihi mandatum dédit, quidfaciam, amp;nbsp;quid loqiiar. E t rurfus nox Chriftus cft,it'cundum huma riitatem. fi diuinitati comparetur, qu* nox annûtiat nodh

D ECIM V s o C TA VV s.

hoc eft aliisHominibus fcientiam, amp;cognitionem de Deo. NciifuntloqueliX ncque fermones quorum non ^udiuntur uocet 2(i oty(J toriim! Cum interrogationslegendumeft;quafi dicat,nu- âi^ouorr« lt;|uid non font loquelæ, ncq; fermones earum rerum quæ anima carent, amp;nbsp;quarum voces non audiuntur i Nam cum nulla earu audiatur voxzquia fcilicet nullam habent, cre-dere etia qu is potuinct,qgt; ncc loquela nec lermo earum au diri poftit.Sunt aute loquela amp;nbsp;fcrmo,vocis partes.cüque nbsp;•

dubitationem mouerit, fubiungit folutionc . Eft etiâ Hc-braicu idtoma,antepofitio illapronominû,quorü eorû.vc rùra ordo fie fiat,cù interrogatione vt dixim’.non funt lo-quelæ fermones corum,quorum non audiuntur vocesJ

lu oniMê te rr2 exiuitfon’ eorS.cr in fines orhis terriX uerba eo-rum. Profeftojinquitjtîti funt,vtomnis terra illorü voce plena fit, declarâdo vt diximus. Et idem fibi volunt verba quç fequuntur:amp; in fines orbis terrç verba corû.Ad maio-rem enim empfiafim aliis verbis replicauit,quod iam dixe-ratjVt fæpefolent propfictæ,* præcipuè beatus Dauid-.vel alitericum docuerit propbeta creaturas fuperius comemo-ratasjvoccm quodammodo cmittere acfateriprouiden-tiam dei,qua vniucrlarcguntur, ac continentur, tametfi Sc anima amp;nbsp;articulata careât voce : modo prædicens quomo-do in omni generatione femper erunt aliqui,qui buiufmo-di creaturarum vocem intclligât,fubdit, non elfe loquelas aut fermones alicuius idiomatis , per quos non audianiur, boc eft,non anniitientur, mutæ i lise creaturarum voces, de quitus diftum eft.Quæ propbetia iam impleta eft,quoniâ vbique gentium funt,qui intelligunl amp;nbsp;annuntiant proui-dentiam dei.In bac vltima tarnen expofitione, verbum,audiuntur,accipi debet pro,audiei)tur,vt fit tempus pro tem pore.Velideo fortalfis praefenti téporevfus eft, quiapro-pbetæ futura veluti prælènti;\intuentur.

}n(olepoluittdtcTn.t-ulum illic, Huius verficuli fenfusta- aCts, lis eft, quod deusbabitationem foli pofuit incælo . Ait c-nim Moyfes de duobus magnis luminarib’,quôd pofuit ea deus in firmamento cæli,vt lucerent fuper terram. Aliqui-bus etiam vifum eft,verficulum hune refti conftrui no pof lèinos autem poft diftionein,tabernaculum,virgulam po-nétes,amp; diétionein quæ Græcc «ura habetur,non pro rela-

psalm;vs tiuojfed pro aduerbio loei intelligentes, commodilTimèof dinein reddimus : pofuit deus acdeterminauit foli habita-lioncm illic,id eft in firmamento cseli : ita tarnen vt fuper-flua fit præpofitio,in,quemadmoduin multis in lotis obier uauimus.Nam cùm Græci fexto cafu careant,amp; illius loco tertio vtantur,diftio,foie,hoc pafto, foli, apud eos eft, amp;nbsp;ordo traditus reftè fieri poteft, vtdiximus. Solitaquequi ® conftitutum fibi in cælo habitaculum nüquam reliqiiit,di-uinç gloriæ ac proilidentix perpetuus eft præco.

Jztipfe Jpartfut proved, ns dethjlMo fuo. Subintel lige verbum eft.Pulchcr eft,inquit,fol,amp; decorus,radioru fulgentium fplendore, inftar fponfi exeuntis a thalamo.

Eruit,sbit ut Gig.ss ad eurrenJdm uiam Hoc in loco etiarn tempus pofitum eft pro tempore , futurum fcilicet pro præfenîi.Gaudet quippe ac laetatur fol conftitutum fibi iter pcrcurrens , ac quafi Gigas propriis viribus fretus : aefi di-catiindefelTus fempereftfol, tametfi iam tot annis manda-lo dei inferuiat.

où ojp«- fumrr.o eeclo egreffioeius.f^ oeeurfus eius u'ejue vidfumutuM exit. E^reflio feu cxitusfolis,eftoriens,fecundum quem matutinum atquc orientalem Horizontem afeendit; Per oc curfum verOjOccafum eius intelligimus,fecundum que ve-ipertinum Horizontem fubit, vnico die dimidium fphærse percurrens: quinimmo amp;nbsp;totam fphæram integro niinirum dieac nofte.

Nee efl qui dbf vondtit fe d edlore eius Nó eft homo aliquis, inquit,aut locus,ita vt per locum elcmenta,per hominem, animantia omnia comprehendantur . Hoc etenim maxima admiratione dignum eft, quod tanto à nobis fol diftans iii' teruallo,illuminet «Srcalefaciat. Ignis quippe ifte inferior, procul quidem illuminât,fed non calefacit nili ad ilium ac-ceficris.Solis prseterea pulchritudinem,robur, curfum, amp;nbsp;vtilitatem laudans propheta, magnifica ac liberale dei pote tiam omnibus manifeftat.Quidam verö allegoricc hçc ex-ponentes dicunt per cælos quidem catleftes atque incorpo-rcos ordines intelligi,qui deum aflidue laudantivt Efiiiasamp; Ezechiel traduntiqui audifte fe illosreferuntivel homines illos , qui terrena tranfeendentes , prophetiæéue ac con-templationi dei incumbentes in cælum lendunt : amp;nbsp;per fir-mamentum

DE CIMVSOCTAVVS

mamentum eos homines qui circa mundi aftiones ftabiles ac conftantes funt,amp; ad omnes calamitatum impetus infra-ôi:amp;perdiem rurfus , præclaras ilbs cœleftes atqueincor poreas poteftates,quse fecunda dicûturluminatquæquedi-iiina mandata fibiiplis mutuo deferunt,amp;renunciât;perno âem vero,hominem ipfum,ob carnalis nimirum craffitudi nis caliginem,quæ anima circundat. Et quæ fequûtur con-fequenterprædiftis exponüt. Verbaautem ilia: in omnem terram exiuit fonus eorum ; magnus Paulus in epiftolaad Hebrços congru; adeuangeliftas atquead apoftolos traiif tulit,atque eis accomodauit.llla verb;In folepofuittaber-naculum illic;hocpaftoper eofdem exponuntur, dicentes: quod Chriftus in homine habitacin eo inquâ homine, qui ■virtutum radiis c-rulcauerit. Ego enim , inquit, amp;nbsp;pater ad eum veniemus, amp;nbsp;manfionem apud eum faciemus. Vcl Chrifti tabernaculum, eft aflumpta humanitas : quam cum jllichabitaretipofuit in luce,dee,vs l'ub folezhoceft inaper toac palam viues. amp;nbsp;ipfetanqua fponfus. Speciofus enim, inquit,formapræ filiis hominumxilluftratus nimirum virtutum radiis acmultiplicibus charifmatum donis : qui etiâ exaltauit vt pro nobis curreret viam ad morte: atque d fum mocœlo defcendens in illudrurfum reuerfus efl.Præterea etiam nemo fe abfcondet à calore fermonum eiustquia alij quidem ver* calefient,alii verb vel illud faltem addifcent, qubd et omne genu fleftitur cocleftium terreftriü amp;nbsp;infer-norum,vt dixit Apoftolus.

Lfxdowijii irreprehenßbilis:(onuertfnsäfiimät. SufFiceret, inquit, ad præftandam nobis cognitionem de deo , ipamp; lex naturæ,quæ magnitudinem,pulchritudinem amp;nbsp;ordinem re rum quæ creatæ funt, omnes homines docuit : verum hoc deo iàtisnon fuit,fed fcriptam etiam legem nobis tradidit, per quam de diuina prouidentia ac fapientia etiam docere-mur: variis autem nominibus legem vocat. Nam amp;nbsp;legem appellat,veluti quæ conuerfationem vitæ concinnat amp;nbsp;con ftituit:amp; teflimonium, quia peccatores conteftatur:* iufti Ecationem,quia quodiuftum eft docet:amp;mandatum,quia quæagendafunt præcipit : amp;nbsp;timorem,veluti inexorabilc: amp;nbsp;indicium,qu3fi fcntcntiam ferat amp;nbsp;fuffragium: quemad-modum laiius diximus in pfalmo x v 11. Lex itaq; domini

PSALMVS itTepnelienfibilis,amp;coiiuertés animas.Quid cnim in eaeft quod accuGri poûit,cuin amp;nbsp;ad aiiimarum tonuerfionem fit pofita, amp;nbsp;ex parais maiora doccat? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

Tliowint fijele,fitpienriam pTicßint piritulit, Fid® dizna fut haec teftimonia,quia à domino lut.Paruulos aute vel attate dicit,que)nadmodü videmus acçidifle in Daniel: cui pueroadhuc data ell fapiétia: aut ob bumana: iâpicciz ignorantiam,aut etiam ob fummam limplicitatem.Omnibus enim bis modis paruulus quis dici poteft.

Aixtdw^K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àcminireâlt;f,/irtificatet cordit. Nibiltortu»

fum aut obliquum babent:quinimmo fumma bominem 1« titia atFiciunt,dü caufas docét.Vel reébas appellat iuftibca* tionesdomini,qiiaii quæ reébitudinc in omnib’operâtur-VTdceptum domini lucidum,iOuminans oculct. Anim« ocu-los intellige per quos corporis etiam oculos illuminabit: ita vt per prauas vias non incedanf

TmordomiiiimunJuttpermiHiemitifeeulSfeculi. Mundu» veluti quiaccuiàrinonpoffit, aut vituperari. Humanuse' nim timor accufari folet lürpufillanimicasappcllatur. l imo rem autem bic eum intelligit propbeta qui perfeftioré h« minem reddit,quique puras eft ac mundus : quem quolies quis habet,à beneuolcntia dei nunquâexcidit. Initialis autem timor mundus non eft,quia ex propriis nafcitur peec* tis-Vel mundus ideo dicitur hic timor, quia munditia; eft cau(à,amp; mudos homincs reddit.Praeterea alia eft huius li' moris ad alios differentia:humanu9 timor,aut illequéini' I liaient diximus , tempore fæpe extinguntur, nec perpetu» permanentmon fictimorifteperfeétior, quem laudat pfo* pheta,qui per totam vicam hominis extenditur; vt dénotât ilia vcrbarln feculum feculi.Vel ideo mûdusdicitur, quia poftanimæpurgationem innafeitur; amp;nbsp;permanens,quia timor ille qui ad munditiam peruenit, ciicitur d diletftione-Dileiftio etiim,inquit,foras pcllit timorem:hic auté titnot qui munditiam fubfequitur,permanet in æternum.

ludicudomlmuera. Ea enim fola propriè omni prorfus errore carent. Nam humana iudicia (i ad fummam amp;nbsp;en’quot; ôara diuinoram itidiciorum difquifltionem comparentur, erronea etiam elfe apparebüt,propter humant nimiruni in-tellcvlus infirmitatem.

DECIM VS oc T AW s. 58

Jußißcältl ifiicltplu. Hoc eft quç vcra pariter funt Sc iufla. e nbsp;nbsp;1“ **

Nam quod proprié verum fuerit,illud etiam iuftum crit.

Drjlderabitia fuper auru amp;nbsp;hpidem precbfum multum. Hoc eft fupra omnia huius munji bona , quæ preciofa ab homi-nibus reputâtur: quivero ab huiulinodi matcrialium rcriî defyderio jpcul fuerit,iftediuina indicia : hoc eft,lege dei, quafifamelicus,femperappctet,eisque niiquam latiabitur.

Etiiulciora /«pernid er Mellitis etenim fauis,qui amp;nbsp;vifil iucundi funt, amp;nbsp;guftu fuaues,dulciorn funt eloquia dei.Per preciofifiimas antematerias amp;nbsp;p cibii fuauiftimu, defyderiu amp;nbsp;dulcedinc diuinorü iudiciorum demoftrauit.

Etenim feruus tuus eußodit ea. De feipfo propheta hoc di cit.Vel in vniuerfum quod omnis qui ieruus dei eft, atque ita per virtutc affeftus,neceflario omnia obferuat qua: fu-perius difta funt.Cuftodit enim pofuit pro co quod eft , a-mat atque operator.

In eußodiendit ißis retributie mulu. N on in futura tantum vita,fed etiam in pratfenti.

Quiaprçdiftorq obferuarto.èpec catorum abftinentia proficifcitur,quod difticilimü eft,merité dubitat propheta quis nam futurus fit adeb fapies ad di fcemendfl peccata,vt inea non incidat:cum aliqua peccata lint maxime latentia:ea prsecipud quæ in animo conliftunt.

Ab occultis meit munda me. Occulta appellat pcccata,quæ clam comifla funtivel turpes cogitationcs,quç in animo ver iinturpro quib’ardeter fupphcat.Na quStomagis latent, tato ditficilius expelliac fupari pofliit. Quippecii fumma fecuritate animünoftrü îquinet.Maiiifefta enim peccatafa cilius fuperätur,nifi quis perditisprorfus fitmorib’.Velp occulta,peccata ea intcllige,quç p ignoraiitia comittutur.

Etab ilicnit pdreeferuo tuo. In alienis,inquit, peccatis parcemihi,cu nouerimrcgcs,pontifice$,parentes, amp;nbsp;domi nos,obnoxios efiefubditorum,plebinm,filiorum,amp; feruo rum peccatis:quando nimirum ob illorum negligentia de -liquerint.Velab alienis;hoc eft,à peccatis quæ fortuito ac cafucommifla funt amp;non eletl:ione;vcl,ab alienis,hoc eft, abinimicis,tamvifibilibusquaminuifibllibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»’’‘f 1“«quot;

SI met dominM non fuerlnt, tuneiireprxhenfibilit eró. Si ïiæc,inquit,peccata non me viccrint ,iunc perfeftionc afle- Cuji r«n.

h i)

PSALMVS quar. In prcfcntia enim tamctfi Icgem obfcruo, timeo ta» men i peccatis.

Et emwBJdfcor à deliifo augno Per magnum peccatum,ea intelligit Que fuperius dida funtdicct tonalTis quibufdam contemptibilia videancur. Mentis etenim inquinatio fpin* tum fugat ,amp; negleftio eoru dcliéiorum quac à fubditis vr mittuntiir,candecond5nationem,vel maioré ctiâ meretuf«

Ft eruntvt placej/ti eloquia eris met Tune, inquit, prece» mea; erunt tibi gratæ,atque eas fufcipiesrquando fcilicet a prçdiâis omnibus mundacus fuero.

Et cogitatio cordit mei i/i cêjpeâu tuo femper. Subintelligs verbum,erit:Nifieniindedifcatcormeü turpia cogitare, tua certè,amp; ea quibus tu deledaris, nunquam cófidcrabit'

Domineadiutormeus cxredéptormeus. Tuenimmihiad' tutor eris vt redimar,amp;redimes me d pdiftis peccatis. vel, tu Ô domine adiuuas me,in iis omnib’ quac per virtuté ago, amp;nbsp;libéras me de omnib’ periculis ,in quae incido. Illud etia aduertendum eft, quôd verba illa, ab ocçultis mets munda me,amp; quç fequüturjOmnib’polTunt fidelibus accômodari-

In finempfdlmus ipfî Dduld.

Infinemetiâ hiefpdlmui inferthitur, quid fvturdprerdielt, fj qud fine hdbiturd erdnt tépore Ei-echia regis. Nd cum Sendcbe-rib ftßyriorum rex bldjpemd iUd uerbd populo dnnumidri iujfif' fet,dolens dtque id ecgreferens Eteebids, cucurrit dd templSdei, ut in libris Reg« legimus : ex omnid deo dnnuncidns quee ddd e-rdnt,dduoeduit eu in duxilium.Omnes dute regts fdmilidres,inter quos erdt etidm EJdids propbetd, dnimet i/lius contritionemuiiS tes , qufddmdd eum tunc uerbdinfententidm dc tenorem prdfeii tispfMmi locuti funt,ordntes/fupplicdtione regi» exdudiri. Illud autem eonflderd^uomodo diuindgrdtidprohetee nofiro non tdntS ed reuelduerit,quccfuturis fieri debebdt tempo ribus,fed ipfi etiS uerbd,quixuerifimileerdt,illius régis domeflicos diâuros effe.

PSALMVS 19

Xitudiitf fe dominus indie iribuldtionis. Na ciim Ezechias mifilTet nuncios ad EGiam ,boc pafto £ ei locuti funt, dicentes: dies tribulationis atq; improperij.

Protegdt te nomen dn Idcob.Qwid negleâum

DECIM V s N o NV s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$9

modoeft,amp;blafpliematûab Aflyriis.Meminit autcpatriar-cbse Iacob,quia amp;nbsp;ille in magnis calamitatib’ verlâtuseft amp;nbsp;pehculis,amp; ab omnibus tandem dei auxilio liberatus.

EmittettiiiMxiliumJefafiûo. Sanaum,templum appel- . labant antiqui,quod aduentare illuc deum credebant.

ttde Sion tueatur te. Mons Sion dedicatus erat domino;

amp; fenfus eft.Deus qui habitat in Sion,illinc veniet in auxi-lium tuum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Mo«or fit omnitfairificii tut. Quodcunque fcilicet in pacis tempore vt pius ac religiofus ci obtuliili.

Ef bolocduflum tuum pingue fidt. Per holocauftum viftimâ intelligit.quâtotam atq; integra erat oblaturus. H«c inqt, viftima pinguefcat. Fiet auté pinguis,fi libera ei pafcua di-mittantur.quod erit,diflbluta obiidione.Per viélü itaq; pin guediné.oblïdionis etiam diiTolutione fieri optât.Vel,pin-guefiat:hoc cft.pingue reputetur amp;nbsp;acceptum. Holocauftü Græcadiftio eft,ex nominis etymologia ficdi£lum,qgt; totu comburatur, Saciificiorum enim alia in totum, alla autem in parte comburebantur : veluti omentum, renés,adcps, amp;nbsp;alia huiufmodi,vl habetur in Leuitico.

Tribudt tibi dominusfea/ndû cor tuû. Vt cor tuü optat.Cor auté propheta fatpe ponit pro anima, eo qi præ cæteris ali is membris cor ab anima inipiretur. S ic etiam alibi accipitur; cor meum amp;nbsp;caro mea exultauerunt in deum viuentem.

Et omne confitium tuum impleat. Quodcunque fcilicet re-ûumac iuflum fuerit.

Litubimur infaiutdri tuo. Speramus,inquit,q) deus ob tuâ probitatem,præftaturus tibi fit fiilutem,teque infuperabile redditurusrquo beneficio,amp; nos tecum pariter fruemur.

Et in nomine dei noflri mdgnificdbimur. Nam fi inimicos deus conierit,formidabilis etiam erit g?tibus,hoc folo nomme,deus Ifrael inuocatustper quod nomen,amp; nos magni ficabimur,veluti exaudita inuocatione noftra.

implcdt dominus omn-s petiiiones tuds. O ration! infiftunt amp;precibus, ob diuturnam acconftantem contritionera,at-que humilitatem regis.

Nwttf cognoui »juonidm fdiuum fetit dominus Cbrijium fuît. Hæcquafiab vnoquoque eorum tune pariter comprecan-tium dida funt, certitudine quadam falutis habita à fanAo

h lij

PSALMVS

ipiritu .Chriftum autem regem appellat vt vnftum.

Exjudiet ilium de ctflofandofuo. IncæloIiabitabat,lt;S:i'* templo obuinbrabatzatqueidcoaliquancloè tcplo,aliquan-Uo veró è cælo ilium aduocabant. Sanftum veró caelum appellat quafi Giiftilicatum deo ac dedicatum.

ïfi petcatdtibusfalus dextercC eius. Salus ilia, qua; obuenit d gratia dei,fundata eft in abundantia quadam atque excif-fii diuinæ potentiæiatque ideo nos confidere oportet,amp; ini micorum apparatum non timere, quanquam immenfus ad-modum atque intolerandus videatur.

HiineOrribus cr hi in etjuit. Hiquicircudantnos,incur-ribusamp;inequisfunt.inquibus confidunt. Eofdem enim Miimicos vtrobique intelligit, tamctfi répétât articulum: eftque hoc etiam Hebraicælinguæ idioma.

Nosd«lf»t in nomine deino/iri inuocàhimut. Nos autem, inquit, illud dei nomen, quod ab inimicis exprobratum aC contnmclia affeftum eft,in auxiliiim noftrum inuocabimus vel propter nomen domini, quod ab illis fpretum eft inuocabimus dominum adiutorem.

I pß ohlipati funt er ceddcrunt, not dutcm furreximut nbsp;nbsp;re-

fflfumut. Supcriora verba,lamentationisacplanftus tempore prolata fuerunttquiE fequunturpoftinuifibilem Ally-riorum cædem difta funt : obftdione feil ice t difloluta, omnibus eaudentibus.amp;deum glorificantibus,atque huiulino di verba dicentibus. Obligati enim funt amp;impeditipotcn-tia dei,atque in lætalem ruinam præcipites delati: nos aute quiinmulto eramus timoré, furreximus, animumque amp;nbsp;E'fiîTà'fi A nduciam recepimus.

Dominefdluumfde regem, amp;-exiiudinot Inquacvmjuediein-uoettucrimus te. Quemadmodum nunc de manu inimicoru regem laluafti,fic amp;nbsp;in futurii laluato, cum ob proprias vir-tutesdignusfit.qui d te falutem confequaturramp;nosrurfum etiam exaudi ,quoticns teinuocauerimus,quemadmodum nuncexaudtfti.His itaqueficdiftis,præ{cntis plâlmicxpo-fitionem de Ezechia perfeciinus.Quidam congruere eü di-cunt beato Dauid.cum in acieaduerlus inimicos cófifteret, amp;nbsp;conlcriptum ab eo elle ex fociorum perlbna, qui cum eo adcrant.Cógruit etiam vnicuique fideli aduerfus dæmones decertantijipfo nimiruni corpore, pro anima preces porri-

VICESÏMVS^

gente. Nam amp;nbsp;dætnones nomen dei contempfcrc. Per fan-étum autem,amp; per Sion, cækim intelliges, vt fæpe diftum eft. per Chriftura vcrô,amp; Rerem, quemlibet Chriftianum, vt alibi prædiximus. in currmus autcm amp;nbsp;in cquis dæmo-nes incedere dicuntur.ob eorum velocitatem,amp; ob fummü belli apparatum.Dici etiam poteft hic plàlmus adueriüs ini micos noftros Barbaros,amp; pro regibus noftris fidelibus.

1» fincmpfal'mus ip/l DauiJ.

Triicpfitlm;/s ßi«iliterigt;tflgt;ieminfiribitur,ueluti gui propbetiS cStinet^qUiC Etec hi je regis tempore fiaem accepit. AÜCeiiimquèJ pojl eim ttgriiMiiiKf gud de ihius uitd defpenttu e/i,dddito fi po/î-Modü X v.Mnorum uittcfpdcio, ut inlibris regum trd.ütur/âml-liarcs de dome/iiei eius gratus deo rgerunt : quorum uerbd de uo -ces prccfës pfalmus imitdtur ae fiugit. uiia cnim, inquii,petiit d te, Ctribuijiiei.uelaliter : beatus Dauidfutura ea effepreenofeens, prafentem pfabiium pro Er-eehia rfgf dco obtulil.

PS A L M V s. 20.

jOminf irtpote«tid tualeetabilurrex. In illant-imirumpotentia.quæ eihaftenus adiumen-to fiiit,amp; in futurum laet.ibitur;ita enim cre dim’,ob recept.i à te in prætcritü beneficia. i| F.t in falutarituo extiltabit uehementer.

î^«^liHoceft infalute , quam .quot;l te eft confecutus.

Deßderium animée eius tribui/li ci. Velvi-ftoriam de hoftibus, vel vitædiuturnitatem ,velomnede-nique eius votum.

Et uoluniaie hbioru dus nonpriuafli cum. Qimd fuperius oJxtrfcH-diftû eft,itcrum repetit, quafi obleifSs fe in «ratiarù aftio- ruf, ne.namquodquifqi animo cupit, hoc ore eiiam aclabiis pe tit.per voluntatem autemhic petitionem intellige.

Qwcnidtit priCuenIfli cum iu benedidlionibus boniratis. xfnr^TH-Qtjoniam eumprçuenifti,amp;præocctipafti fçpius bencficiis tuis antequam ipfealiquidpeteret à te. bcncdiftionem hic pro beneficiis accipere debemus, quæ .f dei bonitate profi-cifcuntur:amp;ideo dicit in benediftionibus bonitatis.

Pofuifd in capite dits caronam de lapide prriiofo. Beneficia ei præftita commemorat:amp; in primis,donafti illum, in-quit,corona regia.

VittOM IdiitJ te ez tribui/li d. Vt ncque ab inimicis inter-h iiij

PS ALMVS emptui fit.neque morbo confedus.vtrunque enim hoe fcf mone intelligere debemus.

LongituJinemJieruminfe(u!umfefuli Non folum vitam dedifti ei,fed earn etiam longam præftitifti.Qiiod verb ait, in feculü feculijPropheta propric bis verbis vti folet, qu2-do futurum atque indefinens fctulum defignat : tamctfi ali-quando aut longum aliquod temporis (pacium ,aut firmant acque immutabilem délibération^ eodem fermone demon-firetjVt hoe inlocoitu dedifli,inquit,ei vitam,vita inquain longam, amp;nbsp;longitudinem dierum firmam ac ftabilem . Nee tarnen ab re fuerit.fi verba bate,propter acternam vitam di-fta fuiffe credantur.

Mitgna eß gloria eiut in falutari tuo. Poft diuinum boe au-xilium amp;nbsp;beneficium d deo acceptiim ; maenus, celeber, amp;nbsp;confpicuus apud omnes effeftus eft,ita vt legationes multç abaliis regibus ad iPium venirent,amp; dona ei plurima efl'ent allata; quæ omnia ob huiufmodi diuinam protedionem il-li acciderunt.

Gloriam cr magnumdecorem impofirt fuper eum. Amplio-riadhuc.inquit,gloria illum donabis,amp; maiora efficies, eu ob pcrfpcftam in te animi eius voluntatem, pergratus tibi accbarilfimus fit.

dabis benedidfionf in freulu feruli. Benediftio ali-quâdo laude fignificat.vt illud: benedic anima mea domïo: aliquando gratiam feu beneficium,vt illudiPræuenifti eum in benediaionibus bonitatis: aliquando participationé fan ûificationis, vt hic : aliquando blaphemiam ac malediftio-nem vt apud lobiNifi in faciem benedixerit tibiiad ha;c,ik falutaiionem fignificat,vt in quarto Regum ,quando Heli-feus dixit ad Giezi,fi inueneris hominem, nó benedices ei, amp;nbsp;fi benedixerit tibi vir.non refpondebis ci.

Littificabii rum in gaudio cumuultu tuo. Symmachus à vul-tu tuo, hoc eftàproteftione amp;cuftodiatua. afpicies enim in eum.amp; gaudio replebitur,vel non fimpliciter lætitiâha-bebitifed iimul cum beneuolentia tuai amp;nbsp;cauamp;madiunxit; quia fynceram fcilicet habet in te fpem.

QMniam rex fperat in domino,çr in miferieordiadllijfimi nS fommouebitur. Non in cxercitu amplius aut in diuitiis con-gdit, neque in aliis humanis viribus, fed in folo adiutore

VICE s IM VS,.

deoratque ideo non commouebitur nee flufluabit.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niilMwj («4 omnifcus btimicis tuit. Manus dei di-

uina eft potentia, in quam incidere omnes eos optât, qui deo maledicunt : inueniatur, inquit, ab illis ad fupplicia amp;nbsp;«d poenas.

Üfxtfrd fU4 i«Uf«ïdf onttiet qwt te oderunt. Inueniat, hoe eft comprehendat.

QHoniam po«fs eos ut ctitamim igws wfempcre uultus lui. nbsp;nbsp;«t*

Combures, inquit, eos igne iræ tuac. per clibanum ignis, furnurn intelligit,in quo coqui folet panis. in tempore au-tem vultus tui, hoe eft,in tempore vilitationis tua:, quando nimirum in eos feuere ae toruè afpieies . vultus enim, inquit, domini fuper facientes mala ,vt perdatde terra me-inoriam eorum.

Dominus in ira fud conturkabit eos, CT druerafcif eos ignis, fru^tus forum d terra perdes, amp;nbsp;fernen eorum à filiis homi-num. Perditionem inimiconim futuram pracdieit,amp; poe-narum fpeeies connumerat ; quod fcilicet ab ira dei mole-ftati eonturbabuntur , dubitantes ex omni latere ; quod-que igne etiam eremabuntur , amp;nbsp;fruftus agrorum ipforum etiam eorrumpentur, amp;nbsp;quôd totadenique eorum gencr.i-tio peribit:vt fatis indieant ilia verba.Et fernen eorum d filiis hominum .per filiosautemhominumhumanam gene-rationem fignincat.

Quoniam declinauerunt in te mala. Omnia verb hate pa-tientur.quia moueruntmalaaduerfumte , amp;nbsp;quia nomen tuum blafphemant,amp; feruis tuis infidias tend fit, multifquc eos damnis ae malis aftieiunt.

Cogilduerunt eonfllia in quifcwr flfiere non potuerunt. Lieet , multa, inquit, aduerfus teaeferuos tuos eogitauerint.hu- °“ iufmodi tarnen eogitationibus immorari atque infiftere no _ potuerunt,deftruentur enim eorum eonfilia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;shvki.

Quoniam pones eos darf urn. Dorfum poni dieitur qui fu-git ae terga dat, nihil énim aliud corporis eius tunc , quam dorfum,hoc eft,quam tergum videri poteft.

In relitfuiis tuum prioparabis uulium eorum. Hoc per hyperbaton figuram conftruendum eft, fi fententiæ tenorem fer-, nbsp;nbsp;nbsp;uare voluerimus, hoc pafto; in reliquiis eorum præparabis

vultum tuum ; ac fi dicat, quod neque etiam ij faluabuntur

PS ALMVS

qui relifti funt amp;nbsp;fuperfuerunt a' ftrage belli, amp;nbsp;qui in fugî conuerfi funt,fed contra eos etiam viiîtationem tuam praf-parabis,adeo vt non poffint euaderc:amp; hic quidem erit fen fus fl legas,in rcliquiis tunm,amp;c.vcrum quia diéfio Græca . »8 poteft intelligijVt referaturad præcedcntia, ita vt fit le-ftio.’inreliquiis tuis,amp;c. luxta hancleftionem ,paulopoft fecundam pfalini cxpolîtionem traftabimus.

Exâltare Jûmiite in potentid tui. In pfalmo vu. declara-uimus quid fignificet vcrbum hoc, cxaltarc. cundcin cniin fenfutn liabethic verficulus,quem ibi illc: amp;nbsp;exaltare in ti-nibiis inimicorum tuorum.

Catdbimut cr pfdOemut potffdtut tuos.ln finepfalmi x i !• gt;• declarauimus quid fignificent hæc verba cantare , amp;nbsp;plàlle-re.Aliqui hune pfalmum congrucreafTerunt ipfi bcatoDa-uid,dicentes,quod pro fcipfo ilium cecinit.quod fi fufeepe rimus,(nihil enim impedit,) exponi poterit,vt (ubiiciem’. Quod igitur in principio pialmi aicin potentia tua Içtabi-tur,amp; in lalutari tuoexultabitdntelligem’ditfa fuifTepro« peer Chriftum qui amp;nbsp;potentia dei eft,amp; dicitur, iuxta Apo-ftolij,amp; Saluator.iplc cnim,vt ait euangelifta, (aluabit po-pulum fuu.ad patrem itaque dicit propheta: Domine in po tentia tua,lt;Si; ad filiu,In falutari tuoihoc eft in ea lt;alute,qu^ per te humano generi data eft.hocpafto etiam in fequenti-Dus aliaadpatrcm,amp;aliaad filium refcrridcbeiit.vcrèauté beatus Dauid,poftmortem fuam lætatus eft, atq; exulcauiU cernens ac contemplans diuinç incamattonis myfterium.na fl du adhuc tenebn's humanç camis indutus erat, anima: tarnen ac mentis oculis futuraprofpiciebat,multomagis hu-iufmodi corporis tenebris depo(itis,credendum eft, eii pu-rius ac perlucidius omnia fpeculatum efle.amp; confequenter ad pra:difta,per cordis defiderium, intelligemus defyderiu videndi incarnationem hanc diuinamteuius typuni ac hgu-ram viderat:amp;per voliitatcm bbiorii, indefinens aeperpe-tiiii illudftudiii canendiac latidâdideü, quo defyderio nu-quani fruftratus eft:canit quippe deo afl'iduè,fideliü ommß ore vtens ac labiis. vitam autem petiit à deo,amp; accepit.cuin in fummis farpe periculis fuerit ac morti proxim’, amp;nbsp;demu prccibiis fuis addeum intercedetibus ab co faluatus fit. Ma gna eft gloria eius iu lalutari tuothoc eft, propter falutc il-

VIGESINVS.

lam quæ J te eft. Magnam quippe gloriam aflêcutus eft bea tus Dauid,cum ex cius radice falus noftrapullulauerit:vn-demaioraccelebriorapud omnes ctfeftus eft . Ixtificabis autem eum in gaudio cd vultu tuo : hoe eft delcftabis eum per filium tuum. Vultus enim feu facies patris, films dici— tur.Quienim vidit me,inquit,vidit amp;nbsp;pattern meum. Per inimicos autem dei,Iudços intellige Chrifti iniinicos,qui-biis grauia imprecatur propheta,prçdicens hoc pafto quç-cunquepoftea pafluri erant:amp; quorum fernen iamprorfus deletum eft:eorum dico,qui Chriftum crucifixerunt.Nam qui erant tara per orbem difperfi, illi Romanorum flagellum euaferunt.Pones etiam eos inclibanum ignis in tempo revultus tui:hoceft in tempore filiij tui, vt iam diximus; quæ res poft aduentum Chrifti accidit. Ex illo enim tempo re quo dixit dns ad ludxos , tolletur à vobis regnum, amp;c. grauia aduerfus eos in dies cteperunt oriri flagella.In reli-quiis tuis,hoc eft,in iis ludçis ,qui credidcrunt in te filium dei,amp; qui tibi relifti funt vt fideles ,prscparabis;hoc eft, or nabis amp;nbsp;glorificabis genus eorum . Summa quippe gloria etiam haftenus ludæis eft, quod patres apoftolonî fuerint: tametfi ipfiper fcinglorij fint, amp;nbsp;abominabiles . Poflumus amp;huncpamp;lmum regi noftro fidcliaccommod3re,amp;aduerfus infidèles Barbaros, quemadmodum diximus proxime præcedentem eùain accommodari pofte.

• 1« fintiitpro auxilio mjtulino ffdbiat

• ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jp/l Djttl'd. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àvTlXH4‘'

«f.

Pr^fentpfdlmusimumfe/Üßime dd Cbri/lum rcfcrefiJus efl, «îr muiid ptÆiamp;jt.qux dd dffum^tdm (drnem amp;nbsp;dd fdiutdrnt dut fdßionem pertinent,dquot; idm ßnem[num confccuti funt Pro duri-liddutemideo infcriplum eji, quidfupplicdthneni ChrijH conti-tiet,lt;jud pdßionit tempore lt;i pdtre duxilium peliit Mdtutinum ue~ ro.feuetidmutCritcadidio fondt ^orlenldleduxilium prophetd Cbrijlu dppellduit,tjui mdne dtcfue ories uoedfur, hoe efl did prin eipiutif.ucri enim nobis dominus ledeniibus in umbrd mortis.non fecusdefot tjuiJS iuflitixortusefl^feulumcfdetid:. Qwddutem fuppliedt,fddt tdCjiid homo,ut nos ordre doeeretd mortis tepore-. ^Mrtdo^wiilé is did jui ndturd ipfd iuflißim' efi propter in/uddnt

PSALMVS

Hnlntiie ic cerporit difiunüionem tune temporit fomljM etc per- I horrefeit. C^Jam wro' prtcpofltioné,prlt;gt;,loco prlt;tpo/itioni$,iie, ( (ofitiun effeintelligenteHut aiiti plerunque reperitur)aii/ntpfäl- ! mum hune de Chrifti pajiionit eonferiptu ejfe. Cbrifti enim fionei fignifieari dicunt,perâuxilium maiutinum,quid eommemo-rate paßiortis tipore,maneillud,atque oriens.quoddiximut,ho* efl,CkTiftus,mdximu nobis auxiliû precfUtit, deuidfo permortcM ' propridm,ilto tyrinno, qui mortis dnted imperium oceupduerdt.

1’ s A LM V s ÎI.

Eus deus meus refpiee in me ,qudreme dereli-qui/fi. Humana: cftforniidinisfcrmo,quo maxime dei humanatio cófïrmatur,quódqi verus acperfeftushomo fuerit Chri(Kisgt; amp;nbsp;nacurali obnoxi’timori.Refpiee me.in-quit.SoIct enim quicamifici qu?piam tra dunt, oculosauertere. Quaredereliquifti me’inquit. Atqui nunq difcelTit deus d Iefu,vbi femel dei flius ei vnitusac iunftus eft: verùm praefumma formidi-ne fe dcrcliftiî puut. N ifi enim,inquit ,tu apud te auxiliuni tuum cotinuifTes, ego fan ; mortem non timerem. De hoc Chrifti timoré tradunt etiam euangeliftæ,amp;quâdo orauit dicens: Pater fi poftibile eft.tranfeat à mecalix ifte:amp; quado introducüt eum in cruce, pratfentis verficuli verba pro-tuliftèjd icentem: Deus deus meus, quare dereliquifti mef hoc eft,quare in hoc me timoré reliquifti,feiens fpiritum quidem proptum elfe,came autem infirmam? vel quare me morti coceflifti, fciés q, ego nihil morte dignum fecerimî

Longe Jfdlutemeduerbd delidlorum meorum- Reatus, in-quit,peccatorum meorumprocul funt àûlute mea,hoc eft nulloimpedimcto funt falutimeæ,quia nulla omnino fiint deli£la qua: commiferim. Iniquitatem enim, inquit, alibi fcriptura,nullam fecit : mors autem eftpeccantium multa. Velaliter:fubit dominus, atquc accipit in fe totius huma-næ natura: pcr(bnam,vt cognatæ.Et quare, inquit,me hominem,hoc eft, vniuerfâm nanc humanam naturam dereliquifti, finens earn opprimi d morte?amp; eaufàm infert, quia nimirum condemnationes meorum fcelerum procul funt d dilute in;a. Nam eum his ego pariter elongatus fuin à te: J flapud te eflcm,feruarcr fane abhac morte.

VI GE SIMV s s EP TIM V s. ^3

Df«J meut clMutbo die,cr«o»exMdiet,crnoâe,çr »e» dJ in fipientiämmihi. Hocillodieaccidit,quanciocomeditPaf- »»»lic. cnacum difcipulis. Traduntenim cuangelill« quod nocle illa orauit.Et verifimile, immo etiam crcdcdum eft, die e-tiam orafle . Necmireris quod vltimo loco idpofuit quod pracceffit.Ait eiiim,amp; non exaudies , amp;nbsp;nofte : ciim tarnen clamorem nofte faftum pratponere debuiflet, amp;nbsp;tune de-nnim inferre,amp; non exaudies . Huiufmodi enim loquendi * inodi apud propbetas frequenter conrpiciuntur,quod ea ni mirum ratione faftum eft,ne ex feiplis loqui, fed quom o-docunque amp;nbsp;quæcunque audiunt, ita ea recitare videantur. quemadmodum fanéfus fpiritus in ipfis illa infonabat. Et in die,inquit,rogabo,vt tranfeat d me tepus mortis, amp;nbsp;non exaudiar. Noui enim te ob humani generis falutem id face re,pro qua ego etiam incamatus fum. Qmdam per diem amp;nbsp;noftem tempus ipfum crucis intelligunt. A fexta cnim bora vfq; ad nonam tencbrac faftæ funt, aded vt tempus illlud amp;nbsp;dies amp;nbsp;nox merito appellari poffit, amp;nbsp;intelligunt quod rogauerit pattern vt dimitteret peccata iis,qui eum crucifi-xerant,amp;quod exauditus non eft,cum illi poftmodum fun ditus exterminati fint ; amp;nbsp;quod exauditus non fit, in caula fuit, quia manifcftè illos nouerat cius refurredtionem ca-lumniaturos,amp; proprium afturospeccatum.

TudufoK domine in fandlo habitas laus Ifrael. Per fandfu, Eli) perfonam intelligit,bumanae coniunftam naturae. Ego enim,inquit, in patre, Sc pater in me eft.Laus igitur popu-li lfrael,deus pater eft, qui babitat in filio.Iudæi quippe Co los (e cognofeere deum gloriabantur,tametfi nec iudteium facercnt,neciuftitiam, neevirtutumfemitas fcdfaretur.lis autem verbis, quibus pattern ait babitare in filio, demon-fttat quod filius amp;nbsp;falutem bominum optauerit,amp; aftumpti corporis monem non recufauerit. Vna enim atque eadem eft patri filioque voluntas.

In tefperauerunt patres no/iri.fperauerunt d“ liberäßieos, dd te clamauerunt,e^ftiluati funtJntefperaueruntjCr non funtc5-fufl. Seipfum cum affliftis coniungtt,atque ait:quemadmo dum patres noftri feaindum carnem,cuiante meumadu'-tum in bac vita clan fuere, fperauerunt in te , amp;nbsp;clamantes ad te inpericulis,exeis liberati funt; ita ego illos imitatus.

PSALMVS

ac veluti illorum fîmilis,fimiles ctiam ad te effundam pK' ces.Eft autem prophetarum mos, vt ad maiorë emphalirn» atque vt intenlionem cordium fuorum melius déclarent,di , ëliones ac fententias plerunque répétant amp;nbsp;inculcent. Pef liberationem auté à periculis, ij qui in facris fcripturis do' éli acdiu verlati funt,non corporis folü,verum animæ inw gillis liberationem intelligunt:quando lcilicet anima dolores omnes ac fupplicia generoft; feres,nihil illinc in fuo diturpropofito. Hocpadlo fandlos martyres tametfi occiö fuerintiVicifle dicimus, amp;nbsp;liberatos efle, propter inuiftaiB nimirum animæ fortitudinem’

E^o autem fumuemis,cr non homo. Hoe etiam ex perfo na Chrifti dicit,feipfum humiliantis . Hoe pafto beatuse-tiam Dauid, qui alioquin amp;nbsp;propheta erat amp;nbsp;rex, canem ft mortuumappellabat, vt inlibris Regum legimus. Quodfi dominus Iefus,qui fine peccato erat,feipfum adcó vilipen- . dit,quid faciendum nobis eft,qui amp;nbsp;peccatores ,amp; adeô in- I utiles fiimusiQuidam putant verba huius verficuli didlaef I fe propter humanam Chrifti generationem,quç abfque vl-la viri fuit cóiüélione: vt huiufmodi verbis illud nobis in-dicetur,quc)d quemadmodum vermis c pluuia nafeitur de-ftiper in terram veniente, ita amp;nbsp;Chtiftus fupemo landliipi ritus in virginem aduentu fit generatus. Ob Iianc igitur ra tionem, Chriftus vermis dicitur.qui aha infiiper ratione di citur etiam,non homo , propter conceptionem illaiii nimi-rum amp;nbsp;generatioiiem eius fijpematuraIem,quaEhumançge ; nerationis ordinem non feruauitivel aliter,quia vermes m , clcam pifeibus dari folent : die ea ratione Chriftuiii ver-mem appellari pofte, quia eius caro fub qua diuinitas veluti occultus quidam hamus latebat, inftar vermis fafta eft efta incapturam intelleélualis illius ceti, qui in maripræ-fentis vitx verfitbatur.Namciiincetusofcitabnndus ad d-hm efcam hiaret, latent! illic hamo diuinitatis penctratus eft. Vel quia vermis tametfi Ipecie exigiius fit, materia tarnen corrodendo dclctacperdit, ita amp;Cliriftus licet alpe-ëluacpræiêntiaexilis videretur,cótrarias tarnen aclibire-fifteiites dæmonum atque alioruin poteftatesdiipcrdidit.

'f»H- nbsp;nbsp;Opprobrium bominum,er negledioplebit. Hæcverbaina i

nifeftcprænuntiant ca quæpaftïonis tempore ludæicon-

V IGE SIMV SPRIMV s.

tumelioß aduerfus dominum dixerunt,illudentes nimirum amp;dendentes. Opprobrium autcm hominum amp;nbsp;neglcftio-nem populi intelhge, vt idem fignificcnt .Per homines auté hic Romanos milites intcllige,amp;per plebem,populun lu-dîcorum.

Omnes uidentcs me fuhÇdnndueriint me, locuii funt labiit, eff motierut caput,fperduitiii domino,eripiâteum,fiiluum faeidteum, (jvonüuulteii Hæc apertilTimè inuenies fcriptaapudMat •' thæum. Ait enim çgt; ij qui pertranlibant blafphemaban: mo ventes capita fua,amp; alia dicentcs,quæ illic fequuntur.

Quonidm tu es quiestraxijli me de uentre. Viri copulavir-ginalia ventris clauftra aperit.Iinmiflum enim fernen natu

* raliter vulua aperit,quæ deinceps conclufum illiid côt.nct, donee fœtus perficiatur. Ac demum pondéré grauata rur-fum aperitur,amp; fœtûlabi permittit. In faluatoreauteni no ftro queadmodü coceptio abfq; vlla fuit viri copula,ita amp;nbsp;ÿgrelfio fœtus fupranaturâ extitit : ipfafcilicetdiuii avi fœtü extrahente , amp;nbsp;virgmeis clauftris nuUatenusaptrtis.

Spes medab uberibus mdtris mr^, Tuab ipfo, inqui:, la-de fuifti fpes mea.Ex illo enim tempore cognoui fpes me-as omnes in vno collocatas elTe: edoélus nimirum à diiini-utemihi coniunfta. Scribit enimde Chrifto Lucas, qubd puercrcfcebat,atqueinualefcebat fpiritu,amp;rcplebatBr fa-pientia,amp; gratia dei lt;^at cum illo.

l«ff pro if d«sf«ntfX utero. Procuratione tua,inquit, proie ftus fum ex vtero,veluti qui pâtre in terra nullum habui.

A uentre mit)is mex deus meus es tu. Statim,inquit,te aVJy»-deum cognoui,edoâus ab ipCi diuinitate, vt prxdiâii cft. rp«;. A ventre autem dixit,vel quia in came erat, vel quia egref •fus de vétre.Hçc autem ex Chrifti perfona difta funt.Ego, inquit,deus quidem fum,amp; Hlius ætemus,fed poftquâ^mi-hi carnem in vtero Virginis creatamaflumpll,extunc,o pater ,tu deus meus es.

N f difcefferis à me, quonium trihulatio proximd cft, quonum non eft qui adiuuei me. De hoc etiam tradunt cuangeliftae, quôdcœpit triftis acmœdus elTc , amp;rurfus quôd dilcqxili omnes relifto eo fugerunt.

Circundedenintmeuitulimulti,fduri pinoiies obfederuntme.

P er vitulos plebeiâ ludçorummultitudinc intclligit, veluti

PSALMVS

îuuentutem omni prorfus régula carentem : per tauros v«* ro, pontifices , fcribas amp;nbsp;(eniorcs populi, propter ætatefli nimirum, amp;nbsp;præemincntiamrquos etiam pingues appellat, quiamultis dei donispræ catteris fruebantur. Ad banc fen-tentiam facit quod alibi ait Moyles xomedit,inquit,Iacob, amp;nbsp;impletus eft,amp; recalcitrauit dileftus,impinguatus,amp; in-crartitus eft,amp;dereliquit deum faftorem fuum.

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aftruerunt fuper me os fuuip fieut leo npiens cr ruglens.

Quando congregati clamabant,toile toile,crucifige eum.

Qs^ßä^udeffu^ de difgerfjfunt omnia ojfa mes. PerChri-fti ofia, Apoftolos intelligimus,veluti firmantes ac contine-tes rtliqua ecclefiæ Cbrifti membra. Omnes enim tunc eo reliöo aufugerunt, vt per Zachariam prophetam fuerat e-tiampra:di6fum.Percutiam,inquit,paftorem,amp;difpereen-tur cues. Et per effufionem, illorum d fe digrelTum Be fuga fign:ficat.

Fdâum efl cor meum tjudfl cerd liquefeens in medio uentris mel. Liquefaftum eft cor meum,inquit, inftar per«. Defecit e-n im amp;nbsp;debilitatum eft in affliftionum igne. Per ventre au-KoiXî«. tern, iuxta Grscci nominis fignificationem, totam corporis concauitatem iAtelligit.

Armt qudfl tefld forritudo med. In commemorato nimirum igne îffliéfionum infixarvnde exficcata eft illius efficaoia.

Ef l.ngud med ddbecflt fdueibvt meis. I^ando videlicet fal-fis teftibus eum acculantibus,iple nibil relpondit,led tace-bat:vel etiam qtiando in cru ce fitiuit.

Ef in puluerem mortis deduxifli me Per puluerem monis, fepuliuram intellige, quia qui in lepulcbro iacent, terra ac puluere inuoluutur:ad quod lepulcbrum tu volens,in luit, deduxifti me propter bominum falutem.

Quonidmcireundederuntmecdnes iru/ti. Indæosmeritotau ros ftiperius appelbuit, veluti qui iugo legis præmebâtur, tametfi ipfi legem tranfgrederenturmunc autem Romanos milites iure etiam canes vocat,veluti immundos (ecundum legem:lt;Sr præterea etiam valde impudentes,qua rationc do minus in euangelio ad Cananacam dixit: non eft bonum fu-merepanem filiorum,amp;dare canibus.

ZuvMY’Vquot;' Syndgogd mdligndntium obfedirme. Inuidorum feilicet lu-dxorum.

Foderunt

VICE SlMVSPtllMVS. «i

FeJennt mänus mea$ nbsp;pedn meet. Clauis nimirum per

forantes.

DiM«inerlt;i«er«Htow«wojJ'4 med, Nudü me Crucifigcntes, atq; in cruce extctidentes, ita vt ofTium meorum cópagines â quocunque numerari poftent.

tpß uero cotißdeTAUcrunt. Hoe eft curiofè,deme tunc fu-fpenfo difquifiuerunt, nunquid filius dei effem. Dicebant enim:Si filius dci es,defcende de cruce.

Et uidtrunt mc„Hoc eft cognouerunt,quisnam eflem,cer xf nentes nimirura vniuerfam creaturam mccum pati,tariietfi ƒ,», duri adhuc permanferint. S cribit enim Mathæus nbsp;nbsp;Centu

rie amp;nbsp;qui cum co erant,vidcntcs terrsemotii amp;nbsp;alia quæ con tigerant, timuerut valde dicentes : verè filius dei erat ifte. Vel aliter:Curiofè egerüt,ne auferrer de cruce à difcipulis meiszvnde viderunt (eu infpexcrunt me, hoc eft obferuauc runt cummilitum cuftodia.

Diuiferuntßbi ueftimentä nuA crfuper ufflem meAnt ferlcm mi Çerunt. Manifeftc hoc loannes Eoangelifta decbrat dices : Milites isitur vbi crucifixcrût Iefum,ceperunt veftimenta eius (amp; KCerunt quatuor partes,vnicuique militi partc)amp; tunicam.Erat autem tunica inconfutilis, tota de fupcr con-texta.Dixeruntigitur mutuo inter fe,non feindamus earn, fed fortiamur de ea,cuius erit;vt fcriptura impleretur j ea nimirü quæ in hoc locO nobis tradita eft per prophetâxu-ius verba illic loSnesdiftinfteappofuit. Per veftiméta igi-tur indumeta ilia intelligit,quç confuta erSt.Et quç diuifa fuerunt per milites :per veftein vero,tunicam illam incófu tilem,qu« fupernè erat cótexta, amp;nbsp;pro qua forte miferùt.

T U AUti domine ne longe fAcids duxilium tuû À me,Ad defenflo tiemmeam côfpice. His fcilicet omnibus fie fe habentibus.

Liberd d framed de«s AnimAm mcAm, er de mAnu cAnls unige nilAm meAm. Perframcam Romanos milites intelligit,qui frameas,hoceft gbdios amp;nbsp;arma ferebat: quos etiam canes earatione appellat, quam fupcriusdiximus.Per Leone ve-ro ludæoSjob fummam nimirü eorû fçuitiâ, amp;nbsp;quia mortem eius fitiebât,amp; quia infidiis vtebâtur;quo nomine pau lo fuperius illos etiam appeliauerat. Eofdem etiamvnicor-nes vocat,vcluti in vnam tantum deipcrfonâcredétes.Syl ueftreautemanimal eft vnicomis,amp; iuxta fui nominis ety-

PSALMVS

inologiS,vn5 tantufti modo cornu gefbt in fronte. S inpU' lari vero numero frameâ Leonern amp;nbsp;Canern dixit,eSfider* to vniuerl'o eoru genere perquod voufouiCq; di^nofeituf Per vniaenitamautem,animam fuä intelfigit,qu«fi vnicain ac fingularem inter caeteras. Qiiippe quat fola inter oranes alias peccatum non fecit, amp;nbsp;qoæ fola dei filium fecum vni-tum in eadem habet perfona.Defua autem humilit.aceip(® etiam in Euangeliis dixit:difcite d me quia mitis fum, amp;nbsp;ho mtlis corde.Quare autem huiufmodi preccs fiindat iam di-ximus, amp;nbsp;qualera et’iam liberationem animæ perquireret.

Narritbo nomen ii/umfrdfribvtineis. Animaduerte qitomo do diuinus Ipiritus quædam vt iam fafta comemorat,velu-ti qui futura ea elTe praeuidebat: quædam vero tanqua futo ra: atque hoc ex lege prophetiæ. per nomen autem dei, no ■menpaternitatisintelligit . Deum enim olim frmper fate* bâtur Iudçi,fed pattern filij non cognofcebat.Huius auteffl •verticuli prophetiam implcta elTe Icgimus apud loannenu apud quern Cnriftu dixille legimus ad patrem: manifeftaui nomen tuum hominibus. Per fratres autem Apoftolosin-telligit,quemadmodum amp;nbsp;alibi poft refurreftionem eosap pellauic mulieribus , illis dicens: Ite amp;nbsp;nunciate fratribus meis.

In medio F.crleß,etduddbo te. Neque enim Apoftolos tan* turn priuatimdocuit:fed in ludæorum etiam Synagogisp* lam ac liberd locutus eft,narrant nimirum dei patris magna li.1. Hane autemprophetiam hodie etiam manifefte adifli' pleri videmu$,dum Chrifti Euangelium amp;nbsp;priuatim amp;nbsp;publice' in Ecclefiis Icgitur.

Qid thnetis dominum /duddteei/m. Veluti iamexauditus patre,hortatur cæteros fideles ad gratiariialt;Sione:amp; primo fideles ex Gentibus,adquos poftrefurreftionem fua Apo ftolosprimii mifit:(Euntesenim,inquit,doceteomncs gen tes)quolqjnuncProphefaob fummam eorum vinutem timen tes dominum appellauit:quemadmodum alibi etiS appelât Petru« in Adibus Apoftolorum dicensiviri IfraelitÇ amp;nbsp;qui in vobis timent deum.Verum quia Ecclefia fidclium non ex Gentibus tantu, fed etiam ex Hebræis cóftituta ell, ho« pahtcrad glorificandum deum vrget dicens.

Omne fernen laeob ^lorifirntetS. Omnes qui ex ludxis i-

VIGESIMV SPRIMVS.

deles funt. Omnium enim tribuum progenitor fuit Iacobs Timedt eum ontne fernen Ifroel. Per fernen Ifta el vtrunqiie

genus fupra eommemoratum intelligit, Gentiles nirairum amp;nbsp;ludxos, qui fideles funt. Omnis enim qui Chriftum co* gnofcit,vere Ifraelappellatur.cum llrael interpretetur, mens videns Deum.Iubet igitur vtDeum laudeinus,vtque euin Temper veluti omnipotentem timeamus . Velcæteros ludæos iubetjVt eum timeant veluti allaturum eis extefmi ® nationcm ob furorem ac rabism, qua erga illius filium de-monftrarunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Qf^niam no» fpreuit, nttfuemolelldm hahuit dcpreedlioftm ’quot;y pduperit. Nonmoleftæ illifueruntpreces,quaseiobtuli amp;pro dæmonisprofli^atione, amp;nbsp;pro veftra viftoria.Seip-fumetiam pauperem Chriftus appellat, amp;. propter camis ex iguitatem, amp;nbsp;quia pecuniis,amp; omnibus aliis extemis bonis carebat.

Nec dueftit fdeiemfiidm li me. Hunc loquendi modum do clarauimus in pfalmo duodecimo.

Et dwm füntdre« dd eum exdUdiuitme. Sutim, inquit,damans ad eum exauditus fum;

A te Idut mcd . Tune fcilicetquando vox c coelodelata n«t(4 »sa eft dicens : Hic eft filius meus diledus in quo complacui.

Et alibi; Ft glorificaui amp;nbsp;iterum glorificabo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Inecdefidmdgndconfiteborübi- PerconfeffionemEocin ® {°*“'*’** loco laudationem intelligit ; Eft autemverè magna fideliü Ecdefia,quse ad vltimos vfq; terræ fines peruenitiucl quia ex magnis ac fummis viris confiftit.Affiduè autem Chriftus in medio Ecclefi« pattern laudat per Euangelium fuum Et fuperius quidem ludacorum fynagogam Ecdefiam appella uit,Çniû illic fortalfis per Ecclefiam, fingulares fideliü Ec, clefias vbiq; locorum exiftentes intelligas) nunc autem do ip£a vniucrfali Ecdefia loquitur,

Vofd mta tfd Jam in eonfpedu tioirntiitw rw». Per vou, pro milTiones deo faâas intelligit : quod nimirii amp;nbsp;narraiurus eftet nomen patris,amp; illudiaudaturus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;1

Edrnf pduferet (y fdturdiuntur. 1 j fcilicet qui eoulque .re ligione acpietate pauperesfuerant: vel etiam humanis di-uitiisiPauperes enim funt,veri omnes Chriftiani-.qui wme Ipirituale cibum Euangelicx comedunt doiftrinx,qua verà

» *j

PSALMVS aliter atque augefcit anima.

oî IkJhIoü- iäuMunt dominum qui exquinnt eum. Quia ob humani Ttf. generis falutein proprio filio non pepercit. Exquirit aute deum ille qui per femitam mandatorii eius graditur,quib* refta ad ilium via perducimur.Vel aliter : comedet fideles Saluacoris corpus,cum quo amp;nbsp;fanguinem eius bibet: amp;amp;' turabuntur,lànâ:o nimirum repleti (piritu , bymnifque amp;nbsp;laudibus in rnenlä illa deü extollent : ita vt veriiculus fupe nor,non folum prophetiam contineat de Euangeliojfed de myftico etiam menfe illius iäcramento.

Viuent cordd eorum iu feculum feeuli. Ait enim dominus in £uangelio:ego fü panis vitæjamp;rurf“: Si quis manducaue* rit ex hoc pane,viuet in seternumrcuftodiens videlicet pari ter mandata. Per cor autem , totum homine intelligit:eo qi lila pars cseteris omnibus partibus in quouis animate,vit« fit magis particeps. Licet moriantur, inquit,rcfurgent tarnen in vitam actemam.

Keminifcentur er conuerlentur ad domim uniucrfi finet temc-Reminifci aliquem dicimus de re olim pratcognita. Ex bis igitur verbis iflud nobis denotatur, quód cognitio dei in hominibus naturaliterell.tametfi erroris nebula quç erat i omnibus Gcntibus,cognitioné illam obtegeret atque ocul taretiveru vbi difiipata eft,illa nebulaamp;amp;illucefcerc cœpit fol iufticiæ Chriftus,reminifci llatim coeperunt creatoris, amp;nbsp;ad ipfum conuerfi funt .Vel,reminifcentur in pafliua fi-ƒ gnificatione intellige , quod memores erunt. Ex vi enim Crzci verbi vterq; poteft fenfus elicl : ita vt fit fententia, quod digni elFicientur,quorum deus reininifcatur:tametfi eoufque repulfi ac negleäi fuifle viderentur. Illud etiam confidera, quomodo ordinatè atque appofitè verbis Pro-pheta vliis ellmam cum primo dixerit reminifeentur, dein de conuertentur intulit,ac demum adorabunt.

u Etadorabunt i» cejpedfu riut umuerfafamilier Gentiu. At-qui nec vniuerfi fines terras crediderunt,neque omnes Gï-tium familix, verum quia in omnem terram Etiangelium amp;nbsp;ad omnes Gentes penetrauit,d toto partem fignificat: que-nitpi»; adinodum alibi contra,totii d parte.Et aliter: per familias, quas iuxta Grçci nominis vim,paretclas potius dicere pof lumuSjCognationcsintelligit. Manifeftü vero eft quwl de

VT CESIM V SP R IM V s. lt;7 omnibus nat ionib’ plurimi,qui inter fe cognati erät, Chri fto credicierunx,amp; per ipfum,patrem adorauerunt.

Quonum domiiti cflregmm ex ipÇedominalitur Gentium.

Ipfe enim eorum rex eft Se dominus , iuxta illud ^oftula à me amp;nbsp;dabo tibi gentes baereditatem tuam, amp;nbsp;pofleffionem tuam termines terra:: amp;nbsp;ideo adorabunt eum a dzmonis ty rannide liberati. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

M Mduciuenint ex idorAuerunt onnet pingvet terrlt;c. Per pinguesterrz diuites intelligit : diuites inquam pietate amp;nbsp;religione,qui antea paiiperes fuerant; vt przdiximus.

I« eonjpe âu etut eädent omnet lt;]ui defcenitunt in terr Am. A-dorabunt eum mortales omnes,qui in terram reuoluuntur, quia poft communem omnium refurreftionem ,omne genu ci fleftetur fecundum Apoftolum: alij nimirum fponte fua, ac libenti animo,alij vero inuiti amp;nbsp;cum timoré.

Et Anima mea Uli uiuil. Ipfe enim eft qui earn viuiftcat, quique d peccato occidi earn non finit,hoc autem amp;nbsp;de pâtre intclligipoteft amp;de filio.Velaliter;Viuit,inquit,ani-ma mea deo, veluti quz aöiones fuas omnes ad eum diri-git, quemadmodum contra dzmoni dicitur mortua, quan-doadprauas illius fuggeftiones immobilis permanet.

Etfemenmeum ferutetipß. Semen, inquit ,meum Chri-ftus, patri meo feruiet. Per fernen, omnes filios intclligas, qui ei per euangelium generati funt, amp;nbsp;quos ipfe vt inquit Apoftolus,patri fuo fubiecit.

Annunciahitur domino generAtio uenturA. Cognofeetur d deo,inquit,generatio fidelium ex gentibus,quz veturaeft in diebus incarnationis filij eius.

Et AnnuciabunI iuflitidm eiut populo qui nafeetur. I j ftuipcr fide generati funt,annunciabût eSpofteris, amp;hi fuccefliuè aliis.Iuftitiâ veró ideó appellat, quiahumani generis ïimi cum deftruxit,qui iniuria illud Temper ac damno affecerat.

Q^m feat dominut. Hoe eft.qué fibi populü cóftituit cd antea dei populus nó diceretur: quinimmo repulfus erat amp;nbsp;exofus.Vel aliter: Qucfecit,hoc eft quécreauit. Et quod diftü eft annüciabitur domino generatio vétura.quidâ aliter expofuerunt,dicentes:propnetiâ illic contincri de gen-tilibusillfc.qui in Hierufalem quçrebât videre dominum. Scribit enim loannesacccffiffc eos adPhilippum,qui erat

1 iij

PS ALMVS

J BcthGida Galile«,amp; interrogaffe eum dicentes: Domine volumus videre Iefum;amp; Philippum deinde id dixiiTe Andrea: : amp;nbsp;vtrunqueeorum demum id fimul retuliile ad le-fum :amp; lefum reipondifle, quod venerat bora vt glorifica-retur filius hominis. Ecce quomodoChrifto domino an-nunciata eft ab Apoftolis generatio ilia Gentilium : illi ni-mirum Græci, qui exeuntes lt;S:accedentes ad lefum , exordium quafi ac principium fucre Gentilium omnium, qui in Chriftum erant credituri.

Pfilmus ipfl Djuid, Hu/tc (‘fdhitumfMilus fpiritus bedto Däuid experfonifidcliu, ^ui ex (jentibusfuere conferibendum nuadauii.

P s A L M V S 22.

1 Ominut pjf dl me lt;*x nihit mihi deerit. Iple ,enim dominus ineuangelioaicegolumpa iftor bonus.Qui cum primo fideles ex Gelt ibus quafi Oues , præruptis in locis erra-'bfldos inucniffet, ad ouile fuum duxit cos j3cpauit:proquo beneficio eorum quilque • d propheta noftro introducitur in gratiaru aftionem doo canerc ac diccre : Dominus pafeit me, atque ideo nullus eft mihi timor quodpofthacnecellâriûaliquid aut opportunum deficiat, intofoherbärwnibime colloedutt. Conftituit me,inquit,in loco vbi erSt optima herbarii pafcua.Pcrfiftit eni propheta in pafeedi mewphora.Herba aute amp;nbsp;aqua de qua inferi’di-cet,vbertafê gregipratftat.Et (enfiis cfttQuod vberrimuni ei pabulum dominus ad velcédum dédit. Vel,per locü qui • dem ecclcßam ,per herbas vcro,virefcentesvirtutibus fideles intelligit.Veljper herbam Chriftianorum fidem intelli-ge.quatfemperrenouaturac virelcit. Gentium enim fides eonfenuit Äraruit vt foenum. Vel.pcr herbarum pafcua,vir tutes morales peraquam verb requietis,pacatilRmum con templatiuæ philofophiae confugiuin fignificat.

Super Jlt;]itdreguielti edueduit me. Hoc propter baptifini la uacrii diftum eft,cuius aqua emundati, laborein omnem amp;nbsp;pondus peccatorum proiicimus,acdeinceps requiefcimus. Quapropter dominus dicebat ; Venice ad me omnes qui , Jaboratis amp;nbsp;qncrati eftis , amp;nbsp;ego requiefcerc vos faciam,

V IGES IM V s s EC V ND V s. 68 Velaliter : per aquam fluenta ilia iiitellige viutficæ ChrifH doftrinæ.de quitus in primo pfalmo tliéluin eft, in expofi-tione illi°veriiculi:quod plâtaui eft fccus decurfus aquaru.

Aninutmnteäm conuertit. Ab idolorum errore.

Deduxitinefuj^ femitaiil/fliiLf- Per iuftitia bic vniuerûleil 15 iuftitia intclligit,quç omnes cópleftitur virtutes-Per fe-mitas veroalias particularcs virtutes,quç ad illâ tendiit.Ip-fc enim dominus incarnatus, has nobis vias aperuit, amp;nbsp;per Cas ingrediens,re ac verbis dux nobis itineris taiftus eft.

Propter /lomefuu- Propter hoc tjgt; chriftianus vocor;uel,ne nome fuu ob mala noftra opa ab infidelibus blafphemetur.

Nam er fl amhulauero in medio untbrec mortis,non timeho md-ti,rjuomimtume(umes. Vmbra mortis bborille eft, qui in quocunquc reperitur pcriculo,quique ob doloris acerbita-tcm,qiiacmortiperfimilis eft,vmbra mortis cffe dicitur.Ma la vero.tenwtiones funt amp;nbsp;calamitates .Efle etiam dominus dicitur ac couerfari cum chriftianis, eo modo quo ipfc de-clarauit dicensiccce ego vobifcum fum omnibus diebus vG que ad cófummationem feculi.Vel alitorivmbra mortis eft viw præfens. Nam quemadmodum mors animam feparat à corporc,ita amp;nbsp;præfens inüdusamatores fuos feparat 5 deo: quod fl quis cum dco eft,erit etiam deus cum eo.

Virgd tud bacielus tuus ,ipfd me conftldtd funt. V irga eft qua errâtes corrigim'.baculus verb,quo puftllanimes inni-tutur.Séfiis eft,tu amp;nbsp;peçcâtes correxifti.laborâtesque ac la hantes ftabilifti,amp; vtroq; paâo nobis ope tulifti.lllud auté animaduertedû eft, q, græca diélio iraf utàxtirafi no tantü fi-gnificat côfolata funt,fed etiaaduocauerunt: vndeparacle-tum aduocatum amp;confolatorem interpretamur. Ordo igi-turfic Hatùpiâduo haec,virga nimirum amp;nbsp;baculus,aduocaT ucrütmeihoccft admontierüt.Nâ qaliquâ admonct, aduo cat eu amp;nbsp;trahit ad id quod confert. Quidam vero per virga amp;nbsp;baculum crucem mtcllexere . Ex duabus enim partibus, crux componitur,quarum reAam,baculum dicuntiàquoe-reâi fumus , cum in errore iaceremus ; tranfucrfàm vero, virgameHc aiunt, perquam percufTit dominus ac confre-gitdatmones . Soient enim qui valide percutiuntex tranf-uerfo iftum inferre.vt grauiorem plagâ inÜigant Præponi ^utcm dicuut virgam baculo, quia primo cruce tyrannum

i iiij

PSALMVS

deftruxit,amp; eidem poftmodum nos redemit : ita vt'fenfiil (it : quöd crux tua ad pietatem me, amp;nbsp;ad religion? aduoca-uit. Et aliter : virga quidem pro dei iudicio fuffïipoteft,lt;ï baculus pro prouidentia ; quorum vtrunque nos ad fa lutem aduocat.

Pärd/liincottfpei^u meo mcnfdm aJuerfut tot qui trüuljnl _ me. NonTolü vt prxdiximebeneficiis affeciRi,redamp;rpt' fitualia etiam obleéfamenta donafti, quæ per mefam bic fi ■ gnificantur. Hanc autem in conlpeftu, inquit.inimicoruiU meorum parafti,vt videntes dolore tabefcerent: vel aduer-fus eoSjhoc eft contra id, quod cupiunt. Illi enim mœrors me femper ac triftitia magis afFicere ftudent. Vel per men-fam futuronjm botjorum fruitionem intelligit, quam prar-parauit dçus diligentibus fe;vel altaris menfam.in quacŒ-na myftica ilia iacet,vel etiam virtutem moralem:amp;per o-leum quod mentem impinguat.contemplationem earu rationum intelliçe,qua: in mentibus infunt.

Impinguaßi in 0le0 cdput meum. In oleo nimirum Ipiri-lualis gratiæ :amp; per caput mentem feu intelleftum intelli-ge,veluti contentum d continente. Gratia enim Ipiritus im pinguat dr hilarem reddit mentem . Fortaffis etiam vnftio-nem olei baptifmatispratdicit: aut vnguentii illud.quodo-minus dmutiere vnftus eft;in quibus omnib* percaput)to-, nbsp;nbsp;, _ turn hominem figntficat.

)» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ineMant mf,qu//nt optimut f/î.Poculu,inquî,

lt;ra ajfKfa eyjijgelicorunjferrnonum,quod me ebriumreddit. Exce-, dere enim me facit d priori pcrtinacia, vt pote potes contra inimicos.vel alitertpoculum incruenti (acrificii intelligit.

Ftmiferieordia lua perfequetur me omttiln/t dirtut uitjemeit. Per(equetur,boc eft.feqiieturme, ita incedftem nimirum, amp;nbsp;fiigientem errores . Vel perfequetur, hoc eft, perquiret meamp; nondifccdet.

F t ut inhahitem in domo domini in tonpituJine dhrum. Perfequetur autem me,vt tutus in proteftione dei habit?.Vel per domum domini ecclefiam dicit, amp;nbsp;congregationem fi-dcliii, in qua habitat dominus, iis apparet.qui deodigni Iunt;amp; fenfus eft; ego amp;nbsp;diuinamilericordia dignusccnle-bor,lt;Sprotegar ddco,lt;Sr fidelis permanebo. Vel aliter; da-bitur m ihi in longitudin? dierum,hoc eft per totam vitam

VIGESIMVSTERTIVS.

vt inhabitem in domo domini. Et aliter: calix cognitio dai eft,mifericordia autem eius,mifericors nimirum deus fili’, qui per incaruationem fuam femper nos perfequitur , donee omnes compræhendat,qui iàluandi funt.Domus etiam domini eft eius regnum , in quo reftituuntur omnes (ânûi: per longitudinem vero dierum,aEternam vitam intellige.

Pfalmus ipfiDäuidprimxfahbätorum,

aicpfdlmut infcripttonmhtibet.primxfäbhätorum-hocrft.U -iiut dei,q«d Cbrijivs refto'rmt. Uldmegt;àm dirni pr^Jicit qudm eudngelijiig primam fdbbdtorum manifrjïè apprCdrant : tdmetß in fine de dffumptione etiam Chrifii traâct. 1 tlud tarnen obferuandu quad in gretca le£lione,unamfabbatorum le^imus,quod latini interprètes pajfim,primagt;n,dixerunt.

psALMvs 25-.

Omini efl terra (f plenitudo eius. Ex quo ni-mirum de fepultura refurrexit, amp;nbsp;difcipu-,lis apparuit,dicens, data eft mibi omnis po Iteftas , in cælo amp;nbsp;in terra;ex illo fanè tem-'pore.quo hçcacciderunt,Cbrifti effefta eft ^Jjomnis terra, quae antea fub dwnonum potc ftate detinebatur;amp; vbique terrarü pro ido lis templadeo erefta funt,prædicatione fidei ad vfq; terrât fines dilatata. Plenitudo autem terræhomines funt,quiea

babitant,amp; implent. A toto autem partem fignificauit.Ne-que enim omnes crediderunt euangelio,neque Cbrifti om nes effefti funt. Appellatione autem terrarum infulas omnes paritercompræhendit. Nam amp;ipfæ,terrae panes funt.

Orbis terrarum, er uniuerfl,qui habitant in eo Hoe ad prac-cedentis difti interpretationem cófequitur.Nam quod fu-prateiram dixit.bicorbem terrarum appellauit. Et aliter, licet nee tota terra, nee omnes domini effeftifint, àfideli-bus tarnen omnia domini efie rcputanturiqui certiores fa-fti lunt creatorem ilium ac dominum eorum efle.

Ipff fapcr ntiiriii funJauif ea, crfiuper fiumina prxpdrauit ram. Sciendum eft,qubd magnus Bafilius,folum domini imperium pro fundamento terrae,effe dixit,non aqu3,neq, aliud quidpiam: per praefentem autem verficulum oftendi tantó, quis nam ab initio creationis müdi, aquæ fitus fueritiquod fcilicet terrae aqua iniaceat, amp;nbsp;quafi euftodiat amp;nbsp;contineat,

PSALMVS

nee ab eins defluat fuperficiciluxtaquem fenfuin congrue' tius fortalTis legendii eflct,quod Græca litera non denegat. Ipfe in inaribus fundauit cam , amp;nbsp;in Huminibus præparauit c3. Ipfam vero aqua nó ab rc amp;nbsp;mare amp;nbsp;flumina à propbeta appcllatâ fuifleconftatjob aquaria in eis mulcitudincs,ciâ «Si abyfliim eS Moyfcs appellauerit,ob eius pfunditate.Spiri' tus enim dei,)nquit,ferebatur fuperabyfl'um. loannes autc ebryl'oftomus diftii boc ait illud poti/Timia demoftrare: 3gt; aquae toti terrae fubiaceât inftar fundaméti: amp;nbsp;nihil mirumt ipfeenim deus cd'quihâcab initiofundauit.Omnia enirn, inquit,per ipfum fafta funt. Admirandam autem fundatio-nis ration? exaggerans propbeta,vna hsec coplicauitiq» fun dauit eâ,fuper maria.amp;quod ftabiliuit fup flumina.7 u vt' rôhoc non in vniucrfum intellige . Nam alioquin inferior elTet aqua,venimMoyfes inferiorem effe terradocuit: vn-de manifeftum eft, bocdiéhim elle relpeÔfu certae partis a-quarum.In multis namque terrae concauitatibus, amp;nbsp;cauer-nofis locis fubtor currunt partes quçdam maris,quas maria appellauit. DeriuminibusapertilTimum eft,quodfiib terra Jon^o interuallo ferantur,amp;wndem emergant.Admirandiî vero eft.quomodononconfideant tanta terra: pondera.O-muesenim montes inhuiufmodi aquis ftabiliti funt, amp;nbsp;tarnen in his fundata permanct terra folo fa£fon$ fui manda* to contenta.Præparauit autem,hoc eft,ornauit.

Quis aftendet in monlem Jomini dut quit fldhit i» toco fdnâo tius! Hoc de lacerdotibus puto prçdiftü fuifle,vt deferibe ret, quales eos efie oporterct. Permontem vero doinini, commune vnicuique templum intelligas , ob fummam eius excellentiam amp;nbsp;confpicuam omnibus claritatcm,fiedidum amp;nbsp;quia aduet fus vndique Hatibus mimicorum fidei circû-flatur; amp;nbsp;per locum fanélum , altare quod in confpeftu dei cft.Confideractiam prophetici fcrmonis diligentiî. Afcen det enim,inquit,ea ratione,quia ante tepli ingreflum, non-nulli inefle gradus folebant.Qiudam per montem domini, fubjimitatem earum intelligunt virtutum.quas in euange-lio dominus obfcruari iufTic;amp;per locum lan6fum,cælefte, acpromiflum nobis regnum. Velaliter ; per montem ûn-ftum,fublimcm de Chrifto theolo^iam intellige, redoru’ que morum amp;diuinæincarnationi$ feienciam.

VI GE s IM V STER TIV s. 70 WdwitKJ.CrwüJo rorJe, Superioris verficuliverba per interrogationem à propKeta formata funt, ad quorum refponfionem prefens (ubfequitur verficulus:amp; per manus quidcmaftioneslignificat.percor vero,cogitationes; illc, inquit,afcendct,amp; ftabit,cuius amp;nbsp;aftiones irreprcheiifibi -les,amp; coeitationes vna puræ fuerint, ac mundæ.quali afcc-furum ilium neßet ,autpermanfurum,quihuiufmodinon fuerit: tametfi aliter videatur. Confydera etiani quomodo Vtraque hxc pariter coniunxic, opera Icilicct, amp;nbsp;meutern. Alterum enim fine altero non probatur.

QmnondcccpitinuAnodnimAmfuitnt. Quiddeo animam gVI A*«* luampropter vanumaliquodnonaccepit : Iioc eft,vt vana 7,;«. pertraftet.Vel qui anima fua, quæ ad bona opera fuit crca-ta,ad praua vfus non eft.

eciuTduitindoloproximofuo. Hoceft ,quinonpeie-rauit.Näis qui peierat,doloagit ; vel vt liberetur ciim dc-beat,vel accipiat, quod ei non debetur. Similes etiam fen-tentias babuimus inpfalmo xi ii i. vbi inuenies latius de iuramento pertraftatum in iUo verficulo.Qui lurat pro ximo fuo,lt;S: non Ipernit.

H»r dcdpifl beneJidfionent d domino, Benediftionem , boc eft, gratiam, feu diuinum aliquod donum , in præ -fenti vita prseftitum:hic vir, inquit, qui inaftionibus fuis probus,amp; in cogiutionibus mundus fuerit,quiquc ab ina-nibus rebus feipftim fegregauerit, amp;nbsp;non peicraucrit ad-uerfus proximum fuum,accipiet bencdi6fioncm,iS:c.

Ef «ijerifordwm à dco fdlutari fuo. In futuro nimirü tem pore . Vnulquifque enim etiam qui maxime luftus babea-tur,mifericordia dei indiget;qui,fi compalTionem fuani no commifcuerit deus,non iuftificabitur in confpcftu eius om nis viuens. Q^aenam enim vlla funt opera, quæ çælorum regno condigna fint.

HcCCr/igenerdtioqud^rentiuin dominum. Generatio illa,in-quit,qua' fic vixerit,vt docuimiis, meritoappellari poterit generatio virorum qu(erentium;hoceft,diligentiuin domi num.Quienim diligit,quærit.

Q^rentium fdciom dei ideob. Deus Iacob , deus,pater ab Hebræisputabatur.facies autépatris , blius:qui viditme, inquit,vidit amp;nbsp;patre ineu.Patriarchæ autein lacob freque-'

P SALMV S

tius inpßimis propheta meminit, vt x 11. tribuum p3tr«lt; Vel alitcTiOUJErentium videre deum in future fcculo,quï' do faciead faciem illi eum videbunt, vt inquit Paulus, qui dignifuerintjVt vidcant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d i AP s alm a.

Totlitc fOTtäS principes ueflras. Ex boc loco propheta fal uatoris in cælum aflumptionem prædicit,amp;angelos,qui ci in terra miniftrabant, introducit, cum co fimul afeendere, præiréque ac iubere aliis angelis, qui cat lorum aditum fer-uabantjVt tollerent portas. Ordo autem verborum fic fiat: Vos principes,tollite portas veftras ;hoc eft,portas,quibus praceftis,amp; quarum eftis principesrnec dixeriit,aperite,feil tollite:fummam nimirum glorias incomprebenfibilitatein, illius fignificantes qui catlum erat ingrclTurus . Per portas autem,ipiâm cuftodiam intelligeredebemus.

Ef eleuamini portee ecterndles. Cuftodia ipfa attema eft,e(» quodangelicuftodes aetemi funt.Vel ideoætemales dicit, quia ab ætemo nunquam antea apertat fuerant.claufis eniffl ianuis defeenderat dominus in terram,clam cçleftibus omnibus potelfatibus.

Ef introibitrex plortee. Rex glorias Chriftusdicitur,amp;digt; minus glorias, veluti qui fummam affecutus eft gloriam, amp;nbsp;qui earn aliis præ(bt,amp; qui aliorum omnium, qui gloria» aftècuti funt,rex eft,amp; dominus-

Quisefliflerexglerixi Introducit propheta portaruffl principes ad base verba dubitarc, veluti qui folum Deunt feirent efle regem gloriie,quem in tribus perfonis,fuperc« leftia babitare loca arbitrabantur.vel alitcr:camis ac corp® ris amiifhis eos fccit obftupcfceresquocirca interrogant, Ä viciftim audiunt.

Dominus fortls 8c potens,amp;' dominus potens in prxliis. Dominus bic eft,inquiunt, illc, quern noftis, fortis ac potens: ac rurfus,dominus potens in prxliis. Hac autem rcplicatio-ne ad maiorem illos cognitionem adducunt, ac pariter vi-éforiam laudant, quam retulerat dominus de tyranno, que in certamine deuicerat.-amp; cruce,quafi bafta quadam iacula-tus tranffixerat.

Tolliteportds principes Ufflrds,ry eleudmini portx Xterndics, Ce iniroibit rex glorix . Principes portarum (ecundi cteli, hoc eft firmament!, auditis iis , quas d praseuntibus angelis

VIGESIMVSQV ARTVS. 7‘ difta fuerant/ummo gaudio ac lætitiaafFefti, amp;nbsp;de huma-ni generis falute exultantes,ftatim præcucurrerunt,eadem amp;nbsp;ipfi mandantes aliis principibus primi cacli, quod eft fu-pra firmamentum .

Et quit efi ijle rex gloriiX! Eodem modo ifti dubitant,atqi ideo eadem interrogant amp;nbsp;audiunt.

Dominut potc/lutum ipfe ejl rexglorid!. Dominus,inquit,po - j . tens,qui aliis potentiam pracftat. vel qui potcftatibus im- ““ *quot;** perauhic, inquam, ille eft, quemanntintiainus efTe regem gloriac. Scire oportet quod ludæi tam praclêntem pfalmü, quàm proximè fuperiorem congrucre dicunt illis ludxis, qui captiui fucrunt in Babylone.amp; priorem quidem,quafi in eorü reditu, iucunda narrare, hunc autein ob triftia quac captiui patiebantur confolari cos, ac docere, ne locum illü Babylonis ægreferrent,cùm omnis terra dei fit,amp; poftit v-nufquifque.vbicunque gentium fuerit,placere deo. verum conuincuntur buiuftnodi interprétés manifeftè decipi, vel ex ipfo pfalmorum ordine,cùm alioquin ille poft prjefen-tem potius collocari debuilfet : veluti ca annuntians, qua: poft captiuitaté accidiflentmcc folü ex ordine, fed cx ipiis di£lis, oftëdant enim illi nobis quæfo, vbi mifcricordia cd cis per totam vitani permanfit,vt in prçfenti habetur pfal-mo,amp; quafnam seternales portas haberet Hierufalem qua: hic nominantur,nc estera alia omnia coramemorem.

rfalmut ipfl Dj»id.

C^diOn dicunt hedtum DauiJ confcripfljj'e hunr pfalmum m fupplicatioms dtque ordtion» jpecicntdd deu'cümque otnnib’ inter cdldmiutet atquednguflidt deunt i/noedfitihus eengruere : ac docere quomodo fupplicdredebedinut. nihil tdmen uetdt,quin diet hedtus Dduid pro fdpfo eum preeeipuè prbluliffe, ciim digt; ininiieis oppugndretur. i* s a l m v s 14'

D te domineleuduianinidm med- Lctiaui,hoc eftelcuaui,erexi,d terrenisnimirumeâ rebus attollés, in quibus nulla mihi eft falus.

Dru» meus in te eon/ido, non eonfunddr infe-rutum. Vel præfens dicit fcculum,vel futu rumivel m feculünócófundar, pronûqiiâ. illi fint, viti-

PSALMVS

biles vel inuifibiles. Irridcbunt autcm,ij iüperauerint fflC'

Etenim uniarrß qui telujUnentjtonconfundtntur. Suftincflt pofuit pro expeâantjVt plehfque in locis facit, ita cnim in-terprciatur Aquila. Nam qui te adiucorem fuicepefit, non confundetur,

Confundautur inlqud agentes fugeruacuê. Ali j cafu quopi-am,aut infortunio iniqu.*) agüt^lij ob naturae infirmitatem-Quicunque igitur alias ob caußs tranlgrediûtur, ij fupet* uacuè iniqua agere dicendi funt ;hoc eiT, nulla ratione, fed prx fumma rnahtia, quales erant vilibiles atqux inuifibiles inimici,qui aduerfum beatum Dauid pugnabant.Sine cau-ß enim atque inaniter pugnatur cum co, qui nullam alteri iniuriam inferatlt;

Vias tuas domine demonflra mibi, (gt;!-femtt.1f tuas edece me. In bis duobus verficulis eandem vbique dicit fententiami vt ßppenumero facerc fol«, cilm de/yderij atque aficduS fui intentionem cupit demonilrare. Vizautemamp; femit* dci funt,omnia quxcunquc ei pßcent. Per eas cnim fecu-rus,nec iam amplius vagabundus incedie,qui quçdeoplaci ta funt perficit. kogat propheta edoceri fc à deo ea diligen ter,quia quiid prom«entur, d deo omnia addißunt, qu* agenda funt.Q^idam pervias amp;femitas,difpenßtionesat' queadminiilrationes rerum eile intelligunt,ad quas diuina fcextenditprouidentia , iu vtquatrereàdeo prophwäh* verbis intelligamus quónam modo omnß gubemcntur: vt p« afliones nimirum contemplatio diligentior conßqua' tur,amp; per vias quidem vniuerßliora, per fcmitas vero ma gis particuiaria intelligit mandata: qux omnia tamnfi in li brisdiuinis antedidiciiT«, optât tarnen re ipß atque opera tionibus melius addifcere, vt coadlus quodammodo à deo ea opcrarijcxpcrimento deinccps cognol'cat,quod foß pri-us ratione didicerat.

Dfdue me in ueritatcm tuam. No bumanis cogitationibus ieducar alia pro aliis eligendo.

Et doce me,quöd tu es deus fdluslor meus. Atqui dcum fuum eum ciTefciebat ,amp; tarnen adhucdoccri cupit: tuncautem addifcet,quando ab inimicisfuerit liberatus. Nam tune fine controueriia manifeile demonilrabitur , quod in iblius dci auxilio fretus, hberatus iit,præter omnium opinioiiem

VI GE s IM V s QV ART V s. 7t iwllohominutn illi opem ferente.

Ettefii/Hnuitotadi«. ReipC«acfaftis,vt dixlt,inquit,does nie,quod tu es deus,qui (àluas me, amp;nbsp;quód te verè fufti-fiui,acadiutoremexpeélaui,amp; deceptusnon fum.Quôd ve roait, tota die, fæpenumero propneta ponitpro, femper, quemadmodum amp;nbsp;ilia verba in feculum .vel aliter,Hebræi, tota die, ponunt pro toto vit« tempore. noélu cnim cüin dormimus, viuere non videmur . Haec autem iuxta hifto-riæ lenlum difta funt. Iuxta anagogem , pofliint Este de CEriflo inteliigi,cuius incamationem ipGs quafi oculis Ipi ritus praeuidens propheta , amp;nbsp;melius tarnen intclligere cu-piens,rogat verius ac fyncerius fibi vias illas ac femitas de-monftrari,per quas incamandusdeus erat inceflurus.veritas etiam Chrifti doftrina eius eft.quâ addilcere optât propheta.ego enim,inquit,veritas fum;amp;alibi,Veritatem di-co vobis.Doce igitur me,inquit,vcritatem hanc: poft quse verba,ftatim fittendum eft;amp; quoddeinceps fequitur, qua fi aliud principium perfe legendum,Eoc pa£Io: tu, inquit, deuSjhæcdoceme. fu emm es faluatormeus, quemadmodum vel tuo edoétus fum nomine ; lefus quippe diceris, quod nomen faluator interpretatur;amp; verd prophetam no-ftrum Icfus {âluauit,quando ininfcmumdcl'cendens,illinc eum eduxit.Teigitar,inquit, lèmper expefto, amp;nbsp;non deC-fpero. Aduertendum eft tarnen quôd iuxtahuiufmodl fen-fum nonlegendum eft: doce mequod tues deus meus, fed doce me,quia tu es deus meus.Græca enim diftio ün vtran que habet fignificationem.

Reminifccre miferationum tuttrum domine, mifericordu-rumluârum quxn'fecKlofunt. Memento, inquit,quôdd fecu lo,hoceftfemper,amp;natura tuamifericors es, amp;nbsp;miferator: amp;nbsp;quia in leftione Græca diélio , miiêricordiarum , eft in quarto cafu , mifericordias fcilicet, annota indifferentem verbihuius conftruftionemapud l x x. tameum fecundo, qeuquano cafu:velfortalTis eofde cafus feruarût, quos in Hebraica inuenerunt leétione :vel fortalTis ea rationc id fa ftû eft,quia antiqut licétius cafum ponebat pro cafu,vt fç-penumero faftü inuenimus. Ilkid autc aduerte,qu{gt;d verba Eæcaddeünon vt ignarû, aut obliuiofü diûa funt:fed quia ignorare videtur deus,atqi obliuifci, quâdo ad defenfions

PS ALMV S

aut in auxilium noftrum urdius vcnit.

Deliäa iuuentulit melt;g,cr igrtordritids uitdt ne fnemlnerlf^ Confydera quomodo beatus Dauid perfeftioradmodu ef* feólus pro delicts fupplicet à fe in iuuentute commiffisrÄ nos tarnen huiufcemodi hatc minime cogitamus. £ed quare non fupplicat pro fcienter d Ce commiflis peccatis? quia fcgt; licet quat ignoranter commifla font, fola oratione deletur: ifta veró maiori indigent poenitentia, fail is nimirum atqi operibus.

SecuftJim miferkordidm tudm memenic mei {U. Quemad-modum mifericordia tua multa eft,ita amp;nbsp;tu in multa mife-ricordia memento mei. Vel in mifericordia tua memento mei,hoc eft,mifcrearis,non vtpunias.

Propfer toniMem luam domine. Quia natura, inquit, bonus es , tametfi praeter voluntatem tuam ob peccata noftni et iampunias.

Bonus er reöusdominus. Bonus quidem vt mifericors, reftus autem,tanquam qui deliftorum peenas exigit.reäd cnim hic in iudicando intelligit.

Propter hoc legem daHtdelintjuentibus i n utd.,diriget mnnfue-tos in iudicio. Qupniam mifericors eft amp;nbsp;rectus,legem da bit peccatoribus;hoc eft peccatores legi fubiiciet amp;nbsp;caftiga bit delinquentes in via,hoc eft,in hac vita,quam ideo viam appellat:quia omnes per eam, non fecus ac per viam tranf-eunt. Diriget autem manfuetos, ne feducantur in iudicio, hoc eft,cum diicretione,quafi dignos qui dirigantur.vel a-liter,legem dabit,hoc eft, lege ftatuet peccatoribus. Adat-qui/Timum autem legiftatorem pertinet leges ferre,quibus non tarn puniantur quipeccant,quàm dirigantur, Hæc etia iuxta Anagogem ad Chriftii referri poftuntjqui peccatoribus illam viam ftatuit,qua ipfe gradiebatur, vt per eam in-cedentes amplius non peccent: qu'ique etiam manfuetos di rexit,dum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

Doeebit mites uids fuas. Hoc de Chrifto,ac de eins difei-pulis manifeftè diétum eft. mites enim erant Chrifti dilfi-pulijveluti qui ei non aduerfàbantar. Difcite d me,inquit, quia mitis fum, amp;humilis corde. docuit autem eosChri-ftus vias conuerfationis fine, dura eos (peftatores amp;nbsp;comités ftbi efte voluit.

Vniuerfit

VICESIMVSQ^ARTVS; 7,

Valuerfx uix domi/ii mifericordid amp;nbsp;ueritdt exgulretitltus te, fldmentum élus c te/iimonia eiut. Per vias hic fola legis ma data intelligemus,quäE iis, qui fcriptam legem fcruant, pro mifericordia amp;nbsp;veritatehaGenda funtzcum manifeftum fit, deum mifericordia commotum , eaftatuifTe mandata : cum vcra etiam contineantivtpote quæ d vero deo , funt condi-ta. legem cnim amp;tcftamentum appellauit, amp;nbsp;Teftimonia. Teftamentum quidem leu poti’ iuxta Grscci nominis vim, dilpofitionem : quia illam difpoluit ad filios Ifrael.Tefti-monia vero , quia in Gis conteftatus eft, quse futura erant: quemadmodum in x v 11 i.plàlmo declarauim’:quodfi de Chrifto intelligamus, facilis eft interpretatie, omnes enim viæ conuerfationis Chrifti in terra, mifericordia funt, amp;nbsp;veritas,iis qui nouum eius tcftamentum exquiruntdioc eft iis,quidoôtrinæeiuscredunt amp;nbsp;teftimoniis,quæ aproplie tis de eo prædifta funt. In omni cnim vita fua Chriftus, amp;nbsp;benefaciens miferebatur,amp; doccns vera prædicabac.

Propfrr nomen tuum domine er propitiare peccdto meo, multu ejicnim. Superfluaeftbocinlococoniunftio.amp;ùdioma boc eft etiam linguæ Hebraic«, quodmultis in locisrepe- * ritur.ait igitur : quia miferiçors appellaris,amp; bonus, propter hocquçfo propitius efto peccato meo,quod anteacô-mifi : multum eft enim , fi ad earn mundiciam comparetur, quam præftare debuiflem .ad Chriftum etiam referri potif-fimum poftunthæc verba,qui agnus deiappellatur,quitol lit peccata mundi.

Q^s eß homo qui timet dominum} Rarus fane.quod fiquis inueniatur,audi,quæ retributiones ei promittantur.

Legemfldtueteiinuid,tjua rifgit. Diuerfae enim viæ flint corum,qui làluantur,hoceft,diuer(æ vitæ,acconuerlâtio-nis rationes.alia enim ratio vitçefthominum in commune viueniiumuilia eorum,qui folitariam vitam degunt; alij e-tiam agendi vitam deliguntt alij contemplandi: alj vero a-liamiomnes tarnen huiufcemodirationes ad deîî ducüt, amp;nbsp;quacumq. fibi clegerit is,qui timet dominü,in eadomin’il li erit prçceptor,amp; docebit,quid agedû fit, vt dcclarauim’. timorem vero non fimplicem intcllige, fed cordi infixum.

Anima eiut inbonit demoraiitur. Soluta enï à corpore,in il lis erit bonis,quçnec oculus vidit, necaurisaudiuit, amp;c.

PSALMVS

Ef fernen élut hdcre^dbit terrdm. Pergrata erat ludæis 11-berorum procreatio: atque ideo huiufmodi pollicitationc ad uirtutem cos pcllicit, promittens quod ij, qui deuin ti-muerint,filio3 babituri lint,iliius terrç bçredcs,qu3m ipb , ÎiolTidebatit, feme etiam pro doftrina intelligitur, cÿperil am,ij rurfu$,qui edocentur: «Stfenfus eft;quódnó tantum ipfe faluabitur,fed quôd i) etiâfîlii,,quos iuxtaeandc ha-bucrit morum ac fpiritus rationem,tcrræ inanfuctorum b£ reditatem confequentur.

foriitudo èji deminut timentlum eum. Robur ac munis.

Elt; teflamentum eius mdnifcß.ilit eis. Lex, inquit,domini, eis declarabit,quód deus eft fortitudo timttium fc.Ita eni lex omnibus pollicctur. vel teftamcntuni ponit pro quocu que diuino documento.quod docct,quæ agenda funt ; nec tantum,qua; agenda,fed ipfa ctiam diuina myftcria ; quod domini lex lis praeftare folet, qui mundi, ac puri ad cam ac cefterint.

Oculi melfemper dd dominum,quenitm ipfe euelletde laqtct pedes meos. Oculos anima; intelligit,quos internos,inquit, femper babeo ad deum . noui enim quod ipfe folus pedes meos d laqueis extrabet , amp;nbsp;ab inuilibilium inimicoruffl

, infiHiis.

^«»•irtvns Kefpiceiniriffirtniffrerotiei.quoflumun/gemtutçrpliapff fumtgo. Quomododicaturdeus refpicere, fupra inaliis pGlmis diximus.fed quare Ce vnigenitü appellat, beat’ Da uidînonne multos habuit fratres?verum bac didtionc fæpe Vtiturpropheta,profolitario,feu folo,amp; vnico:qua(ifolus elTet, amp;nbsp;abaliis deftitutus .alibi etiam bac diftioneabuti-turpropbeta,dicens:amp;demanu canis vnigenitam mcî.pau perem etiam fe appellat, vcluti mundano omni ipoliatum auxilio.

TrituLitlonft eordis mei /nuttlpIlcdU funt. Cordis tribula-tiones dicitrquialïued malignitate bominum , fiue dcogi tutionibus amp;nbsp;ab animi paflionibus, afrfiébioncs omnes feu» per deferuntur ad cor.

De neceffitatihus mdt crue me . Ab infortuniis,quç me an-gunt (Jt vim mibi infcrunt.

Vide kumiUtatcm mejm ésquot; Idborcm meum. Per bumilitaiein iuxta biftorisc fenfum, corporis ac viriuin inlirmitatem h»

VICE SIMV SQV ARTVS . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

teHigCiaduerfus tantam inimicorum potentiam. fed iuxta fpiritualemintelleétuiTijfummam expone animae contritio uem.fimilimodo per laboré,iuxta priinum fenfum , corpo ris defatigationê iniellige, quam perpeflus eft,cum fugiCs inimicos,multi$ in anguftiis verlarctur: amp;nbsp;iuxta alterii fen fum,laboré eum intellige,quem ex abftinentia , ex ftabili-tate fua,ex terreno accubitu, atque ex c«teris aliis virtuiii opcrationibus fullinebat.

£t óimitte otnnii dflifla mcj. Praeterita nimirum,d quib’ poftmodü abftinui.illud auté confydera quomodonó fold abftinere oportet àpeccati5,fed multactiähumilitate opus eft,amp; labors ad hoc,vt plcnè cuipiam peccata remittantur.

Vide inittiicos mros q«o«ùa:inuît'P^*fa:ijuïil. Tamfcnlibi les quàm intelleftuales.

EtOiJjo itiiujiooderuniar. Neq; enlm viflbiles inimicos meos iniuriaaliquaaffeci,nîque damnum , aut calumniam in eos intuli:fimiliternequc inuifibilesiquia lipeccaui,n5 illos,fed me ipfumljcfi.Reftat igitur vt nulla aducrfumgie odij occafionemhabeant: fed totum quod eft,ex fola oria-tuT inuidia.

Cujîodi d/iinS med, Ne incidat in eos; per anima autetn corpus fimulintellige.ca enimeft, quae corpus moderatur.

Ef eripe »ne. S i aliquâdo cecideTo,vcl aliterxuftodi aîam ab inuiftbilibus niniirü inimicis,amp; eripe me, à fenfibilibus fcilicet,qui corpus mcii in poteftate fua habere perquiriit.

î^onccnfvnddrqucnidmß’erdiiiinte. Sc!ens,inquit,quùd qui fperant in te,à conccpia fpe nonfruftrantur, (vt diftd eft in principio pfalmi,) uro ne confundar,cum amp;nbsp;ipfe fpe-raucrimin te.

ïnitoceitles CT «fli diiheeferunt mihi.tjietd fu/iiitui te. De prç-teritis rebus eft fermo . alibi enim ait; amp;nbsp;te expeéians non fum confufus : multos,inquit, ad æmulationem attraxi, ac perfuafi, ex iis,quæ raihi contigiffe viderant, te folum verum adiutoremefte,acminimefallacem: vnde etiamad-haefenint mihi;hoceft, mecum lege aniicitiae colligati funt:quoniam refti fentiens,te expcaaui.fed quinam unit hiî quiconque feiheet innocentes, probi amp;nbsp;refti-.hoc eftiu fti, propter hoc iuque exaudi me, vt per me ali j pariter tibi gratias agant-

h ij

PS ALMVS

Libera dem ,lfraet ex omnibus tribulaticnibut fuis. Cum a* buncle,ac fatis pro feipfo orauerit propheta,clcmi4 pro populo ctiâ fupplicat, qui fecù pariter aftligebatur. nequc e-nim tantum tuncangebatur populus, quâdo rognante bea-tb Dauid Pbiliftxi irruebant,fi conceflcrimus illo tempore compofitum fuilTe, bunc pfalmum, fed amp;nbsp;antea cum fuga-retur d Saule, amp;nbsp;poHea etiam tempore AbGlonis , quando multi propter ipfum opprimebantur,quos nuc Ifraelem ap pelauit, veluti ab eo delcendentes : nee tarnen præter ra* tionem fortaflis fuerit intelligerc , quod feipfum propbeta Iiraelemappellet,earatione, quod ab illo genus tra-bebat:amp;ri lubet,potcris etiam adCbrillu oratione bSc re-ferre,vt ab eo petat propbeta,quod iis pratfto fit,qui propter eum à bdei boftibus affligutur. lam enim prædiximut, qubd ebriftiani refte Ilrael dicipoflunt: illi nimirum,qui ebriftum deum per fidem vident.Ilrael enim,vt diximus, tntcrprctatur,mens videns deum.

Vfalmus ipfl Gauid.

Hunc pfalmumbeatus Dauid eo tepore cofcripflt,quando Sautern fugiens.apud pbilifltcos commemoratus efl.tn aliquihus tanii eongruere etid iis uiiietur.qui/captiuipofleain BabytonedeteiUi funl. S ciens autem propheta deum uerd iuflum ejfe, Hlud ante omnia conatur demöflrare, quomodoicaufam ipfe iuflijfima foueret, inimiei autcmiiniuflam. psalmvs ip

ydica mihi domine, quoniam ego in Innocenlid meaingreffusfum. Tametfi omnia,inquit, noueris, iudica mibi tarnen adbuc magis: boceft,examinacauGm meâ . in boc enitn confido, qubd baéienus in innocentia mea conuerlatus fim.per innocentia vero longa nimitatem,acpatientiam fuam intelligit.multis enim iniu-riis alFeétus fum d Saul, amp;nbsp;tarnen iniuriam in eum nullam retuli,tametfi fæpius potuerim, quemadmodum ex regum biftoria perfpicere licet.

Ltin domino Jperans,noninfirmabor. Et lperans,inquit,m dno ab bac fentétia non décida : quinimmo inualefcet Temper magis,ac cofirmabitur bçc mea opinio, ob fummî fpe, qua in ipfobabco. bçcautê verbaad iniwicos diriguntur-

VI GE s I MV s Qy I N TV s. 7j

Proîgt;4me,er te«(lt;i me. No.vt extollés fe,lioc dicit,fed ve-luti duo haec rogans, atque obfecrans, probari nimirum de præteritis vitæ luæ aftioiiibus:boc eft,examinari,amp; exqui-ri earum rattonem;amp; tentari.boc eft, experimentum ab eo fumi in futurum,an itafe gefturus fit,vt olim gefterat.

Vre renes meos.cr cor meum. Renes concupifcentiam fi-gnificat;per cor vero iram.vre,inquit:boc eft,proba:eo ni-minim pafto,quo aurifices aurum probat, neque enim ego autregnum concupiui,aut in Saulem iniurias vllas retuli.

Quonidm mifericordi/t tuä ante oculos meos efl. Ita difpofi-tus fum, inquit, quia coram oculis meis mifericordiam ilia tuam propofui,quam omnibus iis præftas,qui patienti ani-moaduerlaom^iafuftinent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, .

Etpidoii wueriufefUii. Cum de cætcris virtutibus fuis ® traftare intendat,quas in progreflu pfalmi ponit,prius fer-tnonem temperat,amp; deo gratias agit, quod in reliquis virtutibus per illius veritatem profecerit.Inlcge enimtua,in-quit poUicitus es eorum te miferturum efte,qui tibi placerent.Mifericordia igitur tua,amp; veritas tua.borum omnium bonoru mibi caula extiterunt,amp; deinceps virtutes has fuas commemorat.

No« fedi cum concilia uanilatis. Hoc eft, cum iis, qui ad nugas.aut ad intempeftiuos fermones conueniebant, aut ad fabulola eloquia.

E(cuminitjua agentibut non introiho. Cum iis,qui mutuo inter fe,aut qui aduerfus Saulem infidias difponunt.verifi-mile autem eft tentatum fæpenumcro eum fuiffe ab aliqui-bus de coniuratione.

Odi eccleflam malignintium. Congregationem amp;nbsp;conuen-tum prauorum omnium .prauos enim quofcunque,maligni tatis nomine comprehendit.

Ft eum impiis no« fedeho. Perimpios, hie Philifteos in-telligit, apud quos exul fuit ; quorum conuerfatione tarnen abftinebat. vel non fedebo ; hoc eft, diu non com-morabor.

LdUitfco inter innocentes manus meas. Antiqui quando con-teftari volebät fe alicuius fceleris efie innoxios,coram mul titudine manus buabant; vt fcilicet ex ilia manuii mudicia, animæ puritatem fignificarent ; quemadmoduin fecifte k' k iij

Ps ALMVS

gitnus pilattim in Chrifti nece.ait igiturproplieta,ego vni cum aliis innocentib«? viris lauabo manus mcas , conte' ftans me (cclcrü omnium,quac difta l’unt,innocentem efle-

ttcircus,i.tboattiiretuugt;!tdoMif!e. Propitiatorium quidé, ' interius cratapud Hebr;os,al(arc vero extra velii.hocaU' tem altareob innoccntiam fuam propheta hoftiaru, acnii' • niftrorummuliitudinecircundaturum fëprædicic.

VtiiuJtjinuocenthuJit tUtC. Adeo vt vocem canentiuatl-diam,amp;'lætancium de pratftita à tc nobis pace.

El oiaireÄi otnnia mirabi/iti tud. Legendo niinirum k' gern tuain,amp;cçterosMoyfi libros,qui iubcntefic lege,fre' quenti populo legebantur. per mirabilia autcm ea miracU' )aintelfigit,quc in Aegypto aut alibi poftmodü faétafunlt vel femper admiranda,omnia quæ ab initio mundi deus o-peratus eft.

Domine ditexi Jeeoremdomuf tvec. Dilexi,atque ideo dere illiim ruriiis defydero.decorem autem domus, ordinc ilium admirabilem Mofaici appellat tabernaculi. noiidum enim templum conllruftum erat.

Et locum taierndculi ^lorljc tuet. Quinimmo amp;ipfum loquot; ^«Tcf. cum amauijn quo tabernaculum gloriæ tuæ fixum eft. vel perlocuiabernaculi,vteifa:pcmos eft,ipftim intelligit tabernaculum.

Nfyii««/ fierJitsiunt Intpüi deut dnimconmedm. Apudquos nunc vitam ago, led me in ciuitatemreftitue. iftos nanque Philiftæo^ ob maximaeorumicelera,perditlo fumina com prehenfura eft.

EtcumuiTitfan^ini/muitdmnteM. Nequeenim tantum-modo,inquit,impij funtjfed etiam viri languinumihoc cd. länguinarij.

1» quorum mdnibuf iniquitdlet fünf. Quibus femper in prompiu,atque inmanibus eftiniquitas.

Dexterd eorum repletd efl munrrikus. Ncc tantum,inquit, impij funt.amp;fanguinaiij fed munerum ftilceptoresimune-hbusnimirum iuftiliam commutantes.

Ego dute in imiocentid med ingreffur fum. Rurlum innocen-tiam fuam commémorât,earn libi mediatricem quodamnio do proponensapud deuni.

Kcdime tnr. Ab iniufto exilio,quod fuftineo,

VICESIMVSSEXTVS: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;76

Et miferete mei, lu vt in huiufinodi homines amplius non incijam.

^e(;lt; in reililuJine. Hoe à te peto, inquit, quia b’«9uth7v pes meus ftabilitus cft in reftitudine, hoe cd, quia itinera vitæ meæ omniprorfus obliquitate carent, ae tortuofitate, quod eiufdem (ententix eft iain diftis verbis, in innoeen-tia mea ingrelTus fum.

I« ecdi'/lis fce«ediMi» fr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. His ita difpofitis ego de-

inceps,inquit,pfalmos componam, per quos ego te in omnibus ecclefiis laudabo. Et verè omnis Chriftianorü eccîe-fubeatumDauid cantorem fuumhabet, amp;pr«ceptorem. Aptari etiâpotefthicpfalmus, vnicuique.fideli inter inimi corura infiJias ac perfecutiones conftituto.qui fimili modo iuftificarc potent caufam fuam, vt fecit beatus Dauid.fi ve rèdicerepoterit.fc patienter omnia fuftinui(re,cum iniuria jfficeretur,amp;neminem ex illis,qui fibi infefti erât alFecifle iniuria.lîic etiam omnes.qui alterius fidei funt,impios ef-fc reputabit.Et iuxta hùc fcnfum;per alure, templum intel liges ,quod in ea fuerit regionc,veluti à parte totum, quod fmüliter fignatur.per domura dei,amp; iuxta analogi3,amp; pro -portionem hanc,reliqua poterunt accommodari.

Hfo TB.

PfdlmusipßDiiuidantequjmungefttur. _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

T rr M»Ld«m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dd regnum,beMm DâuiJ:pr!ino'à

Sitmuele in Beth'ecm',dcirtdelt;à tribu ludd.poß Worte Saul,in He-broniff tirtio/db omflibMs TritMt’MS,po/l «lori? Mewpfcito/fpfc. hunt datent pfdlmum eonfcripßt dnte jecunddnt uniHionem . cum Sdul dähuc eum perfeepueretur.QuiidmenUnicuitfUe etidm fideliü poterit dccommoddri./i per dndtogidntleiut uertd dduerfui uißbi-ks/eu inuißbiles inimkos diäd e/ßeintelligduiur.

1* S A LM V S 26.

,Omi«uj illumindtio nted, Crfd'wdfor tneus qae Zuthj. timfbo. Illumitiatiodeus dicitur,veluti qui pmnem ab oculis noftris triftitiae nebulam idiffoluit amp;nbsp;deinde auxilij fui luce cos il-jluminat : Saluator autem, quia ab inimico-^jjrum nos inlidiis libérât, quod veroper iu-terrogationem ait; Quem timebo-idem fi-gnificat,ac fj dicerct,neminem timebo.

k iiij

P s ALMVS

Domi«utpraffÂorBiflt;f weiCquo trepWaîio? Quem enim formidareis debet,quem protegit deus’quid autem fit pro tegere,diftum eft in pfalmo decimofeptimo.

, DwwitpproptHquarfBtddufrpzwnjf/xdeBtf» ar I

H ~ .':et meas, qui tribuldntme inimià met, iffl i/tfirmdti funt (eci' fir4f''V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Summa cum admirationeannunciat prophetacol-

ßjjj a jgQ beneficia. Dum appropinquarct mini,inquit, inimiciilli,'qui multas ad hoc infidias aduerfum medifpo-fuerantjVt fieucadmodum ederent cames meas.mfipotius infirmati funt, non valentes in aliqua remihilæfionem in-ferre.Et ceciderunt,hoc eft, deciderunt d concepta ipe, non conrecuti,quod optabant.

Si confijlMt aduerfum me caftTa,nogt;t limebit cor meum.

Per caftra Hebrati exercitum intelligunt. Adeo,inquit,mi-randum in modum liberatus fum,vt deinccps,ne vniuerfas quidem,atque intégras hoftium copias pertimefcam, ne du infidias.

St exur^at aduerfum me preelium, in hoc ego fperdbo.

In hoc fcilicet corde mco,qur 1 amplius’non timet, ob fidu ciam, quam in diuino poftrit auxilio . Quidam dicunt fub-intelligi deberc, vt fit (enfijs ; in hac Icihcct (pe , quam in deum habeo. Nam quod hie dicitur,in hoc,neccflari6 referendum videtur, vel ad ipGm fpem, vt didfum eft , velad cor,non autem ad prælium,cum in Græca leftione tarn pro nomen,hoc,qudm diAio cor,fœminea: voces fint:diftioau | temprælium mafeulino varietur articulo:vndeconiungiea , minime confentaneum eft.

Vnam petii à domino. Poftqudm liberatus fiim ,petltione vnam petij à domino,ita enim fiibintelligendum eft. Vel V* nam aduerbialitcr intellige,pro femel. Quemadmodumiu xta Grçcac ditftionis fignificationcm intelligi poteft. I

Hanr requiram. Hane fcilicet petitionem,quam confo-lationis meat gratia requiro. Quat nam autem ea fit, audi.

Vt infeafcitem in domo domini,omnibut diebut uitec meet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)

Meritb hie plalmus poft proximo fuperiorem collocatus cft.Ibi enim dixitqi;opheta:Dominedilexidccorem doin’ tuæ:lt;St nunc fimihjnodo.in domo domini,hoceft,in taber-naculo dei habitationcm habere defiderat. Et quare ita cu-piat,addidit,dicens. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

VI GE s TMV s SEX TV s, 77

Vf cOHlentpler dclfââtiomm domini , cf uißteiH templum T? fj«j. Vt deleftatione , inquit,afficiar, contemplandoca, E^f quitus ipfe dominus dcleftatur.Præterea etiam ratione il-lie femper adeffe cupio , vt perCpiciam nunquid forte ali- ’quot;'quot;lquot;®’ quod officium, aut eorum aliquid,qux ad diuinum cultum debentur, omilfum,aut negleftum lit. Adeô quippe deum amabat.

Q^ntim dbfconJittne in tabermculo fuo,in die maloru meo-rum. Maximis , inquit, beneficiis ab eo affeftus fum . In die enim periculorum meorum abfcondit me protcftionc fua . Quam ideo tabcrnaculum appellauit, quia fugientem ad deum in periculis beatum Dauid diuina proteftio taber-naculi cuiufdam inftar,bofpitio quodammodo fufeepit, ac fufeeptum feruauit.

Protexit me in abfeondito tdberndculi fui. Rurfus idem di-r cit manifeftius diuinaprædicans beneficia. Ver abfcôditum auté penitiora atque interiora tabemaculi intelligit^ac ma-gis tutaiac fi diceret.inipeéfabilem me omnino atque inui-fibilem inimicis veftigantibus reddidit.

I« pffr4 exdltduit me. Sine timoré me, inquit^c fecurum conftituit. Traftum eft autem hoc ex eorum metaphora, qui periculorum fibi ab inimicis imminentiu timoré in petram aliquam abfciflam vndique amp;nbsp;prçruptam confugiunt.

Et nüc ecee exdltduit cdput meii fuper inimicot meat ■ Animad- Nvfi îJlof. uertes propheta petitionem fuam fuiffe fibi à deo ineffabili quodâmodo confirmatam,de futuris deinceps,prophetico inore,veluti de prætentis loquitur.Quia, inquit, exaudiuit me dominus ,cccequod fuperiorem etiam inimicis me po-fuit. Soient enï viftores viftis infultare,amp; fupra illos quodammodo fe extollere. Aliter enim petitiobeati Dauid im pleri non poterat, nifi eius inimici prius deftrufti fuiffent.

Cireuiui er immoldui in tdberndculo eius. Quod in præce-denti pfalmo tanquam futurum dixit, amp;nbsp;circundabo altare tuum dominend nunc quafi iam adimpletum ponit.Circui-ui,inquiet,amp;immolaui.Aquilaveró,cxaltabo,circumibo, amp;nbsp;immolabo tranftulit, vt fit tempus pro tempore. Taber-naculum autem id dicit,quod fixerat Moyfes.

Ho/lidmlitudis Cruociferationis. Laudisquidc.quiaabeo proteftus fumzyociferationis vcro,obviftoriâ de inimicis.

PS ALMVS

vociferatio enim.cliinorquiclâ efladuerfusinimicos: tam* ctlî hoc in loco pro cantu quodam triumphali pofuerit .Per hoftiam autcm facrificium intelligit, in gratiarum aétioné oblatum pro auxilio amp;nbsp;viftoria.

cr pl'dO.tm domino. QuiH iliflFerant cantare amp;nbsp;ŸeiXw. pftllcrc didum eft in pfalmo duodecimo.

Exaudi domineuocem meam cUmäui. Cu per fanôi fpi-ritus intpirationé ci prædixerit,quæ ad Ce pertinebant.rur-fus ad priorem intentionem reddit:amp;pervocem,vnamil-lam petitioncm intelligit,dequa fuperius didum eft.

Mifercre mei (y exdudime. Nome debes exaudire ob mea fcelera,fed quod peto eft,vtex tua id facias mifericordia.

TiH dixit cor mtu.dominu (/Ultra. I.x intimo,inquit,corde fie dixi. neque enim quafi infuperficiefoÜs labiis locii-tus fiini.Dixi autciDominü quæram,meum inquam domi-nû, negleétoprorfus ac Ipreto oiiini alio humano auxilio.

Exij«i/)iii( te faciet mea. Præpofitio ilia, ex , intentionem quandam dénotât maiorem.Ait igitur fiimmacum diligentia perquifiuiflc fe adiutorem deum. Et per faciem fii-am circunloquendo feipfuin intelligit,ac fi diceret: ego ip fe cxquiliui te.

F4fi»w tuam domine pertjuiram. Hoc eft proteftionem amp;nbsp;cuftodiam tuam iScnunquam cefîabo.

Ne dwerfit» faciem tuam a me. Hoc eft proteftionem tua, qua inter anguftias protegebar.

Et «01» deilinef in ira à feruo tua. Ne in ira fecedas d me, quihaólenus fuinmo cum ftudio St cura aftitiftiiquod fi vt homo deliquero, tu me human« ac mifericorditcrcaftiga, ac rurfiim voi opus fucrit adiuua.

Adiulormeus ejlo. In futurum.

Ne refcUds me. Grxcè Icgimus Ai« igt;ri)irxofB«îffHf /ut, y quot;nbsp;hoceftnercpcllas leu ne abiieias me.Quod exduplici vO' fttfKiriff. ctymologia trahi poteft; vel ex ülo Græcorum pro-■ f «opa- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coruos:vel ex metaphora Icon«. Eftautem feo-

ria Ipurcitia quædamin omni métallo amp;nbsp;quafifxx,quæ proiicitur.

«»■»iTJf. Nederelintjuatmedeutfaluatormeut. Frcqucterrogatac preces fundit propheta,conftantLim fuam in or3do,fumina effe oftendens atquccx corde proficifei.

VI GE s IM V s s E XT V s. 7«

QwMÎiOM fater MfK» ez mater mea dcreliquerunt me, Quo-niam, inquit, omni parentum folatioprorfus careo, vt vel amicos meos omnes taceani,qui Saulis potcntiam verctur. Dowinuj autem affump/lt me , Hoc ad folamcn fuum dicit, Liçet,inquit, omnes me dereliquerint, ipl’e tarnen dominus aflumplit me,^tegés fcilicet atqicripies à periculis. Legem ponemihi in uia tua. Aquila pro legem pone,rcddi dit, doceme, hoc eft, falutares leges tuas doce me, me in-quam,per femitam fpiritualis legis tuæ incedentem,amp; quç ad te tendit.

Ltiieducmein femitamreflam. Ad reftamfalutis femitam, nefeducar de via,amp; in prauas incidam cogitationes.

Propter inimicot meos ne Iradas me in animas tribulantium me. In animas tribulantium circunloquendo dixit, pro in ipfos tribulantes me milites. Ne tradas igitur me illis inpotefta-tcm, nepræcipuilioftes moi qui illos miferunt vt mecom-prehenderent,gaudio aclactitia indeaificiantur. Intelligit autem ipfum Saulem.

Q«o«ùtni«/«rrfxer««fi’Mme»e/îfgt; iniqui. Ipfeetenim Saul notant impingere cupiensbeato Dauid iniuftc, illud aduer fura eum atteftabatur, dicens:fcire fc quôd decrcuerat Dauid ipfum iuterficere.

Et m^nlita cfl iniquitas/lki. Ipû,inquit,inimicorum atte-ftatio Gbiipfi mcntita eft: lioc eft, inuenta cft vera non cffc. Nihilenim ilium læfi, aut iniuria afteci, quinimmo potius adiuui.Velaliterilpfa iniuftitia qult;j fibi pollicebatur com-prehenfurum me elle, mentita eft: hoc eft, non eft affecuta quod fperabat.

Credo uiderc beinaJomini. Credo,inquit,lân£lo fpiritui, qui de omnibus his me certiorem facit, qubd fuperabo ho ftes, amp;nbsp;recuperabo regnum,quôdque illius bonis diu per-fruar.

1» tcrr.t uiuentiiim. In hoc mundo,qui eft viuorum terra. Terra enim mortuorum infemus . Poflumus ctiam dicere, tradaturhicdogm.1 derefurreftione mortuorû , amp;nbsp;quôd per cerram viuentium , regnum catlorum intelligit, amp;nbsp;per oona,illabona,quæpræparauit deusdiligeiitibus fe.

Su/Hbcdominum. Hæcverbaamp;qua:fequuntur,propheta ad feipfum cUrigit,velutitemperas fefejacfibiipfi folamen ùjwiMuvoj«

PSALMVS

præftans. lubetautem non deciders à bona fpc.-fuftine, inquit,hoc eft,cxpefta auxiliatorem.

Ktaamp;oi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Verba

hæcfuntfidentisamp;conftantisanimæ. Solus enim exirtens beatusDauid iplcfeconfidcrciubcbat, amp;rurfus admajo-rem animæ confolationeni amp;nbsp;obleftamentum, repctit ilia 0 verba:fu(hne dominum.

Pfalmus ipfl T)auid.

H une pfalmum riûm conferipflt beiltut DetuiJ, eo tempore quo ferfcquebatur cum Sdul,

Bid domine cldmdbo» Quafi ad nullum aliu I rcipiciens. Omnibus enim aliis auxiliis pri luatus fum. Per clamorem autemprecum fu arum,intenfionem demonflrat.

Deus meus neßledsa me. Ne obaudias mc-I taphorice diftum . Solct enim qui obaudi-untjtacere, amp;. nihil refpondere petentibus.

itßmilisero defeendentibus in Idcum. Si obaudieris me, inqiiit, ftatim fimilis ero ipfis mortuis : hoc eft ftatim mo-riar.Per lacum enim fepulturam intelligit.Potes etiam per Iacum,foueam intelligere,in quam ft quis incident, line ail xilio remanet,eo quod illinc effugere non poflit.

ExdKili domine uocem deprecdtionis meit ,dum oro dd te,du ex

folio mdnus meds dd templum findium tuum. Per templum, diximus , trfbemaculum intelligit ad quod manus tende-bat, dum oraret, tametfi id proculeffet. Sic etiam amp;nbsp;Daniel orans in Babylone, aperiebat feneftras quæ conuer/ie erant ad Hicrulalem,non quod illic diuinitatem circunferi berent,ied quia feiebant deum illic apparuiffe. Veltcplum pro aelo intelligendum eft , iuxta illud, qui habitat in cse -lis irridebit eos.

Nrßmultrdhds me cum pecedforibus. Quibus cum (æpenu mero conuerfor.Noli igitur ob meam hancconuerfationc cum illis me pariter ad luendas pœnas trahcre. Nofti quod inuituscum cis conucrfor.Et ftjperflua videturdiftio ilia: limul. Quod ft his verbis vti Sc nos voRimus cum oramus,

VICE s IM V s s EP TIMV s. 79 perpeccatores, dæmones intelligemus, aucalienos à fide, aut etiam iniques omnes.

Et fwm offrantitKS iniquitiilem ne feridt me. Hoc ad ma-ioresn fuperioris didi declarationem eft. Idem enim figni-ficat.

Q^i /oq«««fKr pacem cum proximo fuo,mdl4Mem in eorJibus eorum. Quidam enim corum qui erant cum Saule,amicitia fimulabant erga Dauid, amp;nbsp;inftdias nihilominus aduerfus eum clam parabat, amp;nbsp;præcipuc inter alios ipfe etiam Saul.

Da üiis domine fecundum opera eorum. Condigna fcilicet corum proteruitati

Et fecundum nequitiam adinuentioaum ipforum. Hæc pari modo ad prxeedentis verficuli declarationem dida funt.

SccwnduDi opera manuum eorum da iUis. Dolorem propbeta animæ fuæ zelo quodam odij in prauos accenfae, omnib* patefecit,dü eädem fæpius variis verbis repetit fentétiam.

]{edde retrihutionem eorum ipßt. Redde illis debitam vl-tionem pro malignitate. Exbis autem verbis demonftrat fe non acerbumhoftem aduerfus eos imprccari.fed vt iuftitiç amatorem , optarp illis débitaspoenas: vtbacrationc, pra-ui omnes reddantur mcliorcs.

Quoniamnoninleliexerunt operddomini. Quiabadenus difpenfationes dei non intcllcxerut: quod fcilicet deus pra uos fuftinct,vt eorum prauitas magis conuincatur, amp;nbsp;in op portuno temporc irremiflibiliterafficiantur fuppliciis.

N« opera manuum eiut. Opera ,inquam, dico quæ ipfc fummo confilio operator,amp; non cafu.Per manus enim bic, cófyderatione quandam,amp;ftudium,in diuinis operationi-bus efle demonftrauit.

Deflrues illos.cr uon a:diflcaiis eos. Prædicit propbeta ini-micorum fuorum perditionem, quæ buiufmodi futura e-rat.vt vbi femel in præceps cecidiirent,refurgere amplius, aut fe erigerenonpoftent.

Benediäus dominus quiaexaudiuituocem deprecationls meX.

Benedidus :boc eft,dignus cui bcnedicatur,qui laudetur. Deinde quafi certus de iis quç poftulauerat,addit:quia cx-audiuit me.

Dowinizj adiutor meus,çx protedor meus. Hoc fimilimodo ad certitudin? illam pertinet, quam de diuino auxilio con-

PSALMVS

ceperat»

Inipi'o Jpaduit cor mcum. Vcluti in folo vcro »c non f-tlla-ci adiutore.

£■( adiutui fum. Et fpeconcepts non fiim fruftratus.

Etrcflorvit caro mca. Q^xanteobfollicitudincs ftiones varias tabefaéla erati

Er ex ttoluntdte med confltebor ei. Prompto animo, inquit. atque ex corde id faciam, non vt coaftus. Simile illud eil: Voluntariè (àcrificabo tibi.I’er contcÏÏionem verb, gratia-rum aftionem intellige.

Dominut fortituJo poputifui, ev preteâor fdlutum Ckrifli fuiejl. Dominus, inquit, populum (ibi dedicatum fortio-rem reddit,amp; pro illius pugnat Glutc, qui inandato eius ad regnum vndlus eft.Chriftus etenim vnftum lignifîcat . De feipfu autem,ac de toto populo fermoné facit, velutiprï-fciusfuturs: immutationis.

Sdluum fdc populum tuum domine,l'eueJic hd:redildti tuiC, Quafi iainiam regnum fufcepturus eilet, Ähuicrei propior fluàm antea.Rogat propheta pro populo dei:amp; quod herc-ditati fuæ dicitiüniile eft quod leginius in Exodo:vbi Ifrae liras deus populum fuuinpeculiarcm,lioceft,bfrcditariuni appellauit.

Etpdfceeot. Simul mecum regtuns.

EtextoUeees uf^uein feculum. Et extolleeos tropliasit pcrpetuis.llla etiam imprecatiofuperius faéfa: da illis do* I minefecundum operaeorum,poteftadcrucifixoresChrilîi ( referri:qui onini prauitate imbuti,non intellexerunt mira- I cula aut prodigia d domino fada. Quapropter amp;nbsp;dellruóH funt, amp;nbsp;amplius non erefli : contra auteni, deus populum fuuni fortincauit amp;nbsp;quac fequuntur,lt;S;c. Et rurfus etiam o-ratioadCbriftum refcratur,pro populo ex gentibus,qui il-li in hæreditatcm datus eft, amp;nbsp;queni pauit Ch ri ft us at 4 i ex-altauit.

Pfdlmutipß Dduid e^cjiionis tdtcrndculi.

Jvxtd hi/loridmiinc pfdlmus prxceptum ijuoJJdm continet, *1 fdcerJotet cr leuitdt de egreffu tdberndculi.uel de egre/fu tempÜ: cjitiJ fcilicct illinc cgre/!i fequenti diefdcerc dclerent : dfferre ni-mirumi/iliotdrietum,mdftuloi,»upcr ndtoi: c* glcriiun, per Idu-

V 1 GE s IMV s o CT A V V s. 2»

JitioKet ©• pfdlmof.zr bonore»i,per régulant er reU^cnetn-at-qMt hoc li» aula templi,cr non alio in loco. luxta anagogicum ue-ràfenfumJnteUigi fotefl de cgreffu t cor fore, guod apojlolut t4-bernaculum uocat.f.fteiiint corput^ninttc tabcrnacvlum. Admo-net igitur bocpfalmo proplie»j,q«idfatfredctfjmwj, utpreepare' muradexituah hoc corpore. aäioner eienim noflrx in hac uita, inimx tvneeruntuiaticum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

PSAIMV s 15.

Fdomino filii deiofferte domino ßliot arie-

• Filij quidedeiapoftoli funt.Itaaum I dns appcllauit eos,dicens; Afeedoad patre meu Sc patre veftrum. Filij autem anetuni, fideleäex getibus, quorum parères,ob erro ran fummum in quo crant, irrationales dici incrito.amp;arietibus comparari potcrant.Admonet igitur apoftolos propbeta hoc ptalmo, vtfcftinentadducere infidèles gentes ad Chriftum.Ordo eft,o filij dei,afferte domt no filios arletum-lllaautem ingeminatio verbi. afFerte,ftu dium quoddam ac diligentiam non vulgarem adhibendain effe demonftrat. Vclaliter:filij quidem dei ij dicendi fuiit, quiperbaptifmatis fegenerationem Chrifto adoptati,amp;ad virtutes initiati funt:nlij verd arietum ij.quos apoftoli per euangelij prædicationem genuerunt, nec dum ad integrara perfeftioncm deuenerunt. Per arietes enim apoftoli coue-nientiffimc intelligipoflunt, cum amp;ipfi fpiritualium acra-tionabilium eregum fuorum fint duces: quafi dicat prophe ta:vos ôapoftoli,quiperfeftiores eftis.adducite eos ad de-um,qui adhuc imperfeftiores fiint, inftruentes eos doflri-na vcftra.Hoc enim gratiflimum deo eft obfequium.Diftû cnimlegimus Petro;Si diligis me,pafte oues meas.

A^medomino glorium er honorem. Gloriam deo afferct, canendo illihymnos ac laudes ; honorem verb per timoré, atque orbferuantiammandatorum.Namfi (vt apoftolus in quit'jper tranlgrelTionem Icgis deus inhonoratur, manife-ftum eft quod per eins obferuationem honorabitur.

Afferte domino gloriam nomini eiin. Per laudabiles nim in'i aftioncs . Diftuni enim legimus ad peccatores ex perfona Dei; Nomenmeumproptervos blaphematur in gentibus. Gentiles ecenim ciim bonam fidelis viri vitam, ac cornier-

PSALMVS

ßtionem vidennt,incitantur vt deum noftrum laudent, iS-quam verum virtutis doftorem.quod fi peruerfis moribus fidelem viderint,deo fiattm noftro detrahunt, amp;nbsp;vitiorum introdudtorem eredunt: vnde in cuangeho legimus: vt vi-deant bona veftra opera, amp;nbsp;glorificent patrem veftrum qui in cælis eft. Afterte igitur domino laudem nommi eius: _ hoc eftaffertc ei laudem.

Bfivxï. Adorate dominum in auläfd»ä^ eius. Peraalam olim fynagoga intenigebatur,quæ erat in Hierufalem: fed roftcontumclias à ludæis in Cnriftum illatas,fafta eftha-oitatio illa dcfolata . Nouiffime autem aula ßndla Clirifti, fadla eft Chriftianorum ecclefia ac fides, in qua propheti-cus fermoadorandumefledominunviubet, omnes alias il-Icgitimas congregationesprohibens, amp;nbsp;folam cligens fiJe à Chrifto traditam. Intclligere etiam poiTumus per aulam, caeleftemhabitationem.Nam ij qui in hac vita plîtatifunt, in domo domini,illic in aulis dci noftri florebunt.

Vox domini fuperdtjuas. Propbetia bate eft de voce quæ in lordane fupemè demifla eft, quädo Chriftus baptizabatur. _ dicens:Hic eft filius meus diledlus,in quo complacui mihi. ’’fdlöjHf Dtvs glorix intonuit. Ipfe pater vocem illamemifit quam diximus . Tonitruum autem earn appellauit propbeta, amp;nbsp;quia c catlo delata eft,vnde veniunt tonitrua,amp; propter il-lins magnitudinem . Nam ab omnibus de facili audita eft. Deum autem gloriæ dixitpro,deum gloriofum, quemad-modum amp;nbsp;alibi deus dicitur veritatis ,deus vltionum, deus potentiarum,amp; deus milericordiarum,pro eo quod eft:de-us verus,deus vindex,dcus potcns,deus mifericors . Idioma enim eft veteris feriptur«.

Dominus fuper alt;juas multds . Cbriftusnimirum ina-quis fluminis lordanis, amp;nbsp;vbique per illas, aquarum natu-ram fanäificans.

quot;Voxdominiin fortitudine. In forti,inquit,ac robuftoad-uerfus pafliones atque affe6tus,bomine, vox domini fit,ro borans eum ac fuggerens quæ neceflaria funt.

Vox domini in mdgnificenlid. Hoc eft, in magnifico eo vi-ro,qui terreftria ipreuerit,amp; cæleftia tantum mediteturtvt per fortitudinem quidem actiua,ac moralis virtus,per ma-gnificentiam vero contemplatiua fignificetur.

Vox

VICE SIM V s oc T A VVS. Si

'VexJomittl,confringentit reJrat. Cedrus aliquando in bô htim accipitur;quia cedrina ligna immarcefcibilia funt,atq; imputrida,amp;earum materia denGeflatqüeodorata, iuxta ilIudJuftus vt palma florebit,amp; ficut cedrus in libano mul tiplicabitur: aliquando autem in malum :quia arbor eft ftfe rilis atque inftexibilis,iuxta illud i vidi impiu fuperexalta tum atque eleuatum ficut cedros libani. Hoc in loco igituf per cedros dæmones intelligit propter elationem ac fuper- ® biam illam,quædecœlo eospræcipitauit. Vox, inquit,do mini fit, quandoconteritacconfringitdæmones. Punftus enim ponendus eft,poft diftionem, domini:vt intelligatui* eftê obliqua quædam conftruftio:qua loquendi figura,infe fius etiam vfus eft.

Ef ronfriiigft deminut ceJrot Utiini. Libanus mons eft Pa lçftinæregionis,altUs,ac ferens cedros, idolorum ttplis re iliólumtvnde per cedros idolorum memoria ac lucos intelli git,qui in ipfo funt,per continens contenta lignificans.Si-gt; milia clTecedris vidctur idola,propter eorü faftigium, den fitatem,ac fterilitatem.Prædicit igiturprcyibcta bic, idolo rum dcftruftionemi perquæ omniübuiuimodi delubroru pariter euerfionem fignificat.

Eteomminueteiisutuitulum.lil’ii'ium. Ftquemadmoduvi tulum ilium qui ab Hebræis in Horeb fabricatus eft,com- ^7 minuit acdiftipauit deus per Moyfem,fic etiam has cedros “ comminuet. Deinde punftus ponendus eft,amp; per fe legen-da diftio, libanumivt fit fenfusiquódcóminuet eas cedros, ipfura nimirum totum libanum.Non enim vnam aut altera illiuspartem fed totum,atque in vniuerfum comminuet.

Et diledlut ut filiut unicornium. De Chrifto fermo eft : qui dileftus quidem eft vt vnigenitus . Ita enim eü pater appel lauitdiccs:hic eft filius meus dileftus.Vnicornium vero fi lius,veluti inuiftus,atque infuperabilis. Huiufcemodi eni naturæ efie legimus id animal apud beatum lob. Tu illud confidera, quomodo dei filius agnum fe,atque ouem appel lari voluit.quando pro humani generis peccatis in facrifi-cium fepatri obtulit,iuxtaillud:ecceagnusdei-item,quafi ouis ad occifionem düftus eft.Filium vero vnicorniû,quâ-do vindifta opus fuit, amp;nbsp;quando inmici poteftate deftruen dam prædicit'DicijCtiampoteft Chrift’ filiusvnicomi um,

1

PSALMVS

veluti qui vnico ac finguUri quodammodo,amp; tanquamho mo genitus eft,amp; tanquamdeus.Quippc qui vt deus,cxpa tregeneratut eft,fine matre:atq; vt homo ex matrc,fine pa tre.Hisigituridolis,ac dæmonibus cótntis,ac comminu-tiSjChriftus reddetnr inuidus.Portæenim infeminóprc-r ualuerunt aduerfus cum.

luffetïo»- Voxdomini Mterefdctit fltimmäiitignis. Subaudituretiam Tef. •- hoc in loco verbum fit. l’rædicit autem propheta e» in pri-mis qux tribus pueris in fornace Babylonica contigcrunt, vbi flamma intercifa fpiritum rons fibilâtem fufcepit:dein de autem quae Chrifti martyribus . Intelligi etiam poflunt hæc verba,vt pertineant ad fentctiam dei in die iudicij,qua do intercidet,amp; diuidet deus Hammam ignis: amp;nbsp;fplendida, ac lucida ignis potctia iuftis deferuiet.t auHica verôlt;S: adu ftiua in poenam peccatoribus tribuetur*

. Vox domini concutientis defortum. Per defertum gftes in telligit,quæ omni diuina cognitioneprorfus viduata: ac de rolatæ,quæque fpirituali etiam doftrina ac prorfus virtute earctes,aridæ,ac fterilcs,deferti inftar merité dicipoterat; quod defertum aduentu fuo Chriftus concuflit, comouens ac conuertens illud ad fe,amp; arans aratro fidei.

Ef concutiet dominus defertum Cades. Concutiet autc no omne defertum,fed defertum Cades:hoc eft defertum fiin-élum,amp; fegrcgatum,dignumquc deo atque cideftinatum: Cades enim fiinAum Graeci interpretantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Voxdomintprtfpardns ceruos. Ex hoclocoaliquicoten dunt,q7 verba ilia,vox domini cofringetis cedros,amp;aliahu iufmodi non funt defeftiuç fi^urç loqucdi,nec conftrudio nes obliquç,fed quod fub alia cadunt figura,quac genus po nit pro genere,amp; cafum pro cafu , veluti cotercntis pro eo quod eftconterens:amp; genus quidepro gcnercpofitum eft, malculinum videlicet participiii,pro fœmineo:quod ex le dióe grçca difcerni poteft,cû mafculinü amp;fœmineû partie^ piiï apud eos nunquâ fit eiufdé generis.amp; cafus^ cafu,gen* tiuus nimiriî redo.-per ceriios auté Chrifti difcipulos in-telligit. Nam quéadmodû ceruus oés venenatorû reptiliu læfiones paruipenditiquinimmo odoratu fuo huiufcemodi quçq-, animalia perfequitur, ac vi fpirit* oris fui ea attrahit ' ac perditiita etiâ oesChrifti difcipuli fimilé,à diuina gratU

V I CE s IMVSOC TA V V s. J» tonfecuti funt poteftatc,calcâdinimirü fcrpétes amp;nbsp;fcoqji-onç;,amp; omné inimicl potentiâ.Ipfa igitur faluatoris vox , difcipulos oes ceruorù inftar.adprædicationis amp;nbsp;virtutun» curfum præparauit-.illa inquî vox qua dixit: Ecce do vobi* poteftatc amp;c.Q_uavocefrcti,accôfirmati,îtellcftuales fer-pentes odoratu fpiritus perfequentes pcrdebant;ea nimiru diuini verbi potentia, quæ d fpirituali eorû ore profluebat Etreuelakitfylujs. Per fyluas,infruftuofasacRlueftres Çétiû animas intelligit,inquib’multiplices,atq;a(perçpaG-iiones feu aiFeft* .veluti fcrç quçdâ,latebras atq-, nabitatio nds fuas collocarat:quas rcuelabit deus, tenebraru defitatc auferens proprio fcrmone.quiÇvt inquit Paul’)penetrabi-lior eft omni gladio ancipiti,ita,vt feræ oés manifeftæ fiât, amp;nbsp;d céfuis,quos diximus,facillimè capi poftint. lllud autc animaduertendum cft,quôd græca diftio ■/Içu^uJuf fyluas pa liter amp;nbsp;condenfa.feu denfitatem fignificat. S olét enim fyl-uæ denfæ elfe arboribus,amp;virgultis .

J EtÎHlfmpbfiHsomnft^fntgloria. Int'plodominivbi-cunqilfliidfuEritinoninbierofolymiSjaut ludaeitantü di-cent glotiaihoceft laud' dei canent,amp; gratias ei ag't,tang redéptotiac(âluatori:fed omnes credetes pafl'im,ac fidelea vbicunque locoru m fijcrint ; gloriam vero nanc tune dieet, quando temporum oportunitas id poftubuerit.

Domiws diluuium inhjbitârefacit. Per diluuium gentes intclligit,quæ in inundatione ac pclago paffionü ac numa-norum affetbuum demerfæ erât:has,inquit,gentes,domin’ inhabitare faciet in regionib’ ecclefiç fuç.Vel per diluuiû, fanftùm baptifma tntellige,quo pcccata demergütur :quod baptifma dominus inbabitare faciet iû Ccclefia.

Et ftdfbitdomim/s rexinfeculvm. Rexfideliumnimirü, otque eorum,quibaptifmilauacro purgati funt.Data eft e-nï mibi,inquit.potcftas in cœlo amp;nbsp;in terra. Sedebitautem pofitum eft, pro manebit propter ftabilitatc qusE in feifioa ne denotatur.

Damimit forfitwdint populo fuo dabit. Populo Cbriftianorû fcilicet qui fub dæmonum.acpalfionum tyrannide olim op primebantur.

Domi«u$ bencdicct pooulofùo liipace. Opprelfumbello populum roborabit, 3c in tempore pacis benedicet gt;boc

PSALMV S

eft,gratia fuadignum faciet,per donum fanfti /piritm.Vel bencdicet,pro laudabit,tanquâm fibi placentemamp; gratumgt;

TÏ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pfälmus cdntici renouationis dcmus^ ipßut Dauid.

***‘‘*’’ Quidßtpfdlmut cantlci in proximo didu efl.De retiqua huiut Pfdlmi infiriptioneMrixfunt iuterpretum frntentix. aliqui cnint H dicunt^per domum boe in locoßnlelligi animam ipßut beatiDauid guitprophetici cbdrifmittit quoddam ereit habitäculum- er prr nouationem domus, renouätionem diuinx grdtiec intel/igunf,quiin do nimiruntfofl adulterii.cr cxdis crimina.peraâd pxniiétid/i gnus rurfum e^âus efl,cuiù domino propbetiet donum reflituert tur. Alii domum,fideûum ecclefldm effe dieut: cr per renoudtionî domus,renoudtionrm illdm intelligunt, qutt fit per regenerdtioni bdptifmdtis.Alii itemfefliuitdttm illd renoudtionißmilcm, qudin Eteebids rexpofiAffyriorum profii^dtiont in templo eelebrduit. Templum quippeidomus domini efi-itd utpritfens pfdlmus,cuiin feriptum lt;fl,pfdlmus cdntici,renoudtionis dom*,enuniiet,quixn3 uerbd diûd fuerint d bcdto Tiduidji dd eum uerbd pfdlmi refers-mus,dut quiXndm uerißmile effet dici debere dh ecclefld.dut db ipfo Eiecbid.unicuique enim eorumpotefldccomoddri. Et quodditip fius Dduid,per fe legendum efl, ut dutboris tdntûnomt exprimdb

P» ALMV«. 19.

ydUdbo ff dominr quonidmfufeepißime. Sed quonam pa£lo bumilis homo cüpoterit ex-altare, qui excelfus eftf confitendo nimirum acprxdicando,qucgt;d altus is fit acfublimis • Hac ratione magnificare etiâ deum quis di-ci[ur,qui magnum ilium elTe aireuerat,qiié-

admodum contra,is deum humiliât,ac deprimit,qui humilia ac vilia de eo loquitur.Sufcepißi vero:hoc eft fublima-ûi,atque allcuafti,auxilij nimirum tui manum fupponens, cum peccatorum onere deprefliis iacerem.

Nec deledfdfli inimicos meosfuper me. Sidebeato Dauid pGlmü exponis,per inimicos,eos intellige, quibus datum fe deus illius regnum cominatus fuerat per prophetam Na than; ß de ecclefia,da;mones:n verb de rege Ezechia,Airy-rios.Nondeledalliautem,hoceft ,non permififti vt dele-ftarentur aduerfum me.

V I GE s IM V s N o N V s. 8}

Domwe deu) meut cldrtuui dd te, cr fanafli me. Non fero, inquit,me curafti. Vbi enim confeflus eft beatus Daiiid de-liftuin fuum dicens: peccaui domino,ftatim ci diftum eft à Natban;abftulit dominus peccatum tuum.Ecclefia «iâ pari modo quando baptifmatis tempore deum inuocat.ftatim abluitur a peccatorum plagis : amp;nbsp;beatus Ezechias facco in-dutus ,amp; fupplicans ad deum ,confeftim liberatus eft ab ob- nbsp;nbsp;•

fidionis plaga.

Dominr deduxißi db inferno anima me a. Siue exponas pfal-mumdebeatoDauid, fiue de ecclefia,per infemu intellige tenebras peccati.Velbis verbis, inferni deftruftionë amp;nbsp;ani marum liberationéftgnifîcat. Quod fide Ezecbi a, tenebras formidinis.Solet enim formido tenebras generate.

Saludfli me d defccndentibus in lacum. Eandem iterum aliis verbis repetit fentctiam,quemadmodum mos eft iis, qui de acceptis beneficiis gratias agunt,per lacum vero ineuitabi-le periculum intellige. Nam qui in lacum aut foueam inci-dit,illinc euadere non poteft. Saluafti me, inquit,ab iis,qui deftendunt inpericulumrinpericulum inquam animç.fi de ecclelia, aut de Dauid intelligas : fed corporale, ft de Eze-chia.Illudautemanimaduertendum eft, quod quæfequun-tur,non omnia his tribus congruunt,fed aliqua tantummo-do:quædam verb omnino etiam funtprophetica.

PfdOite domino fanât eiut. Vos ô iufti amp;nbsp;virtute praediti. Na qui huiufmodi no funt.tamctfi püllat,domino no pfal-lunt. Neq; enim poteft arbor mala fruftus bonos facere,nec cormortiferum.accatdibus plenum, verba vitæ emittere.

Etconfltcminimemorixfanâitatit eins. Et gratias agite il-lius memoriae,quod noftrum,fcilicetmeminerit,quoruan-tea,ob deliiftafuerat oblitus.

QMnidm ira in excdndefcentia eiut cr uita in uoluntate eiut. Per iram,caftigationem feu punitionem intclligit,amp; fenftis cft;quôd caftigatio in excandefceniiadei eft, vita vcro in e-ius voluntate:hoc eft: quod licet vt iuftus puniat quotiens excandcfcit,vt mifcricors tarnen, femper cupit ac vult mi-fereri,ita vt alterum.quod puniat, non ita ex eleftione dei efle demonftretur, fed cafu quodammodo , propter homi-numdelifta:alterum vero quod viuificet,ex natura eius ef-fe appareat, amp;nbsp;voluntarium : quemadmodum amp;nbsp;alibi per

1 lij

PSALMVS

Ezecliielefn docet dicens : non volens voIo mortem pecc»» toriSgCed vt conuertatur,amp; viuat.Præponit etiam propbeta moefta iucundis :eo quod dulciora videantur bona quç poft triftia obueniunt.Simile eft illud: ego occidam amp;nbsp;viuifioa* bojpercutiam Sc lanabo.

Ad uefperum demorMtur fletus CT admdtulinum Senfus eft,qgt; pœnitctia de pcccatis.celerr fecuadducit ve-niä. Na qui velpcrè fua fleueritpeccata, mane poftmodiim fumma Içtitia exultabit,aduétu nimiru (ànfti fpirit’cófola tus eft amp;nbsp;bçc prophetia d: apoftolisgt;quibus poft domini fe-pulturâ velpe làbbati Hétib’, manè dominico die mulicres iucûdü illud Içtitiç nüciû attulerüt,dominü relurrexiflcaf-feucrâtes.Ezecbiasauté amp;nbsp;vniuerfus populus quorü veipe re in vnum collefti flebant,cum horrédas Sennacherib minas audiftênt, timctes le iamiam in inimicorum poteftatem periienturos:amp; manc fummo gaudio affcéïi funt,intellig?-tes, quôd ca nofte tot milia hoftium fuifsnt abangclo domini interempta.Demorabitur verb,hoc eft habit ab it,

E 70 4wf w dixi i» abuitdantia rnea non mouebor in frrulu. Po-tefthoc tam Ezechiæqudm beato Dauid accommodari,qui in tempore fecunda: fortunæ arbitrât! funt earn ftabilé fera per futuram.amp;nunquam adueramp;m.Per abundantiam enim bonum ac fœlicem ftatum intelligit, amp;nbsp;per motionem, feu lîuftuationem,conuerfionem d ftabilitate.

Domine in uotuntate tua prctflitifli deeori mce petfnt!ain,auer tifli fatifm tu.im n me, cr faiüut l'um eonturbatv!. Ad eofdem poftiint hçc verba pertinere.]lbm,inquit,potentiam,quara pulchritudo feu decor meus antea habcbat : illâ nimirû cla-htatem atque excellentiam regni,non mea ego virtute,aut mois mentis,fed te fie volente habebam. Auertifti au té pro teiftionem tuam d me,propter exiftimationem meam,amp; fta-tim il) turbulentiam atque calamitates verfus fum.

Adtedominudamabo. Confecutusdtetempeftiuum au-xilium , ad te in futurum clamabo. Vtitur autem propheta faepenumero hoc verbo, quando preces ex intimo emillàs corde fignificat.

Et ad dei/m meum depreeaber . Eandem repetit fenten-tiam. Vel,quod fupra ait,ad te dominum,ad patrem didum quodnuncait,ad deum,ad iîlium pertincc. Illuip au-

VIGESIMVSNO NVS. « tem diem prçnunciare mihi videtur beatus Dauid quo Ab-falon filius eum perfecutus eft,in qua perfecutione deu in-uocauit:veldicm ilium,quo Ezechias faftus eftccrtiorper prophetam,quód fequenti die ei moriendum erat, quo âu-dito ftatim.deo pro viu fua fupplicauit,clamabo,inquit, amp;nbsp;precabor fic dicens.

Qw* uii/itas infanguiae meo dum deffertdo in corruptianntf Per fanguinem, propriam carnem intelligit, quae fanguine concretaeft. Quae nam,inquit,eft vtilitas in came mea, ita auftaatque ornata ,fiadputrefaftionem deuenturus fumï fatius eilet nunquam natum fuiffe . Naturam enim huma-nam vilipendic propheta hoe in loco, quafi mortale amp;nbsp;bre-ui extinguendam: vnde alibi etiam ait,homo vanitati iimi-lis faólus eil.

Nuntiuid confitetitur tibi puluit,aut annUciabit uerit-item tua! Verba fimilia illis funt : Non mortui laudabunt te domine, neque omnes qui defcendunt in infernü.fed nos qui viuim’ benedicemus domioo.fidcs enim in fumma dei patientia ac longanimitate caufaro fu3 iullificat dicent ; Nunquid puluis ille.in que ego refoluédus fum, gratias aliquando tibi agetj N unquid etiam ille,ignorantes docebit,quod tu verè,ac vc raxdeus esïlllud quidem quafi reliqui d:i falfi fint,alierum verb vt iuiTa, acmandata tua perficiat. Melius eil igitur vt adhucpræfenti vita fruar: ft ob nulla priuata mei ipfius ra-tionem,faltcm ob illam vel maxime,vt glorificem tc,amp; lau dem,atque vt veritatem tuam prædicem.

Audiuit deminut ©• miferlus efl mei. Præuidens propheta affuturum libi diuinum auxilium,illud narrat vt iam præfti tum,audiuit,inquit,clamorem mcuthoc eil,admilit oratio-nem meam. nam qui non admittuntur audiri non pofTunt.

Deminut fadiut efl ädiutor meut. Audiens mifertus cft,amp; adiuuit mc.cripiens à morte,quæ tunc impendebat.

Conuertifli pLtnifum meum ingäudiummibi. Plangereidem eft quod luECre,ac genas peaufq; percuterc. verbum enim plango,vnde fflaga,idem lignificat,quod cçdo feu percutio. eanjem enim etymologiam feruat Græca diftio. Commu-tauit itaque luftum acmœrorem meum inlætitiam.

Côfciiijy/iplffWWfW,Wprlt;Ccinxi/Hniflxtitia. Saccus pœni-tctiæ.atq; hutnilitatis fignü crat,facco cnim indu! folabant,

1 iiij

PSALMVS

amp; cinere caput afpergi.fi quando in maximam.atque iiicon folabilem calamitacem inciderent, amp;nbsp;cedante demum cab-miute confolati, bccum (cindebant, amp;nbsp;lactitiæ vedibus in* duebantur. Confcididi itaque üccum, hoe eft luélu me ex' i)idi,amp; præcinxidi me;hoc efl: ,induifti Iztitiam.

Vt cantet tihi glariä med. Vt vita mea gloriam 3 ITecuta bu det tetalTecuta dico gloriam , ob auxilium â te mihi præfti-• tum.vclaliter:pergloriam, mentem feu intelleélum intel-ligit, quo maxime honoramur, cum ob ilium ad imaginern dei faâi elfe dicamur.

Et non compungir. Pro non eompungar Symmachus in-terpretatus cft,(S: non taceam.ex eo enim quod prçcedit,fi-gnitîcacum eft quod confequitur . compundionem enim taciturnitas comitatur. vel alitermon eompungar, hoc ed, nonamplius peccabo:vt ex confèquenti prxcedens ßgniA-cetur.nam poft peccatum fcquitur compunftio.

Domine deus meus in fcculum confitehor tibi. PcrpetBo,in • quit,tibi gratias agam,cum huiufmodi me blute dignû fc' écris,vel aliter: per totû hoc prxfens feculum,gratias fem-per deo agit beatus Dauid,per ora ac labia quorumcunquC ndelium ,qui illius celeberrimos pfalmos deo canunt.

In finempfdlmusipfl Dduid Extdßs, xr^riur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quidem ideo inferiptum efl, quid propbeti'd bie conti-

netuTiquiC dd ßnem tendit. Extdßs dutempfdlmus ideodidfus eß, quid commutdtionem illam commemordt, qudm pdffus efl bedtus Dduidpo/îddulteiium Eerfdbeee,cr eeedem Vrid. Ext.tßm eniati Teâitudinis trdnßprcffioneminterpretdtur. Compofitus efl dutent —eo tempore quo Abfdlonßiius eum perfequebdtur PoJJumus etidiit nobis,'pr.efentis pfdlmi ucrbd dccommoddre ,ß loco dbfdlonis Çf Aebitopbelis crdliorum inimicorumtditmonem principcm, cum illius fdlelliiibus crtniniflris intclligdmus iCrdlidfuoßgn'ßidtu flmiliter cdpidmus.

psalmvs 50,

N te dominrflicr.iui,non conlvnddr in feculS. Eun-dem habent fênium hæc verba,quem amp;nbsp;ilb:deus J meus in te fperaui,non confundar in fccuiî; qux expofuimus in lècundo verficulopbl.xxiiii. I»» iuftitid tud libcTd me,çr ente me, Indignus equi-

TR.IGESIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«y

dem fum tuo auxilio:Ob tuam tame iu(Vitiam,qua iniquot , omnes ac parricidas condemnas,libera me. Idem autem eft hoc in loco liberare,quod eruere, ab inimicorum nimirum iflfidiis,aut ab ipfa morte.

Intlina ad me duré tua. De Iclinatione auris dixim'in pfal.

X V i.lbi Inclina aurem tuam mibi,amp; exaudi verba mea.

Acirlera ut fr«dJ mr. Non untum, inquit,libéra me,fed accéléra v t id facias. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®

f.flo mihiindcum proteflorrm. Pro efto mibideus prote-ôor.Idioma eft,amp; hoc Hcbraicç linguae.vel ideo deii pro-teftorem dicit,quia antea quidem deus illi erat, at nunc in aduerfitatum tempore no fimpliciter vt dcum ilium fibi ad efle poftulatjfed etiam vt proteftorem.

Et i«doniuwrefugi),ut faluummc faciat. VtCilues mein tempore fugæ confugientem ad te , tanquam ad praefidium aliquod,amp;ad locum munitum,atque inexpugnabilem.

Quonlam fortitudo mea er refugium mtu et tu. Quia vtra-quehacc quae poftulo, tu olim mihi pracftitifti. nam amp;nbsp;alias auxilium mihi tuum praefto affuifle,expertus fum.

Et prop ter nomen tuum deduces me,cr enutries me. Et con-fido,inquit,non ob meam virtutem, fed propter nomé tuü, quia nimirum vocaris mifericors .deduces autem me ad locum vitæ, abducens à periculis. amp;nbsp;enutries me, in angullta neceflariarii rerum conftitutum. vel propter nomen tuum, circunloquendo dixit,hoc eft propter te.

Educes me de laijueo hoc cjuem ahfconderut mihi. Per laqueü ’ nunc conftlium intellige ab Achitophel,Abfalonfdatum vt ftuderet quanto citius alicubi locorum concludere beatum Dauid vndeeuadercnonpoffet.Abfconderunt autem eum, hoceft, fecretb pofuerunt.vt nimirum lateret. folet autem laquei clam difponi.velaliter-.pcrlaqueum.infidias intelli-gc,nuper à dæmone difpofiias.

Quoniam tucs protedor meus demine. Rurfus foli deo auxilium fibi præftitum adftribit, atque hoc partim, vtac-ceptorum beneficiorum gratus exiftat, parttm vt perpetui-tate fermonis deum magis ad mifericordiam aduocct, dum nullum fe alium in tantis periculis condignum haberead-iutorem oftendit.

In manus tuas domine eontmendoffirilum nteum. Potentiæ

PS ALMV S tuse,inquit,3nimam meâ,hoceft meipfùm, (èruandu tradi, ciî in nulle alio confidâ.pcrmanus auté dei,fortitudinemil bus intelligit.in manibus enim potétiam babemus amp;nbsp;vires.

ilt;edemijii me dominedcus urritatis. Sa-penumero enim me lt;âluafti,d Goliath nimirum.à Saul,atque à tnultis aliis peri-culis.vel aliter.-prædicit quôd lâluaudus eflet. amp;, quddait: dent veritatis,expone,hoc eft,deus vcrus;vt tradidimus i» quarto verlîculoplàlmi.x v 111.

Odifli omnes (ibf(n.tntetujnitM!fuperudeuè. AuertifH, inquit.eos omnes qui inania obferuant confilia,amp; quos co' milTorum fcelerum non modo non pœnitet,fed in eis etiam côlîdunt,quales erant Ab(âlô,amp;eius complices.Qupd veto lif.Cuperuacac, intellige, pro inutiliteracfupcdTuc ; eo quôd inaniteracproculà iigno fuoiftn feriartt,

Egoaulem indomino fpcraui. Non in aftutiis vt illi Iperat.

Exnltiiho er ItCtdhor in mifeticordij tud. Hac repetition« fententiæ, fummam deleébationem ac læiitiam demonftra-rc voluit,quæ futura erat. vel illa poteft difFerétiæ ratio af-fignari,quam tradidimus,in tertio Plàlmi.i x.verficulo-In mifericordiaautcm tuatquam nimirum faciès ergame.nam ob ea quæ paiïus fum,mifericordia tua me dignum puto.

refpexifli bumilitdtem med. Humilitas aliquando pro ea virtute accipitur quæ direftè opponitur fuperbiæ, aliquando autem,pro dcpre(rione,atque affli£lione,vt hic. Confido enim, inquit,quôdad contritionem atquead mift riam meâ re(pexifti,quam ab iis fuftineo qui meperfcquun tur.oculi enim domini fuper iuftos.

Sdludfli ee necejiitdtihutdnimdmmedm. Ecee quôd lâla-tem (îiam iam prædicic, earn narrans quab iam præRitani, atque hoc lege prophctiæ . vel aliter : antiqua commémorât beneficia : amp;nbsp;pernecelTitates, infortunia acpericula, amp;nbsp;peranimam fuam , femetipfum intelligit. Accipitur enim îæpenumero anima pro iplo homine, iuxta quod legimus in Leuitico : omnis anima quæ comederit morticinum aut captum à fera, amp;nbsp;ea quæ fequuntur. ficuti etiam aliquando caro pro homine accipitur ; iuxta illud, ad te omnis ca-ro veniet.

Ner conclußßi me in mdnilut inimicorum. Hoc per fe darum eft.

TRIGESIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16

SUhtijli i«locoJpätiofo pedet ntcos. Hoe eftin amplaliber täte, ab anguftia nimirum circuudantium me inimicoriim.

Mi/frere »ifi domi/if, tjuowam triMor . Rurfum ad pro-pofitum refugit folamen.falutem fuam accelerans.ob inten fam diuinz mifericordiz commemorationem.

Turbatut eß in ira oculut meut. In ira tua nimirum. nam fl ob commiflâatque errata mea, iratus mihi non fuiffes, in tantam lânc nunquamconcidiflem miferiam . Quapropter ® turbatus eft oculus meus ,ob alTiduas lachrymas . Nam quod L X X . dixeruntuurbatus eft, Symmachus reddidit caligauit.

Animamea,Cr uetrter meut. Animaquidem, ob fummam mœftitiam amp;nbsp;tzdium , venter verôquod cibum non reci-peret.Poftunthçcetiam iuxta anagogicum fenfum intelli-gi:amp; oculus quidc fumi pro intelledu, vt diximus inpfal-mo V I. F-t anima pro ipe, quz pufillanimes réfrigérât, amp;nbsp;venter pro memoratiua, vt ita dicam, ilia animz parte, in qua rationalis cibus reconditur.

Quu defeat in dolore uita mea, nbsp;nbsp;anni mei ingemitilui.

A commun! fenfu fuméda funt verba illa:Miferere mei domine.quia prz nimio dolore defecit vita mea, amp;nbsp;prz acer-bis gemitibus anni mei: hoceft dies vitæ mez defecerunt.

Idem enim fignificat vita mea,quod anni mei.Idioma eft e-tiam peculiare apud iàcram feripturam :quo,quis in fummo dolore conftitutus appellate fe mortuû foleat:propter im-becillitatem videlicet virium corporis.

Inßrmaiaeßinpaupertate fortitudo mea. Propterpauper-tatem hic inediam amp;nbsp;ieiunium intelligit: quod ex ipfa etiâ hiftoria conipici poteft.

f-toffâmeaeenturhata funt. Mota funt àfortitudine amp;nbsp;fo-liditate illa,quam habebam ,non valentia amplius ,vt antea, me fuftinere. Fortitudo etiam pro virilitate animz accipi-turiiuxta quodper paupertatem, hic earn intelliges, quam quis patitur,cùm derelinquitur â deo,amp;per ofiajfohdes at-que Confiantes cogitationes.

Supra omnetinimieetmeosfaiHut fumopprolrium. Expro- , , brat enim mihi omnes, atq; obiiciunt ignauiam, velutiqui ob propria peccata aufugerim ac viftus fim.

El utcin'n meit ualde. IpG s etiam gcntibus,rcgni mei fini •

PSALMVS timis,in fummo opprobrio habitus fiim,quäe cùm antea licitatibus mets inuiderent,mocló intortunium ac calamiW tem meam vehem enter mihi exprobrant.

Ettimer notit meit- Verentur enim ne ob familiaritaten^ atque amicitiam qua mecum coniunch funt,periculumali-quod fuftineant.

Qui uiMiint me,fortit fugerunt li we. Conuerfi funt d me, inquit,ne rufpittonemaliquam initcerent fe mihi adhatre-rc.Illinc quippc imminere eis periculum poterat.

OHii/ioni Jaiut fuw Ijwjuam moriuut ti corde. A corde,in-quit,amicorum meorum obliuioni datus fum :hoc eft, mei obliti funt, veluti hominis iam mortui. Ob ineuitabileni enim interitum pro mortuo exiftimatus fum, vel co paélo, quo mortuus quis In obliuioné proiicitur,amp; ego obliuioni datus fum, verentibus nimirumamicismeis ,ne in aduer-farioriim meorum fufpitionem venirent.

Ettdlus fum quäjludsgerditum. Quemadmodum vtileelfe videturomnc vas, feu inftrumcntum , donee integrum ac faluum eft,amp; contra',inutile efiFicitur,atque è memoria ho-minülabitur,fidifperditum fit,tta etiam de me dici poteft.

Qi^nidm dudiui uituperdtione multorS hdbitatium imirtuitu. Hoe in loco etiam à communi icnfu iumendum eft verbum miferere. Quia propriis auribus , inquit, vituperari me d multis audiui,atque inter cacteros â Semei, qui fugientem me Ablàlonis inftdias conuitiis,amp; calumniis iniècutus eft-

Dum conuenirent ßmut dduerfum me , dccipere dmmdmmedW cenfilidtifunt. Inimici mci in vnum aduerfum me congre-gati,confilium inierunt,vt animam meam auferrentd cor-pore.Nam quodait in me,intelligedum eft, in corpus me-um. Hocautem dicitdeconfiliofuggeftoab Achitophel-Reiciebat enim omnia beatus Dauid Sadoch, atque ab Abiatharfàcerdotibus,vt hgimus inlibris regum.

Ego dutemin te domine/perdui. llli quidem,inquit,hocpa fïo fe habent,ego verb in te vno confido.

Dixi tu etdcutmeut. Qui mihi (cilicet, roburacpoten-tiam prçftas.ita cnim fibi vult hoc in loco diftio ilia,Deus; venîm tu,vt lubet,inquit, omnia quæ ail me pertinent dif-penfato.

I» mdnibut tuit fortet mex, Sortes me«, mortis nimiruffl

TRIGESIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S7

amp; vkæ meæ;vel fortes, fccundæ atq’, aduerfae fortunat.Hçc cnim omnia in poteftate tua funt. Per manus etiam potelu tem intelligere debemus .Dominus enim mortificat amp;nbsp;viui ficat,humiliât amp;nbsp;exaltat.Q^amobrem te voleté,aut viftor viuam,aut vi£lusmoriar.

Libéra me de manu inimiconm meorum, ex à perfequentibut Wf. Noui quod tunon vis mortem meam, amp;quôdà tan-to facinore abhorres,vt occidar à filio.Filius enim me’ eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

qui mortem mihi inferre conatur. Sæuitiam præterea ini-micorum fuorum in hoc vel maxime oftendit,dum fois no fuiffe eis fignificat, quod ipfum regno expulifient, fed ad-dit,quôd fugientem etiam perfequebantur.

O/lendefaciemtuamfuperferuumtuum. Oftende,hoceft conuerte. Auertere quippe cam videris,quoticns ob pecca-ta mea ceflas mihi opem ferre.Per faciem aucem Dei,illius vifitationem atque cuftodiam,feu etiam beneuolentiam in-tclligit.

Sd/K«»» me foc in miferlcordia tua. Si non propter me, fal-tem ob mifericordiam tuam .De te enim dixifti in libro Le-uitici:Ego mifericors fum.