-ocr page 1-

-ocr page 2-

Philofophici Theoretici

Octavo nquot; 55,

-ocr page 3-

-ocr page 4-

-ocr page 5-

-ocr page 6-

-ocr page 7-

BIBLIOTHEEK D^R !

RU, : :NIVE?$!Kir, •

UTRECHT I

-ocr page 8-

-ocr page 9-

COLLEGIUM

METAPHYSI-

C V M

/ N O

Metaphyfica generalis breviter proponitur XVl. difputationibus publice ventilatis in inclÿti Academia Ultrajeftina. tyiuélore amp;nbsp;7ritßde, M. ARNOLDO SENGUERDIO PhilofophiæProfeflbre ordinario.

Eiilttio ftcundit priore emendatior.



-ocr page 10-

-ocr page 11-

A mpliffimo Se natui Vltrajeótino.

^rudentißimi,

Vam di vino fervore fitini eoruniexple-re ftudeatis, qui purifli-niasamp; amœniffimas feien— tiarum aquas deßderant, totiterrai'um orbi decla-raftis, cum in medio ar-niorum ftrepitu Sc Martis furore, Palladi templum confecraftis : autoritäre

1 Illa-

-ocr page 12-

Hluftr; ac Præpot; D. D. Ordinum Provinetæ Vl- I trajedinæ, Illuftre Gym-nafium, quod ftupendum ift modum flöfebat, in in- i' clytam Academianijdivi-narmîîamp;humanarum diß ciplin arûoffi ein am trâC- ( formaftis,quam etiam ve-ftrâ cura amp;nbsp;diligentia au-getiSjbenignitateadorna- . tis. Tenemur pietatem hanc venerari, quotquot J fub alls veftris latemus. Cum verb magnificentif-^ , lima hæc gerendo , me j q^cque nihil tale meren-

£€IT5,

-ocr page 13-

tem, enmiæ veftræ1gt;enc^ volentiç participera fece-ritis (qucin ex pailve«« x* rexiftis -, è privato puigt;li* cum feciftis, cui faculta» tem conceffiftis^Rcginam aliarura difciplinarura Metaphyfîcam^ in llluftri veftro Palladio publice docendi) in votis continuo mihifuitjut ab ingfa-ti hominis fùfpicione liber manerem : meavero tenuitas non permittit, ut A. A. V. V. debitam gra-tiam referam: quare, cum aliud non poffim, mente bene-

-ocr page 14-

beneficiorum memoi'i A. A, V.V. colojfupplexquc rogo,velint benevolo ani^-mo fiilcipere hune Acatî. iùæfcetumjamp; porro quod J faciunt humilimum ciien-temlùum fincero favore j Sc affe’élu beare.

“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

Trajet, ad ^enum ’’

SpN^UÆRpiy s*. 1

DISPV?

-ocr page 15-

INDEX

Difputationum amp;nomina eoruia

' quiin fingulisrefponderunt, .

i. T^E Natura Metaphyficcs.Rc« JL^ipond, Thtodoro Collmo,

Hi De Ente , ejufque Analogîa amp;nbsp;coneeptu. Refp, PFlt;r«er« ab khgde.

y, DeUnivecfàlibus5amp;Diftindi-onum generibus. Refpond. Dio* njfio Cracio,

VÏ. DcNetoJ^c.Ç^SPetŸoPannelio, VII. De Bono. Refp. Philippo tie

’ Glarges,

-ocr page 16-

X I, De Caufaegicicrttc. Refpond.

Henrico Kmckto. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.. '

Xll. De Fine •amp; Caufatis. Refp-Johanne Gronweli^'

XIII« De Neoeflario Sc -Contin- ■ gente. Re{pr!p#fnî/ôÂlt;i«»«xi4^

X ly. ' De Potentia amp;nbsp;Alt;äo, .Sitn* .plici amp;nbsp;GjBopcÆto. Refp. Luc» Vinckjo,

De Divjfifuibus iEntis.amp; I- ;fpecialius de Subftantia.Refponel. । ^FlorentioSchujüo,^/.^^ ‘ XVI. De Accidente. I^fp.

Br^herenoyainUnDÿc^kj

■ .0

. t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I , nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;’

' DISFV-

;

-ocr page 17-

1

Arn. Senguerdii

COLLEGIVM

METAPH Y SICUM D I s P u T A TI o Prima.

De Natura Metaphyfices.

Kefp. Theodoamp;o Collino«

THESIS L

Icut Phyfica dicitur èm' Ttis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;) quia

agit de corporibus naturalibus, ita occa* fione fumta ex in-fcriptionepræfixâ li-bris Metaphyficorutn Ariftotelis; rtti-/lt;eTa7«'lt;pvn;öi, Ariftotelis interprétés banc difciplinam Aïetaphyfi-üAm

-ocr page 18-

a Arn. Senguerdii

tAm vocarunt, voce compofita eyim-. là. trant, ultra, ^ofi, amp;nbsp;fvff-mà, natu-ralia ; quia agit de iis, quæ tranfeunt corpora naturalia : abftrahit enim à rebus fenfibilibus amp;nbsp;materialibus quæ motui amp;nbsp;quietifubjiciuntur, circa quas verfatur Phyficus : tradat res divinas à materiâ feparatas, Si communes rationes entisjquæ abP que materiâ confiftere poflunt, ut ica titulum habeat à fubjedi dignitatc amp;nbsp;cxcellentiâjquamvis etiam did poffit, nomen habere, quod tradat fitrà çvftnà poß naturalia , id eft» ea quæ poft phyficam inventa funt Si tradi debent.

1 i.Admittêdameffealiam aliquarri. fcientiam inter partes Philofophiî fpeculativæ præter PhyGcam amp;nbsp;Ma-thematicam, ex eo manifeftum cfti quia multa de entcuniverfaliter funi' ptocognofcuntur : ficut enim homi-ni quædam convcniunr,quatenus homo eft gt;nbsp;quædam quatcnus animal;

ica

-ocr page 19-

t i

5

t

:

?

t

gt;

t

3, e

COLLEG. MetAPHYSICUM. J ita amp;nbsp;ipfi, amp;nbsp;omnibus omnino enti-buSjtain increato, quam creatis,tam accidentibus, quam fubftantiis, qux-damut entia func conveniunt ; quare debet aliqua Philofophiæ pars hæc omnia tradere,quod non poteft præ-ftare inferior aliqua difciplina, cum earum fingulæ aliquam quafi partem entis fibi abfcindant, confiderantes ens aliquod particularius, feu ens tale vel tale, quomodo phyfica confide-rat corpus naturale , Mathematica quantitatem :fi enim particularis aliqua fcientia,de ente in fe confiderato ageret, nulla ratio dari poflet, cut nonomnesde eo agerent ; quare re-linquitur generalem amp;nbsp;fuperiorem aliquam difciplinam cfl'c dandam, quæ explicet, quid fit id,quod omnes inferiores dilciphnç partici pent,quç fint ejus proprietates feu affedio-nes.

Hl. Prætereade Deo amp;nbsp;Angelis natural! intellcdus lumine multa co-

A 2 gnof-

-ocr page 20-

4- Arn. Sencuerdu . gnofcûtur,quare ad aliquam Philofo- ' phiæ pattern illorum cradatio referenda eft, cum Philofophia fit cogni- j tio rerum divinarum amp;humanarumj i non poteft autem ilia referri ad Phy-ficam aut Mathematicam cum ilia* rum neutra de fpiritu ut de fubjedo agat : ergo datur fiiperior aliqua dif-ciplina Philofophica quæ fpirituum j tradationeminftituatlt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

iv.An veto uua tâtum aliqua fit dif-ciplina, quæ hæc omnia trader, an plures fint,definite admodumdiflîci- ! leeft, Probabiliorfententiavidetur, ‘ quæ ftatuit,duas efle ponendas diver-bs difciplinas, in quibus ea tradan- j tur : unam generalem, in qua ens ge-, neraliter fumtum ejufq-, communes afFediones tradentur, quam Meta-pbyficam generalem vel primamPhi-iofophiâjdiftindionis gratia appel-' larepoflumus ; alteram fpecialemjin quâ de Deo, Angelis amp;nbsp;anima fepa- ' rata agatur , quam Metaphyficam fpecia- j

-ocr page 21-

Coi LEG, Metathÿsicvm, $ fpecialem feu Pneumatologiara aut Pneumaticam vocemus : non enim vidéo quo pado eadem fcientia fit, quæ ea traftat quæ omnibus omnino entibus communia font, cum ilia, quæentia in particulari tantum con-fiderat, cum longe alius confiderandi modus obtineat in confiderationcen* tis ut ens eft amp;nbsp;quæ enci per fe in funt, amp;nbsp;alius in confideratione entis talisvel calls, modus enim confiderandi ens quà ens generalis eft, amp;nbsp;Deum aut angelos non magis continet in particulari, quam corpus aut hominë : hçc enim omnia entia par-ticularia funt, à quibus abftrahimus, cum ens qua ens dicimus 2. Cum om* nis demonftratio pçr principia propria amp;nbsp;peculiaria,non veto per com» munia inftitui debeat i.pojîer. etiam, quod de Deo feiri amp;nbsp;ad modum con-cipiendi noftrum demôftrari poteft, per propria principia demonftrari debet, jam vero principia Metaphy-

A 3 fie»

-ocr page 22-

6 Arn, SenGuerdii Ccæ generalis gcneralia funt amp;nbsp;com-muniffima , quippe latitudini entis correfpondentia. 5,Siverumfit,mo-dum ccnfide andi^per quein fcientia: diftinguuntur, oriri ex diverfa ab-ftradione objedorum fpeculabiliura vel potins dependentia vel indcpen-dentia à maieriâ, videtur , quod ne-ceffario diverfæ hic fcientiæ fint ad-mittendæ ; cum longe alia abftraâio reperiatnr in iis, quæ nunquam funt in materia , ut Deo amp;nbsp;angelis, amp;nbsp;longe alia in iis quæ abftrada funt per indifFercntiam, five, in iis, quæ materiam nec includunt nec exclu-dunt, fed indifferenter amp;nbsp;in imma-crialibus amp;nbsp;in materialibus reperiun-tur, quod tranfcendentibus compe-titj quomodotfle ens, unum, verum, bonum,Deo, angelis, corporibus, fubftantiis oi accidentibus commune eft.

V. Quare fcientias philofophicas |toc pado dividendas eflc arbitrer quod

-ocr page 23-

COLLEG. MetAPHŸSICUM, 7 quod aliœ verfentur circa obje-fta fpeculabilia , quæ dependent amp;nbsp;materia fecundumeffe, five quæ.fine materia nunquam exiftunttaliæ circa objeda, quæ non dependent à materia fecundum effe, five quç ma-teriam ad fuisxiftentiam non requi-runt. Ad prius genus duæ fcientiæ pertinent, quarum una tradat ob-jeda , quæ dependent à materia fe-cundnm eße amp;nbsp;intellcdum, id eft,in quorum confiderationdetiam confl-deratur amp;nbsp;intell ieitur materia, qua-lia funt objeda Pnyficæ. Altera cujus objeda dependent à materia fecundum cxiftentiam tantum , non vero fecundum intelledum, id eft, non dantur extra materiam, fed tarnen materia illorum in ilia fcientia non confideratur, tale eft objedura Mathematicæ , ita triangulus qua drangulusamp;c.non dätur fine materia; Mathematicus tarnen de illorum materia non eft follicitus. Ad alterura

A 4 genus

-ocr page 24-

8 Arn. Senguerdii genas item duæ fcientiç referuntur} Vna cujus objelt;!gt;nm materiam ne-ceflarioexcludit, quare vocatur ab- . ftradum per eÙentiam, quale eft ob- ' jeôum Pneumaticæ. Altera cujus ob-jeftum materiam nec includit nec cxcludit, undeillud dicitur abftra-élum per indifterentiam ; taie eft ob* jeäum Metaphyficæ generalis feu primæPhilofophiæ.

VI. De fubjeélo Metaphyficæ va-riæ Philofophorum occurrunt fen- ; tentiæ: alii enim fubjedum Meta. ' phyficæ pofuerüc ens laciffimè fump-tum , quatenus fub le compleâitur, , non folum univerfa entia realia tam per fe, quam per accidens, fed ipfa , etiam entia rationisSc entia privati* va. Alii entia quidemrationis à fub« jedo Metaphyficæ excludebant,ejus tarnen confiderationi immifeebant entia per accidens,ut pote quæ etiam realia fint, vereqj participent ratio- ■ nem entis,ejufque paffiones. Alii ad-æqua-

-ocr page 25-

COLLEG^ METAPHYSICrM. æquatum ejus objedum Deumefle ftatuerunt. Alii fubftantiam fepara-tam, five immaterialem t pro uc in-cludit Deum amp;nbsp;intelligentias. Aliï fubftantiam ut fubftantiaefl:, id eft, ut abftrahit ù materiali amp;nbsp;immatcri-ali, finita,amp; infinita, Alii ens divifum in decem prædicamenta ; quæ fen-tentia dupliciter poteft inteUigi, vel fupponendo fubftantias immateria» les finitas eorumque accidentia, in prædîcamentis collocari, amp;nbsp;ita Ib-lus Deus ab objefto Mctaphyfîcæ excluderetur , vel fupponendo fubftantias immateriales in nulloprædi-camento collocari, amp;nbsp;ita Deus amp;nbsp;in-telligentiæ creatæ excloderentur .Secundum ea quç de duplici Metaphy-fica did a funt, duplex duplicis difci-plinæ objedum ponendum eft, ut dicatur objeâum Pneumatofophiæ feu Pneumaticæ efle ens materiam cxcludens, objedum Metaphyficae generalis, feu primæ Philofophiæ A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ens

-ocr page 26-

IO Ar. s )i n g u e r dî I ens reale qua ens, quod etiam obje* üumMetaphyCcxftatuit nyfrtfl, 4, c. I. Ens reale eft, qnod ef-fentiä veratn 8c nullo modo fidam, ' fed ad exiftendum aptam habecmam encia rationisj nt funt genus,fpecies, necexiftunt in rerum natura,nec exi-'fterepoffunt.

VII.Ensilludeile primumamp;ad-æquatum objedum Metaphyficar-generalis ex eo conft:at,quia ei primo conveniunt primæ 8c maxime générales affeûiones entis. Sicut vero in omnis feientiæ objedo duæ quafi partesrepcriuntur, res conliderata, amp;nbsp;modus confiderandi, quarumilia ■ eft inftar mareriæ,hæc inftar formç; ( ita hie rem confideratam habemus ens reale : modum vero cenfideran-di, qua tale , perquem Metaphyfica generalis ab aliis difciplinis diftin-guitur ; cum nulla alia agat de ente , generaliftime fumtn, fed omnes ens partiçulare eonfiderent.

VII I. Ge'

-ocr page 27-

COLLEG. MeTAPHYsICVM. II

V11 r. Genus Metaphyficæ generalis ftatuimus effe fcientiam amp;nbsp;la« pientiam » habet cnim objeétuin ne- , ceflariü, quod non dependet à noftro arbitrio, habet principia amp;nbsp;afFedio-nes,nec cognitionem fuam ad «o/h«»' autpraxinneceflario Sc per fe diri« git, fed in ejus acquifitione mens ac-quiefcit ; fapicntia quoque eft jqua-tenus ilia fumitur, pro particulari habite, feu virtuteintelledualizquod quidem manifeftum eft, ex conditio, nibus, quæ in fapiente, Sc ck natura conjugatorum in fapientiâ requi-runtur, quales ty^rißo. z.

phjrßc, cup, 2. quinque enumcrat I, Sapiens debet maxime fcire omnia i ijuoad fieri pot'eß , non tarnen nt fingn^ iariam omniumfcientiam habeat^fir ita t^etaphjifica circa omnia •verfatur , quatenus agit de rationibus entis communibus, five ens illud fit fub-ftantia five accidens, tradatque prima Sc univerfaliffima principia, ne-que

-ocr page 28-

12 Arn. Senguerdii que requiritufjUt ad infimas omnium rerum fpecies defcendac, turn enim !

. fola fcientia forer. Sapiemem pu-tamus, tjui dijpcilia ab homini hand levi opera eognofcuMur, teuere po- ■ teß : fe»f» enim aliijiiid percipert omni* bat commune efi, proinde factie, nee p-pientia tjuidiiua» habens. DiffictUa dicit,non impoflïbilia,non enim hominis fapientis eft.cognofcere veile » numerum arenæ maris, futura con- i tingentia , quæ homo cognofcere requit, natural! ratione prædicere , fedtcmerariipotius.jamp;itajam Me-taphyfica circa difGcillima amp;nbsp;à fenfi-bus remotiffima verfatur. j. Debet habere cogwtionem certam, amp;nbsp;docendo caufaspo/fettidere : Metaphyfica aut tem in cauiarum tradatione verfatur. 4- Debet fapientia pti causa feien-diquegratia appetibilis ejfe, nbsp;nbsp;nbsp;Debet

aliis praejfe amp;nbsp;pracipere -, Metaphyfi»-ca vero, rcliquis difciplinis imperat, non quidem imperio pradico, hoc enim

-ocr page 29-

CoLLEG. METAPHYSICVM. IJ enim Politica exercetj fcdimperio fpeculativo, quateniis fubjedumrw aividendo, particularibus difciplinis proprium fubjedum adfignat.

ïx. Nee tarnen hinc fequitur rcli-qnas difeiplinas Metaphyficæ fubal» ternari,fubalternatione propriè di-âa ; lila enim tria requirit i.Vt dtf-cipiina fubalttrnans amp;nbsp;ßtbalternata habeant idem fnbjeBum , eundemij»» modum confiderandi, feu tbjeblum formale j fienim non effet idem fubje-dum difeiplinæ. fubaltetnantis amp;nbsp;fubalternatç, non liccret. fcientise fubalternatç, conclufionibus fuperio-ris feientiç, ut fuis principiis uti; fic« tetenimfaltusde genere in genus; modus confiderandiidem eft, cuii n fubalternata additur novum funda-mentum j in Muficâ exempli gratia fonuSx, ut ita totum Mufîcçfubje-ftum.fit numerus fonorus/mquofo-nus habeat locum materialis, nume* rus locum forraalis feu modi conß-derandi»

-ocr page 30-

14- Arn. Senguerdii derandi : difciplina enim fubakerna« ta, contrahit rem confideratam dif-ciplinçfubalternantis,non veto mo» dum confiderandiaÜum ponit. Mui-torum quidem opinio fuit, fonum cf-fe modem confiderandi in Mufica, vifum in perfpcdliva,fed huncerro-rem correxit ’Zabarella.quern vide«/? T^rec.c. za.cujusfententiamquoque ampleduntur Arnifæus Sc Balfo- ' reus.

Pfx. Secunda conditio , in propric dißa fubakernatione requifita eft: quot;Vt fueje^lum jubalternati» addatjubje^ Slo fubalternantis,accidens ali^uod f^en-ßbile, nam inferior fcientia fuperio-risfubjeäum contrahit per differen-tiamaccidentariam , Sc defcduhu-jus,fcientia de fpecie non fubaker-natur fcientiç de genere. 3. Vtprin-cipia di/ciplitiitfdbalKrnatit demonflre^ tHr in dtfcipltnâ fubalternante, ita ut difciplina fubakernata utatur con-clufiunibus difeiplinç fubakernan-tis,

-ocr page 31-

COLLEG. MetaPHYsFCUM.

tis, tanquam fuis principiis 8z often* dat To oTt, JisTj veto relinquat fubal» tcrnanti, ut fi inOpticisquæratur cur, quæ remotius à nobis diftant, ininora appareant, quam eadem fi propinquafintjdicit Opticus, quia quæ propinqua funt vidëtur fub majori angulo , ex Geometria verb pe-tendum eft, cur angulus major fit;amp; eopado Muficaquoquefubalterna-tur Arithmeticæ. Reliquç verodif-ciplînæcx defedu harum conditio-nuin non poffunt dici Lletaphyfi-cæ fubalternari.

DISPUTATIO II.

De Ente, ejufque Analogia amp;

Conceptu.

Wer NERO ab Enschede. iTNomnifcientiâtria confideran-JL da funt 3 Subjcdum videlicet, Principia, amp;nbsp;Aïteöiones. Subjeiîum five

-ocr page 32-

16 Ahn. Senguerdii five ObjeBum primæ Philofophiae fijperiori difputatione diximus effc Ens reale generalifiime fumptumj quatenus omnibus entibus compe-tit : Videndumjameft quid ens fir, confiderandum quomodo fe habeat ad inferiora, amp;nbsp;ultimo agendum de ejusconceptu.

II. Ensquidem perfedè definiri nequit : omnis cnim perfeda defini-tiodebeteóftaregenere amp;nbsp;diflFercn-tiâjquare quod perfedèdefinitur debet habere rationemfpeciei, qualem Ens nullius refpedu habere poteft, cum nullQ genus fupra fe habeat, ut-pote quod includat omnia qua efle aliquodhabent : quarequidquid tan-quam genus fupra Ens poneretur, cû Ipecie reciprocaretur,reciprocatione autem generis amp;nbsp;fpeciei.certifliraura indicium efle generis vitiofi docet Philof. 4.Top.cap. Ut tarnen intel-ligatur quid fit Ens, tenendum eft Ens dupliciter fumi, participialitet amp;n02

-ocr page 33-

COltEG. METAPh7SJCVM, *7 amp;nbsp;non)inaliter.

II i.Ens j/articipialiter fumiturut participium vcrbi Subftantivi Sum^ 8z fignificat aétum efl';nji exerci-tum, notatqueid quod eft vel exiftir, five effentiam conjunftam cum exi-fi'entiâ habet, folent enim participia adus fuorum verborum notare, ita calefaciens notât id quod adu calcfa-cit, currens, quod adu currit (quod tarnen tum non obtinet, cum participia pro nominibus fumuntur, itavi-vens, purgans nominaliter fumta ex-iftentiam non connotant ) amp;nbsp;fic participialiter famtumjidem eft quod exiftens: Hac fignificatione fumitur hPhilofophoj.Pj^/.c. t. cum motus definitur.adus «»«/in potentia, id eft ejus quod exiftit in potentia, T^ormnaliter fumptum fignificat effentiam fine exiftentiç mentione,five fignificat de formali eftentiam ejus rei quæ effe habet vel habere poteft j nomina enim non folent adus con

notate

-ocr page 34-

18 Arn. Sengverdii notarejfed nihil refert ad nominis 11' gnifi cationem an res fignificata adu exi flat, nec ne, quomodo cum bru-tum, ftirpem dicimus, non fignifica-mus ea adu dari in rerum natura: hacfignificatione etiam remporehy-berno rofa non exiftente verum elt, rofam eHe ens : Unde fecundum di-fcrimen apparet, quod fumpruin ut participium pcrcineat ad quçftionem an fit: Ens veröfumptum ut nomen pertinetadquxftionemquid fit, five ad rei quidditatem amp;nbsp;eflentiam,

iv. Cum Ens fubjedum Meta-phyficae ftatuimus , accipimus illud nominaliter non participialiter, quia Ens ut participium, accidentaliter de crcaturis dicitur, inde fit quod attri-buta five afFediones quas Metaphy-fica E nti ut fic tribuit, etiam iis com-petantquæ adu non exiftunt, aut ab aduali exiftentia abftrahuntur, ut cum dico Adamum efie unum, ve-rumjbonum.

Ens

-ocr page 35-

COLLEG. MetaPHYSICVM. I9 Ensigiturillud nominaliter fum-pCum, quod fubjedum prims Philo-fophiç eft, defcribi folet quod Ct j id t]uod ejfetttiam realem habet. Effentia realis eft, in qua nulla datur repu-gnantia ad exiftendum, quæque ab intellecftu non eft confi da ; ita homo fuit Ens antequam creatus erat, id eft eflentiahumana tabs erat ut poffetà Deo creariamp; revera exiftere. Arifto-teles f .A/et.^. effentiam vocat natu-ram rei, Si. Thomas etiam quiddita-tem ; quod ergo eft effentia in refpc-du ad rem, illud eft quidditas in re-fpedu ad cognitionem : quæftioni enim qua quæritur quid res fit, fatis-facit declaratio effentiæ, quæ defini-tione cxplicatur , quamvis alii inter effentiam amp;nbsp;quidditatem diftingu-ant, velintque materiara effe partem effentiæ, quidditatis vero tantum ve-hiculum quidditatem deferens, non verb ejus partem.

VI. QuæriturquomodoEnsillud feha.

-ocr page 36-

20 Arn. s e n g ü ï k d 11 fe habeat ad inferiora, an conveniat eisæquivoeèfeu èféorv/xafjunivoeè an analogicè.îHomonyma five æquivO' ca denniunturab AriftotereGlt;j?.c. i, ur Btefta, //.ériV' Jw/i'o»') oiTè Ktinà rvtnijm

Tnt lia-ltefiTtiamp;'. .^uornmftluirl nomen commitne eil gt;nbsp;ratio veto ejfentu communi nommi accommodata diverfa efi, (]\iomodo jas eft homonymum refpedu juftitiæamp;ejus quod forbe-tur: horum namque folum nomen eft commune, ad illud vero accomoda-ta definitio eft diverfa : fi quis enim cxplicetquidCtutrumqs eorum qua jas,propriam feu diverfam utriufquc definitionem trader : Synonyma five univeca dicuntur, ur toTtoto[/.ei,xoi-vor,xjp ÔKä-r* rSronAtUv »fiat i avrif, tjuorum nomen commune eil, ratio ejfentia communi nomini ac-eommodata efi eadem quale eft ani* mal refpedu hominis amp;nbsp;beftiæ.Analoga funt, quorum nomen commune eß, (!r ratio eßentitcommuni nomini accom-modata

-ocr page 37-

COLLEG. MeTAPHYSICVM. 2l tuodala m£i]Maliter analogatis competit. Eft ergo analogum medium inter u-nivocum 8c æquivocum i: in univocis cnim habemus definitionem fimpli- , citer eandem quoad commune nomen , in æquivocis nullam rei com-munitatem fed tantum nominis,in a-is communitatem rei inasqua-

nalog lern.

VI r. His fuppofitis ftatuendum videtur,ens refpedu infèriorum non cffe peni tus æquivocum,nee iynony-’ mum, fed analogum. Non eft peni» ’ tus homonymum, nam quæ pure amp;nbsp;i omninohomonyma funt, folo nomi-' ne conveniunt, ut in fignificatis tau- ' riamp;canis relpedu Siderum amp;ani-malium videre eft : major vero eft conveniétia in fingulis entibus quam foliüs nominismam fi omnia entia folo nomine c5venirêt,non poffet unus conceptus entis forraari,qui omnibus entibus conveniret, quomodounum fimplicemque conceptü Canis nemo for»

-ocr page 38-

22 Arn. Senguerdii formare poteft qui animali amp;nbsp;fidcri conveniat. ii. Si folum nomen En-tis commune eft Deo amp;nbsp;Creaturis, fubftantiæamp; accidenti, non poteft Deus cognofci ex creaturis, nec fub-ftantia ex accidentibus, quod expe-rientia: amp;nbsp;communi Philofophorum opinioni répugnât, iii. Si folum nomen effet commune,Deus amp;nbsp;Crc-aturaffubftantia amp;nbsp;accidens,non ha-berent communes affediones, qua* tenus cntia funt. Dicitur quidem cns aliquando æquivocum à Philofo* phis : fed turn æquivocum includit a-nalogum,quomodo ufurpatur à Por-phyriojyii^.Mp.a.

VIII. Necgenusunivocumdici poteft : I .Turn enim deberet habere differcntias divifivas , quas habere non poteft,quafcunq;enim differen-tias poneremus entia deberent effe» qvTa're genus effentialiter prædicare-tur de differentiis, quod fieri nequit

Top. cap. 2. præterea fi ftatueretur effe

-ocr page 39-

COLLEG. METAPHYSICVM. 23 effe genus, amp;nbsp;habere differentias re-fpedu Dei amp;nbsp;creaturç, Deus conftï-tueretur ex genere amp;nbsp;differentia, quod impium cft. ii. Nulla resquç in prædicato univocè convenir cum altera, includic quicquam in ratione illius prædicati quod altera non in-cludat, at accidentia qua entia indu-dunt refpedü ad fubftantiam, quem non includit fubftaotia quatenus Ens, creaturaquaEnsincludit dependen-tiam à Deo amp;nbsp;rcfpedum ad Deum, quem Deus quä Ens includere non poteft,cum ens omni modo indcpen-densfit.

p. Analogiam Enti tribuimus re-fpedueorum de quibus proximèamp; immediatè dicitur, neque ulterius a-nalogia extendenda eft : nam mediate feu per defcenfum ad alia inferiora univocatiolocum habet, tum enim non confideratur Ens qua Ens , fed

Ens tale feu contradum ; ita univocè dicitur de fpeciebus ejufdera generis amp;indi-

-ocr page 40-

2 Arn. S E NGUER DII amp;individuisejufdem fpecici, fiqui-dem eädem ratione dicitur Ens de homine amp;nbsp;equo,de Socrate amp;nbsp;Plato-ne ; nee id mirum videri debet, cuni amp;nbsp;ilia quæ penitus æquivoca font, a* lio rclpedu pollînt effe univoca, ut Canis æquivocè dicitur de fîdere amp;nbsp;animaliyunivoce tarnen de omnibus animalibus latrabilibus.

X« lam videndum reftat quale ana-logû fic.Mifsà analogià inçqualitatis» quæ iropropriiffime dida analogia cft(cum nihil aliud noter, quam ejuf-dem generis diffèrentias inæquali-ter à fpeciebus participatas , ita ut perfedior feu nobilior differentia fie inuna fpecie qoam in alia,qua ratio* ne corpus dicitur analogum,refpedo corporis cœleftisamp;fublunaris) Ana* loga alia funt proportionis, alia at-triDUtionis. ^tMlogia proportionit feu fecundum proportionalitatem di-cuntur, quorum idem nomen commune nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ratio fecundum illud no

men

-ocr page 41-

CoiLEG. METAPHYsICVM. 2jr men (imilis proportionalitenita vox gubernacor analoga Cil refpeAuMa-giftratus amp;naucleri, vifiorefpedu vifionis corporalis amp;nbsp;intelledualis,

B tele

-ocr page 42-

Arn. s e N g U e R n 11 tele analoga vocâtur, fed fcmper vo ‘ cat ea quæ ad unum vel abunodi-cuntur ; eaque fola,quæ nos Schola-fticos imicati analoga proportiona-litatisvocaviinus, A riftoteli nomine analogqrumveniunt; Imo t,Eth,6. plané diftingountûr analoga ab iis quæ ad unuin vel ab uno dicuntur. Sunt verb analoga attributionis du • plicia 5alia fecundura denominatio-nem extrinfecam tantum,alia fecun-dumintrinfecam. Analoga attributionis fecuntium externam dénomma-tionem dicuntur,quibus idem nomen-tribuitur, ratiö autem fecundum il-lud nomen eft eadcm fecundum ter-minum , Sc diverfa fecundum habi-tudinem ad ilium terminuin, five cum unum analogatorum intrinfecè éic formaliter tale eft, reliqua veto taiia dicuntur fecundum extrinfe-camhabitudiriem ad illud cui pro-priè ifta forma ineft ; tails anaiogia locum habet in fanitatc.; animal e-nim

-ocr page 43-

Cotl-EG. MeTAPhVS!cCM. 2/ ■nim fanuindicitur proprie utfubje-étum fanitaris, fanitas cnim fignifi-catdebitam ternperiem qualiratum in animali, interim propter habitii* dinem ad animal lannm , dicitur quoque pulfus, color fanus, urina fana ,exercitium , medicamentum fa-num tUrinæenim, pulfui,colori fanitas tribuitur , quia fanitatem indicant , medicina dicicur fana amp;nbsp;excr-citium fanum , quia proJucunt vel conièrvant fanitatem , ergo omnia hase fana dicuntur cxtrinfecèamp; dc-nominationeexrernü à fanitate ani-mali inhærcnte.

XII i. Analoga attribationis fecundU 'ntrinfecam dcHomifkUionem dicuntur, cum forma denominans five natura, intrinfccè in omnibus analogàtis de« prehenditur, ita tarnen ut uni membro feu analogatoprimario infit, alter! per illud, five, in quibus nomen amp;nbsp;natura nomine fignificata formaliter analogatis competit , fed per

B i prius

-ocr page 44-

aS Arn, S e ngu e r Di I prius amp;nbsp;pofterius, itaut ab unoreli-qua dcpëdeanr, amp;nbsp;fine ejus beneficio natuiä earn commune obtinerenon poffint. Et hac quidem analogia ens analogum eiTe putamus,refpeduDet amp;nbsp;creaturæj fubftantiæ 8c accidëtis; duo enim requifita funt in ifta Analogia. I, natftrasommunis nalogate infit formahler amp;nbsp;intrinfect, it.Vt inftt per priits amp;nbsp;pofierius ; quae duo hie obtinere videmus creatura enim dicitur Ens ab intrinfeca fua entitate,diltinólaab ehtitate creato-ris, fi enim creaturç effent Entia pet extrinfecä dcnominationem,tum fobs Deus formaliter effet Ens, fiqui-dem forma fignificata in ejufmodi a-nalogis foli principal! fignificatio in-eft, jam vero creatura propriifEmè eft Ens ut amp;nbsp;accidës,nô vero creatura dicitur lînS ob enticaeê Dei à qua denominetur nccaccidensobentita-tem fubftantiæ fed ob propria fuain. Perprius poßenus ctiam dicuntur;

créa-

-ocr page 45-

COLLEG. MeTAPHYSICVM. 2? ereatura enim eft Ens per participa-tionem, quia abEntitate Dei depen-det, fic quoque res fe habet in Ente refpedu fùbftantiç amp;nbsp;accidentis, nam accidens non participât ratio-nem Entis nifi cum fubordinatione ad fubftantiam Sc quatenns à fubftä-tia dependet, eique inhæret.

XIV. Ethæcde Entis analogia,fc-quitur ejus conceptus, Tenenda eft vulgaris diftindio inter conceptum formalem amp;nbsp;objedivum. Cónceptat firmalis eft ipfa notio, qua intellectus rcmaliquamconcipicamp;fibi in actu fecundorepræfentat, lèu actualisfi-militudorei quæ intelligicur ab in« tellectu ad eä exprimendâ producta. -^ppellatar autem hic conceptus forma-lit (funt verba Balforei) vel ^uia for-»»4 accidentaria fit intelleilui inhärent , vel(juia reprafentat rem fiih ea forma, feu natura, fecundum quam in-telligitur, Conceptu formali dicitur res repræfentari in aSlu ßcundo, ut

B 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;di feer- .

-ocr page 46-

A R N. s E N o V E R D I I difccrnatur à fpecie intelligibili, qus etiaineftfimilitudorei, amp;perquain res reprçlèntatur, verum non in actu iecundo, led in acfu primo feu habi-tu. Conceptus-obje^livus eft objectum conceptus formalis , amp;rcs ipfa quas intelligitur , feu quæ per conceptum formalem propriè repræfentatur gt;nbsp;ut cum hominem animo concipimus, actualis ilia ßmilitudo.quam mens fi« bl fabricat ut naturam hunianam exprimât, eft cunceptus formalis , fed homo iple cognitus, conZeptus objectivus eft. Unde patet conce» ptum objectivum impropriè conceptum dici , amp;nbsp;quidem per denomi-nationem extrinfecam à conceptu formali per quern objectum ejus concipi dicitur, unde objectivi conceptus nomen habet.

XV. ultimo videbimus an omnium entium detur unus conceptus formalis amp;nbsp;objedivus ? dicendum videtur Ens quâ Ens habere unum

con-

-ocr page 47-

COLLEG» MeTAPHYSICVM. JI conceptuiïi formalem , quo reprse-fentatur id in quo omnia entia con-veniunr. Hoc autern videtur mani« feftc oftendi pofle; primo experien-tiä j quia audito nomine entis expert mur mentem noftrara non diftraht nec dividi in plures conceptus, fed colligi ad unum potius j uc non con-cipiamus exprefse fubftantiam aut accidens, Deum aut crcaturam, fed hæc omnia per modum unius, five a« liquid fubdanciæ 3c accidenti, commune quatenus conveniunc in effen-do. 11. Exeoquoqueid pater, quia intelledus poteft ccrtus elTe ,aliquid efle Ens, Sc tarnen dubicare fit ne creatum an increacum, fubftantia an accidens, quomodo multi fciunt lumen cffe Ens , nefciunt tarnen fitne fubftantia an accidens, quod certum indicium eft illos concipientes lumen fub ratione entis, concipere ali-quid quod fubftantie 8c accidenti commune eft. 111. Omnia conve-

B 4 niunt

-ocr page 48-

32 Arn. s e n g u e r d 11 nifit, analogicc fairem,in racione en-lis, ïîmilium autemin quantum fi-înilia funt unus datur conceptus, cum detur una imago ä repræfèn-tatiö, nihil veto aliud fit conceptus formalis. iv.Si conceptusformalis f ntis non fit unus, quot ergo erunt i num dut) ? num tres? num plures? nequeenim major ratio cfl de duobus quam de tribus vel quolibet alio numero.

xvr. Ex uni fate conceptus for* malis Icquitur imitas conceptus ob-jedliviiformalisenim conceptusuni-tatem fuara habet ab objeöo, quare fi objeótum non fit unum,nec conceptus formalis unus erit:amp; ficôceptus formalis fit, unus unus etiâeft côce-ptus objedtivus; Jgirur coiiceptu en-tisnon repræfentantur decem fum-ma genera, nec disjunélivè fubftan-tia velaccidens, fed immediatè con-cipitur aliquid in quo Deus amp;nbsp;créa-tura, fuhftantia amp;nbsp;accidentia conve-niunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIS*

-ocr page 49-

COLLEGt METAPHysTCUM,

DISPUTATIO III.

De Principiis Priraç Philofbphiç

Sz Entis affedionibus in genere»

loANNE AlMELOvEEn’;

POftquam Arift. ƒ, JWftc. i.fe-ptem genera principiorum enu-meravit, tandem inquit, omnibus principiis commune efl, primum eße, mâe aii^fsid nut eji, a;tt ßt, aat cognof-citur, Unde principia ftatuuntur quod fint incomplexa vel complexa. Prmcipium incomplexum, eft vel externum vel internum. Externum, quod non concurrit ad rei conftitu-tionem tanquam pars. Internum^ quod rem ut pars conftituic^quomo-do Phyficus principia interna corporis naturalis ponit Materiam amp;nbsp;Formam. Hoc modo redè viden-tur diltingui principium internum

By amp;nbsp;ex-

-ocr page 50-

^4 A R«N. Senguerdii amp;nbsp;externum, fi referantur ad rem produäam ; aliter vero fumuntur principia interna fi ad ipfam gene-rationem referantur jtum enim principia interna generationis dicuntur, fine quibus generatio nec efie nec concipi poteft J feu , quæ neceffario in conceptu generationis involvun-tur : ßcica etiam privatio interprin-cipia interna generationis corporis naturalis à Phyficis numeratur , rei vero generatæ principium externum dicipoteft : vuigo corporis naturalis generati principium per accidens dicitur, ‘2^rincipium camplexMr» , eft propofitio immediata. i lt;nbsp;PoU.e. i e. Quia vero per ejufmodi propofitio-nes in rerum feientiam deducimur? bine principia cornplexa folent principia cognofccndi vocari.

II. Principia cornplexa duplicia funt fecundum Arift. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to,

Thefes amp;nbsp;axiomata. Thefis eft vel deßnitiOi qua quid res fit, vel 'ypaths-

-ocr page 51-

CoiLEG. MeTAFHYsICVM. ßs, qua an fit enûcjamus.^*iowlt;« eft, quod neceffe eft efie verum per fe,amp; videri necefle eft, id eft, quod non

I habet caufam fuæ veritatis priorem, r amp;nbsp;ita evidenter verû eft, ut à nemine métis côpote, qui modo vocabula in-j telligatjcx animo negari poffit, Ora-’ I nis generis complexaprincipia habet Metaphyficus, ita præfupponit darî

1 ens, quæ hypothefis eft , fumitque»' J Entis definitionem, maxime tarne« axioraataà Meraphyfico confiderarî

j dcbent j.zT/ff.c.2.QuaIiafunt: Idem nonpotefl cjfe amp;nbsp;non ejfe. Ni-

I potefl àfeipfo ßert. Totnm eft majns j fia parte.

I iii.Omniumautem axiomatura I certifiîmum hoc eft : Iwpujftlrileeft i-dem fimnlefte dfnen ejje,.f,ij^et,c, Éx hoe enim tanquam ex fonte raulta alia fcatu riunt, ut. I dem non poteft à fe *pfofieri.Caufiit effeientes non admittunt circalarem à fie dependentiam, fi enim quKratur cur idem non pofiit fieri à fejpih,

-ocr page 52-

36 Ark, Se n g u e r d ï j ie ipfo, dici poteft , qaia fequeretur idê fimulefle 8c non effe, quodeniffl facit, adu eft#.quod fit, non eft adoi ergo fi idem fiiceretfcipfum vel a fe iplófieret, fimul effet amp;nbsp;non effet. Hoc primum principium vocamus in fpeculabilibns, in prafticisfeu mora-libns primum vidctLireffe, Omne bo-num eß faciendum amp;nbsp;malum vitandum. Non tarnen exiftimandum eft, hoc primumprincipium vocari ,quod eo Metaphyficautatur ad fuas proprias demonftrationes.vel quod alia princi-pia à priori per hoc proprie demon-ftrentur; fi enim hoc effet, tum alia non forent principia, cum principia debeant effe indemonftrabilia; fed primum dicitur, quia eft univerfale fundamentum, cujus virtute omnes demonftrationes ni(ötur,amp; alia prin» cipia poffunt faltem quoad nos pef hoc confirmari amp;nbsp;dcclarari,ut jam o-ftenfum clb

XV, Hoc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;primum voca

mus.

-ocr page 53-

CotLEG. MeTAPHYsICVM. 37 mus, non vero primam complexio-nem, quare ut principium prima pri-mttm dicatur non refert, an conftet partibus,quæ in plures refblvuntur,an propofitio pura an modal is fit. Certi-tudo ejus tanta eft,ut nulla major da-ri poffit, quæ non fundatur in unitate, ac fi ideo non poffit idem fimul eflè amp;nbsp;non effe , quia quiequid cft, unum de-terminatè tantum cft, 'fed ftjndamen-tum habet in oppofitione amp;nbsp;repug-nantia contradiftoriorum.

V. Huic axiomati alterum , de ^uali-bet re affirmatio vel negatto vera efl, æ* quivalcre, arbitratus eft Javellus -, ra-tionem autem quare tam diverfimode proferatur, effe, quia primum principium complcxumà Logico amp;nbsp;à Meta-phyfico confidcratur,quodLogicus ef-ferat per intentiones fecundas, affir-rnationem negationem, Metaphy-ficus vero per primas, effe amp;nbsp;non effe, quafententia quoque non alienus vi-detur ChinæüS j Suarez tarnen amp;Fon-feca

-ocr page 54-

38 Arn. Senguerdiï fecaillam rejiciunt, Fonfeca inquit, , pronunciatü hoc : de qualibec re affir-inatio vel negatio veraeft,pofterius ef-fe negativo jâ dido amp;nbsp;ad illud perfpi-cue pofle revocari.Si quis ergo,inquitj neget hac cöfequentiä, de cygno affir-matur albuin, ergo non negatur, pote-rit iite urgcri hocapertiore incomino-do, ergo limulcrit albus amp;nbsp;non albus.

vr. Aliorum opiniofuit, non eße illud omnium pritnum principiuiu quod ncs pofuimus,fed hoc '.eusefl ens'. hçc vero fententia nec veritati nec Arift. confentaneaeft, non veritati, cum cnim propofitio fit identica ac nugatoria, in nulla Ricntia ut princi-pium demonftrationis fumitur ,fed eft extra omncm artem, alias enim in om- ’ ni fcicntia primum principiura illud elïér.in quo fubje.dü fciëtiæ de fe ipfo prædicarctur,in phyfica ex.g, primum principiü foret,corpusnaturale eft corpus naturalcjundc tarn per fe notû effet principiura unius fcientiæquam alte-rius,

-ocr page 55-

COLLEG. METAPHYSICVM. 39 tiusjömnis enim propoficio identica sque notaeft, inunaquoque.fcjentia effent plura prima principia sqne. nota , quamvis non æque univerfalia, ut, fubftantia eft-fubftantia , accidens eft accidens. Identic? enunciationi ac-cenferi non debet ea in qua definitio de definito prædicatur, talis enim do-drinalis cit ,quia in ea conceptus di--Ibridusde confufo prædicatur. Arift. etiam adverfatur, loquens enim de hoe princjpio ; Impoffibile eft idem fî-mul effeamp;.non effe,apertè,dicit;

re OKKSS degt;Kc;tßrationes ad hanc uîti-mam opiaionem redacunt, etenim hte caferaram (juoque dignuamm omni-»m prificipium efl,

vïf, Sequitur agamus de entis af-feâionibus earumque numero. De primo ftatuendum videtur ; Ens qua Ens habere proprias affediones reales ab eo tarnen infeparabiles. Hæc eft a-pertè mens Phil, in principio 4- -Met. ubi inqjit, Efi qatdÀfrtfcttntia qnit/fe-culatnr

-ocr page 56-

40 Arn, Senguerdii CH lat UY £ns, prout £ns eß, nbsp;nbsp;nbsp;ejUA ei pet ,

Jeitifftnt, per quæ affediones intelligi debenr. Et ccrtè fi fubjedum prims philofophiæ non haberet veras amp;nbsp;reales afFedioncs, non pofiet realisfcien-tia aut fapientia dici j nec tarnen ftatoi-mus,afFedionesejus fecundum formalem rationem fuam, dicere novas endquot; tates ab entitatefubjedi diftindas,qus fubjedo addantur, aliud enim eft affe-diones entis efte reales, aliud realiter abeodiftingui ; nam ctiam divifibili-tasrealisproprietas quantitatis eft, ab ea tamen realiter non diftinguitur, reales ergo affediones vocantur,quæ non fiunt à mentis fidione aut operatione; amp;nbsp;tales funt affediones lubjedi prims philof unumquodque enim eft unuiHi * verum, bonum, neminecogitante, ita Deusunuseft, aurumverum aurumSî una res in fe indivifa quamvis mens no-ftraifta non concipiat : quareattributa hæc, entia rationis dici nequeunt, cun' ilia tantum objedivèfiiK in jntelledn, fed

-ocr page 57-

COLLEG. MeTAPHYSICVM. 4I feu ut alii loquuntur,confequenter.

VIII. Afteétiones entis fecundum formalem fuamrationem non effe en-tia realia, ex eo manifeltumeft, quia a-liasaflFedioamp;fubjedum coïncidèrent; fubjedum cnim eft ens reale, quare fî afFedio ens effet, deberet habere entis afftdiones,de quibus rurfus quçram an fint entra, fi fint, procedam in infinitum : fi enim alicubi fiftendum fit eut non potius in priori? præterea,fi enti« tatem dicerent diftindain, ab entitate fubjedi,fequeretur quod cum unita-tcm,veritatem,bonitatem Deo attri-buerem , dicendo, Deus eft unus amp;c. novam illi entitatem tribuerein ipfi fu-peradditam : nec dici poteft in creatu-’ ris ilia efl'e entia realia , non vero in Deo, cum non poffit fufiîciens funda-mentum illius diverfitatis aff gnari,nno amp;nbsp;ratio in contrarium urgeat, quia de enteejufque affedionibus agimus , ut abftrahunt à Deo amp;nbsp;creaturis. Hinc lè-quitur aftediones entis non effe accidentia,

-ocr page 58-

42 Arn. s e n g u e r d 11 denticbaccidens enim oinne ens eft;pro prictates tamed ends talis vel talis, ex. gr.hominis, equi, accidentia amp;nbsp;vcra en-tia funt,

IX. Quidnam ergo erunc amp;nbsp;quid de Ente dicent 5an nihil? neque hoc did poteft,qui enim dicit Deum efîè unutC) verum amp;c. hominem, unum amp;c. non dicit nihil de Deo, hominejfi enim plane nihil eflent, non poflent reales aife-öiones dici, præterea afFedio nna ab a-lia difFert, unitas, à veritate, à bonitate nihil autem per fe non difFert à nihilo. Dicendum ergo eft , aftediones illas connotatequidcmens, de Formaliau-tern non efle nihil nec etiam entia, fed elFe non entia ; quare admittendum eft) Ens amp;nbsp;nihil non opponi imæediatè feu ' contradidoriè/èu, quod idem eft, dad medium inter Ens amp;nbsp;nihil, medium non per participationem, quod etiam me-1 dium Formç vocant,quomodo tepor eft medium inter calorem amp;nbsp;frigus , fed per ncgationem utriufque extremii

Ens

-ocr page 59-

COLLEG. MeTAPHYSICUM. 43 Ens quidem amp;nbsp;non éns contradi-ftoriè opponuntur, fed non ens amp;nbsp;nihil non debent confnndi, non enira çquipollent.nam quamvis t.ihi! fit non ens, non tarnen omne non ens efh nihil, quomodo contradio,extenfio ma-nus, paternitas, filiatio amp;c. nou funt nihil, nee tarnen funt entiji.

X. Numerum mediorutn inter ens amp;nbsp;nihil difficultér affignari poifc arbi-tror, interim hæe quinque pofliint, privatio, denominatio externa, ens ra-tionis,relatio,modus ; numerura ta-tten non effe fufficientem puto, qui fortalïê à nullo homine hadenus inventus eft ; Hæc verö non entia différant à fe invicem non per nihil fed per ' fuam non entitatem,relatio à^rivatio-ne, à denominatione externa Stc. paternitas à dominio,cæcitas à furditate, i ficut entia dilHnguuntur fuâ entjtate, Privat io eft abfentia habitua inejufrno-lt;li fubjedo cui amp;nbsp;quando in effedebefgt; feu poteft -, differt privatio à negatio-ne,

-ocr page 60-

44- Arn. Sengverdip re 5 quod negatio non dicat aptitudi- ' nem fubjeâi ad talein habitum recipi' ’ endum, quam tamen ptivatio includit) ' ita ergo vifus de lapide ncgatur, priva- ' do tamen vifuslapidi non attribuitufj ' non enim dicimus, lapidem efle ' cum. ^enominatio externa dénotât or-dinationem feu habitudinem rei extet-naeadfubjedum : talesdenominatio-nesexternæfunt, cumordinemEcck' ' fiafticum, colorem vifibilem, hominem uxoratum , militem armatum di' co. £ks rationis eft;quod rei convenit quatenus menti objicitur, feu quod rem fequitur mente conceptam pero-perationem intelledus -, quodque in ' mundo operatione ilia ceffante nibit eft pofitivi J ut funt genus , fpecifS amp;.C. hæc enim rebus conveniunt quatenus menti objiciuntur. ReMi funt quorum effe confiftit in refpeda ad aliud. In relatis requiritur fubjc' ótum amp;nbsp;terminusfeu relatum amp;nbsp;corrC' latum 5 inter quærautuus refpedusiO'

tercC'

-ocr page 61-

COILEG. Metaphvsicvm. 4j tercedit, quam relationem vocamus,in . quibufdam etiam præter extremorum , exiftentiam requiritur fundamentum» i’ quo mediante relatio fubjeâo inhæ-, tec. eft pofitivum internum amp;nbsp;abfolutum non-ens quo res modificata, niodificatur« Modus femper eft affix-, us alteri, cui per fe immediatè unitur, , ica ut fine eo exiftere non poffit , ita , fefsio fe habet ad fedentem.unio ad res , unitas. darum igitur eft, dari multa , niediainterensamp; nihil amp;nbsp;confequen-j ter non efle abfurdum ftatuere, atfedi-j ones entis lecundura formalem ratio-, nem non eife entia,neque tarnen nihil, , ad quæ verb non entiafîngulæ aftedi-)' ones entis revocandæ fint, ex fingula« ;! tum tradione fatis patebit.

[ XI. AfFediones Entis funt duum j generum,aliç funt combinat» feu con-j jundæ , ali» fimplices : Conjundae funt,quætotumfubjedumnon exhau-, riunt nifi fimul fumantur, ut funt, eflè - caufam vel caufatum, neceffarium vel

con-

-ocr page 62-

4lt;î A R IST. s E N G U E R D'I I contingens, effe a élu vel potentia amp;c., Simplices func, quæ feparatim fumprï I totüin fubjedum adæquant, feu quï fingulæfèorfiin cuiTi ente reciprocati' tur. Simplices afFediones à quibufdarn ponuntur quinque, res, ali^st/d, unnr^ j verum, honam, quæ folent rranfcen-dentia vocari, quod limites categorû', rum tranfcendanr, peromnia reruHi ! genera diflfundantur, qui b us fi fubje-ftum afFeélionum, ipfum ensaddatuf’ fex tranl’eendentia habebiraus, quæ de omnibus rebus dici poffunt.

rius c. 7. de univerfis, putat multo plur^ adhuc tranfcendentia dari,quæ fenten-tia cum certis rationibus non nitatüt rejiciendavidetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

xri. InterhæcÆer Sc Aliqaiâ nofi videntur numerari debere, ut afFeâio-nes entis ab ente amp;nbsp;reliquis tribus af fedionibus diverfæ. Primo quod ad rem attinet, Res amp;nbsp;Ens j uxta comma-nem ufum, tanquam fynonyma vel pO' tius polyonyma ufurpantur, ut Enfis

Gla-

-ocr page 63-

■ COLLEG. METAPHVSItUM. 47 j gladius , amp;nbsp;ideo interdum de Ente a-;j ^iuexiftentedicuntur , interdum veto . ab aâuali exiftentiapræfcindunt, qua-, re neutrum eft pafsio alterius,quod eti-I amex eo patet , quia unum de altero nunquam prædicatur, ni(i praedicatio-ne identicâ ,ut fi dicam Ens eft res,vel

, res eft Ens, cum tarnen veræ Entis paf-I j fiones in concreto de Ente prædicen-, I tur prædicatione non identica, ut cum

; dico Ens eft unum, verum,bonum. A-. i verroes, referente Fonfeca ,exiftimat , nomen rei latius patere , quam nomen , entisut tribuatur quoque entibus fi-, ; ftis.utHircocervo, Chiraerç,cum Ens , tantum dicatur deentibnsverisjverum j figmenta nondicuntur res abfolutè fed 11 resfiâitiæ, qua reftrictioneadhibita ' nomen entis iis quoque tribuitur,ut dicam efleEntiaficta.

XIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;velfumitur proo-

nini pofitivo amp;nbsp;fic latius patet Ente, non ergo Entis aifedio eft, vel notât ■ I idem quod Habens entitatem aliquam.

-ocr page 64-

48 Arn. Senguerdii

amp; fie idemligniHcat quod Ens. Vela-liquid dicitur quafi ali‘td tjuid, juxta quanj Etymologiam de formali figni' ficatdiibnöionera ab alio, feu nega-tionem idertitatiscunaalio. Hoc veto fenlu non eil attributum diverfum ab uno, velin eoincluditurtanquam con-, fequens amp;nbsp;adonum revocatur, Vnuni enim ell, quod eft indivifum in fc, dftifumà quolibet alio. Sunt qui ve-lint aliquid diccre aâualein divifio* neni ab alio, ita ut ante creatuin muO' dum,Densquidemiinuseflcr, non ta-men altijuid quia non exiftebat alio^ àquoaâudivifuseflct. Sed illud iiai-propriilTme dicitur, amp;præcerea in ib Io fenfunon poteft affèóiio Encisfta-, tuijcuin affeêlio Entis competatEn-ti fempet' amp;nbsp;perfe, at aélualiteraba-liodivifumeffe non oritur ex rationc Entis,led ex coëxiftcntîa aliarii reruiii’

XIV. Relinquitur ergo tres tantun’ efie affeeftioncs entis, ttnitatem, -vern/t' 1 tem,bonitatem, quæ de formali non ij' oaifi'

-ocr page 65-

CoLtEG. METAPHYSICVM. 49 gnificantipfum fubjedum; tum e-

I nim attributa non effent gt;nbsp;neque en-• titatem aliquam enti fuperadditam, ' interim tarnen ens includunt, quarc I dicunturcumenteconvertibiles;non

I quidem convertuntur convertibili-■ täte fecundum conceptum, quamvit 1 enim non dénotent aliam entitatem, ; diftinguuntur tarnen per diverfas ra-■ ' tiones, fed convertibilitate fecun« ■ dum praedicationetn, quia adæquan-' tut in fuppofitis, ita ut de quo unum ’ prædicatur, prædiccntur etiam re-I liqua.

- XV. Inter has tres affediones gt;nbsp;u-‘ nitas primum locum fibi vendicat, , cum affeftio abfoluta fitjteliquæ ve-■ to refpcdum aliquem includantj ve« ■ ritas fecundum, quia bonitas quo-’ dammodo fundatur in veritate,ut e-• nim fanitas bona fit, fupponiturve-’ 1 ram effe fanitatcm : funt qui alteram '1 tationem addant, quod verum dicat ’ ordinem ad intelledum » bonum ad

C volun.

-ocr page 66-

Arn^ Senguerdii voluntatem , intelledus autem eft , prior potentia quam voluntas, nihil enim volumus nifi quod antea intel- gt;nbsp;lexerimus, unde illud Ignoti nuUa cft-

DISPVTATÏO IV.

De Uno.

E N o C H o PeTTEïOè

I.’ï TNitas tranfcendcntalis non V eft confundenda cum unitate ' quantitativa, unitas enim tranfcen-/. dentalis omnibus rebus eciam firn-'quot;' pliciffimis convenit, dicic enim

2. Ens amp;nbsp;unüm idem ’ func, unitas vero quantitativa tan; turn in iis reperitur quæ materiam amp;qu?.ntitatemhabent, quare Deo, Angelis,animæ humanæ unitas trän-fcendentalisredè adfcribitur, non veto quantitativa, 2..$i oranis uni

tas

-ocr page 67-

COLLEG. MetAPHYsICVM.

tas tranfcendentalis eflec quantitati-va, tumquantitas eflec omnium ge-ncrum rerü genus poftremum ; affe-dio enim pofterioreft fubjedojfub-jedum veröeftensquod in fingulis rerumgeneribusreperitur, amp;afFe-öio ejus eftunitas tranfcendentalis. Dicendutn igitur potius cft, unita-tcm tranfcendentalem amp;nbsp;quantitati-vam , habere feutfuperius Scinferi-us, nam unum tranfccndens reperi-tur in omnibus rerum generibus, u-nitas vero quantitativa tantum in prædicamento quantitatis.

ir. Unum tranfcendentale effc ens indivifum in fe z ita cum dicimus Deum eflè unum,fignificamusDeum efleinfeindivifum. Formalis igitur ratio unitatis confiftit in indivifio-ncjutomnedicatur unum in quantum in fe indivifum eft, nam conce-pto aliquid elTe in fe indivifum, hoe ipfo concipiturut unuffljSc non con-cepto co, non concipitur ut unum t

C 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. h?rc

-ocr page 68-

$2 Arn. Sengverdii hæc etiam eft fententia Phil, j. Met. c.6. Vniverfe,inquit,qu^tcHnijue di' vffionem non habent, qua rationenoft habent, eatenus unum dicuntur z ut f quatenut homo divifionem non habet,u* ' nut homo,fi quatenut animal, nnum a-nimal, ß quatenus magnitude, una mq-gnitudo, Dicimus unum effe indivi' fum non verb indivißbile z Compofi* turn enim unum eft amp;nbsp;tarnen in partes fuas divifibile, ficut homo in partes dividi poteft,attamen unus homo eft: ens fimplex indivifibile eft Si indivifum, ut Deus, ens verb com^ pofitum indivifum quidem fed non indivifibile, hoc eft quod alii dicunt, quod cntia fimplicia funt indivifa potentiâ amp;nbsp;adu, compofita veto a-du quidem indivifa, non tarnen potentiâ.

III. Sunt qui purent in dcfcri-ptione unius addi debere : divifum, i i quolibet alio : fed divifio à quolibet alio videtur potius rationem unius fequi

-ocr page 69-

COLLEG, Metaphystcum. Jquot;! fequi amp;nbsp;unitate pofterius quid elfe, confeqùenter non pertinere adillius formalem rationem, nec in ejus défi-riitionèdébereponi; ideo enim ras eft divifa ab alio , quia eft indivifa in fe , prætereadivilîoab alio requiric multirudinem, multitudo autem riitatepofterior eft,cum multitudo dicat plura entia, quorum unum non éft aliud ; quod fi divifio à quolibet alio dicat terminos aflu exiftentes, nihil certius vidctur, quam illud non elfe de rationeunius j Deus enim ante creatum mundum maximè unus e* rat, non tarnen divifus ab ali is aâu exiftentibus, cum nulla alia daren-tur, quare ab alio aâu exiffente di-vifum eiTé, non convenit enti vel uni per fe ,fed oritur excoexiftentia ali-Orum, at palßo entis debet enti Temper amp;nbsp;per feconvenire infeparabili-ter. Si veto intelligatur divifio vel diftinâio ab alio quod exiftere po-teft, turn quidem admitti poteft » il-c ƒ

-ocr page 70-

$4 Arn, SengVerdiî lud convenire omni enti, non tarnen Tationcm formalem unitatis incrac, fed illam adhuc confequitur,ut ex eo apparetjquia poflumus perfede con* cipere unum, non concepcis aliis rebus poflibilibus, à quibus unum di-ftindum effet. Neque dici poteft quod per aliuä intelligatur terminus negativus feu contradidorius, non-ens fcilicetjut unumdicaturenseffc indivifum in fe amp;nbsp;divifum feu diftin-dum à non ente, quia diftindum ef-fe à non-ente, vel non effe non-ens, nihil eft aliud quam effe cns, effe veto ens non eft affedio entis, cum nihil diftindum ab ente dicat,

IV. Jndivißettem banc de formait ■ non dicere novam cntitatem quant enti fuperaddat, ex fuperiore difp. pater. Quæritur inter Philofophos quid illa tmiivißo de formali notct. Non eft ens rationis, cum illud ita à ratione dependcat ut abfque intclle-dus operationc in return natura non detur^

f

-ocr page 71-

COLLEG. Metaphysictm, yjf detur, ens vero abfque mentis opera unumfit. Neerelationcm addic,o. mneenim rclatumfui correlati rela-- tum eftjunum vero ad correlatünon refertur, eft enim abfolutum quid ; Nee diei poteft gt;nbsp;unum fignifieare relationem identitatis ad fcipfum, nam eflè unum amp;nbsp;efle idem funt prç-dicata valde diverfa, cum effe idem» prædicatum fit enti conveniens mc-diante intelieftu, cujus fundamentum eft unum, Nequenegatio diet poteft, nulla enim negatioeft aflfe-ftio entis realis, amp;nbsp;certe fi negatio efletjeflec negatio mulcitudinisjcum dicendum fit, multitudinem effe ne-gationem unitatis, Nee identitatis negatio eft,ut enim aliquid fit unum, non reqniritur ut ab alio divifum fit, five ut dicat.non effe idem cum alio. Nee privatio dici poteft, turn enim uniras Deo tribui non poffet, eut» onmis privatio imperfedionem ali-quam ponat, privatio enim omnis

C 4 poten;

-ocr page 72-

Arn. s e n g ü e r d 11 potent]am includit, cum fit abfentia nabitus qui poterâc veldebebat inef* fe, quare igitur fi diceremus indivi' fionem dicerc pfivationem divifio' nis , admitteremusin Deoaptitudi-nem ad divifionem.Coirtmunior igi* tur fententia ftatuit » indivifiooem non diceremeram negationcm j nec meram privationetn, fed negatio-rem per modum privationis. Nam inquiunc, privatio negat formaiD led ponit fubjeâû, ut cæcitas negaC facultatem videndigt; ponit tame ani* mal illius capax: ita unutn negat di* vifionem verum ponit ensgt; proindo connotât fubjeâum, ineo tarnen vo* lunt recedere à naturâ privationi»» quia capacitatem feu aptitudinclO ad divifionem quam negat non in* cludit. Verum neqphæc fententi« fatis vera videtur,negatio enim*cuiO nihil reale fit, non poteft entis tet^ lis afièâio efie:quare exifiirnandum videtur»

modum fignificandiamp; e*'.

-ocr page 73-

, Roti's®*-plicandi unitâtefli quoad vócem e^' fe quidem negativum, cum inditnfia^ »i«w dÏcimus,ïntcriin quoad rem ßg-riificatam dicere modum pofiétvura 53 riec hoe abfurdum videri debei‘,cuttt fiepe ob vocabulorum penuriam afL firmata feu 'pofitiva vocabulis'^riégJÜ tivis exprimafnus, ut cum Deurri irai nieniùm gt;nbsp;SJiiritum immatcrjaléiri,gt; beftiâm irrationàlem dicimus.'

V. Hæc fententia eo ctirtfifinàtï' vîdetur ,quia in illis rebus'qüa’fuut’ Ona per compofitionern, unitas Óri-, tbr exunione plurium, quadirilô lt;luid pofiti^om in ipfis'} ham r«'{^ai' res hoc i^fo fbnt multi Spioh tihi’^ gt;nbsp;^uiä ünîoneih negànti qüàrèÆvïÔâ’ ib iltis fórraalitct di’çîÉ tt'èsâïîô'hlèfti ’ dikriflohis', quhd ihlll-re eft whèfc^u'Aquot; hidrtèm'plutiùihri •cbhîèmèhïf r*'aà^’’ tfchïlh'lffirlt; W W ^%h^îh.hlüriùtfî'j fèd hèï ’fi ft’àfth’tHàtbSîuhïtââ’di'éiiWfftK^hir'' ^id-j ^àdeft ‘■âîtlàs ’Sê- eOThèhîfbk^ 0-^) c^'àW^

-ocr page 74-

ƒ8 Arn. SENGUfiRDlI quam unio, quam vis voce negativ* efFeratur. Hanc fencentiam appro-bans, Vafquezex./^^yî.^o,tzWf^.ƒ• , probare nititur.

vi.Huic unitati opponitur multitu-do fi ut multitudo côfideretur.alias e-nim multitudo unitatis rationë indu-cre poteftjut turn unü dcnotet,fi non fnnpliciter, faltem fccundum quid*, unum autem videtur prius effç raub titudine. i. Quia multitudodepen* ■ det ab unis, unum verb non depen-det à multitudine, amp;nbsp;unum eft prin-cipium multitudinis, una enim mul-titudinem tomponunt, quare quoad exiftendi confecutionem non con-vertuntur,pofitaenim multitudine ponitur unum , fed pofita unitate ' non ponitur multitudo : præterea multitudo definitur per unitates, u-nitas verb non per multitudinem.

vit.Unitas eft triplex univerfa-lis, individualisvelformalis. Unitas ^nivtr^lis, quÄ etiam unitas præci-fionis

-ocr page 75-

CöitEG^ MetäphVsi'cum.

Conis vocatur, dicit naturam quæ apta eft pluribus inferioribus îibi fubjedis inefle ? quotnodo animal fe '• habet ad hominem .amp; beftiam, homo ad Petrum, Paulum amp;c. Unitas /ntiivinliialis feu fingularitatis eftjqua individua cujufcunque naturæ, funt ineommunicab ilia pluribus inferioribus, feu fecundumquam res Angularis eft non-divifibilis in plures en-: titates taies qualis eft ipfa,ut Petrus, hæc linea ; non enim poteft Petrus in plures Petros, hæc linea in plures has lineas dividi. Unitas formalis eft in natura feu effentia fecundumfe confiderata, quatenus præfcindit ab effe quod habet in individuis, -Hæ ( très unitates fie diflferunt, quod uni-tas univerfalis includat communica* ! bilitatem , feu, dicit id quod eo pa* äo unum eft, pluribus inferioribus convenire pofte . hanc communica* bilitatem feu participationem ex-cludit unicas individualis,unitas for-

C 6 tnalis

-ocr page 76-

inciudit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(

'i

üniÇaâ^{ormaliigt; multîplicatar stiulciphcationemindividuoruintun* I damp; fit » quod■ difcritnen inter unit** I tem formale«) amp;nbsp;individualem ob^ fcurius^ftyutvero plene illud intelli^ ) gaturjtenéndum eftin individuis rc* j periri naturam feueiïentiamqusin ‘ aliis individuis cjufdem ipeciei da* ' fur, pratterea in unoquoque indivi* dùO dati diffcrentiam individuaieiDt qu« contrahit fpeciem amp;nbsp;indivi* duum conftituit, eo fèrè nsodo quo* diiferenciafpecifica contrahit genus' amp;nbsp;conftjtuitfpeciem.rationalitas eX. ' gti coritràhit animal' Srconflituit'l, horüinemdrfctini^ tàichen in ed ’

■qàod'dïffèféôfîa'ïljetîfica'^ L ji'')nitalîcHÏô(î’ eflf'èrftiàîif-‘iÈI''uWâ‘ÏJ)ff*' sÂé^-qàdàWhftiWhliaA^dfffeéfitiîi' autrtn iridii^âù'àlis’’riùîfte’'ïfjetS^'j' ' cüttidifïrfriiefitFiltóïf'i

-ocr page 77-

(^OtLEG. M'eTAPH^IÄ^M,-^itcurn PaulojSocrate ScaJUs bö^ raifiibus j^raeterea ’ Pctreitas' ut i« taloqaaf, pet quam à Paülo^ai Pau« leitatem habet,numero non verô ef-fentia diftinguitur. lam verb unitas ' individualis eft ea quæ convertit fin» gularibus prout confiderantur unr cum differentia individual!, ita Petrus eft unum individuale, quia dico ' Qnam naturam humanam una cunâ' differentia individual!, Petreitate. Unitas formalis eft, quæ convènic-Cngularibus,quatenusabftralt;fta’funt à differentiis individualibus quot;, -ut'^fi' confiderem unitatem humanitatis' quæ in Petro eft , non confiçletâta ‘ Petreitate : unde jatn mânîfeftùWi ' eft.quare-dtierifn; ontitafèôï formai' leirt ’ ne'cnncludetê^iféé'Â^âdétèf corrtirtafticabilaàtèftï 4 riàjWnàWfàîfî;! ' ta§ qüse’irtPètfö'eft^, i Wffliÿ'rèh'â'çft^ adbrtirtià'’ ifidfvidoa‘’füti'f^cïé^ltó.i' ritiWS^cftÂé'rità''’, 'rtè'^ç^'iifâffl‘cÜrtïJ ' nôurii'èàfciïlîtàtë^'extlù'dit i cütîï fetlitff

tàîts«

-ocr page 78-

dz Arn. Senguerdii talis humanitas in Socrate detur, Pe-treitas veroneceffario excludit cö« muniC'abilitatem , non enim poteft efle in Paulo, tum enim Paulus effet Petrus.

IX. Differentia individnalis aliquo faltemmodo differt à natura indivi-duandas non enim neceffeeft,unani’ quamquerem effe per fe individuam (loquorde rebus finitis, Deus enim ' lua natura eil: fingularis, cujus effen» tiæ répugnât pluribus communicad poffe, quare non magis poteft verus Deus commun! conceptu concipi Si abftrahi ab hoc Deo quam Petrus ab hoc Petro) homo enim ut ficnon eft ; fingularis,attamen natura humana ut exiftit amp;nbsp;fada eft hæc, fingularis eftamp; incapax communicabilitatis, nequedici poteft quod accidens fit gt;nbsp;aut quippiam pofitivunijquod ex natura rei différât h natura individuan« da, Quare dicendumvidetur diffe-senciam individuantem,effe quidem

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CCi»

-ocr page 79-

COILEG. M ETArHYSlCVM, rem pofitivam , fed quæ folaratione différât à natura individuanda.

X. Id unde differentia Individua« ' lisfumitur, vocatur principiumin-dividuationis. Anxiè quæritur inter Philofüphos quodnam ilîod fit.Tho« mæ fententia fuit, fubftantiarum lïiaterialium fub eadem fpecie contentarum principium individuatio-I nis effe materiam fignatam, feâato-res veto ipfius varii varié explicant quid per materianfi fignatam intelli-gendum fit, conveniunt quidem in eo 5 quod per materiam fignatam in-tclligidebeat materia quantitate fi-gnatagt;quidam tarnen iîlorum putant 1 materiam fignatam nihil aliud efle quammateriam quantum, five ag-gregatum quid ex materia amp;quäti-tace. Alii veto materiæ fignatç no. mine intelligunt materiam cum po-teftate ad certam numero amp;nbsp;deter-minati m quantitatem, Verumta-men nec materia ut niateria eft,nec mate-

-ocr page 80-

lt;4 Arn, Semguerdtî materia fignata quocunque modö’ cxplicari Ibletiprincipiunö indivulii’ «ionis dicipóffóvidetur . Non ma« teriautmateria, cum eniiiiilla plo' ribus individuis communicabilis üt» non poteftftatui principium incotn* municabilitatis. 2, Si materia ut ta* lis eflèt principium individuationis» tum genitum 6c corruptura idem numero eflèt} cadem eniin numero materia manetin genito quæ ‘füerat' incorrupto. Nequemateria quanta täte afFeâa » nam ilia quantitas eflèC' tèrrïiinata vel interminafa , neutra' verà principïumindividuationis eftîi; non intcrminàta, qaià ilia mon eft'' minus indfflèrens ad fingùlafitatem’ qùafni ipfa matèria uhiVerlç tâ 3 nëè tètiiïià^fâ\illaad’^'ènîi'’ rtatèrfeîn lod’iÔ^v'iduàl'ï ‘elft' conftiÉutrGi; plrâetèf ëa^ qüatÂl^âs'tçï'’ inii5âcàTeflet''pfrnèi^üfri’ ifldi’^ïdtiâ'’ tiônîi'ùWù'tât.â'lqù'àn'tiftâtèquot;, ’i^Wîà- J

ïïàf éï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it âèxïgrZaîiu’ir

indr^'

-ocr page 81-

GoLLEG, MSTAPHŸScm. individus effet Petrus puer amp;nbsp;idem adultns, amp;nbsp;certè cum quantitas acci-densfit, non video quo paétofub* ftantia per illam individuari poffit neque relpedus ad ccrtamquantita • tem principium individuationis dici poteftjrefpeâxjs cnim ille præfuppo-Dit unitatem matcriç.

XI. Neque coUeâio pluriam acci* dencium que in nullo aiio reperitur, principium individuationis eft j quia teoioto per métis operatiohem quo* cunquè accidente» ful^antia uni manebit. Q^repotiusftatuendum videtur, principium individoationi 6 aliud effe» quam effcntiamcu* jafque reifingularenoiûve ea fimplex fit five coœpofica.

-ocr page 82-

A R I’« s E N G U E R D 11

DISPUTATIO V.

De Univerfalibus amp;nbsp;Diftiudio-ûionum generibas»

Âf/p. Di ONïsiO Crucio.

3. T^ARI univerfalia ccrti^ïi'

X-/mum eft, formamus enii” conceptus qui pluribus inferioribos conveniunt : præterea.nihil frig'.* dius effet ilia divifione qua fubftäO' tia în primam amp;nbsp;fecundam divid*' tut fi nullum univerfale daretuGCUifl fubftâtia fecunda nihil aliud fit qua^ fubftantia univerfalis : tum etiaiç vani effent enunciandi modi quibo’ tenus de fpeciebus, animal ex.gr.d^ omineamp; beftia, virtus dejuftitiJ amp;nbsp;fortitudinc, amp;nbsp;fpecies de indivi' ' duisjhomo de Petto amp;nbsp;Socrate prJ' dicaretur, fruftra dicerentur aliquâ genete aut Ipccie convenire.

I ï .0113112

-ocr page 83-

COLtEG. MetaPhysicvm, 6/

n. Omne univerfale in fe unum cft.aliquo tarnen modo refpedum ^abetadmuka, five refpiciamusu-, nivcrfale in diftribuendo jquodeft fignutn univerfale, denotans pradi-Catum Omni vel nullilfubjedo con-Venire , five multorum efFeduum caufam univerfalem confideremus gt;nbsp;quæ univerfale in caufando dici' fo«

I let, ut Deus, cœlum, five vocabula , homonyma intelligamlis, qua’ uni-, verfalia in fignificando dicuntur, ut , cumvocabulumoânis fideri amp;nbsp;ani-, lïiali tribuitur, five univcrfalia fint , antemulta,in muleis, vel poft multa, , quæabaliis dicunfuf univerfalia in I eflendo » in prædicando,jn repræ-. fentâdo. Univerfalia ante font , rerum condendarbm quafi excnipla-( ria ; in muhis càtiimmes amp;nbsp;univerfae . naturæ quæ in fingularibuS ftrnnpei? , ,funt univerfales conceptus fi-’ ve notiones qüas inens fibiformat cx intuitu rcrumfingularium, feu uc

■ Com-

-ocr page 84-

di ÄrN. Senguérdiî Combachius definit, univerfale in , rfcpræfentandoeft Ipècies intelligi* bilis abftrabens ab bine amp;nbsp;riunc, te-præfc'ntanÿ inteïledüi nociôh'em cô‘ ; Venientem' pluribus individùis. amp;nbsp;fingularibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

ii i.‘Üniverlâle quod hinûsyiôci .

efi, debnitur quod mttltit tntjfe

Et^uoddemfiltfi âici natftm e/l, de fnterpr, quæ Jù^ , definitiones idem fere fignificant»itgt; tarnen ut una confineat caufam ai* tên'us, nam ideo dicitar oniverfalc de mukist quia mukis ineftjut hûtnû dicitur de Petro, Paulo « amp;c. quia ÎÀ Pecrogt;Pauloreperitur,animal debo* mine amp;nbsp;béltia) quia in illis datur. his definitionibus ilia extruitur ,qult; oniverfale definitur, unum aliquod nomine amp;nbsp;ratione multis communi' cabile.

rv; Dùb ergo requiruntur aduni' vcrfalc, uriitas amp;nbsp;communicabilita^« five univerfale debet ita efleunun’ yt

-ocr page 85-

COLLEG- MeTAPHYSICVM. rfp ’ Qt habcat aptitudinem efTendi in ' roaltis; namü natyranon ficaliquo ’ raodo una gt;nbsp;non poteft eflè univerfa-lis} cum unïverfalé at» uno denomi^ ' nctur fed meram denotabit jnultitu-, dinem amp;nbsp;aggresationem rcrum, fi ‘ non Qt apta uc pluribus infitgt;fingula* ' lis potius aut fornaalis quam univer-' faliserit, itahomó uni vérzie quid ' eit, quia qon tantum nonaenhominis ' fed ejus etiam definitio PetrojPaula

Sc cæterii hominibus convenit : ap • ' titudo pluribus ineflèndiad univer-’ falitatem fufEcit, ut vero alt;%u pluri* ' buscomraunicetur ,nonlt;equiriturj ' Sol enim univerfale quid eft, quam-' vis unicus tantum detur, quia eadem t natura Solis talis eft^ ut pluribus in* ' effe poffic j fi feil. Deo vifum effet

plures Soles cjuldem effentiç 8c n»-turæ cum hoc noftrö folè create gt;nbsp;ita homo univerfale quid ecat,folo Âda« ' mo exiftente.

' V. Unitas ilia univecfalis non eft realis

-ocr page 86-

70 Arn. Sbngverdi I rcalis fed rationis tantum, nequc e*, nitn datur in rebus ante 8c. citra mé' , cis operationem, nihil enim exiftens in rebus ante mentis operam fepara* tupieftà difFerentiis fuis Individua' , tibus,amp; per confequens quicquid eft j à parte rev, fingulare eilj mentis igi' , Cur opus eft, univerfale à fingulari , abftrahere, quae abftradio contin* gt;nbsp;j git, cum intelledus fingularium ho« ] minum ex. gr.Individua contempla« ] Cur, fcparat différencias individual!- , cesquiousunushomoab altero dif» । fert, videt tunc omnes in humanita* ; te convenirc, 8c hinc jam homini j, tribuit unitatem fpecificam ; quare j univerfalia ante metis d|)erationemgt; lt;nbsp;in rerum natura dantur quoad fuum c fundamentum, feu materiale, quod , f confiftitin fimilitudine individuo« jj rum quoad effentiam 8c omnia eP Ç fcntialiaprædicata,unde non raalè f| aniverfale incompletum dici poffe (j videtur : fimilituao tarnen ilia non eft

-ocr page 87-

Colleg. MetaPhysicvm. 7t ‘ ipfa unitas univerfalis, cum non 1 ^icatindiviüonemj fed folam con» 1 vcnientiam feu coexiftentiam plu-I nuin,imofimilitudo talis plufium a« ûu exiftencium ne quidcm requiri-turaduniverfalitatem,cum universale poffit in uno tantum individuo îeperiri, ut de Sole diäü eft, quam-' Vis requiraturutplura Individua da-‘ ri poflint ; verum fecundum fuura Sormale quod à quibuldam univerfa-iitas dicitur, dependet univerfalc à ’’jente,nam quoad adualem exiften-fiam alia eft numanitas in Petro,alia in Paulo; alia animalitas in hoc bo-wine , alia Inbac bcftia y quibus turn Wens unitatem, attribuit} boc eft ^od alii dicunt, uniyerfale in adu 'jnatenustale , extra mentemSçin-jftUedumnondari gt;nbsp;uqivcrfale veto in potentia , revcra in rebus dari; Quia veto univerfalia prçlupoonunt fùndamentalitcr fingularia, nine fit ^laod non poffint exifterc feparatai fingu*

-ocr page 88-

Arn, Senguirbu fingularibus, quamvis dari poïEnt (i' nenocvelillo fingulari, quomodo non potçft.exifteçe,bomo, nifi medi' antc homineGngoJari, fed daripO' teft quamvis non exiftat Petrus vd Paulus,

VI. Unitas univerfàlis non multi' plicatur ad multiplicatipnem infed' orupi fper quod diftinguitur ab .uni' tatcfbrmali, totcnim unitates fot' males habemusquot individuajtu^ enim.moltiplicaretur unitasgene^'i Ca înlÇjccicbos gt;nbsp;8c uniras fpecifica i'’ i ndividnis, quare fi eut vere dicoi bo* mo eft animal»vere quoque dicef^ poflèm,bomo eft genus » prædicatuf llepluribus foccie diffèrentibusiqu^ omnia longe abfurda funt,tum enii” fingulare non fingulare fed univçt' fale effet. AlterumquodinUnivet' fali requiritur eft communicabilité' feu aptitudo pluribusinferioribus bifubjedisineffendi. Univerfak^ lüm ut totum potàiale partibus

-ocr page 89-

COLLEG. MeTAPHYSICVM. 73 ineft per modum identitatis, alioqui natura qniverfalis de inferioribus non prædicaretur,cutDprædicare nï« htl aliud fit,quam dicef e hoc eft hoc, üt cumdico fortitude eft virtus ,ju-ftitia eft virtus, dico virtutem per modum identitatis fortitudini, jufti-tiæineffe. Aptitude autem ifta non qualitas aliqua, cum reperiatur in omnibus return generibus, und* li qualitas efièt, turn natura alcerius prædicamenti cum hac aptitudine conftitueret unum quid per acci« deus; nequeeftaliquidreale inexi-ftens à parte rei ipfi uni verfall, tum enim reperiri quoque deberet in fin-gulari : reales enim proprietates fu-periorum, inferioribus quoque con-Veniunt, unde dicitur quod convenir generij convenir etiarafpeciei,amp;: quod fpeciei convenit, id convenir individuo, cura tarnen ifta commu-nicabilitas fingulari repugnct. Nihil igitur aliud eft ifta aptitude, qua

D non re-

-ocr page 90-

74 Arn. Sengu£rdii non repugnantia multiplications uaturæjquæ fundamentum habet in flnitudine return creatatum, interim tarnen naturæ non convenir, nifi pet operationem intelledus abftraha-tur, ficut ipfa uniras univerfalis fit per intellèlt;4um lûmta occafione in natura. Hæc omnia locum habent non tantum in fubftantiis corporeisgt; fed etiam in fubftantiis incorporeis creatis, ut etiam in accidentibusj qnibus hoc pado unitatem univerfa-lem gt;nbsp;amp;nbsp;aptitudinem pluribus infe-rioribus ineftèndi tribuimus.

VIII. Univerfaliadicuntur efle aeternaundedciiscertiffima cogni- | tio haberi poteft, non quidem quoad adualem eorum exiftentiam, fed fecundum prædicatorum connexio' ncm , id eft, pofito, univerfale ali-quando habiturum efle aduale in in-di viduo, tale eric, cui fimile quoad . efrentiamamp;quæefîentiam necefla- | Sio confequunttir in aliis etiam indi-viduis

-ocr page 91-

Colle». MetaThvsicvm. /ÿ viduis exiftere poterie.

ïx. Adunicatem univerfalem re-vocatur uniras analogorum attribu-tionisfecundum întrinfecam forma, quæ Ariftoteles ab uno vocat, ifta tarnen analoga dicuntur non effe ve-re univerfalîa, quia non æqualitec de inferioribu^ prædicantur,ut cuin ens de fubftantia amp;nbsp;accidente dici-tur, Analoga attributionis externç, ut cumfanitas in concreto de ani-mali, urina amp;nbsp;exercitio dicitur :fi. cutetiam analoga proportionis, ad bomonymapotiusquam univerfalia pertinere videntur, cum aorum unus conceptus formari non poffit.

x.Et hæc de unitate.Unitati oppo-nitur multitudo fi ut multitudo cô. fideretur,cam verb multitudo ex di-vifione feu diftinâione confurgat, folëtMetaphyfici hoc loco de diftin« ftionibus agere. Eft autem diftin-dio, quaaliquid abaliovelàfe ipfo differt, Eft verb diftinélio triplex

D 2 realis.

-ocr page 92-

7S A iS. S B NG verdit realisjtationis amp;nbsp;modalis.Diftindio realis ratione extremorum eft pofiti’ va vel negativa.Pppjprfquç eft intet «xtrema pofitiva amp;nbsp;realia quorum unum non eft aliud, quo paéto homo amp;nbsp;equus, Gallias amp;nbsp;Socrates, albot Sc nigor diftinguuntur : contingit verö aliquando ilia extrema alt;ftuYe-parari, ut in datis exemplis, verhm illud neceflarium non eft, nam materia amp;nbsp;forma propriè amp;nbsp;verè realiter diftinguuntur, funt enim res di* verfiffimæ,cum tarnen materia non-quam omni forma nudata reperia-tur ; quare feparatio unius ab alio nctfi eft reciprocabile fignum diftin-cftionis realis, Diftindio realis »lt;^4-tiva habet locum, cum unum extremum eft pofitivum, alteram negati-vura feu privativum, quo pafto vifus cæcitas, potentia audiendi dtfur-ditas,lux amp;tenebrædiftinguuntur, 'veVetiam cum utrumque extremum eft privativum,quo pado caecita,^ furditäi

-ocr page 93-

COLLEG. MeTAPhYSICVM. 77 furditas, amp;nbsp;tenebræ diftinguuntur, Hçc quidem minus propriè realis du ftindio diciturquampofitivaj interim tarnen ad diftindioncm realem refertur, quiahæc ita diftinguuntur inter fe,ut quod ft res pofitivae efsêt, diftinguerentur propriè realiter» vel quia fundamenta autfubjeda habet realiter diftinda.

XI. Diftindio realispofitivaeft, cffencialis quæ ab efièntia, vel acci-dentalis quæ ab accidentibus vel ab eo quod extra eflènciam eft , fumitur, diftindio effentialiscft generica 5 fpecifica vel numerica. Generica, qua fumma genera rerum amp;nbsp;quæ fub iis continenturdifFerunt,ut fubftantia amp;nbsp;qualitas » homo amp;nbsp;color : fpecifica , qua fpecies ejufdein generis différant, homo amp;nbsp;beftia. Quç differunt fummo genere,différant tora eflèntia » quæ diftinguuntur Ipecie, parte tantum eflentiæ} genusenim quod commune habenc

D 3 partent

-ocr page 94-

78 Arn. Senguerdïi partem faltem Metaphyficam effen* tiæ conftituit. Numerica diverfitas eft inter plura Individua ejufdena fpeciei, Individua autem tota effen-tia conveniunt. Ad diftiniftiooem accidentalem pertinent, imparitas quæ diverfitatem in qualitate,amp; dif* fimilitudo , quæ diftindionem in qualitate notât, nam à quantitate di* cuntur res æquaks vcl inæquales,pares vel impares ; à qualitate fimiles vel diffimiles. Hue quoque pert in et diverfitas in caufis,effedis, fubjedis amp;c. quæ ad effentiam non pertinent.

XII. Diftindio rationis eft, quæ rebus tribuitur prout conceptibus noftris fubftant, non veto eft adua-liter in ipfis rebus quæ fie diftindè denominantur, prout in le exiftunt. Eft autem ilia duplex rationis ratio-cinantis feu concipientis amp;nbsp;rationis ratiocinatæ. Diftindio rationis M* tiocinantis eft,cum una eaderaque res pluri-

-ocr page 95-

COLLEG. MetAPHYSICTM. 79 pluribus fed fimilibus conceptibus diftinguitur, ut fi dicamus Petrum à fe ipfo diftingui» Diftindio rationif fatiocinata fit per conceptus inadæ-quatos ejufdem rei , five cum «na «ademque res diffimilibus conceptibus intelledui objicitur, qui» pado in Deo diftinguimus unum attriba-tumab alio, juftitiamex. gr. àmifc-ricordiadn Sole vim calefadivam Sc exficcativam. Diftindio rationis ra-tiocinantis nullum habet fundamentum in re, fed oritur ex fola neg jti-atione amp;nbsp;operatione intellcdus. Di-ftindio rationis ratiocinatæ habet aliquodfundamentum in re, quo-modo refpedu effeduum juftitia óc «lifericordia in Deodiftinguuntiir, cum in Deo fit una Sc eadem res; di-citur hæcdiftindio rationis quia formaliter non eft in rebus fed per ra-tionem fit, ratiocinataveto,quia res ipfa circa quam ratiocinando intel-leftus verfatur, occafionem praebet

D 4 tabs

-ocr page 96-

So Arn. Senguerdix tabs diftinâionis,

xiir. Unde fatispatet, nonideo diftinftionem rationis (}ici,quod inter entia rationis verfetur, conftac enim ex datis exemplis ea quæ hoc modo diftinguuntur eflTe entia rea* îia J vel efle ens reale diverfis. modis conception : nec hoc modo diftin-guendo mens noftra fallitur , quia nop affirmât in re effe diftinda qu« fic concipit,fed apprehendit ilia mo' do J ut diftinûa per abftradionem præcifivam, fi poftea diftindioneffl illam de rebus fic conceptis prædi-cet.ut dicat ex.gr.inSole diftinétam effe vim calefadivam ab exficcati' va, tum non affirmât , fimplicitef res efle realiter diftindas, fed tan* turn fecundum rationembn quo noo errat zvolunt Philofophi hanc diftin-dionem conceptuum refpedu rei quæ in fe omnino una eft femper ef-fe ob imperfedionem conceptus, : quod inteUedus earn turn imperfe-

de,

-ocr page 97-

COLUEG. MetathYsicVm. Si de, confusè amp;nbsp;inadacquatc conci* piat, i . Præter diftinétionem realem amp;nbsp;rationis admitcenda etiam cft diftin-â:io,quæ non eft tanta quanta eft inter rem amp;nbsp;rem, major tarnen eft quam rationis diftindio, quæ repc-titur inter rem amp;nbsp;ejus modum, unde diftinftio moiialts dici folet.

DISPUTATI O VI. De Veto.

Petro Pannelto.

Eritacem elfe cn-tis eftedionem probari folet ex Ariftot.i.Metap. c. I .ubi inquit = ut fecuiuiumeße

^»odefue fe habet ita etiam fecundm» “ixritatem , nam quæ femper ftint , femper vera funt, quæ non femper lunt, non femper funt veragt;qus cau-n 5 fam

-ocr page 98-

Arn. s e n g V e r Dl I fam fuihabent,ea etiamhabent cau-famfuçveritatis,Deus qui non habet caufam fui, fed ipfe eft caufa ut cætera fintj ex fe ipfoj id eft, à nuUo alio quoque veriffimus eft amp;nbsp;caufa vericatistranlicendentalis in aliis, Sc bine eft quod folus verus dicatur, quiafolus veritatem effentialem amp;nbsp;independentem habet. Debere au-tem veritatem fecundo loco tradari inter aftediones-entis fimplices quas fingulæ feorfim cum ente recipro-cantur amp;nbsp;de eo in concreto praedi-cantur difp. 3. oftenfum eft. Qijia aotem veritas, multipliciter dicitur, amp;nbsp;non omnisconftituit entis affe-dionem, veritatem diftinguemus.

II. Omnis.omnino veritas con-vcnientiamaliquampoftulat , quæ pro diverfitate veritatis,ipfa quoque varia eft. Triplex autero folet affi-gnari veritas à Philofophis, in figni* ficando , cognofeendo amp;nbsp;eflendo.. ifpa veritas propriè reperitur in voci-

-ocr page 99-

Colle G. METAPHysicuS. 83 vocibus , fcripturis ôc conceptibus , non ultimatis, quos vocant notiones I fecundas ,quæ non attingunt rem re-, prælentandam proximè. Seconda veritas eft in intelledu cognofcente res, feu in cognîtione amp;nbsp;conceptio-ne ipfarum rerum. Tertia eft in rebus ipfis,quæ verç denominantur Sc ilia propriè eft hujus loci. Nos veto aliain divifionem fequemur, qua ve-' ritas in fîmplicem Sc. complcxam dividitur.

Veut as complexa, quæ etiam veritas compofitionis amp;nbsp;divifionis dici-tur, femper qùidem adjundam Habet veritatem tranfcendcntalem, a-dus enimjudlcandi verus aétuseft ; intérim tarnen ipfa compléxa veritas, non eft afFedio entis de.quaa-gimus, cum non reciprocetur cum ente,imo cum mutaripoffic non mu-tato ente, quod in veritate tranfcen-I nbsp;dentali locum habere non poteft,fed

îùla veritas ûmplexinter entis affe-

D 6. diones

-ocr page 100-

S4 A R N, S En Gue RDM i ôiones numerari debet. Quia veto i vocabulum veritatis primo tribu« ! tumvideturveritati complexæ, Sc j præterea omnes veritates magnaffl l interfeconvenientiam ÂproportiO' | nem habent, de veritate compléta primo videbimus,ut veritas fimpleXj quæ entis afFeâio eft, facilius intel« ligi polîit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

IV. Veritas complçxa asquè repe- fi riturindivifione feu negatione at« 1 que in coropofitione feu affirmatio- ' nç, nam propo^tiQ. negativa tarn , proprièvçraeflè poteft quam affir-mativa, ficut affii mari va æquè falfa cflè poteA arque negativa^quomodo t tara verum eft, Dcum non elTe cor-poreum,hominem noneffelapidemj quamDeum efleæternum, hominem eflè animal, amp;nbsp;tara faliûmeft J hominem eftelapidemjquamfalfura eft,eum non efle animal: nam quam- ! vis in divifione fpedetur difformi« tgis vel difconvenientia extremo-

rom».

-ocr page 101-

CoitEG. MetaPHVsICVM. gy rum, reperitur tarnen aliqua confor-mitas, non extremorum inter fe, fed judicii vel orationis cum re; Com* plexa veritas non eft in intelledu an-tequamjudicetjfeuprædicatum cum fubjcfto conjungat in affirmatione, vel ab eo dividat in negatione, nam ante judicium eft nuda apprehenfio terminorum,ut fi quis dubitabundus concipiat vel dicat aftra effe paria, Cffilummoveri, nullam adhucveri-tatem aut falfitatem complexam habet , quia non judicat, fed aflenfum cqhibet, id eft feit quid aftra, quid numerus par, quid cœlum, quidmo-tus fit, ignorât tarnen,an talia prædi-cataillis fubjeiftisconveniant, nec ne.

V. Utraque complexa veritas in divifione fcilicet amp;nbsp;in compofitio-ne, vel eft in judicio mentis, vel in verbis,vel in fcriptis verborum in-dicibus. Veritas in mente dicitcon-venientiam judicii cum rebusipfis, five

-ocr page 102-

86 Arn. Sengiuerdii । five turn locum habet, cum mensju' j dicat eaefieconjunda, quæ rever« conjundalunt, 8c divifa quæinrfi divilà funt : talis veritas locum ha* bet, cum judicamus hominem efle «• iiinial, quia conjungimus in intelle* äus judicio animal amp;nbsp;hominem» quæ in re conjundla funt,vel cum jæ dicamus hominem non effe lapi‘ dem, fejungimus enim lapidemab homine amp;nbsp;ilia duo in re divifa funt. •

VI. f^'eritas in verhis fen oraMtil duplex eft,Logica amp;nbsp;Ethica, J^eritü LegicA confiftit in convenientia ora-tionis cum rebus, feu tum habet Io* cum cum ilia conjunda funt in re» quæ conjunda pronunciamus, vd cum divifa funt quæ divifa dicimus. VericasEchica notat convenientiatn orationis cum mentis judicio, ut ilk dicatur verum dicere qui loquitur ut fentit. Inveritate logica fpedatut e.ventus, in veritate ethica adani* mumdicentis attenditur; veritase*' thica

-ocr page 103-

COLLEG. MeTAPHYSICVM. 87 ‘ thica magis propriè dicitur m««-I '«,cum ab ea aliquispotiusverax I quatn verus dicatur. Hæc duplex ■ veritas eodem naodo reperituriin fcriptis, nam veritas logica in fcri-ptis dicit convenientiam fcriptorum cum rebus : Ethica confiftit in congt; venientia fcriptorum cum mentis judicio.

vil. Complexæveritati contra-riatur complexa falfiias, quæ totu-plex eft j quotuplex cft ipfa veritas. Falfitas quæ in judicio intelledus eftjconfiftit in difconvenientiain-telledusamp;reijdiciturque ignoran» tia pravæ difpofitionis. Falfitas Logica confiftit in difconvenientia o-rationisamp; rei. Falfitas Ethica in difconvenientia judicii amp;nbsp;orationis * unde qui Ethice falfum loquitur j propriè dicitur mentiri, mentiri e-nim eft contra mentem ire. Ex di-ftis patet,quo pado poffit quis dice-re verum Ethicè, nbsp;nbsp;falfum Logicè,

cum

-ocr page 104-

88 Arn. Senguerdi j cum fcilicet fecundum errans fuum ' judicium pronunciat, amp;nbsp;vice verß falfum Ethicè amp;nbsp;verumLogicè,cuoi, loquitur contra animi fenfiim amp;nbsp;rö tarnen ita fe habet, ut verbis vel fcri' ptis protulerat, utfi quis certo pef* fuafus fit hoftem non efle profligatfl» dicat tarnen eum effe profligatujU) interim profligatus fit , ille verum Logicè dicit,quia dicit effe quod eft» falfum tarnen Ethicè, quia rem ve* ' ram dicit contra proprium (bum ju' dicium. Nec tarnen hinc fequitui aliquid effe verum in Logicâ, quo3 falfum fit in Ethicâ auc vice verfa, æ liudeniineftdicere, effe verum vel falfum , Logicè vel Ethicè, quam . Logica vel in Ethicâ, pcradverbß . enim ifta confiderationem amp;nbsp;refpe' äum notamus,ut fc. talcm vel talem convenientiam refpiciamus.

vm. Veritas fimplextriplicitef confiderari poteft. j. Dtre£ltve, quo paiäo dicitur in Logicâ confiderari, quiä

-ocr page 105-

Golieg, Metaphysicvm. 89 quia omnia quæ Logicus tradit co ftçiunt, ut mens fine errore in cog-, nitione return dirigatur amp;nbsp;verfetut 2. aBu exercito feu materialtter , cum confiderantur res veræ amp;nbsp;earum proprietates, amp;nbsp;eo quidem mo-do omnes fcientiç de veritate agunr, ita Phyficus traâat veritatem in a-ftu exercito « cum de corpore natu-rali, quod verum enseft,agit,3 .In a-Utt fignato feu formaliter cum inquiri-tar quid ipfa veritas fit, amp;nbsp;hoc quidem foli Metap.competit,.reliquæ cnim res veras tralt;ftant, non vcró earum veritatem. Hane fimplicem »critAtem , afFedionem entis cum ente rcciprocabilem ponimus cum . Ariltotcle amp;nbsp;ejus fedatoribus, ita ut hæc veritas omni end competat,unde tranfcendcntalem vocamus.

IX, Qujtritur in quo confiftat hæc veritas amp;nbsp;quid end addat. Nun poffe novam entitatem enti fuperad-dere ex difp,^, fads patet, Nec in

-ocr page 106-

5gt;o Arn. s b n g u e r d 11 nbsp;nbsp;nbsp;।

in conformitate rei cum Idea fua e' ’ am confiftere dici poteft gt;nbsp;funt enir® ’ ipfæ Ideæ veræ, unde ergo illæ vef' ■ tatem habebunt, non poteft die* ’ quod in conformitate cum fuis Ideis* i fic enim in infinitum procédera pof' ' fum,utquæram,undeiftærurfuinf’ ' deæ cum quibus primæ dicebantut ' habere conformitatem, fuam ved' ' tatem habeant, neque aliud aliqoid ' gt;nbsp;poni poteft per quod Ideæ verç di' ’ cantur,tumenimnonconfiftcretO' ’ mnis veritas in conformitate cumi' dea, at veritatis ratio utrobiquee®' dem effe debet. Quare multoruis fententia eft, illam enti addere reb' tionem côformitatis ad intelleâuiO unde définir! folet} congruentiavd convenientia entis cum intelledb’. Confonnitas autem duplex eft ; a' ôfualisjquæ in hoc confiftit quod te® talis fit,quæ adu intelligatur, vel aptitudinalis,quod res talisfit, pofiît intelledui conformari j coixi' muniot

-ocr page 107-

j COLLEG. MeTAPHYSICUM. pi lt;nbsp;! Wtanior fententia ftatuit, ad verita' 1 tem non requiri adualem confor-' ®itatem, fed aptitudinalem fufBce-i te j ut ergo verkas tranfeendentalis , nihil dicat nifi intelligibilitatem en-‘ tisjquæ ex parte rei intelligibilis no-' tet aptitudinem ut intelligi valeat,amp; t addatrelationem ad intelledutn,cui qt’antum ex fe poflit conforn^.ari : 1 nam etiamfi nullus effet intelleckus ■ cognofcens rem, aurum tarnen effet aurum, quia ex fe eft conformabile • intelledui feu ei poteft repræfenta-• Ù. Intelledum autem cui res con-I formabilis eff intelligunt divinuni, ' angelicum vel humanum,interim in-; telledum divinum maxime relpici ftatuunt j quia in co eft fumma amp;nbsp;in-fallibil is verkas Sc perfedißima return omnium repræfentatio.

Hæc tarnen communis Philofo-phorum fententia fortaffevix fatis vera eft.rationi enim confentaneum non videtutjideo verum aurum dici, quia

-ocr page 108-

92 Arn. Senguerdh । quia intelleâui conforme aut cO'j' formable eft, fed conformability * la videtur potius ex veritate orid, ■’ï dicamus ioeó effe aliquid intelleél^ ' conformabile, quia verum eft, cui” ' enim quæritur cur hoc aurum fit nbsp;nbsp;’

turn aurum, vix videtur aliquis fati’^ ' faccre fi rcfpondeat, quia intelleâ*® ' conformari poteft : ficot enim i” veritate complexa, quia res eft, ' non eft, oratio vera vel falla eft c.ti. ita in veritatefimplici quia vera eft, videtur efle conformabiliS' Quare potius ftatuendum videio^ veritatem confiftere in convenieO' tia rei cum fuâ definitione aut prin* cipiis eflentialibus, ut cum veruffl aurum dico,(dicam tali rei conveoi* reauri definitjonem. Veritas igitof de formali addit enti denominatio-nem fumptam à convenientia cum effentia ifei.

XI. Veritas fimplex habet etiatt locum in fimplicibus return concep-tibus

-ocr page 109-

CotLEG, MbtaPHYSCVM. gj tibus. Obfervandum eft inconcep-1« tibüs duplicem veritatem rcperiri: it Dna tranfcendcntalis eftcum con-i) ceptus confiderantur ut qualitatcs 11 menti inherences : al tera eft veritas ' qaam in reprarfèntandovocare licet, « quæineoconfiftit, quodrepræfen-i tent ilia quorum conceptus efle di* ) cuntur. Veritas in reprelentando 1 diftinguitur à veritate Jtranfcenden-, tali, quod dicat convenientiam cum i objedis aut rebus fignificatis, cum . Veritas träfcendentalis dicat conve* t nicntiamreicumfuâdefinitionecun* - de fit quod veritas tranlcendentalis ' manentc re maneat, eafublata, tol-i latur : re autem aboli ta non necefla-rio illias conceptus etiam verusa-boletur, Infiraplici hac notitia re-peritur veritas cognitionis, fenfus eriim in cognitione proptii fenfibi-lis verus dicitur a. de lt;S.in q«o tarnen complexio non datur, ergo multo mag'S in fimplici intelledus cogni-

-ocr page 110-

94 ÀKN. s ENGUERDII , cognitione veritas ponenda citur tarnen peculiari aliquaamp; pro-priâ ratione veritas cognitionis in compofitione reperiri, quia in com-pofitione conformitas intelligitur.

XII. Veritati fîmplici nulTa faints opponitur, qus in rebus aut ßm* plicîDus rerum conceptibus detuf. Non datur falfitas in rebus, nam qoicquid eft in rerura natura eu® aefinitione fua convenir gt;nbsp;itaauru® omne verum aurum eft, quia eu® suri definitione convenir, fi cnim ip* fi non comperatauri definitio, ja® non proprie falium aurum eft,,fed potiuseftnon aurum, ira aurichal-cum non ram falfum aurum qua® verum aurichalcum eft, cum ipfi au* richalci definitio conveniat, nec i-deoaliquid propriè falfum dici debet, quia non covenit cum aîterius rci definitione : fie enim quicquid , eft, falfum eflet gt;nbsp;8c ita non aurichalcum tantum gt;nbsp;fed amp;nbsp;Cçlum gt;nbsp;homo * 8ic.

-ocr page 111-

COLtEG^ MetAPhYsICUM. tjÿ amp;c. falfum aurum effent, quia non conveniunt cum definitione auri. Imerira tarnen multa falfa denomi-natnus, non propter folam noncon-venientiam , fed quia occafionera falfitatis nobis prsbent, ut exifti-®emus aliquid effe quod non eftj 9*^0 pado aurichalcom falfum au» fuin vocamus, propter fimilitudi* •'em quam habet cum vero auro, un« verum aurû effe judicatur.quod fi propter diffimilitudinem falfù aùrü diccretur, turn plumbum,ftannum Vel ferrum potius fàlfom aurumdi-rideberent quamaurichalcum,quia réagis hçc ab auro diftant , quam ’urichalcum j falfum ctiara ali. 9uid aliquando vocamus , quamvis fiuiilitudinem nonhabeatcum verä re 5 modo pro verä re habeatur, ut idolum falfus Deus dicitur.

xiiii Nequeetiaminconcepti-“us fimplicibus falfitasreperitur:aut -nim repraefentatur objedum ex.gr.

auruna

-ocr page 112-

^6 Arm, Sengueröii auruna aut non repræfentatur, fî re* ptæfentatur jam conceptus veras au* tieft jdaturenim conformitas intet conccptum amp;nbsp;ejus objeäum, fi non repræfentatur ipfumauram fed an* ricbalcum gt;nbsp;jam non eft falfus con* ceptusaurijfedverus conceptus au* fichalci gt;nbsp;aorichalcum enim eft ve* rumobjedum quia repræfentatur i quarenö tarn falfttas quam deceptio çoncingit in apprebenfione fimplici*

Kiv. Veritatis aftêqnendæ di^' CultaSfOcitur ex improportione intet intelledum amp;nbsp;rem objedam ji®' proportioaucem illa aliquando ori* cur ex mentis noftrç ïèu facultatif cognofeentis imbecillitate , undc quamvis Deus in fe fit maximè intel' ligibilis, nos tarnen de Deo pauc® cognofeere pofiùmus ob tenuitate® noftriintelledus; fient qui vifu non valet propter imbecillitatem facol' tatïsvidentisnonpoteftfolem intU' eii: ali(ÿando oritur ex imperfedio' nerc*

-ocr page 113-

COtLEG. Metaphvscvm. $7 ne rerum, unde quamvis fufficiens virtus in nobis fit cognofcendi nia-teriam primam amp;nbsp;naturam motus, difficulter tarnen ilia cognofcimus ob debilem fuam quam habent enti-tatem.

disputatIo vn.

De Bono.

Rtfp.V HILIP P o de G L A n G ES.

TErtiam entis alFedlionem quæ in concreto de ente prædica* tor, Peripatcticos fecuti, bonitatem Pofuiirus; bonum autem cum ente teciprocariexeo patet, quia orane ®ns eft vcl increatum vcl creatum : jocreatura cns, Deus eft, qui à fe ipfo 'odependenter perfeóliffime bonus gt;nbsp;unde etiam folus bonus dicitur jp.CajetanusDeumforma-

E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liter

-ocr page 114-

ÿS Arn. Senguerdh liter amp;nbsp;virtual!ter bonum eflè dicitii amp;Deusfiinpliciterfummnm bonuni vocaturjcum fit prima caufa efFedi-va oraniübonitatumaliarüm æqui-voca ; non enim univocc bonitas de Deoamp;creaturis dicitur, cumDeüS fitexcellentiflîme bonus. Creatuin autem cns omne, cuin entitatemfta à Dco depcndcntem amp;nbsp;produdaifl habeat, bonum quoque eftjunde di' citur Gf«, I. £e vidit Deus omneigt;inigt;^ fecerat, ecce erat valde benum. Nul' lum igitur ens cft quod oinni bonita-tedeftituatur. lino ut Thomas in-quit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.art.j, OmneenS

în quantum e(l cns (Teil, adu exiv ftensjut lavellusinterprctatur) bo' num eft (ad quod probadumadftrd fülctlocus t.Eth. 6.) quiaomneens in quantum eil ens, eft in adu, amp;nbsp;i quodam modo perfedum, quia om*, i nis adus perfedio quædara eft. Ma’i 1 teria prima quamvis in generc fub i ftantiæ imperfcdiftima fit,undepü’ । tentia

-ocr page 115-

COLtEG. MeTAPhYSICUM. 9y fcntiadicitur 2 Phyf.t.iZ.(ïr S.Met. ^j.quia tamen aïiquain entitatem ”sbet,perquamens adualeconfti-debilem etiam quandam bo» fiitatem fibi vendicat. Diabolus mo-^aliter peffimus, cum ens fit, Meta* phyfice bonus eft. Imo in adioni-bus vitiofis bonitas aliqua reperitur, pon quidem fi ipfum vitiumjquod in ««Ç/â ver^Fo/zZ? confiftit, formaliter confideretur raalum enim ut tfalum non potcft effe bonum i fed ^iadiones materialiter fumantiirut ' äftiones funt, quo refpedu malæ $ quot;on funt ; ut fi adionem furtivam '1 fefpicias, motio membrorum, rei ‘ futntio, per fe mala non eft, fed in 'i 9quot;oncum ens,bonum quid eft,quam-5. vis illi malum conjungatur, quia fc. ï, tft fumtio rei alienæ animo inique (j illamretinendi, in quo«t’F»f*/tt con-•j fiftit: fugiendus igitur cft error Ma-■ nichæorum amp;nbsp;Prifcillianiftarum , ■ qui quafdam crcaturas ex fe malas

gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E 2 efle

I

-ocr page 116-

JOO A RN' SeNGUERDII I J cfle docuerunc, ab aliquo principle axtreme malo profedas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

11. Bonitas aurem ilia non eft accidens aliquod vere ac proprie uft categoriam qualitatis pertinës, Deo . enim qui maxime bonus eft, nalluifl accidens adfcribi poteft : præterea, quiabonicas in omni ente reperitur, undetranfcendentalisdicitur, non ' poteft ad prædicamentum qualitatis ' reftringi, fed latius fe extendit, hint ' qualitas omnis aliqua quidem boni' tas eft, non taincn bonitatem exhau-rit. Nec dici poteft quod nihil aliud fit quam efl’entialis cujufquc rei per-fedio, bonitas cnim cum entisafte-diofit,debrt aliqnid enti addere, effentialis autem cujufque rei perfc' lt;ftio, nihil de ente dicit, vel enti ft' peraddit, fed ipfam folûmodo enti-tatem notât; nind eniin magis ellcn'J ’ tiale eft et.ti rcah , quam aliqtianij ' perfedionem habere; unde difcri- ' men inter ens amp;nbsp;perfedum in nomi- ’ ni bus

-ocr page 117-

COLLEG. METArHYSICVM. 10 X . tiibus magis quam in re fitum eft, 5c ’ confequenterjnonhabent/èilladöo . Qc fubjedum 8c afFedio, fed potïus i fynonyma feu polyonyma font, ut cnfis amp;nbsp;gladius : altera caufa h qui-’ bufdam additur, quod una eadem-que res dicatur huic bona amp;nbsp;alt er i ’ Majcum tarnen eandem perfedio-’ fiem includar.

ïl III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eth. c. I. Bonum

’ ■ definit omnia appetfint • verum ' illadefinicione non tam natura boni, quam ejus propria affedio déclara*

J t«r, ut Chynæus loquitur, hoc eft quod alii dicunt ► non eft definitio à priori fed à pofteriori, nam appeti-bilitas non eft formalis ratio bonita* ; fis, fed boniratem (equitur amp;nbsp;ex bo» nitate oritur, ideo cnim res eft appc-tibilis quia bona eft , non autefn bo. naeft, quia appetibilis »ficutaliquid j eft vifibile quia coloratum eft, boni-tas igitur appetibilitate prior eft. Q3ureappetibileamp; bonum forma-

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liter

5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’’

-ocr page 118-

102 Arn. Senguerdii liter non funt idem, quamvisfint idemfundamentaliter jC^et. enim ' diftinguit r, p.q. j, art. r, amp;nbsp;poft cum Suarez, Ægidius de Prafenta- । tione amp;c. duos modos, quibus acci* pitur aliquid habere rationem appe-nbilis.fciJ. formaliter amp;nbsp;fondairien-taliter. Si/umatftrÇ font verba Ca-jetani ) Ij appetthile firmaliter, tmigt; bonum dicitur habere rationent ejftsnii» intrinßcam ßdut pajßonem , ß ver o ß‘ « matnr ßndameMabter tam benam tlgt;’ eirnr habere rationem appetibilis iH' trinfece, efuoniam propria ratio boni fimdamentfim amp;nbsp;cauß appetibiiitatiS) fieat tolor vifibHitatis, vide etiam Ja' vellum ad eundem locum.Unde gt;gi' tur patet, bonitatem non conltitui per appetibilitatem, Sc tarnen appe-tibile amp;nbsp;bonum converti ,ut id quoft bonum eft, fit etiam appetibile, amp;nbsp;quod propric amp;nbsp;per fe appetibile eft l fit etiam bonum, Quæ nullam ha'i i bent entitatem appetuntur quidein ( aliquan-

-ocr page 119-

COLLEG, MetaFhYSICUM. I03 t aliqaando, ut privatio vitae propria: 1 vel alterius, interim tarnen non efle P5t fenon eftappetibile fedperac-‘ videns, in quantum feil, ablatio ali-' ^'’jus mali eftappetibilis, quod ma-' ''Jiu quidem aufertur per non efle,vi? ■ ^sThomam i.part. quæft. y. art« 2.' ' ’(ij.hoc eft bonum quod laveHus 4. Mct.qoæft. .vocat, rationem feu ’ viam fugiendi non appetibile, quod ' 'iicit non converti enm ente reali, ' 'luoniam ut fic , non dicit aliquod - elTe.

Fundamentum vero illius appeti« ’ Mitatis cum fit convenientia , ftatu-' Mumvidetur formalem rationem ’’ “onitatis in convenientia cum ali-* 9110 confiftere, quiequid enimbo-' •’um eft,alicui bonum amp;nbsp;conveniens difficultatcm tarnen baberevi-- ^'•^tur, qualem convenientiara boni-ï ias dicat , nam veritatis rationem ’l ^nnalem etiam in convenientia cö-I ‘ucüimus, diximus enim veritatem

E 4 dicerç

-ocr page 120-

io4 Arn, s £ n g V e r d 11 diccre convcnicntiam rei cum fua definitione aat principiis efientiaH' bus : talisccrte convenientiabiciH' telliginequitjtum cnim bonitas^ veritas, qu* tarnen affeftiones dt* verfiflîinæ funt , confundeientuf j cönvenientia igitui* quæ formale^ rationein bonitatis conftituit eft caufa,ratio amp;nbsp;fundamentum appC' tibilitatiSjde quo adhuc dubitari po* teft, an fc.'illud cum quo bonum di' citur habere convenienciam, debeat efle aliud quid feu alia res, quam ip' . fum bonum quod appetitur : multis placet optime rem explicari fi dica-tur , bonitatem de formali dicere convenientiam rei cum alio,unde di* cunt, bonitatem dicere perfedio-nem rei , connotando convenientiam feu denominationem, confur* gentem ex coëxiftentia plurimum. ,

V. Verum non video, quopado! hæc fententia tanquam ve'ra ftatui ' poflit, bonitas enim cum entis afFe-dio

-ocr page 121-

! COLLEG, METArHYSICUM, I05 lt;^io fit, debet ornni enti neceflario ; per fe compctere, at veto fi bonitas I enti convenit ex plurium cocxiften-‘ tia» convenit ei per accidens, non 1 ''erö eft de rationeentis : prteterea fequeretur, fi bonitas oriatur ex co-exiftentia plurium, DcumOpt.Max. ^ui eflentialiter amp;nbsp;independenter bonus eft, ante creatum mundum nö fuiffé bonum, nihil enim ipfi coëxi-ftebat, nihil erat cum quo alt;ftu exi« ftente convenientiam habebat,amp; ita tjonitas ne quidem in omni enti fern» per locum haberet , confequentcr non effet entis affetftio.affetftio enim cum competat fubjedo qua tali, có-venitetiam femper omni fubjedo.

4. fimile argumentum fuit de uno dilp.q.tly^.

Neque illi fatis facere videntur qui fic rationem formalem boniratis interpretantuf, ut dicat convenien-t tiam cum alio vel adu vel potentia exiftente, ut Deus dicatur ab arter-E J no bO'

-ocr page 122-

Arn. SenguerdU no bonus fuifle, quia potuic covenir^ ' cum creaturis pofsibilibus: narniH® ’Cövenientia ratione bonitatis poftC' । rior eftjimoDeus cocipi poteft funi’ me bonus, quamvis non concipis' tur pofsibilitas creaturarum, QiJa' re ficuc Deus in fe amp;nbsp;ex natura fapiens amp;nbsp;infinitus eft, amp;nbsp;ficin-telligatur, quamvis non intelligan-tur creaturç poffibiles, ita quoqufr ex naturâ fuâ maxima bonitas ipfi cöpetir,quin ex eo quod in feeft infi' nite bonus,creaturis bonus eft amp;eis convenir. Res etiam creatæ in fe fimpliciterratipnefuæ entitatis bo' næ dicuntur, non verb tantum quia cumaliis conveniunt.VidcquæVaf-' quez habet contra fententiam Du-randi. Quæft. Met. difp. y,

vri. Quare potius ftatuenduni videtur, bonitatem efle convenien-tiam rei cum appetiru , ita dicimus Deum effe amp;nbsp;ab aecerno fuifle maxi- * roe bonum , quia maximje*tom appe-titu

-ocr page 123-

CoLLEG. METAPHYSICVM. IO7 ticu fuo convenit:talc cnim eft ens in quo maximè complaceat Cbi divisa voluntas, quare appetitum ilium complacentiæ feu fruentis voca-tefolent,qui non terminatur ad abfens , quod facit appetitus defî-derii, quo pado aliquis appétit c-fudicionem, honores',, divitias quas non habet , fed fertur ad bonuni præfens : ita hoininem bonum dito, quia cum aliquo appetitu convenir. Convenientiam a, cura appetitu dura dico, nolo, quod de for. niali ratione bonitatis fit, quod adu ftmper appetatur, fed quod bonura in fe taie lit, ut appctibilitatera cau-fbt, amp;nbsp;ejus fundamentum fit, ipde tft quod fupra dixi, bonum Sc.appe^ tibile, fundamentaliter idem efle, vm. Cum bonumdico adderc tnti convenientiam cura appetitu, non tantum intelligo appetitum eli-titum (quo res præeunte notitia in ißbonvai fuum fertur, qui duplex

~ E6

-ocr page 124-

io8 Arn. s eng VE rd 11 eft, fenficivus feu fenfualis, cum res prçvianôtitiafenfus in bonum fer-tur, qualis in brutis repcritur, amp;nbsp;fa-tinnalis qui voluntas dicitur, cum a-liqùidprævianoticiaintelledus appétit bonum iibi conveniens } fed ciiam innatum feu naturalem quem ctiam phoricum vocant qui nihil aliud eft, quaro propenfio rebus à natura indita. qua unuroquodque fine præcedanea aliquâ cognitione in-clinaturinid quod fibi conveniens eft, quo pado lapis diciturappetere locum inferiorem , ignis fuperio-rem.

IX. Bonum variis modis dividi folct: aliud cniin dicitur in fe bo-num,aliud alterialicui bonum ; prç-tereadividiturin bonum verum 62 àpparens , quot;verum bottom vocant, quod-tale eft, quale exiftimatur Sc cognofcitur , apparens quod exiftimatur quidem bonum , re verâ tarnen bonum non eft, Bonum appa-reps

-ocr page 125-

COILEG. MeTAPHYSICVM. IO^ fens æque poteft movere appetitum ac bonum verum, appetitus enira le-^uitur facultatem cognofcentem, id eft,ejus æfbmationem vel judicium» Unde aliquid appecimus vel non ap-petimus prout deeojudicamus : in* terim ramen bonu apparens ad bonii tranfcendentale non pertinet,boni-tas cnim tranfcendentalis veritatem præfupponit, quoroodo feientia ut Dona fit debet effe vera, veritas au* tem dicit carentiam nudæ apparen-tiæ . bine quamvis bonum apparens appetaturfub rationeboni, infe ta* men appetibile non eft.

X. Vulgoetiam dividitur in bonum honeftum, jucundum amp;nbsp;utile. Thomas advertithanc propriè vide-fi divifionem boni humani, fi tarnen ratio boni communias confideretur, proprie competerc bono fecundum quod bonum eft. Secundo quoque obfervat, non tam clîe divilionem fer oppofitas res, quam per oppofi-tas

-ocr page 126-

IIO Arn, Senguerdii tas rationes, hoc eft triahaec membra aliquo modo, faltem, ratione ef-fe diftinda, cum tarnen nonneceffe fit re feu fubjedo diftingui ,ita ut unnm amp;nbsp;idem poffit effe honeftunii jucundumamp; utile. Cum hæc divi-fio bono tranfcendentali accotn-modatur , turn bonum honeftuin latè fumitur amp;nbsp;diftingui debet, ut duplicitcr dicatur , in ordine ad virtutem, quod reda ratio didat elTe faciendum vol amandum, vel in ordine ad naturam quod per fe natuiæ conveniens eft ; amp;nbsp;ita fani-tas,corporis integritas, feientia 8iCgt; ad bonum honeftum referuntur.

DISPÜ;

-ocr page 127-

CotLEG, MeTAPHYSiCVM. HI

DISPUTATIQ VIM.

DE MALO.

Iacobo Migrodio.

QU O N IA M {upcr.iore difpuquot; catione de Bono adum fait’ cui malum opponitur Clt;if. c. it.k' quitur ut deMalo quædam dicaraus* Sumitur autem malum aliquando ftiaterialiter feu concretè pro re mala, aliquando formaliter feu ab-ftradèpro ipsâmalitiâ, pofteriore Cgnificatione hic malum confidera-bimus.

II. DariMalumïn rerum natura , immundum in mundo, ex com-muni omnium 1’enfu amp;nbsp;fermone conftat.imoiæpiusde malo conque-rimur quam de bonotriumphamus : non tarnen proprie exiftit, quod e-niiiiexiftiteHentiara habere neceffe eft.

-ocr page 128-

112 Arn, SbsCvïrdu eft, cum exiftentia fit, adualitasen- ; titatisquod autem cffcnciam liabet bonü eft ,cuin ens fit, quare fi malum proprie exifteret, malum effet be- ' num,, hoc eft quod Caj etanus dicit : non eflin rebus nt ens fld ut ret remotio flrmalis, 8c d^enntu^ wM rebus ejfe, non pofliivefld remottve^ id eft, nonponendo ftd rensovendo alt-^ttidfirmaliter à rebus, amp;nbsp;invenituntt re ut exercent negationis no poftttonis a-blum.Hinc patet non agi hic de male utdeentisaffeâiüne,fed ut de co quod entis affeâioniopponitur, fc. ut Phyficade vacuo agit, quod loco, corporisnaturalisaffedioni, oppo-nitur. Malum non pofte entis affe-(ftionem ftatui, ex eo patet ; quia fupcrioredifputationeoftenfum eft, omne ens efte bonum, quare nullum ens ut fic malum eft, quod Thoflias dicit. J. part. ^uafl. 5.. art. adfe-cuttdum , KU Hum ens dtciiur malntn in quantum eft ens fti m quantum caret altquo

-ocr page 129-

CotLÈG. Metaphysicvm. 115

Quare de formali non di-cit aliquid pertinens ad rationejn întis J fed potius defedmn amp;nbsp;imbe-cillitatcm in ente,vel enti adjundam fignificat : at fi effet entis affe. dio , omne ens deberet effe fiia-lum : unde etiam Deus Opt. Max. deberet effe malus, quod cogitate blafphemum : Deus enim in fe de-feûum nullum habet unde malus dici poffet , nee altcri alicui enti verc amp;nbsp;abfoluiè eft difeonveniens, fed maxime conveniens, imo ens fim-pliciter neceffarium ad cujuflibet al-tcrius entis bonum amp;nbsp;perfedio-j nem : præterea beati Angeli nulli unquam malo fubjedi fuerunt aut etiam fubjicientur , quibus malitia tribueretur , fi ca entis affedio foret.

in. Quid verù Malum leu ipfa malitia fit , difficulter cogno-rci aut explicari poteft , cum mali natura aut effentia nulla fit, »omtne enim

-ocr page 130-

1X4 A R S E N G U K R D I I cnimwrf/'Ut Thomas inquit, t.parf, ijU£Sl,4S.art.K fignißcamr quamp;àitiD abßntin boni. Eilhardus Lubinus c, 17. de caufaamp; natura mali, Si ^tmrat^ inquit, ^nid malamfit re^t ‘rejfiondebo, Nihiltmtlum eft. AbhoC loquendi modo, à Lubino ufurpatO) pauium declinandum videtur,amp; ma-gis ampledenda fententia -, quæ formalem rationem mali conftituit) non in plané nihil, fed in privationc perfeAionisdebitç ineffe : ut igitut malum feu malitia de formali non quidemdicat pofitivum aliquodensj turn enim malum ut taie bonum effet , imo cum omne ens extra Deum fit à Deoj omne malum h Deo effet) fèd neque dicat puram negationetn feu carêtiam cujuflibet bonitatis fèu perfediohisetiam non debits j non enim poteft homo malus dici, quia caretperfedione Angelica: imofi ideo res deberet dici mala, quia ali -quâ bonitate deftituitur, turn necef-fario

-ocr page 131-

CoLLEG. MeTAPHYSICVM. Iiy fario omnis creatura mala effets cunx ! nulla creatura habeat aut hal «re pof-fit perfedionem creatorisjVerum ut notct,privationctn bonitatis feu per-fedionis illius quæ rei ineffe debe-bat.

ÏV, Sicut bonum dividitur dn ba* num in fe amp;nbsp;bonum alreri: ita ctiam aliud eft malum in fe,aliudalteri malum,amp; ficut bonum alter! nihil aliud dicit, quam perfedionem unius rei connotandoin alia conditionemali-quam, rationc cujus fibidebetur aut eongruit tabs perfedio ; ita malum huic bono oppofitum formaliter ae præcife nihil aliud dicitjquam petfe-ftionem unius rei, connotando in a-liaaliquid, rationc cujus repugnan-tiam vel difconvenientiam nabet com tali forma; quarequod ideo de-nominatur malum, quia alter! eft difconveniens, cum in fe ens pofiti-vum amp;nbsp;confequenter bonum fit,non eft malum fimpliciter,fed tantum fe-cundum

-ocr page 132-

Arn, Sencuerdii cunduxnquidamp; qnafi peraccidens, «am non ponitui’privatio boni quod Ct de debito perfeâionis illius rei quæ mala dicitur, fed notatur priva-tio boni quod eft de debito perfeâi* onis akerius illius fcilicet cui mala» dicitur. Sic in morabbus alt;ftus iO' temperantise homini malus dicitur» quia caret reâitudine tem.perantiîr» non verb ob pofitivum adum : in naturalibus fcxtus digitus homini tnalus eft,qui in fe.pofitivum aliquod ens amp;nbsp;bonum eft ; eodem modo ca« lor dicitur malus aquæ ’, hæc igitut nondicuntur mala ex vi pofitivæ fuç perfeâionis feu quatenus entia funt, fed quia aliquid intervenir,quod non eft nifi privatio aliqua, quæ ifti pofi-tivæ perfeéiioni relpcdu alrerius adjungitur, fcilicet fex digitos ha* here,malum dicitur homini,quia homini difeonvenienseft, amp;nbsp;eum privât perfedtione débita, calor malus aquæ dicitur, quia infect carentiam feu

-ocr page 133-

COLLEG, MetaPHTSKV-M. h/ feu privationem frigoris, quod aqaæ bonum amp;nbsp;conveniens eft.

V. Hine dicitUFj id quod eft akcri malum in pofiri5ro poffc confiftere, Sc turn malum bono non privativè fed contrarié opponi. Imo malum malo, vitium vitro5.prodigâliras ex-gr. avaritiæ conrrariari dicitur, non quidem quatenus ilia duo vicia funt, conveniunt enim in eoquod careant débita reditudinc, fed quatenus cö-trariæ inclinationes amp;nbsp;habitus funt» amp;nbsp;quatenus contrariæ afftiones ah Ulis dependent. Verùm non conß« deraturtum ipfum malum formaliter ut malum,fed id quod bonum eft, forma fcilicct pofitiva,ipfa verô ma-litia in privatione confiftit , quod tarn in malo alteri » quam in malo in fc locum habet, Ç^od eft malum in fe includit carentiam perfeótionis fi-hidebitç, quod verb eft malum alteri includit carentiam perfelt;ftionis debitæ illi cui eft malum,amp; ideabo-

num

-ocr page 134-

1x8 Arn. Senguerdii num amp;nbsp;malum fecundum Tuas formales rationes opponuntur privative.

VI. Malum non habet caufam materialem ex qua conftat, qui equid e-nim ex materia propriè componitut corpus eft J requirit tarnen necefla-riö materiam in qua fit feu fubje* dum ) privatio enim omnis fubje-dum præfupponit gt;nbsp;malum autem in privatione pofuimus,nontamen fub-jedofiioinnæret, ut accidensquod ens eft, fed ineft ipfi per modum, ut loquuntur, privationis. Subjeduin illudnoneftnifi bonum.perfedioe-nirafublatarei bonædebebatur, o-mne igitur malumin bono eft : non tarnen omnebonumpoteft eflefub-jedum mali, fed tantum bonum fen cns finitum: illud porro bonum quod mali fubjedum eft non deftruitur à malo, non enim quodlibet malum deftruit quodlibet bonum gt;nbsp;fed ma-lum deftruit tantum bonum cui for/ mali'

-ocr page 135-

CoLLEG. MeTAPHVSICVM.

ßialicer opponitur, ficut tcnebrç de« ftruuntbonitatemluminis, non ta-lïien perfcdionem aëris, interim lubjedum privat bonitate ipfl débita ; habilitas fubjedi ad aâum, di-®inuitur per malum non tarnen totaliter tollitur., nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J ,

VII. Qyia veto malum omne bo-j num ut fubjedum requiti t, bine fitgt; ' quod non poffit dari fuinmum malum, id eft malum per eflentiam quod omnem boni rationem exclu-dat ut detur fine ullo bono, quamvis deturfummumbonum in quo nulla fatio mali reperitur, quale bonum eft 1 öeus Opt. Max. ; qua nullo modo Hint, mala dici non poffunt,quæ pro-prié exiftuntj bona funt,

vni. Relidis alilsmalidivifio. nibus 5 illam impræfcntiarum modo confiderabimus,qua malum refpe-»ftu creaturæ rationalis dividîtur in , ®alum culpa amp;nbsp;malum pœnæ. Ma-inf» cftlpA feu peccatura confiftit in

-ocr page 136-

120 A R(N. S ENSUE RD II ’»hixIa feu privatione confonnicatis aâionis aut habitus cum lege, lum ptfM eft privatio boni debiti ob culpam contrada feu inflida. Ma- j lum culpae eft caufa mali pœnæ, non quidemphyficajquæfimulatqoeope' ' rari poteftj neceflario producatpro-priepoenam, fed moralis vel potins ’ ficutmeritum eft can-là præmii: fi hæc duo mala in gravi-1 täte confiderentur, longe majus nna-1 lum eft malum culpæ quam malutf pœnæ i à culpa enim al iquis proprio malus denomi natur, non vero à p®-najquomodo non dicimus hominem effe malum, quia malum pœnæ paO' । tut, feu punitur : hinc melius eft quodlibet malum pœnæ fuftinerC) quam mintmum malum culpæ nft' mittete.

IX. Malum culpas non poteft lt;li* reftè exercere caulalitatem caull finalis, nifi refpeâudepravatæ'^f luntatis,non poteft qua tale ede fini®’

-ocr page 137-

i COLtEG. MEtA^HYSICUM. I2I ! ' cuin non fit bonum , nee commiffio ■ peccati intendi ut medium ad ali-j, quod bonum, cum non fint facienda ■ j mala ut eveniant bona, inordinata 1 ' autem voluntas Angelorum malo-• i rum amp;nbsp;hominum ipfum malum in-■ tendere noteft öc nimis fçpe fecun-Î dum intentionem patrat. Impium i-■ gitur eft vel minimi mali culpæ • I Óeum autorem ponere,malum enim

( culpæ contrariatur impletioni divi-næ voluntatis ; permifÉo tarnen illi-

' US mali, cum ex fe mala non fit, ordinate amp;nbsp;redè à Deo intendi poteft

I amp;nbsp;intenditur ; imo fi Deus non per-■ i ttitteret malum, non fieret, permic-titvero malum propter bonum, ad

I quod malum contra propriam mali naturam ordinat,unde dicitur; Deus gt;nbsp;Optimus cum fit, non permitteret roalum, nifi ex malo bonum facere uoflet.

X. Malum pcenæ, non tantum , quoad permiflionem» fed eciam quo-li nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F adef-

-ocr page 138-

112 Arn. SengIuerdu ad efFedionem, poteftteâè inten- ' di propter honeftum finem , juftam culpævindidam, ad urdinem enim ttniverft ( funt verba Thoms i. ƒgt;. ?• j 49. art, 2,} pertinet ordo jußttta ^ua reijuiritur ttt peceatoribus pœua inféra- ! tur,amp;c ita redè Deus autor mail pee-næ ftatuicur ; ex zAmae 3, Deus e-nim juftus judex mundum judicat. Hucreferuncnonnulli malum quod 'tttTUMv feu medicinale vocantj quod infertur ad impediendum majus malum, ut fi membrum aliquod abfein-datur cum gangræna illud corripuit) nc alis partes etiam inficiantur,

---I

DISPVTATÎ O IX.

DeCaufisin Genere amp;nbsp;de Materb in Specie.

Refp. L VC A Vl NC K 1 o.

Ï. ’C ZIdiinus hadenus afFedioncs V entisümpiices.quæiingulît feoviim '

-ocr page 139-

CpVLEG,^ MErA4gt;HYSIÇl^M.

ftorGm de eixep'rçclïca.nturtreçjùünt tur combinatsp quæ disjtu^aioné ensexhaurïuntj'uc funt.caufa amp;Vau. amp;cum, alt;äus dcpotpntia^c'.'dlc'der’ oioj, omnee,ps eft caujfa.vâ ’càuri-tpm (Sçc,. tîi}îî^ etiafn disjùncdæ ftétiónés voCarl poflûnt. 'Hîhc pa-tet quare Mef ap^:yfici fit de caufis. a gere,quia fcilieet caufa veS caufatum' wbjeAum Metj;^üód cns.pofuïrhtrs; diyidunt, ratio epun c'aufæ nóó tan-’ tom ad iïtat'çrw.lia fed imrtTaterialia' entiapèrtipêc. Phyficus quidern' de Caufis agif j led tantum in ordiné ad motumjfeu quatenus caüfalit^s ciim diquo. pno,tu amp;nbsp;phyfica ' mutationé cxercetur ', caufa autem latius patctj ratio enim caufæ fecundum fe ' ab-ftrahit à materia amp;nbsp;motu. Logicus eciam caufas tradat fed tantum quatenus caufarum cognitio logicis in^ ftrutpentis infervit : fola Metaphyfi-cadeiisagit quatenus ens per cau-

F 2 fam aut

-ocr page 140-

i24 ÀRNi SÊNCVEpuix fam aut caüfatum'diviâitur.

II.Variinotant Arift. nufquam ubidécauÇsagit 5 generalem caufæ defiriiLipnemtraJidiflefortafle ut Pçrério yiddtutj'quia cura cäüfä non ßtunivocum genus refpedu ômni* i um caufaruih, difficile fuir falem de-finitionêmdare, quæ cuilibet caufæ generi çpmpeterét ; hinc fit quod variæcaufæ definitiorte's proponan-tur ut aliquarido definiatur ' quod dai tße r«î aliquando'c«^^/ vi res efi. Non contemnenda videtur'illa deferiptio qua dicitur, Princtfium cujus vim efi, vel Principiumpir /e infiuens e^( i» alifid, Prisicipift»» Jöco generis po- ' fiitùr J qüià 'eit quid communius quara caufa, öifinis enim caufa prin-cipium eft, non vice verfa,omne principium öaufa : privario enim eft principium corporis naruralis non caufa , itairl Dtouna' pcrlona'dici-tur prlndipidra àîterius, uori caufa: îdëô additur per Je t^ijiitens eße i» alivd cum

-ocr page 141-

CotLEG. MeTAPHYSICVM.

cum principium etiain dicatur.dQ eo quod propriè non influit effe in a« liud,amp; lübet ioçùpa ub'i eft ordo tan-' tum originis cum aliqua connexions feu confecutione. Influxus debet efls talis ot dependentiam aliquam. infe-rat-caufato i inde.dicitur, qnód influ-(t eJJ^e in aliud, nam ipfum eflç, debet efle caufatum, amp;nbsp;confequenter ef-fentialirerdiftinaum ab elfe ipfius ut caufatum habcac efl'entiam numero diyerfam, ab elTentia caufæ;h qua'pendet ; bine eriam, ,pô-Jiusdicitur in algt;»d quaan in aliquep?, vel aliumxquia lt;j//jslt;J.abfolutè amp;, pro-prié dicitur tantum de eo quod in ef-fentia diverfum eft. TJndejam patec quare Pçrfona una in S. $, Trinitate non dicqtur caüfa alterius, quia fei« licet per/onædivinæ ha,bent unîcgtn amp;eandemefl'èntiam, non verb aliud effe. Hocautem nomen cauß videtur importare diverßtatemfibflantia de-ptndemiam alicujui in altero, quant

F 3 nontm-

-ocr page 142-

Ht? ' ■ A R' n; s e n g u e r d 11 nbsp;nbsp;nbsp;।

nahietijftiiiapii. TtnmAi ièft-; t'i H. Cbi-HCÎ' j ■lt;3ïrtfi‘d^!3lt;‘fcH’jltrjÿï?olt;to-c!a'lt;^jà-^ ■ ijuo fcuâtt | cattjfSfwwti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

''.rij. -Kw'rrèri'W''eatiftrum cuffl c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t.- 7“/fgt;

■ j’.'gva t^Vnartij rp.^-nîn-ius. Cavfàrti IcHitét aliain mâÉé-rialem,aliain formalem, aliamefiî’ cienrein,aliam finalem. Harum unâ' ■ quæque veratn Sc propriam ■ nem caufæ habec amp;nbsp;plané divétfani à ratione aliarum caufarum.Materiâ enim caufat quaténus eft potentia . pafliva, forma ut adus informans: j cffîciens, per potentiam agendi : fi' ■fiis bonitatc fta appetitum agentis movctamp;' allitit;interirrt poteft uns tadem.que res habere plures caufali-tares diverfarum rationum refpedu diverforum çaufatorum: quomodo anima rationalis eft forma hominis» t au (à efRciéns fnarum ôpèratîontiin» •tiuiua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J finis ge-

-ocr page 143-

COhLEG. MeTAPHYsICVM. ït/ finis generationis,amp; quamvis ex ma-■ Ceria non conftet folet tarnen caufa materialis dici fuarum proprieta-' ' turn, quatenus eft fubjedum intel-? led us amp;nbsp;voluntatis.

I IV. Sufficientiahujus qoaternarii Humeri poteft ex Arift. i. Phjf. c. 7, f. Âÿ.probari : tot enim funt caufæ» quot mod IS refponderi poteft ad qujtftionë propter quid ( bic propter quid non debet ram ftriâè intelligi, prout idiquandofoH fini accommo-darifolet )at qoærenti propter quid res fit,quatuor inodis refponderi po-. teft, utlate hoc Simplicius oftendit ad citatum locunT.itadicimushomi' necD eflemortalem propter mate-ri-am, vivere propter animam amp;c. Et certè quia omnis res naturalis ex materia amp;nbsp;forma conftat Sc omne qutxifitabaliqua caufa propter ali. quod bonum fit, manifeftum eft, quod quæcunque habent effe talc, illttd vel ob materiam, vel ob for-

F 4 roam

-ocr page 144-

»28 Arn. Senguerdii mam, vel obefficientem, velobfi-nem habere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[

caufæ bimêbri etia ; divifione proponûtur,cû caufç divi' ' dütur in internas amp;nbsp;externas. Cauf» , inttrnit dicuntur, quæ ad rei confti’ , tutionem ut partes concurrunt,qua* , re etiam imperfeélionem arguunt, cum pars quælibet minorem per-fedionem habeat quam totum:hæ proprie didæ in folis corporibus lo- ■ cum , funtque nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;ForntA.

fa;fer»/funt quæ effentiam rei non ingrediuntur uc partes funtque£j^flt;' eiens Sc Finis,

vi.Numerumcaufarumnon ao-get exemplar aut caufi fine qua nongt; Exemplar enim fatis commodè ad caufam efficientem revocatur. Arift. quidem folet exemplar cum forma nominate,non tarnen putandum eft, yiud effe formam propriè didam» forma e.rei non eft antequam res fit» at exemplar eft ante rem: tum fot'

mafub'

-ocr page 145-

COtLEG. MeTAPhYsICVM. I2ÿ wa fubftantialis intrinfecè.conftituic rem ad compofitionem concurren-do, exemplaryero nee hoe neque fi-! mile quicqqam ftcït j poteft quidem ' forma réi exemplar dici, veruin non I propter caufelitatetn formalem j circa illara exercet.fed quia il-lam in fe aliquo modo continet, per modum imagipis, feu.in effe rçpræ, fentativo j, imagiççs; aùtpm ^olent

, forma: appçllari S»arez

■Z. Caüfa fuie qqa pop gt;. nomine tantum tenus caufa çft, non enim per fe iufluit in elle rei jfed cft tantuni conditio aliqua ad agendum requifita,,ut mmotib, ppruleri^ ma,teriç ip yuIne-1 te ut fanetur apptoximatïp h’gni aq ignem ut calcfiat ; hæ autem nô pof-' lunt proprie caufs vôcari. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

VII. Et hçcdecaufis in genere:fé--Çuunturfingulg caufç çôfiderandç^ Primo ageinùs de caufs' mteƒnis',‘ Pofea de externis. Caufasinrernas

F i , duas

-ocr page 146-

?Jó ; ‘A‘ k N.. S e n ö V e r d 11 uiiaspó(V’*^ü^t{i'ef. materiam amp;nbsp;, föftó'iïi^lvïatefiaclividiturin mate- ! riai^'.fn gpa , '^x quâ 8c circa quâW) ^aftVciÏfVi'ri'd'tóricfrl prarnitto, quia ' fySri ta'iffdivrdó qtïï n explfóatio VÔ bif'Àïi^f'ï^bæ tft. K'i'ateria in lt;jua eft fó^jé^iim , cüi aliquid inhærct. Ita dó^et 141'11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4. qnod acci'

di^p4, qoämyis prOjinè dida mate-

Caéeanf, pró lubjcdóipfam rei ftihllahûi'âtti'liàfleaht, qVæ aliquara- ‘‘ rföpe cöriim trateria dic1 'poteft-Materia Cfrc^i ejUAm eft objcdii circa quod alïquid verfatur;ita materia jmViqâe dicitûr corpB^ naturale,quia clréa iilùdphyfi'câ verfatur, materia circa quairi verfa^ut* Faber eft lig-nüfhi. 'Materia ex ijUa eft' materia proprièdida,

VI It. Dcfinifur ilia àb Arid-/. Phy(. c. t. 2a. Sc 4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c.^-

‘’‘° nbsp;nbsp;nbsp;* yiUiTOtu iti/Tiif^iyTCl's

inpio vei inextße»} IC a tcji-id pt dtex diftirfguft n ateriâ h fortri' dicuntuf

-ocr page 147-

Coll EG. Metaphysicum. 15 i dicuntur quidem corpora ex mate-fia amp;nbsp;forma conftare, interim fi pro-prièloqui velimusparticulafa: ma-I teriæ non form» convenir. Cum di-cit /«yiro diftinguit materiam à priva-‘ tione , qu» non ineft ei quod fit, fed ädveniente forma petit : per idem vocabulum diftinguit etiam materi-ain a caufis externis, quæ nonfiunt partes ejusquod conftituitur, quam-' vis enim , ut fit in naturalibus, finis gt;n ipfa re infit, tarnen non ineft qua finis fed qua forma, quia idem turn fft finis quod forma.

1X. Materia à Philofophis dividi-tur in primam amp;nbsp;fecundam. Zïate^ , fimpliciter eft materia amp;nbsp;’’ullo modo compofitum , eft enim ■nateria informis j non quidcra quod 'nateria aliqua detur quæ omni om-'linoforma deftituta fitted quia materia prima nullam ex feformam ha-tet. (J^aterta ßcttndA^ eft materia, forma induta : unde materia lecun-da,vere

-ocr page 148-

132 Arn. Senguerdii da, verè compofitum eft, ita corpus humanum verè compofitum eft, in* terim materia hominis : matcriç fe* cundoc tres gradus ponuntur. Ele-menta enim funt materia fecunda corporum mixtorum. 2.Partes fimi-, lares , quæ^ex dementis confiant, funt materia partium organicaruin.

Partes organicæ funt materia corporis viventis. Dari materiam primam partim ex eo oftendi poteft, quia materia aliqua datur , ilia igitur vcl eft ilia quam nos prirriam voca-mus,vel aliam primam præfapponit, fiairainpræfupponit, quæroan ilia adhuc ex alia conftet vel non amp;nbsp;fic progrediar in infinitum , aut fiften dum erit in aliqua quæ prima fit, feu quæ ex aba non componatur. Præ-terea ex gcnerationibus amp;nbsp;(corrupti-onibus manifeftura illud eft r duæ e* nim funt corporis partes eflentiales, materia amp;nbsp;forma , at in mutatione fubftantiali forma, quæ anteàfuerat tollitufi

-ocr page 149-

COLLEG. MetaPHVSiCVM. Ij 5 tollitur, faltem definit corpus ulti-Wacein tali fpeciecôftituere;fi enim Itócnon fierctznon effet permuta-tiofpecifica , prout cum ex acre a* ’iuafit,formaaèris périt,aliasenim aër maneret,fi forma fublata non re-'îianeret materia quæ effet commune fubjedum utriufque formæ, non foret ilia mutatio aut generatio, fed äniiihilatio aerisamp; nova aquæ crea-[io, mutatio enim omnis fubjedum 'dem requirit ; nam generatio per id äcreatione diftinguitur, quod in ge-quot;eratione fubjeAum maneat, in cre-quot;tione veto nihil præfupponatur: ^uomodo etiam diftinguitur annihi-fatio b phyfica corruptione , quod poft corruptionem , rei corruptæ’ fobjedum relinquatur,in annihila-t'one veto ne quidem fubjedum maneat,

y. Materia prima à Phil, defini-tor J. Phyf. C, to. to tirpaToy vTrantt hifSf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f V quot;yiHTtu It wtiàp'

-ocr page 150-

134 Arn. Senguçrdh

, (/.n nfjiCtCüMt. ê/7t ïS«’ finUfitf ffro ttft^tTaut^Tfv, ^^fttnutn ^**)'*] ‘fi ßtbjetiii, ex quo tnfitofit ali’ quid, neu /ecnnduni acctdens ; five qmlt;^ intereat in heeultimum abibit. Mareris primam dicit effe fubjebium,ut per id illam à forma diib'nguat, vocat jetium primum propter materiam fc cundam quç fubjedtum certè eft» non tarnen primum, cum materia fecunda , utpote coinpofitum , prima materia confier. Dicit ntti fiècundum accident, quia fado amp;nbsp;ge-nito infunt etiam eadem accidentia» quæ infunt fnbjedo, ut ftatuæ inert color file qui erat accidens æri, verum non ineft ftatuæ per fe, fed pet accidens, ideo color non eft mate' ' ria ftatuæ, neque conferr ad elTend-am ftatuæ utipfa fit, in hoc ultimo lt;t' bibit fignificat eandem efle materia cópofitionis amp;nbsp;refolutionis, materia veroipfam non elfe corruptibileni) quicquid euim intcrit in materiaal i

-ocr page 151-

CottEG. MetaPhYsICVM. XJj riamprimam refolvitur. Cumdicic xlttmo refolvitur, oftendir,quod non lt;luidquid intereat immcdiatè in inateriam pritram refolvi debeatj W docet oinnem coinpofitionem corporom tandem terminari in ma-teriam primam , 8c quod tum am-plius refolutio aliqua ne quidem co-gitari poffit j ratio manifefta cft, I qnidquid enim refolvitur, debet refolvi in ea ex quibus conftat, ncque potcft quicquam refolviin ea ex quitus non eft compofitum,cum ergo materia prima fimplex fit amp;nbsp;non confier ex partibos eflentialibus,non poteft etiain in illas refolvi.

QiJ’3prima expers eft Omnis omnino formas, hincferead HoncnSaccedit, ideodicit Arifiote-les /, t. 6^. Earn nonejfe ens ut koe alicjutd, eant per ß neijue lt;j»id , we-cjjiagt;,tnn3 efse, ncjue a!t(j»ideornm ' Quitus etir determiuafur. . APet. t, Hinc dicituT pura potentia, pon quidem

-ocr page 152-

ï.jd A R N. S E N G U E R D I I i dem quod plane nihil fit, eft enini I certe aliquid, amp;nbsp;habet propiam fv-am entitatem , effentiam amp;nbsp;cxiften-tiam diftindam ab entitate forinæi non poteft enim ftatui materiam (u* am entitatem à forma habere, quia forma non conftituit intrinfecè ali* j quamnataram in fuo efle eflèntiaî) nifi componendo illam eflentiani per modum aâus amp;nbsp;fefe inrrinfece 11 uniendQ cum pvtentia t forma vero gt;nbsp;gt;nbsp;non concuriit cum aliquo alio ad 1 componcndam effentiam materiæ,û i enimhoc foret, materia non i cnsfimplex, Materiam primam fta* tuimus ingenerabilem amp;nbsp;.incqrrup' ! tibilem, cum per motum aut muta* j tioncm phyficam produci aut de* • ftrai nequeatjinterim creabiliscftd^ revera à Deo creata, qu ea^etia® deftruere poteft.

DiSPV:

-ocr page 153-

CoLLEG« MeTAPOTSICVM. X37 disputatiox.

DEFORMA. '

Kefp.

Græco

A.^ per tranfpofitionem ^itterarum originem fuam ducere, 1 ^otat Seal. Exer. 311. Pererius illud '^formando dérivât, quia forma in-formitatem materiæ format, ejuf-’lüeruditatem poli tam reddit, dici-tür alias nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. de ^n.c. 1 ,Latigt;

nis «n«/, ad verbum magis Hermo-Isus Barbarus inAt^etet.v vertit per-, flitlgt;algt;iar/f,derivazar enim fd sriiAU * ^nodeft perfedum, aut TïAor finis, Sc habere, quoniam eltfinis amp;nbsp;perfedio quae hacjetur amp;nbsp;poffidetur, ex qua res dicitur re verâ amp;nbsp;adu, tion amplius poteftate efle ert enim 'JtThemifihiusloquitur forma perfedio amp;nbsp;ceu cxpletio, ahfolutioque præpa-

-ocr page 154-

ijS Arn. Sengùerimi præparationisillius,ideftquæquafi ' aflèvat amp;nbsp;manum extrtmai» JnlpO' nat ei rei, quæ potentia fola confta* ' ret ; cum enim res formam habet perfeóba eft generatio. Cicero nofl J Dcne nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;explicat continua- ।

tam qaandam moriOnem amp;nbsp;pertn-' nem: utmultishocoftenditMvSnIo' |

rius. Forma dicirur etiaiTi uJ'O' fpc i {id 2. Phjf, c, Qijia rem afpeda- ’ bilemamp; cognofcibilem reddit,Aij-®* ’ unde formaiera rationem dici- 1 fftuS , per qood aliqiiid tale vel tale I eft. TermtHMS, quia materiain indefi- gt;nbsp;nttam amp;nbsp;jndeterminatam terminât I amp;nbsp;contrahit ad certum aliquod J , nus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

11. Flrfinituraotem forma ab A- 1 rift. tJ n quæ explicat ijwWreS t ßti2tPvß.C,IX,iK^y^Ö^ -nliStJfH ratio tjftJ ^Hod quid erat eße, 2, Phjif.c. 3't.2i.q,tJgt;itet.c.2.\ijfi{Tnrvtriiit rcaioeßentia, i.lt;/eGf«,lt;»»/.c.i.quibus 'S omnibus vult formam dare rei effe» § expli-

-ocr page 155-

COLLEG. MetaPHYSICVM. I39 fxplicare eflentiam Sc definitionem fjus, interrogantesenim qüid resfitï

■ I ^jaseflentiam quærimus ; non quod : fernia fit cota rel eflëntia j fed quod pfOpter fortnam res tails vel tails di* catar. 1‘- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;■

1 ' h'‘rlt;.foriwç varies modis dividi P^ffutitS-'-fiA'-maenimalia eft natura-^«qüæeft à natura , alia artificialit ' l'ûæ per artein intoducitur, ita figura forma artificialis ftatuae. Natural’s forma, alia eft ^b/lantialii, quæ f^blfantiam cunftituit, alia acciden-accidens fcilicetfubjedoinftar ^onnæ inhaerensconftîtuitque ad* i^ndum fubftantiae unum per acci* '^«ns.Divifio formæ in informantem ^adfiftentem , admittenda non vk '^lur ; forma enira debet rei dare , hoc autem forma adfiftens non f’citjut pote qute tantum per extrin-•^ano adfiftcntiam corpus moveat, 'I'^oniodo dicunt Peripatetici intelli-S^ntias efle formas adfiftentes erbi

um cat.

-ocr page 156-

140 /VrN- SenguerdU uii) cæleftium cum iis mocmn çfibu* ; apf, kà nauta eft forma adfiftens-Pâ' ( VIS,.. ; -I •lt;.,/ ii p ffißi3i, \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

iv. Fprma fubftantiaUs defipjü’f I Ca»fl interna per (juant rct -efi id nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

e/?. Cum caufa «»«rwddicitur at» eifi' cicntc amp;nbsp;fine diftinguitur rjcpp) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:

fprmaro dicicurxes efeidtjnod ftinguitur a materia, per tnateriaH' quidem tes eft, fed non eft id quod cftjnon.e. conftituitur per material’’ incertafpecie, ita ad effentiam bo-minis conftituendam concurrit bo-minis materia, fed quod homo poti* us quam aliquid aliud fit, id folifof-mæ, non autem materiæ deheton materia enim componit quidem corpora naturalia, forma vero prætet-1 quam quod componat, etiam.diftii’' guit ilia à fe invicem- Satis bens quoque definirur, A£l»s fibfanült;tllt;^ »nnniper ß cum materia con^ttiitn5gt; Cum dicitur «««w cum materia conftituere,diftinguitur à formiS' acci-1

-ocr page 157-

! CqtLEèy^ÉTÀPHVslçvà. 14t accidehtaïibus, quaturiurtj per àccïi âens conftiruunt fi materiç adjun-. gantur, materia enim amp;nbsp;accidentia 1 tunt res divérfbhim prædiCarqentQ-rum. 'li nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-n-ji;

. v. Cqrporum formée fiibftantiales ttos pletsequelatenp jnbn idtö tarnen cum veteribuine^nduitj eftdri-cor-poribos 'formas ftTbftantiaîcs darr; Anima énttp ratiôriàlis verabbmitiis forma fubibantiyî^'îhfdlmâi^S eft. i; Si non darenttfr -fôrmæ-

les .neganda fbVeV generatio amp;nbsp;côr* tuptio fübiîantiaïft-ih-corporibus, per hoc enim generatio abalteratiö“ Pe. diiîinguitur.' r.-

'i'ïod i n génèràttOne fubjéÂtrrn inâ-I tecfpeciem, irialteratüôhenôfirVà-'^e fi in generatione täntumquot; qûafita-tes ihutarentur, mutàtio illa rto'n ge-’’eratio fed verâ alteratio forêt, j. Si d’on daretürîorriïà-ltibftâbfialis,rîon , ' daretur fpecifica ih tebu's diftiridio» : omnia forent ùhius èffentiæ 7 amp;

acci-

-ocr page 158-

14.2 A RN. Senguerd ii accïdentalitcr tantum ab aliis differ' ' quot;nbsp;rent.4. Operationesamp;effeftusco^

poris naturalis id fatis arguunt,ut vis trahendi ferrum in magnetCrquç vis 1 ab effentia magnetis manat, non aU' ! *' tem à materia,illa enimnon ageoHij ! fed tantum patiendiprincipiura efti præterea cum eadpm ^ecic materia aliis etiam corporîbus inlit, neccflâ' 1 rioalia quoque corpora ferrum at- p traherent, u matçria illius, virtatis p caufa effet, ka cernimus aouam cak' ' ''

caufa effet, ka cernirpi^s aquam calf' fadatn remoto tantutp calefaciente

âbintrinfecofead priftinwn fdgus ' reducercjhpç auteni decinon polïcfi f foroja iubftaptijli carereu ,y, C«tO feit per fe una,ex adiu,enim|amp; poten' ,^iaqiverforutn generum^conftitpituf

materia fit putia potentia fion fufamp;it Cala smI complendam.rci cffentiani) fed ipfi acâusadjungidebet, non pc* left adus ille efle accidentalis, turn , enim nulla fubftantia compofita eC- Ji


tl


onutn per açcidens.; prteterea cun’ tna-

-ocr page 159-

i COi,|.EG. MetaPHVSicVM.

' i^ateria fit fubftantia, potcntia ejus J'onexpletMV per aZlmn accidenta-■æra.

VI. ImoiniGQrpqribHSWxtfis,.ut I 'n viventibus^lurcA AiriflaSil^ùJaÇtan? 'ialçs adiçnitccte ppflim)vs,:itaS?ine;Â

( cupa unaquæquc tcs wniçw? : ^«id per quodàp cçjrta ali^a (peçip ^onftituatur,qiiiod uiiü eue vopanc, ^abeat ) una tantum ût'uU|icnauff^, dfica ÖC principalis, .reli^uaç qBain-’is fubftantiaJes fint,fint tarnen infe-'■ores amp;nbsp;difponciîtes, naæ .forma ■'On fempet ita complet amp;nbsp;ajftuat Potentiam materiæ , ut noix.q:^« 'sriain relinquatin:pc«entia*44^ •»aœ

j formam ulteripretn

I ‘’on conftituitur uptitn per aççidçn^ ‘îniafc, materia erat incompleçà\ât I jo PQtçntia ad aluvn illara fqrraam in hpmine unira quidem

; I quot;Ofmaeft, anima tbilwt rationalia. , Porquaixi homo conftituitor.^inte-, I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rira

-ocr page 160-

J44 Arn. Senguerdii j rim tarnen formæ fubftantiales fin' ( lt;nbsp;gularum partium in ipfoadmittend? | funt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;! I

VI J. Origo feu ortus fbrmarum valde cruciavit veteres amp;nbsp;recentiO' i resPhilofophos-.difficultas in eo coH' fiftit »quod dubitari poflTet, cumfot' ma fubltantialis fit res diftkiâa à teria, an ante generatione ilia fuetit diquid an nihil, fidicaturfuifle ali'. , (ÿiid, ergo ante generationem forina fdbftantialis, amp;nbsp;itafubftantia' ; lis generatio tollitur,cum ilia fit fflU' tatio-àpriVatione formæ fubftan'! tialis ad formam fubftantialem in inàftérlâi'-'Pbilofop. diciteffemuta’ tionen1,«f rai p è* liè orrtt quamvtfßtex nenente prætercafi formæ fubftantiales ante generationem eflTent in materia,tut” plures formæ ita répugnantes ut un« alteram evertat, ex.gr.forma canisi pifcis.arboris, amp;c. fimul materiS inhærerent. Si dicatur formam ant*

-ocr page 161-

COLLEG. METAPHYSICVM. I4.5 generationem nihil clfe, ergo ex ni-nilo videntur produci amp;nbsp;confequen-tei' omnes creari.ldem argumentum deformis accidencalibus urgeri po-teft, habent enim amp;nbsp;illæ fuas entita-tes.

VII r. Anaxagoras diciturftatuif-(e, quodcumex. gr. generatur afi-nus, antca forma alïni fuerit in materia 5 fed divifa per minutas partes inter quas intercedebant particule diarum formarum , amp;nbsp;ideo aünus antea non apparuit, fed quando par» ticulæ formæ afini eraht fegregaræ Sccongregatæabaliisparticulisalia-tura formarum, tunc apparebant,ve-turn ifta opinio generationem fub* ftantialem negat, Alii ftatuebant formas ante generationem efle adu in materia fecundum quafdam in-ohoationes earum. Alia adhucadfer-tur fententia quç ponebat in materia polfibiliratesformarum,quæ in pro. dudioneformarum in eas conver-tantur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G ix, His

-ocr page 162-

2^6 Arn. SenguerdII )

IX, His relidis , diftinguenduni eft inter formas immateriales amp;nbsp;ma' teriales. Forma immaterialis,qualis | eft anima rationalis, extrinfecusa^-venit, ex nibilo producitur amp;nbsp;àDeo pcrcreacionemortura dueit,cftcrim j fubftantia fpiritualis non dependens I à materia, 3,, de Geu.ty^nim.c j.Gra' i vior autem difficultas eft de forma , n3atetial»,quænonpotcftdici,qood | creetur in materia, turn enim debe*' ret per fe pofte fubfiftere indepeOquot; j dentcr à materia , amp;nbsp;itaanimæ bru-torum immortales quoque forent. Albertus de Saxonia i .Pbyf. 14. di' । cit, quod ow«« fiant ex alitjito pront ex gt;nbsp;dénotai materiam in velex tjua ali^ngt;^ fit, cum hoc tarnen inquit fiat tjuoii fiant ex nihilo,filtern aliqu£ earum,ptfquot; ett ex dénotai terminum à i^uo diffin’ ffum àmateria. Dicendum potius vi-detur, formas materiales non creari exnihilo, nccantea adu in materia fsaiflc} led id ante generationem fuif fepo-

-ocr page 163-

tori.EG. 'METAPaysTCVM. 14.7 fepocentiaqucd poft gencrationein lunt acftu, amp;nbsp;ab agente cduci ex po. tentia materiæji’-i antca contine-^antur. Quidfit educi ex potentu 'ôâteriæ,diVerfimode explicatutiqiar-‘^aw dicuntdlludcfte produci depen-'^enter à materia; verum non fatis rede illuddici videtur ; quamvisenim oinnes formæ quæ cducuntur ex po-1 fentiamateriæ, etiamh materia de-I petideant, non tarnen omnesformæ à I »aateriadependentes funcedudæex potentiamateriç; forma; enim materiales,quas in prima creatione cura I niateriaprodutftæfunc, font forma; 1 ûependentes à materia, non tarnen ' polfont dicieduiftæex potentia ma-teriæ, quianunquamfoerunt in po-tentia materiæ ex qua potuiftent e-

Retftius TZroWiîï 1. part, tjadift, 4X1,2, ad/ecuttdum. In aCt» inquie txtrahi depotèfit^a materia, ttihilaliud

^uamaliijuid fiert a^ntjMod antea in potfiîtia, Cajet. Format» in-

G 2; quit.

-ocr page 164-

Arn. Senguerdii quit, ejfe in patentia materia, cfi eße tn taut cafi/anona^iva ßd matertaii'.eße autemin abejuo ut caußi materiali, tß habere eße dependent ab ea, eêr h.there tß'e conßßm id eïî tndti/inné in ea. Etpaulo poft, Ednciergo ßrmat» de potentia materia eßipßm ex vi tr.-inf' mutationis reßiltare in ea,

X. Dnbitari poftet, an non anima quoquerationalis dicendaiit, educi expotentia materiæ? dicendum vi-detur, materiam hominis eftTe qui-demihpotentianaturali ad animatn rationalem { quia materia naturalitet difponitur ultimate ad recipiendam formam rationalem , prxcerea quia anima rationaliseftipfius proportio-nalisacftus, undecxduobusillis, u-num per fc conftituitur; tum ctiam i generatio hominis non pofTet dici ! naturalis, nifi materia haberet naru- ' ralem potentiam ad recipiendam ani- i mam ) interim tarnen animam huma- J nam non educi tx potentia materiæ, quia

-ocr page 165-

I COLLEG. MeTAPhYSICVM. 14^ 9uia illam non continet in potentia, longe autem difFerunt formarn ali«

I quarn in potentia fua continere,amp;ef-fe in potentia ad talem formamtnam W in potentia fua materia formam contineat, requiritur non tantum ca« pacitas ad illam recipiendam, fedeti-amviscaufandi formam, jam vero forma quæ educitur ex potentia ma-j teriæjdebuit antca contineri in illius t potentia, quia'nihil educitur nifi ex eo in quo^continetur,

XI. Caufaliras forms confiftit in aftuali unione ipfius ad materiam »five in aftuali inhærentia forms in J materia per informationem, infor-I iiiare enim eft aétuando dare pro-, prium fuum efle : quare unio hæc j talis eft , ut ea mediante , forma 1 feipfampræbeat materiæ vel com-i pofito , per quod diftinguitur hçc J Unio ab ilia quæ efficienti tribuitur, I tfficicns enim etiam unit, verum non dando fe ipfum effeftui, fed aliquam

G 5 aliam

-ocr page 166-

X JO A R K. s E N G U E R D I I a’iâin entitatem conferendo aut pre-1 ducepdo. Quodvçrôin hac unione' rbrma: caufali tas conöftat, ex eo ma-nifeftum eft j, quia poGta unione amp;nbsp;1 præcifb quocunque al io, forma necef- , ïàrio fuam caufjitatem exercer,ut poGca unione inter animam amp;nbsp;cot-pus, anima quæ forma eft neceflario caufâc ; poßeis autem omnibus aliis-ÿ ablata unione,impoffibile eft forma® exercere fuarr' cauftilitaicm, ut pofita anima amp;nbsp;pofito corpore,, ablata tantum unione, anima non caufat ut forma. Eadem unie eft quoque caufali-tas matcriæj quæ amp;nbsp;ipfa fibi unit for-mam amp;nbsp;ira compofiturn conftituit) eumenim qnio ficquafi vinculum aut nexus inter duo extrema, neceflario atrumque extremum attingit.

DISPÜ'

-ocr page 167-

COLLEG. METAPHYSICVAb IJr

DISPUTATIO XL' D E

CAUSA EFFICIENTE.

Henrico Vinckio,

CAuflis externas elifputat^

duas pofuimus,e{ficientem amp;nbsp;fi* nalem ; inter quas licet caufalitas figt; niscenfeatur prior eaulnlitate cffici-entis, cum finis moveat cfficicnterr. ad agendum, prius tarnen de cauli efficiente agemos, cum ejus caufalitas nobis fit notior -, finis enim mo-tione metaphcrica caufaE cum non-fixiftit, efficiens autem cum caufaC feu efficit neceflario exiftit: prsete-reàquamvis caufalitas efficientis fit pofterior caafalitate finis, ipfe tarnen efficiens, fine, finifquc caufalitate prior eft.

II. Caufa efficiens definitur ab Arift.^.P^^f. A/etaph, c. 2.

G 4

-ocr page 168-

1^2 Arn. s e n g u e r di I

iiitlÂtinaïf^ ,tynde (flfrumun matationis ] Del ijnietts principiarr. Alifer caufa I i efficicns definitur -, C4«/2 externa ' lt;lHa res '^era canfititate proficifcitnti yer am caußlitatem opponunt caufali-tatimetaphoricæ.uthocpaâ^oeffi' cientemàfinediftinguanc; fed non videtur ilia definitio reciprocaripof-cum fuodefinito, namcaufa proca* tardica efficiens caufa eft,non tarnen caufat reali influxu fed metaphorico, ncque tarnen caufa finalis ed, quia exiiht cum caufat, quod fini non coropetit. Aliter defcribitur ijuaipß per ficanßt, ut fie à fine diftinguatur, qui caufat per efficientero , fed i^ud , per ß (anfire nimis ambiguum eft, cum omni caufæ coropetat, omnis enim caufa ( ut g, diximus ) debet ƒ influere elfe in caufacum,i. e, non per accidens* Quod dici pofte videretur Tà/gt;«ry?opponi»debere perralM, amp;i eà fignificatione finena

non

-ocr page 169-

I COLLEG. MeTAI’HYsTCVM. I JJ I non caulare per fe, fed ilium caufarc per efficiciitern, nefcioanillud fatis , accurate dicatuv ; nam quamvis finis movear c/ficicntem ad agendum amp;nbsp;nonobtineatur.fine cfficicntis aftio-. ic, finis tarnen uc finis non videtur caufarc perefficientem, nam utfinis, caufat movens mctapborice j quod certe per cfficicntis adtionem non facit.

111 Plenius ergo amp;nbsp;clarius vide« tor definiri. Cauß externa â ana pri-»19 ßcur.dnm exercutionem efl atlia, ^ümà'içitüz canfa externa à materia amp;nbsp;forma ddtinguitur , quæ funt cau-fæinternæ, per particulara 4 diftin-, guitur ab omnibbs aliis caufis ; nam in rigore ejc materia res eft , per ioz. niam tabs vel tabs eft, particula cu-fini cempetit' ; particula primo non dfbet intelligi de primo princi-piofimpbciter amp;nbsp;omnino independente , turn enim fob Deo eópeteret dtfinitio caufç cfficicntis, fed per il-

G 5 lam

-ocr page 170-

JJ4 Arn. Sensueretii ! iam Siftinguitur à materiali amp;nbsp;for* j mali caufa ,^cujus caufalirates non funt.ira primæ ficut efficientis ,quo--modo veraeft hæc caufalis locutiö) I quia cfficiens agir inatcria patitur, ■ non autcm concrajquia patitur mare* ria cfficiens agit ; priori cas natura: non autcm temporis intelligi debet, nam tempore fimul'materia incipit mutari, cum cfficiens in cipit agere j cum djcitur fecuniinm execttitonf» ' cfficiens à fine diftinguitur , finis enimperintcntione») caufat, Dico pótius quodab efficiente fit aRiOt quam cum Arifi, quod cfficiens eft print' ipium mtttaiiouis, ut caufæ ere* anti definitio hæc etiam aptari peffit, creatio cnim eft adio , durius auteni’ videtur dici mutatio, cum mutatio vidcatur præfupponere fubjedunr rnutabile vel rccipiens mutationcin) quale in creaticne nullum habemus, cum creatiofit prtidudio rei ex ni- ( hilo ; dicitur quidem creatio habere ratio*

-ocr page 171-

COLtEG. MeTAPhYÏICUM.

I fationem mutation is à Bonaventura t.tju.ï. fed turn mutationem late fumit pro nova formæ introdu-âione, feu pro produétione in qua l^ffieit, ut produâum aliquo modo fe babcat nunc amp;, nullo modo prius:in-terim magis propric videtur muta-j 'io tantum habere locum, ubi ïùbje-! dum præfupponitur.quodidem ma-' liens aliter fe habet poft mutationem , ^uam ante fe habebat. Quod verb ! Àrift.in caufeefEcientisdehnitione, I ’Hutationismëtioncm faciat, id ideo I fortalïe eftgt; quia creatio Arift. igno-! ta fuit, ut valde probabiliter coUiei-' I. Ph)iÇte. 1.33. 3^. ubi vide-I tur approbate illud pronunciatum fXfiihilo ttihilfit, inquodicit omnes

I tiaturalesconfentireamp; c.7$.inquir. ! os ipfi/lictnius nihil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

! pliciter fieri ex non ente, Sc 7. A^feta-

P^^/'.c./.inquit.É'srwTO

‘ liimHatura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;arti, qtiidamà

fiunLiOmmaanteet esHipfsnttamp;ah

G lt;z. nbsp;nbsp;nbsp;-

-ocr page 172-

IJ-5 A K N. s È N G U É R D 1 I

CT ex aUlt;]uo,ac alitjuidfinnh^* qua re videri potertPererius l.^.Ph^f-c. 7» Georg, Raguf. Venctus de Â-nimi tmmarialitate. Suarez,landun.

IV. Vox aéîionis non debet in deß' nitione tam ftridè fumi, ut émana-tioni feu rcfultantiæ naturali contra-diftinguatur, fed latius fnmitur, ut fcilicet comprehendat qualemcunq: influxum caufæ e{ficient!s,feu depen-dentiam efFedi ab efficientes five illt influxusdependeat ira à folo agente ut cjus effentiam naturaliiçr amp;nbsp;ne-cefl'ario fequatur, quomodo anima eft caufa facultatem feu potentiarum fijarnm, five file influxus ira ab agente dependcar, ut non necefiariam ha* beat connexionem cum agente , qui ■ idfluxus fület operatio vocari, amp;nbsp;corn-prehendit omnesoperationts immanentes amp;nbsp;tranfeûntus, motus amp;nbsp;mu-tationes.

V. Dubitari circa definitionem datam poteil : an non debuerit cau-faef-

-ocr page 173-

Colleg* Metaphysicvm. 1^7 ^äefficiens per cffcûum amp;nbsp;non pec äftionem dcfiniri,cum rebtio fairem tranfcendecalis intercédât intet causam efficientcm amp;nbsp;cfFedlum, amp;nbsp;rela-tuin per fuum correlatum dcfinia-tür ? dicendumvidcturjr.on ideo effe iinprobandam definitioncin quia ex-prelTe non fit in ca mentiocftedi j turr, cfFcdus in ipfa adione fans cö-prehendatur vel indicetur,nam adio CjUamvis non fit ipfc efFcdtus qui per adtionem producitur, ett tarnen via 3d cfted^um amp;nbsp;rcvera medium per quod effeäus cft , unde pcrinde ctt dicere, ah efficiente caufii eflé adïio* nem , ac dicere, ab ill a effe effedum || tnedia adionc, feu eße caufam exter-1 Harn à qua effedus profluit feu pen* 1 det per adionein, ut notât Suarez. ;| VI. Proxima ratio caufandi feu u caufalitasefflcientis non eft potentia f autvirtus agendi.pcr illam enim non conftituitur efficiens adu caufans, interim ad caufandu nectfiariopræ-requi.

-ocr page 174-

158 Arn. Senguèrdh requiritur, unde radix caufalitaris di-ci poteftdpfa verö caufalitas nihil eft aliud quam ipfa adio, hæc enim con-ftituitïèudcnominatefficiëcem aâ'J caufantem, amp;nbsp;immediatè adjungitur porentiæ agendi ut agere dici poflit efficicns,eftque id quo caufa efficiens adtualitcr attingit fuum effeduna, amp;nbsp;qult;j cfFedus ab efficiente pendetjun-deablata adione agens non poteft 3' du caufarc, amp;nbsp;ilia pofira revera can-fat efficiens,

Caufa efficiens multis modisdivi-'ditur, utomnes ejus divifiones expli-cemus propofita thcfium brevitas no patitur, quareqoafdam tantum pro-pcncmus. Dividitur içitur caufa efficiens in priinam amp;nbsp;fccündam.Cd** ß prima eit quæ nee in effe nee in o-perari ab alia dependet, qüalis canfa cftfolus Deus Opt. Max. CaffÜß-cunda elf quæ in efi'c S( operari ab if-lia dependet, quamvis per virtufeta ctiam principale!« influât in effèdn»

ÓufaS

-ocr page 175-

COLLEC. METAPHYSICVM. iy9

1 Gaufas fccundas five creacuras verè , ïliquidagere amp;nbsp;producere abexpe-1 rientia probari poteftjfenfu enim no-tiffimum yidetur, ignem calefacere, ! squam refrigerare, cui experientiæ i coaiiïiunisconfcnfQSamp; vox omnium I acclamac qui ira de rebus loquuntur, 2. Pöfito quod- crcaturæ nihil age-rent, non pofTent viventia à non- vi* ventibusdiilingui, nullç enim ope-rationes a principio intrinfecè adivo ' oiirencur. 3. Fruftra Deus diverfas qualitates ».diverfis rebus indidiflet, quas in iis experimur » fi nihil age» tent, Sc quorlumalias varii appara-I tüsin rebus,alii ad agendum gt;nbsp;alii ad patiendum? 4, Totavis argumenta-' bonis philofophicæ tolleretur , per quam progredimur argumentädo ab fffeäis ad caufas. Mittoprobationcs

1 ex Sacra pagina, in qua clariffimü eft I)eum voIuilTe ut terra prodaceret l’erbas virentes Gr», 1. v. 11, quæ produâioncm frult;?inum arboribus adferi«

-ocr page 176-

J 6p Arn, S £ n g u e r d i i adfcribit ih™ quæ ranquain mira-culum narrat, igncm Babylonicum noncgifle, comburendo,amp; confo-mcndotresjuvencsin fornacem in-jecjtos. Quare rejicicnda eft vetus cpinio qiiæ, ut ex Thoma. 3. ConW Genta c. É9. Se. J.p.io^.art. ba* bemus ,ftatuit, res creatas nihil om-nino f perari, fed Deum omnia ad earum tantùm præfcntiam cfficere, ita non ignem , (cd Deum ealefaeere ad ignis praefentiam ; ut amp;nbsp;fententia Avicembron qui ponebat, nullum corpus efie aclivum , fed vircctem fubftantiæ fpiritualis pertranfeun-tem per corpora cxcrcere operatic-nes, quæ à corporibus provenire vi-dentur i improbandus ctiam eft Avicenna; error, qui volebat, res cor-poreasf pofle efficcre äccidentia fu-lum, non autem fubftantias.

VII r. Dividitur ctiam caufa efS-ciens in Phyficam amp;nbsp;Moralem. O«-rhj/fica non fumitur pro ea quç per mot urn

-ocr page 177-

COLLEG. Metapeiysicum. 16l ' Wotum corporetim agit, five pro caufa corporali, nequeetiam prout caufæ fuperna'-Tali opponirur, fed ( lätius pro caufa, quæ vere ac realiter ' ^fFedum producit, feu quæ dat effe tffeâui adione exequente, ita Deus •Ium créât,diciturquoque caufa phy-fica. Caufa moralù precibus, Çonfilio, imperio,vocatione externa» infpiratione aut fimili aliquo modo, ; öiovetcaufamliberamad agendum, ' Ion veto attingit efFeäum influxu ! 'eali. Ita Diabolus ut caula moralis Concurritadpeccatum Adamijchi-fographum etiamdtcitnr caufa mo-, j'alisfolutionispromifiç, quiaeo ex-fübito homo recordatur fui padi, amp;nbsp;'faexcitaturad pecuniam quam de-'^sbct, phyfice perfolyendam. Caufa phyfica eil: libera vel necefiaria. Lt-’^''‘»quç voluntariè caufat. Neceßa-’'‘■’quæ pofitis omnibus ad agendum pr^requifitis non poteft non agere, cum ex neceffitate naturæ fine cogni-

-ocr page 178-

idi Arn. Sjsnguerdh cognitione agit, operatur tantum - quantum amp;nbsp;quandocunque pot eft j ' quomodo ignis quandocunque po tcft amp;nbsp;quantum poteft agir, inceu’ ; dendo materiam ad combultioncns fiftipiendamidoneam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

IX. Dividitur ctiam caufa effici' ês in principalem 8c minus principa-lem, Caafaprincipafit cm pijoprie adfcribi debet effedus, feu, qua? pc f virtutem principalem influitad pro- j dudionem efFedus. Tabs caufa nun* quam eft indignior luo cfFedu, fed vel eltnobiliorvel æque nobilis.Du-plexenim principalis eft, uni vocaamp; jequivoca, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum caufa amp;ef

fedomfuntejufdem fpeciei, qoare dicitur, formaliter effedum con* tinere, talis caufa eft ignis cum nem producit. «z£^»«wc4 com effe' dum eft diverfæ fpeciei, quæ caufa dicitureffedum eminenter contine-re, femperque eft nobilior effedu. Minus principalis, triplwc ponituf) proeä'

-ocr page 179-

Golleg, Metapuysicvm. kJj procatardica, proegumena, amp;nbsp;in-ftrumentam. ProcatarElica excrinfe-cusrnovetfeuimpcllitad agendum: ?intus difponir. Caufa in‘ fifumentalii eft, quæ media adione propria, participât adionemprinci-palisagentis, ita ut à principali agente ad cffedum Ie nobilius elevetur, *t» calor tanquam indrumencum ani-inç concurrit ad producendam car-' nem, amp;nbsp;inuniverfum omne accidens lt;luatenus concurrit ad produccndana ' fiibftantianj. Inftrumentum debet ! habcre duas adiones, unam qua agit per virtutem fibi inhärentem, in qua i »ftione non complete exercetoffi« I ciuminftrumenti, uc cum calor qui animæ inftrumentom eftcalefacit: äliaadioeft proprie inftrumentalis, qua influit in efFedum principalis a-gentis, ut feil, elevetur ad aliquidal-flns producendum, inteotum ab ipfa Caufa principali, quomodo calor ad producendam carnem elevatur.

DISPV-

-ocr page 180-

1^4 A R N. S E N G U E R D I I

DISPÜTATIO XII.

DE FINE ET CAUSATIS.

Ji. I OH ANNE LVDOVICI GROUWELS,

SIcut materia amp;nbsp;forma neceflario fe mutuo comitantur gt;nbsp;fic etiam Efficiens amp;nbsp;Finis indivifibilitet con* neduntur, ita utquicquid efficien-tem habet idem eciamhabeat fineni propterquemfit, quod enim effici-tor aliciijus gratia efEcitur;dicun-tur quidem multa ca(u fieri, refpedu agentium particularium ipfa tarnen ilTanon carent fuo fine, refpedua-gentis primi amp;nbsp;univerfalis. Quic-quidfinemhabet, idemquoqueeau-fam efficientem habet quæ finem in* tenderit : quod efficiente carct.caret fine extra fe ad quem ab alio dirigé' tur,nam quod non habet efficientcmi non habet effe ab alio, quod non ha-

-ocr page 181-

COLLEG. Metaphvsicvm. l6y 1 effe ab alio,non cft propter aliud Ked proprer le, quare neque finenquot; extra fe habet.

I nVocabulü ^wiitranflatitiuin eft terminis amp;nbsp;limitibus quibus agri terminantUT} qui agrorura fines di-tontur, agentis enim operatio côn-fteurione feopi feu finis ad quem ten-I '^it, terminatur ac finitut : pqteft ttiam tranflatio fumi à fine confum-ttiationis five abfolujióhis'cujufque rei,qui GrsceT^A®- dicitur àverbo perficio ; ficut enim unaquæque res tune perfeótionein fuam ednfe-rjuitur, cum confummatur amp;• abfol-vicur,fic etiam agentis operatîô,tum [ perficitur,cum feopum in'tentum àc-tingit.

11J. Finis aliquando fumitur pro termino rei vel operationis, quomo-dopundum eft finis lineæ, amp;’forma auc efFetftus produdus eft finis amp;nbsp;terminus operationis* verum hae acceptione, non poteft finis dici cau-I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fajcau'

-ocr page 182-

rß6 Arn. Sengcerdh fa, caufa enimomnis debet effe pHo- pi cipiumjquodeftprimumquidjprius p fcilicetprincipiatOjCum autem hac in fignificatiohefumiturfinis/nonprin- , cipiumaotprimumfedukimora po-tius notat. Dicitur etiam finis in i»' d tentiene qui ab agente intenditar, vel ! j in txecutione qui jam obtinetur. Finis i j in exccutione eft efFedum feu cacfa- j ( tuna efficientis non vero caufa jhic t igitur intelligitur finis in incentionc, , Jv. Finis delcribitur. à Phil, ;

29. ƒ. c. 2. I. 1 £thie, c, 7.79 7 êXîKâf cnjns gratia res । eftjveloperatur cfficians ; huic de- ; fcriptioni fi genus addaturdefinieturj , Canfi txterna «njusgratia res tlt.Qütss j hac definitione coincidit alia qua de- -, finitur j Cattfi externa proprer tjuam ris , eß« Idem enim funt propter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sc j

fttjtttgrntia, nam cum quçritur cnjm 1 jjMfM agit Medicus ? rcâè refponde- । tur fanitatis gratia. amp;nbsp;cum qusrituc , fropter ^mei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;medicus ïdicimus, j

propter j

-ocr page 183-

COttEG. METAPilVsrcVM. KSJ’ P'Opter fanitatem. T^ropter ^uid ut patet debet ftriéle fumi,alias eniin o-l^nibus caufis compctit. ut difp.çjh.

vidimus. C«;«; c^»/« duobus mo» ^isdiciturutexpreflTe habet Phil. 2, ij.ra ;} »quot;êHoi j inquit, ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Toii.iv V T« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caf»fi,du'

fftxefl, unum cujms, aller a» cai- Hinc 1’ftum ducit divifio'finis, quadividi-in finem Cujas Sc ßnem C«» : fc quot;«tn c«/w vocant, cujus gratia agens ^pcratur : ita fanitas eft finis cujus ‘’Medici in curatione, finis c»lt; eft cui ^is procuratur, vel in cujus gratiam ’liquid fit, talis finis eft ægrotus iû '^’Jratione, cui valetudo medicamen* j^tutn intcrventu procuratur. Inter-I “'ïRi fit ut finis cujusSc «ui ita conjun» ^antur, ut ex utroquc coalefcat unus ; ‘nteger amp;nbsp;totalis finis , ut in dato ex« ''^'plo, homofanus eft finis curatio-1^*’» in quo fine duo illifiMs inclu«

,quafi cottiponentesunuma« I finem,

T, Gao-

-ocr page 184-

168 Arn. Sengverdii

V. Caufaliras finis in aliis qui' dem t tiam fuo modo repericur, , qoarain creatis agentibus intelle-ûualibus, quia tarnen in illis nobis j iila notioreftamp; majorem quandam proprietatem habetjdeo in illis cau-lalitatem finalera maxime-confidera- : bimus, diduri tarnen etiam, quo pa* do brutaamp; non-viventia proper fi-nemaganr. Caufalitatem igiturfiquot; nis ponimus in motionc metaphori- ■ i ca feu defidcrio, quo efficicns move- i tnr ad media quibus ad finem perve- ( nitur.Finem metaphorico moru mo- । vere,fumitur exArjft. ïeleGcM,(ÿC»^gt; i inquit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Unir /ii n vyleteti v vajanw ft pn ( inrei^afàr, Cxjuj gratita i. e. finalis ( Caufa, non eß effeShva, idea finit as mu ! efieffeiHva, nißpertrafJl^ionemMo- | tionem hanc Metaphoricam dici , yulgodicitur, non idco quia non eft ( jper influxum efFedivum.Melius vide 11 tut Gabriel Biell, a,diftinlt;ft.i.qj' ' , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftatuere

-ocr page 185-

COLLEG. MeTAPhYSICVM. 16^ ■ (latuere, finis motionem, Metaphori-I cam efle,nihil efle aliudj quam tpfum *mari ab agente, amp;nbsp;propter ipfum ße i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Augufti-

r nusNiphusdicitcaufam finalem id* ■ Co non eflè fadivam proprie,qui^ ip* ■ præfence ceffat fadio.

■ VI. Motio illa metaphorica no» ■ cxiftit prius,quam ipfa voluntasa,-' ftumoveatur, amp;quandoficponitur/ * pon eft aliquid reajiter diftindum ah 'pfomet caufato voluntatis,led una Öt ' cadem motio eft caufalitas finis amp;nbsp;• caufatur à voluntate: poteft enim illa . piotio vel ut alt;ftio voluntatis,vel ut e* ■ palfio confiderari ; prout eft aétie J '^âufàtur à voluntate per caufalitatem i cffèfftivam, unde hac ratione eft mo-» ^iorealisamp; propria, prout verheft - ’ Paffioappelitus, eft caufalitas finalis, i motiofluens ab objelt;ftoalliciente l-^trahentcadlevoluntatem ; neque epirumalicui videridebet, unam Sc, . candem motionem à voluntate cam

ei

H larï

-ocr page 186-

I Vo nbsp;Asn. Senguerdii

:«i amp;nbsp;efiè caufalitarem caufæ finalis, «U1Î1 cadem unio realiter , diverlo relpeéluûc caufalitas inatenæ amp;nbsp;for* kiæ, licet ill« caufæ diverfàruœ rà* EÎonumfint.

Vï i.iFinisnon caufat nifi cogni' tuSjCaufat enim movendo appeti-turn, appetitus autem non movetnr fine præcedanea cognitione,unde in' CDgnitvim non poteftad fealliciendo movere quamvis vei maxime bonuiïi fit, neque fufficit utaliquomodoap’ prehendatur, hoc eft, non fafficit ap' prehcnfiva cognitio, fed neceflario judicativa reqairitur amp;nbsp;judiciuin quidem ultimatum : non enim feri-mur in id quod abfolute bonum efle i judicamus, fed in id tantum quod jo-dicio ultimo amp;nbsp;comparato nobis bo-num amp;nbsp;poffibile acquifitu putamus, ideodicit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c. ƒ. lt;jKod ab-

[slate banum ac jucandame^ , umabili tß-at^ae elipbile z anicaii]f(e vers qited anicHitjut efi rale, Rcquiricur uc tan-quain ।

-ocr page 187-

COLLEG. METAPHYSICVM. lyl ^uam poffibile apprebeiidaturjnevno enim ab eo tanquam à fine movetuc,. quod plane impofTibileeflc putaC.

lt; viii. Cognitio illa nón eft ratio, canfandifinaliter, fed tantum ccndi-tio’fine qua non, quæ requiritur ad fi-* nalizandum, ficut in adione caufat. ffficientis requiritur approximatio. patientis ad agens . voluiKas enim i:on tcndk in finem ut iiium in effe cognitio aflèqiiaturjfed ut in proprio., efle reale, juxta conditionem ejus? cognitum a ffequatur : qui enim a-git propter fanicatem,divitias, tan-quam propter finem ,-non tam in-tendit cognpfecre fànitateai aut dir vicias quam eas airequi iS:,poflidc-iegt; finis enim movet fèeundum il«, lud efie, lècundnm quod facial ap-appetitumagentis, poftquain ilium cif confecutus, fed ita coniparatur fi« niîadvoluntatcj'nfècjjndum efîè reale, non vero-lèçuôdum effecogni. ttiiTij accedic auod finis obtentos non

Hi amis-

-ocr page 188-

172 Arn' $e nouer du âmiftat fùnin effe cognitum feu iO' tel'ligibile, amp;nbsp;tamen tun'i non caufat amplîus ; po'reft quidem dognirio ap* peti ut finis i ut in feientiis ipeculati-vis fit, verum tum quoque cognitiO movet fccundum eue réàle , utfcil, aéfus vel habitus qui judicatur con* veniens.

IX, Proxima ratio fub qua finis lïiovctjconftjtuens caufam finalerti proxime aptarn amp;nbsp;fufficientem ad Caufandum, eftjbonitas', cum enhn caufaiitatem finis in motiofie meta-phorica voluntatis pofuerimus, amp;nbsp;nihil alliciat voluntatem, nifi quatenns bonum èfl:, patet quod bohitas fie principium caufandifinalitèr. Hint bonura definitur à pofteriori^as^/ omnia appetunt t ,Eth.\Aco diximus lt;/lt;ƒƒ• r.bonum Si appecibile effeidem fun-damentaliter.

X. Voluntas femper movetur h vera bonitatc, non tarnen femper h veris bonis,movetur enim volunrasabho* nefta-

-ocr page 189-

COILEG. MetaPHYSICVM.

neftace, dcledatione, quæ veræ bo-nitates funt, peccatur autem. in eo ‘ quod deledatio applicetur iis quitus

nondçbebat applicari, Non move, tur femper à vero bono : cum enim bonum duplex fit vcruna Sc apparcrts i.Phyf.t. caufafinalis caufetut cognita, hinc bonum apparens æque mover voluntatem atque verum bo-aum, unde Thomas dicic / z i^.s.a/t. ). hoe quod voluntu! tn aliquld tendat, non requiritar,qHodßt bonum in )ei ventate ,fed quo4.g^J^pJ‘ehendatur i» rtttione bmi. Malum,^u^ talc non p^-' r(?ft çanfarc finaliter ad ie appeticum trahendcjcuni nori fif confcntaneum nacurali inclinacioni voluntatiSjUnde Oon raagis ‘potert voluntas ferri in ffialum ïjua inalum.qftj^quam intelle-öus potellaiTentirifallp iitfic/èd fi-cut intelleäus poteft altentiri

ratione vçri, fie voluntas poteft I ^PPetere malum fub ratione boni, ' nbsp;nbsp;nbsp;XI. Aäiones agentium nàturaliüm

H 5 fine

-ocr page 190-

A rn. s E N g V E R DI I fincb^Âinçne, ût bpidis quodde-Jamp;rîCiriù'C^fïât'^ ignis quod àdftendai, -ï^ÿrtrorér’jfibdnfamp;'vere funt eau* a taufæ finVlis y riôn qui d em prout præcifecgrediuniin-^b ipfisnarera* îilius agentibus, fed* prout fuKtailt ^’•eftioni amp;inrentiôniprimi agfR' ■■fß^''ürt^'‘nftri-tRTY» dieunrur agere '^rd^itér frem, quani ä-foperiotia-genre ih finem dir’gi'j •uRdeTboi'^5 ■ dicit I.p, (ji. art. j,ad /, r^ovetftrZ'èl ope^atur prepterßnif»dti‘ plititer. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftcat agens ft pf»^

‘inßnem^ ut hamo fît ait a créât un raWquot; hafes fß- iafhnK eß cegnofeere ratieiief» fms amp;■ torunr '^naftiut adfinem, quod alii vpeant formaliter propter floefi , agbre. 'e^ihijdid auiem dicitur eperaf* ( Velmottïiprapterfimm^^nitfi ab tiHum zteldire^lum tn friem ficutfagti' tamtveiut direEla aet fignùm à faggt;f' Tante, t^ui cegnofcii finem Ho» autemfd-

Quod^.côW/r^i Gentes e.z4gt; d'quot; cjt, córpoRa naturalia cognition« rentiaj

-ocr page 191-

COLLEG. MeTAPHYsICVM.

rencia, nioveri amp;nbsp;agcrc propter fi-nem, cum tendant in finein ficut di* reda in finem à fubflantia intelligente. In brutis major apparat participâtio caufalitatis finalis » quam in iis quæ cognitione. deftitH-ta funt, cum ferantuc in finem appro henfum amp;.cognitum, intérim tarnen non cognofeunt formaliter rationena finis aut mediorum, quia non pofiunt unum cum altero conferre, neque in fine cognofeunt .prbpriam rationern convenientîæ, proptfr quam res ef^ amabdis, neque poffunt ynumina'^ liud ordinäre,liinc dicuntur materia-liter potius quam formaliter proprer finem opetari.Prapn« en'-m efi nature t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ht .tendit in ßnef» ijttafi ab

aila vel dniîa.Thiiw,t,2.lt;j,i

xii. Ethæc de caufis, Caufa-tum Græcç ’ttnukrov eft quad(fe fu. ftm lt;« cauÇa habet, five à, câufa pendet. Ut autem caufa quadruplex cft gt;. ita amp;; quadruplex eft daufatum.

H 4 Câu-

-ocr page 192-

Arn. Senguerbii Caufatum materiæ eft materiatu»-Fomircformatum : qura vero materia amp;,forma eadem unione caufatit, 'concurrendo'ut partes compofiti.j bine caufatum materiæ amp;nbsp;formædi' citur compoßtum, Efficientis caufa* fum eft tffehnm, fi proprie Sc ftrid* fumatur; fçpe veto fit ut vocabuluW tam late accipiatur, ut effedum i-demfignificetquod caufatum. Finis trdinatum in finem five Finitum. Finita autem font media quæ adhiben-tur ut finis in exccutione obtrneatut. Media bona quidem funt i.

Mor. c.2. interim qua media non vi-dentur habereboniratem nifi à fine» poteft quidem res quæ eft medium fub'aliqua ratione effe appetibilisjta-Hone alicujus bonitatis quam vere in fe habet gt;nbsp;eatenus tarnen non habet rationem medii. Quia veto media bonitatem fuam à fine habent, hinc fit jUt media in fc mala gt;nbsp;appetantut ob bonum finem jutamputatio manus adconfequendamfanitatem. DIS-

-ocr page 193-

Coll EG. Metaphysicvm. ‘17J t

DISPUTATIO Xim

DeNeceffario S: Conringeute.

Refp. ? ET.R O lonAmt'lS,',

INter disjunAas entis affeftioncS, numerampsetiarnNeceflarium amp;

Contingens ; omne enim ensNecef* fatiuinapt contingens Neeeff'3,-''turn Grsece ’«m^iairoy dérivant quidam à »f amp;nbsp;ceßitnaa quia in neccfla-fiis ccifandum non eft ; deduci etiam poteft ncceffe à nec amp;. effe j quod ne-îeflarium aliter cfle non poflit : hinc Neccffarium generaliter dcfcribi poteft. ne» p9tefl Rtn effi.. Ita

.Pafl.t. I p.#. y. Mii.c. j. in'quit, »tu eontiKgii aliterfi habirt, tie~

(efie dtcimf/i j »7(jßhabere. Nèceffitas confiderai'i potettyelin rebus, velih feratione feu cnuinciatione. Neceffi' tas cnunciationiseft , qsæ reperitur ’n oratiorrc de re neceflaria , notans

H y indif-

-ocr page 194-

. ï;r8 ,yA S-BSC« ERDII' indiflólubilem nexum prçdicati cuW fubféiftó : föiiJacür autem illa in ne« ceffitatcquæellin rebus: ficut enim ’^«iSreséftvel non eft-j oratio Vi'i? vel falfa eft, ira ^tiara,quia resjiecef-faria^iZèllontingeHs'eft, oratio de ca re v'el-nccejfeiayel concingens dich tórj Ncctffitare oraiiqnis Logicis ïeli^a, agemus. hic dc iicceÆcate ^ua in rcL^s confideratur.

Ji. NècèffiÉaS'iprçlsuseft vel in« terna yel externa.ƒérerwij quæ intrin-feeamrei naturam reipicit. Extern/^ quæ extra rem eft. Utraque cft vel âblbrufa ve! fecundum quid. Abfolo; te amp;nbsp;ßnipiidter neceflarium' dici* tar, cujus non elfe vej pq^ç non eik, împlieat cunErijd’iclionem. ^^Jboc eftvel iimplex.vel exadjunlt;fto. SiW' plex ablblute neceftarium ad.cxiftc« dunq eft lulus Deus : quod dicufic Scholaftici, in De,o nun drftingui eft ft:óf.enentiara,amp;;Deum eße luuni.

unde qui cbncîpit Deuin, non

-ocr page 195-

COLLEG. MeTAPIIVSICUM. 17^ poceftconcipere,Deû poffenon effe. nam pofle non eflc, imperfeótionem ülté negativa arguit,hoc enitn ponit tem effe capacé potëtiç objcâivçjat DeuscapaxpotentiæobjeÂivæ, eft ^on Deus, quia quod in potëtia objq-âiva eft,id debet in actum deduci ab alio aliquo quod adu eft : undecon* iequenccr effe Dei effet caufiitum^ef-per participationem amp;Dens habe-rcc caufam fe priorewi,amp; foret depé* dens , quse omnia iinpia funt, vide

Cajet.i.p,tj,g,art.4. Reliqua Veroomnia, entia £c, creata, non ha-bent abfolutam talem neceflitatem ad exiftendum , quomodo non fue-runc ante fui creationcm amp;nbsp;poffent à Deoin nihilumredigi, fi ipfificvi* fum effet, hinc concipi amp;nbsp;intelligi ipforum effentia poteft, quamvis co-cipiantur non exiftere.

III. Neceflitatem abfolutam ex adjunclovoco, qua res poniturnc* ceffaria propter aliquid cut conjun-

-ocr page 196-

lîo Arn. Sen GUE RDI I Äa eft.quamvis alias non fit abfolute necefiaria, Hujus neceffitatis duos rnodos ponere pofluinus. Primutn, cum id quod necefiarium cx adjun-äo dicitur, eft de effentia illius cui adjungitur, it a ut effen tiam cenfti' tuât, ita genus amp;nbsp;differentia dicun-tur neceflàrio efle exiftente re, quo-modo implicat contradidioncinja-ri hominem amp;nbsp;non dari animal 5c rationalitatem, pofitajuftitia abfolute ncceflarium eîbponi virtutem,genus enira amp;nbsp;differëtia ut partes Me-taphyficæ fpecicm conftituuntjtalis etiam eft neceffitas caufarum intet-narum materix fc. ac.formæ,quæuc partes effentiales corpus componütj ira pofito homine, ncceftarium eft poni formarn hominis, animam rationalem amp;nbsp;corpus humanum ,quod ex eo clariffiinum eft, quia totuni uô diftinguitur realiter ab omnibus pat-tibus fimul fumtis amp;nbsp;unitis, qucino-^0 realis diftinâio non intt edit intet .

-ocr page 197-

COILEG. METAPaySICVM. 18l ter hominem amp;nbsp;animam corporiu-nitam,

I IV. Alter modus ncceffarii ex ad-I Junólo cft 5 cum id quod neceflariu'rh eft non concurrit ad -conftituendam effentiamejus quo pofito necéfl'ario ponitur, fed quodeflèntiamejus rei neceflario fequitur , ita neceffariæ ftintproprietates, quæneceflarioSc

I infeparabiliter émanant j quæetiam i «sdâfMtM/^i'aprMvocanturjUt diftiri-i guantur ab accidentibus communibus quæ à rebus leparari poffurit,de' finiturhoc proprium ab .Top.

, '• J. oiJin/nKeifiïi/.To'n »V tTfcti

I .^odnott des tarai ^Hiddttatetfr» foti autem inefl cnm re reciprocatttr, Talem necefStatem habet quantitas I tefpcélu maceriæjinfeenim noneft ifeceflaria quantitas, fed pofita mate-îia,non poteft non dari, Propria po-Hunt duum generum, quædam quæ fluunt ab eflèntia fubjeótij ut in dato exem-

-ocr page 198-

i82 a RN. s E N g U E R D t I exempio,' amp;nbsp;hæc videcur Arid-défi-nitio fpedare, quædam à caufa externa , prout eclipfis non fluit abef-fentia lunæ (luna enim nonfcrapet patitur eclipfin) fed ab' intérpofitio- i ne terræ inter fólem amp;nbsp;lunam. Qy^s fluunt ab elïentia fubjedi gt;nbsp;non pof' font communicari fubjeâis fpecie diverfls , cum enim reciproccntm cuna fubjedo, hihc fi aliis commuai' careotnr ée.ipfa effentia communie^' recur, feu fieret aitétius rei efîentia» hoc ipfum nome ptoprii indicatevi’ detur, nam fi communicarenturjain non propria fed communia forent« Syrfvesa-n'feü uniotiem CQrporuin eu proprietatibus non ncgamas, tum t:-nimunaquæquefubftanria fuas ptOquot; prietates retinet, ut cumferrum^ ignis conjunguntufi ut neque /xiSe?'* rejicimus, qua proprietäresgenerum fpeciebusfubjedis tribuuntur, qno-lïjodo fenfu præditum efle.quod pW' prium animalis eft,homini tribuit'^f’

-ocr page 199-

• COLLEG. METAPHTSICVM. Jtî5 «icit éni'm Phil.4.i7dpgt;c. i S'ü'mi’

i JPMeii* gttutfpectei njfe gener/tf» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcd

iMfafixv. qua quocLuni fpeciei»proprium ell gt;nbsp;alteri fpeeiei reaRterMÜ-ftinôç corainunicaretur feu tribue-tetur amp;nbsp;GOJT)pecer-eü5 nöagnofcimus.

-ocr page 200-

184- Arn. Senguerdi'I pteT'Cxtèrnâ aliquam conditioned’» j fk neceffaritxn vocatur etiatn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(

ceflîtas hjf^othttica amp;nbsp;necefficas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

quia res ipfa non eft nectl^' j iia fed tantumccMinexio rd coin ■ lt;nbsp;pothefi experttfl : fuperior necefliw*gt; j necersitiis eo/tfitjueuffs dicitur, quW ,■ ipamp;tess-’Réceffaria eft. Gonditiones i illæ five hyipotiiefes quibus poCtis res necelTado pönitur variæ funt,fc Goadiö y Dei decretum, prçfcie”; tia s ptædiâlo: fimoltas natufæ» finis, necefsitas qua res eft eo ipfo quod eft. C^allio necefsitatem ad' fcrt, quod enim per vim fit, non po' teft non fieri refpedu ejus qui cogi-tur. fedneceflario agit aut paritut quifquis ad agendum aut patiendum cogitur, principium enim aâionis eftextracoadum 3, Eth. c. i. violentum efi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dtcit»r. Et

vit neceffitas efi, t^tt.

VI I, Pofito Dei decreto,prx-fcien»

-ocr page 201-

Golleg, Mîtaphysicvm. lî/ fcientia, præditâione, id quod dc-cretum »præfcitoin, prædiâum eft, neceffàrio fit j Deus enim felli non poteft 5 ita oportebat Chriftum pad amp;nbsp;ingredi in gloriam fuam, quia ptædidutn erat Luc. 24. dicitur ilia necefsitas infallibilitatis amp;immuta-Ixlitatis. Non eft tamfen putandum præfc-ientiarft Dei eflTe caufam futu-

I titionis rèrùm, non enim ideo res futura eft , quia Deus.prçfeivit il-1am efle futuram , fed potiusfcit fu-turam quia futura eft: , ut futuri-tionem rerum , ordine, non tena-pore (quæ enim fiunt, ab æterno futura étant) priorem pcmamus prsf; fcientiâ ejus, fcientiaenim præfup' punit objeétom fcibilc, quare quod icitur foturum , debet effe .futurum ; nec tarnen futuritionesiomnes in rerum natura firtsdatöus, fed à Öei decreto pctimus , cum enifti Deus decrevit remeflè futuram,jain futura eft, ante deeretuna habetnus pofsi-

-ocr page 202-

186. Arn. Sbucuirdi) pofsibihtarcs, pofito decreto, fucu- , , ritiones : fi ante, decretum ponerc- , »5US futuritiones, jam fatum Scoi- , com introducercmus, ß enim ante , decretum res certo- futura fit, non , poteft per deerstum ipfius fucuri- j tio abrogari , quare. nihil fieret , quia Deus hoc fieri vellet,, fed , Deus vellet hoc fieri , qyia fotu-rum erat, amp;nbsp;ita Deus nihil decerne- ' ret aut ageret quod non pofiet non decernere aut agçre,prior confequé- , tia manifefta eft ; quia fi pofita futu- j ritione ante décrétant Deus poflèt «ïScere, ut quod futurum erat, non , -effetfuturum, aut HT non effet fiitO' ‘ turn quod erat futurum, jam non po-neretur fiituritio certa amp;nbsp;tonfeqoen- , ter nulla.

vrii. Refpetftu finis dicitur al*' quid duobus modis neceffarium. , Sine quo finis obtineri nonpoteft’ ] quomodo fine fide nequit aliquisf^?' : - vari i fine cibo nemo poteft natural*' ,

-ocr page 203-

COLLEG. MeTAPhYSÎCVM. 187 ter vitam fuam prorogarehoc vo-cant neceffarium ad else. 11. Sine quo finis phtinet i quidem poteft, fed non tam facile, commode, expedite, quod vocät necefl'arium ex parte ex-pedicriciæ feu commoditatis, amp;nbsp;ne-ccfi?'-ium ad htne eßf, ita navis vele-Ctnseft iiecelîâPius ad conHciendum I itEf; iogica ao alias difciplinas acqui-j■tcncia^,' ’ lrgt;mo,neeefsitatem pofui-tfl , neseße eft effe q»an. •io t/i dquot; (jficti -non efi, titceße ei't ho» tf -ff, ijutîitdo Hä» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de Jnferpri e,

9^ Huie affinis eft nécefskas de futu« ro amp;nbsp;præteriïo, quomodoid quod futurum aut præteritum eft , eo ipfo quod tale eft, neeeflari© eft futurum Wt prætoricom.

IX. Hæc de necefsarîo: contHî-gens aliqbando fumitur pro omni eo qùod non cft impofsibile, quafigrii« ficatione neceffarium quoque con« tingens dicitur, dicit enimPhil, i, l'rtor, c. ÿ. I. ç. CoHttHgere Meimus équot;

-ocr page 204-

188 Arn, Senguerdm

quod efl neceflarittm amp;nbsp;^uoditt» eftnt-ejnedeSi.poJfibile. Hieve- . fo contingens fumitur pro £O quod potefteßeamp; nonefse, velquedpo-teft aliter fe habere r. Pfior.c.ii.t.i' Dari continges manifeftius eft quam utprobationeegeat, hoc enimfatis arguunt eveotus inopinati, cafuales amp;nbsp;fortuiti » aâiones quoque quæ L caufis liberis edunturj unde Scotus 1.1 l.djft.39,«J// tjuinegant, inquit,À

e»j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exponendtfimtnf

mentisi^uoMfqHeeerued^nt^ t flbiietfl eos ht» ttrejueri. ' f

X. Contwggntia h.jeç, .caufaMOi fecundaram decretum aut præicien-tiam Dei non evertit, ilia cnim qus ! ■ à caufis fecundis contingenter fiunO j .. refpetfto decreti Dei fiunt qeceflario amp;nbsp;determinatafuntjfi enim omnium j rerum non daretur certafuturjtio,o- , mnia non pofsentà Deocertóprs-fciwamp;ficomniicientia Dei tollere- ।

turautfaUibiliserset^Henimdicere' gt;nbsp;tut

-ocr page 205-

COlLEG. MeTAPHYsICVM, I gp ‘ Deus aliquid præfcirc futurum, ' qood tarnen non fieret, falleretur Icientia Dei, datur igitur futurorum ' ^intingentiom determinata veritas, ' loh quidem quoad nos , refpeâu ’ 'Wam ilia contingenria dicuntur, ® IfdrefpeduDei. Necefsitas illahy-potheticaqua resquandoeftriecefsa« ' jho.elt, contingentiam-quoquenon ’ Jtoliit;,- 1 . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ' ' ■ ■

xi, Imocertifudodecreti amp;nbsp;fu’ ' 'Uritionisrefuinj non tollitliberta-’ 'em creaturarum-rationalium, unde 'ede dicitur aliquid libere fieri quod ’ 'amennecelfarioe'rat futurum; hoc

Met ex eo, quod quæ libere agun-tnr, à Deo infallibîîîter præfcita fue-’ tint j cum ea futura prædixerît ,quo« ’ modo interfedores Chrifti ipfum li-’ fe'enecidederuntjforteipfiusveffi-' menta dettribueruntjofsa ipfius inte-' reliquertint ,■ cum aliorum ofsa ' itangetenr, ipfa tamen illafic futura, ' Deo prxfcitum Sc prædidum erat.

Ever-

-ocr page 206-

ipo Arn. Sengu-erpii Evertit antem libertatem neceliitaî i« ccaöionis amp;nbsp;necefsitas nacuralis, ad x, qua: enim aliquis cogitur, illa non |ii, poftunr dici ab ipfo libere fieri, cum fiant contra ipfius voluntatem. Ills quoque quæ necefsitate natu rç Hunt, quod levia ex.gr. afcendant, non fi' tç unt libere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t,

--—_______

DISPUTATIO XIV. P

I)e Potentiâ 8c Adu.Siniplici amp;nbsp;h

Compofito. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I)

^Jiefpotni. Lvca VinckiO. E Aâu Meta- i JL/pbyficoutdedisjundisentis f afteâionibus agendum-eft idicitm opimensalindpoteftace, aliud aâu.

9. c, I, (fr iz. c. ,1 qnomododicimusjviridem fpicam» t potentiâ i grana tricici inatura , aclû j cfscfrumencum. Vox pocentiæ va- t riia mod(sfuinictir,Cgnificatilt;Hx:sr«' ' men ejus, brcvicatis ergo non enu- ( irfU :

-ocr page 207-

CoLLEÖ. Metaphysicvm. i^ï inerabo, videri potéftPèi/.'j'. AteK ,c. i2. Defcribipoteft Pótentia ,^p-fititde rei adptHm a^lum •, feu lywæ ordi-iiüiur ad ailf/m, Pótentia defcribitut Çer adorn,qaia mutuus refpedus (ca 'elatio interPotentiam amp;nbsp;Adom in-jterccdif.inrerim fion eft pütandü,Po îcntiâ amp;Adü meros amp;*puroseflere-^Peitis,purus enim rcfpedus,noneft ptincipiü agendi necpatiendty^r.^.

i^.Ejfe pótentia vidctur non ’nccmmode definiri, ca definitions ')Qa Ar, A/«f.c.j.poflibil'e defcri-J't, iïlt;s-a H srepQ/«*, ¥ Aïj«wx *);«i’TÙù j uJ'éFéç«/ dJvretror gt;nbsp;'*lt; aiias evenertt, cajM potentiam ha^ ^gt;re dicitur, nihileventet tmpoffibile.

11. Pótentia bæc non efteadem ‘lia quæfêcundaœ qualiratisfpeciera fonitituitj'illa enim disjundive curn de ente prædicata, non exhanfit entis latitudinem i quod tarnen tompetit illi de qua hic agimus, un-«etranfcendentalisdici poteft- Ita

Deus

-ocr page 208-

iÿ2 Arn, Sb-ngve RDI I Deus Opt. Max.exftipfo eft ensa* âo ncceflatio^uf I j.t^.a.often-dimusjentia creata font partim aâu, paWittt pûteftate. 11. Ex eo quoqüe noanifeftum eft,hanc potenriam non téftt ingî ad potenciam qualitarivaiD) ’^fapocentia quæ ad qualitatem pet' •äiietyfebJeÄo inbæret» Cui adjrmdä ramaccidensßc,- conftituic cninçf unum pcracCidens; ilia verb qua: htc iatelligitur, poteft unum per ft con-ftituére JiTidnon femper realiter ab eflentia rei diftinguitur. Arift. eX' prefle artein medendi, poteciarn vO* cat y:. Afet. e. u. quæ tarnen noß ad fecundam ftd ad. prnnam qualitatis fpecierapertinec,

■Illi Potentia- alia eft rei plane non exiftentis, alia veroexiftcncis. Potentia rei non exiftentis ftcundü aliquid füi, eft potentia ObjeilivAi quædicit rem quæ in potentia obje* (ftiva cfledicitur plane non exifterej interim tarnen répugna ntinin adex-iften-

-ocr page 209-

COItEG. Metjiphysicum. i8j iftcndum cxcludit,urtde potentia ob-jeâiva in omnibus iis locum habet, quæ cum non fine,non implicant cö-tradidionem fi exiftant, ita mundus ante fui creationem erat in potentia objediva,non enim implicabat con-tradidionem mundum creari, prout revera crcatus eft 3 itaamp; aliimundi 9ui jam à Deo creari poffunt, funt in potentia öbjécliva. Potentiamob-jedivam ideo admitto j quia rede antequam aliqaid creatur, dicimus » iliud pofte creari amp;nbsp;efte : nolo au-tem quod obj ediva potentia realem aliquam exiftentiara ponat inrc,quæ in potentia obj ediva eftc dicitur fed Iblam repugnantiam illius exiften-tiæexcludat, eaque refpicitpoten» tiainadivamprodncencis,quod ob-jedum exercitii illius potentiæ eftc pofsitidquod in potentia objediva sfle dicitur i quare fi quis hanepo-tentiam, Logicam vel æquivocam vocave malit , de verbis non mul-1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tu:'^

-ocr page 210-

186 Arn. SencvIroiî tum contendairî.

’ • IV. Potentia rei cxiftcntis , ' niagis praprie poccntia dicitur, divi-ditur in Adivam amp;nbsp;paßiVafn. P»-tciia defjrHtur ab Arîft, f. 12. ’apytt tihnnMf gt;nbsp;Ä (.nnSiMf

ti n tne^r. Principtum mottis attt mntationts tn alio attt i^uattwts lntdePl, Verum cura eadefiniciovix I applicaripofsit potential creativæ, cumArift. motura feu mutationetn Ïn ejüs adlione requifat , quam in creatione, propter exclußonemfub* jedi nó habemus, videtur potius pO' fencia aótiva dtbniri k qte.ipoteß pro-viHire anta, Aéliwapotentia eftj vel infinica vel finitafblîDeo cä* venit}hçc fefc extóndit ad omnia quÄ nonïmplicsntcontradidlionem.PO' tentia infinira requiritur in.crcaHœ ne , ß: miraciiîorum perpctradgt; ’’.e , ccase nnî’slt;îreatura poreft pro-

•’. pt?5 crcdre rœr fta-vi mitacula i - re inötpftodidf'-m cttîntura in eden-'

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lüs '

-ocr page 211-

COJUEG. Metaphysicum. 187 dis miraculis fè habere ut inftrumen-tum inQralegt;cum impetrat effedunj à Deo-ÿfaoiendo aliquidcirca rein in lt;^ua effeólüs à Deo derivaturj ut cum quis tangit ægrotum amp;nbsp;tadu ^o lUi. petrat à Dço faniçatem. /^a/ijaez.

Met, dtfp. 23,c.2. Veiüta ip-ià patratio-inira^ulofum Deo ut cau-fie principali.adfcribenda eft. . V. Tere« eft, qnæ ad certes aliquoseffedus eii{ determinata, quarenon extendit ft ad omnia pof-iibilia, habetque locum in creaturiSi Hæc dividi pöteft in naturalem obedientiakm. Naotra/st eft, ots riribus naturç cteaturarum , peuco generali Dei concurfu, poteftper-duci ad aélum. Futeutia nstUralia, cu;n opponitur potentiæ obedient tiali, non tantum comprehenditfub fe potetiriam pure naturalem, quæ àabetlocum in iisquæ fine cognitio« ne agunt, amp;nbsp;potentiam animalem, quæ fenfuna folummodo fcquituE,

I 2 fed

-ocr page 212-

r'A,».», S b'n E RMI fed'libcram'feû fâ'j normten. Plt;Ke(ttia obedieMtiaûs cft » Lparcs-elevatæ à fuperiore agente èf* ficicaliqaitiq'jodeil fupra vel prçtèf ftiBm naw ram,, talem potchtiarft Ö' bcâisncialeiïi habuic afin’a ‘BÜhanri «J loquendum, cùm alloqueretur ßilhamum Num. 22. hue pertinec poteftas faciendi miraeu’aà Üeoho' minibus concefîa,qua ut inftrumenta moralia dicuntur miracula facere, ut fadum a Mofe,Prophetis amp;nbsp;Apofto« lis.

vi.PeSeutiuffaljivu definiturà Phil. ƒ. Mit.':, 12, Principium mutatinui! mit matui ab iili9-,aut quatenus cjlahu^i dicit Phil. «»A alto hihc non debet cclligi agsns patiens realiter ■ fcn';pcretîediver(à , nam in adiorti-büs iminanentibus idem fecunduni eil agens amp;nbsp;pstiens, amp;nbsp;Phil, ex-(* refie fubjicit eat quatenus efi aliuä •• tVelitraticne de fecundii nodram vcid’-.krar’oqem nctihs quam revefa

-ocr page 213-

COLtEG. MbTAPhYSICUM. I 89 agens à patiëntediftingui in quilwi'. dara actic^ibus, éaJem fignificatio« ne ƒ» abo accipltur in definitionepa? Ccnciæalt;ftivæ. Pafsivapotentiaficut adiiva diyiditur in N aturalem Sc Q» i?edictH»alçæ« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft »n qugt;

fubjedum dicitur habere ^natoralem inçlinationern ad aclum, quem pet naturales çauiasreciperepoteft quafubjeâum natuta fta eftaptuna ad talem yel talem aéturo rscipiC3gt; dura : hæc dividitur in fubftaritialem amp;nbsp;Adcidentalem. SubsîaHtiitlu eft:;, quae adum fubftantialem refpicit, qualis eft in materia refpedu formas fubftantialis, ia ovo ex.- gr. refpeçâu, figt;ririæpuni. z^cctdetititbt-, quæXfi* ipicit acçidensqualis eft io ligno re-fpedu caloris.

VI ï. PotetJtiih ebcdutt-inlis pajfîva eft,qua fubjedam fupetioriaglt;’nti obeditjàdiâdmktendum ^dumpræ» terfuam nàturam.Pôtentià otçdien’ tiaiis v«l fùhjicicur potentiæ divin?»

I 5 vef

-ocr page 214-

Î9o A R N. S E R DI ï vel potcntiæ aétiv artificis. Prior '’’detürmaèis proprie potentiaobê-«âicntialis dici, çam naturalirnagis opponatür.talis potcntia obedientî* ajis éftin aqua, ut ex eâ vînumfia{,ifl lapidé Ut fiât panis aut fiîiùs Abrah». Potérttra'bbedientîaKsqtræarti fub-jicitur;, dieltur à quibtifdam etiani riafôfaîis potentia, toicrari tamë po*' teft quod ab alii s obedicntialis voce» t'ur, quia res naturales tum obediunt óperationi artificis,ut artificïalïs quç* dam forma, quam natura in iis non pröduxiflec,figuretur amp;nbsp;forrnefur,fit cum ferrum fufcipitformam gladii gt;nbsp;atrrum formam annuli,-

VIII. Cuilibetpotenttæ refpon« det fuus aÖus, unde quid fit aâts ex cppofita potentia cognofci cîebétquot;,’ dicitenim Phil.ç.iJ^et,CiiL. iri/'i iv'sçydtt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nri

«risirj (ÿj-wtf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EH a»'

Um aüas rem cffe non eaeiem moelo,

fitrntM. Dcfc'ribitur alirer

-ocr page 215-

COIXEC. MtTAP^i'S/ÇVAl. ipi ptrfeitio po/entia caret. Potentig objeâivç refponâjÇt a^us entitatiyat, fecunduoa quçm quldqué exirtFt in-reruin natura extra fuas caufa;, allo noinipc dicitur exißentia. £xtra fùas caa^^n} debet accipi negative, ut fen-fusfit,q.uod id quod cxiftjc non eft in caufisfuis ,quodideodico quia Deo propriiffimè exiftcntia tribuitur, qui tarnen caufam fui non habet.Exiften* ti« non tantum fubftantiis fed amp;nbsp;ac-cidentibus tribuenda eft , cum enira accidentia habeant propriam faam entitatem aótualem, diftindam ab entitate fubftantiæ,confequenter ha* bent etiam exiftenciam diftindam ab exiftentiafubftantiæ, quia tarne fubftantiis inhærent ut fine iis exiilerç nequeât.binc inexiftere potius quai» exiftere fæpe diuuntur.

IX. Adss refpondens potentiç a-’ftivçeftadio , quæ ab agente profi. cifcitur. Potentiæ paffivæ, refpon-detadusinformans feu formalis. A-

î 4 Hat

-ocr page 216-

Arn, Senöuèrüiï fl»} ififoyiitanj eft veî Naturajis vd 'Sbpernaturalis féü præernaturalis, fJaturalfs rcrporxiet porentiæ nangt; îafi, amp;concMiaturfubjedo àcaufa natural}, fupernaturalis aut prærer-natcraliseft, qui fubjedo triboitur fbpraatrpræter naturain. Uterqoe eft fobfthntialis vel accidéralis. Deos diçiîut p»r»} adexcludendatn potentiam übjedivatn amp;nbsp;quamlibet paffivatn. Non çx^cluditur autem po-tcntia aâiva, nam ipfà vis amenai a-ôualitas qoædam eft,qiiæ potlus vif-tutis vel fatultatis nomen meretob quampotenti«. S»a.difp.^o.feB.}-Inqualibetautem perfeâa fubftan-tia creata , potentia fubjediva feu paflîva locum habet.

X. Haâenus de Potentia amp;nbsp;Ado. Simplex amp;nbsp;Compofitum poffunr et-iam ut disjunâæaffeélicnes de ente prædicari, dico enim ens effe Si®* pîex vel Compofitum. Milsisjbrevi-tatis gratia, variis fignificationibus vocis

-ocr page 217-

'COitEG, METAPHiÇIÇVM.

vocis bmpücis, fimplex quod-hic in-telligitur definjcur. ^odper feuuum tH j in qua defcnptione pet le Contra-diftinguicuFT^r per accidcns, prout materia amp;nbsp;forma dicuntur »• num per fé confticuere,fed opponittjir ly per aliudgt; ica ut Simplex dicatur u-num per fe, quia unitatem fuamnop“ habet exaliis componentibus j amp;nbsp;ita defcriptio coincidec cum ea qua fimplex dcfinitur multitticlitte caret amp;fimplicitas, cartiiiia

Cómpofitura eft, ^nod ex dtverßsna-turisfeu rebus concretum eß Compofi-to eft unie realtier diflinEîiiruni. Com-pofitum ergo requirit amp;nbsp;pliv rium illorutn unioaem ; piura compo-nentiaad compofitum requiruntur j alias enim non force qompoifitum , fed unum per fç-: uiüa requiritur,a}ias enim compofitum piura non uqu.ip quidofte't. . - : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

X r. S implex aliqoid dirrtur ,vcl ab* fulütevj:! comparative. Simplexab-

I ' foiagt;

-ocr page 218-

ipl A R N, s fiN G Ü E KXgt;I I. fülucc eft proprie fimplex, expers có-pçfitioniSjçftque vel fureme fimplex» vel fimpjiciter fiinplex, Summe/gt;gt;»' , flex.^Çi^ qiied nee eft compofitum eX aliis:,, rjec cuin aftoad perfeóiusali' qi^ii^ c.onftituendum conaponibifc’ qupd cqmfof'tnm alii ctiam dieiturj ira foins Óeqs eft fimplex # omne veto, qre^.tpro vel_ eft eompofituin vel cômponibile. PriHçipiatafuntcorn-' gt;nbsp;p'ofita ex aliis : Principia çomponi-biliia feu coinpofita alii. Simplicittl fimplex cd, quod quidern ex aliis non eojnpicinitur, interim cuir alip corn• pofitipnem ingredi poteft,quo pafto .forira cft fimplex ; nop cnim conftat cxpluribus enribus, concurrit ramen -ad comppfitionem tptius eftentialis-Simplex refipeSlfvevçc^iyt, quod cummin fe vere tit corrpçfitum tx aliis, di- ■ citur tamen fimplex refpeâu cjus quod majorcm ccmpofitîoncm in' dudit 5 ira elementa fimplicia.'dicun-tur refpeft omixtoium, cumipfà ramen .

-ocr page 219-

CÓLLEG. Metaphysics^;./. ïj/

men ex materia amp;nbsp;forma conftent.

xi'i; Compofitionis fex modo» : , vulgo ponunc i. Ex partibus eïfen' tiahbus, materia amp;nbsp;forma. 2.Ex partibus quantitativis feu integralibus. S.Exfubjedo 8c accidente. 4. Ek natura amp;nbsp;fuppofito. , Ex efle 8c eV-fentia. 6. Ex'genere amp;nbsp;differentia. Tres pofteriores modi nonvidentur , vcram compofitionem notarejin illis tnim non ponuntur plura entia realia. ScotoS i» principto 8. hb. t. tres priores modos videtur tantum pro veris agnofeere.Bonaventura et-compófitiones ' tx naturâ amp;nbsp;fuppoßto, eftc 8c ef-lentiä , mavult differentias vocare 9uam compofitionesi» compofttio ex genereamp; differentia vulgo compö' ötiü rationis cenfetur.

I DIS-

-ocr page 220-

tv DISPUTATIO XV.

De divifionibus Entis, Et Ipecia-

•y lius de Sabftantiâ.

V N T 1 O ScHViXtO.

SOlct in fcicntiis is ordo fervari,ut poft tradationem principiorun^ amp;nbsp;aiFelt;ft ionum fubjedi, defcendatnt ad fubjeéli fpecies, quomodo Pfeyfi' eus poftquain corporis naturalis prin-dpia amp;nbsp;affèdiones confideravit,agit de corpore Cceiefti amp;nbsp;Subcœicfti j qcare Metaphyficam tradetites tra-âatioD) principiorom Mesaphyfic« amp;nbsp;fntisfubjcÂi M etapiiyficas afîè-diônumfimplicium Se disjundanlj ftibjicicmus enusdivifiones, nô qui' doîTi ur defeerdamus ad entis oinniû infimarum fpeeierum cenfideratio-namp;3).j çorum quæ illis fpe* ciebus ccmpetuqtjhoc enim fi ficret, turn

-ocr page 221-

COtl-EG. METAPHysICWM, 19/ turn in Metaphyficâ tradari debc» rent omnia quajjaliaFum fcientiarum ' j propria funt, amp;nbsp;ita fola Metaphyfica U fcientiaconftitueretur» quod vajkk ’ abfurdumeftj debet enimMetaphy« ficaab aliis fcientiis diftingui quod rpfa generalis fit amp;nbsp;Dominä-; aliax^n KientiarumPhilofophicarum i Pufi^ . r. 7 o a qu are generali tantum ; rnodo debet objeda aliarum fcieoti-arum tradarc : Proponctnus.igitW generales entisdivifiorwstrelinquen« cesparticularibus fcientiis , partico-; lariurn objedorum accuratam tra» 1 ftationem ; amp;nbsp;quamvis Ai’ift.expró* J fefib de Deoagat i z.A/et.videtaj ta^ |l men fpecialis tradatio de Deohic I tfiealiéna: utpote quaepertincata4 I particnlaretD difciplinainiditlindam ab hac generali, Pneumaticarn fc.feu I Pneumatoiophiam, i n quâ fpesciatim ' agendnm eit de iis quæ materiam exr cluduntjUt multis quid de hac re fenr hendum videatur,apcruinjus

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ens

-ocr page 222-

,gj) Aä^. SenGverdii

-ocr page 223-

COLtÊG, Metagt;hysicvm, vocabala 'afe, accïpicnda font nega-tivejd eft nön eft ensab alioj non e-nim dici poteft Deum effè ens à lê pofitive , ac fi fè ipfum ftciïïfet -, cum Deusens irifinitüm dicitur, infinites non notât negationeni confummatæ perfeötionis, quomodo res inchoata amp;nondum perfeâa dicitur noofini-tSifed dicit ncgationem Hmitationis, quia fcilicet Deus nee rationfi eflen-t!æ,necrationevimitis deternnina. tos eft, nullo ctiam tempore menfu-tatur, neque in aliquo locoautubi concluditur aut circumferibitur. Ens independens eft, cum nihil Ihpra fe ^iabeat. utpöte cum ipfe fit fuumefte. Creatura omnis finita amp;nbsp;détermina-tft, tum quoad eftentiä, tum quoad virtutem agendidn certo loco aut. nbj continetur, ita ut nee ubique.nec- , *n pluribus Ibcis fimul efte queat, du-fatiorcetiam finita (ft gt;nbsp;lin;itatijramp; nenfuraturtempt rraitÆVO , iraut • ''tc æterna fit, nei efte pi.ftit, Éft e-tiam

-ocr page 224-

2co Arm. Senguerdii •àtn cre«ura çns ab alio, àDao feil*-ceti £w àb 4/itf eftgt;lt;]uod per cauûli’ tàtem cntitàteaifijamab alio habe*» onde eflèhtia êjus realiter diftind^ eft ab eobquoeftî hinc fit quod Fi' Ikis 5£ Spiritus Sa oâos quamvis fin* À Pâtre, non fint tarnen entia ab alio» ■ quia effentiam non habent ifiediâ caufilitate dependentem à Patte» cümfintPatricoëfientiales, nim eß ejfentia ^atriidr Filii Spiri' tus Sattiîi, i» lt;juâ nm eß uliud Ptitifi uliud Filiffs -, aliud Spiritus SanCluSi font ortbodoxa verbaMagül./.i ,dtß, ^.Creatura dependet à Deo, ica ut dependentia creaturæ fit efsentialis, J unde nec efse , nec confer va ri fine. Deo poteft.

IV. Altera divifioentiseft,qua in. fubftantiam amp;nbsp;accidens dividitut. Subihantia Græcè dicitut lt;èiriit iwî'S'triet/ abeffendo, quia fijbftati' tiis eße peculiar! quodam modo có'’O' petit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I, alias enfinacciden* ,

........... cia nbsp;I

-ocr page 225-

COILEG. M-ETAPHŸSW^, toi cia proprie fuam qooque habenc efi» fentiam. Latinæ vocis fubftandsE duplex etymologia folec aflîgnariÿ «C fcilicetdicatur vel à lùbftando velà fubfiftcndoîprimaria etymologia ^al-tem fecundum impofitionem, àfub» ftando derivari,notât Sttarek dtfp.ig» feR, I, quia fcilicec fubftantia acei* dentibüs fubftat, accidentia enim fubftantiig tanquam fubjeâo inhæ-tent i fubftare^vtem nihil eft aliiK^ quara aliis fuliefse tanquam eorunft fuftentaculum amp;nbsp;fundàmentum, Sç hac quidcm lignificationeDcosO.M. fobiûntia dici uon j loteft, cum nub b in ië accidentia habeat, ob fümmM foam perfedionem, undé quidâ po-tiusdicantj Deum efse ultra fubftan*' tiam quam efse fubftantiam gt;nbsp;tribui'. tor quidcm Deo juftitia , mifericor. dia, fapicntia amp;c. non tarnen putao. dom, ilia in Deo notare qualitatcs , quales in creaturis notant, fecundum tttn eniin funt ipfifïima Dci eisen* tia.

-ocr page 226-

»oa Ar N, Si N6 ver en tia, 5; hinc attiibuta putius quain aç* lt;nbsp;cideiatui à Tfccologis dicuptur, uncïe , Scotus dick Deut nett dicitur ßpuifh | tü in iffo perfeilio fimpbciter t*quot; | /w : fed aitetius ratiomt à fapteutM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, i

M. A fubßftendo etiara dicket nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

Öant’a.quia fcilicet.omuisfubftanti* c pc. Icjubfiftit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

v- hî- bisfubftantiadefiniri poteft t tutptf felitbßßent nbsp;nbsp;nbsp;ßtbilans /taideifquot; (

tsbus. Perfe/ubßflerenon endoàitiC’ pendentiam ab alio, tum enim null« creatura fubftantiaforet, com onwiî ( à Deo dependeat, fed opponitur ( inhatrereakcriiainfubjcäo. Hkc j jam appatet quomodo Deus poflGt vd nonpoffit fubftantia dici,fi enim fubftantia dicatur quidquid per ft fubfiftit,jam nilul magjs çft iubftan' , tia quam Deus, ß vetö fubilare aed' j, includatutjjamnon poteft j Deuslbbftantiadici ,tJt didum eft ; majorisclaritatis gratia diftinguerc j poftomos intet fubßantiam tranfee-den-

-ocr page 227-

Coulec. MbtaThysicw. 203 dentalem amp;nbsp;prardicamentalem , oc dïeamos.Dcam eflfc fiibftantiam trS-. (cendentalem,non vcropracdicamê-^

, hoc eft,Dens noiïincluditur in genere feu prçdicamentafabftan-liaè, Oulcqaîd cnim în prædicamento diredèponitur debet effe finitum ; beom non effe fiib aliquo genere itw Wr âlios pluribusoftendunt Thigt;m.amp;

VI. SubftantiadicitnrPhilolbpho C4t,e. I. prima vel iccnrtda. Suifflau» priitftt, eft febftJutia ftngolarisîp«' etf fubftaniiauniverfalis ,fpelt; ties vel genus. fobRanti» fecnnda» 'dïcöritur de pritnis ut de fubjeâo» iiöceft, nomen amp;definitiofubftan« ïiarumfecundarumrcdèprimk tri»-ijuitur, quomodo nomen amp;nbsp;defini» tióaniraaiis ucamp; hominis convenit ’lieui homini ex, gr; Petro, fubftao. d» fecnndæ tn funt etiam primis^ quot;on qoidem ut in fobjedisjiöc enim foliE

-ocr page 228-

2o4 A K NÎ ' S'E N G V 1 R n H îblîs âccidmtibus'ïefpeâu fobÄan* j fïâé edmpctît » fed ut fupcriora fuRt j ïifHnferioribôs , quomodo anitral ij îheft Petro J imo ideo dicuntur gt;1^ f ffimis,quiaiUisinfunt. j’ t “VIT,Sübftanriaprimafingnlaritst t ïbbûftcttsaliKtncommunicabills ß»' t Ifet did ßppofaiiM Sc fi fie ’ration® , prædita Perlinn quæ definitur. j jfantfgprima mlelHpent y »enparsàlK' j ‘rik'i^ ttec aigt; àbo fwßentata, : t» purigt; j crcâttirîs prînrtà (übibantia ■ Sc ifapf^’ fica'tïi prohTifctiè'dicuritorgin Deo ' ^rofcdurtduih'fideipdatWAina iüb-ftiintii firi^làrirf' eommoni* tribus i pérteinis, fatfcîft« tüjtts pwfqa« di' i dBnturconftibfifiotialesgt;ica diciituS) , Pàrrcm.FîîiünliifcSpwitum Sanâum t effcliieWàr Ôff'îtïSyBnb; Athan. 2V«» dnndèùrii'piéifining itiqtu fidgt;fiaati^ quid fop^öfinim addasfopra: Bfltürâaigt;to quâ qfceftiortî nomine natur« non intcjligittjt natura fpccifiea gt;nbsp;fedfiß'

-ocr page 229-

College Mamp;taphysictm. i 9j I golaris febftjtnria , continens intej gramamp;complecarn effentiam indi; vidui. Non placet ilia opinio qu» ftacuitjnaturara amp;nbsp;fijppolitutn racio-ne tantum diSèrre » ex eo enim vide-ttir feqoipn Chrillo dari perfonalita-tem humanam,quiadatur natura hu,-■ Wana fingularis : Nequeetiam enti* tatcmnaturæaddit; tum enim cum ' in Deo tres fubfiftenuas amp;nbsp;petfonas habçamus, in Deo darentur etiani plura entia 1, confequenter plurc# ' Dii i neque tarnen meram #egatio-' ncm add’t -, ncgatio enim qua tali« ’ tihilpenitj.nequ« etiam exiftentia ' cuj'jfque rci dici poteft fubfiftentiaj ' accidentia enim babent proprias • 'ftas exiftcntias fingulatcs, non ta* ’ quot;^cn fobfiftcntias 5 quare neque fup« ' poGta dici poffunt : præterea exi-‘ ilentia à cujufque rei natura fingu* ' lari eft infcpapabilis amp;nbsp;nullo mode ‘ tejungibilisjita ut fi naturafiagularis ' fitdiverla ^ multiplex, multiplex Sc ' ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diver-

-ocr page 230-

2o5 Arn* Ssnœvjïrdiï

• diverfa etiam dioi debeat exiftcotiai unde in Chrifto,humana natuta pro-priam exiftentiaoi habet ideo qui» patura fingularis eft, IwtÆftit tafficn in perfbnalitate'f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. rin- '

vu 1. Quaredicendum videcuf» fubfiftentiam dicereperleitatQHi iftentiæ lèu detecminaturairoduffi «îiftendi perifô/ûoe dependenciafæ ftentante, quafuttentans inâfl'e ßftencisamp;ukimo terminât eKiftenÙS naturaïfridividotej fjoare depenik”' tia fuftentans pet ippdupaiionfervä-Cigremin éfle,Pôil arguitunionew perfonalem, ©oMeseniinàOeo coU' fervamxir çà-Deo depend émus, non tamé Deaperfopaljterûnimur: eein individua noftra natura infe ultùno terminatafipinâflèfiibhftetitiæju»' d« apparet exiftePtiam: naturæi’’ conceptu fubfiftentiæ præfuppofWî' itaucftabfiftentia non didacor, /ienttapirj?, fed nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ex'‘'

flensit'

-ocr page 231-

CorxEG, MErAPHrsicvM. 107

J feu modus per fe naturae cxi-ftenris : apparec etiam , cut natil-ra Humana in Chrifto non habeat propriam perfonalicatem, quamvis fit individuafubftantia, quafcIHcec unitur Verbo Dei in perfona à (jua fuftentetut Sc in qua fubfiftat at tine Verbo Individua natura Humana Ghrifti non fit ultimo terminata, ne« que hoc minuit fed potius auget dignitatem naturæhuraanæ Chnfti,aîjig-»iutettimest4bcui,^uoiiexi?t4t in ali-^»a digniori, quàm ijaad exißat perfe ntloquiturThomas j.p. lt;]. 2, art. 3, td-i,

IX. SubftantiaTedè dividiturin ‘ncorporcam 5c corporeara, five in feiritualem amp;nbsp;nuterialem j Deus, ■ -Angeli, Animse humanæ funt fub« i j^ntiæ incorporeæ.de quibus omnii agere debet Pneumatofophià, Huod f, anima confideretur ut pats' ‘«minis eft,catenas de ea agitPbyfi-p's. DeSubftantia materiali phyfi-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eus

-ocr page 232-

2l- J. Asm. s s n s u £ r p II cii tfaöat,materia enimamp; fornW conftituunt corpus naturale gt;nbsp;qua tale proprium eft fubjedü Pb/' ucæ. Corpus Phyficus dividit Simplex amp;nbsp;mixtum. Mixtum rurfe in Animatum amp;Inanimatum. Anj' mati varia genera conliderat. Ani' inatum ut eft fubjeöum fanitatis Si mofborum confideratur à Medico.

DISPUTATIO XVL

DE ACCIDENTE.

Refp. IO A N NE BREBERENO vsnden D JI CK.

ACciders ut Spbftantiæ confra* diftinguitur defcribi poteft ) Eus Sub^antin laUijuamfubieiici i'nht-rem. Ineße Feu inbærere multismo-dis Furnitur. Nam dicitur aliquidin alio efte, ut pars in toto, quoinodo digitos eft in manu 2. ut totumin parti-

-ocr page 233-

COLtEG. Metaphysicvm. 209.. p^rribus, quomodo facies eft in ocu-lis, naribus amp;C.3. ut fpecies in gene-rcjhorao in animali. 4« Ut genus in

, fpecie, animal in.homine. y.Utfor-

I tioainmateriâ,.ut£anitasincalidisamp; frigidis. Ut in efSciente.moven-' tevelimperantecaufaïquæfignifica* I tiü (ut loquitur Simpliciusjclt return fubditarum,quæ in principis imperio iæpeque arbitratu ver fantur,ficut bo-na Græcorurn in Régis arbitrio coh-fiftujij;, jTiTanquaaainfinejUtindi-vitiis^Sç.bonâ vadetudine ea quæ Ulo-. rum gratia geruntur, ita avarus dici-tur tqtus effe in congerendis di vi t ii s, 8. Ut locatum in locojVinum in vöfe, Hos odo rtiodus eflèndi in alio re-

’ ^nfecArift.4.Phjrf.c.^.{.23,nume-' ïantur tarnen etiam aliidicimus e-ni^efjc in tempore; tum etiam quin-tus modus fubdiftinguendus videtur, quia forma quæ eft in materia , eft ' ' Telfubftantialis velaccidentaliSjlon. ' 8« autem diverfus ineflendi modus ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,

-ocr page 234-

2 IO Arn, S e n g u e r d 11 dl, quo forma fnbftantialis materis îneft(illa eiiim concurric cum matC' rid ad conftiraendum unum perfe) quarti quo accidens inhæret fubjedo; ex accidente enim amp;nbsp;fiibftâria, quod adddentisfubjedum eft, unumpec acodensconftituitur. Cum in defi* nitione accidentis inhærentia poni* £«f, intelligi debet modus effendi io about in (ubjedo,

[»hjeSo accurate docet Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ep u5raz«/x«F?

jj 0 tv It}! at (^tp^ ÛTitf^ev, ^JvaTov tTftu S'iv ^’sçiv, ïnf»b' jeiloejfs antd cum in ab^ua nm ^afi part fit ,n»»pote^ effe fine teilt quoefi. Flic inhærendi modus requi* r'ittaicm inhærentiam in aliquo ut id citjod inhæret,Ihbfiftatper illud coi inhsret , vt indicat vox Cum dicitur quod id quod alreri tan-qnam fubjeûo inhæret, non debet cirep4rj,.diftinguitur à modis inhae-rcndijquo aliquid aiicui tanquam ge* nos

-ocr page 235-

CpLLEG. MSTAPllYSlCVM.

nusj vel tanquam pars effciuialis, vel integralis ineft « cuni additur quod no» poteftejjefine eoin i}mo efirejiciun« tur modiineffendi in loco gt;nbsp;in tein« pore» in fine,in noovente amp;nbsp;imperan’ te. Exquibusjatnapparetquopado accidentibus inhærentia coœpetatî ita ex. gr. feientia ineft homini, fub-fiftit cnim per hominem,nô eft pars hominis amp;nbsp;non poteft exiliere fepa^ ratim ab homine cui ineft.

311. InhSerentiam, quæ de efien-tia accidentis eft, diftinguunt Philo-fophi in adualem 8c aptitudinalem.

eft, qua accidentia adu in-, hærenc fubjedis. Aftitudinalis, qua propenià funt ad inhærendum: du-bitatur autem qualis inhærentia fie de ratione accidentis J tutior amp;c c^t* tiorfententiavidetur quæ ftatoitap-titodinalem inhærentiam non fuffice-re, fed amp;nbsp;aétualem reqmri, quia tavern inhæfionem fubftantiæ 8c à fub-ftanriâ dependentiam requirit acci* dens.

-ocr page 236-

ill Arn, SemgueäDii dens, qualem exckidit fubftantia,fclt;^ fubftantia adualem dependentiain à fubjedo cxdudic, nam fi quis ftatoat quod ad ponendam fubftantiam ftf- ! ficiat, quod poffit non efle in fobjc- ' ifto, coacipiat nacxfo cns aliquodi quod fît in fubjedo, ut poffit tarnen non eïreinfubjedô, îlle fecundutn oppofitam lèntentiam plçnariè con* cjpieïfubftantiam,atveröfccQndun3 j rei. veritatem coocipict aöddensj concipietenrmens fubftantiæ inba:-rens ; fic ctiam fi quis concipiat acti* rfens, quod aptitudinalem inhajren-tiam babiet, adó vero -noninblEEret fubjedo';,f!le coric'^tet accides, qoö^ ffiUiftar per fe, amp;nbsp;cönTequéntèr aO cidens non accidehsj afeedit quod (éntentiâ quæ iantùni aptitùdinatcm inbpfrçntiarn ad ponendom acciden» tequiric, nùH s ràtione prob'ari poiBt»

111, A'ecidèntia vulgo noyèm fC' cenfènt, ^^»titateta,

-ocr page 237-

COLLEG. METAPhYsICVM. JIJ

^anäo, Situm Habitum, No8 impræfentiarum duo tantum vera accidentia dari ftatuemus , Quantität tem amp;nbsp;Qualitatera ; accidens enim ' Qmne debet eflè ens gt;nbsp;Relationem in numero non-£ntium pofuiraus^/f/p, j. Adio, Paffio, Ubi, Quando, Situs gt;nbsp;Habitus, videntur potius modi aut ex-ternædenominationes ede quam e»-i tia vel accidentia.

■ Quantitas defini ri pçiteft î .Z?»* fide»j qaod per je punem h.ibet extra p4rt?«!gt;,àl-h:l. ). tJÂCe'.c.ï^, deferi-biturquantum TsJitujêToii iK trvwa'f

17wifuKîb/f«. .^uod diiufibilee/iinea ( infùnt, ejuorx}}) utrame^, vel unttm-^ttodijtte unitm qaoddam amp;nbsp;hue a/i^ttid ‘tptum efl ejj'e. In quâ definitione quamvis Philofophus quantum per lt;i»w7îWf deferibat, non tarnen pu tan ■ dum eftj diviûbflitatein proprièelT« formalem rationem quantitatis, cuin videacur potius effe proprietas qu’ac

■ K 3 -;quatî-,

-ocr page 238-

A SN. Se N G V E RDII tjuantiratetn fequatbr. RâCio foCtna-liè qùâhtîtatis ideo n'oh confiftit ih diviflbilitaté, quia divifibilitss coigt; venitquantis propter aliud, ideo e* nim quantum eft divifibi}e,quia par* tem habet extra partem-, prws igitur ccnvènit quanto habere partem ex-* tra partem qoam efie divifibile, ratio aurein formalis.non fupponit aiiquid' prius, Ratio formalis quanritatis non debet ciiam menfuraftatuijfive adi-«^a five paffiva intelligatur. tJHe»-ftram a^livam vocant, qua res mcn-furamus; P(rj(7trlt;iw quares funtapt» otmenfurentur. Menfura atftivanoH' eft formalis ratio quantitatis, quia menfuram efie adivam non convenir omni quantOjfed certo amp;nbsp;definite tantum, turn ctiam non convenir il-lud quanto à naturâ fedexarbitrio hominUm : accedit quod menfurare non naturç fed mentis opus eft,menfurare enim nihil eft aliud , quàm ig* notara quanticatem per notam explora*

-ocr page 239-

COLLEG. MetapîiYstcvm.

plorare, quomodo ulna iticnfuramus pannum. Menfura paffiva feutnçq--furabilicas, non poteft formalis ratio, quantitatis dici, quia non convenit quanto per fè primo, ideo enim ali-quid eft menfutabiie, quia partem u-nam habet extra aliam, ut eadem hic fit ratio menfurabilitatis qure divifi'.. biiitatis. Quare formalem rationem ; quanticatis ponimus in habere partem extra partem, feu iq extenfio-ne partium, habere enim partem ex-tra parte convenir quantitati primo amp;nbsp;propter hoc, utollenfum eft, reli-quaipfi conveniuut; ut multishoc o-ftendunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij.

foreus in Logicis,

VI. Quantitatis. duas divihoni^ proponit Ehil.Mi.c.6. i, Qua quantum dividitur in contipuum amp;nbsp;dif-cretum. c.Quodquantu.m aliud con-ftat ex partibus pofitionem invicem inter fehabentibus, aiiud ex non ha-beniibus pofirioncm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cen •

Ki ÜKÏi»Pf

-ocr page 240-

2i6 Arn. Senguerdii titsu»im eft, cujus partes uniuntur in tinâ extremitate communi ,ad quan-’titatem cohrinuam pertinent, Linea» fupcrficies 5 corpusj In Liwe«» habe-mus meram lon^itudincm ; in ƒ Of, longitudrnem 8c latltudinein; in Cerpre tfinamdimen(ionem,lon-gitudinem fciîicct latitudinem amp;nbsp;prqfunditatem. Terminus lineç eft pun(ftun%ftperfic'i«,4jnea ; corporis ■ termirtü^ftftpetfieics.Quamvisau-tern non «^tbr in return nätura pun-dum Ic{5amun) 'a lineä, nec linea fine fopcrficie.nec fuperficies fine co''-pore» non tarnen putandum eft, bate efle inera figmenta, oftendunt enim Mathematici quomodo contadusin pnndo, in linea, in fuperficiefiat. Rantum tiifcretum eft, cujus partes I communi terraino non copulantur, j eftque numerus, numeri enim partes ; communem terminum quo inter fe i conjungantur non habent, ita tria Sc j feptera funt partes denarii numeri»

nolJo*

-ocr page 241-

Golibg, Metaphts^cvm. 217 xuUus aucein eft cQHgt;Hgt;uBiç.te.tp3ih^ quoillæ partes copulanwr. Numerus definitur j £* ttnil-atibMs (onßaa/' «»»f/.*«f»lt;io.Unitas erganon eft nuinc. rusfed tantum numeri princîpium.

VII. Altera divifio quanti eft, qua diftribuitur quantum in id quod po* fitionem feu fitum habet, amp;nbsp;id quod co caretj Ad to habere fituin tria rc-quirunt. i. Utquaeficum habent a-henbi fint, pro natura fu« modo Sc conditione.2,Ut partes habcaptper-ntanentes. 3. Ut partes ha béant co« bærentes amp;nbsp;communi tcrmino no-xas, 8c ita linea, fuperficies, corpus fitum habent, Numerus autetii fito caret J cum non habeàt partes communi aliquo termino meet ie copula-tas ; fedneque tempus fituin habet, cum non habeat partes permanentes cumfemperfluat 5 præteritum enim fui t, futurum nec dum eft.

VI i 1. H æc de Qiiantitate ; Qjj®“ litas delcribicur à Phil. Mt. c, Mt

-ocr page 242-

3ï8 Arn. Sengverd/i iw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;At Kipiw t (icundftut

^uamijtiales quidam effe dkuntur, ita ab albedine corpus quais dicitur ,in. terrogaii enim quak corpusfiCjreétè refpondemus eflè album. Vemm ' bare definitio ab omnibus non ptoba* tur, quia non foliqualitati convenit quod ab eä quak aliquid dicitur, à difFerentiis enim fubilantiarum, fub* ftanoæ etiam qualitativam denomi-nationem accipiunt, quomodo inter- . rogatus quak animalfic homo, ob ra-tionalitatem dico effc animal rationale, cum tarnen illæ differentia; non pertineantadprædicamentum Qua-litatis, non funt enim accidentia cum nonfintin fûbjedo, fùnteniin Me; taphyficæpartes fpeciei. Quare ali- . ter definitur, beeidens quoddam alfÇo’ lutum adjuH^lum ('nbflanÜA create ai complementum perfiilionis ejns, tam exißeftdo quam ia agendo Sua, di/p.ór, ßü, r.Neccontemnenda videtur ilia defcriptio qua definitur. t^ftcidtas àq^3

-ocr page 243-

Go HEG, Metathysicvm, 2^9 ^«0 fùbje^tir» ^uale dfatta^at dici^ im,

»X. Qyalîtatisqaatüor fpeciesfo* lent vulgo fecundum Arift. poni ,//lt;lt;-bitus ($quot; Difpofitio. ^eteutia fmpo-teutia naturaiis. Panhilis ^italitas Sz Pajpg, Forma Sz Pisara, An ultima hæc fpecies Qualitacis fit , merito dubitari püflet. Hadenus non video plus efie quàm modum aliquem or* tum ex terminatione quanti, quod fi modus fit, vixpotell qoalitasôfac« cidens dici, cum luodus fir non ens; quare tres priores tantum fpecies qualitatis gcnuinas efle ftatoemus,

X, Eft aotem Habitus

irittpcus advetiieut, permanens ed“ blits, ad operandam cnmfrcilitate. Dif-pofitioeft^lt;ï/’lt;ï»j imperpbifis. Habitus igitur amp;nbsp;difpofitio non differunt fpecie, fed tantum fecundum magis amp;nbsp;minus. Habitusaliifunt animiqui in animo refident ;alii corporis, quitus corpus hominis infórmatum Sc exerci-

-ocr page 244-

220 Arn, Sengübrdii exercrtatum, conftanter amp;nbsp;fine mo-leftiâ agit id ad quod ab habitu incU’ natur, ut funt habitus faltatorii, db gladiatorii. Habitus animi eft vel in-, refus ÿ velacquifîtus, Infiifas qui fin» gülari gratia à Deo infunditur gt;nbsp;qui cft vel extraordinarius vel ordinarius. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vocant , quo

praeditifuerunt, Propbctæ amp;nbsp;Apo-iix)li. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui in Imgulis ele-

dis amp;nbsp;piishomimbusconfpiciturut fides , charkas. HMttts eft qui hi»n«n«di}îgcmia acquititUfj EftqueintelledusvelappecitHs. Habitus intellcduales ftcundum Arift» é.Eth.e, 5. funt CjftiJtut antma a^r-tuMéloaot ne^ando virttt» jfunl-que numero quinque; arttfeuntiat frudenti», ßptentia, ititeUeHus^ Ex bis eres funt contemplativi ,fcieutia intel-b^etttta^ fipitntin. Duo ad Qperatio: nemdirigunturon amp;prMdefftM. Sci-«ntia eft cognitio rd per caufatn j Pfailolb. enim fciredeänic bis verbis

-ocr page 245-

CotLEC. MetaPHYSICUM. 22?

I. Poß, ca» Scire fmta»ui nmtw^nat» remfimpliciter gt;nbsp;c/em putamfit cau^ ßm cogMf !ere propter res «ƒ?, fifttreseaftfim effe,,iu^foße eAmaluet ß kahere. /tftelie^/^fsa mtelLgettti^ «ft cognitio prirooruna. pripeipio^ rum. Sapientia eft rceum pfæftaru tifSmarutn fciencïa eum iiueliigen» tia conjunda, requifita omnia ad fa-pientiam difp. i. cxpreffimus. Habitus operativus vel nbsp;nbsp;nbsp;poëticus fea

fadivusjvel pradicus feu adivus.Ars cft habitus efFeétivus definitut enim Habitus eum relia ratione effeßi» vus, Prudentia eft habitus pradicus feuadivus, quæ definitut 6.Eth,e,j, Habitus cum ratione ver a aSivuSf circa ea tjua humana bouaJiab^us ap * peiitus eft, qui in appeticu reperitur; Potentia naturaKs eft rpeali^s congeni» \ ta,auaturÂortOigt;per^ûamfiihjeSim I redditurnaturaUterpeteus ad agendum ' vtlImpotentia eft diminu-ta potesitia. Non igitor fumitur hi^ impo.

-ocr page 246-

222 .Arn. Seng. Cort.' Meta?, impotentia pro negation efeu caren- ) tia potentiæ, cum ilia non ponac ens aliquod Patibilis Qualicas eft htaf permanens nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pajftvuem M-

frt, Palfio eft ^ttaiitas tran/tens q firent paffionem inürt. DifFeiunt igi-tar Patibilis Qualitas amp;nbsp;PdlTiu tan; tum ratione durationis.

' ‘ ) Ï ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;) K .

F INI S. ,

-ocr page 247-

quot;ATnVZ ;iïoO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t:ss

nou:» u'!) uoiïsg^n otq ßbn^ßotjfni îfia’;,HQ( onribfjuo «ænnonoq bi3 •*■«% Ito ^'^ails jp ttkdnfi^ houpik '«V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'ï^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4- U 'V'iWVrVl'it^^'.F-A

ÆiQ .ït*!*»

ÿ’Sî Mùifclÿ^ «ejiküp ?t{icinfcStM .«inonfciuh juumäi sm?s

,2 r» ï

-ocr page 248-

-ocr page 249-

-ocr page 250-

-ocr page 251-

-ocr page 252-

-ocr page 253-

-ocr page 254-

-ocr page 255-

-ocr page 256-