Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell
Huybert van Buchell (1513-1599)
Meer informatie over de collectie is beschikbaar op:
http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732
Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:
• de rug van het boek
• de kopsnede
• de frontsnede
• de staartsnede
• het achterplat
This book is part of the Van Buchell Collection
Huybert van Buchell (1513-1599)
More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732
Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:
• the spine
• the head edge
• the fore edge
• the bottom edge
• the back board
Patres Ecclefiae
Folio n’. 214
-ocr page 9- -ocr page 10- -ocr page 11-EVSEBIl
CAESARIENSIS
DE EVANGELICA PRAE^ paratione, Libri XIIII.
Dibgcntius ac emmdatius nunc, quam antehac ufquam typis cxcuÖ.
Georgius Trapez un nus uertin
Acccflitnunc recens 8lt;S accurate colledus. Index rerurtl atque lèntentiar um locuplenffîmus.
Colonfæ,lt;xaidlt;b3t HERO AbOPEClVS, Annoà* CHRISTO nato M. D. XXXIX.
|
^DE EVSEBII VITA^ EX A N T I Q, V I S SCRIPTORIBVS. quot;j Vfebius^uir fuit non modo ea.rum renim,quæ in diuinis literis continetur, fed ctiam quæ apud Graècos in omni gencre dodrinæ feruntur, ftudiofi/Ti ' ni’.E aqj oïa ita pccpta,m«ditata^habiiit,ut neminê il 1 i in fuo gnrepoffîs ; turc antcponcre. Vita aut nioribus ira ,pbatus,ut ab imperators Cöftan^ tino literas aliquando acccperit,quæ'nihil aliud prorfus q fuas ipfius Jaa# des continerenttnam quum Euftathius Antiochenfis Epifeopus adulterq ob inuidiam infimulatus,ncfariequc condemnatus,uacantem locum relin ________ qaiiref,amp; ciuitas in nouo epifeopo creandoiin partes diuifa efiret,amp; perieu^ lum effet ne undicç ad arma concurrctur,aliis Euftathium reuoçare ftudentibus, alrjs Eufebiu-m in locum illius 3ccire,ac fufficere cupiêtibus, ipfc Eufebius pcrtinacilTimc ac potius coftantifilmc munus reeufauit. Et Imperator quum tumultum ciuitatis per literas cohibuiflet, turn ad ipfum quoq; Eufebium fcripfit,ita illius5Cpropofitum,8C conftantiam commendans, utSë beatum uo^ caret,amp; dignû q non unius ciuitatiSjfed^otius orbis epifeopus crearetur »Moritur uero Eufebius iam ætateprouecîîus in urbe Paleftinae, quæjCaefarca dicitur, cuius etiam loci epifeopus fuerat. Cuifucccmt Agapius ipfius difcipulus, qui præccptorcm imitatus, quum alia multa ledu digna confcripfitjtum etiam de uita præceptoris fuilibellum,qui,(quod ego quidem feiam,) ad ætatem noftrâ incolumis non perucnit.Quod fi quis etiam illud qu^rat, qui annus ab ortu Chrifti agerc turiquum Eufebius uita decelT^, is fciatfquantum ego quidem ex ratione deferiptione^ tempois rum colligere potui)annum V.ôC L.fupra CCC.fuiire,Conftantino imperatore iam mortuo» '--^INDEX RERVM AT-^QVE SENTENTIARVM ALIQ.VOT CELEBRIORVM, QVAS nosqiiidcm tumultuaria tantum Itdîione obleriiaiiimus.-ftudiofi autem Ictfioris erit,hoc genus .5 multop'iiribiis notandis.colügendis'qjiuftam opcram præbcre. A Bel quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. 71e Abraham quid 71e Abrahâ quo tepore florueri t d7 b Abrahami etiam gentium hiftoriç fe do b ccre mentioncm Adâ qd apud Hebræos fîgnificet -jic Adultéras qua feueritatc Arabes pu* mant. 35'e Aeraoïm rerum principiü opinatur 4.camp;:5i7a anaxünenes Agrü alienû qui araucrit qua pana pleiflendü Plato putauerit amicicia intdeü et hóes melius nobis att^beati’ excogitari nil pöt i b Amifosquid Amazones uiros nô habet, led tpe ue ris egrediëtescu uiciniscôue. )pc Anaxagoras philofophandi amore agrosincultosdeferuit y7b Anaxagoras cur eo dementia? perdu lt;fl’ fit,ut folê igné c putauerit $6d Angelum cuilp ad euftodiam diuini* tusdatü Platoquoc^aftcr^it 90b Angelos bonos cfTe Së malos ex Pla* tonisfententia probatur 7S a b |
Animaeoprudentior acmclior eft, rundamgentitJmopiniofiimptafi* quoficcioredegitfiibaere yyf militudinea lucerna, quædüardet Aia tä uirtutü ÿ iiitiorü caufa c. S4 c taiicritcffenaturam Animä rationale ex pafTibili amp;nbsp;im» paflibili fubftancia diuinitus con* ftitutamnon efleprobatur Animæ uitijs fubiedç quarnmqj appetitii feruntur iræ concupifccn* tiæq; feriiictes î natura dæmonii cô uertunî.ac pnitiolç fient il 1 i fiüt id e Aiiimæ immortalitatc ab Hebraris Platoncmdidicifleprobatur 7$ c AnimaRî ratiôalium trâfmigrationê in alia corpora Plato aflêriiit pxa Animarum in cætera animalium cor pora migrationcm Pitliagoras ab A^SyPf^sdidiciflêputatur 66 e Animas defunftorum uirtutem qiiâ» dam baberc.qua uel poft morte re* bus iiumanis auxilienT,pbat Sia Animas magnas propitias tfle dum uiuunt, dum uero extinguûtur aut corrumpuntur au t nimbis 8C gran* dine aut modo peftifero cuniHa re* plere ucneno, fuperftitiofa eft qua* ncmininoceac .extiniHa ucromtil* |
tis 31C Animal brutum filiominc intcrficc* rit qdcbcatæqtareuindicari Sy ef Animalia ptira ab impuris cur Jex di iiina fcparaucrit Animalia dijs immolari non debere cur Porphirius cenfuerit Animalia ufus utilitatisepeauia olim Aegyptijcoliiifteputantur sd Animi immortalitatcm quaconfecu* tiôc ethnicos quoep aftruxifte proba ripoftic An trop os cur græcis hominem figni fiect Apin quanta fupcrftitiôc uiuum Ae* gyptij colant, quantoq; luflu plan* gant defunifîum Apollononniinquam mentiri fe fate batur Appollofigna quotp amp;nbsp;lapides ado* randosconfiikbat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjd Appolloundelîtdiflus 15 b Appolloetiâ tyrannisadulabaf 3 3 d |
|
Aquam cur omiumrcrüprincipîum Thaïes pofiicrit Ariftotelis de Iiidçis teftimoniü yg b Artes omnes maleficæ a dæmonibus inuentçfunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a^eamp;joc Artes omnes uerbum diuinum homi nibusfuggeflît nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yia Artiiim mechanicarum qui fuerint primi inuentores nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e Aftronomiam quamobrem Socrates difcëdam putauerit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^óc Atlâtow qualis fuerit theologia d Athletç cur Appollinis autoritäre di uinis honoribusafficiebâtur j j b Athomos rerum omrqum principiü efleDemocritieftfententia 517 a Augurq infaniam qua prudentia lu* dæus quidam eluht nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y g a B BAauquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£c Batflrorum mulieres quo luxu attplicentiadegant 55; d Bacchum qua figura ac fpecie amp;qua decauiâdepinxerini nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pc Bellum fpirituale undeoriatur homi ni ex Platonis fententia 7S a b Bellorum frem i tus quibus po tiifim ü caufis contingant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x d Bonum quid fit fecundum Platoni* ços Bonum uniuerfi principalius eft quâ bonum partis Bona ac mala ut iuflisac fandiis opti ma , ita iniufiis ac impqs pedima funt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g 3 e Bonorum expedîatione non tantum gaudere folent homines,quantum timoré malorum exagitari txd Boues cur oli Aegypti] colucrint S c Brachmancs quibus legibus ac mori busuiuât nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35gt;c . C CAin quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71 e Canis in quacunqjdomo mor* tuus fuerit apud Aegyptios, omnes qui eandem domum inhabi* tant uniuerfo corpore rafo, magno ludfu afficiuntur.nec uinoaut triti* co, cætcrifqjad uidîum necvifiirijs, quæineadomo recondita fueriint utiamplius licet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sf Canes Medi nô parua cura alunt.qui bus morientes homines adhuc fpi* rantesproqciunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jpf Cantariin ecclelîa nô debet, quod no fit prius a probis ac pijs uiris dili* genterexaminatü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gjf Cantibus ad uirtutem præparandi funt adolefcentes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g 3 d Cantuum diuinorum indicium non miiltitudini tradendum eft, (ed pau INDEX. cifïïmis,qui diuina præditi fint uir* tute nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' gjf Caput cur intellcfliiià: animæ iëdcm philofophifintarbitrati 510 c Carminibus ac rythmis eas leges Pla to ponendas cenfuit quibus ad uir* tu tem uniuerfa mufica relpicere co* gatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S} f Cafpi) feniores fuos canibus proijce* re quondam foleban t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;af Cedem hominis qua feueritatePlato putaueritpuniendam jpj b Cælites dij unde fint didii Ceruifiæ confedlionem cui autori o* lim graeci tribuerint Coclum cura Moyfe firmamentum dicatur Charitatem atqj cognitionem fui de* us omnibus hominibus per Chri* ïiiim anniinciat Cyroregi multarum gentium régna diuinitus fiint concerta propter be* ncficia,quæ contulit populoludai* co nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41b Ciuitatem in duodecim tribus Plato diuifitludæorummore Ciuitatem imam qua ratiôe Plato di* xerit ex auro,argento, ferro, amp;nbsp;acre deofingenteertepermixtam gyf Cognoici ab homine nihil pofte aut compreliendi,quorundam philofo plioru fententia fuit PSquot; ab Conuerfatio atqueconfuetudo quan tamuimhabeat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yjc Corporis Sd animae fadîa diftblutio* ne,retinetutriincphabitum fuum, quernhomineuiuohabuerat Sic Corruption! obnoxia eftomnisna* tura quae fine contrario non eft pac Creatorem uniuei fi inueniri difficile cft,amp; cum inueneris in uulg’ efferre impoftibileex Platois fentetia 7p a D DEfundiorum animae quatafe* ueritate atqj iufti tia fin t iudi candæ ex Platonis fenten* tia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic Dei nomine quid apud omnes homi* nes naturæ ipfius inftindiu fignifice tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lie Democritusodlogintaannos logea' patria difciplinarum amore ab* fuit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;5y b Demones ad omia flagitia 8d facino* ra homines impellere,oftendif ty b Dæmones cuius naturæ atque origi* nis Plato pofuerit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pi f Dæmones deorü aftiimptaperfona, temeritatenoftrafruütur exfenten tiaPorphirq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26 i |
Dæmones gentilium mortales funt autliorePlutarcho nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jia Dæmones non alio quam fâluàtoris tepore fLiilïe extindlos,etiam a fum mis apcFgctiles uiris^jbat j i a b cd Dæmones omnes malos efle conuin* cittir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tje Dæmonesquibus ratioibiis oliiti ho mines decipiebant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xs a Dæmones,qiios inter hominum deo riimljj natura quidam gentium phi lofophi collocabät, qualiter refpÔ* fa dare credebantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2g c Dæmones tam boni q mali ab homi nibiis cogunturjex fententia Por* phirij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2p d Dæmones ui tijsdediti, quiequid ma li excogitate poftïint, libcteraggre diuntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2pb Dæmonispotentîam adiientu falua* toris abiediamefleoftenditiir 27d Dæmonum bonorum qualis fît ope* ratio fecüdum Porpliirium 2p b Dæmonum qualis fit natura ex fente ntiaPorphirq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2lt;îc Dæmonum qui fint principes fecun* dtimPorphirium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27a Deo autdiuinis uirtutibus terrenum nihil efte offerendum aut incenden* dum,quibus rationibus Porphiri* usoftendat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23 a Deo qua ratione lcriptura diuina hu* mani corporis membra tribuat y 4a Deorumfalforum cultum uencratio nemlp improborum ac fcelcftorum hominum fabulæ atqjartifi'cia exco gitarunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y e Deoriim falforii pkirimi fepulchra pro templis habuere DeorumlocoPhænices atqucAegy ptq coluerunt, quotquot uitam ali* qua re innen ta exco! uerun t Deorum multitudo quomodo ab ho minibus fit crédita Deos gentilium Plato contcmpfifte probatur Deofoli inliærendum eft fpretis 0* mnibusdijs gentium Derbices propinquos atep affines fu* os ubi confenuiffent miferrimose* xiftimantes, rjs immolatis,carnes e* orumolimepiilabantur 2f Deus att^ homines non fîmiliter iudi cant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y6e Deus bonorum tantum caufâ eft ex Platonis fententia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gyc Dms omnium rerum præfcientiam habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40 f Deus quis fitac qualis ex ethnici ho* minis confeftîone nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;po f De’ t^ali ter abfqj fui mutatiôe fi t in* carnatus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ggab a t) Deusfim |
|
Deus fimplex eftac nullius mutatio* niscapaxex Platonisfen tenna S7d Deus linde fît appellattis fd Deum abfq; (ubicóla materia nihil fa cere pofle aifeictium opinio refelli* tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47 f Deum corporea fïmilitudine nulla ex primi pofle.ctlinicorum quotpau« thoritateprobatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pof Deum omnia fcire multorum plülo fophorum authoritate probatur. d Deum unum efle non tantum Mofi, uerüetiam Platonisteftimoniopro batur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7} f Diefeptimacur quieuiife deus dica* tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Spe Diabolum malignam animam Plato appellat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;po b Diem feptimarn philoiöphi quocp la cratioremelTecenfuerunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pof Dij gentium qiiæciinqj praeuidebant cccicftium motu præuidebant 3 ) f Diluuium àquoNoe cum familia fua tantum liberatus elf etiâ ethnici hi« ftorijs fuis prodiderüt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e Diodori SicuU de origine mundi opi nio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J e f Difciplina quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S} b Difciplinariim a more quas peregrî« nationes ucteres illi philofophi fu« fcepilTe ferantur 64 f.amp; fequen. Difciplinæ ciuilis quæ fuerit olim a* pud ludæos ratio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jric Diuinauirtusuna duntaxat colenda Diuina uirtute omnia gubernari, cun (flaque à deo efiê produifla Orphei authoritate^batur Diuinationem inutilém eifeproba« tnr Diuinas tes curiofius inueftigare cur Xenophon nephas iudicauerit d Draeonum naturam cur Phænices atque Aegyptij diuinam pucauerint c E ECclelîam catholicâ tam ürmis radicibus ChriRus fundauit, ut nullis unquam cuiuslibet creaturæ impugnationibus fit ceflii ra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 b Aegyptij fruges terræ quafi deos 0« lim adorabant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b Aegyptij lunam amp;nbsp;folem deos eflè 0« lim exiftimabaht nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ibidem. Agyptiorum qualis fuerit myftica amp;nbsp;naturalis theologia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;13c Eloquentiæ oRentationem ueritaris amoriprçpcnentcs, crebro feripta fuamendaeijs maculafle pt^atur. c |
Enarchia morte ad uitam reducis amp;nbsp;Nicandæ coriarij hiftoria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7p f Enos quid apud Hebtîcos ac latinos figniheet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;43famp;7id Ens ex nô ente fieri pofle negat Epi« curus Entium quoddä eft mortale amp;nbsp;quod damrmmortale Epicurus cur uacuum pofuerit po a Efle folummodo atternsc fubftantiæ, id eft, deo ^prieaccommodatur ex Platonis fantentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71e Efla-i cur in ciuitatibus habitare no« luerint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y4f Efljorum apud ludæos fummaamp; ho neftiflima fetfla.cuiufmodi uitæra« tionem tenuerit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5'4d Efl'æorum uita teftimonio Porphirij commendatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y sb Aeternitas qd ex Numenij Platonici fentetia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7îf Euangelij quæfit definitioStinten« tio EuangelicauirtiJte undiqj truculcn« tiflimæfalfæ religionis peftesfunt explofç Euripidis de origine mundi fenten« tia FAbulaspoetaru quomodo qui« dam myftice interprètent 13 a Fabulis prius g gymnafqs put# ros exercendos Plato cenfuit s i b Fatum non efleipforum quoqjgenti lium philofophorum authoritate conuincitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3öcamp;37b Fato uoluntatem hominis fubijeien« tium quam fit falfa opinio oftendi« tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34 e Fatis hominum uoluntates agi olim genresarbitrabantuf deorum c5fi« lijs perluafæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 j f Falfononnunquam legislator! uten« dumeftadutilitatemiuuenü Sy b Feie fiquisapud Aegyptiosfiue fpon te fiue inuitus necauerit, morte pu« nitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8 e Faminæ multæ unum maritum ha« bent apud Parthos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 p e Fides non irrationalis fed quæ uirtu ticôiun^aeftgfitlaudabilis Sia Fides quatenus perfctfla iuRitia ho« minetur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ibide Fide amp;nbsp;fpe uniuerfa hominfi ui ta gu« bernatur Fidem catholicam improbantium ar gumenta ponuntur Fidei remediurn cur ad religionem Chriftianä confugientibus fitnecef« farioadhibendum |
Fidelis uir omni argeto ac auro in le di tionc eit melior Filij dei perfenam Molâicç feripturç teftimonio difignari probatur 74 b Frugum bonitas iögo intet iiallo au« ri argentilpnaturam fiiperat yy f Furtum qiiomodo puniendiim fit fe« cundum kgesPlatonicas P3 c Furtum quä diuerfimode in diiitrfis regionibuspiiniatiir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3p e Furtum qua talionediluendum Mo« feSacPlatoccfuerint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Syc Futurorum.quæinpoteftatc diuina flint, cogn’tionem per cœleftia cor« poraperquirere Socrates iiidicabac inutile nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plt;$d G GEnerationemac corriiptiSem ullam efle reriim Xenopha« nesColophonius negat.eflc nancpfimilequicquid eft 4 C Generationem eoriim efté quæ falfa (ftimatione uidentur efle cum non fint opinatur ParmenidesElcata 4 c Gentilium aduerfus catholicam fide argumenta ponuntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id Germinibus terræ dtfloiefcentibus Aegyptij miferationem .lachrimas ac fletum olferebät nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y c Gratiam amp;nbsp;coeleftia beneficia per le« fiimChriftü nobis efle collata plii« ribus ac perfpicuis argumentispro batiir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 a Græcia cur fola homines generet ue« re cœleftes atque diuinosnatura ad omnem fcientiam natos y7 e Grarci difciplinas ocs amp;nbsp;artes à Bar « baris acceperunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;54 d Græci non folum a' Barbaris artes, fed alter alteriiis inuenta di^I ique furctesliio nomine attiibucbät eS 3 e Græcorum qualis olim fuerit iheo« logia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pb Grçcorum feriptores cur pleriqj non iniüria mendacij argiiantur lt;5lt;f’b Græcorum fapientes ludaicam fuifle imitatos dotftrinä probaf 70 a b c Græcorum quæ narrantiir mirabilia omnia peftMofen ac terrigenäCc« cropc fuifle ofteditur lt;$7 a Getulorum quæ fint leges 2p d H H Eber quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;72 a Hebræi unde fint ditfli 44b Hebræi quanta induftria fuos puerosmoxabincunttætate inftw tuant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71a Hebræorum foliim genus ueram pi« etatemfequutum fuifle oftcnditür. 4î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c Hebraicæ gentis quanta fît uetuftas pluriumteftimonrjsprobatur 67e Hebra.Càw litera« |
|
Hebraicafum literafum elemertta q fimiil omnia fencentiam latine red* danc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d;d Hebraicæ fcripturæ teftimonia ad ca tliolicam ueritatem comprobandä non flint conccmnend i ic Hebraicam fcripturam cur merito Chriftiani ampleóhncur 66 f Heoliquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71e Herculi quid ueteres Græd olim tri» buerint Heis quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ibidem Hircani, feniores liios rapaci auium generi olim proqcere confueuerunt T Homo perfertusin deoeft, qui peri* cil lofa multorum colloquia fugit. Homo quilibet cum unus fît, duos tarnen fecum contrarios ac amen tes habet confiliarios,uoluptatem atq; Homo ueruscenferi indignus eft, qui deum ucrum nec cognofcit, nec pie colet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 J f Homo poflcfîioeft deorum ac dæmo* numexPlatonisfententia 7Sab Homo duplici natura confîans à deo eft créa tus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47 b Homines primæætatiscur tanto të* pore uixilfc omnino credendum fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yS f Homines facrifïciari dæmonibiis ufcp ad tempora faluatoris oftendicur. f Homines omnes fibqpfîs pugnant, Si nemo eft, qui fibqpfi hoftis non fît. S4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b Hominum genus rationisnô expcrs nullam rem aggreditur, nifi fiiafio* ne induâum credat fibi profutu* ram nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j c Hominis unius una tantum eft ani* ma Homines non natura , utbruta, fed mente Sdrationeferuntur Homerus quas deorum pugnas con» fcripfît, Plato cenfuit nequaquam audiendas Homerum in Açgyptofuifle.quibus argumcntis quidam oftendant 66 e Homerum Plato tanquam inutilem àfuaciuitaterepulit jif Humanas res perfpicere nemo poteft qui non prius diuinas intellcxerit. quot;70 •*‘Jbidc fîqs apiF Aegyptios fme fpô |
INDEX, te fîue inuitus necauerit morte puni tur Iclineumona cur colatur ab Aegy* pttjs Idea boni quid fîtfecundum Plato* nem Idolorum cultuni qua feueritate qui dam etbnicorum fcriptis fuis dam* nauerit Incarnationisdomininoftri faluato* ris tempore principatuü multitudo cciTauitab Augufto Romanow imlt; perio in monarchiam redadlo t d Inferni ignem quo nomine plülofo* pliiacpoetæappellarint 40 b Iniuriâdum nulli elfe ex Platonis fen tctia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SSf Infinitum,rerum omnium generati* onisatqjcorruptiôis* caufam Ana* ximâder pofuit 4bSdpdf Intelligcntiædeo non funt confub* ftantiales ex Platonis ueriftima fen* tentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;763 Intclledum rerum omnium princi* pium Anaxagoras opinabatur $gt;7 b Iniuria aliorum deus non plaçât 2 j c Iris qualiter a' decimo mortis (uç die inuitamfîtreftitutus authorePla* tone nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79 f Ifaacquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71 f 1 faac uni uxori côiundlus, cum gémi nosgenuiftec caftitatisamoreab u* xorepofteadiciturabftinuifîe 44 c Ifrabel quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ibidem Ifîs quid græcis fîgnifîcet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y b ludæorum inftituta Appollinis corn mcdanturoraculo ludas licet^ditor futurus a' deo prç* fciebatur, non tarnen neceftefuit eû prodere ludaici libri quomodo amp;nbsp;quanta di* ligentia in linguam Grxcam tradu (Qi fînt ludæorum.fi'dem catbolicam impu* gnantium, argumenta ponuntur. I ludæorum gcntem ab exterioribus quoqj id eft.etlinicis admiratam fult; ifleprobatur ludæorum qualisfuerit tbeologia. 44 ludæorü gës in duas maxïe partes fu itdiuifa Indicium animarum poftq bine abie* rimus futurum,multafque prorfus manfî6es,8i diuerfa impiorum fup plieia,non aliter ferequam hebrço* rumfcriptura Plato teftatur Soc lurandum elfe per diem Platonis au* thoritate docetur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;po e luftitiaioladeofimilesfacit nbsp;nbsp;nbsp;S4f luuenî perfuadendum non eft, pareil tespuniri oportere etiam fi mala in ferant lunoni qui facrifîcant cur büem in la cris non adbibeant, fed iuxta aram infodiunc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ija L LAbyrinthi uolutiones unde fié DçdaluSimitatiis 66d Laborem eundemfemper ferre Si ualetudini obeft, robur animi ac corporis deqei t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y i é Lacydes œconomicus quanta indu* ftria rem familiärem ac penu eufto* diens feruorum tarnen ingeniumar terni]} fallere non potuerit py ci Lacydes aliter iriquit domi uiuimus, aliter in fcliolis dilpiitamüs yy e Latonaquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i;b Laudibus poft mortem efferendos ee eoseines,qui laboriofe uirtuofeep uixifTent Salomonis àtque Platonis autboritate probatur s y c Legiflator quem ordinem ac modum ferendis legibus debeat obferuare. Sj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ä LexSerarumqtiæfît nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jpb Leges omnesac difcipl/næuiuendi «i pietate in deum pendent, quemad* modûamp;ircsocshumanç Legibus conferuandis quos cuftodts præficcredebeat legislator Leneum cur græci Bacebum uocaue* rint Libertas arbi tri] bumaniautboritate Origenis defenditur 40 d Li bero arbitrio præditum eile bomi nem probatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j 4 d nbsp;nbsp;3 lt;5 c Libri iudaici quomodo amp;nbsp;quanta di ligentia in linguam Græcain tradu (flifint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4pf Lingua una cademen cur omnes bo* mines uti non poliint 4 a Literæ omnes apud Hebræos uigintl duæfunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^€ Literarum elementa Græeis primus Cadmus tradidit Literarum elementa fîngula apud Hc brços appellatione fignificatiua uo cantur Literas non ab alqs quam ab Hcbræ* is elfe iniientas uerifimileeft Logica quatenusdifeendafit ambo* re Socrate Luciferquoniam ceruices extulit pro pter arrogantiam é cælo decidit. 46 Lunam cur Ifim Aegyptij uocaue* rint - • M a iij Magicafit* |
|
MAgicafacQauJ folui pofTeA* polio refpondit j4b MagulTeiqiii fint appellati. Mala omnino ab Iiominibiis aufer* ri impoHibile eft, dum bic uiuitur. 84 Malorum pocnaliutn quarationede usautorexjftat Malorum hominiim neminem licet felicemarbitrari Maiculi pudorem qui eripuerit qua* ta ignominia à quibufdam populis afficiatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J5gt;f Maflagetæ propinquos fuos atque af fines feneiAute cöfeóios miferrimos arbitrati.immolatis ijs,carnes eoM olim epulabantur Materiam non efie malorum caufam probatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;48 f Materia prima genita non eft, fed à . deocreata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47 d Mathematicas difciplinas nihil con* ferre ad pietatem probatur ' Medico a quibus cauendum amp;nbsp;quib’ utendum confulenti nifi quis crcdat parum fibiperitiaipfius cöferre po terit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Î c Menolequid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loc Métiridcumimpoflibileeft Platone autore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87 ef Minerua nir Tritona fit ditfla i j f Mynquid Myfteria arcana crroris gentilium^j duntur Mortis meditatio philofophia eft. Mortem qui riment hominfs ridi* culos cfle Platonici opinantur. Mortem defpiciendamefte pro ueri* tatePlatonis autoritäre probatur. 88 Mofes amp;nbsp;prophetæ quibus tempori* busfloruerint Mofes Graecorum dijs maior natu fu it Mofi uetuftas teftimonio Porphyrij oftenditur Moiaica lege profundam quandam rationem ac allegoricam contine* ri ipfius fummi facerdotis ludæo* rum Eleazari teftimonio probatur yj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b Mofaiczdifciplinæamp;uitç quantafu eritexcellentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yof Mortuisduopropofita funt itinera, alterumiuftorum .alterum impio* rum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pib Mortuos reui(fluros ex Platonis fen* |
INDEX tentia probatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7Pe Mortuos Indi cremant,quibus cfi fpô teuxorcscremantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3p Moth quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6 Motum efleab ætcrno dicitAnaxime Millier quibus rebus cum uiro conue niat accoutra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Spb Mulierisamp;uiri eandemeé naturam oftenditur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Spb Mulieres Plato uiris communes efle uoluit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptf Mulieribusqualia exercitia Plato in fuis de Repub. legibus præferibe* bat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5gt;îf Mundus à deo creatus eft ex fen ten tia Platonis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7pa Mundus unus duntaxat eft in uniuer fo ex una materia,pluribus licet par tibuscôftans nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tsf Mundi fadlorem ,deum, ipfe quoque Plato appellat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;po b Mundi machina non ulîa re materia* li conferuatur.fed uerbo æterni dei fempiterno Mundi mutationem ac confummatio nem fiituram ex Platonis compro* batur ièntentia Mundi originem unde deducat Phæ nicum theologia Munduma'deocreatum effe proba* batur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yyc Mundum diuinaprouidentiaguber* nari probatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yyd Mundum unum iêmpiternum atque incorruptibilem femper fuiflé.futu ruml]j,al terum corruptibilem 8i fa dlum diuinitus, Heraclitus aflere* bat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;po e Mundû uniuerfum depingentes Ae* gyptijintercirculum aereumigne* umtpin luperficie circunfufum fer* pentisaccipiiri formisfîguram ex* tendunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7d Muficam qualium hominum uolu * P tas dqudicare debeat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S j f 'N NAturæ côuenienter uiuere.cur philofophifquosfto cos uo cant)philofophandi fine di* xerint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;po c Niniue ciuitas à quo rege ortum for* tita fit amp;nbsp;nomen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67 b Nominum impofitiôislegislatorem rationalis partis, feientiam habere oportet ex Platonis fententia 71b Nominum miâ fuerit apud Hebræos commodiflimaimpofitio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71 c Nomina rerum fimilitudine funt im* ponenda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7J a |
Nomina rebus nô quiuis redie poteft imponere, fed ille duntaxat, qui ad naturam reirefpiciëspoteftad earn nomen accommodate 71c Numa Romanorum rex Mofaica ni* XUS dodfrina legem tulitRomanis, ut nullam imaginem deo attribue* rent nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jsb Nox quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï 3 b O OLimpiadi quadriennium attri buitur Oraculadeorum quo tempo* re deficerecoeperint Oraculorum uetuftorum quanta fue ritfallacitas Oraculisdeorum nihil diuinum af* fuifte oftenditur Orgia unde dedudlü fit quid figni* ficet Origenes ueheméter ab Eufebio lau datur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40 d • Ofiris quid Grarcis fignifïcet j b P PArentes a fiiijs puniri oportcrc, etiam fi mala inférant, iuucni noneftperfuadendum xîb Parricidia apud Partho quidem inul ta funt,fed non apudGræcos atque Romanos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 p c Paflîôesceu nerui aefunes, hucilluc* que ad côtrarias operationesattra* hunt hominem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$40 Paftionibus fuis qua ta feduli täte mo derari debeat homo ac dominari,a* ptiflima fimilitudinedocetur S6b Paftoris quod fi t ofticium ex Platonis fententia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;86 a, Patris ac fîlij in diuinis manifeftâ me tionem feciffe Mofes probatur 46 b Pecunia: cupiditas multos fuperatos ad manifefta fupplicia^trufit ^6c Perfz olim ma tres ftias nephâdis nu ptijscognofcebant Perfonam altera a prima perfonain diuinis genitam, Hebræorum feri* ptura probatur Pieta tis uerz fundamenta ab Hebrçis primum iadîa fuiffeprobatur 43 a Philofophus fieri qua ratiöe qs pol* fit ex Socratis fententia Philofophus uerus quam uiuendi ra* tionem tenere debeat Philofophorumgctiliürepugnantiç quâuariçfuerintindogmatib’p3 e PhilofophoR! quç fuerint de dijs opi niones PhilofophiaPythagorç curitalica fit diâa Philofophiæparsrationalis quô ab Hebrçis fitadinuenta Philofopliiç pars |
|
Pbîlôfopliiæ pars rationab's quortio doabHtbræisficadinucnta 71a Pliilofopliiac pars pIii.Gca qiiomodo traifiatafitaliidxis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71b Pliilofopliix noirtcn primus omniii Pythagoras iiiuenit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;54f Philofopliiarpartcm moralcm fum* moftiidio.rcqjmagis quam ucrbis Iud*os amplcxos fuiilc proba? 70 e Pliilofophiatn omnem in tres partes Plato dimfit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;70 b Phifiologiam intclleiftualc quomo* do tradantludæi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71 d Pbrygum qualis fucrit olim theolo g’a Platoquos fucccfloreshabuerit 5gt;4d Plato quo tempore florucrit f Platoprilëorum fabulas 8^ interpre* tationesEibularum contempfit n f Plato fingula Mofaica uoluminadili genterexaminaiTeperliibetur ySC • Platonem nihil aliudefle quam Mo* fen attica lingua loquentem Nume* nius P.tagoricus author eft ys c Poctædcot-um refponfis quaft diuini (ur laudabaniur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31 f Poeras Plato etiam cogendos cenfuit uteöducibilia tantum ac honefta car minibus fuiscanerent izc.amp;S^e Portas Plato deorum nepotes cur ap pellarefitrolitus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sdf Porphirius Hebrjcorum acChriftia* norum inimicillimiis fuit 67 b Porphirij de deorum refponfis atque oraculis figmenta reprobantur 21 f Praefeientia deinon omnium reriim caufaexiftit Prxfcientia dcinullam rebusneceffi* tatcimponit Prirtcipatiium multitudo incarnatio nisdomini noftri faluatoris tempo* re ceflju i t.Romanorum imperio ab Augiuloinmonarchiamredatfio id Principibus priuatos eife feliciores Platoniplacuit Principia rerum Democrit’ inane ac plenum eife dicebat Principia rerum Heraclitus igne pu* tauic Protagoras nullum dcum eife opina batur Prometheus.q à poetis homines fin* xiffe atqjformafTe perhibetur, quo tempore clarucrit Prouidentia diuinacuntQa agi guber nariqj Platonis fententia com pro* batur Pueriapud Gallos olim publice iblet nubere, nullo dcdecore propter le* gem no ta ti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jpe Pueri ut una cum legcgaudeät ac do* leant eas odasperdifcerc debent, ac crebro cantarc quibus laudcs ac ui* tuperationcs carii return continen* tur ,quas lex laudat atque uitupe* rat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- S}d Pueri ab ineunte pueri tia ludendo at que ftudendo rebus tarnen fempcr congrucntcr,ad uirtutem atque fei* entiam funt cxcrcitandi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S} b Pueri per quas fabulas fint ad maiora capienda.prieparandi Q. QVieti motum contrariumab seterno fuific opinatus c A* naximencs Qiiicuifie deus cur dicatur die fepti* ma R RAtionaüsnaturæ qtuor gene* ra primus Hefiod’ ordine po fuit Rationcmunacii fenfibus Xenopha ncsColophonius abijeit Reges propter peccandi licentiam o* mnes pene fieleftiifimi funt Regionibusagroruinfœcüditatecx* cellcntibusraro magno ingcniop* diti homines nafeuntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y7e ReligionemChriftianam impugna* tium argumenta ponuntur 1 d Religionis uerç qux fit definitio i b Rempub'icam conferuare uolentes, inteftina bella.odia amp;nbsp;fimulationes turpifiimasuitare debent 12c Return omnium principium tenebro fumacfpiritalemacrem phçnicum theologiacfiealfirmat 6b Romani fabularufigmcta olim fpre uerunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12 c Refponfis aitporaculisdeorum quæ uirtutesprxfint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;21b Refponfa quægentilium fimulachra rcddebat.fcdmflorum atque impro botum hominum ad turpesquçftus cxcogitationem fuifTcconuincitur. 20 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ed.e Refurrreófio mortuorumex Plato* nis fententia oftenditur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t^e S SAbbatumquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SJe Sacrificio quali fitdeo litandum ex fententia Menandri Comi* 5gt;i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b Prouidentiam diuinam cur ad luna* Salomon fummus phifiologus fuific rem pilam tantum Ariftoteles de* a feriptura perhibetur 71b duxerit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poa Sampfonem corporis roboreinuitflü PfalmorumDauiticorumquamfitar fuifleutHerculem.Grarcorumquo* oficiofiffimacompofitio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71 Üa quehiftotijs comprobatur dya |
INDEX. -Sanflorum qui ab hac uita migrarfitj orationibus uiuosiuuari^baf spa Sapicntia ueta abfque dei cognitionc nulla eft ex Platonis decreto S4 f Sapiëtia cur a Peripatcticis lux fit ap* pellata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Spe Sceptici Philofophi unde fint difli. pS Scythar quondam humanis carnibus ue feen tens, charifiimos liberos fuos iugulabant Scotinusquid Scripturam diuinam orationis leno* cinio deus non uultexornari yef Semiramis Nini uxor uiro in regno fuccefiit Senlusomncs falfos ec Xenophanes Colophonius opinatur 4 c Scnfumacphantafiam penitus sbijei non debeteprobatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pSa Scnfibilium return quanta fit iticon* flanciaatquemutatio 73 be Serarum lex eft,non occiderc.non for • nicari, nec adorare fimulachra amp;'c. Serpentisfraude primum hominem ec dcceotum;PIato quoque irt fym* pofio commit ta tis ucrbis tertaf Sib Serpetibus cur Aegypttj olim immo laiieiint Syringaquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pe Socratcsoppidocommcttdatur 4f Soera tes occi fus eft co qu od Gen ti I i* lium deosafpernaretur 6S c Socrates amctiumcc cenfuit omnem denaturarerum difputantium do* dlrinam Socrates ignem igni addebat Plato* nis prouerbio Sol Äfftel læ quomö firttconftituta ex Soli SClunç Aegyptij non iänguinetn autnidotemofterebant, fed fruges terræ Solern IC quid fimpIexSl intrepidu, atqueiiigenitum opiliatur Parme* nidesEIeata Solern cur Ofirim Aegyptij nuncupa uerint Solern terram cc SC motus uelocitatc caliditatcm aflccutum Anaximenes opinatur T TAautus primus literas adinue* nit apud Aegyptios aiqjPhcc nices nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y f Tempus quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;76 c Tempus mundi crcationcm non præ ceffit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 76 e Temporeinfînitocunâa fimplicitcr q funi^qux fueruni,i]uxque futura fnut« |
|
funt.necefTîtate prædeftinata fuisfe âfquænunc gignuntur nullum lia bercprincipium,error eft Oemocri ti Abderita: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 d Terram continue aquis delatam.pau latim in maria longo tempore abi« turam cenfet Xenophanes Colopho nius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4C Terram dêfîorisaeris defluxu fadam arbitratur Parmenides Eleata 4c Terram lantæ profiinditatis aflerit Anaximâder.uc ad latitudinem ter* tia pars inueniatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 b Terram pijsrepromiflamquam con fentaneaicripturæ facrç teiUmonijs alJufione Plato defcripferit nbsp;nbsp;80a Terrenorum fuga SC tranfitus, imita tio eü dei quantum polTibile eft I10« mini nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;84! Thalern Treffa quædâ petulanti fcô* matereprehendit,quod cogitatione occupatus.inputeûincidiHet 84 d Thein quid græcis fignificet yd Theodotus tragœdiarum poeta cum nonnulla éludaicafcriptura ad fa* bulam quandam transferre uellet, luminibuscaptus eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yo f Theologia gentium myftica réfuta* tur Thymiafis quid grçcis fignificet y c Thyfia quid græcis fignificet yc Tibareni fenioresfuos quondam prç cipitare folcbant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if Tyberi’Cçfar quotannosfuerit Da rium Pcrfârum rege fecutus 8 df Tyrann! id funt ad populum , quod in lege fupplicia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y 6 e Tyrannorum quam miferafit uita e* |
INDEX xemplo DiiMiyfij 5iculi ryranni o* ftenditur Tyrannis cur deus quandotç non in* iuriapotentiampracbeat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yde Trinitatem perfonarum diuinarum Plato quo^ aflerui t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;po e Troianac urbisdeftrucfiio.feptem an* nis antequam Sampfon Hebratos iu dicairetifuifTeofienditur tfya V VEnenofa animaiia cur à deo creentur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yyd Verbum diuinum omes artes hominibus fuggerit, docetiy facere, quod conducit ex Epicarmi Comi* cifententia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pia Verbum dei mundü ordinauitex Pla tonis fententia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;74d Veritatis dogmata non funt temere in omnes offerenda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;81 f Vitfioria optima c feipm uincere S4b Viniufûatcpplâtationcuicis in que authoremueteresGræcorü philo* fophitetulerint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pb Vini ufum Carthaginenfium leges in caftris nö permittunt.fed toto mili* tiæ tëpore,aquzpocu fiatuuntutc* dum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;84a V ino quibus abfiinendiim fit uel utc* dum iuxta feueriifimas Carthagine fiu'm leges nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;843 V irtu tis ac ueritatis gratia con turne* lizomnes attppericula funt fiibe* unda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8 2 a Vitiorum cumulus fine crudelitate mundari n5 poteft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y óf Vniuerfum infinitum eile ac immuta que aliquid noui fieri prçter id quod tempore infinito iam fadiu eft, fen* tencia eft Epicuri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ibi dem Voluntateshominum fan’s agi olim gentesarbitrabantur, deorumcon filijsperfuafæ Voluptate bonorum,dolorem uero .maloRt finem Ariftippuspofuit 4 d Voluptatem bonorum finem ftatuit Epicurus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4d Vrbem metropolim quo loco condi* endamefle Plato cenfuerit 6 de VxoremducerecurEfizi recuûrint 84« X XEnophon diqinasrcscuriofi* us inueftigarecurnephas iu dicauerit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pdd Xenophanes Colophonius negat ul* lam eife rerum generationem ac cor ruptionem ,efle nanc^fimilequic* quid eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 c Xenophanes colophonius rationcm unacumfenfuabiicit Ibidem Xenophanis Colophonq fente ua eft folem attp alias ftellas anubibusgi gni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4« Xenophanis Colophonq opinio eft terram continue aquis delatam.pau latim in maria longo tepore abitu* ram nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ibidc. Z ZEon Eleata, quum tyranni* dem deponere cogeretur linguam.dum à tyratuio ut confeios diceret, torqueretur, den* tibus abcifiam in faciem eius fertur bilequoniam a' nullo creatum eft, expuifie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dpf afteritDemocricusacAbderita 4d Zoroaftes magus quo tempore apud Vniuerfum fic ie femper habuifte.ne* Badlrios regnauerit dS b |
errata.
Da gentibus adnos.foI.a.E.gentcm uIIam.y.A.mihiipfiineptior uifus fum E.omniaînquam.8 f.qnoufquefimi lë.p.A.quiuniuerfi.E.Sedcüluna.xo.B.qujClcmcsille ii.A.Quurmerito.E.deinomine.:j.f.latinamlinguam interpréta none aera. i4.B.Iuno nomina. 27.f. uigere figna. j} .C.ctiä tyrannis.D.ctiä tyi änis.47.E.cü nö genitum yo.A.propiusadue.y i C.uindlumpremes.y j.E.quæcücpungu.IbidcIngëtiacm.f.hacrc.y4.B,dciiure.yy.B.ue ftis cömuniter. yd.Cut tinunnabulis cubiculucinxerit.Ibidemfimiles aninialibus.E.marefubmergi.f. nö iniuria potentiampbet.y7.A.ab omnibusabfti.yS.C.Diuitiasocs.f.cuiporte.yS.A.defagittapreui.C.NumeniusautPy* tha.E.ad expiationes.d; .C.ifta Babilon.E.non aliunde.f.rogaturus in montem.dy .C.deow ueritati permif dy.B improbis petere.yo.B.iumam ex eo.E.ficfiquis.71 .A.canmum adorationum'qj cxercitio.C ad cam nomen accô.D. obliuifeens Enos.b.in intcllcdiualium Jnlt;ÿ corpo.C.ut feiam difpo.72.C.quo laborat.Ibidem animätiü natura.D. omninoauferenda.yj.b falutanti ei.7yA.totacurritamp;.7d.b.imitatoreius.f animæ lux. 79 C.primus immortal? cc.7p.C.abffpmutatiöe.Ibidc.habetmutanonc.So.A.tn^hibet.b.Nosaü't.Ibidc.qd'ibi.C fluuijnoîcutctc.f.acim pfediioribus.Si.b.quçcücpfabulç^ed^bate.lbidc.quastpiäadul f iiseni.f.rccii.^sfedlionc.Ibidë.fupplicodomi.Sa .a.Sedfingamus.84.c.fEunipartiopor.SS.c.padioiniuriandûfit.d.immincrctpericula Sp.b.po.c.patrëeû.Ibidë. mô dië.^r.c. Si extrema à lepeni.Ibidë.b.uitâ exicrint-d.ex duobus.e.amp; ubta ipfi.f.nudæ mulicres.py .a.tanquâ ni* il fciens.f.rcRi côuifla.yid.d.çognitionc pquirat.e.occultiusimpugnabat.yiy.c. quinAthenië.d. qua de caufa. Ibidc criminecôdënarüt.lbidë huiufmodi efficerc.5gt;S.a.diuinos honores.b.aliudlijquodfacit.Ibidc qiiinnollet.lbidë uo cantur externa.E.mortaliü lumë.Ibidë.noftra: tradudJione.f.Gratciz côtenti.
-ocr page 19-LIBER P R I M V S.
Fol. t
?^DE EVANGELIIlt;^
DIFFINITIONE ET INTEN«
tione fua» Caput I.
,V M Quid fit Chriftianifmus nefeientibus aperirc ftatue« rira, hunclibrura quo Euangclicæ dodrinæ ueritatem appro bamus,ut orationibus tuis adiutus,ad optatura finera pcruc« niara,tuonominiEpifcoporumornaracntura Theodore de« dicauÊAc in prirais quid nobis hoc Euangelij nomine fignifî cetur,SC quænam huius uerbi poteftas fit,dcclarandum cfle ar bitror.Euangelium igitur didmusquod æternorum atqj in« corruptibilium bonorum,quf certe fuprema5C maxima funt Sc ex antiquiftimisprædida temporibus,nuper ucro fplcndo«
re fui orbem illuftrantia,cundis hominibus annunciat,quod non cecascaducas^ hu ius feculi diuitias,ncc breuem bane calamitofamq; uitam,nec inftabiJia corporis co^ ß moda, fed animarum quæ intdlccfiuajis fubftantiæ funt, à quibus ctiain corporum bona,quafi umbra confequentia dependet,fumma propria^’nobis affiert fdicitareni cuius quafi caput religio eft,non ilia gentiJis^ falfa ôC fida erroris^ plena nomen c* mentita eft,fed haec noftra,quæ ipfarum rerum ueritate appellattonem adinuenit, q animi ad unum folum SC. ucrum deum firmam ftabilem^ conucrfionê,amp;: uitam quae mandatis cius pcragatur efle afterimus.Qua quidem ex uita amicitia etiam inter de« urn Sc homines conftituitur, amicitiam uero beatitudo ilia ultima SC fdicilfimus fi« nis Confcquitur,qui à fuperioribus dcpendet,inde gubernatur,ac rurfus co pcruentu« rus eft.Quid igitur hac inter deum amp;nbsp;homines amicitia radius nobis,atqj beatius ex# cogitari poteftv’Nonne uitae,Iucis,ueritatis,bonorura^ oraniura ipfe fons atq; largi« tor eft ƒ An non ipfe ut cunda SC fint SC iuuant,caulam in feipfo corapleditur^Qua er go re indigebit,qui cius amicitiam adeptus eft^qui rerum omnium creatorem chari« täte fibi coniunxit^’qui patrem atqj tutorcm ilium fibi afcripfit^ Non poflumus profc do diccre,quin omnia quæ ad animam,quæq’ ad corpus,quæ^’ ad externa pertincät optime bcatiflïmecp is poftïdeat,qui charitate proximus dco fadus,beatiflimam cius amicitiam exada exquifita^ rcligionc confccutus eft^Hanc ergo falutarc hominum addeum conuerfionem atqj amicitiam ab oranipotentideomiflusdeus uerbum qua fl lucis infinitæ fplcndor cundis annunciant.Non hinc aut aliunde, fed undiqj cudis ex gentibus ad deum ucrum,græcos fimul Sc barbaros,omnem fexum, omnem æta« tem,diuitcs Sc pauperes,fapientes,6C contra,liberos ac feruos, magna uocc conuocat, hortaturqj omni ftudio ac cura hoc donum fufeipiamus.Nam ficuti ciufdem naturae atq;fubftantiænosomncscreauit.Sicrurfum cognitionemamp; charitatemfuam æ« qualiter omnibus propofuit,qui gratia cius ex toto animo cóplcduntur,8d colüt.Hâc dei erga nos charitatê qui Chriftus ipfius deipatris uerbum eft, ipfe quoqt Deus non rcfpicicns ad pcccata hominû, fed ad fcipfum eis recocilians uniuerfo, ficut diuina ex« damat feriptura orbi annunciat.Venit namqj ait,5lt; annunciauitpaccm illis qui Ion« ge funt,amp;pacem illis quiprope funt, quæ olim Hebræi diuinitus dodi prædicabant. Quidam cnim corum clamant Rccordabuntur Sc reuertentur ad dominum omnes fines tcrræ,amp; adorabunt coram co omnes patriæ gentium, quia domini eft regnum terræScipfe dominabiturgcntium.Et rurfus lt;Dicite in gentibus, quia dominus re« gnauitjCtenim firmauit orbem tcrræ,qui non commouebitur. Alius confpicuus crit dominus in ipfis,ô^ conteret penitus deos omnes gentium terrx, adorabuntq; ipfum finguli,cx loco fuo.Hæc ex prifeis temporibus dida diuinis oraculis,nunc ad nos Sallt; uatoris noftri lefu Chrifti prædicationeperueneruntjficprædidaraîlim Sc expeda«
A tara â
-ocr page 20-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA
tam à Tandis uiris omnium gentium uocationcm, ueritatisq; cognitionem ucrbum dci,q«od nuper de cocJo defcêdit,opera^ fecit tnulto ante prædicfta nobis annunciau De his quæ folent obijci Gentibus,lt;Slt; ludæis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. II.
- - E D fentio me impetu quodâ animi,5lt; defiderio nimium proucdum . An* tea enim g noftra confirmemus,quæ folent obijcirefutanda eflc uidentur. Nam cum multi non ratione Chriftiaflam religionem,fed inconfiderata fi dcjunde fideles appellanturjfufcæptam efieputentjiure nos, qui ueritatem euangelicam,argumêtis,fignis,atq}ueftigijsapprobarehislibris aggrcirifumus,ad præparationem fufcepti negocrj refpondendum ad ilia prius efleputamus,qu3e ucl à GræciSjuel à ludæis, ac maxime à curiofis nobis folent opponi.Non enim aliter arbi^ tror ordinc ccrto,acferie orationem noftram progredi polfe.quam fi prius,ea quf ad euangclicâ ueritaté iter præparare,amp; his qui à generibus ad nos conuertuntur,aptio* ra elfe uideantur,exponamus,deinde præparatis iam amp;pcrfedionibus idonea,quf ad ueram Saluatoris ac dominilefu Chrifti cognitionem adducunt, diligentius explane mus.Huius ergo negocij ab illis initium fit,quæ tam à gentibus, quam à circumcifis, qui cxquifitius rem noftram quærercnt,dicipofient. Quperetenim quifpiam profes do,quod nam genus hominum fimus,qui hec fcribere aggrediamur,utrum Grjci an g Barbari,ucl fi quid inter hæc inuenitur,neutri,amp; quos ipfos nos efle profitemur, non dico nomine,nam id quidem una uoce darum fieri poteft,fed uiuendi modo ac feda. Necenim inquicnt,gentiliumcomprobatisreligioncm,necludæorum uos moribus uiuere uidemus,quid igitur hoc monftri eft^Aut quænam hæc eft noua uiuêdi ration Præterea,quomodo impij non erunt ac dcorum omnium inimici, qui patries mores, patria iura,patrias cærimonias,quibus genres omnes ac ciuitates continentur, conté* pferunt,atqj adiecerunt^qui faluatores ac benefadores deos fpreueruntîquot; Et quos de* osfeos uidelicct,qui ab initio feculorum apud uniuerfos homincs,tam Grçcos quam Barbaros,pcr rcgiones,ciuitates,agros,hofttjs diebus feftis,ludis,accærtmonii5,ab o* mnibus regibus, tyrannis,populis,philofophis,legumlatoribüs,honorantur atq; co# Iuntur,ac eorum loco impia quædam ac fcelerata admirantur amp;nbsp;colunt. Qua igitur ucnia digni,aut potius quem cruciatum quod^ fupplicium non merentur, qui patri# am neglexcrunt;ôlt; aliéna figmenta fpurcis fœdisq; ludæorum fabulis nixa elegerSt, aut quomodo non extrema prauitate funt,qui tam facile propria reliqueruntf ac fu# tuam 8C omnis rationis inopem fidem,uniuerfis gentibus inimicam,ac impiam elege# runt^Nec ipfum ludæorum deum fecundum eorum cçremonias,nec gentium religio nem colcntcs,inauditum ac inuium iter fibijpfis turpiter cofeceruntc’Sed hæc quidem ex gentibus aliquis,nec fua,nec noftra rede intelligês,de nobis dicerepoterit. Hebræi uero ipfi quoq? de nobis forfan conqucrcntur,quoniam cum alienigenç fimus,fic feri ptura fua nihil ad nos pertinente,impudenter abutimur, ut nos in fuam nobilitatera i'ntrudcre,ac ipfos à patrijs ac proprijs ritibus extrudere conemur. Nam fi Chriftum diuinis or aculis uenturum ante multa fecula feriptum eft,fi ludæorum prophetæ ad# ucntumipfiusprædixcrunt,quiamp;faIuatorcmSC regem ludæorum non gentium ip* fum futurum prædicarunt, fi tandem aliqua quædam meliora diuiniora^ feriptura prænunciat,ea quoqj ludæis non gentibus feripta fuifle.Itaqj nô rede nos facere qui hæc obaudiamus,dC quid turpius eft, quæ ludæis propter errores fuos incommoda uentura fcribûtur,eaiam ipfis accidifle afleramus. Repromiflioncs autem bonorum in nos ipfos transfcramus,quod^ mente capti hominis eft prædidam felicitate cófer uätibus lege nobis ipfis attribuimus,amp; datas ab ipfa lege cærimonias improbamus.
Refutatio corum quæ obijeiebantur, Cap. III.
IS cætcris^ huiufmodi cum aduerfus nos utantur, age iam dcum omnium g Sa Iper faluatorcm noftrum ucrbum ipfius quafiperpontificem inuoeätes, pri# |mum1n noj argumentum fuum refHtando,caIumniatore» ipfos clTc often# . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;damut
-ocr page 21-LIBER P R I M V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. *
damns,qui nihil nos comprobare polTeJed expertes rstionis fide petfa^fos a/Terunt* id^tamexhisprobationibus,quibusutiinur,cum ad reh'gionem noftram gentiJea concmrunt,redàrguenms,qiiam ex his,quas ucl feribendo,uel uia3 lioce proferendo autpriuatim aut publice dilputando aduerfarijs opponimus, ac multo magis per hos quoqj Iibros,qui hoc totum euangelicae ueritatis negociutn continent, gratia in cnim dei ac coeleftia beneficia per dominum noftrum lefum Chriftum filium dei Sal uatorem noftrum nobis efle collata pluribus aeperfpieqis argunientis hie tradiatus probaturum fepollicetur.Nam cum patrum noftrorum memoria nonulli aduerfus gentiles opponentes ac cis refpondentcs,alq diuinas fcripturas exponentes,alij uerita tis dogmata fubtilius comprobantes,multa reliquerunt,iurc nobis hie modus, cui li« bentcr infudamus adinuêtus eft,quamuis primus omniumfacer ille Apoftolus Pau^ lus probabilitatem omnem cauiliatoriam longe abqcienstacccrtasafferens probat tiones,ait. Sermo ac prædicatio noftr a,non eft in perfuafibilibus humanæ fapientiae uerbiSjfedinoftenfionefpiritusamp;uirtutis.Etrurfum. Sapientiam loquimur inter pcrfedioSjfapientiam autem non huius fcculi ncqj principum,qui dcftruuntur,fed loif quimur fapientiam in myftcrio abfconditam.Prætcrca fufficientia noftra (inquit) ex
B dco, qui nos amp;nbsp;idoncos fecit miniftrós noui teftamenti. Non iniuria ergo omnibus nobis preceptum cft,promptos efle ad refpondendü cuiq; rationcm a nobis de Ipe no ftra quærcntûCertum eft igitur,Saluatorem noftrum prædixifle dodr/nam fiiam,in teftimonium omnium gentium,per uniuerfum terrarum orbem prædicatum iri,5C cc cicfiam quæ poftca uirtute fua conftituta eft,inui(ftam atq^ incxpugnabilan fore,nee unquam futurum,ut à morte fupcraretur,fed firmam fore fempcr atqj immobilem tanquam in lapide ftabilitam atqj fundatam,cuius diuinationis effedus omnem inv pudentiflTimam lingua uanacontradiccntêprofedo arccrepotcft.Quis enim non fa tebitur cum fic aperte return euentus diuinationi congruat, dei uirtutem non natu# ram humanam illam fuifte,quæ amp;nbsp;futura haecprfuiderat,ôC re ipfa pcrfecit, quæ uer bisprædixerat ilam enim fui euangeltj fama totum ab ortu ad occafum orbem ims pleuitjOmncs^ gentes adr)t,crefcit^ indies prædicatio fua»EccIefia etiam hoc nomi^ nc ab ipfo donata,radices cgii ♦ ac ufqj ad aftra fandorum uirorum orationibus gio rificata,luce ac fulgorc orthodoxæ fidei fplendet,neq,’ hoftibus terga dat,neque ipfis ianuis mortis cedit,propter pauca uerba que iJle protuIit.Super lapidé fdificabo eccle fiam mcam,8c portæ inferi non præualebunt aduerfus ipfam. Sunt auté alia quoque multa àSaluatorenoftroprædida,quæ infuoànobis colleda loco,amp; rcrum cuen# tibus accommodata,ueram de ipfo noftram oftendunt opinionem ac fideni, Sed ad hæc omnia non funt contemnenda ad catholicam ueritatem comprobâdam,Hebrat cæ feripturæ teftimonia,quibus ante mille annos ludæorum prophetæ, indodorum hominum pifeationé uniuerfæ uitæ hominum affuturâ prædicantes, appellationcm Chrifti nomine ipfo cxpreirerunt,8C aduentum cius in carne, modum etiam ipfum, quo dodrina eius ad omnes gentes perueniret prædixerunt, nec tacucrunt futuram ludæorum infidelitatem, amp;nbsp;quicquid aduerfus ipfum faduri, SC quas pœnas paulo poft effent daturi,quod urbs corum extrema obfidionc caderct,regnum^' fuum omlt; nino ceffaret,ac ipfi ad omnes gentes difpcrfi fuis inimicis ac hoftibus perpetuo ferui* rent.Quæ omnia ficuti feripta funtpoft aduentum Saluatoris noftri eueniffe confpw cimus.Prætcrea quisprophetas audicns,poft Chrifti aduentum ludæorum abiedio# nem,gentium uocationem,aperte dicentes futuram non admirabitur,cum uideat rcs ipfasperdodrinam Saluatoris noftri oraculis ipforumad ungucm quadrate ? Per Saluatorem enim noftrum fadum cft,ut ex omni gcncrc hominum pene innumera# biles fpretis idolis,'jnius ac ucri dei cognitioncm religionem^' fufeeperint, quod ita futurum dei oracul a amp;nbsp;per alios prophetas cccinerunt,amp; per Hiercmiam maxime u^ bi dicitur.Dominc deus meus,ad te gentes ucnient ab extremis terræ,a« dicent, quam i
A Z faifa
-ocr page 22-DE PR AE PARA T IONE EV ANGELICA
falfa noftri patres idola poflederunt,amp; non erat in ipfis utilitas.Si fadet homo, /îtpfi deos,nec crunt ifti dci,Hæcigitur uniiierfa üdd noftræ ueritatem aftrnunt, nec huma na uirtute,fed à deo prædida,ÔC prophetarum oraculis feripta oftendunt, 8(. ad haec à multis uarrjs^ gentium principatibus Jiberos quandoq; futuros homines uaticinangt; tur Jtaq; cum omnes genres antiquitus multi reges ac tyranni urbes ferc fingulas ta nerent,ac alq populis,aJii paucis rcgerentur,qua ex re bella ubiqj fremebant,captiuiî= tares,depopulationes^ urbium ac gentium indies fiebant,plena^’ omnia erant ferui^ tute,unde cogebantur urbani fimul amp;nbsp;agreftes,ab ineunte ftatim ætatc rei militari o;= peram darc,acTemper ôCubiq} per urbem atqj agros armatiprodirc, continuo ChrK ûi præfentia de quo feriptum eft in dininis oracuIis^Orietur in diebus eius iuftitia amp;nbsp;muJtitudo pacis,amp; conflabunt gladios fuos in uomeres,ôlt; Janceas fuas in fakes, nec cleuabit gens in gentem gladium,ncc exercebuntur ultra in præJium,Rerum euentus uerba prophetarum fecutus Ac omnis principatuum multitudo celTauit, ab Au^ gufto in ipfo tempore incarnationis domini noftri Romanorum imperio in monar^ chiam rcdadoÆx illo autem tempore ufq? ad memoriam noftram,non inuenies ita populos populis oppofitos fuifle,nec gentem illam ita in aliam infurrexifle, nec hu^ manam uitam omnium confufione ucxatam,ut paftiimpiius fieri foiebat. A tqui E quuni magna non eft dignum admiratione fiquis ita fecum attente cogitet, cur nam prifeis temporibus quando dæmones omnium gentium dominabätur,acfummope^ re ab omnibus colebantur, tanto alteri ad alteros furore ab ipfis dqs fuis concitati fc rcbantur,ut nunc Græcos,nunc Aegyptios,nunc Syrios,nunc Romanos inter fe bek lare ac feipfos deftruere,regiones fuas incurfibus,ciuitates obfidionibus defolare dcres,ficuthiftorjisfuisperfpicitur.Simulucroatqtpriirima amp;nbsp;pacificentilTima Sak uatoris noftri dodrina apparuit,multorum cultus deorum habebatur,beJla ceftabat uniuerfum hominum genus à magnis malis atque periculis requiefeebat. Quod ma# ximum ego diuinae ac ineffabilis fuæ uirtutis fignum dicere non dubirauerim. At ue# ro ex fua prædicatione quantum homines profecerint,quantam^ utilitate etiam hu ius uitæ confecuti,ipfis oculis cernes fi attenderis, nunquam alias in memoria homk num ab aliquo Illuftri uiro autpopulo fadum,nifi nunc fuis duntaxat uerbis, atque dodrina per uniuerfum orbem diffufa,ut omnium iura gentium rcde,atq} humani# tus fe habcant,illa ipfa inquam iufa,quæ ante aduentum fuum tetra,fœda,immania erant.Non enim iam Perfæ qui eüm fecuti funt,matres fuas nephadis nuptijs cogno# fcunt,non humanis uefefitur cafnibus.Scythæ quoniam ad cos ufq; prædicatio Chri p fti peruenit,nec chariflTimos falfa rcligione impulfi liberos iugulant.Hæc certe ac ta# lia pene infînita hominum quondam uitam uexabant. Maïfagetæ ac Derbices pro# pinquos atq? affines fuos,qui fenedute conficiebantur miferrimos putaffe traduntur. ac idco immolatis carneseorum,quosplurimifecerant,cpulabantur. Tibareniui# ros feniores fuospraecipitare.Hyrcani rapaci generi auium. Cafpij canibus prorjeere foliti,quæ quidem cunda religiofiffi'mcprius faciebant, nnnc uero fola Euangelica uirtute undique truculcntiffima hæc peftis cxplofa cft.Quod uero minime di] putan tur aut inaniaamp;furda fimulachramalefici dæmones in ipfis habitantes, aut partes mundi,quæconfpiciuntur,autmortuorum hominum umbræ, aut quæcunque a# nimalium nocentiffima,fed pro his omnibus unaSaluatoris fol a dodrina cundi fi# mul Græci ac Barbari,qui non fido animo uerbum Chrifti audiuerunt ad tätum phi lofophiæ perueniffe, ut folum uerum deum, regem ac dominum C0Eli,5f terrç, foils, ftellarum, totius^ mundi creatorem colant atque fequantur, quot^ cundis uiribus conantur fic uiuerc,ut uel oculos coerccant,ne quid cupiditatc tradi turpiter uidcant fed ab ipfa mente omnem animi morbum depellant.Hæc omnia quonam modo au# debit negare quifpiam non effe felicis uitç.Aut uero quod no rede parère omnino lau dant,tantum iperiurio abfunt,quoniara ab ipfo non effe lurandum audicrunt, fed
omni
-ocr page 23-LIBER P R I M V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. j
A omni fureiurando abicdo fufFicere honiinibus ► Ita Si non quodqi ncc in quotidiano fermone inania uclis proferre,fed ita diligenter in omnibus teipfum euftodire, ut ncc falfum nec iniuriofum,nec turpe in Jabrjs uerbu habeas»quoniâ iJJe dixit,De onii oeb ofo uerbo rationc dabitis in die iudicq,^ phiJofophorum uitam non exceditf Ad hæc etiâ quot fimul cundi 8C innumerabiles uiri Si mulieres,feniores ac pueri,ferui Si libe ri,nobiJes atqj ignobiles,dodi fimul atqj indodi,in omni ab ortu foJis ad occafum lo CO ubi homines habitant, quotidie ferme ad percipiendam difciplinam Chrifti, qua non folum à turpi facinorc,uerumetiam à cogitationibus inhoneftis abfiinere, qua^ ucntrcm,ac ea quae fub uentre funt domare docentur,confluant,quod uniuerfi in diui na pia^ difeiplina exercentur exceifo animo contumelias ferre,nulJam ui uindidam appetereu'ram Si appetitum omnem temer arfiim fuperare ac uincere,indigentibus de re ïiia offerte,omnem hominem iurcnaturæ fratris aeproximi loco diligere, Hæc o^ mnia fiquis fimul collcda confiderct,nonnc fatebitur maxima,amp; fola uere bona cun^ dis efle hominibus prædicatione Chrifti oblata,nec ab alio quä ab ipfo potuifle un^ quam homines huius uitæ felicitatem recipere i Illud uero quäle tibi uidetur, quod uniuerfum genus hominum non eorum folum, qui aliqua humanitate præditi funt, B ucrum etiam crudelilTimorum Sc in extremis oris terræ habitantium ab immanitate reccirit,ac ad opiniones ucræ philofophif indudum eftfQuis enim iam immortalem elfe animam non credit!’ Quis non fperet efle apud deum,cum naturæ conceflerimus uirtuti depofita præmia i quibus indudi noftri hanc uitam omnino ita contempferut utprifcos Scilluftresphilofophosmulierculasputes,fiadhos conféras,ludumquc puerorum non iniuria exiftimes omnia, quæ de contemnenda morte, aut uerbis,aut cxemplo prifei philofophi docuerunt,fœminæ apud nos atque infames, uiri^’ Barba ri 8i indodi, philofophi dicerctur, Saluatoris noftri uirtute adiuuante immortalitas tis noftræ opinionem re longe magis quam uerbis uerum effe comprobarunt, quam magnum etiam illud quo omnes gentes non aliunde,quàm à dodrina noftri falua^ toris prouidentiä dei efle,quæ cunda perfpiciat atq; gubernct didicerunt.Nec eft iam aliquis qui non acceperit fic dodrinam de ruftitia ^audicio dci,ut non fateatur cautc idcirco uiuendum,aclonge à uitrjs effe fugiendum,Sed caput beneficioru omnium, quæ à Saluatoris prædicatione Chrifti adepti fumus, facile cognofces, fi calamitoi fam prifeæ idololatriæ fraudem, qua omnes quondam homines dæmonum artibus præmebantur,diligenter animo uolueris^Verum quoniam ita natura fieri copertum Q cft,ut hominum genus rationis non expers,nullâ unquam rem aggrediatur, nifi fua# fione indudum credat fibi profuturam,non temere ad noftra confugientes, ac maxû me rudiores,quâdo ad ueram religionem introducimus,fidei remedium adhibemus, hortantes fuadentes^.ut de prouidentia dei,de immortalitate animi, de bona uiuem di norma,quæ à fpe atqj fide folum dcpcndet,rede fentiant.Nam Si medico à quibus cauendum,amp;quibusutendum confulentinifiquiscredat,parum fibiperitia ipfius conferre poteritî nec plus dodordifeipulis, qui non credunt utilitatem quandam à dodrina fe confccuturos,nec philofophiæ fedam ullam quifpiam unquam fufeipiet, nifi antea crediderit commodo fibi futuram, ita diuerfa fuafione ac fide dudi, alius Epicureorum attrahitur uoluptate, alius Cynicæ uitæ duriciem admiratur, aliusPla tonem prçponit,nonnulli Ariftotelcm,nonnulli Stoicos diligenter fequuntur»Sic ar^ tes quoqî,alii alias quâuis omnes mediæ fint,mcliorcs honcftiorcs^ fibi utilitate per^ fuafi crediderutJtaq? uidebitis rei militaris ab alns,ab alfis mcrcaturç, aut ædificâdi ftudiûeflepropofitum^ Agriculturam alius excrcet, ac fernen fulcis agrorum corn# miffumSi mortuum reuiuifeerepofle nondefpcrat* Cur igitur admirantur, cum fic uniuerfa uita hominum duobus his, fide Si fpe gubernetur, fi noftra etiam quæ fola animisconducunt multis,fidctantummodo tr^duntur,quirationc altiora confc# qui non poflunt lt;nbsp;Nonnullis ad fidem ratio quoque ac dodrina fiibtiiior commune
A 3 tenNunc
-ocr page 24-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA
Nutîc quoniam brcuiter hæc quafi fundamenta iada funt,3d primsm acaifationem refpondendum,amp; qui fuimus qui^ fumus dicendum.Nunquam igitur ncgaturos fd ant qui hæc rcqijirant,Grxcos nos cflc patrios,primât^ Grædæ dæjnonum cultus te nui/re,quos nnc refpuimus atquc abominamur,Iudaicis'attendentes fciiptuns, à quia bus quamuis plurima noftræ reJigioni confentanea colligamus.fatemur tamê cxre^ moniasludæorumuiuendiquemorcmnonimitari, Scdnon uidcbuntur hæc aliter nobis rccîic confeda,quafitam ipfa quæ à maioribusnoftris accepimus,quam Iiidægt; orum prifcas uirtutes in medium ut omnibus pateant,protrahamus.fic emm fimul 8C euangelicæ dodrinæ uirtus extabit,fi ante ocuJos omnium ponemus,à quibus per b pfam erroribus fumus liberati,^: ad hæc qua ratione ludæorum fcripturas admiran# tes,præfentem eorum uitam recufamus»Poftrcmo quæ ratio euangelij fit y quis pro? prie atque finccrc Chriftianifmus dicatur,quod nec Gentilium necludæorum,fed no ua quædarii ac uera religio ab ipfo Saluatoris nomine appcllata ♦ Age iam primum omniumprifcasacprimasipforumThcologiasper fingulas ufque impræfentiaru uerbis diuulgatas,ac probas fapientum philofophorum de dqSjdc conftitutionc m3 di opiniones perfpiciamus.Hinc enim cognofcemus rede ne ipfa fpreuimus an nom Scribam autem non mca,fed eorum ipforum,qui apud eos ftudiofiflîmi rcrum hu? g manarum diuinarumquefucruntuerba,utnemo à nobis commentant fîdam^ nar* rari fabulam fufpicaripolfit^
De origine mundifecundumGentilcs» Caput IHI. lodorus igitur Siculus uir apud Græcos clariirimus,quippc qui uniucr/ !fam hiftoriam ad unum commodilTime corpus collegit,ftatim indpiês» hæc de origine hominum confcripfitDeprima uero hominum origine ut à naturalibus amp;nbsp;hiftoricis colligitut, binæ fuerunt opiniones, Nam ali) cum mundum ingenerabilcm atque incorruptibilem putauilTent, genus^^uoque hominum fempiternum elfe alTcrueruntjita nunquam initium ipforu fuilTe arbitrati funt.Alq congenerabilcm atque corruptibilêputarint,homincs quo^ que appofite certis temporibus incepi/Te affirmaruntVnam enim ante initium omni um cœli amp;nbsp;terræ cuncSis fimul confufis formant fuiffe, poftea diffeparatis diuifisque anolibus uniuerfi ordinem mundi cönfpedum,acra^ motum habuiffe continuu, eu? ius partem quidem igneam ad fuperiores afeendiffe partes,furfum fua propter leuitæ tem natura femper tendentc,qua ex caufa Solem ac ffellarum multitudinem uolutio ne totiuscircumferri.Partem autem turbidam atqjtcrreftremuna cum humidis ad infima propter graiiitatemlôcadefcendiffc,quam partem continue longo tempore in feipfa conuolutä maria ex humiditatc,cxdurioribus terram lutofam ac teneram concreaffe,quam primum poftcaquam folariscalorexæftuauit conftipatam fuiffe, deinde fuperficiecalefada,pluribus in lociscorruptionemhumidi eite confecutä ex qua (ut etiam nunc in pluribus fieri foleQcum fubito ad tranfadum frigus calor ex? arfit,animalia concreta fuiffe,quæ nodu à circumfufa caligine alcbantur,ÖC in die à colore folidiora reddebantur,ac poftremo fufficiens iam crementum confecutä eru? piffe ab illa colluuie uarias has animalium formas ♦ Quorum calidiora leuioraque ad altiora loca cxilfifle uolucrum appellatiorte nuncupata,ficciora uero ac grauiora ferpentibusactcrrcnisconnumcrata,eodemquoquemodo humidiora in confenta? neum fibqpfis locum confluxifle aquatica nuncupata,ÖC fic animalium diuerfa gene? ra produda fuiffc»Terram ueropoftquam magis Sole ac uentis induruit,nihil ex per fedioribusproducercpoffc,acideocxmutuafcxuum coniundione perfediora ge? nerantur.Hanc rem ita fe habuiffe tragicus etiam Euripides Anaxagoræ phyfici a«? ditor in fabula,quam Menalipcm nominat,his uerbis teftatur ♦ Vna coelorum olim acterræforma,fedfcparatiocundainIuccmtulit,uolucrcs ac feras fimul,arbores genera^ natantÄ mortalium^ gçnuStHec de re^t origine prima à prifeis accepimus
Cum
-ocr page 25-LIBER P R I M V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fol. 4
A Cum igiturdiuerfis uarijsqucinparribusorbis tcrrarumita produdi üht homines, non iniuria una candemque uti lingua nequiuerunt,cum ajifer alibi uocabiila rebus impofita fint, amp;primos quidein homines nuJIa rc utili aut arte adhuc ad uiuendum înuentaferturjaboriofe uitam egiflenudos abfquetcgmineatquctedro,quade rc multos frigorc atquc æftu,nonnulli ctiam inedia periere paffim » Sed paulatim expe^ rientia rcrum docente,ad Ipelp hyeme rcfugcre,fruges deponere didiccrunt,ignc de^ inde adinuento,artes quoque ad uiuendum necelTariæ, indigentia 8(. ufu hominibu» duce acprincipe funt excogitata Hæc nobis iJle feriptor Diodorus de origine mun* di ôCprima hominum uita breuiter retulit. In quibus nulla dei mentio fada cafualis quaedam uniucrfi produdio en arratur,quibus congrua omnes ferme Gentilium phi lofophi conferipferunt » Quorum opiniones fi diligenter infpexeris, à uanis quibuG dam fatuisque conieduris profedas inuenies» Quod ut facilius facere polTis , â PlutarchotradaSjtibianteocuIosponanuTu autem attente diuerfitatem corum tecum confiderar
Di'uerfæ de fubûantia mundi philofophorum opiniones, C A P V T V. j
HALETA ferunt primum omnium principium rcrum aquam po* fuiffe,exipfa cunda clTcjac in ipfam demum deuenire arbitratur. Pofteum Anaximandrum Thaletis fodaJcm ipfum infinitum rcrum omnium gcncrationis âtque corruptionis caufam dixifie, Nam ex ipfo aitcoclos fegregatos cæterofque mundos numero infinitos, corruption
nem ucro SCgcncrationcm multo prius ex infinitis arbitratur feculis in fe ipfis rcuon lutis. Hic cylindri formae clTe terram aflerit, tantæque profunditatis, ut àd latitudin nemprofunditas tertiaparsinueniatur» Ait præterea fpermaticas uircs ex fempin terno calido ac frigido in origine huius mundi denfas fuifle, ac aliqua exflammea pila acre hoccircumuoluta, ut tefta nucleus diruta, amp;nbsp;in quofdam circulos cxplican ta,SoIcm ac Stellasconftituifie. Adhaechominem primo ab alfis animalibus na# turn,namaliainquit uidemus citopoAeaquam nata funt ad propria pabula pee feuenire,hominem ucrodiuturnaegercladatione. Quarcnifiin primis initrjs ab alfis natus, aliorum nomine fecutus fuifict, nunquam educari potuifiet. Hæc Anan ximander, Anaximenes autemprincipiumrcrum aéra opinatur,qucm gencrc infiÿ nitum,qualitatibusfinitum ait,cuiuscondenfationc ac rarcfadionc cunda gigni arbitratur, Motum ueroabæterno elfe dicit,terram ex acre conftipato,priipum omnium fadamlatam magis,idcircononabfquc ratione fupert^^tuf contineri, Solem ucro ac Lunam cæterasque Stellas à terra ortumhabcrc,ItaquêSoiem tern ram elfe ait uclocitatc motus caliditatem affecutum, Xenophanes ColophoniuS nouum quoddam iter,præter prædidos fibi fabricatus, ncc generationcm rcrum,nec corruptionemullam efle contendit,cirenanquefimilc quicquid cft, Nam fi aliquid inquit gignerctur,id non fuifie antca necefle eft,quod autemno eft,id gigni non pofn fe.Nam ncq; non ens faccrc aliquid, neep à no ente fieri quicquâ pofTe, Aflerit autem fenfusomnesfalfoselfe,rationcmquoque unacum fenfibus uidetur abficercjtcrn' ram ucro continue aquisdelatam, paulatim in maria longo tempore abiturameen# fet,Solcm atçp aliasftcllas ànubibusgigni*Parmenides Eleata Xenophanis audû tor atq; amicus, primum Xenophanem, deinde oppofitam quandam uiam fecutus efi, fempiternum enim atep immobile cenfet elfe uniuerfum, quod efi Ens fecundum ucritatem rcrum.Solem enim elfe fimplcx 8C intrepidum atep ingenitum, Generation nem ucro corum cfle quæ falfa æftimationc uidentur cfle,cum non fint. Nam fenfus fe mouertdos à ucritatc putat,affirmat enim liquid cft præter ens id elfe non cns.Non ens autem non elfe in rebus, Alicens ingenitum fibi rclinquitur, terram ucro denn fioris aeris deftuxu fadam arbitratur • Democritus Abderita iij^nitum dixit elfe
A 4 uniuerfum
-ocr page 26-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
unîucrfuin^quonfam à nuHo creatum,immutabiJc etiam eiîc.Eorum uero quæ nunc D gignuntur nuIJum habere principium,fed infinito tempore cuncfîa fimplicitcr qaæ funt,quæ fucrunLquæqj futura funt,neceflitateprædcftinata fuiffe.Solis acLunæ ge ncrationcpropriam,feparatamq; ab ahjs effe dicit,naturam^’ ipformn, nec cahdam nec fplendidam faifïe, fed contra generationis fuæ naturæ fimilem. Sed poftca cmn maior orbis folaris fadus cfleLignem in ipfo fui/fe intrufmn*Epicurus Neociis Athe nicnfis filius,maieftati deorum detrahcre conatur,nec aliquid ex non ente fieri aflerit, ac fcmper uniuerfum ftc fe habuilTe^ neque aliquid noui fieri,præter id,quod tempo? reinfinito iam facfinm cft, corpusc]^’ effeuniuerfum non folum immutabile, uerum? etiaminfinitum,finembonorum uoluptatem ftatuit, Ariftippus Cyrenaicus,uo? luptatem bonorum, dolorem malorum finem conftituit,Cæteras fcientias excJudit, «ludfolumeffe utileputans,ut quæras,fiquiddomi mali,aut bonitibi contingit. Empedocles Agrigentinus, elemcnta quatuor ponit, ignem, aquam, aéra, tcrram, quorum caufam amicitiam litem, ac à prima elementorum complexione fegrega? turn,aéra circumfufum fuiflc contendit^ poft quem ignem erupifle, cum^ alium lo? cum non reperiret, furfum à frigore aeris repulfum,Circa tcrram,autem duos circu? fcrri dimidiatos orbes,alterum ex igné totum,alterumex acre maxime, ac ex igné g admodum exiguo, ilium dicm, hune notfiem elfe putat, initium uero nodis, à die propter impetum ignis, folem natura non efte ignem,fcd ignis rcpercuifionem ei fi? milem,quam ab aquis fieri cernimus, Lunam ex relitfèo ab igné acre congelato, ficut grando congelatur per fc fadam lucem à foie rccipere, mentem non in capite nec in pedore, fed in fanguine difleminatam efte, ac illis partibus homines magis fentire, quibus plus mentis ineft. Metrodorus Chius,fempiternum efte uniuerfum ait,nam fi fadumcflctànoncntc,Infinitumetiam,quoniam fempiternum,cum non habeat principium unde incipiat,nccexitum quo terminetur»Immobile qaoqj aflerit,quoni? am moueri non poflit quod non tranfeat,tranfire autem necelfe eft, aut in plénum, aut in uacuum,quorum alterum non eft,in alterum tranfitus fieri no poteft»Ex æthe? re autem fieri nubes denfatione,inde aquam quæ adSolem dccurrês extinguitipfum, qui rarefadus rurfum aceenditur,Solem ficcitate conftipatum,ex aqua fpkndida ftel 1 as efficere, diem etiam ac nodem inde fieri, quod Sol extinguatur, atque incenda? tur,EcIypfimquoque extindione fieri» Diogenes Appolloniata,clemcntum aera po nit,omnia moueri dicit,mundosinfinitos aflerit,quotfados effe arbitratur uniuerfi inotu,quod hue atque illuc latum,ac alibi rarefadum, alibi conftipatum, ubi forte p conftipatum fuit,ibi globum fadum SC mundum,in quo quæ leuiora funt, fuperiora petierunt»Hæc Plutarchus,quæ omnia Socrates quoque uir ille illuftris furoris, atqj l'nfaniæ plena putat,fiquidem fide dignus Xenophon teftis eft,qui fie de ipfo in libro de Socratis memorabilibus didis fcripfit » Nemo autem unquam Socratem impium quiddam amp;nbsp;irreligiofum,aut facere uidit,aut dicere audiuit.Non enim de natura re? rum,neq}dc altioribus fublimioribus^ rcbus,utplurimi faciunt,difputabat,nec confi derate unquam uoluit,quonam modo qua^ neceflitatis fcrie,hæc moles quam mundumSophiftæ appellant, autfingulacceleftiumcorpora fada funt,fedeos qui aftidua cura atqj ftudio hæctradant,ftoliÔos uanos^ homines efte oftendebat» Et paulum poft hæc»VaIde autem mirabatur,quod non potucrunt intelligere non pofte homines hæc adinucnire,cuius non paruum fignum eft,quod qui maxime harum re? rum fcientia profitcntur,quiqj cæteris fapientiores uidentur non eadê fed pugnantia dicunt adinuicc»Sed h^cquidêSocratcs(utXenophonteftatur)quibusconfona in li? bro de anima,ipfiSocrati orationcm attribuens, Plato conferipfitNam cgoCinquit) o Ccbcs, cum iunior elTem,quam mirabili exarfi cupiditate eius fapientiæ, quam na? rurale fapientiä appellant» Præclaru enim mihi uidebaturcaufasrerüfcirc,curfingu la quoqj modogignätur atq; corrupantur,ôi cur fint atq; pcrmaneät,ac f^’penumero
me ipfum
-ocr page 27-LIBER PRIM Vi; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol, ƒ
me ipfum hue 8c illuc ucrfabam,taJia diligenter confiderans » Num poftca quam fri^« gidum 8C calidum ad putredinem quandam fut quidam aiunt) perucnerint, tunc as? nimaliaconcrcantur f Et utrumfanguis eft,quo audicndi,uidcndi,oJfaciendiqj fen#' fus, nobis praeftantur, quibus quidem fenfibus memoria conflatur atque opinio,Ex memoria porro atque opinionc,cum tranquillitateminhisaccæpcrint,originenî fçientiæ profilire, rurfus^horum ipforum corruptiones excogitando,fic ad hanc co# fiderationemnihilipfiineptioriu/rHsfum,utnihilfupra,cuiusrci fignum tibi fuffb ciens afteram, nam ex hac confideratione, uel ipfa quæ prius plane feiebam, ut tani mihi,quam cæteris uidebar dedididjtic tardior uel cæcus omnino fadus fum.Haec So crates,dicit apud omnes Græcos clariftimus » Quare fi huic tanto,tam^' præftantiftî# mo philofopho,amentia uifa eft didorum de natura uirorum dodrina,iure nos quo que impietatem illorum omnium recufamus,præfertim cum errores de multitudine deorum fui,ab his quae de natura dixerit non fint alieni, quod loco fuo oftendemus, ubi docebimuSjAnaxagoram primum Græcorum intelledum rebus inftituifte. Nuc uero ad Diodorumtranfeamus, acipfuni déprima hominum Theologia fcriben# tern audiamus,
B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Diodori uerba,quiprifei homines Solem Sc Lunam coIcbant,SC quod nee
idola,nccdæmonesnoucranu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap, VL
Egyptiosferuntprimos omnium oculos, cum in coelum fuftuliftent mo# tum,ordinem,amp; quâtitates coeleftium corporum admiratos,Solem ôc Lu nam deos putaire,ac Solem quidem Ofirim,Lunä Ifim nuncupalTe, à pro# prietatequadam inditisfibi nominibus,Nam fi quis ad latinam linguam
uerba transférât,multioculus Ofiris dici poteft, neqj id ab re, radios enim fuos,quafi multos rebus immittit oculos,quibus omia perfpici,ut etiam Poeta dicitSol qui ter# rarum flammis opera omnia luftras,quamuisnonnulli Græcorum poetæ Dionyfi# um eflem Ofirim confingant,Syrium quoq; ipfum tanquam nomen de nomine du# dum fit,appellatu exiftimant,Hinc Eumolpus in Bacchicis carminibus, ignioculum radrjs Dionyfium nuncup at,5c Orpheus fplendoris audorem Dionyfiu.Ifim uero la# tine,Prifca diccre pofiTumuSjLunæ hoc nomine indito.quoniâ fempiterna prifea^ fit, cui cornua dcpingut,ucl quia efi Alinoides fit,cornuta uideatur,ucl quod bos ci apud Aegyptios fit dedicata,quibus,ut Porphyrius aftcrit in libro que aduerfus cdêtes car# nes confcripfit,non fanguine autnidorem offcrebant,fed fruges terræ,quas etiä ipfas Q quafi deos adorabanLMiferationeuero,lachrymas atqj fletum germimbus terræ de florefeentibus offerebantSimiliter primitiæ animaliü,ex terra generation! ci, ctiain quæ ex conuentu fexuu cft,morti quoqj animalium eodem modo,quod adorationis genusexanimiprofedti ignauiainfirmitatieoruerat,accómodatur.Sacraigitur re# gione Aflulo habitata,ibi primu ab hominibus facra coelcftibus oblata funt,no myr rhæ,non cafiæ,aut croc! primitiæ,nä hæc longe poftca fuerunt inuenta,fed herbâ uiri dem quafi produdiuarum terræ uirium primitias,manibus offerentes dfis offerebant arbores enim antca g animalia terra produxit,herbas autem multopriufquam arbo rcs,Ex hçrbis ergo intégras quafdâ fumentes cum folns,radicibus,ac frudu partes fii mul cocremabant,5f hac exhalatione,ac fumo cœleftibus litabât,ignc quoq; inextin du in têplis fcruabant,tang coelcftibus fimillimum, Ab hac autê cxhalatione,q græci thymiafin dicunt,thyfia quoq} quâ facrificiu latine appell amus,apud græcos antiqui tus dida eft,Nunc ucro non rede capimus thyfiam illam cul turn appellantes,qui fan guinecelebratur,5Cpoftpauca.Multo autem poftca iniquitate hominû foedilTimus fanguis,atq} hoftiarum mosintrodudus cft,crudclitatis plcnus occifis animalibus,5lt; corum fanguine aris dcorum imbutis, Hæc Porphyrius, Plato autem in Cratillo fie feribitad uerbum, Videntur mihi primi græcorum eos folummodo deos putafle, quos etiam nunc multi ex Barbaris colunt, Solem uidelicet atq; Lunam, Tcllurem,
* Stella«
-ocr page 28-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA
Stellas,ac cœlmn.Nam cum ipfa «rncrent tbein fcmpcr,hoc cft,currerc atqj rcuolui, D ab hacipfiustfieinnatura,icl eft,dcos appellarunt.HæcPlato^Verum quod primi at que antiqui'/ïîini honiinum,ncctemplorum molibuSjnec fimuJachorum dcdicationi bus opérant dabant,qujppe qui neq; fingere,aut cælare,fed ncc ædificarc,adhuc feie^ bant,unufquifq} facile cogitationeperfeipfam aflequi poteft^Quod etiamnulladeo rum atqj heroum louis,Saturni,Ncptuni,Apononis,Mineru9lunonis,Dio«yfii,Hcr culis mentio apud iJIos crat.fcd nec aliorum quorum nomina modo Græconim ac Barbarorum aurCsmuItitudincobtundunnPrætcrca quod ncc dæmon quifpiam, probus aut improbus admi'ratione habcbatur,fed fola cockftta, ut dfi non uidima# rum cædibus,fed hçrbarum famis colcbantur.non argumentis noftris,fed fuis teüb bus partim ex iam didis,partim ex hts quæ dicentur{facile comprobatur, quod amp;nbsp;fa crac îcripturæ inuiolabili patet authoritatc,quæ à cætcris hominibus cocleftia corpo ra dicit deorum nomine adorata fuific.Solis ucro Hebræis unius ac ucri deiamp; créa# toris omnium fidem,cul turn,amp;pietatcm attribuit,quibus omibus apcrtilTime liquet non fuifle apud prifeos ucl Græcos uel Barbaros, fimulachrorum dedicationes, aut deorum dcarumuc Gcncalogiam,aut dæmonum,ac fpirituum inuôcationes,aut tur pem heroum thcologiam.fcd ad hæc omnia quoqjipfa deorum, tani mariiî quam B fœminarumpoflcainucntajhæcomnia nihil iftiusnugatoriæ,fuperfiitionis^’ gêtes omnes occupauit,antiquiirimistemporibus fuiffie oßendunt. Quare nemo dubitare potefi hominum effe hosdcos,cxcogitationesSi. confierasmortalium fabulas, imgt; mo ucro improborum ac feeleflorû artificia,quibus cupiditates fuas aflequi poflent, ut facratiflimus etiam fermo apud nos dicit,Initium fornicationis idolorum inuem tio,gentilium igitur omnium crror,quo deorum multitudincm clTc falfo crediderüt à Phœnicibus atqj Aegyptrj« incipiens,8C ab his cæteros homincs, ac ipfos quoque Griecos aggrclTuSjmultis feculis poflea orbem inuadit,ut ipforum Phœnicum teflai tur hifloria,quam Sachoniatho uir prifcus,quem uel ante Troiana tempora floruif fe dicunt,Phcrnicum lingua cxquifitiiTime confcripfit,traduxit autem in grçcum Phi lo non HebræuSjfed Biblius,quos magnis laudibus Porphyrius in quarto eorû,quos aduerfus nos libros cuomit,his uerbis decorauit» Narrat autem ludæorô hißoriam utriirime,quoniam amp;nbsp;locorum, amp;nbsp;uirorum nomina ita ponit, ut ipfi Sachoniatho Bcrurius,qui carum rerum omnium monumenta, ab Hieromobalio dei leui alTerit habuifie,quam quidem hißoriam Belbalo Berutiorum infcripfit rcgi,cui propter uclt;! ritatem hiflori3e,quam gratiflimus fertur fuiflejs Sachoniatho,Phœnicum etiam hi p ftoriam,partim à fingularium urbium annalibus,partim à libris facris qui dedicari folcbant,folcrti collegit ingenio,quem non multo pofl Mofcm,Scmiramidos fuilTc tcmporibus,fcriptum eß,Hunc uirum Philo Biblius in græcam linguam exadi/fima cura traduxitHis uerbis Pqrphyrius ucritatem ac antiquitatem Sachoniathonis hi^î ftoriæ teßatur,in qua non creator omnium,nec cœleflia corpora, fed mortales uiri, necprobi,quos faltcm propter uirtutem admirentur,fed cœlefli nefandorum^ mo^ rum Phœnicum Aegyptiorum dfi fuifle narrantur. Ifli uidclicct ipfi, qui etiam nunc apud omnes genres, quafîdfi immortalcs honoribus coluntur diuinis » Sed tempus cß iam il los ipfos audirc Philo Biblius in exordio flatim totius negocq Sachoniatho nis quod in noucm libros partitus efl.Hjc de autorefuo ad uerbum dicit Sachonia^î to uir pcritiflimus atque curiofiflîmus fuit.Is cum nihil omnium quæ ab initio fada funtmemoratudigna,ignorafleuideatur,diligcntiustarnen quam cætera ea quæ fciuit,quæ Taautus cxcogitauit,non cnim latebat ipfum,quod primus omnium mor talium Taautus litcras adinucnit,amp; res mcmorabilcs aufus eß æternitati commenda re,quem Aegyptq Thoyth,AlcxandrcnfesThot,GræciMcrcurium appcllarût.Pauü lo deinde pofl hæc aceufauit iuniorcs,quod ca quç de dqs fabulofe dici uidcantur, uel ailegorice ad ngturam,ucl tropologice ad mores fludêt reducere non reducenda, his uerbis
-ocr page 29-LIBER P R I M V S,
Fd. ï
A ucrbisJuniores facrarum rermn interprétés,res gefrasrepdientes fabulas, fabulât rum^’ allcgorias excogitariint, quas rebus naturaJibusunponentes niyfteria cuin tanta obfcuritatc induxerunt,ut nemo facile ueritatem rerum polTitpcrfpicere» Vertï prifd)âcpræcipue Phcenices atqj Aegyptri,quos cæteri funt imitati, fi qui uitain alb qua rc inuenta,excoluerunt cos bencfaêlores, communes^ patronos putantes,qualî deosadorabant,quibusftatuasacfimulachra,templa quoqj ftatuentes naturalium etiam deoruni nomina imponebant.NaturaJes autem deos,iSoIem ac Lunam, cæte# ras tam crraticas,quam non erraticas /tell as ôC elcmenta,una cum iftisputabantJta deos,aIiosmortalcs,aJiosimmortaIcsdicebât,Hisficexpofitis,Phœnicuni deinceps theologian^ fecundum Sachoniatonem,Biblius Philo fie exponiL
DcPhcenicunitheologia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. VII.
Hanicum theologia principium rerum omnium tenebrofum,ac fpiritalem H aerem elfe affirmat,autaeristcnebrofifpititu,ÔCpræterca chaos turbidum S J OmniIuccpriuatum,hæcinfinita cire,atqjinterminata. Verum quando fpi ------—1 ritus fua principia concupiuit,fa(îla eft complexio atqj connexus, qui Cupi do appellatur.quiqj creationis rerum omnium principium eft. fpiritus autem fuuni g non nouit creationem,fed ex eius connexu fadum cft moth,quod limum dicerc Iati« ne poflumuSjalij aquofæ mixturæ putredinem,ex qua femina creaturarum omnium Si generatio prodit,ac in primis animalia fenfu carcntia,cx quibus fada funt animai lia intelledualia,que nuncupantur thcophafunin,id eft,cccli c5fpedores,in figuram oui confirmata.Moth autem effulfit Sol,Sd Luna,fteIIæ,ac aftra magna.Huius mun di origo apud eos crcditur,qua deorum aperte religio c5tcmnitur,fed uideamus quo modo cætera mirabilis ilia theologia conftituit.Aere igitur inquitamp; mari, igneum uenti emittentes lplendorem,fimul cum terra,ac nubes fadi,8lt; maxime de ccrio effuis fiones.Segregatis itaqj cundis,atq} à fuo loco Solis calore depulfis,rurfus in aerc cor rucntia,fuoconflidutonitrua,Slt;fuIguraeflêcerunt,qiiofonitu animalia ex limo, quafi ex fomno profilucrunt,cruperuntq3 tam ex terra,quam ex mari,mas 8(. fœmina his addit.Hæc in libris Taauti,dc origine mundi conferipta repcrimus,quæ ille inge^s nioaccura inucnit,nosque illaminauit.deinde uentorum nominibus,ordineque ante oculos pofito, poft pauca infert. Hi primum terræ fœtus, quibus 8C ipfi, 8(. qui anteipfosfaerunt,amp;:poft eosuitamtrahebant,deosputantes adorabant,amp;l infu^ fiones ac fumigationes eis faciebant.qui adorationis modus,fuæ infirmitati ac igna ß uiæ animi congrucbat.Poft haec ait ex uêto Colpia nücupato,SC mulicre Baau, quod nodem fignificarc interpretatus,natos fuifle feculum ac primogenitum uiros morta Ics.ita noniinatus,amp; à feculo primum ex arboribus alimenta hominibus efte reperta ex his uero natos genus ac generationem didos,Phœnicum habitafte.æftu autem fa dojpalmas ad folem fuftulifle.queni deum putabantîBeelfamen uocante,id eft, li dominum,quem græci loucm uoeât.ineufat deinde græcos,quafi erroribus dudoi his uerbis.Non enini temcrc,multis hæc nominibus diftinda funt, fed fecundum fu^ feeptas rcs,nomina indita fucrunt,quæ genus graecorum ignorans,longe aliter inteP lcxit,ambiguitatc interpretationis confafum.Addit deinde à genere feculi, ôC Proto# goni mortales filios procreatos,quoru nomina lux,fl ama ignis,ex coftridione ligno ru igné reperiire,ac ufum eius docuifle,à qbus uafto corpore,natos filios afleritjquo# rum nomina montibus ubi habitarut impofita,Cairio fcilicet Libano atqjimpudico hi quibufcuncy obuiâ ficrét,cômifcebantur.Tabcrnacula excogitata refert ab iftis ex cannis,foliis,atqî papyro,fadiofe quoeç aduerfus fratré Vfonem eos uixiire,q corpo ribus tegmina primus ex pellibus ferinis côfecit,magna uero imbriS praccipitata flan tibus uentis,atq} corufeantibus undiq; fulguribus,fyluas apud Tyrum concrematas. Hune Vfonem arboribus amputatis,amputatisq5 primum cum his marc ingredi au# fum fuifle,fimulachra^' duo igni ac uêto crexilTe^quae adorabat fanguffie feraru per# fundens
-ocr page 30-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A, fundcnsjhis omnibus cum naturæ conccflîflent, uirgas ac ftatuas à pofteris côfccra^ H tas,annuas^’ celebritates ftatiitas.Löge auté poft,genus aid caloru uencratorem ôc pifeatore natos.pifcationê uenationé inueniftc,ex his natos duos alios,qui ferrum fcrri^ ufum inuenerSt,quoru altcrum Chufora uocatum cantibus magidsSchuiuf# modi uerbis plurimum ualuifte.Hi domibus porticus addiderunt, amp;nbsp;circuitus amp;nbsp;ca^ meras,ex his,pifcatores 8{. ucnatores,Ô^ qui Titanes appellantur fuifte. Ex his ctiam Amynum atqj Magum, quigreges feccrunt,amp;magalia conftruxerôt.Exhis etiam Mifora amp;nbsp;Sclcchjid eft,uita,tenuem atque iuftum,ifti falem ufum^ cius inucncrüt,à JVIifore T aautum fuifle natum,qui primus eicmenta literarü confcripfit,quem Acgy ptii Thoor,AJexandrenfes ThoothjGræci Mercurium uoeât.Afcdech Diofeuros na tos,aut Gabiros,aut Cirbantcs,aut Samotrachas,qui primi naues conftruxerüt,quogt; rum nati herb arum uires amp;nbsp;cantus ad medicinam inuenerunt » Ea tempeftatc natum Elium, qui altiiïimus fuit cognominatus,SiC mulierem Beruth uocitatâ, hos in Biblo habitaftc,hi genuerunt Terrenum,aut Indigenam,cui Cælus poftea cognomen fuit,à cuiusnominc,mira uarietate formofiftïmi fupræmum corpus codum fuifte appella# tum,huicabcifdem téporibus,nata foror, Terra appcnata,cui etiâpropter formam terra cognominis fada.hipatri altiftimo, à beftijs diJaniato facra amp;nbsp;cærcmonias,ut E dco inftituerunt.Ita patris regnum Cæluspoftidens terram,fororc in matrimonium duxit,quæ fibi quatuor filios peperit Jllum,quem amp;nbsp;Saturnum dicunt;BætiIum,Doc gana,quiôlt;Frumêtarius appenatur,acpoftremo Athlanta.Habuit etiam alios hbc;« ros Cælus, ex multis fibi uxoribus natos,quam rem adeo ægre tulit, ut Cœli diuor:« tio uti uoluerit.Cælus tarnen ab ea abftinens,quodcunq,’ uolebat, ui ei appropinqua bat,amp; indignatione incenfus,filios ab ca fibi procrcatos,ncci tradere conabatur, qua ex rc coada Tcrra,focios fibi ac adiutores,ad defendedos natos conduit» interea Sa curnus,cum in uirum euafiftet Mercuri] ter maximi, qui dus feriba fuit auxilio ufus, ad defenfionem matris,patrcm uldfcitur.Saturni deinde,liberi fueruntProferpina et Minerua,quorum prima uirgo obfjt ♦ Mineruæ autem atqj Mcrcurq, nouis artibus haftam amp;nbsp;falcem ferreas Saturnus fabricatus eft,Demum Mercurius, artibus magi« cis Saturnios milites inftruxit,comiflum aduerfus Cœlum, pro Terra prælium,fufis fugatis^ copiis,regnum fufeepit» Ea inpugna, inter alios quædam Cœliconiunx ci admodum dileda,capta fuifte fcrtur,quam Euagoni Saturnus in matrimonium dc^ di^,apud quem partu leuauit uentrcm,amp;uocauit, quod peperit Demaroum. His ita geftis,ædcs fuas mœnibus Saturnus cinxit,urbcmq3 côdidit primain Biblum, à Phœ^ p nicibus nominatam.Atlanti uero fratri fufpedo, Mercurri confilio in profundo de# pulfo,foueam aggeris fuperiniecit.His corporibus,Diofcurorum pofteri nauigia fa^ bricatinauigabant,tempcftatibusq; ad Caftïum montem eiedi, templum ibicondi# derunt.Deindc non longo tranfado tempore,Cælus exulans,filiam fuam Afcarten forma amp;nbsp;uirginitate florentem,cum duabus fororibus Rhæa amp;nbsp;Dione, quafi fulpen das,ad interficiendum dolo Saturnum cmifit,fed uariis modis alledas.Saturnus ma trimonio fibi forores coniunxit.Ea rc cognita, Cælus Fato Pulchritudine alrjs^ fo« eqs audus,inSaturnü infurgit, quas uidclicct Fatum 8c Pulchritudinem fimiliter ah Icdas,ad feSaturnus attraxit.Recepit autem ab Afcarte Saturnus non paucos filios, quorum iunior continuo fimulat^ in lucem editus fuit, in dcos abijt. Clari uero fuc runt Amor atcp Cupido.Dago autem frumcnta inuenit atlt;p aratrum, ac ideoIuppL ter aratrius nuncupatus cft.Selcch autem,id cft iufto,una Titanidum nupta,AcfcuIa pium cnixa cft » Præterea Saturno interea tres filrj nati » Saturnus patri cognominis, Iuppiter,Belus,5C Apollo,tunc etiam nati funt Pontus,Typho,Nereus.Ponti pater à ponto,Neptunusprocrcatus8cSido, cuius ab orc fonora fuauiftima^ uox profluc# bat.Hæc prima hymnos carminibus compofuit» A Demaroontc Melchratus, qui Sd Hercules uoAtur,natus»T une Caelus Demaroontc fibi fodo atq; amico Ponto, belt
1 urn in*
-ocr page 31-LIBER PRIM VS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fol. 7
Ium fnfcrt,fcd à Ponto Dem 3roon,uouit pro fuga,uotum^’ perfoluinPoft tri gintaduos autcm annos rcgni fui,Saturnus infidris CccJuni patrem propc fontes ßuf cnta^ in ualle quadam infidijs locatiSjCocpitAu’rnia membra abraât,unde facer fan guis in fontes fluenta^ftillauit,qui locus ad hæc ufq; tempora monftratur.Hçcfunt Saturni gefta,hæc à gentibusprædicata tempora,hæc aurea ilia Saturnia régna, hæc beatificata iJJa prifeorum felicitas.Sed redeamus ad nobilem iftum Theologum, ui# deamusquidpoftea fadumdicit* Afcartc autem inquit maxima,fumma^,acluppi^ ter ScDcmaroon,8lt; Adolus deorum princeps,Saturni iuffu regnü gubernabant » Imlt; pofuit autem Afcartc capiti fuo regali infigne tauri caputcum^ orbem terrarum cir cumiret,repperit forte Aeropetem,qucm inTyriamfacratâ infiilam adducHum con* fccrauit,Saturno autem quatuor oculos infigne regale c5pofuit,quorû duos in ante# rioribuSjduosinpofterioribuspartibus corporis colJocauit,qui uiciifim contradi quiefccbanuAlasquoqjin humeris quatuor fixis,duaspcrtcnfas,quafmolaret,duas remiifaSjquafi ftaret,fignificabatur autem ipfum dormientem uidere, 8C uigilantem dormirc,Similiter quo^’ Pallas quiefeentem uol are,amp; uolantem quiefeere » Cæteris ctiam deis duas fecit alas in humeris, quafi Saturno conuolarent Ipfi præterea Satur
B nojduas in capite alas Jocaiiit,unam propter principatum métis,alteram propter fen# fum,Cum uero Saturnus auftri regiones petiiiTctjuniuerfam Aegyptum deo Taauto iargitur,ipfum ibi regem conftituit.Hsec omnia à feptem dicit Sedech filijs Cabqs ap# pcllatis,amp; ab Odauo ipforu fratre Aefculapio,uti cis Taautus deus precepit conferi* pta fuiire,quæ Thaionis filius omnium primus,apud Phocnices dcorum interpres al# iegoricc ad naturam accomodauit,tradidit^’poftcris,quafi orgiaquædam atq; my# lïeria.Taautus autem,quem ægyptii Thoth appeIJant,fapientiaPhanicumpræftâs, primus religionem deorum abignorantia uulgariin dignitatem dodrinæ reduxit, ■que poß niulta tépora deus Surmobolus ac Thurro,quædidaeft Chyfartis fecuti, abditam Taauti Theologiam amp;nbsp;allegoriis obtrufam,in luccmprotraxerunt,amp;:poft aliqua dicit morem prifeis,in magnis calamitatibusatq; periculis fuiffe, ut ciuitatis aut gentis princeps dilediffimum ex filrjs ulcifeenti dæmoni,quafi redemptionis præ# miumtradereuamp;fictraditummyftice iugularet» Cum itaque Saturnus rex regio# nis, quàm phcpnices Ifraelem uocant, quipofteaquani hominem cxiuit, ad Saturni ftellamaddmftuseft,abAnobrethnymphaunicumhaberet atque charifïïmum fi# liumLeud àreipfa didum,fic enim etiam nunc Phcenices unicum filium appel# iant,quia maximo atquepericulofifTimobellociuitaspræmebatur,regioindutum ornatu,fupcr conftruclam ad hæc præparatamc^ aram immolauit.Hic ifte Philo Bi# blius,uidc quç à Sachoniathonis traduda dementis,de ferpentibus ac feris uenenofis dicit,quæ ufum aduitam nullum,peftem ueroScinteritum uenenofo morfu homini# . bus inferunt.Scribit igitur ad uerbum fic.Draconum naturam atqj ferpentc, ipfe Ta# autus diuinam putauit,amp; poft ipfum ctiam Phœnices atqj Aegyptij, fpiritalilfimum enim animal omnium eft SC igncum.Nam fpiritu abfquc manuum autpcdum,SC o# mnino alicuius organi exterioris argumento,utcætcra uidemus animalia ferri, cxi# miam celeritaté aflcquitur,uarias^ figuras amp;nbsp;formas gradiens,inuoluto rcuoluto^, ad quam uult celcritatem,grcffu facillimc præftat.Longçuum ctiam cft,ncc folum fe nedam cum pelle deponcns,rc iuuenefcit,fed crefcit,ctiam in adolefccntia redudum, cumtj; determinatos adimpicuerit terminos,in fe ipfum reuolutum rurfum reuirefeit quâuis femper minus,ita nifi pereuffum intcreat,uix naturali necc coficitur, fed Phoc# nices dæmonem felicem, Aegyptfi ucro encth appellarunt,cui accipitris caput appo# nunt propter adiuitatem accipitris lingularem.idcirco Epies, quem fummû deorum interpretem Aegyptq putarunt,facrarum literarum fcriba,cuius libros Arius in græ# cam linguam traduxit,allcgorice hoc tradens ad uerbum, ait, Diuinj^mum animal ferpcns,5lt; accipitris habens caput,ualdc iocundum cft, id fi palpcbras crigebat, luce
B primogeni#
-ocr page 32-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A. primogenitam omnem fuam rcgionem repIcbaLcum ucro daufos rctincbat oculos, tenebræ fundebantur.Hinc fignificare uoluit Epies,igneam cfle naturam cius à Phoe nicibus.Pherecides quoq; principia perdo(flus,diuinitus de deo quem Ophonca gr» ce uocauit,latinc fcrpenteni diccrepofliimuSjS^ de Offïonidibus mirum in modü dil* feruiude quibusalio loco dicemus» Verum Aegyptrj uniuerfum depingentes mun« dum,hac ipfa indudi fentcntia,inter circulum acreum igneumque in fuperßde circus fufum,ferpentis accipitri formis figuram extcndunt,ut fit Thêta græcæ litcrae figura confimilis,magnitudinem mundi,acformam per circulum fignificantcs,pcr fcrpcn# tem uero,qui in circuli medio pofitus eiî,bonu d^mona conferuatorem omnium, eue ius uirtutcmunduscontincatur,oftendentes.ScdZoroaftrcsquoqj magus in Jibro facro,in quo res Perficas collegit,hec ad uerbum fcribit.Deus caput accipitris habet, is incorruptibilium primus eft fempiternus,ingenitus,expers pa rtium,fibi ipfi fimilii mus,bonorum omnium auriga,munera non expcdans,optimus,prudentiirimus, pa 1er iuris/me dodrina iuftitiam pcrdodus,natura pcrfedus,fapiens,facrar naturae us nicus inuentorJdeo fimiliter ferpentibus,ut cæteris dqs immolabant deos maximos, ac principes totius arbitrantes,
^EVSEBII PAMPHI-«i'
LI LIBER SECVNDVS
Ed Phœnicum thcologiam iam per autores fuos expofuimus» quam omnino utpeftiferam fugiendam,amp; fanitatem tantæ infa niæquaercndamfalutarc prædicat cuangelium,quod autem no fabulæ didæ funt,aut poctarum figmenta,altius quiddam quafi nucleum contigentia,fed fapientum prifeorum amp;nbsp;theologorum^ ut gentes dicerent uera certa^ tcftimonia,cundis antiquiora po# etis.indcpatct,quodufq,’adnoftrammcmoriam in Phanicia if fti ipfi di] fie appellati,ficnati,fic educati,ut didi theologi tradideruntdicuntuuQua re nihil agunt cum ad naturalia quædam turpitudinem occultantes refugiunt, cum rcs fe ipfæ cacremoniæ^ deorum una clara^ uoce Photnicum omnium ipfos redar^ guuni,Scd de Phœnicum theologia fatis.Nunc ad Aegyptiam tranfeamus, ut ctiam hinc uidcamus rede ne,an contra,gentilium nugas contcmpfimus,Sf falutarem euâ# gelii dodrinam fecuti fumus,quam maxime nunc negledis fuis fandiflime colit Ae p gyptijs.VuiuerfamautemAegyptiorum hiftoriamSc theologiam ipforu,feorfum inlibroqucmfacrum infcripfit Manetus quidam Acgyptius,gracca lingua exquifi« tifiime in medium cdidit,fed Diodorus ctiam Siculus,uir clarus,omnem,ut diximus, hiftoriam gentium diligcntcr,breuiter ac ordinate congregatâ conferibens, ab Ae# gyptiorum thcologia,totius negotrj fecit initiü,à quopotius, quafi ab illuftriore no# tiore^ græcis quam ab Aegyptio Maneto.Hæc ad uerbum feribenda duximus,
De Aegyptiorum Theologia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput I,
SferuntigiturAcgyptii,in return omnium origincm homines primumin Aegypto,primumhomincsprodudos partim propter cœlitemperantiam, partim ctiam propter NilumSC nafci,amp; educari potuifie.Nam nec hibernis ' frigoribus,ncc æftiui folis ardoribus,rcgionem premi, ôC folum irrigatio# ne Nili fie cfle fœcundum,ut alimentorum in ufu hominum nulla terra feratior fit, Deos uero mortalcs homines fuiire,fed uirtute acbencficiis uitam communcm cxco# lucrunt,immortalitâtêconfecutos,quorumnônulliregesfucre,nomina^’ habucre, aliinouaquædam,alnàcœlcftibustrannatacire,quæ maximos deos, Solem, Sa# Curnum, Cybclcm, louem, quem hominem nonnulli nuncuparunt, lunoncm, Vulcanuni,Venam,acpoftremoMercurium,Solem aiunt, primum omnium apud
Aegyptû
-ocr page 33-LIBER S E C V N D V S, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. S
Aegyptuniregnafle. Solfcoplefticognominenijquamuisnonnulli faccrdotum Vul# canuin contcndant,primuni igné inuento,rcgnmn obtinuifle. deinde Saturnum qui forore CybeJe in uxorcm duda,Ofirim 3C. Ifim genuit.aut «tplurimi dicuntJouemS^ lunonem.Hos uniuerfum orbem imperio fubiuga/re,ac quincy dcos procrcaffe aiunt Oârim,Ifim,Typhona, Apollincm ac Venerem.Ofirim Dionyfium,Ifini Cererem cf# fe autumant.quos matrimonio coniundos,quum regno fucce/riiTentjplurinium gc# ncri hominum contuliÂe.Ita tradu Thebaico centum portarum urbcm condidifTe, quamalij louis urbcm,alii Thebas appellant.Erexi/Te autem Ofirim loui, ac Cere# ris patentibus, cæteris^ dijs aurea templa,quorum fingulis ccrtas cæremonias ftatu it.amp; facerdotes qui earum curam haberent confccrauit.Ab hoc uitem inuentam 8C. diuerßs honoribus homines diftinlt;flos,ut alii colcrent alij coIercntunMuficam adco dikdam utfecumfempcrnonparuummuficorumduccrct,quibus nouem uirgincs quarum Appollo dux crat,amp; alrjs dodrinis Si canendi arte non mcdiocriter cxcellu* iflc.Quumquc omnes gêtcs propter cius mérita, quafi deü fufcipcrcnt,ubique monu^ menta rcliquiflejn India multas urbes conftruxiiTe^Phrygiam domuiire,acpcr Heb Icfponti angußias in Europam traicdum.Macedona filium Macedoniæ regem con ^ftituiße.ab hoc Apyn Si Mncuim cofccratos,5i apud Aegyptios loco deorum publik cecultos.quoniamfrumcntoruminuentoribusad committenda territoriis femina profuiflcntJfim iurciurando nullius fcprætcr Ofiridis compkxum pctituram decree ui/re,quam etiam poftquam hominem exuit,immortales honores confccutam uide^ mus.Oßride uero inlidijs 1 aniato,alia quidem membra non mediocri 1 abore ab Ihde inucnta.diuinis honoribus fepulta,pennis uero in flumcn Nilum à Typhonc proies dus,conftitutodolofacraaccærimonias maioris aliquanto cultus ftatutas fuihe, hincGræcosacccpiircScDionyfiiorgia,Sidiesfefticum honore huius membri he# rent,cuius hmulachrum in myfterijs fcrcntes,Phallum appellant, Fingere autem a^ iunt accommentiriomnes,quiapudThebasBoetias,exSemeIe ac loue hunc demu natum cxiftimantquod Orphea primum aufum fuihe ilium Acgyptum pctiifTcac inde myftcria Ofiridis dodum in Græciam rctuIiflc.Et quoniam Cadmeis amicus ef fct,genus dci magnisaffedus honoribus adipfosnoninuitustranfpofuifle,multitu# dincm^ alios ignorantia,nonnullos quia talcm deum Graecum potius quam Aegy# ptium dici uellent,cultum Si myftcria cius libenter fufcepiflc^At uero poctam Orphc um facile totam rem ea de caufa,uerifimilitcr^ finxiflc,quoniam Cadmus ex Thebis C Acgyptrjs in Boctiam profedus,ScmeIem,aliosq,’ liberos gcnuifiet,quam ab ignoto præflam fcptimo menfe,ficutetiam deOfiridcperhibcnt Aegyptij puerum pcperific, Hunc mortuum à Cadmo dcauratum,Si quafi deum ingcnti cultu 8i facrificqs deco# ratum fuiflc,parcntcm quoquceiusIouempraedicairc,utScmeIcsftuprum lenirctur» Hine apud Græcos cclebratam fabulam,quod Semclc Cadmi.Ofinm ex loue conce# piirct,in lucem^ edidifiet. Quam poetae adco amplificarunt atque auxerunt, ut iam refonantibus Theatris nemo Græcorum fit,qui hanc rem aliter geftam credat^ Nec in hoc folum,fed in alijs quoqj multis illuftribus apudAcgyptios, uiris heroibus qqj ac deis id effe à Graecis faditatum. Herculcm cnim Aegyptium fuifle, cuius uirtute multas magnasqjorbis terrarum partes perdomitas, hunc Græcos ut fuum diuinis honoribus colerc, qui fuus non fit fed magnis temporibus poftea adnatum ex Alcui mena Herculcm,iniuria res geftas Aegyptq Herculis tradudas.Pcrfca quoqj in Ac# gypto natum,ui ipfius Ifidis genus ab Aegypto ad Argiuos tranflatum, fidis deinde fabulis,Io ipfam efic,quæ in bouis fuit formam mutata,cuius honore fadum,ut Aa gyptijbouem adorent,quamuis alq antiquiflimis temporibus animaliö effigies ab Acgyptiis,ducibusatqueimpcratoribus,galeisinfculptasferri folitas,ut prælio di^ cantjcamque rem imperij fignum ipfis fuiffc.Parta deinde uidoria,e»animalia quoi rum imaginein uidoriofi duces geftarunuquafi offenfionem belli ad hoftes ipfi repu B z liflent
-ocr page 34-DE PRAEPÄRATIONE EVANGELICA
Siffentindeos relata faiffe, Nonnulliufus,utilitatiscjjcaufamultaexanimalibusit» deorum numéro apud Aegyptios fufeepta contendunLßouem enim ipfstn tarn par tu fuo,quàm arandi opera conducerc.Oucs autem amp;nbsp;parère,5c tegmentorum matcjs riam præberc,amp; Iade ac caféo alcre.Canem ucro una cum hominibus uenari,ôc ad euftodiendos homines natum efle.Quapropter deum qui apud eos Anubis appella«; tur,caninum haberecaputEa enim reoftenditur,cuftodcm ipfumOfiridos fui/Te tä fceluas J qui importune obuiam fados cocrcentcm.Felem uero quoniam ad feuta fa* cienda conducat.Ichneumona quoniam oua Crocodillorum conterat,amp; luto conuo lutuscumosaperiantjita inuentres eorum infilirefoleat.utcxefisinreftinis,eosin* terimatÆx auibus Ibidem quidem utiJem dicunt,ad ferpentumjocuftarum, erucaru înteritumtAccipitrem ucro ad Scorpioncs atqj Ccraftas nccandos.Et alia huiufmoi di uenenofa animalia, cum ctiam nonnihil conferre arbitrantur. Aquilam uero qa £gt; regia fie coluntHircum in diuinis ca ratione dicunt fufccptum,qua priapû apud Græ cos propter genitalia membra,eumillud animal ad eoniundionem fexuum maxû me omnium dcfcratur.Membra uero genitalia apud eos honorari,quoniam per ea inftrumenta fpecicsanimalium conferuantur,quæ tamennon apud Aegyptios folu, ucrum ctiam apud plcrafquc alias genres,quoniam quæ ad generationem animaliû ncccflaria funt,apprime colutur,Quapropter ctiâ antiftites,qa partibus fee udum Ae gyptios fuccefiTione facerdotium acccperunt,.huius dei myfterijs nunciantur ♦ Ad hæe Fæanas etiam atque Satyros aiunt,huius rci caufa,cûdis hominibus effe ucncrabilci Cuius fignum eft,quia fimulachra eorum in templis,membris in morem hircorum. quod animal traditur promptum femper efie ad eoniundionem tcntiginc affedisftji tuuntur^Soceros autem tauros Apinfcilicct atque Mneuin diuinis coli honoribus» turn propter agriculturam,tum quia frugum inuentio ad deos refertur.Lupos quo* niam canibus fimillimi funt,amp; quoniam Ifidc una cum Oro filio, certamen aduerfus Typhonem fufeeptura^Ofirim afierunt ab inferis filio ôC matri auxilium ferente ad* lt;ienifle,eisq’ in fpecie lupi apparuifie.Nonnulli autem dicunt lupos aduerfum Aegyi ptumirruentes Aethiopesdiftradosfuifie,unde regionem Lupariam appcllatam, Crocodillum illis honori efie aiunt,quoniam eiusterrore ab Arabia atq; Libya la^ troncs in Aegyptum nare ncqueanLPræterea quendam deprifeis rcgibus,fuorum ra biem canum fugientem ad paludem confugifie,quipræter opinioncm hominu àCro codillo fufceptus,in alteram ripam traiedus fuerirSed culturac animalium alias alq caufas afFerunt^Multitudine enim aiunt crebro in reges magno infurgente confenfu, diuerforum animalium cultum,diucrfisciuitatibusaquodamrcge ftatutum fuifie, ut dum finguli rcligionem reucrentur fuam,ôC cætcrorum contemnant, nonpofient tiniuerfi in unum Aegyptij confpirare.Hæc animalia lintcamina poft mortem plan* gcntcs,amp; pedora cum gemitu cædentes.in facris fepeliunt loculis,quorö fi quod fp5* tc aliquis interfecerit,mortis muldatur fuppIicio.Felem autem aut Ibidem,fiuc fpon tc fine inuitus quifquam necauerit,mortcpunituræræterca in quacunqj domo cants tnortuus fuerit,omncs qui cam habitant,uniuerfo corporc rafo,magno ludu affici* untur,nec uino aut tritico cætcris^ ad uidu neccfiariis,q in ca domo rccodita fuerut uti amplius licet Aiunt autem Apin quidem Memphidç, Mneuin in EliupoIi,Hircö in Mcdcnte,Crocodillum in palude,Miridos reliquas^ feras in locis atris,fimila aut pultcm lade codam aficrentes bcllaria amp;mcllc commixta,8e anferinas carnes tam e* lixas,quàm toftas.Cum mafeulis autc animalibus fœminei quoqj fexus fumma fpe* cie fimul nutriut,quac pclliccs appellant.Cu uero Apis mortuusfucrit. magnifiée^ fe pultus quofquc fimilc inucniant,in perpetuo ludu funt,qucfimul ac inucnerfit, ad uc bem Nili ftatim adducunt,quando folum mulicribus uidcre ipfum licet.obuiam nan que fadæ ful^atis ueftibus genitales partes ei oftcndunt,nec unquam poftca hunc de p «m mulitribus afpicere licet^in quem afterunt animant Ofiridospoft mortem tradu *
âans
-ocr page 35-LIBER S E C V N D V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. gt;
A âamfm'/Te^Hæcîna cft Aegyptiormn turpis impie tas potius quam theologia, ad# uerfus quant aliquid diccrc cuni per fe iaccat,turpc duco,quant incrito cotcmpfinius, atquc defpuintaSjà tamis ntalis non nifî à faJutari ô(. euangelica dodrina,quæ obeae catos ntentis ocuJos,per fident illuntinauitUiberati ucruin honeftiores harunt nugâ# runtjS^ quafî naturales rationes paulopoft fintui cunt Grccaruni fabularum interpre tatione facilius enodabintus, Hoe igitur modo, antiquiflimæ temerariæ^ Phoenix cum 8C Aegyptiorum fuperftitionis,omnium gentium turpis theologia plena eft.Ve rum de Græcorum quoque theologia,qui fintui achris amp;nbsp;myfterijs fimili quodam ut A^gyptii pacîio utuntur,modo dicamus,quam qui uniuerfam collegit hiftoriam, in tertio amp;nbsp;quarto uolumine diligentifTime confcripfit,fa(3o à Cadmi ætate initio.Cad ntum autem poft Mofem fuifie ab cxquifitiifimis gentium annalibus,loco fuo demo ftrabimuSjUt aperte pateat Mofem maiorem natu,quam Græcorum deos fuifle. Si# quidem poft Cadmuni dij cmerferunt,queni non paucis annis Mofes fuperauit ♦ Sed iant Diodori noces audias.
De Græcorum theologia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. II.
B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A D M V M Agenoris filium ex Phoenicia dicunt,ad quærcndam Euro#
y^^^psnt quæfuit à loue rapta.à rege mifium fuiffc,ncc inuenientem in Boe# tiam tandem deueni/re,ac Thebas ipfi ædificaiTe.Cumque Armoniam Ve neris hliam in uxoreni duxüTetjSemelent amp;nbsp;forores cius ex ea genuifte. A# ntoribus autem Semeles loue capto ac exorato,tanquam ad lunonem diuino ad cant modo acccdcre,non tulifle fulgura atq; tonitrua mulierem,fed ab ortu edito pucro, igné ipfam fl agraire,à loue autem Mercurium accepiflepuerum,cum^’ ad fpeluncas Nifes,quæ inter PhoeniciamSC Nilùm fita eft tranfmififte.Hocpado àNymphis edu catum,Dionyfium uini amp;nbsp;uitis ufum atq; plantationem homines docuifle ♦ inuenifle quoqi codionem ex ordeoconfedam,quam ccreuifiam appellant,hunccum exerci# tu non uirorum folum,fed ctiammulierumorbcmluftrairc,iniuftis atqj impijs ho# minibus atrociter punitis.Fuifle tarnen h aftis Thyrfo ornatis armatas mulieres,mu# fas etiam omnes fecutas fuifle uirginitate,oniniqj dodrinæ genere florentes,quæ tri# pudijsamp; cantu Deum permuIcebantur.Pedagogum ci Silenum fuifle,cuiiis confilijs uirtutem fuit compIexus.Mitra ucro caput ei ligari propter dolores,qui fumante ui no,caput aggrediuntur.Bimatrem autem appellatum,quoniani ex uno patre amp;nbsp;à du Q abus matribus procreatus fuifle uidetur.Ferulam ci in nianu tradunt,quia cum non permixtum aqua uinum homines biberunt,ac in furorem uerfi,alter alterum baculis cædcrct,unde nonnulli nioricbantur,pro lignis ferula uti perfuafit. Bacchum à bac# chisuocatum fuifle.Lcneum,quoniamIeneus græce,torcular latine apppellatur. Bromium à bromo,id eft ignis fonitu,qui cum ab ortu cderetur,infonuit.Satyri quo que eum dicuntur fecuti fuiire,qui faltando amp;nbsp;tragice canendo,uoluptatcm ci aficrc# bant. Ab hoc primo Thcatrumamp; muficam.fuifle harmoniam inucntant.Hæcdc Dionyfio traduntur. Mufas ucro Iouis,CocIi,amp; Terræ Alias opinantur,quas pluri mi uirgines fuifle confingunt,amp; fic appellatas, quoniam Myn græcc, honefta bona# que dodrina inftitucre fignificat.De Hercule autem hæc Græci aflerunt.Acrifq Alia Danæ,Ioui Perfea genuit.Pcrfea Andronc Aledriona peperit,ex quo Alcumena eft procrcata,cui fe luppiter triplicata node commifcuit,non cupiditate,ut plcrifque ali# is mulicribus,fed libcrorum procrcandorum gratia. Qyamobrem cum luno Zeloty piacxarfiflctjAIcumcnæ quidem partum retardauit.Euriftca ucro ucl ante tempus in luccm cdidit,quod fecit^quia prædixifle loucm audiucrat ill o dic,cx Perfidarum ge nercregemnafciturum.HercuIcmuero Alcumene lunonem foryidans expofuit, cui luno Mineruafuadcntc,maminampræbuit,amp; à pucro uchementius quàm aetas patiebatnr attrada mamillajuno contota^duos ad necem pucri mifit dracones, ille
B 3 autem
-ocr page 36-de praeparatione evangelica autem nullo modo tcmtus,akerû altera manu draconcs ex collo apprehcnfosinters; O fcdt, Acfculapium Apollinis atqj Phoronidos fijium fuiflc aiunt,adcoque medicinæ artibus cxcclluiflc,ut ab incurabili morbo multos liberaretEa re louem commotû, fulmine ipfum,interemi/rc,cuius morte irritatum ApoIIincm jCydopas à quibus fui men illud loui conftrudum fucrat, interfeciïTc.Vnde iratus luppitet,ad fcruitium doneti ApoIIincm impulitjôf hoc modo delidi pœnas Apollinem pcrfoluilTc » Hoc in quarto Bibliothecae Diodorus pofuit,qui reliquam theoJogiam ab alqs gentibus, Gkxcqs acccpiiïe his uerbis in tettio fcribit»
DcAtlantorumTheoIogia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput lit
RIM V M inquit apud eos Coclum regnafle Atlanti aflerunt, is qua* IS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dragmta,ut dicunt,5lt; quinçp filios habuit,quorum duos de uiginti Op?
H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caHiffima quædam mulier hbi enixa eA,quam propter uirtutem, in do
°® tf anïlatam Terram nominari,filias quoqjCorlum habui/TcjBafiliam Cybgjgm ctiam Pandoram uocant^Bafiliam quoniam quafi mater fratrescnutriirct,matremappenatamfui/rc,ôC poll Cceli mortem Hyperioni fratri nuptam binos liberos,Solê atqj Lunâ peperilTe. Cybeles autc fratres futura for mid antes,Hyperionà interemiflë,Sojem ac fluuium Eridanum praccipitalTc.Hec cum g Luna fie fada percepilTct ab alto feipfam locodeiecifle,matrem autem furore conci* c am,crinibus folutis,tympanis amp;nbsp;cymbalis bacchantem primo circumuagari, deinde poftquam inueniri nullibi potcrat,in dcos fuiffe tranhatam creditum,amp; aras ei ac te* pla fuiffe conftrucîa,cuius facra cum tympanis ac cymbalis fiunt, Solem uero atque Lunam,ad luininaria tranllatos fuifie,
DfPhrygumTheologia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap, IIII, ‘
H R Y G E s uero Meona Phrygiae,antiquiflîmum fuifle regem con* rais nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^*1^° natamCybcIcm, fiftulam quam Syringa graeci uocant in
SpRueniirc,amp;Montanammatrcmappellatam,euimagno amp;nbsp;cafto amorc |»iii^,3i(wniiw[i Phrygius dicitur Marfiasconiundus,àquo Venerem cognitam fuifle negant,amp; tibiam aiunt inucntam.Cybelem autem Attidi conucnicntcm,cum uentre cognita res effet,interfedo Attide ac focijs eius,à pâtre commotam furore,pcr uniuer fam magnis ululatibus regionem uagatamfuiffê, tympanis dolorem fuum con* folantem, Marfiæ ueroprimum cum ea erranti, deinde in mufica contentione ab As polline fuparata pellem uiuo fuiffe detradam,Ab Apolline deinde adamatam fuiffe Cybclem,ÔC cum eo ad Hypcrborcos ufq; erraffe,cuius iu/Tu amp;nbsp;Attidos corpus fepuP p tum,amp;CybeIcmdiuinoshonoresconfccutam,undcadhunc ufque diem adolcfcen* tis mortem Phrygesplangcrc,aris^ inftrudis,AttidaCybelemqj templo in Pifeino fibi Phrygiae oppido magnifice conffituto,ut dcos colcre.Poft mortem autem Hype# rionis,Cceli filios regnu inter fc partitos fuiffe, quorum clariffimi Atlas amp;nbsp;Saturnus fuerunt,Atlanti uicinas Oceano partes contigiffe,amp; multam Aftrologiæ operam da tam,feptemq; filias natas,quæ Atlantidcs appcnantur,à quibus quàmplures dtj amp;nbsp;hc roes nati,8lt; fcniorc ipfarum Maia loui coniunda,Mcrcurium procreatum, Saturnû quoq) Atlantisfilium,auaritiaamp;impietatepræditum,fororem Cybelem duxiffe, à qua louem fufcepit,quamuisamp; alium loucm Coelifratrcm,ôlt;Cretæ regem conten# dunt fuiire,qui multo inferior pofterioreloue fuit,qui totius orbis imperium primus ac ferc foliis cÆrt:inuit,Cretæ autem regem decern filios gcnuiffe,quos Curetas appel# 1 ant,eius fepulchrum ufq; ad hanc diem oftenditur,Saturnum uero in Lybiæ,SiciJia, Italia^ regnaffe,à quo natus Iuppiter,oppofitam patri uitam dicitur elegiffe,regnum ' que fufeepiffe,Alrj pâtre concedente tradiderunt,alii odio patris à populis eledum, at que idco Saturnum cum Titanibus bellum ciindixiffc,quo uido,uniuerfum fibi or# * bem fubiugafle,Plurimum autem 8lt;corporis robore,SC animi uirtutibus ualuiffc tra dunt,ac furamopcrc ftuduiflc,utSlt; impij punirctur,ôlt;(pbi fummis affïcerêtur bnfiefis
Vnde
-ocr page 37-LIBER S E Ç V N D V î. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. i«
A VndcpoAcâquam hominem cxuit, quoniam humanum ui uerct uiïamjoucm appel latam,De terrcftribus autem diis,cum muJta uan'a^tàm hiftoricis quàmpoetis fcfi bantur,amp; inter hifioricos Eucmerus,qui hilioriarntHoineras,Heßodas, Orpheus^, monftruofa quædam finxei:int,breuiter quæ uterque confcripferutit explicare cona bonDeos igitur honorabant Euemerus ait,magnificentiffïmis facnßcqs,amp; muneri# bus argenteis atquc aureis mirabili arte confedis,de quibus latius in fiipcrioribus co fcriptum cft,Eft autem in ea Infula,quae dco confecrata cft,in quodam altiflimo tem plo louis Triphilei templum, ab eo ipfo quando totius orbis repugnabat conftrucîû ftatua etiam in eo monte aurea eft,in qua paucis Uteris Cceli,Satarni amp;nbsp;louis, res gcgt; ftæ fummatim confcriptæ funLamp; paulo poft Cœlum ait iuftum Si benignum uirun» amp;AftroIogiænonimperitumprimumregcmfuiire,à quo Coelitcs deos facrificijs primo cultosjunde Cœli cognomen habuifle,duosq; filios Pana ôc Saturnum,5c filb as fimilitcr Rhæam ôC Cererem ab uxore Vefta fufccpiftc,Saturnum deinde regnaflt;lt; fc,5C à Rhæa quam in uxorem duxeratIoHeni,Iunonem,amp;Ncptunum fufcepiftegt; lo^ uem autem qui Saturno in rcgnum/ucceftïtIunonem,Cererem amp;nbsp;Themim in uxo^ rcs duxi/rc»êlt; filios â prima quidcm Curetas habuiftc,ab altéra Perfephonem, à tcrlt;s ß tia Mincruam,His di(ftis,Græcorum fabulas fecundum Hefiodum, Homerumque fubtjcit»
De arcanis myftctiis erroris Gentilium Cap» V»
ED dcGræcorum,AîJantiorum,Phrygum^ thcologia hadcrtus,qui# bus non abfurdum eft fecreta myfteria,5i cælatos adderè cultus, ut facile unufquifqueuiderepoftit,utrum fit aliquidincis ueræreligionis fignum, an â dæmoniaca fuperftitione,ac crrorc perfluxerût,omni turpitudinc atq; dcdecore plena,SGachrymispotius quam rifu digniffima, quæ demens ille in libro, quo gentiles ad fidcm adhortaturjapertilTimc reuelauit.Vir magnarum rerum feien tia praeditus,amp; ufu plurimorum negotiorum prudcntiirimus,qui patrias nugas falu* tarijSC euangelica dodrina monitus,cito contcmpfit.Pauca igitur ab eo fumpta,dili^ genter audias»Abdita inquit amp;nbsp;inuifibilia funt,ac ideo diligenti cura,non inquirenda Barathri ora monftrorum pIenifl'ima,Lebes,Thefprotius,Tripes,Cireus,Aena,Do* donça,Cælo,in deferto atqj harenis honoratus,amp; quod ibi oraculum eft» Hæc oniia fenefeentibus iam fabulis,deieda penitus rclinquantur»Vltimo enim filentio Cafta# lius amp;nbsp;Colôphonius,fontes,cæteràquc flucnt3,quæ diuinandi uim habere uideban# Q tur,traditaextinda^ cura fuis fabulisdefluxerunt,totius^’uinationis potius quàm diuinationis nephanda myfteria ceciderunt » Silet Darius,Phytius,Didimeus,Araphi areus,Apollo,Amphilochiîs* Tacêt Aurufpices,Augures,fomniorum interprétés,SC qui farina aut hordeo uaticinabantur,qui quod ufqj ad hodiernum diem,quafi ab in feris mortuos rcduxcrint,cura dæmonibus collocantur»Perierunt Aegyptiorum pe# netralia,tencbris tradita funt Nccroraantia Tyrrhenorura,capræ fimul cum iftis ad diuinationcmpræparatæ,amp; corui horainibus oracula reddentes deuolarunt» Quid dicamdeDionyfio, qucmMcnolemgr3fce,ideft,Iatine totum furentem appellant, cui Bacchæ orgia coelebrant,amp; crudas carnes comedentes,facro furore initiantur» Es uan,euan,conclaraantcs,quæ uox afpirata fecundum acquifitam Hebrforum lingua fæminci fexus ferpentem fignificat^ Ceres autem amp;bona dea myfterium fuerunt,qua rum mccrores,rapinam Si ludumEIcucis doc et» Qu arc mihi uidetur,fi quis deriuati oni uerborumattendereuelit,ab orge id eft,Iatinc ira, quam aduerfus louem Ceres tufccpitorgia,myftcria uero Amyfos,quod latine fcelus cft»quod Dionyfio accidit, appcilata fuiflc.Quod fi etiam ab Attico i 11 o Myentc,qui uenando perfit, ut Appol# 1 odorusfcripfit,myfteria uocantur,noneruntcertegloriofaquædam hæc myfteria, funebri quodam honore tradita,Forte autem myftcria,id eft,mythdlia,quafi fabulç quædâlatine appcilatafuntPerdatue igitur,qui hæc primus hoibus tradidit,fiue
B 4 Darda
-ocr page 38-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
Dardanus,quî deorum fabulas in myftcria deduxit,fiuc Actio,qui orgia S^cærcmoni D as Thracibus adinuenit,fiue Plirygius üle Myda, q ab Odryfo ilJo didicit,8C. fubditis deinde artificiofum mœrorem tradidit,fiue Cynira Cyprins,qui inuliercm quandam caperc ftudenSjturptiTima Veneris orgia ex noeîle in diem transferre aufus fuit. Qui* dam autem aiunt,MeIampodem Amythaonis filium ab Aegypto in Grædam Imfîü Cereris folenniter coelebratum report afle,quos omnes ego impiarum aflero fabula* rum autores,ôC pernitiofae fuperflitionis inuentores^extiti/Te.Quid enim aliud quant dedecusamp; aptiflima turpitudofacrahæcfunt^Sed multo turpiora uidcbutur,fi quis quae fequuntur addiderit.Ccrespepcrit,cducaturpueIJa,Pherephattem nonnuJIi ap* pellantjCui luppiter qui genuit, draco fadus coniungitur,undc in Sauafiorum myftc* rijs,draco in fpiram inuoJutus in facrifieqs ad fadorum nicmoriam,immo uero in te ftimonium tantae turpitudinis,ut ego dixeriin,adhibetur.PepcritScPhcrephattc,tau riformem filium,unde Poetae quoqucnonnuIlitaurumlaudant,draconispatrcm,SC draconem rurfus tauri patrem,8c in montem arcana haec fada ducentes, paftoralem ftimulum coriebrantPaftoraJem utputoftimulum fcrulam,quod genus ligni bao« chantes ferunt,appel! antes. Nequeo latius huius Pherephattae facra enarrare, qualTi lum,rapinajn,Idoneræ,terræ hiatum,fucs,cubolci,quos eodem hiatu fimul amp;nbsp;duas j; deas abforptas aiunt fuilTe.Vndc Megarenfes in Thefmophoriis fuis immittunt,qu£ facra uarqs modis niulieres,quoniam haec fabuia uarie narratur, per ciuitates Grae* ciæ coriebrant Thefniophoria,Scirophoria,Ineffabi!iphoria uocantes,öf multis mo* disPherephattf rapinamcompIorantes.Dionifi uero myftcria penitus inhumana» quemadmodum puerum cum Curetibus falicntem,dolo pueriiibus donisTitanes de cepti,ut 8C raptum dilaniaucrint,ut Orpheus pocta cecinit. Munera uero quibus cap* fus dicitur pinea amp;nbsp;aurea poma hefperidum fucrunt,quorum facrorum fymbola no eft utile audircpila,pinca,fpeculum,poma,uclIus.Miucruam uero Dionyfi iä difeer* pti corripuifle.Paliafque à motu cordis uocaridicitur.Titancs autem Dionyfi mem* bra in Lebetc prius elixabant.Dcinde ucrubusftxa,Vulcano torrebant, Sed luppiter Titanes quidem fulmine muIdauit.Dionifi uero membra AppoiJini fepclienda tra* didit,qui in Parnafo ipfa depofuit. Vis amp;nbsp;Coribantium audire orgia^ Tertium ab his fratrem interemptum fuifle aflcrunt,cuius caput purpura tcdum,amp; ærco feuto coro* natum,ad radicesOlimph montisportarunt,acfcpclierunt.quibus nomina Baubo* ni,Dyfaul,Triptolcmo,EumoIpo,amp;EuboIco fucröt.TriptoIcmusbubuIcus,EumoI pus ouiumpaftor,fuum uero Eubolcus,à quibus EumolpidcsôCpræconum facrum genus defeendit. Cercrem uero à Baubone Coribantium nobilimulierc hofpitio fu# feeptam tradunt,potioncm^ multis confedam,quam Cycrona uocant, Cereri alla# tarn fuifte.Cum^ Ceres ludu opprcira,potum recufarct,quafi defpeda Baubo dolu* it.itaqt fubiata ueftc,genitalia membra deæ oftendit, quæ hoc fpedaculo dclcdata Cycrona,fufcepit ac bibit.Hæc Athenienfium myftcria funt,haec fummus theologo# rum Orpheus,ut ipft dicunt,carmine cccinit,a quo non eft ab re carmina quædam tc# ftimonij loco apponcre.Dixit 8C obfeenas cundas in corporc partesAttollens ueftem patefecit turn dca ridês.Sufcepitparuum qui forte aftabatlacchum.IngciTit^ finu uc tulae Baubonts,8lt; inde.Pocula fufcipicns,tandem Cycrona pcrhaufit, Node ccrtc ac lenebris ifta myfteria digna funt,SC magnanimo illo, immo ucro leuiflimo Crichti# darumpopulo,aliis^' græcis,quos mortuos,hæcexpcdant.Qua cnim fpc tcmcrarri homines nutriuntur, quibus oracula Ephefinus Eraclitus canit, Nodiuagis malc'quot;cw is Bacchis inijciatiSjfimulatque innciantibus,quibus ignis futura pr3edicit,quiqj apult;l cæteros myfteria putantur,fine antiftitcpcragunt,cxquibus omnibus fida,amp; inania amp;nbsp;deccptionisiplena cunda probatur,quorum fymbola,dcnudanda enim facra ipfo# rum funtjCxta fumantia,polenta,faldraco,mala punica,trcmcntia animalium corda, fcrula,hcderae,p«ltes, papauera, Haec ipforum facra funt. Themidos autem hare funtfat
-ocr page 39-LIBER S E C V N D V S.
Foi. Il
funtfacratiffiniafymboIa,origanum,iucerna,gIadius,pedcn,muIicrcs,Sicenini my fticc,membra genitalia appcIJantur.O manifeftam impudentiam.Nam cumprifeos» rum hominum petulantiam nox cogerct,facra modo nox inljciatus prædicatur,Sffa cibiis tenebræ uitat petukosfacrorum mores oftendunLExtingue pontifex ignem, urere faces, qui cas portas,hac luce turpitudolacchimanifeftatur, patere ut node myfteria colantur,ucnuftiora uidentur in tcncbris,hæc orgia nefeit ignis fimulare, a^ quot;pcriendo redarguendo^ omnia punit,Quis non mcrito impios huiufmodi appella# rit,qui deum ucrum ignorantes puerum à Titanibus laccratum5lt; lugentem muJierê, amp;nbsp;membra turpitudinis turpiflimc colunt,duplici quadam impictate detenti, nam amp;nbsp;deum ucrum ignorant, Sc errore dcccpti,mortales atej turpilTimos homines deos exi ftimant,Hæc quidem Clemens,
Qui mcrito ftiperftitionem gentium contemnimus, C A P V T V L
VARE non iniuria nos magna uocc ifta omnia contcmpfilTe fatemur i longifrimo,acprifcoerrorC;,gratiaamp; mifericordia deiotnnipotentis,ô(. in^ ___effabili uirtute Saluatoris noftri,quafi ab incurabili morbo libcrati, ration B ncm enim fccuti,nephandum atqj impium duximus, fandii/Tima dei appeilatione, mortales 8(. turpes uiros Honorare,qui extremæ petulantiæ crudelitatis atq? furon's excmplapofterioribus tradiderunt,Qyam enim infaniam non fuperaremus,fi mode liiam,prudcntiam,iuftitiam^’ laud antes,pctulcis ac incontinentibus omni furorcple nis,crudelibus quoep ac inhumanis homicidio,fimul acparricidio maculatis,diuinos honores redderemus^Quis enim maior cumulus impietati addi poterit,quàm fi uira rum,mulierum^’ membra amp;nbsp;inexpertem terrarum rationis naturam, fandifïïmam dei appcllationcm quis intrudat,ea^ turpia deo attribuat,quae fi de hominû aliquo dicantur legibus ôC confuctudine ciuitatum,grauiirimo fupplicio punientunCur 15# gior fum omnibus Graecis fimul ac Barbaris,lucem effulfific prædicamus,quæ à fai# faamp;impiarcligionc,aducramacpiamrcducit,Multi enim iam,quafià foporeSC profundo fomno cxpcrgcfadi,oculis animi aliquantulum apertis, fabulaspoetarû, rcligioncm prifeorum efie cognouerunt,in quam natur^ quædam fccreta occultarf, multi credentes dccipiuntunQuae quamuis nihil ucritatis habcant,tarnen exponent da nobis uidentunut etiam cis quæ honefta ipfi putarunt,non iniuria fpretis, cuangc licam Saluâtoris prædicationcm prætulific mcrito approbemur»
ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Breuis fupradidorum repetitio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap, VII,
V O D faciemus fi altius hæc primum repeticrimus.Græcoium igitur po# pularis,ut ita dicam,5lt; fabulofior theologia,amp; Phoenicum ac Aegyptiorû huiufmodi elTc oftenditur,ut autoribus iam fuis comprobatum eft, quam non iniuria in principio praeparationis euangelicæ collocamus, ut amp;nbsp;nos in memoriam redigamus,SC qui r.ffciunt,difccrc poirint,qualis maiorum noftrorum eratrcligio,amp; quanta nos ipfi ueritatis ignoratione,quafi uiolentia obruti emerfi# mus per cuangelicam prædicationcm SiapparcntiamSaluatorisueri dei lefu Chri# fli qui non in parte una orbis terrarum,nec apud gentem unam,fed ubique quafi ani marum Sol proprios lucis radios immittens,à caliginc8(. tenebris crrorum,ad fulgê tilTimam ucritatis lucem omnes homines conuocauit,ApertilTimc nanque prænomî natieorumautores,mortuoru fimulachra, Sc turpilTimorum hominum imagines cultas,nunamque mentionem dei ucri fadam illis fuiire,diuinam iuftitiam contem# nentibus,amp; in omnia fcelcrafpontcirruentibusoftcndcruntNam cum nondum ui# ta hominum legibus 8(. moribus inftituta eflet,pecudum more ad nihil aliud multi, quam adimplendum uentrc,mcntceleuabät, quos primû impietatisgradutenuilTe c5tenderim,N5nulli naturali ^dâ inftindu paulifpcr c5moti,dcu dei^tute falutarê «fie müdo putarût,ac cû qrêtes ad coeiu aîos erexerfit ÔCc^lcftiû pulchritudinccorpo^ admis
-ocr page 40-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA
admirati, deos ipfa arbitrati ûint » Alij deprcfli omniiio in terris præüintiores aut corporis roborc,autprudentia,aut facultatibus gigantes quofdam,uel tyrannos,ucl magos ac maleiîcos iiiros,c]ui auxÜio alicuius coruni,quos à diuiniore ftatu decidifa fe credimus, miranda quædâ facere uidebantur,ucl eos qui hmnanæ uitç aliquo mo doproferuntjCum uiuos turn maxime poft mortem deorum honoribus coluerunt* Quaredeorumetiamtempla,fepulchraeorum fuifle mufti teftantur,utClæmens in cxhortationc nonnuHos Græcorum autores fcripfifte commémorât.Quod fi pla cct,rurfus audiamus.
Quod templa deorum fepulchra hominum fuerunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. VIIl.
V M cnim inquit inanis fuperftitio initium cceperit, quafi raalorum onw nium fons multitudinem deorum conftituit, quibus hoftias immolare, foicnnia facere,fimulachra ftatuere.St templa condere pcrfuafit, quae tarnendeorum fepulchraprius fuerunt,Slt;magnificentiuscondita templo rum appellatione uocati funt. Nam apud Larifaeam ciuitatem Acriffi fepulchrum cft,quod modo facrarq loco ueneranturA in arcc Athenienfi,ut Antiochus in nouo hiftoriarum confcripfit.Cecropos fepulchrum fuit. In templo uero Palladis, quàm ciuilem appellant,Erichthonius iacetlfmarus autem Eumolphi atque Diaræ filius inEkufine,unacum Ccleifiliabusfepultus cft. Quidmulta!”nonenimlatetàgentÿ iibus fepulchra hominum adorari.Hæc quidem Clçmens.
Qualis de dqs priieorum fuerit opinio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. IX.
OS autemrurfusaltiushæcrcpctentes,dicercnondubitamus natura, immo uero diuinitus omnibus efte hominibus infitum, non folum utiqj quid atq^ conducibile de nomine fignificari,uerG etiam omnium rerum creatorem fie appellarijSCucrbo quidem itaomnes natura duce conuc:# niunt.re autem creaturas pro creatore colucrüt,præter unum aut admo dum paucoSjUt uerifiïmis Hebræorum libris oftenditur,qui rebus inuifibilibus ad ins telligibilia mentis oculos fände reduccntes,nonçreaturæ alicui,fed ipfi rerum omnis um creator!,cundorum^ latgitori bonorum dei appellationem attribucrunt.Caetes ri autem omnes tenebris animi inuoluti,ad tantam impietatem dedudi funt,ut pecus dum more honeftum acconducibile bonorum^’ omnium extremum uoluptate cors poris tcrminarent.Et hac ratione eos qui uoluptatum adinuencrût genera, uel auxes runt atqj amplifîcarutmaleficosSc mortales uiros,utdidum eft,quafibonorum lar gitores,Saluatores,5^ deos appeJIarunt,piam huius nominis notionem natura eis ins p fitam ad eos transfercntes,quos bonorum inuentores putabant,tantum^ mentis ins faniaualuit,utnecpeccarcfearbitrarentur,nec erubefcerentdiuinis honoribus males ficos atqj potentes homines,propter régna tuneprimum conftituta,colerc atqj admis rari.Cum^,ut iam diximus, mores hominum legibus ftabiliti non eflent,nec fupplis ciapeccatoribus imlninerent,adufteria,nephanda matrimonia,maribusereptam pus dicitiâ,homicidia,parricidia,confeda fcelere bella,quafi respulcherrime geftas, dqs fuis attribuebât,amp; earü reru memoriâ,pofterioribus quafi perutilê relinqre ftudebât.
Quod Plato prifeorü fabulas amp;nbsp;interpretationes fabularu contêpfit. nbsp;nbsp;Cap. X,
AE C theologia prifeorum fuit,quàm iuniores naturalium rerum feiêtia I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nonparumiadantcs,adhoncftioranaturarfecretainterprætantur,itanec
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnino impietatem maiorumcfïugerunt,nec tantam rerum turpitudis
nem ferre potucrunt, fed prifeorum peccata corrigere uolentes, uirtutes^ corporcas,quibus generantur,aluntur,5^crcfcunt, corpora per fabulas fignifîcari uolentes, amp;nbsp;hinc ordinc progreftï, non folum principia amp;nbsp;rerum elementa, ut Solcm Lunam, Stell as, Præterea terram, aquam, ignem, uerum etiam compofita amp;nbsp;affes duseorumSyrudus terrae, quos Cercrem bonam deam,8c Bacchum nominant per fabulas, uiolenta quadam interpretatione figniâcari uoluerunt.lta iuniores quis dem
-ocr page 41-LIBYER SE C VND V i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Foï.
A dam maiomm theologiam erübefccntcs, acparui antiquitstem atcy confiictudincm facienteSjquafiremedia turpitudinfs deorum cxcogitarunLVetuftj/ïïmi autem^etiam animalia bruta quæciinqj ad uitam conducerc uideantur,in deorum numero colloca re aufi funt, amp;nbsp;inmanibus bcluis cærimonias ftatqerc non crubuerut. Ipfos igitur au dias Græcosper unum,qui præftantiffïmus omnium fuerat, fabulas, rionnunquam fufcipiendas,nonnuquam repellendas aflerere^Mirabilis enim apud eos Plato,modo fententiam fuam apertius explicando negat a dicenda dijs cfie,quæ ab antiquiïTimis dida funt,modo de legibus fcribês oportere affirmât fabulis,quæ de dqs tradit^ funt quoniam nihil falfi in eis contineatur,fidem adhibere,Poftremo à prifcorum theolo»; gia fuam defperans,cum de CaIo,SoIe,Luna,SteniS)amp; de uniuerfo mudo partibus^ fuisphyficemorefuolocutusfiti.Demumde prifcorum genealogia deorum,quafi particulariter ßc in Thimæo differiuSed de aliorum dæmonum atqj deorum genera tide diflcrerc maius eft opus q humeris noftris ferrepoflumus,Quare his qui hfc tra diderunt, crcderc debemus,qui cum à dijs orti funt,amp; parentes fuos qui fint oportu# ne tencant, nulJo modo falluntunNam quis neqj necefiario, nequc probabiliter di cant,tarnen quia rem fuam cnarrant, æquum eft, ut eis fidem adhibeamus ♦ Quarc B fecundum prifcorum inftituta, genealogia dcoruni terminetur,credantur^’ Cali acTerræfilij,Occanusamp; Thetisfuifle,exPhorcis, Saturnus,Ops,Sc alij coplures natifunt, ASaturnoautem Sc Ope,Iuppiter ôC Iuno»Hæc igitur Plato fecundum ius8cfas,quamuisnullomodoprobari polfint,credendacfiein Thimaeo cenfuiu Attendere autem diligenter oportet, quia nihil altius in hac fabulofa genealogia continerioftendit. Alio autem in loco hie ipfe fententiam fuam apertius explicans his uerbisutitiir»Primuigituregodixi,maximudemaximisrebusmedaciu efferre aufus e,qui quæ Coelius fecifle ab Hefiodo dicitur, qjq; à Saturno muldatus fit,5C Sa turnus rurfusà filio,improbe finxiu Nam etiam fi uera eflent, tacenda omnino puta* rcm,ncc ita facile ad omnes efferenda,fed maxime quidem celanda,quod fi necelTita# tis quaedam dicere cogeret,pauciirimis tradenda fuifre,ardua enim funt,ncc prædican da o Adim ante in ciuitatc noftra, nec enim iuueni perfuadendum cft,puniri parentes oportere,etiam fi iniuriam inférant, Nec autem omnino credendum cft,dcos inter fe ita dilTiderCjUt alius alij bella 5C pugnam ciat,nec enim uera haec funt,ncc nobis con# ducibilia, qui fi rempublicam conferuare uolumus,inteftina beIla,odia,ôC fimulatio# nes turpifiimas abijcerc dcbcmus,ncc gigantum aduerfus deos pugnas,5c hero urn in
Ç2 cognatosadolefcentibusexplicandasiudico. fedfi aliquo modopofiumus, niiquam ciuem ciui fuifle inimicum perfuaderemus. Hæc enim maxime adolefcentibus, hæc uiris fenioribus prædicanda, quare poetae cogendi etiam funt hæc carminibus fuis e# dere, Saturni autem uincula, 8C Vulcani à patre proiedio,cum auxilium pulfatæ ma tri afferet, deorum^ pugnæ, quas Homerus conferipfit, nullo modo audiendæ, A# pertifTimeigiturPlatoprifcorum fabulas,8C fabularum interpretationes contem# pfit, quod Romani intelligentes, fabularumfigmenta fpreuerunt,Quod ab Halicar nafTcoDionyfiocognofccrcpoteris,quiin fecundo uetuftæ Romanorum hiftoriæ, resgeftas Romuli enarrans, fententiam quoqueilliusuiride dijs his uerbis oflen# dit. Non ignorauit, quia diligenter conditæ leges 8C de bonis rebus contentio,8C mi# litarfsexercitatiooptimamciuitatem conftituunt,quarum rerummagnam curam adhibuit,à cuitu deorum incipicns,TempIa igitur,lucos,aras,fimulachra, formas 8C fymbola,uirtutes, beneficia, quæ à dijs hoîbus collata funt, cærimonias ac falubcr# rimas folcnnitates,quibusdijcultigaudcnt,iufticium,ôCdicsfeftos cætera^ con# ftituit,ut optime græcorum reipublicæ res Romana conferri pofliit. Fabulas autem quæ de dijs traduntur,turpes at^ inutiles cxiftimant,nec folum dijs,fed neque probis hominibus,dignas cundas ciecit ac pcrfuafit,ut optime de dijs Romani^ exiftiment, amp;nbsp;loquantur,nullum cnim opus immortaii natur^ indignu illis attribuittlta nec Cæ# lus à fuis
-ocr page 42-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA lusàfuisfijqs uirilia amputafur,nccàSaturno liberifui intcrficintur,necluppiter in tartarum patreni conriccre,nec bena,nec uulnera,ncc uincula,nec fcruitus dcorum at pud cos uil a dicitur,fcd ncc folcmnis unquam dies lugubri habitu agitur, quemad# mods dum apud Græcos flctuSCpIanduProfcrpinæ acDionyfq pafliones celebran tur,ncc infpiccrc apud eos aliquis potent,quamuis in opes iam omnino corrupt! funt, furentes ôC bacchantes uiros fimul,atq; feeminas in templis deorum pcrnodarc » Ncc aliud quicquam monftmm ncphandum,fcd religiofe omnia, quæ ad dcos pertinent amp;nbsp;dicuntur amp;nbsp;aguntur,adeo utneqj apud Græcos,necç apud Barbaros ufquam hone ftius iîîa conftituta ûnt,8C quod ego maxime mirari foleo,quamuis ex uniuerfo terra rum orbe,in urbem multi confluant,qui res facras patries peragunt moribus,nihil talt; men alienS publice ciuitasimitata inucnitur,quod multis ahjs aeddiffe manifcftum Verum ctiam û deorum refponfis,alicnigena quædam facra fufeepta funt, omni eieda fabularum garrulitate,Romanis moribus peragantur.Sicut matri dcorum fa# era quotänis certaminibus, ex confuctudine Romanoru fuit,faccrdos autê utriufque fexus,uir ôC foemina ex Phrygia cófecratur,amp; urbem,ut folent,tibiarum amp;nbsp;tympano# rum fonituperluftrant.Siepie acreligiofe Romana ciuitas,turpitudinc fabularum omnino fprcta,dcorum cærimoniaspcragit.Non autem ignoro eife nonnullas fabu# las apud græcos hominibus utiles,quarum aliæ naturæ opus per mocrorem oflendSt aliæ confolandi gratia fidæ,plenæ utilitatis funt,quæ quamuis optimæ feientiæ, ta# men Romanorum Thcologiam multo preftantiorem duco,parua cnim cft ilia fabu larum utilitas,ncc multisprodefle potcft,fed illis duntaxat,qui caufas rcrum curiofi# us inuefligarunt,qui certe pauciflîmi funt.Multitudo autem indoâior,ad pcius folct huiufmodi orationem intcrpretari,amp; in horum alterum fermper incurrit. Nam aut duplicabilesdeosducit,fiquidem corum multa in magnismiferiis opprælTi fuerunt, aut nihil turpe,aut iniquum dcorum cxemplis admonita putat.Quare illis folummo do rclinqucnda ifta funt,qui philofophiæ fpcculationibus infudarunt, ?*EVSEBII PAMPHI-«
LI LIBER TERTIVS.
De honeftioreSC natural! TheologiaGræcorum. Caput I, ANE quidemphilofophorumprimiS^ uetuftilïïmi Roma# p noru m,dc Græcorura thcologia iudicarunt.qui phyfiologiâ fabularum apcrtilÏÏmcreppulerunt.Nos autem quoniâ ad rc# dargutionem illorum produdi fumus,age iam intcrprætatio# nés ac allcgorias fuas,quàm friuolæ atqj indignæ fint infpicia# amus, nihil noßri afierentes,fed illorum ipforum produdis au toribus,ab ipfis fublimcm hanc thcologiam perdifeamus. Vc# rum cum aliter a lij dixcrunt,5lt; unufquiiqj inuenta fua ucra ef# fc contendat,fatis crit,fi quæ clarioribus grçcorum philofophis uifa funt,propofuerimus.PrimusigiturCheroncnfis adducaturPlutarchus,qui fa# bulaspcrucrtens,myfticam ineis thcologiam laterecótcndit,quam ucluti à deorum inducens penctralibus,non mortalium aliquem, ut fabulæ uolunt, fed temulcntiam per Dionyfium fignificare oftenderc conatur, lunonem uero nuptialcm uiri ac foemi næ coniundionem.deinde quafi oblitus paulopoft,terram per lunonem oftendi uo# Iuit,Latonam uero obliuionem ac nodem eflc,fif rurfus Latonam ac lunonem can# dem efle putat,Iuppiter autem per æthera fibi uirtutc accipitur, Quid hæc mihiper# ftringuntur,gjmliccatipfum audirc,ficut aitinlibroqucmdePlatrcnfi Dædalo in# fcripfitparcana pandentem Theologiæ facraria his uerbis » Prifea quidem tam apud græcos
-ocr page 43-LIBER T E R T I V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol xj
Græcos,qiià!n apud barbaros theologia natiiralis erat,ratio fabulis inaoluta, occul te ac myftice ueritatem doélisfubapcriens,qaod cartninibus Orphei8^ Aegyptiorü facriSjSC Phrygia dodrina coprobatur,maxime autem orgia 8cimmolationes,5lt; que fymboiice in facris gerunturJabuJarum fenfum aperiunt.Nam qui lunoni facrificât bikm in facris non adhibcnt,fed iuxta aram infodiunhNam quoniam uiri ac mulic res coniundiam fignificant uitam,ea re oftenditur abfque ira odio,8lt; amaritudinc, matrimoniumefleoportcre.quodfignihcatiuum docendi genus in omnibus fabu^ lis cft.Ita cum lunonem adhuc uirginem ab Euboa infula,ubi educata fuie, furtim à loue ablatam ferunt,5i hue deportatam opacum eis thalamum à Cithaerone fadum fuifle,ac Macridem lunonis nutrieem ab co ferutariperhibitam, Quia luppiter in ip Iis locis cum Latona quiefceret,unde poftca grato animo luno cafdem aras atqj tem^ pla cum Latona uoluit habereJtaqj ut etiam Latona nodturna appeJJetur,aperte ta rebus quàm Latonæ nodlurnæc^’ nominibus occultum,latcnsamp; tenebrofum diuina rum rerum fignificatur.Ahj autem quia ibi latuit Iuno,nolt;fîurnam dicunt appellatâ primumfui/re,deindereiamapcrta,nuptiaIcm.Qui autem naturæ fecreta fubtilius per fabulas inueftigant,hoc pado lunonis atqjLatonc poteftatem coniunguntJuno B cnim terra eft,Latona uero nox^Obliuio enim, quam uerbum hoc grçcc fignificat,in node fit,propter fomnum^Nox porro nihil aliud eft, quàm terræ totius umbra, qur radios fol ares cripiens,atrum atqj obfcurum aéra reddit.Quod autem no alia eft lu^ no quam Latona,inde profedo patet,quia Dianam Latonæ filiam omnes afierunt, quam Si Lucinam appellant.Nomina igitur hæc duo funt uni dcæ impofita, Præte^ rea Appollinê, Latona, Martern luno pcpcrit,Appollinis autem atq; Martis, eandê c/Te uirtutem aperti/Timum eft.Mars enim Ares græce appellatur,quod à regni auxi hum pugna opprciris,afFerre fignificat.AppolIo uero uocatur, quod à pallati,id eft, ab ægrotationibus homines foluat atquelibcrct,quamobrem ardentiflïmas etiam ftellaSjSoIem Appollini Si nomine Martis appellatam,Marti accommodatmec abß que caufa candem dcam nuptialem,8c Lucinæ atq; Solis matrem putarunt,matrimo mi nanqj finis, procreatio eft,quinihil aliud cft,quàm à tenebris ad Solis lumina pro greftio.Vnde poeta,Ciim Lucina inquit,illum in lumen adduxit, turn Solis cernerc quiuit fuIgorcm^Primum enim à dolore partus libcrariper Lucinam, deinde folarê afpici Sole,qui generationis finis eft,oftendere uoluit,Sed no eft ab re, peruulgati/Tu mam quoque fabulam cnarrare.Dicitur enim lunonc irata,diftïdente^’ ab co, mce^ ß ftus ea de caufa nimium fuiflc,quem Alalcomenes indigena docuit,ut alteram duce# re fimularet,ita confilio cius ex quercu,fimulachro mulieris cofedo, quod Dadalam appelIarunt,nuptiasprçpararcfingebant.Nymphæ igitur Tritonides,amp; uniuerfaBo ctia cofluebat,quibus rebus Iunonêcommotâ,à Citheronc defcendiflc,amp; Platenfium multitudine mulierum fequentc,ad louem peruenifle,fimulationeq’ patefada, fum# macumlætitiareconciliatamfuifle,honoremautem fimulachro tantum feciflc,ut Dedala nomine ipfius diem feftum inftituerit,quod tarnen ex zelotypia,quamuis om ni anima expers eiret,crcmauit,Huius fabulæ talis ratio eftJunonis ac louis bclla 8C diflidia nihil aliud,quàmelcmentorumintemperiemfignificant,quæ nifi certispro# portionibus contemperentur natura rerum foluta,magnam pcrniciem afferunt. Sicrgoluppiter,id cft,calida uirtus acigneanimiumexceficritficcitate,omnia pere^ unuSin uerolunohumida,fcilicetamp;uentofanatura,Ioucm afpernata fupcrauerit, magna uis pluuiæ delata,diluuio cunda uaftauiuquod illis temporibus fadum, Boe tiam maxime regioncm proluit, quæ multitudine aquarum tedam fuifle dicitur» Qiiare quamprimum tempeftate tranfada.terræ apparuerunt, deorum recociliatio fadafihgitur.Prima uero arborum omnium quercuseffloruit,quæ non modo pps hominibus,utHcfiodus ait,uerum etiam diluuii reliquijs opitulataefticum glandes famalia ferant,8C apes cum tegat truncus,His Plutarchus apertiflime nos docuit mk
C rabilem
-ocr page 44-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
rabilcm «iam iUam 8C myfticam Gvæce theologiæ rationem,nihil magninec dignu ® phüofophia continerc»Audifti quippe per lunonem modo niatrimonium,modo ter« ram,modo humidam fignificare fubftantiam^Didicifti Dionyfium,nihiJ aJiud quàm temuIentiamefle,Latonamnodem,ApolimcmSoIem,ipfum denicç louem calidam uirtutem atq; ïgncam^T^rpit^dini ergo fabularum accefTitjUt fecretior hæc 8(. myâi ca theologia,non ad dim'nas quafdam amp;nbsp;caleftes uirtutes,nec ad rationales amp;nbsp;incor« porales fubftantias conducat,fed rurfus in temnlentiam amp;nbsp;nqptiarum opéra,amp; ægri tudines hominum deducat,amp; qiiod honcftiflïnmm in ea eft,ad terram,ignem,folcm, reliquas^ huiufmodi partes orbis terminetur,nec ultra hæc quicquàm afFcrat, quod ctiam Plato non ignorauit,qui in eo libro quem Cratillum infcripfit,nihil ultra uifî^ biles mundi partes prifeos Græcorum cognouiflcjôc ftcllas didlos putafle alTcrit, Ver ba eius hæc funt.Vetuftiffimos Græcorum,Clt;rlum,Stellas,Solem, amp;nbsp;Lunam, quæ nunc ctiam multi barbarorum colunt,deosputaire,manifeßum eft, buiuûnodi qui# dem Græca funu
De myftica amp;nbsp;naturali Thcologia Aegyptiorum Cap. 11.
V N G Aegyptiorum myfticam theologiam,quæ multo uetuftior fuit Î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uidcamus,OfirimSlt;lfim,5cSolcm,amp;Lunam,eftcaiût,Iouem fpiritum, E
I qui per omnia tranfeat.Vulcanumigncm.TcrramCcrcrcm,Oceanu»n y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humiditatcm.acNilum fluuium afferunt,cuideorumgcnerationcm ats
™^^tribuunt.Aerem Mincruam appcllarunt,quos quandoq; deos acra dico aquam,ignem,terram amp;nbsp;fpiritum per uniuerfum orbem tranfire contcndunt,amp; in ua nas formas hominu atqj animalium cömutari,quoru cognomines apud fe hoies Hot ruifle,Solem,Saturnum,Opini.Prçtcrea Ioucm,Iunoncm,Vulcanum öC Vcftam,quae omnia Manethus latius fcn’pfit. Compendiofius autem Diodorus his uerbis, Ofiris amp;nbsp;Ifis,Sol amp;nbsp;Luna,fccundum Aegyptios funt,à quibus trinis temporibus,uerc, arfta^ te,ac hyeme,inuifibili modo circumdudis,mundus gubernatur amp;nbsp;omnia nafeuntur, aluntur,ölt; augcntur.Tempora quamuis inter fe aducrfentur,mirabili tarnen concoc dia annum conficere.Horum autem deorum,alter ignis amp;nbsp;fpiritus,altcr humidi 5lt; fic ci,uterq5ucroaerisnaturamproduceredicitur,quibus omnia 8lt; oriuntur dC confer^ uantur.ita totum quidem corpus naturæ omnium ex Sole ac Luna originem trahe# re.Partcs autem uniucrfi,quinq} ill as cire,fpiritum uidelicet,ignem,ficcum, humidu, Aegyptiorum lingua pofuerunt,ÓC fpiritum quidem diligent! ad latinam acra,quo94 fingula deosputarunt,amp;nomina uctuftiftïnia,acprima Aegyptiorum lingua pofuc F runt, Sc fpiritum quidem diligent! ad latinam linguam interprætatione louem appel larepoflumus,quicum in animalibus ipfius,ut ita dicam,animalitatis caufa fit,quafi parétem aliquam rerum anima omnium effeputarut, quibus maximuspoeta quocK omnium atteftaturdcIoue,d!cens.P3terhominum^deorumqj.Igncm uero Vulca^ num appellarunt,magnum deum eireputantes,permultum^ ad gencrationem atq; crementum cóferre.Terram porro quafi uas aliquod atq; receptaculum eorum, quæ oriuntur exiftimantes,matrem nominaueruntcui rei Orpheus confentitdicens.Tcr^ ra mater cundis diuesq; Cercs,Humidum autem Oceanum dixiftc dicutur, quamuis ucrbuni expreftum latine dclitiarum,matrem fignificat.Oceanu autem nonnulli Grf corum defignarc putarunt. Vnde pocta quoqj cecinit.Occanus generatio diuum.Ac;? gyptii autem Nilum fluuium efCe contendunt,cui 6C deoçî generationê attribufit. Plu res eni urbes in folo Aegypto,quam in rcliquo terrarum orbe fuifle aiut à prifefs dijs loue uidclicct,Solc,Mercurio,Apollinc,Panc,Lucina,alrjsq; quampluribus condi^ tas.Aera Mineruam appcllarunt,ÓC filiamlouis ac uirginem putarunt,namamp; incor ruptibilem aiunt efte natura,8C extremfi uniuerfi locu obtinere cótendüt.Quapropter à uerticc loui^abulofe nata fuilTe Mincrua traditur.Tritonä uero appcllata.qm ter in annuo fpacio,uerc,æftate,hyem6 cômuta tur,Gl a ucopin,id eft,glauculä uocari cóf
tendant
-ocr page 45-LIBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. 14
A tendunt,non quia,ut nonnulH graeci putarunt,Glaucos habcat oculos, quod nomen ipfum denotare uidctur,infaniunt enim qui ficputant,fed quoniam acr uifum anima libus praebcat^Aflerunt autem hos quandoq; dcos totum orbem pcragrare,amp; homi# nibus in facratorum animaliü formis apparere,quod poeta ab Aegyptiorü facers dotibus accepta uerum efle bis uerbis atteftatur.Peregrini inqt dij fimiJes uiroru ur«s bes ingrediuntur,æquitatê ferentes.Equidem à coeJeftibus dijs, quoru æterna genera tio eftjAegyptu aiTerütjalios deinde ab hominibus propter beneficia, quæ cômuniter omnibus côtulerunt,ad immortalitatem tranflatos, quorû aliqui coeJeftibus dijs co* gnomines fucrüt,Sol fciIicet,Saturnus,Iuppitcr, quênonnulli Hammonê appellant, ad hæc Iunonê,Vulcanu,Veftâ,ÔC extremfl Mercuriu,primum^’ omniu Solem in Ac* gypto regnaflc^Hcc Diodorus.Plutarchus autê in libro,quc de Ibde infcripfit,his uer bis utitur»Sed quafi ab alio initio plurimorû atqj rudium fententiä confidercmus,qui dicuntfic,Aegyptios Ofirim Nilû ßuuiü efteputarc,Ifidi terræ matrimonio côiundü, Typhona uero mari,in quod incidens Nilus,fubmcrgitur,quêadmodû Græd Satur* nu têpus,Iunonê aéra, Vulcani uero generationê aeris mutationcm in ignem cfle ar* bitrantunHis didis,rurfus fabulas ad dæmones rcfert,ôC aliter atqj aliter interpréta*
B tunOpcræprecium autêeft,ab bis fcifcitari,utiu fimulachra hæcScfimuIachrorü fi* guræ dæmonum,an ignis,acris,terræ,aquæ, aut uirorum amp;nbsp;mulicrum, brutorumqj animalium formas oftendant.Nam quoniam ccelcftiumcognomines mortales exti teruntjut ipfi aiunt,quos in numerum dcorum tranflatos cxiftimât,coelcftium ne for masinfimulachrisimprimunt,anquodipfeuifus oftendit mortalium hominum^ Quod fi ipfi refpondere recufent,res tarnen per fe magna uoce clamât,mortales fuif* fe omnes,quoru fimulachra conftituuntur.Plutarchus cnim inlibrodelfide,ucl qua litatem corporum deferibit fie dicens,Acgyptiorum hiftoria,flaui corporis fuifte Ty* phona tradidit.Matrcm alibi,fubnigri Ofirim.HçcPlutarchus^Mortalcs ergo dij fui fuerunt amp;nbsp;interpretatio fabularum perqt uniuerfa.Quid enim nccefle fuit hominum formas dementis accommodare,cum etiam abfq; his colere ea potuerint utris autê eæ appellaiioncs inditæprimum fucrunt,Vtrum VuIcanus,Minerua,Iuppitcr,Ncptu nus,uno nomina de dementis primo,deinde de hominibus çquiuoce,an ccontr a, ho* minibus primum impofita ad dementa nominarunt,Prætcrca hymni,cantus, amp;nbsp;area na deorum myfteria,utrum elementorum aut mortalium hominum fymbolis pera* gunturferrores autem, temulcntiam,amores,mulieres raptas,5C uiros infidfis conuo* ç lutos,mille^huiufmodidcdecora,quomodo dementis accommodari potuerunt^ Aperte igitur ex his omnibus mirabilis amp;nbsp;generofa Phyfiologia,nihil ucritatis habe* rc oftenditur^Sed audi quæfo,quæ Porphyrius etiam in epiftola ad Anebum quendâ Acgyptium,dciftisfcripfiuCheremoenim inquitamp; alrj omnes,nihil aliud prêter uifi* bilia putant,Acgyptiorum rationem ad unguem feeuti,qui nullos alios deos prætcr crraticas ftellas amp;nbsp;figna,quæ orbem rcplcnt obliquum,fixas^’ ftdlas,quç oriri atque occidere cum his dicuntur,deos exiftimarunt,quarum partes aliæ,aliis crraticis attri* butæ funt,afccndentem quoqj particulam ac dominos dus,quos uallidos appellant, quorum nomina amp;nbsp;potcftates,in libris almenichiacis feripta funt,ubi ortus etiâ amp;nbsp;oc* cafus , ôC futurorum diuinatio continetur » Vidit cnim Cheremo Solem ab Ac* gyptiis,ut creatorem cultum,nec ignorauit omnia quæ de Ofiride amp;nbsp;Ifidc dicuntur,o* mnes^ fabulas facras,autad Stellas,8cortus,amp;occafus earum.Præterca progrdTus atquercgrclTus autdécrémenta crementaq; Lunæ,autadfolarcm curfum,aut ad nodurnü hemifphçrium,aut ad diurnû,aut ad fluuium Nilum,dlt; omnino ad rcs eau* fas^ naturales referri,ncc ullam de incorporels cos uiuisq,’ fubftantijs faccrc menfio* nem.Vndc noftra quoqjomnia,nefeioquoinfolubili uinculo,àmotu ftdlarum ne* ceflario dependere arbitrantur,quàm necdTitatcm Fatum appellat. S»omnia ftellis attribuant,quos folos dcos ôC fatorum dominos exiftim antes, facris amp;nbsp;fimulachris,re
C Z liquo^
-ocr page 46-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
liquo^ deorum cul tu, propitios fibi redete conantur. Sicpræter ilia quæ in ccelo uii D dentur,aJios dcos Porphyrio etiam teße,theologia Aegyptiorü nô nouit gt;nbsp;creatorcm uero rcru omniu non intclledu,non incorporeâ quandam fubftannam, non uirtutc quandâ inteJlediuain,fed uifibilem hune Sole arbitratun Ad ftellas igitur omnia rc? fert,ôC cuda fatisu'.ftcllarü motui,amp; afpedibus attribuit,quæ opinio ufqj ad haec tê:« pora ab Aegytrjs tang uera defenditur^Quod h hæc uifibilia elementa myßica ptiorum Theologia deos putat,hæc autem omnia animae atqj rationis expertia funt nee à corruptione omnino aliéna.Attcde diligenter ad quanta turpitudinê, fublimis eorum Theologia decidit,quæ ultra hæcnullum intelleciü, nullam leparatam fub# ftantiâpro caufarerum cognouitVerum,quoniamipfiquoqjconcedunt,ab ilt;e^f ptrjs in Græcos Theologiam affluxilTcjuna cum Aegyptrjs Græd etiam redarguun# tunSed de his rebus idem Porphyrius huiufmodi uerba co fcripfit in libro, quem de abftinendo à carnibus animalium edidiu Ab hac peritia inquit,Acgyptii ad cognitio nem deiprofedi cognouerunt non ad hominem folummododeumpcrueniflcjncc in hominibus animam folummodo habitaife, fed eandem animalia omnia contincre» , Qua de re,tam homines q bæluas,ferpentina fimul atq; uolantia quædam in dcos fu fccpcrunt,5Calius apud eos deus,hominis collum,faciem alius,aliud^ membrû aliufî g modi gcrit.amp; rurfus,aliud caput hominis,collum auis, cœtcra^ membra diuerforû animalium conformia polfidet,quibus fignificant deorum fententia,animalia copia ra,cum inter fe,tum maxime nobifeum amice uiuere » Vnde Iconi particula quædam Aegyptij dedicata leonina,alia uero quædam bouina,alia canina nominatur» Virtue tem enim,quæ in omnibus câ,his animalibus,que à fingulis deorum inuenta funt, co Icrc ftatucrunt.Aquam uero atqj ignem apprime uencrâtur,amp; in omnibus facris ad^ hibenuquia maxima falutis humanæ caufa hæc elementa funt. Quarc ad hune ufq* dicm quum fandilfimum Serapidis templum aperitur uniuerfus cultus, igné atq; a^ qua pcragitur,nam qui dicat hymnos,aquam libat,ôlt; ignem tune oftcndit,quando in ueftibulo fixus,Aegyptiorum lingua deum exufeitat, Ea uero animalia magis colût quæ rebus facris magis conueniunt.Nam ôC hominem apud Anabim oppidum ados rantQuarequemadmodum ab humanis carnibus abftincndum eft, fie ab alioriim etiam animalium,Hac il 1 i cumulata fapientia 8C diuinarum rerum confuetudine,quç dam animalium magis q homines à dqs intcllexerunt amari,quæ Soli maxime confe crata putant,quia natura eorum fanguinc ôc fpiritu copiofilfimo conftet.8^ poft paus ca.Scarabeum uero animal ait,rerum diuinarum indodi abominabantur,quod Acs p gyptij fummoperc ucnerantur,animatam folis effigicm elfe putâtes, Scarabeus autê omnis,uirilem fcxum habet,âC fpermate in ftercus infuio,pila deinde côfeda pedibus inuoluitur,ucluti Sol coelum ÔC menfem lunarem cxpcdat.Sic de ariete, de crocodils lo, de uulturcjcætcris^ animalibus philofophatur.Ita ex fapiêtia amp;nbsp;religionc ad culs turn animalium peruencrunt»Hæcde gencrofa Aegyptiorum Theologia,locuplctifs fimus teftis Porphyrius fcripfit,quos aquam amp;nbsp;ignem adorantes,Si unam rationaliu atq} irrationabilium fubftantiam animæ dicêtes,non iniuria in deorum numerü bru ta Aegyptios accepi/reaffirmant.Quomodoautcftultiirimumnoncft,immanes bçl , uas ideo ut deos uenerari,quia fimilcm hominibus animam habeât^Nam fi homincs putant,humanos honores cis conférant,nunc autem fcris,quas natura rationis expec tes fingit,quas^ homines appellate non dignamur,non hominum honores, fed pris mæ caufæ Si appellationcm,Si gloriam attribuut,Ad hæc quare mirabilis Aegyptio turn fapientia lupos,canes,leones uenerantur,didicimus,necScarabæimiraculaigno ramus.Non deridebimus ergo amplius hos deos, miferebimur autem humanum gc* nus,gratias^ largitori bonorum Chrifto reddcmus,qui nos à uetuftilTima ifta cæci* tate,per cuag^^icam dodrinam fuam libcrauit.Iamcnimipfi etiâ fere ornes Aegyptq ab hoc morbo libcfati,ucro militant deo,Habcs iâ abfolutâ Aegyptiorfi, Græcorücg
Theologiam
-ocr page 47-. LIBERT E R T I V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Fol. if
Thjcologianî,à quibus didicifti, nihil incorruptu coluifle » Cocedatur autem eis, ucrâ fab ularû efle Phyfiolpgiam/it^ Soi,modo Apollo,modo Ofiris,ôlt; Luna, nunc Ifis, nunc Diana,St quæcunqj alia dicerc uelinuSolem ergo acLunâ,Stellas quo^’SC reli quas mundi partes,quafi deos adorare debemusJta generofa GræCorû ac Acgyptio* rum Theologia,ad fublimiora nosperducere fabularu allégories pollicita, ad corpo rarucfus deduxit,nec aliud q ignem amp;nbsp;aquam,ôC partes mundi colere adhortata cft» Quomodo igitur Saluatoris noftri euangeliu mirabilc non eft,quo Solis amp;nbsp;Lunæ to tiusqj mundi creatorc diccnti fide colere,nec elementa corporum,nec uifibilia quædâ, fed eum,qui per hæcînuifibiliter cognofcitur,creantem intelledu folum admirari,fo* lum^ adorare didicimus,qui per omnia penetrans cum fit incorporalis, folo intelle»s lt;Su percipitur,immo.uçrQ ineffabilis ÔC incomprehenfibilis.eft, Panditur autem atqj perfpicitur per ea,quæ facit,quæ producit,gubernat,conferuat omnibus inuifibiliter afiriftens,non cœleftibus folum,ucrum etiam terreftribus magnificêtiam operum fuo rum per hæc oftendens,quæ illi deos putarunt»
Qui iuniores noua quædam per fabulas cxcogitarunn Caput IIL Erum amp;nbsp;fabulofa 8c myftica illorum Theologia rebus ipfis refutata,tê# pus iam ejft horum etiâ iuniorü cogitationes infpiccrcJfti enim qui mo# do philofoph antur,quæ m agno tëpore poft Platonem de intelligentiis amp;nbsp;rerü creatore rede inuenta funt,Theologiæ prifcorum attribuere co* nati,maxima arrogantia fabulas laudât,quorû Phyfiologiâ his uerbis
Porphyrius edidit, Explanabo quibus fas eft,procul hinc abeftote fcclefti, quos etiS uetafii cælare uolentes,deû dei uirtutes præfenfibiles fignificarunt imagines, amp;nbsp;ea quæ uifibilia funt,inuifibilibus fignificantes,figuris ex fimiil achris,quafi facris literis magna myfteria tradideruntNô eft autem mirandü,fi ligna lapides à fatuis fimu* lacraputâtur.Similiter enim etiSyCjui literas nefciunt libroru uolumina, non aliud g prçtextu putant papyru. Hoc exordio auditores præparauiL audias igitur quç progre diens fcribiuCu igitur deus lux fit,amp; ignem æthereû habitet,nullo^ fenfu capi pofliit 1 ucida quidem materia, ut cryftallo, parioue lapide,ad comprehendendu lumen ip* fiuscxhortantur', auro autem ignis illcimmaculataque natura intelligitur. Multi ueronigrislapidibus,inuifibileilliusfubftantiæ fignificarunt,hominis autem for* mam dfjs attribuerunt,quoniam deus ratio eft, pulchros fîngunt, propter immarcefc fibilemillampulchritudincm,diuerfispræterea figuns5lt; ætatibus,amp; alios feden* tes,alios ftantes,marcs alios,alias fceminas,amp;: autuirgines,aut matrimonio coniun# dos, diuerfo quoqj amidu fimulachra conftituunt,ut diuerfitasdcorum non lateat» Vnde fadum eft,ut omia candida cœleftibus dfis attribuantur,pila amp;nbsp;rotunda omia mundo præcipue Soli amp;nbsp;Lunæ,guis nonnung fpei atqj etiâ fortunæ»Circulus autem SC quæ circularia funt feculi motui cœlcfti,amp; circulis quæ in Cœlo elTe intelliguntur» Circuli autem partes diuifis Lunæ figuris,pyramides uero 8C obelifcos ignis fubftan# tiæ Si dijs olympijs hac ipfa de caufa,ita commun! quoq; Soli,terre,cylindrum,fatio!s ni Si generation! pencm,amp;propter muliebrem fexum, figuram triangulärem, Hæc magnus ille philofophus.Quod autem turpius quam obfcænitatem idolorum excu* fare^quid amentius quam auro lapidc,huiufmodi^’ materia,diuinum lumc amp;nbsp;coti: leftem naturam fignificariputare^’Quod autem à iunioribus eæ cauillationes exco«; gitatç funt,quasprfci,ne fornngs quidem uiderunt,quibus ex auroS^pciofa materia, imaginesdeoru fingere turpe uidebatur, uerbaPlutarchi audias fimulachroru autê fidiojUetuftiiTima gdem res eft,quæ prifei ex ligno fingebantSiquidem lignum erat, quodinDcIoprimu abErifichthone Apollini fuit côfecrâtü.Ligneu etiâ Pallad! ab îindigenisconftitutum,quod etâ nunc apud Athenienfes inuenitur.Iunonis etiâ fimu* lachrüfttjCx ligno apud Samios erat,ut Callimachus afferit.Sic enim^nquit, deos ue# tufti fingebantPeras etiam ille,qui primus Argolicae templu condidit,ÔC Callithiam
’’’J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C 3 filiam
-ocr page 48-DE PRAEPARATIONE-EVANGELICA fîjiam fuam antiftitcni confecrauit,expiri truncofnnulachrumlunonisdicitur confir D maiïe»Lapidem enim rem dutam 8C inanem,in deorum effigiem cælare nolebanLAu rum uero atqj argcntu,in foecundæ terræ atqj infebcis,morbos colores effe putabât» Eboro uero propter uaritatë abufi funt.Hæc PJutarchus.Plato uero magnis ante efl temporibus non decerc ex auro ôC lapidibus, Si. ebore,alinlt;:^ materia, inanimæ deoru effigies fingere putans,fic in legibus prxcepit^Term inquit Si Veili,{iai deorum cft habitatiojiieigitur ex his,cxtens dqs fimulachra conftituat,aurum autem atque Ara gentum inuidiofa poflcfiio eft,cbur animam depofuit,ac idco ad fimulachra deorum ineptum eft,æsô£ ferrum belli funt inftrumenta.His aperte refutatum e/Te Porphyri* um putOjfed tarnen reliqua etiam infpiciamus. Admiranda inquit eft Graecorum faa pientia,qui louem mundimentem arbitrantes,quæ in fe ipfA mundum contincns ptO duxit.Sic à Theologia Orphei profedi de eo tradiderunt» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
luppitcr eft fummus ucrtex atqj infima planta.’
Ipfe ætcrnumfemperfimuleft,actotusubiq}. ' ''' Terrafundus.
Sydereæqj domus rex eft,amp; luppiter ipfe \
Principium atqjortus rcrum,uisuna,deus^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ ' ■
Vnus omnipotcns,regali in corpore cuius Singula ponuntur,tellus,unda,ignis,5c aer, Nox fimul atq; dics,fapientia prima^ origo. Ac iocundus amor,niagno hæc in corpore regis ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,■
Stellarumcrùtilantradii,dehincaurcapandit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- .
Cornua bina caput,capitis^fimillima tauri.
Vnum eû ortus,occafus Aliud^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. - ~ ,
Aft oculi fulgcns,ingcnti lumine Phoebus.
Lunaqj purpureo Phœbi redimita colore
Præfcia uenturi mens confiât regiusæther. r;^'
Panditur, afi humerimagnifuntpedoralata*
Efiaer,alasquoqjucntipoiridetille.
His ad cunda uoIansEuro efi uelocior ipfo. Turn facer antiqua matre ex tellure tumefeit* Venter,âC ex altis confurgit montibus ingens, Quem medio pontusfuccingit rite fonorus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r.
Vltima præterea terr arum lumina Si ampli, Fundamenta globi,furibunda^ tartara plantas Efie pedum magni confiât redoris olympi. Hic dum fub terris cælaflct cunda deinde . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ' ' '
Eximfis repetens in lucem protulit almam, Vniuerfusigitur mundusiupiterefi, animal ex animalibuSydeusexdijs Conftituttts. luppiter aurê efi,inquantum intelledus efi,à quo uniuerfa producûtur ,amp; qui cunda créât intcHigefldo.Hoc igitur modo, Theologis de loue fentientibus impoflibile eft, talé eius imaginé fingere,qualcm carmina deferipferunt. louem igitur cÂê credêdum câuirtuteni
-ocr page 49-LIBER TER T IV S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol, irf
cft uîrtutem prouidcntem atqj uiuificani,g pila ôc rotundis figuris fignificabâturjno? gt;nbsp;minis ucro fimulachrü ci conftituunt,qm mens cft,qua cunda feminali ratione pro# duciuScdcrc autc fingitur,ut ftabuJis iiirtus,atqî incomutabiJis cxprimatur.Nuda ac pcrta^ habet fiipcriora,qm cônfpicuus inteJJigentqs ôC fupcrioribus eft, Inferiora uc j ro tcguntur,qa occultatur inferioribus creaturis.Sccptrû leua tenet, ga in his corpo# . ris partibus,eorü fpiritaliflîmum uitæ domiciliû inucnitun Crcatiuus cm inteUedu^ rcx fpiritus^ uiuificans mudi cft.Dextcro ucro aut aquilâ protendit,aut uilt;iioriam,al terumquia cæterorumdeorum dns,quemadmodu aliarû auium aquiia cft, alterum, ; quia omriiafibi fubicda funuHæcPorphyrius.Non eft autêabre diligenter confide?,. rarc,quifnâ luppitcr efle his carminibus affirmatur.Mihi enim no alius uidetur g hic ; uifibilis mundus,qui ccElo,ætherc,aqua,terra,ceteris^’partibus coftat. Aperte namqj in ipfis dicitühRcgaJi in corporc,cuiusfingulaponfltur,8c quæ fintijfta,dcclaraLTeI? IUs,unda,ignis58Caer,Nox fimul atqj dies,fapicntia primagj origo.Ac iocüdus amor,. Ad hæc adijciÉmente atqj intelledü louis æthera cfl’e ► quod Stoicipoftea fccuti, fub# » ftantiâ igneàm mente effe mundi,ôi deû efle corpus,ncc creatorê aliud elTe, g uirtutê igneam a/Tcrütrunt. Haec cm à carminibus iftis cos accepiflTe arbitror. Præfcia uêturi menscôftatrcgïusæthcr,Hisuerbismanifcfte magnüquoddâ mundusefle animal dccIaratuhQuod cû loucm appellaucrit,ætherê quidem mente fpfius,corpus ucro re iiquas partes mundi putauittSed huiufmodi quidê carminum luppiter interpres auté iüé carriiinu üniuerfus mundus ingt » luppitcr cft animal ex animalibus, deus ex drjs côftitufuOa nullu alium g hune uifibilê mundu fignificari uoluit» SicôC Aegyptio? ru ratiojà gbus OrpheuS ifta rcccpit,mundu amp;nbsp;pattes eius deus aftruebat, alia deinde fententiaàfeâdiccitjCreatorem omniudeujprouidentéquemdâ intelledum elTc afFir mans,qüomodo cm feparatû intelledu in carminibus intclligi diccmus,quêpoeta il? le fine Orpheus fine alius,nung intellcxit.Siue cnim à prifeis Grçcis,fiuc ab Aegyptfis didiccrat Theologiâ,nihil ihtellißibilc atqj incorporeu tradi ab cis poterat. Siquidê locuplctiflimus Plato tcflîs’éft’,g in Cratillo clamat, ut diximus, prifeos Græcos cos duntaxat*deosputairc,quosmodoBarbariSolê,Lunâ,Stellas,amp;coclü. Sed Cheremo quoqj paulo ante à Porphyrio citatus,teftimônifl perhibcaf,non aliud g mundum SC partes mundi dcos ab Aegyptqs cultos, nec quicquâ ipfos de intelligibilibus amp;nbsp;uiuis fubflantijs iritellcxifle.undc igitur poeta ille deum,g fuper omnia eft uniuerfi creato? rem,P ipfum uniucrfum,amp; partes eius mente folumodo cognofcibilê,cognofcere po? tuit^Rci ucro incorpores cognitionéundc habuitfncccerte quieg incorporeu ab'co præccptu carminibus oftenditur.Crcatiua cnim mens,ncc à pluribus eft coftituta par tibus,nec coclu fibi caput dici poteft,ncc ignis,aqua,ôCtcrra,corpus ei conficißt,ncc o? culi eius Sol atqj luna poflïmt affirmari.Qüomodo autê humores, pedora, terga amp;nbsp;mente creatrix mens omniü habcbit:’aut quomodo æther,mcns creatoris dici aut fin# gi poteft; Quod igif hçc cauillaf,carminis huius interpres neminê fugerc poteftÆgo ucro in profundu impictatis incidifle arbitror eu,g partes mûdi,partes dei putauit, SC aufus cft mundu deu cundc aflïrmarc,5c ad hæc quafi aiam mfldi efle intcllcdlu, g omnia creauit.No cnim piu eft,coniunclu mundo creatorê,ÔC anima corpori putare,. AdelTc autê ipfum,uniucrfo müdo prouidere ac gubernare feriptura diuina docet. An nô impleo ingt dns ego coelu ôf terra ^Rurfus.Dcus fupra amp;nbsp;in cœlo,amp; idê in terra eft Et alibi Jn ipfo uiuimus,Sc mouemur,amp; fumus,non tamê ut partes,nec ficut in mente ariima^ noftra,fed fi oportet fimilitudinê uti,facras literas audiamus.CocIû mihi fc? des,terra uéro fcabcllü pedû meorü clamâtes.Côfidera igitur quâto melius amp;nbsp;cxprel? fuis hæc dida funt.Nam g coelû fedê appellat,tcrrâ^’ fcabellu,amp; uniuerfùm mundum prouidentiæ dei fubiccit,amp; fup omia deu elTe fignificauit, quippe cû neq; fcabcllü, ne? que fedes corpus fedêtis appcllari pofl’int,fcd neepartes eius» Qui ucrB coelum caput dei,5lt; htentem eius æthcra,amp; P artes mundi partes dei aflerunt,ncc creatorem, nec
C 4 deum
-ocr page 50-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA dcum cognouifle rcdarguuntunNon eniin ipfe feipfuinlt;r€abit,nec mens ipfe potent D did, cuius mens æther eft» Quomodo enim deus erit, cuius terra ôc cætera corpora partes flint res corruptibiles ôC abieäx,Si uero mes louis nihil aliud quàm æther eft, amp;nbsp;fi aer fubtiliftimus atque igneus appellatur æther(id enim uocabulum idem^’ ipfi fignificarc arbitrantur)funt^ ambo hçc corpora, aer dico amp;nbsp;æther,animaduerte quo mens louis iam cecidit,amp;cogita quis non mente captus deum appellabit eam,cui més corpus quoddam infenfatum eft atque inanime»(^are merito Theologia noftra ne gatiue omnia hæc appellat, quod fcilicet neque ccclumjnequc æther, neqj Sol ôC Lu# na,ncc ftellarum fulgor,nec uniuerfus ipfe mundus deas fit,fed opera manuum cius» Quæ omnia parua quæd am ôc utilia reperiuntur,non dico creator!, fed intelligibili# bus crcaturis comparata, quas immortales, SC longe corporibus præftantiores,bea# te apud deum uiuere arbitrantur ♦ Probe igitur de mundi partibus hoc modo à fcri# ptura docentunVidebo calos opera digitorum tuorum,lunam 5lt;ftellas,quas tu fun dafti, Sc opera manuum tuarum funt coeli ♦ Et rurfus»Refpicite in altitudinem oculis ueftris,Sc confidcrate quis omnia ifta monftrauit» Sed age iam reliqua perfpiciamus,. Impoftibile eft inquit, talem cius imaginem fingere, qualem carmina defcripferunt. Sc ideo ci fimulachrum hominis conftituerunt, quoniam mens eft, quacunda femi# E nali ratione producit,quomodo igitur fi mundi,SC fpacium eius coEli,acris,tcrræ, cæ# tcrarum^’huiufmodiimaginem,quam carmina defcripferunt fingere impoftibile eft,diuinæ mentis effigiem fabricati funt^ Quod enim corpus intelledui diuino fimi# litudinemhabebit,cumnec mentis humanæimaginem habere poftecognofcaturf humana enim mens incorporea eft atqj fimplcx, corpus autem omne cprruptibile at quecompofitum» Quarciure,rationalis atque immortalis animaSC intelledus e# ius, imaginem SC fimilitudinem dei habere dicitur» Immatcrialis enim SC incorpotea, intellcdualis rationalis^, per eflentiam eft uirtutis Sc fapientiæ capax» Qui fi huma# næ animæ atque mentis formam Sc effigiem fingere impoftibile cft,quoniam nee fen fu pcrcipitur,quis adco ftultus eritjut ligneum fimulachrum ac effigiem dei creatoris omnium fimilitudinem habere arbitraretur^Natura enim diuina,omnem materiam Sc omnia quæ percipimus excedit,mente folummodo ac fandis animis intcllcda, fi# gura uero louis,quæ infimulachro confpicitur, mortalis uiri effigies eft,quæ non to# turn homincm,fed peiorem eius partem imitata, expreffit,nullum enim uitæ atque a# nimæ ueftigium oftendit» Quomodo igitur uniuerfi deus, mcns^ omnium creatura ipfeluppitcr erit,qui autin çre,aut in ebore cerniturfaut quomodo pater Herculis eft p qui ab Alcumcna natus effe dicitur,reliquorum^ heroum,qui cum homines fuerint mortales,fuæ mortalitatis argumenta pofterioribus non pauca reliquerunt^ut enim in primo probauimus uetuftiftimi Phocnicum Theologi Saturni filium, mortalem exmortaIi,ScexPhœnicia originemtraxifle affïrmabant.Hæceadem Aegyptfi nun# quam ncgarunt,prætcrquam quod ab Aegypto fuifte oriundum contendunt.Crctcn fes quoque fuum fuifte louem aflercntes,fepulchrum cius magnifice conftrudum, a# pud fe oftenduntAtlantii enim 8C cæteri omnes qui apud feloucm natum fuifte affe# runt,mortalem nunquam ncgarunt,rescj; ipfius geftas,mortales cnarrat, fada^’ mul ta turpia,omnis pctulantiæ plena confcribunt.Fabularu uero prifeis quidem illis ex# pofitoribus,modo calida quædam SC ignea uirtus,modo fpiritus quidam luppiter ui dcbatur.Nunc autem nefcio,quo modo hisiunioribus,creatiua mens rcrum luppiter appcllatur.Intcrrogandiergofunt,qucmdicuntpatrem, auum, atq;proauum iftius mentis cftc,ut enim Theologia eorum prædicat,Saturni filius luppiter fuitSC Orphe# us in prædidis carminibus,id ipfum confirmabanSaturnum autem Coeli filium fuif fe non negant. Si igitur deus omnium SC intelledus, qui cunda crcauit luppiter eft, quemnam diefnt effe Saturnum pattern louis^SC Calum rurfus Saturni patré,Quodl fl primus luppiter omnium cft,quafi creator,neceffe eft,fccundos,SC poft cum cæteros effe,qui
-ocr page 51-LIBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. if
A c/Tèjqui ab co cfcati funt»Saturnus cnnTi,quem tempora efle uolunt,quoniam tempo ramotuCocliconficiuntur,àCoeJogenitusdiciturf Coeli autem öC temporis ipfiirs caufa,cftprofelt;fiomensiJlacrcatrix,quamIouem appellanuQuarenonerit àCocIo tertius luppitenQuomodo igitur tarn Aegyptijs amp;nbsp;Phocnicibiis, g Græcis Si primis omnibus phiJofophis,tertius à Coclo,creatiuus iüc intelleifîus in Theologica geneas logia narraturiPatefada eü igitur huius philofophi aftiita fidio, Patefiet autem ex bis magis,quæ fubijcit dicens^Coniugem loui lunonem rede putarunt,ætheream e^ nim atq; aereä uirtutem,lunonem appellarunt.Nam aether eft aer fubtiliflimus,louis ccrte mentem æthera eflc carmina fignificarunt,Modo autem ifte interpres diffinien# do aera,ipfum dicit efle fubtiliiTimunijCorpus autem aer,corpus igitur æther» Quare mens quoqj louis erit corpus omnium fubtilüTimum.Et quomodo corpus atq; més natura diuerfiiïîma.idem cffe intelIigentur.Deindc,nefcio quo pado fui Si carminn oblitus,quibus aperte dicitur,mentcm louis æthera cife, præfcia inquit uenturi mens conftat rcgijSi æthcr lunonem ætheream,Si aercam uirtutem eife aitDiuifionc deinlt; de utitur,dicens uniucrfi aeris uirtutem lunonem,inferioris autem, qui lunari luce iP luftratur,Latonam nominari.Latonam enim à Jatendo dici,Siobliuioncm fignifica# ß rc,quia cum animæ lunarem orbem defeendendo tranfierint,diuinarum rerum oblP uifcuntur,propterea ctiam Apollinis Si Dianæ dicitur mater,quibus nodis pelluntur ■ tenebre,Acr etiä hic inferior cum Lunæ,SoIis^ mater fit,non iniuria per Latonä deft gnatunEgo uero non uidco,quomodo acr Sohs Si Lunæ mater appeJIari poffit, cu ipfc magis à luminaribus fiat Si tranfmutetur, gab ipfo Juminaria » Paululum uero progrciruSjteJJuris uirtuté ueftani appellat,cuius uirginale fimulachru, in foco ignis ftatuitur,quæ uirtus quoniam ferax eft,mulieris earn fpecie dlt; notarunt» Rhea uero, quam Opem latine appellamusjlapidofæ atq; montanæ terræ uirtutem defigrtat Cc res feracis Si planæ,difîert enim à Rhæa,quoniani bonam loui pepcrit dcam, ac ideo imago cius fpicis coronatur,Sipapauera quæ fertilitatis fymbolum funt,circa imagi nem ponuntur.Hic diligenter animaucrtc,quomodo deorum ipfius^ louis matrem, quæ Rhæa dicitur, ad terram Si lapides detraxit,8i eandem elfe CerCri ait, quibus ad;: iecit.Quoniam autem quidam uirtus etiam proiedi feminis in terrameft,quam Sol in hyemali folftitio fouet,Bona quidem dca quam Si Perfephonem uocant, uirtus fc minum eft^Pluto uero Sol,qui tempore hyemis remoti,omncm mundi partem perlu ftrat j’dcirco raptam ab co Proferpinam dicunt,quam Ceres fub terra latentem quæ
Q ritat.Plantarum autem omnium uirtus Dionyfus nuncupatur, Si bonæ quidem deæ imago germina quædam quafi fui fymbola protendit,Dionyfus uero cornua habet, Simuliebri formis eft,promifcuam uirtutem gencrationis plantarum fignificans, Plutonis autem raptoris galea caput tcgitur,quod occulti ucrticis fymbolum eft.Sce ptrum uero breue, quod tenct,inferioris regni fymbolum eft, Canis autem eius fru^ gum à terra partium tripartito,in proiedionem,orationem,gcrminationé diuidi no# tat,Atys porro atq; Adonis,ad fruges ac frudus pertinerc uidentur, Sed Atys flores maxime defignat,qui antequam ad frudum ueniant,dcfluunt.Qiiapropter pudenda ei fuifle incifa dicuntur,quoniam flores defluxi,femina non produxerunt» Adonis per fedos frudus fignificat.Silenus uero fpiritalis motus fymbolum eft,qui non parum uniuerfo conducit,cuius caput candore fulgens,caleftis motus,Cefaries uero,quæ in ferioribus imaginis partibus apponituGcralfitudinem terreftris aeris fignificat ♦ Ve# rum,quoniam uaticinandi etiam quædam uirtus eft themis,id eft,latine carmenta uo citata cft,eo quod ftatuta unicuiq; præcinat,quibus omnibus uirtus hæc inferior coli tur,ut Vefta Si uirgo fpontc fua nafeentium arborum ferax, ut parturiens nutrix, ut Rhæa lapidofa Si montana,ut Ceres herbofa,uaticinatrix,ut themis,Vis autem femi nalis,quæ interram defeendit, quafipriapus honoratur,cuius quod *d ficcos perti# net frudus, Bona dea, quod ad plantaria Dionyfus nuncupatur,ita bona dea à Plu#
tone
-ocr page 52-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA ronc,id cft,à rcmodore ac fub terra immorantc Solc,femcntis tempore rapitur » Diof D nyfus uero exada hyeme,quafi renouatis temporibus germinat,florendi uirtus Aty^ da,ut dixinius,perficiendi.Adonim fpiritalis Silenum præfidem poffidet, motio autê eorum, ôC qasû quædam extenfio per Bacchum denotatur.Satyri ueneream omne uir tutem oftendunt,quibus oniibus,unfucrfa terreftris uirtus pficitunHæc nece/Tario ti^ bi cxpofuit.ne pulchram horum philofophoru Theologiam ignorares » Cur autem haecquafidji honorandafunt,quç adalimêta animaliüdeusproduxit^’autcurnobis ferreÂris uirtus colenda cft,quibus caleftis amp;nbsp;immortaJis anima incftperfpicax, fi à fordibus libéra eft,dei rerum omnium creatoris.Cur etiam fi motus fpiritalis Silenus cftjôC motiuam uirtutê fignificat,tum coeleftem candorc capitis,turn acream 8c crafliÿ orem proJixitate ac denfitate barbæ,non magno enim honorari cuJtu uidemus,q os mnibus cratpræponendus,cum Adonim atqj Dionyfum,frugcs uidelicet atqj plâtas diJigentiflïme honorari uideamus.Quis autem nô mirabitur nifi infanusfit,cum tut piiTimi hominum morbi quafi Satyri ôi. Bacchus coJantur.Scd non eft opus pluribus ea confutare,quæ fponte fua iacent exponenda potius caetera funt, ne quid arcanum amp;nbsp;fublime nos lateatAquarS inquit amp;nbsp;effediuam uirtutem oceanum,fymbolum au tem eius Thetym appcnarunt,eius uero aquf quam bibere po/rumus,uirtus Achelo# g us dicitur,marinæ Neptunus,quam inquantû generarc potcft,Amphitritem uocant, amp;nbsp;aquaru quidem dulcium,particulares uirtutes nymphae,maris Nereides nuncupan tur.Ignis uirtutem Vulcanum dicunt,8c in forma hominis ei fimulachrum conftituüt in cuius capite pileus eô cæruleus,cœleftis fymbolu uolutionis,ubi integer fincerus^ ignis inuenitur,nam qui à coelo terr am delapfus eft, cum imbeeiJior fit, materia^ in digeat,claudicans hngitur,quam uirtutem in Sole Apollinem uocarunt, à radiorum uidelicet motu,quoniam pallyn græce moucrc cft,Nouem autem Apolline circa mu^ fae concinunt,feptem uidelicet planetarum orbes, odaua fphera, amp;nbsp;hæc ultima, quae Luna eft.Laurum ei dcdicarunt,quoniam hæc arbos ignea câ,undc odio à dæmoni# bus maxime habetur,8lt; quoniam fi uritur,plurimum fonat, quod prædicendi uirtus tem deflgnat, hune ipfum,quia ægrotationibus medeatur,ÔC morbos pcllat, Hercu^ lern uocant,amp;*xn,ei attribuuntccrtamina,quoniam per duodena figna pertranfeat. Clauern amp;nbsp;leonis pellem accomodant,alteram,ut inæquabilitatem motus fignificct, altcrum,quoniam in leone maxime uires fuas oftentat. Huius falutarem uirtutê Ae«« fculapius dcfignat,cui Bacillum traditur ægrotantium fuftentaculum.Serpês inuolui tur animæ, atque corporis fignum falutarc.Naturales enim omnes estera^’ quidem p reptili a cralTioris dicunt,amp; terreftrioris elTe fubftantiæ, Serpentem ucro efte fpiritagt; lüTimum animal aiunt,quod 8C imbecillitatem corporis exuat, amp;nbsp;ad medicinam per# fpicaciffimum elTe uideatur.nam amp;nbsp;ad acu endu uifum herbä inueniire,amp; reuiuifeem di quandam herbam cognofeere traditur » Ignea Solis uirtus, quæ frudus maturat, Dionyfus nuncupatur,QH^ ratione anni tempore circumuolutus conficit, ho^ rus dicitun Virtus autem eius,qua ex agricultura frudum percipimus, quia diuitia? rum largitrix eft, Pluto elTe aireritur,quæ cum uirtutem etiam corruptiuam continet at,una cumSerapidediciturhabitareCerberumtricipitem dicunt,quia fuperioris Solis regiones tres funt,ortus,occafus,mcridies,Lunàm etiam Dianam nuncuparunt, quæ quamuis uirgo fit,Lucina tarnen eft,quoniam nouilunrj uirtus ad pariendü non parum conférât (^od autem Apollo in Sole cft,id in Luna Mincrua,qua prudentia dcfignatur.Rurfus Luna Hecate dicitur, propter uarias eius corporis figuras, quas à diftantia Solis fumere uidetur.Triformis enim uirtus eius eft,nam nouilunq uirtutê, candidis amp;nbsp;aureis ueftibus,Slt; ardente face fignificant. Cifta uero eu iam media fit de^ fignatus.quoniamcrefcenteluminc,fruges maturat.Plenilunij autem uirtutem, fetij rugineo colorj denotarüt,r amus ei laureus attribuitunqm à Sole ignea fit, papaucr propter fertilitatem amp;nbsp;multitudinem animarû,quæ in ea tanq in ciuitate inhabität,ci uitatis
-ocr page 53-LIBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. x«
A uitatis enim fymboliim papauer eft ♦ Arcu habet ut Diana,quoniani partus dolores acuti funt^Parcæ quoqj ad uirtutcs Lunae rcferuntur,CJoto ad gencrandum,Lachcgt; fisadnutrienduin,Atroposquoniaminconiiertibilisdeaeft, Trepin enim uertere græce fignificat,fruduum etiani gcneratiuam airtutcm -, quam Cercrem appellant, Lunæ cohabitare dicunt,ad exaugendam uirtutem eius.Continctur enim bona dea iunari poteftatc,Dionyfum quoqj fibi accomodant,partim propter eornuum produ#^ öionem,partim propter nubium locum,qui Lunæ fubiacet.Saturni autcm uirtutem quoniam tarda öC frigide eft,tcmpori attribucrunt,quem feniorem depingunt, quia tempore uniuerfa fenefcunt,occa/iones autem Curetes fignificät.öC Saturni cultodes funuTemporis enim obferuatio quædam occafio eft,Quatuor uero anni tempora, alia Soli,quæ aeris ianuas aperite dicuntur,alia Cereri attribuimus,Ciftas quæ ferut duas,alteram florum,qua uer,alteram fpicis.qua æftasfignificatur» Virtutem uero Martis,quoniam ignea eft,atcy fanguinea, bellis præfeccrunt,plurimumqj obefle at# queprodeïïcputarunLVencrcmgenerandiuirtutem poflïdcre dicunt, fpermatis cupiditatis caufam ci mulierisq; formam accomodant,propter gencrationem, pul# chram fingunt,quia ucfper eft,quæ puJeherrima in coclo ftclla efle uidetur,cui Cupi# B do aflîftitpropter cupiditatem» Vbera ôC partes genitales teguntur,quia fpermatis 8C nutritionis hæc mcinbra caufa funt,amp; ex mari elle perhibetunquod elementum hu# midum calidumqj cft,Si motu crebro fpumas eiicit,quæ res fpermatis fymbolum cftgt; Orationis autemôC interprætandi uirtutemMercurium appellarunt, qui protenfus atqj redus fingitur,proptcrorationisuigorem,quamuisâC Dionyfi fperniaticas ui# res quæ per omnia tendunt,fignificare confirmatur.Sed cum oratio compofita fit, a# liam in Solemponunt,amp; Mercurium appellant,aliam in Lunam, quam nuncupant Hecateni,aliam in uniuerfo,amp; appellant Hcrmopin,in omnibus cm feminalis uis eft, Mercurq autem filium Gupidinem dicunt,quoniam amâdi uirtus orationi quoqj at tribuitur,VniuerfifymbolumPana efle affirmant,cui cornua dederuntpropter Sole 8c Lunam,uariam Pantheræ pellem propter uarietatem cocleftium, fed hcc Græco# rum funt, Aegyptiorum autem ait deorum fymbola talia funt. Creatorem inquit Eneph Aegyptq appellant,cuius imaginem in forma hominis faciunt colore cæru# Ieo,zonam tencntem,amp; fceptrum,cuius in capitepennamponunt, fignificantes diffi# cilem inuentu elfe creatorem,8^ nemini confpicuum,uiuificum etiam ôC regem,8C in# telligibili motu circulatum.Hic deus inquit,ab ore ouum producit, à quo nafeitur ç deus,quemAegyptri(Phtha,Græci VuIcanumuocant.Significatur autem huiuf# modiouo mundus.Huicidcircoouisdedicataeh,quoniam prifei ladis potu dege# bant,uerum mundi quoqj ipfiiis fimulachrum talc finxcrunt,côplicatos habet pedes, uehem uariû ufq; ad talos indutuni,auream pila capitc fuftinet, partim qa locu non mutât partim propter uariä ftcllarum natura,partim quia mudus ipfe rotundus eft^ Solis imaginé in naui collocât,quæ Crocodillo fertur,utpernauigium motus in hu# mido,per Crocodillum autem potabilis aqua fignificetur,in qua Solern ferri conten# duntiCocleftis aut atqj terreftris, tel Iuris uirtutem Ifin appellarunt.Ifon enim Græce aequaic cft,unde iuftitia oritu^cccleftcm tcllurcm Lunam elfe aircrunt,terreftrem ue rohancfrugumprocreatricem,quamhabitamus.Quod ergo Ceres apud Græcos cft,id eft Ifis apud Aegyptios,Et rurfus bona dea,amp; Dionyfius apud Græcos Ifis,8c O# firis apud Aegyptios»Fruduum enim procréatrice uirtutem Ofirim putant,quam fle# tibus plaçant,quoniam occafionis tempore in terris occultetur^ Defignat autem eti# am pluuialé Nili uirtutem,ueru quandoquidc tellure terreftré per Ofirim dénotât fœ efidâ terra intelligut,qn uero coelcftéNilu efle aiut.Hucem Ofirim,LNilû,à coclo de# fluerc arbitrâtur,qué ctiä deflere folct,lachrymis rcuocari ƒ tute eius putâtes,quç cctc ristemporibusdefincrcuideturJfisautemquæfccundum fabulas Ofiriili coniungi# tur,terra Aegyptia eft Jfidos cm maritus Ofiris eft,qui ÔC frater ôC filius eius traditur,.
In Ele#
-ocr page 54-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA
In Elephantinopoli autem Acgyptia urbe fiinulachru colitur cærulei coloris uiri cor pus.caput arietis habens,anetis igitur caputôC fades ôC caprina cornua, quae habet» coniundionem Solis amp;nbsp;Lunæ in aricte fignificantCaeruIeus color ei attribuitur, qa lunaris coniljndio humidior eft.Secuda uero Lunæ lux in Apollinopoli urbe confer crata eft,cuius fyjnbolu homo accipitris habes facie,lancea Typhona interficies,hoc ftmulachrum candidi coloris eft,qui color ab alio Lunam accipere lumen fignificau Accipitris uero facies à Sole id fieri denotat,unde 8^ fpm attrahit.SoIi enim accipiter dedicatur,quilucislt;Silj3iritusfymbolüapud eos eft, alteru propter motus uelocita^ tcm,altcrum,quia in altiorauolat,quæ lucidiora inferioribusfint» In myfterr)s aute, apud Elcufina antiftcs,qui rerum facrarum expofitor eft.imaginem fert crcatoris» ib Ie qui faces tenet Solis,qui ftat in ara Lunæ,facrorum preco MercurfijCaftellum au tern quoddam eft Acgypti,quod Anamis appcllatur,ubi homo colitur, qui quæ Afi biadfacrificiumpræparantur,comeditQuod autem animalia dcos non arbitran# tur,fed imagines ôC fymbola deorum putant,indcpatet,quia Soli Sc Lunæ boues fa# crificant,8cinHeliopoIi maximusbosSCnigerrimus,quemNiueuinappellant, ad i# maginem Solis colitur,nam ôC Solis ardor,nigriora humana corpora reddit » Habet autemcaudamillebos,Sctotumcorpuspilisadcontrariam^partem,quam in alijs E bobus inclinatis denfiftimam,quoniam SC Sol contra totius motum mouetur, tefti# culos maximos habet,quoniam uenerea cupiditas caliditate uiget.EtSoI Qminariu naturæ appellatur.Lunæ taurum dcdicarunt,quem Apin nuncupant,nigrum prç cæ teris, figna Solis atqj Lunæ habentem.Habet enim ex Sole amp;nbsp;Luna lumen » Solis fymbolum eft coloris nigredo,amp; qui fub lingua eft fcarabeus»Lunæ uero coIoris di# uifio.Hæcbreuiter àPorphyrfi libro,ne quid myftice Græcorum ac Aegyptiorum Theologianosfugcret,confcribercplacuit, quos erroresnos fugimus, SC transfu# gas nos prædicare non pudet,non enim terrebit me arrogans ilia oratio » Explicabo quibus fas eft,procul hinc abeftote fcclefti.Non enim nos fcelefti fumus,qui hos erro res fugimus,fed qui tutpes atque obfcocnas has fabulas,amp; fcarabeu ac cætcras fabu# Ias,adfunimamTheologiæfapientiamaccipiunt,quiiuxtauocem apoftolicam,c5 fapientes fe dicant,fatui funt inuenti,quoniam incorruptibilis dei gloriam in fimilitu dinem imaginis corruptibilis honiinis,ncc hominisfolum,uerum ctiam uolatilium.
quadrupcdum,amp; ferpentum commutarunt» Refutatio myfticæ Theologiæ*
Caput ’ nil»
'ggg ERVM quoniammyfticam8CarcanamTheoIogiam,ad incorpore# p as reducit uirtutes,ne uideatur ad has uifibiles mundi partes diuinu cul# turn referre.Confideremus ne omnia fibi rurfus labantur,cum una diui i na uirtus,non multæ colendæfint,nam quemadmodum quamuis mul# * tæ partes Si membra unius corporis fint,non tarnen tot animæ, fed una inhomincuno anima eft,fic amp;inuniucrfoputandumunumquidcmexuna mate# ria eiremundum,plurimispartibus conftantem,cuius non multæ fed una eft ercati# ua uirtus ueri dei uirtus amp;nbsp;fapientia»Illud autem ridiculum cfi,quod etiam Aegyptio rum nugas,ad incorporeas tranftulit uirtutcs,oblitus Chæremona ilium ab eo pro# dult;ftum, quipræterhæcuifibilia nullum alium ab Aegypttjs cultum fuifle deum te# ftabatur.amp; omnia in res naturales,nihil in rem corpoream il I os traduxifie » Cur igi# tur cum ipfi Aegyptrj incorporeas 8C uiuas fubftantias,nullo fe modo colere clament friuolas has inucntionescxcogitaftis,8CuniuerfaIiterquidem omnia fic refutantur» Particularum autem non difficilis redargutio eft. Nam ut Aegyptiacas nugas præte# rcam,quis mentis compos non deridebit has Græcorum phyfiologias»Si enim luppi ter fecundum cos,non ignea ilia uirtus atq; ætherea, ut tefte Plutarcho,prifci puta# bât.fed fupr^nus ipfe intelledus rerum omnium creator ôC uita eft, quomodo Satur nus pater cius crit,pcr quern tempus fignificari uoIuit»Ops autem quo pado mater.
quant
-ocr page 55-LIBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol.
quam interpres iüe lapidofam S(. montanam uirtutem efle afleruitflunoncm «ero ae ra elTc diccns,nefcio quomodoA fororem uxorcm creatods intcJIcdos^’ uiaifici efTe affirmat^Latona rurfus fi quafi quædam oblim'o fit,quæ animas ad infedota hçc lapfas confequatur,quomodo hæc obliuio Solis öC Lunae mater critc’ApoIlinem qpü pe atqjDianamLatonae liberos ad Solern 8(. Lunam traduxit, cur autcm Opern 8(. Cetcrem,id eft,fccundum ipfum lapidofæ atqj montanæ teIluris,SC planae ac æqualis fymbola colendas cffc putatÆur Dionyfium praeterea öc Atym ÔC Adonim gencrati uam fcilicetplantarum uirtutem,aut immaturæ defluentium florum,aut perfedi fru dus fymbola,tanquam dij coicndi funt,cum humanum genus ad ufum, cuius omnia hæc à Creatore producuntur, multo atqj multo illis honorabilius fit i Hoc modo amp;nbsp;rcliqua facile redargues,5c fi diligcntius confiderabis,mirandam impudentiam eorû duccs,qui Solem modo Apollinem,modo Hcrculem,deinde Dionyfi û ac Aefculapi* um diccrc non uercntur.Quomodo enim idem pater Sifilius fimul,id eft Acfculapius erit atcg ApolIofQuomodo autem Sol Hercules eft,cum Alcumenæ mortalis fœmi næ filius Hercules perhibeatur f Aut quomodo furore Sol cxagitabatur,SC liberos in# citatus intérim« fuos.quod Hcrculem fccifie omncs fatenturî’Sed^xtiu'nquit certami B na,xn.ca’leftiafigna funt.QuisigiturEurifthcus cxcogitabitur,quiSolihuncccrtan di laborem inuito imponat^Quomodo autem ad Solem quinquaginta fcftiades, ôC captiuarum reliqua multitudo,quibus omnibus Hcrculem conucniÄc fabulantur^rc duci poterunt,præfertim cum mortales liberos,ab illis Hcrculem fufccpifle cofirment à quibus Herculcum genus tradum per loga tempora fuccelfionc durauit,qucm por# ro elfe centaurum dicent,cuius fanguinc cruentatam ueftem Soli Dcianira obtulit,un de fuccenfus furore dicitur fuific, Verum non Hcrculem,fed Dionyfium elfe Solem po namuslt;Quæ igitur eum genuit,fiuc Semele quædam,fiue Perfephonefquomodo au tem Dionyfius ifte amp;nbsp;Sol fimul erit ôC germinandi miranda uirtusfquam autem dice# mus multitudinem mulierum fuifie,quæ cum Dionyfio militauit^ quæ uero Solis c# rit. Ariadne^Quarc autem non omnium quæ à terra nafcuntur,fcd uini folummodo largitor Dionyfiusfq fi Acfculapius SC Sol eft,quomodo à loue turpilTimi caufa quæi« flus fulmine percutitur,iuxta Pindarum fie de ipfo dicentem,
Aurum illi nimium præciofaqj munera curæ» Horrendum inde pater diuorum concitus ira Contorfit fulmen,animamqj e corpore uulfit.
Q Afclepiadum uero genus, quodmultis feculis in Græcia floruit,undc nam ortum eft c terris.Sit fane ueris^ ac certis r ationibus in Solem 8C Lunam, SC reliquas partes mS di fabulæ transferantur,ergo rurfus creatorc relido,falfo creaturas colucrut. Quod fi non partes mundi,fcd inuifibilcs creatoris uirtutes, quibus omnia replet, omnibus adeft,omnia gubernat ÔCcontinct,colere fc dicêt,quarc non proiedis fabulis,ficut im# prjs atqj turpifiimis ad ipfum ueru amp;nbsp;unum deu conuertunturî’Hoc cm faccrc debent, non autem quafi mente capti uenerabilem dei appellationem creaturis afcriberc, ncc inprofundis ira feipfostenebrisclaudcre,ut intus fe deum inuenturos côfidcrc uide# antur,nec in fimulachris SC inani materia diuinas honora«' uirtutes putarc,nec fangui ne acnidorc quafi res gratas creator! offcrrc,à quibus omnibus liberatos oporteret, tanquam ueros philofophos m agna uoce prædicarc,non hæc fe uifibilia,fed inuifibi# lem folummodo creatorem admira«',ôC inuifibilcs atey incorporcas dus uirtutes in# uifibilitcr colere,non incendendo ignem neqj arietem aut taurum facrificando,nô fer# tisScfimulachris,fedpio animoSCredadedeofententiaSC uirtutc,quæ ut poflibile homini eft,ad dei nos adducit fimilitudinê.Sed nullus unquam Barbarus,nullus Græ eus antedodrinam Saluatoris noftri hancueritatem cognouit. Saluator autem ne* fter folus omncs undi^’ gentes Euangelica prædicatione, ad ueram religionem con# uocauit.Sapicntes autem huius feculi,omnia fe feire iadantes, cum deum cognouif#
D fent)
-ocr page 56-DE PRAEPARÄTIONE EVANGELICA
fcnt,non ut deum glonficarunt,aut gratias cgerunt, ficut Apoftolus ait » fed obtenu bratum eft imprudens eorum cor,Si dicentes fe fapientcs,ftulti inucnti,crcaturas non creatorem colentes,qui eft benedidus in fecuIa.Poft enim longam phiJofophiam 8C niyfticanijimnio uero impiam theologiam à phyfioJogia fua deicdi,multitudini con feruntur,8i multorum errores fimulachris facrifleando adaugcntQuarc patet pudo re uidoSjturpitudinem Theologiæ fuac phyfiologia cælare uoluifte,cum opéré fabu^ las comprobent.Quod inihi mirum nequaquam efle uidctur,cum Siipfos deos uideo fabulas contemnere non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipfum Si Ac#
fculapiuni audirc,quidde feipfis dicant ► Sic ergo Apollo, tefte Porphytioinlibro quem de refponfjs fcripfit, defe ipfo edidit» Cum Latona grauipartus,opprefta dolore Coinmotiq; eflent gemini intra uifeera diui
Stabat terra,aer ftabat,fixa infula,robur
Accepitjfludus etiam mitefeere ponti
Cœpere,arcitenens uates^ exiuit ApollOh
Acfculapius quoqj de fe ipfo fie edidit,
Natus ego ex facra trica æui tota medendi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E
ArSjCui fefe omnis pari ter fapientia debets
Quem mater peperit comprefta ab Apolline m agnum
Ilium Acfculapium diuum numéro^ receptum.
Mercurius autem fie de fe ipfo daman
Sum loue Mercurius,Maia^’ Atlantide natus^
Formas etiam fuas ipfi dcfcribunt,ut ex hoc Panos oraculo aperte monftratur«
Exoluo Pani mortalis uota bicorni^
Dclitias^ dco pariter bipedi capricruro»
Non ergo uniuerfum ipfum Pan cft,fed dæmon quifpiam tab's uidclicet, qualem feb pfum hoc oraculo defcripfit,non cm uniuerfus müdus hçccarmina edidin Mercurius ctiamquomodointerpretatiua oratio dici poteft,cum Maiæ Atlantidos filium fe fuiftc fatcatur, 8i Aefculapius quomodo Sol erit, qui fe Tricenfem fuifle afFirmat,S^ à mortali fe muliere natum non inficiatur Quomodo autem cum fit Solis filius, Sol ipfeerit^Solis autem8imortalis cuiufdam mulierisfilium fe appcllans,quomodo non erit ridiculusîquot; Apollo etiam fi Sol cft,quo pado in Delo infula gcnitum,fc à La tona prædicat ^Hæcobqcienda eis tune maxime ccnfeo,quando imprudenter Sah p uatoris noftri uirgineum partum deridere audent, præfertim cum non à poetis ifta, fed abipfisdijsdidafint» Cumigitur Sc poetae fabulofe Theologiam tradiderint, philofophi Phifyologice fabulas intelligant, dq uero ipfi aperte, qui ôC unde fuerint, oraculisfuisdcdararint,manifeftumfcilicet eft,quiadijs credendum eft,ucl quia dfi fint, uel quiaunufquifque melius quam cætcri fua cognorinQuod fi ita eft philo# phoforu phyfiologi^ falfae omnino inucniuntur.Sin uero Philofophi ucritatem afte# quunturipforum deorum,de feipfis teftimonia falfa relinquentur. Sed illud forfan quifpiam obficiet, quia refponfum Apollinis philofophorum fententiæ conueniens hoc modo inuenitur.
Sol 8^ Ofiris item Dionyfius Horus Apollo»
Rex Sc item rctinet Iucis,qui Sc nodis habenas»
Qui uentos,qui dat imbrcs,qui tempora mutât»
Stellarum fummus rex immortalis SC ignis»
Idem ergo dn,SC poetarum fabulas,8c philofophorum fententias,comprobantes, pu# gnantia de fe ipfis confirmant.Nam fi mortalem fibi matrem afcribit Apollo, SC pa# triä unde oriffdus fuitfponte fatetur,quomó fol eritlt;quod fi fol eft, quomodo Delos inful a,p atria,Sc mater Latona^hîfC enim uera efle ipfe Apollo refpondinPræterea fi Apollo
-ocr page 57-LIBER Q_V A R T V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. 2»
A Apollo Sol cft,quomodo hæc de feipfo ccdnit/Vtruin Sol de coelo in aliquem homh nem dcfcendit,Sc hæc de fe cecinitiSed non eft pofTibile talem tantam^ fubftantiä ho mini fe fubiiccre. An intelJigentia 8i. uirtns iJla,quæ in ipfo eft^Sed nec ilJä anima ho? minis unquam fufcipere potuitEadcm uteniur rationc de Luna, quamuis potcftatê, quæ in Luna cIl,Hecatcm appellantes,amp; nialignoruni fpirituurrt originemputantes, cum ad amorum obfcoena innocent ininifteria, concedendum eis fortaffe uideatur» Quomodo autem SC Pluto 8C Serapis in Solem referuntur,cum nialignoruni fpiritu? um princeps effe Serapis prædicetur^’ex quibus oniibus myftica philofophorü Theof Iogia,falfa Sc cauillatoria uniuerfa uidetur.Oculoru autem omnium authores d^mo nes eflc malignos,qui nonnunquam fabulas, nónung philofophorum fententiam ra tarn faciunt, utamp; illos derideant,amp;: hos maiore arrogantia perdant quis non uiderit.
^»'EVSEBII PAMPHI-^
LI DE PRAEPARATIONE EVANGE^
_ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lica, Liber quartus.
îS itaqj di(flis,iam tempus eft in hoc uoluminc tertiam partem gentilium thcologiæpercurrere,quamciuilcm appellant ► Nam quoniam in tria genera theologiam partiuntur, in fabulofum, quod etiarn hiftoricum appellant,poetis maxime attributum, in naturale atqj myfticum,quod philofophi approbarunt, amp;nbsp;in ciui le,quod in fingulis ciuitatibus confuetudine ac legibus defenda? tur,eftq’deduobusprimispartibusinfupcrioribus libris expofi
tum,Tcmpus iam eft tertiam quoq; portionem quam ciuilem appellant, teftimonio fernper ipforu utentes redarguere^Cotinentur igitur in hoc tertio generc oracula, re? fpôfa,curç morboru in hominibuspiis,6lt; ecótra,ciedi uel audii morbijin impiis,quai rum omnium rerü pcriculu feciffe,dicêtespic fe deos colerc,nos uero impie facerc af? firmant,qui tam manifeftas uirtutes contenamus,leges patrias tranfgrcdientes,quas oportet unumquê^ feruarc,ut nemo debeat res nouas temeraria cura ferutari, præ? fertim cum à legibus capitalis pana aduerfus eos decernatur, qui fecundum leges 8C confuetudines patriæ deos non uenerantur,fed primum quidem amp;nbsp;fabulofum Theo Q logiæ genus,amp; fecundum naturale fcilicet ac allegoricum,unufquifq; ficuti placet in? quiunt interpretetur ac reprobet.Tertiu autem quod fingularium legibus ciuitatum comprobatur,nccpoeta quifquam,nec philofophus moueat, nifi uelit tanquam im? pius iure patrio punirt Ad hæc igitur nobis dicendum,ratioc]^’ reddenda,quare Salua? ton's noftri Euangelica prcdicatio omnium gentium huiufmodi legibus contemptis, ad uerum fui cultum non reuocat»
Quod hominum artificio refponfa reddi quifpiä non ternere diceret. nbsp;nbsp;Cap» L
Vales igitur cas uirtutes,quæ infimulachris habitant dicercoportetf Vtrû bonas ÔC uerc diuinas, an econtra c* Hoc enim modo mihi nunc placet eos interrogarc, nam alius forta/Tc nonita faceret, fed nullam omnino uir? tutem in fimulachris elfecontenderet,amp; hominum malitia arte^ malefi?
Ca omnia fieri probaret.Ronfponfa enim ipfa ad decipiendos auditores ab aftutis amp;nbsp;cautis hominibus ambigue ad utrumiibet euentum elfe acute compofita ♦ Miracula uero,quæ in fimulachris attribuunt,natura rerum fieri,mulîa enim genera elfe herb a rum,multa Iapidum,fecrcta quadam SC multis ignota natura infita morbos quofda pellentia,quofdam inducentia,alia enim contrahere atqj denfare,alia diârahcre ôC ra tificarc tendcrc,aut omnino mutareSC faluare,nata elfe. Quod alia breui tempore, a? lia longo cfficiunt,Ôlt; alia in longum durant,alia cito dilToIuuntunita nonnulla con?
D Z feruantia
-ocr page 58-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A, feruantia fanitatis inueniuntur,nonnull a econtra morbos inducunt Multa etiam lu ccm Lunæ ita fequûtur,ut fimuJ cum ea crcfcât atqj decrcfcant. Animalia igitur nom nulla, plantæ,lapides,aromata, magnas uirtutes infita fibi natura polTident, ad quar omnia pofitio quoqj locorum multum conducit. Inftrumenta ctiam ipfis ad huiufce^ modi artem multo ante præparata, amp;nbsp;miniftros eis e/Te mul tos diccrct,qui per duita* temuagantur inucâigantcs,cuiusrciquilibctegcat,ut intelligant quid petiturusà deo ucncrit,proptcrca ex adytis amp;nbsp;pcnctralibus amp;nbsp;profundiflTimis picrumcy fpeluncis rcfponfa fcrri,ut amp;nbsp;tenebræ ipfx non nihil conférant,^ nonnulli lateant in cauerna^ rum fecclTibus nuncq atq; miniftri,ad que omnia uidelicet nô parum luperftitio amp;nbsp;o« pinio faciat hominum.Præterea multitudinis infcitiam amp;nbsp;corum aftutiâ,qui haecpcr# agunt non parum poire,qui uel uoluptatc capiant interrogantes bona fpc fibi propo* fi ta,uel fl nonnulla coniedura quid euenturum fit confequi potuerunt aperte, ut in cæ tcris credantur,mala prænuncient. Sin ueronihil conieduris inucnitur ambiguitate, ita falluntur,utredargutionem eflugcreuideantur. Multa ueroetiamcontingere ac Iqs quibufdani cauillationibus adhibitis,nam amp;cantando nonnunquâ peragere quçlt;: dam uidcntur,Scinaudita quædam nominainuocant,utdiuiniuideantur. Maxime autcm multos dccipi,cum aliqualiter dodi fint,quos ipfa refponforum mirabilis corn E pofitio, amp;nbsp;uerborum elegantia,amp; orationis grauitas iimul amp;nbsp;ambiguitas adeo trahit ut diuini efle facile credanrEx illis autem relponfis,quç ambitionc dida non funt,fed quadam futurorum coniedura clarius prolata multa, immo uero pene omnia falfa inuenta funt,unde fi quodetiam euêtu rerum comprobatum fucrit,cafupotius quant ratione id accidiïïe credendum.Quæ quamuis pauci/ïîma fint,fcruntur tarnen in prù mis,8c lapidibus infculpta permanent. Quæ autcm falfa fuerunt,penc innumerabilia corum nullus meminit,neq} nihil animo uoluit bcllorum amp;nbsp;feditionum.Hæc refpom fa deorum caufa fui/Tc plcrumqj.nccctiam co tempore, quando Græcia florebat, dC dæmonum fuperftitio in ea uigebat, darum quid amp;nbsp;utile facinusprædidionc deord fadum unquam fuilTe.In calamitatibus enim bcllorum nihilprouidentes dcrclinque runt eos, quos in fumma bcllorum pericula rcfponfis impulcrunt, quodloco fuo pla niusfacicmus,probabimus^' multos ab illis in bcllainicdos,necutiliter unquam refponfum,fcdambiguitatc,qua ignorantiam fuam tegebant,dclufos dcccptos^ fuiffe quærctes. Multa enim ctiam tu ipfe ab hißorijs colligcrcpotcs,quibus fæpenm mero falutcm amp;nbsp;uitam ægrotantibus promittcntes,amp; quafi dij crediti, ac diuinæpræ p didionismagnacxadamcrccdê,cucntuacmortelanguentium patcfadifuntjma? lefici quidam uiri non drj fuiflc.Quid autem oportetdiccre,quod ciuibus fuis iüi hti dici nunquam profucrunt, amp;nbsp;eis,qui de longe ueniunt, ignotiq; funt, mirabilia pro* mittunt ? cum certc oporteret ciuibus magis fuis quam alienis dcos propitios faccrc, iScdquia peregrinos ignorantes malitiam fuam,faciledecipiunt,ciucsautcmfuos longi temporis periculo dodos dcciperc non poflunt. Hoc ita fit, fie uniuerfam rem iftamhumanar inuentionis opus fuilTc quifpiam aflererct» Vndc ab omnipotenti iamdcocumtemplis8Cfîmulachrisdcicda,omnino putrefeit. Vbicnimeft oracu* lum Dclphicum, quod magna rcligione ab hominibus colebatur Vbi Apollo Py* thius aut Clarius? ubi Dodonæus Iuppiter?Delphicum quidem oraculum,ter â Thra cibus concrcmatumfuifle traditur,nccunquam ab Apolline calamitas illcprædû da » Idem de Capitolino loue Ptolcmæorum teniporibus fuiffe audiuimus, quando Veftae quoqt tcmplum cxuftum fuit.Magna uero illa effigies Iouis,quam decus quafi «niucrfæ Græciæ dicunt fuiffe temporibus lulq Cæfaris, in olympicis certaminibus fulmine diuinitus ida flagrauit. Antiquioribus etiam teporibus, Capitolinum arfiffe tcmplumfcrtur,amp;Pantheum fulmine difîedum atquedirutum narratur. Serapis quoqi facrarium in Alexandria fimiliter arfiffe non ignoramus. Quæ omnia ab ipfi« gentilibus conferipta tenemus.Quid igitur mirum eâ/i alijs jideffe nô potuerunt qui ab extr»
-ocr page 59-LIBER Q^V A R T V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. 21
ab extremis feipfospericults non defenfaruntf IlJud autem quod maximo argumen# to efi ab hominibus hæc,non ab alia uirtute fieri non prætermittam.Nam multi uagt;* tum atque arufpicum non folum prifcis,fed etiam noftris temporibus tormentis in iu dicio coaêîijuniuerfam rem fuis inucntionibus fieri edidcrunt, à quibus modos quo? que artificii exquifitius patefaäos non ignoramus,qui tanquam fedudoresSc male? fici uiri, ultimo fupplicio fecundum leges affedi funt,quæ res adeo daræ funt, ut ne? minem lateant.Non cnim deiedi quidam SC ignobiles,fed alij generofam iftam phi? lofophiampallium induti,amp;fupercilium eleuantesprofitebantur.Alij primates An? tiochcnaeciuitatisfucruntjSC illi maxime qui aduerfus ueram Chrifti religionem multa conati funt, Nec fumus nefcij philofophum quoque ilium amp;nbsp;uatem fimilia in Mileto palTum interrjfie.Quibus omnibus in unum colledis,non dubitabit forfan a? Iiquisdicerc,necdeosnecdæmones hæcoracula conftituific,fed fedudorum atque improborum hominum ad turpes quæftus excogitationcm fuific. Quam opinio? ncm multis etiam Graecis, amp;nbsp;illis maxime,qui nominatilTimi Philofophi fuerunt,pla cuificnon ignoramus.Nam peripateticihoics,Cynici,atq; Epicurci fic fentiunt, quos cgo idcirco fummopere admiror,quia nati amp;nbsp;educati moribus corruptiirimis,amp; à pa? B rentibus tam deos g oracula reuercri dodi, fua fpotcpotuerfit ab erroribus illis emer gerc,adco ut fcribere quoqj aufi fint,non modo falfa,ucrum etiam inutilia, amp;: multo? rum detrimentorum caufam oracula efie.Quorfl fcripta cum peneinfinita fint,unius teftimonium mihi nuc fufficit,qui cß Chryfippus àprædicationedeorû fatalem uim confirmarc ucllet,fic aduerfus eum confcribit redarguens,quia male refponfis deoru, quæ ut pluriinum falfa funt,fatum cfic oftendat. Audias igitur quid ipfe ad uerbum fcribit,ad hæc alia quoq; ratione in his quæ de fato confcripfit Chryfippus utitur.No cnim pofient,inquit,prædicationes uatum ueræ efie ac certæ,nifi fato fièrent uniuerfa quæ ratio multo uanior eft q cæteræ.Quafi enim uerum atqj concefium cfict,uerita? tem in refponfis deorum contineri, quafi^’ id manifeftum fit, omnia fatis fieri. Ex hocintulit.Videmus autem omnino contrarium aperte.namqjpatctplurima ex ora? culis mendacio ac fraude compofita,usrü Chryfippus ex altcrutris hçc comprobauit. Omnia cnim fatis fieri inde oftendit,quia uaticinatio fit. Vaticinationem uero cfic in? de probat,quia omnia fatis fiunt,quo probationis modo nihil uanius cxcogitari po? tcft.Quod fi nonnulla refponfa euentu rerum uera fuific contendat,quia perpaucifii? ma ilia funt,patct non uaticinq certitudine,fed cafu fic accidifie,quod nullam efie uati C cinq artem oftendit.Nec enim arcu aut funda artificiofe uti eum dicemus,qui cum fæ pius atqj fæpius tclum proiecerit,femel aut ad fummum bis uel ter ad fignum perue? nerit,cum penc infinities longilfime à figno abfuerit,necille certe medicinam tenet,q cum multos intcremcnt,uix tandem unum à morbo liberauit. Nulla cnim feiêtia uel ars dicitur,quæ omnia uel faltem plurima ad debitum finem no deducat. Quod autê omnia fere falfo uates ifti prædicant,uniuerfa uita hominum teftis eft,amp; ifti ipfi ma? xime,qui uaticinandi artem profifentur,quos manifefie uidemus,cum fibi aliquid a? gendum utile imminct,fententia amp;nbsp;confilio corum uti diligentcr,qui rerum peritiam habere putantur.Vcrum,quod uaticinatio nulla fit,in alqsplenius approbabimus,ea etiam efferentcs,quæ hac de re Epicurus confcripfit.Nunc autem illud, quod diximus confirmandß no efic,fcilicet artis,fed cafus ueritatê oraculorß. Cum enim no femper neqj plerunq},fed rarifii'me aliquid aflequimur,nec fcientia,nec arte,fed cafu amp;nbsp;fortu? na id fadum dicimus,fi uocabulorum poteftates rede rebus accommodamus.
Inutilemefiediuinationem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput 11.
feASWSl D hçc etiam fi conccdcretur uera efie refponfa,uaticinandi^ artem non fi? dani,fatata quidem cfic omnia probe fequeretur,utilcm uero efie diuina? tionem hominibus nullo modo hinc dcmonftrarctur. Summopcrc nanq^ uaticinationcs Chryfippuslaudat,tanquam humanæuitæ^erutiles. Sed
D 5 quænam
-ocr page 60-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA q|uænam utilitas fcquerctur,fi futura omnino mala prædifcas,cum nullo modo cauc# repoJTis^Nam quae fatata funt,nemoeuitarepoteft,nuJIa igitur utilitas, immouero ÔC dolor inde fequitui\Mœror enim propter fiitura mala hominum, animos pertur# bat.Nec uero ecotra,tanta ex prædidione bonorum Jæticia homines afficiuntur. No cnim tantum folent homines expedatione bonorum gaudere,quantum timoré ma# lorum exagitari.Præterea mala nobis imminerc,nifi audiamus, nullo modo cogita# mus,bona uero humanum genus expedare folet,propter naturç mirabilem ad ea in# clinationem Jta fit,ut bonorum nunciatione,non magnopere augeatur letitia,immo autem nonnunquam etiam minuatur,fi maiora fponte fperauimus, q uaticinio præ# dicuntur.Malorum autem prædidione,quoniam praeter fpem fæpenumero annun# ciantur,uehementer turbemur»Verum etiam,fi harc ita non fe habcrent,ncminem ta# men lateret,nullam efle in diuinatione utilitatê^Quod fi quis dicat ideo ipfam confer re hominibus,qa futura mala prædicit,nifi caueamus,is fatorumuim abftulit,fiquidê noftrarü uiriumcftcauere,amp; non cauere.Quod fi necefiario id quod fieri quifpiä con tendat,ut fati necelïïtas uniuerfa compledetur,fic diuinationis cómoditas nuHa erit, Fiet enim omnino quod fatatum cfl:,etiam fi omnibus oracuIispraediceretunOedipo da quidem amp;nbsp;Alexandrum Priami filium,ipfe quoqj Chryfippus aflcrit,non potuiflc E à parentibus interimi,quamuis fummopere id facere ftudui/Tent, ut malum quod ab ill is fibi futurum erat,efFugercnt fie nec diuinatio ncc ftudium cis fuum profuit, pro# pter fatorum necefiitatem.Hæc ille.Tu autem illud femper probe teneas, Peripateti cos,ut diximus,Cynicos atque etiam Epicureos,grccos homines atq; philofophos,8^ Græciæ moribus à pueritia educatos,amp; inquifitioni ueritatis maxime deditos, oracu# lorum refponfa omnia tanquani inania cotempfiflc.quod certe nequaq illi fedflent, nifi apcrtilTimc rem falfam omnino uiderent.Plurima huiufccmodi colligcre in ani# mo non cft.Nam quamuis magna iftorum copia fit,non tarnen hoc pado, quia fcili# cet hominum inuentione,ac acuta cxcogitationc oracula penitus coftent.Sed ficut in# coepi,aliqua uirtute fieri hæc non inficians,refpondere conftitui.Non enim parum hu ius loci refutatio euangelio coducit.Nam fi omnesfimul Græci atqj Barbari ante ad# uentum Saluatoris nofiri deum ucrum ignora/rc,Sc à malignis dçmonibus in morcm cæcorum fuifle dudi oßendentur,quomodo non magis euangclicæ difpêfationis my ûerium admirabimur,quo undi^ à feditione opprælTione dæmonum liberati fu# mus i ex illo enim tempore ad hunc ufquc diem cum ipfis fimulachris atque templis cunda ubiqj oracula iacent,acpro eis crandi amp;nbsp;hymnis offerendi uerum deum amp;nbsp;Sal p uatorcm noftrum ecclefiæ in medijs urbibus euangelicæ dodrinæ uirtute in toto or# be conditæ funt,ubi animis pijs amp;cuitu uirtutis fulgcntibus fecundum falutaria di uina praecepta quotidie ab omnibus gcntibus,hoftiae quæ folæ dco placent,deo falua tori noflro offeruntur* Quibus cum fimul etiam illud oftenditur, non temerc nos uti multi putant fuperftitionera à parentibus traditam contempfifle, fed uero ccrtoc^ iu# dicioueritatêeuangelicam ampledfiSed dehishadenus.Tempus eni eftiam,utpro pofitum negocium capiamusgt;
IJL
Caput
Diucrfæ gentium Theologiæ^
N quatuor igitur genera exquifitilfimi facultatis Theologi,n5 Thcolo 1 giæ modum quendam,ut in fupcrioribus,fed quafi fubiedum ipfis par# , tiunturJn primis enim deum pattern oîm atq; regê locandü putant, de# ! inde aliorfl deoru multitudincfequi contendunt, tertio loco dæmones.
quarto hcroas ponunt,quos onies lucem eïTe amp;nbsp;appcllari autumant,prç ter malignos dæmones,qui tenebræ appclIantur.Dçmones ein alios bonos,alios pra uos arbitrantur,amp; bos ita primum locu in malis obtincre,qufadniodum deus in bo# nis,ita rebus diuifis de dijs quidem coEieftia,ôi ufq; ad Lunain Jiabitacula tribuerunt. Dæmonibu?præcipiunt calcftes,quos 8c xthereos deos appellant, fumma efle reli# gione
-ocr page 61-LIBER Q^V A R T V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. iî
gionc colcndos,poft cos bonos dæmoncs,tertio hcrouni animas,extrenioprauos mones placandos aiunt.Hæcuerbispartientes,opere maJignas d^monum uirtutes fo lummodo colete inueniuntur.Confideret eni unufquifq;,quaJes iam putari oporteat cas uirtutes,quæ idoJis coluntur,deos nc,an dæmones,amp;; utium bonos dæmoncs an proteruoS'^C^od facile facerepoterie,fi diligenter his libris attendct.îgnorarc autem non oportet,nullu dæmonc à diuina feriptura bonum appellari,neq} deum alium effe uere atq,’ propric,præter unü,qui omnia creauit, Virtutes autê bonas,quç creaturis co numerantur,ncc deos ncc dæmones,fed dei angelos amp;nbsp;fpiritalcs niinilîros,potcflates diuinas,archangelos,aliis^’ nominibus pulchre accommodatis nuncupat, Dæmones autem fi nominis poteftate dicerelicet,non quia dæmones fint,quod latine feientes di cerepolTumuSjfcd quia dimenin foleant,pulchcrrime appellauitJd autemlatine turn timere,tum terrere fignificauAbfurdû certe omnino eft bonas amp;nbsp;malas uirtutes, quæ nullam operationis fimilitudinem habeant,eadem appcllatione confundere» Porphyrius de Philofophia rcfponforum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput IIIL
I Ideamusigitur,quænamuirtutesoraculisamp;refpofispræfunt,utinipiclt; ! tas gêtüitatis oniibus patcat,nec à me ipfo quieg afferre in animo eft, ne jicriminandi anfas præbeâ inimicis,fcd tcftimonijs,quod adbuc fed coru ipforum in medium produdis,totam rem peragaiiKCum autê innume
1 rabilesfint,ôlt;philofoplii,amp;hiftorici,illumidonefl magis,ppofito meo
iudico,qui amp;nbsp;dæmonibus maxime amicus fuit,amp; multa noftris temporibus aduerfus nos mendofiïfinie confcripfihHic cnim gentilium pene omnium deorum ac dæmoc num natural« maxime inueftigafte,Slt;fummopere falfitatem defendifle uidetur. Hic igitur in Iibris,quos de refponforum Philofophia confcripfit » Apollinis ac reliquoîs rum deorum bonorum dæmonum ill a rcfponfa collegit,quibus putauit, amp;nbsp;uirtui tem fuorum dæmonum oftendere,8i cæteros homines ad uerum,ut ipfe dicit, dæmoj; num cul tum impellerepofte.Ex iftis igitur refponfis, quæ ab ipfis^eleda funt, quæq; quafi ueriora memoriæ tradita,opcrcpræcium eft totam hanc rem confiderarc atque cognofccre,quales nam fint corum autorcs ► Sed primum illud uideamus, quomodo in exordio librorum iurciurando affirmât,nihil fe falfi allaturum,conftantibus,inqt, atq; firmis hominibus,quia bonitatc deorum atq; dæmonum,fpcm falutis hauriunt, nihil addcns,nihil auferens hæc traderc oportet. Nam amp;nbsp;ego deos ipfos teftor, nihil ad refponforum fenfum aut addidi/Tç aut detraxiflc,nifi forfanuerbum aliquod cor^ (3 rcxcrim,magisc^ impietatem timui,quàm futuram facrilcgq pœnam ♦ Collcgcmus autem in his libris multa,quæ ad ueritateni dogmatum pertinent,amp; diuinationis ncgt; gocium non omnino contemnemus.Nam amp;nbsp;ad fpeculationcm harum rcrum condiî cit,5C ad beneuiuendum hortatunQuam autem utilitatem hic labor afferet nofter,il li maxime cognofccnt,qui cum ucritatem magno labore quæfiffcnt,uota fæpius fecc I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;runt,oraruntq;,ut authoritate docentium deorum uifîone dignati,poffent à dubitatio
nis uexatione liberari. Huiufmodi ufus exordijs obteftatur poftca, ne ad multos lis bri efferantur his uerbis»Tu uero caueas ne Iucri,autinanis gloriæ gratia, fcelcftisSd indignis hominibus hæc tradas,non enim paruum tam tibi qui edes, quàm mihi qui tibi crcdidipericulum imminct.His autem folummodo hæccommunicanda funt,qui J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uitam ad animæ falutem direxerunt,Nam amp;nbsp;ipfi dq non apcrte,fed enigmatice homi
jj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nibus ifta tradidenmt.Rcfponfa deinde Apollinis colligit quibus non folum dæmo^
il nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nibus amp;nbsp;infernis uirtutibus,ucrum ctiam cocleftibus animalia effe facrificanda prece^
! pit Apollo ♦ Cum idem ipfe in alijs dæmones non dcos effe affirmet,quibus gentiles
! cæde animalium facrificabant,non cnim fas effe animalia deorum gratia intcrficcrc»
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed primum Apollincm ipfum audiamus,qui de cultu SC facrifieijs deorum fic per rc^
j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fponfa homines inftituit.
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc age,qui nutu diuorum ingreflus amice cs
D Huius
-ocr page 62-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA
Huius iter uitæ,madanda cft hoftia cundfs Multa deisjfeu qui terram,feu qui mare uaftum. Aéra feu qui habitant,Jatum feu qui æthera,feu qui Alta colunt coeli,feu qui infirma régna barathri, Quæ quibus obferuanda modis fint fingula dicam Tu mcmori confcripta animo mea dida teneto^ Terna quidem diuis cœleftibus hoftia,amp; ipfa Candida madanda eft,tcrna ôc terreftribus atqj Atra eadem,gaudent porro 8(. capiuntur apertis T erreftres aris,foucas cum numina contra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Expofcant atro imbutas inferna cruore, NecpJaceat niû quæ terræ mandctur humata Hoftia,mel uero nymphæ atqj liquentia uina Offerri lætantur,ac ignem accendier aris, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■»
Quæ circunuolitant terram fibi numina quærunu Imponi^ atrum corpus,tum thura fimuJ^’
Inficier falfas frugcs,5C dulcia Jiba» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®
Hæc facito,uerum quibus eft data cura profundi
His ipfo femper fer facra in Iittore,totum
Profice^ in fludus animal,coeleftibus autem Extrem as reddcs partes atqj igné cremabis Quod fuper eß propone tibi,dapibus^’ referua» Sudet odoratis cra/Tisqj uaporibus aer. Deinde hoc Apollinis oraculum exponit dicêstCum igitur amp;nbsp;tcrrcfires SC infemî dij fint,omnibus iflis atras quadrupèdes offercndas iubet.Modus autem differt,nam ter* reßribus quidem fuper aras,infernis autem in foueis madandas eße hoßias præcfpic Aeris autem uolatilia dicit offerêda corporibus holocaußis,amp; fanguinc ad aram cir^ cumdudojuolatijiaetiam marinis,feduiuainfludusproficcremandat,ita omnibus dijspræterquamterreßribusuolatilia immolaripofliint.Sedmarinis folûmodo nw gri coloris uolatilia,quare cæteris alba oflêrendafunt» Corleßibus uero amp;nbsp;æthereis beßiarum,quas albas elfe uult,extremitates ait confcruandas,rcliquas autem partes comedédas^Ex his enim folummodo comedere oportet,ex alqs uero minime,ita qua drupedes amp;nbsp;terreßres terreßribus facrificanda funt,fimili nanc^ fimile gaudet » Ouïs F porro terreßre animal eß,8lt; idcirco Cereri gratiflimum,atra ucro,quia 8C terra natu raliter tenebrofaÆres autem fimul,quoniam terreßris corporis tria funt fymbola,8i fuper aras terreßribus,quoniam fuper terram uerfantur» Cæteris uero dq s idcirco uo latilia funt offerenda,quoniam uniuerfi mouentur,in motu enim femper maris aqua cß,cuius a træ funt hofliæ,quoniam amp;nbsp;cæruleus color aquarum,Alba uero aeris, lm cis enim receptiuus aer eß,Cccleßibus autem atqj æthereis extremitates dat confecrä das,quoniam leuiores reliquo corpore funt, quorum facrifieqs communicate opor^ tet,quia cum alq dq arcere mala foleant,coclcßes bona nobis largiuntur. Hæc mira^
bills ille philofophus in libris Refponforum conferipfit, Redargutio prædidorum ipfius Porphyrij,
Caput V,
GE iam uideamus quemadmodum contraria omnino in eolibro pofuit, quem de abßinendo à carnibus animalium conferipfit, Ibi enim primum nihil facrificandum,ncq} incendendum ccnfet,deindc opiniones aliorö re* probat,aflerens non eße deos illos,qui cæde animalium gaudet.Sceleßif# fimam enim eße brutorum ctiä animaliit cædem,amp; abominabile non folum deo pri« mo,ueru etiä cocleßibus amp;nbsp;diuinis uirtutibus.Ita Apolline fuum redarguit, qui etiam caleßibus antmalia eße offerenda refpôfis fuis iuffit,Theophraßi quoqj authoritate utitur
-ocr page 63-LIBER Q,V A R T V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. if
placuilTc oftcndit nö dijs,fed darinonibus duntaxat cfle facrificâdum.QuÆî re fiquis Thcophrafti 5^ huius ratione acquiefcit.Apollo etiS ipfe non deus erit,fed de nion,caetcnq’ onies,quos dcos gentilitas dicit,qbus ubiq; animalia iinmolantur, dælt; moncs erunt,8^ daemonf s pernidofiir/mi♦ Nam 6 cædes Sc immolatio hæc animaliû fccleris SCabominationis fecundum ipfum pleniffim a cft,quomodo crunt boni,q hac re fummopere gaudentlt;Quod fi no folum animalia,uerum etiain crudelitatis cumu Io homines etiam madari ofFerri^ fibi cupiunt,quomodo apertilTime fcelefti 80 inhu mani non erunt,nihil^ aliud g perniciofiFTimi dæmoHesc’quomcdo iure nos accufas bimur,qui omnino impium elTe putamus fandiflimam dei appel!ationê atq; ücneraü tionê immûdis fpiritibus attribuere^SoIü enim crcatorc ilium 01'm dcum adorare di# dicimus,nihil terrenu ôC mortuü,fed integritatê animi,amp; caftimoniâ corporis,redant fcientiam amp;nbsp;ardentilfimâ fidem afferëtes,quâ ad extremü ufq; fpiritum intemeratam auxilio Saluatoris feruabimus,Sed uideamus,quibus oßendit rationibus,nec dco,ncc diuinis uirtutibus terrenum aliquid offerendû,au£ incendendü elTe. Aliena eni hæc ait ab omni funtpietate,nihil cm materiale inueniri poteft,quod immateriali deo nÔ fit obfcœnum,idcirco ncqj oratio ci,quæ uoce proferatur conuenit,fed nec interior ora^ B tio fl animæ uitio contaminatur.Silcntio autê fando,5^ cogitatiôe integra, ab omi^ morbo remota eu colimus,fic illi amp;nbsp;coniugimur,5i fimiles,ut polfibile hoî efr, effïcr« mur,müdi!rimani ueritatem quafi facrâ hoftiam ci offerentes,ita hymnis deû lauda^ mus,ita falutem ac impolfibiiitatë animi requirimus.Sacrificium em deo cfl aliéné ab omni uitio mentis fpcculatio,uirtutibus autê quæ circa ipfum funt, dijs^ intelligible libus,hymnos oratione offerte poflïimus.Primitias em offerte omnes folent,earu rce rum quas acccperunt,8C quibus alitur ôf continetur fubftantia noftra » Quemadmoe dum igitur agricola fruduum primitias offert,fie homines oportet mundæ inuentio nem métis in tell igentii s offerte,gratias agentes, quia hæc nobis tribuerint, amp;nbsp;ga nos mentem^’ noftram fpeculatione fua contineant atqj nutriant,iuuantcs,c5fulentes, amp;nbsp;ad falutem nos noftram reduccntcs.Hæc Porphyrius,quibus fimiliâ in librode facrie ficiis,de primo ac magno deo Thyaneus ille Apollonius confcripfit, Sic ergo inquit maxime decétem aliquis curam de rébus diuinis fufcipiet,ptopitium^’ habebit deum fl deo primo,g unus cft Sc ab alijs omnibus fepcratus,poft que longo interuallo reliq cognofcuntur,nullo modo facrificct,nccignem incédat,ncc fcnfibiliutn ci aliquid ofe ferat,nullius ci rei egct,non dico à nobis,fed nec ab intclligentiis ipfis. Non eft auteni Q in tcrris,ncc in acre quicg,cui no infit aliqua obfcocnitas.Meliorem igitur ac fuperioe rem rationem atq; orationcm ci offerte debemus.Sic aiitem appello eam,quæ no ore profcrtur,quf illi offerenda cft,Nam ab optimo atqj pulcherrimo rcrum omniS pete optimum ftmilitcr atq; pulchcrrimum omnium bonorum noftroi um Jntelledus uc^ to hie eft organo non indigens,bona nobis peteda funt.Sic Apolloninusifed Porphy rium rurius Thcophrafti teftimonio utentem audiamus.Glifcente paulifper, inquit, iniquitateanimaliumcrudclisimmolatio fufeepta eft, adeo^ creuit utad cacumen iam maledidionis pcruentum fit, iugulatis hominibus Sc fanguine aris humane cruentatis» Itadæmoncs concitati iuftas pocnas fumpferunt. Alq nanque homb numomnino impq fadi funt,nullos dcos colentes,alii malos dcös ucncrantur, quos humana mcliores natura non putant. Non ergo animalia immolanda funt,fed ilia quæ immolata nihil omnino ulli officiuntJnnocens cnim immolatio atque fart» da penitus effe debet. Si uero quifpiam obijeiet ita ufui noftro animalia diuinitus cG fcconccffa,quernadmodumamp;frugcsterræ,fciat animalibus cæfis nonnihil noxæ committi, Priuantur enim anima uiolcnter non ergo facrificanda, præfcrtim cum ut ipfo nomine oftenditur, res facta fit, facer autem homo eft, qui ex alieno gratias refcrt.Ncc enim fruges, fi aliunde per uim acceperis,offerrc fas eft. Nó enim aliorum iniutiadeusplacatuuQuodfi ablatæ frugesofferendænófunt,multo minus alalia ui anima
-ocr page 64-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
ui anima inde ablata offerenda funtpræfertim cum anima multo nobilior frugibus
mailbus drjs ofFcrimus,cuius rei gratia id facimus i utrum honoris i quisnam honor hicpoteft efie,qui ab iniuria origincm trahit^anpotiusdedecoris8C uituperationis^ Non polTumus quippc ncgare non iniuftc agcrc,cum animalia nihij iniuriantia inter ficimuStSed neqj hac uia gratiæ dijs referendae funuQui enim bcneficq gratiam retri buit,non malehcio id peragicNon enim magis tribuere uidebitur,quàm h rem à uici nis raptam,in gratiam 8^ honorem retribuerct» Sednequc gratia impetrandi cuiuG dam boni ♦ Nam qui alterum lædendo exorare drum putat, is ingratum fe futurum oftendiLQuarc ncc fpe futuri bcneficq animalia immolanda funt,præfertim cu non fit pofTibile ita hæc agerc,ut deum JateantSi ergo re alicuius caufa immolandum eft nullius autem rei gratia id faciendum oftenditur, relinquitur profedo nequaquam immoladum efle, Sgt;C maxime cum nulla re drj indigeant,fcd animum hominis refpû ciant,illudqjfibifandiflîmumfacrificium fit,redam de hisipfis,amp;dc reliquis re? bus habere fententiam.Mens igitur fanda amp;nbsp;anima omnis paflionis expers,optimae primitiæ deo funtAperte igitur oniibus his iuxta fummos Græcorû philofophos pa tet,nullo animantium litari pofte, iniuftum^ ac obfcoenum efte c^de animalium de# E urn credcre fore propitium, Quare non deus ncc dæmon quidem bonus,fed fcdudoc amp;nbsp;mendax fuit,qui nidorem carnium libationem fanguinis petqt. Et in code libro ipfe Porphyrius.Non ignorât inquit,cui curx pictas eft, nihil animatum dijs offerri, fed d3emonibus,aut bonis aut malignis.
Caput VL
Quod omnes daemones mali funt
I Voniam igitur alios bonos,alios malos demones putat, age iâ uideamus certis^rationibusapprobemusmalignoscfte omnes demones,quamuis gentilitas loco deorum eos uencretur » Quod quidem hoc modo demon# ftrare conabimur.Omnc quod bonum cft non prodelTc non poteft,ôlt; econ tra,quod malum eft^Dæmoncs autem amp;nbsp;dij gcntilium Saturnus, luppitcr, luno ,Mi# nerua amp;nbsp;fimilcs, ac inuifibiles uirtutcs,quæ in fimulachris amp;nbsp;per fimulachra operâtur non folum brutorum immolationibus animalium, quod iniuftum 8C abominabilc Theophraftoamp;Porphyrio efte uidetur,uerum ctiam cædeac fanguine hominum fummoperc gaudent,quomodo igitur boni dæmones ifti crunt, amp;nbsp;non fcelefti atque pernitiofi fpiritus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p
Quod homines facrifîcabantur dæmonibus ufqj ad tempora
SaJuatoriSf
Caput VIL
Ncipiamus igitur latius oftcnderc, quantus error, quanta^’ impictatis putrcdo humanum genus ante Saluatoris noftri tepora dctincbat,quac poftq incorpit cuangeliu in orbe tcrrarû prædicari, minui fie cœpit, ut Adrian! têporibus in moré Solis eu angelica iam corufeante dodrina agt; pertiftiime diftbluta fitGcntiliü ergo ipforu, ut adhuc fecimus uocibus ad declarandâ prifeorü temporum peftc utemur, quæ à deo animos hominum inua? fcrat,ut quafi dçmoniaci 8lt; à perniciofis profedo ipiritibus agitati,libcroru fanguine feekftas pl^carent uirtutesjta pater unicii filiü,dileda mater filiâ dæmoni, tanq ouê facrificabant Jta genus hominu,quod humanu efle natura cognofeitur, ad furiofam immanem^crudelitatcàdaemonibus impellebatur,quae itafehabere non modo a# pud Barbaros,uerfl etiam apud Græcos omnis hiftoria plena cft.Nam amp;nbsp;Rhodrj ho# minem Saturno facrificabant,quàm rem magis temporibus poftea mitigare uoletes, mortis fupplicio aliquem damnatum ad Saturnia ufqj conferuabant,quf m in ipfo fe fto uino grauato immolabantUn Salamine uero infula,quam antiquiffimis tempor» bus Corroneam uocabant, ufque ad Diomedis tempora Agraualç Cecropis filiae ho mo cædebatur. Poftea uero in tempio Palladis Agraualae ac DiomedisCunum enim trium
-ocr page 65-LIBER Q_V A R T V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol,
A trium fuit) Diomcdi homo immolabaturjqui ab adolefcentibus ter circum aram duj« dus tâdeni à facerdore hafla pcrcuirus,amp; in rogo impofitus cremabatur» Quani rem Diphilus rex Cypri Seleuci temporibus abominatus,non hominem fed bouem Dio^ mcdi fscridcuri ftatuit.Dæmon autem iJIe qcunqj fuerit,non inuitus bouc pro homi;; ne fufcipiebat.Ita non multum interefle inter immoJationem hominis atlt;ç beßiae ui^ dctur. Manethus autem hiftoricus,apud Aegyptios in Heliopoli homines immolai tos fuiïTe in libris de pietatc teftatur,quem morem A ni o fis improbauihSacrificaban tur uero lunoni tres in die,quos inquirebant,fi mundi dTentjqucmadmodum poftca uitulû Ccreos autem offerriproiJlis très Amofis iulfit. Dionyiioctiâ Omadio apud Chios appcllato, homo crudelitcr difcerptus facrificabatur» Lacedæmonios etiam Apollodorusfcribit, hominem Marti facrificarefoJitos,amp; Phoenices belJorum aut peftilenti^ calamitatibus amici/Timos Saturno foJebât immoJarc,quod omnes qui eo rttm hiftoriam fcripferunt teftantur, maxime autemSachoniathoàPhilone biblio in grçcam Iinguam,ut in foperioribus didum cft, tradudus, Hiftrus quoqj, qui Cre^ tenfem hiftoriani collegit. Curetas feribitSaturno antiquituspueros facrficaffc.Sed Pallas qui optime omnium mitrç myfteria edidit, fie hac de re fcripfit Jmmolationes 6 autem hominumimperatoris Adrian! temporibus ubiqj ferc ceflaruntHmmoIaba^: tur cnim prius in Laodicca Syriç Palladi uirgo,nunc autem cerua,amp; Arabes fingulis annis puerum immolantes fub ara fcpcliebant,omnesqj Græci cômunitcr antequani in bella cxircnt,ut Philarchus hiftoricus tradidit, hominem immolabanh Prætereo ThracasSiScythascætcraqjprifca, Verum etiam nunequis ignorât in magna urbe Latini,louis folennitatc hominem immolariiSC ufq; ad hune diem non in Archadia folum Pani Licco,ncc in Carthaginc Saturno,fed omnes communiter homincs cuin dies ftatutusaduenerit, quo facrificarc hominem folcbant, aram fanguinc hominis Ipargunt.Philo etiam,qui Phoenicum hiftoriam confcripfit, his uerbis in primo uti^ tur libro.Morc, inquit, prifeis in magnis calamitatibus atq; periculis fuifie,ut ciuita^ ris autgentisprincepSjdilediffïmum cxliberisulcifcentidæmoni quafi redemptionis præmium traderet,ô^ fie traditum myfticc iugularet.Sic igitur Saturnus rex regionis, quem Phccniccs Ifraelcm uocant,qui pofteag hominem exuit,ad Saturn! ßellam ad;« dudus cft,cum ab Anobret nympha unicum haberet atqj charilTimum filium Leut,à re ipfa didum ( fieenim etiam nuncPhoenicesunicum filiu appellant) quia maxinio atq^pcriculofifllimobcllo c!u!taspræmcbatur,rcgioindutum ornatu fuper conftru«« ç dam,ad hçcpræparatamqj aram imniolauit.Nô iniuria ergo eximium dicemus illu Cicmentem in libro,quo ad ueritatc gentiles adhortatur, his uerbis ifta deploraflc^ Crudeles immanes^ hominû hoftes dij ucftr! funt,qu! non folum amentia lætantur noftra, uerum etiam modo per contemptioncm certaminis, modo per cupiditatcui? doriæanimisueftrisconcitatisad uoluptatem fuam immolationes hominû poftu lant,qui multis nonnung ciuitatibus atq; gêtibus, tang communes peftes Si fulmina incidentes no ceflarunt atrociter homines uexare,quoufq; fanguinc hominû plaçât! funt, Ariftomenes em Mefeniuslou!,qucm ill! appellant Ithometem,trecentosfimul facr!ficauit,in quibus Theopompus etiam Lacedæmoniorum rexfuit nobilisfcilicet ac regia hoftia,Taurofcythæ autem quofcunq; aduenas ceperintcapiunt autem mul tos,quifludibusSlt;tempeftate adeosdepelluntur) Dianæ ftatim immolarc folcnt, quæ facrificia tragicc in feoena Euripides dccantauit, Monuimus uero in libre mira? culorû colledionis in Pellæ ciuitatc ThefTalica hominê Achiuum Peleo Si Chironi fingulis annis immolatû fuiflenarrat.Lydp etianv Cretenfes autciftifunt. loui ho? ■ninem immol abant, ut Anticlides fcripfit, Lesbi quoq; Dionyfio,ôi Phocenfes Dia? Bæ, altcros Dofeida alteros Phitoculeshiftorici hominem immolarc folitos con? fcripfcrunt.Hercchteus uero Atticus Si Macharius Romanus filias fuas alter Profer pin»,ut Demaratus in primotradidit, alter defenfori dæmoni, ut Dorotheus in quarto
-ocr page 66-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA quarto italicarunt rcruin cxpofuit,immolare non dubitarunt. Per humani uero dx^s D nioncs,quomodo cnini non fceleftiflimi funt,SC UH qui tanquam Saluatorcs inuocan tur,âf iüi qui falutem ab infidiatoribus petuntjlitare^ putant deis Jiominum iugulo^ nec cnim homicidi} crimen cffugiunt,ctiam fi loui hominem ofFcrât. Cur igitur o pru denti/Timi bæluas fugimus^amp; fi forte urfam aut Jeonem aut ferpcntc uidimus, ftatim refilimuSjUt poeta omnium maximus ai^Retroq; pedem cum uoce reprelfiu Improuifum afpris ueJuti quifentibus angucm Praefiît humi nitens trcpidus^ repente refugit AttolJentem iras,5^ cærui a colla tumentem
Perniciofos autem dæmonas frauduIentoSCpelles hominum manifelieuidentes,» quibus liberi etiam ueliri ad cædem petuntur non fugitis^Hæc ille » Ego autem etiam Dionyfium HaJicarnalTeum uirum Romanæ hiftoriæ ac Italics peritifiimum, huius fceleris teftem adducam,qui in primo de Antiquitate Italicajouem amp;nbsp;Apolline qult;^ niam décima hominum immolatanô fuerat,magnasltaliscalamitatesinduxiire his uerbis fcribit.Nullus in arboribus frudlus inquit ad maturitatem ufqj permanfit, fed immaturi omnes deflucbant,nec fpicæ femine replcbantur,ncc herbs pecori fufficien tes germinabant,fontes quoqj ipfi alq bibi non poterant,alii sllatis tempore deficicjs g bant,amp; aut mulieres abortum patiebantur,aut nati pueri manci ÔC difeerpti erant.Cj tera quoqj hominum multitudo sgrotatione ac morte crebrius quam folebant uexa bantur,fcifcitantibusç ipfis quid in dcos commifcrunt,quidc^ faduri, ut ab his pcftw bus liber arcntur,refponûim fucrat,quia cum impctralTent qus pcticrant,nô reddidec runt omnia qus uouerunt.Sed maiora adhuc dcbêt,qus fi reddidcrint,côquiefcêt, Pe lafgi em amp;nbsp;Aborigines nihil fibi terra producente uouerunt loui atqj Apollini,cx na# feirurisdécima fepartem immoIaturos.CelTauit igitur pollea talis calamitas,âf illi fcecundilTimo rerum ufi prouentu, decimam nafeentium omnium partem facrifica« bantHsc Mirfinus Lesbius no Pelafgos aut Aborigènes,fed Thyrrenos paflbs fuiCs fe narratgt;Rcfponfum igitur recitatum,magna omnes ambiguitate tenebâtur. Senior deinde quidam aliarum rerum primitias dixit rede dij s confecratas fuilTe,nullam au tem ex hominibus partem,quam drj maxime diligunt elfe immolatam, Quare cala# mitatibus femper inquit uexabimur,nifi ut cfteroru animalium, fie hominü primitias facrificabimus^Hanc fenis orationem cum alrj ,pbarent,alri plenam infidiarum puta# rêt,fcifcitarirurfusper oracula placuit,fi hominum decimam facrificare drjs gratum clfet » Deo autem annuente, magna feditione uexati funt, ôc tuneprimum primates ci p uitatS Si reliqua multitudo atroci fufpicione,ne dolo ilia primates facerêteommota, fcilTi atqj diuifi funt,migrabant^ multi,immo uero quafi amenda furentes pelleban# tur, ôCpellebant, mults^’ ciuitates deftituts pene fuerunt » Sequebantur enim fugi# entes filios qui genuerunt,amp; fratres cognati,amp; propinqui propinquos,ita ex Italia fu gientes,Grsciam Barbariam rcpleuerunt, quod malum non paucis annis Italiam uexauit»Nam Si ciuitatum principes turn feditionem timentes, turn religion! fatisfa# ciendum putantes ab adolefcentibus,qui ad iuuentam in annosproucniebant,primi# das diligebant.Etpaulo poft.AlTerut autem Saturno in Italia, prifeis temporibus ita facrificatum fuiire,quemadmodum apud Carthaginenfes antequam urbs eorum di# ruerctur.Celti uero ad hsc ufqj tempora Si occidentaliores fere omnes homicidio fa crificant.Hercules autem fertur primus in Saturnino ara sdificata intemeratas ho# nias immol aire,ac legem qua homines facrificabantur reuocaire,ôf ne quafi,patrio ri tu negledo,fuperllitionc inani incols turbarentur,fimulachra pro uiuis hominibus, quos in fluenta Tyberis proqeiebant holliarum ornata,modo in Tyberim immittere docuit,quæ res à Romanis temporibus quoq^ nollris idibus Maijs diligenter fieri fo# let ► Ea enimdie pontifices animalibus primo fecundum leges immolatis, uirgines^ ucllales,prstores,alii^ dues quos facris adelTc fas cll,xxx,fimulachra hominfl, qus argiuos
-ocr page 67-LIBER Q^VARTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. 2y
A Argiuos apcllantjà ponte facro in Tyberim dcmittunt,Hæc Dionyfius.Diodorus uc^ roconfcntancaiftisinuigefimo hiftoriae uolumine Carthaginenfibus ac Agatodc Tyranno SicUiæ poft mortem Alexandri Magniprimi PtoJemæi temporibus obfef« fis bis uerbis confcripfit.Dicebant autem Saturnum illis iratum fuiffe,quoniam prius ipd excdlentiores ex fiJiis fuis facrificabant.Poftca uero clam emptis infantibus atqj cducatiSjliberorum loco immolabant. Cum^ diligenti fada inquifitionc, multi ex fuppofùis inuenirentur f3cnficari,f3cile animis induxerunt, ut crederent ad obfeftîo# nemurbishoftesidcircodiuinitusmiflbs fuiffe,quoniam prifcos deorum honores non feruarent.Itaque deos placare ftudentes,ducentos ex nobililTimis adolefcentibus publice facrificarunt» Trecenti uero alri,quoniam fufpedos fc elfe uidebant,fponte fc tradiderunuErat autem apud eos ænea Saturni ftatua magnitudine mirabilis, cuius manus in terram cxtenfæ ita erant in gynim,ut qui ad eum prouenire adolefcentes co gebantur, ingentcm foueam ignis rcpletam inciderenu lure igitur Hebræorum fcri* ptura reprchendit cos, qui moribus patrijs contemptis,hæc imitati funt, dicens. Inv molabant^ filios atqj filias fuas dæmonibuSjinfeda^’ terra eft in fanguinibus,8c con taminata in opcribus corum.Arbitror iam per ea quæ dida funt fatis patere,non bo^ B norumdæmonum inuentionemfuifle prifcamiIlam,SCprimamfiniulachrorumin# ftitutioncm ôC uniuerfam religionem gentilium,fed pcrnicioforum omnino atq; fcc# Icftorum.Itaq; ucrus profedo inuenitur propheticus ille fermo » Omnes drj gentium daemonia Apoftolicum etiam illud quo dicitur,quia quæ genres facrificant,dæmoni# bus non deo facrificanrEt certe fi quid boni in dei gcntilium effet am atorcs profedo iuftitiæ falutares 8c benefadores hominibus effent,nec hum ano fanguine gauderct. Sed refponfis SC omnibus modis à cædc humanum genus repcllercnt.
Quod mali dæmones ad omnia fiagitia amp;nbsp;facinora homincs impellcbant» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput VIIL
Vod uero maligni ad ifta dçmones humanum genus intrufcrunt,quamuis P^*' pateat,tarnen inde quoqj apertius uidebis,fi adultcria fornif cationcs gentiJium,quæ ufq; ad hune diem in Heliopoli PhcEnicc,multis^ ahjs in locispcraguntur,in mentem tibi ueniât,quaft cnim primitias quaf# dam drjs débitas turpiffimas huiufmodi operationes in templis offerunt ► Nam fi nec homincs quidem modefti ac mites cædibus ftupris lætantur,quanto magis dij aut boni dæmones ab his rebus erunt alieniî’Si uero quifpiam obijciet malignos quidem ç effe dæmones cos,qui hæc petunt,alios autem il los bonos,quos maxime tanquâ Sal# uatores ucncrantur,qufrcndum ubi nam ifti Saluatores fui, quos colunt fint, 8i non poffunt malorum uim ab huiufmodi facinoribus atqj flagitrjs aucrtcrc » Quomodo autem boni funt,fi malos dæmones non dcpelluntffi cultoribus non auxiliâturfAut cur humanum pium^hominum genus atrocitate malorum dæmonum uexari per# mittunti’Cur etiam no admonuerunt homincs non utdeum honorarc,fcd utpcrnici# ofum dæmoncm odiffe ilium,cui hæc iniqua ôC turpia placcrentî’Quomodo ergo ue# rum ifti deum colunt,qui nec Rhodijs, nec Salaminis, nec Hcliopolitanis fugiendos effe prauosdæmones fignificauit^necmalignum lunonis fpiritum, cui très quotidie homines facrificari folitum ab hiftoria didicimus, contemnendum effe unq dixit,ncc Chios docuit,ne mebratim crudeliffimedifcerptû hominê Dionyfio immolarcnt,ncc Tencdosfimiliter^necprohibuit Mauorti hominèm ubiq; offerrifCur igitur eum co Iunt,qui uel liberosprauis dæmonibusiugulantesnequaquam défendit, necdixit in Laodicea Syriæ,ubi fingulis annis uirgine Iitabatur,pcrniciofum dæmoncm habita# rc,nec in Lybia atq; Arabia,ubi adoleffcntem facrificantcs,fub ara fepeliebant » Hæc omnia ucrus deus quem colunt,quomodo non admonuit facienda non effe, inceftus etiam ôC adultcria ucrus ille ac bonus Deus quomodo non docuit uero Deo amp;nbsp;bonis dæmonibus placcrc nonpoffe^quod nullus unquâ prjterquam ucrus profedo deus
E nofter
-ocr page 68-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA noßerquifolusdcusclljfeciiTeinucniturjIsenimper Mofem uniuerfos præmonutt homines,non cflecolenda dæmonia, econtra uero repcUcnda contemnenda^’ tanq perniciofiïïïmos fpiritus,templa^ ipforum ac cærimonias quibus honorantur, fie ef# ie delenda,ut nuJJa eorum extet memoria,qui adeo maleficiofe humanum genus in# uaferunt,tantam^ uidoriam amentia hominum confecuti funt,ut fi colligere in unü, quæ ab hiftoricis fuis dicuntur uoJueris, uniuerfum iâis fceleftibus orbem fpiritibus fubiedum fuifle inuenies,Græciam,Africam,Thraciam,Scy thiam -, prudenti/fimoru Athenienflum gentem,ipfam quoqj magnam urbem,fiquidem etiam ibi diaJibus ho# mines iuguJabantuuRhodum præterea,Salamina,infuJas omnes,Chium,Tenedum, Arcadiam,Lacedcmona,Aegyptum,Phamciam,Libyam,Syriâ,Arabiam,ubiq}ufqî ad tempora Saluatoris noftri,tam animaJium,q hominum cæde,ôlt; turpilfimis poilu tionibus perniciofiflimos dæmonesplacabant,neq} prius uitam hominum hæc mala reliquerunt,q Saluatoris noftri docfîrinæ fulgor orbem illuftrauerit.Hiâoricos enim fuos iam audiuimus ad Adriani ufq} tempora,facinora Si flagitia ilia fuilTeprotenfa* Eius uero imperatoris temporibus turpitudinem hancomnem intelledam atqj con# temptam fuifle Jllo uero maxime tempore falutaris euangelq prædicatio per orbem in modum fulguris corufcabat,Mentiuntur autem,quando rebus uidiprauis, fe dæ# £ monibus facrihcalTe ncgant.lllos enim adorabant,illis homines cædebant, ad hono# rem illorum turpilTima admittebant flagitia,quos deos maximos Si putabantSi ap# pellabant.Saturnum enim,Iouem,Martem,Dionyfium,Iunonem,Mineruam, Vene# rem,SifapientilTimum atqjpulcherrimum Apollinem,optimosôimaximosdeos, ac deniqj Saluatores elfeprædicant.Ifli ergo perniciofiflîmi,illi dæmones funt » Nam fi huiufmodi funt,qui cæde hominum gaudêt, gaudêt autc ifli,quibus nifi homines im# molêtur, ferre non poflunt fceleftilfimi certe fpiritus elfe côuincuntur,fiue ipfi talibus gaudeant,quod dubitari non poteft,fiue al ii s hæc oiferri permittant ♦ Cur enim fi bo# ni funt fpiritusjhisfceleribusmalignosplacari dæmones iubentur^cur adeo errare homines patiuntur,ut ad colendos prauos dæmones ignorâtia dedudos defpiciâtur? Cur huiufcemodi humanum genus feruire fpiritibus non dedignantur,cum oporteat fi boni dii funtjlongilTime ab hominibus omnem falfam religionem diuina fua uirni te,prædicationeq; integra pellere^An pater bonus non négliger filium à prauis homi nibus circumucntum,nec humanus dominus feruum, nee dux belli ad captiuitatem fuos milites duci patietur,fi aliquo eis poterit modo prouidere,necpaftor lupis pecu# des tradetDr) autem boni,qui miferos ut dicunt homines tutatur,qui paftores Si Sal# p uatorcs,regcs,patrcs,Si domininuncupantur,inimicis dæmonibus quafi atrocilTimis bæluis homines,à quibus pie coluntur, crudeliter trucidandos tradent,necpropugna bunt Si protègent imbecillu genus hominum,nee hoftes Si prauos fpiritus tanqu am immanes beftias longe à grege hominum fugabunt, nee docebunt homines, qui fc, rem^' fuam ill is commcndant,non colendos,fed fugiendos efle prauos fpiritus^ Qua do igitur hoe nee faciunt, nee unquam fecerunt, immo uero e contra, oraculis atque refponfis fuis hoies immolari fibi petebant, Si turpiflïma flagitia in templis offerri, re ipfa patet pelfimos Si iniqflïmos efle natura» Ad hæc quomodo deus aut bonus aliqs dæmon à gentibus unquam adorabitur, fi bonum malo nunquam conuenire potelï, nifi lucem ac tenebras ad idem concurrere poflc cótendat. Quomodo autem dij funt, aut omnino boni dæmones,qui bonitate ab hominibus fuperantur Iniquum enim Porphyrius fcripfit, non dico homines folum,fcd etiam quod multo minus eft, ani# malia bruta occiderc.Quare immolationes huiufcemodi modefto atque prudent! ui ro fugiendas,ncc placandos fpiritus fanguine,fcd animi uirtute rcpellcndos confule# bat.Mundum enim animum non inuadunt,quoniam cis diflimilis cft,
Quod omnibus contentis,dco inhærcndum cft»
C A P V T IX»
5!uero
-ocr page 69-LIBER Q_V A R T V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. 2Ä
J Uffo cîuitatibus ncccfle ed hoschaniplacare,nihil ad nos. Ciuitates cni etiamrcs cxtcrnas,ut diuiti35,8i omnia quæ corporis funt,ut formani bo^ na clTc confirmât,ôC horum contraria mala.Pauci cnim funt in ipûs,cjui a# nimæ curam habeant.Nos autem quâtum nobispoflibije ed,idis non indi gemus, fed onii ftudio atqj opera deo fimiles fieri conamunQuod fieri fokt perfedi* orc uirtute, 5C ucra de rebus opinionc»Econtra ucro,prauis tam dpiionibus quam ho minibus,amp; omnibus qui caducis atqj materialibus rebus gaudent,difiimiks c/Te ftu^ demus. Non iniuria igitur phiJofophusSC darmones contënere dcbet,amp; diuinationes cnim,quae homines uaticinationibus pctunt,negligitgt; Non ergo de ma trimonio,non de mercibus,non de feruo,nô de furto,n5 de al 17s inanibus rebus, quas falfa opinione homines capiunt,ab extis animalium quaerct,fed ipfc perfeipfum dco accedcnsjæternam folummodo uitam qu3eret,quam toto animo defidcrat.His uerbis Porphyrius auguria SC aufpicatus ÔC uniuerfani diuinationem,quàni multi admiran tur,fal/a opinione hominum conftarc aperte oftcdit,quibus philofophum nullo mo do indigere dici t.Si ergo modeßus prudcns^ uir ca fugit,quibus daemoncs pjaeätur, quæ funt gentilium facra fanguine animalium confeda,nemo prifcorum prudens ac ß modeßus inuenitunOmnes cnim ut diximus,antc Saluatoris noflri aduëtum, ueJ ho minum fanguinem dæmonibus offerebant.Nemo ergo fecundum Porphyrium, pru^ dens modeßus^’ gentilium fuit.Præterea ipfe rationem fequens,facra dæmonum rcf futat,amp; mundo animo efCe hortatur,qucm dæmones inuadere nequeunt,quoniä diP fimiks funt. Apollo uero deus fuus rurfus enim homini comp ar atus,inferior reperie# tur pernîciofîinmo dæmoni,quia uidelicet ei amicus fit, perniciofo enim pcrniciofus amicus cß,facrificandum confulit,quod ipfe in libro de refponfis confcripfit. Cum e^ nimuatesfeflinaretquod quçrebat infpicere,Apollo ei refpondit,muncra prius dæ^ morti offerenda elfe diccns.Ratio autem humana duce natura his contraria facienda probatjmundiciam fcilicet animæ adhibendam,SC facrificandum no eße dæmonibus quoniam purum müdum^ aggredi non poßunt,cum dq fimiks fmt, Quod fi prudës amp;nbsp;modeßus uir efl, q dæmonibus non facrificat,qui fuis refponfis facrificandü confu lit,qualisnam fit,pcr tcipfum confidera.Peßimi ergo atqj perniciofiffimi funt, qui exf de ac fanguine hominum gaudcnt,qucm morem fi quis laudat,is omes homincs qui modo uiuunt,uituperat.Quod fi prudenter noflram tempore huiufeemodi rem conc tcmpferunt,prifci omnes flultilïîmc id faciebant.
C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quod omnibus contemptis,deo inhærcndum efl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput X.
IS omnibus hac luce clarius patct,non dii,non boni dæmoncs,fcd löge ab g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;W omni bonitatc remoti,hofles ucri dei pcrniciofi atq; imprj gëtilium eße de/
H nbsp;nbsp;nbsp;ra os,à quibus nemo præter dominum noflrum Icfum Chriftum, humanum
genus eripuit,qui euägclio fuo uniuerfis Barbaris,fimul amp;nbsp;Grçcis huic mor bo medetur,amp; à durilfima antiquiflimaej’ feruitute liberat,ac ad ucrä conuocat liber# tatcm,adquam curriculo tendere magnauoccomnibus prædicat damans. Spiritus domini flxper mc,propter quod mifit me cuangelizarc pauperibus,mifit me fanare co tritos cordc,prædicare captiuis remißionem,amp;: cæcis uifum.Et rurfus.Educere liga# tos c uinculis,amp; e domo carccris fedentes in tencbris.Hæc enim ab antiquiflïmis tem poribus ucra Hebræorum oracula redemptionem noflram,ôC cæcç mentis illumina# tionem prædicentia confirmabant futuram,undc nos Saluatoris noflri gratia amp;nbsp;pa# troeïmo confirmât!,à flagitqs ad modefliam,amp; ad prudentiam ex amentia libcri iam à dçmonum feruitute,ncc facrificabimus unquam,ncc feruiemus dqs gentilium, à qui busfproh dolor)opprelîî tcnebamur,nunc quia liberati,cuangelica doArina ad Sal# uatorcm noflrum dominum,8fbcnefadoremcrcatorcmamp; regem uniucrfi addudi fumus,qucpie adoramus,non ut dæmonibus uidetur, fed ut ab euangelica dodrina didic!mus,qua nutrit!,prauos dæmones atq; perniciofos facile fundemus.Nam cafli#
E 2 tateS^
-ocr page 70-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
täte amp;nbsp;bonis moribus nixi,eam^ uitæ munditiam adhibentes, quam nobis Saluator tradidit,nequaquam ill os timebimus,qui mundum aggredi animum,quoniam diftù miles funt,nequeunt,ut phüofophus concedebat.Sed neq; diuinationis indigebimus, neqj arufpices intcrrogabimus,ncc quicquampenitus dæmoniacum perferutabimue Quorum enim gratia hæc petuntur,ca nos côtemnere Chriftus docuit, illa^ folum# modo defiderare iuft'it,de quibus nemo arufpcx,nullius hoftif exta fignificare aliqutd potcrunt,quæ folus Saluator nofter uerbum dei,quod femper cum dco pâtre eft, om# nibus fignihcauit,qui animum atq; mentem fuam domiciliû illi conftituerunt,de qui# bus ipfe dicit.Habitabo in ipfis,amp;: cro fibi deus,SC ipfi crunt mihi populus. Hæc depra uitate dæmonum,quosôC deos appellant,dida fufficiant.
fmutatione prauorum dæmonum 8c operatiotn^. Caput XL Vnc uideamus quemadmodum cum cfum cari^m Porphyrius exter# minet,apcrtiftimeprauosiftosdæmones in mintas figuras amp;nbsp;formas ut homincs feducant,tranfmutari,bonorum^,ut cupiditatum inflâma# tione multitudincm alliciant,perfuadcant^ dcos efte cû non fint,cffigiê ' alTumerc confirmet,quos tantum ait poiuifte,ut fapictiffîmos poetas amp;
Phüofophos complures dcccperint,quorum cloquentia multitudinê cucrtcruntPræ? E tcrea omncs maleficas artes ab ipfis dæmonibus inuentas fuiire,ad uoluptatem^ hois mines impulfos,ut titiJationc obcæcati,primum corum fpiritum fummuindeumpu^ tarcnt.Sed uerba eius afcribamus, Quæcunqj inquit animæ uitrjs fubiclt;fïac appetitu feruntur iræ concupifcentiæqj feruientes,in naturam dæmonum conucrtuntur,acper niciofæ ficut illi fiunt.Sunt autem ficutamp; dæmones inuifibilcs atq; infenfibiJcs huma nofenfui.Nonenim habcntcorpus,quod foJiditatefua fcntiripolïït,ncc formam o* mnes unam,fcd multis atq; uarijs tranfmutati figuris,modo apparent,modo inuihbi^ les funt.Spiritus autem,quia quidem corporalis,ôi pairibilis,amp; corruptibiliscft, quia uero animæ colligatus cft,longo temporis fpacio perdura t.Actcrnus autem efle non ôC corpora fucrunt,malorum autem improportionati » Dæmones igitur uitqs dediti, quicquid mak excogitate ac efFicere poflunt,libcntcr aggrediuntur, uioknti enim o? mnino atq; fimulatores cum fint,priuatiq’ luce meliore infidiofe aggrediuntur, nunc occulte adiil antes,modo manifeftius cogentes. Etpaulo poft hæc inquit. Ac fimilia faciunt à uera opinione de cultu deorum ad fe ipfos transferre cupientes,omnibus cm p gaudent malis,amp; deorû alTumpta perfona temeritate noftra fruûtur. Alliciuntenim multitudincm ardorc cupiditatum,diuitiarum,potentiæ,uoluptatum, inanispretcrca gloriæappctitione,unde feditiones,rixæ,bellaqjnafcuntur,quod^ omnium pcftîmu cft,deos etiam ipfos, ôC primum uniucrfi deum fimilibus feruire uitijs perfuadent, ita omnia furfuin deorfum^ perturbant,Credunt enim eis non folum uulgus, fed multi etiam philofophoruni alteri alteris caufam præbcntes.Qui enim philofophicommit nés opiniones non contépfcrunt,ad impietatê uulgi delapfi funt,multitudo ctiâ uicilî: fim confcntanca impietatis fuæ à philophis uerba percipiens,in falfa de dqs opinione confirmata eft.Nam poefis,quoniam inuerbis fonantibus amp;nbsp;côpofitionc magnifica utitur,pcrfuafit,immoueroinflammauit homincsad impietatê,itafedudi non pofî funtperfpicerc,nccbonitati nocerc,ncc prauitatem iuuareunq pofte. Nam nôpotcft caliditas,ut Plato ait,frigiditatcm inducerc, ncc frigiditas caliditatem, fie ncc iuftitia nocere poteft, iuftiftïmus autemomnium deuseft, non eftetenim deus,nifi cftetiult; ftus. Ç^are alia quædam eft uirtus bonorum dæmonum,alia malorum, Qui enim ad nocendum nati funt,amp; iftud omnibus peragunt uiribus bonis contrarij funt,côtra ria uero in codem efte non poflunt.Ab iftis autem malcficæ quoque artes conftitutæ funt,hosenim fummopcrcamp; præfidentem iftorummaleficiomnes uenerantur.HI pleni funt omni falfa phantaftica^ uifione,qua facile decipiuut,monftra quædam dC prodigia
J
-ocr page 71-LIBER Q_V A R T V S, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. 27
prodigia fetifui 8c imaginationi præponcntcs,undc am atom incentiua libidmum præparantur,quibusomn(sluxuna,iSlt;diuitiarumcopfa,amp;: inanis glonæ cumulus comparariatqj acquiricrcd(tur,ac falfitate hommes decipiunt. D/j cnim effe uolunt, cum m'dorecarniumamp;fumis gaudeant.Hisenim uaporibusconfirmariamp;: roborari liidcntur,hæc omnia eius funt,qui exadi/Time ifta fciebat.Prænominatus cnim philo fophus qui maxime omnium iß a fcrutatus eft,prauos dæmones omnes,qui fanguine gaudent, appeIJauif,5CmuJtitudiniàpoetisôi nonnullisphilofophisperfuafiffe f^ln fo bonos uideri afleruit»
rium. Caput XIL
Dem déclarai maJignorum dæmonû principes Serapinamp; Proferpinä clTejdiuina uero feriptura Beelzebub prauitatis principe appell at. Sunt uerba eius hec in libro Refponforfl confcripta.Malignos oés d^mo nes non temereSerapidifubijcimus.Nonenim facrarü eius fymbolis fo^ lummodo perfuafi fumus,uerum etiam,quia quæcunqj alliciuntSC qu£^ cunq; repellunt,PJutoni attribuuntur,ut in primo libro monßrauimus. Serapis autê apud Aegyptios is deus eß,qui a'pud græcos Pluto nuncupatur,idcirco prauis dæmo* 6 nibus ifte princeps eß.Nam iiie lymbola quoq; dedit hominibus,quibus demones ex pclluntur,iflc fuppliccs docuit,quomodo brutorum aflumpta figura,demones homi nibus infiliunt.Vnde apud Aegyptios8C exteros omncs,quiprudentes in agendis ext rimonrjs dcorum eße uidentur,corrigiæ in templis irrumpuntur,amp; animalia ante in^ uocationem dcorum expulfa,multitudine caeduntur,ita domo cætcris rebus uacu3,5i munda fpiritu,amp;: fanguine animalium deus inuocatur. Sunt autem corpora hominu ißis plena,maxime illorum,qui delicatis cibis uiuunt. Comedentibus cnim nobis adueniunt,amp;inherentcorporijidcircoieiuniumSccaßitas maxime laudantur,non quia principaliter deus bonus ißis placctur,fcd ut recédant ilIi,qui fanguine Sc immö# dicia gaudentcs,uthis ffuantur,in utentium corpora ingrediuntur.Certum cnim cß, quia uchemens caducarum rerum cupiditas,8c appetiui fpiritus impetus non aliunde quam expræfcntia ißorum maxime crefeit. Quarc cu apetirio nimiü inflamata cß,5C uoluptatis ardor animum ita exagitat,ut omnis cogitatio ad exteriora uagetur, tune huiufmodi darnionum præfcntium eße cognofcas,quorum præfentia facit,ut appétit tiuus in corpore noßro multiplicetur.Etpaulopofl.Nunquid ait iflifuntilli dæmois nes,quorum princeps Serapis eß^SymboIum enim etiam horum triceps canis cß, ille Q fcilicctqui in aqua,terra,Sc aere tribus his dementis uerfaturperniciofißimus demon Is enim cætcros dæmones tanquam princeps cxpellit.Sed Proferpina etiam dæmonu princeps cß,quia in tribus his dementis plurimû poteß.Etpoßpauca ♦ Vnum inquit, Proferpin e refponfum fi appofuero, uolumen ißud concludam,
Naturæ triplicis ego fum luci na pudla.
T aurea item^ triceps mißa c codo aurca phœbe Quam multæ uariant formaq; trina^’ figna Quæ terna SC fimulachra fero tcrræ,acris,ignis, Quippe meis atris terrarum eß cura moloßis.
^EVSEBII PAMPH
LI LIBER QVINTVS-
Quod potentia dæmonum per aduentum Saluatons cß abieda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput t
E 5 Deinde
-ocr page 72-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA
Einde,Quinam fint canes atri dare interprctatur, dices pcrnicio# fos demones fie appelJari. Verum 8c fi fatis à fuperioribus pateat non bonos,fed perniciofos daemones, quafi deos à gëtiiibus cul^ tos,non tarnen ent ab re,quoniä multi adhuc imbecillitate qua^ dam animi feducuntur, religionempatrumlaudantes, cumulai« tius eandem rem oftendere, à qua non ab alio q à praedicationc Chrifti Jiberati fumusjpfi enim fatetur téporibus Saluatoris no# ftri oracula fua ceflaire,8^ mortem nonnuJIarum dæmonum ac^ cidiffe,3i ad hæc,utin fuperioribus patuit,poft euangeJicä dodrinam dfisofferri ho«« mines improbatû efie^Adrjeiendum autê eft non foJum fuperftitionem dçmonuruif« fe,ueru etiam multos atqj uarios principatus celfalfe.Fere enim per oês ciuitatcsamp; ca ftella,reges Sc tyranni antiquitus erant,ita ut non pauciores principatus e/Tent, q ciui tatcs,facile^ à daemonibus impulfi,altei i in alteros infurgebat.Sic depopulationes rc gionü,obfidioncs urbium,SC feruitus maxima uigebat in morem iumentoru captiuis feruientibusgt;Vnde facile cófideratü eft,q ingens ante Saluatoris noftri tepora huma«« nu genus calamitas præmereuQuæ omnia diligenter in unii colleda,fi non ante cef« faife confideratur,necper fucceffione unum poft alterü defecifte,fcd omia fimul quafi E terremotu fado,poft dni noftri refurredionem ruerunt,quomodo no oportebit euä;« gelicæ ac ueræ falutaris dodrinæ myfteriu admirari,cuius prædicatione fadum eft, ut creator! amp;nbsp;foli uero dco per uniuerfum orbem ædes conftitutæ fint, ubi tam uetus g noua feriptura ita publice legitur,ut ab omnibus audiatur,Vnde audientes difeunt fumma uirtute ÔC uera pietate ac religione uiri fimul mulieres uiuere. Perierunt au^ tem refponfa dæmonum,amp; auguria ôC arufpicia hominum,nec quis adeo nunc infant uit,ut poftea quam nomen Chrifti in orbe claruit,audeat clarilTimoru fanguine, aut cæde hominis immanilfimos dæmones placare,quàm rem prius non rudes aut priua ti folummodo,uerum etiam fapientes amp;; reges faditabant,Quod autem poft tempos ra Saluatoris noftrfpotentia dæmonum frada iaceat, ipfe Porphyrius Chriftiani no minis hoftis in libro,quem aduerfus religionem noftram confcripfit,hocmodo tefta# tur.Nunc uero mirâtur,inquit,fi tam multis annispeftc ciuitas uexatur, quum amp;nbsp;Aef fculapiusSlt; alij dij longe abfint ab ea,Poftea enim quamlæfuscolitur,nihil utilitatis à dijs confequi poftumus.Hæc uerba illius funt.Quod fi dij funt o Porphyri,quare ui ribus fuis lefu uirtutem non deprimuntï'Siquidem ut uos dicitis,mortalis homo lefiis 8C fedudor fuit,dæmones uero ueftri 8C dij amp;nbsp;Saluatores,cur igitur omnes fimul cum p Aefculapio terga ueteruntc’uniuerfumq; humanum genus fufi atqt fugati lefum tradi derunt^qui etiam poft mortem apud omnes gentes indies crefcit manifeftiflima uiue re figna,Slt; infinitas ut deus uires habere omnibus oftendens^qui aliquantifper uolunt aduertere,tantum unus folusSc ipfe mortuus poteft, ut innumeros deos cxpulerit, amp;nbsp;honoribus eorum deftrudis, cultum ad fe tranftuleritJlli autem 8C multi 8C uiui, ut dicitis,nec apparent ufquam iam, nee operantur, Cur igitur ita fit f quia non dq, fed praui dæmones dij ueftrifuntjefus autemSC qui eum mifitpater,deusueruseft, ac t# deo glora fua crefcit indies, fed humanum genus ad maiorem quotidie uirtutem pro grcditur.Cumq; oporteret fi dq effent,8(. humanarum rerum curam haberent religio nem Chrifti deponere,8C cultum fuum corroborarc,nihil efficiunt,fed conati quidem fepius funt,Slt; rcgès ac principcs,uniuerfum^ Rhomanorum imperium aduerfus Sal«s uatoris noftri euangelium concitarunt, iacent tarnen fuperati, nee totius orbis uires, quamuis ipforum fuggeftionibus confpirafient,contra pauculos homines aepauper«« rimos euangelq nuncios quiequam efficerepotuerunt. lefu enim mortui, diuinæ ufo res, pulfis dæmonibus ac falfis deis,qui terreftrem hunc aerem,8c cauernasterræ ha« bitare condemnati in fepulchris hominum,omni^ immunda materia uagantur,fan* guine ac uaporibus gaudentes^ad ueram humanum genus pietatem attr axerunt,
Quibui
-ocr page 73-LIBER Q^V INT VS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. zi
Quibusrationibushominesdæmonibusdcccptifunt» Caput IL
Rincipcs certi dæinonum fme aerei fiue inferni, poftquam uidcrunt ab niortalcs,quafi deos fanguine ac nidore fibi gra* “ ti/rnnishonorariniotibus,qiu'buldainfniiulachroru,quæ homincs in memonam mortuorum fecerunt, facile ameutes decipiebant. Præterea Idiuinationibus,quasdæmoniacaoperationc prædicare uidebantiii',5C
üoluptatc corporis omncs alliciebant, adeo ut modo cœleftes uirtutes acdci, modo heroum animas,quæ poft mortem in corium afcendiflcnt, ab hominibus crederétur^ Vndc opinio de multitudinc deorum,cu à fimuJachris ad inuifibiles fpiritus,qui per fi inuJachra operabantur,amp;; in cis habitabant,cogitatio raperctur,quafi uéra ueJiemen ter creuitjita terreftres 8C aerei dæmones malignitatis Ipiritus dq maximi putati funt^ Prifcorum etiam heroum,qui maxime colebantur memoria,in maius errorem extol Iebat,quorum figuras per fingulas ciuitates imagmibus atqj ftatuis exprimere cona# bantur. Animas uero prodigiofe aut incorporeas uirtutes,ftatuis pJerumq’ adeflc dæ moues fimuIababant^Sic maleficis artibus inuocatione animarum omnia perturb babant.lfti ergo terreftres dæmones aerei atqj inferni fpiritus,quos huius müdi prim B cipes diuinæ literæ nuncupant,modo bonos fe dæmones,modo deos cœJèftes, Si. nûc heroum animas,nunc alios atqj alios fingétes, in uarios humanum genus errores ia^ ieceruntjUt alq dcos,alii heroas,alri dæmonas cfle côtendercnt.SC hos alq bonos, alij malos,quos tarnen ne noccant,placandos facrificijscertfebantlta fadum eft,ut mul titudo,immo uero innumerabilitas deorum crédita fin
Quomodo multitudo deorum crédita» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput III.
Rimum enim fulgentia in coelo corpora, tum propter perpetuum motum* turn quoniam cunda hæc inferiora perfpiciartt atqj moueant, deos appel# laruut.Deinde quoniam heroes uitæhomiuum communiter profuerunt, in deorum numero accept!funt,quorü turpilTima fada theologiæ fuæ par
tem putantes,fabulofam appellarut,quam poftea deteftati,quamuis Si uera Si prifea fit,ad naturalia tarnen reducentes fabulas negant,nec finem hic fecerunt, fed proprqs quocy palfionibus adorabile nomen dei attribuerunt, quod theologiæ genus ita per feipfumiacet,ut oratione confutatoria non egeat. Quid enim turpiusq Veneré,Cupi dinem,amp; priapum deos nuncuparc^Res quoq; humanas deos fecerunt, oratiohis eni uim Mercurium,excogita tionis Palladem nominarunt. Ad hæc opera Si artes, alias C Marti Si Mineruæ ut bellicas,alias Vulcano ut omnes,quæ per ignem fiunt,accômo#
darût.Extremo malignos quofdam dfmoncs,uarios certe atqj multipliées, quos mo do deos,modo animas mortuorum eirccrcdunt,in Theologiam fuam fufeeperunt. Hæc cum ita fe habcant,cæteris,quia manifefte friuola funt,prætermiffïs,de operatio ne dæmonum,qu5uis in fuperioribus didum fit,tamen quia fere omnCs occuparuntj
nunc quoqj dicamus.
Quod dæmoncs,quos inter hominuiïi deorumqj naturam collo# cabant,refponfadarecredebantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput IIIL
Rimum autem Plutarchi uerba in teftimonium adducam, quæ in eo libro, qui infcribitur,quod oracula defecerunt,confcripta funt.Probe inquit afle runt muItijCum à Platone quod qualitatibus fubiicitur,elementum iniicn# turn fit,quam materiam uocant,à multis magnisq; dubitationibus philofo
phos cfTe liberatos.Mihi autem uidenturpluribus atlt;^ maioribus fatisfccifle dubita# tionibus,qui genus dæmonum inter deos Si homines pofuerunt.Modü enim excogi# tarunt,quo humanum genus diuino coniungitur.Laudandus ergo eft, qui primo in# ucnit,fiue Zoroafter,ut dicii,fiue Orpheus,fiue quidâ Phryx,aut Aegyptiüs,ut ab utro rüq; cærimonqs conricerc poftumus. E græcis autc Homerus ,pmifcue h is noibus uti uidef eofdê modo deos,modo djmonas nucupanSfHçûçdus primus holm diftindius
E 4 quatuot
-ocr page 74-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA quatuor genera rationalis naturçordinepofuit,deos primum,deinde djmonas,polb ca heroas, poürcmo homines c quibus mutationem atq; progreflum in melius facet re uidctur,aurei quidem genus homines in bonos dæmonas transfcrens,femideos au temuiros in heroas rcducens^Necneccfleeft de fpacio temporis cum Demetrio con* tendere.Nam hue longo quodam tempore,fiue brcui,fiue ccrto,fiue incerto dæmonis anima herois uita commutetur,nihil ad rem cum prifeorum hominum atqj fapien tumteftimoniopatcat,naturaseircquafdan) inter deosamp; homines,quae fufeipiunt mortalium paflionesjquos daemon as appellantes ôlt;honorantes,legcspatrias confer uabimus.Et poft pauca,Rede mihi dici uidentur non deos, qui longe à terris femoti funt,fed dæmonas deorum miniftros,oraculis præefle.Qui uero his daemonibus pec cata amp;nbsp;errores attribuut fecundü Empedoclem,amp; ad hec mortem atqj ludum,n mihi parum prudentes folêt uideri.Et paulo poft.Eft cnim ut in hominibus uirtutis diuer* fttas,3C appetiuæ atqj irrationalispartis,ficin ipfisquoq}dæmonibus,fed in alhsirra* tionalis hfc pars tenuis eft atqj imbeciila,in alrjs uehemês atqj impetuofa,cuius rci ue ftigia teftimonia^ funt iacra,amp; cærimoniæ fabulofæ multis ad huncufqjdicm in lo cis perada. Nefaftos enim dies triftes in quibus ôC ieiunia 8(. plandus in facris adhi bentur,ad pellendos prauos dæmonas conftitutos effe crediderim,cuius rei argument C turn cft,quæ antiquitus fiebat hominum immolatio,quä nee diuinitus introdudam fuifte credendum eft,nee reges,neqj principes temerc chariflimos fibi liberos iugulaG fe,fed pcrnicioforum dæmonum iram amp;nbsp;impetum retrudentes fccifte.Nam dpnonea cum no poftïnt aut nolint animæ per corpus coniungi,quêadmodum Hercules Oeta* iiam amore uirginiscommotusobfidebat,ficanimam hominis corpore detentam pc tentcs,bella,peftes,alias^ calamitates urbibus inuexerunt, nec ante ceifarunt qui ha# buerintquod cupiebant.His apertiffime Plutarchuspræcipuus apud gentilesphilofo phus,oftenditperniciofiirimis dæmonibus homines immolatos fuifte. Quoru ft ali# qui boni funt,cur ita praui placabatur,cum poifent facile boni èxorari ut prauos pel# Iercnt:’Nunc autem cum nunq id fecerint,fed turpiifima femper uita 8c obfcænis uer# bis,amp; fanguinebrutorum atqj hominu malignosdæmoncsplacarint,quomodohæc facientes que prauis gra tilTima funt deoA bonis uirtutibus placereputabât^Neminê cnim fugit no pofte bonorum eftc amicum,cum qui fic uiuit,ut malis gratilTimus fit. Non ergo deos fed neqj bonos dæmonas gentiles,fed perniciofos folummodo uenc# rantur. Quam rem magis idem Plutarchus confirmat,diccns:fabulofas de dijs ratio ncs resquafdam fignificare à dæmonibus antiquüTimisgeftastemporibus,6cca quæ Jt de Gigantibus, acde Titanibus decantantur,dæmonumfuiire operationes . Vndc mihifufpitiononnunquam incidit,nciftailiafint,quæante diluuiumà gigantibus fadadiuina fcriptura tetigit, dequibus dicitur. Cum autemuidifTent angelidei fili# as hominum quia eftent fpeciofæ, elcgerunt fibi ex ill is uxores, ex quibus procréât» funt famofilfimi gigantes à feculo. Sufpicabatur cnim fortaftc quifpiam illos,amp; illo rum fpiritus cife^qui ab hominibus poftea dq putati funt,pugnasq; illorum tumultus Sc bella efte,quæ fabuIoQdedqsconfcribebâtur.Plutarchus etiam in libroubide Ift# dcacAcgyptioruindr)sconfcripfit,hisucrbis utitur. Multo meliusautem dicunt, qui quæ de Typhone, Ofiride, 8c Ifide conferibunt,nec deorum, nec hominum, fed magnorum dæmonum calamitates affirmant fuilTc, quos etiam Plato,Pythagoras, Xenocrates,Sc Chryfippusprifcos fecuti theologos excellentiores quam homines fuifte affirmant. Sed naturani fuam quamuis homine fupcrioreni, anima tarnen 8C corpore coniundam dixerunt. Quarc uoluptatc quoque atque dolore alios magis, alios minusaffici.Vt enim in hominibus, ita etiam in dæmonibus uirtutis SC uitry diuerfitas inuenitur. Nam quæ deGigantibus6C Titanibus Græci decantant,Sc A# poll inis aduerfus Phythonem bell a, Dionyfq præterea fuga 5C Cercrisperegrinatio, nihil ab iilis diffcrunt, quæ de Ofiridc Sc Typhone apud Aegyptios narrantur.Em* pedodec
-ocr page 75-LIBER Q,V ! N T V S, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol.
A pedoclcs autcm panas ctiam dare dæmonaspcccatorum cofirm at » Aether cnim cos inquitjô^pontusexpellit^terranullomodofufcipit» Sic abalioin aliud cJcmentuiii depulfi,atrocitcr uexantur quoufquepurgati primum ad locum rcdcantSimilia ucro de Typhonc ferunt Aegyptii,qucm aiuntinuidia commotum, terra fimul atquc ma^ returbafle. Deinde graues panas perfoluifle » His fimiJia idem Plutarchus in libro quoquede Cafu oraculorfi explicuit. IJJeinqùitdæmonibus diuinationem attribua cns,multa de Delphis,ôC de Diony/io dicebat,Nec erat nefeius eoruni facrorum, quae apud Græcos celebrantur, fcddicebat cis magnas iftorum dæmonum fui/Te calami^ tates fignificarijApollini^ cum Typhoncm intcrfecifletjUon annorum nouem, neqj ad tempus fugere neceflarium fuiHe,fcd in aJium mundum impulfo,poftnouem malt; gnos annos panis purgato contigifte, ut ad oraculum, quod intérim Thémis eufto^ diebat, redireu Sic fe habucrunt quæ de Typhone amp;nbsp;de Titanibus narrantur. Dæmo num enim aduerfus daemonas pugnae fuerunt, 8C cxilia corum, qui uidi fucrant atq; fupplicia,qualia Typhon, quoniam in Oririm,amp; Saturnus, quoniam in caJum pccca uit, paflTus cft. Quorum honores aut omnino apud nos defecerunt,aut minores funt, cuminaJioipfiexuIentmundo» Audioenimctiam Solymos Liciorum uicinos Sa^
B turnum maxime ucncratosfuilTctSedpoftquam ArchalumSe ArithonSc Tofibim principes fuos interfecit, fugifle inde ipfum teftantur, ac idco ncgkdum fuifle » His autem fimilia multa pofliimus à fabulisacciperc» Si uero nominibus deorum non* nullosdaemonasappellamus,minimemirum uideridebét,cuienim deorum unufî quifquc fubijcitur, cuius uirtute fuftcntatur,cius nomine foict nuncupari.Nam SC nof ftrum alius Iouialis,alius Martialis,alius Mercurialis cft, 6^ muiti forte ita nuncupa^ ti funt, ut nomine rem oftendant» Multi contrarias etiam denominationes habue* runt»Hæc Plutarchus.
De opcrationc bonorum dæmonum fccundu Porphyrium. Caput V» Vnc rurfus de bonorum dæmonum uirtute. atq; operatiôe à Porphyrio nônulla colligamus.Iure namc^ teftimonio ipîius crebrius utimur, qui noftræ rcligionis maxime hoftis furt,amp; exadiftîme Theologiam gci tilium fciuifteputatur.Is igitur in libro de refpôfis,Pana Dionyfrj famu* lum enarrat fuifle,quem cum in numero bonorum dæmonum collocet,
agricolis quibufdam apparuifle confirmât,quos ôC repente poftea mortuos aflerit de dicens.Pana Dionyfî famulum fuifle Apollo ifto refponfo fignificauit.Nam cum no
Q uem fimul homincs in quad am Branchidarum agro mortui eflent, interrogantibus quænam nccis corum caufa fucrat,fic Apollo refpondit.
Toruus Dionyfi famulus Pana auri^’ cornis Per nemora obfeura gradicns,montes^ per altos Pinumunaatcvaliarcfonamfyringatencbat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. t
Geftabatqj raanu,multos in corporc uafto» Proftrauit,mortiqj uiros dedit horridus ille.
Audis homicidia^Videsfiguramlt;Perfpicis res geftas Panos,quas Apollo expofutti Quomodo igitur bonus eft dæmon,qui talia faciebat^ Sed cofidera ctiam alioru ma gnifice fada,quorum gratia calo relido,in terra conuerfantur. Non cnim modefti* am aut iuftitiam exempio docuerunt,fed alq obfcænis uoluptatibus, alq pugnis, aliy uenationibus gaudent»Cum enim ab Apolline quæreretur,fi iurandum eft^fic refpon ,fum fuifle ait.
Sunt calami matri diuum,funt tympona curae . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
Famineiq; chori,dura atq} horrentiabella Pallas amat,ncmora amp;nbsp;faltus uenatibus apti, Dianam capiunt.Iunoni^ humidus acr ‘ . Debctur,Cereri^ fegcs,perquirit Ofirim .
InUtb
-ocr page 76-de praeparatione evangelic a.
In I a tis Nili ripis fidiflîma coniunx, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D
Si crgo fiftuJæ atqj tympana tales^ fonitus amp;nbsp;turba mulicbris matri dcornm gratilTÎ ma funt omni uirtutc ncgleda,hæc adhibcnda effe uidcntur.Mincruac quoq; pugnæ atqj bell a,non pax ncc quics hominum,amp; Dianar uariæ canes tang ucnatrici nimium placentCur igitur reliais cæteris,quæ ad beatam uitam conducunt haec quæ grata dijs funt,non ampicâuntur.
- Quoddæmonescogunturabhomfnibus» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput VL
Agnam uero naturam d^monum ea,quç iüis fubiedt,m3xime oftendunt.
inquitjâ Pythagota didu eft,nô fponte inuocatos dcos, fed necelTita B nbsp;quadam impulfos accedere,quamuis alios maiore,alios minore impelli
necciritatenoignoramus-Nonnulli autem quadâ acccdendi confuetudine
amp; maxime fi natura boni funt,facilius accedunt.Nonnulli cum inuocati aduencrint, nocere conentutpræfertim /i negligêtius quifpiâ in eare fe habuerintHçc em omnia ucra cffe acnecciTitatcomnes inuocatosuenire à refponfis eorum difcere poflumus, non autem fimpliciter dida necelTitatCjfed perfuafionc quadamperfufa coguntur,
Exorata tuis ueni fermonibus iftuc lt;
Mortales quos confilio inuencre deorum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E
• . Etinaliomultoclarius
De ccelis Hecate cur hue compulfa ucnire esî* Etpaulo poft refpondetur.
Il Vida hominum præcibus cocleftia numina terram Coguntur pctcre,3f càfus aperire futuros»
Apollo quoq;,inquit,cogi fc hoc refponfo declarauit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Carminibus domitus Phoebus fulgor ab alto
Defluxit tacitus,puruip^ per aéra uedus f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Afflatu fpiransjlabensîjj in corda fonoro»
Et fubijt mentcrti innocuam,fandi^ capacem
NuminiSjSf pcperitmortaiiexguttureuoccm, ’’
Iftis ipfis fubqcit dicens,nihil his clarius,nihildiuinius,nihil uerius excogitari poteft» Spiritus em à ccelefti defluxus uirtute animatu amp;nbsp;organicum corpus ingreditur,5lt;ani ma tang bafiufusper inftrumenta corporis uocéreddit.Hinc igiturpatet coados acs cedere, ab his autc quae fequcntur,nec pofte quidem cum uelint reccderc perdifeemus, p
Cefta nunc tandem amp;nbsp;uerbis iam pacc,uitæ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;
Da requiem foluensprifeas cædenscjj figuras Et remouc à membris aelintea dura refoluc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et in alio.
Soluite ferta pedes,liquidis amp;nbsp;fpargite lymphis
E^ manu ramum laurus auferte uirentis, Linea fit^ omnis deleta,omnis^ caraden
Quibus addit philofophus, lineas ergo dicit delendas ut rccedere poftït » Ifta enim amp;nbsp;habituscorporis atqj ucftitus,quoniam inuocatorû habét deorü clfigiem,nc recédât, facile faciunt.Quam ergo diuinitatem habet,qui ad tantam miferiam deiedi funt, ut ab homihibus detincantur,ncq} uirtutc aut fapientia cogantur,fed arte quadam male fica impellantur^NceergôPythagoras,nectuPorphyri,necquicuncp illos appellat, rede ünqiiä diccre potcrit,fed ncc bonos quidem appcllare dæmoncs licet, eos, qui à mortalibus,præfertim malcficis atquc magis ita illigantur, ut ncqj rccedere quidem poftint cum uelint.Nam fi diuina impaftîbilis omnino natura eft,quomodo dq crunt quiucftitu,lincis,figuris,coronis,hcrbarum floribus,amp;uerbisquibufdam ineptis ac barbaris,quafi uinculis ab ho minibus uinciuntur^Quomodo autem boni faltem dae moncs erunt,qui coadi hominibus adfunt Nam fi ad benefaciendum uocantur, otf portet certefi boni funt,fponte abfqutulia neccflitate accedcre.Sin autem ad rnalefa« ' .11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ciendum
-ocr page 77-£ I B E R Q V I N T V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FoZ.
A cienduni,qviomodo boni crunt,qui mala peraguntÄ quomodo adorationc atq; cuJ* tu digni funt,qui malcficis hominibus feruiunt,amp;maJa coadiamp;prcter uoJunratêfib-fcipiunt,nô uirtutis aut alicuins boni gratia,fed ptrniciofiiTimo magorum artificioZ quod idem Porphyrius in cpiitola ad Anebonum Aegyptium latius expofuit,petijt^ ab CO tanquam in ca rcperfediflimojquare tantam iJlud artificium uim habeat per doceri.Sic enim dubitando interrogat.Magnam uere mihi dubitationem iJlud affert quia ut meliores rogant.SC ut pcioribus imperannDeinde cur cum ipfi di] iubeant cæ teros effe iuftoSjiuflTi multa iniqua comittût^ Nam cü nullo modo uelint exaudire ho minem,qui multis fe diebus ab operationc uencrca non abhinuit, ipfi uocati ad iniu: ftam uenercm,multos impelluncPræterca nolunt ab efu carnium ad inuocâdum ua tem accederc,ne fcilicet animalium cæde inquinctur,ipfi uero nidore ac fanguine ma^ xime ducuntur.Ad hæc qui mortuum tetigit,ci ad uifionem accedere non iieer, mor^ tuis autem 8(. cadauenbus animalium,omnes fere diuinæ res peragûtur, Illud autein nullam mihi rationem habere uidetur,quod non dico dæmoni aut animae,fed ipfi rej gi atque reginæ, Soli dico ac Lunæ,aut alicui coeleftium deorum famuli nonnunquit amp;nbsp;fcclefti homines terrorem inferunt.Sc muJta faJfo dicentes, sd manifeftandam uc^
B ritatem illoscompellunuFalfa enimprofedlo dicunt atque impoflibilia,cumcocluni fe fcilTuros,SC arcana Ifidosediduros,8lt; membra Ofiridos Typhoni tradituros miss nantur,nifi dij refpôndeant.Quomodocnim deiecli atq,’ formidolofi no funt, qui Rf ÜO huiufccmodi terrore tanquam infantes mouentur f Moueri autem cos iHis Chæc remonetiam facer fcriba teftatur, hæc ilia dicit elfe, quibus maximedæmones co^ guntur. Ipfe uero quibus utuntur rationes ac prcces,qua ratione ualeant non uideo. Tuueroinquiunt,quiclimoemerfifti,quifedesin loco,quinauigionauigas,quifin gulishorisformamcommutas,amp;infingulis zodiaci fignis commutaris» His enim orationibus atq; hymnis uifui hominis dicunt deum fe fubiicere,ncfcicntes, quia imasi ginationis fuæ palTionem il 1 i attribuunt.Si uerohæcfymbolice dicuntur,quia uirtuj; turn figna fuarum funt, expofitionem nobis horumfignorum afférant. Nonenim pafTio certe folaris aliquo modo credi poteft. Namfi Solis efiet quemadmodum cclypfisjficabuniuerfis hominibusuidcrctur. Barbara uerouerba ,amp; quæ nihil fi# gnificant,quodfibi uolunt:’Nam fi aduerborum fignificationem deus refpicit, qua;: cunqjuocceadem res fignificatur,mouebitur,non enim Aegyptius erat deus,fi autem Aegyptius fuit,fed tarnen non Aegyptia lingua,immo uero nechumana omnino uti
Ç tur.Quare autem magorum malignitate hcc omnia funt cxcogitata,qui noftraspaf« fioncs dco attribuere aufi funt,aut aliter homines de deo cogitant ,quam rci ucritas habcat. Etpoftpauca. Falfum ergoomnino efie uidetur, quomodo necefiitas deo polTit inferri,ncc enim permulcctur nec cogitur deus.Ita fruftra per hanc,ut ipfi dicut fapicntiam,de inueniendo fugitiuoferuo,deprædiiscmendis,deuxoreducenda,diuii num intclledum perturbant,Hæc ab epiftola Porphirq fumpta fufficiant.
Quod dij gentium magicas artes docucrunt. nbsp;nbsp;nbsp;Caput VII,
Agicæ autem artis ipfi drj gentilium amp;nbsp;inucntorcs amp;nbsp;dodorcs fucrunt.Vn# nanq; homines,quibus dæmones coguntur g ab ipfis dæmonibus difce^ l^^lre potuifTent^Ncq; putes id ita à nobis dici, Nihil enim nos harum rerum F=^^^Ofcimus,nefcireuoIumus.Scdad redarguendum errorem gentilium,amp; ad defenfionem noftram idem ipfe Porphyrius tcftiscitetur, qui in librodc Refponfis, his uerbisutitur.Non autem folum felicem conuerfationem fuam,uerum ctiam qui# bus rebus gaudeant,amp; quibus illigcnturdii hominibus fignificarunt.Et ad hæc qui# bus rebus cogantur,amp; quæ fibi oftrenda funt, ôC quos dies uitarc oporteat, figuras quoqj ipfas fimulachrorû quales effe dcbcât,amp; in quibus locis ipfi ucrfentur,8lt;onriino nihil eft,quod ab ipfis dfis homines no didicerint ♦ Quam rem cum multis approbate poftumuB
-ocr page 78-de praeparatione evàngelica poflumus,paucis tarnen crimus contcnti.Primum enim Proferpinæ rcfponfa de fimu ïacrhris,quomodoamp; ex qua materia facienda fint,his uerbis Hecate decJarari Quale mihi facias fimulachrum aduertc docebo. Silueftri cape nata loco atq; abfinthia circum Ponito,tum totum cælato 8c pingito mures Qui foieant habitarc domos,pulcherrimc funto Hæc ornamcnta,atq} animo gratiflïma noftro, Tum myrrham,thus,ftyracem,ipforum£^’ cruorcm Conterito pariter murum,facra defupcr inde Verba cane,tot ucro adhibc mures^ repone, Quot mihi tu efle uidcs formas,tuln fumito laurum Exq; eius truncouaginam aptato,pias^ Tunc efhinde preces fimulachro,amp; débita foluc Vota,hæc fl facies per fomnum me^ uidebis»
His alqs^’ huiufmodi magnus apud genres philofophus,theologus^’ mirabilis,fecre ta deorum myfteria,fublimia atq; arcana oftcndit,quibus dæmonum uirtus ôC malü gnitas profedomanifeftatur. Quid enim profuntmaleficæiftæ artes, autquamuti# g litatcm inanimata nobisfimulachra affcrunte’Quid autem oportetmagicas artes inlt; fequi,fiuirtus S^philofophia adfelicitatemfufficiat^fcduidcamusqualia hntqup fubiecit,caradercsamp;inquit figuras non parum àdeisdiligi Proferpina his uerbis fignficauiri
Quisnam hominum formas acris neglexcrit unquam,
Aut auri flaua,aut argenti candida dona^
Quis non miraturlt;quis non hæc ipfa deorum^
Non autem folum figuras à dijs peramari,fcd ipfos etiam circumferibi docuiriConti?
ncri cnim cos ait in confccrata imagine,quafi in facra quadam terra. Sacra enim eft terra quae dci habet imagincm,qua fublata,illud ftatim foluirur,quo deus cótinctur» His omnibus optime aftruitur terreftres atq} palTibiles dpnones à gentibus coli,quos non iniuria nos penitus contempfimus. Vides enim à thcologis corum,amp; ab ill is ipfii concedi figuris,8C caraderibus eos detineri,cum oportcret non alibi,quàm in animo, ncc in omni animo,fed ab omni macula remotiirimo,Slt; omni uirtute preditos cos ha bitarc.Merito cm certe ad talc animum diuinus aduenit fpiritus, ncc nobis uirtute ac pictatc praeparatis,ad fufpiciendum dcum magicis artibus opus criri Sed de his fan's, p
Quodoraculadefeccrunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput VIII.
■ Vne autem audias,quae refponfa deorum de dcficientibus oraculis in co dem libro Porphyrius récitât.
Ablata eft Pythij uox haud rcuocabilis ulli Temporibus Iongis,etcnim iam ceiTit Apollo Clauibus occlufus filet,ergo rite peradis.
Difeedas patria,amp; redeas ad limina facris.
Oportune iftis adqciam ilia, quæ Plutarchus de dcficientibus conferipfit oraculis. Cum igitur ait Amonius tacuiflct,tunc ego ad Clcumbrotum dixi.Narra nobis o a? mice fi placet de oraculis,dc quibus apud uos præclara dicebantur. Nunc autem om? nia extinda efle uidcntur.Hæc cgo.Tacente autem Cleumbroto,amp; quafi rubore con fufo,ac in terram relpicientc.Quid oportet inquit,Dcmetrius de ill is qu3ercre,cum o? mnia fere hicpræter unum ucl ad fummum alterum defecilTeperfpiciamus. Quarc communitcr inter nos confidercmus,quanam de caufa oracula deorum fiedebilitata immouero extinda funriNon enim ignoramus Boctiammultiuocam propter mul# titudincmoraculorum appcllatamfuiire,quæ omniaquafiaquarum fluenta defies cata funt.Nullibienimnunc quam inLebadiaBoetiae oraculum in illis partibus in?
ucnitur.
-ocr page 79-LIBER Q_V I N T V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FoL jt
nitur^Cætera ucrouniuerfa ucl filent,ucl pcnitus defolata ruerunt*
Quodgcntiliumdaemoncsmortalcsfunu Caput IX.
fubijcit Plutarchus,quibug gentiliu dæmonas mortaleS cfle oftcdit.Non enfin inquit male mihi dici uidetur no deos,fed minißros deorum dæmonas oraculis præefle.His autem dæmonibus errores amp;nbsp;calà mitâtes attribuere,acdeniq}mortaJesefleopinari barbarice didum arbilt;î tror.Interrogauit igitur CJeunibrotus Philippum,quis 8C unde adolefccns eiTeuCuq} audiffet,neq} nos ignoramus,inquit o Eracleo in abfurba uerba nos incidifie ♦ Sed no poirumus,cumdcmagnisrebusdicaturaudadermagisquam uere fubiedis princi# pfis rede ad ulteriora procedere,nec credo tefugere datum eficabs tequod negaucis ras.Concedis enim dæmones efle minißros deorum.Quid autem inter hos SC deos irt tererit,fi utrisqj incorruptibilitas 8C. impafiibilitas elTentialiter ineß^Ad hæc cum Era cleo filentio cogitaret,malos quidem dæmonas eße ait Philippus,non folum Empe# docles,uerum etiam Plato öc Zenocrates 8(. Chryfippus fcripferunt. Democritus tem cum depreccturbonafibiapparcrcdæmonia,oflcnditnon ignorafle proterua quædam etiam eße profedo. De morte uero dæmonum audiuiego ab Aemiliano B rhetore uiro prudente fimulatqjmodeflo, quern credo multos ueflrum cognouiße, quod cum initaliam pater fuusnauigarct circa infulas,quas Echinadas appellant, flatu uentorum déficiente, nodu prope Paxas deueniße. Cü^ omnes pene qui fimul nauigabant, attentiores uigilarent,repente à Paxis infula uocem magnam auditanl fuiße, qua Thramnus quidam uocabatur,quæ uox nouitate rei omnes magno pertii lit miraculo.Tramnus enim ille,qui uocabatur homo,crat Aegyptius,eius ipfius na# uis gubernator,quibus uocatus nihil refpondit,tertio uero uocatus,morem geßit uo^ canti a tqj refpondit. Ilium uero multo maiore uoce fic cxclamaße.Quädo iuxta palu dem fueris,annuncia tuncPana magnum mortuum eße.Qua re audita,magnodicc^ bat Epitherfes (ficenim Aemilianipater appellabatur)omnes terroreperculfos fuif« fe.Cumcj’ dubitarent utrum obtemperandum eßet illi uoci,an non hoc Thramni gu^ bernatoris confilium ab omnibus comprobatum fuiße.Si fecundi quidem fpirarent uenti nihil eße dicendum,fin uero tranquillitas maris effet,ôC ucntorUm flatus,cum in co loco eßent omnino deficcrent,non eße rctinenda quæ audiuere. Cum igitur iuxta paludem eflent,quia nullus erat flatus ucntorum,tunc Thramnum in mare pronum refpicientem,magna uoce dixifle quæ audiuit. Magnus Pan mortuus eß,qua re nun Q ciata,magnusmultorumgemitus,immo uero innumerabilium miraculo quodam commixtus,fubito auditus fuerat, amp;nbsp;quoniam multi fuerant, qui ea in naui nauiga# bant,cito ac facile cum Rhomam uenißent,huiufmodi rei rumores uniuerfam Urbem repleucrunt,SCàTyberioCæfarcquituncgubernacula reipublicçgcrebat,Thram:« num accerfitum fuiße, cui rei tantam fidem Tyberius præbuit,ut philofophis,qui tue Rhomæ rcperti erant accitis,diligenter quifnam eßet file Pan, accuriofe fcrutaretur. Omnes autem ill os quibufdam in idem conuenifle conieduris,ac dixiße de illo fibi ui deri nunciatum fuiße,qui à Mercurio amp;nbsp;Penelope natus fuit ♦ Cum hæc Philippus di xißet, nonnulli eorum qui aderant, cadem ipfa ab Aemiliano fene audifle teflaban# tur. Tunc Demetrius ultra Britanniam inquit,multas efle inful as defolatas,quarum aliquæ dæmonibus,ac heroibus funt dedicatæ.Nauigaui autem ipfc inquit auxilio rC gis uidendi gratia ad proximâ Britanniæ infulam, ubi pauci quidem incolæ, omnes uerofacrofandii àBritannishabentur, Cum^ibi eßem, magna tempeflas in acre commota, nimbis amp;nbsp;fulminibus omnes cxtcrruit. Quam rem incidiße inful ares dfi cebant, quia exdæmonibusuelheroibus aliquisdcfecerit.Sicutenim lucerna dum ardeatnemini noceat, extinda uero multis,ficmagnas animas aiebantpropitiasef«« fedumuiuunt,dum ueroextinguuntuf,autcorrumpuntur, autnimbis ôC grandinc, Ut modo peflifero cunda replent ueneno, effect ibi narrabant infulam, ubi Saturnus
F fomtid
-ocr page 80-I
DE PRAEPARATIONE EVANGELICÄ fomn ouindus,à Briareo cuftodirctunSomnum enim quafi nexum ipfi effie iniedum multos^’ cum ipfo effe dæniones cultores atq; minijftrosgt;HæcPlutarchus» Animad# uertenduni autem arbitror diligenter, quo tempore dæmonis mortem fuifle diciu Quippe Tyberij tempore Saluator ôC dominus nofter cum hominibus conuerfatus, omne daemonum genus ab Humana depulit uita » Habes igitur etiam à fummis apud gentiles uiros non alio tempore unquam quam temporibus Saluatoris noftri dæis monas extincfîos fuifle.
DeuetuftorumfallacitateoracuIorumcxTcnemco^ Caput X» Erum quoniam Hæc cundis nota funt,ad es transgredi animus eft,quae neminem eftudiofïs fugere polTunt^VetuftilTima enim deofum refpon^ fa,omnes Grccorum populi, ôC uniuerfa folentgymnafia decantare.Ea refponfis delphici Apollinis delufus Ocnomaus utr apud Græcos tam philofophia quam eloquêtia nobilis,curiofecollegitÔC refutauit» Vtar igitur uerbis eius,ut uideas gentium deos ab ipforum gentium philofophis derifos,oi raculaq; deorum figment a hominum putata fuilTe.Sic igitur Oenomaus in libro de falfitate oraculorumconfcripfit.Cum fame inquit Athenienfes propter Androgeicç dem agitarentur,amp; ad auxilia deorum confugerêt,non ut iuftitia ôC Humanitate, aut g faltem poenitentia mentis,quae contritionc placandos deos Apollo refpôdit,fed mor# temmorti.peftempcftijCrudeJitatemcrudelitatiaddidit. luflintenim fingulis annis feptem mares,totidemcjj fœminas in Cretam facrificandos mitterent,cuius rei memo ria,immo quaedam ucftigia uel ufq; ad tempora Socratis quingentis annispoftea du raucre.Id quippe fuit,quo mors Socratis remorata fuilTe dicitur,
Diligite ex omni feptem uos corpora fexu,
Atq; ea Minoi régi mandate quotannis»
Per mala fie hæc ueftra,dei placabitis iram»
Curautê deorum optime fl iuftiirimumfuilTe Minoa feiebas, qui primus leges fan# xifle fcrtur,amp; apud inferos iudex elfe propter iuftitia creditur coftitutus,tanta ad eu moriturâ iuuêtutem deftinafti^an ut fame illius officeresdnterfedores enim Andro# gei no innocêtes fi iuftus iile fuitjpetiiflet.Cur auté ft deus ex ambiguis homines ora# culis in perniciem deceptos, crudeliter iniquiter intrudiseCroefus enim imperiu Li# diæ à maioribus fucceftione fufeeptum pietatc,in deos maiores fuos ftatuens fupera# re,ut eoru patrocinio tutior elTctjte Apollo maxime coluitjtemplumq,’ tu fi Delphicc auro atqj argentoita ornauit,ut ditiflinium templorum omniü5Cfitamp; uideatunVn# p deiure tua beneuolentia fretus,aduerfusPerfas arma mouere ftatuit, neqj id abfquc confilio tuo.Tu enim ea de re interroganti fic refpondiftü
Intrepidus fi Creefus Alym tranfmiferit amnem. Imperium perdet magnum,regnum^ fuperbum^ Hic refponfi ambiguitate tui numinis cultorem, qui te fuis operibus ditauit cuertifti, Sc regnum Lidiæ,quod longiftïma fuceeflionis ferie in eum deuenerat,in Perfas tran ftulifti,non fponte opinor.Non enim tam pium religiofum^’ regem, 8C præcipue tui aniicum decipcre unquam uoluiiTeSjfed futurorum ignorantia id fadü arbitron Na fi tanqua deus futura cognofcercs,non latuiflet te non intelledurfl oraculi ambigua Crœfum.Mifer igitur tu,qui Delphos habitans inde ad uniuerfum orbem inania fun dis refpófajnfani auté omnes homines,qui ad tcquafi ad uiridicum deum accurrunt, nee meipfum infanii fuifle inflcior,qui SC bis ambiguitate,ne ignorätia tua dicam,dc# ceptus,tertio etiam nódiuitiis aut uana re quapiam,fed quomodo facilius atq; tutius philofophari poflem abs te quæfiui^Sed mea omittêda forfan funt,aliéna^’ fimul,quc temporibus noftris efFicicns,omnia confundis.Antiquilfima uero,quæ uniuerfis pa# tentomnino prædicanda.MagnoXerxes terreftribuscopijsatq; naualibus in Græ# dam impetu ferebatuuQuare Atheniéfes,quibus maxime infenfus erat turbati, cum null;’
-ocr page 81-LIBER Q.V INT Vi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. ji
A nulla falutis 1p« fib! al/undc rcftarcr,ad tcDelphice confugerunt, Quid autem tu, num amicos atcp cultores tuos defendiâi,minime:’fed iigneo muro munitos, derelù^
Effiigite externas mundi,amp; penetrate fub oras ;
Ne miferi tardate,feret fuga folafalutem.' Non faluum caput ullius,non pesue,manusue
Vila nee in reJiquo pars deniç corpore falua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' i uïiji: -
'CurribuseccefuritucdusdcgenteSyrorum Mitiseritnulli,rapietferus.omniaMauors.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aif: f;.;
Non templis diuumpareet,non mcpnibusurbis, Cunlt;flaigniconfumet,anipfaexterrita magno Sudorcafpicitisfuperumfimulachramaderef i- cH' '
Hare ne diuinatio eftfNemo profedö conditionem ilIorS temporum pcrfpiciens hoe ' ignorafletSed quid deinde fcquitur.
Poft multas tandem próftratas luppitcrurbe#
Lignea meenia dat Pali as,quamcondiditurbi, nbsp;nbsp;j
B • Vndcoptatafalusflixamp;palmafequetur,
Si tantum pugnam non expedarit equeftrem»
Tu uero Salamis,uel cum fucceflerit aeftas,
Vel cum triftis hycms,propriis priuaberc gnatis.
Quo pado ft Apollo futura quafi praefentia præuidere poteft, ami/Turam fciebat fù . . li'os Salamina,utrum uero hyeme quando Cerealia femina iaciuntur, an æftatc,quâ^ do metuntur ignorabat^qa uidelicet certum erat non potui/Te iJlos in gêti Perfarum cxercitui refiftere. Quo autem tempore aggrcdcrcntur,maleficus illc,qui hæc omnia refponfafingebat,minime fcire poterat. Simili ratione ruinamurbis Athenienfium præuiderat,ac ideo fugere iJlis nauibus,quafi ligneo tnunitos muro confulebat, quod etiam Themiftocles humani uiribus ingenij praeuiderat.Sed antequam tu autliorita te tua populum mouiires,perfu adere non poterat. Nunc quid hac de re quaerentibus Lacedaemonnsrefponfum fuit,uidcamus»
Qui sartam antiquam colitis uel moenia ueftra Afperfisdeuida cadent,uel régis adempti Herculidis mortem grauiter plangetis amaram.
Ç Hare certe fi quieto tempore ceciniflcs,omnibus friuola uifa fuiflent, fed terrore fadu cft,ut ignorantia tua lateret.Non enim folum uaticinia,ucrum etiam arufpicia,amp; aü uium uol atus atqj cantus in talibus folent temporibus facile credi. Cófiderafti enim urbeproftrata regem quoq} non euafurum.Sin autem rex egrederetur cafurü illum nemo dubitairet,qui ÔC multitudinem hoftium uirtutem Lacedæmoniorum non ÿ gnoraretJta fieri pofte coniecifti,utpcrtcrritihoftes, admiratiqj animos hominum - confilium aggrediendæ urbis relinqucrcnt,quam fi tarnen cæpiflcnt ac diruiftent, rex etiam cuaderc non poterat. Rege interempto,pofte urbem cuadcre fpcrafti,ac ideo if ta ex ignorantia difiunxifti,ut quoq; res fe uerterct,ueridicus uidereris.Prartereo mul ta,quorum ambiguitate magnas urbes plerumi^ fcimus euerfas fuifte.Nihil enim un quam hominibus hæcdeorum refponfa contulcrunt,offucruntucro fæpius,alios in alios cupiditate ac fpe uidoriae Apollinis authoritatc concitantia, Sed audiamus quid Lycurgo refpondit.
Chare louimagnoquitempla ad noftraLycurgc
Venifti,chare cundis diledec^ diuis
Tn ne hominem appelkm ne deum ded quando facrarum Cura tibi tanta eft documenta exquirere legum
Tf potius natum corlefti ex ftirpe putarim.
F h Hasai^
-ocr page 82-de praeparatione evangelic a,
Has autcm conccdo libcns cognofccrc binas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O
. nbsp;nbsp;Prima qias opus eft,bina ÔC ucftigia uitae
Humanæ,quarum una fouet,læta^ fouctur Libertate homines,fempcr contra altera trifti Seruitio Si turpi pr£mit,hanc ignauia uecors Scditio^ parit,pax illam dulcis amor^ Hanc igitur fugict,illam fed quifqj fequctur, Quæris an deus fit,Ä deum potius fore putas,ctiam ne contjciens ilium propter uir« tutcm futurum memoriæ Leges autem illi casc5cedis,quas aniculae quoqj mediuß fidius amp;nbsp;mancipia non ignorant.Quis cnim uirtute atqj Concordia ciuitates crefcere, contrarijs libertatcm amitti ambigcretî’Scd doce,quomodo fortes,quomodo concot desciues erunt,nec mortales homines uelis haecuidere,quae tu nefcias.Non autem de rebus publicis atqj grandibus folum,fed priuatis ctiam ac leuioribus inutilia dabanc refponfa.Dc ducenda cnim uxore intcrrogatus rcfpondit.Argiuam eligito puellam, de hlijs autem Neue Labdacides uxor pariet tibi perniciofum,demigrauone,ad aure^ os migrate uiros,de inani gloria.
Exceditcundascxculta Pelafgica tellus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E
Thraccs cquis præftant,uirtus fed maior corum Eft hominum,qui pukhræ Arcthufæ e gurgitc potant.
Non uidc'tis certe o Apollo amipicibus Si auguribus melior.MuIto enim te Socrates præftantior, qui cum ab eo quidam quærcrct,duxcrct ne uxorem,utrum faciès inquit panitebit.Ille ucro q filios defiderabatjdixifle fertur,n5 rede ipfum faccrc, quod de habendis cogitet liberis,eum potius cogitandum ât,quomodo fi dabuntur,debent gu bernari.Ei ucro qui patriam deferere uolebat,quoniam infeliciter in ea degeret, non proba ipfum agitare refpondit confilia,patriam cnim rclinquebat,fed fuam morofita tem quç facict,ut apud alios quoq; nôprofperc uiuat,fccum afferebat.Tu aût o Apol lo non mod o uocatus,fed ctiam fpontc nonnullis confuluilîi.Nam Athcnicnfibus ni hil pctentibus uiginti ante uigintiqj poft caniculares dies opaca in domo Dionyfio uti medico confuluftii,necpræclarum quid,fed quod uel mcdiocritcr peritus medicus fci rctprotulifti.Quod ucro feni cuidam fi liberos procreate uellet,iuniorem ducendam uxorcm rcfpondifti,quid libct,id qui naturae uires ac ætatum confidcrauit, non peius te ipfo uideret. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p
Quod malcficiuatcs partem quæftuspetebant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput XI.
VR autem ci fapicntiftïmedcorum CharialoacArchelao Lacedæmonio rum rcgibus multo utilius fore refpondifti,fi agri quem bcllo acquifiucrint media Apollini partem attrihuerût.Cuiporro altcri Apollini tribucrcnt? Non enim tibi pctebas,neq; it a ego te impmdctcm audco dicerc.Sine haec.
Quod Poctæ rcfponfis laudabanturquafidiuini. Caput XII.
Rchilochum autcpoetam omniû poetaru pctulantifirimum,quidc mulieri bus ea fcripfit,quæ nemo frugi æquo animo audiretgt;5c Euripidcm à Soera philoîophia improbatû,SC Homcru,qucm Plato tanq inutile à ciuita^ ----3* tefuareppulitjlaudibusad aftra tuIifti.Archilochi enim patri de ftlioquae renti dixifti.Præclarus hic inter homines crit o Theleficles.Smilitcr ferc de Euripide. Nafeetur tibi filius Mnefarchides optimus atqj gloriofus.Homerum autem Scfelicif fimum quafi dcum,8c mifcru,quoniam in agenda uita non paruos tulit labores prolt; nûciafti.Quid igitur erat,quo immortalitas tibi Archilochus dignus uidcbatutî’Dic quaefo abfqj inuidia,ut mirabilê cius uirtutein ctiam nos imitati, ad cotlum fimiliter côfccndamus, At uituperandas ornes mulicres putas,quæ nobis nuberc nolint,ut Arlt; chilochus fccit^Sed ,pptcr carmina uidelicet tibi placuit,dij cm amp;nbsp;uiri diuini carminé Htütur,ncc domus,nec ciuitas aliqua,nec natiôes fine carminé j)be gubernanf,Quare qui eum
-ocr page 83-LIBER Q_V INT V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. jj
A qui cum occidit Archias â tcmpJo,quafi fedeftus exire abs te iulTus eft, Mufaru enini occidic amicum.Qua uero uirtute dii Euripidem admirati funt nefcio,niß coronas ac plaudentia theatra folcant adniirari,an quia publice in arce Athenienfium canaret^ an quia Macedonum popuJi euni laudabant,codo dignum iudicafti^ Homerum ue^# ro cur deum,cur felicem fore putabas^cui de morte interrog anti refpondißi, patriam quære.Nam banc mater tibi,non pater dedit.Sed non procul à Minois tellure infula cftjin qua tibi erunt ultima fata,cum adolefcentium abditum fermonem audies. Gra ue nanqj o fapienti/Timi uirorum,deorum uolui dicere,graue inquam cß,fi neque ubi natus eß,neq} ubi morietur feiet Homerus.Simile^' mihi uidetur ac fic Scarabeus ue# hementia uentorum àßercoreubi natus eß,ad alia ßercora latusDelphicum Apolli ncm interrogaret,quonam e ßercore natus eßet,amp; in quo deniqj moreretur. Sed de Poetis hadenus»
Quod Athletæ diuinis honoribus authoritate Apollinis
afficiebantur» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput XIlK
V uero non Poetas folummodo, fed pugiles etiam atque Athletas in deo# rum tuis oraculis honores conduxißü Vtinam cum mare metiri poßis, arenarum numerum non ignores,furdos intclligas,amp;mutosaudias,hæc omnia nefcireSjSC illud probe teueres, quia pugiles à calcitrantibus nihil
differunt.iSic enim aut afinos quoqj deos putares,aut Diomedem pugilem, non quafi deum honorarcs. Vltimus heroum Diomedcs,quê uenerator facris.Cur enim o Grae# corum interpreSjUt Plato dicit,ad cerium ilium hominem rapuißi^An quia uno idu in olympico certamine aduerfarium dciccit,apertisqjpedoribus eius, manu pulmo^ nem abflraxit^’O rem mirabilem. An quia quatuor ralentis damnatus non tulit, fed mcrrorc ac ira commotus,coluninam qua domus fußenrabatur ubi iudicum filij do# cebantur,fubtraxit,mifera^' omhes morte confecit^Sed illud forfan admiraris, quia in loculum perfequentes fugiens,iacrum ingreßus,tcgmen loculi fic appofuit atque tenuit,ut inde non potucrit abßrahi.Ideo ergo deus amp;nbsp;non mortalis,idco uirtutem e# fus di) admirati in cerium ipfum ficutGanymedem rapuerunt.Sed ilium pulchritudi nepcrfuafi,hunc robore corporis,Sc quiauiribus bene ufus eß.Cur non de afinis quo que bene calcitrantibus,ut de pugilibus oracula rcddisfPræcipuus deorum Silueßer afinusnonDiomedes'quem uenerator facris.QuippeSlt; Diomedem multos alios, fl calcibus fecum ccrtaret,omnino fuperarct,ipfum etiam pugilem Thafium ad bara Q thrum dccœlo ca/cibus facile deijccrct.Crcdamus enim deo,quod etiam Thafms am
brofia nedareqj deorum in coeloutatur.Nunc demum intelligo diuinum quid efle ccrleflibus uti.Quod fi philofophi omnes intellcxiffcntjomni uirtutis gcnerc fpreto, Thafium pugilem imitatifuiirent,cuiimmortalitatemquidem,ut Diomedi dq non conceffcrunt.Sic autem honorarunt,ut cum enea ßatua eius,quafi animata fupcr pul fantem hoßem ceciderit,cum^ Thafq quafi diuinarum rcrum ignari fcelus illud pu# taßent,in mare^ ßatuam idcirco proiccerint,dq commoti, ingenti annonæ penuria cosuexabant.Tu autem Apollo quafideorum humanilfimus ambiguum, ut foies, auxilium cis præbuihi fic diccns.Rcdudis in patriam exulibus.Cerercm mctetis.Tha fii uero quafi maioricuræ deorum humanitati cxulcs quam ßatuæ forent, reßitue# runt cos in patriam,amp; nullam utilitatem confecuti funt,donec quidam uidelicet fapi# chs pugilis demerfam ßatuam intcll igi per oraculum expofucrit,qua reßituta,foECun ditas agrorum Thafijs reßituta cß.Similc quid Loris accidiße fertur,qui cum Euty# culem quafiproditionisconfeium incarccrem intrufißent,amp;lpoßmortem eius flatu# asdehoncßarunt,famelaborantesoraculumacceperunt,utdchoneßatum honora# rènt,fi agros non frußra uellcnt ararc.Non minus igitur Athletas dq uidetur diligerc g boues faginati ab hominibus diligütur,quibus facrificatis,tu Apollo placari foies,
Quod etiam Tytannibus Apollo adulabatur, Caput XIIII, F ii) Quid
-ocr page 84-de P R AE P a R a T I o N E EVANGELICA
Vid autemdicam,quod cruddiffimis etiain Tytânibus ûc aâul3ris,ut fum O mos uiros putare uidearis fQuid enim ais de CypfdoTcIix hic uir Cypfe^ JusAeacida» Quomodo autê fi Cypfdus fdix,PhaIandem,cuius iJlc fimi lis fuit,beatum fuifle negabimus,imnlo uero uideo qua rationc Phalafis ctiam tibi ac loui placuit.Sic enim ipfi quoq? refpondifii gt;nbsp;Apollo luppiterq; pater ui# tam Phalaridi prorogauifiquia Caritona amp;nbsp;Menalippum humaniflime tradauit. Nam cum illos infidientes fibi caepiflct, patientiam quam dum torquerentur oftende nint admiratuSjdimifiu
Quod ligna amp;nbsp;lapides adorandos Apollo confulebatgt; Caput XV» Ethymnenfibus autê perutile fore afleruifti/i Irgneß Dionyfi caput co Ic rent,colunteninicerteMethymnêfes lignes Dionyfi caput tibi hortanti perfuafi,alii uero lapideis,alii æneis,n5nulli aureis multi argêteisfimu# lachris facrificät»Triginta deoru milia in terra efle cêfet Hefiodus» Ego autcm multo plures lapideos atque ligneos hominS creatores ac domi nos efle uideo,Sed tibio Apollo mirabile uifum eft,quod ligneum humani capitis filt; mulachrum dum iadum trahcrent Methymnenfes extraxerunt colendum^ illud di uinis honoribus eflerefpondiftüO rem mirabilem,exprofundo marisita repente re E tibusannexum Dionyfi caput profiluit.HæcOenomaus»
«^EVSEBII PAMPHI-^^
LI LIBER SEXTVS-
■ V N C in hoc fexto euangdicæ preparationis uolumine falfitatem ora culorumja falfadefatis opinioneprofluxi/re,ncq; aliundeiquam code# ftium motu corporum diuinationem illorum coniedura colledlam . fuifle/oftendemus» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;
1 nbsp;nbsp;Quod quæcunque dij gentium præuidebantpodeftium mo#
tupræuidebant» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput I»
Dfit ergo rurfusmagnus apud genres Porphyrius,qui in libro de oraculis | manifeftehocjhisuerbisaperit.Quæcunqueinquitldii fatata prædicunt, Stellarum motus ita futurafignificant,quod omnesiôC maxime Apollo/
———multis refponfis aperuit»Cum enim ab eo quærcrctur,marcm ne an feemi p namjin utero habens mulier parcrct,foeminâ rcfpondit,idq; à conceptionis têpore per cepiflie declaratidicês»Non fperato marê^Phœbc cû Arares Cyprie radijs tenebratur» Aegrotationes ctiâ( ftellarû curfu prædicabant,Malis enim pulmonê agitari humori busrefpondit,quia falebrisSaturnuspmeretur,amp; in aliorcfponfo,Fatatus tibi adefi dies,quê Saturnus Mauors^ fimul ftatuerunt.His abunde intelledum puto^non diui na quads uirtute,fed codeftium motus obferuatione^hac ratione mathematicajgentiû deos futura cognouiire»Ita nihil diuinius quâm homines afferebant»
Quod uoluntates hominumfatis agi arbitrabantur, liberum negantes arbi# trium,id^deorumconfiliisperfuafi» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput II»
Vare,modo attente confidera,quod non folum cxteriora,amp; quae in potefta ^■tenonfuntjuerumetiamjuoluntateshominum fatatas arbitrabantur» Sic gt;^’cnim ipfe Apolloxum de milite quodam interrogatus efl'et,quare tam péri Âiculofæ rei ftuderet,refponditdicens»Mars eum genethliacus concitat.adco autem generofi quidem illi dij fatatum cxtulcrunt,ut nec templa fua defendere fe pof fe à fulminibuSiConfiterêtur»Qua igîtur fpcfuota illis redduntur,aut cur pie coiendi a# dorandi^ funt,qui(fibiipfis fufficere nequeunt^Quae onlnia/oraculo fuo his uerbis c# dito Apollo confirmauit»
Vos ab
-ocr page 85-LIBER SEXTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Foi. j4
A
VoSabErichtonijgenerati fanguinemagnî
Qui quando ftrudura cadet pulchcm'ma templb Percupidi fcire hxc oracula noftra petiüis, Curn ualidi magno ucnti cum frigorc furgent ComprcfTuscumfuIminibusruetundiqjcrebris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Exilier^ æthcr,quæ templa excel fa deorum
Sub mcdijs^ undis naues multas^ cremabunt^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
Atqj altos ferient montes, ipfos^ fugabunt Paftores trepidos, fpelea^ pofcere cogent.
Tunc quoqj terrißco perculTum hoc fulmine templum
Ardebitjfic flat fatorum immobilis ordo.
Ferre autem longe præflat^quodcunqj feueræ Et fixa amp;nbsp;ftabili ilatuerunt lege forores, Effe etenim certum,ftabilc,inuiolabile fempcr Quicquid nent fufis Parcæ rcx iuffit olympû
Si ergoi'nec templa fua defenderc dij pofTuntjfcd uenire neceße eft, qur Parcaru fufîs B funt euoliita,quid oportet deos^autcolcrc,aut de futuris intcrrogare,fî tam bonoru q contrariorô caufafneccffitas erit fatalisÆrit igitur hæc ncceffitasidris otîiibus fprctisi fola ueneranda » Quod fi parcarû dominus luppiter eft,quiquodcunq} fufis Parcæ co uoluent,immobile foré flatuit,cur non cæteris omnibus relicîis, folum ilium deum, amp;nbsp;folum bonorum largitoremmagna prædicas uoce^’præfertimjcum ipfe folus con# filia ParcarunijUt alibi dicis,mutare facile poifit.Vera igitur ratio ilium efle dcum,il/: lum fCquendum atq; colendum folummodo aftruit.
Quod fada/magica ui folui pofle Apollo refpondit. Caput UK ■Ontra uero Pithius Apollo,maleficis artibus fata fölui contendit. Cum enim quæreret quidam,cur irteptus ad rem quampiam/ab Apolline iudi catus efletjquid^ facicndS cflct,utquafi aptus fufcipcretur,fatorü impe^ ; diri ui eum/refpondit,quam magicis artibus effugerc poterat. Vndc aper ' tepatct magicam diuinitus afitem hominibus concefl'am,ut aliquo molt; do fatum repcIlerent.HæCiPorphyrii non mea funt.Qui autém/re magica'fata homi^ nibus foluenda confuluit,qiiomodo ipfe qui deus cft,fatatum templi non reppulit in^ cendiumrNobis autcmiillüd etiam confiderandum efl,quàm dignus dei appellatione C ille fit,qui'hon ad philofophiam,fed ad malas artes(homincs hortatur.
Quod Apollo nonnunquam mentiri fefatebatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput IIIK
RTSKbATttUt Orphyrius autem^mentiri quoqj deos fatctur,exquifitam futurorum cogni U tionem dicensnô hominibus folum,fed multis etiam deorunilincoprehenfi I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bilemefle,undcinterrogati,nonfpontcmentiunturinqt. Quare prædicere
£ quot;TT '11 folentuô pofle uere fe refponderethomines autê/ex amenda perfeuerantts us cogunt ut refpondeant.Apollo igitur Dclphicüstü huiufmodi coeli ac continentis aifeiSio eflettut uerfl præuidere no poflettretine dicebat per uatemiuim iftâ, amp;nbsp;potem tia uerba hæc non proferas,falfa dicamifl cogcs.Et in alio refponfo. Nihil hodie ins quit'ftéllarummihiuiadicendumpræflat.Deindcconcludés.'ait.Manifeflumiam fC// cimusfunde falfitaaad deorum oracula fübrepat. Hæc Porphyrins. Nos autem dicis mus^hincpatere^nihil in deorum oraculisdiuinu fuiflc.QUomodo enim deus,qui nas tura ueritas eft mêtietur^aut quomô boni dæmonesf alfitate quærentes fraudabunt? quomodo etiam homine fuperior crit,qui|ftellarum motu impediturc’Sed mortakm quidem homincm,cuiialiqua cura uirtutis fit,nulla ratione cogi pofTe ut mêtiatur/no dubitamus.Nam fi etiam uerbera8^ cædc minaberis,nô dubitabit exclamare, enfeni acue,ignem afFeras,corpus meum incidas,totum cremato,ftellæ in terram ante defee dent,amp; terra in cœlum afcendet,quàm falfum à me quicquâ audias.Deum autem auf
- F üq bonoi
-ocr page 86-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA bonos daemonas ad contincntiscoclineccffitateni ignorantiamfuam rcfcrcntes ere« D dcmus^minime»
Quodfalfacft opinio defato» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput V.
Hon cnimdqfautbonijfedpcrniciofiacnequanîdæmoncs funt,qui lu bertatem noftram deftruxerunt,amp; ftdiisjnon exteriora füluni,ucrum et tiamuoluntatesnoürascogi nobis perfualcrunt. Quodfi eflet,iaccrct oninisphilofophia,iaccrctpietas,nulJa effet J aus uirtutis,nullus frudus - - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, laboruni,nccpunicndi e/Tent iniprobi,nec admirandi fiudiofi,fi non Jibe
rauoIuntatcSC noftra fponte fufccptislabonbus,fcd nccclTitate fatorumjhæcficrent, Ita uniuerfam hominum uitam hæc cuertit opinio.Nam ft euentura omnino funtpro fpera uel aducrfajunicuiqj hominü,cfl^' neceffeihaec me agcrc,amp; tealJa, quid oportet I cuta laborec^confici^Nam û qui militiä ire cupit,non fponte,fed faits coadus id cu« pit,5^ Jatrones fimiJiteriac adultericæteri^ nequi/Timi homines,SC econtraimodefti öC, iufti fatis compel.'untur.Quomodo igitur hoc dogmate imbutus quifquamjmoncn« ti ac præcipienti mente adhibebitur!’ aut quomodo non exclamabit,non funt potefta tis hæc mcæi'o dodor,ac ideo^quid oportet folJicitum c/re,nifi etiam fatis hæc mihi fo licitudo deftinata fit^Quod fidocendipræcipiendiqj tibi necc/Titas inftat,fruftra tarne E doces acpr^cipiSjfaciem enim ft fata uoJunt,immo uerollaborandü mihi non eft.Ads critenim mihi nccelTario^quod fatatuin cft,amp; profcdo,qui hortatur amp;nbsp;docct,qui pec cantes caftigatA probos ccmmendat,is re ipfa|Jiberum nobis arbitrium ineffe oftens dens|folo fatorumutitur nomine,fimiliter^ facit,ut ft quisbonitatem naturæ,qua u« niuerfa gubernantur.nequitiæ appelJetjUocabulojeodê enim certo pado^cum manife üe omnes non aliunde,fed à libera noftra uoluntate/admonendos filios,caftigandofi que feruos inducamur,8c fponte nos aliud uelle,aliud nollecognofcamust Vehemen ter crrat,qui hæc/necelTitate fatorfl fieri contendit,amp; ßudia hoim retrudit.ExortatiofS ne namqj atqj dodrinalbenc uitä agi humanâ uidemus,quæ omia una cü legibus/hæc opinio fi fibi conftet,radicitus cucllit,non eni erit opusfaut peccantes cafiigarc,fiquidë coadi fcccrunt,authonores,pbis uiris retribuere,quæ utraq; profedo uidemus■ma^ gnâuim alterû ad improbitatêreprehendendâ,alterü)ad probitatê ampkxandâ retû nere.Pietas em in deu nonne fundi tus euertitur,fi nec ipfe deus nobis, neepiæ oratioi nesSC cultus eius/neceffitate lundis hominibu spoteft^pdefle^Quomodo autêcû lent tiamus noftra nos appetione moueri,n5 omninO amentiffimû eritjab exteriorc qua^ dam ui quafi animi expertes,moueri nos crederc^Sic em libera uoIütate/aJia fugimus p alia fcquimur,ut quéadmodu dolere,gauderc,uiderc,audirc^non ratiocinando,fed rc ipfacôprehendimuSjitaànoftrumipforücôfilio/autfugiendû aut fequendu moueri nos profedo fentimus.Quas ob reslrationalis naturæ libertas iure negari no poteft» Si autê multa præteruoluntatê eueniunt,quibusn5nulli turbâtur,diftinguenda res et legantius cft,confiderandu^ diligêtius,qua ratione fiant,uidebimus enim/nô fatorû, fed alia quadamatqjfublimioriprouidentiæratione/itafieri. Age igitur/altius rem confidercmus.Vniuerfa igitur/diuina prouidentia exiftere acgubcrnari,uera pietatis prædicant iura,‘propria uero ratione/fingula fecundü formas fuas,quædâ habitu,quç dam;natura,quædâ/fenfu,alia(ratione aciudicio5Cuoluntatemouentur,SC alla quidê antécédente ratione fada,alia uerolcôfequente ad ea quaeper antecedentê produda funt,uarium totius atqj diuerfum conftituunt ornatum.Cum^ fingula rcrum gencis raipropriam naturæ determinatamqj fabricâ à prima caufa confecuta fint, hinc libci ratis^ naturæ rationem facileperfpicietfcumenimmon fimplexquædamres homo exiftat.fed à duobus contrarqs animo atqj corpore cóftct,cum^ corpus ex confequê^ tijUt organum animo attributû fit,anima uerolde intelledus fubftantia prçdicentc fit ratione;creata,5c illud quidcm)irrationalcac mortale,hæc autem/irrationalis incor# porea atqj immortalis,cu^ corporcfbæluis^animo rationah immortally naturç coni iungamur
-ocr page 87-LIBER $B XT VX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pof. jr
A iungamur,turc ita compofitu hoe animal'cum fimpkx natura fit, dupliciterdiucrfaqj uia uiuendi rationcm copleditun Nam amp;nbsp;naturæ corporis(feruit,SC diuiniorem par? tem,fi fe ipfum cognouit,non fpernit libertatis fuæ cupidum,ita idemict fcruit/SC Iibelt;s rum eftjtalem cnim à deo corporis atqj anime,quibus ipfe feiuit rationibus,coniundi// onemjhomo cofccutus eft» Si ergo quifpiain)quæ corporis aut animi nature funt^ati uocabulo abufusineceftiirati fubqcit,uchcmêter erranfi enim neceftiitas, quæ impediri non poteft,fatum efte intelligitur,multa ucro animæ Si corporis naturam confequë# tiafimpediuntur, infinitaqj forinfecus prçter naturam SC animæ Sc corpori accidunt;, quo fatum Si natura,idem atep unum erit f Fiunt enim in nobis multa(uoluntate,qv,œ in nobis cft,cuiufmodi funt,quæ fecundum naturam animæ appetinius.Multa etiamf corporis natura fiunt,alia iftisfanimo dico Si corpori accidunt,quæ alqsjnatura coue* niunt, fed ncqj animi Iibcrtatcm,ncq} corporis naturam, neq; qcunq; forinfecus accÿ dunt, iurequifpiamràcaufa fubtrahau Caufa uero oim,amp; quelibertatis noftrae funt, ÔC quæ naturæ corporis funt. Si quæ accidüt extrinfecus^deus eft, à quo uniuerfaquæ funtproducuntur» De oibus omnium quæ funt^criptura id dicit.Quoniam ipfc dixit^ 8i faél^ funt,ipfc niandauit Si creata funt.Si ergojeum alia uolumus,alia,'ptcr opinio
B nem accidunt noftrajmeminüTe tune debemus coiundionis huius noftrc,quf corpore atqj animo cóftafiunde rationalis atqj intellcdiua animai infantis corporeipr çter na turamfuäirrationalisefte uidetur,amp;intelledusiægrotatiÔecorporisuerfus infanit, amp;nbsp;fenedute inftrumentis oibus intcllcdis,ne^ intclleâiuç aîæ uirtus hebetat Dolores rurfus prêter naturam uehemétius corpus urgentes, 1 ibertate animi dcjjciunt,quæ do loribus uida,corpus confequitur.Ita patet|ineuitabilia qdam uincula libertati anime, partim a natura corporis, partim ab cxterioribus imminere.Sed uolütas hominis/ad tantum uirtutis interdum perucnit, ut Si naturæ corporis Si cxterioribus cundisrefi^ ftat Corpus enimjplerumqj ad Venerem fertur,amp; anima habenis Utens rationistfubii« git corporis impetum atqj domat,famc,fiti ac frigore corpus côficitur, amp;nbsp;remedia qri tat.AtuoIuntas/econtra,ea ipfa nonnunq digit,amp; ieiunioicæterifqj laboribusjappetw tum carnis frænat. Præterea/natura corporisjtitiJIatione gaudet uoluptatum, SC uo# luntasllaborcmplerumq} amat.Multi autemipciora fccuti,naturalem ufumfad eum, qui pter naturam eft,conuertunt,mafculi ^Ç^iafculos turpitudinem operantes.Ita no in omnibus ratio uincitur, fed interdum ipfa ducit, interdum autemiducitur, adeojut nonnunqimori melius q uiuere iudicaucrit, pprijs homo manibus feipum intcrimat»
C Si ergo folummodo ad corpus,iiniucrfa fibi eftet concertatio,non magna beneuiuen# di eftet difficultas.Nunc/cum bancuitam deuslinter multa coftituerit, inter homines, interbæluas, inter ignem etiam atqj aquam, continentemq? acra,noneft fibi foluiiK modo pugnandum aduerfus coniundlam corporis naturam,uerum etiamjad infinita pene exteriora» Crebro enimietiam ciborum Si cotinentis teniperies,aut ecôtra,æftus / aliaqj huiufmodi complura (natura quidem fada,nobis auteni per accidens ingruen# tialnon parum propter corporis naturam,que facile poteft exteriores fufferre, uolun« täte hominis perturbant. Ad hcc illi,quibus cum uiuinius/uoluntatem plcrûqj nofträ rationibus,aut quouis alio modofad fuä conuertunt,8f alias ineliorem,alias peiorem efficiunt.Solet cm conuerfatio praua(nocerc.ficut econtralbonalprodefte,Bonos quip pe moresiconuerfatio mala corrumpit,ueluti ctiam praui moresfproba couerfatione corrigunf.Sic igitur rationalis animæ uirtus(huc atqj il lue ab cxterioribus fertur.Rur fus autem(uiribus fuisdiuinis aliquando fuperat cunda, 8i inuido robore philofo* phatur. Quid dicam, quod quibufdä fæculis/excelfo magnoq; animo homine6^amp; ro# buftiftimiscorporibus abundarunt,nónullis)econtra^ quç oïa^ubernationi totius ap tüTime cogrucntialgmaximum ornatum uarietate rc^ faciunt. Omnibus autem fim^ pliciter tarn his,quorum nos fumus caufa,q his,q aut natura fiunt,aut cxtrinfecus ac* ciduntjuna omnipotens atqj omnia penetrans prouidentia deiprefidct,qiiae uniuerfa
-ocr page 88-V /ï//v'7u’
DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
ïncffabilibus gubernans rationibus, multa ctiam co rum, quae natura fiunt /commu* tat,auxiIiuni^’affcrt,utea!quoruninosfumuscaufai5Cckgamus,5Copcrcmur. His omnibus tripartito,ut diximus,diuifis,in ca,quæ in nobis funt,in ca,quç fccundum na turam,amp; in ca,quæ per accidens fiunt,omnibus^ iflis sd uoluntatem dei redudis,nul lum locumifatorum poflidet ratio.Hinc etiam unde malorü fcaturiat fons lapcritur, qui nullum locum habet in his,quaefkeundü natura,aut corpore,aut animo fiunt, fed nec in his|quae forinfecus accidunt.Solummodo autem in lily^o 3nimi motu, quando non fecundum naturam,ncq} rede mouctur,fcd â regia exiens uia, fpontc ( dominus en im fibi ipfi 'animus eft)prætcr naturam fertur, Cum^ præcipuum honorem à dco acecperitjUt über fit,Sf fui motus iudex,diuina quædâ kxjiniunda fibi naturalitcr eft, qu^ in ipfo anteriore rccelTu cxclamat,Via regia proficifcaris,noli ad dexterä autfinü ftram' declinare. Via ergo regia(reda cft,quamMnicui^ animæ/quafi natura infitam kgem auxiliatricem ad opusfcreator nobis inftituit» Sic per kgcm|redam oftendit uiam,pcrpoteftatemucrofliberamcffecit,utinipfaeirentuirtutis praemiafine ui alk qua eh gere,cum pofiït ctiam contraria mak.Ita lfi proprio motu naturalem defpexes ritkge*m,fons uitiorum)fponte,non aliundc,neq,’ ulla ncceflitate,fed libera uolunta^ te atq; iudicioffada cft.Eligentisigitur’culpa cft,deusuero/inculpabilis cft,ncccS pra E uam dcus,aut naturam,aut fubâantiam animae|crcauit.Cö| enim ipfe bonus fit, boi na funr omnia/quæ ab co creata funt.Bona igitur funt omnia,quae natura infunt. Vlt; niaii^’ fationali animae,liberum arbitrium natura ineft.Bonum ergo eft id tad cligen da bonai creatum,idco(quando male agit'non eft natura culpanda,non enim natura, fed præt er naturamtaalum agitur,cfl fit ekdionis deprauatae,nó naturæ'opus» Cum cnim uirtus ad cligenda bona|incft,fi ca non ekgit,fed fpontc melioribus ipretis,ma* la imitatus fcquitur,quis poteft cum dicerejmorbi fui caufam non fuiftc,præfcrtim c5 infitam atqj falutarem kgem^okns contempferitfQui ergo iftis omnibus rciedis,à ncceftitatc motu^Stellarumiomnia dcprehendercputat,nccnobis,fed uirtuti qua o« mnia moucntur,pcccandi caufam tribuit,is|quomodo non impius atqj amcns crit? Nam fi fortuna 0^ cafulabfqj aliqua prouidentia)ferri omnia opinatur impictatis erk minercus3nentecaptusquoq}uidebitur,quoniäpulcherrimum rcrû omniü ordinê non pcrfpiciat.Sin ucrolprouidcntia dei amp;nbsp;optima ratione(cunda gubernari fatetur, quoniâ tamëinon pcccarc ui fatorû dclinquctcs/cÔccdatneceflecft,caufam^didorû diuinæ attribuât prouidentiæ, mutato uocabulo(neceftïtatem amp;nbsp;fatum ipfam appck ]» lans,impius profedo iudicabitur, immo uero peffimus oim,qa creatorc uniuerfi,ali^ os ad adultcria,alios adrapinas,alios ad alia uitia impclli arbitretunVnde fequitur, aut haec)peccata non efirc,autpcccâdi caufam in creatorê referri.Nâ fiue eu uidcat unis uerfa,cundisq5 adfit,peccare hoks cogit,fiue Stellarum motuifuim cogedi conccifit,!# pfe ccrtclaut per fcipfu m,aut per orbes ccekftcs, quafi per organü/nokntes hoics ad uitia immittit,Quarc/.n5 iure homo,fcd creator cius)pcccator erit,quo dogmatenihil fcekftius cxcogitari potcft.Itajqui fatoru nece/Titatê efle credit,is apertefdeum 8i pro# uidcntiä negat,ueluti ccontra,q dcum uniuerfis præcfte putat,uim fatorü omnino de# ftruit.Aut cnim idem eift deus, quod fatum,aut diuerfum. Idempertc non crit. Nam fi feriem caufarum incuifabikm cakftium motu cffedamlfaipum eftc opinantur,quo# modo ckmenta corporca, undc cockftia etiam confiant, priora fato non crunt 8C quomodoiquod dementis ôC ccclo pofierius cfi,idem crit (quod prima caufa^Quod fi ckmenta amp;nbsp;rationis SC animæ expertia funt, deus autem/incorporcus^ 8C tiit3^8c fapi# entia efi,rebus omnibus,Sf ut fint,amp;: ut bene fint, bonitate fua largiens,non crit pro# fedo unum ac idem(deus amp;nbsp;fatumjquod^um cakfiia corpora confcquantur,corum accidens efi.Si ergo diucrfüm,qu3ercndum,utrum melius deo eft, an non. Sed nihil dco mclius,nihil potentius cxcogitari potcft^Vincct ergo deus^uperabit, extermina# bit^ omnino fatum, aut fi patietur ipfum extare,cum po/Tit uim eius malignam com
-ocr page 89-LIBER SEXTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol.
pefcerc, jpfc ad feipfuin malignitatis caufam attrahet, immo ucro'fiquidcm creator oniniû deus eft,fatum quoqj ab ipfo produtfïum eft Jta nullæ uidebitur fibi curæ uni^ uerfum efte,cum tarnenlab ordine rerumiSC aJterius ad alteram affeefiionem^SC ab bis quæ a libera poteftate animi fiunt,a parte prouidentiae pateant affectus. Nam etfi nul lae quædam partim corporis,partim externarum rerum, animum plerum^ a uirtute repeJJant, ad omnia tarnen refiftit, Scinuiéia. diuino auxijio, libertas humana cuadir, quæ res'certamine martyrum, qui'pro euagelica dodrinacundla libéré fubierunt pe^ ricula,comprobaturjnfiniti pene homines, no folum Grsici 8C Barbari,ueniin etiam muliereSjteneræquepueJIæ intrepidæicruciata omni fuperato, libêtcr a corpore abie^ runt.Necquifquepoteritfatorum neceflitatihæcaccommodare^ Qinido enim alias ' talia cæleftiu motus cffecit ccrtamina^ aut quädo uita hominumlante SaJuatoris no# ftridodïrinamtales lucfiationespropofuit:’ Vbi autem docirina huiufmodi unq fuit, queprauä fuperftitionem deijceret, amp;cognitionê ueri dei omnibus immitteretQuis .*, autem fapiens unquüipotuit doéirinS fuam ad uniuerfum orbem difpergere, SC deus 1 uel ab omnibus uel a pluribus credi^Quod fi hæcjnunq fucrunt,nô eft certqcaufarum ) feriesjSe fatalis necelTitas lomnium horii caufa.Nâ fi eftetrprofeclo alius quoq,’,cande '
B autfimilem fiellarumneceiritatemtiafcenshabuiflet, Quibusporrofatis,SaJuator nofter deus uerus per uniuerfum orbê prçdicatur,8lt; qui apud Græcos, uel apud Bar# baros dij putabantur, non alia re q prçdicatione noftri Saluatoris|deijciuntur. Quod uero fatum uniuerfi creatorem ipfum elfe confirmauit,qui;nullam efle fatorum uim docuit,atq} docct,quomodo igitur ipfum fatum non elfe fe ipfum prçdicatî'Qui auté predicationis euangelicæ gratiafuel certarunt iam multis annis, uel etiam nuc certât, quomodofad unam uoluntatem amp;nbsp;fidem,amp; ad eandem uirtutê animi uiuendiq; ratio nemdiuerfis temporibus, 8C tarn multi noftra memoria compulfi funtfQuis mentis Compos credere unq poteritjiuuenes fimul acfenes, uirosS^ foeminas -, fcruosamp; libe# ros,do(ftos atq; indo(ftos,n5 in uno climate orbis, nec in eadem hora natos,fed ubiqj terrarum amp;nbsp;diuerfis temporibus fadis coaefios, unamSi eandem,nouä atq; inaudita do(flrinam,amp; quidem cum periculo mortis^jatrijs ritibus antepofuiftCjSC ueræ plnTo fophiç dogmata'duriciemq; uiuêdi, q delitias/maluifle, Cæcus profeefo de his,ut tri# to prouerbio dicitur,relt;fte iudicaret,non necefritate,fed libero hæc fieri arbitriot
Ipforum gentilium philofophorum ucrba)contra eos,qui fatum elfe opinantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput VL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Â
jEW^^Luradicerepoflenijfedquoniamfuisteftibusgentcs/non argumentis no# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/
il nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confundere inftituimus.Oenomaum rurfus audiamus,qui/magno a#
II nimoinlibrodemaleficisartificibusjhisaduerfus Apollineuerbis utilur*
Sed cas igitur in Delphis tu,ncqgt;’ poflis tacere cu uelis/ic louis filius Apol# loluult modo,no quia uult,fed quia necelTitas uelle ipfum compcllit » Videtur autcin mihi,quoniam in hue fermonêdcduclus fum de poteftate noftra, quam fundamentu humanæuitae multi appellant,diligcntiusquærere,hancpoteftatê/noslibertatênun# cupamus.Dcmocritus autcm,fi bene meminfatq; Chryfippus,alter feruam, alter fe# miferuä^ulcherrimäomnium humanorS remicognaturoftendere, de quibus tarnen/ non muku curandu eft^Quod fi deus etiä aduerfus nos eft,quid faciemus^Sed non eft aequumnel Apolline repugnâte,ucritatêprodere.Chrifto enim Chirois fic refpondit, Patria relida,Euboeam pete,ubi fatatum tibi eft^urbem ædificare,Quid ais o Apol# lo^An non eft poteftatis mce/patriam relinquere^quod fi mihi fatatum eft ibi urbem ædificare,fiue tu confulas fiue non,amp; fine ipfe uelim/fiue nolim,omnino facia m,eritcj; mihi necelfe^tiam fi noIim.Sed forte melius efl,tibi,q ratioibus credere. Aliud igitur afferas ,.nuncia Parijs o Thefidcs,in Acria urbem fibi condendam fore^Nuciarem in# quam etiam ft tunonpræciperes,quoniam fatatü eft.Aeriä autem Thafum infulam
Archilochus
-ocr page 90-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA
Archilochus Thdefidis filiusjprius appelJatam fui/Tedocuitjamp;Pariis'coIonfam Ulo niittcreperfuafit,qui uidclicctnunquam id feciiTctjniû tu iuffiffes.Cur igitur fatatum eratfjSed quoniam odoß fumus,agc;nuc mihi refponde. Sumus ne ego ac tu aliquid^ Sumus certe refpondebis»Qua ratione id ita iudicabis^ Non aliunde uidelicet quam fcnfu,pcrccptione^’ quadam noftra» Quod porro quomodo cognouimus/animalia nos 8lt; ex animalibus eflec’Vt ego quidem dico, homines ex hominibus,alter malefic eus,alter raalefici redargutonVt uero tu diceres,alter homo,alter deus,alter diui nator,alter fycophanta^Quod tibi facile concedam,fi rationibus its mihi effe oftem des» Quid aisî’Annon redleiudicauimus/fenfu acperceptionenoftra illud intcllexiß« fe^Nam fi non its fe habeat,quomodo aliquisad Delphicum oraculum ueniat, nifi fentiat intelligatqjialicuius (e rei indigere^Quomodo autê Chryfippus,qui fe in ferf uitutem induxit,id quod dicebatintclligebat^aut quomodo ucl cum pr^fente Arche filao difputat,uel abfenti Epicuro refpondet, fi nee quid fit Archcfilaus, nee quid fit Epicurus omnino percepit,nccpercipcrc poteft,immo ueroince quid ipfe fit Si hæc aduerfus uos quifpiam diceret,nullo modo ferrcpoflctis»Quarc o Democrite, 8C o Chryfippc,amp; tu o cæleÂis diuinator,fi moleßum uobis uidctur,cum quis intelligent tiam atquefenfum eripere à uobis conatur,nonne nos quoqjmolefte ferre debemus, E fi magni fenfum mentem ueftram putatis,nobis autemifati neceffitatem, nefeio g incutiatis,quum alius ueftrumà deo effe 3fferit,slius'isb atomis deorfum l3tis,sc in^ de furfum rcpercufiris,quæ/modo coniunguntur,modo refoluuntur fieri contendit? cum apertefeo fenfu acmcnte,quonos(aliquid pcrcipimus,nccfugit nos quätum int tereft/inter ambulare ac fern,aut inter uelle atqj cogi.Quorfum haec^quia haec nefei re uidearis o Apollo,quacnam fint ca,quorumdomini fumus, quæ'à noftra uoluntat te depcrdent»Hæc certe uoluntas noftra/non paucarum rerum principium cft»Tu au temicum omnia fcias,hoc principiumlita tc latet,ut quæ hinc fequunrur,nullo modo feire iudicaris,Nonne igitur imprudens cs,qui Laio refpondifii,quia interimi eum à filio fatatum efletî’Ignorafiiquippe,quiauoluntatis fuæ dominusfnafeiturus filius foret.Illud porro ridiculum eft,coniundionem nefeio quam effe caufarum Öi feriem. Vtuntur autem fapientiores/ratione quadam Euripidis. Laium enim aiunt/dominu fui fuiire,fiuc uellet filium procreate,fiue nolletjfilio uero nato,neceire fui/Te ab co int tcrfici;quare potuifle id rede Apollinis prouidentia percipfiuerum filius quoqj ficuti 8^ patcr’fuæ uoluntatis erat.Et quemadmodß illcdarc operam liberis,amp; non dare,fic iftejintcrficerCjamp;nointerficerc’poterat.Huiufmodifuntoiarcfpöfa Apollinis,q etia p apud Euripide ad Laiu dicit.Vniuerfa tuafanguine corruet domus.Scrics igitur caut farum quænam fuit/Cçdes patris/antcceirit,amp;: enigmatis folutione^matris nuptias c5 fccutus eft filius.Ad hæclalter nepotum regnum rapuit, alter profugus Adrafti filiä ' in uxorem duxit,Vnde feptem duces ridiculofe mouentur,quae feries(ifta conglutinat uit /Nam fi Oedipus regnare uoluiiret,aut Locaftes nuptias repuliflet, quomodo ma ledidionem illam Euripideam infilios edixilTet/Præterea/iOedipodis filij cöuenift fent fimul,uel uicilTim regnare,uel fi qui profugit,non ad Argos,fed in extrem as tert rarum horas.abiifiet, uelficumin Agros uenilTet, Adraftus eiffiliam non dedilTet, uel fi uxorc duda/in patriam reduci non curafiret,aut fi cuperet quidem ipfc,Adraßus uero S(. c^teri duccsfcontcmpfiircnt,aut fi cum parati ad pugnam Thebas pctijflent,ti more pcrcuiTus frater cum fratre conueniflret,quomodo uniuerfa domus corrui^^ct^ Sed fada omnia funt ißa dices fatcor.Non enim rcm,fed feriem iftam rerum necefia riam pernego»quamcunq; enim rem mihi obtuleris,fimili quodam padocam incide re poterojac ita oftendam nullam effe in rebus nccclTariam feriem » Quippe/cum fint gul a principia(amp; caufas rerum agitabilium libère homines mutare poirint,an non in teiligis,quiaamp; afinus/amp;canis/amp;pulex^proprio appetitu mouentur i Quæ omnia'tu nullo modo fentire uideris Apollo.Tibi luppitcr dcditJLocro refpondifti,dabit^’ ma la.Nort
-ocr page 91-LIBER SEX TV S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. 37
A Ia,Non rede o ApoIIo,non iniuriantem hominem (tam male dij tr adant Cur cnim luppitcr huius necclTitatis autor nos ac feipfum non punitJpfe qppei neceiTitatê agcdi nobis impofuit.Curcrgoï’nospledimurjgihuicferiei refifterenuHomodo poflum‘’$’ Tu quoque ipfeluaticinandiinanem artem depone.Erit enimlquod fatatum eft, etiâ fi non prædixeris.Lycurgum autem inum,qua ratione laudafti o ApoJlo^Nam fi bo nuseraf,nonillihoc,fedfatis|tribuendum.Sienim omnia(neeeffitate agimus,üt tu prædicas,non fponte,fed uijbonus erat.Quafi quiipiü mente captusiformofos Jaudet, amp;nbsp;deformes uituperetjure namqjlneque homines dicere poflunt. NoJuifti nos o lup? piterbonos efle,immoueroictiam eoegifti/prauitatem ampJedüTibi autem o Chryz/ fippe atqj CJeanthesnuIJalaus attribuenda eft,fi boni fuiftisp'taiuirtutem quidem/Jau dabOjUos autem minime,Quare Epicurum quoquelnon dignum fuUTe aflero,quem obprobrrispeteres.MolJematquciniuflum appellaseum oChryf]ppe,qui/iuris fui nonfuitc’Hæcquomododicebas/ifponteipfumpeccarenoncredebas Hæc Oeno« maus,qui tibilfi non fatisfacit,reliquos phiJofophosperlègere non graueris.MuI ti e# nim atqj infigncsladuerfus huiufceinodi dogma fcripfcruntJnde igitar aliqua, quos: niam multi tam dodi q indodi falfa opinione tenentur,fumere ftatuL
B Idem ipforum gentilium philofophorum uerba)contra cos qui fatum efle opinantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput VIL
î^imum igitur Diogenianum aduerfus Chryfippum audias, Chryfippus enim^ nos caufam efle agibiIium,SC omnia fieri fato contendens,Homeri teftimonio utebatur, quodparum fuifle ab co inteJIedum Diogenianus oftendit. Sed Chryfippi quædam prius poncmus, qui in primo de fatis
libro,ncceflitate omnia fieri, authoritate muitorum arguit, ôi. demum Homerum in# ducit dicentem.
Quae data forte mihi eft nato,fors me inuida præflît,
Quæ nato inuoluit filis fibiParca feueris
Quum mater pepcritillum^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et alibi.
Non eft^qui fixas Parcarum auertcrelegcSj Effugcre aurpplTit,
Non recordabatur cnim inquit contraria iftis alibi Homcrum ceciniflc,quibus ipfe Chryfippus in fccundo Jibro tunc ufus fuit, cum multa etiam à iipbis fieri oftenderc uoicbat,quid cnim clarius atqj acrius illis^Vt caderenuribuit fua certe amentia cau# ß fam, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etrurfus,
Quam falfo accufant fuperos^ftulti^ quæruntur, Mortalcs ctenim noftrorum caufa malorum Nos fumus,5lt; fua quem^ magis uecordia laedit.
His cnim^SC horum fimililibuSjUon efle cunda neceflario Si fatis faciunda^obis pro baturjquamuis etiam ab illis carminibusiparum ab HomerolChryfippi dogma con# firmatuuNon cnim omnia,fed nonnullalfato fieri(uerbis fuis Homerus fignificauCu cnim dicit,Quæ data forte mihi eft nato^ors me inuida præflït, Non omnia profe# do,fed mortemif atis ac ncceflario euenire oftcnditJioc ipfum etiam illud uult,
Quae nato,inuoluit filis fibi Parca feucris,Non enim omnia,fed quædam|fato de# ft inato neceflario fibi euentura confirm at, Illud quoqj ab Homero optime didu eft, ■ Non eft,qui fixas Parcarum auertere Icgcs^Efiiigcre aut pofliuQuis enim poteft^que necelTario impendent,cffiigere^Non ergo fuffragatur Homerus Chryfippo, ucrum etiamrefragatur.lllcnamqj apertilTimelà nobismulta fieriprædicat^ncceflario aute cunda fierinunquam ab co didum eft, Chryfippus uerolneceffïtate fatorum cunda fiericonatur oftenderc,Et illcquidcmfcumpoeta fit,non polliceturucritatem rcrum docere,fed uarias hominum opiniones plerum^ ponit ; unde non eft alienum ab co/ contraria nonnunquam diccre, Philofophis autem Si contradiccrc ipfis,turpe eft, Si
G poetarum
-ocr page 92-■
DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A. poet arum uti tcflimonio magis quant ratioe jurpiiTimum, Putat autê infolubilibus ® uti argumcntiscxpofitione nominuTatum enim dicit^didum quoddä dctcrminatS^ diuinitusefle.Parcas autcmtcontraiio,quoniam neminiparcant.Sortes,quia-ita for titumlunicuiqj fit,ac ideoftres efle Parcas arbitrantur,quia tria funt tempora in qbus omnia inuoluuntunLachcfimqj didam eflCjqa Lanchanim græce, cucnirc per forte defignat.Atropon,quia uerti non poirit,Cloton,quoniam contorta amp;nbsp;coordinata of mnia teneatjhoc cniminomina ipfa græca lingua oltendunrHis nugis,fatalem put a? uitneceiritatemdcmonftrafle^Ego autemifatismirari non poflum,quomodonihil fcpenitus afferre non fcnfit,Significent enim nomina quemadmodum cxpofuit, pofv ta^ ab hominibus fint ea de caufa,cur igitur o Chryfippeluulgares ubiqj opinione fa querist An forte,quia omnesiuulgo ueritatis pcrfpicaccs tibi uidêtur^Quomodo igif tur fcripfifti neminem effe hominem,qui non aeque ac Oreftes ôC Alemeon dnfaniat, prætcr folum fapicntcm.Deinde addis,unum uel duoslaut admodum paucos fapien# tes fuiire,opiniones^ multorum de gloria,de diuitiis,dc regno,de uoluptate,quæ om nes pene bona arbitrantur,tanquam uulgaresjtefutandasducis; Aut quomodoomÿ nespcnclcgcsImalepofitasàrebuspublicisputas^Cur au temt am multos etiam li# bros confcripfiftirNon enim docendi funt,qui falfas opiniones non habent,nifi forte /g rede tune omncs opinari dicas,quando tecum conueniunt.Cum uero diuerfa g tu pu tant,tuncfuriofos appelles.Nam cum tcifapientem nonnomincs, non erit nobis ar# gumentoiredle il los fapere,qui tccum conueniunt.Deindequare omncs furerc dixifti, cum laudare quafi fapientes,quia te fcquuntur,debuiircs;Ad hæcictiam fi non furcre illos ego aireram,cum tarnen à fapientia longe abfint,ridiculofum eftpropter pofitk oncm nominum(corum uti teftimonio, quos,non præftantiores teipfo, neque fapien tiores arbitraris,nifi forte cos,qui ab initio hæc nomina excogitarunt fapientes fuilTe contendas,quod oftendcreînullo pado poterisgt;Sed fit ita,quomodo ergo nominibus fignificatur, omnia fimplicitcrifatis fieri, ôC non ca folum quæ fatata funt Nam amp;nbsp;Parcarum numerus,amp; nomina ipfarum,ôf fufus,Sf glomcratum in eo filum, cætera# que huiufcemodijincuitabileni à feculo determinationem caufamioftcndunt.Quæ ta men necelTitasIcarum rcrum folummodo cft,quæ ncceflario euentura funt, quæ^ ali ter acciderenonpofiunt.Quæ ueroinonquas infinitas efle fcimus,earum/alias dqs botes attribuerunt,aliasi'uoluntati noftræ fubicccrunt,aliis,natura prçeft, alfis fortu# na, g mutabilem atq; inefFabilê effe uolentcs prifei homines fignificarejin pila fedentê depingunt. An ha^coninibusjita elfe nô uidenturdtajquaecunque fato aut fortuna fi# p unt,omniadiuinitusfieriarbitrantur,quæcunqucautem nos agimus,noftræ uo# luntati attribuunt. Quare uides^non atteftaritibiuulgarcmhominum opinionem, fed potius repugnare Paulo poft deinde ait* Sedin primo quidem libro/huiuf# modi dcmonftrationibusutiturChryfippus, in fecundouero/repugnantia opinioni fuæ foluerc conatur, quæ nosjincipientes confcripfimus,utputaftudia hominum re# tunduntur, ncc laus aut uitupcratioimouere hominem poterit,Quare in fecundo li# bro ai^manifeftum elf^multa fieri à nobis, quæ tamê'ad gubernationem totius refe rantur,ea fatata efle. Vtitur autem huiufniodi exemplis.Non inquit fimplicitcr fata# tum fui^uefte te non pofle amittcrc,fed fi earn diligenter cuftodieris;ab hoftibus quo y que non capi tqfatatum cft, fi hoftes caueris;Iiberos quoque habere fatatum, fi uxo# rem uolueris cognofcere,Nam,ut fi quisdiccret,Milonem inquitpugilcm intadü fa# to ccrtaminc abiturum,non rede arbitrarcris,fi ludaturum eum putares;fic amp;nbsp;in alqs res fe habet.Multa enim funt,quæ fieri non poflunt,nifi nos quoq; ftudium conféra# mus.Ita enim fatata funt^fi nos uoluerimus,Miranda profedo eft huius fermonis in# conftantia.Nam quemadmodum/dulce amaro,amp; nigrü albo,ôf calidü frigido, côtra rium eft,ficô(C fatü/libcrtatinoftræ contrariû.Nam quæ fatata funtfiuenolisfiuc ue# lisjoîno fiunt,Quf uero in noftra poteftate funt,ca ficut uolumus^diligêtia noftra dif# ponuntur
-ocr page 93-LIBER SEXTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. js
A ponuntur.Si ergo dibgenti obferuatione in ea falt;Hum eft,ne ueftem amiferim, Sc libe rinati,quia uxorem cognofeere uoJui,ncccaptus ab hoftibus,quia fügt,Si fntadus i gyinnafio receiri,qui3 certarc noJui,quomodo fatata hæc erant^’Nain ft f^tata crant, nihil uoluntas mea contuJit;amp;: ß contulit,non fatata.Non pofliint enim hæcjfimul co uenirc, Fatata inquit,hæc funt,nani uoluntas noftra fads continctur.Quomodo in# quam|fatata funt,fi meæ poteftatis eftipugnareSC non pugnare^Sed non contineri fa tis uoluntatem noftram, uerbis quoque fuis apcntur.H abebis enim fiJios, inquit, ft uxorem cognofeere nolucris, ft uoluero igitur, non habebogt; Hæc ita dicerc tin rebus fatatisnonpoffumus.Nonenimmorituros oinneshomines,aut non morituros,fi hoc uel iJIud fccerint, fed fimpiiciter morituros dicimus, fufeeptibiJesqj doJoris effe fimplicitcr dicimus,fiuc uelint,fincnon.Quarepatet,quando aJiquid fit, quia nos/o# peram dcderimus,a nulla caufa contineri,fcd noüræ id effe poteftatis quod ft ita eft, nullaferiecaafarumàfeculo continebatur,nifi forfanipfum quoque uelle acnolle/ fatatum in nobisfit,utncccflcfit)uellc autnolleuxoremcognofeere»Nulla igitur in nobispotcftasciret,nifidiligentiameaueftisfaluarctur; Scfi amitteretur,omnis e^ go culpæ profeefto expers, quemadmodum null a dignus laude, ft f aluaretur.Hçc Dio
B genianus.NuncAphrodifiumaudiamus Alexandrumipræclaruminphilofophiaui# rum,qui in libro,quern de fato ad Antonium edidit,his uerbis Chryfippi dogma refu tatfOmninm quae fiunt inquit^quatuor funt caufæ,ut diuinus Ariftotelcs demonftra uit» Caufarum enim quædam efficientes,quaedam tad materiani reducuntur, quçdam ad formani,quædam finales funtFinalem aut caufam dicimus|cuius’gratia aliqd fit, guis enim non omnia quæ fiunt quatuor his caufis egeant, nulla tarnen res.quaterna# rium caufarum numcrum cxcedit ,uerumiut res apertior fiat,in re aliquaifta confide remus» Statuæigiturcaufaeffïciensartifcxcft,quemjftatuarium appellamus. Acs uero aut lapis, ut materia» Species uero aut form a,quæ|huic fubiedo ab artifice im ponitur, etiam caufa eft»Neciftac tres folummodojcaufæ funt, uerü etiam non minus finis,cuius gratiaifada ftatua eft,ut uerbi gratialad quendam hominem honorädum. Nam abfque aliqua huiufmodi caufatnon effet fada profedo ftatua» Cum igitur if ftælcaufæ rerum fint, ac inter fe manifeftiffime différant, quamuis in nonnullisicon# cidercuideantur, fadum ad effïcientem caufam, non iniuria reducimus » Nam ad ea quæ fato fiunt,ita fe habcntificut ars ad ftatuam» Quarefi aperte uidere uolumus, u# trumcunda, anquædamfatatafint,efficiens nobis .caufaidiligentius eftconfidcran# C da » Omnium igitur quæ fiunt,quædam jalicuius gratia fiunt, cum efficiens ad finein aliquë tendenslea faciat, quædamlnullius,ut barbæ tadus,manus nonnunquam ex# tenfiojSi fimilia, quælquoniam fine aliqua intentionc tcmcrc fiunt,omnino reliquen# da funt.Quæ autem alicuius gratia fiunt, alia|natura,alia!ratione fiunt » Nam 8^ na# turaicerto quodam ordine ad finem pcruenit,nifi impedita fuerit. Cum autem fineni confecuta fit,ceffat motus,ratio ctiam nihil fruftra facit,fed ad determinatum femper mouetur finem.Rationc autem fieri dicimus,quando|qui facit^ogitatione quæ faclu rus cft^rofequitur»quæ funt,quæ artificio,Si quæ uoluntate fiunt.Inter hæqamp; ca que natura producuntur,id intereft, quod naturaliafin feipfisprincipium atquecaufas ge# nerationis habent,amp; fiunt quidem ordine, fed natura faciens/null a utitur ratiocina# tionc» Quæ uero arte ac uoluntate fiunt,foris habent motus principiuni,amp; facientem caufam, non in ipfis'produdionic^ fuæ facientis præcft cogitatio » Fortunam autem 8c. cafum ad ca reducimus,quæ/alicuius gratia fiunt.Differunt autem ab hislquæ præ# cedenter alicuius gratia funt,quoniam in illis quæ finem antecedunt, ipfius finis gra# tia fiunt.In cafu autem atque fortuna,quæ ante finem funt,alterius gratia fiunt » Ac# cidit autem eis,cum altcrius gratia fiunt/quafi finis,quod à cafu ÓCfortuna fadum eft» Hæcicum ita fe habcant,c5fiderandum eft,ad quafnam efficientes caufas/connumcra# re fatum debemus,an ad cas reducendum cft,quæ(nullius gratia, fed fatum ad finem
- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G ij aliquem
-ocr page 94-DE P RAE PARAT I ONE EVANGELICA
aiiqueni tendere oinnes diciinus,qu5obrem in his que alicuius gratia fiunt, coIJocani: duni cft,Hæc(cum primum ira partitus fit Alexander, muit is deinde argunicntis ofté^ dit, nihil aliud ciTe fatum, aut fatatum^quam quod natura fit.NuUo cnim modo,in« quit, ad rationem ôC uoluntatem noftramreduci fata poflïmt.Præter naturam ctiain fieri nonnulJajoßenditjCum interdum accidatimpedimento quodam/naturam detinc ri. Si ergo praeter naturam quædam fiunt,profccto fi natura fieri^eü fato fieri,fient tiam præter fatum , Videmus enim inquit, corpora humanaiacgrotationibus alijs a« liudfecundum particularcm eorum naturam cflefubieda,nec fumus nefcqhuiufmo di naturalem corporum difpofitionemdiligenti norma uiuendi, amp;nbsp;medicorum arte, deorum confilio,in melius uerti, quod fimiliter animo quoque accidit, Nam præ« ter naturalem inclinationem eiusquam complexione corporis habet,excrcitio atque dolt;ftrina,mclior faepe firVnde cum Phifiognomo Zopyrus-turpia quædam de Soera te amp;nbsp;à uirtute aliéna ipfius(dixifict,ac à multis idcirco derideretur. Non e^^ht Socrates refponditZopyrus,huiufmodi enimnatura elTem, nifi naturam/philofopnia fuper« airem,Huiufmodi ergo ait cire,quibus,natura præcft,quae naturalianihil à fatis differ re oftendit, A fortuna uero ea fieri ait,quae nullo modo intenduntur, quando/alteri« us gratia quædam fiunt, ôc aliud acciditquod ab initio nee fperabatur quidem, ut fi E quis fodienslthefaurum inuenerit,cum huius gratiajnon foderet,8e equustcafu faluus^ quandonon huius gratia,fed alimenti cupiditatc|hoftes fugiens,domum redierit,qug omnia fato non fiunt, Sunt autem inquit,caufæ quædamihominibus penitus ignotç. Nonnull a cnim fufpenfalmorbos al iquos curare dicuntur in quibus nullam certam habemus caufam, Incantationes etiamjmakficæcj’ artes, quam caufam habeant, in« certumeft.Sedpræterhæcifuntquædam,quæ/adutrumlibetcontingentia dicuntur, quælfato fieri omnino ncgamus,ut moucre pedem, læuarc fupercilia,taccre,Ioqui,cæ teraq,’ huiufmodi innumcrabilia,quæ fatis fieriinullo modo dici poflunt, Non cnim quod fatatum eft,contrarium fufcipinPrætercaiconfilium hominis fruftra non eftjef« fet autem fruftra,fi homo/neccifario ageret quæ agit,Apcrtc autemidpræter anima« lia cæteraihoino po/Tidet, ut non fimiliter illisiphantafiam fcquatur,fed rationem ha beatiqua faciunda iudicet,cuius quidem ufuiea quæinphantafiam inciderunt, examû nanSjfiquidemcxaminabo probat conceditphantafiæ,SC ad agendum mouetur» Sin uero improbat, eiicit,expellitqj ipfalrationi obtemperans,'unde folfimodo de his quç agere poftumus, deliberatefolemus,Et fi aliquandonimia cupiditate/nô mature qc« p quam confilio cgerimus,temcritatis atquefpreti confilii criminc poftca nos ipfos ac« cufamus;omncs,temere aliquid agentesuituperamus,hortamur^ confilio uti,quafi agendi poteftas in nobis fit,Quod autem opinio que de fato habetur/falfa penitus cft, inde patet, quia etiam eius opinionis autores/SC docent, ôf hortantur,5c difcunt,Sc co« fulunt, Increpant etiam, caftigant^fuos,quafi propria uoluntate peccantes,Plurima quoq,’ confcribunt,quibus’ad redos iuuénes adhortantur mores,uenia^ dignum pu« tant'fi qiws inuitus peccat,fponte autem delinquentes, puniendos non negant, Qua« reüel fecundum ipfos hæc necelTitas fati nulla penitus cft,libertasigitur noftra na« tura ineft omnibus, Plura tarnen non efle noftræ potcftatis/conccdimus, ut omnia, quæ natura uel fortuna fiunt,quæ nullus/fatisfubiedaldiccreaudcbit, His ita nobis compendiofe/à fummisphilofophorum fumptis,quældiuinis noftris^ feripturis aôi pulantur, opinionem uero de fato fimpliciter redarguunt,non eft alienum /aduerfus ctiani malignant Chaldæorum aftrologiam,quamueluti difeiplinam aliquam pro fitenturinonnihil afferre,
Hßardefanesdeeodem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput VIIl.
Icamus igitur^nô mea,fed caquæ Bardefanesfuir gcncrc quidêSyrus,dodri na uero cœleftium corporum omnium Chaldæorum excellentilTimus, in ’ dialogo,quem feifeitantibusamicis compofuifte aithoi; modo feribit,
’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Natura
-ocr page 95-A Naturahomo nafcitur inqmt,alitur,crcfdt,comcdit, bibit, dotmit, fenefcit, mon'tur, quæ omnia fibi cum cæteris animalibus communia funt.Sed bruta quidcni cum ani« nialia fint,coniundionc procreata,natura omnino ferütur.Leo carnes eft, faluti fuæ * propugnat fi quis iniuriam infert.Oucs foenum edunt,carnes non tangunt,nec ab int iuria fe defendunt.Scorpiolaggerem comedit,Sc peftifero non iniuriantes flimulo pe tit.Formicalnatura duce hyemem fufpicatur,idcirco fummis laboribus futura fibi ali menta in æftate recondit » Apesimel operantur,amp; meJJe nutriuntur.PJuraimirabilio;s ra^’ poiTem narrare, fed hæc'fufficere arbitror^ad inteJIigendum natura fern Icxper# tia rationis animalia,amp; fecundum earn iucunde uiuere, Soli autem hominesicum naturaducantur,ut didum eft,mentem etiamSi orationem quae à menteprofertur, quafi praecipuum quoddam donum polTident, quo non natura feruntur. Non enim
• unus cibus omnibus eft, fed alifficut leones nutriuntur, alijificut oues » Non eft ult;= ,nus uniuerfis ueftitus, non mos, non lex,non unus uiùendi modus, non fimplex re# rum cupiditasjfinguli enim hominumipropria uoluntate uitam fibi eligunt, nee uici# nos,nifi quantnm uoluntfimitantunLibcrtas enim hominis/feruitutifubieda non eft, Nam ctiam ft Iponte fcruiat,libertatis fuæ id quoque cft,utpolT/t|cum uejitferuire,
B Multihominum,acmaxime Alaneorumgentis^quafi atrocesbeftiæcarnibusalun# tur,pancm non comedunt,non quia non habent,fed quia nolunt.NonnuIIi'carnes o# mnino faftidiunt,alrj/pifccs folummodo edunt, nonnulli etiam fi fame morerentur, pifees non cftent,alnlaquam,alii,uinum,alii)ccruifiam bibunt.Adeo multiplex atque « diuerfa cibiôlt; potus in hominibus eft differentia,ut in oleribus quoq; comedendis co uenire non uideantunSunt etiamiqui ueluti fcorpiones aut afpidesinon læfi iniurian# * tur,amp;,qui non iniuriantur quidcm,fed læfiipropulfant iniuriam, nonnulli tanquam lupi rapiunt,amp; ficut catæ furantur,alrjitanquam ouesfic omnia ferunt,ut ctiam iniu# ria uexati perpetiantur,Vnde aliosfuftos,alios iniuftos appcllamus. His rebus apcr# turn eft,non natura/in hominibus hominem ferri, una enim in omnibus natura eft, - hæc uero diuerfa, fed quibufdam (naturam^n quibufdâ,/uoluntate. Quare in his /lau# dem ucl uituperationem meretur,in illis autcm(iure inculpabilis cft.Poft pauca dein# de^ubriciidiuerlas hominibus leges fcriptas,ôCnon fcriptaslin diuerfis regionibus la#
J tas effc,c quibus inquit narrabo quanto melius po/Tum.Apud Seras lex eft,nec occi# / dcrc,nec fornicari,nec adorare ftmulachra,unde in ilia regione nullum templum con fpicitur,nulla mulicr mcretrix,nulla adultéra, nemo fur,nemo homicida, nec uolun#' ç tatem alicuius illorum/ardentilTima ftella Martis in medio coeli conftituta ad cedem hominis coegit,nec Venus Marti coniunda,ut alicnam quifpiam folicitaret uxorem / potuit efficcre.Atqui ftngulis ctiam apud cos diebus, in medium coclilMartem pcrue nirc neceffe eft,5lt; in tanta regionerfingulis horis nafei homines/ncgandumtÂpud In#
I dos autem amp;nbsp;Badros multa millia hominum funt,qui Brachmanes appcllantur.liitä ' traditionepatrum|qlegibus,necfimulachracolunt,nec animatum aliquidcomedunt^ uinum aut ceruifiam nunquam bibunt,ab omni demum malignitatc abfuntfoli deo attendentcs.Atuerocætcriomncs Indi in cadem ipfarcgionc,adulteriis,cede,temulê tia,fimulachrorum cuitu inuoluutur,inueniütur^ ibi nonnulli,immo uero gens quæ dam Indoium eft in codem climate habitans,qui homines uenantes aqp facrificantes/ deuorant,ncc ulli planctarum,quosfelices ac bonos appellent,à cæde ac feeleribus i# ftis prohibent,nec maligni'Brachmanas pcllere ad malcfaciendum potucrunt. Apud ■|Perfas!lex crat,filias,forores,matres quoq; ipfas/in matrimonium ducere,nec in Perfi/ defolum,ucrum etiamquicunqjPerfarumlad aliaclimata orbise patria cxiucrunt, nephanda hæc diligenter matrimonia cclebrarunt,quos aliæ gêtes/hoc fcelus abomi natæ/Maguffcos appellant.Suntq; ufqj ad hodiernum diem/in media Acgypto,Phry gia,Gallatia^lurimi Maguffæi fuccclfionc patrum,eifdem fcelcribus contamina«. Nec diccre ponumus in terminis,8C domoSatutni cum Saturno ipfo.in natiuitatibus
G iij omnium
-ocr page 96-' omnium,Marteafpi'cicnte Vcnerem fui/TcjApud Getulos lex ifta,à mulieribus agros -|coli,ædes ædificarijhuiufmodiqj cætcra opera fieri,‘Si ad hæçüt qbufcunqj uelint,con ueniant;nec à maritis acciifanrur,nec adulterj appellâtur cü paffim oîbus mifeeâtur, 3iC pcipue aduenis. Afpernâtur quoq; apud eos fœminæ uniuerfos odores,nec tindis -Hieftibus induûtur,amp; nudis ors pedibus dcgunt,cu uiri apud eos econtra^ôC ueftibus amp;nbsp;odoribusS^ coloribus uarijs gaudeât,nec id mollicie faciüt,Fortes enim amp;nbsp;bellicofifli mi prçter cæteras gêtes funt,nec oês apud eos natæ fœminæ in Capricorno,aut Aqua riojinale affedam Vénéré habuerut,ncc uiri oês in Arietecû Marte côftituta Venerc nati funt,qd fortes fimul amp;nbsp;delicatos efficere uiros/ChaJdæoru nugæ côclamant.Mu licrcs in Badris/preftâti ornatu atq; unguétis ututur,ô^ ab anciJlis amp;nbsp;feruis multo ma gis g earum mariti cultæifinguJari quadâ pôpa equitantes exeunt auro atq; lapidibus phaJeris equoçi ornatis, nec cafte uiuunt,fcd tam feruis g conuenis permifcétur,ncc à
» uiris aceufantur, quippe cum eoruni dnari uideâtur, NecBadrianaçt omnium natiui tas,Venerem eu loue ac Marte in medio cœli terminis Veneris habuit. Apud Aralt;
gt; bes adulterç omnes interimuntur,amp; fufpedç folummodo puniunturJn Parthia ucro atq; Armenia înterdum à iudicibus indicés, interdum occifi à cognatis homicidæ '.cantur.Qui autemuxorem autfiliuni aut filiani, autcælibem fratrem autinnuptam E I fororem linterfecerit,nec aceufatur gdem,lcge namq; ita fancitum eft,cum apud Grxf I cos Rhomanos uidcamus maiori fupplicio parricidia expiari.In Atrqsiqui aliquid uel minimum furatus eft,Iapidibus obruitur.In Badrislt;]ui pauca furatur,fputis dede coraturjRomanorum legibus uulneribus cæditur. Ab Euphrate fluuio ufque ad ori# entalem oceanum,cuiicædesuel furtu obricitur, non magno mœrore torquetur, Qui
7 uero/pudorem mafeuli eripuit, fi rcs in lucé ucnerit,magnitudinc ignominiæ feipfum interficerecogituuGræcorum etiamfapienteslfpeciofosfequipueros non uerentur* In eadem orientis plaga /parentes atq; cognati/t cognouerint filios aut agnatos turpi
* tudini fe fubiecifre,SC interficiunt,amp; fepulturæ tradere non dignantur, Apud Gallos fi autem pueri publice nubunt,nulloquc dedecore propter legem notantur,Nec eft pro# fedo poiribile,omnes,qui apud Gallos produnt florem ætatis^VeneremSC Mercnrin
I in domo Saturni SC Martis terminos occidentes habere,Multi apud Britannos'unam le uxorem habentjapud Parthos contra multæ fœminæ unum maritum, cafte^ omnes
1 uiuunt,legibus obtempérantes. Amazones uiros non habent,fed tempore ueris fines fuos egredientes cum uicinis conueniunt.Vnde omnes,natural! legeieodem tempore
T pariunt,mafculis^ interfedis folas fœminas alunt,bellicofæ^ omnes fimiliter funt, p magnam excercitationis bellicæ curam gerentes. Mercurius in domo fua cum Vene# ra|à Chaldæis efficere dicitur homines numularios,Slt; qui fingere atq; pingere fciunt» Indomouero Vencrisiunguentarios,uocë exercentcs,hiftriones adores^ fabularum. At apud Saraccnos/ôlt; Mauros,in fuperiore quoq; LybiafôCexteriorc Gcrmania,Sf a# pud Sarmatas,8c Scythas cæteras^ gentcs,quæ feptentrionales ponti partes habitât, in Alania quoq; atq; in Albania,Othene,Saunia aq; Aurea, nullus numularius, nul# •Iuspidor,nonarchitcdus,nongeometra,nemoexercens uocem,nemo fabularum ador inuenitur,fed inanis omnino in tot tantis^ orbis terrariî partibusMercurfj atq;
• Veneris huiufmodi coniundio inuenitur.Omnes Medi/canes non parua alunt cura, quibusimorientes homines adhuc fpirantcsfproiiciunt,ncq; omnes in tiuita te diur# naiLunam cum Marte fub terra in cancro habuerunt.Indimortuos cremant, quibus cumjfponte uxores concremantur,nec omnes quæ fponte rogum mariti afcendût,mu licres/natiuitate nodurna,Solcm cum Marte in termino Martis in Leone habuerfit,
- Plurimi Germanorum laqueo gui am frangunt,ncc eft poffibikomnes, qui ita fe fu# fpendunt,interceptam à Saturno atq; Marte LunamliabuilTc. Quid pluralfingulis horis'apud omnes genres homines nafcuntur,Vbiq; autem/leges atq; mores propter liberam hominis poteftatem præualere uidemus,nec natiuitas aliquanolentes Seras ad homici^
LIBER SEXTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. 4»
A ad homicidium coinpellit,aut Brachinanas ad efum carnium ncc Perfæ à fcelcratis A nuptijs rcnioucntur, nec Indi àrogo, ncc Medi à canibus,nec Parthi ne multas ducat uxoreSjUecacaftitateiMefopotamienfes fœminæ, necGræcia gymnafrjs, ubinudis corpohbus exercentur,ncc Rhomani ab impcrando, ncc Galli ne muliebria patian;! tur,nec genres omnesjquas Barbaras appellamus,mufarum cognitioncni approbam dam ducunt.Singulæ namq; genres,ut uoluntA quando uolunt,libertare fua utun^ tur,legibus moribusq; obedientcs.Naturam quoq; ipfam,quælcorpus homini tribuit fequcntes interdum fponte,fæpius etiam coadi, funt^’ ubiq,'diuitcs arque pauperes, principes fubdi£i,fani èC ægroti,nemocj; ipforumineceffaria natiuitatis fortehæc co fecutus eft.Hæc o Bardefane,qiiamuis fatis nos mouent,aftrologi ramen terrarum or
• bem in feptem cHmara parriuntur,amp; alius in alio climate planetarum dominari dicLlt; tur,diuerfasqj leges bominum à principibus pofitas, qüos non aliéna à legibus quas tuleruntjlocj ftellarum habuifle no eft impoflibile. Non eft o Philippe ucra inquani hæc ratio. Nam amp;nbsp;fi terrarum or bis feptem partibus diuidatur,in fmgulis ramen par tibus multas, nec feptem folummodo feptem planetarum inftar, nec.xij. ad.xq» nu# merum fignorum, ncc facicrum numero ♦ xxx. vi.fed innumcrabiles Icgum differ
B rentiasinueniemus.Rcpetereigiturdebetisuobifcum crebroquae dixi.Inuno enim Indorum climate atq; regione funt,qui à carnibus omnino abftinent,amp;l qui uel huma
’ nas carnes deuorant.Et Maguflei non in Perfide folum, fed ubicunqj habitant, filia# bus matrimonii me iure conneduntur,multæ^ Barbaræ genres,aliae meridiem, aliæ occafum,aliæ ortum,aliæ fcptentrionalcs partes,diuerfas SC regiones amp;nbsp;climata ha# bitantes,nulla mcrcuriali feientia participant.Quot fapientes putatis malas leges fan I xiflei’quot leges necelfitate folutasî’quot uidiores leges uidis dcdilTe^nec tarnen ftep iarum aliqua proprium clima mutauit. Noftra memoria in Arabia Romani uincem tes irruerunt,amp; Barbarorum expulfis legibus fuasferuariiufterunt.Sed exponam uo bis,quod omnes facile ad hanc ueritatem adducere poteft.Omnes ludæi Mofaica
7 gc in oâaua die pueros circuncidunt,nec alicuius ftellæ ui coguntur,nec regionis tem pore impclluntur,nec alienis moribus,ut aliter faciant,inducuntur.Nam fiue apud Sy ros fiue apud Galatas,fiue in Italia,fiue in Gr3ecia,fiuc in Parthia,ubicunq} fmt,kgem fuam fcruant,quod necelfitatis fieri nullo pado poteft.Non cnimpoffibile eft eandë
’ habere natiuitatem omnes ludæos.Præterea una femper.vrjtdierum ubicunqj fucrint ab omni opéré ceffant,ncc iter agunt,ncc igné utuntur,nec genethliaca quædam ratio
C coercetludæumædificareucl dirueredomum,uendereautemereillodie,3tqui multi eorum eo die nafcuntur,multi ægrotant aut fanantur,multi deniqj eo die moriunturf Hæc enim liberi arbitrq non funt.In Syria amp;nbsp;Ofroene funt etiam Galli,amp;;Phrygia ma tri deorum multi abfcindebantur,dcinde rex Abagarus omniß quoq? manus, qui id agebant,abfcindi iulfitjuec quifquam poftea in Ofroene uirilia fibi amputauit. Quid ' autem dicemus de Chriftianorum fcda,qui in omni parte orbisj'mmo uero in omni ciuitateinueniuntur‘:’necmultasParthiChriftiani ducuntuxores,ncccanibus morü tuos obqciunt Medi,nec Perfæ filias ducunt,nec Badriani Si Galli matrimonia corru punt,nec Aegypti? Apin,autcanem.authircum,aut feierncolunt,fcdubicunq? funt, alienis legibus èC moribus uiuere,nec cogipofliint, nec genethliaca rationc, aut fua, aut principrjs alicuius impciluntur unquam,ut quæ nephanda magifter eorum duxit, facienda purent,fed paupertatem,labores,ignominiam,ci'uciatus intokrabilcs fuffe:« runt.Nam quemadmodum libertas noftra cogi non poteft,fic corpus noftrum nô fass eile poteft pericula effugere.Et certe fi omnia poteftatis e/Ttnt noftræ,nos eiremus,uni uerfa,fin ucro nihil poffemus,aliorum e/Temus organa,nihil noftra uoluntate produ ccntes.Deo autem uolente,nihil impedin' poteft,illius enim poteftati cunda fubficiun tur,qui unicuiq; naturæ præcipuum aliquid largitus eft.Homini autem illud dédit exi miunijut libertate uoluntatis atq? iudicij uteretunHæc Syrus illc^
G iiii Deeodem
-ocr page 98-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA Decodern per authoritatemfcnpturæ ab Origine» Caput IX» ®
Erum quoniam ab exterioribus multa iam ad banc rem coJkgimus, n5 crit ab re non nihil à facris afferre literis,ut undiqt falfitate obruta, uerLs tas facilius enicrgat»Scd quoniam nudas intelligere facras uoces perfe^ dorum eft,ab cxccllêti earum interprété expofitionêpetamus» Audifti quippe quâtus fuit ille Ongenes^quêno negaucrimjaboribus fuis pers fuafus,inefFabili æterne gloriæ uti gaudio,quem exteriores etiâ propter mirabiJem in Omni genere rerû dodrinam,minime ignorât» Audi ergo quid de propofita quæftios nefentitAquomodototamhâcrcmincommêtarrjs fuperGenefim compicxus ell, Valdenccnecclfariumeftinquitjdiligentiusexponerein fignafada efTe luminaria. Soient fcilicet atqj Lunam amp;nbsp;reliquasftellas» No enim folum gétilesftellarum cons iundione atqj afpelt;fîu,quæ in terris funt neceflario accidere credüt,quam uim fatum apellâtjuerumetiam multi ex fidclibus côturbantur,impo/ribile aliter fieri credentes q flellarum curfus cffecerit»Vnde fequitur,nulJâ in nobis elfe Iibertatê,nullâ operatio nem noftram laudari autuituperari iurc polfcjita prædidum à feripturis dei iudiciu, quo alri ad æterna fupplicia,alr) ad æternam beatitudinê deftinâtur,falfo fore prædis caretur»Quidplura^ipfa quoqj fides,amp;Saluatoris noftri aduêtus,amp;omnispropheta E rumlabor,ac apoftolorum in conftituêdisecclcfr)sprædicatio,inania crût,nifi forte Chriftum quoqj quis audeat diccrc cœleftium corporum ui coadü feciïfc quæ fecit, palTum^ fuilfc q palTus cft,nec fuæ dcitatis,fcd ftellaru cunda uirtute eucniïTejHis im prj s uerbis etiâ illud conficitur,ut fideles fato dudi,in Chriftû credât,quos libenter in terrogabimus,quamobrem deus huiufmodi müdum produxit» An ut in eo alrj abfqj ulla culpa muliebria paterentur, altj immanes beftias crudelitate uincerent, homicis dio ôC rapina gaudentes^Quid oportet haec innumerabilia dicerec’in quibus non hos minibus,fed deo culpam attribinmt,quem nullo modo iuflum elfe oftêdere poterüt? Quomodo enim qui tot tanta^ mala produxit iuftus elfe diccturfPræterca interros gandi funt,utrum ctiam ipfi,qui hæc dicunt,ftellis fubiedi funt,an foli miferiam effus gerunt»Si primum manifefium eft,quia à Stellis ctiam hanc opinionem côfccuti funt, quæ fl uera eft,cur omnibus infita fimiliter non eft»Sin alterum, cur non omnes fims pliciter ab huiufmodi nccclfitate liberamur ^Ad hæc fi fato res humanæ agunturfeur orant^cur fouentkur temere aliquid à deo petuntfQuidplura^abûde namqj his pau cis patet temere fufeeptam à multis opinionem de fato.Quare autem cum illud cons fideremus,fint in figna luminaria in hûc fermonem incidimus,nunc cxplicemus. Qui F ucram alicuius feientiam ab alfjs accepcrunt,aut ab his,qui interfuerunt pafîîq’ funt, aut ab his,qui uidcrunt,aut ab his qui nullo modo interfuerunt,fed auditu didiccrunt docentur» Si ergo ab alio quis audit fadum elfe, aut fadurum aliquid, cuius tarnen flic nee fuit nee erit caufa» Si hic idcirco quoniam ab illo didicerit caufam ipfius fuifs fe illum,uel futurum elfe arbitratur,non parum profedo errat,ueluti fi quis prophes tæ librum euoluat,in quo de proditione ludæ fcribitur, amp;nbsp;cum iam paratam rem ub deat,quoniam à libro futurum id didicit,librum caufam putet,aut fi non librü,ipfum autoremlibri,uel huequidem minime,fed deum qui infpirauit» Namquemadmodü prophetiæ dcluda diligentiusuerba cxaminata,non fuifledeum caufam proditionis oftendunt,fed folum fignificalTc quod prouiderat ex malignitate illius futurum,fic fis quisaltiusuolueritpræfcientiædeiuniuerfaliterrationem fcrutari,amp; quod in quis bufdam futura non iniprcirit,nec cum qui præfciuit omnium quæ præfciuit, nee eas res, quibuspræfcita imprefla funt,caufam elfcprofedointelliget » Deum igitur oms nia futura prcfcire,quanquam ctiam per communem dedco conceptum clarifiimum fit,tamcnSc à fcriptura nonihil afïcramus.Sufannam ergo audiamus diccntem.Deus æterne qui abfeonditorum cs cognitor,qui nofti omnia antequam fiunt, tu feis quod falfum teftimoniü tulcrut aduerfum me»DiIucide autem in tertio Regum no folu res geftæ
I l
-ocr page 99-LIBER SEX TV 5. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Foi. 4*
A geftæjfed ipfum quoq,’ nomen régis coniplures annos propheticc/ic conferibuntur. Et conftituit Hieroboam diem folennem in menfe oéîauo quintodecimo die mertfis, in fimilitudinc folennitatis, quae celebrabatur in terra Iudæ,amp; afeendit in altare quod erat in Bethel ut immoJaret uitulis, quos fabricants fuerat.Et poft pauca. Et ccce uir dei uenit deluda in fermone domini in Bethel,Hieroboam ftante fuper altare, Sgt;(. thus iaciente,lt;Slt; exclamauit contra altare in fermone domini,amp; ait. Al tare altare,hæcdicit dominus, ecce filius nafeetur domui Dauid lofias nomine, ôC immolabit in tc facer/ dotes excelforum,qui nunc in tc thura fucccndunt,8c ofla hominuni incendet fuper te deditqj in die ilia fignum dicensjhoceritfignum quod locutuseft dominus, Ecce ah tarefcindetur,8Ceffundeturpinguedo quæ in eoeft.Deinde fignificatur repente alta/ re feiflum ac effufampinguedinem fuifle fecundum fignum, quod homo dei dederat in uerbo domini,Apud Efaiam autem,qui multo ante captiuitatis têpora fuerat, nogt;= minatim de Cyrro mentio fitjqui captiuitati fincm attulit, Hæc dicit autem dominus deus.Chrifto meo Cyrro,cuius apprehend! dexteram,ut lubijeiam artte facie eius gh tes,amp; uires regum fundam aperiam ante cum ianuas,amp;; urbes non claudentur, Ergo anteibo SC montes humiliabo,portas aereas contcram,Slt; ueftes ferreos confringä, 8(.
B dabo tibi thefauros abfconditos,ut feias quia ego dominus,qui uoco nomc tuum de^i uslfrael,proptcrferuummeumIacob,amp;IfraclcIedG meum.Quibusdilucide fignifi^ catur propter beneficia,quæ populo c5tulit,multarfl fibi gentiü régna diiiinitus fuif# fe conceffa.Apud Danielem quoqj Nabuchodonofor per imaginem fututa régna co fpexit, Aurum namqj Aflyriorum,argentum Pcrfarum,æs Macedonum,ferrum Ro# manorum imperium prætendebat.In eodempropheta de Dario ac Alexandre, SC de quatuor Alexandri fucccflbribus,de Ptolomæo quoque rege Aegypti,qui cognomi# natus eft Lagus,his uerbis fcribitur.Eccc autem hirais caprarum ueniebat ab occiden te fuper faciem totius terræ,6C habebat cornu inter oculos fuos, amp;nbsp;uenit ufque ad a# rietemiliumcornutum,quemuideramftantemcoram VbaI,8Ccucurritad cum in inipetu fortitudinis fuæ,Cum^ appropinquaftctpropc arictem,efferatus eft in eum, ôC percuftït arietem,Slt; contriuit duo cornua eius,nec poterat aries refiftcre ci. Cumejj mififlct cum in terrani conculcauit,Slt; nemo quibat liberare arietem de manu eins, Hircus autem caprarum magnus fadus eft nimis, cumq; crèuiflet, fadum eft cornu eius, amp;nbsp;orta funt quatuor cornua fubter illud per quatuor uentos cœli, De uno au# tem ex his cgreffuin eft cornu unum,5lt;fadüm eft magnü contra mendié,De Chrifto ç uero etiam minutiiïïma prædida fui/Te no ignoramus,locum ubi natus,ubi educatus eft,receflumin Aegyptum,miraculaetiam quæfecit,ôCquomodo ludas eum tra# didit, Hæc enim omnia argumento funt, deum ab æterno cuncQa præfcirc.lpfe quo# que Saluator euerfionem Hierofolymorum prædixit.Qiiorfum hæclt; üt facilius cno dare poflumus,quomodo ftcliæ in figna fadæ funuSîc igitur fitas elfe in ccrlo ftellas non ignoramus,utcontrario motu,quiuniuerfum,5c alias tardius, alias uclocius ferantur,ut hoc modo per uarios earum afpedus atq; coniundiones tam uniuerfa q fingula,non quidem homines(exceditcnim omnino cxquifitiftima motus ftcllarum ratio mentem hominum)fcd uirtutes,quibusutpoftca oftendemüs,hæc feire necefte eft,percipiant.Dum autem homines aut quibufdam obferuationibus,aüt aliquorum fpiritaum Qc dodrina,qui ordinem fuum tranfgreffï,multa hominibus fuggefterunt, nonnulla ftcllarum motu confufius preuiderint,putai-unt cas à quibus capiuntur,cau fas earum elTe rcrum,quas non efFiciunt,fed fignificant, de quibus omnibus breuiter ac cxquifite fecundum uires noftras dicemus.Proponantur igitur hæc ordine confi# dcranda,quopado cum à feculo futura deus omnia prçfciat,libero nos arbitrio frua mur,amp; quomodo ftcliæ non fint humanarum rerum caufa,fed folummodo figna, ôC. quod homines exadam de his cognitionem h aberc nequeant,fcd uirtutibus,quæ fu# periorc homine funt,hæc figna diuinitus depida funt,Poftrcmo,quænâ caufa fuerit, utdeus
-ocr page 100-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA
ut deus figna futurorum ad cognitionê uirtutu cxpreflerit.Primum igitur aggrcdia« nmr,quod Gentilium fapientes in magnos intrufit crrorcs.Cum cm pfdre deum unb uerfa minime ncgarct,neceflario nos agere quicquid agimus credidcrunt. Nam fi ab ætcrno inquiuntjiniuftum aliquid futuçî dcusprpidit, ncc fciêtia diuina faJJi poteft, crit omnino ille iniuftus, nec poffïbile eft iniuftum eum non forc,cum non poiTit aJK ter agere q deus prçfc at,ex quo ad fequentia ctiam nonnulli defccndcntcs fruftra cul pari iniuftos côtendunt,Simiiiterq^ de cæteris delidis 8C de uirtutibus opinant Vnde fequitur liberam n5 cïïe hominis uolûtatcm, fi deus fruftraprarfciat. Aducrfus quos dicendum, quod omnia deus ab ætcrno uideat, antccedentia, fequentia,caufasrcrum atqî affedus,nec tarnen omnium eft caufa. Nam quemadmodum fiquis temeritatem hominis alicuius perlpcxcrit,quia ignorantem eum cognouerit, amp;nbsp;propter temerita? tem eius non dubitet periculofa eum ac Jubrica aggrefturum itinera,m quibus lapfus mifere iacebit,non effccit hune ipfc temerarium illi homini lapfum, fie deus cum unis cuiufque uoluntatem præuideat, hune perperam, iJJum rede a durum non ignorât. Non ergo prçcognitio futurorum caufa, ncc eni ulJo pado ad pcccâdum deus quenq impellitgt;3ut mouet, fed econtra, dicam enim ctiam fi abfurdum multis forfan uidea^ tur id quod futurum eft, caufa eft, ut deus cuenturum illud preuideat,non ergo ideo E ht,quia præfcitur,fed quia futurum erat præfcitur, Diftindionc autc hæc res indiget. Namfiquisquâdo futurum aliquid dicimus, fic accipitquafi neceflefit omninofore, minime id ei dabimus. Non enim dicimus quia proditor ludas præfciebatur, necefle fuifte ipfum prodere.fi fic enim cftet,non uitupcrarctur ab his,qui proditurum preuis dcrunt.uituperatur autem nimium,quoniampotuiflet ctiam nonprodere. Audi quid Propheta de ipfo dicit.Necfit qui mifereatur pupillis eius,pro co quod non eft record datus facere mifericordiam,8c perfecutus eft hominem inopem,8c mcndicum ô(. coms pundum corde mortificare,amp;: dilexit maledidioncm amp;nbsp;ucnit ei,amp; noluit benedidios nem,amp; elongabitur ab co,Si quis autem ita futurum accipit quafi cuenturum fit, poft fet autem ctiam aliter fieri, hoc ipfum eft quod dicimus, præfcientiam enim dei uera non efle,impoftibilefimpJiciter eft« Quæ uero cotingentia funt, quæqj acciderc amp;nbsp;no accidere poflunt,ca uel uentura uel non euêtura deus certe præuidit,Sed Jiquidius for fan hoc modo dicetur, Si continget ludam prodere,præfciuit hoc deus.fi non contins getjfimiliter deus præfciuit .Cum ergo duo hæc contingentia fint.6lt; poteftas in luda fit,dcus præfcientia fua prçuidit quod a luda eligetur, ncc prçfciêtia dei ex cotingenti, p ncceflario fiet proditio.Si eni ponamus deum fccum Ioqui,poiribile eft ludam prodft torcm fore, fed contrarium quoqj poftibilc eft. Quamuis ergo contingens utrumqt fit,ego tarnen uidco proditurum. Non enim fimiliter iftud accipiendum eft, quemads modum ft diceres prçuidere deum hunc hominem nunq uolaturum,nulla enim uolas di potentia ineft homini, fed delinquendi amp;nbsp;non delinqucndi potentia ineft. Cum ers go utrumqj poffibile ht, qui ration! non obtcmperat,is peiora fequitur.Qui uero ras tionecunda idcirco inquirir, ut ration! parcat, is uirtuti adhæret. Ilie uoluptatc delis nitus,nihil de honeftatecurat,h!c communi concæptioni perfuafus,rationem antepo nit,Sic alter uoluptati refifterc non poteft,qui laborem fufferre nolit,alter fpernit atqj repellit uoluptatem omnem,quia dedecus eius formidat. Quod uero præfcientia de! nullam neceftïtatcm nobis imponit,indc quoq; affirmari potcft,quia fepius in fcriptu ra,pOEnitentiam per prophetas madalTe !nuenitur,nec cognouiftc fimulauit,utrum co uerterentur dclinquentes an non,ut apud Hicremiam fcribitur. Forfan audicntSC as gent poenitentiä.Scd æqualiter utrü^ contingens à didis efle oftendit, ne præfcientia fua palam fada audientes deiiciat,quafi neceftario aliquid eorum futurum fit, nec in delinqucntibus conuerti non conuert! poteftas infit,amp; hæc res peccandi caufa foret Et ccontra„fi conuerfionem corum omnino futuram prædixiflctjhuiufcemod! præd! dio diflblutióis caufa fuiffet,faccrct^ nc uiriliter in uoluptate infurgcrct,quafi emens
datio
-ocr page 101-LIBER SEXTVS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. j?
datio uclint nolintuc futura fit.Sic enfin prædfdo fmpcdfincnto futuri boni e/Tc uide^ tur.Cum fgftur periitiJftcr deus mundum gubernet, inerfto futura celauft,quorû co(gt; gnitfo minime hominibus conducit.Si enim malos futures fe præuiderent, defpera^ done fui bonos difiolutione ac eneruadone dißraherentur»Cuius rei gratia diâS effe in Exodo atbitror Quis fecit furdaftrum ÔC furdum,5lt; uidentem ac cæcum,an non e^ go dominus deusÆundem enim cæcum atqj uidentem fecit,alterum adpræfentia, al terum ad futura,De furdaftro ucro ac furdo diccre,alienum ab hocpropofito eft. No autem ambigimus ea, quæ in nobis non funt,caufam efle interdu eorum, quæ in no; bis funt.Facimus enim aliqua pJerum^ Iibenter,aut non facimus,quia nonnulla quf uoluntatis humanæ non funt præcefleruLSi ucro quifpiam abfolutam efle noftrain uoluntatem putat,ut nulla repræccdentc,uoluntas noftra hoc autillud ampledatur, is mundi feparticulam eflTe contineriq; ab uniuerfo oblitus eft^Sed depræfcientia diuf na,quod nullam necelTitateni agendi hominibus afferat,brcuiter itadiclum fit.Nunc oftendainus nihil humanarum rcrum à ftcllis cffici,fed tantummodofignificari» Pri; muni igitur illud pater,fi quid à flcllarum fextiJi ponamus afpe(fîu,qui hodie fiat,cffï# ceretur,nullo pofle illud padîo præteritum efle,prius enim cfficien's effedum eft » Non
B ignoramus autem eos,qui hancfcientiantprofitentur,multa præterita hodierna ftel; larum propofltioncprædicere.Nam cü pofitionem Zodiaci diligéter in duodenas fe# des diuiferintjgradus^ ac minuta fingulis conuenientia domibusperfpcxerint,ac er# raticas ftellas cætera^ ut folcnt apte coliocauerint, amp;nbsp;ortus atqj occafus, afpeclus 8C coniundiones confiderauerint,non folum futura,uerum etiam ca quæ natiuitatc ho minis ôC conccptioncm præcciTerunt,diccre conâtur.Patris enim fortunas corporis cius profperas,aut econtra difpofitiones fimiliter matris atey fratrum ab hodierna po fitionepercipipofleputanuVcrumdegradibusdomorum alijs^ huiufmodi poftca dicemus.Nunc quafi exquitififlime omnia polfint inuenire interrogentur,fi res huma nas neceflitate agi ftellarum putatis,quomodo talis hodiernus afpedus, ca quæ præ ceflerunt potuit efficere^Quod fi hoc impolTibile ftmplicitcr eft,inuenitur autem ucre dixifle aftrologus de preteritis,patet nô à ftcllis illud cflFcdum fuifCe.Si quis igitur no# nihil ucri cam rem putatcontincre,ccrtencceflecft,ut concédât non fecilTc id ftellas, fed folummodofignificaflTe.Quod fi quifpiam obqcict præterita quidem fignifîcari, futura uero à ftcllis efFici, diifcrcntiam oftendat, caufam diferiminis afferauQuare quæ ad patrem, matrem,fratresq’ pertinent,prætcritaqj funt, hæc pofitio fignificat, ç futura ucro quafi efficiens caufa producit» Sed nullam huius rci caufam afferre un# quam uerifimilcm poteruLQuare nifi pertinaces fint,nihil humanarum rerum à ftel# lis efFici, fed forfan fignificari concèdent, täquam fi non à ftcllis tam præterita quam futura,fed abipfodeoperpropheticamorationemquandam quifpiam perciperen Nam quemadmodumpoteftashumana,ut diximus, minime tollitur,quamuis deus quæcunque faduri fumus præuideat, fie etiam figna,quæ ad fignificandum diuinitus ordinatafunt,liberati noftræ ncquaquamofficiunt,fedeftuniucrfumccclum qua# fi liber quidam apertus, omnia futura in fc conferipta continensJdcirco in oratione Iofeph,quod à Iacob dicitur,fic intelligi potcft,Lcgi cnim inquit in tabulis cœli quæ# cunq; contingent uobis fihjs ueftrisTorfan autem etiam illud compile abuntur coe li,ut liber fignificatiuas futurorum rationes confumatas,amp; ut ita dixcrim,adimpletas fore oftendit, ficut prophetias etiam adimplctas dicimus,cu iam eucnerint. Hoc mo# do in figna fccundum feripturæ uocem ftellas fadas arbitramun Hieremias autem ut homines ad feipfum coucrtat,ut^’ formidinem quæ à fignisimpedet auferat, acut o# mnemforfan huiufmodi opinionem ab hominum animo eqciaLA fignis inquit ca# 11 non timcatis.Sed rurfus alia ratione non efficientes ftellas efle oftendamus» Concc# dentes igitur interim pofle ab hominibus hanc feientiam comprehcdi,quçrimus quo# modo à multisnatiuitatibuseâdê remcontinericôtendunt^Nâfi patlbulo niorituru allquem '
-ocr page 102-DE PRAEPARATIONE EVA N GELIC A.
aliqucm dixennt,no a natiuitate fua id folumtnodo, uerum etiam fratrum,fiJiorum, aliorum^ attinentium,iniino uero etiam interfedorum po/Tc intelligi credunt» Stub tum mihi certe uideturjn unaquaqj tam multaçi natiuitatum mortem unius elTe ZQi tentam.Nefcio autem quomodo refpondere potcrunt,fi quis eos interroger,in una nc uniuerfi pofitioc Jud^’i omes in luce ædunf, ut necefle fit irî ocfîauo die oês circumcidi, amp;nbsp;ftatim in banc uitä ingre/n,male uulneribus affedi, medico egeantdfmaelcm aute qui in Arabia degunt,tredecennes cundos circûcidiî’Ita eni de ipfis traditum cft.Quo cm hæcin quibufdä gêtibus ftelljppetuo faciunt,in quibufdâ nunq,amp;:nullaprofeclo ratio ucrifimilis,ut mihi quidê uidetur, afiFerri potert. Veru cum multæ^puidendi uiae ab hÔibus excogitatæ fint, ut auguriu,arufpiciü,fomniorum interprctatio,nefcio cuï alias oês uias fignificare,tantiï genethlialogiam uero cfficercputarunt, Si em futurs cognofci polTuntjUt hoe fibi gratis côcedamus,fiût aut inde unde cognofcunf. Quare â ftellispotius q ab cxtis,aut auibus,aut fomnijSjaut fulguribus,amp; tonitruis^pducun tur^’His fatis demonftratu elfe puto, ftellas non efle caufas humanaçt rcç£. Inpræfem tiarum pferutemur, an ueçj fit exquifite loca ftellaç» lt;Sf domo% pofle ab hôibus inue^ niri,quod fuperiusÇnihil eni oberat)dedimus. Aflerunt igitur Genethlialogici, Plane taru loca cxaÆiTime inueniêda, ut Si gradus amp;nbsp;minuta,Si minutoçi minuta no igno;^ g rentunSimiliter no fignum folumm5,uerû etiâ gradum,Slt; gradus minuta primæ do^ mus, quam aflendentê appcllant,redc teneri oportere.Quô igiturcum una hora lar^ g O modo media figni occuper partê,aflendentis minutum inuenics,cû tam minuta db uifionê temporis habere nequeasî’Opus eni eflet feire quota hora Si. minutis,minutes rumqj minutis,ex utero puer efFufus fit. Alia cm atq; alia pofle fignifîcare uolunt, nais nimo têporis diferimine habito. In Pifeibus uero atqj Aricte per obliqua iftoçi afeen^ fionem fignoç^ (horaem8lt; tertia horæparte afeenderepeneuidentur) minima tépo? ris partem,m3gnâ mutationé facere non ignoramus, ut uel uigefima hora unius pars gradum afeendentis immutet. Sed hocetiam eis côccdatur. Dcmonftratû autemefle feimus, quemadmodu erraticæ ab occafu ad ortu ferunl, Sic Si fixas centû annis uno gr adu moucri,amp; in hoc fpacio têporis pofitionê fignoçi mutari,cum aliud fit intelligi bile illud fignum,aliud quod qfi figura quædâ eft.At no ad figura, fed ad intelligibile aiunt,oîa figna efle rcferenda,Quod nefeio quo côpræhendere queât.Sed hoc ctiâ fibi condonemuSjUt aut intelligibile fignû coprçhêderc, aut à fenfibili ueritas haberi pofi fit.Quæ autê commixtione,côpofitione,ac cum têperie diuerfoçr afpedu uim fieri afle runt profedocôcedentnullomôfciripofle. Quo’^’o^^o emquantudiminuaturàlæi: p fione malignipropter infpcdionêbenignipcipies^Etutrum auferat malignus quod à benigno conceditur, qiîi locum eius afpexerit,aut mutct,aut imminuat,aut mixtura quædam inde fiat quispercipict^ Quæ omnia fiquis altius infpiciat,facile credat non pofle ifta humano ingeniopenitus pcrcipi.Vndefi quis haç^ reçîpericulum feccrit,ub! debit inpiuribus errare,q ueritatê cÔfequi genethlialogicos.QuamobrêEfaias etiam quafi hæc oîbus impolfibilia fint, ad filiam Chaldæorum,qui maxime ifta profitenf, ait. Adfint,amp; faluam te faciant aftrologi,coeli annucient tibi quid tibi accidat.His cm uerbis docemur uel diligentiflimos in hac re Chaldæos, nô pofle prçdicere quæ uclit unicuiquegentideusattribuere. HæcOrigenes. Dcmonftratum iam clTeputoneeded os,ncc bonosdæmonasgentiIiumdeoseffe.Sedccontra,fedult;5iores quofdam atque maleficos nulli magis rei ftudentes, quàm ueritatis euerfioni. Ira cum magnos in ges i[iete hominü errores pfpexerint, fatorum ctiâ neceflitate falfa, oês pene genres dcce^ perunt,a quibus erroribus nemo â fæculo q dominus âc Saluator nofter lefus Chrift* liber auit. Quæ oia idcirco in hacEuangelica præparationepriora collocamus,ut re«s bus ipfis uideas, qua fraudeÿnaiores noftri opprimebantur, Si unde nos per folum es^ uangelij doârimam emerfimus»
Eufebii
-ocr page 103-LIBER SEPTIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. 4J
'«iEVSEBII PAMPHI^^
LI LIBER SEPTIMVS*
Caput I.
Rcpctitio Gcntilium Thcologiæ»
®I S crgo it3 dicfîis atq; it3 difpofitis, iam têpus eft de PhiJofophia Hcbræorum aepietateuitæ^ moribusdiïTercret Nam quoniam falfamreligionem gcntiumnon abfq;ratione Ipreuiflc iam de# monftrauimus,reddenda modo ratioeft,quarefapientiam He# braicæ feripturæ ddegimus,Quod autem nuIJa fit culpa à Barba ris ueritatem uelle cognofcerc,alio tempore omnem philofophi# am,omnem^difciplinamàBarbaris Græcos accepilTe oftende# mus.Nuncuero aperircpropofuimus abHebræis folummodouer^pietatis fundamê ta iada fuifle^Cætcri enim homines cætcrf^ genres uniuerfæ præter Hebræos nihil fere de immortaJe animi fentientes, nec aliquidpræter hæc uifibUia cogitantes,corpo g rumuoIuptatefeJicitatemterminarunt,adeoutquafi maxima deorum uoluptas ab ciscoleretur,acpropteruoluptatemuitamoptabilemducerent. Quarealij SolcmSC Lunam amp;nbsp;reliquas Hellas,à quibus hanc uitam dari putabant,alii terræ fruges,Slt; reli quas mundipartes,undc nonparuam fe uoluptatem capere uidcbant,deos Si autores omnium rerum efic prædicarunt,alri non ueriti funt titillationem fenfuum Cupidinê Sc Venerem non fibi folum,uerum ctiam cæteris dijs propofuifle,alii principes ac Ty rannos,qui eis uoluptati fuerunt,amp; uiuos adorarunt,SC poft mortem in ccelum afceti difte crediderunt,alii malignos quofdam fpiritus,qui cupiditates eorum incendebät, amp;nbsp;culti uoluptatibus cxplebant,uenerati funt,alii huius religionis falfitatem perfpi# cientes,non efle deos omnino arbitrât! funt,alij multo impudentius cæteris, fummû bonorum omnium,fummamej’ beatitudinem iplam uoluptatem efte credidcrunt,cui quafi fupremæ deæ feruire perpetuo non crubefccbant,Nam Si eorum mulieres,ut fa eer Apoftolusdicit,mutarunt naturalem fœminçufum in cum,qui eft prêter naturâ. Marcs autem ctiam fimiliter fpreto natural! ufu,alter in alterum exarferunt,mafculi in makulos turpitudinem opérantes,^ erroris eorum mercedem in feipfis capientes, Ita Græcifimul Si. Barbari,dodi omnes atqj indodi laudibus Si hymnis tam in dco# rum folennitatibus,g in publicis fpedaculis uoluptatem efferebant.Fornicationis e# nim uitiumeft idolorumcxquifitio.Tantoenimerrore implicit!, mala malis addcs: bantJn nephandis nuptijs parentes cum liberis, ac marcs cum maribus fcelcratilTime uitam trahentes,ac ipfas immanes beftias turpitudinis cumulo longe fuperâtes, Quæ omnia à philofophis Si hiftoricis fuis confirmata funt»
Quo i folum Hcbræorum genus ueram fcquebatur pietatem» nbsp;Caput IL
BP^^^Olum autem Hcbræorum genus inter tot/antosqj crrorcs abuno uolupta ^^|M|tis collo,tanquam hydra in diuerfa capita profufos,ueram pietatem fecutd eft» Hebrç! enim foli pia fandag confidcrationc primum cIemcnta,SC quç ab dementis compofita funt,Solcm fimiliter SC Lunam, Si cæteras ftellas, Si coclum ipfum non folum dcos non dTcjUerum ctiam animæ penitus expertia iudi# carunt.Deinde quoniam neqj à lapidibus cafu unquam fine artifice domus ædificari, necpânus abfq; texente fieri, nec nauis fine gubernatore nauigarc pôt,cû animalibus, atqt irrationabilibus Si fubftantfis aîatis atqj inanimatis plenu hue mfldu uiderc*-, no abfcç fapictia dei hæcoîa fada putâtes,à magnitudinc atqjpulchritudine creaturarii puritate mentis,creatorem omnium immortalem ipfum atq; inuifibilcm cognouerüt. Cum autem non contemnend am totius partem hominem dfe uiderunt, partem dus præcipuuni,an!maniuidelicet uerumhominem;corpus ueroquafi hominis indu«»
H mentum
-ocr page 104-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
jncntmn effc affirmaruntQuare matorein curam cultui anim^ afFerre nô dubitarunt crcatori hoc deo pi acere arbitrantes,quia genere hominum non cotports robore,fed aninù ratione oinnia,quæ in terris funt,gubernari conftituitHis fundanientis iadis, corpus quidem quæ corporis fuauia funt,non inaioris q reliqua pecora fecerunt. Animuni autê,qui rationaJis atq; intellecliuus eft,quiq} ad finiijitudinem dei crcatus cftjfummo ftudio excoluerunt,ncc quicq uerum bonuni praeter bonorum omniû lar^ gitoreni dcmfi credentes,extremum finem fummam^ beatitudinc in cognitione atqj coniumfiionc dei pofuerunt,qui folus humanae uitæ rerum^ omnium caufa eft.Qua re ilium foluni deum cognofcere,illi fe foli uitæpuritate coniungereïïuducrüt,ac pie täte ucraqj in deum rcligione altilTimi faccrdotes genus clecîum atqj rcgium,amp; gens fanóia alqs^ fimilibus appcllationibus digni uifi funt.Cur igitur rcprehendcndi nos fumus,qui haec Graecorum,Acgyptiorum,Phocnicum,caeterarum^ gentiu nugis prae pofuimusc’In tantum autem uirtutis multi ex genere ipforum perucncrunt,ut angelo rum uifioncjdiuinis^' oraculis non fyllogifniis neqj coniecfïuris inftitucrcntur,ut quae futura ciant,plcrumc]^' gratia dei repleti,quafi præfcntia uiderentHæc antequä Gracgt; corum nomen effet,immoueroctiani ante Mofem,amp;: ante ludæorum genus prifeis Hebræis innotuerunt.Poft enim Mofem à luda ludæi appellati funt » Hcbræi uero ab g , Heberc,à quo Habra am originem traxit,Multis ante Mofem fcculis abfqj lege alw qua fcripta,pie fandeqj uiuebant,abfq; doärina legum oraculis ueritatem diuinis 8d mentis acumine magnitudine^’ animi confecuti » Primus uero apud eos cximius illc Thcologus Mofes feripta reliquit, qui diuinitus antequam leges ponerct, maiorum uitas animis hominum impreffitJta bonorum pr£mqs,amp;: impiorum fuppliciis ad am plexandam uirtutcm,ÖC fugiendain impietatem exhortants,leges tandem in medium propofuitJudicauit etiam ne forte difficillima legis præcepta ludaei duccrent,atq} ab Ulis refilirent prifcorum exempla effe praeponenda,ut omnibus patcret abfey legu mä datisjfola ratione nixos,optime maiores ludæorum uixiffe,atq,’ ideo non effe fibi dib ficile uitas illorum imitari,fi paria diuinitus confequi præmia defiderarent»
ComnendiofenonnullorumHebræoiumuitænarrantur» Caput III»
□ N efi autcni ab re conipendio, uitas illorum à Mofaica feriptura exc r‘^gt;'cm'‘'ctc.Nam quemadmodum ab Aegyptqs Aegyptiä,a Phoe
W' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nicibus Phocniciam ThcoIogiam,Sc à Græcis Græcam»Sicamp; ea,quç ab
HjHebræis dicuntur,ab illis ipfis petenda funt.Non enim aliunde quam à ’S^^^SPhilofophis opinioncs philofophorum narrantur,nec medicina ab alrjs p quam à medicis perdifeenda cft»Vt igitur Hebrçoru feriptura docct,ante diluuiü poft primam oi iginem hominum,multi iufti dcoqj amici homines fucrunt, quorum prP mus nomen domini dei fperauit inuocaretQuibus uerbis oftcnditur,quod nihil aliud ilk quam creatorcm dominum S(. deum fecutus fuit,quem credcbat,non folum ui/ tu te fua à non fimpliciter ante cuncla produxiffê,ucrum etiam tanquam magnæ ciuita^ tisdominum uniuerfa regere atq;gubernare,atq5 ideocætcris omnibus contemptis, fperauit inuocare nomen domini deuHis duabus appellationibus,crcatoris atque gu bernatoris totius uirtutem amplexus. Quare primus homo uerus apud Hebræoscon feribitunEnos enim uocatuseft,quod latineuerus homo interpretatur. Neminem ef nimputantuerum effe hominem prætereum,quiuerum deum 3C cognofdt,8i pie co lit,alios uero nihil à pecoribus dtffcrre arbitrantur,quia uidclicct ueluti beftiæ ad ter? ram proni,uentri amp;nbsp;Veneri obediant,quoru alios Iupos,31ioscanes,alios porcos, ali^ osferpctes,uaria quçdâ uitioçt finiilitudinc feriptura ludeo^ appellate cófucuit. Que admodü ft quädo cÔmuniter genus hominß appcilandfi eft,cômodiffïma fimiliter uo ■ cis appellatione Adam fignificauit,quo noie à terra natusdefignarur.Primus igitur iußorum Enos,quiprimus nomen domini Dei fperauit lnuocare,0lt;ccrtcfemper at^ que continue domini dei nomê inuocare,id profedo eft fumma extremaqj beatitudo
Ilium
-ocr page 105-IIBER SEPTÎMVI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. 44
Ilium nosuirum non fall aces gentilium heroasimïtandum arbitrantesoptamus, ib lud nobis auxilio Saluatoris noftri contingere,ut nome cius firma fpe perpetuo^ in^ uocare qucamus.Poft ifium quidam alius ambulabat cum deo,amp; non iuueniebatur, quia propter uirtutem cius tranfpofuit cum deus,Is ccrte perfedus homo in Deo eft, quipcriculofa multorum colloquia fugibSi cnim forum,curiam,theatra^ aliquis fc quitur,in ipfo malignitatis profundo fubmergitur Js autem hominibus inuifibijis eil ncq; ab ipfis facile inuenitur,qui deo charitatc conifldus,ab eo folo cognofcitur^Hüc Hebraci Enoch appellât,quod nomen latine gratiam dei fignilicat,cüius folius muta^ Cionem diuinitus mihi conccdi magis opto,quàm omnium fimul,qui uirtutis cultores apud gentcs narrantur fuiflc.Tertius uir iuftitia cximius in feculo fuo Noc fuifle per# hibetur,cuius quanta fuit uirtus ôc pietas hinc cognofcitunNephanda malignitas u# niucrfum genus hominum tune occupauit.Nam amp;nbsp;Gigantes illi, qui per ora omniiî tiolitant impijs fadis,quod adhucufqîprædicatur,deo pugnam,id eft uirtuti SC pîeta# ti non crubuerunt inferrcÆt qui cos produxérunt,fiue immortales quidam,fîue mor# talcs malefica quædam artificia,8c magicam prauitatem primi excogitafle dicuntur. Quas ob res,cum deus codem omncs diluuiopcrdereftatucrit,unus cum fuis in illo B gencrc hominum Noc iuftus repertus cft,qui omibus ni aquarum fubmerfus, c5 fihjs fuis fimul ac uiribus mirabili quodammodojquafi ferne human! generis confematus cfi,quem utinam quafi uiuam quandam imaginem imitari nobis contingatEt q qui dem ante diluuium fuerunt. Poli diluuium autem alij,quorum unus altiflimi dei fa# ccrdosjiuftitiæ ac pictatis miraculo rex iuftus lingua Hebrçorum appcll atus eft,apud quos ncc circuncifionis,ncc Mofaicæ legis ulla mcntio craLQuare ncc ludæos (pofte ris enim hoc nomen fuit) neqj gentiles,quoniâ non ut getes pluralitatem deorum in# duccbantÿfed Hebræos propric nominamus,aut ab Hebere ut didum eft, aut quia id nomen tranfitiuosfignificat,Soli quippeâcreaturisnaturali ratione amp;nbsp;lege inn ata, non fcripta,ad cognitioncm ucri dei tranfirc,amp; uoluptatc corporis contempla, ad re# dam uitam pcruenifte fcribuntur.Cu quibus omnibus præclarus illc-totius generis origo Habraam numcradus eft,cui fcriptura mirabïlê iuftitia,g non à Mofaica lege (feptima cm poft Habraam gencratione Mofes nafcitur)fed natural! fuit ratione co fccutuSjfumma culaudc atteftatunCrediditemHabraam deo,amp; reputatum eft ei in iuftitiam,Quarc multaru quoqj gentium patrê diuina oracula futurum,ac in ipfo be ncdiccndas oês gcntcs,hocuideJ!cct ipfum,quod iam nos uidemus,3pcrte prædidum C cft,cuius illc iuftitiæ perfedionê non Mofaica lege,fed fide cofecutus eft,qui poft mul tasdc!uifîones,kg!timumgenuitfiliuni,quemprimü omnium diuino perfuafus ora culo c!rc5c!dit,8f caetcris,qui ab co nafeerentur tradidit,uel ad manifeftum multitudi nis corum futuræ fignum, uel ut hoc quafi paternæ uirtutis infigne filq rct!ncntes,m a lores fuos imitari conaretur,aut quibufeunq; alfis de caufis,Non enim id fcrutandum modo nobis cft,Poft Habraä filius eius Ifaac in pietatc fucceflit, felice hac hacreditatc à parentibus accepta,qui uni uxori coniundus,cum geminos genuiftet caftitatis amo re ab uxorc poftea dicitur abftinuifle,Ab ifto natus eft Iacob,qu! propter cumulatum uirtutis prouentum IfracI ctiam appcnatuseft,duobus nominibus,propter duplicem uirtutis ufum.Iacob enim athletam amp;nbsp;cxcrcctem fe latine diccre poirumus,quam ap# pellationem primum habu!t,cum pradicis opcrationibus,multos pro pietatc laborcs ferebat,Cumautem iamuidorludandocuafit,amp;fpeculationibus fruebatur bonis, tuncIfracicmipfcdeusappcllauitæternapræmia beatitudinem^’ ultimam,quæ in uifione dei confiftit ci largicns, hominem enim qui deum uideat,lfracl nomen fignifi# cat.Ab hoc.xii.Iudæorum tribus profedæ funtjnnumcrabilia de uita iftorum uiro# rum fort!tudinc,prudcntia,pietatc^ dici poflunt,quorum alia fccundu feripturæ uer# bahiftoriccconfidcrantur,aliatropologiccacailegorice interprætantur,de quibus multi confcripfcruntjSc nos in libro, quem inferipfimus de dodrina prifeoru uiroru.
H ij Praeter
-ocr page 106-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prætcr hos lob iiiftum, ucruin,pium, innocuum, ab omni^ malignitate aliéna fuif O
fe inucnimus,qui guisludfo gcncri non fuit affinis, pictatis tamêlaude uel inprimis cfFertun Verum Iacob liberi religione ac pietate communiti Hebræorum fama^m fa# eile ad maius à deo produxcrûtjUt tonus Aegypti principatus ab uno eorum lofeph dcpenderet,qui caftimoniæ præmijs coronatus,gubernatione tot tantarum^ ciuita tum fufcepta,uirtutem Hebræorum manifeftauitJs fuoru Mfidqs ad feruitutem re# dadîusjtanto cumulo uirtutis refujfitjut nemo po/Titrem orationc aflequi.Aderat ef nim ei libertas aninii,maxime robur inuidü,pudor eximius,iuftitia, modefti a, pru# dentia fummajfed pietate in uerum deü maxime praeftabat, euqj domini fut axor ( e# rat enim mirabiJi corporis praeditus formofitatejqua adolefcentiauirtutibus ornata infignis uidebatur)furore Cupidinis acîa,uerbis acprccibuspfuader« nonpotuitfet manusqj in iuftum inijeere non dubitaflct,præceptaparcntum non oblitus,reqj ipfa Hebreu fe efle oflcndens,mulierem quidê magna ui reppulitjquafi autem à rabida fc ra cuafcri.t,fuga faJutê quæfiuitîcogitabat enim atqj dicebat,Si dns meus domui fug me propofuitjquomodo ergo huiufeemodi rem turpiffimam coram deo faciam^His ille uirtutibus,ad Aegypti gubernacula diuinitus peruenit^quem utinam cæterosqj omnesjdequibus diximusqmitaripo/TimuSfFuit autem etiamhicHebræus,n3Iudg# E us,nondum enimludæi fuerunt in multitudincm,deinde magnum genus crcuit,paa latiniq} diJigenti/Tima norma uiuendilabebaturjSCparentu pictas obtudebatur» Ita poft aJiquafccula Aegyptiorum conuerfationedeprauatiadeo fuerunt,utnihil ab uiderêtunTunc deus patrum fuorum Mofem ad cos mittit,ac per cum inauditis fadis miraculiSjConuenientêludæoçr moribus legem impofuitNam cum iam corrupti uirtutê mutare non poflent,alia manifefte mädauit, alia occultius fuggeffit,fymbolaumbramqj,nönud,ä ueritatê conferuarcipfispræcipienStHocpa# doludæoru difciplina à temporibus Mofi ccrpta,ufq5 ad Salliatoris noftri aduentü; fecundü uoces prophetaru dyrauit.Sic enim à Mofe alijsq; prophetis didum,inuent. turMofaicam legem ufqj ad Chrifti tempora duraturam».
Deludæorum.TheoIogia» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput IIIL ;gt;•
............ nbsp;nbsp;' ErumquoniambreuiHebræorum,quianteMofemfueruntuitas teth gimus,amp;:pictati5 eorum adumbrationem ædidimus,nuncThcologica eorü dogmata à Mofc,alusq} prophetis fundata confideremus^Primus igitur omnium eximius ille Theologüs, qui diuinas leges confcripfit, p cü pietaticonuenictemdifciplinam tradercuoluiftet, no communibus atqj tritis exordtjs ufus cft,fed nihil potius ducens q prifcoru generis fui Theologiä acrede uiuendi normä pertincrc,à aeo fecundum HebrçorumTheologiam incepit necut Aegyptii,autPhœniccs aut certeomnes gentes multitudinem deorum falfo induxitjfed à prima uifibilium omnium atq; inuifibilium caufaexorfus,illum docet creatorem ciTe uniucrfi regem atq; dominum,non folum quas ipfe feripturus erat Ic gum,uerum etiam naturae ipfius, cuius folo nutu à non entctfimpliciter cunda fuif# ie produda oftendit, cuius uirtute omnia, quæ produda funt,gubcrnari docet.Pri# mumq; omnium coelum uerbo dei fuifte firmatum,amp; pondus föliditatemque terrae prætcr naturam fuamfuper aquas fufpenfam afterit, uerbo etiam dei, folis, ftejla# rumq; niotu,diem ac nodem fibi uiciffim fuccedcrc,Icgeq} diuina uiciiritudines,mu# tationesq; tcmporum,anniq} uolutiones fieri,lege dei atque inftituto in locis fuis flu duantia reuolui, maria minime ftafutos audentia terminos pertranfirejnftituto fi# militer diuino innumerabilia plantarum atque arborum genera c terris germinare, acutbrcuiterdicam,naturam omnium matrem inftituto dei feruientem diuinæ le# gi femper parerc.Non enim cafu aut fortuna neque irrational! latione orbem circu uolui,neq,’ temere mundum,tantam,tam^ pulcherrimam rem efle produdu, fed dei dTccreaturäjö«: ab co gubernari,italegibushoim natur« leges antepofuit, maxime dcouocarc
-ocr page 107-LIBER S E P T I M V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. 4/
dco uocarc cxhortatus.Nam fi uniuerfus mundus,coeIuni,So!,Luna,ftcIlæ onies, ter;« ra,5lt; quæcunqj ipfs funt,cunda naturæ opera,natura^ ipfs creatori dco fcruit, quan to inagis homines rationeac libero decor atos arbitrio obtemperarî creatori decct? Germinct terra uircntem herbam ôC lignum pomifcrum, faciens frudum, ôlt;. Habens unumquodqj femcntem fecundum fpeciem fuam,5lt; ftatim non modo tune,fed ufque ad hune dicm paruit terra, parebitç femper in pofterumTroducant aquæ reptilia a^ nimæ uiuentis,amp; uolatilia uiuentia fub firmamento cocli,8f una cum uerbo nutu^ di uino opus effedum eft,amp; eo inftituto,femper ita faditatur,Sint Sol ôC Lun a,cjtcræ^ ïfellæ in figna amp;nbsp;tempora,in dies amp;nbsp;annos,neq; unquam hocpræceptum fiellx negle xcrunt,fed inceflabili mirabili^ fuo curfu,dies 8C nodes,tempora amp;nbsp;annos côficiunt, Quam igitur ueniam homincs confequentur,diuina négligentes mandata i Hæc il lis Theologia nos coepit.NihiI enim huiufmodi apud esteras gentes inuenirc potuimus fed poft hanc primam Theologiam ad eam,quæ fecund a cft ordinc procedit, deoque cognito, ncccftarium putauit homini elfe cognofeere feipfum. Quarc dcinceps quid homofit,quid^ ipfumin cognitionemamp;pietatem dei adducat,SCqualis principali# ter hominis uita elfe debcat docct » In animam enim ôC corpus hominem diuidit, ue# B rum^’ hominem anima terminât, quæ in corpore intellcdualis^ fubftantiæ cft, tan# quam ad imaginem dei creata, corpus uero terrenum amp;nbsp;indumentum animæ effe c5gt; fîrmat,quibus tertiam partem addidit, fpiritum fcilicct uitæ, qui uirtus quædam cft, qua terrenum corpus,5lt; quae ad imaginem dei creata cft anima, coniunguntur atque uniuntur.Nunc hominem à deo creatum in felicüfimo paradifi loco bonis immortal libuspleno conftitutum,Icgc^ dei munitum adfîrmat,tranfgrcirionc autê diuini præ ccpti,ad hanemiferam uitamperueniftCjHacillephilofophiæueritateantcquam po* nendarum feriem Icgum aggrederetur,auditorcs inftruit » Non enim fas cft imagine dei unde immortalitatem confccuti fumus,uitiofe uiuendo defpicere » Primitiua uero ucra^ dei imago uerbum fuum cft,fapientia,uita,lux,amp; ucritas,pcr feipfum cxiftcns, cuius imaginis mens Humana imago cft,propter quam ad imaginem dei faifti eïïe di; cimur.Ita ncceflarium duxit haec legibus cftcpræguftâda» Recordari cm profedo de; bemus,quid noftri à terra fumptum, in terra reuerterctur, SC quid melius,dco^ fimi Ie,ut cognofcamus quid fumus,nec uitijs earn partem noftri maculemus,quæ ad ima; ginem dci fada cft,ut^ à perpetuo dcfidcrio prims illius beatitudinis pendcanius, redire omnibus uiribus diligenter concmur,prsparemus^ nos ad iter, quo il lue per; (3 ucnitur,undc diuini mandati negligentia decidimus^Ad hsc rcrum diuinarum atque humanarfl illc non Humana dodrina, fed dci uifione pcritiflimus nequam quendam dsmonem inuidum atqj uerfutum unicuiqj hominum inhsrere docct, quem ferpen; ternuencni plenum,atrum tenebrofumq; appellat,qui falutis noftrs inuidus, ad hue ufqj diem multos infidijs fuis dcccpit,cuius fraude parentes quoqj noftri beatitudine illam amiferunt. Quare uigilandum cft,femperq;aduerfus malitiam eius infurgen; dum^Sed quid oportet hsc ita confcriberc,cum ipfum audirc liccat non fyllogifmis neq; hominum callidis argumctis,fcd fpiritus fandi gratia,cum magna uenuftate at# que grauitate cunda fcribentem ? In principio,inquit, fecitdeus coelü amp;nbsp;terra,amp; dixit deus » Fiat lux, fada eft lux»Et rurfus dixit deus.Fiat firmamentum, Si. fadum eft. Et paulopoft dixit deus. Germinet terra,amp; germinauit. Et iterum dixit deus.Fiant lu minaria in firmamento cali, Si diuidant diem Si nodem, amp;nbsp;fint in figna amp;nbsp;tcpora,amp; dies Si annos, Si luccant fupcr terram. Prstcrca dixit deus. Producant aqus repti# lia Si uolatilia. Si fadum eft.Itcm producat terra quadrupèdes, Si reptilia, Si beftias terrs fecundum fpccics fuas,amp; fadum eft ita.In his igitur omnibus cum à fcriptura di xiiredcumdicitur,nutum8f uoluntatem diuinam non uocem fyllabis prolatam o# ftendcrc uoluit, deinde uniuerfum hunc rcpctcns fermonem. Hie inquit liber cœli amp;nbsp;terrs, qua fecit Deus ccelumSf terr am, amp;nbsp;omnia quxineisfunt. Huiufmodi He#
H tri brsorum
-ocr page 108-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA
bræorum Thcologia eft,quç uerbo dei créante uniucrfa effe produda uerifiimc fola docuit,ad hæc non cfle rclidum mundum à deo,gubernationc iJJiuspriuatü,fed pro^ üidentiacfusreiaflerit.NonenimfoIumcrcauitcunda,uerum etiam Saluator rex, dux,omnibus præfidens,omnia difponensdicitur omnia eum uidcrc, omnibus adeflc Vniuerfa inde gubcrnari docctgt;SimiIiter amp;nbsp;qui poft eum fuerunt prophetæ, nonnunss quam à perfona ipfius dei exclamant, Deus appropinquans ego fum dicit dominus, à deus delonge.Quidfaciet occulte homo, quod noncognofcam lt;nbsp;nonne ccclum 8(. terramegoimpIeo.Nonnunquamàfeipfis hocpado interrogantes» Quis aquam nienfur auit^quis montes pondéré,ac ualJes iugo firmauitî’quis cognouit mentem do mini^aut quis confiliarius eius fuit^ut rurfus»Quis conftituit ccelum,amp; extendit tanï quam fcænamÆt alibi.Elcuatc oculosueftros ad alta,amp;uidetcquisoftendith3ec o^ mniagt;Etdeinccps,Dominus deus qui fecit cœlum amp;nbsp;fixit îJlud, qui formauitterram ÔC quæ in ea funt,qui dat fpiraculum populis,qui degunt in ipfa,amp; fpiritum eis qui cal cant ipfam.Et rurfus.Ego dominus deus foJus extendi cœJum, St firmaui terram, amp;nbsp;non eft alius præter me.Et alibi,Sic dicetis ipfiSjdij qui ccelum 8C terram non fecerunt perdantur à facie terræ,dominus qui fecit terram in fortitudinc fua, erexit habitabi; E lem in fapientia fua,amp; in prudentia fua extendit cœlum,amp; adduxit nubes ab extremis tcrrarum,fulgura fecit in pluuiam,8c adduxit uetos ex thefauris fuis.Et rurfus » Quo ibo à fpiritu tuo,amp; ubi à facie tua me occuJtabo i Si afcendcro in cœlum tu illic es, fi defcendero ad infernum,ades.Si fumpfero pennas meas diluculo,amp; habitauero in ex tremis maris, etenim illuc manus tua deducet me, Hæcpofteriores conuenientia pri^ fcis diuinitus predicabant.Scd eos ctiam audias,qui ante Mofen fucrunt.Dixit auteni Habraam ad regemSodomorum» Extendani manum meam ad altiïTimum deum, qui fecit cœlum SC terram.Mekhifedech quoq; dei facerdos Habraam his uerbis bes« nedixit.Benedidus Habraam deo altiirimo,amp; benedidus dcus,qui fecit cœlum amp;nbsp;ter ranrEtHabraamrurfus,ponemanumtuamfubfemorcmeo,amp;adiurem te per dolt;: minum cœli,Et fubrjcit. Dominus deus cœli amp;nbsp;deus terræ,qui cœpit me à domo pa^ tris mci,amp; à terra in qua natus fum.Poftremo in ipfa uifione Mofi deus interrogatus quis eflet,diuino refpondet oraculo.Ego fum q fum,fic dices filijs Ifracl,q eft mifit me ad uos,hæc breuiter ab innumcrabilibus excerpta funt. Eft ne igitur dignum gentf# urn Theologiam,immo uero impietatem cum iftis ullo modoconferrc,quorum alq nullum efle deum,alii coekftia corpora credidcrunt,SC ftellas ignem in cœJo fixas di^ centes,aut ignem uia Si arteCircumlatum loco dei adorarunt,Alii nulladeiprouiden p tia mundum,fed irrational! quadam natura gubernaruAlii cœleftia folummodo diü uinitusrégi,nonautemctiam terreftria,mundum^’ fineortu,neq}ullomodo àdeo produ(ftum,fed cafu amp;nbsp;fortuna coftitutum efle.NonnulIi ex atomis amp;nbsp;inanimatis cor pufculis efle conglutinatum alTeruerunt,
DeVerbo» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput V»
IS ita di(fïis,alteram quoqj perfonam à prima perfona genitä noh creatam Hebræoçi feripturæ fignificät,q uerbum,fapientiä,uirtutcm dei appellat,un de inqt lob» Inuêta cft fapiétia.Quis autê locus eius cftfNemo mortalis uiâ eius nouit.Et Dauid in Pfalmis»Vcrbo dni cœli firmati funt» Et Salomo ex perfona ipfius fapientiæ.Ego inquit fapientiam 8C côfiIiumSf cogitationem côftitui. Et dominüs pofledit me in initio uiaçe fu aru ad opéra fua.In principio anteq terra fa da cft,anteq abylTi produdi anteq montes firmati,antc omnes colles genuit me, Et alibi.Quid autem cft fapientia,ô^ unde nata fit,dicam Si non occultabo.Spiritus ipfa cft intellelt;qualls,fandus,unigenitus, oîpotens, oia penetrans,uapor cnim cft uirtutis diuinæ,amp; fluxus gloriæ omnipotentis,ueriftïmus fulgor æterni luminis,amp; immacula turn fpeculû uirtutis diuinæ ,ac bonitatis eius imago,ab cxtremo ad extremû omnia tranfiens,ac omnia rede gubernans,quod quidem diuinC uerbum à patre ad homi^ num fan
-ocr page 109-t I B E R S E P T 1 M V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Foi. 4^
num falutêm mi/Tum fcnptura confirmat.Quod deum dnm,id e(i crcatorem gu bcrnatorcm à Mofe prophetis^ appellsri confpicimus^Venit autcni ad homines ho mine aflumpto,à pâtre miïïiim propter faJutë noßriuÄlifit cnim ucrbum fuum inqf, amp;fanauit eos,Vndedodrinaetiâ euangeIica,propheticamamp;paternamHebrçoruni renouas Theologiam hocpaZlo incipitin principio eratuerbujSC ucrbum erat apud deum,Slt; deus erat uerbum.Hoc erat in principio apud deum^Omnia per ipfum fnéîa funt,amp;Cinc ipfo fadum eft nihihQuod fadium eft in ipfo uita eraî,5C uita erat lux ho minum.Merito igiturcodêfpiritu Mofcsplenus fado coeJoamp; terra, quafi cum filio fuo uerba conferêtem,fie deum patrêintroduxit dicentê.Et dixit deus. Faciamus ho^ minem ad imaginéfimih'tudinem noftrâ^Quod plafmafti etiS occultius hgniuit di^ cens Jpfe dixit,amp; fada funt,ipfe mandauit Si creata funt,Aperte namqj patris ad filiû ordinem atqj mandatû more humanoÇncc enim aliter poterat)expreirit,Nemo enini negabitomnéqui aliquiddicit,ad alium dicere,amp; qmandatacpræcipitalq, prætcr i? pfum mandate atq; præcipere.Manifeftius auté Mofes duoru dnorum, patris uideli^ cet atq? filij mentioné fecit dicens.PJuit dns à deo fuJphur SC ignê^Et Dauid fimiJitciv' Dixit dns dho meo,fede à dextris meis.Donecponam inimicos tuos, fcabelJum pedû B tuoru.Et paulo poft æternam iJIam Si ineffabilem generationé uerbi defignare defidc rans aihEx utero ante luciferum genui tc,Hæc ita fc habere non foJum uetus feriptu? ra occuItiusCnon cm omnes tune ferre poterant)uerum etiam noua ipfis quoq? folari bus radqs dilucidius prædicat,quamuis nonnulli ludæorum fandi gratia fpiritus ca^-rentes aliter interprétât! funt,à quibus nonnuJIa ponam idcirco non iuutilia, quoniâ non effufum in aéra uerbum dicunt,ncc fpiritum non fübfiftentcm,fed diuerfas perfo^ nas probe fient SCnos.Male autem quia diuerfas quoq? naturas opinantur. Philonë ergo audias feripturæ uoccs interpretatione fua expIicanté,Quamobrem inquit, qua fl de altero deo dicitur,in imagine dei feci hominé, Perpulchreid diuinitus feriptori fuit infpiratum.Nullu enim mortale ad fupremum patré tanq imago conferri poteft fedconfertur adfccundumdeum,qui primiucrbum eft» Necefteenimeratrationa^ lern uim à deo uerbo anima hominis iniphmi.Deus enim qui fupra ucrbum eft,ita fu premus eft,ut nulla rationalis natura fimilitudinem eius poflît recipere.Hçc in primo quçftionum libro Philonis dida funt,qui in primo de agricultura uerbum dei filium quoq? dei appellate his uerbis non dubitauit»Hæc uniuerfa paftor il le amp;nbsp;rex dcüs iu^ re gubernat,legemcj? ftatuit,rcc'îum eius uerbum ÔC primogenitum filium,qUi curam C totiusgrcgisquafimaximircgisluxdiligcnterfufccpit.Ideminfecundo» Qui dubi^: tandi ruborem cftugercuelit,audadcrdicatnullarematcriali machinâmmundic5? feruari,fcduerboaeternideifempiterno,quodà mediis ad extrema,Slt; ab extremis ad mediaprotcnfum,inuidumnaturæfuftinctcurfum,fouensipfunt atque confers uans,quafi uinculum quoddampater qui genuit ipfum conftituit. Merito igitur nec terra unquam aquis fummergetur, nec ignis extinguetur, neccætera peribunt, cum uerbum dei uocale inter muta elementa conftitutum,omnia conferuct » Hæc Philo» Nonne igitur uera hæc noftra funt, qui uerbo ac fapientia dei omnia produda efte prædicamus,falfa uero illa,quæ nec ueri fimilitudinem ullam habent,amp; inter fe con# traria funt»ThaIés enim Milefius aquam originem rerum dicit, Anaximenes acrem, Heraclitus igncm,Pythagorasnumeros,Epicurus atq? Democritus irtdiuidua quædâ corpufcula,EmpcdoClesquatuor elementa,hocdeiucrbum magni confilij angclum lueem ucram iuftitiæ Solcm etiam nominant » Tertio fpiritus additur fandus à feriü ptura,qucm ficuti pattern Si uerbum fuu eadem dignitatc atq? honore honorari præ^ cipit»Tertius igitur à patte fpiritus efle oftenditur,tang à patte per fapientiam elucés» Poft hanc æternam dei fubftantiam rationales uirtutes,nccnumero,nccfpecie nobis notas,fed folum uifibiliumproportione,alia enim gloria Sôlis cft,alia Lunç, alia ftel latum,feriptuta Iudeorum,nÔ ut deos,fed ut miniftras hohorâdos oftcdit»Et mortali
H iiii quidem
-ocr page 110-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA
qm’dcmnaturæftcnarumnumcrusomnino ignotuscft.DcusucromuItitudincm tiani ïntelligentiarum ôi. nomina non ignoratScribitur enim, qui ftellarum multitu dinem numerat,dlt; omnibus ipiîs nomina imponit,innumerabilia enim genera profe do Si inteIJigentiarum ôi. flell arum funt,deo autem omnia numerata funt,de ipfo nim dicitur.MiJle milia miniftrabât â,ÔC dedes milles cctena milia coram co ad/ifte« banrCum cm numcru uideatur aliquc nominare, numeratas illas oftendit elTe uirtu tes à deo.Cum ucr o tantam numerari qnantitatem dixerit,ignotû nobis ilium numc rum propter innumerabilitatem fuam cfle oliendit.Sed de fubftâtia earum ficPfalmi ûa fcriptum rcliquit,Domine deus mcus,q uehcmcntcr magnificatus es, confefTionê amp;nbsp;déco rem uidifti amidus lumine ficut tcftamcnto,extendcns ccplum fient pellem, q facis angelos tuos fpiritus,8c miiliftros tuos ignis flammam,Noli credere de hoc cor# ruptibili igni dicere,nec de irrational! acre atqj fpiritu,fcd altius quidam atqj fublimi uSjnccciTc enim eft cum à fenfu noftro uerba prodeât trannatiue,non propric de intel Icdualibus dici,undc ipfum quo(^ deum fpiritum, amp;nbsp;ignem,amp; lucem, Se huiufcemodi nominibus fignifîcamus» Virtutes autem illas, Angelos, Archangelos, fpiritus, cale# ftem cxercitum,principatus,potcftates,thronos,dominationcs^ nucupamus.Quariî omnium iuftitiæ Solem amp;nbsp;fandum fpiritum ci annexum una cum dco ac pâtre créa# E torem atqj gubernatorcmferiptura confirmât,quem unumdeum ab un;uerfis,ficuti patrem ac dominum hymnis glorificandum propheta præcipit dicens » Laudate do# minum de calis,laudatc cum in cxcelfis.Laudate cum omnes angeli cius, laudate eu omnes uirtutes cius, Laudate cum Sol ôC Luna, laudate eum omnes ftellæ amp;nbsp;lumen.
Laudate eum cali cœlorumSe aquæ quæ fuper calum funt,laudcnt nomen domini, Quia ipfc dixit Se fada funt,ipfc mandauitSe creata funt. Statuit ca in æternum Se in feculum feculi,præceptum pofuit 8e non prætcribit.Hæc Hcbræorum dogmata mcri# to erroribus gentium fpretis complcdimur,uirtutes cœlorum ut dei miniftros hono# rantes,Solum autem dcum,Se uerbum ac fpiritum cius,qui cœlum Se tcrram,ac omia quæ inipfisfuntcreauit,Se à nihilofimpliciterproduxit,ut Hcbræorum dodrina oc# cultius Se euangelica expreflius præcipit,colimus atqj adoramus.
De Contraria, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput VI,
Vne confequens cfic uidctur,ut qualcm Hcbræi de contraria uirtute do# drinä tradidcrunt,pfpiccamus,Virtutcs igitur miniftrâtes,Se Ipiritus, q ad minifteriu mittuntur ,ppter eos,q ætcrnæ cofecuturi uitæ funt hæredi täte,fandos dico angelós dei diuina lucc frui,ac idcirco luminaribus cœ F li cöferri,dodi à feriptura crcdidimus,à qbusperuerfi qdam fpGs, cü fua ncquitia diuinâ lucem fufeipere ncquiuerint,tenebræ fadæ funt,QuorG primum, qui ctiâ alfis defedionis caufa fuit,qm penitus ,ppter impietatê fuâ in terram decidit,quiq} totius uenenofæ prauitatis autor cft,fponte à luminc ad tenebras lapfum draconc fer pente^ lætiferi ueneni produdorcm atrocem bæluam,Se leone humanis carnibus ui uentcm,acdeniqj bafilifcGferipturafolet appellate, Caufaucro qua lapfuscu furor mentis Se arrogantia hoepado dicitur fuifle.Quomodo decidit de cœlo lucifer,q ma ne oritur,contritus cft tcrrâ,qui mittit ad omnes gentesttu autc dixifti in mente tua,in cœlum afcendâ,fuper aftra ponam fede mcam,Se ero altilTimo fimilis,Et rurfus, Hæc dicit dns,quoniam cxaltatu m cft cor tuGtdixifti deus,cgo fum,8e domiciliG dei habito Et itcrum,In monte dei natus es inter igneos lapides immaculatus in diebus tuis, ex quo die creatus es donee iniuftitiæ inuctæ in te funt,Exaltatum cft cor tuG in pulchri tudiné tua,corrupta cft feientia tua eu pulchritudinc tua,proptcr multitudinem délit dorum tuorû in terra deieci te, His uerbis apertifiime eu fuperioribus illû uirtutibus conuerfatG fuifle docemur,Et quoniâ ceruiccs extulit ,pptcr arrogantia decidifle, fub quo innumcrabiles quidam funt fpiritus,fimili impietatis errore pro lucida diuina rc gia beata^ habitatione ad conuenientia fibi ac omnibus impqs loca tartari fententia dei de#
-ocr page 111-LIBER SEPTI AI VS.
fol. 47
A deidepulfi.Quae loco abylTum diui'na fcnptura 8c tcnebras,non bas,fed quas diuina uerba intclligunt,folct appcJIare.Ex numéro quorum multi exercitationis hominü gratia in terra ôC rcgionc,quæ fublima eftjderelidi error is humani,ôlt;: impietatis tium concaufa fimul fuerunt,quibus interdum nomina ihdit fcnptura malignes fpi ritus dæmones,potcftatcs Sc principatus mundi huiuamp;appeJIans.Intcrdü fymboJi# ce cura pium atqt.reJigiofura uirura ne multitudinem dæmonum formidetgt;hqcietuf. Super afpidera cnim ait ambuJabis,amp; concuJeabis leonem ôC draconera,Sigïûîm a.u^ tem eft deumab ip/is odio haberi,ciiïs^' uoluntatircpugnare,quoniam fcipfos dcCfe putaricupiwntjSc deicultura in fe transferre conantur,diuinationibus àtqitc oraculamp; tanquam incentiuisßuJtos aHicientes,quosa dco rapientes,.adprofundurâ impietatis dctrudunuSoIis autenrHcbræis maJitia illorum àprifeis fuitintellecra temporir bus apertiflime daranantibus omnes deoS gentium dæmonas elTe » Nunc autem dei gratia pcp Saluatoris noftfi euangelicam dodrinam uniuerfus orbis uinculis dæmo#
numfoIutuSjDeumuerumglorificat/ ; o J. . De hominum natura» ■
vil
ED Phcenicuiiiquidé acAcgyptiorum Theologia,cafuhoniinucçtcro rum^ animaliû produdionê fadam e terra diccbst,nuJIü inter rationa# lem anima irrationale fubftantiam diferimen arbitrata, qbus abiedis |HebræosIaudamus,qpukhcrrimc,acfapientiifinic,acidco ucriflïrac de prima hominü produdione docucrût,duplici quadâ natura conßitutü clTc homineiW afferentes,cuius altera pars cum incorporea SC immortalis fit, uerus homo'CXiftit ad imagined fimilitudinc dci,non fortuna 5c cafujfed à deo ipfo crcatus»Voluit enim fu prema ôîm caufa non carere rationabiJibus terra animalibus, ut non folu â cœleffi# bu^uerumetiâ à degentibus in terra raaieftas fua I audaretupitaqj dixiffe deü feriptù ra teftatur.Faciamus hoîcm ad imaginéócfimilitudinem noftram » Et fecit dcùs ho# rainé ad imaginéôi. fimilitudiné fuâ fecit eum.Et rurfus»Formauit igitur deusihomi# nemdelimo terræ,SC infpirauitinfaciem ciusfpiraculû uitæ,amp; faduffhomo in àîam uiuentcm»Quem textü iudæus Phylô exponcns,hisucrbisutitur. Caeteri quidcmnb ætherea natura mentem noftrâ conftarc dicentes,æthcri affinem effe hominem uolue rünt.Mofcs aüt iJle nulli creaturaru rationalé anima fimilem,fcd numifnia de'uerbo fuo infignitü effe uoluit Jnfpirâuit enim deus inquit in faciem eius fpiraculum uitaK,6£ faduseft homo in animam uiuentem.Et quoniam ncccfl'e eft mittenti, miftîihi fimi# Ç lem effe,idcirco ad imagîncm dei homo,non ad imagincm creaturarum aücui fadus effe afleritur. Anima igitur hominis uerbo dei dcfjgnata,neceffe fuit corpus quoq? ad fulgentiffimas partes mundi uifum crigcre.Hæc Phylo,Non ergo abfq; caufa cætcrâ .quidem animalia nutu diuino uel à terra uel aquis prorupiffe,Solus autem homo ad imaginé amp;nbsp;fimilitudiné dei fadus afferitunQuare folus omniü,quæ funt in terra, ra# tionis particeps principari ac regere leges fere artesç inucnire poteft » Sola, enim ho# minis intelledualis anima ac rationalis eft,rcliqua omino mortalia ad fcruiendu ho mini fada funt.Præcft cm uniuerfis quafi dns,atq} dux homo rationis uiribus robu# ftiora corpore domans,idcircoprudétiae,iuftitiæ,aliarûq;uirtutûcapax cft,8lt; ad code ftia feipfum extollcns.Stellarfl curfum orbiö^ uolutiones ita quærit, ut codeftem fe effe argumentum præbeat.Quod autem fibi circumiacet terrenu corpus,opus ipfum dei eft de terra fumptu,amp; in terra rcuertés.Quaproptcr oportet ficut pecoris cuiufdä, ita corporis hoiem curam habere,alercqj,colerc ipfum feru«m,ut ad huius uifae mini fterium perutilem,dfimuero interiorem,quafi dei affinem uehementius amarc ac hta tiorare, qm ôc àprima caufa honoratus eft.Homini igitur fic diuinitus ornato, ido# ncum dcùs 1 argitus domiciliû fuit.Ipfe auté fua fpote diuini cotemptu prarcepti in do raiciliu mortale decidit,proptcrca pictatem effe adhibendam cenfemus,ôlt; m’rtuti dfv dam opera,ut delidu noftrum dcleamus,amp; ad priinû rcdeaniusftatu.N© era in ten ts fincm
-ocr page 112-depraeparationeevangelica
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fînem homini cfle conftitutum, fed illic unde reülijt reftitutione imsginis, quàm dfcâ
prauauimus.Huiufmodi funt quæ de natura hominis Hebræorum dodrina antea g Græci omnino eircnt,philofophata eü^Grxd ucro hcri ucl nudiuflertius nati, nônuk lac Barbaris,multa ab Hebræis,ut progredientes monftrabimu^furati funt.
Quod natura non eft genita. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput VIH,
Erum quoniam Hebræorû ueritas unum creatorê omniû deum cognolt; fcit,ipfius quoqg fubiedæ corporibus fubftanti^, quâ Hylen appellate fo lent Jnnumerabiles uero tam Barbari q Grçci contra opinâtur. Alq ma lignitatis fonte e/Te Hylen,nec genitâ,nec corruptibilc dicêtes. Altj natu« Ir^aWBgJ ra fui abfq; qualitate figura^’ aflercntcs,uirtute diuina mundum ab ipfa formats aiPrUnt.Rationibus dcmonftrandum eft,folam Hebræorû opinionenô fal« fam effe,Vtar autê,ut foleo,non mcis fed alienis. Dionyfius igitur in primo aduerfus Sabellium,hæc de propofita quæftionc reliquit.Nô funt abfcp fcelere Uli, q materiam prima ad hdionem totius deo fubiecerunt,quâ dicunt cü palTibilis mutabili^ natura iîtdiuinitus ad genera tioncomniu aiterarnSed oftendât nobis unde fimilitudo aedif« iîmilitudo materiæ primæ ad deü eâmece/fe enim eïi h pofitionê fana uolunt fuftêta« rcjfuperiorem qucndâdeoexcogitare,quôdnephandiflîmumcft,Prætcrcacfino gen E tium efle hmiliter de utroqj dicatur,Sc aliud alteru ab altero fit, unde id ipfis aduenit^ Nam finô genitus deus per fe eft,ÔC ipfum non gentiu efiejUt quifpiâ diceret, fubftâtîa fua eft,no erit non genita Hyle.No enim idê eft deus amp;nbsp;Hyle^Quod fi utrit^ eft quod« cunqj eft,id eft,deus quidc deus,materia uero prima materia,incft autêutriftp nonge« nitum efte,patet aliud elfe ab utro(^,d^ utrifq; prius atq; fuperius.Ad hçc caufam red« di poftulabimus,quâobrcm eu utrum^ non genitum fit,Dcus quidê impaflïbilis, im« inutabilis,immobilis atqj adiuus eft,materia uero prima ecôtra,paflibilis,mHtabili», mobilis,omnis alterationis ceceptiua,quomodo autem etiS apte cÓuenerunt^ utrû ad materiæ primam naturâ adaptauit fe deus,cu ab ca mundu fabricatus eft, an ecótra^ Sed hoc ultimû impoflibilCtNon enim poteft rcs infenfibilis accômodarc fe ad artifi« ccm.Primu autem penitus ncphandu,fi quis putet ficut artificem ad materiæ aptitudi nem prima caufam fe accômodafle,Rclinquitur ergo,ut à dei fapientia uaria, amp;nbsp;ut i« ta dicâ,multiformis formaç: fcilicet omnium rcccptiua Hylcproduda fit. Multa did poflunt,fedmodonô eftnobishæcquæftio propofita,mcliorcstarnenfunt,quihæc dicut,q qui innumcrabiles deus aliû aliud creafle contendüt,Hæc à Dionyfio fumpta p fufficiant,nuc Origenc audias.Si quis autê putat non pofle deü abfqj fubieda, inquit, materia quicq efficcrc,quoniâ nec ftatuarius abfqj lapide ftatuâ, nec lignarius faber fine lignis,rogandus eftfi arbitratur deu pofle quicqd uclit.Eo enim pado quod fieu ti uult ad totius ornatS ineftabili uirtute abfq; fapientia qualitates nô entes producit, quod omncs,qui prouidentiâ fatentur concedöt,fubftantiä quoq? quanq uult produ« cere poteft.Mihi autê uidcntur,qui hæc dicunt,fortunam quoq; deo annedcrc,qui ni« fi materiam primam forte rcpcriflet,non effet autor,ncc patcr,ncc creator Scdominus uniucrfi,Prætcrcaundefadumcft,utfufficicnsaduniuerfa fingenda,nec fupcrflucs aut dcficiens materia fubieda fit,fcquitur enim neceflario à prouidentiâ quadam deo fuperiorc,ne fcilicet ars deiperderetur fi nô haberct materiam artificij fufceptibilcm, deo materiam efle fubiedam.Vndc autem omnium quæ deus uult receptiua materia lt;flet,nifi cam deus tal cm qualcm uoluit produxiflet. Sed non genitam efle materiam fupponcntesficaduerfuseosinfurgemus.SinulIa prouidentiâ Deo materiam non fubiccit,quæ tarnen ci fubieda cft,quafiperprouidcntiam effet fubieda,qui præftan« tins fadum eft quam ca quæ cafu fiuntfQuod fi non eft à deo produda materia, cur mundum ab co formatum dicunt,an quia tantammundi fabricamnifi à fapicntiffï« mo artifice non potuifle fieri crcduntî’Scd materiam quoqj tantam atep talem,ut cor poralium rcrum formas omnespoftit fufciperc,non nifi ab omnipotente, fapiente^ artifice
-ocr page 113-liber septim VS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. 45
Sftifjce fuifle crcdcndum.Cum autem obijciantjieminem poffie artificem abfq; in ate ha quicg faccrefciant femultodi/TimiJia dicerc^Prouidennacnim femp hominü ar«? tibus materiatn fubqciu Hæc aduerfus illos ditfia. fafficiant, qui quonian» inuifibilis terra informiscj’ dicitur ideirco materiâ prima ni non gcniram cxiftimarunt.Hæc hgeneSjPhylo autem ludæus de hac qucftione fie fcripfit, De quantitate autem fubfîâ tiae utrum fadla /it,dicendum ell ad formationem uniuerfi tantâ matcriani deü creaf fe,ut nec fuperfïuerct,nec deficerettabfurdum enfin clt,hunc uel ilium artifîcem diligê tilTime de quantitate materiæ fufficientis præcipue in preciofa materia prouidere, deû ucro qui numéros âi menfuram omnium nouit,minime de hocprouidifle^Aulim igi? tur exclam are,nec pluri,nec pauciori materia ad creationem mundi opus fuiffe. Non enim integer ex omnibuspartibus mundus effet,fi non à fufficienti materia effet for# matus.Scd cum prudêtis propriu artificis fit antcq incepit fufficientiS matetix profpi cere,homo quidem mortalis errare poteft,ut nonnunq defîcienti materiæ addimenta quærat,nonnunquam ablationem à fuperfluente.Deus ucro cui nihil deeft,quiqj om^ nia poteft,ad unguein fufffcientem pi oduxit Hylen.Sed qui cauillari uolunt, argumê ta miiltiplicant,quiucrophilofophariueritate rcrumcontentifunt,H£cetiam Phylo^ B Alaximo ucro infigni apud Chriftianos uiro liber quidam de materia feriptuseft, undc uonnulJa mihi fumenda elfe uideo ad exquifitam quæftionis decifionem » Cre^^ do inquit te quoqj ipfum uidere,duo non genita fimul effe non poffe, quamuis illud addidifti, alterum ex duobus ncccffarium uideri,aut feparatum effe deum à materia, aut coniuneffum^Si igitur coniundum effe quidam uolueritdicere, unumnon geniï turn dicet.Nam fi coniumSa fimul funt duo,non genita effe poffunt » Sed ficut confc;^ quenter dicimus, una m rem genitam hominem effe multis partibus conftitutum, fie tieceffe eli, fi non elt feparatus à materia deus , unum non genitum diccrcSin uero feparatum quis dieet, neceffe erit aliquod inter cos effe difcrimcn,quo diffiparentur, Noncnimpoteftaliudabaliodiftare,nifitertium quoddamfit,quo diftare dicuns turjllud autem ulteriusprogreditur» Nam fi tria dabuntur ingentia,fimiliter de ipfis quærâ,amp;: fi coniunuîa quis dicct,fupcriorê referam rationê.Sin ucro feparata, quarû neccff.irio introducet.quæ feparatio efficitur.Scd ülud forfan quifpiâ cogitabit, nec feparatum effe deum à materia,necrurfusconinniflum,fed effein materiauelut in ïoeo, amp;nbsp;matcriani in dco tanquam continens.Erit ergo à materia circumfcriptus de^ us,cumqj ipfa inffabilitate fua hue atq; illiic feraturipfequoqj mutabilis erit, Præ^ C terea fi materia informis fuit,ornata uero formis,ad melius à deo mutata, deus quo^ ' que erit in rc,locoq’ informi,Ad hæc interrogandum eft, utrum deus rcplebat matc^ riam, an in parte aliqua materiæ fuit: nam fi in parte fuit minor multo quam niâtes tia ert, fi totam replebat,quomodo earn tranfmutando formauitfncceffe cnim eft aut contraclum illud formaffe,quod fui contracîione uacuum fuit relidum,aut fc quoq; ipfum una cum materia transformaffe.Qiiod fi materiam effe in deo quifpiam dicat. Similiter quærcndum eft,utrum quafi feparata,ut uolucres in aerc,an ut in loco.Si nim fcparatam,ut uolucres in acre dixerit,partibus ergo deus, immo re ipfa feiffus, feindi enim diffiparari^’ ncceffe eft ad receptionem aliorum.Sin uero, ut in loco cum deformis materia per fe fit,nec à prauitatc aliéna erit, deus deformitatis amp;nbsp;prauitatis locus,quod cogitare nephandiffimum eft.Ita cum Hylen ingenitam putes,ne maloru caufa deus elfe uideatur,malignitatis reccptaculum deum dicere cogeris,
Quod materia non eft caufa ma lorum. Caput IX.
ergo materiamnongenitam principaliter diccres multis rationibus im^ poff bilc id effe dcmonftrarê,uerum quoniä malorû ipfam caufam effe opi naris,ex hocctia induceris,ut non genita crcdas,ad hoc uertêda mihi ora eft.Si cm adaperiä quo pado mal a fi^ïtjoftcnda^ non effe poffibile, qn malorum
-ocr page 114-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
malorum autor deus fit,fi materia ei aliunde ad’creandû fubrjcitur, opinio hæc fun# ditus euertitunSine qualitatibus ergo coæternâ dco fuifle materiam,undc mundum iftum creauit opinaris,Sic prorfus.Si ergo fine qualitatibus materia fuit,funt autem in mudo qualitates,quia à materia diuinitus fadus cft,qualitatû profcdo deus pro# dudor eft. It a mihi uidetur, Qualitates porro no a fubiedis qualitatibus fadas efle, amp;nbsp;aliud à fubftantiis dicitJta opinonSi ergo nec à fubiedis qlitatibus edudæ deo qualitates,nec a fubftâtijs, quoniä fubftantiæ non erant, à non ente fimpliciter créa# tas diuinitus fatcri necefie eft, Falfo ergo abs te in fuperioribus diccbaturjimpofiTibi Ie elfe à no ente fimpliciter fieri quicquâ à deo, quod tato abfurdius uidcbitur,quato fi diligentius quifpiam confideret,uel homines,qui maxime ex aliquo facerc uiden# tur à non ente quaedä producerc, Architedus em urbem facit ex non urbe, amp;nbsp;templa ex non templis,Quod fi quia fubftantia fubieda eft architedo,idcirco ex ente ipfuni facere opinaris, non parum erras,non eft cm fubftatia,quae urbem facit,aut templa, fed ars,quae circa fubftatiam eft, Haec autem quamuis ex arte fiat, quf in homine eft, non eft tarnen in lapidibus,Scd forfan dices ideo no efte ex no ente artem, qua urbs conftat, quia fit ab artificio quod in artifice eft. Ego ucro tibi rcfpondco, artem ilia que in homine cft,n5 ab alia quadam arte, fed à non ente in homine fieri. Accidétia g cnim omnia in fubftantijs amp;nbsp;funt amp;nbsp;fiunt.Homo cm fine ullo artificio cxiftit,ars uc# ro nulla erit,nifi prius hominem elfe intelligamus. Quare ars à non ente in hole fa# da ncceftario cft. Quod fi hominibus hoc modo fe habet, quomodo non oportebit deum non folum qualitates,uerumetiam fubftantias à non entefimpliciter arbitra# ri polTe crcarc^Si cm aliquid ex non ente fimpliciter polTe fieri à deo fater is,fubftan# tias etiam à non ente fimpliciter ab eo polfe fieri concédas necelTc cft. Verum qni ap prime audire defideras, unde mala oriantur,qu3ero abs te utrum fubftantias,aut qli# taresfubftantiarum malaopinarislt;Qualitates fubftantiaçc arbitror. Matcriâ autê abfqj qualitatc ac deforme fateris^Didû memini,Si ergo fubftantiaçc qualitates ma la funt,amp; materia fine qlitatc cft,deufq} omniu qlitatu creator côceditur,crit maloçe omnium autor deus. Qu are fi abs te materia nô genita ponebaf, ut maloçc caufam deum dicere non cogereris.cogeris aüt hoc faccrc. multo magis materiam ci ad créa dum fubrjcienSjfruftra id certc opinaris. Haec fufficcrc mihi uidcnf, nifi tu aliquid ha béas,ego fi contêtionis non ucritatis cupiditate uerba hçc faccremus, nihil amplius quçrcrem. Verum qm charitas cft,quç nos mouet, amp;nbsp;utilitatis proximi caufa difputa mus,altius de his dilTercndû arbitror.Et quoniâ nihil aliud g ueritas quaeritur,qquo p modo putas facilius atqj dilucidius id fieri pofle. Sic oratione utaris, ut no tibi folu, ucrum etiam mihi magnü côferas frudum. Sed quoniam qualitates cftemala fupe# rius diximus,nunc fubftâtias potius quafdam mala elfe arbitror. Quid tu fubftantiâ dicis^nonne illâ quç ita per fe exiftit,ut nullo modo indigeat ut cxiftatî’Sic omnino. Malum autê adum alicuius elfe opinarisfan quomodo^Adumprofedo.Nône igi{ adus agentis cftÆft prorfus.Cum autê nihil agens fit,putas tu adum cflcpolTcî’mi# nime. Si ergo fubftantia nulla rc alia indiget ut exiftat, mala uero adus funt, amp;nbsp;oês adus cum alicuius fint,agente aliquo funt, amp;nbsp;no agente nô funt,non crunt profedo mala fubftantiæ,Quod fi ea que agunt fubftantiam putes, ucrum id quidê cft,ut ho# micida ca ratione,qua homo eft,fubftantia cft, Cædes autê ipfa nô cft fubftantia,fed fubftantiæ opus,ac idco interdu bonfi hoicm,intcrdum malu uocitamus,dicunturqî ambo hæc nôia de hoîe propter bonos malos adus, qui funt accidétia, Cædes cm non cft fubftantia, fed ne libcralitas, nam quêadmodum à grâmatica grâmaticus,à medicina medicus dicit,cumfubftätia,ncc medicina, necgrâmatica fit, fed ab his ac# cidêtibus appellationê accipiat. Similif à mails malus homo dicif, ôi. à bonis bonus, cum neutrum eoçj fit. Qu are fi quê alium prætcr homines caufam effe maloçt putas, fimili modo inquantum hôibus fuggerit mala, ab adu fuo ipfc quo«^ malus crit.Sic enim
-ocr page 115-LIBER SEPTIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. 4^
cnîm amp;nbsp;homo malus dicitur,quia mala agit. Quæ autem aguntur mala,non cft ipfé qui agit,fed adus eius,à quibus appcJIationem accipit. Nam fi agenteni ca dicemus quæ agit,agit autem cædem,erit homo cædes»Et fjc quoniam quæ aguntur, cum agü tur,folummodo funt,fada uero eife definunt,erunt homines cum agunt, SC cum non agunt,non erunt,quæ falfa atqj impoiTibiiia funuSunt ergo mala hoîs atSus, appel# laturq; homo malus non ex ca quod fubftantia eft,fed ex eo quod mala agit.Malum cnim dici ab accidentibus fubftantiæ,quæ non funt fubßantia,ideo conceifimus, ut à grammatica gramaticus dicitunQuod fi quæ aguntur,tunc incipiunt, quando aâiis incipitur, ccrte is ctiam qui male agit tune incepit malus e/Tc,quando male agerc cœ# pit.Non eft ergo malum abfq; principio,nec non genita mala funt, fed ab eo genita atqj profeâa,à quo aguntur,Rc(fîc o amice c prffuppofitis enim probe intulifti.Nam fl abfq; qualitatibus materia prima cft,eß^ qualitatum autor deuS,mala uero quali# tates funt,mala eifent à deo»Sed contra rationem iftam,hæc quæ dixifti fufficiurtt.Mi hiueroinmentemnuncucnitfalfo abfq}qualitatibusHylcn affifmari» Nullâ enim fubftantia uerc abfqnc qualitatibus dicitur, cum enim abfque qualitatibus dicitur, qualitas eius profedo fignificatur,Qualis enim quædam materia certe prima dicitur
B cum huiufmodi ciTc dicatur,ut aliquid in fc non poffideatjquæ res ccrte qualitatis que dam fpecics cft^Ad hancigitur rationem oro refpôdeas.Nam eu non genita Hyle mi hi uidcatur,qualitates ctiam innatas habere uidetur,amp;l fie ab ca defluere omnia, quæ mala funt.Ita deuS malorum caufa nô erit.Magna teputo laude dignum, quod abf# que ullapcrtinacia ueritatemquæras,caufamqjnobispræbeas,utautàuerbis tuis facilius tibiperfuadcamus,autrationibus acquiefcenres,ueritatem difCamus,Sed fi in natas habet materia qualitatcs,cuius rei autor erit deusî’cum neqj fubftätias, nee qua litates produxerit,quippe cum tam fubftantia quam accidens ferui huiufmodi ratio« nisuimàprincipiofuerint. Dicigitur quæfojquopadodeum creatorem àppellas, Vtrum qu/a fubftantias in alias fubftantias mutauit,an quia fubftantias quidem non mutauit,qualitâtes autem eorummutauiu Abfurdummihi uidetur mutatam fuifie fubftantiam diccrc.Qualitatum igitur mutationecreatorem appcllari Deum aflero. N am quemadmodum cum e lapidibus domus fit,non eft dicendum lapides in domû cfie mutatos,fed quali quadam dcorum compofitione domum fadam eife,cum qua# litas iftacompofitionisJapidum alia fit ab ca,quam priushabebat. Sic mihi uidetur permanente fubftantia,qualitatum mutatione hune mundum fadum efie diuinitus» C Quoniam ergo qualitâtes quodammodo quafdam à dco fadas ais,refpondere mihi non dedigncris,mala fubftantiarum ne qualitatcs funt,8e qualitatcs inhærent mate# riæ fempcr,an impreffæ fuerunt.In fe dico abfq,’ principio.Hac igitur qualitates à deo mutatas fuifie aficris.Ita prorfus.Vtrum igitur ad melius,aut ad peius ^Ad melius fei licet.Si ergo qualitates in materia inhærcnt,quæ in melius mutatç funt, quærcndum adhuc rcftat,Vnde mala ortafunt,aut cnim nonpermanferunt qualitatcs illæ malæ natura ut erant,aut fi permanferunt malæ, malignitatem carum in melius deus non conuertit,S^ficmalorum caufam addcumrurfusrefert,autforfan malas qualitates materiæ mutatas efie non dicis.Earum uero mufatione,quæ indifferentes crant, uni# uerfa diuinitus conftruda opinaris,hoc modo certe.Cur igitur malas qualitates rcli# quit^utrum quia cucllerenoluit,an quia non potuit^Nam fi noluit,Ô^pûtuit,necefie ti bi erit caufam malorum deo attribucrc,qui mutatione mundum creans non deftru# xit,neq} mutauit in melius mala cum potuerit.Ncc poteris fi ita opinaris Deum nort culpare,qui malignitatem materiæ non abftulit cum pofiet,fed ad pcrniciem creatu# rarum reliquit.Prætcrca maxima quædam iniuria ipfi quoqj materiæ illata eft.PeiuS enimmodo fe habet,quam antequam formarctur,tunc enim infita fibielfe mala nC« quaquam fentiebat,nunc uero multæ partes eius acerrimum malorum fenfum pèrei piunt,quod exempli gratia in homine uideamus. Materia enim hominis antequam
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I formaretur
-ocr page 116-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
formaretur,3C creatoris artificio in animal commutarctur -, nihil percipkbat, poft«a uero quam in hominem uerfa cil,acutum habet malorum fenfum,ita quod diuinitus materiæ ad beneficium ipfius euenifle afferis,peius ille fuifTe inuenitur ♦ Sin uero non potui/Te deum infùa materiæ mala tollere contendis,impotêtem deum afferiSf^jui au? tem impotens eft,aut natura imbecillus eft,aut fuperioris cuiufdam terroris ac formt dinepræmitunSi imbecillum arbitraris,5lt; firmus in hoc propofito côfifiis, adum cft de falute tua,Sin autem à maiore quodam præmitur,erunt mala deo cfficaciora q ui# reseiusretundunt,quoddidunephasdedeocft. Ad haec quarc malum potius deus non eftjfiquidem ilium efTe deum dicimus,cuius uires fuper omnia funt Sed rcfpon« de mihi quæfo de materia ipfa rurfus quærcnti,utrum fimplex quædam état, an com pofitafNam fi unica fuit atq; fimplex quomodo mundus,qui ex ea cft compofitus ucj: rc dicitur î* cum illud compofitum fit,quod à multis uarfisq; conftitutum cft i Quod fii compofitam fuifle rcfpondcbis,crant ergo à fimplicibus quibufdam compofita, qua? rc abfqueprincipio non genita æterna^' materia efle non potcft,Non cnim erat ante? quam fimplicia,cx quibus componitur conueniftent,deinde non duo,fed multa tibi c? runt no genita.Simplicia cnim ex quibus Hylc tibi componitur,multa ac uaria efle ne cefte eft.Præterca uidetur ne tibi quicquam fibi ipû repugnare atque opponi^Nihil o? g mnino.Quid porro aquæ ignem opponi negas^nullo modo,luci autem tenebras, fri gido calidum,ficco humidumfnonne fimiliter opponitur ; Similiter non inficior. Si ergo nihil fibijpû opponitur,non erit materia una,ncc ex materia una.SimiJe huic il? Iudeft,quodmodo quæram uidentur ne tibi alicuius totius parles aliæaliarum de? ftrudiuæ^ ncquaquam, Igncm autem aut aquani cætcræqj huiufmodi,nonne mate? riæ partes putas^Sunt certc materiæ partes. Ignis porro nonne aquae deftrudiuus,amp; ccontra tibi uidetur fScilicct.Si ergo partes totius aliæ aliarum deftrudiuæ non funt» Ignis autem amp;nbsp;aqua cætera^’ huiufmodi alterum altcriusdeftrudiuum cft,non erunt partes unius materiæ,nec ipfa crut materia,quoniam nihil fuijpfius deftrudiuum eft. Nihil enim fibijpfi opponitur aut répugnât, aliud certc alfi opponitur, ut album non opponitur albo, fed nigro,amp; tenebræ non tenebris,fed luci. Si ergo una quædam ef? fet materia,nulla oppofitio in rebus inuenirctur.Cum autem aliæ rerum alijs opinan tur,non cadem efle uidetur materia omnium, Hæc Maximus♦ Sed huius uoluminis iam modus fit,in quo prifeorum fandorumqj Hcbræorum uitas,qui multo ante Mo fem fuerant,breuitcrperftrinxi,quos otïics admirati,diuinislaudibus perfequimur ôC profequemur.lmitationcmillorumtantinobisfacimusjutcamnobis rede concedi p diuinitus deprcccmur»
s^EVSEBII PAMPHI-?»5
LI LIBER OCTAVVS.
De Tradudione fcripturæ,rcpetitio gentilium Theologiæ. C A P V T L
VNC ordincprogrcdicntes,adMofidifciplinam,quæfccundu graduîh tcnuit,ôC folis Iudæis,non alijs gentibus data cft, tranfi? turn faciam. Quod autem nulli alfi genti,fed ludeis folummodq Mofaica difeiplina data cft,ncc idonea uel polïïbilis alfis fuit, té? pore fuo probabimus, Sed quéadmodum Aegyptiorum dodri? nam/ipforum Aegyptiorum uocibus exponebâ,cæterarum^ gé? tium Thcologiâ fuoçt teftimonio autorfl explicabâ,ita nue quo que faciundum eft,à ludæis ipfis,5C ab illis maximc,qui dodilTimi habentur, ante ocu los oia ponâ,fi prius quomodo in linguâ græcâ,amp; quâta diligétia,libri ludaici tradu? di funt
-ocr page 117-A funtjCxpofucrOfCommodj/Tinium cnim id mihi^ad cuangdicam doJïrinam,cufus præparationcm modo fcnbimus,forc arbitrorCum enim iam^aJuatons noüd tem pora uideréfur proprijs aducnire,conducebat^’ maximefaJuti omnium gentiumlquc cunqj à prophctis fcripta fuerantSntcIIigerc,per Jinguam græcanijg fereomncs gen^ tes inteJligütjiudaicam fcripturamuniuerfispropofuiuAutenim/poftSaluatorisno^ ftri tempora non hâbuiflemusjudæis ex inuidia occultantibus,aut corruptiorcs nois bisdedi/rent,autfiredehaberipotui/rcnt,in fufpitionem tradudïores facile uocarenü tunSaluator ergo nofter,qui ut deusbmia præuidebaf,optima difpofjtione ufus,Pto lemæo AegyptioçîregitraducendoruIibrorumcupiditateminiecit.Quâ rem Ariäe.-! usuir dodus,ütpotequr rebus aderat,diligenter cofcripfitFuit autem tradudio facia/ têporibus fecundiPtoIemæi,PhiladeIphus uocatus eft.Sed Ariiiæi uerba/opcreprccK «m cft audirc^Demetnus inquitPhalercus,in regia bibliotheca conftitutus,grandfm àregepccuniam accepit,utundi^(ad bibliothccam régisliel cmendoucl tranfcriben^ do libros congregaret,mcminiq; interrogatuin mcpræfentc/à rege,quotnam libri lid in bibliotheciscflentjd/xi/rcplurcs quam ducenta miliaifed brcui tenipore non eriint forfau pauciores qui^entis milibus,fi non ab uniuerfa Græcia folum/iquod fcci, uc^
B rumetiam ab alijsgentibus,acpræcipueàludæis,quorudodrina'perutilis mihi cfle dicitur,quamplurima poiTumus uolumina,congregamus»Et quænam rex inquit idet tinuit,ne ludæorum libros,quç regio,nobis affinis ell,aut einer is iam,aut tranfcr/pfe^î ris,præfertimieum ad hanc rem!tantatibipræfteturpecunia,quantampctierisî Tum Demetrfus^radudione opus eft inquitPropria enim lingua,8C diuerfis utuntur q gyptijliteris.Multi eos/Syrica amp;nbsp;lingua,8£ iiteris,uti cenfent,quod ita effe/nö inuenio» PofthæcrcxpræcepitDemctriOjfcribere adfeideludaicorum librorum traduc7ione^;-^ Omnia cnimïanta diligentia faciebat,utuel res minimas^etitionibus atqj mandatis cxadiftime fcriptis ageret^Quarcfipfc quoqj cunda,nt gefta funt,confcripfit.Hanc igi turepiftolam Demetrius Philadelpho mifit.Regi magno/Demetrius.Quoniam præ^ cepifti o rex,ut undecunqj pofl’im,inßibliothecam tuam/libros utiles congeram,mai! ieftati tuae rcfero'Iudæorum difciplinam5Cleges/literis amp;nbsp;lingua fua confcriptas,per^ ' ƒ utiles mihi uideri.Feruntur cnim abiede nonnulla tranflata'tantæ certe admiration nis,utamp;: integra amp;nbsp;diuina fola Icgum fandio iudaica uideaturSic enim/ctiam Hæca# tæus Abderita,proptcr fandionem legis^ncc à poetis gentium/tadam arbitratur, nec diligenter ab hiftoriciscxpofitam^Si ergo tibi uideturorcx,fcribatur ad pontificem
Ç Iud3eorum,utdefingulistribubus feniores uiros,legifperitosöCprobos feximittat, ut diligent/ examine id eligamus,in quoplurcs conucnient tradudores * Ifta quippe res I dignamihimaieiiatetuauideturffelixfisperpetuo^ Tundrex ad Elcasarum feribi iufl'it,quod taptiuos ludæorum remifcrit,amp; auri quinquaginta talenta, argent! cenn tum, ÔC lapides non paucosfad crateras,phialas, amp;nbsp;menfam, cætera^' uafa 8i facrifit cia faciundaldeo ludæorum obtulit,cuius cpiftola hæc cft.Rex Ptolcmæus /Eleazaro pontifici falutem. Non ignorasimultos ludæorumân rcgionc habitare noftra,qui;ab HicrofolymisPerfarum in tempore, quoilliregnabant, abftradi fuerunt, quorum multi tum patre noftro in Acgyptumingrclfi,maiori mcrcedeinlegionibus conferin pti funtCumq; fideles inucniirct,in præfidijs conocauit,ut corum formidinc/animos Aegyptiorum comprimeret.Nos ctiampoftquam regni habenas fufeepimus, huma nius tuos tradantes,plurcs quam centum ntilia captiuos/redemimus ac liberauimus, conucnientimerccdedominisdcpofita,8^fi quid/impetu multitudinis perperam gen ftum eft,totum corrcximus»Putauimuscnimidmaximo dco gratum fore, qui tann tum rcgnuniicum pace ac gloria nobis commendauit » De tuis etiam/florentes ætate uolcntes^’ militare,cum dignitate aliqua ïn cxcrcitu conftituimus, amp;nbsp;apud nos nonn nullos admifimus.Quia igitur uolumuslöi tibi amp;nbsp;ludæis, tampræfentibus quam fun turis/gratiffimumfaccrCjdccrcuimusutlcxucftra/litcrisGræcis abHebraica lingua
I ij traducatuc
-ocr page 118-DË PRAEPARATIONE EVANGELICA
traJucatur,ut ucftra quoqj uoIuminaScum alijs rcgqs libris,in Bibliotheca noftra in^ ’gitur facies)8lt; noftro ftudio condigne,fi iiiros probos Scfenioresperb tos IcgiSilinguæ Græcç non ignaros,fcx ab unaquaq; ti ibu elcgcris.Oportet cm Iquos» / hiam res quam maxima cft,illud ehgatur in quo plurcs conueniant tradudores, hac ) tc gefta,non paruam nos gloriam confecuturos arbitramur» De his rebus Jatius tcc3 loquentur Andreas de intimis cubiculariis,amp; Arifto,qui primitins ad uafa 3( faerb ficialin templum portant,argenti atqj auri pondus non contênendum.Scribe tu quoi que ad nosidc quibufcunqj uoJueris.Grarum enim id nobis eât,amp; amidtia noftra db gnum,amp; quamprimum fiericurabimus,quod petieris.Vale.AdhæcEJeazarusfie re fcripfit,EIeazaruspontifcxlamico ueroPtolemæofalutem. Si tuamp; Arifnocregina, amp;nbsp;ioror ôC filfi ueftriualetiSjbenc cft,amp; ut uolumus fit,ipfi quoquc,ualcmus. Magno gaudio affeâi fumus,cü per literas tuas'bonâ ergo ludæos uoluntatê tua cognoucrii musjtaqjiuocato populo|pubjice,tuâ epiftolâ Jegimus,ut fdrêtqm in deum noftrum habes pictatc,oftcndimus^ uiginti aureas phialas,quas mififti,amp; argêteas triginta,5C crateras quinq},5C menfam argenteam ad facrificandum,ô( ad alia faciunda quibusi tempJum egeret,argenti talcnta centum,quç Andreas amp;nbsp;Ariftoiuiriprobi amp;nbsp;dodi amp;nbsp;te digni,abs te nobis tradiderunt, quibus Jatius diximus quae uifa funt ♦ Omnia cnim/E quae tibi conferunt,ctiam fi prætcr naturam e/fent,tui petêtis gratia effïccre parati fus mus.Plurima enim ac maxima,ôC quæ obliuifci nunquam poterimus, nofiro generi beneficia contuJifth Quare iJicoipro te,amp; regina^Sc fiJfiSjSC amids mis faaiUda obtui limus deo,amp; orauit uniuerfus populus,ut cunda tibi.ficuti uisfuccedantjregnum^ tii bi cuni gloriajdominus omnium deus conferuct,præterca'ut diuinæ legis commode ac fecure fiattradudio,fex ab unaquaq; tribu feniorcsicicgi,quos ad te cum libris dci ftinauûRcde igitur facies rex optimc,cxquifitifiïme traduda feriptura curare, ut ad
, nos uiri redeant. VaJe.Multis deinde hac de rc didis, poft iam tradudam feripturam i ’ fubiungit.Leditata igitur examinata^ tradudionejcniorcs intcrprctum,ac facerdoi tes,ôC multi Aegytiorum principesicoram regecongregati,propofitis in medio libris, magna uocedixerunt.Quoniam probe aefandediuina feriptura traduda eft,décès modo eft^rex iuftiirime,ut caueantinc quis pcrucrterc aliquid audeatQuod cum omi nesiuocc approbairent,iuirit rexifecundum moreni fuum malcdiccre»MaIcdixcrunt cc gO)Ut folentjfi quisiaddidcrit,aut fubtraxcrit,aut mutauerit aliquid,rcdiinmc id agen tcs,utperpctuoinuiolata feriptura feruaretur.Hisitagcftis,mirabili rexftiit affedus p gaudio. Leda uero uniuerfa fibi fucrant,amp; admiratus legiftatorisprudcntiam, dixit Demetrio,quomodo nemo poetarum ncque hiftoricorum de tot tantisq; rebus geftis nullam mentionem fecitfCui Demetrius.Diuina hæc kx eü,8c à dco data ut uides, ac idcoifiquitctigerunt,deopercuftirefilierunL Affirmauitqjjaudi/Te à Theopompo, quod copperaXtnonnulla à iudaica feriptura tranflata,græca orationeornarc,amp;ili5 coturbationequadam mentisamp;animipcrculfusmagno ftudio deum oraflc,cuius tei gratia id fibi accidcrct.Audiuiflc^' per fomnium,quia res diuinas'Icnocinio,inqut: naBï^hominibus addcrct.Ego quoqj ipfc inquitlà Theodoto tragoediarum pocta ac# , cepi,quod cumnonnullaciudaica feriptura ad fabulam quandam transferre uellet, luminibus captus fuerit,quiquoniam credidit hac de caufa id fibi eucniflc,magno té# pore poenitentiam egit,8c tandcmfibi uifus fucrat rcftitutusÆûc rex magna cum db ligentiafande feripturam iudaicam iu/fit referuari»
Deuitaamp;difciplina Mofaica. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput K»
VnCjdifciplinam Mofaicam,ut dodift*imi ludæorum fcripferunt, expo^ nam.Phylo igitur.de ludæoçt ab Aegypto egreftivn primo libro, quos de Hypotcticis infcripfit,ubi pro ludæis quafi aduerfus eorum accufato res,his uerbis utitur.Populus inquit ifte, qui à Chaldaeo parente traxit origine,à Syria in Aegyptu träftatus.poft multos annos,qm multitudi^
nent
-ocr page 119-LIBER OCTAVVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. yi
A neincorumAcgyptusnoncapiebat,8Cmagnitudineanimoruni,acfiniuI,quia fontf nijs ac ui/ionibus exitus ei diuinitus /igniiicabatur, inagnopere in earn terrain, unde majores fui in Aegyptum profedi fuerant,redire cupicrunt Quo fado,adeo crenef runt,ut ad hæc ufqj tempora ludæorum genus duraueritgt;EtpauIopoft»Ducebat au^ tem eos air unus,quc fi uis^nihiJopræftâtiorem cæterisputato.Petuntenim multi eu/ obprobrrjSjarte quadam maIefica,8C Jenocinio uerboçî,omnia ilJi confeda fuiflc di# ccntes,Sit fane,fed artifîcium tarnen illud maJeficum,amp; uerfutia hominis, non modo uniuerfum popuJum à fiti,fame,cæteris^ pcriculis,quæ quotidie/Iocorum afpcritatc ôc folitudine accidebât,Iiberauit,ac uelut in copia rerum omnium aliud,uerumetiam longe ab omni fcditioneamp; fibi obtempérantes bbtinuit^Nec breui tempore iüa,fed tä to feruata funt,quanto nee domus una'in pace atqj Concordia conferuari facile poteft Itaqj.non fitis,non fames,non calamitas aliqua,non futurorum formido,non ignora tio cuentorum^aduerfus malcficum ilium uirum fedudos populos incitauit. Quam igitur uis artcm,aut uerborum lcnocinia,aut prudcntiam,aduerfus tot tanta^ accide tia quotidic mala fuffecifle^Aut cnim fubditusilJipopuIus^natura obtempcrans, hu« milis,S^ peritia futurorum munitus,Iibenter eum fequebatunaut fi illi mala fuerant,
B deus dura omnia cis mitigabat,SC tarn præfcntium q futurorum noticiam Mofi conü ccdens cfFecitjUt tandem ab omni periculopopulus fuus cuaferit. Vtrum cnim iftoru concejreris'.magna laude Mofem certe eflFeceris,poftea quamin terra iftam uencrunt, amp;nbsp;fl quo padoicam confecuti funt,diuinæ literæ fignificant,malo tarnen egolproba« bill conicdura,q ucritate hiftorica uthVtrum cnim iquifpiam uolueriçpfe concedam; aut multitudinc,aut armorum pcritia,Syrios 8c Phoenices patriæ propugnantes /uicif fe,aut ui quidem hihil feciflc,fed à dantibus fpontc-regionem accepiire,aç non multo poft pie Sc fände uiuendi,omncm difciplinam conftituifle^Alterum enim fortilTimos cos uiros,alterum à deo fic amatos fignihcat,ut etiam inimicis fuis/ucnerabiles uide# rentur,quippc hoftes atqj inimici erant corum,a quibus(rcgioRcm,ubi 8c ipfi,amp; maio res fui nati educatif fuerant,repente auferre uolucrunt.Quomodo igiturhon eft mi rabilc atq; diuinum,fi quaft melioribusifine ulla uifpontc hoftibus ceftifle fatearis^ Poft hæCTiefcio,quid primo,quid fccundo collocabo,probitatem ne legis,an obedien tiam,fanditatcm, iuftitiam,6cpietatem illorum,qui'uirum illum,à quo'legem acce^ pcrunt,fic admirati funt,ut quicquid illc ucllet,hoc'deum uclle putarct.Nam hue pru dentia illius hæc agebantur,fiuc à fuperiorc quadam uirtutc dodus/facicbat,ad auto
C remdeumomniareducuntur.Mirabilenempemihiuidetur,duobus annorum mill«--bus,immo maiore tempore iam fere tranfado,non enim exquifitiiTime annoru pofs fum dicere numerum,nec uerbum unum in lege illius effe immutatum,fed ccntics /u^ , nufquii'q^ ludæorum morietur,q Icgi Mofaicæ derogabit.His didis,compendio traf currit difciplinam ciuilem,quam ludæi lege Mofaica tenuerunt deinceps.Nihil inqt, huiufmodi fapud ludæos eft,non forum SC indicia, non poftergationcs 8C moræ, non lites Sc accufationcs,fed omniaiuera,fimplicia,SC conftantia.Si adultcratus cs, fi uim intuliftijfi fornicatusîfi aliquid horumfeccris,mortc punieris,fi fcruum,fi liberum ui tupcraucris,fi uinculum præmes,fi abdudum uendideristfi priuata, fi facra fublcge« ris,fi impietatc ufus fucris,non opere folum,uerumetiam uerbo, Propitius autem fit nobis deus,qui hæccogitauimus,fi in patrem,fi in matrem,aut in benefadorem tuum ; morte morieris,non communi, fed lapidibus obrutus,Præterca,mulicres(uiris ferui.« reoporter^non ad contumeliam,fed ad obedientiam;parentes(in filios/ad falutem eorum habere imperium,unumquéc^’lfuorum effedominum, nifi,'deo eaobtulcriu Nam fl ucrbofolumdeo dcdicauerit,tangcrc amplius non licct'dei oblata, neminem • • rapere,ncc aliéna omnino furari,uerumctiam'fi uerbum emiferit,quo fua omniadeol oblata effe uideantur,ac demu ipœnitctia dudus'tangerc audeat,aut ad alium fenfum \ prolata fibiuerba interpretetur,animam amittatSediongum efletomnia diccre.In« j
I iij numcrabilia
-ocr page 120-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA
nunicrabijia præterea funt.moribus 8{. confuctudincfine fcripto feruata, quæ'quis o, ' dit,nonfadat,quæîionlocauit,nontonat,necàprato,necàtorculari,nccabar£a'ma ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gaum autparuum aliquid auferatjigncmpQtentidare,aquaru fluenta non induderc,
inopibus amp;nbsp;mancis opem petentibus ftipem propter deuni effie conccdenda, mortuis fepukhri Jocum non eîTe neg3ndum,mortuo^ fepulchranon moucrc,nihil mali cuis quain infcrre,non.obtundcrc aut cijcerc fperina,nuIJa uifœcunditatem niulieç: rctar dare,non aliter uti animaiibus g deusôi lexuoluit, feinina non difpergerejugura nô iinponere iniufte,non habere modüm prætcr nienfuFam,ncc numum adultcratû,aini ci arcana in inimicitias lapfus non.patefacias,non f«pcrcs liberos à parcntibus,ctiain fl captiuos habeas,non uxorc à uiro etiain û argento tuo emeris^hec maiora pulchrio ra^ funt,illa!parua multis uidcntur,non deftruerc domi nidum,nullius animalis pre ces cum ad te lamentanti fimilc/rcfugiat,contemnerc uelis»Sed Icx quae ifta iuffït, m a gna cura feruanda elTe conftituit,maJedicuntur^’ qui non feruant,ólt; deus ipfe q oms nia perfpicitjultor inuocatuuEtpaulopoft.Non femel,fed fæpius,immo uero fingus Iis diebus feptimis propter malos hæcrepetuntur,maledicuntur^ q non feruant » Ita/ non folum ad agcndu exercitatos,uerumctiâ/leguni peritoslegillator fingulos efFecit JE feptimisenimdicbusiinidêcongregariuoluit,utconfidentesifcripturâ audiant,neqs/ fe ignorations poffit excufareJta conueniut femper,8c fedentes,magno cundi utütuc filentio,nifi ad laudcm didorum/uerbum aliquod cômuniter emifcrint»Saccrdos aui« temfaut de fcnioribus unus,Iegem récitatif cxponitîfit^ per totum id diem feptimu/ ufq} ad uefpertinum crepufculum,deindc abeût ôC facrarum legum peritiorcs,amp; pies tatemuItomunitiores.Numociofi feptimumperagerediemludæi tibi uidentur f an haec quæ faciunticæteris omnibus neceifaria magis ducisîhac enim re fit,ne à iure con fultisiquid faciendum fit quærerent,nec per ignorantiam fallant^Sed unufquifqj faci quot;is de legibus atq,’ moribus interrogatusirefpôdcat,amp;: uiruxori,pater Jiberis, dominus/ feruis,legispræcepta tradauFacilede feptimo quoqj anno-quamuisnon fimiliter/dis cere pofiumustnon enim ipfîjab operibus,ficut feptimis diebus'ceirant,fed agros ipfos cefl’arcpariuntur,utuiresad futurafufcipianuMuIto enim/foecundiores redduntur, fl cum ceffauerintjin nouaiia rurfus profcinduntur.Quod ctiam corporibus hominu accidit,femper enim eudem ferre laborem,amp;: ualitudini obeft,amp; robur animi atq; cor porisdeijcitSed fl quisludæopolliceatur/fœcundiorem in feptimo anno agrum fus turum,fi eum coluerit,ncquaquam id facere patieturtnam ôC ipfi à laboribus accipere fe uoluntjôi agros aliquando quiefcere,utamp;ipfilætiores,amp; agri fcccundiore^alio is p nitio laborum fumpto efficiantur.Magnæ autcm humanitatis eorum illud præcipue fignu eftjn feptimo anno quoqj/ipfi ab agriculturæ laboribus abftinêt, fi quid fpontC/ agri protulerint,non colJigunt,neq} dcponunt,fed quia nullo fuo labore produdum £ft,commun{ter cuicunqj uolêti omittitur.Quare autem feptimum numerum ita lex honorauit,nemoà me quæret,qui,'à medicis atqj philofophis,de uirtute, quam ad os raniamaxime^ ad naturam humanam poflidet,audiuiLHæcPhylo,Similia ueroips fi 8c Iofephus,in fecundo de antiquitate Iudaica,hoc pado confcripfit ab ipfis rebus.Si quis^caeterarum gentium leges noftris conferret,diligenter uideret,licet quifnam mas ximeÂtàm iuftiiTimas Iegcs,quàm pietatem in deum ueram,hoftibus tradiderit » Nam cum infiniti gubernandarum ciuitatum modi In hos paucos generaliter reducuntur, ac al q principatu unius,alii'paucorum potentia,alii,totius populi iudicio gubernctur, noftræ legis conditor/hæc omnia defpcxit,SC foli deofdicä enim,’ctiä fi durû uideatur) gubernationem ludæorum attribuittad ilium enim/tâquam omnium bonorum caus fam refpiciendum foJummodo cenfuit,qucm,nec fadum ullum,ncc cogiiatum^fuges i-cpotcft,qui cum immortalisæternus^fit,omiapoteft,nec alia nobis ratione quam creaturis fuis cognofcitur.Hæc enim de deo opinari oportere fapientiflîmi etiâ Græs corum principijs ab illo fumptis tcftantur » Nam ôC Pythagoras, Anaxagoras, 8(.
Plato
-ocr page 121-tIBÈR OCT A V V i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;foi.
Plato,multi^ alij hçc ipfa fenfiircuidcntunSedpaucislhacucritate tradita,in muItoS/ --v cfferre aufi non funuNoftræ autem^egiflator,qni opera legibus confona cffecit,nort folum fui temporis Iudæos,fed omnes ufqj ad hune diemyn ueram creatoris pietatem) teduxit,atq; rcducit^cuius reitaufa cft,qm ôc leges ipfas utiJiffimas omniû tulit ♦ Nort «nim uirtutis partem pietatem e/Te docuit, fed omnes uirtutespietatis e/Te partes de^ darauit,dlt; ipfas uirtutesiiuftitiam dico,modeftiam,fortitudinem,ciuium inter fc con cordiam,altius omnibus imprciïît.Omncs cnim operationes noftras,omia uerba ôc cogitationesiad eum referendas eû'e uoJuit,nec aliquid horuA'ncaftigatum reJiquit. Duplex çniin difciplina morum eft.Nam.^um amp;nbsp;dodrina'quid faciüdüm fit difeimus, ôC exercitatione faciliores ad agendum fcimus.AJij quidem Jegum latores/altera lummodo ratione ufi funtNamLacedæmonii atqj Cretenfes non uerbis,fed rc atquô confuetudine,inftituebant.Athcnienfes aiitcmamp;cæteripene Græci omnes,quæ fach enda cfient ucl non,legibus iubebant.Re autem atqj operarad confuetudinem bene ui uendi rcducere homines ncglexcrunt^At uero Mofes diJigenter hæc utraque conium xit,nec redam uiuendi confuetudinem dodhna priuauit, nec dodrinam procul ab exercitatione iacerepaJTus eft,fed àprimisftatim alimentis incipicns, domefticum ui
B uendi ufum'ita complexuseft,ut nihil ideo paruum fit,quod'uoluntati utentispr^ter# miferit,Sed quæ comedenda funtjôC à quibus abftinendum,ac de omnibus quæ fimul «iuunt,de diligentia præterea in agendo,ac de requieàlaboribus,Iegemlquafi régula pofuit,fub qua tang fub patre ac dno uiuentes,nihil ex ignoratioe peccamus.Non ent femel autbis,fedfinguJishebdomadibus ab omni laborc quicfcentes,ad audiendam gt;nbsp;legem couenire iuJrit,ut præceptis eius maxime omniu cognitis,nemo fepofiet p invi prudentiä purgare.Quod'cæ teri omnes legum conditores'ita reliquerunt,ut plurimi ucrc homines tunc tandem qu icq prohibitum efle difcant,cuitam præuariCati fint 5 Si quipræcipuos maximos^' gerunt magiftratus,ignorantiam Jegûipræ fc ferüht, cfi/Jci« gifconfultos fecum femper habeant afiTiftentes.Quencün^ ucro ludæumldc Mofi lef .___ gibus intcrrogaucrisjfacijius tibi omnespcrcurret,g nomen fuum proferre poftet Jta ' fit,ut ab ineuntc nobis ætateïegcs imprimanrur,Si raro quidem faliqüis trangrediîur 8C fiquis tranfgreftusfuerit, nuIJo padopœnam deprecaripotcft.Ç^a ex re mirabi^ lisgeneri noftro Concordia ineft. Nam amp;nbsp;quia eadem omnes de deo fentimus,amp; gâ in uiuendimoribus nulladifferentia eft,fumma omnes concordia coniungimur, N5 audies enim apud nosdiuerfasdedeo fententias, quod apud alias'non uulgares tam
C tum,uerumetiâphilofophifaditant,quorum alij nihil omninodefl efte cauillantur, alij deum efle concedcntes,gubernatione rerum ipfi conccdere nolunt.Apud hos au^) tern à mulieribus etiam amp;nbsp;feruis audics,Omnia nOftra ftudia^ad deum referri oporte# p re,unde fadum cft,ut nonnulJi tang magos atq; inertes nos accufent,qtiia nouaçî re rum inuetoresnon fumus.Quod apud alios ita laudatur,ut gfpatria cofuetudinc con tempta,innouare quiegpotu erunt,fapientes fuiflcuidcantur.Nos autemiccontra, id præcipuum prudentiæ atq; uir tutis munus cxiftimamus,utnihil omnino/cotra legem aut facias,autcogitcs.Quæ res maximo argumento eft,leges Mofiloptime atq; diuii nitus latas effemam quæ aliter fe habent,cxpcrientia redargutæ (cecidcrunt » Noftræ autem legis quidnam aliquis mutarcqueat^uefquid mclius aut inueniet, äut ab alijs accipierfnum uniuerfum difeiplinæ ciuilis modumà'eprehêdctî’Sed^gs iuftior aut me^s lior modus excogitabituriq hic fit,qui deum principe propofuerit,8cfaccrdotibus co^ muniter'maximaçj rerum gubcrnationc attribuerit,ac fumnio pontifici facerdotis, tu omnium regimen commiferit,quoslnon cenfü aut genere,fed uirtutis præftantia/ad dei cul turn aJTumpfitjô^legis/aliarum^ rerum curam illis commifit,ut ipfi(amp; dübia dc cidant,amp; peccantes puniant^Quis igitur principatusihoc mclior,aut gs /maior deo po teft honor afferrivTotaquippe multitudopiiirimedeflcoIit,5Cfacerdotibusimaxima xfl reru cura cômittiturjta fit,uttota difciplina ciuilis quædâ folênitas efle uideafiNa
I iii) quæ
-ocr page 122-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA
quæ pauds dicbusuix alrj faciunt myßeria,amp; dies feüos appellantes,hæc nosioto a# ninio firma^’ fentcntiaiinultis amp;nbsp;confcruauimus,amp;; conferuamus^Vide autem 'g uerç fimplicesintegræqjinoftræopinionesfunt.Primurti enimomniu de deo opinamur, quod ipfe'perfediflimus atq? beatjflîmus rit,fibi atqj ceteris ruflFidens,oim ipfe rerum principiü,ipfe mediû,ipfe finis,operibus notiflimus atq; manifeftiïïîmus,fubftâtia pe nitus inuifibilis,cui fimile nec uidere, nec excogitate quicquam poifunius^ Quare nec materia ulla ad imaginent eius fufcipi,nec ars imitaricuni fingendo poteft. Opera ei fus oculis cernimuSjCceJum,terra,folê, lunâ,Iucf,fluuios,mare,animalia, plantasquæ ipfe fecit,non manibus,neq; labore,nec alicuius auxilio : fed cum uoluerit orania bei ne fieri,omnia ilico bona fada funt.Hic^equcndus omnibus hominibus eft atq; coi ïendus,colitur autem fandiftimeoperatione uirtutis, Vnum cft templum unius dei, amicum enimlomnibus,quod fimiJe eft^ommune templum/omnibus cft, quia comi munis deus cft, huncifaccrdotcs præcipuæ colant, quibusunus præcft, huidqui non obtemperat,tanquam impius punitur.Sacrificia ofterrimus no ad rcpletionem ebrici taten»qj noftrâ,quæ 'deo ac omnibus probis odio funt,fcd ad emendationê purgation nem^’ noftram,in quibuspro communiprius falute oramust deindepro noftra.Gra E tiftimus enim deo eft,qui,/comniunem falutem/fuæ antcponit.Primû| autê à deo pcci cames,non ut bona nobis concédât, quæTpontc iam præbuit, fedut capaccs eoruni bonorum ita nos faciat,ut cuni cœpcrimus,non efferamunSacrificâtes^à Judu ab uxo rc(aJr)s^pcrmultis abftincrc Jex iubet, Hæcde deo fentire^Mofaica lege didicimus» Longum cflet omnia percurrerc,quæ de nuptijs connexioneq} fexuum cum uxore ad procrcandumconftituit,quanquani feucriftïme prætcr naturam agenteslulcifcitur, quæ de latrocinio atque furto,dc rapina 8c ui,quæ de liberis cducandis,quæ de paren tationibusmortuorum,utnonmagno fumptu neque magnificentia fepulchrorum/ charitateqj fiant, Purgari autem à cadaucre ueriientes iubet quafi immundos, ut hinc difeamus quam magna immundicies in cæde hominis fit, Parcntcsfccüdo loco poft deum honorari iuftit, amp;nbsp;ingratum aduerfus parentes hominem lapidibus obrueni dum cfte cenfet, feniorcsâ iunioribus honorari præccpit,nihil inter amicos occultum elfe uult : amp;nbsp;fi di/Tidium acciderit, amici arcana efferri non finit, ludici muneribus cor rupto, mortem intulit j qui non auxiiiatur fupplicanti.icum poifit, reus fecundum Ici gern cft, non tollas quod non dcpofuifti,non tangaslalienum, non mutues fœnoie, Innumcrabilia huiufmodifunt,quibusifocieta«noftraSlt;difcipIina ciuilis inter nos cÔtinetur, Sed non cft prætermittêdum^quomô erga alienigenas âffedos nos effe uo p luit î fie enfin diuinitushanc rem etiameurauit, ut nec noftra corrumpi poftent,ncc inuidere his poftemus, qui Icgcm noftram reciperc uelint, Quicunque enim/ noftris legibus uiuere defiderant, omnes humaniter fufeipiendos iuftït,cum non gcnerc, fed uiuendidifciplinajConiundioncm hominum diftingucre uideatur, Si qui autem non intégré, fedfimulationcacccdunt,hos,repellcndosimperat,neconuerfationcfua cor rumpamur, Cætera ucro, quorum ufus neceftarius cft,pctentibusdanda effe conftfi tuit,igncm,aquam,alimentfl,cætcra^ huiufmodi,ut uiâignoranti oftcndcrc,infcpuP turn hominem non ncgligcre,Quam humaniter autem gerenda bell a effe ccnfucrit, idem patet,quoniam nec igné,nec ferro,agros hoftiumpopularidimittit,ncc eos fpo
' liarc,quiiccciderüt in prçlio,ncc captisiniuriam inferre,maxime mulicribus, Tanta^ facilitateacmanfuetudine fuit,utuel brutorum animaJium curam habucritmam u^ fum congruentem eorum nobis concedens crudelius ea tradareprohibuit,ncc interfi cere finit,fi quæ quafi fupplicantiaad nos rcfugiuntgt;parcendum etiâ in hoftili regione nec intcrficicndum animalia ilia uoluit,quorum laborc homines iuuantur, Sic undfi que cum docendo,tum puniendo^à uitqs ad uirtutem reduxitMors enim imminet, fi aduJtcratus es,fi pueilam rapuifti,fi matrem tcntafti,fi tcntatusconccflîftfide alfis^ o# mnibus punitiones rebusconuenientes abfq^ deprecatione confcripfit, Seruatoribus
autem
-ocr page 123-LIBER O CT A V V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. fj
A autcmkgumpræmia compofuit,non argcntum,nccp aurum,non ole3Ün,aut hedelt;f ræ ferta,ôi inane quoddam præconiuni,fcd ÔC ipfeprædixit,amp; deus'miraculis confir#
mauiuSi quis ctiam mortuus effet pro legc,uiuct tarnen,amp; nicliora maioraqj premia confequetur» Vnde fadum eft(non cnim ucreor dicere, quod res ipfa prædicat) uê multi magno animo fummos cniciatusôC mortem ipfam fubire maJucrint,quam|gG
quamfacereautdicereprçterlegem.Etcerte,/î gés noftraügnotaceterishominibus effet,ncc legis noftrae fanditasullo modo cognofccrctur,amp; aliquis omnia diligêtcc fcripta Graecis nuncIcgeret,narraret^talem fe aliquain orbispartcluiuendi mdiffe difciplinam,q multis feculis cum fumma in deum pictate feruatam dicerct,onics/ad^ mirarcntuuNullus cnim uerefandioreslegescxcogitauit, ncc totfeculisjlcges fuas I animis hoim firmitcr imprimerc potuitPrætcrmitto Platonem,quiiucram opinioc nem de dco in multitudincni efferre non effc tutum cófitctur,iSlt;lcges'uerbis inanibus confcriplit,unde nullautilitas,nifi forfan cloquentiaeconfccutaeff » Lycurgum autel homines admirantur,8cSpartcnlincoeIum effcrunt,quialongo temporclleges illiusi inuiolatas Spartani confcruarunt,quæ res certeinonparuæ uirtutis eft, fed illi|breui tempore id feciffc inucniuntur,fi qs eoscumiudæis cóparat,qui)n5 minus fcre,quâm B duo annorum milia in legibus permanent, Præterea^acedaemonii libcri quidem/ leges feruabant,gprimum autc fortuna mutata fuit,totius uiuendi difciplinacjornnii um^ fuaruni pene legum obliti.Nos autemifæpius aduerfa fortuna multo magis q caeteri homines uexati,nec etiam in fummispcriculis legem noffrâ tradidimus,
Elcazarus apud Ariftcum de allcgorico fenfu feripturæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput 111,
BSfefS Aeclofcphus de Mofaicaludçorû difcipIina.MuIta uero dicere poffem de B wR g occulta legum uirtute,amp; allcgorica fpecuiatione, fed tangam pauca/quae g 9 ab Eleasaro atqj Ariftobolo(Turnmis apud ludaeos uiris nobiliffimis^, q Ptolemacitemporçpcrfluxcrunt,quorum alter Eleasaruspotificatus cti3 dignitate infignis fuit,ut paulo ante fcriptum eft,cum de tradudionc feripturæ in lin guamgræcamdiccrcmus,quiregrislegatisluirtutem feripturæ occultaineffc often« dens,his uerbis ufus cft,ut Arifteus alter ex Icgatis'confcripfit,Dignum autc eft ingt.
damdepuris atqj impuris animalibus in lege fcripta!multi arbiträtur, Interrogatus cnimànobisquâobrcmfiàdeouniuerfacrcatafuntjimpuranonnullaifcripturauo« citatjàquibusabftinendücffe iubct,ita différait, Videsquantamuim habet conuer fa.
Ç tioatlt;pconfuetudo,maloscnimhomines.ficumimprobis,Iaudabilcsifi cum probis conuerfantur,facile facit,Primum igitut;Icgum diuinarum lator)ita cunda dco pate tcoftendit,ut nihil agi,nihilcxcogitaripoffit,quod cülateat^deindelcæteros omnes holes falfo multitudinc deoru introducere docuitku ipfi multo præftantiorcs fintig di) fui,quos uenerantur, quoru fimulachra lapidea,ucl ligneatanquam imagines co rum,qui ad uitam fibi nonnihil contulerunt,adorant fenfum ipfi habentcsica quæ in« fenfatapenitusfunt,Gur autem omninoquafi dq à gentibus coluntur illi, qui/ad u« fum humanæ uitæialiquid inuenerant, cum non feccrint neque produxerint ipfi gc« quam,fedmclioremcorum,quæfunt ufum excogitarint^Aut curhodiequoq; mul / tinon adorantur,cum antiquioribus ad inucniendum excogitandum^ multafaga«!
tiorcs acutiorcs^ funt^’Nam de Aegyptijs quidem nefcio quid dicere oportcat, bællt; uas cnim ÔC ferpentes, amp;nbsp;uiuos,8C mortuos uenerantur,Hæc igitur infpicicns,diuinus.^')„9^,, illcuir mocnibusfcrreis,Sf inuiolabiliualle/àcætcris gentibus fepararc nos uoluit, quopado faciliuscorpore atqj animo/immaculatos,longecp ab huiufeemodi falfis'' opinionibusremotos foreuidcbat,utfolumuerum deû præteresterasgentes ador5 tes,illi folummodo inhærcamus.Vndefadum cft,ut à nonullis Aegyptiorum facer« dotibus,quidifciplinamnoftramaltius,confiderarfit,deihominesgensnoftralit ap:'''^'^*^', penata,quod nemini niff deum ueru colat,accidere poteli,Nec id iniuriagt;rcliqs enim j cibo
-ocr page 124-DE PR AEPAR ATIONE EVANGELICA cibo, potui,ueftitui^ inhiantibus;noftri(omnibus ifiis contemptis, pertotam uitam ® ,'.de omnipotcntia dei cogitant.Ne igituriconucrfatione atqj côfuctudine aliorum cor rupti,ad impictatcm eoruni;deferamui3cibi potus,tadus ô(. auditus,atq; uiûonis pu nficatione Icgali/nosàcaeterisfeparauiuCunda enim abunapotentia omnipotcns ^tis dei gubernutansturaliratione fjtniliafunr,quamuisfingulaià quibus abftincmus ôc quibus utiniur,profundam habcantrationcni,quorum unum autalterum excm^ pli gratia ponam,ncputesjtcmcre de rebus tamparuisfà Mofe fuiffe confcriptum,fed omnia uideas adprobitatemhominum,amp;iuftitiç perfedioncm/andepertinerc,Vo lucres enim omnes,quibus utimur,domcfticæ mundæ^' fijnt.ïriticOjaut I eguminibus connutritæ,ut columbæ,turtures,perdices, anfcres, cæteræ^ huiufmodi » Quæ uero prohibitæ funt^eas rapaces, carnibus^’ aliarum auium nutriticompcries,à quibus a# gnisjhædisqj raptis,hominibus quoqjtam uinis,quàm mortuisjinfertur iniuria.Quç omnia merito immunda nominauit, ut uel hincirapina amp;nbsp;cæde nos deterrerct, 8C ad iuftitiam hortaretur,monerctqj!iuftiirimc atq} pacifice uiuere, ficut omnes uoJucres mundae,quæinuni auium,nec omnino alrjs iniuriantur.Ita bis quafi fymbolis ad iu# fticiam(intelligentes conuertitNamfi animalia huiufmodi tangenda nonfunt pro pter immundiciam fuamjquales erunt homincs,quiprauitatc morumiillisfe fimiles E reddunuOmnia igitur hçc /Tropologice , fandeq; intclleda,plurimü confcrant^o# fider atio enim ungulæ/fiflquot;anæ,an contra fit,diftinguendos efle fingulos adus probe fign ificat,quos (qui non diftinguit,omncsquafi pccora,parcntcs fimul ôC fili|,forores amp;nbsp;fratrcs,quod^ nec inpecudibus inuenitur,mares inter fecommifcentur, à quibus omnibuSi'nos longe abfumus» Vnde mirifice^una amp;: hune diftinguendi modû docuit, amp;nbsp;uitæ conftitutionisqj noftræ'habendam efie memoriam monuiuCum enim dixif fet,quancunq}’un^ulam fcindunt,adiecit,8^ ruminant » Nihil enim aliud per rumi# nationem fignat,quitæ conftitutionisqj noftre,utdixi,mcmoriamhabentcm,uiucre» Hoduita'alimento conferuaturjta Sc alibi iubet diccnsgt; Memoria recordaberis dfti dei tui,qui fecit in teinagna amp;nbsp;mirabilia Jngenita enim profedo funt,fi quis diligë* ter confiderat,formatiocorporis,alimcntidilpenfatio|6C adfingula membra mirabi lis tranfitus,ac multo magisfenfuum uis,mentis agitatio,ôlt; fumma uelocitas, undc fingulae quoqj artes/inuentæ funuQuare monct memoria tenendum omnia,quæ di# ximusidiuina uirtuteSC fieri,SC gubernariXoca deinde ac tempor a(omnibus accomj: .'modauit,ut femper amp;nbsp;ubiqjldei memoriam habeamus;amp; incipientes quicq agerelSC p definenteSjSC cü inter agendûfumus conftituti,iam cibiamp;potustammunditiæqim raundicieîq primitiis,quibus fadis,poftea utimur,ad deum nos conuertit/ Præterea, perueftitum etiâ fimiJefeciLQuid pluradnipfis quoqj ianuisfpræceptadci feribere iuirit,ur continua eius haberemus mcmoriâ,ôlt;in manibus ipfisicircüf^crre ipfa uoluit, ut oftenderetoïa nobis iuftcfaciunda,crcatorctimentibus,8fnoftræcrcationis me# moriâ firmam retinentibus Jubet emjfi quis dormitum eat,fiuc à ledulo recipiat,fiue ambulet,fiue fedeatjdei opéra fibi efle mcditanda,8f in fingulisdei potentiâ, qua fu« mus amp;poflumusin5 uerbis tantumodo,ucrumctiâ cogitatione atqj animo'admiran dam,laudandâ,amandam»Scd decibo aepotudida fuificianuDe fenfibus autem(ita iufl'it,ut nihil audiêdum, nihilqj tangendu uclit,quod!immundufit,amp; hoefimili qua dam ratione.Rapaces enim prauæ^ beftiolæ funt,à quarü tadu’nos prohibuit, fiew: ticatæ ac mures,peftifera quædêanimalia,SC omnino inutilia hominibus,ita lexno ftra nec ucrbo,nec opéré ïniuriofe quenq dicerc,aut facere permittit, Si tam/exprefle. g per figna Sc fymbol a,omnibus^ modis^5 fabulofe,fed ueris rerum indicqs^ad iu# ftitiam,8lt; omnipotentem nos deû conuertit.Omnis enim mentio mundoçj atqj im^ mundoç^animaliumladhæcrefertunVidcbatur igitur mihi,EIea2arus rede ad oia refpondiire,nam etiâ uitulos,arietes,amp; iuuencos no filucftrcs,fcd domcfticos,ofïcrcn dos dicebatjUt qui facrifîcabantjucre inieliigerent mites fc atqj humanos elTe opoti^ tcre,præ^
-ocr page 125-LIBER OCTAVVS.
Fol. j’4
t«rc;præfertimcum oblatumiaffedusanimifigm'ficct.HæcEkasarus adkgatos, qui! ad cum de interprctatione Jegum à Ptoleniæo mi/Ti fuerut,quibus/aperte fignificauit^ profundamquandârationein,acallegoncâ,inlcgediuinacontineri,quâ(inueftigaie ,4 -7 /» debercnt,qm‘ fcripturam intclligere optarcntfXnïîoboJus autcm ille,cuius Jfecundus '■^'1^ Machabeorü liber inerainit,quenq} Ariftotelica pcritum fuiiTe philofophia,conßat, fimiliter/manus 8(. cæteti membra,quando de dco dicuntur,intenigenda ciTejn libro qucm ad Ptolemrum fcripfit,his uerbis déclarât. Veniamus nunc ad ea,quibuS|Ctiani tu 0 rex fignificari tibi uoluifti,quid ucJit dicere fcriptura noftra, cuniijtianus ôi. bra# chia,facies pedes,iterSC quictem,dco attribuat.Quæ omniafconueniétcr intcllecla, reclam de dco fententiamnon fabulofam aut falfam confirmant.Mngnæ nanq; res, .__, quæ fenfibus non cadunt,multisprofedo modis à fenfibilibus-, à fcriptore Jegum,exlt; ponuntur.Etideo,qui rede intclliguntfapicntiam iHius,ôi diuini fpiritusgratiâ,quæ) prophetam cum efFicit;ucIicmcntcr admiranturjex quibusprædidipliilofoplii fucrût, ôlt;poctæ ctiam nonnulli,qui propter iJJa,quæ ab co acccperunt,maximc admirantur.
Qui uero à fenfu eiusprofundiore rcmoti,Iitcræ tantummodoinhærcnt,nihil magni eum fcripfiflc arbitrantur.ExpIanabo igitur fingula breuiter,atq; dare,quantü in me
B fitum efttquod fi longe à ueritate abfuero,non fcriptori,qui rede acprof^unde omnia ædiditjfcd mihi paruin diuinasillaslcgcsintclligenti tcmcritatcni attribuas, Manus igitur ctiam nobis'multis modis dici apcrtifiîmuni efttnam cum magnum cxercitum amp;nbsp;Jcgioncs tuasfaducrfus Jioftes mittis,magnam manum te habercdicere uulgo foie nius',5C omnes qui audiunt.uirestuas,permanumfignificari non dubitailt^üod etiâ Mofes defignauitjdiccns.In manu potenti eduxit te ab Aegypto deus,Et alibi,à perfo na dei,Mittam manum meam amp;nbsp;pcrcutiam Aegyptios»SC rurfus ad Aegyptiorum re gcm,Ecce manus dominiiinquit,crit in pccoribus tuis,ô^ in omnibus agris mors ma# gna,quibus potentia de iurc fignificatur. Vis enim hominum,SC adus omn^in m anu eorum fita efic tranïlatiue dicitur,Idcircc) Icgis fcriptor^uocabulum nianuslad poten# tiam dei tranftulit.Quies autem diuina non iniuria,ut puto,dici potcft,flabiJis creatu rarum duratio atqj immobilitasjquam'cfTc pcrcipimuSjquia dcus,cui'omnia fubijciuii tur,it3 conftituit,nunquam enim cœlum in terram conuerfum eft, neque tçrra in coc# lum mutata,nec fol luna,neq; Luna fol fada eft,Et in animalibusifimilitcrgt;non eft c# nim innaturam hominisffera conucrfa,nechomoin bæJuam unquam pertranfiuit, Hæc igitur'quics atq; ftabiJitas diuiuina dici poteft.Defccndifle in montcm ctiam; te#
Q pore,quo Icx ferebatur^criptura deum pcrhibet,ut omnesloperationc dei confpiccrêt, quamdcfccnfum appellamus.Scribiturcnim exarfiife montcm igné,quaildodcus de# fcendit,turbarum^ uoccs'cxauditas fuifle,Cumqj tota multitudojnon pauciorcs q de ciescentena milia efient.perquinq,’dies in omni loco montisiat’dens ignis afpicieba# -7' tur.Ita defeefus ille nullum local cm motum fignificat,ubiq} enim deus eft, fed üiribus ignisq; mirabiles funt,quia uniuerfa confumunt quinqj dicrum fpacio,fic ardentis, ut nihil ibi confumptum fucrit, fed ipfa quoq; herbarum uiriditas/intadapermanferitj turbarumq’ fonitu intolerabil i nullis ædito inftrumcntis,defccnfus dei omnibus figni ficatur.Dcfccndit enim quoniamuoluitdiuinisludæorum genus legibus communû re.HæcAriftobolus,
De Eflæis, quiprifeistemporibus apudlüdaeosfublimiuiuebant
philofophia.
Caput IIII
T?
EM ttruinquoniamdiuinarumlcgunipraeceptapcrcurrimus,extorniam al
l^goricifenfustetigimus,illüdprçtcrmittcndfi noneft,uniucrfainludeo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;! '■ 1
rum gentem in duas maxime partes fuiflcdiuifamrunâlquçpræcepta le gis certo quodâ litcræ fenfu fcquebatur,altcrâ,quæ maiore philofophia Il firmata,altius atq; fubtilius oîa fpcculabatur,qui 6lt; philofophi ludçoru ciTc putabant,Horum difeiplinâ onies,q nouerut,uehemêter admirati funt, lofcphus
«eroatcy
-ocr page 126-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
uero atqj Philo'ludæi,pcrpctuæ mcmoriç uitam corum conimcndaruntltacy ne tarn fublimes uirrnegledi effe uideantur,à Jibro Phylonis, quem (pro ludæis compofm't, nonnulla fumcnda mihi efle arbitronPrftcr c^teros inquit,quospeneinnumcrabiles fandio Mofaica ad bene uiuendum incitauit,Efl|ifumnii omnium atqj maximi funt, ab Hofiotete,id eft græca Jingua(fanditate(ficut mihi iiid€tur)appenati,quorum fc^ da non gcnere,fed uirtutc atq; humanitatedifcernitur.Itaq} nemopuer,nemo adolc# fcenspropter inftabiJitatcm ætatis,fed uiri omneslautfenes funt, qui (null o corporis morbo,nuJla animiperturbationc feruntur,fed ucra foli hominum Jibertatc fruungt; tur,cuius reiiiita fua teïiimonium præbet.Nemoproprium aJiquid poflîdet,non do5 mus,nonpecus,nonuasaliquod,fcd omnibus in medio pofitis, communiter utun^ tur,habitant fimul SC conuiuunt quafi fodales.Cuni^ omnia pro communi utiJitate faciant,alia aliorum négocia funt,quæ impigrefubeuntesicertant,non frigus,non ca lorem,non aliquam mutationemacrisformidantes,fedanteortumfolis ad folitos laboresuerfi,crepufculo uefpcrtinocumgaudioredeunt, non aliter quam qui certæ« mine gymnico cxercentur.Meliora enim ôC iocundiora tam animo quam corpori ea certamina putant,quæ no fenefcûtcum corpore,Sunt autem corum alrj agricole,aJq paftores,alr) apium cultores,alri harum artium magiftri,ita ut pcrfede inter fe uiuat, g alijs non indigentes,nihil faccrc rccufant,quodlcum utile focietati fit,turpe non eft* Cum^ à laboribus fuis mcrccdem cocperint,apud cum deponunt, qui quæftor créa*
' tus eûtis'omnia diligenter procurât,quibuslcgcnt,cgcnt autem paucilTimis, cuni om* nem luxum tanquani animæ atq; corporis morbum afpcrnentur.Communis eft ipüsi non mcnfa folum,ucrumetiam ueftis,tenuis quidcm omnis,fed grauior in hyeme,quç in uno depofita loco eft,undc unufquifqj indifferenter affumit,Aegrotatio quoqj cor porisfi accidcrit,ftudio atq; cura omnium 6lt; re commun! curatunSeniorcs'fi abfquc liberis naturæ concedunt,feliciflimi omnium putantur,honorar^ cæteris non minus quam fi eos genuiftenuEt quoniam acutiflimc matrimoniojhuiufmodi focictatem/fa eile difToIui pofte pcrfpexerunt,uxorcm ducereomnino recufant,caftimoniæ fummo pere ftudentes.Nimiuni enim mulicr feipfam amat, amp;nbsp;zclotypia maxime mordetur, acuiri mores.îartificio quodam atq; lenocinio facile poteft in pcius peruerterc* Si ue^ ro etiam liberoSuiro pepcrerit,quae prius aftute facicbat,ca iamfaudadcr atq; aperte aggreditur,omniqjuiregere maritumconatur,Quareuxorhuic focietati inimicifti* ma iudicata eftmon feruat cm morcs,ncc probus erga omnes eft,qui aut uoluptate ui dus'aut libcrorum amore fupcratus,in feruitutem uxoris dedudus cft.Hac uita eorû p fît,ut non priuati folû,uerumctiâ reges atq; principcs,eo92 philofophiâ plurimum ad* mirentur.Hçc quidê,in Apologetico Phylo fcripfit,ut diximusjn eo uero libro que in fcripfit,oês ftudiofosliberoseftc,ItadeEfteis narratPaleftinâ maxima gensludæoçt
habitât,inter quos(qui dicuniEft£ic5periuntur,pIures numéro,ut ego opinor^q qua* nT*-tuor milia.Eftæi didi,quafi,fandi græcc,qm dei cultores pcipue funt,n5 animalia fa* crificantesjfed mentes fuasiiirtute munitas,offercndas dco putantes.In ciuitatibus no habitant exiftimantcs,ut contagionem aeris)corporibus,fic conuerfationem uulgi (a* nimo noccrc,Horum ali} lagros colunt,alii pacificas artes ad utilitatem fuam^proxi* —morum cxerccnt,ncc argentum,ncc aurum rcponuntjnec ingentes agros Iaudant;fcd tantum colunt quantum ncceftitati poftit fuffïcerc,Hi enimlex omnibus pene homini bus foli pecuniam amp;nbsp;fundos négligentes uirtutc ditiftimi putantur,facilitatem uiuen* di Si paucorum indigentiam rede magnas efte diuitias iudicantes. Nemo corum tæla , cnfes,galcas,fcuta,cæteraq; belli faditant inftrumenta-,fcd nec cas artes exercent, qui ( bus facile omnes in improbitatem labunturjnylla mercatura,nullus cauponatus,nul la e is cognofeitur nauigatio,omncs rapinæ occafiones dcpellunt.Nemo feruus eft a* pud cos,fed cum uniuerfi liberi fint,alteri altcris feruiunt, Omnes qui feruis utuntur,
non folum quia æqualitatem contemnunt,tanquam iniuftosfoderunt*, uerumetiami quafi
-ocr page 127-LIBER OCTAVVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. yr
quafi naturae leges tranfgreflbs omnino dcfpiciunt » Omnes cnim aiunt fquafi mater cadem natura gcnuit,quarc quamuis non uocemur,fumus tamente ipfa fratreg^ua# ritiæ crimirtc abalicnati,rationalem phiiofophiæ partem (non neceffariam ad uiuen^ dum,naturalem maiorem Humana natura confcquipofle'putantes,alteram fophiftis, altcram'Ieuioribus reliquerunt hominibus, illam phiiofophiæ partem folummodo approbantes,qua de deo,amp; de creationc omnium fcrutamur,Morali maxime iuuigi laut,ad quam abfolute confcquendam,paternis legibus adiuuanturtquas rede intel^ ligere nemo fine diuino auxiIiopoteft,Hasfemper quidem,fed maxime feptimis die# bus docentur»Dedicata enim feptima dies deputaturjn qua cçteris omnibus ncgicéîis I adfacralocaconcurrentes,quæfynagogæ appelJantur, ordinefubfenioribus iunio# res confidere folent,lcguntur^ feripturæ diligenter,ôC exponuntur à peritiinmis,rym bolis cnim prifeo more feripturâ uti maxime arbitrantur.Difcunt igitur pic,fande,iLi fte^ uiucre,triplici régula utêtes,Amore dei ardentiirimo,uirtutis cuitu diligêtiflimo, Charitate,pximi fcrucntilfinia^Quod igitur fumme deuni diligSt, multa nobis argu mento funt.Caftitas perpétua,lurifmrandi nulla mctio,niendacn odiumîS^ præcipuc, quod bonorû oim^nullius mali,caufam efle dcû opinantur» Quod uirtuti ftudeât,pa# B tet,qa pccuniam negligunt,gloriam fpernunt,uoluptatem odcrunt,conftantes,feueri
magniq; animi funt,cætcra^ huiufmodi innumerabilia, Charitatis autem argumêta ( funt,bencuoIentia,focietas,qualitas.Nullus enim domum habitat,quæ,omnium corn munis non fit,unum ærarium,unus fumptus omnibus cft.PrætereaiueAis commniter omnibus propofita,communis cibus Sf potus,communis menfa,omnis uita commua nis cft. C^æ omnia multo magis illi opère faciunt,quàm ali) uerbis fignificant Nec mirum,quæcunque cnim quotidie laborantes confequuntur,non ipfi feruant, fed in medium afferentes, commun! utilitati attribuuntj non negliguntur apud eos ægro# tantes,fed à communibus curantur * Seniores non minus quam parentes liberi/uene# rantur.Huiufmodi homines fine græca dodrina, Mofaica philofophia effccit, quæ ' uirtutis opus hominibus propofuit,à qua libertasôi oritur,ÔCconfirmatur»Namfcuni multi atque uarq'diuerfis temporibus, alq (crudelita te /carnificum more uniuerfain Iudæamuexarint,ali)'aftutafimulatione*aldeo ad improbitatem cundos peruerte# rint,ac fuæ impietatis,inhumanitatis^’^ alamitates hominum perpétua monumenta reliquerint, nullus unquam ita efferatus fuit,nullus ita ueterator ac malus,ut Effæro rum, aut potius fandorum uitam criminari uoluerit,fed omnesprobitate illorum fu C perati, quafi à natura liberos putantes, fumma ueneratione atque laudibusprofecu#
tifunt.HæcPhylo»
Caput
De Dco,amp; quod mundus creatus cft ►
lErum^quoniam philofophorum'difciplina iam patuit,amp; totius etiam mub titudinismores,diuinislegibusmuniti,expofiti funt, reftareuidetur^ut iu# niorum Thcologiam pictati maioru^doneam atq; confentaneam oftenda *- mus»Siccnimpcrdifcemus,qualesün Theologia,amp; in cçterisdifciplinis^He bræi fucrut.Phyloncm igitur^rurfus primo libro fuper legem audiamus» Nonulli ait^ mundum,magis quam autorcm mundi âdmirati,non ortum,fed æternum effe mun# dum putauerunt,male nullum pene opus deo attribuentcs,'cum econtra,oporteret,dei quidem uirtutes quafi creatoris atqj patris admirari,mundo autem'non maiorem, q
creaturæ conucniat,laudem attribuere.At uero Mofes,qui/amp; ad fummü philofophiç perucnitjôC dei refponfis fccrcta naturæ didicit,optime cognouit^ncceffe effe, ut rerum aliud quidem agatcum fit integerrimus intelledus atque puriffimus/omni feientia præâantior,omni bono mclior, omni pulchritudine formofior ; aliud ucro jinanime per fe atq) immobilc,fed ab intellcdu commotum,atqj formatum^perfediffïmum o# pus hune mundum effeccrit.Qucmiqui fuiffe ortum negant,perutilem atqj ad pietatê ncccffariâ prouidentiæ uirtutê radicitus fuflulerunt.Patrem cm atq; autorêoperi fuo
K prouidere
I
-ocr page 128-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
. prouiderclrationeprobatunpatcr cnim onus atq) autor, ea q genuit aut fcdt,diligcn D terïludet côferuare,quæ opprimere pofîuntexpellens,quæiutilia funtfuisacquirrs ad id uero quod non fccimus,nulla coniundio nobis cft,Perniciofa igitur rcs omino cftjUt fine principatuiciuitatê, fie mundumlfine autorc ac iudice,à quouniucrfa gubec
’ nentur cSfiüere poflçputare» Mirabilis ille igitur Mofes, qd fine principio eft,alieniî à te uifibibili omino exiftimans; Quod enim;fenfibile eft,niutationi fubiedum, nuiv quam idc eft; inuifibili quidê atq; intelligibili perpetuitatem attribuit,fenfibili autem | aliud uocabulu accôniodauit,Nam,quoniâ uifibilis atqj fenfibilisbic mundus efl:,ne^ celTario ipfum ortu habuifieiafïïrmât,Vndc non ab teicrestionê etiam eius,niagna cû theologia uenuftate confcripfit.Hæçde origine uniuerfi/Quod uero;puidentia mun dus gubernetur,in libro,quê de prouidentia fcripfit, contrarias primü expofitis, deinde confutatis^magnifice probauit, Quoçî plura,quoniâ longiora funt, côpendiofius po nam^Prouidentiâ efleinquit^arbitraris, cum tantam reçi perturbationemefic uideas» Quid em humanoçtprdine certo geritun An folus!ignoras,prauos atqj rapacilïîmos homines bonis oniibus florcr'e,diuitiis,gloria,cultu,multitudinis magiftratibus, bof na ualitudine,quibufcuqj dixeris uoluptatibüs affluerez Virtutis autem amicosomi^ bus malis opprefios,paupertatcjufamia humilitate,duricie uiuêdi affligi^His a J g compluribus it a didisjrcfpondet poftea hoc pado.Non tyrannice neq; ui aliqua ucl crudelitatc,fed ut rex rcgumiiuftc uniuerfum mundum deus gubernat, rex autem ue^ rus,Si iam pater eft.ut emfe habet pater ad liberos,ita rex bonus ad ciuitatem,ôi dcusl ad mundum;quippeq naturæftabililegeprincipatuSiprouidentia infolubili côiun «ftione una copulauit. Quarc quëadmodum non negliguntur,ominouitiofiàparenf tibus liberi,inimicoç£ opus elfe putantibus fubmerfos inuadere,fed maiore interdum ope fouentur,cu nullum in eis pfidium elfe uideatur,'Similiter quoqjdeus omniü eu* ram gcrit,necniinus eo9t,quiperperamuiuunt,tü utoccafionem eis poentientiæ pbe at,turn ut natura fepropitiumefleoftendat. Adhæclongeabfisàueritate,fimalorü aliquem felicem arbitraris, etiam fi Croefo ditior, acutior uifu g lynccus, maioribus uiribus,g Crotoniathes ille Milo,Ganymcdc formofior fit,omnibus^' algs corporis Si exterioribus bonis abundet. Qui enimmetem fuamplurimoçtdominatui ac pclTi morum fubiecitcupidinis, doloris,timoris,ßultitie, iuftitiæ,felix atq} bcatus efle nub» Io modo poterit,cjiam ft uulgo beatus appclletur. Nam ft animi oculos parfiper uo? lueris eleuare,atq} ut poiTibilc homini eft, de uero bonoconfiderarc,omnia quæ nöc admirariuidcris,magnorifuprofequeris:fcnipcrenimcummclioralateant,inlocü p coçt mala irrumpentia,laudantur.Cum uero in medium adfunt, bona tunc,quae con traria funt,hacluce dilucidius turpitudinem fuâ oftendunt.Si ergo diuinum illud bo num mente cóceperis,nihil eorum,quæ dixifti,facile apud uitiofos inueniri^nter bo na collocabis.Præcioflïrima nempe iJloçt'argenti atq; auri mctalla funt, q apefiima terraçt partefolent prodire, pcrmultii nanq; profedo interefti'inter metalloçt üeriiif tatem,Si foccunditatc terræ no mctallofæ» Longequippe abeftargetiatq}aurinatu^ ra'à bonitate frugû,finequibus,uiucre nequimus, qd maxime in annonaepatet chart täte» Omes ein thefaurospromodici teporis alinietoreiScpropter necelTitatem iudigt; cantesjlibenter ocs proijcerc folent.Quando auté neceflaria nobis cumulate affluüt, naturæ bonis abundantes côtenti efie non polTumus, fed argéto atq; auro inhiantes. Si quafi oculis capti,tcrreno poderc hucatq,’ ilJuc^ropter auaritiä ferimur,continuo) pecunic gratia bcllo uexamur. Veßesetiämagnificas cupimus,qnihil aliud funt§ tc xtoriæ artis laudes,Si flos ouiu,ut nonulli poetæ dixcrût» Qiii uerogloriæ adeo cupi duseß,utucl à malis laudari cupiat,hûciimprobucire necefle eßt quippe unflquodq} fuo ftmiligaudetjjonamautemualctudincm aunum^quæret,fi dcdicerit^onprauos animi morbos ab auditu oriri. Qui uiribus corporis ceruicem elcuat, atrocilTimas ante oculos beluas»Ita enim intelliget^turpiflimum efle/erarumuiribushominem gloriari
e
-ocr page 129-Z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L I B E R o C T A V V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol.
A gloriarûFormolîtatécotporisiaâare^mentiscomposnemo poterie ,qttaelbreui adeo cxtinguitur tempore,ut antequam ßorcfcatfdefloruiffe uideatur; præfertimcfi etfam inanimata artis opéra, piâa,fida,texta, non parua uideat extare pukhritudine,quo9t nbsp;nbsp;”
omnium nihil unquam apud deum inter bona enumeratum cri. Quid dico apud deûf cum neqj periti homines,qui rede philofophantur,bona,caducasnas res,aut arbitren tur,aut appellent» Qui uero falfam,amp; nomine folum philofophiam fequuntur,iiianû nti fe medicos profelTi feruicuti corporis inhærent,nec corporum quidê medicos limû tantur,qui ‘6 rex ac princeps ægrotet,omnia tranfgrefli^inter columna, porticus,tabtt las,argentum,adrilicium,aurum,lapides,cubile ipâim ilico petût,nec ueliem auro in« ferta admirati,nec lapidibus ornatum confiderantes ledulum^quam citius poirunt,c{ teris omnibus contemptis,manus egroti tangunt,pulfum examinant,interdumletiatn ueftibus fublatis,qua duriciæ ht ucntcr,quo calore pedus ardeat quo motu'cor exw liat,inquirunt.Ex quibus omnibus'alijs^ compluribus quantitate amp;nbsp;qualitate ægri« tudinis percepta,curam morbi tandem aggrediuntur.Oporteret igitur etiam philofo phos cum médicinam animi tenere prohteantur,omnia delpicere,quæ falfa homines opinione maximi f aciunt,ac mentis iphus cubile ^ingredi diligentius, ôc conhderare,h
B propter inæqualiterpulfus,mouetur,tadu^ ipfo examinare,h afpera’maledicêdo lin gua efüeda eh,h cupiditate tumidus uenter,dC ut breuiter dicam,qua imtemperie inte« nota turbata funtHoc enim pado,idonea poterunt adoptare remedia, Nuncuero,c3 nequeant lucem ueram afpicere,exteriorum falfo rerum nitore perculh,quah cxci pet crrant,reginam omnino mentem négligentes,^ fatellites eius diuitias,gloriam,fani« tatem,alia^ huiufmodi perfequentes,Et quemadmodum fumma infania eft,aut cæ« cos de coloribus,aut furdos de harmonia muhca,hc amp;nbsp;uitiofos uirosde bono amp;nbsp;ma« lo iudices conhituere,menti namqt capti funt,amp; interioribus tenebris obcarcati,difceK ncre nequeunt,Merito igitur laudaturj^ocrates amp;nbsp;alii,qui ^aupertatem amplexi, nec ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quzftuofa iph artificia didicerunt,nec amicis,aut regilius magna hbi oblata munerM f
acceperunt. Nihil enim aliud quam uirtutem'bonum putabant» Quod/î mortal! cor« pore circumdudi,amp; mort! ut homines fubiedi,ac cum multitudine iniuhorum homi num,maxima uiuentes iniuriaperierunttCur aceufanda natura eh,cumcrudelitas ho minum culpanda ht^Non enim facile poteft cuadcrc,qui degit in regione pehifer a» • Et ueluti cum magna uis pluuiæ defcendat,nih fub tedo hs,neceife eh, etiam h fapû î ens hs imbrem perferrejeumç frigidilTimus perflat boreas, frigore prcmi,amp; »hatis ç ardorecalefie/ri:Eodemprofedo modo,hcuminiuhis'uitam agis,necelTeeh Imulta inde perpeti maIa»Verum omnes,qui uirtutem négligentes,falfa corporis laudant bo na,à Sole fe ungi,Slt; à loue lauari putantSymbolyca enim hæc 'prifca^ prouerbiaire ipfa liera elfe ohenduntur/iec enim poh mortem folummodo, fed etiam per totam , uitam animo hmul atqi corpore iniuhi homines pendent»Cuius rei'qui Siculam con feripferunt hihoriam,tehes locupletihîmi funt.Nam uel amantilTimam uxoremffu« fpedam adeo fuilTe tyranno dicunt,ut tabuliscubiculum hatuerit,quolmaior fonitus / cum ad eum iretexcitaretur,nudam^jta,ut nihil occulte ferepohet; aditum^ ipfum / fouea intercepiire,utuelfaltibus,uellongisgradibus,uel afeenfu defeenfu^ pergciu do,nullum polTet telum occultarc»Quôd quantis^ igitur animus hominis,qui uel uc xorem ita fufpedam habebat,malis'refertus erat f Illis certe mihi hmillimus uidetuc fuiire,qui cum ad alta præcipitia feandant,antequam ad cacumen peruenerit timoré perculfi,nec altiora petunt iam fehîjnec defeendere audent^cum ad hiatum amp;nbsp;profun« ditatem defpexerint»Tyrannidem nempei'quah diuinam rem aggrcirus,cum pcricula eius cognouihet,amp; hanti in propohto, innumerabilia uidebat indies pericul a;amp; abc« unti mortem imminere non dubitabat;omnibu8 amp;nbsp;h non corporibus,fed animo ta« mcn'aduerfus cum arm3tis,quod ille ipfe Dionyhus ita effe hgnihcauit ♦ Nam cfi qui« i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dam uitam tyrannorum apud eum quafi beatam laudibus afferret^uoca/Tc ad cernam
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K n regio
-ocr page 130-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA
regio apparatu conftrudamihominem dicitur,ac fuper caput iliius fcdcntis'acutu'gla dium tcnuiflimo filio fufpendiïïc,qucin'poftcaquamjcpcrire couiua rcfpexit,nec fur gère inde aufus timoré tyranni,ncc bibcrc, aut comederc potens'periculo perculfus, ceruice ac oculis ad pendentem gJadium direÆs'mortcm expccîabat.Quod.cum uw dilTet Dionyfius,Num inquit inteIJigis.quàm beata fit uita noftra Utah's em efi,nifi ui uejimus nobifmetipfis adulâri, Omnium enim rerum copiam habcntesjjroptcr fre# quentiam periculorum amp;nbsp;impendentem formidinem nulla frui pofiumus» Illis fimi* les,qui à deformibus fæpc meretricibusfdedpiuntur, quæ.uefte atq; auro ualde orna^ tæ,amp; fuco,facie deformitatem occultantes,quafi hamo pifees his infidijs captos attra hunt adolefcétes,Hac infelicitate nos pmimur^quimultis felices uidemur^ fîcut tor mentis’multi coguntur mentis fuæ arcana pandere:fic interdum huius uitae moleftia uidijucriifimas uoces de miferia noftra emittimus ► Illis enim certe fimiles animabu»/ tyranni fumus,qu3e faginantur,qbus comedendi bibendiq; non ad aliud g ad pernici# em fua copia folet ofïerri»MuIti autempecuniæ cupiditate uidi, manifefta dederunc fuppIicia,Cuius rd exempla amp;nbsp;ft quotidie uidemus, unum tame ex prifeis referre'opt repræcium diximus.Dicunt igitur,qui fatidos facrum bellum conferipserunt, culex/ E effet, aut præcipitesex alto deijei, aut in mare fubmerfi,aut igne cremarifacrilegos,, Cumq; Philomelus, Onomarchus,ScPhayIus,tres iftiDelphicum fpoliaucrint tenu plumdecudum legcmjdiuinitus fupplicia dediffe.Alterum enimicum per afpera fcatu deret Ioca,præcipitem deefdiffe, ac ita expira ffe^Alterum, cum eques per litrora ferre tur in profundo lapfura, una cum equofuiffc aquis demerfum. Phaylum autem alij facro morbo confumptum,alii cum templum Inabis incenderetur gt;nbsp;una cdcrematum fuiffc tradiderunt.Nemo profedo haeocafu nifi amens accediffeputabit » Omnes enrigt; hos tres eifdem temporibuspropter idem delidumjnon alijs fupplicqs quàm lexuoii lebat iure punitos,non à fortuna amp;nbsp;cafu,fed diuinitus credcrcjdebcmus ,Quod fir no* nulli rapaces SC fadiofi homines,quiho alienos folummodo populos,fed patrtas etiä» fuasfubieccrunt,impuneid feciffe uidentur,mirandum non eff .■ Primuifi enimlno fi^ militer deus atqj homines iudicant,homines enimide mamifeftis tâtummexlo cogno^ fcunt,dcusueroiin animum ingreffus ipfum,nudos uol Gratis perfpicit motus, Quarc«) nunquam humanaiudicia'diuino tanquam mclioraamp;iuftiorapponendaffunt MuI» tisenimihomines fallunturffenfibus corporis,atqj turbationibus animi^iadca’àutenil nihil eff,quod fallat,fed fumma iuftitiavna cum ueritateicunda geruntur.Doîndçre p de illud imprimis,fertur,id effe,ad populumtyranos,quod funt in lege'fiupplicia;
igitur in ciüitatibus adeo abundant,ut nulla Icgum reucrentia fit, tue dcuslituitta reft pellat,amp; ad uirtutemhominesconuertat^rudclibus atq; tyrannids uiri8,Hon iniuri^* ' ampotentia præbct»uitiorum enim cumulusifine crudclitatc niundari non poicft. Et quem admodüm uindiccspublicarfi rerumlad homicidas proditoresamp; facrilegos in# terficiendos publice aluntur;non quia tale hominis exercitium!laudetur,.fed quia po puloneceffarium effzEodem profedo padc^ huius mundi gubernator, quafi comm« nes uindices tyrannos,in ciuitates exufeitat j ut iniuriam atque impietatem, aliaqj hugt; iufmodi/uiamp;crudelitateiftOrumpuniat, Quiiquoniamrion redesanimi propofito, fed crudelitate commoti,diuinae uoluntatifubminiffrarunnutignis'confumptama« teria demum extinguitur, ficamp;ipfitum ciuitates prauas inanes hominum fecerint, • tunc demum in perniciem incidunt. Quid autem miramur, fi tyran norum interdum miniftcrio effufas hominum iniuriasdeus compcfcit,cum etiam fæpius'non aliorum opere.fed per feipfun^famc, tcrræmotu,peffc, ahisq; huiufmódi, quibus multas ur^ bes defolatas uidemus, id faditet ( Satis didum effc puto, neminem qui male uiuat effe felicear, unde tuaxime prouidentia effe probatur.Et poff aliqua,Ventorum ingt impetusiâf pluuie uis’non ad perniciem nauigantium, aut agricolarum, fed ad utili# tatem humani generis diuinitus mittitur » Aquis enim'terram,uentis ueto regionem
qux
-ocr page 131-LIBER OCTAVVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. î7
quæ fub Luna cft, inundarc foJet, 8c. utris^, animaiia 8C plantas alit,augct,perficiL Quod fi nauigantcs aut agricolasinonnunquam perdit,inirari non debes;inininia e# nim quædamiiftiparticula funt,cura uero totius humant generisjdeo c/l» Vtcrgo)in xditiotie ludorum atqj certaniinis,cdiJespropter aliquos reipub.ufusidie certaminis mutato,fccerüt, nonnullosludatoruminon affuiflTetSicS^Deus Iquafimagnæ cuiuf# dam ciuitatis totius orbis curam gercns,humidiorem æftatem,8lt; uernalem hyemem / adutilitatem totius efFecit,quamuis nonnullihactcmporum inçqualitatelmagna da# mna patiantur.Elemcntorum igitur inter fe tr anfmutationes,ex quibus mundus co# ftat,^ quibus conferuatur,tanquam neceflariasüpfe inftituihpruinæ autem öC niuesj cætera^ huiufmodi,ad frigiditatem aeris confequuntur, ficuti ad conculTionem nu# bium fuJgura amp;nbsp;tonitrua;quorum nihil forfan 8C prouidentia fiuPJuuiæ uero ac ue# tijCum uitae alimenticrementiqj caufa plantarum atqt animaJium fmt,prouidêtia cer tefiunt,amp; cx iftisjillaconfequuntunutfi aeditoris munerum liber al itate atq; magni# ficentia magna unguentorum copia proponatur,undeguttis quibufdam interrä de# flexis,lubricus ualde locus cflFeifius fir.nemo non infanus pouidentia aeditoris mune# rumflubricitatem fadam elTe contendcrct;fed ad magnihcentiam abundantiamq;
B unguentorumtonfecutamconcederct»IrisfimiliterSc alia huiufmodifnonfuntna# turae opera principaliter,fed nubibus naturali quadam rationc accidentia', amp;nbsp;tarnen ctiam haec prudentioribus conferunt tranquillitatem enim aeris, motus uentorum, hyemes 8Cferenitatcm,his ftgnis prædicere foIêt.Fornicesporticusqj^num uides, quo rumplurimilad meridiem refpiciunt,ut déambulantes in hyemeJcalehant,ô^ in ælta# te'opaco frigoreutantur^Quam rem/illud confequitur,non Jab ædihcatoris fenten# tia fadum,quod umbris quae à bafi excidunt,horæ'hgnificantur»Ignis fimiliter natu ræ opus eft neceftarium,quern quafi accidens quoddam 'fumus confequitur, qui ta# meneft,quando nonparuam attulitutilitatem» Interdum enimhon igne, fed fumo, aduentum hoftiumfignificamus» TalisratioJetiaminEclipfibus dici poteft,quae/ Solem atque Lunam confequuntur,SC aut mortis Regum, aut urbium defolationes, prudentibus figna folent afferrc»Ladeus uero circulus,ftcllas habet eius fubftantiae, cuius cæteræ,Cuius rei caufam,quamuis difitcilis fit,non tarnen negligunt, fed dili# genter quæritantphilofophantestputantenimS^redeJiucundiffïmam remiper fei# pfam elTe fcientiam.Sicut igitur Sol 8lt; Luna cætere^ ftellæperprouidentiam fadæ funtjficprofedo coeleftia omnia,quamuis nos'naturam atqj uirtutem omnium inuc
C ftigare nequeamus.Terræmotus auteniamp;pcftilentiæ,fulminum iâus,ôcfimilia,ma ladicuntur,amp;honfunt.Nullius enim mali deus caufaeft;fedelemcntorum mutatio ne generantur ; neque funt principalia naturæ opera;fed ad ea qu£ necelfaria amp;nbsp;prin cipalia funt,confcquuntur3ift aliqui damnum inde habuerunt, non eft accufandus gubernatonPrimo^quia qs bonos elfe ipfi putamus, boni fortalTis non funt. Deinde^ quemadmodum in re militari^d foedam feditionem qui forte primum oblatus eft^ plcditur;amp; ad extinguendam tyrannidem Icognatos etiam fii tn culpa non fint, leges cxtcrminant;eodcm modofin peftilentia^ut reliqui bnoderatiores fiant,interdum eti# am innocentes communi corruptione aeris pereunt.Sic8lt; in nauigio'æqualiter om# nes periclitantur,quamuis non æque peccaucrintDe atrocibus autem beftijs /exerci# -tationisbellicae gratiaprodudas.diuinitusdiceremus. Nihil enim magiskorpus ad / laborcs Sc animos ad refiftendum hofti corroborat^quam uenatio,nifi tu huic defen fionioipponendodctraxiflcSjfed tarnen SC qui bellicofi funt^animoftorc§ beftijs fe op# ponentes,facilius fiunt,'8c qui paccm amati domi atq; in urbibus uiuentes, longe ab omni huiufmodi periculo-abfunt » Sues eninf 8^ leoneslfimilia^ animaliaJne infidijs hominum aliquidpatiantur,procul abhabitationibushominum uerfantur» Si qui autem ex negligentia inermes faltus pcragrant,fcipfospotius'quam natura accufent, ficut in equeftri certamine,qui uno loco federe'ac fpedare non patiuntur,cum hinc il#
K iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;line tranfeat.
-ocr page 132-depraeparationeevangelica
Jine tranfcant,curruuni imp€tu;plerunq}conteruntur.Scrpcntcsautcmuencno/|non D prouidetiafed confequentia quada rerum,ut in fupcrioribus diximus, product! funt. Fiunt enim,cum innata materiæ humiditas calidfor facia eft\ Sic Sc nonnuJIæ beftio iccorruptione nafcunfur,utcorruptione al!nientiuermes,pediculià fudoribus^Quac äutein'fpermate natura duce generantur ; Ealquoniam natura principaliter intendit, prouidentia nafei non ncgamus,'quamu!s ctiain ilJalduabus rationibus/ad utilitatem hominum audiui produda,quasicelare nullo modo decreui^ Primum igitur,ueneno# f3 animaliaimultos ad morbos, maxime pernicioftiTimos remédia cöfcrre faJubcr^ rima medici perhibenLVidebis^fi diligenter attendere uolueris, in magnis theriacis ! nonnulla membra eorumiacuratiflime fumi.Dcinde deo ifta efle parata dicüt in pec^ catorcs,ficut eculeosamp; alia tormenta in iudieqs præparata uiJemus, Quod autem di xifti,in doraibus hominumimaxime ifta nafci,falfum omnino cft. Procul enimiin di^ fertis inuem'untur locis,hominem,quafi dominum fugientia.Quæ ucroiin habitatio nibus hominum nafcuntur,corruptione magisproducuntur,quamuis amp;nbsp;carnium nÿ dore/animalia huiufmodiattrahantur.Hirundinesautem'finobifeumucrfantur,mi# rum non cft, nam quoniam cas, homincs non uenantur, idcircojplurimæ abundant, name regione fugere ilia uidebis, quibus/infidiamur. Non enim hominibus folum, g uerumetiam brutis,ut fe falua uclint,innatuni eft. Syriæ/maritima quçdam ciuitas eft )
. ' nomine Afcalo,quo/tuncappIicui,quando/oraturusatq;facrificaturusHierofolymçl ad patrium templum miftïis fuigt;eo'cum applicuiftem, magnam columbarum multâ tudinem uidens admirabar, interrogantiq; mihiejuamobrem cæ auesiomnia pene lo ca ilia occupa/rent,rcfpôfum fuit, lege apud eos,columbarum ufum elfe prohibitum* Apud Aegyptios autcm'mirabiliusquiddam confidcrauûCrocodilusenimjomnium beluarum atrociiTintuSjin facratiftimo natus amp;nbsp;enutritus Nilo,quamuis fub aquis ui uat,utilitatistamen fuæ non eft ignarus. Alagna enim copia apudeosCrocodilorû fnuenitur,qui'animal id tartquam facrum uencrantur » Minime autem reperiri apud cos pote ft qui cum uenatur^Si nauigantes ,hic quidem nec digito aquam fluuq tanlt; gère audent, Crocodilis ftatim infultantibus. Id uero'timidiores ctiam homincs, uel ludo in Nilum natantes^profiIiunuBarbaras rcgionesfoccunditate agroruni exceller rcuidemus,ubi/magno ingenio homincs raro nafcuntnr.Sicalimentis quidem abun dant, hominibus autem, quorum gratia,diuinitus alimenta producuntur, carerc ui# dentun At contralaccufanda Gracia cft,quia fine feminc atqj cultuinihil producit,fed fola homincs générâtuerecccleftes atque diuinos natura ad omnem feietiam natos, p cuius caufaicft fubtilitas acris» Non enim temere dixitHeraclitus^ Aefficcior, anima prudentior atque melior^uius fignum, quod ieiunantes arque uigiJantesiprudcntio# res illis funt,quitiboôC potu femper replenturJmmergitur enim quodam modo mo tus mentis, quemCogitationem appellamus* Vcrum,in barbaris regionibus,propter maiorum alimentorum copiam/agrorumqjrobur, non folum animaliaplura/maio raq,’, uerumetiam atboresinaxime nafei folent^ Non cft autem cuJfja naturæ,fi tam marinis quàm terreftribus animalibus crudeliter uefeimur. Non cnim-ad huiufeemo di uoluptates natura,fed crudelitas nos atqj intempcrantiaiincitat.Ad mûdi enim to# tiusconfummationem/iecefte erat,ubiq}!uaria nafei animalium genera.Non fuit au tem nccelTariumjUt homotqui fapientiae decore ornatur, ab humanitate in feritatem conuerfus,cæde animalium uoluptatcmfibipararet.Vndc,ad hdecufqjtempora^qcu# ram continentiæ gerunt,ab4»om\nibus abftinent carnibus, fuauiifimo cibo herbaru fruduum^ utentes.Qui uero carnium ufumhatura concedi arbitrantur,magiftrisamp;: Iegibus,quibuscurae modeftia eft,ab efu immoderato prohibentur. Rofc auteSC cro#
* cus'uarii^ flores atqj aromata'non uoluptatis gratia,fed bone ualctudinis produda fuiiLNam Sc odorc ipfo'iuuant interdum,8C incompofitione medicinarum (magnas enim uires habent)à mcdicis adhibêtut, Multa enimfingula nihil profunt, coiunda
uero
-ocr page 133-LIBER N O N V î, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Föl. jS
ucroqu^madmodum maris atqj foeminf coniundioadprocrcationem,üquires fuaa oftcndunt.His cctcris^ huiufm/idi nifi contentiofus fis,concédas oportet,diuina uni Uerfum hunc niundum prouidentia gubcrnari. Haeca Philone copendiofius fumpfi, tum ut oftcndamquales Hebræi ctiam iuniorcs uiros habuerunt‘Tum'utpia de deo fententia ludæorum appareat.
^^-EYSEBII PAMPHI-^
LI LIBER NONVS.
Quod ctiam cxteriorcsjudæorum gcntcm admirati funt» Caput I,
VNC autem teftimonia etiam cxtcriorum jde nbsp;nbsp;nbsp;diligenter cita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' .
bimus» IJiußri/Timi cnim etiam Græcorum, non impcriti omnii« noludaicc phiJofophiæj alrj iiitam corum fcriptis fuis appros baflcuidcntunalii/Theologiam quätumpotuere/fecuti funt. Sie enimdifees^non temerc, fed abfoluta,exquifita^ rationc^iidaicä phiJofophiam gentium nugispræpofitam à nobis fuifie^ Primü
____________, igitur ca ponam, quæ)de uita ludæoçt pclarilfimi Græcorum ftanturj'heophraitu igitur audias,cuius nônullos tcxtusPorphyriusjin his libris po fuit,quos de abftincdo à carnib*’ côfcripfit,his uerbi^ud æi ad hæc ufq; têpora( Theo phrartusait)animaIiaqûofacrificât:’utfiqs,nos'adiniitationêiHo9thortaretur,audù / rc nô patercmur.Nô cm comedut ex facrificatis,fed mel atqj uinu noâu infundût,ho
locaufta faciêtcs,nihiJ^ inde relinquêtes,ut ncc ille g oîa perfpicit,rcm tam prauâ in^ fpiccrcpolfitjquod faciunt,interim ieiunantes^acqmphilofophi natura funt^de deo inter fe conoqucntcs,nodu autemftcllas afpicientes^orationibus deü inuocant. Pri mi cnim ifti omniu hoim,ôlt; bruta, amp;nbsp;fe ipfos offerte cetperunt, nulla nece/fitate aut cupiditateidfaciêtes.Etinquartociufdemnegotij^hæcàfeipfofcribitPorphyrius, Eflæijudæi gne funt,n alter alterum magis diliguntig cæteri homines faciâtjSC uol u ! ptatcmoêmquafi uitiofam afpcrnanturjcontinentiâ integritatem animi^ab omnt perturbationc remotâ,prccipuam putantes uirtutem. Vxores no ducunt,alicnos aßt îiberos'teneros adhuc amp;nbsp;ad oem aptos dodrinam adoptâtes ,pro fuis educate,ac mo ribus fuis ftabilire folent » quod faciunt,non quia ma trimonium abominentur, fed
(2 quia mulierum mores cauendos putant. Diuites omnes adeo fpernunt, ut mirabilis quædam incis cômunitasfit. Nulluscoçrpræter cætcros aliquidpoffïdet, omnia'eis communia funt.Ncmo alioditior autpaupetionVna omnibus quafi fra tribus facul tas cft.Vngi oleo nôpatiunturtquod fi quis forte oleo^tadus fucrit, dijigenter/quafi à magna macula corpus illi abftcrgiturmon em molles, fed aridi atqj duri effe cor# pore cupiunt,alba femp induuntur,cletffionc cômuniquæftores SC gubernatores fibi créant,indiuifæ in omnibus res funt.Non habitant urbem unam,fed hincàllo fact le migrantîfemper^ affequentes Hærefim fuam^proficifeuntur; à quibusïta fufeipi# untur,ut una eos femper uixiffcidiceres: unde fit, ut proficifccntcs nihil impenfe fecû fcrantVeftem calccos anteg omnino tempore diripantur, non mutantmec émût al iquid nec uendunt, fed cômutatione nbsp;nbsp;utuntur cum çgcant.Nam inter cos/cômu
nia quæcunq; uolunt,ctiâ nihil afferentes. Erga deum maxima pictate utuntur Nâ antequâ fol oriatur,nihil cis prophanû df,fed patria orationc utuntur,quaTolc orilt; ri ptçcantur deinde à præfecîis finguli ad artes opcra^’ fua mittuntur, amp;poßeaquä horis quinq; laborauerint,ad unu rurfus locum congregantur,5C aqua frigida perlo ti,in domü ueniunt,quo ncmininifi ciufdcfecleïntroirc lieer Ita mundiquafi in tem plum ad cœnaculû ucniunt, ubi'magna trâquillitatc fedentibus, ordine oibus panis opponitur,amp; ferculü unumunicuiqj.Primus autem omnium facerdosfada oratiôc
K iiq comedere
-ocr page 134-DE PRAEPARATIONE ËVANGELICA comedere incipit;nephas^ omninoputant.antc orationem quicquam guftare,*cuni^ pranfi fuerint,muito dil igcntius orant.Ita amp;nbsp;ïncipientes SC definentes,laudes dei dilû gcnter concinflt.Poft hæcueftibus, quibus prandcntes quafi facris utuntur depolîtis, ad opéra rurfus cxeunt, nodurnoque reuerficrcpufculo fimiliter coenant, hofpitibus etiam conAdentibus,fi qui forte afTuennt » Clamor aut tumultus nunquam apud eos auditur,fed ordinc ita colloquuntur,ut tanto eos inter fe uti ordine atqj filentiomira bile uideatur,cuius caufaperpétua continentia eft.Cibus ô(. potusuitæ neccïTitatc me furatunQùi ad cam fedam ueniunt,non ftatim,fed poftcaquam foris anno integro) eifdem moribus uixcrint,tunc fufcipiuntur;non tarnen omnino, fed propinquius qui# dem acccdunt.Vna uero cum illis uiucre non licet,nifi duobus alrjs annispatientiæ fi gna dederint^ snteq communiter cum cis ucfcantur,iureiurando côfirmant, primo / pios fe erga dcos futuros,deinde iuüitix ita fore cultores, ut nec fpontc, ncc imperio, alicui homini fint nocituri,odio^ femper iniuftos fibi futuros, putaturos^ femper fe# ipfos lædijfi iufto uideant iniuriâ fieri;fidclcs fore omnibus,ac maxime principibus. Non cnim abfqj dei uoluntatc principatum alicui commendari.Ad hæçfi ipfi præcf# fcnt;nunquamfcquicquamfaduros,undc maculari praefedura uideretur;necuefte E aut ornatu quodam meliore g fubditi fe ufurum^-ueritatis fore amicos, amp;nbsp;mendaccs/ accufaturos,*manus à furto,animum ab iniufio lucro procul rctenturos ; ncc occulta# tores aliquid fociis,nec corum fccrcta'alqs fe diduros,etiam fi mortis periculum im# niincrct4gt;oftrcmo,nulli aliter hærefeos dogmata traditurosîg ficutiipfi acccpcruntgt; procul fc futuros â latrocinio,confcruaturos^ fedæ libros diligenter amp;nunciorü no mina.Hæcfcruaturos fe omnia iurant. Qui autem non feruant diligenter,ilico expeU' Iuntur,8c omnes ferecum ad aliam dietam acuitam ucniunt,moriuntur. Sed multos ipfi rurfus miferantes rccipiunt,cum putauerint,non minores iam ipfos panas dedif# fc,g delida corum poftulabant.Tanta uero tenuitatc,paucitate utuntur rcrum,ut ra# roplusg fcmcl in feptem diebus'alui purgatione indigeant.Qua quidem ex continen tia,in tantam perueniunt patiêtiâ,animi^ robur,ut ncc aculco,nec ignc,ncc alio quac# ftionum genere impclli pofiînt, ut aut uerbis legillatorem uituperent, aut illicitum quieg comcdant»quodmaxime,in bcllo,quod fibi à Rhomanis illatum ftiit^oftcnde# runt^nulla cnim adulatione,ad torquentes unquam funtufi,nullaslachrymas torti emifcrüt, fed fuauiter in doloribus ridentcs,amp; eis illudenets à quibus torquebâtur, fie expirabant iucundiflimc, ut ad patriam redire uiderentur.Firma cnim hæc opinio a# ’pud cos eft^orpora quidc morti elfe fubieda, animas uero)tang immortales Ifemprr F uiucrc;cumqj à fubtiliflïmo æthere dimittâtur, naturali quodâ delatos impctuicorpo ribus coniungi;cum uero à uinculis corporum,quafi à longa feruitute liberatifint,tüc/ fummo cum gaudio altiora petcre.Qua quidem uita amp;nbsp;pietatc facile fit, ut multi/a« pud cos futura præuidcant,praecipue.qui à facris uoluminibusfoC uaria carnis cafliga;# iione,amp;prophetarum didis,cxcrccntur, Hæc Porphyriu^de pictateac Philofophia Elfæorum teftatus cft»
Hecatæus de codent» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput H»
Ecatæus autem Âbderita^uir,amp; uerbo amp;nbsp;rc philofophus hiftoriam de ludf# B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gisconfcripfit,àquanonnullafumcrcnonerit alicnum.Multainquitcaftcl#
H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Œla oppida^Judæisfunt,una uerourbsmunitiirima,quinquaginta pene fia
®^^^^diorum Habens circumitum,plures g centum amp;nbsp;uiginti milia homines habi tant,quæ uocatur Hierofolyma, in medio cuius ædes lapidea eft^quinq; iugerum Ion# -gitudinis,Iatitudiniscubitorum centum,quiportæ duplices funt^in eo/ara quadrata cftintegrislapidibus,ac inornatiscompofita,cuiusfingulalaterauiginti,altitudo au tem duodccim cft cubitO9£,apud g domus magna cft,ubi altare atq; candelabrü,utra# que aurea funt ponderü dumn talentorü,ubi lux node atqj die inextinguibilis ardet. Nullum ibi fimulachrû eft,nulla omnino imagO}necplâta,neclucus,aut aliquid hu# iufmodi
-ocr page 135-L I B E R N o N V 5. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fdl. y«
A lufmodijub! nocîe ac die facerdotes cafte ucrfantur,nunqua in tcniplo uinû bibenres^ Ocindexum rege quoqj Alexandro nonnullos aitludæoçi militafte ,amp;fucceftcgt;ribus tius fideles fuiire,feqj cum uno eoçi fcrmoncni habuifte bis uerbis narrat^Gû ad ma# re rubrum proficifeerer, inter alios équités /ludæus quidam nomine Myfonianus me fequebatur,homo'quem omnes tam Græci qBarbarijqui eum cognoucruntjamp;animi »naximiamp;robufti corporis prædicabanuErat autem etiam arcuperitiftimus.Isicum augur quidamomnes nos ftare iuflïflrct,intcrrogauit/juare Gxi Û3remas,3agui-eqac auemoftendente atqjdicente conducereitaftare,quoufqjiquo auis tenderer, pedpe# xiftent, ut ß ad anteriora uolaret, cœptum iter perageretîfin autem poiieriora uola#f
tupeteretreuerterentur,filentio areu trarîlo,auem percuffîtacintcrfecit.Tunc augur / amp;nbsp;nonnuiJi altj ualde commoti,ci maledicebanu Ipfe ueroiquis eft inquitifte furor o hominesr’qüo enim auis ifta, quæ nihil de fapientia præuiderat,ucri aliquid|de itine# ee noftro poterat nobis pdicere, quæft futura præfciftet, nunquam hue ueniftet,ne à Myfoniano ludæo intcrficeretur.Hæcab Hecatco fumptainodo fufficiant,
Plcarchus^dc eodem» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capiit lit
rj Learchus autem Peripateticus'in primo libro deSomno/Arifloteli attribu ens,uertrahæcdeludæisfcribit.MultainquitAriftoteJes'poftcntdeipfodi ci,fed pauça modo referenda funt. quamuis nôignoromultoslfomnj^ fin »^^^^gere me putaturosgt; T une Hyporochides^idcirco,quia mirabilia didurus es tnqun^audire magis glifcimus»Tunc Ariftotcles^^p inquit,ut rhetoric! foleht,dc ge# nere ipfiusprimum fi placet dicamus.Ita prorfus placel^Hyperochides inquit.Illc igi# tur fubiunxit,Ariftotelcs ludæus erat,qui funt Calani^x India,ludæi autëà loco, que habitant appellati funuVrbs eorum afperrimo quodam nemioe Hierufalem nuncu«
patuctHic ab altioribus Afiæ locis,ad marinmas ciukates defcêdens,amp; lingua ani# moGrræcus fuit,Cumqj accidiftet, ut ço temporenenquoqjlin maritimis Afiæ locis
licrfaremur,philofophiae amore ad nos fponte uenit, qui multo plura nobis attulit q accepit.Hæc Clcarchus. Clemens autem noftcr,Numam Romanorum regemfPytha goricumfuiffeaflerit,ScMofaicanixumdodrina!legem dedifte Romanis,nullamquot;^', hk/tj» imaginem dco attribueremnde annis centum atq; feptuaginta ab urbe condita, nulla imagineninecfidamnecpidam ïntcmplisRomanorumrefpicipotuiflc,ItaNuma| occulte fignificauiyiuilo modo, nifi mête ad fimilitudinê deihominê peruenirepof» fe.Megaft ânes autcm,qüi cum Sclcuco uixit, uir hiftoriæ peritilTimuSjin tertio ludai#
ç carum rerumbæcdicit,Omnia quse de natura prifei Graecifcripfcrunt,ali} etiam;ante ipfcsfcripferunt.Nam BrachmatjiJapud Indos,qui amp;nbsp;ludæi uocantur, multo prius,/ philolophati funt.AriftoboIus etiam^nprimo ad Philometora'his uerbis utitur. Le# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;
gern noftramjin multisPlatofecutus cft.Apcrteniuiquc'in multisjdiligenter exami# nafle fingula uidetur, Mofaica enim uolumina ante Alexandrum, 8i ante Perfarum /l^oƒî«m imperium traduda(garant,undeplurimaficutamp; Pythagoras philofophusillejac# cepit.Numetiup autemPythagoricus,aperteferibit,nihilaliudeflePlatonemiquain •* Mofemattica lingua loquentcm.Et in primo uoluminc de bono,Platoinquit,atquc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
Pythagoras,quae Bijachmanes magni Aegyptij ludæiqj inuenerunt,eaGræce ipfi ex# pofueruntÆt in terwo Mofi meminit his uerbis Jannes âC Labres Aegyptij erantjuiri magicis artibus adeo præpotcntcs, ut Mufæo ludæorum duciuiro deo coniunclifli# mo,Solirefiftcre pofte àcundis Aegyptrjs iudicati funt. Multas enim calamitates, ^s Mufæîis Aegypto intulkfolucrc uififunt.Hisucrbis,Numeniusamp; miraculis àMofe falt;fiis,Slt;,quod Deo coniundiftïmus eftet Mofes^atteftatur. Sed ludaicæ gcntisjCho# ryiuslt;tiaai poeta prifeus meminit, amp;nbsp;multos eorum cum Xerxc in Græciam militai#
reaffirmat.Porphyrius aut in primo de philofophia rcfponforum,ApolIincm ipfum inducitxieludæis hoc oraculum ædidiftc.Attcndere inquit oportct,quoniam omi di# uioa repletum fapientia eft Oraculum ApoHiuis,quod didurus fum.
- ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dura
-ocr page 136-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA Durauiailianimisæralisdaufa^portis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-D
Quac uitam nobis apcrit’donat^ bcatam. Ncc ucro uerbis facile cnarraricr ullis Exponi^ queat,illo quo fcmita ducit.
Quant primi ante omncscoppcrunt tradcrepulchras Qui Niîi epotant JyniphasjPhttnicibus inde, Proxima^ A fly rij s ea cura,fed inclita longe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'P ^quot;2
Gens Hcbræaillamnouit,notant^ recepit»
Et fubiicit,cxponens.Itauiam ad deumiàBarbarisinucntam ftiilTe didicintusâb'Aàf gyptqs fcilicet atq; Chaldæis,ii cnim Aflyri} funt,amp; maxime à ludxis«Idem ApoHo tiamquodamoracuIoapcrtiflTimedemonftrathisuerbis,
Hcbraeis^ ipfis conceflum agnofccrepura
Sed deludæorum pietate atq;philofophia.hadenusdiâum eü,
Quod multi conueniunt ctiam alieni de ueritate hiftoriar. ' nbsp;nbsp;Capui quot;nbsp;1111.
hiftoriaueroHebraicajueritatedicendaconfcripta,^multi conaeniant,£ il I modoconflderemu8»Cumigitur Mofes/diluuium diuinitus illatum con« il fcribatjà quo Noe cum fuis'area lignea cuafit,Bcrofus Chaldarus, Hierony f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mus AegyptiuSjôCNicolaus DamafcenushyAoricieadê dere,ut lofephut
in primo antiquitatis ludaicae fcribit.meminerunt,Scribit enim Nicolaus in nonagefi« mofextolibrofuperNiniada^agnummontemeflTein Armenia Bärin appellatum, quo multos temporibus diluun cônfugifle,acnonnullos area uedos incacumina mo tis applieuiire,lignaq} arcac illiuslongo temporis fpaciopoftea pcrduralïe, undeBi^ tuminæ ablator expiationes, utBerofus ait^omines uti folent,Hæc lofephus. Ego autem ab Abideno hy/iorico nonnull a tibi tranfcribam,Siflithrus inquit jprincipatfl deinde accæpit,cuiSaturnusmagnam uim'aquarum futuram fignificauit.Quarefal uxe fe cupiens,ad Armeniam hauigio confugiebat,fed aquæ ipfum in uia oppflerfiCt Tertio autem die poftquam aqu|ceflarunt, auesemifit, utpereas fdret licubi terra extaret, quæ cum omnia pelagi facie tegerentur,ad SilTithrum, nullibi enim conlîfte^ re poterant,reuerfç funt.Poft aliquot diesfimiliter fadum fuit.Tertio emilTaf teuer# fæ ad eum fuerunt limo pedes rcfertar,amp; tune dq ab hominibus SilTithrum rapuerüt» f Nauis autem adhueinuenitur in Armeniaxuiuslignairemedium hominibus aduer# fus multos mirabilitcr morbos aiferunt. Rurfus cum primos homines^Mofes longis temporibusuixifle alTeranhuius reitellesGræcorü hyftoricoslofephus citauit, Nul# lus inquit breuitatem uitæ nollrx confyderans,falfo feribi opinetur, tam magno an# norum numero prifeos uixi/Te,!!!! enim deo amici,amp; ab ipfo immediatius produdi, integriore utentes alimento,quod longiore tempore poterat permanere, non iniuria, longioribus temporum fpatqs uiuebant.Præterea etiam uirtutis gratia, amp;nbsp;ut res po# , flcrisperutiles,AftroIogiam,Geomctriam^inucnirent,Iongafibidiuinitusuita lar# gîta fuit, quæ inuenire non potuilTcnt, nifi faltem fexcentis folaribus annis, quibus magnus annus reuoluitur,uixiflent«Cuius rei telles funt omnes flmul Grzci atc^ Bac bari, qui de antiquitate diligentius conferipferunt. Nam amp;nbsp;Manetus qui Aegyptio# rum,8c Bcrofus,qui Chaldæorum hilloriam coIlegit,Molus prxterea Ellietts,Hiero mus AegyptiuSjà qui Phœnicam hilloriam tradidcruni;⣠ad hos Hehodus Hecatx# us,Elanicus,Acufilaus, Ephorus, ac deniqt Nicolaus,confona nollris dicentes,mille annos prifeos illos uixilTe affirmant, Hxc lofephus,De turris çdificationefcripfoMo fcs,amp; ab una lingua in multas tune hominum genus confufum fuiffe airerit.Et Aby# denus'his uerbis iJIi attellatur,Primoshominesferunt eterra natos,robore atq^ma# gnitudine confifos,diis fpretis,turrim eo in locoubi nunc Babylon eft,ad Sokm ufqi
tollere
-ocr page 137-L I ß E R N o N V $. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fol. 6o
tolkrccôtcndiffc.cum^ iam fere ad coelum acdificandoßucnilTent ,uim ucntoçi dijs affuiHe^qua fuper cos diruta turn's'cccidit.cumq; ad ca ufq; tempora/unius linguae fu i/Tcnt multas in linguas diuifos fuiirc,beJlumq’ inter Saturnum ôCTitanum tüc incœ «eptunijIocum^'Babylonis nomen habuifTe'propterconfufioncmlinguaçi.quâHei: bræi Babel uocant. De turri autéamp;confufionelinguarumfetiamSibylla meminit^di censtCum omnes uno utcrentur fcrmone,turrim xdiBcare conftituerunt, qua in cce lum afcenderent.camdii uentisdiruerunt,amp;linguahominummirabiliuarictatccôx fufa cfFccit, ut Babylonia ciuitas uocarcturDe campo autem, qni Scnaar appellatur^ Eßius fie mcmorat.Sacerdotesinqüit qui cuafcrurttjIouifacra^nSenaar Babylonia* contulcrût,confufaé^’ lingua hominum,diuerfas orbis partes habitare cœperücMo^ fes rurfus uitam Habraæ late confcripfit,cui multos cxteriorcs hyftoricos 3ttefl3rillo fephus bisuerbisconfcripfit.Dc pâtre autem noftro Habra am, quäuis/non nominat, feribit tarnen Berofus ita,ut à rebus ipfi'’'non de aîio q de ipfofdicere uideatur.Décima înquit poft diJuuiü gcnerationc, prædarus quidam iuftusq; uir,5^ fingulari cœleftiu dotfîrina præditus apud Chaldæos fuit. Hccatæus uerollibrum de Habraam conferi ptum rcliquit.Nicolaus autem Damafeenusiirt quarto hiftoriarum bæc narrat. Da?
B mafei Abrahamusregnabat'eum exercitu à Chaldæaprofedus, necmulto tempore poftctiamàDamafco abiens'ad Cananæam,quæ modoludæa diciturfmigrauit,cui nomen ctiam nunc magnum apud Damafeenos eft,uilla^ ibi demonftratur,Habra? am domus appellata.Verum,cum famaCananfapmcretur,ægyptusuero, magna co pia rerum effluere diceretur,libenter illo, ut etiani Aegyptiffacerdotes/de dijs dicetes audirctjCum fuis profedus cft,,Aut cnim aliquid ab illis difcere,autmeliora fe tradi? turum ipfis arbitrabatur.Etpoftpauca. Cumq; una/cumperitifiTimis Aegyptioçiuer faretur,5^ uirtutem Sfgloriam fuam multo clariorcm effecit^Aegyptijs enim diuerfis üiucntibus moribus,5c al ij s aliorum mores obfcœnis profequentibus ucrbis,illc fern per quæ in abfentcs dicebantur,falfa cfle dcmonftrans^efpucbat.Vnde fadum cft,ut tanquamfapientem^'uirum admirati,tam ad intelligcndum,quâ ad perfuadendum quod uelletparatiffimuniduccrcnt;ipfcucro ArithmeticamSe Aftrologiam cos do? cuit.Nam ante aduentum eins nihil harum rcrum feiebant Aegyptq, fed à Chaldæis/ in coSjUndcin Graecos quoqfdifciplinæ iftæ affluxeruntHæcIofephus. Alexâder au? tem hyftoricus,qui multarumreturn peritiam habuit, in uoluminedeludaica hyfto? ria^Eupolomon ait^hæcdcludæis fcripfifle, Ciuitas inquit Babylonfab his côdita pri?
ç mum fuerat,qui'àdiluuio euaferunt. Quosomnesigigantes fuiftecôftatjfparfosper uniuerfam terra m,poftquam turris quam ædificabant/diuinitus coneufia dccidit. De cima ucro generationeïn Camerine Babyloniæ urbae, quam alij Vricn dicunt, quod nomen latine Chaldæopolim fignificat, natus eft Habraam, qui /fapientia omnibus lt;xcelluit,àquo Aftrologia fuit apud Chaldæos inuenta. Isiuftitiapictateque fua/fic dco gratus fuit,ut diuino præcepto in Phoenieem uencrit, ibiqj habitaucrit, 8c ratio? nem ne« folaris motus atquelunaris, aliaque Aftrologia,Phœniccs docucrit, undc P hccnicum régi gratüTimus fuit, Sed cum Armeniitemporibus fuis bclloPhornices uiciftent,forte fadum eft SCfratruelcm etiam eiuscaptiuum abduxcrunt.Habraâ ue? ro uernas fuosarmauit, ladoqueimpetuïudit/ugauitquc armenios, necfratuelcm folum liberauit, uerumetiam'magnam ab hoftibusprædam habuit, Qua de re lega? ti ad eum pro captiuis ab Armenqs miifi Jlle autem omnem oblatam recufauitpecu? niam,fumptis^folummodo,quæ ad uidumpcrtincbant,captiuos humanifiTimered did it. Cum ucro ab co bello Habraam rediret in urbe Algarixa, id eft I a tine/in mon tc altiirima,Mc!cgifedecgdei facerdotcciuitatis^’illiusregc/hofpitaliterfufccptus, magnificis fuitdonatus muneribus, Et poft pauca.Annonæ autem caritate oppref? preffus,in Acgyptummigrauit,ubiuxoremeius,quamfororemamp;uiduam eflcdice? bat,rex Aegypt iorum abduxit,fed peftc domu cius ingrelTa, ab arufpicibus didicit id mali
-ocr page 138-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
mail fibi acddiflc,quoniam alicnam uxorcm abduxctitJta uiro fuo intadani rcddi# ® dit muIicrcm»Vixitautcm Abraam inHeliopolicum faccrdotibus,à quo’AÆroIogiâ facerdotes didicerunt,qui tamcn no inucniflc,fcd ab Enoch per fucceffïoncm hbi tra* ditam fatcbatunSubiungit deinde^primumfecundum Babylonis Bdum,rcgnaffe, qucm latine Saturnum dicinius,à quo Belus fecundus,amp; Chanaam orti fuerunt, atq; à Chanaam patrem Phoenicum natum fuifle,qui gcnuit Chum»Hunc ait Chum Afi bolum appdlari à Græcis,ac Aethiopum patrem^5lt; fratrem Mcftraim patris ptiorum fui/Tc» Gr^ci autcm inquit,Atlantcm aiunt Aftrologiam inucni/Tc.Scd Atlâ tem amp;nbsp;Enoch eundem aiTerit fuiirc.Enoch porro inquitgcnuit Mathufalc,qui/ab an^ gdis dci multa cognouit,5lt; cæteros docuit» Artapanus ucro hiftoricusjdcrmuitludc^ osdicitappdlatosfuiflc,amp;HcbræosabHabraamo didos,qucm aitâd Pharetatcni migr aïTcjSi aftrologiâ illi tradidi/re,ac poft uiginti annos'in locaJSy riæ rurfus redijffe.Melo autcm in libris,quos aduerlus ludæos confcripfit, poft dilo« uiu inquit ab Armcnqs'rdiquias diluuii,quæ ad cos pcrucncrüt pulfas,montana Sy# ri£,quia dcfcrta crât occupaïïc,amp; poft tcrtiam gcncrationcm Habra amu natum fuiû fe,quodnomen patris amicum fignificareaflerit,cum^ fapicntiftïmum ait fuifle, duas^' uxorcs duxifte,alteram Aegyptiam,alteram indigcnam,fufccpiflc^ ab Acgy# g ptia,quç ancilla crat,filios duodccim»Arabiam obtinucrunt uniuerfam, undcad hæc ufq; inquit tempora duodecim regibus Arabü populi rcgütur» Ab indigena ucro im quit uxore unum habuit hlium lfaac,qucm latine rifum appellate poftumus, à quo duodecim fimilitcrfili} nati lunt,quorum ultimü lofeph appcllauit,à quo tertius Mo fes fuit,Ad hæcAlexander hiftoricus addit præccpto dei^ab Habraamo, in montem quendam dudum Ifaac fuifle ad facrihcium,diuinitus^ à tali facrifteio ercptum,aric tem^ qui repente aftitit pro co facrificatum fuiflejofephus etiam'in primo de antiqlt; tateludaica,quod Afïrem Habraæ filius Libyam occupaucrit, ac ab dus nomine ill a regio Africa appcllatafit|Alexandcr inquit in omni pcritiflîmus hiftoria^his uerbis teftatur.Clcodemus inquit prophcta,qui amp;nbsp;Malchas dicitur,nô aliter ferc quam Mo fes de ludeis fcripfit.Is Achetura multos Habraamo fuifle filios^arrahQuorum très/ nominat Afcr,Aflur,Afran;amp; Aflyriam,ab Afliir didam contendit. Ab Afran uero atqj Afer,urbcm Afran,8lt; regionem Africam apellatam ♦ Sedde Habraamo hade# nu^ÎDc Iacob autcm idem Alexander dicit.Cum feptuaginta quinq} annos natus ef# fct'jn Mefopotamiam,parêtum iuflu fugiflc,ut iram fratrisEfau uitaret, rcliquiflc^ parentem Ifaac centum amp;nbsp;trigintafeptem annos natum.Et poftquam feptem annislin p Mefopotamia fuit,fratris materni filias Lian amp;nbsp;Rachel duxifle,ac in alijs feptem an# nis duodecim filios fufeepifle,quorum'non modo nomina,uerumetiam méfes/in qui# bus nati fucrunt,memoratgt;cum^ redire ad parentes ucllct,rogatum à Laba/alios fex annos permanfifle ♦ Ita uiginti annis ilium in Mofopotâmia uixifle, redeuntem^ ad Chanaam,cum angelo dei fuifle colludatum,undc non Iacob,fed Ifraelcm appcllatû habitafleep ipfum apud Hemor annos deccm,amp; à Sichen filio HemorjDinam deeen# nem quatuor^ menfiumraptam fuifle, Quarc Symeon uiginti ÔC unu annos ac men# fes quatuor natum,8^ Leuium annos uiginti amp;nbsp;menfes fexicommotos gt;nbsp;Hemor)amp; Si# chen filios cius,cætcros^ omnes marcs,interfcciflc»multis deinde locis mutatis,tandc/ in Ephrata,quam etiam Bethkem appellant^ucnifle, ubi Rachel poftquam ci gcnuit Beniaminmortuarn fuifle,quamcumIfraeleconiunxifle annos uigintitres, Inde ab Ephrata in Mambri ad parentem Ifaacum rcdifle.TuncIofeph decem amp;nbsp;feptem an# nis natum,Acgyptqs uêditum fuifle aflerit,amp; carccrem uincula ,'trcdccim annos per# pcflum,fomni] regij dcclationeliberatum,feptem annis Aegyptum gubernafle, Ifaa# cum uero anno uno ante uenditionem Iofeph,ccntum amp;nbsp;oduaginta natum annosdi# cm fuum obijfleJofeph deinde in Aegypto Afcneth filiam Pctheferi facerdotisin u# xorem duxifle,ac duos Manaflem ÔC Eflrcm natos,ab ca fufccpiffe,amp; poft annos no#
uempoftg
-ocr page 139-LIBER N O N V S.
Fol.
ucm poftg in magnü perucnit ftatiî,patrcni ac fratrcsan fe iduocifTe, Paftores cnini omnes iJIos faifle,q in AegyptijsturpiiTima uidebatur,ac ideo'tandem uocatos^docu ilTe, ne h à rcgc interrogarentur de artifido fuo,paftores fe dicerent Quæftionê etiS mouet, quare in prandio quincupi as Beniamin germano fuo parteslapponi lofeph îufteratgt;qd ideo faéiü affirmat^qmfeptem filiosLyajpatri eiuspepererat, Rachel aût mater fuadooSjpropterea Beniamin iftquinqp partes dcdiftc,6C ipfum/duas accepiffe, ut feptem etiâ ipfi partes,quot.amp; Lyx filij haberent, ne domus matris fuæiminor uidc r«tur,Habitafle autc cos in terra Chanaam'annos ducentos 8C qnindecini, Habraam I uigintiquinqj,Ifaac fexaginta, Iacobcentfi triginta » Cumqj iS tertio anno'fames ocs illaspartes depopularcturimigraftc in Aegyptu Iacob, annos centum ôC triginta na# turn. Aetatem deinde oïm filiorum Iacob, quam tranfmigrantes habebant,côfcribit, fuifle^ affirmât ab Adam ufqj in migrationem Iacob in Aegyptum^nnos tria milia fexcentos uigintiquatuonA diluuio uero^annos mille trecentos quadrâginta,mortu umç fuiffe Iacob in Aegypto,annos natum centum quadragintafeptem gt;nbsp;Leuim aût centum dC trigintafeptem annorum'naturæ conceffïffe, ftliumque reliquiffc El at no# mine annorum quadraginta, à quo natum efle alterumHabraam,in cuius ætatis an* B no quartodccimo lofeph dicm fuum in Aegypto obqffe natum annos centum amp;nbsp;de* cem,Habraam deinde huncpaftorê^duxiffcuxorcmLochabeth anuuculi fui filiam, amp;in feptuagefimofeptimo etatis fuç anno /Aaron amp;Mofcm ab ea fufcçpiff^, inter quos tres annos interfuiffe dicit, mortuum^ fuiffe Habraam 'natum annos centum amp;nbsp;trigintafex. Hçc ab Alcxandro fumpta fuffïciêt » Theodotus autem clegantiffïmo carminé gentis ludçorum hyftoriam confcribcs^haec eadem de Iacob, amp;nbsp;de filqs fuis, amp;dc lofeph confcripfitAf tap anus fimilitcr amp;nbsp;Phylon non Iudçus ,in»xiiii. de Hierofo a mis,ipfe quoqj carminibus fimilia de ludaco^ maioribus teftatus cft» Ariftps autem/ inludaicahyftoria,dclobquo^c5fcripfit,dicês^EIauipfumfiliumfuiffe,habitaffein ' Idumça atqj Arabiç finibus,fuiffec^ ipîiim ôi iuftitia 8C diuitijs pcipuum,tétatumqj di uinitus magnis calamitatibus fuiffe.^ Primum enim'armenta eius latrocinio fublata, deinde feptem milia ouium una cum paftoribus periiffc,5Cpoftremo'f(Iios eius domo fuper ipfos lapfa cxpiraffe,atqj uno eodem^ dic/corpus eius uniuerfum ulccribus relt; pletum fuiffe. Cumqj male ita affedus effet£lipham'Ccmanitarum regem, amp;nbsp;Vak dad Sauchcorum tyrannum,SC Sopham Mineoru regem, ôC Eltum zobitenyd con# folandum ipfum acceffiffe, quibusJob rcfpondiffc,fponte fua fc paratum cfle/omnia ç ita fufferre,ut à pietate in deum nunquam remoueatur. Ita/propter hanc magnanimi tatem eius liberatum à morbo^SC ditiorem g prius fadum diuinitus fuiffe. Nunc Eu* polcmum de Mofe audiamus.Ait eninHapiêtiffimum hominê Mofem fuiffe, amp;nbsp;lite# ras ludæis primum tradiffe,amp; à ludaeis Phocnices accepiffe,Grçcos ucro?Phanicibus. Artapanus autem^McriniChcnephrim Aegyptiorum filiam ai^pucruM,quoniâipfa non parcret,Iudæum adoptaffe,quem ludçi/Mofem inquit^Grçci Mufeum appellant, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;
cuius dodrina/multa Orpheus didicit. huncMofemjinftrumeta bellica inueniffe af* firmat, literas quoqj quas facerdotibus tradidit, Aegyptiorumqj urbem in fexdecim partes diuififfe, ac fingulispræfedos inftituiffe,quae omnia uidclicct fcccrat,ne popu Ii,ut folebant,confpirantes^modo hunc,modo ilium regno expellcrent. Vndc fadum effe ait,ut quafi deuslab Aegyptijs colcretur, SC propter liter arum inuentionem.Mer* curium appelIatum.Quibus rebus Chenephrim inuidia commotum, caufam interfi* de ndi Mofi quæfiuiffe, ôC fie aduerfus Acthiopes in Aegyptum irruentes, cum impe* rio ipfum mififfc,cxercitumq} fibi à ludæis maxime confcripfiffc, ut propter imperiti* am militum una cum eisperirct.Quodbcllum,ut abHcliopolîtanis accepiffeafferit, dccennio geftum fuit, Sc propter diuturnitatem cius,'ciuitatcm in co loco conditam, ubi fedctes,Aethiopum impetû fuftinebant, quam'HcrmopoIim inquit,id cft,Mercu* rq ciuitatem appellant,lbrconfecratam,ibi primo fuiffe, quoniam innocentes inter*
L ficeret
-ocr page 140-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA ficerctfcrpentes. Aethiopasautem admirationeufrtutisitaMofcmcoIaiiïc,uteti«; EJ am circuncifionemab eo didicerint. ha perado beJlo cum uidor redriflctjuerbo qui dem à rege bene fufceptum,re autem quotidie mortem illi quæfitam, acinfidias mub tis modis paratas, maxime cum ad Merida matrem ultra Aegyptum in Aetiopiæ nibus fcpultam'cx præcepto regis proficifeeretur, à nomine cuius urbem, ubi fcpulta fuit Meroen adpellatam : nec minus quam ibi cultam fuifle, Quae cum Mofes per# cepiflct,in Arabiam,ilicoprofugiirc,amp; Raguclis Arabiæ regis filiamiin uxorem duü xiirc,Interca,Elcphantiæmorbo, quoniam multis modis Iudaeospræmebat,Acgy^ ptiorum regem expirafle. Ad alia enirn opera, quaejipibs conftruere iuïïït, diucrfam ctiam quàm Aegyptij ucftcmiindui uoluit,ut facilius cogniti, ab omnibus tanquam impii punirentur, Mofem autem à dco quotidie liberationem populi petcrc,amp; quo* dam die repente coram eo ignem e terra, ubi nulla incendio apta materies erat,fubi* to crupiire,ac uocem æditam fuiflcjliberandos fibi elTe ludæoSjôC in antiquam patri* am conducendos, Hac re frftum prius quam exercitum comparalTet, ad regem Acgy ptiorumSocericonfiliodefcendiirejdixifle^orbis dominiiulTuîiberandos eflelu* dæos. Qÿo audito'in carcerem ipfum fuifle intrufum, unde*nodc euftodibus mor* tuis,amp; repente portispatcntibus,animisquc omnibus, quæ ibi fuerant fradisexiuif# g fc,rcdaqueuiainregiamufque/adregiscubiculum/ianuisapertisad ipfumregem intrafle, interrogatumque à ftupente rege, quodnam clfctdei nomen, à quo/milTus «flet.Cumquc à ceruicibus inclinatus,Mofes in aure fibi dixi/Tet, audientem'mutum cccidilTe, Si à Mofe fufeitatum fui/Te, fcripfiflc quoque ipfum nomen dei in Tabula dicit, quas literas cum nonnulli facerdotum deriderent, legere nefeientes, fpafmo aie omnes expirafle. Tune etiam'fignum regepctêtc,baculum à Mofe in ferpentem con uerfum, omnibusque magno timoréperculfis, à cauda captum draconem, in bacu* lum riirfus conuertilTe, Deinde Nilum baculo pereuffum abundafle^adeOjUt uniucr* fa Aegyptus fummerfionemtimuerit,fingulisque annisexillotemporefimilitera* b undarerPoftea cum aqua rurfus baculo pcrculTa in alucumfuumrediiiret,anima* libus in fluuio cundis morte corruptis, niagno fatorc aquam ita oluifle, ut Acgy* ptfjtfitiamp;peftilentia fimul laborarent, regem autem pcrterrituminclinatum ïam fu* ilTe ad dimittendum populum. Sed Mcmphiticos facerdotes|uocatos,moriqueiuf* fos,nifi aliquod fignum ipfi etiam ædcrcnt,magicis artibus draconc produdo,5C flu* urj colore mutato^fFecilTe,ut elatus rex, atrociter ludæos tradaret. Tuncà Mofe terram baculo pcrculTam, mufeas ucnenofas, deinde rurfus pcrculTanvanas, locu* p Has, aliaque huiufmodi monftra produxilTe, Vnde apud Aegyptiosubique in tem* plolfidis baculum deponitur atquecolitur. Terr am enimifidemefle, quae baculo perculTa,monftraproducebat. Tandemcumgrandine percutcrctur,âC terrarmotu Aegyptus uniuerfa quatcrctur, quo'domus èC templa multa ceciderunt, perfradum calamitatibus regemludaeos liberate, quos ab Aegyptiis'argentea, aurcaque uafa, ueftem ac aliam gazam mutuo accepilTe, ac tertio die poftquam rcceflcrunt, in ma* re perucnilTe. Dupliciter deinde rem fuilTe dicit,Memphitas enim dicerc, cum ma* gnam locorum Mofes haberct peritiam, refluxum maris obferuaffe, ac ita cum po* pulotranfîuilfe. Heliopolitas autempropter gazam,quam/ludæimutuo abftule* runt, regem commotum!magna manu inludæosprofedum fuifle, Mofem uero) percuiri/Tc baculo mare, ut coelcfti uocc admonitus fuit, amp;nbsp;ficdiuifo mari tranfiifle. Cumqj poft ludços perfequerêtur Acgyptii,tum fulminibus, turn refluentibus aquis pcrnftc.Iudços liberatos annos triginta in eremo uixifte, quafi niuêqj dcoquotidieil Iis pluente,qua nutriebantur. Mofem aûtlongum ait fuifle,flauum^ anû, prolixiore capillo ac barba,5c deniqj ftatura Si facie dignit atis permagne; oia uero ipfum abfo* luilTc ait annos natum oduagintanoucm, Ezechielis etiam pocta^uniuerfam ludço* rû hyftoriâ carminé morcç tragico ferip/it, in omnibus fere cum diuina feriptura conuenit.
-ocr page 141-LIBER N O N V S.
Fol.
côucnît Et Demetrius Fiyftoricus Hmiliter, g dicityMofen^cx Aegyptoan Madiâ pro« fugiflc,ac ibilothoris fijiâ Sophorê nomine jin uxorêduxifle, quâ'conicdura à nomw nibus capta,ex Habraam genus traxifle afFirmatHabraâ ciriexTbeturaflefran genu ifre,5dexleffannatü fuïflc Adâ,à quo RaguelêjCxRagiieJe uerolIothorSißab;5cIolt; thorishliam Mofi nuptam fm/Te.Generationes quoq; aitlita conuenirc,utuerifimilé fit^émphoram,8i Mofem,amp; Habra am defcendétcs,eifdem teporibus fui/Te. Mofent lt;m feptimum,Scmphor am autem ab Habraam fextam fuiiTe, ôc Madiam urbem |ab uno fiJiorum Habrâç nominatam fuiffe^Eupokinus uero^Mofem ait Jx,prophetaf« fe anno^ofuac autem,xxx. amp;nbsp;uixi/Tecentum Sc.x.tabemaçuJum ab eoiinSilo fixum fuiflc;amp;=poft eum Samueleni prophetafTe ; à quoliulTu deiiSauIem ad regendum cielt; ôumregnafleannis.xxi. Poft cum^DauidfiJiumCis, âquo'Syrosamp; Phocnices/ufqt^*tgt;/*«*^' ad EuphratendomitosfuilîcJdumæos etiam Ammanitas,Moabitas,Itureos, Naba taros4^abdæos,Suronem^’Tyri,acPhocnices regê beliocoadoSjtributaJudæis con tulifte ; eic^ pçtenti.iocum fuifle diuinitus monftratum, ubiitemplum e/Tetædifican«
dum, Angclum cnim uidifle in eo loco ftantcm,ubi^altarc poftea conditû fuit,cui an« . gelo nomen Dianathan fuifle, à quoinon fuiflTe perm/flum, Dauid,quoniam fangui« B ne;hominum,proptcrbeJla quægcfl’it^contaminatusera^têplumædifiçare,fedgma«
gnam poflet facercpræparationem,ut templum à filio eius facilius conderetur.Itaqj comparafl’e ipfumëeris, argëti,auri talenta non pauca,lapides etiam.amp;ligna cuprefli
atqî Cidn,naues en im eum prépara fte Mclanis Arabiæ ciuitate, mififtê^ in infulani Vrphen.'in rubro mari pofitam,auri metallis abundâtiiïïmâ, unde in Iud^‘â ïnnumer a bilia pene pondo auri deJata fuifle,regnafle^ Dauid^nnos quadraginta,aç ab eoireti gnumSaJomoni filio duodecim annos agentütradituni fuiflc.Impetratum^’lut tem« plum ædificaret,à quo iam régnante,ad Vaphrem Aegyptrj regem |hoc exemplo lite« rasmiflTasfuifle. RexSalomonyaphri Aegyptio régiamicopaternqfaJutcm.Scias ttiea dco niagno^Dauid patris mci regnum accepifle. cumqj mihi pater peeperiçtcm« plum dco,qui coeJu terram creauit conderc,ut etiam ad te fcriberemprçcepit. Serif bo igituj;ôC peto abs te, ut artifices atque fabroslad-aedificandum tempftmi dei mit« tere uelis.Ad haec^Vaphrem fie rcfcripfiflc, Rex ægyptfi Vaphres^regi SaJomoni falu tem.Eelt;^is literis tuis; non paruo affedus gaudio ium,quod patri tuotoptimo uiro 8i amp;diuinitus probato in regnum fuçceïFifti. Ad ædificandum autem têplumdei^mter fabros atq; miniftros.odoaginta milia hominum ad te deftinaui. Dabis igicur operS, çutordinCuiuantjôC rebus neceirarf)«non-careant,tenipIoq’dcicondito,mçpJumcs ad nos redeant.Tyrio quoqj régi,fcriptum fuifle hoc modo. RexSaIomon,Suroni,Tyj ro Sydonis atqj Phoeniciæ reg i amico paterno^falu.tê. Scias^mc à deo magnç^Dauïd patris mei regnum accepifle.cumqj mihi-Hubi pater præccpcrit,templum deo,qui cœ? lum amp;nbsp;terram creauit condcre,ut etiam ad te fcribcrcmpræccpit.Scriboigitur amp;nbsp;peto abs te,ut artifices atq; fabros ad ædificandum templumdei knittere uelis.Ad hæc,Su« roncm quoqj fie fcripfifle. Suron Tyri Sydonis^ôC Phocniciæ rex,Salomoni régi falu« tém.Lcdis literis tuis,gratiascgi deo,qui tibfregnu patris'tradidit. Et quoniam feri^ bis/fabros miniftrosq; ad condendum templum deijefle tibi mittendos,mifi ad t^rtii^. . lia hominum odoaginta,SC architedum Tyrium hominemiex matrcludça,uirum ifl rebus architedufæ mirabilem.Cutabis igitur^ut neceflTariis no cgcaHt,.amp; templo dei condito ad nos redcant.Scripfit autem Salomonlin Galilçam 8c Samatiam ad Moa« bitas inquit,8lt; Ammanitas,8lt; Galacitas, ut frumenta ô(. uinum(centujp.amp; fexaginta milibus hominum,diligenter fnbminiftrarent. Oleum autemfà ludæa eisprebebatur» Ligna igitur primum,quç à pâtre ipfius-in monte Liban! cçfa iacebant/per mare in I o pcn,ac inde in Hicrofolymam duxifleyncepifftqj templum dei ædificareiannos trede« cim natum,populos^ predidos in opere iugiter fuïlïcjamp;præter frumentum ac uinujip estera quæ necelTaria funt^àludæispcr fingulas tribusïmgulis menfibus miniftrata,
’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L i) funda^«
-ocr page 142-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA fundatum^ têpiumlôgicudinis cubitoçt fcxaginta,amp; Jatinidinis fimilj‘tcr,fundamcn O torum^’Iaütudincm’decêcubitorum fuifle.Sic eni/Nathandeiprophctâ iuffiffe, ædi fîcatum^ tcmplujtotum undiqj â pauiinêto ufq? ad tectum dca«ratu,Ôi tedû laquea ribus faâGgt;Â aurci^tcguhs æneis'de foriscontedß y duasqj cclunas æncas altitudini æqualestëpJo deeem cubitos in circuitu cotincntes.auro dcanrataSjfoJiditate unius di giti,alterâ à dextris,alteram à finiftris tcmpli ftatui/Tc.CJdelabra quoqj aureatalerw torum fingula dccê,ad exemplar eoÇt, quæ à Mofe in tabcrnaculo fada crant fecifle^ Si. alia à dextris têpli,alia à finiftris pofuiffe.Luccrnas aut aureasfcxagintafeptem, in unoquocij candelabro faólas, SC fornicé maximumiad borealem tcmpli partem ædift cafle,quf quadragintaodo æneis coluinnis fuftentabaturjfccüTc ctiam labrûwiginti cubitoçi longîtudinis, Si latitudinis fimilitcr.profunditas autemcubitoçt quin(ÿ,gra dus^ circumdudostôftruxi/TejUt facerdotcs'adire,acpedcsSc manus lauare polTent, pofuilTe^ ad dextram partem altaris, iuxta qitemtbafim fcciiTediioru altitudinis eu# bitor û ,ut in ea’rcx ftarct,quo fact] ins ab uniuerfo populo uidcretur» Altarc quoque feciiTeduodedm cubitorum altitudinis, 8( catenastanquam rctialfupcr omnem tem# pli altitudincmüiginti cubitis,inftrumentis quibufdam^extendiiTe, à quibusfquadrin E genta tintinabula ærea depcftdebantHoc fadum fuiire,nc auesfuper templum fedes tent, ncque nidos in laquearibus eius facerêt,ut tcmplum/ab omni foret immunditia incontamiinatum. Hicrufalcm quoque urbem inuris, turribus, ac fouefs ab eo fuifle circumdudam,rcgiam quoqueübi ædifîcaire,quæ Hieron Salomonis^id eil latine Sa , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lomonis ædssfuit appellata,unde corrupto,poftca uocabulo urbem Hierufalcm uorf
fuiifcjamp;’Hierofolymamgræce appcllari » Quibus faSiis,facrißcimn dco mille ' * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bo'aminSyIofcr.iirc,amp; tabernaculumältarequefimul amp;uafaoinnia àMofe fada^
Indc in Hierofolymam ad templum dei tranftuIifftfArcam fimiliter SC candelabrum/ Sf menfam/rætcra^’ omnia^utpropheta præéepit, dcoq; holocaiißum duo milia oui «m,amp; tria milia quinquaginta^ uitülorum ♦ Totum autem auruni quod in templov columnisjcætcrisqucomnibus tcmpli uafis^uit confuniptu,quadragcfiesfcxicsccntc na milia iuîïïe. Argent! uero ad clauos, Si alia inftrumenta,mille ducêta trigintaduo talenta Aeris uero/in columnis fornicibus ac cæteris^ calenta dccem Si odo milia 8i quinquagintäjmififle^ omnes in regioes fuas Phoeiiices fimul atq« Aegyptios^decem auri talenta fingulis data^Talentum autem dicoinquit, quod Syclum appellant » Et Aegyptiorum quidem rcgiiolcum Si mel in magna quantitate mififfe, Suroni autem) p columnam aureamquae Tyri in templo louis confpicitur. Vnde il le fimulachrum fi# lig fccit,quod in aurea column a impófüit» Mille quoque fcutaffuilTe à Salamone au^ rca confirmattuixifleqj ipfum aitiannos quinquaginta duos, Si rcgnalTc quadragim ta-Timocharcs autem,qui Antiochi res geftas cortfcripfit,quadraginta ftadqs circun duci Hierofolymam airerit,abruptisuallibusundiqüc natura munitä,ürbem^ ipfam ! multis aquis ädco irrigari, ut hortos quoque multosfextra urbem aquis indedeflms «ntibus irrigarüAb urbc autem ufqj ad quadraginta ftadia, magnam efle aquarmn penuriam, Phylo autemfontem fuilTe in urbe aflerit maximum, q'tcmpore hyemis dcficicbat,æftatc ucro copiofiffïme deßuebat. Ariftæus etiam'in libro de interprétai tionc legis Iudaicf,de aquis Hicro’folymorum.hoc modo fcribic Tempi um inquit ad ortum rcfpicitjpofteriora cius/ad uefperam tendante Lapidibus aut ornatilfimepaui mentum templi Conftratum cAySi aqua Qpius in templum immittitur,ut à fanguinc dctergat.Multa enim animalium miliaün folfhitatibus offcruntur.Fons ucrocopioi riiTimc atq} intcgeriin templo ipfo fcaturit, ex quo inagna uis aquarum per cloaca« plumbo confolidatas defluit.His ita didfs, non eft præterm ittendunrquod de Hicrc miaPolyhiftorconfcripfitAlexander Temporibusinquitloachin, Hicremiasproi phctauit,qui miflus à deo^ü ludpraureo firouUchro,cui nomêcratBaalfacrificâtes reperi/fet
-ocr page 143-L I B E R N o N V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. 6)
rcperi/Tct/uturameis propter hoc calamitatcmprædixitjUndcJoachim uinumiu/fit crcmart Ilium autemdixilTe/oucas ipfos àrcge Aflyrioçî captos^iuxta Tigridê atqj Euphratencifdem lignis faduros^Hæc Nabuchodonoforcm Balsylociorum regem ) audiuilTe, ac â Stibare Medorum rege in auxiliû abdudo,centum ôi otfloginta pedi:^ tum,equitum centS uiginti milia ducêtem,ac decem millia curruum, Primo Sama ritanas omnes urbes,Galileam,Scythopolim, 8C Gai atidem euertilTe.deindcJHæfofo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;
lymam amp;nbsp;ludæorum regem loachimunum cœpilTe, 8C au9i:,argentun7,js,cætera^ o# mnia,quae in templo fuerant^arca excepta, ô(. tabulis^in Babylonem afportaïïe » ArcS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«
eniminquit,Hicrcmiasdetinuit,EtrurfuspoftaIiqua,Nabuchodonoforinquitiprjÿ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/^'’l
dida mœnia ædificarc cœpit,grauiter egrotauit» mortuus^ eftpoft quadragefimum tertium annum regni fui, cuiÈnilmalurchusfilius fuccelTit. hic propter infquitatê 8^ lafciuiam à Nerglifaro fororio fuo infidijs exceptus,in fecudo anno rcgniperijt » De^s inde filius eius Labeforacus menfibus nouem,quo 'infidijs intcrfedo,cômuni confilio Nabonida infidiatoçî unus regnauit,quiBabyloniç muros, quiiuxta fluuium funt,la tcribusSc bitumine condiditJn fcptimo autem amp;nbsp;decimo anno regni eius,Cyrusrex Perfaru magna manuBabyloniospetijt» Nabonida ucroregnuni fuum defenfurus,
B excrcitum conftruxit,amp; uiclus pugna’in Borfippum urbcm côfugit,quam CyrusBa# bylone capta obfcdit.Sed Nabonida diu ferre obfidionem non potuit, fe^ Cyro tra# didit,qui qhumanilfime ipfum tradauit^ac in Carmania'cum dignitate ire iufiit, ubi non multo poft naturæ conccftit.Hæcludaicis libris, imo uero noftrisconuenire ui;« dentur. Scribit enim in ipfis decimo atqj odauo anno regni fuiiNabuchodonoforem templum deftruxiire,quod fecundo anno regniCyri reftitui coeptum decimo anno re gni Darrj tâdem conditum fuit, Sed Alphœus etiam^de Airyrijs,amp; Nabuchodonofo# re,hoc modo fcribit.Megafthenes inquit'uir prifcus, Nabuchodonoforé Hercule ro# fauftiorem dicit fuiire,uniuerfam^ Lybiam, cæteram^ Afiam,ufq} ad Armenios do# muilTc, quem Ch aldaei dicunt cum in regnum fuû redqflet, furore diuinitus captum, magna exclamafle uoce .Futuram o Babylonij, uobis ego cal amitatem prænuncio, quam necBelus ille,nec ulla uis deorumaucrtet,ueniet Perfa fcmiafinus,q!uobis affe# ret feruitutem.His alrjs^ huiufmodi didis, fubito euanuit.Cui filP/Milma Rudocus fuccelTit, que Iglifares intcrfecit,ac loco eius regnauit.Cui Babafo Arafcus filius fuc# celTit^Quo infidijs intcrempto,Nibinidochus regnauit, huncCyrusicaptaBabylone, Carmaniæ principem fecit.De Babylonc quoqj Abydemus hæc fcribit. Omnia inqt C ilia loca aquis conteda fuilTe dicuntur, Belus autem regionem ficcafie perhibetur, ôC !
Babyloniam condidiire,quæ maniaaquaçi illuuione deIeta,Nabuchodonoforus re# ftituit,quæ remanent ad hæc Macedonum tempora.Et poft pauca,cum principatum ait Nabuchodonoforus accepilfet, côtinuo Babylonem triplici muro quindecim die# bus muniuit, amp;nbsp;fluuios Armachalem atqj Acrachanu ab Euphrate ortos,obftruxitî plaudern etiam effodit uiginti palTuu altitudinis, parafangarumq; quadraginta, por tas^ in ca fecit,quas Riuotenentes appellabant,quibus apertis, Babyloniæ campos irrigabant,rubri^ maris inundationemobftruxit, 8C T eredonem urbem ad fuftinen dos Arabum impetus condidit,5lt; in regia’penfiles hortos plantauit, Hæc ab Abyde# no fumere placuit. Quoniam Icgitur apud Daniele,Nabuchodonoforemjin templo fuo ambulantemarrogantia motum^dixifle. At non eft fta Babylon magna^quâ ego in potentia mea,ad laudem gloriæ meæ,in domum regni conftruxi, amp;nbsp;adhuc ifta lo# quentê euerfum fuifle. Ad hæc omnia ilia placet afferrc,quæ lofephus ïn libro de an# tiquitate ludaica dixit,Sufficiunt inquit/ad oftendcndam antiquitatemIudaicam,Sy# riorum fimul,8c Chaldæorum,ôc Phocnicum fcripturæ,8C Grçcorum innumer abiles hyftorici,maxime Theophilus,Theodot‘’,Mnafles,Ariftophanes,Hermogencs,Eue merus,Comon,ac deniq} Zophyrus, qui ûnies8C alrj forfan complûtes (nec enim o# muia ipfe legi) diligenter de noftris confcripferuntquorum multi fi nonnulh^ aber#’ ir iij rarint.
-ocr page 144-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
rarint,communiter tarnen ab omnibus antiquitatinoftræ'teftimoniumperhibctur, D quamuis Phalereus,Demetrius,ôC PhyJon fenior,qui carminé confcripfit, acEupole mus,non longe abfunt à ueritate,quibusuenia dada eü, quoniammagnamnoftraçe literarum peritiam non habuere»
i*EVSEBII PAMPHI-*5
LI LIBER DECIMVS
AccJ[ofephus,8lt; alia huiufmodi multa, quæbreuitati confulen# S tes prætermifimus, amp;nbsp;ad alia tranfirefconftituimuStNam,quoni# am quibus rationibusgcntilium fabulis contcmptis,fcripturam HebræorumifufcepimuSjdidum eft,ac ipfos Gi:æcos,SC uitam/et I dodrinam Hebræorum admiratos fm/Te, autoribus fuis demon ßratum t Age iam declaremus, multa quoqueiab Hcbræis funv B(l pfilTc.Qüemadmodum inquitGcometriam,Arithmcticam, Mu ficam,Aftronomiam,Medicinamîipfa denique liter arum elementa,artes^ caeterasjà Barbaris,utpofteaioftendam,accepcrunt;fic,dcpietatcinunumdcum,acrcliqualquç E ad utilitatem animæ pertinere uidentur dogmata,non abundequam à Iudæis,utpau Iopoftpatcbit,habucruntgt; Quodfi quiscontendat,natural! quadam ratiô^ipfosea iuueni/re,nec hoc quidemlrccufabimus. Nam fi ea,quç à prophetisludæi acceperunt, Scpræclari/Timi Græcorum philofophi fcripferunt, diligenterfequi uolumus, non erimus certe aceufandt
Quod Græci^non folum à Barbaris'artcs,fed alter alterius inuenta dida^ furantesjfuo nomini attribuebant» Caput L
ONautemmiretur quifpiam,fiabHebraeis/muItacosfuratos elTeafi* ferimus, cum non modo difeiplinas atque artes'à Barbaris abftulerint, uerumetiamiad hos ufque dies ambitiôi feruientes, alter alterius inuen tionem ffurentur, imo uero'nonnulliluniucrfa aliorum uolumina fuis nominibus afcripferunt,Non funt mca hæc uerb a,fed eos ipfos/audias, cum alter aJterumfurti arguant. Quodprimuni oftendereaggrediamur, ut mores corum facilius cognofcas.Cum cnimipfi alter ab altero furti honorem fibi arripiat, quo modo abftinere à noftris poteruntlt;Clemens igitur nofter^in fcxto,aduerfus gen tes^poetarum,philofophorum,hyßoricorum,oratorum^furt^præoculispofuit. p Textus enim ipfos Orphei,Homeri,Hefiodi,Hcracliti,Platonis,Pythagorç,Herodo tijTheopompi, Thucydide, Demofthenis, A cfchinis,Ifocratis, aliorum^’ tranfcripfit 8d contulit,re^ ipfa oftendit, multosnominibus fuis aliorum ædidifle uolumina,ue# lutiEugramon Cyrcnæus,MufæideThefprotislibrum integrumfibi attribuit,ncc folum perutilia à Barbaris dogmatafuratoscfic,uerumetiâ,quæ nobisperfandos uiros miraculofe tradita funt imitatos,fabulis implicuificîpercontanturqj ab eis^fal^ ..fa nefint,quæ feribunt, an ueritatis aliquid contineant.Si falfa inquit,dicent,utmenis daccsicontcmncmus,Si ucra,cur e3,quæ à Mofe aeprophetis fada elfe dicuntur,non credût^’Similia cm multa elfe nemo ignorat,ficut illud,quod in primis fertur, longo têporeilouem nopluiffc^ uniuerfam^ Græciâ aquarumpenuria confedam, Apolline interrogafle,gd fibi effet faciundu,rcfponfum^ oratiôe ipfius Aeaciopus effe. Afcen dit igitur rogantis in monte Acacus,amp; mûdusiin coelû extéfis manibuscômunem pa trem oïm inuocauit, orauit^ ut ab hac calamitateJiberare Græciâ dignaretur, q ad* hue orantc,nubes excitatç^onitrua fada, magnaqj uis pluuie fubito erüpcns,uniucr fam Grçciâ irrigauit.Ita orationibus Aeaci foecundiffimus Græcis annus tue fuerat. Hoc inde fumptu effe'quis non uideritÆt inuocauit Samuel dnm,amp; dns uoccsamp; plu tiiamin diebus meffisJnnumerabiiia huiufmodi Clemens côfcribit, qbusfuracitaté
Græcorum
-ocr page 145-LIBER DECIM VS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. Ó4
GfæCoçfoftcnditîquêfi Icgeris, quanta fit eoçt ambitio^nöignorabis. uermn^quoniâ ißc noftcr eft,ab ipfis græcoçî phftofophis, ut fol emus, latrocinfa gr^coçiioftenda# mus. Audis ergo quid de bac ipfa re fcripfit Porphyrius'in libro de ftudiofo auditu. Apud Longinum inquit ad honoré PJatonis,ut fingulis annis fieri folet,multi fimul philofophi'cœnabamuSjôC poft cœn5,utfit,colloquebamur. Cum interimiintcr Cau ftrium amp;nbsp;maximum orta dificnfio cft.A^aximus cmiEphorum Theopompo antcpo# nebatjCauftrius uero furcm fuifte,nihil à feipfo fcripfiffe oftendebat,ac à Demacho, 8C CaUiflhene,SC Anaximene^pluta g tria milia comatü fubjata,amp; in condone trän# fpofita oftendebat. Tune Apollonius grammaticus. Ignoras inquit Cauftri^hco# pompum ctiam,quern tu laudas, furtis plenum efle. Nä in undccimo de Philippo;ab Arcopagctico Socratis, quod nihil aut boni,aut mali,al iunde, g à fe^pfis hominibus accidat,cætcra^ huius ad uerbum tranferipfit. Sed non orationes foltimmodo/ille fu ratur,ucrumctiâ alioçi gefta falfo alijs tribuit, Nä cum Androhyftoriä diuinationû côfcripfit,dicat^dcPythagora,quodaquâàputeohauftâiinMetapôto fiticns,poftg bibit,in tertiuin dicm terremotü forepdixerit. Hæc oîa Theopompus ad alios trâftu lit.Phærccidem eih Syrum ita pdixifTe aflerit,ncc in Metaponto, fed in Syri^id fuifle B dicit.Sibarisquoqî,urbiscaptiuitatéâd Melefnæ urbis caufam tranftulit. TuncNica goras^go quoqj inquit,cum hyftoriâ cius legerem,multa ipfumià Xenophontc acce pifi'e,mutaire^ ad peius côfideraui.Xenophon enijn quarto PharnabaziAgefiJai col locutioné propter Apoîlolephanem Cysiphenum fadlâ ita côfcripfit, ut amp;nbsp;dignitas amp;nbsp;mores utriufqj qüo legas cerni oculis uideantur. Hanc rem in undecimû hyftoriæ Græcf Theopompus traduxit Jtaqj dicit,ut muta tarda^ uideantur. Vt eni furtum cg Iarct,ea interpofuit,quæ cundationc quandam colloqucntium oftendunt,5c anima# tam Xenophontis orationé corrupunt.Tum ApolIonius.Cur Thcopôpum,amp; Epho rum uiros in dicendo tardos^ furti aceufamus, cum Menander quoqjlfimiliter fccilTc înueniaturÆt ab Ariftophane grammatico,qui eu ualde amabat, admonitus fuiftie dicatur^Vnde Latinus fexlibros ædidit,quos'deMcnandri furtis infcripfit, ubitoniia quæ ab alqs accepit,unum in locum contulit.ficut Philoftratus Alexandrinus^de So# phoclc fecit.Cæcilius autéintegram ad finem fabulam Antiphonis'quæ louifta dici# tur,à Menandro in DüTidemonem tranferiptam oftendit. Sed quoniam in hanc rem nefeio quomodo incidimus, ego quoq; aceufare Hyperidem uolo,multa fuüTe à De# mofthene furatum.ueçt.quoniam cifdem fuerunt temporibus,ueftræ puto conieâu# C rærclinquendum,quifnam ab aliofuratusfit.EgoueroiHyperidem^fiautemuosDe mofthenem ab illo accepifle côtcndetis,Iaudandum ; qm quar acccpit,multo pr^ftan# tiora reddiditiVituperandum auté Hyperidem duco,fi elegantifiimam Demofthenis orationem'ad peius conuertit.Et poft pauca.Belanicus etiaminquitgt;quædemoribus Barbarorum côfcripfit,ab Herodoto,amp; Damafeo intercepit. Quid uerojautde Hlt;y;o# doto dicam,qui in fecundo ab Hecatæo milefio multa tranftulit, ucluti de Phœnice, autde fluuiali equojde uenatione Crocodiloçj; aut dcifocrate'atqj Demofthenc,quo rum alter innumularia orationé, alter in orationé aduerfus Onetorem, omia quæ de 'quæftionibus Iffæus in orationé de hereditatc Chilonis dicit, cifdem ferc uerbis itran# ftuIerint.Aut de Dinarcho,qui multa eifdé uerbis tranfcripfit? Antimachus etiâ poe# ta,multa furatus ab Homero,parum^ immutata fcripfifle inuenitur, uerumfie alios/ furti criminc accufando, ipfeguafi fur reprehendi poftim, unde hæc habui^diccnduni mihi efic uidco. Lyfimachus igitur^duos libros de furtis Ephori conferipfit. Polio# nis ctiam ad Soderidem epiftola cxtat,de Ctofri furtis. Liber ctiam eiufdcm I'egitur, de fimili Hcrodoti criminc. Et inlibro, quern de ueftigqs infcripfit, furta Theopom# pi récitât. Tum Profenes,alios quidem fures dcpræhendiftis. Platoncm autcm/:u# ius foicnnitatem tanquam herois célébrantes apud Longinum conuenimus,hoc, i# pfum fecific (uercor cnim furtiuocabulum diccrc, cum dcPlatonc uerba facio) non
L iirj dcprjhcn
-ocr page 146-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A. d'eprehendiftis,Quid ais inquit,GalietafAio inquit quod rebus ipfis probabo^Et for tafîiâ 'multo plura inuenirëtur, fi eorum, qui apud Platonem philofophati funt,libri omnesrcperirentur.Nam cum forte his diebusProtagoræ de ente librum lcgerê,adc uerfus cos,qui unum ens dicunt eflre,eadem omnino inueni feripta, quæ apud Platoc nem leguntur.Quodfut ita efle cognofcatis,ipfum audiatis,nouitatecjj nanqj rei corn motus,memoriter omnia tencre ftudui,His didis, uerba ipforum philofophorû conc feribit, quibus ’apertiflîme furem fuifle Platonemoftendit. Sed fatis iam didum cftgt; quod alter ab altero Græci furentur,amp; alter alterum ftudiofe redarguat»
Quod difeiplinas omnes amp;nbsp;artes^àBarbaris Gcæd acceperût» Caput B» ON eft autem ab hacpræparationeEuangelica alienumjbrcuiter often dere,difeiplinas omnes ôc artesiàBarbaris Græcos habuiflTc, ne quis acc eufare nos audeat,fi ab Hebræorum feripturapietatem didiciflTeprædic ccmus,cum qui ueri aliquid apud eos dicere uideâtur, nec fabulis Théo logiam immifcerCjfedHebreoçî dodrinam plane imitari cognofeâtur, Juniores enim omnes funt, quiapud Græcosirede aliquid philofophati funt, non he bræis folum,nec Phoenicibus/atq} AegyptijSjfed prifeis etiam ipfis grçcis.Primus cm' E omniumex PhœniciaCadmus Agenoris filius,myfteria 8lt; folennitates dcorüGræ ciæ tradiditjfimulachrorum confecrationes etiam amp;nbsp;hymnos, deinde ex Thracia Orc pheus.Linus etiam SC Mufæus,quoS'circà tempora Troiana floruifle aflerunt,à quic businihil aliud quam Aegyptiorum atq; Phccnicum falfitaspaucis commutata Grae ciæ commendata cft,Quibus quidé in temporibus,Tythius,ClariusJ3odonæus ma# xime colebantur,fimulachraqj aliorum deorum atqj heroumiSCtempla coftitueban# lur.Etpoft multafecula,philofophiæ data ita diligêter opéra eft, ut cum nihil ueri'in traditionibus maioçjphiJofophantes inucnirent,prçclara ilia maiorum oracula cum
^'quot;‘1
aliena tanqiiam nudi atqj paupcrcs ucritatis óC difciplinaeinon temcre fcrutabantur, amp;nbsp;ab alijs gentibus,quæ'utilia ucra^ccnfebant,in oiïiibus artibus atqj difciplinisino finelaboremutuabätur» Nempcipli graeci cófitentur,poft OrpheaiLinum amp;nbsp;Mufeu a ntiquiftiiTioSjUt ipfi dicüt^theologos, óc mul toçi autores errorum,feptem quofdam uirosfadmirabiles adeo fapientia fuifte, ut fapientcs uulgo appcllati fint, qui omnesi temporibus Cyri Pcrfarum rcgis'florucrunt.Quo quidê tempore apudHebræos no^ uiflimi omniu prophetæ fuerût,annispoft Troiana tempora pluribus q fexcentis,A p Mofe autêfnon paucioribus g mille amp;nbsp;quingêtis. quod paulo poft planius faciemus. Verum^ab iftis fapientibus'nihil aliud'g fententiæ quædâicommode atqj breuiter dw dæ,ad utilitatcm humanae uitaeicompertum eft. Magno deinde fpacio têporis inter# pofitojphilofopho^ genus incepifte fertunPythagoras enimprimus omiiï fuit, quê / philofophiæ quoqj nomen inueniftc coftatHunc multi Samiü,alii Tyrrhenum, alq Syrium,aut tyrium fuifle contendunt Jta non plane Græcus^maximus,5C primus phi lofophorum ab omnibus dicitur, Nä Pherccidcm dodorêPythagoræ^Syrium omes fuifle tradunt,quäuis/non eum folümodo,fed Perfarum ctiä magos,8CAcgyptioruni dluinatores/audilTePythagora aflcratur,co tempore, quo ludæoçr'alij inBabylonê, alii in Aegyptum tranfmigrarunu AudiuitauteScBrachmanas ludæorumphilofo# phos,ficab aliisAftrologiä,ab aIiisGeometriä,ab alqs Muflcam,ab alqs Arithmetic cam,8f aliud ab a 1 ijs habuiflc. A Græcis autc nihil eum habuifle^aufus quifpiä eft die cere;tanta doeffrinar bonaç^ artium penuriaïn Græcia fuit.antequä Pythagoras oc mnia,quæ ab illiscollegit,fummo ftudiodocuit, 8Cdiuinos propterea meruithonos res,à quoiprima philofophia proceirit.quâ Italicâ^quoniam Vbi maxime docuit, ap# pellare foIent.Sccunda eft,quâ Thalesiunus de feptem fapientibus tradidit,quæloni ca nominatur.TertiaCleatica dicitur, cuius'Xenophanes colophoniusiautor aferibi tu“,ThaIem autê'multinonGræcum, fedPhœnicemdicunt, nonnuIIiMücfiû fuifle
arbitranc
-ocr page 147-LIBER DECIMVy. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FoJ.
A arbKrafitufjqucmtfadantab AcgyptiorumdiuinationibuspIeraqjaacpiflc.SoIonc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
uero ununi de feptcm,quiilcgcs Athcnicnfium cófaipfit, tempore quo ludp Aegypt« frcqucntcshabitabantilJoperucniirc^latoin Tiraaco tcftatur, Quoquidc inlibro/ docei:i eum à barbaro uidemushis ucrbis, O Solon Solon, Gr^d ifempcr pueri eftis, fcncx autê nullus unquam græcorû fuit,acidco apud uosmulla difdplina uetus inuf# nid potcft.Plato quoq^ ipfe,ca Italicam philofophiam haufcrxt, in Aegyptum abijf* fe traditur necbreui tempore conuerfatus ibi fui/Te, Vndeigrato animo,omnia, quae optima funt,à Barbans fc confecutum,profitetunDicit enim in Epimcnidccaufam fu ifle Barbarum ilium, qui primus hæc inuenit, Vetufta enim regio, inquit, eos aliud^ quiprimi hæc inucnerunnLongam autem ætatemmulti confecuti funt,propter ettb ui tempods ferenitatem, quamAegyptus maxime atque Syda poffïdcnQuareiab ini tio ufque ad hfc tempora innumerabilibus annis examinatatiere nobis tcadica funt» Deinde fubricit ♦ Fateri autem oportet^quicquid àBarbaris Græd acceperunt ad mc^î liorcm illud finem perduxilTc.HaecPlato^Democritus autemimulto prius à Barbaris fedidici/re,hisuerbis gloriatur» Egoucroinquit,multoplurcsquam omnes exted homines,qui modo funt, regiones peragraui, multas urbes uidi, fapientes ucro au?
B diui,ncc quifquam me in demonftratione linearum fuperare potuit, ncc ipfi quidem, qui Arfepedonaptæ apud Aegyptios appellantur.Odoginta enim annosdonge à pa tria difeipi inarum amorc abfui,Babylonem enim etiam iftçSC Peifas in Aegyptutn, Utdifccrctpctijt, QuiddeHeraclyto,acdcaliis Græds dicam»pcr quosomncs'il? luminatam doârinisGræciamconftat Nam ante feculaeorumiuatibus ôC otacn^ Jisdacmonuminhiabat,ncc aliquidfolidæ difciplinæucftigiumcontinebat. Mira? bilia uero Apollinis ilia refponfajnihil penitus hominibus contulcrunt, fed errantes hue atque illuc magno fudore aliéna fibi homines conge/ferunt » Geometriam enini' ab AegyptqSjAftrologiam à Ghaldæis,8C alia ab aliis acccperunt.Sed nihil unquam tant! mutuati funt, quanti hoc eft, quod ab Hebræis habuerunt, unius enim dei co? gnitioneminde rcceperunt, amp;nbsp;multitudinem dæmonum fuorumfpreuerunt.Cur er? go nos ineufant, fi Hebræorum feripturam BarHaram, ut ipfi dicerent,Græcæ philo? fophiaeante pofuimus lt;nbsp;quoniam pinnia bona)àBarbaris iplîfuratiftnt,nec quic? quamutilitatis.’àdijsfuishabuerunt Quos'iure/apudeos multicontempferunt,ut ' jrt impij did quàm dæmonia ucncrari/'maluerint. Cur igiturinos aceufant, autnon ma? gis laudant atque admirantur, quüfalfitatc contempta, etiam theologiam fecuti fu#
q mus, quæ fola uera eft ab omni falfitateremota, Nam neque in impietatem incidi? mus,ut multi Graecorum fapientes, nullum Deum colcntes,*ncque rurfus, ut mirabi? lesphilofophi fummum deum cognofeentes, multorum falfitatem deorum falfitati pcrmifcuimus.Sed de hisblias.Nunc autemhon philofophicas folum dodrinas, fed omnia inuenta hominum humanae uitae utiliajà Barbaris Græcos accepilTelcompro? bemus. Primus igitur qui literarum elementa Graecis tradidit, Cadmus ex Phœni? cia erat, unde Phœnicia literarum elementa prifei poetæ dixerunt MultilSyros)litc? ras primos comperifte alTerunt, Syrft autemletiam hebræi funt^ Nam ludeaün Syria femper à feriptoribus habita eft, Slt;Phoeniciam|ctiam apud prifeos appellari conftat, Temporibus autem noftrisPalçftincm Syriae appellant, Argumento autem illud ma ximoeft ab Hebræis repertas clfeliteris ipfarum liter arum apud Græcos appella? tio,Singula enim apud Hcbrços clementalappellationcfîgnificatiua uocantur,quod apud Græcosmullo modo fieri poteft ► Vndeinon elfe ab illis inuenta, fed ab illis ac? cepta déclarai. Ornes autcliteræ apud Hebræcsiuigintiduæ funt, quaçt prima Aleph nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pgp'
df,quod latinedifciplina dici poteft,Sec5da)Beth,^d domus fignificat,TcrtialGimeI, »»JTT ^d uocis plenitudinê fignificat,Quarta Daieth,4d fibroçtidici poteft. Quinta Iod,qd 4««,^ «ocabultt ifta fignificat,q ornes uoces'talêfcnfumcffituiuDifciplina domus,plenitu?
dolibro?
-ocr page 148-DE PRAEPARATÏONE EV ANGELICA
•v do libro^ hæcî^éxtunt ckmêtum apud eos.Vadicitur, quae uc^ latine in ipfa dici'po D tciL Deinde Cai,quod uocabuluffigniHcat uiuit, Septimum,» quod iigniftcat uiues, .. totum hoc fjmul,in ipfa uiuit uiuetisîî^onfl Teth dicitur, id eft bonum.DccimS loth, ƒ interpretatur principifi.Simul h^c duo^bonum principiu fignificât/?Vndecimû Caph, ’ latine tamen.Duodccimu Labd, quod ÔCpbfteaSanich,quod interpretatur auxiliu, lotum hoc fimul ex ipfis fignificauDifei totS. fimul tarnen difcefÖeindc fequitut ele# «nentùmfquod Men appcJJant,quod interpretari poteftex ipfis.deindc Nun, idefem# piternum auxihujhis acccdit^Ain,quod latinc,fontê,aut oculfi fignificat.dcindcPhi, quod os dicipôteft»deirideSade,quæ uox iuftitia interpretaripoteft.SimuI fenfus eft fons aut ocuIuSjSC os iuftitia^Jementu deinde accedit Copbi,id eft uocatiö» deinde. Ris,quod caput fignificat.dcindc Sen,quod dentes diccrepoiTuinus.poftrcmo Thau, quod figna dici poteft.Omnifi igitur fenfus elemento^/tie eft, di feipJinä domus,pie nitudo libroi^, harc^n ipfa uiuit uiuens bonu principiûttamen difee cx ipfis/cmpiiec Hum auxiliu,fons autoculus,atc^os iuftiti£,uocatio capitis,ÔCdêtiumfigrià.hæceft cJementoçthcbr aica^tlatinedida fenténfiaquæfdifciplincliteraçtfummopereconi ucnit,quod apud alias gcntesünueniri nequit » Vnde fateri ncccfTe eft, non ab alijs q ab hebrçis'Iitcras elle inuentas,GrrecOsuero!ab hebraieis accepifle,ipfa Htera^ appel g latio fignificat.hebrp èrh Alcph,gr^ci A]phaîilJiBeth,græci Vit3,gâma grçci,gimel illi.deinde dclth,illi deitha, ifti Si. alterizai, ajterizêta, extern quoq; fimlliter. Vnde pate^ab hcbræis 1 itéras inuentas'ad âliosSC ad græcos tandem pcrueniire.Hæc,de Ik tèrisdida fuflFiciant,Clemcsquoqjtfi in fimilem incident matcriâ,Aegyptios often^ ditfmedicinâ inueni/rc,amp;AefcuFapiumlamplificafle,Atlantcm autem'ex Libia prima nauiin conftruxi/re,acnauigairet Aftrologiam'primosChaldcos, Aegyptios deinde ardidiffc.Phrygcsiauium ut^atüs primos obfcruaftcjâC Tufcos'arufpiciû compcrilTe, Telinifrinos'fomniorum interprctationem,Thyrrenostubam, Phryges'fiftulam: ex Phrygia enimjerat Olympus 5cMarfyas,qui)fiftulam inücncrunt,Lucerneufuni/Ac« gyptios,qui 'annum inter duoifétim partesprimi diftinxerünt,primi^/ege/non cone üenire mulieribus in tempJis'prohibùerurtt, necintrarc in templa quêquam à mulie«
. re/nifi iotum fanxere,GeomctriamIetiam ipfos inucniiTejSelmcntem uero SC Dannas mençum ludeos'in Cypro primos férrum inueniiTejfct^ri autem tinduram auttempe periem,qualrobur accipit, Delam lüdæum comperifle, quamuis HefiodusDeJam ex Scythia fuifte afleratjalccmpThraces comperilTe, ut primo peltis equeftres ufos,quâ ) Illyrijprimo inuencrunt, Cadmumiauri metalla (primum in monte Pangeo cxcogi# p ta/Te.Quadräememy'aCarchidonijsprimum fadam fuifle,cuius architedus Vofpo^ rus fuit,Medeam^primamtinduramcapillorumcxcogitaire.PannohesjquiNoric« habitaht,quos NoropesappelIant,ærisufuminueniire.Olympum|cxMyfia,Lydiant harmohiam.DicordumAflyrioSjSambucàm, inftrumentû etiamid muficfi eft, Tro# gloditas.Marfiam phrygemtricordum, diatanam^ harmoniâ, 8lt; myxophrygiam, atqtmyxodiam,Thamyrinthraca,harmonicam,doricâ,Sydoniositrircmcm,SicuIos/ phormingcrh,non ualde à cythara differcntem.Haec Clemens nofter, cætera^ huius à Cydippo Mantinco,Antiphanc,Ariftodemô, ac Ariftotele collegiflc ait^opere aut prçcium eft^à lofcpho etiam ludæo'nonnulla tranfcribcre.Iscnim uir cum de antiqui rate ludaica fcribit,multo iuniores fuilTe gra-cos oftendit, ac à Batbaris'omnia coller gifte,diucrfa^ inter fe ne uariatonfcripfifl^»Verba igitur eius hæc funt. Non poftiim inquitfton admirari cos,qui putantide vetuflilfimis rebus,folis eifeGraecis credendû, nobis autem cæteris^ hominibus'ni.’ilam elfe fidem adhibedam, Nâ fi ab ipfis rebus' ucritatem difeere uoluerimus,qu?’ à Græcis'fada inuenta^.fiuc urbes conditas dixe# ris,fiuc artes cxcogitatas,fiuc legum fandioncs.heri aut nudiuftertius, fi eum'noftris conféras,incctpifl’eputabis.Scribendæ uero hiftoriac curamiomniumpoftremâ ipfis fuilTc conftat,Vndc ipfi quoq^ ChaIdlt;05,PhOEnicô,ÔC Acgyptios(nô cniinlibet mo« do no*
-ocr page 149-LIBER DECI MV S, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol.
do nos quoque iftis connumcr arc)aperte fatcntur, uetufti/Tunam nrmamquc prifca# rum rerumtraditionem tenere. Regiones enim habitant, qux ininimas continentis regiones patiuntur, multaque opera, ac magno ftudio feniper incubucrunt, omnia præclara facinora publias fcripturis ab eloquentiffimis uiris pofteritati commcndalt; ri^Græciitn uero non ignoramus fæpiusdeuaftatam, rcrumgeftarum memoriam amififle.Ita nouo gencre uiuendi fæpius inftituto, à feoriginem rcrum incocpilTc pu« tarant. Litens autem pofteriores pene omnibus acceperunt, àCadmo eniniididicif« fe gloriantur.Ncc tarnen, aut ex templis, aut locopublicqfcripturam fe habuifle di« Cere audent,qu^ id fignificet.Vndc magna quæftio eft, utrum T roiani belli temporic bus literis utercntur,SC paulo poft.Cadmus uero Milefius, amp;nbsp;Argiuus Adfilaus, qui primi apud Graecos hyftoriam fcribere aggrelTi fuerunt, non multoiantc Xcrfis tem pora fuilTeperhibcntur.Prafterea Pherccides Syrius, Pythagoras, 8(. Thales, qui de coeicftibus atque diuinis rebusprimi Grardpauca fcripferunt,ab Acgyptiis 8C Chai« daris cunda didicerunt,quos omncsuna uoce GrçdiuetuftilTïmos omnium prardicät. Quomodo igitur fupremae arrogantiæ non eft/ibi folis;antiquitatis niemoriam at« tribuere Aut quis?ab ipfis fcriptoribus non facile pcrcipict, nihil certum, fed omniaj
B conieduris Graecos fcripfilTe i Pugnant enim inter fe omnes, alter alterius falfita« tem redarguit gt;non cd opus ut eos moneam, quiimelius me fciunt, quod Ellanicus, contra quem Acufilaus de Gcncalogqs aediderit, nee ut enumerenyn quotjquantisé^ Heiîodum repraehendit ; nec dicam!quomodo EphorusfEllanicumTimæusEpho« rum,Timæumipofteriores,Herodotumiomnes repræhendunt. Non eft necelTede fin gulis atque minoribus'dicere, cum de Perfarum in Grædam impetu, amp;nbsp;de præcl aris fadnoribus tune geftis,inter fe uehementer feriptores diferepent, cum etiam Thucû didem, quiiaccuratilTime fuorum temporum confcripfiiTc hyftoriam creditur, quafi mendaeem nonnulli aceufent. Huius diferepantiæ, quamuis multæ poffïnt efle eau« fae,duae tarnen mihipræcipue uidentur. Quarum prima ôC maxima eft, quia nullam curam, ut publicepræclara facinora feriberentur, Græd populi habuerunt, ac ideo ƒ magna in fcriptoribus mcnticndilicentia fuit. Namipfi etiam Athenienfes, quos/ 8C indigenas putant,amp; diligentiores fuifte conftat, primas omnium publiræ feriptu« ræ leges Draconis de cæde, qui paulo ante Pififtratum fuit, commedatas fuiflc,aftc« runt, Non oportet de Arcadibus dicere, qui quamuis uetuftilTîmos fe omnium præ« dicent, Ultimi tarnen omnium literas didicerunt. Quarc cum nihil extarct publice, C quo 8c ignari docerêtur,5C mendaces rcdargucrentur,partim ignorantia,partim affe« dione fadum eft,ut magna inter feriptores diferepantia/inueniâtur.Altera caufa eft, quia non ueritatis amore, quamuis ita profiteantur,fed eloquentiæ fuæ oftêtatione, quoniam uctercs feriptores fuperaturos fe facile credebant/cribendi laborcm fume« bant. Ita nonnulli fabulas, nonnulli duitatum, autRegum Iaudes, aut uituperatio« nés, nonnulli ueterum feriptorum, ut ipfi cloquentiorcs uiderentur, emendationem, conferipferunt. Vndc fit^um hyftoriam fcribere profiteantur, non ic^fed huius oppo fitum faciant.Vcritatis enim hyftoriæftgnum illud eft,ut de cifdem rebus leadem om nésconfcribant.llliuerofiefcueraccs uifum iriputarunt, fiunufquif^aliter quam cæteri confcripfiffct.Hæc lofephus.Scd nô crit ab re.quafi apieem Diodori teftimoni« um afferre.Is igitur in primo his uerbis utitur. Dicendum modo de his eft, qui'prifcis temporibusprudentia dodrina^clariad Aegyptum ufqjprofedi funt. Sacerdotes enim Aegyptiorum in facris libris faiptum inueniunt,Orphca,Mufæum,Mel ampo« da, Dædalum, Homerum poetam, Lycurgum Spartiatem, Soloncm Athenicnfem, Platonem philofophum, Pythagoram Samium, Eudoxum mathem aticum, Demo« critû Abdcritâ,Enopidem Chium Aegyptû pctqffc,‘quorum oîm ucftigia,alio9£ ima gines,alioru nomina,locis aut inftrumêtis indita cxtât,affcruntq; uniuerfa illos,qbus apud grçcos clarucrüt,ab Aegipti^ accepifle,Orphea emimyftenaDionyfijiamp;errores
Cæteris»
-ocr page 150-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA
Cjtcris'fic c5fcripfiffe,ut myftcria Oûndos,8C crrores I/îdosife habent,nominibus (of lummodoimmutatis.SuppIicia ucro impiorum apud inferosgt;amp; antanospioçicam^ pos^ad iniifationem cum feciffie carum rcrum,quae in fepukhris ab Acgyptqs gcrunlt;! tunQuam rem Orpheus primus apud Grecos träftulit,Slt; Homerus amplificat» Mei lampodem autem aiunt,ca,quae de Saturno ÔC de Titonum pugna dicütur,ac de alijs dcorum calamitatibus,àb Acgypto in Grxciitn traduxifle. Dedalum autê affirmant I uolutiones Labyrinthi fuiiTe imit3tum, quilifqi ad hæc tempora in Aegypto perm ai net à Mendotetuel heut quidam dicunt,àrege Maro,multis annis ante Minoem coni ftrudus,cuius rei ügnum cft ftatuarum numerus,quasDçdalus apud Gr^cos confini xit,neq}enimplures neqjpaucioresfunt,quam apud Aegyptios fint. Ita ueroclTc ini de maxime patere aiunt, quod in MemphydeProphylaea Vulcani Dçdalo architedo fada^oftendunt.Quo quidem opereadeo admirabilis ingenfi uifus, ut lignea cü fiai tua donaucrint,qu3e Ün eodem Vulcani templo confpicitur.Adeo cm fuperauit Aegy ptioSjà quibus didicit.ut propter muJta,quç adinuenithonores diuinos apud eos con fecutus fit.TempIum cnimDçdali fad haec ufqj tempora'in infula quadä iuxta Mcmi phimfummopcre colitur. Argumenta quoqj nonnulla folêt afferre,quibus faifie in E plane oftcndut,ac maxime,quia Hclcncam fcripfit,potionê The lemacho apudMeneJaum hofpitantipbuifle,quafadum cft, utcalamitatum fuaru obliuifceretur.Quam quidem potioncmiabAcgyptiis dicit poctaJHclenamà Polym neßa quadam Thanis uxorcdidiciflc. Namufq} ad noftra tempora foJj Diofpolitii cæ muliercs iram atcy moeftitiam potionibus fedare iwfciunt. Diofpolis autem Thci bæfunt. Vcncrcmquoq} aureä Homerus appellat, quo nomincuulgo ab Aegyptfis nominantur,amp; lucus Veneris aurcç apud cos adhuc inuenitur.Lycurgfi fimiIitcc,Pla tonem,atqj Solonem,multa in libris atep legibus fuis conferipfifle patet, quæ ante ili lorum tempora Aegyptfi habucrunt.Pythagoram quoqj Geometriam, amp;; Arithmci ticam ab cis didicilTc, ÔC animae in cetera animalium migrationê/à dogmatibus Aegf ptiorum fumpfifle. Democritum ucro putant quinquennio in Aegypto couerfatum, multa inde didicifle. Enopidem quoqj ab Aegyptfis aftrologis,amp; alia complura, öC obliquationem zodiaci perccpilTe.Eudoxü etîâ ab Atflypto in Graeciï multas aftroi logiae rationes tr anftulilTc.T craculem fimüiter atqj Theodorum Rhcti filios, qui fiü mulachrum Apollinis pythq fabricati funt,quiq} fingendo apud prifcos omnes excel luerunt,muitis annis in Acgypto ucrfatos'contendunt.Hcc àDiodorofumptafuffici p ant.Si crgolab omnibusbarbaris qcunqj clari apud Graecos fuerunt,non pauca neqj minima acccperuntjnec idcirco quifpiam'cos accufauit,cur nos accufant. qui uera pic täte commoti,fcripturam Hebræorum compledimur?
DeantiquitatcMofi,acprophctarum. Caput III.
H|||p»g||Erum,ne forte, quoniam cognitionem unius dei'Hebr^os folümodo net re habuifle diximus, ac ab cis caeteros ; fi quid hac dc re praeter Hcbræos ucrc fenfcrunt,acccpiirc contendimus .ne quis nuquam aliter adum pu I^^Œfcj^tet, ac à GrçcisJudæos hochabuifie dogma contcndant,declarandü eft, quibus temporibusMofes amp;nbsp;prophetæ fucrunt.Plurimi ergoCperutilis naniq; res eft;de antiquitatc Mofi amp;nbsp;prophctarüifcripferunt,à quibus nonnulla trans fcribam,quis ipfe noua uia rationeqj ufus'hoc modo rem difponerc ftatui.Ncmo infi cias ibii^imperatoris Romanorum Auguftitcmporibus,SaIuatoris noftri natiuitate fuiiTcjdodrinam^ quintodecimo Tybcrq Cæfaris anno Euangclicam incoppiffe. Si quiscrgo'ab hocTyberq anno ad fuperiora fcandcns,diligetcr'ufcv ad Darium Per# farum regem, ÔC reftitutionem rempli perueniet,quingentos quadragintaodo annos I inter Tyberium amp;nbsp;fecundum Darq annum interfuifle/comperict.Sccundus cnim Da# rij annus,fexagefimçquintae olympiadisprimus fuit.Tybcrij autem quintufdecimus/ duccntcfîmæquintae,acprimæ olympiadis quartus inuenitur. Itacentum ac triginta# feptcin
-ocr page 151-LIBER D E C I M V y. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fol. 67
A feptcm Olympiadesintcrfm'flcm^nifefie uidentur,quinumerus quaternario autSus, quadricnnium cniÖIympiadi attribuitur,quingctosquadragintao(fio annos efFecit. In fccundo autem anno Darq feptuagcfimusiHicrofolymorum têpli dellrucfiionis fuitjUtludaeorum hirtoria ollenditgt; Quod^li à iecundo Darij annolad primam OJym piadem pcrcurras,Olympiadcs quidc.lxiirj.annos,cd vianterfuifle comperies. Quos quidê annos,ß ab ultimo defolationis anno,ac reAaurationis prindpiQ,arcêdendo au feras,ad quinquagefimum annum Osiæ ludjorum regis,quo temporefjfaias5lt; Öfee prophctarunt,omnino peruenies. Ita prima OJympiasIfaiæ temporibus fuifle inuc# nitur Jndc autê à prima Olympiade ufque ad captiuitatem Troiæ, ut Graecorum ipfo rum hiftoriæ fignificant,quadringcti ac quinquaginta anni colliguntur, quem anno rum nume^ à quinquagcfimoOziae anno fimilirer auferendo,ad tertium annû Lab# donis ludæorum iudicis peruenies, ItaTroianae urbisddîruifîioifeptem annis anteq Samfon Hebrços iudicairetjfuilTc oftêditur,qucm'corporis robore inuicîum fuiflcjUt HercuIem^Græci fcribunt,Hebræi teftâtur.Indeà captiuitate Troiana,fiquadringcn# tos afeendendo annos aufcras,ad Mofem amp;nbsp;terrigenam Cccropcm deuenics^Oninia Uero,qu3e apud Graecos mirabilia narrantur,poft Cccropcm fuilTccôHat.NâniDeu#
B calionis diluuium,Phactontisinccndium,natiuitas Erichtonij.Profcrpineraptus,Ce rcris mylleria, Eleulînorum conftitutio, Triptolcmi fatio, Europæ raptus à loue ,A# pollinis partus, Cadmi ad Thebas aducntus,amp; ad haeciiuniores illi Dionyfius, amp;nbsp;Mi# nos, Acfculapius,Pcrfcus,Diofcori,Hercules,poli Cccropcm omnes fuerunt. Quarc omnibus his niulto uetuftior Mofem fuilïc confirmatun A Mofe uero/ufquc ad primum annum uitar Habra amiquingentos acquinq; annos comperio,quos/fi à Cccropis regno ad fuperiora aufcras,ad Aflyrium Ninum tandem peruenies, quem aiuntprimumtoti Afiar,Indiafolum exccpta,rcgnairc,àcuiusnomincciuitasNinus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
appellata cft,quani ludçi Niniuen dicuntEo tcporc/Zoroaßcs magusapud ßatfirios rcgnabat.Nino autem uxor Semiramis fucceffit.Nini ergo atqj Semiramidos Zoro# ait is^ temporibus Habraam fuilTc conftat .Nam haec omnia nobis certis rationibus/ in co libro demonftrata lunt, qucmidc temporibus infcripfmius. Vtar autem inpræ# fentiarum Porphyrij de uetuftatc Mofi teftimonio, ill fus uidelicet, quiHcbræorum atq,’ Chriâianorum inimicilTimuSjOdfi cumulo, ipfum quoq; Mofem atq; prophetas improbeps petcrc ucrbislaufus cil. Sic cnim inimicorum teftimonioiuetuftas Mofi ma gis comprobabitur.In quarto ergo corum,quos!aduerfus nos libros cuomit, his uer#
Ç bis utitur.Narrat autem ludæorum hiftoriam uerilTimc, quoniamiamp; locorum, amp;nbsp;ui# rorum nomina fimiliter atq; ipfipofuitSachoniatho Berutius,qui carum rcrum om# niurn monumenta ab Hierobalto,dci Lcui facerdotc,airerit habuiflc.Quam quidem hiiloriam Beibalo Berutiorum régi infcripfit, quorum uirorum tempora, multo an# te Troiana tempora fuilTe compcriuntur. Is SachoniathojPhoenicum lingua partim à fingularum urbium 3nnalibus,partim à libris facris, qui templis dedicari folebant, colJegit ingenio, queminon multo poft MofemiSemiramidos temporibus fuifle feri# ptum eft.HæcPorphyrius.Si ergoSemiramidos temporibus,Sachoniatho fuit, cam uero multo ante Troianâ calamitatcm fuifle perhibetur, An erit Sachoniatho quo# que (Troianis temporibus multo uetuftior i Sachoniathonem uero ab a 1 qs collcgift fe hiftoriam, ipfe Porphyrius teftatur, quos amp;nbsp;ipfos iuniorcs Mofe fuifleconceden# dum eft.Scd ponamus ctiam eifdcm temporibus Mofi Sachoniathonem fuifle, quo# niam tarnen MofesSemiramidos temporibus!huiusphilofophi teftimonio compe# ritur,quando nos Habraam fuifle contendimus. Antiquior eft Mofes fccundum Por phyrium, quamipfi opinantur ♦ Fuit autemSemiramis,odingentis annis ante Tro# iana tempora. Quare Mofes quoque fimilitcr. Primus uero apud Argiuoslnachus regnauit, quandol nec ciuitas, ncc nomen Athenienfium crat. Primus autem Argi# worum rex quinti Aflyriorum regis temporibus fuit centum quinquaginta annos
M poft
-ocr page 152-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
poftMofcm arqueSemiramidem,in quibus'nihil apudGræcosiJJuftre faâumin# uenitur, Quadringentis autcni annisamp;quinquaginta fcrcpoftSemiramidem pris mus apud Athenienfes Cecrops indigena, ut ipft dicunt regnauit ♦ T riopa/feptimo poft Inachum régnante apud Argiuos,8f poft Inachi autem tempore Ogygium dicif tur diJuuium fuiftc.Et Apis apuaAcgyptios primus Deus appellatus eft, Si Imchi fis lia, quam Ifidem Aegyptq nominarunt. Prometheus quoque amp;nbsp;Atlas illis temporis bus fuerunt ► A. Cecrope autem ufque ad Troianorum calamitatem paulo pauciorea quàm quadringenti anni colliguntur,in quibus diluuiumDeucalionis,6lt; incendium Phaetontis fuifte non ignoramus. Cecrops autem primus Deum loue appellaftc fers tur,3lt; araminftituilTe primus,amp; fîmulachrum Palladis erexifle.PoftCecropcm autê Dii Graecorum omes/nati fuifte uidêtur.Ita ad Troiana tempora à temporibus Mofil plurcs quam oâingenti anni Porphiri) teftimonio fuifte comperiuntur, Homerum uero atque Hefiodum multo iuniores Troia fuifte manifeftum eft. Pythagoram ucs ro 8C Democritum in quinquagefima Olympiade feptingentisfereannis poft Tros iam fuifteconfiât.Quarehuiusphilofophi autoritäre millequingcntifque annis ans te Græcorum philofophos Mofes fuit. Verum^quoniara multi præclari apud nos uis ri,atque dodiftïmijudaeorum antiquitatemcertisuerisqj argumcntisprobarüt,quos g rum alq à Grarcis,aln à Chadæis atque Aegyptiis, nonnulli ctiam à Phœnicibus atqj Hebræis propofitum fuum approbarurtt,imo uero cunda fimul conferentes, mirabis li ratione ac uia, fingularum gentium praclara facinora, quae in eifdcm temporibus gefta funtjcollegerunt î corum nonnullas uoces uerbaque tranferibam, ne laborum fuorura frudu authorcs priuentur, Vtar autem tefiimonio nmltorum, ut ex omnis bus Hebræorum uetuftas indubitata habeatur, Africanus igitur in tertio annalium, bis uerbis utitur.Vfquc ad Olympiades nihil exploratum in hiftoria Græcorum inuc nitur,fed omnia confufîs conferipta temporibus funt.Poft Olympiadas uero,quoni3 qu adriennio diligentiftime omnia notabantur,nulla penitus confufto temporum fit» Quarc prædara fabulofa^ facinora, quæ'ante primam Olympiadem fuerunt, fums matim colIigam.Quae uero pofi gefta funt,ira cum Hcbraicis,Pcrficis^’ hifiorijs con fcram,ut ca quae in eodem tempore fucrint,aperte fignificem.Hebræoru igitur in Bas bylonem migratio,à Nabuchodonoforc fada,feptuaginta durauit annos, Cyrusres gnauit Olympiade quinquagefimaquinta àDiodori ThalicoftorisPolybij Phleges tontis^ hiftorrjs pater, quo anno lefus filins lofedcchprimam particularem^’ dedus (flioncm populi fccit.utapudEfdraniIudæumconfcriptum eft.VcrS ifta,utdixi,pros p pter Olympiadum ccrtitudincm eodem modo ab oiïiibus conferipta funt, cum nullâ omnino confufionem patiantur. Ab Ogyge autem indigena, cuius temporibus/pris mumamp; maximum diluuium in Attica fuit,SC Phoroncus Argiuus regnabat, ufqj ad primam Olympiadcm.'anni fuerc mille atqj uiginti.Ita enim omnes aftcrüt,qui Athc nienfium annales conferipferunt.Ellanicusdico atq,»Philochorus. CaftorctiamSC ThalUs in hoc conucniunt,qui Syriam hiftoriâ diligenter tradarunt.Diodorus quo# que,qui orbis hiftoriam in Bibliothecis contulit,alnquc pcrmulti. Et poft pauca.Dis cimus ergoOgygem, à quoprimum diluuium nomtnatum Ogygium eft têporibus Mofi fuifte. quod hoc pado probamus, ab Ogyge, ut diximus, mille uigintique anni ufq; ad prima Olympiade fuerunt,à qua ufquc ad quinquagefimâquintam Olympia dem,id cft,ufque ad primum annum Cyri Perfarum regis, amp;nbsp;ludaici populi redudio nem^nni fuerunt. ccx.Si vq. Quarc'ab Ogyge ad Cyrum milleducenti.xxxvq. fucs runt,quosfi aufercs afccndendo,ad annum iliumperuenics, quo ab AegyptoMofes populum eduxit.Fuit ergo Mofes Ogygq tcmporibus,à quoiEleufis condita eft. Atti cos igitur annosiab ifta fumamus.Etpoft pauca.Ogygem ueropropter uaftationem diluuii centu m nonagintanouem annis ufque ad Cecropcm Attica fine rege, amp;nbsp;pene deferra fuifte perhibetur. Adpm cm que poft Ogyge fuifte nônulli fingut,cæteros^ ufqjad
-ocr page 153-LIBER D E C I M V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol dfi
ufquead Cecropcmnuda folunimmodo cfTe nomina Philochorus fcribit^amp;poft ali^: quacomputationc annorum àludaica fcnptura diligcntius fada. A Alofc igiturin^ quit ufque ad Cyrum^mïIIc.ccxxxvii. anni colliguntur. Qiiod ab Ogyge^ad Cyrum ctiam fecundum Græcorutti hiftoricos,colligi dcmonftrauimus » Scd Græcorum eti? am nonnuIIihocipfurhtcftantur.Pokmon cnim^in primo Grçcarum hiftoriarum, Temporibus inquit Apidos Phoronci filq^magna pars Acgyptij cxcrcitus/ab Acgy# pto expulfa,in Paleftina Syriae non longe ab Arabia habitarunt. Apion ctiam PofTi? «ionij filius, grammaticorum omnium diligcntilTimus hîAoriæ pcrfcrutator^in quar to hiftoriarum,amp; in libro aduerfus ludæos.Inacho inquit régnante apud Afgiuos,S^ Ama/î apud Aegyptios ludaei duce Mofe, ab Aegyptijs dcfeccrunt. Herodotus quoi que Amafidos amp;nbsp;defedionis huius in fecundo mentionem facit, ludforfî etiamjquoi dammodo mcmihit,cumSyrios dicat, qui Palçftinam habitanttircuncidi folcre.Pto Icniarüs prætcrea M_endci(ïus,quiAegyptiorumhiftoriam ab initio confcripftt,his ita conucnit,éaftcri^’Otnncs,ut minima quædam annorum differentia efte uidcatur. hal notabilia gefta mirabiliaque Græcorum,fiue ucra, fiuc fiamp;2, poft Mofem füi/Telcom periuntur.Vifum eft autem mihi à tempore regni Attici,rcs GrfcorumHcbraicis con
B fcrrc.PrimbigiturOgygfanno,quoufqucadprimam olympiadem'milJcacuigini
ti fuifte oftendimus cxitus,Iudæorum ab Aegypto fadus eft, 8lt; in AtticatOgygium illud diluuium, nequei‘d iniuria. Cum enim ira dei grandin^ ac tcmpcftatibus perçu terêtur Acgyptij,nonpoterant aliquæpartes etiam orbis non commoueri,Ahica prç cipue, quia coloni Aeg^ifiorum, ut multi alq ,5C Theopômpus in Tricarano affir# ƒ1 niar,Athenienfcs fueruHW’oft quatuor'aute'm 8i nonagintà annos, Prometheus fui ƒ, ifleànonnullisdicitur,qucmfinxiflehomines fabulanturatqueformaftç, quoniam fapientia eloquentiaque fua beftiarum uitâ in ciuilcnf transformauit, Hæc Afric3igt; • nus.Tacianus ucro,quifc ipfum in Aftyriartgione natüm dicit,uir lingua gfæca doi diflïmùs, Græcis omnibus'Mofem àntiquîtite antepónens, De Homero inqui^Stc fimbrotusjThaflus,Gall'rmachus,Colof^onius,Rcginlis,Trhcagcnes, qui fuît Canv byfæ temporibus, 8C Herodotus Halicàrriâfteus, alqqut complurcs/cripferunt. Scd quoniam aliter alij tr adidcrunqquibus fuerit temporibus, affirmarc nonpofTumus.
Grates enim ante redudionem Herculidarumloduag'inta poft Troiana teporaani nos floruifte contendit, Erat Hofthenes poft centum annos, Ariftarchusquàndo loi nica Colonia dcduccbatiif centum amp;nbsp;quadraginta annos poft deftrudionem Troiai
C nam,Philochorus Architïppi Athenicnfiumprincipis tempore centumSC otftuagiiv taannis poft captiuitatemTroianam, Apollodorus,duccntisamp; quadraginta poft Troiana tempora, nonniilli in prima Olympiade fquadringentis annispoftïlfi euer fionem, alij Archilochi æqualem fuifte contendunt, qui fuit olympiade uigefimai tertia temporibus Gygærégis Lydbrum.Sedhæc/relihquantur. Namquandoîta confufc de temporibus feribitur, uniuerfa hiftoria titubât. Sed ponamu^Homerurn ipfius Agarncmnbnis tethporibus fuifte. Mofes enimfmodb’non multo ante ill a tem pora,ucrumetiam antcDatdanum fuit. Vtar autem teftimonio Chaldæorum, Phcci nicunijSf Aegyptiorum.Bcrofus cnim'uirBahyîoniusfaçeVdbs,multo antfquiorcm Troiano bcllo Mofem fuifte fcripfit.Thcotfotus autem,Ipficratcs,Mochus,Phoeni# ' ces fucrunt, quorum hiftonam in græcani linguam Aditus uir difertus traduxit, ubi fcfib'ftùr,Troiànumbefhrttt'paulo antetempora Salomonis fuifte ♦.Acgyptioslomes fciUnt magnam tcmpoHim diligcntianvfcmpcrhàbuiirc,quorum annalcs’Ptolemæi us non rex,fed Mendefîus fàccrdos^à fàcris Hbris collçgirƒac ædidit.Isjregnantc Amo# fideapudAegyptiosMofeludæorumcxîtumabAcgyptbfuifteaffirmât,Amafim^’ '' fuifte tunédrcitquandolnachus inagris rcg'nabat,Apionetiam grammaticus,Ina? chu^hô^ Attiafidcmcifdcmtcmporibus fuilTc affirmât. Fueruntautem abin acho ad bcHunt Troianuingenerationeamp;uiginti. Quarc ante Iliacum bellum quadringentis
M n ad minus
-ocr page 154-D È P R AE P A R A T I C N £ E V A N G E L I C A ad minus annis ipfum fuiflecóccdcndu cft.Siigiturpoftlnachum omia praedara fa cinora Grseco^ fuerunt,nece/rario «iani poâ Mofein fucrunt.Inachus cnim, primus Argis, ut diximus,r€gnauiti deinde Phoroncus,quâdoOgygium in attica diJauium fuit.Apispoftea,deinde argiuis CralTuSjPhorbas^ regnarunt,quo têpore A(3æus,à quo Adæa regio AthenienfiumappelJata cÄ.Triopas deinde argis regnauitjquädo Prometheus,Epimeth eus,Altas,Io,ôlt; biformis Cecrops fuifle traduntur.Pofi Trio pam Crotopus regnauit,tcporibus cuiusPhaetontis incendium,amp; Dcucalionis diluis uium fuit.Stenalo poftea regnâte,Danaus in PeJoponenfum ucnit,amp; Dardanus Dar daniâ condidit,3lt; ex Phoenicia Europa rapta fuerat,Danaus poftea regnauit,Deinde Lyceus,quo regnantc,Proferpina rapitur.Cadmus Thebascodidit, quiGræcis litctf ras tradidifte una uoce ab omnibus dicitur.Minos in Creta rcgnat.Proctuspoûca re«: gnauir,quando Eumoipus Athenicnfibus bellum intulit.deindc Acrifius, cuius têpoâ re à Phrygia in GrædS Pelos tranliuit.Ion Athenas petquSecundus Cccropa flor uit, Perfeus poftea regnauit,pclara gelTit facinora.Eurifteusdomü. Atreus atqj Agas memnon,qui deoimo atqj oclauo fui regni anno urbem Troiana expUgnauft. Quare omnibus dqs ac heroibus Grccorum multo uetuftior Mofes inueniturjS^ oportet Sa Ë niori,à quo iuniores hauferunt, multo magis crederc.Non enim Homero folummo^ doMofesfupcrior,ucrumetiam omibus,qui aliquid apud Grçcos feripfere. Quippc Cadmus,à quo literas Graeci habuerunt,multo pofterior Mole inuenitur.Scripfcrût autem ante Homerum, Linus, Philammon, Thamyris, Amphion, Orpheus,Mu(î faeusjDemodotus, Phemius, Sybilla, Epimenides Cretenf^^r/^ui Spartam petijt, Arts ftæusprçconefeus,Abolus,Centaurus,Ifatis, Orimon,Eucijlws Cyprius,OriusSamûi us,amp; Athenienfis Pronetida.Linum igitur Herculis magiftrü fuifte conftat, quiante Troianum bellum una fuit gcneratiôe.Tlepolemus enim filius eius cum Agamêno# ne in Ilium militauit, Orpheus autem æqualisHerculi fuit, quem Mufæus audiuit. Amphioduabusgenerationibus Troiaqum bcllum pracceirit,Demodochus uero at# que Phenus alter in Ithaca, alter apud Phpacas Troiani belli temporibus uiuebant, Thamyris etiam,amp; Philampjonmon anteipfos fuerunuSed de poetis fatis didu eft. ^unede his fcribamus,qui apud Græcos.fapientes habiti funt.Minos igitur, qui fapi entia Qc legum folertia cjteris omnibus exceJIuilTe uidetur.Lyncei têporibus, qui poft Danaum Argis regnanit^undecima generatione poft Inachum fuit. Lycurgus autem centum annis anteprimamOlyrapiademleges Laccdæmonrisdédit .DraconinO^ p lympiade trigefima fexta, leges Athenicnfibus tulit,Pythagoras in fexagefima amp;nbsp;fe# cundaflpruit.Oftendimus autem infuperioribusquadringentisamp;fcptem annis poft Ilq cuerfionem,Olympiadas incoepifle.Thales uetuftiiîinius omnium,qui feptem fa# pientes appellantur,in quinquagefima uiuebat Olympiade.Hxc taceamus, nunc Cle mentemaudiamusjKpion,inquit,grammaticus,uir hiôoriarumperitiirinius,qui Pli ftonices nominatus fuit,acerrimus ludæorum hoftis, adeout etiam aduerfus eosuo# lumen ædiderit.Nec ïniuria, Aegyptius enim cratjPtoIcmæû, Mendefium facerdote, qui tria uolumina de rebus geftis Âegyptiorum aedidit, tcftem adducit, quod Amo# fis, qui Auarin Angyptiorum urbem euertit, amp;nbsp;Inachus Argiuorum rex eifdem tem# poribus fuerunt.Quo quidê Amofide régnante ab Aegypto Mofe duce, ludæos pro# fugifte côfirmat.Res autem Argolicas, quar ab Inacho caperuntDionyfius Halicar# nalTeus inlibro de temporibus omnium Grçcarum rerum uetuftiftïmas fuifte often# dit. Ab Inacho autem ad Troiana tempora uiginti generationes connunicrâtur,an# ni ad minus quadringenti. Aftyriorum autem regnum antiquius cæteris oniibus fugt; ifiç conftat,cuius quadringentefimo atqj fecundo anno,trigcfimo fcilicet atqj fecû do Beluchi odaui,Mofe ducente populus ab Aegypto exiuit, Inacho Argiuâ.amp; Amofi# de in Aegypto régnante, poft Inachum Phoroneus Argis regnauit quandoOgygi# um fuit diluuium^dc Egialeus in Sydonc regnauit,à quo Sycionum regnum incoppit.
Tune
-ocr page 155-LIBER DECIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol.
A Tunc etiam Crerus primus, qui in Crcta regn auic. Acufilaus ucroPhoroncu omniiî hominum primum ait fuiiTe undc Phoronidos pocta mortalium patrcm appellat, Sed ab Inacho ad Agamemnonr uiginti generationes fuerunt, Decimo auté amp;nbsp;oéiat Uo anno Agamcmnonij rcgniTroiacuertitur,DemophontcThcfcifilio Atheniêû bus régnante. Fuit autemThefeus imitator Herculis generattone unaante bellum Troianum Jta Mofes antcDionyfq in deum tranflationemfexcentos 5lt;quatuor an# nos fuiiTe inuenirur.Perfeo enim regnâte trigefimo iam atq; fecudo anno,ut Apollo# dorusan libro de temporibus feribit, Dionyfius hominem exuit, à quo ad Hcrculem SC lafonem, alios^ Græcorum heroas, qui in argo fuerunt, fexagintatres anni colli# guntur,quibus cum etiâ Aefculapius, atqt Diofeuri, ut Rhodius Apollonius in argo^ nautis teAatur, fuerût A regno aût Herculis in Argis ufqj ad tranilationem fuam,Slt; Aefculapii *n de9s,triginta odo anni fuerunt, ut ApoIIodorus feribit, Hinc autem/ ad Caftoris ScPoIIucis alTumptioncm anni. lirj. quando etiâ Troia euerfa fuit. Ne.'. rum,quoniâ ut Hefiodus cætericg poetae dicunt, Semclc Cadmi lia Dionyfium pepe# rit, Cadmus autem Lynceo régnante, Thebas petrjt, 8(. literas Gcxcis tradidit i Patet etiam teftimonio poctarum, qua ætate Dionyfius fuit. Leo uero, qui de Aegyptiord ß dqs confcripfit,lfidcm Cererem elfe affirmât, quae Lynceo régnante fuitjundecima g« neratione poft Mofcm.Apis uero Argiuoru rex,ut Ariftippus in primo Arcadicç hy ftoriç feribit,Memphin in Aegypto côdid it,quem Ariftçus argiuus Serapidem appel 1 atum alTerit t hüc ab Aegytiis diuinos honores confecutum non ignoramus. Nym# phodorus autem Amphipofitanus in tertio de Afiaticis legibus,Apim taurü mortuûi in foro Gracce.quod latine arcam dicerepoftiimus pofitum, Soroapim ac inde Sera# pin appellatum fuifte contendit.Fuit autem Apis tertius ab Inacho.Latona uero Titi têporibus fuit,quem T antalo æqualcm fuifte omnes teftâtur.Zedus uero atquc Am phion muficæ inuentores Cadmi temporibus fucre. Nam Si fi Phœmonejoracula ce# ciniffe Acrifio dicatur,tamen poft Phoemonem xxvq. annis, Orpheus,Mufçus, Si Li nus Herculis magiftti floruerunt, Homerus autem ac Hefiodus multo iuniores bcllo Troiano extitere.Lycurgus uero SC Solon legum apud Græcos conditores. Si féptem fapientes, Pherecides etiam Syrius Si Pythagoras^irciter primae olympiadis tempo# ra,ut diximus,fucruntNon ergo folumpoetis ac fapientibusjuerumctiam diisGrçco rum multo uetuftior Mofes inuenitur.Verum,quoniam nô Grcci folummodo,fed lu dfiquoqj dehac diligenterferipferunt,noneritabreab ipfisetiamaliquidfumere.
Ç Vtar autê hoc loco FJauq lofephi teftimonio.Incipiam inquitprimo ab Aegiptiorum autoritate.Vcrum,quoniamuocesillorumponcrc impoftibile eft, MansthiAegytrj, qui græce fcripfit,q«i^ à facris Aegytiorum litcris,ut dicit, tranftulit, ’lerba tranferi# bam.Hicigitur in libro fecundohçcdeludæisferibit.Tutimei temporibus inquitjab orientali parte ignoti homines in Aegyptum irruperunt, facile^ ipfam, ac fine bello cocperunt,quam gentêHycuflbs appellant, quod fignifîcat reges, hyc enim lingua fa era rex dicitur.Vftos ante paftor appellatur,hos nonnulli Arabes fuifte opinati funt, quamuis multi Hycuftbsnon rcges,utdiximus,fedcaptiuospaftorcs'fignifieareaflc# runt.Hyc enim cum afpiratione Aegyptiorum lingua captiui dicGtur,quod niihi ueri fimilius uideretur.Ifti tenuerunt Aegyptum quingetis atqj undccim annis,Deinde cu pelleretur locum occuparunt,cui nome Auaris,quoundi^ munito,Aegyptiorum im petum euitabant.Thcmofoftis autê cum obfidedo non poftet cos caperc, conucnit cu eis,ut libere cum fuis, quo uellent, abirêt. qui non pauciores ducentis quadraginta^ milibus uirorum'non in Syriam,quam tunc Aflyrij,quorum uires'erant ampliftimæ/ tencbât,fed in earnprofedi rcgionem,quæ nunc ludaca uocatur, Hierofolymam con diderunt.Hcc Manethus,qui fccundum Aegyptias literas Si hiftoriam, duo nobis no parua teftatus eft. Primum quod aliunde noftri maiores in Aegyptum migrarflt,De inde quod ab Aegyptio mille fere annis anteTroiana tempora abierût.HçcIofephus M in abAegy#
4quot;
-ocr page 156-|
DE PRAEPARATIONE EVANGELICA äb Aegyptiofum hiftoria»Phcpnicuin awtcm tcâimonio etiam ufus,oftcndit centum quadragintatribus annis'antca àSalomonctcmpluin fuiflecôdirum, quam à Tyriis Carthago condcrctur.Sed quid opus eft pluribus uti teftibus,cum una uoce ab omni bus multo ante Troiana tempora Mofes fuifteprçdicctur» Sed de illis ctiam aJiquid dicamus,qui poft Mofem fuerunt.Poft efi igitur lofuc Iud£O9J,annis ut nonulJi aiuf, triginta principatum tcnuit,dcinde,ut aftcrit fcriptura, annis odoiaJienigcnæ dorai* nati funt.poftea Gothoniel annis quinquaginta,Deinde Eglum rex Moabannis dc^ cera amp;nbsp;odojpoft quera Aod annis oduaginta, rurfus alienigçeiæ’annis uiginti,poft quos Debora 8C Barach annis quadraginta, Madinei feptem, Gedeon quadraginta, Abimelech tribus,Thol a uigintitribus,Lahcr uigintinouenijAmanitæ dccêôC odo, Lephthæ fexjEsbon feptem, Ealo decent, LabcdonodojAlienigenæ quadraginta, Samfon uiginti,Eli facerdos quadraginta,quibus teporibusTroia euerfa eft.Samucl deindepopulum iudicauit,poft quêSaul regnawit annis quadraginta. Dauid fimili* ter quadraginta,Salonaon ctiam quadraginta,Roboam deccamp; feptem,Abia tribus, Afla duodecim,lofapliat uigintiquinq,’,Iora odo,Ocho2itas anno uno,Gotolia an* nis feptem,loas quadraginta,Amairias uigintinouem,Ozias quinquagintaduobus. Tuneprophetarunt Amos,Ionas,Efaias.deinderegnauitlolathan'annis decemamp;fe g ptcni,Achar fimiJiter fexdecim. Huius temporibus Olympiades cœperunt,primusqj Olympio ftadio'uiclorArgiuus Corylus fuerat declaratus,Achar autc fucceffit Eze# chias annis uigintinouem, tunc Roma condita fuit.Deinde Manaftes annis quinqua gintaquinq},Amon duobusjofias trigintaunum,quandoprophet3runt Hieremias, Baruch, Oida, alij nonnulli.Dcindc loachar tribus menfibus, loachim annis unde# | |
|
41.'?* |
cim,acdcmum Ezechias annis duodecim.Vrbc deinde ab Aflyrijs euerfa temploque cremato,in Babylonem populus abducitur, ubi Daniel 8C lezechiel prophetarunt, amp;nbsp;poft annos feptuaginta Cyrus Perfa^t rex regnauit,qui ludaeos libertate donauit, 8C tuncicfus loftedcch filius,amp; Zorobabel SalathielisSnpatria dcduâi,fundamêta int iecerunt,A^eo,Zacharia,amp;Malachia prophetantibus,poft quos non fuit amplius apud ludæos propheta.Cyri autem temporibus,feptem Græcorum fapientes,quibus nullus philofophus antiquior traditur,floruerunt,quo9s Thales Milelius apud Grae cosprimus appellatus eft Phyficus,quc audiuit Anaxim ander,Ipfe quoqj Milefius/t |
|
Anaximandrum Anaximenes Mil cfius,amp; hunc Anaxagoras clam Cymcnius, qu^ audiucrunt,Pericles, Archelaus, St E uripidcs, de quibus Pericles opibus St potentia interAthenienfes cxcclluit.Euripidesautem poeticsacti fetradidit,StScænicusà p nonnullis philofophus appellatuscft.Archclaus autemprimura apudLarapfacum Anaxagoræ fcholam fufcepit.Deindc Athenas profelt;fîus,St multos alios, St Soera# tern auditoreshabuit.Anaxagorç uero temporibus,Xenophancs St Pythagoras fue runt. Pythagorarffucceffït Theano uxor, ac Telauges,St Menaxarchus filq. Telau«« gem uero Empedocles audiuit,quado ctiam Eraclituscognomine Scotinus,id eft la# tine tcnebrofus^florcbat. Xenophani uero Parmenides fucceftitjP armcnidi Mcliflus^ MeliflbZconn Eleata,quem aiuntcum Tyrannidcmdeponcreconaretur.linguam duni à tyrannOjUt confeios dicerct,torqueretur,dcntibus abfciflani in faciem cius fpu ifte.Huc audiuit Leucippus,Lcucippum Democritus, Democritu Protagoras, tepori# bus Socratis. Omnes igitur philofophi Græcorum poft Cyrum Perfarum regem fu* ilfc comperiuntur. Cyrus autem।feptuaginta annis poft ludæorum captiuitatcm^ id eft poft Mofem mille ac centum fere annis fuifte perhibeturtita nccefte eft, ut fatca ris philofophiam Græcorum,ac maxime Platonicam multo pofterioré Mofc fuifle. PlatoenimicumSocratemprimo,deinde Pythagoricos audiuerit,omnesqui ante ipfumfuerant,inphilofophia,tumcloqucntia,tumprudenti‘afupcrauit. Floruit au# tem Pl ato circa finem regni Perfarum'paulo ante Alcxädrum Macedoncm.cccc. an# nis ucl paululum plus ante Auguftuni Caefarcm. Eufebi) |
LIBER VNDECIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FoL -ro
“fk’EVSEBII PAMPHI-jwj
LI LIBER VNDECIMVS.
Vare cum nonnull a ia dixOTe Platonem oftêdcmus, ut äpud He bræorum Ccriptores inuenitur coIJatiôe tcmpôrurti, ccrtior cris, non Hebræos à Græcis, fed Græcos ab Hcbræls accepiffc.Quod aJiudprincipium facicntcs,iam aggrcdicmur, ôftcndemus^fapi piétés Græcorum Judaicam fuilTe imitâtes dodrinam, ut nullus nos aceufare iurcpoffït, fi quos ipfi non rede intcJIigcntcs’imita ti funtjCos nos faluatoris noftri dodrina 8C gratia redius iS intel
Iigentcs,8lt; admiramur amp;nbsp;fcquimur. Hoc cnim fadô, nihii magni à Grarcis côpcrtû,. prætcr eloquentiam côprobabitur.Omnia uero'à ludieis attg Barbaris furatoscom^ modius dixifiXnullus admirabitur,q Sü eloquentes SC fures fuilTc no ignoret, Quod in fuperioribus non autoritäre noïtra, fed fuo ipforum teftimonio'confirmauimus. Non autem in omnibus, fed in principalibus ; neq; omncs(Iong«m cnim iid eflct;fcd
B principcm omnium Platonemid fcciflccofirmabimus,facilenanqjunufquifqjpo^ ftca per fcipfum confiderarc poterit, fi à Pi atone 'cactcri^ fere omnes Grsecorum phi Iofophi'acceperunt;ôd Plato ab Hcbræisifundamenta omnis bonæ philofophiæ,à lu dæis Grçcos accepifle.Vcrujqm apud ipfum nonulla obfcuriora funt,cxpoûtorû eins teftimonia etiâ non recufaboJllud uero ante oîa didû fit,nonulla Platoncnon con^ ucrtilTcjfcd pcrucrtiirc,quod non aceufandi illius, fed exeufationis noftrae caufa,dicv nius,*ut non iniuriaxæteris contemptis,Iudaicam ampledi feripturam uideamur.
De Tripartita philofophiacdiuifionerecundumPlatonctti» Caput L Mncm philofophiam Plato in très partes, Phyficam, Ethicam, Logicâ partitus cft.Phificam deinde,in fenfibilium dôdrinam,SC incorporaliû fpcculationcmƒuppartitur,quam diuifioncm ctiani apud ludæos mullt; to ante Pi atonem fadam clTe inuenies .'Sed primo quæ Platoni placue funt,ab Attico præclaro Platonico fummamcx co libre, quc'aducrfus cos confcripfit,qui Ariftotdicam habêtes feientiam, Platonicam profiteri nô audét. Cum igitur tripartite inquit uera perfeda^’ philofophia diuidatur,in moralem fci^ licet,amp; naturalem,^ logica, cum^ prima parsamp; fingulos liominû probes côftituat, C SCdomos intégras ad redâ gubernationc reducat,ac populos deniqïdiuerfis regendi inodis côftruatjfecunda addiuinarumreru cognitiôempcrducat,ipfarumdico,quæ primæ funt caufarum altiirimarum,5^ aliorum omniuni,quæ inde duce natura cma^ nanticumq; ad haçt duarum partium inuctioném atq; cognitioncm tertia pars acce# d at,manifcïîum omnibus eft,Platonem primum maxime onics has philofophiç par teSjUfq; ad ætatem fuam ficut membra penthei difiedas atq; céfüfas^in unum corpus atq; animal integrû rcduxilTe. Thaïes cnimArtaximenes, atq; Anaxagoras^de natu ralibus folum rebus côfiderarunt.Pitacus ucro,Pcriandcr,Solon^ Lycurgus,cçteri^ iftis fimiles de gubernandis hominum ccctibus folummodo côfcripferunt, Zeno aüt amp;nbsp;omnes elcatica difeiplina,logics folummodo ftuducrunt. Plate deinde poft hos omnes natus,uir natura præftans,amp; ucrcdiuinitus miftus,nullam parte philofophiç imperfedam reliquit;fed omnes diligenter complcxus,ncc in neceflariis dcfuii, nec ad inutilia dclapfus cft. Verum ,quoniam fingulas pHilofophiæ has p artes, Phyficä, fcilicet,Ethicam,atquc Logicam,Platonem diximus pcrfeciirc,agc nunc ita cffcjUt di ximus,comprobemus.Hæc Atticus, quibus atteftatur Ariftotelcs pcripateticus^n fcf primo corum librorum, quos dephilofophia ædidit.his uerbis .Plato,propric atque pcrfcdc præ cæteris oïbusphilofophatus eft, nâ Thalem fecuti naturales folummo? do fuerütrPythagorici ucrocuda cælabant; Xenophanes nbsp;nbsp;ab co prof edi funt,itâ
M iiq nbsp;nbsp;nbsp;conte n
-ocr page 158-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
contentiofas mouerunt rationes, ut confu/îôem potius quàm auxüiü philofophan^ E) tibus attulenntiSocrates, ut Plato fcripfît,amp;prouerbio dicitur, ignem igni addebat. Cum enim natura ingeniofiflimus eiTetjSC de omni re dubitare peritus, morales df ci uiles confiderationes induxit,dc de ludxis primum dicere aggreifus eïi.Omes autem alii partes philofophi£ tradarunt,quidammedicinam,nonnullimathematicasdifd plinas,alii muücamamp;poeticam,complures autem'orationis uim admirati funt,quo« rum aliile rheiores,alii dialedicos profitebantur.jSocratis uero fucce/Tores^uarii at($ contrary fibijpfis fuerunttalii enim humilitatêamp; turbationum fedationem laudabât, alii uoluptatem fccuti funt, ac nônulli qdem omnium fciétiam fibi arrogabant, nom nulli/nihil fe fcireprofitebantur ,8i alq uel cum infimis conucrfabantur,aln econtra difficiles foli fecum uiuebant. Plato autê primus ôC rede intellexit, atq; diuilît, d» xit^primum effc de natura uniuerfi negocium, alters de hominibus,tcrtiumdc ora# tione, putauit^ non poffe nos res h umanas perlpicere, nifi prius diuinas intellexeri« mus. Nam quemadmodum medici cum mébra qdam corporis curare uelint,ad totu prius fe corpus conuertunt.'lîc q^ uelit res bumanas perfpicere,naturam uniuerforum prius confiderare debet ( pars enim uniuerlî homo eft ) Bonum etiarn duplex efledi# E cebat,alterum noffri,altetumuniuerfi.Principalius autem effe bonum uniuerlî, ab il loenim hoc proflucre, quamrationê Ariftoxenes muficus ab Indis cmanaflecontem ditJndum enim quêdam ait Athenas petiiffc, Socrati^ colloquentem ab co qfiuiffe, quomodo amp;nbsp;qd faciendo philofophus cffct.Cum^ Socrates refpondiffct.Si quomoi« do uiuendum fit homini,confidercs. Rififfc Induni atque dixifle, neminc poffe rede —'• humanasres intclligerc,qui diuinas ignorct. Vniuerfam igiturphilofophiara.Plato
in Phyficam,ciuilcm, amp;nbsp;logicam partitus eft. Hçc Ariftotclcs.
DcmoraliHebrçorumphilofophia. Caput II.
EAnc tripartitam partitioncm fi dililigenter attenderis multo ante Platonê i Hcbræos perfpcxiffe non ignorabis. In primis enim moralcm patremïunv moftudiorc^ magis quàm u'erbis amplexus fuiffeludæosconfiât. Finem enim bonorum beats terminum uitj^^pictatem erga deum arbitrantur, quJ quidem flnem præccptis dei conferuandis, non uoluptate corporum fe^undum Epi# curum,confequi putabant;ncqj tripartita fecundum Âriftotclcm bona, corporis fcili cet,animx,amp; exteriora^zquali lance pcnfabancmec ignorâtiam omnium rcrum, quS I nonnulli honcftiorc uocabulo retinentiam appellarunr,multi feccrunt; ncc deniep in p ipfam animi uirtutem finem pofucrunt. Quid enim ipfa fine diuina gratia 8C abfque pietate ad quietam uitam conferre poteftfpropter quam à fpe,quam in dco habebât, quafi à fine depcndcntes,deo gratos folummodo bcatos opinati funt. Quia profedo, cum omnium bonorum largitor deus,uitæ fons,amp; uirtutis origo fit,folus ad bcaram uitam eis fufficit, qui ucra pietate ad ipfum tendunt. Vndc fapientifftmus ille Mofes, quiprimus omnium hominum uetuftiflîmorum uitasHebræorum confcripfit,ciuilê atqjadiuumuiuendi modum narrationchyftorica docuit. Quam quidem dodrinS ab uniucrfalioribus ita inftituit, ut deum caufam autorem^’ omnium, quafi fu nd a# mentuminiecerit,5C mundiatqj hominis ortumpræ oculis pofucrit, Deindc/abuni^ ucrfalioribus ad particularia defeédens, prifeorum uirorum uita ad imitationem uir tutisaepietatiseorumledoremhortatur. Prætcreacum Icgumctiam autor/fumma fum pietate fuerit, certe patet^qmagnum ftudium ad corrigendum hominum mores habuerit.Longum effct,fi prophetarum quoep,qui poft Mofem fuerunt,ucl exhorta# tioncs ad uirtutcm,uel dehortationcs àuitiis,recenfere uelIemus.Quid autem fifapi# entilTimiSalomonis Ethicamuellemmodo dodrinam traducerccquot; Nam inter alia li brum quocy ædidit,quc parabolarum feu prouerbioçt propter fentêtiarum breuitatê appcIIauit.Scd morale quidé difciplinam, uel antequam prima eicmeta literarü Grx ci cognofeer ent,fîc abfolute perfede^ te potius quàm uerbis ludxi rctinebant.
De ratio#
-ocr page 159-LIBER VNDECIMVS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol.
De rationali ludacoruinphilofophia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput Ht
Ationalcm ucro partem^on ut GrrciCauillationibusoratiorté difcebant,fed ipfius ueritatis rccîaperccptiorte,quam quideni ucritatcm diuinitus illuiuinati adinUcncrût.Hac rational! dotfîrina ab incuntc çtà tefacraruinrcrumiS^ utildïînlarum narrâtionehilioriaçf,cantuu oda^ rumqj inertia conipofitionc,çnigniatum quo^ 8C fpcculationis âlkgo#
ricæ difcrta eJeganti^ orationcifuos erudiebanuÉrant cnim leg uni facraruin'ac ^nif gmatuni apud cos expofitores, quos fecundarios folebant nuncupàre. Vnde fapicnS quoq; Salomon inparabolaçi initïojqüafi Caufamlibn hanc elTé dixit Vt fcircntfa# picntiâ 8^ difciplinàjntelligerentq; uerba prüdëtiæ, àc fufciperêt éruditioncdodrina^ ïuûiciâ,8^ iudiciû,amp;æquitatf,ut dcturparuulis aâUtia,amp; adolcrcêtibusintclkdus,. Audiêsfapiêsfapiftiorcrif,5Cintclligcsgubernâculâ polTidcbit, Animaduertctpara bolâ 8C obfcura uerba,dida fapictiç,tiï etiS jnigmata eo^Jta négodu logit'e accômo datilTimcad fapientiâlinguâ^fuâinoîbus^pphetaçtlibns,/! librosdiligctcrkgeris, ^fcdo inuenics. Quodfiqslinguefuacpcritia habebic,*eloquentilfimoscertémultos coçî oratores fuilTcputabit, Sunt cm ctiâ apud eos artificiofifiîma carniina ,utMofi B câtus file magnus,«^ cctefimus decimufodauus pfalm’Dauid heroico metro,qd exa metrû dr,copon«rur, $unt alia qqj triractra,ct tetrametra/cd q ad didionêptinét^le gâtilTime grauiiTimc^ iucâdilTimcqj copofita funt. Quæ ucro ad fcnfum^nulli hoim kriptura côparâda. Dei cnim ipfiusqj ueritatis uerba per eos prolata funt, quibus pia doclrina,rerum cognitio,8d falutaria dogmata continentur» Argumëtum autem ex^ quifite illorum dodrinae ab impofitionc nominu capi poteft, cuius rei Plato Hebrçis leÂimoniumpræbuit. Nam cum Mofcs'primus/multo antcq philofophicnojmcGrç d cognôfcerent,innumerabilia de impofitióne nominum dixerit;unde aut natura du ce,aut dei iudido nomiha efle impofita oftendit.Plato quoq} non impofitionenuda, fed natura duce cóniode rebus impofita elfe nomin a docct, idqj Barbarorum autori# täte confirmafle uidetur^ Hebræos meo quidem iudido fignificans. Non enimapud , alios fadk talcm obferuationcm inueneris. Sic igitur in Cratilo fcribit, N3 efl illud nomen,quod aliqui(quoniä ita uclint)reicuipiamindidcrint;Scd rerUm qüædâ con ditio natura duce apud Græcos 8lt; Barbaros nominibus ,pmittitur.Et prôgrefTus ali# quätuJum,ergo ita dignum eft,inqutt,kgis quoq} latorerationalis partis ac nominu tmpofitionis feietiam habereXignarij certe fabri officium eft, clauum cômode,ut gu C bernator iubet/abricaritalitcr eni clauus inutilis er it. Legiflator autem nome^ita eff inqua.Non crgo.uik quidem eff o Herniogcnes reda nominis impofitio, fed dodiffi niorum atq;præflantiffimo9^ uiroçr, Turn Cratilus^redc ais,inquit, ducc natura'no mina rebus accomodata putsns,ncc quêùis hoc faccrcpoffe,fed illu folummodo,qul ad naturâ rei refpidens poteft ad cam,no eft accômodarc.Èt poft multo.lntclligo,irt# quit,plurima Græcos à Barbaris fumpfiffe,quæ fiquis quafi græcalingua effent dedu da interpretari uelit,nunquani rebus poterit adaptarc.Hæc Plato.
Decômodiffiina nominum apud Hebræos impofitione, CapUt lilt
Vnp aütconfidera,quo,q ipfcuerbodocuit,muItoantcMofesucIutifas piétiffîmus ac eloquetiffimus re ipfa pftitit. Et formauit inqt deus de hu mo oês feras agri,amp; oia uolatilia coeli,8lt; adduxitipfa ad Ada^utuiderct ,qd uocarct ca.Onie em qd uocauit Ada ak uiuctis,ipfum eft nomê eius. Cu cm dicat,ipumeft nomêeiüs,nihil aliudcerte uult diccre,n{ficouem
enter adnatura rd iiomeinditu fuifle.Quod cm uocatu eft inqt, hoc eft in ipfa natux ra.N3 Si. nomc ipfum Adam,tcrrigcnS,aut terrenu poteft figniffcarc. Adam em apud Hebræos humus didtur,quamuis per tranflationem rubeam corpoream^naturam fignificet,ita terrigenâ atq} terrenum, aut corporale holem hac appeliatioe fignauiU Bed holem Enos ^q} appellat, 4 uocabulo no terrenâ, fed ronalem naturâ ffgniftcät.
-ocr page 160-DE PRAEPARAtlONE EVANGELICA
Prop« autent,/] uerbum dc uerbolatine exprimas,obJiuifccnwrt^Enos^enotare uidea mr » quaJis certc naturalis corpori alligata efficitur. Quod cnim uere incorporcum, diuinum rationale^ eft,non folum tranfada rccordatur, fed futurorum propter fubi limitatem fpcculationis habet cognitioncm.Quod aüt 'carni coninndum eft, quodç magno corporis pondéré præmitnr,ignorantia obliuione^ inuolutumxede ludæo« rum fermo Enos,id eft obliuifeetem appcHauit. Ita enim iacet apud quedamprophe# tarn.Quid eft Enos,quod memor cs cius,aut filius Adam,quod uihtas eumfquafi db cat,quid eft ifte homoî’iftc dicam obJiuifccs,quod tu,qui es deus,mcmor es cius, quia obliuifcens fit,aut filius Adam, id eft terreni hominis» Ita carnalis homo Adam nolt; mine,rationalis ucro Enos appellatione fignificatur» Sic Hebræorum fermo exquifi# tifti'me nomina deducit.Plato ante homincm,hoc eft Anthropon grece,à uerbo Ana thrin,id eft uidere atqj rccogitare^dici opinatur,ut fit Anthropos,qui recogitat quf ui dit.RurfusHebræi uiruni heis uocant.quod quidem uocabulum ab hes, quod ighem fignificat,dcducitur,ut natura uirilis ignea amp;nbsp;calida uerbo exprimatunFoemina ucro / quoniam à uiro fumpta hefta. Rurfus,Mofes hcbraica lingua cælum firmamentum appenauit,primum enim poft incorporalem/nteJlcdualem^ fubftantiam hrmû fen fibilc^ corpus cft.Nomen autem dei,propriè,ineft’abile dicunt efrc,necipfa mente ho g minis comprehenfibilc» Quod uero nos dcumdicimus,heloiuocant, apud eos fobur Sf potentiam fignificat,ut fit nomen dei,quafiomnipotens.PJato ucro deos,id eft grae cc thcos,a thein,quod eft currcre^dici opinatur, Menas enim quæ fempcr mouentut^ deos appcilabant. Claroriim quoqj honiinum appellationcs non fruftra eftepofitas Plato contcditflta Hedora à Cratim,quod folus Troiam fuftinebat, Agamemnona, quia uaJde menin, hoc eft perfeueranter conftanterqj in rebus permanfit, appcilatos contêditîOreftcm,quia montanus atqj filueftcr,immanis enim moribus fuit,cætcra^ fimilitcr accommodarcconatunNemo autem ita uioicnta mofayca diccre audcbit,fi didiccrit,Cain apud Hebra?os inuidiam diciCarfit enim certe ilJc inuidia fratris)Abcl/ latine Judum diccre polTumus, nam quia primus omnium parêtibus lud um intulit, hoc nomine abcisdiuina quadamprouidentiafuit appcIIatus.Quidde Abraamdi^ cam,qui cum cotleftium corporum feientia maxime præftaret,Abrl^am, id eft latine, pater fupcrorum corporum uocabatur, cum deus ab his, quæ uidentur^d inuifibilia protrahens^Non uocabcris inquit Abram,fcdAbraam erit nomen tuum,quia multo rum tegetiumpatternpofui. Scdlongius modo efletiextraqj propofitum^diligentius hæcpercêfefc, Platonis autem teftimonium nonnegligamustafferêtis nonnulla noj^ p minum^diuina quadampofitauirtutceflc.Magno inquit ftudio in ponendis nomini# bus uigilandum eft,quamuis nonnulla corumUiuiniore quadam,quam hominfl uirlt;s tutcyndita clTc uidcantur.Vcrum quod ipfc paucis ucrbisdixif,idHebrçorum fcriptu ra,acprimus omnium Mofes.ipfius Abraam,Ifaach, Ifracl nominibus^re ipfa diuû nitus faditatum edocuit, Rifus cnim Ifaach interpretatur ,ineffabilis fcilicetgaudi], quod pijs daturum fe deus pollicitus eft,fymbolum getes, Huius quidem filius lacoh, Ifracl à deo appellatus cft,ab adiua uita ad conteplatiuam uidelicct tranfiatus. Plan tator cnim lacob interpretatur, quafiuirtutis certamina perag?s atqjpcrcurrcs » Ifra# el ucro uidês dcum dicitur, qualis certccontcmplatiui hominis mens atqj intellcdus cft»Non eft opus longiorcm efle omnia percurrêtem.Cunda cnim apud cos nomina/ ad unguem rebus accommódata funt,ufq} ad ipfa prima literarum clemêta; quorum quidem nomina quid græcc uelint,nec ipfc Plato adinucnire unquam poterit,cum lu daeorum ctiàmpueri,fi forteinterrogarétUr quid alpha,quodipfi Aleph dicunt,figni ficat,confcftim difciplinam refpondebunt» octha ucro,quod ipfi beth uocant,domff, ut fenfus fit domus difciplina, acfi quisdicerctdifciplina atq; dodrina quaedamtcco nomiæ ac difpcfationis.In caetcris quoqj omnibus hoc ipfum inuenics,ut in fupcriori bus latius didiim eft,Quatuor quoejy uocales ad unum collate'ineffabilc atqj arcaniî dci no#
-ocr page 161-LIBER VNDECIMVS.
Fol, 7«
^dei nomen illis uocabulis contineri uulgo apud eos fcrtur, quod Grxcorum etiS alL» quis ab Hebræis fcUicec dodus,bis carminibus fignificauit.
Inuidum magnum^ deuinniJ molis habentem
Corpore ,cundorunt hominum rerum^ parencem^ Dulcifona extollunt fcptcm mc carmina uocum, Ex feptem^ meumconftat uocalibus ipfum Con^ofîtum,miro fignorum fadere nomen. Aft aéterna chelys,ego fum,quæ montibus ada^ Calorum dulci refono modulamine cantus.
Quid plura^ipfum quoq; gentis nomen à nomine hcber dedudum eft,quod tranfitS amp;nbsp;tranfeuncem lingua eorum fignificat Jta ipfa gentis appellatione à terrenis ad co» leftia tranftre, amp;nbsp;à uifibilibus iftis ad inuifibilia cognitionem^ creatoris migrare adn monentur.undeprifcos illos, qui créa tori deo uera inhxrebant pietaie, hebræos ap^ pellarunt» Quid oportet plura erogentem immorari, cumapud eos cxquifitiflime accommodatiiTimequc rebus nomina impoftta fint. Qua ex re maxime fummam ra tionalis partis dodrinamhabuifTedemonftraturjcumetiamfecundumPlatonem^
B noncuiufuisgt;fedfapientis fummeque dialediciuiriftt,rerum naturseaptc nomen accommodate.
Sequitur nunc,ut quomodo inpby/îcis fentiebantHebrppftendamus. DcPhyficapartc/ccundumHcbraeos. Caput V.
fflAccigiturparsctiam apudcos,intellcdualium inde corporaliumquere^
rum contemplationem,8C fcnfibilium phyfiologiam diuifa rede à prophe# ' nbsp;nbsp;*
tis.non coniedura,nec mortalium aliquo,fed fandi fpiritus gratia docente^ habebatur.Mirum enim in modum,cum opus fit/ionnulla phyftca in libris
fuis fcripfifle.ipfos uidcmus hinc multa illis futura pdida,multa de uniucrfi conftitu^ tione,multa de animalium natura,multade plantis naturaliter cxprcfTa. Mofes aute I inueftiendo potifi cc lapidibus,quorum fcilicet uirtutes optimeperccperat, no abfq; caufa utitur.Salomon etiä fummusphyfiologus fuifle à fcriptura perhibetur. Locu# tus eft enim Salomon,inquit,triamilia parabolas, fuerunt^ odae ipfiusquinq; milia, locutusqj eft de lignis'à Cedro,q eft in Libano'ufq; ad Ifopum,q à mûris progreditur, amp;nbsp;locutus eft de pecoribus amp;nbsp;uolatilibus cali,amp; ferpêtibus, amp;nbsp;pifcibus:amp; confluebât uniucrfi audire fapientiam Salomonis, Hac rationc comotus, qui librum fapientiac
C perfonæfuæinfcripfît,Ipfecnimmihidcditl]orum qfuntfcientiam, aitueranvmfci!! cntia,difpofitionem orbis terrarû,uirtutem elcmentoruni,initium,fincm,amp; medietas tern temporum,ipforum temporum permutationes acqj uiciflitudincSjftellarum cur# fus,anni uoJ utiones,naturas animalium,amp; iras beftiarum,uim ucntorum,amp;cogitati ones hominum, difFercntiasplantarii,S^ uirtutes radicum,S^ quæcunqj funt abfcondi ta 5c inuifibilia cognouhOmnium enim artifex fapientiadocuit me.Idem rurfus^flu# entern corporum fubftantiam oftendcns,in Ecclefiafte ainVanitas uanitatum nbsp;nbsp;oîa
u anitas. Quid habet amplius homo de uniucrlo labore fuo, quod laborat fub folelt; Et fubijcitî Quid eft quod fuit^ipfumlquod futurum eft. Quid eft quod fadum eft ipfum quod faciendum eft.Nihil nouum fub fole^ætcros quoqj:fi diligenter pcrcur# ras,non expertes naturalisdodrinse comperics,ncc de plantis Omnium^ animantiu natura- folumniodo, uerumetiam de calo,ac ftcllis,magnam peritiä habuerunt.No enim paru am in libris corum iouentionem de Vrfa SC Plciadc, de Orionc atqj Ardu# ro, quem GræcfiBooten appellant^ieri uidcmus. Ad haeçdc origine mundi, de omni mutationc alterationc^’ rerum,de animæ fubftantia, dcrationalium omnium natu# ra,deuifibili atq; inuifibilicrcatura,dcuniuerfaliprouidcntia, acpræcipuc prima rc# rum omnium caufa,de cæteris^ omnibus, quæ'fola mentis infpedione comprehen# duntur,ita tradarunt, ut fi Grjci uoluiffcnt^ac potuiflctit,tamg iunioresuetuftiifima
coriim
-ocr page 162-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
corum dodnnam.in omnibusfequi, nullaprofccSo in re fundamentiseorumiadisj^ crraflcnt. Sed phyfiologiam dupjiccm cflc, ut diximus,non ignorantes,earn quidem partem,qusedc fenfibilibus eft,no omnino ofFcrendam arbitrabantur, præter neceffa rias quafdam eius partes,utputanon cafu fadum e/Te uniuerfum,nec temere circum^ fcrrijfed dco autore uirtutc^ illius ineffabili gubernari.
De intcllcduali Hcbræorum phyfioJogia. Caput VI.
IE intclledualibus autêquia funt,amp; quae funt,quo ordine,qua uirtute, quo difcrimine difleparentur, quantum fcirc oporteat ad bene uiucndum,piecg fentiendumper facratiffimam fcripturam omnibus, qui audirc uolunt,tra ditum eft. Profandum autem atqj occultum rerum iftarum fcnfum/n area
k/i'
nis rcIiqucruntjUt q uidclicet querant, qui;haecpcrfpicerc atqj difccrc digni funt.PJa^ to autêïn intellcdualibus ctiamfatq; in incorporalibus,fiuc ab il J is didicerit, quando in Aegypto fuit,ubi multi HebræorumPcrfisregnantibus itcru àpatria expulfi, exu« labant,flue à feipfo intellexerit, fiue adco talem eognitioncm habuerit, MofcmHc# bræorumqj poctasfecutus uidctur.Dcus cnim inquit ipfts manifeftauit,cuius inuifibi liafcreatione mund^crcaturis intellcda confpiciuntur, æterna^ ipfius uirtus atq; diui £ nitas,ut excufsri no poftint. Quod ita efle^uerbis ipfius Platonis probatur,nam cum ex perfona dei Mofes fcripferit,Ego fum q fum, fic dices filrjs Ifrael, Qui cffmifit me ad uos. Quibus uerbis apertcjfoli deo effe attribuit. Cumque utdiximus, Salomon futurum efle/quod fuit,ôc faciundumquod fadum eft, necnouum aliquid effe fub fo Ic,undc,idupliciter'ens partiri uidetur.Nam aliud immortaJe, incorruptibile,ftabijeqj naturaintclkduale incorporale^taliudin fluxu mutatione^’ femp effedétermina^ ÔC ut bicuiter colligam,cum ad unumeunda ludæi principium référant, unum^ cflc ablqj ortu,quod,uerc atqj proprie appellant cns,corporalium omnium atq; incorpo« , ralium caufam ; Vide,quomodo^no folum fenfum, ucrumetiam uerba ipfa Platocxa preftit.Quid eft inquit,qd femp cft,ortS no habêsfôlt;quid^qd femp fit,eft aut nunqi*!!# lud certeanête ac rone pcipitur, eodê femp ens modo,‘hoc uero irrational! fenfu coprf henditur,SC ortumioccidit,ucrc^ SC ft ab il iter nunquam ens eft ; itaquod à Mofe bre# uitcr dicitur,percundationibus!latius expl icauit. Sibi enim ipft refpondct,diccns,men te ac ratione côprçhendi.Illud uero Salomonis,quod fuit fcilicct,quod^’ futurum eft; per ortum SC occafum cxpreire,quibus fubqcit.Hæc enim omnia,crat fcilicet, acerit, temporis partes funt,quæ no rcdc'ad æternam fubftantiam transferimus, cuiicft,fo? p Jummodo uerc accominodatur.Erat autem erit, fluentibus folumiucre adaptatur. Nam quod femper eodem fe habet modo,cum incorruptibilc fit atq; immobile:nec fe nefeit tempore,nee fuiftc aut fore uerc dicitur, nec aliquid eorum, quç fenfibilibus ac# commodantur, rede i J1 i adaptatur ♦ Species enim iftæ fub tempore funt, quod lætcrx nitatem drculari ac ordinato motu imitari uidentur.Verum,nc quis male me forfan I Platonis uerbaintelligerefufpicetur, àpræclaro Pythagorcorû Numcnio,huiusrei probationem aftumam,qui fic in fecundo uoluminc de bonofcriptum reliquit. Age igitur inquit quâtum poftiimus, proxime ad ipfum ens accedamus ; dicamus^ ipfum ens nec unquam non fuilTc, nec unquam non futurum,fcd efte in determinato pr jfen ti tempore folum. Quod quid4m,præfens fic intelledum, aeternitatem appellamus. Praetcritum cnim tcmpus præteriit iam,amp; non eft,futurum uero nondum eft, fed uen turum uidetur,Quarc,fi prætcritum atqj futurum ipfi enti accommodabitur, impoifi bile quoddam cucnit^dem eftie uidelicct,amp; no cflcîTranfit cnimquod fuit; amp;nbsp;nôdum perucnit,quod futurum cft.Ipfum autem ens eft, crit ergoSf no erit.Ipfum autem ens) uerc eft,nec localitcr unquam moucbitunncc cnim furfum,aut dcorfum,ncc antc,aut retro,nec ad dcxteram,aut finiftram,ncc circa medium moucbitur.Satis crgo,ipfi con uenit,quoniameodcm modo femper fe habct.Et poft pauca, Dicam, nec me quifpiä deridcat,incorporeæ rei nomen feire contendentem, Eft enim nomen eius,eftcntia 8C
ens,nec
-ocr page 163-LIBER VNDECIMVS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. 7}
A enSjHec enim fadîum eft,ncq} corrumpetur,ncc rnotum ullumfufcipif.SimpIcxprcte; rea eft atc^' incommutabilèin una cadem^ fimplidflima idaea cóftitutuin,ncc uolun* täte fua,nec ab alio cogi potcft, ut ab identitatc fua recedat, Plato quoqj/in Cratillo aitjfimilitudincrcrum nominae/Tcimponcnda.Sit crgofnomenintelJcdualisincors poreae æternæ^ fubftantifiipfum ens.Haccmaioriscuiufdaminuenta fuiffeputOjpo tentions uiri quam Plato fuir,utputa Pythagoræ.Plato quoque die it. Quid eftiquod femper eß,8c ortum non habet^öC quicfquod femper fit,eft autem nuquamflllud ccic tejmente ac ratione percipitur, hocirrationali fenfu 8C. eftimatione coinpr^henditur. fadumq; tranfijt,amp; uere ftabiliterque nunquam cns eft » Percundatus igitur,quid fit ipfum ens,abfqj origine ipfum effe refp5dit,mutatur enim'quod oritur, quod autem jnutatur,aeternum elTe non poteft.Dcindéprogreflus aliquantulum^fubiicit. Si ergo ipfum cns æternum atqj mutabiJe cft,ncc exit unquam à feipfo, fed codé modo femp fe habet,hoc profedlo eft,quod’mcntc atq; ratione percipitur. Corpus autêfiuit^cü^ tranfierit,non cft. Quare hoc eft, quod fenfu atq? æftimatione percipitur, utç popu« lodicitprtum occidit,uercq; nunquam cns cft.HaecJMumenius. Noniniuriaergodi# xiffc ipfum fertur,quis enim eft Plato quam Mofes Attice loquens,
B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DeEiucrbograeco,exPlutarcho. Caput VH.
autem confidera, quomodo Si Mofaicae Thcologiae, öf alijs etiam ucrc bis,quibusideus à feriptura dicere introducitur^Ego fum dominus deus ue IM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mutatus:Et prophetæ ill i,qui dicitîTu autem,idcm ipfe eSf
anni tui non deficient.Cofidera igitur,fiPlutarchus,in Iibro,in quo fen^ fum Ei uerbi graeci,quod in Delphici templi Prophylp's feriptum erat, quod^iaut fis, aut es latine fignificarc potcft, his quæ diximus^onucnientcr exponat. His uerbisho numcrum,ncq; ordinem, nec coniundionem aliquam, nec aliud aliquid imperfedü, eadidione fignificari cxiftimo; fed perfeda quædam ad falutantem deum mihi re^ fponfio uidetur una cum uoce Sad diuinae uirtutis memoriam refpondentem conuer# tens,In eodem enim loco feriptum efttCognofee te ipfum,quod deus lad accedcntcs fa lutando conclamat,ac ideö uiciflim nos rcfpondentcs'dicimus,ci, quod cft'es, per quä uocemquafi uerä'8^ foli deo accomodatam’falutäti dei refpondemus, Nobis em ue* re efle accomodari non potcft,Natura cni noftra inter ortu Si morte confiftcns,infta* bil is quædam 8C quafi phantaftica eft^am fi mentem collcgeris, ac ipfamicomphen* dcreoniinouolueris,quemadmodiï aqua manibus haufta, quanto magisprçmitur, C tanto citiusdefluit;fic mutabiliacunda,quâto maglsfratioperfequitur, tantomagis/ amittit. Cum cnim omnia fenfibilia'in fluxu fint, continue fiunt âtqj corrumpuntur, nec eadem unquam permancre polTunt. Fluuium autem cundem bis intrarc,fecund3 Heracletum impoftibile eft. Quare,nec mortalem fubftantiam, fi iterato confidercs, câdem habitu elfe dices,fed mirabili comutationis uelocitate'modo diflipatur,modo contrahitur, imo uero non rede dixi modo amp;nbsp;modo, cuni fimul aliud aftïftat, aliud perdat,amp; aliud habet ab ca.Ita nunquam ad efle peruenire potcfttnunquâ em genera s tio cius ftat,fed embryo à fpermate,dcindc infans,pucr,adolefcens,uir,fenex, décrépi# tus,ac quibuHibet primis corruptis aetatibus,ad nouas ueniens, tandem omnino mo# ritur. Ridiculofi ergo fumus homincsftnam timentes mortem, quiimultoticns iam mortui fumus. Si faepius moriemur.Nô enim extindio ignis, aeris folummodo gene ratio eft,ut Heraclitus dicebat. fed apertius hoc ipfum in nobis quoque uidetur. Cor* rumpitur enim iuuenis in uirum,uir in fenem, puer in iuucnem, infans in puerum,0lt; qui heri fuit in cum qui eft hodic,quiquc hodic eft,in craftinum, manet autem nullus idcm.NuIluscnini'eft idem; fed inunomomcntolcircaphantafmata,unum,5lt;com* munem matcriaminfluentcmacrcfluentcm,omnimomcnto commutamur. Quo# modo enim,fi fumus idem; alqs, nunc qui antca gaudemus^AIia modo amamus^atcß odimus.Alialaudamusatqueuituperamus,aliisuerbisutiniur,aliispairionibus mo
N uemur
-ocr page 164-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA «cmur,noncandcmfiguraiTi,noncandenidercbus fententiam habcntes î’Noncnûn poflïbilc eft fine coininutationealiis nunc quam antea commoueri, nccqui alrjs atqj alijsmutaturiidem profedo eft. Quod ƒ idem non eft;neceft,fed fluit continua muta tione fenfus autem,ignorantiæ ipfius entis fallitur, efte putat quod non eft ^quid igitur uere ens eft^quod æternum eft, quod ortum non habet, quod incorruptibile, quod nullo tempore mutatur. Mobile namq; tempus eft, ôC mobili materia coniungt; lt;Sum,fluit fcmper,amp; quafi corruptionis atqj generationis uas nihil retinet. Vnde'pri us atqj pofteriuSjSC fuit SC erit, nihil omnino funt, Quod uero ex tempore elTe uide# tur,quod adefle dicimus,SC nunc dicimus, hoc ipfum tanquä fulgur ueJociter träfijt* Quare CÛ tempus menfura fenfibilium fit,cumqj ipfum nunquä fit, apte diccmus,ipfa fenfibilia nunquä permancrc,nec entia eflcjfed gigni atqj corrumpi/ecundum menfu rantis naturam. Erat igitur 8C erit,ipfi enti accomodarinon poffunt, Tranfitum cm hxc,dC mutation? rd fignificant,Deus autcm,fi fas eft dicere, nec eft in têporc aliquo, fed in aeternitate immobili,cuiusiiihil prius,nihil pofterius, nihil futurum,nihil prç# teritum eft:fed cum unus fit ens, in uno nunc illud quod eft femper,replcuit. Solum igitur ipfc eft uere cns,qd nec fuit,nec futuç^ eft,nec incoepit, necceirauit;SC fic'ipfum col ere acfalutareoportct^aut certe,ita intelligedum eft,queadmodum nonulli prifeo g rum dicebantjSC procs accipiêtcs,amp; unumfupplêtcs, ut fit,tu folus unum es, Non cm multa deus cft,ut finguli noftrfi ex innumerabilib'* fere compofitistfed unum eft acre cns.Diucrfitas cm cum diffcrentiam in ente faciat,in ortum non entis pcruenit.
QuodDcus,ineffabilis fit. Caput VIII»
Rætcrea^ urn Mofes omnes^ prophetæ ineffabilcm rem intellcdu^ fo# lum pcrccptibilcm dcum clTc doccant, Huiufq; rd fymbolum fcriptum apud cos quatuor uocalibus nomen dei fer a tur, quod proferre no poG funt.Confona his cm Plato in magna cpiftola dicit:Fabile,inquit,nullo modo cft,fed ex multa inhffioe inhaerêtiaq,’,ut ita dixerim,circa ré ipfam
8Cuitae8lt; intcgritate,rcpente, quafi abigneacccnfumlumen^animo innafeitur, quod feipfum a I it, Hoc quidem lucis cxcmplun\multo prius ante Platonem Hebræerum propheta protulit dicenstSignatum eft fuper nos lumê uultus tui domine,dedifti I æci tiam in corde meo.Et rurfusîEt in lumine tuo,uidebimus lumen.
Quod DcuSjUnus eft. Caput IX,
----Ofes uni» efle folummodo deum,docuit, Audi cnim dicit IfrachDomi/ nus deus tuus,unus eft, Plato quoqj in Timaco, codum unum, SC deum p unum efle dicit,his uerbis. Vtru igitur rede unum codum efle dicimus, amp;nbsp;deu unu efle dicimus, an multos innumerabilcs^ dicere redius erat^ Vnum,inquit,certejîquidê ad exemplar creatum eft. Quod enim inteb lediua continet animalia,duplicatum efle non poteft, Qui,Slt; fi fccundum alioçi com fuctudine plures nonnurttjuam efle dcos dicere uideatur, ab cpiftola tame ad Diony# g fium,ubideorumnom?earum epiftolarumfacereprincipiumdicit,quasnegligêtcr, amp;nbsp;ad gratiam aliorum,non ex animi fui fententia fcripferit; ab unius uero dei nomG neillas incipcrc,quas Audio fuis ædidit, apertepatet,unum dcum putafle, De figno, inquit,cpiftolarum, quas cum Audio mitto, dC quas non rede arbitrer tc mcminifle, Aduertendum autem eft tibi diligenter,quia multi à nobis 1 itéras petunt,quo3frepcG lere non pofliimus.Cum ergo Audio,amp; ex fentêtia fcribimus animi,dcus principium cpiftolae praebct,Cum autem nonjnon dcusfed dq. In legibus uerc^ à prifeis id fe didi cifle his uerbis oftendit, Deus igitur,ut à prifeorum fermone accepimus, cum princi# pium,fihcm,8c medium rcrum omnium contineat, rede omnia natura perfedus de« tcrminat,cuifemper adhærct iuAitia^cucra ultrix eoru, qui diuinam legem contenv nunt,quä qui ad beatitudinê crigitur,humilitcr feruat,Si quis aut, arrogantia clatus, pecuntjSpaut dignitatibus eflcrtur,uel fortuna corporis, ôc iuuentæ amentia incenfus, animum
-ocr page 165-LIBER VNDECIMVS,
Fol. ru
anitnutn detiirpat,8i quafi nullo principe ac duce indigcns, ipfelaliis poffe fcpræcfle arbitrattisderelidus à deo,uniuerfa cü fodalibus fuis perturbât, amp;mulcisiniagnus q dem uidetur,breui autemdiuinitus deiedus,feipfuin domum, patriani^ fuani finiui euertit.H Jfc PJato.Tu autem quod dixifti,dixitprincipium,finem,amp; m ediuni reruin I àdeoconcinedjUiprophetico conferas.Ego deus primus,ego ctiâpoilhjc.Quoduc to natura pcrfedus dctcrminat,dixerit^inis fnnijes^editudines [ciuit fades cius.Qui autem diciçuftitiam deo adhaerere'ultriccm eoçi,quildiuinani ncgiigunt legem, illi cofentaneum.Iuftus dominus,5lt; iuftitiam ddexit.Ei^mihi uindidam, ôC ego ulcifcac dicit dominus. Quod,humiliter deo adhæret,quilad beatitudinem crigitur,ini'copac cftjPort dnm deum tuû ambulabis.St deniqj quod à deo dcrclinquatur, q arrogantia effertur,illi omino quadrat,Deus fuperbis refiftit, humilibus autem gratiam præbeu Etl-ctitiaimpioçecafusfingularis.Sedhaecquidcmdeunodeo'didiafufficiant.
De Verbo. Caput X.
iVnc de unîgcnito filio dei,quemiucrbum dominum'amp; deum ex dcolHe* bracorum feriptura efl'e dénotât,dicendum efi. Mofes igitur^apertifTimC SI ’^oniini appellationê bis pofuit dicens.Et pluit dominus à dominofigné fulphur, ubi bis quatuor uocalium ineffabilem concurfum, quolinü _ ___tffabilcnomcndcifignificatur,côfcripfit.EtDauidquoq;!5Cpropheta amp;nbsp;rexludaforum inpfalmis fcripfit.Dixit dominus domino meo, fede à dextris meis»
Quomodo em à dextris domini dominus fedet,nifrduas pfonas inteiligamus ƒ Quâ quidérem alibi apertiusdicit,DcüomipotentêSlt;creatorem oim^fiedextris aiTiden# tem patris déclaras, Verbo, inquit,domini,cali firm ati funt.Saluatorcquoqjipfum omnium,qui eum fufcipiunt, his uerbis oftendit, Mifit uerbum cius, amp;nbsp;fanauit eos. Filius autem cius Salomon,uocabulo fapientiæpro uocabulo uerbi ufus,hæclcx per^ fona ipfius fapicntiçdicit.Ego fapientia,confilifl atq; cognitionem fabricata fum.Et poftpauca.DominuspolTedit melin initiouiarum fuarum,anteq quicquam faceret â principio.Abçternoordinata fum,ôCcx antiquo’antequam terra fieret. Nec dû 'mon tes graui mole conftiterant,antc collcs'ego parturiebar. Quando præparabat cocloS, aderâ.Etalibi.Eftinillafpiritusintclligctiæ,fandus,unicus,m'41tiplcx,fubtilis, mo^ bilis,difcretus,incoinquinatus,omnem Habens uirtutê,omnia profpiciens,pcr intel le élualesomnes fpiritus mundos atqj fubtiles Ingrediens, omnibus enim mobilibus, mobilior eftfapientia,tranfitautcmingrcditur^pcromniaproptermunditiam.Va C por enim uirtutis dei,amp; emanatio gloriæ omnipotétis^meera, ôlt; ideolnibil inquina# turn in ilia incidit.Fulgor enim cft lucis æternae, amp;nbsp;fpeculum immaculatum dei maie ftatis,amp; imago bonitatis illius; attingit autem à fine ufcp ad finem fortiter, difpolt;
* nit omnia fuauitcr.Hæc à prifeis ludæorum autoribus modo fufficiant. Phylonê etiS audias,quamuis non rede in omnibus: dilucidius tarnen hçcita exponentem, ut iurc quis crcdcrc polTitnô alium effe feripturae fenfun^q Ecclcfia prédicat. In libro eniiquê infcriplît,quod peiora folcant melioribus infultar^his uerbis ufus eft. Decct omnes, qui feientiam quaerunt, ad deum patrem mentem erigcre.Siuero nequeunçad imagi nem faltem eius fcilicct uerbum facratilïîmum.Itcm in codem. Et fi nondum aliquis / filiusdei appellaridignus eft,ftudeat tamcniadprimogenitumcius uerbumlangelis omnibus antiquisiSlt; quafîprincipem angclorum^n ultionem fcqui. Origo cm 8c de* tts.ôC ucrbum,âC imago,ad quam homo creatus cft;amp; IfracI^Iudae us appellatur. Qua^ repauloanteprofufiorad laudes eorum,fuidicunt, omnes no^unius hominis filios cfle.Na m amp;nbsp;fi nondum digni fumus exiftimari dei filfi, fumus tarnen perpetuae ima^ ginis eiusuerbi uidelicet facratilTimi.Dei enim imagoleft uerbum antiquiftïmfi. Per« cepimusetiam à quodamMofifodaliumjdidu efTe.Ecce homo,cui nomen cftori^s, noua iuauditacy appellatio,nec rci conueniens, fi ex animaamp; corpore hoîcm did pu cabistSinuero incorporalcm ilium, q diuinam habet forma intelliges, cômodiffime
N ' i) orientis
-ocr page 166-DE P R AB P'A R A T I O N E EVANGELIC A, onentîs H«nomine appellatuscft. Huncenim.primum fihum pater orîifum oriri fe/ citiquê alibiprimogenitum nominauit.Filius quoqj patris uiasimit3tus,amp; ad primi tiua illiusexcmpiaria refpiciens,fpectcs rerum formauit. NuncPlatoncm aadiamuSj qui huiufmodi uerbis in Epimenide ufiis eftXaudcm autê non quidcm,aln anno,aln nicnfc,alii nuIJoin tempore,in quopolum fuum tranfcurritmundum.Vna cfficiens, ’ quêuerbum illius ordinauit,quod rerum omnium cft diuiniïfimum.Et in cpiftola in tres fibi amiciiTimoSjHcmiam dico,Horaftum, ÔC Corifcamhis uerbis cautiflimc.’Iaj cratiirimü hoc dogma illis commédauit,Hanc,inquit, epiflolamjonies tresnna lege^ tisjuel ad minus duo communiter, toties quoties poteritis » Oportet cinm uos uti hac lege iurciurando confirmata,diligentia elcganti,SC ftudio eius^ fororedodrina, ut per deS principem omnium prarfentium 8C futurorum,amp; per pattern amp;nbsp;caufam prin# cipis SC dominû^uretis. Qus'fi rede phiJofophâtur,clare quantü homini contingere poteft cognofeemuSiNonne tibi uidetur Plato HebræorS feripturis infudalTe ? Vndc '' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;namq;ipfeguemabHcbrafisdifccrcpoflct,patrêô^dominûideum appellate,aedeu
J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;principis ôC domini patte no minare» Autquis unquâ apud Græcos â diuiniflîmo ucr
bo mundum dixit effe ordinatum Quod fi Platonicorû teftimoniophilofophi feitf E tentîam confirmari cupis; Plotinum audi, quid in eo libro dicat, quem de tribus hyt poftatibus,à quibus'omnia principium h3bent,infcripfit.Mundum,inquit, hune fern fibilcm f ß quis admiratur,magnitudinem, pulchritudinem, amp;nbsp;perpetui motus ordi# nem confidcrans,amp; deos qui funt in co^ liosuifibiles,alios inuifibiles, dæmonas cti(« am animalia, plantas, cætcra^ omniajad primitiuum exemplar mente afeendat, Ä ibi cunda intelledualia contempletur,eorum^’ omnium æternam mentem atque fa pientiam præfîdentcm.Et paulo poft fubiungit^diccns : Quis igiturjmnc gcnuit?ille iîmplex fcilicct,qui ante hune eft,qui caufa eft,ut ille fit, Si tantus fit, qui numerum fa cit » Non enim numerus primus eft, ante dualitatem enim unum efttdeinde dualitas eft ab uno nata, Et progrelTus aliquantulum addit. Quomedo igitur,amp; quid intep ligendum cft/:irca illud, quod ftabile manet^ Splendorem fcilicet ex illd, ex illo au* tern manentetficut fplendcntem lucem ex foie, ita ex co fcmpcrprofluentcm.Ex ma* nente autemîuniuerîa ctiam quae funt, ab ipfo inquam manenteprogrediuntur,ô^ ab cius uirtutetfubftantia corum ncceftario dependet. Imago igitur primitiui eft, unde nata eft» Sic ignis caliditatem fuam amp;nbsp;nix frigiditatemnon in fc folummodo cotinet, fed extra ctiam produxit^maximc autem quæ odorcm cmittunt,ifti rci teftantur, quç I p donee funt,cmittunt quidem circa fc, quo qui propinqui funt perfruuntutf omnia eti* ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' am quæ perfeda funt,gcncrat.Quarc quod femper cft,amp; femperperfedum eft, fem*
per gcnerat;8c quod ex eo gencratuc,pcrpetuum eft ; quamuis 8C minora ctiam quàm ipfe fit,gcncrat.Quid igituroportet de pfcdiflimo diccre, aut de maximo poft illudf maximum autem amp;nbsp;fccundu poft illud'intelledus eft,intellcdus cm intelligit,amp; eget illo folummodo, illud autcm'hoc no eget; amp;nbsp;quod à fummo intelledu natum eft,in# tellcdus cft.Melior autê omnibus intclledus eft, quoniä omnia poft ipfum. Et poft pauca. Amat autem omnc,quod gcnuit;6^ maxime quando fola funt gcncrans ÔC ge# neratum, Quando autem ctiam optimum eft, illud quod genuit neceflario cum illo fimul eft,utin co folummodo,quod alius eft,feparetur.Imagincm enim illiusSntcllc# dum cife dicimustSC progreflus fubneit, Idcirco'etiam Plato, tern a omnia efle circa regem dicit,primu'circa prima. Deinde circa fecunda, Sf tertio efle tertia,ipfam quo* que caufam rcrum’patrcm habere dicit, caufam rcrum'intcllcdum appcllans. Créa# torem cnimüntclledum efle cenfct,Slt; ab hocanimam clTc crcatam in illo cratcrc.Câ igitur caufa intclledus fit ipfum bonum,'quodultra intclledum,amp; ultra fubftantiani eft,pattern cius appcll at. Multis autem In locis ipfum cns, intellcdom ipfumjdæ* amnominat. Cognouii igitur Plato ex ipfo bomgt;m intcllcdumeire,ex intelledu uero animam; Si fermones hos non efte inanes, necmodo, fed à prifds temporibusI non ita
-ocr page 167-LIBER V N D E C I M V s- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol- 7Î
A non iti explanste di^os, poüeriores autem fermoncscxpofitionis pacîîo effe
T cftibus uero,quod harc opinio prifca fjt,fcriptis ipftas Platonis Utcniur. Haec Plotilt;s nus.Numcnius ctiam in libro de ßono,his uerbis utitur ♦ Q^i de primo atqj fecundo deo quicquam intelligere glifdt, finguJa prius ordine diftingucre debet» aliter enim fui Audi) thefaurumeffundit»quodne patiamurdeobuiusorationis duce inuocato, ut cogitationis noArar thefaurum elieean'ncipiemus. Orandum autem prius eA, de«: inde diAinguêdum,Deus primus quidem,cum in femetipfo fitjindiuifibilis’ac fimplex cA.Deus autem fecundus amp;nbsp;tertius unus eA;amp; materiæ,quæ dualitas eA inhærês,uni( eam,quamuis dilTeparetur ab ipfa,quç tota cupit öc fluit. Et poA pauca.Nec em opor Cet,inquit,deum primum creare,fed creantis dei pattern elTe.Et progrelTus aliquantu Ium.Primum,inquit,deum regem omnium,ab omni opere cefTare oportet. Creatore uero deum omnia gubernare dicimus,à quo interiora mens mittitunad omnia, quæ ad coaimunicationem illius ordinata funt. Cum igitur ad nos conuerfus deus refpi«: ciat nos;tum ipRus radios fit,ut uiuamus,corpora quoque alantur ac uiuant. Cum ue ro in altitudinem fuam deus feipfum conuertat; tunccorpora quidem extinguuntur* mens uero uiuit uita beatiore.lAa ilJis pfalmiAæ ümilia funt. Quä magnificata funt j■
B epera tua domine,omnia in fapientia feciAi,impIcta eA terra pofTeffione tua. Omia à te cxpecîant,ut des illis cfcam in tempore.Dante te illi colligent,apcriente te manu lt;uam omnia implebuntur bonitate. Auertente autem te faciemiturbabuntur,auferes fpiritum eorum 8C deficient,flC in puluerem fuum reuertentur. Emitte fpiritum tuumf amp;nbsp;crcabuntur,5f renouabis faciem terræ.Quid enim hæc ab illis diAerunt,cum philo fophus alTerat.Refpiciente deo uiuunt ipfius radqs animalia, couerfo autem in fuant altitudinem extinguuntur.Cumrurfus^falutaridodrina faluatornoAerprædicet. Ego fum uitis,Sf pater meus agricola eA,uos pa]mites.Audi^quomodo Numeniusico fentanea iAis fcripfit.Quemadmodum, inquit, agricolçlratio quædam eAiad plantas relax a,hoc modo fe habet primus deus ad creatorem. Primus enim cum ferne omnis uita« fit,rcs omes feminat.Creator uero plantat Si diAribuitïtransfert^ ad fingulos nos,quæ inde iada funt.Et aliquantulum progrcAus,utoAcndat quomodo fecudus deus à primo eA.Res quidem humanæ,inquit,ab eo qui dat,ad accipientem tranfeût; diuinae uero à deodantur,amp; ab eonon abfunt»qualequidƒcientia eA,quamquiiccif pit,melior fadus eA, qui autem dedit,nihil amifit. Lucerna etiamab alia lucerna fic acccnditur,ut prima non extinguatur.Materia enim alterius ab igne alterius accendi
Ç tur.Sic Si fcientia non recedit à dantc,Si tarnen in accipientem trafiuit. cuius caufajhu mana non eA. SubAantia uero quæ fcientiam habet, idem eA apud deum dantem Si apud accipientem.ldcirco,Plato quoqt à Prometheo in homines magno quodâ fplen dore ignis fapientiamuenifle^affirmat.EtpoApauca. Alia, inquit, primidei'uita eA, alia fecundi,primus enim Aat,fecudus autem mouetur. Si primusjin intelledualibus, fecundus in intelledualibus Si fenfibilibus.Nec mireris de his uerbistmirabilius enim illud eA,quod modo dicam.Nam Aatum ctiam primi motus affero eAe innatû,à quo/ uniuerfi ordo,Aatus^ fempiternus Si falus in res omes transfunditur. Idem in fexto. Nam quoniam no ignorabatPlato,creatorem abhominibus folum cognofci,primû autem intclledum,quem ens ipfum appellat, omnibus eAc ignotum ; idcircohis uti# . tur uerbis,quafi magna uoce damet.Quem putatis intelledumo homincs,nô eA pri#. mus,fcd alius ante ipfum cA maior atqj diuinior.Et aliquatulum pr ogre Aus. Gubers j n ator,inquit,cum in pelago feratur clauo inhæren^ gubernaculo fedendo dirigit na ucm,oculi uero cius Si mens in altum ad çthera tendunnficuia nauiganti per maria* percoelumdirigitur.Nonaliomodocreatornemateriarepcllatur,autdcfluat,har# monicc ipfamligauit,Si tanquamnaui'inipfa infidct,8i harmonier dirigit,pcridæasj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•«*'*♦*
quafi per clauum gubernans,rcfpicit^ non in coelum,fed in deum fuperiorem, quern/ fpeculando difeernendi uim accipit,quê defiderandomotionê recipit.Hæc illis fimilia
N iii funr.
-ocr page 168-DE praeparatione evangeliga funtNihil potcft filius à feipfo fscere, nifi uideat patrcin facicntcin. Ita PJatonici o« mnes,8i ante Platonicos ipfcPlato^ab Hebræis ca nomina uidcntur habuifle, quibus cxceJlncrunt.Namamp;fi non rede intcJJcxeruntjUcrbis tarnen fuis manifefti funtcun da ab Hebræis accepifle, Vnde AmcJius quoque illuftris inter juniores Platonicos, quamuis Ioannis euangeliûæ nomen carlauerit, barbarum jprum,quoniam ludæus fuitappellando, ucrbis tarnen cifdem fcre utitur.dicens » Hocprofecîocrat uerbum, quo ea quae funtjfada funt,ut Heraclitus ctiam diccret. Quid ctiam ipfe barbarus pu tayn ordineprincipii,atqjdignitatatc conftitotum apud deumeflcjSCdeum eïTcjper qaemuniuerfa fimpliciter^^ produdajin quo quæ uiuunt, uitam habent ; Slt;. incoriî porlt;a ipfum cadcrc,amp; carnem indutum'hominem ita uideri, ut naturæ dignitas non 1 ateat,quartrurfusrefolutumindeumredire ,ôideumtalcm eflcqualis fuit antci» quam in corpus carnéhominem deduceretur. Hæc enim non occulte, fed aperte ac nudo capitCjUt dicitur, à Barbari ludaei Thcologia tranfpofita funt.Barbarum enim ) neminem alium certe hic, quam faluatoris noftri euangeJiftam loannem appellauit, qui euangelium fie incip ittin principio crat uerbum, 8C uerbum erat apud deû, amp;nbsp;dclt; us erat uerbum. Hoc crat in principio apud dcum.Omia per ipfum fada funt,amp;fine ipfo fadum eft nihil.Quod fadum eft,in ipfo uita crat;amp; uita eratlux hominum.Et g lux in tenebris lucet.Ét uerbü caro fadu eft,amp; habitauit in nobis, Si uidimus gloria cius.Scd aliu ctiâ ab Hcbrçis theologu audias, Quii( eft,inquit, imago inuiftb il is dei, totius crcaturçprimogcnitus,in quo'creata funtomniajquæ in coElis,8lt; quæ in terra funt, fiuc uifibilia, fine inuifibilia, Sed quæ de filio dei dida à Platonicis fiint, ad hoc ufque procédant. Cum autem feriptura Hebræorum,cum pâtre ac filio/fpiritum nu» meret,ac beatilTimam fandilTimamque trinitatem unum deum effefignificet ; quod cxprélTius ecckfia SC fentit 8C prædicat, opcrcpræcium eft audire, in quo ænigmate Plato ad Dionyfium feribensUfus eft,Diccndunr,inquit, tibi çnigmaticc cenfeo, ut fi cpiftola cxcidat,qui Icgant non intclligant, fie enim res fe habet, omnia circa regem uniuerfi funt,illius gratia cunda funt, ille caufa bonorum omnium elf ; fecundo cir* ca fccundanijS^ tertio in tertqs.Hominis igitur anima difccre glifcit,quænâ ifta funt, traditur enim ad comparia eius.Hæe, qui Platonem exponunt, ad primum deum, 8C ad fecunda m caufam, atque tertiam, quam raundi animam effc dicunt,pertincrc ar» bitrantur,tcrtium enimdeum mundianimam efledicuntgt;diuina uero feripturapa» trem£lt;filiuniSlt; fpiritumfandum unum rerum omnium principiumefie confirmât.
De Bono. Caput Xt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F
Vne de bono quid feriptura, quid Platonici dicant perferutemur. Seri» ptura igitur ipfum bonum nihil aliud efle docct,quam ipfum deum.Bo nus cnim,inquit, dominus omnibus fuftinentibus eum. Et confitemini domino quoniam bonus,quoniam in fcculum mifcricordia eius.Et fal Suator.Cur me,inquit,dicis bonum fNemo bonus nifi unus deus, Plato autem in Timæo. Dicamus, inquit.,qua decaufauniuerfum hoc à ercatoreprodu» dum cft.Et confeftim fubiungittBonus crat, bono uero nulla unquam ineft inuidia, quarc omnia quàmmaxime fimiliafibi facerc uolnit. Et in librisde re publica. Sol quoque, inquit,uifus quidem non eft, caufa uero ipfius fic eft, ut ab eo ipfo uideatur. Sic putatmedicereboni cmanationcm:genuitcnimfimilefibi,quodque ipfumin intellcdualibus eft ad intellcdum öC intclleda,hocin uifibilibusad uifum SCuifa. Et poft pauca.Quod igitur üeritatem rebus cognitis præbct,SC cognofeenti cognofeen# di uirtutem, idæam efle boni credendum eft. Et rurfus. Non enim rebus, quæ oculis ccrnuntur,uim qua uidcantur,folummodo à folc præberi concedes, ucrumetiam gc# nerationem, erementum, alimentum: cum fol ipfc generatio non fit. Sic igitur ctiam rebus cognitis,non folum ut cognofeantur fibi à bono ineft,uerum etiam efle 3^ fub» • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fubftan»
-ocr page 169-LIBER VNDÈCIMVl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fol.
Aftântiam ab ilJohabent, cum tarnen ipfum bonum fiibftantia non fit.fcdomncm fubftantiamuirtutefuacxcedat, His uerbis Plato fententiam fuam manifcftf/finic aperit,quod intelleduales ctiam fubftantiae à bono,id cü à deo habentjUt fintöC fub^ ftantiæ fint» Bonum auteni ipfum ultra omnem fubftantiam cenfet, Quare non funt deo confubftantiales intelligentir,amp;cumefle atquefubftantiamà deo äcceperirtt, creatæ profedo funt » Quæ autem creatæ funt, nephas erit deos putarc, cum etiam natura ipfum bonum non fit, quod uni foli ucre, atque per fe bono attribuitur. Sed Numenium rurfus PJatonis fenfum de bono latius exponentem audiamus. Corpos raJia, inquit, à fignis öC fimilibus quibufdam comprçhendere polfumüs i ipfum ué^ robonumànullo infitofigno,necàfimilitudine fenftbilicompræhendiullo modo poteft. Quarc necclTc eft, quemadmodum fi quîs in fpecula fedens, paruam nauicu^ lam folam in magno pclago inter undas acutie uifus uno intuitu pcrfpexcrit, fie lort# geâ fenûbilibus iumentis, quafi fpccula fedétem folum.ita ut nihil penitus magnum, autparuum pcrturbct.Sed diuina quædam omnium defolatio fit,ipfum bonum pro^ funda tranquillitate acpacc quærcre. Inuehitur cnim amp;nbsp;inhærct fubftantiæ quafi na uiculæ. Si quis autem fenfibilibus detentus ipfius boni quafi phantafmatibus moucü B tur,ac idco putet bonum ipfum profpexifle, uehementer peccat » Nullum cnim pliant tafma ipfius eft » Via igitur atque ratio intclligendi boni optima eft, ut primum fen^ fibilia omnia ncgliganturrDcindc, ut in difciplinis numeri ipfi infpiciantur, acindc ■ intclligcndum ipfum cas eleuari, Hæc in primo libro de Bono.In quinto uero. Si eft inquit,fubftantia5lt;idæaintellcdualc quid cuius caufam intcllcdum clTe coneef# fumeftjfequiturutintelledusiftefolusfit ipfum bonum.Nam ficreator deus ge^ nerationis eft, fatis eft ut ipfum bonum fubftantiae principium fit, cui quidem bono creator deus proportionalis eft,cum fit imitator eius,fubftantiæ autc gcncràtiopro# porrionalis,imago cnim eft cius,amp; imitatio. Quod fi creator generationis bonus eft, erit fubftantiæ creator bonum ipfum fubftantiæ confitum. Cum cnim duplex fecun^ dus fit ipfe,ôlt; mundumamp; idæam eius facit cum fit creator. Quatuor ergo funt,priü mus deus, qui eft ipfum bonum, inuitator eius, qui omnium creator cft, qui cft bo# nus.ElTcntia uero altéra quidem primi, altéra uero fecundi, cuius imitatione cft pullt; cher mundus boni participatione ornatiis.Sic Plato bonum primo deofolunv modo tribuit.Nam fi bonus fecundus deus eft,à primo tarnen bonus cft. Separata ue# ro,ôC indiuerfis hæclibrispofuit. Seorfuni enim circularecreatorcm appcilauit, di# ç xitque in Timæo,bonus crac.In 1 ibris autê de rcpublica ipfum bonü,boni efie idæam ccnfetjUt fit creatoris idça ipfum bonu,qui participatione folius primi bonus efle pro batur. Sicut enim homines dicuntur hominis idæa, Ut ita dicam, imprclTa, amp;nbsp;boucs bouis.Sic cum creator fit bonus in participatione primi boni.Primus intcllecHus idæa eius erit,qui eft ipfum boiîum: quæ cum ita fe habeant,hunc mûdum necefle cft ima^ ginem non elfe alicuius. Intclligcntias cnim omnes illudin fcipfo Continet, ficuthic mundus nos. Hæc Plato in Timæo, quorum fenfum ab eo libro Didymi fumam, quem infcripfitdeplaccntibusPlatoni. Determinata, inquit, fenfibilium exempla# ria, idæas appellat, ex quibusfeientiam amp;nbsp;diffinitiones fieri cenfet. Prætcr enim o# mnes homines hominem quendam intelligi,amp; præter equos omnes cquum, accom# muniter prætcr animalia anim al, nec gcncrabilc, nec corruptibile, ut quemadmo# dumabuno figillomultafignantur,amp;multæuiriles fiunt inde imagines. Sic à fin# gui is fenfibilium idæis multa formantur. Eft autem idæa perpétua fubftantia, eau# fa, 8C principium, ut fingularia talia fint, qualis ipfa cft, amp;nbsp;quemadmodUm primiti# ua fcnfibiliû cxêplaria ad hæc corpora præccdSt,fic quæ oniia in fc ipfa continet pul# cherrimaatq,’perfeiftiftîma huius müdi exemplar cft, ad qua à crcatorc dco ab uni# uerfa fubftantia mundus fimillimc formatus eft. Hæc Dydimusexfententia Plato# nis,quæ omnia multo altius fapientifliimus illc Mofes, à quo hæcifti detorferunt bre
N iiii uilTime
-ocr page 170-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA uiffime confcripfit,qui ante hune folcni,amp; ftcllas,amp; cctlum uifibile, quod firmament tum appellat,ante aridamhancterram,ante diem nodeni,hancluceni aliani,amp; diê amp;nbsp;nodem aliam â deo uero creatore^ omnium fada fuilTe oftêdit. Propheta quoqt inuif bilem folem oftêdens,oratione deo accommodata,Timentibus, inquit, me fol iuftitiae orietur. Ipfam quoep iuftitiam non dico qualitatem aliquam, fed qualitatis cteatricem Hebræorum ille propheta hgnihcauir, cum de deo dicat gt;nbsp;Quis îufcitaùit ab oriente iuftitiam,uocauit cam in facie cius^ Verbum quoqj in prioribus creatorê ab Hebrxis appellatum oâendimus » De quo quidem uerbo hæc apud eos feruntur. Qui natus eft nobis fapientia à deo,iuftitia amp;nbsp;fandimonia,dlt; redemptio,dicitur em, SC uita,amp;fapientia,amp;ueritas,amp;omnia fubftantialiter. Subfiftitenim amp;fapien^ tia hæc,8£ uerbum hoc,ut ab Hebræorum feriptura docemur,quamuis Philo ludæus feripturæ interpres ac expofitor aliter fentire uidcatur, quem nô cft alienum audirc. _______pcIudxisfecundumMofemexPhylone. Caput XII. HBBWBI quis uolucrit,inquit,fignilîcatioribus uti uerbis,nihil aliud intelledua* ^Ï^B^lem dieet elTe mundum, quàm dei iam creantis uerbum • Nihil em aliud ciuitas ilia intelledualis eft, quâm aeatoris ratio create iam cogitantis, E quod dogma Moh nô meum eft. Aperte nami^ feribit ad imaginem dei hominem efle formatum. Quod fi pars imago imaginis eft. Se uniuerfus ifte mûdus fenfibilis ad exemplar diuinç imaginis fadus efttprimitiuum ergo figillum, quod inlt; telledualem mundum appellamus,ipfum exemplar cft. Primitiua idxa idxarü oiw nium dei uerbum.In principio autem dicit fccifle deum calum 8{. terram, non fecun« dum tempus principiû intelligês, ut muiti putant. Non fuit enim tepus ante mundu, fed aut cû ipfo,aut poft ipfum.Mêfura cm motus têpus cft,motus autê re mota,prior clTc nô pôt,fed aut pofterior,aut una fimul. Quare ncccffc cft,têpus aut poft mSdum, aut cû CO fadû fuiflc.Rclinquif ergo principiû hic numeri efle intelligêdû, ut in prin cipio ,p primû accipiaf.Et poft pauca.Primû igit coclû fccit incorporalc, amp;nbsp;terra inui fibilê aeris idxam amp;nbsp;uacui. Quoçc alter tcnebras,nigcr enim acr ex natura cft,alte9e abylTum appellauit. Vacuum enim profundiïTimum amp;nbsp;eftufiftîmum cft.Deinde aquç atc^ fpiritus incorporalem fubftantiam,amp; deniq; fcptimx lucis, qux etiam incorpo« ralisamp; intelledualis folis exemplar, amp;nbsp;omnium ftellarum fuit, Duo autem,fpiritus fcilicet,amp; lux digniora uidentur. Alterum enim dei nominauit,quia fpiritus uiuacüTi mus cft,uitx autem deus caufa eft,alteram autem ualdebonamefteafFirmauit. Tans f to enim intelledualis lux uifibili hac fulgcntior eft, ut mihi uidetur,quanto fol tcnc# bris,dics node,amp; intcllcdus totius animx dux oculis corporels. Inuifibilis autem 8C intelledualis ilia lux diuini uerbi cft imago, quod generationcm eius lucis explicuit, qux eft fupercœleftisftella,fonsfenfibilium ftellarum,aqua,fol,luna,cxterx^'ftellx pro uirtute fua fulgorcm hauriunt, qui fulgor fimplex atqj finccrus tantum dénigra tur,pofteaquam immutabilia tranfierit, quantum ab intelledualibus fenfibilia dit ftantNihil enim fincerum eft eorum qux fentiuntur,quoniamuero luce fada, tenc: brx abicruntjôC termini utriufçc fpacij fixi funt certis uefpcrc 8C manc. Spacium terni poris,quod hinc effedum fuit,diem nuncupauit,amp; diem non primam,fed unam, quç dida eft propter intelledualis mundi folitudinem,qui unicam habet naturam. Et fie quidê incorporalis mundus abfolutus cft,diuino uerbo côftitutus,ad cuius exemplar fenfibilis creabatur,cuiusprimam partem atqj optimam ccclum cffecit,ôC firmament tum appcllauit,quia corporcum cft.Natura enim firmum atqj folidû corpus cft pro# pter trinam dimenfioncm.Nulla enim alia corporis folidi atqj firmi notio eft, quam trina dimcntio.Iurc igitur ita nominauit, ut ab intelleduali atqj incorporco. fenfibi# ic,hoc cft corporcum diftingucrct. HçcPhylo,quibusconfentanca Clemens quoque nofter in fexto dicit. Mudum,inquit,philofophia barbara, alium intclligibilcm,aliu fcnfibiicmcenfct,alterumprimitiuû, alterum bonicxcmplaris imaginem,Scintelligi bilem
-ocr page 171-LT BER VNDECIMVç. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. 7î
A biJê qm'dc unitati attnbm'tScnfibiJê uero fexadi, connubiû enim à Pythagorcis fcxa/t dicitur,quia foccundus numerus eft.In unitate igitur cœlS inuifibiie fadû eû, ôi tem (anôlajax intcllc(frualis,In principio cni fccit deus cœJii ôC terra,SC terra erat inui/ibi Jis.Et fubiunginE t dixit deusîFiat Jux,5C favîa eft Jux.In fenfibilis aüt mfldi creatioc, foiidum creauit coelum.quod uero folidum eft, fenfibilc etiam cü, terra inuifîbijê dC lucê. quæ cerniturt Hçc latius diximus,ut oftendamus idæas animalium in intelligû biiimundopofitas, à quibusfenfibilia itia fccundum Platoncmcreantur ab Hebræ# oruni fcriptur^f^^c dcriuata ♦ Vnde etiam didicit PJato, incorporeas uirtutcs lt;3lt; bo^ uas,Slt; contrarias eric»
AbHcbræisdidicitPJatocontrariaseneuirtutcs, Caput XIII, Cribit enim in Dccimo de legibus. Si omnia, quæ quo uoJunt mouétur anima gubernat, quarc cotlum etiam ab anima gubernari non dicimu8^ Certc inquam dicendu eft. Vnum ne igitur, autpiuresc’pauciores inqu5 duabus,bnfadriccfcilicct atq; côtraria ponendæ no funt. Et poftpauca,
Coceflum iam nobis eft multarû bonarum uirturum cœlum eiTc rcpletu, contrarijs etiam no uacare.Vnde nobis bellum abfq{ fine indidum eft,in quo agêdo patrocinio B nobis opus eft. Auxiliatores autc nobis di) Slt; dæmoncs funt, nos uero poflcftîo quæ;; dam fumus deorum ac dæmonum. Vnde ifta Plato adinucniftifego quidcm nefcio aliud præterquâ, quod mille annis ante tuain ætatem uulgo apud Hcbræos hoc do(S graa fercbatunScribitur cni.Et uenerunt angeli dci,ut corâ dco aiTiftcrent, ÔC diabo# lus ucnit in medio ipforum.Diabolum quidem contrariam uirtutem,angclos autem fconos appcllauit,quas8lt; uirtutcs bonas,amp;: fpiritus diuinos,3c miniftros dei fcriptura nominat.Qui facit dicens angelos fuos fpiritus,amp; miniftros cius ignis flammâ, Bel« lum etiâ à contrarqs nobis infcrri fcriptura fignificat,dicens:Nô elle nobis hâc luda* tioncm aduerfus carné amp;nbsp;fanguîne, fed aduerfusprincipatus,poteftates, amp;nbsp;principes huius mundi,aduerfus fpiritualia nequitiæ in cœlcftibus. Cum aût pofteifioncm nos deorum amp;nbsp;dacmonum ccnfeat,illud Mofaicum traduxifle uidctur,quo dicitur.Quan do altiiTimus genres paticbatur,diffcminauit filios Adam.amp; conftituit terminos gen tiuni fccundum numerum angclorum dei.
Quod aniini quocy immortalitatc ab Hcbreis Plato didicerit. nbsp;Cap, XIIÎI.
T de animæ auté immortalitatc Mofcm cft fccutus, qui primus immortal Jitatcm cfredocuit,cumcamimaginemcirc dei, imo uero ad imaginédei eiTc 3ireruerit.Et fecit,inquit, deus hominem, ad imagincm dei fccit cum. St diftingucnsin corpus animam hominem, fubiungii : Et fufflauit in
facicm cius fpiraculum uitae,5lt; fadius cft homo in animam uiuentem. Principem ucgt; ro eiTc hominem atqj rcgc omnium, quæ in terris funt oftcndit diccns. Et dixit deust Faciamus hominem ad imagincm ScfimiJitudincm noftram,8cpræfitpifcibusmaris uolatiiibus cccli,amp; bcftr)S, uniucrfæ^ terrac. Et crcauirdcus hominem ad imagine 6c fimilitudincm fuam, ad imagincm dei creauit eum. Quomodo autem al itcr ima^ go dei ,amp; dco fimilis crit, qua m fccundum intelligendiuim i Sed Platoncm quoquc audiamuSjUt quam bonus Mofaicæ fcripturæ difcipulus fucrit, non ignorcmus-Scrü bit enim in Alcibiade. Habemus ne aliud melius atqj diuinius in anima quam illud cft,quod fapit atquc intelligit, nihil prorfus hoc, ergo illud cft, quod dco fimile cft. Quod fi unufquifqj in feipfo cognoucrit,deum quoqj non ignorabit.In libro uero de anima.Duojinquit,genera rerum ponenda funt,uifibilc atquc inuifibile, quorum ah ecrum fcilicct inuifibilc codem fe femper modo habet, alterum uero nunquam fe halt; ber codem modo, Noftri quoquc alterum corpus eft,aItcrHm anima. Et corpus quh dem uilîbilc, anima uero inuifibilis cft ,amp; quando corpore utitur ad confiderandum aliquid(utitûr autem aut uidendo,aut audiendo, aut omnino fentiendo) tune à cor« porc ad h«c trahitur,quæ nunquâ code modo fc habent. Quare fît ut erret,turbetur, acquaft
-ocr page 172-DE PRAEPARATIONE E V A N G E L I C A
ac quafi temuicnta ^cficiat» Quando autcm per fc ipfam aliquid confidcrat, tune ad immortale/inccrunijfenipitcrnum codemqy modo femper fe habcns,fe ipfam erigit, SC. quiH qujdam cmanatio dus ad iJIud redit Quando ad feipfamredit, ô(. tune ab er tore cefTatjôC codem modo femper fe habet, quia fempiternum attingit,q paflîo aîae prudêtia nucupaf, VaJdcinquâ rcdcamp; ucre diets o Socrates, Tüc Soera tes. Vtri ergo tibi uidetur cognatius atqj fimilius eft e/Te anima Æi ne quod eodem modo fe habet, an rei mutabili^Primo inquam omino.Cum autem ad feruiendumcorpus, adprinci pandum animam naturafinxerit,nonnehacctiamrationecumpn^iparidiuinum fit,feruirc autem caducum atquc mortale, manifcftum eft deo animam fimiJcm efle? Omnino ita eft Cebes inquit. Si ergo ita eft o amice Socrates intulit nonne ut corpo# ti conuenit mori atqj diffoJui,fîc animae conueniet nunquâ mori atq; diifoIuiCQuod cum Cebes conceffïtSi ergo,inquit,Socrates munda nihil à corpore fecum contrahês deccfleritjquia uidelicct fcipfam quantum poterat in corpore colligebat femperque corpore c5têpto,dc mortemeditabat.qd nihil aliud eft q rede philofophari. Médita tio em mortis philofophia eft,ad fimilc naturâ inuifibilê,diuin5,immortalê,prudêtéqj pfedo uera beatitudine fruitur,ab omi crrore,ftultitia, terrore.alrjs^ hominû malis iiberata,Sin uero immunda maculis^ plena exierit, quia corpus dilexit amp;nbsp;coluit, ab g Co uoluptatibus eius adeo obi eda,ut nihil aliud bonum putaret, quam quod cors poreum eft,quod uero intelligibile eft oderit atq; fugerit,finCera in feipfa no eft,Hæc Plato, Quae in primo ad ßoethum latius exponit Porphyrins dices, Firmam certâ^ rationcm earn Plato putauit, quæ à fimilitudine aliquorumuim accipit, Nam fi deo immortali fimilis anima eft, quomodo etiam ipfa ficut exemplar fuü immortalis n5 «rit? Cum ehim duo quaedam aperte opponantur, quçrit cui oppofitorum adhæreat anima,qui optimus deinonftrationis modus in his rébus inuenitur, Et quamuis â pri ma ætate ufq; ad fenedutem multa contra rationem faciamus peccantes,tain en quia Here rational! deo in multis fimilis anima cft,rationalis efie ab omnibus creditur.Cu igitur duo aperte opponi concedantur,immortalis uidelicct atep diuina natura,amp; tec reftris at^ corruptibilis:dubitatur autem à nonnullis,cuius partis anima fit,A fimilô tudineputauitPlato,ueritatem efiequærcndam. Et quoniamnon fenfibiliSC morrâ li corpori,fed uiqo Si immortali deo fccundum operationes fimilis eft, hincfimilitu^ dincm etiam in fubftantia quâdam habere,ac inde immortalem efie ratiocinatur,N5 Ut quae irrationalia funt ftatim à diuina fubftantia,cum fint caduca Si inftabilia, lon^ gc abefie uidcntur,fic certe confequens eft, quae operationc intelligendi conueniunt, ca immortalitate quoqj fubftantiae conucnire,Quoniam enim fubftantia conueniüt, îdcirco etiam operatione conueniunt.Fluunt enim à fubftantia operationes, ac quae# dam eius funt emanationes, Nam fi fimillima deo anima eft, quid opus eftpluribus^ «erbis ad demonftrandam immortalitatem eius? Non cm diuinis operationibus utc retur,nifi etiam ipfa diuina efiet, Nam Si fi cum in caduco mortaliq; corpore defofia fit,continet tarnen Si uiuificat illud diuinam fuam oftendens fubftantiam, nec pôduï corporis earn oAino dcijcerc poteft, quomodo fi e corpore liberabitur, aura fua fpc# cics nonperfulget lt;nbsp;Aut quomodo ipfa immortalis non erit, cuius praefentia corpus non moritunEtprogrefiïis aliquantulum, Diuina eft anima,inquit,quoniam indiui# fibili fimilis cft,mortalis autem uidetur,quia mortal! corporiconiungitur,ita Simor calibus fimilis eft,Homo enim etiam cft,qui ucntr! ficut pecora deditus eft, homo au# tem Si in mari à periculis naues gubernando libérât, morbis affert remédia, ucrita# lem rerum perferutatur diligenter atquc inucnit,Inftrumcnta uaria fabricatus eft,q# bus cocleftium corporum motus comprehcndcrcpotuit, quae diuinæ atqj immorta# lis certiffïma mentis argumenta funt, quâuis multi uoluptatîs deliniti illccebris moC talem earn putauerunt,ex his quæ uidentur extrinfccus rationales, Hæc Porphyrius. Horum igitur omnium dodor Mofes fuit, qui à fimilitudine creatoris,quam anima
polTi*
-ocr page 173-LIßER V N D E G I M V 1
Foi.
A pofTidet, ini mortal itatem animæ confirmauit, Sed rcJiqua uideanius, In omnibus enim Hebræorum fimilis Plato e(i, quaniuis in multis,ut dixiinus,crrarc idco forfan uidetur,qni diuina fcriptura neminipræterprophetasantefaluatoris têporapatuit,
Quod produdum eflc mundü ab Hcbreis Plato accepit. Cap» XV» ---Ole igitur uniuerfa à deo crcata pdicâtejn principio,inqt, creauit dcus cot«
1 um ÖC terrain » Vide qucmadmoduin non cxcidit ab bac fententis Plato» Omne,inquit, quod fadum cft,neceflario à caufa fadmn eft, fieri enfin ni h il poteß abfqj caufa,uniuerfum igitur,aut cœ luni,aut mudus, aut quauis alia notetur appellatione confideranduin, utrfl erat, femper nullü generatiortis fuse habêsprincipium, an fadü cfl,ôC ab aliquo incocpitprincipioî'Vifibilis igiturâC tam gibilis eß cum corpus fit, cuncla uero hæc fenfibilia funt, Quæ uero fenfibilia funt, opinion! fubiaccre,amp; fada clTc demoßrauimus» Quod porro fadS eß, à caufa fadû cfle necefic efl» Caufam igitur ôC creatoreni uniuerfi qui fit inuenirc difficile eß, 3^ cfi inuencris, in uulgus ædere impoffïbilc»Et poft paiica.Sic igitur rationem fequentes, nephas efl dicere aniinatum hune niundmn ac uere mentalem à dei prouidentia non effe fadum,
B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DcLuminaribus» Caput XVI»
Vrfus cum Mofes folem SC lunam Sc. cæteras ßellas à deo produdas oßem dit.Et dixit deus, inquit, Fiant luminaria in firniamento cali, SC fint in fi^ tempora»Et fecit deus duo Imninaria niagna,8Cpofuit ea in firma £z^-imentocccli,5lt;ßelIas»SimiliterPlatoquoqj dicit, à uerboamp; mente diuina loleni amp;nbsp;lunam, dC alias quinque flellas cognomin atas erraticas ad gencrationê tem poris fada eße,Quorum corpora dcus fecit ÔC pofuit in circulis» Diligêtcr igitur con fidera quod dicit à uerbo SC mente diuina. Illis enim uerbis quoque ipfis confentaneu eß,quod Pfalmißa dicitîVcrbo domini cœli firmati funt, fpiritu oris eius omis uir tus corum.Deinde cum Mofes in firniamento pofitas ßellas dixerit, eadeni uocc Pla to ufus in circulis pofuit inquit. Ad hçcper fingula fcripta dicitîEt uidit dcus quia bo imm.Et fummatim repctcns.Et uidit deus omnia,ôC cccc bona ualdc.Plato autcm,fi bonus efl,inquit,ißc mundus,Slt; creator bonus. Et rurfus Hic optinius effeduum, ih ie optima caufarum.
Dcmutationcmundi. Caput XVII.
Rætcrca de confumniationc amp;nbsp;nnitatione mudi aperte magna uocc fcri^ pturapr^dicante. Quia coniplicabiturccclumficutliber.Et rurfus.Eritcoe lum nouuiii,Sc terra noua. Audi quómodo Plato ctianihoc dogma com probauitin Timço diccns.Conßituitcoclum uifibilc atq; tangibile,Slt;prö pter liæc,!^ ex ißis,SC talibus,8C ex quatuor numero lundi corpus fàc'îuni efi,proporsî tionc conueniens,àcætcris óninibüs indiffolubilc,præterquani ab eo,quicolligauit» Etpoß P auca.Tcmpus igitur cüliiccflo fadum efl,ut fimul fada,fimul ctiam diffol uantur,fi quando folutio quædam Ipforum fict.Et pofl pauca fubficit. Quod ligatu eß,folubile cßtquaniuis fi bene aptatum bene^ ligatüm folucre uult, bonus non fit» Quarc,inquit,dco attribuensuerba.Dfi quorum egó creator ac pater funi, quoniam fadi cflis,immortalcs quidem non critis,nec dilToIUbiles omnino.Nort ergo diffolue mini, nee in mortem dcduccmini, niaiore uinculo coliigati » Et in libro de rcpublica hocinquit. Vniuerfum aliquando quidem ipfc dcusconuoluit, aliquando autemdi« niittit,cum circulationcs conuenientis menfuræ tempus habuerit.Nonnunquam au« temcafu in contraria circunducitur, cum animal fit,SCprouidctiani ab co qui fecit,in principiofumpferit» Coelumcnimcorporeum efl,quareabfque imitationepenitus effe impoffibilc cfl.Circulariter autem niotum, minimam fui motus habet Imitatio« nem, nihil autem potefl feipfum femper uoluerc prætcr corpus, quod omnium quæ mouentuvhabet principat5,quod nullo modo poteß,modo fic, modo aliter moucri» Ex quu:
-ocr page 174-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
Ex quibus omibus non oportet hune inundum à fcipfo uolui femper concedere, nee D à deo binas3Ccontrariasuolutiones accepiïïe, necquidem à duobus dijs inter fediO cedentibusjfed iieut modo didum eA, aliquando, quod à diuina caufa ducitur uitain rurfus confccutus,immortalitatcm^ à creatore fuper iniundam, aliquâdo autem eu dimifliis fucrit,per feipium uolui tempore quo dimittimur î quoniam cum maximus fit,ac æqualiiïîmi ponderis, minimo nixu mouctur, multa annorum miJia uoluitur. Omnium igitur,qur mirabiliter accidunt, hæc uniuer/î drculatio caufa cft, quae ali# quando ficuti nunc uoluitur, aliquando in contraria. Maximas igitur tune mutatio# nés fieri putandum ac multas corruptiones animalium, interitus hominum, ôi. alia noua atqueinaudita.
Quod refurreduros mortuos ctiam concedit no aliunde quàm ab Hcbræis Plato difccrepotuit. nbsp;nbsp;nbsp;Caput XVIII.
B^tuu^Rogrelfus deinde aliquantulum, mortuos rcuiduros dicit,quod nefeio un» Il nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quàm à ludaica feriptura intelJexcrit » Ferebatur, inquit ,à
il nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ultima circulatione moriuntur uicinos, futuro tem#
lÄ^ä^pore in prima rurfus refurgere,ac ab eiufmodi hominibus multa nobis nû# E ciata cife, quæ nunc uulgo non rede falfa putantur. Confequens enim eft hos fenes ad puerorum rurfus naturam conucrti,Se mortuos qui iaeent in terra,rurfus tune elfe rcuiduros generationem fequentcs,quaî in côtraria reuoluitur, nifi quos deus in aliâ conditionem traduxerit.Etprogrcflus dicit. Tempore omnnium exado, quoniam mutationem fieri oportet,cum terrenum genus dcfeccrit, omni anima per generatio# nem in corpus iuffum deduda gt;nbsp;tunc uniuerfi gubernator, habenis gubernationis di# miifis, ad altitudinem fuam abibit:mundum autem rurfus Parc£, amp;nbsp;innata cupiditas cuertet,quod cum fieriuiderint dij,minores partes mundi fuç gubernationi commif# fas relinquent.Mundus autem reuolutus,atque in contrarium latus,ôf magno terrç# motu concuffus inauditam omibus animantibus pefiem incutiet, dC tempore aliquo exado,omi turbatione fedata, folitum curfum rccipict. Deus enim ne omino diifol# uatur, gubernacula rurfus capiet,dlt; omi expulfa turbatione, immortalem ipfum6lt; infenefeentem efficiet.Et poft pauca.Dicam,inquit, tibi fermonem fortiflimi uiri Iris nomine,gcnere Armenii,qui olim in prçlio mortuus,poft decimum diem fere iä cor# pore corrupto dilatus àfuis domum,cum in rogum poncretur,decimo dicpoftquam decidit,rcuixit;multaqj ibi fe uidiftc narrauit, ac inter alia, quod anima egrefta e cor# p porc,cum multis in locum quendam demum deueniftet, ubi terræ hiatus inter fe con# nexi maximi erant, amp;nbsp;ex oppofito duo ad coclum itinera, indices autem fedentes ui# di/re,à quibus,qui iufti fuiiTe iudicabantur,in anteriore parte fignis alligatis ad dexte ram, amp;nbsp;furfum in coelum ire uidebantur. Iniufti uero ad finiftram, amp;nbsp;deorfum fignis ad poftcriorcm partem corum alligatis,in quibus fcripta erant eorum facinora.Quç cum uidiftet accclfiflc atqj rogafrc,dicebat,ut liceret ei hominibus hare nCciare.quod cum illisplacuiftct,per omnia illalocadiligcntiusdudum fuiffc. HaecPlatoTlutar# chus autem in primo de anima hæc narrat.Enarchus, inquit,nupcr ægrotâs, tanquä iam mortuus à medicis fuit rclidus, amp;nbsp;breui tempore in feipfum poftca redudus dice bat fe mortuum fuiffc,8C in corpus iterum rcftitutum,nec in ægrotatione moriturum, repr^henfos^ aiebat uehementer à domino fuo eos fpiritus, qui animam eius duxe# runt,ad Nicandam cnim miffos, non ad ilium fuiffc. Nicandas autem coriarius erat, amp;nbsp;in paleftris non ignobilis,qui co tempore, quo Enarchus reuixit, in maximas inci# dit febrcs,ac repente mortuus eft.Hic autem uiuit,fupcrftes^’ eft feliciffimc nobifeum manens. Hæcidco pofui quia feriptura etiam Hcbræorum nonnullos rcuixiffeue# riffime narrat.
De cotlefti terra fecundum Patonem. Caput .XIX,
Verum
LIBER VNDECIMVs.
Fol. 8o
H-------Erum quoniam in repromiftionibus feripturæ, folis pijs terram quandam referuari fertur,fecundum illud.Mites autem hæreditabunt terram,H^c ue ro cceleftis eft, quam propheta cxprçciofis lapidibus allcgoricc conftare ûf __gnificat dicensîEcce præparo ego tibi carbonem lapideü,amp; ponâ pinacula tibi ex lafpide, ÔC fund amenta ex Zephyro, amp;nbsp;circuitum tuum ex lapidibus eledis » Confidera quomodo ipfe quoque Plato fimilia in libro de Anima, ex perfona Soera tis fcribit.Gl auci artificium,inquit,non poffet exponere quçcunqj ibi funt,cgo autem etiam û poffem ó Simia,uita tarnen mihi non fufficit,nihil tarnen perhibet formam il 1 ius terr^, ut mihi, qd uidet breuiter explicate,Satis hoc eft Simias ingt. Credo igitur Socrates addidit,quoniam eAin medio coelo rotiido, nihil fibi opus effe ne cad at, nee acrc,ncc ulla re alia,Deinde maximam rem quandam effe, neehuicfimilem, in qua tanquä in fterquilinio formicas,aut in palude ranas homines uideo habitare.Et poft pauca,Ipfam uero terram mudam in coclo mundo, ubi ftellæ funt pofitam effe credo.
ibi e/Te ucrum coelum, ucram luccm, uer am tcrramîhæc cnîm terra,amp; ifti lapides, ÔC omnia quæ hic funt corrupta,exefaq; funt,quemadmodu ca quæ prope mare funt, B à falfedinc marisÆt poft pauca.Digtiam rem auditu diccrem, inquit fi fabulam au^ dire ueJIetis.Non autcm,inquit, Simias libenter audiemus,Dicitur crgo. Soera tes, inf quitjtilem iJJam terram efle,fi quis totam ab alto profpiccrct, qualis effet duodccim coloribus exornata fphæra,quorum ifti colores,quibus feriptores abutütur, quafi fæ ces funt ♦ Ibi autem uniuerfam iJlam terram à fulgentioribus ôC melioribus effe depû dam, atqj aliam partem eius cæruleam,aliam aurcam,aliam albam multo albiorem niue ex alrjs coloribus alias mirabili pulchritudine coloratas,ôc ultra quam ocuc lus hominis pcrfpexerit^ In tanta igitur taliq; terra proportionabiles arbores nafeun tur,flores ÔC frudus proportionabiliter gereutes, montes quoqj colles^ funt,Slt; lapi#
pis,fmaragdus,6C fimilcs,quibus meliores ill i funt,Nihil enim boni eft,gd ibi non fit, Quod etiam de iudicio futuroHebræos Plato
fcquitur. Caput XX,
- nbsp;nbsp;--ÿ. Vm etiam fcriptura indicium poftquam hinc abierimus, animarum futuçt
diditet, ÔC per alia multa,8Cper hoc non minus, Iudicium,inquit, fedit, flu# uius inges corä co fluebat, milk milia miniftrabant ci, Sc decies centena mi lia afliftcbant ci, Audi etiam Platonem de iudicio dicentem ,Sc fluuij Noe utcntcm,multas^’ prorfum manfioncs,SC diuerfa impiorum fupplicia,non aliter fere quam Hebraeorum fcripturam narrante, Scribit enim in libro de Anima fic, Tertius amnis in medio iftorum erit,8c iuxta hoftium in latiffimum incidit locu igni arden# tem,ubi facit paludem mari multo maiorem,aqua SC limo cbulientcm,ac inde turbi# dus atqj limofus terram circumampledês, prope paludem Acherufiadem defluit, ncc ipfipcrmixtuSjfed crebris fub terram uorticibus circumuolutus, infra tartarum exit. Hie eft amnis,qucm Pyriphlcgethonta nominät, SC oppofito huius Stygæus eft quar
tus amnis, à quo paludem Stygem nomine fieri c.^editur.In hunc fluuium qui incidit, grauiter in aqua tortus fertur circumuoIutus,Pyriphlegethonti oppofitus.tandcmqj prope Acheru fiadem paludem ex oppofito uenit î nee etiam huius aqua cuipia mifee I tur,fed circumlata in tartarum tandem exit in oppofitum Pyriphlegethonti, hue poe tæ cocytum appellant, Haec cum ita fe habeant, cum defundi ad eum locum deuene# rint,quo deportantur, primum dqudicantur, quinam iufte, Sc quinam contra uixe^ rintîSC fiqui uidebuntur,mcdio quodam modo uixiffe in uehicula fcandut fua, amp;nbsp;per Acheronta in paludem deferuntur, ubi grauifupplieio depurgantur, amp;poftea libe« rati honoresconfequuntur fecundum benefadorum fuorum dignitatem. Quiautê uidebuntur propter magn itudinem pccca t orum curari non poffe, in tartarum omes O deiedi,
-ocr page 176-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA deicdi,nunquam indcpoffunt exire.Qui ucrocurabiks funt, quamuis maximepea carint,utputa fi contra paxrem 8C matrem ex ira aliquid fecerint, amp;nbsp;pofiea pornitudk nem habucrunt,ucl homicidiogt; uel alio quodam ficinore contaminati, hos in tartan rum deuenire necefle nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;annuo torti temporis fpido eijciuntur ab unda. Homû
cidx quidê in Cocytum,patris autem ôC matris uiolatores in Pyriphkgethôta. Cums« que ad Archerufiadem fuerintpaludem clamantes uocant,alii quos uituperarüt, alij quos occideruntgt;Cumque uocarint,rogant 8C fupplicant,ut in paludem fufcipiantur* Et fi exorauerint,exeunt,amp; liberantur â malis.Sin uero no exorauerint,rurfus in tar^« tarum feruntur, ac inde iterum in fluuios, necprius ccflant quàm exoraucrint quos læferunt.Hæc enim ultio à iudicibus imponitur.Qui autem fanditate uiuendi excek Juifie uidebuntur,ii funt qui ab ifta terra quafi à uinculis liberantur. Horum, qui fc philofophia purgarunt,fine labore in fempiternum uiuunt,amp; habitationes pulcher^ rimas confequuntur,qnas nec uerbis exprimere polTibile, nec ft poficni tempus fulfil ceret * Horum igitur gratia o Summa cundis uiribus uirtutis curam oportet in hac ui ta gerere,optimum enim propofitum eft, amp;nbsp;fpes maxima.Hare Plato » Quod aute dû xit non eftepolTibile uerbis pulchritudinem illarum habitationum exprimere, none fimile illi noftro eft^Non uidit oculus, nee auris audiuit, nec in cor hominis afeendit, gj quae præparauit deus amantibus eum.Habitationes autem multas dicit, amp;nbsp;nos muk cas elTe apud pattern manfiones didicimus. Pyriphlegethonta uero ignem aeternum efle quis dubitabit^Hebraeoru enim propheta fimiliter clamat. Quis annunciabit uo bis,quia ignis ardetïf quis nunciabit uobis locum aeternumÆ t rurfus. Vermis eorum non morietur,5C ignis non cxtinguetur.Plato quoq; in tartarum dciedos impios,no cxituros inde a(rcruit,amp; pios in beatis locis in fempiternum uiduros affirmât. Quod uero addit fine labore,nóne illi fimile eft,unde abeft doIor,mceror,amp;gemitus^Quod autem dixit non fimpliciter, fed cum in uehicula côfcéderint fua, in Acheronta amnê dcpelli,quaenam alia uehicula denotare poteft,quam corpora,quibus airumptis,una cum eis fecundum Hebraeorum fcripturas uitae retributio fit.
EVSEBII PAMPHI-
LI LIBER DVODECIMVS.
r^^:=sErum quoniam hocuolumen fatis iam creuit ad duodecimii librum trank grefti, quae reftant ad oftêdendam Platonicam philofophiam ab Hebræis F defluxifte confcribcmus, ut multi uideant non nobis folum,uerumctiam ^^^jPlatoni iam pridemferipturam Hebræorum,
Quod quaerere legibus, non quaerere ration? iuucnes debent. Cap. I.
Enfet igitur fine dubitatione aliqua, leges fequendas elfe hoc modo feribés in primo de Legibus. Si quis rede Laconum aut Cretenfium leges reprae^ hendere polTit, aliqua quaeftio eft.Ego autem iudico optimam efte legem, quæ iubct,ne quis iuuenum cogitaruSenex autem fi quis dubitauerit,prin« cipibus aut aequalibus referat nomine iuuenum audiente. Nonne igitur multo ante Platonem diuinae literæ fidem cacteris propofuere uirtutibus Vnde apud nos quo# que incipientibus ac imperfedionibus quafi fecundum animum infantibus fimplici# US feripturae leguntur. Credendum enim omnibus eft omnia, quae in ea feruntur,fû cuti dei uerba uerilTima efte.Illis autem, qui ad maiorem iam habitum fcripturarum peruenerunt altiora petere, ac rationem fingulorum quærere conceditur. Hos ludæi quafi fcripturarum expofitores fecundarios appellate iblcbât. Poetam deinde Plato ait Theognim ex Megara Siciliae teftê habemus, qui ait fidele uirû omi argento atq; auro in feditioe meliore.Ncmo cm integer atqi fidelis fine onii uirtutis numero in fe# ditionû
!
-ocr page 177-LIBER D.VODECIMVS.
Fok gl
^ditionibusclTepoteft» Quorfumhæcî’qm‘akgislatorcm,quiàlouemifluscft,ita k« ges confcribcre oportere cenfcmus,ut ad maximam Temper uirtutum rcfpiciat.quam Theognim fecuti fidem,quae maxime inpericqlis lucetjefTe arbitramur»Eam no iniu ria perfedam iuftitiam nominate poflumus ♦ Ita PJato non irrationalem fide, fed cä, qult;iiirtuticoniunda eft, comprobareuidetur.quod faluaror noftcr breuius, apertis US ac diuinius pofuiLEugc,inquit,feruc bone atqj fidelis.E t rurfus»Quis ergo crit fi# delis amp;prudens paterfamilias? prudentiamenimS^ magnanimitatcfideiconiunxit. Prætcrea Plato aliquantuIumprogrc/Tus.CcrtCjinquit, defundlorum animae uirtutê quandam habent, qua uel poft mortem rebus humanis auxiliantur » Vera enim hæc opinio eft,fed nifi prolixis rationibus probari non potefttCredere autem oportet hu iufmodi fermonibus,quoniam à prifeis ualde uiris traditi funt. Credendum ergo eft etiam illis qui ita hæc fe habere legibus confirmant. Sic certe de Hieremia traditum fuifteludæi contenduntEt Machab^orum liber retulit, uifum ipfum fuifte poft mor
tern orarc pro populo.
Quod commode per fabulas adolefcentibus maiora tradendafunt. Caput II.
Rimum deinde,inquit, pueris fabulas tradimus. Fabula uero eft.ut breui* I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dixerim.falfum quiddam, quamuis uerum eflepolTit♦ Fabulas autê
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quam gymnafijs pucri cxcrcendi funt.HæcPlato.ludp' autem re ipfa
sî^^sferipturæ hiftoriam fimpliciter, quafi fabulas adolefcentulis traderc folet. Cumq; non magis ætate quàm habitu fcripturarum creuerint,altiora amp;nbsp;latentia do^ gmata per fecundarios docent. Maximum deinde ait Plato, in omni opercprincipiu cft,præfcrtim in iuuene atque tenero,tunc cnim præcipuc animus formatur, amp;nbsp;quic^ quid dixeris,facilius ingrelTum infidet. Quare non quafeunq; fabulas, fed probatas ac utiles à matribus atq; nutricibua tenellis puellis infundantur,quafi iä adultos progt; uedosc^ retinere non erit inutile. Hæc multo ante Platonem ludæi obferuabät. Qui cnim fandii fpiritus gratia difeernere de fpiritibus poterant, dida amp;nbsp;fcripta dil/geter examinabant,amp; qu£ aliéna uidebantur à ueritate, ficut pfeudo prophetarum libri te^ probantur fcriptura quoq;, ut diximus hiftoriarum parentes amp;nbsp;nutrices tenellis pue^ ris infunderc folebant,ut eis facilius cum uiri eftent uterentur.
Quod fincera fide Plato feripturæ inhæfifle uideatur. nbsp;nbsp;nbsp;C aput III.
Lato autem in Gorgia. Audi fcrmoncm,inquit, quern tu fabulofum dices, m nbsp;nbsp;nbsp;egouero ueriftimum arbitror. Etpoftpauca. Qui iuftefande^uixit.eum
poftquammortuus fuit, in beatorum inful as profedum abfcÿ ullo income modo fumma in beatitudine uiuere. Qui uero iniufte atq; impie eu in atro# cilTimaproficifci fupplicia,quæ tartarum appellant.Etpoftpauca.Nudi autem mor# tui iudicantur,amp; iudex ip/e nudus eft, quia defundus, amp;nbsp;animo animum perfpicit ah omnibus derelidum cognatis, ac cæteris quæ hic habebat,ut iuftum indicium fit. Et fubficitîHæc funt ó Gallicules,quæ ipfc audiui, Si uera cfTc apprimc credo.Ex his au# tern fermonibus tale quid ipfe mecum ratiocinari foleo, nihil aliud mors mihi uide# tur,quam corporis atq; animæ dilTolutio, quç poftquä difiunda fuerit,retinet utruq; habitum fuum,quem hominc uiuo h abuerat. Nam corpus fi magnum erat uiuo ho# mine,Si mortuo quoq; magnum,Si fi pingue,pingue quoq; poftquam anima decefte rit,aliquo tempore manet,amp; fi cicatrices uulnerum habebat uiuens,aut ofia quædam frada.uci membra trunca, codem modoprofedo fe habet poft mortcm,antcaquam omnino corrumpatur. Similiter Si in anima poftquam denudata corporc fuerit,ha# bitus omnes in quibus exercuit palTionesSi ftudia incfleperfpiciuntur, Cura igitur ad iudicem anima peruenerit,ueluti ad Rhadamantum Afyaticum, confeftim iudex etiam fi regis magni anima cfict,in ca perfpicit uulncra Si cicatrices iniuriarum,quas fingulæ opcrationes animç imprcficrunt. Videt tortuofa omia falfitate atq; fuperbia, O ij cognofeit
-ocr page 178-DE praeparatione evangelica cognofcit nihil ibi clic rcdîum propter liccntiam, delitias, contumcIias,incontincntP am^’ in aiuendo,cernit omni turpitudine animam cfle repictam. Quarc rccfle ad car# cerem tartan inihiittit,ubi fuppJ icq s torquctur, ut aut ipfi purgati meliores fiant, aut cxemplo fuo alrj moniti forinidine cruciatus,à pcccando dctcrrcantur.Purgantur au tcm quicuqj curabiliterpeccaruntdoloribus,amp; hic uîui,S£ apud inferos mortui. Nó enim aliter polfibilc eft iinpreftas uit iorum detergi maculas. Qui ucro maxime iniu# riati lunt,ac incurabiliter pcccarut,nulla his unquam utilitas accidcre poteft, quia in# curabiles funt,fed alq exemplo fuo iuuantur,ex quibus ego Archelaum fore, amp;nbsp;fimi# Ies ci tyrannos non dubito.Rcgcs cnim propter pcccandi licentiam,omncs penc fcele ftilTimi funt.Tcftis eft Homerus, qui reges atqj tyrannos apud inferos in fempiternu cruciari afTerit. Tantalum, Sifyphum, Tityum Thcriiten, aliosque confimiles. Pri# uatos autem homines nullus unquam fcripfitperpetuis tanquamincurabilcs apud inferos crucialibus detineri, Quare feliciores certe funt prfuati principibus, nec tame prohiber aliquem bonum uirum principem circ,fed cum arduu atqj difficile fit in ma gnam peccandi licentiam feipfum contincre, magna laude dignum eft ó Callicules, pauci tarnen inueniuntur.Vnus uero de his, qui potentiam habuerunt Ariftidcs Lyfi# E machi uirtute præclarus fuit,ut ergo diximus, atrocifli'mas uitiorum ferentes in anb ma cicatrices à iudice in pcenas mittuntur.Quam autem ab omni cicatrice peccatoru deterfam uidebit aniinam,ncc quae f)t,nec unde fuerit,quærcns admiratus,ad beatoije infulas milît.Hæc cadem ctiam Aeacus baculum habens, ficut Si Rhadamantus iudi# cat.Minos autem aurcum feeptrum tenens,folus fedet, utriusqj iudicium confideras. Ego igitur o Callicules,has rationes ueriiTimas efle credês,nihil aliud confidero, qua quomodo mundiftiimo animo adinuicem accedam, ac ideo negkdis humanis hono# , ribus,conabor rede uiuendo quàmoptimus fieri. Obfecro autem cætcros omnes, Si teipfum ad hunc calcem uirtutis curriculo tcnderc,turpiifimum enim cft,tibi ipfi in U lo iudicio nullo modoprodclTepoteris. Haec forfan fabulofe tibiquafi ab anu qua# dam dici uidentur, ac ideo fpernis. Non effet autem mirum haec à te fperni, fi diligen# ter quaerentes, meliora uerioraque iftis inucnire pofTemus, Nunc ucro cum fit is tres Græcorum omnium fapicntilfimi, tu,amp; Polus, amp;Gorgias,non poteritis tarnen ucre dicere, quod oporteat alia quadam nos uita quam ifta uiuerc, quæ illic etjam pluri# mum conducit. Omnia cnim alia facile redarguntur. Hie uero fermo firmus atq; fta# bilisfempermanet. Quarecaucrcmagisdcbesne laedas,quamutlædaris.Omnes p cnim ftudcre debent, non ut boni uideantur, fed ut amp;nbsp;publice amp;nbsp;priuatim boni fint. Plato igitur Acacum, Minoem,Radamanthum defundorum iudiccsconftituit. Di# uina uero fcriptura ipfi deo iudicium attribuit, qui fingulis fecundum opera fua red# diturus meritum eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Quod non in omnes efferenda funt uerita# tis dogmata. Caput IIII.
-------1 Aucas Plato,inquit, ne rudibus haec hoibuscommittas.Is cnim nihil magis quam has utilifTimas narrationcs dérident, quemadmodum econtra ingc# niofi ac fapientes nihil magis admirantur. Quare cum cis fæpius haec nar#
____ratur crebro audiendo, uix tandem, ut aurum multo 1 abore purgantur.Sic amp;nbsp;diuina fcriptura res myfticas ad multos cffcrcndasprohiber, apud quam primus Mofes Icribitur recufafic profedurum. Alium cm, inquit,fupplicio domine,qui hoc onus fere polfit mittcrcuclis, Saul ctiam occultalTc fc dicitur, nc regnum fufcipcrct. Hicremias quoqj rccufaflc fcrtur,8cPlato fimiliter confulit diccnstProptcrea ó Thra lymachc, ut modo diccbam, nemo fpontc ad gubernandam rempublicam accur ret.
De uiro iufto fecundum Plato#
nem. Caput V.
Ad haec
-ocr page 179-LIBER D V O D E C I M V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol.
Hebræorum prophets contumelias omncs atqjpericulafubi ^^^^eunda propter uirtutetnôCuentatêconcIanient,confentanea Plato in fei ^Àï^^cundo de republica fcripfit.Nó ut uideatur,inquit, iuftus generofus uir qui iuftitiam colit,fcd ut fit.Si enim quia iuftus uideatur,honores quifpiä nan« cifcitur,incertum fit utrum propter uirtutem, an propter honores iuftitiam fequitur. Sed figuramus,ut cum neminê unquam Isfcrit, iniuftus uideatur. Si ergo fjc affedus nullo periculo,nullo cruciatu à uirtutc remouetur,tunc uerc iuftus atqj generofus eft. Haec Plato uerbis, quf re ipfa iufti uiri apud ludæos comprobarunt,qui tanquam inin qui,3lq Iapidibus,alq gladio, alq alio modo necati funt ïcaprarum atqj ouium pellii bus induti,rebus pene omnibus egentes,in defertis errantes, in montibus Si fpeluncis amp;nbsp;terrs cauernis » Apoftoli etiam faluatoris noftri maxima pictateói iuftitia uiueni tes,malefici multis uidebantur,quare fpedaculum fadi funt mundo,Sc angel{s,5c ho minibus,efurientes,fitientes, nuditate ac uerberibus laborantes,ut aitapoftolus, Sed iniuriam,ut ipfe addit,pafli bene dicebant,perfecutiones magno ferebant animo,turi pi affedi fama affïcientes,ad uirtutë cxhortabantur,amp; quafi quifquilis orbis reputai ti gaudcbant, óC ufq; ad hsc tempora generofi martyres ubiqj terrarum non ut uidei B antur, fed ut fint pq atqj iufti multo plura maiorac^ quàm Plato uerbis exprelTit, re ipfa patiuntur,uindiuerberibus,affliditormentis, atqj aculeiscruciati,Erdemum poft multos diuerfos^ dolores crudcIilTimo genere aliquo mortis confumpti » Qub bus fimilê apud gentiles aliquê nunquam inuenies,ut non iniuria de ludsis noftris^ prsclaris uiris, qui pietate ac uera iuftitia perfulferunt,Plato ill a percepifte uideatur» Quod etiam de ferpentis fraude Mofem Plato fequitur» Cap» VI»
wki—IHM Vm Mofes ineftabili quadam ratione inprincipio creationis mundi,parai Fg^mldifum quendä à deo plantatum dixerit, hominem^ ibi à ferpente per mu# lierem deceptum narrauerit,aperte Plato commutatis nominibus,in Symi pofio allegorice fimilia pofuit.Pro paradifo enim dei, hortos louis appel« lauit,pro ferpente dcceptioneqj ipfius paupertatem infidiantempofuit,prouiro aute primo, que dei confilium atque prouidêtia quafi nuperrime natum filium produxit, confilq filium Porum nomine pofuit » Cumqj Mofes in ipfa conftitutione mundi fa« dum hoc dixerit,cum Venus fada eflet id accidifte Plato narrauit. Verum allegorice propter pulchritudinem mundum appellans.Sed uerba eius hsc funt, Cum, inquit, fada effet Venus,SC alij di},Slt;conßlii filius Porus,in conuiuium conuenerunt, 8i poft Q ccenam ^opia tanquam mendica ad ianuam domus ubi conueniebant acceftït » Po« rus autem nedare fuperatus ( nodum enim uini ufus inuetus erat; in hortos louis in« greftus grauiter dormiebat» Inopia ucropropter indigentiam ad infidiandum para« ta,ut ab eo liberos fufciperet,apud cum accubuit,8C hoc dolo Cupidinem à Poro con ce pit.His Plato allegorice ill a Mofaica uoluit fignificare»
Qu omodoPlato quafi ioco exuirofumptammulicrcfcripfit» Cap» VII» BRsterea Mofe dicêtc» Ads autem non inueniebatur coadiutor fimilis eius»
Immifit ergo deus faporê in Adam» Cumcp obdormiflet, tulit unam de co« ftis eius, amp;nbsp;replcuit carncm pro ca,amp; sdificauitdeus coftam, quam tulcrat de Adam in mulierem. Cum non intellexcrit Plato, quo fenfu id didum cft,quia tarnen Mofayca omnia fuerant admiratus uoluit omnino prsterire» Itaque Ariftophani comocdo, qui etiam rebus honcftis illudere folebat, orationem in Sym« pofio attribuit dicens tOportet primum uos naturam humanam amp;nbsp;palTiones ipfius prsdifccre.Prifca enim noftra natura alia erat quam nunc eft. Non enim duo gcnc« ra hominum,ut modo, fed tria fucrunt, Ad mafculum enim atlt;^ foeminam tertium etiam aderat utris^commune,cuiusrcinomenfolummodo relidum eft»Resucro penitus pcrqt.Nam Androgynum tune re ipfa Si nomine ex utrifcp, mare fcilicct atqj foemina conftabat.Iftis cum aliquantulum,ut Ariftophancs folebat illufcrit,fubiun«
O i/i gitdilt;s
-ocr page 180-DE praeparatione evangelica gît dicensî Hæc luppiter dixît, 8c incîdebat homines medicos,amp; ApoIIini iuffit partes D inciforum iu coniungere,ut fades ad cacfuram uerteretur»
De prima hominumuita. Caput VIH» VmMofesprimamhominu uitam inparadifodeinulla reindigétem, quafi diuinam alTerat, omrtfaqj fponte à terra produda, nudos^ fuiffe confirmet ► Audi qucmadmodum ea ipfa Plato græcc confcripfit. Deus, inquit, pafcebat eos ficuti nunc homines nonnulla animalium genera, nulla tunc erat refpublica, ncc liberorü procreatio » A terra enim homw nes emergebantjS^ hæc oia quç modo funt habêtes magna optimoçi copia fruduuin facile atqî optime uiuebant,quos non culta, fed fponte terra ædebat, nudifine aliqua erant moleftia,uiciïïïtudines em temporum fumma temperie connedebantur» Quodetiamcollocutionêferpentisamp;Euæfecutuscft. Caput IX» Rudcntiorem omnibus beftijs terræ ferpentem fuifle, fermonem eius ul I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ciiTim eu muliere habitum Mofes feribitt quam rem quomodo Plato nar#
I r2uit,non eft alienum audire» QiiiSaturnitemporibuserant, inquit, tan# ^^^^tauirtutepollebant,utnoncum hominibus folum, uerumetiam beftijs oratione uti poflent» Sed non ad philofophiam, 8^ inter fe, ÔC cum beftijs hac uirtutc g utebantur, diligenter ferutantes de fingulorum natura ad accumulationem prude n# tiæ,fcdcibo atq; potui tanquam helluones continueinhærentesfabulasfecumSC cum beftiis talcs conferebant,quai es modo de ipfis narrantur»
Quod ordinem etiam feribendi fecutus cft» Caput X.
Ofes in fcribêdis legibus antiquitatc magna pro exordio ufus uitas ho# minum amp;nbsp;diluuium narrat,ôC uirtutes atqj delida nobiliflimorum uiro rum,qui poft diluuium fuerant, diligenter exponit» Nam perutilcmhac hiftoriam legibus futurä iudicauit. Hune feribedi modü in legibus Pla# --imitatus eft,hisprimordijs em legu antiquitatc utitur,8C diluuij men tione fada,uitam etiam,quæ poft diluuium fuerat, explicarc non renuit» An,inquit, igiturprifei fermones ueri nobis uidentur, qui nam multis peftibus atq; diluuijs ho# mines ita perr|ire,utpaucifl’imi relidi fjntValde inquam hoc uerifimile cundisuide# tur.Intelligendum cft igitur cos qui nunc effugerunt,montanos quofdam fuifle in ca cuminibusaltiffimorummontiumhabitantcs,àquibuspoftea homines multiplicati funt» Quare necefle fuerat artium difciplinæ^’ ciuilis imperitos fuifle, ac ab omni am bitione,habédi^ cupiditatc,cætcrisc{5 uitijs,q in ciuitatibus maxime funt liberos» His p talibusquelatiusnarratis, uitas hominum,qui poft diluuiu fuerunt cxpofuit.Deinde ad Græcorum antiquitatem defeendit, ut ad Hebræorum Mofes » Eorum igitur me# minit,qui præclara facinora in Troia fecerunt.Difciplinam Lacedæmoniorum ciui# lem non prætcrmittit.Perfarum quoq; uitas, tam eorum qui rede, quam eorum qui perperam uixer ant nobiliflimorum tetigit.Et poft hiftoriam huiufmodilcgumpofî tionem aggrclTus eft,adeo etiam in his Mofi dodrinam admiratus eft»
^uod à picrate in deum leges oxorfus cft ut Mofes» Caput XI.
Vm Mofes uniuerfas leges fuas difeiplinamq; uiucndi àpietate in deum dependere uoluerit, ac ideo à creatorc omnium initium librorum fuorû fecerit, amp;nbsp;rcs humanas à diuinis dependere docucrit, ipfasq; diuinas ad deum creatorcm omnium retulerit,opcrepræciu eftconfiderare quomo# S^^doPlatoeum diligcntifrimefcquens,Crctenfium acLaccdæmonioçrle# ges incufat»Mofaycam uero legem aperte probat fie in primo de legibus dicens: Cre# tenfium leges oîbus Græcis non maxime confcrunt,ita cm rede pofitæ funt, ut uten# tes cis cum omnia bona inde confequantur felices fintDuplicitcr autem bona dicun# tur,alia cm humana funt,alia diuina, depêdent aflt à diuinis humana»Diuinis igitur, q maiora funt fufeeptis, minora etiä poflidétur.Ulis aût fpretis, utris^ ciuitas priuaf»
Minorum
-ocr page 181-4-
LIBER DVODECIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. g)
A Minorum ucroprimum eftfanitas,deinde pukhfitudo,tertiouiresadcurfum,SC ad alios corporis motus, quarto diuitiæ, quæ non cæcx funt, ut ùulgo dicitur, fi pru dentiam fequunt, quæ quidemprudentia diuinaruni rerum prima eft, deinde ratio« ne habita moderatio.Ex his duob*’ fortitudinc adhibita,iuftitia tertio emergit, quar to ôi. fortitudo,quæ omnia natura rebus humanis anteponunt.Quare oportet,ut la giflator hune ordinem fequaf.deinde mandandu ciuibus, ut ad hæc refpicientes ope« rentur.Humana erh ad diuina,diuina uero ad principem inteileâum referenda funu Et poft pauca.Oibus iftis legiflator euftodes pfîciet, eos q prudétia 8C ucra Jaude gau det,ut intelledus hæcoia moderationi atqj iuftitie côiun(fta,non aütdiaitias, aut am bitionê fequau Quæ oîa in legibus louis amp;nbsp;ApolJinis Pythq, qs Minos amp;nbsp;Lycurgus côpofucrunt,inefle uidebitis. Patent eni his,q artificio amp;nbsp;exercitatione legum peritiâ habêttcæteris uero nuIJo pado. Mofes qqj multo prius à diuina dodrina fado prinlt; cipio,ôC uiucndi difeiplina ad alia relata, oîbus principes atqj euftodes dei facerdotes præfecit) uicos fcilicet iuftos prudentiæ ac ueræ laudis amatores,
Quodàpueritiainlcgalibuspucri exerccndiludofunt. Caput XIL Onfulo igitur,ut ab ineuntepueritia, inquit, ludendo atqj ftudendo rebus tarnen femper congruenter,hasres pueri percipiant* Hoc eiîi modo in bo« nos uiros euadent, Si cm agricolam quemdam aut ædificatorem probum fore defidcramusjcum in tenera ætatc ludentem, pucriJès quafdam domos
sedificare uidebimus, aut inftrumenta quædam agriculturæ fabricate, quæ quamuis inutilia fint, ad imitationem tarnen utilium ucrorumcjj inftrumcntorum nonparum confergnt.In omnibus em etiam ludendo conari debemus, ut puerorum ftudia ôC eu« piditates co ucrtamus,quo ipfos peruenire defideramus » Caput autem dodrinæ in# fantium alimentum eft,quod ludentium animum ad expetendum illud addueet, quo in uirili ætate ipfos uti dccreuimus.Multo breuius hoc Mofes atqj dilucidius. Et crut uerba hæc,inquit,quæ ipfe tibi hodie præcipîo in corde tuo,amp; in anima tua,amp; propo« nés ea filqs tuis. quod ex prifea confuetudine ad hodiernum ufqj diem diligenter lu« dæiconferuant.Infecundo autem legum.Difciplinam, inquit, appellouirtutem, quæ puerorum animos continere poteft, uoluptas cm amp;nbsp;dolor, amor öi odium quam re« de fieri poteft antequam ratione moueantur, in animos eorum fluunt ,ut facilius eft ad ratiocinandum peruenerint,conucnienter ration! omnia pcragant, quorum con« uenientia uirtus perfeda eft. Aftuefcant ergo à pucritia dolore ac uoluptatc rede mo Q ucrijUt à principio ufqj ad extremum uitæ oderint, quæ odific oportet, amp;nbsp;ament quæ amanda funt.Sed multo ante Dauid,quæ odio infequcnda,8C quæ amanda funt iuue nibus,5lt; prouedis fimiliter declarauit dicensîVenitc fihj.audite me, timorcm domi« ni docebo uos.Quis eft homo qui uult uitam, diligit dies uidere bonos. Prohibe lin« guam tuam à malo,amp; labia tua ne loquantur dolum.Diucrte à malo, amp;nbsp;fac bonumt inquire pacem amp;nbsp;fequerc cam.Et SalomomAudite filq,inquit,difciplinam patris, le« gem meam nolite obliuifci.Et rurfus: Viam impiorum non ingrediaris. Innumcra«» bilia huiufmodi facile in fcriptura inucnies, quibus adolefcentes atqj profedi fimul ad pictateni cxhortantur.
Quod diuinarumreçt imagines hçcinferiora Pl atoputabat. Cap. XIII. luinis oraculis Mofi didum eft.Facics omnia fecundum figuram, quæ tibi monftrata in monte eft.Id Apoftolus latius expofuit dicenstumbra exem« plum^’ coeleftium legalem cultum fuifle. Apertiftïme nanqj Mofaica uni« uerfa,tanquam uinbræ ac fymbola coeleftium funt,Nunc ucro audi quem«
admodum Plato in fexto de rcpublica,hunc locum imitatus eft.Deo,inquit, amp;nbsp;mun« do uerus philofophus loquens,mundus atqj diuinus quantum poteft efficietur.Si er« go neceffe fuerit,quæibiuidctin moribus hominumS^priuatim amp;nbsp;publice pone« jUtnonmodo feipfum, ucrumetiam alios per ilia confirmer, putas ne modeftiæ,
O nij iuftitiae
-ocr page 182-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A, iuftitiæ, amp;nbsp;omnino uniuerfæ uirtutis improbum magiftrum futurum i Minime in^f D quam.Scd multi uidclicetparuni nobis crcdunt,diccntibus non aliter pofle felieem ci uitatem fieri, nifi pidores illi cam depingant, qui diuino cxcmplari ad pingendum «tuntur,imo credent inquiuSed quid eft,modus piduræc’Quafi tabula in quant ciuw tas Si mores hominum primum,quod omnium difficillimum eft, mundi puriqj fad^ undi funtmon cnim prius feribendæ funt leges,quàm mundam feccris ciuitatem, dcf inde formula difeiplinæ feribenda depingenda^ eft,
Quod adolcfccntes cantibus ad uirtutem præparâdi funt, Cap, XIIII, Das etiam canendas putat,fic dicens, T er iam Si quater didum eft,difciplilt; nam effe pucrorum cducationcm, quæ ad redam legalem^ uitam perdu« ca t, Vt igitur pueri animus legê ita fequatur, ut una cS ea gaudeat atc^ do« leat,odas perdifcant,crebro^ canticent,quibus laudes uituperationes earfi rerum contincantur,quaslexlaudat,atq}uitupcrat. Quoniam cnim tcncriores anni rationem uirtutis non fufcipiunt, ludo atqj cantu præparantur, lurc igitur apud nos prophetarum odæ àpueris addifeuntur,
Quod poetæ rede dicerccogendi funt, Caput XV, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E
iPi Oetæ, inquit, Plato cogendi funt carminibus dicere bonum quidem mo deftum iuftum^ uirum felieem efte atq^ beatum, fiue magnus, fiuepar« uus fit,Si fiuc diues,fiucpaupcr.Si ucro iniuftus cftet,ctiam fi ditior effet quam Cyncras aut Midas miferrimü omnium effe, Dicant igitur Poe« tæ neminem effe uirum appellandum, qui non omnia quæ uulgo bona dicuntur iufte acquirat atqj difponat,quamuis hæc bona non rede bona dicStunSa« nitas cnim primo,deinde forma,tertio uircs,quarto diuitiæ numerantur, Innumera« bilia huiufmodi cætera funt, Nam Si acute cernere atq; audirc, alr)S^ fenfibus inte« grc utijbona uidctur.Si ad hæc omnia poffe faccre quæ cupias,Si demum immort ali« tas cum ipforum omnium poffcffionc, Ego autc affero iuftis fandis^ uiris hæc opti ma cffc,iniuftis autcm peffima. Sanum cnim effe acute cernere, Si omnino facile fen« tirc,ac immortaliter uiucre, abfquc uirtute peffima funt, T alia ergo rhythmo ac nu mero à poetis compofita,adolcfccntcs perdiîcant.Ego cnim dicere nôdubito ea, quæ mala uulgo dicuntur,iniuftis bona effe, iuftis mala.Quæ ucro bona uidentur, bona uere bonis funt,malis autem mala.Hæc multo ante Odis ,Dauid fandi fpiritus gra« tia commonitus, confcripfit docuitque quis uere beatus cft,Si quis beato contrarius, F Pfalterium cnim fuum incipjens inquitîBeatus uir qui non abijt in confilio impioru. Si cætera, Vnde Plato admonitus, poetis dicendum effe ait, bonos uiros bcatos effe, Diuites autem fi mali fint,mifcros cffc.quod ipfeDauid,fic inpfalmis ædidit, Diuitiæ fi 3ffluunt,nolite cor apponcre. Cætera quoqj omnia, quæ hicphilofophus dicit, ad uerbum fere in facro pfalmorum uoluminc ïcripta inuenics.
Quod hymnicani no dcbcntnifi prius examinctur. nbsp;nbsp;Caput XVI.
^^jDdit deinde Plato, dei aut uiri diuini opus effe rede rhythmo ateg car« I minibus uti,quare diligenter hac de re leges ponendas effe cefet, quibus ad uirtutem uniuerfa mufica refpicerc cogatur.Hoc il le uerbis,re autem ipfa ludæi cogibantur non alios hymnos Si odas fufeipere, quàm cas, q à fpiritu fando per prophetas effent côpofitæ.Conccdo deinde Platoni Jicitur,uoluptate muficam dqudicari, fed illam effe optimam muficam, quæ optimosSi dodos uiros delcdat, ac maxime ilium, qui uirtute cæteris præftet. V irtute igitur opus eft iudicibus, Si præfertim fortitudine atqj prudentia, Neqj cnim theatri plaufu,aut propter ignorantiam, aut propter formidincm duci debent,Apud ludæos etiam prifeis temporibus diuinorum cantuum indicium non multitudini tra debatur, fed erant aliqui,quâuis pauciffïmi, diuino fpiritu hæc iudicantes, quibus fo« lummo*
-ocr page 183-liber D VODECIMV'S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FôI. U
A lummodoliccbatprophctarmn lïbros confccrarc,ut itadicam,accoprobarc, Ea uc^ ro,quæ aliéna à fpiritu fan do uidcrciKur,improbarc atqj reiicerc»
Quodnonfcmperuinoutcndmnfiu Caput XVJL Arthaginêfiunijinquit, lege ni magis quam Laccdçmoniorum atcpCretcn fiuni JaudojUt nunquam in caftris quifquain uinuni guftarc audeat, fed to to militiæ tempore aquæ ufuin comprobari » In ciuitate autemferuis nun# quam uini ufus concedendus eft,nee magiftratus tempore, quo rempubicâ
gubcrnant,uino utantur,nec gubernatores,nec indices, nec qui deliberaturus in confi lium uocatus cft,nccullo modo in dic,nifi ualitudinis gratia,necnode eos tarn uiros quam foeminas, qui libcris dare opcram ftatuerunt : leuiores enim homines uini ufu fiunt,öC animæcalefadae tanquam ferrum ignitum moJIiorcs redduntun Harcmul* to ante Mofes conftituit. Sacerdotes enim iubet facrificandi tempore à uino abftinc# re.Locutus eft cm, inquit,dominu5 ad Aaron diccnsîVinü ôC ficerS non bibetis, tu SC filr) tui tccum,quando in teftimonij tabernaculum ingredicmini,aut quando ad alta# rc acccditis,ne morianiini,ôC lege hoc in æternum in generationes ueftras firmatum fit» Votum ctiam uouentibus fimiJiter præcipit dicens t Vir aut mulier qui uotum fa^ B cit,à uino 8^ ficcra mundus erit,amp; acetuni uini,Si acetum ficcræ non bibet. Salomon quoqj magiftratus 8C indices à uino abftinerc iubeLConfiho,inquit, omia facias con filio uinum bibe,potcntcs,qui iracundi funt uinum non bibant, ne fi bibcrint,fapien# tiæ atque laboris,obliuifcan£ur.Ncc ignorabat Plato feripta hæc apud Barbaros fu# iire,quomodo occultius h is uerbis denotauit gt;nbsp;Siquidem, inquit, dubitant, utrnm hu# iufcemodi difeiplina ciuilis fuit,ant ctiam nunc eft apud aliquos Barbaros procul ab oculis noftris, aut fntura unquam fit,paratifumus rationcm oftenderc, fadumiam fuiffe efle in præfentia,futuram^’ efie quando cadem mufa in aliqua ciuitatepræ# üakbit,nec nos impofiibilia dteere,
Quod nobifeum gerendum eft bellunr ' Cap» XVIH» Edc,inquit,à nobis didum cft.omnes homines fibîipfispugnarc,ncmincc^ efie, qui fibqpfihoftis non fit» Quare præcipua optimaqjuidoria cfTefei# pfum uincere.Sicutecontra, turpilfimum atqj peftimum à feipfo uinci» Et poft pauca.Vnus eft unufqnifq; noftrum, fed duos fecS contrarios ac amen
tes habcnt confiliarios, uoluptatcm atqj dolorem,quibus opiniones futurorum acce dunt,quas communiter fpei nomine appcllamus» Proprie autem, quæ ante dolorem ç fpes eft tim or,quæ nero ante uoluptatcm cotlfidentia nominaïur»Ad harc omnia ra# tio accedit melior aut peior, qua cum quid publice conftitutum fit, lex nuncupatur » Deindehæ paffiones, inquit,in nobis quafincrui autfuneshuc amp;nbsp;illucad contra# rias operationcs attrahunt» Ratio ucro uni femper rationi oporterc conftanter inhæ# rercperfuadet, qur quidem ratio aurcoquodam fune atque commun! lege uideli# cctciuitatisinniti fokt» Aliæ autem duræ afpcrae^ tanquam ferreæ funt » Haec ubiqi fermediuinæliterae prædicant, appetitum rationipugnarc docentes,ratiofiemque optimam cflfcjquaedcilcge dici£ur,uidoriamquc laudatiftïmam cum huicrationi appetitus fubqcitur,
Quod peccatorum anima eft caufa, Caput XIX»
Ndccimo autem legum.Ncccirc cft,inquit,tam uirtutem quam uitioru cau# fam effe animam,quod Mofayco illi confentaneum eft» Si anima peccaue# rit,Sc fi anima dclidum feccrit»
De ucroPhilofopho» Caput XX»
Vm in hcbraica feriptura deftudiofo uero^philofopho dicat. Bonu eft ui rofi tollatiugum in iuuetutc fua, fedebitq’ folus ac tacebit» Cumque diuini prophetæ ac fublimi philofophia in montibus atque fpciuncis degcrint,ad îblum deum mente erigentes » Audias quemadmodü etiä Plato hue uiuêdi modum
-ocr page 184-DE PRaEPARATIONE evangelica
modum comprobauit dice ns. Qui præcipui in philofophia funtab adokfcentia etiâ ipfatn uiani,quæ in forum abducit ignorant, nec ubi curia, aut communis alius con# ueniendi locus lît,fciunt, Leges autcm 8(. décréta ncc fcripti uiderunt ncc audicrunt, fodalitiaô^ magiftratus,cctrtus ôC cams nec fomnio quidem uiderunt.Si bene autcm aliquid autmale à uiris uel mulieribus in ciuitate fadum eft, non minus eos fugit q maris harena,qu3e omnia ita nefcit,ut nec nefcire fe quidem fciat ► Non enim hæc fu# git,ut melior uideatur,fcd utfit,Quare fi etiam corpore in ciuitate fit,mens tarnen olt; mnia haec contcmncns,fupcr terr am uolauit,ut eft apud Pyndarum, Quomodo id di cis Ó Socrates inquit,cum ThreiTa quædam Thalern caleftia rcfpicicntem, quia cogi tatione occupatus in puteum deciderat,repr^hedifte dicaturtquod cum cœleftia quç# rcrct,qu3e ante pedes funt,non uiderct, Hoc,inquit, fcomma in omnes philofophos dici poteft, Vere n amqj, qui rede philofophatur non folum ignorât quid uicinus fa# ciat,fed pene û homo eft aut pecus no animaduertit. Quid fit homo,Sc quid præcipuc hominem facere conueniat,id ucro diligentiflimc quærin Quare o charilTime Theo dore,fi quando huiufmodi philofophus in iudicio, uel alio loco publico loqui de re# bus iftis hominum cogitur,rifum omnibus praebet,5f in diificultates, quoniam inex# pertus eft,quafi in puteum incidit, Proprium enim fibi eft neminem conuitijs pctcre, g amp;nbsp;in laudationibus cum non fide fed uere ex animo dicere uideatur, leuis quida atqj infanus uidetur, Si regem enim laudari alique audiuerit, Agafonem aut bubulcum laudibus efferri arbitraturtquod fi mille iugera terrar polfidere aliquê audicrit,parua hçc dicit,qui uniuerfum orbem cogitatione compledi confueuit. V aide autem etiam illos contemnit,qui fc gcncrofos pr3edicant,0C auos,proauos,attauosç fuos in med^ urn adducunt, amentiam ipforum idco fpernit.quia uniuerfum hominum genus co# gnofeere nequeunt » Auos enim SCprogenitores innumerabiles finguli habuimus, quorum alq diuitcs,alii paupcrcs,aln rcgcs,ferui,Barbari,Græcique fuere, ideo ridet quod in quinq; aut uiginti progenitorum genealogia nonnulli glorientun In omni# bus igitur iftis uerus philofophus uulgo deridetur,5f modo fuperbus, modo rerû hu# manarum ignarus putatur,Et paulo poft,Si omnibus inquS o Socrates, ut mihi per# fuadcrcs,maior paxamp;pauciora mala efient in hominibus,non eft poffibile o Theo# dore,inquit,mala omnino ab hominibus auferrimon enim apud deos, fed apud mor tales necefiariojSe in hoc loco uerfanftquâobrem toto animo conari debemus hinc il
, Io tranfire,Tranfitus autem amp;nbsp;fuga terrenorum eft imitatio dei quantu homini pof# flbile eftj'mitatur autem drum iuftitia,fanditate,prudentia,Sed non eft,inquit,facile p perfuadcrc multis ita fe ifta haberc,fcd nequitiam fugiendam, uirtutem^ fequêdam putant,non rcrum ipfarum gratia, fed ut bonus uidearis,Harc,inquam, aniles fabulac funtîueritatem autê altius nos exponamus, deus nullo modo iniuftus eft, fed quàm# maxime iuftilTimus, nec eft ei fimilius aliquid quàm fi quis noftrum iuftilTimus fiat. Quare dei cognitio fapientia cft,0^ uirtus ucra, ignoratio ucro ruditas eft 3C, nequitia manifcfta.Quarcunq; autem alia dicitur fapictia,uidetur quidê,fcd non eft,Nam quç in rebus ciuilibus eft onerofa,qu3e ucro in artibus fabriIis,Quicunq} igitur iniuriatur fapiens propter aftutiam fuam dicedus non eftn'gnorat enim quod minime ignora# re oportet quantum iniuftitia detrimêtum afferre folcat,non quod ipfi detrimentum putant uulnera uel mortem,qu3e patiuntur etiam,qui nihil iniuriantur,fed quod effu gere iniuriantibus impoftibile,apud fcripturam etiam humana uniuerfa haec fapien# tia ftultitia nominatunScriptum eft enimtPerdam fapientiam fapientum, Sf intclle# dum intelligentium deftruam, ubi fapiens, ubi fcriba, ubi conquifitor huius feculi^ Quod aSt qui uere ac fecundum deu philofophatur, nihil praui fapcre debet Unde di# fcimus,quia non ea quæ uidcntur,quae temporalia funt,fcd ea quae non uidentur,quç æterna funt confiderare iubemur. Nequitiam autcin terris amp;nbsp;in hac mortali uita con uolui, propheta oftendit dicens t Quia furtum adulterium 8C. cardes fufa in terram funt,
-ocr page 185-LIBER DVODECIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol.
funt,amp; fanguinem fanguini conimifccnt. Ad deum autc hinc fugiendum cfle Mofcs oftendit.Poft dominum deum tuum ambulabisA ipfj adhærebis. Imitandum quoqj deum eiïe fignificat dicensîSandi fitis, quia dominus deus nofter fandus eft. Oe iufti tia uero dei Oauid damauluftus dominus iuftitiam dilexit.ldem diuitias contemnen das effe docuit diccns îDiuitiæ ft afßu3nt,nolite cor apponere. Et rurfus:NoIi timerc cumdiuesfadusfuerithomo,dccummuitiplicatafueritdomuseius. Quomäcum intenerit,non ftimet cum eo omnia. Principals etiam hominû non multifacere mo net cum dicat : Nolite conhdere in principibus, in hlijs hominuni, in quibus non eft falus.Exibitfpiritus amp;nbsp;abibit in terra fuâ, in ilia dieperdentur onies cogitatioes eius.
Quod nonnunquam falfo ad utilitatem audicntium utendum eft. Caput XXL
On autem,inquit, Plato alienum à grauitate fua legiilator putabit falfo alt quid ac fere inepte ad utilitatem iuuenum dicere, maxime fi quod falfo dici tur audientes ita trahat,ut non ui, fed fponte iuftitiam uelint lufcipere, fohV dum enim bonum ueritas, fed non ita facileplerumq; perfuadet.Innumera
bilia huiufmodi uerba funt in fcriptura,utputa, quando poenitere deum,aut dormire, 6 aut irafei, aut alqsperturbationibus ferri fcribitur, quæ quamuis altius interpretata non procul à ueritate lint,uerba tarnen ipfa ucl terrendo, uel promulcendo nonnihil profintillis,qui altiorcm ueftigarefenfumnequeunt.
Quod omne genus hominum ad ueritatem uo« candum eft. Caput XXII.
Ede in fuperioribus Pl ato,inquit,uiros amp;nbsp;muliercs,liberos feruos,iuue^ nesÄfenes,ficdifciplinamciuilemdidumeft,ampledi oportcre,utnun# quam celTent uarijs modis atq; carminibus, quæ diximus decantare. £ t in quinto derepublica.Nihil,inquit,o Theodore ad gerendam rempublicam
pertinet,quod ad mulierem, quia mulier non pertineat,aut ad uirum pertineat, quia uir.Sed cum una natura utriufq; animalis fit,quæ ad uirum natura,hæc ad mulierem etiam natura pertinet. Eft autem in omnibus imbecillior uiro mulier. Vtrum igitur üiris omnia,mulieribusucro nihil concedemusî’ non rede inquam.Redc, inquit, di# cis,nam mulier alia medica elfe poteft,alia mufica,alia ad utrumq; inepta natura.Si# militer alia bellicofa,alia non. Alia philofophusSf alia no.Alia magni animi,amp; alia pufillanimis,amp; alia ad cuftodiendamciuitatemnata,alia nô,ficutiamp;uir.Eadem eiîi ç eftutriufque natura,præterquant quod altera imbccillis,SC altera robufta, quare fi# miles natura mulieres ad cohabit andum, fimulque rempublicam gerédum uiris dan dæfunt. Decetenimut natura fimilespotius quamdilTimiles conueniant. Hæc re ipfa apudludæos faditata cognouimus. Docctenim corum hiftoria nonnullas mu# licresuirtute atqtprudentia ciuitatemab hoftibusliberate.Dodrinaquoq;noftra omne genus hominû tâ uirorum quàm mulicrum,libcrorum fimul amp;nbsp;fcruorum,Gre corum aliqualiter ac Barbarorum, paruulorumætatc ac fenum,in hoediuino ucroqj philofophandi genere noftro libenter fufeipitur.
Quod ctiam de Salomonis par abolis Plato multa accepit. Caput XXIII.
N parabolis Salomonis memoriam iufti laudibus efferri, amp;nbsp;nomen impio# rum extingui breuiter atque commode dicitur, fimiliter didum eft, ne bea# turn aliquem putes antequam moriatur. Audi ergo quoniodo hanc ipfam rem latius in feptimo de legibus pofuit Plato. Quicunqj,inquit, ciucs pela#
rc laboriofe^ aut animo autcorpore geiferint, legibus^ femper obtempérantes fue rint,Iaudibus poft morte efferri oportettuiuos emlaudare anteq é uita exierint, ac bo norü ope^ hnê impofuerint tutu nô eft. Hæc nô de uiris folû, uerûetiâ de mulieribus intelligêdn cêfeo.Diuitias atqjpaugtatê ne mihi des,in parabolis Salomo dixit.PIato
quocy
-ocr page 186-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA
quoqj in tertio de rc publica,lam diximus,inquit, quæ cuftodes ac magiftratus ciuiti ® tis diligenter pellere femper debent,curare^ ne aditum in ciuitatêhabeant, quæ ifta, inquit funt,Diuitiæ,inquanî,amp;: paupertas, alteræ namqj delicias,ocium, ôC fiâioncs afferunnaltera illibcralitatcm,malignitatcni,amp; fadioncm.Malignitatêuero appel# lo Operationen! infamem,Mofes in legibus patrem atqj matrem fcripfit, unufquifq; timeat,Et alibi diciturîHonora patrem ôC matrem, ut bene tibi fiat, quæ ambo in li# bro de legibus Plato coniunxit. Vnufquifqj,inquit,nifi mente captus lit,amp; timet,amp;ho norat parentes.E t rurfus,Scniorcs re amp;nbsp;uerbo unufquifqj uereatur, öC fi ultra.xx. an# nos exccdunt,tanquam parentes honorer.
De Seruis^ Caput XXIIII.
Vm Mofcs Hebræum Hebræo feruire indecens duxerit,amp; lie accident fepti mo anno,libcrum emitti iulTerit^ Plato in libris de republica,Græcum Grj feruire prohiber dicens: Nee Græcum fcruum habeas, ôc cxteris Græcis fimiliter facere confolas,fic enim ad barbaros Gracia ucrfa facilius à feipfa abfiinebit,Nemo,inquir,Plato fines attp termines terræ moueat, nee domefiici, nee ciuis,nec uicini,putauir enim ita illud intelligendum eiTe. Non tranfgrcdiaris termi# £ nos antiquos,quospofuerantpatres tui.
Quod aliqua in alienum fcnfum acccpit. Caput XXV.
Viriinq; autcm,inquit,fincs tranfgrelTus uicini arauerit, agros damnS reftl tuat, impudentir autem atqj illiberalitatis poenas det, duplumç loco fup# J^^^jplicii ei deponar,cuius agrum arauit.Patris,inquit, peccata nonluantfilij, nifi quis mortis fupplicium alicui dcberet, hoe autem no ad filium aut ne#
potem folum fed ufqj ad pronepotemprocedat.Hoc apertilTimc inde traxit, qui red# dit peccata patrum filijs ufqj ad tertiam generationem.In furto quadruplû reddi iuf# fit Mofes,fi occident aut uendiderit quæ furto ablata fuerunt,fin autem quodeunque animal fit uiuum apud aliquem reperiatur,duplum reddi iubet. Et Plato una,inquit, Icx de furtoponatur,duplum enim reddi par eft.Si autem reddere non habet, uincu# lis teneatur quoufqj aut reddat,aut aduerfario placet. Cû Mofes feripferit no elTc ho# micidam eum qui f^urem in fouea latentem intcrfeccrit,congructer Plato dicit node furcm intcrficerc licerc, innocens quoqj fit, inquit, qui fpoliantem interfecerit.Si ue# ro, inquit, brutum aliquod aqimal hominem interfeccrit,extra urbê interficiatur, nifî in certaminc id fadü fit. Mofes uero fi cornu, inqt, taurus uirû aut foeminâ pculTerit f atqj interfeceritjlapidibus interficiatur, nec carnes eius comedantur, dominus autem cius innocens erit, cum prophetica feriptura dicat. Ecce dominus Ifrael filq hominis permixti omnes funt æri,ftagno,plumbo amp;nbsp;ferro,in medio camini argentum permi# xtum funt.Ideo hæc dicit dominus,quoniam fadi eftis omnes mixtura una,ideo ego fufeipiam uos.ficut fufeipitur argentum,8C. æs,8^ ferrum,amp; plumbum, Sc ftagnum in medium camini,ut fuffletur in co ignis Si. infundatur. Perfpice quomodo Plato totö hune locum intcllexit,8c quafi fabulam expofuit, Audiatis,inquit, fabulam. Omnes qui in eadem ciuitate uiuimus fratres fumus,fed cum deus nos fingerct,aurum cum il Iis mifcuit,qui ad gubernandum apti funt,argentum autem cum illis, qui armis ciui# rarem dcfendunt,nam Si iüi honoredigni funt,fcrrum autem Siæs agricolis,amp; alrjs opificibus infunditjhæc nonnunquam alterum ex altcro fiunt.Nafcitur enim ex auro argentum,amp; ex argento aurum.Magiftratibus igitur deus præcipit,ut magnani dili# gentiam habeanr,fi quis denegaucrit ab auro in argentum, aut ex argento in peiora, nullo modo'ignofcant, fed naturæ congruentem reddentes honorem, in opifices aut agricolas dcducant.Quod fi à pcioribus argentum aut aurum produdum fit,honore tur iftc,ad conuenientem^ locum argenti aut auri confcendat,hoc maxime omnium feruandum cft.Cum cnim ferrum,aut æs ad regendum pcrucnerit,tûc ciuitas deftruc tur,cum prophetica fcriptura adprefulespopuli dixcrit,OpaftoresIfracl,anpaftorcs
feipfos
-ocr page 187-LIBER DVODECIMVS.
Fol. Sd
A fcipfos pafcuntur;’nonne oucs pafcuntur paftoribusÆcce lac dcuoratis, pinguê ouê occiditiSjUcIJcribus indumenta conficitis,oues autcm meas non pafcitis, nec quod pc rierat quæfiuiftis,nec fradüm aUegaftiSjnec errante reduxiftis,Plato in primo de re« publica fie ifta interpretatus eft.Nunc,inquit, Thrafymache iJlud dicendum paftoris eire,pingues quàmmaximçpoteftpccudcsrcddere.Tu auteni dicebasnon ad ouium utilitatem, fed ad fuam iAud ûbi efie faciundum, quafi aut apes, aut ut maioris uens« datouespafceret. Non effet autem hoemodo paftor, fed heluo quidam aut auarus» Paftor autem ille eft,cui nil cure aliud eft, quam ut optime opus fuum faciat,opus au tem fuum pafcere eft.Quare fateri oportet principis qUoq,’ opus effe non alterius uti litatem confiderare quàm fubditi, cum in fcriptura feratur » A timoré tuo domine in Utero concepimus Si parturiuimus,Si peperimus fpiritum falutis » Socrates apud Pla tonem in Thetico fiedmitatus eft. Quimccum,inquit, uerfantur idepatiuntur^quod parturientes,dolortbus enirn partus ac dubitatione replentur, multo^ magis quam mulieres parturientes exagitantur, quem quidem dolorem partus excitare Si fedare ars mea facilepotcft^Ezcchicl fcribiuEt uidi, Si ecce uétus turbinis ueniebat ab aqui lone.Ac paulo poftgt;Et in medio eius fimilitudo quatuor aninialium, Si afpedus co« B rum fimilitudo hominis in cis,Siquatuor facies uni.Similitudo autem uultiis eorum facies hominis,Si facies leonis à dextris ipforu quatuor, Si facies uituli à finiftris ipfo rum quatuor,Si facies aquilae à dextris ipforum quatuonQuae Plato imitatus fic eft, Imaginem ,inquit,animi fingamus talem uidelicet,quales apud prifcos naturæ quæ« dam fadæ narrantur,Chimçræ fciIicet,ScyIlæ, ac Cerberi, dicuntur inquit eæ,Finge igitur unam quidam idæam uariac feræatqj multicapitis, quæ domefticarum capita, Si filucftrium ferarum habeat.Difficile,inquit, eü quod fingere te uolo,fed tame, qa facilius oratione, quàm cæra fingimus, progrediamur. Altéra ergo idæa leonis fin« gatur,Si poftrcmo hominis.Coniungatur deinde fic in unum,ut hominis imago ex« trinfecus compledi cætera uideatur,ut qui oculis hoc animal ccrnit,confimiliter cum cam folummodo uideat,Si interiora latcant,hominc folummodo effe putet. His ita fadis,iniuftiffïme faciet,Si inutiliter confulet,qui dieet Iconcm Si cætcras feras nutrû endas effe,hominem autem fame fic dcneruandum,ut facile à feris ducatur, ipfasq; fe ras non effe ad amorem reducêdas, fed incitandas potius, ut inter fe pugnantesgt; alia aliam deuoret, Is autem iuftiffime fimul atque utiliffime confulet, qui dieet dandam effe operam diligentcr,ut animalis huius compofiti, ac multi capitis principatum fo« ç lus teneat homo Si quafi agricola,quæ manfuetç funt moderate nutriet, immancs au tem feras leonis uiribus ufus domet.
Quod in duodecim tribus ciuitatem fuam ludæorom imitatione Plato diuidit. Caput XXVL
N duodecim tribus ludæorum genus diuifum nemo ignorât, quem diuifio« nis numerum ciuibus fuis Plato attribuitdiccns. In duodecim quam aequa« liter fieri potcft,uniuerfa regio partes partiatur. Si forte una tribus unâ par tem poffidcatjSi duces fingularum tribuum eligantur.
Quod fitum urbis ludæorum fecutus cft. Caput XXVII»
T—z:— Rifci ludæi metropolim fuam diuino confilio longe à mari in môtibus coa« diderunt.Plato quoqj quam in legibus condit urbê, in fimili Hicrofolymo« rum loco earn conrtituit, ut uideantur ad urbem Hebraeorum refpicicns ucr ba compofuiffe.Ferme nanq;, inquit, o amice per decc milia paffuum à ma« riaberit hæcciuitas,portumquehabcbitquàmoptimum,Siagrosregionemque fœ# -cundiffimam : cauebitur autem, ne alia ciuitasprope nimium fit» Maritimam enim condereu5debemus,nc alienismoribus uarijsuilibus^facilius^corrüpatur» Cum autêper dccê milia paffuum diftet à mari, portuofa^’ optime fit, nec utilitate ioeödi«
P tate^
-ocr page 188-DE praeparatione evangelica lat«^ maris omnino priuat«r,ncc ita facilemoribus alienis tepleta nequitiam foucü O bit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DcPrudentia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput XXVJIK
Ndccnno autcni de legibus omnium rerum minimarum ctîam curamSi gubcrnationem deo creatori attribuit,impietatiscj; crimine illos aceufat qui non agi gubernariq; omnia diuinitus putarit.Primum cnim, inquit, deum iam ambo conceditis,uidere, audirc,fcire^ uniuerfa,nihil^ ipfum penitus effugcrc at^ latere poïTc^Eft ne ita,inquit,an aJiter^Ita prorfus.
Quid porro^poflene deum omnia concedimus,an contra^non eft ncgandum,inquit, omnia deo poiTibilia circ,optimum autem elfe omnes concorditer iam conceflimus. Nonne igitur defidia quadam ocio^ perniciofo tencri deus uidebitur, fi cum po/TitSC fciatjUniuerfum gubernarc ncgIigitc’Rediffïmeid abs te dicendum eft inquit.. Deum igitur putare debemus quanto melior,potentior^cæteris eft, imoueropotentiffimus atqj optimusSf fapientift7mus,omnibus fimul prouidere.Non enim fas eft aliter omi* no opinari,falfum^ omnino eft,nôn habere curam artifieem h is de rebus,quas artifi cio fdo efFcdt.Etpoft pauca. Nulla, inquit,mundi pcricula dei prouidentia effugitmâ cum pars totius gratia,non totum partis fadum fit,nullus pene totum gubernat, nifi E parti quoq) prouideat.Etpoft aliqua.Nec enim negligeris rede faciens, nec fi in prolt; fundum terræ deuencris,aut fi in coclum cuolaueris,fcd fupplicio congruent! uexabc^ ris,aut hic,aut apud inferos, quod mihi de illis etiam diduni putato, quos tu quoniî magnosdcparuisfccIerequodamcuafilTeuidifti, à miferia in beatitudincm uenilTc dicebas.Hæc nonne fimilia illis funt i Quo ibo à fpiritu tuo amp;nbsp;ubi à facie tua me ab« feondam^Si afeendero in ccrlum,tu ill ic esfi defeendero ad infernum,adcs,Si fumpfe^ ro pennas ucntorum,amp; habitauero in extremis maris î Etenim illic manus tua dedu# cet me,
i’k'EVSEBII PAMPHI-^«i
LI LIBER TERTIVSDECIMVS
Quod Plato Gcntiliumdeoscontemnebat. Caput» .1.
Ed abude iam,utputo,Platonicam philofophiam quafi Hebrarô rum lingua in Græcam efle tranflatam demonftratum eft, nunc reliqua perfequamur.Primum igitur confidera,quomodo patri# F am de dijs opiniSem tanquâ falfam redarguebat,hoc modo feri# bês in Timxo,Sed de alioçî dæmonum atqj dcoçî gencratiôe feri bere maius ê opus qua humeris noftuis ferre poHumus,quarc his q haec crediderut credere debemus, q cü à dqs orti fint,SC parères fuos qui fint,optime teneant,nullo modo falluntur»Quarc quâuis nec necclTariojncc nerifimiliter dicanutn quia rem fuam cnarrant,æquum eft ut eîs fidem adhibeamus,Ie gi optemperantes.Quarc fecundum prifcoçt inftituta, genealogia deoru terminetur, credantur^ caeli 8(. terræ filii Occanus amp;nbsp;Tethys fuifle,ex quibus Phorcus, Saturnus, Ops,amp; alq quâplurcs nati funt,à Saturno auté Si Ope Si luppitet luno.Primum igi tur deo^t nepotes poctas appellâs,deridere mihi deos uidetur,n5 deos,fed homines ne potibus eorum natüra fimiles fuiffe oftendens.deinde theologos ipfos,quos dcoçt nef potes appellauit,uehemctcr carpere uidctur,cü inferat,quâuis abfqj necelTaria, immo uero ucrifimili demôftratioe dicât.Locari auté uidetur dicês,qa ipfi probe progenito# rcs cognouerint fuos,amp; quod impoifibilc fit,deo9£ filqs non credere,prætcr fentêtiam autem animi fui,deos efle appellalTc manifefte oftêdit,qa ut lege patriam uidclicct fef qucretur,ita dixiiTe fatctur.Quae othia ita eSfe facilius cognofees, fi audias quomodo Clara uocc theologos gentium omnes his uerbis in Epimcnidc reprehendanTheolo* giam ergOjinquit wniuerfi produâioem,quoniam male maiorcs noftri de his tradi# derunt
-ocr page 189-LIBER DECIMVÎTERTIVS.
Fol. Î7
dcruntjfufcipcrc mdiüs cü, acitadcfcndcre,ut aducrfusnnpiosdicercnil tirneamus. lure autem maiorum Theologiam conteinnendain eflc in fecundo de rcpublica do^ cet,ubi de poctis ôC Theologis, ÔC. de gentÜium dijs bis uerbis utitiir, quæ diligenter quæfo animo uoluasJn maioribus,inquit, minores quoq; uidebimus, oportet cnim «andern ede naturani,(Slt; idëpoffe maiores atqj minores.Nonne ita tibi uidetur Nït detur,inquitgt;fcd non intelligo,quos tu maiores appelles » Eos inquam, quos Hefio# dus atq; Homerus, cætcriqjpoetæ nobis tradidcrunt. Omncs namqjPoetæ fabulas componcntes falfa borainibus cecinerunt amp;nbsp;canunt.Rcpciendi ergo funt non fold quia mftiuntur,uerumetiam maxime, quia non bcncmcntiuntur, fed funt quafipi^ dores,dilTimilia omnirip inis,pingentes,atq}contraria quæ pingcredebuerunt, Hæc inquit,r«de accufanda funt,fed.quænam funt falfa.atqj improbe dida i Primum in# quam maximum, ôf de febus maximismendacium xion bene mentitus eft, qui dixitt Cœlumea fcciflc, quæ ab Hdîodonarrantur,ôc quod Saturnusipfupi ultusfuerit. Nam etiatnf» ucra efieotj tacenda omnino tarnen putarent, nec ipfa facile ad omncs lt;fferfda,fed maximecerte cælanda, Qupdneceificas cjuædam dicere cogeret, pau# ciffimis tradenda fui/Te* Ardua enimfunt,necprædicanda o Adymantc in ciuitatë no B ftra, Nec enim iuueniperfuadendum eft, ulcifci parentes oportere, ctiam fi îniuriam inférant,nec autem omnino credendu^ câ,deos inter fe ita dilïîdere,ut alius alq bel# la âc pugnam cicant,n€c enim ucra bæc funt,nec nobis conducibilia, qui fi rempubli# cam conferuare uolumus,intcftina bella,odia, amp;nbsp;fimulationes turpilTimas ducere de# bemuS) nec gigantumaduerfusdeospugnas,amp;beroum iitcognatos adolefcentibus explicandas iudiço. fedfi aliquo modo poffemus,nunquam ciui ciucm fuilTe mimicû id libentef perfuaderemus.Hæc enim maxime adolefcètibusbeç uiris,hæc fenioribus prædicanda, Quare poetæ cogêdi etiam funt bæc.carminibus ædere, Sâturni autem uincula,iS^ Vulcaqi à pâtre proicdip,çum auxilium pulfatæ matri afferrc’t, deorum^ pugnæ,quas Homerusconfcripfit, nullo modo audiendæ. Nam ctiampoetæquam optime atqj utilitcr de deo fingere dcbent. Multum enim ad uirtutem huiufmodi car minaconducunt. Quasigiturdiccmusutiles aduirtutemde dijsfabulaseflc,utre# fpondea.musjfi quis interroget. -
Quod mendofifTime de deo poetæ fcripferunt. Caput IL
H On fumus,inquit,o Adymantc in præfentia Poetæ,fed urb.ium condito# res,Conditorêautc uvbis oportet formas quafdamrerum tcncrêjin qui# bus ucrfaripoetæ ita debet,ut inde digrcdifibinonliccat, Rccîc,inquit, dicis.Sed quænam iftæ forme funtf Taies certc, inquit,qualis fit deus,be
'_____________roicis lyricis, tragccdijs^' dicendû cfl. nam cum deus bonus uerc fit,nibil
ci mali attribuerc debêt.Bonum autem nullum nocet, an non^lta uidetur inquit. Pu#
tasne igitur quod innoxium eft nocere,an non^NuIlo modo inquit, Quod autênon nocct facitne quicquam mali^Neqj id quidemgt;.Quod porro nibil mali facit,nullius ccrtemalicaufa crit.Aifentio.Nibil ergo noccbit.Prçtcrea omnebonum utile cft,an nôfVtile uidclicet Erit ergo caufa felicitatisc’Ita ptorfus. Sequitur ergo ipfum bonö non effe caufam omnium, fed eorum folummodo quæ probe fe habent,maloru ucro ininime.Id iam negari non potefl. Necefle igitur cft inquam,quoniä deus bonus eft, non otTiium,ut multi putät,ied paucorüfpauciora cm bona quam mala funt)caufam clfe.Malorum ucro non deus,fed alia quædâ caufa cft.Hæc mibi uerüfime diciuiden tur.Non ergo audiêdus eft Homerus, cum ita impudëter de deoloquatur, quod duo apudlouem dolia funt,alterum bonis, malis altcrum fan's plenum, 8( cui luppitcr ex utris^' dederit,is modo féliciter, modo cótra fc haben cui autë mala folümodo defti# naucrit,hunc magna femp erumna calamitofa^ peftis infequitur. Foederis autë con# fufionëfi quispPalJadaamp;IouëelTececincrit nö approbabimus, neccontetiones atqj pugnas deo9£,nec quod Aefchilus dicitjoccafionesdiuinitushominibusdari maloçi, P i) quädo
-ocr page 190-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A. quando cos deus pcrdercuolucrit, ncc nobis «Jamitascrtcraq; hnhifmodîaudicn^ D da funt.Scd od non fucrunt à dco ilia facSa,‘iid ü à dco fada contcndunt,dicendum c«m qui puniuntur niifcri funt ,non deum crcatorcm, fcdmiferiam fuam fibi dcdita fupplicia concitaiTCjquibuscruciati mdiorcs facii funt. Scdmodohæc prætcrmit^ tcnda. Malorum autcmfiquis audet caufam dcumdiccre, fiquidemuolumusbonis ciuitatenilcgibusfundare,nullo modo patiemur. Ncc cniiîiphas cft id diccre,ncc con ducibile, ncc congrucns, fed omnino ncphandum ac falfum. Probatur mihi hacclcx inquam, fit^ ifta prima formulæ,quod nulli omnium hccat malorum, fed bonorum folummodo caufam dco attribucrc, '
Quoddcusimmutabilisacueruscft. Capot HL
D hæc rcfponde quæfo, utrum putes ab ill a in aliam forma deum mutari, ut nos dccipiat,an fimpiieê dTc, ac nunquam mutationê aliquam fufciperc.. Non hab€o,inquit,modo quod rcfpondcam. Si quid autc à forma fua mu« 'ltctur,ucl àfcipfo.ud ab alio mutari nccdTariiim pulas, an non^ necefTariS ccrtc.Quod autêfummum optimum, potcntilfimum^ cft, motaciab ah'onopotcrit, hacc autc omnia deus eftmon ergo diuerfas ab alio formas accipiet. A feipfo autcmgt; mutari quipoteft dici^utrum cm ad melius,an adpcios mutabitur^NeceiTc eft inqtiit g-ft mutatur,quod mutatur optimu eft,ad pcius mutari, Videtur igitur tibi o Adymaie fpontefc quequamin pcius mutarc.Miniinc, inquit,nccefrc igitureft cum fitpulcher rimus atq; optimuSjfimpIiciiTimum cum eftc, ac in forma fua fempcr conftantiftimc manerc.Mihi ctiâ ita uidetur inquit.Nullos ergo nobis deos quafi peregrines orbem circumire aïTcrat, ncc molta de Prothco ac Thetide mendacia dicat, nec lunonem in Antiftidê commutatam ca fcciifccontcndat,quæmulticonfcripfcrunt.Scd hæcjom# nia^ hisfimiliapellantur àciuitate.Sed forfanjinquit, ipfiquidêdq millomodo mu* tantur,noftra ucrophantafmata ita mouct, ut mutari nobisnideantur, Quid igitur inqoam ucllct,nc unquä deus mentiri, aut feducere re uel uerbo falfa nobisphantaf« mata imprimcs^Ncfcio id quidc inquiCAn ignoras inquit quod ucre falfum eft, ft ita eficcrc conucnit,id non deos foluni,ueruetiam hominibus odio enlt;lt; Qiiomodo id di cis inquit^non cm intclligotputas em inquam magnum quid mcdicerc, ego uero diü co cum falfum ita in animo fe habcat,ut errore intellcdus Circumuoluatur.atqj igno rantia nemopenirus id uellet,Sc oderüt omnes id falfunnhocem cft,quod paulo ante dicebam,ucre falfum animi cius qui mentitur ignorantia. Falfitas cm quae in uerbis cft,cius falfitatrs imago cft,qua animusfeducitur.quod quidc falfitatisfimulachrum p finccra puraqj falfitas non eft, atqj ideo non femper odio dignum eft, conducit cnim nonnunquä uci aduerfus hoftcs,uel ad cos,qui amici uidctur,quâdo mali aliquid in« ferre cooantur. Tunc cm ad incommodorfl euerfionc faIfitateuti non incomodfl eft: prifea ctiâ,quæ certe fcirc ncquimus, quetifimiliter fingentes nonnihil inde utilitatis adipifeiconamur,Qua igit ratioc falfitasdeo cóucniet,ut^ qa prifea nefeiat^an quia hoftesuchemeterformidet^an quia fuoRj infidias ucliteffugcrc'Nihil,inquit,hoijjde dco dicipotefttmetiri ergo defl nepbas eft dicere, unde fimplcx maxime amp;nbsp;uerus ucr« bo atqt re eft,ncc ipfc in feipfum mutai,ncc alios aut ph5tafmatibus,3ut ucrbis,aut fi« gnis uigilantcs,aut dormictes dccipit. Rccftc omia ifta dilt;fta funt inquit, Sit ergo ifta fecunda formula,nccui liccat fcdudorc,autmendace,autmutabilcaliquomodo deu appellate, Quare no eftlaudandfl ilJud Homcriefl , qd fomnifl Agamcnoni m'ilfuni eft,nec Acfchylus audicndus,cS fingat Thetida dicere, Apollincm in nuptfis fuis opti mos câ filios ac loge uitf habitura cecinifle.Et ergoThetis apud efl dicit,diuinfl Apol 2inis os falfum pofte dicere no fperabä,nfic autc uidcoab co ipfo, q mihi feda de filqs eccinit,filiû mefl efte interfeefiu, Hæc cætera^ huiufmodi pcilenda omnino à ciuitate funt,Quod igiturPlatouerbispræcipit,id ipfum reinHebrxorum fcriptura fadita« turn inuenicsî nullam cnim de dco turpem fabulam, nullam de angclis,nulla de pijs uiris
-ocr page 191-LIBER DECIMVSTERTIVS. Fol. 83
A uiris inuenies.Cum autem bonorum caufam e/Te dcum Plato aflerat, nonne à Mofc illud accepit^qui fingulis creatis fubiungit.Et uidit deus,quia bonum.£t omia fimul rcpctcnst Et uidit deus,inquit, uniucrfa quae fecerat öC eccc ualde bonamec unquant apud Hcbræos malorum caufa deus putatus eft * Quarc propheta etiam ad homine, qui fiia fe uoluntate deprauauit,his uerbis utitur.Fruduofam ego te uitem plantaui, quomodo retro uerfa es^ Quod fi alicubi mala diuinitus improbe dare fcribitur,pœ^ nas atq; lupplicia mali uocabulo intelligere debemus, quas deus cum flt bonus no ad detrinientum eorum quipuniuntur, fed ad utilitatem atque commodum mittit,ficut medicus ad falutem laborantium cura nônunquâ utitur amara doloris^’ plena. Vn« de apud PJatonem quoqj didum eft,utilitatem confequi eos,qui punfuntur. Et ludçi us quidam dixiuCaftigat dominus quem diligit. Quod autem mutari deus nonpo* teil,fie à perfona eius in feriptura didum inuenitur» Ego dominus deus uefter, 8c non mutor.Et apud Pfalmiftam: Omnes ficut ueftimentum ucterafcêt, ficut opertoriu mutabis eos ôi mutabuntur,tu autem idem ipfe es, amp;nbsp;anni tui non deficient. Quod fi dei uerbum in forma figuraqj hominis uenturum feriptura prædicat, quod nos una uenifie affirmamus, atqj idco mutationem dco attribui nonnulliputent, feiant quia B non ut gentium fabulæ de Prothco,Thetidc,atq} lunonemec ut cæteri dii,qui erran;« tes ficut peregrini orbem circumcunt,ita uerbum dei Hebræorum feriptura in homi« nem mutatum efle affirmât. Verumquoniam rationale animal homo dei à deo erra# uitjUt neqj deum dei^’prouidentiam,ne^ feipfum cognofceret,fed in naturam beftia rum male agendo inciderit, idcirco deum ut medicum amp;nbsp;faluatorem uenturum præi» dicebat,non quidem à fua natura mutatum. Non enim feduxit eos qui uiderunt, fed utramqi ueriffime conferuauitmifibilem dico atqj inuifibilem naturam,uifus cm ho«» mo eft,SC quidem uerus homo fuit, uerbum etiam dei uerum, filiusque dei uerus eff. Quare non feduxit crcdentes,neq} falfitas ulla in eo inuenta cft,qualis etiam Platon! deus effe uidetur. Maxime igitur deus uerbum uerbo atqj rc fimplex eft, nec à feipfo mutatusunquam fuit,nec alios,autphantafmate,autuerbo,autfignouigilantes,auc dormientes decepit, fed ficut rationalium medicus animarum falutem uniucrfo genc ri hominum afferentes, ucrc non phantafticc hominem aflumpfit,ac ita nobis omnâ bus ad ueram’pietatem, ad ueramqjdeicognitiôemconuerfionem largitus eft.Talia igitur noftra funt, eos uero qui aliter dicunt, ab ecclefia tanquam à ciuitatePlatonis confilio compellimus.
C QuodSocrates quia Gentilium deos fperncbat,occifus eft. Cap. IIII.
Eos autem gentium à Socrate quoq; contemptos fuiffe, 8C hac de caufa eiee dum ab Athenienfibus diximus.His enim fere uerbis in Euthyphrone Pi a* to utitur.Ipfi enim homines Euthyphron,inquit, loué optimum atqj iuftiftî muni deorum putant,amp; tarnen fatentur patrem ab eo uindum fuiffe, quia
filios impie deuorabatîmihi autem irafeuntur, quia patrem iniuriantem ukifeor. Et fi contraria fibfipfis de dijs SC de me dicere inueniuntur. Num, inquit, Socrates ó Eult; thyphro propterea ipfe accufatusfum, quia ægreferotalia dicidedeo ŒaecNume# nius in libro de arcanis Platonicis hoc modo expofuit. Si aceufationem de Athénien fium theologia Plato fcripfiffet,oftendiffct^ feditioncs parctum atqj filiorum, de# uorationes ultiones^ iniquas,SC nephanda matrimonia impie drjs à Theologia eoçc attribui,dediffet meo quidem iudicio caufam Athenienfibus, incitaffet^ ipfos ad ext dem fuam,atq5 ita morte Socratis obijffet,fed uiuere quidem ille impietatc inuolutus nunquam uoluiffet,quoniam uero 8^ uiuere ôC ucre ac pie dicere tuto poterat. Euthy phronem quidem uirum arrogantia corruptum pro perfona, non Athenienfium fos lummodo,fed omnium quae pie no fentiunt, ipfum autem Socratem pro perfona fua pofuit, atqj ita ueritatem Si fecuritatem fimul confecutus eft.
Nullopaâoiurandumfit. Caput V,
P ifi IN Cri?
-ocr page 192-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA
Critone autc mortem pro ucritate omnino defpiciédam h is uerbis ôftcn# D
diLEgo ucro,inquit,o Crito non modo nunc/ed fcmp taJis fui, ut nuJli ma gis quàm rationi crcdâ ei quæ mihi optima uideatur, quamobrc non poû fumnunc,quoniam iftocafuoppreiTus fum rationes easquafi falfascongt;
temnere,quas ôC prius,ut optimas prædicaui,amp; nunc fîmiles mihi uidétunEt niû me^ liores alias diccre habeamus, nec fi etiS maiora quam mors 8lt; uincula pecuniarumç ablationes innuerent pericula,tâquam puer laruis ter ritus, à propofito defiftam ♦ Sed uideamus an rede prius dicebamus,quod oporteat opinionem alias improbare,alias minime»Nam ü hoc antequam mors inftaret rede diccbatur,nSc uero iliter uidetur» Ludus quidëdC deliratio,difputatio noftra fuit, Sed quoniam præfens tibi calamitas nulla impendet,nônne fentêtiam meam probas,quia fcilicet aliae hominum opiniôcs ampledêdæfunt aliæ nequaquam nechominum omnium,fed aliorum opiniones cligcndf,aliorum uero minime? Quid ais?Probe inquam dicitur.Bonas ergo eligen das,prauas autem eqciendas afleris, an nonfA/Tero inquit» Bonæ autem nonne fapw cntum funt,praaæ autem infipientum? Quidni?Vtrum igitur uir bonus laude scub tuperationeôC opinione cuiufuis moucbitur,an eius folummodo, qui ea in repræcb puum habeat artificium.Eius folummodo mihi uidetur»Fugienda ergo eft uitupera# g tio,amp; laus expetenda* Nunquid multoium,fcd eius folummodo qui præcipuam ha# beat rei,cuius laudes defiderasdodrinam.Ita faciundumuiucndum^,utipfemonet, cæteris omnibus contemptis » Quare ne extern percurram, de iuAis quoqj atqj iniu# ftis,turpibus 8c honeftis non multorum opinionem fequi oportet,fed eius folummo# do qui hæc rede intelligit,quem uereri atqj timere quam cæteros omes oporterc ipfe ccnfeo,quem nifi fequamur,nec iufti uidelicct,nccprobi erimus uiri. Quare nee uiueti dum nobis eft ita corruptis» Non ergo curare debemus quid multi, fed quid didurus effet,û quis intelligerct,aut ipfa ueritas, fi ei attribueretur oratio ► Hoc ubiqj pro pie# tatis ueritatc ita faditatum à noftris eft, ut nullus noftrum uoluntatê aliorü confide# ret,fedornesunoanimoChriftum fequamur,nullaspecuniarumablationes,nulla uincula,fednec mortemquoqjipfamtimcntes,qualesapud Hebræosetiam priieis temporibus multi fuerunt.
Quod fortes uiri etiam poft mortem pattiam defendunt Caput VL
jN eodem nullopado iniuriandum effe Plato cenfet.Affert nc,inquit,tur Ipitüdinê iniurianti,amp; dedecus iniuria an non?Affert inquit,Nullo igitur ipado iniuriari oportet. Fateor inquit. Nec ergo etiam læfo referêda in# 'iuria eft,ut multi putät,quoniä nullo pado iniuriandu efi,8c quonia ma# lefacere nihil aliud eft qua iniuriari, non oportet male alicui facere, etia fi innumerabiliamala perpelTus fis.Hæcnobisà Chriftoclariuspræcipiuntur,amp;pro pheta multo antePlatonê. Sireddidi retribuctibus mihi mala,dccidä ab amicismeis inanis.Et rurfus. Cum his qui oderunt pace erä pacificus.Quod autê pro ueritatc mo ri debeamus,quod multi Hebraeorfl fccerunt, Chriftianorß uero ferme innumerabi# Ics.Socratem audi apud Platonem in Apologetico dicentê. Si dicctis, inquit,mihi o indicés,Anyto quidc accufatori tuo Socrates ualere dicemus, te autc hoc pado ac foe dercliberamus,utnunquä amplius,utfolebas,philofophari audcasîamp;fi aliter fecc# ris,ut moriaris.Si hæc mihi diccretis,conftanter refpondcrc,quod cgo diligo quidem uos o uiri Athenienfes, credo autc dco magis quàm uobis. Quare quoufque uiuam 8C poftum, nunquam philofophari, id cft,rede uiuere non definam, nec defiftam un# quam hortari admonere^ uos,quemadmodum confueui. Hane Platonis Socratis^ fententiam uix à folo Socratc,ab Hebræis autem amp;nbsp;ante Chriftü multis poft Chri# ftum innumerabilibus conftanter ipfa re approbatam inuenies » Hebraeos enim etiS faluatoris noftri difcipulos fuHTe non ignoramus,
Itidem.
-ocr page 193-Itidcm* Caput VIL
E D uideamus quid de his dicat, qui pro defenfîoncpatriæ magno animo militantes, mortui funt, Nonne igitur,inquit, cos qui miJitiam fortiter pro patria facientes interierunt, aurei generis fuiHe dicemus lt;nbsp;Omnino inquiu Credemusigitur Hefiodopoftquam aurei generis homines mortui funt, à
multis homines angufiqs femideos fadios libcrare, mortaliu^’ omium efle cuftodes, ac in poftcrum quafi deos colemus, corum^’ adorabimus monumenta,Similiter etiS omcs,qui prædare uixerunt,quoquo modo mortui funt honorabimus.Hæc nos quo tidie faditamus,qui ueræ pietatis milites,ut dei amicos honorantes, ad monumenta T*«: quoqj ilJoru accedimus ,uota^ ipfjs facimus tanqua uiris fandis,quorum interceffi^ one ad dcum non paru iuuariprofitemur, Hçc à PJatonc coJlegimits,ut oftcdcrcmus hebraica ilium philofophia munitum,noftris eonfentanea fcripfifle. Plura iftis apud cum inueniri ab Hebraeorum fumpta fcriptura ,non fum nefeius, fed omia colligere longum ett.^ Verum ne foli nos ab Hcbræis,tam Platoni quam alqsimulto furto elTc ablataconfpexilTc uideamur, aliorum quoqj tcftimoniaiqui hoc ipfum perfpexerut, ponenda funtPrimumque Ariftobolum audias, qui in libro,quern ad regem PtoloiS B mæum confcripfit,his uerbis utitur, Apertiifimum quidem eiyeges 3i. difciplina no^ ftram diligenter fuilTe Platonem fecutum. Non cnim latet^i quis attentius eum legat. . perlcdiam ab eo,Si quidem diligentcr/cripturam fuifle, Scimus ctiä omnes ante De^ mctrrj Phalerci tempora,imoucro ante Alexandrumöd Perfarum imperium^quinqj J Mofi libres in græcam linguam quamuis non commode tradudos fui/Te » Totei.uc^ rofcripturanoftra JDemetrqPhalerciopera,öd Philadelphiregis, cuiprogenitoris iuifu aptiifime tranflata eft.Et poft pauca»Diuinam uocem, inquit,cum dicatur.Et di xit deus,Fiat,Sd fadum cft,non fyllabis prolatum fermonê,fed operis nutu ipfius con ftitutionem intelligere dcbcmus, Quod mea quidem fententia Pythagoras, Socra^ ' ics,atq} Pl ato fecuti^dei uoccs audirc dicebat, uniuerfi produdionem à deo emanaftc uidentes, öduirtute illius contineri non dubitantes » Sed Orpheus etiam in carmine bus,quæ infcripfitde uerbo facro, diuina uirtute omnia gubernari, cundaque à deo produda hoc modo afterit.
Vos qui uirtutem colitis,uos ad mea tantum Dida aures adhibitCjanimosqj intendite ueftros Contra qui fandas leges contemnitis, hinc uos ■gt; Effugitc,ôd procul hinc miferi procul itc prophani, Tu ucro qui diuina fpecularis,ôd alta Mente capis,mufæ uoces ampledere,8d illas Afpiciens facris oculis fub pedore ferua Hoc iter ingreftus,folum ilium fufeipe mundi ingentem autorem,folum interitu^ carentem Quern nos præfenti,qui fit fermonc docemus Vnus perfedus deus eft,qui cunda creauit Cunda fouens,atq} ipfc ferens fuper omnia fc fe Qui capitur mente tantum, qui mente uidetur, Qui nullum^' malum mortalibus inuehit unquara, Quern præter non eft alius,tu cunda uideto Hie ipfum in terris melius quo ccrncrc poflis Hie etenim uideo ipfius ueftigia, fortem Hic^ manum uideogt;ucrum ipfum cernerc quis fit Ncquaquam ualeo,nam nubibus infidet altis
--—. Nemo ilium nifi Chaldæo de fanguinequidam Progenitus uidit,quern coelorum auf ea fedes
P tuj Subltf
-ocr page 194-DE PR AE PARAT I ONE EVANGELIC A.
Sublimis^’ tenet,cuius fe dextera tendit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®
Oceani ad fines,quem de radicibus imis
Concufliq; tremunt montes,nec pondère quamuis
Immenfo fint ferre queunt,qui culmina cocli
Alta colens tern's,nunquam tarnen ille fit abfens Ipfe efi principium,medium quoq;,amp; exitus idem Prifeorum nos hare docuerunt omnia uoces Quar binis tabulis deus olim tradidit illis Aratus etiam fic de deo loquitur
Ab loue principium,funt louis omnia plena
Quern reticere nephas,loue cundi utuntur,ab ipfo Nos fumus,ille fauct,uircs cundis^ minifirat.
louem enim hie Aratus fupremum deum noniinauitgt;Sed non his folum, fed omibus philofophis, qui hoc nomine digni uifi funt, ita pia de deo fententia uidetur habêda, nofira lex fola diligentilTime fanxit.Ad pietatê enim ueram fola nos adducit,amp; uerx uirtutis cura habere copellit » Et poft aliqua, Oibus ergo produdis, inquit,ad requic ß à laboribus feptimum diem nobis conceftit Et paulopoft. Prima uero res natural» ter lux,in qua uniuerfa confpiciuntur dici poteft, quam quide lucem fapiêtiam quoq| appellare poflumus^ Tota nêpe lux ex fapiêtia eft, unde quidam peripatetici fulgorc ipfam appcllarunt,quoniam qui earn fcquitur, per totam uitam ntiquam cefpitabic« Quod clarius Salomon ille dixit,antc coclum ôC terram fapictiam genitam eile affirm mans » Quod autem feriptura dicit requieuilTe deum in feptima 4ie,id non quia nihil deus poftea faciat didum eft, ut nonnulli putanttfed quoniam ordo rerum fixum ha buit ftatum, qui nunquam mutatur ceffiffe deus dicitur.ldeo enim dieitur, in fex die^ bus ilium coelum amp;nbsp;terram amp;nbsp;omnia quæ in eis funt creafl'e,5d ut tempora ôC ordo re^ rum feeundum prius amp;nbsp;pofterius fignificetur,Eo enim ordine fada funt, quo poftea gubernantur 8C tranfmutantur.Legc autem iuflit häc die nobis elTe feruandam,in gnum rationis feptim3e,quj in nobis conftituta eft, in qua humanarum diuinarum^ rerum cognitionem confequimur.Hebdomadibus autem uniuerfum uoluitur, eflda fouens quæ uiuunt amp;nbsp;germinant, unde nomine quoq; fabbatum appellamus, quod latine quies interpretaripoteft. Hoc ipfum Hefiodus quoqj his carminibus probauit.
Primum prima dies de hincquartaamp; feptima facra eft. Etrurfus, f Septima lux rurfum facra amp;nbsp;præfulgida uenit.
Homerus etiam fenfilTc uidetur cum dicat.
Septima lux adcrat,cunda amp;nbsp;perfeda fuerunt. Et rurfus.
Septima ubi orta dies Acherontis liquimus undas.
Hocenim fignificat,quod obliuioneuitioque animæ,in feptima feeundum uerita« tern ratione,ubicognitionem ueritatis adipifeimur,omniaprædidarclinquuntur» Linus etiam hæccecinit,
Septima cum uenit lux cunda abfoluere corpit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Omnipotenspater in^’ bonis eft feptima,SC ipfa Eft etiam rerum cundarum feptima origo
Septima prima eadem perfeda 8e feptima feptem Vnde etiam cerium ftellis errantibus altum Voluitur,5C circlis totidem circumundiq; fertur, Hæc ab Ariftobolo nobis fumpta funt. Nunc Clfmentem quid de hac ipfa re fcripfelt; nt audiamus. Modo, inquit,à Barbara, ut ipfi dicerent philofophia, multos furatos Græcos fuilTe oftendamus. Deindeftoici corpus dicunt, quia in corpore, amp;nbsp;fpiritunt feeundum fubftantiam quafi totius animam. Hæc aperte in feriptura inuenies, altiolt; rem enim fenfum atque uerum perfpicere nequiuerunt,unde per uniuerfa mundi fub# ftätiant
-ocr page 195-LIBER DECIM V ST ÉRTI VS. Pol.
A ftäntiani tanquain fouctem aniniam tranfircdcuni afierueiunt.Scdudi auteni fuiiîb quiadefapientiaclicitur,pcr omnia ipfum tranfire tcnuitateatquc nmnciricfua, non cnim intellexerunt de ea (apienna, quæ prima crcatura cft fcriptum cfle.Hylcn quoi» queinprincipiisphilofophiStoicifcUicet Plato,Pythagoras,ölt;AriltoteIes poftio runt, q informé0^ abfquc qualitatibus alTerunt.quamuisPlato in Tiinp,uinim oo culteprincipiu cenfereuideatur his ucrbis.Qiiid nobis uidetur de oljn principio, ant principr)S,mododicendu non cft, no alia de caufa nifi dilFiciHimu elf.Ille ctiam locus fcripturæ.Terraquoqueeratinuifibilisamp;: infonnis,occafionemeis dcdit, ut Hylen deofubqcerent.Vacuum autem Epicurus pofuit,quoniam illud non rede intelJexit^ Vanitas uanitatum,amp; omnia uanitas, Ariftoteles ufq; ad lunarem pilam prouidenti* am deideduxit illo pfalmo decæptus.Domine in c^Io mifcricordia tua,Slt; ueritas tua ufey ad nubes.Prophaetica enimdida anteSaluatoris noftri tempora magna obfeu ritate tegebantur. Supplicia uero apud inferos efie tarn poctç q philofophi à noßris accæperunt. Ad hacc autem fcquitur neceflario immortalitas a nimi ,quod enim fup? plicio8Ccruciatu uexatur,omnino uiiiit.Plato uero, quod Hebrji gchennam ditunt ignis, fluuios Tartarum, Cocytum, Acheronta,ölt;l Pyriphlcgetho nta fccundum poe
B tas appellat, uiros uero igneos dicit damnatas animas ad fuppl icia impellere,angegt; los uidelicct quofdam à quibus iniulli puniuntur. Ad hec angelum unicuiq’ ad eußo diam diuinitus datum à feriptura nos didicimus. Et Plato feribere no dubitauit hoc modo, Qiioniam inquit omnes anime forte uiuendi modum eligerc,ordine ad for# tem fuam progrediuntur motæ à dæmone, quem fingulæ fortitæ funt, qui ad cullo# diendam hancuitam,amp; ad perheienda quae elegerunt, una cum cis mittitur. Hoc ip# fum credo Socratem etiam fignificalTe, cum dæmonc quodam fepius atqj fepius gu# bernari le dixerit. Mundum qqjfadumclTc à Mofedidicerunt. Apcrtilfime nam^ Plato uniuerfi huius fadorem atq; patrem deum appellat, quafi ab co folo ex non enteformatum.Stoici quoqj huius opinionis funt, SC quem feriptura diabolum no# minât,malignam animam in dccimo de legibus Plato 3ppcllauit,aduerfus quam pu# gnam nobis elfeconftitutam oftendit. Cum autem mundum alium intclligibilcm,al i um fcnfibilcm clTe Mofes oftendat,amp;: alium primitiuum atq,’ cxemplar,alium cxepla« ris illius fimulachrum,quorum alterum fcilicct intelligibilcm imitari,31terum fcilicet fenfibilem fenario accommodet numero, qui à Pythagoreis quafi focciidus coniugiü appclIatur.Nam in unitatc quidem inuilibile coclum,terram fanctam,5lt; Jucem in tel 1 i _ gibilcm crcatam fuilfc aflerit.In principio enim,inquit,fecit cedum amp;nbsp;terrain,terra c# nim erat inuifibilis. Et dixit deusjFiat lux.ln crcatione uero mundi fcnfibilis folidum coelum creauit.Solidum porro nihil aliud quam fenfibile cß. Terrain fimiliteruifibi# Iem,'amp;lucemuifibilemproduxit. Hine Plato idæasScfpcciesfcnfibilium, intelligible# Ies intclligibili mundo coIlocauit.Corpus à terra formatuinMofes aiTcruit,quod ter# renum Plato habitaculum appcllauit, rationalem uero animam Adæ in faciem affirmat,unde philofophi in capitc intellediuæ animæ federn arbitrât! funt. Ad fiinili tudinem autem dei fadum hominem cum audiueruntgt;fequclam illam intellexerunt, de qua feribit alibi Mofes.Poßdominum deum noflrum ambulate, amp;nbsp;mandata eins feruate.Sequuntur nempe deum omnes,qui pie ac fände ipfum colûtî Hine Stoici phi lofophi philofophandi finem congruenter naturæ uiuere terminarüt, Plato uero dco per finiilitudinem inhærerc,8f omnebonumbono amice elfe atqj fimilc. Et in Ti# mæo iuxta libri finem.Opportcre,inquit, ut intelleclo intelligcns fecundum prifcain naturam fimile faciat.Cumq; fimile fadum fit,illuni femper præ oculis habere finem qui omnibus optima? uitæ finis à dijs præpofitus eß. huneque finem in præfenti ôC in futuro tempore fequi fratres quoque homines ocs,quoniâ ab uno deoprodudi funt, Sed alios quafi ferreos,31ios quafi argentcos,alios quafi aureos,ait Jn Thetico aut cil uerâ
-ocr page 196-DE PR AB P AR ATI ONE EVANGEL I CA ucram philofophorum uttamdefcribat, nonechrinianorumuita fuperiorc quadain uirtutc concitus dcfcnpfitf Pythagoras ucro, Socrates, Plato cum fe uocem dei au# dire afFirmarent, conitrudionem uniuerforum diuinitus fa (Sain atc|! gubernatä in# tclIigebant,Mofaycam iJJam uocem exprimentes.Et dixit,Slt; facSuin clt.Hefiodus ue ro de creatione Pandoræ dicit,quia VuJeano luppiter iuflerit aquam terre cómifcere, amp;nbsp;uocem atq; mentem hominis limo immittere,prætcrea ignemSCluccm allcgoricc deum appellat fcriptura.Stoiciuero naturam elTe dicunt igné artificiofum,uia in nerationegradientem. Epicharmus autem Pythagoreus, unde nifi à fcrip'tura didicit nihil clam deo cffe,ôlt; ipfum natura omnia uidere,nihil^ impolTibilc ipficlFc,Demo critus quoqi omnia,inquit,Iuppitcr cognouit,omnia ille dare, omnia poteft aufer# re, rex omnium ipfe folus eft, loucm enim plcrunq; primam caufam folêt appellarc» Sed Pyndarus multo magis myfticc täquam Pythagoreus » Vnum,inquit,hominnm genus eft,Slt; ab una matre cuncSi, unum patrcin creatorcm fummum atq; optimu ar# tificem habcmus,qui progreiTus fmgulis diuerfos fecundum mérita præbct Matrem profe(SoHylen appelJauit. IlludautePlatonisinepiftola adErafton,6lt;Chorifcon omnino diuinum pattern enimamp;filium nomin3t,^pcr cos pic täquam uniuerficau fam iurandum efle afteritjÄ illud funiliter . Circa regem omnium omnia effe, fecudo g circa fecuda,tertio circa tertia.Quae omnia aut illidiuinitus rcuclata fùntj aut, quod rcliquum eft, abHebræis corum^fcriptura acccpit, fanlt;Siffimam cnim tririitatcm U lisuerbisfignificari rton dubito,tcrt!o cnim fpiritum,filium fccudo, pattern primum ordinc pofito colJocamus. Heraclitus ucro Ephæfius, unum mundum fempiternum atq; incorruptibilemopinatur femper fuifte,futurumqj affïrmans, alterum corrupt!# bilem 8i faeSum diuinitus, Plato rutfus in feptimo de rcpublica hanc diem noeSurnâ diem appellat,propter huius mudi forte principes, fomnum autemôC mortem uiam animæ in corpus fimiliter, ut Heraclitus efle confitmattquamobrcm, utputo fpiritus fandus Ote prophetæ de faluatorc noftro hisuerbis prædixit, Ego dormiui amp;nbsp;fopq# ratus fum,furrexi,quoniam dortiinus fufeepit me. Non enim refurrecSioncm folum# modo deum cxcitationcmqj à fomno,fed defcêfum etiam eius in carnem fomnû aile# goricc appellauit.Ego uero de dominico etiam die in decimo de rcpublica,hisuerbis uaticinatum fuifte Platonem ccnfeo,Cum,inquit, in prato feptem dies finguli affuc# runt,tunc furgentes hinc oportet in oclauo die ipfos proficifei, 8C quatriduo perueni# re,pratum enim odauam fphæram tanquam amoena fancîforfl loca intclligimus, fe# ptem autem dies erraticarum' fphæras, amp;nbsp;omnem operofam artem ad fine rcquictis p fcftinantcm.Via uero,inquit,qu3eultra crraticasftellas cft,ad fupremü cœlum ducit, ad motum uidclicet amp;nbsp;diê oeftauû, Quatriduo ueroperuenire aitper quatuor clcmcn ta uiam fieri fignificans.Septimam etiam diê non Hebræifolum, fed omnes fere tam philofophi quàmpoetæ facratiorem efle cognoucrunt, Antifthcncs quoq;prophcti# cum illud. Cui me alTimulafti dicitdominus, commutauit, dcum^ dixit nulltfmiilé cflc.QuareimpolTibile eft,inquit,ipfum agnofcere,cuiusimaginem nullam habeas. Similia ctiam Xenophon Athcniêfis his uerbis fcribit.Qui oniia quatit, amp;nbsp;oniia qui# efeere facit,magnus, potensqj eft,quod oiïiibus patet, qualis autem forma fit nemini patet nifi ipfi foli,qui luce fua oniia perluftrat t quis cni corporcus deum uetum cœlc# ftcni atq;immortalem oculis ccrncrcpoteftÆt Xenophanes Calophonius.Vnus,in# quit, deus inter dcos àtq; homines maximus, nec corporc atq; mete mortalibus fimi# lis.Cleanthes etiam Stoicus interrogans me,inquit,qualis deus fit ^’attende igiturbo# nus,ordinatus,iuftus,fan(fius, feipfumpoftidens,utils,fpcciofus,oportunuj, feu crus, Jibcr,fcmpcr commodus,intrcpiclus,fine ma’ftitia,fine dolore,tutus, gloriofus, chari# tas,quem elTc omes Conucniunt mitis,accr, tardus,fine quærela, femper manens. De# inde idolorum cultum occultius mco quidcmiudicio reprobans fubiungit. Illiberal Jis autem atque fcruus eft,qui opinione uulgari ducitur quafi bonum inde quicquam confe#
-ocr page 197-LIBER DECIMVSTERTIVS, Föl.
confccuturus.Noliergo uulgariopinione deurn colcre, nec maligniluminis figuras honorarc»Hcraditus autem uerbi,quod eft,feinpcr inquitfenfum homines non capts unt,necantequam audiant,neccumprimoaudicrint. Hccatxusuero, qui uniuerfam hyftoriam coHegit, cmn de Abraam 8C Aegyptijs dicat, Sophodem tr agicum in tra# gcediis fcripfüTe afFirniat. Vnus ucre, unus eit deus qui coelum laram^ terrain funda uit, qufc^rulcamponti undam,5lt; ucntorumflatusproduxit. Mortaks autem crrore fedudiex aere, aclapidibus, auroeboreq; fimulachra nocentium deorum conftitui# mus,quos facrisfoknnitatibuS*quf peftiferis honorantes, faJfampietatem ampkdt mur, Manifeftum autem unumprincipium rcrumLocrcnfis Timrusin Jibro de na tura his uerbis predicauit, Vnum inquit prirtdpium omnium rcr^um cft ipfum abf^ origirtc.Non cnim erit principium fi ab kl io fadum crt, fed iJIud unde fadum eft prin dpium erit. Epicarmus aute comicus de diuino uerbo aperte fic fcribit, Diuinuni inf quit uerbum eft, quod artes hominib.ts fuggerit.docet^ facere quod condudt. Non inuenerunt cnml homines artes,fed deus hominibus cas immifit. uerbum autem honiinum à diuino uerbo defluxit. Cum auterïi per Efaiam fpiritus fandus damet. Quid opus mihi cft facrifidorum multitudirte ueftrorum dieft dominus, pknus fuirt
B holocauftisagnorum,pinguedincm ÓCtaurorum fanguincmnoJo.Etpoftpauca» Lauamini purificate^ uos,ôf eijdte iniquitatem ab animis ueftris,cetera^ huius.Mc nandercomicus uidequemadmodum incomoedia eifdem fere uerbis à fcntêtia ufus eft.Si qms o Pamphile taurorum in facrificium oblata multitudine, aut deorum alió rum^’ hiiiufcemódi propitium fe h abiturum deum arbitratur. penitus errat mentis leuitatefedudus,fedoportet iuftitiam feruare,nonadulterio,neq} uirginumuticorx ruptione, nec acus quidem tenue fiJum, fi alienum eft, concupifccre. Deus enim pro# pc eft,5i omia uidct,quod iJli fimilc eft,deus appropinquans ego fum,Sc non deus de longe, facirt ne aliquid homo in occultis,8ccgó non uidebo ipfumf Deiphilus etiam comicus non aliundeqiiam à fcriptura incOrhoediam tranftulitea, quar deiudiciodï dt. Tu putas inquit mortuos, qui dclitiofc uixCrunt, dei iudicifl effugiffe, fed eft iuflit tiæ ocuius,qui omnia perfpicit.Duo enim itinera mortuis propofita e/Tc putamus, al tcrum'iuftorum, alterum impiorum. Gaue igitur nc erres, nam apud inferos iudi# dum cft, quod deus dominatur omnium exercebit, cuius nomen terribile, quod ego dicere ncqueo. Si quis autem mortal ium male agens putat dei oculm/i effugcre,is im pia ducitur opinione. Caucte qui putatis deum non elfe,eft enim inquam. Si quis au#
C temperpcram agit,tempuslucratur: nam poftea dabitpoerias.In Orphicisquoq;fcri ptum inucnitur.Cum omnes dcos occultaucrit,ad laetilTimam rurfus reftituCt Jucem, Quare fi iuftc fanule^’ uiuemus,Slt; h ic beati,âC poftquam hinc receirerimus,bcatiorcs futurifumUs,quambeatitudincmnondctermiHatoqilodam temporis fpacio habe# bimus, fed in æternum requicfcercpotcrinius,unacum cætcris habitantesimmorta# 1 thus. Idem. Orpheus,cum inuifibilem dcum affirmaucrit, uni folummodo cognitio# nem fui donafle de gcnerc Chald^orum,airerit. Abraam, ut ego puto, aut aliqueni ex fuis fignificans his fere uerbis. Nullus inquit dcum nouit, nifi quidam unigenitus/ àgencrcChaldæorum defluxus. Deinde commutatisuerbis illud expreffit. Calum mihi eft fedes,terra uero fcabellum pedum mcorum. Deus inquit in calo aurca in fe# de firniUs federe cognofeitur, terra uero fub pedibus eius eft, manum auteeius dexte# ram ad fines occani oftcndit,niontium radices tremifeunt, à uiribus eius refiftcre non pofiUrtt.Caelcftis igitur ipfe eft, amp;nbsp;in terram omnem peruenit, ipfe initium omnium, medium atqj finis. Haec ab ill is prophætis effluxerunt. Qui fi aperiet calitm, tremor uniuCrfa compræhcdet,8lt; abs tc montes liquéfient, ficut à facie ignis liquitur cera,ut quis metitus eft caJum palmo^ Quid oportet fingula fingulis conferendo longiore cff’cî’omnia qua? apud Græcos uel apud Barbaros, fiuepoetasfiuephilofophosre# • ctiusdidafunt,apertiflimeàludæorum fcriptura deriuaia uidentur, HarcClçmcns •
Nos autem
-ocr page 198-DE PRaEPARATIONE evangelica
Nos autem PJatonem maxime admirantes, neque id ab re diligenti/rime,namq} feri# pturam fequi uidetur,philofophiam tame eins reiiciemus,quoniam puriflimum feri pturæ aurum non omino immaculatum feruauit.Sola enim diuina eloqùia/anda^, pura^ funt longe ab omni médacio remota, argentum purgatum ôC probatum terf ræ ♦ Platonis autem cæterorumç omnium dida fimul ac feripta, quoniam humanis cogitationibus atqj coniedura ad confiderandam naturam rerum accclTerunt non^ nihil falfitatis permixtum polTident,
Quodinconftanter de dco Plato locutuscft. nbsp;nbsp;nbsp;Caput VIII,
Am fi quis uoluerit amore atqj odio depofitis exquifita rationc ueritatc infpicere, mirabilem ilium philofophum fimulachris quæ manibus ho^ minum fada in uiri fimilitudinem fuerant, dei appellationem turpiter lattribuifle comperiet. Ita poft fublimem ill am Theologiam, qua patré creatorem uniuerfi unum deum efte confcripftt,à cœlo in profundum idolatriæ delapfus populi Atheniéfis opinionibus ferebatur. Nec ueritus eft Socrate in Pyraeum ad foluenda deae uota defeendentem laudare » Gallum etiam Aefculapio g facrifteari probe iuflum à Socrate fateri uidetur,5lt; Delphicum dæmona paternû Grç ciæ interpretem appellat,amp; diuinis libenter laudibus profequitur» Audi enim eum q# turpiter uulgarem de dqs opinionem confirmât dicens ► Aliorum autem dæmonuni gencratiôem cognofcerc, ac dicere maiusquoddam opus eft quam nos ferre poftu# mus,Sed credendum eft his,qui iamdiu dixcrunt,qui deorum nepotes funt,amp; ut aiut, clare progenitores fuos nouerunt, Non enim polTibile eft deorum filios incredulos efTe. Nam amp;nbsp;fi nullam neceflariam aut uerifimilcm afférant demonftrationem, tamé quia fua fe narrare affirmant,legespatrias fequêtes credamus, propter hæc amp;nbsp;caetera huiufmodijis philofophus nobis,quoniam fecum ipfe diffidet.relinquendus eft.Nam qui poetas poctarum^ fabulas in libris de legibus contemnit, quiqj mentitum ilium ait,qui primus fingere aufus fuit,ca ccelum feciffe, quæ ab Hefiodo fcribûtur,cçteraqj huius, quomodo nunc deos 8C deorum nepotes Saturnum, louem, lunonem, amp;nbsp;cae^ terosappellat.-
Quod non rede Plato de dæmonibus fenfit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput IX»
D hæc cum mediam rationalium naturam non abfqj ortis,fed genitam feriptura prædicet, ex qua per lapfum genus dæmonum effe confirmet, f atqî ideo nullo modo angeloruni,aut dæmonum aliquem deum appel# let,quoniam nec natura immutabiles funt,nec à feipfis,fed à prima eau# __fa tam effe quàm bene effe immortalitatem^ confequantur » Plato in# corporeas quidem has intelleduales fubftâtias rationales fimiliter afl erit.Sed pri# mum non rede non genitas tam ipfas quàm omnem animam opinatur,dcindc quafi natura defluxifte à prima caufa,amp; ita conftitutas effe contendit.Non enim omnino à non ente fimpliciter fadas arbitratunQuare plurimorum deorum genus quafi deflu xus quofdam ac emanationes primæ caufæ amp;nbsp;fecundæ, ut ipfe dicit, nobis proponit, hos natura bonos effe, nec poffe à propria uirtute labi ,ac ^ppterea deos eê affirmai. Genus autem dæmonum aliud quoddam facit, quod omis nequitiæ,ac in peiora mu tationis capax effe dicit. Horum alios bonos, alios prauos amp;nbsp;effe amp;nbsp;appellari. Hæc à feriptura ludçorum ,id eft à ueritate ipfa alieniffima funt.Sed unde fibi hoc genus dae monum conftitutum eft^Nemo enim mentis compos à corporal! materia, quæ irra# tionalis eft, rationalem naturam dæmonum unquam conftituet. Quod fi etiam ipfi emanationes quædam fuperioris naturæ funt,unde igitur nequitia in his pofteriori# bus,quæ à primis emanarunt,nata eftî’quomodo autem amaritudo à dulcedine pro# ceffit^ Nam fipraui dæmones omnes tenebras amp;nbsp;omnem amaritudinem malignitate fuperarunt, quomodo ex defluxu melioris naturæ ortum habueruntlt; ex qua fi ema# naffent;
-ocr page 199-LIBER DECIMVXTERTIVS. Fol. 91
A naflent,non mutari profedo ad pciora potuiftenttfi uero mutati funt, no emanarunt certe ab impaflibili natura » Quod fi neque à fupcriorc natura defluxu quodam cma# nafle ipfos ratione confitcri cogimur, nec à corporum materia produdos, fequitur non genitos effe,ôC fic ad corporum naturam non genitam,tertiam quandam natura abf^ ortu cum deo uniuerfi collocate uidetur, ita non erit fibi deus creator ac pater omnium.Sed de his fatis didum eft»
Caput X,
Quod non rede in omnibus Plato fenfit.
j—— nbsp;nbsp;nbsp;Vne de anima quid fentiat uideamus gt;nbsp;lam igitur cum immortalem Hebrcis
, V finiiliter fcripferit, ac ad dei fimilitudinem formatam putauerit, fubftanti/ J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;am cius tarnen ex indiuifibili conftare contendit » Dicit enim in Timaeo, ge^
neratione atqj uirtute priorem corpore, quafi dominam animam efle pro# dudam hoc modo» Ex indiuifibili fubftantia inquit, quæ fernper eodem modo fe ha# bet amp;nbsp;diuifibiJi, tertiam quandam fubftantiam inter hæc extrema conftituit, ôc quod multopeius eft, diuinamiJIain incorpoream rationalem deo^fimilem animam ad afinos, lupos, formicas, apes, caetcr asque beflias defeendere aiTent Sf huic opinion! abf^ demonftrationc aliqua cæteros adherere hortatur » Vfcp adco inquit inlibro de B anima errant, quoufq;enpiditate corporis rurfus corpori copulentur, talibus autem copulantur, quales mores prius in hac uita comprobarunt, Nam q uentri atqj turpi# tudini deditæ fuerant, afinorum amp;(. fimilium beftiarum corpora ingrcdiuntur,quæ ra paces atqj tyrannical luporum atqj accipitrum corpora ingrediuntur,quae populäres fuerant,Sc uulgarem modeftiam atqt iuftitiam confuetudine cômuni, non, philofo^ phia Si mente approbarunt, uel formicarum,uel etiâ hominum rurfus accipiunt cor# pora» Et in Phaedro ad idem inquit» Vnde fingulae animae uenerunt ad decern ufey an norum milia non reuertuntur î non enim alatæ pennat^qj funt ante hoc tempus, m'# fl fedulo philofophatae fuerint, aut cum philofophia puerorü indulferint amoribus ï iftc autem ter deinccps,fi hanc uitam clegcrint,poft mille annos circumuoluuntur. Si fic allatae atque pennatæ, in tribus annorum milibus tandem perueniunt ,aliæ uero poftquam hanc uitam exerint, aut fub terra damnatæ puniuntur,aut in coeli aliquem locum leuatæ congruenter huic uiiae conuerfantur, 8c poft mille annos ad quamcü^ uitam elegerintjUtrae^ reuertuntur» Defeenduntenim etiam in beftiarum corpora. Si ex his alia periodo rurfus corpora hominum ingrediutur» In libris aute de republica» Ab Orphei dicitur anima cygni uitam, muliebris odio generis, quoniam à feeminis p occifus, nolebat fccmineumrurfusuterumintrare, eledamfuifle,fedcygnus ait.hu# manam uitam cIcgit,Hæc caeteraq; huiufmodi fcribcns,non Hebræos, fed Aegyptios in hoc fuit fecutus » quod certe non feciflet, fi ueritatis eftet amicus, quam falfitateni non grauaremur refutare, fi ratione aliqua niteretur» Nunc uero quonia ipfe fibi dilfi det, relinquatur » Nam ut alibi oftendimus, impias animas apud inferos æternaliter puniri fcribit » Et ex his q modo diximus, ex fententia fua corpus eligcre afterit, pias autem in fempiterna in infulas beatorum profclt;ftas féliciter uiuere, in alfis SC in Gor# gia fcripfit Quomodo igitur in corpora redeunt^’Sed hoc quoniam manifefte falfum contemnendum potius eft, quam refutandum» Illa uero fua opinio, qua rationalem animam ex diuina amp;nbsp;expaifiua quadam atqj irrational! compofitam elfe arbitratur, à multis etiam Platonicis fpreta negledaq; eft » Scuerus enim Platonicus in libro de anima his uerbis hanc pofitionem Platonis aggreditur» Si ex palTibili atqj impalTibi# lifubftantiadiuinitus anima conftitutaeft,quafiexalboSCnigro,médius quidam color,neccïïc eft tempore difleparari et extrem camo penitus diftbluLQuare non im# mortalis, fed mortalis anima crit » conceditur enim qu^cun^ natura fine cotrario no funt,fpaciotandem,tempon'sdifleparari»Siergo anima quoepeximpaflibili atqj paflibili fubftantia fada eft,ncceflc eft quemadmodum ficcum ab humido, calidum à frigido,leue à graui,dulce ab amaro,album à nigto,fic 8C ipfam têpore diftrahi,foluta
O contrario?«
-ocr page 200-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A, contrariomm compagine.cum unumquodqj ad naturam fuam neceffario tedat» An D non uidcmus quod graue eft, quamuis à leuiorc uidum eleuetur, deferri tarnen amp;nbsp;af# cendendi tarditatem atqj difficultatem leuiori coniundionc afFerri fua^ ac fimiliter le uc quamuis deferri cogatur, ad fuperiora tarnen nin?Quaecun^’ enim à duobus com trarrjs coniunda funt, impolfibilc eft eodem modo femper manere» Sed non eft certe animahaec duobuscontrarqs compofita,fedfimplexnatura atqj incorporea ,unde Plato rede immortalem earn putauit. Verum quoniam ex anima amp;nbsp;corpore confta* re hominem ab omnibus dicitur, ac palfiones quae nobis fponte, contraq; accidunt, animae palfiones elfe dicuntur» Hoc figno multi fedudi, polfibilcm fubftantiam eius corporalem mortalem^ opinati funt.Plato uero impolfibilc eius naturæ polfibilein fubftantiam anncdere coadus eft» Quod autem aliter fe res habet,à uirtutibus ipfius
animæ adiuis conabor oftendere.Haec de anima fufficiant. Quod non rede de calo Plato fenfit»
Caput XL
E coelo uero ac Stellis,quamuis à patrc omniüHebræisfimiliter produdas alTerat quafi deos, tarnen cclcücs cundas colendas confulit, fjc in Epimeni^
oportct,amp;nota ipfiapprime facere»Etpoftpauca,Deos uifibiles maxi«» g mos, colendiffimos, pcrfpicacifTimos, ac omnino primosftcllarum naturam dicen# dum eft, deinde demones coicndi funt» Quomodo autem fi haec omnia fada funt, ut ipfe alibi teftatur , ficut in fupcrioribusdiximus,deorum cultu honoranda funtf cum ille folus creator omnium fccundum ueritatem feripturçq; authoritatem colcn# dusfit^ Hæcpcrftringere placuit,utuideas quâm redilfimc à nobis Hebræorum fcrip turam Platonica philofophia prçpofitam efte.Ex his autem» quæ nos fcripfimus,faci leunufquif^cæteracompcrict,quæ tetigimus,nonutPlatonemaccufemus,quern fummopcre admiramur, fed ut oftendamus quanto ipfe didata Mofaica amp;nbsp;prophetic ca ueritate» Nam fi quis accufare uellct, multa certe in co inuenircpolfet, qualia funt quæ de mulieribus in libris de rcpublica fcripfit»
Caput XlL
Quar de muJieribus fcnfitPlato,
»™=5=Vorum nonnulla icferrc alienum non eft, Forfan inquit fi quid præter con fu^rudincm dixcro,ridiculum tibi uidctur» Quid enim inufitatius quam mu licrcs in gymnaffis nudas, nec folum iuucnes, fed ctiä anus cum uiris ludan tesuidereŒtfubiungitSi quis autem irridebit,quoniam gratia uirtutis undemulieres excrceantur, is quam utilis fit, res ifta non intelligit, Similia in fep/ timo de legibus pcipit.Lex enim in ca inquit,quæcun^ mafculis tribuit, eadem etiam mulieribus exercitia tribuit, necunquàm ipfc dixerimequitare, armacj’ mouere, ita uirorum elfe, ut à mulieribus al iena fint » Hacclonge remota à uera Hcbrçorum difci# plina quis non uidcrit^ Non enim non dico mulierum, fed nec uirorum quidem uiri# bus,abf^’ nutu diuino prçclarilfimæ resgeruntur. Nifi enimdeusinquit ædificauerit domum.inuanum laborauerunt qui ^dificant cam» Nifi dominus cuftodieritciuitaté, fruftra uigilat qui cuftodit earn. Mirabilis autem illephilofophus, in gymnica muli# eres certamina dcduccre non uerctur»Muliercs inquit adolcfcentulæ nudæ, curfu SC a quiscertent»Quf uerolquartumdecimum annum excelfcrint,amidu conuenicntiuefti tæ,in certamine rurfus dcfccndant.ln alfis quoqj ccrtaminibus, q ad uiros fpcdant, ut in ludatione amp;nbsp;iadu lapidum,in arcu Sc funda, amp;nbsp;fimilibus, non uiros folum, fed etiS mulieres adhibere præcipit »In fol ennitatibus etiam nudas in fcxto de legibus, adolc fcentulas cum nudisiuucnibustripudris fahre iulfit»Hisillaquæinlibris de rcpubli# ca dc communitatc mulierum dida funt,addenda mihi uidcntur » Lex inquit ponenda cft,ut mulieres uiris omnibus communes fint » nulla^’ cum uno folummodo habitarc polfitthoc enim modo’filii quoçp communes putabuntur, nec pater filium fuum, ncc hlius pattem cognofeet » Etpoftpauca » Non tarnen quibufuis mulieres communitec fubijcimuSi
-ocr page 201-LIBER T E R T I V S D E C I M V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol. pj
A Tubijdnius/edpoteftati prindpum totam rem committendam arbitramur,utquenv admodum pecunias publicas digne diïiribuunt, lie mulieres quoq^fortibus uiris, äC utriufq; dignitate tribuant. Multa huiufeçmodi funt apud eum, immomuJto etiam turpiora, quae negligenda potius, q fcribenda duximus.Sed ut quantum diliet mens humana,quis præcipui phijofophi^ mente Mofayca,quæ)diuinitus docebatur, aper^ dus uideas,leges Platonis de Caede cum Mofayds conféras»
Leges aliquae Platonis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput Xlll
Vodcuncp inquit deus de fiirto 8C. de fure dixerît,id diligenter duitas oracu« ium deifecutafadat»Et liquidem liber aliquis iudidû fecerit,gloriam uirtu ' tis alTequatur,!! uero feiens non dixerit,infamis elio»Seruus û quid induxe* rit,publiée domino eius pecunia referatur, ipfè âutem liber lit, lî uero fciue^ rit amp;nbsp;obticuerit,morte fupplicium luat.Morte crudcliïfime ïudicio quiden» meo non indicentem puniri prædpit,cum eosquæ furta homieidiaq^commiferût,uiuerepatiæs lur,ac à domino interfici feruum pro nihiloputet.Purgetur inquit fi quis feruum fu^ um occident,fi uero ira coneitatus alienum obtruncauerit,duplum domino reddat.Si quis autem liberum hominem non præmedûationc atep infidris,fcd repente ira conv fi motus intercmerit,cum ea fecerit,quac illi faciunda lunçQui abfq; ira occiderit,duof bus ad dominandam iram cxulet annis.Qui uero infidq^ hominc excepit, hic amp;nbsp;alia fimiliter fanat^ amp;nbsp;cxùlet non duobus, fed tribus annis ♦ Quod fi poft exilium rurfus hominem intcrfeccrit,perpetuo exulettParentes fi fihu üel filiam interfecérint,tribus exulent annis.Cum^ redicrint,conuerfari iure fimul nonpermittantur. Vir autem fi uxorcm,aut econuerfo necauerit,triennio fimiliter exulVt,cum^ redierit, cum liberis fuis non conuerfetunFrater fi fratrem,aut foror fi fororem, fimiliter» Quodfi frater in defenfionc princîpis fratrem quafi hoftem interfecerit, mundus fit» Similiter quæ^ cunqj aliquis fe ipfumdefendendo trucidauerit,mundus fit, prçterquam fi feruuspro dcfenfîone fua liberû interfecerit,de quo ea ftatuimus,quæ deparricida,q parentes fei licet intcrfecerit,dida funt.Hçc fi Mofayeis côferas,humana uidcbütur ad diuina có^ ferrtSi quis inquit perçu flerit fponte hominem,SC pereuflus dcccfieritjmortc moria^ tur,fin uero non fponte percufleritUoca'dabo quo fugiédum eft.Si quisldolo atc^ im fidiis hominem interfecerit,ctiam ab al tari fi illo rcfugerit,ad mortem rapiatur » Qui pattern aut matrem uerberat,moriatur»Si quis in iurgio Japide autpugno perçufierit hominem,fi homo non morictur,damnum amp;nbsp;medicamenta reftituet qui pe'rculfit. Si ç feruus aut feruain manibus domini duih ab co uerberetur intericrit, ultiôc dominus uindicabitur,fi uero diem unum uel duos fiipcruixerit, non uindicabitur,argentum a nim eius eft»Si quis ferui aut feruæ oculum erùerït,Iibcrtatem ci pro oculo dabit.Hæc Mofes,llla etiamnoneft ab re audire,quælde rebus minimis inhumaniter Plato fam cit»Siquis inquit ficus aut unam abfq}confenfupatroni acccpcrit,quoniam quae fua non funt accepit,damnetur.Quod fi feruus quifpiamfeceritper fingulas ficus atqj ra« ccmos,æqualia numero uulnerapatiatur.Hæccertcmagnifica(mête Platonis digna non funt, Sed audi modo uiciirim,atq} cognofce,quam humanilTime atqj diuinc Moü fcs.Si introiucris inquit in uincam proximi,comcdcs uuam^Sfimplcbis animam tuam, nihil autem exportabis,Et rurfus,Si in meflem proximi tui ucncris,non immittas fab cem,fcdfpicas in manibus tuis colligasdî metêdo'manipulum oblitus fueris in agro^ non reuertcris ad accipiendumjinopi rclinquas,ut benedicat tibi dominus deus tuus* in uindemia non reuerteris ad uindemiandum iterum : inopi eri^fi quid rclidum eft» Innumerabiliain Platonefunt,quæreprehendi polTuntjfedcaquæ didafunt fatis multa cfTc opinor,ad oftendendum iure nobis ludaica Platonis anteferri»
Ct n E VSEBII
-ocr page 202-?*gt;EVSEBII PAMPHI-^«i°
LI LIBER QVARTVSDECIMVS.
V N C alioruin quoqi philofophoruin fcdas,immo uero nuga» conipendiofe ponanius,quorum crrores non à mc ipfo, fed corv rradidione 8C pugna inter eos mirabiji cognofces, quos quando inter fe,aut cum alijs comparo,nó facile negauerim, illos daros fuiïïe uiros. Quando uero Hebræorum Theologis atcy phiJofo# phis compara,ÔC dodrinam dodrinç ilJorum confero, caduca 8C friuola omnia quæphilofophiexcogitarunt,jnihi uidentur, Nee mirum,ijjla diuinitus ædita funt,haec humanitus.
Quod omnes inter fc philofophi repugnant,contra quod noftri omnes concordant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput 1.
Deo ut non fimus accufandi,fi Græcorum dodrinam defpicimu5,8lt; Hebrj^ E □rum fcripturam ampledimur.Nam opcræprecium eft ad hancpræparatb onem euangelicamdiuerfasatqj inter fe contrarias mqltarum in philofoi? phia herefum opiniones uidcre,ipfos^ philofophos uerbis ambitioic fibq? pfispugnantes,Plato enim ille omnes qui ante ipfum fuerunt, rcprchcndcre acriter folebat.PJatonem deinde acPlatonicos alij incrcparunt,amp; ipfipcripateticos perfecu ti funt.SC peripatetici rurfus eos nihil fcirc,nihil^ dicere putabant.Stoici ab alifs derif dcntur,amp; ipfi cæteris illudere non uerentur,ita ut iam non lingua 8C calamo foluni.
tagoram,Xenophanem,Permenidem^ addcmus,nec uoluptatis defenforem Epicu^ rum prætcrmittamus,hos omnes ita redargucmus,ut alterius armis in alterum utaf mur.Sic enim inutilis eiTe difciplina ipforum ac luce clarius uidebitur, non dico haec quia Græcos odio }iabcam,aut quiaeloquentiameorum contemnam,fed quia falfo aceufari reprehcndi^’ me uideo, quod falfam ac fabulofam Hebræorum fcripturam elcgimus.Quomodo enim falfa eft Hebræorum dodrina,qui ab initio hunianæ ui^ tæ ucram philofophiani,8^ pictatem,amp; inucnerunt,8lt; intemcratam conferuaucrunt? qui nihil unquam addiderunt aut detraxcrunt his, quæ fummi uiri feriptis (didcrunt p Principio enim fapientiiTimus ille Mofes, quem omnibus Græcis multo antiquiorê in fuperioribus demonßrauimus,nihil omnino ex his mutauit,quæ finccra fuorü ma iorum Theologia tradidit,præterquam quoduiuêdi difciplinam temporibus atque hominibus illis congruam diuinitus fanxit, amp;nbsp;qui multisfeculispoH eum uixerunt prophetæ,ncc unicum quidem uerbum,aut Mofayeæ legi,aut Theologiæ prifeorum à Mofe confcriptæ,incongruens minus^confentaneumdixilfcinucniûtur.Chriftia^ na quoqj ueritas à feriptura ludæorum profeda ita ei congruit, fi rede intcnigitur,ut nulla repugnâtia cxcogitari poifit.Talia igitur noftra funt,una fententia, una uoce primis,qui ante Mofem fuerunt,à medijs qui fucrunt,à Mofe ufey ad Chrifium ruti\ laruntjà nouilïîmis difcipulis dico Chrifti,qui ucram pietatem,id eft,Saluatoris nd/ ftri dodrinam uirtute ac gratia ipfius connixi in lueem ædiderunt,prædicantur ac cogt; torum cdida,nec hoftium infidiae,nec inimïcorum gJadij præualercpotuerunt.Gen* tium uero praeclara illa philofophia,qucm unquam frudura produxit^ Nam quem« admodum qui ante PJatonem fuerunt,ab ipfo derideantur,mox ipfius Piatonis ucr# bis audies,Protagoram enim,Heraclitum,EmpcdocIem,amp; Parmen idem idcirco re^ darguit,quia diffentientes inter fe manifefte uidentur,quamuis Protagoras omnino impius,qui nullum eife deum opinatus eft.Sic enim in libro de dqs (dito ab eo ftatim tneorpit
-ocr page 203-LIBER DECIMVS Q_V ARTYS. Fol. 94
A incoepit.Ncfdoinquitfidnfint,nccquaIiformafint cognofccre pofliim» Democri^ tus uero qui Protagoram docuit principia rerutn, inane ac plénum e/l'e dicebat, pieu num ens amp;nbsp;folidum uocabai,inane uero ac uacuü non ens,a(rerit^ non magis ipfum ens elTe quam non ens,Ab æterno enim ,inqt,in uacuo continue acq; uelociter entia mouentur. Heraclitus uero principiarerumignem putauir,exquo uniuerfa fieri, ^inquemrefoluiuicifTimarbitratuscft,tcmpusc^’ refolutionis omnium in ignem determinatum elTe 3it,amp; generationis ex eo fimiliter ,li omnes cunda moueri alTerue runt Parmenides autem Eleta, unum effe uniuerfum adirmat, non genitum, neque mobile, pilæ quoque figura conglobatumgt; Hune MelilTus audiuit, ac eum in omnû busfequiturde quibus omnibus hæc Plato in Theeteto conferiplît. Ex differentia inquit, ex motu, Si ex mixtura adinuicem omnia fiunt quæ elfe dicimus,non rede ap pcllantes,nunquam enim aliquid eft, fed Temper fît, de hoc omnes philofophi prar# ter Parmenidem conueniunt, Protagoras dico Heraclitus,Empedocles,utriufquc poefeos fummi Poctar, comoediac quidem Epicharmus, Homerus autem tragœdiæ, quicum occanumgcnerationcm dfcatdcorum.oninia fluxu.atqucmotuproduda cf
- feuoluit EtpaulopoftHcraclitiiait,quiinEphefoIonia^phiJofophari uidencuc _ nullo modo curauitqutctc aliquid intcrrogarc, acrefpondcrc,8Cfi quid ab eisquaesi quot;nbsp;fiucrisfnigmata,quaedamuerbaquafifagittascxarcu proijciunt, quorum fi ratio# nem quandam, autfignificationem quxfiueris, aliopercutieris pigmate, nec quic# quamcumcis’efficerepoteristquippe nccipfifccum firmiunquam aliquid dicunt, immo id apprime ftudere uidentur, ne quid certi, aut in uerbis, aut in animis eorum înfit. Etfubficit Abiftisigitur nihilunquamdifccmus,fedipfinos confideremus, quod ab antiquioribus accepimus occultius ab illis ac poetics didum quod oceanus amp;nbsp;fluxus generatio reritm eft, quia nulla res prorfus ftet atque quiefcat,Quod pofte# riores apertius adeo dixcrunt,ut iam etiam coriarq fabri^’ omnes rede fe teuere phi fophiam putent, libéra«^ ab errore uidcâtur,quia falfum efie cognofeant, alfas rcrff quiefcerc,alias moueri,omnia enim moueri à præclaris iJlis philofophis dfdicerunt, quos magnis laudibusprofequuntur, Ferc autem oblitus fom o Theodore illorum, qui uniuerfum immobile elfe contendunt.Mcliffus enim Parmenides Si quicunqj eos fequuntur fpernentes illo ftare omnia quicfcere^ affirmant Ipfum enim inquiût uniuerfum non habet locum in fe ipfo,quo moueatur.Quid igitur nos in medio ifto turninterceptioamicedicemus^nifimagno animodefenfi eflugicmus,quemadmo# dum in paleftra nonnulli intercepti alij ab alijs fimul tradipereuntSic nos in contra Ç ria ifti trahentes penitus lacerabunt.Hæc in Thecteto.Sed uideamus rurfum, quae de prioribusphilofophisinSophiftafcripfitFacilia quædamParmenides inquit locu# tus eft,amp; quicuncp de prioribus iudicarc de cntibus,quot,amp; quç fint uoluerunt,fabulä quandam quafipucris nobis narrare mihi uidentur, alius enim tria entia dicit elTc, amp;modo inter fepugnarc,modo alterû ab altero fieri coniundiones quo^ partus Si educationes quafi filiorum confingit,aliusduo faciès,humidum uidelicct atqj ficcum autcalidumSC frigidu in unum copulatamp;producit Genus autêEleaticû àXenopha ne,5lt; ante ipfum incipiens,omnia unü elfe affirmatlades uero quidam mufaefc Slcclî des coniungendu ita putarunt.ut dicerct ens Si unû Si multa elfe,fed amicitia Si inimi citia diferre^Diftradu enim ens femper aiunt ferri per contention? illi, qui intenlîo# res mulas coluerunt, rcmifliorcs uero fie femper fe habere negarunt, fed modo qui# dem unum elfe aiunt uniuerfum ex uirtute. Veneris amicum fibi atque conueniens, tnodo autem multa cum ipfum fibi ipfi propter contentionem repugnet Et poft pau ta.Quidam autem inquit funtinter quos Gigantum bellum affiduum gcritur,alii e# nim quicquid manibus comprehcnditur,taduç fentitur,id folum elfe côtendunt,cor pus atq; fubftantiam idem omnino elfe affirmantes.Alq eis illudunt, qui feparatas à corpore fubftantias elTc alTerunttdicunt enim quidâ,intelligibÜes atque incorporea»
Q, ij) fpccies
-ocr page 204-DE PRAEPARATIONE EVANGELÏCA ipeciesueram clTc fubftâtiam.Hîs alijs^ huiafmodi uerbis,oÆcs qui ante ipfum fuc« ® runtPiâtodcndet.Quakm cnim ipfc de rebus opinionem habuit,in fuperioribus ex planauinius,cuni à ludaica ipfum fcriptura accepüTeplurima probaremus.Sed fuccef fores etiam eius in medium adducamus.
DefucceflïoncPJatonica, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput IL
Latonem igitur ferunt in Academie primum docuiffe, ac ideo 8C Académie camphilofophiamuocitatam fuiiïe. Póft ilium uero'^pcufipptim cxforo# jlll* re ncpotem Platonis,deinde Xcnocratem Folcmona’fcéendi ùites lufcepifi = fe,quipoft mortem Platonis nouis opinionibus iJfCo Acâdemiam repicrunt It a ftncera Platonis dodrina un a cum eo extinda,contehtiôncs nanq; à'c pugnæ poft cum inter phiJofophos coortæ,ufqjadhodiernumdicmmaximopereuigenLPaucif fimi enim,immo uero duo ueJ ad fummum tres in tant© fpaciô tempons ùeri Platoni cifuntrcperti,ncc tarnen etiam ipfi ab adumbrata caaillatione oninïno alienû Pole^ moni Archefilaum âiuht fucceirifre,qui fêrtür Platonrcàmbinninophriôfophiam c5 mutafre;nouam^ quandam conftituilTejquoniahi nihil cotnpreh'enfibilefit,amp; in u« tram^ partem rationes aequalium fint uiriüm,fenfuslt;Juöqfrallacescflc,rationcm^ E nullam omninofirmamfiertVndéilludHefiodicumr''*' ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''
Mens cælata latet homîncs haud co^riita cuiquam,' Atqîipfamfccumdrjdetinucre latentem, ’ nbsp;nbsp;nbsp;quot;
Summis laudibus efferebat. Poft Archefilaum autem Carneades atqj Clytomachus priorumphilofohia contempta,tertfam inftituerunt Açademiam, quartamPhilon amp;nbsp;Acharnidas,quintam quoqj nonnulli dicunt Antiochum induxifte, li quidem fult;y ceffores Platonis fucrunt, quorum philofophia qualifnam fuerit, fi quis difcere gli# fcit,Numenium audiat.qui in libro de diftenfionc Acadcmicorum à Platone hæcfcri# pfit.SpeufippusinquitPlatoncm,Xenocratcs Spcufippum,Polemon Xeiiocratem in Academia fecutus eft,quiinomnibusfercmores Platonis SC dogmata permutabant, prxterquam quod harc nobilisïncompreherifibilitas nondum illos inuafcrat,ita fta# tim poft ilium,autignorantia,aut alia quadam de caufa Platonis philôfdphiam con tempferunt.Nolo enim amore Xendcratis id dicfrc,immo ueroPlatonis gratia dicâ, dolco nanqj.quia philofophiam dC ùitam Platonis imi'tâti non funuNam 8c. fi non c# rat melior magno illo Pythagora;forfan tarnen etiam peior nô fuerat.qucm quidem Pythagoramdifcipulieiusdiligenter fecuti, maiorem dodorifuo accumularuntho# p norem.Quam rem quamuis utinam non fcciflent,ftudiofiffime imitati Epicurei funt qui cum fapientem putarint Epicurum fuiire,multispoft eum temporibus'nihil peni# tus,aut illi,aut alter alten' contrarium dixerunt,fed impictatis criminc inquinatus ui# dctur,qui noui aliquid dicere audeat,ita magna quædam inter eos concordia eft. Si# milis^ eftEpicuri fccîla difciplinae ciuil , quippecum fine fcditione fummo confenfu fie 3gâtur,ut unam mentem,unam^ fententiam habcat.Itaqj firniircr atqj concordi# ter Epicurum dcfendunt,ut etiam in pofterum fecuturi uidcantur, Stoica uero ftatiin ab ipfis principes fadionibusplena nondum quicuerunt.funt^ inter eos adeo diuifi, ut alii magis,alii minus feStoicos efle fateâtur.Plato autemPythagoricuscerte fuit, nec ignorabat Socratem tres dcos pofuifle imitatione Pythagoræ, quod amp;nbsp;ipfe fecu# tus eo modoconfcripfit,utneceffitate,necclarcdixcrit,fed inter manifeftum atqj oc# cul turn fententiam fuam caflauerit,non inuidia quadam neqj maliuolentia, fed reru dignitate commotus.Hoc igitur confiderâtes,fperare ipfum omnino debemus ab Ari ftotcic at(^ Zenone,amp; que Academia fua diuifa eft,ab ea quoq; ipfum diftinguimus, ac ipfum in feipfo confidcrantes,Pythagoreurn appellamus.Sed nunc furiofiirime,5i hucSf illuc,amp; totus,amp;per fingula membra trahitur uir inter Pythagoram SC Socrate medius.SubIimitatem nanqj ilIamPythagoræ ad humanitatem deduxit, humilcue# roatq;deieâum,Socratisadgrauitatem reduxit,acita Pythagorapopularior atque gt;nbsp;communier
-ocr page 205-lt;xv/îp.Tv^^
LIBER D ECIM V STER TIW. Fol. K
V Comniunîor.Socrate ucro grauior uîfus e(l,Sed rcdcamus iJJojUnde nobis defJaxito* ratio.PoIcmona igitur Archefilaus SC Zenon audiucrunt, quamuis Zenon antequa PoIemodoceretjXenocratis etiam fuerat auditor, qui etiâtn Cratetem Cynicum in nonnullis imitatus eft,fed StiJponem quoqt 8c Hcraclitios eft fecutus, nam cuni Zc^ no amp;nbsp;Archefilaus Polemona fimul audirent,diïputandi ambitione concitati,quoti^ die pugnabant ita Zeno HcracIiti,StiIponis,amp;:Cratctis auxilio nixus,infignis pugna tor à Stilpone facQus, 8c aufterus ab Heradito, Cynicus à Cratete, Archefilaus ucro CrâtotaPJatonicum,amp;Diodorum ôdPyrrona infubfidijs tenuit. Et Crantor quidê crcdibilcm cius cffccit orationem,Diodorus uero fophifticam, Pyrro autem mutable lent cum fccit amp;nbsp;transfugam,amp; omnino nihitVnde diccbatur de ipfo, quod ex ante^ rioribus ciTetPlato, expofterioribusPyrroexmedijs Diodorus* Hicfubtilitatibus Diodori,qui acutus dialecticus erat, Si Pyrronis ratiocinationibus Platonicam elo^ quentiam foedauit,amp; modo hoc modo aliud dicens,hinc illo,amp; illinc hue facile tan^ quam mihi feiens uoluebatur,fcire tarnen multa eloquently umbra uidebatur,nee un quamfiiitin co,ut unum Si idem bisdiccrct,necputabatingcniofidrcuiriin eifdent pcrmanerc. Cauillator igitur fummus uocabatur,cum ita fc his quæ dicebantur da«
B rc adaptare^ femper fucrit præmcditatus,ut cum ipfe nihil fciret,nec alios feire quic« quampatcrctur * Tcrrcbat cnim omnes turbabatque fophifmatibus,gaudcbatquc acgioriabatur fœditatc ilia mirificc, quia nihil turpe, nihil honeftum, nihil bonum, nihil malum cognofcerctîfed fi quid primo turpe dixerat, repente commuta tus,plu;? ribus conabatur rationibus, quae prius aftruxcrat confutare* Erat igitur Hydra ca« pita fua proprio enfe amputans, nee aliquid habens utile, nifi quod libenter Si audi« retur, Si uiderctur, Nam amp;nbsp;ficie benigna, Si ore rotundo, Si fuauibus erat ocu# lis praeditus,quae non repente arripuit,fcd aptus ad hæc natur a,cxcrcitatione quoque ab initio firmauit.Audiuit enim puer Theophraftum mitem uirum, ncc à Cupidinc alienum,quoniam formofiflimus erat. Ipfc poftca Crantori fuit amatus, amp;nbsp;Diodori cauill atoria naturæ commoditate breuiffime fccutus, Pyrronem quoque fuit imita« tus, in cuius fententia quamuis Pyrronicus appellatus non fit, pcrmanfilTc uidetur* Aperte nanque Mnafeas,PhiIomclus,amp; Timon Sceptici fuum ipfum ,id eft, Septi« cum fuifle affirmant,ucrum enim Si falfum,Si ucrifimile,ipfo quoqueut illi dcfiruc« bat* Pyrronicus igitur rc, non nomine fuit,fed Crantoris pudorc, à quo amabatur, nomine non re Academicus erat * Magna igitur pugna inter Archefilaum atque Xe
Ç nonem fuit,amp; alter in altcrumSi dicendo,8C feribendo impudenter ferebanturtquä« uisZeno non melius faceret,quam Cophifidorus orator,qui cum grauiter ferret Ifo eratem,quem audiebat Ariflotelc praemi,dicebatfcribebatqucnon in Ariftotclem quidem, ut putabat, fed in Platoncm à quo alienus non erat* Nam cum Ariftotc« lemnullo modointclligcrct,putarctautem,quoniamPlatoncm Ariftoteles audi« ucrat Platonicum ilium effe,bellum quidem indixerat AriftotcIi,Platone ucro 8Ceius dogmata,que tarne nefcicbat,rcprobarc conabatur,putans no Platonis dogmata,fed . Ariftotclis refutare. ita magnus ille orator non eum percutiebat, cui bellum indixe* rat, fed eum quo cum pacem habebat* Sic igitur Si Zeno Archefil ao pugnans,PIa« tönern lacerabat,non cnim erat forfan nefeius corum quæ Archefilaus dicebat, Pla« tonica ucro penitus ignor abat,ut à libris fuis manifefte colligitur, ita quem non de« bebat,impudenterexagitabat,amp;quemdebebat,minimetangebat* Etcerte fiPlato« nica non oppugnaffet dogmata,bonus meo iudicio fuiffet philofophus* Sed de hac re 1 atius fi ocium erit,utinam autem nunquam mihi tantum fit ocium,ut ad huiufmo di res non ioco fed ferio rcuertar* Studebat igitur Zeno Archefilai omnia dilt;Sa refu« tare, ac maxime incomprchenfibilitatcm quibufcunque poterat argumentis aggre« diebatur,quorum Archifilaus alia dcpellcbat,alia fuccidebat, alia fupplantabat: ita contradicentes deiiciebat,amp; auditorcs in ftuporê uertebat facile putantcs,n5 uerbum non
-ocr page 206-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA ' non operam,nonpalTioncm,noquicquam aliudeïTcmagnû autparuum,nifiquod Pitanaeo Archefilao uidcretur, illi ucro nil prorfus uidebatur, neaffirmabat quicquS, fed uerbis folummodo pronüciando terrebau Lacydes autem qui Archefilao fuccef# fit.Oecononiicus appellatus eft, quia rei familiaris magna curam habebat, manibus cflâa propres négocia fua gcrcbat,nô paupertate oppreirus,nec feruis îdigês fed quia, immo uerocaufamunulquifqîpcr feipüexcogitet. Egoueroilludfuauicatis gratia breuiter perftringam,quo maximo argumento ufus,nihil penitus ab hôibus comprac hendi polTe putauit, Solebat femper in feruorum abfentia penu claudere, clauemque în loculo depofitam obfignare, ânulum^’ quo diligenter fignauerat,fubtili filo liga# tum,per paruulum quoddam ianuæ foramen intro inijcere.Cuni autem fibi aperiem dum erat,retradoper filum ânulo dauique refignata, ac rurfus fimili modo amp;nbsp;clau# ’ debat 8C aperiebat.Quam rem cum aftutia feruorum perccpiflet,abfente Lacyde ape# rientes danculum uniuerfum penu, prout animus eo^ ferebat, confumabant, expor# tabant,fundcbant» Lacydes autem cum amp;nbsp;fignacula quæ feccrat integra inucniret,5lt; ânulumutdimiferat,penu autem manifeftcdiminutum,putauithocillud eire,quod apud Archefilaum de incompræhcnfibilitatc rerum, quod nihil uidere, nihil audire, nihil deniqj intelligcre fincere ac uere poffiimus, audiuit difputari, malitia quoç fer# g uorum nihil uero cerni feiré^ polTisabipfo feaudifle affirmabat» Quare confufus non Academicam,fed Stoicam apud feruos difeiplinam profitebatur, Illi uero Acade micam incomprçhenfibilitatem ueram elfe contendebant. Ita coadus Lacydcs,aliter inquitin feholis difputamus,aliter domi uiuimus, difputationibusqj ac fchola neglec tis, domum fedens obferuabat. Hæc de Lacyde dida fuflFiciant, Hune audiuere qdem multi, fed praecipuus omnium atqj infignis Cyrenæus fuit Ariftippus, SuccelTit autc ipfi Euâdcr,poft quem Carneades Academici fadus princeps gymnafii,tertiam confti tuit AcademiamJs Archefilai morcm in difputando fecutus eft. Nam ad utram^ par tem ita dicebat, ut omnia quæ alfis afferebantur réfutaret, incomprçhenfibilitatem tarnen Archefilai non probauit. Non enim eftepalTibile dicebat hominem, ita in om nibus fe retinerc ,ut nihil affirmer, efteq} non paru am differentia m inter incertum amp;nbsp;incompræhenfibile,amp;cunda quidem incompræhenfibilia effc,fed non incerta.Is Stoicarum quoqj rationum non ignarus,ambitione magis quam ueritatis amore ftoicam philofophiam perfequebatur. De quo Numenius hçc fcripüt. Carneades in# quitpugnandi morem Archefilai renouauit omnibus contradicens, amp;nbsp;hoc at^ illud nunc affirmando,nunc negando,uolubilitate orationis omnia diftrahens. cumq; rem nadus effet grauiorê,ut maximus atque uehemens amnis, fluxu orationis atqne uor# ticibus contradicentes obruebat, ita cæteros quidem nonnunquam ui argumentoru feduccbat,ipfe uero feipfum,quod in Archefilao nô erat,rede intclligebatîquipe mul to prius ille feipfum quâ auditores decipiebat, Carneades ueroSC permulcebat amp;nbsp;de# populabatur,nam furta quidem occulte, latrocinia uero aperte irruens faciebat, mo dolo,modo ui etiam præparatos,præmeditatos ctiam homines confundcbat,ita nul# lus ci refiftere potcrat,fcd erant omnes quibus cum pugnabat multo inferiores.Car# neadi autem Clytomachus fucceffit, Clytomacho Philon, de quo idc Numenius hjc perftrinxit.Philo cum Clytomacho fucccffïffet,nimia letitia confufus,quafi gratiam habens,quæ illi uifa fuerat confirmabat, amplificabatq;, ac aduerfus Stoicos cundis uiribus armabatur, fed temporis fpacio ueritatc rerum coniunda incompræhcnfibi# litatis opinio fuit.Quare Philo quoqj ipfe ne trâffuga uiderct, redargui magnoperc cupiebat. Huic Antiochus in Academia fucceffit, quiStoicum Mnefarchum fecutus, Philoni præccptori non paucis contradixit, amp;nbsp;aliéna dogmata in Academiâ induxit. Hæcdcfucccffione Platonica ab ipfis, ut uides,philofophis tradita funt. Confydera îgitur altius oro falfitatem dogmatum 8C pugnasphilofophorû, qui 8C fi per uniucr# fum orbem amore ueritatis errauerint,nullum tarnen laboribus dignum frudfi po# fterû
-ocr page 207-LIBER Q_V ARTVSDECIMVl
fteristranfmitterepotuerunt,fednec ipfimagnam utilitatemconfecuti funt. Cultus enim idolorum amp;nbsp;multitudinis deorum opinio quafi peftis omnia contagione fua in uaferat,quæipfosquoque philofophos moribus ciuitatum ac legibus facrificantes fummerferat.
Quod unufquifqj philofophorum,quod ipfe conijciebatde
Caput ni.
dqs fequebatur.
Ihil cnim ueri de dijs à prionbus acccperunt, fed fuis cogitationibus coniess
ihilenimuerK gt;nbsp;Jlura dudt,de
natura philofophantunquod Porphyrius in epiflola ad Ae^
gyptium Anebonem his ucrbis fatetur.Incipiam uero inquit à dqs Si dpio ^nibus bonis,de quibusplurima Græcorumphilofophidixerunt,fed quædi«
xerunt conieduris præcipue nituntur» Et fubiungin Magna pugna de bis ucrbis a# pud nos eftjhumanis enim rationibus de bonis conqciinus: qui autc altiora hoc mo^ do inueftigant,cum peruenire nequeant quo proficifci uoluerint,fruftra philofophä^ turjdem ipfe in Jibro ad ßoethum de animae biâoria inquit. Communis quidem ho^ minum fententia immortakm efTe animam prædicat,rationes uero, quæ à pbiJofos! phis adducuntur,faciles refutatu funt.Nulla enim apud philofophos opinio propter B contrarias rationes,quas facile contradicentes inueniunt,firma effe uidctur,immo ue ro etiam de his quae oculis cernuntur,nihil eflc confirmandum multi opinati funt.Et inlibro de Refponfis,ipfo Apollinisoraculo in teftimoniu citato feaudos fuilïe Græ cos,8C ab Aegyptiis,Chaldæis,ôC Hebraeis ueritatem,ut in fuperioribus diximus, con^ fpedam affirmât.Videmur ne igitur accufandi nos qui fedudas gentes cotcmpfimus amp;nbsp;Hebraicæ fcripturæ toto animo adhçfimusÆur enim oportet nos philofophos au dire,ac magni quicquam ab illis uelle difcere,fi conieduris utuntur. ôc uarijs ratiöni:^ busatqj diuerfis, in fummam omnium dubitationem adducât/quod ut reipfa uideas ipforum philofophorum de principes,de dqs,de uniuerfi conftitutione uarias, immo uero contrarias fententias exponam.
Quod mathematics difciplinæ nihil conférant ad pietatem. Caput IIII.
‘ I priusoftêderonihil Aftrologiani,Arithmeficam,Gcomctriam,Muficam^ que(ipfi mathematicas difciplinas^ uocant)quæqj non ipfi inuenerunt, fed à ßarbaris acceperunt, ad inueniendam.ut ipfi putant, ueritatem confcrrc. --Nam fi’difciplinatuminquitcognitio animuni nô formauerit, nullus rede philofophari,necdeumcognofcerepotefi.ltaquafideus ipfe numeris teneatur,nos Q qui cas difciplinas non admiramur,pecudes elfe arbitrantur,ncc magni al iquid pofle nos intelligcre contendunt.Res autem ipfa oftcndit multos apud Græcos fuilfeqnnu merabiles apud ßarbaros,qui quamuis has difciplinas optime tenucrintmec deum ta men,necrede uiuendi normam cognouerunt.E contra multos fine illis pic fimul at^ que fandilTimc uix i/Tc.It aq; Socratcm,qucm nicrito omnes admirantur,non magni hasdifciplinasfeci/Te,XenophoninlibrodedidisSocraticisfcribit. Doccbatinquit quantum oporteat fingularum rcrum atq? artium habereperitiam.Nam tâtum Geo metriae ftudendum confulebat,quantum fufficeret ad menfurationem agroram ac di ftributioncm,quod adeo facile dicebat elfe, ut fi quis diligenter animaducrtat quam primum quantitatem agri cognoucrit, menfurationem ignorare non poffit. Reproe bat uero tâtam eius rei curam ac ftudiHm,ut difficili figurarum cognition! inuigilare uclis.NulIam enim utilitatem in ilia fpcculationcuidcrcfe alTerebat, necerat Geo^ metriæ impcritus,fcd à multis atq; utiliffimis ftudqs etiam hominis uitam ad aliéna^ rum confiderationu ftudia dcducere non oportere putabat. Similiter Aftronomiam quoqj difeendam confulebat,ut dies ac hodes,horas,amp; menfes,annos redius per# cipiamus.Quæ res ad iter agcdum,amp; nauigationes atq; cuftodi3S,multa^’ alia in no de,aut in menfc,aut in annopcraguntur,perutilis eft. Eoufqjautem Aftronomiam difccrcjquoufqj planetarum motus,Si diftantias eorum à terra comprehendas ucho
R mentet'
-ocr page 208-DE PRAEPARATIONE EVANGELIC A.
menter improbahNuliam enim utilitatem ctiam in hac rc uidere dicebat,ncc eraf ex# pers omnium iftorum.Sed cum longa tempora fpacia defiderant non conferre arbi^ trabatur utiliora relinquere, Si in his uitam conterere, Omnino autem non efle cu^ randumhominidicebatjUtper coeleftia corpora futurorumquæin poteftate diuina funtjCognitionu perquirat.Nec enim porte homines ilia cognofeere, nec dijs gratum elTejfi quæ illi occultaruntjca tu diligenter inquiras,porteqj facile ira deorum in infa^ niam Anaxagoræ cadcrc,qui cum coelertium feientiam profiteretur,in id amentiæ in cidit,ut Solem ignem penitus putarer,nec profpicere poterat facile nos ad ignem ocu los erigere cum Solem refpicere nequeamus,nec corpora hominum acriora fieri ab if gne quemadmodum à Sole,nec cernebat omnia,quæ à terra germinantur,abfq,’ fola^ ribus radfis atqj calore cœlefti crefeere non poflre,quæ omia igneo calore languefciît ac pcreunt.Logicam quoqj difeendam ita confulebat,ut magnum eius ftudium mub tam^ operam improbaret.HçcSocrates apud XenophontemJpfe autem Xenophon in quadam ad Aefchinem epiftola,hæcdePlatoneacdehis qui naturalem feientiam profitebantur feribitOmnibus inquitpatetdiuinas res cognitione humana compte# hendi no porte,quare fufficit pie ipfos deos amp;nbsp;ex animo colere,quales autem funt nec inuenire nobis pofTibilc eft,ncc fas eft quærerc,nec enim feruis conducit,nec eis lauda g bile dixerim,fi dominorum fuorum confilia nifi quantum ad minifterium fuum perti nct,fcrutariuoluerint.Quando enim o AefchineSocratem quifpiam audiuitde coele ftibus aliquid corporibusdicere^aut ad fubtiles linearum fpeculationcsperdifcendas exhortari^Muficam enim ipfum feimus auribus folummodo percepirte, quotidie au# tem de fortitudine,de iuftitia,de alijs uirtutibus dirtTerebaU Hæc nanq; bona horninu appellate fokbat.Cctera uero aut percipi ab hominibus non polfe, aut no longe à fa bulis diftarCjSophiftarum^ ludis rtmilia ertc,hæc ill e amp;nbsp;cæteris confulebat,amp; ipfe pri mus faciebat»Ii ergo quibus Socrates non placuit,aut taceant,aut ad id quod æquum eft redeantîSocrati enim uiuo fapientiam deus foli atteftatus eft.Qui uero eum inter# fecerunt,poenitentiæ ftimulos effugere no potuerunt,ifti autem bona Aegypti Si pro digiofam Pythagoræ fapientiam adamarunt,amp;: folida Socratis tenuitate contempta, tyrannidem colucrunt,amp; tenuilTimam uitam dapibus Siculis commutate non erubuc rfit.HisuerbisXenophonPlatonem occultiuspugnabat, Socrates uero apudipfum Platoneni in libro de republica gymnaftica,mufica,ôC aftronomia ita loquitutjUt cti# am Plato non multurn iftis attribuereuideatur»
Opinioncsprifcorumperiarchon,ideftdeprincipibus. Caput
Erum ut facilius merito contemptam effe à nobis hanc inanem Græcorum philofophiam cognofcas,non grauabimur altius uarias atq; diuerfas, im# mo uero inter fe contrarias philofophorum opiniones repctere gt;nbsp;Artumam autem ea à libro Plutarchi,quem de dogmatibus philofophoru infcripfit
Thales inquit Milefius de feptem fapientibus unus principium rerum aquamputa# uit.Is primus philofophari dicitur inccepirte,amp; ab eo lonicam philofophiam eife ap# pellatam.Dicitur autem iunior in Aegypto fuirte,ôf in Miletum fenior redrifle. Indu# dus autem fuit,ut ex aqua uniuerfa primo efle d;cerct,Slt;in aquam demum refolui, quia fperma omnium animalium origo humida fubftantia eft, Vnde uerifimile pu# tauit hoc modo ex humido cunda oriri.Dcinde quia herbæ ac plantæ uniuetfæ hu# mido aluntur,8lt; frudus ferunt,eius autem penuria languefcunt acdecidunr. Tertio, quia ignisStclIarum atqj Solist ipfe mundus aqueis uaporibus alitut^quam opinio nem Homerus quoep approbate uidetur cum dicat.Oceanum qui omnium fuit origo Anaximander autem Milefiusprincipiumreturn infinitum efle aflercbat,8lt; ex hoc omnia primum oriri,ôi in hoc tandem deuenire, idcirco infinitos oriri mundos at# que rurfuscorrumpi, infinitum autem efle dicit principium, ne quid defit, neue ge^ neratio tciminetu r.Errauit autem, quianon aperuitinfinitum iftud aer, ne an aqua fit,aut
-ocr page 209-exv/i/iLTV^.
LIBER DECI AI VS T^E R T l-VHSr Fol. 5)‘f
aut aliud quoddam corpus, errauit etiam,quia fubieifïammatcriamdiccns effici:^ tntem caufam deferuit, infinitum enim nihil aliud quam materia eft, quæ acîu c/Te nonpotcft,nifi efficiente eliciatur, Anaximenes uero Milefius principiuni return ae^ rem opinatus eft,ex quo fieri cunda,5i in quern refolui contendit,animam cnim no^ ftram aerem elTe ait,hie cnim nos continet uniuerfum etiam mundum fpiritus ÔC aer fouet,idem aute aer amp;nbsp;fpiritus apud eum eft,Hie etiam errauit,quia ex informi aclini plici fpiritu atqj acre animalia pofle conftitui putauit,impoffibile auteni omnino eft, principium rerum folum efle materiam, cum necefte fit efficientem caufani poneret non cnim ex argento aut ligno aut acre uafculum unqua fiet,nifi artifex fecerit.Hera ditusueroamp;HippafusMetapontinusignem efle principiumputarunt, quoextinefto extera gignuntur,cuius folidiorê in partem fe contracta atq; conftipatani terrani fie« ri,tcrramporro ab igne refolutam in aquam uerti, amp;nbsp;cxhalationes aquaruni in acre tranfirc,Rurfus autem uniuerfa corpora mundumqj fpfum ignis ardorc corriipi.Prin cipium igitur ignis eft inquit,quia in co funt omnia, amp;nbsp;in eum demum refoluuntur, Democritus,quern Epicurus fequitur,principium rerum aflerit corpufcula quædam minutifl’ima,quas athomos appellat rationecognofcibiles,folidas, non gcnerabilcs nec corruptibilesjomni fradura fuperiorcs,qux alterari non poflunt. Has in uacuo, ® amp;nbsp;per uacuum moueri aflerit,quod infinitum efle opinatur, Athomos quoq,’ ipfas in? finitas numero dicit,quibus accidunt figura Si. magnitudo fecundum Deniocritum, Epicurus autem pondus etiam adiccitmon cnim mouebuntur inquit,nifi pondéré de? ferantunFiguras porro athomorum nec infinitas,8c eiufmodi effe aflerunt, ut frangi nonpoflint, Athomos cnim dida eft,non quia minima fit,fed quia diuidi ac frangi ne queat. Athomos autem efle dicunt,quia uacuum atq} unitas elcmenta funt. Empedo? cl es ucro Agrigêtinus quatuor elemtêa ignem üidelicet acrem,aquam SCterram prin? cipia ponit,duas etiam uirtutes amicitiam atq; litem,Si amicitiam quidem coniunge? re,Iitcm ucro diftinguere.Hxc fuitprimorum philofophorum diferepantia, iftae funt de principes illorum inanes opinionestnon enim deum creatorem,nec decs omnino, aut incorporcas Si irration ales fubftantiastnec illud qd fupra fenfum,fed in principi? orum numero acccpcrunt. Primus autem Grxeorum omnium Anaxagoras, fertur intclledum return omnium caufam afl‘eruifle,quiphilofophandi amore agros fuos dicitur incultos reliquiffe. Is primus efficientem caufam rationalem arbitratus efitcoi fufa cnim omnia fimul fuerunt, fed intelledus à confufioncin ordinem earedegit, Admiratione uero dignum eft,quod itadicentem parumdefuit,quia Athenienfes la^ C pidibus obruercnt,quia uidelicet non Solem,fed Solis creatorcm uencrabatur. Is etfi rebus omnibus intelledum propofuit,non tarnen confequenter ubiq; feruauit.Vnde Socrates apudPlatonem de anima, uehementer eum incufat. Cum Icgiflem inquit Anaxagoram dicentem omnium caufam efle intelledum magna lætitia perfufus, pu laui magiftrum iam me Anaxagoram inuenifle qui mihi diccret omnia optime ab in tcllcdu efle difpofita,8lt; à quo difccrcpoflem,utrum terra rotunda,an triangularis fit caufam enim afferre ipfum arbitratus fum, Quare altero alterum melius, Si quia optimum eft talem terram effe,Si fi in medio ipfum diceret,ilico exponerct, quia opti? mum eft in medio fitam cfle,ac eodem mododeSole,Luna,amp;deueIocitate ipforum, amp;nbsp;de aliisfingulis,quod optimum fit alia pati,alia facere que patiuntur faciuntînô cnim alia caufa quam optima reddi poteft,fi à ratioe atq; ab intelledu difpofita funt. Magno igitur gaudio fxpe libros cius pcrlegi,amp; progreflus aerem,aquam,ignem,C3e tcra^ huiufmodi afferre Anaxagoram uidcns,cis^ caufas rcrum attribuerc,nec intel? Icdui ac ration! aliquid attribuere,magna defpc decidi.Simillimum cnim mihi face? reuidebatur.ac fi qs diceret omnia intellcdu,at^ ratione à Socrate fieri.Deinde cum rcdderc caufam uellct quare hie fedcam.refponderct,quia corpus meum oflibus atq; neruis conftat,cum ofla articulos coniundiones^ habeant nctuis coll igatas. Si nerui R fi trahi
-ocr page 210-DE PRAEPARATIONE EVANGELICA trahi atq? retrahi folcant,flcvîi hoc modo corpus facile pofic,quia de caufa fit ut fede# D ammon enim uera caufa redditur,fcd quia uidelicet eum Athenienfes mortis crimine condemnarirtîjôCmihi iuftius uifum cft,fententiam hanc fubire,idcirco expedans hic fedco,nampercarnem nifi hoc cflet,fi fugeremihimeliusuifumeflet,hæcofiaifd nerui Megaræ amp;nbsp;in Boetia eflent.Si quis uero contendat,non pofTc me quj mihi opti mauidcntur,abfquc ncruis amp;nbsp;oflibus cæterisq; huius cfficere,uerc quidem dicit, perhæc enimfacio,ratio autem eorum,quæintelledu fiunt,non hæc fedmelio# ris,aut certe optimi eft.Et poil pauca Jta ôc terram alius rcuolutione ccrlorum in me dium depclli,alius propter latitudincm fuam ab acre fuftincri,quod autem melius fit in medio fitam efle ne quærunt quidem. Eft autem quod omnia ligat, amp;nbsp;bonum ip# fum,quod nefeio quomodo omnes negligunt.HæcSocrates.Anaxagoræ autem fuc cclfit Arccflilaus,quemSocrates audiuit. Prætercaamp; Xenophanes, ÔC Pythagoras, qui Anaxagoræ temporibus florucrunt,de æternitate dei,SC de animæ immortalita# tcphilofophati funt.
OpinionesphilofophorumdeDiis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput Vt
Vnc uideamus qua les opiniones deDijs philofôphi habuerûnt.Plutarchus fie in libro prædido feribit » Nonnulli philofophorum inquit, ueluti E
^^^machusnullomodo deos aïTerebant. Euripedes ctiam tragicus,quamuis Ariopagitarû formidinc non omnino fe apcruerit,Sifyphum tamê induxit, quafi hu ius opinionis protedorcm,5C quibufcunqj potuit rationibus,fcntentiam eins tutatus eft,SC Anaxagoram quiuna ftetiflecorpora confufe primo affïrmauit, Deinde à deo in ordinemdiftindajôcPlatonem qui non ftetifle, fed inordinate mota fuific primo dixit,Deinde à deo in ordinem redada rcprchendit,quia dixerunt deo de his inferio# ribus curam cfie,Beatum enim illud animal,atq; incorruptibile inquit Omni bono re plctum,amp; omnis mali expers ad bcatitudinem fuam conuerfum res humanas non a# nimaduertit,mifcrum enim effet fi fabri,autopcrarii more ad huiufmodi fabricam fe conuertcrct.Præterea dcus,qucm dicunt ante ordinationem totius,aut dormiebat in# quit,aut uigilabat,aut fi neutrum ucrum cft,nec erat omnino.Si ergo dormiebat à fe# culo mortuum fuilTe neccirccô.Sempiternus enimfomnus mors eft,Deus autem nec fomnfi nec mortis particeps eft.Sin uero uigilabat, autperfedam bcatitudinem ha# buit,autmancam atqj impcrfcdam.Sipcrfcdam,nulliusrciindigebat,quarencc ad nouam rerum prodiidionem defcendilTe ipfum ucrifimilc fit,Sinautcm manca beati# tudo affucrat,quoniodoucrc dicideuspotcft,cui quicquam abfuifle conceditur. Ad hæc quomodo fi diuinitus humana gubcrnahtur,Slt; boni uexantur, amp;nbsp;mali féliciter uiuunt,Thalcsmundum deum efle aflerit. Democritus mundi animam aitdeum ef# fc,SCcumpilæigncæformampoiriderc.Pythagorasdcprincipris unitatem deum 8C. bonum,unitatem^ elfe uniusnaturaminteilcdum uidelicet ipfum, dualitatcm ue# ro dæmonem effe ac malum,in qua matcrialis eft multitüdo.Socrates Si Plato unicG uniforme,quod ucrc ens atqj bonum eft. hæc autem uocabula ad intcllcdum omnia fpcdare.Deus igitur intelledus cft,amp; fpccies fcparabilis,id eft procul ab omni mate# ria,Sfnulli paifibili coniunda. Ariftotcles fupremum dcum,feparabilem fpcciem uni ucrfi fphæræ infidcntcm.Sphæram autem corpus æthereum, quod ipfe quintum ap#
pellat.Quod cum per multas fphær as diuidatur natura coniundasS^ratione fcpara tasjunamquanqjfphærarumcompofitam ex anima ÔC corpore animal effc arbitra# tur,Sc corpus quidem,ut diximus,cum æthereum fit circularitcr moueri, animam ue# ro quamuis per fe fit immobilis,ipfam tarnen motus c auf am cfle, Stoici deum ciofum ignem atqj intellcdualem circafierütuia rationc^ ad gcnerationcm mundi progredientem,qui mundus omnesfpermaticasrationes quibus fingula fecûdum fa# continet^Deum autem fpiritum elfe per uniucrfum mundum pene trantem
-ocr page 211-LIBER Q_VARTVSDÉCIMV1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Föl.
trantem diuerfis nominibus appdJatum fccundum rcrum per quas tran/ït diuerfitatê mudum ctiam deum c/TeSC fteJlas óC terrain, fuprenium autcm omnium intelledum ÉlTeinæthere.Epicurusdcoshominum formam habere,quamuis non fenfu propter tenuitatem naturæ,fed ratione perdpiatur.Quatuor deinde incorruptibilesponit na turas athomos,uacuum,infinitum,fimilitudines,quas quidem naturas fimil ium parjs tiumóCelemcnta ipfeuocat.Hincmanifefteuidemus nullam græcos ante Pythago# ram,atq} Anaxagoramdeihabuiflecognitionem.Quare antiquilTimis tcmporibus, ut Phoenices,amp; Aegyptii,qui ut oftcndimus,nÓ incorporeas quafdü uirtutes,fed mor taks uiros ut dcos colebantSic graeci quoqj diu eos honores hominibus cófcrebant.
Aduerfus eos q fenfum tollunt, inutile efïe dicentes ad cognitionê. Cap^VlL Erumquoniamalq philofophorum fcnfibus cunda cognofci arbitraban^ tur,alr| contra ration! folummodo credendum,amp; fenfum omnino abijcien# dum dicebant, non eftinutile quid aduerfusiftos Ariftotelcsinodauo de philofophia confcnpfit,perftringcrc.Muln inquitrationem folummodo fc
quentcs,fenfum acphantafiam omnino abijcicbant,ut Xenophanes Colophonius, Si Parmenides Elcata,ócZcno,amp;Milefius de antiquioribus,de iunioribus autcm Stik g po Sc Megarici,qui dicebant unum eflc quod eft,SC quod diucrfum clTe uidctur, diuec fum non efle,ncc gigni quicquam,nec corrumpi,nec moueri penitus, aduerfus quos quamuis in philofophia multa dicantur,tarnen etiain nunc pauca dicamusgt;Diuina if gitur res in nobis ratio eft,indigemus tarnen fenfu quemadmodum SCcorpore, Nam
fenfus naturae de fenfibilibus iudicat. Qui enim fcntit aliquid patitur,Sc qui fcniit quod patitur,cam paflioncm profedo cognofcit.Scnfus igitur Cognitio quædam eft. Præterca fi fentirc pati quoddam cft,8C omne quod patitur, ab aliquo patitur omni# no diuerfum aliquid^’ quod facit eft,ab co quodpatitur,utcolorSC fonus à fenfu.De inde ipfum cns unum nouerat,fcd nec immobile,fenfus enim motus quidam cft,qua« modo autem fl nihil ad cognitionem conferunt, nullus eft, quam nollct fccundum naturam fibi fenfus efle depofitos, omnes cnim integritatem fenfuum organorum^ fuauitatem defiderant, qui melius ita de fenfibilibus iudicant, Quare natura dus ce tantus nobis amor inert, ut nullus non infanus unum fenfum pro omnibus bos nis quae uocantur extrema,ucllet connnutarc,Cur autcm fi nihil fenfibus egeant,non cruunt oculos,nec auditum dcrtruunt,ut operc ortendant ucrain elTc dodrinam fua, Nunc ucro uerbis quidem cosuituperant,rc autcm maxime omnium uturttur.Mellif fus enim cum fenfibilia nihil cfle uclit ortenderc,pcr fenfibilia hoe ipfum cfficcrc cona C tur.Si cniin terra ert inquit,óC acr,óC ignis,8C fcrrü,6C auçi SCaliud uiucs,aliud mortuû, aliud nigrum,aliud album,cætcra^ omnia quae uerc cfic homines credunt, ft ctiä nos rede uideinus,audiamus,atq,’ fentiinus,cns quoqj tale quid clTet profedo quale nos bis primo uifuin crt,neq} tranfmoucretur,ncc aliud ex alio ficrct,fed fibijpfi fimilepcc maneret.Nunc ucro cum dicatnus,rcdc fentire uidctur nobis quod calidum ert in fri gidum,5c frigidum in calidumJimilitcrSc molle in durum,atqj ccontrapcrmutari» Merito igitur pofict quifpiam pcrcundari,nonnc igitur calidum in frigidum träfm« tarijCætera^ huius fenfu cognouirti^Sed rationes opinioncs^ irtorum iam ita explo fæ funt,ut nec didac quidem clTe uideantur.Rcde igitur procul dubitatione illi philos fophantur,qui 8c fenfum,ÔC rationcm,ôC cognitionem rcrum fufcipiunt.Hinc Arirtos teles XenophancmôCcius fiiniles uexauitXenophanem autcmProtagoras ScNertaa audiuerunt,Neiram Mctrodorus,Mctrodoruni Diogenes, Diogenem Anaxarchus, Anaxarchum Pyrro,à quo Sceptici philofophi appcll ati funt,qui nec fcnfu,ncc ratio nc quicquam pofte comprehend! docentes,magnorifu omnium exploft funt»
FINIS,
-ocr page 212-?*CLARISSIMO IVMS^’
CONSVLTO ALBERTO VONICO TARVISA
no Hieronymus Bononius»
A G N A Alberte danffime,ac rcrum dignarum iiudioßiftf mc,prifcos homines caufaru foJertiifimos indagatorcs obdu# dos,teterrimæ caligine cçcitatis^n ucritate diuini numinis ue âigâda labora/Te diu uideo,quibufdä nephandißimx impieta tis aiTcrtoribuSjdeos oniino pertinaciter effe negatibus, ut Di agorasôCProtagoras;nonnuliiseffent,necnçinconftâter dult; biiantibus,ut Pythagoras Samius;aliquibus deos quidem ef; fe fatentibus,rcs tarnen hum anas amp;terrena négocia non rcfpi cere, ut Epicurus; alijs amp;nbsp;eiTe quidem,Si mortalium curam gcrere exiftimantibus, fi« cuti diuinus PlatOftantus autem inter hos ipfos error in quæâione ueri,tanta cerimo E niarum,rituum,myfleriorumuarietas fuit,utnullahominum omninoætas fuerit, quae in diuinarum rcrum fententia non multum inter fe ipfa diffidcrit,AcgyptnsiOfj# rim4fim,atq; animalia quædamabiediflïmaadorantibus,Athcnienfibus’Cererêma gno Audio praecipue coIentibus,RomanisiMartem, Vcftam,Quirinum, ac quofdam priuatosdcosuencrantibus^Atqjh^æcquidem'multiplex confufiopcr multum tern# poris in toto ferme terrarum orbe ptrfeucrauitiifq; ad Saluatoris aduêtumgt;Tum ue# ro'cæcitati mortalium in lumen falubcrrimæpietatis ab ilia perniciofilfimae impieta tis noftræ tradudorumjux oboriri cocpit,tum errantibus femita ucritatis oftedi. Dif fufi deinde uarqs mundi regiqnibus Appftolici praeconcsieuangelica prædicatione o# mnes gentes,omnes nationes illuArarunt,ut eorum uere fuerit uaticinatus propheta, in omnem terram fonuni cxilfe,SC uerba in fines orbis terræ» Viri turn dodifTimi'uc# re^ philofophidei optimi maximij^ui fola fapientia eAjamatores,täquam fydera co rufeantia paffim emicuere.Hinc apud Latinos^adeo eloquentiæ fonte manans La* dantius Cœlius,trium linguarum optimus interpres,uitæ^ fandimonia probatiffi* mus Hicronymusîhinc facer Aurelius Auguftinus, immortalis Ambrofius, uigilan* tiffimus Gregorius Iciegâtiflïmis rcligionem noftram cloquqs illuftrarunt; gentilita# p tis daemonuminfidioforumaftudiutiuselufae 'fplcndidiffimo luminc ucritatis tene* bras retexerunt,5c male de ucritate ipfa fenticntes,fræno feueræ caftigationis compel feuerunuApud Græcos ucroAthanafius, Bafilius,Gregorius Nazianzcnusjioanncs Chryfoftomus,EufebiusPamphiIi,alii^pcrmulti indefeffi Chriftianorum dogma# turn affertoresfummoperedaruerunt, liqjdiu'limitibus Græciæ content,dum per quietem licuitinter fuos,hoc eft Græcos homineslltaliæ ignoti latuere^ Seuientibus demum tota Græcia diutinis atrociffimorum hoAium bellis, occupato infelicis pro# uinciæ difciplinarum matris imperio,dircptis mifere ciuitatibus,tota nobilitate atq; uirtutc Attica in Italia commigrantCjClari/fimi qui^ authores,cum getiles^um Chri Aiani^dtotam hofpitalitatemdiuertentes, Audio dodiffimorum intcrpretum,lin# guam Romanam didicerSt. Vcrum,cum à plurimislin hiAoriarum poematumue tra# dudioncjfuerit hadenus féliciter claboratum, non minus grate utiliter^ lab his qui res ChriAianas eligcre malucruntdfcdum eA.No enim Omnibonus Leoniceusluir Angular!dodrinapræditus,minuslaudis confecutus eAin AthanaAo traducendo, quam alius quifpiamm quouis gentil! opere, aut ipfcmctin toto commentariorum infinitoru contextu.Neq; Georgius Trapezuntiilsiiir diuinus,præparatione Euägeli ca Eufebii in latinum uerfa,minus gloriæ reportauit,quam rhetoricæ artis laborio# fiffimo opere ædito.Cuius quidem clarifTimi opcrisidedicati Nicolao quinto pontifi ci ma#
-ocr page 213-LIBER DECIM V SQ.V ART VS. Fol. 5»^
A cimaximoiliterarum toto orbe fugientiuni parcnti,quo !ad fuperos untie nobis dem if fus fuerat intempeftiuc rcdeunte,omnis doärime fpes erepta eft, cum copiant facci c omnibus quærercmus,nec fat facile'inueniti poflet exemplar, tu Alberte liberalilfi' tue,ex bibliotheca tua;quam præciofiflimis iibris difciplinarum omnium liberaliuni refertamin ornatiiTima domo in modum atrq extrucîa ftudioiifTime fumptuoliflime quecomparafti,nobispromptiâimefubueniftùVndeicum teiuuante,immo caufam primariampræftante^ermenutiliffimilibriin angulisquibufdamabditisdeiitefcen tis)fueritabundepropagatu,debebimus)non tantum nos/ofFiciofiifimætuæ probita# tijfed quicunq; optatüTimi muneris prius cupidi prope languebant, immortales gra* tias habebunuCumc]^ in eoidiuerforum malefentientium opinionesiinfolubilibas ar gumentisconfutatasjamp;fidem orthodoxamlfundatiffimis rationibus ftabilitam confirmatam leditabunt,'non poterunt non tuæ munificentiæ meminiffe,nomen tu^ um aeterne perennitatis monumento confecr antes,
EIVSDEM HIERONYMI CARMEN,
Eufebius graio tantum fermone loquebar ß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nec potcram latijs utilis ciTe uiris
Cura Trapezunti non eft perpclTa Georgi
Ignotum tanti muneris clTe bonum
Interpres latias folers aduexit in oras.
Et docuit lingua liberiore Joqui
Errores igitur quifquis cognofccre prifcos laArudus uera religione cupis
Me lege diuinas Romana uoce docentem Hiftorias, grates folucre utriq; memor,
-ocr page 214-