lib.	4.	Pafchales quicuc^ dapes.
lib.	»4*	Ante^ apoftolica uerba.
lib.	!,	A folis ortus cardine.
lib.	1.	Romulidumdudor darf,
lib.	1.
lib.	1.
lib.	t.	Cantemus foctj dno can.
lib.	t,	Sedulius Scotigena.
lib.	2.

SEDVLIVS presbyter,narioneScotus,Hildcbcrtl'ScotorSArz chiepifcopiabineuntextatcdifcipulus,uirindiuinis (criptun's exercitatus,öd in fecularibus hteris eruditifljmus,carmtnc excellenSj^ profa,amorc difcendt ' Scotiam relinquenSjUenit in Franciam, deinde Italiam perluftrauit, ÔC Afiam, poftremo Achaixfinibus excedcns, in urbe Roma mirabili dodrina clarus efgt; îulftt.Scripfit aiitem ÔC metro,0^ foluta oratione plura opufcula,de quibus ego tantum reperi fubieda» Ad Macedonium abbatem opus infigne iuxta fericm totius Euangelij,quod prxnotauit:

Carmen pafchalemetricc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lib. nbsp;nbsp;nbsp;4» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pafchales quicuc^ dapes,'

In omnes epiftolas Pauli profaice lib, nbsp;nbsp;nbsp;14, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ante^ apoftolica uerba»

DemiraculisChrifti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lib. nbsp;nbsp;nbsp;t, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A folis ortus cardine.

Ad Theodofium Imperatoren! lib. nbsp;nbsp;nbsp;i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Romulidumdudor claris

Exhortatoriumadfidelcis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lib. nbsp;nbsp;nbsp;t, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cantemus foctj dno can,

Epiftolas plures addiuerlbs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lib, nbsp;nbsp;nbsp;t, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sedulius Scotigena.

Alia quo que nonnulla edidit,quatad notitiam meam non uenerunt. Hic tanz dem,ut Sigebertus fcribit, Epifcopus ordinatus fuit, fed ecdeflâ

ÏN CHRISTO PATRI, A T Q. V E EIDEM Illvstrissimlo principt, D* DOMI NO PETRO TOMITIO, ANTISTI TI PREMISLIENSI, IOAN’

B'' Eïpfa nunc demiim compcrio uerum cfïc, Reucrcndiflitnei in Chrifto pater,atcç idê illuftriflîme princeps , quod mutis ut magfftris crederêjnducerc xgre animü unquam potuijd fcilicet effè rede fadorum,atque adeo uirtutis i'ngeniuin, ut virtus admiré cum ea nihil fit nobis amabilius adqs immortalibus datum, tioncmfuicxci tantaminanimishominumexcitet admiration? fui,uteos tat., __etiam quos nunquam uidimus quodammodo tarnen dihgt; gamus, eö quod lumen quafi probitatis amp;nbsp;uirtutis, ut Tullius nofter ait, in ijs nobis pcrfpicereuideamur,ad quodpropius contuendum cum incredibilifera murcupiditate, facile fit, ut laborem que ipfi nobis,quo talipotiamuruirtute, indicimus,non modo boni confulamus, fed Só ultro auide^ arripiamus * Hïc nimirum uirtutis fama Platonê ipfum Philofophorum parente exciuit,ut non Pbw« fatis duceret,eminere difciplinis quas poterant Athena: illacoptimarum artium inuentrices conferrernó Pythagoreoiû^ad quos initaliam nauigauerat;Aegyj pti quocç facerdotes, qui tum percelebri apud exteros uirtutis opinione flore/ bant adijt, non tam eo nomine,ut nonnullos ièntirelegimus, quo arcanx cuz iufdam,at(^ nefciocuius profeirionismyfterijsinitiaretur,fedquodinprxci/' pua numeraret felicitate,uir alioqui abfolutus, iunxiflè cum ijs quocp amicitiâ aliquanto ardiorem, quos eö uiderat loei euedos apud fuos, ut uno omnium ore uirtutum ijs deferrenturprimae. Quid quod diuus quoc^ Hieronymus te/ ftatur,quofdamcx ultimis Hifpanix,GaIliarum^ finibus, uiros illuftres Roa mam uel ob hocfolum ueniflîe,ut Titum Liuium,ilium ladeo eloquentixfon T.Liww, temanantemcôtuerentur,qui mox etiam uifo eo, Plinio teile, redà domos re petiuere.Tale uero mihi quidaccidifle in te quis non monilri dicat fimile C cuz ius è media uideatSarmatia, tanto locorum interuallo,nec ullo lingux comer« Sarmatet Polt tio penetraiTe ad nos ufe^ uirtutem atc^ erudition?, necç earn uulgarem,ut non »t bodies modo uiuus per ora uolites uirum, ut illc dixerat, quod tarnen tibi ita inftituto cuiuis triumpho facile erat prxponendum ,uerumetiam cumfolidum eius tei caperes frudum,fummo ftudio caues,ne apudquenquam ea tibi res fraudi fit, neue cuiufquam inuidia: id quod in earn partem intelligo ReuerendiiTime pa ter,quail deos tu habeas confiliorum tuorum autores,amp; quafi conduditiâali* quam domi Egeriâ alas,cuius congreiru,ueluti Numa aliquis tantas res agas, ad quas nec ulla inuidêtix uis,quant5uis parata honeftioribus inilitutis infidia ri,aufit afpirare. Etenim non libet iam quicquam mihi fuperftitiofius de genti litio illo ilemmate tuo,dc cognomine,de generis antiquitate argutari, hoc eft, utego intelligo, de adumbratis uirtutum argumentis, acpleruncg fillacibus, Adumirata quorum cum tu laudem apud tuos habeas prxcipuam,adeo tarnen inde no pu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nobiUta

tas pendendum,ut ne quideminchoata tibiperfuadeas,nifi dodrinarum acce Ut argumenta

dât,atcp demum uirtutis quxdani,ut ficdi'xen'trijpoftréma manus, Qua qutd2 iJoillitdi qu£ re unus es R, P » qui redifflme cxiftimes, prxfertim cum generis ilia nobilitass dti-n fortuity, pierunetiam indignis, ne dicam interim omnibus iceleribus obrutis tanquS fortuite accidat.Ea uero rcrum adminiftrandarum dexteritas, quam in te tan/ to confenfu prxd/cant, ea prudentia nonnifi diuinitus poteft eflTe comparata, autlongo rcrum ufu,quo es aflècutus, ut Sereniflimo illi Polonorû régi S I GISMVNDO non folum fis aconfilijs, fed fieprxrogatiuam quan/ dam extra tui fîmilium uulgus fis fortitus.utcÔfiliorum tanti Regiscum longe maximam partem fuftincas,tum fit in te tota Polonia ita inclina ta, ut quod ex fententia in hune diem ei cefTerint omnia,quod à belli rabie abfit,hoc uni tir bi uel potiflimum deberi publice profiteantur. Fclicem hune Rcgê, quod ma gis ctiam dicas, ü eius regni conditionem cum cîcteris pergas côferre,quorum unum uix proferas, quod non uel remporum iniui ia perftrinxerit, uel non di/ cenda bellorum infaniaattriuerit,uel clandeftinis feipfum diflenfionibusaffli xerit. Bellum uero cum dico, compendio tibi femel uolo quicquid eft ufpiam calamitatis ob oculos pofuifîè.’fiquidem nulla eft tam fozda lues5qux non com GiUid. munione quadam ac confbrtio eiiunefta uidcatur, Gallix enim quantulum uidentur abfuifte non dicam ab intcritu, quod florentiiTimo regno ut accidat, nefcio an expédiât,dolendum certe fuerit, fed afumma rerum omnium defpe Kungdrid. rationef Vt interim foederis illius no meminerim, Hungariam uero quid com memorem'^qux ut diuittjs pauloante nulli ceftit, ita eft incurfionibusTurcorS tarn miferis accepta modiSjUt non uidcaturferecepturafacile,cuietiâ hoc mall fcorfim acceditjUt illo Regum ambitu certatim grauius prematur,nifl quid tat* dem FERDINANDVS refpexerit,iuuenis non uni regno na/ tus: eiufmodi autem prxditus moribus, qui cum alfjs grauiffimis rebus, tS ipfo ctiam imperio fint digniflîmi.Dania quorfum loci reeiderit,ncmini obfeurum Polonidfoldfi eft,Sola,drjs gratix,reftat Polonia,diuina Regis fapiêtia,amp; tui fimilium mode rc fxorf belli, ratione immunis etiamnu ab omni grauioris fortunx uel fufpitioe etiâ » Quod item baud fads ftio an non 8C alijs nonnullis acciderc potuiffet, qui fortunam ipfi fuam,finon talem fingunt,certe lacefiunt.cum uidelicetmaluntfummo iu re de rebus non ita magnis contendere, 8C fic de fumma rerum in dubium ueni re, quam pro temporum ratione aliquid de fuo iure remittere, cum interim n5 defint qui QC regum hoc padoabutantur beneuolenda, amp;nbsp;ex rebus fic temerc confufis ipfi emolumentum capiant, uix fperandum,fi res eftènt quietx ♦Nott deftnam ergo eiufmodi regem gratulari Polonix,0£r regi tales Neftoras,quor3 prudêtia ocium detur à communi ut fic dixerim,belli focietate,cui fatalis qux/ dam fors Reges, Principes,facros,acprophanos omnes immifcuiuDiccrê pits ribus,quæin telitcræcflent,quxrerumcognitio,nifiunûhoceiretabundcma gnum fummi ingenq argumentum, quod omnis generis eruditos ÔC ftudiofc undiep gentium autoritäre tuaiubes conquiri, at(^ honorificcoblads conditio nibus in P.T,auIam allicis,quod cur faceres non eftet caufa,nifi fis ipfe eruditif fimus.Eorum uero,ut alios taceam,qui funt faneplurimi, unus eft mille inftac JOANNES AntOninVS, homo ad unguemabipfa Crdcouicnfis. rcrum naturaadeo fabrcfa(ftus,ut quod ad litcrarum, humanitatisi^ cumukim accederepoftit nihil reperias, Qiiem fane Polonix inuiderem, nifi tarn tenez 'Säfilienßum U re is patriam, uelut VlyfTes quidam Ithacam fuam amaflet,ut libcralitatem am beYdlitdsindo pliflimifenatus noftri publico S.C.oblatam, nefcio utrumprxPoloniafua,an äoi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ruftico quodam pudore,quo eft fere prxditus amp;nbsp;inutilijContempfilfet. Dolen/

1er hxc,it3 ut xquum eft,fcribo R»P,proptcr eius defiderium,qui cutn cflet cof filiorutrijanimorumcy tanta mihi coniundio, hacprxfertim tempeftate, cum optimis quibufcp adeo laboratur,tum (ynccre amicis maxime,cum nulla tame nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ui

rein uita perinde opus ftt.ConfoIatiir tarnen me uiciflïm,quod is manum me/ roruminopin. am egreflus, àmaximis quibufcp,adeo^ in ijs à tua paternitate ob curâcorpo/ ris honorifice exdpitur, ad quam quidê tuendam difpeream fi quifquam fit ma gisfuturusufui,ut non poiïim non uehementeranimituiiudiciumlaudare, óiSprudentiamfingularemadmirari.Nam cum à Medico expedeturinprimis Mftiict offidti artis quam tradatperitia,tum fides eft qusc nô leuc pondus affert, adeo ut fint nonnunquam quibus licet, quod ad artem ipfam pertinet, omnia tn'buamus, baud tarnen uidentur digni, quibus falus tuto credi aut poflit,aut debeat » Ad? do ctiam, quod ad fanitatem non parum adfert momcti, efle aliquem,cui te ob perfpedas ingentj dotes, accognitam longa familiaritate fidem uoluntatc etiS tua curandumexhibeas. Qualeeftetibicofirmo A N T O N I N V M, hominem ita tuiamantem,ac laudum tuarum apud nos prarconcm,ut non pu? tet committendum quicquam ad nos fuarum h'terarum,id quod fete folet,pro/ ficifci,nifi cas ex maxima parte in tuis laudibus abfolutas: quibus eiufmodi no bis te Antiftitem adumbrat,qui iure ueteribus uideatur comparandus,hoc cerlt; tc feculum uix reperiat quern aliqua ex parte faltem queat conferrc. Quod me quidem mouit R. P. ut quoquo modo cupercm tibi aliqua ratione innotefcc?

re,non quidem hoc ambiens, ut in amicorum numerum recipiar : Quis enim hoc fanus contendere uel per fcelus etiam meiordinis aufitî^fed ut extrema fal tern apud tc parte haeream, quo uel ficpalam fiat paternitati tux, quantum etiä extcri huic animo,tot liberalibus uirtutibus inftrult;fto,debcre fe fateantur. Nec abeft fpes fore,quxfertur humanitas tua, ut benigne fis me candide^ ample/ xuruSjpræfertim qui in adeundo te cam mihi religionem propofuerim, utfine munerc, uclutiParthorumaliquem regem falutaturus ,inotiscp manibus non putcmpropius accedendum,Eftautemmunus hoc recens,nunc no natum,fed erutum in luccm, quamuis non fatis fcio an non natum quocp dici poffit quod ficintcrcidcrat, S E D V d i i Hybernienfis, autoris uetuftiffimi.Cuius Collelt;ftanea,fic enim librum fuum infcripfit, in diui Pauli Epiftolas fub nomi nis tui aufpitio/eucrita feculi noftri finifteritatem prodeunt, ufi ad hoc exem? plariemendato,atcç uetuftatis adorandx, quod paulo ante nobis Illuftriflimus princepSjidê^ humanifttmus AntiftesFuldcfis IO. ab HENNEN BERGA, uteftaffelt;ftusergaftudia,communicauerat:quotuHero'éca/ ue putes quicquam eftè ufpiam amantius ,8dab omni fupercilio, quo fere hoc hominum genus infolefcit,remotius. Et quamuis ucrficolor illa didio eiufmo Verficolor di» di fit, ut cuiuis facile probare uideatur,quxdam autori alicundc elfe affûta, nifi nbsp;nbsp;nbsp;Sedulij.

infcriptionis in mctem ucniat, qua prat fe fert aperte, undclibet effe, quod ope re dignum iudicaffet,uelut mutuum corrogatum. Nos ccrte ab exemplar» nc la turn quidem unguem difcelTimus.Quem quidem laborcm noftrum, ornatiffi me AntifteSjfi cordi tibi fenfero, fiet ut non modo bene locatum fim mihi mu? nus gratulaturus,fed amp;nbsp;fubinde difpedur®, quid dignitati ifti tux magis ac ma giscoueniat. ValeReuerendiffime Antiftes,0^ ANTONINV

id eft mei dimidium,quod bono tuo potes,ampledcre,amp; diuinis eius uirtutibus perpétua fruere. BASILE AE, MenfcDecembri, anno *

A V L V S feruus lefu ChriftijUOcatus Apoftolus.] Sciendum eft,quod tn hoc prooE** mio feptiformis diuifto elucefcit. Primo nanquc de feipfo loquitur. Secundo, EuangeliS dei non ‘ parua laude extollit. Tertio, mediatorem dei 0^ hominum, fecundum utranc^ diuinitatis ÔC hu/ manitatis fubftantiam, magnis laudum pratdicaC prarconijs» Quafto,apoftolici gregis elecflionem demonftrat, Quinto, generalem gentium ad fi'z dem Chrifti uocationem dedarau Sexto, fpecia lem Romanorum uocationem oftendit. Septi/

mo loco, gratiam pacem, qux funt dona feptiformis ipiritus, Romanx ec/ elefix à deo patre, ôf domino lefuChrifto prxftari defiderabiliter exoptaU Haediuifione prxmifla, nunc ad fingulas ipfius proœmtj particularitates enu cleandas ueniamus. Primaitaque nobis quxftio de nomine ipfius Pauli ui/ detur exurgere: Cur is,qui Saulus diduseft in Adibus Apoftolorum,nunc Pduliuunde Paulus dicatur, Inuenimus in fcripturis diuinis, quorundam ueterum immu/ smIikfinde ß tatauocabula; Vt ex Abram,uocatus Abraham:cxSarai,Sara:SCexIacob, 11/ diilui.

rad* In Euangelijs quoque ex Simone, Petrus: £lt; filij Zebedxi, filij tonitrui nuncupatifunt:Sedhxcexprxeeptodeifadalegimus. Nufquamueroerga Paulum inuenimus tale aliquid geftu* De qua re quibufdam uifum eft,quod Pauli Proconfulis, quern apud Cyprum Chrifti fidei fubiecerat, uocabulum fibi Apoftolus fumpferit, quod nec nos quidem ufquequacp euacuandum pu tamus: Tamen quia nulla tails in fcripturis diuinis cofuetudo deprehenditur, magisexhijs quxinexemplo noftrisfunt,abfolutionê quxramus, Inueni/ mus igituraliquantos binis,aliosautê ternis ufos eftenominibus: Vt Solomo Quorundd no nem, eundem Idida: Sedechiam,eundem^ loachim : Oziam, eunde Sgt;C Aza mind mutdtdin riam, aliosep plurimos binis nominibus uocatos * Sed nec Euangelica hunc ficriptnrii. morem renuunt: Nam Matthxus,ficut Lucas oftendit,^ Leui appdlatus eft. Secundum hanc ergo confuetudinem,uidetur nobis SC Paulus duplici efle uo cabulo: NamSChocipfum,quod fcripturadicit: Saulusautem,quiÔCPau/ ij. lus, euidenter non ei tunc primum Pauli nomen impofitum oftendit, fed ue/ teris appellationis id fuille defi'gnat, SedrequirendS eft hie, cur nomen Ilium in fronte epiftolx pofuerit,ad quod refpondendu eft: caufa autoritatis apofto« Ilex hoc efle fadum : Sicut enim reges nomen fuum in principtjs cpiftolarum ponunt,quatinus magis uereantur htj, quibus ipfas epiftolx tranfmittntur, ita ÔC Paulus Apoftolus, quia unus ex illis regibus fuerat,de quibus Pialmogra Pfidl, 6-^. phusdicit:Dumdifcernit cœleftisregesfuperearn,fuumnomenhuicepifto Pduli nomen lx,nonignobiledecus, prxfixit* Inepiftolauero qux Ad Hebrxos prxtitula in cpt^lold dd. tur: quoniam apud Hebrxorum ecclefias deftrudor legis,falfa fufpicione ha/ Hebrieos tdci^ bebatur, uoluit tacito nomine de figuris legis,SC ueritate Chrifti reddere ratio/ a nem: ne

üdrcion. quia in utroep eft dominus.Dicendo Chrifti,conti a Marcione agit,qui ipfum dominum uerum corpus habere denegau Subiungendo lefu,Iudacorum per/ fidiâredarguit,quilefumnegantquod deus fit. Paulus Grxcefcribcns Grxz cum nomen anteponit: Matthaïus autem Hebraice, Hebraica nomina pra-tuz

quid me perfequerisC Hoenomen, quod eft uocatus, generale poteft uideri, Mdtth.to. quod pertinet ad omnes qui in Chriftum credunt. Multi funt uocati,pauci ue

fo eledi : Vocatus eftludas, at non eratelcdus : quia eledi fperare à deo non polTunt» StTTosoXog graece, SilasHebraice, miflus latinedicitur;Nam ficut yîAci graece, latine nanti) appellâtur, ita graece Scttûsoâoi, latine miflî uocantuit Ipfos enim mifit euangelizare per uniuerlum mundum»

a Segregatusin Euangeliumdei] ivayyiKiof}, bonum nuntium interpréta* Eudngelium. tutj quo peccatores ad indulgentiam côuocantur. Apoftolus auté quo modo inludaifmo locû Dodoris habebat,utpote Pharifaeus, itaàiudaifmipraedica tione feparatum le dicit in Euangelium dei, ut à legediflimulans Chriftiî prac/ dicaret» Aliterlègregatus, hoccft,àgregeapoftolicofeparatus ,utgentibus praedicaret. Sicut in Adibus Apoftolorß Ipiritus fandus dicit; Segregate miz hiSauIumô^ Barnabam, in opus quod elegi cos» Segregatus dicitur in Euan Cdl.i. gelium dei, ficut alibi ipfede fe dicit; Cum autem plaçait deo, qui melègrega uit de utero matris mex, ut reuelaret filium fuum in me ; Ex quo intelligimus, quod iufti feparantur à uentre.Ergo SC Paulus,quidé fegregatus in EuangeliS dicitur,fegregatus à uentre matris fux.Caufas ineo ÔC mérita, quibus inhoefe A uentre md= gregari dcbucrit, uidit ille quem non latet mens ; prxuidit enim, quod abun/ trisfegre^ri. dantius quatti exteri omnes laboraturus eflet in Euangelio, quod in ßfi,ÖC in fame, ÔC in frigore, in nuditate, inpericulis latronum, in periculis fluminS,

mc3 tua funt,amp; tua mea.Ergo Euangeli'um patds, Euangeh'um filij eft, » Qiiod antepromiferat per prophetasfuos] Vt probet retflamSCmtegram fidenijS^ fpem elTefn Chnftoj iam prius Euangelium eius dicitàdeo promif« fiim, ut Efaias ait : Confummabo fuper domum Ifraël, SiC fuper domum luda teftamentiim nouum»Dauid quocp:Dominus,inquit,dabit uerbum Euange li2antibus.Etiterum:InomnemterramexiuitfonuseorumJtem:FacIetdomi pßi,is. nus uerbum breuiiHmum fuper terram.Vtrum fimpliciter acdpi debeat Euan gelium,per feripturas propheticas repromifTum, an diferetionem alterius Euâ geli],quodxternum dicitloannes in Apocalypfî,quod tune reue land um eft, Apoc.14. cum umbra tranfterit, amp;' ueritas ueneric, eonfiderato etiam tu qui legis, cui îEterno Euangelio côuenire uidebuntur etiam illi acterni anni,dc quibus Proz pheta dicit:Et annos xternos in mente habui, Ei^ adiungi poteft ód ille liber pßl.’je, uitæjin quo fanAorum nomina feripta dicuntur,Sed amp;illilibri,quiapud Daniekm, cum indicium confediflet, aperti funt ,Vcl qui apud Ezechielem Ddtticl.^, Prophetamj deintus, Qi. deforis dicuntur infcripti, Omniac^ non atramento, Ezech.z.

” led Ipiritu del uiui fcripta memorantur. Per prophetas fuos 3 Hoc ad laude Euageltj pcrtinet:nemo enim rem uilem magnis prxcurforibus nuntiat, Toz tus hie locus cotta Manichxos facit,ubi dicit, quod ante Euangelium fit pro? uidnicltà, tniflum,amp; per prophetas dei,amp; in Tandis fcn'pturis : 86 quod Chriftus fecunz dum carnem ex Dauid ftirpe, id eft Maria uirginefitcreatus,fecundum quod

. praedixerat Efaias : Ecce uirgo concipiet in utero,ÔC pariet ftlium,ÔC uocabitur E/i. 7« 5) nomen eius Emanuel, inferipturisfandis] Hoc ad cumulum protefta/

tionis adiecit.ut maiorem fiduciam credentium faceret, 06 legem commendaz ret.Sandæautemfcripturxfunt, quiaô6uitiadamnant,ô6facramentuinillic Scripturdun » unius dei continetur pro falute humana. De filio fuo ] nbsp;nbsp;Multi filtj gratia, defdnäi.

hic natura, cuius etiam fecundum carnem natiuitas diftimilis cacteris inueniz gt;»tur, nbsp;nbsp;Qui faduseftci ex femine Dauid] Faduseftperfpiritumfandum,

” fubftantiânoneftfadus, Fadus eft] Non dicitgenitus eft.Aliud emeft,fi Pdihis. dixeris, ex femine admixto fanguinem coagulate Ô6 generate, et aliud eft,no Gemtuf, permixtione, fed uirtute procreate, Ideo fadS dicit no genitS,obfcruans proz

. prietatem,quiafaduseftfecundûhumanitatê,genituseftfecundumdiuiniz jgt; tatem, Secundum carnem ] nbsp;nbsp;Hie fynechdoche eft, nam carnem pro toto

hominepoluitjfedrequirendum, quare non fecundum animam dixit âvà xoia vop : Nee intelligunt ideo carnem folamnominatam efle, in eo quod didum eft:Verbum C3rofadum,quiahominumoculis, propter quosfada eft ilia fuz fceptiOjCaro fola potuit apparere:Nec femper fadumefle, adcreationem refer tur,fcriptum enim eft:Domine,refugium fadus es nobis.EcDorninus fedus pp.g?.

” cftmihiinfalutem, Quiprxdeftinatuseftfiliusdei] Filiumdeidicens,pa Ffdl.u.^, trem fignificauit deum,addito autem fpiritu fandificationis, oftendit myfterl urn trinitatis:hic ergo qui incarnatus quidem latebat, fic pracdeftinatus eft fe^ cundum fpiritu fandificationis in uirtute miniftertj filtj dei,cum furgit à mor« tuis,ficutfcriptumeft:Vcritasdeterraortaeft,Omnisenimambiguitas diffiz Pßl.i4. dentiacde refurredioneeius calcata eft ô^copreftà,quia pracdeftinatus eft, Rez de quippefilius dei no prxdeftinatuseft, fecundS id quod uerbS deleft, deus apud deum,quid enim pracdeftinarctur,quod fine initio, ÔCüne termino deus Temper acternus eftç'lllud enim prxdeftinatum eft, quod nondum fueraqut fiz \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;az cut

C dît in fuo tempore fieret, qucmadmodum ante omnta tempora prxdeftinatS eratutfîeret,Iegecap. 5 .in Enchiridio : ubi non folum bonos in gloriam,fed Deßindrc. 6Cimpies deumdidt prydeftinafleadpoenam.DeftinaturilIequieft;Pracde/ trlt;eJeflinlt;ire. IHnaturisquinondumcft. Quare non dixit prxpofituseft^ Inter prædeftina tionem auteni,ô^ propofîtionem hoc intereftrquod prxdeftinatio ,alicuius rei Proponcre. multo ante in mente eius qui deftinet, quid futurum fit pracfiguret;Propofiz turn autem cû uicina fit machinatio,3^ penè cogitationem ièquatur effedus»

»gt; nbsp;Qui prxdeftinatus eft filius dei in uirtute fecundum fpiritum fandificatio^

» nis,ex refurredione mortuorum lefu Chrifti domini noftri ] Tanquâ de alio fupra dicerecquid eft enim filius dei prxdeflinatus, ex refurredione mor tuorum lefu Chrifti domini noftri f nifî eiufdem lefu Chrifti, qui prxdeftina/ tuseftfi'liusdei. Ergo quomodo hiccum audimus: filius dei in uirtute kfii ChriftiCan ut filius dei fecundum fpiritum fandifîcationis lefu ChriftiCaut figt; lius dei ex refurredione mortuorum lefu Chrifti f cum dici potuifler, uifitarc in uirtute fua,aut fecûdum fpiritum fandifîcationis fuac, aut ex refurredione mortuorumeius,uelmortuorS fuorum.Noncogimurintelligerealiamper/ fonam,fed unam eandemq^jfcilicet filtj dei,domini noftri lefu Chrifti.lta cum Hominemaudimus: Fecit deus hominem adimaginem dei:Quamuisufitatiusdiciad üumdiimdÿ imaginemfuam poflît:non tarnen cogimur aliam perfonamintelligereintri/ nem dci. nitatc,fcd ipfam unam, eandem^ trinitatcm,qui eft unus deus, ad cuius ima* „ ginem fadus eft homo. Secundum fpiritum fandifîcationis] Vt prx oîbus

in incorruptibilitatis uirtute refurgeret, 8C uitam refnrredionis dei fi Iqs aperiz Sdnfhßcdtio= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quibus ipfe dicit,qui filtj dei funt,cum fint filq rcfurrcdionis.Sandifica

nifjßiritus. j^Qnis uero fpiritus dicitur filius,fecundum hoc quod prxbet omnibus fandiz

D tatem. Ideo non dixit,ex refurredione lefu Chrifti, fed exrefurredione mor UiortuHefu tuorum lefu Chrifti,quia refurredio Chrifti generalem refurredionem prx« chrtßoqui. buit, Mortuorum lefu Chrifti, non omnium refurgentium, fed ad Chriftû -pertinentium in ipfo Chrifto refurredionis forma protenditur,

M Perquem accepimus gratiam ] Remiftîonemuidclicet peccatorum Grdtidm lt;ua= fnbaptifmo ,necnoncceleftisfapicntijE,diuerfarumcp linguarum cognitio/ nem, gratiam nominat. Apoftolatus uero , ad prsdicationis autoritatem ^ri/tuiApo= comifantibusfignispertinet,quia6Cipfe Chriftus apoftolus dicitur,ideft, Holuf diet po= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patrCjquippe qui ad Euangelizandum pauperibus mifliim fe dicit.

jgt; Ad obediendum fideiin omnibus gentibus ] Miflbsergo Apoftoz losdicit,utprxdicarentfidemomnibus gentibus,ut obedirent Slt; faluaren/ tur:ut donum dei non iam folis Iudxis,uerum etiam omnibus gentibus conz ceffum uideretur,ad obediendum fidei,non legi,

’» Pro nomine eius ] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoc eft, uice nominis eius fungimur, ut ipfe ait:

loan.g. Sicut mifit me pater, 8C ego mitto uos, Et iterum : Qiii uos recipit,me recipitî Siue pro nomine eius,id eft, ad gloriam nominis eius. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In quibus 5lt; uos

,, uocati eftis ] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q^ia fcilicetdonum dei omnibus miftiim eft,ut cum audi

unt fe inter caeteros uocatos, icirent fe fub lege agere non debere,Item,in qui/

»»mus. Vocattsfandis] Hoceft,fandisuocationedei,nonmcri/ lîclipfcs in tofadi. Gratia uobis ÔC pax à deo pâtre, amp;nbsp;domino noftro lefu Chri prlt;ejàtion'hui fto ] IIludanimaduertcndumeft,quodfiCinfuperioribus,amp;inprarfcn/

A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut plena conflrudio conftarc queat,ipfa uerborum fcn'es in ordincm fie

difponatur t EgoPaulus feruus Chrifti Iefu,uocatus apoftolus, SC caetera quae fubfcquuntur,pofiremocp fubinferatur:Brxcor uel exopto,multiplicentur gracia uobfs,^ pax à deo pâtre noftro,amp;^ domino Icfu ChriftozGratiamÔÔ pacemeum bis diciteffè,quirerte credunt.Gratia,qua à pcccatis abfoluti funt:Paxuero,quiaex imptjs recÔciliati funtcreatorï:Benc giatiamSCpacetn Paeem opMre conne Alt;t,nam uacua prima fine altera:pax enim obferuat gratiam,

” Adeo patrenoftro] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deum pattern noftrumdicit, propter originem

s, Et domino lefu Chrifto] nbsp;nbsp;nbsp;Chriftum autem dominum, quia eins iângui

ne redempti fumus filq dei;Gratia dida eft ab etymologia, gratim enim inter/ preracur plenitudo,qd' fignificat charitatê, quia plenitudo legis charitas eft,

3gt; Primum quidem gracias ago deo meo ] Finica prxfatione ante o/ mniagaudium fuum teftatur, utpote gentium Apoftolus, quod cum Roma/ niregnentin mundo,ftibieccrunt fe fidei Chriftianx: nam fama fidei illorum profeduserat multorum,qui uidebant principes fuos fados eiïe Chriftiaz nos:Grati3sergo fe dicit deo fuo agere duntaxat, quia adhuc illorum non jseratplene» Deo meo] Natura deus omnium eft,meritoSi: Deomeo.

uoluntatepaucoruni, uteft Deus Abraham, fecundum quod hic fuum no« DeusAbrahS minât deum, Prima uox incipit à gratiarum adione, agit autem deo gratias per Chriftum, uelut pontificem magnum: Oportet enim feire eum, qui uuk offerte facrificium deo, quod per manus pontificis debet offerre,Sed SChoc quod dixit, deo meo, non eft ociofe accipiendum : non enim uox ifta poteft

B efte,nifi fandorum, quorum deus dicitur : Sicut deus Habraham, uel Ifaac, uel Iacob:non enim poteft deum fuum dicere is,cuiuenterdeuseft,autcui gloria feculi 8C pompa mundi,aut potentia rerum caducarum deus eft,Quic/ Deusefi cui^ quid unufquifquefupra caetera colit, hoc illi deus eft, Seduideamus quidem quodimpcnji^

5, ftra annuntiatur in uniuerfo mundo] Si fimpliciter accipiamus,hoc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

uideturdefignare,quodmultislocis mundi,hoc eft terrx,eorum quiRomæ funt,fides amp;nbsp;religio prxdicetur. Si uero in hoc loco mundus defignatur,qui ex cœlo confiât ÔC terra , omnibus^ quæ in eis funt, poteft etiam illud intclligi,quod Virtutes,de quibus dicitur, quia gaudium habeant fuper uno Duœ .lü pcccatorcpcenitentiam agente,multomagisde conuerfatione, ô^fidequoc^ RomanorS Iætantur,nuntiâtibus fibi angelis,qui afeendunt ÔC deftendunt ad filiu hominis,ipfi enim mirantur de cÔuerfatione gentiS, Ô6 quod in omne terram exiuit Apoftolorû Chrifti prxdicatio. Poteft tarne 8C ita intelligi,quod fides ifta,quâ Romani habêt,ipfaeadcm^ fit,ô^ nô alia quae in uniuerfo mun do adnuntiaturSC creditur, quae non folû in terris, fed ÔC in coelis prxdicatur,

» Deomeo] Blandientisaffe(fiuseft,qdcômunemdominaomniS,gratiac Deomeot magnitudinefuum,amp;qu3fi ^prium fenferit deum.Obferuâdû fane eft,quia ad hoc Qd dixit,prima quidê gratias ago,côfequens erat ut diceret feciïdo.Sed pdiximus de locutionibus minus finitis,nifi forte uideaturin eo reddi,eu dicit:

” nolo aût ignorare uos fratres, Teftis enim mihi eft deus cui,lèruio] In fpi ritumeo inqt,nonincircucifionc manu fada,necç in neomenijsamp;^fabbato,ÔC diferetione elcarum, fed in fpiritu meo,id eft, in mente: quia enim deus

’* fpiritus eft, fpiritu uel animo debet illi feruirû In Euangelio nlij eius] Hoc

C eft, non in eo quod Moyfes feruus tradidit,fed in eo, dilediflîmus filius do/ „ cuic, Qiiod fine intermtfTione mentionem ueftri faciam in omnibus oratio sineintermij= nibus meis] Dicit Apoftolus:Sempergaudete,fineintermiftione orate.Quis fjonc ordre, autê poteft itafemper orare, QC fine defeduuel intermiflîoneprecibus infilte/ rCj ut nec alimenïis fumendis, aut dormiendi tempus habeatîquot; Aut ergo dicen dum eft, eumfemper orare Ô6 non deficerc, qui canonicis orationibus quotiz die iuxta ritumecclefiafticactraditionis, pfalmodijs, precibusc^confuetis do« Pfdl.33- mi num laudare Slt; rogare non defiftit* Et hoc eft quod Pfalmifta dicebat : Bez nedicam dominum in omni tempore, Temper laus eius in ore meo, Aut certe omnia quziuftus fecundS deum gerit,amp; dicit, ad orationê efle reputanda;qui -cnim iuftus eft, fine intermifttone quæ iufta funt agit,per hoc fine intermiflîo« neiuftusorabit, necunquamaborationeceftabit,fiue iuftus effe defiftit,

tione, itaeç uoluntati eius ficut occafio data eft,utcoadus appellaret Cæfarem, fie dirigetur ex aliqua caufa,deo uolente,ut impleret propofitS uoluntatis fuar, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deniep in naufragio pofito aftitit dominus, dicens: Noli timere: ficut enim te

ftificatus es in Hierofolymis de me,ita amp;nbsp;Rom«. Videamus autem quoddiz Sernircffgt;iri= cit: cui fcruio in fpiritu meo, Seruire in fpiritu,fimile mihi uidetur efte, imo 6C tuinditKqudm ampliusaliquod, quatnadorareinfpiritu:Namadorarequispoteft fineaffez (fdorarc. du, defcruireuero eius eft, quern conftringitafFedus.Dei'eruitergo Apoftoz lus deo non corpore,nec anima,fed meliore fui parte, id eft fpiritu: Hxc enim Trid in homi= tria elfe in homine defignat ad Theftalonicenfes fcribens, cum dicit: Vt intez ne funt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;grum corpus noftrum,0(f anima, fit^fpiritus, in die domini noftrilefu Chrifti

D feruetur, Et Daniel dicit: Laudatefpiritus, nbsp;nbsp;animat iuftorum dominum,

Confirmdre Adconfirmandos uos] Haec confirmatio tres perlbnas requirit, Adiu« dliquem. nantis dei, miniftrantis Apoftoli,accipientis populi, Confolari autem fe ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ dicitcumillis, fi appréhendant ijjiritualia, Per earn quae inuicem eft fiz

dem] Hoceft,ut per comunemfidem inuicem confolemur, Quod autem di cit : utaliquod tradam uobis donum fpirituale, uidetur indicate, eftè aliquid quod donum quidem fit, non tarnen fpirituale, ut nuptiæ, diuitia:, Si fortiz tudo corporis, Si formx decor, regnuthque terreftre: A deo enim ctiam hxc donantur. Beati funt ergo illi, quibus fpiritalem gratiam tradere uult Apoftolus, ad confirmationem fidei, ut ultra paruuli non fint, ncque cirz cunferantur omni uento dodrinae; Quod cum fit, à Paulo Si iple conlblatioz nemcapit,

A nem capitjOpus fuum fîrmumdC ftabile uidens, SC illi con(blantur,qui3 pofto liex gratix funt participes»

3} nbsp;nbsp;Nolo autem uos ignorare fratres, quia fiepe propofui uenire ad uos,6C pro/

33 hibitus fum ufque ad hue, ut aliquê frudum habeam in uobis, ficut SC in caîte

33 ris gentibuSjGraecis ac Barbaris,fapicntibus ac infipiêtibus debitorfum. Itacp

33 quod in me promptum eft,SC uobis qui Roms eftis euâgelizare,] Eft quidê hyperbaton in hoc loco, eft ÔC locutionis defedlio: Si hyperbaton, hoc modo reddere poffumus: Nolo autem ignorare uos fratres,quia fæpe propofui ueni« rc ad uos, ut aliquem frudlû habeam in uobis, ficut 6C in exteris gentibus,Grac cis amp;nbsp;Barbaris, fapientibus ÔC infipientibus, ÔC prohibitus fum ufque ad hue» Defedlio uero elocutionis hoc modo adimplebitur, in eo ubi dicit : ôd in exte? ris gentibus, Grxcis ac Barbaris, fapientibus SC infipientibus, uideturdeeffe: quibus debitor fum:ut fit talistcôfuctudo:Sicut frudû habeo SC in cxteris,Grx tcompoßtio cis Sc Barbaris,fapiêtibus SC infipientibus,quibus debitor fum: ita quod in me eft, promptus fum etiam uobis,qui Romx eftis, cuangeli2are,t ÔC prohibitus t fed fum. Siquidem à deo putetur prohibitus,oftenditur per hoc,id etiam curx deo fuifte, quo unufquifcç Apoftolorum uel debeat ire, uel non debeat. Cur autê prohibitus eft; Ideo, quia dominus feiebat imperitos adhuc Romanos ,ÔC mit

” tebat Paulum ad alios, ut interim paratiores. nbsp;nbsp;Vt aliquem frudum habeam

93 inuobis] VndeuelutmultarumdiuitiarumcupidusPaulus,congregat fru/ dus ex Grxcis, congregat ex Barbaris, SCc. Verum hos omnes frudus affert Paulus, qui tanquam palmes bonus permanet in uite uera, qui eft Chriftus,

ß quem frequentius pater purgat agricola, SCideo frudum plurimum affert,pur gateuminlaboribus ,intribulationibus,in perfecutionibustSunt enimali) palmites,qui in uite quidem permanent,frudum uero non ferunt, fed funt arî di, qui dicuntur à pâtre in ignem mitti: Frudum dicit.minifterq fui cœleftem

3) mercedem. Sicut ÔC in exteris gentibus] Exemplo exterarum gentium: promptior enim fît quis ad rem fibi traditam, fi illi multos uideat aflèntire.Dc ludxis autem tacuit,quia magifter gentiiî crat,ficut SC in exteris gentibus fuba nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti9

auditur ab eo. Sapientes autem illos dicit, qui mundanis rationibus cruditi,fa qudmob pientes uocantur in feculo :dum autfyderum fpeculatores funt, aut menfuris, ' quot;nbsp;.........*

aut numeris, aut arti grammatiex ftudent, aut rhetoriex, aut mufiex. Requi/ rendum eft, quomodo Apoftolus Greets SC Barbaris, fapientibus SC infipien tibus deb itor eft : Qiiid enim ab ipfis acceperat, unde eis debitor fieretC Arbi/ tror diuerfis quidem gentibus inde effedum elfe debitorem, quia omniû genz tiumlinguis eloquiaccepitgratiam fpiritus fandi. Ergo debitor omnibus il/ lis efficitur, quorum caufa accepit à deo lingux notitiam. Sapientibus autem effîcitur debitor, per hoc quod accepit fapientiam inmyfterioabfconditam^ quam perfedis 8C fapientibus loquereturquo modo autem amp;infipientibusS' in quo patientix gratiam,amp; longanimitatis accepit : fummxetenim patientix ferre infîpientium motus.

33 nbsp;Non enim erubefcofuperEuangelium] nbsp;nbsp;Hoc eft,ficut quidam dodores

9» quibant» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Virtus enim dei eft ÔCc. ] Nulla major uirtus eft, quàm qua:

deuiifta morte, homini perditam reddidit uitam, quamuis incredulisinfir» » mitas uidebatur : defïniens ergo quid fit Euangelium, pronuntiat» nbsp;nbsp;Virtus

9’ enim,inquit,in falutcm omni credenti] Qiiod autemdixit,quod uirtus dei eft in falucem^nidctw oftendere,£j«od fit aliqua uirtus dei, qux non fit ad falu

Virtus quicdà tem,fed ad perditionemîSicutin Pfalmi's legttur: In uirtute tua difperde I'llos: tódcf pcrdih= uirtus enim in dcxtera eft qua faluamurî ut uirtus in qua difperdir,finiftra di/ onetncR. „catur. luftitia cnimdei reuelaturineo,cx fide infidem] luftitia deieft, ,, quiaqd*promifit,dedit. ludxo] Credeti, quod ei promifit deus per pro/ ,, phetasfuosUuftödns probat. Ex fide] Dei promittentis. Infide] Homi jj nis credentis. luftitia dei reuelatur] Qui credit,ueracê deû dedifte quod pro mifit;Hoc contra ludæos loquitur, qui negant efte Chriftum quern promifir.

„ Sicut fcriptum eft] In Abacucuidelicet. luftusexfide] Id eft, 3gt; non ex operibus legis, Viuit] nbsp;nbsp;Hoc eft, prxfentcm uitam duciquel ui/

PdUii luftitia dei eft] Qiiod iuftum fuerat, ut quo modo Abraham credens (izttMi, qui item ex gentibus , per folam fidem iuftifi'catus eft, ita cæteri fidem eius imitantes, Hybcrnienfis faluarentur. Exfide] Abraham. Infidem] Hominiscredentis, /Kit, nifi dll = Que ex fide Iudxi,in fidem gentilis : Ideo autem ex,5C in pofuiqut tautologix quot dnnis fi(= uitium declinaret.Iuftitia dei in Euangelio reuelatur, per id quod ad falutem ißet Sedulio nullus cxcipitur uenire,fiue Iudæus,fiue Grxcus, fiue Barbants : Nam omni/ minor. {,^5 dicit faluator: Venite ad me omnes qui Iaboratis,ô^ ego reficiam uos: Re/ Mrftt/j.ii. uelaturiuftitiadei,quxobte£fta prius uelabaturin lege :reuelatur enim inhis, qui ex fideueteris teftamcnri,ad fidemnoui Euangclq ueniuntjôôcumin Euangelium ueniunt, ex fide legis,in fidem Chrifti diriguntur .luftus autem meus ex fide uiuit, id eft, ueteris SC noui teftamenti : nam alterum fine altero integritatem uitacnon habet. Aliter,cxfideprxdicantium,in fidem credenti/ um.Siue ut Auguftinus exponit, ex fide uerborQ,quibus nQc credimus quod £5 nondum uidemus,in fidem rerum, qua in xternum quod nunc credimus,ob« tinebimustquare non homo uel uir exfide uiueredixit,idco ne reprobareto/ per3,dam hucufep fidem SC gratiam commendauit,hic uero opus oftenditur, dicensjuftus exfide uiuet, quia iuftum indicat,bona opera habentem,

„ Reuelatur enim ira dei de ccclo] Sicut in illo qui credit,iuftitia dei reuelar tur,ut fupra memorauit, ita dC in co, qui non credit, ira dei reuelatur de cœlo. uidttlj. 6. Autoritas celfitudinis hoc loco oftenditur, fic eft illud : Pater. nofter,qui es in idcobi I. ccelis. Sic: Omne datum optimum, omne donum perfetftum defurfum eft, defeendens à patre luminum: Ita iufta uindida, qux ira dei appellatur,non Ir4dei. „jß nbsp;nbsp;fuperni iudicis throno defeendit. Ira dei uidetur interdum uirtus ipfa,

quxprxcftpœnarumminiftris,amp;quxfupplicia infert peccatoribus,dici: In/ terdum tentationis affltdio ira dei nominatur,ftcut lob dicit: Ira dei in cor/ pore mco : Et quia fpiritualia nequitix, aduerfum qux nobis certamen eft, in cœleftibus eftè dicuntur, confequéter in eos, qui ab his fupei antiir,ira dei de

„ cœlodicituriaculari. Inomnemimpietatem] Ideft,iudxorumôCGert impietds. tium:Impietas,in deum peccareeft:Iniquitas,in homines; In deum ergo 8Cin iniquitds. homines peccât Qui ueritatê in iniquitate detinent] Non dixit,quod no . habent ucritatem,fed ueritatem quam feiuntdn iniquitate detinent,nam uerû tatem nominis dei in iniuftitia indignx materix detinent idolorum,

J} Quia quod notumeftdei] Noticiadei manifeftaeftexfabricamundi.uC enim deus, qui natura inuifibilis eft, poftit feiri, opus fadu ab co eft,quod opi »gt; ficê uifibilitatefua manifeftarct,ut per certn incertû poftet feiri. Qiiia quod Ï» notum dei eft.] Id eft,quod cognofti de deo poteft,per coniedurâ creaturx, uerbigratia, quod ftt,0^ quod iuftus fit,amp;omnipotês:Oftendens eftè aliquid dei qd* notû fit, QC aliquid eius quod ignotu fit ♦ Ignotu hoc dei intcliigëdum eft, cum

eft, cum ratio fubftantiae eins uel natui x, cuius quae fit proprietas puto quod

„ non folumnos homines, fedôComnemlateatcrcaturam» Deus enimillis jgt; manifeftauit] Id eft,manifeftauit fc, dum opus fecit per quod poftît agnolci. J3 Inuifibilia enim ipfius,à creatura mundi,per ea qusc fada funt,intelleda per fpiciuntur ] nbsp;Hoc eft,myfteria obfcura fux uirtutis* Sciendum eft, quod hic

” crant,qua^ omnia regit: diuinitas eft,qua replet uniuerfa* nbsp;nbsp;Non magnifica

” Pro eo quod taies fadi funt, ut deum poftcnt agnofcerc, fi' uellent- nbsp;Sed eua/

nuerunt in cogitationibus fuis ] Per cogitationum fuarum uanitatem, dum formas SC imagines corporeas rcquiruntin dco,in fcmetipfis dei imaginé per/ diderunt: quos Anthropomorphitas ecclefiaftici uiri folent nominate* Anthropotuor

« Obcxcatumcftinfipiensçoreorum] Recedentesàlumineueritatis fapiêz tes, quafî qui inuenilTent, quomodo inuifibilis deus per fimulachrum uifibiz

” lecolcretur, Stultifadifunt] Non intelligentes, nullam fimifitudinem ha beremortuum immoi talis ,ô(Scorruptibile fempiterni conditoris : Qiiamuis ad omnes homines, quibus incft naturalis ratio, maxime tarnen hacc fpcdant ad fapientes huius mundi, SC cos qui Philofophi nominantur, quibus prxci/ pue creaturas mundi,amp; omnia qux in eo fada funt,difcutere difciplina eft, ôd

»3 runt gloriam immortalis dei] Hoc eft,nomen SC honorem deiidolis dederûtt Auiuoenimdeorccedentes,mortuisfauent» Primi cnim Babylonq,dcum Biiylonijpric ® uocaucrunt figmentum Belis, hominis mortui, qui principatum dicitur in cis mifreruntido egiftè, Colueruntamp;ferpentem,draconem,quemocciditDaniel,homodei, lolatræ. cuius fimifitudinem habent: Aegyptij colebant quadrupedem, quem dicebât Apim, in fimifitudinem uaccx, quod malum imitatus eft leroboam: SC uolu/ AfisAegy» cres,quia cronica facta habebant pagani,id eft, utaquila louis,gracuius SC cor ptiorum. nixdicerctur. Sed breuiter,6Comniin unâcolledadefînitionedicamus: Ado rare alium prxter pattern,filium.SC fpiritum fandum,impietatis crimen eft*

” Propter quod tradidit il 1 os deus in defideria cordis eorum*] Ifti aût uerten tes fe à deo, traditi funt diabolo* Tradere hoc eft permittere, non incitare, aut Trddere. immittere,utea quxindefidertjs conciperent,expièrent in opéré* Per hoc quod deferunt, traduntur in defideria cordis fui. Quali iudicio erga diuinitatis ufifuntuenerationem,dumdeiincorruptibilisgloria,ad fœdas indignas deducunt hominumôiSanimalium formas, tali etiamerga femetipfos utantur uice, utrationabiles homines uiuant more irrationabiliû belluarum. Item Au

” guftinus in libro de gratia dei, SC libero arbitrio: Propterea tradidit illos de/

” us in defideria cordis eorum] Scriptum eft in Proucrbijs Solomonis:Sicutim Libertin drih pecus aquæ, ficcor regis in manu dei, quocunque uolucrit, inclinabit illud* Et trij nuün. in cpiftola Pauli ad Romanos : Propterea tradidit illos deus in defideria SCc^ His SC talibus teftimonijs diuinorum eloquiorum, fatis, quantum exiftirao, manifeftatur, operari deum in cordibus hominum, ad inclinandas eorum uo« luntates quocunque uoluerit, fiue ad bona pro fua mifericordia, fine ad mala Ce« obtumre pro meritis eorû : iudicio auté fuo aliquando aperto, aliquando occulto, fern/ quorundà cor per autem iufto. Ac per hoc, quando legitis in diuinis litetis, à deo feduci ho= da qucmddmo mines, aut obtundi, aut obturari corda eorum, nolitc dubitare prxceflifle ma/ dum inteUi^en

” la mérita eorum, ut iufte paterentur* In immundicia ] Quæ eft in turpibus dum ßt.

C myfterijs, ut contumdqs afFidant corpora fua, dum fibi in fâcramcntis ido/ lorum cauteria èC buftiones infligunt, ut quafi amenées ipfi in fc fuorum ” fint uindices delidorum» nbsp;nbsp;nbsp;Qui commutauerunt ucritatem dei in menda/

” bcnr, Parentibus non obedientes] Veri parentes funt,qui per fernen uerbi vcripdrcntes ” générant in lucem, SC uitam aeternam. Inflpientes] Incompofitos, Inordi/ ” natos] Qui à fonte fapientix receffèrunt, necefle eft ut inordinate fcrantur, ” SineafFeAione] Affedioeftadimpletiocharitatis. Sine mifericordia]

Quomodo enim aliorum poterâtmifereri,quifiblcrudelesfuntC’ Tertio inue nimusab Apoftolo pofitum : tradidit illost SCprimxquidem caufas addidit: Qiiiacumcognouiftent deutn, non ftcutdeummagnificaueruntSCc, Propter quod,in quit, tradidit illos deus in defideria cordis eoru SCc, Secundæ traditio/ nis caufam uidetur prxmittere, cum dicit : Quia comutauerunt ueritatem dei in mendacium. Propter hoc, ait, tradidit illos deus in pafti'ones ignominix: quæ tarnen fecunda traditio grauioribus flagitijs uidetur obnoxia : etenim foe minx,inquit,eor3mutaueruntnaturalem ufumSCc. Tcrtiac quocç traditionis caufas uidetur dare,cum dicit:Etficut non probaueruntdeum habere innoti/ tia, tradidit illos deus in reprobum fenfum SCc» Verumdiftincftiones iftxcauz farum, non mihi uidentur cogruere iatis ad ea, quxfingulis quibufcç fubieda funt crimina: Quomodo enim turpioribus flagitijs is, qui creaturam deferuit, magis quamille,qui gloriam incorruptibilis deimutaueritiniimilitudinem imaginis corruptibilis hominis,SC uolucrû, quadruped«, SCferpentûC’ Aut quomodo fupra utrunc^ horû ,uelut examini cuidam tradutur maloru, htj qui non probauerunt deS habere in notitiaç’ Magis itacp mihi uidentur omnes hae caufae,qux traditionibus fingulis proferuntur, in «num coadceruandx,SCrur fum traditions fpccies in un3, ut uerbi caufa ita dicamus: Quod c0mutauer3t gloriam incorruptibilis deiin fimilitudinem imaginis corruptibilis hominis. Et: quia comutauerunt ueritate dei in mendaci3. Et: nec probauerunt dc3 ha here in notitia: Propter haec omnia tradidit eos deus in defideria cordis eo-rum,0C tradidit in pauiones ignominix,SC tradidit illos deus in reprobum fen fum, ut facerent qux non conueniunt,qui erant repleti omni iniquit ate ôC ma litia,SCcxteris qux ftripta funt malis, In his autem tribus, uniuerfasimpietatis fpecies cnumerafTe uidetur Apoftolus,uel eorum quiidolacolunt, ueleorum mtüddlii com qui creaturxdeferuiunt potius, quam creator! : fiuc eoru, qui non probauerSt plcäentid, deum habere in notitia. In quorum primo titulo promifcue pagani: In alio fa/ pientes eorum ÖC philofophi defignantur: Puto quod hoc tertio indicêturhxz retici, uel creatorem deum ncgantes, uel diuerfas blafphemias in cxcelfum loz qucntes, Certum eft autem,quod fiquidem tradiderit deus uel in defideria cor dis, uel in pafliones ignominix, uel in reprobum fenfum, continuo in co qui traditur, feges criminum furgat.Qui cum iuftitiam dei cognorint,non intelle xcrunt, hoc eft, oculoshabent SC non uident: non enim intellexerunt, tales à Pfil.iij,

*’ deo, etfi non in prxfenti, tarnen in futuro elfe puniendos. Non folum qui ” faciunt,fcdetiam qui confentiunt facientibus] Sunt quidam,qui fc reos non

putant, fi non operentur qux mala funt, aftentiunt autem facientibus, Alien Aßetirißcien tire autem facientibus eft, ft cum quis polfit reprehendere,taceat:ut audicns fa tibiK lt;iuidßt. hulas, aduletur: SC ita eft, ut qui fomitem prxbcnt delidis eorum,dignu eft ut pari crimine rei habeantur.Sunt item alrj,qui non folum faciunt mala,fed etiä confentiunt male facientibus. Duplex ergo horum nequitia eft : illi enim no tarn mali funt, qui faciunt, ÔC facientibus contradicunt,

î§iRopterquod inexeufabilis es 6 homo omnis qui iudicasj Quoniam facientê maligna,amp;confentientêfacientibus,mor ! te dignos oftendit, ne forte is qui facit, ôé nonconfentitfaci/ entibus,excufari fe pofte putaret, docet huiufcemodi inexcu' fabiles eftèpropterea, quia non cÔfentiendofacientibus,fed _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magis iudicando illos,fe in his iudicat,quia hxc ipfe agit,quac

in illis damnat. Scimus autem, quoniâ iudiciû dci eft fecundum ueritatem] Hic terrorê incutit,ut que in curiofum illi dicunt, ifte malos fecundum ucrita/ tem dei dicat iudicaturû, hoc eft, feueriftime reddere fecundû menfura uniuf* cuiufcp,non parcere.Si em tu peccator peccatorê,tui fimilê iudicas,quanto ma gis deus iuftus te iudicabit iniuftûC Secundû ueritatê] Humanû enimiudi» cium multis modiscorrumpitur,amore,odio,timore,auaritia. Sxpciudicûin/ tegritas uiolatur,amp; contra iuftitix régula interdû mifericordia indinatur.Illud cftquod in hoc loco uidetur oftcndi,quia folfus dei fit fecundû ueritatê iudiciû: Sunt cm quædâ qux cÔmittuntur opcre quidë malo,animo aût non malo: ut fl quis uerbi caufa homicidiû nonuoluntate cômiferit.Etalia fiunt opéré quidê bonOjfed animo nô bono: ut fi quis mifericordia nô pro mâdato dei, fed ut lail detur ab hoîbus faciat. Alia uero funt,in quibus fiue in bono,fiue in malo ani

mus c0 opcre côcordatiamp;T quia corda hoîm nofle folius dci eft,ÔC métis fecreta agnofccre, idcirco ipfe foins eft,qui fecundû uen'tatê poteft habere fudiciû.

« Exiftimasautêôhomo] Hoceft, nunquidtlbiexamédatûeftuel poteftas , .. iudicandi de malis SC ftupn's, cum eadê agis, ôé non eft qui de té ad pracfens in DtuiMboni^^ Effugiesiudidadei^]Nôuticpinfuturocuades, Andiuitiasboniratis cius Sipatiêtiae,3Clonganimitatis côtemnis^] Diuiciæbonitatisdei,qbus bo na pro malis dat.Patiétiauero eft,qua peccatoresimpunités patienter côuerti longMimitM tolérât. Longanimitas eft, qualongûfpatiû poenitêtix dat* Diuitias bonitatis ille agnofcerc poteft,qui côfiderat, quâta in terrismala quotidie hoîes gerant, tarnenhis deû producentê folcm fu3 quotidie,ô(f pluuias miniftrantê.Suften/ tatio uero,uel longanimitas,ac patientia in hoc uidctur differre,quod quiinfi'r mitate magis quàm propofito delinquûtjfuftentari dicuntur : (^i uero perti/ naci mente uelut infultant in delidis fuis,patienter ferri dicendi kint.Sed ficut Oja in menfura fecit dcus,ô^ pondère, ôi numero, ita etiâ patientix eius certa „ menfura eft. Tu auté fecundû duritiâ, nbsp;impoenitens corj Impunitatê fpe

rans peccator3,non folûdurat,inconuerfîbilis ÔC incontradabilis manens.fcd Cor durum, adhuc peccat, fecurus qj nô fit ultio futura. Cor durû in feripturis dici uidetur, cum menshumana,uelutceraàfrigoreiniqtatisobftrida,fignaculûimaginis 5’ diuinx non recipif, Thefàurizas tibi ira] Huius uerbi in feripturis fîgnifican Thefuurt ufut tfâ tri pi i cc legimus: dicit eni in Euangelio, thefauros efle quofdâ in terris, in inferipturii. quo ^hibetdns thefaurizari,6é alios thefauros incoelo iubet fideles recôdere, et hic nûc ApFs dicit irx thefaurosdra aût dei nihil aliud,^ iufta uindidaintclli git.Craftîtudo uero cordis eft,ubi fubtilis ÔC fpûalis intelligêtix non recipituc

»gt; fenfus. Quireddetunicuii^fcd'mopafua] SciédûqjexHiermiaApFshoctc Hierc.15. ftimoniflfumpferit.lllud qd* in Ezechiele feriptû eft huicfentêtixuidetaduer Evcfc i». fari,dicit emtCû auertit fe iuftus à iuftitta fua,et fccerit iniquitatê fcd’m oes ini quicates, quas fecit iniquus,oesiuftitix eius quas feceritnô cômemorabStur in lapfu eius,quo lapfus eft;fed in peccatis quipeccamt.in ipfîs moriet : J n quo uidetur

A uidetur latetcr huiufmodi inferuifle intelIedS,ut fi forte no fecundum omnes iniquitates quas fecit iniquus,fecerit iuRus,non ocs iuRinx eius de memoria

» auferâtLir» His quid? qui fecundû patictiâ boni operis gloriâ,ÔChonorê,SCin/ »» corruptionê quxrêtibus uitâ xternâ] Boni operis merces per paticntiâ expe^ datjCjd in prxfenti uira.nô redditur,per fidê enim ambulamus,ô^ nô per fped cm;patientiâ aSt boni operis in illis efle certû eft, qui agones amp;nbsp;certamina per

« ferûf» Gloriâ] Decusformx,quafandifulgebûtficutibl. Honore] Filio/ ” rum dei,^ nihil eft maius,per que etiâ angelos iudicabût» Incorruptionem]

Vitxfcilicetperpetux»Signâteraûtaddiditincorruptionê.propterindifcretio/ » nem fecularis glorix,atcp honoris^qui corruptibilis eft. His aût,qui ex contê-jgt; tione funt] Subaudi,erit:In diuinis feripturis aegritudines animx numerator, fed unus ex exteris aîx languor eft,amp; quidé peftïmus. Contêtio aîx intelligen Contentio, da eft,per quâ orne opus prauû gerirur,per quâ hxrefes nafcunf, perquâ fehif mata ÔC oîa fcandala,quxin eccleftjs fiunt:dû uidelieet qui apd* iemetipfos pru dentes funt,in côfpedu fuo fapientes, quicquid libuerit pro lege defendSt»

jgt; Diffidöt] Hoceft,nôcredunt,uelnôobediunt,utOrigencsait. Veritati] 35 Ideftjdoiftrinxeuangelicx» Creduntaûtiniquitati] Hoceft,idololatrix»Ipfc cruciatus,qui ex prxd^ida confeientiaanimae incutitur,ira appellatiindignatio enim ipfius irx,tumor quidâ eft, ÔC per fingula quxcp cômotio,utft,uerbi gra/ tia, aliq cF pefllmû uulnus,irâ ponam’, huius aût tumor SC diftetio, indignatio uulncris appellat »Tribulatio uero,quâ fubfequit anguftia,nô eft fimilis putâ da illi tribulatiôi,de dicit Apoftolus:Quia tribulatio patictiâ opérât : illaez

Bnimtalistribulatioanguftiânôhabetfubfequétê» Inomnéaîam] Aîaproto Animdproto to hoïedicit,ficut in Gene» legim’ Iacobc5lxx,amp; VI»aîabusAegyptûinz tobomine. troifle» Gloria aût etc»] Hiccôtraria fuperiorib” opponût:nâ gloria côtra ira, honor eft côtra îdignationéjô6 qd fupra incorruptionê,hic pace appellat.Sciê dû cft,(ÿ triplexdiuifio in his fentcttjs ApFi claret;Nâueri Chriftiani cû bonis Triplex ordo operib’’ in primo ordine ponût, ubi dicit: His qui fecundû patientiâ boni ope hominum. risetc.lnfecûdo uero loco, incrédules amp;nbsp;îpiosabfcp bonis operib^ exutroeç, fiue ex Iudaico,fiue ex gêtili populo pofuit, dices : His aût q ex cÔten tiôe etc» T ertio aût loco incredulos,cû bonis tamé operib’,ex Gétib^irel ludæis colloz cauit,dicés:Gloria aût Ô6 honor pax etc.Poteft ein fieri,ut ex his qui in lege funt ,fi qs pfuafione qdê cômuni Chrifto' nÔ credit, operet tamê ^d bonû eft, •uftitiâ diiigat, mifericordiâ tencat,charitatê amp;nbsp;côtinétiâ fcruet,modeftiâ leni/ tatêc^ cuftodiat,atcp orne opus bonû operet, hic etiâ fi uitâ nô habeat xternâ, qui credês foli deo uero,nô credit filio eius lefu Chrifto,quê mifit,tamê gloria operû eius,S6 honor,amp; pax poterit nôperire^Sedamp;Grxc’jideft Gentilis,qui cû legê nô habeat,ipfc fibi eft lex,oftêdens opus legis in corde fuo,ifte licet az lien** uideatur à uita xterna,qui nôcrediderit Chrifto, ôi^intrare nôpoflîtin re gna cœlorû, qui renatus nÔ eft ex aqua amp;nbsp;fpiritufanÄo,uidetur tarnen ^d per hxc q dicûtur ab ApFo, bonorû operû gloriâ, ÔC honore, pace pdere penitus nÔpoffît.Dubitariigitur nôputo,^d is qui malo opéré côdênari meruiflèt, idem fi opérât” eft op” bonû,remuneratiôe boni operis dign” habetur» Vides ein dicêté ApFm:ga oins nos ftare oportet ante tribunal Chrifti,ut reportet uz

33 nufquifc^ pria corporis fui,pro ut ge(rit,fiue,bonû fiue malû, ludxo primS 33 amp;nbsp;Grxco] Semper ludxû anteponitpracrogatiua patrû,ut aut coronetur priz us,aut damnetur, qui credens propter Abraham honorificatior eft,diffidens peius traâandus eft,qui donum proraiiïum p a cri b us refugauit» V el ludxo pri

C mumdfxk,quia pn'us crcdi'tafunt eis eloquiadciGrxcum quoq; fubiunxiï, propter fapienttam Grxcis tradicam. Ira eft,non ei qui iudicat,fed ci qui iudi* caturjdumfitreus.lrafdenimdiciturdeus, utuindicaturus credaturrNamdei natura ab his pafTionibus immunis ut non folum irafci, fed uindicare Angujhæ. credatur,adiecit:SC indignatio.Anguftix uero funt, quibus fententia conftri-„ duSjtribuIabiturinpœna* Quicuncpenimfinelegepeccauerunt] Requi/ rendum eft, utrum de fola Moyfi lege intelligendum fit,an amp;nbsp;de lege Chrifti, uel ctiam de quacuniç Humana lege, fub qua unumquencç mortalium uiue-re contingif, quo fecundû ipfam iudicari poffit, qui in ea peccat; An qui extra folam Moyfi legem, etiamfi aliqua lege uiuat, uclut extra legem pofitus,cum peccauerit pereat.Nâ ipfe Apoftolus Paulus, cum dicit fe his qui fine lege efz fentjfed in lege elTe Chrifti,oftendit fe in lege quidêMoyfi nô eftèrecce tarnen in lege Chrifti per legem iudicabûtur: Vticp qui in lege Chrifti eft, per legem ludicid ex prlt;e Chrifti : SC qui in lege Moyfi, per legem Moyfi iudicabitur, ut pereat. Necp fcripto Icgum qui fub lege Chrifti eft, quâuis etiam fubditus legi Moyfi uideatur,iudicari ta fient, men fecundum earn putandus eft,cur non fit circuncifus, uel cur fabbatû non feruet:quod SC fi iuxta Moyfi legem putandus eft iudicari, fecundû hoc quod »gt; lexfpiritualis eft iudicabitur. Hq peribûtSCiudicabuntur] Vnûuoluitintel

ceptd ttdtur£ proximius,^ utquenoIûtftbifierihomines,hxcnefaciâtalqstLcgiueroMo/ confinid. yftcôcordarelcxnaturalis fecundû fpiritû,non fecundû literâpoteft, hxcautc

minefcaccufabûtinuicê,bonaSCmala:Bonaaccufatmalâ , quiacontradixit R letH lc^J. uentatûMalaiterum accufatbonâ,quianôfccutaeft utfenfit: Redumiudic» um dei qs dubitet, ubI accufatores SC defenfores adhibêtur, SC côfciétix teftesC

A Scd fdcndum,quod non uticj illxcogitadones, qux tune nafeentur, uel aez culabunt ani'mam,uel defendunt, fed iftx qux nunc funt in nobis: cum enim. fiue bona, ftue mala cogitamus, uelut in cacteris, ita in corde noftro tam boz narum, quàm malarum cogitationum, notx quædam 5C figna relinqucntur, qux in occulto nunc pectoris pofîta, in ilia die reuelari dicuntur, à nuHo alio, nifi ab eo,qui folus poteil occulta hominum feire : quorum (ignorum caufas non latere deum, etiam noftra confeientia teftabitur, quod indicium fecun/ dum Euangelium Pauli.hoc eft, quod Paulus annûtiat per lefum Chriftum, fiet:Pater enimneminemiudicat,fed omneiudiciumdeditfilio.Quodau/ ternerat Apoftoli Pauli Euangelium,hocetiamcaterorum Apoftolorum, Euâitgcliunt fiComniumfidelium difpenratorumtantifacramenti:Non omnesilliEuan/ pmUg- Apo gelium conicripferuntjfed tarnen omnes Euangelium prxdicaucrunt: Narra? lorum. tores quippe dnflorum, fatflorum, paffionis,refurrelt;flionisc^ Chrifti,propite

*’didifuntEuangeliftac. Siautemtuludæuscognominan's ] Hinc conuertitur ad ludxoSjdocens opéré, non nomine tantum debereefleludac/ um jCumc^ eile ucrum, cuius occulta fint bona .Notandum eft,quod non dixic,fi fu ludxus es,fed ludacus cognominaris, quia non idem eft eile ludae/ ludicumeße, um, de cognomina« ludxum : quia uere ilk eft ludxus, qui in occulto citf cuncifusertjCircuncifione cordis,qui fpiritu,nonliteralegemcuflodit,cu«

” eft,fecuruscsinlege. Et gloriaris in deo] Gloriaris tefolumnofz ” fedeum, cius^agnofcerc uolufttatem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et probas qux utiliorafunt J

” ra difeernas. Confidis teipfum efle ducem cxcorum ] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quoi urn

” Id eft,paruulorû,xtate uel ienfu. Habentem formam fcientiac] nbsp;nbsp;Ad quam

” femper refpiciens,errare non poflis. nbsp;nbsp;Quid ergo doces alium, teipfum non

*’ docesfj Similiter SC Gentibus dixerat,qui enim alium iudicas,teipfum con/ demnas:Q_ui in lege quiefeis 6 ludze, cur tranigredieris kgemf qui gionaris indeo,quareinhonoras deum, dum teftimoniS eius quoddeditfilio fuo,non tccipis^ipfeenimdixittHiceftfilius meus dikdus. Qui noftiuoluntatemei? uidtth.3. us ,quare non obtempéras uoluntatif Qui probas uriliora,quare inutilia feda risfDux cxcorum,quomodo uiam non uides redâCiî cnimuideres per ipfam utic^ ambulates. Si lumen cs aliorum, quare non abtjeis opera tenebrarumC Eruditor infipicntium,ut quid timorcm domini,qui eft initium iapicntiæ,reli ^ccU. quifti^Magifter infantium,quomodo puer es fenfuî’Qui habes formam feien tixSCueritatis in lege,quare necipfe fequeris, nee alios peiTimoexcmplo peri

*’fti,qui in uniuerfo mundo effulfit.furaris. Mœcharis] Noneftautemuna Machdntur, mcecha,nam totum quod debet deo anima, fi alicui prxter deum reddident, 3 honoré dea

*’mcechatur. Qui negas mcechandum] Tam graue adulteriumcommittis, debttum alte* ut adulterum fenfum literxintroducas adfynagogam,SCcollocascam cum k rirci deßrSt. gis litera,quac foriseft,cum fcriptum de ealegas:Quiaomnis gloria filix régis

»gt; intrinfecus. Qui abominaris idola, facrikgium committis ] Verum dei templum^quodeftChriftus lcfus,uiolans:foluiftis enim templum,quodin tribus diebus refufeitandum eft,his qui credunt.Sed SC qui ex lege,SC Prophe ïisfermonem-Chriftum pronuntiancemfur3tur,SC occultât ne populus audiz

C at,8lt;'crcdat,facrilegium commit«t,0^ uere templum dei uiolatn'tcm quotp hiC Sdcrz7fgi«m qui cognominatur ludxus, ÔC gloriatur in litera legis Moyfi,prxuaricatorIcz comnüttut qui gis arguitur,cum non credit Chrifto. Sacrilegium eft, quod proprie in deum Kfrfc« ucrita= committitur,quafi facrofandi uiolatio.Practer iftos ergo tales,qui dicunturlu tii ex mduflriii daei, ôd non font,nomen dei blafphematur inter genres,non folum pro operi/ reticeitt. bus eorum peftimis, fed amp;nbsp;propter humilem 6C deiedam intenigentiam,qua habent in lege Sgt;C prophetis;ridicula etiam in ipfls gentibus fiunt,cum legis IP teram fequentes dicunt;Ne tetigcris,ne guftaucris,ne contaminaueris,

Nome«nomendei blafphematur intergentés,nonfolumprooperibus eorS leaudirc, peflimis,fcd quando ludxos pro obnoxrjs fuis tradendos non aduertebanr, fed idolis fuis dabant glorias, quafiqui ludxorum deumuiciffentinludxis; Et tempore ApoftolorS dei nomen blafphemabaturin Chrifto,quia creden/ tibus Gentibus ludæi fuaderenitebantur, Chriftum nondicendumdeum,ut blafphemia Gentium ab ludxis autoribus fit ^fecfta. SicutfcriptSeft] Prac/ pofterato ordine ante pofuit teftimoniû,quàm diceret fcriptu: ita enim diccn/ tisfermodilapfus eft,ut quod ex propria intentione dicebat, eodemfenfufcri ptuminPropheta reperiret.Sciendum eft hxc Apoftolumperironiam dicerc Requicfcere ad Iudxos,nccp enim uere requicfcit in lege, amp;nbsp;gloriatur in deo,0c probat uti/ ludtei in lege liora hæc qux enumerar.Poflunt tarnen hæceadem Haercticis aptari,ipfi enim Jrowce dicun Chriftiani nominantur,06nonnulli eorum lege inftrudi, dodores fe efte cat/ tur. corum,magiftros infantium fe efte profitentur,probantes utiliora,quæ late tLeretici. re ab Eccicfiatticis dicunt.Sed ifti quoniam furantur ucrba,amp; intelledum eo/ D rum peruerla expofitione ufurpant, adulterum fidci fenfum,ad fponfam ecclefiam Chrifti,in rcgios thalamos inducunt.Rede ad eos dicitur,qui prx/ dicas non furandum,furaris,qui dicis non mœcliandum,mœcharis,amp; qui ab« ominaiis idola,facrilegiumcommirtis,prcciofauafadetemplodei,ideft,uc/ rac fidci margaritas,de fcripturis fandis furantes.Pcr quos ÔÔ nomen dei blaf-ph ematur inter genres, dum cafta Sé honefta ecclefix dei dogmata,corruptis acturpibus maculanthxreticxprauitatiserroribus. Circuncifio quidêpro/ » deft,filegem cuftodias] In Genefi fcriptum primo de circuncifione manda tum,cum refponfa darentur ad Abraham, hoe modo : Et dixit dominus ad A/ braham :Tuautem teftamentum meum feruabis, amp;omne genus tuum poft te in generationes tuas, ôd hoc eft teftamentn, quod difpofui inter me Sc uos: Orcuncidetur omne mafeulinum ueftrum, 6lt;^circuncidetis carnem praeputq ueftri,0f erit in figno teftamentiinter me uos : S)C puer odauo die circunetz detur in uobis:omnis mafculus in generationibus ueftris, ucrnaculus 6C pecu nia emptus, ab omnibus filtjs alienigenarû, ÔC qui no eft ex femine tuo,circ3 Vdnct.isexe= cidetur,Slt;f erit teftamentum meum fuper carnem ueftram.Maiculus,qui non pldriorum ue fuerit circuncifus in carne prxputijfui die odaua,exterminabitnrille degene teris teftdmèti. re fuo,quia teftamentum deidiflipauit. Non nos tarnen latere debet, quod in altjs exemplaribus non habemus pofitum,odaua die : Item in Leuitico fcripta eft;Et locutus eft dominus adMoyfen dicens;Loquere filt)s Ifraël, amp;nbsp;dices ad cireuncifw eos;MuIter quxcuncç fufeeperit femen,6C pepererit mafculum,immunda erit ommbiKcom= feptemdiebus,fecundum diespurgationis eiusimmundaerit, ÔCdieodlaua circuncideturcaroprxputtj eius, 6Ctrigintadiebus fedebitinfanguinefuoim ludieii uerfd= munda»Necdubitaride hocpotcft,quod non folum fernen Abrahx,ô^ uerna t4«t«r. cuius feruus domigenitus, profedo gentis illius dC pecunia emptus abolie« nigenis

nigenis drciincidcbatur,fed qiiicunep cum ludxis iudaice pafcha fecerk^S^ dr cunddidebeat.Hadenus nobis dccircuncifione carnaliprouiribusdidum fit. Age iam fecundiim cam,quxdictt,quia lex fpiritualis eft, quid etiam allez goricis legibus deea fentiendumfituideamus.Circûcifio eft ex génital! mem brOjper quod fucceftio humani generis, Si carnalts propage miniftratur,am/ putarealiquam partem: per hoc ergo iudicari figuraliter reor,amputandum gt;nbsp;eftè ab anima, fi qua illi ex f onfortio carnis adhxtet impuritas , fi qui cam liz bidinis malefiiadx fenfus obtexit. Quidautem eflêt abfurdi,fiaddifcretioz P' nemexterarumgentium,populus qui fub legedeiinftituebatur,proprium aliqtf geftarct infigne ♦ Et fi neceftaria uifa eft partis alicuius amputatio,quid tam conueniens fuit,quàm earn inuenire, qux uidebatur obfcœnaî’ amp;nbsp;ilia au/ ferre, quorum diminutio nihil ad officium corporis impediretç’Quoduero quidam dicunt,quia fi ncceffaria non erat pars ilia membri, fieri à createre nô debuit : fl autem necefiaria fada eft, non debet auferri. Interrogemus cos Si. nos , fi neceffàrianîdicunt filiorum procreationem:Ncccflariamfine dubio refpondebunt. Erunt ergo culpabiles,qui contincntix,amp; uirginitatis obz tentu, ncceffaria naturx non miniftrant : Si erunt cogendi ad nuptias, omnes qui fecundum Euangeltj leges femetipfos caftrauerunt,propter regnum dei. In fummauero dicendum eft,quod ficutmulta ncceffariaétantbaptifmata, ante baptifmum Chrifti : Si multx purifîcationes, antequàm purificatie per fpiritum làndum filerettô^ multx hoftix, antequàm una hoftia,agnus imma/ culatus,femetipfum patriofferrethoftiam Chriftus:lta etiam multis circunz Chriflmlégua cifionibus opus fuit, ufquequo una in Chrifto circuncifio omnibus traderez Idomnù mot tur : Et multorum fanguinis cffufîo prxceffit, ufquequo per unius fanguinem tcfudfuflulit. omniumredemptiofierct. Quodantem odaua diecircuncifiodabatur,illud .

t' r * r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n * • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r • CUnClcUlt;^

uus autem oxcsjucun leculi myltcnum tenet,illorum ergo elt circunalio ipi/ ritualis, qui future fcculomilitant, in que neque nubent,neep nubentur,6^ quorum in terris ambulantium,in cœliseftconuerfatio. Sciendum eft,fecunz Duogcncrlt;t dumallegoriam duo genera elfe circuncifionum : Cordis circuncifio eft,niz drcunciftonH. hil fordidum, nihil indignum fentirede fide. Carnis circuncifio eft,nihil imz mundum,nihil contaminatum inopere,gcftisv^ committerc, fecundum Eze chiclemquidiciqOmnisfilmsaiienigenaincircuncifuscorde,amp;incircunci/ Ezech.44-gt; fus carne, non intrabit in fanda mea. Hicrcmias ait: Ecce circuncifat fiint au/ aicrc.s. rcsueftrx,hoc eft,ne recipiantobtredationem,Hoc autem modo fiCincircunz cifus labijs dicitur, qui non circuncideritblafphemiam, fcurrilitatem, turpilo quium de ore fuo ,qui non pofuerit euftodiam ori fuo, Si oftium circunftan/ tem labfjs fuis, qui non etiam àuerbo ociofo circuncideritos fuS.lncircunci/ fus prxputio carnis fux dicitur is , qui erga naturalem coitum immoderatius Si intemperantius effluit. lefus filius Naue, ex prxcepto domini, filios Ifraël fecundo circuncidiffe cultris faxeis memoratur, quod utiqt quantum ad litez Circund/to ram fpeeftat, impoffibilc Faëlu uidetur : Semel cnim circuncifus in carne prxz cultris fdxeis putij,quid inuenire poffit fecundo circuncifio, quod auferrctCScd hanc diffis fiebdt. cultatem melius quidam explanat dicens: Verum de circuncifionc quia ferme clqlibct inquirere quare Moyfes ipfe,qui Icgem circuncifionis patribus à deo ç^j^mobrent datam,2C fibi toties inculcatam ,referr,toto ducatus fui tempore neminem cirz ^oyfis circïia cuncidi uoluerit,prxter unum folummodo filium fuum Gerfam,quem mater cißonedbliiiut Sephora arrepta petra acutiffima, ne à domino feriretur,circunciditf Si omnis ^„7,

C qui in heremo nati funt, àlofixe ctrcuncidcndos rcliquent, morcm uidclicet dûiinitus imperatum, quadringentis ÔC fex annis obferuatum, annis quadra/ gtntacontinuis intermittens,nequaquam hoc fruftra, fed magnomyfterio Moyfesdreun hoc fadum crediderimrMoyfesenimcircunciffoncm prxdicaf,fedlofue per/ àf/onempïic^ fîcit.Quialex per Moyfen data eft,gratia autem, ÔCueritas per lefum ChriftS dicdt, lofue fadael{,nihilc^proderit hreraiubens,nifiadfueritgratiaiuuans.Omnibus perjiat, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noftris gratia faluatoris circuncifis uitijs, tune in nobis completur,quod

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;óbproprid fn lefuNauefcriptum eftîHodieàuobis abftuli obpropn'um Aegypti. Ob^

Aegypti. propria namcp Aegypti fccum fert is, qui in ecclefia pofitus, QC fub lefu duce i-, militans, Aegyptios mores,ôirmotus animi barbares non amputat. Circun JJ cifio quidem prodeft,fi legem obferucs] Quae fit circuncifio,quam prodef/ fedicit.uel qux lex cuftodiatur;Hæc,utopinor,eft circuncifio,quam prodefle dicit Apoftolus,fi legem cuftodiat,non legem literac, cuius ôtf circuncifionem in carnenon recipit, fedlegem fpiritus, fecundumquamcircunciditurcorde» i. Cor. J. Li'fgfa enim oeddit/piritus autem uiuificat, quia amp;nbsp;lex dei non refertur atra/ mento feripto, fed digito dei qui eft fpiritus eius, amp;nbsp;non in tabulis lapideis, fedintabulis cordis. Ver« poteft nobis obqci, quodfi ifta circuncifionon alia intclligitur,quàm animi purgatio, fiCabiedlio uitiorum, quomodo addit ad/ hue,ira prodeiTe huiufmodi circuncifionem, fi legcm cuftodias,cum hxc ipfa circuncifio,nifi ex legis obferuantia fieri nÔ uideatur Sed intuere,nc forte ab ftindere uitia,ô^ ceffare à malis circuncifionem fignificecagerc^quxbonà “ Perfè^o in funt,ô6 efficere quac perfeda funt, euftodire fit legem : neqj enim in eo perfe/ ^uo conßjht. (ftioeft,ficeflètutàmalo,fcdineo,fiagantur bona iuxta Pfalmographum, pfdl36. qui ait.‘Declina à malo,ô^ fac bonum. Verum confidera,fi poftît hoc in loco ÔC il le intelledus admitti,ut dicatur etiam poft aduentum Chrifti,carnalis circun cifi'o,quas ex lege obferuabaturjprodefte aliquid euftodientibus legem,fecun/ Initio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc,quod initio fidei noftrx adhucàcredentibus obferuabatur, ut in adi

anifmi,qu£dd bus Apoftolorumdocetur nel Petrus in diferetione ciborum:uel Paulus in icgrflid ^rd= faj-rificqs purgationis feciiïe.Sed illud attendendum eft,quod ad Galatas fer» bens,ait:Sicircuncidamini,Chriftusuobisnihilproderit»Quoditaeftintelliz gendû,^dnihil prodeftcircuncifiohis,qui excaputantaliquidiuftificatio« nis aftumijprodeft autemhis,qui putant fibi ad Chriftumueniendumnon - efiè, fi eiscircuncidere filios uitaretur : Etant enim nonnulliin initqs quicir/ circueißopro cuncifionem uclut infigneuernaculum gentis fux, nimio amore feruarent,ôi ucrndculo quo impediri uidebantur à fide fi hoc eis uitaretur, quo carerc non poterant:Cir/ ddin inftgni q cuncifio quidem prodeft:poteft dici è contra,fiprodeft,cur praitermittiturî’fed bufddinfrit, prodeft, fi legë euftodias, tenenda igiturcircuncifio eft, Ô6 ut polTit prodefîè, ièruanda eft lex, Circuncifionem pro genere pofuit Abraham, quia ex Ab« rahamcircuncifio:Hocenimait,utdoceattuncprodeflegeneri Abraham,fi lex feruetur,id eft,fi in Chrifto credatur, quipromiffuseft Abrahx,Siau/ tem quis non credit in Chriftum, tranfgrelfor eft legis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si autem prxuaz

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ricatorlegisfîsjcircuncifiotuaprxputium fadaeftj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoc eft,Gentili fîm»

lis fadus es,non credensin eum, qui figno circuncifionis filius promiffus eft Abrahæ. Illudobferuandûeft,quodeum dixiftèt,circuncifioquidêprodeft, lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fl legê euftodias, non addit : Si autem non euftodias, ficut confequens uidc/

atur ,fed ait: Si autem prxuaricator fislegis.In quo aliud oftenditeffe non eu ftodire legem,aliud prxuaricari lcgem,nam et Paulus ipfe non femper Icgem cuftodiqnunquam tarnen prxuaricator eft legis» Cuftodit ergo legem is,qui fecundû

A fecimdum h'teram aiftodit, Et is præuaricatur cam qui fpiritualem eins non tenet fenfum.Siergo,inquit, prsuaricatorfislCgis^non agendo quxbona funtjCircuncifio tua præpunum fada eil,dum amp;nbsp;hoc tibi, quod abftincre à ma lo uifus CS,opera fidei ÔC iuftitiænon agenti,adinfidclitatemrcputatur» Neep enim poiïibile eft,alicui carnalem Circuncifioncm rurfus in praeputium uerti, cum uticp abicila caro priputtj,ultra redire nô pofTit.Dignum eft ergo,amp;Seui/ Abftinere a ni denter intcnigttur,quod continentia mali operis, quæ per circuncifioncm fi/ tijsfdtis uô c/l gnificatur,fi operafidei non habcat,ad immunditiamreputetur. nbsp;nbsp;nbsp;Siigicur chrijhdr.o.

praeputiS iuftitias Icgis euftodiat, nÔncpracputiû illius in circucifi'oné reputa

” biturç* j luftitia moralis loco eft legis,Lcx ein generale uocabulSftuftitia uc/ jultid. ro legis pars eft,Continetenimlexiuftitias,6Ciudicia,fió mandata,8Ciuftifica/ lcx. tiones, aliasep quamplurimas ipecies. Et bene addit legem perfi'ciens: ille e/ nimqui fecundumliteramuiuitjcuftodirediciturlcgemdfteautemquifecun spiritudlis tu dum fpiritum,perficere:cuftoditautem legem carnalis ludacus, perficit autem d£Ui kgëper

»’ ipiritualiSjôt qui in occulto ludxus eft. Et iudicabit te,qux ex natura eft] ßcit.

Credens gentilis,duce natura in ChriftumjCondemnabitltidxumjCui lex pro »’ miferat Chriftum, QC aduentum dei crcderc noluit. Qui per literam,8^ cir/ ’gt; cuncifionem prxuaricator le^is es] Siue dum literae circuncifioncm fedaris, fpiritus accipere dedignaris:Si enim fequendo quod lex dixit, hoc cft,ut Chri ftocredens,ueramcircuncifioncmacciperescordis,de quaferiptum inlegejn Dfwf.jo. nouilfimis diebus circucidetdcus cor tuû,ôlt;^ feminis tui,ad dominSdeum tu3

® amandum.EtitcrumiCircunciditcuos deo ueftro,Et Hieremias; Circuncidi/ Deut.io. tepraeputium cordisueftri,Item MoyfesaitrCircuncidetis duritiam cordis Hicrc.4. ueftri. Circuncidcrccor, fublata ncbulaignorantix,agnofccre eft autorem. Circuncidrre Quod autem in tali membro circuncidebantur, hxc caufa eft prima, ne aliud cor. membrum aut debile fieret, aut turpe, quod publice uiderctur. Item propter

« gratix promilTionem, in qua erat per caftitatem placendum* Cui laus non « ex hominibus ] Hoc eft, qui non poflunt inipiccre fpirituale circuncifione»

Quid ergo amplius ludaeoc” Videtur fermo apoftolicus in dialedicam incurrif Pdulut ^eto fe rationem,ncque hoc mirandum:nam ut bcatus Hieronymus ait: Quiequid ric£ non ignd infcculo dogmatum peruerforumeft, quiequidadterrenamfeientiam perti/ ri«. netjöC putatur efle robuftum,hoc dialedica arte fubuertitur, 0^ inftar incendq incinercsfauillasc^diflbluitur,utprobeturnihili,quodputabatureflefortif/ fimum.Eft autem Dialedicacognomento Logica,qux difputationibus fub/ t(hetorwn tiliflimis aebreuibus, uera fequeftrat afalfis, cuiusdifciplinxueraciftimis di/ officid. fputationibus fxpe Apoftolus proponit,airumit,confirmat, atque concludit, qux fpecies proprix artis dialedicx atque rhetoriex funt, Sed dicit aliquis,nec partes ipfx fyllogifmorum, ncc nomina fchematu, nec alia huiufeemodi ulla/ SyUofffmijis-tenus inueniuntur in Apoftolo .Inueniuntur plane,non in efflationè uerbo/ fcherndtdin rum,fed in uirtute fenfuum, Sicut enim uina in uitibus, mefles in fcmine,fron fdulo. des in radicibus, nucleos contemplamur in nucibus,fic amp;de profundiflima aby(ro,delitiofus pifeis attingitur.qui ante captionem fuam humanis oculis non apparet Merito ergo dicimus cfle, quod nihilominus in uirtute fenti mus,

Vid ergo amplius ludxo cftC* ] Quantum igitur datur intelz ligijin hac apoftolica dilTertfone dux fpedes principaliter eminent, quae Grxee TriUenç Si aTro'xjio'iç,latinepercundatio 0£rrefponfioappenantur:7r£?o';s quideminco quod proponit, dicens: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quid ergo ludxo amplius eft, auc quaeutilitas

circuncifionisî’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dehinc tertio loco obicdionem,qux ab

aduerfario,prxeedentirefponfioni obijci poterat,per peufin proponit,perc|5 apocrifinmirabreuitate réfutât, dicens:Abftt; Cuius breuiffimx refponfioz nis, inuincibilem confirmationem fubintulit, dicens : Eft enim deus uetax, omnis autem homo mendax » Sed utipfa confirmatio robuftifti'mauideretur, Dauidicam fubiunxit fententiam ,fi'cut fcriptum eft: V t iuftificeris in fermoni bus tuis. Et hxc quidem quantum ad ordinem ièntentiarû, Apoftolicx difpu tationis profundius interiores medullas perfcrutanti, non in prolatioz ß«o fyllogiß^ ne uerborum, fed in uirtute fenfuum duo principalia fyllogifmorum ge^ nioru getwid, nera,Cathegoricusuidelicet,atqucHypotheticusfylIogifmus, quafiduo deli ciofi pifces,fpontc fefe mentis obtutibus offerunt, Itaque Cathegoricum fylz logifmum hoc modo contexamus: Omnis ueracisfidem nullius increduliz ,taseuacuabit:Deus autem ueraxcft:Dci igitur fide nullius incredulitaseua« cuabit.Velhocmodo:Abfit,utomnis ueracisfidem aliquorumincreduliras euacuet,Deus autêuerax eft :Abfititaque utdeifidem aliquorum increduliz tas euacuet. Item Hypothetici fyllogifmi ncxilitas hoc ordinecontexatur. Si deus uerax eft,aliquorum incredulitas fidem dei non euacuabit.Non eft itacp dubitandum,quod in Apoftolicis didis, uelutin profundiflimaabyffo difpu tatorixdifciplinx,tales fuauilftmi pifees tranare non definant, quos amatores fapientix gratiflimx metis hamo capiunt. O mirabilis profunditas, O mellca fluenta,Hyblxonedaredulciora Onouumfaporemexparadifiacis fontibus * coeleftis Hierofolymac terrigenis allatum.O lac paruulorum, folidum fapien* tium cibum,medelam xgrorum,menfam^ refertam omni copia bonorum» His prxguftatis,nunc ad fingula exponenda recurramus:ln hoc Paulus uelut arbiter quidam inter ludxos refidens SC Grxeos, ideft, inter eos qui de Genz tibus creduntjfiue depromiflîonibus memorat,fiuede poenis,ad utrunque pa pulum diuidit uerbum,Verbi gratia, cum dicit : His autem qui ex contention ne funt,qui diffidunt ueritati,credentibus autem iniquitati,ira, SC indignatioy tribulatio, SC anguftia, in omnem animam hominis opcrantis malum, ludxi primum 8C GrxcfiDe promilftonibus uero fubiungit:Gloria autem amp;nbsp;honor SC pax,omni operanti bonum,Iudxo primum SC GrxeOiRurfus de Gentibus diceie uidetur:Quicunque enim fine lege peccauerunt, fine lege pcribunt, EtiterumdecircuncifistEtquicunque in lege peccauerunt, per legem iudiz cabuntur. Rurfum uero Gentes elcuans,dicit: Cum enim Gentes, quxlez gemnon habent,naturaliter qux legis funt faciunt,huiufmodi legem non habentes ipfi fibi funt lex, qui oftendunt opus legis fcriptum in cordibus SCc» Etneuideaf nimius elle in increpationib^’Iudxorû dicit :Circûcifio ^dcft,fi lege cuftodias.Seditcru neeriget eos,q nimiu in circucifioe gloiianf,addidit:

A Siautcmpmiaricator legis fis, drcundflotua prarputiiim fada eft, Vtantcm paululumeorum qui ex Gcntibuscredunt,animos aIleuarct,fubiungit:Sâ aiitctn prxputium iuftitîas legis cuftodi'at, nonne prspucium illius in drcunci fionem reputabiturî’ Atque Gentes,filegcmpcrfedius ftruarent, meliores cffid Iudxis,didt:Et iudicabit id quod ex natura eft priputium, legem perfigt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'■

denste, quiperlitcramSCcircundfionemprxuaricatorlcgises, Verum quo/ niamfdebac multas in IcgcSC Prophetisrepromiflîones, qux ad ludxos fieri uident, ne poflentdefperare Gentes,tanquam qui nihil in confcn'ptis repro/ miffionibus habeant, docet eos,quodfecundum myfticam rationem etiâ ipfi ludxifint,amp;habeantcircundfionem:Ideodidt:Nonenim qui in manifefto ' nbsp;nbsp;‘

ludæus eft ÔCc» Rurfum uelut querelis eorum qui ex circundfione funt, occur tens, proponitfibi ipfi hxc,quac in prxfenticapitulocontinentur,dicens:

Qiiidergoan\pliuseftludxof] Si ergo, inquit, is qui in manifefto Judx/ us eft, SC quae manifefte in carne eft dreundfio, non reputabitur, fed qui in oc culto ludxus eft: Sc circuncifio cordis, quxfit fpiritu, ipfa eft uera circuncifio, dices mihi.quidamplius eft in his ludseus, qui hac appellatione cenfentur!* uel qux in corruptibilicircuncifionehabctur utilitasCacutuideaturinteru/ trunque populum iuftus arbiter refidere, pronuntiat quid amplius habeat lu/ dxiiSjSC ea quae in carne eft drcundfio:Didt eos habere amplius multum per -omnem modum. Quid autem multo fit amplius, fubiungitur;

” Primo igitur, quia crédita funtillis eloquia dei] QiiidhocÇ’ nonne SC Gentibusnunccreduntureloquia^ Sedillis,ait, primofuntcredita. Require ludtcifcjuo tarnen quid eft, quod dicitur,primum ciscreditafuntcloquiadei,utrurhne mo(/o cona-e

B deliterishocdicatSClibris,andefenfuintelligétixlegisï’ Confiderandumcft, ditd'ftnt do^ quianondixitliteraseflecreditaSjfedeloquiadeituianobisdaturintelligen/ quid dd. di, quia hijs qui Icgunt, amp;nbsp;non intelligunt, Sc non credunt, litera fola fit ere« dita, iila de qua dicit Apoftolus:Litera occidit. Eloquia autem illis funt credi/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dd.

ta, qui intelligentes, SC credences hijs qux Moyfes fcripfit, credunt SC Chriz fto, ficut dominus dixit : Quia fi crederetis Moyfi, crederetis forfitan 8C mihi, AnSCipfis.quiex Gentibusueniuntad Chriftum,eftubi habeantaliquod amplius^ Audi dominum dicentem ad Centurionem ex Gentibuscreden: tern: Amen dicouobis,nec in Ifrael fantam fidemtnueni. Vide ergo ubiue/ s. nitur ad fidem, quanto amplius habeât GentesfQuanquam multa funt,qux ad honorem Sc meritum pertinent feminis Abrahx : hoc tarnen folum aperte memorat Apoftolus, quia maxime laudis eorum eft, ut legem, per quam di/ feerent redum à peruerfo diftinguere, digni iudicarentur accipere,

” nbsp;nbsp;Qiiid enim, fi quidam eorum non crediderunt, nunquid incredulitas eoz

rum fidem dei euacuabitf ] Non, inquit,quia quidam eorum credere nolue/ runt, quxpromifitdeus filijs Abrahx,idcirco prxiudicabitur exteris ludxis credentibus, nedigniiudicenturacciperc, quodpromifit deus,

” , Abfit ] Quippe quum fic fada eft promiifio ,ut credentibus proficez ret. Vbi Apoftolus infit,abfit,ibibreuitercommendaturueritas,

” Fidem dei] Hoc eft, fidem promiftbrum Abrahae, cui didum eft, Quia cen.it. infemine tuo benedicentur omnes tribus terrae.

Quia ergoomnis homo menda x, propterea ludxorum quidam, ut homines mendaces, non crediderunt» Fiat autem deus uerax. Ita enim in Grxeis exz i c } emplaribus

C ,, emplaribusinuenitiir, Oitinis homo mcndax] IgfturPaulusSó DauM, qui homines erant, mendaces fuefuntjfalCumque erit quoddixeruntf Hos ergo,ad quosiermodci fit,dominus in Euangelio non homines,feddeospro^ r)ijjunt,dd nStiat.Quia ergo amp;nbsp;adDauid,tanquamProphetam,0^ad Paulum,tanqiiant i^uosfcrmo Apoftolum fermo dei fadus eft, fine dubio non erant homines, fed dtj. Qiio modo autemdicit,tibi foli peccaui, cum utique amp;in ipfum Vriam peccauit, 0^ in propinquos ciusC Sed £Y in ipfam Berfabee,atquc omne domum eius,cuni intulilîèt maculam uidelicetadulterij':' Ideo tibi folipeccaui, èC malum coram te feci, quia citeri omnes ,utpote animales homines, me qui fpiritualisfum, iCorin.t. etiamfierraui,dijudicarenon pofTunt, quia fpiritualis iudicatomnia, ipfeanc mine iudicatur, Sed quia addit Paulus fpiritualis, 6^ dicit : Qui autem iudicat me,dominus eft.Hocfeiens SiC Dauid,quia folus dominus eft,qui fpiritualem dijudicatn'dcirco dicit: Tibi foli peccaui, à quo folo poflumxJqudicari : Nam humana diesdijudicarc non poteft fpiritualem. Sed quod fequitur,ad hunc re

’» luftitiam dei commendat] Non utiep pœna dtgni homines uidebuntur, per quos iuftjtia dei probabilior uidetur, SC clarion Vbi mihi hypothctici fyllogif mi formula elucefcit, ut fit ita ordinata nexilitas fyIlogifmi:Si iniuftitia noftra iuftitiam deicommendatjiniquus eft deus qui infert iram.Abfitautem, utini quus fit deus, qui infert iram, non igitur iniuftitia noftra dei iuftitiam com« mendat, hoceft quafiindigcret deus noftra iniuftitia: non quodipfi hoe dice

” rent, fed quod ex illorum peruerfitate confequenter infertun nbsp;nbsp;Secundum

” hominem dieo] Vt iniquus deus dicatur, non fecundum deum, neque fecun dum dei fapientiam illud dicitur, fed fecundum hominem ; amp;nbsp;fecundum hoe, quoddicitur:omnis homo mendax. Abfitautem, inquit, ut hoe ita recipiaz muSjiniquum uideri deum,quiinfert iramaduerfum hominesïQiiomodo enim iuftus putabitur,qui iudicat mundum, cum ipfo nomine iudicis oftenda tur, nihil fine iudicio facere C Vbienim indicium eft,confiât efiè iuftitiam» A iuftitia nanque amp;:iudex,ô(: ludicium nominantur. Item: fi autem iniquitas no iudicis nomS ftra dei iuftitiam commendat, quiddicemus»Hoc iuxta fenfum prophet« Da uidfubiecit Apoftolus:Dauidenim quando peccauerat caufa VriæCethxi, feiens quod promiiïîo pcccantibus dari non poteft, exorat ut iuftificatio uerz borum dei uincat indicium, quo iudicantur hij qui peccant,pcenitentem re format fandificans,utdet eis,quodiuftis fedaturumpromifi't» Ac propter hoc fubiecit: Si enim iniuftitia noftra iuftitiam dei commendat, quid dicemus C Id eft, fi quia nos peccatores iumus,dcus iuftificatur, iniquus erit fi uindiceqAbz fit,ait, fecundum hominé dico, hoc eft, hic fenfus homini conuenit,non deo: quia non cadit in deum ut iniquus fitjfed in hominem.’Nam fi iniuftitia noftra ei proficeret, fine dubio iniquus efièt fi damnarct peccantes: quia iniuftitia no ' ftra deum facit iniuftum, fi peccantibus nobis det, quod promifit fandis, di/ cens: Quia quamuis peccatores fumus,reformamur tarnen perpœnitentiam, ut non iam peccatores, fed abluti promiffi'onem accipere mercamur. Non er/ go hicfenfus eft in uerbis Prophet« Dauid,cum dicit: Tibi foli peccaui» ôfc» pp/. 50! ^liamalorum hominum praua interpretatione afleritur, utpeccatahomi/ num,amp;m31iadusdei iuftificationiproficiant,ô^permala noftrailium iu/ ftum oftendant» Sed hoc abfit: Non enim uult nos peccare: ideoque iuftus eft

” fi infert iram. Sequitur: nbsp;nbsp;Alioqui] Hoc eft,quod fi aliter, ideft, fi iniquitas

mundum, homines quiin hoemundo funt, dicit» Iteium mihi iyllogiftica Mundwniudi connexio in hoc loco arridet,fic: Si deus iniquuseft,non iudicabithunc mun cari. dum : Atqui deus iudicabit hune mundum, non igitur deus iniquus eft»

” hue ego tanquam peccator iudicor:”] Item hypothetici fyllogifmi formula hacinparterefplendet,utfit hoc modo nexilisratiocinatio: Si ueritas dei in meo mendacio abundauit in gloriam ipfius, quid adhuc ego tanquam pecca/ tor iudicorî’Atqui ego tan^ peccatoriudicor : nô itaeç ueritas dei in meo men dacio abundauit in gloria ipfius» Sed in fuperficie Apoftoliex aflèrtionis enz thymemata,hoc eft imperfedi fyllogifmi,apparent : In profunditate uero fen Enthymema^ fuum plenauisfyllogifmorumlatet;Sicenim uinain uitibus,nucleos contem tam Paulo.

” plamurin nucibus» Etnon,ficutblafphemamur] Vtquid me ita deus iudi cat,quafi peccante,nô potius me iudicat quafi ad gloria ipfius rede agentê^

„ Sicut quidâ aiunt nos dicere] Quod quâto maiora mala faciamuSjtanto ma iora

C „ iorabona rccfptemus:hocen: undequæfttoncmfibifedt Apoftolus: A per/ uerfis enimhocopponebatur, quafi hicefletfenfuspratdicantium rcmiflionc peccatorunijUt faeerent mala, Si uenirentbona: hoc eft, peccarcnt, ut remit/ tendo ilÜs deus uiderctur bonus, iècundum quod fupradidum eft,quod blaP phemiam appellat. Hoc autem fortaffis ideo dicebant, quia non intellexerunt quod Apoftolus dicebat : V bi abundauit peccatum, fuperabundauit gratia, ” Qiiorum damnatio iuftaeft] Horum,quixmulationeinuidi iftudde nobis ” interpretantur, damnatio iufta eft, Quid ergo amplius prjccellimus eosf] Adhxret ifta fententia fuperiori qua ait:Quid ergo amplius eft ludxo CNos itacç qui fumus ludæi peccatores, in quo amplius prxccllimus GentesC’quam* uisnobis iîntcreditaeloquiadei,quibus prxuaricatores legis effeconuinci^ mur: Non enim ipfa falu3nt,fcd reos conuincunt. Ergo reddita ratione, quod lexcontempta non profit, Slt; quod carnalis circuncifionis prxrogatiua,muftis operibus fréta, uana fit, quafi interrogat quid amplius habeat ludxus i ex eu/ iusperfonarefpondetur: Mulûperomnemmodu.] Namfîipfius Apofto/ li fenfus eft, multum per omnem modum, quomodo poftea contrauenit, di/ cens: Si autem iniquitas noftra dei iuftitiam commendat, quid dicemus C* Po/ ftremo, quomodo ludxos nihil amplius habere confirmât, fi hic multum ha/ » bere commémorât:’ Caufati enim fumus] Hoceft,certiscaufîsoftendimus» Inhacepiftola Paulus uelut arbiter quidam inter ludxos Si Gentes refidet, Probauit ergo, Grxcos quidem, id eft Gentiles, eftè fub peccato, cum ait : Di rentes enim fe fapientes, ftulti fadi func. Si mutauerunt gloriam incorruptibi Iis dei Sic, ludaeos uero, cum dicit: Si autem tu ludxus cognominaris, Si requi Sicutfcriptumeft:QuianÔeftiuftus quifquamamp;fc,] Hif oâ:ouerfusnccpapudHebrxos,necpapudquenquam reperiunturinterpre/ tMtin Hebrat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;apud ipfos, qui LXX editionem habent uulgatam : Et quxritur à

âi CT LXX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apoftolus ad Romanos horum faciat memoriam : nefeienti/

editione ’ bus dediuerfis feripturarum locis, 96 maxime pfalmorum hos eflè textus, Apoftolum Paulum in diuinis feripturis eruditilftmum, quod uolebat expri/ - mere,hincindefingulos,uelbinos uerficulostexuifte.’ficut omnis penèad mà 0 ‘c‘^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;epiftolade ueteriftrucfta eftinftrumento;fic£lt; hocteftimonium de

xiwana t R pfalmis,ÔiS Efaiacontextum eft: Nam duo piimiucrfus:Sepulchrum patens c^teriteAa- cf^^g^ft'J*’^orum:Linguis fuisdolofeagebant, quinto pfaimo funu llludauté quod fequitur:VenenumafpidumfubIabîj€eoium,CXXXIX. pfalmieft* Rurfumef; quoddicitur: Quorum osmaledidioneSCamaritudine plenûeft, de no no pfaimo fumptumeft. Très autem uerficulos qui fequuntur: Veloces Ejài« 5y, pedcscorum,uf.ç,noncognouerunt, in EfaiaProphetareperi. Vltimusau/ tem uerfus,id eft,o(ftauus: Non eft timor dei ante oculos eorS, in xxx V, pfai miprincipio eft, llludetiam neceflario ducimus admoncndum,quod in non/ nullis exemplanbus ea qux fubfequuntur, ex integro inueniunturpofita. In Grxcis autem penè omnibus non amplius in XII I* pfaimo, quàm ufi^ ad il/ lum uerficulum feriptum eft : Non eft qui faciat bonum, non eft ufcß ad unS. Sed quod dixit Apoftolus: quia non eft iuftus qui(quam,non eft intelligens, non eft requirens deym: nô eifdem fci monibus inuenietut in pfaimo, fed alq permutantur, altj aflumQtur,altj relinquuntur,diligenribus puto inchoari apo ftolicam autoritatem, utcum feripturx teftimontjs utendum fueritjfenfum ma gis ex ea, quàm uerba capiamus: Hoc etenim in Euangelqs fadum frequen/ ter inuenies, In tertiodecimo igitur pfaimo ita feridtum eft ; Dominus de cœ/ lo profpexit

A lo profpexit fuper fiHos hominum, ut uiderct fi eft intelligens, autrcquiïens dcum.Et ui'dctur idem fenfus feruari ctiam fn eo,quöd Apoftolus pofuitrnon eft intelligens,non eft requirens deumÆt quod dixeric: Non eft iuftus quifo quam Puto ex eo fumpferit, ubi fcriptum eft : Non eft qui facial bonum,non eft uflt;^ ad unum, In quo etiam fifenno uidetuf conuerti, fenfus tarnen unus

» feruatun nbsp;nbsp;nbsp;Non eft iuftus quifquam ] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ac Ci diceret, non eft qui faciat

bonum,qui idem fenfus cftjicet diflïmilia ucfba fintExplanari autem potcft quod dixit:Non eft iuftus quifquam.Vel quod ait: Non iuftificabiturin con/ iuflificdtio nut fpeclu eius omnis uiuens^qui donee quis uiuitin corpore ifto,pleneiuftifica/ ri non poreft.fed cum exierit de corpore,amp; de uitx huius agone difcefterit.Vn continet. de Ecclefiaftes ait:Et laudaui omnes defundos, qui mortui funt, magis quam E‘^d.4. uiuos,qui adhuc uiuunt fed melior fuper utrofq; qui nondum natus eft, quia

5ï quicuni^ minor eft in regno dei,maior eft eo qui in corpore eft: Non eft in/ DeumqMria telligens,non eft requirens deum ] nbsp;nbsp;Qiiianoninteiligit, nonrcquirir,Gue fnus in obfer

’j inquiritur. Omnes declinauerunt] Nondiciturdcclinaire,nifiis,quiali/ quando in uia reda ftctit, naturx rationalis opus à deo fadum eft fed qui ab hacad leuum peccati iterdetorfit, merito nuncdicitur declinafle fieut Adam

Si non eft qui faciat bonum,quomodo inferius arguit plebem fuam deuoran/ tes,SC inopum confilium confiderantes:plebs enim dei non erat, fi bonum nô g faciabar.Non eft enim qui faciatbonum,hoc eft, perfedum SC integrum boz num.Si autemrequiramus,qui fit uere bonus,is quidicit:Ego fum paftorbo« sgt; nus. Vf^adunum] Vel cum ipfounopoteft intelligi,ut nullus hominû cxcipiatur,uelpraEterunum,utaccipiatur dominus Chriftus,ficut dicimus:

” patens cftguttur eorû] nbsp;nbsp;Patens autem fepukhrum dicuntur hi, qui immun

dicias fixas in propatulo habet. Vel, fepukhrum patens eft guttur eorum,hoc cft,foetore dodrinx, SC adulationis fuac, contaminans amp;nbsp;interficiens audienz tcstldeo enim fepukhrum diligenter clauditur,ne adhuc uiuêtibus exhalatio/

’’ nis fux generct peftem. Linguis fuis dolofe agebant] Dolus eft,cum aliud ^otus.

quis lingua loquitur, SC aliud corde uolutat. Venenumafpidum] Sicut morfu ferpentis uenenum corpus interimit, ita morfus uerbi uenenati,frauz

•lt; de animum nccat:Bene addidit afpidum, quia horum ferpentium pefTimum Aj^idet.

ferturefle uenenum. Sublabîjseorum] Hoc eft,in corde. Quorum os maledidione ÔC amaritudine plenum eft] Non eft unius generis makdidio, quicquid enim malo uoto dicitur, maledidS appcllatur * Amaritudo eftconz i^dlcdiihim, trariadukediniuerborumdei.Maledidioniamaritudoconiungitur,quiaex Amaritudo, iracundix felle depromitur:periracundiam enim aefurorem ad maledicendû

” lingua compellitur. Veloccs pedes eorum] Hoceft,impigriadma/Pc«!«-lum, SC ad homicidia perpetranda. Pedes hoc loco illos inteilige ,de quibus dicit Propheta:Mei autem penèmotifunt pedes. Hoceft,confilium quo agi/ P/^i-7*«

qui corpus ab anima fcparat,per quam uiuificatur: Ita etiâ ucrilTime uiuus illc

« homicida dicendüseft,quianimamàuerauitafeparat,quod eft deus. Conz Contriüo, »5 tritioôC infelicitas in utjs eorum] Illam dicitcontritioncm, quapeccatores infilicitar.

contercrc iugum domini 4icôtur,SC proijcere à ceruicibus fuis, Infclicitas,qua d mifer

C mifer homo efFcdus eft, ctiam tnfeltx,qui' cum in honore eftet non intellex/f^ „ comparatus eft iumentis,ô^ fimilis fadus eft I'lh's. Ec uiam pacis non cogno/ ,, ut’runt,non eft timor dei ante oculoseorum 3 nbsp;nbsp;In timoré dei omnia conclu/

Timor Jeiuin fit^quifideitimorem femper ante oculoshabuiftentjnonuticp deliquiftent: culumc/llcgti necpenimaudctferuuspeccareprxfentedomino,nelt;çquiadicicomnesdecli/ diuiiMrum. nauerunt,totam penitus plebem fignificat, fed hanc partem plebis, in quao/ jj mnes mail fecondideranuSemper enim duo populi funt in unaplebe. nbsp;nbsp;Sei

Ne dicerent ludxijhxc in Pfalmo de Gentibus tantum di(fta,oftcndit quae in lege dida funt,his qui in lege funt dici,Q_uxritur fane, quomodo ludxi dixe/ Pfal.13. rintnôeftèdeum ,utinfronteip(ius Pfalmilegitur: Dixit infipiens in corde fuo,nô eft deus, non uticç ucrbo,fed opere: Nam quern confitenturfc nolle, pfdlmifunt fadisaQtnegant.lIludautëattendendû, quia Pfalmi fint fuppIementS legis: fupplemento idcirco PfalmorS teftimonijs,quafi autoritäre Iegali,ad eos cofutandos utitur, Vt omneos obftruatur ] nbsp;Non folum Gentium , fedfiC ludxorum, dum

„ non habentunde feglorientur, Etfubditusfiatomnismundusdeo] Dum omnesindigent mtfericordia dei,tarn ludxi, quam Grxei, Autfubditus fito»gt; 9» mnis mundus deo,humili fcilicetconfeflione pcccatorum. Ç^ia non iuftilt;* »J ficabitur ex operibus Icgis omnis caro coram ipfo] Operalcgis,dicitcircun/ cifioncm,SC fabbatum,Slt; exteras ceremonias, qux no tarn ad iurtitiam,quam ad carnis lætitiâ çertinebanCquia per fidem decreuit deus iuftificarc homines, non per legem: Si qui enim in ueteri lege iufti erant, non nifi per gratiam iu/. Lucie.3. ftificati funt.Omnem carnem,omnem hominem dixit,ut eft iIlud:Etuidebit Cordw dco nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;falutaredei,Sed SC hoc quod addidit,coram ipfo, non ociofe acci/

piendum,quiaaliudeftiuftificaii coram deo,aliud coram hominibus,hoceft, adcomparationem aliorum hominum, poteftqui emendatius uixerit, iuftus uideri: Ad comparationem autem dei,non folum homo non iuftificabitur,fedl lot.15- ficuclob dicitrStellxautemnonfuntmundæcoramipfo,quæutic^ coram noz bis mundxfunt,hoc eft,ad comparationem hominum mundxhabentur,

J, Per legem ein cognitio peccati] Non remiffio,nec ablatio pcccatorn,fed cognitio.Ideo enim per legem quid fitpeccatum agnofeitur, quiain obliuio-nem ieratlex naturx: Ante auté legem, leuiora quaccç non cognofeebâtur efle peccata,ideft,qux alijs non nocebant,utconcupifcentia,SC ebrietas,SC caetera huiufmodi.SoIlicite fan's hxc legenda funt,ut neep lexab Apoftolis improba« Ciuituor tem tauideatur,neq} eorS liberum arbitriu fit ablatum, Itatp quatuor iftos gradus porugrdduf. hominis diftinguamus,ante lcgem,fub lege,fub gratia,fub pace: Ante legem, fequiturcôcupifcentiâcarnis:fub lege,trahitur ab ea:fub gratia, neefequimur « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cam,ncc trahimur ab ea:In pace,nulla eftconcupifeentia carnis: Ante ergo le/

gc no pugnam*’,quianÔ fol3 concupilcim’’ amp;nbsp;peccam”, fed etiâ appiobamus pcccata:ln lege pugnamus publice, fed uincimurln gratia pugnamus,6C uin* cimus:In pace,nulla pugna erit,Iofeph in carcerem miflus eft,licet per calumlt; niam,6C pincerna,8C paftor Pharaonis caufa peccati in carcere trufi funt, quo/ modo ergo latebant peccata'^’TripIex quidem eft lex, ita ut prima pars de facra men to diuinitatis dei fit : Secunda auté quae congruit legi naturali, qux inter/ LexMturdlis. diciuTertia uero lexfa(ftorum,id eft,fabbata,ncomenix,circuncifio SCc, Hxc eft ergo lex naturalis, qux per Moyfen partim roborata eft, partim autoritatc Lex wogt;/j. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cohibendis: Itacp lex Moyfi peccatûquidêcognitum fecit,non

^d lateret, ficut dixi fed oftendit peccata qux fiunt, non impune futura apud deum.

deum,Iioc ergo cft nbsp;nbsp;lexoftendit^On'gencs ait de lege : Siciitipfe iuftitia eft,

ex quo oês iufti fiunt,6C ueritas,ct uita,ex qua omnes uiuût;ïta 8C. ipfe lex eft, dcu^ ipfc Itx ex qua omnes in lege funt:Veniet ergo ad iudiciu, non tanquâ qui in lege fit, cR.

fed tan^ qui lex fit*Quxrend5 utrS iufti fub lege fint,ad q d’refpondcdmSicut rußi quemdlt;b iuftideo fubditifunt,ficutlt;^ deus lex eft,ita quoqgt; fandi legi funt fubicdiîCae modu fwtfub teri uero Mofaicx legi no fubdunt, nam SC ApoftoP ait:Non eft iufto lex poz lege.

ÏJ fita. Nunc aSt fine lege iuftitia dei manifefta eft] luftitia dei eft,fandificatio

gt;» per fidem,SC remiftio peccatoru* Sine lege] Sabbati fciliceqSC circuncifionis. Sc neomeniXjSC uindiClx; no tarnen fine facrameto diuinitatis dei, quippe c5

jgt; deijCSreddituriuftitia,deidicit♦ luftitiaaûtdeiperfidemlefu Chriftiinoês }5 6C fuper oês qui credunt in cum] In ocs ludxos SC Graccos,quanta ad interio

res ipibr5 animas pertinet»Et fuper ocs,hoc efl:,fuper corpora lauacro facro ba ptifmatis * Aliter,in oes ludxos,ÔC fuper omnes,id eft,gêtes 8C gentiles popu los. R-cquirêdû fane,quarc in fupioribus dixerit ApoftoP, per legêem mani feftatio peccati, nûcfine lege iuftitia dei cognita eft. Ad ^d dicendn,qa omne qd* manifeftat jlux eft:peccatû,quia lux no eft,no manifeftat,fed agnofcit :ld

sgt; impleuitjiuftumfeoftendit. Propofitûpropitiatorcdeû] Propterea paftus eftChriftus,ut propofitS del fedaret,quo tande punire decreuerat peccatorcs, Aliter,fciês dcus^pofit3uoluntatisfuæ,quo céfuitpeccatorib’fubuenirejtam his qui funt apud fuperos,quàm his qui in inferno dctinebant, utrof^ diutifO me expeClauit, euacuâs fentcntiâ, quaiuftum uidetur omnes dânart,ut often

55 ftentatione] Ad hoc fpe(ftans,ut tande nos liberaret. Inhoctêpore] Gratix uidelicetnouiteftameti.Suftentatiodeieft,ubipeccatornôftatimutpeccat, Suflcntdtio fed fecundu ^d ibide dixit ApoftoP,perpatientiâ dei adducit ad pœnitentiâ, lt;lei. Bene uidelicetaddit,in hoc tepore: prxfentis emfeculi tpe,in fuftentatioc dei, eft iuftitia dei: futuri uero,inretributiôe,Cert3 eft in omnib’ penè locis,Apo ftoli fenfum ex legis 6C Prophetarû manare thefauris.Inquiram’’ ergo ubi apz pellatione jJpitiatortj îueneriqamp;f unde hoc nomê adfumpferit.MeminiinEx Exo(i.x5. odo loquente dnm ad Moyfen,SC praecipientê,quxoporterct eû facerc,primo quidc mandate area, SC uedes eius, atq^ anulos per arex latera fieri. Poft hxc facies inquit,propitiatoriû ex auro puro, duobus cubitis SC femis longitudine eius,et unu cubit« SCfemis latitudinê eius,SC facies duo Cherubin autea inter/

C tornata,5i^ fuß pones caper fingula latera proptdatoitj,ô(f facies ut duo Chern bim fint ex duob® laterib** eius,extêdentia alas fuas,amp; obSbrantia fuper propi ciatoiiûjSC facies cotra fe fuper propiciatori6,SC ipones propiciatoriu fuper at/ cam^SC in area mitres teftimonia qux dabo,0^ innotefcâtibi,inde SCloquar ad te defurfum fuper propiciatoriu inter mediü duoru Cherubim, qua: funt fuper area teftameti, fecûdû oîa qux pcipiâ tibi ad filios Ifrad, Euidenter apparet ^d nomen propiciatorij Apoftolus in his locis inuentû,in fuis nunc literis pofuic. Poteft aut area teftameti,fancfla eius caro, in qua beats hate anima collocat, in Arcitclhnicn tclligijhabcs in fe teftimonia dei,quxîtenigunt Chrifti,Sed8C^d latitudo eius titjuæ. unu etdimidiûcubitû habere memorat, Propheta qdéadmirâdacac fingularis Cudlis numc= uacationis defcribitur, no tame ex toto in duale numerS, qui interdû etiâ pro »■««• îmundisponit,corruifle:quâuisemcainênaturxfufciperct,cx incôtaminata tarne uirgîe aftùmp(it,Ôf cafta fanrfti fpirit’operatiôe: ,pptereaergo ApoftoP Mediator de mediacore différés ,caideccr didinûiôe fignaiiit,dicés:Mediatordei et homi chrijluf. num,homoChrift*’Iefus,^ fcilicetmediatorênôaddeitatê Chrifti, fed huma nitatê referëdS docerer, Lôgitudo ergo eius ponitur amp;nbsp;latitudo : Lôgitudo il* ludfignificat,4d têdit ad dcS,trinitatiq5fociatur:Latitudo,^dinterhomincs,q latâ fpatiofamep uiâ incedere folêt,côuerfatur:Et idco mediatoris rede nomîe nucupatur, qa, ut dixi, anima hxc fanda, media qdâ fuit inter diuinitatê tri/ nitatis,amp;: fragilitaté humanitatisjCherubim plenitudo feiêtiarS, ficut de Chri fto dicit Apoft Jn quo funt oês thefauri fapiêtix ôd fcietix.Sed Si illud obferua, ^d nô dixit,Cherub unSex latere dextro,et Cherub aliud ex latere finiftro,fed chcruiin. ait Cherub unS ex latere hoc,SC Cherub aliud ex latere altero:ut oftendcret,in

D illo 43piciatorio,hoceft,inanimaChrifti,finiftrSnihilfuiffe;facies quo(^con trafeinuice,fup hac beats animû:Cherubim uero habere dicit, per qd* cofors jgt; ei,SCconfonS àfilio dei, SC fpiritu fando fenfus diuinitatis infundit» QLicm 35 propofuit deus SCc»] Magis de anima ïcfu,quàm de deitate did5fentitur:pro pofuit ein intelligitur,quafi prius pofuit, hoc cft,priufquâ eftèt: ^d ein eft, po Proportfre. nitur,qd*nondSeft,proponitur:Nôergocôuenitdceo,quifemperat,ideft, 35 dcuerbodeidici,qgt; propofituserat, fed de anima cius, Vbieftergogloriatio 35 tua'Z’ 1 Reddita ratione,ad ludxosloquiturqui agStfub lege, quod fine caufa gloriant,blâdiêtes fibi de lege, ^pterea ^dfintgcn’’ Abrahx, aut ^d prxcepta dei receperSt per Moyfen.ubi eft ergo gloriatio tua, in qua gloriabaris te ope/ „ rib’ meruifte iuftitiâc’per qua legê,fubaudis, am nowH Exclufa eft ] Exclu fa eft gloriatio iudaica,nó per Icgem operS, fed per lege fidei, quac eft in Chri/ fto.ubi eft ergo gloriatio tuaç’Tanquâintcrrogâtis fermonedixerat Apoft.et „ ad hxc ipfe refpondetrexclufa eft:Ec rurfum quafi ipfc interroget,ait. Per qua 3, lcgcm,oper3^] Etrefpondetfibiipfi. Non,fed per lege fidei] In prxfenti lo/ D«lt;ïegM, 0= nbsp;nbsp;duarS IcgS facit iterS mentionem,ÓC dicit legem oper3,ÔC lege fidei» Confi

peruserßdei. dera etiâipfe qui legis,utr3ad legem Moyfi,8C lege naturale fermo hic debeat inclinari, an ad lege litcrx,SC ad legem fpiritusrgloriatione uero talé dicit, qua lis erat il la PharifæijdicêtistDeus grattas tibi ago,qa nô fum ficut exteri homi nes,raptores iniufti, adulteri, ficut Publican’ ifte. Hxc fortaflis uere dixit, fed fecûdû domini fentenriâ,morbo iaeftâtix corrupt’,nô defcêdit iuftificatus à te/ Gloriatio ope plo.Talis ergo gloriatio,qux ueniebat ex operib’ legis excluditur,qux nô ha ruminanis. bet humilitatêcrucis Chrifti,in qua gloriat, q dicittMihiaStabfitgloriari,nifi Qu ilia opera î cruce dni noftri lefu Chrifti,per que mihi mund’ crucifix’ eft,et ego mSdo, icgw. „ Arbitramur ein iuftifîcari hoîem per fidê etc,] Sine qbus operib’ legis Apo/ fto.iuftificari hoiem per fidê dixiffe creded’ eft^fcilicet circûcifiôis,€t fabbati.

A S^cafteroi’Shuiufmodi no nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;openbus, dequibusbeatus lacobusdi

xiuFides fine operibus moitua eft:Hica3t dcillodicit,qui ad Chnft ûuenïês, fola, cum credit, fide faluatur:Addêdo autcm,fine openbus Iegis,oftendit elle enâ gratix opera,finc quibus mortua eft fides,Qiiomodo luftlficat homo fine Grdtiteo^erd. openbus legisC’ Credit aliquis,percipit fidei (àcraméta,et mortuus eft,defuit il/ li operâdi ce pus, plane dicimus iuftificatS credent? in eS qui iuftificat impiS: Ergo ifte iu(tificatus,ö^ operatus non eft.lmpletur fentetia Apoftoli,dicentis: Arbitramur iuftificari hoîem per fide fine operibus legis,utlatro,qui cS Chriz Ldtronism fto crucifixus crcdidit,0C iuftificatus eft.Poteft ergo homo iuftificari ex fide fi/ crucefdludtio. ne operibus legis,cS fides per diledionê operetur in corde, ctiafi foris no exit in opere.Fortaftis aût hxc aliquis audiês,refolaatur,amp; beneagêdi negligentia Ncgdrc libers accipianfîquidê ad iuftificandu fola fides fuftîciat. Ad que dicemus, quia poft tdtem drbitrif iuftificationé fi iniufte quis agat,fine dubio iuftificationis gratiâ fpreuit : neep non gignitfci» enimobhocquisaccipitueniâpeccatorS,utrurfumfibi putetpeccâdi licentiâ curitdtcm. datâ;Indulgêtianamcpnôfuturûrû,fedpra:teritorScriminSdatur» Quoniâ quid? unus deus ôt^c] Id eft,Iudxos credëtes per pr2putiû,G?tes uero iuftifica tas perfid? Chrifti fignificat,idipfum eftex fide,et p fidê :fcdferipturarQ mos hic eft,ut in eifd? caufts malit mutare repetere fermon?, ficuC in Dauide feri 104. pt3 eft: Propter Abrahâ feruû tu5,ôd llaac diledû à te, Nô mihi uidetur fuperz fluaomnino haberi ifta prxpofitionis nuccômutatio : inuenimus cm ab eo in alqs locis differentia diftimftionis huius efte necelïàriô obferuatâ,ficut de deo loquitur : Quoniam ex ipfo, ôé per ipfum,SC in ipfo fatfta funt omnia.Et nô fo lum Apoftolus Paulus harû diftintftionû obferuâtias tenet, fed loânes, qui

B cûdeuerbodeidicat: quo oïa per ipfumfaeftafunt,uitânon ipfum,fedin ipfo faefta efte teftatur dici:quod fadû eft in ipfo uita eft» Et Q) ait,ex ipfo,primo cre ationis omni3,SC hoc ipfum qgt; quæ font exdeOjeffè cœperût,fignificantiâ dez dit. Pcripfum,qgt;eaquæ|»riusfa(ftafuerât,reg3cur8?difp?fanturpere3,àquo pcripfum^ fubfiftendi initiatrahunt.In ipfo,qj hi,quiiâcorrcdiô^em?datifunt,inipfius perfedionecôfiftunt.Poteft èc in prxfenti loco talis quxdâoblèruari differen tia,ut circ3cifio,qux uclut loco primo ordine iuftificatur,ex fide,SC nô per fi d? iuftifîcata memoret ;prxputi3 ucro,qd* fecûdo loco ad iuftificationé trahit, nôexfide,fedperfideiuftificat» Puto ineadifferêtiadefignariqd* fcriptûcft: ficutemmuliercxuiro,itaetuirpcrmulieré:primoetemlocouireft,cxquode j cor» h. fcêdi mulier dicif, et nô per uirûtfecûdo uero loco per mulier?uir, qa miniftraz

„ rc quodâ modo uideat mulier autori uiro,6C ideo per mulier? uir dicitur nafci, SC nô ex muliere» Leg? ergo deftruim’ per fid?;’ ] Legem ergo qux circucidi prxcepit fuperfluaiudicam’^ Abfit.Imö ftare facimus ueru effeqd’dixit,leg? le gi, teftamentS teftam?to,circBcifion? circucifioni fucceflurä» QuomÖ uero fe leg? cofirmare 4)n5tiat,q in fuperiorib’ dixit,qa nô iuftificabit ois caro ex oz perib’ legis; Et faluator in Euägelio dixit:quia Moyfes de me fcripfit.Qui erz go nô credit Chrifto,leg? defti uit: leg?cp côfirmat, q credit in Chriftü» Sed nô eft prxtereund3,q, cÓtraria fibi fcribere uidetur Apoftolus,c3 in prxfenti quiz demdicitnondeftruerefclegc,fedconfirmarc:InfecundaueroadCorinthios x.cor, 5» ita fcribit: Quod fi minifteriü mortis in literis formata in lapidibus, facff urn eft in gloria,ita ut non poflbnt filij Ifrael in faciem Moyfi refpicere,proptcr gloria uultus eius qux deftruitur,quomodo non magis minifteriü fpiritus eritin glo riaC* SCc. Nó eft id? quod dixit,leg?deftruimus, SC lex deftruitur.Paulus ergo in prxfenti loco hoe pronuntiat,tf leg? ipfe non deftruat; nâ etfideftruitur lex

C pcrcam,quaerupereminetgloriâ, non pcrPauIû,necpperaIiûaliquêfandorS dcftruitur. VndeSCipfedominusdicebat.NonucnifokierelegêJedadimplc/ re»Nulliis ergo fandorâ,necp dominus ipfe deftruit Iegê,fed gloria eius têpo/ ralis de prxteriens,à gloria xterna amp;nbsp;permanente deftruitur ac fuperatur.Nam cxcomparatione maioris glohæ,qux in Chrifto eft,obtegi obfcurari eâ glo riâ,quæin lege eft,dicit.

Vid ergoinuenilTedicemus Abrahâpatrénoftrûfccundûcarz Ta ncmC] Reuocatillos ad caput circunciiîonis, ut q(P ab initio babeatur in toto. Illud prxtercundû minime uidez “ tur,^ patrênoftrûfecundû carné uocauitAbrabâ.'Genti3 etc nim pater AbrahâfecundS fidé, non iècundû carnem uidetur*

Si enim Abrahâ ex openbus legis iuftificatus eft, habet glo „ riâjfed nô apud deum] Hoc ^pofuit fibi: nam Abrahâ ex fîde iuftificatus eft, qd* nulli dubiueft: fed q» qui legé feruant,fiue iyioyfi,fiue naturae, iuftificant ad prüfens,nec rei fiunt prxfenti iudicio. Ideo ait: fi Abrahâ ex operibus legis iuftificatus eft,no apud deû habet gloriâ:qgt; qui fccerit legem uiuctin ca,ideft, nô morietur ut reus,nec tarnen merits exhoc habebit apud deS,Quare meritS apud deûhabetAbrahâ,fed fidei caufa. Cum fuperius duas prxpofuerat leges, quarS unâ oper3,aliâ fidei appellauit,per quâ legé fidei excludi glorificationc dicit eor3,qui inlegis operibus gloriant:et jjnuntiauerit fide iuftificari hoîem fine operibus legis, confequéter nunc, ut hzc de feripturis aflerâtur, Abrahæ .p ducit exempl3,amp;^ dicit: Quia Abrahâfi ex operibus legis iuftificatus eft, habet • D gloriâ, fed nôapud dcû.’qd* quidé fine arte dialedlica diflèrit: Nam fi is,qui ex operibus nôhabet gloriâ apud de3, Abrahâ aStcÔftat habere gloriâ apud deû, nô ergo Abrahâ exopibus legis iuftificatus eft.Per oémitaeç hunctextSApo ittfiificdtiotiu ftolus hoc uidetur diccrc,^ duacquædâfintiuftificationes,quar3unâcxoperi dult;eJ^ecicf. bus nominat,aliâ uero ex fide: Et aliâ quidé qux ex opibus eft,dicit habere qz dem gloriâ,fedin femetipf3,nô apudde3:utpote apud inlpicienté corda hoîm, de feienté qui crédit in occulto,6C qui non credit.Et ideo merito apud fol3 de3 35 habctgloriâ,qui affèdS fidei eius peruidet in occultis, Qtiid ein fcripaira di 35 citC’J Acfidicerctjinterrogemusfcripturâ. nbsp;nbsp;Credidit Abrahâ deo] Hieferz

Gc«.i5. moex Genefi fumitur,ubi nô Abrahâ,fed Abram dicit ad de3: Quoniam non dedifti mihi femé,hic uernaculus meus hxrcditabit me.Et dixit dns ad e3: Rez fpice ad cce13,8C numera ftellas,fi potueris dinumerare eas,SCait ad e3 : Sic erit 3» femé tu3,8C credidit Abrahâ deo,6lt; reputatS eft ei adiuftitiâ» Ei aSt g opérât 3, merces fecundS gratiâ] Qiiia nôilli gratis donatur iuftificatio, fed merces red 35 dituroperûpriftinorS, Ei uero quinôopatur] ConuertentéimpiSperfolam fidé iuftificat deus,nÔ per opa bona,qux nô habuit prius,alioquin per impieta tisoperafueratpuniedus. Hocdicit,quia fineoperibuslegiscredêtiimpioin Credcrc non Chrift3,rcputatur fides eius ad iuftitiâ,ficut Abrahæ: de hoc iuftS eft. Credere efthumdnteuo a3tnonuoluntatiscft:nec^empotcftcogiadidquod manifeftSnoneft, fed luntdtis. inuitatur.Quâobréaflcntientibuspræmqs afficiendus eft,fi[cutÔ£S Abrahâ,qui „ quodnon uidit,credidit. SecundSpropofitumgratiædei] Ideft,quo gratis „ propofuit per folam fidem dimittere peccata. Sicut Dauid dicit, Bcatitudo „ hominis SCc] Beatitudiné hominis,remilTioné pcccatorSp fidéappellat: Ma gna beatititudo eft, fine laborc legis de pCEnitétiæ,dei gratiâ fola fide ^mereri» Initiû iufticari à deo, fi'des eft qui credit in iuftificantë,ô^ hxc f ides cum iuftifi . ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cala

cata fuentjtanquam radixfmbrcfufcepto haeret in animæ foIOjUtcum pcriegé dei excoli cœpen't, rurfum in earn furgunt rami, qui frucQus operum ferant, Non ergo ex opcribus radix iuftitix, fed ex radice iuftirix frudus operum ere fcitdlla icilicet radice iuftitix, cui deus acceptum fert iuftitiam fine operibus^

» Bead quorum remiflxfuntiniquitates] Quod remittitur,nonteneturjô(^ quod tegitur,non apparetjôC idcirco minime imputatur- Vide fi potefliftcor do in anima una eadêq; intelIigijUt quia initiû eftconuerfi'onis animat,mala de telinquere, propter hoc iniquitatû remilfionem mereatur accipere: Cum auté coeperitbonafacere,uelutfingulaquxtp quæpræceflèrantmala bonis rcccnti? bus obtegenSjamp;^ abundantiorem bonorum numerum introducens, quàm pri us fuerat malorum,tegcre peccata dicatur, Vbi uero tam ad peifedum uenerit, itautomnisradix deeamalitiatpenitusamputetur, ibiiam fumma perfedac . . , beatitudinis promittatur, cum nullQ poflit dotninus imputare peccatSjniqui tas fanèàpeccato hanc habet differentia, quod iniquitas in his dicitur,qusecô tra legem cômittuntur: unde ôâ grxeus fermo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;appellatiniquitate, hoc

eft, quod comittitur contra lege;Peccat« uero etiam illud, fi contra quod natu ra docet, amp;nbsp;confeientia arguit,delinquatur, Beatitudo ergo hatc] Id eft, re/ miflio peccatorû per fidem, Incircuncifionemanettantum,anetiäinpratpu

3gt; tiof] Ac fi aperte diceret: in utrisfeç manet,quia tribus legibus hxc beatitudo adferibitur, uult iftam beatitudinc tribus teporibus defignare, naturat, circunlt;

B mus,utquodratiodcAbrahäinuenerit,hocdeexterisobferuemus,Aborigi/ neincipit,utomne tergiuerfationêcauillationisexcludat,quxquiaàcapiteex

j» cluditur,non habet undeincipiat facere quxftionê, Quomodo ergo deputaz 3} ta eft, in circuncifione,an in prxputio^] Hoc eft,uideamus,utrS circncifio ex 33 iuftitia,an iuftitia ex circuncifione fit nata. Et fignu accepit circuncifionis,]

Ne dicerét ergo,fuperBue circuncifus eft,fignQ ait ede iuftitix, nö augmenta, »5 Signaculû accepit iuftitix] Illius quä prxputt) fides mcruit:tam cnim gfeefta fuitêó prcciofa,ut fignaculS mereretur : femper enim res plena fignatur, Siuc utoftenderet,quiaiuftus óófidelis effet,qui dolore fiibi mandate dei non dubi tauitinfcrre,n5 putans eflè fuperfluûjquodà feientiarû domino iubebatur î fi/ cutnec paricidiû crediditimpiS, quodfonsprxceperatpietatis, Profundâin his Pauli fapientiâ contemplamur:Fortaflts enim aliquibus eundê fermonem dicere uideretur,id eft fignS fignacuIûîSed mihi uterCß fermo multâ inter fe uidef habere diffcrentiâ*Sign3 nanc^ dicitur,cum per hoc quod uidetur,aliud signti à fign4 aliqd indicatur: Sicuti,uerbi gratia, de ipfo domino in Euangelio dicitur: Ecz culo diRat. ce hic pofitus eft in ruinam, ÔC in refurreeftionê multorS,amp; in fignû cui contra l-tic.z. dicetur: Contradicebatur enim,in quo Chriftus uenerat,quia aliud in co uide batur,ô6 aliud intelligebatunCaro cernebaturjSC deus credebatur. Sic ergo ac cepit Abraham fignQ,ô(^ quod effet fignû in confequentibusdicit; circuncifio nisinquit,ôôoftendit,quia carnalis tune ilia circuncifio, fignumeratfpiritua/ lis circuncifionis j^qux non in carne fufcipitur,fedin corde. Quod uero diz xitjfignaculum, itainteiligêdum puto: Signaculum dicitur,quod alicui reifer uandx pro tempore euftodix ponitur, quomodo alius, nifi ipfe qui impreffît, debeat refignare.Per i ftud enim fignaculum, ut exponit Apoftolus, iuftitia fi dei,quam inprxputio pofitus Abraham accipere meruit,iudicaturôf pater effe multatum Gentium, Etutadhuc apertius de figno èC fignaculodiflèramus,

C cum fignS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dtximuSjUbi indicatur aliquid per hoc quod uidetur. Signacil

lumuero ubi dauditur aliquidô^non patet;poteft eriaitai'ntclUgijq? myfteria in lege 6^ patriarchts adumbrantur^huiufmodi^ erant,quacamp;fignisindican/ da elTentjConGgnaculis obferuanda.Quod ergo fignis indicandaerant, in his qui credebant ex Gentibus, fignum accepifle didtur Abraham, Quod uero his qui excircundfionenon erant crediruri,obferuanda erantôt^obtegenda, fignaculum accepifle dicitur ,quod fignaculum uticp illo in tempore defigna/ bitutj cum in nouiifimisdiebus,poftquâ plenitudo GentiS introierit, omnis ïncircuncifw liraël faluus fietfldcirco ante Abrahâ iuftificatur in fi'de,dum adhuc incircun/ Abraham iufli dfus ciïct, ÔC poftea circuncidit, ut oftenderetur primo pater futurus multarS ficatuf. GentiUjSC poftea eorS qui ex circScifione credituri funt:Nelt;^ em hi qui fecS/ dS carné naicuntur ex Abrahâ,filrj Abrahâ dicêdifunt,nififidéamp;opera Abra ham habcant:efRcitur ergo utriufq) generis pater. Non enim per legem pro miflio ] Quia promifliio qux fada eft Abraham,non ex Moyli legeconftite rat:ante enim quam Moyfes legis lator exifteret, Dominus Abrahx^dixit: Benedicentur in te omnes tribus terrae, hoc eft, hacredê fadum eflè totius mun » di. Vt hæres eflet mundi ] Siue ut in femine eius, quod eft Chriftus,bene* dicerentur omnes Gentes, qux funt datae illi in haereditatê à patre: fiue ut cum ” eo recumbât Gentes in regno cœlorum. Si enim qui ex lege hxredes funt] Si illi foli, ut uos uultis,circuncifi haeredes funt, no impleuitdeus promifTuni Abrahx, ut pater eflèt multarum gentium : Et fi ita eft, iam uidebitur deo fine caufa credidifle. Illud etiam Iciendum, quod ficut non exlege Moyfi promif/ fio fada eft ad Abraham, ita nec per legem naturae, led per legem rideiiuftifi/ Lex nature, cari promeruit: Quamuis enim lex naturae de bono ÔC malo teftimonium red/ dat,iecundum indiciumconfeientiæ, tarnen legi fïdeinon poteft exacquari, qua deo credidit Abraham, ÔC iuftificari meruit, atep amicus dei appellari.

s» Lexenimiramoperatur] Vtpenitusoftendat,nonpoflèiuftificarihomi/ Legcm iram nem per legem.fed ficut ante ponit per fïdé. Non ira ergo lex eft,fed iram ope/ operari. ratur peccanti,ideft, poenam nonagnofeit, fed uindicattpeena uero perirain D generaturtiraautcmnafciturexpeccato. Vel:Lex enimiramoperatur, quia lex non donat peccata,fed damnat: SC ideo non poteft omnes gentes filios Ab raham facere, qui fecundum quod omnes fub peccato inuenti funt, omnes c/ rant utiep puniendi: Fides autem dimiflis per gratiam peccatis, omnes creden/ ” tes filios efficit Abrabae. Vbi enim non eft lex,ncc prxuaricatio ] Hoc eft, fublatis reis de poteftate legis,data uenia, praeuaricatio nulla cft:luftificati ein funt, qui per præuaricationem legis fuerant peccatores: Ceflat enim lex fado rum, id eft obferuatio fabbatorum, ncomeniarum,circuncifionis,efcarum di* Icretio,animalis mortui fanguis, muftelxobferuatio. Non omnem præuarica tionem generaliter in hoc loco adnuntiat appellatam, fed eius qui in lege pofi tus deliquerit,utgrauiusdelid:n uideatur eius, qui per legem prohibituspec* » cat, quam eius qui nulla lege fuerit commonitus, Ideo autem ex fide] Sub/ a, audi tur, hxredes funt. Vt fecundum gratia firma fit promilfio ] Firma efle non poteft omni hominiexomni gentepromiifio, nifi fuerit ex fide, quia ori/ go promiflionis ex fide eft, non ex lege, quia qui fub lege funt, rei funt: pro/ » miffio autem reis dari non poteft, Qiiia pattern multarum gentium pofui ” tej Hoceft,non tantum uniusgeneris Ifraelis. Antedeum] Redeadten » ditexfuainterpretatione Apoftolusantedeum. Cui credidifti ] Hoceft, pater pofitus eft multarum gentium, ante deum cui credidil * Aliter, ut tmum deum

A deiim doccat omnium , loquitur ad Gentiles, Abraham iuflificatum cHc ante deum, in quê Gentes credSqut fît tab's fenfus, cui credidifti ô gentilis populc: qui uiulfîcai mortuos,hic mortuos adgenerlndum ducit,ut prxfenti caufx cô ueniat Hoc diAo ad fidem Abrahæ Gentes inuitat,qui cum eflêt in præputio, crcdcns deo iuftifi'catus eft cum fua coniuge:Cum enim eiTent icnes ambo,rez uixerunt ita, ut non diffidercthabiturum fe ex Sara filium, quam fterilem feie

« bat,'in qua iam fluxus muliebrium naturs defecerat» Etuocauitea ] Id eft, ’gt; uifccramuliebria,qux nonfunt foecunda fcilicet» Tanquamea] Hoccft, « uifcera» Quxfunt] Partuuidelicetfœcunda,utCethurafuit:Quamuisin principio creandiuocauerat qux non erant,SC ftatim eiïc cceperunt,tarnen hic

jgt; quia iam non erant,eis têpora generandi iiocauit» Qiii contra fpem in ipem »J credidit] nbsp;nbsp;Contra fpem naturae erat, ut centum annorum homo ex muliere

arque iamfeflà, qux etiam in iuuentute fterilis fuiflet, fernen fuum ßcutftellas coeli, S)C harcni maris crederet effe futurum * Cum non fpem habet generandi Abraham,credit deo,fpcrans contra fpem generare ic, iciens omnia poffe dez

3» um, Item iccundum alios. Qui uiuificat mortuos] Id eft, pcccatores,qui 3gt; fecundum interiorem hominem mortui funt. Et uocauit ea] Hoc eft,gcz 3j nera Gentium,ut fint in fide. Tanquameaquxfunt] Ideft,tanquampa/ -triarchaSjôf Prophetas,SC Apoftolos,qui funtinfide perfeAa conftituti,

” Non confiderauit corpus fuum emortuum] nbsp;nbsp;Nihil naturae confiderat fl«

des,quia omnipotentem nouit cum qui dixit. Quxritur quomodo Abraham emortuo corpore de Cethura filios genuerit,qui de Sara ante non potuit.ldcir co ergo de Sara no genuit,quia uetuftaerat ÔC fterilis:in ilia uero quafi in iuuez nCjCurfu naturae facile potuit generare.Sic folui folet amp;nbsp;ifta quxftio : Quod de

® Cethura poftea gcnuit Abraham filios, quia donu gignendi quod à domino accepit,etiam poft obitum Sarx uxorismanfit.Item Ambrofius.’Non confide rauic corpus fuum emortuum :Hortatur Gentes adhanc fidei firmitatcm, ut dei promiftionem amp;fgratiam fine aliquaambiguitate fufcipiant,fecuriexem/ plo Abrahx, Quomodo is uidebitur emortui corporis, qui multo fenior cffez Aus quam tunc erat,5lt;:uxorem accipere, amp;fexliberos procreate poffîtC lea dicamus Abraham non infirmitatis emortuum, fed fecundum illam uirtutem Enurtuu cor^ fanAorum, fuit in illo mortificatio etiam membrorum, nam non incitabatur pm Abrdhlt;e, luxuria, non urebatur libidine; Hoc idem erat ÔC in Sara,quia defecerunt mu/ Sdrte deficij?c liebria.Non erat in ilia lafeiuia mulieris,aut incontinentix iblutio, nei^ in milicbrid ufumlibidinis prxeipitabanturinuiti; Sedamp;tufimortificas membra tua,qux funt fuper tcrram:fi abieAo omni feruore libidinis emortuum corpus ferues, S^nullisobnoxiumuittjs,poteftgenerarelfaac,quodeftgaudium,Ethiceft gdudiîi primusfruAus fpiritus,potes fernentuum,0Copera afcendereincCBlum,0d i„terprctd efficere opera Iucis,amp;ftellarumfulgorifplendori^conferri,ut cum dies refur ,„ur. reAionis adfuerit,tanquam ftclladifferas in claritate, Amplius adhuc dico,po tes,ft tarn purus mente,tam fanAus corpore, tam immaculatus aAibus fucris, etiam ipfum generare Chriftum,fecundum ilium,qui dicebat;Filiolimei quos iterum parturio,donee formetur Chriftus in uobis,0^ficut ipfe dominus Md«/?.7. dicit:Qui fecerit uoluntatem patris mci,qui in calls eft,hie eft meus frater,foz

« ror,ô(^mater» Nonhxfît diffidentia] NecdcfeneAutepoflîbilitatis,nec locum demagnitudinepromilfionisdubitauittnec enim fides habet meritum,cum c«wn/?« »gt; humanaratio probet experimentum. Dans gloriam deo] Tanquamde nianardnonS »gt; pcrcepto dono gratias agens» Non eft autem fcriptum propteripfum tantü] ^dfiterit.

C Hoc eft, nonut eins fidem folamfciremus fed ut cfus quafi patrfsimjtemiîr i exempl2,quia ft nos ita credamus deo,ut ilk credidir,etiam nobis reputabinir fides ad tuftitiam. Hoc modo competenter uidebitur habita ccmparatio fi'det 5Î Abraham,SCeorûqutcieduntineum. Quifufcitauitîefum Chriftû] Quia ïodn.ÿ. quodillefuturû credidit,ficutde eo dominus dicit: Quia Abrahâ paterueftef exultauit,ut uideret diem meum,amp; uiditjSCgauifus eft,à nobis creditur fadS«

” nbsp;nbsp;Qui traditus eft propter delidanoftra] Vt oftcndat, quod ea pro quibus

Chriftus traditus eft,etiam nos abhorrere debemus ÔC abijcere : quomodo Crt nim alienum nobis QC inimicum ducitur omnc peccatum,pro quo redcmptor

J» nofter traditus memoratur in mortemd nbsp;nbsp;Refurrexit propteriuftiflcationem

5, noftram] luftificat Chriftuseostantummodo,qui nouam uitamexemple refurredionisipfiusfufcepcrunt,amp; uetuftainiuftitixattj iniquitatis indume* ta,uelut caufam morris abrjeiunt»^

Vftifi'eatiigitur exfidc,palt;Wh habcmus addcum,perdomin5 noftrum klum Chriftum] Pertradata caufa,quia nemo eo/ rum ex operibus iuftificatus fit,fed omnes exfidc,quod exem plo Abraham probat,pacem habere eos hortaiur addeum» Tunc magis in pacem dei uenimus, quando aduerfus diabola perfiftimus, 0^ quando aduerfum carnis uitia dimicamus, Et

quia dominus lefus huius gratix minifter eft,per ipfum pacificati fumus deo» ” PerquemaccefTum habemus per fidemingratiamiftam ] Hoceft,per quern accefterimus prope,qui eramus longe. Quomodo acceftum habeamus ioa».io. per dominum noftrum lefum Chriftum, ipfefaluator ait: Ego fumoftium, nemo uenit ad patrem,nifi per me.Scd uideamus quale eft oftium, ut feiamus •quales efle debcant qui intrant peripfum,2C acceftiim habet ad gratiam: iftud opiumefiucri oftium ueritas eft:5Cfioftium uerttas,nonpoftuntintroiremendaces.Etrur/ to, fumtiftud oftium iuftitiaeft, 06 per hoc oftium iuftitiæ non ingrediuntur inr . Mdtth.ii. iufti.IftudoftiSdicit:Difciteàmc,quiamitisfum,amp;rhumiliscorde. PeroftiSi ergo humilitatis manfuetudinis,nec iracundus ingreditur, nee fuperbus.

Stare. 3, Inquaftamus] Ideo dixit ftantes,quiaiacuimusprius. Et gloriamurin : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5J fpegloriæfiliorumdei] ♦Gloriamurnosfperaregloriamfiliorumdei,quaiu

Mattfc.ij. ß-,- fulgebunt ficut fol in regno patris eorum, amp;nbsp;erunt ficut angeli dei in ccelo.

Mouet me cur non dixcritjfe gloriari in gloriadei, fed in fpc glorix dei,in quo deefte quidem aliqd elocutionis uidetur,ita ut fubaudiri debeat,in fpe uiden/ »5 dxgloriædei. NonfolumaöthoCjfedamp;gloriamurintribulationibus] Nô folum in glorix fpe,fed etiâ in faluberrimis tribulationibus gloriamur, in ma/ lac.i. gnitudinê prxmiorQ fperantes, ficut lacobus ait : Omne gaudiu exiftimatc,cu in tentationes uarias incideritis. Vnde 8gt;C optare debem* aiiquid pati pro no/ minedomini,ut adquiramus de tribulatione finienda prxmiQ infinitu: confia derato em prxmio,nunspoffumuscondignûxftimarclaborem. Habemus er go undegloriemur.Magna ein gloria eft, de imis ad fumma crefeere, amp;de n£ hilo ad maxima peruenire, de limo ad coelû, fiC de feruitute ad regnu: fi ramen omni feciili gloria amp;nbsp;iucQditate cotempta, in illo folOjqd* nobis promittitur, gloricmur:amp; fihocfeceris,tale eft,qualefi quis nûmo plQbeo côtempto,gemlt; mâ regiam côfequat. Quan qua nee fie fit digna eôparatio, qa his quâuis prx/ tiumdiftet

cfum di'ftet, manet utnTcp cóparatio i ibi nero incorrup tib ilibus corruptibilia, 5gt; óóacterniscaducacomparantur» Scientes quodtribuiatio patientiam opera/ ii tur] Hoceft tribulationempaticntiâoperari,fitrfbuladojpfamotumnon Î’ patiaturinfïrmitatis,autdubitationis, Patientiaenim probationê ] Quia c„fiamopcrc^ patientia fi talis fuerit,qualem dixit,fi'rma uidebitur probatio, unde Solomon

5gt; aiuVafafiguliprobatfornaXjamp;hominesiuftostentatio. Probatioautem Ecc/,17.

tur accepturusremunerationem in regno dei*Tribulatio fandorum proprie i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itnpi^

eftjimpiorum ueroSCiniuftorum flagella appeIlantur:Denicp in Pfaimo fic di orumfunt. cit:Multx tribulationes iuftorum^Dc iftis aSt ait:MuIta flagella peccatorum* pfal.^.

quoddiligimuràdeo,perfpiritum fandum qui datuselt nobis. Quomodo nos diligat deus,ex hoc cognofeimus,quia nonfolum nobis per fill) fui morte peccatadimifit,fed fiC fpiritum fandum nobis dédit,qui iam oftendatgloriam

tempore palTus eft, fiue ad tridui tempus, utprxdicatur,mortuus eft.Ad tepus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;chrißi.

ein mortuus eft, qui ter cia die refurrexit à mortuis, Apud homines mori uifus eft, cum apud inferos uiuus inferni clauftra confringeret poreftate uirtutis

sj fux, Vix enim pro iufto quis moritur] Idcirco admiranda eft paflio falua/ 95 toris pro impqs,cum uix pro iufto quis moritur. Forte audeat quis mori pro 95 iufto] Aut forte non audeat,quia ambigue dicendum eft. Sed ut hocfacilL usintelligatur,cogitemusfieri pofte, uerbi gratia, ut aliquis ptjftîmusfîlius pro chariftimo,pro(^ bono genitorc,feu fratre, uel amico quolibet.uitam fuâ affedu charitatis mortiobqciacpro impio uero,pro cp inimico.nullus animant fuam tradit,nifi ille folus,qui eft fons fummæcharitatiSjbonus autem ipfe eft, quia 8C iuftus,dicit enim alibi:Mandatum iuftum,8C fandum ,6C bonum*

” guineipfius] Ideft,noninbrutorumanimaliumfanguinefecundumuèterê ” legem. Si enim cS inimici eftemus reconciliati fumus deo per morte filij eius, » multo magis recociliatifalui erimus in uita ipfîus] Si per morte Chrifti falua ti fumus deo,quâto magis in eius uitaglorificabimur,fi earn fuerimus imitati, qui fi utrecociliaret nos fîbideus,filiû morti tradidit, quâto magis recociliatos (aluos faciet in uita ipfius,cû refurrexit à mortuisCquia ficut mors eius à diabo/

C lo nos crtpuitjita ui'ta de die nidfctj xterna morte nos liberabit: Item pro perfe? cutoribus filiû mori permift't, gd faciet pro juftifjcatis,nilt;i feruct eos ab ira

rauit palâ hxc amp;nbsp;publice nô debere dicitSimuI ÔC oftendês illud, ^d etiam per hominê ChriftS,iuftitia introiuit in hûc m5dû,hoceft,in terrenos homines,Si per iuftitiâ uita,ôi pertranfiuit in oês homineSjtamê nô in prxfenti ftatim con tingêrc,nec ociofis accidere, fed his g multo têpore pulfant qux claufa funt,ôi côfiderât qusc abftôdita funt. Sed huic Origenis expofitioni occurrit illud,^ci ».Cor.15. alibi Apoftol$’aif:Sicutin Adâoês moriunt,ita6lt;in Chriftooêsuiuifirantur: D Nâibi amp;nbsp;publice hâc faluatoris gratiâ,ficut prxco gratiz manifeftiftîme prxdi cat.Nec ^pternegligêtiores nbsp;nbsp;nbsp;immêfitate gratia; uoce defcÆua rcticet.MM

hi itaqj uidet, qd in hoc apoftolico elogo nullus defedus ineft, fed analogies quædâ fimilitudo elucefeit, Cû itaeç fuperius nos inimicos deo fuilTe dixerat, nûc modû Si caufam ipfius inimicitiæ oftêdit,dicens:Nâ quêadmodû per unS hominê in hûcmundû peccatû introiuit, paucos uidelicet primit’ hoîes morz dens,ôi per peccatû mors:fequitur analogica fimilitudo,ô6 ita in omnes homi DiÆort«»!«/ nés pcrtranftj(Ie.In quo notandum,quod ibi,Et,c5iundto uacat,ficutin mulz t.cirt Pduh 0= n's Iocis,ôi in Apoftolicis didis hoc ficpecomperies. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

cioflt;!. Difputamus per quê in mundû introiuit pcccatum, ubi fi' requiratur excmplû ViyÎM f/î nobii imitationiSjdiabolus inuenitur : Si contagium generationis, Adâ.Proinde dir «iZi^KofMci^os nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apoftolus:Pcr unum hominem peccatû intrauit in mundû, nô imitatiz

rum dc{tcâis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fg j gencrationê uolebat îtelligi : Sicut ein à mulierc initiû pcccati fuit, fi'c

fie initiû gencratiôis à uiro eft;prior ein uir feminat,utfoemina pariat.Ideo per unû hominê peccatû in hûc mundû intrauit,amp; per peccatû mors, amp;nbsp;ita in oês homines pertrâfijt. Vtrûpcccatû,an mors,an utrOq; per oês homines pertrâfijf fe didû fit,uidet ambiguû, Sed ^d horû fit,res ipfa tam aperta demôftrat:Nâ fil nô ptranfiflet peccatû, nô omnis homo cû lege peccati,qu2E in mêbris nafcerc tur;Si mors nÔ ptranfiflet,nÔ oês homines quâtûad iftâconditionê mortaliS

5» fei ri, quodfolo potcrat fpfntu gratix\ Peccatum autem non deputabatur, Peccdtum no »gt; cum Icx non effet] Quafi ante legem peccatum non fuerit, nec reputatum imputdri Ante fueriqantcquam lexdaretur Moyfgcum legamus Stl Cain, ÔC Lamecb repu ta/ turn elle peccatum. Et nepcrfingulos immorcmur,in tantum pro peccatis ho minum exaccrbatumeffcdeum, ut diluuium mundo introduceret.Et rurfum Sodomitas igncus imbcr,amp; fulphurea flamma uaftaucrat.Quomodo in uindi dis talibus nègabitur reputatum fuiffe peccatum t Putabant fc.homines apud deum impune peccare, fed non apud homines : Nec enim naturalis lexpeni/ tus obtorpuerat; quia non ignorabant,quia quod fibi nolebant fieri,alijs face/ re non debebant. Non ergo lex naturalis apud deum reos faccre putabatur: ignorabatur enim deus, qui iudicaturus genus humanum, ac per hoc non im/ putabatur peccatum, quafi peccatum effet apud deum, incuriofum deum affè rentes. At ubi lex data eft per Moyfen, manifeflum eft, curare deum res hu/ manas, amp;nbsp;non impune futurum his, qui male facientes in praefenti euadunt, Quippe cum Sodoma amp;nbsp;Gomorra per ignem iudicatac iînt perire, quod obli« uio quidem texcrat, Moyfes autem ut confirmaret deum iudicem fore,fcriben do manifeftauit, Lexautem naturalistres partes habet, cuius primahxc eft, LegiinAturlt;e ut agnitus honoretur creator, nec eius claritas ÔC maieftas alicui de creaturis ires funt J^en deputetur. Secundapars eft moralis, hoceft, ut bene uiuatur, modeftiaguber d«. nante, Tertia uero pars eius eftdocibilis,utcreatoris dei, Sgt;C exemplum mor/

„ ris exteris tradatur. nbsp;nbsp;Sed regnauit mors ab Adam ufque ad Moyfen] Quo

B niam nô imputabatur peccatû antequamlexdaretur, ipfa ufurpationis impu/ nitateregnabat mors, id eft, diabolus: omnes enim fuos uidebatefle, quia qui facit peccatum, fei uus eft peccati: Impune enim peccare putantes, magis de/ linqucbant,Quo fado gaudebat Satanas,quod caufa Adx relidum à deo ho

J5 minem in poffelftone haberet.' Vfque ad Moyfen] Namlegedata ccepit non regnare : Cceperunt enim feire homines, creatorem deum iudica-turum genus humanum, SCpaulatim ab eius dominio recedere. Aliter,régna/ uit mors ab Adam ufque ad Moyfen, nouum Moyfen, atque cœleftem, non fufeeptorem teftamenti unius, fed autorem teftamentorum duorum : non fa/ mulantcmunilegi, fed utrique dominantem. Non qui ueteres iugo ferpos gc nuit, fed qui gratia nos liberos procreauit. nbsp;nbsp;nbsp;Regnauit ab Adam ufque ad

}) Moyfen ] Quia nec lex per Moyfen potuit regnum mortis auferre ab A/ iJiortem rei* dam ufque ad Moyfen,non fuper omnes,fed ineos, qui peccaucrunt in fi/ g/iArec^l militudincm prxuaricationis Adac: Nam introiuit quidem mors in mun/ bolumuigere. dum, SC tn omnes pertranfiuit, non tarnen in omnes regnauit. Aliud efte/ i-.Petrii. nim pertranfirc, 6C aliud regnare: Peccatum etenim pertranfitetlam in iuftos, PertrAuprc SCleui quadam eos contagione perftrinxit, in præuaricationibus uero ,id eft. Aliud guÀm re quia fe tota mente ac deuotione deficiunt, regnum tenet, SC omni poteftatc gnlt;tre. dominatur. Siuero, ut in nonnullis exemplaribus inuenitur, etiâ in eos qui non peccaucrunt in fimilitudinê Adx,morsifta,quxin inferno animas detine bat, regnaflè dicatur,intelligimu5 SC fandos quoep fub iftam mortem, etiamfi non peccandi, fed certe moriendi lege decidifle, ChriftQ uero idcirco in infer/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defeen

num defcendiftè,non folum utipfe non teneretur à morte,fed eos qui ibi non nbsp;nbsp;lt;tdin/iro(.

tam prxuaricationiSjUt diximus,crimine,quàm moriendi ditione habebantur abfolueret. Infantes funt qui non pcccaucruntin fimilitudinê prxuaricationis Adae:quianÔhabentadualCjfedoriginale, Qirieftformafuturi] Siueideo

C forma fuit Chrifti quia ficut Adam fine coitu à dco fadlus eft ita ille ex uir/ gine fpiritu fando procelfit: amp;nbsp;ficut ex latere Adam Eua fada eft, ita fpon/ fa ecclefia ex l itere faluatoris formatacft^Siuc ut quidam dicunt:qui eft forma foturi, uidensrequiri pofte econtrario, hoc eft J ficut ille peccati caput, ita , Ifteiuftitiae. nbsp;nbsp;Sednonficutdelidum,ita8Cdonum] CumfuperiusdixilTet

Mt quavo ^pQf^QÏQg jjg Adam, qui eft forma futuri,uidens requiri pofte, quod fi Adam forma Chriib': ergo in co quo peccauit, necefte eft ut formam Chrifti habe/ ’ at: hocautemde Chriftouidebaturabfurdum : continuo fubiungit: Sed non ficut delidum,ita QC. donum: ôd incipit ex hoc fermone ueluti femetipfum ex/ planare, quomodo dixerit formam Chrifti eftc Adam, nec fine arte profunda dicendi Apoftolus formam Chrifti eftc Adam pofuit, quae fit per genus fimi/ lis, forma SC fpecie contraria. Per genus nanque fimilis forma in eo, quod fi/ cut ab uno Adam in plurcs homines diffunditur.Species uero contraria,qnod ex Adam praaiaricationc certapeccatorcs conftitutifuntmulti, Chriftiuero 5Ï obedientia iufti conftituuntur multi, nbsp;nbsp;Multo magis gratia dei, donum in

»» gratia unius hominis lefu Chrifti, in plures abundauit ] Ex his aftèrit, com/ pletacfte,quxdefuifte in prioribus uideantur : Nam multum intereft, quod ibi in omnes homines dixit pcrtrsnfiife ptccatum:hic uero donum amp;gratiam lefu Chriftiinpluresabundafte,cumS«:omnes homines plures intelligun/ tur,0d plurcs multos intclligi non uidetur abfurdum, maxime cum in fequen/ tibus dicat apertius : Sicut per unius delidum omnes homines in condemna/ tionem ,fic0(^ per unius iuftitiam omnes homines in iuftificationemuitx. Et ut cuidentius oftendcret, omnes homines, ÔC multos homines idem efte, ad« D dit his: Sicutenim per inobedientiam unius peccatorcs conftituti funt multi, Multo! cr 0= fic ÔC per unius obedientiam iufti conftituentur multi: Quod fuperiusomnes mnesin PmIo hominesdixerat,hieeodem fenfu multos nominauit. Si enim ob unius dehgt; tdcinefi. flum multi mortui funt Sfe, Vt intelligatur, non magis in mu Itos, cum ini« • qui magis multi fint qui damnabuntur, fed magis abundauit: quia in his qui per Chriftum redimuntur temporaliter, ualet forma mortis ex Adam. In acter num autem ualebit uitx forma per Chriftum, Quamuis ergo, inquit, Adam futuri forma fit, ecotrario tarnen plus prxftat Chriftus eis,qui regenerati funt, quameisnocueratillegeneratis. Sednonficutdelitftum,itaamp; donum:quia mors quidem unius delido regnauit per unum. Qui autem abundantiam gra tix fic doni iuftificationem accipiunt, non folum ultra non regnat in eis mors, -quod amp;nbsp;ipfum utique non paru« eftet gratix, fed ÔC alia duo eis feruntur bo/ na: unS,quod pro morte in cis regnat lefus Chriftus: aliud, quod ctiam ipfire gnabunt per unum lefum Chriftum, Cum ergo ncceflario hxc in eos eueni/ unt, id eft, ut regnum mortis effugiant, fiC pro morte regnet in eis Chriftus: imo utcum coipii régnent in uita, manifeftum eft, quoniam non fitdelidum ita ut donu, Volens auté Apoftolus oftenderc, quanto maiora per Chriftum anima recipit, quam amiferat per Adâ,frequêtat iftos fermones,ut dicat mul/ to magis Ô? abundantiâ gratiac,et doni,fit^ iuftitix,et regnabunt per unu lefum ChriftSgratiadei, quxpertinetadremilfionêpeccatorQ per baptifmû:Donu

« abundantiadonationisfpiritusfandi, quia multa funt ipfiusdona. Nam »’ iudicium quidem ex uno in condemnationê : gratia ante ex multis delidis in » iuftificationé Ex uno ergo quid nifi delidoC’quia fequif :Gratia aSt ex multis dclidis in iuHificationem : quomodo ex uno delido in condemnationem^ni/ li quia fuit adcondemnationem ctiam unu originale peccatû, quod in omnes homines

A homines pertranfijt. Gratia ucroidcocx multisdelidis in iuftifi'cationém, quia non iblum illud foluit quod onginaliter trahitur,fcd etiam cxtera,qux in unoquocj hominemotu proprix uoluntatis adduntur. Igiturficutpcrunius delidutn omnes homines in condemnationem, fubaudis,peruenerunt:NuI/ lus enim hominumjUifi per Adam trahitiir ad damnationem,de qua per laua/ crum regenerationis homines liberantur, QC nullus hominum ab hac damna/ tione,nifi per Chriftum liberaturu'deoqt ex utraque parte didi funt omnes» nbsp;nbsp;Omnei.

55 ti, ita dC. per unius obeditionem iufti conftituentur multi] Sicut exemplo ino bcdientix Adx peccauerunt multi, ita ÔC Chrifti obcdtentix iuftificantur mul/

« ti» Grande ergo crimen inobedientixeft, quod tantos occidit. nbsp;nbsp;Lexautem inoMicntiie

5» fubintrauit, ut abundaret peccatum] Nediccrent ludxi: fed nobis peccata di crimen.

mißt: non,inquit, uenit peccata dimittere,fcd demonftrare delida, amp;nbsp;dum fci Lege aiund^ enterpeccatur,cccpitabundarc delidum: ac fi diceret,ut uideo, lex peccata no re dcliduri:, abftulit, fed adiecit,non tarnen fuo uitio,fed illorum, Subintrauit autem , hoc eftjfubitointrauit, 2lt;ita contigif,ut abundaretdelidum : quia inimicus plus exarfit, uidens hominis curam habere deum, ut ilium etiam per legem reum fa ceret, ne deo afpici mereretur» Aliter : ut abundaret delidum, nam abundan/ tius,2C pernicioßus eft, qundo ab fcientefiC prxuaricante peccatur: Nam pro/ hibente lege uiolentius peccatur,quamfi nulla lege prohibita committantur» Lex autem fubintrauit, lex fcilicetmembrorum, repugnans legi mentis. Ipfa

5gt; delidum, fuperabundauitamp;gratia] Sicut aitSaluator: Cui plus dimittitur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7*

ß amplius diligit.Manifefta eft enim quantitas peccati, ut fciretut gratixmagni

, nbsp;nbsp;tudo. E It autem grandis fuperabundantia, quod ubi peccatû fuit ÄT mors, ibi

55 nunc eft gratia,ô6iuftitia,8Cuitaxterna. Superabundauit gratia ] Donum dei omnium peccata contexit, ut diaboli inuidiam nihil profecifle doceat.Sult; perabundauit ergo gratia: quia peccatum ad tempus regnauit,gratia autem in xternum: Dei enim eft regnum gratia régnante,ftcut diaboli regnum erat pec nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dei

cato régnante» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;diAboli.

f Vid ergo dicemus'T Manebimus in peccato ,ut gratia abunz jj detCj Quoniam fuperius dixerat, quia ubi abundauit pecca/ (I turn, fuperabundauit gratia. Nafcentem ex hoc quxftionem !i 'nunc fibi ipfe proponit:Ergo peccandum eft,u« gratia plus ab J! ;'undet^ Sed abfolutionem citam quxftionis oftêdit,cum dicit: • Abfit. Et continuo rationem fubiecit, mortuos dicens’pccca/

” toeos,in quibus abundauit gratia. Nam qui mortui fumus peccato, quomo ” do amplius uiuemus in eoC] Vulttamfirmumeflebapti2atum,tamcpperfe/ dum, quafi qui peccare non poftit.Superueniente gratia dei per Chriftum,amp;2 in nobis per fidemlauacro fpirituali régnante,cœpimus uiueredeo, mortui autem peccato, qui eft diabolus. Sicut deo uiuere dicitur is, qui fecundum uo Peccatum eA luntatcm dei uiuit: ita ÔC peccato uiuere dicitur is, qui fecundum uoluntatem diabolic.

” peccati,ideft, diaboli uiuit. An ignoratis fratres, quia quicunque baptizas Deo uiuere.

” ti fumus in Chrifto lefu, in mortem ipfius baptizati fumus^ ] Obferua dili/ gentius ordinem didorum fiC confequentiam; Comparât enim mortem,qux per Adam

C per Adam erat, ui'tx tjux per Chriftiim eft,8Cdi'dt : Non ficut dcKAum, its SC donum: Et item poft hxc alt legem fubintrauifte, ut abundaret peccat6:abun dante uero peccato,fuperabundafte gratiam* Et tn his foluit quod uidebatur cftc contraria,0(S dicitrQiii enim mortui fumus peccato,quomodo uiuemus in eofVoIens rebus ipfis oftendere, quid fit mortuum eUe peccato, dicens: An ignoratis fratres SCc^ Docens per ha;c,quia fi quis prius peccato fit mortuus, is SepelifKur cu neceflàriô in baptifmo confcpultus eft Chrifto.Si uero non ante quis moritur CfcriÆo poH peccato,non poteft fepeliri cum Chrifto î nemo enim uiuens aliquando fcpe/ Mortë pcccitti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Qijodfinonfepelitur cum Chrifto, nec legitime baptizatur. Etintuerc

diligentius adhuc confcquentiâ myftici ordinis: morerc prius pcccato,ut pofz fis cum Chrifto fepeliri: Mortuo enim fepultura debetur. Si enim uiuis adhuc peccato,confepeliri non potes Chrifto, nec in nouo eius fepulchro collocari, quia uetus homo tuus uiuit,0C non poteft in nouitate ambulare,in Chrifto Ic . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« fu, id eftjin nomine lefuChrifti. In morte ipfiusbaptizati fumus] Hoccft

Confepelimur in fimilitudinem mortis eius.Cur Apoftolus de baptifmo nunc loqucns,0iS de chriftocz no lefudixerit,confi:pultifiimusper baptifmutn, 8Cnunquamdixit,Chriftocon cobdptizAmur baptizatifumus^:’ Cum utilt;ç non habetur legitimumbaptifma, nififub nomft ne trinitatis.Sedintuere prudentiam Pauli:quandoquide tn pracfentiloco no tambaptifmirationem.quàm mortis Chrifti diftutere cupiebat, ad cuius fiz militudinem etiam nos fuaderet mori debere peccato, confepeliri Chrifto, Ecnon erat utilt;p conuenicns,ut ubide morte dicebat, uel pattern nominaret, uel fpiritum fandum:Verbum caro fadû eft, 0^ merito ubi caro eft,ibi de mor te tradatur.Si mortui fumus peccato,£lt; confepulti fumus Chrifto, SC confurz D reximus cum eo, neceftario uidebitur fecundum hancformam oftendt,quoz rriduMd modo etiam cum ipfo tres dies, SC tres nodes in corde terrae fuerimus fepulti, mors noRrd. SC uide fi poflimus tres dies confepulti Chrifto facere. Cum picnam trinitatis confefttonem capimus: lux enim pater,SC in lumine eius,qui eft filius,Iumen uidemus fpiritum fandum, Faciamus autem SC tres nodes, cum tenebrarum ignorantia,pattern unà cum mendacio,quod ex eo natum eft calcamus.Sed SC tertio loco fpiritum erroris deftruimus, qui infpirat p(eudoprophetis,ut dicat: hxcdicit dominus, cum dominus non mißt, Sicut Chriftus triduana motte ic pulch to conditus fuit,ita ÔC nos intra aquae,id eft, intra cognitac naturae fuae trft na merfionedifpofiti:dum dcfcendimus,fepelimur: dum emergimus, fufcitaz mur. Vides quid diftet inter aqux, intend fpiritus fandi operatione, per qua deduci uidemus in tumulum, per fpiritum praeparari probamus ad rcgnum,ita tioud uitd quic nos in nouitate uitae ambulemus. Nouitas autem uiticft, ubi ueterem hoz Coloß. 3. minem cum adibus eius dcpofuimus,6C induimus nouum hominem, qui fez cundum deum creatus cft,SC ^ui renouatur in agnitionem dci,fecundum ima ginem eius,qui creauit cum. bicut autem uetus femper uetcrafdt, ÔC dedie in diem femper uetuftior cfficitur, itaSC nouus hie femper innouatur,5C quotidic fi diet poteft,ipfa nouitas innouandaeft, utnSquamfit quando haecinnoua* Atjudidptiftni tio non augcfcat.Baptifmum itacp,rcfurrcdionis pignus eft SC imago, SCideo per aquamcclebratur:ut ficut aqua fordes abluit, ita SC nos per baptifmum ab »» omni peccato fpiritaliterpurgatos SC innouatos credamus. Si enim complanz »gt; tati faÂ' fumus fimilitudini mortis eius] Quid eft coplantari fimilitudini mor tis Chrifti:quot;quo uclut plantam alicuius oftenditmortem Chrifti,cui nos com/ plantatos uult nunc efle, exfucco radicis eius: Radix quip pe fiiccrefcens proz ducat tamos iuftiti3e,et frudus afferat uitae.Quod fi uis de fcripturis agnofccre, quz

A qiix fitifta planta, cui complantati elfe debcmus, SC cuius generis arbor,audi quid de fapientia fcribitur; Arbor,inquit,uitx eft omnibus fperantibus in fe,0^ qui confidant in ea tanquam in domino : Chriftus ergo uirtus dei, SC dei fapilt; entia,fpfe eft arbor uita:,cui complantari debemus,00 nouo quodam atcp ama/ bill dono,mors illius nobis uitae arbor efficitur. Omnis planta hyemis tempo* remortem/efurredionem ueris cxpedat : fiergo SC nos in Chrifti morte com plantati fumus,in hyeme feculi eius ÔÔ prxfentis uitz,etiam ad futurum uer in »» ueniemur frudus iuftitiae ex ipfius radice profercntes. Simul amp;nbsp;refurrcdio/ »gt; niserimus] Duplex intelligiturrefurreÂ'o,una, mente amp;nbsp;propofitoacfide rc^g. cum Chrifto à terrenis refurgimus,ut cœleftia cogitem us: Al tera, quae genera/ lis omnium eritin carne refurredio,VeI:Si em complantatiô^cjd eft,fi in baz ptifmo omnia uitiadepofuimus,refurgentcs in nouiiate,amp;decaetero non pec cemus, fimul SC refurredionis illius fimiles erimus, in corporis fcilicet gloria, »3 non in diuinitatis natura» Scientes quia uetus homo nofter fimul crucifixus »3 eftj Vetus homo nofter intclligendus eft, uita prior quam duximus in pec* catis, cuius finem SC interitum facimus, ubi recipimus in nobis fidem crucis Chrifti,per quam ita deftruitur corpus peccati,ut membra noftra, qux feruiez

’* bantpeccato,ultraeinonferuiantjfeddeo. Simulcrucifixuseft] Scilicet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

deo.Perbaptifmumcum Chrifto tccrucifixumintcllige,quimcmbrumdc corpore eius fadus es, SCillc quidem innoxium corpus appendit, ut noxium fufpendasàuitîjs:lnquomyftcrio Moyfes ferpentem æneum in defertofu/ N«w.xt.

)) fpendit, nbsp;nbsp;Vt deftniatur corpus peccati ] nbsp;nbsp;Vt deftruatur corpus noftrum à

” enim qui facit peccatum,feruus eft peccati» Corpus eft peccati ] Ideftiniz quitas, cuius caput diabolus, cuius membra enumerat Apoftolus efte fuper terram:Qux funt fornicatio,auaritia,contentio,ira, dolus. Item fecu ndû Am/ brofium.uetus homo nofter, malos adus crucifixos dicit, id cft,mortuos » In yetiK homo, cruce autem autor peccati, id eft, diabolus deftrudus eft : Qiii enim mortuus eft,iuftificatus eft à peccato,hoc eft,alienus eft à peccato: mortuus enim om/ nino non pcccat,ita SC qui natus de deo cft,non peccat:crucifixus enim,omni

J) bus membris dolore occupatis,pecçare uix poterit» Si autem mortui fumus 55 cum Chrifto ] Praefenci fermone Apoftolus conclufionem omnium facie, qux in fuperioribus aftruxerat,SC dicit: Si autem mortui fumus cum Chrifto, »» perhxc fcilicet,qua:fuperius oftendit» Credimus ÔCconuiuemus ei] Non dixit,6^conuiximus ei,ficut dixit mortui fumus,fed conuiuemus,ut oftendat, quia in præfenti mors operatur: uita autem operatur infuturo ,tunc fcilicet cu Chriftus manifeftus fuerit, qui eft uita noftra, abfeondita in deo, Vnde confe/ quenter intclligitur,quodficutmortui non fumus,non conuiuemus,quia huz ” ius non fumus membra» nbsp;Scientes quod Chriftus furgens à mortuis,iam no

” moritur] Securitatem de refurredione faluatoris oftcndit,ad quam fic ueniz rccontinget,fimelioris uitae fuerit xmulatio :Siue iam non poteftis iterum baptizari, quiaChriftus non poteftiterum prouobiscrucifigi ,ficutdicitad Hebrxos : Impoftibile eft, qui femel funt inluminati SCc. Quibus non pœniz Hebr.6.

” tcntiânegaqfediterationêbaptifmidiffitetur. Quienim mortuus eft peccaz uerdtiobaptif ” to] Quia ipfepeccata noftra portauit,pro nobis doluit, ne de cactero peccaz mincgdtd.

rcmus;nec Chriftus iterum paffurus erit,nec mors dominabitur in eS. Quod autem uiuitjUiuit deo] Viuere autem deo,itaintelligendum eft,quafi expie to eo quod in forma dei pofitus, exinaniuit femetipfum,formam ferui accepit,

C SCfadus eft obcdtcns patri ufq; ad mortem, nirfum permaneat in forma de/J „ atcp acqualis patri, Ita SC uos atftimate,uos mortuos quidê efte pcccato] N5 fine caufa aût dixit,exiftimate uos mortuos efte pcccato, quod melius gdê in o*uru{M«.C- Grxco habetur: Cogitate uos mortuos efte pcccato: Res enim de qua iermo gß. jfj cogitatione confiftit, quia huiufmodi mors non in effedu,fed in cogita tione habenda eft : qui enim cogitet, uel exiftimet apud femetipfum mortuS fe efte pcccato, uerbi gratia, ft concupifccntia mulieris trahat, fi argcnti, ft aurifti prtedt) cupiditas pulfet,SC ponam in corde mco quod mortuus fim cum ChriftOjSC de morte cogitem,cxtinguitur continuo concupifccntia,ÔC cffuga turpeccatum, SedSChocquodaddit. ViuentesautemdeoinChrifto »» lefu] Non mihi uidetur ociofum:fimile enim puto efte uiuentcsdeo,in fapir entia,in pace,in iuftiti3,iniandificatione,quzomnia Chriftus eft.In his ergo » J uiucre deo, hoc eft in Chrifto lefu. nbsp;nbsp;Non regnet ergo pcccatum in ueftro

» mortali corpore] Mortale corpus eft ex caufa prxuaricationis Adac, ex fide », autemChrifti forte crediturimmortalcjfi non regnet pcccatum. Scdnccpcx Mfwftra ,, hibcatis membra ueftra arma iniquitatis peccato] Ideft,diabolo: Vnuquodz noJtrlt;itirmA que membrum,fi officium fuum in malos ufus uerterit,arma iniquitatis effici/ tniquititts cjji tur,adiuftitiamexpugnandam. Sedexhibete uosdcotanquam exmortuis (iuntur. uiuentes] Peccato fcilicet mortui, 6lt;iuftitixuiuentes, Etmembra ueftra »gt; armaiuftitixdco] Vtoculus,qui anteuidebatadconcupifcendum, nncui/ ,, de3tnudumaducfticndum,ficdcrcliquism?mbris. Nonenimeftisfuble^ ge] Nonuosuincetpcccatum,nonenim eftisparuuli,fedperfedi,quafi pxdagogus puero dicat; Noli facere uitium fermonis, non enim adhuc audis Grammaticum,fed Oratorem.Si non peccemus, non fumus fub lege,fed fub gratia nbsp;nbsp;autcm peccemus,uertimur fub lege, QC incipiet noftri dominari pec/

5Î catum, quia qui facit peccatum,feruus eft pcccati. Quid ergocquot; peccabimus, jj quoniam non fumus fub IcgcG Nc dicercnt,crgo ceflante uindida legis,im 1} punepcccabimus. Abfit] Quia fipeccatis,fubgratia nôcritis,fedquafi fub »» lege, uel fub dominatione peccati. An nefeitis, cui exhibetis uos feruos ad s, obediendum':’] Nunc ne aliud profitentes ,aliud faciamus,8Cconferui dcidi/ camur, geftis autcm zabuliinucniamur, præmonctôô denuntiateius nosfer/ uos efle,cuius uoluntatem operibus fec^amur : Nam hoc deus accufat, dicens: Plebs hacc labqs me honorat,cor autcm eorum longe eft a me, Videtur parum integra elocutio,quia aittSerui eftis eins,cui obediftis,fiue peccati in mortem, fiueobeditionis iuftitiz perobedientiam ,cum ratio popofeerit dici, ferui e/ ftis eius cuiobediftis,fiue peccati,fiue iuftitiac.Sed in co, qui perinitiSferm0/ nis fponte profitetur, artem compofitionis requirere, fuperfluum puto ,cS fen fus habeatureuidentior: hoc autcm eft, quod in hoc loco Apoftolus docct, quia unufquifcp in manufua habet, Só in arbitrq poteftate, ut aut peccati fcr* uus fit,aut iuftitix ,fed omnes quifaciuntpcccatum,ferui funt peccati. Ad hoc rcfpicit,quamuis non adieccrit:0f omnis qui facit iuftitiam, feruus eft iuftitiar: quod fortaffis putet alius idcirco fubrelidum, ut confequenribus quafi debe/ at intelligi,mihi tarnen confulte uidetur non additum,neque enim dici conue nicbaf,quia omnis qui facit iufticiam,feruus eft iuftitiar:ut omnis qui facit pec/ catum,feruus eft pcccati. Nam 8C deus ipfe facit iuftitiam, amp;nbsp;non idcirco fer/ uus iuftitix dici potefttnam 8C ipfe diabolus fine dubio peccati feruus eft,quip ,, pc qui defeendit à feruitute iuftitix, Gratias autemdeo,quiafuiftis ferui pec „ cati] Vndeuereor,ne fortepluresfimus, qui uidcamurfufcepiflèdodlrina, iuftitix

A fuditixuideamurobedire corde ucro obcdiamus peccato» Mouet meetiam hoc,quod non dixit .obedicntesex corde, in quam tradin' cftis,fcd formam dodrinzpofuit,necputoquod unumefle fenferit Apoftolus dodnnam,8C formam do(flrinx,quod minus efle (ciuerit formam, quàm ipfam doArinam» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;doAri^t

Et nunc quidem in prxfenti uita dum in corporc fumus,formam dodrinx ha« bemus,non ipfam dodrinam,ficut alibi dicit:Videmus nunc per fpeculum in xnigmate.lpfa autem dodrina fit, de qua dicitur : Tune autem uidebimus fa/ i.cor.«. cie ad faciem.Vnde dC in prxfenti uita. puto quod formam ÔC umbram uirtuz turntcnerepolîîmuSjipfasucrouirtutéstunc,cum uenerintilla quxperfecta funt. Et ob hoc Hieremias fortalfis in lamentationibus dicit: Spiritus uultus noRri Chriflus dominus, cui dixit: In umbra eius uiuemus in Gentibus, Quod fi ChriRus cR iuRitia,amp; fapientia,8C ucritas,ama[ores eius uidebimur»

), Liberati autem apeccato] QuiseR qui liberet à peccato ^fine dubio agni tio ueritatistSic enim dicebat lefus ad ludxos qui credideran t ei: Si credideritis Agnitio dei

» uerbo meo,agnoR:etis ueritatem, ôi. ueritas liberabit uos. nbsp;nbsp;Humanum dico lerdt À fgt;ean^

ad plenum poteRis audire diuinum : cum enim multo magis debeatis feruire luRitix, quam peccato, cuianteferuiflis, ego tarnen concedo infirmitatiue/ ftrx,uttantâiuRitixferuiatis ,Rueita humana rationedignaloquor,qdomz Humana loj[. nes mecQ fentire poflunt.et nullus abnuere.Pudorem quendâ per hxc incutit ApoRolus auditoribus, ut hoc Riltem obfequi debcant iuRitix SC fandificatiz oni, qd* prius immundicixiniquitati(^ detulerant. Quid ergo tarn humanû, quid tarn Ieue,quid tarn Rne onere, amp;nbsp;quod nulla poRit prorfus inRrmitas exz

B Multo enim amplius, dó multo intentius honoranda iuRitia eR : Si ergo ,inz quit,humane amp;nbsp;comm uniter ago, eadem poRuIo, Rmilia requiro ♦ Dudunt requirebant pedes ueRri dxmonum templa, nnc currant ad eccleRam deR Protendebantur prius manus ut aliéna raperent, nunc ut propria largiantur protendantur, circunfpiciant paupercs , debiles, egenos, ad miferandum» Auresdekdabanturaudituuanojuel bonorum derogationibus, nunc con-uertantur ad audiendum uerbum dei, ad cxplanationem legis, ÔÔ ad capien/ dam fapientixdifdplinam. Lingua, qux conuietjs, amp;nbsp;maledidis, ÔÔ turpiloz qutjs confuetaeR, cuuertatur nunc ad benedicêdum deum in omni tempore, fermonem fanum proférât, ÔÔ honeRum , ut det gratiam audientibus, ÔÔ ueritatem loquatur cum proximo fuo. Sed quid opus eR hxc Rngula perfe/ qui, cum pateat etiam uniufcuiufque membri miniRerium, quod exhibuit uiz tijs,aptare uirtutibus,ôô adum quern exhibuit immunditix,nuncad fanditaz

„ tern, fit caRitatem conuertereî’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Itaque ÔÔ nunc exhibete membra ueRra

„ feruire iuRitix in fandificationem ] Videtur hie fané iuRitiam nomiz it^pitiapro oa naRepro omnibus fimuluirtutibus,fi'cutt contrario iniquitatem proomniz »’nibuf uirtua

« bus fimul uitqs pofuifle» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cum enim ferui cRctis peccato,liberi fuiRis iu«

gt;’ Ritix] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HoccR, in nullo feruientes ci, itaÔÔnuncliberi cRoteabomni

pcccato.Quilibetadeoefljferuus peccatieR.Sanenotandum eR,eflèôôIibcr= ^Hlt;e tatem culpabilem,00 laudabilem fcruitutem:nam liberum eflèiuRitix crimen libertas cR,reru3ueroefle,laudabiIeeR, Liberi àiuRitia non funt,nifi arbitriouolunz tatis:liberi autem non Rint à peccato,nifigratia faluatoris,unde liberos à iuRiz tia dixitjà peccato autem non liberos,fed liberatos,ne fibi hoc tribuerent,

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fl Quern ergo

C „ Quemcrgofrudumhabui'ftisinhiSjinquibusnuncerubcfcitis^] Nullus fine dubio frudus eft in ea re, qux per pœnitentiâ erubefcinir, ÔC cuius etiam recordatio uerecunda eft» Qiiadiiformis autem uarietas in omni iniqui* feccdtis. £ate,atqueiuftitiauideturinefte;Semen fcilicct, arbor,finis, frudusîSemen, eft bona,fiue mala cogiratio: Arbor,bona uel mala uoluntas:Frudus,opera in ftitia:,ueliniuftitiae,ueliuftificatio, uel immunditia: Finis uero, eft mors,fell Ulta xterna « Non eft omittédum, quod frudus quidem eos,pro quibus nunc erubcfcimus, in quo fintnoluit nominare. Eorum uero frudum qui liberatf funt à peccato,amp; ferai fadi funt deo, dicit efle in fandificationem : bonorum »gt; enim frequentius quàm malorum habenda memoria eft, Nam finis 9gt; eorum mors eft] Finem,dixitexitum uitx06 aduum,cuiautmors,aue 9» uita fucceditjfed hutc fini mors,à morte autem ad mortem tranfit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Stipen

»9 dium enimpeccati mors eft] Stipendium pro opere mflitiae rcdditurpec/ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;catum, nam ideo dixit ftipendium pcccati mors, ut mortem peccato non im/

Stipendium, merito inlatam,fed debitam demonftraret. Gratia autem dei uiraacterna] • Bene autem metaphoram,id eft, figuram militix ex initio propofitam feruat, utmilitantibus fub peccato Rege,imöpotius tyrannide,cia parentibusftiz pendia débita mortem dicat, Deum uero non erat dignum militibus fuis ftiz pendia,quafi debitum aliquod dare, fed donum amp;nbsp;gratiam, qux eft uita aeter/ Mortis quinq; na,Quinque autem fpecies funt mortistnam prima mors, eft feparatio animas /jiecies. à corporc,Sec5da,feparatio animae à deo,qux per peccatu eucnir,Tertia,eft fez cûdum illud, ^d autor mortis ipfius diabolus, mors appellatur. Qiiarta mors nominatur inferni lacus, quo prxuaricatrices animx detincntur/Dicitur uero S)Cilia mors laudabilis, qua peccato quifque moritur, amp;nbsp;Chrifto confepelitur«

D nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C A P V T VII»

N ignoratis fratres ,fcicntibus enim legem loquor] Hine j'incipit diffi'cultatem Iegisoftcndere,utillos hortetur adgraz tiamfineeius timoré tranfire,utanimas eorum firmet indoz

drinadiuina,exemplo^ legis humanx utitur,ut perterrena ^O^^kW^ua*^^atcceftftta«Sciuntenim legem Romani, quia non funt -j^^H^OJBarbari, fed comprehenderunt naturalem iuftitiam,partim exfe,partimexGrxcts,fedGrxcicxHebrxis:Namlex Romanis ex Athe* nis allata eft. Quia lex dominatur in homine,quanto tempore uiuit ] Non eft occultum,omnemuitam hominis efle fub legenaturx,hxclexgcz neralis eft. Nunc uero aliam propofuit fpecialem, per quam probareuult affertionem fuam, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nam quæ fub uiro eft mulier, uiuente uiro alligata

eft 1 egi] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hxc lex de Euangelio eft, non ex Moyfe, neque ex iuftitia •

terrena,Suadet ergo Chriftianis mundum efle à lege fàdorum, non ab omni lege, necultraiamexpedireeflefublege,negratiam dei cuacuet reuerfusin legem,Neque legis erit adulter,fed Euangelti,qui mortua lege rnndus Euan/ Mortudlex. gclio,poftea redit ad legem, Mortua lex dicitur, quando que continebanC reum incognitos eft eitSiaut feruientes legi accedere fe putant ad Euangez hum, reierunt ÔC adulteri: qui uiualege iunxeruntfefidei, erunt inutroque adulteri. Scientibus autem legem loquitur Paulus, id eft,fcientibus qux fit in lege uetuftas litcrx,amp;:nouitas fpiritus. Nam ficut morte uiri mulier liberatur Lc3f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coniugiSjamp;fociandi uiro alio accepit libertatem.Itaanima,cuius uir lex

eft ueluti mortua fibi lege fecundum literam, libcrtatem accepit nubendi alio uiro

uïro, qui cft ipiritus legis, fpiritus autem dominus eft t Quod autem dixit: Lex dominatur quanto tempore uiuit] Non ad hominê/ed ad legem refertur*

»gt; Hocerhôif in confequentibus indicat, ubi ait: Viuente uiro alligata eft legi] Et ipfius exempli quod aflumptum eft, plcnius is ordo declarat: Legem enini uiri loco pofuit, dC de ipfa dicit: Si autê mortuus fuerit uir eius ibluta eft à le

Î’ ge uiri] Sed quomodo fit mortuus peruidendum eft : poteft quidem etiam in hocuideri mortuus, cumfpiritualis intelligentiaexcludit,0f uelutintcrimic corporalem, amp;nbsp;oftendit refugiendam efle occidentem lireram,0^ iequendum

’gt; uiuificantêfpiritum» Itaquefratres mei SCuos mortificatieftis legi] Noluit iuxta comparationem legem illis dicere mortuam, fed quod inter ludacos dice re non audebat, intelledui noftro reliquit per corpus Chriftû Qiiomodo Sal uator corpus fuum zabulo crucifigendum permifit, feiens elle pro nobis con/ tra ilium: idcirco per corpus Chrifti faluos nos dicit facQos* Cui ergo dimittun tur peccata,moritur legi, hoc eft, liberatur à lege, Mori autem legi,uiueredeo eft. Per corpus itaque Chrifti hoc confequimur beneficium. Tradens enim corpus Saluator,mortem uicit,SC peccatum damnauit,id eft,diabolum: in ipfo enim peccauit diabolus, cum ilium innocentem occidit per corpus Chrifti, in quo corpore iniquitates noftras tulit, ÔC peccata noftra portauit, amp;nbsp;qui exuit

sj principatus ÔCpoteftates, triumphans eos in femetipfo. Vt fitisalterius, qui

« exmortuisrefurrexit, ut frudificetis deo] Ilie frudificat deo, qui in operibus Yrudißcdrc iuftitiae,in pomorSmodu, primitus in florcm,deinde operibus infrueftff,poz dcogt; ftremo ad lummam peruenit maturitatem: nullus enimfruólus femperin ftoa

3» reeft» Vtfitisalterius ] Hocdicit, quiaideo mortui fiimus,ut deextero ® Chrifti fimus ferui folius ,6^ hocineritfrueftificaredeo. Adquiriturenim qui

33 in gratia eius permanctjdignus refurredionepromiffa* nbsp;nbsp;nbsp;Cum enimeflez

33 mus in carne] Hoc eft,cum eftemus in carnali conuerfatione, paflio concupi feentix operabatur in oculis,SC in exteris membris exterx paffiones,qux tame * per legem oftendebanturefte peccata uitia^. Per legem erant, hoc eft, perlez gem oftendebantur:per lege enim oftendi,non per lege fieri monftrat: Index enim peccati Iexeft,reos facicns peccatores.Qux nam ifta lex eft,per quam ui tiapeccatorûoperanturç'Nunquidlex Moyfi, etiâfifccundûlitcramobferuaz retur,uitia generat peccatoruT’ Sed in aperto eft,quod illam legem dicat mem/ brorum, qux refiftit legi mentis.lfta ergo lex eft, qux facit in his, qui fecund« carncm uiuunt,uitia peccatorS abundare,ut rudificaret morti.Adhoc nanep eft ifta in membris noftris,utrefiftcntcs aduerfum legem mentis,captiuosnos ducat peccatOjôC hos firudus offerat morti, fiue ut frucftificaret morti, hoc eft,uc fru(ftum faceret morti fecundx. LuerS enim tunc facit mors,cum pcccatur,

” Nunc autê folutifumus à lege mortis] Id eft,dum rcmiflioncm accipimus . pcccatorum: Non enim habet in nos poteftatem, infidis autê amp;nbsp;peccatoribus

35 dominatur. Lex autem mortis ideo di(fta eft, quia punit reos mortis» Nunc tex mortis» 33 aSt folutifumus à lege mortis] Hoceft,nos mortui cum Chrifto per baptifmu fumus:nifienim quis mortuus fuerit cum Chrifto, ab ifta lege non foluitur.

gt;3 Vt feruiamus in nouitate fpiritus] Hoc eft, fpirituali^ gratix prxceptis,non literx legis. Lex enim uctus non criminis nomen eft,fed temporis, uelaetatis» Senuit autem, quia ceftauit. Lex autem fpiritus, eft ipfa lex fidei,quia fides in Lex^irihtti animo eft,nec operibus addifcitur,fed corde creditur,5Cmens ipfaintelliz git, naturxfux eftè quod credit,nec oculis cernitur,ncc manibus palpatur.Eft èC alia interpretatio legis fpiritus, ut quia prior lex ab opere malo inhibuit,

C hxccum nec in corde debcre peccare dicit, lex fpirkus uocatur, ut totum homf nem fadatfpirituaIem,Non idcirco nos Chriftus abftraxit alege p6ccati,ut ue tuftati literx feruiamus,td eft,utcircunclfionem accipiamus, 8(. caetera qux ue tuftas legis literx continet, fed ut legi dei in fpiritus nouitate feruiamus, id eft, ex omnibus quae in ea fcripta funt, fpiritualé fenfum fpiritu donate capiamus;

i.Corin.3. ficut idem Apoftolus alibi dicit: Quiauelamen eft pofitû in facie Moyfi:Cum autem conuerfusfueritquis ad dominum,auFeretur uelamen. Dominus fpiz

concupifccntiam, cunAa peccata fignificat. Sine lege enim peccatum mor/-I, tuumerat] Hicduplici genere intelligendumeft,utamp; zabulum inpeccato feiat figniflcatumjMortuus dicitur fuiffe 2abulus,quia ceftabit ab illufione ho Mortuum pec minis, quia fecurus erat de poffeffione eius.Peccatum autem mortuum dixit, catim. quia putabatur quod non imputareturapuddcum.ideoapud hominem mor tuum erat, quafi impune peccareur : Sine lege enim penè lex in obliuionem ierat naturalis, quae fuggerebat quid elTet peccatum. Idcirco lexliterxfupradi Sine lege nine Aaeft,ut commemoraret oblitos .Quid eft fine lege uixifle,cui lex femper re. fitC’nam quia fine timoré dei uiuebat,fecurus quod non eflet deus iudicaturus

D obliuionis rccognitum eft pecatum adueniente mandato, ut omnis qui illud fecerit, mortuum fe efle cognofcat. Peccatum autem reuixit, quia uixerat per feientiam naturalem, ÔC mortuum fucrat per obliuionem: idcirco dicitur rcuiz

Ctirttdles 1jo= terncarnalis fum] Ego quicunque legem accipio,0^ carnaliter uiuere confue wi««. ui. nbsp;nbsp;Quod enim operor] Hoccftcarne,fiuecarnalic0cupifcentia. Non

' ipfum malum nolo facere, quod committo, utique cUm lege fentio, qua: mala »» nonuuk,fcdprohibet, Nuncautemnoncgooperorillud] Hoceft,fe/ cundS fpidtualc defideriS no ego illud operor.Nô ego opcror iïlud, qui'ucluc inuitus operor,fed cófuetudo peccati, qua tarnen neceflïtatê ipfe mihi parauir,

” Sedquod habitat in me peccatQ] Hoe eft, confuctudo peccandi ab Adam Peccdtumhd» tranfFula, Habitat aSt quafi hofpes, Sgt;C quafialiud in alio,non quafi acciden/ bitdre in no» tia feilieet non naturalia. Sicut ucrbi gratia,fi quis iam diu iurare,uel irafci con

” fueuit, etiamcum non optât,incurrit. nbsp;nbsp;Scioenimquod non habitetin me,

” hoceft in carne mea,bonum ] Non dixit, non eft caro mea bona, fed quod ” non habitatin carne,hoc eft in carnali conaipifcentia,uirtutis bonum Nam ’’ uoluntas benefaciend i adiacet mihi ] Eft uoluntas, fed non eft eftedus: quia ” carnalis confuetudo uoluntati refiftit. nbsp;nbsp;nbsp;Perficere autem bonum non inuc

» nio ] Hoc eft,fine adminiculo grati3e,non me uideo facere bonum» Non « enim quod uolo,faciobonum ] Seperrepetitutdilucidet: hoc ergo eft quod praedidu eft, quiautcaptious perfupradidascauias illud cogitur facere quod

” non uultjpeccatum quod illius dominetur. nbsp;nbsp;ïam non ego operor illud, fed

” quod habitat in me peccatum ] Nunquid qui inuitum hominem dicit pccca/ multumpecu re,immunisdebetuideriCnonutiep j'pfiusenim uitio ôf defideriohzccœpta re^uidfit. funt:quinifi mancipaflet fe per alTenfum peccato ,non illius dominaretur,

” Primum enim fuadet ut uido dominetur, Inuenio igitur legem uolenti miz ” facere bonum ] Legem Moyfi alferit uoluntati fuse dare conftnfum contra peccatum, quod in carne habitat,quod aliud cogit facere, quam uult homo lex. Hie elocutiones integrx non uidentur, fed tali quodam ordine legere de-bemus, utintelleduslucidiorfiat: Ergo quia malum mihi adiacet uolentifa/ cere bonum,inuenio legem dei,8C condeledor ei fecundum interiorem homi nem,Pcr quod oftendit, quod interior homo, hoc eft uoluntas, amp;nbsp;propofitu, quo initium accipit conuerti ad dominum,legi dei confentit, amp;nbsp;deledatur in ea, fed ut diximus ,non ftatim ut uoluntatem quis habucrit conuerti ad bona, etiam ufas boni operis fcquiturrCita enim res eft uoluntas,^ fine impedime/ to uertitur, opus uero tardum eft, quia ufum, artem, 8C laborem requit it voluntdtis operandi. Verbi gratia : Vult aliquis fapiens fieri, nec tarnen ftatim ut uoluit dgilitdt. fapiens effedus eft : uoluntas quidem prarcefitt, nec fine uoluntate aliquis fa/ piens fieri poteft, Sed tarnen cum uoluntas fuerit, adhibendus eft labor, ftu/ Vo/««f4f tnd» dium,folicitudo,uigiliaE,dodrina,inftitutio, Ô6uix aliquâdoufu Iongo,6C me gndrum uirtu ditatione continua fapiens effi'eitur. Ifte ordo de pudicitia habendus,amp; de ma fuetudine,Slt; patientia, amp;nbsp;de fingulis quibufiç uirtutibus feiendus eft, in quiz bus omnibus dici conucnit,quia condeledor legi dei,hoc eft uirtutibus fecun

” dum interiorem hominem, Video autem alia legem repugnantemin mem » bris mets] Aliam legem defideria confueta dicit, ucl perfuafionem inimici» ” Repugnantem legi mentis meae] Confeientix fcilicet naturali,uel legi diui nx,qua: in mente confiftit,quod fupra dixit : uelle enim bonum adiacet mihi, hie uoluntatem boni legem mentis nominat, qux lexmentisconuenit cum Lexmentifejl lege dei, ÔÔ confentit ei, Sed rurfum motus corporis, amp;nbsp;defideria carnis,le/ uolunttuboni. gem membrorum dicit, qux captiuam ducit animam, 6C peccati legibus fub/ dit. Et ficut lex mentis, qux confentit cum lege dei, fi animam potuerit obz tinere,adduciteamad legemdei,itaô^ lexquxin membriseft,0(r concupi/ feentia carnis,fi feduxerit animam,peccati earn legibus fubdit. Cum hxc Pau/ lusj aflumpta fragiliore perfona,intra homine baberi certamina docuiftet, ex clamatione

C damatione utitur adhuc ex perfona ilh'us que dcfcripfit,6C dici't: nbsp;nbsp;Miferego

,, homo,quis me liberabit de corpore morris huius':’] Vid it fe mifcrö,intra que tot leges fibi inuicem repugnant,tot prælia commouentur,pugnat caro aduer 55 fus lpiritum,fpiritus uero aduerfus carnem. De corpore mortis huiusC] Me/ rito corpus mortis appellaturjin quo habitat pecc3tum,quod eft mortis caufa, hanc dicit mortem, quam oftendit in nece hominis per peccatü inuentä apud Corp«« mor inferos, Corpus autem mortis cunda peccata fignificat: Multa enim unü cor/ tis. pus funtjfecundum finguJa quafi membra uno autore inucnta,ex quibus ho/ „ moereptus gratia deifecundam mortem euafit. Gratia dei] Quem lex non potuit liberate. Nunquid nam Paulus nondum erat gratia dei liberatusC’ un/ „ dcprobaturquiaexalteriusperfbnaloquitur. Mente feruio legi dei] Legi 5» dei cum dicit,Moyfi fignificat legem,QC Chrifti, Ego ipfe ] id eft quilibe ra/ 33 tus fum de corpore mortis, nbsp;nbsp;nbsp;Carne autem legi peccati] Id eft, diaboli, qui

Ihilergonunc damnationis cft his qui funt in Chriftolefu, qui non fecundum carnem ambulant] Verum eft,quod nuk la erit damnatio eorum,qui funt in Chrifto, animo legt dei fer uientes,Lexfpiritus uitx,ipfa eft lex fidei quxdum mortis pee catadimittitjlexuitæeft, non perliteramconftans,fed perfpi ritumtquia corde creditur, fpiritus eft qui credit. Hxc itat^

ex in Chrifto lefu, hoc eft per fidem Chrifti, libérât credentem à lege peccati Lexpeccati in SCmortis, Lex peccati eft, quam in membris dixit habitare, Lex uero mortis, membris. nbsp;nbsp;Moyfi lex eft,quia peccatu augebat, ut reum faceret hominem apud legem,ut

damnaretur ab ea, Ideot^ lex reis mors eft,bonis uero fpiritualis eft, Alqs enî

2.Cor. i. eft odor uitxad uitam,alrjs odor mortis ad mortem. Vtrunep continet lex, ÔC literam occidentem, amp;nbsp;fpiritum uiuificantem, Vnde confidera, ne forte hu/ ius rei formam te neat Sc illud lignum, de quo fcriptum eft, fciendi bonum óó

55 erat legi ] Hoc dicit,ut baptizatos iêcuros reddat, quia à peccato libetati funt: quia quod impolfibile erat legi. Cui impoifibilec’ nobis ftilicet impoflibile e/

55 us filium fuum in fimilitudine carnis peccati ] Aliter : impoflibile erat legi, ut homines carnales faceret cuftodire iuftitiâ mortificandx carnis, exemplo no

55 dato. In quo infirmabatur per carnem] Hoc eft,ineo quod lex infirmabat non in fe,fed in illis infirmabatur, Vnde fubinfert per carnem, hoc eft, per car -

»5 nalemconcupifcêtiam.Quoddixit: In fimilitudinem carnis peccati] Often ’ dit nos habere carné peccati,filium uero dei fimilitudine carnis peccati, Nam -naturam quidem corporis noftri habuit, pollutionem peccati, qux ex concu/ pifeentix motu conceptis traditur, omnino non habuit. Et de peccato,ucl ut inGrieco Icgi ueriushabeturapudGrxeos,pro peccato damnauitpeccatum in carne]

tur: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoftixquas pro peccato offerebant in lege, peccatinomine uocabantur,cum

*' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;delicftancfcirent,flcutfcriptum eft;Etimponetmanus fuper caputpecca/

R/K. . ti fui.SicSCcaro Chrifti,quaepro peccatis noftris oblataeft, peccatinomenac/

cepit.Qiiidam fané dicunt, quod peccato ludxorum, quo dominû occiderSf, peccatum diaboli, quo hominem deceperat ,per hominem côdemnarit,ficuc ad Hebrxos

A ad Hebi xos dieft,ut per mortem dcftrucret eum, qui habebat mortis fmperfff, peccatum pcccato proprio côdemnauit : Chriftus enim à peccato crucifigitur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

damnauit peccatum in carne;ibi enim damnatus eft,ubf peccauif, ficut ÔC alio loco ait.’Triumphâs illos infemetipfo, Hocftacp peccato reusfacfïus Satanas, Col.i.. amifitdomfnium retentarum animarum, ut iam fignatas figno crucis,in quo uieflus eftjin fecuda morte tenere no audeat.Damnauit aSt peccattr, du irrita fc D^wwdripe« citdelida remiffione peccatoriï cócefla. Pro peccato inquit,dânauit peccatu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

« in carne fua, Vtiuiiificatio legfs implereturin nobis] Vtquomodofn illis répugnante carnali confuetudine impïerinon potuft,in nobis faltem im/ plcatur,qui exemplo Chriftimortificamuscarnem.Damnatum dieft peccatS, utfmplereturfn nobis iuftificatiolegis datx àMoyfe.Quomodo impletur^nf fi eum datur remiiïio peccatorum, ut fublatis peccatis, iuftificatus appareat, mente ferufens legf dei,hoc eft non fecundum carnem ambulare,fed fecundiï

„ fpiritum* Qui enim fecundum carnemfunt] Homo ex fpirftu SC carne co ftrudus eft,quandoergo carnalfaagit totus carodicitur : quando fpfritualfa, Carnulcs qui. totus fpiritualis appellatur; unaquatq^ enim fubftantia c5 earn altera in fuam

” carnis funt fapiunt] ld eft,carnalia bona pro fummis bonis concupifcunt» ï«« i) Non enim quoduolo hoe faciobonS,fedquododi malum hoe ago] Mul ßntcarnii.

ti hunc locum fta intellfgi debere diflfïniunt, ut hoe ipfum Apoftolum non ex fua,iedex peccantium perfona dixilTe confirment, Quidenim boni,quod illc non polTet implere CSC quid ècontrario quod maliuolens SCodiens admife/ rit; Ad quam uero peccati legcm file uas elcClionis, fn quo Chriftus loquebaz tur,potuft captiuus abduciCNon intellfgentes,qui hoe diffïniunf,quod fupra/

® di(ftateftimonia,non nifi ad folos pertineant perfedos, 8C eorum tantum,quf Apoftolorum mérita fubfequunf,congruantianditati, CxterorS quopado ideft,peccatorum perfonx poterit conuenirequoddfeitur:Nonquoduolo hocfacioCQuis enim delinquentfum,nolens adultcri]s,fornicatiombusc^ co/ taminetur C Qu» inuitus proximo tendat infidias C Quis neceflitate cogatur, ut falfo teftimonio hominem opprimât,furtoiie decipiat, aut alterius fpolfum concupifcatCuclfanguinem fundat, ÔCcætera mala perficiat C Supereft igitur, ut hxc fententia non ex peccatorum perfona,fed ex Apoftoli, ipfius^ firnihu gt;^olo id didaefleintelligatur,Sed tarnen diligentius indagemus, quid fit principale quomo^ bonumjquod Apoftolus non poteratperfi'cerccumuellct,Multa enim nouf/ mus bona,quxbeatus Apoftolus Paulus,omnesc^illius meritihabuiftecredi mus,id eft caftitas,continentia, prudentia, fobrietas, temperantia,mifericor»s dia,iuftitia, quæ omnia in Apoftolo, eiusi^ fimilibus fuiflc non dubium eft, Quod ergo unum optât facere, fcilicet theorica,pro qua uita Maria prxfertur Marthx,uteft:Mariaoptimampartemelegir,Hxcergotheorica,ideftcotem/ Theorieduitd platio dci,omnium iuftificationum genera,uel mérita prxcellit,SC illa quidem in Mdrid. omnia, qux in Apoftolo fuiftè prxdiximus, non folum bona SC utilia, uerum etiam magna,at(^ prxclarafunt. Sed ficut,uerbi gratia: ftanni metallum,quod alicuius utilitatis SC gratix putabatur, fit argenti comparatione uiliflimum:ÓC turfum, auricontemplatione meritum euanefcit argenti, aurum quoi^ collaz tioncgcmmarumtgemmæ uero claritate margaritarum contemnuntur:Ita illa ornamenta fanditatis,quamuis non folum ad præfens bona SC utilia funt, uerum etiam donum xternitatis adquirunt, tarnen fi diufnx contemplationis meritis comparentur,uili3 cenfebuntur,SC comparatione theories claritatfs fu

C fcâtur;muîtum cni'm fanAos,quamuis bonorum operum, terrenis tarnen ftti dijs occupâtes,à contcplatfone illius boni retrahunt ac tardât, Nam prüden „ tia carnis mors eft] Ipfe alibi dicit,prudentiam humanam effe, pro malo ui/ Pro milo uxc cem reddere* Talis ergo prudentia mortem parit tranfgrediendo p! acceptum, reddere hunM Spiritus ucfo prudentia,pacem habet non reddendo uicem, SC uitam in futu/ n£c/l prüden to percipiet*Prudentia uero à prouidendo eft appellata^Prudêtiaideo diettur cum res ftulta fit,quia induftria 6C aftutia illorum in eo eft ut peccepSaperc Prudentid cur nim fibi uidentur ,ü iftud diligentius curent » Eft ÔC alia prudentia carnis, qux mundanis rationibus inflata, negat aliquod fieri quod mundi carcat rationc, underidet Virginis partum,carnis refurredioné, Prudentia autem fpiritus j5 uita ÔC pax] Vere hxc eft prudêtia,qux uitam requirit,0C pacem fequens fpi/ ritualêcontemptis inlccebrisuitæ prxfentishabebit uitam cum pace, id efift/ a neinquietudine. Quoniam prudentia carnisinimica eft deo,legienimdei noneft fubieefta] Oftendit quid dixerit inimica, ne quisputaret ex aduerfo 9’ aIiuduenireprincipium,fubiungit,6Cdicit: Legi enim dei non èft fubieda, »9 nec enim poteft] Ergo facerc contra legem, hoc eft inimicum eiîèindeum, non quiadeo aliquid nocere poteft,fed fibi poteft nocerc,quifquis refiftit uo/ Cdlcem dduer ltintatidei,hoceftenimcalcemmittere aduerfus ftimulum. Siceftdidum:Le fiiffiimulum gi enim del non eft fubietfta.ncquc enim poteft.Tanquam fidiceretur,nix quid ft. noncalefacit, fedrefolui poteft ,0(:ferueie utcalefaciat,fed cum hocfaciqiam nix non eft.Sic 8C prudentia carnalis,cum anima pro magnis bonis tempora/ lia bona defiderare cceperit contemnere, SC fpiritualia defiderare, definit eftc carnis prudentia, QC fpiritui non refiftit. Ea namque anima cum inferioraap/ Prudentii nbsp;nbsp;petit,prudentiam carnis habere dicitur,cum fupenora,prudentia fpiritus,nor»

ritus, quia prudentia carnis fubftantia eft,qua induitur anima, uel exuitur,fed ipfi/ D US animx affedatio eft,qux omnino definet, cum fe totam ad fuperna conuer/ ,, tit. nbsp;nbsp;Qixi enim in carne funt] Id eft, uoluntate carnis. Hie apparet, quod

non carnem,fed opera carnis accufet.Totus munduscaroeft:Omne enimui/ fibilecarnideputatur,cognita enim funtcarnis ,ideo^ quimundanis rebus 9’ obtemperat,in carne eft. Vos autem non eftis incarne ] lncarnepofiti,di/ 99 cuntur non effe in carne,fedin fpiritu,hoc eft,fpiritualibus occupât!. Si ta/ 9j men fpiritus deihabitatinuobis] Tn illo fpiritus dei habitat,in quo apparent G41.5. eius fru(ftus,ffcut aitad GalatastFrudus autem fpiritus,eftgaudium, char!/ tas SCc.Hoc ideo ambiguedicitur,quia in legem indudi,non adhuc perfedx i«grni«w fi(]eici-ant,fcdfpemineisuidebatperfedionis,undealiquando quafi perfe* ioquitur,aliquando quafi perfcduris,hoceft aliquando laudat,aliquando 9’ commoner. C^uiem in carne funt, deo placere no polTunt] Id eft qui uo/ luptatibus carnis adquiefeunt, ne quis enim de his didum putaret,qui de hac uita nondum excefterunt, oportuniftîme fubiunxit. Vos autem in carne non eftis,fcdinfpiritu:utiqueadhucin hac uita conftitutisloquitur, Infpiritue/ nim erant,quia in fide,fpe,Slt;^ charitate fpiritualium rerum adquiefeebant.

99 Si quis autem fpiritumChrifti non habet, hie non eft eius ] Spiritus au/ SpirifMwCfcri tem Chrifti,humilttatis,patientix,omniumLÇ uirtutumeft, qui dilexitinimi/ ßhdbcrequid coSjôtS pro eis orauit,Spiritumdei,nunc fpiritum Chrifti dicittquia omnia pa/ tris,filr) funt.Hocergodicitur, quia fupradidis erroribusqui fubiedus cft,ad Chriftum non pertinettfpin'tum enim eius non habet,quem ut filius dei efîet^ Pfdl.'^?, acceperat. Hicnôefteius] CûinPfalmisdicat:MeacfuntomnesferxiyIua rûjiumenta in montibus, bouesæt fi fera: Sgt;C iumenta eius funt,quomô ho/ mines dus

A tnîncs eins nonfuntCPoteft ÔC ficintdligi, quod qui non habet fpiritum Chri ftijhicnoneius cfttnam hiccreatura quidc cius eft,ficut fyluaru ferx, dC fumé'

» ta in montibuSjôô boues,fed difcipulus eius non eft. Si aût Chriftus in nobis

»gt; eft, corpus quidê mortuS eft propter peccatum ] Si Chriftum imitamini,car nalis fcnfus quaft mortuus uobis non refiftit, Vel propterpeccatum ô^c.hoc eft merito peccattPcccati caufa corpus mortuum aflerit: Corpus autem dices, totum hominem fignificat mortuum peccati caufa. Spiritus uero uiuit pro/

53 pter iuftificatione] Hoc cft,fpiritus uiuit,ut iuftitiâ operetmon em hoc foia quacritur, ut à carnalibus ceftemus, fed fpiritualia faciamus, Mors autem cor/ pori peccati caufa,id eft ne peccet,imponitur,Quod fi corpus peccato mortuû eftjfpiritus neceftàriô ad facicndam iuftitiam uiuit. Qui enim in corpore mor tuus, nec fcruit peccato, neceflc eft ut in fpiritu uiuat,0lt; iuftitix feruiat.Sic ÄS idem Apoftolus inquodam Iocodicit,tradidifle quendamininteritumcar/ ^ Cor.^,

„ nis,ut fpiritus faluus fiat. Quodfi fpiritus eius qui fufcitauit lefum à morz „ tuis J Quoniâquidê fupra dixerat de his,qui ad fimilitudinem mortis Chriz fti corpora fua mortifi'cant, nec pcccent, neceftàriô tunc mentionem eius facit, g fufcitauit lefum àmortuis, ut fimilitudine amp;nbsp;pari rationc, quacomortui font ÔC confèpulti,fciant fe per fpiritu eius,qui lefum à mortuis fufcitauit,uiui ficandos eiïcjôô ad Chrifti fimilitudinem refufeitandos efte à mortuis,Et quaz

„ bis] Vnufquifcß fie habere in fe fpiritum Chrifti probatur,Chriftus fapientia eftjfifitfapiens fecundum Chriftum,amp; quae Chriftifont fapiat,habet in fe per spiritum chri fapietiam fpiritu Chrifti. Chriftus eft iuftitia. Si quis habcat in fe iuftitiâ Chri fli hdberc, fti,periuftitiamhabctinfe fpiritum Chrifti, Chriftus pax eft. Si quis habeat

® infepacemChrifti,perfpiritumpacis habetinfefpiritumChrifti.Sicamp;Tchariz tatem.Sic amp;nbsp;fandificationem.Sic ÔC fingula quxcp,qux Chriftus efte dicunt, hie qui habet fpiritum Chrifti,in fe habere credendus eft, amp;nbsp;fperareâd corporale corpus fuum uiuificabitur, propter inhabitants in fe fpiritum Chrifti,

» Et mortalia uiuificabit corpora ueftra] Quia fupra propter peccatum cor/ pus dixerat mori morte fecunda,id eft totum hominê. Hic itcrum propter bo/ nam uitâ mortalia corpora uiuificare promifit, id eft totum hominê, Non aût ait,qui fufcitauit lefum Chriftum ex mortuis, uiuificabit mortua corpora uez ftra,cum fupra dixiftet corpus mortuû.Sed uiuificabit,inquit, QC mortalia corz pora ueftra,ut fcilicet iam non folum non fint mortua,fed nec mortalia.cum az nimale reforget fpirituale,06 mortale hoc induetur immortaIe,SCabforbebieuc

jgt; mortale duita. Ergo fratres debitores fumus non carni] Hoc totum ait, ut oftendat eis legem non effe necefïàriam, qux carnalibus data eft, Spiritum Chrifti habitarc in nobis,amp; dona fpiritus in nobis collata foperius docuit,côz fequenter ergo nunc addidit, quia debitores eorum fine dubio, qux à fpiritu confecuti fumus,Carni autem,inquit, non fumus debitores, neep enim pro/ Cdrnii ddito pterea fecit nos deus ad imaginem foam, ut carnis feruitio effemus obnoxq, res. fed ut potius creator! foo anima deferuiens,ipfa feruitio ac minifterio carnis u/ tatur.Sed fortaffe dicat aliquis: quomodo non fumus debitores, cum uidum indumentum prouidere naturae neceffitate cogamur;:’ Non ergo hoc ncz

gat nos eftedebitores,ficutalibi dicit : Et carnis curam ne feceritis in concupis Qutecurd cdr fcenttjs.Non utiep negatcuramcarnis habendamin neceflarrjs,fedinconcuz nisomittidd.

a pifeentrjs. Si enim fecundum carnem uixeritis ,moriemini] Nihil uerius, quam fi fecundû carnem uixerimus, moriemur, Adam enim praeuancans,uen ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g z diditfe

C didït fc peccatOjCarni deputat’.Omne eni pcccatûcaro cft,^pterca cm q» dcfo „ ris peccatâ natum elh Si ant per fpin'tum fada carnis mortificaucntis,uiuetis3 opcrd cdrnu Hoc eft/i fpiritualib’ adionibus carnts opera fubiecentis,uiuetis» Notâdurn condcmnàtur fancogacarnismôfubftantiâcondênari, mortificataûtquisadus hocmodo noncdro, carnis.Frud”eftfpiritus charitas.Odin,carnis eft adus.OdiQ igtt percharita/ tem mortificat Si. extinguit. Gaudin fimiliter frudus eft fpiritus.Triftitia ue* ro huius fcculi,qux morte opérât, carnis eft adusthxc ergo extinguit ,fi fit in nobis gaudiâ fpirit’.Pax frudus eft fpiritus » Diflenfio Sc difcordia^carnis eft, fed certû eft difeordiâ mortificari pofte per pace,fie 8C extern uitia exteris uirtu' „ tibus mortificant» QuicStpemfpiritudeiagûtur.hifilijfuntdei] Hosdicit spiritudei fpiritudcîagi,in quornadibus côftliaprincipG,ôôpoteftatûhuius mûdinôul ‘‘gi- 3. denf;inquor5emuidétur,nôfuntfiltjdei,fed2:abult Nôemaccepiftisfpiri 3, tu feruitutis iterS in timoré] ludaeiacceperSt fpiritS, g illos ad feruitutê coge/ Timereferuo retp timorê»Timereemièruorneft:Diligere3filior5» Qui ergo opa charitati» rumefl. uolState nolcbâr,timoris uindidx neceflïtate cogunt,Nos uero omnia uol3/ tarie operemur,ut filios nos ^bemus ♦ Hoc ergo eft,^d docct Paulus: quipoz fteaquâ cômortui fumus Chrifto,SC fpirit® eius fadus eft in nobis: nô itéra fpi ritu feruitutis in timoré,hoc eft,n5 rurfum paruuli, amp;nbsp;initia habétes effedi li/ î. mus,fed quafi perfedi ftmeh lam accepim’ fpiritû adoptionis,in quo clama/ 33 mus,abba pater] Neep ein pater alius quisgj,nififiliusuocat abba pater.Qui uocatpatré.filitim fe ^fitctur: debet ergo in moribus fimilis inueniri, ne pro Jittd pdter. nomine quoep inuacuü ufurpato,maiori peenae fubiaccat» Abba pater,hic duo uerba unfi fignificâtia pofuit, ^pter duos populos in unû redados,ut unû fe/ 3, me Abrahx fierce Ipfe fpirit^ teftimoniû reddit ipiritui noftro,Qd fumus filtj ,, dei] TeftimoniS adoptionis Qd habem’ fpiritû, per que ita orarn*’ î tantâ em arrâ n5poterât,nifi filtj accipere. Si aût filîj,ôf hxredes] Cû deus pater nullo D modo mortuus dici poftît, Chrift** eius f ilius mortuus dicitur. Caufa incarna Ktcrcdcs. tionis quidé eft,ut hic qui mortuus eft,femper uiuentis hxres elfe dicat,c3 hx/ redes utitp nô nifi mortuorûftnt, Sed hxc caufa humanitatis eft.’nam apud de um,qux apud nos hæreditas dicitur,donum eft patrisin filios obediétes tranf H^rcîtifi. fufum.Hxres quis effïcitur dei,cum quxdei funtmereaturaccipcrc,ideftinz corruptionis ô(. immortalitatis gloriam, thefauros fapicntixô^ feientiz recon/ „ ditos. Cohxredes uero Chrifti ] nbsp;nbsp;Cum transformabit corpus humilitatis

Hcîgt;.p. noftrac, conformecorporiglorixfux,ficut Apoftolusad Hebrxosdicit.Te/ ftamentum teftatoris morte firmatur:propterea mortuo pro nobis Chrifto, nouum teftamentS efte alTerit, cuius ftmilitudo uetus teftamcnt3 erat, in quo mors teftatoris per uidimâ praefigurabatur. Si ergo quæratiir, quomodo fim* fecund3 uerba eiulclê Apoftoli cohxredes Chrifti,fiat($ hxres dei,cum hxi edi tas morte deceftbris firma teneatur, nec ullo alio modo hxreditas poftît intelli gt.Refpondctur , ipfo quidem mortuo , nos fados elfe hxredes,quo fill) etiam eius didi fumus. Non iciunant,inquit,filtj fponfi,qu3m diu cum il lis eft fpôfus;Hxredes ergo eius diccmur,ga reliquitnobis pacis ecclefiafticx pofteft Ioa».i4. fionem, quod teftatus eft dicens.Tacem^meam do uobis, pacem relinquo uoz bis.Cohxredes autem eius efficimur,quoniam iiidcbimus cum ficuti eft.Hx« reditatem nos eius patris quomodo morte adipifeimusc’quia morinonpo/ teft,quandoquidcm, inquit, ipfe fit hxreditas noftra, fccundum illudquod fcriptS eft. Dominus pars hxreditatis mex. Sed quomÔ conuocatifumus adlt; hue paruuli,Ct ad ipiritualia conteplanda minus idonei^ Vfque ad humillimas noftras

no fl ras cogitationes fe mifericordia diuina porrexit, Vt quomodo cumcerncz reniterctniir, qp non eui'dêteratcp perfpicuecœperjmus:conueni'enter enimdt citur, moriturum efle qiiod aufcrctur » Cum autê uenerft quod pei fedlum eft, i.cor.ij. auferetur quod ex parte eftdta nobi's quodammodo moritur pater l'n xnigma= patrcm mori^ te»Et idem fpfe fit hxreditas, cum facie adfaciem poffîdetur;non quia ipfe mo er h^redita^ riatur,fed quia imperfedla in eû noftra uifio pcrfedla uifionc perimitur,et tamé tcm ßeri. nifi ilia prior nos nutriret,adillam pleniflîmâSlt; euidentiffimam non effîcere/ mur idonci.Quod fi etiâ de domino noftro IefuChrifto,non fecundS uerbûin principio deû apud deû, fed fecundû puerû, qui proficiebat actate,amp;^ fapientia, Lttc.z: pius intelledus admittit, propria ilia fufceptione feruata,quarcômunis ei cum cxteris hominibus non eft, manifeftS eft,cuius tan^ morte poffîdeat hxredita tem: Non enim nos cohxredes eius eflè poflumus, nifi ÔC ipfe hires fit. Si au/ tem pietas non admittit,ut primo ex parte uideret homo dominicus,deinde ex toto: quanquam in faptetiaprofi'cere didus fit, corpore fuo intelligitur hires, id eft,ecclefia, cuius cohiredes fumus, quamuis ex nobis confier» Sed rurfum quxri poteft,cuius morte iîmus nos etiam hxreditas dei,fecundum illud:Etda pAj botibi genres hireditatê, nifi fortehuiusmundi, quo ptiustan^dominante ' tenebamur» Poft autê cum dicimiis, mundus mihi crucifixus eft,ô6 ego munz do, poflidetnos Cbriftus, mortuoillo quinos poffidebat,cn eirenunciamus,

” morimurqt illi, amp;nbsp;ipfe nobis. Si tarnen côpatimur ] Videamus ergo, quid fit compati. Compati eft perfecutionestolerare,6Ccarnemcrucifîgcre cum ui compdii, ttjsôCconpifcenttjs. Exiftimoenim, quodnôfintcondignipaflîoneshuz

»’ ius temporis ad futurâ gloriam] Hinc uultfuturâgloriam cômendare,utprae

B fentes prefluras facilius toIeremus.Nihil quidem dignuminueniriuel compa rari ad fûturam gloriam poteft: in quo enim mortale immortalibus conféras^ autinuifibilibus uifibiliaî’autxternis temporaliaCautperpctuiscaduca^ Puto quod in praefenti uita confolatio,qu3c datur iuftis,fecundum menfuram erneia tuum detur,Gloria uero futura,de qua dicit Apoftolus,qux reuelabitur in no bis, non iècundum menfuram paflîonummon enim condigni funt pafliones

5» liorum dei expedat] Diuerfi hunclocQ diuerfis modis exponunt,Siue omnis creatura refurredionis tempus expedat,quia tune in melius cômutabitur. Siz ue angelica rationalis creatura. Petrus enim dicit etiâ Angelos defiderare gloz

” riamiandorum, Reuelationcfiltorumdeiexpedat] Hoceft,cumreuelaz buntur ea,qui priparata funthis, qui filtj dei merebunturefle:autcerte cum fublato abhis uelamine quoobteguntur,manifefti fuerint ipfi,qui filtjdei funt.QiJiaut eft creatura,qui reuelationê filioriï dei expedat^Hic inqt,qui uanitati fubieda eft. Subieda autê non ea conditione, ut maneat fcmperfubz ieda uanitati,fed cum quadam fpe, Quæ autê fpes, ita commémorât, dicens:

” Qiioniâ QCipfa, inquir,liberabitur à feruitutc] Q^id eft ergo,quod uanita/ ti fubieda eft, nifi quia qui générât caduca funt:operatur enim, utfrudus fa/ ciat corruptibiles. Omnia enim qui nafeuntur in mundo, infirma,caduca, i^^unddntt cm amp;corruptibilia,ac per hoc uana funt, qui ftatum fuum tenere non pofTunr, mnU udnitAti Non autem fpônte fubieda eft uan itati, non enim fibi proderit quod fubie/ fubieih, daeft, fed nobis, ÔC propter eum qui (ubiecit earn in fpe: Quoniam contra dicere nô poteftereatura creatori fuo,eius caufa fubieda eft in fpe. Vide ipfîus folisamp; lunæ, ac ftellarumcœli,8C totius mundi minifteria,quomodo fubie» da funt uanicati,corruptioni^ deferuiunt. Ad ufum namque hominum alunt

C fegeteSjfrudusproduciintarborum,herbamc^camporum,atq? eofdem I'nfc reuertentes^anni circulos noluunt reparant enim qux prxtereunt, ÔC prxtcrire Vdnittiti cred rurfum quæprxparata funtfinuntjpfos quoque angelos huic ration! credo turdin cßefiib fubiedos, etiam non uolentes fed propter eiim qui fubiecit in fpe: uoluntati ied^m. enim cius quis refiftet;’. Ego etiam de archangelis tale aliquid intelligcre pro/ pheticis inuitor eloquqs. Quid enim tantx uanitatis,6C tantx corruptionis in« ucnies,quambclla gcrerc in hoc mundo,pugnas aduerfum me, regnû,ôô gen tes commouereCVidecrgo, quod in his praecipuumarchangelici operis habe/ DdWf/.lo. turofficium,ficutDanielprophetateftatur,cumdicit,quia Archangelus lor quatur ad cum,qui diceretci,quod pugnaret aduerfum principem Perfarum: amp;nbsp;nemo,inquit, fuit mihi in adiutono,nifi Michaël princeps ucfter,Ergo per fingula deprehenditur rationabilis creatura uanitati effe fubit tla^non uolens, fed propter eum qui fubiecitin fpe» Spes nan que eft,ab his rebus corporeis Sd corruptibilibus aliquando ceftandum : hanc enim habet expcdationem créa/ tura ifta rationalis, ut reuelatio fiat filiorum dei, propter quos angeli mittun/ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur in minifterium, ut 8dipfi cum his, quibusminiftrauerunt, hxreditatem ca

plant ialutis ut cozleftium Sd terrcftriS fiat unus grex,fid unus paftor, ut fit de/ . . „ us omnia in omnibus» Omnisenimcreaturacongcmcfcit.S^comparturif, fid dolet] Sicut gaudent angeli fuper poenitenteSjita dolent fuper conuerti no lentes, Requirendum eft,cur in fuperioribus nominauerit creaturam,8d nun/ f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quam dixerit,omnis creatura, ad ultimum uero dicat: Scimus enim, quoniam

D omnis creatura congemiftit, ôd condolet, hoc eft, qux neceflitati corruptibilis CredtwM do corporis fubiacet, Omnis autem creatura eft, quxdolentibus condolet,fid qux lentibia con = gementibus congcmiftit» Omnis autem creatura fuperior, agones fid certami/ dolct c. na noftra fpedat, ÔCcondolet cum uincimur: cum uincimus, congaudet« Ipia igitur elementa cum folicitudine opera fua exhibent, quia ÔC fol, fid luna non fine labore ftatutafibi fpatia implent,0d fpiritus an imalium magno gemitu ar/ tatur ad exhibenda feruitia, fatis de noftra falute folicita funt, fcientes ad fuam „ liberationem proficere, fi modo nos citius agnofcamus autorem» Non for „ lum autemilia] Non folum Angeli, qui benigniorcs funt nobis, de huiufmo ,, didolent» Sed etiam nos] Quiiamfpiritumhabcmus,detalibusingemi/ ,, fcimus» Primitias fpiritus habentes] Hoc ergo, quod in eos prxcxtensfub Primiti£ f^i= limius, fid prxclarius collatum eft, fandi fpiritus donum appellauit, fidideo di ritia. citur: fed amp;nbsp;nos ipfi', in quo fpecialiter defignareuidetur apoftolicam dignita tem» Nos ergo, inquit, ipfi, hoc eft Apoftoli, primitias habentes,qui eledi fu mus ad hoc, ut primitias fpiritus acciperemus, nos ipfi' intra nos gemifcimus» In tantum, inquit, nulla creatura eft,quacdoloribus fidgemitibus uacet,utctiä nos ipfi, qui fumma à fpiritu fando, fid eleda dona percepimus, tarnen ex/ pedantes redemptionem corporis noftri, neceflariodolemus, fidgemifcimus, Scrutarelibrum quxftionum,ut fcias quid de hac ledionc beatus Auguftinus fcntiat. nbsp;nbsp;Speergo faluifadi fumus] Hoc dicitur, quiafperando quod pro/

mifit deus in Chrifto, meritum nobis fecimus ut Iiberemur».Ergo in fpe liberaz }gt; ti fumus, quia non aliud putamus, quam crcdimus » Spes autem qux uizquot; 35 detur, non eft fpes ] Quod uidetur,nonfpcratur, fed proprium eft,acpof Si^es inuißbi= fidetur» Nulla enim in rebus uifibilibus Chriftianis fpes eft, nec nobis prx/ hum. fentia promifta funt, fed futura » Non eft fpes ] Nihil eft ergo prorfus fperandum in future de his, qux uidentur, Oculusenim nonuidit,qux ptx/ parauit deus his, qui diliguiit eum. Videt autem oculus ccelum fid terram.

Non ergo oportet hoc quod uidetur,crediprxparatum efle à dco his qui dik'/ gunt eum, fed cœkim quidem, tmö potius cceîos multo eminentiores, cel/ fiores,quàmeftiftudfirmamentum,quod uideripoteft. Et tet ra fperandaeft, non tarnen hæcartda, quxoculis fubiacet, fed ilia ei ttmanfuetorum terra, quâ ’’ oculus non uidit. Spes qux uidetur, non eft fpes ] T une ergo erit res, quae nunc fpes eft^ cum apparuerit quid erimus,id eil,fimiles iîli,quoniam ui/ debimus eum ficuti eft. Manifeftum eft,non efle fpem qux uidetur, fed quae non uidetur, aeper hoc iperantes prxmqsreficiendiftint, quia quznon uidér, ” iperant. nbsp;nbsp;nbsp;Si autem quod non uidemus fperamus, per patientiam expetfta

” mus] ideo fides per patientiam grandis eft præmij, quia quod non uidetjCre/

dit,Âfquafiiamacceperir,itafecuraeftdenondumacceptis,ficutdicitadHe brxos:Patientia uobis neceflària eft,ut uoluntatem dei facientes reportetis re/ promiftîonem: Spes enim fine patientia efte non nouit, per patientiam expe/

traria, non finit fieri, Qux autem fit infirmitas noftra, dominus docet cum di cittSpiritus quidempromptus eft, caro auteminfi'rma.Ergo infirmitasnoftra Natth.tc. excarnisinfirmitatedefeendit. Ipfaenim eftquxconcupifcitaduerfusfpiritû, infirm'itdshu^t amp;dum concupifeentiasfuasingerit,uirtutem SC libertatemfpiritusimpedir, mMd ex cdr^a amp;nbsp;fynceritatem orationis fuffocat. Sedubi uiderit fpiritus dei laborarc fpiriz nee^. tuminadaerfando carnj,ÔCadbxrendoribi,porrigitmanum ,8gt;Cadiauat inf firmitatem eius,S^ uelutmagiftereius fufeipiens ruderndifcipulum,amp;igno Spiritufdciue rantem penitus literas, ut cum docere poflîtà inftituere, neceflè habet incli»

B nare fe ad difeipuli rudimenta, ÔC ipfe prius dicere nomen literæ, ut refpon/ dendo difeat, SC fit quodammodo magifter ipfe incipienti difeipuîo fimiz Iis, ea loqucnSjSC ea meditans, quæ incipiens loqui debeat,ac meditari. Quid orare, quid à deopetereoporteat ignoramus :interdum enim quxeon traria falutifuntjpetimus uelcupimus infirmitatecogente, Sicutenim quisin afgritudine corporis pofitus, non ea qu» fanitati conducunt, fed ea quae præz fentisinfirmitatisdefiderium fuggeflerit pofcitàmedicoJtaôCnosin huius infi'rmitatelanguentes, interdum à deo petimus, quod non expedit nobis.lnz firmitatem noftrae orationis ignorantiâ fignificaredeclarauit: fallimur enim, 3«* putantesquxpofcimusprodefte, cum non fint, Deniqjeidem Apoftolodez precanti, ut tentationes à deo ceflarent, quia crebrx erant, didum eft à domiz

tus fpiritum nomtnauir : poftulat autem, quia poftulare nos facit gemitibus, qui enarrari non poftunt. Sicut tentare nos dicitur deus, ut feiat, hoc eft, ftirc nos faciat,qualesfumus.SedfiCufucommun! quoaliquisfieriiubet ipfedi/ citur operari: ut ille asdificauit domum, aut ille codicem fecit, cum nec ille feris

illis oberit, quiapropofitS cordis eorû feiens deus, no illis imputât,quxaduer corperpent fa poftulant,fed ea adnuit qux danda funtà deo amantibus: unde ÔC dominus ditur.

ait;Scit enim pater uefter quid opus fit uobis antequam petatis ab cc» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Wiinfc. 7,

C nbsp;nbsp;Hl's qui fecundum propofitum uocati funt fandi ] SecundS quod propo/

fuit faluare fola fide, quos prxfcierat credituros, 8C quos gratis uocauit ad fala J» tcm, multo magis glohficabit opérantes. Qtios praefduitSCpracdcftinauit ] Hos quos praefduit futuros dcuotos fibi, ipfos elegit ad promifla prxmia CAt peflenda^Puto quod ficut non de omnibus dixit, quos prxdeftinauit: ita nec de omnibus dixit quos pra:fduit:Non enim fecundum opinionem uulgi com muncputandum ell, bona malacß prxfduifle deum, fed fecundum fandxicri Pr^dcfliMtio pturx confuetudiné fentiendum cfl* Obferuetenim quiftudiofuseftinicri/ pturis, ficubi inuentt fcripturamdicere, quod malos prxicieritdcus, ficut in prxfenti loco de bonis manifcfte dicit: Quia quos prxfduit, prxdeftinauit coz formes imaginis fili] dei, de bonis tantum dici : exteros ucro non prxftire, fed Hefcire dcum nefcirediciturdeus:Nouitenimdcus qui funt dus, Adeosaucë,qui nonliint Mrfttfc. 7. digni ut fdantur à deo, Saluator didt: Difcedite à me, quia nunqiiamcogno/ ui uos, operarij iniquitatis gt;nbsp;Non quod aliquid poteft illam naturâ, qux ubitÇ eft, fubterfugere, fed quia omne quod malum eft, feientia eius, uel prxfentia liabetur indignum, Fortaffis ab attends leeftoribusetiam hocrequiri uidebi/ tur, cur non dixerit, conformes filq, fed conformes imaginis. Et quamuisarz duum hoc uidetur6C difficile, tarnen uide fi poifimus illud dicere: Qiiia iped/ alis fiC propria imago, qux earn totam,atcpexintegrofufcipit,0^ in femetipfa formabitur, ipfa lefu anima dicenda eft, qux femper omnia uerbo, ac fapienz tixdei ita coaptat, ut nullo prorfus ab huius fimilitudine decolor habeatur : ita ut quicunep lummam perfedionis ac beatitudinis confedatur, adillius imaz ginemac fimilitudine tendat, qux primo loco, fuper omnes exteros filij del D imago efta'ta ut fit ipfe primogenitus in multisfratribus,in his uidelicet,quoru imdgofUij dei conformatione imaginis filij deiprimatum tenet.Similes cierimus,idcft,dco, fed tantummodo filio, qui folus in trinitate corpus accepit,in quo mortuus fu erat,amp; refurrexit, atep ad fuprema prouexit.Et in ifta parte imago filij dei fadi fumus, quia ficut ille habet, fie nos conformes fadi immortalehabebimus ” corpus, non patris imaginis ac fpiritus fandi, nbsp;nbsp;V t fit primogenitus in mulz

s» tis fratribus ] Rede primogenitus, qui ante creaturam non fadus, fed natus Vrimogenitui eft.Eft 8lt; primogenitus in regeneratione fpiritus: eft primogenitus ex mortuz is,cuius natura mori ignorât: Eft primogenitus, poft uidoriâ afeendens tneoz los : primogenitus igiturin omnibus frater nofterdidtur, quoniamhomo dix »’ gnatus eft nafci:dominus uero, quia dominus nofter eft, Quos autê prxdc î’ ftinauitjhosÔCuocauit] Quos prxfciuitcredituros,hosuocauit,Vocatioauté vocationcr uolétes colligit. Ergo uocantur per prædicatione nt credant :crcdcntes iuftifi« per pnedicd^ cantur per baptifmâ,glorificanturin uirtutibus gratiarû,fiuein refurredionc tioncm fiunt fijtura, Aliud eft prxfcire,aliud prxdeftinare. Prxfcicntia itaeç gerenda prxnoz E«4ngr/jy. fcit,poftmod2 prxdeftinatio retribuéda deferibit. Il la prxuidet mérita, hxcprx P’'^^‘quot;-deftinatprxmia,Ataduerfumeos, qui nobis huiufmodifufcitantquacftiones, Prlt;e citiitdrc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poffumus dicere: Si quos prxfciuit, illos âT prxdeftinauit: non autc

omnes prxdeftinauit, ergo non omnes prxfciuit, ÔC fecundum eos eruntaliz qua quæ ignorât deus. Si uero prxnofcere, amp;nbsp;fecundum hoc accipiatur quod prxdiximus, hoc eft in affedum recipere, fibiq^ fociare, uerum eric,quod ficut non omnes prxdeftinati, ita neque omnes prxcognouit: fie enim QC lefus dici tur non cognouiflè peccatum,hoc eft qui nefeierit homicidium,uel adultérin, amp;nbsp;h is fimilia. An neqj adhxfit ei peccatum, ficut feriptum eft: Qui feruet man datum, non cognofeet uerbum malum, hoc eft, non recipiet uerbum malum*

» quem fciatadüiuare. Quid ergo dicemus ad haïc C] Hoe eft beneficia qux prxdida funt. Deus quomodopro nobis fit,manifeftum eftexhis,quxfupra Deam pro na expofaitjd cft quod ipiritus dei habitat in nobis, quod fpin'tus Chrifti,uel bi^ eße-Chriftus in nobis eft,quod ipiritus eius,qui fufeitauit Chriftum à mortuis ha/ bitat in nobis: Vel fpiritu dei agimur.Vel qd‘ fpiritum adoptionis accepimus» Vel qcP fumus filq dei ÔC hxrcdes fiCcohxredes Chrifti;Vel primitias fpiritus accepim**: uel ^d nobis oia cooperâtur in bonû diligentibus dcum:Vel quod fecundum propofitum uocati funt, ÔC prxeogniti, prxdeftinati,fîC fandifiz catijôC glorificati.Horum omnium memoriam faciens, SC fimul omnia repez tcns,ait:Quid ergo dicemus ad hxeC hoc eft ad hxcomnia qux fupra diximus, quia fi fic deus pro nobis eft,ut hate nobis cunda concefferit, quis efle aduerz fum nos poterit?* Non quo omnino neminé nobis dicat aduerfum ,alioquin quomodo ftabit quod diclum à Petro : Aduerfarius uefter diabolus ficut leo i.Prt.5. rugiens circuit, quarrens quern tranfdeuoret, Scdhoc eft quod oftendit,quia deo agente pro nobis, contemptibilis SC nullus efficitur aduerfarius uefter dP

’» cente Dauid : Dominus inluminatio mea, SC falus mea quern timebof (^i ’gt; etiam proprio filio fuo non pepercitjfed pro nobis omnibus tradidit ilium] Pro omnibus ergo tradidit cum,non folum pro fandis:non fol3 pro magnis, fed pro minimis omnino, qui funt in ecclefia » Tradidit flliu propriu pater,0d ideo etiam fi minorum aliquem SC infirmorum lxdatquis,percutiensinfirz mam confcicntiam,i n Chriftum peccare dicitur,quoniamquidem fcandalizet

*’ animam,pro qua Chriftus mortuus eft» Quomodo non per ilium omnia ” nobis donauie:'] Quid poteft habere charius quod nobis neget,qui filium fu urn non negauit^ Quis accufabit aduerfus eletftos dei; ] Multa funt in fcri/ pturis,qux nifi proprio modo enuntientur,in contrariam rcceduntfententia, EnuntiatioM ficutieft:Quisaccufabitaduerfusele(ftosdeic‘ Deus qui iuftificat] Quod riatfinfùtn fi quafi confirmatiuc obferuato generc pronûtiationis fuxdicatur,magna per firiptune, uerfitas oritunSic ergo pronuntiandumeft,acfidicerer:De£isne eft,SCfubau/ ditur.non uticp,fed iuftiflcat.Quos ergo deus elegit credentes, acfignis SC uir tutibus iuftos oftendit,quis de priftinis audebit accufarc del icftisT’ue 1 pro conz temptu legalium mandatorum? Videtur mihi quod ait: Quis accufabitaduerz fus eleftos deiç’de diabolo diccre:nullus enim eIelt;ftus,SC ita magnus,quern il Ie non audeataccufare,nifi ilium folum,qui peccatum non fecit, qui 8C dicebat: Nunc uenit princeps mundi, SC in me nihil inuenit. Sed diligentius intuere, loMXt. quod non dixit Apoftolus: Quis accufabit aduerfum uocatos, fed aduerfum clc(ftos:nifi enim fueris elecftus,amp; in omnibus te probabilem exhibueris deo, habebis accufatorem. S i enim caufa tua mala eft,quid tibi proderit aduocatus, etiam fi lefus fit qui interpeller? lefus enim ueritas eft, non poteft ergo pro tc ueritas fallere.Deus qui iuftificat,hocin Efaia Propheta eft, quod hie quafi fii urn ponit, quia omnino eftalius,qui qutdenos arguet, ne forte nos ipfedeus

’» accufet,fednon poteft quos iuftificataccufare fimul» nbsp;nbsp;lefus autem Chriftus

« qui mortuus eft,imô qui SC refurrexit,qui eft ad dexteram dei,qui etiam inter» Ariani ex in^ ” pellatpro nobis] Vtcumipfofimusubiipfeeft.SolentArianiexinterpella terpellatione tionis caufa mouere calumniam,dicentes:Quod qui interpellatur,interpella/ cdlumnium tefit maionQuibus refpondendS eft,deum obliuionem non pati,ut cum illis firuunt. moueatur femper quos elegit.Sed hoc eft interpellare eum,dum femper patri i nterpeUdre hominem quemfulcepit, quafi noftrum pignus oftendit SC offert,utuerus

C „ pontifexS^^xtcrnus. Quisergonosfeparabit àcharftatedciî’] Poft tanta prxclai a beneficia uel promifTa, quaepoterittam gram's eflfèprcfrura,quae nos .

Tribulatio. charitate diuellat^ Tribulatio':’ ] Id eftjOmnis malorum perpeffio.

„ AnguftiaC'J Careen's* Peticulumî’] Maris, ficutferiptumeft in Pfalz mouidelicctquadragefimoterrlt;o:Quiapropterte mortlflcamur,hoccft,non propter aliud crimen /cd propter eum qui dixitrßeati eftis cum uos pcrfecun/ tur äfc.Tota die:Non enim fufficicmihi una horamori pro Chrifto,uelcrucia 5gt; rijfed tota die,hoc cd, omni'uitx mex tempore, St ideo: In his omnibus in/ 9» quitjfuperamus] Non noftra uirtute,fed propter cum qui nos dilexit,fed in J, his omnibus fuperamus, hoc eft has tribulationes pro nihilo ducimus. Qui 9, nos dilexit] Etiamutmoreretur pro nobis,06quando pro eius nomine mo? ixoripro ,, rimur,tunc maxime triumphamus» Confido ein quod necgmors,necpuit3, chrißveRues angeh',ncqueprfndpatusamp;c.] Procertoconfido,quianecfimihiquis rc triuphdre. mortem minctur,nec ft uitam promittat, nec ft fe angelum dicat à domino de/ ftinatum,nec ft' fc angelorum principem menttatur, nec ft in pracfenti honore conférât,nec ft' polliceatur gloriam futurorum,neque ft uiriutes operetur,nec ficcclum promittat,amp;ininferno deterrear, uelprofunditatemfeientixfuade/

»’ re conecur,unquamnos potcrità Chriftifecerncrecharitate, nbsp;Nequccrearn

» ra alia] Omnem pene crcaturam nominauit, ÔC non fuit hic contentus,niß adderet etiam ft fit alia creatura, nec ipfa poteritfeparare.Nimirum hyperbo/ ft'cehocdicit Apoftolus, hoceft,nonfolumperea quacacciderepoftunt,ied necper eaquidem quxeuenireomninonon poftunt,ullo paeftoadcicharita tedefletftemus : uerbi caufa: Vt ft alia nobis daretur uit3,quam hxc,quae à deo D data eft, aut ft futurorum fpes alia nobis promitteretur, uel altitudo,uel etiam creatura, qux pro nobiscongemifeit,quod fieri utique nonpotefi:,nechxc

-■ nbsp;nbsp;nbsp;‘ quidem acharitate dei fepararenos polfunt. Cum pro his, inqm't, omnibus

benefieijs, quxconfccuti fumus,fixiô^ radicati fumus incharitatedei,quis pylt;(t4- nosabeapoteritfepararefTribulatio fiuenerinlntribulatione dilataftime.' Anguftia ft fuerit mundi, ôf ex neceflttate corporis ucniens, fapientiae dei 9C feientix latitudine requiremus, in qua nos anguftare non poteft mundus : Fa mes fi adfucrit,turbarc me non poteft;h ibco enim pancm qui de ccelo defeen dit,0Creficitefurientes animas, nec aliquando poteft panis iftedeficcre;eft enim perfeeftus amp;nbsp;xternus : Et nuditas non me confondit, indutus fum enim dominum noftrum lefum Chriftum, ÔC habitaculum noftrum quod decoelo i.Cor.ix. eft(emperinduifpero,Oportetenimmortale hoc induere immortalitatem, Periculum non timebo:Dominus enim inluminatio mea,0^ falusmea,quem Ephc.6. timebo CGladiusterrenus terrere menonpoteft: habeoenim meumgladiu fpiritus,quodeftuerbumdei,qui eft penetrabilior omnigladioancipiti:^ ergo gladius mundi uenerit fuper ceruiccs meas,maiorcm mihi conciliât cha/ ritatem, Dicamnanquead eum,ftcutferiptum eft: Propterte mortificamur tota die : dum enim illius amore pendimus pœnas, fenfum doloris non red/ pimus : illius enim charitas, qua nos dilexit, SC noftrum ad fe rapit affeeftum, cruciatum corporis ÔC dolorem fentire nos non facit : Ideo ergo in his omni/ bus fuperamus, Item:Ncquecreaturaalia, Qiiodita poteft intelligi, quan/ doquidem feiebat Apoftolus, multas nbsp;nbsp;innumerabilescrcaturas dei, quant

etiam ipfenon omnem, fed ex parte ceperitfeientiam, quarumc^nonfolum fpecieSjfedfiCnominainprxfentifeculoignorarentur. Confidoem] Con^ fidentia eft enim hxc de fponftone Chrifti,quia promifit in tribulatione adiu/ ■

A uarc fc,dedicatam fibi fidcm:Neque angelus, hoe cft, nee fi fe angelus nobis oftendat ad feducendos nos, fubornatus fallacqs patris fui diaboli, prxualere debebit aduerfum nos :Nequc fi uirtus ab aliquo fada fiet, ficut dicitur à Si/ mone Mago in aëreuolaiïè:Nec fi inaltitudine fe nobis oftendat, de qua Simonis dieit Apoftolus: Anignoratis altitudinem Satanacç’àiuuatione nos domini lefu debebit aufcrrc:Neque fi per phantafiam profundam,qua feducere medi tatur, nobis oftentet honorem mirandum ♦ Neque ü futura nobis fpondear, quatpromifitEux, aftènfum dabimus illi. Nee fi arte ^fubtilitateaftutixfux aliam creaturam adiungat adorare, ficut iunxcrunt lamnes, SC Mambres palam Pharaone,conueniens eftutperhxcadeo creatorenoseuoceqquem ignorauimus creaturam condidifTe in xternum exiftentem» Quibufdam ui« detur aliam creaturam de idolisdidum, fed non eftuerum,qutahancdebuit Alidcredtaré fignificarc,quam fub admiratione fedudionis uidetur fingere Satanas»

Eritatcm dico in Chrifto Icfu ] Contra ludxos adurus, primum illis fatisfacit,non fe odq caufa hæc diccre,fcd amoris, eo quod doleat illos Chrifto non credere,ad quos primum fal/ uandos aduenerit» Videamus quare dixerit, Veritatemin VeritdtemiH Chrifto, quafi oftendensefie aliquam ueritatem, qux non fit cMfto dicert in Chrifto:Sc uide,fi pofTumus tali modo ueritatemqux in

Chrifto eft,ab ea qux non eft in Chrifto diftinguereiVeritas ergo Chrifti efïè

B credédaeftjUbi SC reliquxuirtutes,qux Chriftuseffèdefcribit jideftjUbiiufti tia,ubi pax, ubi eft uerbum dei, ubieft SC ueritas Chrifti» Eft autem ueritas ÔC iniufta,ut fi uerbicaufa dicamus:dxmonium illud Pithonis,quod in AClibus veritds Apoftolorumrefertur,inancilla quadam habitaftè,SCclamaftè ad Apoftoz ddminiujh^ los,quodhtferuideifummifunt,quiadnuntiant hominibus uiam dei.Erat ueritas in his uerbis,ucrum enim erat quod dicebatur, fed non erat ifta ueritas in Chrifto ,6C propterea conuerfus ad earn Paulus dixit: Obmutefce,8C exi ab ea»Etideo Apoftolus ad diftindionem ueritatis eius, quxextra Chriftum

»» eft, in Chriftoloquiturueritatem, SedSC hoequoddicit: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Teftimoni

ïgt; urn miht perhibente confeientia mea in fpiritu fando ] Similem mi/ Confeientidtn hl uideturhabere intelligentiam: redditenim teftimoniumconfeientia etiam tcjhmonium Gentibusjfecundumquodinfuperioribusidem Apoftolusait:Teftimoni/ reddere. urn reddente eis,Nam non poteft diei, quod in malts adibus in fpiritu fando confeientia teftimonium reddat, ubi cogitationes inter fe inuicem funt accur fantes»In Apoftolo uero ubi cogttaiio iam non habet quodaceufet, redecon

»gt; fcientia in fpititu fando teftimonium reddit, nbsp;nbsp;nbsp;Quoniamtriftitiamihi eft,

” Sc continuus dolor cordi meo] Efto habeas triftitiam, efto dolorem ca/ pias de perditione fratrum tuorum,qui funt cognati fccundum carnem, nun/ quid eoufque,ut optes anathema fieri à Chrifto:* Et quid tibi prodeft tllorum falus,fi tua falute feparaberisf SC quod faluaueris alios, fi ipfe pereasCNon in/ quititacft,fedcgoamagtftro SCdomino meo, quia qui uult animam fuam Deefluerium faluam facere, perdet eam:ldeo 8C mihi uidetur ille hxc omnia prxmififte, qudlecü: didi quod nulla poftint à dei charitate diuellere, ut cum fe offert anathema pro fra/ ci. tnbusfuis, non lapfum eius paffibilem indices, fedficut ille qui infeparabilis

C à pa treeft per natiiram,0^ immortalis I'n mortem ucnit, de ad inferna defceillt;gt; dit,ita de ifte imitando magiftrum cum feparari à Chrifti charttate non poflir, à Chrifto anathema fiat pro fra tribus fuis, deuotione utique non præuaricatiV one, Hieronymus in libro quxftionum ad Algafiam * tOptabant cnim anathema efie pro fratribus mcis. Cerne Apoftolum, quantxcharitatis in Chriftofit,utproillo cupiatmori,ô(ffolusperirc,damodoin illumcrcdac omnehominûgenus: perireetiânon inperpetu5,fed imprxfcntiarum. VulC ergo Apoftolusperirein carne,utalq faluentur infpiritu:fuumfanguinem OpfrfJrfw. fijndere,utmultorumanimxconferuentur,Optabam inquif, non opto, qui feit fieri non pofte effetftum, tarnen diletftionemcircagenus humanum öfter» =» dit, Qui funt cognati fecundum carnem ] Qui propinquos dC fratresappellatfecundumcarnem,in fpirituà feoftenditalicnos* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quo/

gloria datx legis fiepe iam dieft um eft,ficut dC ipfe Apoftolus dicit : Si cnim ^lt;1 cuacuatur per gloriam eft,hoc eft uetus teftamentum, multo magis quod ma« netin gloria c%Euangeîtj fcilicet prxdicatio. Sed quod dicit, teftamentum dC legislatiOjUnum fortaife dicerenonnullis uideturtLexenim quxdata cft,ipfi» Legisbtio. etiä teftamentßappellat.Sed ego hanceftcdiftindionem puto, quod legisla/ Teßamentum. tio quidem una fuerit,ö(f femel habita per Moyfen. Teftamenta uero frequen ter ftatutafunt:quoties enim peccauerunt dC abiedifunt, totics cxhxrcda/ tiuidentur,Etrurfus quoties repropit!atusdiciturdeus,reuocauiteosinhxrc« ditatem fux polTefftonis, toties reparalTe tcftamenta,ö[f hxredes eos feripfifle Qbfe^uiwn. credenduscft,ObfequiS, facerdotaliadicunturofRcia,Promiftiones,quxpa/ tribus fadx funt,8C feparatim dandac his qui per fidem fil tj dicuntur Abrahx» 5’ nbsp;Quorum patres ex quibus eft Cbriftus fecundum cafnem] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoc eft,

P ilifi.z. f|,urn,terreftrium,amp;infcrnorum.Hxcfuntomniafuperquxdixitdeus, Chrf ftus efttnulla aut diferetio eft,quta qui adorat filium,adorat 8C pattern : dC quf »» feruit patri,feruitamp;filio, Noncnim cxcidit uerbumdei] Apo/ ftolus hanc fententiam profertdereprobatione Iudxorum,ö^deeledionc Gentium in fidem fecus ludxos,quod plangit Apoftolus dicenstQuonia triftitia eft mihi.Hic etiä incipit ratiocinari, quare alto dC iufto iudicio dei rez pulfisludxis, Gentes fint intromilTxtquia fuperius dixerat dolere fc, quod genus Ifraël proprio uitio cxcluderetur à regno , quorum hacc omnia fu/ erant:Hic oftendit illos qui non crediderunt, non clTe filios Abrahx,ne omnibus ludxis prxiudicare putaretur,amp; obijeeretur iHi : nunquid ergo deu» »gt; mentitus eft Abiahaff Neceinomnes quifuntexIfraël, hij funtlfraelitx] ” Hoc eft quod uult intelligi,non tdeo dignos pofte omnes efte,quia filij fint AbrahxtSed illos efte dignos,qui filij promiftionis funt,fd eft,^s feitdeus pro VeriJfraèlit^ ’^»fl’onc fuam fufcepturos,fiue ex ludaeis, fiue ex Gentib*’: Hi ein digni funt dici IfraëIitx,ideft,uidêtesdeû,Namde Ifaacutiqueomnes hij filij funt Abra hx,qa omnis propago generis ludxorûex Abrahâper Ifaaceft; Sed quiaficuc dixi

dtxf, hij funtuere filïj Abrahx, quipromi'flîonem fcquuntiir quaej'n Ifaac fa/ daeft, Ac per hocreltquifilq nonfuntdicendi Abrahæ: Abraham cnim ere/ dens, Ifaac accepi't propter fîdem,quia credidit deo, in quo myfterium futuras fideideGgnatumeft:utilli eflent fratres Ifaac,quieandem fidem haberent, in qiia Ifaac natus eft; quia Ifaac typum habuit Saluatoris. Natus eft ex repro/ miflione, ut qui credidit Chriftum lefum promiiîùm Abrahx,hicfilius fit Ab

)» rahx, frater uero Ifaac» Sed in Ifaac uocabitur tibi fernen] In Ifaac folo uo »» cati funt etiam tunefiltj Abraham, non etiam in Ifmahel, cum óóipfe ex eins

ftirpedelcendat: Ifma'él cnim iccundü ufum carnale natus eftexancilla, Ifaac ifmahel. uero fuper natura ex fenibus,cx repromifTionc dei eft generatus.Ita nSc Chri ftianos promiffio facit filios Abrahx, qui meruit fide ut pater fitplurimarutn

’’gentium, PromifTionisenimuerbumhoceft] PropofuitergoApoftolus pcrfequi, quia licet repudiatus fitpopulus Ifraël perinfidclitatem, non tarnen promiffiones dci, qux erga eos habitx fuerant,décident, Só fruftratx fint : do/ cetq? quia cum multi fuerint filq Abrahx, in folo Ifaac fit facfta promiftio»

»gt; Non enim, inquit,qui filq carnis, hi funt filtj ] Contendit oftendere,qua modo Ifaac non fit filius carnis,fed fit filius dci,et redit ad ea qux de ipfo in Ge

« nefi fcripta funt. Promiflionis,inquit, uerbum hocefl:Ad hoe tempus ue « niam, óf crit Sar« filius] Non ergo, inquit, per ordinem natiuitatis carnalis liaac nafcitur Î QuippecumSf Abraham emortuiiam corporis haberetur, óf uulua Saraeemortua effet, ficut fupra didumeft ,fcd per uii tutem eins qui di/ xit: Ad hoe tempus ueniam, erit Sarx filius. Merito ergo non carnis, fed fi ^faacfHur Jeï lius dicitur,qui ex aduentu óffermone nafciturdei. Haecergoinquit ratio,

6 nonfokimdelfaaCjfed óf delacobrecipiendaeft: NamSf Rebecca,inquir, non fccundumcarnalis natiuitatis ordinem protulit partum. Cum enim ex uno concubitu Ifaac geminos concepiffet, nondum partu edito, neque ullis adibus puerorum bonis, malisue inter homines habiti funt,erga lacob di/ uina habetur eledio, óf dicitur, quia maior feruiet minori : lacob dilexi, Efaii auté odio habufiScir pilofus, Edom, fanguineus. Ad hoe tempus ueniam.In Genefiitalcgitur, hxc fententia, trium Abrahx loquentiumin ualle Mam/ bre q dixerunt ad eum : Vbi eft Sara uxor tuaC Ille refpondit : In tabernaculo eft. Cui dixit zReuertens ueniam ad te tempore ifto, óf habebit filium Sara uxortua,óf erit Sarx filius* Hicoftendit pofteriorem populummore Ifaac Gentes mere cfTc promiflionis, hoc eft in Genefi, quod prxfiguratum in Chriftum eft, ut ifaac promißs futurus Chriftus promitteretur filius Abrahx, in quo promiffionisuerbQim fontsfunt, pletur, utin Chriftobenedicerentur omnes genres terrx. Qiiando em promif Iio fada eft Abrahx, in qua promiffione óf audiuit Abraham : Qiiia in femine tuo benedicentur omnes genres tcrrac, Chriftus utique illi promiffus eft ex

35 traduce Ifaac, in quo hoc completum uidemus » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non folum autem illi,

5, fed óf Rebecca ex uno concubitu habens Ifaac patris noftri ] Hoc eft,no fb lum Ifaacóf Ifmahel,qui quamuis unopatre,diuerfatarnenmatregenerati funt, non funt unum apud deum, fed etiam lacob 6f Efau, qui ex uno font de Rebecca nati concubitu, antequam nafeerentur, apud deum fide funt me rito fepa ratijUt propofitio iam maneret.Ita ergo óf nunc quos prxfciuit de ^en tibus credifuros, elegit, óf ex Ifrael reiecitincredulos. Non tantum ergo Sara nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;3fatt

in typum diciturgeneraftèlfaac,fedóf Rebeccam axorem Ifaac» Sedalia cau dtiorupopulo fa eft in Ifaac, alia in lacob óf Efau, quia Ifaac in figura Saluatoris natus eft, rtitypu habet h 3 lacob

C lacob Efau duorum populorum habent typum,id eft, credentiu QC non ere/ denrium, Vt ex uno fint diuerß, fint tarnen unum» In fingulis enim QC gens fi/ gnificatur, ut unius generis dicantur,quj in caufa ßdei unü funt, uel perfidi»; unus enimfignificatur in multis: non per traduce carnis,fcd per communem caufam, qux ex Efau ÖC Iacob laudatur, Omnes exeo nati,filij eius merito di/ cendi funt,aut quia Efaudifplicuit, omnes ex eius origine reprobi funt, cutn ludlt;ei perßdi uideamus 8gt;C de Iacob traduce natos fados perfidos,ô^ Efau fideles, amp;nbsp;deo cha ex i4cot. ros. Nam quia de lacob multi funt perfidi, dubium non eft. Omnes enim lu* daci non credentes ex eo habent originemrôô quia de Efau funt boni 6C fideles, Io6 nepos probat lob, qui eft Filius Eiàu, quintus ab Abraham, hoc eft, nepos Efau,

Exunoconcubituhabenslfaacpatris noftri] Quacintelligiturprimagemi nos edidifle, in eo quod quafi nouum aliquid accelTerit, prxterita deum inter jj rogaret, Vtfecundüeledionem propofit5deimancret:nonexoperibus,fed 5gt; ex uocante didu eft ei:quia maior feruictminori] Prxfcientia dei flagitatur in his caufis, quia non aliud poteft euenire,quam nouitdeus futuru, V num eie/ git pracfcientia,6^ alterum fpreuit: amp;nbsp;in illo que elegit, propofitum dei manet, quia aliud non poteft euenire quam feit, amp;nbsp;propofuit,ut falutc dignus fit,Et in illo qucmfpreuit,fimili modo manet propofitum,quod propofuitdc illo,quia falute indignus erat. Sciendo enim quidunufquifc^ illorSefletfadurus, dixit: Ille erit dignus, qui erit minor: 2lt;: qui erit maior,erit indignus falute:hoc qua/ fi prxfcius, non perfonaru acceptor diciq Nam nemine damnat antequam pec cet: amp;nbsp;nullum coronat, antequam uincat. Prxfcientia enim difFinitum habet, qualis uniufeuiufep futura uoluntas fit, in qua manfurus eft, per qua dânatur, autcoronatur, Deniquequosfcitinbonomanfuros,frcquenterantefuntma li; ÖC quos malos ftit permanfuros, aliquoties funt prius boni. Vndeceflat 3Ï querela, quia deus perfonarum acceptor non eft, nbsp;nbsp;nbsp;Maior feruiet minori]

iMiorem fcr= Maiorem populum ludxorum, minori Chriftiano feruiturum dicit, Aut ma/ uireminori. ior,tdeft, Idumxus populus, feruietminori, ideft,Ifra'éliticopopulo, „ Iacob dilexi, Efau autem odio habuij Quidmirum eft,fi luftitiadiligat in/ nocentiam, amp;nbsp;fi refpuat iniquitatem, apud quem ctiam futura funt fada;:' Sed requiréndum,quare hoc dicätur, cum alibi ftriptum fit:Non eft acceptioper fonarum apud deum. Si quis habet duos debitores, SC alteri uult dimittere dez bitum,ab altero exigere, cui uult donat, fed neminem fraudat, Ambo gemini natura filtj irae nafeebantur: nullis quidem operibus proprijs, led originaliter }, ex Adam uinculo damnationis obftridi.Sed quod dixit: nbsp;nbsp;Miferebor cui mi

gt;, fertus ero] Iacob dilexit per mifericordiä gratuitä, Efau aute odio habuitper iudiciü debits, Senties auté ejueadmodS hoc quod didS eft permoueret eos, „ qui penetrate intelligendo no poffunt hanc altitudine gratix. Quid ergo di „ cemus'^’nunquidiniquitaseftapud deSl'Abfit] Iniquitas ein uidetur,ut fine ullis honors,malorumue operS meritis,unSdeusdiligat,alterS oderit,Qua in re,fi futura opera uel bona eius,uel mala illius,qux deus uticß prxfcicbat,uellct intelligi,nequa^ diceret:nôexopibus,feddiceretexfuturis opibus:coi^ mo/ Exoci. jj. do iftâ folueret quxftione:Moyfi enim dicit: Miicrebor cui miiertus ero. Hoc in Exodo didum eft,quâdo ad rationê uituli,deus in populS uindicare propo MifereJor cu fuit. Hxcelocutioitaintelligendaeft:Cuiusiuftitiameflecognouero,cuius iufcunq;mifer promptâ fidem uidero,quê prxeeptis meis obedire perfpexero, quern meâ uo tusfnero. luntatefacereprobauero. Etmifericordiam,inquit, prxftabo cuimiferc/ bor] Ideftjcumcollatâàdeo mifericordiâfubdita£lt; folicitamêteferuaucrit, anipliorcm

amph'orcm confequatur. Igitur nonuolentis,nequecurrentis, fed mtferen ” ris cft dei] Ex perfona contradicenris fibi dicit Apoftolus : Nunquid ïniqui

tas eft apud deû, amp;nbsp;ftatim in inicqs refoondet; Abfit, ut ad omnia caftera ,qux gt;nbsp;ex'perfona contradicentis obtjcienda fiint,ab Apoftolo fern per refponderi ui/ deanrur:Abfit. Ifte ergo qui contradicit, utitur Moyfiuerbis,quibusdidtad eum deùs: Mifercbor cuius mifertus ero, Quod fiita eft, inquif, non ergo uo/

” lentis, nequecui remis eft falus, fed eiuscuimiferctur deus» nbsp;nbsp;Namamp; Pha/

»’ raoniinquitdeus; Quiaadhocipfumtefufcitaui,utoftendamin teuirtutem ” meam,6Cut adnuntieturnomen meuminuniuerfaterra] Vtexhocuidea/ tur oftendi, quia fi ad hoc cledus eft Pharao, ut per eum uirtus dei omnibus declaretur, non fuit in fua poteftate quod pertjt» Et addit poft hxc omnia:

»» Ergo fi cai uult miferetur,5lt; que nuit obdurat] Hoc eft, inquit, quod aflez uerafti qui contradicis: quod fine caufa conqueritur, amp;nbsp;arguit homines deus»

” Si enim ipfe quem uu!religit,ôdquem uultal3ijcit: Voluntati eius quis refi ” ftetf] Per qux omnia illud fine dubio contradidioiftamolitur, quod in hoc non fit libertas arbitrij, nec habeat unufquifcß fui poteftate ut faluetur, aut pea reat, Velle ÔC curtcrc meum eft, fed ipfum meum fine deiauxilio non eft meû» Nonuolentis,ncquecurrentisSCc»Cumproculdubiofihomo eiusxtatis eft j^onMlentis utrationeiamutatur,nonpoffît credere, fperare,diligere, nifi uelit,nequead eßcneq^curre palmam fupernxuocationisdeiperucnirc,nifiuoIuntatccucurrerit.Quomoz quomodo do non uolenris, neque currentis eft,nifi quod ipfa uoluntas,ficut fcriptû cft, intclli^ciidït. àdomino prxparaturî’Etinalioloco Apoftolus dicit: Deus enim, qui ope/ raturinnobis,fieucllc operari* Aloquifi propterea didumeft,nonuolcn/

B tis, quia ex utraque fit, id eft, ex uoluntate hominis,SC dei mifericordia: V t fie diftum accipiamus, non uolentis, neque currentis, tanquam diceretur, non fufficit hominis uoluntas fola, fi non fit etiam mifericordia dei : Non ergo fuffi Volunt/a huti citfola mifericordiadei, nifi fit etiam uoluntas hominis, Ac per hoc fi reefte di ntAnujubnixd dum eft: Non uolentis hominis, fed miferentis dei eft, quia id uoluntas hoz /it mifericor» minis fola non implct, cur non è contrario rededicitur : Non mtferentis dci,'lt;/ù dei, fed uoluntatts eft höminis^ quia id mifericordia dei non implet» Porröfinub lus dicere Chriftianus audebit;non miferentis dei eft,fed uoluntatis hominis, ne Apoftolo apertiftîmccontradicat,rcftatut propterea rede didum intelliga tur: non uolcntis,necp currcntis,fed dei miferen tis,ut totum detur dco, qui ho minis uoluntate bona prxparat ad adiuuandu.SC adiuuat prxparatâ.Prxcedit enim bona uoluntas hominis multa dei dona, fed non omnia;qux autem non prxeedit ipfa, in eis eft ipfa: Nam utruncç legitur in fandis eloquqs: Et mi« lAifericordi^ fcricordiaeiusprxuenietmc,0^ mifericordiaciusfubfequeturme:nolentê prx deipraucnirc uenitutuelir,uolente fubfequitur,nefruftrauelit,Curenim admonemuroraz hominem rcproinimicis noftris,uticç uolentibuspie uiuere,nifiutdeus opcreturin cis fiibfequi. Sc uelleCltê cur admonemur petere ut accipiamusf nifi ut ab illo fiat qd* uolu/ mus, à quo fadumeftut uclimusî’Oremusergo pro inimicisnoftris,utmiz (ericordia eius prxueniateos,ficutpræucnitnos,Oremus pro nobis ,utmiferi ^^hertax Arbi» cordia eius fubfequatur nos. Item non uolentis neque currentis : Nam libe» Adam» roarbitrio male Utens homo,et fe perdidit,glt;: ipIum.Sicut enim qui fe occidit, utique uiuendo fe occidit, fed fe occidendo non uiuit, neque feipfum poterie refufcitarc cum occident : Ita cum libero arbitrio peccaretur, uidore peccato amiffum eft ÔÔ liberîï arbitriû.’â quo enim quis deuidus eft, huic amp;nbsp;feruus adz did^eft,fed adbenefacienduiftalibercas undccrithominiaddido 3lt; uêdito,

C niflredimat, cuius ilia uox eft: Si uosfiliusliberauerftjUerc liberi eritis:Ego PlMtdtcm cr plantaui, Apollo rigauit,deus autem incrementum dedit.Qui uult,amp; qui cur r/g4«tc/K n^l ritjhocuidetur cfle,quodeft ille qui plantat:amp;^ cum qui rigat nil efle dicit Apo ftolus,non quo nihil habeât, fed quo ad comparafionem dei, qui incremenz S» turn open' uel effedum dat,illi nihil efle ducantur. Quia in hoc ipfum te cki JÎ citauijUt oftendâ in te uirtuté meâ] Hoc aSt fecit deus more fapietiffimi paz trisfamilias,qui unicuitp ieruorS fuorum opera uirtutib’ ÔC artibus eorum co ueniêtia proponit. Si quis ucro inobediens SCrebellis corrigi uerberibus nolu ent,poena digna ei promittitur,0C mors, ut exteri ferui illas poenas uideanqöó terrore correpti fimilia committere non audeant. Sic nimirum Pharao rebelz liSjdecemœ plagispercuftus,corrigi non ualuit, donee iram iudids emeruic, per quam luum populum emendarc deus uoluit. Ponamus ergo patremfamt lias iftum,id eft deum, uel regem uidifle tempus, quo cmendari deberent qui in eius mores ac diftiplinam multa comiferanqSC ei egiftealiquem durifli mum,0C his ipfis qui corripiendi funt multo duriorcm, qui pro fceleribus luis lam non fit dignus emêdatione,fed morte.Volens uero interitû eius ad emen dationem proficerc cactcrorum,mittit eum ad illos,quos morte eius corrigi cu pit,Sc dicit ei.’Quia ad hoc ipfum excitaui te,ut oftenderem in te uirtutem me/ am : Vide enim quod non dixit, Ad ipfum te feci,ne ad conditorem referri cul pa uideretur, fed ait: Ad hoc ipfiim te fufeitaui ,uf per animituimaliciam, quam infrenis SC finedei timoreuiuendo qua:fifti,5Cinaliosirrogcturutilis acfruCluofa correeftio, ÔC in te ipfiim ad pofteritatis exemplum,famofiffimus conferatur intei itus. Cum dei miiericordiam commendaflet, in eo quod ait: Non uolen tis,necÇ cui rentis,fed miferentis eft dei : dcinde,ut etiam commen D daret indicium, quoniam in quo non fit milericordia,non iniquitas fit, fed iu dicium debitum : Non eft quippe iniquitas apud deum, continuo fiibiunxit, atep ait:Dicit enim fcriptura Pharaoni;Quia in hoc te excitaui, Quibus diClis 5» utracg concludens,id eft,ad mifcricordiam, ÔC ad iudicium. Ergo inquitcuz « ius uult miferetur,SC quern uult obdurat] Miferetur fcilicet magna bonitate, Otciwrdre. ÔC obdurat nulla iniquitate,utnecpliberatus de fuis meritis glorietur,ncqj da natus nifi de fuis meritis conqueratur : fola enim gratia redemptos difcernità perditis,quos in unâ perditionis concreauerat maftam, ab origine duefta cauz fa communi.Ergo per mifcricordiam, cui uult miferetur, SC per iudicium,que uult obdurat,nec tamen inique aliquid facit .Vis iare,quia diuina moderatio jwpijionitdtc in Pharaonecaufaminduratacmentisopcratur :Ideft,ipfe Pharao in decern del cxdccrbdtt plagis pofitus cum percuteretur, mitigabatur:cum relaxaretur ,ingrauabatur, tur. ac impium diuina feueritas inclinabat ,bonitas obdurabat: Caftigantedeo populum,dimittebat,parcentereuocabat. Perfpicue quomodo rebellemfpiri turn coeleftis lenitas obduraqaccedentibus miteicit flagellis, rccedentibus in«

I nbsp;nbsp;nbsp;foleicit.Deipatientiainduratus eft PharaOjCeftantc enimplaga deidurior fiez

bat.SC quamuis iciret eum non conuerti, tamen etiam in ipfo fuam dementia J, uoluit demonftrare. Et ut adnuntietur nomen meum in uniuerfa terra ]

Vtin hoc exteræ Gentes addifccrent,non efle alium deum prxter hunc,qui It» dxorum erat: Ad hoc ergo feruatus eft Pharao,ut multa figna, ÔC plagae often derenturinillo, quafiiam mortuotfufeitatusaSt dicitci, quiac5apud deum J» mortuus eflet,modicum tempus accepitutuiuere uideretur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quidigitur

3, querituradhue:’] Tanquamproptereanon uideatureflemalus culpandus, quia deus cui uult miferetur,SCquern uult obdurat. nbsp;nbsp;Ohomo tu quis es,qui

gt;j refpondeas deoC] HocIocoquj'dâftuItiputantApoftolSinrelÏJonfîonede fecifle,amp;inopia reddédx ration is reprefliflc audaciâcôtradiAon's.Scd magnS habet pondus qiioddidSeft;Ohomo tu quis es ó^c.Etutïntalibus quxftioni bus ad fux capacitatis confideran'onem reuocarct hominem : uerbo quidem fed re ipfa magna conredditio rationis: Si enim hxc non capit, quis eft qui re» * ^ondeat dcoffi capit, magis no inuenit ^d refpondeat. Videt enim uniuerz fum genus humanum tam iufto iudicio diuinoi^ in apoHatica radice damnaz turn,ut etiam fi nullus inde liberarctur, nemo rede poffet dei uituperare iufti/ dam.Et qui liberantur/icoportuifle Iiberari,ut expluribus nonliberatis,at(^ damnationeiuftiflïma derelidis oftenderetur quid meruiffetuniuerfacoiv fperßo, quod etiam iuftos debitum indicium dei damnaret, nifi in eius débité mifericordia fubueniretjUt uolentium de fuis mentis gloriari, omne os obftru atur:SC qui gloriatur, in domino glorietur. Nee Apoftolus hoc loco fandos prohibuf t à quzrendo, fed eos qui nondum funt in charitate radicati amp;nbsp;funds ti,ut poffint comprehendcre cS omnibus iandis latitudinem, longitudinem, altitudinem, SC profundum, quæ in eodem loco exequitur. Non ergo prohiz buit à quzrendo qui dicit;SpirituaIis autem omnia iudicaqipfe autem à nemi/ ne iudicatur.Quos ergo prohibuit, nifi lutcos,atcç terrenos, qui nondum in/ Qw'prohiien trinfccusgencratiat(^nutriti,imaginem illius hominis portant, qui primus ^ttturqMrert

» fàdus eft de terra terrenusc’Talibusdicit Apoftolus: O homo tu quis es qui myjkriii.

»’ refpondeas deoCnunquiddicitfigmentû ei qui fe fin git, quare fie me feciftiC ] Qiiamdiu ergo figmentum es,nondum perfedus filius; quia nondum haufi/ fti pleniflimam gratiam, qua nobis data eft poteftas filios dei fieri,qua poflîs

g audire: lam non dicam uos feruos. Tu quis es qui refpondeas, ÔCuelis nofte Tuquifeit deifiliumCLegimusSCinEuangelioeos quiproterue 8C infidelitcr inquire/ bant à domino,in qua poteftate hzc faccret,SC quis eidedifletpoteftaté hanc: refponfione quidê indignos habitos.Similiter quocß et in prxfenti Ioco,mot3 uidemus Apoftol0,8C aduerfuminfolentes quacftionespereaquzrefpondic proponentis contumaciam confundi(fe:Ohomo tu quis es qui refpondeas deoCCerte hoc eft homo apud deum, quod apud figulum lutum: ôd ficut fer/ uus nequam, fi forte uidebit domino fieri debere aliquod opus, quodÔC ra/ tionis Sc utilitatis plenum fit,ille autem operari nolens ca quacisiubet,difcutc re incipiatjSCreqrcreadomino, ut quid hoe opus fieri lubesCcuiprodeft^ubi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;#

neceflarium cftCContumaci feruo quz erit tam digna rcfponfio,nifi ut dicatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

ei:tu quis es qui refpondeas deo. ita placet, ita domino uidetur. Si fidelis fer/ uus Sc prudens interroger, uolens intelligere SC mirarifapientiam domini,^d dicaturei: TuquisesDeniepcum Daniel Propheta uoluntatem defide/ raftètagnofcerc:unde amp;nbsp;uir defidcriorum appellatus eft, non eft ei didum tu quis es fed miftus eft angelus, qui cum de omnibus dei difpenfationibus SC ludicfis edoceret : Et nos fi aliquiddefecretis dei ÔC reconditis dcfideramus agnofcerc,defidcriorum SC non contentionum uiri fumus,ocultius in diuinis DeßJeriorum, literis inferta dei indicia fidelitcr QC humilterrequiramus: propterea namc^ ÔC Dominus dicebat:Scrutamini fcripturas. Legentem hxc meminifte conuenit attcntius fimilitudinis illius, quia in fuperioribiis libris apoftolici fermonis difpcnfationepofuimus:uttan^regiz cuiufda domus ,quzmultiplicibus fit ingreftlbus egreffibusq; diftinda, cxuno in aliud conclaue itatranfeaf,ut uix ingredientis indicia,aut egredientis appareant. Ita etiam Paulum diuino/ rum fecreta paululum quidem fubapeycnté uideri,non tarnen plané apertec^

A pandentem t Denilt;^ c3 pro hls quae fuperfus dixerat delfaac ^SCde lacob,qd pereledionemexpofitodei antequamaliquid opens bontmaliucgefliflent deus dixen'tjUel de il 1 o: Ad hoc tempus ueniam,amp;: erit Sarse fllius» Vel de hoe: lacob dikxi,Efau autem odio habui. Cum in prxfenti aüt capitulo introduxif fetaliquam perfonam, uelut contradicentemfbi, ötf quxftiones mouêtem, amp;:diceret: Nunquid iniquitas eftapuddeum?amp;fi non uolentisnet^ current tiSjfed miferentts dei eft;Et fi Pharaonem propterca elegjt, ut in ipfo potentia fux uirtutis oftenderettSC fi ipfe cuius uult miferetur,amp; quem uult indurat: Vt quid deomnibus,inquit,queritur,St cur quipeccat culpaturï’cum talis deuno quocpipfius uoluntas habeaturtHsec ergoamp;his fimiliacómouenti,atc^in buiufee myftertj cubiculum proteruius ÓC importunius ingerenti, cum increz patione digniiTimae exclamationis occurrit;0 homo tu quis es, qui contra re/ ipondes deoç’quafi dicerctjtu quis es,qui te in aulam régis immergis,amp;: interi 9» oris cubiculi aufus es fecreta penetrare':’ Nunquid dicit figmentum ei qui fc »gt; finxit,quid me fecifti ficîquot;] Hoc de Efaia Propheta eft, quod hic proprium quafi ponit,pcr quod oftendit,contra autorem opus eius non poffeiin potefta tc enim autoris ert, qualem uelit condere creaturam » Quid fibi uult homo dc ^.Qgare meßc hac maftà perditionis,ut deo refpondeatjöi:dicauQuareficme feciftiCft uis ita cognofcere,noli efle lutum, fed eft'iccre filius dei per illius mifericordiam,qui dedit potertatem filios dei fieri,credentibus in nomine eius: non aut ut tu cu« »gt; pis,antequam credant diuina nofle cupientibus» Aliud quidem uas in ho/ 5, norê,aliud in contumeliä] De Pharaone facile refpondetur,prioribus merP B tis,quibus afflixit in regno fuo peregrines,dignû effeAum cui obduretur cor, ,, utnecmanifeftifiimisfignis iubentis deicederet» Ex eadem enim mafia ]

Id eft,peccatorum ÔC mifericordiac uafa protulit, quibus fubucniret cum depre carentur fihj Ifrael. Et uafa irx ] Quorum fupplicio illos erudiret,id eft Pha raonemö: populum eius, qui quamuis eflentutricß peccatores, ÔC propterea ad unam maflam pertinerent : aliter tarnen tradandi erant, qui uni deo inge/ muerant,ut eis fubueniret.'aliter ill i, quorum iniuftis oneribus ingemuerant» sj Quod fi uolens deus oftenderc iram,amp;: notam facere potentiam fuam ]

Quia ilium diu fuftinuitblafphemantem,amp;:duris operibusfuum populum af fligentéjprxterquâ quodinnoxiam xtatem paruulorö crudeliter iulTerat enc/ Vlt;lt;/ä cari.Vafaautcm mifericordix Ifraëlitas dicit,quidigni erant mifericordia, quia cor minora admiferantjamp;S grauiterfuerantafflidi»Saepedeincompofi'tis elocu/ tionibus Apoftoli,de£edibusc^ earum commonuimus,quod in prxfenti loco nihilominusinuenitur:noncnim redditurad aliquid hoc quod ait inprinci/ pio capituli, qd fi uolens deus, uerbi caufa, ut in altfs ipfe dixitrQuod fi primi/ tix,fanda eft SC mafia » Nihil motale reddit, fed quafi uagam coniundionem iftam reliquit,qux etiam fi' non alTumatur, lucidiorabfcß ea dabit intellcdus» Verbi caufa,ut ita legamus: Volcns deus oftendere iram,fiC notam facere po/ Vafa irlt;e tole tentiam fuam,fuftinuitinmultapaticntia uafairae,inperditionemapta,utno/ ra«t«ra(iifl«= j-gg faceret dimtias glorix fux in uafis mifericordix. In quo uidetur inrelligi, flrdnddm po= q^-^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fijftmet deus, amp;nbsp;patienter fert incredulos amp;: infidèles, notam facit

tentidm dei. hominibus SC patientiam QC potentiam fuam» Patientiam, dum diu fuftinet fi forte refipifcant,ö(: conuertantur;Potentiam,dum aliquando punit. Etrurfus in uafis mifcricordix,hoc eft qui femetipfos emüdauernt, notas facit diuitias glorix.qux uafa non irrationabilialiqua,autfortuitagratia, icd quoniâàpec/ cati fordibus fe expurgauerantprxparauit in gloriam » Notam ergo facit deus , , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potentiaal

A potcntiam fuam,dum fmpios caftigat ÔC corn'pit,utfecund3 fcnptiirx fenten Pro-i?. tiamtdum flagdlatur peftiîens,innoccns aftutior fiat. Quidam uero à fuperio ribus repetunt ; O homo tu quis es, qui refpondeas dco':’ quod fi uokns deus oftendere iram etcPaticntiaamp; longanimitas eft dei,qux ficut malosprxparaC dd, ad interitum,ita Ô6 bonos préparai ad coronam: Diuitiæ autem glona:funt,di gnitasmultiplex prxparata credentibus.Eoipfo quod ait:In multapatien/ tia,fatisfignifi'cauitprioraeorum pcccata,in quibus eos pertulit,utoportu/ nc tunc uindicarer,quando de illorum uindida fubuenienda crat : his qui libe tanturinnotefcuntdiuitixdef, cum ergaeos, qui inter homines fpernuntur, Diuitia deicir Si humiles funt.mifericordia eius oftenditur, quod non in diuitijs fuis,nec in cn humilcs cni potentia iua,fed in domino fperant:ficut amp;nbsp;tunc Hebrxorum gens difperfa in tcfcunt. ter homines ÔCabieda, adeo miftricordiam confecuta eft, Itaergoetiampo/ pulus gentium qui fperncbatur ÔC defperabatur ab his qui incircuncifione gio

5gt; rianturjmiftricordiam confecutus eft, Vocabo non plebem meam, plcbem „ meam] Apertumcftdc Gentibusdidum,quiapriusnoneratplebsdci,po/ ftea autad obproprium ludxorS mifericordiam accipientcs uocatx funt, ut in loco ubi no uocabatur plebs dei,uocarent ibi fi Iq dei uiui : prius em nufquam uocabantur filq,nifi in Iud3ea,hoccftin Hierufalê,ubi domus deierauVcNoz

» tusinludaeadeus» Efaiasaûtproclamatprolfraél] Hoc eft,clamat pro his, qui credunt in Chriftumjhq em uere Ifaelitx,ficut dici't dominus ad Nathana^

” ehEcceuerelfraëlita,in quo dolus non eft» Reliquiae ialux fiant] Paucitaté ^odn.t eorum credituram eftè demonftrat,prouidens de futuris Propheta uidebat plurimt ex Ifrael futuri erant uafa irx,nô credentes uitx fux,fed domina mate/

B ftatis crucifigentesjilli qui no faluant, tanquâ harena maris funt : reliqx uero falux fiant, tanquâ ftellxcccli funcutrum^ etem j)miflïonis,quxad Abrahï fada eft,continet fermoterit inquit,fernen tuS ficut harena maris. Verba ein ” Confâmâs amp;nbsp;breuiâs in xquitate] Hifton'x habet hoc iènfus, ficut ego uerbS ” abbreuio et cito diffinio,ita deus hoc omni uelocitate perficiet.In jjphetia aût breuiatû uerbum nouû teftamentû accipitur, quia in eo omnia breuiter corn/ prehenfa funt ÖC claufa.Saluari hos promittit, quos reliquos dicit per uerbum verJttw ire» quod breuiauit dominus fuper terrâ,hoc eft,per fidé,quâ fublatis omnib®* neo mcntjs,ô(^ fabbato,ô^ circficifionCjamp;IegeefcarS, 2lt;oblationibus pecorâ,fola fides ^pofita eft ad falute,quaeabbrcuiata eft ex legetqa qux in fide funt habe tur,dicente faIuatorc:Dc me em fcripfit Moyfes.Siue uerbS breuiatû eft totius dodrinXjUt quod prius lex 8C ProphetxcÔtinebâtinlatitudine prxeeptoru, AUttb.ix. ucniens domin’ ,pnuntiaret 2C dicereuDiliges domina deû ex toto corde tuo 8C proximo tuu ficut te ipfum:in his duobus mâdatis pendet omnis lex QC Pro phetx,in quo euidêter Prophetas 0^ lege duob’ his fermonib’ breuiauit» Poz teft 6C breuiatû uerbû dici fymboli, quod credentibus traditur, in quo totius .

Ï’ reliquiflet nobis feme,ficutSodomafadielTemusôfc.] Quianôeftpaflus paucos iuftos perire,cu multitudine impioru. Quod fernen Efaias domino di cit derclidû^'Illud fine dubio,quod idem Apoftol’ exponit in altjs, cQ dicit ad Abrahâ dicftû:Tibi dabo terra hanc,amp;femini tuo:Nô aût dicit amp;nbsp;feminib’ tâz quâin multis,fed iemini tuo,tan^ in uno, qui eft Chrift’. No aûtotiofeEfaiz stmen. as feme nominauit ^d reliquû cft:Scmê nâcç dicitur, quod feminat in terra,0i inde refurgenté frueftûplurimû totius ecclefix multitudines ,platurû,ficutipfe Fruânf fetni» domin’ dicitjNifi granû frumenti in terra ceciderit,et mortua fuerit,fru(ftû nô «w.

‘ C adfert:3utfrud^hui'usfeminis,eftfndulgêtiapeccafoiS, Qidd ergo dicem’’c’ 5, quod Gentes,qux no fedabant iuftitiâ,3pprehenderfit juftniâ] Quomô hic dicit,^d Gêtcs nô fedabant iuftidâ, etcôprehêderûtiiiftitiâç’ Vide ergo fi hoc Sc!hri. modo poflîmus refpondereî Aliud eft fedaré aliud eft infitam babcre.Scdar« diciturillc,quidodrinaamp;ledione multa affequi aliquidcupir:undeamp;àfe/ dâdoSedaeappellatxfunthuiufmodidodrinx,quxhominû traditioncdifciï tur. Gentes ergo,qux legem tabulis uel literis fcriptâ non habucr5t,nô dicun tur fecutæ elTe iuftina,habuerunt tamê iniîtam,quâ lexeos naturalis edocuit: ” Idcirco ergo ^ximi fuerûtiuftitix,ei quac ex fide eft, id eft Chrifto. Ifraël Ues’ rofcdanslegêiuftitiæ,inlegênonperucnit] Et hic locus ficutfupradixim’ . obferuâduSjinunoeodccpuerficulOjdiuerfenomtnatlegê.Certâeftemfcda Prtmd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßatQf jggg iuftitixfecundû literâ,fed in legê non perucnttrquâ legem^finc du#

cjtcognojccrc fpintus;Nec^ etn hoc diceret Apoftol*,quia legê quâ feâabat, amp;nbsp;quam te crcitfoje«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habebar,in hâcnô periienit.Prima iuftitia eft cognofcerc creato

S’ rê:deinde euftodire qux prxcepit, Quarc^quia nôex fide,fed quafi ex opcngt; J’ bus] Redditcaufam,quare nô inuenerit iuftidâ, qafalfo in operibus gloriati gt;» crederenoluerût» Offenderût cm in lapidé offenfionis] ldeft,in Chdftû,qa Lctpis0ffr^j= crediderût in eS.Ideo lapis offenfionis eft, qa cui uiderelicet lapidé non of Chrijhis, fendittqui aSt cxcus,impingitfe,qd’c5tigit ludxis,quos fiia malida excfcauit, ut Chriftûnôagnofccntescrucifigerét. Sed idcirco lapis offenfionis QC petra fcâdali prxdid’ eft Chrift^:qa multi in naduitate cius,ÔC paflîone fcandaliî pa ,, dunt* Eccepono in Sion lapidé offenfionis amp;^pctrâfcandali] Sciendum eft qefin Efaia propheta hocteftimoniû fcriptâfit,Côpertû eftin petra uel in lap» D de ChriftS elfe fignificatû.Daniel ein Propheta lapidé hûcdicit, qui abfciffus à mptefine manib^’jpcuffit 5lt; côminuit oîa régna, replcuit omné terra,qd* euidéter de Chrifto didûeft.Et in lege petra,de qua ftuxcrâtaqux,Chrift*’ eft

Sio».' 3ppcllat$’:Petra ant ingt,cratChrift’.Offenfio ergo pofita in Sion Chnft’ eft: Sion uero altitudo eft,fiue ciuitas ipfa Hierufalé,qux ^pter notitiâ dei nôim meritoexcclfadidaeft,in qua faluatoràdeo pâtre pofit^’prrdicator,offen« ■ fio faeftus eft ludxis, dû fe filiû dei prxdicat ,natS de fpiritu fanéfo ex rr.uliere, Mijrc.6. Per corp” aûtcôtrà fcandalû paffi funtjô^ diccbât:N6nne mater eius SCfratres eius apud nos funt^quomodo ergo hic dicit: quia de teelo defcêditç’ Hxc itai^ petra fcandalû eft ludatis petra offenfionis, qux petra fine dubio corpus intel ligitur faluatoriSjhxc excifa fine manibus,propterca quod fine uiro de fpiritu •- nbsp;nbsp;»’fanélonataeft, Omnis qui credit in cum non confundetur] Nôludacusfoz

Ratres uoluntas quidem cordis mei ô^c, ] In his qux nuper expofita funt, multis tcftimonfjs aduerfum Ifracl ufus eft Pro phetarûjita ut ^ferret de Efaia:Nifidominus fabaoth reliquif fet fernen SCc, propterea folari nuncrurfus populum uolés,Si per hoc inuitare ad fîdem,dicit:Fratres,uoluntas quidem corz dis Slt;^c,ô^ caufam, curuolûtasfuaôf obfecratio pro illis apud

deum habeaturoftendit. Teftimonium enim,inquitperhibeo illis,quod ay mulationé 6Cc,] Quâuis,ingt, tot SCtâtis fint inuoluti peccatorS fuorn maz liSjtamé quia ineffabilis zeluSjô^'æmulatio dei eft apud illos,hxc me commoz uit caufa obfecrare dnm pro ipfis,ut uel in fine aliquando pueniant ad faluté; babent enim zelû dei,fed non fecundû fcten«am,Et probat,quomodo non fc cundutn

5gt; ftitiæobtêperant] Non multîï ergo prodeft habere zelû de),Sô non hahei e fci entiâ zeli. Dentcp ludzi putantcs fe zelo dei agcre, facrilegi exfttcrunt in flliS secundüfden dei,quia non fecundûfcientiam zelatifunt: SicutPhinees filius Eleazar, qui fww:?;c/rfrù fecundû fcientiâ zelatus interemit Madianitâ pariter nbsp;nbsp;Ifraclitâ fornicantcm

cumea.PoteratautêdicereSCdealqs Apoftolus, quicharitatêdeihabcnt,fed non fecundû fcientiâ; Si enim habeatquis affedumerga dcum,ignorctautem quia charitas paticns eft:bcnigna enim,non inuidens,non perperâ agens, no infiat3,non eft ambitiofa,non quaeres qua: fua funr.Hxc Só his fimilia fi in cha lt;^hiritdte hda n'tate non habeat,folo afFedu diligatdeû,côpetenter SC ad ipfum dicetur,quia fecundu charitatê dei habet,fed non fecundû fcientiâ.Similiter aût dici poteft ÔC de alio, fdentidtn, qui fide dei habet, fed no fecundû fcientiâ, fi ignoret quia fides deifine opcngt; bus mortua eft.Poteft SC de alio dici,qui caftitatê habet,fed non fecundû feien tiamîquippe fi ab hominibus laudari uuIt.Et alius abftinens poteft dici,fed nô fecundû fcientiâ,fi propterea uthoîbusappareat.Et fie per fingula quæcp qux gerimus. Denicg à Apoftoli dicebât adSaIu3toré;auge nobis fidê;hoc eft,ha Luc.17', bentes eâ fidê qux non eft fecundû fcientiâ,habeamus eâ fide qux eft iêcundû fcictiâ. Interim Tudxis teftimoniû perhibet Paulus,q? xmulationê dei,licet nô fecundû fcientiâ,tamê quia utcuncp habcâtcaufam,docct Apoftolus,qua ob/ fecratione pro illis ofFerret deo;Melius eft enim habere Zelû dei.licet nô fecun

» dumfcientiâ,^ penitusnôhabere. Sednôfecundû fcientiâ] Veteris fcilicet legis,qux^phetauit qgt; crederettotus mûdus Chrifto adueniéte; fed nô cogno

” uerunt,quia Chriftus aduenit. Ignorâtes iuftitiâ dei] Ignorâtes eni hunceffe Chriftû,quê j?miferatde’’,alterûexpedandûdicebât,huiciuftitias fuas,quas ex lege habebant,anteponêtes,qui eft dei iuftitiâ in fide:luftitia enim ipfe eft,

ï3 quia qd‘^miferatdeus,inipfoimpkuif. Finis enim legis Chriftus] HoAft, rinemtegit pfedionê legis habet.q credit in Chrifto; cûefh nullus iuftifîcarct ex lege, qa chrißumeße. nemo implebat legê,nifi qui fperaret in^miftionêChriftffidcs pofita eft,quæ cederet pro pfedionc legis, ut in oîbus prxtermiftîs fides fatiffaceret ;p tota le

” ge. Moyfes enim fcripfit] Ipfe Moyfesdiftinxit interutrâc^ iuftitiâ, fideifcili cet atCß fa(ftorû;qa altéra operibus,altera fola credulitate iuftificet accedentê.

}gt; Quoniâquifeceriteauiuetineis] Idert,uindidâIegiselFugief, SCbonater rx accipietjQuidâ ex hoc loco putât ludæos prxfentc tan tû uitâ ex legis operiz bus meruinè,qcFuerû nô elTe dni ucrbadeclarât,q de uitainterrogatus xterna, mandata legis opponit,diccs;Si uis in uitâuenireferua mandata. Vnde intelliz

» gimus,qgt; qui fuo tepore legê feruauit,xternâ uitâ habuit. Qux aût ex fide eft

9gt; iuftitia,ficdicit] IdeftMoyfes. Nedixerisincordeô^c.]Hoceft,necdcpani/ one,nccp de afcêfioneeius, quia à femetipfo fadû eft, in corde tuo debeas dubi tare. Quod ergo ait;ne dixeris in corde tuo, exceptis his qux media interferit, hoc eft Chriftû deducere,uel à mortuis reduccre,de Deuteronomio uidet alfû Dftt.30. ptûjubi hoc modo fcriptûeft;Mandatû hocqd* ego mâdo tibihodie, nÔeft fu perexaltatum à te,neclongcà te;nô eft inccelo, utdicas; quis afeendet à nobis in cœlum, et accipiet illud nobis,ut audientes feciamus illud'Z’neq? trans mare, utdicas; quis tranfîbit nobis mare, amp;nbsp;accipiet illud, ut audientes faciamus ilz ludç’uerum iuxta ualde in ore tuo,8C in manibus tuis, ut facias illud, luftitiani hanc dicit elTe fidef,fi nô dubitet de fpe dei qux in Chrifto eft, quia ideo paflus eft, ut expoliatis inferis,uirtute patrisdeuitfta morterefurgens cumanima/ bus ereptis in cœlum afeenderet, Sed quid dicit feriptura C] Hoc eft, ut

C afcendamus dcducere Chn'ftS, confitendo eS noftro ore, quod eft qua G cocld noftr5,et intremus in abyffum noftri cordis,de quo oportet nos reuocareChri (lum.ut quod corde credimus,ore confiteamur.Hoc fcriptS eft in Deutcrono mio, quia non eft longe ab animo noftro uel ore, quod nobis dicitur ut creda mus : quâuis enirn oculis non uideatur, à natura tarnen animorS, amp;nbsp;loquendi ratione no difcordat quod credimus. In ipfa enim natura inferta funtuelut fe« mina,qux auditu SC uoluntate ex cultura frudificant teftimoniû crcatoris,hoc eft,uerb5 fidei.NulIum opus dicit,fed folamfidé dandam in caufam Chiifti.

” Quiaficonfitean'sinoretuodnm lefum] Quxfupcriuslocutuseft,hiciIIa Reguldfidci. manifeftauiqhancefle régula fidei, crederednm efle lefum,ÔCnonerubefcerc, 5’ quia deus ilium ex mortuis deduxit in cœlû, confiteri. (^od deus ill» fufci/ « tauit àmortuis] Cert» eft quia fufcitauit eu,adiuftificatione fui credit:alioqui chriPits refur quid proderitfeite me,8C credere,qgt; lef» deus fufcitauit à mortuis, fi in me ipfo gititj «otzo'. eû non habeâ fufcitatûÆgo fi in nouicate uitat no ambulo,8C uetuftate pcccâdi confuetudi ne non fugio,nondö mihi Chriftus refuirexit à mortuis. Ad hunc „ autêfenfumeaconueniuntquaefequuntur, Dicitenimicriptura] InEfaia, « Quia omnis qui credit in en non erubeftit] Erubefcit aut omnis qui peccat, ficut Sc Adam peccauit,0C crubuit,0C abfcondit fe.Quia ad hue rubore peccatf 5J incurritjCrederenonuidetur, Corde enim creditor ad iuftitiS] Ergo fi fides fufficit ad iuftitiâ.SC confeftio ad falutê,inter ludxû ÔC gentilem credêtes nulla diferetio eft. Omnis qui credit non confundetur ] Cum examen cccpez ritfieri omniS reruin dieiudicij,0Comnia falfa comenta, uel dogmata in cÔfiï fionêdeduci, tunc in Chriftu credetes gaudebunt: uidentes omnibus manifez D ftari,quia quodcredideruntuer» eft: afpiciêtenimintercaeteros feglorioibs. Sc ^udentes, qui xftimati fuerant conteptibiles ÔC ftulti. I!lie cm eft uera proz

») batio, ubi QCremuneratio condemnatio. Non eft enim diftindio ludxi ec gt;j Gratci] Generaliter autc confundi propter diffîdcntiâ dicit,aut fublimari cauz 5gt; fa credulitatis,quia fine Chrifto apud deS nulla falus, imo poena eft, Diues 51 in omnes quiinuocanteu] Vnus dominusomniu, ÔCabundantiâmifericorz Dfiw diuesin diac,0C falutê habet unde largiatur;nô dixit dnmdiuité credentibus, fed inuoz uocMibus. cantibus ill»: credentibus em foladaturremiflîopeccatorû. Sequitur autê,ut precibus dedius liberef à malo,0C poftit cofequi quod promifit deus toto corz I)iuitilt;e domi= de uigilantibus.Hæ fant diuitix dni, fi iuftitia nobis,ÔC ueritas,6C (àpientia,ÔC ni. fan(fîificatio,quod tot» eft Chriftus dns,dominctur. Hat cm funt eins diuitiar, inuocdtionis utpotein quo funtomnes thefaurifapientiacSCfcictiacabfconditi.Videturmir nomen, hi grande aliquod in feripturisdiuinis fub inuocationis nomine defignatf no Gf».4. enim de qualibufcun«^ uiris,fedingêtibusetpraccipuis ftribitur,quia Enos prf 55 mus cœpitinuocare nomê dni, Omnis emquicunep inuocaucrit nomendni 55 faluus erit] Apud lohelê prophetâ hoc feript» eft: Quomodo ergo inuocabut eü,in que non crediderunt^ Chrift» enim ludaci no credidcrût, ÔC ideo nee in/ uocanteuminquemnoncrediderunt. In hocautêardiftîmaeosconcîufionc conftringit, Salus,inquit, non eft nifi inuocanti : nemo ucro inuocat qui non crediuErgo quia non creditis,nÔinuocatiB,ÔCquia non inuocatis, non falua/

55 mini, Sed quomodo,inquit,credét ei,quê non audicruK’] Poflumus fie intel ligerCjipfum in carne pofit»,ucl Apoftolos eius predicates de co, audirc nolii erunt, Poteft autc ÔC hoc intelligi,quia etiâ nunc Chriftus femper tan$ uerbS Sc ratio unicuiqj loquitur in corde,ÔC dè pietatedoceat, de iuftitia,decaftitate, Io4».ia. de pudicitia,ÔC de omnibus fimul uiitutibus proteftaf,ficut ÔC ipfe diciuOucs mcae

A meae uoccm mcamaudiunt.Stcdenicp in corde Pauli loquebatur.i'ta ut die di ceret: An experiments eius quxritis qui loquitur in me ChriftusfScquitur;

S5 Quomodoauteaudietflneprxdicantef] Inhoc magisprxdicantiSfermoz num Chriftumoftendit audiri,in quibus fecundS ca quæ fupra diximus,Chri

» ftus loqui SC docere monftratur* Quomodo autcm praedicabunt nifi mittan »gt; turC] DifFicuItas mihi quadaminhocfermone uidetur exurgere.Sicnimita intelIigamuSj^dpropterea nonprxdicent quianonmittantur,nullo autêprac dicantenon audiât,non credences enim no inuocabunt, non inuocantes non faluabuncur,colligiturex his, utcaufa qua non funt faluati, ad uitium redeat autoris,qui non miferit prxdicantes^Sed magis ad ilium nos,qui redior eft, in intelligentiac tramice defledamus, et quod dixit ; Quomodo autë prxdicabût nifi mittanturfßc accipiamus, quia dicat ApoftoIus;Nos præcones ptædica tores Chrifti non polTumus prxdicare, nec annuntiandi nobis uirtus ulla fubz fifterct,nifi adcffet nobis ipfe qui mifit.Quod fi praedicantibus audire non uul tis,ueftra iam culpa eft,et fi audientes non creditis,ÔCnon credences non inuo catis, falui efle ncquitis. Quia ergo miffi funtad prxdicationë, idcirco de his

« qui ab ipfo miftî funtfcriptS eft: Quàm fpeciofi funt pedes euâgelizanciûpa p^descudngi 33 cem, euangelizantiu bona ] Hoc Propheta dicit Naum» Pcdcs dicendo, ad/ UzAntiwm.

uentS fignificat ApoftoIorScircûientiü mundum,ÔC regnumdei prxdicantiû: Aduentus enim ipforum illuminauit homines,uiâ oftendcns,qua itur in pace ad deS » Aut certe pedes in hoc loco pro fenfibus pofuit. De his pedibus SC in Euangelio Saluacorait:Sicut ego dominus ÔC magifter laui pedes ueftros, 6C îom. ij. inuicem lauate pedes alterutrum: exemplû enim dedi uobis*Videamns quod

B fit iftud exempîS,quo magiftri diicipulorum lauare debeant pedes,aut de qua aqua lauare » Si quis inucniat aquâ uiuam, amp;nbsp;fi quis accipiat de baptifmo , ÔC aqua ilia fiat in eo fons aqux falientis in uitam æternamftfte dehac aqua dodri Q«z nbsp;nbsp;nbsp;!lt;lt;*

naî fpiritualis potcft lauare pedes difcipulor5,2C omnes ex animo ipforum im/ udndis pedis munditiasfordesœdiluere.Et hoc faciès, datQàmagiftroimpleuitexemplS, bu^idoneti, Quxaucem bona unt qux euangelizant : quâuis hocipfum quod dicit euâgez lizare, interpretator bona annunciate : qux fine camen bona qux bonis addi/ dit, requiramus.Vnû fiC uerQ bonû eft deus,cuius imago bonitatis eft fiIius,2C fpirituseius quidiciturbonus: illudergo unâ,quiaindeo patre,ÔC filio,amp; fpt ritu fando eft, bona nominauit : hoceft enim quod annuntiant Euangelifta: fecundû prxceptû dei2lt;Saluatoris noftri, dicentis : Ite,doceteomnes genees, bapeizantes eos in nomine patris,ÔC filq,ô^ fpiritus fandûExemplû uero hoc deEfaiauideturaff'umpeû,fedibi Prophecaadipfumdhmeuangelizâdioffï/ dû reeulic.lea ein aie:qa ego ipfe qui loquebar ecce aiEim,quàm pulchri in mô tibus UC pedes euâgelizantis auditû pacis, uecuâgclizancis bona.Verû mthi ui detur Paulus,quia Propheea dixerae,ut pedes euâgelizâeis bona, amp;nbsp;hoc quafi ex aleerius côparacione cômemoraflejUelucfi diceret.ita adero,ut homo qui ez

** uangelizac pacé,6C cuagelizat bonaf Sed non oès obediune Euâgelio] Er/ go fi necil 1 i oês obedireSc,ad quos ifti miftî fune,quâto minus ifti ad quos nez

*» moeftdeftinaeusC Quiscrediditaudieuinoftrof] Firmauieexemplo proz phecicojludxos eftè contradidores euangeliex ucritatis: huncaucem numerû tangit,qui fidem non rccipic,quod ponie ApoftoIus,quiaEfaias dixerit: Doz E/â.5x, mine quis credidic audieui noftro C Quis pro rari didum eft.Ec obferuare dez Qtÿsi bemus,quodfermohic feripeuris interdum pro raro,incerdumpro nulloo« mnino ponitur. Verbi gratia;Vt cum dicitur; quis îapiens, QC intelligit hxc r

C Vbiucrodicftur:Qin's afcenditin ccelumJioceftChriftutndeducere; ucl quh ijui.d defccndit in abyfTum, hoccft Chriftutn à mortuis reducere. Hie quis nullus in ßgni/icct in tclligitur .* Nullus enitn eft qui afeenditin cœlû ChnftS inde dcducere.Nunc fertpturis. ergo domine quis credidit auditui noftroC” quod dicitEfaias,rarum quemlt;^ ft/ gnificat, Videtur tame Efaias haec ex perfona Apoftolorû prophetare qmbus creditum fuerat prsdicationis officium : Nam amp;nbsp;ipfi cum raritatc credentiS de populo Ifrael uiderent, dicun t ad dominu : Domine quis credidit auditui no«

» ftroC nbsp;nbsp;Ergo fides ex auditu eft,auditus autem per uerbSdei] Quianifidica

„ tur aliquid, nec audiri poteft, nec credi. In omnê terram cxiuit fonus eoru] Hoede pfalmo XVIir.aflumitur,ubi ait.’Non funt loquela:,necp fcrmones.In quo pro linguarS, amp;nbsp;fermons uarietate Gentes fine dubio intelliguntur, amp;nbsp;di citur, quia Apoftolorû Chrifti in omnê quidem terrafonusexierit,in fines ue ro orbis terrx, no fonus, fed uerba peruenerint; quod ita intelligi poteft, quia terra imperitos quofcç fiC indocibiles omnes dicat,ad quos non uerba, in quiz bus ratio fideicommonetur,0^ explanatio fapientiac, fed fonus fi'dei, commu/ Tinesorlis niô^fimplice praedicationeperuenerit.Finc uero orbis terrar,eruditores quof/ r. terne, que appcllauerit: Finis enimperfecftionêindicatrernm. Ad hos ergo tales no fonum uocis, fed uerba 56 rationê pcrueniftepronuntiauquod uticç audientes

” fermonem fidei etia perfcrutari poflunt. Seddico: nunquid Ifrael no cogno »» uitC] Gentes fcilicetefleuocatasadfidê^Videtur'eaquae fupcriusdixit de Gen tibus prolocutus: nunc uero, ut fibi moris eft, etia de Ifrael fubiungit, 56 uult « «Î quodinexcufabilisfitlfrael, teftibusidoneiscomprobare» Ipfe,inquit,Moy

»S fes dicit] Ex perfona dei : Ego ad xmulationê uos adducam in non gentë, de Chriftianis fine dubio dicens, qui à deo ad aemulationê prioris populi incredu

D liconcept! fiCaffumpti funt. Ad xmulationê uos adducam] Quia per feluz ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dzi in ira miffi excruciantur,quando audiSt prophetas,0L legêad nos pertinez

'■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;” re,quiChriftumcredimus. Ingenteminfipientê] Hoc eft, fine lege,amp; no

»» adorantedeumuerS, Efaiasauteaudetamp;dicit] Dicit Apoftolusde Eiaia quia audetSedicit: hoc indicat,quia morte contemncns,ô^ perfecutioncs quz inferebantur,quâuis ffiret fibi imminere periculû,audct tarnen 56 przdicat uer bum dei. Et ex perfona Chrifti dicitlHic Ifrael carnalis eft,hoc eft, Abrahzfili us, fed non fecundû fidem : Nam Ifrael uerus 56 fpiritualis eft, quicredendo

»5 uidetdeum, Inuentusfumabhis,quimenoninterrogabat] Quia non deu lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feddzmoniainterrogabant, per augures et aftiologos,atlt;Ç arufpices idolorû,

s» Ad Ifraêl autê quiddicitC*] Superiora quide ad Gentes,fequétia uero expo . JJ nit ad Ifrael elle referenda. Tota die expandi manus meas ] Hoceft, toto tempore mirabilia uel plagas extendi;nec fie crediderunt.Certû eft autê,quod genres erant,quac Chriftû nec quzrere noueranqncc de eo interrogate didicez rant:inuenerunt tarnen quem non quzfiucrunt,quiaipfeeos quzfiuit prior, Paftor enim bonus 56 ouê quz perierat requifiuit, 56 fapientia eft quac dragmâ perditâ quzrens inuenit. ludzi autê interrogant feripturas de eo, 56 inueniunt quia crux eius ludzis eft feandalû. Ideo dicit ad eos : Tota die expandi manus meas,hoc eft cum penderet in cruce, il 1 i non folum in uenerunt eum fed infu^ ’ perdixeruntei: Si Filius dei es defcendc nunc de cruce, 56 credimus, in exêpla Hftratà udri nbus autê Hebrzorum non habet contradicentem, Apoftolus autem fecutus

4 Grutcii. LXX. interpretsueritatem in fuis Icripturis, ficut illi interprétât! funt, ponir.

Ico igitur: Nunquid repulit deus hxreditatem fuam^] Qiifa fan'silloshumiliauerat,modo quafibonusdodorconfolatur eos,neillos nimium exacerbate uideretur, non omnes, ait, rez pulit,nifi iIios qui non crediderunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nam St ego Ifraelita

fum] Quia non idcirco expulfi funt, quod genus funt Ifrael, Non ergo repulit deus plebcmfuam, quam prxfciuitefte credi turam.Et ut hoc probaret exeplo,fubiungit,dicens: Nam Stego Ifraelita fum^ An nefeitis in Helia quiddicit fcriptura^] Ne uidereturparuum, quod exé plofui non efle repullam plebemdeidoccbat ApoftoluSjUalidiorarequirit exempla,dicit:an nefeitis ôte. In quibus docet, quod Propheta aliquando deo repletus, cumapuddeuquerelam populiprxuaricatorisexponeret,quinon folum prophetas oeddiflet, ôt altaria fubuertiflet, uerum ôt Heliam, qui uide Kelidi^ batur folus fuperefle ex prophetis domini, conaretur cxtingucre, nbsp;nbsp;*

Et ego relidus fum folus, St quxrunt animam meam ] Aperta funt hxc, Oftendit enim non folum Heliam remanfi fle, qui deuotus deo non adorauez

rit idola,fed multos,qui in fide dei permanferunt. Huie rei ÔC hiftoriæcÔgruit, quod multi per fpeluncas occultati fint,propter Achab regem Samariac, ÔC Ie-zabel uxorem eius,qui per pfeudoprophetas credetes dei prophetas perfeque « bantur, amp;nbsp;populum ad idololatriam cogebant» Sed quid dicit illidiuinü re/ gt;’ fponfumfReliqui mihi feptem milia uirorum,qui non curuauerunt genua az 55 teBaal] Quidautcmamp;ipfenumerus feptemmilia uiror3indicct,uideamus.

Septenarius numerus ad requiê pertinet: in fept/ma enim requieuit deus. Auz Septendriut B di ergo, quomodo Chriftus credentes fibi inuitat ad requicmjô^ dicit: Venitc numeriu ad me omnes qui laboratis,amp; ego refi'eiam uos* Ad iftum ergo feptenarin nuz quid merum pertinet omnis, qui ueniens ad Chriftum depofuit oncra peccati, re a quiemfalutis inuenit. nbsp;nbsp;nbsp;Sic igitur ÔC hoc tempore reliquixfecundSeledio

nemgratixdeifalux faAxfuntjReliquiasdicens eos,quiexcircuncifione ere dideruntjtam apoftolorS quibus fe quoep annumerat,quam cxteros,qui c3 ipfis fequuti funt fidem Chriftt Quod dicit fecundum eledionem gratix dei fadlas efle rcliquias,non mihi uidetiir elTe fuperflux lecflionis adiedlio : potuit enimdicere,rcliquixpergratiam, 8C fine eledione,SCcumelcdione. Nam omnes quidem qui perfidem faluantur, per gratiam fine dubio faluantur: qui autem per elcAionê gratix faluantur, perfediores animx mihi uidentur often ,, di. SiaUtem gratia, non ex operibus] Sciendum eft, opera qux Paulus repu „ diat, Só frequenteruituperat, non efte opera iuftitix qux mandantur in lege, fedea quibus hi,qui fecundum carnem legem cuftodiuntglorianturdd eft,uel circuncifionem, uel ritus facrificiorum, uel obferuationem fabbatoru, 6^ neo-meniarum. Hxc amp;nbsp;eiufmodl ergo funt opera, ex quibus dicit neminem potu-ifte faluari, amp;nbsp;de quibus in prxfentl loco dicit, quia non ex operibus. 8dc.

»gt; Alioqui gratia non eft gratia] Hoceft,fi ex operibus faluæfadae funt,non Grdtiddiild erit gratia, led merces operis: quia à gratuito munere gratia appellatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;iuodgrdtuitii

« nbsp;Quid enimC quod quxrebatlfra'él, hoc non eft confecutus;’] InhisApofto fit.

lus Ifrael in duas diuifit partes: quarum unam eledionem uocat, quaeconfecu ta fit quod quxrebat: Aliamexteros appellat, qui non folum confecuti non funt quod quxrebant, fed excxcati funt fpiritu compundionis. Ideo autem to tus Ifrael non eft confecutus iuftitiam, quia illam non ex fide quxrebat, fed ex k folia

C folisopenbuslegisfe tuftiflcari putabant,cummaxima Icgis mandatacon/ temnerentjundeafaluatorearguuntur : Culicemliquentes ,camdumautera

,, glutientes» DeditillisfpiMtumcompundfonis] Hoceft,fpiritumerrori« t „ uel infidelitattSjfeuinuidia;. Oculos iitnon uideaac] Quxftio nobis,quo/ spiritui com= modode bono digne didum uideatur, quod ipfedederit oculos refiduoifra/ punfhonii. el,quibus nonuideat,amp;aures quibus non audiat:SCuide ne forte haecmagis retributie fit,ó^ merces incredulitatis,fècundum eaquæin fuperioribus expo fuimuSjUbi quianon probaueruntdeum habere in notitiam,tradidit illos de/ us in reprobum fenfum:hincetenim oculus auris cordis, non corporis dici/ tur,quibus excxcati funt,amp;non audiunt, hij utique Chriftum uidentes in cor pore,óóaudientes dotfirinam eius, nee credere operibus qu3cuidebant,nec uerbo quod audierunt obedire uoluerunt* Vfquein hodiernum diem ]

i.Cor.j. Hoe eft,ufque conuertantur, ficutde uelaminccordis ad Corinthios dicitur, VehVfque in hodiernum diem,hoceft,ufquead confummationem feculi.

,, Fiat menfa eorum coram ipfisin laqueum ] Quia in paffione Chrifti Ixtar ti funt pafcha cómedentes:hoc enim de illis prophetatur, qui faluatorem ace/ pfdl.08- to S)i. felle potabant, Quod dicit, fiat menia eorum in laqueum amp;nbsp;in captionê, non habetur fcriptum in Pfalmo, nequein noftris Septuaginta interpretum €xemplaribus,nequein Hebrxorü. Sed rurfum in Pfalmo habetur;Fiat men/ fa eorum coram ipfis in laqueum, Apoftolus autem non pofuit, coram ipfis» Patt/i« KöM lt;td Ergo fciendum, quod autoritas Apoftolica nunquam Hebrxorum exempla/ diilus fititHe ribus fidem facit, nee uerbis femper Interpretum feruit, fed fcripturarum fen braids exem^ fum uerbis quibus competit cxplicat.Omnc quod appellaturuetus Tcftamé/ plaribus. tum menfa eft lfraël,in qua menfa, fi quis uokbat cdereuerbumdei,appofitis lienfafcriptu fibi legis amp;nbsp;Prophctarum fermonibus pafcebatur. Et haneputoefle menfam, rarum. de qua dicit Solomon : Si redieris ccenare ad menfam potentis, intelligibiliter

D intellige quae apponuntur tibi,amp; mirte manum ruam,feiens quia talia te para re oportetjOmnis ergo fcriptura menfa eft fapientix. Aliter,fïat menfa eorum coramipfisinlaqueum,hoe impletumeft,quando occifi funtinuindidam , crucis pafcha manducantes,in laqueumfcilicet obfidionis:Siue in laqueum Judids menfa menfa diuinx fcripturx ludxis efficitur, quando ea qux de Chrifto propheta/ in laqueum eft ta funt,non nifi ad literam peruerfeinterprctantur,in captionem fcilicet tranf/ «erft migrationis, qux fub Tito amp;nbsp;Vefpafiano fadla eft. Poteft autem St^illa captio Luc.-^ menfx huius uidcri,quia dominus eos cepit, cum ad eos dixit:Quid uobis ui/

,j deturde Chriftoç’SequituriEt non potuerunt ei refpondere uerbum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et

Î, in retributionem] Hoceft,in mali operis uindidam;fit autem amp;nbsp;in fcan dalum menfa hoe modo.Ex fcripturis didicerunt ludxi, quia Chriftus in xter num manet : lefum uero uidentes incarne, ÔC non folum in carne, fed in morte,ô^ morte cru cis,feandalizabant in eu, nefeientes quia etfi paflus eft ex

SJ femper] Neque enim debent ultra coelum defpicere, qui in creatorem cœli peccaueruntjreddeorfumftgnificatfortitudinemludæorûadferuitutcm

A Ie«tur] Quomodocx nioriim dclidofakis Gentibus deturoftcnd/f, hoc eft, utconuerfionem Gentium mdentes, tcftamcntum dci, quod I'pfi DcUâum ïu^ priusacceperantj'llis traditum,ÔC legem amp;nbsp;Prophetas apud eos maioreôô dlt;eorumGenti digniore haberl obferuantia , zekim capiant etiam in nouiftimis fakcm prodeße. tcmponbus.Etficut nunc illorum lapfus falutem Gentibusdédit,ita Gengt; tium fïdes Sgt;C conuerfatio, Ifraëli Kmulationem conuerftonis ÔC falutis conz fcrat:ufqueadeo illos dilexit, ut propter (àlutem illorum Gentes uocaret, quo eas uidentes ad regnum dei admitti, uel fie facilius conuertantur.

JJ Gentium, quanto magis plenitudo eorumC ] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sidelidum illorum tan/

turn uobis profuit,ut fine operibus legis uos illis faceretcohacredes : 8C fi pau ci eorum credentes ,omncs uos ad falutem uocarunt, quanto magis fi omnes crederent prodefle uobis poterant perdodrinam. Conftdera in his dei fa/ pientiam,quomodoapuddeum,ne ipfa quidem delida ÔClapfus inutiliter »«üorumbene cedunt: Sedeum unufquifque expropofitis in uoluntate,uel libertatcde* dcMnonnune linquatjdifpcnfationc diuinx fapientiæ hoc ipfum ,in quo illt damno fus

„ negligentix pauperes fîunt,alios diuites facit. Vobis autem dico Gen/ „ tibus, quamdiu quidem ego fum Gentium Apoftolus] Quamdiu in „ corpore fuero conftitutus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Honorificabominifteriummeum]

Dum exemplo meo plures eorum faluare contendo.Oftendit Gentibus, quoniamaffedu diIigatIudxos:Nam minifterium fuum,quod Apoftolus Gentium eft ,honorificct, fi propter affedum generis fui data opera etiam ïudxos adquiratad fidem:honorificatior enim fit, fi amp;nbsp;illos, ad quos non g milTus eft,lucretur ad uitam.Patribus enim in laude maxima erit, fi fratres in/

ucnerit qui perieranuQuid tam dignum, quàm utunufquifque minifterium fuum, quod dei prouidentia fufeepit, exornetÆxornat autem 8C illuftrat milt; nifterium, qui oene miniftrat:ficut ex contrario dchoneftat minifterium fuum, 8C notabile facit, qui negligenter amp;nbsp;indigne miniftrauit. Verbi caufa, preßytrriojß minifterio ecclefix Diaconus ,inquirbene miniftrauit,bonum fibigrande cium. adquirit, amp;nbsp;multam fidutiam in fide Chrifti lefu : fi uero non bene miniftra/ uitjhoc eft, fi non fetalem exhibuerit,qualcm deferibit Apoftolus : Grauem, i.tjwo.j, nonmultouino deditum,non turpis lucri appetttorem,fed habentem mi» nifterium fidei in confeientia pura ,non iam bonum grande, fediam malam fibipcenamconquirit,tanquamqui contumeliamfeceritdiuino minifterio, quod fimiliter de exteris et omnibus ecclefiafticis gradibus intelligendum eft*

« Si quo modo ad xmulandum carnem meam prouocem] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoc eft,ut

» Omni modo talem me exhibeam, quatenus me defiderent imitari. Si »J enimamiflîo eorumreconciliatio eftmundi] Vnde Gentibus aftum/

ptio,nifi ex illorum uiuerent morte, ex îudxis mortuis cChriftus uel Apofto/ li uita fuerunt Gentibus,fi quos inde liberauero, ad ueftram proficient uitam.

Si ergo, inquit, Ifraëlitx, huius Gentis abiedio reconciliationem prxftitit mundo,tantafuitergo Gentem iftam gratia,quxfublata ab ea ,uniuer/ fum mundum deo reconciliare fuffïceret:quant5 putas tune merebit mSdus, cQctiâgens ifta reconciliarimerueritî’amp;S quid aliud fit,quod ex reconciliatio ” ne Ifraèl mundus adquirat, breuiter oftendit, dicens: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vita ex mor/

»5 tuis] Tunc cm erit aftumptiolfraël,quando iam amp;nbsp;mortui uitam recipient, Vitdexmorii

C doncntiir: Abfurdum namquc uideretur, ficum offenfio ipforum réconcilia/ tionem mundo donauerit,affLimptio ipforum nonmaius aliquidmundoôC ïgt; prxftantius largiretur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quod fl delibatiofanda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maflà] Hoc

eft,fi qui crediderunt pauci fandli funt,amp; omnes fandj,fi credât ,Quod unius fubftanriaEeft,unumefl::ldeôqucoftendit,non poffe indignos diciadfidem ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hos,quorum ïam parentes adepti funt fidem : quia fi pars ludxorum credidit,

5gt; cur amp;nbsp;non alia pars poflè crederedicaturC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et fi' radix fanda eft, 8C rami]

Immutatis uerbis eadem repetit, ut fenfum commodet duobus cxemplis» Radix patriarcharutn, boe eft primi ÖC nouilTimi fandi ex ipfis.Radicem ue/ rohanc quidam Abraham , alij Seth , alijunum aliquem ex patribus poz nunt.Ego autem radicem aliam ,quæ fanda fit, amp;nbsp;fandas primitias nefeio,' Radix fdn^ki. nifi dominum noftrum Icfum Chriftum : ipfe eftenim primitix omnium,ueÏ delibatio fecundum id, quod alibi de eo dicitur : Qiii eft primogenitus omnis Co/.i, creaturacjhuic namque radici, omnis qui faluatur infcritunfiChac delibatiotic fanda, omnismafla humani generis fandificatur.Etficut radix fanda, maz nentibus in fe ramis fandificatis pinguedinem prxbet, dum per fpiritum fuum fandum adhérentes fibi uiuifïcat, uerbo excolit, fapientia floridos red/ dit,ód in omnium uirtutum plenitudineadferre frudus uberes facit:Tta QC ipfe dicat de eisïEgo autem ficutoliuafrudifera in domo dei, Etenim fi ramt qui fradi funt,propter incredulitatem fi adi funt, amp;nbsp;qui ftant fide ftant, qui falui erunt in quo ftant,nifl in ïefu Chriftoï’ó^ quis alius eftjà quo per incredulita/ tem fradifunt,nifi ipfe cuinon credidcruntç’Sed tarnen extempore aduentus eius multus oleafter inferitur huic radici, uel ramis eius, Apoftolis fcilicet ÔC

„ Qtiod fi aliqui exramis fradi funt ] Hoc eft,non propter te illi fradi funt,’ ,, fed propter illos tu infertuses.quia illi fradi» Tuautem cum oleafter effes] „ Olcafter,olea quidê,fed inculta ac fylueftris» Noli gloriari aduerfusramos] Gleißvr. Hoceft,nolide illorumperditione gauderc,alioquinaudiesjquianon illiper »5 te ftant,fed tu per illos;ncc illis uitam prxftas,fed illi tibi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dicis ergo fradi

,5 funt rami,ut ego inferererf] Dicis il los ideo frados,ut tu inferaristuideam® ß 33 propter ea, 6^ non magis propter incredulitatem fliamccciderunt» Tu ante Fidcßare. fidefta] Quialudxiperdimdentiamlapfifunchosfidedicitftare,quiacuni

3, prius iacercntjCredendo ftare coeperSt» Noli altum fa perc,fed time] Id eft, noli dicere quod fidem Abrahx habeas,ultra populum ludaicumfidelem* T Dee/l fenfui Qiiidam hunc locum non intelligentes, caufam uel perfonas, de qua,uel de tdlcquid,qud= quibusloquitur Apoftolus, î putanthicfapientiamelTeprohibitamtquodl leefl:nondd= fiitacft,fecundumillos inuenietur fibi ipfi efle contrarius tcumhic uetet, uertufit. quodalibi,ut Ephefiniôdcxteri accipiant,magnisfupplicationibusadomi/ no deprecatur î Noli ergo altum iapere, hoc eft, noli contra cos efle fuz perbus,fed caue ne tu offendas,Memento quod omnis qui fe cxaltat,hu/ sj miliabitur : nam polTibile eft ,etiam te peccare» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sienim deus natural!/

35 bus ramis non pepcrcit,ne forte nee tibi parcat] nbsp;nbsp;Hoc eft, fi illis non peper

cit propter incrcdulitatem,quiaex radice fanda funt,quanto minus tibi fi pec 3» cauerisC Vide ergo bonitatemôCfeueritatem dei] Bonum deum Gentiz busefle teftaturîquia cumidola fequerentur, nec fic rcquirerent fCjUl«« tro uocauit illos, 6? peccata remifiteis .ludxis autem feuerus eft, amp;nbsp;excxcauit illos,quia donum dei iprcuerSt:poteft enim deus itcrum inferere illos, Apud homines

AD romanos collect» JP homines quidem impoffibile eft aridos furculos reformarc, apud dcum au/ )» tem omnia poflibilia atcp facilia. Nam fi tu ex naturali exctfus es oleaftro]

Qiiia iam olim patres corn per naturalem legê degenerauerut à natura, 6C per fucceftiones peccandi confuetudine permanente,quafi naturaliter amari 8C in fruduofi efte cœperunt. Et contra naturam infertus es in bonam oliuam] Contra naturam oliux eft, in fer ere oleaftrum, quia magis fokt ramus radic/s uim mutare,quam radix ramorum in fuam uertere qualitatem. Ideo infertum . dicitoleaftrum,ut furculus frucftum radicis afferat, focius eius effedus» Oliuâ fidem, perquam Abraham iuftificatus eft, accipiamus: Oleaftrum uero, quia fterilis Ä^infruduofa natura eft, perfidiam fignificat, Ac per hoc fi hi qui fem? perinimici dei fuerunt, conuerfi in fidem Abrahxinferti funt, ex cuius origL nenonfunt,quantomagisludxi, fi poftdiffidentiam credant,paterna: red/ dendi funt natur«,inferti itcrum in iuampromiftîonemç’Sednec hocquide lateat nos in hoc loco, quod non co o rdine Apoftolus oliuæSC oleaftri fimili« tudinem pofuit, quo apud agricolas habetur :illi magis oliuam oleaftro infe« rcrc, 8C non oliux oleaftrum folcnn Paulus uero apoftolica autoritäre ordinc Pdulm res cdU »» commutato, res magis caufis, quàm caufas rebus aptauit» Nolo enim uos fis codptah 35 ignorare fratres myfterium hoc] Adhuc ad eos qui exgentibus credide/

runt, quafi elatos SC fuperbientes aducrfum ramos qui fradi funt,amp; putantes quod hoc non dei bonitate, ÔC ineffabili difpenfatione fapicntix eius, fed fuis meritis confecuti funt, ut illis detradis, ipfi cum eftent oleaftri infercrentur in bonamoliuam» Myfteriumautemdicit arcanum,quod hominibusignoraa turn eft, quare faluatæfunt Gentes, quiaoccafionem eis falutis etiam excitas B praeftitit Ifrael. Eft myfterium quod ignorabatur ab his qui infultabant huiuP modi, quomodo in difperfi'onefiliorum Adam, exteris quibufque gentibus fecundum Angelorum numerum diftributis, propria quxdam pars fada eft: ïfraé'1,adquos ÔCrepromifliones bonorum ,ô(rtcftamenta, SClegiHatiofada eft» Manente ergo ilia parte domini in ftatu fuo,poflibile non erat nos,qui era mus genres, introire in hxreditatem dei, QC. in feeptri eius iura fuccedere» Sez

»3 quitur: Vtnonfi'tisuobisipfisfapientes] Hoceft, nefecundum huma/ nam fapientiam dicatis: Nos deus elegit, ôô illos abiecit»Quia infultare lapfis, amp;nbsp;gloriari aduerfum ramos qui confradi funt, non fit per dei fapientiam,fed per humanam notabilem, Slt; ignorantem myfterium dei, Quod enim fecun/ dum dcum fapit, in benefictjs dei non infultat abiedis/ed cum timoré gratias

” agitmifericordixlargtentis, Qiiia excitas ex parte Ifraél contigit] Ideft,nô omnibus patiturdeus,fedaliquibusex Ifrael fieri cæcitaté» AutintantG Ifra/ cl delida amp;nbsp;perfidia occupauerat, ut ueniret tempus,quo genres omnes ad/ mitterenturinuitam, amp;itaomnis Ifraël per fidem folam faluaretur, quomodo gentium pknitudo, utæquaks eflent in Chrifto, qui xquaks fuerant in de/

’’ lidis. nbsp;nbsp;nbsp;Donee pknitudo gentium intraret] Ideft,multitudocrcdcntiuni

55 Sieur feriptum eft: Ventetex Sion qui eripiat, amp;nbsp;auferat iniquitates ex pjaitc ‘79, 35 Iacob] Quod fi uis, inquit Apoftolus, feire,quomodo etiam poft cxcitatem

faluandus fitIfraël,audi quomodofcriptûfit: VenietexSion qui eripiat ôfc. Sciendum fané eft, quod de Propheta Efaia unum teftimonium iftud Paulus aflumpfit, pro co quod dixit Apoftolus: ueniet ex Sion, feriptû inucnict pro/ pter Sion.Etquodaithic,cumabftulcropeccatumcorum, ibiomnino feri/

C ptum non eft,fed nec apud Hebrxos quidcm, Apoftoli tarnen autontate fum ptum ell. Verum meminifle debemus, quod prxfentê locum Apoftolus qua/ iimyfterium haberi uolujt:quo fcilicet hutufmodi fenfus,fideles quiqueSÓ perfcdi, inter fcmetipfos uelut myfterium del filentio tegant, necpaflim im/ Tot, 12. perfedis Sd minus capacibus proférant. Myfterium régis, ait fcriptura, cadarc bonum eft, nbsp;nbsp;nbsp;Er hoc illis à me teftamentumjCum abftulcro peccata eorum]

»5 ui, abolitis perbaptifmum peccatis, accipiunt, nbsp;nbsp;Fratres fecundum Euangc

. , nbsp;nbsp;« huminimicipropteruos] Caufaincredulitatis inimici funtEuangelio,ut

nimiciEudfi’^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illorumaperiatuiamante tempus intrandiad ftz

d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;memoraui,Hoc dicit, ut non infultct his, quorum delidlum

crc u tdtem. profuit Gentibus. Ulis cniminfultandum eft,quorum peccatumobfuitaliqui bus.Eadcm perfequens, adhucde Ifrael ÖC Gentibus Apoftolus,SC ramis ole/

aftri, qui infultabant ramis oliuac defradis, imputans ctiam hoc addidit: quia Ifrael fecundum Euangeliumquideminimicus fadus eft deo, quia non crez didit Chrifto: quantum autem fpedatad honorificentiam patrum, cledus SC 9gt; chariflimus habetur apud deum. Sed Sc quod dicitî Propter uos] Quorum faluti fcilicet inuidet,^hibentes Apoftolos Gêtibus loqui, SC pcrfequêtes qui adnuntiant Chriftum, Secundumreliquias uero ,quxfaluandxdicuntur,in sgt; quibus eledio credentium fubfequutaeft ex Ifrael Chariftimipropter 9’ panes ] Quorum fcilicet fidem fequentes, credunt in eum, qui fufcitauit 93 Chriftum lefum à mortuis. Sic enim aliquando ÔC uos non credidiftis 53 deo ] Poft hacc etiam latentes, SC profundiores incredulitatis eorum aperit caufas, Sc dicit t Qtiia ficut uos Gentes quondam non credebatis deo, nec ta/ 33 menidcircopenitusrcliquituos deus, Sed aliquando ad ultimum mife 33 ricordiam confecuti eftis propter incredulitatem illorum] Occafio tarnen conferendac in uos mifericordiac populi Ifrael incredulitas cxtitit, ita etiam nunc hi qui de populo Ifrael non crediderunt, non ufque relinquuntur in inz credulitatefua, Sed poftquam plenitudinis Gentium impleta fuerit difpenfaz »3 tio, etiam ipfimifericordfamconfequentur. Sine pcenitentia enim func 33 donationesSCuocationes] Sicrediderint,illfsnon poteruntimputare pecz „ cata, quia deum non poenitet Abrahx femini promififle. nbsp;nbsp;nbsp;Conclufit enim

,j deus omnia in incredulitate, ut omnium mifereatur ] Non uiinclufit, fed ra Conclufdok done, quos inuenit in incredulitate, hoc eft, ludxosomnes, 8C Gentes con/ fubpcccdto. clufitrQiiia anteludxi peccato res tantum crant,non etiam perfidi. Poft/ quam autem Chrifto non crediderunt, Gentibus funt sequaleSjUt omnes fimi liter mifericordiam confequantur.Hoc eft omnia conclufifte in incredulitate, Ut tuncdecretum donS à deo ueniret,quando omnes diffiden tia Iaborarent,ut gratia muneris effet gratiffima.Itac^ nemo fe iadet.’MiferSeft enim fupcrbum 33 efle eum, cui ignotum eft: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O altitudo diuitiarum fapientix, SC fcientis

33 dei ] Miratus tantum profundum, nullis prxcedentibus meritis Gentes inz Sdpientid itn= tromiflas, SC in perfidia ludxos derelidos: Vnde exclamatdicens t O altitudo mcnfddci. diuitiarumfapientiacSCfcientixdei.Laudatfapientiam dei,quxtarndiuexpc dauit fecundum prxfcientiam, donee omnes mifericordia indigerent, uthoz minibus de falla iadantia gloria tolleretur.Excelfum SCimmenfumdeumin dmittjs fapientiæ 6Cfeientiæ fux,cum omni laude gratiarum adionis teftatuiî Eft enim confilium SC iudicium eins incomprehenfibile, Nam ab initio feiens conuerfaz

A conuerfationes opera hominum , quia neque fola feuentate fuftitix faluari poflèthumanum genus,necçfolamifericordiaad profcdummeritorumper uenire,unoquoque tempore decreuit quid eflct p radicand um, ante tarnen permittens unumquenque fibi: quia natura ipiâ duce cognitio iuftitix ob/ torpuerat,confuetudinedelinquendidatalcxeft,uthumanumgenus terroz ris metu lege frenaretur: quia non ie cohibentes rei tenebanturàlcge praedi/ da, Mifericordiaeft,quxadfeconfugientesfaluaret,refugientes aiitemexz ]viifericordi4 caret ad tempus, ad promiflionem eorum Gentes, qux prius iuftitiam deida« dei. tarn per Moyfenfequi noluerant,aduocans, utherumfalutiduminuident, iplo zelo ad radicis falutaris originem fcreformatentpromilfi in lege.Haec eft altitude diuitiarum fapientix ÖC feientix dei, qui tam ludxos quam Gentes manifeftata prouidentia adquihuitad uitam, Confideratis fandus Apofto/ lus, fantas elle bonitatis dei diuitias, ÔC tantum diuitqs fapientix opus erga raz tionabiles agi creaturas, ÔC quod tantum deus diues eft in mifericordia, ÔC di» Solu^ deta di^ ues in omnes qui inuocant eum, 6C tantx funt bonitates eius, ÔClonganimitaz «es cA. tes, fapientix, repente ut interioribus cas cordis oculis intuens, immenfitaz temtv earum perfpiciens,ftuporc fimul ac pauoreperculfus,exclamatamp;:dicit:

s, nbsp;nbsp;nbsp;O altitude diuitiarS fapientix ÔC feientix dei, quàm inferutabilia funt iudi-

„ ciaeius^j ludiciadei abyftïismultatad liquidum enimeomprehendinon pof ludidadei funt, Inferutabilia] Vt fcrutariiudicia eius, quibusunam quan que ani abyßus. mam,atquenaturam rationabilemdilpenfat ,nemo fuffïciat, Sedrequirenz dum quare dicat inferutabilia efle indicia dei, cum Pfalmographus dicat: In la bqs mets pronuntiaui omnia iudicia oris tui. Ad quod ita refpondendum eft: Decîdrdturlà

B Nam addendo, oris tui, qux feripta funt à prophetis, SC qux facilia funt ad in/ cm Dduidis, 3gt; telligendumfignificat. Et inueftigabiles uix eius ] Hoceft,cogitatio difpenfationum eius, fiue uix domini,fcilicet mifericordia SC indicium,

Qiiis enim cognouit fenfum dominif] An nemo cognouitî’ Nam in prx/ fenti ipfe Paulus fciebat,qui alf)s oftêdebaqftuc fine lege ipfius per ie nemo co gnouit, hoc certe de creaturis dicte, quippe cui nihil fit cum creatura cômunc, Quis enim cognouit fenfum dominiC' hoc in Efaia feriptS habetur, Manifeftu eft, folum deum eftè,quinouit omnia confiIia,ÔChuncunum efte, qui nullius cget,quia ab ipfe funt omnia, et per hoc confiliû eius à nulle nec metitur, nec comprehenditur, quia inferiora fuperioris fenfum capere non polTunt. Déni/ que ludxis nÔ credentibus impoftibile uidebatur, confiliû ÔC uoluntatem dei eftèadrcdemptionê Gentium.Similimodo SC Gentibus arduumSCincredu/ lumludxos,qui non crediderunt,faluatore pofte conuerti,SC credere utfalua»

« rentur, Aut quis confiliarius eius fuit^] Hoceft,quafi minus ipfe confilio Cotifilidriia fufFiciens,indigeret alterius, fed confilij participem nullum quidem inter crez dei^uisi aturaseftepronuntiat:confiliumuero fapienti neceiTariô in fapientiafuaeft,

S5 qui eft Chriftus, ÔC in fanditate eft fpiritus fand”, Aut quis prior dédit illi, s» amp;nbsp;retribuctur cic’] Nemo enim aliquldfadori luo priorcontulit, quippe c3 etiam hoc ipfum unufquifip à conditore fufeepit, Quoniam exipfo,6Cpcr

« ipfum,ÔCin ipfofuntomnia] Vides quomodoin ultimo oftendit,quodin Trinitdtisco^ omnibusquat fupra dixeratfegregauerit myfterium trinitatis,nam cum dixitî probdtio. Altitude diuitiarû, patrem, ex quo omnia dicit effè,fignificat:Etfapientix alz titudinem,fpiritum iandum,qui etiam alta dei nouitamp;.' déclarât, Veruntamê quoddicitexipfo,hocipfumquod fumus indicattPer ipfum autem,quod per eius prouidentiam difpenfamur in uitaftn ipfo uero,quod perfedio omni

C um,8^ finis in ipfo crif,tunc cum deus erit omnia in omnibus, Ab ipfoomnis creatiira accipit initium, amp;nbsp;per ipfum regitiir, amp;in ipfo omnia concluduntur, nec ipfe continctur ab ullo, In fecula ] Propter hoc quod perfedio omniû non intra unum feculum concluditur,fed in multaprotenditur. Amen ] Vtintdligamus per ilium adiftam beatitudinemueniendum,dcqiiafcriptiJ eftin Apocalypfi,

Bfecro itac^ fratres,per miicricordiam dei ] Non per falute illorum,neqj per Chriftum obfccrat, quamuismifericordia deiin Chrifto fit, tarnen per mifericordiam dei crat illos, per quam ex mortuis uiuerecœperunt, utmemoreseius follici/ te agant circa obfequium eius, à quoillis dataeft, per quem ex imptjs gratis iuftificati funt,Cum per omnem textum epiz fgfrù. ftolx in fuperioribus docuiîlèt Apofiolus,quo modo àludacis ad Gentes,à cir cûcifion e ad fidem,à litera ad fpiritum,ab umbra ad ueritatem,ab obferuantia carnali, ad obferuantiam fpiritualem religionis fumma translata fit, amp;nbsp;hxc ita ad futura propheticis uocibus oftendiffetdefignatarlam nue ipiritualis huius obier uantix,ad quam cultus dei ritum docuit efle tranflatû, aggreditur mores ” amp;nbsp;inftituta fancire,ô(f ait, Obfecro itac^ uos frati es per mifericordiam deij

Et hxcdoceo, non quafi imperans:nihil enim proficit legis imperium, feJ quafi qui officium fufeepimus reconciliandi uos deo,Quid eftautem quod « uos obfecrof Vt exhibeatis corpora ueftra hoftiam uiuentem, fand:am,dco « placentem] Nonanimalium,ficutinuetcrilegc, qux tarnen licet in figura fierentjimmaculataofFeiebantSCuiua. Rationabileobfequiumueftrum] 'Rdtiondbilc Omneopus bonum tune placet deo,firationabiliterfiat:namaliâs mercede priuaturutpote fi quis hominum caufa ieiunet,bonum obfequium infïpienz ter facit,Obfequium hic cultum dicit,qui cultus,quoniam dudum in corporir bus mutorum pecorum confiftebat ,nunc inquit,in corporerationabilis hoz minis offèratur,Slt;^ corpora magis ueftra quam pecorS,fiant facrificiS deo. Pro uiribus autemexplanare tentabimus, quomodo unufquifcp rationabili obfe' quio cultus dei exhibeatur. Si fuperbiam corporis fuiuincat, immolât uituliî: Jmmoldrc ui= gf iracundiam fuperet, arietem iugulat: Si libidinem uincat, holocauftumofz fK/Kw,fcirc«Mi, fert hircum:Si uagos ôd lubricos cogitationum refecet uolatus, columbas, coiwwfcjw. turtures immolauerit, Nunc autem Paulus obfecrat in Chrifto credentes, ut VMcns hoflid. corpora fua exhibeant hoftiam uiuentem, faneftam, placentem deo. Viuenz temdicit hoftiam,quacuitam,hoc eft:Chriftum,infcgerit, Sandâdicit,in qua fpiritus fandus habitat, ut Apoftolus dicit : An nefeitis quia templQ dei eftis, amp;nbsp;fpiritus fandus habitat in uobis C Placentem deo,utpoteàpeccatis ÔC uitijs feparatam. Hxc autem omnia rationabilis eft cultus dei. Poteftenim pro tali cuitu reddi ratio,amp; oftendi, quia dignum eft deo taies hoftias immolare: Arie tes autem,ôi^ hircos,8ô uitulos immortali amp;incorporeo deo offerri, nulla ratio honefta finit. Et noliteconformarihuicfcculo] In quooftenditeftequanz dam forma huius fcculi,ôf aliam efte fecuÜ futuri. Vide ergo, ne forte cum irez nitira in cor tuum, conformem tefaciathuicfeculo. Similiter autem Stfconcu pifeentia mala, ôf auaritiajCxteraq; qiiibus prxfens feculum deledatur,forma tibi feculi prxfentis imponanqSi uero econtrario manfuetudo, parientia, Icni/ tasjcon

tas,contincntia,fides,ueritas, exterxi^ uirtutes habitent in fcnfutuo,confor/ memtefuturi fcculifacicnt,ô(^ita pulchram animx tux fpeciem reddent,ut uerbum dei quo defpondeteam fibi in mifericordta Ô6fîde,dicatad eam:Tota C(lt;«.4.

»» tatefenfusueftri] Renouaturautem fenfus nofter, perexercitia fapientix,^f»o«'lt;’''A»«' fiemeditationem uerbi dei, fie Icgis eius intelligentiam fpiritalem, Si quanto nbsp;nbsp;nofiios.

quis cottidie ex fcripturai um proficit leÆonc,quanto^ altius intellelt;Qus eius

” accedit,tanto nouior femper cfficitur, Quod bonum,ôe placitum, fie perfe/ ’» dum] Hoc eft,quod bons fit, fie melius, fie optimum, uerbi caufa:Bonum »» coniugium,melius autem continentia,optimum uirginitas. Dico enim per »» gratiam,quxdataeftmihi] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prohibitus humanafapientia, quxprxteric

gern eft,non fenfu proprio loqui ie dicit, fed autoritäre gratis fpiritualis.Hsc gratiaperitiaintelligitur dodrinsdominies,perquam humilitati ftudendS tradiqVidendum eft quia Paulus, ficut fie alias dicit,nôin fuaforqs iàpientix carnalis uerbis,fcd per gratiam qus fibi data eft,loquitur. Eft enim multa difz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

ferentia per gratiam loquentis, fie per humanam fapientiâ. Denicp compertiî n-raquot; eftjnonnullos eloquentes fiecruditos uiros,cum multa in ecclefijs dixerint,ôe ingentem plaufumlaudisacceperint, neminem tarnenauditorem exhis qus dida funt,compundionem cordis accipere, ncc proficere ad fidem, nec ad ti/ morcm dei incitarfSspe autem uiros nô magnat eloquentis, nec compofitiz oni fermonis ftudentes, uerbis ftmplicibus fie incompofîtis multos infideliS conuertere.Denicpicriptum eft, quia amp;nbsp;lofeph inuenitgratiam in confpedu principis carccris, fie Hefter inuenit gratiam apud regem, Reperimus autem nos in quodam fccretiorc libello fcripturarum,quafi angelum quendâ gratis.

quietiam uocabulum ex gratia traherct:Anachelenim didtur,quodinterpre/ AtidcM i^uii tatur gratia dei. Hoc ergo fcriptura illa contineat, quod mifliis elTetà domino fonct ifteangelusadHefterjUteigratiam daret apud regem.Videamus quidcft,

« quodpergratiamquacdata eftfibi, Apoftolus dicit. Omnibus quifuntinz »J ter uos,non plus inquit,fapere,quâm oportet fapere, fed faperead fobrietatê] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Videtur adhuc ad fuperbientcs ramos oleaftri A mfultantes ramis, qui de bo/ na oliua defraAi funt,ctiam hune aptare fermonem,ô^ dicere eis : Non debere pluSjhoc eftjfuperbe fapere^quàm oportet fapere ♦ Ego autê dico, quia amp;nbsp;hæ/ retici plusfapiuntde Chtifto^quàmoportetfapere, quinegant eum in carne uenidc,SCnatumeifeexuirginc, fedccelefte cicorpus adfignant. Plus uult fapere,qui illa ferutatur qux lex non dicit, unde SC Solomon ait: Altiora te ne Ecc/.J. fcruteris,ô(S maiora te ne quxfieris, fed quatpræcepit tibideus, illa cogita fern/ per. Aperte oftendit hoc nos debere fapere, quod iuftitix terminos non egrez diatur,fed fapere inquit,ad ibbrietatem,quod in Grxco dicitur-j-w^fwo-ui» ^in no ftriscodicibus,hoceftinfcripturisdiuinis,fobrietasàmaioribus interpretatS cft:ab alijs tamê eruditis uiris temperantia ponitur. Sapere ergo ad temperâtiz am hoc eft,utin omnibus,uel quxagimus,uel loquimur,uel fentimus, tempe

furam fidei,uirtutum intelligenda eft gratia, quam non nifi fideles accipiunt. inettjùrn fidâ Sicutdiuifit deus menfuram fidei, hoc eft, ut feiat unufquifque fieintelligat, qusineofit menfuragratisdei, quamconfequi meruit per fidem:Interdum enim accepit quis à deo ut fapiat in operecharitatis : aut ut fapiat in officio uiz fitandi,auterga uiduarum fiepupillorum dcfenfionem,auterga hofpitalitatis folicitudinem ; hsc ergo iîngula diuifit unicuique deus fecundum menfuram

C fidei: Scd fi is qui accipit gratiam, ut dcnuo aliqu horum fapere uelit, ô(f non intelligat menfuram gratiæ fibi datx,fcd uelit fapere de fapientia dei,de uerbo dodrinXjde profundioris fcientixratione, in quo gratiam non accepit,8C non tam difcere uelit, quàm docere quænefcit,iftecum minusfapiat, plus uulc ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fapere,quàm oportet;non cnim fapit ad temperantiam, ut cuftodiat unicuic^

ficutdeus diuiiît menfuram fidei ♦ Verum ut euidcntius adhuc detjs Apoftoz 5)lusafllgnaret,introdudt exemplum,dicens, nbsp;nbsp;nbsp;Sicutenim inunocorpore

SJ multa membra habemus ] Per comparationem corporis eos ad concor? diam cohortatur, ne uel hinc moueantur, quia dona accipere diuerfa, ÔC oz mnia habere finguli non poterant,ne fuperbirent nullius egentes, nec omnes ,,eadem,ut corporis Chrifti nobis fîmilitudodemonftrctur* nbsp;nbsp;Membra autem

„ omnianoneundemadumhabent] Nonenimpoteftoculusaudire ncc „ aurisuidere,Ôtfc» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic finguli alter alterius membra ] Vt praeftandoalz

terutrum quod habemus,magis acmagis charitas confirmetur, ordinatilTime perhxccomponens omne corpus ecclefiac: ut fîcut proprios adus habent,amp;!: ofFicijs fuis unum quodque deferuit, nec tarnen polfibile eft, ut non confenfu CorpiK Chrißi mutuo fibi inuiccm cedantdta inquit,amp; in ecclefia,quae eft corpus Chrifti, diz ecclcftii efl. uerfos finguli habemus adus, uerbi gratia: Alius omne ftudium erga fapienz tiamdei,amp;:dodrinam uerbiadhibet, ÔCin meditatione legis diuinaedieac nodeperfiftitjôdeft magni huius corporis oculus» Alius ergaminifterium fra trum,amp;: indigentium curam, amp;nbsp;eft fandi corporis eins manus : Alius ftudioz Mcmbrd cor= fus auditor eft uerbi, QiC auris eft corporis : alius ad uidendos decumbentes, SC porwcfcnyii. requirendos tribulantes,amp;pofitos in neceftïtatibus cruendos eftimpiger, qui pes fine dubio ecclefiaftici appellatur corporis. Et ita inuenies unumquêz -, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;que propenfius erga unum aliquod officium , SC fpecialius operam dare,

cxtcra uero fequcntia habere * Quomodo autem corpus iftud in Chrifto fit,id eft,in ueritate.ôC fapientia,8C iuftitia, QC fandificatione, quac omnia Chriftus »5 eftjfxpe iam diximus» Habcntes autem donationes diuerfas ] Cum dixif fet fingulos quofque credentium membra eftèunius corporis Chrifti,nunc ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quafi diuerforum membrorum diuerfitatem operis enumerat, 6Cuerbi caufa,

Mc«r mterioY nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oculorum,ita menti, qux eft interior oculus, prophetix affîgnat officiz

n I um, SCalq tanquam manui minifterium aflcribit, amp;nbsp;altj tanquam Itngux doz ‘ drinam tribuit,fimiliteretiamesterafecundum rationem menfurxfidei, NSc autem ilia officia deputata membris merito fidei enumerat, ut quod uiderit membrorum, quodfibideputatum officiumeft, nonperftrepatalteri,cuiuiz 5» det aliud traditum,fed côgaudeat ut corpus ecclefix fit perfedum. Siue pro/ »’ pheriam fecundum rationem fidei] A prophetia incipit, quæ prima proba Fropbetid. tjocft,rationabilem efle fidem noftram,denique credentes accepto fpiritii prophetabant pro modo capicntis,hoc cft,caufà quantum exigit propter qua datur.Prophetia intelligenda eft,quam docet Paulus, non ilia per quam diciz ,gt; tur,hæcdicit dominus, Siueminifterium in miniftrando] Hoc eft, Miniflerium. minifterium facerdotale,ucldiaconatusofficfjminiftratio,poflumushæcoz •• gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mnia ad illamregulamreuocare,quacfupcrius eft dida,hoc eft,non plus fape/

re,quàm oportet fapere,ut uerbi caufa dicamus.môdebere eum qui miniftrat, in miniftrando plus fapere quam oportet fapere:amp; qui docet,in dodrina non plus fapere quam oportet fapere : multi enim accepto minifterio, uel accepta dodrina plus fapuerunt quàm oportuit fapere, amp;nbsp;elati in arrogantiam, uel in

Similiter dicitur adiuuari dodorem in dodrina, ut in quantum fides eins eft ad docendum,in tantum infpiretur ad tradendam dodrinam cceleftem, » Siuequiexhortaturinexhortando] Quidocetmaiorefteoquiexhor tatur : exhortari enim pofiunt etiam minus periti, laceiTit cni'm fratres ad bo/ 3gt; num,aut incrédules ad fidem. Qui tribuit in fimplicitate] Qiii tribuit indigentibus dC praeftat,oportetinquit,utin fimplicitate cordis hocfaciat, hoc eft,ne uidcatur quidem bencfacere indigentibus,corde ucro laudem qux' rat ab hominibus, No ergo fimplicitas eft,fi aliud agi uidcatur in manibus,ö^ » aliud quxratur in corde. Quipraceftinfolicitudine] Quiprsceftinecclefia uelfratribus, debet elfe folicitus,non de fecularibus,fed de ccdefiaeneceflita«/ bustqui ecclefiac præfunt,rccipiantfolicitudincm qualem Apoftolus dicit,cö/ curfus in me quotidianus, folicitudo omnium ecclefiarS. Quis infirmatur,8C i.cor.tt.

»» ego non infirmorc’quis fcandali2atur,SCego non uror^ Qui miferetur in hi »» laritate] Videtur fortaffis unum atœ idem effe, quod fupradiximus: quidi/

ftribuit in fimplicitate, 8C hic,qui miferetur in hilaritate, (cd mihi uidetur unS fortafic opus efle, non tarnen operis ipfi'us unum effedum :aliud eft enim, dare indigenti, ÔC aliud eft affedu mifericordiae cum indigête partin' in hilari« » tate:Hilarcmcnimdatoremdiligitdeus, Dilediofinefimulatione] Tota^-Clt;”‘ J’'

puritas debet efle in Chriftiano, ficut deus pura lux eft : fingere enim feruoru cft,ut diligamus non lingua tantum,fed opéré ÔC ueritate,ita ut etiâ fi ncceflc ïj fucrit pro nobis inuicê moriamur. Adhatrentes bono] Non magnum dicit uitare malum,nifi adhacreat quis bono : necbenignum efle fraternitatis amo/ rem,fî non mutuis fe obfequqs prxuenerint.Obferuâdum etiam hoc, quod fi/ eut in alqs dicit:Qui adhxret domino,unus fpiritus eft.dta QC hic dicit,adhærê/

” tes bono,fine dubio ut contingat nobis unum cflè cum bono, Charitatc fraz ” ternainuicembenigni] Itauosdiligite,quafiexunamatregenerati. Ho/ »» noremutuo praeuenientes] Hoc eft quod ÖCdominus docuit,cûnotaret Serf

bas QC Pharifxos,prima fibi loca in conuiutjs uindicantes,ut cum uocatus fue/ sgt; ris tu ad ccenam, in nouiffîmo loco recumbas. Solicitudineimpigri ] 93 Ne per feculi folicitudinem pigri in dei opéré effîciamini,uel inertes, nbsp;nbsp;Spiri

gaudct,qui non refpicit ea quac uidentur,fed ea quac non uidentur expedat,ôd qui fcit,quod non funt condignx paftîoncs huius temporis ad futuram gloriâ ” quxreuelabitur in nobis, Orationi inftantes ] In quocnimnonfufficithu/ ” mana fragilitas.auxilium dei orationibus tmplorandum eft. Neceflîtatibus ” fandorum communicantes ] Manifcftum eft, quia qui preces fuas exaudiri uult,xmulus debet eflè uitat fandorum,ut hoc fit memorem efle ôd commun! catorcm,imitari adus illorum. Aliter, memores fandorum communicantes: hoc eft,miniftrantescis, qui propter Chriftum omnia contemnentes, alienis

C homines uel cæterx creaturxdeum benedicerc l'ubenturfed dei quidem benr/ Bcnedicercin didi'o aliquid muncris femper his,qui ab eobcnedicunturimpertit.Homines fcripturif. uero deum benedicere, pro co quod eft laudare, ôi granas referre dicunt.Sed in h oc prohiber Apoftolus,ne pro maledicftismaledida reddam®_, fedfaciam? i.Cor.4. qmoj ,pfg nbsp;femettpfo fcribit,ubi dicit:Maledicimur,amp; benedicimus. Gau/

” dete c5 gaudentib’,flete c5 flentibus j Non cû illis qui fient mortuos fuos ia/ bemur,aut qui fient damna fecularia, fcientcs quia huius feculi triftitia morte operatur^non funtergo lachrimac cum tali h us, fed c3 illis flendum eft, de qui/ bus dicitdominus;Bcatiquiflent,quoniâ ipfî confolabunt. Gaudetc cû gau/ dentibuSjid eft gaudio fpirituali.in bono proximi,amp; in conuerfatione eius ad ♦5 deum, Id ipfum inuicem de uobis fentientes ] Sermo ifte nô natura fui,fed interpretatione obfcurus fadus eft:hoccft enim quoddiciqut ita de fratrefen tiamus, ut de nobis ipfis, ÔC. ita uelimus proximo, ficut Sgt;C nobis uolumus^ut dominus in Euâgelio dixiqOmnia quæ uultis ut faciant uobis hoîes, cadê ÔC » uos facitc illisjd ipfum,id eft côpati in fratris tribulatiÔc, Non alta fapiêtes, »5 fed humilib” confentiêtes] Alta fapcre,fugbe fapere eft,ut elatio fit in animo ut pracfumés forte de incolumitate acftus fui, nô condoleat fratri, fed ex^bret peccatum,quod dénotât domin’* dicêsÆijce trabê de oculo tuo,ÔC tûc uidebis cqcere feftucâ de oculo fratris tui:ipCa enim elatio pcccatum eft. Sed humilib** c5fentientes,ideft,utdepofitafuperbi3alienâcaufamfuâfaciat,amp;fuâ31ienâ» « Nolite efte prudétes apud uofmctipfos] Hoc in Efâia fcriptû eft, quod hic Ep.5. Apoftol” quafifuû ponit.'nolitcin humana fapiêtia gloriari,fed ftulti eftote fc Pßl.93- culOjUt dno fitis fapiêtcs,ficut fcriptû eft; Beat” que tu erudieris domine, SC de D lege tua docueris eum,Qui fibiprudes uidet,hic cû arrogâtia ftult” eft.'nec po tcft uerâ dei fapientiâ fcire,qui fuâ ftultitiâ quafi fapientiâ colit.Ergo qui aptP ” feipfum fapiês eft, nô poteft elïè fapiês apud deû, Nulli malû pro malo redde ” tes] Si malû inferre pcccatû eft,ÔC reddere malû, nôut qbufdâ uidet iuftû eft, Reddere nbsp;nbsp;nbsp;fg j fimile peccatû eft,6C ut ego arbitror etiâ grauius:nâ ille qui malû prior intix

. ï lit,nô fentit malû efte lt;Jd feceratrqui aûtreddit malû, eo ipfo quod ad ulcifeen/ »n/rrre. ,, motus eftjConfelTus eft fenfiflefe malû efte quod reddidit, Nemini malS S5 pro malo reddétes] Hoc eft ^d dicit domin”:Nifiabundaucritiuftitia ucftra plus cp Scribarû QC Pharifseorû ôi^c, Mandatû em in Icgeerat: Diliges ,pximû tuû,8C odio habebis inimicû tuû.Hxc quantû uidet iuftitia eft,fed ut abundeC iuftitia Chriftianorû,docent nÔ reddere malû pro malo,ut pfedi elTe poffînt» ï» Prouidëtesbona] Prouidere eftfuturaanteoculos habere,utea gerant quac pofiînt, poft$ fada fucrintin reprehenfionênÔ uenire,fed magis laudiefte, fiue apud deû,fîue apud homines,ne qs exiftimet.quia apud deû illicita nô di fplicct,idcirco nôcurandû,fi fratri fcandalofint.Hoccrgoprxmonet, qaillud fieri debet,Qd SC deo nÔdifpliceqSC fratris fcandalû nôfit.Corâ hominib” pro uidet gs bona,ut nÔ placeat fi'ngulorû uel uitqs,ucl morib”,alioquin côtraria G4/.1. ,Ua Apoftoli fcntctia,quac dicit:Ego fi hoîbus placere uellé,Chrifti fcruus - »gt; nôefïèm. Si fieri poteft ^d exuobis eft,ÔCc,] Quod ueftrû eft,uos cû omniz buspaeê habetote,ÔCdicitccû ProphetatCûhis goderûtpaceeram pacificus» ■ Optâtes côuerfionê corû,atcç falutem ficut in uobis eft ut fieri pofiit,Quom5 poteft fieri ut pace cû oîbus habearn’CSC gd faciemus de feriptura quxdiciüSi uidebas furem, currebas cum eo,SC cum adulteris portionem tuam ponebas» Ideo ergo bene Apoftolus addidit,quod ex uobis eft,hoceft propofito ueftro SC fi'dei ueftrx conuenit : cum malis enim habere pacem et focfetatem,fidei uc ftrxpropofito, fidei^ côuenit.Quâuis et alio in loco poflît haberi diftindio;

A Aîiudeft enim critninaamare, aliud homines diligere: Qui homincs,cfeatura vitîdodiolds dei diligit:qui criminadiligit,diaboli fedatur inuenta. Qui ergo perfedi funt, bcre non ho^ hocipfum quo oderuntcrimina,homines amant, ÔC odiohabentesin eis illud »dneh quod peccant, illud quod deus creauitamare non definCt. No uofmetipfos

” uindicantes, led date locum irx ] Aut à fugiendo, aut à permittendo noceri, hi qui feipfos mox uindicant quomodo locum dantfVerbi caufa.manum ma nui non referunt, aut conuicio conuiciS reddunt, irx illius qui fecitiniuriam, pertranfeundi amp;nbsp;euanefendi locum dederunt: Nemo enim ita i abidus inueniz tur,qui illata iniuria, fi inuicem non recipiat, itei um fxuiat; fed quafi effufo ac digefto furore neceftario mitefcat. Eft ergo grande lucrum, ubiSCmultifudo compefeitur peccatorum, amp;nbsp;iniuriam paffi patientia probabilis apud deG* Eil auté ÔC hoc modo irx locum dare, pro his qux inferentur iniurijs, quod hi qui peccant fecundfi Pauli fententiâ, iram fibi thefaurizant in die irx, tunc reddet

” deus unicuicß fecundG opera fua» Si efurierit inimicus tuus,ciba ilium] Noli illi negarc quod deusnulli negat.quamuis fitblafphemusôCimpius, Nonfo« Ium uindieftam deo referuari debere oftendit,fcd amp;nbsp;beneficia darcinimicis,

gt;) Hoc enim faciens carbones ignis congères fupcr caput eius] Fortafliisifti Cdrbona carbones ignis qui congregantur fuper caput inimici,in adiutoriG ipfi'us conz gerere in cd=t gregantur»Poteftenim fieri,utanimus ferus ac barbarus inimici,fi beneficium putdlicuiud, noftrum fentiat,fi' humanitatê,fi affc(ftum,fi pictate uideat,compun(ftionê cor dis capiat,commilTi poenitudine gerat: amp;nbsp;hoc ipfo ignis in eo quidam fuccenz datur, qui eum pro commifti confeientia torqueat amp;nbsp;adurat: 6C ifti erunt carz bones ignis,qut fuper caput eins ex noftra mifericordia, ÖC pietatis opere con^

B gregantur. Aliter, fi inimicus bona pro mails rccipiens,nulla malitiat fuæ pœz nitentia mouetur, ipfe fibi thefaurizat iram. Caput uero principale cordis apz Cdput. pe!latur,amp; merito caput dicitur, cuius intelleduôôprudentia membra regun

»gt; tur uniuerfa. nbsp;nbsp;Noli uinci à malo,fed uince in bono malum] Vincitur a ma Vi«cilt;t ntdlo,

lOjqui à malis prouocatus reddit main. Bono autem uincit mal3, qui acceptis malis reftituit bona. CertQ eft enim hanc effe mali naturam.ut ex fimilibus fut augcaturôôcrefcat,ficut ignis, ft ei igné iungas:ficut nodis tenebris fia'cris nu bilum fociatur.Bonuuero fi adhibeas,exterminatur malum. Contraria nan cotrartjs perimûtur,lîcut per aqua ignis extinguitur: per luce tenebrac fugant^

Mnibus poteftatibus fublimiorib’’ fubditieftote] Omnis hxc PoTEStAS caufa aduerfus illos prolata eft,qui fe putabant ita debere liber à dco cll, täte Chriftiana uti,ut nulli honoré deferrêt,aut tributa depcn= derent. QuocGcp ergo modo eos humiliate defiderat, ne forte propter fuperbiâ magis nbsp;propter deû contumeliâ patiantur.

teftas,nifiadeo] Quid,SC illapoteftas,quxferuos deipfeqtur,fideimpugnat, religione fubuertit,a deo eftCAdqd* refpôdcndQ,qgt; eciâ tail's poteftas à deo da

n ta eft,ad uindidâ quidé malorn,laude uero bonorû. Itacp g refiftit poteftati] Non hie de illis poteftatibus dicit,qux pfccutiones inférât ndei;ibi enim dice/ dumrdeoobteperare magis oportet quam hominibus,fed de iftis comunibus Aä. $. diciqquaenon funt tim ori boni operis,fed mali,quibus utiq; qui refiftit, fibi da

„ mnationem pro geftorn iuorum qualitatcconquirit. nbsp;nbsp;Nam qui principanz

,, Vis autem non timere potcftatéc'] Hoc eft, accipe confiliQ meß, amp;nbsp;nun^ ,, timebis.Quodautcmdicitdepoteftaic: Fac quod bonum eft] Indieiudicij, amp;nbsp;habebis laude ex ea, alcius mihi requirendum uidetur : Non enim confuez tudoeftpoteftatibusfeculi laudari hos,qui no fuerintcriminofi. Nampcccan tes quidem puniut,ncc peccantes uero collaudare eis mos eft nullus» Ergo fcft ens Paulus, quod omn es qui in lege peccauerunt, per legem iudicabunturî Secunduqui V NVMQ.VE NQ.VE ENiM IN IVDICIO ILDA DEX 5«(/quot;^Hc/fgcmsiNE DVBIO ARGVET, SECVnDVM Q.VAM VIXIT» ßtiudicMdu^. Oftendimus aQtfpiritS lands in multis humanse legi locS dedifle»Certum em cft,quiaindieiudicqhabebitetiâex ipfts legibus laudéapuddeû, is qui nihil contra ftatuta cômiferit, cum ei dicetur: Eage ferue fidclis,intra in gaudiS dni

gi rafwuMt. hominibus uelut pxdagogi fint erudientes illos, quos feruent, ne in poena fur

dcrc, carnis funt cogitamus: nam fi uineâ dni colamus, amp;nbsp;uitain uerâ quae eft Chri/ ftus,exerceamus in nobis,de ifta uinea non miniftris feculi tributa pendimus, fed ipfi domino frudus in tempore reddimus, ftcundu quod ipfc Saluator in Lucie 10. Euangelio dicit:Quiacolonismalisuineâtuliqô^dabitearn altjscolonis,qui

A nbsp;nbsp;nbsp;Dilcdi'o proximj' malS non operatur : Si idco plénitude legis eft diledio] ~

Ponit enim per fingula mandata legis diledionem, amp;uide quam facile cun/ (ftacomplentur. Nunquid enim quidiligtt prqximum occidereeumpoteftç’ non etiam.Et iterä,nunquid quiproximum fuum diligit, in uxorem eiusad/ suIteriScomittitCNun^ profedo. SicÔCin cxteris.Hocipfum intelligendüeft

” hocuerbo Raftauratur] Quiainproximidilelt;ftioneomnisiuftitiarecapiz tulatur:Diligesproxiinum tuum ficutteipfum,Hocin Leuitico feriptum eft,

non enim debetis femperparuuli amp;nbsp;latentes efle. Ergo de fomno inertix amp;nbsp;Deromnofur ignorantix confurgite, iam enim feientia lucet. Nunc enim propior eft falus

3j noftra, quam cum credidimus] Quotidie propior eft noftra faius, ficut ÄT do * minus cum confummationis feculi figna diftingueret, dixit : Cum audieritis hxc omnia, alleuate capita ueftra,quoniam appropiat redemptio ueftra.

” nbsp;Nox prxceiTit,dies autem appropinquauit ] Comparât diet feientiam, ôâ

” lucis] Gum ignorantia abtjeiamus fimul 0^ opera ignorantix: Sc arma lucis, hoc eft opera lumin is induamus: qui enim male agit odit lucem, qui uero ue ritatem facit, uenit ad lucem» Tenebrarum funt opera uitia carnis, arma uero lucis geftafunt bona. Boni ergo adus arma lucis funt;impugnant enim tene hrurum. bras, qux funt uitia carnis. Qux fint autem opera tenebrarum, qux abijeienz

»} da fint.cofequenter enumerate dicit: Non in comeflationibus] Commcf - fationes autem, ftcut inhonefta 8C luxuriofaconuiuia, quibus neceifario coz mes eft turpiftima temulentia,8C quid aliud fubfequitur,nificubilia,amp; impu-

» dicitiacc Nonincontentioneamp;acmulatione] Redeabhiscocrccrimonet, quia omnis contentio ÔC zelusinimicitiam parit:hxc enim omnia tenebras uo

Î5 cat, quaead lucis prxmiaperuenirenonpoftunt. Sedinduite uos dominum lefum Chriftum ] Frequenter diximus,Chriftumfapientiäeire,a:iuftitiam, Slt;:fandificationem,ö^ueritatem,amp;omncs fimul uirtutes,quas utique quiafz fumpferit, Chriftum dicitur induiffe:Si enim hxc omnia Chriftus, neceflario qui hxc habet, habet ÖC Chriftum: qui autem hxc habet, carnis curam in con/

” cupifeentqs non facit. Et carnis cura ne feceritis in defiderijs] Sic Solomon eccI.is. ait: Poft concupifeentias tuas ne cas. In hoc ncceffaria non prohibuit,fed con cupifeentias refecauit»

N fi rm um autem in fide accipite] Hoceft,Tudxum,nuper in Chriftum credenté ncqua^ offenditc,fed adiuuate, utarunz dinemquaflatamnonconfringatis. Non in difeeptationej Ne dixeritis ei,uel ne imputetis,quod non oportcat fieri qux carnalitcr obferuat : Nam quo pado aufi fumus ferre fentenz tiam de altcrius corde quod non uidemusf Qui autem infïr

jgt; mus eft, olus manducet j Hine probatur,quia non de Iudxis,ut quidam putât, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in»

»» ramanducabät, Quimanducat,nômanducantênefpernat] Habebâtinter ® fe fcandala,i!Ii illos quafi carnales iudicabät,amp;r illi illos tan$ ftultos irridebät,

j, cauit in unitate fidei,ficutte» Tu qs es qui iudicasç’jCuius autoritatis es,ut

X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iudices

C ut iud/ces eum quemnom'udicetlcx: VndeIacobusait:Qtniudicatfrafretn ’ iudicat legenij fcilicet fapjenhorem fc iudicatlegc, Cxterum ipfc Paulus con/ tra mandatum facientes iudcaiuit, 6C alijs iudicandt tribuit facultatcm.

Suo domino ftataut cadit] Hoc eft, fiue uiuit,ftue moritur,quia ÔC ilk pro 5’ ptcrdeumabftinetjôôilkfecundumdeumnonabftinet» Stabitautem:Po ’» tens eft enim deus ftatuere ilium ] Quitrespuerosleguminibuspaftosmelk ores apparere fccit,quam illos qui de menfa régis edebât: poteft amp;nbsp;illos facere »’ diutiusin corpore ftarcuel ftatuere, hoc eft, in fide robuita ponere» nbsp;nbsp;Nam

prxdicando Euangelium poftit habere uirtutem, per quâconuerfi gratias re« fcrant deo, non fux gulx ftudens,fcd aliorum faluti» Et qui non manducat, JÎ domino non manducat] Qiiia per exemplQ illius multi faluantnr, Etgra« rias agit deo, hoc eft, non folum labtjs, fed exemplis SC operibus. Nemo] - M Fidel in. SibiuiiiiqSCncmofibimoritur] Quia Chriftus pro omnibus mor Sibifd^erc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft, ut 8C quiuiuunt, iam non fibi uiuant, fed illi. Cauendum eft autem,

Chrifti ÔC uiuos inuenict, ÔC mortuos fufeitabit, quoniam uiuis oftendit uiam p falutis,Scfeobtulitprocis ,mortuosueroliberauitde inferno,tarnuiuorum Dominium quùm mortuorum dominatur, ex perditis enim iterum reformauit fibi illosin Chrtftiduplcx feruos, Puto quod duobus modisconftatinomnemcrcaturam Chriftidomi inhomine!. natio,unoquouimaieftatisSCneceftitatepotentiardominaturrAItcro,quota tionabilis fpiritusexpedat,utfponte ueniat, utuoluntatcSCnon neceftitate bonum quxrat, et docendo magis quam imperando, inuitando potius quàm extorquendo perfuadeat. Inde deniep ufque ad mortem dignaturuolcntibus peccato Sc uitrjs immoi i,derelinqueret exemplû, ÔC propter hoc in praefenti lo co Apoftolus dicit. Idcirco eum mortuum effè,ÔC uixiftè,ut ÔC uiuoriï, SC mor tuorum dominetur : uiuorum profedo illorum, qui refurreCliönis eius exemz plo,nouam 8C cœleftem in ten is exigunt uitam : mortuorum illorum fineduz bio, qui mortificationem Chrifti in corpore circunferunqSC mortificant mem

»’ brafua,quxfuntfLiper terram. Tuautê quidiudicasfratremtuumT’] Docet non oporterein hac re indicate, quia nee contineturinlege, propterca deum c

A eaitadebemusutJjUtuidcatnur propter gulam âfepulasambulafïe» Bonum noftrum,hoc eft do Aina domintca,cum fit bona SC falutariSjUon debet blaf/ phemari per rem fragilem:blafphematur ante, cum dubitatur de dei creatura. BUfphematur

Ï» Noneltenim regnumdei efcaô^potus] Hoccft, non propterefcamiu/ deu^increatu ftificamur Sed amp;nbsp;hoc notandum quia non dixerit ieiunium SC fobrietas rii.

,, non eft regnum dei, fed cfca ÔCpotus. Sed iuftiiia Sé pax 8lt; gaudium in fpi/

” xdificat autem abftinentia. nbsp;nbsp;Noli propter efcamdeftruere opus dei] Ho

» minem fcilicet creatum à deo. nbsp;nbsp;Omnia quidem funt munda ] nbsp;nbsp;Repetit

»» manduc3rccarnem,2Cnonbibereuinumj Exponit quid fit,per quod offen/ di dicebat infirmum offenditur fenfii, fcandalizaturfide,quxeftoffenfio

» maior* Autinfirmatur] Scilicet pudicitia:Vinum enim SCmuIieres apofta Ecd,»?.

” tare faciunt etiam fapientes;quodautem dixit: Habes penes teipfum] dantiam refecat,nc magisin oftcntatione fit, quàmuirtutequodcredimus,

» cat femetipfum in eo quod probat] Hoc eft, qui non fuam firmitatem probS do fe confiderat, fed alterius infirmifalutem. Qui autem difcernit,fiman/

’’ ducauerit damnatus eft] Id cft,qui fe itadtjudicat;id ipfum eft enim difcretio

® amp;. iudicium, quia S)Cindicium difcernendo fit ,0f difcretio iudicando:Vcl,dilt; fcernitcredens malum efte illud,ucl illud manducare,ôôtarnen manducat

s, contra fidem fuam, iam damnatus eft. Quia non ex fide ] Qux per chari/ tatem opcratur,quicquid enim alium deftruit, ex fide non eft,0^ idcirco peccatum eft.

T non nobis placere ] Id eft,ut propria commoda quscrenz tcs,noftram faciamus uoluntatem. Ad bonam xdificatio/ nem] Oftendit modum placendi ÔC caufam, ne ad uanam gloriam placeamus, fimul SC cum dicit:Bonam xdificatione, effe oftendit ÔCmalam, ut eft illud : Aedificabitur ad mandu/ candum idolothita, Etenim Chriftus non fibi placuit]

Ideo uos qui membra Chrifti eftis, non debetis placereuobismetipfis. Imtca* tor difcipulus Chrifti, non quaerit fuum commodum : ille enim ob aliorum falutem etiam mortuus eft, ÔC improperia amariffima fubportauit dicentium: Vah qui deftruebas templum dei ÔCc. Quod fi requiras cur exemplqm,quod èPfalmoprotulit,itahabeat,quafiimproperia,quximproperanturdeo,ceci/ pfal.es. derintfuper ChriftumJtapoffumusexplanare,quodficutdixit;Quimerecp ixatth-io. pit,recipit eum qui me mifit. Itaó^ hocaccipi poteft : quia qui mihi imprope/

J) rat,improperat ei qui mifit me. Vt per patientiam SC coniolationem fcriptu jj rarum] Per fcripturarum confolationem SC folatia, fpem futurorum patienz tilTiraeexpedamuSjficutfcriptum eft; Paxmultadiligentibusnomen tuum, m nbsp;nbsp;nbsp;Sc non eft

C ÔC non eft in illis fcandalum:Hoc eft, qui confolatione legt's utuntur, moaerl nulla tentatione poffunt.ut per exempla patietixfiCconfolationis eorum,qu« fcripta funt, fpcremus confolattonem ÔC in prxfentibus, 8^ ficut Lazarus in futuro ♦ Magni etemmcaufafolatij eft,ft quod nos patimur,dominum noftrâ Confbhtio faneftos eius ftiamus efte pcrpeftos.Ite ÔC confolatione feripturarû,id eft,ut fcripturttrum. jpf^ exhortatione proficiamus ad fpem,non diffidentes de promifiis,fi adhuc

» tardent. Spemhabeamus] Ideftpromiftionis, utfpesprxmrjjfolatiumfit 55 laboris. Secundum lefum Chriftum] Vtunufqutfc^quzratalteriusfalute 55 quafi fuam,ficut Chriftus fua morte omnes faluauit à morte. In uno ore ho/ Vnoore. norificeris deum] Vnumosdiciturjubiunusatqpidenfper diuerforumora

5» fenfus fiC fermo procedit. Propter quod fufcipiteinuicem ] Propter hono ré dei inuicem onera ueftra portate,0^ fic adimplebitis lege Chriftfiqui nos fu/ feepit in fe,cum eftemus imptj,quanto ergo magis nos inuicem,utfimiles no/ » ftri fuftinerc debemusC Dico enim lefum Chriftum miniftrum fuifte cireSz » cifionis ] Itcrum utrumqi populum ad unitatem hortatur, Confentio uobis ôludxi,quiaChriftusuobis promiffus,aduos uenerit primum,SóGentes propter mifericordiam dei uocata:funt,tamen unum eftis corpus effeefti: Non enimuenitminiftrari,fed miniftrare,amp;dare animam fuam redemptionem jj promulcis. AdconfirmSdaspromiffionespatrum] Vtuidelicet impleret ,, quod promifit patribus : cui plus dimitcitur, plus diligit* Sicut fcriptum eft; rRrg.il. Propter hoc confitebortibi in Gentibus domine] Hoc eft, faciam Gentes confiteri tibi in Gentibus domine. Vox Chrifti eft ad patre, Tulitep ludxis ar^ Eid.ii. rogantiam, cum de Gentium falute dicit efte prxdicftum : Chriftus autem in Ty Gentibus confitesur cos mifericordiam confecutos,qula ÊC ipfi funt in corpo „ re eius perbaptifmum, Lxtamini Gentes] HocinDeuteronomiofcriptS J, eft* Cumplebeeius] Hoceft,cumIftael* EritradixIcffe] Radixlcftc, eft arbor Dauid quae frudum fecit per ramum,qui eft Maria uirgo,quac Chri/ ftum genuit. Deus autem fpei repleat uos omni gaudio] Omne gaudium ’ fidelium,in fpe debet efte futura, Deus fpei, id eft in quo fperatur uita futura: Ibi autem omne gaudium, ubi pax eft : nullum ucro in diftenfione gaudium, fed uniuerfa moeftitia. In uirtute fpiritus fanefti ] Si enim qui credit uirtutc ” fpiritus fanefti munitur,certumeft,quodplenitudinemgaudtjfemperhabe/ at,2Cplenitudinem pacis,Aliter:Etuirtutcfpiritus fandi,quiaabundantia fpei in fpiritus uirtutibus confiftit,0C fignis, Certus fum autem amp;nbsp;ipfc de uo Ldudc quofdä Hs] Bonus dodorlaudando prouocat adprofedum,uterubefcât tales non Pduluf exti^ efte, quales ab Apoftolo efte putabantur. Etrcpleti omnifeientia ] Hoc tniildt. ,, eftjUeterisamp;fnouiTeftameti, Audacius autem icripfi uobis ] Ideo magis fcribendi fidutiam habui,quia nouiuos ut prudentes cito accipere rationcm, Pro.^. „ ficutftriptum eft:Arguefapientem,0^ amabit tc. Tanquamremcmorans}

Hoccft,rccordans uos eftc prudentes;fiue ut non ignaros docco,fcd ut feien/ tescommemoro. Propter gratiam quae data eft] Non propter commoda Sdn^ßcdrc terrena,uel laudem,fed ut impleam officium quod accept Sandificans Eua/ PiiangeUum. gelium] Meo exemplofandumcflcdemonftrans:quidam cnimuthumanS contemnunt,quod predicant utdiuinum,©^ ita fit, ut res fanda uideatur eiïc non fanda, cum non perficitur fände, Vndedicitur;fandificate ieiunium, 55 hoc eft,fandum facitc,fiuemonftrate. Vt fiat oblatio Gentium accepta] Vc exemplomeo Gentesefficiantur hoftia deo accepta,nonignefandificata, uel fufeepta,

A utl fufcepta,fed fpi'n'tu fando, ficut fcHptum eft : Quia fedi't Riper Apoftolos Aâ

J, quafiigm'SjSCuifxRintillisiiarixHngux. Habeoigiturgloriamin Chrifto] Sciendum fané eft,quia hie Lacini gloriam progloriationc pofiier5t:Qiii gio

*] riatur, in domino glorietur .Gloriam igitur habeo ad dominum,licet apud ho mines infamer, ÔC maculer. nbsp;nbsp;Non enim audeo aliquid loqui eorû, qux per

me non efficit Chriftus] Non aufus fum dicere,aliquid me in his duntaxat rebus propria uirtute fccifle, amp;nbsp;no omnia per me efte dominû operata.Signa Signa. minora,hoc eft fanitatesuiuorum.Prodigia,maiora, uelutieftfufcitatiomor/ tuorum.Signa uocantur,in quibus fit aliquid mirabile,indicant quoep aliquid futurum. Prodigia uero, in quibus tantummodo mirabile aliquid oftenditur.

*’ Sedficutfcriptumeft3 Oftenditfuumlaborêanteprxdidum. Videbut] Videtur Chriftus in Apoftolis per uirtutes,quas in eius nomine faciebant,

»’ Propter quod ÔCimpediebar plurimum uenire ad uos 3 Fundaui eccleftas occupatione dctentus,in his regionibus,Achaix,5C Macedonix,uel ab Hieru

»’ amp;auobisdcducarilluc3 Quiaitauosexhibetis,ucnecapuduos locumauc neceflitatem habeam diutius remorandi.’ideo dC ex parte illis fuiftedicit,quia credere non indigebant, fed tantummodo confirmari:fiueideo ex parte,quia

*’ nulla magnttudo temporis faciat charitatem. Nunc igitur proficifcar in Hie/

” rufalem miniftrarefanlt;ftis3 Sandi erant in Hierufalem, qui omnibus fuis di/ ftradis,0d ante Apoftoloru pedes depofitis.orationi, t deledationi, ac dodri f Forte conti

” nxuacabant. Probaueruntenim Macedones 3 Probaueruntautem hoc fibi {tlationi,

g’’ placuit Macedonixamp; Achaix3 Subtiliter ac uerecunde dum Corinthios lau daf,hortatur Romanos.’facilius enim deuotx mentes ad benefaciendum exem

” pes fadi funt Gentiles 3 Id eft, dodrinx amp;nbsp;orationis, reliqui dodores ex ipfis habebant,amp; focq fuerat pinguedinis radicis : ideoep unufquifep, qui quo

” abundat,debetalteriimpartire. lnabundantiabenedidionisChriftiueniâ3 Quia abSdantius in aduentu meo Chriftus in uobis benedicetur: fiue benedi

” dionis, id eft gratix Chrifti, Obfequtj mei oblatio 3 Idcft,eleemofynaqt’î

uticç requiem quxrit Paulus, fed illam quxconfolatiônem habet ex deo,ficut Qu^tlemrequi amp;ipfeinprimishuius Epiiftolx partibus dixit: Confolari in uobis, per earn cmPaulut

” qüxinuicemeftfidemuertramattßmeam. Deus autem pacis fit cum omni* lt;iult;efierit, ” bus uobis] Deus pacis Chriftus eft,qui non nifi in pacificis habitat .Pulchre autem in pace finiuit,duobus populis ad pacis concordiam reuocatis.

Ommendo uobis Pheeben fororem noftra, quxeftin mini/ fterio ecclefix, qux eft Cenchris3 Hoc iam quafi finito textu Eipftolæ,ut folet c0mendafionis,uel falutatiôis gratia fubter adnexuit. Quxeft in minifterio ecclefix 3 Sicut etiânûcin orientalibus locis Diaconis fe mulieres in fuo fexu miniftrare

— .uidentur,inbaptifmofiueinminifteriouerbi,quiapriuatim docuifle foeminas inuenim’,ficut Prifcilla,cuius uir Aquila uocabat, hq duo Prifcilla.

C cacfum Pauliim m'rgis,uino,olco^,0^ alijs rebus medicati funuhanc mim’ftrS effè ccckftx Cenchris aic:6C giiia multis adiutorio fuit, ctiâ ipfa ad adiuuandS CfWffcr». peregrinationis caufa dictt,Cenchris portus Corinth),quia oes qui ad Corin/ 5» thumueniunt,nianfioncm Cenchris habent, Vtafliftatiset] Siuefumpti/ »gt; buSjfiue folatio adiuuetis earn, Adiutores meos] Id eft,in opere doÆinx, Omnes autem quos falutat,intelligimus ex hominibus fuiiïè peregrinis,per quorum exempla ac doefïrinam, non abfurde exiftimamus credidifle Roma/ ‘ „nos, Qiiieftprimitiu”Afiæ] Hoceft,quiprimuscrediditChriftoineccic „fia, Quaemultumlaborauitinuobis] DocetdCinhocdebereetiamfoeml Uidtriifitnili^: nas laborare pro eccleifis dei:Nam 8gt;(. laborant,cum docent adolefcentulas for (U o/ficium. brias cfle,diligere uiros fuos,filios enutrire,pudicas efte,caftas, domum bene regentes,benignas,fubditas uiris fuis,hofpitio recipere, fantftorum pedes la/ j5 uare, Cognatos meos ] Poteftquidem fieri, utô^fecundumcame Co^ndtiPdu^ ifii cognati fuerint Pauli,8C ante ipfum crediderint in Chrifto. Et nobiles ha/ bitifuntin Apoftolis Chriftijdequibus poffibilecft amp;illudintclligi,quo£l fortaftis ex illis Septuaginta duobus, qui SC Apoftoli nominati funt fuerint, ÔCideo nobiles fuorum ÔCin Apoftolis dicat,SC in his Apoftolis, qui ante „ eumfuerunt, Concaptiuos] Tolcrandoabludxis perfecutioncs. „ Salutate Ampliatum ] Huncquafi amicumfalutat ,fedin domino „ amicum, non tantum qui interfuerit labori eins, aut captiuitati, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Adiu*

„ torem meum] Adiutor autem Apoftoli in Chrifto, non alius intelligi/ „ tur,quàm Apoftolici operis particeps. Probum in domino] Hoc „ eft, probatum, qui in multis tribulation ibus probatus eft, Salutate cos ' „ qui funt ex Ariftoboli domo] Quoniam nihil otiofum SC in literis Apo

D ftolicis additur, uel minuitur,iftos qui funt ucl de domo, uelde familia Ari/ ftoboli,non fi uftra, neque diledos, neque probos, ncque adiutores inChri/ ftonominat,fed forte qui nihil tale habebantin mentis, idcirco cos folo titulo Arijiobolui. falutationishonorauit, Ariftobolus ifte intelligitur congregatorfuiflefratriï „ in Chrifto, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Salutatecos qui funtexNarcifsidomo] nbsp;nbsp;nbsp;Videnturqui/

„ dem plures fuifle ex domo,uel familia Narcifti, fed non omnes in domino fu/ „ ifte,SCideoaddiditjCos falutandoscffe,qui funt in domino, Salutate RufumJ „ Hue ufque ludxos, nunc Romanos falutat. Et matrem eius SC meam ] „ Aetatc,non partu, Salutate Afyncritum SCc. ] De iftis fimplex eft falu/ Qjiifdlutdndi tatio,necaliquid cisinfigne laudis adiungitur. Suocxemplonosdocet,qua/ /i«t. lesamicosdebeamus noftris literis falutarc,non diuites fcculifacultatibus,

„ ucl dignitatibus honoratos,fed gratia ac fide locupletcs, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Herman ]

dMim Pdflo Puto autem quod Hermas ifte fit fcriptor libelli inius,qul Paftorappellatur, rw Hcrmetis. quxfcriptura ualde mihi utilis uidetur,0C utputodiuinitus infpirata,quod uero nihil ei laudis affcripfit,illud dcclarat, poft multapeccara adpozniten/

nimes intclliguntur fuifle, quos haccaufa fimul falutat, quorum meritum ex his, qui fimul cum eis erant dinofeitur, fandos nuncupat cos, ut mcritoillos

ÏÏ falutareuideatur. Inofculo iando] Exhocfermone,altjs^non/ °''^*‘‘’/^^“f‘‘=gt;nullisfimi!ibus,mos ecclefijs traditus cft,ut poft orationcm ofculo feinuicem fuicipiantfratres. Hoc autem ofculum fandum appellat Apoftolus, quo nor mine illud docet,ut cafta fint ofcula,quae in ecclcftjs dantur : turn deinde ut ii/ mulata non fint,ficut fuerunt ludx, qui ofculum labtjs daba t, SC perditionem corde

A cordé tradabat, Ofculum uero fîdelis primo, ut diximus,caftum fit, tum deinde pacem in fe, Gmplicitatémque habeat, in charitate non fida,

»’ tes effîceret, addidit: In uobis igiturgaudeo] Gaudet Paulus fuperobe dientes, certus, quod cum docuerit eos non uulgari obedientia, quam incauz teomnibus pr»bentutidebere,fcdillafolaqua obedireoportet deo magis

3» hominibus,rehdiscsterisipfafolautantur, Voloenimuosfapienteseflein sapientêelfe »i bono] Simileefthocillidido,quodadCon’nthiosfcribit,diccns:Malitiapar mbono.

uulieftote, utfenfibusperfedifttis» SedSCilludquoddominusaittquia filq i.Cor.14. huius feculi prudentiores funt,quàm filq lucis in generatione fua : huic conue lkc* itf. nit dido;FiItj autem feculi huius prudentiores funt in malitia,pro eo quod ali quid femper profundius SC fubtilius inueniunt in ea,unde plus noceant,SC uc

B hementius IsdantJn bono autem ftulti funt; uix cnim inueniunt quid faciât bonfEcontrario uero Paulus uult nos fapientes cfle in bono, hoc eft, femper plus inuenire aliquid,plus exquirere,etprofundius cogitare quid faciamus bo ni: Ita ut etiamfi impediamur per alicuius malitiam ab opère bono, nos fi fapi entesfumus excogitemus,quomodofibonumopus nonpoITumuSjUelferz monem bonum proferamus,quia finec hocilicet,uotum faltcm bonum, SCanimum demonftrcmus* Sic ergo fapientes cfle in bono debemus:fimz plices in malo, Vt fi pulfamur malitia SC iniuria, non fimus callidi ÔC uerfuti, artes SCargumenta qusrcntes,quibus redderemalum promalo,SC nequiz tiam pro nequitiadebeamus» Sed in tali loco meminiflè debemus illiusfenten tiac, qux dielt : Si quis uult fapiens eflè apud deum, ftultus fiat in hoc mundo» i. Cor^ ?♦ Simus ergo ftulti, accipientes inturiam, SC non reddentes, ut fapientes fimus apud deum, qui dixit: Mihi uindidan^ôC ego retribuam,dicit dominus» Ezech.p-Quomodopoteftidemipfe6C fapienscfle,ÔCftultusf Refpiccad artesiftas, quac in ufu hominum habentur, quomodo ille, qui uerbi caufa fapicntiflîmus grammaticus, in arte fabrili infipientiiTimus: Vel rurfus fapicntiflîmus guz bernator, quomodo in arte mcdicinae inuenitur infipiens: fie ergo poflîbile eft,inhis quxad deum pertinent eflè fapientem, ÔCinhis quxadfeculumperz

)} tinent infipientem. Deus autem pacis conterat Satanam ] Vteft il« s, lud : Dcdi uobis poteftatem calcandi fuper fcorpiones,ÔC ferpentes» Luclt;e toi „ Sub pedibus ueftris uelociter ] Hoceft, fenfibus mundis ÔC iîmplicibus»

Videtur mihi in hoc loco dixilTe Satanam omnem fpiritum, qui credentiz bus aduerfatur» Satanas cnim noftra in lingua Aduerfarius interpretatur» sdtMis)) Quicquid ergo animx tendenti ad deum refiftit ÔC aduerfatur, ÔC quidquid

C paci'eius contrarium eft, hocei Satanas cfienominatur. Ideo deniqp prarmifiC, dicensjDcus pads, hoc eft, deus ciu' pax placet, conterai eu, qui contrarius eft îgt; pacijamp;S dilTenfionés operator* Salutatuos Timotheus] Hocufcpfalutatos, nuncfalutantcs dicit, Videtur mihi de his, quos fequeftrauit ab omni catalogo ‘Timothcm. falutantiû,pkis aliquidfenfiße.Deniq; Timotheum adiurorem fuum dicit,SÓ omnesfimulcognatosfuos.EtquidêdeTimotheo plenilTimcreferturinAdi bus Apoftolorum,quod fuerit Dei benfis, cuiufdam filius mulicris ludacx fidc Iis, ex pâtregentili. Lucium quidam perhibentcfteLucam, quiEuangeliutn fcripfit,pro eo quod foleant nomina interdum feciindum parriam declinatioz ncm,interdû etiam fccundum grxcam,Romanâi^ proferri.Sofipatcr uero qui Soß^dter. iungitur,fufpicorquodfit in Acftibus Apoftolonim fcriptus :Sofipaterpa idfon. Pyrrhi Beroénfis: Hi cognati font fide catholica Paulo, lafon autem Thef ’» falonicenfis erat. EgoTertius] Proprium nomen cft,nonordinis,ficut ex Tcrtww- Græco codice euidenter cognofcitur, ubifcriptum eft: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ù^s?’t7»TÎj.T(o«,

« qui fcripfi epiftolam in dominOjideftjin adiutoriodomini, Salutatuos Caius ] Fertur maiorum traditione, quod hic Caius primus Epifcopus fuérit I hcfidlonicæ yhgflpalonicenfis ecclefîæ. Hofpes meus] Cum quo maneo nunc in hofpi - Epi/copuf. Eraftusarcariusciuitatis] IpfumputociîeEraftum,qucm dicit,quiare Arcdrtus. Corintho, uidctur difpenfator duitatis oftendi: Sed non puto quod ex hoc offldo magnopere Paulus mentionê eius in Epiftola fua fecerit, nifi forte aliquid in eo amplius feniît, arcai ium cum, id eft, difpenfatorem illius ciui/ tatis dixerit,cuius artifex conditor deus, ÔC ideo nee nomen pofuerit cuius »’ duitatis, fed tantum eum arcarium nominauerit. Gratia domini noftri lefu ” Chrifti ] Sciendum fané eft, quia omne quod habent homines à deo gratia eft: nihil enim cxdebitohabénquisenim prior dédit illi,ôéretribueturei. lté: GratiadomininoftrilefuChrifti: Hæc eft fubfcriptio manus eius in omniz »5 bus epiftolis,2lt; in ca etiam commémorât beneficia Chrifti. Ei autem qui po gt;5 tens eftuos confirmare iuxtaEuangelium meumjSubaudis commendo uos, hxrctc^cum fuperioribus, ubi dixit: Commendo uobis Pheeben fororem no/ ftramamp;fc. Duas mihi caufas Paulus uidctur oftendcre,quibus roborantur hi, qui in fidc Euangeltj confirmanturtunam quaeis prxdicatio Pauli, qux eft ô? Chrifti prxdicatio innotefeit: amp;nbsp;aliam qua reuelaturcis facramentum, quodomniûtemporibusfeculorum infilcntiohabitaeft. Nuncuero] Hoc cft.inaducntu Chrifti, SCprxfentia corporali manifeftum eftôi' apertum ,ÔC quantum expedat non fine idoneis tcftibus,fed feripturis propheticis aftipu* • lantibus declaratum exiftit, ut per pracdicationem quidem Euangclij Gentes ad obedientiam fidei uocarentur. Ex reuelatione uero facramenti agniti à def fapientia gloria SC claritas foli fapienti deo redderctur in iccula feculorum.My ftertj, abfconditac uocationis Gentium ad fidem Chrifti :Quodtemporibus acternis in filentio fuit: quod feirent quidem prophetæ, ex feripuris enim proz pheticis manifeftatur; fed hominibus, id eft, uulgo non manifeftau.erint, nec patefeccrinqfed filentio texehnt Secundô prxceptû «terni dei] Vfquo quo tempus adeftet ut uerbum caro fieret, ÔC habitaret in nobis, amp;nbsp;manifeftaretur omnibus Gentibus ad obcdientiâfidci. Soli ßpicti deo ] Sapientêdcû non Sdtpicnfcm itaaccipias,quafi que fapientia fecerit fapientéjUt inter hoîcs habetur.Sapiens deum. enim inter homines diciturunufquifcp exparticipationeiâpicntix, deus uero non quafi qui ex fapientia fapiens fadusfit,fed qui autor ÔC genitor fapien tix, fapiens appellatur. Merito foli fapienti deo: Solus eft enim ita fapiens deus,ut fapienriaoa

fapi'cntiam ipfc magis gcnueri't, quum exfapientia fadus fît fapkns, nbsp;nbsp;nbsp;Cui

’gt; gloria] Rede ei gloria per lefum Chriftum refertur, qu( ita fapientetn eflc folum deum,ut ipfc fapientiâ genuerit Chn'ftó lefum qui eft dei uirtus, âf dei »’ fapienriadeclarauit, Infeculafeculorum] Moris eft diuinx lcriptur3c,imz »gt; menfîtatemper hoCtemporumdefignare» Amen] Autquafî ad confirma tionem omnium qux fuperius fcripta funt in fine pofuit, per quod uernaculo Hebrxorö fermone uera amp;nbsp;Fidelia efie^qusefunt fcripta fignaret» Achaia/ra ter meus, uel dominus quis, Andronicus, decorus quod ftandum, Apelles' congregaris cos.Apollo,mirabilis. Aref he,diftentio. Aquila,dolens,uel par/ turiens. Arabes,humiles,uelcampeftrcs» Appia,contincns,uel libertas. Ara/ ftus,frater uidens,uel monsopcris amplioris. Ariftarchus,fufcitans coronam* AriftoboIuSjfufcitans dolore gerrnen » Archippus, longitudo operis.Barnaz ' bas,filiuscôfolationis,Bythinia,filia fpeciofa.Corinthus,orit ipfe, Corinthij, ciues.fiue decuriones eorS.Claudius,fpes tranquillitatis. Cilicia.ccctus, uel lut dus,uelaffamptio,uel uocatio lamêtabilis» Colceia,uox fada. Crifpus, fcies» Chloës,inueftigâtes,uel ocs,fcd meli’ côclufio,ucl côfumptio.Damafcus fan guinis pot’.Demas,filens.Eraftus,frater meus uidês,Epaphroditus,frugifer, Epaphra,uidens, uel rccens. Euodiâ,apprchcndentem dominum. Ephefum, uoluntas eius, fine confilium meum, Philetus, declinans. Philologum, ore principium. Galatia, magnifica,uel translatio. lunia, incipiens. lultum, inciz pientem. Lucius, ipfe fufcitans. Onefimus,refpondens.Philippcnfes, os lam padum. Perfida,tcntans. Prifcilla, agnofcens. Philemon, mire donatus.Pau lus »mirabilis. Quartus, plangens fuperflue. Saulus, tentatio refpicientis,ucl fêcuritas. Saul,cxpctitus,uelpecitio Syluanus»milTus. Sodoma, pccus ft/ lens, Softhenis, gaudium da mihi.Sofîpater,narrans. Sofipatruus, faluans di fpcrfos. Theflalonicenfes, fcftinantes♦ Tharfîs,exploratio gaudtj,

Tertius, adiungens, uel applicans fe, Theftalonicam, fez ftinam umbram ftatuere, Tyberius,uifîo eius, fiue bonitas eius. T yranni, continen tes,Timotheus, beneficus.

T itus,qua:rens,uel bonum, Tychicus, tacens» Vrbanus, luce gaudés, , collectanborvm in bpisto lam PAVdi ad romanos

A V L V S uocatus Apoftolus] Quod nomen fuum prx/ poni't Epiftolis, autotitatis cflc nofcendum eft : Si'cut reges longe pofiti, his qui fub eorum poteftatefunt fcribunt,ut quia minoribusepiftolas mittunt,fuahis nominaprxpo/ nanu Vocatus ] In uia, uel Beniamin,uel in prxfcientia del. Porrö quod ait, Apoftolus,cuius aSt C Chrifti lefu,tale mihi uidetur, quafi dixiflet,Pracfedus prxtorij Augufti Cx

fariSjMagifter exercitus T yberij CxfariszVt enim indices huius feculi,qui no biliores effè uidentur,ex regibus quibus feruiunt,0d exdignitate qua intume/ fcunt Liocabula fortiutur, ita QC Apoftolus grandem inter Chriftianos fibiuin dicans dignitatem, Apoftolum fe Chrifti titulo prxnotauit.ut ÄT ipfaleduros nominis autoritäre terrerct, indicans omnes qui in Chrifto credercnt,debere

„ locum tribuat fornicationi» Gratias ago deo meo ] Vt folet,primum pro/ uocat profeeftum laudando, ôd dicit fe quidem gaudcre de eorum feientia: fed

„ feire il 1 os debere, quia uera feientia non inftat, neep diftentit, Sicut teftiz „ monium Chrifti confirmatum eft in uobis] Teftimonium Chrifti eft totS Teüimonium Euangclium,uel illud:Omnis Scriba dodus in regno ccelorum, fimilis eft Chrißi. hominipatrifamilias, quiprofertderheiauro fuo nouaamp;uetera. Ita utnihil

„ uobisdefit] VndeSoIomonait:VeneruntmihiomniabonacGilIa. Exper „ dantibusreuelatione domininoftrilefuChrifti] Ulcuereexpcdataduen turn domini, qui in omnibus prxparatus eft »Ideo autem reuelatio dicitur adlt;

9, uentus domini,quia modo abfeondit’ eft à nobis. Qui ÔC confirmabit uos] 9, Suafcilicetdodrina. Vfepinfinem] Vclueftrxprxfcntisuitx,fiueperfez 99dionis, Sinecrimine] Principali. Fidelisdcus] Qui redder uobis mer cedem

A . icdcmficutpromifit» Per quem uocat» cfti's ] VuNemouenitadmCjnifilorf».^« 55 pater traxerit eum, In focietatem fiItj eius ] Si enim focq fucrimus pafTio/ ï5 num,erfmus foctj in gloria» Obfecro aucem uos fratres] Hue ufep cum lau

de prarfatiOjhinc iam contra diflènfiones aggreditur,ut idem ipfe dicit: Vnum fitucrbüjSC unus fenfus in omnib’ uobis* Schifmata] Contêtiones pro do/

»gt; Aoribus» SignificatumeftmihiabbisquifuntChloës] Qujcritur quomo do Apoftolus credit de abfcntibus,cum fcriptum fit: Ne credas auditui uano. Sed hanc gratiam ipfe habebaqut fciret quid abfentes agerenqut ad Coloiïen fes dicit:Etficorpore abiens^fpiritu tarnen prxiêns.Chloës,ciuitasColofi'c^/op7,

» fenfiumeft» Ego quidem fum Pauli ] In Apoftolorü perfonis hoedepfeu/ doapoftolis dicit, qui per fapientiam mundi circunueniebanteos, utunufi quiftp fè dicit eile huius.cuius do Arinam diligcbat,cum diucrfas do Arinas ha berét. Si ergo de ueris Apoftolis non permittit dici,quanto magis de falfis di/

95 Cl non licebit Cltem» Ego quidem fum Pauli Haccaufa prohibitum eft, duos Epifcopos eflc in una ciuitate, ut Hieronymus dicitintraAatu epiftolx duoIik Epi»

»» adTitum, Egoaüt Chrifti ] Paucidicebant,quodomnesdicidebuerunf»fcöpKr««B4 »» Diuifus eft Chriftus:’] Diuidit corpus,cum membra diflèntiunt» Nun/ ciuitate eßt quid Paulus aucifixus eft prouobis'» ] Ideo in folo Chrifto gloriandum uo/'’hq/} licet. bis eft,quia ipfe uobis hxc duo, id eft crucem,amp;baptifmum tribuit,non Pau/

” Ias,nec Apollo, Gratias ago dco meo,quod neminem ueftrum baptizaui] Idcirco neminem ueftrum baptizaui, ne quis me putaretin meo nomine

” baptizafle, Nifi Criipumô^ Caium] C^ife non dicunt in meo nomine Ç,’’ baptizatos» NoncnimmifitmeChriftusbaptizare] Nonufiirpauimino

rafacere, qui potui implere m3iora.ltem:Qui ad maiora mittitur, minora pMlumad non agit, Sed Euangelizare] nbsp;nbsp;nbsp;Quod maius eft,ut porter nomen {^abti^zMduirt,

« lofophiXjin qua uos gloriamini. Ne euacuetur crux Chrifti ] Id eft,ut no cloquentiae fides cruets Chrifti deputetur: Quia crucem Chriftieuacuat, qui Crucemchria I aures hominumdeleAatione permulcet:quia auribus fapientium huius feculi i^rnncuari. difplicet dicere dominum,qui fecit cœlum amp;nbsp;terram,polTe crucifigi, ÔC tarnen

” fihocdicieuitetur.euacuafcruxChrifti, HijsaStquifiluifiunt] Ideft,nô ’’bis* Virtusdeieft] QtiiadiabolumruperauitjôCmortem. Perdamfapien ” tiam fapientium] In Efaiaficlegitur: Peribit enim fapientia àfapientibuse/ Efu.tf. ” iuSjamp;intellcAusprudentiumeiusabfcondetur, Vbi fapiensf] Subauditur ” apparcbit:fapicns,ex Gentibus, Scribat’] DoAor legis ex ludxis. Con/ ” quifitor huius feculiC] Qui quarrit de occultis naturis huius feculi, Nâ quia •’ in dei fapientianoncognouit mundus per fapientiam deum] Fa Aura mutt di dei fapientia eft fabricata,in qua per fapientiam naturalem, qux ad hoc da/ ta creata fuerat, debuit cognofei ipfe qui fecerat: fed quoniam non cogno/ uerunt homines, alia illis fuccurritur medicina,Ergo per fapientiam fuam, in-telligcndum,per naturalem fapientiam,qux ad hoc data eftut cognofcaturde us,quaenaturalisfapientia,amp;dei fapientia dicipoteft,quoda deofitcreata, autcertedeifapientia fonseft amp;^creatrixnaturalisinhominibusfapientix,

C diaIedfcae,SChumanxfapient(x. ludafisquidcmfcandalum] ludxifcanda clrilhisfclt;in= Iizantur,fiaudiunt Chdftum àfe crudflxum,Siucfcandalumillis eftaudirc cA iu= Chriftum mori potuifTe, que illi quafi immortalem fpedant, dicebant enim: Nos audiuimus ex lege,quta Chriftus manet tnacternum» Non intelligentes, ,} quia primum ilium pari oportebat, SC lie intrare gloriam fuam, Gentibus an 3j tern ftultitiam] Hoc eft^deu credere crucifixG, Ipfis ucro uocatis] Id eft 3j credentibus ex utriufep, Chriftum dci uirtutem ] ludxis petentibus ligna, 5, qux deuida morte hominem reuocant ad uitam. Et dei fapientiâ j Grateis ), quxrentibusf3pientiam,quxnosàdominationcdiaboliliberauit. Quia 35 ftultumcftdei] Veile crucifîgi, Sapientius eft hominib®] Quia crux Chri fti diabolum fefellit, OC uicit, hominesc^ liberauit, quod nemo hominum per ” fapientiamfuampotuit. Etquod infirmum eftdei j Ideft.mori forlt; injjrmum dei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;♦ quod enim nee gigantes euadere potuerunt, infirmitas

” crucifixi euafit, Videte enim uoeationem ueftram ] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ac fi diceref,

uidete eos per quos uocati eftis ad fidem,quod nÔ fapientes,fed ftulti,6C pifea tores erant,quâdo S)C ipfi uocati funt*Alitcr;Vidcte uoeationem ueftram, hoc eftjin uobis ipfis ô Corinthq probate quod dico, quod ftultos uos uocauit,ÔC ” non fapientes* Quia non multi fapientes ] Hoc contra il los ait oblique, qui fe legis peritos, fortiores Apoftolis, QC nobiliores ex facerdotali ftirpe 35 defcêdere iadabant. Sed qux ftulta funt mundi ] Stulta,id eft corda,uel inz 3gt; genia., Vtconfundat fapientes] Ideft,fecularcs,dumnonipfoselcgit, Et eaquxnonfunt] Ideft,fapientia,fortia,nobilia» Vteaquxfunt] Talia, 55 hoc eft,fapientia,fortia,nobiliadiffïparet. Qui faduseftnobis fapientia ]

Qui fibi femper fapientiafuit, nobis fadus eft iàpientia,ut nos faceret fapien 3» tes,amp;iuftos,ô^fandos, In domino glorietur] Nonerâ fibi, feddeodona quxaccepitreputet,

T ego cum ueniftem ad uos fratres, ueni non cum eminentia fermonum] Noluitpompofum eloquentix fermonemiaz dare in prxdicatione diuina myftcriorû dei,hoc eft,incarnati/ onem Chrifti,SC uoeationem Gentium. Et hune crucifix« ]

Quod ftultûapudhominesuidet elfe. E ego in infirmitatej „ nbsp;nbsp;-----------Non iadantia,fed humilitate, feu quod nec plagas, amp;nbsp;uindiz

dam potenter in aliquosdedi. Timoré] Ncuos Chriftum negaretis. Et 35 tremorc] Ne meoali^exêploofFcnderëuos. Etfermomeus] Id eft,quo/ 35 tidiana exhortatio, Prxdicatio mea] Publica coram populo dodrina. No 35 in perfuafione humanxfapientix] Quia Dialedici erant Corinthq, noluit 53 apudillosdifputationcuti,nehocquocp illis nouaaliquaPhilofophiauiderez Carinthij d!(t= fur,fed magis illis uirtutes amp;nbsp;miracula monftrauit. Sapientiâ aût loquimur le(hclt;epudioft inter perfedos] Ac fi diceret,ne putetis nos fapientiâ nô habere,qa nos habe 33 mus fapientiam diuinam, fed uos earn nunc eapere non poteftis, quia adhuc Iade nutriminijSC in fîde paruuli comprobamini. Neque principum ] Hoc s 5 eft,regum,uel Philofophorum, qui in hoc feculo primatum tenere uidentur, Dei fapientiam] Chriftum qui eft abfconditus ab incredulis amp;infipienz « tibus, Qiiânemo principûhuiusfcculicognouit] Hoc eft, Pilatus,et Cal 33 phas^amp;Herodes,amp; principes Sacerdofum,ucldxmones.Vnde Apoftolus de « principibus SCpoteftatibus huius feculi dicit. Si em cognouiflcnt,nun^ do minum

.-A-D CORIN. P R I O R E M COLLECT. minûmafeftatiscrucifixiflcnt] Etcôtra Marcus Euangelifta de dzmönibus Prmc/pf# egt; alt:rdebant em ipfum efle.St dxmones fciebant,quomodo pöteftates ignora/ pott/htef. bantCQuibufda uidetur principes amp;nbsp;poteftates huius feculi, ludxorS maiores Ô6 principes dixifle, qui luxta Petri Apoftoli dida,ignorauerSt ^d makfacez rët:aitem:Scio fratres,qa per ignorâdâfeCiftis hoc malQ,ficutSC Principes ue Aâ.jgt; ftri Judxorû Principes hij fuerût, no tamê huius feculj Prîcipes dici potuerSt, quippe qui in poteftatc redadi fuerât Romanorû, profitêtes nô fe habere re/ gé nifi Cïfarê;Htj aût Principes,quos alio loco (îgnauit ApoftoP diccns;Nô eft nobis colludatio aduerfus carne SC fanguinê Jedaduerfus principes fiCpo/ teftates,aduerfus mûdi tenebrarû harû redorcs.Si ergo htj funt principes, qui Ephe.i. nefeiêtes dominû maieftatis ChriftS efle illQ fixerût, quomô àdxmonib*’ po tuit feirif nô aliter feierst dxmones,^ feiebant Principes huius feculi;Sciebât cm ipfum eflè,qui ^miflus erat in lege per figna j^phetiae, non tamê myfteriu

»5 eius,^d filius deierat,ex xternofcicbâr,neq5 facramentû incarnationis. Nun » quâ dominum maieftatis crucifixiflent] Pro unitate perfonx,amp; deus dicitur crucifix’,ÖC filius hors elle in cœlis,cS quâdo ifta dicebât domin’ effet in cor/

»» pore. Quodoculus nô uidit] InEfaiahichabeqAfecuIononaudierûtauri bus,nctß perceperût,oculus nô uidit deus abf($ te, quaeprxparafti expedan/ tibus te. Ergo memoratorû principû mens hxc uidere nô potuit,qa credere no luerunt.Quidâ fané dicût,oculus nô uidit, Virgin? peperiiïeznô auris audiuit ilIud:Tûc iufti fulgebütficut foI;Quihabet,inqt,aurcsaudiêdi audiat. Nec in cor hors afcendit,cohxredes Chrifti futuros, Quid uidet oculus':colores;quid Rom.i. audit aurisî’crimina:quid in cor hors afccditî’fapientia. Prxcelknti’ eft aût o/

® mnib’j^dprxftatdeusdiligentib’fein uitâxternâ.ltêquid eft, qd* Apoftol’ dicit ex Èfaia Propheta,qd oculus nô uiditC Hoc fenfu Apoftol’ dixiffe credê dus eft,quod carnalibus oculis,ô^ aure carnali, cogitatione mortali,nô pofz funt fpiritualiacôprehendi, dicit enim Apoftolus : Nobis aût reuelat deus per i.Cor.j. fpiritum fuum:Si aût reuelatS eft Apoftolo,intelligere debemus , quod SC il le alijs reuelauit,nobis aût reuelauitdeus perfpiritSfuum,hoceft,nômcrito no/ ftrOjfed fua gratia, quia per fidem accepimus fpiritû fandum, qui uoluntatê dei nobis oftendit.Sandi uidebunt,quod Paulus teftatur:nobis aût reuelauit per fpiritû fandum,quod futuri fumus,utloannes teftatur, quia eum uidebi/ Reueldtum lîe ” musficuteft, Quisenimfcithominû,quxhominisfunt] Ideft,quxcogita/ umpcrjjiirùâ ” tionesuerfanturinhomine. Nifi fpiritus hominis] Hoceft,confcientia,ut quid fit, ’» Hieronymus exçonit. Nondodishumanx fapientiacuerbis ] Quxuobis

annûtiamus,nô a Philofophis, uel Grâmaticis , fed à fpiritû dei eruditi fum’, » Spiritualibus] Hoîbus,quicapcrepoflunt. Spiritualia] Documêta. Cô »3 parantes] Prxdicâtes, Animalis aût homo ÔCc.] Qui fpiritû dei non habet, animalis eft, qui ritu animalis uiuit, fola cômoda carnis fedans : animalis etn habet animâ,nô habet intelledû,ideo nô percipit qux funt fpiritus dei,id eft, fpiritualia,qux fpiritus docetjUerbi^graria: quomô Chriftus incarnatus fit,uel

»gt; qdgratixcredêtibuscôfertcrux Chrifti, Stultitiaemeftilli] Primo ftultitia Stultitidmefie eft illi,quâdo audit natûdnm,ô^ paftum,SC refurrexiftè; fecundo,contemnere ploifijifident

»’ quxtuafunt:tertioprxberemaxillâ,6Ccxterafimiliter, Spiritualisaûtomnia lt;^hriju. dqudicat] Quia omnia difcernit,8Cintelligit, SC fenfusillius non intelhgitur Row.u.

” ab hoïe carnali, Quis enim cognouitfenfumdomini] Nifi uidelicet fpiritû »» alishomoc’ NosaOtfenfumdominihabem’] Dûfpiritualesfum’:hocaûtdi

cit,ne putarêt ^dille deficeret ad docëdS, cû ipfiimbecilles eftèntad audiêdû.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n X CAPVT

CAP, III, S E D V I? I 1 HYßER, IN EPIST* C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C A P V T III.

qin'omnêmalinâabieccrûfjqanondûfuntinuirtutepcrfedi, quid de illis cenfendQ eft,qbus oîs malitia dominaturf Lac] Rudêdodrinâ. Nôefcam] Obfcuramyfteriajfolidäi^dodrf

35 nam, Aemulationes] Inmêtexelus. Cötentiones] Verboergamagiftros* Sccûdûhominê] Carnalêcôuerfanonc,nôfecûdûdcû, Nônehoîeseftisc']

” Vult eos plus efle,quam hoîes, Quid eft ergo Apollo^] Si nos nihil fumus, nel quos miniftros ipfi cÔftituim’,quâto magis pfeudoapoftoli,qbus credidi .. p ” ftist Et un icuic^ficut domin’dedit] Flocipfum nóexnobis,feddeidonuni Fi erpHc 0= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p^,. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;meas figna fieret,quæ nos excitarêt ad fi'dê : nbsp;nbsp;Apollo fua uoa

, ma marce^ dodrina firmaret, qa ficut plâtatio fine aqua, fie fides fine doeftrina marcefeit» Si ergo amp;f plâtatio âf fens deieft, qdnobisaferibitis,quafialiquidnoftra uir ” tutefecerim’î’ Egoplantauij Fide, Apollo rigauit] Baptifmo, uel dodrina* Seddeus incrementû dédit] In bonis ogib**. itaneqt qui plantât eftaliqd] Nifi domin’ incrementû dederit.finc caufa laberam’.Nos mercenary fum’, ia agro alieno alicnis utimurferrametis,nihil habcmus ^priS, nifimercedé no/ ” ftiilaboris. Deieiü fum’adiutores] Plantâtes Si'rigates uineâeius. Deixdi *’ficatioeftis] Hoceft,têpl5dei, Alius fuperxdificat] Id eft, Apollo, uel alius qlibetdodor,Quomô fupxdifi'cat^utdiligêter docear,et rationabiliter.Fun«^ ” damentû efh aliud nemo poteft poncre] No eft alius Chrift’,quc poftit uobis ’’ aliqsprxdiearc,prxter Ielum,cuifidefirmi(fimacredidiftis. Aurû, argentum ” lapides prcciofos] In ecclefia tria genera funt bonorQ,hoc eft,I'on3,6i^ mell’* Sc optima.Quod aut primo aurû pofuit, ut fermo melius texeret, id ad forti« tudinc,nôad fpeciécôparauit.qa argentû fortius auro, ideo meliori ponif lo/ co.Triaècôtrariogeneramalora,maia,pctus,peirimn,quxlignis,fccno,ftipii Ixcôparant.'Aiitcerte aurû,poenitêtesfignificat.argêtû cÔiugatos: lapides pre ciofi uirgines.Itê,ligna uirginitas,fedimpfe(fta:fcenâ,irrationabile matrimo? niû;ftipula pccnitêtia,fed nô uera,Itê aurû,cogitatiôes bonastargentû,fermo/ nesiuftosdapides preciofi,opa pfeda:ligna,uana opanôintegratmateriaîfœ/ nûjUanas cogitatiôes, qux materia funt frudua;ftipula,otiofa uerba, arida, fiz 33 ne frudu, Etuniufcuiufc^ opus quale fit ignis ^babit ] Aurû SC argentû nô fo la nô ardebat per igné,fed SC fplcdidiora radiabûtjigna uero etcôcrcmabunf, igncm probd Sed examinationc iudictj igni uoluit côparare, iuxtacÔfuetudine feripturarû, turumiioûrd. fictamc quafi per ignê,quia igné purgatorio iudictj ^babif.Auguftin’ aûralî Ignistribuld- exponit:Eft quidê ignis têtatio tribulationis,de quo dicif : Vafa figuli pro/ fionir. fornax,SC hoîes iuftos têtatio tribulationis. Ifte ignis in hacinterim uita fa Ecd.x7. cit,^d Apoftolusdicittfiicaccidctduob’ fidelibus, uni cogitâti qu-xfuntdei, quomô placeat deo,hoc eft, xdifi'câti auru, argentû, lapides preciofos : Alterf cogitâti qux funt madi,quomô placeatuxori,id eft, xdificâtiligna,fcenû, fti-pulâ, ill tus opus exu rit,quia ca dilexiqquorû amorc cruciaretur. Exuritur au tê huius,^niâ fine dolore nô perçût,qux cû amore pofïèfta funr, Sed quoniam alterutracôditiÔc j)pofita,eispotius maluitcarere,quàm Chrifto ,nectimo/ re amittêdi ta lia deferit Chrifta,quâuis doleat cû amittirtfaluus eft quidê,fic ta me qfi per igné, quiauritcûdolorrcrû quas dilexerat,amiflarû,nonfubucrtic fündamenti ftabilitatê; Nemo uosfeducat] Ac fi dicereqdû templû dei eftis.

55 In Humana fapiêtta. Stukus Ftat ! Hoc eftjCrcdatdcQ crucifixrr,qd'ftulti'na eft Gétibus, percutied prxbere altcrä maxillä, no reddat malQ pro malo,quae oîa

” dcrCjUcl Philofophoruinflatafeiêtia atep uctofa. Nefeitis quoniätemplü det Sdj:icntU

55 eftisCj Ac fidiceret:Ideoaurü,amp;^ argents, amp;nbsp;lapides preciofós fuperxdifi'care, mundi, ga templû dei eft:is,ô6 dum no bene xdificâs pn'uabit,quâto magts ui'olans pe ribi'c uiolat uero corpus fuû peccando,fîueecclefiâ per malâ dodrinâ feducen

” do,fiueexêplûgueifumoftendêdo. Rcprchendâfapientes] AdefFugiendâ manu det nulla iüfFragabit illorû aftutia.Siue hoc fub Chrifto impktur,quâdo

5» uincebat feribas amp;pharifxos,aftute tentâtes eSin quxftionib’. Nemoglori

55 eturj VteftilIud:Makdilt;flusquthabetfpêin hoîe,indodlorePaulo,amp;Apol H(crfw.i7.

” tamfuturâ. Seumors] Quxportaeftperquamtturadregnû« Ergoomni'a Morsaduiti creata funt j?pterfancftos,gc5nthiIhabeât,cun(ftapofftdenL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f ortd.

A nobis difpertfatorib’. Vtfîddis qutsinueniat] Hoc eft,ut un ufqutfq; difpenfator fidelis fiat Ac fi diceret:hoc tantû quxz 1 imus,ut fideles inueniamur,SC nô quærim® laudari à uobis.‘un defubieett: Mthiaâtpromintmoeft,utàuobisiudtcer] Lau

33 B

de dignus. Aut ab bumano diej Sed dni die,id eft dieiudictj: nô ab humano die, in prxfenti feculo iudic3ri,hoc eft laudari appeto. Sed ne(p meipfum iu/ dico] Hoceft,ego qui côfcientiâmcâ optime nouqneqj alijs me excellentiorc efte iudico. Nihil enim mihicöfciusfum] Vnde fuperomnes debeä gloriari* Si hoc Paulus dick, gd à nobis diet debeat cogirandû eft, Sed nô in hoc iuftifû catus fum] In quo me quidâ Iaudât:quiaita quiftp aliéna laude nô iuftificatur, ut nec maculatur infnnia:unicuicp apud deû qd* eft, nô quod dicitur imputât* Occulta tenebrarû] kl eft,opera qux in tenebris agûtur Propter uosj Pro*

pterueftrâ utilitaté. Nihil enim mihicôfcius fum] Id eft,in aliquo criminal« peccato,poftcp per gratiâ Saluatoris libérât® fum, etabomni pcccatopurgat®* Sed nô in hociuftificatus fum] Licet nô fim mihi côfcius in ali^ capitalicri mine,nô tamê ob hocpfecftâ iuftitiâ mihi uindico,propter kuia et minima pec cata,gbus nullus famftus in prxfentis uitxcurriculocarere poteft. Ne fupra fcriptS eft] Vt fupra fci ipft:qui gloriatur,in dho gloriet. Et; nemo glorietur

in homine. Et;noiite iudicare ante tepus. Qiu's enim te difcernitc’] Alijs feilk cet meliore eftetaut quis te difeernit à maftà pditionis,nifi deus^nô mérita tua, neep feiêtia,Sc tan^ rcfpödenti, fides mea me difcernit,merita mea,propofitS meû,ftatim occurrit Apoftolus; Quid aût habes quod nôaccepiftiC’] Quid habes exteipfo nifipeccatut* lam faturatieftis.] Dodrina, Diuites] In fapi/ Prlt;ctet peccd entia» Sine nobis regnatis] Nonindigêtesnoftradodrina,exêplocp. Nos turn nihil ex ftultt] Ironicelogtur:autincrepantisaffed;u ^nuntiandûeft, Vtinâregnaz nobiihdhe retis] Id eft, utinâ non efletis falfa gloriatione dccepti,forfitan fimul regnafle/ mui. mus. Puto enim,q) deus nos] Nô ut uos g regnatis Apoftolos nouiftimos, nos omniû ultimes ad Gentes tanquâad morte direxit, Nouiftimos autê dicit i^ouißimi tempore,nômerito.Sedquidâexuobis putantnoseftenouiftimos Apofto ApoRolh los,nec dignitatis merito primis Apoftolis côparandos,qui pratfentê in carne dnm comitatifunt, Primi aût Apoftoli Prophetx intelligunt, qui milTifuntà

C dco, Nouiflîmt ucroduodécim Apoftoli,autprimi duodedm Apoftoli, qui ante paffîoê fuâ àdno elecîli funt.Nouiflimi aût Paulus,amp; Barnabas,Ô!f Apol/ funt elecli, Vel nquiflîmoSjnô ad ordiné,fcdad miniftratione ptlt; net,quafi dixiflèt nouiiïîmos efïè miferoSjSC Ultimos omni5,ficut ftatim fubiiS »J gtt: Spedaculûfadifumus] Omnesfpedâtnoftrasiniurias, EtangeIis,Ô^ ») hoîbus] Bonis uidclicet malis» Nosftuln\ppterChriftQ] Hoceft,intor métis pofiti 4) Chriftojronicc qux uidet cÔfirmare negat,6C qux uidet negalt; » re,côfirmat. VosaûtprudétesinChrifto] Vtputatis. Nos infirmi] Dunt jgt; nolumusredderemalûpromalo. Vosnobiles] Vobis nobilitatéterrenâuin )» dicatis. Vfcpinhanchorâ] AquotêporecoepimusprxdicarcufcpnuncJté

P eri^fetm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prudétes in Chrifto,hoc eft,uos ita uultis Chriftiani cffe, ut prudentia

»gt; feculiteneatis, Peripfema] Abiedi,humillimûPeripfemarafura,autlimatu »» ra cuiufcûcç rei,. Nô ut confundâ «os hxc fcribo] Ac fi diceret:nô pro glorP atione operû meorû bonorû hacc dico, fed hxc potius cômemoro, ne uos gloz riemini in mûdana fapientia,potcrât côfundide fua gloria,neos nô reudaret: « nôefnruboréillorûcupiebatjfedpfcdionc, Decémilia] Finitusnumerus ï» proinfinito, Pacdagogorû] Dodorn, nutrientiûamp;cuftodientiSuosinfidc »gt; Chrifti, Ego uos genui] In noua uitam reformaui. Imitatoresmeieftote] 3j Qiiia bonorû filiorQeft bonos imitari parentes, Qiiiuoscômonefaciatuias Doco-f fwe meas] Et mcisliteris,amp;:fuoexéplodocebit: aliud ein fine alioperfedû elle no exe:vf)lo per potefi, Tan^ nôuenturuseflemaduos] Hincincipit caufam fornicationis fc no fuff'cit arguere, Inflati funtquidâ] In Humana fcilicetfapiétia:quiaomnipeccato, uii O accipiétiuxoré partis fui uos côfentitis.Et in fapiétia Humana uos con/

»» tenditis,quafi nô peccata dient, Virtuté] Operû SC fidei,Non ein in fermoz ne] Nihilenim^dcftdodrinafineiuftitiacoperibus,ciquinôfacitquod fa/ ” ciendû docet Regnû dei] Id eft, acquifitio regni dei, Quid uultisS' ] Béni gnus magifter eft,qui difcipulorum correptioné in corum pofuituoluntate,

'»» Inuirgaueniâ] Idcft,uindi(ftaîqualiuirga Petrus ad Ananiâô^Saphirâ: SC ipCe Paulus ad Magû ufus eft,

T uos inflati eftis] Quia uana fciétia inflamini, fîC curâ de his qui perçût nôhabetis,utautcorrigant,aut ab eedefia feparét, Etnômagisluxiftis] Quia boni paftoresfemp pro popuH pcccatis fient, Prxfensautéfpiritu] Praefentédicitfpiritu,nc ex folo auditu abfentê damnare putareqfecundû illud Hdifari dicentisad Giezi: nónne fpiritus meus tccum erat in uia ?

” Cumuirtutedninoftri] Qui pro me eritpraefcns,literarûmearû autoritäre, ” per qux dni quocß uirtus aflîftere iudicetur. T rädere huiufmodi hominé Sa ” tanx] Id eftjtortori diabolo,ut torméto carnis fpiritus faluaret: Oportebateni Trlt;«ifre Sâ^ qj pgf diabolû fanaretur, qui per diabolû peccauit. Non bona gloria ueftra J Dicédo, Ego fum Pauli,SCc,Non bona,dum nô corrigitis adulteriû. T ôtant maifam] Ecclefix, Corrûpit] In Graeco,fermentât. Vêtus fermentû] Foc bfioi. nicationé. Vt fitis noua confperfio ] Vt in gratiafacri baptifmatis confpcr

5) gamtnijficutcÔfpergitur farina aqua, A2ymi]Sinefermétopeccati, Etcni ,, ï5 pafeha noftrû] Ideo debetis azymi efle, quia ludxi quâdo agnû immolabant, . azymacômedebant,ficSCnosdebemus, Sedinazymisfynceritatis] Simili/ uc/ci. tudine Hebraeorum : quia ipfipoftquamimmolabaturagnus,SC poft diem pa/ fehac azyma comedebant per feptem dies: fie nos uero agno immolato,tofa uiz ta noftra

AD CORIN« PRIÖREM COLLECT« 52 ta tioftra, quaefeptemdiebus pcragitur,azymisbonorum operum uefcamun s5 Et ueritatis] Id eft, xquitatis iudictj: Si enim laduca erat c5 filtjs IfracI pro LdHuc£ fermento, necibum infulfum comederenqpro celeritate ambulandi, fic xqui/ dita,rum, 5’ tas iudicijS^fynceritatiscumChriftianis» Scripfiuobis]Profcribo»Velideo praeteritum dæft, quia cum legerent, tempus icribendi preteritum cflet« 5gt; Nonuticß fornicarqs huius mundi] C^odluce clariusefttÄbillis enim oz )gt; lim feparati eftis,amp; idcirco nolite iterum illis commifceri. nbsp;nbsp;Si quis fraterno/

gt;5 minatur] Id eft, folo nomine appellatur,cum fornicator detegatur,aut fur,ab 33 hoc feparari iubemur* Quiforisfunt] Infidèles extra ecclefiam. Qui in/ 3) tusfuntj Hoc eft, fideles intra ecclefiam» Eos autem quiforisfunt deus iuz 3» dicabit] Forts ecclefiam funt hxretici, ludxi,gentiles,

Vdet altquis ueftrum,ncgociS Habens aduerfus altcru,iudicari apud iniquosf] Notandum,quodaliquâdo Apoftolus in me dia caufa quam agiqquofdam inferat fenfus,ctde lateretiaAat;

quibus explicitis rurfum reuertit, Audet ergo aliqs ueftrû amp;c, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

quoniâ fan Ai de hoc mundo iudicabStC] Sicut dominus Apoftolis promifit, dicens: SedebitisÔC uosfuperCedesduodecim,iudicantesduodecim tribus Ifz Matti?.ip» rael,omnibus hoc promittens, qui Apoftolos fuerint imitatfiSi ergo fanAi de

In uobis iudicabitur] Id eft,per uos. Angelos iudicabimus] Illi angeli tu dicabûturiniudiciOjincÔparationcfandorûhominSadadquircndûmultos Ï» aduitâpercccleftédodrinâ. Quicontêptibilesfuntinecclcfia] Hoceft,qui minimi funt in ecclefiaîaut certe quiiniurias fuas contênunttacfi dicerct,q m» nores funt in ccclefqs,öf nullis magnorudonoru polknt,ipfi detcrrenis nego tr)s iudicêttquatenus per quos ncqueutmaiora,minora bona fuppleant.quos

» contcptibilesnominatjöf tarne fapietesuocat,cum dicit, Sic noeft inter uos tudicesrerum « fapiés quifi^] Qua ex re qd aliud colligit,nifi uthi caufas terrenas examinee, huniMdrivm.

q exteriors reru fapientiâ accipint C Qui a6t fpiritualibus addi Ai funt,terrcnis non debet negotijs implicari: Acfi apertius dicereqqui penetrate intima fapi^ entixnequeSt,falte neceffariaforis operctur.Itêcontêptibiles,q minores funt in doArina,quos dona fpiritualia non exornât. Vel contêptibiles,id cft,fanAi

” qui à uobis defpiciunt. Ad uerecundiâ ueftrâ dico] Nam erubefeere debetis eo q? nemo fit inter uos tarn fapicns,qui nouerit caufas inter fratres difeernere»

” Ethocapudinfidèles] Duplexpcccatûcft,ô^qgt;iudicioconeenditis,ÔCquia indicia chri^ ” apud infidèles ad iurgia^uocatis» nbsp;lam qdemomninodeliAS eft in uobis] ^tMtnoa^no

Ideo hoc itérât:Nâ potuit putarc,iudicia habereaduerfus altera non effe pecca tSjfed tantumodo peccatS effe extra ecclefiâ uelle iudicari,nifi adiugeret: latn

” quidé omnino deli Au eft inter uos, quia indicia habetis uobifeu] Et ne qf$ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

hoc ita excufaret,6C dicerct,iuftû fe habere négocia,8C iniquitatê fe pati, quant uellet à fe iudicu fentêtia amoueri,côtinuo talibus cogitationib^ uel excufatio

Si qs uult cotendere iudicio tec3,8C tunica tuâ tollere, dimitte ei 6C pallia: Sed tame talia negotia p infirmos iudicari in ecclefia fecundS indulgentiâ côceffît fratribus inter fratres iudicâtîbus: extra ecclefiâ uero iudicari cerrtbfliter uetat.

C Sed uos fraudatis ] Cum I'llatam iniuriam fccundum prxceptiS Euangclif,' Sc domini exemplum, patienter fuftinere deberetis,uos econtrario non folurti •J non fuffei tis fed ctiam non facientibus irrogatis. Et hoc fratribus ] Id eft, »» uobis,quibus necquidem uicem reddereinimicis con ce Hum eft. Anncfti/ »» tis,quiaI'niquircgnum dei non poffïdebuntc'] Ac fi diceret:dum iniqui regnd dei non pofttdcbunt, nolite uos ipft iniqui fieri fraudando, iniuriam facien »» do. Nolite errarej Hoc eft, feduci, exiftimantes de multis, ôf non etiam de unopeccatopuniendos. Aut noliteerrare, uofmetipfos ,0C alios iniquos puz ’gt; tantes regnum deipoflidere, Ethocaliquandofuiftis] Sednunc non eftis, Nolite ergo timere de prxteritis, tantum ne poft baptifmum crimiz MoÖ« qui. nofum aliquidcommittatis. Molies funt ,cum quibus uirile perft'citur ftelus, quorum uirilia in paeritia caftrabantur,ut fcmper eflent imberbes, ÔC mulic bria, hoc eft,mollia corpora haberent. Hi ergo apud gentiles in honorem Ma tris deorum caftrabâtur : ut Auguftinus in libro feptimo de Ciuitatc dei often dit, dicens: Flis autem amputatur uirilitas,ut nec conuertantur in fœminâ,nec uirirelinquantur, Etiterum de mollibus :Eidem Matri magnarcontraomne t HeJÄrrMiMM. uirorum, inulierum^ uerecundiamconfecrati funt, qui ufque int extremum diem madidis capillis^SC facie dealbata,flucntibus memhris, inceflu fccmineo per plateas uicoscp Carthaginis,etiam à populis:unde turpiter uiuerent,exige bant : Nihil Varro diccre uoluit, necufpiam legifte me'eommemini. DefeciC »» interprctatio,erubuitratio,conticuitoratio. Sedablutieftis] Scilicetperba »gt; ptifmum. Sed fancftificati eftis] Perfpiritumfandumacuerbum, Sediu 5’ftificatieftis] In bonis operibus. In nomine domini] Idcft,inconfefrionc ïgt; nominis domini. Omnia mihilicent, fed non omnia expediunt] Quxdc D fornicatione traclat, uult materiam fornicationis, id cft,gulaE intemperantiam Vidteridßr^ oftendere fimul atque,deftruere. Licet ergo nobis manducare fiC bibere, fed ft «cutio«/! efl ftibiecerimus nos commeftationibus,ipfum licitum perducet nos ad illicitum, adfornicationem:itaSidepmnibus intclligendumeft, quxcuncp pec 95 cata non funt,occafiones poftunt tarnen dare delidorum. Sed ego fub nulli* 95 us redigar poteftatem ] Id eft, cibi Sirei licitx redigar poteftate, hoc eft, non mei doniinabitur; non enim ftc fuccumbam utferuiam. Paulus cui cunda liz ce nt,fub nullius poteftate fe redigit,quia femetipfum à licitis rcftringendo,ea « quxdeledatapremercnt,defpedatranfcendit. Efcauentri] Ideft,conuenic gt;’ uelcreataeft. Sed domino] Hoceft, ad feruiendum domino,uelut fittemz ” plum domino. Et dominus corpori] Quaft proprio templo. Deus autem »’ iufeitauit dominum lefum] Quia caput noftrum fufcitauit,6C nos quoep mem bra eius,fi per fanditatem fuerimus,furcitabit. Ergo dcbcmus membra noftra ” fandificarc,utineo manere mereamur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Corpora ueftra membra ChriftI

” funt] Quia omnis ecclefia corpus eft Chrifti, finguli aute membra, caput an ” tern Chriftuseft. Tollens ergo membra Chrifti, faciammcbrameretricisf} fidmiflum uis Abfeindensme àcorporeChrifti,faciam membrameretricisfNon dixitforni n tcMitw tnulie yj oftenderet eum eiufdê eftè criminis Si nominis, cuius ilia eft : apud homines enim minus uidetur uiri quàm mulieris admiftiim : Corporis unita/ te per immunditiâ. Erunt em,inquit, duo in carne una] Hxceft prima pro/ phetia Adam. Quomodo autem cum uxore licira, fic cum meretrice una ca ro efficitur, propter araorem illicitum. In came una j Propter coniiigalem connexionem, autin generandoamp;fconcipiendo filio- Fugite fornicatione] Id eft,mente. Si loco, utfugit lofeph. nbsp;nbsp;Omnepeccatum quodcunq? (eccrit

A homo] Nunc oftendit quantum reatum fornicatto habet^ quxillis per cons fuetudinem kuis uidebatur.Quid fi homo feipfum occideritCquid fi ebriofus ÔC gulofus fuerit^nunquid in corpus fuu non peccatf Fomicatio eft,foras exi/ Forniedfid reàlegitimoconiugio.Omncaût peccatûpoteftab unocommitti,qui mem/ brum dici poteft, non tarnen corpus : in fornicatione autem duo pereunt,ctiâ totum corpus cft:grande ergo malum eft, in quo duxanimx pereunt uel mo« riuntur.VuIt ergograuarefornicationis caußm, quæillis perconfuetudinem leuiiTima uidebatur» Aut in corpus fuum peccat:quia hoc uitium magis uolû/ tatem carnis præftat,quàm caeterauitia,lege Auguftinum. Corpus uero tern/ plum del eft;deum ergo decet habitare in domo fua,non peccatum,nec diabo/ lum.Quod fi in uobis fpiritus famftus eft, feitote quod non ad fornicationem

»» emptuseft, Emptienimeftis] Non auro,non argento,fed fanguine Chri/ t.petr.i» fti. Sanguis ægrorum alqs nocet, fanguis uero Chrifti mun dum redemit.

J» Glohficate deum] Hoc eft,agitcutglorificctur deus per opera ueftra. Et » portate] Spiritum fcilicetfandum,cuius fuperius membra ueftratemplunt dei eftè leftatifumus*

E quibus autem fcripfiftis mihi] Hue uftp gratis docuit,nad ad interrogata refpondet: Nunc autem incipit de coniugtjs tradare,ante enim expugnauit illicita, quàm de licitis loquez rctur:Corinthijnam£^ad Paulum epiftolammiferantjUtil^-los doceret, fi poft acceptam fidem licitum eftet uxores dimit rere,aut quomodo uxores licite haberentur. Bonum eft ho/

9gt; mini mulierem non tangere ] Bonum fueratillud quod uobis in primordio Nontdngeri pracdicaui,hoc eft, fecundu coniugrj ufum non tangere mulierc, fed quoniam tnuUerem. multos continêtes huicdodrinx loco fcripfiftis refragari,concedatur remedi/ urn ne fornicando moriâtur. Ergo Apoftoli hoc exemplo inprimis uirginitas Sc continen tia prxdicanda eft.Sed obijeere amatores luxuriæ folenr,ut quid er go prima dei benedidio: Crefeite ÔC multipIicaminiC'conceflit ut terra icilicet

,, replcretur,quia iam impleta eft,debemus ab inContinétia nos têperare» Suâ]

„ Nonalienam» Vxorem] Nonuxores»Similiterautem 8C uxoruirum,in Sudt»uxoteni hocoptimum legitimum^ coniugium uidctur,quando hi ambo fecundum latere»

J, Apoftoluminfuauoluntatcfïunt» Mulier fui corporis poteftatem non ha/ n bet] Scilicet ad continentiam carnis, nifiex confenfuuiri. Nolitefrauda/ s, rc] Adebitoconiugtj» Ad tempus] Hoceft,fpecialibusalterniscçdie/ bus,aut quadragefimali tempore,ucl ad tempus orationis,fiue per dies purifi/

« Satanastentandi locum inueniat» Secundum intelligentiam] Infirmishoc jgt; indul geo,non perfedis prxeipio, qui omnes homines uelim me imitari. Si/ sgt; cut meipfum] Id eft,uiduum,feu caftum,uirginemc^, quod magis creditur. 9, Alius quidem fic] Incaftitate. Alius ucrofic] In matrimonio. Melius t9 eft enim nuberc] Ante uotumî dicit autem melius effe nubCre, in compara/ done deterioris ac peioris rei.nifi culpa fcilicet ad coniugium Ueniant: fi tame nondum meiiora deuouerut^quam u^rijuel ardore eftrenatx Iibidinis,uel infer o daliigne

C naît igncpoft fornicationem, Hisautemdico, qut matrj'monio] Proprfc loqintur adconiunclos,nc dimicterent uxores,amp; alias duccrenr,aut pukhras, 55 aucdiuiteSjficutludxifaciebant. Non ego fed dominus] Qui dixit:Qui di Ioan,16. miferituxorem finecaufa,facitearn moechari» Maneicinnuptam] ldcft,ut 55 nonnubatalij uiro* Autuiroreconciliari] Quia melius eft,fi ad uirumfu/ gt;5 umreuertatur,quamutaltjuironubat. Namextehs] Quiuidelicet neque ambo Chriftiani funt: quapropterî’kilicetutdimittaturcÔiunxinfideliSjUtin confequentibus Apoftolus dicit, quamuis melius fit non dimictere, Attamen , . nbsp;nbsp;nbsp;non licet fecundum prxeeptum domini ut dimictatur coniunx,nifi caufa for/

no iubet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uxoremdimittffed quia permifit, non iufTit, dedit locum Apo/

■ ftoIomonendijUtquiuolueritnon dimittat uxoreminfidelcm, quiaficfor/ ” tafle poflitfidelis fieri. Alioqui filijueftri immundieflent] Aefidixiflet, fi permitterem uiruminfidelem cum filtjs fuis difcedereàmulicrefideli,filq ipfius uiriimmundi eOent.Itê fi ambo infidèles eflètis, necclTàrid filrj nos imi/ 5» tarentur,nuncautemforfitanfidelemimitabuntur. Nucautem fandifunt] Quia fideks per prxdicationcm Riorum parentum.Item, filtj ueftriimmundi cflcntjfi infidelem parentem comitarentur iam non baptiz3ti,autfi baptizati efrent,ex Chriftianitate in paganifmum tranfirent infidelem parentem fedâ/ ’’ do. NÔergoabinuicemdifcedanr, Non eft enimferuitutideditus frater]

Hoceft,utferuiat,amp;fpcre3t propter alterum infidekm:nonenimitaligatus eft in huiufmodi caufa,quafi ucre illi feruire nccefle fit, propter alterum in/ »’ terfre. In pace enim uocauit uos ] Cattcrum non ad dilTidium fumus uoca/ tijUltro ergo difccdere non deb emus. Ad id autem redit quod prxdixir, ne di/ r.' 55 fcedendtprxpareturoccafio. Nifiunicuiqj ficutdominusdiuifit] Nifihoc Vocdtioniob:: unum fcis,quodunicuique eft, ficutdominus illidiuifif. Sicutuocauitder tempcrandu. yg] giue cii fideli côiuge,fiue etiîcâ infîdcli,fiue fine uxorc,fiue in prxputio, 55 Rue in circûcifione,fiiueferuus,fine liber* Itaambulct] Hoccft,conuerfcu

Circuncifusaliquisuocatuseft] Infertfubitoparabolamcircuncifi,Ethnt ci,ferui,amp;liberi,amp;fubmetaphoracorumdenuptis difputat,ôôinnuptis. Ac primum quianonnullos banc intelligentiam reprehenfuros arbitrer,inter/ rogare libet,qux fit confequen tia, ut de maritis amp;nbsp;uxoribus difputans repen/ te tranfiret ad comparationem ludxi amp;nbsp;Ethnici, ièrui ôC liberi, amp;nbsp;rurfum hac difputatione finita,redirct ad uirgines, dicens. De uirginibus autem prxce/ , ” ptû domini non habeo ] Ergo circuncifus aliquis uocatus eft, id eft,c3ftus fi/ 55 nemuliere,quoniaminftarcircuncifionis eft non habereuxorem,dummulû Vxorew habe er quafi membrum corporis eft uiri,amp;^ una funt caro. At ucro uxorem habere reinjlar cü inftarprxputtieft:quiaficutplenitudocorporiseftinprxputio,itainconiu« gaiiconfortio. Non adducat prxputium] Ideft,uxorem, utdixim®* Aliter: 5j Non putet fe fiiperflue circuncifum,ne de hoc pcEniteat;fuit cm neceflariû fuo tepore.Siue hoc modo nô adducat prxputin,ut qs fine legis ceremonijsuiuar, quia cum quibufdam Apoftoli permittebantopera legalia euftodiri, ne fubi* „ toàlegeretradifcandalum paterentur. Noncircundatur] Hoceft,nondl/ „ mittat uxorem. Circuncifio nihil eft] Ideft,uirginitasjuclcaftitas,finebo Circunciftonc nisoperibus. Etprxputium nihil eft] Coniugium abfc^ operibus. Seruus «irgiwucÆ uocatus es] Id eft,coniugatus. Delibertate] Ideft,dccontinentia. Sed /igurata. fi potes liber fieri] Hoc eft,fi potes habere diflidq occafionem, amp;nbsp;repellere earn abs te,magis utere légitime coniugio.Scruus coniugatus, libertus eft do/ mini

A mini, quoniam enim fuit in coniugio in paganifmo, tune feruusfuit, quia non legitimo ufus eft coniugio : quoniam uero ad fidem Chrifti uocatus eft, libertus domi ni eft, dum legitimo coniugio utitur:Nam libertus eft, liber de

»5 feruofacftus, Similiteramp;quilibet] Id eft,àconiugio feruus eft Chrifti,quia 93 uirginesamp;f coniugalesferuiûtChrifto. Nolite fieri hominum ferui ] Dum »9 icilicet Chrifti fanguine emptieftis. De uirginibus autem prxceptumnon 9gt; habeo] Scriptisrefpondet,quiaillidicebant:ubiprxceptaeftuirginitas^ut

fuperfluum demonftrarêt,quod fub prxcepto non eft.Ita uirginitatem prxtu/ Virgin/tat nS Iimus,ut tarnen nuptiarum ordinem feruemus: quia fi dominus uirginitatem pr^eçeptd. imperarct,condemnareuideretur coniugium,6Cfeminariumhominumexci deretjUndeuirginitas procreata eft. Quare præceptûdominideuirginibus n5 quot;’‘quot;'‘’■'“quot;°’’«* » habuir,quia maioris mercedis eft quod non cogitur, fed offertur, Exiftimo 9» enim] Hic exiftimo nonprodubioponitur,fedprocerto. Propter inftan/

„ Quoniam bonum eft homini ] Duplex bonum eft, SC follicitudinibus „ mundi carere, 5C uirginitatis prxmium expeeftare. Noli quærereiblutionem ] s, Nifi forte ex confenfuillius. nbsp;Solutus es ab uxore ] Per continentiam ,uel

,, morte ipfîus, Etfiacceperisuxorcm,nonpeccafti] Id eft,ante uotum u/rgiz „ nitatis. Et fi nupferit uirgo,n5 peccabit] Id eft,antcquam uouerit uirginita tem,quia nuptiæper fe peccatum non habent, fed per follicitudinem feculi fx pe peccatum incurrunt. Aliter illos dicit non peccare fi nubant,quianondum uouerunt deo caftitatem, cxterQ qui uel in corde fuo promifit,fi aliud fecerit, ,,

,j uotum fibi fecit illicitum,ficut Ananias Saphira. Tribulationem car/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;”

„ nis habet] Malcdûfto Eux fubiacentes per follicitudinem ièculi,tribu!ationê '*^'**’'

„ uobis parco] Hoc fuadeo uobis,quod minuslaboris,amp;quodplusprx/ mq habet. Itac^ dico fratres ] Hic omnes ad continentiam hortatur.Fratres

autem didt,ut libcntius audianu Tempus bre uiatum eft] Dicamus breue, ctiamft noningenris ui'uercmus annis,ut antiqui homines, tarnen breue purâ dum eflèt,quod haberetaïiquando flncm:nunc uero quod brcuis fit,non tam lt;iuodfinem dü lïctina j quam tribulatio nupti'arum, quid accipitnus uxores quas cogimur a/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;firti»

mittereC Qiiafi n on habentes ] Ille uxorem Habens, fed quaft non habet, qui ficftudetplacerecom'ugi, ut tarnen non difpliceat creator/» Flet quoc^, fed tanquam fi non fleat ] Qui fictemporalibus damnis affligitur, ut tarnen de SEternis lucris femper animumconfoletur» Gaudet quoc^ tanquam fi non . nbsp;nbsp;nbsp;.

gàudeat ] Qui fie temporalibus bonis hilarefcit, ut tarnen femper perpétua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

tormenta confideret,amp;:in hoc quod mentem gaudio fubleuet,hanc continuo pondèreprouiditimorispremat. Emitquocp quafinonpoflidens] QuifiC ad ufum terrena prxparat,amp; tarnen cauta cogitatione prxuidet, quod hacc citiz us derelinquar. Mundo quo(Çutitur,fedquafi non utatur] Quiamp;neceiïàz ria cunda exterius ad uitae fux minifterium redigttarnen hxc non finit fuac menti dominari, fed ut fubieda fohs feruiât,ô^ nun^ intentionéanimi ad alia tendentis frangant.ÂIiter:Sunt qui patiuntur labores, amp;nbsp;prelTuram in prxfen ti quafi non paterentunquia ifta in breui fpatio pertranfibuntjÔC finientur.Sic amp;nbsp;fequentia exponi poiTunt, Prxterit enim figura huius mundi] Hoc fecu lum quafi umbra pertranfitrnolitc ergo de eo multum efle folliciti, ne poiTefTi onem perdatis a:ternam ,ÔCfîgur3m quxrentes incipiatis amittere ueritatem: i

C Hic cnim mundus imago futuri eft fi ergo talis efl imago, ipfa ueritas qualiii Hic mundta cft^Vnde fi hoc tam impenfediligitis,quâto magis illud impcnfius amarc de/ inmgo cfi ßitu betis nam fecundiim hoc nos dimifliiros quotidtana moricntium exempla n- teftantur: An forte nos folos ehe credamus immortaîes, quafi nô fimus ex ho minibus générât/. Item: prxteritenim figura huius mundt.Si mundus tranfic, quouniuerfaclauduntur,imôfigura ÔC conuerfatio huius mundi quafinu/ bes prxteritjSC inter cxtera mundi opera^ôf nuptix prxteribunt» Si enim mors finis eft nuptiarum, cur neceflîtatem in utilitatem non uertimusCdiuifaeft »’ mulierôduirgOjideftjdiflîmilesfunt. Vt fit fandaôC corpore ÔCfpiritu]

Quid prodeft carnem habere uirginem,fifnentem quisnupferitjUtfitfre* ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;” quens oratio zimpedit enim coniugium iugitatcm orationis. Siquis] Id

” eft,pater. Turpem fe uidcri exiftimat] Turpis uidebitur,ficum adper« fedamxtatem peruencrit,neutrum deliberet,uel uirginitatem feruare,uel ,j nubere,fi nubere uolenti non permittat,8«r ilia fuerit fornicata. Quod uult J 5, Ideftjpateruelfiliafaciatjideftpater non peccat,flipfapuellanubaf. Qui ,, autem ftatuit in corde fuo] nbsp;nbsp;Id eft,fi pater quifque difpofuit. Firmus ]

,, Ideftjdumconfentitcifiliafua. Nonhabens] Ideft,pater. Neceflîtaz SJ tcm] Quia non cogitur à filia fua, ut daret cam uiro. Poteftatem autem ,, habet] nbsp;nbsp;Ipfe pater. Suxuoluntatis] Vtfaciat quod uolueritde filia fua*

„ ludicauit ] Prxfatus pater ♦ Aliter ut Hieronymus exponit : Si quis, hoc Virgo cuiufqi eft,quifquis homo fuper uirginem, id eft, carnem propriam fuam, quid uult cttro cSi. ipfe homo,id eft, uirginitatem an coniugium, quia liberum arbitrium haber, „ nonpcccat,quiamatrimoniumnoneftpeccatum. Statuit] Ideft,permalt; D nere in uirginitate. Non habens neceflîtatem, quia non cogitur à earn ali uo/ „ luptate. Poteftatem habet ,id eft,faccre quod uult. Mulier uinda eftlegi ] „ Nunc incipitde digamis ÔCuiduis» Libcrata eft ] nbsp;nbsp;Auinculo coniugali

libera fadafecundum legem poft mortem uiri, fi nee tunc potuerit fécond/ SJ nere. Cui uoluerit nubat ] Tantummodo Chriftiano, non Gentili,tan/ SJ tumindomino proptercontinentiâ* Puto enim quod amp;nbsp;ego fpiritumdei s, habeam] nbsp;nbsp;Ideo (îc loquitur,quafi dubie, ne iadanter defe loqui uideatur.

95 Spiritumdeihabeo] Hoceft,nolitecontcmnere,quianonexmehoc ipfum eft quod dico, fed fpiritus dei eft, qui loquitur in me, quem contemni • non expedit.

E his autem qux idolis immolantur ] Subaudis dico, do quibus icripfiftis mihi. Hic autem Paulus feriptis Corin/ thiorum rcfpondet, quia illi Epiftolam feripferunt ad cum, ut feirent quid facerent : Nam alq eorum in templis idolorum idolothyta manducabant, ut contemnerent idolum : Qui/ dam uero qui crant infirmi in fide confeientia, non au/

debant manducare,amp; contriftabantur ualde alios uidentes coram fe man/ ducare, qui dicebant: quia omnis creatura bona fit, 6ô nihil fit idolum,8d hac imagine magis quàm ratione ueritatis errabant. Idolothytum, id eft, Ido/oÆytHMi idolum occifum, uel immolatum. ©û« grxce, occido. Itaque folas carnes qwdfit- immolatas hoc nomine fignificabant. Scimus quia omnes feientiam ,j habemusj Hoc eft,non plus illifciunt qui inflatifnnt.quamuos, Scimusj

A Id eft, quod nihil fit fdolum. Scientia autem fine charitateinflaf per fuperbiâ» cxu-efcientitt Iliafcientiainflat,quxexfenfuproprioÔfhumanodefcenditjô^ qua: conic/ w/icr.

»J duris magis utitur quam exemplis, Charitas uero ædifîcat] Quia non ‘ quxrit quae fua funt, fed qux sedificantfratres,Illius ergo charitas ædifîcat qui dicit : Licet me non impediat manducare idolothyta, tarnen propter idolum,

» ne altjs difpliceat,non manducabo. Quod fi quis fe exiftimat (cire aliquid, s» nondumeognouit] Hoceft,,fi quis fibi uidetur fapiens,ô^fiqucm inflatfci/ entia. Qucmadmodumoporteateumfcirc] ldeft,fineelationecumhumi

S3 litate,amp; charitate. Si quis autem diligit deum ] 111e diligitdeum, qui xdifî

SS cat fratres. Hic cognitus eft ab eo ] Hic diliginir à deo, ut eft illud : Nouit Tiittot. u

S3 dominus qui funt eius. nbsp;nbsp;De efeis autem, qux idolis immolantur feimus J

S3 turnus:fiueinterra,utidol3. Sed non in omnibus eft feientia] Nonomnes fciunt quod proptercontemptum idoli hoc facitis.fed putant uos propter uez nerationem hocfacere. Inconfcientiaufqueadhucidoli, quafi idolothytum

53 crederent manducabant. nbsp;nbsp;Et confeientia ipfius, cum fit infirma, coinquina*

33 mendat deo] Sed charitas aedificans fratres* nbsp;nbsp;Qui habet feientiam in idolo] ^cientià Uie

Hoceft, quod idolum nihil fit,amp;^ quodmunda fit omnis uifibilis creatura, nonne confeientia eius id putabit, quod idolis immolare fit 1 ici tum*/

” Aedifi'cabitur] Corroborabitur/ufeitabitur. Etperibitinfi'rmus] Dum contra fidem ÖC confeientiam manducat : Omne autem quod ex fide non eft peccatum eft. In tua confeientia] Quia firmiter credis idolum non efle.

»» Chrifti. Non manducabo carnem in xternum] Dat exemplum defe, fed tarnen quod Udtum erat non facit,ne ahjs offendiculum faceret.

OnfumliberC] Liber fum omnia uifibilia'manducare, dum LiJo-utfoa Apoftolis dicitur : Manducate quxapud illos fünf. Non fcdnddit fum Apoftolus':’] ltalegendumeft:Nunquidnonfum A= dUorumco^ poftolus^ Suum illis exemplum replicat, quod cum habuiiTet hercetur., omnia in poteftate,noluerit facere quod illi licebat, propter aliorum falutem. Opus meum] Id eft,apoftolatus mei opus,

” Etfi aiqs non fum Apoftolus ] Id eft Iudxis,ad quos non fum miffus, fiuc ” cæterisgentibusprxteruos. Namfignaculum ] Indicium Apoftolatus eft, ” quod uos per me credidiftis,fignisamp;uirtutibusprouocati, Meadefenfio J ” Mea defenfio apud illos qui dicent.qualis eft Paulus,utrum Apoftolus eft,an }, nonC Hic refpondebitur quod Paulus Apoftolusfit CorinthiorQ. Nunquid s, nonhabemus] Ego ÔCBarnabasî’ Poteftatem] Nobisadeoconceflam.

„ Mandueädi] Deueftristutdignuseftoperariusmercedefua, Mulieres] ,, In Graeco forores,non mulieres legitur, Circunducendi] Perprouinciasad „miniftrandum, SicutSCcaeteriApoftoli] Nonnulloscontemnit,fedfu/ um dat exemplü : illi enim fidelioribus prxdicabant, QC apud ludaeos antiqua o } confuetudq

CAP? IX/ S E D V L I t H Y ß E R» I N E P I S T, ’ C ConfuctudocratjUtneceirariadodoribusàdifapuh'spræbcrentiTr, quodgen „ tes adhuc rudes poterat fcaadalizarc» Quis plantat unquamC* ] Per com/ parationem uineac SCgregjs,populumuult intelligi,ncut.fcrfptumeft: Vb aicrcm.3. neamde AegyptotranftuIiftuErDabo uobis paftorcs fecundumcormeum» Dcut.25- Nonalligabisos] Hoc eft, non fraudes dodoremciboamp;fueftimento*

jy Bout triturant!] Id eft, do dort, triticum uirtutum à palea uittorum feparan S» ti, Quoniam in fpc] Debet frudumlaborisfperare. Quiarat] Ideft,prx/ }gt; dicat. Si alq poteftatis ueftrae participes funt] Pfeudoapoftoli, qui nihil utl J, litatisprxftiteranc NequodoffendicuIumdemusEuangelioChrifti] Nc - ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per nos pfeudoapoftolis occafio cupiditatis detur,autnc alij dicant,quod cau/

” fa auaritix praedicemus Euangelium Chrifti* In facrario] In templo,uel in ta ” bernaculo. Qusde facrario funt edunt] Quiaqujc offercbancfiltjlfraëlad ” templum,hi qui in templo erant manducabât» Et qui altario deferuiunt ] Id Pr^cones uer nbsp;nbsp;nbsp;Sacerdotes 0^ Leuitæ» Gloriam meam] Premium quo glortatus fum,

bicbriüinon noncomedcre de Euangelio, Euacuet] Sineceffariaminiftret, Sienim c/c4.gy3(^ggjj'2ayei-Ojnoneftmihigloria] Hoceft,fieuangeli2auero uttftafiant tn me, id eft, ft propterea euangeli2auero,ut ad ilia pcrueniam, amp;nbsp;finem Euan gelq in cibo, amp;nbsp;potu,amp;^ ueftimento locauero. Sed quarc non eft gloriaî* v^niCieuM- Neceflitasenimmihi,inquit,incumbit] Id eft,uc idco euangeli2em* Vae ^çeliz^ew nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mihi,inquit, ti non euangeli23uero] Sedquomodo debeteuangelt2a/

’ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' reç’fcilicetutin tpfo Euangelio,St: in regno det ponatmercedem:itaenimpo/

” teftnoncoaduseuangeli2are,feduolens. Si enim,inquit,uolens hoc facto, gt;gt;nbsp;mercedem habeo: fi autem inuitus,difpenfatio mihi crédita eft] Id eft,fi coa/ D dus inopia carum rerum, qux temporalis uitx funt,neceflariö prxdico Euanz Tgt;iJ}gt;cnßitionc gelium, all] per me habent mercedem Euangelij, qui Euangelium ipfum me creditmm eße prxdicantediligunt:ego autem non habeo, qui non ipfum Euangelium diliz ahiui. go, fed eius pretium in iUis temporibus conftitutum, quod nefas eft fieri, ut nontanquamfiliusminiftret quifqueEuangelium,fedtanquamferuus,cui difpenfatio crédita eft, ut tanquam alienum croget, nihil inde ipfe capiat prx/ tcrcibaria,qux de participatione fuftcntaculu miferæferuitutis dantur extrin/ fecus. Quanquam alio loco ÔC difpenfatoremfe dicat, Poteftenimamp;fieruus infiliorum numerumadoptatus,eamrcm,in quacohacredis fortem meruit, fideliterdifpcnfareparticipibusfuis,Sednuncubiait:diipcnfatiomihi crediz . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ta eft, talem difpenfationem in tel ligt uolutt, qui alienum difpenfat, unde ipfe

sj nihil accipiaf. Vtnonabutarpoteftatemea] Siue,neutarpoteftatequi . accept' uiuere de frudu Euangelij, fiue dum uoluero accipere, uilcm faciam s5 poteftatem meam, cum propter ucntremdocereexiftimor, Nameumliz 9gt;bereflem] Id eft, licitaedendo propter dodrinam. Abomnibus] Ideft, sjneceifitatibus. Omnium me feruum feci] Omnibus compaflus fum» jgt; Etfadus fumludxisludxus] Circuncidendofcilicct Timotheum,quod tegAlid (ju£= tempore gratix feiebat efte fuperfluum» Tan$ fub legeeflem] Id eft, caput ddtn in:{)lcuit radendo, óifpurtficando fe in têplo. Tan$ fine lege eftem] Quia non tarn Ic Paulus, galibus dodrinis quamrationabilibusargumentis illosadfideicredulitatem Ail. I7. prouocaba,ficut diett in adib** Apoftolorû: Circuiui aras ueftras, etinueni arä in quo feriptû erat, ignoto deo. Cû deeorû fuperftitione fermonëfuiflètor/ ? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ditus,tan quam 8C ipfe fine lege effet, fub occafione prophant illius tituli fidem

Chrilli intulit, dicens: quod ignorantes uos colitis, hoe ego annuntio uobis» Et poft pauca,uelut fi ^iuinx legis penitus elTet ignarusjgentilis poetx uerfum potius

A potius quam Moyfi aut Chnftî maluitproferre fententiâ: Etficut quidam,in/ PmIus qutens,ueftror5poëtarumdixit;lpfiusenimgenusfumus* Faclusfumin/ ramtcRimos firmisinfirmus] Dicensdcmatrimonio,reuertiturintdipfum,amp;fjcproptcr nijsußii.

n busfadusfum] Ac fîdiceret: ut in breuicomprehendâquod per partes dixi, omnU omnt^ omnia omnibus fadus fum, non mentientis aftutia,fed compatientis affedu: buifierigt; Id eft, non omnia mala hominum fallaciter agendo,fed aliorum malis tanqua fi fua eflcnt, mifericordê medicina procurando,hxc altjs facicns qux fibi ab az

s» Itjs fieri uellet,fi hocilli opus eflet. Vtparticepseius] Ideft,merccdiseius

efficiar* Nefcitisquodhiquiinftadiocurrunt] Sradium^eftodauaparsmi/ stadium oâd=i liarij, CXXV. paiTus Habens: Paftus uero quincç habet pedes* Hicautem ftaz Mpars n;i-dio curfum iuftitix uel fîdei comparauit, Brauium, eft lamina argenteaad pal nbsp;nbsp;nbsp;.

»gt; mæ menfuram, qux à rege militibus datur:fiC eft fermo Grxcus* Sic currite] Brauium. Per uiam mandatorû in abftinentia, cart cris tp uirtutibus ficut in theatro quiz -Agon chnflia dem omnes currunt,fed unus accipit palmam* Curramus credendo, fperädo, norum. defiderando^corpuscaftigando* Vtcomprehendatis] Coronauitxxtcrnx,

” de qua ipfe dicit: Repofita eft mihi corona iuftitix* Non quafi in incertum] Non cnim in incerta currit,qui ad cœleftê Hierofolymâ feftinat. Incertum uc ro eft,qui in ftadio currunt,utrum percipiät palm3,an non* Non quafi acra cxdens] Hoc eft, non inania confedans,ficut qui in agone contendit,a'crem uerberat teils.

Olocnim uosignorareFratres] Hiccomparatduas plebes,ué tens uidelicet ÔC nout teftamenti, ôl exemplo prioris terret fez cundû populû* Qiiod patres noftriomnes fub nube fuerSt] Pdhrr fub ntt Ideo hocdicit,ne quiscôfidatin eofolo quodbaptizatuseft* bcfitiße, aut in efcafpiritualijaut potu,ôd putet fibi deû parccre,fi crimiz nofum aliquidcommiferit. Aliter,patrium promittit exempîû

tune ifta merito profutura,îî prxcepta feruarent.Sicut ein de Aegypto à feruiz tute Pharaonis Ifraël liberatus eft,fub nube et inMoyfc baptizatus eft,ac in de fertû uenitjficnos àtenebris peccatorû libéra« à feruituteuenimus,atcp fub nu be,hoceft,diuinoauxiîiofumus, EtomnesinMoyfe] Id eft, in merito ÔCpo

») teftate Moyfi,myftice in Chrifto* Baptizati funtin nube] Baptizati funt fiz guraliter,quia nubes propriû humorê portabat:myftice in nube,id eft,in fpiri

» tufando* Et in mari] Myftice,inbaptifmo, Efcâfpiritualc] Ideo manna fpiritualis cibus dicitur,quta fpiritualiter per angelos miniftratû fuit:Vt, Pane spirituaîü] angelorûmanducauit homo* Siuequiafigurauitfpiritualia,ideft,corpus Chri «itw»

»’ fti: Similiter ôdpotusdicitur fpiritualis* Bibebantautêde fpiritualicôfequete ” eos petra] Quia Chriftus poftmodû fecutus, cuius figura tune petra gerebat;

idcirco dixit, confequente eos petra* Alq putant, q? fluuius fecutus fit eos per

” defertS* SicutillicôcupierSt] Carnê,ut:adhucefcaeorGcratinoreipfor5, ” Et fut rexcrunt ludere] Idcft,uitulumadorare* Etceciderunt] Per An« n«wj. 25. »’ gelûhocfadûeft* Nec^ tentemusdominû] Dicêtes.-Nunquidpoteftdeus Nwmi. 21. ” parare menfam in defertof Etàferpêtibusperierût] Propter quos xneus fer »5 pensfaduseft* NecgmurmuraucritisjlntribulafionibusproChrifto. Ab » exterminatore ] Id eft, ab angelopercutiente eos in extremis caftris per ignë, cui plagx fuccurrit Aaron cum wrribulo ofterens pro cis. nbsp;nbsp;Ad corredioz

C ftCm noftram] Sicnirti paruulisadhucÔCrudibus nonpcpcrcit, quanto ma/ gis nobis,qui legem perfedionis accepimus non pareet, fl talia fecerimusC

perfeuerantia: humanueftenimpeccare, diabolicumeftperfeuerare. Aliter: TfitMiio non tentatiouos no apprehenditnifi Humana» Dicitur nobis pugnâcarnis non fii dpprehendit ftinentibus per beatum Apoftolum, cum his, inter quos fornicatio nomina/ uos. tur : tentatio uos non apprehendit nifi Humana : non cnim meremur mentis roboreconquifito grauiores pugnas nequitiarum coelefiium experiri,qui car nem fragilem refiftentem fpiritui noftro fubiugare no quiuimus. Quod Apo doll tefiimonium non intelligentes quidam, pofuerunt pro indicatiuo optati uum modum.ld eft,tentatio uos non apprehendat nifi Humana,quod abipfo dici manifeftöeft, non optantis,fed pronuntiantis,ucl exprobrantisaffedu.

ipfeait: Qui manducatcarnem meam, fiC bibit fanguinê meum,in me maner, D èc ego tn eo. Quafi dixiflet : Sicut econtrario calix idolorum darmonum com municatiOjita 0£^ panis idolothyti dacmonum participatio efle monftratur,

]jc nof. Vnum corpus multi fumus ] Si cum idololatris de uno pane comedimus, ” unumcumillis corpus efficimur. Videtelfrael fecundumcarncm] Id eft ho fpitalis IfraëljCarnalis Ifraël,carnales hoftias offerebat, fpiritualis fpiritualia la ” crificiaoffertChrifto.Nónne qui edunthoftias,ficutillicdenteshoftias,parti/ cipes fiebantdiuini altaris,ita ifti fimiliteridolorumt Quid ergodicoC] Prac uenit,nc qutsdiceretiErgo dicis uim aliquam habere idolum,ucl pofte pollue/ sî re: non,inquit,idolum infenftbile polluit, fed dxmoncs qui templis prxfider, J) ad homines defraudandoSjamp;fuoferuitiomancipandos. An.xmulamurdoa 9» minumC] Nunquid non irritamus cum ad zelum contra nos,amp;f ad iracundia »» prouocamushocfacientes. Nunquid fortioresillofumus^] Hoccft,nun/ quid polTumus furorem eiusfuftinere pro hocmalo quod facimus^ Alitcr,aii îcmulamurdominumc’id eft, nunquid exemplum dominihabemus, qui con/ uerfatus in carne,nunquid comeditidoIothytafNunquid fortioresillo fumu# fide Sc feientia, ut faciamus quod dominus ipfe non fecit, necmanducauif, *’ quafidiligentiores deoeftemusc' Omniamihilicentjld eft,omniaquaclcge: non prohibentur, licent: quia per fc non habent peccatum,fcd non femper ex pediunt: quiaoccafionemnonnunc^ générantdelinquendi, uel ofFendendi Mitne/ttcarr fratfcs. Omne autem quod expedit licet, non omne quod licet expedit.

omnequod in Omnequod in macello uenit manducatCjSi uultis manducarecarnes,falte tniiccüouendd demacello comportate,tantum nein idoliocomedatis, 6C nolite interrogate, utrumimmolatlt;efint,ne cognofeentes uos omnia,immolataefte refpondeat,

55 eins, id eft. omnia qiix in terra funt. Etibitis] Non dixit,itetquiatunede/ bet Cbriftianus irc ad infidekm, fi nouit efle profedum, id eft, fi feit pofte eu lucraii, Nolite manducare] Nequisputetilla uos quafiiandacomedere«

»’ Proptereum] Infidele. Nontuam] Qui fortis es. Sedalterius] Infir*^’^ ^‘* **^* ” mi, ne uel uos blafphemet, uel ipfe idol is immolata comedat. Vt quid enim

” libertas mea iudicatur ab aliéna confcientia^ ] Omnia licent, hoc eft,ad quë

gt;’ tia] Ideft,uituperantis. ludicetur] Ideft,blafphcmctur:SienimidoIa deteftamur,quare idolothytis uefeimurf Si ergo gratix participo, nô ideo fubgratiafumus, utlibertatisfpecie occaftonemdemus infidelibus blafphez

,, one eftotc ] Quia Si ludxi tanquam dei idololatris fcandalum patientes crè deienonaudebant;Gentes uero cum in colendis idolis infirmabantur,ô^

« mnia] Curalibi dicit:Sihominibusplacerem,fcruusChrifti non eftemT’PIa/ cctergo PauluSjôCnon placet:placetexhibendopietatem:amp;^ nonplacct,quo/

Mitatorcs mei eftote ] Sine offenfi'one eftote, ficut SC ego fiim, Laudoautêuos] Quidcftquodfubitolaudat, quos ante uituperauitC’Idem ubi legis prxceptanon habet,blandiz mentis prouocat ad rationem« Aut prophetans uelato ca^ pire] Id eft,futura prxdicanstideo autem non uelato capite Prophetäre uir prxcipirurorare, quia nulla poteftas mulieris debet effe uelato ca^ae.

»’ eiadiutoriumftmilefibi. Propter Angelos] ldeft,facerdotes,uelminiftros Angeli, altariSjUel omnem clerum,qui dei prxcepta annûtiat, ficut feriptum eft: Quia angelus domini cxercituum eft, ne uidelicct carnali concupifccntia eorum im

hibentur. Item Hieronymus in expontioneÉzechielis:Cumq?ingredientur portas atrq inintcrioribus,Cidares lineashabcntfuper capita ftia. Si uirorum cftjfecundum Apoftolumnonoperire caput,uidetureffêcontrarium quomo P do nunc

C do nunc facerdotcs capi’te tenus, uel ctdare operti uidentuf ♦ Sed fl legamus diligcntius,ex pnon'bus foluentur pracfentia : Supra cni'm dicitur, quando miniftrantinportisatrtj interioribus ÔC intrinfccus:fienim ingrediamur ad ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fanda, ÔC. ftemus in confpedu domini, capita noftra operire debemus : quia

nô iuftificabit inconfpedu tuo omnis uiuês. DenicpÔCfœminalibusutimur intnniccus,ne ulla in confpedu domini pollutae confcientix amp;nbsp;operis nupti/ „ alisturpitudoappareat« Vcruntamennelt;^uirfinemuliere,necpmulierfinc JJ uiro in domino] Confi)latureas,nenimium muIicicsgrauaffeuide3tur,2C dicit, quod nec alterum tantum deus degit, ut alterum reprobaret: quia non sgt; prounOjfedproutrocplcxuChriftuspanuscft. In domino] Idcft,infideôd unitate domini, AIiter:Nec uir fine muliere,necmulier fine uiro naîcipoteft, ,5 ôô hoc in domino,id eft,in poteftate domini. Vos ipfi indicate] Inipforum iudicioponit,utexfuaconfcientiaconuincantur, Ignominiaeftilli] Coma dr-et co= uidelicet nutrire ad fimilitudinem mulieris,licet Nazaraei, ut comam nutrirêt, tnAin ntttrie= ex deiprxcepto deuotiflîme faciebant. Si quis autem uidetur contentiofus funt. efiè] Prxuenitillos,nequisdiceret,ubihocfcriptumeftC’uel nealijsargumc tis huicrationi refifterent,ac fi diceret: Nos diximus qux nobis honefta uidelt; bantur iuftatfi quis autem nolens adquiefcere ueritati, quarrit quid refpon/ deat, feiat fe relponfione indignum, qui magis contendere paratus eft,quant ■

JJ contention'crant. Oportetenim hærefescffc] Non quodhxrcfesdeo place Oporferc nbsp;nbsp;ant,fed quod per eas fideles excrcentur,ut ejui deo noti funt,hominibus mani^

refis eße. feftentur: Vnde enim gubernator Iaudabitur,fi nauis in portu, uel in tranquil

. JJ Iitate confiftatc’ VtôCquiprobatifunt] Siucdocîlorcsin refiftcndo,fiuefigt; »J deles in permanendo, Suam cœnam prxfumit ] Quia ante facrificium edez bantjÔf pauperibus nihil afferebant, nequeimpertiebant. Apud Corinthios quondam,utalq aiTeruntjprauàinualuitconfuetudOjCcckfiaspaifimdehonez ftare conuiutjs, in quibus uefeebantur ante dominicam oblationë, quam coc/ nam noeflibus adoriebanf,c5:pdiuitcs ebrijad Euchariftiam uenirent, uexa banturinopes fame,Mosuero ifte,utreferunt, degentili adhucfuperftitione PoRcœndm ueniebat,undeettaminquibufdamlocisper Aegypti,uelSyrixloca.dicfabz ädecclcfidin bâti node poft coenam dicitur ad ecclefiam conueniri, Aut ecclefiam dei conuenireAe contemnitisC ] Facientes earn triclinium epularum, Accepitpancm ] Id lyptiorumcfl eft,inconuiuium,utuosfacitis:Hinciamde facramentisquafioblitoscomz

A üetushocper fanguinembrutorumanimalium portendcbatur. Ideoautem Cnlixnoui tea calix refta menti uocatur,quia teftatus eft,poft paululum pafïïonem futuram, fiAmenti.

)i S^nunctcftificaturfadam. Inmeofanguine] VetusSCnouumperfangui nem dcdicatur, quia fine morte firmum efle non poteft teftamentum, fecun/

», multi infirmi] Id eft,dolore totius corporis, Etacgri] Id eft,imbecilles quiz corp-«ioTO»«. bufdammembriSjUtcacci ÄrclauditEratigiturprxftns correptio ôi. nunc eft, amp;nbsp;multi taliapatiuntur, fcdputamusconfuctudinem efle potius,quam culpa.

Tribus fane caufis infirmitates adueniunt corporales: Aut ex têtatione, ficut lob amp;nbsp;Tobix: Aut ex peccato,ficut Afla rcgi,qui dolore pedum agrotâsmor ^'torliunde tuus eft,quem ei dominus immifit,quia amicitiam Benadab régis Syrix habe ^cadant. bat:Autexaliquaintemperantia,utTimotheo,amp;hisquiiubentur medicum

„ tcmiudicamuradomino] Ideft,pcraliquam prxfenteminfirmitatemcorri/ pimur.Correptio paternx pietatis eft,ut pceniteamus,ne cum infidelibus m3/

E fptritualibus autem ] Nunc de diuifionibus gratiarum prxdicit,0^deuolentibus nouis loquilinguis. Adfimulaz chramuta ] Hocdicit; utcognofcant,qui ante mifericordiâ illius fuerunt,muta adorando idolatôC ut fciant,quanta munc raillisperfpiritum fandum collatafunt. Prout ducebamiz

,, in fpiritu dicit anathema lefu ] Quia fortafle alrj per ipiritum diaboli dixe« runt anathema Iefu,quafi dixifletjfi aliquis dixeritanathema lefum, non fpiz ritu dei, fed fpiritu diabolico loquitur. Anathema, perditio,deteftatio inter/ AnathewA.

,, nemo poteft dicere dominum lefum ] Id eft, corde, ore, opere, Mos eft fcripturarum dida pro fadis poneretergo dicere, inuocare eft,ucl credere dominum lefum,hoc eft , utipfe fit feruus domini Iefu,ac dominus eius

fiones autem gratiarum funt, idem autem fpiritus ] Ne tot putarentur fpiritus, quot luntdona. Gratiarum uocabulum, fpiritui gratis infpiranti GealM, »’ omnia dona conuenit. Etdiuifiones miniftrationum funt,idem autem »’ dominusj Dominus, qui feruis fuis diuerfas miniftrationes,ôif ecclefiafti/ »’ ca officia largitur, Etdiuifiones operationum funt.idem uero deus, qui », operatur omnia in omnibus] nbsp;nbsp;Id eft, infignium uirtutum acmtraculorum

,deo nomen competit,qui potentialiter hxc per fuos elediflimos operatur. Hxcitaque tria nomina, id eft, fpiritus,ôlt;^ dominus,amp; deus,fpiritui fan do

C conueniunt, qui gratis non merito cunda fpirando ac feruus miniftrat,8^ 5, potentialiterquafideusperficit. Manifeftatio fpiritus ] Vnumquodque „ donum, per quod fe manifeftar. nbsp;nbsp;Ad utilitatem ] Non ad inanem gio/

ri3m,utuultis uai qs loqui linguis, fed ad utilitatem incredulorum amp;nbsp;infidc/ Säpicntiä Jiuni. Sermo fapientix ] Sapientia pertinetad intcllcdum xternorum, Scientw. Scientia uero, adea qux fenfibus corporis exprimuntur. Gratia curatioz 33 num ] Vt quis curet xgros. Operatio uirtutum ] Opus uirtutum opjMwVrwrw. eftjdxmones eijccre,uel mortuos ftjfcitare. Alfj difcrctio fpirituum ] Vt 3» quifque feiat, quod fpiritus fuggerit aliquid agendum efle, ucl non. All) 33 interpretatio fermonum] nbsp;nbsp;Hoc eft j ex alia in aliam linguam, autdiffi'eilium

33 fermonumexplanatio. Operaturuniis atqueidemfpiritus] Poteftunus eflejicet diuerfus,utunus mihi illam remheri donauit,uel miniftrauit,0^ unushodie;namtalislocutioetiam dediuerfis perfonis poteft conuenienter intelligi,fed ne diuerfus fpiritus aliqua fucceffi'one tempon's, uel fui mutatioz neintelligeretur,fignanter ab Apoftolo hoc additumeft. Atepidemfpiriz tus] Ne quiadiuerfa funtdona,diuerfus fpiritus ac uariusputaref.Sed unus idemfemperfineulla mutabilitate cum patre Sd filio mancns proutuulr,' non ait, ut homines merentur, quia dona diuerfa ÔC indignis tribuuntur, ut eft illud: Nónne in tuo nominedxmoniaeiecimus f Et ficutalibifcriptS eft: „ Spiritusubiuultfpirat. nbsp;nbsp;Sicutenim corpus unum eft] Percomparatioz

nem corporis oftendit, non naturam membrorum, fed officia efle diuerfa, Sd neminem curare debere cuius fit offreij. dum omnes eodem fpiritu animenz Fotdtos otnes tur. Et omncs unum fpiritum potauerunt] Id eft, doeftrinam fpiritus, unoj^iritu. quam Chriftus fluminibus aquæcomparauit,dicens:Qui credit in me, flumi/ Joan.-7. na de uentre eius fluent aquae uiux. Ita amp;nbsp;Chriftus ] Notandum quod D totaecclcfia cum fuocapite Chriftus appellatur.’namutcorpus non eft unum membrum, ita non poteft totum corpus unum officium agere, hoc eft, ut to/ turn corpus uel uideat, ucl audiat, fed unumquodque membrum fuum offi/

« cium haber. Si dixerit pes, quoniam non fum manus, non fum de corpo »5 re] nbsp;nbsp;t’es ccclefixdid folet.qui ad interccdcndumcgreditur. Manus illc,qui

»’ operatur.Os ille, qui docct, uel qui loquitur linguis. Num ideo non eii ” de corporel] Decebatenimnon eflè de corporeccclefia:,quihanc,quani sjaltjacccperantjgratiamnon habebant. Si totum corpus oculus] Hoc » eft,fi omnes dodorcs funt. Vbi auditus^ ] Id eft, ubi funt auditoresS' 3» Sitotum auditus] Si omnes funt auditorcs, Vbi odoratus^] Hoc • 3gt; eft,quiseritboniodoris,maliûe difererorc' Nuncautem pofuit deusmemz 33 bra] nbsp;nbsp;Id eft,in prima conditione hominis. Non poteft oculus] Ideft,

33 uir thcorica: uitac, Dicere manui] nbsp;nbsp;Homini adualis uitx. Ideo inuicem

indigemus, ut magis ac magis charitas confirmetur : Nam fi unus omnia ha/ ” beret,aduerfus exteros inflaretur, Infirmioramêbra ] Venter extera in/ *’ teftina, Neceftariora] Id eft,dum uitam corporis cuftodiunt. I taque mem bra,quæ fpernitis inccclefia ,maioris utilitatis approbantur,fi in corporc ” fine manibus pedibusc^ uiuit,une inteftino omnino no uiuitur, Abundan/ ” tiorem circundamus honorem ] Dum cautius ueftimentis ôf diligenti* ” us cuftodiutur. Qux autem honefta funt ] Id eft,qux per fc pulchra funt, ” ut caput manus. Ei cut deeft ] Id eft, honeftas. Abundantiorc ho/ norem tribuit] Hoc eft, minoribus ccclefix mêbris maiora dona concedens, ” ut qui honore minor erat,gratia abundef* Si dixerit auris] Id eft, fapicns

AD CORIN» P R I O R B M ' C'O L'L'E C T.-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

A auditor, Oculus] Dodor,qui'c^futuraprxuidet. Vt non fint fchiTma/' taincorpore] Idcft,utpro i'nuicemfoni'citifi'mus,dumaltcroindigeamus*

” Sfucixtatur] Incolumitate» Congaudentomnfa membra] VtSalIufti'/ SAUuüij diüu,

” ftamentijUtfuit Achab,amp;nlq Philippi, Deinde uirtutes] Facicntesmaiora figna, utmortuosfufcitare» Gratiascurationum ] Vtleprofosmundare»

” clefiarumdei, Nunquidomncs ApofloIiC’] Sicutnectotum corpus oculus eft, Quodenimin fingulishominibusuniuerfadona fpiritus fandi eflenon poflunt,non fpiritusfandijiedhominisinfirmitatideputandum cft.

' î linguis hominum loquar amp;nbsp;Angeloru] Id eft, non folum c h r i « omniû linguis, fed etiam fi qua: Angelorûlinguae, Etnoue T A T i s rim myftei ia omnia] Id eft, notitiâ omniâ iècretorum, hic ÔC pricconivm. futuro. Etomnemfcientiâ] Ideft,ucterisSCnouiteftamen ti. Et fi diftribuero in cibos pauperum omnes facultates me» as] Hoc eft, fi non propter deum, fed propter gloriam huma

s, nam. Et tradidero corpus meumita ut ardeam] Id eft,in martyriû,fi in ipfo B martyrio aduerfus fratrem retineam iram:contemncns eum, qui iuiTit nos ma litiam proximi obliuifci, SC in ipfa etiam morte prxuaricator exiftens,

’» Charitas patiens eft] Quia multa mala xquanimiter tolérât, Benigna] ” Etiam inimicis, Charitas non xmnlatur] Bona alterius. nbsp;nbsp;Non agit per/

” peram] Id eft, contra rationem, ut Gennadius dicit, Vel perperam, uitiofe, Gennddiut. « corrupte, Nonquxritquxfuafunt] Non quacrit quod fibi tantum utile, ièdquodmultis. Nonirritatur] Ad iurgia. Non cogitât malum] Non

« folum non facit, fed nee cogitât. nbsp;nbsp;nbsp;Congaudet autem ueritati ] Qiiia ut fc

diligens, cacteriî per hoc quod retftum alqs con fpicit, quafi de augmento pro/

}gt; prf) profetftushilarefcit. Omniafuffert] Suftertiniurias, fatisfacienlierez SJ dit. Omnia fperat] Eiusemendationem, SC donee corrigatur patienter ex/ J» petftat. Aliter, omniafperat,ideft, prxmia. Omniacredit] Promiflaà ïgt; deo.acretributamalisSCbonis. Omniafuftinet] Ideft,promifla.

SJ Charitas nunquamexc!dct,fiue prophetix euacuabuntur] Superuenienz JS te enim complctione, ceflabit prophetia, quia nihil futurum erit. nbsp;nbsp;nbsp;Siue lin

J, gux ceflfabunt, quia tune non neceflarix erunt, Siue fetentia deftructur] JJ Ideft, imperfeda SC dubia. CumeiTemparuuluSjloquebarutparuulus ,fa« J gt;nbsp;piebam ut paruulus, cogitabam ut paruulus: Cum autem fadus fum uir,euaa SJ cuauiquæerantparuuli] Hicphyficeloquitur, Namprxfens tempus xtati pritfcnstcnm SJ paruuli comparât, futurum uero tempus uiro perfedo. nbsp;nbsp;Videmus nunc per pj« ephebi^

sjipeculum] Noftræfcilicetmentis,ucldiuinxfcripturx. nbsp;nbsp;nbsp;Inxnigmate] copardtur,

JJ Ideft,obfcuritate» Tuncautemfacie] Noftræmentis. Adfaciem] Dei, JJ Tuneautemcognoftam] Deum,SCquxfuntdei, Intantûcognofeo,quan

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P y turn

C tum poteft de deo mens Humana cognofeere: Nullus enim deum,Gcut eft, fei re poteft.Item, tune cognofeâ, hoc eft, fi me perfede dominus nom't. Ita tune ego,in quantum creatura poteft intelledualis,qux funt diuina cognoftam*

” TunccognofcamjficutôCcognitus fum] Non ait, in tantum cognofeam, quantum à deo cognitusfum, fed, ficut ÄScognitus fum:amp;ficut non xquaz Châ.ritis nja= l/tas fejfitnilitudo oftenditur» Tria haec] In praefenti tria hxc,in futuro fola ttebit ctidmui charitas permancbit» Maius eft ] Ergo quod femper erit, quàm quodaliz

Emulemini fpiritualia] Id eft,fpiritualiadona uosquatrerc non prohibeo, id eft, etiam loqui linguis. Sed magis ut pro/ phetetis exhortor ] Id eft, prxdicetis, Ideo autem prædicatio prophetiadicitur ,fi'cut enim prophetiain tribus temporibus continetur, ita ÔC prxdicatio in praefenti corrigit, ÔC prxteritas

paftîones fandorum in memoriam reuocat, ÔC de poenis, præ/ ” mqscf; futuris terret ac folatur. Qui enim loquitur lingua ] Id eft, ignota ” qualibetlingua. Nonhominibusloquitur] Dumnonintelligunt,quia ” barbaraeft. Sed deo] Quiintelligit,fîucdumperhocipfemagnifîcatur»

Nemo enim audit] Id eft, intelligit. Spiritu enim loquitur myfteria] Spi/ ” ritualidonoprxditus, uelfuo fpiritu loquitur. Loquitur xdificationem ,ex*t ” hortationem,confolationem ] Expofuitquot modis intelligenda fit prophez Prop?jcf(gt; ti'a, Quicunque ergo hxc habet, propheta dicendus eft. Aedificationem]

Suadendo ftdc. Exhortationem ] Exempla fandorum patrum proponenz »»do. Confolationem] Præmiacœleftisregnipromittendo. Seipfumaedi/ 9’ ficat] Dum folus ipfe intelligituel glorificatur, Ecclefiam xdifi'cat] »gt; Dummultisproficit. Nifi interpretetur ] Ex ignota lingua in aliquant »9 notam» Maior eft enim qui prophetat,quàm qui loquitur] Lingua. 99 Sicut profedu, ficôC merito maior eft, nbsp;nbsp;Nuncautem fratres fiuenero ad uos

9» lingua loquens ] Suoexemplo hortatureos,illud non pro magno quarrere, î9 quod non prodeft ecclefiac. nbsp;nbsp;Quid uobis prodero,nifi uobis loquar,aut in re

uel3tione,autinfcientia,autin prophetia,autindodrinac' Inreuelatione,inal Aßfgorü. legorico fenfu,cum aliquid ex futuris reuelatur, ficut ipfe Paulus dicit: Patres ,, noftri fub nube fuerunt, quod fignificat baptifmi facramentum. Aut in fei/ Tropobgù. entia] Idcft,tropologicouel morali fenfu,utomnisuirorans uel prophetans üMdgogf. uelato capite, deturpat caput fuum. Autin prophetia ] Id eft, anagogico 9» fenfu, ut eft illud: Nolumus autem uos ignorare fratres dedormientibus: Vbi futuram corporum refurredionem prophetat. Aut in dodrina ] Ideft, inhiftoria fecundum literam,uteft,Inhocenimuixit Chriftus,mortuus eft,SC refuri exit, ut uiuentium,ÔC mortuorû dominetur, ubi nuda hiftoria do/ ,, cetur. Eritisenimin aeraloquentes] Hoceft,fietiamtammultaloqua/ mini, ut genera funt Iinguar3,quid proderitf cum omnia in aéra foluantur,ÔC nulli proficiant, SC nihil eorum fine uoce cft;Proprium eft enim uniufcuiufip ” linguae habere uocem. Ero cui loquar barbarus ] Omnis enim fermo, ” qui noninelligitur, barbarusiudicatur. Etideo qui loquitur lingua ] Id ” eft, ignota. Oretutinterpretetur] Oratio hoc loco oris eloquutiointelli/ gitur,Sicergoloquatur,ut grammatica uerba qux didurusfitintelligantur, uel

nel öict ut illi'fnterprctandi gratia donctur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nam fiorem lingua ] Mihi

« OraboSCmente] Id eft, intelledu mentis mexalrjsprxdicabo: Qui enim M.ente ordre. Énterpret3tur,neccftc eft utipfeprius intelligatquodalijs diefturus eft. Non er go fufficit, utquis folo fpiritu aliéna lingua loquatur, nifimens ôfintelledus acceflèrit, quatenus ipfe cognofcat quid loquatur, aut alijs interprctâdo patez faciat. Cæterum fi benedixeris fpiritu] Id eft,fine interpretatione,quatenus

Idiorae, id eft, nuper baptizati, amp;nbsp;qui nullam prxter propria intelligitlingua, hiiotiein chri »» quodpropriiieftauditoribus» Quomododieet AmenC] Hoceft,quomo üidnifmo.

ß feura ÔC incognita,qux auditores non xdifica nt: quia mcliora funt pauca uerz

»9tiamEfaix» Qtioniaminalijslinguis] IdeohoGdicit,utoftcndat,quodin ifto tempore linguis alijs non indigetur, dum multi fideles funt, ÔC unaquæcp lingua dodorem habet ex fe»Nam linguxin principio ideo datxfunt,ut infiz Lingua udriit deles crederentipfarum admiratione,atcg fua lingua doccrentur.Vndefequiz curdita.

M tur: nbsp;nbsp;itaque lingux in fignum funt non fidelibus ] Hie ergo oftenditur ere

’’cipiunt* Sedfidelibus] Dumrecipiuntamp;Tcredunt. Nónnedicentquod ’’infanitisG Sicutludæi Apoftolisdixerunt:Nónnemuftoreplctifuntifti^

»» Occulta cordis cius] Quoniâ eius confeientia per dodrina pulfatur. Maniz fefta fiunt] Si bi ipfi in fua conftiêtia,aut alijs pure côfitendo» Qiiid ergo eft

»9 fratres^] Id eft,quid ergo f3ciend3,uel quiddiffinimus efle tenendaï: Pfalz mum habet] Id eft,intcllcdum pfalmi, uel nihil habet nifi cantarc pfalmum*

99 Vnusquilibet exipfis tribus. Sibi autê loquatur] Id eft, in fua confeientia»

99 • Et dco] Qui feit» QuodfialijrcuelatSfuerit] Si fentit fedens plus file q

99 prxdicat. Vtomncsdifcât] Tacendo» EtomnesexhortéturjPrxdicando» Et fpiritu^

C „ nbsp;nbsp;Et fpidtus prophetarS prophetis fubiedus eft] Quia fptritualïs gratia,quae

fuit in prophetis fubieda eft nobis Apoftolis,amp; Apoftolids uiris.ac prxdica« toribus, Siue fpiritushumilitatisSlt;chanratis,quieftin prophetis.id eft,prædi catoribus debet fubiedus efle alijs prophetis^id eft, prxdicatoribus,amp; idcirco alterutrumfibiinuicem cedant: Vtunoloquente prior taceat, quia deus qui inipfis eft, non eftdiflenfionis,fed pacis. Itatpper hacc omnia hortatureos ad concordiam,ne magnitudine donorum amp;nbsp;fapientix nafeantur difeordix »

33 dicareîquot; Propheta] Ideftprxdicator» Autfpiritualis] Id eft linguis loques»

fi ifta cognoucrit. Si quis autem ignorât hxc, ignorabitur : ÔC à nobis fîC à deo, 5- dicente eis ,qui fe in eius nomine prophetafle dicent: nefeio uos. Omnia 53 ueftrahonefte ] Nihil peruerfo ordine,aut per contentionem,aut inanem glo ’ gt;5 riam faciatis. Mulieres ueftrae taceant] Supra dixit,prophets duo aut tres di/ iudicent:fcilicet ne putarêtur foeminz in hoc concludi, ideo fubiungit amp;nbsp;dicit: mufteres taceant. Sicut amp;nbsp;lex dicit, ut in Genefi:Subuiripoteftateeris,amp;crit Mttfj'cr« cluid reuerfio tua ad uirum tuum,amp; ipfe tui dominabitur. Turpe eft enim mulieres doccMt, in ecclefia loqui. Alibi autem concedit eas docerc fuam prudentiam QC caftttaz

Otumautem uobis facio ] Nuncdercfurredioneincipitdiflc rere,quam quidam Corinthiorum negabant, Quodamp;^acccz pi] Perreuelationem, Secundumfcripturas] Prophetias, ut:tradituseftpropteriniquitates noftras» Etquiafepultus] Vt eft illud:6c erit ftpulchrum eius gloriofum. Et quia furrez _______________.xit tertia die] Sicut in Ofte: Viuificabit nos in biduo,dic tertia refurgens. Plusqningentisfratribus ] Hoe quidem fadum efte credimus,

Quieddm Pm Ucet in Euangelio non fit feriptum. Deinde Jacobo] Alphaci filio,qui ft tefta Unonlunt in tuseftàcœna domininon comefurum panem, ufep quo uideret Chiiftumrez fvirgente:ficutinEuangelio fecundumHebrzoslegitur, Tan^abortiuo] E«4ngf/i«w Ideftjdecuiusuitadefperabatur, VifuseftSC mihi] Inuia,uelintemploHic iicbrlt;eorutn. rufalem. Hoc ideo dicit,ne putarenteum audita potius quam uifa narrare.

Vacua non fuit ] Id eft,fine frudu amp;nbsp;multoru utilitate,ficut in ilIo quiabz 5» fcondittalentumin terra. Sedplus illisomnibuslaboraui] Hoceft,quod necp ceflauerit ab Euangelio przdicando,nccp tarnen ab Euangelio uitam fuä 53 fuftêtauent. Obtinui] Ideft,apoftolatü. Sicutprædicauimus] Ideft,quod 53 Chriftus refurrexit,amp; omnes per ill5 refurg ent. Si autê refurredio mortuoz 53 rum non eft, nc(^ Chriftus refurrexit] Alterum ab altero pendet: aut utrumc^ negate,aut utrumc^ cofiteri necefte eft.Si uero caput refurrexit,quomodo mé»* S3 bra non rcfurgêtC’ Neep Chriftus refurrexit ] Cum ipft mortuus eft fecundS 33 carnem. Adhucenim eftis in peccatis ueftris] Qiiia non iuftos uosefficit re Rom.4. furredio Chrifti, de qua Paulus dicit : Refurrexit propter iuftificationem no« ftram.ltêeftis enimadhucin peccatis ueftris, quiafi mentituseft pofttriduz ” urn refurredurum, menritus eft ft etiam peccata dimittere, quod abfit. Et ” qui dormieruntin Chrifto ] ld eft, qui in Chnfto mortuifunt:finccaufa enim hanc uitara

A hancuitampcrdiderûtjfiuitartixtcrnam nonhabebunf. Mifcrabilioresfu/ gt;nbsp;î» mus omnibus hominibus] Si in hac uita tantum fperantes fumus, nulla prx ïj mia fperâtes uitacfuturx» NuncautemChriftusrefurrexitàmortuis] Ideft 9s quod nullus Chriftianus dubitat. Primitix dormientium ] Quia prius in incorruptione furrexit:fi ergo caput refurrexitjneceHè eft ctiâ ut ôî. mêbra cxte

55 rafubfequantur* Sicutenimin Adamomnesmoriutur] Quiaficucille mo/ Addtnmoriett SJ rientium forma eft, ita Si ifte refurgentiû. Infuo ordine] In fuo feilicct ho tiumfirma, SJ norê, uel ordine, tempore feruato, quia primitix Chriftus. Deinde hi qui SJ funt Chrifti ] In quo tacetur de refurredione mortuorû iniquorum,quia no »» ad gloriofam uitam refurgenu Deinde finis] Mundi, ac mundanx conuer sjfationis. Cum tradiderit j Cum quafilaborcm SC opus fuû. RegnS] Ideft SJ ecclefiæ dco adfignauerit, Si in illius contemplationem perduxerit. Dco paz

SS dijficutregnumdiabolicum,cumillifehomines (ponte fubiecerint. Cum »’ euacuauerit omnem principatu ] Nam euacuatis peccatis, euacuabuntur à sgt; nobis omnes contrariât poteftates^ Omnem principatum] Id eft,ab eo qui JJ nobis fequentibus principatur» Et poteftatem] Quia nos eorum domina» JJ tuifubiedi fumus. Et uirtutê] Qua nos uicerunt : uirtusein eorS, noftra ViriwdMoU ,5 peccata funt. Oportet enim ilium regnare ] Iftud de homine didum non negamuSjdeco qui pafTuseft crucem ,qùi poftea federe iubetura dextris, g Quid fibi uult hoc quod ait:Oportet enim ilium regnare donee ponat omnes

inimicos fub pedibus eiusÇ'NunquidItam diu regnaturus eft dominus, donee Donee, incipianc inimici fub pedibus eius elfe, Si poftquam illifub pedibus fuerint,

Sub pedibus cius,autfub Chrifti humanitate,autfub Apoftolis,quibusmunz Pedet chrifli

JJ cus,ne ipfum patrem fubijciendum Chrifto dici putaret, T une Si ipfe fubz JJ ieduseritilli,quifubiecitfibiomnia] Hocdicitpro parte humanitatis,uel pro membris ecclefîx, Aliter, fubiedio non femper ad diminutionem honolt; ris pertinetjfed etiam ad charitatis officium, maxime cum Si fpiritus Prophe» Subieélio non tarum Prophetis dicatur effe fubiedus,ut non fit deus diflènfionis, fed pacis, femper digni» cum 8C ipfe dominus lofcphôC Mariae feribatur fuiffe fubiedus. Vt fit deus utidetrahitt i, omniain omnibus] Salus,uita, uidus, Si copia, gloria, Si honor,ÔC pax,ÔC JJ omnia bona, Alioquin quid facient qui baptizantur pro mortuis^] Quiz cuncßin Chrifto baptizatifumus,in morteipfius baptizati fumus,ideft, ut iam quafi comortui c5 illo fimus,quid ergo prodeft nobis mundo mori,fi hue Pro mortuis cöteptuuoluptatö ,uita no feqturxternaî’Aliter,pro mortuis,id eft,opcribus, baptizdri.

„ qux générant mortem. Vtquidpericlitamur':’] Sinihil eflètinfuturo,nón 5, ne eramus ftulti,ut tantas tribulationes pro alqs pateremur:’ Quotidie moriz jj or pro ueftra gloria] Ideftcaufaueftrxgloriæ:(cmperenimfum paratus,6C quotidiemeexpeefto pro ueftra gloria moriturum.Pcr,non femper fignifica/ tio iuramenti efttnam fi dicam, per puerum mifi,nö ftatim per puerum iurafte putabor. QuamhabeoinChrifto] Bonusenimdodorparticepseftglohx q difcipulorum

C difcipuIora»Si fccundû homtnc] Hoc nihil rcmuncratiôi's à deo pro hoc Pd«ft certamine fpero» Quare pugnauiEphefi côtra beftiasf] Ideft,Hxreticos, ÔC contrAbcfliM. fxuoshoîes.Anuthominibusplaceréî’ Mâducemus] IncrepatexêploPro/ Ej'd.i 1. phctXjgulx deditos defpcratione futurorS, Nolite feduci] Id eft,ab his, qui „ talia dicQt. CorrupSt bonos mores colloqa praua] Hieronym** in expoiitio/ Verft« idmbi ne Epiftolx ad Titu dicit: Ad Corinth.quocp de Menandri Comœdia ueriuni cuf Menàdri. fumpfit Iâbic5;Corr3put mores bonos. Mos eft Apoftolis de mûdana fapiêtia Anti hoc cA accipereteftimonia,etfinôadautoritatê,tamcxdiflcationé,utillud Vergitij in in Phlt;enotne= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apoftolorujpfius em genus fumus» Sobrtj eftote ] Nô feducat nos

ignorâtia refurredionê negantiS» Ignorantiâ dei] Ideft,putantesdcumn5 9’ pofte fufeitare. Sed dieet aliqs ] Ipfefibiexcôtradiccntiûperfooa ^ponit, 99 QuomÔrefurgêtmortuiî’] ldcft,dâ corpora in puIuerêredeSt. Quali au/ tê corpore redeStC’] Hoc eft,utr5 ut fepeliant,fic refurgût 1 uerbi gi atia;Si ex/ eus amp;nbsp;leprofus fepehtur,utr5 idem cxcus Ô6 leprofus refurgetç’ Atep his duab’ ’9 interrogationib® ftatimrefpondet.dicês: InGpienstu] Quia non adtendis »9 quid quotidie corâ tuis oculis gerit. Quodfeminas non uiuifîcatur nifi prius 99 moriatur, dCquidfeminasnô corpus ] Adillud refpondet quodprxmifitt »9 quali aût corpore iieniût; Nô corpus quod futurû eft] Ac fi diceret,nô ipicâ Qudlis rejun feminas in terra,fed granS,ôf ficut cô grano feecundior cû granis refurget ari/ ftajttaamp;incorruptibilecorp® inglorix refurget augmêto. DeusaStdatillr 99 corpus] ldeft,abinttiodtfpofuir, Ut omnia feminac3putruerint,inamplius », reformentur. PropriS corpus] Non alienû,fcd fecundû genus fuû propriû: utpote triticû de tn'tico,ordeum ex ordeo,fic homines fua propria corpora rec« ,, pienqnô aliéna. Nôomniscaroeadêcaro] Totacôparationishuiusdiuer/ D 'fttas ad hoc ualet, ut credas unû genus facile reparare poiTe, qui tanta fecit ex niliilo;fiue tanta meritorû oftëdit eftè diftantiâ iuftorS à peccatoribus, quâtiï t diftantcœleftiaa terreftribus, ipforûinterfeiuftorS in tantS diftarefulgorÔ {hjulgore. oftcnJit^quantSdifferStluminariaaluminaribus. Corporacocleftia] Vtfol 99 SC lunajta SCrefurreeftio mortuorû,n5 omniû,fed tantSmô fandorS, Semi/ ” natur in côtumelia] Qitidtamignobilc,utcadauerî’ Seminat in infirmitate] ’9 Id eft,doloris ÔC mortis. Surget in uirtutc ] Sanitatis ÔCimmortalitatis. Se/ gt;9 minatur corpus animale] In corporib” refurgentiû tanta félicitas erit,proptcr qj SCfpiritualia didafunt, cû^culdubio corpora fintfutura,nonfpiritus;Sed' ficut nunc corpus animale dicitur,quod tarnen corpus anima non eft :ita tune Corpi« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corpus fpirituale erit, corpus tamê nÔ fpiritus eh't, Proinde quantS attinetad

tudlc. corruptionê,qux nô aggrau at anima ÔC uitâ, gbus caro aduerfus fpiritS con/ cupifeit, tune nô erit caro,fed corpus,quia coeleftia corpora perhibêtur, 4’pter t Cor.i5. nbsp;nbsp;did3eft:Caro 8C fanguis regnû dei nô poflîdeb3t,Et tancp exponens quid

dixerir,necp corruptio incorruptionê poflidebit, ÔC quod prius regnû dei, hoc pofterius incorruptionê :quant3 aSt attinet ad fubftantiâ, etiâ tune caro erit* Idem in libro de generibus uiftonum: Corpus quod futurû eft in rcfurrediôc mortuorû,fpirituale appellat ApoftoP.ubi ait:Seminatur corpus animale, lur get corpus fpirituale, eô quod miris modis ad omnê facilitate ÔC incorruptio/ nem fpiritui fubdatur,SCfine ulla indigentia corporalium alimentorû folo ui/ Gen.i. uificeturfpiritu:nonquodincorporeâfubftantiâiîthabitur3,ncqueenimSC hoc corpus,quod nûc habemus,animx habet fubftantiâ. Sicut feriptum eftj »» Ideftjin Geneft. Etfadus efthomo in anima uiuentem] Infpiritumuiuifî 99 cantem, Nouiffimus Adam in fpiritum uiuificantem ] nbsp;nbsp;Sed non prius

A quod fpin'tuale eft. ficut prior eft terrenus Adâ,ôif pofterfor cccleftis : fta pn'us

33 tauim’ imagineterreni] Peccatorimaginé Adxportât: iuftusueroimagine Chrifti, Ergo ficut portauim” ueteré hominé ante baptifmum, ita ÔC poft baz

» ptifmûportemusnouû. Caro ÔCfanguisregnûdei non poflîdcbSt] Id eft, uitia di opera carnalia,qux poftea nomine corruptionis appellat : frequenter cArnon non c nimfcripturacarnéprooperibuscarnisnominatjUtalibi: Vosautnoneftis poßido-e rca in carne,fed in fpiritu, Sed non omnes immutabimur ] In gloriam $gt;C uitâ gnum dd. acternam:quiademorteinmorté tranfire noneftimmutatio:namgehenna3 j^onomnes lis poena mors fecunda eft,ideo peccatoribus immutatio non deputatur. Et immutdri

” in idu oculi] Per idum oculinimiâ breuitatem uult fignificaremoment!,ut ” quanta fit potentia ex refurredione cognofcas« In nouiflima tuba] Id eft, »’ uocearchangcIica,ut:Media node clamor fadus eft« Et mortui refurgct in/ ” corrupti] Id eft,quia morte carnis ultra non habebût,aut cS intcgritatc mem 9’ brorS fuorum rcfurgent« Oportet enim] Id eft, necefte eft fieri, quod deus »promifit. Abforpta eft mors ] Hocin Ofee ProphetafcriptSeft. Vbieft 95 morsC] lam uiuemusjiam non moriemur in tlIo, qui pro nobis mortuus eft, 9» 6C refurrexit« Aculeus aut mortis peccatu ] Stimulus uel fagitta mortis pecz stimulut nor 95 catumcft,per quod animae iugulantur, Virtusueropeccatilex] Dumfor= ejj.

95 tiusamp;uiolentius fit peccatû perfeientiâ commiffum« Vidoriâ] Velpecz 9» cati contra legem cômiftî, uel illam qua mors abforbebitur in uidoria« Staz 95 biles] Id eft,in fide refurredionis permanêtes« AbSdantes in opere domini ] 95 Id eft,ne fit fides ueftramortua. Noeftinanis] Propterfpemrefurrediois*

Amdecolledis,quxfiuntinfandos ] Nunc incipit de fu/ mptibuSjg per fingulas ecclefiascolledi, in Hierofolymâ fan dis pauperibus mittebantur* Perunâfabbati] Vnafabba/Coßrd«. tijdominicadieseftjUtdominicadiefemper paulatim cogre ynaJabbAti, garentur per tempus, ne plus grauarentur: Ideo autem in doz Il minico hoc permifliim eft, quia non opus eft feruile eleemo

9, Quo dfi dignum fueritjUt ego earn, mecumibunt] ldeft,fi talisfuerit J, oblatio ueftra,quæ mea quoque mereatur profecutionc deferri. Oftium 9, efhmihi] Hoceftaditusprædicandi,fidcicç ipforum« Per Epiftolas hos 59 mitto] Ad comendandos eos in Hierufalcm. Cum fratribus] Ideft,mez „ cum exp edantibus, fine commeantibus« Vigilate] Oculis fcilicet menz 3, tis,adaftutiasdiaboliprxçauendas« Subiedifitiseiufmodi] Idcft,utconz 99 flit5 eorS uos regat. Laboranti ] In minifterio prardicationis, Qiod uo 99 bis deerat] Id cft,quod mihi à uobis deerat de neceftartjs,ipfifuppleuerunt« 9, Maranatha] Syrum eft,SCinterpretatur, deus nofteruenit, quafi ergo az

perte Apoftolus diceret: qui nonamat dominum,fit perditio, id eft, pereat in 9gt; aduentu domini« Charitas mea] IdeftjUtquomodoegouosdiligOjitaô^ 9) uosinuicemdiligatis. In Chriftolefu] Id eft,non fecundum feculicharita 95 tern. Amen] Confirmatio benedidionis«

Aulus Apoftolus lefu Chrifti per uoluntatê dei] NÔ homi nn uoluntate:SimuI amp;nbsp;oftêdit,nô fine patris uolGtatefc mif fum à ChriftOjUt: Nemo ucni't ad me,nifi pater traxerit c5» Ecckfiaedei] Sign âter dixit dei,gaeftecclefia quxnô eft deijid eftjhæreticorS etmalignantiS» Pater mifericordiarôj Id eft,à quo eft omnis mifericordia^Multas dicit aSt miferi/ cordias,ga multx funt humanac mifèrix.Sed regrend(ï,qua

rc de mifericordia amp;nbsp;côfolatiôe in primis dicit: ga de mifericordia ÔC côfolati/ „ oneeorûhancEpiftolâfcripfit» Totiuscôfolationis] Perfecftac confolatû ,, onis:nam homo ex parte confolatur» Vtpoftîmusô^ipfi] Proptercacôfb/ Torntd conjo= lamur Qi. liberamur,ut amp;nbsp;nos alios côfolari ÔC de triftitia liberate poftîm*’. Aut

Uiidi. ita formadatnobis alioscôfolandi. Per exhortations] Quaipfià domino côfolamur: Agnofcimus quod deus timentiû fencminé deielinquat,amp; multo }) magis infuturoremunereqquâdo nosinprxfentictiamnondelerit. Abun? „ dat etiâ confolatio noftra] Vt;Dominus mortificat 8gt;C uiuifîcat, Vt Petrus de carcere liberatus:utipfe Paulus in uifionedomini uocecôfirmatus in tcmplo» 3, Pro ueftraexhortatione] Quia uos ad falute hortamur,ftue utuobis exe/ 3» plutolerantixpracbeamus, Siueexhortamur] Idcoliberamur,uUpfarecÔ firmemini no pertimefeere tribulationes, fine ut uos hoi temuf patienter ferre 33 illa,quæ QC prxfenté côfolationé obtinct ôu futurâ» NÔem uolum® ignora/ 33 re uos] Suas paiTiones narrat,uttlli fe ad illarû côparationê parua pati cogno icant, Onerati fumus] Ipfo pondéré paffîonû* Supra uires] Nifidomi« 33 nus adiuuaftèt» Vt txderct nos etiâ uiuere] Id eft,ut mori omni defiderio eu ’» peremus, Kefpôfum mortis habuimus ] Id eft,ipfa mors docuit nos omne Rcjponßtm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;auxiliû defecifte,ôi^ab tïlo fpcrandû efle remediSjCui etiâ fufeitare pof

ïMttK hdbere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft. Aliter,mortem quafi anteoculos habere fe dicit, deniqj eripi de ipfai

preîTura refufeitatos fe aftèrit.'aut certeminâtibus cis morte, refpôfum mortis gt;, habuerût» Etadhuceripiet] ScitfemultapafTurû, qfperatfeetiâliberandî, „ Adiuuîtibusetiâuobisperorationê] Multûualetoratioeccleftx,quxetiâ Ordtiopu= Petru decarcere liberauit» Vtexmultarûpfonis facierS,eius qd* in nobis eft tkrf. donatiôis g multos pro nobis gratte référant] Hoc dicit iènfus,ut ex multos rû conuétu pro^eo quod uobis donamur,domino gratte referantur. Aliter pec 33 muitos,qui funt eius donationis Sf gratte participes,quxin nobis eft. Nâ glo 33 ria noftra hxc eft] Ideo in ipfis paflîonib** gloriamur,qa côfcientia noftra mi/ nime nos rcprehêdit,^d nec têporalis glorte,uel lucri caufa docere uideamur, 33 Infimplicitate] Nôaliudore dicêtes,amp;aliudcorde recinetes. AbSdanti’aii ” tê ad uos] Ideft,d3 neceftaria ab altjs accipim’jà uobisaût nihil. Nô cm alia ” fcripGm’] In hocapparet qanôincarnalifapiêtia,fedinftmplicitateet,fyncc ri täte ÖC gratia dei prxdicaui uobis,dS nô aliud legiftis in feriptura facra, q ent ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habet car nalé fapientiâ,cômutat ^d uerû eft,caufa placêdi hoibus, amp;nbsp;cupidita

33 tis. Ex parte] Quod quxdâ pars exuobisintelligitnoftrâdocftrinâamp;fîmpU citatê,fiucqgt; etiâ nunc multi ueftrS intègre ÔôpcrfedcnÔfapiSt, fed ex parte* „ . Gloria ueftra fumus] Sicgloriant difcipuli de bono magiftro,quomodo ÔC magifter

magifter in bonis difdpulis gloriac.Vnde Solomon didt:Gloria fenn filtj fili/ Gloridprlt;tce^ 55 orü,2C gloriafiliorS patres corS, Indiedni] Qiiädoamp;Tueri magiftriamp;^Lioni ptoris, 3) difdpuliprobabunt» EthacconfidétiaJ Qiiiagloriaucftrafumus» Vtfez 55 cundä gratiä haberetis] Quia prioré in priore mco habuiftis aductu,fiue ut fe»

cundä gratis prxfentix mex poft literas habeatis,autgratiac pœnitenciâ poft ba

” ptifmu. Nungdleuitateufusfumç’] Qiüapromiftumnôimpleuerat,neleut ” tatis putarctur excufat» Aut qux cogito fecundü carné cogitoC] Secundu car

nalé fc»Iicec uolûtatércarn ale eft ein,nulla maiore caufa exiftete, no faccre qd*

” promittitjftcutmulticarnaleshominesfaccrefolét. VtAtapudmeeftSCnoj E/lcr»oa.

Quia g fecundü carné cogitât,fit apud ill S eft ÔC non,id eft ueruSC mendaciü» Carnalis ein cum aliquid ^ponit,ft' ci altud aliquid fuperuenerit,quod magis comodis carnis 4)dcrit,fuo propofito no coftringitur: non fic qui fpiritualiter . cogitat»EftaûtfiCnondicit,quSdoquodfpondédopromittit,nôimplédode/ ” negatur» Deienimfilius] AcfidicereUabillodifcimusutnomentiamur.ftz ” cut cm lUe no mentit,fic nos mébraeius» No fuitinillo eft no] Si in Chri ftonôfuiteftôf no, quarccumpromififtètfeireadCenturionispuerS, non perrexitiT fed affuit fpirituali gratia,qui no affuit corporali prxfentia;quod etiS ” de Paulo fimiliter dicere pofTumus, Sed eft in illo fuit] Hoc eft,incômutabi

Il's ueritas.Sicut illud Moyfi:qui eft,mifit me.llle enim uere cft,qui femper ide gratidi »gt; eft. Inilloeft] Qiiia per ills impletxfunt. Ideo Superillu] ChriftStnamp«o«*

ipfum incarnats oés figurationes legis ,ô^ ^miffiones dei uerx funt Ô6 ïpletx» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

” Amen] Verü,udcft amen,id cft,ueritatisimpletio. Ad gloria] Per nos» Omnisucritas ^mifïionts patrisinChriftoefEquxp nos ad deigloriâprxdi/

” cat. Qiii côftrmat nos ] Ac fî diceret.no poflum’ ire ad uos,ÔiSpraedicare uo

® bis, nifi quando dns uoluerit.Etideo nÔ Icuitate ufus fum nô ueniédo ad uos.-

3» Et qui unxit] Spiritufando. Et qui fignauit] Signo crucis in fronte:illud auté fignatur, quod aliquid intrinfecus continet preciofum : undc fubiungit:

Rcddit caufam nonimpleti promiflii,hoc eft,nô fux leui ta ti,fed illorû infirmtz jstatiafTeritdeputandü. Parcésuobis] Neinuobisacriusuindicaré. Noue

ni ultra] AMacedonia,inquafcripfithancepiftolS.Etficdifponendo,nÓue E niCorinthSultra.Ergo irediftulit,uttunciret,quâdo emédatiores effent. fcriptdcilhlt;ec

« Nâfide ftatisJ Ideo nô dominamur ueftrx fidei,fed adiutores tantü fumus» cpi/iola.

I enim egocontrifto uos] Duriter fncrep3douos»Sed propte rcahocfaciOjUt poffîm gauderede uobis. Et gs eft qui me la: tifîcet':’] Nullus eft, niff quos côtrifto:amp;: tunc me IxtS facietis, fi emédaucritis ea pro gbus côtrifto uos» Nifi quicôtriftatur exmcî’] Si eincÔtriftatur, intelligit fe pcccaffè,fi xger qui doz loréfentit poteft gcipere fanftaté,et ad medici Ixtitiâ pertinere»

” TriftitiS] Nonemédandiuos, Supertriftitiâ]Meaepreffurae in Afia. Con ” fidens] Confidoq^metaliterdiligitis,utme3gaudiüueftrüeffcducatis» Per ” multas lachrimas] Flens ueftra pcccata. Si quis côtriftauit] Filius, g thora •’ patrispolluit. Nonnec5triftauitC’]lnquant3ipfetriftispcenituit. Sedex »» parte] Exeafolaparte, quafibinocuit,nôeaquatriftifîcuspeenituit. Vtn5 ’» oncréoés] Ideo feribo uobis eS recipi,ut nô oneremini,et multS cÔtrifteminf, »’ fîoduriffîmâincrepationêdefalutefuadefperauit» Sufficit] Cumpœnituit.

C Ne forte abundantiore triftiti'a] Hoc eft, ne forte per difpcnrationé indulge/ ,gt; ti'x, Abforbeatur] Gurg(teuitiorS,6Càdiaboloperfu3fus,adinfidclitatisôô „ blafphcmixmaioraprxcipidadeducatur, Adhocemfcn'pfi] Hancfecun/ ,j damepiftolâ. Vtcognofcam experiments] Ideft,iituideâG quomododeo ,, obediftisinuindicâdo,it3obediatisindulgédo. Propter uos] ldcft,neuos ,, grauemini uel contriftemini. In perfona Chrifti]Quiauicefungimur Chri ftijUel in perfona Chrifti^qui dixit:Quodc0cß folueritis fuper terra, erit folutS y Ô6incœlis. Vtnôcircûucniamuràfatana] Pcrnimiäincrepatione,utpecca Vcr^utii du= tores defperent Necenimuerfutixeius ignorant] Aftutiadiabolieft,utfub fpecie iuftitiæ fallat incautos,id eft,ucrtendo bonS in malum, hoc eft, pœnité/ M tiam in defperatione* CumauteueniftemTroadê] Modoillisuultproba’ re, quäto amplius eos diligat,quor5 caufa tantS follicitus eft,ut cum illi omnia profperafi'nt,nullârequiê habuerit,qui Titum quem ad eos uifendos miferat, non inucnitjtimcns fcilicetq, minime correxiflent,quia nondum renuntiaue/ Oitium, rpOftiu] Oportunitas prxdicandx fidei : quia deus corda eorS ape ’»ruit, Eô quod non inuenerimTitS] Ideft,q»non rediflètadmc,quatenus »’ me de uobis faceret certiorê, Sed ualedicês eis] Quâuis habuerim occafionë prxdicandi in Macedonia,per quâ à uobis Titus crat uticç rediturus :uicinior eft enim Macedonia Achaix $ Troadi. Denicp dum ibi effet, Titû pofteaadr

gt;, ueniffedicit, Triûphatnos] Hoceft,triûpharenosfacitdetribulationibus 0(/or chriéh per Chriftû,iîuc in nobis ipfetriSphat,quodalij creduntin uirtute Chrifti, Et fer Euà^chii. odorê notitix fux] Sicutfentiturante^uideaturillud,cuiusodorcft,ficodor notitiæ dei ante^ deusipfeuidcat,perprxdicationê ApoftolorS(êntit,uteftiI D lud: In odorê unguentorû tuorS currimus.Odor autê dicitur, quia primo cre» ,, dêtesmodicû aliquidtan^ per odorê fendre uolebant, Odor bonus] Bona fama eft. Per Chriftianos ucro qui male uiuunt, nomen domini blafphemaf, 5, fuper bonoslaudatur. Odor mords] Id eft,animac,uel corporis. Inmortê] „ Vt Petrus Ananiamamp;Saphirâmultauit, Odoruitxinuitâ] Ideft,corpo* Z(S,5. ris SC animat, ficut umbra Petri fanabatinfirmos. Aliter: Amafti bene agen/ tem, unxifti bono odoretinuides SC detrahis bene agcnd,mortuus es bono or ï5 dore, EtadhxcquisidoneusC’] Ideft,adhxcminiftrandaSCfaciêdaquispo 35 tcft tam idoneus eflè,^ nos qui ad hoc fum us eleêli'» Adulterates uerbS dei] Câuponcsucr pfeudoapoftolostangit,unûfenfumdiuinx prxdicationi mifcêtes,uteft:Cai« it dei. pones tuimifcentaquâuino. Sicutexdeo] Hoceft,ficxdeoproceffitdo(ftri na quâ fcim^,ipfo prxfente in pfona loquit Chri fti,id eft,ficut ipfe prxdicauitC

INcipimus iterû nosiplos comendares] Non ut comendemus nos uobis,ifta docêdo laudare nos uolumus, fed hxc ne ab a/ lijs feducamini cogimur memorare, Cômendadtijs epifto/ Iis] Quosnôcômendatgratia uirtutQ,iIIos dignecÔmédant epiftolxamicorS, Epiftola noftra uos eftis]VtaIibi:nâfigna CLilû apoftolatus meiuos eftis. inferiptacordib’noftris] Id

JJ elt,in noltro amore coclufa, SC in fpiritu uinculo’charitatisexpreftâ, Epifto/ „ la Chrifti] Id cft,imago Chrifti per nos informata, utficut portauimus imagi/ „ né terrenijita SC portem” imaginé cocleftis* Miniftrata à nobis]Per prxdica/ „ tionê. Nonatramêto]SicutcÔmcndatitixepiftolx. Sed in tabulis cordis] Erecamp;.u- Vt;Auferam à uobis cor lapideum,ÔC dabo uobis corcatneS» Fiduciam autê talem

A talem] Hoc eft,quia nouimusuos per nos crcdidifTe^uel quia nos non huma Hei».4.

•J na epiftola,fed gratia det comendat, Sed fufftcientia noftra]Id eft,do(ftrina, sgt; quxnobisàdeôdonataeft. Nouiteftamenti] Euangeltj, Nonliteræ] Id s* eft legis. Sed fpiritus] Id eft gratixminiftrantes ; Litera enim occidit. Quo modo ergo alibi dicit,lege efle fpiritualêfScd fpihtualibus fpiritualis eft:Cxte, rum peccatores occidit.uf,quicuncp hoc ueltHud cômiferit,morte moriat;gra

»» tiaueroimpiSconuertenteiuftificat. Quod ft miniftratio mortis] Lexqux ’» mortificat peccatores. CxterS ipfeeam amp;nbsp;fanlt;ftâ,SC iuftam,amp; bona alibi appel ” lat. Itautnonpoftentfilijlfraël] Significatqniapofteafuturû Chriftûuide/ « re non potuiflènt. Qux euacuatur ] Quia gloria legis per gloria Euangehj Eudcudri IcgS eu3cuatur,fed ita euacuatur,ut perficiat, ficutinfantiâ ipfedixit euacuari in ui/ perEuangee

» ri perfetftiactatemjfemen quippe euacuaturin futurum. Miniftratio fpiritus] Hunt.

» Id eft,prxdicatio fpiritualis legis» In gloriam noftra] Scilicet quandoc^ futu

5gt; ram,utperfecitnonpoteriteuacuari, Sienimexminifteriodamnationis] Expofuitquodfuperius dixerat,literâocctdere, miniftrationcmcircmortis, it fcilicetdamnandopeccatores, Miniftcriûiuftitix] Quod miniftrat iuftitiä »J dimittendopeccata. Namnecglorificatiteft,quodclaruitinhacparte] In coparatione Euangelicxgloriæumbratur gloria Iegis,ficutorto foie obtundi/

Ï» turlunae lumen,cum tarnen fuotêporemagnûhabeatfulgorê, Siemquod ‘ .ƒ sgt; euacuatur] Hoceft, uetusteftamentQ. Euacuatur auté in neomentjs ôôfabba sj tis,0Ctalibusobferuationibus. Qiiodmanet] Idcft,nouûteftamentû,quod Ï) eftinitium uitæxternx, nbsp;nbsp;Habentes igiturtalem fpem] Futuræglorix; quia

® iam Chriftiani uident gloriam Chrifti, iando ipiritu reuelante, licet ex parte, « quianoneftnuncuclamenfuperfaciéChrifti, Vfcç in fine eins ] Videlicet uitx eins; ita lex no intelligitur uftp in finc,id eft, ufcp dum Chriftus credat»

Î» lame] Scilicet infidelitatis,cuius figura il lud geftabat in facie. Quod no re/ » uelatur] DumnoncredûtinChriftiï. Velamen] Ignorantix ôt^infidelita/ »’ tis, Conuerfus fuerit] ludxusinfidelis. Dominusautê fpiritus eft] Nihil »’ ergo per obfeurQ uclatum, fed fenfus fpiritualis apparet» nbsp;nbsp;Vbi auté fpiritus,

5’ ibi libertas] Libertas fpiritus:ÔC idcirco non poteft uelamen accipere,cum ma gis omnia ipfi reuelet.Qui ergo fpiritu dei habet,omnia illi nuda funt Papers

♦gt; ta,quia fpiritus omnia fcrutatur» Nos auté reuclata facie dominigloriamur] Videmus nunc,dixit,perfpecul3inxnigmate.Cert5 eft.qp fpeculo nifi imago cernit;hoc ergo facereconatifumus,ut per hanc imaginé,quod nosfumus,ui

»’ deremus uteunep à quo fadi fumus.Tan^ perfpeculQ] Hocfignificat ctiam illud quodait ApoftolusîNos aûtreuelata facie gloria dominiuidemus» Spe? culantes dixit fpeculu uidentes, non de fpecula profpiciétes, quod in Gixca KKrOTSTflStflVIlt lingua no eft ambigus,unde in Latina trans!aKcfuntapoftolicxliterx,Quod nbsp;nbsp;in Grlt;eco,

uero ait, in eandé imaginé tranfformamur,utilt;p imaginé uult in tell igi eandé, dicens iftamipfam fcilicet qua fpeculamur, quiaeadéimago eft amp;nbsp;gloriadei» Trâfformamur ergo de forma in forma,mutamur atep tranlimus de forma ob« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

” feura in forma lucida, quia fiëipfa imago dei» nbsp;nbsp;De gloria in gloria] Deglo/

ria creationis in gloria iuftificationis, uel de gloria fidei in gloria fpeciei. De gloria in qua filq fumus,in gloria qua fimiles ei erimus, quoniâ uidemus eum .

” ficutieft. Quodueroadiunxit: Tanquam adominifpiritu] Oftenditgra/ tam nobis confèrei cam optabilis vanformationis boaum.

Ondeficimus] In tribulationibus noftris. Occulta dcdcco ris] ideft, omnis peccati. Non ambulantes in aftutia] Id eft, non turpislucri gratia prxdicantes. Adultérantes] Hoc eft, falfa permifeentes. Sedinmanifeftationeucritatis ] Vt ita manifeftum fit apud homines uerum eftc quod dicimus, ut etiam corum conftientia teftimonium nobis perhibeat.

quibus deus excxcauit f enfus infidelium huius fcculi. Qui eft imago dei] Hoc eft, imago fubftantix deiexprefta, ficut fcriptum eft ad Hebrxos. Sed »» hxc imago xqualis eft ipfi patri. Non enim nosmetipfos pracdicamus] Ideft laudamus. Qui enim propria comoda quxrit, non Chriftum, fed fc prxdicat.

»» Propter lefum ] Hoc eft, propter amorem Chrifti populum cius conqui/ Gc».i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qyj dixit de tenebris lucem fplendcfcere ] Vt; fiat lux, fadla eft

»» lux. Adilluminationemfcientixclaritatisdei] ldcft,uticiatisclaritateni »» eius. Infacielefu] Hoceft, uice lefu; Vt pro quo legationefungimur.

’gt; nbsp;Habcmus autem thefaurum in uafis fidlilibus] Thefaurum gratis: fpirituaz

VxxfiaUc. lis in fragili corpore baiulamus, in quo etiam cum alios fanemus,ipfialiquo/ ties infirmamur. Vt quod facimus non noftræ uirtutis, fed dci effe nofcatur.

In uafisfidilibus] Hoc eft,in corporibus fragilibus.HincEfaiasdicit:Ab« fconde hunc librum in uafe fidili, id eft, Euangelium. Sed non coanguftaz mur] Propter fpem cceleftium prxmiorum, Aporia uulnus, angor, triftitia.

Nondeftituimur] Idcft,dciauxilionondeferimur. Humiliamur] Coz ram regibus ÔC iudicibus, Sed non confundimur ] Quia ipfc loquitur per nos,ut;noliteputare quomodo, autquidloquamini. Manifeftetur] Inrcz furredionc. Mortifi'eationem lefu Chrifti in corporc noftro circunferentes]

,j Vt à uita lefu Chrifti manifeftetur in corporibus noftris] Si enim comori mur ei, uita ei in corporc noftro manifeftabif ur in gloria rcfurrcdionis*

53 Vita autem in uobis] Ideo morimur, hoc eft, parati fumus ad morte, dunx S’ cuangelizamuSjUtuosuitam poflideatisacternam,0lt; bene fit uobis. Haben 33 tes eundem fpiritum ] Fidem incarnationis Chrifti, ficut patriarchz ÔC pro/ P/dZ. 115. phetæ priores,de quibus dicitur: Sic enim perfecuti funt Prophctas. Credi/ Rom.io. dij Vt: corde crcditur ad iuftitiam. Scientes quoniam qui fuftitauit lefum] ») Firmiter tenentcs hanc fidem, à qua nec morte diudlimur. Omnia enim pa »3 timur propter uos] Omnia enim ideo patimur, quiafidcliterucftramfalutem S3 quxrimusô^optamus. Vt gratia abundans] Eftfenfus, utpermultitudine credentium propter abundantem gratiam, gratiarum adio abundet in gloria.

„ Propter quod] Id eft, propter uos,0(f propter gloriamdei. nbsp;nbsp;Exterior hoz

„mo] Id eft uiuum corpus, Intcriorhomo] Id eft mens, ubi imago dci rez „ formatur. Supramodum] Tribulationis: nulla enim comparatio xternis PondM. adtêporalia poteft efle. AetcrnS pondus] Quiaillud lcuedixerat,ideo hie 5, pondus pofuitjfcruans metaphoram ftare. Quae enim uidentur, temporalia „ funt] Siucbona,fiuemalafint,fiueprofpera,fiueaduerfa, Quae autem non ss uidentur] Prxmia ÔC pcenac.

A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C A P V T V.

Ci’mus enfm, quontamfi' terrcftn's domus noftra hitius habf/ tattom'sdiffbluatur] Domus noftrai'nqui'tterrenQcorpus, Domusno^ in quo in hocfeculoadhuccorruptibiliter habitamus.Si ante ftrAcorpus eJi aduentum dominiael paiTionibuSjUel conditionenaturacfue rit diffblutum, cozleftem incorruptionem ex deo corpore reui uifcentefumemus. Etenim in hoc] Id eft,in corpore»

Ingemilcimus] ldeft,defidcn'oflemus. Habitationenoftram] Spin'tua* Ie corpus. Quxdecceloeft] Id cft,quam in cœlohabcbimus,fi tarnen uefti/ ti,non nudi inuenicmur.Nâ etfi uolumus æterna uitaamp;^ immortalitateucftiri.

te iftâ amitterc, ôi. fi nos ab ipfa grauati ingcmifcimus, fed ut obforbeat quod

„ Id eft,corpore noftro, Sed fuperueftiri] Id cft,in îmortalitate fùperueniente, „ abfcp fcparationefarcinx tunicaecß corporis noftri, Vtabforbeat mortalitas j Hoc eft,ficut à uitx fanitate infirmitas,ita immortalitate mortalitas abforbeaf»

j, Qui autem perfecit nos] Ideo deum dicithoc facere,ne cui impoflibile uide „ retur. Qui dédit nobis pignus fpiritus] Id eft, ut credamus abforbendam ef/ fe mortalitatem.Vcl ut fciamus,quia templum fui fpiritus perirc non patitur, Js Peregrinamur à domino] Quia non fumus adhuc in hxrcditatc paterna, 9» Audemusergo] Ideft,prorfushocaudcntereligimus.Sicutalibi ait:Cupio py.t 95 diflblui SC efle cum Chrifto» Pcregrinari de corpore] Beneait peregrinari,qa

® do tales elle actu conamur,qualcs futuri fum® in regno, natura incorporales fiz

99 ne dubio ÔC perfedi» Abfentes] Id eft, in praefenti uita. Siuepræfentes] In j9 futurabeatitudinCjUt: Placebo domino in regioneuiuorum, Ante tribunal Tribunlt;il 9, Chrifti] Promagnitudincpotentix fedentis magnitudo tribunalis SCterror

9, iudicii xftimandafunt, Scientes ergo] Scientesqüantus metus fitdiuiniiuz „ dicijjhominibusfuademusutcaueant. Deoautemmanifeftifumus] Sinon „ SCnosformidamus,uelquacaufafuademus. Manifeftatcsefte] Idcft,pro/ „ batos. Gloriandi pro nobis] Contra pfeudoapoftolos, qui eis primo per de ,,tradionemodiumapoftolorumuolebantinferere. Vthabeatisuos] Vtfcia ,, tis quid refpondere debeatis contra pfeudoapoftolos. Qui in facie] Qui in fuperficic tantum Sein hypocrift,non in pura confcientia,nec in uirtute dei fez

99 feiadant. Siue ergo mente excedimus deo] Euägelium dicit.’Videbitis ccc« Ium apertum, amp;nbsp;angelos afeendentes ÔC deicendentes fuper filium hominis, Audi in uno loco ipTum Apoftolum afeendentem SC defeedentem in una fenz tentia.Siueenim,inquit, mereexcedimus deo,fiuc tempérantes fumus uobis. ^ente cxcede Quideft,menteexcedimus, utillauideamus quxnonlicet SChominiloquiC ’’c« Qiiid eft,quod tempérantes fumus uobis C Nunquid iudicaui feire me aliquid inter uos,nifi Chriftum lefum^ôC hue crucifixum C Si ipfe enim dominus afeen ditSCdefcendit,manifeftumeft, quodSCprxdicatoresipfius afeenduntin illuz minatione,defcenduntin prxdicatione. Verbum eeftafis Grxce,Latine quan/ tum datur intelligi,uerbo uno exponi poteft,fi dicatur exceftus. In exceftii uc ro mentis duointelliguntur,aut pauor,aut intentioadfuperna,ita utquodamz modo de memoria labantur inferna, In hac eeftafi fuerßt omnes fandi, quibus arcana domini mundum iftum excellentia reuelata funt.Hoc etgoait,fiue

C mentecxccdimus deo,idc(l,admeditationemdef»IIIeenim iïidet,quodLiide mus in mentis cxceflii, il’e folus reiielat fccreta fua, quippe hoe illeloquitur, qui ie dicit abreptum eiïe,Slt;r ablatum ufep ad tertium cœlum, QC audiireinefFaz biliauerba,quxnoii licethominibusloqui. Tandis autemfuitillcmentis ex/ ceflTuSjfiue in corpore,fine extra corpus,nefcio,deus feit» Charitas enim Chri ,, fti urget nos] Afcendere mente ad ccelum, ÓC defcenderc ad terram ad proxiz „ mos. Vtamp; qui uiuunt] Ei debemus uitam noftram quiillâ in omnibusfua Sihi uiMfc. morte feruauit.Si quis ergo potius iiiâ dei uoluntatem facie, übi uiuit, ÔC nö ,, illi, Qiiimortuuseftjamp;refurrexit] Proptercalumniam femper mortirefur „ redionem adiungit. Itacp nos ex hoe neminem nouimus feeSdum carnem] Ideftjdum Chriftus pro nobis mortuus eftfecundum carnem,id eft,carnaliter utuentcm,uelfecundumobferuationcs ucterisIegis,iniabbatis,8Cneomenijs, »» óóreliquis. Et ficcognouimusfecundum carnem Chriftum] Quiaeispfeu/ doapoftoli exempla ueterum proponebant, ÖóChriftum carnaliter cûludæis circumcifum omnia celebrafle,fed nunc iam iftam non nouimus,quia poft re/ furredionem Chrifti nouum eft teftamentum. Aliter, etfi ante refurredionem fecundum carnalem fragilitatem amp;nbsp;indigentiam Chriftus uixcrat, tarnen poft gloria illius refurrediÓis, nihil imbecillitatis in eo eft. Noua creatura] ld eft, ecclefia per fanguinê Chrifti renouata. Autfi quis credit in Chrifto, noua eft creatura,per facramentum baptifmatis renouata» Ac ficut nouitate uitx intelli gens uetera fuo tempore defunda fuifle, ita modo nouo more uiuendum,uita

5, tranfire,peccatumiüdelicet Adacamp;uetuslex» Omnia noua] ldeft,Euange Iia,mandata,fiC uita noua in Chrifto fecGdum corpus amp;nbsp;animam, ÔC fpiritum, D SC mentem.Gratias autem deo,cum non à nobis fit hoe tam magnum be-,, neficium» Miniftcriumreconciïiationis] ld eft,opus,uel officium Euange® DcMjcrdti« Jizadi» Quoniâdeuseratin Chrifto.] Tribusmodisdeuseratin Chrifto.Pri Chrifio. nbsp;nbsp;nbsp;mo,fecundum infinitatem omnis creaturac,quod ubic^ eft,ut; Nónne ego im/

pleo ccelum dC terramï’Eo autem modo eft deus etiam in peccatoribus, Secun/ dOjiuxta fandificationem peculiarem inhabitationem quo in fandis eft, ut eft illudftnhabitabo in eis,amp; inter eosambulabo.Tertio,fecundumplenitudi Co^oƒX nem diuinitatis,quod Chrifto figillatim conueniqiuxta illudjquod in ipfo ha

„ bitatomnis plénitude diuinitatis corporaliter. Tanquamdeo exhortante] ,, ld eft,non ex nobis loquimur,fed ex deo» Cum qui non nouerat peccatum] „ Hoe eft 5 pater pro nobis Chriftum, qui peccatum nefciebat. Pcccatum fe/ ,, cit] Quia ficut hoftia pro peccato oblata peccatum uocabatur in lege, ficut in Leuitico fcriptum eft: Et imponet manu fuper caput peccati fui:lta ÓC Chri?

„ ftus pro peccatis noftris oblatus,pcccati nomêaccepit» Vt nos effem’ iuftitia 3, dei] No noftra,nó in nobis,fed in ipfo,id eft,î Chrifto,quafî mebra in capite» C A P V T VI.

Diuuantes] Ideft,cxemplo. Etobfecramus] Idcft,ucrbo dodrinx. Gratiamdei] Indulgentiam peccatorum inbapti fmo. Tempore enim, inquit] Id eft, deus pater per Eiâiam» Acceptabili tempore] Id eft ,noui teftamenti. Exaudiui te] Ad Chriftum,eius^ecclefiâhocdicitur. Eccenunedi« esfalutis] Nunc autem dicit: Nemo in inferno enim confite/ ,3 bitur tibi. Nemini dantes ullam offenfionem] Id eft,nemincm malo exem/ plo Ixdcntes. Sic enim non uituperabitur minifterium prxdicationis noftrx»

M Sicutdei miniftri] Dei miniftri debentprout poffibile eft,deû imitari» In ne/ ceflita«

ceflîtatibus] Perali'quâuimillatis, Inanguftqs] Angiifttaeftomnis cgcn/ « tia. In laccratione] ldeft,mêbrom» Inlaboribus] SeumanuS,fiuehucamp;iI « lucdifcurfufr, Incaftitatc] Corponsac mentis, Infcientia] Scripttirariim» ï5 In longanimi'tate] In fuftinenna longa, InfpintuiàndoJ Dudignosnos »’ cius habitaculo prxparamus. Incharitatenonfida] Vcrbo nôtantâdiligen »gt; teSjfed opéré ÔC ueritate. In uirtute dci] No noftra facultatc, fed auxilio dei, si Per arma iuftitiæjQiix ad Ëphefios defcribit,qux funt,lorica iuftitiarjfidei feu

tSjZona côtinentix,calciati pedes in praeparatione Euangelij pacis,galea faluz ” tis,gladtj uerbo dci. Adextris amp;fàfiniftiis] Hoccft,neprofpcris eleuemur, ” ne frâgamur adtierfis. Pergloriâ] VirtutSàdeo, Etignobilitatê] Idcft,car ” cerS, Perinfamiâ] Cûblafphcmamurab inimicis, Etbonâfamâ] Cnlau/ ” damurabamicisSlt;fideIibus. Vtfedudoresamp;ueraces] Hoceft,abalqsiituc

races laudamur, ut fedudlores ab alrjs infamamur, qux oîa xqualiter ferimus, nec cxtollSt nos Iaudantes,necdctjciunt detrahentes, quia folet utraq? pars ali quâdo mentiri.Vnde ad côfciétiâredcuntes,nôdebemusfidéaltjs magisaccô

ï» modare,^ nobis, Sicutignoti] Ideft,perfidisamp;ingratis, Cogniti] Fideli/ « busôCiultis. Quafimoriêtes] Hoceft,ufcp ad morte peruenimus^gCecceui uimuSjficut quâdo lapidatus eft,ÔC mortuus xftimaP, furgés docebat illuftria,

»’ Sicategeni] Rebus corporalibus» Multos aSt locupletâtes] Eleemofynis, 35 diuitîjscccleftibus. Etoîa poffîdentes] Nâexcepto quod omnia dei noftra funt,nemo plus habet,cp qui nullius eget,ille enim nullius eget,qui præter ne/ ceflaria nihil requirit,Per profpera ÔC aduerfa in alio loco idê Apoftolus fe trâ/ fifle defcribitjCij diciqPerarma iuftiti3e,quæ àdextris funt,SC à fîniftris, id eft,^ gloriâ SC ignobilitatê, per infamiâ SC bonâ famâ, ut feduCiores SC ueraces,SCc, B Omnia ergo qux profoera reputant,dextrxdicuntur partis, quje faneftus Apo

ftolus glorixSC bonaefamaeuocabulo defignauiqilla etiâ quæexiftimanturad/ uerfa, qux p ignobilitatê SC infamiâ euident expreffic,quac^ à finiftris eife de/ fcribit,efFiciâturuero perfeefto armaiuftitix,fi allata fibi magnanimiterfuften/ tauerit,quod uidelicet per hxc dimicans, SC iftis iplîs quibus impugnari putat aduerfis tanquâarmis utendo, eislt;^uelutarcu,uel gladio, feuto^ ualidiffîmo côtra illos qui hæc ingerunt cômunitus, profedâ fux patientiae ac uiitutis ac/ quiratjgloriofiffimûcôftantixtriûphâexipfis quxlxtaliter inferunt capiens hoftiû telis,Ncc profperis dutaxat elatus,necdeiecftus aduerfis, fed itincre pla/ no,acuia regia Temper incedens,ab illo tranquillitatis ftatu,nequa^ Ixtitia fult;

, perueniente quafi in dexterâ motus. Necingruentibus aduerfis, triftitta^ do/ « minante,uelut ad leuâ rurfus impulfus. Os noftrS patet ad uos] Ita ftim® ue/

ftro profeêlu ad uberê prædicationê prouocati, ut tacere penitus nÔ poftimus: profedus enimdiicipuli prouocatos magiftrijôC cor dilatât atep amplificat, id

,, eftjfacitfenfibusabundare, NÔanguftiaminiin nobis] Acfidicat,nônosan gufti î dodn'na,fed ueftra uifeera nô recipiut, Eâdê aût habet mercedê] Q_uia fimilis retributio dodoris.ôC obedientis difcipuli,ut:Qui recipit prophetam in

33 nomine prophets,ÔCc. Dilatamini] Id eft,lato corde ac mente fpiritualéacci 33 pitc dodrinâ,C5aût dilatant ,imperat quid facient. Etnoliteiuguducerecû sgt; infidelibus] QuiaiugS ftmul nô trahûqnifi eiufdégeneris pares,Nôergo arâ/

33 d5,iugatobouefimulSCafino, Aut qux focietas lucif] Ideft,fandis,ut: Vos Aïlt;tffr«5 sjcftisluxmundi, CStenebris] ldeft,peccatoribus,ut,Fuiftisaliquandotene

brx.Belial diabolû fignificat, interpretatunTp abfcp iugo. Vos enim eftis têplu dei uiui, Cû ubi(Ç deus eft, tame in illis proprie habitare fe diciqqui eius gratia

C perfruuntur. Habftaboinillis] HocexEfaiafumptumeft, Etcroillorutn „deus] Deus natura omniu eft, uoluntateueropaucorS. Exite de medio eo/ „ rum] Non tantS loco, quantûfimiltcôuerfationeacfamiliaritate. EtimmS „dum] Ideft,peccatn. Eterouobismpatré] Siuosparentes infideitsabdi)» cauerint.mepatrem habebitisfempiternS, utr Pater meus,fiC mater meaderelft „ queruntme,domtnusa5taftumpfitmc« Dicitdominus] NecuiimpoflibP „ leuideret addtditoîpotês. Hate ergo ^mifla habet] Id cft,ôc ero illorû deus«

Vndemusnos] Talern hofpi'tê,id eft deum reccpturi, Abo/ mni inquinamento] Inquinamcntii carnis,eft peccatS quod per carné admlttitur,fpiritus uero, quod fola cogitatione pec/ catur, Intimoredei] Non propterIaudemhominQ,ueltimo rem. Accipitenos] Hoceft,capitequoddicimus,ftue quod uiuimuSjUtexemplS noftru teneatis. Neminé circûuenim”]

s, MalofcilicetexemplOjUtpcr auan'tiâaliquideiustollercmus. Neminécor/ ,, rupimus] Ideft,malado(ftrina, Nonadcondemnationédico] Hoceft,h5 me exeufando uos taies expono,non cnim poiTum de uobis hoc {entire, quos ,, diligo,utfuperius memoraui,fiue diledio tantû facit habere fiduciâ. Praedixi « enitn,quod in cordibus noftris eftis ad cômoriêdû] Id eft,cpiftola noftra uos „ eftiSjicnptaincordibus noftris, Multamihilibertas] Ideft,multâmihifidii ciam dediftis loquêdi,quia in omnibus obcdiftis;Siue, quod multum me à uo 3, bis diligf non ignoro, Multa gloriatio pro uobis] Id eft,ad alias ecclefias, „ Repletus fumconfolatione] Ideft,audiens profcdöueftrööCemédationcm, JJ poftmultâtriftitiamconfolationerepletus fum. Superabundogaudio] In* D tantû gaudeo, ut omniûpreffurarû obliuifear. Nam amp;cû ueniftèm in Mace/ „ doniam] Vult illis oftendere, quâtâprelTurâmagnitudogaudq fuperaucrit» ,, Forispugnae] Id eft, contra infidèles. Intustimores] Id eft, propter falibs ,j fratres. Noniblûaûtinaduentueius] Hoceft, nonfolöquidefideratusad« uenitjfed etiâ qui ueftrû profedû nuntiauit, propter quod eius maxime expez „ dabamus aduentû. Veftrûdefiderium] Id eft,ad bona perpetranda, uel pro „ pteraduentûmeû. Veftrû meeroré] Propter peccata, uel abfentiâmeâ. Ve „ ftramxmulationéprome] Ideft,quiuicemeasrmulatieftisdeixmulationc Aemulâiio tri peccâtes. Sanètriplexcftxmulatio,autimitationis,autinuidiac,aut2eli, Et flcxefi. contriftaui uos] Et fi me poenituiiret,eô quod durius uos corripuerim,tarnen Deeßeuidetur uefter profedustut no me pocniteat.Quafi medicus dicattlicetdoleam tam ar/ tterbum fimtlc dentimeufum eflècauterio,fcdnûcgaudeo,non quia doluiftis, fed quia dolor huicquodeft ille profuit ad falutem. Pœnitentiâin falutem] Eaeft enim poenitentiadia f.(cit^clincdu bolicaaduerfafaluti,fiquis debonooperepoeniteat. Seculi triftitiaeft, autde amiflis rebus proprijs,autde alienis inuafisdolere,ueldcaltcrius felicitate tor* ,, queri. Morte operatur] Id eft,defper. none torqueri, uel morte animæ: fe/ J) cundSdeûaûttriftitiaeft,ftucfua,fiue aliéna lugerecômiftà. Quantaefficit 3, inuobisfollicitudinem] Ideft,utcaueatis.nedeca’teropeccetis. Sedexcii jgt; fationem] Ideft,nonfuperbiâ,autconrcmptû, fcdfatisfâdioné. Sedindi/ ,} gnationem] Ideft,aduerfumpeccantes,nonnegligentiâ. Sedtimoré] Id ,, eft,timorem dei,non fecurirate. Sed defideria] Scilicet bonorû operû ,non jj faftidiu. Sed æmulationê] Id eft,contra peccantes,ne ultra peccent,non re* miftionc

Ä mifHonê» Seduindïdam] Ideft,nôiieniânoxx,fediiindiViamfalutarem »gt; in cum, qui inter uos peccatum cômifin Exhibuiftis uos incôtaminatos efiè » negocio] Id eft, pcccato illius,qui uxorem patris ftuprauit.Tdeo incontamiz nati cftis,qui3 eum corripuiftis.Ideo confolati fumus,dum uos caftos probatis ” eflencgocio. MagisgauififiimusfapergaudiumTiti] Inhocampliusgra tulahfumus,qu!airaàuobjs Titi fpiritus cftrefcâus,ut nunquâdccius mente poiïîtis recedere:profc(flus quippe difcipulorum ipiritualia gaudia funt magiz ” ftrorum, Etfi quid apud ilium] Quafi peritus medicus ait, qui uulnusiant propc fanatum blandis undionibus fouet,ut facilius cauterij uftura fanetur.

” Quoniamcû timoré] Timebantenimcontriftarequêdilexerant» Gauz ” deo,quod in omnibus côfido in uobis] Ideogaudeo, quia omnia qux de uo bis audio,credo ÔC confido uera effè.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C A P V T V I 11»

■gl Otamautem uobis facio] Nuncincipit de elcemofynis, adxmulationemMacedonSprouocatcos. Gratiamdomini] Id eft,elecmofynâ. In multis probatus] In fame,qux fada eft fub Claudio Cafare. Profunda paupertas] Ideft,nimia. In diuitqs fimplicitatis] Multûquidem pauperesfuntinter/ ittclecmofy __rcnafacultate, fed in magna fimplicitarefunt diuites, cupienz nis quidfpc» tes plus dare quàm quod habeant,ac proptcrca deus magisanimum probat, Äftrfew, quàm quod porrigitur dextera.Qui cnim quantum poteft facit,totûfacittquoz niampro uiribus uerbis prxpofteris hoc dicit. Teftimonium jllisreddo] Quoniam fccundum uirtutem facienres, fupra uirtutem uoluntarrj fuerunt.

Cum multis precibus orantes] Multumfuadcntcs nos rogauerunt,utgraz tanter quodofferebant fufeiperemus in minifterium fandorum. Etnô ficut fpcrauimus] Ampliuscnim quàmfperauimusfeccrunt, Ita] Ideft,intan tûxmulati funt,utrogaremusTitum. Etfcientia] Scientia eftdeumnofle, uirtusuero,colere, Sicut ergo in itinere celebrando nihil prodeft uiam nofle, nifi conatus ac uires fuppetantambulandi, ita ucrc fcictia nihil prodeft,fi uir/ tus propria deficiar. Vt ex hac gratia] Idcftjaciendxcleemofynx. Abun detis] 1 d eft,ne cum in alqs uincatis, in hoc ab alrjs fupercmini. Non quaft imperansdico] Hoceft,non impcro,necexigo, fed confilium do,ut ficut in multis formam altjs prxbuiftis,ira 6C in ifto opéré prxbeatis.Eft cnim ingenita pietas in uobis,ut ab alqseam difeere nô indigeatis. Qui propter uos pauper fadus eft] Ergo fi ipfe dominus uos diuites bonis cœleftibus fccit,ficfiC ipfum uos difatc,ipfi enim datur,quicquideiuspauperibus porrigitur. Etconfiliâ] Ideft,imperium* Sicut ÔC uelle cœpiftis] Oftendit quofdam poHe facere non uolentcs, cum aut importun iras petentis, autautoritasprxcipientesexe/ »» gerit. Nonenim utalijs fit rcmifïio] Nondico,utuobisnihilferuetis,fed SJ quod utrifquefufficiat.. Sed ex xqualitate] OmnesenimxqualiterdabSf,

fi unufquifque tantum dederit quantum poteft. Aliter : Ex arqualitate.hoceft, quo modo uos illorum uiuitis fpiritualibus, ita 5/ illiuefti is carnalibusfruanz tur.Alitcr.Ex arqualitatejd eft,utuobis 2Ci'ilisiufFiciat,itadiftnbuirc. Illorum « abundantia] Ideft,docirina8Coratione, Vtfiatxqualitas] IdeftjfufTicien JS tiautrifquein fpiritualibus amp;carnalibus bonis. Sicut feriprum eft] Hoc de

manna deidicitur, quod populus accepit in deferto: cuius exemplo docemur, qi omnis fugabundâtia gencret uermes: fj mul fîC oftendit ,qux deus datoîb us r y xqualia

JC xqualia cfTe debcre, 5gt;C propterhuiïis teftimonq autoritäre uult nobis Apofio/ lus pracièntia omnia efle cômunia,ut perfeâ:i dodlrinam nÔ abfcondanf,amp; ha« bentes fubftantiam mundi non denegenteis uidum. Eandetn follicitudinê] JJ Ideft,quamhabeo» Confolationem] Idcft ,exhortationemad docendum J» uos. Accepit] Ideft, àdeo, uelànobis, Sedcûfollicitioreffet] Ideft, qui »gt; aliorum eleemofynas actnulatus eft» Deftinatatn] Id eft,propofitam, feu pa » tatam. Deuitantes hoc] Nequisdicat,quomodoChriftusIegemimplcuit, cum non uideamus Chrifttanos tantam eleemofynam faccre, quâta fieri in le-JJ ge prxcepta eftC Mifimusaût cum illis] Id eft, Tito SC Luca» Etfratrénoz JJ ftrum] Qiiidam hoede Apollo afleruntdidum» Nunc uero multofolliciz JJ tiorem] Eum probamus,confidentes quia ueftra obedientia prouocetur,fiuc JJ quamaudiuitàTitOjfiuequâperfeipfeeftprobatus» Siue pro Tito] C£uod dicit hoc cftjUt tam T iti caufa,qui eorum obedientiam collaudauerat,quàm eo rum qui ad ipfos fuerant pariter deftinati,ita fe exhibent^ut ÔC charitatis fyncea ritatCjSC apoftolicx pro ipfis gloriae ucritatê in conipedu omniû côprobarent»

taeft] ldeft,addandam eleemofynam» Et ueftra xmulatio] Ideft,imitatio» NamAchaia] Totaprouincia,cuius caput eftis, per uos ad hoc minifterium prouocata eft» In hac parte] Ideftjpræparandæeleemofynx» Erubefcamusnos] Id eft, egoScTitus» Hane benedidionem] Ideobenedidionêele , f:f»ojynci cfi. ernofynam uocat,ne parua fiat,quod enim benedicitur,ad abundantiam bene dicitur.Ideo benedidio abundans eleemofyna uocatur» Siue hâcbenedidioz

D nem] Id eft, benedidamdeoconfccratam^ eleemofynam» Sic quafi benedi ECC/.35 dionem] Itaenimbenedidio ertt,figrato animo tribuatur. Hilareenimda

jj toremdiligitdeus] AuarusaSthilariterdare nonnouit» Nunc circûuentioz „ nem] ideftjfraudationem. Qui parce feminat] Hoc eft, qui parce SCauarC ,j tribuit eleemofynam» Parce ÔC metet] Ideftjprxmiainfuturo» Etquifemiz jj nat in benedidione] Hie apparet,quod in hoc loco benedidio abundantiam „ fignificat» Secundo propofitucordis] Ideft,uoluntarius,nôcoadus» Hilare „ enim datorem] SeeSdum fententiam Salomonistin omni dato hilarem facito eAIs uultum tuum» Potenseftdeus] Hocdicit,nelnopiamformidarct» Difper-„fit] Ideft,diuifit,utmultisproficiat» luftitiaeiusmanet] QLiareiuftitiam,ô(: non mifericordiam dicitC’ quia pauperibus dare iuftum eft. Nam te oportet,ut quod deus tibi gratis dedit,pauperibus tu gratis des, lus enim eft ut des egeno, „ qui partem illius tecum habes» Manet] Inxternaretributione. Qiiiaûtadz „ miniftrat fernen feminanti] Hoc cft,deus qui dedit tibi unu fi difpenfes,efuz ,j rire te minime permittet» Incremetafrugum iuftitix] Fruges, iuftitixfuntfa cultateSjCum iufte difpenfenturiCum uero aut inique corradantur, aut ad aua JJ ritiam uel fuperbiam poftidentur, fruges iniquitatis fiunt» In omne fimplici J, tatem] Vtfimplici oculobonxintetionis erogetis,cummultiplicieafeenore J, recepturos» Non folum fupplet] Duplicem poteftis habere mercedem, 8€ refedionem fandorum,8C gratiarum in domino adionem,SCinipforumoraz

JJ tionehæc omnia operator» Miniftratio huius offictj] Qui etiam abundac ,5 ipforum pauperum oratione pro uobis, Defi'derantium uos ] Id eft, amantium ♦ Quis enim non defideret tales propter gratiam Si mifericordiam éminentéç’

AD CORIN« posteriorem C O L» ^9 cmincté, Gratias aSt dco] Qui tâtânobis gratia pietatefua ferre dignat’cft*

Pfe ante ego Paulus] Qui prias rogaui fratrcs,ut irent 5^ ob ƒ iccrarentuos, hocautem permeipfum, non per fratres, Obz fecro uospermanfuetudinem] Eauos manfuetudine rogo, qua Chiiftus cum fe poflêtde iniuriofi's ulcifci^noluit, ut uel fe ro conigerêtur.Manluetudo autem in corde, modeftia in uer* biseft. Qiii in facie quidemhumilisfum] Semper fandorû ^odcjlia.

prxfentia propter nimiam humilitatem minus intcliigentibus poteft elfe con/ sj temptui. Abfensuerc] Sineceflcfuerit,confidenterfuammdicatpoteftaz tem,qui prxfentes funt quafî nihil poflînt habere uirtutum,fî tarnen nihil uin

,, temperuerfisdifputationibusuerbocreauiL Etomnemaltitudinem] Ideft, dæ funt dduer fuperbiam « Qiiid enim tam fuperbum, quàm diuinis contradicerc prrccptisC’P’''^”'“^

SS intelledu.Siue ab hypocritis uos cauete, qui in praefenti gloriâtur. Si quis cô

B QuiSCuerumdicam,amp;rnonmexglorix,fedueftrxxdificationiscaufacôpulz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» i

„ requàmfumus, Etcôparantcsnofmetipfosnobis] Ideft,nonmaioribus,fiz eut i11 i pfeudoapoftoli, c3 nihil fint,apoftolis ft non modo æquant, fed etiâ an

S3 teponSt, Nôinimmenfumgioriabimur] Ideft,fupcridquod polTumus, ni hii fupra humanâmêfuram,fed apoftolatus gratia,quant« nobis dominus doz naredignatus eft,per quâ ctiâuobis Corinthtjs prxdicauimus » Necenim hoc

„ tesufe^aduos] Ideft,perdeiconfiliûacprxceptSfuperexrendimusnos,hoc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

cftjUt fine prxccpto dei quadâ ufurpatione nofipfos ueftros do(ftores,fuperioz res,ac fublimiores quàm uos conftitueremus, Nam fe Apoftolus fuperexrcnz

gt;s mus] ldeft,non ad alios tranfiuimus. Quafinonpertingentesufi^aduos] Id cft,ucuobis dimilfisatqueimperfedis,quafi non perdiïiinum prxccptum

» aduos non perueniremus,ad alios tranfiremus. Nonimmenfumglorianz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

SS Spem autem habentes crefeentis fidei] Idcft,nômuneraàuobis,fedmcrce nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

C la noftra poft alionimfalutem ad alios tranfirc »Aut fecundum regulam no* „ ftram,idcft, non fecundum alienam* In abundantia etiam] Non cnim ufcç ad uos fufïïcit peruenifle, fed cum ueftra fides creuerit,ad alios tranfibimus, 9gt; Non in aliéna régula] Sicutpfeudoapoftoliin prxparatis iamab alqs glori/ jj antur impudcnter. Qui autem gloriatur] Etiam qui debet glofiari,in domi/ gt;5 no,cuius in eo uirtutes opcratx funt, glorietur» Quem dominus commedat] Id eftjUirtutibus fignorum QC dodrinx»

In Tinam fuftinerctis] Id eft,fuftinetc me uel modicum,qui ali os multum fuftinerc confueuiftis» Infipicntiæ meac ] Id eft,glofiationis,qu3E quafi quxdam infipientia uidetur eftè Jn/ fipientem fe dicit, quia illi ncceflc erat aliqua de fe dicere, licet ! uera,utoftendac quàm uere infipientcs fint, qui falfô fe laudâu U SedfiCfupportateme] Stultitiammeamfuftinete,dumpro

mor,fed uos tanquâ pater diuina xmulationecôftodio,ut poiïîm uos immacu latos Chrifto côiSgerc,tâto maiore ftudio côferuatos,quâto meliori eftis fpon „ foiungendû TimeoneficutferpensfeduxitEuâ] Sicutemierpensmaiora promifitjUt propria fubtraheret, fie maiora hxretici quàm qux dodrina Chri/ fti habet promittunt,ut fanam dodrinam corrumpantSimpIex autem fenfus eft uerus lênfus,nulla falfitate intermixta compofitus atc^ corruptusî n Alium Ghriftum] Meliorem noftro faluatore^ nbsp;nbsp;Autaliumfpiritum]

D Hoc eft,fî uobis aliquid amplius gratixpr3eftiterint,quàm g nos accepiftis, rez ,5 de eos nobis proponi forfitan patercmini. Exiftimo cnim me in nullo infez „ riorem à magnis apoftolis] Ç^anto magis ab his,qui nihil funtî'Siucnc pu' ten's uos,quàm illos qbus Petrus cacteri apoftoli praedicauerût, minus aliqd Pfeudodpoßo accepifte» Sed non icientia] Vtpfeudoapoftoli, quicumfintfcientiaimpez U, riti,in iermone tumido gloriantur. nbsp;nbsp;In omnibus autem manifefti fumus]

Oftendit integritatem fuam, qua fecundum deum omnia feccrit, cum nec J} auaritiam,nec gulam,nec gloriam ab cis aliquando quxficrit* Autnunqufd » peccatumfeciC] Si forte hoefolum peccaui, qui propter uos amp;illicitaamp;con' 95 cefla contempfi; EftueritasChriftiinme] SicutChriftusquod femel ftatu 99 it non mutauit, nec eft aliquando menritus, fie faciam* Harcgloriatio] Id Q«4wo6rcw eft,nihil à uobis recipiendû Deusfeit] Quoduosdiligo, Vtamputemoe nihil cafionem] Rcddithiccaufam quare non acceperit,utaduerfarij, qui docerêt lt;}u^ßcrit ex gulam,auaritiam^ fedantes, quxrcntcs per Pauîum aditum inuenirelucranz funélione prlt;e di,non haberent, ut hic fi uel panem acciperet, illi aurum licentius exigèrent» aicMdi. nbsp;nbsp;nbsp;jjgQ jqIJjj occafionem Apoftolus,ut in hoc appareat,quod propter dominum

99 docent,fi à diicipulis nihil expedant* Operatijfubdoli] Subdolus eft, qui 99 aliud fingit dum aliud agit» Quorum finis fecundum opera ipforum] Ma/ 9gt; la opera malus finis expedat» Itei um dico uobis] lam fuperius dixerat : Suz ftinetc me modicum,non reddiderat rationcm.quod zelo dei eos 2elaret,öi^ non gloriac defiderio efletde fe aliquid narraturus, ne in eius odium uerfi, falz « fos apoftolos fequerentur» Ne quis exiftimet infipientem] Ne me aliquis ex uobis putet quod iadantix caufa, Ô6 non alicuius profedus meipfum glo ” or» Velut infipientem accipitej Hoc eft, audite me quafi infipientem, no teuer

A reuera inftpientem,fed quafiinGpientem, Quodloquor] Ideftjaudême/ „am. Nonloquorfecundumdeum ] Videtur t efle,uthomo feipfumlaiiz „ derjicet uerum dicaf,nifi propteraliorum utilitatem, dei($ gloriam hoc facia^. nbsp;nbsp;nbsp;Mmile

Secundum carnem I Id eft,fecundû nobilitatem carnalem. Libenterem ^i^uodeflpu „ fufFcrtfsinfiptentes] Ideodixi:Accipitequaftlnfip{cntem,fiuosfufFcrrisinfi „ pien.tes,idelt,PfeudoapoftoIos. Siquisuosmferuitutemredigit] Idcft.ue ßY„jf^ tcrisIegisôCludaifmt, Si quisdeuorat] Id eft,muncribus. Siquisaccipit] PecLiniamueftram. Si quis extollttur] Id eft, ludaica fuperbia,ucl ftientia,

*’uel de generis nobilitate. Si quis in facie uoscxdit] Hoc eft, fi quis etiam ” prxfentes uos obiurgat. Secundum ignobilitatem dico] Ignobilitas quip/ ” pe maxima eft, fi filij dei de terrena nobilitate fe iaiftant. Quafi nos infirmi *’ Fucrimus in hac parte] Id eft,quafi nos in ifta parte ab illis minus aliquid haz ” beamus, AudeoôCego] Id eft, poftumaudere gloriari,fiuolo, Hebrxi *’funt] IdeftjlinguamHebrxam habent. Ifraëlitx funt ] Ideoaddit,quia ” multum gloriabantur in hoc nomine , cuius interpretatio eft, uir uidens deff. jfrdèl t^uid

Vt minus fapiês] NotandQ fi quis de Chrifti faltem minifterio glorietur,nô fonet, jgt; fapienterhocfaciet. In laboribus plurtmis ] Qiiorumfpecicsenumerat» » ■ Inplagis] SicutcaefuseftinCreta, Supra modum] Fortitudinis mea*« »5 Inmortibus] Id eft, expeAationc mortis. Quinquies quadragenas]

Quinquies flagellatus fum XL. percudionibus iuxta legem,non enim plag« fecundum legem quadragefimumnumerumexcedunt. Vnaminus] Id eft, caufanobilitatis mex, gamoscratapudludxos,utferui XL. perculfionibus: Fbgfß4Plt;(«« liberiuero XXXIX, flagellarentur plagis,quincß uicibustrigenasamp;noue lit

B nas, quafi tranfgreftbrlegisaccepijquialex XL, diebus in monte Sina data „eft. Teruirgisexfusfum] Idcft,aGentibus. Semel lapidatus fum ] Id ,, eft, à ludxis in Lycaonia ciuitate,ficut in Atftibus Apoftolorum legitur, -AÆH» „ Periculis in ciuitate ] Id cft,Hicrufalem à Contribulibus illatis. Periculis „ in mari] Id eft,in minoribus tempeftatibus, quas^ fupra dixi. In falfis fra „ tribus] Qiiinoftramexplorarefubintroieruntlibertatem. In laboribus] 5, Ideft,manuum. Inmiferqs] Ideft,inopiacibi 0^ ueftimenti. In fame Sd „ fiti] Exnecelfitate, Inieiunio] Exuoluntate, Præterillaquxextrinfe ,, eus funt] Id cft,qux per confuetudinem leuiora effc uidentur: in proprio eni „ corporefuftinuitprxdi(ft3,nonficiuppofita, Inftantiamea] Ideft,qu3 inz ,, ftoiemper,utomnes audiant Euangeli5amp;credant. Quis infirmaturf] Ciî infirmantibus infirmor, cum pereuntibus perirc me compatior, itc uror trifti/

ss tia,ut animo ardere me fentiâ. Quis fcandalizaturC] Id eft animo,fide,ope»i 5, re. Si gloriari oportet] lam fi gloriari necefle eft,in his qux no ad Ixtitiam, ,, fcdadmeliorationépertinêtgloriabor, Infirmitatis mex] Omnesfupiores neceffitates uno infirmitatis nomine definiuntur,cô quod humanximbecilli/

,, tati ifta prxualeant, Seit quod non metitior ] Rem quafi difficile didurus, quodludxicotraeum etiam principes Gentium concitafTent, ante implorât ^egminic» teftimonium dei,ne iaeftantixputaretur, quod aduerfus eum etiam régna fur* nbsp;nbsp;in Pdulum

rexerint, 6^ nihil potuerint prxualere, Hxcautem omnia ideo dinumerat, ut concitdtd. oftendat quid inter ueros falfosc^ Apoftolos interfit. Autidcirco deum teftê

ÎJ inuocatjUtuifiones quas fequenter exponit credantur. Praepofitus Gentis] »gt; Id eft,prxpofitus Gentis illiuSjUbiregnaret Aretha, Etperfeneftrara] Id eft,domus adhxrentis muro,

On expcditmihi] Id eR,non mihfcxpedi't,quia qui ncceffi/ täte compellor, fed uobis ia me glon'antibus contra Hærcti/ cos» Veniam autemaduifioncs] Ideo hoc dicit, ne quis ei obqceretjqutd in bis gloriaris, cum multa fint flagella pec/ catorisç’ AduifionesjQuxinfomnisuidi» Etrcuelationcs] Abfq? ibmno dominûSibi infirmitates reputat, domino uifi/ ones adfcribit. Scio hominé ] Hoc de fe humilitatis caufa, quafi in alterius pfona loquit« Siue in corpore fife»] Putabat quodin corpore erat, quia nô ienfit mortë.putabat fe extra corpus fuifTcjpro excelfitate atc^ euidentia uiflo/ Tcrhiwt nis, Tertiumeoelum ] Vbi angelica: uirtutes continentur, intelligitur. Et fdo hominem huiufmodi ] Quod iterum repetit, oftendit aliam uifionem ” fuifle. Inparadifum] Ideft,Ada:,ueIcœleftem» Verba inaudita] ideft, ” fine qux nullifas eft dici, fiue qua: impoflîbile eft humanâ naturâ cape* Par ’» CO aSt ] Quia fufficiSt manifefta,etiam fi celentur occulta, ne quis exiftimet

’»me angelum,ucl dcQ efle, non homine» Et ne magnitudo reuelationum ex » tollat me] Quanta putatis efle quac celo, ut merito mihi cflèt ftimulus necef »» farius,quimehominemcflefempcrdemonftrat. AngelusSatanæ] Siuedi SAtMA^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui tribulationes 8^ pl^as fufcitabat, fine dolor capitis, qui Satanas,

uel contrarius fanitatididtur eifèruel lex in membris pofita legi mentis fuaeco it traria,de qua alibi didtrVideoaliam legem in membris meis, Sufïîcittibigra »» tia] Id eil,ad meglorificandum,fiCadutilitatem multor5,tibicç à ftimulo ad a protegendum. Gratia mea] Id eft,gratia Apoftolatus, quâ donaui tibi» »» Namuirtus] Ideft,animx,uelfanâdi alios« Ininfîrmitate] Ideft,carnis» D Libenter itacp gloriabor] Id eft,poftquam cognoui prodeffe quod nocere

a putabam» ïncontumeltjs] Non inhonoribus« Inneceflîtate ] Nonin » otio,fed in neceflîtate famis amp;nbsp;fitis* ProChrifto] Nonproaliquocrimine»

Cû infirmer tune potens fum ] Maxima potentia eft infirmari pro Chri-ChriftofumrM fto, Sf magnx diuitia: indigere. Vos me coëgiftis ] Id eft,ut me gloriarer, fotffltùfft. dumPfeudoapoftolosfefegloriantesrecepiftis» Commendari] Ideftjau ,, dari. Nihil minus fui] Virtuteôd dodrina non folum fe Pfeudoapoftoli» excellitjfed etiâ bonis coxquauit, ne aliud quacrerent quàm ^d ipfe docuerat* a nbsp;nbsp;Et fi nihil fum ] Pro humilitate hoc dicit:u el Si fi nihil fum,ut Pfeudoapo*

»gt; ftolisuidetur. Inomnipatientia] Inhocapparct,quodpcrpaticntiâfign» a flunt. Virtutibus] Ideft,fanitatibus. Nongrauauiuos] Ideft,nonacci a piens àuobisftipendiamilitiaEmex, Donate mihi] Ironice loquitur» Ec 3) ce tertio hoc paratus fum uenire ad uos] Primo ad illos uenit, quando ipfis pra;fentialiter prxdicauit:fecundo uoluit irccum prima Epiftola,uel per ipfam Epiftolamrtertio quod paratus eratire cum hac Epiftola, uelperhancEpifto/ »» lam,quod credibilius» Sed uos ] Quacrens falutem ueftram» Ego autem ’» libenter impendam] Hoceft,quicquid habeo boni exempli,ôô laboris prxdi ” cationismeæimpendojideftjfoluo» EtplufquampoflTumimpcndar] Perfez (ftaenim diletftiononfolum rocum quod habetimpendit,fedetiam libenter 33 ipfafupcrimpcnditurjfineceffeeft* Dolouosccpi^ ] Eft interrogatio» Per omnia fe purgat, mforum fern per confeientiam teftem inuocans. Nun/ quidcircûueni uosf Jd eft, nunquid aliqs à uobis ad me abftulit pferendôîJ Eodem fpiritu] Ideft,fando» Eifdcm ueftigqs ] Ideft,cxêplis» Quid exeufemus

}) fto] ldeft,ïnperfona Chnftiji'deomendaciûnonloquimur, Etegoinuez' niar à uobis qualem non uultis] Vcl feuerus in uindida : hic autem blandi/

•gt; mcntisminxiunguntur» Contcntiones] Prxferendo magiftros magiftris» tj Aemulationes ] Minoru côtra mai ores, Animofitates] Ëlationesani JJ fftorû» Diflenfîones] Incordibus, Superimmunditia] Id eft,fornicatiôe » contra naturâ» Et fomicatione] Adulterio« Impudicitia] In cÔfanguineos.

»gt;

gt;»

•»

J»

gt;j

jgt;

»J

Rïdixienim] In prima Epiftola» Etprxdico] InhacEpt ftola, antequam ueniam ad uos* Qui in me loquitur Chri« ftus] Qui poteft in uos uindicare, nifi pœnitentiam agatis* Non infîrmatur] Id eft,in utndida fuper uos, ucl in uirtuz tibus,quas operatus eft in uobis* Nâ etfi crucifîxus ] Qlt;f crucifîxus eft,noftrx infîrmitatis cft;SCquod uiuit, fux uirtu/ Scd uiuemus cum eo ex uirtuie dei ] Dabit nobis uirtutem, ut pofliz mus uindicare in uos:uel in illo uiuemus in futura beatitudinc» Si eftis in ft de] Quae per diledione operator» Nonutnosprobatiappaream”] Sienim aliquid mali fcceritis,nos uindicando apparebimus probati, fed malumus uel non uindicando in uos nos reprobos uideriyamen ut uos quod bonum eft fa ciatis. Non enimpoffumus aliquid aduerlusueritatem] Cumuosnome/ rueritis uindiAam, fuper uos dare non poflumus» Gaudemus enim cum nos infirmi fiierimus ] Si non fit neceiïè, ut nofira uirtus appareat ficut Peut apparuitinAnaniamôCSaphiram» Infirmatur] Nondandouindidam.

Vos hic fortes eftis ] Id eft,in fide, ÔC in bonis operibus» Veftram côfum mationem] Ideft,perfedionê» Inxdificationê] Vtuosdecxteroemendc tis,amp; altj formident peccare» Et non in deftrudionê] Ad quam fibi Pfcudo apoftoli poteftatem fufcipiunt* Gaudete] In tentationibus» Perfedi eftoz te] Inbonis operibus* Deuspacis] C^i eftpax» Etdiledionis] Qui Dcttfpdth, cftdilcdioô^charitas» In ofculo fandoj Ideft,nonfubdolo»

itutn,amp; dcuin patrê,ut Efaias Qi cxrcri Prophetx, ipfe Paulus. Aliud, quod à deo,fed per hominem, ut lefus filius Naue à dco, (êd per Moyfcn. Tertium, quodabhomtnibus,ÔCnonàdco,cumuel hominû fauore aliquisordinatur, utnuncutdemus plurfmos non iudtao,fedredempto fauore uulgi in facerdo tium fubrogari.Quartum, quod ncque à deo, neque ab hominc, neque pet hominem,fed à femeripfo , ut omnes Pfëudoprophetac amp;nbsp;Pfeudoapoftoli.

Sedperkfuin Chriftum 3 Qui Petrum ô^cacteios Apofioloselcgit. Et deum pattern, qui fufcitauit eum à mortuis ] Quo oftenditur una operatto patrisS^^filtj. Qui fufcitauit eum à mortuis] Ideo commémorât deum pa/ trem,qui fufcitauit eum à mortuis'.ut per huncuirtutem fui Apoßolatus com/ mendetjdum ab ipfo patte milTus eft» Gratia uobis] Quia gratis nobis do

nantur peccata»In hocfubaudis,precor multiplicetur. Et pax ] Qua rcmiO fis omnibus delidis fuerant reconciliati deo. Quife dedit ] Oftendit bene/ ficia Chrifti, quibus exiftebant ingrati, in lege ouz peccatoribus data fuerat, uiuerecupientes. De przfenti feculo malo ] Id eft, de malis fcculioperi/ bus.mundus enim bonus eft. Secundum uoluntatem dd] Id eft, non fe/ cun dû facultatcm dC mei itanoflra. Amen] Conclufio przcedêtis prologû’ Miror quod fie tam cito transferimini, ab eo qui uos uocauit in gratiam Chrifti in aliud Euangeliû ] Nefcio qux uos aura à fidei redlitudine defle-dlit. Quod no eft aliud] Nam Euangeliumuerum aliud efle non poteft, nifi Chriftûquod enim ueritaticontrarium,Euangelium non eftdicendum.

Et uolunt auertere Euangelium Chrifti ] Euangelium ad legem reuo/ cant, dum literam tantum fequûtur, pofteriora in facicm ponunt, amp;nbsp;quod iti facie, pofttergufaciunt. Sedamp;finos] Ideft.Euangehzaucrimus, Ana/ thema] Deteftatio, Sicutprzdiximus] ldeft,prafcedcntitcft(monio.

Et nunc iterum dico ] Quia repetitum fortius commendatur. Modo enim hominibus fuadeo,an deof] Hoc eft, nunquid propter homines uos fuadeo,quod propter traditionê ludzoru ante faciebâf Oftedere uult, fe odia hominû no timentê,libéré defendere ueritaté. Si adhuc hominibus placeré] Id eftjfi ludzis placerem, Chriftiferuus non elTem] Quia aftcrerem leg?, 0^ in fide Euangelij Chrifto non fcruirem. Quia non eft fecundum homi* nem] Ideft,quianequeàme finxi, Neque edodusfum] Neque aliquis me docuit

A me docuit ut intell/gcrem parabola s, Sgt;C obfcura Euangclij. Sed per re/ „ uelationemlefu Chrifti] In ui'a Damafci, uel fpiritus fanÆrcuclationc.

„ Audiftis cnim conuerfationcm mcam] Oftendere uult^quiafirmiter tenue ritiudaifmum, QC fiiddi'ter pro traditionibus patrum expugnauerit ecclefiam: ut intclligamus eum non potuifleinde humano confilio,nifi reuelattone diuiz

»’ nafepararü Quonlam ftipramodum] Aliorumperfecutorum. Pater« j» narum traditionum] Id eft, non dci mandatorum» nbsp;nbsp;Qui me fegregauit ]

ftatimin apoftolatum uocatus cft,tarnen in prsfentia eledluseft.Ethic qutcri/ PMlutdbutc^ tur,cur Paulus ab utero fegregatus ecclefiam perfequitur.Et Petrus à Chriz ro fcgrcgatut fto eledlus.abnegat Chriftum, fcilicct ut fciantcompati infirmis ÖC ut oftenz w EuAtigclium ’ deretexcmplum pœnitentiæ p g * diccndo: Saule Saule, qui etiam me in pracfentia ab utero fegregauerat, quoniam ut uoluit fecit,quod fciebat efle

»’futurum» Inme] Ideft,perme. Nonacquieuicarniamp;fanguini] Siue ut cgo co melius habet non contuli,uel nihil ab Apoftolis didici, ut alq putät, non contulit plane Paulus poft reuclationem Chrifti cum carne amp;nbsp;langui/ ne, quia noluit margaritas proqcere ante porcos,fed paulatim de carne amp;nbsp;lan/ - guine uertit in fpiritum. Aut non acquieui carni SC fanguini, id eft, ludaico »» genen» Netp ueni in Hicrufalemadanteceflbres meos Apoftolos ] ld cft, »’ ad difcendum, Sed abq in Arabiam,ÓC reuerfus fum Damafcum] Qiiaeritur *

quomodo Paulus dicit fe non ueniffe in Hicrofolymam, dux ucrofadx funt Ailo.9. eiinfidixin Damafco» Idcoergo Lucasprxtermifitde Arabia, quianihildt/

” gnum forfitan in Arabia Paulus perpetrauit» Sed abq in Arabiam ] Sed de Damafco in Arabia iui protinus,ut doccrem quod mihi àdomino fueratrcucz

»gt; latum. Deinde poft triennium ueni Hicrofolymam] Oftenditfenoninz »’ diguiftèdoceri, qui iam tribus prxdicaueratannis, Videre Petrum] ld eft, »» uidendi gratia, non difcendi. Et manfi apud eum diebus quindccim] 5gt; Septem ÔCotftofignificatuetusSCnouum teftamentum,propterfabbatum, ÔC septenr» » offtauumdiemrefurredionisdominiex. Alium autem Apoftolum nonuiz odo. 9gt;di] Neabalijsdifcereuideretur, Nift lacobum fratrem domini] Ne autem

Iiic lacobum putes filium Zcbedxi, lege aeftus Apoftolorum, qui iam ab He rode fuerat pcremptus : fic enim in Adibus legitur : Mifit Herodes rex maz nus, utaffligerctquofdamdeccclefia» Occiditautemlacobumfratrcmloanz nisigladio, Eufebius in libro fecundo hiftoriarum dicit: Deinde occidcrunt ludxilacobum, qui dicebatur fraterdomini, pro co quod eflet filiuslofeph, qui Chrifti quafi pater habebatur; quoniam defponfata el fuerat uirgo Maria, Hunc inquit lacobum, qui Sc luftus cognominatuseftab antiquis,uirtutum merito, SC infignis uitx priuilegio, primum hiftoriæ tradidcrunt fufccpifle eclt; js clefix quxHierofolymis eft federn. Quxautem fcribo uobis, eccecoram »5 deo quia non mentior] Qiix fcribo ucra funt, SC deo teftante confirmo, »J Eram autê ignotus facie] Hoeidco dicit,nc quis putareteum ab illis Euan » gcliudidicifle, Etinmemagnificaredcum] Quifolus potefthocefRcerc.

Einde poft annos quatuordccim iterû afcendi HicrofoIymS] Quoniam deoneribus legis quxftiomouebatur. Cum Bar/ naba] Ideftcircuncifo, Et Tito] ExGentibusprxputium habente, EtcontulicumillisEuangelium] Non didici tanz tum,fed contuli» Seorfum autem] Ideft,fecreto perludxos adhuc iudaizantes» Ne forte in uacuum currcrem ] ludaiz

•T '« a amputabant libertatem noftrâ, qui non fumusfub lege circuncilionis, TÏ nbsp;nbsp;nbsp;Quibus ad horam ceflimus] Qui nec Titum circuncidimus, Male in La

legi^ tiniscodicibuslegitur,quibus ad horam ceflimus, nbsp;nbsp;Qualesaliquandofuez

t«rGr(Ccc. tint] Quandoeosdominusfuaprxfentiadocuit. Nihilmea] Dodrina, Intereft] Id eft, refert, uel diftat, Deus enim perfonam hominis non acz „ cipit] Quia nec tempus praeiudicat fidei,nec perfonalabori, Dexterasdedc „ runt] Quod eft fignum pacis ÔC unitatis, Confenferunt enim ita nos docere J, debere, Mihi Qc Barnabae] Ambo enim miflî erant, ut Gentibus prïdicaz J, rent. Tantum utpauperummemoreselTemus] VelfandorS qui erant Hie rofolymis, qui omniafua diftribuentes ad Apoftolorum pedes precia depone bant, uel quorum bona fuerant aludaeis inuafa, fic legimus ad Hebrzos.

,, Sedcum ueniflet ÔCPetrus] Galatarum infirmitaseumcompcllit narrare, quod non folum caeteri Apoftoli nihil el contulcrint, nec minor eis fuerat, fed ipfe in Petro aliquid correxit, qui princeps Apoftolorum fuit, Aliter, licet de« xtras concordizÔ^ pacis mihi dederunt, tarne Petro reftiti, uidens quodconz tra Euangelrj regulam ageret.Hoc autem totum agiqutoftendatfe nun quam D circunciftonis fuifle fadorem,quod de illo falfi Apoftoliconfingebant,

hypocnTi, dum aliud coram deo credebat, ÔC allud coram hominibus agcbat. Ira ôd Barnabas] Qui tunc mecum ad Genres milTusfuerat» Dixi Petro

Hoc eftj Si tu non tenes quod natus es, quomodo illos facis tenere quod nati „ nonfuntç’rationemredditjnoniniuriamfacit, Gentiliter] Ideft,noniuz daice, hoc eft, non ex openbus legis, fed fola fide. Sic amp;nbsp;Gentes uitä in Chriz „ fto inuenifle tu nofti. Quomodo Gentes cogis iudaizareC ] Id eft, dum ,j tefubtrahistanquamàpeccatoribus, ludaizare] Id eft,honorem dare cirz „ cuncifionijSC literam obferuare, Nos natura ludaci,8C non ex Gentibus pec „ catores] Nos in quit,ego ÔC tu Petre,illius mifcuit pcrfonâ fiC fuâ,ne illi facere contro= uideretur iniuriâ,Hieronymus de hac quxftione dicit,quodfubtiliter hoc fecit cum Petro Paulus,non uere Petro refiftendo,fed in forma uituperat Petru, alios per cum obferuantes literâ percutiêdo, Cur enim ille uituperef Petrum confentiendo ludxiSjdumipfecircuciditTimothcum per ludacost' Auguftinusueroaflerit, qgt; uere Paulus Petru reprehendit, nec falfum fit quod fuperius in hac epiftola dixit. Quae autem fcribo uobis,ccce corâ deo qgt; non mentior:non enim ita laii dandi funtfaneftiuiriutfrangaturfcriptura,Sicutalq dient Petrum deumnon negafte, ÔCin hocmcndacera faciuntSaluatorem,dicentcm:Ter me negabis, Qiioniam non iuftificatwr homo ex openbus kgis, uel fabbatis, 5)C citcuncif fione.

A fione, cartcrisc^ qux non perluftitiam , fed ad edomandam populi durittam funt mandata» Sine non iuftifi'catiir, hoc fcilicet tern pore nom' teftamenti» s» Niïî per fïdem Icfu Chn'fti ] Nam Patriarchat ÔC Prophetac non ex operiz s» b us legis, fed ex fide iuftificati funt» Inuenti fumus ipü peccatores ] s» Dumnecipfisoperibusiegisiuftificaturhomo. nbsp;nbsp;nbsp;Nun quid ergo Chriftus

»gt; minifter peccati eftï’] Hoc eft, fi hos pro quibus pafTus eft, non abfoluit, tanz Ï» quam non ualensindulgere» Ego cnim per legem legi mortuusfum] Per legem Chriftijegi literx, fiue per ipfam uenientêipfi mortuus fum, quiaipfa

»» Cum Chrifto cruciftxus fum] Qui omnibus peccatis quibus lex data eft,’ »’ fum mortuus» Ergo lex mihi minime neceffaria. Viuo autem] Viuo hie uita' fpirituali. lam non ego] Id eft, uctus homo, ucl non mea facultate»

3-gt; In fide uiuo flit) dei] Id eft, in fola fide, qui nihil debco legi» Non irriz 33 tarn facio legem dei] Hoc eft, non debeoilliciTe in gemitS, qui me tantum dilexitjUt pro me etiam moreretur. Abieda enim ÔC irrita gratia eft,fi mihi fola non fufficit. Irritam ergo gratiam facit, qui poft Euangclium uiuit in lege, ÔC peccatis poft baptifmum fordidatur» Hucuftj contra Petrum* Nunc ad Ga« latas fermonem rétorquer»

Stulti Galat9e,quis uos fafeinauit non obedirc ueritatiC] Hoc non eft contrarium uerbo Saluatoris, quo fratrem fatuum uoz cariprohibuit, qui more diligentis benccorripit,ficutdomlz nus dicit: Et Uos fine intelledu cftis,6C modicx fidei» lus enim eft magiftris, peccantes incrcparedifdpulos, Quis uosfafeiz i nauiK’ ] nbsp;nbsp;Quis uobis inuidit» Fafeinatio enim Grxce inuiz Tifdndtiö,

» diainterpretatur, Ante quorum oculos Chriftus lefus proferiptus eft] Vel quibus per meam prædicationc ita manifeftata eft paftio eius, utipfe ante uos „ fententiam damnationis excepit» Et in uobis crucifixus] Quafi apud uos oz mniafadafint:fiuefic,qucmuercprodamnato8ó mortuoetiamnunc uilem »5 habetis,dum putatis eu uobis no fufflcere ad falute» An ex auditu fidei“» 3 Si enim ex merito fidei fpiritum fandum accepiftis, quid uobis lex amplius darc ÎJ poterit? Sic ftultieftis,utcum fpiritu cceperitis] Magna ftultitia eft,in feruia jgt; tutem ueterisa libertate noui teftamenti ÖCgratiaediuertere. Nunccarnc »gt; comfummamini ] Ideft, in legem carnalem euntes» TantapalTi eftis fine caufa,fi tarnen fine caufa] Galatx incrucifixum credentes,à ludxis SC Gentiz bus tormenta SC opprobria multa pcrpelTi funt»Dicit ergo tanta fine caufa pro Chrifto toleratis, fitarnen non iterum corrigatis. Si in hoc non dubitantis ^èrmo eft,fed potius confirmantis, fecundum illud : Si tarnen iuftum eft apud »» deum retribuere his,qui uobis tribuant tribulationem» Operatur uirtutes in »’ uobis] Oftendit Galatas accepto per fidem fpiritu fando dona habuilTe uirz ’» tutum,uel prophetiam amp;nbsp;genera linguarû» Credidit Abraham deo,ÔC repuz ” tatu eft illi ad iuftitiä] Non dixit, operatus eft per legem,fed fola fide credidi t, hoc eft,quod exi)t de terra fua in terram quä ignorabat, quod Saram nonage# naria m à fterilem credidit efle parituram, quod in Ifaac uocaretur fibi fernen, ÖCquodobtulitfiliumfuum» Prouidenshoeferiptura] Non quodatramen tum Sc membrana, qux infenfuales funt, poffint futura prxnofcere, fed quod fpiritu*

C fpiritusfandus,8CfenfusquiinljteraIatet,futuraprxdi'cant. Inte] Nonfe Gen. nbsp;nbsp;ge; fed in te,hoceft,in fide tua,qui es caput fidci, Benedicentur omnes Gen

ii tes] Non una gens tantum iudaica/cd omnes genres. Sub maledido funt] Qiiia ita pratualuit cofuetudo peccandi,ut nemo iam perficiat legem ,ficut Pc* AÆ. 15. trus Apoftolusait:Quod neque nos,ne^ patres noftri portarepotuimus. Si quiuero iufti non erant maledidi,non ex operibus legis, fed fideigratia falua S» tifunt, Sed quifac/tilia] Mandatalegis. Viuetineis] Carnali fcilicetui sj ta, quia non ell reus mortis,dum impletmâdata legis, Chriftus redemitnos Emcrc, Je maledido legis] Emereô^redimerehoceft:quiaquiemit^alienum:quiau Rf. iwcrc. nbsp;nbsp;nbsp;redimitjideftpropriiäquodfuumfuit, amp;nbsp;fuumefledefiuit, Malcdidus

5» omnis qui pendet in ligno ] No ideo malcdidus quia pependit,fed ideo pen det quia malcdidus, llle negat Chriftu maledidS, qui negat ChriftQ mortuij« Qui autem confitetur mortuum, 6C negate non poteft morte de pcccato efle, Ô6 ob hoc etiam ipfum peccatum uocari, audiat ipfc Apoftolum dicentê, quo modo uetus homo nofterfimulcumillo crucifixus eft,fîCintelligct quod ma/ Dfttf.u. ledidum Moyies dixerir, Ideoc^fecutus Apoftolus ait de Chrifto.’Fadus pro nobis maledidum,ficut non timuit dicerc: pro omnibus mortuus eft, hoc eft, non mortuus quia maledidus,quia mors ipfa ex maledido eft,06 maledidum eft efte peccatum, hue ipfum quo fit ut fequatur fupplicium, fine ipfum fuppli cium,quod alio modo uocatur pcccatum,quiafit ex peccato.Quod autem adz ditum eft, omnis, ut diceretur; Malcdidus omnis qui pendet in ligno,non faz ne Moyfes minus pratuidit etiam iuftos in crucc futuros,fcd bene prxuidit hae reticos ueram mortem domini negaturos, Sf ideo uolentes ab hoc malcdido D Chriftum feiungere,ut à mortis etiam unitate feiungerent: Sicnimuerailla mors non erat, nullum maledidum Chrifto crucifixo pependit in ligno, quia necuerecrucifixuseft, Acperhocadditumeft omnis,ne Chriftusaducrant mortem non pertinere diceretur,fl à maledido,quod morti coniundu eft,infl Î3 pienti honorificentia feparetur, Vt pollicitationem fpiritus accipiamus per 53 fidem] Qiixpcrioêlem omnicarnipromiftaeft, ueluniuerfogeneri huma/ loci. i. nbsp;nbsp;nbsp;Qt. Eftundam de fpiritu meo fuper omnem carnem, nbsp;nbsp;Fratres,fecundum

3) hominem dico] Hoc eft, humanoutorexemplo.Siue fecundum hominem: nam excelfiorem amp;nbsp;profundiorem fenfum habeo in his promilflonibus, ft di/ ccrem,tamen non profunda profero,fed qux poteft homo intelligere,

,, Nemo irritam facit] Quafi dixifletzfi hominis teftamentum nemo fpernit, quanto magis del teftamentS,hoc eft promiirionemC Ac fi diceret: quâuis lex data eftante^ implereturpromiftio, tarnen non in ilia lege impleta eft Abraz hac promilfto, fed ad hoc tantum lex data eft, ut per illam alcremur,doniecadz / ueniret promiflio. Simplex autê fenfus,qui eft in hoc loco textus, talé uim ha ber,ut docet Apoftolus, non pofte per legem qux poftea data eft,rcpromiftio: necquxantcafadafuntad Abraham deftrui,00 pofteriora prioribus prxiudiz

33 care. Non irritum facit] Id eft, qux poft tantum temporis data eft lex,tefta* mentumillud non potefteuacuare, quod Abrahxdeus confirmauitin Chriz

gt;3 fto, Adeuacuandam promiftionem] Vcl utnon poftea implercturpromif 33 fio poft datamlegem,quafi in ilia impleretur, Qiix poft quadringentos 33 triginta annos fada eft lex] Habitatio filiorum Ifrael,qua manferSt in Aegyz ifrdclinAcgy pta,fint CCCCXXX.annorum,quibusexpIetis,cadem dicegreftus eftomnis ffo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cl!u cxercitus domini de terra Aegypti,utfcripturateftaturExodi, QuorS tarnen

A Abrahâ,quo terrârepromifîiom'sintrauifjCÔpiitantfequctcs editioneLy V. intcrprctum, quxdicitî Habitatio aiitem filiorumlfraëlj quamhabûauerûc in Aegypto,6C in terra Chanaanjipfi SC patres corum anniCCCCXXX. Quamneceflàrto fcquendam dC ipfa Hebraica ueritas oftendit, qux narrat Caath filium Leui,quem natum efle cÔftat in terra Chanaan,uixiflè annos C, XXXIII* SCfilium Amrampatrcm Moyfi annos CXXXVII. SC ipfum Moyfen LXXX. fuifTeannorStëporcegieflîonisde Aegypto,quianimirS horum fummam annorum confiât C C C C» SC X X X* implerc non pofic* Annuit autem horum translation! amp;nbsp;Apofiolus, cum ait t Abrahxdidæ funt promifliones ÔCc, Abi-ahx autem per repromiflîonem, id efi, non per legcm, qux nondumeratjfedper repromiflîoncmtVtîlnfcmine tuobenedicenturo/

„ mnes termini terrx» nbsp;nbsp;Quidigitur lexfpropter tranfgrelfionempofitaefi]

Alatereucnientcmquacfiionem fibi ipfe proponit, quare ergo data efi Icx, dum non illa promifiio efijUec implet promifitonem j ncmo($ per earn falua/.iex dd quii turC'ad quod refpondet: Lex propter tranfgreflioncm pofita efi, SCmortis pi/ fit pofita. gnus fuit,donee ueniret femen.Hicautem hyperbaton efi,ex Omni parte con fufum,eftem hic ordo:Lex pofita in manu mediatoris propter tranfgrefllone

JJ difpofita per angelos* Difpofita per angelos] Quia per angelos lex mini/ JJ firabatur* In manu mediatoris ] Siue Moyfi, ut quidam putant. Nam » Moyfcs,aiunt,inter deum SC populum médius fuiqSiue Chrifii* Deus ait ] gt;» Idefi,Chrifius* Vnusefi] Ideohocaddidit,nequisputaret Chrifiumab JJ unitatediuinacnaturxdiuifum,quiamediatorisfufeepiflètofficium. Lexer* J» goaduerfus promifiàefiç’abfit] Quianeclexprohibuit,utpromifîàquxprae JJ didafuntpofieacomplerentur. Sed conclufit] ldefi,deprchendit*Ofiena

B dit arguendo peccata,quia uetus lexpefiem non detulerat,fed ofiendit omnia fub peccato,dicendo:Non efi qui faciat bonum,non efi ufe^ ad unum, id eft^ ueteristefiamenti, Vt repromiffîo] Idefi,in femine tuobenedicenturo* ’mnes Gentes. Ex fide] Idefi.utfolafide faluarentur credentes. Subie/ ’ ge euftodiebamur] Hoc cfi.feruabamurà lege huic fidei,qux eratfuo tempo ” rc reuelanda. Conclufi] id efi,unius dei* itaep lex pxdagogus] Ad difei ” plinam nos ardius retentansperfetfiamdo(firinam,ô(^ magifiro referuabat.

-pxdagogo. Omnesenimfihjdeiefiis] Ad hoc ualet,nc Gentes de fedefpe tarent,quia non eufiodiebantur fub pa:dagogo,amp; ideo fe fllios non putarent, tiUj dd, fed perfidem induendo Chrifium omnes fiuntfîhf, non natura,utunicus qui ctiam fapientiadei efi,praeftante mediatoris fide,quam fidei gratiam nuncin/ dumentumuocatjUt Chrifio induti fint,qui in Chrifium crcdiderunt,ÔC ideo dei filtj ,fratresc^ mediatoris effèdi, in qua fide non efidifiantia ludxi neque

„ Græci* NonefiludxusnecpGrxcus] Ante enim non folum interludxum Eudngeîitim SC Grxcum,fed etiam inter tribum SC tribum erat diuerfitas magna*Sed notan æquat otnniü dum,quod in hoc tres differentias generis,uidelicetconditionis fexus pofuit* digtütmtes.

JJ Abrahxfernen efiis] Vt très hxredes non excarnali femine, fed exdiuina promiffione generati.

C . nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C A P V T IIII.

--—-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qiiamdiu paruulus eft] Paruuliis filiïis uel popuïus, propterunamfidem ad unum fernen Abrahæpertmens,fed partim fub pxdagogo fuit ex parte Judacorum,partim fub cle/ mentis huius mundi,quibus tanquam procuratoribusferuiez

i bant ex parte Gentium. Nihil difFert à feruo ] Quiafilius L fub corredione difciplinæ eft,quo modo feruus, Sedfubeu 9j ratoribus] Qiiihxreditatem pueroeuftodiunt. Etadoribus] Quieumad bonos mores GOgunt.Item,fub tutoribus,uel Angelis,uel Prophetis,quorum »gt; uerbis in aduentum faluatoris quotidie crudiebantur. Sub dementis huius 95 muridi] Quibus quafidtjs ufe^ adaduentû Chrifti Gentiles feruiebant. Ali| , legemamp;eloquia Prophetarum, quibus quafi quodam alphabeto erudiebar» ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur,dicunt fadû fub lege, qiiia drcunci fus eft, àc hoftia pro illo oblata eft, qa

9» nem filiorum ] Nos enim beneficie ôi. dignatione mifericordix cius dei fuz Rccipcrc. lYmsfthj, Reciperemus] Nonaccipiamus,fcdrecipiamus,utfigniftc3ret8^

99 hoc nos amififTe in AdamjCx quo morrales fumus. Clamantem ] Nos claz Scnpf«rlt;c tnarefufeitantem. Abba pater] Confuetudo feripturx eft, ut Hebracum uerbum cum interpretatione ponat,ut in Genefi eft,mefèch,uernaculus.

99 Imùcognitieftisàdeo] Quia non ilium nos quxfiftis, fed illc uos perdîtes requiiiuit : non quod tunccognouiflet illos deus, prarcognitos uidelicet ante conftitutionem mundi,fed quia tune ipfi eum illius munere, non fuo merito, uelfacultate cognouerant.Maluit Apoftolus tropiceloqui,uttuncabillo co D gnitos diceretjCum eis cognofeendum fc prxftititjamp;^ maluituerbû fuS corrige Cerre^orhe quodixit: Nunc autemcognofeentesdeum, quafihoc minusrededixe toricâ. rit,quod propriedixcrat,ô^ dicere imècognitieftis abco,^finereuocatione

99 fibi arrogare, fe potuifle quod eis pofte ille donaucrat. Ad infirma amp;nbsp;egez . 99 nademêta] Qlix nue infirma amp;nbsp;egena dicit,fuperius mûdi elementa pofuit» ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Infirma aût dicûtur,quia nihil poftunt bis qui fe adorant. Egenauero, quod

»9 diuinagubernationeegeant. Diesobferuatis] Suntquidemquxlcuiliîma inßrnm clc^ purarêtur.nifi ein in feripturis demôftrarentur opinione grauiora.’quis xftima menu, jret enim quod magnum peccatQ fit, dies obferuare SC menfes, fiCannos,8C téz T)ies ob^rud= pora,ftciit obferuant,qui certis diebus, fiue menfibus, fîue annis uoluntuel nolStaliquidinchoate,eô quodfecundS dodrinasuanas hominS fauftaucl infauftaexiftimenturtempora, nifi mali huius magnitudinêcx timoré Apoz ftoli penfaremusCqui talibus ait: Timeo uos ne forte fine caufa laboraucrim in uobis] Nihil enim profeci uos faciendo Chriftianos,fi ifta iterûobfeructis* ► ’ Eftoteficutamp;ego] Vel ueterescrroresrelinquite,ficutô^egoreliqui:uel . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in omnibus imitatores mei eftote. Quoniâêéegoficutô^uos] Ideft, erz

rans fui aliquâdOjUel homo fumficutôd uos. Nihilmeîxfiftis] Ideft,utme rito putaretis me inimicitiar5,amp;^ nô falutis ueftrx caufa moucri. Lxditdifcipu lusmagiftrS ,fi' per negligentia fuâ prxcepta eius, laborêc^^difperdat. Scitis quia per infirmitatem carnis] Vel paftîonibus,uel dolore corporis,ac fi dicez retjidco dico quod non me Ixfiftis, quia quomodo uobis przdicaui infirmus fui,amp;: tamê ncc me tune lxfiftis,necp fpreuiftis,fcd mihi compaflî eftis. Et teit ration Cm ueftrâ] Tentati funt enimcûperfecutionêpateret Apoftolus ,utriï deferercnteum,ancharitateamplederentur,Slt;dicit.nequefprcuiftis,utnon

J, uirfandusautinfirmetur,autimpune!xdatur. Qua: ergo eft beatitude ue= „ ftracquot;] Vcl ilia quae in uobis in inittjs laudabam, nunc nulla eft» Quoniam J J fi fieri poftet oculos eruifletis] Hochyperbolice pro maxima diledione didu „ eft. Verum praedicans uobis] Non quicquiduerum/edutnoncircuncida/ 5, tur» Aemulanturuos] Id eft,inuident uobis, qui earn ales uosdefpiritua/ „ libusfacereconantur» Non bene] Id eft^dum feduccre uos uolunt» Vtil/ „ losacmulemini] Ideft,utfubiugolegisteneamini» Charifmata] Ideft,do „ na. Aemulamini] Id eft, fedamini. Filiolimei quos iterum parturio] Id eft, per hanc Epiftolam, quia prius parturiui uos per Euangelium genitos in lucem ueritatiSjfed eundo in ueterem legem,uanasep hominum dodrinas,no u am uitam,Chrifti(^ formam perdidiftis;fed nunc uos iterum parturio,ut per pccnitentiam renafcamini. Etmutareuocem] Ideft,quiamagisuiua,quàm

s, mortuaprodeft. Quoniam confundor in uobis] Confunditur,quiafiltf „ effedi ferui efte cccperunt, Quoniâ Abrahâ duosfilioshabuit] Dédit au tem regulam ex hoe loco Apoftolus,intelligendi allegoricas rationes, fcilicet Reguldinteïli^ ut manente hiftoriae ueri ta te,figuras teftamenti uetcris cxponamus:nam cum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alle

dixiflet Abraham duas uxores ueriftime habere, poftea quac praefigurauerint gpriarwn,

Î, Etunum] Ilaac. Délibéra] ld eft,Sara» Secundum carnem] Ideft,fc cundum ufum ca male Ifmaél natuseft, quia Abraham carnalêconcupifcen/ tiam in iuuentute habens, de iuuenili ancilla eum genuit, * em repromiffïo/ nis fufcitauit ilium ex fenili pracfterilii^ matre,aliud ex alio fignifi'cantia,quia qui literam fequitur,filius eft Agartqui uero intelligcntiâ fpiritualem,filius hgt;

„ berx» Nâhxcfuntduoteftamenta] Per ancilla uetuslexdefignatur: per liz Duo teflii,inen B ber3m,noua lex; fill] aQt Agar, filt) ueteris legis funt, in feruitutê generantis. ta.

,, Filt] ant liberx,filij noui teftamenti intelIigStur» Inièruitutêgenerans] lu/ dxi metu etiam in praefenti cogebantur ut ferui,nos uero præmqs inuitamur ut

5} liberi. Sina enimmonseftin Arabia] Hocdicit,quiaficutconfiniseftSi/ na SC HterufaIê:Terminus enim tribus luda pertingit Sina monté, qui eft in extremo Arabix.ita utraep conueniunt in figura Agar,id eft, ueteris teftamen ti, Sina uidelicet in quo lex dataeft,0C Hierufaléin qua lex cuftodita SC impie

,J ta eft. Seruiens] TerreftrisHierufalé» Cûfihjsfuis] Id cft,Iudxis.Item fecundS Ambrofiumaptaeftfimilitudo Agar aduetus teftamentS,eöquod tn illo fit data loco, qui locus ad Genté pertinet ilia, unde erat ÔC Agar : Agar enim Aegyptia crat,SC tamé ex Arabia fuerat,quoniam non modica pars Ae/ Agar. gyptiin Arabia concludebatur»Na quoddicicAffinis efteius, qui nunc eft Hierufalem, de Agar dicitur, quoniâ ilia qux apud nos eft Hierufalem, hoc eft, qux in feculo hoc efie uidetur, æquam uirtuté habet ad Agar » Sara autem

” Hierufalécœleftemfignificat.Quodantdicit: EtferuitcSfiltjsfuis] Nóde Agar dicitjfed ad teftamentu ^d data eft in Sinaredigit illud, quat aut furfum eft Hierufale,id eft,qua prxfigurauit Sara cG filio,uel fpiritualis ecclefia, qux Hierufalem. mater eft.tam Gentiliû credcntiû,quàm etiâ ludxorû, confimiles fili] ferui efle non poflunttbcne aSt addit furfum, quia Chriftiana ecclefia fpe nbsp;nbsp;côuerfati/

onecœlefti defiderio fubleuabat, utnoftra conuerfatio in coelis eft, Qiiatuor fîgurx, ut Hiftoria,Allegoria,Tropologia, Anagoge,hocfolo nomine quod eft Hierufalê fignificâtur: nam fecundû Hiftoriâ ciuitas eft ludxorû : fecundS Allegoriâ ecclefia Chrifti:fccund3 Anagogen ciuitas dei ilia cœleftis,quæ eft

C matcf omnium noftrS: fccundum tropologiam anima hominis, quaefrcqucn „ ter hoc nomine aut increpatur.aut laudatiir à domino* Laetare fterilis] Hoc E/4.54- inEfaiafcriptumeft: hocautem uel ecckfix ex Gentibus, uel Hierufalent StcrilM Gena coelefti congruenter aptatur.utracp enim fterilis erat, ecclefia quidem Genti/ tiumccclejia. urn, quod necfpiritualesper baptifmum filios deopeperit,necnoncœleftis Hierufalemapoftaticis angclis derelida, hominibusc^uacuaufcp adaduentî ” faluatoris fterilis permanebat* Quae non parts] Prononpariebas* Erum »» pe] Ingaudium, Et clama] Ideft,intubado(ftrina;,ueliubilolxtitia:exuh »»ta, Dcfertæ] Id eft, ecclefix* Quameius] Id eft, Synagogx, uel terrez »» ftris Hterufalem. Quae habet uirum] Id eft, fermonem legis. Perfeque/ ’» batureum] Ideftjifaac:InGencfi quidemhocfcriptumeft: Quialuferitcu TÛ3C Ifmael.Sed Apoftolus oftendit,non fimpltcem lufum fuifle, quem perfe ijmdei li,IK j-mfonem appellat:unum intelligitur, quia fcurrilem eum 0^ leuem , ficut iplc cum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne fill poftet in hacreditate prxferri,ideo Abraham de eq

ciendo eo, uocem Sarxiubetur audire, SecSdum fpiritum ] Id eft, fecundu „ promiflionem fiC uirtutemfpiritus. Itaóónunc] Hoccft,itaô^iftiferuos ,j fibi fimiks uos facere nituntur. Non enim hxres erit ] Sic filq circScifionis increduli atquehxretici,cumfiltjs gratixnoui tcftamentihxredesnonerunt*

Täte] Id eft,in fide Êuâgcltj* Chrift’ uobis nihil proderit] Si folum ilium adfalutem ucftramfufficerenon putetis.

Quoniam debitor cftuniuerfxkgis] Qui caput operum legis,ucl circuncifionem fufcipit,necefle eftutextera mem/ bra fuftineat, ne malcdi dioni fubiaceat, Nos enim ipiritu J

„ prxputium] Id eft, ne altquis prxputium tantum fufficerc putaret circuncift/

,, eo eft,qui uos uocauit] Perfuafio hxc ,quam nunc fequimini, non eft ex eo qui in principio uos uocauit, fed ex his qui poftea uos conturbarunt : Non ut i.Cor.5 • male in Latinis codicibus kgitur,perfuafio ueftra ex deo eft* Modicum ferz

„ mentum totam maftàm fermentât] Ne quis diceret,curomnes corripis,cuni , nonomneserraueruntç’ Oftenditquod modicum erroris fermentum, totam pofti't ecekfix maftàm corrumperc:Parua fcintilla mcenia urbis,Iatiffimos laU tusjregionesconfumit: Vnius pecudisfcabicstotummaculatgregem.Itado« ci/,u»7 enim le drina peruerfa ab uno egrediens, multos inuadit auditores» Fermentât ] gà«rGrlt;ccc. Non ut mak in Latinis codicibus,corrumpit. Ego conftdode uobis in doz

J, mino] Non perconieduram, fed fpiritu prophctico pronuntiat, Galatas ad „ ucritatis uiam reuerfuros. Nihil aliud fapio ] Id eft, nifi quod doceo per

Epiftolam, Si circuncifionem prxdico] Hoc ideo dicit,quia quidam ex ipfts dicebat,quod Paulus obferuaretcircuncifionê, dScircScidit Timotheu.

Ergo euacuatS eft fcandalS crucis ] Vel fcandalö quod patior propter prxz dicationem crucis euacuatum eft, ft non crucem prxdico, fed circunciftonem* Vtinâabfcindâtur] Hoceft,utinâàmaloin bonûconuertant,ucl utinâtoz,

tis potius uirilibus fuis caftrentur, qui modicâ corporis fui partem circuncidi prxdicant. Aliter,utinâ aliqua uindilt;fta talcs à uobis penitus feparcnt, ne uos ,, ultra conturbêt» Voseûiinlibertatéuocatieftis] Poteft locus iftc fie meli*, * nbsp;nbsp;nbsp;; nbsp;nbsp;nbsp;\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;explanari

S» FratreSjdeferuitutelegj's uocadeftis] Tnlibertatê Euangelq. VnuobfecrO uos,ne h'bcrtate pro IiccCia abutamini,dctisc^ occafionc earn» 5C luxuiix,quin po«usd(rcite,quia libertashxcmaiorfitferuitus,anlexabfnuitisextorqucbac

»» obfequiumhoc^ Pcrcharitatéuobisfcruiatis tnuicc] Vos ante fratres pro/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

pterea fecundS legê fpin'tualê debetis ui'uerc jUt dcftderia carnis ne perficiatis, Caro em'm fn'gus timet,famcattenuatur ÔC uigiIqs,ÔCc. Ecôtra fpin'tus qux car , nlt; contraria fun t expetit. Ita fit, ut no ideo quia fub feruitutc legis effe cefiafti's, putetis uos efle liberos, quia non ftatim ÔCfi lex non imperat naturacelTamt,

»gt; non cm ita de feruitutc inlibertatê uocati fumus,ut car ni fcruiamus. Sed per jgt; charitatc fpiritus] Id eft,non fupcrbiâinfinuofub fpcciclibertatis,fedfponta

gt;» neu uolo effe feruitiS. Quod fi mordetis] Idcft,ocu!umreddentes pro ocu »» lOjUelblafphemiâ, Ne ab inuicem confummamini ] Ideff,nealiquisalicuf »gt; caufa mortis exiftat. Spiritu ambulate] ldeft,fpiritualibusdcfiderqs6Cope «ribus, Carococupifcitaduerfusfpiritu] Non q,caro fine anima cocupifeat, AnimAcdYodi fed ipfa anima,quoniâ carnalia cogitat,caro dicitur ; quoniam uero fpiritualia, dtur cdrndltd unus cum deo fit fpiritus J tê caro cocupifeit aduerfus fpiritu, hoc eft, feripturæ cogitAns» carneus intelledus aduerfus allcgoriam fpiritualem.In hoc loco carné non ho euro, mfnem, uel non hominis fubftantiâ, fed uoluntate carnis ôf defideria pefTima dcbemusaccipere,ficut fpiritumnonaliquamfubftantiâ,fedanimxdefideria .

bona,0C fpiritualia defignari,quem idem Apoftolus fuperius cuidenter expref fit, ita incipiens;dico hoc, fpirituambulate, 0^defideria carnis nc pcrficiatis, '

B fto credunt. Plurimi quippe gentilium in fuis ignominrjs gloriantur. Hie ope ra carnis magisuidentur mihi ad fimplicem carncm,SC fpiritus intelligentiamj

« quamadcarnemlegiSjSCparuulosinChriftoreferri. Adulterium] Super/ 5gt; flue in Latiniscodicibuslegitur, adulterium. Fornicatio] Alcgitimoconz sj iugiodeclinatio. Immunditia] Vc maiculiinmafculosturpitudinem ope/ n rates. Luxuria] Quxinduasfpecies,ingulamamp;:fornicationemdiuiditur, „ Irae] InteriracundiamSCiramhocintereft,quodiracundusfemper,iratus irdcundi», protemporeconcitatur. Quacrendum eft, quo modohxcoperacarnis uocat, Jrlt;lt;. cum multa ex his etiam animx funt opera, ficutiira,SCextera fimilia.ltacß quo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

modo caro, id eft, carnaledefiderium regnat,etiam animxopera illi deputan/ tur; quomodo uero fpiritus rcgnat,fi qua bona ope ra caro fecerit, in frudibus

** fpiritus reputantur. Sicutoraedixi] Cum pracfens inter uos eram. Frudus rruâiK

” fpiritus eft charitas] Mater in primisdebuitnumerari, Gaudium] Spiritu® ” ale. Pax ] Etiam cu n odientibus pacem. Patientia] Multas iniurias pa »» tientcr fuftinere. Benignitas] Semper bene uellefacere. Bonitas] Boz numfacercomnibus. Modeftia] Nulli iniuriam irrogare. Lenitas] Nec '

” ports ÔC mentis. nbsp;nbsp;Aduerfus huiufmodi uirtutes non eft lex ] Non enim ilia -

»» lex prohibct,fed qui talibus pollent fupra legem funt. Qui autem funt Chri »gt; ftijCarnem fuam crucifixerunt] Si omnia fimul uitia funt cruc iftxa, fi amp;nbsp;caro quafi pendens in ligno non concupifeit, ad quid eft nobis lex neceffaria, qux data eft ad uitia co ërcenda^*

CAP. Vr, SEDVLII H Y ß E R, IN C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C A P V T VI.

1 autem fpiritu uiuimus ] Hoc eft,fi fpirituale uitam habemus,’ fpiritualiter cöferuemur,SC non legi carnaliter feruiamus» Ina/ nisgloriæcupidus eft, quiakerius quâuisdodrinâ uerâeualt; cuareconatur^ Prouoeâtes alios in ira] Inftigantes* Fratres etfi occupatus fuerit homo] Hoc illis dicit,qui non fuerât per fuafi'jUt prxuêtos corrigât manfuete. Confiderans teipfum]

Hic Paulus ab altjs arguitur,® poft plurale ftngularc numerS pofuit, fed tarne Hebracus in uernaculo dodiUîmus profundos fenfus aliéna exprimere lingua

; Ne ÔC tu tenteris] Quia ÔC ipfe homo cum fis,potes in aliquo prxueniri, amp;nbsp;adiutorio indigcre,iîcut fani infirmos fuftinent, ôlt;^ mortuos fepeliunt uiui, quia Si ipfi infirmari Simoti pofte fe credunt, Inuicê onera ueftra portatej Côpatiendo peccantibus. Lcgê Chrifti] Lex Chrifti charitas eft, ut: man/ datû nouû do uobis. Nam fi quis ex Ifraël ] Qui fe putatnon pofte tentari, fiue qui plus de fe laudanti fe $ côfcientix crédit, Cum nihil fit] Eo ipfo quo arrogans eft. Probet] Id eft,conlciêtix teftimonio examiner, In femetipfo. Id eft, in fua confeiêtia, Et non in altero] Id eft, in alterius adulatione: Bo/ num ein alterius non ilIS adiuuat, ficut necmalS eius ilium infufeat. Onus

fuum portabit] Ideft,qui meruerituindidâ/uftinebit earn ,ficôC quiprxmiû. Cômunicet aute is qui catechizatur] Superius fpirituales docuerat,ut inftrue rent in fpiritu lenitatis, nunc imbecillioribus imperat, ut ficut ipfi à magiftris fpiritualia metSt,fic magiftris carnalia prarbeât. Nolite errare ] Ac fi aliquis diceret,nô habeo unde dodori meo cômunicê. Deus nô deridet ] Ipfe feit fli habes, annô. Quæemfeminauerithomo] Roborateosadeonfiderationê earûrerû quas nô uident,pereas quas uident. In carne fua] Ideft,incarnali/ bus defîderqs. Aut in carne fua Ideft, in auaritia carnaîi,non cÔmunicando dodori. De carne metet] De ipfaauaritia. Corruption?] Id eft,defedioz nem diuitiarô. In fpiritu] Id eft,in fpiriiualib” defidertjs,uel in fpirituali lar gitate. Metetuitâ] Largitatisrétribution?. Nondeficiêtes] Indeficiente ein iuftitiâ lndefici?s præmiS fubfequif : qui ein pfeuerarit ufe^ in fin?, faluus Domcftict crit. Ad domefticos fidei] Domefticos fidei fupradidos magiftros nomina uit. Videtequalibusliterisferipfimeamanu] Intelligitefiiftxliteraccarnaz lern circuncifion? probant an non. Ab hoc loco ufi^ ad fin? manu fua icripfit» ” oftendensfuperioraab aliquoarata. Quicuncp placereuolunt] Ideft,qui/ »’ cuncç ludxis carnalibus placere defiderât. In carne] Id eft,in litera carnaîi. »’ Nonpatiantur] Scilicet à ludxis. Vtinucftracarneglori?tur]Hoceft,de carne ueftra circucifa laudê apud ludxos habeât, fiue q» difcipulos ad le traxe/ »» rint. Nifi in crucc] Id eftjin carne ueftra gloriabor, nec in mea dodrina, fed in fide crucis, per quâ mihi omnia peccata dimiftTa funt,ut ego mûdo morercr, » ÔCilIemihi. Mundus crucifixus eft] Vtmenon teneat. Etegomûdo] Vé ” eum quafi mortuû non teneâjnc^ concupifeâ, Sednouacreatura] Id eft, il ” quisrenatusinChriftonouacôueifationcutatur, Deexteronemo mihimo ” leftusfit] Ideft, nemo mihi refiftatinterrogando,quarchocdicisc* Egoeni ’» ftigmata] Ideft,fignaamp;charaderes noncircuncilionis, fedcrucispaftio/

Efert fcriptura, teftante Hicronymo, quod Paulus Ephefi olfeuritdi tu triennio prxdicauerit Icfum Chriftum .Inter omnes Pauli (wcpi^ioltCi epiftolasuel maxime 5C uerbis amp;nbsp;fenfu inuolutaeft.

Paulus Apoftolus lefu Chrifti per uoluntatem dei ] Id eft, ex uoluntate dei patris, Ergo per uoluntatem dei, non meismeritis, Sandis] Non omnibus Ephefijs, fed his qui credunt in Chrifto, Et fidelibus ] Omnes fandi fides

Ies fun t,no omnes fideles fandi: quia ctiam catechumeni poftunt ex co quod Chrifto credunt fideles dici, non tarnen fandi funt, quia non funtper baptif» mum fandificati. Non folum ergo fandis, fed etiam fidelibus,qui non adhuc iandificati funt, Paulusgratiam Chriftiexoptat. Qui funt in Chrifto lefu] Plures fideles funt, fed non in Chrifto:uerbi gratia,ft quis fi'deliterreddat de/

pofttum. Ad difttnclioncm ergo pofuit, in Chn'fto* Gratia uobis 56 pax] Gratia QC pax, fine utrunc^ tam ad patrem, quâm ad dominum kfum, fiuead fingulos fingula referenda funt, ut gratta ad deum patrem, pax ucro referatur ad Chriftum: fiquidem fequitur: In laudem ÔC glort3m,ô^ gratiam, tn qua gra tificauit nos in dilcAo, ut gratia patris fit, quod filium pro fa lu re noftra mitte/ re dignatus eft. Pax uero filij, in eo quod per ipfum patri recÔciliati fumus,dc/ ftruÀo medio pariete. Benedtiftus deus] Qiiod nos bencditftos facit. Lau/ dat deum, quod donauerit infra fcripta. Et pacer domini noftri] Koc eft,qui eftamp;^ pater domini noftri lefu Chrifti, uel benedicftus deus eius qui afliimptus

eft hominis,8C pater eius qui in principio apud deS erat, Qiii benedixit nos omni benedidione falutart j Vel in omni abundâtia SC gratia,non in un3,fecf incuncftis beneditftionibus.Non q? omnes omnia cofequamur,fed dû finguli fingulas, uel plures habemus,omnes per fingulas poflidemus, In coeleftib’] Id eft,ipfe deus qui eft in coelcftibus. Aliter, non in carnali profperitatc, nec in terrena abundantia, fed in cœleftibus donisjuirtutibusqj nos benedixit.

In Chrifto lefu] In capite nanc^ omnia membra benedixit, nbsp;nbsp;Sicut elegie

nos in ipfo] Sic nos benedixit, ficut elegit nos. Antemundiconftitutio/ nem] Cui omnia futurapræfentia fada funt. nbsp;nbsp;Vt eflemus fandi 0^imma*

culati corâ ipfo] Id eft, no in hypocrifi coram hominibus, Qiixrendfl quare hoc dicat, cum fcriptum lit: Non iuftificabitur in conpedu tuo omnis uiuens, in prxfenti fcilicet uita, Cxterû ad hoc nos elegtt,ut eftemus fandi immacu lati, in futura uita,quoniâ ecclefta Chrifti non habebit maculam,neque ruga, Licetetiaminprxfentiuita iufti',6Cfandiimmaculati,quâuis non ex toa to, tarnen ex parte non incouenientcr dici poftunt. Inter fandum amp;fimmalt; culatum hoc intereft, quod fandus immaculatus quoque intelligi poteft : tm Sdnâiisimntn CLiIatus ucro nôftatim fandus, fed ficut paruuli quoque immaculati funt, qui culdtm, integri funt corpore,tarnen non fandi,quia fanditas uoluniate comparatyr*

C In adopttoncm filiorum] NamSaluator eius natura fih'us eft,nos uero ado „ ptione* Inipfum] Id eft, Chriftum,utfimus membra ipfius. Secundum propofitum uero fanftum ] Id eft,non fecundum mentum noftrum,

,, In quagratificauitnos] Id eft,in quagratos nosfibifecit, IndilcdojAb omnibus fubauditur;Nam etiâ ab »mpijs Chriftus diligitur:Nam cum fit Chri .. ftus fapientia,uen'tas,pax,gaudium,quis hunc etiam impqftimus non diligat^ jlt;i Secundumdiuitiascognitionisgloriae] ldeft,utcopiofaapuddeumredem

GfM.xi. Sicut Ifaac oblatus prxfigurat Saluatorem: Si Abel à Cairn occifus, Inftauran tur qux in ccclis funt, cum id quod in Angelis lapfum eft, ex hominibus red/ ditur, Inftaurantur uero qux in terra funt, cum ipfi homines,qui prxdcftinatf ” funt in xternam uitam, à corruptioneuetuftatis renouantur. In quo etiam ” nos forte] Id eft, gratuita gratia. Vocatifumus] Id eft, nos qui ex ludx/ ” is Chrifto credimus. Prxdeftinati] Ideft,prxparati. Nos qui ante fperaui/ ” mus in Chrifto ] Nos Apoftoli uel ludxi, qui priores Gentibus credidimus ” Chrifto, fiue ex lege expedauimus Chriftum, nbsp;nbsp;In quo SC uos chariffimij

In quo etiam uobis Gentibus annuntiata eft falus, Hueufiç alloquiturfpe/ cialiter qui in Ephefo erant ludxos,defacramento incarnationis Chrifti : Dc/ inde Gentes, ut fint grati de benefieqs dei. nbsp;nbsp;Signatieftis ] Vbiimago qux

Ccn. i. perditaeft reparata eft. Primus homo ad imaginem SC fimilitudinem dei con« ditus eft fecQdus in fccunda generatione cum fpiritum fandum acceperit, fi ,j guramconditorisaccepit, Spiritu promiftïonis ] Quiomnicarniperloë/ lem Prophetam promiflus eft : Vt effundam de fpiritu meo fuper omnem car/ j) nem, Inredemptionemacquifitionis, inlaudemglorixipfius] Quosredi/ mendo fuo fanguine acquifiuit,ut etiam in hoe laudemus gloriam eius, quod 55 nondeo,fed laudatoribus profit. Nonceftt^ratiasagens] Noncefiba/ gens Sifaciens, per Solcccifmum, pro, non ceflo gratias agere SC facere. No/ tandum uero, quia fïdem SC charitatem habentibu^ fapientiam à deo de/ precatur: Nouerat enim earn adiutricem omnium efteuirtutum,

»gt; tionemeius] Ideft,ut perfeAc cognofcatis magnitudinem eins atq; uirtutê, qua poteft protniffa prxmia,ud implere pcenas» Magnitudinem qua cü ubic^ fit,nihil eupoteft omnino latere,qui enim hoe cognouerit pro certo,nullo po/ terit in loco peccare»Nam qui humanum teftimonium erubefcit^multo magis

pater folium ponat,8C in eo fedcat,óó filium ad dexteram habeat, fed per huma confiitucrefiU ’’ namfi'militudinempotcntiamdemonftratdiuinam» Supcromnemprincipa

” tum,SCpoteftatem,Slt;uirtutem,amp;domin3tionem] NouemangelorQ fcimus ordines,angelos,archâgelos,uirtutes,poteftates,principat’,dominati5es,thro nos,cherubim,feraphim.Qui minima nunciât,angeli: qui (umma, archangeli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y

uocâtur»Virtutes,pcrquosfignaSCmiraculaflunt»Poteftatcs,fuperuirtutes ‘ aduerfas, quorum poteftate uirtutes aduerfæ refrenantur, ne corda hominum quantum uolunt tentcnt»Principatus,qui ipfis quocß bonis angelorum fpiriti

® bus pracfunt»Dominationcs funt,qui etiâ principatus amp;nbsp;poteftatesdiflîmilitu ]^o'^i„^tiones dine alta côfcendunt,quibus extera agmina ad obedientiâ fubicAa funt» Thro yhj-oni. ni funt, qui tanta diuinitatis gratia replent,ut in eis dominus fedeat, Sgt;C per eos cherubim. fuaiudicia difeernat.Cherubim quo(^,id eft,plenitudo feientiæ funt,quicanto serdphiin. perfe Aiori feientia pleni funt, quanto claritatem dci uidnius contemplantur» Seraphim autem,id eft,ardentes,ucl incendentes, qui tanto magis conditoris fuiardetamore,quanto hune uteinius uident,inter quos amp;deum nulli alq fpi/

J» cit fub pedibuseius] Id eft,fub dominatione humanitatis eius * Contrariû ui? decur cfïc, quod alibi ait;necdum uidemus ei omnia fubie Aa,ô^c,. Aut oftendic prxfentiam id quod futurum eft, quafi iam fa Aum eftet commemorat feeSdu cum fenfum,quern expofuimas,qui benedixit nosin omni benediAione fpiri tuali in cceleftibusjaut certe fi de prxterito accipiendum eft,fic debcmus accipc re, quod etiam ea qux non funt eius uoluntate fubie Aa naturx conditione de/

tunc critcorpus eius perfeAum in omnibus membris,totuscniminmembris omnibus,non in fingulis adimpletur,ne ulla fitdiuerfitas membrorum: aut o? mnia,id eft,dona in omnibus,quia fingula dona,uel plura p partes funt in fin« gulis.Nam in alio deus iuftitia eft,in alio caftitas,in alio temperantia eft»

T nos cum effètfs mortui delilt;5lis ôf pcccatis ucftris] Incipif colleda beneficia rcplicare, ut ad officium mandatorum cxcâ tcmplatione donatx indulgentix auidius concitentur.

M«T.v,hoc eft,delida,quafi initia peccatorû fint, döcogitatiotaci tafubrepit. uero,peccata funt,cum quod opere con* fummatumperuenitad finem. Secundum principem] Id cft,diabolum.Multi fane opinantur, quod diabolus in hoc acre fatellitibus fu/ Si is addecipiendos diuerfispeccatis homines *diuifcrit poteftate. Et cogitatio/ inGr^cocA num] In Grxco mentium,quod ad dogmata pertinet contraria ueritati.

j'imiùf nbsp;Et eramus natura filq irx] ld eft, quod ab adolefcentia mens hominum ap/'

pofita fit ad malitiam,non eft enim homo qui no peccet.Filij irx,fiue perditioz nis,fiuediaboli,qui ira dicitur,propter earn quam exercetaduerfus homines fc 9, ritatem. Deus hoc] Hocuacat, Per multam charitatem] Nimix chanta/

,, tiscft,rebellesferuosquafifiliosdiligere» Conuiuiftcabitnos] Ideft,iniufti »5 tia,pcccata per baptifmû amp;nbsp;ftdem dimittendo,ô(S purgando. Et conrefufcita/ 3, bit] Qiiia quod incapiteprxceffit, certum eft amp;in membris aliquando futu/ J, rum. Simulc^fecft] Profaciet, Abundantesdiuitias] Ideft,quoddatu^ rus fit,quac nec oculus uidiqnec auris audiuit, V ere abûdans gratia eft,qux nec fol um peccata donauit,fed etiam cum Chrifto refufcitatos in dcxtera dei in cœ/ »gt; leftibuscollocabit. Perfidem] Ideft,nonperopera.SednefibifaIutêipfam fide arrogarct fecurus,adiunxit: ÔC hoc non ex. uobis,quoniam ipfa fides s’ nonexuobiSjfedexeoquiuocauitnos» Ne quis glorietur] Ideft,fuismez s» ritis jamp;nonàdeocflefaluatum. Creatiin Chrifto] Ideft,renatiperbapti/ 3gt; fmum* Memores itaque eftote] Commémorât illos de quanta ignobihtatc ad fummam regni produCÎi fint dignitatem, ut non fint ingrat! benefieqs lar/ » gitoris. Quxdiciturcircuncifio] Id eft, no uirtute, fed nomine. Incarne] ldeft,nonfpiritu. Manufada] Id eft,manuhumanafacfta,nonfpiritudei in

Si Et peregrini] Etiamfi ex parte credebatis,profeliti tame,hoc eft,aduenx ha/ Si bebamini, Sinedeo] Errantes. Inhocmundol Multosfalfosdeoscolen Si tesjunumuerumdeumamififtis. Eratis longe] Deus cum ubiep fit prxfens. Si longe tarnen ab impqsdicitur, Fadi eftis prope] Id eft,ut ludæis xquaremi igt; ni,qiiicumdeocrant. Infanguine Chrifti] Ideft,credcndouoseiusfangui » neamp;paffioneliberatos. Ipfeeftenimpaxnoftra] Ipfeeftreconciliatio utri ii ufquepopuliadinuicemamp;Saddeum. Et medium parietemmaccrie] Medi/ Mdeenefolu us paries,SCfepis,SC maccria onera legis erant, duos populos diuidétia, amp;nbsp;ideo tjw à ebn/io ipfe paries inimicitixnominantur, Soluensinimicitias] Id eft,circumcifio/ quidßt. nem,ô(fc.qux non tam dei uoluntas, quam temporis ratio à populi duritia exe gerat. Aliter folucns inimicitiam,!d eft,fapienriam carnis,qux inimica eft deo* J, Incarnefua] Ideft,paffionecarntsfLJX, Legemmandatorum] Ideftjin }gt; quafuntmandata,circScifio,amp;fabbata,amp;neomcniæ. Decretis] ldeft,Eu5/ gelq dogmatibus euacuans.Item ipfe eft pax noftra,qui tecit utraqj unum, Cx teruin tota intelligentia adangelos transferenda eft,uirtutcscp coelorum,0(r ad animas humanas,quod in fuo fanguine terrena amp;cceleftia copulauit,qux inter fe ante diffidebant, nbsp;bonus pallor morbidam ad montes reuedansMJué,

fecerit effe cum exteris, at(^ ita crux domini non folum terreftribus, fed etiant coeleftibus

A ccelcftibiis profu/r.Tdem in expofitionc Abacuc : Ipfe folirit cnim medium pa» rieiem Iirael,id cft,obfcuritatem uetcrum prophetarum, èC omnia antique le* gis aperuitfacramenta» Quod autcm ait,ut duos conderet in femetipfo tn und nouum hominem, magis uidetur fuperiori de ludxis QC Gentibus fenfui con^ ncnire,fic intelligc;hominê iuxta imaginem 8C fimilitudinem dei factum,ean/ demper reconciliationem formam recepturum,quam 8C nunc angeh habentj SC ipfam perdideruf, Nouum autem homincm,qui quotidie renouatur, SC ha? bitaturus eft in nouo mundo. Aliter:Tn unS nouS hominé, id cft,in unum po* pulum Chriftianum efFecftum :in uno fpiritu pulchre tres perfonas dicic.

•gt; mant Ergo iam non eftis hofpites] Ad id quod prxmiftrat hol'pitcs teftaz », mentorum dei, nuncrcfpondir. Sedeftis ciues] Prxmiferat alienati à conlt;* uerfatione Ifrael, hie locus aduerfum cos uel maxime facit, qui diuerfas natu/ ras nituntur introducere ♦ Quomodo enim peregrini fadi funt ciucs fandorff. Sc quomodo domeftici dei fuerunt quondam alienati à conuerfationelfrael,fi non poteft natura uel in melius, uel in peius mutariî’ Supra fundamentum ^unddmettt^ M apoftolorum] Apoftolifiindamentnm funt, uel Chriftus fundamentum eft apoftolorum»Chriftus eft fundamentum,qui etiam lapis dicitur angularis,du/ os coniungens SC continens parietes. Ideo hiefundamentum SC fummus eft la pis, quia in ipib ÔCfundatur, ÔCcôfummatur ecclefia.Summus hicangularis la pis,quia populum utruncÿ continet: iîue iuxta interpretationem cœleftia iun/ gitatc^ terrena. Chriftus eftiapis prxcifus demonte,rcprobatus à Pharifxis lez

,, gemasdifîcantibus. In templumfandum in domino] Intemplofandonô * poftunt lapides poni nifi lanAi. Ad comparationem tcmpli Hicrofolymæ diz

B cit extrui corpus Chrifti, id eft, ecclcfiam,ut multo maiorem munditiam ÔC fan dtitatem habeat ueritas quàm im3go,Senfuum magis inApoftoIo quxrendus cftordo,quàm uerborum»

Viusrcigratia] Id eft, huius rci,quam fuperiusmemorauf, quod filius dei ÔC Gentes faluaucrit,amp; ludaeos.fiC utrofep fece/ rit unum* Ego Paulus] Ideft,cognoui myftcrium, ueldo/ eut Vindus Chrifti] Id eft, ChriftiamoreligatusRomæ*

Si tarnen audiftis] Sitamenfirmiterretinetismeinuobis difpenfationem accepifle dodrinar» Notum mihi fadum eft

„ myfterium] Ideft,Iudxos ÔC Gentes unum populum elfe fadum in Chrifto* ,gt; Sicut fupra fcripfi] In fuperioribus huius epiftolæ, quoniam dixit : ut notû „ faceretuobis facramentum uoluntatis fuï* In breuiproutpoteftis] Non quoniam poteram ego fcriberc,fcd quoniam uos aftequi ualebatis in myfterio JJ Chrifti, non in eloquentiafcculari. Noncftagnitumfiltishominum] Siz gnanter SCcaute ait fifths hominum fuifle abfconditum facramentum, non taz men filîjsdei, ideft, patriarchisamp;prophctis,dequibusait: Egodixi dqeftis* PM.St Alitcr:Qiioniam reuelatum eft apoftolis,ignorabant prophetx,aliud eft cnim fpiritu uentura cognofterc,aliud eaeernere opéré compléta, Vndeamp;Ioannes maior omnibus prophetis effe dicitur, quia quem caeteripi ophetauei unt, ipfe „ confpexitjôô digito dcmonftrauit,dicens: Ecce agnus dei, ecce qui tollit pecca” » tamundi. Infpiritueflegenrescohxredes] Perfpiritummihireuelatumcft,

C ftueinfpi«tuillos(pciatosenè,noncarnis drcundfîonc» , Cohxredes] 'quot;Id ' eft,Ifra'éh's,iTel quod melius efl, Chn'fti, ut hxreditas deus noftra fit, SC cohxrcs »gt; Chriftus, Etconcorporales] Ideft, uniuscorporis:nonfolumcoharedes, quod pofliint diucrfi generis efTeznon folû concorporales,quia id poiîunt eiuf » dem generis filij non eiufdcm fubftantiæ Sé gloi ixj deo fequitur; Et compar »gt; tidpes promitîîonis fecundum operationem uirtutis eius] Cuius uirtus me »gt; confirmât,fiue uirtutis cuius mentem confirmât Euangelium» Mihienim a» minimo omnium fandorum dataeft gratiahxc] Non puto Apoftolumcum mentis fux concordafie fecreto, ut uere o mnibus fan dis minimum fe cfle dixe ritjUerbi gratia,his qui erant in Epheib, Corintho,Thciralonica,ueI in toto or/ be,quod cum humilitatis indicium fit fe omnibus fandis minimS dicere, men dactj eft reatus, aliud in pedore claufum habere, aliud in lingua promere.Sed M4r.p hoc prxeepto domini fccit Paulus, dicentis : Qui uult in uobis maior effe, fiat omnibus minor : ÔC qui uult efte primus, fiat omnium nouilTimus, Omnibus enim,qui fe propter Chriftum infirmos efle cupiebant, apoftolus Paulus infir »5 mior eratjSC idcirco maior omnibus. Plus,inquit,alijs laboraui, Euangeliza inuclligibiles re inueftigabilesdiuitias Chrifti ] Quxritur,fi inueftigabiles, cur Euangeli/ diuitM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zantur in populoïquot;!! abfcondita,qua ratione per Paulum referunturf Hie ergo

inueftigabiles amp;nbsp;abfeonditum dupliciter fentiendum,quod inueftigabiles an/ te diuitix fuerunt,8C nunc poft domini apertx funt paftîonê, aut certe quia na/ turafua homini inueftigabileserant,hzcdeo reuelante,inquan turn tame pof-lUumindrc. fumus, nobis funt cognita. Et illuminate omnes] Tunc illuminât, quando ,, Gentes ÔC ludxos ad fidem Chrifti uocat. Sacramenti ablconditi] Id eft,in/ carnationis Chrifti,SC uocationis Gentiû ad fidem, prioribus temporibus fo/ 5» li deo cognitum erat, Vtinnotefcerctprincipibus] Vt per me his qui rebus D cceleftibus,donisi^ per omnem ecdefiam principantur, multiformis fapientia innoterc3t,ltem;Si principibusSCpoteftatibusinccelis, licet quidam principe a'éris iftius êCangelos eiusinterpretantur, ignota fuit multiplex fapientia dei, qux nunc eis per ecclefiamreuelata eft,quanto magis patriarchis,ÓC prophetis ignota fuitfquos fupra nÓ ignorafle myfterium Chrifti,fed ita ut Apoftoli ne/ CrwxCfcnyïi fciflenaonftrauimus,Ex quo intelligimus,quia crux Chrifti non folum nobis, ctMw dnge/ù fed Qc angelis profuit, ÔC aperuit iacramentum quod ante nefciebant. Deniep profiit. interrogant: Quiseftifterexglorixï’ Quamfecit] Quiam olim deus in fua 3» mente decreuit. In quo habemus libertatem] Ideft,confcientiam puram, 33 uelconfeientixpuritatem, EtaccelTum] Ideft,utnofteraddeum fenfus ac/ 3gt;ccdat„ Propter quod peto] Sed magis gloriaridebetis,intelligentes me tan/ ta abfcç certac fpei fiducia fuftinere no pofte,qux apudinfidèles pœnx, apud fi/ „ delesuiAoriæfunt, Qiixeftgloriaueftra] Proquxfunt. Exquoomnis „ paternitas] Hoc folus pater omnium praeftat cacteris, ut patres dicantur, Siuc per naturam pater domini,ficut exterx quoep creaturx paternitatis nomen ado rilij Abrahnt ptione meruerunt.Quoniâ autem nos,qui nô fumus de genere Abraham,fi fi . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dem ill lus habuerimus,filq Abraham uocamur, ÔC patriarchas,ÔC prophetas pa

33 deant habere in coekftibus, nbsp;nbsp;Ininteriorehomine] Vbi interior per fidem

33 prehendere qux fit latitudo] Quidam dicût, quod latitudo fpaciofa uia qux ducit ad mortem intelligacur, longitudo uita xterna, altitude cccleftes uirtu/ tes, profundum contrarix inferorum uirtutes ac poteftates, ut ftilicet horum omniuni

A omnium notitiam habentes, nouerint quid cligant, «el quid réfutent .Nulla rotunditaslongitudmcmÖL latitudinem habet,altitudincm quoqucamp; profuti SS dumjfed ex uniuerfis partibus coxqualis. Scire etiam fupereminentem feien SS tisEcharitatem Chriftij Hoc eft,ut digni fimus, per feientiam bonam con uerfattonem habere Chrifti fupereminentem charitatem.Supereminet autem feientia: chai itas Chrifti,cum ex ipfo nafcatur,ficut fupereminet fi udus.

,, Vtimpleaminiinomnemplenitudincmdei] Quia non prodeft feientia fine charitate.Plenitudo nanque donorum dei non erit, fi charitas défit.

» Ei autem, qui potens eft omnia facerefuperabundanrer quam petimus, aut »s intelligimus] Keditadid^dfupradixitîProptereafledogenua,amp;fc.Nunc?

»s que fubinfert, Ei autem, fl^c. Secundum uirtutemquacoperatur in nobis] »s Non lecundum mérita noftra. In omnia fecula fcculorum] Immenfabenc ùciâ immenfis laudibus funt celebranda.

Go uindüS in domino] Carcere fdlicet uindhjs: ucl quod meliuseft,Chrifti charitate*Quidam uinculum animae corz carpusemi/n^ pusdicunr. Indomino] ldeft,nonmeodelilt;fto,uelob «««cwiwmf/î. fecro uos in domino, Vt digne ambuletis] Idcft,nonde/ ( dinantes ad dexteram, nequeadfiniftram. Et manfuetudiz

SS täte] Quia fufferunt philofophi,fed non in charitate.Nos uero non ut laude mur,fedutillequemfuftinemus proficiatdiligentes fuftinere debemus.

SS Solliciti feruare unitatem fpiritus in uinculo pacis] Nec dicentes : Ego Az ^’Carinth.i B polio,ego Cephx,Quidam hic nonfpiritum faneftum, fed mentis afFeólum diz

„ cunt,ut:Erafiniscorunum,S^animauna, Vnumcorpus] Ideft,ecclefia unum confenfum debet habere in uno corpore, omnium compago membro«

SS uismultalargitur. Vnum baptifmum] Quamuis fub tribus perfonis da/ tur. Et hoc contra Valentinianos, qui duo baptifmata dicunf, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vdlcntittiditi,

S3 Peromnes] Filius, quia peripfum creata funt. In omnibus] Spiritus lanlt;ftus,ipfc enim credentibus datur, amp;nbsp;templum eius fumus,

S3 in morte Chriftus captiuauit ad uitam. Dedit dona] Inpfalmoait: Accepiz Pfal.a^ ftidona.lpfe ergo amp;dat,fiC in fuis mébrisaccipit. Quod aureafeendit, quid

S3 eft nift quia öiSdefcenditf] Exponit cur dicaturafeendiffe, quem ubiqueeffe non dubtum eft.Secundum formam fcilicet ferui ad quam non localiter,fed di „ gnanterdefeenderat. Super omnesccelos] Nunquidcorporaliter fuperoz mnes ccclos.quos philofophi fphxras uoeât trâfiens, ftetitin fummo cœli for/ „ niceC’Auteerteomnia corporalia contemnens.Externacontëplans,fupercce „ los,id eft,fuperinuifibilia fediftecredendus eft^q, ego melius puto, Vtadim S3 pleret omnia] VtnôfolumprophetascÔpIeretjfedetiâhas occultas difpenfa/ u 5 tiones ,qux

C tioncs,qua:neque fdrc poflumus, quomodo amp;nbsp;angeh's in inferno fangui« „ Chn'fti profuerif. Ettpfedéditquofdam] Nunctradatdonorum prardido ,, rumdiffeientiam iecundum menfuram donationis Chrifti. Alios paftores dodores j Non autem ait alios paftores,ôô alios dodores.’fcd,alios paftores J, amp;dodores,utgpaftoreft,debeateftcdodor. Alios ucroEuâgeliftas.j Oîs J, apoftolus Euangellftaeft,nonomnisEiiangeliftaapoftolus. Donee occur/ ramus omnes in unitatc fidei] Ex libro De ciuitate dei uigefimofecûdo : Si di xerimus,à dominici corporis modo ctiam quorumeunque maiora corpora rez iKc.ii deunda,peribit de multorumcorporibusplurimum,cumipfëcapilliimnon kejùrrcélio periturumclîepromiferit,Reftatcrgo,at fuam recipiat quifquc menfuram, morf«or«win quam uel habuitiniuucntutc, etiamfifenex fit mortuus, uel fuerathabiturus, ^U4lilt;tt4te, etiamfi cft ante deftindus. Atque illud quod commemorauit Apoftolus de menfura xtatis plenitudinis Chrifti, aut propter aliud intelligamus didum ef« fe,id eft,ut illo capite populi Chriftiani accedente,omnium perfedione mem/ brorumaetatiseiusmenfuracornpleatur» Autfi hoede refurredionc corpora didum eft,ficaccipiamusdidum,utnccinfra, nec ultra iuuenilem formamre/ furgant corpora mortuorum, fed in eius artate amp;nbsp;robore, ad quam ufque Chriz -' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftum hic peruenifle cognouimus » Circa triginta quippeannos, definierunt ef

fe etiam feculi huius dodiffîmi hominum iuuentutem,quxcum fucrit proprio fpacio terminata, indicat hominem in detrimenta uergere grauioris acfenilis acta fis. Et ideo non effè didum in menfuram corporis, uel in menfuram ftatuz rar,fed in mêfuram xtatis plenitudinis Chrifti, id eft, in eo debet eftè, qui eft uir perfedus, caput SCcorpus quod conftat omnibus membris, quae fuo temporc D complebuntur.Quotidic eru'm eidem corpori accedunt.dum aedificatur ecclez fia cuidicitur.Vos eftis corpus Chrifti,SC membra. Secundum operationem,in quit,in menfuram uniufcuiufque partis.Si ergo eft menfura uniufcuiufque par tis,ita totius corporis quod omnibus fuis membris conftat, eft utique menfura plenitudinis Chrifti, de qua didum eft in menfiira setatis plenitudinis Chrifti. Qiiam plenitudinem etiam illo commemorauit loco, ubi ait de Chrifto : Ee ipfum dedit fuper omnem ecclefiam, quae eft corpus eius ,plcnitudo eius, qui - tiuâMre. omnia in omnibus implet. Paruuli fluduantes] Inftabiles ad inftar flu/ „ dus,qiiiauentomouetur. Etcircumferamuromniuentododrinae] Vtno fimus ignorantes,nccdubic uacillantes,0Cmore impcriti gubernatoris omnis dodrinx uento noftrx fidei uela pandentes, ne facile naufragemus, aut ad por » tumpeifcdionisnunquamperuenirepoflimus, Etaftutia] Idcft,dialcdi« n caeartis, Veritatemautemfacientes] Omnia in ueritate propter charitatem jj Chrifti 3 amp;nbsp;nihil in hypocrififacien tes. Peromnia] Incrementa,uel dona, Î, feu opera. Exquototum corpus compadum] Singulis membriSyid eft,iuz 3, ftisquibuslibet. EtconnexumJ Neruisôfcute. Peromnem iunduramj

Membrorum fcilicet à capite ufque ad pedes, ex capite connexum corpus per omnem iunduram,uel fubiundionem operationis crclcit, dum fc alterutrum membraxdificant diligendo,itautunumquodque membrum in fua membra augeatur,hoc eft, ut qui eft per fapientiam oculus, in eorum numerum crefcat »gt; qui oculi officium geruntjfi^ fingula fuo loco proficiant membra. In charitaz »’ tc] Dumdicitincharitatc,adfenfum pcrtinef,quiahoctotumfpiritualiterin telligcndu eft.Hxc idcirco apud nos obfeura funt, quia metaphoricos dicûtur.

Hocigit dicOjÔC teftificor in dno] Quos fuperi’rogaucrat.hicdni obteftatio ne coftringit hoc ergo dico uobis.g occui furi eftis î mefura aciatis plenitudin is

* Chriftû Ne ambulens Geut Gentes ambulant, qui defperantcs femetipfos] »gt; Id eft,nullam fpemcœleftiumprxmiorumhabentes. Etauantiæ] Non ad auantiam,ut fonat,f(mplïciter pert(net,fed ad libidmcm, atep luxun'am, quod AuMin,

„ nônunquâ luxun'ando panûtur. NonitadidtciftisChiiftumj DifceieChri ,j ftumjidem eft,amp; fapientiam audire» Si tarnen ilium audiftis] Si autem o/ tnnes qui Chnftum audite uidêturaudirentjniinquamad Epheiîos, QC certe il los quibus facramenta Chrifti reuelauerat Apoftolus, diceret: Si tarnen il/ ï) lumaudiftis* Etinillodoflieftis] Aliquandoperfemetipfumdocetnosin SJ cordibus nolbis,aliquando per dotflores, Sicuteftueritasinlefu] Nam fan SJ (fliperfpeculumSn^xnigmata uident, in lefu autem ueritas. Secundum défi JJ deriaerroris] Faciens omniafecundumdefîderia cordis carnaliumcogitatio» 33 num» Et induite nouum hominem'j Id eft, Chnftum, cuius conuerfatiû ne ' SJ induimur» Qui fecundumdeum crearus eft in iuftitiaj Ecee manifeftutn

3gt; eft,quodamiftt Adamiuftitiâ, S^ianditatêjSCueritatê. Iuftitiaj Iniudicqs» JJ Sanditas] Inoperibus» Veritas] In uerbis, Loquimini ucritatem SJ unufquifcçcum proximo fuo] De Zacharia fumptum. Quia fumusinui/ ,j ccm membra] Non polTunt alterutrum membra fe fallere, neep laniare, itaô^ SJ uos, Irafciminijamp;^nolitepeccarej Euidenterhocdicicuitn'sôôfuroriueftro, Pfd4gt; ncconuenientibus uobis fol iuftitiac Chriftus incipiat propter iracundiam ue/ ftram mentibus obfcuratis occidere,ÔC difcedentc iHo locum diabolo in ueftris cordibus prxbeatis.AIiter:Sol nonoccidatfuperiracundiam ueftram,hoceft, Uco.4 nbsp;nbsp;nbsp;j

»» utira fit breuis, nec in diem craftinum diffèratur. Neep locum detis diabolo] SJ Porta enim diabolfpeccatum eft,quêadmodiT fpiritus fandi iuftitia» Qui fu SJ rabatutjiam non furetur] Hoc eft, alienos labores aliquando direptos, nunc ß fuo laborecompenfet, ÔC operandotribuatindigentibus, qui multos furando

JS fecit egentes. Magis autem laborer,SCoperansmanibus] Operaturbonum, qui déclinât à malo,S^ facit bonum,5C operator in agro animx fuse, ut fpiritua/ libus panibus impleatur, 2C poftît commodare efurienti 5^ neceflîtatem fufti' ncnti,dans in tempore cibaria cœleftis dogmatis conferuis fuis» Si autem talis eft quioperatur bonum, ergo ôô is quifuratur confequencuruerba furaturSC dogmata,de furto uiuens,defurto ftbi ceruicaliaconfuens, ÔC feripturarû pan/ Ceruîcdlid de nos hinc inde colligens,ut poftît tunicam facere confciftàm. Diabolus eft Grx furto confuere cum uerbum, quod Latine dicitur criminator. Lingua uero Hebraica fatanas appellaturaduerfarius.fiuecÔtrarius* Et ab Apoftolo Beliafideft-abfcpiugo, BdùL

M quod de collo fuo deieieceritferuitutê,quê Aquila apoftatâtranftulit. Ope« SS ransmanibus,quodbonûeft] Nô quodmalû,utfuntmultxinhoneftæ,uel SJ malx artes,ut maleficia,ôôc. Sedfi quisbonus] Scrmo gdocet uirtutes* Et SS nolite contriftarifpiritûfaneftûdei] Nôquod ipfa fpiritus fantfti iubftâtia cô/ triftiri poteft,cum habeat xternam atque incommutabilem beatitudinem, fed quia ita in fancftis habitat,ut eos impleat charitate, qua necefte eft ut homines ex tempore gaudeât,profe(ftu fidelium,Sc’ bonis operibus» Et ideo ncceftè eft, ütetiamcontriftenturlapfu,uel peccatis corum,de quorum fide ac pietategau deant. qux triftitia laudabilis eft, quia uenit ex diiedione quam fpiritus fan/ dus infudif»Propterea SC ipfe fpiritus dicitur contriftari ab eis,qui fie agunt,ut/ eorum fadis contriftentur fandi,non ob aliud,nifi quia fpiritum fandum ha/ bent,quo dono tam boni funt,ut eos mail moeftifïccnt,hi maxime quos bonos fuifte fiue nouerunt,fiue crediderunt,qux profedo triftitia non fblum non cul panda,uerum etiam prxcipue laudanda arque prxdicanda cft.ltem,Nolite con triftari

C triflarc fpiritum fandixm hominibus loqiicns, comparationes indiicit huma^ naSjUtex nobis intdligamus quantam fpiritui fando inturiam facimus, c5 do' ÏJ num eius in nobis aliqua pcccati forde polluimus» In quo fignari eftis] St/ »3 gnatiautemfumusfpiritufandlo. In die redemptionis] Indie bapdfmi, ird. Amaritudo] Rancor in corde, Ira] Quae in uukuapparct, furore reftin/ Indigndtio dodefideratultionem, Indignatio] EftexfuperbiajCum aliqueiudicamus cldmor. indignum,amp;ideonolumuseumfuftinere. Clamor] Scilicetinc,quiexfu/ rore deicendit,Caeterum Efaias bene clamarc iubetur, ÔC ipfe dominus in temlt; Iodn.7 plo clamabauQui fitit,ucniat 8C bibat.Peccatum perpetrare,crimen eft:peccaz ,, turn prxdicarcjclamor, Cum omnimalitia] Comprehendit omnia mala, di/ „ cendo malitia,Aut malitia eft,quxinimicouicem reddere poteft, Eftoteaute „ inuicembenigni] Poftquamuitiacradicauit,uirtutesplantât,utHieremias Hicre.I dicit:VteuelIasamp; plantes, Benigni] Ex corde» Mifericordcs] Operibus, „ Donantes] Ideftjemittcntespeccata.

Stote autem imitatoresdei] Indulgcndo pcccata ,utell :Do/ mine, ne ftatuas illis hoc peccatum, quia nefciunt quid faciSt, Ettradiditfcrnetipfum] Ergoficutille animamfuaprono/ bis tradidit, ita Qc nos pro fratribus animas ponamus, Obla/ tionern hoftiâ] Omne facrificium oblatio uocatur, hoftia uero de uiuis: at in Chrifto continetur utruncp, quia ipfe obla-

,5 tus eft SC uiuus. In odorem fuauitatis] Odor fuauitatis, cliaritas eft. Forni/ D catioautem] Omniacriminabreuitercomprehendit,duascriminudefignati Kddicesdute do radices,id eft, fornicationemSCauaritiam, Etomnisimmunditia] Titilz omniumlielc= latio carnis, SC fluxus fanguinis ex qualicunque attritu uentris, Aut turpituz rum. do] Id eft.libidinofacogitatio.InterftultiloquiumÔCfeurrilitatem hocintcr-ScurriUtds. eft,quod ftultiloquium nihil in fe fapiens,SC corde hominis dignû habet. Scur rilitas uero de prudenti mente defcendit,ÖCconfulto appétit quxdam uel urba/ na uerba, uel ruftica, uel turpia, uel faceta, quam nos iocularitatem alio uerbo polTumus appellare, utrifum moueat audientibus. Verum öi hæcàfandis ui/ „ rispropellenda, quibusmagis conuenit fiere atep lugere» Sedmagis gratix „ aftioj Non ut deo gratias agamus,fed ut grati, fiucgratiofi fimus apud homi ,, nes,ut;Sitfermouefterfaleconditus. Hocenim feitote] Hoceötraillos agit, „ quifolamfidcmpoflefufficeredicunt, Autauarus] Qui fic honorâtdiuiti-rtfus cß quic^ as ut deos,Nam in auaro idololatha eft, quod feriprurä ipfius nummicolit, ut guii immodi= uoratium deus uenter eft, ita cupidorum deus dicitur pecunia. In filios diffï^ ccdmdtur. dentiae] In Sodomitas,uel in eos qui diluuio perierant, Notandum eft, quod fex uitqs fupra prohibitis,fornicationc,immunditia,auaritia,turpitudine,ftulti tia, feurrilitate, nunc tantum tria pofuerit, fornicationem,immunditiâ,8C auaz ritiam,quibus qui fuerit obnoxius, hæreditatcm in regno Chrifti 8Cdci no pof fît habere. Si enim ita ftultiloqui SC feurrat alieni eflent à regno dei, quo modo iniquos fpecialiter feparauit,uideret fentehtia effe credulis, non ignofeereim/ becillitati fragilitatis humanx,cum etiam per iocum nos dida damnarct. Qui enim in fermone non labitur,perfe(ftus eft.Necp uero ifta dicentes locum ftul/ tiloquio Sc icurrilitati damus, dum non excludantur aregno,fed quoniä apud pattern diiierfac funtmâfiones,SCftelIaftelIxdiffcttingloria,fïcôCrefurredio mortuoruni

A mortiiorum^quamui's aliqm's à fornicationc,i'mmundi£ia,atcp lafciiiia alfetilis fit, ramen û ftukiloquus fuent Ô(^ fcurra,non tenebit eum locum qucm poflefz furus eratjfi hxc uitia non habcret:rcfpondeat, quia ftultiloquium Si fcurriliz tas non cundem habeâtrcatum,quéfornicatio,immunditia,6Cauaritia.Nun/ Turpituda, quid Si turpitudiné cum tribus fuperioribus debuit nominareC’ Ad quod dice dum, hic turpitudiné fignificare abfconditam cogitationem,cum inflamma/ tur fcnfus nofter ad libidinem,ÔCcarnis titillationibus anima ignita fuccendi/ tur,ôd nihilominus dei timoré iniudicto refrenatur: Si quo modo ftultiloquiS Si fcurrilitaSjfic ifta turpitudo non perdit,nec in perpetuum cxcludit à regno,

»9 Particepseorum3 Fornicatio,immunditia,auaritia. Filqlucis] Ideft, s» ChriftijUel fîdei,ucl feientix. Inomnibonitate] Ideft,inbenignitatcado/ gt;» mnes,ut:DeusfolemfuSoririfacitfuperbonos^malos, luftitia] Operâ »» 8C iudiciorum, Etueritate] Verborum, Probantes quid fit beneplacitum »9 deo] Quia uidetur totafeatere fententia,ordine tenendaeft: Nolite fieri parz ticipes eorum,probantes quid fit beneplacitum deo, etfi enim aliquando etalt;

»’ tis tenebrx,nunc lux in domino,ut fill) lucis ambulate, FruAus lucisdftenz dite,in bonitate,amp;f iuftitia, Si ueritate, Et nolite communicateoperibus inz

»» fruduofis tenebrarum] Ideft, quia lux non poteft communicate cum tenez Teneimruia » bris,Tenebrarumoperafunqquxadtenebrasducunt. Redarguite] Ideft, opera.

® quod corripiuntur, mutentur in melius, SCmutata manifeftenturin publico, 99 ÔCpublicata fiant lumen, Omn^autemquodmanifcftaturlumeneft] Inci 99 pit lumen efte,cum crediderit,amp; uobis adiungitur. Propter quod dicittExur 9, geà mortuis] Ego fecundum ingeniolum meum omnes cditioncs ueterum icripturarum,ipfa quot^ Hebrxorum uolumina diligentereuentilans, nuf$ Pdulut quitdi hocicriptû reperi,nifi forte hocdicamus,quéadmod3olim Prophetxin conz obfcura citah tione populiloquebantur;Haecdicitdominus:EtîQuoniam dominus locUz tus eftjta Si Apoftolum fpiritu fando plenû,repente in uerba.qux in fe Chri ftusloqueba£urerupifte,atcpdixine.Hxcdicitdominus. Neenon Si illudeft dilîerendum, quomodo uni atque eidemdicatur, quafî dormienti : Surge qui dormis, quafi mortuo, exurge à mortuis, Igitur quia Si fpiritus eft hominis, quem femper in bona parteferiptum inuenimus,SCanima, cuius infirmitates éi mortes legimus peccatorum,id quod nuncdicitucSurge qui dormis, referz tur ad fpiritum. Et ^d fequitur:Exurgc à mortuis,animx coaptet .‘Anima enim qux pcccauerit,ipfa morietur: Spiritus mortem nunquam legimus. Ch ri ft us uero lux uera orietur ei,qui furrexit à mortuis,5C ex mortuis fuerit fufeitatus,

peccatum,uteftillud:Aftutus dirigitgreftus fuos.Alitercaute,ideft,difcerné Pro.t4«

»gt; tes bonum Si malum. Redimentes tempus ] Hoc eft, poenitentia refiduo tempore in bonis operibusperfeuerantes,tempus prxteritum in peccatisredi

99 lifunt] Per Metanomi3m,prohis qui in diebusfunt, quia dies malieftènon Dies malos

99 continetur. Etnoliteinebriariuino] Quomodo non poflumusduobus do minis feruire, deo SC mammonx : fie non poflumus ipiritu impleri pariter Si

C uino,qui cnim fpiritu impleturjiabet prudcnti'am,manfuctudinem,uerecurt/ diam,caftitatem:qin uino,habet infipientiam ftirorem, procadtatemjibidis ’gt; nemjioc qm'ppcx’ftimounoueibofignificareluxuriam. InPfalmis] Hy/ mni funt,qui forutudinê ôC maieftatem dci' predicant, Ôl ciufdem fem per uel beneftcia,uel fada mjrantur,quod omnes Pfalmi continent, quibus hallelu/ ia uel prxpofttum, uel fubiedu eft. Pfalmi autem propn'e ad ethicum locum pertinent,ut per organum corporis,quodfaciêdum, ÔC quod uitandum fit no uerimus.Qut uero de fuperioribus difputat, amp;nbsp;concentum mundi, omniSc^ creaturarum ordinem,atcp concordiâ fubtilis difputator ediflerit, iftc fpiritua/ lecanticumcanit,uelcerte propter fimpliciores manifeftius quoduolumus cloquamur. Pfalmus ad corpus:Canticum refertur admentem. Et canerc igiz lt;nbsp;tur 0!^pf311ere_,amp; laudare de0,magis animo quam uoce debemus,hoc eft quip » pe quod dicitur: Gantantes pfallentes in cordibus ueftris domino giati/ gt;} as agentes pro omnibus] Ideft,qux accidunt uobis,fiue profperis.fiue aduer 55 fts, SubiediinuicemintimorcChrifti] Propter timorem Chrifti fiat fubic Lcg4«t Epj= diOjdum ilium offènderetimemus.Audiant hoc Epifcopi,audi3ntPrefbytc/ rijaudiat omnis ordo dodorum,fubiedis fuis efte fubiedos,amp; imitentur dice tem Apoftolum;Cum enim liber eftem ex omnibus 3 omnium me ipfum ferz uumfeci,utomneslucrifaccre.Etinaholoco: Scruiteinuicê.Saluator quoiÿ forma ferai accepit ut fcruiret dtfcipulis fuis pedes eorum lauit. Hoc inter chrifiidnus eft inter Gentium principcsÄChriftianoi um, quodilli dominantur fubdiz princeps. ns,nos feruimus,Só in eo maiores fumus,fi minimi omnium fuerimus. Muz „ licresuirisfuis ] Hucuf^in commune, nuncfingulatimunumquemcçdo^ „ cet,ut débita officia fingulis non ceflent. Sicut Chriftus caput eft ecclcfix ]

D Id eft, quo modo in Chriftoöó ecclefiafanifta coniundio,ficinuiro8C muz „ here debet efte fanda copula. Ipfefaluator corporis] Ideft,ecclefiam Chriz ftus faluauitjuel uirfaluator corporis mulierisin neceftlt;tatibus,0d doloribus, 55 dfiinfirmiorisfexuseft, Viridiligiteuxores ueftras] Sandus amor hie intel Amor mdri= Iigcndns,ut uoluntate s refecentur,ut prägnantes ad partum ufcp non cocant.

Sicut8CChriftusdilexitecclefiam] Itaamp;uospro fanditateuxorum,ncc a morijfi ncceffe fueriqrecufetis. Vteam fandificaret] Aqua enim lauit cor* ! pus,animam dodrina;ita ÔC uos corpora uxorum continen tia 0^ anima mun ” datedodrina. Inuerbouitx] ldeft,indodrinaperbaptifmum,ueluerb3 ’gt; quodcantaturafacerdoteadbaptifmum. Vtfitfanda] Id eft, anima* Et sgt; immaculata] Id eft, corpore. Sed nutrit 8C fouet] Vtuxoribusueftimenz 55 turn ÔC uidum, 3^ qux neceftaria funt pracbeamus. Sicut Chriftus eccleflâ] Vt:Quotiensuoluicongregarcfiliostuosfilt;c, Quia membra fumus] Mêz bra eius debent in omnibus eum imitari, de carne ipfius fiue hominis, quern , ’5 adfumpfit ex Maria, fiue eccleftac. Propter hoc relinquet homo patrem ôi A\dttb.i9. matrem fuam] Spiritualiter reliquit Chriftus deum patrem,matrem Hicz gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rufalem cccleftem,06 uenit ad terras ad ecclefiam. Et adhxrebit uxori fux]

»» Spiritualiter ecclefiæ Chriftus exutroep populo colleds. Sacramenturn hoc ” magnum eft] Sunt etenim alia minora facramenta* Veruntamenfinguli j Hoceft,licet in Chrifto Sgt;C ecclefiadixerim, tame oportet feruari in coniugio.

” Vtunufquifc^uxorem ficut femetipfumdiligat ] Diligesproximumtuu Maftfc.ix. ficutteipfum, iuxta interpretationem faluatoris. Proximus eft omnis homo*.

Nulla ergo erit inter uxorem ÔC quorumlibet hominum diledionem differen tia charitatisç’quod dicere abfurdum eft:In proximo enim fimiÜtudo ponitur, utftc

A ut fie eum diligas,ficut te,8^ cupias efle faluatum : In uxore autem comparatû onis aduerbium didtur.Sicutnon fimili'tudinem, fed pirobationem amp;nbsp;conftr/ skul ÿd t/elit mationem fonat, ficut de Chrifto dicitur : Quafi unigeniti à pâtre. Vxor ut tnjcripUirn.

»J timeat uirum] Dux fignifîcantix in uerbo timoris funt;Vna eft,qua ferui fpi Ntorem time rttum feruitutis habent in timoré ; Altera pro rcucrentiadid poceft, ut uxor ternantum, reuereatur uirum fuum.

Ilîj obedite parentibus] Id eft,in parentibus ea quz non funt dominicontraria uoluntati. Quod eft mandatum prima] Quxretur quarc nunc dixerit : quod eft mandatum primum, cum fit quarts,uelquintum:Primum ein mandatum eft :Nô Exod.ta. erunt tibidtj alicni praeter me, Ideo altj diftinguunt, quod eft mandatum primum in repromiflîone, quafi quatuor alia

mandata, qux ante hxc dicla funt, non habcant promiflîonem. Sed uidentur mihinon obièruafle fubtiliter,fed in fecundo mandatorepromiflîoncmeftè fodatam. Ait enim : Non fades tibi idola, ne(Ç omnem iîmilitudinem : ufcp, amp;fado mifericordiam his qui diligunt me amp;^c. Obferua uerba fponftonis,faz ciens mifericordiam Forfan ergo quia decalogus exeuntibus de Aegyz ptOjôi^ prima lex data cft,unaquodcp mandatum dccalogi primum eft,ad corn parationem corum prxceptorum,qux poftca in lege fcn'pta funt;Qui priorem exeufationem défendit, in fecundo mandato non feorfum dieet, led fub uno “ textu atque fermonc non tarn promiflioncm datam, quam fententtam fiC lau

bolusenimfuis t angelisdiuerfaofficiadiuifit.Autredoreshuiusmundi,id t SdteUitibus. 9» eft,amatorum8Ccarnaliumhuiusmundi. Tenebrarum harum] Tota

99 ifta terrena uita tenebrxdicitur: lux quippe lucet in tenebris. In cœleftiz Tcncbre;,

99 bus] Idcft,inaeredifcurrentibus. Indiemalo] Diem autem malum præz fens'tempus oftendit,dc quo fupra dixerattredimentes tcmpus.quoniamdies malifunqpropteranguftiaSjamp;Tuitxhuiiis Iabores:Autcertecönfummationis atque iudictj, quando diabolus inimiçus amp;nbsp;uindex fua nos cupict in parte rez tinere. State ergo] Nemoueaminideacie,fedftabilem figite gradumfu«

C lumbi in gcnerationc fcmper accipiuntur amp;nbsp;femin e;uidetur nobis accinxifló lumbos fuos, qui nequaquam uxori debicum reddit nec feruitlibidini*

,, Inuen'tate] Noninhypochfi,nemoenimcoronabiturSufc, Loricamiu/ Lorica, fiitix] Sicutlorica multis circulis,amp; hamulis intexitur,ita iuftitiadiuerfis uir/ quot;

,, tutum conncAtur fpcciebus. Scutum fideij Sine fcuto omnis armatus in/ ScHtum fidei. ei mis cft;lta Sgt;C hx uirtutes fine fide faluare non poflunt, in omnibus certami/

9» nibus fide muniamur. Et calceati pedes ] Docet fiduciâ prxdicatiôis opor 95 tunx ôlt;fimportunx,utcalccatusaudêterambul3L Sumite,inquit,fcutumfi 9» deijin quo poffi'tis omnia tela nequiflimiignita reftinguere ] Ergo fidcs eft, Galea falutis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;excipiens ardentiflimalibidinum tela,metum futuri iudictj excoeleftis re '

gni credulitate mortificat.Et loricamjinquitjCharitatiSjipfa nempe cft,qux taliapedoris noftri circundans atcß communiens, Ixtalibus perturbationum obiedata uulneribus, contrarios retunditidus, necad interiorem hominem noftrS iacula zabuli penetrate permittit, omnia fuffert, omnia patitur, omnia fuftinet» Et galcamfpei falutis] Galea, capitis eft munimen: quia ergo ca* cladiui uerbi put noftrum Chriftus eft, debemus femper iftud fpe fut uro rum bonorum,uc dfi. lut inexpugnabili galea,in cundis tentationibus ac perfecutionibus comma nire, ÔC principaliterfidem eius illxfam, atque int^ram cuftodire:Alijsenim membris truncatum quepiam licet8ó debilem, poftibile tarnen eft uteunep fu/

95 dium fpiritus,quod eft uerbum dei ] Penctrabilius namque eft omni gladio andpiti,amp;f pertingens ufquead diuifionem animxac fpiritus,compagQ quo/ que medullarum,amp;fdifcretorcogitationum,fiC intentionum cordis,diuides

» fcilicet abfeindens quicquid in nobis carnale terrenumque reperit. Pep 99 omnemorationem] Semper huncgladiumportate,uel poftulate. Ad aperz Pjal.so. tionem oris mei] Vt: Domine labia mea aperies SCc. Cû fiducia] Sine meta

9Ï perfecutionis. Omnia nota faciet Tychicus ] Dupliciter intelligendum» 99 uel ideo Tychicus mifftis eft adEphcfum,utnuntiareteis uincula Apoftoli ad fidem Euangelq profecifte, eo tempore quo ad Coloffenfes fcripfit,diccns: Col4. Omnia uobis notafadet Tychicus, Grandis etn confolatio erat audire pogt; pulûRom, in domina urbium triumphantemdeuinculistuelcerteob idTyz chicusmiftuseft,utconuerfationemPauli,quam ignorabat annuntiareteis, quafi quoddam uiuendi exemplar daret,difcentibus gefta Apoftoli atque uirtutes,0^cum imitari uolentibus,necparuaefTepoteratconfolatio. Pax Per/rcfwî fraaibus 8C charitas] Pax 6^ charitas amp;nbsp;fides, perfedum faciunt ChriftianS; chrifitanus ex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fideinfruduofaeft charitas, quamfides fine charitate uelpace,

g iM cojietur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;charitas maior eft pace: poteft enim odio non haberi quis,

99 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non tarnenSCamari, In incorruptione ] Siuccaz

Aulus 8C Tfmotheusfcrui lefu Chriftf, omnibus iandfa in Chrifto lefu quifunt Philippis] Metropoli Macedoniar» Cum gaudio] Non cum triftitia alicuius peccati ueftn\ Super communicationc ueftra ] Quia mihi communicatis inEuangelioprxdicando. A primo die] Quoaccepiftis fidem. Vfc^ in diem Chrifti] Vfqj in aduentum Chhftû

beam uos in corde ] In tantum nos diligo, ut mihi memoriam ueftri necuis tribulationiSjnec follicitudo defenfionis aufêrat. In defenfione] Quia dez fendo Euangelium aduerfus hacreticos» Etconfïrmatione] ïd eft, exemple» fie dodrina. nbsp;nbsp;Socios gaudtj mei ] Hoc fentio de uobis ôe credo, quia ficut

meaetribulationis focij eftis, ita Euangelio credidifle, utetiam in tribulationiz bus meispro eius defenfione mecum pariter gaudeatis, QuemadmodS de* fiderem] Diligam, In uifeeribus Chrifti lefu] Siue eius inelTeuifceribus, 9’ fiue ita uos defiderOjtanquamuifcera Chrifti, Infcientia] inagnitionedei»

Etomnifenfu] Myfteriorum, Vtprobetis] Id eft, iciatis, Potiora] Id eft, altiora myfteria. Frudum iuftitfe] Bonis operibus, Ingloriâ] Vt glorificetur deus in adibus ueftris. Scire uos uolo] Tribus caufis hoc dicit, utmagnifîcaretpotentiamdei, ut exemplum fieret altjs,ut confolaretur Phiz lippenfes,mœftos deuinculis fie tribulationeeiusin Roma» Inomniprxto/ rio] IndomibusregumjUbiprxtoresfolenteftè, Abundantiusut auderét]

Vinculorum meorum exemple funt incitati,dum me pro Chrifto uiderent lia bentiftîme fuftincre* Altj quidem propterinuidiam] Hic fubiungit quatu/ Qa;lt;f«or ge » orordinespraedicantiumuerbumdei. Propter inuidiam,hoc eft,dum mihi nempr^di^-apuderedentes gloriamauferre feputant, ne ibius mihiuindicare uidear fei cdntiwmucv entiam prædicandi» Aliqui autem propter bonam uoluntatem Chriftum bum dä, predicant] Quia alios faluare uolentes Chriftum annuntiant Altj ex chaz

33 Euangelium ordinatum. nbsp;nbsp;nbsp;Non fynccre, exiftimantes prefTuras fe fufcitarc

S3 uinculis mcis] Altj uero dolofe predicant ad me grauandum,quafiplures di fcipulos facientê, amp;do(ftrina mea totumorbem implere cupientem,utexhoc

’» faltem mihi maiorinuidia cumuletur uel preflura» Quid enimCDum omni* ’» modo] Non mihi cura eftqua mente prxdiccntjdummodoquodcupio, *’ Chrifti nomen omnibus innotefeat, quapropter ôd modo gaudeo, 8C in futu/ ” rogaudebo» Siue occafione] Odtjuelinuidiæcôtrame, Etinhoegaudez

»» bo] Vinculo uel opéré prædicationis corû. Nam fcio] Qtiod mihi nocere pu tantj'nfalutêproueniettquianonfolSperuerbûamp;paffionémeâjfcdetiâpcr „

9» odiû Chrifti ecclefia augmentât» Subminiftrationê] Ideofubminiftratiodi dtur, quia nô quod aduerfarij uolGr, fed aliud in occulto fpiritus fubminiftrat»

C E’fpc^'Ta^ioncni] Ideftpatiendam. ’ Quiafnnulloconfundor] Tormctl to, necß in uita,nclt;p in motte, neep in contumcltjs, neque in opprobres nos o/ mnibuseiubefdmus» Sedin omni fiducia] Nullares mepoteritdeterrere*

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Èt nunc magnißcabiturChriftus in corpore meo] Inimicisfuisinfultat,

Pitului ttyuU ci noccrenonualeant. Sienimeumocciderint, martyriocoronabitur:fi fer« üt mimicis. uauerint.Chriftum annuntiädo plurimum faciet frudum. Siue per uitam]

»’ Ad prædicationem» Siue per mortem] Id eft, pro illo in martyrio» Mihi Ï» enimuiuere Chriftuseft], Non alia cauiauiuercuolo,nifi Chrifti,ideft,at »’ eius corpus acdificem, Frudusoperis] Inxdificationemaliorum» nbsp;nbsp;Et hoc

Si Qux eft illis caufaperditionis] Id eft, tentatio qua terrent uos. nbsp;nbsp;Et hoc à

’gt; deo] Qiiiuultfuoscoronariprobatos,ficutlobpermittiturtentari» nbsp;nbsp;Non

îs folum ut in eum credatis] Non folum ut fidei mcritum,fed etiam martyrq me »» ritum prxmium habeatis, dum uos tentari deus patitur ut uincatis» Idem 33 certamen habentes qualeQC uidiftis in me] Nihil nouum patiemini,fed hoc quod SC prxfentes uidiftis in me,SC nunc abfentes de me audiftis.Non fit ergo uobis indignum ilia pati, in quibus confpicitis nos gloriari»

g Iqua ergo confolatio in Chrifto] Rogo uos hoc mihi prxfta/ te, ut gaudium meum imitati diledione fuppleatis. Si qua efl; confolatio in Chrifto, id eft,confolamini me membra Chrifti, pro uobis pairum,fi uos confolatus eft Chriftus. Si qua allo/ cutio charitatis] Sialiquam charitatem ei rependere uultis.

»» fuaenonoblituseft. Nccrapinamducit,fexqualemeflcdeo] Quiauerc .. 33 (ècundum diuinitatem xqualis erat patri. nbsp;nbsp;nbsp;Sedexinaniuit femetipfum]

Ew/taniwV/fs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fubftantiam euacuans, fed honorem inclinans, Formam ferui accipilt;

Omnegcnuflcclct] Non ad corporis genua, fed ad hutnikm fubtciîtonc »gt; inch'nationemc^ mentis pertinet. Cccleftium] Ideft Angelorum. Cœle/

ftesautem genua fledcredicLintur more precario, non quodhaherentgenua, Genudflc(tcre qui incorporales funt, fed ut diximus, pro humilt fubiedione 3^ adorationc chrißo.

” dicitur, Terreftrium] Hominum» Infernorum] Angeloruquiprxfunc ” infernalibuslocis. In gloria deipatris] In natura Sd gloriadeitatis. Cum »’ timoré] Non cum negligentia, fed ficut ait lob : Verebar omnia opera mea, Io6

fdens quod non parccresdelinquentû Vcftramfalutem operamini] Hoc ” eft,cuftoditeperbonumopusfalutemadeouobisdonatam. Sinemurmura ” none] DegrauitatcprsceptorumdeijUeldeprelTuratribuIationum. Eihx ” fitatione] Qiiimurmuratdepraeceptis,haefitatdeprxmijs» Vclitisßne que? « rela] Apudhomines ÔCdeum. Quod conqueriturdeus fxpe dehominibus SinequercU

in fcripturis,apparetquod noIintcredere,ctredcuiuere.Vnde fideles Si^facien conuerfiri, tes uoluntatern dei, conuerfari dicuntur fine querela, quod de illis fcriptura no

J5 queratur. Etfimpliccs] Nihil prxter uoluntatern dei facientesuel feien tes, ficut filij dei immaculati, qui cum lit purus ôf fandu s,filios non poteft habere

« dégénérés. In medio generis] ludaeorum SC Gentium, Praui] Mente, ” Perueifi] Operibus. Sicutluminaria,utîSicluceatluxueftracoramho/ minibus, ut uideant opera ueftra bona ,8^ glorificent patrem ueftrum qui in

’» calls elf. Adgloriam mihi] Gloria cnlmpatris fill] filiorum, ut ait Solo/ ProK.ij, »»mon, Nonin uacuumcucurri] Qui talempopulumdeoacquifiul. Sedet »» fi immolor fuper facrificium ueftrum ] Sed etiam fi occidar : quia facrifîciû X oblequium fidciueftrxobtuli deo. Vincit profedusueftrigaudiumtriftitiam pœnx ucl mortis, fiue iam no timeo mori facrificio ueftræ fidei confummato,

’» flue quia ueftraefideiminiftraui, Namomnesfua] Commodaquxrunt,nO ’» lerites pro aliéna laborarefalute. Etcommilitonemmeum] Propter honor »’ rem,quia ipfc acceperatin illis apoftolatus officium, Vt mox uidero quaecir ” came funt] Hoc eft, filiberer ab hac catena,uel non, Etminiftrumnegocq ” mei] Id ell, qui mihi ueftra uice miniftrat. Et mallus erat, proptcrea quod ” audieratisiliuminfirmatum] Trlftitixueftrx caufamaftusfuerat. Nonefr fecontriftandumdemortuis Apoftolusfigntficat: namdefperantiumeftcon DcJßerMtiu

” triftari. Et ipfe inquit de Epaphrodito: Infirmus fuit propemortem,fed deus pro mori ” mifertus eftilli, non folum aute illi,fed ôf mihi, ne triftitiam fuper triftitiâ ha/ cotriflari.

berem] Qiiomodo ergo contriftandum uetat, cum ipfe contriftandum fe, fi mortuus futlTet declaratf Aliter de morte Epaphroditi fi proueniflet contriftâ/ dum flgniflcauit, aliter prohiber contriftandum. Nam hic propter folatium adlutorij eius quo utebatur in Euangelio, fi mortuus fuiflèt, contriftandum fe dicit,nosautemcOntriftari prohiber,ne obitum quafl extindos ôCperditoslu geamus, defperantes de refurredione. Aliud eft Igitur, folatiû requirerc quafll

»» abfentiSjôdaliud dolere iam non futur!,hic ceftàt confolatio, illic excluditur. ” Et ego fine triftitiâ fim] Ideft,progaudioueftroinaduentueius, Accelîit »» uftp ad mortem ] Qui uindo mihiin carcerc non tim uit miniftrare,

C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C A P V T III«

Adem uobi's fcribcrc] Id cft,eadem documenta rcpctcrc,qu« iam praefens dixeram, Vobis autem neceflarium ] Sicut hortocrebriusirrigarineceflariumeft. Videte canes] Ca* uetepfeudoapoftoloSjEuangelium Chriftilacerantes. Vi/ deteconciûonê] Quia concifio potius quam circuncifio funt dicendi, Nos ergo circuncifio fumus] Nos fumus ucri lu*

Veriludici. jæ,- qm' non unius membri pellem, fed totius carnis uitiarefecamus, illiuero jj concifio, Quifpiritu] Ideft,mentc,nonliteradeoferuimus,ln Grxeome sj liusfpirituijideftjfandlo, quieftdeus. Confidentes in came] Incarnalicir » cuncifione;fumenimcircuncifus, Egomagiscircuncifusodauadie] Ne aliquis putarct ideo ie non gloriari, quia non fuerit circuncifus circuncifionc odaui diei, non poft aliquot annos, utaliquis peregrinus circuncidicur,

3» De tribu Beniamin] Quxfcmpcrfuitcumludaconiunda, Kebrseusex 3» Hebrxis] Non ex Gentibus profelitis, nbsp;nbsp;Pharifacus] Nonquafiindodus,

’» fed peritus legis, Sedquxlucramihifuerunt] Adcomparationcinuentiau ri contemnitur arramentum,quamuis utrunr^ ab uno fit conditum,0^ pro tern 33 poris qualitate neceflarium. nbsp;nbsp;Etarbitror ftercora ] Stercora funt qua: eqeir

StercoYA pYcc unt homines, uel extera animaliaex utero,cum quod forte Si folidumeft cepuhomM. adconfirmandumÖCfatiandum corpusremanetintus, ficlitcralegiseijeitur, Contrd Mani ô^fenfusfpiritualis ad cibu animae incorpore ecclefiae remanet. Hieronymus cfcicoj. fn expofitione Abacuc.’Non ueteris teftamenti dodrina,fed Ph3rifacorum,0i D praeceptahominum jSCdeuterofisIudxorum ftercora dicunturab Apoftolo, », Infideadcognofcendaillu] Vt:Nificredideritisnôintelligctis, Etuirtu M tern refurredionis] Vt feiam uiam refurredionis eius,quia ideo refurrexit, ut SCnos fimiliter refurgamus: qui auté uere cognofeit, fatifagit omnino ne pec/ ” cet, Etfocietatem paflionum eius ] Si compatimur ÔC conuiuemus. Si quo modo habeam gloria in refurredionet non enim particeps glorix refurredioz nis erit, qui nuncadconfigurationem mortis eius nonuultperuenire.

»’ Non quod iamacceperimus ] Perfedionê quam omnis homo SCuniuerla creatura,0(f gratiam non ex merito poffïdere poteft. Aliter,non quodacceperi mus, quia finis mundi nondum aduenit, fed in fpe quod credimus non in re,

33 Aut iam perfedus fim ] Adhuc de hac perfedione, amp;nbsp;de talirefurredione 33 fufpenfusfum, Sicomprehendarn] Sicomprehendammeritum Apoftola 33 tuSjin quo Apoftolatua Chrifto fum comprehenfus. Non arbitror compte 33 hendifle] Sehumiliando omnibus gloriamtulit,amp; uniuerfosprouocat ad » profedum. Vnum autem] Subaudisarbitrorcomprehendiflê,hocfolum fcio quia quotidie proficio, amp;nbsp;prxteritum laborem non computans ad priora ” feftino, nbsp;nbsp;Siue legisobliuifens] Ad perfeda Euangeltj prxeepta me tendo,

” BrauiumfupernxuocationisdeiinChriftoIefu] Quando fandis dicetur: Brdttmntyîf» Venirebenedidipatris mei,poffideteparatum uobis regnum àconftitutione pfr«lt;?«oc4= mundi. nbsp;nbsp;Quiconque ergo perfedi fumus hoc fentiamus ] Hoc eft, quiz

’» Hoc fentiamus] Non comprèhcndlfleperfedion’c. Autuetcraobliuifeen* da,8C noua fcdanda,uel futura prxmia femper cogitemus. Vel fic fe habet fenz fus huius loci, ut ad comparatione hominum cæterorum, qui non habent cur ram uel notitiä fcripturarSjUCc myfterioru dei, fc ÔC fimiles fui perfedos dicat, Adcomz

A Ad comparationcm autem fdentix di'uinxmaieftati's dtcitfe non acccpifle per »gt; fedtonem fcientix jiec perfedum effè in fcicntia. Et fi quid aliter fen titi's] »gt; Hoceft,fi necpknefuturaintclligitis. Hoc uobis dominus reuelabitj Scilf cetin future,ipfis rebus prxfentibus.Autjfiquidalitcrfentitis, præter quod di/ cojhoc eftjputando uoscomprehendiflè perièdioncm,hoc uobis deusrcuelaz

3i Ad cognitionem licet imperfedam,fcu ad fidem» Et in eadem ambulemus] î, Non enimfcirefuflßcitabfcß fado» Etcognofcite] Honoratc^ôiSimitamis ,ï ni» Qui fie ambulant] Sicutô^nos. Sicuthabétes forma noftram] His 33 tantummodo credite,qui formam exempli nOftri portant. Multi enim ambu )} lant] Pfeudoapoftoli,àquibuscauete5neuosièducant. Etgloriainconfu 5, fionc] Quiaglorianturincircuncifione^uitijs^» Conformabit] Poftre J, furredionem. Corpori glorias] In mote fcilicet Thabor» Secundum ope „ rationem] Secundum hanc potentiam,qua fibi cunda fubicdtjetiam hoc il/ lipoiïibileeft»

Aüdium æ corona mea] Propter uos enim in præfenti lætifi cor,amp;infuturo coronabor» Euodiam rogo Syntychendez precor] Has mulieres feientes erant legts, quas fîmiliter ttc . iftoseadem fentirecommonetô^hortatur» Quorumnomi/ na funt in libre uitx] nbsp;nbsp;Ne molefte ferant fua nomina in hac

B gaudium. Dominus prope eft] Seit quid opus fit uobis antequàm petatis eum, Nihilfollicitifitis] Quid manducetis,aut quid induamini,hase enim Gentes inquirunt, Sedinomnioratione] Legeepiftolam ad Timotheû: Obfecrationes fiunt pro peccatis practeritis,ucl pratfentibus.Oranones pro adi o

99 pifeendis quxfperamus, Poftulationes] Cumproalijs interuenimus. Oratio, 33 Gratiarumadiones] Cum pro immenfis dei bénéfices grates,laudesc^ rez

9, pendunt. QiTxfuperatomnemmentem] Non folum hominumjfcd etiam ti angelorum. Deexterofratres] Idcft,adextremum omnium, ut omnia bre

,, uiter comprehendam,uel de rcliquo uitx ueftrx. Quxcunque funt uera] ,, Permanentia,uclcarentiamendacio, Pudica] Moribus» Sanda] Sine

,, mx] Vt eft ilIudrProuide bona non folum coram dco fed etiam coram homi „ nibus» Siquauirtus] Tolerantix. Si qua laus] Bonxconuerfationis. ,3 Didiciftis] Verbo. Accepiftis] Exemple. Audiftis] Auribusi „ Vidiftis] Oculis. Hxcagite] Nonenimfêla fufFicitcogitatio. Quo „ niam tandem refloruiftis] Hoceft, iterum flore bonioperis florere coepiftis, „ dando mihi quod prius dabatis,hoc eft,clccmofynam miniftrando» Pro me 5, fentitc] Idcft,mihielcemofynamdate. Sicutantefentiebatis] Eleemofy ' 5, nam mihi tribuentes antequàm tribulationibus occupa«' fuifletis» Non qua/ „ fi propter penuriam dico] Non propter mcam inopi3m,fed propter ueftrum 3, profedumdicomeeflegauifum. Ego enim didici] AChriftoomniaxqua 5, nimiter ferre fum dodus. Scie humilitatem] Non defperans fame. Scio y abundarej

C abundarc] Quia non extollon'nabundantia* In omnibus] Ideft,bonis,fl/ ue profperis,uel aduerfis» Scitis autem amp;nbsp;uos Philippenfes quando profez

„ dus film,] Scitis quia uos folos,a quibus fumptus acceperimus ekgimus,fidc u ,, lióres omnibus uos iudicantes» In ratione dad] Ekemoiynz donate. Fru J, dum abundante] Mercedccœkftipollcntem» Inodoremiuauitatis] Odor ,, fuauitatisnoninreoblata,fedinmendsobIationeconfiRiG Hoftiamaccez „ ptabikm] Moreuetcrumoblarionum» Impkatomncdefidcriumucftrumj

Quia ut perfedi alia defiderare non poterant,nifi quz funt fecun dumdiuitiasdei,nonfeculi,8dquzadglonamper

,, ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tinentChrifti. QuideCxfarisfunt

Aülas,Si^Sylvisnas,8iC. Timotheus] Qiiod non didt Apo ftoIuSjfignificat auditorum perfedionem» nbsp;nbsp;Et Syluanus,

St Timotheus] Htj ipccialitcr nominantur,quod eorum dodorcs étant. Chantatisamp;patientixfpei] Qiii pcrfez dbccharitatis eft,fuftinet omnia patienter, propter fpcm fit/ turam. Scd inutrtute] Ideft,fi'gnorumSCmiraculorum» Etfpirituiândo] Cuius utrtutem per fi'gnamonrtraui/ mus. In plenitudine muîta] In perfcdione iuftitix, conuerfationis, amp;: uit». Cû gaudio fpiritus fandi] Sicut apoftolos legimus fecifle» A uobis entm difFamatum eft] Id eft, ueftro exemple exterx prouinda ad credendum funt prouocatx.Namnaturafamxeft,fiuebonum uelmalumnundantis,ubiqj o/ TdimettnitM'dt mniccleritatedifcurrere. Ah'quidloqui] Deueftrafdlicetlaude, Quieri puit nos] Dimittendo peccata,ô^ dodrina fua,ô^ cxemplo.

On inanis fuit] Non eft inanis fermo quem impicteonftanz tia pafltonis. Ante uexati] Multa cnim pafft fumus, ante^ ad uos ueniffemus. Sicut feitis in Philippis] Quia aliquan» Flilippif ti ueftri uiderunt nos Philÿpis paffbs,non expauiffe perfeeuz tioneSjnecprxdicareceffane. ] nmulta follicitudine] Id eft, __non negligenter,nec tranfitorie, fed in multa follicitudine, „ Noncxerrorc] Ideft:,peruerfxdo(4rinac. NecpCx immonditia] Id effs ,, auaritia,fcuperucrfi opens, Nec^indolo] Sermone adulationis, aut no co ,, traconfeientiam noftram docentes ac fuadentes, Sed ficut probati fumus] ,, Sicut probautt nos deus dignos efle ad prxdicandum Euangelium, Necß in ,, occafioneauaritix] Omnis quiadulaturaucpropterauaritiä,autpropterua/ Aduldtio. nam gloriam sdulatur.Ille ergo probatur propter deem doccre, qui iftam non j» quxrit. Sedfuimus paruuliinteruos] Id eft,humiliantes nos,èCnecdebitS » quxrentes honorem. Tanquamfinutrixfoueatfilios fuos] Humiliansfe «wfri« in omnibus paruuIocoxquat,utillosadmaiorafuaimirationeperducat.Nam cdturnonüipiS èC balbutit interdum lingua,^ manducare fingit,ö^ cum eo lente ambulate co

Vt: Ego fumpaffor bonus, bonus autempaftorponitanimamfuam pro oui/ jodn-io „busfuis. Chartffimi] Propterfidem,ôirconuerfationemnoftram. Labore „ noftrum] Ideft,m3nuum. Fatigationcm] Initincribusadpracdicandum „Euangelium. Vtnullumueftrumgtauaremus] NongrauatCorinthios,

C propter pfeudoapoftolos muncra quxrentes,hos autem non grauat,ut inqufc ,, tosquierantcxillïscxcmplofiiocoërcerer. Quàmfande] Secûdummen« ,, tem» lufte] Secundum bona opera* Et fine querela] Non alios grauan/ dó in follicitudtnibus.Si quis enim fandus fueritdodor, non tarnen fine que rela cft/i aliosfollicitudtnibus fupra modum aggrauat. Verbumauditus dei] Veriumbomi Ideft.quodprimumdedeoaudiftis,fiue utaudiretisdeum* Non utuerbum hominum] Vtuerbuttihominümaccipitjquicontemnit.Vosautemttacrez »S didiftis ut ab ipfo deo uos audire putaretis* Ecclefiarum dei qux funt in luz »» dæa] Idcft,quibusdicitur»Namôlt;Suinëliscompairieftis,ôfrapinambonor3 SJ ueftrorum cum gaudio fufeepiftis. QiiiôC dominum occiderunt] Quid mi t, rumji nos perfequuntur, qui nec domino pepercerunt, nbsp;nbsp;Prohibentes nos

„ Gentibusloqui] Nonfolumludaeosimpcdiunt/cdetiamGentibus inuidéc ■ » adfuorumcumulumpcccatoru, Præuenitenimfuperillosiradei] Siuequia prxdico qua pcena capti funt, fiuequiaablatus nô credentibus eft intelledus, ?ï fiue hic prophetizat uindidam crucis quafi prius fada effet» Vfiç in finem] ' P/(/.7 7 Vfcp dum credunt,uel ufcp ad diem iudictj, ut : Opprobriû fempiternum dédit

55 illis, Egoquidem] Feftinaui» Paulus] Nonaliquos àme nuntios deftiz 55 naui. Impediuit nosfatanas] Tribulationibusperfequcntium,fiueomnis SdUndz. labor contrarius fatanas dici poteft. Nam fatanas aliquando non poteft impc/ direuirtutemanimi, quxautem adlaborescorporis pertinent, fxpe poteft imz

,5 pedire» Qux enim fpesnoftraf] Non immerito uos deferamus, per quos ÔC laetitix gaudium fperamus, fiC glorix coronam non fuftinentes, non paiiemur

Olitartj] Maluimus enim foli remancrc quàm nefeire quid agatis, EtmifimusTimotheum] QuxriturquomodoTi* . motheus miffiis fit,q pariter lcriptus eft. Nô ergo hac uice mifz fus fit,fed prius. In hoc] Laborc,ut:EcceegomittouosficuC .. oues in medio luporum,flCc» Pofitifumus] A deo. Prxdi/ cabamusuobis] Vtnonuosipfanouitasdeterrcrcr,fèdmagis

»5 Labornofter] Doeftrinanoftra. Inomnineceffitate] Omnem neceflira •• tem ôë tribulationem non fentimus, pro multitudine gaudq ftatus ueftri,

55 Quoniamnuncuiuimus] Etiam fi occidamur,uiuimus, quorum uita in ue . oyie«lt;/iffro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Superomnegaudium] Triplicem,oftendit,caufam .

inquih lxtitixnobisueffraconucrfatioprxftat,quia5Cuosprofcciftis,fiCdominusper .

SJ uos benedkitur, ôë altjs prxbetis exemplum, Quxdefuntfideiueftrx] Nô JJ ipfa fides deeft,fed confortatio,ut in fide permaneantufeç in finem. Dirigat 55 uiamnoftram] Idcft,remotisdiabolicisfcandalis, quibusnofterimpediatur 5s aduentus. Vos autem dominus multiplicet] Sicutô^ nosmultiplicauitin 55 charitate. Sine querela] Id eft, peccati principalis apud deum ôë homines. 55 Cum omnibus Tandis] Siueangelis/iuehominibus.

Ecæterocrgorogofratres] Poftiaudem amp;'confirmaticncm incipitexhortatio, Abundensmagis] Quia cum xtate fi/ dei debentaugere profedumô^ moieSjfîcutacceflucainalis actatis,6lt; corpus crefciramp;ftudium. Afornicatione] Tarn fpirituali,quàmcorporalû Suumuas poflîdere] Proprium fuum corpus,fiueconiugem caftehabcre. Quxnonnoue«

J, runtdeum] Autoremcaftitatis, Vtne quis fupcrgrediatur] Nequisfuâ coniugem derelinquens,alterius polluere quxrat uxorcm,fiue in quolibet ne/ ' gocio ne quis alterum fraudet, ut qui pecuniam fuam non ad ufuram dederat» ^dtth. x$ , ,, Non hominem fpernit,fed deum] Non mea uerbadefpicit, fedeius quiin me loquitur Chrifti, cuius fpiritui iniuriam facit omnis qui nô fände conuer?

,, fatur, A deo didiciftis] AChrifl:o5quidixit;Mandatumnouumdouobis, Mdnddtumna Ut diligatis inuiccm,ficut dilexi uos.Etideo nouum eft,ut pro alterutrum moz ««w.

J» riamur,quia hoc uetus noniufleratteftamentum. In uniuerfa Macedonia] » Ideft,non in Theflalonica tantum» Vtabundetismagis] Hoceft,etiam 9J ignotos quofcp diligatis» Vtquietifitis] Quidam eorum inquiété per diz uerforum difcurrebant domus jaliqua etiam ad religionis opprobrium ab infi/ delibus poftulantes quam caufam plenius ad cofdem exequitur» Et ut uc* 9» ftrumnegociumagatis] Necefïceftenimociofuminhoneftumefle,dumnc ceflària uidus requiritjadulationi quoc^ operam dare,nouitates etiam rumor«

B iedari, caufarum fabularumc^ occupationes conquirere, per quas fibimctipfl aditum paret adfacultatem, qua diuei forum ualeat domus penetrare.Qui hxc omnia facit,inhonefte ambulaqHonefte hicambulaf,proceflionis,ö(: uificatio »9 nis,öC deiuerbi caufa ambulans, Vt honefteambulctis adeos qui foris funt] 99 Ideft,neuosipfidénotent, quiprxftareuidentur» Dedormientibus] Qiii 99 in Paulo loquebatur illud quod fequitur» Quia nos qui uiuimus,qui refidui 99 fumusinaduentudomininonprxueniemuscosqui dormierunt] Hocautc dicédum reputatfecum his, quos uiuosinuenietdies iudict),dum adhuc uiuüt

99 incorpore» Etinuocearchangeli] Ideft,Chrifti,fiueMichaelis,autGabrie »gt; lis,quodintcrprecaturfortitudodei, quidicittSurgiteexpergifcimini» In tu/ 99 ba] In clamore,id eft de mortuis dormiunt,quos certum eft refurgere.

99 Verbo domini] VtiQiii creditin me,etfi mortuus fucritjUiuet. Aliter: Ver bum domini eft,non prxuenimus eos qui dormierunt, quia tarn uelox erit rc/

99 furredioeorum,quamnoftraaflumptio» IniuiTu] Dei.ut: Mortui audient loM.^ uocemfihjdei.Hocunumeft ccelcftiumuirtutum,autin manifeftationeuocis

gt;9 de corpus eins eleuatum eft,ibi prsfentia cius demonftratur» Refurgent pri/ *‘*lt;^^* 99 mi] Non tempore,fed primatuglorix» Rapiemurinnubibus] Sicutcor/

pus domini in nube eleuatum eft. In hocautem uelocitatem refurredionts ft/ gnificatjUnde Efaias dicirSandi fperantes in domino,mutabunt fortitudine, Ep.40 aiTument pennas,ut aquilx uolantes,ÔCc»

CAP, V, SEDVLII HYB. IN EPIST* AD PHIV,, COL» C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C A P V T V»

Icut fur] Quando omnes ftierit dormfrc fccuros in no^e^uttMt dia notfte clamor fadus eft,amp;^c. Pax amp;nbsp;iecuritas] Poft occifum Anttchriftum, Tunc repentinus eisfupcrucnietinteritus] Vt in diebus Noie, SC Sodomorum contigit, Sicut dolor partus] Sicut ilia uenicnte partu dolores non cfftigit. Non eftis in tenez 3, bris] Noneftisignorantes,ut ncfciatisuosiemperdebcreefleparatos.

„ Filijlucis] Scientiae,uclChrifti, F/lqdiei] Veritatis. Nodis] Datmo „nis,uelpeccati, Tenebrarum] Ignorantiar, Seduigilemus] ldcft,ocu/ t DeeftfortÂf los fempcr ad dominum uigilantes,tuclcleuantcs. Etfobrtjfimus] Necu/ fu:ha.bcntes rjchuius uitae inebrient mentem noftram, Nam qui dormiunt,node dor/

3, miunt] Ideooccifi6Cebrijfunt,quiaintenebrisfunt,fedhicmagisnox0d 3, ebrietas allegorice pro ignorantia S)C libidine accipiendx funt, Induti lorica] Loricafidci. Quiaalij nudilunt^qui ebrtjfunt. Fidei 0lt;charitatis] Omnis iuftitia fide ÔC ,, charitateconftatjquamloricaealibi comparauit, Qui mortuus eft pro nobis] „ Ideft,nenósmoreremur, Vtfiueuigilemusjfiuedormiamus] HoceftjUtfl D ue in corpore,fiue extra corpus inueniamur, femper cum ipfo uiuamus,

„ Vtnoueritis] Honorificetis. Laborant] Scilicet in dodrina, Pacent ,, habctccumillis] Etficontrariaueftrismoribusdixerint, Corripiteinquiez ,, tos] VagoshucS^illucdilcurrentes, Pufillanimes] Idcft,intentationcde ,, iperantesjuel déficientes. Sufcipite] Suftinete, Patientes eftote] Etiam J, adcorreptos,quiaimpaticntianon corrigit,fed irritât, InuicemSCinomnes] „ Non folum in uos CliriftianoSjfed in omnes homines, Spiritum] Loquen tern uartas linguas, uel fpiritum exhortantis, nolite peruerfts quxftionibus »gt; opprimere, Prophetiasnolitefpernere] Siuefuturapraedicantes,fi[uepr«ez « ritadiflerentes. Tantum utprobetis] Si legi non funt contraria quae dicunz »5 tur,SCfiquidtalcfueritrefutate, Omnia probatej Siàdiabolo,anàdcofint; Wfgf»‘]Jiri= Integer fpiritus] Mens,in qua eft imago deiexpreffa, fiue for/

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mata*Alt] fpiritum confcientiamdicunt,ut;Nemo

Ratiäs agcre debemus deo] Qui fibi talem ecclefïam qux/ fiuic. In exemplum lufti iudicqdet] Vt exemplum detis iuflum dei iudicium expedandi,quem ita creditis uenturS»

Si tarnen iuftum eft] Hic fi tarnen confirmantis eft, non dubitantis, quafi dicat, fi tarnen fons iuftitiæ poteft indicate quod iuftum eft. Nam ficut indubicanter pro nomine domi

»j quieostribulâtrepromifit. In flamma ignis] Id cft,ut ignis ante ipfumprac cédât,Quod fi potait flâma dei imperio tres pueros omnino non tangere,qua/

’gt; re non eadem pocentia afijs feuior, afijs minor fieri pofte credaturC^ Et qui nô »gt; obediunt eius Euangelio] Peccatoreslicecnon erint. Afaciedomini] Vt

j5 illudjte maledidiin ignem xternum,. Mirificari in omnibus] Cum ipfc in fiiisglorificandus erit membris,quaEfofisfplendore fulgebunt, Tunccnim ml B rabuntur imprj,ôf irrifores humilitatis, in fubitationc falutis infperatæ iuftortf,

Ogamusautemuosfmtres per aduentum domini] Primum, uel fecundum, quo uobis charius nihil eftc fum certus. Et no ftram congregationcm] Qiiando à quatuor ucntis cœli con/ grcgabuntur elecfti.ut ubi fuerit corpus, illuccongregabuntur aquilx, Nec^ perfpiritum] Nccçfîgnauosterrcanctanquâ AïcjfJj.î4 per fpiritum fada,quia hoc Sf Saluator prxmonuit, Necp per

»’ hic,uelillic» Qiioniam nifi ucnerit t difceftio] Hoceft,nifi Antichriftus ue dißenfio rterit,non ueniet Chriftus.Quod autem difceflîonem hic dicit, alibi cum refu/ gam appellauit in Latinis exemplaribus. Vtruncp autem ica intelligêdum eft, Rcfugdueriti quodnifiucnerit refuga ueritatis,fiue fuiprincipatus defertor,fiue difceftio tisdntichrifius Gcntilium à regno Romano, ficut in Daniele per beftiac imaginem dicitur*

' - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tes

C res \idacos cum pro Chrifto fufcipere perfuadebit, in fuo non in dei nomine „ uenientem. Qiiid dctineat] Hoc eft, quae mora eft utucniar. Vcrcuelc/ ,, furj Ideft, Antichnftus, Suo tempore] Id eft, apro temporc. lamenim „ myfteriuminiqujtatisopcratur] Antichriftus per fua membra agit, ut loan? l.iodrt.i nesdiduMuIti Antichriftifacfti funt. In his ergo myftenum iniquitatis opera« tur,qui falfisdotftriniseius peruiumfaduntiter,quos beatus^oannes inmun/ dum dicitexifle.SiCutenim Chriftus nunc per membra fua opei atur,fic Anti/ J, chriftus. Qui nunc] Rex Romanorum. Tenet] Regnum. Teneat] n Regnum fuum. Donee de medio fiat] Hoc eft, dcncc regn urn, quod nunc tenet,de medio auferatur,priufquàm Antichriftus rcueietur. AIitcr:Vt qui nûc tenet, id eft, Nero, teneat tunceiufdem nominis alter Nero. Donee de medio, hoceft,regno medianteillius tuncNerontsfi3f,nafcarur Antichriftusinmez 9MÏUS Romu dio regno alcerius tunc Ncronis.Hocde imperio Romano didum eft, pro/ woi/MfcrioMo pterca Paulum non id apertefcribereuoluiflTedicunt, ne calumniam incurrez luit aperte mA ret,quod Romano imperio male optauerit,cum fperareturxtcrnum. Spirit« kowi«4ri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y-j Eiaiasdicit: Etfpiritulabiorum fuorum interfi'eietimpium.

Prodign’s mendacibus] Pr3cftigiofis,ftcut anteprarditftum eft,dabuntfi« gna,ita utieducantur,fi fieri poteft,etiam elelt;fti,per phantafticâ uirtutem,ficut Ï» lamnes SC Mambres coram Pharaone fecerunt. Ideo mittet illis deus operaz »f tionem erroris] Id cft,pcrmittet uenire,nam ft deus mittit, non eft opcratio fa »gt; tanx. Vtiudicentur] Poznam patiantur. Confenferuntiniquitati] Ho » mini diabolicaartefallenti. Inconftitutioncgiorixdomininoftrilefu Chri/ » fti] Ad hoc cnim uocati fumus, ut Chrifti gloriam acquiramus. Scimus enfin D quoniam cum apparuerit ,fi'miles ci erimus. Dominus nofter leftis Chriftus, Ariani. QC deus pater, contra Arianum, qui ideo pattern maiorcm putat, quia prior in J, fcripturis folcat nominari. Etdeditconfolationcm] Promiftionem,fiuec5 „ folatoremfpiritum. Etfpembonam] Qiiiapotcftô^ fpes mala efte.

IEextero fratres orate pro nobis] Dat humilitatis exempla, amp;occafioncmucritatis,utproaltcrurroaud,cius oremus.

Etglorificetur] Auditorum profedu. Fidelis eft deus] Id eft,qui no rclinquit, nifi relinquentes fe. Et patientia Chri fti] SicutChriftuspaticntiam habuif. Denuntiamus autc uobis, ut abftrahatis uos ab omni fratreambulate inordinate]

Quia in primis lenius commonuimus, di. tarnen emendare fe nolucröt, ut ucl hoc modo quo fandi fe ab eis fcparant,crubcfcant, Huius plané loci autoritatc fubtrahendus eft ab omni Chriftiano, qui non fccundum apoftolica prxee/ ptaincedit.ln prima rogat,hicdcnunciat;in ilia blandicntis affedus eft,in hac M obteftantis feueritas Sé minantis. Denuntiamus uobis fratres] Quia pri-us rogantes contempfiftis audirc, faltem nunc denuntiamus uoci obedirc* Ipfamt^denuntiationem non nudouerbo,fed cum obteftatione nominis do/ mini noftri Icfu Chrifti terribilem infert,ne forte fimplfccm, ucluthumana uo » ceprolatâ.rurfumcontemncrcnt, Imitarinos] Qui fumus formacredentiCr. Non quia non habuerimus poteftatem, non quia indignuseft opérai ius merz Ociumfontin «de fua,fed ut nos formam darcmus uobis ad imirandum nos, ne cui occafio/ ^Metttdiiüs. ncm auaritiaCj’uel ocii,quod fons eft inquiciudinis, praebetemus. Qiioniam ft quis

quîs nonuultoperan', ncc manducet ] Aut fedeant qui et», aut fiuerifunt ApoftoH, nos fequantur,fi non auantix,fed dei caufa ambularc fe dicunt.

„ Vtcumfilenrio opérantes fùumpanemmanducent] Comitaturenimlo« „ quacitasinquietudinemamp;jnftabilitatcm, Suumpanem] Nonalienum,

,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;befcat] Vtnonpenitus abfdndatur» Corripiccut

Aulus Apoftolus ] Hac ui'ce Apoftolatus autoritateutif; in aliquibus enim auditores reprehendit. Audita fide uc-ftra] Nonuifa,uelcognita,quiaadhosnonperuenit»

Propter fpem] Non propter hominS laudem jfêd proz ï ptcruitatn2Eternam,qujccftinChrifto. Incoelis] Vteftt Exultate quta merces ucftra copiofa eft in ccelis» Sicut in omni mundo] Sinechdochtcôs, pro parte maxima mSdi;

Pfm^Jiftcansg^creicens] Aliud XXX. aliud LX. aliud C. fecundumpaz ” rabolam feminantis. Et cognouiftis gratiam deiin ueritatc] 111e gratiam ” inucritatecognouit,quicius beneficia malis aófibus noncuacuauit. Qui ” «ft pro uobis fidelis minifter Chrifti] Fidcliter pro uobis in orâtioneincur» •» bens,tninifterium Chrifti exhibet uoluntati* In fpiritu] ld eft, in fpirituali ” dilecftione. Etpoftulantes] ProhrsuirtutibusquxfcquQtur» Vt impie/ ” aminiagnitioncuoluntatis] Quia aliter uoluntatêeius nonpoteftisfaccrc, D quod Propbeta intelligens dicebat ad dominum:Doce me facere uoluntatem ,, tuam, quia deus meus es tu; In omni uirtute ] Exuperando uitia fpiritus ÔC jj earn is. Secundûmaieftatem] Perauxilium. Inomnipatientiaamp;flongaz Verapdtiêiù. nimitate cS gaudio] Ibi ueraeftlonganimitas patientia, ubi aliquis etiant }} gaudetle fuftinere quod patitur. Sorti fandorS ] Sortem hxrcditatis Icriz 5, pturacognominat, quia lefus terram diuiftt in forte. Inlumine] Fideiôi sgt; fapientix. Et tranftulit in regnum] In ecclefiam prxfente,rcgn3tp ccelorû» }, Filq diledionis fuac] Hoc cft.filtj diledi fui,ut : Hie eft filius meus dilcd’* gt;, inquomihicomplacui. Qui eft imago dciinuifibilis] Similitudoeftinha Similitudo. bituformxtxqualitasin menfuramagnitudinisô^paruitatistimagoinexpref Acquilit^. fa re de alterainam duo oua fimilia 0^ xqualia poftunt eftèjnon eft tarnen imaz imgo. go,quiaaltcrumnoneftexpre(Ium dealterOjinfilqsueroimagopoteftefle.

Chriftus aSt non fold imago eft dei patris, quiadcillo eft, 6C fimilitudOjquia imago eftjftd ÔC xqualitas tanta,ut nec tempo ris interuallû impedimento fit. ” Primogenitus uniuerfxcreaturx] PrimogenitusfccundSairumptihomia . nisformâ,non tempore, fed dicituriuxta illud;Filius meus primogenitus Ifra el.Aut primogenitus dicitur.quia ante omné creaturâ diuinitatc natus cft,ue| ” primogenitus nominaturuniuerfxecclefix. Primogenitus ex mortuis] Inz corruptibilitatisgloria. VtEiatinomnibus] Tamuifibilibus,quàminuifîz »’ bilibuSjfiuemortuis,fiucuiuis. PrimatStenens] Siuefecundûcarnem, ftue ” fecundumdiuinitatê. Complacuit] Patri. Omnemplenitudinem] Haz »’ betdiuinitatis; Inalqs,hoceft Apoftolis,Patriarchis,Prophetis,gratiaRiie J’ ex parte.in Chrifto aût tota diuinitas abundat. Reconciliari omnia] Code « ftia ÔC terrcftria,qux uitx diflbnantia olim diftidebanf. Perfanguinem cru-«ciseiusj Hoc eft, per fanguinem quieffufiiseftincrucc. Notandum quare nondicic

A non dieft per erucem, fed per fanguinem cruefs * Aliud namcç eft crux in alto ftans,aliud fànguis decurrens.’afcendens ergo in crueem, quaff cœleftia obtU/ lit 5Ciànauit, fanguis autem eius de fummo ftillans ßnauit terretlria^ôi hoc in fanguine hoftiarum prxfïgurabatur, de quo aliud fuper altare ofFerebatur, »5 ôifaliudadbafim altarisfundebatur» Reconciliati in corpore] Ecclefiy» S) Stabiles] Incharitate, Inuniuerfacreatura] Scilicetrationali,ut:Pr2:di 5» cateEuangeliumotnni creaturae. Minifter] Pracdicator, Etadimpleoea 3» quædefuntpaftîonibus Chrifti ] Patiturenim Chriftus in fuis membris, ea qux défunt paflîonum Chrtftüomnia enim quacpotuitadimplcre in uita paf/ fionum Chrifti afïècutuseft,adhuc tarnen mori reftat, ad quodparatuserar. Secundum difpenfationem dei] Dodrinx Euangeliex, quam uobis Gen „ tibus uifus fum erogarc» Diuitias maieftatis ] Quiaidemdeus omnium,diz gy ucs in omneSjqui inuocant ilium» Quod eft Chriftus] Ipfe cft enim myftc „ rium« Corripientes] Propter mala opera,uqDecIina à malo,amp; fac bonum» ,, Omnemhominê] Seruos liberos, nobilesamp;Tignobiles» Et docentes] „ Id eft,ad bonum faciendum, Ut faebonum. In omni fapientia ] Veteris ÔC „ nouiTeftamenti* Contendens] Contrahxrcticos ÔCdxmones» Inuirtut „ te] Potentixeius,infignisfilt;miraculis»

bant hanc gratiam Apoftoli,ut alibi pofîti, quid alibi agereturagnofcerentjfiz cutHclifxifpirituSjCumGiezifuitinuia» Etfupplensj Id cft, literis impies 4.Reg.4* quod corporalipraefentia non polTumimplere, Radicati] Fide, Et fuper/ xdifîcati] Virtutibus altjs:nam fecundumroburfundamenti ualidi fupercrc fcitacdifîcium* Etconfirmatifide] Bonorum fcilicetfuturorûfpe, Abun dantes in illoingratiarumadione] Idcft,fempercrelcentes inillo,amp;rproo« mnibusbénéficeseiusgratiasreferêtes, VidetcnequisuosdecipiatperPhi Iofophiam,SCinanem fallaciam] Contra Phflofophos agit, quoru omnis pc ne difputatio de elementis eft,cx uifibilibus creaturis, fiC qui ex rebus naturaz libus uirtutem xftimantdei,dicentcs,cx nihilo fieri nihil poffèjEt: anima, aut initiS non haberc,aut elTe mortale; Et ufrginé parère omnino nô pofte, fed deum ex homine nafci,mori, atcç refurgere, crederc ftultij eftè. Aliter, inané feducat fallaciâ,td eft,ludaifm5. Secundum traditionem hominS ] Secula/ resliteras. Elementa] Mandata carnalia, NonlècundnÇhriftum] Non fecundum fîdem Euangelij Chrifti» Omnis plenitudo diùinitatis corpora/ liter] Sciendu corporale ali quid uel proprie dici, c3 de corporibus agitur, uel Corporale. etiam translato uocabulo,ficut didû eft;Quia in ipfo inhabitat omnis plenftu do diùinitatis corporalitcr;Necp enim diuinitas corpus eft,fed quia facramen ta ueteris teftamenti appellat umbras futuri,propter umbrarû corpus, corpo/ raliter dixit habitare in Chrifto plenitudinê diùinitatis, quod in illo impleant omnia qux umbris illis figurata funt,ac fi quodâ modo illarû umbraru ipfe fit

C corpuSjhoc eflTigiirarum Si figniflcati'onS illarum ipfe fit uehtas.Sfcut ergo ipfaefigurxjfignifïcationésiic translato uocabulo utiqjno propric didaefunt umbracjita quod ait plenitudinem diuinitati's corporaliter inhabitare^translaz s, to uerbo ufus efl. In expoliatione] In circuncifione Chrifli per quam toz jj turn ueteremexpoliaftis hominem, Confepultiin baptifmo] Quiapeccaz J, tafcpcliunturinbaptifmo. Et refurrexit ] In nouitatc uitx, Operationis ,, deij Ideftjefurredionis Chrifli, Conuiuificauit] Auferendo caufas mor ,j tis,ideft,peccata, Ddens chirograph urn,quod ad uerfum nos erat] Chiro chirogrjphu graphum dicitmaledidum legis,unde alibi ait:Chriftus nos redemit de male« dcleuit chri== cfiYlo legis,qup continetur: maledidus omnis qui non permanferit in omniz bus quxfcripta funt in libro lcgis,utfaciatea, Quidam uero dicuntchirograz phum efle,quafi fcripturam quandâapuddeum,mcmoriampcccatorum,unz de ipfe in Cantico dicittNonne hxc congregata funt apud mc,amp;fignata in the meisç'EtHieremias aittPeccatûIudxfcriptûeftin ftilo ferreo, in ungue adamantino, Etiâ hxc ergo deleta eft in cruce,d3 dimiftis peccatis etiâ memo ria eft abolira peccatoru. Aliter chirographs dicit, quod aduerfum genus huz ,) manum diabolus alta memoria reconditShabebat. Affigensilludcruci]

Quia nos de ligno tulimus illud chirographujideo non potuit deleri, nift affiz l.Pft. 4. geretur ligno.ut dicit;Tulit pcccata noftra fuper lignû.Nâ titulus qui fcriptus „ eft fupercrucCjiftStitulSchirographideleuit, Expoliansprincipatus ] Dx „ mones.qa prxdam generis humaniab cis rapucrat, Traduxit] Alligauit, Etcaptiuauit] Morte, Fiducia] Sine timoré. Palam] Non latenter, Triûphansillosinfemetipfb] Deuicit paIàm,8Ccrucifîxus confufionecô D tcmpta triSphauit,nô occidcndo,fed moriendo,nec uim inferedo,fedfuftinez do,ut nobis cofrada omni fuperbia uincendidaret exemplS, Nemo uos iuz dieet] Nullum emin hoc debet efleiudiciû,^dcS umbra eftet,ceflauitcorpo re ueniente,quia imagine no eft opus ueritate prxfente. Corpus aSt Chrifti] ldeft,reiueritas. Nemo uos feducat in humiJitatc] Nemofidahumiliiatc W4»Jj.i4. fuperbuSjamp;f angelos uidcre fe mcntics,fruftra fuperhoîes iadet,ga uifioncs à fuo loquit corde.Siue qui tam humilis fibi S)C religiofus irideatur,ut angelus, „ quem nec uidit, Senfu carnis fux ] Nonfpiritualiter intelligens. Non „ tenens caput] ChriftS non credcns,qui omnium fandorum caput eft,Quiz omnium cunque igitur extra hoc corpus efl,quantnlibct fe iadet, ille non uiuct, quia âurum chri^ caputnonhabetChriftum,quieftuita, Crefeit in augmentumdei] Inauz ßitscficdput. gmentum corporis illlus quod eft ecclefia, Netetigeritis] ludxusdicit,

* nbsp;nbsp;, Neque guftaueritis] Immundos cibos fecundum legem in interitum ipfo

ufu J ideo non debent pro magno haberi, quia interim Si uadunt infeceffutn uentris Quxfuntrationemquidemhabentia] Hoc eft,uidentur haberealiz quam rationcm,fi myftice 8C non fecundum folam literam exponantur, SC UC non ad honorem uel ad faturitatem uentris hiftorialiter fiant.

I ergo confurrexiftis cum Chrifto] Confequenter primo commortuos , deinde confurrexifle nos dicit, ncc folum tcrrx,fed ctiam ccelo uiuere nos hortatur:NihiI,inquit, terre/

igfturmembraueftraquxfuntfuperterram] Prius ergo quam cxtcra pcrfmi . temur,quæifta fint membra quxmortifïcareprxccperit,indagemus: nettem beatus Apoftolus abfcifionê manuum,aut pedum prxceptione compclliqfed corpus peccatt 5 quod utic^ confiât ex membris ,quantociusdefirui defiderat, de quo corpore alibi: ut defiruatur,inquit,corp us peccati;Etqux fit eins defiru (fiio confequenter exponit: utiam,inquit,non feruiamus peccato, à quo libez rarietiâcum eiulatu poftulat,dicês:Infdix ego homo,quis me liberabit de cor pore mortis huiusCHoc itacg corpus peccati multis uitioriî membris probatur Row. extruefiû, SC ad eius pertinet portionê quicquid uel fado, uel dicfio,uel cogita/ tione peccatur,cuius membra rediflime fuper terram efie dicuntur: non enim poflunt hi qui eorum minifterio utuntur ueridice profiteri, noftra autem con/ uerfatio in coelis cft.Primo itaque fornicationem credidit infcrendam,qux car nali permixtione perficitur. Tertium peccati membrum libidinem ponit,quae in fecefitbus animx coalefcens,accedcrecupitetiam,fed fine pafiione corpo/ ris non poteft: libidinem enim ab eo quod libcatdiefiam efie non dubium eft» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^uoi

onem, uerum etiam adomnes noxias cupiditates generaliter referri poteft, concupifeen* qux corrupts tantummodo uoluntatis eft xgritudo, de qua dominus in Euan tu.

geIio:Quiuideritjinquitjmulieremadconcupifeendum,mcechatuseft illam. 5.’| Fonicationis autem genera funt tria, Primum,per quod commixtio utriufque fexus perficitur. Secundum abfep fecmineo tadu, quo Her, filius ludac Patriz archae à domino percufiiis legitur,quod in fcripturis fandis immunditia nun/ iminunditu, cupatur. Tertium, quod animo ac mente concipitur, de quo dominus in quit: Qui uiderit mulierem ad concupifeendû, moechatus eft illam, Qux tria genez

ß ra beatus Apoftolus pari modo extinguenda pronStians: Mortifi'cate,inquif, mêbra ueftra qux funt fuper tertam,fornicationé,immunditiê, libidinem ÔCc»

»’ Qux eft idolorS feruitus] Cernis itacp ad quanta labem rabies hxc per graz dus fingulos crefcat,ut etiam idolorS uel fimulachrorS feruitus Apoftoli uocc pronuntietur,eôqgt; figura dei Sc imagine practermifia,qua deuoteferuiensdeo d« imdgo in Immaculata in femetipfo debuit cuftodire, hominS figuras impreftas auro, SC nobis coltndu »» diligereprodeomaluitjSCintueri, Indignationê] Ipfaeftquxinebriatmen cÆ, ♦» tem, Nolitementiri]. Filios enim Veritatis no licet mentiri. Qui renoua

jgt; tur in agnitione deiJ Cum quis cognouerit cuius imago eft, SC in quanta po sgt; teft niticur fimulare, Vbi non eft mafculus] Quia apud deS non prxdicatur fexus,uel genus,uel patria,uel côditio,fcd fola conuerfatio:nâ carnalis eft ifta diuerficas,fcdomniainomnibusChriftuseft:Quoditafiet,cumomnisamor, Cwr/ioî os omnedefideriS, omnc ftudiS,omnis conatus, omniscogitatio noftra, omne quoduidem’,quod loquin3ur,quodfperamus,deus erit,illa'^ unitas, qux nSc eft, patris cQ filio, 8C filius cum patre in noftr 5 fuerit fenfum mentêcp tranffuz fa,ideft, utqueadmodS nos ilfefyncera ÔCpura atcç indiftblubilidiligtcchart

», täte, nos quoep ei perpetua,SC infeparabili diledioneiungamur. Induite erz ,» gouosficuteledidei] Illa deponétes.hxc induite cum efiiseledi. Suffered », tesinuicê] ExêploChrifti,qinfirmitatesnoftrasportauit, QuodeftuinculS pfedionis] Charitas em mulca mêbra inunS colligit corpus. Etpax Chrifti] Quipro oîbusmortuuseftjSCfuosdilexitinimicos. Incordib’ueftris] No

J, in facie fallaciterarridête,uelfermonedolofo, Gratieftote] Bénéfices Chri chiiriM^

fti,ln nonullis exeplarib’ habet : SC gratia eftofe, hoceft, nolite legi fimilari, M qux in uicê reddit,fed gratiaf,qux ignofcitetiâinimicis. In nomine dni] Id z } nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,ad

C eft, ad gloriam nominis domfni noftri lefu Chriftifacitc omnia. Gratias ,, agentes deo] QuifiUumfuumadhæcdocenda deftinaredignatuseft. Sic „ oportuit in domino ] In his quae deo placent. Nolite amari efle ad illas]

Vult ceflante uoluntatenon contumelias amp;nbsp;odium,fed diledjonemcrefcere. J » Patres, nolite prouocare ad indignationem filios ueftros ] nbsp;nbsp;Nc exafperati

iracundi(ianc,quiexemplo ueftropatientiamdifeeredebuiftent. Timen/ liâumodit tes dominum] Qui ubiquefemper uidet, fiCoditomne quod fîdum eft.

deus. Scientes quod à domino accipietis retributionem bxreditatis] Etiamft im grscos dominos habeatis, nolite putare infruduofum cfle feruitiu, quod pro* 55 pterdeum exhibitum, ccelefti remuneratione penfabitur. Qui enim nocet, SS recipiet id quod inique geflît ] Siue ièruus qui dominum contempferit, fiue I. Petri I. dominus qui contra icruum inique egerit. nbsp;Et non eft perfonarum acceptio

„ apud deum ] Hoc dicit, utconfolationem haberent, feientes fuam iniuriatn non efte apud deum inultam.

Om ini, quod iuftum eft ôf aEquum,fcruis prseftate, feientes quoniam amp;nbsp;uosdominumhabettsincœlo. Orationiinftatej Nunc generalis exhortatio fubfequitur, Sermo uefter fern/ per in falefitconditus] Id eft, gratum proferte fermonem, fa* i le fapientix amp;nbsp;rationis conditum,ne ftulta noftra religio à Phi _ lofophis fie gentibus xftimetur. Vt feiatis quomodo opor* ,s teat uos unicuicp refpondere] Aliter enim Paganis, aliter ludxis, aliter hxrez „ ticisjfiecaetcriscontradicentibusueritati. Quae circa me funt] Securosillos Jiriüarcbus. uult efledcfua incolumitate, ne hac eftènt triftitiaoccupât!, Concaptiuus ,, meus] Simuluindusjfiuecompatiebaturcharitatisaffedu, Confobrinus Barnabz] Filius fororis Barnabae. Quiexuobis] Deueftrogenere.

Vide minitteriam ] Hic diaconus fuifteperhibetur. Memores eftote uinculorum meorumj Siue orate ut reddar uobis,iÏue imitamini tolerantiam mearûpaflionû.

»gt; b Û nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perium patri amp;nbsp;filio efle dcmonftrau Qui eft ijjes noftra] Id

r Fm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,in qnem fperamus. Timotheo] Ifte Timotheus Epifco T/zwot^if»»

g* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fericordia Mifericordiâadditproptereiushonorem,nimiâc^ ^phc/t.

3) cordiaindiguerat» bicutrogauite] Addit infra hoc praccept3,commédott/ »gt; bi fili Timothée, hoccft,ficutteutremaneresEphcfi3ftcamp;: hocprxccptûite?

5s rum commendo. Necp intenderent fabulis] |Quas deuterofes appellant» jgt; Vndein Euangeliodocentesdoeftrinas homtnucondemnantur, Etgencalo 9’ gns] Id eft, generationibus antiquorii,in quibusfibi fummamfeientiamuin » dicant/iomnesgenerationcsenumerant. Finisautépræcepti] Höceftad/ imp!ctio,quia in prxcepto mendaciü n on innenitur,amp; finehabet in charitate, chdriutem fi ® non utgcnealogix.Prxccpti autdicit omniS mandatorS.uteft:Omni confum nem eßeprlt;e^

,» mationiuidifinêlatû* Charitas igiturjDilediodciamp;^proximi. Finisorx^ ceptorum, sj cepti eft] In qua totalex pendet ÔC Prophetac.Hxc fi de corde puro fit, difficile n delinqucrepotuerimus. De corde puro] Sineuitqs» Etconfeiêtiabona} jgt; VtconfcictiatuateftimoniQperhibeatchantati, Etfidenonfitfta] Ne aliud }} cordc,aliud orc proferamus. Bonaeft lex] Hocdicit,ncquisputarcteüfper S3 nerelegc. Quiaiuftolexnoneftpofita] Nouälegeimplentibus,lexuindi S5 dxnöcftpofita» Plagiartjs] Qiiiinnoccttbusplagasinferunt» Éuangeliiï jj glorixdei] Pcrquodglorificaturdeus,fiucinquonarraturde gloria dei»

SS Qiiod ignoras feci] Leuius ergo effe peccatu ignorantix demoftrat. Su/ s) perabundauit gratia] Non folûpeccatadimifit, fed bona dédit, Fidelis fer/ S) mo] Quéomnescreduntjamp;SomniûconfciêtixuerSeflècognofcunt. Eto/ J, mniacceptionedignus] Id eft,auribus corde acceptabilis, Vtpeccatores J, faluos facerct] VuNonueniuocareiuftoSjfedpeccatores, Qiiorûprimus r egofum] Ante Paulu non erâtpeccatorcsfCerteuelipfcAdâ ante omneSjamp;f Päulutpri^ plena peccatoribusdeletadiluuio terra,0^deinceps^muitte' Vndecrgouerû ttiMpcccuta eft, ego primus fumî’Primû fe dixit no peccatorû ordine,fedpeccati magnitu non. dine magnitudiné fui peccati attendit,unde primafe dixit peccatorû, quomo do dicûtur inter aduocatos,uerbi gratia primt; primus eftifte, no gaplures an/ nos habet,ex quo caufas agit,fed quo cœpit exteros fuperare.Prima ergo fe di xir,qa nemo acerbior inter perfecutores erat, q primitiua eccleftâ poft aftenfû

»gt; dnißfecutifunt, Adinformationc]Adexêplû,utncmodefperet, Regiaûc »» lèculorû honor] Qiii mihi tribuit ueniâ no mercti. HocprxceptScômendo SS tibi] Hueufepdeftatufuoquomododebeataduerfarijsrefpôdere,h!ncdata« » toritatê ordinâdi,docêdi($, SccFm præcedétes ^phetias] SecundS q» ctiâ hoc

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;officiMÎ

Cap, il s e d VL I I hyber. in ep is t, C ofRdumhabebatgratiamprophctandi. Sfuepropheti'suocantur, quxi'nba/ pttfmo,uel in ordinatione de eo prophetice cantata funt, id eft, quia in illo co » pleta funt:Siue prophetiae pracdicationis intclliguntur» nbsp;nbsp;Habens fidem]

»»Proarmis, Etbonamconfcientiam] Implensquoddocet, Quamquiz ” damrepellentes] Maleuiuendo, Circa fidem] Qux eft quafi quacdam na « uis, Quostradt'diSatanx] Vtexprxfenticorreptionedifcantfuturumiudi ci urn nonnegare, Traditi funt autem ad emendandum,nonad perdendum,

W Rimum ergo omuium obfecro fieri obfecrationes] His uer? bis Apoftolus quadripartitam orationis fpeciem euidenter di ftinxit, fed tarnen nobisindagandum eft, quid obfecratione, Il quid oratione, quid poftulatione, quid gratiarum adione ft/ gnetur.Obfecrationes itaque funt,imploratio feu petitio pro xyuj.v, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peccatis, qua uel pro prxfentibus ,uel præteritis admiflîs unuf qutf^ compundus ueniam deprecatur, Orationes funt,quibus aliquid offetÿ Grtece «r» mus,feuuouemus deo: Grace enim oratio, uotum Latine fonat. Oramus cm cum renuntiantes huicmSdo,fpondemusnos mortificatoscundisadibus, conuerfationi mundanx. Oramus, cum promittimus nos firmifTimam cor/ poris caftitatem, feu immobilem paticntiam exhibituros elTe pcrpetuo, uel cS 3» è corde noftro radices irx, fine triftitix uouemus funditus erucdas, Poftula/ ToHuldtio. tiones] Quas pro alqs quoque,dum fumus in feruore fpiritus conftituti,fole/ musemittere,uel pro charis fcilicet noftris,ucl pro totius mundiparte pofcen tes: fie ut ipfîus Apoftoli uerbis cloquamur,cum pro omnibus hominibus,pro s» regibus, ôe pro omnibus qui in fublimitate funt fupplicamus, nbsp;nbsp;nbsp;Gratiarum

33 adiones,quas mens uel cum prxterita deo rccolit beneficia, ucl cum prxfentia contempletur, feu cuàH in futurum qux fie quanta prxparaucrit deus his qui di 3» liguntiliumprofpicit,perinflebiles exceflus domino refert, nbsp;nbsp;nbsp;Inomnipiez

33 täte ôe caftitate ] Ad hoc uult nos efle quictos, ut pietati fie caftitati, non dif/ 3î fcnfioniatqueluxurixtranquillitas noftra proficiat. Hoc cnim acceptum Gmntshomt^ eft] Ideft,utetiamprotalibusoretur, Quiomneshominesuultfaluosfie/ nés cuperede ri, fieadagnitioncmueritatisuenire] Simfi iamuocantideoconfentireuo/ umfdluos fieri luerint, aut omnes homines,fcilicet prxdeftinatos, Siue omnes homines, hoc „ eft,omnemfexum,gentem,conditionem,ôec. nbsp;nbsp;Vnus enim deus,unus ÔC

3, mediator dei fie hominum] Ac fi diceret,ideo omnes uult faluare, quia unus „ deus omnes creauit, fie unus mediator rccrcauit, nbsp;nbsp;nbsp;Homo Chriftus lefus]

A uiro fuo. Honore deo tribuimus, quando pro collatis bonis dignas gratias Mulieresfiler: referimus: gloriâ uero,cum noftris bonis operibus ipfe glorificatur, Docerc rci« templo. mulierinon permitto] Ideft3publicenonpermittitur:nam filiuuelfratré gt;3 debetdocerepriuatim. nbsp;nbsp;Sed efte in filentio] Ne myfteriû fibi ufurpando fuz

Ex h'bro de Genefi ad litcramundccimo: Vir qui'dcm non debet uelare caput, cum fit imago SC gloria dci.Muli'er autem gloria uiri eft, non quo mens feemi/ Pr^euänciitrtx naceandemïmaginem caperc non polfit,cuminilla gratia dicat nec mafculum ^«4* efle, nec fœminam, fed quia fortaffis ilia hoc nondum perceperat, quod fit in agnitione dei,fiC uiro regentc aediipenfante paululum riierat perceptura, Nc/ que enim fruftraSC illud Apoftolus ait: Adam enim primus formatus eft,dein

J5 de Eua,Ôô Adam non eft feduAuSjmulier autemfeduda eft* In prxuaricatio jgt; ne fada eft] Vt per illam etiam uir prxuaricaretur.Nam 8C ipfum dicit praeuari catorem,ubi ait:In fimilitudiné prxuaricationis Adac,qui eft forma futuri,fedu dum tarnen negat.Nam 5gt;C interrogatus non ait:Mulier quam dedf fti mihi,fe/ duxitme,ô^manducaui,icd:Jpfamihi,inqüit,deditàligno,ô^ manducaui.Illa Gcne3 uero;Serpens,inquit,fcduxit me. Jta Salomon, uir tâtxfapientix,nûquid nam Salomonis iJo credendam eft,quod in fimulachrorum cultu credidit elle aliquid utilitatisCfed lolntria. mulierum amori ad hoc malum trahenti refiftere non ualuit, faciens quod feie bat non efle faciendum,nc fuas quibus depericrat,atcp deflebat mortiferas de/ litias contriftareturjta ÔC Adam, poftea quam de ligno prohibito ftduda mu/ lier m»îducauit,ei^ dédit,ut fimul ederent,noluit earn contriftari, quam crez debat pofte fine fuo folatio contabefcere5fi ab eius alicnareturanimo,Ô^ omni no illis intereft diftordia.Non quidem Garnis uidus concupifcentia,quam nô dum fenferat in refiftente lege membrorum legi mentis fux,fed amicali quadâ beniuolenfia,qua plcruncç fit,utoffendatur deus,nc homo ex amico inimicus fîat,quod eum facerenon dcbuiftediuinxfententix iuftus exitus indicauit. Er go alio modo quodam ctiam ipfe deceptus eft,fcd dolo illo ferpêtino quo mu-

B lier fcdudaeft^nullo modo ilium arbitrorpotuiflèfeduei.Hanc autem propric feduclionemappellauit Apoftolus, qua idem quodfuadebatur cumfalfum ef fet,ucrum putatum eft, id eft, quod deus ideo lignum illud tangere prohibue/ rat, quodfeireteos fitetigiftent,uelutdeos futuros,tanquam eisdiuinitatem inuideret, qui eos homines fecerat. In prxuaricatione mulier feduda fuit, fed nôideo del'peret mulier, quia perbaptifmum,quod eftfiliorum dei ueneratio, Etipfafaluabitur,nonEua,fed credens mulier:quia Eua ad exemplum adz

»’ dudaeft creationis, neede ipfiusfalutepropric tradabatur. Si permanfe » rint in fide'i Sicut fuperius de plurali numero mulierum ad fingularem tranfiz uit,diccns:Mulier in lîleiitio difeat, ita hic redit ad pluralem,

Vmanus fermo ,fi quis epifeopatum defiderat] Prius faicos inftituit,dequibus optimiquiqj infacerdotium eliguntur, ÔC SXcerdotes ex fie dicit quales debeant ordinari, Bonum opus defiderat] optimis quihf Ad boni open's defideriumprouocat,non honoris. Oportet enimhuiufmodiirrcprehcnfibilem effcjunius uxoris uirum] Primum itafine crimine fit,quod puto alio uerbo ad Timos

theum irreprehenfibilem ordinatum, non quo eo tantum quo ordinandus eft fine ullo fit crimine, ôi prxteritas maculas noua côuerfatione deleuerit, fed ex eo tempore quo in Chrifto renatus nulla peccati conftientia mordcatur.Qiio/ modo enim poteft prxeftc eccleilx, auferre malum de medio eius, qui in deli/ dum fimile corrueritC' Aut qua libertate corripcre peccantem, cum lacitus fibi ipfe refpondcat,eadem fe admififiè quæ corripiiQtiod autem aitantegraz

C dum:Vnius uxoris u(rutn,fic«ntelligere debemus,ut non omnem monogamH Mofto^amid digamo piitemus efle meltorem, fed quo is poflitad monogamiam ÔC cotinen namcoartari,qLitfuicxemplo prxfueratindoccdo. Efto quippealiquem adoz lefcenruluin coniugem perdidiiTe, SC carnisnecenîtatcfuperatum, accepiffe uxorem fecundam,quam SC ipfe ftatim amiferit, SC deinceps uixerit continen tcr;AIium uero ufcg ad fcncdutemliabuifTe matrimonium,SCuxoris ufum, uc picric^xftimant./elicem,nunquam àcarnisopereccflalTe, quis nobis uidetur de duobus melior cflfe pudicior, ac continentiorC Vticp qui infelix etiam in cundo man imonio fuit, SC poftea pudice SC fände conuerfarus eft,6C no is qui

»» ab uxoris amplexu nec fenili eft feparatus xtate. Ornatum ] Id eft, his omni ” busfpiritualibusornametis. Hofpitalcm] Laicusenim unum,aucduos,auc Eptfcopiho/pi tres,autpaucos rccipiens,impleuit hofpitalitatis officin: Epifcopus nifi omnes td/jïrfy. receperitjinhumanuseft. Docibilem] Ideft,fapientem. Nonuinolentu]

»5 Vtfiducialiterpoffitcorripereebriofos. Non percuflbrem] Ne (it perulans I^‘’‘’P^^^“^-adcxdêdum, Sedmodeftum] Qui omnia facit cum menfura. Noneophyz

3j turn] Ideft.nupcrinftrudum. Neinfuperbiamclatus] Ideft,nenuperrez natus cito poftit per ignorantiam extolIi,£C putctfe non tam minifteriu humi? litatis,qudm adminiftrationem fecularis pot eftatis adeptum,0lt;^ condemnatio-nem fuperbixmercatur ficut diabolus,qui periadantiâ iudicatusatcß dciedu*

SÏeft. Vtnoninopprobriumincidat,amp;SinUqueumdiaboli] Vtnonuituperez 3) turminiftcriSnoftrum. Ab his qui forts funtj ludacisinftdelibus,ÖCGraccis, Sc Paganis, Omnes enitn naturaliternoruntculpare uitia,SC laudare uirtutes» ” Diaconos fimiliterpudicos] Hoceft,oportetftmilitereosirreprehenübilea Presbyteri. eftc,ut cpifcopi cltgantur.Sed quxritu r, cur de prcsbytcris nullam fecerit mcnz D tionem.Sed etiam ipfos in epifcoporum nomine comprehendit. Non bilinz

„ gues] Quiafufurro Sc bilinguts multos contuibat paccm habentes* Non ,, turpe lucrum fedantes] Turpe lucrum eft,de cceleftibusmyftertjs terrenafc j, dari, Habentes myfterium fidei in confeientia pura] Id ctr,ut non propter lucrum Chriftum pracdicent,6C pro Chrifto laborent, ut non quaeftum efte exi

3j ftimentpietatem, Mulieresfimiliter pudicas] Similiter easut diaconos eli Didconijpe in giiubct.Vndeintelligitur,quoddehisdicat, quas adhuchodie in Orientedia Oriente. nbsp;nbsp;nbsp;conifTasappellant. Diaconifint unius uxorisuiri] Nonuthaberentdicit,

„ fed.neduashabuerint. Qitienimbene miniftraiierit] Oftenditnon miniz ,5 fterium tantum,fed qualitatem minifterrj prxmium promereri. Et multam fiz „ duciam in fide] Et apud deum petendi, SC apud homines docendi.ôCctiant ,, arguendi. CoIumnaSCfirmamentumucritatis] Idcft,inquanuncfolaue ,, ritasft3tfirmata,quxantein lege erat pofita. Et manifeftc magnum eftpieta ,, tisfacramentum] Cumteoporteatecclefiam Chrifti docere,nonefttibiamz Sderdmentum biguum quid doceas,dum manifefte apparet, quod magnum eft iâcramentS.

„ Dicitur hoc fact amentum, quod primitusoccultabatur. Quod manifeftatS ,, eftincarne] Quod nunc in came Chrifti declaratum eft,magisuidelicetpriz ,, mo Sc paftoribus. luftificatumeftinfpiritu] luftumefte in fpiritu demon* ftratum eft in forma fcilicetcolumbx,fiue quod prophetatum eft per fpiritum

3’ qu indoilliin ercmomini ftrabanr,indielt;^afcenf!onis. Aflumptum eft in 33 gloria] Vtapoftolisuidentibusafcenditinccelum.

A D- T I M o T H E V M P R I O R» C Q U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Pintusautcm] Sandus, Manifefte dieft] Peripfum fcilicet Paulum prophetalem fndueftafFedum, quomodoantfqut dfz cebant:Haecdicitfpintusfandus, Qiiiafnnouiflimis tempo ribus] Poftquamdefacramentointimauit,nScindicatquod illud facramentum hxreticorum nubibus obfeuratur. In hyz pocrifi] Id eft,aliud in corde,aliud in labijs proferentes,uel re

»» tinentes. Cauteriatam] Vitiatâ,uelmaculatam, ProhibentiSnubere] Id eft,cQ ipfi nubant,ut;Qui pracdicas non furandû,furaris, Illi aûthocnô amorc Row,* Caftitatis ÔC abftinentixfaciebant,fedutfandiores exteris uidcrentur, Peruer ” bum dei] Id eft,quo fandificatur cibus, aebenedfeitur, Hxc proponens fra/ ” tribus] Librâiuftitixinomnibustenens, ôôomniarationabiliteramp;modcra« î» tédifpenfans. Verbis fidei] Verba proprie fideifunttraÙitiofymboli: bona Vertrfƒlt;/ff» 5’ ùero dodrina^ qua uita inftituitur Chriftiana. Inanes fabulas] ArtecÔpofitu mendaciû. Pietas aût ad omnia] Etadprxfenstempus,8Cin futur5. NamÔC ipfa uidua Sf in prxfenti eft paft3,amp;S merces eius manetin axio, Vnde Salomon

” aitrLongitudodierûindcxteraeius, Fidelis fermo] Qiiêdepietateprxdixit, Proutrij fîdeliSjid eft uerax apud omniû bonorS côfcicntiâ, Ôécui nemo bonus refiftat,

” Qui eft falus omniû] Omniû in pixfenti, Fideliû] Etiâ in futuro, Hxc f)raccipe,ô(r doce] Prxcipe,utfiant:doce,quo modo fiant, uelqualiprœmiorez munerandafunt. Dû uenio attende ledioni,exhortationi,dodrinx] Primo lege,deinde exhortare ut fiant,poftremo doce,quomodo intelligantur obfcuz ” rajUtpoffintfieriquxleguntur. Nolinegligeregratiâ] lllencgligitgratiâ,g ” a'cceptû talentflnon exercer. Perprophetiâ] Jdeft,benedidionê. Csimpo^ww.

® iîtionemanuû] Mearû. Presbyterij] Epifeopi, Hxemeditare] Omniseffi »’ perfedusexmeditationedcfcendit. Inhisefto] Nôenimomnisin hiseftg »» meditatur. Vtprofedustuusmanifeftus fit omnibus] Hoccft,utexêplotuo omnesadmelioraproficiant. Attêdetibiô^dodrinx] Primo tibijdeinde do drinx, ut ubicp follicitus amp;nbsp;te adu falues, ÔC illos dodrina pariter ÔC exemplo,

Eniorem ne increpaueris] Ne indigne ferens fe à luniore corre* ptum,exafperetur,amp;nôproficiat. Sedobfecra] Vtftioquafipa/ tertexfenioinftituatiuniores. luuencsutfratres] Fratresutco texempb acuijliberiuelcômonenturfimiliterutfororcs, Viduas honora] Ideft.neceftàriaeispraebendo, folatiaconferendo. Quxuere uiz

»’ duxfunt] Ideft,finc uiro, nupttjscp. Si qua aût uidua filios autnepotes ha/ Verieuidu,^: »’ bet] Tarn diu regat domû,quàm diu edocetfilios paruulos,aut nepotes,ut ^d

à parentibus pietatisacceperit, fiIqs reddaqita tarnen, ut non hac excufàtione auaritiae ftudcat,fed fufficientiâ tantû fibi feruct,Slt; liberis, ne in eis ipfam occa »» fionê det feculo feruiendi. Dcfolata] A coniugio maritali. Et inftet oratioz ” ni] Qualis fuit Anna filiaPhanuel,taies prxcepithonorari, qux in têplo die »’ SCnodeorationiuacabat, Viuensmortuacft] Secundûanimâ,ergofiquxfn • »’ delitqs eft mortua,quâto magis qux in peccatis uerfaturC Si quis aût fuorû SC »gt; maxime domefticorû cura non habet] Si quis uiduas abtjcit, aut pupilles,uel

maxime parères amp;pauperes,deterior eft infideli, quia etiâ illinaturalitcr habet Fideles quid^ circa proximos pietatem, fiue fiqua uidua filios orphanos negligat, huius fenz infidelibus pe tentix crimen incurrit, Simul notâdû eft quofdäfideles,efle in nomine,qui in« iores.

C fidelibusconucrfationcpeiorcsfunt. Vtduadigatur] Jnminiftenumdiaco ,■) natusjuelutfuftenteturopibusccclefîx. Non minus annonim fexaginta]

Nam iuniores uidux poflunt ad fuû opus laborare,uc non aggrauent ecclefiâ. 5’ Vniusuiriux'or] Vndeintelligitur,quodiIlaquxcSplunmisuirisfuit,ui/ yidu£ucra. duanonfit. Tribulationêpatientes] Incarcéré,uelægritudincpofihs. Sf gt;5 omneopusbonûfubfecutaeft] Breuiteruniuerfa conclufiu Iuniores aûtui duas] Id e(l,minoris xcatis quàm fexaginta annorû. Taies ergo deuica alqsin JnChriflonu= rninillerio diaconacus pracponcre,nemalûprobonodetur excmplû. In Chri ftonubere] ldeft,infocietatcChrifti,ô^ftatuuiduitatisnubercuolQt, Quia 3j prima fidê] IdeR,fides quafeuiduas promiferantpermanfuras.Hxcautérc gula non folum in uiduis, fed etiam in uirginibus continentibus^ feruatur.

Ociofe difcurrunt] Diuino minime timoré detêtx,nec marin poteRati fub ■Caricfus. i'e(5lje,nulIa^curadomeRicxoccupationisaRricRx. Curiofe] IdcR,dercbus ïs fibinonpertinentibusloquentes. Volo ergo iuniores] IdeR,nonuouenr tes. Nullam occafionem dare] HoceR,nepcrillarQ incontinentia religio 35 blafphemetur» Aduerfario] IdeR,diabolo,uelcuiIibetpcruerfo homini, t? 3» lamenimquxdamconuerfxfunt] Reddit caufam quare eas nubereuellc J, prxdixerat. Vchisquxuereuiduxfuntfufficiat] IdeR,quxomniauxiliode/ 55 folatxfunt. nbsp;nbsp;Duplici honore] Magno honorc,uel proptergradûofFictjamp;:

dodrinx. Bouitiituranti] Idcft,docRori prxdicanti. V’tamp;crteritimoré »5 habeant] Videntestenemini pepercifle. Sine prxiudicio] VtSoIomon „ ait;Cum côfilio omnia fac. In declinatione] Vt:Necpaddextramjnecgad t 5) finiRram declines, Necpcômunicaucrispeccatisalienis] Si enim cito ante D tempus manus cuidâ impofueris, pcccatis eius cômunicabis. Quorunda ho ,, minû peccata manifcRa funt] Statim in ipfa examinatione apparent, Prxz „ cedentia] Antequam quis gradum eccIefiaRicum accipiat, Ad iudidum]

ManifeRa funt ad indicium,hoc cR,Rue dumdeie(Riexcômunicantur,fiue dû »3 plagis prxfentibus prxdamnantur. Quorundam autem amp;nbsp;fubfequuntur]

PoR ordinationem fciuntur aliorS peccata, qux celaueruntanteordinationê,-ideo prxdixitjfme prxiudicio nihil faciens. Et manus cito nemini impofueris, ” doneefeias fi lateant peccata,an nô, Subfequuntur] Hoc eR,fiue fubfequiz ,, tur in futurum indicium,fine hic diu latere non poflunt. Non ergo debent faci »5 leordinari. Similiter fada bona manifcRa funt] NôenimpoteRabfcon M4»fe.5 j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fupra montem pofita,fed etiam qux ad tempus latent,nô poflunt diii

Vicunque funt Rib iugo ferui, dominos fuos omni honore d»/ gnos arbitrent,ne nomê domini amp;nbsp;dotRrina blafphemct ] Ici eR, ne uideantur per religionem in deterius profecifle. Qui autem fideles habentdominos] HoceR,neflbiacqualitatem uindicent,eosœ contcmnant,quorum frati es funt per fidem.

Beneficij] Fidci,6Cbaptifmatis. Exhortare] Præmium Et fuperbus nihil feiens] Super alios fe extolkns,cum non fit

35 defurfumnenicnsquamprxdicatfapientia, Sedlangucfcens] Quianeefo lidx ucritatis feientia conualefcit, fed diuerfis occafionibus languet,ô6 pugnas „ uerborûobferuat. Sufpiciones malx] Siue hxrefîm de altero fufpicantur, „ Rue andientes putant deticere ueritatem. Exiflimantes qnxRum efîc pietatê]

Quia putant quxftus fut caufa nouutn uenifle teftamcntum, Eft autê qux/ £cd.^ 33 ftus magnus] Multum acquinr,qui habet pietatem cum fufRctentia, non lu/ Î, xurix,fed naturx;quia quætantum naturæfuffi'ciunt,pictas cxigir» Nihil ein Pietas. 33 intulimus in hunc mundiij Nudinati fumus,nudietiam morituri: quiequid

enim hic inuenitur, hie relinquitur» No eft noftrutn, quod non femper noftrCi eft. Ergo illas dtuitias acquiramus,quas nobiicum ad cocleftem patriä ferre pof »» fimus. Etdeftderiamulta] Diuitiarum enim defideria nunquam fatiantur. »» Qiiæmerguntininteritum] Dumambirione honorum tumentes, in coe

los ufep eleuati ufeg ad inferos dernerguntur.Siue defiderantes aliénas opes,ut

» Achabjufeg ad homicidium perueniunt. Radix enim omnium malorum cu jj piditas] Merito initium omnis peccaci (uperbiam diffiniuit fcriptura,dicens:

Initiü omnis peccati fuperbia.Cui teftimonio non inconuenienter aptatur etiä Pcd.la illud,quod ait Apoftolus; Radix omnium malorum auaritia eft, fi auarinage?''' neralem intelligamus, quaquifeg aliquid appétit amplius quam oportet, pro/ pter excellentiam fuam, ÖC propter quêdam propriac rei amorem, cui fapienter nomen Latina lingua indidit,cum appellauit priuatum.Specialis uero auaritia Rquot; qujE ufitattus appellatur amor pecunix, cuius nomine Apoftolus per fpeciem genus fignificans.uniuerfalem auarttiäuolebat intelligi,diccndo:Radixomni um malorum eft auaritia. Hac etenim diabolus cccidit,qui utieg no amauit pe« cuniam,fed propriam poteftatem.Radix excifos femper dêfius reparat ramos, euellenda eft ergo radix,ne rami fuperflue cxcidantur:quiain tranfgreftione

B Adx multa eran t uitia, ut eft: Si de hoc ligno guftaueritis, aperientur oculi ue/ Gen.3 eritisficutdtj.Denicg cum dixerit, Aperientur, hic oftenditurcupiditasî

Et quando dixerit, Guftaueritis ,hic gula uidetur:amp; quando dixcrit,Eritis ficut dijjibifuperbiareuelatur. Etinferueruntfedoloribusmultis] Ç^antoam plius habuerint, tanto plures follicitudinum fuftinent cruciatug, Seeftare au/ », tem] Ideftjtnhiseftodiues. luftitiam] iniudieqs. Certamenfidei] ld^gt;Ttmotl.t 33 eft,utfidemdefendas. Appréhendé uitamxternam] Vtillicupiunt tempo », ralem teuere. * Coram multis teftibus] Coram facerdotibus,uel miniftris uira ,, tutibuscœleftibus. Prxeipio tibi] Prxdpitautemautoritatc magiftri. Sir „ ne macula] Maculatenim quodämodo,6Crcprehendi facit mandata, qui pec „ cat, QuiteftimoniSreddiditfubPontioPilato] Dicensad Pilatum:Ego

ad hoc ueni in hunc mundum, ut teftimonium perhibeam ueritati, fcilicet pro ,, ea etiam moriendo. Qui folus habet immortalitatem ] Id eft, non accipit, „ * Quern uidit hominum nemo] Nemo uidit ficuti eft, fed unufquifque pro merito.Nam S)C folem tanto amplius uident finguli, quanto purior fuerit acies

gt;j oculorum. Non fuperbe fapere] Rare enim inuenies diuitem,nifi fuperbir, sgt; Adfruêdum] ldeft,nonadoccultandum,uelad negociandum^ Ne^fpe

rare in incerto diuitiarum] De quibus incertus es utrum illx tibi,an tu illis ce

», leriusfubtraharis. Veramuitam] Ideft,futuram,affirmatpraelcntcmuitan5 „ efleueram. Depofitumeuftodi] Jdeft,commendatumanobisfcruaman/ „ datum,fiucfideidepofitumeuftodi, Fallacisfcientiac] Dialedicae, Graz. », na tecum] Permaneat in »ternum.

r,_ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A 5 SEDVLII

Aulus apoftoluslefu Cbriftiperuoluntatem dei,feainduni promiflionem uitx] Quam promittit Chriftus condign« exhibentibus promiffione feruitium, Cui feruio à proauis mcis] Id eft,à patriarchis, Nam ego ecclefiâ Chrifti non maleuolcntia,fed legis xmulatione uaftabam. In cofeienz tiapura] Nullam habens criminale peccatG. Quod fine intermifllone habeam tui memoria] Eo quod meruifti, ut

_ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r, MemorlachrymarStuarS] Quasmeabeunteatefudi/

„ fti, Vnde 6C me ad triftitiâ prouocafti, quam tua opto prxfentia releuari, nbsp;nbsp;Vt

„ gaudioimplear] Propter tuâiterû prxfentia. Vtrefufeites gratia dei] Hoc „ eft,ut de die in die ftudioprxdicandi renoues, Perimpontionê manuû] Id „ eft,iuxtaordinationêtuâinEpifcopatS, Spiritûtimoris] Vttimeamusperfé „ cutores.qui nos prohibent prxdicare. Seduirtutis] Ideft/iducixprxdicanz

D Etfobrietas] Vtomniafobriamentefaciamus, Noli ergo erubefterc] No te pudeat prxdicare, QCtcftificari ChriftScrucifixum me^ uindS pro eo* Sed »J collabora] MecQfimuh Secunduuirtutcdci] Qua nos côfortat uirtutibus ,gt; pernosfadis. Antetêporafecularia] Vt: Elegit nos deus ante mundiconfti ,» tutione. Qui deftruxitquidê morte] Peccatß,amp;diabolô, Il'.uminauitaute ,5 uitam] Oftenditquomodo uitaSCincorruptioquxreretur. Scdnonconfun jj dor] In tentationibus amp;in catenis. At nos econtrario folis obprobrtjs cöfunz 5, dimur, Scioenim] ChriftS cuicredidi,idcftfcio eu fidele amp;nbsp;potente, Depo 5, fitummeS] Anima,uel prxmiS, ExemplShabe] Regula cuftodi, SanorS „ uerborS] Quxparâtfanitatê. BonSdepofitS] Dodrinâ,uclmandata,feu „ grads. Scishoc, quodauerteruntfeàme] Idcirco te commoneo, quia quos menonpurabamdeferere,derdiquerunt. Omnes] Pro parte. ExAfia] „Minore, Oneüphori domui] Non fibifoli, fed omni domui eius,

V ergo fili mi confortarein gratia, qux eft in Chrifto lefu, Sd qux audifti à me per multos teftes ] Siue prxfentibus multis tibi dedi mandata,qualiter docere d ebeas : Siue quac dixi,mulz tis prophetarS teftimontjs QC exemplis côfirmaui. HxccÔmê da fidelibus hoîbus] Qui fide lieer poffunt dei gratia difp enfa re, hoc eft folius dei caufa pracdicare. Nemo militans deo imz

,5 plicatfenegocqs fecularibus] 'Comparationc militantium utitur, ut often« dat multo magis nos à negocqs fecularibus liberos efte debere ,ut Chrifto placeamus, cum etiam feculi milites à reliquis atftibus uacent, ut poflint regi Kdtth, Ö iyo placere perfede, Cui fc probauit] Se obtuh't,N€mo cnim,inquit, duo/ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus

»» fcdilJefolus quitotauirtuteuiccritcoronatus erit, Laborantcmagricolam villus eorum », oportetprimum de frutîlibus acciperc] nbsp;nbsp;Ne quis dicererunde ergo uidurus quifacris frte

fum,fi me totum occupaucro in dodrinafOftêdit eum primitias frugum à poz Junt.

», refurrexilFe] Hoceftcontra illosjquicarnisrefurredionemncgab5t,fiCadz ucrfusillos,qui ncgant Chriftum in carne uenifle, quoslefus Antichriilos ap pellat,uel ficut ille poft mortem refurrexit,ita ÔC tu habcbis ibiatium poft tribu

„ lationem. Secundum Euangelium meum] Secundum quod me prsdicaz »5 renonnefeis. Sed fermodomini non eft alligatus] Qiiia prxfentes doceo ,j fiducialiterjamp;literisabfentescofirmarcnonceftb* Propter eletftos] Id eft, ,» utfimexemplumelctftis, Vtamp;Sipfifalutemconicquantur] ldeft,fuftinen 9’ tesmeoexemplotentationes. Illefidelispermanet] Nam omnia qux pro? Fidelisdeuf, 99 mifit implebit,quia ueritas contra fe non faciet, ne fe negate uideatur, Comz „mone] Ideft,impera, Teftificans] Id eft, fortiter docens, Coramdeo] »9 In uoluntatedei. Non per contentionem] Netibi nullus credat cotenden »9 ti, Probabilemexhiberedeo] Hoceft,itauiue, nedidafadlisdeficiëtibus 9’ erubeftas. StultaautemSCinaniloquia deuita] Hoceft,irreligiofas hscreti

99 moeorumficutcancerferpit] Cancereftedicituruulnus,quod inmamillis (^Mcertnor* nafeitur foeminarum, quibus nifi cito fubuentum fuerit, cum uirus ad cor ferz plerit,nullum ultra remedium eft. Ita hacreticorum funtcolloquia uitanda, ne

B Id eft,eO quod fuccedunt filrj poft parentes. Aut il li tantum refurrexerunt, de nbsp;nbsp;nbsp;'

’gt; Auefadameflerefurredionem] Id eft, animas in alia corpora tranftre pur fdlingeneßd ” tanteSjfecundumPlatonicumerrorem. Sed firmum fundamentum deiftat] Platonicoruin

fi tempore n9qui à Dathan amp;nbsp;Abiron fubuerfi non funt,non fimul cum impqs

99 SCiuftumfif. In magna autem domo] Magnamdomum non ecçlefiam di P^omutntÂ cit,ut quidam putant,quænon habet maculam,necçrugam,fedmundû in quo 8'’^« zizania funt mixta tritico.Nam refurredionem negantes, certurn eft,in ecclez fia eftè non pofte. Vafaaurea] Senfummundumhabentes,aelapoftoli.

99 Vifæxternx. Incontumeliam] Peenx. Si quisemundauerit feabiftis] Id eftjfi quis à dodoribus fe hxreticis emundauerit, amp;nbsp;crediderit refurredionê fu turam,ôë indicium dei,perhoc omne opusbonuimplerecontender. luueni lia defideria fuge] Id eft.fornicationê. Pace cum his,qui inuocantdominü]

gt;9 non tantum labqs, Scruum autem domini] Seruum Chrifti,qui non clamaz j9 bit,neq?contendit, SedmodeftumelTeadomnes] Nonfolumad amicos.

Oc autem fato, quia in noui'flîmts d/cbus indabunt tempora perïculofa] Nôfittibihocmirum,quod quotidie petoraperz ueniunr» Seipfos amantes] Nôdeigloriam,fedfuamqux/ rentes* Parcntibus] Jdeft,amp;corporah'bus,ô(:fointualibus non obedientcs, Sincaffèdu] Mifericordiæ* Incontinenz tes] Perluxuriâ» Speciem pietatis] Ideft^inhabitu^feudo

JJ dn'na* Abnegantes] Open'bus. Qinpencrrantdomus] AdprxdicandS JJ uelfeducendum» Etcaptiuasducuntmulierculasoncrataspeccatis] Ideft, Tceminæ infir impunitatcm illis Si ueniam promittentes, fine infirmas animas quae fœmints misAtümabus comparantur^hscrcticapcruerfitatccorrumpunt. Sempcrdifrentes] Noua cowpdrdwfwr. femper difcerecupientes. Quemadmodum enim lamnes Mambres refti/ idmnes GT terunt Moyfi] Hi funt Magi, qui feceruntfigna in Acgyptocôrra figna Moy iAlt;imbres. fi.Et harc nomina inueniuntur non in libris legis, fed Paulus protulit fiue per 5, fpiritum,fiue per peritiamaliarumfcripturarum* Circa fidem] Quia non in „ trant in fidem, fed foris funt. Non proficient] Ad nocêdum alfis. Sieur „ ilJorum] Id cft,Magorum fuit, cum côfefTi funt digi to dei fe fuiflefuperatos» „ Tu aurem alTecutus es meam dodrinam] Id eft,idcireo tibi no timeo,quia ,, fcio te dodrinam Siuitam meam cognouilTe optime* Et exomnibus liberaz „ uitdominus] Ira amp;nbsp;de omnibus te eripiet. Etinerroremmittentes] Vteft: Matth.z} Non folum non inrratis in regnum ccelorum,fedintrantesprohibetis. Etcrc „ ditatibi] Adeopernos* Sciensàquodidicifti] Siueàucroapoftolo, ,, fiue per legem à deo, Perfidéquxeftin Chriftolcfu] Sine fide enim Chri „ ftiliterx legis non iam fulficiunt adfalutem* Omnis feriptura diuinitus infpi „ rata utilis eftaddocendum] Docereconuenitde his qux agi debent.Argue D re uero peccatores,corrigerc uero poenitentes, erudire, adducere hominem ad iufiitiam.

Eftificor coram deo, Si lefu Chrifto] Conteftatur ilium per uniuerfa qux credit religio Chriftiana^ut uerbum dei inftanter annuntiet* Qui iudicaturus eft uiuos mortuos] Quiaui uosinucnictjamp;mortuosfufcitabir, ïnfta] Commode*

Oportune] Oportunum cft libenter audientibus: Jmporz tunumueroinuitis, amp;noleniil’uspradic3re. Argue] Pec

„ catores. Obfecra] Seniores, Jncrepa] Superbos amp;refiftentes.Sedhxc „ omnia cum patientia, Si fecundum dodnnam perfice legis. Magiftros] „ Hxreticos. Prurientes] Placentesauribusfcilicetauditorû, AIifci:Prurienz Pruritui Mri tes auribus^hoc cft,ipfi auditores auribus côfidcrâtes.Pruritus eft em incendiu ««• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;carnis, fine effufione fanguinis uel feminis, fie uerbum hareticorum fol lïci tac

,, aurcs audientium fine ueritatc pratdicationis. Ad fabulas autem cenuertenz ,, tur] Adfabulofasaflèrtiones, Minifterium ruû impie] Scilicet epifeopa ,, tus J non enim femper ero in corpore utualeamcommcnere. Certamenbo/ „ num certaui] Modo iam confidenter hoc dieu jn extremo uitæ limite confti/ „ tutus,comparatione utiturfanèinagcnccertantium. Certaui] CÔtraodo „ uitia,dæmoncs,hxreticos,perfecutores. Cuifumcenfummaui] Inmandaz „ tisdiuinis, Fidemferuaui] Sufceptioffictjhdeminfinemufquefcruaui.

' nbsp;nbsp;Repofita eft mthi corona iuftitix] Ideftjhucuf£^Iaborespaflusfum,nuhc

»» aSc merccdc cxpcdo. luftus iudex ] Qui no perfonas,fed mérita refpi eiet» » Fcftinaadme] AbEphefoad Romam. Demasmedereliquit,diligens » hoc iecuîum] NecefTe enim erat,utdiligens feculum relinquerct feculum re« »’ linquêtcm:omneenim animal ad fimile fibi iungitur, Titus in Dalmatiâ] »’Iftiautemmiflïfunt Sc deferuerunt» Penulam quam reliqui Troadeapud »’ Carpumueniësaffèrtecum] PenulacftenimlacernainmodumcucuIIx. Ité PfnuU.

Lacerna Rola, aut genus cucullz fubtilis. Penula Latinum eR, id eR, lacer/ « naclarata» Reddat illidominus fecundum opera cius] inhoeprophetat, », non optât feeödum Hieronymum, ut in tradatu EccleRaRici ipfe ait. Ver* ,, bismeis] Quanto magistuisc' In prima meadefenfione] Quando defend! M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in Roma cuangelicâfidéjfecûdo anno Neronis» Deorekonis] Nero Leo.

}» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Neronis, Abomnioperemalo] Ab infidiantium ma

M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lignitate. Eraflus] Paulidifcipulus» Claü

,gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diaj Quacdammulier, Cumfpiri/

» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tutuo] Quia carne mot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;».

BERNXENSIS, IN EPISTOUAM P A V Li AD TITVM COL/ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LECTANEVM,

Anc Epi'flolam (cribitde Ni'cöpoïi, qux fn Acdaco litcore Ota cft.ad Tkum dïfcipulum fuum,que(n Cretz relïqucrac, ad ecckfîas inßruendas. Paulus feruus dei ] Id cft, non peccaclt;,aut ueterts legis. ApoRolus autê ChrtRi ] Quia ab ipfo miflus fuit prxdicarc. Secundum fidem eledor« dei] Id eR, fecundum eandem fidem, qua credentes eledi funt,cum cognofcerent ueritatcm. Et agnitionem ueritaz

» tis ] Quam prxdico, ut agnoicant ueritatem noui TeRamenti reliAa lire/ îtMfTÎtMî ra. Quae fecundum pietatem cR] Nonfeueritateuctenslegis. Aliter,hxc cR plane ueritas,quse non habet pietatem,uerbi gratia,fi quis grammatiz cam nouerit artem dialecRicam, ut inter falfa nbsp;nbsp;ueradrjudicet, abfque

*’ pietate notitia ucritatis deledlatad pracfens, fed acternitatem non habet prxz miorum. Ante tempora fecularia ] Ante mundi omnia tempora,apud fe propofuit per filium faluare credentes. Tempora autem fecularia dicit, hoc cR, quæ multis feculis cyclisue ab initio mundi reuoluuntur: funt etez ” nim tempora quxnon funt fecularia,ut unius horac,uel diei tempus,quac non feculis fed momentisconRant. ManifeRauitaSttemponbus fuisuerbûfuS in pracdicatione ] Attenditetextumamp;ordinemledionis.quoniam uitaxter na, quam non mendax deus ante feculaxterna promifit, non alia fit abfque

*’ uerbo dei: ManifeRauitenim,inquit,temponbus fuisuerbumfuum,quodin ” principio eratapud deum pattern. SecundumimperiSfaluatorisnoRri dei] *’ Cum Paulum amp;nbsp;Barnaban fegregari prxcepit,ut Gentes docerent* Huius rei gratia reliquiteCretx ] PoRquameredentium dura cordamollierat, tarn in fignis,quaiTi fermone,8C fundamentum fidei iecerar,ideR,ChriRum,Rehgt; ” quit Titum Cretxdifcipulum, ut rudimenta nafeentis ecclefix confirmaret, ip(e pergens ad alias nationes.Quod autem ait: Vtea qux défunt corrigas] ORendit needum eos ad plenam ueniflTe feientiam ueritaris,ÖC licet ab Apoflo locorredifuerint,tamenadhucindigerecorrc(Rione. Corrigas] InGrxco Grrcc Icgitur a^t^m fupercorrigas. Vnius uxoris uir ] Id eR, quo poRit ad monogamiä « 5lt;continentiam alioscohortari,qui fui exemplum prxferat in docendo. Fi »» lios habens fideles] In domo propria prius dotRrina fuanofeatur. Oporz tetenim Epifcopum fine crimine eRc ficut dei difpenfatorem ] Ipfum dicit Epifcopum, quemprius prefbyterumnominauit ,antequam diaboliinRinz du Rudia in religione fierent,fiC dicerent in populis ; Ego ium Pauli, ego afft ApollOjCgoaütCephx, comuni prefbyterorü cöfilio ecclefixgubernabanf, Epircoporuftt PoRquamuerounufquifque eos quos baptizauerat fuos putabateRe,non clcäio quo co ChriRi,in toto orbe decretum eR,ut unus de Prefbyteris eledus, fuperponez filiofrildßi. returexteris, ad quem omnis cura ccclcfixperrineret,ô^ feihfmatum iemina tollerentur. Inadibus ApoflolorumferiptumcR,quodcumucniRetApoz Roius

ftolus Paulus Miletum, miiêrat Ephefum, SC uocaucrat Prefbytcros ciufdc eccIeOx, quibus poftca inter caeteros fic locutus eft : Attendite uobis SC omni gregi, in quo uos (piritus fandus pofuit Epifcopos pafcére'ecclefiam domini, quam acquifiuitper fanguinem fuum, Ethicdiligenttus obferuato, quomo= do uniusciuicatis Ephefi Prcsbytcrosuocans, pofteaEpifcopos dixerir. Hxc propterea, utoftendercmus apud uetcres eofdem fuilfe Presbytcros quos Epi Epifcopi i/dS fcopos, PaulatimuerOjUt diucnfionum plantaria euellerentur, ad unumo/ olim quiPrefi ïgt; mnem foilicitudincmeflèdelatam. Noniracundum] Iracundus eft,nó bytcri.

J, uentofolium,mouetur. NonperculTorem] Ideft, nealiorumconfcien ,, tiammalaconuerfationepercutiat. Nonturpislucricupidum] Turpis ,, lucri appetitio eft, plus quàm neceftc eft de prxfentibus cogitare. nbsp;nbsp;nbsp;Sed ho/

,, ipitalêj Hucufque quid non debeat habere Epifcopusfine Presbyter,nunc ,, quid haberedebeatexplicatur» Benignum] AnteEpifcopatum» lu/ „ ftumj Iniudictjs» Ampledentcmeum qui fecundum dodrinameft fi/ J, delem fcrmonem] Non fabulas fecularcs. Etfedudoresj In Graeco, men J, tium deceptores. Maxime qui de circuncifione funt] Ideft,quihuma/'«Griccii „ nas potius traditiones quàm diuina mandata loquuntur» Qui uniuerfas biblijs efi. „ domus fubuertunt ] De ciborumdifferentia,SC de circuncifione, SC fabbato „ tradantes, SC hoc non zelo dei faciunt, fed turpis lucri gratia, nbsp;nbsp;nbsp;Dixit qui/

ad continentiam loci pertinet hoc quod ait : Dixit quidam ex illis proprius il/ lorum Propheta, uidetur ad eos referre de quibus fuperius eft locutus : maxi/

B me qui de circuncifione funt, quos oportet redargui, qui uniuerfas domos fubuertunt, docentes quac non oportet, turpis lucri gratia, ut fequatur : Dixie quidam ex illis proprius eorum Propheta, Quia uero innullo Prophetarum qui apud ludaeam uaticinati funt, hic hexameter uerficulus reperitur, u idetur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;.

mihi dupliciterlegendum,uthoc quod ait : dixit quidam cxillis proprius eo^ rum Propheta, id eft, Cretenfium.Sed quia multa in medio funt, amp;nbsp;hoc abfur Cretenfis mê dum uidetur, 6C forte nemo recipiat, proptereacum fuperioribus quxmagis daces. uicina funt aliter aptandum eft, ut legamusî Suntautem multi SC non fubditi, uaniloqui SC ièdudores, maxime qui de circuncifione funt, quos oportet re/ dargui, qui uniuerfas domos fubuertunt, docentes quac non oportet turpis lu cri gratia, Dixit quidam ex illis proprius eorum Propheta. At id quod ait; proprius eorum Propheta, non adludxos fpecialiter, qui maxime de circun/ cifione funt,fed ad multos referatur,qui non fubditi funt, 8C uaniloqui, 8C mentium deceptores, qui utique quia in Creta erant, Cretenfes fuiffe creden/

»’ di funt. Cretenfes îemper mendaces ] Hoc Epimenides, fiuc Callima/ Epimenîdit chus Cyrenenfes,de laudibus louis contra Cretenfes dixit,qui dicebant apud ßue CaUima cos fepultum, quem raptum putabant incœlum, Hunctotum uerficulum chiuer/uft Epimenides de oraculis feriptitans dixit : ÔC proprium uitium gcntis,quod eft mendacium,arguit,EtideohocuerficuloPaulusabutitur,fcribcnsadTitumî ut falfos Cretenfium dodores proprio in fuo dodoreconterat: Quem ideo Propheta dicit,fiue ad id alludes, quod talcs Chriftiani taies mereâtur habere Prophetas, quo modo ÔC Prophetxerant Baal, Siue uero quia de oraculis fcri pferat atque refponfis, quae futura multa ante prxdicant. Denicç ipfe liber ora

C argui'tiirfalfitas 0^ fcrodtas,ac ingluui'es,amp;^ pigrItudo*Tefti'moniumhocur/ J, rum eft] Quod dixit de ilKs propdus eorum Propheta* Non intenden/ tes iudaicis fabulis] Si quis poft aduentum Chrifti drcuncidicur,iudaids fer uitfabulis* Et mandatis hominum ] Traditionibus hominum.

Auerfantium fe à ueritate ] Noui fcilicet teftamcnti* Omnia munda J, mundis] Quia adhuc fecundum legem immunda uocabant* Omnia munda ] His uidelicet qui in Chrifto credunt, amp;,fdunt omnem creaturam bonam eftè, 5^ nihil abtjdcndum quod cum gratiarum adione percipitur, (gt; Coinquinatis autem amp;nbsp;infidelibus nihil eft mundum^ fcdinquinatxfunt » eorum0lt;^mens,amp;fconfcicntia] Proptcreaetiamquxfuntmundapernatuz ram, cis immunda hunt, non quo ucl mundum aliquid ucl immundu fit, fed pro qualitate uefccntium,filt; mundum mundis, amp;immundumcontamina/ t.Cör.ii. tis fiat,alioqui infidèles quofque ÔC pollutos,etiampanis benedidionis8£ calix dominicus non iuuat: quia qui comederit indigne de pane illo, amp;nbsp;de calice biberit, indicium fibi manducat amp;nbsp;bibit. Communia autem ÔC illicitain lege prohibebaniur, aduentu Chrifti purgata funtomnia, quxille mundauit, Voicibojtnu^ nos communicare non polTumus : In nobis utique eft uel munda comedcre, dosuelimmu= uel immunda. Si enimmundifumus, munda nobis eft creatura: Si autem imz dosfuamiK. mundi QC infidèles, fiunt nobis uniuerfa communia, fine per inhabitantem in cordibus noflris hærefim, fiue per confeientiam delidorum, nbsp;nbsp;nbsp;Confitentur

S5 fc nofle deum, fadis autem negant, cum fint abominati 6C incredibiIcs,6C ad omne opus bonum reprobi ] Aeftimant quidem in eo deum tantum negaz ri,fi in perfecutione quis à Gentibus comprehenfus renucrit Chriftum.

D Ecce Apoftolus omnibus ,qux peruerfa funt,fadis deum afterit denegari; Chriftus fapientia eft, iuftitia eft, ueritas eft,fanditas eft, fortitudoeft: nega* tur per infipientiam fapientia, per mendacium ueritas, per turpitudinem fanz Nfg4rf chri^ ditas,perimbccillitatemanimifortitudo. Etquotiefcunqueuincimuruitijs üuw. atque peccatiSjtoties dominum negamus,ute contrario quoties bene agi/ mus dominum confitemur:Necarbitrandum eft in dieiudicij illos tantumà deifllio denegandos,quimartyrio Chriftum negauerunt, fed per omnia opcz ra,fermoncs,cogitationcs Chriftumuelnegatus negat,uelconfelTusconfi-Abnegdtio teafur. Eftôô qusedamlaudanda negatio,de qua amp;ipfe Paulus Apoftolus gjf. /\pparfijtenim gratia dei, amp;faluatorisnoftri omnibus horninibus,erudi/ ens nos, utabnegantes impietatem, feculariadefideria, fobrie, 6C iufte, SC pie uiuamus in præfenti feculo ,cxpedantes beatam fpem, amp;nbsp;aduentum gloz riæmagni dei,amp;faluatoris noftri lefu Chrifti. Qiiamnegationcm qui negaz uerit, Ôl fequi faluatorem uolueritloquentem : Qjuicunque uoluerit ueni« Sei(gt;funj dine tc ad me , abneget femetipfum, amp;fic exutus ueterem hominem cum opez g4rc. ribus eiuSjôd indutus nouum fequaturdominum fuum.Quomodo autem quis fe abneget contemplandum eft. Pudicus fornicatorem,quod pudicus fu erat negat, iapiens imprudentem,iuftus lniuftum,forcisinfirmum,Et utin commune de omnibus loquar.toties nos ncgamus,quotics uitia priora calcan tes, definimus efle ouodantc fuimus*

] Vautem loquere quse decentfanam dodrinam] Aliudcft I enimfanamdodrinamloqui,aliud ea quxfanxdodrinxcon ueniunt docere: Quia in altero fimplex tantum eft inftituz tio,inalterocumeoquoddoceasuitæquoquccorrcptio;Qui cnim folueritunum de mandatis minimis, Ôf docueritfic,mi

- nimus uocabitur in regnoccclorum,Saluatorcprxcipiente di feipulis, non in in meditatione icripturarum eos laborare debere, ut quac feri/ ptafunt rcplicent,^condant inmemoria thefauros, fed prius faciant qux prxceptafunt. Qiiicunqueergofecerit,Ô£^docueric,ille magnus uocabiturin regno cœlorum: Nifi enim fupergrcflàfueritiuftitia noftra Scribarum ac Pha rifeorum iuftitiam- non poflumusingredi in regnum cœlorum, qui dicuntamp;^ non faciunt. Hocigitur nunc Apoftolus difcipulum fuum docet, utealoqua turquæ fanx dodrinx conueniunt, quia tune dedrinx fit fanitas,cumdoz Sdnddoâr'nu J» dorisdodrina pariterôCuitaconfentiunt. Senes,utfobrijfint,pudici,pru 5«*?. s» dentes,faniin fide,indiledione,inpatientia] Generaliter Tito anteprxz cipiensquid loqui deberet ad cundos ,ineo quodait: Tuuero loquereca quæ decent fanam dodrinam, nunc per fingulas fpecies quid unamquanque xtatem deceat exprimit: Primum fenibus uiris conuenientia:Secundo, anus quid deceat: Tertio,qux adoleicentibus apta funt, tam maribus uidelicet quàm foeminis mandata fubiccerit, exttemo de fenibus« Senes ut ibbrrj fint]

tu fando, noncnminatn'ces, non multo uinoferuientes,bene docentes ut prii dcntiam doccant] Hoccft, ita fintutufrifenes, in omnibus fobriar,amp; hone/ ftx,pudicx,fanæinfidCjSCchantate, ÔC pattentia, amp;pro fexu fuohaheant hocpiopn'um; Vth'ntin habitufando] ldeft,nonin tords cnnibus«

Non criminatrices] BIafphcmatriccs,uel accufatrices : hoc uticp quia ipfe adolefcentiâ iam tran^rellæfunr,deadoiefccntular5 xtatibusnondifputent, ÔC dicant: illà fie honoratur, ilia fie comitur, fie ilia procedic, amat tllum,ama« turabillo, Cumetiamfi hæcucra fint, non tam apud exteros dcbcat aeeufare quàm ipfam fccretc Chrifii chantatc compere, SCmagis docere nefaciat, quàm in publico aeeufare quodfecerit. Non uino multo féru l'entes] Signanter QCexprefleait: Non uino multo feruientes,Seruitus cnim quxdam Seruircuino, eft,amp; extrema conditio,uino fenfus hominis occupari,6d non fuum efle,fed uinû Bene docentes filiasfuas,ut prudentiâdoceant] Quiadocuitqua« les primo anus efle deberent, 6c poft quxeum fenibusiiiris habent commit/ nia,etiam propria eorum expofuit,uthonefte , ÔC habitu fando, ÔComni de/ core fint plenx, nec accufatrices, necaltjs detrahen tes, nec uino fenfibus occii patis,nunc confequenter dodrinx cisfrena permittit, utcumtaiesfucrint, docendi habeant libertatem, ut fcilicet doceant ea quac bona funt: Licet ez nim alio loco dixerit: Docere mulieribus in congregatione non permitto, fie MttUere! non intelligendum eft, utin uiros il lis fit dodrina fublata. Cxterû adolefcentulas docerc quomo doccant quafi filias fuas, primum caftitatem, quiaaduerfum hanc magis in dointcüigdtur xtatc florentc pugnat inimicus , Ô6 uirtus eius omnis contra fœminas in umbilico uentris eft, amare uiros,cum hoc non in clocuiodocentis, fed in corde amantis fit conftitutum: Vult eas amare uiros fuos cafte,uultin«

C ter ufrum 8C mulierem eflè pudfcam dilcdionem, ut cum pudorc amp;nbsp;ucrecun/ dia.etquafi neceffitate fexus rcddat pudicû débita uiro,quod ipfà exigit ab co» „ Etftliosfuosament] Ideft,uteofdemindcicrudiantdifciplina. Vtnon „ bîafphemetur nomen domini ucl uerbum] Verbum dominiblafphematur, Sld/phefndrc ucl cum contemniturdei prima fententia,amp; pro nihilo ducitur: ucl Chrifti in/ UQmendei. famatur Euangclium, dum contra legem fidcmque natura?, ca quae Chriftia? na eft, ex dei lege fubieda uiro, imperare dcfiderat,cum etiam getiles feeminx uirisfuisferuianteommunikgcnaturx. Iuucnesfimilitercxhortare,utfo ,, brq fint] Sicut in co quod fupra pixeeperat, diccns: Anus fimiliter in habitu fando, fimilitudinem anuum dixeramus ad fenes necefle referenda : ita nunc in co quod intulit, iuucnes fimiliter hortareutpudici fint, fimilitudinem iuuc num 6C ad anus,Sc per anus ad fenes arbitramuraptandam, utfenum habeant fobrietatem,0C honefti fint,0Cpudici, 6C fani in fide, amp;nbsp;charitate, ÔC pacientia: anuum in habitu fanditatem habeant, ut non fint accufatores.non uino muV Adolejcentiie to feruicntes,bene docentes, 8C extera. Proprium adolefcentiorum hoc pofuz ^uidtribudt it, Ut pudici fint in omnibus,tarn fcilicet mente quam corpore,tam opère Pdului. quam cogitationc, ut nulla fitinadolcfccntc fufpicio turpitudinis- Et licet quidam de Latinis ita xftiment legendum: Iuucnes fimiliter hortarc ut pudici fint, ut poftea inférant, in omnibus teipfum formam prxbcns bonorum opc/ rum, tarnen feiamus in omnibus ad fupcriora clTe referendum, id eft, hortarc ut pudici fint in omnibus. Sciendum quoque hoc, quod continentia nonfo^ lum carnis operc, SC animi concupifeentia, fed in omnibus rebus ncceflaria

D fit, ne honores indebitos appetamus, ne accendamur auaritia ,nc ulla pafiioz ,, nefuperemur, In omnibus teipfum prxbens formam boncrumoperum] Seipfum^rtCi Nihilprodeftaliquemexcrcitatumefleindiccndo,SCad loqucndum triuifle tcrc exempla linguam,nifi plusexemplo docucritquamuerbo, Denique quiimpudicus wtfc. eft, quamuis difertus fit, fi ad caftitatem audientes cohortctur,fermo eius infir mus eft ex autoritäre cohortandi ; Vt econtrario quamuis fitrufticanusSC tar/ dus ad loquendum, fi caftus fuerit, excmplo fuo homines poteft ad uitx fimi „ litudinemeompellere. In integritate ] Ideft ,inuirginitatc. In graui/ » rate] nbsp;nbsp;Id eft, mentis pudicitia, Illuxit enim gratia deiôi Salua ton's noftri]

», Ideoomncs indifferenter doce. Omnibus hominibus] Nullam condici/ „ onemexcipicns. EtiuftcôCpieuiuamusinhocfecuIo] Ne iuftitia terne „ rata fit, pietasadiungirur. Etmundaretfibipopulum acccptabilcm ] Ca/ „ ueamus ergo,ne beneficium irritumfaciamus. nbsp;nbsp;Hxcloquere] Dodlrina.

„ Exhortare] Excmplo. Argue] Eosquinonitauiuunt, Cum omni „ imperio] Sic intelligo quod ait : Argue cum omni imperio, ut fpecialiter ad increpationcm,0^ non ad duo fupcriora in commune referatur, nequecon/ uenit diccre, exhortare cum omni imperio, fed tantummodo ,increpa cum », omniinmerio, Ncmotecontemnat] Id eft, talem te exhibe, utconicmni non poflis.

magis quàm principibus uel hominibus. Non litigiofos] Nam Chrifti,ideft,pacisfiliosnôoportet litigate. Adomnes

homines] Non iblum ad bonos,uel amicos, Inmalitia] Cumperlèquez returecclefiam, Odibiles] Odientesinuicem. Quxmaiorpoteftmalitiaô^ l’nuidia efle, quàm contra abfentes cpiftolas fumerc, ÔC odiftè Chriftianos, ÔC confequéter ab hominibus odium promereriC'Siue fub perfona fua de alijs lo»

damus, amp;nbsp;inueniemus in prxfenti capitulo manifeftilTimâ trinitaté.Benigni= Triiutdtiico^ tas quippe atep clemctia Saluatoris noftridei,non alterius quàm dei patris,per probdtio.

abundanter per lefum Chriftum Saluatorc noftrum,iuftificauit nos in uitam xternam. Secundum fpcm uitxaeternx] Id eft,non fecundum carnakm hxz reditatem» Fidelis fermo eft] Ad fuperiora iungendum eft,ubi ait, hxredcs fimus, Etdehis] Idcft,dcfupradi(flis. Voloteconfïrmare] Ideft,confir mare,noninfcienteminftruere. Stultas autem quxftiones ] Plurimaexem pla funt quxrentium non rede deum. ludxi praue quxrunt deum, fperantes eum inueniripoffefine Chrifto. Hxrcticiuano fermons ftrepituconcrepanz

B tes.quxrunt quem in uenire non poiTunt.Philofophi quoqj ÔC Barbari de deo uaria fentientes quærunt deum,fed quia non rede quaEiîeruntjfuerunt eorum fatux quacftiones,putantium deum humanis fenfibus poiTe comprehendi. Ab hisigiturnos Paulusreuocat. Quodautem aitgcnealogias,5Ccontentiones, --------- amp;rixas,quxnonueni5texlege,dcuita, propriepulfatludxos, quiineo feia» âlog^^s glori» ditantjôCputant legis habere notitiam, fi nomina teneantfingulor3,quxquia dnt«r. Barbara funtjSCetymologiaseorû non nouimus, pleruni^ corrupte proferunz • tur à nobis : Et fi forte errauerimus in acce.ntu, extenflone QC breuitate fyllabx, uel breuia produccntes,uel produda breuiantes,folent irridere nos imperitix, maximein fpirationibus,amp; quibufdâ ralura gulx literis proferendis.Hoc aute euenituelmaxime,quodà lXX Interpretibus in Grxcûfcrmonêlcxdiuina Totumhocrc translata eft,ipccialiter n heth litcrâ,amp; V ain,ôifcxtcrasiftiufmodi,qaduplici petitumeflex afpiratione in Grxcâ linguâ transferre n.ô poterât,alr)s literis exprefterût» Ver Hieronymo bicaufa,utRahcl,Rachel dicerent,ôf HieilhoHicricho ,ôd Chcbron,amp;Scor AdTüwnt,

Segor. in alqs iiero eosconatus iftedefeci't. Nam nos amp;nbsp;Grxd unam (antS li teram,S,habemus,illiuero trcs,D Y quot;07, qux dfucrfos fonos poffidenC EtSigt; on per Y (cribitur, Ifraël per tarnen non fonar hoc quod fcribttur. Seon rex Amorreorumper O literamôCpronuntiaturSC fcribitur. Si igttur ànobis hxc nominS 8C Itnguxidiomata ut uidelfcet barb ara,non ita fuerintexprefla, utexprimûturab Hebraeis,rolentcachinnûattolIerc,2Ciurare,nospcnitus ne/ feire quod dicimus. Eftalia occafio fupcibix, quêadmodû eni nos qui Latini fumus,Latina nomina^ôC origines de lingua noftra habêtia,facilius memoriæ tradim**, ita illi à parua xtatc uernacula fui fermonis uocabula peritiiïîmis fenz fibusimbiberuntjamp;'abexordio Adâ-ufep adextremû Zorobabel,oîm genera liôes italt;ncmoiiter,ueIociterŒ ncurrût, fi ea forte nô ita nouimus, putât fe in omnibus

C omnibus refercndiSjÔf in fupputatiotté annorum,8C in nepotibus ac proncpo 35 tibus,auis,proauis,atauisdodior€s. Etcontentiones] Dialedicorum, Ariüotdcf. quorum Ariflotelcs phnccps cft. Sunt cnim inutiles] Quid cnim prodeft fcire,quotannosuixerit Mathufalâc' quoto accatis fux Solomon annofortitus »» fitconiugem; Hxrctiaim hominem poft unam amp;nbsp;fecundamcorreptionem dcuita] Ne circaipfos nosoccuparipermJttir,ficorreptinô corrigâtur, netéz »J pusinanicontcntioneperdamus. Proprio iudicio condemnatus ] Pro/ ptcrea à femcripfo dicitur efledamnatus, quia fornicator, adulter, homicida, amp;nbsp;cxtera uitia per facerdotes de eccleiîa repclluntur. Hxretici autem in fcmetz ipfos fententiam ferunt,fuo aibitrio de eccleiîa recedentes, qux receflîo proz »gt; prieconfcientiæuiderurefle damnatio. Cum mifcroad te] Ex quo paz ternos Pauli in Crctenfes probamus affedus. Neceiîàrium habebat Titum,ta men non eum uult ad ie uenire, nifi in locum eius Artemas, aut Tychicus fuc 33 ceiToradueneritjUeabfcpdodorerdinquerentur, Nicopolim] Ipfaeft Kicopolwofi quxob uidoriam Augufti, quodibi Antonium,Cleopatramcp fupcrauit,no w(loriamp;mAu= menaccepit. EtApollo] ApollouirAlexandrinus,exludacisEpifcopus guAi. Corinthiorum ,quempropterdiffenfiones quxinCorintho étant,aduicinâ ApoUo. infulam Cretam cum Zena legis dodoreputandum cfttranfiftc, ÔC Pauli èpi ftoladilTenfionibus, quæ Corinthifuerant inrcmperatis, rurfum Corinthû reuertiiTe, Præmitte ] Vt nihil eis defit. Prxcipit T ito, ut quoniâ de Crc« iSeflettijsßr ta ad Grseciam nauigaturi erant, ut non cos faciat t fitharchis indigerc,fed haz tecülesendü bere ea quæ ad uiaticum neceflaria erant. nbsp;nbsp;Dicant autem amp;nbsp;noilri bonis ope

ribus præeife] Noftros fuos uocat, qui in Chrifto crediderant,qui quia Chri ftierant,rede Pauli amp;Tiri appellari merebantur, Habcs, inquit, in difeipuz los poteftatem,docc eos non efleinfruduofos, fed Euangeliftis ,SC apo ftolicis uiris, qui bonis operibus feruiunt, miniftrare. Vc non iînt infruduofi] Omnis cnim arbor, quae non facit frudum bonum, excindetur,

Id eft,pro confefftonc nominis Chrifti. Philemon i di / ledo ] In Graeco non habes diledo, fed diligibili. Inter W diledum autemSC diligibilcmhocintereft, quod diledus Icgiturin

! appellari poteft etiamille,qui diledionem nonmeretur: Grieco. j Diligibilis ucro is tantum, qui mertto diligitur. nbsp;nbsp;nbsp;Et Ar/

! chippo commilitoni noftro] Hie diaconus erat, de quo ad Coloflenfes ait; Dicite Archippo; Videminifterium quodaccepifti in do/ mino,utilludimpleas. Et inomnesfandos] Qiiidiligitcapuc, dili/ gitSCmembra Quiauifeera ] Non tantum corpora,fed uifccra fando* rum, id eft, quoshofpitiorecipiensperterefecifti (^lodadrem attinet] Scilicet Chirftianæ pietatis. nbsp;nbsp;Propter charitatem magis obfecro ] Cum no

remaluimusquamiubere^ Cum fis tab's] Monbus talis,qualcsilli qui in fenedute edS. pro Chrifto uincula non recufant* nbsp;nbsp;Nam tu lenex cs ut ego,

„ nunc autem uincflus lefu Chrifti] Etfi ambo fencs fumus,tarnen te in aliquo quod nunc uindus fum Chriftf, fupero»Hoc addit ad cumulandum uerba, uc B nonnegeturpetitio» Quern ego genui] Quia eumcredentem ci in carce/ „ re baptizauit, NuncautemS^ mihi utilis] Poftquamcrediditmihû Ec „ tibi] Acfi diccret, quia tua nice mihi miniftrauit. Vt pro te mihi miniftretj

Ex hoc cognofce qualis fit, qui ita mihi placuit, ut pofli'm eum crederc tua uiz „ cemihiminiftrare. InuinculisEuangeln] Quxpatior propter didionem 55 Euangdq. Sedfineconfiliotuo] In hoc exemplum dat nobis,nullius fer

taffehocdeiprouidentiaprocurauic,undenonnunquammalumoccafiobo/ Malum nona norum fit, ut fuit lofeph fratribus fuis, fie nunc ifte fi non fugiffet, deum non

55 xternumiliumrecipiasiamnonutferuum] Ideft,fratremin Chriftorecipe/ ^atfortuna:

35 res, non fccundum conditionem feruitutis qux temporalis eft. nbsp;nbsp;Sed pro fer aUcMi

5gt; uofratrem] Quia feruus receffit,fraterautemin Chriftoreuertitur. nbsp;nbsp;nbsp;Si

35 autemnocuit aliquid tibi,3ut debet] Fugam furto cumulans,quædam dome 5, fticarapuit à domino. nbsp;nbsp;Hoc mihi imputa] Id eft, quod Onefimus furto

C fimum, quem Paulus in uinculis Chrifti gcnuit. Simul ÓC para mihihofpi/ „ ttum] Quod amplitudinefui multorum audientium poflïteiTècapax, utin 5, ipfo Paulusdoceretplurimos» Salutaire Epaphrasconcaptiuusmeus] „ VindusRomxcumPaulo, InChhftoIcfu] Nonalicuiuscriminiscau fa, fed fidei focietate. Aliter fimul Epaphras,in Gefchalis oppido ludxz cum parentibus Pauli à Romanis captus, amp;nbsp;in Tharfum Cilicix translatus,

»» Gratia domininoftri lefu Chrifti cum fpirituucftro] In toto quidem ho mine,amp;inomni parte fandorum gratia eft domininoftri lefu Chrifti,fed à

M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cum fpiritu ueftro] Cumautem infpiritu gratiafue/

rit, totum facit hominem fpiritualem, ut caro fpiritui feruiat, amp;nbsp;aniz manoniungatur

VItiphane multis^ modis olim deus loquens patribus itt Prophens] Qiioniamapud Hcbrxorum ecclefias deftruz dor Icgis falfa fufpicione habebatur, uoluit tacito nomine ' defiguris Iegis,fiC ueritate Chrifti reddere rationemjne odio ta intêtio bead Äpoftoli fuit in hac epiftola,Hebracos, id eft gentem fuamad Chrifti conuocare fidem^Eminentiami^

gratia:, qua: per fidemdata eft, àlegalibus difeernere t umbris, qux ange/ tuerbit licis miniftrationibus fuerunt.ldcirco primopofuit Prophetas diuerfis mo- quot;nbsp;dis patribus locutos efle,dices : Multipharic multis^ modis olim deus loques patribus noftris in Prophetis.Proinde non fecudum hoc folum cminentia no-ui teftamenti declaratur,quia patribus quidem propheta: mifli funt,nobisautc filiuSjfed quod ctiam prophetarum uel patriarcharum nemo nifiinfimilitudiz nibus uiditdeum,fihum uero unigenitum incarnatum eße, atep in ea carne uiz fum conftat,qua idê homo à uerbo dci fufceptus,unigenitus eft fill us dei Jdeo

,, mox addidit: Nouiflimis autem diebus locutus eft in nobis] Multipharic, 02'^ id eft multis ÔC uarijs locutionibus,ut decern uerba legis,alia pene innumera biliateftimonqs uarijs cômédata» Multiset modis] Oftêfionibus,idcftmul

B tisformisinquibusloqucbatur. Nunc autem in hominis SChofpitis forma, u£ ' Abrahx:Nunc in forma militis,ut Icfu;Nunc in igne,ut Moyfi in rubo:Nuné in nubc amp;nbsp;alijs Ggnis: Aliquando per femetipfum loquitur,ut eft: Audiâ quid loquaturin me dominus: Aliquando per Angela loquitur,aliquando per fub/ iedam creaturam, ut in nube: Hie eft filius meus diledus. Aliquando lucidis,

ut:Si audieritis me,bona terrxeomedetis» Aliquando obfcuriSjUttGladius uos deuorabit.Olim deus locutus eft duobus modis,locutio^ diuina diftinguit,c3 Locutio deL autper femetipfum loquitur ,aut per angelicam creaturam ad nos uerba pro/ muntur.Cum autem per femetipium loquitur,de uerbo eius fine uerbis amp;nbsp;fylz labis cor docetur»Cum uero per Angelum, aliquando uerbis fine imaginibus,

jgt; aliquâdo imaginibus 6^ rebus fine uerbis» Patribus noftris] Abraham,Ifaz aCjSC lacob ,amp; Loth,ô^ Moyfi. Et habebis fibilum quando dicis in Prophetis, id eft à nomina tiuo prophetia» Aliter patribus, qui comminus fucrunt in tempore Prophetarû , id eft toti plebi Ifracl ,6C tunc dicis in Prophetis fine fibilo* Nouiflimis dieb’] Noui fcilicetteftamêti, ut : Melior eft finis oratiôis prin cipium,utSalomon ait: quia firmius eft quod non audimus,quam quodilli

Vifibilium amp;nbsp;inuifibilium,cceleftium ÔC terreftrium, ut ipfc ait : Data eft mihi Miiih.H „ omnis poteftas in cœlojô^ in terra. Per quern] SeeSdum diuinitate. Etiâ

Quare non cum meliorem prophetis dixit, id eft legem miniftrantibus, dum Chriftum prius prophetis practulitddeo,quia uetus lex per angelos miniftrata eft,nouaautemper Chriftum.Ergo hocdidtjUtprxcellcntiamnouiteftamen Ï’ tioftendcretjdum Chriftus angelos prxcellit, Filiusmeusestu] Secundix »» diuinitatem. Ego hodie genui te] Quia in acternitate Temper natus eft. Ali ter: Ego hodie genui tc, fccundum incarnatam humanitatem intelligendS eft.

• » catdeeiusincarnationcinterra. Etadorenteumomnes angeli del] Nam licet incarnatus adoratus eft ab angelis,quanto magis fecundum diuinitatemST ” Qui facit angelos fuosfpiritus] Duplexangclorum officium eft,aut cnim fpiritumconfolationis,autignem uindidaehominibusminiftrantjUtHierony Uyperbdton. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicit. Aliter hic hyperbaton eft, Qi. eftordorg facit fpiritus fuos^ngelos,id

eftjUt fint angeli,hoc eft nuntq fupernx uolGtatis, Nam angelus officij eft no/ «omen e . t^en non naturx. Nam omnes uirtutes cœleftes naturaliter fpiritus appellanz

’’ tur. Thronustuusdeusinfeculumfeculi] nbsp;nbsp;Signifientautemprincipatum

' Chriftifuper angelos. Virga xquitatis] Virgam, feeptrum regni potefta tis intclligimus,qua deus alios rémunérât, alios condemnat, reddens unicui«^

»’fecundum opera ilia, Vnxittedeus] O deus. Oleolxtitix] Spiritufan/ ” do. Prxeonfortibustuis] Rcgibus,facerdotibus,prophetis. Et tu in pria TJdl lol. Infilio. Terram fundafti] Stabilem earn fecifti fuper ftabilitatem

” fuam. Et opera manuumtuarumfuntcœli] Spiritus fandi, qui etiam digi* 'Digitusdci. tusdicitur,Notandum,quodhicpriusdicitterram,dcindcfubinfert,funt cœlû

Sermo enim diuinus aliquando de terreftribus ad coeleftia mentem eleuat, ali/ quando de cœleftibus ad terreftria defeendit ,ut currus Helix de ccelo emilTus, ” àincœlumitcrumcumgloriaeleuatuseft. Ipfi penbunt] Quia figura eo/ ” rum in melius transformabitur,non autcmfubftantialiterinteribunt. Tu au

. ” tem idem ipfe es] Nondicit,eras,ueleris,fcdes. Et anni tui non deficient] j4i.io5». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sedeàdextrismeis] Ideoàdextris dicit, quia nihil eft:

’* in cœleftibus finiftrum. Donee ponaminimicostuos] Donee cos fupera/ ” tosô^fubiedos in uindida fubte habeas in futuro. Scabcllum pedum tuo/ Pedes domini nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pedcs domini cius incarnatio intelligitur,fiuc apoftoli Qi. ündi.

5, falute difcedêdo pereamus. Et fi omnis prxuaricatio ÔCinobedientia accepit ,5 iuftammercedis retributioncm] Id eft,per legem acceptam.Inobedientia uc 9, to legem non fufeepit. QusecS initium accepilTet] VuExindecoepitJefusfa 99 cereamp;^docere» Innobis] In omnibus Chriftianis fidelibus» Nam feconz

9, iungit cum rcliquis fidelibus» Conteftante deo fignis] Praefentibus,

„ Etportentis] Defuturisoftenfa» Etuarijsuirtutibus] Sanitatibus,ut: 9, Dxmones ctjcitCjleprofos mundatc,mortuos fufeitate. Secundum fuam uo/ 99 luntatem] Secundum uoluntatem dei,non fecundum meritum,uel faculta/ „ temnoftram» nbsp;nbsp;Nonenimangelisfubiecitdeusorbemterrx] Sed Chrifto

fubiecitdeusorbem terrx futurum,id eft ecclefiam poft peradumiudicium

muldformem. De quo loquimur] Dicendo : Omnia fubiecifti fub pedi« bus cius, Teftatus eft autem inquodamloco] Spiritus fandus per Pro/ phetam. Quid eft homo, quod memor es eins î’autfîlius hominis] Aliud Pfal.s ,eft homOjöó aliud eft filius hominis. Adam cnim non genitus, necg ex homiz ne faduSjChriftus uero exhomine fLiicepitcarnem.Sed quod ait; Quid eft ho mo C dignitatis fignificationc interrogat. Quoniam uifitas eum i Scilicet in palfionCjUel refurredione, Minoraftieum paulominusabangelis] Kb fumendo carnem, patiendo crucem, quod utrunque angelis euenire non poz teft. nbsp;nbsp;Etconftituifticumfuperoperamanuumtuarum] Omniscreatura Gcn,i.

homini feruit,ut eft;Et dominetur pifeibus maris,amp;uolatihbus cceli.Sed qua« uis hxc Adam conucniunt,8C iinicuique homini,hic tarnen fecundum fenfum Pauli tantum Saluatori competit. Ergo conftituifti cum fuper opera manuum tuarum,ut:Data eft mihi omnis poteftas in cozio, SC in terra, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;üdtth. it

,, nbsp;nbsp;In eo énim,quod omnia fibi fubiccit, nihil dimifit non fiibicdum ei] Prx

J, tereum ,qui fibi fubiecitomnia, nbsp;nbsp;nbsp;Nuncautem needum uidemus omnia

fubieda ei] Quia non fimul impleturprophetia, licet cnim ei fubijciunz tur multi,alq tarnen non,in iudicio uero omnia ei fubrjeientur,

V t gratia dei] Gratia dei filius der dicitur, quia per fuam gratiam gratis

Pro omnibus guftaret mortem] Celeritas mortis in guftu fignificatur, Gu^l^ire, ut:Etcumguftanèt,noluitbiberc. Decebat enimeum propter quern Or Martig mnia] Reftaurata funt, fiue in cœlis,{îue in terris»

Et per quern omnia] Confiftunt, fiue dum per ipfum fada funt, Alü terrPer quern omnia,id eft creata funt.Propter qucmomnia,id eft propter gio riamipfiusfadafuntomnia» nbsp;nbsp;nbsp;Per paffionem confummari] Dehumili/

täte mortalis carnis in gloria refurredionis cxaltari,in exemplum eorum quo# adducet in gloriam» Aliter,confummarcjipfamuidelicetfalutem pcrficere. Qui enimfandificat] Chriftus, Eiquifandificat] Homo iuftificatus

C } pec

oftenditur fecundum carnem ex una eadtmque mafia 8C Chriftum efiTe qui »J fandificat.amp;nosquifancftificamur abeo, Nonconfunditur] Chri 53 ftus, Fratres eosuocare] Dumfcilicetunumhabent patrem deum. lutth.zg Narrabo nomen tuumfratribusmeis] nbsp;nbsp;nbsp;Apoftolis,Slt; omnibus fancftis»

33 dam te fandoslaudare, Etiter5:Egocro] VoxChrifti, Fidensineum] 9’ Patrem, Ecceegoamp;puerimei] Hoe in Efaia habetur, Puerimei] Apo PMfn propter {ioU^omnescjß in Chriftum credentestNon autê fecundumactatê, fedfecudum innoccnMm. innocentiam pueridicuntur. Cómunicaueruntcarniamp;fanguini] Omnes

33 cómuniter carnem habueruntamp;fanguinem, Particepseorundem] Puero rumafiumendocarnemÖCianguinem, Vtpermortemdeftruereteum] Vt

39 ris legis,fiue peccati, Nufquâenim Angelos apprehêdit] No enim in An gelica forma uenit in mundum, quia non ad redemptionem Angeloria uenit, fed ideo came apprehcndit,ut per quam peccatum admiferamus', ipfa redimcr

S3 remur, Sed fernen Abrahæ] Hoc eft, afiumendo carnem de genere Abraz 33 hx.’pro totoautem generefemen Abrahxdicitur, Vndedebuit per omnia fra 33 tribus fimilari] Verum corpus hominis, animamcKfumendo, Fidelis ponti ' ,, fex] Hoceftjuerusamp;potensjamp;idoneusimplercfuumofficia, Ineoenim] ,3 Corpore,feu iure, Potês eft eis qui tentant auxiliari] Nôutpôtificeslegis»

Nde fratres fandi uocationis coeleftis participes] Vt: Venitc ad me omnes qui onerati eftis,0^ ego reficiam uos. Vel: Venitc benedidi, amp;^c. Confiderate Apoftolum] Miflum à patre, Hate dices, oftendit lefum obedifie patri ufeß ad mortem, amp;nbsp;fi/ dele fuiffe ei,ÔC nos admonet, ut capiti noftro pareamus, id eft Chrifto, Etpontificem confeflionis noftræ] Fideinoftrae,

33 Qtii Fidelis eft ei] Patri, Qui fecit ilium] Sacerdotem effe ex feminc Dauid fecundum carnem.Ipfe itaque Fidelis ei,ut fcriptum eft de eo : ut faciam uolunratem tuam,amp; illud:Non ficut ego uolo,fed ficut tu uis, Sicut amp;nbsp;Moy

ciam fides, per gloriamfpeifpes, per finem charitas intelligitur, ut: Finis pracce pti eft charitas, In his domus fupradidacontinetur, quia fides fundamentum Ppi s4 eftjfpes uero paries,charitas culmen eminet, nbsp;nbsp;Quapropter ficutdicit fpiritus

3, fandus] Dum domusdomini efle nonpoiTumus, nifi iliaretineamustuel 33 dum talis apoftolus ÓÓ pontifex filius eft» Hodie fi uocem eius audieritis] Hodie prlt;efes Hodiefignificatomne tempus quo uiuimus in pracfenti, Velhodiein nouo tempus ß^nifi tcliâmenco,acfiherifituetus,quafidixiffet:Si heri uocem domini non audi/ ftis,tarnen fi earn hodie audieritis,nolite obdurate corda ueftra. Tres autem re Tr« refutes, qujes Apoftolus in fubfequentibus oftendit: Vnam fabbati, qua dominus re/ quieuitab operibus fuis.Secundam, terrxrepromiffionis.Tertiam, coeleftis re

33 gni requiê. Secûdü dié tentationis in deferto] Ad aqua cotradidionis, qua/ S3 do populus murmurauitjô^ Moyfes dubitauit. Probauerut me] Exploraue* 3, rut me, Etdixij Cognoui, Seper errât corde] Licet oculismagnaliauiderSt, Sicut

' Sicutfuraui] Ideft,immobiîiterpropofùi,uddcftjnauf. J n ira men] In » umdida. Si Intrabunt in requiem meam] Id eft, non intrabunt, quia genus » iuramenti, interrogationisi^, ÔCnegationis eft. In requiem meam ] Id eft, interram rcpromiftionis, quærequies Ifracl erat poft laborem deferri,in ftgux » ramuitatxtA-nac, Tandis poftmundiJabores donatx. Doneehodieeognor »» minatur] Prxienjisuitx tempus. nbsp;nbsp;Participes enimChriftieffedi Turnus ]

Vnum corpns effedi Turnus cum illo, id eft concorporales illi Tecundum in e/ riorem hominem Tadi conTormes illiiw glotix 06 immortalitatis. nbsp;nbsp;Si tarnen

»’ initiumTubftantixeius uTt^ adTinemfirmumretineamus] Quaftdixiftet: Si credamus quodille quiacoxqualis eft patri, initiumcarnis fumpiltex matre, 66 Ti credamus reTun edionem eius, per quam magna uirtus Tada eft,id eft, Taz lus Ô6 reTurredio omnfum:Siuefi credamus humanitatem eius 66 diuinitatem.

” Retineamus] Id eft, perTidemcredamus. Nolite obdurarecordauez ftra] Admonet Apoftolus TideJes ludxos et Gentes,ut caueanc,ne prxeeptS domini prxuaricentur, ut in requiem dei, id eft, regnum ccelefte ingi edi mcz

” reantur,quide Aegyprotranfterunt. Sednonomnesj Exacerbauerunr, pratter duos tantum, id eft, Caleph 66 loTue*

Imcamus ergo, ne forte relida pollicitationc ] DeTperando de uita futura, uelnonledando opera, quibusad illamrequie peruenitur. Deefle] Scilicctrequici. Sermo auditusj Id eft,dodrinalcgis, (^emadmodumdixit] Idcft,quemad»= modum illi non introicruntin requiem, fie nos t contrario in/ trabimus in requiem. Et quia de opcribus j Requieuit deus: gc«. t.

ficutenim deus die Teptimo requieuit ab omnibus operibus bonis, ita erir rez « quies xtcrna,cumconrumm3taTuerintopera,quacabinitiofadarunt. Etin »’fftorurfum] In iftopTalmo poft lege. Si introibut in requiem meâ] Hicü siudrie fumh pro affirmatione poTitum eft,quaTi diceret: Ti introibunt bene habebunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;injen«

” In requiem meam] Id eft, in terram uiuentium. Hie autem uirtus prophez pturis. ticx Tentcntix Tecundum Apoftolum eft,ut oftendat requiem xternam.

Tupereftintroire quoTdam in illam ] Credentes proptercos qui uenerantex Aegypto, Introire] Dumilliintroierunr. Inillam] Re/ quicmTcilicetbeataeuitx. herum alium diem ] Id eft, requiem xrernam, nonib’aturerrx repromifttonis. Terminât] DeusProphetam. Pofttan/ ” tumtemporis] PofttotannoscgreflionisTiliorumlfraelde Aegypto. Ex quo manifeftum eft, quod non derequte tcrrxrepromifttonis dixerit.

haque relinquitur TabbatiTmus] IdeftjXrernarequieSjquamludatcum saHdtiÇmum fabbatum figniTicauit. Populodei] Id eft, omnibus rede credentibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rdtnqui.

ipTerequieuitab operibusTuis] Idcft,abhulus mundiîaboribus. Fcftme/ mus ergo ingredi in illam requiem] Cum alacritate mentis perfidem cum opcribuscurramus. Viuuseftenimfermodei] Kicoftenditureundemnos sertr.odei.

habere iudicem ,quii]los propter iliorum incredulitatem damnauit. Sermo ” emdeiTiliusdeieft, fjue Euangelium. Eteffiieax] ldeft,potens ad inTcz rendam uindidam ucl beatitudinem. Et penetrabilior omni gladio anciz ’» piti] Ideft,ad uindidam Tupercorpus66 animam. Omnigladio] Quo/ niam

C niam tantum corpora gladiofecantur, nbsp;nbsp;nbsp;Anctpi'ti] Idcft,b»cipitû

„ Vfquc ad diuifionem animxac fpiritus] ldeft,carnaUum acfpintualiu co/ gitatfonum : Seit enim ÔCprobat quidintereft interanimam ac fpiiitum : non ’» quod aliud eft anima, aliud fpiritus,quantum ad fubftantiam pertinet. Com « pagumquoiçae medullarum] Per fimilitudinem corporis de anima loqui/ »» tur, Eteftdifcrctor] Idem fermo uiuus, Cogitationum] Inanimar. Ec »»intentionum] Infpiritu* Omnia autc nuda amp;nbsp;aperta funt] Duobus modis res corporalis cadatur :latens fub tedo, ideo dicit nuda : aut concluftone, ideo »»aitaperca- Oculiseius] Ideft,infpelt;ftionibusdiuinis, Ad quern nobis fer ” mo tft] De quo, hoc eft Chrifto,quoniam reddituri fumus coram ip fo raz tionem de omnibus quae gcflimus, Itacp ad que nobis fermo eft, ac ft diceret, ” hie deus eft de quo loquimur* Qui penctrauitcœlos] Morte facerdotis, ul/ ” traueluminfandafandoruintrantis, Tentatumaucem per omnia] Efuri/ ” endOjfitiendOjô^c. Adthronumgratiac] Vbiipfe nunc fedet, ne damne/ ” mur dum fedebit in throno xquitatis fux. Vt mifericordiam confcquamur ] ” Ideft,peccatorumindulgentiam. Etgratiaminueniamus] Vitxæternx.

” In auxilio oportuno ] Siue in praelenti tempore, ut Apoftolus dicit : Ecce «, Corinth.6 nunctempusacceptabile,ecce nunc dies falutis»Autinpericulodieiudicij,ut adiutor in oportunitatibus,in tribulatione,

Mnis nanep Pontifex, cxhominibus aftumptus, pro homini/ bus conftituitur in his quz funt ad deum, ut offerat dona ód fa/ crificia pro peccatis] Quod de omnibus oblationibus dicitur. Aliter dona,id eft aurum amp;nbsp;argents, ÔC extera donaria, Sacri ficia ] Quac ad cibum tantum pertinent de pane, uerbi graz ^tia,amp;uino. Qui ignorant] Deum. Et errant] Amanda/

tis legis* Quoniam amp;nbsp;ipfe] Sacerdos, Circudatuseft] Ideo oportet eum » condolere, infirmitate fcilicetcarnis, Secundu ordinë Melchifedec ] Quia Melchifedec uinum amp;nbsp;pane obtulit Abraham, in figuram Chrifti, corpus

»S fanguinemfuumdeo patri in cruceoffèrentis. Qiiiindicbuscarnis] Quiz bus in carne conuerfatuseft» Preces] Verbis, Supplicationes] Genufle Mlt;(r.i4. xo* Liberate] Perrefurreeftionê, Cumclamoreualido] Dicens: Pater fi fieripoteft,tranfferamecalicemiftum: Veruntamennonmeauoluntas,fed L((cfcrgt;wlt;c (Qa Pdachrymis] Pro noftrafalute,non timoré mortis profufis, Et Cfcriih. exauditus eft] A deo patre,Angelo eum confirmante. Pro fua reuerentia]

111 ius apud patrem,uel pro reuerentia patris apud illùm,dicendo: Deus meus, Re«frc«tM. deus meus^quare me dereliquiftif Eft autêreuerctia mixtus diledioni pauor. ti Didicit obedientiam] Expertus eft obedientiam, ut : fadus obediens patri ufep ad mortem. Et confummatus ] Inpairione,ut:inclinatocapitetradi/ 5, ditfpiritum. Caufa falutis xternac] Quia non acternafalus per aliosfaccrdoz Sictrdos /è= tesminiftrabitur, luxtaordinemMelchifedec] Eufebiusdicitinlibro hi/ cundumordiiz ftoriarum: Hic Melchifedec in diuinisuoluminibus facerdos fuiftèdeifum/ ttem uiclcht= mi refertur. Sed qui non oleo communi peruneftus fit, neep qui ex fucceftio* ijcdcc. ne generis fufceperitfacerdotium,ficut apud Hehrxos fieri mos crat;|amp;.'ideo fecundum ordinem ipfius facerdos futurus dicitur Chriftus, qui non olei n liquore,fed uirtute cccleftis fpiritus confecretur. Et inttrprctabilis ad dicendum;

A dicendutquomaimbecillesfadieftis] No quod ualeret Apoftolus perfpir/tS 5, fntetari.Scd quodimbecilles erant auditores ad audiendS fermonê» Quxfint (, elemcta] Rudiadocumêtafidcû Propter têpus] QuialongStêpuseftex^ 5, didiciftis fide. Expers eft fermonis iulfitix] Ideft,perfe(ftxfcientiz»

Vapropter intermittentes inchoationis Chn'fti fermonê] Fi/ ai dei initiiî, aut de incarnatione ÔC paffione cius loqui. Ad per/ fedionê feramur] Ad perfectam fidem c5 bonis opertbus fera mur, aut de eius natiuitate quxdam loquamur, fiue de arcano myfterio incarnationis dominiexdifleramus, Nô rurfum iaci entes fundamêtS pcenitêtiae ab operibus mortuis] Id eft, poil accepta femel fidem SC pœnitentiâ,nô itéra de pcenitentia, ÔC de fide trinitatis, baptifmOjSC impofinone manuum,âC refurreAione, ÔC iudicio nos inftrua/

9gt; mortuis] Quxinterimunt anima. Etfideiaddeû baptifmatû] Pluraliterlo Bapfi/wxtw.

,j feopi. Ethocfaciemus] Scilicetadperfedionemferamur. Impoflibileeft s» enim eos, qui femel funt illuminatie Sicutenim impoflibileeft ChriftSiterû crucifigijita criminofi homines nô pofluntiterûbaptizari. Non aûtin hoc pce nitentiâ exckiditde peccatis, fedficutfecundû humanâ natiuitate impoffibilc eft homines itéra carnaliter nafci, ita fecôdâ fpiritualê régénéra tionê homines

»5 non poflunt rebaptizari. Et participes faCfi funt fpiritus fanefti] Habentes ,

ß furredtonis,8Cprxmiorû,SCuitxpoftmortê. ItcrG renouari] Perbaptifmû, uel per hoftias carnales, fed per folâ fidem Chrifti, quæ per diledionéopérât.

35 abfit,led impoflïbile eft renouari,hoc eft per baptifmû renafei. Rurfum cru/

35 cifigentes] Non uere,fedquaficiucifigentes. Sicutènimfemel Chriftusmor tuus eft carne,id eft, in cruce, ita nos femel morimur peccato in baptifmatc,

Per metaphoram loquitur.Nam hic terra fideles homines appellat,qui de im/ Terra.

35 duum myftice,ut:Venitebenedidip3trismei,6Cc. Proferensaûtfpinas] Spinlt;ecura

33 Curas huiusfeculi. Actribulos] Peccatorû,ficpermetaphoramloquiturde ƒ«»ƒ. peccatore,qui uicqs St peccatis noxius tenetur,cui dicitur:Ligatis manibus pe

3» nem] VcQuiperfeuerauerit ufcpinfinê,faluuscrir. Vtnon fegnesefïîcia/ Mdfffcao

C nus ert iuramentijUt eft illud:Si' intrabunt in requiê mcam.Non cnim niR fctn ^ifidfftrmd per pro dubitatione ponitur, nam hie pro aflrii mationc eft pofitiï» A!iter:Bene tiuc ponitur. dicens benedicam te,id eft in fanclis amp;nbsp;fidelibus, qui ftellis coeli comparantur, ■ „ Et multiplicans] Id eft, numerofa peccatorS progenie, qui arena maris afli/ „ milantur. Etficlonganimiter] Patienter,ideft Abraha, Ferens] Pertre/ „ centosannos. Vtper duas res immobiles] Deus,amp;:promiflîoÔCiuramen/ tum deijtê duas res {mobiles dixit, dei patris promiiTiones de filio fuo, Qi ad/

55 uentSipfiusfilij inhuncmundQprofalutenoftra. Qui cofugimus] Ideft, Spfîdjri/îws abJudaifmoSCGctilitate, Qiiâficutanchorâhabemus] Similiter^modoan ms pro ancho choranauimincêpettacemaris^ücfpeshominêintentacionibus mûdifundat» *■lt;lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et ifta anchora no in mare mittit, fed in ccelS ad in teriora p ramia capeflenda,

j5 Vfcß ad intcriora uclaminis] Noftrâ anchorâ fui fum mittim’ad interiora cce ») li, ficutanchora ferrea mittit ad intcriora maris. Secûdû ordinê Melchifedec]

Non fccundu ordinê Aaron,quia ex tribu Leui introijt lefus,ideft, ficut ponti fex femel introibat intra uelum fanduartj, fic Chriftus introiuit femel in cozlû.

Ic cnim Mclchifedec rex Salem] Salem eft oppidu iuxta Scy/ thopolim,quod ufcß hodic appellatur Salem, ôi oftenditur ibi palatiüMelchifedecexmagnitudineruinarum uetetis operis oftendens magnifîcentiâ.ad qua ciuitatêetiâ legitur Jacob de* fccndifle,qua fuit in terra Chanaan regionis Sichern. Sacergt; dosdeifummi] Nonidolorumamp;dæmonum. T L H *

per T myfterium crucis Chrifti defignatur,quia Chrifti paffio nos libérât à do D minatuquincçcarnaliQfenfuS,quibuscaptiuatifumusperfidemfandætrini? tatiscû bonisoperibus,quxfunt X. amp;nbsp;VIII. hoceft,terfcx. Nam Abrahâ fecSinpraclio côtraquinqiregesSyrix CCC. XVIII. uernaculoshabuit. 55 A cæderegS] Quinep regû Syrix,quia Loth filiû fratris AbrahS c5 fua pecu nia eripucrat.Occifis aSt ab Abraham in uia,prxdam^ magnam ab eis rapuit.

gt;5 Etbenedixit] Melchifedec. Ei] Abrahæ.Melchifedec, quafimelchosfa/ Mclclii/fdec dec,id eft rex iuftitix interprétatur, quod myfticc domino Saluatori congruen rexiußitiie. ter aptatur^qui eft quoep rex pacis. Sine pâtre] Id eft,fine pâtre facerdote de

55 tribuLeui. Sinematre] SimiliterdetribuLeui, Sincgenealogia] Ex fa/ 55 cerdotalitribu. Necpinitiûdierû] HicoftendituriftûMelchifedec nofuifte Sem.Nam initiû dicrû Sem feriptura defcribit.Mclchifedec ucro nee initia die/ rum habere dcfcribitur.Alitcr:Nccinitiûdierum,ideft5eIedionis cius in facer? /ffÀf/dccrHo dotiûad miniftrandßxtate légitimaannorû XXV. uelpotius XXX. fecS tis. dumHebraicâueritatem,ut Hieronymus in tradatuEzechielis. Neep fine] Ipfius miniftertj L. anno.Tunccnimceftàbantfacerdotes miniftrarc,fcdeu/ ftodes uaforû erant,hxc Origenes dicit,Hunc Melchifedec altj angelu, al tj fpi* ritum fandum propter excellentiâ fuam efle fuipicâtur,quod abfit.Hebr3Ei ue/ ro hune affirmant elfe Sem filiû Noê, que uiuum fuifledicût in tempore Abra/ ha:,habcnstuncannosantiquitatis CC. XC. Apoftolusuerooftenditnon ex Sem fuiflè,cx quo Abraham fuit,fed ex Cham, cuius pofteritatem feriptura nonmemorat,quifquis enimilleeft,deGentibusfuit. Omnis enim primoge TrimogenUi nituscû Gentibusfacerdos uocabatur. EtnonquodillcpatrêSC matrem non Gentium fdeer habuiftet, dicitur fine pâtre amp;nbsp;fine matre, fed quia genealogia illius in Genefi dotes crant. non annumeratiir,fcd fubito introducitur. Aftïmilatus auté filio dei] Qui’ ô^ipfe

A öóipfe fine pâtre in terra,£lt; fine matre in cœlo, fine genealogia fecundiî d/uini tatem,ut:Generationê eins quisenarrabitfSimilitcrfincinitiofecundndiuini Aij.g iatem,ôf fine fine, Manctfacerdos in perpetuum] In prolixû temporis fplz cium,non unius tantum anni eurriculo, aut ufcß ad quinquagefimû annum.

jj. Intueminiautemquantusfithic] ConuertitfermonêadHebrxos, quibuà quot;nbsp;hançcpiftolam fcripfit, ac fi diceret, intelligite quàm magnus fit hiciacerdos, qui fi'guram Chrifti geftauit, dum tam magnus patriarcha ei décimas déditejc melioribus quxhabebat Abraham patriarcha. Ergo fi Melchifedecexcellêtior fit quàm Abraham, fi'Ci^ Chriftus fecundS ordinem Melchifedecfacerdos ma net in xternum, concluditur, quod Chriftus excellcntior fit quàm Abraham,

Hinc more fuo per dialedicam loquitur, dicendo,ôf quidem de filqs Leui, ne quis Leui facerdotiû Mekhifedec pracellere putaret : 8gt;C fecundum folitâ obic dionem Leuiticum facerdotiû prius exaltat, quoddei mandato non ab aliqui bus,fed à dei populo,id eft fi lijs Abraham décimas acciperc iubentur,cui tamê facerdotem Mekhifedec fuperexaltat, quem genus non nobilitat, fîC qui à pa«

’J uis in pâtre décimas dédit. Décimas fumere à populo] Tâta eft ein iàcerdotîj excellentia, QuanquâSfipfi] Proquoniâ,Cuûisaûtgencrationôannume

’gt; ratur in eis] Fdijs Leui,quoniam Chriftusnon è tribu Leui, fed magis de tri/ buludaefteperhibetur: Vel quoniam Chrifti generatio fecundum diuinitatê

J» nonexeisnumeratur* Décimas fumpfit Abrahx] His ergo duobus moz dis facerdotium filiorum Leui Mekhifedec fuo facerdotio fuperexaltatî quia décimas ab Abrahâ omniû facerdotum pâtre acciperc meruit, SC quia hnc qui

” repromiffîones accepit benedixit. Et hic quidem] Filq Leui, ÔC in ueteri le ge. Décimasmorienteshominesaccipiunt] FilqAaron,quimortalesho/

»’dédit ad Mekhifedec. Adhuc in lumbis Abraham pofitus] Vt fit uerbS de/ ponensdecimor decimaris. Aliterfecundum Auguftinum,Abraham ôf Leui Dfcimdtiôte decimati funt à Mekhifedec,propter panem amp;nbsp;uinum à Mekhiiedec accepta, uiinAbtahit» Ipfai^ decimatio quaedam praefiguratio erat futurxmedicinx per dominum fal uatorem,idcirco Leui in Abrahâ decimatus eft,quia curaretur, Nonautê Chri ftus decimatus eft,quamuis SC ipfe fueratin lumbis Abraha: fecundû originalem fubftantiam,per quem humanû genus curarctur,ïn quo Chrifti exccllen* tia facerdottj oftenditur, cum in lumbis Abrahx non necefle habebat décima/

99 infolubilis] Id eftjXtcrnx uit», ut; Tu es facerdoj in aeternum. Conteftatuf

C cnim] SpiritusfandusperDauid. Reprobatioquidemfit] Vtgratixlocus „ daretur. Propter tnfirmitatccius] Quianemtncmpotuitfaluarc» Etinu/ ,, tilitatem] His uidelket, qui in Chrifto non credidernnc Nihil cnim ad per ,, fedum adduxitlex] Quia uflt;ç ad paffionem Chrifti in infernuomnes ibant» „ pofteaautemcœlôs penetrant, Introdudio uero melioris fpei] Mclioreft enim fpes,quia uita xterna fperatur,quam ilia qua bona terra expedabatur, p/rtMo? lurauit dominus] Per femetipfum, Etnonpoenitebiteum] Sicutpoeni » tuit eumhominêfccifie,amp; Saul ordinaire in regem, IntantS] Vtfaccrdotiu 5» eius maneret in xternn,uelut cû iure iurando ftabiliretur, Melioris teftamen »5 ti] Noui SCuitae aeternac, quod multos ad perfedum duxit, Sponfor] Proz »» miflbr. Quod morte prohibcrentur] HicoftenditnonfacerdotiumfecûdS ti ordinem Leui manere,fed Chrifti facerdotium perpetuum elle, Accedes per 3j femetipfumaddeu] Vt:Nemouenitadpatrem,nilipermc. SemperuiuensJ Nonutalqfacerdotes, Innoccns] Nullinocens, Impollutus] Sinepeez 3j cato. Segregatus à peccatoribus] Quod nulls in eopeccatum fuit, Excel/ 69 (j'or ccelis fadus] Id eft,Angelis SC ftrmamêtOjUtîAdorent eum omnes Ange 9j Üeius, Qui non habet quotidic] Vtfacerdotes legis» Neceffitatem] Im« 3» molandi,offerendi, Sermoautem iurifiurandi] Quidicit:Tuesfacerdosiii j» xternumfccûdSordinêMekhifedec, Fi!i5ina:tcrn5perfedum] Sacerdote,

Apitulum autem fuper ca quae dicuntur] Summam ucl recapi tulationê, Quifedetindexterafedis magnitudinis] Secun dumfuxmaieftatisexcellentiam, SandorS minifter] Siuc landorShominum feeSdSfuam mifericordiam: fiue minifter eorum qua: fandafandorS dicuntur. Et tabcrnaculum] Spi ritus animarS fandarum,templiq; multiformis ecclefiaf,in quo

” figura,fedueritasoftcndctur. Domui luda] EcclcfixdeScofitenti, Tefta 3’ mentSnouS] EuangeliS,0C lege gratix,hoc eft, utquicS^ ex omnibus genti bus in Chrifto credidcrintjfilt] Abrahâ feeSdS fpiritualê generationé uere fint.

» pideis. Superfcribâeas] Ideft,fupcrIegênaturxóClïter3c, Amaiore] Di HzfffW.ït» ï» uite,nobili, fenc* Vflt;^ ad minorem] Egenumji'gnobilemjiuuenem»

Abui't quidé 8C prius teftamentS] Ac fi dtccret,fijerunt in ta/ bet naculo uafa dei ^quod apud hommes magnS ac mirabf !e ui detur ♦ Sed tarnen iila omnia umbrae ei ant bonorû futurorum»•

Conüitationes cukarx] Circuncifionem, fabbata,ncomez nias, hoftiasi^ corporales, Sandu^ feculare] Tabernaculff, TaberndculS quod erat pro téporc, Non fic fanda fandorSxtcrna, Taber primum.

’» naculSprima] Quod myftice fignificat praefente cccleft'ï » Câdelabrum uero canäeltd’rinti »» carné Chrifti,feptê’donis ipiritus fandi refpkndens,uel ipfafeptêdonâ. Ë£ M menfa] nbsp;Aurea in Aquilonali parte tabernacult j fignificans facram fcriptuz

” ram, PropofitiopanS] MyfticecorpusChrifti,feudodrinaapoftolicaintel w Iigit, Quoddicit fanda fandoru] In quod folus facerdos femel in anno in troibat.SecüdS tabernaculü,Hicru(alê ccclcftê fignificat.Aureîï uero thuribuz Aureum

lum,corpus Chrifti c5 diuinitatis fplendore,Area uero,ipfa ecclefia iècundum Mum. myüicâfenfam, anima fecfîdû tropologies exprimitur, aut certe arcateftame ti caro Saluatoris Chrifti animaduertitur, in qua manna diuinitatis inhabitat, 95 , Vrnaaurca] Humanitas Chrifti eSdiuinitate, Virga Aaron regnü Chrifti 5gt; fignificat,uclucxill5crucis,Tabulx duxteftamenti. Chérubin] Plenitudo cherubîm. „ fcientix, PropitiatoriS] De^propitiabaturdominus populofüo.Myftice Propttiatotiü, propitiatoriS dns Saluator exprimitur,qui eft propitiatio pro peccatis noftris*

95 Minifteria] Sacrificia, Semelinanno] Décima die menfis ièptim i fecunz dum lunare iupputationé,quæ iblennitas erat fandificationS. Non fine fan/

95 guine] Sicutnö fine fanguine Chrifti nos redeptifumUS, Hoc fignificantC »5 fpiritu fando] Propterea ifta ita coftruda funt in figura Saluatoris noftracfa/ 59 lutis,q» uidelicet Chriftus pateret femel pro genere humano, SandorS uia] 99 Intro'éundiincoelS, Et iuftitqs carnis] Carnalibus iuftificationibus percir »9 cuncifione. Nohuiuscreationis] Tcrrcftristabernaculi, Et cinis uitulx]

Vaccx rufe rofex carnis Chrifti, Qui per fpiritS fandS] Quafi per igné quo ») modo hoftix prius igné de cœloaccipiebant, Aboperibus mortuis] Quxdu 3, cunt ad morte, (i'cutfi quisin lege mortuS tangcret,mundabat, Earundeprx M uaricationS] Quxdelerinöpotcrantoblationibusprioribus«, Vbiemtefta 93 mentSjmors necefle eft intercédât teftatoris] Animalis cuius iânguis teftatur indulgentiâ peccatorS.Poterataliquisexeo, quod mortuus eft Chriftus,maxi me no credcre promiftiones eius, Paulus igitur exêpla ex comuni aflumit con fuetudine,quibus oftedit tunc firmiflimS efle teftamet5,morte teftatoris inter cedête.TeftamêtSenim in mortuis côfi'rmatS cft,qateftamêtS tunc fi'rmS erif, rcâdmentiM poft^ homo de hoc feculo migrauerit,Viucns uero quoties uoluerit mutabic, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confine

93 ut fequit, Alioqui nodS ualet] Quia quâdiu uiuit teftator, poteft îmutare nidtur* 39 (cntêt{5,SC alios ateg alios hxredes ducere in hxreditate fuâ, Vnde nec primS • 33 qdé] TabernaculS, SâguinêuitulorûSChircorS] Quia utereg fanguis fan 9j guine Saluatoris fignificat. Cum aqua] Myfticebaptifmatis,ucl aqua Sf fan tindcoccia 39 guine de latere Chrifti manantê fignificat, Etlanacoccinea] Qux fignificat ncd.

lenitatccharitatis Chrifti, qui paftiis eft pro nobis, autcerte per lanâ coccineâ uyfjbpuf .9 Chrifti paftiodefignatur. Et hyflbpo] Quxherbahumilitate Chrifti fignifi militate chri» S3catacfortitudine,quaintcrioranoftrapurg3ntur, Ipfumquo^librS] Deuz flifi^mficdt.

C tcronomiu,quod figniftcat Euangeliu côfecratS fanguine ChriftuHic eft ßn/ Matih.26 guis tcftamentijfic ÔC Chriftus dicicHic eft fanguis meus nout teftamenti. Va „ faminiftertj fi'gnificantminiftrosecdefix. Sanguine] Fidepaffîonts Chrifti „ afperfos» Nonfitremiflîo] Exali'qua parte. Exemplaria ccdcftiû] Taberz „ naculûSCuafaminiftertj* HismSdan] Hofttjs prscterins, Nâi'pfacccleftia] : Philip.3 Opera noui teftamcnti,fi'ue couerßmina, ut Apoftolus dicit : Noftra côuerfaz Philofophior rio î coelis eft,qux eft uera Chriftianorû pin'lofophia,Ah'tcr;Cœleftiajid eft ua Cfcriyî/lt;t«orK. fa, Sed in ipfum ccelS] Quaft'^ddâtabernaculû, In fanguine aliène] Hirz ■ J.- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,, corû.uituIorS. AlioquinoportebateQ] ldeft,fiunaeiusobIatiomundGtota

nô faluarct ante paffîonê eius ÔC poft paffîo nê, oportebat eum pari ab on'gine r 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mundi.dû per fmgulas generationes hoîes peccauerSt, quia fern per hab uiflèc

quod redimeretjfed noluit nifi ut femel tantû paftiis mundum in côiummatio/ „ nêfeculiliberaret. Secûdo] Indieiudicij, Sine peccato] Sinefimilitudinc carnis peccatijaut fine oblatt'one peccato, Aliter;Sine peccato,expedârib’fe,

Mbram cnim Habens lex futuroru bonoru,nô ipfam imagine J S peciê ueritatis,umbra etenim ftiit nô ueritas.Nâ requiefeebâc P eccata ad tcpus,nô remittebantur. Côfummare] Perfedos facere. N onne ceftaflent offerre] Non iterû offerrent, fi per unâ hoftiâ m undari effent, amp;nbsp;quâuis nos nô ceflemus offerre, ir tarnen idipfum offerimus facrificiô, nô aliu agnS hodie, alium

,, crasofferentes, Cômemoratio pcccatorû] Cômemoranturpeccata,d5quoz tidieamp;pcrfingulosannoshoftia propeccatis offerebatur. Nos uero in cornez „ morationêdominicx femelpaffîonis quotidienoftræi^falutisofferimus. Int D poftibileeft enim] Si impoftîbile,curergo faciebantpropter prxfigurarionê^ ,, Non enim ueritas fine praceuntibus figuris uen ire debuit. Introiens in munz 5, dum] Chriftus apparens in carne. Hoftiâ] Viuâ. Etoblationê] Deuino ,, amp;panc. Noluifti] O pater. Corpus aûtperfecifti mihi] Corpus ad offeren „ dum,quiahaec efthoftiâ uiuadeoplacens. Tunedixi] D5têpusfuit,utaufc ,, rentur umbrae legaliûhoftiarû. Incapitelibrifcriptöeftdeme] In fronte Ge Ccn.i nefcos,ut:lnprincipiocreauitdeus ccelû amp;terrâ.ltêjn principioeratuerbS,amp; illudzLiber generationis lefu Chrifti,amp; itérBeatus uir, qui nô abijt in confilio

5, impiorû. Vtfaciâuoluntatëtuamdeus] Vteorpus quodaptaftimihiprogc „ ncre humanooffcrâ,ga hxc eft tua uoluntas. Aufert primû, ut fequês ftatuat] ,, Ac fi diceret,rcprobat uetus,SC affirmât nouû teftametû. Sedetin dextera dei] IMtùürAre. Quafi dominus,nâ miniftrare famulorû eft. Conteftatur aût fpiritus fandus

5, nobis] Per Hieremiâ,ac fi dicerct,quod dicimus,fpiritus fandus diciedixim’ enim,^d confummauit in aeternû fandificatos, èc hoc fpiritus fandus teftat,

5, quod in nouo teftaméto nô recordabitur deus peccatorû. Poft^ enim dixit] Ordo,dicit enim dominustOabo leges meas in cordibus eorS, in mentibus corû fuperfcribâ eas,amp; peccata eorû non rccordabor amplius, poft^ dixirihoc

5, lam nô fitoblatio] Quia nô oblatione quaeofferebatur in legc,fèd fanguine Chrifti dimittunturpeccata.Hic oftenditdiftantiâ pontificis, ^facerdotis ,ÔC hoftiarûjSd tabernaculi,amp;^ teftamenti,amp; repromiiîîonis.Siquidé ilia fuerSt têz

9) poralia,haec aût xterna : il la forma:, ha:c ueritas. Habentes itac^ fiduciâ] Proz ptcrremiffionêpcccatorû,6cquod cohacredes effedi fumus.Vndc nos plus ha bemus fiduciâ per fanguine Chrifti mûdari,quàm il If qui carnaliter hoftias of* ,

9, ferebant* Inintroitûfandorûj InincrQicârcgnicceleftiSjUelfidei» Quâini Ciauik

A tiavft’t nobïs] Confecraui't,eô q«odipfepnmus ilia uia propria carne confcen , ïî ditincœlos» Vtânouâ] AutfidêChrifti,autintroitûregnicosIeftis» Afper/ ,) ficordeàcôlcientfamala] Quia fidcs fine operibus morrua eft, Etabluticor « pus] Sicutilliablurionescarnaleshabebant, Nâforislauamuraqua,intusa5t gt;j fptritufandlOjUtîNifiquis renatusfueritexaquaÔCfpiritufandlOjôôc* Aqua Joan-) i) munda] Baptifmarisaquacôfecrataàbenediêlionibus, Côfeffîonêfpeiinz » dedinabilë] NôdecIincmusabea,dâuerSeritquodpromi'fît,fiicutIfraëIitx,g jgt; declinabant. Fidelis enfm qui promifit] Vc alibi fidelisdicitur, per que uoca » ricftis* Inprouocationediledionis] VtunufquiTqj alteiûprouocet adchari »gt; taré, Nô déférentes collcdionê] Ecclefiiâinquacolledi fumusinunafide». 5gt; Sedcôfolaminiinuicc] Diccntes:Breuis eft tentario,amp; longa remunerario, }, Die appropinquate] Siue morris,fiiueiudicîj. Offerte deohoftiâ] Scilicet le

gale fecundûueterêlegê»Autcruxfecunda nobis ultra nôcftjhuicautêfi'mile • ' eft,quod in fuperioribus dixit:Impoffîbile eft enim eos, qui femel funt illumi/'

»gt; natiitéra renouarfi Terribilisquffdâexpedarioiudicîj] Si aStexpedatioter ribilis cft,quâto magis ipfa prüfen tia, quxcôfumptura eft aduerfarios':’ non ita

9ï ut non fint,ficut aura nÔ côfumitur in igne,fed quod îmundâ eft in eo. Corn« ” munêaeftimans] Putans nihil prodefte effufionê fanguinis Chrifti» Etfpirilt; ” tui gratix cÔtumeliâ fecerit] Legales hoftias offerens: uel non credens remiC' ” fionêpcccatorûpcrgratiâfpiritusfancfti, Mihiuindi(ftâ,ôdegoretribuâ] Vin ßfW-5^; ” dilt;ftâ,cÔtumeIiâfpirituigratixfacictû Inmanus îcidercdeiuiuentis] Inpote ” ftatê iudictj eius, q redder unicuieg fecundû opera eius, Rememoramini igic ” priftinos dies] Hoc dicit,ut perdurâtes in tribulationibus effentlonganimes, *’îicutiâ poft accepta fidêbcnefecerSu Et in altero qdê obprobrijs] Vocibus* :'■

Ettribulationibus] Martyrijs prefluris»^» Spedaculû] Proptermanifefta ’gt; obprobria» Eftiseffedi] Miniftrâdo tribulatis* Côfidêtiâueftrâ] Fortitudi »gt; ne fidei,ôlt;::patiêtiâ in tribulationibus. Nâiuftus meus ex fide uiuit] Quiaui

ta corporis anima,uita animx fides eft, à fiqs fe fubtraxerit nô placcbit dco, des eii.

■ StaGt fides] In Abacucfpergdar3rer5fubftâtia»Nât]duidct qs,qd fperatCSed fi ^d nô uidemus fperamus,p patiêtiâ expe/ demus.Sperâdarû rerû] Synecdochicôs hoc dicit, ab îfigni par te fidê definiens. Nâ fides eft triû têporû; credunt em prætcrita quodfuerint,prxfentiaqdfirit,futura^derunt. FideAbelma f iiorchoftiâ^Cainobtulitdeo] Meliorê,Abelpaftorouium -

erat,Cain ucro agricol3,fed Abel primitias ouindeo offerebat,prxfpiciésfilt;crc dens,quod Chriftus poftmodu tanc^ ouïs ad occifionê duceret. Per quâ tefti „ moniûcôfecutuseft] VtinEuâgeliolegiftAfanguine Abeliuftiufqjadfan ,, guinê Zacharix filtj Barachiaî. Teftimoniû ghibente muncribus eius dco] nbsp;nbsp;t

Quia ignisdefcendebatfug hoftias eius,ficutdicitur:Refpexit dns ad Abel,ôd Gf«e'4 admuneraeius,adCainueronÔrefpexit.Adhucloquit, uriVoxfanguinisfra

,j tris tui clamat ad mede terra. FideEnoch] Propterfidêfuâtrâsferri meruit, credens quod lefus poftmodG in cœlG fubleuâdüs effet : ante trâslationê enim teftimoniû habuit,ut eft: Ambulauit Enoch eu dno.Et alibfiEt placuit dco ani Çcne4 » ma eius. Quia eft fiCinqrentibusfercmuneratorfit] Inhisduobusmodistotû 3, lymbolûamp;f plena fidê habemus. FidcNoê] Credêsrefpôfum à deo accepta.

Alitertprxuidit nâcp ecclefiânauigaturâ g mare feculi huius,ad porta uitx xter .

C do obcdiuntjfed Abrahâ tunc noîatus eft, Haetes] Noe, Inftitutus] Mun J, di haeres. Obediuit] Quando ditftû eft ei:Exi de tetra tua. Expeeftabat enitn ‘ fundamenta] Chriftn,00 Apoftolos,amp;Prophetas. Ciuitaté] Hierufalêcoe E/4.54 leftê. Fide Sc ipfa Sara] EcdefiâGentiiîrefpexitdcquadiciturtLxtareftc/ ‘ „ rilisquxnoparis. Propter quod ÔC ab uno] Homine,ex Abrahâ fcilicet ÔC ,, S3ra,ut:Erunt duo in carne una. Ethoc cmortuo] Ccicupifcentiacarnali, ,, luxta fide defundi funt] Qui uft^ ad morte fîdê feruauerunt, Nô pcrcc^ ,, ptis] Ante morte repromiftîonibus, Etfalutâtes] Dicêtes : Beata tempora J, quâdo hæcuenturaerunt. EtfiquidêilliusmeminifTent] Terrx Chaldeorû, ,, dequaexieruntjideftdcMefopotamiaSyrix, NôpudetdeS] ldeft,nôcô „ fundicur deus uocari eorôdeus,ut;Deus Abrahâ,deus Ifaac, Parauit enimil lis deus ciuitaté] Hierufalécœleftê, Fide obtulit AbrahâIfaac] CS tentarc ifiic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur,ut:OfFer mihi filiû tuu Ifaac,Triplex aSt bonû fccit,quod filiß,ÖC quod uni

tio. genitS,8Crepromiftioné in ^acceçitofferebat.Hocautéfadûcftinfigurâdei patrisjfiliû fuû pro noftra falute ofFerentis, Vnde fcgtur,quod eum in parabola accepit,hoceft in fimilitudiné Chrifti moriétis ÔC refurgcntis,Sic Chriftus ait: Abrahâ uiditdié me3,SC gauifus eft, Fidcetiâde futuris benedixit Ifaac, fpiri« Efdu Jiidiici tu prxcognofcens,quod lacob figurâ Chriftiani,Efau uero ludaicipopuli gere fopKÙ bat, Et adorauit] lacob. Super faftigtâ uirgx eius] Sigtiificans i^d reges futuri eftènt adorandi ex genere Iofeph,icilicct ex Ephraim,ut lofue fili’Nun, idcob uirgdin myftice deiîgnans regnû Chrifti in fine feculi adorâdû, ficut ipfe uirgâ filq fui ddordt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adorauit, Aliter,in hocloco gdâ fruftra fimulant adoraftè lacob fummitatê icc

ptri Iofeph,quod uidelicet honorâs filiû poteftatê eius adorauerit,cû ï Hebraco

D multo aliter lcgatur:Et adorauit,inquit,lfraël ad caput leduli fui, quod fcilicet poft^ iurauerat ei filius,fecurus de petitione quâ rogauerat,adorauit den côtra caput leduli fui.Sandus qppe deo deditus,8Coppreffus iènedute,fic habebàc ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ledulû fuû pofitû,ut ipfe iacentis habitus abfcç difficultatc ad oratione eftèt pa

ratus, EtdeolTibusfuismâdauit] Vuextolletisoflàmeahincuobifcû, My? o]?lt;i ^ofeph fbceoffalofeph ex Aegypto adterrârepromiflîonistranslata,fignificât Chri/ myfttcd. mâdataex ludxis in Gétes exitura. Fide Moyfes natus, occultatus eft mêfi SJ bus tribus] Significat Chriftû occultatû ab Abrahâ ufcç ad Dauid:primus efh menfis eft : dehinc fecundus menfis à Dauid ufcp ad tranfmigrationê Babylo/ Trcf menfes, . tertius uero eft a tran fmigratione Babylonis uftç ad aduentum Saluatoris» JS ImproperiûChrifti] VeltribulationespatiproChrifto,uelinfigurâîpro/ gt;j perior3Chrifti,^d enim poftea Chriftoeuenit,illcfuftincbat, Remuneratio JJ né] MercedéàChrifto. Fidecelebrauitpafcha] Peragnûnanc^cûpopulo i.Con«ffc.5 intellexit Chriftû uerûagnû,dc dicitur:Etenim pafeha noftrum îmolatuseft Chriftus,Pracuiditnancp,quod hi q in crucifixûcrederét, in futurouindidaca SJ rerent. Nequiuaftabatprimogenita] Ideft,Angelus,Sicdiabolus uaftator eft,à ^liberamurperfanguiné Chrifti.Fideprxdauerût Aegyptios,qacredidc jj rûtieiterûï Aegyptû nô reuerfuros. Fide mûri Hiericho] Hiericho defedio, Hfcricfco. ygj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iterpretat,figurâ mûdi tcnés.Septé uero tubas,feptéepiftolas apoftoli

cas intelligimuSjin qbus feptiformis fpiritus fandi gratia, dodrina^ intonat, ' SS Per fepté uero muros, feptéprincipalia uitia defignant. FideRaab] Quxfi gnificatecclefiâ Gentium, fufeipiens ex ploratores, id eft dodores catholicos, „ uel ut alq dicunt, Petrum ÔC Paulum, feu duas leges, Deficiet enim me tem/ SJ pus] Aut hypcrbolica locutio eft,aut tempus deftinatum, quod ad hanc feri/ gt;j bendâ epiftolam in corde fuo propofuit. De Gedeon] Id eft, quid adhuc dicam

dicam de Gedeon cum trecenti's uiris» Barach] PugnantefimuIcuDcbbo? ^«lt;^3 sj ra prophetifla contra Sifaram Chananxû» lepte] Offeren te fili'âfuâcôtra^ J» Moab pugnantc, ObturauerâtoraleonS] VtDanieI,amp;'Samfon,ô(f Dauid, 5» quandopaftoroiuumfuit. Extinxeruntimpetû ignis] Vttrespueoincami igt; no ignis, EfEigcruntaciemgladij] SicutDauidaciemgIadqSauh's efFugir, 3» Conualueruntdeinfiirmitate] VtEzechias, Caftra uerterunt exterorû] 3» Vt Gedcbn,8C EzechiaSjCXteriœ, Acceperôt mulieres de refurredione mor 3» tuos fuos] VtHeliasfufcitauitfili5uiduxIonam,ScHeIifïUsfiliûSamaritis» 33 Alij aûtdiftentifunt] Cruciati funt, ut Machabaci. Non fufeipientes] In 33 prxfentiuita, Alfjueroludibriaamp;uerbera experti] Vt Hicremias. Infug 33 amp;uincula,Ô!rcarceres] Vtlofeph. Lapidatifunt] VtNaboth, Sedifunt]

VtEfaias.Hxcperfyllepfin dicutur, quia, uerbi gratia,nÔ multi fèdi funt,fed 33 unustantu,ideftEfaias, Tentatifunt] VtIob,amp;TobiaSi Inoccifionegla 33 dtj mortuifunt] Vt Zacharias filius loiadae iàcerdotis, qui occifus eft inter têz U plumÔCaltare, Circûieruntinmelotis] VtHclias fîC loannes,alq^multi.

Eft ante melota pellis caprina ex uno latere dependens qua monachi utuntur Aic/ofx, n Aegyptij, Quibusdignusnôcratmundus] Praefensuidelicctmundus,pro/ 33 pterfpemfupernxglorix. Non acceperuntpromiflîonem] Donee aduenit gt;» Chriftus, Ne fine nobis confummarent] Hoceft,neantenosinregnSdei,

Dco^ô^ nos] Hueufep de fidelocutus eft, nue de prxdicatioz neincipit, Tantâhabcntesnubem] Multirudiné,uelcolk/ dionem, Teftiû] PatriarcharSamp;prophetarn* Deponenz tes omne pondus] Peccati, Non enimquifquâbenecurritcïï oncregraui, Per patientiâ curramus] Per uiâ,fcilicet morte ,, preflurarumi^ in prxfenti conftitutarum. Ne fatigemini] Ne in tentationi ’s, bus laftefcatis, Nondûenimufc^adfanguinêreftitiftis] Hoceft,nôdQfan J, guinemueftriïinmartyriocffudiftis, Filimi nolinegligerc] Hoc per Solo ,, monern dicitur, Difciplinâdomini] Tribulationë, Cuius participes fadi 33 cftis] Scilicet diaboli. Omnis aStdifcipIina] Omnisàdeofaluberrimacor 3, redio, Frudûpacatiflîmû] Aeternzuidelicetmercedis, Remiflàsmanus] •3 Pigras ad bene operands,atcplaxatas. Et foluta genua] Propter côfefltonë 33 infirma, Erigite] InbonSopus. Greftus redos] Opera reda, Pedibus 33 ueftris] Senfibus, Vt non claudicans quis erret] InterdeûôiS idolû, ut ali/

33 quâdo deS, aliquando idolû adoret, ficuti qui claudicatis in me SCBaal; Nec^ 33 radixamaritudinis] Alicui^pcccati, Surfumgerminâs] Ideft,îfuperbiâcre •gt; fcens. Ne quis fornicator] Efauenim fornicator fuitnâcôtrapraîceptapatris de alienigenis,id eft de îfidelib® Heth uxorê accepit, amp;nbsp;iura primogeniti caufa »» gulxuêdidit. Qui^pterunâefcâ] Lenticulâ,uendiditprimitiasfuas,lllea5t propter unâeicâ uendit primitiua, g animx fux uirtutes fornicatione gdit. Nâ Îîcut P unâ efcâ unius diei efurics reficit ,fic ÔC p fornicatione unius horx refici „ tur defideriû, Vnde Si Solomon preciû feorti panicomparauit. NÔ enim inz „ uenitlocû pœnitentiac] Rede pœnitentiâ non inuenerût Iachrymx,qux caü mercedem w«

33 fafuperbixSôinuidixfuerc, Nonenimacceflîftis] Acft dic3t,nonaduifibi= retrid-le Si palpabile lumen acceftîftis, fed ad inuifibilem Siincoprehenfibilcm deû,

C licxuocis, Externtusfum] Corde, Ettrcmcbundus] Corpore, Ad Sion * Sjom. montem] Ad prxfentem ecclefiam, Etecclefiam pn'mitiuorum] Apoftoz

„lorum,qui primideocrediderunt. Melius loquentem] Quia fan guis Abe! accufabat,(anguis uero Chrifti redemit.Item ut eft illud: Pater dimitte illis,ga nefciuntquidfaciunt. Ne recufetis loquentem] Chriftû. Cuius uoxmoz

» uit terram] Montis Synai, Tunc] Quando lex data eft, Nuncautê] In J» nouo teftamento, ■ Repromittit] Commouere terra cœlumi^, ’Dicens] ” In Aggxo propheta, Etegomouebo] In.die iudicq. Vtmaneâtca] Spe 3» ciminamelioracreaturarum. Habeamusgratiam] Nouiteftamenti,remiC* » fionistß peccacorum. Ignis confumens] Peccata comburens,

Emcntoteuindorum] In ueftra mifericordia, Tanquâin corporc] Forfitanhzceadempatiemini. Honorabileconuz bium] Matrimonium legitimum in domino cum pudicitia fl at. Et chorus] Lecftus, Im macula tus] Sine fornicatione»

5» ri Sc hodie] Ac ft dicat, ante fecula, 6C in fecula, SC poft fecula fem per permaz p/4l.ioi netjUt Propheta dicit:Tu aute idem ipfe es^SC anni tui no deficient. Et percz

3, grinis] Antea no audiftis, Abduci] Aucradodrinafeparari. Quamefcis] ,3 Hoftt)sleg31ibus,feuperuerfisdodrinis, Habemus] Nosfidcles, Altarej D Prxter altare ludxorum, unde corpus amp;nbsp;fanguinem Chrifti participamus,

3, Quitabernaculodcfcruiunt] Veteris uidelicet legis, ExeamusitacpadeS ,3 extra caftra] Defpicicntespraefentia,6Camantes futura. Improperiumeius] ,3 CrucemSCpaffiones uarias, Hoftiamlaudis] VtJmmoIadeofaciificiSlau 4 ,3 dis, Frudumlabiorum] Quafi uitulum deo offcrentes, Etcomunionisj 3, Largicndxeleemofynx, Promercturdeus] Vt nobifcum fit deus* Qiiafi „ rationem de animabus ucftris reddituri] Vt: Quorum anima ÔCfanguinê de

E^ccfc.j manu ueftra requiram,dicit dominus. Deus autem pacis] Deohocadiunz loan.io gitur,quiaaliquiddiffenfionishabucrGt, Paftores] VuEgofumpaftorbo „nus, Teftamenti xterni] Non enimxtcrnS erat uetustcftamentS, Aptet 5, uosinomnibono] Facial uosaptosefte in omni bono, Facicsinuobis,qd* ,, placeatcoramfe] YcNo uolentis,necg currentis, fed miferantis dei eft, Vc „ fufferatis] Vtauidamentefufcipiatis. Verbumfolatq] Ideft,redx pr^diz 3, cationis, quodfolatiumueftris animabus pracftat. . Cognofcite] llliuosbez 3j nefacicntes, Demiflum] Ameaduosmiftum* Videbouos]

»3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Salutantuosde Italia] Hiceuidencer