DESgt; ERASMI ROTgt;

quot;4ECCLESIASTAE

S I V E DB RATIOJNE CONCIONANDÏ libri quatuor,poftremum ab autorereco/ gniti'jcum indice accaraûore quam ancehac copiofîore.

BASILEAE INOFriCINA FRO/

BENIANA ANNO

M. D, X X XIX,

clarissimo principi et AüPLISSIMO PRAESVLI CHRISTO phoro aStadio,epifcopo Auguftæ Viti

delicorû Des. Erafmus Rotero/ datnus s. d.

E r P s A comperi Chriftophore præfufum huius æui decus,ncquaquâ clïc uanuni,quod pn'fcis oraculispro dîtum eftjfponfionis comitem eflc noxam.Antc comz plures annos pollicitus fùtn opus ali'quod de ratione concionandi, ncc ferio, ut ingenue quod res eft fatçar, ncc fan's ex animo.Dein quu no feào promifsum ferio nagitarcturjucc eftèt ociû ad prçftada de quib? appellabar, cœpi obiter in thartis quçdâ annotarcjuelut ufui futurajî quâdo forte daretur uolûtas 6^ bedtasopusaggrediendi. Verum id fatftû eft nee diligenter, nee ordinc, ‘^alparfinijUt quiecp fefe cogitationi per occaG'oné offerebat. Poftea quu W3gisetiam urgeret flagitatiojcœpi fchedas recolligeremon difi'cdlas moz aOïUerutnetiam laceras iam amp;nbsp;fitu corruptas.Quibus excuftiSjmagis ac ma gis meus animus à negocio abhorrebat, cö antea fempcr arcano quodam ^nlumentis abhorruiftcm.Videbam argumentum uarium pariter acuaz luim, qdin immenfum uolumen eftet euafurum, fi iufta cura traólaretur, tottiutnuncquidê cft temporu ftatusmon cariturum inuidia.Cæterû quu non effet appcllâdi finis,ne uiderer omnino malæ ßdei Iponfor^reducftâte g^niocalaniu admoui chartis. Quum nihil fuccederet, rcieci quod orfus cz fum. Iterum atep iteru reiedta ex longis interuallis reeppi in manuSjfi forte aliter uinculis tenacibus ftrinxi,quàm apud maronetn Protcum ftringit Arifta3us.Sed illi fucceftît conatus, mihi non iuccenit.Sperabam interim in tanta mora aliquem cxoriturumjqui fibi ma tcriam hanc fumeretspræfertim in tanto prouentu fclicium ingeniorû qua: produdthocfeculum, tanto^ ftudio cudédi nouauolumina. Quu nullus exifteretqni uices meas fufciperetjôC indies acrius multorum turn uocibus tum litcrisappellarermec iam fine conuitio, propemodum inuita minerua fyluâ opens congefsi, rudern quidem illam ôi indigeftam,fed quæ teftari pofsitmihi uoluntatem prçftandi promiftî no defuiflèjfî par animo fuiftèt facultas.Nec hoc ipfum tarnen licuit perpetuo labore peragere. Sedhune aduerfaualetudo,nuncalf| labores tranfuerfi'm incurrentes copulerunt or lademanibus deponere,uixe^ datu cft poft loga intcrualla ad inftituta re ^ire.Hiiic eft qd cruditus Iccftor fortafle dcprchêdet quçdâ hiulcajqucdâ •nchoatajquædâ repetita, quædâ loco alieniorc dicfta.Dicct hic aliqs,quin •gicur extrema manu quç difplicebatemédafti^Ne died dolojpiguituaftu

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ERASMI RÖTE RO DAM!

Opus rctexcre, quando hoe i'pfum qd prÆiftidjæ^re Iicuit per dies afflidb'orê.NcŒ quilquam facile credac,qu am mifere animus ianidi^ dum affcótet ah hislaboribus in tranquillu ociu fccedcre,quod(^fupetcl uitæ, fupereft aute uix breuis palmus fi'uc pugillus/olu cu co folo coliot)“’’ qui clamauitolimjncc hodiemutacuoce fua:Venice ad meomnesqun^*’® raris amp;nbsp;oncrati eftis, ôC ego reficiam uos. quandoquide in tarn turbuicnto ne dicam furente feculo,in totmoleftrjsquaBUcIipiatcmporapublice*^“^ hunt, uel priuatim adfert ætasac ualetudo,nihil reperio in quo mesmea« bentius conquicfcat quam in hoc arcano colloquio. Has ob resmagis^^f*^ confido forcjUt Icólor æquus hoc qualecuqp eft quod damus,boni cofubt' Qua dere tecum non agopræfulornatifsimèjcuiuslcio tantum eflêcaiV dorem, ut ad Erafmi tui neuos amanter conniuerefolcas, SificubiconatJ* noftrum uires deftituunt,promptam uoluntatem pro officio interprctafi' Summam argumenti in quatuor libros digefsimus. fn primo demonftf^ uimus muncris dignitatem,SC quibus uirtutibus oportcat eflepræditu^^ cîefîaftcn.In fecundo ac tertio quæ funt in præceprionibus rhetorunijcl*^'^ óHcorum ac theologorum, ad ufum concionandi accomodamusQuarn'^ uelut clenchus commonftrat Ecclciîaftæ,quas fententias ex quibus rç locis pctcre debeat,quem tamé haótenusabfoluimus,ut ftadiofo ri uiam modo cómóftrauerimus, alioqui res erat nee unius nee cxiguiöO''^ minis. Hayopcrisfyluam,iïcenim appellate malirnquàmopus,nonÇ‘’.* 1 dem promifcram,fcd tacita duntaxatcogitarione propemodum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

toMttet ph'/ loanni Phifcero epifcopo Roffcnii, uiro fingulari pietateatc^ crudiflo’’^* | fc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uetus amp;nbsp;aréla intercefsit amicitia.Is enim potiGimuwj

fw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j^o£.(3ß^f(s,'tr,pulit,iignificansfeinccleberrimafcholaCanö/ I

brigienfî,cui perpetuus erat tutor, illi Cancellarium uocant, uia I collegia, unde prodirét Theologi,non tam ad

ad fooriè prædicandum uerbum dei inftrudti. Erat ipfe iingulari

gratia præditus, atque hoc nomine olim egregiè charus régis

nuncÂngliammodcratur,auiæpatcrnæ.Infpiraratdcusei mulicf'^°B^^ j tioncm minime muliebrem. Quum enim aliæprincipes opimostebse^ I truendis monafterijs legate foleant, idt^ utuereor, gloriæ caufauiagis^ | pietarisihæc omne ftudium fuum ad rem omnium fànôtifsimam conw*^ I ratjuiucnsetiamnum acualens,adeo nihil inde captans auræpopubriS’“^ I hæcpropemodum furtim agerct,Compluribus in locis non mediofr’®“ I falarrjs conftituebatjiî quos reperiflet idoneos ad populo tradenda^’P”^' 1 foibphiam Euangelicam: atc^ etiam in hune uium ingentem peeun'^ I uim loanniepifcopo tradidit, quam omnemuirintcgerrimusuclinp^^j | hendos Ecclcfi'aftas,uel in folatium egenorum impendic,adeo nih“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

bi detrucanSjUt fuas etiam facultatcs îargiter adderct. Redèiudicau'^’^^J

heroin’

ad . EPISCOP, AVGVST, EPIST, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5

fieroinaillafanétajôC Epifcopusueræ pictatisum'cum exemplar, nihil eflè lt;]Uoaad cmcndandos populi mores plus habeat momenti, fi' per idoz heosconcionatores fpargatur fernen Euangelicæ cloôtrinæ,Vnde enim in piurimorutn peôloribus adeo friget Chriftus, ne dicâ extin(flus eft : unde üb Cnriftiano nomine tâtum paganitatis,nifi ex inopia fîdelium Eeclefi'a «arû C Mihi uifus eft etiam Italiæ populus,de principibus nihil dicam,do/ Wisadpietatê,nifi deeftènt dodtorcs.Sed hæc alias tépeftiuius.Nûcutper gâ quod cœper a,quâdo prçfui Roffenfi's mihi infeliei fato ademptus eft,ui ümefthocquicquid eft laboris felicibustui nominis auipicrjs inmanus ''ominum cmittere, cuius infi'gnis humanitas mcum animû in tâta amico/ laftura præcipue confolatur, Dcflentur mcrces naufragio amiftæ, at

tam prcciofa, ut cum fyncero amico conferri qucatr Quid igitur tempeftate crudelius,quæ me tot fpcólatifsimis amicis fpoIiauitîTPridê ^ilhcltno Varramo,arch^ifcopo Câtuarienfi',nuper Guilhelmo Mon ^oiojEpifcopo Roffcnfi Si Thoma Moro,qui fuit eius regni fupremus iuz ^^’Cuipejfùjseratomniniuecandidius,ingeniûqualç Anglianec habuit ^nquatn ncc habitura eft alioqui ncquaquam infelicium ingeniorum pa/ fps.Iti tanta calamitatc duæ mihi rcs præcipue dolorem leniunt.Primum

cogito nos brcui felicius apud Chriftum iungendos cflè, Deinde dû •^^Puto^infignemamicorû chorû mihi dederit Augufta Vin delicorum: ^uius tu ut primus cs,ita longe fyncerifsimus, nifi' quod tecum ^aria facere ^Qitmagnus ille loannes Paungartnerus,cui proximus eft Antonius Fuz §frusbenignifsimus ftudiorum altor/Hic eft funiculus triplex, que Solo/ •nonegat facile rumpi:fed is fît fîrmior accefsione Ioannis Cholcri,qui ceu 9^3ftusfuniculus tribus illis circumuolutüs,coniun(ftioncm redditprorfus ™iiiolubilcm. Veftra igitur beneuolentia mihi præftat, non quidem ne uoieanijfed ne dolori fuccumbam.Orâdus deus eft,ut tam preciofum the/ hurum mihi fcructincolumem. Porto quod ad operis fpem attinet,fi' mi nuscontingat eruditorum calculis approbari, illud fortafsis effîciet, ut do/ ftior aliquis hoc exemple prouocatus, id præftet quod nos præftare uolui ttiusj procp fylua proférât opus numeris omnibus abfolutum,ac tâde fîat, üt dominus plures ac fynceros operarios mittat in meftcm fuâ.Etenim que admodum iuxta ueteris prouerbfj iocum, multi funt boum ftimulatores, fed aratores paucin'ta facile pares qui loquatur apud populumjat qui ex ani RiOjqui inftanter,qui bona fide difpenfet uerbum dei,non perinde facile re perias.Dei munus cft,ut fernentis per fideles miniftros faôîa bene proueni at.Mundusuidetur iam dudum parturire Chriftum, qui fi uere formctur *ftanimisnoftris,multisindicr)sfefeprofcrct fyncera radix cordis Ncque cnimeuangelium uerba funt,utlucus ligna, quemadmodum ait Flaccus: «d quoties fernen efficacis uerbi excep turn fuerit à terra bona, multipliées

a 3 edit

6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' DES, ERASMI ROT» EPÏST^

edit fruéhis,ac uelut hcrbefcens mentis occultam fy nceritatem ûartjsar^/ mentis foras profert.Populus fît magiftratui obfequêtiorjegum tenacior, pansamâtior,à bellis alienior.Inter coniuges maior eft côcordia,fidesinK grior, maior adulterij deteftatio. Maritus fît erga uxorc mitiorjuxorerga maritû reuerêtior»Liberi maiore eu tremorc parentibus obfcquundâtjferui magis ex animo parent dominis fuis,famuli inferuiunt alacrius.Opificesct qui debêt operas, meliorc fîde easpræftât.Qui negociâtur,ncminifaciunt quod fîbi fîcri nolunt. Atep utfiimmatim dica,omnesfiuntad benemerea dit proniores,ad uindiôtâ ac Içdendu tardiores,minus auidi, magis fobrq.

In quorum moribus hæc non apparent, fed his diuerfa potius, pe/ riculum eft, ne nondum bonum fernen hæferit in cordibus

' nbsp;nbsp;ipforum.Sed defî'no concionari, quo iam uacet tibi

Concionatorê meum legere,fî tamê tuiso/ culis auribus^ dignus uidebitur» Va le . Bafîleæ poftridie Nonas Augufti, anno àChriz

' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftonato D, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

XXXV.

t

Ecclesiastes sive’

CONCIONATOR EVANGELICVS PER

DES. ERASMVM ROTERODAMVJVÏ»

DIGNITATE, PVRITATE PRVDENTIA ' cæterisi^ ui'rturibus Ecclefiaftæ,

LIBER PRIJUVSi

c c L E s I A Gra;dseft,quæîarini'sconno, hoc eftpopufuseuocatusadaudiedudereipub. ncgo crjs. Nam qui multitudincm ad nugas conuocat, otyvf'Toa ci'rcuIatoresSi circumforaneiuocanturî qui aduerfus rempublicam, feditiofi nominantur.

eft apud concionem uerba facere: Ecckfuftet EuuAycr/asws qui publicitusoratapud multitudi quid proprié

, ^ttïiiiprimis, Si honorificum eft habitum. Quemadmodum autcm Politilt;t dur : ° nbsp;nbsp;nbsp;politia,prophana,quam quida externa maluntappellate,quod

‘^•'Lhrifti^jiosdeoconfecratos nonconueniatquicquam eflepropha/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

'3cra,quam ecclcGafticam hodie uocantita funt duplicc? Ecciefi'a/

æ’Pfophani , qui principum leges ac magiftratuum conftitutiones profe plcbi;5i facri,qui fummi principis edióta, promiflaac uolun/

^j^'^exponuntfuadentt^ promifcua: multitudini. Hæ funótiones licet ti OQiuerfa;,haudquaquam inter fepugnant,fedutraqp (ubferuitalteri,0i ^undetn fpc(ftantfcopum:uidelicctutrefp .fjtquietaactranquilla,eat^ înquillitasimpcnj^Qjf non uoluptatibus aut luxui, fed Chriftianæpie/ ^ö.Nam hune feopum oportet Chriftianis uniueriîs in omni aôlione uni ^propofitutncflèjquum priuatajtum publica Alioqui fruftraciuitas tu ta ab holtibusjautfnundatione maris,aut pcftilentia,fi ciuium animi pra/

^iscupiditatibusinfeóli tumultuentur. Nec eft aliud omnino bellum inte/ «num cxitialius,quàm qûum homo fccum ipfedifsidet.Fruftra item paîi ^nifinitimis, G cumdeo bellum eft. Attamen quemadmodum corporis habitus Si ualetudo frequenter impedit ftudium pietatis : ita externæ cala/ ExternatmU hiitatesreip.frcqiientcroftîciuntrcligionisdifciplinç,grauem(^morumin impediuntin/ üchuntpcftcm,quod genus funt bcna,incurfioncs barbararüm gentium.

Extetnæigiturrcip. primusaefummus Ecclefiafteseftrex,fine princeps nbsp;nbsp;nbsp;Eccleß^

infuaquifc^ ditionetôi fub hoc pra;fe(fti,legati ac magiftratus:facræ,cpifco pus,ô^fub h.ocpaftorcs,alf)iiead hoc munus obeundum legitime delega/

a 4 ti.Videmüs

ti.Vidcmus au tem întctdum amp;nbsp;hic,fi'cut in alrjs plcrifcç rem præpoftc^gf ri. Ad externam concionem faciendam de reip-negocijs nemo fe temereiti gcricmec quiuis in fuggeftum admittiturjfed ex inhnica hominû turbafeli/ gitur idoncustôi qui fufeepit dicendi prouinciam, ingenti folicitudine difö caufamdequauerbafaóturuseftjomncmc^curamadmouct, nequidex/ cidat quod diferepet à uoluntate principis, aut no conducat rcip.cotnodis» Ecek/ldßetin Verû adconcionesfacrasadmittuntur, interdum etiam afsiliunt,quilibet, idonem adolcfcentesJcueSjindoôlijquafi nih'il fit facilius quàm apud populûexpo/ nerc diuinam fcripturam,ôî abunde fufficiat pcriticuiHc facicm,et abftcr/o pudore linguam uoluerc. Hoc malum ex eo fonte manat, quod nonP^^^ penditur quanta fit Ecdcfiaftici cocionatoris turn dignitas,tum diffictilô^

Diuißo turn utilitaSjfi' tGÓlè fuo fungatur officio.Nos igitur Hicrarchicum

ften afpirante Chrifti fpiritu,inftruere cupientes, hinc fumemus exopjj’ Ecclefiaftæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lutima funtuariat^ charifmata,quç diuina bonitas,ut

Snoftrç falutis, humano generi prouidit ad paranda uitam?'^^^ his eft magnincentius aut cfficaciuSsquamg*^ gi dominico difpefare uerbu ipfiusmcc eft aliud munus in uniucrfahicf^^ chia ccdefiaftica,ucl dignitatc prçclarius, uel ad prçftandum diffîciliu5’^^ ufu copiofîuSjquàm diuinç uolûtatis ad populum agcrcprçconera,3C^^ clefî^et fum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;philofophiç difpenfatotcm. Proinde fummus ille Eedefiaftes æ

bus,qui efiimago patris abfolutifsima, qui uirtus ôC fapientia

Ö ^óyoff çterna,per quem patri uifum cft humanç genti largiri,quicquid bonor^’^J folut chrißus mortalium generi dare decreuerat, nullo aïio cognomine magnifietn'^’^?

gnificantiûsue denotatur in facris Iiteris,quàm quu dicitur uerbunijfi^“;*^^ mo dci.Hic cnim titulus nulli creature cómunicabilis, proprie compo“^quot;* diuinam illius naturam,quum Chrifti lefu^ uocabulum magis congf”, humanç naturç quam aftùmpfi't. Nam lefu nomen cum muftis mune,ÔC untftio fpiritus non cadit nifi in hominemtquod ipftira illi cum regibus ac facerdotibus commune eft. Quin Ôi filq dei dicunoir mnes in Chriftum renati ÔC in illo piè uiuentes.

lux mundi An non prçclarum elogium eft,appellari lucem mundiC* Huiuscogn'’'”'^ nis honore dominus dignatus eft Apoftolos fuos: Vos cftis luxmu^»’^ eftis fal terrç. Atqui huius tituli gloria debetur omnibus, qui fîcut in Ap Angelus Ec/ ftolorum locû fuccclïcrût,itauicesillorum fi'deliterobeunt.Sublin’''^^^

deßafles eft,appcllari Angelum dei. Hocutulo Malachias cohoncftatfacegt;'^ƒ^^ Malach.z pcritû,SC cxercitatu in lege domini,Labia, inquit, facerdotis cuftoflWtl^^

tiam,amp; legem requirunt de ore cius,quia Angelus domini exerciw^^ ' liîij deiaedij Sed hocquocp elogio gloriofiuscft,appcllari filiosdei,atçp ctiâdcoS.

dierunt hoc homines pi},ad quos fermo dei faôluseft,ôC qui quem 3.^^^ rant, bona fide tradiderûtpopulo;Egodixi dij eftis, ÔCfilijcxcdfîo^'’^^’

t) E RATÎONE e O N C, ‘ L t E E R ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

ucro phas efl: de hoe tergiucrfari teftimonio, qd i n pfalmo lxxxi pfophetico fpi'ritu ditflum eft^ipfe dominus Ioannis x.ut fcriptura irrefu/

adducit amp;nbsp;intcrpretatur.In horum deoru medio ftat ipfe redemp/ fummus Eedefiaftes,iudex eorû qui redte fecusûc difpefant uerbu deû

«cenim habet Pfalmus : Deus ftetitin fynagoga deorum,in medio autc •^fosdijudicat. Quemadmodum per myfticam regenerationem unum na ^ijraefficimur cû capite Chriftodta fi'mui trasferimur in cognominis hono

ac titulorü confortiu. Ule filius dei nos fibi afeiuit in ius fratrum,patre ha ®«tiusconittiunem, utiam amp;nbsp;ipfi merito dicamur filfj dei, præfertimfi in Pfædicando Euangelio,dei filium imitemur.Ille deus ex dco,in quo fi per/ ’’'anetnuSjTeóle nos appeljamur dq .Quod enim ex deo natu eft, quod

amp; idem falt;flum eft cu deo, id deus aliqua ratione fît oportet. Hæc ’^diétafîntadoftendendâ Ecclefîaftici muneris fublimitatem, ut tarnen ’’'^'^inerimus,quo diferimine nobis amp;nbsp;Chrifto tribuatur fîlq deicp cogno

natura filius eft,nos adoptione. Ille ex dei fubftantia fine initio ge J'fuseft deus,nos per illu in immortalitatis cófortium mifericorditer afciti ’’’nius.Sut item Si alia permulta honoris cognomina,quibus fcriptura di/ ^naturhominesdiuinæuoluntatisinterprètes,ca:losillosappellans, qui ^•larrantgloriam dei.Dicuntur prophetæ de quo poftea dicemus. '

Vetbudei nemo diólus eft prçter Chriftum, qui folus natura eft deus, quam naturam hoc titulo defignatur uerbu dei,cuius pra^ones funt

‘^edefiaftæ, Sermo hominis uerax imago eft mentis,fie oratione quafi' fpe ^lo reddita.Ex corde enim procedut cogitationcs.ait dominus. Chriftus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in créa

autem eft fermo dei omnipotes,qui fine initio,fine fine fempiternus, à fem piterno corde paths promananper hunc pater condidit uniuerfa,per hunc gubetnatomniacondita,perhuncreftituitprolapfum hominumgenus, perhunefibi coglutinauit ecclefi'am,per hunc fingulari Si inenarrabili mo/ ao uoluitinnotefeere mundo, per hue uiuificat mortuos,pcr hunc dilargi/ lurdonafanfti fpiritus,per hue arcanam energiam additecclcfiæ facrame/ ös,per hunciudicabit orbem terraru, quum hedi feparabuntur ab agnis,

cœlum nouum Si terra noua,non interim fubftantiæ,fed ademptio/ •iccoruptelæ’.perhûcinebriabit faturabitc^ pater Angelos Siuniuerfam riuitatem Hierofolymç cœleftis,ubertate domus fuæ. Filius enim fapiens gaudiû Si gloria eft patris.Hic eft ille incoprehenfibilis fermo,diuinæ me/ hscerrifsimusenarrator, SC ab archetypo îummæ ueritatis nufquâ difere/ pans: per hunc æterna ilia mens loquuta eft nobis mirabiliter condito mû dOiperhunc loquuta eft nobismultiphariam in prophetis: per hunceui/ Vfrlgt;«w«nc4r dentifsime nobis loquutus eft, mifsum in terras,horninem ex hominena

,utiam non aures uelleret tantum, fed omnibus ctiam fenfibuspcrci/ pipoflèt,nianibuseciamipfiseontreitabilis,Atuerbum hominis no pro/ fermr

E C C L E s IA s T AE SIVE

Prftfr, verbu fcrtuf abfcç fpin'tu.Cçterû qualis cft fcrmo nofter, tail’s cft fpiïitusnoftef» spiritui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuinisqucmadmodûprofercns uerbû cftotnnipotês, amp;ucrbup^o

latum æquè omnipotenSjita ÔÔ fpintus eft omnipotens, pariterab utroc^ Ment fcrmo/ proccdens Vt auté fupra mentis illius diuinç fublimitaté nihil cogitaripo/ ms font teft,fi tarnen illam ullo modo confcqui poteft Humana cogitationtanihil cft in homincprçftantiusmcntc,quaparte longiffime abfumus anaturâ pccudum^referimus«^ quandam diuinç mentisimaginem.Hocnimirum admirati philofophorum prçcipui, fufpicati funt humanas animas dfeue luti fcintillulas quafdatn lucis illius incômutabilis,quos imitatusFlaccusdi xit: Atc^ aftîgit humo diuinçparticulam auræ : in hoc quidem turpîtercr/ tantes quod perindc quafi' deus fit tes corporca, fcclilis, autpropagabi«^ exiftimarunt ullam rem creatam pofte dei portioncm eflè : fed tarnen ûw reóte perfpcxcrût, homine non alia rc propius acccdcre ad naturam ni numinis^ mente amp;oratione,qua Græci voyp Êî* Äoyop appcllatM^'’^ fonseftjfermo imago àfontcpromanans.Qucmadmodumautem u*’*'“ uerbum imago eft patris, adeo nullacx parte promêti difsitfl^ '^‘^maitc t eiufdcm fitcum illo indiuiduæc^ nature,ita humanç mentis dam eft oratio:qua nihil habet homo mirabilius aut potçtius:

yAuosÿ! 5^/ fibdus cam appellat prçftantifsimum hominis thefaurum,quæ fi devais Kamp;./ ab animo unde profîcifcitur,ne orationis quidé mcrctur uocabulmt’“’, profcbto^agis,^ perfona meref'dici facies,autfucus hominis colof v, admodû autem uentus fpirans è loco pcftilenti aut falubri,uim eiusb^J, cum dcfcrtn'ta fcrmo promanans è corde qui fons cft orationis, mirab' gore refert uim ÔC affcdlum illius,ut homo homini non alia fui partcF^*^^ utilior uel pcrniciofibr» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Porto quibus duplexcftcor,cuiufnio‘’‘'’^

f3tfcriptura:Incorde,inquiens,amp;corde loquutifunt, Item Ecclefelb

' nbsp;‘ Vçduplicicorde:fjsomnino nullum eft cor,necloquuntur,ctiâquü'‘’‘j

tur maximè.Scrmonisenim ufus cft,profcrrc uerbis« quod animo peris.Iam ut è quibufdam fontibus featêt aquç ebrictatcm,infania'’’’® Sft/wopcÂiz Îîumacmortemadfcrentes,rurfusut èfpecubus quibufdam halationcs,quçuicinisprçfcntaneumadfcruntcxitium,contraquÇ‘:°*^f’t rum morbis medeâtur : ita nihil falubrius oratione,quç à métefanap'^ft proficifcitur,ediucrfo nihil perniciofius fcrmone,quem exhalatcoWi^ opinionibusjprauis cupiditatibus acuitijs corruptum infedum^’'^^^ rent homines fcrpentisfibilum , mox^ fcfc proripiunt, mctucn*^^^ , quid afftet ueneni,nam fie quoeç lædunt ferpcntcs,non morlù tantuoi' multo magis exhorrefeendum eft uiripeftilentis colloquium, flat nifi letale uirusanim'ç.Rctftè monent medici,nc propius coHoq“^® cum infcôtis fcabie,quam uulgus Gallicam appellat,quum ca IcptÇ ab Italiaprófeóta fit, proh dolor omnium nationum ex,axquo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

b E RATIONE CONC, LIBER É

^uocj non âïiauia facili'us ferpat contagium, qu àm haufto halitu hominis yacluecorrupti.Sed infiniris partibus eft periculofiusjhaunre fermoné ex •ntedo corde profluêtcm.Qualecuq^ eft cor hominis, taliseft oratio. Qui habet tcrrcnum,tcrrenalóquitur:qui cor habet carncumjcarnahaloqui

^tqui diabolum habet in corde,diabolu loquitur, eum alqs afflat : qui ^hrifti fùiritû habet in corde,cçlcflia,pia,fanéla,cafta digna^ deoloquiz .

illud quidcm commune Chriftianorum omnium, habere Chrifti piritum cordis inhabitatorê:fed prçcipuè com petit Ecclefi'aftç, cui non a/ **UaexemplarabfoIutiusliceatproponere,quàm illiusfummiconcionatoz •---fgt;s,qui didtus eft fermo,hoc eft,imago amp;nbsp;uox dci.Nec aliter efficaxeftèpo

lingua concionatoris,quâm iî Chrifti fpiritus inhabitans cor eius,moz oris ple(ftrum,amp;: uim arcanam uerbis promanantibus addat. Vox co/ ^'onantisaures audientium ferire poteft:folus autem deus eft, qui fecreto ^flatu mentes transformat.Suam tarnen operam fedulo prçftat Eccldîalt; “^s,plantâs,acrigans,à Chrifti ipiritu poftulansut det incrcmentum,dcz

in omnibus iummum ilium Ecclefîaften pro uiribus imitas. Quid aut “æ de feprçdicatÆgo,inquit,fum uia, ueritas ÔC uita.Satanas per ferpentê ‘Oquens feduxit humanum genus,deus per filium loquens reduxit oues er •■aticas.Illementiensdccepit gentis humane principes, Çhriftusueraloz ^nctis liberauitmûdu errore. 111c cœlo deiedhis orbem pertraxitin ruina, •nuoluitin defedlioniscofortiû: ac in mortis focietatêimpIicuinChriftus è ßnu paths defeendés in terras,alicnatos reconciliauit ac mortdbs uitç reftiz ^itlHefibi credentesexpulit paradifo: hic fibi fi'dêtcs fubuehit in cœlum. Habet Ecclciîaftcs exempîû quod fugiat, habet quod fequatunfugiat ferz ptntem amp;nbsp;hodic loquentê per cos, qui Satanâ ac mûdû habet in pedlore: Apo^oU ec/ lèquatur Chriftu in Apoftolis,qui no ipfiloqucbätur, fed per cos ueluti cleßafla organuuiuu loqucbätur fpiritus ille diuin?. nbsp;nbsp;Quifquis igitur fe prçparac

buictâexcellenti muneri,multis quidé rebus inftrudlus fît oportet, facroru üoluminu rccondita intelligetia,multa feripturaru excrcitatione, uaria doz ftoru Ieftione,iudicio fano, prudentia non uulgari,fyncero fortiep animo, præceptis ufu(^ dicendi, öi parata linguæ copia, qua dicendum eft apud multitudinem,alf|sc^ quç fuo loco commemorabimusrmca tarnen fentenz tia,nihil illi prius aut maiore ftudio curandu eft, qui tam cxcellenti muneri fefeprçparat,quàm utcor orationisfontem quam purgatifsimum reddat. Hocut facile numero(^,quodaiunt,prçcipitur,ita prçftare longe omniu co/purutti Eftdifficillimu,multam^ requirit ac longi temporis meditationem.Eft aut cum primis neccflariu,non folum ad erudiendos ôi inflammandos audito rum animos,non tantum ad conftanter tuendam ueritatemaduerfusobz latrantcs,uerumetiam ad paradam cognitione cœleftis illius philofophiç qua alijs fit tradiwrus.Humanç difeiphnç percipiutur ÔC ab improbis:hçc

autem

autem diuina fapicntianon ingreditxir animum ui'tfjscontaminatumjna habitare dignatur in corpore peccatis obnoxio.Vt autem facilius difcimus ea quç credimus efle uerifsimajSi ad perenncm hominis felicitatem neceffa ria:ita effïcacius alfjs perfuademus, quibus ipfi uehementer afficimundenu que fortius tucmur,reputâces nos nihil aliud efle quàm difpenfatoresmy/ fteriorum dci, deum eflè qui robur addit,acfelicem euentum humançlar/ *'Cor,4 gj'tuif îndurtriç,Huc igitur future Ecclefiaftç à tencris ftatim annis enitetv dum eftj ut de feripturis diuinis quâmagnificentifsime fentiésjcor nouum cor«o««w gij fpiritum réélu impetret à domino.Cor nouum in quo nihil, autquatn/ minimûfltueterisÂdç:ôdfpiritum reéluaduerfusomnes Satançmachi' nasinfraélumamp;ercélu.Solusenimilleeft, quiprçftarepoteft,quoJpcr Esechielem promiiît deus:Dabo uobis,inquit,cor nouum, amp;nbsp;fpiritum nô ’ uum ponam in medio ueftri. Nouum uinum non capiuntnifî utresnoui'

Quod Esechiel adpellat cor nouum, Dauid cor mûdum appellat. inflâter à domino petit,prçconis officio funélurus : Cor raundum créait’ me dcuSjôC fpiritû réélu innoua in uifeeribus meis. Hoc accepto pollicen’^ officium Ecclcfiaflç:Docebo iniques uias tuas,amp; impfj ad te conuerKin^' Oculo purgato certiuscernimus rerum externarum differêtias: cordei”!^ do reélius uidemus deum in feripturarum inuolucris latentem. Priusp^“^ cor mundum,deinde fpiritum reélum. Inuiélus enim fpiritusuigor dis fynceritatcaafcitur,fed utrunc^ innouatdeus. Qualecor, tansora®*’' qualis fidcs,talis forti tudo.Nouato corde, protinus ÔC nouç lingue incipiunt,non iam ea quç funt huius mundi,non iam ea quç (apiût terraf^ AiS.I fed magnifîca dei.Quid enim eft tam fublime in rebus humanis, quodno uideatur luto uilius,fî conferatur ad ilia fublimia diuinç philofophiç^5p'^ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ritusautem illecœleftisac uerèigneus non folum ferutator eft cordiU’quot;^

rumetiam creator Si innouator,idem habens uocis quoeç feientiam f'''^*' itaep uehementer,qui credit fe confèqui pofle ueram canonicç fcriptnr?'”^ tclligentiam,nifi' afflatus eo fpiricu,quo proditç funt. Nec minus errat»(joi Corft Îj'wgMd fe credit uerum Ecclefîaften agere pofle,nifi haufto cœlefti fpihtu,()n^‘l^° nemo poteft dicere dominû lefum.Ille largiécor igncu,ille linguas

Quid frigidius Apoftolorum linguis, priufquam haufîffenttotopn^ élore ccelcftem ilium nouorum cordium opifîcem Petimus, inquiunf» Mâtth.io alter tibi fedeat dextcr,alter flnifter in regno tuo. fia lacob^ Si. loannns. M.Atth,i6 Quid Petrus futurusapoftoloruprincepsC Dominepropitiusefloot’^^ facias rem iftam.Sed quid audiuit7Non fapis ea quç dei funt,fed quç hominû. Veteris Si humani cordis eft, horrere mortem, in hac uita^gti^ Si felicitatem quçrere. Ab eodem corde ueniebat ilia uox in monte: Uo® ne bonum eft nos hiceflcjfaciamus hic tria tabernacula. IIlafrigilt;dæ'‘

de ratio NE CONC. LIBER I

licet omnium apoftolorum communis,quum aiunt:Quis noftrum eritpri tnusin rcgno cœlorumClHa uero frigidifsimajquum aiûnVis iubcatnus ig l««. ? nédefcenderedeccElis,5i exurcreciuitatem 7Sed quid audiunt Ncfcitis cuius fpiritusG'tis. lllauerba crat ludaici (piricus ôiuindidta fitien'is,quû fe piunt,quum nondum cflènt idonei Euangclq prçcones^ At fi'mul atqp fpiz ritus ille nouator omniu dclapfus iti illoru pcóhora cóelitus, finxcrat cor in cisnouum,cormundum gt;cor æthcreum,cor igneum ,protinuscœpcrunt loquinouislinguisjucrba non iam Humana qualiapnus, fed digna fpiritu qucm hauferant.Si requiris fortitudinem, pifcator ille qui prius ad uocem •'lulierculç totiesabiurauit dominum, nuc audet apud infi'nitam hominu spiritus re/ ^ukitudincm è uarijs gentibus ac linguis códatam eamc^ tumultuantê, PMireinconcioncm intcntisin turbamoculis,fublata^uoce predicate ^htiftum,eum(^ crucifixum.Si quçtis euentum,ad pifcatoris extcmpora nam amp;illaboratam orationcm, drcitei: tria milia hominum eo die couerfa/ funtadEuâgclicamfidcm.ErgoquicupitiuxtaPaulum efïê JIkPxmtims, Ecdeßaftes hoc eftjud tradêdâ dci doólrinam i do neus, det opera ut prius fit SiOt/llJlctn “ffiatus

jïd eft,diuinitus dodhis.Dominus lefus no egebat noua unólione fpi •■•tusjnecinnouatore cordis, que pater unxerat omni plenitudine fpiritu s ah ipfo ftatim exortu: fed tame à baptifmo defignatus imaging colûbç uer öQ inG'dêtisac manentis, in feipfo nobis forma exhibuitjUe quis ad docen ^‘'ïiunus proGliat,nifi cceleftiafflatus fpiritu.

hdabetautem in nobis fpiritus energia gradus quofda, ut no fan's fit fu ïuroEcdeGaftç quàlêeuncç fpiritus aurulam haufi'fle,fed profîcicndum eft

adfpintum principalem.Triplicê enim fpiritu Dauid petit à domino, docEirusuias illiu s,Spiri tu rcôlum aduerfus incurfus tentationum: fpiritu lanâumad inflammandosacad fancitimoniam adducendos ctiamalio/ turn anittiosramp;^ fpiritum principalcm,fiue,ut Hieronymus uertit,potente, spiritus pritt alius munificum feu liberalem,ad perfeôlionis opulentiam. Infpirauit do/ minusiefus in faciès Apoftolorum luorumpriulquamafcendcrctincœ/ lum dicens'.Accipite fpiritum fanôlum.Sed tarnen adhuc refidebatin illis aliquid humanæ infîrmitatis quum aiunnDomine num hoc tempore prçz fcntabcrisjamp;quâdo regnu IfraeE Adhuc exprobratur illis duritia cordis, ôJaderedendumtarditas. Atfimuluthauferuntfpirituiliummunificum, quitorrentisinmorem ficinudauit, utimplerettotam domû, iam cuneftis febus humanis longe fuperiores tanta fiducia predicabât Euâgeliu, u t cçfi' ^kgisgaudcntcsabirêt aconcilio, gaudêtesautcm non quod eftèntdimif/ fi,fedquod eximiç gloriç fibi duceret pro nomine lelù ignominia affedtos dfe. Iam fpiritu principal! confîrmari, nec ullis impiorû minis terrentur,

( b nee

»4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E C C L E s I A s T AB s I V E

nee ulli's affliéliom'bus deijci'unturjnec ulh' s honon'bus efferutur, aut infoïe feunnnam ÔC hçc non leuis eft machina.Qnemadmodû enim fyncerèprÇ dicantibusuerbum dei,uanç têtationum proccllç funtcxcipi'endç:itakni per fummus bonos habitus cft digne prçdicandbusEuangelium Jngén^ utn'nque pcriculum,hi'nc minitantur Scyllç fcopuli, ad infokntiam folit*/ tantes,hinc Charybdisafflîéli'onum magnitudine mentem abforbetiamp;^J dcfperationempertrahens.Aduerfusutrûc^difcrimenEcdciïaftcn ’i* Lcor æi munitum eftè oportenôC haud fcio,an plus fit periculi ab rjs quç b

diuntur,quàm ab rjs quç territant. Paulus glorïatur in affliétionibus Si infirmitatibuSjUtin ipfo inhabitetac regnetuirtus Chrifti.Dereuebt'*’ nibus mctuit gloriari.Illic nomen fuum proffteturjhic inquit,hominem.PauIuscft,quüm cçditüf ijiïgîs,quuttî uincitur cathef”^ quum obqcitur beftrjs, quum lapidibus obruitur : at quum rapitur tium cœlum,nomen fupprimit.ldem apud Philippos lacerisueftibuS)'quot;^ garumuulncribus lacerocorpore,uinôlus,inimo carceris, ieiunus, AÄ.14 ôtu canit cum Sila collega. At rurfusLyftriscum collega Barnaba,lt;]^‘’'’'

obclaudum ercdlum rudisac fuperftitiofus populus appararet honores, profilqt confciftïs tunicis, profitens fe nihil aliud efle minem mortalem illis fimilem. Apud Cæfaream uero Petrus noO'^ Cornelium procidentem ói adorantem : fed erigens eum dicit,Si”'5^^ ego ipfe homo fum : æquans femet illi, cui mox crat daturus fpirim'”'^ ótum. Adco mens illius crat ab omni gloriæ afteiftu libera.

ratione credentes foleant Paulum exciperc, quanto cum honors

Gal.^ tete, fatis liquet ex apoftolorum Aótis. Quin Si ipfe fatis teftatur^® fcribens Galatis:Sicutangelum dci exccpiftisme.audisinfignetn ScdadditaliquidfublimiustSicut Chriftum Icfum. Acmoxinibi: P moniu perhibeo uobis,qu ód fi fieri poftet occulos ueftros cruifletisgt; ».Conio diffetis mihi. Ob hostame honores, quos in omnibusecclefijsproi^^*'^*^ rat.nullu fibi fumpfit fupercilium, fed ijfdem per infi'rmftatê carnb gcli2at,præfentiam exhibens infi'rmam,quum armatus eftetfpirif^^ . t,ThejJ',z fus omnem celfitudincm erigentem fcfcaducrfus feientiam dei.

teftatur fcribens Thcftalonicenfibus.Ncq^ aliquando fuimusinadubtw nc,ficutfcitis,necpin occafione auaritiæ,dcus teftis eft:nccp hominibusgloriam,necp à uobis,ncc^ ab alrjs, quum poftemus tcm,ôi grauitatis dignitatem nobis uindicarc, tanquam apoftoli Ohnl • I. Cor, z fed fadli fumus paruuli in medio ueftri,taquam fi' nutrix foucatfilio^^“® '

Ide ftudio prædicandi,fe feruum fecit omnibus, quu eftet liber ab omni • Non crat hocadulau'onis, ncc hypocrifeos, id arguit ftopus: quit,lucrifacerem:dominilucrucaptabatundiq?,nonfuum. ,

Multi mirantur bead Pauli perpétua in totcuris, periculis,

D F? R A T 1 o N E C o N C. LIBER t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1$

^Sjignominijs, mornbus, fortirudinê Si alacricatcm. Si opti'mo quidé ia fEinirantur. Atego tnagi'sadmi'randam arbitror conftantem ac perpétua tttâtis uirtutibus, tantat^ rcrum geftarurri gloria, animi modeftia ac fub/ •fiiflïonem.Ad huius igitur exemplu Chriftianus Ecclefi'aftes j pófteaqua Omni charifmatum genere fucrit inftruétus, feinper meminerit habere fe Waurum ilium in'uaiis fîÆlibus, utfublimitas fit uirtus dei,ÔC non ex hu oianisuiribus. Haben» dabitur:non habenti etiam quod habet aufere/ ^r. Nefcithabcre dona fpiritus, quifuum indequærit emolumentum, împropriam uenatur gloriâ, Illcdemum uerè habet qui fedulo difpen/ •at talcnta fibi crédita, non in lucrû fuum, fed in rem domini, cui debetur ^forsKufura: non hicexpedlanspremium,fat habens, quodopera figt; nbsp;nbsp;nbsp;’

’éditer nauata auditurus elt beatam ô£ optabilem illam uocem : Intra in Studium domini tui. Sicigitur habenti addetür : fccushabenti quàm o/ hocipfumquodgratis datumefteripietur.Si habcs utalienum.

*J°^mtuum,iamuerèfi'ttuum.Sihabes uttuumquodalienumeft,non quot;âbesquod habes, co quod habeas in tuum ipfius malum. Etcnim fi me J^olaudata eft à uiris cruditis ilia Mimi fcntencia:Tam deeft auaro quod ^îbetquàm quod non habcnco quod nihil referat habere, fi nullam inde ^^P'asiitilitatemrmulto magis dicctur no habere, qui quod habet in fuam 'pfius perniciem habet. Hiftriones qui populo faitant fabulam,poftca/ lortituda né 4^3nullum ftudij curæ^ genus omifcrunt,quo theatre placent Coguntur habere fortem animum aduerius multitudinis fibilos ac fupplofio/ non femper placent optima.Eft cnim uerè,ut ait ille,belua multoru

^^'fumottinispopulusjnon Romanus tantum.Aft Ecclefi'aftes non folu finiftra populi iudicia, aduerfus malitiam ctiam pie didha calumz ^3ntlunl,ad^,ç^.f^g fimultates illorum,quibus ob uitam corruptam inuifa ^tueritas,fed etiam aduerfus acclamationes amp;applaufus hominum lau/ oantium,debCt habere folidum Si immobilem fpiritum, que Dauid prinz •^pälctn appellat.Regium cft,quum facias bene,audire male:dixit quidam f’fcelfæmérisEthnicus. Adlor hoc agit,ut quç facit,populo fint gratiftima ^Pplaufu alitur, fibilis deijcitur, Ecclefi'aftes hue fpe(ftat,ut quæ per fe funt optima,ea populo fiant gratiftima. Ha:c præftare non poterit, nifi qui cor abcat mundum,purum ab amore diuitiarum,purum à fiti gloriç munda Oæjpurutuab ambitionccæterisc^ cupiditatibus, quæ frequenter eftîciut, ôtnecdifccndæphilofophiæ Chriftianæ fimus idonci,nec ad cam confia j^ftprædicandam fatis fîrmi,quippe nondum corroborât! fpiritu principa ’’^rnhcfiduciamomnem collocat in domino, utnec mundum metuat, toatanarn formidet, nec mortem horreat ob Euangelium intentatam, modo id fynccra confeientia prædicet. Hic igitur præcipuus eft fons ez °4^^ntiï Ecclefiaftæ,cor mundum ÔC triplici communitum fpiritu. Vidit * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b Z hoc

. hoc cell per ncbulam uir acutus Horatius,quum aie:

«ƒ Diccndi redle fapere eft Si piincipium 8i fons nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, , .

’ Aliud eft enimfeire,aliud fapcre.MultafciuntôidæmoncSjhinc*’**^^^^^^

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K nome fortiti, fi Grammaucis crcdimuSjdidli dæmoncs quaß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

hoc cft,fcientes,nemo tarnen illos dicit fapere ♦ Sapiens eft qui . , . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnia,fedcaquæaducramfclicitatempertinent,amp;iisquædidicit a _

tur,ac transfiguratus eft. Hoc fitquoties cibus Euangclicæ doôlrinæ c plena fide fumptuSjtraiedtus eft in an mi uiCcera,Si in habitu ac robutip'^ tus tranfrjt. Hoc igitur ficut eft prçcipuûjita par eft ut prima fît ipfîuscura* Id uero nee humana prçftatphilofophia,nec domefticæ hominis uires piam darepofluntjabeo petendum eft,qui foluslargiturucrabona.f^ ' dum autern non ofcitanter,fed afsiduis fimul amp;nbsp;ardentibus precibus. uotis modo poftulandum eft ut detur,fed bonis etiam oper bus

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dum,ut quod datum eft fcruetur,ói indies augefcat. Qui tantum boo''^

frigidepetit,indignus eft qui accipiat:ô4 ingratitudinisgenus eft negn^^ ter habere, quod preciofum SC gratis acceperis » Ingratus autem eft,etiam cuiadimatur quod datum eft.Largitur quidé dominus uum,largitur fpiritu cófirmantê, idem feruat Si auget quod dedit, ofcitantibus,non duplex habentibus cor.Habentautem cor dapkM^” Cor duplex mundo militate ftudétamp;EuangcIio:hoc eft,quicor uetus euffl'’^^

negocijs^mun tuillt;cgt;quot;clt;^oi3utur,fpirifu Adæcumipirim Chrifti.Qui Cæfari danis. mines hominigt;non implicantur curis ut ait Ajioftolus jß/to-r/uo/Ä i.Timoth,z ncgociationcm, agriculturam,fabricam, aliaqp huius generis bus confîieuerant fi bi parare ui(ftü,quo libeti à caris rei familiaris (ftorcfcruiantimperatori,füo contenu ftipendio. Quanto ma§isop‘’^^ eos qui deo præclaram hanc militiam militant,habere cor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

munes cnc,non folum à Iuxu,uoluptatibus amp;nbsp;cæteris huiufmoai nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

fumctiam àcurisiftishumilioribus,quæutnon pertrahanthomiö^ , I crimen,tamcn auocancanimum ab illafublimitatc,quærequirituf'i’broj I fîafta.Militatquidem Chrifto,quifquisiIIi deditnomen in bapnï^°’ , I ispræcipuè,cui in alios comifsus eft gladius ipiritus,quodeft uerbumtl^'' I

Ad cordis mundiciem amp;illudpcrtinet, quod uerbidiuinipraxonin^ I t.Theffal.^ cflcfïè purum ab omnicrimine,nifi' iuxta bead P^ali monica nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

neat etiam ab omni ipeciemala, nequà incurratin fîiipicioncm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

i.Ttmoth.} /{pQfiolyÿ cpifeopoj caiaspræcipaa; partes funt doccre popdu, I fequirittantam uitxpuritatcm,tantam(^ cautionem,uteorum I forisCant tcdimonio comproberur.Habctcnim bocextmiauirtn^’^^P''^ I piasinfpeóia, mails qaocpûtacqeranda . Sic Balaamimpiasptop^^^^ I uiditSilaadauicICraelicarum caftra, conduótusatdeaoaeretI rcucritus, ac quoad potuit tutatus e{i Cbbfii innocentiam toto i luctBKta I

DE RATIONE CONC, LIBER I

17

lucentc.Sicpopulus Hicrofolymitanus reucrebatur Chn’fti difcipulos, ut tiemo fefe auderet illis adiungerc^quod utiq^ didlû eft de qs qui nondû cre diderant,Et tarnen iam tum populus eos magnif?cabac,non tantu ob mira cula,fcd multo magis ob admirandâ in tanta potentia modeftiam,ob ftu/ pédâ in tâtisaffli(ftionibusalacritatcm,ob animu nullum auaritiæ aut gfo/ fiæucftigium præ feferentcm,fed gratis ad benemerendu de omnibus ex poGtum obuiumt^. Quin ÔC in Ethnicoru hiftorrjs frequêter Iegimus,pro pterimaginem egregiç uirtutis honore eflè habitu quibufdâ.Diogenes in Philippi Macedonia regis caftrispro exploratore captuSjnon tantu impu/ tiecxprobrauitarmato régi dementia, uerumetiâ cû præmio dimiflùs eft» Eidcm impune fuit, Alexandro Philippi fîlio,iuueni tam ambitiofo uttoz ^usorbis imperium animo concepiflct,ncc afturgere,necquicqua honori/ ^^^fffpondcrc.An non magna fuiftèt humanitas,G' monarcha tantus pro uindida uicifsim contempfiftèt CynicûC'Non côtempG'r,fed hue prouoeâz tibus tefpondit, NiG Alexander eflêm, Diogenes eftè uellem : proximû lîbi dignitatis locum Cynico mendico tribuens . iSitantam uim habet umbra fallax, ac mendax imago uirtutis, quantum ualebit heroica uerac^ uirtusdiüinifpiritusrclucens in fermone,uita,uultult;^ cocionatoris7 Vnus ^ftqudbnima Gducia dixit, Quis ex uobis arguer me de peccato C Et rur/ fus: Venir princeps huius mundi, Si in me non inuenit quicquam ♦ Et ta/ men illc puriGîmus agnuSjobambulanSjôC grads benefaciens omnibuSjtâ ^manfuctudine docens,non eftugit hominum calumnias, audiuit,focius publicanorujuini potator,fedu(ftor populi, Samaritanus Si dæmoniacus, ^yphcmus,ôilapidatione dignus.Quo minus hoc fperandum cft homiz ■ •U’ 4mdum ex officio fuo reprehendit aliorum uitia, ipfe non eft omnino purusauitqs. Hue tarnen quantum fert humana imbecillitas cnitendum cftjUtEcclcii'aftes Geut ad Chrifti puritatem Si innocêtiam, Gc ad eiufdem patientiain quàm poteft proximè accedat, Ille patri fuit obediens ufeç ad morte crucis. EccleGaftes îté obfîrmet animû aduerfus omnes Satanas ma chinas,quasille nullis alrjs intendere folet uel plures uel acriores, rjs qui fynceriteradminiftrâteam rê,quæ quâplurimos retrahitab ipGus tyranni de,amp; Chrifti accquirit ditioni. Vt EccleGa Chriftiana nihilhabet falubri? uihil utilius,nihil effîcacius nbsp;nbsp;uerbû dei,ita nulli Satanas eft infenGor.Sed

uô cft quôd animû defpondeatEccleGafteszDominuseft quidatuerbum Euangcléantibus uirtute multa.Ille dat,ut bonû fernen bona fide iaólum fuo temporeproueniat.IIledatjUt impiorum conatus illuftrent dei gloria,

dodfinam cofirraent. Ille de fuo corroborât humana infi'rmitatê, utparfit,aut,utmeliusdicam,fuperior omnibus tetationem procellis.Doz minusquidem ab omni leuifsimarum culparû næuo fuit purifsimus. Hoc Utah omnibus Ecclefiaftis optâdû eft,atcç etiâ conâdû pro uiribus,ita no b î arbitrof

ÊCCLESIASTAE SitÉ

arbitfor aquoquampræftaripoflc( Virginématré fcmpcr nufquam oportet mêtioncm faccre,ubi de uitijs agitur}fal tem i'lud opc di/ uina præftabitjUt fitpurus à crimîm'bus,ui'tijslt;ÿ capiralibus.

/iUioritds'Ec/ Quód fi' nee ida femper uitauit humana fragilitaSjproximum cftutca/ populum traducat fœdæ buccina famæ. Quod genus mittitur, ^ùnt,luxus,ôi quotidiana tcmulcntia,notum adultcn'uin,maniFcftâ feortæ tiojpugnxjn'xæ.Hæc cm'm omncm fîdem atc^ autontatcm adimuntcon/ rionatorijCtiâ fi rcöla doeeat.Qüîs enim aedae lîlû ex animo fuadcrcuirW/ tctn,qui fie ui'uitCNon cft leuiusuitium fcruirc Mammonæquàm habere concubînam, fed tarnen hoc magis adducitin conteinptum. PcrnicioGuS malum ambi'tioquàmcbn'etas,ucruapud homines hare quàm iliairagiä atténuât hominis exiftimationem.Quin ôi antea(flæuitæcrimina,dodo^ ris cleuant autoritatem,nifi quod ante baptifmum cómiila nee dtrfcndifo'

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ient,nec imputari,nifî quis ad cadem fuerit rcuoIutus.Et quæ in adolcfecô'

tia patrata funtjfaeilius obliterantur,fi' iuuentus adolcfcentiam cxccpcrit^^ tpeciesmali briaacfcucta, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quin amp;illud Eeclcfiaftæperpendendum,qua:dâtf‘'’

uitanda efîcgcneris,utquamuisabfintàeriminc,tamen quoniam pra:fefcrunte’^ lam Ipceiemjnon abfînt àcriminis fufpitione. Ab his quoc]^ eircumfp’'^^ caUendum cft Ecclefi'aftae.ucluti pofsidere diuitias, fplcndidius a:c!ifie3f\’ ueftiri nitidius,côuiuari lautius,uino hilarefccrc, confuetudincm fœminis, ger fe nort funt erimina, tarnen maligno uulgo,Si ad obtred^y dum quàm obtemperâdum procliuiori,præbcntmalefufpicandi,i^2^*^'^ t,Tiinoth.j loqueqdi materiam. Has ob res Paulus nonadmittit adcpifcopin’'^’’'’y’ qui defûôla uxore quâ ante baptifmû duxerat, poft baptifmu duxerif non quod hic ullum fit crimen,aut culpajfed quod eu pudicitia fummâau/ toritatê cocilictdodlori, rcpetiflèconiugiu nonnullâ incotincntiicpeæl’‘^J | fufpitioné.Mirum non eft, fimatrimoniuambit, quiconiugrj miferiasno cft expcrtus:ôi honefto colore quærituxorcm,qui liberos ôC hærcdcsden/ derat.Sed quemadmodum ait Comicus, Improbe Neptunûaceufe iterum naufragium facinita qui coniugium cxpcrtus,amp; fufeeptis Jiberis rc/ petit matrimoniu,quodammodo profitetur incontinentiam fuaiUiUtp®/ culû fit,nc tertiam aut quartam ducat,fiatq^ fine crimine populi iocusSJni/

' nbsp;bula,quandoquidem amp;nbsp;apud Ethnicos femper male adijt polygamu^*^'^

fi uxor abierit in faftidui,ab alienis uenetur inconrinentiæ rcmcdiumgt;i^3^ lus quidê omnibus Chriftianis præcipit,utabftineantab omni (pccicrn^ la,quoniâ id téporis Chriftianoru nouitas ac raritas, uelut in theatro coHo cata,totius orbis oculos in fc habebat intétos.Itacp turn cuiuflibet Chriltu profîtentis mala uita non leue damnum erat Euangclij. Et hodicptoiccto ' no leuedamnû cft, Chriftiana rcligioncin tantasredadla anguftias,quu Turcç,Mahumetani, ludçialig«^ nationcs,quç Chriftuucl ignorât pror

7

DE RATIONE CONO LIBER L

lîiSjUelcx parte funtampîexæ, noftris mon'bus redduntur ak’enforeâab cc clefîæcatholicaîconfortio. Atq; un'nam in his regionibusquæcx profcflo ' ■ font ditionis ecdeGafticæ, pauciorcs cfîcnt qui nomine ucrius quàm re fine Chriftiani,nc quid interim comcmore de tanta ferè omnium imbecillitate. Has ob res oportet Ecclcfiaftcn in hoc theatru prodcunfem, öi omniu ocu ksinfcfcconucrtcnte, Argo oculatiore efle, ne quid per incogitatiam com ftittahquod minuat ufura dominfohuius lucri auidifsimi, fed quod per fer/ üos fuos uult quotidic crefeere. Poteft ille quidem ex ipfi's uiaru fi'Iicibus fibi excitarefilios Abrahç,necquifqua dubitatquin hocquoep maiorapoisit, fodita uifum eft illiusincomprehenfibili fapientix, per homines hominib.

brgiri fua dona : ncc quifquam pius rogat,cur ita uifum fit, h modo credat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;homini

^luiusautorem confilrjdnfînitam enêfapientiam,infînitam potentiam,infi fotambonitatcm:utphas non fit addubitare, quin quiequid Optimus uult

Optimum,quin quiequid fapientiffimus ftatuit, fit fapientifsimum, quin ' Aoitquidomnipotens ftatuit, quocuep modo id ftatuit fit præftaturus.Ta/ •isitacp domini taleta difpenfans Ecclefi'aftcs, liber ab omnibus curis priua totusintetus efle debet ad lucru illius cui debetur omnia.ncc eft quod di ppp’ll/ tat,doccboindociles, laborabo ingratis, cana furdis,bcnefaciä malcholisT' ^æptofefto te partibus infinitismaior hocfccit, extenditmanus fuas tota adpopulûincredulu ÔCrcclamâtê,nec dcfrjtunquâfeminarcbonu feiret non prouenturu in omniu cordibus. Ille•oluit uineâ Ep. 8 ^uæprodulcibusuuisproduxitamaraslabrufcas. Tu cur id facere pigrita/ ’♦ Cor.j ^‘^’quiticfcisfcmentiscuentu 7 laciêdi fcminis,plantandi,rigandi(^ tibi ne traditum eft, prouentus in manu dei eft, qui qualifcuncp erit, nihiï acccdct tuopræmio, qui bona fide nauafti operam débita fundi domino, nihilipfeJ fisquàm colonus alienum fernen in alienû agrû iaciens.

difpcnfatorcs illud unum quæfitur,quemadmodu ait Apoftolus, ^fquisfi'dclisiuueniatur. Si hoc requiritur inter homines ab ijs qui rcru ui/ i.cor,4 'umdifpenfationem fufeeperunt, quanto magis hancfidem requiretdcus Difpenidtorfi P ^squibusmyfteriorum fuorum difpenfationem cócrediditCC^i difpé/ ätorem profîtetur,nouit fc traólare rem ahenam,cx herilis animifententia J’lpenfandam in ufum familia:.Si non praïuaricatur à mandatis domini, ^dfcdulo bonaej? fide peragit quod præfcriptûeftjetiam fi no fuccedat q d ^ö'f’ipfi tarnen fua mcrccs in tuto eft,damnum omne domini eft, quod fe/ '^looeconomo non poteft im.putari. Sin quod accepitcrogandum, non ’’J'ogat,autfecusimpenditquàm habet in mandatis ( par enimutrunep ui/ eftjadco nihil feret præmq, ut uocandus fit ad pcenas.Si euangelisa/

^^flt;^dnquitPauIus,nó eft mihi gloria.Rem alienam ago domini auipierjs, i. cor, 9 ™ó*pOEnam,non merui laudem,fi metu fupplicf) tantum ac uelut ncccfsi ^focoaftus dominico gregi doeftrinam impertio euangclicam. Væ enim

b 4 mihi

io

tudngetifllt;t mihbinqui't, fi non euuangelizauero.Si antcm nolens hoc ago, mçrcedenî uoluntariuj habeo:fin fecuSjdifpêfatio mihi crédita eft. Quisautem difpcnfatuolcns^ Qui alacritcr,qui inftanter,qui non mcrcedisamore,fed charitatisimpulfn totusinhoeincumbitut quamplurimosadChnftumuelalliciatblatidiés Si cófolanSjUel impellat territans Ói argués,uel adducat erudiens ; qui lucro domini fui non minus gaudetquàm fuo priuato,fî quod tarnen eftpccuÜiJ noftru,qui Chrifti ferui fumus,nec id iimplici iure: primum ab illo condtà dçnde ab codé redempti, è cuius gratuita munificentia uenit quicquid oa pofsidemus ucl (umus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Olim feruis qui cæterisingcnio fidetp

OeeoHemiuef præftarc uidebantur,cômittcbatur rei familiaris œconomiar Atc^ hocu^^ bnm conuenit ßo facrl:lîterx gaudent defignare doétorem ecclefi'afticum. Ita Paulusilf Ioqucns,qua: eft domus dei,Cuius, inquitjfaélus fum ego minift“^ fecundum difpcnfationé gratiæ dcûquæ data eft mihi in uobis ut impl^^ uerbum dei.Rurfusalibi.Si tarnen audiftisdifpenfationem gratiçdci,0

* data eft mihi in Uobis. AdTitum aûtdefcribésimaginem boni dodof*?' Oportet, inquit, epifeopum fine crimine eflè,ficut dei difpenfatorcm,nlt;’*‘' perbum,non iracundum,non uinolentum, non pereuflorem. A tquiiu^^^ homines magnatumœconomi hocfcrocioresfunt,quopotentiorcs^^ q quibus inleruiut. Nimirum homo imponit homini,amp; interdum li habetur qui perfîdiofus eft: at deo nemo poteftimponerc, qui intimacorÄium. Adhæcpotentesinterdum metuunt fuosœcononJ^î’^^ omnium domefticarum rcrum con(cios,ôi ab his nonnunquam tur:Dcum autem ut nemo poteft fallerc, ita nemo poteft lædcre,nlt;^^J}' uindieftam quifquam poteft effugere, quum hie infi'di dilpenfatores i^P . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fugafibiquærantfalutem.Scdquo teproripiesut cftugiasmanufi’dci-

afeenderis in cœlum,illic eft:fi defeenderis ad infcros,0C illic adeftNó^*

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gitur quod qui^iam difpenfator fub tali domino criftas tollat,

fumat.Siuis elle tutus, agnofeete nihil aliud eftequ am alicnæ rei mi'’' ’ quâtot^ muneris dignitate maior es inter homincs,tanto tegcrasl”*”? fius,non cauponans,fed lyncere traftas uerbum dei. 5in optas dem,cum alacritate Si gaudio paftegregem domini tui,ex abunaanM^ ritatis,multa inluper erogans,ad quæ te non adigit neccftitas. Italt;^ fatoris titulus placuit Apoftolo,fuadens modcftiâ,dcterrés fcroeia , i.Pef.4 debitç fidei.Sic amp;nbsp;beatus Petrus löquitur,Vnufquifcp ficutacefp^S“,^ ^tiâinuosinuicemadminiftrantes,tanquâboni dilpenfatoresmulD’'”^ gratiæ dei. Vt autem tntelligas difpeniatoris titulum inculcari ad dam arrogantiam, audi quid mox inibi fequitur apud Petrum:Si° quitur j loquatur tanquam fermones dei : fi' quis miniftrat, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

quam ex uirtute quam fuppeditat deus,ut in omnibus honoriftc^'’^ per Icfum Chriftum cui eft gloria et imperium in fecula feculorun’’

DE R A TI O NE C O N C. LIBER K

Rurfurn Paulus Connthrjsfcnbens:Sic nos,mqui't,æftimet homo, ut mi/ ’*^0^4 niftros Chrifti ac difpenfatotes myfteriorum dei.Animus iHe cœleftis,mi hiftri ac difpenfatons titulo côtentus cil. Quin Si apud Lucam euangclica parabola fub difpenfatoris appellatione, fidi SC infidi dodloris imaginem proponit.Quisputascft ffdclisdifpenfator acprudcns,ÔC c,Si fuo fungenz luc£ ü tçm officio bcatum appellat: alter,qui pro miniftro geflît tyrannu, Si quog oominico frumento pafcendos fufccperat,fame cnecat,nec hoc contentuSj jplcfatur SC cbrius iurgqs ac uerberibus fæuit in conferuos SC conferuas,ce criusexpcdato reuertente domino diiTccatur in duas partes, SC in hypo/ Wumfortemaddicitur.Nam hypocritaeft, qui alius eftabfente domi/ Eccle/taßet J'oquatn præfente.Non quod deus ufquara abfit, fed homines impf) dei 'Zitate fie abutuntur ad quiduis audédi temeritatê, quafi aut nefciatquid ‘domines agant,aut impunitum finat quod aduerfus ipfi'us imperata comit ^l'^t’Vtinam autem hodie nullos uideremus huiufmodi difpêfatores tsKh

’’‘^iUtappellatÂpoftolus,hoceftin reprehendendo fæuos SCafperos, •’^•laliofpcdtantes quàm ad opes,ad galeros uirides ac purpurcos,in grez

dotnini lupis qu àm paftoribus fimiliores,

^lud animaduertendû quod euangelicus fermo in difpenfatore non fî/ ttiodo requirit, uerumetiam prudentiam, Fides ad columbinam (îm/ Pfudaitin plicitatctupcj-tinetjpfmjçfitiaacl ferpentis cautionem.In hoc præftatur fv des,fi prêter ea quç dominus mandauit,nihil doceamus popul^m,(î ubiq^ *pœro corde ad illius gloriam,ÔC facri gregiscommodum fpedlemus.Pru dentiæpartesfunt, ex temporum,locorû acperfonarum circumftantqs diz ' *P‘^ete,quid,quibus,quando,qua moderatione fit adhibendum.Paulus in gt;. ' 9^oüidemus fummam fimplicitatem cum pari prudentia fuiflèconiunz ^3m,utfcfeuertit inomnia,nonfemperexpcndcns quidliceat,fedquid

interdum abrjcit fefe. Rurîus ut attollit fuam in Chrifto fubliz •^itatemlntcrdum exerit apoftolicam uirtutem,ac minitatur uirgam feuez ritatis,fedfæpius obfecrat,blanditur,ac matrem fe nutriccmc^ præbct poz tius quant apoftolumjnterdum obiurgat,rurfum lenitquod duriusdidlu uideripoteranquædam differt,ôC in commodiorem locum dicenda rcrjcit, Quam porrocircumfpeëlèinuitatadeaquæfuntconfilfj SC perfeôlionis, tauens interim ne cuilaqueuminfjciat.Interdum præceptum domini non habct,habct tarnen confiliumutile,tanquam fi'delisdifpenfator.Quàmde xtrèadprçfentem caufam accommodât feripturarum teftimonia,quàm fai pienter aperit allegoriænubilum,ubiliteraparum habetmométi adpiez tatcmjdem inter perfedlos loquitur fapientiam reconditam in occulto, az îudjnfîrmos nihil nouit nifi lefum Chriftum,eumcp crucifi'xum » Habet 3c q foueat infantcs,habet folidu cibu que porrigat adultis. Audet Petro apoftolotûprincipi refiftere in faciemjôC Philemoni fupplex

forera

forcm facit, ut Oncfimutn feruum fugitiuum recipiat* AHucrfuseoSageS qui Mofaicis ccrcmonrjs plus æquo tribucbant, fie uerbis attollitm Chriftum ÔC Euâgclfi gratiain,ut uidcatur opera charitatis négliger^' Kuf fus cos reuocans,qui pu tantes fatis efle baptifmo tinólos effe Ä Chnftino men profcflos,non innouabant uitam,hortatur ad opera pietatis,chanta/ tem omnibus præferens donis,etiam fidei, toties ta magnifîcè præàcatæ* Apud Areopagum Athenis diflerensjab aræ infcriptionc fumit exordiu, S)C Callimachi citât teftimonium elegantiflimi quidem fed Ethnici pocti» Chriftum fic prædicans,utuirum tantum appelIet.Cçterum quum ad eo^ fcribit,qui iam Euangelicam doólrinam receperât,^ omnia funtfublin”^ plenac^ diuinæ maieftatis,quæ de Chrifto loquitur. Dcniq^ du omniW fcfe accommodat,tam uarius eft,ut inter Jum uideatur fibi côtrarius, aep^*^ gnâtia loquGquum fibi maxime conftet undicp. Sed hæc cft fîdelis difp^ fatoris prudentia,ÔC,ut ita dicam, cœleftium opum promi condi.

Vfrjïdî inter prudcntia dominus uetat fanôhim dari canibus,ôi margaritas«« quasdifeipulis propiorit''^ aliquando non grauatuseft exponcretquin Si port: refurredtionem ita«”^'^

' dauitEuangeL] gratiam difpefandâ, utprimû prçdicarent Hierofoly'”^’ deinde in Samaria,tandcm inter genres ufcp ad extrema terræ. Poftren” dum feriptura ueterisinftrumenti fermonéfuum ad populi rudisa^^d^^ attemperaRmodo minitans externa incommoda,modo pollicens culicommoda:quidaliudquàm prudcntisdifpcnfatoriscxcmplufi’“’®

^par^epo^buli P^oponitCNunc fi reputemus, in eodem populo quanta fit uarictaSifoui’’ ætatum,conditionis3ingcniorum,opinionum,uitæinftitutionis,co'’^“‘^^^ dinis,quanta oportet efk præditum prudcntia Ecclcfiaften,cuiCic tempet^ da eft oratio,ne dum aliquorum medetur erroribus, alijs crrandi præbc^^ anfam. Si dû uitia perfequitur,uitia doccat, aut dû fcelcra fortiter coargi’if» feditioncm exciter. Rhetores negant quencp bene dicere,nifi dicatap^^ ludkium, c5 alioqui dicat ornate, copiosè Si fplédidè:ÔC artis prçceptioncsiubet pi«mprtidétiæcedcrc,quâ illi diuidût in iudicium Si cofilium, quæ prxccptistra di non poflunt,fcd ex oratoris petuntur ingcnio,ÔC è negoerj circumilâtqS ' fumuntur.Intcr iudicium autem Si confilium baud ita multum intercrtc,nec mirû quû prifeis cofulcre fuerit iudicaren'ndc SenatuscowW^ amp;nbsp;ni fallor etiâ Cofulum nomé.Nunc fi quid intercft,hoc eftjquodiu^'“^^^ adhibemus oburjs Si expofitis, confilio utimur in rctrufioribusacaubi]S, quænônun^ extra caufam èlonginquo petûtur.Vclutarspræccpit,utan te caufam exordio præparetauditorisanimum,fed confideratis caufæcit/ cüftantqs orator uidet automninofupcrfcdcndû exordio,aut per inGnua/ tionem exordiéJû. Id iudicium dicas licet. At quod M.Tullius in Verrem maluitdicendi temporacontrahere, quum alioqui expedieritad caufæin/ rtrudionem

ÖE RAT IONE C ON C, LIBER I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2J

caproferrc, quami'n cum annum quo Hortenfius cratconz ruturus incidcre, coGlio cribuunt.ConfuIisenim patrocinausautoritas ublcuanetcaufamVcrris. Verum hæc obiter attigifle fat eft in præfcntia: abiturplura diccndi locus^quum ad artis præccpta ucntum erit In tâtum non profuntartispræccpta One prüden tiagt;ut quidam Rhctoricen ni/ bilaliudeflcputarintjquàm diccndiprudentiam :Prudentia ueroquan^ inftitntionc turn ufu confi'rmaturjtamcn à natura potiflîmû proficifciz ^tHinc eft quod ücrè dicuntsdicendi artem autcito difei aut nunquam.Si ^'Ifitnaturalis ilia prudcntia,prcecptioncsagnofcuntur potius^ difcûtur» ^inonadG't,arsefficit ut pcius ac molcftius dicamus. Quemadmodu cnim *^lli ratiocinantur incptius,qu am q qui natura ftupididialcóticen (uperfti/ ^'gt;lèdidiccrüt: ita nulli dicut ineptius qSjqui inuita,ut aiunt, Minerua,præz ^’-ptaRhetorum religiofe obferuant : quum fæpe fumma fitars,attem nez Wrc.Hac prudentiam quum in caufts prophanis requirat homines pro Pbaniquanto magis requirenda eft in Ecclcfafta. Illic oratoris imprudenz ^'^pffitfundus,autunius hominisftatus, hie innumcra: periclitantur aniz ^æ’Nuncmihi quæfo perpendas, quantum fttpcriculi, quum citra dele/ iniiontus in fuggeftum admittuntur, iuuenes interdum natura plufquam femi ^'’fetUttiimperiti, nullo iudicio, nec humanis, nec facris literis eruditi, in ffdnni /quo J ^qii raro uidimus, cibo potuq? onufti, atep utabftt crapula nigorcm obfufeans,nihiladferunt addicendum, nift^icftem re/ ôi impudentiam. Audiui quofdam concionantes, qui iam no mul ^’’^aberantà manifcftadclirationc, ficut à populo cum rifu defereren/ Nonigitur fan's cftfcirc quid dicendum G't,nift conGlio diipexeris, H^ndo 5 apud quos, quomodo, quibus uerbis ; quo ordine, quibus Gguz '^'5’4^ouukuj quo geftu Gt dicendum. Hæc prudentia tantum habet moz jUt eadem caufa ab hoc aóla mcrcatur applaufum, ab alio aóta ex/ plodatur.Nec tarnen inftciorhanc prudentiam inoratore facro, fpiritus 3ncti donum efle. Verum ille fpiritus energiam fuam teperat iuxta quod

eft organum, præfertim nunc poftcaquam miracula propemo/ N4i«w4piZgt; Qum dcGerunt, ut non folum cxerccndus Gtfuturus EccleGaftes, ucrum Etiam deligendusqui natura uidcatur ad hocmuneriscompoGtus. Nullus '§norat,deum ôc aGnæ pofte darc uocem hominis: nemo tarnen eft,qui ho •^iné fpintuofum,cxili uoce,inft’rmis lateribus, hæGtâti amp;nbsp;impedita lingua ^ntetiam prodigiofæ deformitatis,nulla memoria,ad concionandum infti ^atSed hæc uitia,quæ tarnen ex parte poftùnt cmendari,quoniam exterz ^alunt,uehementiusmouent nos:animi ftuporcm,inopiam iudicq, iraeûz ^'am,intemperantiâ,ftultitiam,mcmoriâ rimofam ae pcrflucntê,6i huius generis alia,quoniam non perindefuntoculisexpoGta, ncgligimus,quum 'tihismultoplusGtmomentiquàm inillis.DiuusChryfoftomus multus

in hoa

. »'±4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESIASTAESrVE

in hoc efl: utubicp commonftrct prudennam confilium bcatiPaulid^^ uim 1111 à natura infitam fpiritus fandlus non abftulit fed abfoluit.

In Ecclefiafta I'gi'tur hæc in priinis fpcdtanda funt, ut cor habcatab omni/ • busuitrjsôC humaniscupiditatibusmundum jUtuitam habcatnontantu àcriminibuSjfcd SC àfufpitione fpecict^ criminum pura ôiinculpatam’*^*^ fpiritum habeat äduerfus omncs Satanæ machinas fi'rmum,adamantinU) amp;inconcufrum,utmcntem habeatigneam ôiadbcncmcrendûdeomni/ busflagrantcm,utanimum habeat fapientern ad condicndumpopuliiw titiam, cor habeat prudens ÔC oculatum,ut facile difpiciat, quid filendun’’ quid dicGndum,Siapudquos,quo tempore,quomodo fittemperandaof^ tio,qui cum Paulo fciat mutare uocem fuam,6i omnia fieri omnibus, queuideritauditorum faluti expedite. Nam hunc oportet unicum eflcK pum,ad quern Ecclcfiaftcs rationes fuas omncs dirigat, à quo fi deft^ä^ oculos,continuo ficjUtquo magisinftrudtusfueris ad dicendu, hoew^®'^^ inuchas pcrnicicm in gregem dominicum.Nam linguç uolu bilicas,p!‘^‘^ uocalitasjlaterum firmitas,memoriæ fidclitas,fcripturarum cogniho,n ƒ ■ . rinum eicufd (i'tanimi fynccritas,nihil aliud funtquàm uinum cicuta tcmperatum-l^^ temperatum mixturauenenum ficpra:fcntius.Vcigitur,qucmadmodum antf cere cœpi,noahûdcfrudlusubcriorcccleG'æuenit,quàm àpiisEcdd)^'^ ira nó aliunde maior pcrnicies quàm ab impqs. Sed hanc eximiafacd^^ frecdtionidd ^cc homc^athominfnecquifquam datfibi:à deo poflulandacflX** dendd bond nbsp;nbsp;jfjß-antct poftulanda tantum,ucrumetiam pijs opcribus ambirn^^^'

operu bono/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bonotum operum duplex genus,unij quod affine

rum duplex niis,0C ad corporalcm cxercitationcm pcrtinct.Nam Paulino uerbo“^^ genut terunmur. Alterum propiusad fpirituale pietatem fpedtat. Priorisgen*^ risfunt,abfl:increàcibislautioribus,iciunarcfrcquêtcr, cubitarehumif^^ uigilia,cilicia,uilis amidhis,æfl:us ac frigoris tolerâtia,prolixæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ i

minis praifcripta uiuendi ncccflitas,amp; alia his fimilia, quæ quodan”^*’ frenum infjeiunt carnfne fcrociat aduerfus fpiritum, qua oportetin*^^^ Gafta uchementer efle domitam ac fubadlam,0i, utPaulus loquicut,in Ic uitutem rcdadtaiPoftcrioris funt illa,quibus optimus illc difcipulotum to mator fuos potiflimu inftituit,amp; ex quibusprecipuc cognofeiturarborD^ na. Quæ funt au tern iftaf Vtobfirmetur ac muniatur animusaduerfusj*'^ amp;nbsp;odium,aduerfus uindidlæ cupiditatem, aduerfus omnem Humanag'o riam paritcr atep ignominiam, deniep a Juerfus omncs Satanæ mathin^^ {piritualcs, quibus inGgnes etiâ uiros frequenter deijeit. Hæc igirur præd'' puc mcdicanda funt EcclcG'aftæ, priufquâ in hoc thcatru prodcat.Pf'®'’ ut Gt aduerfus omnem inanem gloria pauper fpiritu,no hieucnâslaude ab hominibus,fcd contentus illo prçmio,quod dominus taliû pronûciauit cflè regnum cœlorum.Dein,Gtaduetfusomnes improbotuminiuriasnii/ tis,non

DE R A TIO N E CONC. LIBER L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15

HSjtton huius mundt fpctflans cmolumentajfed omnibus ncgicdtis propez râsad id tncrccdis,quod talibus pollicetur Chriftus, affirmas fore ut pof/ fideanttcrram ; no hancquam habemuscum pccudibus ÔC ferpétibusco/ munem,fed folidam illam, neculliusmutationis capaccm beatam immor/ talitatem.Nec fat habeatjfi'c confirmafïc animumjUt nec pro mentis gloria cxigatab hominibus,nee pro iniurf)sultionem repofcatjuifi Si in afflidtioz nibus fit alacerjcótcntus folatio fpiritus,cuius benignitas etiam hie interim mitigat tetationu acerbitatem, ut poffint fuftinerijdoncc ucniat illlud gauz dium,quod nulla doloris amaritudine fermentatu eft .In hac uita nihil efuz fiat » nihil fitiat, nifi iuftitiam, hoc eft, optet Euangelicæ pietaos frueftum quam latifsimcproferrijfciens futurum ut breui coeleftibus epulis, acüinq ftouoquod bibitur in regno cœlorû,affatim faturetur.Excelfi oiiufdam ani ^ieftjnullo tangi gloriæ affeeftu,nulla hominu petulantia à mentis trâquiî gt;ifatedimoucri,in cxilrisjexpilationibusjcarceribusjtormentis at mortibus, nontnodo non deqci,ucrumetiàm partim bonæcôfcientiæ fecuritatc, parz Cm æternæ felicitatis expedtatione femper alacre eftè, nec ullisprorfus huz •’’anæm'tæ uelillecebris ucl terriculamentisacurfupietatis,acferucntifsiz •’10 de omnibus bene merendi ftudio retardari : Sed excelfi'oris animi eft: pfomalcuolentiareponere beneuolcntiam, pro couicqsfermoncm amicu, pro dcuotionibus bene precari. Dixecic hie aliquis:Quis ifta nefeitCAdz Kfaliquidnoui. Scio ifta quotidic cani in templis; recitari in ifionaftcrqs, ’••diriinconcionibusjegi in Euagclqs.Sed heu nimium rari funt,qui fcrio arfeduld femet ad ifta bene decantata exerceant,quum hæc demû Gnt,quç ••^•■tniagnum reddant Ecclefiaften Apoftolorum Gmilem, quhm in prioz J'^gencre non paucos uidere Gtjqui fe gnauiter gerant.Miiltos reperias efu icguminum ac pifeium pallidosdnedia macilentos,uigilrjs ac labohbus atte nbsp;nbsp;nbsp;; ;

nuatoSjUilicultu fordidos, duris culcitris Si cilierjs ftrigofos : Sed quotumz nbsp;nbsp;' '

quenep reperies, qui gratis Euangelisct, qui contumcliam æquo ferat aniz ^Ojqui laceOitu s iniuriadaceftentem uincat beneG'cenria.Hæc nim'irum eft quot;•apietas,quâ D.Paulusad omnia utilemprædicat, quum exercitatid corz Poralisexiguam adferatutilitatem, At non Gmpliciter exiguam, nequisilz hquibuscarnis domatur lafeiuia putet negligenda. parum habent utilitaz •■SjtBfi ad ilia uerm pietatis argumeta, ueluti fubferuientia adhibcantunplu •itnu uero fi hue fpedtent ac præparent. Qui tantum in hoc aufterâ ac par agit uitam,ut afluefcat paucis efle contentus, nihil magni facit : fecerut ocmPhilofophi Chriftu ignorantes.atqui in hoc corpus ad tolerantiam ^i^^rtet,necubi fpiritum remoretur ad ilia fublimia Euangelicæ pietatis mu ptoperantem,rem fané quam utilcm facit. Tatum abGnt ilia quatuor, ^prfcilium, fuperftitiojpræpofterum iudicium, Si obliuio mediocritatis.

‘demus Si olim fadtum eGfi:,6i hodit fieri ut non aliunde magis intumez c fcant

ECCtESlASTAE SÏVE

fcant homines,qu àm ex illis extcrnis i'uftitqs, quç fe uéditant oculishoi^^'' rium.Superftirio uafrjs obrepit modis : ucluti quu hæc animo ludaicoob/ fcruantur, quafi cibi genus per fe puhficet aut inquinec hominemiautquu ifta Gbi quifquc præfcribit, non ad ufiim fed ad fuperftitiofum affedutn: ucluti focrunt quidam olim, qui pro uino amp;nbsp;aqua fuccum herbarum non bibcbantjlcd forbebant, idt^ non è poculo,fcd è concha 5 quum Si fimpli/' dus Si utilius fit fimplicem aquam pro uino bibere. Nee aberat à fuperfti/ tione qu ód à quibufdam numerabantur ieiuniorum dies, in triduu, in bdomadam, in quadraginta dics^ à nônullis in omnem ctiam uitam. enim ieiunium adhibendum eft ad praifcriptum numcrum ut in rebus gicis,fcd ad utilitatcm corporis Ôi fpiritus, itaep qui Ge iciunât,haud minus inepte faciunt ijs,qui non ad modû Gtis, fed ad præfcriptu nurtif’’' cyathos hauriunt,nunc quinc^,nunc trcs,nunc noucm, quum cuicp tân'quot;' bibendû Gt,quantu Gti fedandæ fatis cft.Præpoftcro iudicio pcccaturX tics plus tribuitur rjs quæ leuioris funt momenti, minus rjs quæpropiuî^^ rem pertinent. Huiusrci exempla quoniam undiq^ funt obuia nonop‘'[^ eft referre. Vnum tarnen indicabo,quo dilucidius Gt quod dico. MubJ de perturbanturjG die Veneris per imprudentiâ guftaucrint carnes.atfj , Gbi non difpliccnt,G calumnfjs Si famam proximi Ia:fcrut,5£ anitnûcoo^* ftarunt.Mifcre trepidant, G per occaGoncm fâcrum amieftum at non trcpfHant G per tcmulentiam,auariciam,odiû,inuidiâ, abied^“’^ candida animi,quam Chriftusin baptifmo tradidit, nigrum Satao^P^ lium inducrunt.In modo uero fortafle non ita multi pcccât,quod bonquot; uulgus ad dulcia qu àm ad amara Gt procliuius.

Peccatur tarnen Si hic non Icuitcr, interdum Si à. magnis uiris,quorU‘^,

P numero funt Magnus ille BaGlius Si Gregorius Naziâzcnus.

hicnarratjUtcrcßGbiiciunqs,hydropoGjs,uigilrjs,chamcunrjs, ritas uitçaufteritatcparum moderata,ualctudinem miferamaccerGucrat'i’^

Gliouitafucritaccrba,mors optabilis: Gregorius cogeretur cpifcopgt;‘’’j. nusdeponere, q,obcudisepifcopi partibus corporis uircs dccflênt.^*^ ' ' uus Hieronymusdiflîmulat,intermonachosfuincquofdam,quibu cellularum, aftidua recitatione pfalmorum ac parum moderatis offenderent ualctudinê,ut Hippocratis fomentis potius opus ipGus præccptis.Quin ipfc noui quû alios multos , quos immoderaô aufteritas ad omnem egregiam fonôtioné reddidit inutiles, turn Theologum quendam uirum alioqui bonum,ncc uulgaritcr eru^ƒ quum poft laurcam theologicam Parifrjs acccptam,in cccleGa quad3‘ Icbri ac metropolitana datum eftêtfacerdotium, Guc ut nunc notant’ P benda cocionatoria, ftatuiflet^ uir pius, licet mutata fortunajOt^P’^.^j aufteritate in quafucrat educatusnihil remitterc,adeófactuscftitiun

DE R A T IO N E CONC. LIBER I.

întrapaucosannos in lepram incideritNoui Si akerum quendâ, qui èpaii pertate adßmilem fortunam cuocatus, fubito mutatismoribus j cœpcrit conuiuari, uenari diuitias, concubinatnalere,fcditionemexcitare inepiz fcopû àquojfueratGueôfajs, uix etiam aulæ principis tolerabilis ob arrogati ü'ara.Peccauicuterc^ ,ille honeftiore fpecie quàm hic, fed in ucroqj paritec perijtkuduspietaris, nifi quod magis criam in priore. Verû eft media uia inter Scillatn ô!. Charybdim. Olim è defcrtis,in quibus duram agebant ui tara monachorum exatninaj plcrun«^ folent ad epifeopi cathedram arceO Gjpræfertim rj quos infî'gnis adlæ uitæ aufteritas cômendabaüex his enim feousimpcritamukitudopotiflimum æftimat pietatem. AtdiuusChryz bftomus ingenue fatetur, frequenter accidere ut qui ex eo uitæ genere uo/ Wti funt ad epifeopi partes, reperiantur cæteris ineptiores, dum ad delicias ffloluuntur, ad laudes Kadulationeshominumintumefcunt, ad leuese/ ^mitiiufias conturbantur,difficiles aditu, morofi ôi afperi, ad omnem ui/ côfuetudinem incommodi, in reprehendendis uitrjs amarulenti:quum

Ambrofî'us nondum facro lauacro renatus, à profana pradètftura epifeopi fundionem uocatus,tum mitem tû laboriofum, turn fortem, ^’’’côftantem Si inuidiim egcritfàcerdotem.Quemadmodum Si Chry/ ®itotnusàcaufisforenfibus,Auguffinusac Cyprianusnon è cellis Ana/ quot;^oritarutn,fed è feholis rhetorum atep è uita comuni ad regendam eccle/ uocat{,qviales fe præftiterunc,rcs ipfa loquitur. Non htA eo mihi di ^'’^v,quafi èfeceffibus ac cœnobrjs non queant cuocari, quibus docendi munus rcôtècommittatur,reperiüntur nimirum Si illic animi uc f^‘pirituale5. utofl;endam,quantu interfit inter inffitutionem Ioannis domini noftri lefu Chrifti.IIle præparâsad doôtrinam Euan S^‘^^amdifcipul,sfuispræfcripfitieiunia, longaspreces,uiôlumparcumôi ’iifterunijipfe nemorum alumnus,ferarum focius,uefte non è lana, fed ca' riorum pilis contcxta,quç cilicrj quoc^ uinceret afperitatcm,cind;us non ^“’’afcricabyflînà ue,fed rudi loro.Si uiôtu rcquiris, locuffis uefeens. Si Jüatn bibensîôi tarnen huius difeipuli Chriffi gloriæ inuident,eius(^ difei isobtreétant.Quid autem ChriftusCnec ïoannem necilliusinftitutio/ reprehendit, fed fuis difeipulis hoc præ cçteris inculcauit,ut omnem fî ,^^’pitïipfocollocarcnt,utmundumcontemnerent,cumomnibus fuis Dlâdimérisuel tcrriculamétis,ut per ignominias,affliôtiones, ac mortes ptçmiû anhelarét. Hæc ui delicet eft fîdei uis : charitatis ilia funt, ira, odio,liuore,uindidla,ambitione tam eflênt defecati, ut malis pro/ ^511 bona reponerent, inimicos diligerent, ut dignis iuxta Si indignis be f ^»entjUtquo maiores eflent,hoc magis femetamore Chriffi omnibus ’îiitterent.Verum,inquies,di{cipulrChriffidifïugcruntaclatitaruntca “ ® oioccifo domino,unus eu abiurauit,cçteris idé faéturis fi' fi'milis incidif/ c Z fet

38 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESIASTAE SIVE

fet tchtatio.fed hæc ante hauftum fpi'ntum prindpalem, amp;nbsp;üibito obiedö tcrrore,qui folet fortibus ctiam uin's mentem adimcre. At probabilecft^^ '' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ioannis difcipuli's fui'Hcjqui clamarint,tolle tolle,crucifïge

aliud eft mctuerc malum repenteobi'edlu, aliad innoccnti infligera^lorte-Hæc no temerc gefla funtjfed in his nobis formapropofita cd quàm im*^ temur. Qualis aut erat baptifmus Ioannis,tails erat Si dodlrina.Qpiloat’ , nis baptifmo tindti fucrant,baptfeatur denuo in nomine Icüi,Aétxix.(ligt;^

j-ant xvirj.ApoIlo gcnerc Alexandrinus,quu à Ioannis difcipulis cfTet

tiiam domini,ac fcrues fpiritu loqueretur apud Corinthum,ac dorerct digt; gentcr eaqua: funt del,magnat^ Rdacia fefegereretin fynagoga,tanifi’ Prifcilla ÔC Aquila feorfum arripitur, ate^ è doólore falt;îtusdifcipulus,af^ ratius cxaótiuscp dtfcic uiam domini,atqn ut eft probabile, retinduscti^'’^ cft.Et proximo capite duodecim difcipuli quos Paulus reperitEphdi baptifmo tantum Ioannis rindli fucrat, ab Apoftoloroeati num acccr f ' rffrt

fent fpiritum famftu,ingenue fatentur fe ne id quide didiciHe, die fpiritum lânôlum.Hûc à Chriftidifdpulo non difcunt modo uerudlt;^^^ acdpiut. Et nos igitur ut ucri germanic^ Chrifti difcipuli ne pra:pdt« ducamur iudicio, fed agnofcamus quid interfit inter elementaplcfaos^^ coelcftem philofbphiam,inter initium ac faftigium,inter fundamcnw® -colophon ilia quidem pro tempon's ratione non negligamusJ^“^ exccllentiorem uiam,qua dominus ipfe ftrauit,toto pedlore feftincnaU^^*■ talcs ucrbi præcones euadamus,quales fucruntapoftoli, forisquiacwd center ornatf,pudicitia,fobtietatc, ieiunr)s,uigilfjs,oradi afiSduitate^dtfi^” fynis reliquifc^ bonis opcribus,fcd intus fblidi munitiq^ roborefpIrfW^^ uangclici.Hic eft anlmi fuGcus,illa ueluti flores funt ac frondes. Audit^^’’ fa in cantico myftico,Nificognoueris te o pulchra inter mulicres,cgrdc'' amp;abi poftgreges fodaliumtuorum.IdcmEccIcfi'aftcsfuæquiftJ^nit’’ didtum cxiftimctjnifi cognoueris qua fumpferisperfona, noliefleaux^ gis dominici, fed fequere magis gregarios homines. Vt loge difficiteugt;'‘^^ multofplêdidiflîmû eft munus qd fufcipis.De utroc^ id antca nobisfflU‘gt;^ didta funt, Vt aut per eofdem locos rccurramus, quata fit Ecclefi'aftælt;^'§'^* tas, quatumt^ différât à cæteris fundtionibus, cuideter pronunciatdiuin^ feriptura Daniells xij.QuI aute dodllfuerint fulgcbuntquafifplcndo*'quot;'^^ mamcntl:6d qui ad iuftitià ctudlunt multos,quafî ftellæ in perpétuas nitates.Habetcnim Ipfum fi'rmamentum nonnihil luminis, fed in hóein/ fignitcr eminent ftcllæ, inter fc quoep claritate differétcsjqucmadtnoai”^ i,Cor.i5 docet Apoftolus. Fonsomnisluminiseftloi,quiunus illuminât uniu^ fum orbem,quum aliæ ftcllæ alrjsreglonibusappareantautabdantuf.liv ter minores autem ftcllasmaximi gratiflîmi^ luminiseft hefperus,quaffl

DE RATIONS C O N C. LIS. 1

éandcm Vcneré ac ludferum appcIIamus.Doôtos autcm hicappellan'pu lOjquotquotcredidcruntEuangcIio.Quurcnim indoôli dcbcâtappcllan'j ^uGutnihilaliudjêfy'mboloapoftoIoruindidiccrutillam ulcramundanâ philofophiam, quaçi no Pythagoras aut Plato, fed ipfc dci filius tradidit hominibus: qui tenent præcepta legis utriufq?, qui à Chrifto doóli funt, quomodo debeant orare, quauiaad que felicitatis feopum tedere. Qui næcnon didicerunt,quomodo credutCqui didiccrunt ÖC credut, qua fronte uicuntur indoóti,5i rufticitatis cognominc digni utdentur Si ucrum fate/ fiuolumus,nulla eft fandta rufticitas, fi'cut nulla eft rufticana fandlitasrubi

cft uerafan(ftitaS)ibi eft magna philofophiajminimet^ uulgaris eru Q'tio.Sed tame inter hos cgregie dodtos excellut, quibus peeuliari fpiritus ^utiiffcentiadatu eft,ut adiuftitiam étudiant multos,quibus dominus de ”'^corundiqualt;^ mundü,fpiritum principalem amp;nbsp;inuidlum, prudcntiam I'‘pentinam cumcolumbina Hmplicitateconiundtamdinguam fimilem ca ^'’’ofcribæ uclociter fdribentis, labia no in quibus rcfidet illa gentiu Tiitdia '^’^anitna, fed in quibus ex undtione fpiritus diftufa eft gratia cœlcftis. Ae

autem cft,ut qui ca:;teris antecellit honore gradus,pra:ccllat öi. uirtuti , fatis eft,!! inter malos (it bon^’mifî et inter bonos apparent mclior,

reip.ftacuseftjubi locum habet illud E/ Ef4.i4

a!^.EtcritG'cut populus (îc faccrdos,amp;: (ï'cut feruusjfîc dominq^ eius 5d c, autemfubfimitatcmadmiraturidem propheta exclamas:

^^ilunthiquiutnubesuolant, ô^quafi'columbæadfcncftras fuasC Nu/ fublimi uolant, ut terrain fubiedlam irrigent rcddantcp fœcundam.

odorcs aûtEuangelici procul à tcrreniscupiditatibusfublatijcœloç^ ui ^'’a^’Cxleftis pluuia uerbi,mentes hominum humiles ac fteriles imbuût, ut

‘’suepnbus producât frudtus deo dignos.Per hos enim præcipue no/ ferraaut fertilis cft,aut fterilis. Volitant ut nubes ubiqj fpargentes E/

^fawafTijfed qdem uolitant ut columbæ ad foramina fua no enim

■aulâturhumffed inpetrarû fublimium cauernis iugibus fufpiriis ac pre üsotiineshumi repentes prouocant ad amoremuitæ cceleftis. Viditôi

?hclabhisnubibusuenientéccclc(]a:fcecunditatem,gratulans terræ no/ lohet,i fæjquum aitîNoli timere terra,exulta ÔC lætarc,ôi c. Ac mox: Filij Sion e/ ƒ täte amp;nbsp;lætamini in domino deo ucftro,quia dédit uobis dodlorcm iufti

)8Cdc(cédcrc facictaduoshymbremmatutinumaeferotinum in prin/ ^'OjÔC implebûtur arcæ frumento,ôd redundabût torcularia uino amp;nbsp;oleo.

“ijfdem nubibusuenit ros Hcrmon,quidcfccnditin monté Sion. Ni/ f^'’iamonteinmontê,riquidcminmôteeft quifquiseftineccle(]a,fcd

9 ‘ uceffundateuangclicx dodtrinæ rorcm,in altiore monte fit oportet. .nions Hermon ab anathcmate didtus. Anathemata auté dicuntur,

1 æin fublimi fixa cum uenerationc feruantur, nee iam contrcdlantur ho/

c j minum

tninutn manibus,ncc in plcbcios adhibcntur ufus,ucluri iatn numini conf« crata,procul modo uî(ùntur,lt;K fpeëlatores ad relîgionê prouocannHuiuG modi dccet eflè uitâ Ecdefiaftæ.In poetaru fabulis cftjPromethcû in mote Caucafo affîxum, iugitcr cruciari aquila iccur arrodentc : ucrum in hocmo te ceflàc triftitia, quam in hominu animis gignit humiliû rcrum folicitudo, dum alius luget filrj mortem, alius pecunia furto amiHamjalius aducrfam ualetudinem,alius fenedtutem àuoluptatibusfubmoucntcm. Nam hiso/ mnibus affedlibus fuperior eft, qui philofophiæ cœîeftis dodtorem prob' tetur,fi modo hoc eft quod profftctur.In hue motem afeenderat ÄbraBa» qui fine cotatione, fine fufpirrjs, ficcis oculis immolabat unigenitum fuu'” quern diligebat Ifaac.Quanquam de his montibus quorum frequetcr®'^ minit fcriptura myftica declarans nobis uirtutum eminentiam/ortanê bitur alias dicendi locus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nunc ad inftitutum fefc recipiat^^

ratio. Agnofcat dignitatem fuam Ecclefiaftcsuerum memincritctianiai^ Dignitds À ctiam,quicquid hicmagnificum eft, del donum efte,non hominisuirtü'^'

Inter uetcris teftamenti prophetaslongefacundifsimuseftEfaias, gnofcittatimuncrisautorcm,Dom!nus,inquit,deditmihilinguamt'^ tam,utfciam fuftetareeum quilaftuseft ucrbo,Necinficior,necignof®’ ticinium hoc in Chriftum precipue c5petcre,fd nihil uetatquominusj’^^ uerba con^'uant in prophctam,amp; fub illius perfona uaticinium Chrifto:de quo quicquid fcriptum eft, utiq^ nobis erudiddis fcript^'’^ x Hoc autem capite ueluti depingitur nobis probati Ecclefi'aftç abs re fuerit in huius loci contemplatione paulifper commorari. dcditmihi,audisprotinusautoritaccm irrcfutabile, dein modefti^'^^^, mni tu tarn arrogatia,Quis enim fibi uindicet quod dominus dédit Quid dcditCmentem bonamC id quidem omnium piorum comnaf^’^^ Quid igiturftinguam crudita, quod Ecclefiaftarum peculiarc nec dicitlinguam inftrudlam philofophorum fyllogifmis, autrhetof^^ fculisornatamjfcderuditaminfermonibusdominbqucmadmodi^ • dra fcriptum eft.In quern ufum deditCutfeiam, inquit,fuftentare^^’“j^ laftùs eftjUerbo.Quum audis ut feiam, intelligis Ecclefi'aftæprudôo^”’’^^ quaiam nonnihil diximus; ut feiam fuftentareeum quilaflùseft que enim eadcm eft fuftentandi ratio,fed alijs aliter adhibetur fert’’*’ nus.Ergo non in hoc data eft lingua Ecclefiaftæ,ut fibi famarnjopc^’^^^^^^ minium paret,fed utquamplurimisprofit.fuftcntarc,non depn'mctc, trapharifieorumfupcrcilium,fuftcntare laftumiuxtaillud facu^^i’^® in uiapro uehiculo eft.Non habemus hie manentem ciuitatem/t^ rarr) uiatoresfumus, propcrantes adcceleftempatham.Anguft^^ ' quæducitaduitam.Per defertum huius feculfipermyfticasmanßo'^^t

dimusad terram illam repromifiTam, interim multaoccurruntqua:^^^^^^

DE RATIONE CONC. LIBER t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îi

dincm adfcnmt profici'fccntibus, plané defcdtuns, ni afliduc lingua crudi'z tafuftcntemur.Tot Hebraîorum milia Mofescduxitab Aegypto, uix ul/ Gdî.é luspcrucnturus eratad tcrram fluentcm laëte mdle, nifi idem lingua c/ tuditafubindcfulfi'flêtcosXanîtudo enim corporis,aiût medici, morbi imz tninentis,animi lafsimdo defedtionis præfagium eft. Qui linguam habet cruditam,nouitueniêti morbo occurrere, nouit infîrmum in fide fufeipere, flouitinfantes fouerelaéte,nouiteumquioccupatus eft delidtoreftituere ingradum fpiritu lenicatis» Sequitur apud Efaiam:Erigitjmanc,ma/ ne erigitmihiaurcm,utaudiam quaii magiftrum.QuidfibiuuItilIa

, erigit crigit,manc manef Hominû aures natura immobiles funtj ctruiquum erigunt auresacutifsimifuntauditus,quûdcmifercfurdi. fed animus nofter habet aures maxime mobiles, quas oportet uehemêter elle arrcftaSîUtaudiatuoccm fpiritus.Itacp eOnduplicatio emphalîm habet, lîz ^ntinillomanemane.Ad humanasdifciplinasfufficit uteuneç aures habe ’’carrccTas, ad hanceruditione oportet habere aures fingulariter arreélas, cas tarnen quifquam artigere potcfl; niiî deus, à quo magiftro niQ doz ccndadidicerisjfruftra temagiftrum profîtcris,qucmadmodû inquitPfak Pp-îs* Aurcsautem perfecifti mihi,tunc dixi : ecce uenio.Fruftra habemus aures nificasperfecerit deus. Petficiuntur autem fide Si obedientia. Hæ funt auz tesdequibug dominus in Euangelio loquitur,qui habet aures au dien di au ^iat.Nemodicitecceucnio,nifi' tradlusab aure. Dominus autem non uelli cataurcm, nifi mane manc i hoc eft, primo diluculo. Qui profitentur huz •’’anasdifciplinas,fi'quidfubtiliusdocereparant,matutinashoras eligût, Çnod id temporis ÔC corpora commodiushabeantj ÔC animus ctcwulaliz fiertormagis idoneus fitad return fubtiliumperceptionemteoq^Stagiriz ten ilium hobilem ferunt non nifi' matutinis horis diiîcrere folitum dephy ficesdiificültatibus-, pomeridianisautédocuiilcrhctoricam,idt^ inambuz lantcmSed eximium mane fir oportet,quod nos teddat dociles cœleftis il liusphilofil^iæ.Nox, inquit Apoftolus,proceflit,die9appropinquat,ab ijciamusoperatenebrarum.Eccefummum mane.Quidormiût,inquit,no *’ du dormiunt ; ÔC qui ebrq funt, node ebrfj funt. Si præccptor homo gra üatur homini difeiplinam humanam committere, puta cîialcdiccn, aut arithmeticen, fomnolento, ofeitanti, autcrapula grauato, quanto magis fapientia cœleftisdedignabitur loqui, uoluptatum huius mundi amore tcmulétis, cceleftiu rerum negledu naufeantibusCSic K apudSolomonê loquitur ilia fapientia preciofîor cundis opibus, Ego diligentes me diligo, Prouerb,t ^^quimaneuigilauerintadme inuenientme.Etaliquantoinferius,Beatus homo qui audit me, 5C qui uigilat ad fores meas quotidie, SC obferuat ante poftesoftrj mei.Hoc faciunt amantes ad foresamicæ,damnofam uolupta tem aucupantes mox in pœnitudinem abituram:ÔC dormitantes expedaz

c 4 mua

n

mus illam qua nihil amabiliuseft fapientiain C QuidautemprotnûMhæc amatoribus fuisCQui me inuencrit, inquitj'nucnictuitam, ÔC haurictfaluæ à domino. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Addequodilludmanemancjhocquoc^nosadmo

Abinfintudi ^ctjUtEcclcfîaftcsfuturusabipfaftatim pueritia meditetur inlegedomini, J«« a {gt;ietaf f,eGueniatquodmuIrisuidcmuscucnirc,quipofteaquamincxtcmçphilo , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fôphiæ difciplinis,aut in politioribus literis confenucrunt, fi de rcbusfacris

uel dificrcreapud populum,uelaliquid mandate Iiteristcnccnt,mircfri/ géant. Nihil felicius agitnus,quàm quod à pueris didicimusagcrc. Laudat hoc in Timotheo Paulus,quod ab ipfa ftatim infantia factas literàs diÆciü fetjhoc cft manemane. Præcipiendum igitut ÔC hoc, ut concionatorio Hili' ncri dcftinatus,amp; mane,hoc eft matute,mane manc,hoc cft uaîdc fobriuS» ôi quotidic ùigilct ad fores arcanæ fapientiæ, ut dominus dignetur illiarri/ gere aurem,utipfumaudiatquafimagiftrum,nonutcirculatorê,autfabii' latorcm auditociofus, fedutuerus difcipulus auditfublimisfapientiætn^ giftrum,cutn trGmorc,cum attentione,cu obedientia. Vis audite ttemorf-Dominus,inquit, deus apetuit mihi aurcm.Quis talcm magiftrum nd

’ tuatcVisattcntioncmÆgo aut non contradicojtetrorfum non abij.

do cnim præftabitquod audit,qui indiligenter aufcultatCNuncaccipcöb^ dientiam. Corpus meum dedi percutientibus, amp;nbsp;gênas mcas ucllétibus,amp; ciem autem mcam non auerti ab increpantibus amp;nbsp;confpucntibusinn’i’'^“' ce cor paratum ad omnia,cor obediens ufq^ ad mortcm.Nunc audiibi^'^ dinem:Dominus deus auxiliator mcus,amp; ideo non fum confufus, idt^P® fui faciem meam utpetram durifsimam,amp; fcio quod non confundar.luxta cft qui iuftifîcct mc,quis cotradicet mihi'Tftemus fimuLquis eft aduerlârius mcustacccdatad me.Mira fiducia,nô modo no metuit aducrfarios,ucriiw etiam prouocat ad congrcflum,fed quibusfretus præfidqs'^'SuisC quam.Ecce,inquit,dominus deus auxiliator mcus,quis eft qui mcCltidem quum ait beatus Paulus:Omnia poflûm,non ædidit

Philip. 4 tiæuoccm,fcd fîdci:protinuscnim addidit,in eo qui me corroboratSitili^ mum magnanimum efte tutum eft. nbsp;nbsp;nbsp;Similem linguam, fimiletnt^

H/frf .1 dominus dédit amp;nbsp;Hreremfæ ad populum concionaturo, Etmifci'^' quit,dominus manum fuam,ôi tetigitosmcum.eccemûdumcor,undcna/ feitur mundum os,quod non dat niG manus domini.Scquitur:Etdixii^° minus ad mc,Eccc dedi uerba mea in ore tuo.Ecce ego conftitui te houæ per gêtes amp;nbsp;fuper régna,utcucllas amp;nbsp;deftruas amp;nbsp;difpcrdas,ôi dilTipesSiç/ ' dificcs ÔC plantes.Summâ paftoralis offici) complexus eft,quod totum in hocfi'tum cft, utprimum reucllatab animis auditorum prauarumopinio/ num radiccs,maiaq? dogmatum impiorum femina,unde pullulât frudus accrbi:acmalo fundamcntofuperfttuôlum çdifîcium demoliatur,azani3 enatam diflîpct,ftruëluram malècœptam dilpcrdat,proœ rcuulHsS^di^ tis

DE RATIONE CO NC. LIBER f, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JJ

hs inférât bonam platationcm et ftruôluram erigat, nulli ceflùrâ tépeftati. Ad hæc omnia uerus Ecclefi'aftes non utitur nifi lingue inftruméto,(èd itiz ftrudç uerbo dei,quæ cft fcn'ptura diuinitus infpi'rata,utilis ut ait Apoftoz *üs, ad docendum, ad arguendum, ad corrigendum, ad erudiendum in mftitia, ut perfcôtus Ht homo ad omne opus bonum inftrudlus. Scd qui polluto cordc poilu tocp ore tradtat cceleftem fcripturam,audit in Pfalmis: Q^aretucnarrasiuftitiasmcas, amp;aflumistcftamêtum meum per os tuuC luueroodifti difciplinam, os tuumabundauitmalitia ÔCc,

' Præcipuum igitur ad perfuadendum eft,amare quod fuadcsiamâti pe/ Amdndum ti/ ’^sipfumfuggcritorationis ardorem: ôiaddodlrinæeffîcaciam plurimu âdfcrtmomcntijiîquæ docesaliosjn teipfo præftes.PuIcherrimum elogiu ^uoauiro longe omniu laudatifsimo laudatuseft loanncs Baptifta, c6pc

bonum Ecclcfiaftê: erat luccrna ardés SC luces.Ârdercprius eftducerc iodn,$ poftcrius.Ardor métis eft,lux dodlrinæ.Habent ÔC opera lucem fuâ,teile ^oinino: Luceatlux ucftra eoram hominibus,ut uideantopera ueilra bo/ 5^ Vcrum ut lux operû fine ardorc hypocrifis eil,ica dodtrina diluta eft Si •ôefficax, nifi ab ardenti fpiritu proficifcatur.Quis enim credet laudanti pu dicitiatn ac fobrictatem, qui concubinas alit domi,qui frcquens cil in corn/ potationibus parum fobrqsC' Aut qua fronte quaue fiducia j reprchcndet aliorutn uicia, qui qfdem aut ctiam deterioribus madct C Talis obiurgatio ftiamfi fæuafit, nihilo plus habet uirium, quàm fulgur ex uitrc?, fi'cuteil in ^fæcorum prouerbrjs.Ieuiter præftringit oculosfulmcn imitatitium,non pfoftcrnitautintcrimic.Proindecor mundujôCuitaincuIpatajfîdùciam ß/ •

ô^autoritatcm præftat concionatori. Trépidât 6C Efaias donee labrjs cfatpollutis: at fi'mul ut ardêci carbone unus è feraphim purgarat os illius, dominodicentl,qucm mittam,ÔC quisibituobisC'intrepida fiduciarefpon det :Ecee ego mitte me. Scd ut falfa mundicies cil, quam homo parat fiz tgt;i,ita falfacft fiducia : quam gignit Humana mundicies. Cedit enim, ubi ingrucrittcntationisprocclla. Falfa mundicies eil quam quidam fibiuenz dicant ex operibus cxternisjieiunqsjabftincntrjsjuigilqsjmifsis, prccationi busjclccmofynisjamidlu fimilibus,quum cor habeant impurum ôC infe ftum ftudio pccuniarUm,fiti gloriæ,amore fui,odio proximi ôi. inuidia,ap petitu uindidædnterdum SC hærcfeoslcpraj Sed is demum ücremundus fftquem igneus ac uiuus carbo non è foco prophano,fcd ex altarl dei fum ptusfuo contadlu purgauit. Charitas enim u^cra fidei fynccræ cornes, opez fitRiultitudinem pcccatorum, quia dei donum eil, ac ncfcitfucum SC iîmuz lationem. Hanc mundicicm non præftat aqua infufa corpori, fed is qui fo lus baptisât mentes hominum fpiritu SC igni. Vt impurum deoc^ inuifum tftomne facrificium quod igni uulgari prophano(^adoletur:ita ingra/ tuna eft dco omne opus hominis,quod igni cœleili no fuerit repurgatum,

nana

54 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ecclesiastaesive

nam eft amp;nbsp;Humana chan' tas,quæ gignit opera pcntura,fi per i'gncw ftcm cxaminentur. Hoc igni purgauit dominus apoftolorum labia m pcntccofteSj utdigne loquetentur magnifica dci myfteria.Qucmadrao auccm apud ludæosanîmal quod mundum erat cfui, non ftadtn eratmu dum facrifi'cio:ita non quifquis mundu s cft ad innocentiam i cotinuo mun duseftetiamadEuangelisandimurius.In corpore noft to aliud eft

EC culum,aliud quoduis membru. Eximiæ dotes requirutur in doólore bcC fleßaßa fxÿ (îafticojexquifita mudicies, magnû fîdei robur, fîngularis ardor chantaö co^ dominus à Petro ter requifiuitcharitatéjno quâuis, fed ipHus, At” mejamas me,amas me plus his,in Petro docens omnes qui facerdods^ nus fufcipiût.No audemusad dominicâ menfam acccdcrc,nift ieiunbtt’^r merito facimus,fed maior fobrietas neceilaria eft cocionatori. Non dimur ad (àcrificandum,nin femel atc^ iterurn accurata confeflîonepui'^, uerimusconfcientiâ.Ç^od facimusprobo,at quod tradtaturi uerbufl“^',

’ milem cura non adhibemus haud probo. Quoniam uero nobis perl”*’ fimu eftjUt eflè debet,lege eftè fpiritualê, ÔC quicquid in uetere teftant^” Aaron exem/ l^^riptu eft uel geftum,ad nos erudiendos fcriptu gcftumcp eflèjSii” plarEccl^ia/ eundem Paulum fpiritualiafpiritualibus comparanda funnomnesb^^^ Ute Eaftædotesjuelut in tabula nobis depinxit fcripturamyftica in Aaro” ccrdotc,qui Moß additus eft ut loqueretur apud multitudinem, num fabulas, fed præcepta dei, populi^ fequcftrum ac patronuinag^ apud dominum Sabaoth.Quanquam ipfc Mofes quàm eft ubiqp f””.. nabundus,docens,exhortas,arguens,biandicns,minitans, Iinguapo”j^,| mum tam numerofam multitudinem eamt^ duræ ceruicis modefâS)”’ , tarnen affercns niß ex autoritate domini. Idem fccit lofue Si ut ad Aaronis imagincm redcam,hæc nififenfum haberent m/ftifl””’ gida curiofat^ uideri poterant illa,quæ ta multa ta exquifita dilige””^ , didit Mofes de cofecrandi modo,de ornatu facerdotis,dc ritibus fa^r* rum,ôi quid ex quoc^ animante rediret ad facriffcu, dec^ tota fàcerdo uitæ ratione : quætam accurate dcfcribuntur inExodo, alqs^ fcnptu uoluminibus,ut nifi fpedlemus retruiïorê fenfiim,uix abfç^ tediobg’P®, Ont. His omnibus nobis imago propofita eft,quæ doceat fpiritualcm ” , teftamenti facerdotem omnibusanimi ornamentis longé uulgus ani^, rc oportcre,mundiae cordis,caftitatc corporis,famftitate morum^er” ' ne,iapientia,fed in primis eloquêtia digna diuinis myfterrjs * Ver”® fi'ngulis adallegoriâ accomodadis hicremorari Icôlorcmno cftani^ ’ prçfertim quum extent ucterû c6mentari),unde liceat ifta cognofcer^*^ in tranfcurfu uclutalio properantes,quædâ fummatim attingenius^” fgt;io quu totuspopulusdeum colens iurc dicatur fanôhus, tamé iariritu confccratur:utintclligas eu qui partes Ecclefiaftæ fufcepturu^^^

DE RATïONÉ CONC. LißER f

änteomnia amundani's negocrjs fciundtûjtoto pccflore diuinis rebiiäaddJ ftum deditumt^ eflè oportere. Dccebat cnim, ut per que omniû uîôlimæ fofecrabantur,ipfe in primis eflct confecratus:ita qui in hoc conftitucus eft» iitomnium animos à mundi curis ad cœleftium amorem auocetjfic ipfe pu ^usaprophaniscupiditacibus, Gonfecrabantur autem manûs facerdotis, ^uarumcontadlusuiólimam rcddcbatmundam fachficio: ÔC apoftoli per topofitionem manuum dabât fpiritum fanctum: ÔC hodie (àcerdos cofeP bm abfoluens manum imponit capici, quafi qui prius erat fc ru us peccato fUjmanuminus aflèratur in libcrtatcm. Non dccet autem dco confecratas •’lanuSjUcl fanguine poilu tas eflè,U tbello militent: uel impuraseflc, utim/ pudidtiæ feruiât:uel rapaces,ut auariciæ fint in tétæ.Nam hæ funt dûæ præ

pertes facerdotu.Impudicitiæ magifter eft Iuxus,auaricia mater èc ra i-T/wotfc.« i ‘^ixeftmalorum omnium,cuius primogenita fi'lia eftexccrabilis illa SimOz ’’'ajolimquidem exccrabilis,quæ nuncpenèin iocû abijt. Gonfecrabantur ^^lijillius,quôdfîcutpræcepitbeatusPaulus,nofatfltipfumepifcopum *’3'^arecnmine, niiî liberos totamc^ familiâ habeatinculpatam. ex horum ^nimuitrjsinterdum uulgusconcipitfîniftram dedocrtoreopinionem ,ita ^oggt;tans:G tam malemorati funtquibuscum afsidueuiuit,52 in quospriua

habet imperiû, quost^ facilime potcrût ad fuos mores fingere,et quog P^ratfuæfQQ^q-jQm's hæredesraut hypocrita eft, qui faueat nequitiæ fuoru, 3utindiligens moderator. Quando autem is bene præerit cccldS'æ, qui do/ nequit bene præefle'^SicSC hodie non fatiscftepifcopo,(î ipfe pure ^^•ncülpatè uiuat,niiï curet ut presbyteros ac diaconos habeat fui fimifes,et *doncosqui uel in focietatem facræ funôlionis ueniât, quoties id res poftu?

locum fuccedant. Gonfecrabantur autem non manus ^ntumXedèCcaput ÔC pedes.In capite ratio eft, in pcdibus affedns. Nec corpus tantum untftione confccrabatur,cofecrabantur amp;nbsp;ueftes,ad fi'gnifî/ candum,Ecclefi'aftæuitam adeo àuulgiinquinamentispuram eflèoporte ftjUtinexternisctiâ aôtionibus,uelut in cibo potu,cultu,uultu, inccflu, do/, '’lidIiOjfaniulitio,nihil appareat quod no præ fc ferat fan(ftimoniam,ut o/ •iiniaqua: facit in gloriam dei faciat. Oleum autêquod hilaritatcm acWit,‘ txdudit hypocrifeos triftitiâ. Alacris eft enim no triftis ucra fandtimonia. forrô nihil horum abfcç facrifîcio peragitur,quod abfcp diuino præfidio •'üllusprærtàrcualeat hancuitæ integritatem:ôi fi quid præftatur, non no ftfisarrogandû eftuiribus,fedcœlefti munifîccntiç tribuendu, quæ datuc ’’’ortificatispecuinisaftcdtibus, puro fpirituferuiamusdomino.Gonfez ctantnr Si hodie faccrdotum manus, contredlaturæ corporis ac fanguinis oominici facramenta, cofccrantur ueftcs ac uafa,confccratur Si ipfum tcm/ pbni: partim ut externis huiufmodi ceremonf)spopulusadreucrentiatn pfouoceturipartim ut qui facris iniciantur, externis ritibus adntoneancur*

quanw

\

- ECCLESIASTAE SIVE

quanta uîtæ puntasrequiratur ab ijs qui facnsfumftionibusadmouentür* Scptê diebus peragebatur confecratiojidcp in tabernaculo dei,quo tempo re capitale crat ab eo loco progredi.Execrati funt non cofccratbquiextraie plum per Simoniaconfecrantur,aut feipfosdomicofccrant,quod faciunt fchifmatici. Qutn Si per omne tepus quo facris operator facerdos prohi/ betur â fandlo difcedcrc,nec phas habet uel ad uxorem,liberos,aut cogna/ tos accedcre, non quod locus aut coitus licitus inquinet hominem,fed omnia Ueluti fymbola quædâ a,d animi puritate referenda funt. Quifl'’'^ uorbu domini ftatuit fynccrèprçdicare,perpetuus Si afliduus fit oportet^ fanóti propofiti mcditationc,ut fibi coftent omnia uitæ ftudia. Rccect^ à landlo no qui tcmplu egreditutjfed qui pcradto facro autperorataen^^/ nc,ad humanasacprophanas curascófcrt fefe, ad cocilianaasautdifii”^ das nuptias,ad quæftû ac negociationcm,ad apparanda conuiuia,ad feudas ha:rcditates, ad prophanas Icgationes, ad obcunda diuitum^S?

'‘ tia,ad ucnatum Siaucupia, utneaddam, ad comenâtiones,adalcan’’^« 3”^’‘^3S,ad bclla.iSunt in his quæ rcólègen'poflunt,fatcor,fcd no omnjs^ db'o decct facerdotemiqucmadmodum in corporc,aliud agit oculus?

LKGii auris,aliudmanus,aliudpes.Dominusrogatusutintcrfratresdiïiii^^^ hæreditatcm,cum ftomacho recufauinnon quod crimen fit, inter poHcfsione diuidcrc,fed qu od uerbi præconcm (ùblimiora dcccant. nee imagine nee inferiptione Cælâris agnolcit, non quódiuraprW*’'” fintomnino rcprchcndcnda,lêd quod in his multa infint, quæpfis nibus tolcranda fiht magis quam approbanda,quædam uero difstó^'^’y da ac uclutignoranda ..Öuemadmodum Chriftus àPetro feifeitatur j utr' pendcrent tributum regibus, filij regni an alicnigenæ. Chriihm’ omnium rerum latuit,fcd fuis indicate uoluit,tantam efle dignitatem Eu^n gelid' muncris,ut ad humi repetia negoda non debcat fe temere defflit*^'^^’ ^uifufeepit prouinciamdocendi Chriftianos,necefliimeft utipftp^'^^ fi'tChrifti difcipulus.Dominus autem negatqucnquamdifcipulu®“ fe dignum,qui noft ipfius caufa oderit,patrcm, matrem, uxorcm, Iib^*'°^’ propinqaos, dcnicß Si animam fuam : odit autem qui hæc omnia ».cor.5 amore negligit,fi'per occafidnem ab ca rcuocant. Aaron itaqp perfenct^'’^ in fan(fto,nó agnofeit carnis propinquitatc coniuncftos,quado PauUff® feftus fe neminem omnino noftciccundu carnem, additne Chrifiuçu*“ fècundum carncm iam noftc,ctiamfi' quado nouiftet alias. humani,utabfit crimen,tarnen fiquisillisindulgcat,frcqucn ter auocan^^ ea /ynccritatc,quærcquiriturin epifcopo.Mofaici quidem farcrdotesqiJO/ niam per uicesminiftrabant,non iemper in tcmplo ucrfabantur.'tameni^'' I xca fenfum fpidtualcmyCpiCcopo perpétua ncceftitas eft ncc unquam phas eft à fanefto reccdcredicetfitin aula pdadpis, liccctn m/

t

DE RATIONS CON C» LIBER I

üiuqS,licet in naui,aut curru,fî uita,(î didis prouocac ad fludiû pictatis non Kcedit àfandodllic dcmum facerdos in tuto eft, alioqui periturus. Eodê lmâmj pcrtinct,quôdinîudn filioru uctatur admifceri, nec finitur nudare caput, quod in accrbo ludu folét ludæij ucfliméta fua feindete ; durum eftj parend in morte ßlioru'm înterdicerc lacrimas, durum eft fratribus in trifti fratrum cxirio non permittere gemitu, amp;nbsp;tame tacuit Aaro, Si cu reliquis fi lijs Mofiiuflîsobtéperat,quia iic præceperat dominus. Infuper Leuit.xxi. lacerdoti fummo perpétua lex præfcribitur,ut he matris quidem aut patris aut ulliusomnino defundi exfequij sinterfit j fed in tepio mancat no inter ^iflisfacrisfundionibus. Additur caufa quod oleum facrum infufum fit ■Utaput illius.Non decetenimut caput per undionem fpiritus deo uitæ autori confccratum ,nudcturaut radaturob carnales affedus. Quo magt; 'or eft muncris dignitas,hoc maior requiritur uitæ puritas.Vera mors pec/ ratutncft,oportetautcm Ecclcfiaften etiam ab alienorum criminum conta S'opuru Si incontaminatû cflê.Hçc lex inhümana uidetur,fi iuxta literam 3reipiatur.fcpclire mortuos charitads opus eft: at lugerc mortuos quemad •nodulugebant ludæi, illorum eft qui non credunt refuredionem corpoz tum. Dignifsimû uero facerdote cft,ad fpiritu mortuum accedere j aC non quot;tcondamatû inutili ploratu Iugcat,ut exanimem lachrymis,ut ait ille, de/ corct,fcdut uerbo uitç ad uitam reuocet fi queat, Hoc non cft plorare mor tuum,fed3ormientéucllicare,ôi ægroto medicina adhibere. Chrifto dor/ •uiebât ctiâ mortui, nobis quoniâ incertum eft an futurum fit ut aliquâdo '^^l'pifcatpcccator quamiibet magnis criminibus infcpultus, uox quidem falutiferafemper admouenda eft,contadus uero nô nifi reuiuifeenti. conta rasantem eft familiaris uitæ confuetudo.Hanc qui impendit impie uiuê/ tibusEcclefi'aftes,uidctur illorum faucre uitrjs. Imo facerdos iubetür ih tô/ ^orticinu cS tû ab otnnis morticini cotadu abftincre, hoc eft ab omrtis peccati CotagiOs ctiam afpecie mali. Alioqui leuiter lapfis, Ôê aliquo delido præuentis, non eftomninonegandus contadus. nam Si dominus conuiuium àgitabatcû pcceatoribüs,et archifynagogi filiâ: manum porrigit,at non fine uocc,PueI latibi dico furge,id^ eieda turba.lapfus erat puellæ, mors erat recens, eo/ que pudori confultum eft,eieda turba, duobus tantum difeipulis cum pa/ tre ôi marre admifiîs.hæc eft prima correptio, quam dominus iubet priua/ timfiericrgaproximum.Adolefcentemuero quiiam efferebatur,cuiuslu/ luc,7 ftus non intra domcfticos patietes conftiterat, fed extra duitatem perage/ batur,non legitur contigifte : fed tantum loculum attigit,ut fifterétur baiu/ liptimus enim ad corrcdionem'gradus eft,à uitrjs defiftere,priufquam co fuetudo callum obducat,ÔC mali fenfum auferat.uiuum demû contigit, tra/ densillu matri fuæ:peccator enim refipifeensbenignacomitate fouendus eft,quemadmodum bcatus Paulus Corinthijs mandat, ut eumquem ob

d in/

jnceftum ciecerant,amanter rcdpiant,ÓC affliótum confolentur, re triftitia abforberetur. Qu ód eieóhïs eft i'nceftus, datum eft ccclefiaftic^ difciplinæ:qu ód benigne receptus eft pœnitenSjcharitatis eft,quam opof/ Io4». ” tetfn eiufmodicomitrisualcrepIurimü.Lazarum amabat lefusjunerita/ men interefle noluinfleuit autem n6 perinde mortuum, qui illi dormiebatj ut ludçorum incredulitatem,cui tot miraculis mederi nondu poterat.Non nouit amici fepulchrua'am enim illos figurabat Lazarus de quibus didutn **A^’^c 11 eft,Qui ignorât ignorabitur,amp; qui in fordibus eft fordefcatamplius. Non ' attingit faxum funeftum,uocem tätum fonoram adhibenac ne rediuiuum quidem contigit,fed ab alqs folui iubet, dariq^ protinus cibu, ut motucof/ poris naturali, atcç efu daret euidens redditæ uitæ argumentum, Ati^i^ demum Içgimus Lazarum in conuiuio accubuiftè, in quo erat lefus.Q}” inmanifeftis SCatrocibuscriminibus confcnuerunt,f)snon ftatimfidci’^ dum eftj fed obferuandi funtdonee certis indiefjs corredlæmentisfecen^j fïdem. Quin amp;nbsp;ilia ad dcclarandû infignem uitæ mundiciê pertinent,^’quot; quis de ftirpe Aaro tcncat''profluuio fanguinis, uetatur ad facerdotisn’^ fam accedere facris^ uefci panibus:itcm quod quicûcp uitio maculâuec®f' , , , poris eflèntdeformatijfubmouentur àfacris minifterrjs:rurfusquôær cerâotis. pontifex iubeatur uirginê fuæ gentis ducere,à uidua,repudiata,acproft“''^ ta,abftinere.Non ftatim quod plebi Iicet,licet amp;nbsp;facerdoti: multitudini*’’'’ ta conceduntur,à fàcerdote fumma requiritur puritas in omni uita;

Sobrietttf ja/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;faferdoti tantû fed amp;nbsp;filns ipfius præcipitur, ne facris mini^^^'^

uinum bibant aut ciceram: no emm couenit,ut qui le ccelcltis philoiop“' magiftrosprofitentur,cor habeantcrapula ac tcmuIentiagrauatum.S^b“^ additur caufæut habcatis,inquit,fcientiam dilcernendi inter faneftó phanû,inter pollutû amp;nbsp;mûdû, doceatis^ filios Ifrael omnia legitiman’^^' Qualis eft philofophia,talcm decet elfe profeftorê.Hæc fapienria cobojpudicaeft,pacifi'ca,modefta, fuadibilis,boniscôfenticns,pknn3n’® re ÔC frueftibus bonis, iudicans fine fimulatione. At ebrietas ôi. luxusg'êj ƒ impudicitiam,paritrixas,docetuiolentiâ,cffutitfilenda,adimitomncinô^ Vefiet 4ro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sednefingulaquæplurimafunt,dilcuticns,faftidioiîmlt^°f’’

pauca pcrftringam de ornatu facerdotali : qui totus, amp;nbsp;lini candore po*’*’^ eft, amp;nbsp;colorum uarietate piéturatus, amp;nbsp;gemmarum infignium Iplendorc ftellatus, ÔCauri fulgore lucidus,ÔC undicç artifîcis ingenio mire contez xtus. Conueniebant hax illi populo ,nobis quibus illuxitueritasEnan/ gelica déclarant interna fpiritus ornamenta, quæ non præftringant itnP^ ritorum oculos earum rcrum precio,quas dominus iuflit contemneto,k quæ mentes intuentium ad amorem. inæftimabilis illius opuléd^EinflaiH'' mentCultus Aaron fuitplufquam regalis,atnihil horum geftauitilleo^ te fummus facerdos fccundum ordinem Melchifedech,necfauiusoiilt;y

de RATIO NE co NC. LIB. I

l^ïi'tiabebant hæc omnia,muko fplendidiora^non artificio Befc cl^cd encrgia fpiritus fanóti.Vt autem commodius oftcndamus totum cerdotis ornatum,a medio corporis,hoc eft ab initimis exordiemur,hinc

In primis no ipfefummus pontifex tantumgt; u a au lichfici, fine facrorum miniftri iubetur habere campeftria linea, ^æalunibisaftridla, fi'c tegu nt ucrenda corporis, ad fœminaufcp porrez ) neforte dum in facris minifterijs ad uarias operas corpus accomodat, I) H'^ia appareat oculis populi,quod uelatur decentius. fupra hæc fœmina/ 3)erat tboJIh^hs tunica non difsimilis,ut opinor ei,quam nuncuulgo cami ■3gt;BappelIamus,dupIici hndone,colore hyacinthino, quæ fupernècrataz rftautinferto capite poftet indui,nullam tarnen habens cucullam,(ic aftri ^todcorpöri,ut nullam haberct rugam, ne lacinrjs impcdirentur, qui faz ^^^’niftrabant.Hæc ôi brachia tcgebat.Circa fumma eius tunicæ oram ^itacfat textura, qualis eftè folet in orisac fi'mbrfjs ucftiu, nc facile rum/ îdemittebatur aut logius fœminalia,nimirû ufçp ad crura hue ta/ tunica infra petftus ad umbilicû ftringebat balthcus,uarrjs colori/ ^'’sacflofculispidturatus, opéré firmo,paimi latitudine, gcftamê militate.

rotundû pileoli genus,ex byfto Contextum, fie reliquum caput ö^°3tjutfupj.3 frontem nónullam partem nudam rclinqueret: ab occipi/ '° j*''‘'§ebatur , ne facile excideret. Qpæ haélenus de cultu Aaro/ ^^'dafunt,crat reliquis facerdotibus cum fummo pontifice ymmunia. *’^htiice|.jj(^j. quædàm pcculiaria: uelutillud, quod circa imam oram tu/ toti corpori adhærere diximus,addita étant mala punica ac tin/ . ^biijfdein coloribus üariegata,qui étant fupra cingulum.Tintinabu/ . ^^fcctant aurea,fic digefta,ut inter duo mala punica intercederet unum ôpinabulüm î ut quocu nqp fe moueret pontifex, uocalis incederet, morte f abfc{5 fonitu ambularet. étantàutem tintinabula numero fe/ ^3gintaduo,actotidem malapünica,quoclarioreftctlbnitus,etcrebrior. pumeros tegebat epomis^ quod uertut fuper humerale, id à tergo demift uelabat aliquam fcapülatum partemn'n peeftus minus potrigebatur, locus effet omnium facratiftîmoornamêtoqüod rationale uocat. Hic fonymusexiftimatpalliolum fuiftè non difsimile caracallæ,rrifi quod cucul non habereniî quis quærit ex hifee temporibus cxemplu,arbitror non '’wnino fuiffe abfimile epomidibus,quibus hôdie dccêtcr teguntur fœmi/ læGcrmanorû, nifi qu ôd fuperhümerale potifîcis erat catenulis, anulis QC ^ncinisaureismiro opère connexu,quatuor^ coloribus,hyacintho,cocco, 7(10 K purpura piefturatu in utroep humero habés gemma onychinâ au foindufam.De onyche auté dubitatû eft à prifcis,ân inter gemmas cenferi «bcaninuenitur enim tantæ magnitudinis, ut hinc pocula ôi unguentaria ■lafcula fculpantur. In dextro lapide infculpta erât fex nomina fihotum la

d 3 cob

cob maiorum,tn fim'ftro totidem minorum.ó^ addi’t fcn'pturâî Aaron nomina corum coram domino fupcr utrutxcp humerumobtECor/ dahonem. Epomidifuperpcólus catenulisamp; anulisaurcisanncxumerat indumentum cæteris magmtudine minus, fed omnibus alqs facraoiiS’^^' yfoy uerterefeptuaginta, Hieronymus rationale,Textucrat ex auro, pióturatum coloribus quibus fupcrhumerale.Erat autem duplex ob tudinem,0i quadrum,undicp palmi fiue quatuor digitorum fpatiu babe • in hoc crant quatuor ordines preciofifsimaru gemmaru, quas nominatin’ recenfet fcripturaiquifc^ uerfushabebat tres Iapides,utciTentnumerouUO decim,in fingulis gemmis infculpta fingula patriarcharum nomina. Arbi' tror hocipfumpcdtorisuelameappellari JitiKcixrtp fiue hottl » declarationcm amp;nbsp;ucritate,ob admirabilem gemmaru fulgorcmjin quapu^ tant Si diuinationem quadam fuifle.Super eft Tiara, quæ hoc in ponohe^ , habet proprium ,quod fupra fronte hyacinthino filo alligatam oftéac^ laminam auream,in qua fcriptum erat nomen domini tetragramato:^ pontifex uctatur cuiquam nudare caput,ne dci cuius perfonam gerit,ho*”* ni fubmittcre uidcatur. nbsp;nbsp;nbsp;Operofum ucro fuerit quid horu quode^'i'^

ta fenfum moralem nobis declarerexplicare, c|uum hoc ipfum ncgocilP'

' rimum habeat,rcferrefingula,qucmadmodu a Mofe dcfcribunir.ilMp'^^ fpicuu cftjhunc plufqua regalem amiótu, in diaconis quidem ac ris fi'gnific^e mentem omni uirtutum heroicarum genereexornataif**',, mamcp uitæ mundiciemTed ab co qui munus Ecdefiaftæ fufeepit, cxcellcntiora requiri charifmata fpiritus. In hac aut rationc omnespttib/ tcri,cpifcopi^ pontifices funnfed poftcaqua refrigefeente hominu tban^ te,quod unius crat in plures cœpit diftribui, id quod in pontifîcepræti erat,uidclicec populum doccre prçcepta domini,id nunc Ecclefi'aftis do turn cft.Acquum eft igitur,utqui primaria pontificum funftionemb^' dicant, fjdcm uniuerfum Aaronis ornatum non ad literam, fed.feeuf^ ; allcgoriam exhibeantutquocuncç fe ucrtant,luceatlux illoru coram nibus,refonct fpiritualis dodtrina, tota^ illoru uita nihil aliud gium pictatis exemplar. Cidarim geftat in capitc hyacinthino lineo tftam,quu mens quæ fumma pars hominis eft,no fpciftat nifi cedu ftian'd declarat color ceruleus uittæ.Caput apcrit facerdos, qui ftudetp'^^ rc hominibus, qui mctu potentum defcrit Euangclica ucritatcm,qii*‘^^‘^ litcrasad hominum affcólus detorquet.geftat nomendominiin cuius myftcria difpenfanut turpe fit oblitum eius quem dominutn Si rem profitetur, fubmittere fefe cuiduam hominum, quum Paulus negeti

«d.i ucl angelo de coefo prædicanti cefturum. Idem inibi ; Quid utrum fuadeo an hominesCfi' adhuc hominibus placercm, Chrifti fcruusnon fem.Prodit ac prophanat undionem fuam,qui prophetig donuni qnon (Oelclti

DE RATIONE CON C. LIBER I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41

cœîcfti fpiritu accepit,uel I'n funere nudat, adulando pcccatis hominu : ucl hommibusapen't,mctu potentum acdiuitum adultéras uerbu dei.Primus honos primai^ chantas debetur deo,cuius nome in fumma fr6cepra:fert: proximagregidominico,eot^ fummis humcris portât nomina filioru Ifra tl:quæ portât non ad oftentationem humanamjfed cora dcojUt habet (criz ptura, cui pro comiHis ouibus redditurus eft ratione. Hoc eft illud egregiu onus, quod Pauli quocpgraiiabathumeros,folicitudo omnium eccicfi'a/ turn. Portât cos in humcris, dum agnofcitfibiimpofitam Euangclizan di neccflïtatcm,iniunótam(^ uerbidiuiniquod eft animarum paoulumdiz fpenfationemiportat in pe(ftore,ne poftitobliuifci, quos in filiorum uiccm adoptauit,amp;: in quos paretis affedum debet gercre. Omnes in pcólorc gez ftabat Apoftolus, qui fie exultât,quotics cofpicit fi'lios in pietate Euagelica proficerc, ut illos appellct gaudium amp;nbsp;coronam iuam in domino,gaudens ^tngaudentibus,flenscum flentibus,dum urituriiquisoftendatur, dum ^ciaturfi quisinfirmetuf,di4 iteru parturit filios fuos ad ludaifmu prolap ^os,doneeChriftusformeturin illis, du ciipitimpediÔC fupcrimpedipro 3nitnabusiIIoru, 0^ anathema fieri à Chrifto modo aliquos Chrifto lucriz faciat;dum mutât uoce fua inter illos ac fubmittit fefe,quafi fi nutrix foucat ®os:dum omnes,ut ipfe fcribit,geftat in corde Si uifteribus fuis. Non eft PW/p. i 'S’^rquod dicat paftor,quid mihi cu fordido coriario,aut cu abieefto menz aico,aut triobolah mulicrculaCNulla anima uilis debet uidcri, gro qua doz ’’quot;'ausglonæmoridignatuseft: nec pigcat te gémis inferiptos circuferre,

nomina fcriptafunt in cœlo.Tibi uero quoniâ incertu eft,quç nomi psfoiptafintin libro uitæ,quæ no,fi'c pro omniu falute uigilabis,quafi fint jnltripta.Tibi no imputabitur quorunda interims, fi delcgata fundlionem bonafideobieris.dcbcs opera domino tuojcucntus ipfi in manu eft non ti ^'’Vndioincapiteeft, hoy toy in pccftore:quia ratio qua iudicamus,quam fauJusfpirifQ appellat,fi fuerit imbutaccelefti afflam,fons eft,undc manat ’luicquid in nobis boni eft.A capite uenit ut fapiamus ea quæ funt fanæ do '^‘'’Çjèpcftore prodit uox ôi oratio.nec^ enim facerdoti iufficitfcirc quid fedij piuc^ (it, ni fi adfit alios docendi facultas.ea quoniâ copleólitur utriulz lue teftamenti fcientiâ,geminum eft hóyioi/t ueteris quod figuraru Si æniz ' gtnatum inuolucris opertum eft:et noui,quod apcrit myfteria,pro umbris ’’’anifeftam proferensueritatcm:quâquâ hoepoteft Si ad geminu fcriptu fÇ fenfum pertinere;quoru alter humilior eft,aitcr allegoricus et fublimior: utrun(^ callere debet Ecclefi'aftes.In his explicandis adeftè decet «Äwöt/a//, ^^quiderrorishabeat Ecclefiaftæ doetrina:ex peruerfis enim opinioniz “'’snafeiturperuerfauita. deinde nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;accedat oportet, ut quod in

‘Cfiptüris opertum eft commoda interpretatione fic explicemr,ut rudibus fiatperfpicuum:quo uidelicet fublato uelamine quod pofitum fuerat

d Î fuper

?6, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t •- EG CL ESI AS TAE SIVE' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

fuper fäciem Mofi, qui in Chn'ftum credunt retcóha facie gloriaoi fpeculentur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nondum autem audimus aureorum tintinabuloM

fonitum,quem rcddit ima ueftis:non enim ftatim ad docendi munus pio/ filiendum eft:nifi prius multo tempore docendi facultas parata fucndnp® ótoremec alqs præcipiendu eft,quid oporteat credere, quemadmodun’f^ porteat uiuerc, nifi prius in uita moribusc^ noftris illuxerit, quoo aIi]SW mus perfuafun.Pnmum cœpit lefus facere gt;nbsp;dein docere : ói hoeefficao*^ mum doôlrinæ genus eft, ipfa uita declarare, quid fit piè uiuere. In ni^® funt fœminalia linea,quæ fie lumbos ac pudenda cohibét, ut nee in anio^^ lateat,nec in uita apparent ulla turpitudinis macula. Acccdic tunica dupl^ ' ■ lincafiuebyfsina,corporisacmentisinnocentiâfigurans,quâinbapBfn’^ accepimusjin quo datur nobis candida ueftis agni immaculati, pro pellilt;:^j uefte qua acceperamus ab Adâ.Hæc à mortuisanimalibus detraéiadP la è terra progenita,uitæ candore nitens lucens^,nihil Habens affine®'’^ 6 ticinis:qui em ex deo natus eft no pcccat.Hâc ftringit balthcuSjquo Cb^ fti miles fuccinótus ftat in ueritate,conftringens tunicam ne qua difnuaü rationale peóloris ornamétum annedtens ne fludlucnnam rationale ne annexum eft fuperhumerali,inferne baltheo, Duæ res funt quxed diunt uitæ innocentiam in paftore: timor Si amor fummi paftoris àqii® putat fibi gregem efle comiftùmtôi perpenia uitæ fobrietas, quaifccuni^, Ephef.6 cit uigiliä 5i precatione: eo(^ Äpoftolus Ephefqs feripfit,State fu^bo^^ bosueftrosin ueritate,indicansorationicaftç conuenireuitamcafho’'^ i.Thef,ä ufi'mulatio eft,ibi no eft ueritas; hoc Theflälonicenfibus uelut exp»^^’’

aiuNon fumus nodlis nec^ tenebrarumngitur non dormiamusfieutc^^ rijfed uigilemus Si. fobrq fimus. Qui enim dormiunt,no(ftu dormiunt’ qui ebrq funt,no(ftu ebrii fununos aute qui diei {timus,fobrq fimiiSjif^ lorica fidei öi charitatis et c.Quod Mofes appellauit tunica, Apoftolu^^ pellat lorica : quod ille dixit balthcû,hic appellat fobrietatê ÔC uigilad^’^ qeritatc. Milites in zona portât uiaticum, in timoré dei iuperne amp;perpetuauitæfobrietateferuatur integritas.Timor iniriumeftfipi^^ retrahens à malis,fobrietas cingens hominis mollia, cohibet concupuCCP^ tiam ne diffluamus per luxum ac negligentiam:ita demura refonant^^ tintinabula mixta malis punicis.mala punica cortice habent amarüïb^“ tus fuccum grate refrigerantemthæc eft fraterna correptio, reprehen»*’ aufteritatem Chriftianæconfolationis fuccotemperans:hæcnonrf*® quoniam tegendum eftproximiuitium,quantum fieripoteft.Si^f^^, fupprimitpieudoprophetarum nomina: ne incefti quidê nomen nosici uoluit.Dominus uero nee proditoris nomen prodere fiiftinuit, quia corre/ dlum malebatquam perditum.Tintinabula refonant, quoniam generalis prodeft omnibus, neminem lædic.

de ratio ne CöNC. liber i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'45

^on dubito, quin in ueftitu facerdotum longe plura lateant myftefl'a î

hic obiter perftriôla.præfertim quûeafcripturamyftica locisaliz GdLè

•Juot tâ accurate dcpinxerit, ut in hi s explicâdis præcipui doôlores ecclcfî:t ’’ograuatifintpeculiarcm operam fumcrc,Origcncs,Tertullianus amp;nbsp;Hiez uolumen defi'derauitipfcetiam Hierony/

^us:fcd quod ad præfcns inftitutum atrihet,fi' in ucteris inftrumenti facerz otetypishuiufmodi requiritur tanta mentisjacuitætotiusmundicies, tati ^saurifulgor fapicntiam fignificantisEuangelicam, tantusgemmarum Pændorjquibus eximiæ uirtutes quas heroicas uocant indicantur^tanta co rum prcciofiflîrnorum uarietas, quitus uirtutes illæ morales indicari uiz '^ntur,quatuor enim recenfentur,amp; ne longior fi'm,tâtus animi uitæi^ or/ P^tastamopcrofeconcinnatuSjquantomaiorarequirêdafuntab Ecclèiîà nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

btuangelicoC QuantofundEo fublimior eft^tanto maiorexigitur à “^‘^gentepcrfedio. Aaron imponcbat confecratas manus madlandç uidH ^uangcUd ’quot;æ’ffltj Aaron madl:abâtpecudes,aftabâtlebetibus,fufcinafublaturicarz quid différât JJ'^rîiportionemquæfacrifîcisdcbebaturjapponebantacrcportabantuaz quot;nbsp;e ^^^urgabantaltaria, in fumma fpccies illius negocrj no ita multum aberat quot;wudinclanienarumjculinarum autpopinarumjôi tarnen earum reru

’'^'Eftristantus honor eft habitus. Quanta uero dignitas dccet noui tcftaz qui quotidic immolant illam cœlcftcm hoftiam angelicis

?'’,?^'P'dribusadorandam,qui cotredlantmanibus carné agni immacuz ^'dantumdeminiftcrrjsmûc dodlrinædifcrimenuidcamus. Quid do Aaron^legitima dei. quæ funt illaC ut populus fciret quid intcrcfTet inz

paninialfnundum ÔC immtMidum,rurfus quid inter mundum adimmoz gcUdquid oucm 6i inter mundum ad cfum,quod animal, quando,quo more,quiz diffemnt usritibusimmolari dcbcret, quo tempore, SC quibus modis eoqueda laz g3na,quitus ex rebus conficiendum thymiama, hoceftfuffitus. Hæeaut fcrtc huiufruodi funt præcepta quæ Aaron iubetur doccre populum Ifraez uticu. Quid, aut promittebatTfore ut bene eflct illis ac diu uiucrent fuper ter fanijUtuxores haberentfcecundas, ut uidcret filios filiorum, ut habercnt îgrosfertiles.CraflacraHîsconucnicbant, Si. tarnen in hisobfcruandista eucraeratdifciplina, utduo filij Aaron,quodpræter Mofi præfcriptum ignemprophanum adhibucrintfacris, cœlefti inccndiofuerintabfumpti. i.P4r4/.2(J Daasrcxobfimilefacinusleprapcrcuflus,Osequilabcntemarcammaz »ibusnon undhsfulcire conatuseft fubitamorteperfjt.Quantamigitur ’• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;”

oportet elTc religionem eorum qui populo tradunt illam inenarrabilé phiz I °phiam : quam fi'lius dei è finu paths detulit in terras, amp;nbsp;qua fpiritusifz ^roeleftisinfpirauit Apoftolorum animis, fapientiam quam munduscaz porenó poteftmec promittunt longam uitam in terris, nec regionem ladle Knieliefluentem,uxoresfcecundas, gregem numcrofum, agrosfertilesi

d 4 fed

44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESIASTES SIVE

fed in hac uita pollicctur remifsionem omnium pcccatoru per fide 'ftum Iefum,6i in rcfurredtione promittunt in cœlisuitam ætcrnani-Han facrâ fundlionem qui fi'bi uel ufurpant réméré,ucl adminiftrât nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e, no

cxuruntur igni cœlefti,non obruuntur fubita morte, non lepra fufwndun^ tur,fed cu corporc (imul amp;nbsp;anima corjciuntur in ignem æternum.Q^o*'^^ limior eft dignitas,hoc grauius eft fupplicium delinqucntis. Flic forçai^ dixeritaliquis:iî tantum eft periculum Si tarn multa humanisuiribiistna*® ra requiruntur ab Ecclcfi'afta,fatius eft cam camarina non tangere, Auoirc ifta,fi res humanis uiribus eflet gcredamunc ipfe fuggerit uires qui

lt; ‘, , gt;nbsp;officium, pro diffi'eukatemunerisaugetdonafua, tantumuttototor fiduciam in illo coIIoccmuSjôi affiduis precibus fpiritum illius appellcm'’^ Et hic rurfùs alicui uenict aliud in mentem,met^ compelfans diccuii u“ cuiras pcndetex benignitate numinis,define, iâ tuo muncredefundn^^ qui admonucrisundepetêda fi't.nihil ctiam opus tuispræccptionibus4^ bi rurfus hocrefpófum habeat,planècœlefti fpiritui acceptu fcrri oporfrgt;J’ injuflrid dd/ fi'quis habeatuel mentem uellinguaEcclefiaftadignam, netamehoc^'J“' bibenda quifquam expclt;ftet,quod olim in Apoftolis exhibitum eft. Conucnicn^ prodigia nafcctis ccclcfiæ primordijs, quanqua ncc apoftoli fubito ex i““’ tis fadli funt Euagclrj præconcs, annis aliquot attcntiflimas aurespra:bi’^ runt dodtorum omnium dodlori Chrifto: ieiunat amp;nbsp;orantdicbustl'^^'^'’’ accepturi l^iritum fandtu, quod idem afsidue poft acceptu facicbat#F^^^ habile eft in facris uoluminibus aliqua temporis partem collocarefól^oS* Certè Paulus petit fibi mitti libroSjpræfertim in mébranis defcriptoS'-n no arbitror fuifle Platonis aut Pythagoræ : aut Cabalifticos Tabi’^^ ue, fed ueterisinftrumenti. Paulus qui fcripfit, puto quod ÔI egofpif'^? dei habcam, fcicbat fibi illius opem non defuturam : fed idem feieb^F ritum ilium odifle fegnitiem, amare metes induflrias ac uigilates:co(j* ? lus non dedignatur efte difcipulus Ananiæ,ncqî grauatur cum cobo conferre fuum Euangelium. Vt horum nihil fucrit, tarnen teporum diuerfa ratio eft: ncc enim quifquam nunc audirctur, Ego Euangelium meum nonaccepiper hominem neep ab hominf lefu Chrifto:quanquam amp;nbsp;hodiefuntpræfcrtim apud Italos,qui pr^’c

• apud populum fibi uindicant fpiritum prophetiæ.Vnumccrtèhis3‘’'^\ J. audiui Romæ magna populi celebritate id aperte facientcm.non co quod fitabbreuiata manusdomini,potcftæque nuncatc^olini^lifl^ dare uoccmhumanam,operatur Chrifti fpiritusôi hodieinproph^’^' nam prophetas appello, qui cxplanant arcanæ fcripturæmyften^’^ ° prophetiæ genus inter præcipua donafpiritus commémorât Apolw*^ fed requirit induftriam noftram, quoper illam non minus fed in nobisoperetur, Quodfi turn tempon's quum tepeftiuaeffentnin;^®^’

bE R A T I o N E C O N C. LIBER L

41

fiiftlococaliginofo, amp;nbsp;Paulus adinoncc quæcunc^ in fàcn's uolurnînibus Jffiptafuntadnôftram doôlrinamenèfcnpta,utpcr paticntiam ôC confoz Mponéfcripturarû fpem habeamus : quanto magis oportet hoc tempore, •'ódormitantcs autofdtantcscxpcclarcdona fpiritus.Vultenimeajquod ^ebro repetendum cft,flagitari precibus,nec raris nec frigidis: uult ambiri bonisopcnbusjuult ut ita loquar, cmi laboribus,partim ut det dignis, par/. • btn utdct copioGus.Sic ille largitur quibus uult,et quatenus opus efle nouit

plané donum eft gratuitû quod dat, ut inde nobis nihil arrogate ualca/ l T/wc/Eî bius,neinflatiincidamus in laqueum diaboli: fed hancmunifi'centiâ fuam l'on impartit ofeitantibus, non auerfi's, non afpernantibus, fed inftanter fum fide poftulantibus, fet^ totos pro fua uirili accommodantibus diuinæ benignitati. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Clamat propheta: Cormundum créa in me

'‘^s.fed fi'nullam hic induftriam noftram requirerct dominus, non ad/ Zoneter per Esechielem prophetam : Facitc uobis cor nouum SC Ipiritum *’ouuni.Cordefapimus,fpiritu loquimur. Nec Salomon dicerenHominis ^l^pvæpararecor, ÔC domini gubernare linguam » Nec Roboam fcriptura ^itioucrtcret: quod cor fuum non præparaflctut quærcret dominum.Nec ßaptifta Chrifti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuxtauaticinium Efaiæclamaretin deferto:

^äfateuiamdomini,reólasfacitcfemitascius. A patrcluminum profici/ j^ituromnedatum optimum SC omne donum perfc(ftum,àguo uelut à '^wnio fonte manat omnia quæ funnfed quemadmodu illcdicitur G bi pe P^f'ffemorbu,qui medico admoneti non obtcmpcrauit: SC quemadmodu ^ofbo medeti dicitur,qui medici implorauit opcm,cicp fefe curandum tra

qiiodamodo facitGbi cor nouum,qui fe no fubtrahitgratiæ diui/ ^æadtncliora uocanti,qui ftanti ante oftium SC pulfanti aperit:5C ispræpa rat domino ucnienti uiam,qui agnofcitmorbu,ac medicum uenientem co/ ^itercxcipit^qy{pharmacu admouêti femetobedienter accomodat. nam nbsp;nbsp;nbsp;;

hoccitquodammodo iuuare iuuantcm,SC opcrati coopcrari. Sicut qui me aicurciccitjfepcrdidiflc dicitunita qui medico Pdcli Icfe comiG't, uita fuam •ftuafle dicitur,non qu ód ipfe Gbi falutcm præftare potuerit,fcd qu od prç ^rcuolcntem non reppulit. Ncq^ uero hæcnoftra ucl obedientia uci in/ duftriola, fi qua omnino noftra eft, tantu habet mométi,ut non totum ac/ tepcum ferre debeamus numinis muniGccntia::fed niG accedat hæc quan/ ^lacuncj; eft opclla noftra, fit ut totum malum imputetur inertiæ noftræ, quitot modisundiq? prouocanti bonitati diuinædcfucrimus. Olim quu öotninusconfultusiubcret ludæos impetcre hoftcm,polliccnsui(ftoriam, *pfi nihilo fegniusarmabant fefe, Si quiequid ad uióloriam para dam perd •JCDatpræparabât,nec diffifi promifsis oraculi, nec in fuis uiribus uitftoriæ ‘petn collocates,fed hoc agétes,ne per focordia fuam dei promifsis redde/ ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rentuc

ECCLESIASTAE SIVE*

rcntur indi'gni. quemadmodum enim Niniuitæfubmittentcs fefeadp®^ in'tentiam,coegerunt, ut ita Ioquar,deû cancre palinodiam, ac mutarepro/ mulgatam fententiam,ira uerfa in mifericordiamn’ta qui promptam SC mut tantem dei bem'gm'tatem uel reqciunt,uel ingrati tenent,cogunt illumpta^/ ter naturam fuâ,fua dona uel negate, uel rcpofcercjac pro hberalitatefpt^ ta minas mtentare: (îquidem dei natura eft omnibus benefacere. Quod« • prifds fillsfeculis quibus uel ludafcæ gentis daricies, uel eedefîæ adhud^ ótêti s infantîa mfracula requfrcbatjfraelftæ fuam operam no fubtrahebât promffsis dfufnis,ô^ ApoftoluSjUt diótum eft, prouocatadftudfûfcnp^ i,Cör.i4 rarûjfngenuèprofites, quôdlpfn'tusprophetarûprophetis fubiedifii'’^ quanto minus hifee temporibuspofteaquâ Euâgelicafi'dcsiam aduto* ad perfedlam çtaté côfîrmata,nec oracula moratur nec prodigia,pro Iis habés feripturam canonica,pro miraculis fi'dê, ac iuxta prophetâ Jjex domini ligata ôi fîgnata in cordibus noftrisjnobis potior eft omnibü^ uiuorum acmortuorum refponfis: conuenit,utfbmnolétiexpeótemusd^ nec gratia (piritusofeitâtibus illabat''. Noftra induftria no minuetcticrff^ fpiritus,tantu abfit noftri fiducia,fcd fucceflum omnê illi tribuamus,^ud‘’ igt;0ief huma/ lus prolpcratadlus hominum.Imó fi'cœleftis gratia fijperueniesrepefi^^ »afperficit nobis,fiuenaturçdotesaliquas,putacorporisfalubritate,osuocalejing''^

Ipintus ^ffjculatam,Ingenium uelox,memoria fidelem: fiuefacultatem aliqud mana parta induftria, ucluti colligêdi argutiâ qua præftat dialedicaji^^^'’ diuim qu^confert rhetorica, naturalium rerucognitionequâpræftatp^ ficateas non adimit, fed perfi’cit uertês in ufum pietatis Si gloriam Chtu Paulus ecclefîæ perfecutor,magno ftudio didicit legé ad pedes Gafflallt;ö' banc cognitionem prius exitialêgt;fpiritus fuperueniens abfoluit, SC uberrimum Euangelfj fruôlumjdem uidetur natura fuiflè compolî^^^ dicendum,præfenti animo,feruenti ingenio,lingua expeditaïunde batacente,qui luppiter credituseft,ipfedi(ftuseftMercurius,qiiod^ duxuerbi.Âtfpiritusaccefsio,nec Barnabæ minuit autoritärem, tatem quâ uultu præfe ferebat,nec Paulo fuas dotes ademit.Cypd^'^', dia,non mediocriter illuftrauit ecclefiam Chrifti:at cam fibi pararatjf^^ num Idolispro deo feruiés: hâc igitur no ademit fpiritus,fed pcrftcit-^ liter diuus Âuguftinus rhetorica acphilofophia in paganifmo dp^‘ ’ hærefi' Manichcoru exercuit, Neutrum illi ademit ipiritus, fedq*^^ , imperfe(ftû,abfoluit,illud etiam ipfum quod in eo fceieratû erat, lucrum ecclefiæ.Nifi enim aliquando cum Manicheis infaniflèt, uidenter prodidiftêhnec tam eftîcaciter redarguiftctillorum infaniaj’’•

Eft igitur parentum aut educatoru,fi quem Ecclefiaftæ munerf ““ runt, àprimisftatimannis organum Ipirituifanôtopræpararej^' , ac difciplinis inftituere,i js præfertim quæ propius ad docendi fadant

Ucem.Qucmadrnodum enim non I'nfcite dixit quidam, cum eruditum ap optimd aent pcHandum efle,non qui didicerit plurima:fed qui optima maximct^ necefz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

feita non eft necefle, ut futurus Ecclefiaftes in quibuflibet cofumat ope/ omnU fam atc^ ætatcm,quæ fugax eft ac brcuis,etiamfi' contingat feneólus, quæ non ita multis concefla eft:fed ea primum ac potifsimum difcat,quæ ad do cendimunusfuntaccommodatifsima. Eacuiufmodi fint partim alias com »lonftrauimus,partim in hoc opcre,quum critopportunum indicabimus, neiç enim rjfdem rationibus educantur,qui inftituuntur ad palæftram, ÔC lt;]uiadagriculturam,ad nauticam:qui ad militiam,0C qui ad gerendum ma giftratu. Rurfus qui ad medicinam, qui ad forenfts caulas i amp;nbsp;qui ad aulica •’’itiiftcria.Quódfifilri huiusfeculitam uigilantcrac prudenterinftituunt fnosad uulgaresac fordidas funótiones, ÔC fipopulari fibilo cxploditur, qui ad has fefe ingerit imperitus : quata cura oportet ad hoc munus omniu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. •

'^tpulcherrimum ita difficillimu præparari.Si quis nunc ftiuæ manum ad/ *’’oueat,eiusartisindoótus, nönne ftatim irrifusabfjeitur C Si quis oborta ^^mpcllate clauum arripiat artis nauclericæ rudis, nónne protinus à uetftoz nbusiratis impetitur, periclitans ne in marc deturbetur Docendi gratia '^^niam ad humiliora. Si quis ad choream accedit ignarus faltationis galli/ ^^apud Gallos gcrmanicæ apud Germanos, italicæ apud Italos, nónne pi’Q^nus omnium rifu excipitur f Si impudens habetur,qui ludit aleam igz •’äruslegum ac morum quos habet ea difciplina. Et occiditur inter du, qui SWorium ludum ingreftus per imperitia peccat aduerfus eiiTs artis præ

Quam igitur funt præpoftera mortalium indicia, qui quoslibet uctiusquàm humanum, homines nec do ’quot;‘tisaffeiftibljgjticj-puros à uitrjs, nec inftrudhosliteris,necafflatos fpiritu, neendeftabijesjnee charitate ferucntcs,non addam, nec fobrios,nec fani ce fcbn.datiseft habere ueftem cineracea,pullum autcâdidum palliu. Atqui ^on ftatim ad militiam aftcribitur,qui geftat galeam aut loricam,nec protiz iiusdauo admouetur,qui ueftem habet nauticam, nec domum extruenda tommittimus ei quifquis habet ferram aut fccurim : fed diligenter inquiriz tnus qnalis Gt artifex, SC quæ fintillius opera. Nunc in fuggeftum, hoc fftin cathedram plufquam regiam, infiliunt nulla inftitutione ad hoc muz »us præparati, qui perfrióta fronte uoluantlinguam, intendant uocem, 'letonantes quiequidin buccam uencrit,aut quiequideis præfcriptum fit »b indodis, aut quiequid humanus diólauerit affetftus : ut ne interim eos fommemorem,quosheunimiumfrequenter audimus,italoquentes,ut ulorum oratio nihil fpiret nifi adulationem, gloriam,ac quæftumrôC quod his deteriuseft, odium SC liuorem proximi : id que tam euidenter, ut poz puiusinterdumquamuis craflusSC rudis furgat, ac dicentem deferat.

Necmirum, in theatro exploditur hiftrio, qui geretis perfonam Agaz

memnonis

niemnonïSjTherGtcm gcftu reprçfentet.Hocenim nunc tantum li^® iitudini,iam olim fublato moreapplaudcndijacclamancli, exibilan^ijaK^ explodendt,qui à propham's gentium concionibusgt;ac theatris dudus, hæfiti'nconcionibusecclefi'afticis. Quo magis deteftandifuntquinonuc/ rentur abuti,amp; facri loci reuerentia,0C pleb is religioib filcntto,6i uerbMidi/ ni autoritate.Multo aliud eft de plauftro aut de menfa loqui,aliudèfa^f® docere philofbphiam Quo facratior eft funólio,hof maior eft fungentis dignitasiat quo maior eft dignitas,hoc maiore circuin^ fpcótione peragcnda res eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In politica hierarchia prima eft rcgutu

dignitas, inter munia uero regia nullum eft magniffcentius, quam qu»'” pro tribunali fedens cognofcit caufas, aut pro condone fuadeteaquxf*^' Eede^fl^ tinentad Reipub. tranquillitatem.Ineccleftafticahicrarchiafummaeft^ '^quot;^'quot;‘‘jocere pllcoporum dignitas,quorum quum multæ ftnt fund:ioncs,in queispr^ puæ funt adminiftratio facramentotum, 8i doótrina ipiritualis, in dignitatis ueriatur,quoties animos populi pafcit carne ÔC fanguine Chrigt;| quod eft uerbum dei.Olim baptizabant Apoftolorum difcipuli,qucffl2d modum dominus lefus non ipfe baptizabat, fed Apoftoli in eius notn'®^ tingebant,ipfe per fe docebanôC fubolefcenteccclefia, aliquadiu in tetnp® nemo concionabatur præter epifcopumipoft docendi uiccsin presb/K’^®® delatx ftint,(ed eximios,nec id perpetu ó,fcd ft quando cóügiffèt fermonis uulgaris parum peritus, alioqui uir pius amp;nbsp;dodus, quodaa^d* Auguftino fub Valcriano, narione græco, SC ob id latino fcrmontw'”^^ cxpedito: fed Auguftino ob muneris dignitate tantus eft habitushonoft utuiueteadhuc cpiicopOjtcftderct in epiicopi cathedraiautß negocqsur^ tibusabfèntia morbus ueepifcopi poftulatoperam uicariâ. Nunctaw^ pars haxpaflîm monachis ac presoyteris delegatur, tarnen quifquisad locum conftenditmeminifle debet,fefe ucrfari in muncre,quodloDgt^‘’P® ratregiam dignitatem,SC quod in epifcopo,rcgibus omnibusmaiof'^’y quod ad offtcrj pertinet fublimitatcm,primarium eft. Hæc oratio ilwdp^ état,non utfibicriftas fumât quiconcionatur:fed ut fepofîtis huwangt;5 affeólibus, ingenri religione ac fynceritate rcipondeat muneris ampHtu/ dini. Epaminondas ui^m SC contemptum magiftratum fibi populi fnamp;^^ grjs contumeliæ gratia delegatum ita geftit, ut poft cœperitpro magnid^ co ambiri munere. Mcritoîaudatur ab Ethnicis Ethnicus,qui contempts fundioni, iuisuirtutibus dignitatem addidit, Sed quid laudis Chriftianus,quimunus per Ce honorificentifsimum male gercndouiæ^ dit SC contemptibile C Poft ipfura deum nihil habet ecclefia ’ falm brius,ucnerabilius, ac fublimius quam uerbum dei, hoc eft fcripturacano nicam. Quemadmodum autem dominus in prophetia queritur nomen fuum ignominiofum fieri ac male audire inter getes,ob impiosmot^^P*'®^ fitendum

de RATIO NECONC. LIBERI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49

C. .

i'ure optimo qucri pofïèt, Eccicfiaftarum uitio munus illud fa^* O’oiandlutn afpernabiIe.Quin öi huius feculi reges ad fuam exiftimant tneliam pertinere,fî legati præter decoru aliquid admiferinnproinde quo ^aior eft is a quo mi'ttuntur, quotp grauius eft negoaum quod mâdatur, ocilli aihgetius aduigilant, ut amp;nbsp;pnndpis dignitatijSi delegatç caufæ ma Snitudim' refpondcant. At quod fæpe dicendû eft, inter om nes huma/ Dæuitæfunlt;ftiones,nuna grauior,nulla iplédidior, adde nulla periculoftor ^uatn Ecclcfiaftæ.Si quæris unde miftùs fitCab eo principe,qui condidit,fu ôtietôCgubernatuniuerfa.Quid habeatinmandatisCutillius populûdo/ ffat philofophiam cœleftem. Nec igitur de matrimonio conciliando, auc «e ditione üindicâda,nec de pangendo inter duospotêtes fœdere:fed hoc ’S’^tjUt qüamplurimæanimç defpondeantur Chrifto,tam feruido ama tofijUtpro hismori non dubitauerinagitur nequod Chriftus redemit fuo anguine,occuper fibi Satanas,ne lupi deuorent gregem domini,ne popu/ Chriftianus defcifcat ab imperatote fuo, cui fcmel nomen dédit in ba/ P^ftno. Hæc autem legatio fie commiftà eft paftonbus, ut fi' nil præterie/ offierj fui, nihil tarnen hic laudis arrogent fibi, quod quicquid gerut, ’lieno nomine, alienis præfidqs at(^ aufpicrjs gcrant,Contrà fi perperam

Icgationem, omne damnum ipfis imputetur. Hanc legem doz minus per Ezcchielem præfcripfit Euangcliftæ, ut fi ipfo in officio dele/ ygj fmpius non fueritconuerfusad pœnitentiam i uel iuftus ’“^lüsfueritad impietatem, quümiliumalliteredcbuerit,huneretinere, ^'’’boiîtnul moriantur,Si impius ob admiflam impietatem,ÔC Ecclefiaftes ob ncglcftutnofficium .Etapud eundem prophetamminaturferequifi/ funim oues fuas de manu paftorum,qui negleéto grege feipfos pafeebant, tondcntes5emulgentes,aclaniantcsoueS)quum earum nullamhabeant turam. Quam igitur paradifum fibi promittût ifti,qui multorum ouilium fufeepta cura,quatuor,aut quincp epifeopatibus onufti,ne cogitât quidem depafcendö, fed pro paftoribus agunt depaftores, ac deprouentu ouium triguntfatraparumpalatia,apparantquotidieméfasSieuîasautpotiusSy bariticas,alunc equôs militares,aluntconcubinas, aluntfamulitiû ipfis pro/ phanispçincipibus ambitiofi'us. Trifariam autempeccatlegatus,fi Legdtustrifd iiel non peragit ca quæ accepit in mandatis,uel obiter aliud agit,quod com toiflùm non crat,uel alioqui in moribus aliquid oftendit, quod leganti pa/ riatignominiam,qui tali oratori negocium fuum commiferit.Qui doôloris locum occupât,5Ó cenfum accipit, nec docet, iuxta primura modum peccat: quifiedocetuerbum dci,ut humanaquædam admifeeat dogmata, aut qui i’tofeflus femilitem ac ducem Chrifti,implicatur fecularibus negoerjs, co/ ensprincipum aulas,non ut eis impartiat falubria confilia, fed ut omnium horarum focium præbcat,in côuiurjs,in aléa,in chorcis, in uenatu,in nugis,

e is peccat

50 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EC CLESI ASTES SITE

is peccat luxta fccundum modutn » Qui fat uigilanter citra«^ cffoffnipt^ dicatEuangelium, fed impure uiuêdo fîdem abrogat doetrinæ , iuxta tertium modu. Qui primi ordinis funt, eos propheticus ferme uocat canes mutos non ualcntes latrare. In externis rebus, aliud eft paftotj canis:in hac materia idem funt.Vident prçdonem noèlesacdiesobatnbu lantern,âf ucnâtem quem deuoret,uidentluposirruentesin ouile dominl» cum nec habent uocem qua fore abigât ac prodant, qua lupos abfterreat» atc^utinam interdum non habeantuocê,quaprædonesacluposinuitent' Huiufmodipaftores Zachariasappellatidola,hoceftftatuasac chra,fpeciem modo fummam paftorum præ fe ferentia, cætcrum nec te,nec uoce prædita.Si cultum infpicias,fî titulum intueare,fi décimas exige tes uideas,paftorcs eftè dicas : ft pro confeientiæ medicina requirasfalubre animæ conftlium,ft admonitionem,ft confolationem,fî facrædoftrinaspâ/

bulum,plufquâ ftatuas eftè dicas,quæ adorari uolût, benemereri nefciuot' Prf/lor tfjdlus payjo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;apud eundé prophetâ dominus negat elfe paftorê in Ifrar*'

«0« pdj or paftoris meretur ndmen,qui gregi nihil adfert utilitatis. Inutile*” paftorem his«erbisdefcribitpropheta:Ecceego fufeitabo paftoreminK* ra,qui dereliôla non uifttabit, difperfum non quæret, Si contritum nonfa' nabit,amp; id quod ftat non enutriet,ôi carnes pinguium comcdet,etungubâ corum difloluet. Ac protinus in taie moftrum exclamat uox irati deiiOf^ ftor ôi idolu,amp; derelinquês gregem. Huic paftori ftulto nihil obfjcitut fi filentium^ negledla cura gregis,cû è prouentu gregis iplêpafcawr) paftore depaftorem agens.Et tarnen audi grauifsimas domini minas: Ua dius,inquit,fupcr brachium eius,ÔC fuper oculum dextrum eius.Bracbiu® eius ariditate ficcabitur,ÔC oculus eius dexter tenebrefeens obfcurabitur’

Hune paftorem prophetâ ftultum appellat ,qui fibi uidetur eflcalq*quot;“’ quum nihil fit nifi fimulacrum : arrogat fibi potentiam, dum eflfulmin^^^ fubditos, arrogat fibi prudentiam huius mundi,fed utroep priuabiw*'’””’'* putato brachio, Si obfcurato oculo. Secundæ claftîs funt in quoscom/ 'EroiçeiTrJ ideft ,fecusquàm oportetobitæ legationis* Nec hicunopeccatur modo,quemadmodum pauloantcdicerecoep^^*'”*”* Primum fi qua pars ex mandatis prætermittitur : dein fi quid legatuspræ^ ter mandata de fuo addif.præterea fi recepta Icgatione principis, obiter ali/ quid agit,fine quod fit indignum eo qui regis perfonam fuftinet,fiuequo(I alienum fit, et à curâdo eo quod legatum cft auocct. Inter wf criminacommemoratur ÔCillud,fimunusab hisad quosmilfuseftar^^^pG ritjprætcr ilia mediocria, quæ honoris gratia folita funt dari legatismeluti fi acceperit ditionem aliquam,aut opimum facerdotium,aut cenfusannuoS non exiles. Primo modo peccant qui tenuibus feuerè prædicat legem dei, potentibus muti,aut, quod turpius eft, adulantesnn quos deftomachawr

Efaias

DE RATIONE CONC. LIBER I - 5I ^amp;iasix.fub çnigmatc capitis amp;nbsp;caudæ incuruantis ac deprauantis. Apud pltbcculam clamant obediendu conftitutionibus principum et epifcoporu pccna gchennæ:apud principes aut muti funt, aut loquutur ad gratia. princepSjinquiuntjcft fupra lcgcm:princcps ex certa fcientia amp;nbsp;pleriaria po ^fftatenihil non poteft:omnia bona ciuium funt principis fi exigah nec eft po^uli difquirere quare exigat. Atqui Chriftus in nullos uociferaf feucrius lt;]üani in diuites,in fcribas ÔC pharifasos populi moderatores, nonignarus in populo cflèadulteros5auaros,ebrios ôi ganeones. Non hæc dixérim, î}uod cos probandos exiftimem, qui feditiofis Si intempeftiuis clamori/ busexafperant principumanimos. Aliud conueniebatueteris legisprôz phetæ,aliud deceteuangelicum dodtorem:neceadem congruunthomi/ tïieuangeliftæ, qui peccator admonetpeccatores ,quæChrifto, in quem *'ullus omnino déliai neuus hærebat. Alrjs aliter aperienda ueritas, pro ^nipórum ac perfonarum ratione, nulli tarnen fubtrahenda cft, quum res poftulat, üt cum Paulo liccat gloriari, qui fie teftifîcatur apud Ephefios; Sei ^squod nihil fubtraxerim ütilium, quo minus annunciarem uobis, ÔC do/ Aü.za Wem uos publice. Nec leuior ert eorum culpa^qui de fuo addut : quam qui diuinis fubtrahunt: Nam interdum cælareuerum phas eftjuelquum in i^’gnus eft auditor juel quum nondum eftdocilismyfterij. Cçtcrum huma namifccre diuinis quafi paria, facrilegq genus eft,toties hoe prohibête fcri/ pfura:uelut Deuteronomr) quarto:N5 addetis ad uerbu qd uobis loquor, ^ecaufcrctisexeo.Diraminitatur etin Apocalypfi fpiritusfaii^us,quiad/ Wetitaut detraxerit aliquid uerbis prophetieis.Non diminuit aut, qui quæ A4derclt;(clt;j|gt; °3'^mpræfens tempus rcferûat,difpenfandi prudentiamec addit,qui fcri/ wi/iMcre pturam fuapte natura fcecundam ad uarios fenfus accomodat ( qua de re fuoloco nonnihil dicemus) modo pios SC utiles,Nec addit,qui èuerbis feri pturæfenfum intcrpretatur,pium quidem illum,fed que forte fpiritûs fan/ dus illisUerbis non cxpreftït,modó adfit fimplex animus facile ceflurus, (j quis gcriuanum intcllcólum docuerit. Quis igitur addirr Qui conftitutio/ ncsmere humanas æquat praJceptis diuinis, qui feripturæ uerba feiens de/ torqüctad fenfurn impium aut hæreticum,qui apud imperitos citât è cano nicaferiptura quod illic nufquam reperitur,qui Platonem aut Ariftotclem hon minore fupcrcilio citât quàm Efaiam aut Paulûmon qu od ueritas non btChriftiubicuncç rcpertafuerit,fedquodde uerbis humanis dubitareli cetjdc diuinis no item. Ariftoteles docet uxorem oportere morigeram elfe üitojucrum hoc non eo redlum eft,quia prçcepit Ariftoteles,fed quia fie di ^btlex naturalis pariter Si diuinatat quicquid deus præcipit, ideo reôtum U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;domino eft. Seruusaudit in ComeediatOuis te ift/

æduffitloqui^ Qiiôd fi legibus agitur cum qs,qüi tempore legationis ptincipis uelReipub.nomine fufceptç,negociantur aut fîmile quiddam

2 agunc

/

Ë C C L E s I À s T AE s I V É

CtgUliL»k|UtVl WlUCllUUllJ Ult ipj VJWl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^uvAk,tJ€4.i.vt^

hominum pcdtus totasc^ animiuires rcquirit,non ncgoci'anturmoûO’iea amp;nbsp;fœnerant et benigerâtur,atlt;ç ad fordida etiâ miniftena femet abijciuntj pudet referre,dum exigua mercede códuóti pradunt culi’ni’s diuitum gt;nbsp;du® canum uenaticôrum,Ôi: auium aucupum afsiduâ curam gerut. AtinquifS) ifti non funtEccIefiaftæ,tâtum presbyterî funtuerum olirn omnium près/ byterorumeracdocereEuangcîium jhuccertèomnes debent incumbcrc, ut fi' res pofcat,ad docendi munus afcifci poflînt. An igitur rem tantatnmo lient! fupereft tempus,quod impcndat negocqs fuperuacaneis,quæutiaw turpia non fint,certê hoc ipfo pcrniciofa funtquod auocantàcurisnecefla rqs,indecora,qu od huit perfonæ non conuenitea faltatio,criminalia,quoo his inuoluti, non præftant operam domino quam debent, audituri fcfl” nequâ,quum ad exaôtam illam ratione uentum fuerit, Qu od fi in huma/ nis legationibus tâta requiritur integritas,ut in crime uocetur acccpiflè nusamplum ab ijs ad quos mittuntur, quid dicendum deris,quipopoli^ quem docent expilant,qui teftamenta cap tant,qui opes, qui mundi g oria ucnâtur,quum Paulus tam infignisEccIefiaftcsdicanHabcntesuidum^ ueftitum,his contenu fumus. Quanquam ille apud Corinthios ac Theiw loniccnfcs plus hoc præftitit,fuis manibus fi'bi parans uidtû, quo gratis d® ceret Euangeliu.Scriptura uetat obligari os boui trituranti,et ApoftolüS^ gnofcit çquum eiîè, ne quis militet fuis ftipcndrjs.fatctur operarium ellé“' gnum mcrftdefua,ÔC Galatis fcribcnsiubct,ut qui catechizatur catechisanti communicet,fed addit,in omnibus bonis. Cæterum ditaru^ hoc feculo feruum dei,bonum non eft,ÔC mundi gloria deliniri bonutnn^ cftjôC fplendidis conuiurjs faginari bonum non cft , Hæc igitur acaperca populo crimen eft.In plerifcp locis præfcripta funt côcionàtoribusfuablâ ria,quæ ad mundiciê uitæ fuffi'ciunt,modo frugi fi'nt 6£ fobrq:datur dium Ecclefiaftis non conuiuatoribus, non fatrapis,non fcortoruauteqi“® rum altoribus, hoc oportet eoseile contentos, præièrtim quum cxpedenl^ inæfhmabile ftipendiumab eocuius negociumgcrunt,uitam aternam-Quanquam dominus pollicitus eft fe amp;nbsp;iîla adieôturum, quæadcorpons neceflîtatem pertinent, qs qui toto peólore quærunt regnu dei, Deirégna eflEuangelijprouentuSé Poftremointer mundanosfiquipriusparum frugi fucrât,et diilolutiüs uixerât, fiifcepta legatione coponunt fefe,ômneS ingeni] uires aduocant,ac uelutaliam fumunt perfonam, quo muncriddf;^ gato rcfpondeant : quâto magis oportet eandé adhibere folicitudine’9^ legatione fungitu r pro Chrifto, ut per illû mundu réconcilier patri, quem/ itCor,5admodumad Corinthios fcripfi't Paulus: Omniaautemcxdeo,quinos

reconciliauitfibi per Chriftum, ÔC dédit no bis minifterium reconciliation nis, quoniam deus erat in ipfo mundum reconciliansfibi, no reputansde/

DE RATIONS C O N C. Elß.

lióh ipfofum,8Cpofuit in nobis ucrbumrecociliationis. Pro Chriftoergo Icgarioncfungimurjtanquâ deo exhortante per nos. Quum audis omnia ex dco,agnofcis dignitatem Icgantisiquum audiSjqui nos reconciliauit fibi per Chriftum,audis fublime legationis argumenaim, ettam pîaufibi/ k:quumaudis,ôi pofuiti'n nobisuerbum rcconeiliationis, agnofeisineuita bilemandatum.Ä pâtre deo mitterisjpro filio dei,adfers nuneiu multolæ/ tiiTimufn,dcpace farta cum deo fi'liocp eius:tua? partes funtperfuadetc fin/ gulisamp;uniuerfissqui in Chrifto collocaruntfiduciam,pcrcum gratiscon/ donari peccatauitæ fuperiorisomnia,uocariinfuperadhærcditatcm uitæ cœlcftiscum Chrifto,modÓ per ilium rcfufcitatfipofthac ambulent in no/ üitateuitæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Similiter feribit EphcfijstVt detur mihi, inquit, fermo in

spertioneoris meijcum fîducia notum facere myfteriû Euangclq, pro quo ‘cgationcfungor in catena hac.Et qui tam arduâ^ tam magnincam gt;nbsp;ÔC tam plaufibilcm fufeepit legationcm,non fe componet, ÔL omné folicitudincm ^duocabitjut bonafide,ut decentcr,ut féliciter dclegatu munusobeat Z aut fonimittct ctiamjUt fuis moribuSjSê fibi fi'dem abroger, Si. fundtionem de/ occorct,ôc Icgantis iram in fcprouocct, èC Chrifto fuum lucrum intetucr/ ^t^Anpotius hoc agctjUtuitæ fandlimoniajdclegatam funiftionem corn/ ^cndabilem reddat.Paulus honorifi'catEuâgelium fuum: Vobis enim di/ ^°§fntibusjquatcnusfum gentium Apoftolus, minifterium mèum hono quomodo ad æmulandum prouocem carnem mcam nbsp;nbsp;faîuos fa/

^'^ttialiquosexillis.SedquomodoPaulusglorificatfunClionefuamno uonorificdre ’'^iticrocquorum,non ftrepitu appartuc^ famulorum, quod (oienthuius ’^^ndilcgatiîfej quod ftudio lucrifaciêdi quàm plurimos omnia fi'tomni/ ^Sjotnniii fc feruû facit,qu od gratis,hoc cft,ut illius utar ucrbo,àJ’té ttäpo/z 3atnmiftrat Euangdium,quôd undiquaep circumfpccftus eft, ne quod of/ ^^Mifulutn ponat Euâgclio,quod inter tot affli(ft:iones,carccrcs ac mortes, fonfiantialaQit^jtgpfæ Chriftum. Ad hocegregium exemplar opor f^tomnesEcclcfi'aftas properare pro fua quenep uirili,ÔC hue à tenens edu/ f3ndifunt,quî huic muneri deftinantur. At non eft,inquis, ambien/ 3dignitas,nccquifquam cam prouinciam debet capclTere nifi uocatus ta/ ‘ uam J nbsp;nbsp;J pß. anabire dignitatê humano affc(ftu,aliud ardere

flîdcrio benemerendi de p!urimis:rurfus aliud eft fcfc præparare pulchcr ^'^æfun(ftioni,fi forte uocetur,aliud cft,nullo delegante prouinciam inua f'^f'ApoftoIus ait:Qui epifeopatum dcfidcrat,bonum opus defiderat. Si Wem officij nomen eft non dignitatis epifeopus, ÔC militate uerbum z/ Kcopusjhinc didtum,quôd qui fe profitetur dueem exercitus, iZu\(rjlt;07ru// ’^'^ft'difpiccrcdebetsnequid défit fui ucxilli militibus. Vnde ÔC Homerus

^'^orcm \.'nï(rv.o'nciy , Agamemnonem Imperatorem •ssotfAvoc, Âxïèif PprlIatjicJ cft,populi paftorcm.Laudatur igitur orc Pauli, qui officium e/

c ) gregium

grcgium deßderat,tnodonmul amp;illa eurer,quæ rcquiruntur adgerenz dum officium. Horum cnim prorinus fubtcximr catalogus, oportet epi/ fcopum irrcprchcnfibilcm eflê amp;nbsp;c, Bonum opus dcfîdcrarc chan'tatiscft, J dignitas comitaturukro,non affcdtatur,amp;eai'pfaquæcontigit,totaucc titur in Chriffigloriam. Qui facerdotiumambit, utquotannis accipiat quindecim miita, utcquisquadraginca ffipatusincedat»utc!uitatcsamp;ar/ CCS occupet, ut Dux aut Comcsappdlctur, non dcfîckrat opu^ fed opes; fed qui in hoc mortiffcat carncm fuameum uitqsamp; concupifccntns, cjui ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;piis ftudfjs in hoc colligit robur fpiritus, qui in hoc inftruitpedus fuuifl

falutiferadodtrina, utcitra reprehenfionemannunciet populo ucritatem ac legem Euangelicam, is reuera deiîJcrat opus omnium maximum que gratifsimum, fed idem omnium diffi'cillimum. Difficillimatn eftautcm,non ob id täcam quod ardua fi'tphilofophiaquam docct,quód populus bellua fit multorum capitum,quódin omni liominum gcnerepln res maliquam boni, quod multi uocatipauciclcdh'ruerumctiam multoni^ gis quodEcclefi'aftæ totum hocncgocium, non armis, non tormentisaut ^clepafles carceribus,fcd lingua gcrendum fit,non fæuitia fed manfuctudincjnontiia lingua^rem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perfuafionc,non infligendis mafis fed pcrfcrcndrs, non ocfidf'’^

do fed mortem oppetedo pro uiribus^Nimirum hæcprouincia fublinif^ animum,ac petffiis eximia quadam philofophia inftrudum requirit. uidelicet e{]^illud quod propheta uocat Irnguam eruditam, beatus

ÙV0U, id eft,ad docendum appoijtum efic, Ad doccndi’'’’ ƒ uinanemoidoneuseft,nifidodhis diuinitu^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Scdlugcndtinad’

quod pfæpoftcrè rebus humanisac leuiorismomenti longémaiorem ram adhibcmus,quàmrjsundepcndethominum alcroa félicitas. re fæpius queri compellor, quia fine fine modolt;^ peccatur hocuitio. difffium à domino, filios huius fcculi prudentiorcs efle in fua

filios lucis,fed nos Chriftiani,quibusilluxitfoliuffitiç Chn'ftus,fl'^' cHu 1 fit ucritas Euangclica,non fumus filij nodis neep tcncbraruni)*^^ diei:quo turpiuscft,in nobis inucniri non minuspræpoftcraiudki'a.Qïquot;^ agrum colono # ni prius cognouen't ilium ad agricolaflo’’^^ excrcitatuC^C^isconducituinitorcmnitiscolendærudé'TC^uis côw^^f ru aurigandi imperitoCQuiscómittitcquosfüos huiusartis ignaro^v^ loquor decquisC'porcorum gregem non cuiuiscommittimus,fedJ uigilantem, aeperitum rcquirimusfubulcum. In rebusfriuolis dcligimus,5C domini gregem nullo delcdu cuilibctconcrechmus. cordiafit,quódmaiorcdcledu picric^potetcseligunr,quibuscomd'' cquos fuos alcndos,quam quibus liberos cducandos.Principes gentiore cura cómittunt magiftratu quàm aucupiû.fcd quod deader ximus,3d principes,epifeopos, ac facerdotiorum patronos magis

DE RATIONE C O N C. LÏÖER 1.

Vcrum aliorü in fufcipiendis fundlionibus diuinis prrcpofteruS ed pudor: SiquisgladiatondicanEfto nauclerus,Refpondebit: Qui poflùmC' Mare hun^ uidijHon eft res harenæ meæ.Si quis naucicro dicat : Efto medicus, curaciuium morbostrecufaturus fit i negans fibi Icdlum Hippocràtem aut Galenum.Si quis agricolæ dicatîExtrue mihi domû.Refponfurus eft:Ego aratrum duceredidici,non afciam,fecurim autamufsim. Et tarnen ingerut fcfcad facerdotium,ad paftoris dignitatem, qui multo minus idonei (unt ad prouinciam quam fufcipiunt,^ fubulcus eft ad regendâ nauim, aut cab Karius ad dandum pharmacû. Quis eft tam impudens,ut pro architedto üdithabcrGqui nunquam celte fumpfit in manum f Quis audctpidtorcm pfofîtcri, qui ncc colores terere nouit,nccpenicillu duceref Quis fibi fumit dtbarœdi pcrfonâ,qui mufi'ces plané rudis eftÆt tarnen inueniuntur, qui paftoris offîcium fufcipiunt,qui fibi uindicâtepifcopimunera,nihiloapuo Ksquàtnfîfambucam caloniaptauerisalto,utinquitille» Hicuideoquof/ dam refponfuros,qui per alios facit,pcr fefacereuidetur: (îc reges nauigât, ** diuitcs ædifi'cant.Fateor, uerum nec illi uocantur nauclcri, nec hi architcz fti:atquidarn facerdotes quumnihilhabeant facerdotc dignum,tarnen boc titulo fe iadlant,honorem ac cenfum facerdotibus debitum cxigüht,di düoluntôJhaberiquod nonfunt.Tales diuus Hieronymus alicubiexpo ^^^Mafachiam admonet his uerbis:Sacerdosqui ignorantiam in cætcris diiigentemjin fcripturis fandlis obtendcrit negiigentem, frufllt;a iadlat dû ^’quot;tatcm,cuius opera non exhibetSed hifce tcmporibus cpifcopi quidam colore funtexcufandi,qua de rc paulo poft nonnihil dicemus:uix ta ^cn inuenio quo colore poflînt cxcufari,qui facerdotia facerdotqs accumu •antîitem paftores qui per uicarium redcmptorê, rurfus uicarius qui per uû carium,uf(^ a J tcrtium aut quartum uicarium præftat officium fuum: imo nepræftatquidem, quoties,ut ferc fit, poftremusuicarius omnium eft de/ Krrimus.Scd hæc de epifcopisac facerdotibusuetus querelaeft,quam hic tcnouare noneft huiusinftituti,præfcrtim hifce tcmporibus,quibusadeo iiialisfacerdotibus nullus habetur honos, ut boniquoq^ cotemnâtur àlai os.Siproficitadmonitio,fatisadmoniti funt in fcripturis canonicis, ac ucte tüm dodorum feriptis, in ipfis dcnicp pontificum dccrctis. Illu4 hodie •îiagisfuadendum cft,utuniucrfuspopu1usuitain melius commutata,pre dbusaflîduis àdeo flagitet,utprincipum ôô facerdotum animosadeacon/ Vertat,quætum Chrifto grata fint,tum populo falutifera.Si populus præ/ bcatfedocilcm,dcus non patictur dccfle docftorcs.Fit cnim frequenter, ut j n^clix nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» litnamspMQr

auram populi ccruiccmjdcus pro principe immictat tyrannùmspro epi/ Kopohypocritam,pcr quos flagellcntur potiusquàm curentur. Sic popu/ 0flraeliticopro Samueleiudicemitifsimo flagitanti regem, deditSaulem 7^3nnum,Nec improbatur quod in facris litcris fub perfona non probata

dicitui:

E C C LE s I AS T AE SIVE

dicitur: Qui rcgnarcfacithypocnta propter pcccata populr. Quod hicap^ pellat hypocritam, Zacharias uocauit Idolum Si ftultum paftoré j^ucni dominus profïtetur fecxcitaturum,nimirum oh populi rcbdlioncm-ttiu/ a.Rfg.*’- xta uaticinium Micheæmittitur à domino fpiritusmêdaxjquidccipiac A'

chah rcgem.Digni funt ut per malos afflidli difeât ftultitiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;he

nemonentibus aufcultare nolunt. nbsp;nbsp;Qui uetcru fcripta torquetin facerdo

tes ôi epifeopoSjmeminifle debercnt nunc in quibufdam nationibusaliuin «Hè ftatùm ecclc(îæ,fortaflè ncceflarqsdccaufi's induótum Germanotuin fcritaseffccitjutepifeopiaduerfuspopulircbellionêjopibusjarinisjarcibiii » ac mudana ditione munircntur,quo multitudo quæ monitis falubribusp^ rere nollct,ui metu^ mali coercerctur. Apud Anglos nulla quidem cpifca' ps aut abbatibus prophana ditio eft, fed tame bona pars opum eft pencS Ecclefiafhcos. Arbitror idem effc apud Hifpanos.Grçci uctcrem adhuc^^^f

■ uant frugalitatem, cuius non obfeura ueftigia Si hodie uidere eft in Italia? uteunep iam olim irrupit ambitio ftrepitusep prophanæ ditionis, idi^P^ cos potifsimum, per quos aliorum cupiditates oportuit corripi. Optan«** quidem cllctutomnes epifcopijnihilaliudcflcntquam epifeopi, fpiriw* busarmis inflrudlijfpiritualibus diuitqs opulenti,Si quo quifep eilet Jig'’’ täte maior,hoc eflet à curis mundanisliberionuiciflim populus eftettrat^ ^^ifeopi Ger biliSjac talibus epifeopis moriger. Veru Germanoru epifeopis par nomine ætÿiioresefTcoquQd iftud exemplum non ipG repererunt,

( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feis ufcp feculis traditum acceperunf.adde qu ód multorum præfuluin“'“

tam latêpatetjUtfiquàmmaxime forentexpediti omnibusmundanis gocijSoUon poflent tarnen in omnibusoppidis concionari, quum hodicigt;^ na ciuitas coplures requirat Ecclclîaftas.Quo magis admiror fî Mediobn'’ aut Conftantinopoli non fuit niftunus epilèopusacdodtor jillicAmbo^ fiusjhic Chryfoftomus. Etquemadmodûexpeditadarcendafehifoa^ unum eflepontiHcem Romanûjqui præfideatccclclfjs omnibusn'taeadcni ratione cxpcdit,ut multæciuitatesuni pareant epifeopo, quem tanien“quot;^*^ retcllc inftiutftum facris litcris,ut Si ipfe nonnun^ concionetun ôldiosa^ feifeere ualeat ad hoc munus idoncos.Exemplum excitabitalioSjiudidi’® Epifeoporum fubmoucbit inidoneos,Ac mca quidem fcntentia,talis epifeopus inaïus^ prlt;eapu£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prccium fcccritjfi fedulo per fe fuosc^ aduigiletjut fingulis ccdefijs'a®

neipaftorcsac c/ießakmiioi præfîciantur,palàm autêinutilesabcomuncrc ' fubmoueantur, quàm fi ipfe concionandi negocio totus incumbat.Vtaut ’ fuppetat talium uiroru copia,ilia coducent plurimum, ficuret adoldtentcs bonælpeiin Academrjspublicis erudienclos, Si fi neminem ad presbyte/ rr) gradu admittat,nifi' qui de fe no oblcurû fpccimen dedcrit,forcutalicjua do Donu Eccicfiaften podît agerc. Hic enim fons eft, unde featet maxima pars calamitatum ccclcfiæ.Epifcopus in omnibusccclefqs cocionannopo^

DERATIÖNE CONG liber I

ffftjUnus tarnen poteft omnibus de fîdcii paftore profpiccre: l'd licet fubito fortailè nopoteft fieri, tarnen fenfim acpaulatim fieri potcrit.Quód fi quis ' tontingatcpifcopus,qui magis idoneus fit ad adminiftrandu quam ad do ttndum, hac cura facile penfarit quod diminutum eft. Hue autem maiore ftudio incumbet, fi reputarit fummum ilium paftorem ipfi imputaturum, quiequitd illi deliquerint, quibus fuas uices delegauitjnter omnes igitur cu/ fsshancdecetepifcopiscflè primam acpræcipuam. Cordatiprincipesniz bldiligcntiusaccurât,quàmutfibiparentfidosacpericos belliduces quiz I^usc5tnittantexercitû,quippe perfuafi,ab hispendere belli fortunam: nec ’^’fiftimant grauem efiê iadturâ, fi gregarius miles cadat ÔC fine nomine uul §us,mociÓ ftrenui duces fint incoîumes:quâto magis aduigilandû,ut grex dominicus idoneos habeat paftores. non agitur res ludicra, fed pcriclitanz ^'■totanimarum milia,pro quibus liberandis Chriftusfanguiné fuum fu ôitîproquibus uiuifi'candis femet in morte tradidit: fed in primispericlitaz ^dpfcepifcopuSjde fingulis ouibus domino ratione redditurus. Proindc ’ ^quam fibi permittat epifeopus ceftàre, alibi ceflet potius : fi delinquere,

delinquatpotius quàm in hoc negocio longèomnium periculofiftîz ’

*^0. Nec fatis ad exeufandum eft argument!,iî dicat epifeopus,ifthuc uica/ '^’isnieisamp;:ofticial{bus delegaui, quandoquidem ÔChorumintegritas ipfi Pæftandaeibin quos fi' animaducrtit,in peculatu deprehenfos^quanto iuz J ^^P'itiiendifunt,quihancrê mala fide gefferunt. Non ab re fucrithoc °forcferi-çqm'j accident Dauidi quondam epifeopo Traiedl^,ducis Phi Dauidepifco/ 'FP'lt;:ognométo Bonifilio:Vircratapprimèdolt;ftus,rcic^ Theologicæpe . ^’4^od in nobilibus ÔC illius præfertim ditionis épifeopis prophana diz

^°nuftispcrraru eft: audierat inter tam multos qui facris iniriabantur, ’ ' r , '■'‘'tï'oseflequiliterasfcirent.Vifumeftrcm propiuscognofeeretinau

quatti admittebantur examinandi,iufsit fibi poni cathedram j ipfe finz f’^'^Pofuit quæftionesprogradus quempetebant dignitate,hypôz

^onishjtijj.is Icuiores, diaconis aliquâto diffîciliores, pre^yteris theolo tribus. Qui his rebus prçz

Qæntjcxiftimavut ingens ccclefiæ dcdecus fore, fi pro trecentis très tan j*^’nitiarentur.Epifcopus,utcratfcruidoingcnio,rcfpódit:maiusförc de in earn pro hominibus admittetentur afi'ni,ô^ omnibus afi f tolidiorcs.Inftabâtrj quibus hincaliquidemolumêti métitur,utmode ctur lententiamJ reputans hoc fcculum no gignere Paulos aut Hierony

fç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^æstecipiendos qualcs ca ferret a:;tas.Pcrftitit epifeopus, negans

afinos pro hominibus non admifz

• Hic confugiendu erat ad extremâ machinam.Admota eft.Quæ nâ^ ^5^accEpifti,inquiunt,uifum eft pcrtêdcrc,falaria nobis augeas oportet,

fine his afinis no eft unde uiuamus, Hoc ariete deieeftus eft eredlus

illeprxfulis animus.Atqui hicariesmukismodis rctundi potcratjSalsriS' uobis dantur non ad luxum ôi ambitionemjfèd ad fobriam uitanijadhâc fufFiciunt quæ damus. Verum hoc diótu fortaflc retorqueri poteratin epÿ fcopum,cui cenfus Ecclefiafticus datur ad mundum uitÄum, non ad fatraz fjarum ftrcpitu.Gencrofius igitur crat diccre:fi quid ufibusucftrisdceft,a/ iundefarcietur,uel de meo cenfujmodó nc cccleGa talibus miniftrisconta/

minetur. Pehti belli duces malunt educerc mediocrem manu, fcdadcon/ T«r5lt;pffrz flidluidoneamjcp numcrofam inutilium militum turbam. Quidautemre/ ecclefia pauciflimos habeat facerdotes ad ecdcfiaftica fundaonc idoneos^an infinitam inutilium turbam,qui citius oncrent ccdcGam IcuentC Omncs ecclcG'a: ccnfus defidcrant,opus ccclefi'afticu pauci autnuH* dcfiderannpafci dcfiderant non pafccre:fubtrahc pabulum, uidcbisp^t paucos ambiregraduscccIefi'afticos.Quid quod ecclefia paucioribus hab« ret opus,fi finguli ncccflarqsacproprrjs tantum fungcretur ofFicijs.Diaclt;^ ni rccitarcnt facra Icólionem,présbyteri docerent Euangelium, Si aSfflio’^ ftrandis facramentis adefient epifcopis.Nunc ad cancndu confccrantun^ ccrdotes,quod olim eratlaicorum, Si ad mifiandum:utruncp tolerabito^ fi hæc tantum intra publica templa confi'fterent. Nunc in nonullis regio*”' busfingulæ domus priuatim habet fâcellum ac facerdotes: Si pafliw»!*“^^ creantur à fuffragijs cpifcopi,qui poflînt à quouis côduci cpifcopo,iôfo**' fecrantur presby teri,nullo certo ccnfu,(èd qui uel à coriarfj cuiulpiam ƒ rcconduca^tur, utdominæ in tcmplû deduôtæ codicêporrigantte*'”^ gcnu,ôi eandcm fimili ceremonia domu redueât. Atqgt; in hûc ufum crean/ tur, per làltum utaiunt, idc^ ante Icgitimam ætatem, modo numerew*;^ liqmd. Paulus uult adolefcentiores uiduas nubere, nec]^ fed cas modo quæ ucrè uiduæ funt,nc grauctur ccclcfia. Quod in mun^ bus minifterqs ftatuit Apoftolus,cur non fiat idem in fublimioribusof nibus, qutmagis grauant ccclcfi'amtut non rccipiantur diaconi nifilt;5^ rè diaconi fint, hoc cft, ccclefiæ miniftri,non admittâtur prcsbytcnX’T uerè presby teri fiht,uita puri,autoritate graues,eruditionc falubreS' in nonriullislocis,ficadaucrambit'ofidiuitisfiteffcrendum ,quâô*’*'^ mus presbyterorum turbam.Videasicxcentosadmanumeflcq***^^” ïugubria,qui célèbrentparentalia,Siprædicandu Euangclïum, I rundem paucitas,ibi uix unum reperias. Qui bcllum mouét ob neg^ö I cimas,indignèferentesacfulmen etiam torquentesin illosquiI défias: qüânto iuftius in eos comoucrentur, quiquum luxuricntufO“^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

ftipëndqs,grauantacdcdccorantccclcfiam uniucrfam,non tantû”P^ c I puIumjChriftiânujUerumctiâapudillosquifuntcxtra ccclcfi^f®*\ I Nam hi ex miniftris ccclcfia: uniuerfam çftimâtecclefiam.Igiwf nbsp;nbsp;nbsp;f j I

qui ex animo fauet ecclefiæ cômodis, hic in pdmis deberet

5

DE RÀTIONÈ CONC. LÎEEr I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$0

Rfeœrit, facile codonabitur quod ipfe tio docct euangclicâ philofbphiaitii ftadmittctur illud apud iurccofultos decantatû:qui per alium facit,per fe fâ ^ctcuîdctur.Necabfûrdû uidebitur illud Comici fenis côfiliû,qm' quû uide fetuidtium fenem in agro afiîduè portâtem aliquid fodientem, arantem 3cfarricnté,G'c ilium admonuin quod in opéré faciûdo operæ cofumis tuæ, Hftimas in illis exercédis plus agas. Itidem epiieopus cuius latè patet ditto, plusattuleritfruâ:us,n totus in hoc fit,ut idoneos paftorespræficiatfinguz quot;seccleftjsjac præfedtosin officio contineat,quàm fi ipfe unam aut alteram ^cclcGam diligenter adminiftraret.Hæc cura pon tan tu impendtnda effiet ... oppidis,fcd etiam uicis ac monafterqs. Vicorum ac pagorum facerdotes, ïrbitrorinprifciscanonibusappellari Corepifeopos, Nam feribendû opi/ ’’ofChorcpifcopos,qd Grçcisinterdûrusautagrûdeclarct.Quo ^dioreft agricolarum populus, hoc magis eget à quo fale condiatur Euâz

S^HCo.Etantiquitus monachi ac facræ uirgines in templis comunibüsquoz virgintsin/ ^^caudicbantepifcopumdocentem.Nuncqüoniam domi tenetur indu/ d«f« æ’CiJrandum cfiet,ut domi habeant à quibus facra dodlrina doccâtur,exti “’^ætur,confolcntur admoneantur.Vndealioqui uidemusin monaftez ^nsetiam bonæ difciplinæ,pro ucra pietate tantum fupcrftitionis, pro chaz ^f^t^antum frigorisaclanguoris nifiquod non pafeuntur afliduè uerbo ^■•ninc toboratur fîdes, hinc incalefcit charitas,hinc efferuefeit uitæ cœlcz ’^‘^ciidcrium: fine hisetborum deledlus, ueftis, cantioncs,cat|cræ(.^ cerez '’'°nia;,adfupcrffitioncm tenduntuerius cp ad pictatem. Hicquæfo tecu ^'^amp;^csjan cuius humeris tot ciuitatum, tot ecclefiarû cura incumbit,ocium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

'^acad ucnatum,aucupium, alcam, operofa conuiuia 8Cc. Hoc quale fit J ’’’•cjuifcp poterit æftimare. Modica: domus paterfamilias, cui fit uxor, aliquot ÔC famuli -, quot curis diftrahitur ut paucos cotineat in officio, S^’^inhoshabeatfummu ius,non imperandi tantumgt;fcd amp;nbsp;indudcndi,et . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abdicandi : quum epifeopus quatenus eftepifeopus nullurn

nabeat niß docendi, monendi, obiurgandi, obfcruandi, amp;nbsp;confolandi, Vÿocifi nûcquoq^ fingulisciuitatibusfinguli prçcflcntcpifcopftamé hoc quàm fit difficile ,copiofc pariter Si erudite déclarât diuus

’^poftomus in libris quos cofcripfît De facerdotio .Schpfi't ille quidem ^ndum epifeopus, iaij, pertradus ad hoc munus, uaticinium fuum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

f uenüiniutn, ipfa re expertus eft.Vtinam aütcm hodie minor eßet prin ^putn uiolentia, cicricorum rcbellio a^opuli durities, hærcfeon tumultus. ^aantutti igitur negoerj credimus efic, cum prçtcr uicos Si pagos, uiginti juentes ôc arnplæ ciuitatcs uni parent antiftiti. Sit hoc leucjunius hume ann ^^^^^^^i^Q^^tuor autquin«^ talcs epifeopatus cum aliquot abbatfjs ^1- Q^’^’^orifatcatur hancfarcinam eflemaioré humants uihbusC l'hæcquoc^conduplicaturprophanæditionisaccenîonc. Cûpn'mis arduum

I ECCLESIASTAE SrVE

arduum eft præftare bonum regem, muko diffidlius eft præftarc piup’’ fulem ucl uni ciüitati.Quàm igitur graue farcinä portât, qui totciutoo^w totregionibusfimul debet ÔC bonum epifcopû, Si. bonu principcw^^ non ob id mihi commcmorantur, ut fuggillem noftri temporisepi^^®P°®’ fed ut comonftrem,quanta ab illis requiratur fobrietas ac uigiIanW.^æ^ dam enim ex his honefto colore poflunt exculari. Vtuni Metropo“^® plures ciuitates committerentur,perfuafit concordiæ ftudium acftditioniS metus:ut adderentur opes ac prophana ditio,compulit genus feritas.Qp^ les Si hodie ferutur Hyberni, amp;nbsp;olim fuit Germania ad arma prompt®*’’ quam ad philofophiam,priu{quam Chrifti iugo ceruicem {ubtnitteret, liberalibus difciplinis mitefeeret, Atc^ utinam nunc nulla extarentueteriä ferociæ ucftigia.Haótenus igitur quod receptum eft, Si excufaripoteft ƒ ferri debet. Cæterum quod unus plures ambit epifeopatus, unusfaceM®; plura faccrdotia,uix inuenio colorcm quo excufem,nifi'dixerimus,hocnö ex auaritia,non ambitione, fed ex abundantia quada charitaus proncilö» quadeiîdcrantquamplurimisprodeflè. Verum hæcquoc^ iamôipalin’ à cum applaufu hunt. Nee ignore, quam uiolenta, quàm tyrannicaresüt mos femel in publicum receptus ufum.Proindc quando prçftat hæcnüi’'' ni fatis^ rclinquere,faltê illud omnibus cordi eflc deberet,utinter propb^ nas curas hæc nó fit in poftremis,ut munia quç per fe prçftare no poflüH^ idoneis uiris delegent. Vcrû in hæc comitia nó funt admitted! pefsimi^^'' Ucerdotid fultorcs ,priuatus affcótus Si auaritia.Cognatus eft qui petit

fyncere con/ propinquitatis affedtu charitas fponfæ Chhfti.Si princeps obtrudii^' (-yj fauctjfit tibi prior fummi principisratio.Denicp Si hueualeatp*’^

ftatis magnicudo,ut irrumpere conantes arecas,ingreflos cxpellas.Hu^''^ ‘ leant opes,ut de tuo fi neceflèfueritquibufdâ ecclcfrjsprouideas,utoc'’^f®

fam indolem præ fe fercntes,benignitate prouehas, ut collegia ftuenoW^ in hoc pcculiariter inftituas,collapfa inftaures,inquibus fèleótaiug^^*^ formentur ,non tantum ad difputandum,fed muko magis ad conö^f’^”' dum.Nunc enim fieri uidemus,utcx ijs qui in diatribis theologtcis^^*^^'^^ • cxercitati funt,quamplurimi prodeant ad difputandu arguti, ad^ócio^^quot; dum accommodi perquam pauci. Hie mihi fuccurrituiromni

Guilel.vudrd culorum dignus Guilhelmus Vuaramusarchiepifeopus Cantuafl^'^*’®’^'’ tius Angliæ primas,non ille quidem titulo, fed re thcologus. eratcuimlu/ risutriufep doólor, Icgationibus aliquot féliciter obeudisinclaruitjSi rico regi eius nominis fcptimo,(ùmmæ prudétiæ principi,gratuschaws9 faóhiseft. Hisgradibus cueóhiseftadCantuarienfi's Ecclefi'æfaftigii’®’ cuius in ea infula prima eft dignitas.Huic oneri per fe grauiflimo^^'^'^'” eft aliud grauius.Coaólus eft lufcipere Canccllari) munus, quodququot;'^ apud Anglos plané regium eft,atc^ huic uni honoris gratia

6?

^^cum proccdit,regia corona fccptro regio impofita gcftatur. Nam hie ƒ uclutoculus, os, ac dextra régis, fupremust^ rotius rgeni Britannici iu/ ’^•Hancprouinciam annis compluribus tanta dexteritate gcflit, utdicez ilium ei negocio natu,nulla alia tencri cura.Sed idem in his quæ ipcóla “Sntad religionem ôi ecclefiafticas fundliones tarn eratuigilans ôiattenz diceres eum nulla externa cura diftringi.Sufficiebat illi tempus ad re “giofeperfoluendum folenne precum penfum, ad faerifieandu ferè quotiz audiendum præterea duo aut tria facra,ad cognofeendas caufas, ad ^cipiendaslegationes, adcofulcndum regi fi quid in aulagrauius extitip æ^aduifendascecleiîas,iîcubi natum eßet aliquid,quod moderatorcm po *Wet,adexcipiendos conuiuas fæpe ducentosj deniep Icótioni fuiim da/ ®aturocium.Ad tarn uarias curas uni fuffieiebat amp;nbsp;animus amp;nbsp;tepus, cuius •quot;illamportionem dabatuenatui, nullam aleæ,nulla injnibusfabulis, nul/ ^•iiluxuiautuoluptatibus; Pro hisomnibus oblcólamentiseratilliuelaz *’”^gt;iaquæpiam ledliojuel cu erudito uiro colloquium. Quan^ interdum ^'Icopos,duces,amp; comités haberet couiuas,fempcr tarnen prâdium intra patium hora finiebatur Jn fplcndido apparatu, quern ilia dignitas poftuz ’®oat,didu incredibile,quam ipfe nihil deliciarum attigerit.Raro guftabat ^J^'itti,plcrunlt;^ iam turn feptuagenarius bibebatpertenue ceruifia,quam '‘‘Iiiriamuocantjeamt^ ipfam perparcè.Porró quum quam minimum ciz futneret,tarnen comitate uultusacfermonum feftiuitate^mneconui quot;'^txhilarabat.Vidincs eandem pranfi ÔC impranfi fobrietate. A cœnis in ^®^gt;nabftinebat,aut fi conrigiiîènt familiäres amici quoru de numero nos ®i'aniüs,accumbebat quidem,fcd ita ut pene nihil attingcrct eiborum: fi taz non dabantur,quod tempon's cœnæ dandum erat, id uel ptccibus, uel æd;ioniiinpj.j^debat. Atcç ut ipfe leporibus featebat mire gratis i fed citra tnorfum att^ ineptiam,ita liberioribus iocis amicoru deleótabaturl à fcurri litatcófobtreófatione tam abhorrcbat,quam quifqua ab angui.Sicille uir tximiusfibifaciebatdiesabunde longos, quorum breuitaté mulri caufanz ^.Ettarneniftiqui fubindequerunturad ferianégociafibi deefïcocium, bonam diei partem, interdum noótis perdunt fn rebus non neccHarfis. Verum uteó redeam,cuius graria interieci hunc fermoné: erat illi iuxta mo ittnhorum temporum neceffum prætcr familiam, quam alere cogebatur öümeroiïfsimam, aulærcgiæ,totius regni negoerjsctiam prophanis dare operam,ncc ibi moribus hodie rcceptum cft,ut fummi præfules côcionenz lUhtainen quod in hoc offierj genere diminutum crat,abunde penfabat gc lïïinauigilantia,partim profpiciens ne quisinutilis ad dominicigregiscuz •■^niadhiberetur, partim multos (ua liberalitatc fouens in literarû ftudrjs, Quosfperabat ad bonam frugem euafurosn'n hos erat tam expofita libera/ '*£3S,utmoriens nihil omnino rcliqucritprxfentis pccuniæ j (ed æris alieni

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f nonnihil

ECCLESIASTAB sîvé

nónihiljtamctfi non dccrat unde id difiolui poHct. Hæc ncduaqaaM^of àd gratiam,amaui uiuum,nec minus amo mortuum. Quod enim iniHo if mabam non perq lSi fupputêjquicquid file mihi dare paratus crar,immeti fa fuit eius in me liberalitasifi ad cakulum uocemus quod accepi, fane modi cu eft.Vnicum modo facerdotium in me contuiit; imo non dcditfedobtnt ßt coftanter recuianti, quod eflet eius generis, ut grex paftorem requireret, quêegolinguæignarusprçftarenonpotcram.ld quum uertifletinpenfio nem,fentirett^ me Si earn pecuniolam grauatim accipere, quod è populo cui nihil prodeiTem colligcrctur ,G'c me cofolatuS eft uir egregrièpius,Quid inquit,magni faccres,fi uni agrefti popello prædicaresCNûc libris tuisonigt; ncs doces paftores fruótu longé ubcriore,ôî indignum uidetutjfi ad te pail Ium redcat ftipisEcclcGafticæClftâ folicitudinem in merecipio.Prouidebo ne quid illi defit ecclcßa:Jdc^ fecit. Nam fubmoto cui refi'gnaram facerdo/ tiumjis erat illi à fuffragqsjhomo uarqs diftradus negocqs,alium præftdf iuuencm rei thcologicæ peritum,probatis Si integris moribus.RO. loao^ Ï0. Roffenßi nem Fifeherum Roffenfem epifeopum, quod cuairjsomnibusofficijspf^ fuiedignis, turn præcipuèftudio docendipopulum uerupraeftaret epik^ pujfic amabatjfi'c uencrabatur i quafi' illcfuiftet Metropolitanus,ipfceG* fraganeus. Hoc teftimonium deftindlo patrono citra adulationis fufpiD*’^ ncm præberc licet. Nec ille meis eget laudibus, nec ego ullum adulation'^ præmîum ab eo expedto. Sed hæc ea grana commcmoraoi, ut oftéder^ exemplar, cjhod fecuti huius ætatis antiftites facile poflint pefaredwriif*^” turn offiefj »quoduarqs diftenti negoerjsad concionandum nonhab^quot;' uacuum tempus : turn quibus rationibusfibipofsintdies reddereW^^ res,ut ad uarias curas Si tempus Si animus Si ualetudo fufficiat. ncgociofa res eft Chriftianacharitas,ca quern femel occupauit,isdlt; mirum,quam mulns,quam uarqs curis obeundispar eflequeat. nim ne uulgus hominum,qui femper caulantur fibi deeffe ociu, fi ducat rationem diurnarum alt;ftionum,comperiant,mclioremac r tempon's partem,uel uoluptatibus ineptis,uel friuolis nugis impefl*^^^ fe:ad quas quum ampliter fuppetat ac iuperct il lis ocium,turpe ficio cxcufare ocium,cui uel foli cætcris omnibus negoeijs excufliSj

Gregontti (ftore uacandum cratSed præfto eft exemplum,hoc etiâ illuftriuSjP' gorius Romanus ponnfcx,eius nominis primusiqui quu infirmo dfe pufculo,affliótalt;^ ualctudine tame tot munrjs obeundis fuflScicbat’ peragebat facra folemnia, condonabatur apud populu,interdum pius,fedebataudiêdiscaufis,fcholæliterariæcuram gerebat,compö” ritus ac cantiones ecclefiæ,tot uolumina, totcpiftolasconfcnpfit:nii ' techuminos, eruditos examinât,facris ininat, initiandos cxcutitnull’ ’ donei:rcgum tumulwscomponit.

.DE RATJONE CONC. LIBERI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6?'

^^^jsprçficitidoneos paftorcs;ncc hoc contentus, in longinquas regiones «icgatapoftolICO fpiritu præditos j qui genres cflFeras Si agreftes côponâc Wphilofophiam euangelicâm ac difciplinam ecclefiæ, nihilo' fegnïór inte/ *^gt;11 in priuatis officrjSjdu inuilit ægrotosjduni increpat dcliriquerites/dum Stimulât ceflanteSidum cofólatür affli(flos,dum erigit pufillanimes, duth '^pitülatur (^preffsjdum diffidetes redigit in tócordia, dum ädeft môriéti ^us. Qui fadu eft ut tale corpufculû tot fundiohibus adminiftradis par Nitnïrum ignea charitas fuppeditabatuires, ÔC têpus uerè fumptus, ^tquidâdixit,prccfofiftîmus tanta parfi'monia difpenfabatur, ut nulla ih/ deperiret portio.Sic bcatus Bafilius corpore m’orbido, fie Chry foftbmus, ’^P’Auguftinusdclicata ualctudine iâ X fenio grauis, totarauis ecclefiæ fuffccit.Scitè didû eft à prifeis,ingens efle ucdigal parfimoniam» pæc cm facit, ut homini frugi licet modicæ facultates etiâ àd libcralitatcni quot;gt;llidant,quum prodigo necad uidum mundioremfihtfatis, Illelargitur ^femodica, huic ex amplis facultatibus non fuppetit quo placet creditoz' ^^•Conuenitautem utqucmadmodû in rebus humanis nihil eft tempo/ J^ptcdolîus, ita nulla res circumfpedius difpenfetür, quæ nunc à plerifcp' 'ƒ prodigiturjquafi nihil fitomninó uilius.Vtinam omnes paftorcsad hat fefe coponcrent. Scio quod hifee tcmporibus,quoniä nimium rcz »'auiuida Si operofa charitas,atCß exundauit iioluptatum amor, pró P“3n$ditionisacpccuniæ ftudium,uariæfaccrdotis fundioi^sin multas ^'ftributæfunt pcrfonas,id(^ interdû præpofterè,ut quæ fumma eft dclc/ S^^rinfimo, quæ infirria eft fummo rcfcructur, Is in cuius humeros tota “^usindinata rccûbit,uenatur,aut bciligeratur : ab hoc codudus' aliquis fólccrattordinat.Cófecrat parictcs,uafa,ucftcs,lapides,Si nolas, Parochus wntat8{adminiftratfacramcnta.Seorfum c6duciturEcclefiaftes,quiccrtis . oæDus ÿ horis unius oppiduli loquatur populo, quu olim unus his omni/ ouslufficerctminiftcrqs,nulla in re uigilantior aut frequentior,quàm in do ccndopopülû.Vædclicf)S noftris,ôi horum temporûmoribus.Sicquocp *’gt;xparatur,qui tolerabilem præftct Ecclefiaftcn , quum hæc quota portio lîtmuncris facerdotalis.Illud igitur primorû uotorum erat,ut dominus fuö gregi præficiat paftorcs fui fimilcs,hoc eft ucrè bonos, quos non pigeât Si ^itâ ouibus fuis impendere, qui ôd ipfi' norint uelintt^ præftare munus de/ lfgatum,ôi alios afcifccrc ftudeant,qui poftint ac uelint curarû parte capefz be.Sinondaturprimuscurfus,adfecundarium,utaiunt,confugiendum ó dtQuan^ hocipfum uix quis^ rede præftitcrit, nifi' uir fit amp;nbsp;prudes,ut hâteiigcrc:Si pius,utcômodo gregis nihil habcatantiquius:ôi integer, ùt 4“odrcdû eft ueliuôC fortis,ut ncc fauôribus,nec odfis,nec mctu,nec fpc rè fuhutnanarum à redo métisiudicio dcpclli poftîr. Audimus cjuotidianas ^ucntnonias dcplorâtiû collapfam Chriftianâ rcligioné, câm'qp ditiohcrü ditiomt f 2 quæ

ECCLEs I As T AE SIVB

quæ quondam complexa cft uniuerfum terrarum orbem, ih hasangu^î*^ eflc côtradlam.Hoc igi'tur quitus ex animo dolet,eos deect ardentibusai» duistç uotis flagitare à Chrifto, ut operarios dignetur mittete in fuam,aut ut melius dicam,feminatores mittete in fegetem fuam. Deumitn mortalemjquantum in orbe patctagrorum,in quitus aut nondum iad«® cft fernen Euangelicum,aut ita iaëlum cft, ut plus fît sizaniarum qua”’ tici. Ortis minima pars cft Europa, omniû florêtiftîma pars eft Gr^cia^^ Afîa minor,in quâ magno fucceflù primu à ludæa demigrauit Eualig amp;nbsp;hæc ferè tota nónne tcnetur à Mahumetanis, amp;nbsp;qs qui Chriftinofflça hatét inuifurndâ in Afîa maiorcjquæ latiftime patet,quid otfecro noftw cft C quum ipfa Palæftina,unde primo effluxit lux Euangelica/eruiat 0'*° phylisC' in Africa uero quid noftrû eft'T Nec dutitandum eftjquin in tanta uaftitateregionufîntpopuli rudesacfîmplices, qui facile poflêntad Chrlt;/ ftum allicijfî mitterentur qui facerent tonam fernenCem.Qpid quodquo^ die regiones haólenus incognitæ rcperiuntutjferûtur«^ fupéreiie, quo nM lus adhuc noftratium peruenit» Omitto nunc infînitam ludçorum uioia® tis admixtam, omitto plurimos qui titulo Chrifti tegunt Ethnicos, o^t/ to tantas fchifmaticorum ac haïrericorum phalanges 4 Quantusin hisd» prouentus Chrifto, fî gnaui ac fideles mitterentur operarrj f qui men bonum,qui reuellant zizaniam, qui plantent plantulas tonas, maia extirpent, lt;jui extruant domû dei, demoliantur ftrudluras no innité^F^ træ Chriftojdcniq^ qui metant maturam fegetem,fed Chrifto

Rfx Aethio/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;animas domino colliganhnô opes fîbi. Nuper Aethiopiæ tcM“®,

uulgus appellat Prcfteian,per oratoré fuu fubmifît fe fedi Romand» ”^0 hilcxpoftulanscûpontifice.quôdeagensquu àfide Chriftinofîtalit tamdiu fuerit à totius ortis paftorc negleéla.Quidâ uiri toni,amp;proP^ dæ relioionis ftudiofî querutur, PilapiosScythiç feptêtrionalispopuW re fîmpiicê ac rude, à nefeio quitus principitus Chriftianis fed ita duro premi iugo humano,ut eis non imponatur fuaue iug”t fti,atcp ita fpoiiari tonis externis, ut non ditentur opitus cuangdiöS-cherrimum deo^ gratifsimu état dare potiufquam eripere ijs, quoS’ mus Chrifto lucriraccre, ac fîc eosin ditiortem noftrâ rccipere,utgauô^ fe fubicdloscnè principibus,fub quoru imperio commodius dégât jqt* ante degcbâc.Nouimuscicurafe teftias feras Si horribiles, uel ad tem uel ad ufum uu!garGm,ô£ non nouimusmanfuefacere homines“ uiant ChriftoC’Monarctæalunt,quidoceantelephantosadfaItaf quiftomentleones ad luiùm, quidomêtlynccs acicopardosaducn3|^*^’ Si monarcha ecclefîæ non inuenit qui homines alliciat ad amabile C feruitium C Scio uix ullâ reperiri beluam domitu diffîciliorem q u atn « dæus obftinatusjôi obduratus hæreticusjquanquâ nullum eft

DE RATIONECONC. LIBER E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^

*'pgt;nite,quod no cicuretur beneficcnria amp;nbsp;fuaui'tatc: fed nunc loquor degê/ ®Dus quæ uelut oues errant non habentes paftore, quia nullus ad eos mit/ ''^rquidoceatphilofophiam Chnftianâjôiadeononmittitur, ut,fiuera ''srrant qui luftrarût eas regiones, illi ipfi Chriftiani principes qui gentem fam OGcuparunt, obftent nequisaccedatdoólorEuangelicuSjUeriti nefi Mo plus fapiantj excutiant iugum graue quo premüntur'. Malunt cnim quot;'ûatrapæ imperare afinis quàm hominibus. Quidautem dica deïjsqui “’lie prætcruchunturignotalittora,ôi ciuitatesnihil hoftileexpeótantes ’'fipiuntacuaftat. Huius generisfacinora quo tandem titulocelebraturC ’f«oriædicuntur. Atqui tales uiôloriæ nee apud Ethnicos laudem mere/ ^^f'futjquum de improuifo opprimuntur, quibus bellum indiólu non cft. ^daucbant,inquiunt,Turcæ, hæccaufademûafferturfubuerfisoppidis. Çpâexcufationê an ipfi accepturi fint nefeio, fi' Turca per occafione uafta/ ^f'uitate dicat, fauebat Chriftianis. Plurimû intereft inter latrocinium Si Chriftianum,inter propagantem regnû fi'dei,ÔC proferentê tyran/ J‘Jf'îihuius mundijinter quçrentcm falute animarûjôi inter uenante præ Matnmonæ; E reperds regionibuseuehituraurum ôêgemmæjfcd digniu s erat illuc inuehere Chriftianam fapientiam auro precio ’Qf^jacmargaritum cuangelicumjquod omnibus diuenditis bene compa/ ^^^fjapud nos nimium cft carum rerum quç corrumpût animos noftros. ^Ofninus iubet fuis rogare dominû mefsis, ut extrudat operarios j quod effet amplajOperarij pauci. Non minus opus ÔC nunc rtJ^are deû,ut dtamlatè patêtes agros eqeiat operarios.Scd exeufant omnes,alius aliud.

Chriftiana ditio tot habet myriadas Francifcanoru, in quibus pro/ “^oileeftquamplurimos eftc,qui ucrè flagrant igni feraphico : nec päucio/ ^^^f^ntpiyriades Dôminicanorû,SC in his confentaneö eft per multos efle ^herubici fpiritus. Ex hiscohortibus cligantur uiri, mundo uere mortui, ^nfiftouiuijqui fyncere apud barbaras genres doceantuerbum dci.Excu ■atur linguæ imperitia. Atqui principes ob humanas legationcs inucniut, ^duariaslinguas perdifcant,amp; Themiftoclcs Athenienfis uno anno fi'c di tefermone Pcrficum, ut abfq; interprété cum rege loqui poflet, an idem f'onftudebimus in tarn fublimi ncgocioC' Inter barbaras Si ignoras na/ ^ones Apoftoliinuenerunruiótum Si amilt;ftum,ctdeuspollicitus eft,nihil flffutrauniquaircntibus regnû dci. Quodfi incidcrintin gêtem ram ingra JîmjUtpanem, aqua Si teeftum perneget: fupereft optimi Eccicfi'aftæ Pau/ «multo pulchcrrimum exemplum,qui fuismanibuscôfuebatcoria, ne cui/ ’l'iam effet onerofus. Ulis inquam ipfi s manibus confuebat pelles caprarû, ^'libusdabatcredentibusfpiritumfanôtum,quibus confccrabat corpus et hnguinem domini.Nc miracula quidem dcfuturafunt,fi res poftulet, mo ooadfit fyncera fides cû Seraphica charitate.Aut certê pro miraculis crût, f ) animus

eG nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ecclesiastae site

animus ab omni rcrum humanarum cupiditateîibcr, perpétua uit«föbn^ taSjftudium gratis benemerendi de omnibus,parientia nullis iniurijsl^ faótabilis, perpétua fpiritus alacritas in afflióbonibus, modeftiacomisfli/ hil præ fe ferens (upercilrj. Ncq^ enim Apoftoli paflïm ædebantmiraGUlagt; fed ijs quas dixi rebus longé plurespertraxerût ad ditionê Chriftic]^tnita culis. Hæc enim magiæ tribuebâtur à multis y ilia dcclarabantdci fpirituw agereper homines. Reftatulcima caufatiogt;uitæ pericuIumgt;Verumpoftca quam cft omnibus femel moriendu, quaî mors cotingere poflît fpcciofior, Quipetunt Hierofolymam cxw timis mundi rcgionibus,exponunt fe uitæ periculo,nec omnes domutnf^ deunt incolumcs ex ca peregrinatione,6i tarnen quotânis tanta hotninum multitudo currit Hierofolymam,ut uideat loca nefeio quæ,ôi hic exeufa^j uitæ difcrimenCVidere ruinas Hierofolymæ quid obfecro magnieftu^“ fpiritualem Hierofolymam ædifîcare in mentibus hominûuerc magn'’® eft. Quot funt milites qui intrépide cômittuntfeprælio juitahabentes lem in gratiâ hominis principisÆt fummus illc monarcha, qui pro ftip^ dio pollicetur coronam æternægloriæ, non inuenit milites fimili prædito^ animoî'Quanto optabilius fie mori, quemadmodum mortuus cil Paul^’^ quàm phthifi' exarefccrc,podagra multis annis difcruciari, paralyfi torqu^'' ri,cakuio totics mori‘.*Iâ ut accidat mors,non accidet ante die,que paterfu*^ præftituit. Apoftoli in tanto mundi fremitu uixerunt,amp; ad iuftam tem peruentrunt : Non eft igitur quod mortem metuantprotedotc fto,qui non patietur ullum pilû cadere in terra,nifi pâtre uoIcnte,Poft'‘^*’^p qui conuenit ut qui uitam apoftolicam profitentur, amore uitæ ab apol^ co munere deterreantur. Id enim uel in primis apoftolicum eft, uitam impendere.Nam opes SC Crates Thebanus SC Socrates y\thenit*^ fis, ôC Diogenes Sinopenfis cum alrjs plerift^ cotempfere» qui nee Chu nee Apoftolos nouerant. Agite igitur uiri fortifsimi y eximrj Chril®*^^ militiæ duces, induite uos galeam falutis,loricam pietatis, afiümitd^^® fideijCtgladium ipiritus,quod eftuerbum dei,ac fuccinétilumboso^*®^® pudicitiæ,calceati pedibus,qui funt affcótus, tota deniqp panoplia præparati ad prædicandum cuangelium pacis,‘intrepidis anitnis ad tat“ præclarum facinus accingimini,dericitc,iugulatc,ma(ftatc, nó homincste

. ignorantiam,impietatcm,cçtera^ uitia.Sic enim occidere fcruarceft'hioö hoe agite, ut ab illis ditioresredeatisdomu, fed ut illos locupletetistl*^*^ Ipiritualibus. Opima prædam exiftimatc, fi tot animas aSatanxt/J'^”’^*^ de ereptas redemptori uindicaueritis,fi' illi numerofam cap tiuitarem m lum triumphandam adduxeritis. Arduum cftadquodadhortamdrji^ idem eft facinus omnium pulcherrimum atep optimum . Vtin^m domJ' nus mihi dediflèt talcm fpiritum, ut in tam pio negocio mortem oppcteï^

DERATIONE CONG LIBER I

fiiercrer,potius quàm l'n hi's crua'atibus lenta morte confûmû Sèd ut nori taturad baibaras nationcs,nullus eft idoneus Ecclefiaftæ oftîcio qui non paraueritanitnum diuitrjs i uoluptatibüs, ac morte ctiâ uitat^ fupen'orem. Nufquatn decft crux uerbum domini fyncerèpraadi'cantibus. Sunthodiè magnates quidam Hcrodi non diftîmiles, qui Chriftû eiuscp dodlrinam habentludibrio.Sunt Annas amp;nbsp;Caiphas,funtScribæ amp;nbsp;pharifæi,qui cœ bmterræmifceantcitius quàm patianturaliquid fuæautoritati quæftui^ dcccdcre.Suntopifices non diftîmiles illisj qui apud Ephefios concitarunt turbamin Âpoftolos,quôdhorûprædicatio minueret ipforum quæftu» bîcc défunt Iudæ,qui quu uideantur Chrifto familiarcs, cauponâtur ilium acproduntextindlum cupientibus, Nec défunt in plebc ,quiuerfo pollice ‘ dament,crucifigCjcrucifigc.Quod dico ueru eftèfatebuntur,quilibertatem banc amp;nbsp;libcrtatis comitem crucem funt experti. Diffîcillimum igitur eccle/ baftç munus eft,fed idem pulcherrimum. Certamen eft baud uulgare ^fed ^^figniapræmia.In principum ludis inueniuntur,qui pileolû in fumma ma ’ofufpenfum per fumum ÔC ignem ultro petunt, qui ob tauri precium proz deunt ad pcriculofam monomachiamiôC Chriftusagonothetcs,quifcliciz ^etcertantibus perpetuum triumphum promittitin cœlis, non inuenitgez ^erofoscertatores;Atqui agonothetes homo hoc ipfum prçmium, quod ^dmodutn uile proponit,non fempcr ci decernit qui meruit, fed fæpius in '^^rntransfertjCuimagisfauet.Etutabfttomnis in decernendo cortuptela, ^^ipræmijspropoiîtis inuitatad certamen,non additcertantftiircsiat noz ^^fagonothetcs,quiprouocatutuincas, datetia robur utuincas. Nec hie ^oncertator uiftus propræmio aufertignominiam, fedfuacuicÇ-merces «tintegra,SiquijJeniin Euangeliononille tantum,quiquinc]^ talenta in ‘ortem data conduplicauerat,audit,Euge ferue bone et fîdelis,uerumetiam H'^îduo côduplicauerat : idem auditûrus erat K qui unicum acceperat, nifi ûetoaifletin terra, quum fe iciret habere dominum, huiufmodi lucrorum ®uidifsimG*‘Vb i funt igitur qui perfeeftionê apoftolicam profîtentur C quur ^0 ptçftât animos apoftolicosCQuur ex ta multis nullus exoritur,qui Pau •■nam affeftctgloriam,ut gratis fuoeç uicftu doceatEuangeliû'TSi præmfjs secendimur ad uirtutem,nihil funt omnia quæ promittit mundus, prç his ^uæpollicetur Chriftus. Quifquisuerê crédit paratû talc brauiû, quifquis Pramljmtiini ^nhelatadillam immarceftibilé gloriæ cœleftis coronam, facile côtemnet '^Dorem nec diutinum(Momcntancum enim eft,quicquid hic geritur) nec 'Betemperamento præfenti. Infi'diantur mali,fed propugnant bonùdetez ^^ntur impij, fed bene precantur pf) : calumniantur improbi, fed laudant

, atq; ca demum ucra laus eft, quæ à probis uirtuti datur. Contemz J’^utquorum animos occupauit mundus,fed fufpiciunt ôC adorant, qui di ‘^^mgloriam domini lefu.Quanquâ hic interim non expedit gloriari riiz

(4 fiin

68 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESIASTAE SIVE

n in domino. Pro negleólis autem externis obleólamentisi EcclefiaftæjUel præmq (ècura mens,quaß luge conuiuium, uel internu gauA dium fpiritus,quod Euangelica faóla comitatur. Ea nee oculus hominis ui/ dit,nee auris audiuit,nee in eor hominis afeenderunr.fed areano metms fen fu pereipiuntur ah rjs.qui promeruerunt guftare quam fuauis fitdominus. Qui nihil aliud eft quàm homo,quantum fit hoe gaudium,neeogitationis quidem imaginarione eonfequi poteft. Homine maior fis oportet,utintus uideas,intus audias, intus eorde pereipias. Quam lætitiam,quam exulta/ tioném quod ttipudium credimus efïè in peeftorefidelis Eceleiîaftægt;dum reputat,quotanimasipfius minifteriodominusSatançtyrannidifubtra/ lt;ftasfibi uindiearit'^ Quanta Pauli gratulatio,quantus triumphus, quotits meminitquam latepropagarit Euangelium,præfertim hislocis,inquibuS non fueratfeminatumCVerum hie non perindereor Chriftianisdeefleto buranimiatq^ iudieium. Quandoquidemalrjsin rebus multos uidemuS fortitcr eontemnere amp;nbsp;opes ÔC uoluptates,0i his diuerfamala, uflt;^ ad uit:S eontcmptum.Quam multi funt,quiper totrerum diferimina proficifeutur Edierofolymam, domi relicftis duleibus liberis amp;nbsp;uxore ehariflima CQiot funt non uiri tantum fed fœminæquoep, qui negleëta patria, parenribui cognatis,fodalibus,facultatibuseum omnibusuitæoblelt;ftamcntis,fcnici abdunt,uclutin perpetuum eareerem, profi'tetes auftcrum inftitutum ßri' gidenfium aut Cartufi'anorum ,fiueutadmifîôrum fuorum remiflion^ confcquan?ur,fi'ue ut ampliore gloria: thefauru fibi rceondant in eœfeÆlj monachorum genus,quod pro eilieio ferrea loriea eute nudam terat, quod nudis tibqs ae pedibus ineedat, quod frigidam humu pro euleitra habeatj quod pro uino bibat aquam,pro eiborum delieqsfiecum edatpanem.Nc^ défunt qui fponte flagellis eorpus fuum laeerent.Rurfusalrj,qui tantum fte eanabea teótfinudo eapite,nudis pedibus obambulent,nulli culdtf^*^ cubent,nullispallfjs noótuuelentur,fcd codem cultuquo interdiu dunt folo indormiat, nee uinum nee ceruifiam guftetan cibo nihil attingat prêter pancm,holera ae mala cruda.Nam pomu affum illisPafchaltsf'i''^ dcliciæ. Nceattingunt pccuniam,ncc ufquam domum habentautmona' fterium, nee procuratorcs unde pctant aliquid : ieiunant omnibus diebuS quibus indixit ecelcfia, amp;nbsp;ita ieiunant,non quemadmodum nosieiunamus diebus quadragefimç,fcd ut toto die quo indidlum eft ieiunium,nihil cibineep potusattingant ufcp ad prandium diei proximi : neep quit‘î‘’^^ unquam rcmittunt de auftcritate uitæ, ne turn quidem quum uerfin'^^ regionibusfrigidifsimis. Quum tot homines ifta tarn afpera non reculé fuapte (ponte fufcipere,ut fibi Chriftum demercantur, quur tam pauei ca/ peflunt Eeelcfiaftæmunus, quo non aliud Chrifto gratius,nccadabolem da peccata,necad coronam infignem paranda cfficaeius CDominusemm ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non

DE RATIONE CONC* LIBER i

fiopfottiiïït hydropoti's, auttanabc ucftiris,nec impexis,ncc hircoffs cofçf/ ^iini fuper duodedm cathedras,fecl Apoftolis,ac apoftoh'cas mees gcretib* ^ijs'quï talem propheta in nomine prophetæ exceperint, prophetæ mer/ ffdépollicetur.Si eleemofyna extinguitpcccatû, nulla deo gratior eleemo/ ^^*^3agere bonû paftorê,Si tolératia malorû merer'’ augmenta gloriæ, RüIIi labores deo gratiores quàra qui perferuntur ob Euangelium,qui fatis •^ulrifunttolerandi, etiam fî nullos arcefïas. Quur obfecro in hisquæ fi'bi ptæfcribût homines,tam multi fortes reperiûtur: amp;nbsp;in eo quo fummis præ/ '’lijsprouocatdeus, adeo pauci funt qui præftentuirû perfedû,præfertini quummundus undic^ plcnus fît apoftolicæ uitæ ÔC Euangelicæperfeétio/ ^istitulo fefe uenditantium fSi uerè mortui funt mundoj in hoc pulcherri/ •»0 negociodedarent feuere mundo mortuosJnurbibus non défunt qui pfædiccnt uerbum domini.lllic fementem facere pulcherrimum eft, ubi ne j’^o(emmat,in pagis defertis,in regionibus barbaris,ubi feges ampla, nul/ wsagricola.Nec hic décrût,qui pure uiucntibusac fynccrè docentibusprç

non delicias,certè uidtui neceflària. Sobriorum natura paucis con/ rruglt;äit4s h ‘^Dim quamuis tenuem agricolam grauet hofpes,aqua fîm p’djpanecibario, èc pro obfonio betis autrapis cotentusCSi diucsfuapte •ponteinuitat,cant quidé,fed inter appofîtas delicias proférant fobrietatis ^’^^nipluni.Si pauper inuitat,ôi illuc eant pari cum alacritate. Si nullus in/

fefe ingérant, fed ieiuni pétant alium uicû. Dominus no finet hosfamnlospcrircfame .Poftrcmofîfamesobtenditur,quibus non eli pnasferre æs in zona, conceflùm eft pané Si cafeum geftare in facculo. No quot;æ^^ftindignitas, fed deo gratillîma præconum fuperbia.Hæc de his qui °*^ntur fecum no circumferre pecuniam. Qui zonas habcnt,eos decet no °gtauareuel tenuesuelparcos,feddefuoquoep tenuibusimpartire. iddemum eft ucri paftoris, trifariam pafeere, facra doétrina, fanéta jntajóifubfidiQ corporali.Scio non elle magnû fî qui feminantfua fpiritua/ «ajmctâtaliorum carnalia.Scio mcrccde fua dignUm opcrarium,fî aliunde non fuppetat: fed ut hanc mercedem largiter à uolétibus data Icgimus, ira Nw chiißus •’ccaChrifto, nee àquoquam Äpoftolorum exatftâ Icgimus, neep domi/ ■‘^pofloU nnseisquicquâ talc mâdauit.Zachæo dixit: Hodieuolo tecû màncre.Za/ diæus nô inuitat ore dominû,fed dominus audiuit cor illius,amp; amauit md/ neltiam,qua non aufus eft petcre,quod ardêtifsime cupiebat.Ibi igitur do/ niinus nô ingeflit fefe in hofpitiû,fed ueheméter amantis pudori luccurrit. Judas accipiebat quç fponte dabantur ab amicis,fed hinc dabatur pauperi ous.Verû hodic,inquiunt,refrixt hominû liberalitas. nec mirû poftcaquâ ^’^Huangeliftis ôc decrcuit fynceritas,ôi accreuit luxus. Recipiant illi fefe ad pdftinâfynceritatem,populus facile redibitad priftinâ Iiberalitaté.Agnolt; tsntigi'tur Ecdefîaftæfunëlionis fuæ dignitatem. Si cum Paulo ftudcaht

honorifî/

)

ECCLESIASTAE S IVE

honorifîcare minifterium fuum, non ut ipfî fibi gloriam pariantapudho/ mines,fed ut Chriftus ditefcat lucro antmarum, ÔÇ in famulorum fuo^ rum fanélismoribus glorifîcctur deus. Orandus autem cftdominus ut talcs operatioS mittat in uïncam penè uaftatam hifte temporibus. Ha: partes funt omnium communesifcd à princmibusetcpifcopispotiflimutn péndet multitudinis ucKalus uelcxitium, Principum integritas dabitut quàm minimum fit bellorum , aut latrociniorum, nec patietur ut magnats

tos üirtutibusjdabut adolcfcenti'æformatôresjcruditos luxta acpi'osquiK nérisanm's'inftiHcntfeminaChfiftianæpi'etatîsJn hisperfonis præcipü^ (îtum eftjUt reflorcfcat l'n populo uigor euâgcIicus.Pro his igitur în prin”^ orandunijUt deus l’mparn'at illis fpjri tum pn'ncipalcm, ut fuum quîfqjgl'’' n'fîcct mi'nïfterium. Qucmadmodû autemdcus horum minifterio uoW adfêruandum pôpulû,ita bonos aut malos principes intcrdumdat,pop*’“ mcritisautetiam uotis. IpfcPaulustam infignis Âpoftolus frequenter p“’ ftulat difcipulorumprccibusapuddeum adiuuari. Fratres,inquitjorât^ pro nobis ut fermo dei currat,ÔC ut:libercmur ab importunis ôi malisho'”* nibus.Qüoniamcraflûs populus nefeit,quid autquomodo pctecium,pf^ fçribit Apoftolus quid per iPos cupiat à deo flagitari. Nempe id quofl«* omnium maximum,ut currat Euangclium,hoc eft, ut celeriter ac lated'^ getur ChriSliana pietas.Magnisclamoribusflagitamus àdeofelieéanno' næproucntû, fed maioribuspetendum efïètutcopiofèproueniatfeg^^^ uangclica.Vulgus principi optât longçuicaté,uilt;ftorias ac triumphos,ciu3: deus uel no rogatus daturus erat, fi fi'c expediret Rcip. Redlius eft chis ea petcrc à dco,quæ fibi poftulauit ilfe regu fapientifs. Salomon,Sioö hâc prudente poftulationé collaudatus eft àdomino,ÔJ quod nomin^^*^ petf)tacccpieabundè,opcs ôCgloriacçteracp comodaquæ no petiucrataa iccftafunt.Saluspopuliprincepsfapiês, ait fcriptura.Quin in omnigro'^^^ rcrû femper quod præcipuu cft, in primis orandu cft.Qui Rempub.cxK*'/ nam deoprecibus fuis cômendat,poftulctprincipi,chronocœlcftianift‘^

J tem fapientiâ,iudicium,animi reôtitudinc,aci timoré, Reipub.charitatcW’ cæterascp uirrutes quç principcm reddunt uerè magnû ac populo falutarc-Sed multo inftantius orandu cft,ut dominus detgregis fui paftoribuscor purum ab omnibus terrcniscupiditatibus,animû fi'tienté lucrum Si ré domini Iefu,fpiritum aduerfus omnia terriculamêtaintrcpidû,Iing“^ cru ditâ,pclt;ftus cçlcftis doétrinæ thelauro côfcrtum,brcuiter ut toriundi^ myftico Aaronisornatu fintinftru(fti,ut(^ fub hiscçtcriprophctatnaeleS inueniantur. Prophetas appcllo quicunc^ è feripturarum oraculisdomini uôlùntaté annunciât populo, ut uercpoflintilloprophetarûutiproœmio, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hçc

de ratione conc. liber

hæc dicît Dominus. Nam pfeudoprophetæ i'mportumus etiam clamabâtr bæcdidtdominus, quàm ueriprophetæ: ÔJ femper foerc numeroplures. ^uifqiiisfcnpturç fenfum bona fide interpretatur,iurc præfari potèft,hçC didt dominus. Hi præcipui cardines funt,unde pêdet ftatusReipüb.Chri ftianæ.Prbinde conueniebat ütin uotishæc principem haberent locum, indcleótu primam folidtudinem. Vixullisuerbisconfcqui poflicaliquis, totû ad publicos mores uel corrigcndos uel deprauandos momenti adz Kratprinceps. Sed multo plusafferunt ecclefiæ primates,qui amp;principum doftores funtjih tjs düntaxat,quæ ad rcligioncm ac pietatem pertinét.Caî terum euenit intcrdum, ut expédiât populo ferre principem durum ôi imz pfobum, quo uidelicet unius fæuitia multos coherceat,ô£ afflidlos rébus ex fffnisadpœnitétiam adigat.Atpaftor impius non potêft nifi fummo muï ôtudinismalo contingere,ÔC tarnen isquoc^ nönnunquam datur proptec öbftinaram populi rebelIionem.Hinc ilia frequés domini indignâtio, hinc ^^oKstninæ in malos prophetas,quiprophetiam adferuntdefuo corde diccnteshæcdicitdominus,quudominus ipfisnonfi'tloquutus.Quifcriz P^ratndetorquent adaflFcóhishumanos,quantumui3 clament,hæcdicit ‘^^inus,mentiuntur : quia titulum quidem habentfcripturæ, fed fenfum ^^crutitadulterinum. Hoe genus hominumeopericuiofiuseft,quod hu ®aniscupiditatibusprætexunc autoritäre dei,ôi fub imagine pietatis inuez “^fpietatis exitium. Proindedominus in Euangelio non iubeghosuitari, ^oniubetoccidijfcd ab hiscauenduadmonet. Sicadmixti funtüeluti sizaz

no expédiât prorfus euelli.Cautio fatis efl ne que fallant.Proz ‘“’’f Enitn SC illi per occafionem, dum eledtos in fide confirmant, dum pioS 3a tepturaru cognitione acuunt. Si non effet ignis,no enitefeeret aurû.Vsl hnsuliprobat fornax, SC homines iuftos tentatio afflióKonis.Atquum irt pablicisacpriuatis funólionibus magna in deligêdo adhibédaeft (bllicituz 00, turn ucro multo maxima in feligendis qui populum doceant. Ab his co •^ttqs, utdidu cft,oportec procul abigi cunólos affedus humanos,quibus ^cæcatur animi indicium. Per hos enim fit,ut aut nullum fit indicium aut ’fæpofterum. Sæpius enim inculcandum eft,quod nunquam oportet obz , 'uifei. An non præpofterum eft, explorare fidem ac peritiam eius cui defti '’ïfti boues aut cquostuos cómittcre, amp;nbsp;nihil habere peniî cui committal Animas hominum proquibusmortuus eft ChriftusC Submoues coloniS ’’fgligcnter autimperite colentem aruatua,amp;nonfubmoucs paftorem» fernen iacientem in bonam domini fegetemC An no præpofterunl ^^^î'nnauigatione noncuiuis committere remos,nonquemlibet admoz ^^ïedauo ■gt; fed cum qui gubernandi fit peritus, amp;nbsp;ecclefiæ curam nullo dez ^ducniuis committereC Siquisibidicat, hicaflideat gubernaculo,benc ’’3tuseft, prædiues eft, SC habet quod det, SC dat liberaliter, gratiofus eft

apud

r ECCLESI ASTAE SI VE;

apud pnndpcmgt;clenilt;ç tibi cognatione propinquus cft,amp; amicus,4f’'’ö^ protÏnus recUttiaresgt;quid mca rcfcrt quafis fit i'n cæteris, hæc tttum acftrenuum nauclerum requin't, alioqui penclitantur omncsiEnlta nulli ucniunt i’n mentGm,ubi longe grauius eft pericuIumiT In naufrag*°P® rich'ta.nturmerces jpericli’tantur corpora,quanquamfradtanaue,mulriö natanc incolumes, ÔC ipfum mare multas merces in littus cqcit : in hocn^U' fragioin extremumpcriculumucniuntanimæ,merx Chriftochariflîtt’^’ Hæc igitur cura potifiimum admonarchas, fummos pontifîceSrCpifco^ pos 5 nbsp;nbsp;canonicorum collegia pertinet, aut fi qui funt alfj, quibus eft

mifià cura conferendi præfedhuras Ecclefiafticas, quando ius eligendiprf (ùlem, iam olim abrogatum cft populo. Non improbo quôd abrogaw^ cftjperfuafitpræfens temporum ftatus, modo hi ad quos deuolutaeft»*^ gendipoteftas,indelctÆu cordefyncero fpecîlent dominici gregisutilité tem. In nonnullisenim regionibus fola principis uoluntas créâtepifeopo^ aut abbatcs.Nec perinde refert à quibus creentur,atcç quo iudicio,quafy^

■ ' . ceritateercêtur. Multi regesexiftimâtfe magno beneficiodemeruiiiecl*^ fi miflâs aliquot fundarinnfi monafterium nouum exftruxerint. Non ciorjefic pium opus quod faciunt,fi reóta mens eft:at mea fententia néi”'' tiorc merito fibi deum deuincirent,fi in deligendis ecclefiæpræfedis rnumôi indicium adhibeant Chriftianum,fi(^hisrc(ftè fungentibu^'’^ ficio fuo ) debitum impendant honorem,amp; obedientiam præftenfcî'* facilius ÔL populus illis oDtcmperet.Operçpreciû eft autcm,ut deleg^’’^ riter ac lufcïpiês intelligat muneris dignitatem, difïicultatcm ac peric^lu^’ Qui digno commifit (àcerdotium,fibi gratuletur,fuo(^ cum animog^ti^ atjtanquam ardua magnificat re féliciter pcradlaxui demandata Ph-uincia,fccum reputet,quàm magnificam recepcritfuntftionem, quàm^; mem amp;nbsp;excellentcm,fed fimul quàm arduam ac difficile. Expendat^“^'” ampla præmia parata fint ci qui in adminiftrationc domino, cuiusuicc^o^ ritjfidem Si operam fuam approbarit.Rurfus quàm graue iudiciuifl»^*’^’” atrox pœna maneatillos,qui poteftatem Ecclefiafticam uertunt in demtqui ncgledto lucro domini fuum uenantur compendium.

, autem hic didum eft de epifeopis, nam hi ucri primi^ paftores fu” uiumudemineos compctit,quinunc parochidicuntur: hineduda^^^^ quôdcuram fufccpcrintpræbendi laicis fpiritualem alimoniam.^^^’ negligentius agant,qu od exigui gregis, aut rufticatii: aut mulicbns^*^f^^ Bxiguigregis fuiccperint Magnum cft ctiam pu Gilt pecoris efïc bonum paftoftnt^j ionus paüor fortaftê titulis,mitris,pcdis,ac palrjs magis funt epilcopi, fed itademttP*^^ cclluntjfi quod externo cultu profitentur,re ipfa præftent. At ndeft^a dignitas, fateor,apud homincs,apuddcum maioreft dignitasciusq quâuispufillum Si humilem gregé bona fide curat,t fiuigemmaDSCo

i

DE RATIONE C O N C. LIEER I

ois,qui pedis aurcis,palltjs gemmatis,reliquóque ftrepitu fefe uenditant o/ wlishominnm.Audi igitur paftor exigui rufticani^ pagi, audi Prior aut abbasunius monafterioli gubernator, audi pater cui paucarum uirginum indufarum cura obuenit, agnofce dignitatem tua,no utintumefcas,fed ne ftiuneris tui glorianijrerum humiliorum admixtu contamines. Non refert numcrofus aut fplendidus grex tibi obuenerit,fed illud refert,ut pro for

^crédita domino fecncratoritucrum adferas.Nec tam fpeótato quid com *ni(rumiît,^quis commifcrit. Illiuseft æftimarequod concredidit. Am pJius premium feront,qui numerofo gregi bene præfuen'nt, fed neminem fuç mercedisj pœnitere dcbet,qui uitâ æternâ lucrifecerit. Audi igitur digni ^tem,ne te abqcias:uerum idem audi diffîcultaté periculû, no ut defpon deasanimüm,fed utattentius aduigilcs.Eximiæ cuiufdâ phüofophiæ cft, nbsp;nbsp;/

^fcdignitatc ttiunerisattoni,necdifïicultatedetjci. Si titillât bonos, cogita nihil aliud eflè quàm difpenfatoré i fi' terret difficultas,cogita etiamnû ui/ fummum ilium paftorem, qui non deeft gregi fuo ufèp ad cofumatioz

•’em feculiîcuiu s fiducia Paulus alioqui demiiTuSjgloriatur fefe poflè omnia foftretnomagnicuiufdâ animiamp;illudeft,èpufillogregcfacere magnû, ^humili præclarum:iftudGquidemeflhonorifîcare minifterium tuum. ^^morexfibi uidetur humilis j ôi fi minus latè patétem ditionem fortitus J^inficusquidem fplendorcftrcgiæfublimitatis,quæuoccdiyinum quid hominemaius fignifîcantcdiciturmaieftas.Eamquocuncç modo capitale eft. Nihil hinc diminuo. lubet Apoftolus regibus deferri quot;^bitütn honorem tanquâ præcellentibus. Cæterum fi res iplas iufta pen/ ‘jniustrutina, nullus eft rex tarn magnificus,quatenus rex eft,quin fit infra .^'’itstcni, non dicam epifcopi,fed uicanipaftoris quatenuspaftor eft.

Quod ßparadoxo uidetur,in promptu eft probatio,fi utriufcß fantftionis jnatcriam ôC fcopum confideres. Quid fpetftat regum cura C Vt legibus co/ herccantur fcelerofijcæteris liceat tranquillam agere uitam: hoc eft,ut faculz

K corpora ciuium fint in tuto. At quanto fublimior paftoris Euange/ quot;dfcopus,qui hoc agit ut in fingulorum animis fit tranquillitas, confopitis äütrefrenatishuiusmundicupiditatibus.Rex procurât ut pax fit cum fini/ ^niistfacerdos præftat ut cuiep pax fit cum deo, cui quifquis reconciliatus ^ftjCtfecum ipfe pacem habet,ncc]^ cuiqua meditatur malum.Rex agit ut à btronibus in tuto fint mœnia, domus,agri cû pecoribus, Audis humilem ^ateriam regiæ funtftionis. Quid EcclefiaftesCVt à fatanæ incurfu tu ta fint otiamétium,fides,charitas,fobrictas,pudicitia,quç feruata felices reddut, nniiflamiferos.Regia liberalitasquid donat CStipédia,ccnfus,titulosho/ •^ofi(îcos,fluxaomnia,amp; fortunç ludibrio expofica.QuidEccIefiaftesCPer wiixfacramenta fubminiftrat cœleftcm gratiamper baptifmuex filijs

g gehenna:

gchcnnç facit hxrcdcs rcgni' cocleftis:per Gcram undlionemjadditaniiw^ roburaduerfus uim dæmonum:perfacratnEuchariftiamÔChominesiiv ter fefcjÓC cofdem concordia conglurinans dco copulat, ut i'am illo ffannper pcenitéti'æ facramentû è mortui's reddit uiuos,è feruis liberoS. Denicp è penu fcripturarum quotidiedepromitefeasdodxinæfalutariS» quibus faginantur amp;nbsp;uegetantur animæ,profertuinum fpintuale quod u©* rè exhilarat cor,profert medicina,qua fanantur morbi mennu ueré letabä profert antidota aduerfus uetufti ferpentis uenenum cfficacia. In fuffltna« tcrrcnum ac temporariu eft quicquid propriè cadit fub cura regiam:at£^'‘’’ num eft^cœleftc cft,æternum cftjquod trad:at {âcerdos.Proinde quannquot;” eft interuallum inter ccftlum ôi tcrram,inter corpus amp;nbsp;animu,inter ria SC æterna,tantum intcreft inter regium munus et paftoralc. In hat® mationc nolim fpctftes quid homo deferat homini, fed quid ipfa nis natura promereatur. Scio pluris fieri fccptru rcgiu Epifcopipe^l'’'’’’ corona mitrâ. Quanquâ quod hodie uidemuskrèpaftorcs haoerin^ gó contemptui,fi uerum fatcri uelimus,maxima ex parte fit ipforu uiflo-t ueteru monumcntis liquet, olim epifcopos non tan tu apud plcbem,ucnif* en'arn apud monarchas fummo in precio fuifte,ac tantum non adorariiO'^ tos.Tcftatur hoc manuum,gcnuum,ac ueftium ofcula.Nam pedumaP^ ueteres fcriptores no memini legere, licet euangelica peccatrix fixerit lapedibusJefujSipoft refurreólionem piæ mulieres tcnuerint diuiui. Non cratillud honoris officium, fedardentifsimæ charitatiy^ lt;ftus. Tametfî dominus nullo non maior eft honore. Déclarât hod dofius fenior,quum Ambrofio atemplo excludenti paruit,in tium locum abire iuffus obediuit, depofita regia maieftate publidw^*?, procubuit, fqualidus lachrymis ueniam petqt, fatisfadionis Icgcspra^‘ bcnti non eft rclucftatus, denicç ècancellis excedere iuffus morcm ’ modeftc fefe excufans. Sedunde tantaunius urbisepifcopo autoP^^' Quiaueruseratcpifcopus,necillafcueritas ullum faftum autarrogaß'^^“' præ fc fercbat,fed autoritäre facerdote dignä, adeo ut Imperator buerit hoc apud alios teftari,fe nó reperiftè nifi unum cpifcopum Ay fi'um, à quo didiciftet quantum effet diferiminis inter Irnpcratorcm nbsp;nbsp;.

dotem. Qui ditftabat orbi leges, à facerdote legem accepit, ne ullum ris ædiôlum ualeret,antc diem triccfi'mum.Ea lex profuit Antiod’t'^*^ o uioraaufis,quam aufi fucrantTheffalonicenfes.NecThcodofins^^^^’^'?’ fedalij quot^côplurcsmonarchæ regalefceptrulàccrdotisautotitan miferunt. Quid ita'T^Quonia uidebat inillis rclucentcscpifcopodignasuif^ tutes. Habet enim eximiauirtus uim admirabilcm rapiendi mcnfcs homf nu in amorem SC admirationem fui.Hac diuus Bafilius Modcftnni ba: rispræfedtu impune c5tempfit,necimpune tantu, fed hominem

!

DE RATIONE C O N C. LIB» I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;75

I'uitin aHmirarione Chn'fti'anæ forritudi'nis: hac Eufebiu Pontipræfedu •ratumidu dcicdt,ac mox deicdlo eft opitulatus : hac Imperatorc Valente ‘3tholicisinfcnfum,amp; Arianisfaucnte,quu efletingrcftuscccIeHäjipfa reru ^pecic,uultuscôftantiaj5i oris dignitate primu in ftupore adcgif.mox fapi/ înricolloquio à concepta crudelitatc deterruit,atcp etiam ab Ariana faólio/ *’ein quâdemêtiftudio depcribaGreUocaratj nifi poft,quod epifcopiper/ haferat autoritas,alioru pertinax fubuertiftet improbitas Julianu impi u ac fubuertêdæ religioni Chriftianç natum,adeo comouitChriftianoru quos fecuri percuti iuf1erat,intrcpida c6ftantia,ut ædidlû crudcle reuocarit.Quid H^od AllebichusjCæiàreæaulç magifter,Macedonr| monachi uiri montt tolçfimplids amp;nbsp;omniu literarum rudis iàndlimoniæ tantu tribuit,ut liber/ finie tnoncnte audierit,ate^ omiftis fæuitiæmandatis Cæfaré in diuerfam «ntetitiâ pertraxerit.Quod fplendidus ac facudus legatus no impetraflct, *nipetrauit,aut imperauit uerius,dcfpicabilis fcniculus,idiota,rufticanus3ac P^nnisuilifsimis obficus»Quid Allebichu,quid Cæfaré comouitCSyncera ^^fifasjomnist^ fud nefcia pictas. Eâ fi praftarêt hodie facefdotes,amp; præ/ Jwcóftanter abfçp fuco,nondû ufcp adeo degenerarunt ingénia morta ™m,utegregiæ pietati non fînt habituri honoré. lam fî iuxta Grçcorû pro quiccp diffidliuseft, hoceftpulchrius, uide quâto procliuius

quot;f’Donutn regem quàm bonum epifcopum agerc. Rex quibus perfuadere Regew agere ^onpoteft,eôs nutufupplicrjsr^compellitad offîdum. HaHttarmatum htellitiutn,habet lcgiones,habet carceres, culeôS,gladios,amp; mords fexcen/ f^sformasjpoteft metu qué uelit ocddere, Sed multo facilius eft ui cogère, Quaiîi oratiöne perfuadere:procliuiüs eft interfi’cerc corpus, animum ad “onâfrugetn couertetc.Et tamé hoc ipfum quod per fe diffîcillimû eft,lin/ gnapotiflîiuutji gcfit Ecclefîaftes,pro armis habet facrä doétrinâ, lachryz gt;nas,preces,acuitâ iuculpatâ.Quemadmodû docctEfaias:Etpercutietter/ Efa.n fatnmrgaodsfui,amp; fpiritu labiorum fuorum interficiet impium, Si eritiuz ftitiacingulutn lumborum eius,ôi fides cinélorium renüm ei'us * Hæc funt îrwa iuftitiç,quibus à dextris pariter ac fi ni ft ris comunitus Ecclefiaftcs res fam arduas gerit,duccns magis copellés. Corpora cogi pofliint, animi, ^üoniâ cogi no pofEint,flecftédi funt.Quâtû putas hic fudorisexhauricn/ '^“tneflèfaccrdotûutnonuno fed pluriÈ»usmorbislaborâri,ucrbo medea fatiUtlabantem fulciat,ut exanimem,ac fenfu quoc^ mali carenté,in uitam fniocct.Rex dato aurofacile quemuultredditdiuitem. Cæterum auaro P^tfuadere contemptum auri, rapinis afEieto perfuadere benignitatem in P^peres,dcnicç efficere fuadédo,ut qui prius nô tam poftidebat opes, cp ®°i«ispoflidebatur,fpontanea liberalitate pauperefeat, quo fpiritualibus ' °°nisfiatlocuples,id demû plurimi diutinicp laboris. Rexfuré inneéb'tla/ WOjanimi uicium non adimitJatronem crigit in rotâ,rapiendi morbû no ‘ i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 2 fanat

76 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESr ASTAE' SÎVE

fanat,punit adukcrium ôC fnceftum^non infGritcafti'tarisamoré.SaC€tlt;îot^ no cft ius occidendiï fed agît ut anî'mos îamdudu uîtfjs înfcpultos, no qu^ drîduanos, fed quadragenarîos interdurh ac fexagenarîos efficaduoceaa uîtâ reuocetxui f^peeû aîpîdîbus tes eft obturantibusaures fuasiauerfan^ tut docente,non feruntmonentemjminanturîncrepantî.Hîcfapiensinca^ tator efficacîbus încâtamêtîs utatur oponetjUt ex afpîde facîat agnô-Qp°, G quîs exaggeret pr incîpû dignitatem,quam ego certè non attenuo,iscogi tet, quod facetdos etiâ monarcharû amp;nbsp;pater eft ôi altor ÖC dodor céfot^ per hune illi Chriftîani funt,per hune imbuti funtecclcfiæ facramcntiS» per hune didicerunt legem domini ac uiam falutis,per hune rcuocancursl’ crrorc,fi quand© tendunt ad inconfulta confilia.Idc^ oportere fieri ucwfe quoc^ legis cxéplis demoftratu eft.Siquide n ri Regnorû xxn.Hdchiaj X pontifex per S^han feribâ mittit lofi'æ régi librû : qui corâ eo recitatusî“ monuitquid eflctprxteritum.RurfusParalipomcnon xxin loiadapon^ fex in templo régiungendo tradit librum legis .Fit idem quodpauloant^ commcmoraui,ri.ParaIipomeno,n xxrin.SircxChriftianusnoneftjf“^ qui iuxta Icgcs diuinas regnum adminiftrat,faccrdoseft,quitraclit,fcûôf’ et exponit uolumen.Si untftio facit regê,facerdos eft,qui cam adminifl^^' Quod fi fummæ dignitatis habentur, qui régi miniftrant externa nem,quanto fublimius eft, mentes principwm impcrtircundioncfpif'*” * Vter igitut^ræftâtior,qui gignit,an qui gignicur,qui alit,an qui ahW*^. ceptor an difcipulus,qui corripit, an qui corripitur, quicutem ungitan mcntcmC Rex honorem dcDCtqs, à quibusiuxta corpus natusefi^'quot;^ mundoiat quanto plus honoris debet, per quem fpiritu dco ac cœlofc’’^ tus cft; Quod princeps iuxta meliorem fui partem habet optimum, bctfaccrXiti, ôC huic iuxta nobiliorem fui portionem fubieiftuseft-Qquot; quod hoc ipfum regnum quod fortituseft »quomodo rctftè admin^f^*' Difftculttis riifeit à facerdote, fi'cut modo didlum eft. Vel hinc colligequàm lt;1®^

GtEcclcfiaftç munus qui non populo tantum,fcd ÔCmonarchisdtb'^f^®'^ filium, doôtrinam 8i correptionem. Eftcnimgt;ucapoftolus loquitut? * picntibusôC infipientibus debitor,imopucris amp;pucllis,iuuenibus^'^^ ucnculis,uiris ac matronis,fenibus amp;nbsp;anniculis, magiftratibus amp;nbsp;ribus, nautis ôi calccarijs,militibus SC agricolis, poftrcmô Icn onibus aepto ftibulisjimis ac fummis debitor cft.Qui paftor cft ouium,unum modo amp;nbsp;nus animantis curat,cuius ingenium nolle non ita difficile cft.ßubuKOS eile difeit armenti fui ingcnium,qucmadmodû Si fubulcusct opilio-^^'^ rant clcphantos,nô magno negocio difeunt unius animâtis naturâ.oco'’’ hoegrege tot funt animaliu fpccies,tot mixture utuix Africa gign^tplurcî* Omniû aut naturâ dcprchédcrc,ôi cuic^ quod cft accomodû adhibere,no medfocris cft negoerj, præfcrtim quum nullufît animal hominouafrius^

de ratione conc. liber I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^

ôsrfatilius:habetcor fpecubus l'nuolutum ac finuofum,ef poîypi feu chamç J^ntisinmoretn in omnem fe uerritcolorem, îpfo etiâ Protco mutabi'Iior. huri colore rubro efïerâtur,elephann albo, tigres ftrepitu tympanorû ^utur in rabié,leones irritatur fi quis ipfos limis intueatur oculis,equi feroci Wspopyfmottîitefcût. Hæcinfingulisobferuarenon eft admodû diffîz WCiquæfuo cuic^ generi fint cómunia:at in uno homine reperies quicquid fft in omnibus animantiu gencribus,addas licet ôi. Libyæmonftra » Quid quodurfifeptis,leonescancellisincludutur, ÔCquæprona funtadlædendu Uicohercenturipaftor hic noftcr tantu habet perfuadendi poteftate. Veru w principes rcdeo,quoru aures plcrunc^ tenerç funt,blandiméris aflùetæ, *'cdicam adulationibus corrupts,liberi monitoris impatiétcs, animi indul Efntiafortunç tumidi,dclicqs clumbes. An igitur mediocris artificrj credis, ^uftnodi traólare ingénia, ôi quæ cogéré non pofsis, perfuadendo fub iu/ Chrifti mittcrcCNo cuiu is liberum eft, equo gcnerold ac natura feroz ^iadniouere manum:fed multo maioris eft artificq, fie docere principem ut pfduadeas optima,fie admonerc ut obtempérer,fie increpare ut non excaz ««censira fcfe uertat ad détériora: denicp fie in publico notare uitia princiz , Ngt;ïi,utpopulum non irrites ad feditionem ac rcbcllionem. Eximiam qua/ Ecete/iaflet laud: tn olim promeruerunt, qui mundo cum omnibus fuis pompis ®^üoluptatibuscontempto, procul rcceiferuntin horridasfolitudines, infe fâfutnluftnsautin fpeluneisaijscram agebantuitam,ab omnium hominu ^''tntnercio fei-noti,fibi duriora imperantes qu dm patiuntur,qui in defertas î^^poftantür infulas.At iudicc Chryfoilomo rem præftat ut multo difficiz multo fanéliorem,qui populo bonupræbctpaftoré, Monachui

®®ultisuitiorum irritamcntisac tetationibus tutu reddiripfa folitudo, neC eft unius animalis curam aeerc,quanquâ Si hoc magnum eft: fæterumpaftofjuj^ynusm'gi'jatomnibus,dumgregem curat extotanî JSantium generibus conflatum, dum cum probis pariter Si improbis haz ' “cre commercium cogitur, dum adefte conuiuqSjdum quoridie uidere quç »on licet Eotîcupifcere, dum aliorum contumelrjs impetitur, aliorum aiwn/ ^tionibus delinitur,aliorum criminationibus inceflîtur, aliorum minis terz ^catur, aliorum largitione folicitacur,dum uiolentiæprincipum obfccudac, wcuiter dum totundicp machinis quatitur, nifi animum habeat adamanz jnû,multaeruditione,multaphilofophia,mult{sarcanifpirituscharifmatiz asundi«^ communitum, qui quæfo poftet fubfiftereC itaep quu facerdos ^''’grauem farcinam humeris fuftincat, quû tam præclarû gerat munus, H'^âtaeftquorundâ populoru ingratitudo,quieûpcrque funt Chriftiani, ÿdiabcntpictatis magiftrû,cuius interuentu deo reconciliantur, cotumez

P^^banû appellate Quantum ablunt à uero iudicio principcs,qui

g 1 rant

E 'C C L E S i a s t AE. ■ S IV B '

rant epifcöpi, dum mirifîcam quandâ felicitate arbi'tranturgt;ßpo(1intefl€!‘ regum mâcipiajquorum efledeberent dodtoresacmoderateres. Dentcç , quantus habet error monachosquantumuis rigîdos, qui fuum inftitutum epifcoporüm ac paftorum ordini præferunt. Vnius oppiduli, unius uicipa AMcloritit ftor,quircdlèfuofungiturmutiere,multis Gartuiîanis, Brigittanisantcfc/ prieA^ntior nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft.Nemo rapiat hæc in contemptum monachorû» non cftrotume

lia pofthaberi melioribus » fed arrogantia quum fis inferior, æquari uelle præftâtioribus.Quanquâ quod honoris populus debet parocho, hoc mo nachorum greges debent pra^pofitis fuis.Ncc oportet inter eiufdcm corpo ris membra faftum effe aut fupercilium. Suum quife^ donum habet ab co dem fpiritu, id^ in comunem utilitate: ob uitâdam tarne feditionem inter membra corporis oportet ordinem efle, dominatum,ambitum, ferociani» ÔC hincnafeentem feditionem procul abefledecct. Quimaioreft,honore

** præueniat inferiorcm:qui minor efl;,reuerenter agnoTcat fuperiore, Siqui/ dem iuxta Chrifli dodirinam in Ecclefiaftica hierarchia, qui dignitateprv mus cfliis maxime minifter eft omnium. Qui quo femet inferius demittet amore Chrifti ftudioc^ iuuandi proximum,hoc reuera maior eftiamp;quoß bi minus ufurpat honoris, hocilli plus debetur honoris. Die certè mes probandus no eft,quem apud Italos uidimusipriuatus monachus, liusprecij neep dodlrina:,in conuiuio non inuitatusprimum occupation^’ ctiam cum tlogio ciuilijBoni confuleti3,fcitis hunc efle locum mcurnjoU'^™ densueftem. Quid, an ideogerisamidluuilem,ut pluris fias CRurfoS’^^’’ ille mos probandus,que in quibufdam potentium familtjsuidcmus:facer' dos mantili iniedto humeris cherniba fuftinct, amp;nbsp;pranfuris infundita' quam, totoc^ conuiuio ftansaperto capite miniftratlaicisaccumbcntibiiS' Sed ut ad hunc modum cuiluerint facerdotes, ipfi magna ex parte fünf i® caufa, qui dum fe præbent laicis quam facerdotibus fimiliorcs,alakisco”^ temnuntur, iuxtaillud Ofee: Quia feientia repulifti# repellam tc,nclâcff/ dotio fungaris mihi. Eft autem non uulgaris prudentiæ, fie efle manfüe/ tum erga omnes,ut tarne autoritatem ofïicq tucaris'.fic efle familiarem,mo/ .deftum amp;nbsp;comem erga fubditos,ut familiaritas ac lenitas non pariat eotem ptum. Monendus eft igitur facerdos utfufceptæ perfonæ decorum fer/ uct. Monendus eft populus, ut mcmincrit quid illis dcbcat quibusanima rum cura comiflà eft, non rcfpiciat quanti precrj fit Coradus aut Galterus* fed qua fuftineatfundtionê,cuiusqi uices gerat. Chrifto dcfcrturnohomi ni,quicquid honöris homini Chrifti rcfpcdlu impenditur^Scdaudiojecla

.. ‘ mates,no redhè gerut uices Chrifti. Ifthuc homini iudicare difficiHimû eft, SC ut liqucatjtamé ob publica trâquiflitaté ipfî' munch debetur aliquid ho/ noris; quandoquidé Àpoftolus præcipit præpofitis cria idoïolaths fuû lio noté perfoluijdonec ipfe dominus euidésfignu dedeht,eos eflèfubmouca

DE R ArrONE DONC. ’ LIBÆR, I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79''

^s.Qùod ßgnum no femper datur mi'raculo perborios/requetitêr etiam per malos,quemadmodu perTi'tu aboleuic ludæorum lâcriâda i funditus ^eftrudo tempio, ÔC abduótfs monümêtis quibus ill orû nitebatur religio* ïaólabant tabulas Moiîjarcâ facrâ,uirgâ Âaron,ô^ huius generis alia quæ ^â.Itidem per Gotcos, aliascp barbaras nationes dedarauic abrogandum Romanis imperiu: quod tamen initio per occafîoné feruiuit euangelio, fed poft expediebat tollfquod alioqui non poterant funditus extirpari ueteris paganicaris rcliquiæ.Veru his quæ tranfuerfum fefe ingernt omiflîs, ad ex/ plicandâEcdefiaftici iriuneris dignitatem noftra fefe référât oratio. Ad nu Dignit4s 'ninisautoritatem proxime accedit prophetarû fublimitas, quos deus fuo peculiari dignatus eft alloquio, ôi per quos interprétés fuam infcrutabilem iioluntatem mortalibus reîerari uoIuit.Eft autem, ut ante dicerc cœpimus, Prophetarurn duplex prophetiæ genus: alterum quod aperit præteritajaut prædicit euen ^taalterum quod explicat arcana præfenria, aut citra temporis diierimen' ®ce^ulta pandit.In Euangelio Ioannis audit dominuSiPropheta es tuiquod '’’ulicrculæSamaritanæfuaprodidinêt arcana. Hocuero nomineludæi *’ondignabantur qucnquam,nifi in quo relucerent ufreutes humana codiz ^ooemaiores : ita turn tempon's qui de Chrifto præclariiïîmè fentiebant, . ’■ • F'^uphetico nomine ilium dccorabât.C^in ipfe dominus uolens ludæoru j'’**^is,quide loanne Baptiftamagnincc (èntiebanc,in(crcreeximiâ quan

amp; homine maiorem opinioncm,pronunciauit iliumeilfe plufquam P'^phctam.Quodfidquocatlfuntadquosfcrmodeifatduseftjttimirumr P^pheta:,quanta laus eft,dici plufquam propbeta. Quane^ infinitis parti ^^■^oequoep maiorerat, qui minor cratinreonocælorumtquippc qui i P^ophetarum omnium gloriam fuo fplendore ob{curauit,tametfi fie obfcu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y

rariûluftrgfi eft.Scd quemadmodum poft hune cœleftem prophetâ mira tuiorum uis non nifi ad tempus floruit,ita ueteris prophetiæ genus paula/ f*madEuangclri lueem non fublatum eft,fed refrixinaututredtiusloqUari inaliudgenus fublimius mutatum eft.Olim currebatur ad oraculum amp;nbsp;E/ phod requirebatur fignum: nûc feripturæ funt pro oraculis,fides pro mira öilis.MoncthocEfaias vin. Âdlcgcm)inquit,magisôCadteftimoniû jSi rreditnusferipturis reétc intclle(ftis,quid opus eft mïracwlis'?' Vt aut fcriptu rasintclligamus præftât Noui teftamenti prophetç, qui feripturarû myftc tiaiuxtafenfum fpiritualé eruut,profcrétes de thefauris fuis noua etueteraj ofti fpiritualib'’ fpiritualia coparare.Quid em prodeft ludeis qgt; fuos pro . phetas tenét mcmoriterClftis prophetis alrjs prophetis opus eft,alioqni de uerê dici potcft,qd de philofophis mudi fcribit D.PauluStq, quu fe poRtcrctur fapiétes,ftulti faóli funt,6C euanuerut in cogitationib.fuis.Stul l^'oresfaéti funt Iudçi,qui quu de Chrifto tot figuraSjtot prophetias qtidie tarnen non folum nó agnofcuntillisdcfignatu,Icd iinplacabiii etiam

g 4 odio

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;odio pcrfcquuntur.Quid in caufa Quia deeft illis nouû hoc Si »

prophctixgenus,quod myfticû feripturæ fenfum aperiat. In hoc prophf/ tiæ gcnerc principatum tenuit Chnftus,poft hune Apoftoli Chnfti tu afflati, Si in his præcipuè bcatus Paulus, dein cæteri dodorcs ecclefiæ» lam quu in confeflo (]t,fpiritu (àndlum poft dominum in cœlos receptum» Propbetia j^rgiusac latiuseflFudifïc fua dona ,quàm fcceratin ueteritcftamcnto:Paii' t«rrfrow nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f3mé inter omnia dona fpiritusprimâ laudé tribuit prophctia’jqupjJ’

adßtiexidimacpropcmodü inutile Chriflianotu conuentû» Prophcdâauc dicit,non futurorum præfenfi'onê,fed peritiâ eruendi ienfûm myfticu, latct Si quafî defoilviseftin feripturis diuinis.Huicmuneri nemopoteftue rcidoncus eflê,qui uacat fpiritu Chrifti. Vt enim de artificio nemoiuàcat nifiartifex, ita defpirituali feriptura nemoucrèpronunciat,nififpinW^ Eft quidem minus caliginis in nouo teftaméto, tamé hic quot^ prophets opus efl,eritt^ opus ufep ad mundi côfûmmationem.Per hos floret,autla guct,cre(citautdccreIcitecclcfia.NuncinudmihiexpcndasucIim,utrupr® phetarum genus fit iùaptc natura fublimiusJnpriorefuit Balaam »hom® reprobus,Si Saulem fuifïê in prophetarû numero,prouerbfjsquoc^ Heb'

•.Rfg.io ræorum teflatum eft.Quin Si in Euangclicaparabola, qui in nominclcü* prophetiasædiderunt,audiuntab eo: nefeio uos. Infuper Si in ipfo Eua« gelio uatieinium de Chriflo uerum pronunciat Caiphas. Quidloquor^'^ Caipha, quum in littetis Euangelicis dæmones ucra de Chriflo præJif^'^ Si in A élis Pythonicapuclla uerum tcftimoniûperhibcat ApofloIis^P^' mum hodie^ aftrologi,chiromantes,uentriloqui,ac magi multapra:lt;l'^^^ euentura,cuiuspræ(cientiænonadmodummagnus cflfru(flus.Etenin’‘J euenturum eft quod prædicunt, miferiæ cumulus eft pradeire quoduitati non poceft:fin fccus,mctus ipfe mali,magna pars mali cft.Scd ualcantiib** datijde laudatis agamus.Sedecim illi prophecæ,quos rccipit feriptura nica, qui fine dubio de Chriflo uaticirtati runt,tantis oblcuritatibusin^“’ ti font, ut ne turn quidem foerint intclledb', poftcaquam tam euidentt’’*^^-Propheufe^ hibitum eft oculis quod illi prædixerant. Aenigmata uel fomniapoti^is^^ debantur illorum uaticinia,priufquam largiusfefe infodit in aniino^quot;^^ uorum prophetarum fpiritus illecceleftis, quifuo afflatu deduxitin^'’’^ nem ueritatcm,exponcns typorum ænigmata, Si uaticiniorum inuoiucra cxpIicans.Vtrum præftantius,quod temporarium eft an ætcrnumi'l^^^'' quit dominus,Siprophetæufc^ ad loannem: legis uocabulo typosdehg' nans,prophetarû nomineprodita de Chrifto uaticinia.Vtigituranætcae fjtoris aduêtû,neccflâriû erat illudprophetiç genus,ita poft craicâtéEuâgf i} fulgoré maxima ex parte ceflâuit,n5 q, hoc dono priuata fit cedefo» le q, alia fit téporû ratio.Exhibita font omnia,fcnfibus omnib. expotoiunt» quç prophetç uétura promiferât; Nihil fnpereft,nifi fuprem^ illedicsjd^’®

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conWP''

de rationê conc, liber I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;81

^nTummabitur ecddîa , Si pro fuo qui'fçp men'to præmia rccepturuseft^ id perfuadendum non cgemus prophcns,quum ipfe dominus hæc o/ •’’nia cuidétcr prçdixcrit,ut ncmo poflît ambigere,nifî qui diffidit fcri pfuris Canonicis.Kcm uoluit nobis ciTe notiflimamj] qui uiuente uiderât, . '^nüSicuenictquemadmodum uidiftisillû euntcm in cœlu:diem incer elleuoluit, ut ridiculi femper fuerint,qui in hoc præfcq uideri conati funt, ^noddotninus prxfciri noluit, Si ßpræfciri poilcGmcIiore frudlu nefeitur» edalterum hoc propheriç genus ufc^ ad extrema mundi tempora necefz anum erit uniuerfîs orbis partibus, fine quo nihilo magis durare poflùnt efltaliutn animi,quàm abfcç cibo potu«^ corpora. Myftica G'quidcm feri-plnrapaniseftuiuusde cœlo deiccndés,quifumentibuscôfcrtuitâçternâ, dopuseft qui ad exeplû redemptorispané hune commode frangatac di •’onatjEft fonsaqux falientisin uitâ çternâ,fed opus eft qui hanc è uenis uiere.t J’ntiât, ac fitientibus iuftitiâ porrigant.Denicp eft ilia caro Chrifti uerè ci/

fanguis Chrifti uerè potus,unde nifi qtidie per Eccleiîaftas faginen c^ro er fan/ ^’actefîciâtur populi, corda uitâ tuerinon poflùnt,uitâ inquâ uerâ.Nam 2“» cfcrz^i •’’’acorporis, umbra uit;r potius eft quàm uitat uerâ uitâ nihil dare poteft *”l’uerüscibusacpotus.Vtrûc^ difcumbentibusdifpenfantccclelîæ doôlo '^'^^^tidem miniftri.Nam couiuator eft ipfe dominus,qui per manus difei P^lofum multitudini famelicx largitur cioum. Hoc eft uerbum uitæ,cuius Pfo’”! condi funt epifeopi, Si qui uices epifeoporum gerunt ,«Pcr hoc qui ••on funt gignuntur deo, per hoc infantes in Chrifto laèle aluntur, doz ’’‘^egrandefeant, ßant«^ folidi cibi capaces, per hoc corroborantur adz •’•'dnshuius uit t mala,per hoc erigûtur ad (pem uitx cœleftis, per hoc fan '

confîrmantur, ægroti fanantur, mortui reuiuifeunt. Hoc eft Ecclez l’airarütn minifterium, quod quis non uideat eflè non iam rcgiæ,fed plufz Hnamangclicæ dignitatis C plus enim eft Euangeliftam eflcquàm angez hm. Angelus tantum nunciat, nunciantur autem amp;nbsp;mala, Euangelifta j^tapacifîcacpnunciat. 111edicit: Accipepuerum ôimatremeius,ôi füge Aegyptum, Si mane ibi donee admonuero te:hic porrô quid agit effiz, ntutinnobis gignatur Chriftus,ut adolefcat,utretincatur, utconfumz '’ictur,quæucrapcrfe(ftac^eft hominis félicitas. Quilinguis loquebanz •nr,prophete erant Si ipiî.Nam in his fpiritus loquebatur myfteria,fed taz n’en in cccleGa genus hoc adeo per fc nullum habet ufum, ut lî quis in cocz •nminfidelisingrcdiatur aut idiota, continuo dicfturusfitdnfaniuntifth lCom4 ^ocidcm opinor diceremus nos, fi uideremus Saulcm nudum inter nu/ , ^nsprophetas toto diefaltantem acprophetantem. Contra, fecundigez nefispropheta loquente, irrifor ille transformatur in admiratoré, Si proz fdésin fadé fuâ agnofcit dcû in illis loqui,qui feripturæ myfteria prudêter 3flÿnccriter cnarrant.Idé fpiritus eft qui fua dona pro edditione téporû aef

gen«^

RZ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EC CL ES I AS TAE. -S î V E

generis humani falutem difpêfat. Si aurore fpeótes,par e{l aigmta porum qualitatcm,maior cft huius prophetiæ neceflîtas et uberior u î?Iurimum intereft inter fynagogâ et ccclefiâu'ta no paru intereft nbsp;nbsp;nbsp;Lj

gogæ prophetâ ÔC prophetâ eccleiîæ. Quàm paucos fflios nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. pf-j

rit domino,at ep numerofam fobolé genuitecdeiiajgignit^ nbsp;nbsp;j æ vin

quosCniß per Ecclefiaftas. Olim ante baptifmû catechifmus erati^^ ftitutione dominidtedoceteomnesgenres,baptisantes eos.En tim exordio Euangeliftæ munus .Catechifta docet, tradit^ ruaibuS , elementa,ôi per huncquafî fœtus condpit mater ecclefi'a, quoscitudem nifterio gignitin baptifmo,Nunc expende materiæ diferimen. * j cctur prophetâ fy nagogçCBene diult;^ uiues in terra quâ dominus dat eft tibi.Filrj tui ficut noueîlæ oliuarû in circuitu mefæ tuæ.Vxor tua tis abündâs in lateribus domus tuæ.Quid ecdeiîæ prophetaC Si tredio^ in dominû lefum,gratis tibi codonabuntur omnia pcecata,fpiritn pies,infercris in ordiné fîliorû dei,iâ fadhas frater Chrifti, Ä eohærcs cœleftis,iuterim pro rclidlïs cêtuplum accepturus in hoc fcculo.

ccntuplum tantum cft fed centics miliccuplum, gaudium puræ benet^ Ip râtis côfcientiæ,(î conferatur ad omnia cómoda quæ pollicctur munduS)^^ ne id quidé bona fîde.Rurfus quid minitatur uetus prophetâ ^Nifîfcruariâ légitima domini,dabit dominusuxori tuç uuluâ fterilcm amp;nbsp;uberaarc^^' emes agru, éi alius ex eo colligetfrucftû : plâtabis uincâ,etex cauinûnlt;’^^ ftabis.Quid nouusCNiiî renat^ fucris ex aqua amp;nbsp;fpiritu fanlt;fto,ôi mortuus eris, 8C in futuro feculo gehennæ mors çterna manet anima ôi pus tuu.Dcdiuerfo uero dodtrinæ genere iâ ante nonihil attigim^. fi tâtus honos habitus eft fy nagogæ prophetis,qui ueluti è longinquo*’^'* turam felicitate præcinebant,id(^ fub inuolucris,quid debetur ecclefimpf® phctiSjqui prçfentcm oftcndunt,nccoftcndut tantû, fed tradunt ctia'fjj*^ fas eft,idt^dilucidc,nullisinuolucris aut çnigmatibus. Quid cft expediD'’^ quam dicere,fiduciam habein domino Icfu:quid porroprælêntiuSj^P^*' aquælauacrum ex irç filio faccrcfîlium dileeftionis, hæredem çterne undc nonprophetx tantum,fed plaufibiliorcuocabulo dicunturEuang*^' liftç.Ioanncs Baptifta,domini teftimonio prophetarû ordiniprælawstft» quod Chriftum no uenmrum ambiguis oraculis prædixerit, fed ucniéteni digito c5monftrarit:Scd que demôftrauitCMariæ fabri fîliu, mortdmi inter mortalcs uelu t unû è multis degenté,nodum miraculis ac dotftrina cia rum,nodûSatana deieéto rcdiuiuû,nôdum in cœlosrcceptû,nondûmiflo fpiritu patris,cœleftiu donorû miftîlia è fublimi liberaliflimè fpargenté,nô dû fedenté ad dextra paths in pari cofortio regni Si gloriæ. Si magnufiiit qd oftendit Ioânes,maius eft quod oftendût ccclcfiç prophetç,quiiâofté dunt triumphantc in cœlis,oftendût régnante in animis fîdeliû,præfidétc ecclc

DE RATIONÈ- CONC. LIBER I

^ûcîcfi^’fua:.Baptifta Chriftum adhuc carnalcm oftêdi't ocuh's hominum, corporels,at nunc prophctæeundem oftendunt fpintuakmoculisfîdeû î^turimi tuncuiderunt, SL offenfi externa fpccicjcontempfcrutaur eriam o/ dçruntuifum. At hi (îc demonftrant, ut intuentes l'n ilium uiuifîcentun Ba poftahoc oftendit, quod quodammodo côtempiîc Paulus:Etfî nouimus, gt;nquit,aliquaiido Chriftû fecundû carnem, fed nunc iam no nouimus, lu/ dxusdominum noucrat fccundum carné ,faótus fpiricualis muko felicius fiouiteum fide.Galatæ non uiderant Chriftum,amp; tarnen ante horum ocu los Apoftolus affirmât Chriftum fuifle depictum, quonia comonftranriz buseutncredidcrant.Euidentius eft quod lpiritucôtreélatur,quàm quod Dianibus'.ÔC felicius indicatur lingua,^ digito corporali. Nec idco minores æftimari debent horum temporum prophetæ fideks, quod hæc uis non uidcatur utolim, donari afflatu fpiritus, aut euidente miraculo, fed mukis fudoribusuelutematur.Imoquo plus eft Iaboris,hocampliuseftpræmim ^kacula fuum habucre tempus,nec tarnen ideo minus eft miracukquod Mir^cuUni,

Gtfpiritus afflatus : poftulabat hoc mutata teporum ratio, nec idco •Dinus eft gratuitum dei donum,quia fle darcplacuit. Eiufde fpiritus idem ^ftdonutï), fed pro conditione temporum aliter datum, nec dubitandum quinperfedliorc modo datum.Ad fi'dei perfedtionem expedicbatcxz ^’^•'Dafignaadimi fenfibus,quæ data fucrantincredulis SL iiifi'rmis:uter au •^•pperfedhus munus adminiftrat, pædagogusquipueru ucr^eribus mez tohcrcct,an qui iuucnem fui iuris faeftum conGlio rcgit .' Lcx eratpæda ^°?,D3ad Chriftum:huius miniftri funt uetcres prophctædntcr ueteres ac ••DDosmédiusloanncs Baptifta. Veterisprophctiæiam fenefeentis ueftiz ô'^qnædam aliquandiu remanferunt in ccckfi'a: fubokfeentis primordijs, •^oDttperuniuerfum orbem irradiante ueritatis Euangelica:fok,paulatim ob/curatafuntilia minorum corporum lumina.In cœlo nulla fîuntmiracu biubimiraculum eft quicquid uidetur. Nos enim miracula uocamus, quæ pfætcrcommunem rcrum humanarum natura accidunL Quotidiana nez •DomiraturjCtiam fi plus habeantmiraculi.lngens miraculu dicitur, quod , •lominuspaucosexanimcs reuocauitinuitam,ÔCquotidieexliquôrcmorz •uogigniuiuos homines nemo miratur. Dominus femel atq? itcrum maz Dibus fuis multiplicauit panes, utpcrpaucimultisfufficercntmilibus:0C qd ^uotidic ex uno tritici granomortificato furgit arifta fexaginta granis graz quot;da nemo miratur .Ide dixit Mathço telonio præfidcnti : Sequcrc me, Si *ll'comutatusparuituocanti.Hocmiramuromnes,quiafenflbus cxhibitu quot;llMagis aut miramur quod Lasaru iam quatriduo defundlum cuocauit quot;^üitâ,mox iteru morte comutandâ, Quâto mirabilius eft q^ ad unius uo ^^•otazania uertund in generofum domini triticu,quod quotidic per eccle l’ætniniftros arcana fpiritus energia fexagenariacadauerauitæ perpétuât reftituit

I

I

84 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EC CLE SI A s TAE SI VE

rcftituitC'Quod cxtcrnis fenfibus exhibetur/ufpicimus ac flupcfflUSJ tcrius agitur multo præftanti'usjno admiramur.Orac Petrus, ÔC corporc rc uiuifcit Dorcas,obftupefcimus ; Cocionatur bonus EccIeHaftes Si. multas animas excitât à morte,nee perinde miramur, Ide eft qui excitât Dorcade, amp;nbsp;qui cóuertit peccatorem:fed maius eft quod in reftpilcente peccatorisani ma deus operatur,^ quod in rcuiuifcetc cadauere. Quod Petrus omnium linguiscondonabatur,prodigium uidebatur omnibus,Si erat: quanto rabilius quod ad unam pifeatoris oratione circiter tria milia hominu traiw formata funt in nouam creaturam C Hoc longé magis ftupendum, quan^ quod Nabuchodonofor ex hominc uerfus eft in figuram bouis, rurfusc* bouereuerfus in hominem. Sed uulgaris craftæ^ mentis eft, quæcc^ lis, auribus, contadtu^ percipiuntur magis admirari. Qui ipiritualistit» Pluseücouer nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Ita^ fi Petrus flexis genibus, diu orauit, ad multarumptc/

^quSexci ^^sexcitaturus unam mufierculam ad uitam corporis, cuireuocariquid^/ turedefunilu liuderatquambismori: quid faciendum eftpio Ecclefiaftæ, qui hoc agit utquamplurimas animas in peccatis uelutin fcpulchroputrcfadtas adue/ ram reuocetuitamCNu uidentur iftaperpenderc,qui aprandio fcmitcmti/ lend, aut mane nodturna grauati crapula prodcunt in fuggeftu,0iabrupta ueriusquam abfblutaconcioneproperantad compotationemC Agcigitttt ß quisconcionatorem xquiparetprifcisillisprophctis, nonnefatcanttiro/ mnesegregjam dignitatem illi tributam efle C Atqui res ipfa nobis det, multis nominibus excelletiorem efle qui gregi dominico fubmiai^ pabulu Euagelicædolt;ftrina:,fi modo fyncere bona^ Ede fuu munus.Id fi cui nondu perfuafi'mus,dabitur craflius argumetu unde id co Iigat.Inccclcflæprimordrjsutrierâtin maiorcprecio,Agabus cufuiscom* tibus aut filiæ Philippi,an Petrus Si PaulusCArbitror Si lapides cofelTuroS nihil efle fimile.Tum ab utris ecclefix uenit maior utilitas, non opinor^ feuru efle. Quid contulit Agabus^praaJixit uenturam famem,monuittppt illi neceflitati matura prouifione occurreretur, non admodum iuxtapcrie/ dlam Chriftidodlrina,quiuctueratfuos eflcfolicitosdecraftino.RftwS quu ide apud Cçfarcâ detraefta Paulo 2ona ftringeret fibi pedeSjpreuiceS fore,ut is cuius eflet ea zona Hierofolymis uincirctur à Iudçis,acgen^uus ‘ tradcrctur,quid profccitcNimiru ut Apoftolus à triftioribus triftior uilt^ deret, non quod ipfe formidarct catenas, quiparatuserat Simoriprono/ minelefu,{cd quod amicorum lachrymisdiftruciareturillabeataamma, tota flagrans charitate proximorum. Cæterum ad prophetiam,id dicationcm Petri Si Pauli quantus ecclefiæ frudhusT At Agabus SI Agauo ßmiles in uetcrum prophetarum uicem fucceflerant.Tu parochc, tu bcd^ ßafta in cuius locu fucceflSiftiCno in Agabi,fed Apoftolorû:iinôueriusipn/ us Chrifti,inquepotiflimu copetitapoftolicinominisdignitas.Si^fquot;“^^

DE RATIONS C O N C. LIB.

îhuin tifulus domi'ni apoftolicijcgati apoftoIiçGres ÔC digm'tas in cum com p€ttt,quicxdelegacaautontateenarrâdis fcriptun's Chriftuannuciat: hoc ’ quipræftat,nô prop hc ta fimplicitcr cftjfed prophetarum prophcta.Siqui don nobis fruftra fchpferût prophctç,nifi fit hoc prophctaru genus,quod illos intcrpretetunEft enim uerè liber fignatus,quê nee literatus iuxta mun dum intelligit, quia fignatus eft, nec idiota,quia litcras nefcit.In hoc ordine prindpatu obtinuit Chriftus Icfus, qui orfus à Mofe ÔC prophetis aperuit difeipulis fcnpturas,amp; fic inflammatafunt illorum cordaquæ prius in pro phetarum uerbis frigcbant.Eft autem in uetere lege duplex prophetiæ ge/ *gt;us,uocalis ac mutæ,ad mutam prophetiam pertinet typi ac figuræ,ad uo/ faleuaticinia de Chrifto.Mutam prophetiam aperit dominus in Euange/ Propheual/ Mofes exaltauit ferpentem in deferto, ita exaltari oportet

liliû hominis.Item:Sicut fuit Ionas in uêtre balenæ tribus diebus ac tribus ^oftib’jita filius hominis erit in Corde terræ, In altero crebrius uerfabatur: 'î'§cnerc,quu m ait:Si crederetis Mofi,crederetis uticp ôi mihi,de me enim dæHripfitmominatimjquum Scribis Si PhariCæis tetftè indicat,pfalmi uati ^•niunijDixit dominus domino meojno in Solomonê fed in ipfum copete l«c.4 J^ Rurfus qüum in têplo leélo feripturæ propheticæ loco qui eft Efaiæ ca. ( l^l’lubrjdtîHodiefcripturahæcimpletaeftinauribusueftris. Manna qd ‘^^btæisdefluxitin deferto,demonftrauitfuÜTe typum cœleftis dodtrinç, patris detulitin tcrras,autencCdrpus amp;nbsp;iànguinem fuum quo

in Euchariftia:poftremo in crucc recitans Pfalmû xjfl déclarât in '®pfædida,quæ tu gerebantur.Similiter Si Euangeliftæ demonftrât mul ^^îticinia de Chrifto prodita,uelut quû loannes indicat quæ de agno Pa ^“^iferipta funt in Exodo,de Chrifto prædieftaefle: qdgenusillud. Os ’’Ofominuetis ex co.ueru hæc perfequi no eft huius loci. Sed in utroq? pro phetiæ genere nemoplures explicuitallegorias, beatus Paulus:uelüti Glt;t4 hiftoriam Agar ancillæ cum filio eicdlæ j deep Ifaac Saræ filio,itê de Sina Si Sion accomodat ad uetus ac nouum teftarnentum : petram

^nde Hebrxis fitientibus proÉuxit aquà in deferto, docet fuiflè fîgyram '^hnfti.Pctrus in concionC déclarât prophetiamj Non dabis faneftû tuum *’dcrccorruptionem,nequaqüam competerein Dauidem, qui corruptus '•finfepulchro aliorum hominum more,fcd in Chriftum,qui integro cor kerefurrcxit.Idê indicat,diluuiu fuiflètypû baptifmi,arcâ ecclefiæcredê/ Paulusucrouitâomne Chrifticomonftratmyfticis typiscfterefertâ, ^^ponês quid fit illi comori,quid eu illofcpeliri,quid refurgcre,quid in cœlu ^’^endere. Habes Ecclefiaftamuneris tui dignitaté,habcsonus Si pramiû, wftut ilia uox Pauli,quâ Archippo iubet renunciari,fempcr tinniat in Colo/f.ulti tuis: Vide miniftenu quod accepifti à domino utillud impleas. Fiz

®™propheta nihil honorabilius,pfcudoprophcta nihil deteftabilius: fyn/

h cerisEuan

• . . .

cens Euâgeli'ftis nihil apud deu precioiîusjpfeudcuâgeliftis nihilabominä bilius. Si agnofeis dignitatêjda opera ut glorifîces fulceptâfundionctfidi/ fficukaté,abijcc focordiamjôC uigila:fi periculu intelligisjcaue ne dcclinesad dexteram fiue ad finiftramifi' pra'miû conG'deras,ne te pigeâtulîius difficul/ tatis.Quocuncp uerteris oculos^ft quod excitet folicitudiné tuâ : fi fiitfum - afpiciasjuides quis fit qui tibi munus iftud delegauitjuides paratuin ftipen/ diumtfi' circumfpicias quæ te circumftantjuides eues Chrifti tut concredy tas fidei: fi dçorlum demittas oculos, uides horribilem male gefti muneriS uindidtam : fi' in te ipfum defeendas, agnofeis quantam animi puriratênli quantam eruditionem,quantam prudentiam,quâtum charitatisardoreffl» quâtam fortitudinem exigat ifta funôhio,quo uel abftineas fi te cognouenS parum inftruólumjuel ea pares quibus eft opus. Qui deftinauitad olympi cum certamé accedere,quid non turn facit,tum patitur, utpalmam anferat» ^ƒrlt;ep^^rdt^o Quanta folicitudiné prtparat omnia C Atqui totumillud quid aliud dl cleßiükum ludusîTquemadmodum ÔC ludicra funtpræmia, ftultæmukitudinis ,, ' applaudis,corodlæ quernæ,quç fatuum déclarent citius quàm uirum corda turn aut fortem.Etcum in rebusfriuolistam fimus foliciti,tamêadEcdeto ftæ munusaudet aliquis acccdere,nihilo magis inftruôlus,quàm arator ad citharam,nauta ad aratrum'Tprot^ tot eximq s uirtutibus quas offîcq lat dignitas,nihil adfertprçter perfriólam egregièfrontem ôi impudentia» ■ nbsp;nbsp;nbsp;nihil habenspenfi quæ præmia mancantuiôtorcm, quæ pœna uidu®^

Parum eft Âcibilan ab uno populo, fed explodi ab uniuerfo cœtu fandoW angelorum ac piarum animarum fumma eft infelicitas. itaep qui hoccetta/ men fufcipiunt, Apoftolum audiant adhortantem : Sic currite utcompt® hcndatis:ut cum eodem gloriari poftint,curfum confummaui, fi'dê fttuaui» nunc mihi repofita eft corona iuftitiæ. lam fi fatis conftat facerdotis digni/ ' tatem multispara(ângis,utaiunt,anteire fi' cum quocuncp mortaliutngfof rc côferatur,6C ipfisangelisaliqua ex parte fupcriorem,fupcreftutipfu«’l3 cerdotem fccum conferamus,quo perfpicuum fiat qua parte fui fit

Tunélionef nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funtfacerdotu,hoc eftepifeoporû, munia præciputadmiw

terfe collât^ ftrant nouæ Icgis facraméta,orant propopulo,iudicât, ordinant,ôf do^^

Nihil horum non fuperat regiam excellentiam.Nullû enim facratnentu ca fertur nifi' per faccrdotcs,excepto bapt{fmo,qui non repetitur, etiam àfaico rite collatus,fcd hoc fa(ftu,licct no refeindatur, tamê nihil exeufat nifi need/ fitas,quæ exeufatio in alrjs locû no habet.Vidctur auté baptifmusinlocun' circucifibnis lubftitutus eflc,circucifi'o uero nec facerdotê ncc leuifâ require/ bat.Verû olim aqua facramêtali tinólo per impofitioné manuûdabaffpit* tus landhis. Hoc folis cpilcopis feruatû eft.Dcin progreflû teporis baptisa X , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tis etiâ infantibus dabatur corpus amp;nbsp;fanguis domini,amp; hæc tes rcquirebat

osôC manus facerdotis,prouidtimispecudûcçterisi^eeremonijsind^da

DE RATIONE C O N C. LIBER I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8*7

lùntfacramcnta magi's fpin'tualia^baptifmuSjeuchariftia, conffrttiatio,pcegt; ’ hitenna, ÔC extrema unäzi'o,nihil aut horu fît abfq^ deprrcatione. Depreca öoucro nouæ legis facerdotibuscu ueten'steftaméti facrißdscomuniseft. Na quu incendiu irato deo fæuirct in populu, Aaron accepte thuribulo me diusftetitiritermortuosacuiuoSj ôiinteruentu fuodomini furorem uertit jUtnifcricordiä.Orat facerdos propuerperajöi mundatur : oratpro domo •fpræ uitio côtaminata,Ôi purincatunoratpro peccatis immolätiu,amp;: remit/ Gunturillis: ad hæc iudicat inter caufam amp;nbsp;caufam, inter lepram non le/ ptam,inter mundum ÔC immundum^Et fî quid con trou er fîæ incidiflèt gra/ üiorisjinbentur ire ad facerdotem,qui iudicio fuo litem dirïmat Nuc fî quç/ Iwo aiffîcilis oriatutjUtrum fas fît fufeipere bellum an non, utrum ratum fît öiatrimonium an non, utrum hoc aut illud liceat principi ac magiftratui an ^on,quopotius eundumeft,quàm ad facerdotes peritosinlegedominiC nos dirimi conueniebat regum tumultus, coniugum diffidia, per hos

^^^onciliari fimultate confliólantes.Id (î fîeret,àd bellum non efïct opus tot ’^*‘'übus,ad lites coponendas non eflet opus tot procuratoribus Si aduoca ncc eilet tanta querimonia de corruptis iudiefjs. Summa in tranquillita

^tuiuebant Hebræi annisquadraginta fub Samuele iudiceöC propheta. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fandliorafunt myfteria nouæ legis,quo uberior eft gratia,hoc ma

tftdignitashæcadminiftrantis. Item quomaiora funtquæ petuntur, ^^n^certior eft per Chriftum impetrandifiducia, hoc maior cftinterce/ ^Jiösautoritas : rurfus quo plenior eft nunc dominicæ legis cognitio, hoc P ^ndidius eft iudicandi munus. Adde his,quód quo fublimior eft Eccle/ ^ywcafundlio, hoc cxcellentior eft ordinandi poteftas, præfertim quum

fit facultas per facramentum coferendi donum fpiritus » Populus , rex créât præfedlum, at nee hic nee ille largitur uirea ® gt;‘ccte gerendum. Quum igitur in his quæ hadlenus cÓmemorauimus, legis facerdos longe iuperet Si Mofaicorum facerdotuni dignita/ ^^nijqui tatnen id temporis erant in fummo precio,ÓC regum cxcellentiam, ” nbsp;nbsp;nbsp;fundlione multis partibus fuperat feipfumæa conftat in docendo

6‘egcm aotnini.Doccndi uox copledlitur Si doótrinam fana, Sd admoni/ ^onciïi,6i incrcp3[[Qj^f,fyjjg^ confolationé,et redargutionem oblatrantium '^angcîicæucritati.Baptizat Si laicus,orat uiciflim pro facerdote populus, ï'on difficilis eft reliquorum facramentoru adminiftratio:at docêdi munus 'Mere,ut longe difficillimu eft,ita idê eft longè pulcherrimu,quippe cuius j “f3slatifsimè pateat.nó fempcr tingit,nó femper ungit aut abfoluit facer °s,fed docêdi munus perpetuu eft,fîne quo cætera funt inutilia» Quid ein PMcft adultis tinêfos eflê,nifîpcatechiftâ do(ftifucrint,qua uim habeat PWtnus,quid oporteat credere,quomodo iuxta profeflïonê Chriftianâ ‘nitituercT Quid prodeft fump tio corporisæt fanguinis dominici, nifi

h z didiccrinc

clidicerint,qmodo facramentu hoe infti'tutu,quid in nobis efficiatcfuàM^“ quai^ puritate debeat fumi.De cæteris fimiliter eft fentiendûgt;ne (îngulatô memorando fiiâ proIixior.Ergo quêadmodû atftor, quu in fingulis fabula! feenis dat opera ut placeat populo, tum uero in extremo aétu profcrtquic/ quid habet artisnta ChriftianusEccIeG'aftcs,quum in cæteris funftionibus magna adhibere debeat follicitudincm ut placeat domino,cuius negociuiu gerit,in hoc extremo docendi munere debet feipfüm uincere.Rcgum mul/ ,ta funt munia,ea(^ præclara, licet omnia facerdotalibus funéhionibusinre/ riora-.fed hi nunquam in magisregaliuerfanturoffîcio,quàm quüprofojj , cione loquentes, fuadent pacem, componunt fcditionem,hortâtur ad obfcruationcm,aut pro tribunalibus fedentes audiût caufas. Si ius æquu® reddût populou'ta præfui in omnibus egregius,prorfus in faftigio digniö tis eft,quum è fuggefto doôlrina facra pafeit gregem dominicû,ei(^ difp^'' fatthefaurum cuangelicæphilofôphiæ.Quomagisdeplorandû rundam præpofterum iudiciu.quiiusordinâdi relegantad fatftitios quoi/ dam ac mercenaries epifeopos, bap tisandi abfolucndit^ poteftatem conv mittuntinexploratis, confecrandi corporis amp;nbsp;fanguinis dominicifaculfâK permittût fjsquos interdum nec conuiuio nccalloquio dignarêtur.Quo“ omnium eft cxcellentifsimum,doccndi munusreqciuntaliquotiesinÛf’^'^' dotes abieôtifsimos Si monachos;, quibusfortaflè nollet ftabuli aut euhn^ fuæcuram committere,Non reprehendo monachifmum necç facerd^‘'’ fed dcicóliffn præpofterum.Ipfi uero quid interim fibireferuâtpontiWi dignitatisCCurant cquitatu,incolût arces,alût fatellicia,prçfunt rationibu gt;nbsp;feruiût monarchis,atcp ira demû Gbi uidetur egregfj præfulcs.Vctu uti reprehêGonem non mereantur, tarnen erantpotiusabietftiflîmiscdni'^^*’’’ da famulis,indignaquæuclhypodiaconisdelegentur.pudeteorumqiif funt honeftinîma,in his gloriantur quæ funt fordidiflîma. Non hic tantugt; fed in omni ferè parte uitæ præpoftera indicia fontes funt undefcatetorti/ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nis morum pcrnicies.Quotufquifq^ eft hominum qui non pluris

iudicù nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bona,quæfortunætribuûtur,quàmcorporisCQuidnopcrpcflun^

, homines ut locupletes euadant,ut honores confequantur huius mundi-uigant,peregrinâtur,belligerantur, nullu eft periculi genus quod non cote mnunt. At quâto pauciores funt, quibuspriora funt bona corporis animi,tcmporaria qu àm çternaT’C^é rcperias,qui no magis mctuatpd pem hominem quxàm deum, qui no plurisfaciatcognatum autatnid' xtacarnê,quàm ChriftumCQuidin caufaCniG quodcarnalesfumdS^®^ propiusaccedimus ad naturâanimalium,quç fcnfibusrcguntunqn^’^^'’ Petfonlt;e déco gclorum^nccagnofeimuscoditionis noftrçdignitatê, necfufccptiifi’*’‘^f‘ rumnojje nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vctusacprophanu oraculum admonet,utfequifc^

Philippus Macedonum rex uir alioqui cordatus,quodâ téporccu

de R a T I one CONC. t IB.

^benc potus ipfc per medium exerci'tum difeurrês agebat choreas,quem Demades Athenienfis orator ad hune increpuit modu, Quid facis 6 rcxC rortuna tibi impofuit perfonam Agamemilonis,ôi tu tibi ipfî fumisperfo nâTherfitç. A uiro illaiidato rûx prophanus admonitus,ad mcliorê fruge fte^it fefe,utinâ facerdotes audiât uocé Chriüi minitâtis in Câtico myftiz fojSi ignoras te ô pulchra inter mülieres egredcre,amp; abi poft ueftigia gre/ gutuorû.Hoc puta didhim animç paftoris, qui quû fe ducé eccicfiarû pro/ nteatur,oblitus fufceptæ prouinciç,ad quæftûjad ociu,ad uoluptatcs femet ÿqeit. Is nimirum iubetur mutare locu,amp; quoniam pro duólore gtegis fe/ «uftor cft,abire poft gregû ucftigia,ut ex doeftore faeftus difcipulus pàrêrd o'icatpriufquâ imperetHoc ignorantia fui facit,ut homo coditione proxi ^usangelojcóparetur iumétis infîpiétibus,amp; fimilisfîat illis. Facit üt quod ■titniniftcrio fummum eft,dclcgetinfîmis:quod infîmumjfibi pro fuWmó feferuet. Die mihi quifquis es facra tiara in(ignis,pudet tedu aadis coRten/ ^^s,dutn eonfolaris affli(ftos,feruire principi Chrifto in membris fuis:et no pudet in aulicis negoefjs, ne dicam in caftris, feruire homini principi C uide/

tibi abiedus, Ci è iùggefto doceas populû uiam domini : amp;nbsp;tioi places, “Utn inter armatos milites, penè dixerâ nebuloncs,armatus equitas C Lau/ °®^acftinfacnslitcrishumiIitas,damnatafüpcrbia.Sedeft hurnilitatisge/ SuperhU io/ nusquo nihil deteftabiliusteft fupcrbiægenus,quo nihil laüdabilius. Ma/ If nuttiilis erat fili*’ illeprodigus, qui relicla domo diuitis ac begigni patris, hftus eft fubulcus hominis alicnigenæ,è ciue exul,è libero fcruus,pro deli/ ^'iWeensporcorum iîliquis: fcdbcneredrjtadfuperbiâ pofteaep ccepit ’^3agnofceredignitatem:quàm multi mereenarq funt in domo patrisqui ^^üdantpanibuSjôC ego hic fame pcrco. E regione cft laudabilis quxdam ‘fpetbia, quæ facic ut homo memor ad quam dignitatem fit per dei miferi tordiatn euedus,fefe iudicct indignum qui ad inhoneftà fe dciiciat,ut ado ptatusinfortem filiorum dci,Satanæfiatferuus: utfacro lauacro purifîea/ ^s,üiqs femet inquinetîut ad cœlefteprarmium uocatus, ucnetur terrena tommoda. Hæe fupcrbiapræcipuc decetfacerdotem amp;Ecclefiaften :uix

arbitrer alios hoc dignos titulo. Audi uulgaris fuperbiç exêplu apud ^auiutn,nccß cnim illicfub fuapcrfonaloquitur:Tollcnsmembra Chrifti beiam membramcretricis Sed rurfusaudi uoeem animofi dotftoriszMe/1. Cor.ÿ

tftmihimori, quàm uteuacuem gloriam meâ,quâ habeo in Euâgelio Chrifti.Non gloriatur in palatfjs,opibus,fatellitio,eqüitatu -, fed ob id cri/

criftas, quod laboribus ôi crumnis fuis illu ft rafle t Euangelium, qu od ^hrifti triumphu circuferret in omni loco.Quapropter à tergo rclitftorum Y'lt;Ms,ad ea quæ à fronte erant properat, ut coronam apprehendatttantu ^“^ut ad humiliora degeneret.Nuc quantus pudor eft,fi quis ex medico “3tdiirurgusautpharmaeopola,autfi ex aulico agricola,aut ex œeonomo

h ) potentis

potentis hominis,plebcius coquus ad quæ fii quisadigatur,èxiftihj^ff'^ laquco dignâ. Ta ej^celfi' fpiritus funt, tanta animoru gcncroiïtas inrebuS humilibus,tata ucro humilitas ÔC abicólio in fjs quæ (unt excellétiflïnï^ gnitatis.CûprimisoptâdûeflàChrifto,utomnes epiicopidignitatéfu^ agnófcant,ut apoftolica fupcrbia imitentur.Tu certè paftor, cui curadi gis uicariâ folicitudinê dclegauit epifcopus: tu Ecdef]afta,cüi docendæ bis offîciû demandatû cft, agnofce muncris tui dignitate, agnofccquodin omnibus epifcopi fundtionibus maximu cft atq^ pulchcrnmû,in tcdcn^^ tu cflc.Sumc igitur,fume tuo magiftratu dignâ fuperbiam, acuehancß^ - crubcfcendum exifl:ima,fi quæftui,n luxui,fi' pudendis uoluptatibus,fîcç^^ ris plebciæ fecis uicqs feruias,fed honotifica minifteriu tuum,menîQr oues curandas fufccpcris, cuius thcfauros difpcnfcs,cui fis ofFiet) gçftin’O’^ redditurus rationcm,quæ præmia maneant fîdclcm difpcnfatoré, plicia infîdcIcm.Hæc qui fecum reputet,quonâ paólo poflît cflc fccurusO quis no animaducrtitjquid eo ftupidiusCSi quisintcllcdtancgligitjqi’'^'’ dcpIoratius'^Ab humi rcpétibus cutis crigat animu tuû cofidcratæfundK’ nis dignitas,à prauaricationc dctcrreat dclegantis fcucritas, focordiam cludatfufccpti muncrisdiflficultas,induftriam ac uigilantiâcxtimulct prj' mi] magnitudo,quod non ab hominibusièd à dco critcxpcdlandum-’ militas,ille redder percnne ftipédiû:Ne dixeris,quidCgratisfcruiâ popd^ non populo feruis ô bone,fed Chrifto feruis in popuIo.Et ne quem èf'

. bccotemn^jChrifti membra funt omnes autfiquinondum funtjhoi^^p tur ut fîant.Puta tibi nominatim didlum,quod per Efaiam iubet do mif^^ Super montem cxcelfum afeenJe tu qui cuangelizas Sion, exalta in rofO dine uoeem tuam qui cuangelizas Hierufalcm.Magnificalcoatio tibi^“’^ mifla cft, argumentum difticile pcrfuafu tjs qui mundum dingunt. Q” namComnis caro fœnum,omnis gloria cius quafi flosfœni.Quid pcrcftnifi utearnem abqciamuSjôiuertamurinfpiritumCExard^^ num noftrum ad cxortûfolis, qui illuminât omnem homincm ucnifi’ in hune mundum,dccidacflos nofter ad cmicantcm Euangelq fcquitur:Verbu autê domini manetin ætcrnû.Huiusucrbi prædK^t^ comifta eftjuoli loqui humilia, noli repère hümi,è fublimi fublimia re, Sion ecclefi'æ typum habet.Siquidé 8i ipfe mós cft fuftinenstei^P dei quod cft ecclefiâ. Huicquicuangelisat, iubeturinalium exff«''’ . montemafccndctc.Sic dominusdoóturusilia fublimiaalcenditit’'’’°. ’ amp;nbsp;fcdit.Mons hcroicas uirtutes defi'gnat in Euangclifta, feflio cóft^ ac pcdlus ab omni carnalium cupiditatu tumultu tranquillurndnJiot^ L culamur cœlcftia,in Hicrufale cft pacis uifio:Ergo quifquis doccscæ c

- bonoiu amore,ac terrenaru rerum contemptum, qui annunciasbon3gt;4 prædicas paccm,quæ exuperat omne fenfum,afcende in

' b E RATIO NE co NC. îgt;IBE,k. I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9i

fe?-Clamons uerbum hi'c honuocisintcrtnonem,fedardoremafïcôl:usôé prædicatiohisinftantiam déclarai. Non efti'mpijSjclamatpropheti'a. Qui Pætatc docet,ad pace uocat. Magna tranquillitas eft haberc deu propiciu, ’’’agnû oblcôlatncntû fempcr præ oculis habere paccm illâ ccélefiem, cjuâ ficc improborum mahciajnec Satanæ inuidiaj nec ulla iniqui'tas turbare po ^cft.Hæccftilla cœleftisecdefi'afanôtorum omnium yquæædifîcatur ut ciz •Jitasjcuiusparti'cipaho in idipfum.Videtur Si hic pax ilia,fed procül ex paK 8{ in ænigîTiate,illic perfcîfla uidebitur coràm.EccIeiîa militans ciuitas èft 'n monte pofitajquemadmodum habet euangelicus fcrmo.Sublimis eft zf nangclicaphilofophia,quâ attulit is qui uenit ècœlis,ôi ut fuper omnes eft, feiicßaptifta jta çœleftia loquitur. Itaq? qui Gcti poterit, ut aliquis fublimi quot;slublimiaprædicetjipfe immerfuscceno uoluptatum, fomnolenciæ,Iuz ^nsô^auâritiæC Afcendeigitur in môtcm quifquis es Euangelifta, non pe/ niousfcdaffc(ftibus: nam afcendere ad dignitatis gradum,ôC non alcendez f^adfublimes uirtutes, defcendere uerius eft quàm afcendere. Hûc aût pro PW locûadpaftores pertincrc manifeftè déclaranteaquæ fequuntur: '^'mtpaftorgrcgê fuû pafcit. Ide propheta cap.Irj.prophcticisoculisuidic ^'''sbuangcliftasiQuàm pulchri, inquit, fuper montes pedes annuciantis ^P’^ædicantis paccm, annuciantis bonum,prædicâtis falutcm, Quid funt ab humilium rerum cupiditatepuri.Quid pedes fu P'quot;'niótcs7Quid nifi coucrfatio in cœlis,ô£ animusquç furfutn^funt faj31és, 4'’$furfnmfuncquærés. Quid fibiuult ilia repetitio,annuciâtis,annudâtis ^P'^ædicantis;paccm,bonum,ôC falutéCQuid, nifi inftantiâ Si aflîduitaté quot;^ncgociocuangclico,quod diuus Paulus uultannunciari oportunè ÔC im/ poftunè.Ânnunciamus noua,pra:dicamus publica: noualætat^ nunciâtis noxttictçfm. jjppj^^Pm^^ppææj^jgLiQxad omnium aures pénétrât. Exilis ’ ^'^ntiioxfynagogæ,uixunamrcgioncm pcrfonuit,quumde euangclicis pfæconibus diôlum fit : In omnem terram exiuit fonus corum , SC in fines orbisteri-xuerba corum.Lcx uni populo data eft, gratia Chrifti ad cudlas n'^bisnationesporrigitunpræconi euangelico dicitur: Clama ne ceftesjnoli ^•nerc.Rurfus lviii.Clama ne ccftes,quafi tuba exalta uocé tuam.Ad hui/ üfinodi tubarum concentum cocideruntmuri Hiericho,qu,æuox Hebræis 'quot;nâ fonat.Luna terræ proxima cftdpfa uaga ac mutabilis, qualcs funt qui •■fbushumilibLisacfluxisfuntaffixi.Scdhuiufmodi lunaticæ cupiditates forruutconcentu tubarum faccrdotalium. Sacri funt qui pcrfonant,facra: ^quot;nttubæjquatum ufuscratin Iubileo,quemadmodû legis lofue vi. Diruz ,''stcrrenisaffedtibus,qui nos in fcruitutcm adiguntjfequiturlibertasfpiriz tubç no fonât prophana,nô humilia Si Iunacica,fed fublimé ilium 'quot;ftitiæfolcm Chriftû,qui nunquâmutatur.Eft cm iuxtaPaulû h cri SC ho ôi in fecula. Ccrtauidtoria eft,quum ad faccrdotalium tubarum

h 4 clangorem

ECCLESIASTAE SIVÉ

clangorcm acclamat arm ata multitu do. Id fit quo tics cnergiafpiritusuox Ecclcfîaftæpcnetratin auditoru præcordia. Qucmadmodu apud beatum Paplutnjdiota qui audit prophctam in fenfuloquetem, prociditin facicm fuam,glorificat^ deum.Et in euangelio ludæi commoti tuba Ioannis Baz puïlæ acclamant,quid faciemus ut falui fimus C Et in Actis ad prima Pew’ Ducdnam,legitur enim fuftulifle uocem,c6pun(fli corde acclamat: Quidfa demus uiri fratresÆt amplexi funt Euâgefiû homines fermé ter mille. Vt/ ru ut ad priore Efaiç locum rcdea, Vox, inquit, fpeculatoru tuorujleuauetuf qocem,fimul laudabunt.Quifquiscuangelicus præco uelit haberi,in

fnldtor ßj. oportet,ut èfublimi no fibi tantu,fed Si alqs uigilet. Septuagintapf*’ fpcculatoribus uertcrunt cuftodes,uidelicet qui agunt excubias fuper lîæ mœnia.Memineris igitur quifquis es Euâgelrj præco, tibi iuxtaprophf tæfermonem ftandum fuper cuftodiam dieac nolt;Æc, utfi fonuerit uoxÇ^ Seyr,cuftosquiddenod:e,cuftosquiddenoóle,inpróptuiïtquod rcfplt;’^ deas.Quideftlaudabuntfiuelætabuntur (imulfdeclaratEcdeiiaftaruniia fua doólrina concordiam, quam hifce temporibus proh dolor in mulß^ deßderamus:Audimus clamorem exultantium,fed diflonum acdifcord^' Quid autcm fonat præco legis C Anima quæpcccauerit, morietur. Etniß perftiteris in his quæ fcripta font in libro hoc,omnes imprecationes euen^ ent tibi.Præcepta dcnûciat,amp; minis terrorcm incutit præco Mofaicusqaj“ præco EcclafiafticusCAnnunciat omnibus gentibus fob quocut^ gcntibusparatam efle perfidem in Chriftu lefum remifsionemotnnia^ peccatorum. Annunciat cum angelispacem hominibusin terra,nonptfi^, gis opera, fed per dci libcram uoluntatem ac benignitatcm gratuitaW)’]'” cratin Chrifto mudum recondliansfibi : annunciatpro uindidla homin’’ pro exitio pcccatis hominumquot; debito falutem. Cui prædicantur ifta 'i quæ nunc eft ccclefia per uniuerfum orbem fpa’rfa, fic cnim habet pfor tia dicens : Sion regnabit deus tuns. Vbi regnatpeccatum, ibi non d,,, gnum dei:ubi regnatcaro,ibi no régnât fpiritus: ubi régnât fopcrftiß^’ non rcgnat uera pietas.Itacp quotidie prccatur ecclefi'a, Adueniat tuum.Si deus rcgnat in nobis, amp;nbsp;nos cum illo regnamusin libcrtatelF tus.Hoc rcgnum illuftratum cft,quü in die pentecoftcs fopcruenitfp*f‘^? in apoftolos. Fuerat eodem die data lex in monte Sina, audita fonttomz trua,uifa font fulmina,horruerut omnesmontem fumigante ac quafi fulgurantcm,fcd in neminem defeendit ifte fpiritus, qui gratisP dem codonat pcccata,cófert iuftitiâ ac libertate. Vträc^ uero ptop^^. loqui de gratia per Chriftu faóla,illud déclarât q, una fic habet:Cofo eft dominé populu fuü,redemit Hierufale, parauit domin'? brachinW” fou in oculis oculis omniu gentiü,amp; uidebut omnes fines terræ lain tare noftri. Altera fic ingreditur:CôfoIàmini cofolamini populus meus,

gt;0

I

Mitii ad corHierufalcm. Corde creditur ad iufti'tiam,quæ per fidé in Chrt ftQpromittitfalutem,5i quoniam fpiritualia loquïturjoquicur ad cor. Nuïz: lusautem poteft loqui ad cor popult,niG loquatur ex corde.Lex autem à lu dasexigensoperajterritans ca non præftantesjnec addens gratiam, no lo quebat ad corjfed ad corporis aures tan tu. Poft eâ uero prophcna,qua pri tnocitauimusloco, fequitur euidens de Chrifto uaricimu : Ipfe uulneratus Éftilt;e eftpropteriniquitatcs noftras,attritus eftpropter fcelera noftra, difci'ph'na pads noftræ fuper cû,ôi Iiuore cius fanati fumus: omnes nos quaft oues er/ fauimusjunufquifcpinuiamfuamdeclinauitjamp;pofuitdomi'nusinco iniz * f]uitatcm omnium noftrû.Alla fcripturarum locaad ahospertinent, dum âl'apræcipiuntur mantis,alia etiam uxoribus aliauirginibus,àlia plebeis, allaregibus,alia faccrdotibus:hoc præconiû ad uniuerfos pcrtinct,quod ni fiperueneritad cor hominis, nulla cui^ eft fpes falutis. Apud eunde pro/ plietâpræcipitur ÔC illud fpeculatori,utquodcuncß uideritannuciet. (^id annundat fpcculator externusCe turn procul uidet cquitatum, aut claftem* “‘codatGgnum tintinabulo, nepericulum inopinantes opprimât. Eft igh boni paftoris officiu, qidere procul,uidcrc per tenebras, in omne parte habere intentos oculos, ut non tantu præfentibus medeatur malis,fed pro ^“'imttiinentibus uitiorum periculis occurrat,(chifmatum,hærcfeon,bello ^^'’^’paganifmûiudaifmi.Quifquisprudenterdefuturis coqcft,propheti/ foshabetoculos. Si nifi dare tinnitu detGgnum dormitantib^s, quicquid ^aloruaccidcrit,ipfius imputabitur filentio.In turn' excubanti capitale eft, ’boftcin aduenrâtem aut non pra:uiderit,aut non prædixerinfed nulli pe/ Jijhlofiores funt hoftes,quàm uitia capitalia, quæ pcrimut animas, quæcp ^hiiftûoccidûtin mêbris fuis. Quæ igitur pœna manct fpcculatore fi hic h^c'^'tthutuscSpcculator craflus uidet hominem infidiasmolientem, ÔC ca/ P'fsliscftniG mature dcnunciauerit, amp;nbsp;tu uidesSatanam fuftodientem cu/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•. ■

hiculoSjôc tacesCuigilâtifsimus fpcculator crat Abacuc,qui ainSuper eufto a6lt;lt;c.i mcâ ftabo,ÔC figam gradû fuper munitionem, ÔC cotemplabor ut ui/ ^'^amquid diectur mihi,amp; quid rcfpondcam ad arguentê me. Eeelefiaftas appellat amp;nbsp;illu J uaticiniû quod cft apud Efaiâ; Super muros tuos conftitui ^iiftodcsotota die «K noôle in perpetuu non tacebut.Qui reminifeimini do/ ^itiu,nc taccatis,ct ne detis filentiu ci. Audin cocionatorrno in popinis,fed “Jftœnib. fis oportet, fi uelis officio tuo fungi: nec phas cft tibi ullo tacere^ 'W,nccp noefturno ncq? diurno. Vthneç cm populo dei imminet pen'/ ''gt;lnm: inaduerfis per afftidlioncm folicitatur ad blafphcmiamdclpe/ •^^bonem, amp;nbsp;defedioncm à deo:in profperis per blandimenta carnis illici/ obliuioncm dei. Aut nodtcm acô'pc,quû Satanas abfep fuco folicitat '“fictatem,luxû,adultcriû,6C feortationes, quæ funt opera notfturnaac ^hWu:diem,quû fub perlona religionis ac pietatis infidiatur dæmonid ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;meridianum

ECCLESIASTAE SIVE

mcndi'anuiutcuq; hoc habet,omnino uigrlâdû eft cuftodi Hi'crufale. audiêdus eft,(î qui's rcfpodcat,hçc omnia quadrant in prophetasprimi ge nerfs,qui redemptorfsaduentû pra:nunciabât,quid opuseft nûctotclatno ribus, quumcôftetillû fam ueniftêc' ImoChriftusnôdum omnibus ucniß nondû uenftiudæis, qui Meftîam fuu ctfâ num expetftât: nouenitijSjqui no credût illû morte fuaredemiftêmundumo uenftqs,quialiûeum fingul CK eft,uelut Arianfs, Eunomianis,SabeIIianfs:deni(^ nondû uenit illis, qui fllum ore profitentur,fa(ftis abnegannijs demû uerè ucnit, qui fpiritu illiuS uiuunt agûturcp. Si quifquis cum /^oftolo dicere poteft:uiuo autcm iaifl non egOjufuit ucrô fn me Chriftus.Erant qui reclamabant Chriftum ucty turû annûcfantibus,nec pauciores funt qui refiftût illius Euagelio. Erâtqui Chriftû fn carne uerfantêoccfdcrunt, utfnam no edcntquf pcrfculofîusitu occfderentfnanfmfshomfnum. Quicuncp bcnecrcdcntêpcrtrahftfncrru ré hærctfcû, Chrfftû ocqjdfnquf puellâ G'mplicê à pudfcftfæ ftudio pdlcxi^ ad Ifbfdfné i fn ea Chriftum occidit: proinde ncc minus ncgocfj,necniinuS eft hodieperfculf fyncerè Chriftu annunciantibus quàm olim fuit.Pcrliiv guâ potifsimum occfditur Chriftus,per Ifnguâ pafcituracrcnafciturinnu bis. Corrumpût mores bonos colloquia praua.Rurfus nafciturinijsqui regcnerantur ucrbo uitç,Ôi quotics erudita correptfone denuo formaturiu hominum mêtibus. Etfam turn quum fn terrfs mortalccorpusgcftaretJo' mfnus, Ifn^fs confoflùseftS^: fntcrfeélus. Quf acculabantapudpoufl^ fices, apudPilatum, quf clamabant toile j crucifîgc, pro gladijs acuus uli funt lingufs.Quicquid tG'c geftum eft iuxta fenfus humanos,id quotfdie W fuxta fpiritum, ôi hoc maiore pernicie,quo fpfrftualia potfora funt corpora libusJn hisfgftur præcfpuè locû habet, quod in Proucrbfjs dixitSoIomoJ

• Prouerb.i^ Mors ôiufta in manibuslinguæ. Sunt qui in lingua geftant ufrus, Lingud meji/ dum ueneno præfentius:fed rurfus funt qui lingua medetur lingua

’ nbsp;nbsp;nbsp;SL lingua medica fanât peftilente lingua infedtos, Gcut idem docenbag“’^

fapientis fanitas.Quin Si gentiu prouerbfjs teftatum eft, animæ xgrota^ ti medicum efle fermonem.Pfalmus item habecEmiGt fetmonem fuuia

«« fanauit eos. Quâta uis Gt linguæ humanæ, amp;nbsp;ueterû monum'entisabunu^ teftatu eft. Si quotfdie uidcmus, dum unius hominis lingua ciuitateu’^^ uerfarn, imó totam rcgioné prius tranquilla ad bellû cocitat, tftas acfesac fanguinem Gtientes cogit arma deponere, eucrtit Rcfpub’P^*’ nicioCo conGlio,et eafdern G uelit feruat falubri conGlio,cóciliat cipum,ÔC conciliata dirimft, conglutinat matrimonia, SC conglutinata^ mit.Si tantum ualctlingua hois, quanto præfentiorcm uim habetcccleha/ ftæ lingua, quç organum eft ipiritus lândti.In huius linguæ manibusuere mors eft Si uita,uita eft quû peccatores couertitad pœnitêtiâ,morscftquu iugulat in eis ueteré Adâ eu adlibus fuis. Hic nimirû eft thefautuSjUnae ° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lies

DE RATIONÈ tONC»LIÖER I

Hes paterfamilias profert noua ôf uetera, uidelicet inftrueftus utriufi^ tcîla/ méti literis.Sunt canes quos deteftatur Paulus,iubet^ caueri, quippe ope/ canes bônlei ratios iniquitàtis: ÔC funtlaudati canes,qui latratu deterrêt fûtes nodxirnos conâtesirrûpereindomum,undeGræciuocant o/Movfovff, id eft,cuflodes domus Kexcubitotes,cuiufrhodi cams non état ille,que redatguitPfalmua Siuidebasfurem,curtcbascum eo. Quemadmoduaûtfutes,folêtobiedta Æaeanibusuoeem adimere, itaquibuschatiuseflptiuatu etnolumentum quatn gregis dotninici publicum, rj Ecclefi'aftis lattate incipientibus, pccu/ niam aut facerdotiû uelut ofïam in fauces inrjciunt ut (îleant, et futibus pto dantdomû dci. Atqui fîdeli excubitori,qui ftatfupet mutos Hietufalê,nez rjucnodu neep intetdiu tacendum:nec,ut folent ingeneroiî canes,ad ptoie ftum cibum uocé continet, nec pto frufto panis fuftinet à cœlefti excidete præmio.Huiufmodi canes apti funt ad uenatû animatum, qui norût quart do debeât mutate uocem, ô£ quibusambagibüs|^tâ in caflès domini pto/ rtudcrc.Poftfemô dicitut hoc animal uulnetibus mededi uim in lingua ha l’crc.Elingûtfaniemjneciînuntfaucium locum exputtefeete »Talern opor/_ teteffelinguam boni concionatotis, ut nullus ab huius colloquio difeedat, *'®purior:bonispctinfittflitatem ptolapfi's, blandis monitislenit^ cotte/ prionemedeaf', infanabiles fîdeli lattatu fubmoueat. Ne que pigeât huius -^*^§‘^otiiinis, magna eft hotum canum apud deum dignitas : Nam in my/ ^æislitcris qui uocantut canes,rjdem appellantut dq,appcllârq^- prophetç, 'J«éadmodû)docuimus,appellâtut ôi, teges, fî que tituli maieftas deledat. ^óftatcinPfalmu lxvi i.agete de pfæconibusEuangelri,in quo fegimus: ‘^^âuoluntariâ fegtegabis deus hæteditati tuæ:Hæc nimiru eft ilia plu/ dodtinæ quæ fœcûdat tettâ noftta. Et fequitunDôminus da uctbuEùangeligâtibus uittute muIta-Hi funt qui dotmiût intet medios deroSjin utriufep teftamenti litetis pet fidem fecûrè coquiefeentes: quipen/ nas habent columbæ dcatgcntatas,Euangelicâ uidelicet fîmplicitaté eu pu » ficatcuitæmorû^ nitote cóiun(fta,nó fine gtato tinnitu falutatis dodthnç, taon terrena tinnientis, fed cœleftia»Quan^ auté ÔC nitet atgentum fî retftè exerceas, et tinnitu deledat,tarnen fî ncgligas,obnoxium eft tubigini.Sico donator afîîdeat literæ,rubiginé ducit iïlius dodltina.Sequitut igitur:ôi po ftftiora ciusin pallorefîueuiroreauri.prioteftlitera,pofterior eft fenfus rnyfticuSjis nô corrôpitur,fed perpétua uitet autotitate. Cætetu à q autote proficifeuntur hæcomniaCNimirû àtegeuittutû diletfti dileôli,qul dat uer bûEuangelisâtibus uittute plurima;àrcgeexercituu,quê Paulus appellat fegem feculorû.Iudçi tinnitu habent argenti,fed multaetugineuitiatûmos ^utum habcmus,fpiritualibus fpititualià comparantes.Summus Euangeli ftafuit dominus Icfus,hûc pater unicèdilexit,tan^ unigenitu.prius eft qd rarnale eft,deinde quod fpIritualetSed quod ipirituale eft, loge pra?ftatlus

eft

^6

eft.Siqüide 8i luxta Græcorû prouerbi’a,7Ä êcfiiiv(û di'cunwr.uel hæc imago nobis depingit Chriftianû Ecdefiaftê.Pennis opus cil, utfpiri tu fubuoletadcœleftia,atcp eodécçterosfubuehat.Sedcolûbæpenniscft opus,uel quod nulla auis in uolatu fit pernicior j ucl qd nulla fimpliûor aut innocentior.Sed duplici tinnitu eft opus,argenti et auri:uidclicet utincxpli cando fenfu humiliore, câdidus fit apertus:mox proucdioribusapcnat aurû reconditx fapientixjqua Paulus loquitur in myfterioj no quibuflîbet fed perfeólis.Mundana fapientia prima fronte magna quædâ àadmiraii da profîtctur, fed fi pénétrés altius, plane carbones pro thcfauro rcpcrias-Diucrfaeft Euangelicæphilofophiæ natura, longé plus habet in rccdamp;gt; quàm frontepræfefcrat,amp;: quo penitius fuerisingreiïùs, hocfplenddi®' res oftendit opes. Quàm igitur fuerit indecorum fi Ecclcfiaften profcfe fis pro columba fus in cœno uulgarium deliciarum uolutatus, pro argcnw habeas lutum in pedlor^ pro auro carbones C Luteum uas nihil crêpâtm» lutu, amp;nbsp;qui terrenus eft, terreftria loquitur. Sunt alia multa in facn'slitcnS) quæ déclarât dignitatem,utilitatcm,difficultatê,ac præmij magnitudincffl paratamrjs qui bona fide gerût comiflàmprouinciamtfcdplurafuntqus dira minanturr)s,qui paftorisgeruntperfonam,reluposautproditorö dominicimos tarnen ea colligere maluimus quæalliduntgt;

quæ territant. Vix em fieri poteft,ut fyncerè gerat Ecclefi'aftcn Euangdi® qui metu cgpellitur àd offîciû.Fides eft,quæ nullu refugit pcriculuni) tas eft quæ nullum’refugitlaborem.Quæduo fi' adfintjnihilopuscftKt^Q ƒ ■ ribus:fi nô adfint,non multû conducunt terriculamenta,amp; fi quidtodutut) coducuntrudibus.Ecclefiâften no oportet efle rude,qui rudes fufcepiteru' \ihmt ^fAuorè dicndos.Oftcndimus rationê,quæ facit ut nec dignitas adducat fupcrdb G- Autoritatc occ difficultas defidiam,nec periculum deiperationcm. Huic italt;^ uolumi/

ni propemodû fatis datû uidetur arguméti,fipaucis admoncamus, quibuS rationibus Ecclefi'aftes fibi poflît apud populum gratiam fimul Si autorisa tem parare,partam(^ tueri.Siquidem hi duo præcipui ftimuli funt addoct litatemjamor amp;nbsp;autoritas docentistamor facit,ut libenter citra^ tcdiuffl fcultemus:autoritas,utquæ traduntur ueraeflè credamus.Quumamo/ rem dico, Chriftianum in telligo, non uulgarem: quum autoritatem,eam intelligo,quæ uirtutc,non fuco paratur.Quôd fi forte hæc aliunde contige/ runt, prudcnris eft humanis populorum afïcôlibus,qui nec cum uitio coniundti funt, ad pietatis profeótum abuti. Multis fortn^o’’^'' tia conciliât fauorcm,aut patria communis,aut affinitas, aut alius quiipiatn affccftus humanus-.hanc occafionem arripiat Ecclefi'aftes, quod humanum eft,uertcnsin profecftum fpiritualem. Sunt qui miro ftudio profcqutatawr diui Francifti difcipulos,funt qui impenfi'us faueant Dominicanis: hicanr/ iftus mere humanus eft, ôi inter æquè pios f cpe diuerfus:eo(^ ut hicrauor

DE RATIONE CONC. LIBER I

f^ptandns non eft;ita,(i (ponte adfitfeft in additorum commodum accomz-•nodandus.Indem muftis autoritatem conciliât ipfà corporis fjjccies i atcp onsdignitas,gencrisclaritasjfacra ueftis)fcitulus,ætas:aut aliud qüippiâ his ^(îmne.Non eft quidé Chriftiànæperfèéb'onisquéquâ erebus hüiufmo “lextcrnis^ftimarejtales eniim ôbiurgat beatus Paulus, quôdcamodo uiz wrentquç fccùndüm faciem Iunt,eo qu od qui hifce ex rébus magni faciuc hofflihemjèdiuerfiscontemnunnfed quoniam Ecclefiaftes cogitür omnia htriomnibus propter hominû imbccillitate hoc affcdhi fimpîicium uelut ^«ablitetur ad illiciendos imperitorû animos,donee profîciâtad mdiofà. tuetiithoc domino Eccleiîaftarum principi;humanæ naturæ foecics, èC uiz ^humilitas offenditpferofcç ïudæorum, crucis infîrmitas ofïendit ctiam **'ôtnosdifcipulos;dominus tamé panûseft,àfuisaliquâdiu iuxtacarnem ^ari,donee proficerent ad ea quæ funt fpiritus. Iodé Pauli uincula multis ™^fefcandalo,eo(^ Hrmioribusgraoas agit,quôd non rcfiliflcntab Euanz Y^idocîtoris fui affliélionibus offenfi'.Dominus iubet doôlorem ex opez “Sx(^imare.Sub fordido pallio, defpicabili turpi^ corpufculo îatetinz animus cœlo dignus:ÔC tarnen Mofesuecatnecæcu5,autclaudus, ^^l'bbo deformatus,aut herniofus,aut alia quacuc^ corporis macula noz “isaccedatad altare,quauisgcnitu9 èftirpe Aaron j net ingrediatur in/ “tlunimon quod ifta contaminét templum dominé fed externa fpecies ^Uetitcr offendiculo Gt infi'rmis.Quid quod poft aboliras legis umbras, ^*^ani Pont.ftatucrunt,ne claudi,lufci,debiles aut mutili aut minores æta pfîicripta recipiantur ad minifterium eccleGafticummoti quiod fit relpcz ^sperfonarum apud deum,Nam in Euangelica parabola,niehdici, exei ^budi compeljuntur ad conuiuium regale : fed quod uulgüs hominum P nbsp;nbsp;nbsp;patent oculis corporalibus,ducitur in contemptum rcrum Ipiriz

j^^lmm.HuicmuItitudinisaffeduificinduIgendum eftad tempus,ut pau famé alliciatur ad perfeélioran'ta præceptor tolérât diicipulum ctiamz tudem,ucluti laélans ilium munufculis ac laudibus,ne refiliat ab inftiz ^oAIioqui nihil erat opus hac de re ullam facerc mentionc.Quifquis cm ^^üirtutibusprædituSeft,quas ante comemoraui, hune facile ÔC autoritaS /auor plurimorum comitabitur, fi modo in hisperfeueret. Namomz “•«luffragijsapprobari i haôtertus nulli mortalium contigit. Hue qua/ ■'us licet enitédû Ecclefiaftæ,utomnibusplaceatper omnia, bonutç tefti uniu fibi comparer, etiam apud illos qui foris funt, Paulinu illud femper “cnsin animo:Omnia mihi licent,fcd no omnia expediût.Vt igitur auz ^'■■asamp;:maturiusamp;apud plures contingat Ecclcfiaftæ,diligenter ea uitet ^^tonciliant homini cótemptum,ea(^ in Ic declaret,quæ uulgus fufpicit» .■■Us,temulentia,fomnolcntia,uoluptates,præcipue libido, inepta ac ftul °^uacicas,futilitas,ctnimiafamiliaritas,oanitas,incóftanoa,adulatio,caz

I pcatia

ptati'o muncrum Jeuïum uulgariumc^ rcrum admirado,reddut homi'nefi*' contêptibilem,eleuantt^autoritatê:Cótr à conciliant autoritatéj fobfæ(3Si uiótus parfimoniaj uigilantia,pudici mores,fermo pareus acfalecódiws,fi' lentfj fides, grauitas in moribus,in diéb'suentas, comitasdccentigrauirate temperata, conuiéhjscu grauiflïmisquibufc^, cû perditisaeproftitutxJa/ mæ hominibusaut nullû cómercium,aut rarum,ide^ monendi gran'a, iwn c6potandi,fi nó aliter cum illis agat quam Geut medicus cû ægrotisicum uitibus talia fint colloquia, ut nee importuna aufteritate prouocet illos adgt;^ racundiâ,nec ad gratiam loquens incidat in fpecié adufationis. Munèranf’ temere àquoquâ recipiat,fed in reeufando adfitcomitas/cructundiq, grâlibertatem fua.Quifquisenim accipitmunus, nefcioquopado perdis aliquâ fîduciæfuæpartcm:amp; qui donat,minoris ilium facit qui accipit. uitium arguit occafio.Quum Ecclefiaftes liberius admonueriteum qui dit,turn incandefcit ftomachus,amp; ingratus uocatur qui pro uili bénéficia ponit multo præftantius. Hoe perfpiciens Apoftolus,non dignatur a Co^ rinthqs accipere,fcd maluit coria confucre,quàm aliquâ apoftolicæ libct^ tis partem amittere,non quoduenaretur gloriam ab hominibuSjfedquo« hoc expediret Euangclio.Itaq^ male confulunt autoritati fuæ,qui fpbtcti’f runt ad menfas diuitu, ac uenâtur magnatum opipcraconuiuia: fed peiuscófulunt,qui magnâ diei parte dcfident in publicis cauponû diuen^' rqs,inter homines paru fobrios,fimullt;^ cû illis nugantur derebusquæ^ libet,cbibcrttes ÔC ipfi præfcriptû uini modû,ac uiciiîîm inuitantes alios-terdû ôf in multâ nodté luditur chartis ac teflèris, Si faltatur incondid^

■ tibus:denic^ domum redit paftorouiû fie affeôlus, ut eorû brachqs wn* ciendus fit,quorû animos oportuit ab eo fulciri, Adde iam hue cócubin^ qxoris loco,ncc cam unâ,ôi fi una eft, procacé atcç imperiofam.QpisiH* diôlis audiens erit,aut quis eum reuerebitur,cui cofpicit imperare mulict^ lâCObfecroquifi'cperpctuôuiuitutfitunusèfeceplebiSjUtinter abiet abicôlifsimus,quid autoritatis habiturus fit in docendo, quid grauitat*^quot;’ admonedoC Autquisaudebitilliuitæfuæfcenam inconfeflîone deceget^’ quem uideat quotidie uino ceruifiàue uuidum Si fua ipfius effutire Haec fcio diôlu parum eflè décora, fed utinâ non maiore dcdecorep*, fierêt,nec iâ in uicis tâtû ,fedin urbibuscjuoe^.Verûhocueniç in hocargumento perpetuô concedi,ut fi quid admonendi gratia pet fionem ciicetur,ncc bonos offendat ad quos non pertinet,ncc hisuitn^t^^ noxios iritet,quos cupimus nó traducerc,fed Chrifto gratiores quûpopulus habcatubicp fuasquafdâpcculiarcsineptias,uelutuf Super/litiofi côpotationesin templis, fuperftitiofas circûlationesdiuoru,*!^ pop« t ritut. pu jpiandrios Liuini SC Vuinochi,ludosc^ ridiculos,qui ficdiutinatof^j^^ tudine iaualuerunt,ut abfc^ tumultu non facile queant abrogari,

lt; ' gt;

de ratio NE ÇONC. LIBER Î

^fntufj periculum eft ne abrogatis fuccedant inephora,paftor ab huiufmo ïlifpedaculi'sfefe fubdùcatueîhoc modo ßgnificans ßbi non proban' quç pruntur.Quoniam autem in diuerfi's rcgi'onibus diuerfæ funt huiufmodi ludorum formçjut ledtor mtelli'gat quid uelimjunam atC^ alteram exempli ßufa proféra. Apud Anglos mos eft LondinijUt certo die populus in fum mum tcmplum Paulo facru inducat longo haftili impofitu caput feræ, (da/ mas illic quidam appellatjuulgus capros ,quum re uera fit hircorum genus cornibu s palmatis,in ea infula abundans)cu inamœno fbnitu cornuu uena toriorum. Hac pompa proceditur ad fummum altare, dicas omnes affla/ los furore Delia:, Quid hie faciat paftor^Si reclamet, uioleta res eft confue ^dojaccitiusaliquid feditionis excitet^quam medcatur malo. Alibi per Ce/ getescircumfertur corpus domini,hoc indecentius quod geftatur à facerdo te tqueftri.In pagis atcç etiarn oppidis quibufdamjOpificu ordines habent pompas fuas. Mali crcdli geftatur à multis fudâtibus ac defeduris, nifi fu/ ^mde potu reficiantur,in fummo eft diuus, cuiufc]^ opificq præfes. Habet populus Si alios ludos pompas^jin quibus circuferunt fpeótacufa, circunz ^'icuntur uirgines miré cultæ, dicuntur fiuntc^ multa diftîmulanda magis H“amprobanda.Huius generis apud Italos font Taureacertamina, Si cur hsafitiorujbubaloru Si cquorum. Huiufmodi fpetftaculis no decet eos inz ^f'’^ffc,quoru autoritas deberetpopulu à talibus ineptqs reuocare.Ide fen-' de fimilibus fpedlaculis, quæ fortuitó incidut:ueluti quum ducitur ®Nentafportfa, quum principes aguntfuascomcedias, uel fenebres ,uel ^mphales,ad quas inepto ftudio currit impcrita plcbecula. Aegrè à Chriz fublata font pugilu Si gladiatoru certamina. Veru hoc malu quado hiuditus extirpari no poteft, Ecclcfiaftes prudes, fi queat, teperabit licetiâ, fpeélâdo no præbcbit multitudini probâtis fpecié.Porrô ut nimia fa iiidiantas parit cotemptuntapatria nonunquâ eleuat autoritärem,id quod Euenit domino Iefu,qui quod prouerbio dici folet, prop beta minus efle acz Kptu in patria, non effc uani4,ipfe copcrit experimeto. Aduerfos hunc hoz minum afTC(ftu,geminu eft remediu,utEccIefiaftes ide faciat quod fecit doz minus,rcliélis propinquis 5^ cognatis alio fe conférât, dodhirus Euageliu: autin procul diflîtâ regione fecedat, præcipuc religionis Si ftudioru nomiz ne cclebrem.Illic diu cómoratus,tandé ceu peregrinus redeat, excitata iam Aettncontent eredfa rnultoru expeeftatione. Præterea SC ætas utracp parit interim conz parient icmptu,iuuentus,amp; admodu prouedta fenedluSt ilia negligitur uelut impez Dta rerû,hæc defpicitur tanqua deliras: utriep malo rcmediu aliquod adhiz bebitur,fi iuuenis apoftoli cofilio pareat:nemo adolefcentiâ tuâ cotemnat.

Quopadoid ffet,inquiscSiuita,fifcrmone,fiuultu ac geftusomneisitaco utimotJ},4 ponat ad fobrietate,ad pudiciüâ,ad grauitate amp;nbsp;coftantia, ut in fe declaret ueru quod dixit ille fapieas,fcaedlus uenerabilis eft no diuturna, neeß

numero

numero annoru computara. Capifls canidem Si rugasfrontiSjCtiafaW'S^ mon'onibus adfcrt ærasjfcd ea dcmu ucnerabihs cft canines,quç renidetin moribus ab omni fpccie leuitatisaciuueniliûdeiîdcrioru aIienis.Sclt;if5'^^ tucbuntur autoritäre fuam,fi' perpetuo fbbrfj fi'nt,fj minime difficilesaunra cundijfi uitent inutile garrulitate,fcd parci circufpeóli^ iîntin uerbisutno loquantur niii præmeditati uel necciuria uel utilia,ncc quic^ cxcidat incp/ turn aut futile diólu,aut omnino indignû catitc:ie,prærcrdm inter iuucnesa/ gentimccp afper fit aut morofus in obiurgando,fi quâdo rcspoftubtincre pationé,fcd admonitionis acrimoniâ Chriftiana lenitate têperet: nccp qui Duflibetfcfencgocf}sadmifccat,n5 om nés fabulæ partes omnicoucniûta/ ôtori,quçdâ in aliosrcqciat.In fumma,ficmodcreturomncsadionesfuasgt; ut illi fencôlus nihil attuliflè uideatur nifi maioré rerum ufum, iadtdum lpicacius,confiliû fidelius,animu pfacabilioré.His rebus fict,utquemaclw^ dum Paulus iubet honorari uiduas quæ uerê uiduæ fint, ita populusumn retur fcnes qui uerè fenes funt. Verû ut redeamus ad id quod de largiendo diximuSjfatcmur efiè æquiflimu,ut qui miniftrant alrari,uiuât ex alrari uiuant tantu non luxuricntur.Vehementer tarnen optabilefit, fi pluresim' tentur præclarum apoftoli Pauli excmplu,qui gratuite prædicabatEuag^' lium,non ignarus quid deberetur, fed magis pcrpêdens quid expedireta« propaganda Chrifti religioné,amp;r ad tuendam apoftolicâautoritatcm,pr^ fertim apud Corinthios,utopulentes,ita quæftus auidos.Sed utinanon^ paflïm eHèift hoc feculo Corinthioru fi'miles,quû Pauli fimiles n ulloS rep ' rias.DixeritaliquiSjexemplu hoc inutiliter inducendu efiêjproptereaquou quû populus feminanti fpiritualia debeat fua carnalia, acperpaucosuit^^^^ qui bona fidequod debentexoluant,quid futuru eflct,fiper gratuit« fiaften difeerentnihil dareCAb his inteftinis femel guftatis nunquaabsy rentunitaep breui fieret,ut abrogatis falarf|s,nec ullis oH'ftêtibus gratis docere,in totu paftorißus deftituerêtur ecclefiæ. Verû ifta ratio'’' ' comouit Paulû,quo minus gloriaretur fe gratuitû agere Euangelifiâ) metuebat ne deefiènt uerbi prçcones,fcd magis uerebatur ne p opu/i l’hct^ liras pro paftoribus inuitaretluposmâ ad emolumentû properanton”’*'^ ad gratuitû labore nullus accedit nifi uerè pius.Quod fi téporibusilI'S’9^^ tanta efiêt Chriftianorû paucitas,nec ulla præfcripta falaria quæpo^'^'’^ xigi, no deftierûtqui ultro fuppeditarétapoftolisac fenioribus,quo”^ nunc mctuimus,ne bonis ac fidis paftoribus défit uiètus ac ueftitu^^'^^’ bût Corinthiorum fi'milcs,fed tanto largiusdabûtMacedonûlîn” lus eft populus qui non fit ex utroq? généré mixtus. Si Paulinû mel atep iterû æditum fortaftis alliceret plureis ad æmulandû.

idem fpcremus,quod quotidieuidemus in cætcrisaccidere 7 Apf^P/ aliquis cœpit pallio fcmitedlus cû baculo obambulare, ac medic^f®

DE RATIONE CONC. LIBER I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOj

amp; obufjs malcdîccreradeo no dcfuerutqui infti'tutû hoc imitarétur, ut hinc-orta fit philofophorû familîajqux Cynicoru didcur. Sic inter Chriftianos Hiitaliquis,qu! ferrea lorica indutus incederet, cætcra nudus, adeo non de/ fuitimitaror,uthincordo nouusrtionachorum examinibusaccefïcrit. EraC aliusquicanabea tunica teólus reliquo corpore nudus obambularet per a:/ ftatetn pariter atep hyemcm,crucem ligneâ geftans, ncc domû habês quo ferecipcrct,ncc pecüniam attingcs,ncc alia rc uefeens pane ôi herbis aut pomiscrudis,nee aliud bibens aquam crudam, uidemus no defoifle qui imitarentur. Quiscredidiflètforequi beati Frâcifci inftitutum imitarêturC Fundus his undicp plenus eft.Equidê arbitror fore,ut iî quis exifteret qui ficulnis folqs pro campeftrrjs pudenda tegéns,cætera nudus,obambularet bicis ærcisjficutfecit Empedocles,pro tritico ueiceretur fabis, pro holerib. ‘‘ulgarigramineautfœno , non defuturiiîntquiimitentlquâto magis fpe/ •‘andûcftfore,utfi quis tam Celebris Apoftoli reuocetexéplû,iîntcôplurcs 4'Jgt;a:triulentur,præfertim quû hodic nulla iîtneceflîtas,Ecclefiaftcn per dix “‘^làstnundi plagas diuagari,ncc quif^ fit,qui fàcerdotes fuo ipoliet patri *’’onio,autfacultateseripiatinduftria quæfi'tas. Qudd fiuidetur inhuma/ •’’'^sultroncâ bonoru liberalitatem rcfjcere,utatur hoc temperamento : co/ ‘^'^'^'■exeufet fcfeqs,qui domi habent eiufmodi fubfidij s magis egêtes,aut uidentur ex animo dare,fed uel adoftentationé, uel alia ob cau/ lintnanâ,fortaflis ut iniedlaoffa obturent os fynccrèpraîdicâtibus E/ ucritaté.Talis erat benignitas Balaac regis Moabit^û,qui mer/ ^^^^conduxit Balaam ut malediceret populo Ifraelitico. lîlis comonftret, Wtncliusconferri poflit,quod deftinarut mittere in corbonâ: hisadi/ corrûpendæ linguxjqux Chrifto prçdicando dicata eft. A eæte ‘^'^'■ooblata fi uidetur accipiat,fed accipiatin alios difpenfaturus,ipfe ne ®'^ittatoloriam fuam,qua glorietur non iuxta carnem,fcd in domino.Scio °oisobijcicndos Icuitas ôC fàcerdotes acpontifices ueteris teftamenti, qui y 'Afbant ex dccimis,uiôtimis ac donarijs. Veru illis hac ratione prouifum non habebant aliâ fortem in partitione terrx promiflæ. Sed hanc pfouifioneni fuftulitueriusquàm côprobauit,nouç legis autor,qui fuos uo ^^^adexemplû pafferum acliliorum.Illud nimiru eft Euangelicæ perfeôlio Sipluspromereh Ôi minuscxigere,ô£ in tâtû abftinere à ipeciecauponan ''Jtrbû dei,ut amp;nbsp;diuitibus impertias gratis doôlrinâ facrâ,quo maiore fru pauperibus addas etiâ de tuo fubfi'diû.Adde his quod Mo exhis quæconceflêrat Mofes, nonfolum alebant ‘^iaconisjfed uxores quoep ÔC libcros,amp; feruos amp;nbsp;ancillas. Nunc bqj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, quo minus onerati funt huiufmodi farcinis, hoc pauciori/

Xor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alebant,fuccefluros in minifteriû: noftri pro u/

' usacliberis alanc,fcdalâtfpiritualidod:rinamagis^pecunia,quos

i î cognoue/

1 ÈC CLE s I AS TAE SiVE

cognoucrint euafuros idoneos Euangelicæ philofophi'æ præconcs.Nô efr efticax quorundam fy llogifmus,fi qui maôùbant uitulos et hircoS iiiuebât' ' nbsp;nbsp;de decimi's,quanto magis hoc dcbctur ijs,qui traólant facrati'ora. Quid de

bcatur nûc non difputo,fed quid dcceatexigcrc.Quo fublimiuseftmunus Euangelicûjhoc punus eflè decct à lucris temporalibus. Alioqui fi placet en thymema à Leuitis ad Euâgeliftas,eadem opeça fie ratiocinabuntur: illi ha bebant uxores,multo magis idem licet nobis.Inuerte enthytnema amp;nbsp;uale/ bit. Non licuit ueteris teftamenti facerdotibus poflîdere diuitias, multo nus licet noftris.Non licuit illis habere concubinâ,multo minus idé licetnn

ftris.Non licuit illis cum uxoribus habere comercium, duntaxat id tempo/ ris quo tcmplo miniftrabant,multo minus licet noftris.Quæ olim d^a'wf Euâgelrj pra:conibus,quoniâ ^onte ÔC alacriter dabantur tvÂûy/cadicd’a tur,hoc eft bcncdi(îtioncsgt;quôd donans fibi magis gratularetur,quàm acci piens.Nûcin quibufdam rcgionibus,quum décimée perfonales,prædiales amp;nbsp;fortunales anathematibus ac minis extorquentur ab inuiris Si male pre cantibuSjXöcitpT^oVW uerius funt^ evAo^/co.Idquuper fefitodiofumjcon duplicatur inuidia,fi qui fie exigunt ad unguê quod putant deberi, nemini| ma quidem ex ^arte meminerunt officij fui. At fieri uidemus, ut nulli mok ftius exigat,quam quibus minime debetur. Debetur enim presby terisdu/ plex honoSjUtait Apoftolus,fed adijcit,rjs qui bene præfunt.Eft laicasqui cxcufet inopiä, uxorem ac liberos alendos,nó auditur.Eft qui excufetna«^ fragium auPincendium, aut fimilem calamitaté,nô auditur,fed auditie®® 'nihil uuItamittere.Hæc cxctijpla nccapud ludæos æditalcgimus.lnp'‘æ' fentianon patrocinoringratis,fed Eccicfiafta: confulo autoritati.Pol^*^ rioribus fcculis epifcopi quidam accipiebant quæoffcrebantur, fedutd/ ipenfaturi in fubfidium cgenorum,quod Ibbrio uiétui fapereffet, AtdiutiS Cyprianus de fuo iubet fubueiri pauperibus. D. Bafilius èproprijsfatoka tibus aluit pauperes, Auguftinus ab apoftolica libcrtate minimû hi! fibi fcrésobtrudi,quod in comunem ufum tranfi'renon poflet, QF, porrôucrbismendicatàpopuIoCFratresnon habeoquoddépaupof'l’'’?’ fubueniat illis charitas ueftra.Quædam oblata ab ijs, qui uidebâturhaP^ te domefticos egétes fubfidio, recufauinquædâ iâ donata. Si in ecclefe'®® tranferipta reddidit ci, quem liberalitatis ceperat pœnitentia, non ignarus quod lêmel deo dicatum e{l,repeti no deberc. Sed uir excelß imminuere ius ecclcfia:,quàm uideri petax,ati£larus.Longiusabeft?^''' bus,quôd in nonullisregionibuspaftor nihil exigit à populo, cenfus illi defignatus eft, quantus homini frugali Ibbhoc^ fulficit' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

domum commodam,hortulum qui uarias delicias fubminiftrat mcntæjU* ticulam quæ tantum gignituini,quantum lâtis cft,ét bene nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

bibéti. Habet cottem,qua: fuppeditat ouum ôf in terdu etiatn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

ÖE RAtlONE CONC» LIBER* t

B^Jutduodccim ducati,i'am fupereft etiä ultra mundam uidm, quod fuB Ifüetâliquorûinopiam. Sedquo fordiu nuncdeuentueftapud nónullos^^.' Mendicatur in ipfo làcnfîdogt; ôi ædituus tinni'tu uafculi ftannei, att^ ctiam flarauocefubi'nde repen ta,populum inuitatne died cogit ad dandu.Sacriz fiais interim indccorè ftat circumfpiciens qui dent,qui no.Idê fit à quibuiz fiaminconcionibus.Circûfertur tabella, ÔCfubfîdiûpetitur,i'mô efflagit^

Ecclefiaftæ.No ifta reprehendo,fi urgeat neceflïtas,fed oftendo quatu abfint ab ilia fuperbia apoftoliea,cuius optarim quàm plurimos eflè imita/ fores. Repertus eft u nus abfque literis pius qui fcripfi't Vadatpro eleemo fyna conficlenter,ncc oportet eos uerecundari, quia dominus fe pro nobis fifotpauperem in hoc mudo : ÔC ecce uidemus orbem plenu mcndicitatem fifiroprofitentiu. At infignis ille Euagelifta qui dicit: Volo omneséflê ficuC ^§0 fum, toties gloriatur, q, manibus fuis fibi pararit uidlu ut gratuito do KretEuangeliu,qu0d noótediet^ Iaboraretgt;neque grauaret,uix ullu repe t'titnitatorem.Excufatur àmukis neceflitas,durû reuera telû. At uidêdum ^ftundcueniat ilia neceifitasiqui Uerus eft paftor, delegatuices fuas alten» paululum quiddam afperges c decimis:ille rurfus locatalteri, nihil aliud ilïi fdinqués quàm fpicilegium demeflà iam fegete. Eadem querela eft de no ^'’llismonafterf|s, de^ colleges quæ curas habent incorporatas, fie enim quot;fi'oquunturxcnfum hoc eft land fibi referuantjoues traduntfamelico, fre ‘If’^flterindoifto iuxta ac improbo dcglubedas,.Et miramur paftorem no 'alleinca autoritäre apud populum,qua deberetCHic epifeoporu autprinz partes erant,eos qui percipiunt emolumentu, copelleread officium» filadenus de autoritate.De beneuoletia cocilianda quid^ttinet dicereCVe ^amt quoma t^fsatnor nulla re paratur efficacius,quàm gratis amp;nbsp;hilariter benemerendo «/ocowfilwt«!* «lt;^omnibus.Benefi'ccntia cicurantur amp;nbsp;ad amicitia alliciutur etiâ immanes kræ.Ianimihi finge talcm Ecclefiafte qualem nos quærimus, qui fe totum txponatiuuandis omnibus,plus^ paterna maternaue foficitudincpro fin * gulorum uigilans falute,docens ignaros,bîandè reuocans errantcs,erigen3 ïgrotos,cófolaslugétes,opitulansafflicftis,fubleuansoppreflbs:nafcenteg Chrifto tradatjinorientibusaflideat, mortuos fepeliac,egenosfoucac,oret làcrilîcet^ pro falute omniu,in fumma nullum prætereat expertem fuæ be gt;idiœtiæ,atcç hæc faciat tum coftanter,tû alacriter,pro his mentis nihil om fiinopetensmercedis àquo^,n5 pecuniâ,non obfequiu, no glofiamiquis obfccro tam duræ mentis eft, ut eiufmodi uirû,nô ut numen quoddâ c cœ •odclapùm ôJamet amp;nbsp;ueneretur^Tâtacharitasetiâ malos copellit ad amo temutuû. Qubd fi qui fint, qui talc conftanter odifle fuftineât, quid aliud octifccerint,nifiutab omnibus iudicêtur omnibus fcrisefferatiorcs. Hæc üwincantamenta multo efficaciftîma,hæc philtra præfentiflîma ad conciz 'sndij, nec conciliandû tantû,fed etiâ ad extorquendû hominu bencuolen

i 4 tiatn

riam.Cætcra Icuiora funt,quæ tarnen hisadhibita no paru habcntmoinc/ ri.Virtuces cm'm hcroicæ nô reqciunt obfcquia, fi quas dotes humanas^uet l'ndi't natura,ueladditinftitutio atc^ induftriajfcdcascomiterampkôtutur purgât,ac perfîciût. Accidit tamê intcrdu,ut homines eximrjsillis uirtutib^ prçditbin his leuioribus uidcantur paru attenu,ficut in rebusmortalium ni Hil cft àb omni parte bcatû.Socrati uiro inter Ethnicoslaudati(îîmo,nôp3 rum inuidiæ conflauit in omni fermone familiaris ironia, quæ tamê in iSn non erat uitiû,fcd natura.Platoni faftus eft obied:us,quû hic fuerit in eon^

(èd o-iiJLvèruSi melius ein dicitur graxc quod (cntio.Irrifa eft à null' tis Diogenis dicax ac faceta libertas.Moîefta fuit nonnullis XenocratisaU' fteritâs, Parum digna ph ilofopho uifa eft Srilponis comitas oia in bonatf ucrtés partem,etiam ilia quibus hoim uulgus grauiter offcndi folet. ralisfuitin Scipione Africano maieftas. In L.Crafto oratorc pudornéob fundcs tenebras ingenio,fed ditftioni gratiâ addens.M.Tullio nônihil ai^ toritatisademitiocâdi ftudiû.Catoni feniori no mediocre inuidiâcóflauit cêlbria in omnes feueritas. Quin amp;: Vticcfis ille uifus eft æquo pra/radiof' Similes ingenioru uarietates reperias, amp;nbsp;in uiris religionis cdmédationccia ris.Ambrofiusubic^ placiduseft,aciucundus magisquàm uehcmenS-An guftinus blandus amp;nbsp;hærcn s. Hieronymus uehcmês,liber,intcrdumenatn aufterior.Chryfoftomo uitio ucrterût æmuli, quod amaret foluscibûcapç re.Quod erat fobrietatis,inhofpitalitatis nomine reprchéfurntphrafisindi cat hominefn fuiße ad docendum pulchre copofitum Jn Bafilio fcnoasciii miam animi cclfitudinc, prüden ti comitate temperatâ. Gregorius Nasian/ Zcnus argu cior nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;thanafio fuit in rebus gerédis admirabilis quædatn lo

lertia.ïn Cypriano mircris natutalem dicendi facultatê. Quid plura C Non cft minor uarietas in hominû ingcnfjs,quàm in uultu ac uoce. Nccfempc*^ tutum eftin diucrfum habitum demigrare, quemadmodum incomœoijs fubito fit fui diflimillimus Demca:fed conandum eft, utquôd naturapcn^ tus infèuit,fi cum uitio côiuniftum cft,ad uirtutcm corrigatur : fiftmplcxeit naturæ habitus,cauendu ne in uitiûconfine dcgcncret:utputa,ncgranna^ à natüra addita exeat in fæuitiam, afpcritatê ac toruitatem, lenitasin ncg« gentiam Si côtcmptum,blandicies in aftêntationem.In his autcm corrigé i disoportctabeftefücum.Perpetuum eflê non poteft quod fingitunSfinic ïiciter ferècaduntqüa:tentcsinuita Mincrua.Cuifino rcpugnamus,ftut I diucrfis mohbus par tarnen autoritas Si gratia comparetur.Qui naturaco/ l mis cft ac feftiuus,caueat à ipccic adulationis ac leu (ta tis (2uilôqa3Ciogt;^^^ gt;nbsp;| ftudeat nunquam loqui nifi quum fuadctutilitas. Qui taciturnioreftnctrv I ftior,ad præfcntcm proximorum utilitatem, natiuam aufteritatein afiabi/ I Iitate temperet» Quilenioreft, huic charitas ôipictatis zelas addât aca/ J leum, Naturæ uitium confuetudonon diutinafaciiccorrigit. In l’i^|

lacn I

ÖE k A TI O N Ê C ONC. -LIBER t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;105

•’’fnprodcftadmoneruNam aliéna^ noftrarcdliuspcrfpïcimus. lam amp;nbsp;Aetdtum Wi ætasamp;:patn'aadferunt non parua i'ngeni'orü differentia. Âdolefcentia nifi ’■«renetur, diffluit in uoluptates ac laiciuia Juuentus præceps eft amp;nbsp;incogiz ^ns, Senedus ferè triftior eft,iracudior,ad re attentior, Si ad ignofeedum ^wicilior.E iin^ulis quod utile ineft oportet excerperc,quod ad uitium ten ^'tcortigere, Teneræ ætatis lafciuia liberalibus ftudrjs cdometur: iuuétutis philofophiæ præceptis téperetunfenedtutis imbecillitas ratione,conz '•loSicuraRilciatur. Indern Germanus dabitoperam, utuitataimmanitaz f^fitfortiSjSiadimpiaillabefadtabilis.Hifpanus Chriftigloriâ fi'tiat. Itaz ' ^sfobnetatfm,quam in cibispotut^ prçftat,in cæteris etiââdhibc^t:Gal/ ‘‘Jsnatiuam facilitatem fledlat in obfequiû dei:GcIrius natiuam aftutiâ uerz ^tineuangelicam prudentiâ: Hollandusnatiuâfi'mplicitatem euangelica pfudentiacodiat. De cæteris (îmiliter apud fuum quifq^ animu æftimetjne ^tigulaperfequensfiam moleftus.Hisitac^ ingenioru, ætatû Si regionum fognitis Si animadueriîs différentes,Gbi quifeç leges præfcribat,quibus Si ad uitiû tendentia corrigat,ôi uirtutis indolê præ fe ferentia prouchat.Hæc fuiorafuntfateor,ôi ad Humana imbecillitatê accomoda,fed tarnen G' fubz “WiDusillisfpiritusfandlidotibusfubferuiant, non negligenda,quoad ho •titles cum hominibuSjinGrmi eu inGrmis uerfamur: quibus utinâ effïcacio ■■adotninusdigneturinfpirarepaftorû fuorum animis,utomnes defpedtis buius tnundiuilibus emolumétis ad hancomnium pulcherrimam militiâ ^otoincumbant pedlore, poft breue tempus C quid cm hac ûit^fugacius 7 ) ’^nipiternam accepturi coronam beatæknmortalitatis.EtGquidhic labo/ fisdeuorandum, (nihil enim præclarum abfcp negoeio geritur, ) cogitent quantum folatium futurum Gtaudire beatifîcam uoeem : Euge ferue bone ^fidclisintra in gaudiû domini tui,accede ad triumphû cœleftem ftrenue duxjcfto particeps gaudiorum, qui parnteps afflidlionû effe mea caufa no fccufafti,(^uod critillud tripudiû, qui plaufus,quàm læta acclamatio, quu illic multos uidebis qui tibi fuam felicitatem,fuam falutem fercntacceptam, quos ad pietatem inftituifti, quos ab errore reüocafti, quos ad cœleftium l’onorumamorem inflammafti. Imô quoniam illic perfcdlacharitas facit onmibusomniacommunia, quid erittefelicius, fplendidiusaut illuftrius, lt;]üum innumeræ cœleftium ordinum myriades,uno ore,confona uoee unz d!(^ tibi gratulabuntur,ôi Chrifto principi gratias agent,qui per te dignaz tus eft augere bcatâ illam fodalitatem, cui nil deeft ad confummatam beau tudinênifiutexpleatur elcdlorû numerus, acrefufeitatis corporibusomni txparte plena erit et abfoluta fclicitas.Eorû uero quç fupra memorauimus côtiderario nô dodtores tantû ad docêdû,fed auditoresquoep merito debe t'^tcxtimulare ad difeendi ftudium amp;nbsp;obtemperandi promptitudinem.Vt uû uigilanter alacritert^ doccat aliquis,no minima ex parte Gtu eft in difei/

IOlt;S

pull's. Quotum enim quëœ reperias tam pariêri ft:omacho,qui diü rcö'ncrc poflïtin docendo fhidîû,alacritaté atcç ardorë,ficonfpiciat c ta muWstatn paucos uenfre ad cócioné, tu in his pauds ta paucos efle in quitus noluda/ tur operajdum alfj crapula graues,audicntcs non audiünt,ali} toto uulw to tot^ pedtore txdiu pr£ferunt,ofdtâtes,fcreanteSjrudtâtes,obtunîentes,alij non alia facie codonanté aufcultantjcp fblent hiftrionem in Theatro faltan têjplerit^ dormitat,nec defunt qui altum ctia ftertant, quód difteto uentre ueniatin concionê.Qui non ob aliud eoueniu^nifî ut die fallant,domus^ tædium excutiantjad cætera furdi,tantu expédiant fi quid feftiuû autridi^ lum excidat,quod in cœna récitent cobibonibus. Quan^ his quoqj res funt,qui no ueniunt u t difcât,fed ut captët quod calumnientur, net hue animû difsimulât,(èd rifu ridluc^,interdû Si fibilo prodût Si mitto nunc pueros obuagientes, canes oblatrantes, cofabuloncs obturb^ tes.Et miramur fi concionatorcs habemus parum diligentes^ An no tnctni nimus ôi illos eflê homines 7” Comœdiarû adlores queruntur de fpcdaW'' ribusjorantes ut illorum attentione amp;nbsp;filentio ad redlè agédum adiuueWß alioquifrigcreadtionê. Quod hiftrio fuo iurepoftulat, hoenegatuf oerW falutiferi præconibus'^Prodisin thcatrû,utfpedles nugas,6£ aufcultasiatj» concione dormis,auditurus quæ Si te tibi reddant mehorem. Si deochajK’ rem faciant.Si Ecclefiaftesfabulam ordiaturde lanacaprinæautdeuwbr afini ( Nâ funt qui fludio quædam admifeent huiufmodOexpergife^'’'* fricas fomntim ab oculis,arrigis aures,aduocas animû: Si ad ea quæf^^. ad ueram perpetuam^ fclicitatem aures non habes C Merito frige^*^^^, fiaftes, fi confpiciat populum attente quidem audire quæ docentur gt;nbsp;k moribus nullum apparerc dodlrinæ frudtum:quanto iuftius frigeat, fpiciat tantû multi tudinis faftidium,ut nec uerba falutiferç dodtfin^P^^ rc ualeanfTÄudiunt alacres circulatorem in foro ridicülas,intcrduttop nas nugas garriêtcmtôi cœleftis philofophiæ dodlori non præftant^ audientiamCFauemus hiftrioni, ne fi explodatur fruftra fabulam^“' rit: quanto iuftius fauendum Ecclefiaftæ, qui per omnemuitamW^.K uigilfjs ac laboribus parauit, quo populum redderet mcliorem • hue, quod etiamfi aôtor exibiletur » nullo fpetftantium id fiat detrin’^ contra uero, fi Ecclefiaftesfurdis narret fabulam, ad populum damnum, ipfe exeufatuS habebitur apud deum j qui munus

{gt;rouiribusobierit. AtqualedamnumC’nonpecorisautpecunia:?*’^ etudiniSautfenfuum corporis,fed quod eft omnium damnofiflî^’’^^j0j/ ri ignorantia,mentis cæcitas,impictas,lætifcræpeftesanimæ. 5*lt;5'’, lia Ipargatinuulgus, puta nummulos, autcruftula,quàmalacer,q'’^^^ quensundicpconcurfus. At quanto funt preciofioraquæèfugg^l^^^^f git Ecclefiaftesècœleftisphilofophiæthefaurodeprompta.^5

ÖE R A TIONE CONC» LTB, ’' f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;foR^f

'’pesillfus fapiêtiæ, quæluxta Solomonis teftimonfu preciofl'ortfhcxrnÖfa ■■ optDus.Sparguntur gcmmæuirtutum euangelirarum, quælocupletentôr îf mcntem tuam in æternû, ÔC tu non accurrîSjnô arnpi's quod iadtUTi^ ’fæfcrtim quuhi hic potior fitcolligcnn'um côditio quàm iilicÊlic,quód az' •^sprxnpuit tuum eße non poteft:hic fîngulis integrum eft,fi udint,quod j'^comuneniittitur. Altcrius lucrura no fit tuû detrimentûiftd fingulorum ■ '’crum fit omnium gaudium.Videmus fiquis circùmforancus pofita men/ îjpolliccatur artem eximendi maculas ueftibus inlitas, aut remédia aduerz '^sdolorem dentium4ippitudincm,fcbrim quartanâ,miro ftudio,frequcti. accurrcrc pôpulum : amp;cum quicommonftratquibusmodiseluantur ^nitnorum macuiç,quibus propellaturîauaritia,impudicitia,atnor infanus, ’

Siinuidia,præfcntancæ mentium pcftcs,audire grauamur, ßea/ Paulus deftomachatur in eos qui in conuentu Chriftianorum prætet jj'^corum cpulabantur,contemnentes ecclefiam dei,rogat(^ illos an non ha' ‘^^ntdomosubi pro fuo arbitrio uefeantur, bibantc^ ucl ufcp ad ebrieta/ ^■^jfilibcat. Arbitror ilium grauius etiam dcftomochaturum ,fi confpiciat *’°ftgt;'asconciones, excIamaturum^iQuid ita ecclefiam dei contemnitiscSi ^''Jpulâcrudarc, fi tcmulentiâ edormire libét,priuata domus cubiculum 'uatîiagisfunt accommodaquàm têplû^SicefiTareuifum eft,funtfphæ/ g^obiidfiatabfcpcontumelia ccclefiæ: fi nugari iuuat, funt tonftrinæ, 5'^’^porticus,iibi ifta fiant non dicâ decenter ( nufquam eiîi decet quod eft, ) at certe minus indecore. Ad conuiuium uocatus ?6ponis te/ couiuatoris, préparas orexim, ne uidcare conuiua '®olus,multacp ciuilitate fiableuas inuitatoré,qui pecuniam ô£ cura im/ exhiberetconuiuiumieteum qui pafeitanimum tuum pa ,^®^gt;iqui propinat tibi uinum exhilarans cor,faftidio naufeaep tua co ƒ ^Vnde hæc in nobis tam pr rpoftcra rerû æftimatio C Saltern ab in ‘sproficcremus ad fublimiora.Venir ueredarius ad oppidum, dicens ft quot;'Utn non iam dicam à Cæfarc,fcd à Satrapa quopiam,auditur teueren/ non ob fua mérita, fed ob legantis autoritärem : ÔC Ecclefiaftes dei lega dcfpicitur incontumeliam legantis» Nolifccundum faciem iudicare, ouiotuifimiliscft qui loquitur,fed deus tibi per illiusosloquitur, SC uer/ ^dci non fua loquitur. Dignus igitur eft quem ut Chriftum au dia s, qui hfiftum docet. Audis hominem legatum ab hominc,recitantem cdióla te grauet, fortunascp tuas attenuénet non audiamp;exponêtem mandata ^itjuæ te bcatu reddât: Si par eft,in oratore uenerari mittétis perfonam, 'quot;Wcftdcofublimius-.fi par eft cum applaufu fauoreep excipcre quæ dieu/ titittm noftrâ, nihil eft animarû falute praftantius,nihil Euangelio gra ƒDiligenter aufcultasprofitcntemquomodocolendusfitagcrcor/ Porisaltor, ôi non audis docentem quomodo excolendus fir animus, qui frudtum

frudum adfcrat fempitcrnç felicitarisCMcdfco merccdem cxadoro pw ftibas rcmcdqs præBes attentas aures ut à corporis morbo conualeUas: S ’ cum piget audire, qui gratis, qui blando fcrmonc medetur animi motbisf Quïs autem eft noftrum,qui no multis uulncribus fauciam habeat anim», auc qui nó multis laborer morbis capitalibusfaut ß non laborat, ccrtèpcrv culu eft omnium commune.Optimu eft à medico difcere quornodot^’^^*^^ dus fit morbus priufqua incidas.Quicquid unqua peccarut homines, hoc in te cadcrepoteft Jtacp fi lain rcputent,quantafîtÉcclefiaftae dignitas,^ faboriofam,quâ^ difcriminisplenam prouinciam (uftineaWuiusuiccsgf^ rat,quod agàt ncgocium ,quantas adferat utilitates,qu àm fublimia doccat»' qu àm magnifîca polliceatunnimirum amp;nbsp;uenerabuntur rcligiofius,etaufcul tabunt attentiuSjK obtemperabunt libétius. In quofi quid offender hun^ na:imbecillitatis,nó ftatim eft iniólenterfaftidiêdus, fed humanitermagiä ‘ fubleuandus-Quomodo inquies fubleuâdusC'Si alacn'teraudias docetcw» patienter audias corripicntem 3 fiteneasquoddocuit,ficmcndesquodramp;' prchcnditjfi fub illiusdiiciplinaquotidiccuadasteipfo melior.Hisquaiffh muliscxcitabitur ut fiat in ftudio facrarum literarum uigilanoor, indocen' do Feruentior,in admonendo libcrior. Quin 8i precibus omnium fobleua dus eft. Oradus eft deus, ut per fuum oratorem indies largiatur gregi fuo meliora. Hoc quum orat populus, pro fc orat, amp;nbsp;quoniam petit in nomine Iefu,deus no fe præbcbitfurdûuotis huiufmodi. Ecclefiaftesuiciflimofat, ut fpiritus Chrifti reddat dociles omniu animos, praq?aret(^ fcgeté,utho/

feme iniedum féliciter proucniat.Clamat dominus per Hicremiam: Nouatc uobis nouale, uiri luda SC Hierufalc, 0£ nolite ferere fupcrfphaS» Circumcidimini domino,âC aufertepra;putium cordium ueftroru.Viriln/ ! da funt,quicunlt;p confitentur SC agnoftuntfua iniuftitiam:uiri Hierufde® funt quicucp perfeuerantesin ccclefia Catholica,icdâtureaquç font pads» erga deum fimul SC erga proximum.Nam hi demu dociles font cuagelica; philofophiæ.Qui nonagnofeitmorbum fuu,non eft medicoru arte traób oiliSjôC fi quis cotentiofus eft,nos inquit Apoftolus,talem cófuetudinénon habemus. Amat noua dodrina nouos agros,amat fobria fobriosaniwns, amat pura puras mcntes.Excide (pinas terrenaru folicitudinum,cxtirpafw ticcs inutiles malaru cupiditatûgt;euclle lappas,carduos,triboloiö£qüiclt;jni‘J noxiorum affeduuni occupauit animum tuum, ita bono femini prxpara/ ueris bonum aruum:Cirtumcide præputium cordis tui i amputatisuobp/ ofe^tt0 tatibus,luxU ac delicrjs. Hortatur item per Ofca (piritus fandus : Semina/ tCjinquit,uobis in iu(litia,K metite in mifericordia.lnrtouate uohis nouale; Tempus autem requirendi dominum,quum uenerit, qui docebituosiufti/ tiâ.Seminat in iuftitia,qui fiat iuftitiâ: merit in mifericordia 3 qui quod ßrijt ampliter aftequitur,non fuis uiribus, fed domini benignicace. Innouatiibi b- . - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nou»

Botfale,e|ui peôhis fuû præparat cuangclicæ dodtnnæ.Hoc cft efn uinû no üiJtn,quod domînus no nuit immitti in utres ueteres : hic cft nouns pânus, Hüi male cohærct in uefte ucteri. Vtrancft partem uideor fatis admonniflê. Quodiî utracp fuo fungatur offîciojEcclcfiaftes quidé bona fide, diligen/ '‘T)alacritcr,amantcr, coftanter difpêfet thefauros domini fuitpopulus ne kopijs Ä auidisanimis quod datur excipiat,haud dubiû cftquincœleftis lUeagricola daturus fit ubercm Ixtumtp prouentum. Quod igitur de dig/ Jgt;itate,de difficultate,de puritate,de fortitudine,de utilitate, de præmio fide lisEcclefiaftæ dicendû uidebatur,hoc uolumine complexi fumus:cuius quo ûiam fatis creuit magnitudo,quod fupereft in proximû librum reijciemus.

ecclesiastae sive de ratio

NE CONCIONANDÏ AVTORE DES. Erafmo Roterodamo,liber fecudus.

P c VI munifîcentianuminisadfinteaquæ fuperioreli/ j M bro comemorauimus, huic no magnopere fuerit opus

i præceptis acmonirisuerbofioribus quod habitusille VfMpteMf mentis fyncerus ac perfecftus,facundiam rebus facris di /•‘Âgfnt faeS gnam,amp; pronunciationem appoiîtam,amp;: geftus dccen ** tesultrôfuppeditct.etiâ non affeélanti.Fit enim, nefcio

4^0 paólo J ut interna fpecies animi migret in homine exterio%m, totucp adfuâ transfigurer imaginem,non aliter quàm fanguinis Kinteftinoruoc tultauiciafefe proferunt externo corporis habitu. Pallet hepatici,nigrefcut autflaucfcuntidlerici,contrahuturpodagrici,trcrautfpafmatici,amp;«7ro7rA« HTiKp/.Ncc^enim minus certafunt peritorum medicorum indicia ex ocu/ lisjuultu totiufe^ corporis fpecic,^ ex lotio pulfûue.Necp raro fit,ut cordis alFeóhisreluceant in externa homis imagine.Nó iam loquor, de furore,de ira,de odio,de amore,de pudore,mctu,fpe, gaudio, dolore, exterisq? craP fis afFe(ftibus,qui fe uel inuitis nobis toto pedtorc proferut, fed de his quo/ Mentis hM/ ‘lue,dequibus,quoniamfuntretrufiorcs,difFicilius eft iudiciut quod genus relucet in fiitit,modeftia,aut arrogatia,timor dei aut cotemptus, negledlus aut amor diuitiarum,cóftantia aut Ieuitas,pudicitia aut impudicitia: doeftrina aut im/ p£ritia,denic^ ilia ipfa maxime fpiritualia,fidei fynceritas, fpes amp;nbsp;charitas. Sitantu ualent habitus humani, nt torn homine uelut in alia fpecie trasfor •Dét,quâto magis Chrifti fpiritus inhabitans cor hominis totâ illius imagi

coponetcAn no uidemus in quorûdâ oculis ac frote quafi relucere fpi •itûfanôtû placidum,mitem ac fiici nefeiuC Agnofcas in illis iâ nuc meditari numinis,quod in refurreólioucperficiendum eft, ut fpiritus potenrior

corpus ipfum quodammodo in fe transformer. Quemadmodum c diuer/

k fo

prorfus abicólo timore dci femct ad omnem impietaté omne^ fceÏc. rum genus dedideruc, i'pfa corporis fpecic diabolum uidentur exprimere; Proinde ucreor ne cui uidcatur incptum hic de rhetoru prçccptismeminif/ fe, gu ód artis fi'gnifican'o fi'dem dicenns eleuet in tantu, ut fummus illeora/ tor exiftimetcaputartis enc,arte diflïmulare. Quifquis cnim crediteumex arte dicere que audit,quoniâ fibi putat ftrui infidias ab artifice, cauct ab af/ fentiendo,ôChucpotiusïntenditanimû,utobferuet,quàm ingeniofeaUt^ Metorica tto^ callidedicat,non quam falubriter.Quod fi probatuructcrum quorundat” fententia,qui dixerut rhetoricen nihil aliud efic, quam dicendiprudétiaifl’ quum uideamuspcrmultosfuificfacundidimos, qui artem prorfusigno'^ runt, non uideo quid utilitatisfintallatura rhetoru m præccptaEccldîaft^’ quem Si uirum infi'gniter bonum,Sidiuinituseruditû,ôi Euâgclicaprüden tia præditu eflè uolumus^Sed eadem ratione non eßet Ecdefiaftx difcendä dialedlica ars fic rhetoricæ cognata,utpenè fit eadem, fi' Zenoni crcdimus, qui manu contraria Si exporreóta,notauitutriufcp difcrimen. Et tarne haç Dialeâicaco/ nuHgomnium traditur in fcholisexaóliusmagis^ ferio,quumprater tiofas argutias Si paralogifmorû infidiofoslaqueos uideatur etiamcogerft - atq? hominê ceu uinculis aftrid:û in fuam pertrahere fententiam. quisaii/ tem fidcm habeatinfidianti,autquotufquiflt;:^ eft,qui non malitdudqu^'^ ^^te^modice ^’’^bi'^Sed has difciplinas Ecclefiaften didicifiè oportet, non difcere gufiandie diciflcpotiusperdidiciflè : ne, quod mukis euenit, in dies magisact”^ gis adlubeftnte ftudio, illic uelut ad fîrenum fcopulos confenefcat. adolefcentiç congrûût hæc fi;udia,quanquâ ut magni interim refcrtquam fobriæ traduntur,itaplurimum intereft,qualis fitcxercitatio. necç cnimpa rum offîciunt puerorû ingenqsj qui dialeôh'cen reliquast^ philofophiæ di? fciplinas tradunt, non perinde fpeétantes ad difcipulorû utilitatem adpropriç eruditionisoftentationcm: turn eosmagisexcrcêtadpalæftr^’ quàm ad bellum.Itaq^ dum teneros animos torquét difficultatibus phis non necefiàrfjSjtriplici illosafficiuntincommodo.Primum ingéniage nerofiora frequenter deterrent ab his difcfplinis, deinde fruftraconterunt ætatcm,ut optimam ita fogacifsimam, quum interim licuifletaliaqua:dam utilia cognitu difccre.Poftremo efficiunt utquum ad fcrta uentum fucritjin cpti ueriusquam inftrudli uideantunquemadmodu uix alrj funtadacrum prælium ineptiores, quàm qui per omnem uitam artem dimicandigbÆjs didicerunt acdocuerunt.Inludonorunt fagittam infemifiam enfèdniez care, priufquam eoquoiniflaeft perueniat. At in bcllo qui parat mittez re, non præmonet ilium quern petiturus eft, nec ibi feruantur ludigbdia/ tori] leges .Profuerit tarnen his difciplinas à prim is ftatim annis fobrie didi cifTe, SS exercitationem adhibuifte ad earn funcftionem, ad quam deffi/ natus eft adolefcens. NecB enim in eadem licet difciplina eodcm modo ex/ crcendus

DE RA T IONE CONC. LIBER H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HI

Rendus eft,qui deftinatus eft agêdis eaufts foren(îbus,aut obeundi's prinz opumlegaüonibus,ôi qui præparatur fàcnsconcionibus. Quemadmodu lodialcébca aliter exercédus cft qui fcholç educatf,aliter qui theoIogiç.His portodifciplinis fobriè traditis ÔC appofîtè exercitatis paratur quædâ inge/ VtiliUf difd *'ij dexteritaSjtum ad redtc iudicandû,tum ad comodè diflèrendu.Eam faz 'dtaté Humana parta induftria, fuperucniés uberior fpiritus gratia,no diG loluitfed abfoluit, nec adimit fed adiuuat : qui Gcuti naturæ dotes cgregias •îâftus magnificétius per eas exerit fuam energiâ, non aliter quàm infignis Sfrfexlibcntius ôCaccuratius oftendit artem fuâ in fplendida tracftabiliqp *’’ateria:ita noftram induftriâ adeo non aipcrnatur fpiritus ille cœleftis, ut ^xigatetiâ,nec indignatur fua dona noftro uiciftim ftudio adiuuari, tâtum ^fitimpia noftri fiducia. lam ut donemus fuiflê nônullos tam Felici natos *ûgenio,utabfq^ cogniuonc dialeéticcs Si perfpicaciter iudicarint, Si acute ^olkgerintjSC abfcç rhetoru præceptis eloquéter dixerint,tamc quonia per rata cft ifta inter homines félicitas, naturæ imbecillitas no mediocriter

®«iuuat''præccptis Si excrcitatione,præccpdsad iudicâdu,exercitationead Similiter quoniam no omnibus,forte ctiam nullis,eadonorutn

^“crtasobtingit à fpiritu,quæ Apoftolis,nulla fuerit impictas,quod donis quot;“'’sditninutum cft, fupplere difciplinarum adminiculis. Rurfus ut done/ ’’’lis ufu quibufdam hoc corttigifte,ut quod ars docet, præftent experietia, præccptorum acceflîo facit,ut Si ccrtius ca contingat facultas. Si ma/

^nus,Tarclior enim cft ftultorum,ut ait ille,magiftra cxperienffa.Et qucm 7^oduin inaufpicatus cft medicus,qui occidendo homines didicit mcdez *?‘'^non cftoptanda prudcntia.quæ lædendo didicit prodcftc. Hoc perz ‘P'aensPhilippus Maccdonû rcx fîlium Alexandrum à prima ftatim pue

Ariftotcli philofophiæ decretisimbucndû tradidit,nimiru intelligcns plusunodie difci præccptis,quàm multorum annoru expericntia, præferz ^'nigumnin ipG'sprçceptis infttexpcricntia.Suntem ab ijs tradit3,qui prç cgregias naturæ dotes diutino ctiam rerum ufu fibi prudétiam cam col ' l^gcrunt. lam G quisin ncgocijspriuatis multum putet tribuendum expez finientis,cû hoc no admodû pugnabo.Cæterû in fundtionibus publicisjin ^oibuslcuis error haud Icue perniciê adfert populo,non oportet fæpius au '‘gt;feuocéillam,non pu taram.Inter eosaûtunde Reipub.uelplurimafalus, quot;yplurima pcrnicics profîcifcitur, præcipui funt princeps ÔC EccleG'aftes, et

hos duoSjEcclcGaftcs plus habet momenti, ut à quo pédet etiam ipfa quot;P* Principum inftitutio.Verum utprçccptionesplus adferuntutilitatis,G inge ‘''operfcfcliciadhibeanturntaplcniusoperatur fpiritusfan(ftus,fireperiat

liberalibus difciplinis præparatum. Rurfus artispræcepta nonita ^iiuuanc,niG per frequentem ufum tratiGcrint in habitum quafi in naz

^^3ni:Vt quemadmodu mufices perito præfto cft quod redte moduletur,

k 2 ctiam

etiam G'demodisôC Harmonijs non cogi'tenitaEcckGaftxdi'dufo^on^ tc occurrat, quod præfcns argumentum exi'gît, criam fi de rhctortim præz Aw^«owo4o ccpcionibus nc cogitet quidem, Adbenc dicendum cxpcdi't artem cotv fo»te««f/»44 temnere,fed poftea^ ex cius ufu parata eft diccndi facultas.Sîc qui'exercé/ turad artem pi'ngendi, circino explorant membrorum av/z/ttrei«:?! uà rum ubi iam prçcepti's Ô£ ufu colkgcrint habi'tnm,mcliusabfc^ cfrcino pm ' günt:lt;^uôd maioris fit artifîcq effi'ecre,ut membra quædam minora aidcan tur quam reuera fint,rurfus quædâ fubfi'dcre a«t promînereüfdcâtur, qu^ nec fubfidununcc prominent.Hoc enim agit artifîcis prudentia, ut resex' primat no qualcs funt,(cd quales apparent intuentibus: apparentautée» dem diuerfa fpede,è propinquojaut è loginquojcx alto^aut ex imo, à latcrc tcrg6uc,aut à fronte contcmplantibus. Quemadmodum autem in fehote nô indecenter in explorandis fyllogifmisautenthymematibus, fitmcntio figurarum,quas in analy ticis prioribus,ac folide eolligcndt rationû,quasin pofterioribustradidit Ariftoteles,aut colleôtionû topicarumjncc intempe/ ftiue produntur captioncs elenchorum, cxcutitur difttcultas modalium ai mixtorum : ita frigidû foerit eadem apud iudicem aut populum inculcarc» quum tarnen interim hisomnibusutaturEcclefiafteSjfcdoccuItansarteni» ÔC ratiocinationum argutiasfic explanàns, üt multitudo fentiatucrèdidpo tiüàquàm ingcniofe,ut(^ obfcura fiant dilucidajinuoluta explanatiora»®® facilia.Quibus autem modis id efficiatur,fuo dicetur loco. Exped'^^^^ men in illi^er ætatem exercitatum efic, fed fobric, quo uidelicet cerni’^^'’ próptius fit iudiciû. Ncceflc eft efn utprius fit iudiciu,quàm eloquiûîP*'quot;^^ fapere,^ dicerciquemadfnodûin natura prior eft fons quàm fluuioSj^**^ artibus prior eft deliniatio quàm piôlura.Cçterû quoniâ,ut dixiraoSjOpo^ tetEcclefiaften pro dignitatemuneris uarrjs dotibuseflè inftruduj^o^'”^ admodum nô eft meæ facultatisdta nec huius in fti tu tij hic doccre qm^^ ' illû oportet didicifte, fed obiter circa fihgula quxdâ admonebimusX Gr4mm4tic4 argumentum propius facientia.Primum illud conftat,grammaticend

feiplinarum omnium fundamentum »ex cuius ncgiedu quanta boo^ru^ autoru ac diftiplinarum uel intérims uel corruptela fitprofcdla, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

quàm ut hic fit oftendendum. Quum autem graramaticam clico,no inflexionem nominum ac uerborum,ôé appofiti cum Rippofito congr^^^ tiam, fed rationes emendate proprie^ loquendi, quæ res non conD^è ’ nifi ex multquga ucterum Icdtione, qui fermonis elegantia præccn^’^'^^ ' Acnoftroquiderri feculoiure gratulamur,quód è ludis litcrarijsp® fublatum eft illud literatorum genus, qui dum inculcabant rnodosüg^’ candi, aliasep comnientitias difficultates, idt^ uerbisillotisacfopk^ ’ nihil aliud docebant pueros quàm barbare loqui, quum gratnuiaticu ’ ars emendateloquendi» Videbatur hoceftêcompendium,qu’^”’ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maxi®«®

DE RATIO NE C O N C. LIBER II

3Ximu cfTet difpcndium. Rapiebant pucros ante tempus ad dialed:icam, ^J^aeoad fophiftieam, Atqui dialcdlica cæca eft abfep grâmafa’ca.Quic/ Vaenitn agit diale(ftiea,per fcrmoncfti agit,per hune enunciat, définit,di/ ' i6KcolIigit,/\jg3 rcquîn'tur uocabulorum cognitio,quibusfinguîç res *®«-J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eorum cômpofitfôiquorum utruncp pendet non ab arbiz

J oailputantium, fed àconfuetudineueterum ,quicaftigateloquunfunt.

ôtroiÿ nô mediocn's eft diftîcültas,quôd multæ res in quibufdam regio/ ' “sautprorfusnon fint,autdiuerfafintfpecie:hincin uocabulis pifeium, ’'’*gt;Jtn5quadrupcdum,arborû,herbârum,fruticum, gemmarum, tanta ua/ J^s.Nosquidfîtfpinus auturtiea,autmytilus pifeisignoramus, contra ^Deti nefciuntquâ nosafellam aut fturionem uocamus, quidam Silurum ‘‘^putant.Eodem errorefîtquôd noftrip/dlorespro palma pinguntbuz ^“01,30Paulum Eremitamuefte ebuxcis tamis contextaàmidfemproz ^aint,quumcx buxonihil poflîteontexijèpalmæ ramisaculeatis corz ®^contexipoflint:tcgebaturcorpus,fedpungebatur. Quinamp;in Doz ^'•’•caquadragciîmæ poftrema, quæ palmarû dicitur, pro palmeis buxeç ’^Da«confecrantur,quum plus diienminis fit inter palmam Si buxum,

inter urticâ ôê bctam.Vtomittam intcrim,quod ne inter ueteres quiz ^Diictnper conueniunt rcrum uocabula.Id liquet ex Plinio,Diofcoridc Si ^fDiolao Barbaro,qui præter alios in hoc argumento ftrenuc defudarut. ^^'Dfautéambiguitaseft in his rcbus,qiiæ fubinde per artifices mutâtur

‘‘’’ilHemcdâ regionibuSjüelutin ucftibus,armis, ^dificr)S,na’tiigqs,orgaz ’’'J'nußds,uehiculis,monetis,ponderibusac mcnfuris.Interdüm autem in

prifeam harum rcrum formam teneamus, feripturæ locus non hDscôtuo jç poftit explicari, quæ totafeatet huiufcemodi uocabulis : ut ne ^Diainterim comnicmorcm deuocibus apud eandem gétem in cadem lin gaauariafignificantibus. Similis difficultas eft in ciuitatum,montium, fluz Diinumifontium ac lacuum uocabulis,quæ ucl hominu inftitutio ,uel ætas, Dclconfuetudo nouauit, idcp non femel. Accedit hue ilia difficultas,quôd ÿ dem fluuius,aut idem mare, alrjs locis alia atrp alia fortiatur nomina. Rurz fusquodin diuerfis regionibus repehantur interdum complûteseiufdem hominiscinicatcs,8C flumina. Accedit hue quod tanta uis eft ætatis, ut non Iblum iliaquæ confiant artifîcum arbitrio,uerum ea quoep quæ per fe foliz da funtuertat in aliam fpeciem : quafi naturæ inuidia cauerit, ne qua poflet tffecerta rerum notitia, quæ literis ad pofteros indubitabili fide tranfmitti poflet,fed exigat experiétiam peculiarem omnium.Nccfolum ibi nunccâz Pifuntjubi olim fuit mons,ibi lacus,ubi olim fuitciuitas,ibi uia ftrata ubi oz •'hifuit palus,fed in ipfisarboribus atc^ herbisfæpcnon refpondetuete/ fhhidefcriptio. Atep adeo fi quis obferuet piôturas ac fiatuas,non iam dico fnîcasillas,fed ante annos nonaginta fadas, animaduertet, non in cuitu

U ) untutn

ta tum, fed in i pfj s hominum uultibus efTc fpccicm ab horu tcmporum fot ma diucrfam.Ipfa dcniq; natura quotidic gignit nouas rerutn formas ,Uel occulta fidcrum ui,ucl mixtura gencrum,qucmadmodum de Africa nofal fo iadtat prouci bium. Äuget banc uarictatem hominum calliditaSj multi/ gt;nbsp;• plicatis aut admixtis mcdicatis arborum aut herbarum ferainibus. Quod fi quis banc grammatices partem contemnit,cade opera cótemnat tot egre gia uolumina,qux AriftotcIes,Maccr,Diofcoridcs?rheophraftus, Nican der,Oppianus,deanimantiû,arbqru,hcrbarû ac gemmaru formisuiribus Rerun natu/ que côfcripfèrût.Veru ubi EccleG'aUç traótada erit fimilitudojautailcgória, ru ia ullego/ - fan's uidebitur fcirc,quôd ca uox eft pom c arboris,aut pifcis,aut gémx» autfluminis.Taliûenim fehematum tratftatio non fumitur afepbeinomi ne,fed à forma,natura^ji 8^ effcéia rei, à qua fimilitudo ducitur. Exemf]* ,gratia,palmarû mentiofrequens eftinlitcris,ue’utin Hebræorû XLiinia/ nonibus,autin canticomyftico:Afcendâ inpalmâ, SiapprchcndâfmduS -eius. Quid hic didluruscft,qui prorfus ignorât qualisfit hæcarbor,autqüi putat buxum efte palmâ'Tquum buxi natura per omnia difiidcat apalma» nifi quodutraepperpetuo uiret. Atqui didiccrit laudatiftîraashuiusnomi/ nis nafci in Iudxa,unde Si regioni Phccnice nomen, proccraftirpe, ramis in altu tcndentibus,tanta naturæui, ut dicantur aduerfus onusirnpofiW erigi furfum, frutftû no inter folia latere,fed in fummo cacuinine uuarumiij rnorem fibi cohærere,longe omnium dulciftimum, quum radix amettftt^ fabulofam «c falfam,folia pungant aculcis,fcd que nunquain dccidantf'’’ pertp uircant,rt)^ dicata triumphistarborem autem nufquain cfiefcet’^'^' dam nifi in rogionibus fcruidis, intantfi ut nee Italia ferat palmas: truncutn cortice orbicuiato uelut gradum præbcre uolcntibus afccnderc : frudi’^f pfum Si ad cfum,Si ad conficiendum pancm, Si adconficiendauinadlf'' doncum .Hæcinquamamp;aliaquicognorit, ôiipfcaccommodatiusrrad^ bit collationem,6i populus libenriusaudict.Nam hoc ipfum magnam bet uoluptatem, formas ac naturasreturn infigniumdifccre. AhoÇ*’'*^’^ gentcollationcs Siallcgoriæ,fi prorfus ignorentur earumreturn unde fimilitudo ducitur. Hue conducit diuerfarum pcritia linguarnms nimirum in relaborauitDiofcoridcs-Siquidem hie rurfus exiftitalia^® cultasaneaclemfitarborgt;quam Hebræific,Gra:cific,uulgusfic appd'^f* Roget interim mcquifpiâ.QuidigiturcTuncautorfis,utadolefcés logix dcftinatus,hicincxplicabilibus diffïcultatibus difcrucicturcNt^“^^ quam, fed grammaticum adhibcriuolo,qui hxc amp;nbsp;pulchrècailcaG^f® mode doccat, Vnius labor multis laborcmadimet. Tantum de proprijs return uocabulis,quibus accedunt uoccs translaticix.Quidautcm habebit gratia: fermo hominem auarum appcllans Larum,fibnA^^^^^*’’ ignoremÇ'Aut alba uocans,quæ felicia lætaŒ funt, fi nefeiam transiatioms taufam

lent orationcm daram amp;nbsp;cuidcntem. Sic Mæandros appellamus perple Jtasambagcs ÔC inuolutas rationes.Hominem inconftantem Huripum di/ otiius. Gratiam amitnt metaphora, fi nefciam fluminisac maris naturam. Supereft compofi'rio. Quid mihi prodcrit grammaticæpra:ceptio, de coft gruentiafuppofiti SC appofiti, iï eredam (ïc did, do tibi Hdcm, quemadmo/ elumdicimusjdotibi pccuniam.Qui putat fïmili forma did, faciam tibi icriin'um, ôi faciam tibi fîdcm i Hoc exempli gratia propofitum efle fuffïz eiat/qiiumrcs alioqniiïtinfînica. Autquid proderit régula dialeólicadoz ttusgcminam negationem haberi pro afTirmatione, quum fæpç redamet Grædlatini^ fetmonis confuetudo Apud Matthæû cap. xxvr. quum y. dominus dicir,nó bibam à modo de hoc genimine uitis amp;nbsp;c.quoniam Gr^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

ceeft cunHTffïüij num dialeólicus dieet, profoquium affîrmantisî’Et quum ' ‘ ^rinusdicit.non dabo, ne teruncium quidem:utrum dieet, teruncium cflè promiirum,an negatumCRurfus quum Latinus dicit, Non poteft non bez *’oniori,qui pic uixerit,Vtrum proloquium hoc dieet affirmantis an negati nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i'.

^s^Adeonegantisnon eft,utfi'trcmuclutineccfiariamafiêucrâtis.Sedns ’• pelagushocingrcdiaraltius,infîrmum,utdicerecccperam,çdifîçium fuper Hfnitquiad dialedlicam profilit non prius folidè iatflis grammatica: funda

autem grammaticæpars ex omni quidem autorum genere pez fciidaeftjfeJ eorum præcipuè,qui nec uctuftate obfoleti, ncc nouitate fordi ^'îfedinterutrunq;mcdi|,fcrmoniselegantia præcelluerunt. jhsce hicrurz ’^soiieratitnadolcfccntem,utpcromnesomnium feriptorum hbroscircuz , nbsp;nbsp;. ;

^^^tut.Deguftet optimos:rcliqua fuppeditet præceptor.Nondum exceflîz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

^^^ègrainmatica,qua:Sihiftoriam Sipoeticen, Siantiquitatis noticiam, ^‘^hçctrium linguarum peritiam compicótitur.Hiftoria porro Eneïofmo ^’‘^pbiajSi arithmetiea cæca eft.Iam poeticen appello, non quonjqdocunz Poetice 4^^ebüdcre uerfum pcclibus,fed rationem quæ fermoni dignitatem,graui J3tcm,iucûditatemjpiôluræ Icnocinium, ac ( ut ita dixerim} ditrinitaté atq^ ii'kcr/«cr^4û^ quej, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ha:c facultas nullicotingitjnifi qui

pectusotnni difeiplinarum genere expleuçrit.Siquidem uera poeiis^nihil a/ liudcftjquàm ex omnium difeiplinarum dclicrjsae medullis condita placez tîiaut ut melius dicam, ex elcôtilîîmisiquibufq^flofculis compofitu melliffz num. Hçcolim erantgrâmaticorum rudimenta,quçquibusmodiscôpen oiotradipolïentjquoniâ alias fæpe dillêruimus,non eft operæpredum hic ‘fpcterc.Hæcper ætatc difcere,ludus uerius labor eft.Cæterû ut qruda mdi^confulatnus,multû adfcrt eópendijjfi ex optimis priecipua tradanz côinodiflîme,fi quç ad oftentàtioné aut fuperftitionê tendunt refe

^^'ifntjfiGngulædifcipIinæad medioçfitaté percipiantur,non adcuriolitaz ^C'Mediocritas enim fine habet,curiolîtas Temper incipit, Velut aftf olo^ia

k 4 quàtenug

lï^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E C C L E s r A s T AE s r VÉ

quatcnusdocct (Ïtus ac motus orbium cceicfti'um, amp;nbsp;facile marti adfcftutj'Iitatem.Iudidorum autacgencthliacorum curiofjtao» ta c^aidem hominis xtas faffecchc.Iddem gcometn'am ac. guftaflê profuerïcftituro Eccle(ja{ix,fed nonnuHisfîcadlubefcunthæaiW plina^jUtperomncm uitam nihil aliad medicenciir,fempermagis3cni^ adblandicntc ftudio.Verum ut alfjs cocedamus in his pocdcibusdeuder^f ad tam cgrcgi'um munus, quo dc nancagimus, properaad non cftcontt^ dendu, (^i' magnis derebas Icgationcm obeuntjmultaobiterdiftutiniö^ nere,uariamlt;^ capiant uofuptatem,fed in tranfïaiinufqaam hxrenteS5n' (1 quid occurrat,quod ad fufcepdmancris confeéb'oncm eximiam aliq^ adferatutiKtatem.Adomnem uicæpartem plarimam tamfrudbis,tuob^ fctfhmcnn adfert reru naturalium cognidoM peccant, qui ad magian aîcumifticam Tsx^uqt^ou'Ttxi: nee^ mufto minus peccat,qui peruniutr^^^ j ætatem de materia prima,deprinciprjs,de indnito,de mddigeneraooneo*^ fputant, quum interim ignorent quod animal (it cicada, autqaxßt^^^^^ forbusJn omnibusautemplarimam adferetleaamend, pratceptorisdeX^ I teritas. Nemo breuius aut dilacidias docet, quam qaire exadiHimetetif*' Incommode docet,qui docendo difcit.Sint (ànè quamlibet ingeniof3)lt;Ji^^ mrifptritu Scoras tradidit,de ufcramijdanis,fed quid bæc aaEcclefiaflenCHaadiJiJ^ quam în poftrcmis habenda eft iaris pradenda, præferdm facti, qaodap^' pellànt PonriHcium, Verum binequoc^ multos dctcrret, uoIuminum'^S^ tium tarba,indiligenter digefta rerum congeries,interpretum non loquacitas,fed incxplicabilis edam opinionû turba.Sunt SC in rhetoröp''^^ ccphsrtonpaucamagisadoftentationem,quàm ad ufum accommoda ƒ

- quemediocriseftturba turn apud Latinos,turn apudGr.TcoSjCoruiJi’io'^ fàtione dicendi conlcripferunt,ac de fuo quiïc^ conatus eft aliqaid sliota^ înüentisadderc.Necp uero parum difRcultads attulerunt, qurin tradeadiX arris præceprionïbus innouât uocabula,quod infîgniter ftudio lianô,qaicp inücrtuntordinem,ne nihil noaiadferrcaideantar.Pr3:i^^^^j num igitar muldtuditiem prçceptor in compendium contrahet,mox^^^ ufum uocabit difcipulum,in ipfö interim argumento commonftrans,c|u^ ex arte didtum rit,quid fecus, Quatuor autem praeripua fantad dicendita cultatem coicquendu accommodai Natura,ars,imitatio (îue exempli^i”’ ufus fiue cxcrcitatio.Naturæ tâta uis eft ut omniu fuffragqs laadetar iHad Flacci diriluiTu nihil ihuita dices faciesue Mincrua,fed no aliâspbsb^ h mdmenti ad poeticen SC rhetoricen.Eo^ ueteres poefi'm no

minis afflatuitribuerunt* Derhetorica dirilûeil, quod autritodifûhiraut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;û,

nuhquâ. Cito dilcitùr ab ijs quos natura hue finxit,nûquâ ab ijsquoru Mi nbsp;nbsp;nbsp;pi

r. nerua abhorrer.Arripituremprot/husquicquidcognatueft.Sienaphtha

flàramàm attrahit,magnes chalibem,iucrina palcam. Hxcautr«’

/• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inDn'miS b

fhprimisflarim anni'sfcfe nónullis prodit indicrjs, fi quis aduortat aninaui Velut Athanafius c lufu puenli' deprehéfus eft eflê natus ad gercndu facerz

. Nee infdte Nafo, patris i'uflü datus ad agendas caufas forenfes; QuicquidjinqniCjtcntabam dicerc uerfus erat.Certe dodlitatem ingenrj,ex ittiitandi facilitate i'atn turn dcprchendas in infantibus, quemadmodum •npaulograndioribuslinguæorganum expeditum atc^ articulatü,ac mox animutn prçfentem.Multos enim impotens pudotjaut natufalis timiditas fedditad diccdum inutilcSjquod de Ifocrate proditutn eft literisiquum alio ^ui fcripta hominis mircntur erudiri. Sed mediocria naturæ impedimenta fhidio ufuc^ uinci poflünt, quædam adeo funt enormia i ut illis rcpu^nare •i'hilaliud fit,quàm aduerfus torrentcm iaélare brachia. Eft iHud àuids hpientibusanimaduerfum acproditum,puerosqui fcriusincipiunt farigt;fir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v quot;

•^iorelinguæplccftro folitos cuadere.Mox in adultioribusofténditfe Si Ja

firmitas,amp;J pcótoris robur,5i uocisqualitas, metis acumen ac memo *^læfides.Denic^ Venus ilia in dicendo pcculiaris,qua natura paucis addit, ’’ftadhuc nomen inuenitjfentitur tarnen ab obferuantibus no abfep admi fationc.Videreeft fçpenumcro ad quorundam orationcm,mox om nes o/ ^los^aurcs atep animum adhibcrciad alterius narrationem,multo turn me “Wum melius ctiam dicentisüix ullum eflèattentum.Ad dicédum uero

appofiti funt, quibus fedatius eft ingeniu, quam quibus ad ira præz fcps.Hos Plato putat ad pcrdifcendas diJciplinas idoncos, illgs ad geren/ rcmp.Sublucent interim in adulefccntub's amp;nbsp;aliarum uirtutum fcintilgt;

'^4^$dam,ueluti pudicitiæ,fobrictatis, pietatis, Icnitatis erga proximum, ^’’’oris bcncmcrêdi de rep. Quemadmodu in Catoneetiamnupuero emi ‘^i’ititifraftauisanimijactyrannidisodiü.Ad hasnaturæ inclinattones fi äccefferitapta, diligens rctftac^ inftitutio, magna fpes eft fore, ut præfidio idonei prçconcs uerbi dei. His aut quç de liiiguarum

P^htia diximus,ilkid adijciendû cft,non fan’s efie fi concionandi muneri de ftinatusdifcatrrcslinguas,Græcâ,Latinam amp;nbsp;Hcbraicam,quç non in hoc

loquamur populo,fed ut ucterum libres retftius intclligamus, ÔC fi Jgt;Jidindiuinislibrisoccurreritambiguitatis,ad fonteseorum recurramus; Ptimi uero feripturarû fontes funt lingua Hebraica, ôi. his cognatæ Chai/ ^^âicaacSyriaca.Ab hac gentcmanauituerærcligionisdifciplina,primum quot;iproximas regiones,Samariam Si Arabiamimoxin Afiam minoré amp;nbsp;in ^t$ciâ,qua lingua confiât nouum tcfiamentum,hinc in Itaba, ex Italia in loge difïîcas nationes.Hæ très linguæ uulgo olim erant comunes.Nunc eo Pfoccflitcorruptiouulgifcmper omnia uertentis in deterius,utncc Hcbrçi ^toslibros Hcbraice fcriptos intelligant,nifi doóli, nee Græd Grece uer/ bs fcriptósue, nee Itali aut Hifpani Galli aut Afrï Latine uerfos. Ex hi3 ' potto tribus ut prima eft Hcbraieæ linguæ dignitas, ita utilitas areftifitz

mis

mi's finibus circumfcnpta eft. Græcanici fermom's lariftime patetufuSj notj modo quod in huncprimu transfufum eftuctusteftamentumjquodcpeo dem confcriptu eft nouum,uerum etiam quod omnesfcrèdifdplinçlibei^ lesjomnist^ philofophiaper Græcos Græco fermone ad nospcrmatiaui'û Ad iudicium igitur parandum ualet harum linguarum peritia. Cæteruu| apud populum agenti præfto fit fermonis copia,curandû eft, utfuturusEç ciefiaftes inter eoseducetur,qui uulgari aut eius gétisucrnaculo fermoneà ferti font. Eam rem magni rhetores exiftimant uiris quibufdam cloquciu tia claris magno adbcnedicendum fuiflèadiuinento. Atc^ hæc commoiy tas nullo paratur negocio, nbsp;nbsp;diétu mirum qu àm hæreat quicquid purf

busauribus inftiOatumfuerit.Nccç uero fan's eft ucrbigranaGallo(înlt;’/ rit refalutare Gallicè,aut de rebuscommunibus utcuntç Ioqui.5uggeM ubi de rebus maximis diflcritur, rcquirit fplendidamjaptanijfîgnifîcant^^”* aç paratam uerborum copiam. Quæ nifî multo ufu in promptu ac procinôtu fit,frequêter hærctEccIefiaftes.Iam font uoces aliquot fuapK*’^ turauerecundæ,quas tarnen uuigi confuetudo fubinde nouansaliquio^“ in ludicrum uertit, uel in fenfom obfcœnum. Has expedit concionatoreu] non ignorare,quo nimirum uitentur,amp; quærenda ratio,qua uel aîrjs uerbis uerccudioribusjuel periphrafi faltcm cxplicctur,quod oportet intelligi- Vc/ lun apud noftrates ß amare dicas uulgata Iingua,fonat obiccEnitatera,nofl natura uocis,fed ftulta uuigi ufurpatione.Idem accidit, fi' nupn'as intcrf^'^^-ris uoce uul^o recepta. Profuerit igitur adolefcentem concioni dcftin^t^ frequenter ad eloquentium hominum conciones adducere,acpaubût^f°' fuetacere,ut meminerint ac reddant quæ audierint. In hoc ubi prof^f^^^*■’ deinceps admonendi font,fi quid in eaconcione diëhim foitannofâtudig^ num. Si apte fumptum exordium, fi noua Si commoda diuifio. nodus fcitèdiflolutus, fiquis fcripturæ locus accurate explanatus

traélatum grauiter. Siquafentenna diôlaeft arguta K Super his admonituspuer, ipfeper feconfuefcet animaauertereß'’’*^^^ Contra fi quid excidcritreprehenfione dignum, ut excidunt fæpep^*quot;^ ta,Ôi ilia profuerit indicate adolefccnü,fed citra petulantiam,ne per hanc oc cafionemobrepatmaledicenrias uirium,ôcEccIefi'aftæcontemptus.P * da funtEcclefiaftæ errata,fed excufatione ciuili mitiganda.Quanqu^J” temilli potiflimum funtaudiendi, quidicunt optime, tarnenexpr“* j tcrdum Si indoélè dicentes audire, quo magis appareat quid dec non. HocuidelicctconfîlioLacedamionijfolent Helotasfooscbr“’ hibere conuiurjs, Si ad Barbaricas cantiones ridiculas'que faltatiof eere , quo magis adolefcentes ingenui conipecfta turpitudine, bus moribus anhorrerent.Primumigiturerit,intereos uerfarfi^“*?“^ compte^que loquunturiproximumaudire concionantesjquiliug^æe^

De ratio ne cónc. liber i

^iàpoHcnt.Tcrtiu euoluere libres eorum,qui Iiriguæ uulgan's cloquêria pol • luérût.Quâlcs œlebrâtur apud Italos Dates ÔC Pctrarcha. Nec eft ulla tam krbarahngua,qilin habeat fuam peculiare elegâtiâ^ôê emphaGm, fi fuerit fxcuIta.Qui callent Italicc, Hifpamce ÔC Gallicc,conftanter aftcuerat,in hi's linguisütcûq^ corrüpris,ineftè gratia,qua Latina lingua non atfequatur. 1/ (Ian affirmât de lingua Britanica,licet ex multiscoflata, de^ lingua Saxo •lica.Etin fingulis linouis extitcrunt,qui libris æditis non uulgarem diccdi laudem promeriti futn.Ne pigritetur igitur fu turns Ecclefi'aftes huiufmodi ^olummibusah'qua temporis portionem impendere. Quamuis eruditis iu fundior Gt Latinorum aut Græcorû Icdlio,tarnen charitati Chriftianæ no ^idebitur fermo barbarus,per quern proximus ad Chriftu allicitur.Tantu ^tuitetur inepta quorunda afteótatio, qui relidtis proprijs linguæ uocibuî P'^ffgrinasadmifcêt, uel à Gallica uel à latina lingua detortas, ut quu apud Drabantosloquantur, tarnen non intelligâtur, nifiab rjsqui Latine quoeç ^^tGallicenorint.Vbiq? feruandu eft illud Tiberrj Cælàris, ne molefte lo ^uamur.Quod fi quem labor deterret à linguarû peritia,cogitct Mithrida/

Ponti regê,unâ Si uiginti linguas ita perdididftèjUt cuiq; genti citra iti ^'^fpretetn iusdicetet.CogitctThemiftocIem Athenienfiüm ducem, Perfi/ famlinguam fie uno anno aftcquutum,ut cum rege abfcp interprète colloz ^!l'f’°^^*^’Vixcredasad quàm multadifcéda fufficiathominisingenium, ™pnmam a:tatê,quælongeoptimaeft,inocio nugist^ con^imeremug, ^'^lîqùis meconfulat,ex doeftoribusprophanis Si Ecdefiafticis quorû li/ ‘’f'potiflîrnû fint euoluendi future concionatori,nullus eft que Demofthe

Ciceroni præferamu^ uix etiâ quem coferamus, fané quod attinet ad ’w'otiisuirtutes.Ariftoteles ad iudicandu Si cognirioncm conducitpluri populärem diótionemnonitamultum »Platolonge adhocac/ œmmodatior/ufus ac iucundus, per fi'militudinesueluti manu deduces ucncognitionem. In Liuianis tamé orationibus,autficas non explicet, ('’ptoponchdis confilrjsplurimû eft turn prudentiæ turn eloquentiç.Idem '‘’’nitioribusaffelt;ftibus,quos Græci uocant mores,iucundus eftyquemadz oauamp;: Virgiliüs. Acrioresaffedluspetutur àtragicis,quanquam Latiniquot; ^'^iquidêextant,plushichabcntuchementiæquàm Græci.Sed de hiseric ^'fcndi locus, quû de mouédis aftedlibus tradlabimus.CorncIius Tacitus j'°^^*‘^ufiufculus,in orationibus acutus eft Si copiofus.Senecain traduce |,^uitijsfalfuseft,ôi clegans^aj-uehct-nensetiam.Sed demoribus nemefe ‘^'’sfcripGtqoa,-n Plutarchus,cuius libelli digni funt qui ad uerbu edifeanz

Chryfoftomus multa uidétur haufiffe.Inter Ecclez ’ Bafiliofclicior.Diluciduseft,pius,fanuSj tba i amp;nbsp;grauiter fiiauis, nihil habens affciftatæ loquacitatis. Az ƒ ’Us in docendo mirus eft, ncc dubito quin fui fimilis fuerit in concio’z nanda

nadöjß extaret illius orationes .Bafilio proximus cft ChryfoftotnuSjCUius omnia fcrè fcripta funt populariajct ad impcritç mulritudinisaurcsanimóf que accomodata.Q^quâ in huius uiri nome muka congefta funt,quænô refcrunt illius geni^acile eft ex eo imitarijquôd fuiîor ctt q» quædam rcpe rit amp;nbsp;inculcat,q, crcbris percotatiunculis excitât dormitantê auditorem,fed Chry foftomû ipfum exprimere nequa^ facile eft. Proxima laus debetut Gregorio Nazianseno, cui multum eft acuminis,uehcmetiæ fàtis,quotics id poftulat res.Origenes primum merebatur locum^qui omniû Grçcorum ingei^ia cxcitauit,quod fatetur 6C Athanafius,nec excitauittantu,fodetiïifl ftruxit.Et huius fcripta plerac^ popularia funt. Veru ut hic fuasoracones homilias appellat id eft colloquia,uix ufquâ afïûrgit,fed totus eft in doeen^ do,nihil attingés aftelt;ftuum,nifi fi quos ipfa mouet res, quod eft AtacoW* Ex hoc tarnen diligenter ledlomultadicendi facultas accedet Ecdefiafe* lam utad Latinos ueniam,Tertullianus durus eft,tametfi falfusin confuta dis hæreticis,nafutus in traducendis uitfjs,in quo tarnen optarim illüinK^' dû longius abefle à fcurilitate.fcd Afer erat. Hilarius parum utilis eftadp^ randam (crmonis,præferrim popularis, gratiam. Vtilior Cyprianusap^^' tus, uehemens Si ferius, nec infeliciter Huens. Dicédi genus quod fequH' tus eft AmbrofiuSjnon admodum cogruit huic tempori:habetenim ar^ tias Si fententias affcôlatas,fæpe etiam fub obfcuras,ut ad illud genusat“:^' dant,quas Græciuocant i/ow^lt;«7K.Hicronymusadomnem dicendi tatem par andâ appofi'tus eft,ardens in concitâdis affetftibus, fed presbyter tantum erat, non cpilcopus,in concionâdo fefe nun^ j Auguftinus in hoc genereextemporali felix eft Si argutus.Quodaute^ cioreft^grauior,quôdnumerisacfimiliter definentibusgaudetjqu*^ que crebris digrcfiîonibus moratur auditorum animos,fuæ genos ing“^*’* tribuit uirpius Si humanus. Gregorius pStifex Romanus fimplex ôip“* eft in cocionibus,ucrum pro temporu illoru ratione gaudet membds^'^ cifisjfimiliter cadentibus, ac fimiliter definentibus, queadmodu Si Äug'” nus,quæ fi nucaffeólet Ecclefiaftes,ineptusuidcatur .Prudêrius licet ca r ne fcripferit,tamcn multu fpirat Chriftianæ facundiæ.Bernardus cooo budus eft,natura magis quam arte,feftiuus Si iucundus, necfcgnisu’ uedisaffelt;ftibus:fed apparet pleraft^ illius concionesapudcœtuni chorum habitas,in quorum ufum ferèfcripfitquæcuncp fcripfît.

alrj qui non infeliciter tratftarunt hoc dicendi genusjuelut Leo ximusSi Fulgentius.Ioan.Gcrfonenfis minimuiuuabitEccIefiaftc’’’ , taxatad dicendi facultate.Diftecat omnia,0i hinc frigus:frequeter an^ afïelt;ftus,fedcosin fefenfitmagisquàmmouetinalrjs.Thomasad

■ dum no fuit natura ineptus,fi ftfe perinde hie exercuiffet, ut exercuK*n p lofophia,0i in argumencando.Scotus et huius fimiles ad fcru cognioo^^^

funt,ad dicendum inutiles. iScquutum eft poftca cócionatoru genus, fOftaffis aptum fuo tkeatro,fed prorius ignarum artis, nee ita multum prae ‘^rerens prudenoæ.Âb his prodierût nobis fetmones de paradifo,fernio/ quot;fs lordanis i fermones uoiraginiS » ferniones Robert! de Licio cæteri, ^'’•nunc fuapte fponte abierunt in obliuionem, ut iam nihil fit opus quetn

ab horum imitauone deterrere. Verè quidem diôtum eft, nullum li ^utneflêtam malum, qui non profitaliquaex parte,fedquoniam nec xj ^^inecingenium hominis ad omnia fufïïcit,c5fukum eft an optimis excm rütn petere, nbsp;nbsp;nbsp;Admonet nos ipfe fermonis curius,ut ex Rhetorû præce d* rhetoricit

P^saliquadclibemus,quae uidetur ad Ecclefiaftæ munus accômoda,quod ^'’fchos ex parte têtauit bcatus Auguftinusin opéré de doôlrina Chriftia ^^Aquo etiam fi nihil eftèt prætcrmiftûm,tarnen longe alia temporum ra ”°poftulat,ut quædam craulore mineraa explanatiust^ tradantur. Pri/

'§gt;tur ex his quç rhetores ftatim cofiderâda proponût,quid fit ars,quis ''^’'qualcopus,nosartis nomenlibenter relinquimUs,quandoilliipfi Weprçccptiseloquentiæ conferipferunt, ambiguntnum Rhetorice fit ^*illefummuseloquentiç parens fatetur,c^ut artis eftèdiflîmulare at/ /’%ualisautcm ars eft ilia,quç nocet nifi diftimuIeturcProindeutdone/ ^bcriconcionatoris eloquentiam non conftarearte,fatcamur tarnen oz

r f^taliquatn efle dicendi rationem ac prudcntiam,quç iudicio confi1iolt;^ fpiritus cœleftis,cuius afflatu loquitur Ecclcfiaftes,non afpernaz

P ”o»iinisinduftriâ,modo fobriâ quêadmodû feribit ille diufhus orator def ft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prophetis fubiedli funt.Dc artifice, qui eft Ecz

ƒ‘«Sjfatis nobis diólum eft libro fuperiore,fanè quod ad mores amp;nbsp;cru

Ij, °*’'^'ïifacrâattinet.DeoftîcqsilIiusindicendo,tum deoperis partibus

,fi prius de materia paucis egerimus.Foréfe genus CrfKprwjjgr/ Ljab officio Eccfefiaftç,cui cum confciétijs hominû res eft,no cu ^'öus,nec traótat leges humanas,fed oracula diuina,nec agit caufas cerz ^^’^inûjfed omniu confeientias accufatin genere, qui male uiuunt,

b Jrp'^‘’°^^æ”tnspatrocinatur,qui fimpliciter errant,autmoerent,autop nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y

Ju cliqua graui affliólione.Nec hue ipeótat ut hominé indicé, huic

' *^eoconciliet,fedutomnes pariter deo concilier. Multa tarnen in hoc P^æcipiuntur, quæ in fuaforio quoœ genere cæteris^ funt ufui, tonpj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caput,quemRhetoresftatum uocaiiLHæc

jj, ’^ffatiopræftabit , ut oratio noftra fibiconftet amp;nbsp;ne quid extra rem t tfj^^’’’“5’^4'^odnonnunquamincoamp;tantibus ufu uenit,nobisipficonz Atïi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;datusauditor illud Flacci merito fecum commurmuret,

’ftabr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;currente rota, quur urceus exit Alioqui puerile.

^füi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iaculari,ÔC ut ait Perfius,paflim coruos fequi tcfta^ lutoc^.

Retint amp;nbsp;illaquæ tradunt de circumftantijs rcrum ÔC perfonarum,

1 èquibus

«

c quitus Si argumêta fumutur, amp;nbsp;amplificationes in quouis argumßttti ge nefe.Incidit interdu controuerGajde fcripto Si Centcntia, de fcripturt locis inter fe in fpecie pugnantibus:(îcut de uocabulo reijquod definitione quçri tUFjUtquuquæritur quid fit ufura,quid Iex,quid gratia:autdequalitaK reigt;' iuftafit an iniufta,VeIuti quum quærituFjnum redtèfecerit Abrahâjquod peregrinans in Geraris,Sarâ uxoré fuä dixerit fororcm, arlt;ç hoc fermone qdämodo proftituerit cóiugê fuâ régi Gcraræ. Ate« hic obiter incidetftaz tusconiedluralis,quo animo id fecerit Abraha.Similitef an filix Loth pec/ cauerintjè pâtre temulêto fufFuratæ partu.Hic eft ftatus qualitatis.Et fi pecz . J caucrût, an cômiferint inceftu. Coftat enim Adæ pofteritatê non potui/i^ propagarGnifî per côiugiû fratris Si fororis. Hic eft ftatus defihitiuus. Hot genus innumera funt in literis diuinis.Incidit Si ratiocinatio, quû nulla fen^ ptura extat qu^ liquide definiat id de quo quaeritur,fed ex uarrjs fcripwr^ locis inter fçcollatisjratiocinando colligiturdiuinauoluntas. Similiter inti/ dunt cæteri ftatus,præcipuc comparatiuus/requentifïîme in oratione,quæ nullâ certam perfonâ rcfpicit,non raro tarnen Si quû certaperfona dclîgna tur. Attamen Eedefiaftes potiflîmû uerfatur in docendo,in fuadendojintx hortandojconfolando, confulcndo amp;nbsp;admonendo. Non me fallit,docerc eftèomnium caufarum Si ftatuûcomune, ad præfcns tarnen negociutnjUi/ fum eft feparare. Docemus enim ut intelligat auditor : ueluti quûperferipz turas et rationes dcm5ftramus,deû eftè incorporeû,anima hominis eflêirn hiortalé.St^demus ut quod honeftû Si utile eft,auditor uelit ampled’-luti quû fuademus auaro diuitûut opesfuasimpartiatcgenis.Exhoft3ndo, perfuafisfcdfegnibusauttimidisaddimusanimûjutaudeâtaggrediquocl probantzueluti quû extimulamus folicitos,ut contemptis huius rntindi prî fidfjSjtota fi’ducia fefedeo committât. ConfolamutjUt huius uitçmolefti^S patienter atep etiâ alacriter ferant. Confulimus perplexis,quum uiam oft^ dimus,quafibi parent conicientiæ tranquillitatem.Admonemusuelobiur gandojUel obfecrando. Hax erât prifeorum Chriftianorum interipiôstol loquia.Rcftat genus encomiafticû, quod partim confumitur in doxoHgia Doxologie nbsp;nbsp;gratiarum adtionc,partim in laude piorum,præfertim martyrûjqn* tnor

te fuadcû glorificauerunt.Olim enim certis diebuspopuluscôuenicbat,ad nihil aliudquàm ad J^o^o7lt;oyiou/,Qc enim appellant Græci Sigratiarûadho nem. lllicprophctaautEpifcopusmagnifîcisuerbisattoIlcbatdiuinâino/ *'rnnescreaturas bonitatcmjpopuluspfallebat hymnis Si canticis fpiriwali/ bus domino. Cuius generis extât aliquot Pfalmigt;ÔC hos imitatus bymnus trium puerorû in camino,quædâ item cantica à pofterioribus fadaj^uotu -eft illud quod adimitationé puerorû Hebræorû canitur indiepalmarum, Si aliud quod canitur ferrjs ucrnis,denilt;^ quod nûc fermé quotidie canitur in miflajadimitationé Angclorû,qui Chrifto nato cecinerût, gloria in ex/ ccliîs

DE 'KATIONE C Ö N C, LIBER II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;llj

^Kîsdeo.Additi funthymni',qui nuncomncsprccibusadmixti funt. l'ntet? «osprimam laudem obttnent AmbroHam'.Vtinam non acceflîflènt copia fßindo0li,ne di'câ deliri.In hoc gcnerc nonnulli funt,qui nihil habent nifî ptccationem, Acccfîît hucprofa^quâ appellat Sequentiâ. Quo quidê ingc fatcoreflèquafdam cruditas ac pias,fed tnulto plûtes ineptas, ac diui/

”0indignas cultu,Quanquâ hanc parte non recipit Ecclefîa Romana,Gcr ^anis amp;nbsp;Gallis cancndi ftudiofisconccflît. Quibusadeo placet hæc acceC-hria, uthoru gratia prætetmittatur præcipua.Symbolû decurtat'', precatio Dominica non auditur, 62 prof e cantio nuilï intéllèôla totafemihoràm nio/ faturpopulum. Adduntur caud^ uocû ipf cantionîpareS aüt lorigiorcs.Vi

illud rcccptû apudprifcos Chriftianos,üt quêadmodûinfigncs ‘’Tijoratione funebri publicitus laudabatur apud popului itâ præful clefun ^sautprinceps,ore facerdotis publicitus in templo làudaretur i Déclarât •^ocduæfunèbres orationcs Ambroffî i altéra in laudé Theodofi] impera/ ^otisjakerain laudem Valétinianhdeclaratmonodia Nasiâzeni in laudem ^i^i Bafilijjôi aliquot homiliæ Chryfoftomi. Et Ci credim'^ libello de excef/ hoeatifiîmæuimnis, omniû Apoftolorû qui aderât, cncomijscclcbrata

liber qui Ecclcf afticus inferibitur,laudes iniîgniû uirôrû deprçdicat, *'^nEorûduntaxat,quorupictasfacrisüoIuminibus cft comendata. Quin

dominüs exemplum Abrahæ ludæis obrjeitPetrus ad Saræ imita/ matronas inuitat. ßcatus Auguftinus rumore de Antonio, qui turn

f^f^ns ottïniû linguas et aures occuparat,ad Chriftû inflammgtus eft.Sünt ***1® fanéti bonus odor dco in omni loco,fed rjdem improbis odor letalist 'l'^^^admodu amaracinû homines mire deleólat, quû idem fubus fît acre ^^^^ctiUjUtaitille.Quâ ob rê ut non omnino damnanda cenfeo quorudam ÿebtiu encomia,modo abfît afFedtus humanus,ô2 ambitiofa cotentio, ad/ ®Offgt;âüanitas:ita puto exemplu quod ueteres epifeopi hauferunt ex publi ^oethnicoru more, noftris Ecclefîaftis parcius imitâdu eflè.Illud in genere pfæcipiendu,ne cocionator in eo fine confiftat,quê præfcribunt rhctorcs,ui ’çlicet utauditores tantû magnifiée fentiât de eo quem prædicamus:fed ad »UC feopu omnia dirigat,ut ad reélèfaéloru imitationê excitentur.Veru de ’’'aterrjs quas recipit Ecclefiaftcs,latis diélû,quod quidê ad præfentem atti quot;'^tlocû.Nâ de fingulis fuo loco tradtabimus aliquanto fufius. Confequês nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eede

’^utdeofficrjs Ecclefiaftæfîmilicompendio differamus.Sedpriufquâad ktes defeendamus, illud in fumma fpedlet qui dici t,u t doceat,ut delcdlet, ‘•tflcâat.Docendo cffîcimus,ut res intelligatur aeperfuadeatur. Id potiffiz

fit in narratione ôi: argamentatione,at:cp item in epilogo. Quod nifî Doquot;repn-/'tæterafuntfuperuacua. Nullus enim deledtatur,autmouetur rjsquç no quot;’fflligit,aut no credit.Quod de delcdlando didtu eft,bifariâ accipitur. Eft fOim quædâ iucuditas feu gratia porius orarionis, quæ no aliter fanguis Deleädn

I X per

ECCtE SIAS TAE SIVÊ

per toturti corpus fufa eft.Ita iucundior eft homo fanus,quam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ria/

nuSjiuuenis^ fenex,formofusquam deformis.Ad hæcquibufdaiplan^ turapeculiarsquanda amp;nbsp;moru K orationisi'ucunditatem addidit» velutiH' Bernardi fcriptis fentias molle quiddâ atcç facetû,in Hilario feuerius mge/, nium. Simile diferimé animaduertereefl,inter Hilan'oné amp;nbsp;Benedidum. Jlle ubicp fefliuus,hic tetricus. Eft alia iucûditas quâ peculiariter requirittp/, fum argumentu»Nâ læta quibus debetur gratulatio, amœnioribusuerbis , explicanda funt,quàm triftia Veluti fi quisfufcepiflètexplicatldumquanta fit félicitas Angelorû ac piaru animarum in cœlis contemplantiû faciem p3 tris Chrifti et fpiritus fand:i,autquç uita futura fitprjs poftrefurredione) aut il quis populo diutinis bellis affliefto nuncieteertâ ac firma pacem. b tertiû genus quod facetqs ac kpidè diëtis deleélat auditoremjintcrdû ' iociquAtenus fum mouetjUndeytAoi« dicunturGræciSjde quibus multapræcipiunt)»'^’ jifcMfft /rulliuslibrodeoratore ii. amp;nbsp;Fabius capite de rifu.Verû an hoc conuefli^^

Ecclefi'aftç noftro,uiderint alrjjin literis facris nullum tale extat exempW’” ßuelimusironiâ interiocos referre,quemadmodûin librisRegu Heliasla/ cerdotibus Baal loquitur : Clamate uoce maiore,deus enim eft 5 ôiforrifân loquiturjaut in diuerforio eft,aut in itinere,aut certè dormit,ut excitetur» Ve ■ rû hic non eft iocus,fed manifefta infultatio Similiter fortaflè nonnulbte/ perias in nouo teftamento,iocos nufquâ. Velut illud quod dominus ait di/ feipulis tribus,dormite nunc ÔC requiefcitc,quidâ per ironiam didû pu tant* Item quod Pharifieis,datis eleemofinam,et omnia mundafuntuobis.1*^ i,Côr.4 uideri pote{t,quod Paulus feribit Corinthrjs : Nos ftulti propter Chrii^’ uos autem prudentes in Chrifto.Nos infirmi,uos auté fortes: uos nobufSj nos aut ignobilcs.Tale iocandi genus eft, quo Cyprianus utitur in idolola/ traSjCeteri^ qui gêtiu uanitatem exploferut ac traduxerut,ut Tertullianus» Laólantius,Prudentius,amp; Ai^uftinus.Sunt enim quæ melius refutâtut^^ ' ridêdo,quàm argumentâdo:Plus eo'â fîbi permitrit D. Hieronymusinri? reticos,fed no in hos tantû, hac in parte fimilior Tertullianoquàmurii^' Neqj ucro obfcurum eft, ueteres Ecclefiaftas multû in hoc incubuiffejU^^*^ ledtarentpopulû.QuerunturprophaniRhetoreSjpræfertim Fabius^ citus,ita fuiflè corruptos olim hominum mores,ut iudices ab oratotetc^“^ rerent dclc(ft:ari,non contenu didiciflequæad caufam pertinebant. ni fi'erct,intcrprctabâtur fe contcmni,non fine periculo caufæ. Ad titudo tu erat aflùeta thctricis fabulis, ac mimis,quæ omnia uoluptatis^^“' fa gcrcbantur:lbi populus fpelt;ftator,fibilis,fupplofibnibus, pollidb^^’^P'^ plaufibus, amp;nbsp;acclamàtionibus iudicem agebat. Huiusmorismagn^u^ . giadiurefederunt apud Chriftianos, utepifeopi cogerentur multariate ' auribus multitudinis, Notati tarnen funt, qui confîôtisfabulis,antitiep/

. tisiocis excitaruntimperitæ multitudinisapplaufum. Nuncautemqnn® ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;theatrici mores è templis eietfti fint,tarnen non défunt, qui nimintn

ter,ne

DE RATIONE C O fî C.' LIS» Il ter,nedi'câ impudcntcr l'mi'fantur fabula,quç lactatur de Defnofthene,qüi iudiccs dorimtantes in caufa capitali excitauit, ex trâfuerfo induólo ioco de UmbraafinùVtuerum fitquod narratur, femel hoc fccit Demoftenesin fo toquodifti pcnê quotidie faciunt in templo, Nec ridicufa tantum adferût, fed interdû incpta,anilia,parum^ uerecûda, nec habita ratione eoru apud lt;]uos Ioquuntur,ncc fui,nec Ioci,nec argumenti. E plurimis unû atcp altcru proféra exemplû,cuius ipfe fui teftis. Quidam francifcanus uir ob uïtæ fan/ dimoniâ omni populo ucncrandus in monafterio uirginû à prandio diflè tebatdepudicitia.Isquum uideret aliquot èpIebeisdormitantes,Rogo,in/ lt;}uit,expcrgifcimini,narrabo uobis lepidâ fabuIam.Maritus quidâ run ui/ Ucnsjperegrè abiturus mandauit uxori,ipfo abfcnte curarct, ut reucrfus do uiG omnia reperiret ex animi fententia.Tum ina,mi uir,m’âda quicquid uo/ Icsjfentiesuxorem morigerâ in omnibus. Hic uir.NihiI,inquit,præfcribo *ucalux,nifi unû quiddam,idqp fadtu facillimû.Quod namCNe ünquâ ab/ basfactéex hacaquajoftendens lacunulam in fîmario, aquæÉctræmàîe^

Abfente marito,quoties mulicrcula prætcribat, folicitabat animum ®gt;usadmiratio,quâ ob caufam hoc unû diligenter uctuifiTetmaritus. Ncc^ fuim aliud fibi pcrfuaderc potuit, qüàm aliquidcfïcrei feriæ. Quid mulz hSjuicit tentatio, lauit,hoceft, contaminauitfacicm tconfuluitfpcculüm, ^^plicuit fibi, ôi fœtorem atep tindturam uix diebus aliquot potuit due/ *^^’Maritus reucrfus reperit uxorem fubtriftem, iratæfimiIcm.Rogat,cc/ ^uidmali; Bla tandem noncontinens ftomachum cxpoflu^t, quod de ^'luamoniierat, ÔC narrat cucntû.Quidigiturdauifh'TAtquiob iftuc ipfum ‘^'^^cram nelauares,ne tibi quod cuenit cucnirct.Hac denarrata fabula rez ^^^udlaudempudicitiæuirtutisangelicæ.Errabatuir bonus,fi'cdoôlusab 3^'^uo,mutaturusopinor,morcm,fi' quis arnicus adrnonùifict,quàm no de ^^tttquodagcbat. Nec^ enim erathppocrita.Pueraudiuiqucndâ Domi nitanuttijcximia ac natiua linguægratia præditû. Is ut excitaret dormitanz tes banc retulit fabulam,non abfc^ fpccie ncquitiæ.N6na,inquit, quædam fteri tumore prodita cft,habuifiè rem cû uiro. Conuocato uirginû cœtu fez ueriter obiurgata eft à prxpofi'ta,quâ Abbatiflam uocât,quôd ad cum mo dum dchoneftafiet fandlû collegium. Ilia cîccufàt uim, iuuenis,inquiens,ue hitin cubicülû rneû,mc robuftior,cui fruftra fuiflèm rcluôtara.Porrô uis nô taputaturpro criminc.Tum præpofita.Excufari poteras fi clamaffes, quéz îdtnodum admonet feriptura. Hic uirgo. Id quidem fcciflem, fed res adla tftin dormitoriojubi folucre filentium crat rcligio.Sed defino,ne reprehen detido ineptias, ipfe fîam ineptus. Tolcrabiliüs eft, quod quidam dormi/ ^tesftrcpitu aut uocc excitanc,quidâ totius populi fcreatu,quê ad fingulas ®'’ationi jpartes fieri iubent. Sed impudentius eft, quod fcrf)S pafehalibus 9Jtidâuelut ex more populo rifum mouêt,id(^ fabulis manifeftè confîtftis, pcru(^ etiâ obfccenis,quales ne iri couiuio quide uir prob'? fuftineat abfcp

ecclesiastae sïvê

pudore comcmorarc.Nequa^ ad hoclætinç genus inuitauit pfaffflUSpâ/ fchalis,quû ait: Hic cft dies que fecit dominus exultemus Si lætcmur ineo^ Id co quocp fît abfurdiuSj q? ifta né incidunt per occaGoné,fcd exabruptd inferuturjuel impingûtur potius.Sût cm aliquot ucteru ioci feriâ ac falutaré habêtes fententiâjqui per occafîonê interdû apte potcrût inferi, modo par/ cius ac citra fpecié aflFed:ationis,nec fine mitigatione, q, diuinis admifccan/ tur Humana. Sed de hisquælaudatâ ac templodignâ uoluptaté adfcrant, fuo dicetur loco.lllud obiter hoc loco tan tu admoncbo,utfî quid delcftatio nis adhibédû pu tat Ecclefîaftes,nô fat habcat rifu diducerc ridUjUt aitFlac eus,fed omnia cóferatad auditorûutilitaté,illudomnibusmodisagens,ut quæ font falubcrrima,eadê reddâtur auditoribus lucûdiflîma, Præcipuaiu tleHere gute cloqucntiæ uim in hoc fîtam cxiftimât,ut flcclat hoc eft, utquôudii rapiat affeôhjs auditorû:qua de re dicetur,quû ad affcdhis uêtû foerit, Nûf Prfrtff ordz nbsp;nbsp;nbsp;oratoris fîngula officia decurrcmus,fed ita ut mcmincris nos non patro

num forcnfem,fcd diuini uerbi prçconé inftruere.Suntaûtab omnibusd^ câtata,inucntio, difpofîtio,eloquutio,memoria et pronûciatio.Inuêtioqu« res foppeditatjtametfî reuera cóplcólitur Si cloquutionê ÔCordine, hoed» in oratione,quod oflà in corpore animaris,quæ nifî folida fît, cæteraomnia collabûtur»Difpofîtio fîue ordo,hoc eft in orarionc quod nerui in corpore animantis ) partes orationis apte inter fe connedtens. Siquidem ordo non folum reddit orationem concinnam,fedadiuuatetiam docilitatem audits*' rum, acdiccntismcmoriam. Nam ut faciliusdifeimus,itamelius mus,quæ congruo dicuntur ordine,quàm quæ fparfîm etconfufîm.

amp; ad perfoadendum magni refert, quid quo loco dicatur .Sunt eniw Q'’® no rcólècómittuntur animis, nifî iam præparatis. Prætereacloquutioqu^ uerba amp;nbsp;figuras ad ré appofîtas fuggcrit,hoc eft in orationc, quodcaro cutis in corporc,deccnter conueftiens ofta amp;nbsp;neruos.Habent Si facræi^ ? decore ac fpeciem fua,licet fucu et Icnocinia nefciat. Atquid,inquies,rdf det memoriæ C Spiritus, id eft,uira, quæ nifî adfît dilabuntur omnia-f , nunciatio denic^ uclut adlus ac motus eft animantis,qui nifîaccedat,^'®^^ mum aberit à ftatua animal. Adlus itacp SC motus quafîuitæuita utfateamur nimiû eftè quod Demofthencs aélioni tribuit,primû,lf^ ” ac tcrtium,quafî uniuerfa cloquentiæuis fîta fit in pronunciâdottamc ri no poteft, orationé eadê uocc, codem^ geftu ucl nullo potiusgd^P*^ nûciatam ,rem fcmimortuâeflc.NecitamultumiuuerintEcclefîaftf'’’5 traduntur de partibus opcris,Exordio,narratione,diuifîone,côfîrtf confutationc Si conclufîone,nifî quôd hæc quoep fapienti dabunt^^^^ ncm,ucfiat fapicntior.Nam ipfa feripturarû maieftas,quasenarratt^^^ ftcSjSC utilitas no uulgaris,agitur enim de fempiternafclicitatc,uItro»Dit‘’ ciliar attcntionem,docilitaté,ac beneuolentiâ,præfertim inter Quod fi forenfis orator exordio foperfîdet,quoties caufa non pofîi^wt,

de R a T rö NË’ C ONC. tfBÉR H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïî'^

ültro adefl: quod captatur procemrjs, inepte faduntquidâ horu tdnpörö ^Qtnuquâ confeendut fuggeftu,nifî cû accurate exordio,GO^ qd abfurdif/ ^iniûeftjab argumeto alieniflimo, ut potius fît noua oratio quàm exordiui £xordîuhi Atep hoeexiftimât eflê melius exordium^quo fuerit alicniùs. Atqui doôlis •audatur exordium,quod è media caufa fumptu,amp; quoad fieri poteft,argu •î’éto fîtpropriujcertè appofi'tû Si cógruens.Nó eft opus hic exépla referre uitioiîexordrj.Nimisobuia funt, Si abûdecuicp fua fuggeret memoria,qui ®odo conciones frequenter audire cofueuerit Jple audiui quendâ,cui quo/ ödiepertotumquadragefi'mæ tépusconcionaritifuitidéexordiu.Tribus tiomimbuslaudabatur uirgo mater,uerbi caufa,quôd lanéla, quôd uirgo, ^uodpropheticaæt quife^ dies nouu habebat tcrnionc,undc neceftè fuitac terferc multos terniones, nec fieri potuit,quin in hiseftent aliquot frigidi et ^oafti.Piû erat adorâdâ Chrifti matrem îaudibus uehere, fed quid hoc ad P^nitentiætepus^Non eft abfurdu,quod recentiores à feriptur^ fèntentia Exordiume H^’apiâ fermoné aufpicantur,Thema uocant,mödo ea fît huiufmodi,ut ar/ fummam côplcëtatur,ex ipfo loco que interpretatur decerpta.De/ fnim cuiuflibet orationis aliquod eftè initiû. Veluti fî quis ex Euâgelq lo ^Ojdehortaturüspopulû àtemeritate iurandi SC periurio, exordq loco pro/ pQ'^atilludjSitfermo ueftec,cft,eft,non,non.Huc enim tendit uniuerfa di 'putatiojut inter Chriftianos tanta fit fîdcs tâta^ fîmplicitas, ut nufquam '•^opusiüreiurâdo. Autfî quisreprchêfuruseos,quiob humanasceremo ^'3smolantpræccptû charitatis omniû maximû,decerpat hæc^hrifti uer/ ^'Sabbatum hominis caufa faótum éft, non homo propter Sabbatum, ^^fiquisadmoniturus populû,utcaueatab hypocritis SC hçreticis,qui fal ^ydefaftimoniæimponutincautis, defumatillud,A ftuôlibus eorû cog ^^’Ifctiseos. A talibus enim cxordrjs facilis gradus ad totius argument! tra J^f'Ohetn.Verum hic quoep funt,qui indoôtum exiftimant,quicquid fîm/ Pæxcftôi:inaffc(ftatu:eo(^ ftudent cominifei fententiâquàm maximealie/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ...

^3 ab inftituto,aut certè è longinquo petitâ,interdu uerba ad alienifsimum cnlum detorta,qüa: fuo loco longe aliud declarant-Primi exemplü efto. Ut ’9^’^hortaturusadcautionem SC prudentiam Chriftianâ,allegetillud ex 'pdiolabeati Petri :EftotGprudentes,ôi uigilatein orationibusmecç enim quot;ælocuscômendatprudentiâ,fedfobrietatem5ac damnat luxu crapulât^, fuicomescft fomnolentia, utraep tes inutilis ad precandum. Aut fî quis ^^uitam monafticamadhortaturus,proferatilludPaulinum : Mihimun/ '^scrucifîxuseft,ôi ego mûdo.ApoftoIus enim non erat monachus, certe Hsnunc funt, fedomnes Chriftianosuultefte mundomortuos,quæ ^‘^^itiaffedibusfîtaeft, nô in cultibus, cibis aut alfjs externis obferuationi/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

‘b^Autfi quis diôlurus encomiu uirginis maths adducat: Ab initio et an/

creata fum.Locus cm ille fentit de fapiêtia diuina, qui eft filius dei: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

l^icfcatus dicitur,n5 q? aliquâdo no fueritjfed quod ad liberâdû genus hti

I 4 manum

manum ab æccrno fuerit deftinatus.Secundi fît hoc exempKjfî

pf4l.is taturus,utobedi'amusprçceprisdiuini's,proponatèPfalmis,Cœlic^^rrat glon'â dci.In hoc em codita funtomnîajUt in his homines coteUetitur po^ tentiâjfapientiâ ac bonitatê dei. Porto quu ilia obtcpcrcnt fegibus diuims, tot^ feculis pra^ftent hoc ad qd codita funt, turpe eft hominé quiproptæ in hoc coditus cft,utcognofcat,amct,timeat,glorificct coditorê fuû, noobe dire iuflis illius.Tcrtij exemplu quidam fuggeflît, qui de jSarptolemæitnar Atgt;4c,f tyfîo didxirusjpræfatus eft illud ex Abacuccap. un Turbabûtur pelles ter/ ræ Madiâ. Atprophccadepellibus,caftroru,hoceft,detabcrnaculisloqui tur,nô de cute humana.In quo bis peccatu eft,K quod fcripturæ uerbade/ torfît ad fenfum alienifîSmûjôi qu od ea accomodauit ad cofîi^lâ hifton'am» quam Ecclefîa reiecit.No libet hic referre fabulas,quibus traducitur quoru' dam temeritas,qui fcurriliter in exordio lufîflc dicutur. unu attingâ,exquo fpedtentur cætera. Quidâ à noôlurnacopotatione fcmifomnisprolîlildti æ®*’æ dominicam.Nâ ÔC hoc quibufdâ uidetur crii^ ditu Si ingeniofu. Aufpicatus eft his uerbis,tan^ è Paulo dcfumptis,Ebrij funt Si ego,de (è SC copotoribus loquens. Apparct fuiflè Gallû uef ex hoG quod ca gês Hebrçi pronûciat prima acuta,ut minimû abfit ab ebrijs, Sed du repetit ex more exordiu, cœpit expergifci,iènfît(^ erroré fuû ,ac ,ptiiiuS mira folertia quod temere dixerat hue dctorfît,quâta ebrietas habuit infeli/ ces Iudæos,quû Chrifto domino morte moliebantur. Cæterû oportetab Ecdefiaila qpftro,non tan tu abefle omné feurrilitatis fpccié,uerû etiâqu'^ - quid ineptû,affeôtatuac uiolentu eil.Cui libet faeetu efle, in aîrjspcccetpo^ tius,quâquam oportebatfcurrilitatê prorfusab omniuita Chrifîiàtiotûfe clufam eflè.Porro hçc à feripturæ uerbis exordiendi ratio no caret ucterutn exêplis.Sicorfuscfl Diuus Bafîlius, populu adhortaturusad placâdûdni *T1}em4flcri/ fvatu.Leo rugit,ôf quis no timebit: de*? locutus eft, SC quis no prophetabef ptunsiueteru nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;leiuniû adhortaturus,fi'cincipit, Canite tuba in Sion ininf»^

txemp ume foJcmnitatis ueftræ.Facit idê interdû Origenes ÔC Chryfoftotnus.Nec femper neeeflê eft,ut qd exordfj loco fumitur, fît in co loco icripturçd^^*’' interpretandû fufeipit Eccleiîaftcs,fatis eft fi quadret: quéadmodû Bafîlius locû qui eft apud lohelê cap.ii.ôê pfalmo Lxxx.de ieiunio Iudaico,aecom modatad ieiuniû folenne quincp dierû,quod turn uidetur ab Ecdefnsqui' bufdâfuiflè recep tûgt;ac tubis ludaicis licet clarè refonantibus longèprçfert - uocépropheticâ,quç nue refonat no tantû in Sio, ucrûctiâ per uniuerfum terrarû orbem^ad uerû SC Chriftianû ieiuniû inuitans. Illud tamen interdu expedtt ad auditoré cxcitâdû,ut feripturæ locus proponatur cû laude auto/ Tlemacum ris,5^comendatione fcntêtiç.Vcrbi gratia:fummusillcdo(ftorccdefiçl au lus,imó no Paulus,fcd fpiritus fanótus per os Pauli facile SC eópendiariatn uiâ nobis oftédit,ad æternâ fclicitatê.Si deus pro nobis unicû hbu tradidiG qui fieri poteft,ut tiû omnia fîmul cû illo nobis donaturus fit. Autita.Quu cû^iid

BE kATIOME CONG LIBER tl

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uel pcccatis grauati,uel afflidlionib.attriti mceretis, audite nó hominê

^Oiolatoré, fed ipfum dominû amabili uoce clamâtê: Venite ad me omnes, laboratis X onerati eftis,ÔC ego reGciâ uos. Quemadmodu igitur reôlc 3ciunt,quifcripturæ locum adhibent pro exordio,modo id faciantappofi ^C'tta ncquaquâ eft illis aGrenticndû,qui putant no effe phas aliter exordirû hequenter enirn incidunt occaGones ut expédiât aliter exordiri.Quemadz 'J'odum M.TulIius didurus pro Milone, no ftatim cociliat attentionem, Mitaté ac bcneuolentiâ, fed priuseximitmetumiudicibus.ita Petrus in Apoftolorum,multitudini tumultuanti Chriftu annunciaturus,non Utiinorditur àprophetia Iohelis,fed prius amouetfalfum rumorem à qui fparfum, eos quiuarqs linguis loquebantur mufto onuftos Gc deliz '^^fc.Quan^ ipfa ftatim appellatione cap tac beneuolentiam.Viri ludæi, et habitatis Hierufalem. Quemadmodum enim gratu eratauribus Athe '''tnßum, r ôM''J’f62 Romanorum Quirites, quod Gbi uiderentur ^ætetis urbibus excellentiores: ka ludæis plauGbilis erat appellatio, «iri, luz p' Hicrofolymitç, quod ea natio multis nominib. cçteris antecellebat, ^tdiuinitus data,prophetarum gloria,cultut^ ueri numinis. Tum quod pditjhocuobis notum Gt,ÔC auribuspercipite uerba mea, attentioné cociz

.Quifquis enim Gc orditur,hoc uobi's notu Gt, amp;nbsp;aunbusperci'/ F^^'^ncrbamea,uideturderec5pertaclid:urus.Adi'demfacituox protinus . i.

fublata,magnam dicentis fiducia præ fe ferens.Nec ilia difplicct ex ^'^^iendi ratio,quam uidcmus X oratoribus ethnicis ufurpata,»t ab I'nGgni ^'’’piatn hiftoria,nec inamœnafumcntes ininum,auditorem I'pfa alacrita/ ^^ffddamus, attcntum modo ad I'dquod aduri fumus Gt accommoda. Sic

M. Tullius fccundu lib ru de I'nuenti’one rheton'caexorfus eft,cogmtu ll^^'idigcfcftiuâ hiftoriâ fuGus ac ucrbisamoem's prænarrans, de pidlore ^ulidequâ mox elcgater applicafc ad fuum ttcgoti'um .Id EccleGaftæ hoc ^'^fitconitnodiusjquod fcripturæpccuIiarisGtalIegona, Quod genusfue '^^’liquishypocriGm damnaturuspræfetur hiftona non I'mucunda exodi» ’ 'l'’otnodomagiPharaonispra:ftigrîsimitat{funtquç dominusoperaba/

MofenÔC Aaron.Proieceruntcnim Xilliuirgasfuas,ÔJucrfæfunt I'^taconesTed uirga Aaron dcuorauit dracones illoru. Simili artiGcio ucr/ f’^ntaquasin fanguinem ,immittcbant ranas X cyniphes : fed quemadz ’quot;odd uirgarum prçftigqs terrore incutere potuerut,ita non potuerunt adi ’’’^fciSCquemadmodu fanguine,ranas, aliai^ incomoda potuerut immitz ^%ita tollere no potuerunt.Coadlit^ funt tandem fateri, in hisquæ gcrez ^^Aaron efle digitum dei. Hax rcru olim geftaru imago depingit nobis

hypocrifcos. Externa fpecie ueluti præftigio imitatur ueram pietaz ^WratprolixèïUeftitur fordidè,iciuniispallet,amp; chameunrjs-.fed animo ^ƒîu^t^a i|0 dcpcllit,nec deum iratum placat,quod fola poteftuera pietas, 'diritatpotius.VuIgo narrat^ de maleh'cis artibus,mouet tonitrua, immitz

' £CCLESIAST Ab SIVE

tunt'crudatus morbos horrendos:quû rogantur,utauferantquodinimf fcrunc.ncgât fe pofle. Aut fi qua uoluptate adfcrut,fallût: ueluti quûcHîtiut üt homines fibi üidcatur in opiparo conuiuio uarijs cpulis reffci, qui domu rcucrfî famecruciatur.Dæmonû miracula,aut noxæfuntaut frauaes.Chri fti miracula beneficia funt. Simulata pictas ÖC fallit intuentcs öC kdituten/ tes. Vera pietas uim habet folidam,deüorans hypocritaru præftigias,etani ~ mu fibi bene confciu uero fatiat gaudio. Simile fucrit, fi quis admonitunis, , ut qui dogmate quopiâ hæretîco cotaólus fuerit,ftatim excutiat uenenum, AU, »« priufquam ad cor penetret, præfetur hiftoriam ex aôlis, QuomodoPau/ lusuiperam,quæèfarmcntisprorcpcns manu ipfius arripucrat mordicus, protinus in ignem excuflcrit,amp; extinéla bcftia manfcrit incolumis. Vipca ftatim in ignem excutcrc,eft fcntcntiam hæreticam utpræfentancâ animï peftcm deteftarûac gchenna dignam ducere. Suppcditant Si Euangdici» ori nonullas hiftorias ncquaquâ inamœnas,fi commode narrentur, ucb^ ilIâjQuôd dominus efuriens próculconfpeóla fieu pulchrèuirentijaccurnh quærens in ca fruôùis:quos quû non reperiflct,iratus illâ cxccratuscft, paulo poft apoftoli mirantur exaruiftc.Fames Si mora bilem in nafum cc^ ciunc,aic Comicus. Deus pro fua immenfa erga nos charitatc uchementrt efurit in nobisfruóhis fuftitiæ, dementer toléras imperfeeftos, utprofici^i J,.. . nbsp;nbsp;nbsp;aut pcccatores donee refipifcant.Erant enim id tempon's muite arboresiu^

frugifcrx,quarum nulli tame malcdixit dominus,fed cos præ cætcris 0“'^’ qui procul ihtuêtibus,titulis,cultibus,ac fimulatis operibus, mira fantÆ*’’*’ niæ fpeciem oftentant, quû introipeéli no folû uacui fintomnipicratejUe/ rû ctiam fimilesfintfepulchris dealbatis. Eadem eft parabolarum natura, quæ hiftoriarû.Narrantur enim ibi quçdam tanquam fada, etiam fi»“', no fint,fed eiusgeneris,utfrcquéter accidere fitprobabile. In hisigitu^P^j^ ma cura Eccicfi'aftæ eft,eledio, ( eft enim alia hiftoria feu parabola, narrâdû amœnior ) Proxima,ut quod adeft in ipfa re de fuo adiuuetnaff^ Hiirrjtio Jicotnmoditatc. Vehementiusautem afFicitnarratio,fifitprobabiIiS’ .

eft,fi naturæ ac mori rcfpondeat, fi ordine texatur,fi fit cuidens, rcfli^’ depidam oculis fubfjciens, fi décorum feruet in perfonis, Si in feriflofl tionibus ac dialogifmis,hoc eft in affîngendo fuum cuicç fermonew^J^J . in hiftoria cæci nati,alius fermo congruit Chrifto,aliuspharifrisinud^j^ bus,alius cæco audaci,alius parentibus timidis.Qua quidem in partc^^ quid concedendum eft facro côcionatori,ita non eft phas utfibipeftui ’ quod fibipermiferuntin rebusprophanis nobiles hiftoriarumfctip^° qui fibi ius publicum feccrunt,utpro fuoquifcp ingenioaffingatjoo^® didum cft,fcd quid quàm accuratifïîmè dici potuerit. Id autem conie

* partim ex qualitate perfonæ, quam faciunt, aut fuftincntloquentenijP ttm ex ipfius reicircumftantijs. Verbi gratia, fiquis Phocioni

de ratione conc. liber ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;01

‘'fi'îngat:,breucm,fentétiolum,feriu,fanôtu,liberG,minime^ aduîanterti ttîz ^uatoportctjinuko«^ aliû^ Demofthetn')Themiftoch,auc Akibi'adi. lté j3“is Catoné fcniorcm loquentem facitJibcru/ubmorofijmjac iurgabun ’ö inducat oportet, muko(^ ahû,quàm Giceroné,aüt Cœfartm.Süperotn '’•Süero cômendat narrationê,affed:uû obferuatio,quos Grçci uocant ijôu, AffcHus i» '^tfttnorcsrqui quum fimplicitcr cxpo(ÏHdelcótentacmoueant,mukö tha «lt;‘»■’■‘lt;*'0»* ^sidfaciuntarte traétati.Quoniâ enim fccundum natura funt,ab omnib. ’gnofcuntur.Huius generis funt affeôlus parentu erga liberos,liberoru et/ §aparétes,maritorum erga uxorcs,uxorum erga marïto5,fenum ergaadoz ''^fcentes,adolefcentum erga fenes.Parium in parcs,affîniû erga affines,fraz

erga fratres.Ncc fatis eft in gencre nolle hæc attç obferuatCjeô quod ^'’ntpeculiaresingeniorudifferentiæ,quasincomœdrjs,nonfecus atc^ in ‘pfculolicctintûeri.Nam in Andria aîiuseratSimo in fîliüm,quam in fcipz ’“‘iiexcruciante Mencdemus.Et in Hecyra alius in uxoré Lâches, alius in ‘

Phidippus. Atc^ ibidem alia Softrata in Lâcheté, alia in Phormioz ’^'^^anfiftrata erga Chremetem.Eflquidem iuuenû amantiû aliquid com ^'^ne,attamen aliter amat Phædria,aliter Charreatalitcr Pamphilus in An aliter in Hccyra.Nec omnes uxores talcs fuerunt erga maritos, qualis ^'fnxorIob,autThobiç,autMicholDauidis.Cômunecrat Apoftolorn '‘‘“^te dominû,amp; tarnen Petrus erat li ber ior Si ardentioris fîdei qu àm cæ f^iloannes familiarior Si quictior,Iacobus amp;nbsp;loâncs ambitiofîorcs,Tho ’’’^sadcredêdum difficilior:Paulus facundia mirabilis,Barnal^s maieftaz J,^ffUfrendus.Adhæcnoiiidcm fcrmoconueniret Apoftolispoftacceptu fanélum,qui conueniebat eo nondu haufto. Ncc^ enim iam erât ^^ni,fed in nouam creaturâ transformati. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;Quod de hiftoria Si pv

’^3noladiximus,idcm fentiendum de excmplis aut naturis animâtium,plaz aharu rerum quarûlibctHic non remorabor Icélo fcHiexcmplorum turba,tantum attingam ,quantu ad intclligentiâ rci fatis ^ftlnhoniinumingratitudincm diéturus,non inepte præfabitur quod PI» ’’lusrefertjhaudquaquâ pro fabula,fcd pro re gefta.Quidam draconê ha/ ®uitindclicr)s,uerum ubi iam in immanem magnitudincm excreuiflet, ex/ Jorruitalumnumfuumacdcpofuitinfyluâ,Mukopofteuenit,utper cam 'yluafadhirusitcrjcinótusfit à latronibus.Expeéhabat morte, amp;nbsp;quod unu potuitexclamauit. Adagnitâ nutricq uocéaccurritdraco,latronesmetu ter fitidiHugere. Sic bcluç beneficio feruatus eft homo. Simile quiddâ narrat nbsp;nbsp;*

f^Apionegrâmatico de leone, cui feruus àdomino profuguSjac metu latiz ^sin profunda fpclunca, fpinam exemerat è pede, ac uulnus repurgarat. Animal natura ferum mcdicum fuum illic aliquâdiu aluit, adferens carnem • ^f'nam, quam ille ad folem coétam in regione feruentiflima edebat. Tan/ “^•iieiusuitæ pertæfus homo,relilt;fto fpecu cœpit uagari,ÔC captus eft déni

que

quc,amp; à domino ad beftias damnatus cft.Sterit mifer in caucagt;cnidcfci^ ftaculûexhibituruspopulo.Forte Fortuna captus fueratleojCüiuubusf^ naueratds immiflus in caueam primu horrendo incptu ferebaturifl homi/ - né,mox quafî nofcitans rcftitabantandé amp;nbsp;bladitus eft medico fuo.Scruus uiciflïm agnofcit altoré fuum: ac fecurus aftabat, populo nouitaternfupra modum attonito.Rogatus feruusquid eflètmonftri,confefliiscftquodac/ \iderat.Quid fadlumC Dominus populo flagitâte donauitfogitiuum nofl uita tantum,uerü etiâ libertacc.acc^ ut eflèt unde uiueret,popuiusftipctnf‘’ tulit, (cruo molli funiculo in leonis collu inieóto per tota urncm, non aiittf quàm pfacidûac Familiärem cancm circumducente,acclamâtemultitudinc» Eçce homomcdicus leonis,ecce leo feruator hominis. Nimiru dckdauittur bâ gratitudinisexemplû in belua.Quo turpior eft hominis in hominc bc/ nemcritû ingratitudo.In Fera naturam uicit tan dllû beneficiû, homo prçKf naturâ ingrat^ efthominimulrismagnislt;^ nominib.benemerito. Paru eft pro beneraólis nulla reFerre gratia, pro Fumma beneuolcntia reponit odiu, pro meritis iniuriam, Hoc exordiu no incomodu opinor Fucritin hominu ingratitudine decIamaturo.Porro quodexemplu Fumptu eft ab animante bruto,iîc mitigaripoteft,fi dicat hoc non eftc alienu à conFuetudine fcripw proueri,6 rarum, quum Solomon nosmittatad Formicam, ut ab eadifeamusindu/

ftriam : ôi dominus in Euangelio rcuocat diFcipuIos Fuos ad exemplum Exfwph «4/ pafterum, liliorum,Ägrani finapis. Magis autem mouent exempla

ria:ucluti exlt;nplu pudidriæ,à iuuene tranflatum ad Fenem, Fortitudb^ PW» W 8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uirum, Rdei coniugalis, ab Ethnicis ad Chriftianos. denieç a

brutis tradudhim ad homines. VtquodElephannnoncoeuntniiiinoc/ culto,amp; Forte interuenientem occidunt,cxemplum eftuerecundiæ:quôdte ligioFa diligentia educant Feruant^ Fœtus (ùos donee adoleicant, quemad/ modum amp;nbsp;dedclphinisproditu eft, exprobrat parentibusmeogitantiam Fuam,qui nulla diFciplina Formant,Feruantc^ tenera ætatem, Fed filiosadv ' lias iuas tantum non proftituunt. Sicaiina,permediosignes tranfeurrenS ' ad Fœtus,cxprobratquibufdam impietatem njam,qui infantes fuos ftarim abrjeiut ab feCej ac propemodu cxponut,dum eos comittut quibuflibetnm tricibus exigua mercede condud:is,Frcquentcr etiâ SC morbidis amp;nbsp;male mo raris,amp;procul in agro quopiâagentibus.Fidem uero poterit hoepadoeo ciliare,fi dicathanc non cfteanilcm Fabulam,fed àuetuftis,grauibusôipJu' ribus autoribus litcris proditâ hiftoriâ, quæ nulli uideri debet incredibi^, , quum id quotidianis experimentis uideamus,animantia natura fcra,benegt; fierjs hominum cicurari -, SC ad obCequiam redigi, Diuus Bafilius, Gordtj Martyn's Enconiu dilt;fturus,ab apum politiaFumpiit exordiu. Hac in par/ te quidam peccant, qui fiéia pro ueris narrant. Velutisqui commentuseft Adam in monte Caluariæ Fuifte Fepultum Fub ip/a crucc,quicontadusfan î

DE R A TIO N E ' CONC. LIBER II

guinedomini rcuixcrit,Chrifto fcpukum Lis uerbis appelîatîtCjhuc detorz qués quçloquuntur apud Pauîum l'ncerto autore:Sürge qui dormis,Si ex/ fufge àmortuiSjôCcontingetcc Chnftus.Siccnim hàbét quidam Graeci co 'Jices.Älrj bis peccant,qui non folu impudenter amp;nbsp;indoólèconfióta narrâtgt; '’Etumetiâ ix'n'^off-ePiôi/vlt;râ,ucaiant,necp quicquam adpræfcnsargumentu f^cicncia.Intcrdum ipfa resfubminiftatexordiû,autcertèab ipfa arripitur.

9^alecft Aiacisapud Ouidium . Quû enim caufa ageretur eo loco, unde Exordiumi '*'ptofpedu erat ciaffis Græcorum,quâ Aiax fua uirtute feruaratab incenz ^'Oihincarripuitprocemium.Agimus prob Iupitcr,inquit,Ante rates cau kni)ÿ mecü cofertur VlyfTes. Eiufdem generis eft quod apud Liuiu quarz

Decadis libro nono Pofthumius Conful uerßeufosquibus ex mote diz ' '^fiapudpopulu deosfuosprccabâtur,utfelixfauftum(^eflêtquodagcz , nbsp;nbsp;nbsp;accómodauit ad exordium, dices nûquâ magis fuifle ncceflàriâ earn

cotnprecationem,ut quç admoneret,hos efle deos quos illoru maioz uenerari precariqp inftituiftènt,non illos qui externis ac prauis rc

*§*onibus mentes hominum furialibus ftimulis ad omne fcelus impcllcret ^•Eratenim detetfturus nefanda myfteriaquæin bacchanalibus peragez ^'’^t.Item apud eum fcriptorem decadis î.fib.g.Scipio Aphricanus cafti ^^^tnslcgione qua: defecerat, pofteaquam aliquandiu ueluti cogitabunz orfus eft,ut diceret fe licet ab ipfa prope pucritia in caftris ha '^’’’jacmilitaribusingenrjs afluetum, praeter folitum non iBucnire,quöz J''’lt;^ofermonis exordium capcret,atcp adeo hçntare,quo nomine fuos mi l^^^ópcllarct : Corpora,inquit, ora,ucftitu,habitu ciuium agnorco:fa(ftd, j.''^icófilia,anitnQS hoftium uideo.Nota eft fabula de Leone Bysantihö °^”'ft3:quiquum Athenisprodiffetin concionem fuafurus concordiâm, ^l°.^’^Eratinßgni corporis obefi'tate,mqxpöpüli rifusobôrtuàeft. Hint / ^æfsarripuit cxordiû,Quid inquit,rîdetïs Z Ëft uxor mibi methiilto 6/

’Ofj amp;nbsp;tarnen cócordés Uhus capit Icótulusjdifcordcs ne tota quidcm dó ^?^Quod fophifta feeihartis et affeótationis uideri potefttquod Scipio fe ’PMenti^ erat non artis,autccrtè natura:, quam fortituseratad resmäz Aa.t^ appoGtam. Adiîmilem prudentiam Paulo fuggefz

. Pgt;tituscceleftiä,quum Athenisin Areopago luftiis diccre,exordium ar toa ^^3tuiseius ciuitatis,'homirtatim ab arajquç ritulum habebatjgnó hoc gradu pauiatim perucniens ad Chriftu. Neq^ raro fie ordiz bryfoftomusjpræfiins fe gaudere bonam^ (pern concipere,quôd ip fatio no fit caritura frutftu, quum uideret multitudine frequentiorcm

Eath 4 adefte.Próbabile fiquidem eft t eundem Spiritum, qui uerburn alacritatem dédit,et fermonis energiam ad

’bte^- ælaude perfonæquæritur bcneuolentia, ucrum fie lauz '^ûcftadulàrijfèd potius ad diligenter aufcultandum exhortari.Quêz m admo^m

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;admodum bcatus Paulus ab Agrippa rege iuflus dicere, fîc orfus eftjUtßbi

gratularetur quod apud illu caufam diólurus eflctjcui religio omnisritusv'p ïudaicægentiseflènc probe cogniti.Necp enim hocproœmium dclinitäu/ res regias,fed declarat magnam in feo fiduciam,qui uicftoriam in hociitam exiftimet,ß iudex caufam pcnitusintelligat. Atquemadmodu Chryfoftö/ musàlaudata mukitudinisalacritate, itaBafilius àfubitomutatispopuli morib.aufpicatur obiurgationéjdicens fe ad dicendu fcgncm ac frigißu red di,quod confpiciat populu poft tot exhortationes,poft quadragcfiiha:ieiu niu ac uigilias,protinus in ipfa ftarim pafchæ uefpcra, ad prophanafped^/ cula,ad luxum ueftitus K crapulam rcuolutum. Ad poericam licentiapro/ pius accedit, quod Prudetius hymnu de natali lefu aufpicatur ab incrcme/ to dierutQuid eft quod artftum circulu Sol iam recurrens deferitCChnftüS ne terris nafcitur,lt;^i lucis äuget tramitemCEt Cafliani martyrium célébra turns proœmiû arripuit à piôlura forte colpcóla.Petri Si Pauli triumphum celebraturus exordium fumic àconuentu hominû folito Ixtioreacfrequ^n/ tiore.Intcrdum exordiuntur à fimilitudine ad argumentû congruente. Vc/ luti fî quis populum admpniturus, ut in rebus adueriîs prudentia animic^ ƒ ' nbsp;nbsp;nbsp;fortitudine fefe fuftineat,in profperis ne infolefcat, fed ad modeftiâ(efecè/

trahat,non inepte fie exordietur.Periti naucleri,quû uentis Si æftu deftituu tur,quicquid habent ucloru adpaululum auræ captandum deflcôlûtjadhv bent remos^ÔC obliquo curfu quâcum licet promouêt. Rurfus quUm uento nimium fecundo fcruntur,ucla contrahunt, ne fi nauim deficrint fgt;oteftatc fua,uel dcmergatur,uel in rupes aut uoraginem abripiatur. Intel/ iguntenim plus efte pcriculi, àtempeftate uehementer fccunda, quaffl ab aduerfa . Multo magis dccet nos hanc adhibere prudenriam y qui m hoc procellofo feculo nauigamus, longe maiore periculo, quàm qui fulcant Hadrix aut Aegci flutftus Sic. Atq^ hic protinus fefe aperit campus, com/ parandi utriufcp nauigationisdifcrimina, acfpesfi fuccedat. Itcmfiqu'â adhortaturus populum ad pœnitentiam fie fumât initium.Quotiescorpus autgrauiter uulneratum eft,autpericulofo morbo tenctur, quanta folicitu/ dine, uel è loginquo fi no adfunt, peritos chirurgos ac medicos arcefsimus, nihil deterriti fumptu,quâdo de uita periculum eft, At fi reputcmus,quun/ to formidabiliorcs fint morbi uulnera^ animarum quàm corporunijqu^n toep mors æterna fit hor ribilior morte carnis,nônne magnæ demm^æ »ƒgt; îbi mcdicum accerfere precio precibust^, corpus ad ufturam fcÆoncmt^ præbere, amara deuorare pharmaca, fpe fanitatis,qua: an contingat incer/ tu cft:( Neep enim raro acddit,ut mcdicorum pharmaca pro fpetatalanita te mortem adferant,autcertè malum exafperent) Si animç tot letalibusui» neribus fauciæ,tot capitalibus morbis çgrotæ,nullam quçrere medicinam, fed quod infelicius eft,ultro ÔC graus obfatam refpuere.An medid potæ æ'*

DE RATIONE CONG LIB» Il

trim depulfura fît,incertum cft:at ccrto certius eft, per ueram pcenitetiam follipcccata,quæfunt animarum uulneramorbit^, ne dicam mortes. Hoz i^inifanitatem temporariam pollicenti,nos totos committimus: ac deo me dicinam offcrenri,quæfalutem ætcrnam polliceturjdiftîdimus. Quifquis z/ *gt;im fibi criminum confcius,no ampleólitur pcenitentiam t aut deo diffïdit, ïut propri$ falutis hoftis ac proditor eft.Dcus clamat,nolo mortem peccaz •orisjfed magis ut conuertatur SL uiuat.AufcuItamus homini uel ignoto,K ïddeiuocé furdi fumus.Ad hue modum frequenter cxorditur Chryfofto *’'us,uclut in fermonc aduerfus Iudæos,nec hic folus tamen.Exemplis refe ^^ndis,quoniam paftïm obuia funt,non morabor Icftorcm. Nónuhquam ^ïrordiuntur à tranfîtionc. Quod genus fît: Superiore fermone didiciftisi Exordium Î 1*^14officiorum parentes debeantliberis fuis, amp;nbsp;quatenus eaprxftari con? ‘•^niatmuncuiciflïm accipite,quam pietatem libcri debeantparctibus.Hoc ^ordrj genus conuenitrjs,qui traóï:atibus,quos Grxd tomosuocant, per/ F^^ofermone uolumen aliquod exponut Canonic« feripturæ, quéadmo “'S Chryfoftomus enarrat Euangelium Matth æi, aut epiftolam ad Roz

Auguftinus Pfaltehum Si Euâgeliû Ioannis.Quanqua SC alias po incidere,ueluti qui pridie enarraflet Euangelrj locutQui amatanimam ^in hoc feculojperdetea,Qui perdit anima fua in hocfeculo,feruabiteâ: ^«ridie Laurentrj aut alterius martyris certamen cxpofîturus popülo,huC '’’’’’odumpotcritexordiri. Heri fratreschariftîmiaudiuiftis|iimmû marz ^^•Bduccmamp;coronatorem nobis præfcribentem ^quibus rebus inftru/ ^^miles,qui uióloriam Si coronam cceleftem ambit,debeat ad conBiSia ®^^'^ere:hodiefpeólaculum uobis«detur,quàm inuifto animoiüxta doz quot;’præfcriptum egregius martyr hoftem uiccrit,proftrauerit ac proculca St tyran num dira minitan tern, Si cradatus immancs SC mortem tarn ipfa ctiam comemoratio polhtanimis hominum terrorem inz mirum,Chriftus inuidtus cft,qui pugnat in membris fuis,ut cu ïulodiccrepoffint:OmniapoftumusineoquinoscorroboratKc. Sed ^rranfitiotiibusmox pluratempeftiuius dicetur. Nihilporrouetat,quo Exordiumi ''rinus Ecclefiaftcs cominifeatur fententiam modo aptam argumeto, cuius j’ftmplum efto. Ad benemerendi de omnibus ftudium adhortaturus, ac riiaiam Sc malcuolentiam dcteftaturus,fîc or diri poterinDeus natura bez '§nus Sc candidus eft, qui folem fuum facit oriri fuper bonos SC malos, K ^itluperiuftos SC iniuftos.Contra diabolus fuapte natura inuidusac ma ^rus,qui amp;nbsp;pios folicitat ad impietatem,et impios pertrahit in gehennam mnes aute Chriftiani filrj dei funt,qui quotidic clamât, Pater nofter qui fîmus chariffimi, imitemur pattern noftru

^cu in dignos pariter SC indignos, potius illu impioru patre,quern Wmo futnusexecrati,qui non gratis tantum,fed fuo etiam malo ftuz

m a det

ecclesiastae sive

det omnib.malefaccrc. Huiufmodi fentetia poterie et eu ampiificahonepfd ponGhoc pad:o.5i getes eorum memoria, qui pro patria fortiter occubuiG fent,folenni conuentu celebrabant: quanto magis nos decctpublkalætitia celebraremartyrumuid:orias,quipro Chrifto Si. eiusiponfaecdefiafemet in omne mortis genus tradiderunt, (ùotç fanguine côftabilicrût ecdefiam. Verum ut omnium martyru memoria nobis debet cfic Celebris amp;nbsp;læta, ita huius inter omnes eminentis religioffore gaudio celebranda cft.Sed nóed quod torqueat Eccleiiaften proœmrj inuentio, quæfæpe difïicilior eftipfo argumeto.Satis enim eritquod tradlaturus eftjcum breui commendatwO'' cula proponeretueluri pfalmum expofiturus, fic præfari poterit: Adferoad uos thefaurum fpecic exiguum, precio magnum,pfalmum inquam adfero i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;breuem quidcm,ii uerba numerentur -, fed cceleftis doôtrinæ copiafœcun'

dû, quem ut digne nobis pofsim exponere, adiuuate me precibus ueftris, etimplorate mihi auxilium (piritus illius qui fcrutatur omnia,etiam profun da dei.IHe loquutus eft myfteria per os Dauidis prophetæ, per me digne/ ! nxorJitt tur ad utilitatem ueftram iua referarc arcana. Interdum ipfa qualitas argu/ mentiquodammodofîagitatproœmium.Quodgenus,fîfcripturæIocus, quern enarrandum fufcepic,habeat hiftoria in fpeciem abfurdam t putade Iacob,cui noólu fuppofîtaeft Lya,pro Rachele,ac poft proadamacaiunio re feruiuit alterum feptenniumrder^ artifîcio,quo decepit focerum fuutn,u3 • riatis uirgulis:dc Rachele Hirata deos patris.Rurfus de Lya mâdragorç®^ lis à forore ffîpulante noólem unam mariti. Item de cocubina Sampfonis» de meretrice uerfa in uxoré Ofea:.De puella Sunamitide,quæ DauiJetn nio frigidum fuo complexu calfaccret, dec^ alqs innumeris, quorum dam imperitis uidentur inepta,et indigna diuinis litcris,quçdam cum uicio coniun(fta,quædam abfurda Si impoftîbilia.Veluti ferpens colloquescutn Eua.Deus ambulansad auram in mcridie.De tot animalium generibus co clufis in arcam Noc. Non nulla moleftam habcntobfcuritatem,qualiap‘:'' multa funt in Ezechiele ac Daniele.Quædam tedio funt, utquum locusha bet logam nominum Hebraicorum feriem, aut altè repetitas genealogj^^' His incommodis expeditinexordiomederi. Medebimurautembisre*'' mèrationibusjfi præfemur,hanc efle confuetudinem fcripturarumjUtfep*^ numero fub uili operimento claudat adoranda myfteria. Diuerfa^ eflênaturam humanorum uoluminum acdiuinorum.Illa prima frótep''^ darum quiddam præfeferunt,Atfî introfpicias,fæpcfïtut ledorcofj*^ ’ clamitet fe pro thefauro reperiflè carbones. Hæc contra fub cótépobquot;’ P ‘ de, celant diuinam fapientiam, ut quo altius pénétrés, hoc magis^^^^p obftupefcas, fi quis modo ad fpiritualem fcripturam fecum adferat ocu fpirituales.Nec hoe temere faótu eftjdecuit hoe diuinam fapientia» ut ap’’^ phanis oculis celaret fua myfteria, tatum irrideda, et prjs daretur

DE kAtlÓNg êÓNO LIBEA ÏI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B*?

^ondita. Sicipfedei filiusucnitin mundum humani corporis inuolucro Qifsimulansitnpqsdiuinani naturam, ÔC populoloquutuscftper paraboz •ssjquarum myfti'cum fenfum nó grauatus cft Apoftolis fcorfum expone fï.Intcrdum fpiritus illc diuinus quçdâ admifcctabfurdajminimcç^ cohç/ fetia,iuxta litcram,quo noftrû ingenium depcllat à fenfu hiftorico,cogat^ •nillisuerbisaliquid retrufius quærerc » Quód fi non piget nos pcrfodcre ■ïionteSjUtin putri terra repcriamus aurum amp;nbsp;argentunijmulto minus nos pigere debet aliquid deuorare tedq in literæ fuperficie j ut ad thefauros uc/ •Matnusjongè preciofiores auro et argento.Ncc oportet Hcbraiea nomina ^uattiuis non intelleóta cum tçdio audirr^quum in canonicis literis nc apex unus temere pofitus fit : fed quemadmodu thecas rcrum facrarum *’fncramur,ignariquidintusfi't,modóperfuarum habeamus (acrumefïc H'’odoccultatur‘.itadecGtca nomina,quoruomniu myfterianon poflumus ®dliquidum cxpltcare,cum rcucrentia uel audirc uel recitare. Nee ea religio '’ocarebitfruüu.Etenim ß ad Magorum uoces ab ipG's nó intcllcólas, ad/ ™atimprj {piritus,ac prodigiofa quædam efficiunt : quanto magis creden/ dam eft,bonos fpiritusad huiüfmodiuocescum fidepronunciatasadfutu fos,acpcreasboniquippia àdcoimpetraturos. Danda quidem eft opera, “^aâtum Humana fcrtinßrmitas fcripturarum myfteriapercipiamus, no ^^■■mttamen fuo præmio, qui feripturæ uerba nondum ad plenum intelle/ ’^‘‘digiofa uencrationc pronunciant. Obfeuritatis a«i)tdifficultaris 5î'“^^P’‘çf3tionc poterit cxcuterc, ß rogabit ut quod à fpiritu fando tarn “''’genterprodirum eft, utiep noftra caufa ,non grauentur attends animis ^‘^difciGmul polliceatur fe rem in compendium redaefturum,ut cito facilec^ P'^ffitcognofeitdifeufto nubilojla-tam (erchitatem confeeuturam»

yæ uitrj fpeciem habent,quum reuera cum uitio coniunóla non ßnt, quod Abraham paratus crat immolate filium fuum, Hebræifpoliatis Acgypti'jsfugcrunt.Dci ßquidem uolutas regu/ certifsima iufti at(^ iniufti. Quicquid deus uetat fieri, hoc ipfo impiu 'ftgt;quiadeusuetuit;ôr quicquid iubet,hoc ipfo reeftum eft, quia deus iuftit. Porto nihil obftat,quo minus in his quæ cum uitio coniundla funtlateat Meriutn.Quód enim Dauid occifo Vria,duxit Berfabce, ex qua genuic Salomonern,non habet exemplum nobis imitandum,quia dei iniuflii quot;xrtralegem faftum cft,fubcft tarnenadorandum myfterium. Quemad Mumôiipfe dominus ex illaudatis hominum fadlis parabolam ducit, ^'Ipietatisftudium. Velutiinfidi difpenfatoris aftutiam accommodât ad Mum de omnibus bene merendi. Et Paulus ab exemplo certatium in a/ ducit exhortatione ad pictatem toto peeftore cxcrccndam.Iisquæui/ fieri non potuiflc,fic præfari poterit Ecclefiaftesn'n rebus naturæ in/ ’’'^mcraeflèjquæ nemo crediturus fit,nifi fidem faceret experietia fenfuum.

tn J Veluti

J?8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESIASTAÈ SIVÈ

Vcluti magnes altera patte attrahens chalybem, altera depellens.. Swfo itaq; fît in hi's quæ naturæ dominus facit,quærere an fieri potuerit. funt QC humanæ rationes,quitus fit ut fieri poiîè uideatur,quod primai ) de uidebatur impoffibile. Sicut quod legimus de area Noe, quatn Apc le contendit eflè confîôtam fabulam, hoc argumento, quod iuxta rationem totiusarcæin GenefiexpreiTam i eaparsquæ tributaeftanimalib. uixtres clephantoscapcre potuiflèt: præfertim quum Noc iufîusfîtex immun® inducere bina Si bina,hoc eft,duo paria,ex mundis feptena Sifeptcna,h^ cft,quatuordecim paria,atqK his omnibus pabulareponere in annum lun*; dura. Atqui hoc minus uidebitur abfurdum,fî doceamus illie cubitum acd pi,non uulgaré,fcd geomctricû. Geomerriâ aût prçcipue callebant Aeg/P tq, ôi, feriptura teftatur Mofen in omni fapiétia Aegyptiorû foiflê erudiw« Hebraicarum auté antiquitatum periti, quemadmodum refert OrigcncS, tradunt fecundum Geometricam rationem quam AegyptijuirtutemaP^ pellant,cubitum ex folido Si quadrato,unum uel in fex deputari fi general* ter accipias,uel in trccentos, fî minutatim deducas. Ad hanc rationem fpa^ cium fucrit omnium gencrum capax.Præterea quod ait bina ôibina, fept^ na ôi fcptena,iuxta fermonis Hebraici proprietatem non fonare duplicate nem numeri,fed diftributionem,uidelicct èfîngulisimmundorumgeneri/ bus unum par,ex mundorum feptem paria. Vcluti quum Mar.cap.vi,fcf*^ bit Apoftolosmiflos iPuOjt/lvo, non ientit quatuor efremiiros,uerumpee iuga.Adde fiucea tantum animalia recepta,quæpcrfeda non propag^n' tur nifî coitu. Prçtcrea id temporis fuiflè pauciores animâtium fpecies,qu^ poft mixtura creuerunt.Poftremo ut homines tum erant maiores,itambi' ti modum fuiftè maiorê.Nam 6i Pythagoras è ftadio quod crat Pifis Hef culanispedibus metarum,collatocum alijsGræciæftadqspari numeropc dum,fed breuiore fpacio,collegit modum Herculani corporis. Hisaftmj cft illud exordiendi genus,quo proœmium ad argumenti qualitatem acco xxerdium re modamus.Vcluti fi lætafitmatcria,dequadióturi fumus, putadetriuph*’ fpottäesiMe/ Chriftirefurgentis,decelebrandofeftobeatiftîmæuirginis,exordiumrc' dèfumcturab huiufmodifententrjs.Quemadmodum imperatoresmilid'^ bus fuis,quo facilius ferant caftrenfes labores, interdum ferias quafdaw^c ludos concedunt ad rclaxandos animos', præfertim re bene gefta : toilet’S fuos milites frequenter exhilarate dignatur feftis diebus, triftia perâs,ut poftînt fuftincre.Sed oportet pJurimum intereftèinter læbf'^ domilitantium,amp; militantium Chrifto.Illorumlætitiaquoniam luxucoq ftat ac tcmulcntia,frcqucntcr exit in rixas ac pugnas,ôi ut horum nihil acci/ dat,nô raro fît,ut unius diei hilaritas multorum dierum adferat cruciatum, febri aut cephalalgia ècrapula contraria. Chriftianorum fefta,fobriamac pudicam habent lætitiam.Tripudiatur enim ipiritualibus gaudijs, ducuq/

de ra T tone Cong lîber ii

chorea? nó ad aulœdi tibias, fed ad fanóti fpiritus afflatu,pfaIKtur do canticis fpiritualibus. Hçc dcmû uera htlaritas,ac digna Chnftianis, quæ in multos etiam diesexhilarat côfci j^^as,ncc admcdicoSjfedadobcunda pictatismuniaremittitalacnores, '■^irum hocfcntitpropheta,quum ait, Hçc dicsquam fecit dominus,cx ^niusctlçtcmur in eatquodcp canit Ecclefia fand;a,Gaudcamusomnes I domino. Conuenitenim ut in diequâfecit dominus,exultcmusôiepu/ ^’’’ur,fed in dominOeNcc decct,ut ex die quâ fecit dominus ,faciamus die ^anç.Rurfyg fi materia habueritaliquid moleftum humanisaffeôlibus, P^faadhortationé ad pœnitcntiam,aut reprehèiîonem uitiorû, ab huiuf/ °aifentcnti-)spoteritcxordiri,Optandum efTeatep adeo ftudendum,ut Exorà«/» bs egeat medicorum pharmacis. Verum ubi morbus urgeat, grata de/

/^atcflcremcdiajqux tametfi dulcia no funt,funt tame falutaria.Beati qui quot;''cominifcrunt pœnitendum, fed qui gerunt confeientiam capitalibus alacritate debentamplcólipœnitentiæ re/ tarn lene,tam effieax, quod etiam fi ad tempus contriftat homi/

I ^'’’’Cfiftitia hac mortem non adfert quemadmodum triftitia fcculi,fcd fa

ftabilem operatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Autfic.Qui uomicis Si apoftematibusla/

rogantacmcrcede conducunt chirurgum,utmordacia ad/

°^3tcmplaftra, aut fi res poftulet,ferrum Si ignem adhibeat. Qu am i/ ‘Jdeuærngfjjj'g funtqui indignantur ii quis non lædendi, fed medendi

^'^^locontrcCtct hulcera confeientiarum. Medicum fecantem Fers toleran

8i fcripturam arguentem uitia gt;nbsp;aut paftorem amicum gratis co/ fanarc mentisuulnera, ferre non potes. Si deterret dolor, perpez etiam multo acerbiorcm adfert animus fibi male cofeius, quatn ^°f'^fdio,quæut breuem habet moleftiam,itapcrpetuamadfert mentis ^f^'^4’’illicatcm. In uitia dicam,non in homines:qui puram habentconfeiz

dcQ gratiasagant : qui fibi conferj funt, non traducentur fermone Q^OkTantumagnofcant fefe, ôC corrcóli fimul cum alrjsdeogratiasa/ pjQ fefuatj innocentia, hi pro reftituta.Vtrunque diuini numeris

^bProinde non oportet efferri, qui fe fentiunt immunes ab hispeccatis, “i^ïredargnantur, fortaffe pciora fucrant admifluri,ni mifericordia numi '’'^lèruatifuiflcnt.Pharifaica uox efti non fum ficut cætcri homines, ac Ue

hie publicanus, Domino chariot eft peccator fui pœnitens, quam iuz fibi placcns : ac fæpcnumcro fit, ut qui feftucam uidet in oculo proxi

*’’'gt;gt;pfe trabcm geftet in oculo fuo.Non eftquistcmulcntiæuido obnoz ’'‘^sjed alio quopiam détérioré affcótu tcmulentus eft, ut odfi, inuidiæ, ^Wtix, Cætcrumquando fumusomnes uniuscorporis membra,par

'^Uolor SC gaudium fit omnium commune. Qui ftantuidcant ne caz ^tiUorentc^ dominum pro lapfis, qui adeo non eft inexorabilisut ultro - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m 4 inuitet

14« nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESIASTAE SIVE

innitetadreG'piGentiamjparatam oftendensueniam : CÓHertiminbinqu't» ad me ÔC ego conucrtar ad uos. Vcrum hæc præceptio latius paKt,6l ad o/ mne genus exordiorum pcrtinet.De exordio dicendi fïnem faciatnj fî illuo adiecero f procemfj loco fumi poflè propoGti'onem cum diuifione. Quod genus: tria præci^üc cogni'tu ncceflan'a uobi's hodie confticui dco opituian/ tècxpiicâre.Quam grata deo,quamlt;^ efficax res fit eleemofyna.Tu quant latè pateat elecmofy næ uocabulû. Poftrcmo qua moderarione diftnbuen^ da fiteleemofyna.Atc^ haótenus de proœmio fan's differtum arbitrer»ut lapienti Ecclefiaftæ detur occafio,fimilïa aut bis etiam meliora excogitadi.

Vcrum priufquam ad capteras partes ueniamus, ui'demus à plenfqp recep tum,ütexordio fûbrjciatur inuocatio nuministqui mos àpoedsfumptusui detuf i qui'bus folénne eft propofito argumento continenter adrjccreinuo/ cationem num{nis,eius præcipuèji'n cuius poteftate fit ca rcs,dc quadiâuri funt.Vcluti Maro aufpicaturus libros de agricultura, pofteaquam propoz fuit argumenta quatuor librorum,inuocatomncsdcos,ad quosfrumento/ rum,aut uitis,oleæsaliarumLic arborû,aut boum cquorumûc cura pcrtincre putabatur.Sicôd Aeneidcmorfuseft.Et Ouidius opus Metamorphe/ feon,licetuerbis paucioribus. Quanquam Homerusutrun«^opusabin^ üocationeorditur,admifcés propofitioncm, Iram pâdemihiPelidædiua. Et die mihi mufa uirum. Hoc imitatus eft Statius,Magnanimu AeacidfU’» formidatam«^ tonanti Progcn{em,amp; patrio uetitam fuccedcrecœlo, refer. Quâquâ pro illius teporis ratione,quü iam prifcä fimplicitatemuiuav fet declamandi ftudium,obfcurius id facit.Quemadmodum et Lucanusifl ijpfo ftatim exordio captat argunam dcclamatoriam. Homeru imitatus tu Prudentius in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrifte graues hominum femper miferatela'

bores,Diflcre rex nofter,quo milite pcllerc culpas Mens armata queatno ftri de pedtoris antro. Similiter deferipturus martyrium fand! Vincentr), Beate martyr profpera Diem triump^lcm tuum. Vtrac« exordiendiraz tiq conuenict Ecclefiaftac noftro,fiue propofito themate fubijeiat inuocatio nem, ßue inuocarioni admifeeat propofirionem . Prioris exemplum eriß Pfalmus,quem hodie fum charitau ucftræ expofiturus, abditis diuin^ piêntiç myfterrjs intus fcateniuntftisprecibusinuocemus ChriftifpitJ^p » üt nobis ca fuggcrcre dignetur,quç à ipfo digna fint,amp; uobis falutana ƒ0 fteriotis hoc erit, Ante omnia dilcd:iftîmi,imploremus auxilium diuiunpy ritus,ut qui quondam Apoftolis dédit igneis loqui linguis, nobisdtchanz täte didluris adefte dignetur, ac mihi quidem linguam, uobis auttm hmu amp;nbsp;mihihîcntes charitatis igni inflammetiSed unde potius aufpicemur cha ritatisencomium i quam àdifeipuli uerbis, quem fingulari charitatc^om/ plexus eft dominus îefus. Ait cnim : Deus charitas eft, ÔC qui manctincha ritate in dco manet SCc, Quâquam expedit admifccre inuocationê,quouts • * ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;idfuadet

DE RAT IONE C Ö N C. L IB fe R 11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14!

f^fuadctutilitasjueluriquum occurrit locus exph'catu dfffidIi’or»PuIfemus ffliiisaurcs,utaperiat huius fcripturæ myfteriu,qui didt pulfate apcrietut Hobis.Siquidem id præterquam quod congruit pictati Chrilh'anæ,hoc in/ fuper habet utilitatis, quod fic renouatur auditoris attentio.Exdtatur enim *3nquam ad rem non uulgarcmjSi cognitu dignâ. Dccet autem fli propo/ Propoßtio fconem Si inuocationetn cfTe breuem ac diludda. Mirum uero unde mos '»oieuent) quo nunc plericpperoratoexordiojfalutantbeatifsimam Chri ^matrem,id^ inaiore religione,quàm inuocant Chriftum,aut illius fpiri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;**

appellantes earn om nis gratiæfontem. Equidem non arbitrer acrius

’nleâandum,quicquid pio iïmplidt^ gcrituranimo.Sed tarnen hoememî jffedebent, qui nimium urgent earn confuetudinem J Primum cnèprætef dpturæ autoritatemJacobus enim prædpit,ut qui indiget fapiétia, poftu '^^non à fandisjfed à dco.Dein eflè prêter omnium ueteru excmplu,quos '’'3gisoportuitimitari,quàm iftos nefcio quos, qui baud fdo an blandien^

Fœmineojperperâ imitati poetasEthnicos, pro mufa fubftitucrut “'feinem matrem. Hoc fît etiam ineptius, quoties argumentu non cogruit hlbnæuirginis. Puta ß quis expofiturus G't libidinis fpecies, aut quot moz I'^perdatur uirginitas.Congruentius eft quod Prudentius Vincentium ce' Y^3turus,non inuocat pro deo,fed tantu orat, utprofperetdicm (uu triöz

Ita tolerabilius eftet, fi didturus laudes uirginis,imploraret auxiliiS Adde his omnibus, quod ifti admonito populo, ut iq^ocet beatâ ‘^'^ginem,nihil petuntab ca,fed tantum falutant uerbis Angeli amp;nbsp;Elizabez “æ’idquutn non fit caritutum ineptiaietiam fi quis deum inuocandu præ nihil ab eo petat,fcd laudet eu catico Angelico, gloria in excelfis deo: ’’lülto ineptius eft pro prccatione falutationem offerte beatæ uirgini.Pium ^uidem eft laudare deum, fed cui^ rei fuus eft locus, ôi ineptum uidetur ^“icquid non fit in tempore. Indignantur conuelli laudabilem confuctudi/

Ataltjiuftius indignentur tolli laudabiliorem . loannes Gerfonenz '^üirpiusjconcione quadam in ipfainuocationé mouet quæftioncm,ani quot;'fgo mater fenferit primos motus aduitia. Scio repertam àquibufdam ^öoncm, quauirgo mater dicipoftitfons omnium gratiarüm. Quia gez

Chriftum fontem omnis gratiæ. Hic nobisj opinor, occinent eX Ariz Jtcle : propter quod quiccp tale, Si illud magis. Vocemus igitur Ariftoz ^'spatrem fummum philofophum,quôdfummum philofophum gez ‘quot;’trit. Quanquam nein Chriftum quidem copetit hie titulus,fons omnis S^^tiæduxta naturam humanam, quam affumpfit ex uirgine. Sed quid oz F^^tftpræter fcripturæ autoritatem, præter ueterum patrum exemplum, l®''^'gt;etudincminduccrcquçcgeatcxcufatione. Congruentius erat ut Pail ^’’’epiftolam expofiturus,Paulum imploret,ucfibi impctretditfturo fpi

ipfe fcripfit,Et tarnen is mos ab Ecelefia receptus non eft.Poftre

mo non

142 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EC CLE s I AS TAE SIVE

mo non eft neceflc fcmper inuocare, præfertim quum ipfa ftatttn oratio ab oEi'urgatione uitiorum fumit initiû » In facro conuentu femper tacitaeftinz uocatiöiSupereft NarratiOjde qua mihi uideor admonuifle, quantu Eccic/ fiaftæ fans cft.De diuifi'one quçdam admonebimus,quæ uox bifariamac/ riuißö biftiri nbsp;nbsp;nbsp;poteft.Primu ut declarer nobis unam modo orationispartemjcuiusgr

lt;W4lt;-«piï«r funóh'oeftrNon fofumenim oftendit auditor! in quod debeat eflf mtentusjuerum cn'am certo numero ÔC ordine promittit, quibus de rebuS fitdidturus Hutus exemplum efto. De Chriftiano coniugio didurus,tria cognitu ncceilaria quam potero pauciflimis expedia. Primo loco doceb quibus modis ac ritibus legitimum coiugium fit ineundum,SC quot decä^' fis fit dirimcndumjfi perperam contradum fueritjSecundo Ioco,quantaGt coniugq religio, amp;nbsp;quam uenerandum in Ghrifto ÔC EcclefiafacrameWiH’ Tertio Ioco,quàmaDominabileflagitiufî'tadultcrium.Scd latiuspatetdiuï fionis uocabulum,quotics pro difpofitione fine ordine ufurpatur.QuaJptt omnes orationispartes fparfaeft. Dcpriorenuncagemusgt;depoftcriore Diuißopro fuoloco.Promiflîocertarum parrium,utplurimum habetutilitatisjitationi mufttscertat habetincommodi. Magnopereconducitad docilitatem acmemorial

auditoru.Et hatftenusprodeft diceti, quod habet certos gradus in quosfc recipiac à digreflîonibus.Cæterû in hoc poteft officere, quod interdû dam inter dicendu ucniunt in mente, quasnec expeditprætermitterc,ner alicui promiftarum partium congruut.Ita fit,ut aut cum argumentiiadura fintomittenda,aut durius acuiolcnnus in locum aliquem infulcienda.Ne commemorem quofdam efle tarn parum felici memoria,ut quod (if Curio nc,ni fallor,fcribit M.Tullius,trib. partibus promifits, aut una è tribusob/ liuione prçtcrmittât,autquartâaddât.Proinde qui diffidûtfuæmemon^, i]S tutius eft fumma modo argumeti proponere : aut certecapitafermoniS in charta notata habere ad manu. Quod in pfalmosaliquotrcciflèudfWr AuguftinuSjÔi baud fcio an in omnes. Habet cm ille crcbrasacIoginqu^J digreflîones, pleracp loquens ex tcmpore,quanquauir mcmon'a adptotij gium ufq^ fclici.Scmper quidem di druro aliquisordo pra:paranduseft,no tarnen protinus nccefte eft,ut quod animo concepit polliceatur. Cogitaoo facile corrigi poteft,pollicitatio non perinde libera eft.Itacp in matnM*^? nec ex fefe præbet parririonis occafioncm,nec caufam habet adiuncîi^quæ poftulet diuifioncm,affelt;ftare in diuidendo fubtilitatem,non tantum muti li lab ore torquet Ecclefiaften, uerum etiam fidem dicentis amp;nbsp;grad^*^ ttraz tionisattenuat.Libcntiusenim illis credimus, quibus peduspotiiis ^luatn ars fiiggerit diótionis copiamtôC gratiora funt, quæ uelutex tetnpote na/ ta, nouitate commendantur, quàm promiflâ Si expcólata. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Quod fi traólandum eft argumentum obfeurius, autperturbatiusjbimul tum lucisadferetcómoda amp;nbsp;redaparritiojnecparuiuuabitauditorisdocili taten»

b E R A T î Ô N E • C o N C» L I B E R II

J^tenijUidehcct rcrû capi’tibus uelut è turba cxtraólis, Si fub oculos poQtis# ’ftiTi fi materiæ ratio partes habet diftinôtaSjÔC n ni'hil efî; caufæ quur uitati ®5fitpartitio,caiienda erit concifà diuifio,quæ caufarn in articulos Si in fru/ ^afccetjpotiufquâ in membra.Vitandaenim fempéreftjquantüm fieri po nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1'^

^^ftjpartium turba.Nam ea caliginéoffunditcaufxætiain non obfeüræ na ^ra,offîcit docilitati ac memoriæ auditoru. Abfurda nero partitio eft, quas ’’oc ipfum inromodû affert,augettïc, cui tollêdo aut leniçdo adhibet''. Huiz ^feodi ucrè funt fedtioncs Nicolai Lyrcnfis,Thomæ in enarrandis fcriptti f'sCanonicisjôi Ioannis Gerfonenfisinfuislucubrationibus, qui fubtilita ^saffcclationenónunquam diflccantinmuIta,quæfuntfinguJanagt; autcer ^ffccohærentiagt;utægrcdirimâtur.Qucmmorépîeric^obtincntfchôlafti ^•Pfoponuntturbam propofîtionum, ex hisdedâratis cliciuntconclufioz ^sTandem ficquoqp re magisinuolutaquàm explicata,eliciuntfentetias»

diuidendi genus ut cocedatur fcholis propter materie fubtilitatêjCerz non conuenit, in quo taies argutiæ aut tradtandæ non funt, aut

‘’guident quLir attingendæ fi'nt,danda eft opera,ut abfit omnis fubtilitatis ®“cntatio,amp; rcs ipfa quantum fieri potcft diîucidè SC expedite proponatuc ’’^^Idtudini.Vtautcm rcdlè diuidas,difpiciendum eft quæfint totiusargux ’^^‘^ticolumnæpræcipuæ.Hæ in diuifioncpromittendæfunt, non plures placet.quod tarnen obferuandum nô eft,fi argumen/

^'’’pbribuscapitibus diftindlum eft, aut ficui refpondemus ccrta capita f'opofuitJllu d obfcruari poteft, ut promittantur quàm fieri p%tcft paucif/

Quod fi quæ partes funt minutiorcs,non eft ncceilè cas in diui 'One promittere.Satiseriteasin tradlando per fubdiuifi'onem adiungete

illis. Verbi gratia,Diui cuiufpiam encomion didturus, ita par/ J’f'potcrit.Exponam uobis,qualisfueritergadcum,qualisin fcipfum,qua ptoximum. Prima pars multas habet partes fubiedlas, ficut pietas ^‘'öadeutn uarijsofticrjs diftinguitur,quemadmodum Si gubernatio pro/ Pfij corporis,ac moderatio cupiditatu in multas partes diduci poteft. lam pfoxitniuocabulumcompledtitur,paretites,uxorcm,liberos,præccptoresgt; %natos,ciucs, amicos SC inimicos, Si harum partium fîngulæ multos ha/ articulos. Item fi ad ieiunium exhortaturus in diuifione comme/ ‘’’otetnoniinatim omnia commoda quæ nafcûtur ex ieiunio, turbam adfe J^^tpotiufquam partcs.Sunt enim innumera.Satis erit in genere proponcre ’^tîiodo.Declarabo ieiunium,quod uulgus hominum ut rem noxiam ac ' icmhorret,cffemultisnominibusampledlendum. Primum pietateni ®dius,adhanc conducitanimo. Quidam inter bonaprimas tribuunc Polperæ uaictudini, ÔC huic haud uulgariter confert ieiunium. Deniqp °*^3pars hominum magnam felicitatis partem ducit habere diuirias, SC paupertatem. Etiam faeukatibus confert fobrietas, quas minuit lu/

xus

xus. Intradandoucro diftînguendûeft,quotmodis réiunium coniJucat ad pietatem, quod cxtcnuato corpore reddit mentem Si ad fàcramdoftrû nam amp;nbsp;ad precandum Si ad contemplationemrerumcceleftiummagisi/ doncam»Pqs auget pietatemspœnitentes dco reconciliat.Corporibusitera multiplicem parit utilitatem,uel quod ab innumeris morbisquos gignitlu/ 5cusferuat,uel quod morbos iam prementes au t toll it aut reddit leuiores, frequenter efficaciusquam medicorum pharmaca.Nam peritiflimi quique medici,præfertim in Italia,nihilpriuspræfcribûtquam ieiunium. Hoeuß/ lius eile du cut quam quod faciunt Germani,qui mox autinciduntuenam, aut ad calidamittunt balnea. Prætcrcacasipfàsuoluptares,quasexpetunt homincs,reddit(ùauiores,Poftieiunium enim ôi fbmnusdufcior àrefee/ tio iucundior,etcongreflûscum uxoregratioratqj ctiamfcecundior.Natn crapula no folum obruit fenfum illius uoluptatis,ucrum ctiam corpora red gignendum minus idonca. Quin 6lt;: colloquium cum amicis duldus eft iciuno quam crapulagrauato. Dcniq; quuper quincp fenfusextcrnoS uoluptaspcrcipiatur, quo quifcpt fenfuseftad fuam funólioncm magissp/ tusjhoc plus aafert delccftationis.Oculi ccrnunt clarius, auresaudiuntaciv tius,lingua minus hæiîtat,amp; faporcs melius dqudicat.Naribus olfaóhiscft lagacior,in omnibus membris cótacftus indicium exalt;ftius.Incpta itat^par titio fueritjG'quis beati Francifci diefturusencomium ad huepromittatmo/ dum,Oftendam in Francifco fexaginta uirtutcs,quibus cxteris fandi'san/ tccelluincas^ nominatim in diuiûonc recenfèat: quum fatis fît prompte Ce declaraturumgt;beatum ilium in multismagnistp uirtutibusprimarijsfan diis cfTe cofcrendam aut ctiam præfercndum. Aut diiluafurus ne mater in/ fantem mander altcri laeftandum, fed proprijs iibcribusalurquód gcnuit» non promittet omnes propoGtiontim fpccies. Primu oftendam inrantem à maternis ubcribus dcpclicrc,praeter naturam efle, quæ cuiep animandad ididitalimentum, quo fœtus fuos educet.Sccundo oftedam prætcrdiuinis I feripturæ doeftrinam Si exempla piorum eiîê.Tcrtio dcmonftrabo,nema/ tris qaide nomine dignas, quæpart^ faos afcre rccufant.aut fî matres funt, uix dimidiatas eile.Quarto dicam abfurdum eftc, quæ in utero aluitnefcio quid,iam hominem ac matris opem implorantcm nollealcrc.Quinto doce I bo non multo minus impium efte,infantcm reces natum ab feablcgare,^ I nondum natum Pharmacis perajjortumeiiccre. Sextodedaraboexpoii/ I tionts genus effc,quod gcnucns nolle alere^Expoiiti fî^enumerouiunt, at I culpa condu(ftaru nutricum plurimi infantespereunt.Scptimo deujonilta I bo per hanc infantium ablegatione uigorcm ac flagrantiâ natiuaipæfatis, I quç /umma uirtus cft,intcr parentes ac liberos magna ex partefXtingui,âJ I in nutrices transferrhOéiauo dicam alienum lac frequenter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

ribus infantiuifiqua: condudta eft paru profperxuaietaditiisamp;gt;if^^^^fba/ I

beat I

5

DERATIONE co NC. LIBER If

catuitiatum,aut quoniam mcrccdis gratia plures ali't uberibus,pardus inz wndatliquorem taétis,quant opus eft. Nono probaturus fum non eflèuez fifîmilcmulierculam quæniercedccôducitur,eanclem curant gefturâinfanz ôsalieni,ac Heran .. ttrem,quant affecftus naturæ excitât ad offîciunt,uc no fiiodotedium non fcntiatjuerumetiamcuntdeleiftationeperagat üritnia» ^uæalienisüidentur ntolefta. Decïmo docebo, ut horuni quæcômntentoz tauimus nihil Ht,tarnen fieri non pófte, ut alienum lac æquè iuuet corpufcuz •atn infantis, atq^ ntaternu. Cognatïs enint ôi afluetis ntelius alintur etiam adulti. At infans materno liquori iam in utero aftueuit. Nâ idé eft huntor, ^luoalitur in matrice,quent haurit è papillis maternis, nifiquod hic conz 'oftioreft,acproinde candidior.Vndecinto docebo, codutftas nutrices no ’^‘unioffîccre corpufculisinfantiunijuerunietianiingenqsacntoribus,pro P^ercaquod harum non fit libera eletftiôîrtecp enint ontneslac habènt, nee

locate uolunt operant fuam.Ita fit ut plerunc^ adhibenda fit inipro ^gt;^fiîiülenta,autinipûdica. Quorum uitiorum indolcm infans cû ipfo ftaz ’’’laftecombibit. Duodecimo docebo, hoc modo ßeri ut minor fit reuez »^•inaati^ obedientia liberorû iam adolefcentium erga parentes. Vix enirrt ’S^iofcunteaspro matribus,quarum laólenutritinon funt. Decimotertio oco docebo,non fine graui falutis fuæ difcrimine puerperas alfjs mandaté atiandos infantes, quôd liquor ille retentus atq^ auerfus non raro gignac Staues morbos. Itat^ fit, ut quæ mctucbatnelaólando mammæ flaccefeez

capitis periculum ueniat, ac longe plus fenrj morbus aJferat, qu àm ’^ndi labor fuerat allaturus. Hæc partirio bisuitiofa eft j amp;nbsp;quia uerbis ^^quot;ndauôC quia cotum argumentum no in membra,fed in frufta diflècat.

'ibidem omnia ditfturomeditataac difpofita eflè dcbentîfedfingula «luifione polliceri frieidum fit.Quod fi liberctuti partitione, fan's erat diz

• Quod matres infantes fuos eïoeant alcndos, pugnare docebo cum lez niuifjoprinn naturæ,ac diuina,præterea inutile efte fànitati, Si ingenfjs puerötum'* poftremónematri quidem elle tutumrAd has tres propofiriones, cætera ’^ßiniapotcrantreduci.Porto quum argumentum ex fehabetnumerofas partes, fatius eritin fummapolliceri,quam enumerare fingutas, in partitioz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

gt;ieduntaxat.Vcluti quoniam circa Chrifti perfonâ uarrjs modis infanierut ' “æretici,nonexpcdit in diuifiohe fingulorum errores cnumcrare.Saris erit '^proponere. Quo fi'rmiusteneamus ueritatemCatholicam,paucisexz . • ponam,quamuarrjs erroribus abeadcIirarunthæretici.Symbolum ’ poftolorum in multas partes diftributum eft, quarum generales tantum 'otnpledi debet partitio. Velut has.Primus articulus pertinet ad deum paz

, Complures ad deum filium, Vnus ad fpiritum fanôlum. Poftremi corpus Chrifti myfticum Ecclefiam. Speciales qui his quatuor generaz . uscomprehenduntur, non funt in diuifione promittendf, fed fuis locis n inferendi

Tr^nfitiuncu infercndi.Quod H pigebit nimi's frequenrium partirionum j tranfitiuncufæ hco^u^/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fîncnt orationem cflè confufam, Habens quanta pictatc fueritm pa/

rentes, nunc acci'ptte, qua fuerit i'n liberos. Atc^ item de cætcris,

Quidam ita partiuntur,ut biscadem dicant:amp; ita promittuntquçfinia* dhirijUtiîmuIdicantquæpromittunt.Vndercôlè præceptum eft auirise/ loquentifsimiSjUtpartitio fit dilucida, ac brcuis, necobfcun'sinuolutauer/ f4rtitio bis,nec onerata fupcruacaneis. A nônullis rcprehéditur Ü ilia partitio,qux **^^^^f* quum plura promittat,unum adrjcit,quod efficit ut cætcra uideanturfupef uacancajQualis hæc fueritDocebo huic non fuifle caufam pcrpetrandi fi cinorisjdoccbo non fuiflè uoluntatem,docebo non feaflè. Nam fi doceaf» non feciflê,reliquauideri poflùnt fuperuacua.ïtem declarabo nullam caufam,dedarabo in huius mores ÔC ingenium eiufmodi fufpitionem no*' hærere, dcclarabo,etiam fi uoluiflet, non fuifle facultatem. Dedarabotnm hoc tempore fuiflè Romæ,quum homicidium Florentin pcragerctur. tremum argumetum quoniâ neceflârium eft,fiperfuadcat, reliquauidêwiquot; fupereflè. Plinius tarnen in dicendo omnia tentanda putat,quód uatiafint hominum iudida, agricolarum exemplo qui copiofius fpargunt fetiiinagt; utaliqua faltem proueniatit. Verum hæc ad ecclefiaftcn no aamodiinip^*^ tinent. Notatur ÔC ilia partitio,quæ generi fubqcit fpeciem. Dicam de htu/ us uirtute, dicam de modeftia, de prudentia, iufticia gt;nbsp;ac fortitudinc. Nam fropoßtio hasIpeciesgenerale uirtutis nomen compleólitur, Durx funt^iH^ nnnonco partitiones,^uum partes inter fenon cohærent.Sicenim audimusnonnm btrentes los promittere,Primo loco exponam uobisparabolam Euangelicanijfeu do proponam quçftionem theologicam,tertio referam uitam fandi C hri ftophorijpoftremo adijciam moralem hiftoriam ex geftis Romanorutn* Sicenimappellant opusquoddam exmanifeftis mendacfjsconflatufn,^ qnodamutfufpicor,qui uolueritirridere cheologicasallcgorias,admorâ/ lem iènfum detortas. Hoc tarnen fît tolerabilius, fiquxftio ex Euangd*j loco nafcitur,ôi diui uita cum Euangelrj loco congruit, alioqui ctiam dionà ' quæ narretur in templis ♦ Anilibusfabulis nufquam debet eflèlocus, ucd in hoc peccatur à quibufdam, qudd hanc diuifionem putantperpetuoob/ feruâdam. Hac fuperftitione fæpenumero fît,ut quæftio friuolafitjautma gis apta diatribis fcholaftici^, quàm concioni,ôC uita narretur indigna gefto ecclefiaftico.Porro ufcp adeo non efl facile reôtam partiaonem /nue/ Dfw/îowjï rfi/nire, utM’..Tullrj partitioncs aberuditis quædam improbatæfint, quæ/ ficult4f in dubium uocatæ, una tantum fine exceptione laudata. Incaufi eft diflîcilis partium principalium inuentio, SC inuentarum in ordinem corn/ modum digeftio. Qua de re nunc effet dicendi locus, priufquam ad argu/ mentationem ueniamus.Sed quoniam huicargumentohdhæret ftatuüm 8t4tnt cognicio,quof es tota melius intelltgatur, uifum eft hic prias atringere pau/ ■

I4ÿ

JSiCJuærhctores de ocnere fuaforio ÔC laudaton’o præceperunt, quando in ^spotiflîmum ucrfatur Ecdcfîaftcs.Obiter adrjciemus quæ cxhortationi, fonfolationi,autobiurgationipecuIiariauidentur.Quifquisenim exhorta/ fuadctut audeat.Qui confolatur/uadctjutmodcratius doleat, Qui obz

*igt;fgat,fuadet,ut agnolcat culpâ fuam ÔC reijpifcat Nec cnim aliud fpeólat ^uifquisobiurgat Chhftianè. Degenerefuaforio illud in fummaprædpi/ ’ür.utdiâurus expendat,quid ÔC quale fit,qd perfuadere dcftinatj qui (înt, ^üibusconfulitjôC quis fit ipfe qui fuadet. Quanquâ enim EcdeGaftéS non badet nifi honeila,tarnen aliter fuademus honefta pijs i aliter improbis ad bditiofîs,aliter prauis opinionibus corruptis, aliter dubijs. Honeftis enim Meperfuadentur honefta.Improbi traôtandi funtut equi féroces. Corru piseximendus eft error, dubrjs oftendendum, quid fit optimum.Eft ÔC in •'ationedifcrimen aliquod. Non enim conuenirctapud Germanos eodem '’’odo dicerc,quo apud Gallos,aut Italos: nec fîmiliter loquendum apud ui f^eruditioneamp;dignitatepræftâtes,atc^ apud imperitam plebeculâ.Rur/ apud tnonachos aut facras uirgines, atep apud coiugatos, aut coniugio yiiinatos.Adhçc,quæ æquisauribus acciperêturab Epilcopo,aut alioqui doftrina,ætateac uitæfanéh'moniacommendato uiro, non acciperentur à ^jlliniili.Quod Fabius fuaforiu appellat,alrj uoeât deliberatiuum. Verum

nulla eftafnßfgm'tasjibi nulla eft deliberatio.Dubitari poteft, an expe/ “’atcoiiiugatos continentiæ uotum recipere uirente etiamnum ætate.At ne ^0 dclibcrat,an cafté bona«^ fide fit colendum matrimoniuwi,hoc tarnen badetutjutquod expetendum efle conftat,alacrius expetatur.Ita uenire po bftin quæftioncm,an phas fit profftcri uitam monafticam,infcrjs aut inuiz etiam parentibus, quibus liberorum officio fit opus, fed nullus ambigit,

^ninlibenparentibus debeant honorem ÔC obedientiam. Quoties igitur bademusquæ citracontrouerfiam pia funt,exhortamur ueriusquàm fuaz nonius,tiifi quod eft quorundam tanta ruditas,ut de manifeftis quotç duz nitent. Igrn de fuaforf) generis partibus,unde fumitur diuifio, totius suaforij gent orationispropofitioncs:Stoici qui putant nihil eflc utile,quod non fit hone

quicquid honeftum eft,hoc ipfo efle utile,quod honeftum eft, con ^nderentnon efle nifi unicam propofitionem fuadentis. Rurfus qui fepaz bntutilitatein ab honefto, putant tarnen cæteras partes ad utile, tanquam ■iJgenuspoflê reduci. Quorum utruq; utacutèueret^ dici fateamur, tame îdinftruendum oratorem utilius eft ifta fcparari,crafliorc,ut aiunt,Minerz na.Ncc fittiplex eft honefti nomen : poteft enim intelligfiquod per fe retftu

poteft accipi,quod pulchrum ac decorum. Neœ ftatim quod natura eft,cuilibet eft decorum.Sub redti genere mufta compreheduntur, ^mndum naturam,phas,pium,iuftum,æquu,magnanimu, manfuetu,bre ‘’'tfiomnesuirtutu Ipccies.Adde huc,legitin3um,hoc eft,lcgibus ac præciz

n 2 puè

puè Ii'tcns diuinis præfcriptû, celebn’utn uirorum excmph's ßC dmtinaconfuetudi'ne rcceptu.Quanquam autem honcftu faóhioi natuz ra confcquitur honefta fama, turpc fatftu i'nhonefta,tarnen aliæiuttutesa/, lijs funt uulgó plaufibihores,quemadmodum alia uiria alijs funtmagisob/ noxiainfamiæ.Pciuscnim uuÏgo auditfurgt;quam adulter, quum hocciimc illo iïtgrauius:amp; fauorabilior eft dementia quam iuftitia,Ôipictasin pare^ IrfnddWf tesdarioresfert plaufus,quam frugalitasacfobrietas.Hancobcaufamqui dam laudabile fepararut ab honefto,quôd plericp mortalescitius commoZ uentur laude aut infamia,quâm ipfo honefto aut turpitudine,non quodin hoc aftcólu relinquédi lint homines,fed q, co ccu pçdagogo ad uirtutedtv ccndi.Ncc eft alienum à pietate Chriftiana metucre infamiam, qua plurc^ alliciuntur ad peccandum ÔC obtredtandu, quat^ dci nomen 5C ecdefia; d' gnitasdehoneftatur,quemadmodum per honeftam famam bonorügb^ riKcatur.Igitur ad honefti genus pertinebuntphas ÔC nefas,fiucfccunaui^ naturam aut prçter naturam,pietas ct impietas,in dcum ac diuos,in patria» in parentesac liberos,in præccptores Si eos quoru bcneficio feruati fumus, omnia uirtu turn acuitiorum nomina,quç funtinnumeraiquibusadiungen du eft lcgitimu,cui adhæret æquitas,quæ eft legum modcratio,confuctûj grauium hominum autoritäre excmplis«^ probatum,aut contra gt;nbsp;Turpe^ nim uidetur Chriftianos eacommittcre,quc't gentium quoep legibuspun*^ untur.Porro diuinis Ic^ibus no obtempcrare,eft dco rebdlcm elTe, autem pra tlt; morem fit,etiamG cum uitio coniundlum non fit, tarnen nouitatc turbatpublicam tranquillitatem. Tantaautem eft confuctudnis autoritas ut huic fæpenumcro cedant Pontifi'eum ac Cçfarum legcS-Pida item fadfai^ hominum,quorum memoria rcligioncquada occupauit men tes hominum,oraculorum inftar habenturgt;Hisomnibus,ut dixuadhar^*'

Vt/If decorum Si laudabile. Ad utilitatem quæ propriè fi'ta eft in parandisto® ■ modis aut depelledis incommodis,puta diuitijs,honoribus, amicitiji^t«’ Si tranquillitatc. Si fiqua horum funt(imilia,rcferunturtutuac iucundu®’ ncceftarium,poflibilc,facile,quomodo hue referri poffint no uidco.Tf®® Tutum confiftit in tuenda incolumitate fui ac fuorum,puta uita:ac ualetudin'^^^ lucundum honeftis frpe deterret moleftia, allicit iucunditas Multis enim perfuaf^ cft,cos qui pietatis ftudio fobriè Si cotinenter uiuunt, inamcenamat uitam agerc. Hie concionator docebit,cos qui ucram pietatem ex ani®^ to lunt,multo hilariusuiuere,quam cosquiiuxta mundum uidcntutomnige Neceffàrium uoluptatum afflucrc. Neceftarium bifariam accipitur, partim pto eo ad quod maioris mctu mali adigimur,partim pro eo quod Gmpliciter uitari non poteft: ucluti fi mulier addudla fit in earn anguftiam utaut ftupru adj mittendum fi't,au t mors, minus malum uidetur admittere ftuprum, quou ncccflitatis nomine excufatur » Sed hie dubitari poflit, utrum potiusfitaw mittendu®

^tttendum.Veru G res in cum articulu redadla Gt,utaut ftuprum admittert ^utnittjautoccidendus ftuprator, Ausuftinusputatftuprum potiusad/ ^ittendum. Alterius neccflitatis exemplum erit, ut G quis (uadeat, ut mala deus nobis immittit patienter feramus, quando GueuelimusGuc noli/

•Busfereda funt. Aut G (uadeat auaro,iit diuitias fuas egenis impartiatjquas ••tlit nolit breui Gt uniuerfas reliólurüs. Aut G facerdoti fuadcat, ut libenter ^^uod eft,quando aliud efte non potcft.Nimirum hinc eft quod prouerz ®iodidtur,cx neceflitatefacere uirtutcm.Quanqua autem quod nullo mo/ TofaibiU BO fieri poteft,non cadit in genus fuaforium, tarnen in primisfpetftadum, îohoedequo delibcraturpoflîtGeri.Quçdâ enim nonnullis uidetur «dlt/z

non funt. Exempli cauia, multis uidetur impofsibile iuuene co/ ^‘Benteruiuerc,quod tarnen non eft impofsibile,uel hoc Ggno,quod multi ^^olcfcentcsacuirgines continentifsimeuixerunt. Impofsibile eftdiuitem '*^^farc in regnum deimon Gmpliciter fed cum exceptione, niG deGnat Gdu/ habere in diuitqs.SinipIiciter impoftibile eft eum, qui poft baptifmum ^äpfus eft in crimen,per baptifmum ad innocetiam reftitui. Vt aute ftul/ tetitantur quæ Geri non poftunt, ita ftudioGus feruantur, quæ ftmcl a/ ^‘fiarcuocari non poftunt,uelutiiuuentus amp;nbsp;çtas rctroalt;fta,ÔC amici defun hconfuctudo.MuItos deterret acuku uirtutis illudundic^ iaótatum,eani ''f^adifficiliauerfari. Hocquoniam in totum negari non poteft, elcuandu *^*‘’fidixerimus, magnam difficultatis partem abcflc,G toto peëtore ueli/ ’’'BScife boni.Amanti enim nihil difficile. Turn quod initio ffibmoleftum hbreuiaftuetudineprimum Gtlcuius,mox ctiam iucudum. Quoniaporz rebus humanis incommoda commodis permixta funt,Jq ui fuadet ex/ ^^Plt;^tcommoda,atcß uerbis exaggcrabitu'ncommoda, G neœ negari poft diflimulari cxpcdit,cxtcnuanda funt:contra,qui diftuadebit.Ne/ S^Btur qmjfn j j quod uidetur effe inconamodum docemuL. eflê cómodum » ’Btcontrà.Veluti G quis infamiam à malis ob benefaóla profedam, neget ^*ieinfamiam,fcd ueram gloriam : quemadmodum àturpibus aut ob turz ^budari, nó eft gloria, fed uera infamia.Item litem aduerfario cedere no Yamnum,fcd lucrum. Pluris enim eft animi tranquillitas, quam peeuz '^b.Difsimulantur quæ nó funt inGgnia, aut quæ non multu habent mo *’'tntiadperfuadendû.QuibusautrationibusGatutrunlt;ç,diceturquû âd ’^ptificationes uentum fucrit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nemo tarnen putet his omnibus par/

BBsquas commcmoraui,fcmpcrutcndumefle,uixcniminuenias argu/ ^tntum in quod incidant omnes,fed ipfa caufa docebit, quæ Gnt adhiben ^•Indiuifioneuero, utantc dieftum eft, autnullæpromittendæ,autpræ P^rtiun tantum.Idem hie faciendum quod in locis argumentorum.Pulfandi fed eligendi qui poffint efte ufui. Vcluti qui fuaderet matrimonium ‘’“^*gt;i)Uarias habet partes. Prima, quia maxime fecundum naturam Gt,ut

n $ quoniam

‘ E C C L E s IA s T AB SlVÉ

quoniam îndiuidua non poflunt/pccics (îngulorum propagatîoncfîaÉÎ^ inorrali's quatcnus licet,Deindc honeftum eft,quod[ ipfe conditor inffitu^y Chriftus honorauit.Tcrtia piiim eft,quodl approbant facrç Ii'tcræjquod^ ab ccclcfia inter facramenta commemoratur.QuarrajUtilc eft habere coma gem pro andllajquæ domefticas curas magna ex parte in fe rccipiaGacfid^ «ter obcat:habcrc liberos, qui ex animo paréti infefuiant.Quinta,iucunciu eft habere indiuiduam omnium fortunarum fociam, habere dulccs liberoS in quibusquodammodo repubeicat,aciîbifuperftes(îthomà.iSexta,mto amp;nbsp;æquumeftjUtduis rcmpublicambonis duibusaugeat» cuidebrtip*^ quod natus eft.Septima,iuueni decorum eft opcram dare libcris,quodfent bus no pcrinde decorum eft.Olt;ftaua,lcgitimum eft,quodcthnicorumetia leges honorarunt,maxim è ii fobolcs prognata declarer ucrum caftufoiC^ fe matrimonium.Nona laudabilc etiam eftc,quod à laudatifsimisuiristuni diefto turn faólo comprobatum eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A tuto quoep poteft fumi propo

Gtio,quôd iuucnis continens exponit fepericulo uctitarum libidinum. Aot à ncceflario,quôd impoftibile fit iuuencm diu continenter uiucre, autquoil genus humanum alia ratione propagari non queat. Poftet ôê ab utili fumi hæc propofi'tio, quod uxor adferat clotem, Si per affinitatem pluresatmö fiant. Nâ utilitatis nome latèpatet, multas«^ propofitionesfuggerfcquem/ admodû Si iucunditas,Ôi cæteræ partes. A fadli amp;nbsp;poftîbili nihilfumetur. *

Contra (|ui monacho diftuadet matrimonium, huic non fuffragabiwr» quod eft iuxta naturam,niß torqueas præter naturam cftc,ut mundomor' tuus gignat mundo. Ab illegitimo Si pugnantecû diuinislitcrisfumctpw pofitiones. A dccoro fumet SÎ à laudabili:ut enim liceatmonacho alicui du/ cere uxoréjfcquitur tarnen fœdæ buedna famæ.Sumct ab impofiîbilnne^ cnim iam habet fidcm,quam promittat,quam femcladdixitdco.AcçKflâ partibus non eft opus aliquid fumerc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Item qui diftùadcbit iußn'

randum, dieet inhoneftum cftê quod Chriftusaccurate uctuit.Præterta non efte tutum,quod quifquishomoiurat, exponit fepericulo periuri)/ fine quod iurandi confuetudo, paulatim fuadet periurium ,fiue quoduo' luntas hominis mutabilis eft, fiue quod frequenter accidit, ut quod iurariS præftarc nequeas. Sed de Suaforio genere fan's, quod ad hune quidemb' cum atinct. Laudatorium genus Eedefiaftx, quem hic

*lt;««« jienut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J nbsp;nbsp;nbsp;confumitur in cxtollendis Taudibus dei, aut diuorum. Na®

nebres orationcs nonperindefuntinufu Ecclefiaftisnunc atçp olimb^ runt.Quin Si doxologiæ magis hodie canuntur in tcmplis,quàni orationc prædicantur.Frequenter ramen incidit,utdeimaieftas ficattollcnda:uc/ iutiquum deterremus à pcccando,conuenit exaggerate maieftatemilia®» qua: infinitis partibus cxccilit omnium hominum intcllcdum, nonfflO/ do cloquentiam : quo crimen deteftabilius uideatur ilium peccando congt; remiicfc

DE RAflÖNE CÖN6 tÎBER It nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1$»

tfmacrc,aut ullam rem crcatam illi' præfcrrc cm'us tanta efl: magnitudo, ut nihilulquam fit nccç in cœlo nelt;^ in terra, quod cum ilîo poflît conferri, zt öatnßcreaturasimagineris longé præftantiores Seraphicis fpintibus.^ic prædi'caturunicô fimplici^ intuitu pcripiciens omnia,prætcrita,præfentia' 8^futura,ne quis tacita cogita cione uel in abdito delinquens, fperet fe pofle fJtere.Prædicatur fummè iuftus, ne quis fibi promittat impunitaté fuæ ma l'tiæ.Prædicatur ihfînitæ mifericordiæ, ne quis defperet ueniam commiflb/ tutîi G redeat ad cor : prædicatur fummè uerax, ne quis diflfidat illius pro/ •^iffis.Græci genus hoc appellarunt uà\iAiin7iKéif, uidelicct ab oftentatioz •’c.AtEcclcfialles non hoc tantum fpedtatut dei magnitudinem intelliga/ •’’usjuerum undicp uenatur quod ad bene uiuendum conducibile eft,Vide *’Ktutfutnmèpotentem reuereamur, fummèbonum fuper omnia diliga/ •’’US. Hæc prima pars crit orationis laudatoriæ» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Altéra erit de benefî/ Dlt;t»rflt;(tor9

’•’’’tianuminisergagenushümanum, quodtam excellentercodidit pater, juiuscp gratia condiditmundum,amp; quicquid mundo cotinetur, Qüodcoï ‘3pfüm tain mifericorditer reftituit filius,quod in hac mifera uita, tot donis ^^folatqsfulcit ac fuftinet fpiritus fandtuS, Hinc oritur non modo gratiaru ’’^iojucrum etiam imitandi ftudium.lllefi'cdilexitinittiicos,diligamusnos P’^oxiiîios. Ille benefîcus eft in omncs,ftudeamus amp;nbsp;nos de proximis benc •J’ftcri.Ille gratis condonauit nobis omnia commifla,condonemus ôC nos ‘•‘^tribusnoftris.Itidem de cætcris,ne fiam prolixior » Quin amp;nbsp;Chriftian« (’ecationesferèhabentadmixta doxologiam,quum ficordiuntur. Deus ?‘l'’obonacundtaproccdunt, Deuscuipropriumeft mifereri ôCparcerer pbuduntur, Qui uiuis ÔC régnas, amp;c» Tertia pars fumetur, quomodo ƒ •’’’’la potentia, fapientia, ac bonitas dei reluceat in omnibus rebus con/^ ^^S’Utquocuncp uertamus oculos aut mentem, in omnibus celebremus ®P*^cin.Quarta crit,quàm mirabiliter deus operatus fit in fanôtis homini “••squos maximè in hoc felegit,ut in illis et per illos glorificaretur apud ho

etiam impios . Hæc fpccies generis laudatorfj nunefrequenrior eft J® templis, qu àm illæ fupcriores,nec apud ueteres fuit infrequens. Indicant ^ocorationes panegyricæ Bafilfj,Na2ian2eni,Chryfoftomi,Ämbroffj et ^•’guftini, Hicnonullafuntufui futura,quærhctorcslitcrisprodidcrunt pdrtiun •Jücûturcnim à tempore prætcrito,ueluti quu referuntur oracula,miracula ’••tprîfagiajquæ natiuitatem præceiferunt. Vt Ifaac promiffus eft Saræ, f’iiamjdefeccrantmulicbria. Oracula,ficut Rebeccafenfitgeminos collu/ ^întesin utero,Si ex oraculo difcitquales efifent futuri qui nafeerentur. Iti/ •*tmZachariæpromifluseflIoannes Baptifta.EtEli2abctha fenfi'tfœz

ad Virginis falutationem geftientem in utero. Ac Bernardi mater au/ '••’t'Optimicatuli mater cris.Tempuspræfcns totam uitæferiem,ab exor

ad uitæ fine refpiciuNifi quod caquæinfantibus acciduntmagisui ' n 4 deotut

15* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E C C L E s I A s T AE SIVE

dcntur cHc prætcriti temporis, ÔC (î quid inGgnc accidit, præfagium magii cftquàm uirtus.In adolefccntibusiaudaripotcft indoles, quia potcft Kui^ tuperari. Ad infequens tempus pertinêt, prodigia mortem confcquuta,Ä fonsfalubrisaquæillicexiliensubi martyris caput amputatum terram coa tigic i autoleum medicamentis effleax fpote refudans è monumeto, autad martyrum monumenta profligati damiones, quæpro diuinis teftimonijS haberi debent .’Obfcruâdum amp;nbsp;illud, ut externa bona (îc in fandis laude/ B«M externa mus,utoftédamuseauirtute ôiinduftriapartæaut fifortcobucncrint,fi/ ne fraude contigiflè,Ôi cotemptim habita,SC in pios ufus difpenfata. Qu^ dam cnim pulchrius eftabieciflê, quàm paraflè. Idem pra:ccptum eftod^ bonis corporis, forma,bona ualetudine,fagacitate fenfuum,dignitateori5» facundia,amp; fi'qua funtalia huiusgeneris. Commédantquidem iftauirW' tem per fe,fcd fpeciofiora funt,fi hæc parauit aut auxit animi probitas. Nd animus placidus ac modeftus,natiuam corporis forma comendat, quâde' honeftat inuidia, iracûdia, luxus ac temulêtiatquæ res officiant frequenter ualetudini, nimirum internis uitijs in externum corporis habitiim

grantibus, Itaep no fatis cft Ecclefiaftæ laudare iuuenilcm ætatem tyre,cui natura fauet afïcélus humanus,nifi earn trahat ad miraculuiup“^^ citiæ, fobrietatis,manfuctudinis,prudétiæ, grauitatis, conftantiæ,quæ^^ in florenti ætate rarx funt, amp;nbsp;ob id ipfum habere pulchrius ac plaufibilioS cft.Itaq; diccmus in eo nihil fuiife iuucnile præter annos. Formam ita dabimus,uftlicamus deum pulchcrrimam mente in pulchro domiowro* localfe.Sic diuus Hieronymus formædecus laudatin Paula Euftochqr^^ tre,qua nec morbus ncc mors cxdnxerat.Sic in Paulo Cocordienfi laudat floridam fencólutem, immortalitatis imaginem, ac refurrcdlionis

Pxtn4 chru.Similiter in bonis externis no fimplicitcr laudadaeft patria,fed huin^ quoCp qualitatc ad ueram laude accommodabit. Ideo deusuoluithunr*’^ fei in ciuitate longé cclcberrima nobiliffimatp, quo uelut in excclfo tk^^ Purent« pofituslatius luauirtutediluccrct.Fauorabile eft ex bonisnafeibonosdr pulchcrrimu progenitoru uirtutes non tatum referre, uerum etia fupcr^* jEt illud ueræ laudis eft,parentu nobilitate,nihil dctvaxiiTc fan di ftiç ac fobrictati,qui magis gloriabatur,quôd in Chrifto renatus frater humiliû,^ quod ê claris parentibusortus inter procereslocûld^“^^ fit.Nemo fibi parentes eligit.Proinde no eft folida laus ex opulenoftr^^ » autpotétibusprognatû eflerfed gétis imagines amorepietatis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

iddemuuerælaudiseft.Acnefingulaperfequendofîammoleftioi'î' fummafpedandû cft,utperfuadcamusquicquidhuius generis

Pona animi fn eo fuit,nô fibi habuiflc,fed totû in aliéna utilitaté cffudiire.Sin’*'j''^’^^°F^ dupUcù tratftanda funt quedâ animi bona,quæ tamé malis cû bonis ßinteotnuma»

«t docilitasjccleritas ingcntj,folcrtia naturalis, quæ laudatur in Athatia^

DE RATIOÏ^E CONC. LIBER II

natiua in diœdo gratfajfïdelis sc tcnax memona.Iam in tradâdis animi bo nis,quæ cum improbis comunia non funtjduplcx poteft cflc ordo: unusut pcromnes çtatisgradus refcramus quid in quac]^ gcfi[èrit,dixeritue:aker,ut Uirtiites quæfuerint in co præcipuç prædicemuSsputa pudicitiâ, tolerantiâ,' •iiodeftiâjiberalitatéin cgentcs. Nain alqsaliæcIariuscluxcrunbVeîutin lobinGgniscftpaticntiajin Abrahâ hofpitalitas,fidcs Si obcdiétia.In Mo f«mâfuetudoj ficut in Dauidc.In Paulo flagrâtifsima charitas,acfcruor mi fus propaganda: Chrifti gloriæjin lofeph pudicitiâ, atcß cundem ad mo/ datn de cætcris. Porto quod à quibufdam præcipicur,ut in laudando uicia ^uædam ad uicinas uirtutcs dcflcctamus^ucrbi caufa, ut fordcs interprété/ ^ur/rugalitatem,auftcritatcm,grauitatem5blandiloquentiam,comitatem, Wusinuituperandojuirtutesad proximauitia deprauemus, Nam libe/ fulitatiuicinaeftprofuiîojôôfplendoriluxus: non arbitror EcclcHaftæcon/ fffuiircjPoftcrius tainen hoc nullo bono uiro dignum eft. Alterum fortaflîs ^xtufari poflet, R apud paru æquos indices pcriciitetur reus, aut fi quis efiêt ^focircconciliandus, autconfolaturusdcfpcrationcpcriclitantcm. Quan/ ^^uinhocindiuisuetcrcs quidam facerc ftudueruntcleuâtes eorum pccca/ f^uuttropologrjs crimina uertentes in uirtutcs.Veluti quum extenuatur a/ . Wium Dauid cum homicidio coniund:um,aut Chriftus à Petro ter ab

hoc colore dcfenditur,quafi piè fit locutus,tantum ambiguitatc fer/ fcfellerit impios. Atqui feriptura ob hoc ipfum comemorat quæda '^’’orniiafcelcra fandlorum,ut omnibus ædcrec exemplum,nullis quantum '*’^,®»ormibus admifiîs intcrclufam cfic domini mifcricordiâ,modô fcfe co/ pœnitentiam. itaep reges qui fibi blâdiuntur in adultcrrjs,quôd ^'f'dfucrit adulter quem fcquuti funt errantem, fcquantur SL pœniten/ ^^•^•SicpctrusôC Magdalena plurimos habent criminum imitatores,la/ wymarum acpœnitentiæ,pcrpaucos.Itac^ fanôlorum crimina, quæfcri/ pfuracationica commémorât, nec funt cxaggcrâda tcmerc,ncc ultra quàm eftextenuâda. Legimus Magdalenen quæ unxit caput domini,fuÜ/ ‘^ff^catricetn în ciuitatc. Hoc prædicarc fatis eft. Nec oportet cam faccre püblicam mcrctricê.FuiiTc parum fecundi rumoris,indicat pharifeus indig '’însouôd Icfus fc ab ca cótingi patcrctur. Habet tarne locum exaggeratio ^^tclcuatio commiflbrum in confolando ÔL in obiurgando,modó nc quid '^ffis affingatur aut detrahatur. Prioris exemplum erit. Dauid rex qui in punicbatadultcrium,ipfcuififi'dclis Kamici coniugempertraxit ad ^ukeriwm, Sl carpi faólo addidit crudelitatem. Dolo curauit occidendum ’’’ätitum, non fubito animicalore fed deftinato confilio:öi tarnen duo/ '^^uerbis Peccaui domino, meruit ucniam : tu quur defperas, qui contu/ ™qsprouocatus5^ pre iracundia parum tui compos laccflcntcm acimpe ^^•^^f^iniuterfecifti.Poftcrioris illud,Petrus abnegauit,fed infperato terrore

attonicus

attonitus, abncgauit mtortalem,cuius gloria nodum inclarucrathominum mentibus. Abncgauit ludæus nondum haufto fpiritu cælefti, amp;nbsp;tarnen mox illc re(ïpuit,ad intuitum Iefu,quam fleuitamare,fubducensfefe aæn' foeóhï dom ini. Quid tibi Petri exemple blandiris, qui fponteprocurrisad Turcas, Chriftum iam orbi prxdicatumjiam in cœlis regnantemjcui in ba ptifmo dedifti nomen,cuius fpiritum hauiiftijabiuraturusCMagdalena np hil aliud quam Iudæa,fuafponteucnitad lefum, necerubuitinpharifaico fuperciIioîo(^conuiuio,pœnitentisagcrepcrfonam:Tu qui longe grauio/ fibus commiflis onuftus es, pertinacitcr recufas occukam Ecdcfiæ medici/ nam : Si. qui non erubuifti turpia publice committcre, erubefeis comiflain occulto confîteri tam facili parato remedio» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ädmonebitur Si hoGca

, . bona feu commodapotiusquæ bonis cum improbis funt communia,pof/ Oecupätio^m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;occupationem comemorari, hoc paôto,Non laudaturus fum in hoc

diuo,generis inclytum decus,parentum gloriam ac dignitatem, opes,Si ho notes iuxta mundum magnos:quur enim hæc in eo laudem, quæ ipfe pro/ pter Chriftum uel abiecit, uelcontempiîtC àueris bonis potiuseft præd*'

P candus, quibus ille non fibi fed Chrifto placuit, amp;nbsp;uniucrfæ ecdeiiæ Chrj' kudatio bonus odor fuitad plurimorum iâlutem. Cætcrum quoniamani^ miquoeç uirtutes ambitiofius prædicatæ mouent inuidiam ,admifcend2 cft modeftiç Iaus,qua fadum eft,ut ipfe fibi quodammodo fuerit ignotus» quu(^ bonis omnibus egregièplacuerit,fibi uni non placuerit,nihil fibi“'” cficans in talhtis uirtutibus,fed omné laudem dco tranferibens, cuiusgt^w^ tæ munificentiæ tribuebat,fi quid habebat uerè laudandum Jd multo gis obferuandum eft,fi incident,utuiuusaliquisfi'tlaudandus.Nâfatoh“’ dtos tutius eft laudare, Si minus obnoxium inuidiæ. Hic igitur ita laudaßo nem moderabimur,ut magis in illo prædicemus dona dei,qu àm ipfuni ho rninem. Adulatrices autê illæ orationes,quib us apud prçpotentes ïegati autoratoreSjuelut in epithalamrjsjin gratulationib.etencomijs»^^^ plis in forum aut in fatraparum aut diuitu aulas relegandç funt. hodie proh dolor eo uentum eft impudentiæ, ut ôi facendosin ipib'^l°’ amp;Ecclefiaftes frequenter inconcione publica,pontifîcibus acprint'P'^'^ abiclt;ft:èadulcntur:idlt;^ nullifaciunt indecentius, quàm qui taleuitocg^^^* profftentur,ut nulli minus cuiquâ debcant aften tari. Nufquam opott^t 0/ cum efle adulationij non dicam inter Chriftianos,fed nec inter uifost'quot;“”* tos:attamê fi quid incptiendum,ad earn rem theatrû aptius cft, plu,aula qüàm ecclefia.Verû hçc ad mores.Illud ad artem pcrtincfct^^^'^”^ I5ona,qüo nomine et corporis comoda comple(ftimur,quandoq“i^^ Stoicos,Ôi hçc extra hominê funt, in utrancp parte ualere, fiucbudesliu üitupcres.Vt enim fœda cft paupertas ci qui per luxu ac defidiâ fibieanioc terfiuit,aut qui eius impatiés inhoneftis rationib.rc quçrit,ueIutiktîociniO’ calumniis

DE RATIONE CONC. LIE* Il

talumnqs Si aflèntâdon'ta res honefta cft ei,qui {pote ucl liberaJitatc in pati ^rÉSjucl alioqui pietati's amore paupertatem accerfîuit fibi,aut qui eam fert hilantcnquum poflît (î uclic ditefcerejlle dketur turpiter cflè pauper facub fatibus/cd longe turpius pauper uirtutibus. Hic dicctur hoc ipfo dicior ac/ tisbonis,quodfalfacontempfît.Itemturpis eftopulentia,ei qui fraude Si fapinisditatuseft, aut cui diuitise nihil aliud funtquàm alimentauitiorumj 5dîbi tantu diues eftj in coquos ac feorta prodigus,in egena Chrifti mem/ °fafordidus.Contrà honeftç illijcui non affedtanti (ponte obuenerût, qui pofsidet tanquam non pofsidcat,qui magis habeateas alrjs quàm Gbi,ege/ ôis diues, fibi egenus:qui (îc induxit aniraum, ut exiftimet fe difpéfatorcm ucrius quàm dominum,et in hoc à deo datas interpretatur,ut earum fit pfomus condus erga membra Chrifti t qui per opes necad infoicntiam, ^fcadferociam, nec adluxum, nec ad ullas uoluptatescorrumpi potuerih inhoneftaeft generis claritasqs, qui maiorum gloriæ bencfadlis par/ ^^luisuitqs tenebras offuderunt,6f qui nihil habent nobilitatisprçter ima S’^^Sjôcquibus familiælux ad nihil aliud ualet,nifi ut cum maiorc infa/ '’“^fintimprobi.Sic SC progenitorum infamia grauatïmprobos fîliôs.ïta? ^'^floannes Baptiftain Euangelio ludæos malos èmalis prognatosapz r'“atprogcniem uipcrarumiôC dominus per ironiam iubet, utquoniâ pro illorum occiderant prophetas, ipfi impicrent menfuram patrum ^Qf^nijoccifo prophetarum domino.Similiter exprobrari poteft obfcuro ?^‘’Cfenatis, quod fîbi fcelcribds pepererint nobilitatem. E diiîerfo laudaz '^'15cncnatus,quodfuauirtute plusdccoris adiunxerit fuis maioribus ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ab illis acccpcritjôi quod illorum lucem fuo fplendorc non aliter obz

^^^f't,quàm ad folisfulgorem abfconduntur ftellæ minores cum ipfafi/ JP^*bna.Etquod maiorum ftemmata fempercontcmpfcrit,hocfegeren9 ^°®i(sius,quo iuxta mundi æftimationem erat maior,ueram nobilitatem Sfoitratuspcr fidem effe filium dei,fratrem lefu Chrifti, cognationem pro P'nquam haberccum omnibus fandtis. Contra qui fuit onfeura aut infix J agente,patria,parétibusûe natus ignotis aut illaudatis,ob hoc ipfum lau w^ndus etit, quod rem ut raram ita præclaram præftiterit, ut ex imprjs nalt; ^scuaderetpius,propria uirtutefuis maioribus præluxerit, Infigniterem ‘’onus fit oportet,qui nec ex gentis barbarie,ncc è corruptis parentum mo ^'lîusjquicquam contagrj traxerit.Laudabilior eft lonathæ fides ac fynceri ^quod eximpio pâtre natus, fuerit illi diflîmillimus» Hoc colore Diuus “^tnarduslaudat Malachiam,quôdapud Hibernesrtatus,gentem ut ^01 Etat efferam, ingenio fuerit minime immani, nihilot^plus traxerit ^^è^ntis barbarie, quàm pifcesdcfalemarino. Et inter philofophos hoc 'Htior eft Anacharfis, quod Scytha natus c(îèt non Athenienfis. Nec vnelîmus ob códitionis humilitatem uilior fuit Paulo,quc peculiar! cpifto lafcmpitern«

EC CL ES,I A S TA£ S I V E

(a fcmpitcrnæ mcmoriæ commendauit De forma fuperius nonnibihttigi/ '■ müs.Ôuæ fi contigit infel/x,in uituperando dicctur, quod natura turpifsi/ mæ mentis fimnlachrum in ipfo cotpore rcpræfcntarit.In laadâdo diceair, quod corporis uitiumjCgregris uirtutibusabundè penlârit, gaciiquispro/ pius introipiciat reperict fub conteptibili corporis inuolucro latere mentem pulcherrimam,amp; quæ neminem non rapiatin amoré fui. Miferèdcformis eR,qué horret deus ôf angcli cius. Bene formofus eft quem amatdeus. Cx tera Ictftoris ingenio relinquo, ne lîam uerbofior. nbsp;nbsp;Eft quædam laad^i^

Lauihtio per di ratio per comparationcm,Græcisquàm LatinisuiîtatiorSicspudPb^^ fomparatione Alcibiades laudat Socratem,comparanscum Satyris Marfîæac5il^ nis.Equidem ut fateor comparationem in encomijspodè incidere,itamihi ûidcturincptum,fi tota oratio conftet comparatione. ut autem leftor intcMi gat,quid fit pet collationcm laudare,dabo exemplum,ut fi quis Maximili^ num Cæfarem laudaturuscomponatcumuirisaliquot omniumconfenljj fummis,puta cum Alexanclro Magno,cum Iulio Cæiàre,cum Traiano,cu , Probo,cum Antonino,ac decerpens quod in fingulis fuit eximium, dat Maximilianum in omnibus fuiflêparem aut etiam faperiorê. Hocgc/ nus cenfeo parcius utendum ecclefiaftæ, uel quia ignauum eft,uel quia inu’ diofa eft omnis comparatio,tefte prouerbio.Quo tarnen noftris remporta busquidam immodicèfuntufi,non finegraui multitudinis ofFcndiculo.A^ ddit ut dum Ecclefiaftes D.Franciftum ad om nes ccelcftis hierardii^rocai nes deduccFet,confeflores,do(ftores,uirgines,martyres, prophetas, ^pco/ phetis maiorem loannem Baptiftam, deniq^ adipfbs feraphicos/p^w^ atqp ille ubic^ audiret,Afccnde fuperius: uentum fitdenitp ad facratiflini^ Virginem quæ filio aftîdet dcxtra:et hic audiuit, Afcende fuperius.quuni'quot; hil lupereflct, nifi fîlius dei, non aufus eft ait pias Chriftum è fuo tly^J’ dcpellerc,amp; tarnen clamabat nondum eftê repertum locum illo dignu-hi»^

quutn hærerct laudator, amp;nbsp;fubinderogaret, ubi coHocabimus pâtre»’’ ( nbsp;nbsp;drum,quidam è turba morofîor,Si deeft inquitjocus, çolloc^ iflun’'”

mcumdîmultp abrjt ècôcionc.Nec ulli laudi'businuidiofîus aïcum,quàm quîiniuserantdiflîmilIimimoribusôiuâa.ContraiJi’*’^'^ cant Auguftinenfcs efFcrebant Augufti'num fuum:nec à conut tfjs

• cifcum tcmperantcs:Dominicani Dominicum ac Thomam ôi Sencnfem ultra æquum cfFerebant.Nimi'rû hic ed afïcôlus quæq^ proui'ncîa fauct fui patrom' Iaudibus:ut Romani fauent ri Paulo,PanïîcnfcsDiony(io,HcIuctr, GallojGcrmani tori,Angh' Gcorgi'o,atf^ item decætetis.bJam hæcexempli uolo ditfla.Interdum rixa exit in puonam.Non amant ad iftui”

Ptnéii lam illad non eft recentis exempli diuos confi»^*^ reculé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;imperitç multitudiniscommendare lt;nbsp;Et hac

de RATIONE CÖ NC. liber II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;157

gisinclarucrunt. Verum hæc gloria diuis ingrata eft qui hocipfum quod habcntucrxiaudis deo tranfcribunt.Deforme exemplum eft pharmacOî* polarû,qui menfa in foro poßta often tant dentes eduélos, lapides è üefteis excdos,diplomata magtiatüm quos à morte reuocarint, magnat^ uanita/ tedcnarrantfua præclaragefta quaiftus gratia.Horum no difsimiles funt, ^uos niniium diu tulit mundus, qui circunferunt reliquias ac ftatuas fariéto ruiiijfumma im^udentia iadantes miracula quæ nunqua geftà fünt, ÔC inV terdum plus qu am feurrili impudentia,fœnum aut ftramenta ex latrina for Uflisauthorreofumptajofferuntfinmlicibusofculândajoftendüntcarboz ncsèfocofumptos,mcntienteshisanum fuifte Laurentium. Ab hisexem/ plis oportet uefumEcclefiaftenquàm longiftîmèabeftc.Plurimum enim decetintereflè inter paftorem Si impoftorem.de fandtis rarius loquetur po pulo^ræfertim rjs qui diuinarum literarum teftimonio non funt commen/ ' dati.Chriftus abunde fœcundus cft,ut Ecclefîaftæ non poflît deeftè dicen/ ‘ii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q fingulis diebus quater uelit concionari. Quod (î qua Wp’’’*

lt;lo tempus poftulet ut de fandlisquoc^ dicendum fit^ maxima tarnen conz tionis portio detur Eüangelio Si Epiftolætfi hiftoria fabulofa eft, ne attinz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

§3tquidcm;fi uenßmilis Si Celebris eft, atep a graüi quopiam autore profez ^gt;nô eft necefle totâ referre. Prçcipuâdecerpatjquæproponat,imitanda ’’’^amp;squam laudanda. Velut in uita Nicolai annotatu dignum eft, quod 3uro fuo trium uirginum pudicitiæ confuluindocens Si hanc eflè deo gratâ tlecniofynam,quû uulgus hominum non putet eftêeleemôfj^nâjnift quod ^onafterijsautpublicismendicisdatur.Præterea quod nd priusredrjtad ^^'''§tiitatem,quàm uidifTctunam elocatam filiam.Bene utentibus,addeti quod furtim dédit à folo deo mercedem expelt;ftans,iuz

^f^'loftrinam EuangelicâjNefciat finiftra tua quid faciat dexterà tua. Mi' Attila tion tcmcrc admifeeat, fî qua tarnen infignia funt, ab autoribus non leuibusproditajprxfertim fi contineantaliquid quod non folum miremufi fedimitemur etiam,fi'c commemoranda funt,ut fimul agantur gratiæ deoi Sipopulusad exemplum prouocetur.Talc eft quod reftrt beatus Augufti nus, quendam grauiter periclitantem ob fiftulas in poftica corporis parte cnatasjoraffeamicôsquioffïcqcaufaaderantjutprecibus implorarentauz xilium huminis, fimulc^ ipfum procubuiflè, poft preces omnem protinus morbicruciatum abfccftîfiê. Hoc miraculum docet quanto fatius fit in maz lisgrauioribus ut ferri poflînt,ad dei prçfidiu,quàm ad magicas artes co fugere:tu quanta uim habeat multorû unanimis deprecauo. Videtur olim biffe mons,ut fî quod recens miraculû accidiftet, facerdos apud populu rez fatet-Sed quoniam epifeopis prjs magis quàm eruditis aut cautis,eft enim ttedulafîmplicitas, multa obtrudebantur confîéta ôi inepta, iam^ diftiifa per uniuerfum orbem Euangelica dodtrina, non perinde opus erat miracu

O lis

158

|is,paulatim cxolcuit eéi confuctudo. Ne cómemorcm quod miracublt;jnay dam ædunt magi,amp; impn dæmoncs, qui fc transfigurant in angclosb cis.Et in his quæ à uetcribus prodita funt nc nulla Icguntur, quænôufqut/ quacp quadrant fana: doôtrinæ,Teftantur hoc Dialogi bcati Gregorij uita Martini àSulpirio defcripta, quçt^ referuntur in adis bcatiFrancifib uita CatharinæSenenfîs,amp; aliorum coplurium. Non tamch defuntecclcz fîç miracula,ncc refrixituigor fpiritus,fi' modóuigeatin nobis ffdes.Scd fp‘ ritus miracula/erè funt beneficia,qualia fuerunt Chrifti, nbsp;nbsp;de generequi/

txhorMoriu demlaudatoriohaclcnus.Rc(Htcxhortatio,qux parseft fuaiorijpotius quam diucrfa ipeciestnifiquod qui fuadet,docetargumentis: qui exhortât turjftimulataffeótibus. Hic præcipuas tenent,laus,expeótatiopublicajff^^ uid:oriæ,fpcsgloriæ3nietusignominiæ,magnitudopræmij,ôi horror nç,exemplorum illuftrium commcmoratio,amp; maxime domcfticorû.I^'’^ f artet exhor gcæina eft,rei,et peribnç.Rei magnitudine dxtimuIabimuSjfioftêdenniu^ fûmmoperepium,magnificumj 8C haëlenus àpaucis autànuV

lo tétatum. A perfona cohortabimur,fi dixerimus unius que hortamuf tutem eife tali parem facinori, ôi fî quæprius egrrgiè geflît, in animuffl uocabimus,exigentcsutpulcherrimiscœptis, dignu imponat colopho^^' Ita Paulus Galatas exhortans ad perfeuerantiam. Currcbatis,inquit,bcne’ EtjAntcquorum oculos Chriftus lefuspræfcn'ptuseftcrucifîxus.RurfuSr Teftimonium perhibeo uobis,quôd fi potuiftetis, oculos ucftros cruiH^^'^ et dedifletis ifiihi.Turpiftimum aut cft,à uirtute degenerate,in quaofo^ hominé femper feipfum uinccre.Et fœdû eft,laudcm uirtute parta libus fatftis perdere.Egregios animos olim præftitiftis in profligano'y üt cis,nûc cofdem aut illis generofiores præftate aduerfus hæreticos ccfW cxi tium uniucrfæReipub.Chriftianæmolientes.Hanc tarnen partêalitertf^^ dlarct Imperator exhortans milites fuos,aliter Ecclefiaftes.Hiccnim loq^^ tur religiofiusîSitis animo forti ac fidenti,imperator uefter Chriftusqu'O® bis tum fuggcflîtmcntem intrcpidam,ut fupra humanas uircs auderen^, !ƒ dem nunc proférfto aderitjK hoc quidem præfcntius,quo grauius culum.Maior autem eft de illis expedbatio, qui fuperioribus facftiscgtegiu ■xpeÂrft/ô aliquod fuilpecimen dederunt, Vt Chrifti præfidiotüciftisin torfflcnt^ quid aliud expédiât populus Ecclefi^,nifi' ut facillimè conténatis falhces e licias.Item,uidetis quantum alacritatis addat his qui nihil aliud funt qu^ homines,quum magnis 8i multis fpedlatoribus facinus aliquod tunquâto magisoportetuoseredlosanimosfumcrc,quiiuxtaPauW^ P dtaculum fadli eftis deo Si. hominibus. In uos inrenti funt totiuseet^bæ 0/ cuJi, ueftri certaminis fpedlatores habetis dcumcumuniucrfacceld^J^* ' tia.Fauét ueftrç uidtoriæ,ncc fauent tan tu,fed uotis adiunatquocpdoli^n G fuccubucritis, Nee mediocre calcar habet certauidtQriæfpeS.Nolitcditp'^'

3

f

DE RAT IONE CONG LIBER 11

tereuiresproprias. Ex uobisipfis nihil poteftis/ed cogitate eum omnipo/ tcntemeflequipugnatinuobis. Nccuos tcrreantuiresautartes SatanXj wm hofte iam olim fradló proftratoi^ uobis res. ilia uox ducis ueftri fem/ Ptrinfonet auribusueftriSjConfidite,quia ego uici mundiim. In hocfi to/ Um fiduciam ueftram collocaueritisjuiciftis SC uosgt;mihi crédité. Ad eudem niodumtradabit locum de gloria ßiignominia. Homines ethnici nihil pe g/oj-m ighó/gt; ficulorum refugeruntjquidam etiam in certam mortem femet uolentes tra/ ilidcrunt,ob inanem gloriam:uidelicetutaudirentftrepitum applaudentis ^tbæjautinforo ftarentæneijfaxeiùetautjquam illi drjsproximam gloria ducebantjcurru triumphali,miniata facie ad Capitolium ueheretur: amp;nbsp;nos ^uibuspropofituseftapplaufus totiusciuitatiscœleftis, quibusin tutoeft Icrnpitcrnustriumphus cum imperatore noftro Chriftojeuibus etiam in/ rommodisfraóti uirtutcm deferimus Z Illi prius habent mortem oppetere,

apud unum populum ignominiam conflaremos ad pietatcm no ex/ timulat Qffæ 3^ fempiternæ ignominiæ metus* Horrenda ignominia eft, à ‘IficótubcrniOjad Satanæ partes deficere.Vera gloria eft,audire à deo, Ve Utebenedióli. Vera ignominia eft, difplicuifle deo amp;nbsp;omnibus fan ólis. A fobilibushiftoriographisproditum eft, Decium Syllanum Manlij Tor/ 4“ati (ilium paretis iudiciocodemnatum, necad aliam pcenam adaótum, *’'^'ttàpatris conipeeftu recederec,ßbi laqueo confeiuifle necem. Et nos æ/ ^t^oanimo fcrimus,a fupremi partis oculis fubmoti in æternum.GIorià po teratfub præmfj nomine comprehendi j docendi tame caufaTeparauimus, Prttmij tndggt; SUoniam mcrcedis uocabulum latius patet.Qui mundo militant,quid non f^tuntjutcenfum aliquem aut magiftratum prxfedhiramue fibi paret,tcm/ potaiiam ac mox auferendam.Quanto præftantiora funt quæ tiofter dux ptomittit fuis militibusfCentuplum in hoc feculo,amp;: uitam æternam in fu/ ^rodncomparabile bonum eft,tranquillitas animi fibi bene confcrjiSi fecu ra mens,ut ait illc,quafi iuge conuiuium. Summa dignitas eft, efle filiu dei: Iûmmushonoseft,cooptatumelfe inordinem omnium fanótorumieftè templum fandi fpiritus.Summç diuitiæ funt,heredem eflè regni cœleftis.

Verafolida^ félicitas eft, cótcmplari uultum fupremi numinis. Hæc tam Uülta, tam eximia bona nobis pollicetur deus,cu^ his omnibus feipfum, fihoftem bonorum omnium deuiccrimus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A cæteris item affeólibus

licebit admouereftimulosjuelut à miferatione, ab odio,ab amore, inuidia, (îucæmulatione. A mifericordia fubdentur ftimuli,fi periculum,fi calamita tern SC innocetiam corum ad quos tuendos hortabimur, ob oculos pofueri niusjpræfertimfî quosnobisnaturalisetiam commendataffcólus, ucluti gt;nbsp;patentes, liberos,uxorem,patriam:quibus tarnen potcntiorcs decet efle fpi •

• tusatteCtus.hthnici pro fibi charifsimis nec ferru timent nee igne:uos pu/ tateuniuerfosfencs uobis efle patres,uniuerfos æqualcs eftc fratres, uniuer

o z fos

I6o , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESIASTAE SIVE -

fosiuuenes efTe filios, hos omnesuna uoccfimul cum ipfamitreEccle^^f in extremis conftitutosueftrum implorarepr^'dium. Qui Rcri poteltjUt AioJiocrd/ horum opploratu noncommoueantur uifcera ueftraC Abodio,ßpoa3/ mus ob oculos, quâtam quami^ miferandam am'marum i'n cccIcHa ftrage ædant hæretiei. Ab amore fîmul amp;nbsp;odio Ge,In ueftra ui'rtute Gtum eftgt; utey

glon'am auferat:Deus,cui uos totos debetis:an Satanas,pcrpetuusöi tap tabs hofhs.Nec uos exti'mulat alten'us tanta benignitas,altcnus tanta male/ uoletiaclnuidiam quidem oportet abeflè à Chhftîanorû moribus, tamçtli eft quædam æmulatio laudata in bonum,quç maximèlocum habet in exe ph's,præfcrum infignibus,fmparibus,ac cefebratis:de quibus fuo diccturb poftulat,ut exhortatio leniatur,ne quid offendat ( nam quidam fie exhortantur,quafi' exprobrent ti'mi'di’tatem aut focordiam) id incommo di aitabit:ur,Ci fpecie gratulati'om's adhortabimur, non ut extimulemus ceb fautes,fed ut fponte ad honefta currentibus gratulemur,aganiusc^ gratias deo,qui' tam egregi'am uoluntatéi’nfpirauerit illorû am'mi's, utnulliusegeat exhortarione. Hoc temperamento potifiimum egent am'mi'ptmcipumac / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuitum,quibus interdu ob pubh'cam utilitatem obfcquêdum eft, fedeitta

aduIationem.Nec fegnesaculeos habet obfecratio ÔC obtcftatio,quanôin/ frequenter utitur amp;nbsp;diuus Paulus,uelut ad Romanos duodecimo,Obfccw uos fratres per mifcricordiam dei,uc exhibeatis corpora ueftra, hoftiamui/ uam,fan(ftam,ac dco placentem,ôfc.RurfusEphef. quarto, O bfecroiW uos ego uinÄ'^in domino,ut digne ambuletis in uocatione qua uocatieft“^^ ÔCc.Similiter ad Theftàlonicenfes, Rogamus Ô£ obfccramus uos frairesin domino Icfu, ut quemadmodum accepiftis à nobis quomodo oportetuoS ambulare et placere deo,fic amp;nbsp;ambuletis.EtPhilemonem pro Onefitnofa uo obfccrat triplici nomine, Si quod Paulus, Si quôd fenex, Si quoduifl/ (ftusob Euangelium, Itidé ad Timotheum,Obteftor corâ deo Si I«u Chrifto qui iudicaturus eft uiuos Si mortuos,ôi per aduentum ipßtis^/^' gnum cius,prçdica ucrbum.Iterum ad eundem,Teftor coram deo et fto Icfù,ôi elecftis angelis cius,ut hæc euftodias fine præiudicio.

pere^ilo‘^^m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^*^epilogum,hocpaôtoî Obteftamuruosperegregtam

quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;laudem antehac apud deum pariter atcç homines ueftra pietatcparta,per

calamitatem et pcricula fratrum indigna patientium,pcr fi'dem quam impe ratori Chrifto,percharitatem quâEcclefi'æ,quæuosin Chriftogenuit,de betis,pcr æternam felicitatem quç uos pro rebus bene geftis manetincœie fti patria,ut in hoc pulcherrimo negocio animos uobis dignospræfttns.

ï»a/ô«rd(/wi nbsp;nbsp;Mitigat Si illud exhortationem quemadmodû Si admonitioncm,fiex/

xtiomitigitt hortator fuam perfonamadmifeeat, hocpaôto: Agedum fratreschanflî/ mi,fatis hadtenus indulfîmus carni,pofthac èluto rcrum mundanarum en gamus animos, militemusbonamaefidelé militiam^quam Chrifto in ba/ ‘ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptifino

DE RATIONE CONC. LIBER II

pöfmo profefli fumus,6i contempris hui'us ui’tæfalfis luxta ac falÏadbus bo nis,toto pedore ad xtcrnum i'IIum triutnphu feratimr.Tantu dc genere ex hortatorio. Reftatconfolaton'uscuius frequens ufus iticidit,tu pnuarii-n,tu publicèjUeluti in perfcquutione impîorû, in bello amp;nbsp;obfidione,{n peftiletia

fame.Quo de genere illud in fumma pr^fecipi potcft, duplicé eflc 'confo/ Undirationetn* alteram, qua iimphciter oftendimüs aut omnirio non do/ lendum,aut moderatius eflè dolédum: alterdj qua fatemur efló iüftiÜïmani «Jolendi caufam,cumlt;^ affeétum in nos ipfos transfcrinlus,quê alteri cona . •nut eximcre,Vehcmens enim dolor refpüit omnem medelam, amp;nbsp;odit dif/ ffntientem.Cum bisigitur arte agenduiti eft,quodfölêtperitimedici cum ps qui certo dcmcntiaï gencre laborat, ut exiftimet fe mortuos eflcieot^ no-bntdbum capercjnec^ cum quoquam uiuó colloqui i àut qui fibi uidéntur babcrc nafum prodigiofæ lohgitudinis gt;nbsp;aut taurina in capitc cornua. His ’'ooalitermederiqueas,qüàmiitcquoqp fingas mortuum, Qihocfacoad

admiffus,cibum in conipedlu laborantis capias,aut ingreflus ff •’’destemirari tarn immaniacornua.Fiótus aflènfus facit fide t K qui fabo/ fîtuiciflîm in recipiedo rcmedio afléntitur»Nó hçceft hypocrißsjfed Chri ^nàcharitas,quæ omnia fît omnibus,ut aliquos CHrifto lucrifaciat. Bo/ ^fpes fanitatis eft, quum uulnera patiuntur medicæ manus contadfum. ^ocimpetrato primum lenienda funtmala jtnox oftendedum, quæ mali Y^edifcruciant non efle mala fed bona.Hic prudenti Ecclefigftç difpicien

eft,quæ res efticiant,utmolefta xquiorc feramus animo. Moderatius *^tnus,quænobis funtcu omnibus,aut cu quam plurimis comunia,ucluti JJ’ortem quç neminem habet eximium,fîue humilem,fîuc rcgem,ßue fenes quot;“düuencm.Hanc igitur impotenter ferre, quid aîiud eftquàm indignari quot;OHiinem quod homo ßt natus,nó angelus. Item morbû,pauciftîmis enim ^^‘'ögitnon xgrotare,Pra:terea,quxlicctatrociaßnt, tarnen diuturnaefte •’on poflunt.In hac autem uita nihil poteft eftc diu,quum ipfa uita nihil fît, oiii temporis pürttftum.Sed illapræcipuc,qux non folum fi'nem accipiunr, •tdprobreuimcerore diutiham adferutuoluptatem .Tabs cftpœnicenuu oolor,ôemarcyrum in totmentisccttantiürri,autanimam agentium»Quin 8ßllaminusgrauiter ferre decec,quæ nobis ipßsaccerßuimus,noftrafpon/ ’ Mropria^ culpa, ucluti febrim c crapuU contfadlam i aut è fcortationc bcram fcabiem, Latronisuox eft in euangelio, Nos digna fadlis noftris •edpimus, Quidam indignius ferunt, quod prætét metitum accidit. Im o ^moderatius conucnicbatdolere,quodinmalismagnüm habetfola/ ygt;tedh confcientia.Quod enim innocenspatitur,cedit in cumulu pietatis. J’Mu Qi neeeflitas minuit dolore. Ita feipfum cofolatus eft Dauid, extin Jopuero que adamabat:llle ad nos redibit nunqua,nos ad illu properabi •’s.In his igitur qux nec uitaripoflunt,nec reuocari, fruftraneo dolore di/

o 3 fcruciari

ECCLESIASTAE sive

fcruciarhquid ali'ud eft qu àm fibi' i'pfi conduplicarc mifenatndam tapatimur æquiore animo,quemadfnodum ait Comicus, Notam^j® Ia non funt. Ad omnium moicftiarum alleniationem plurimum habettno menti,fî nobisper(uadeamus,G'cuti res habet,nihil horum temere aecidere, fed diuinitus immitti, fiue ad purgandos nos,iiue ad reuocados ad uita cor redb'orem, fiue ad exercendam patientiam noftram,amp; augedam coronal noftram,ut in his omnibus oporteat gratias agere deo, tantum beamus obmurmurare.Etenim quæ nofttæ imbccillitati uidétur maUue/ ra funt bona:ôi abfurdum eftamara nacdicorum catapotiafortiterdeuof^ re,dei medicantis manum ferre no pofle.Ixnit et comparatio çgritudineni' Ita Teucer apud Flaccum, O fortes peiora^ pafïî Mecum fæpeuin uino nunc pellite curas. nbsp;nbsp;nbsp;In tanto grauioribus malis fortem öi inuióluw

animum præftitifti,non decet ut in hoc incommode tui fis diflîmilis. paratio aliorum malorum: quemadmodum narrât de philofopho,quii^ moderatius doicntem iuflîtin locum æditum afeendere -, undetotius urfgt;^ eflêcprofpeôlus,ôi èfingulisædibus quoderatmaloruminunumaccn’| coferre, ac fecum expendere, num ex eo aceruo in partes æqualcs diuiio letfuam accipereporrionem.Quod fînollct,moderatius ferret fuam nam.lté ilia quæ grauibus honeftis«^ de caußs patimur, yelut quæ pro da fide catholica,aut reparâda rei Chriftianæ tranquillitate, aut pro patna» uxoribus ac liberis. Ad hæc iuxta Sapientis diélû, fpes prætnrj minuitoquot;” flagelli.Hic Ibcüs eritilli Paulino^non funtcondignæpaflîones huius^c®^ poris ad futurâ glorianl quæ reuelabitur in nobis.In fumma, non mali leuamen eft uoluntas perpetiendi mala,quemadmodû ait Cow® r ’ In re mala bonus animus dimidium eft mali. Ab his ferèpartibusfütnitur , nbsp;„ confolatiojpretereas quas cumcæterisgeneribus habet communes.

'^^'^enuf Rcliquum eft uATi/tN'nxô// fine quod mollius eftuerbum, Conuenit enim hoc euangelicç manfuctudini,ut Ecclefiaftesadmont^*^ riusquàm obiurget. Quanquam interdum enormitas fcelerumexi^^jUt Ecclefiaftes faciat, quod facere iubetur Efaias : Clamajneceftèsjquâ^®^^ exalta uocem tuam,amp; annuncia populo fcelera eorum,8C domui Uoo

eorum.Idem præcipit beatus PaulusTimotheo,utarguat Si intrepet» fed euangclicæ manfuctudinis memor,uino admifeet oleum: Obfect^ jn/ quiens.Et,Cum omni manfuetudine.Rurfusad cundé,fatetur feripror^^P diuinitus infpiratâ utilem eflè ad docendum,ad arguendû, ad corrigendu, amp;nbsp;ad eruditioné quæ eft in iuftitia.Nimirû indicâs que oporteatefleicopu reprchêfionis ecclcfiâfticæ,SC quo téperamento debeat elle mitigata-oi ico pu quçris,ut integer fit homo deiad omneopusbonû apparatus,Neclatis eft arguere uitia,fed doélrina prannittenda, quæ perfuadeat efle ne jhariu quod reprehcnditunSimul oftendenda ratio qua poflînt corrigi fee er^o

»

DE RÀtlONE ^eONCp tîBÈR IT

ÏHemóreuocatis ab errorc cómónftrandum quanto reóli'usatc^etiamfti/ tundius fit per uiam uirtutis hominem deo dicatum ambularc ufcp ad per/ ^cdionem.Hac quidem in parte non leuiter peccatur à quibufdam,qui fan ftitnoniæ fpcciem apud imperitam multitudinem de fepræbcnt 3 libéré ne ^’cam licenter,taxandis hominum uitqsjquicquid enormium criminum di vitw ^iccruntin arcanis confefsionibus,effutiences apud promifeuam multitudi ''ctiijac turn fibi uidétur egregic deteftati uitia,fi fubinde furiofa noce excla/ ^étjQuoabibitismiferiCln culum diaboli,ad trigintamilia cacodæmonu quot;eignem çtcrnum:haudperpcndentesquafdam eiîêfcelerum fpecies,quas ’'ôexpedit apud populum traduefifed expedit i^norari.Quod genus funt, pfodigiofælibidinum forme,artes magicæ,aliaqp quçnimis accurate repre ^Mificeftdocuiflc.Eftenim curiofum ingeniû hominum. Qiiorundam ^gitioru etiam ipfa comemoratio contagiû habet. Quàm igitur ineptu eft côdone qux pueros habet amp;nbsp;uirgines ac uiros etiam fccminasq^ quaplu fimplices amp;nbsp;huiufmodi moftrorum imperitas j deferibere quomodo ’’^^fituscum uxore triginta modis committat crimen capitale, quid fit præ/ f'’^^fc,tnaftrupare,irrumare,criflâre, aliæt^ innumcrçfpecies abominanda f'”^gt;nimundiciarum, ufcp ad coitum cum brutisanimantibus.Quanto fa/ p^fteorum confulerc fimplicitati, SC innocehtiæ, qui nunquam erantfuz horrenda monftra inter Chriftianos inueniri. Eft his redar/

doccrc.Audiui quofdam, qui uidebantür hinc etiam laudem ca Pf^'^^’^uodiftamyftcria tamexaélè noftent. Satis eft in gencre crimen/ P'^oponere,nec id abftç horrore SC abominatione:exempli caufa,fi traëlan ^^efictlocusepiftolæ ad Romanos, ubiPaulusdifferit quomodo deus WiaehtphjlQjèopl^os Græcorû in reprobum fenfum,aut quamobrê fub/ ^^ffafitSodoma-.fatis fucrit apud populum dicere, Erat (cclus abominan/ .’H^oduixaufi'm nominare,quomodo præter natutam mafculushabeat ^^fûtnafculojfœminacû fœmina.Hue turpitudinis olim peruenerat Gen/ ^^tnitnpietasjàquafpcro Chriftianâ gentê eftè immunem, licet alibqui li/ ’dinum fit plus fatis.Similiter qui deteftabitur magicâ impietatem, no eft '’pus deferibere,quib. modis fiat diuinatio ungui aut cribro,aut quid terât, ’’’'foantdicantûcmaleficæ,quum excitant tempeftates, aut quibusuerbis jeentur impii fpiritus,aut defunôtorû animæ.Satis erit cû abominatione ’^^te,fortilcgia,incantamêta,uentriloquia,necyomanticen,pyromanticeft, malcficiorû fpecies,quoniâ auxilio dæmonu excrcétur,habere, fi •’fxpreflam,certè tacitam cumillis confpirationcm,acfummætrinita/ ^uiurationem.Idem faciendu in leuioribus criminibus,qua: fie reprehen

O 4 denda

164 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n -----------------

dcnda funtjUt uitentur,non ut doceantur. Reélè arguentur qui in mcfdbus imponunt emptorüG'militer qui farinam,qui uinum Si ceniiGa uiuantiquos oftendet non folum furcs cflè,fed etiam uencficos.Furti genus cfl,pro pur/ pura uendere quæ non eft purpurajaut uitrum pro gemma ucndcrc. Veoe ficf) genus eft, uinum itamedicatum uendere,utbibétibusmorbü autmor tem conciIiet.Quibusuero modis corrumpant,non expeditdocercjneeue/ niat quod apua B rabantos accidie fœminæ euidam cetaiGanx^ Eccleiîaftes declamarat in eos qui fie imponerentpopulo,quod ceruifiae iatn uapefeenti, quo uiderctur recenSjaddito fapone mouerent. atep ita fpuma difsitnularct uapam.lllareuerfadomum negabatfeunquâaudiflecôcioncm cómodio^ rem.Nâ antehac,inquit,multo mihi damno fuit,quod euanidam ccruifiam nemini potuerim obtrudere. Alius acceperat in cxotnoloQcß, fc uicino cerui (iaho(nec enim ngulus tantum inuidet figuio)hac arte corrupifle ccruiham, ut fcobinæ,quæ folet alueo canalis imponi,quo per earn liquetur aqua hau/ fta e flumine,admifceret (aponem.Qua re fadlum eft, ueuniuerfa codiocß derer infeliciter, At€^ ita mifer ad pauperiem redadtus eft. Hoc apud donem tacuifle præftiterat. Satis erat dicere, hoc facinus multo dîgniuscv fe fufpendio quam furtum.Aduerfus furem cautio eft,aduerfus hæc ncqu3 quam.Expcdit in mulieribus deteftari fucumifed quot quibufi^ modisfü/ garum fulcos complanent, quibus inducant cadorem ac ruborem in gen/^ quibusadd^tlucem,quibustingantcapinos,quo pulucrepingantotnbf’ nonexpeditdocerepopulum. lam funtquifriuoIaacridendaw^S^^ in(èlt;ftâda,magnis tragcedrjs exaggerât,prçtermiftîs ijs, quæ uerèhoue da funt crimina.Me iuucne omnia fuggefta perftrepebâtclamonb.inhtas crepidas, in longa roftra calceis addita,in flammcamuliercularum candw^ ta ac durata liquaminc,cx alumine ni fallor, amp;nbsp;fimilagine temperato,autquot;* fuffufcata fuligine» Audiui paftorem quendam fub Pafehæ diem tem populo, fe non prçbiturum corpus domini geftantibus latas ni abijeerent. Alius clamabat in plumas,alius in magnas rugas, quiba^*”^ pti ueftiarij cœperant onerare miferos fœminarum lumbos.Quidan’ txco gitaratacre falfiimc^ did:um,comparabateasfi'ftulisorganoruni i;um,addens,iftas fîftulas inflabit diaboIus.Nec deerantqui uoeifetarentuf in caudas,quas uuîgares fœminæ magnatum exemple prouocata:,clt;^Py rat à tergo trahere, clamantes illis inequitare cacodæmones, Interau*^ a ouinendus eftpopulus,utueftitus fit Chriftianis dignus jnccfptu^^’”^;^ precio notabilis. Sicutbeatus Petrus hortatur matronas, utuu'ameu/ turn cxiftiment,animum modeftia,pudiciüa,cçtcrist^ uirtutibusoU’^^'^”’’ potiusquàm capillosarte complexes,aut aurumgcmmasue,autaioqui ueftes preciofas lt;nbsp;Redlumefteas admonere ut in publico tegantca,quæ pofsinteorum oculos follicitare,quibus placereuellé flagitiumeft.pau^

DE RATIO NE CONC» LIS. II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. (6$

eft, (î ûi'n's fùis domi pulchræ (înLPorto quum multus luxus fît l'n ucfîibus, tnukat^ etiam inepta,tarnen quidam pueros ac pucllas eodem cultu ornât, (ji^o utuntur ipfî.Puellas oncrât caliendris ac uittiSjdupIici l'nterula,quarum îxterior habet caudam fîbula ad cingulum à tergo reuolutam, Addunt ca/ ligasôicakcos fuppaôtos» At quid inuiilius ad ualetudincm,quàm tenera corpufcula ad iftum onerare modum,ne pofsint fuccrefcereîSic amp;nbsp;pueroru capitaonerantpileo duplicijatismarginibus, quod uirili quoc^ capiti poP fîteffemoleftum, bispeccantes, -Si quôdofficiuntualetudiniinfantium,6i Çjuôd ante tempus docent eosluxuriem Si fuperbiam » Hæc Si huiufmodi

Ittiukafuntquidemadmonenda,fedamanter acplacide. Ac fæpenumero pUcffîdtfobria moderatat^ admonitio, quàm furiofà uociferatio. Illud pcitiusadmonendum,quôd in quibufdam Germaniæciuitatibus mulierea •Qccdunteredlæ ac propemodum refupinatç, fînunt^ fibi à uiris aperiri ca

I P^fledigcnua,ipfæ nihilo plus honoris exhibent, quàmfîinfîmæfamu/ . , '^bqucrcntur.Quid hocexêplo deformiusCMulto aliud fuadetferiptura, etiatn ipfa natuia,quæ uiris addidit autoritärem, fœminis uerecudiam

äfßiodeftiam.Verum in hune campum altiusingreflus fum quam deftina Sunt qui reprchendendoadulanturpræfertimmulierculis deli/

IJ?^‘^;4^ætacitacum uoluptate audiunt prælongas caudas,quasà tergo ^““’Etaliquisbenenatus, alioqui nephas eflettam fplendidum occupa/

Item latas manicas ad terram ufcp porred:as,necit^liudutiles, utonerent brachia, lautas menfas, elegans famulitium, pedifequas ’■'^piôlas, ccenas in multam noólcm produétas, fomnos in multum ''^’’’ittiultum temporis ôi operæconfumptum in comendo.Tandem pro magna ftipante catcrua,tum oculoslubricos,fraôlum incelTumjôS ^^^'îiiufum,aliaslt;^ id genus nænias depingunt non fine fpecie nequitiæ, /^^dtîiifcentdiôlcria quçdâ feftiua,quæ rifum moueantcitiusquàm pœ i^'fcntiamjqnæt^ reuerfædomum heroinæcômcmorentinconuiurjs utri/ ‘^3tur.Nam hoc genus hominum quemadmodum gaudet depingi in ta/ . ^'^’’ta amat ÔC lingua depingi. nbsp;nbsp;nbsp;Rurfusali')fîcrcprehendûtuitia,quafî

'^ideâtîuelutiquum depinguntquàm molliter acfuauiteruiuantdiuites» , '’dus alij qnaß homines oderint,non uitia. Verum oportet Chriftianam '’ionitionem procul abefie à fupercilio Pharifaico. Id fi'et, fî in reprehen/ f^clodicamus nosdolereueriusquàm irafci,fîquædam mitigemus: que/ '’’odum Petrus ludæorum, qui dominum crucifîxerant,impietatem ele/ I ’dicenscospcr ignorantiam peccane,ôi culpæ partem in ipfa rerjcit tem/ 1 r ækôuertiminiinquit,àgenerationeiftapraua:fîcutôiPaulusapud Az ' tiæh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;drjs colentium,rerjcit in tempora ignorati

I nbsp;nbsp;^cenus adeo difsimulata.Sic quçdâ admiffa funt cleuâda,nûc ætatis,

^’^'isobtétu,nuc magnitudine têtationis. Minus aut fæuiet in reprehé dendis

dcdis alicnis,qui fecu reputarit,fc G nó rjfdem,ccrtc patïbus autfortaflc gra^ uioribus uitrjsobnoxium efle:autG non cft, hominem cfle, flcfortaflegtaz uiora commiflurü,G Gmilis i'ndderet tcntatio.Dcnicp G res pofcct indionagt; tioncm,tail's Gt quail’s eft patn's in GIi'u,non quail's hoftis in hoftem. Sentiat qui obiurgatur,iram non ex odio,fed ex am ore nafeijuee quæri uindidam, fed corretftionem.Sic derjeiatur increpaticne qui peccauit,utmox erigatur. Hoc cnim eft quod Apoftolus uocat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hac modcrationePe/

trusobiurgauit Simonem.Docetperniciofam eftepecuniâjquædatur pro donis fpiritus.Quoniam5inquit5donu dei exiftimafti pecunia parari. Dein increpatjNon eft tibi pars nec^ fors in fermone ifto.fcd mox erigit: Pœni' tentiam itaqp age.Vix quifquam æquo animo fert obiurgari ab eo, cuiusui ta palam contaminata eft aut infamis : fed intolerabilius eft ab co reprehen Perfoti^pro/ di, qui Gbi ignofeit in hisquæ caftigat in aIrjs.Hancinuidiam mitigabitE^ prUddmix/ cIcGaftcs,Gfuam perfonaadmifeeat,quemadmodum admonuimusinex' hortatione,hocpatfto,Hominesfumusomnes,nemononaliquandolabi/

* nbsp;nbsp;tutjlicct alios alia uitia magis infeftent.Ipfe pcccator, peccatores admoneo-

SimulerrauimuSjGmulemedemur,ut quorum comunis nunc eft dolor reconciliatis Gt communis omnium gratulatio. Minus offenditobiurgat^ à fenibus,aut publica autoritäre præditis profe(fta,qui quod faciut, ipfoon* do quod geruntjcoatfti facere uidetur. Principum aut magiftratuum pifcoporuiji fcelera apud populum acrius infedtari feditiofum eft.SnF^®^ note malo tolerantur horum uitia. Vtilius eft his imagincm boni ob oculosponcre,etadmonereutfequifcpad hocfpecuIuintucatur-Q,^®, G uidebif utilis reprcheGogt;GtgencraIis:quod oportet eftèperpetuüj , Geri poteftjUt nec certaperfona nec certus ordo uidcatur impctitus.Hçf^* hi uifum eft de genereobiurgatorio admonere,quód ad EccleGaftç mun^s pertinet.Nunc ad id quod intcrmiGmus,redeamus.De ftatibusGuf^j tutionibus,quas Græci salt;r^£? uocantjproIixaGmul Si perplexaeftti'^F Græcos tu apud Latinos fcriptores difputatio: nuc breuitcr ea tanW^^^*”^^ ttdtutcdu/ mus,quçuidét^ufuifuturacôcionatori noftro.Statuseftcaputgenf*'^æ , fdrum fæ Hue quæftionis,ad quod qui dia't,omnia confertjôf quod auditor

puè lpe(ftat:uclutin cauGsforenGbus præcipucfpc(ftatur,an obijeitur,quale Gtjôi quid Gt.Primus flatus dicitur coniedluraliSjßttoin Iis:fecundusquaIitatis,Gueiurisdicialis:tcrtius Gnis, GuedeG'niodu5.1op mojuerum quæritur coniedlurisnn fecundojquoniadefatftoconuen' ’4 t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rituran iure fatftumu'n certiojquoniam de utrocp conuenitjdefinit'oo^S

ritur nomen fadti. Quanquam interdum mutato nomine, crimoo quoQ tollitur. VelutiG Miloeædis reus negaftet àfe Clodium occifuW’*^ flatusconiedturalis: nunc quoniam idfatetur,fupereft aliaconictftt’^^^^ ter utri fecerit inGdias, quæincludit ftatum qualitatis . Namin con

Ce ratione gonc. liber ii

ffljpermfidiasadorientem lutcoccidi. Sic Oreftes non infïdaturmatrem ^feoccifam,fcd nititur ftatu qualitatis, affirmans iureoccifam. Item fi reus tonfïreatur fe fuftuliflè pecumam prophanam è loco facro i furti crimen a/ gnofcatjfacrilcgrj nonagnofcat,dicens tum demu facrilegium eße, quu res facta tollitur de loco facro. AutG'qui rem habuit cum uxore aliéna in lupa^ Mri,ftuprum fateatur,adulterium neget. Aut fi quæratur utru qux amatoz flu odque potione deditjteneatur uenefi'crj,an iniuriæ tantu nomine. Hæc ^fhetorum li te ri s delibaflc fan's eft, ad declarandum quid fit ftatus, !..

Koget aliquis quid hæc ad præconem euangelicuCPrimum ad hoc ualet», quot;f circunfpcdto argumento de quo diefturus eft, ad caput uelut ad fcopumgt;, fiiunia conférât, nec fuperuacaneis ambagibus à re digrediatur,aut dcliran. fifitnilisoratione uagetur, uel aliéna uel etiam pugnantia loquens . Et quâ/ ’lnamftatuutn præcipuusufus eftincaufisforenfibus,quifquistarnenlo/ S'^itut populo,fuadendi, exhortandi, confolandiûe gratia, certum aliquid ^^iproponitquodueliteftïcerc. Id uticp ftatus loco eft. Deniq^ ôê hæcfr.elt; Conieiîur« H^ffutcrincidunt in argumentis concionatorqs, frequentius in priuatiscoU ^urjsautcôfultationibus.Veluti fi quçratur,ubi terrarum fitparadifus,in l’fuDcuscoIlocarat Adam.Etubi locorum fitpurgatoriû,in centro terræ, quo animo ludas tam exigua pecunia uendiderit dominum,

hacfpc, ut crederet ilium elapfurum èmanibuseorum jquemadmoA ^31iasfeccratal quoties : nâ probabile non eft, hoe ilium egifle,ut occide/ f'^fur:alioqui nee reddidiftêt dcnarios,nec feipfum laqueo prafocafict : ftaz

, Quemadmodum fi quæratur quo confilio Satanas , ^’’ficstcntaritdominum.Item ficoncionator hortaturuspopulu ad placan nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;•

iram dci, dicat peftem autaliam calamitatê ob impiam hominum uix ah irato dco immillam.Similiter quo tempore amp;nbsp;quibus fignis intelle/ fueritjdeum uoluiffe ludæorum ceremonias prorfusabolitaseftè, fic ^’^ffitnen lam cflèt, cas fcruarc,Præterca quo confilio filiæ Loth,patrcm ad j^ceftum folicitarint.Item an defunólorum animæuercapparcant, an totu ”°fuatimpofturisdæmonum.Ad hæc,quum caufaIcgisinquiritur, puta, luurinlçge Deus uetuerit arari in boue Si: afino,aüt uti uefte ex lana linoc^ ^inixta.Hanc Auguftinus appellat ætiologiam.iQualitatis ftatus nufquâ QüdiMt»» ^oinciditjquum dubitatur an phas fit clericis aut monachis gererc bellum, pupcrmidum fit Chriftianis rcpudium,qucmadmodû ludæis. An liceat ' Ponfatn légitimé du(ftam,licet nondu cognitâ,inuitam relinquere propter ^'^l'afticeuitçprofeflîonemC’An æquum fit,ut ilia mancatinnupta,donee pfusfueritprofcffus,etiam fi mutato monaftefio aut religione in annos Wdifférâtprofefsioncm C lam innumericafusfunt, in quibus défini/ Deßniti»

c|uæritur,ufura commiftà fit nécne.Item an qui in diplomate pontifiz 1 ''ocorrexeritliteram perperam à notario lcriptam,c6miferit crime falfi .Et 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;an qui

an qui pnnapûpopuli Iibcrtatcm tyranm’de oppritnenti obftitcruntaJm^ Contràrit ferintcrimenlæfæmaieftaôs. Prætereaquum fcnpturacûfcripwraui/

detur collidi'jftatus eft à contrary s Icgibus,ueluri quum Mofî tabulæ dicût, Honora parcntcs.Et Chriftus dicit,Qui non odit patrem Si matrem non ^'“^ôb/îuriim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ambiguitasaütobfcurîtascft in fcn'ptOjftatüseftafcri/

pto ôi fêntenria,uelua quum quæn'tùr quo fenfu Paulus dixerit,Cupioana thema ßirt pro fratribus meis feüundum carnê.Et quo fenfu Francifcus in/ tcrdixcrif fratribus fuis,ne reciperent pccunfam, necg per fe nec^ per alio^ Sût complura loca in fcripturis canonicis,quæ uel ex ambiguitate uerbi, u« ex compoGtione uerborum,uel ex uaria ledtione pariut ambiguitatem.Cs terum quomodo difloluenda fit fcripturarum contrarieras aut explicanJj dicetur loco.Denic^ quum in quæftionem ucnit, utru ma/ gis expcdiat,au toritate publica facerdotibus concedcre matrimoniu, an m/ cubinasreliquast^ immundiciesperpeti. Et utrum fitleüiusmalû tem qui non cotinetcôcubinâ alercjan contra pontifîcûlegcsuxorédnctf^' Et utrum utilius fit rcÜgioni Chriftianæ cû Turcis pace licet iniquâ' an iufto bello confligerc.Nec ulla rcs uetat in eode argumente,fi plûtes ha beat partes,uarios incidere ftatus.Velutin argumêto quod ante retnlb^hu proponemuseflè prçter naturam non alerc proprio lade matrem qnod pc périt,ftatus eftqualitatis.Rurfum quum proponemus,nonefle matte,quæ tantum g*^lt abrjcit,ftatu3 eft dcfinitiuus.Quum proponemus impto^

, bæ nutricis Ingenium per lac tranfire ad infantem, ftatus erit coniedotalii , J Nam dubitart poteft an hoc ucrum fit,ÔC à diftentiente poteft negam

J ^^ùtuen^o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igitur breuiter delibatis ueniedum eft ad inuentionem partium amp;ƒ

propofitionû,de quafupradicerecœperàmus. Hanc Fabiusputat ommu ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efl'ediftïcillimam,amp;:reueranon minima diffîcultatispars in hocfîtaeftn'J

quodmaiorc periculo dicit patronus apud indicé quàm Ecclefîaftesapud populum.Addequod noneftfemper necefte,utquemadmodumantcaat •dum eft, concionator exprimât quotquibust^ partibus fit utendum» Ka/ rum eft autem concionatorem in genere iudiciali uerfari, fed tamcn ab nac fpecie non multum abeft,quum efuggefto difleritaduerfus lud^foSjhærc/ ' ticos,autfchifmaticoSjautctiam paganos.Hicinterdûaduerfarij miniftrât defenfuro propofitioncs. Veluti fi quis i ta proponatiquum alia multa,jum ƒ« nbsp;nbsp;nbsp;præcipuc nobis intendunt Chriftiani nominis höftes, infantiöd*b,ma

Iefîciû,Sf rebellioncm aduerfus principes ac magiftratus.In his tribuserunt 1res ftatus : quum dieet, nihil alienius à Chriftianorum moriBusqu^m in/ fanticidiû,ftacus erit inficialis.Rurfum quû ad fecûdam obiedione refpoty debit,nó eft rebellio,fcd pictas,non obteperare principibus impb bus,ftatuseritqualitatisaut finis. Ad tertian! fi dixerit,noeft maleficiujic« Iacramentum,quû uerbisper Chrifti fidem efficaeibusconfecramusaqna, J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;panem

DE RATIONB C O N C, LIB» Il

pancm ufnum,ac pcccata remitrittius,dæmones profligamus,Malefîna, ‘ftttiôtiùtn auxik'o fîunnftatus ent defînitiuus.' Aut fi quis aliquoru calumz ntjsrefponfurusjita partiatur. Tribus potiflîmum nominibus nos infimuz 'âtaduerfarr). Primum quôd fîdei parum,operibus plusçquo tribuamus. feinde quod pcccan' originalis uim nimium attenuemus. Poftrcmô quod Pontifi'cum conftitutioncs æqucmus præceptt's défi Hic partes no excogitâ Wcd ab aducrfarqsfubminiftrantur.Qualiscft ilia partitio Marei Tullrj pro Murcna,citra cxceptionem laudata. Intclligo indices treis totius aceufa ôonispartesfuiflc,ÔCcarum unam in reprehenfi'oneuicæ,alteram in conten ^ne dignitatis, tertiam incriminibus ambitus eflè uerfatam.Nihil haepar ^'tionelucidiüs, nec^ quicquâ eft fuperfluum,quum uniuerfam caufam cô/ P'tdatur.Quod fi cofufa fitaduerfariorum criminatio,qui défendit ingenq büdcm niercbitur,fi criminum accru um in certos ordines digérât,partibus '^diftributis , ut nihil omittatur quod ad rem pertinet, ne^ quicquam re/ ^Mct.Redundat aufcm,quod feparatim ponitur, quum in aliquâ partiû comprehenfum,ni(î caufam reddat,quur cohærentia fcpararit. Cætez f'Jiïiubiaduerfarius orationem fuam digeflît in partes,non femper conuez D’uißotiifpar ^'ttaseodem ordinerepeterc,præfcrtiminpartitionequæperfidlionêgra no femper ^'Dusperuenitad fummum. Quod genus, fi qui tyranni fi'liu occidit,cuius P^fer dolorisimpatiens feipfum intcremit,ita diuidat.Si tam egregium faci fpo„jendo ’quot;’Süoluiflcm tantum amp;nbsp;animo conccpiflêm ) nónnepræmio dignus uidez

tantum aggreflusfuifiem, QC hoc animo tyranni arcenftfcendiflcm, 'öamß dcfuifict mcceflus,an putaretis negandû efïè præmiu Si uel unum ’t’-lliteni intercmiffem,an non uiderer præmio dignus. Si fîlium tâtum oc •^^iflem, pâtre tyranno crudeliorcm ô^tyrannidisparatum hæredem ,an 'J^g^retisprætniû Nuncprætcrhæc omnia ipfumctiam tyrannum occiz ^'^dclius,quàm fi mea manu trucidaflèm. Sed fingite hune exitum non ™gt;‘ieconfequutum,an nô fuftulit tyrannidem, qui tyrannû omni fatellitio ’'udauit,u t iam nihil poflît aduerfus reipublicæ libertatê. Si pepulifTem i.'f/ fînnum in exilium,an negaretur tyrannicidç debitum præmium,ExuI ciui bcllum mouerc poterat : nunc fenem filio in quo tota fpes eratjomnit^

îwlitio nudatum uobis inermê tradidi, ut impune poflêt à quouis occidi. ijinon præuidiflèm quod euenit,an ideo uiderer indignus præmio, quôd ’quot;rturi mea: fauitfortuna» Nunc præuidi,ftudiot^ peperci tyranno,ut mor '^fflijdifcruciatusperiretcrudelius.Hic partium ordo non conuenirctconz *fîdicenti,ac nepartibus quidem ijfdem utendum effet. Sed de hoc genere Pîttitionismox dicemus.In alrjscomodiflîmum eft codem ordine rcfpon^ ^rî)quopropofuit aduerfarius,nififiquacaufapeculiaris diuerfum fuaz ^^•AcfchineslaudauitPhilippum Macedonum regem, triplici homine, ’l'^odeffetformofo corpore,quôd eloqucns, quôd ferret multum uini. Has

P partes

170 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESIASTAB SIVE

partes Ge eluG't Demofthenesut dicerctprimam laudcmefle fdeminaniffli non régis,alteram eflèfophi'ftarum,terti'am fpongiarum,în quitus pro op tima habetur,quæ eft bibaciflïma. In argumenris igitur in quitus non a/ liunde fuppeditatur partitio,aut non expedit fjfdem uti partitus, SC ramen materiæ uel difti'culcas uel uarietas requirit diuifîoncm,quomodoeaftrepe fr»po/itionet nenda nunc traótandum eft.Qua de retllud in fummapraxipipoteftpro/ optime repcriri ex totius caufç partibus ac circumftantrisMiligco ter circumlpcóhs. Ex omnibus autem conGderatis non magni ncgocii foe/ rit perfpicerc quæ Gnt in his præcipua,quibus uniuerfum nitatur argument turn. Quibus animaduerGs,fupereft difpicere qui Gt ordo partium commo diflimus:Eft autem commodiilimus,quando prior pars quaG gradum pr£ bet feqüétijatqj utitaloquar,fubferuit,uidelicet praq^aransauditorumani/ mos ad facilius credendum ea quæ fequuntur.Verbi gratia, G diólurusad/ iierGas hæreucos hue in modum partiatur. Primo loco uitæ feenâ aperiami quamGnt fucatisamp;impijs moribus:(ecundo,refellam dogmataerronea: tertio, fchifmarica;quarto,hçreticaj[n his extrem^ars fummum argumcn ti caput eft,cui cæteræ partes ordirie fubferuiunt Error enim intdlcd:usfalt; cilius creditur in his quorum uita eft impura.Et qui in multis turpitcr halb cinantur,in his facilius creditur fchifmatis improbitas,5£ fchifmaferèautm hæreG coniuniftu eft,aut gignit hæreGm.Sicin homine pradèroci,quimul/

/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tos pulfauit,facilius creditur horaicidium,in luxuriofo adulterium,quód iHa

fcelera adhçî quaG gradus quidam funt. Hoc conGlio diuus Hieronymus irridet inepta SC prodigiofam phraGm louiniani, quo ueriGmilius Gt illu® in dogmatibusad eundem modum delirare.Necparu obfucritin dogmas tibus Vigilantio,G prima pars diuiGonis,exponatquæftu cauponariûin^ cerdote,tum hominis impudentiam qui in terræmotu territus,ab uxorefU dus in templum proGlierit,nonnulla ctiamnum liBidinis ueftigia fecumd^ ' ferens. Aut Manicha:is, G primo loco abominanda uitæ illorum myRm^ dctegantur,Gcut SC Marcionitis, quod illisfecitdiuus Auguftinus, hi^^^ naxis, licet extra partitionem utcrc^. Contra, fiquisïaudare ftatuiflôtui/.

.1 tam monafticam, ipfa propemodum arguméti natura præbct diuifionem» quód illius inftituti fummain tribus præcipuèconGftit,in concinentia,p^ pertate,ÓC obcdientia.In quibus exaggerâdis tota cófumetur oratio.Quod, G hæc partitio non uidebitur compleófa' omnia illius uitæ commoda,cxpar tibus generis fuaforrj de quibus didtum eft,rcpcrietur alia. Non aliud genuseftc magis fecundum Euangclicam pictatem,nccp tutius ncepmrun/ dius.Nihil cft in eius inftituti commodis, qüod his tribus partibusfló com prehendatur.Nam prætcr tria uota,multa alia continentur in primaptopo Gtionc.Tuti tratftatio duré reducetur ad obedicntiam,prefcrtim quotn hec romittatur non deo.Iucundi nufquam poccrit referri. Et tarnen ƒ - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noflens

i7i

(ponenthæcad ilia tn'aaliquo padlo refern, quoniam tutum multas habet parteSjmultas item l'ucudum, commodius eft feparan, ne turba propofîtio nutn particularium adferac confufi'oncm.Parnculares appcllojquç propn'æ bntfingularum argumentadonum. Admoncnduseftenim ledloruo Km hanc apud coS qui de dicendi facultate confetipferunt trîfariam accipi-b!am propöfido dîeitur l'nterdumjquæ ftadm în l'nido todus arguméd fum propofuio tri ^am compleëli'tutjac dtulîuîecm habet,utquû Oui'diusncorditunSiquis fjrùm accipi/ ^^hocattcmpopulonon tioaîtamândisMelegatjôllcôtocarmine doëtuS amctHanc quidam uocantexpofidonem.Ecclefiaftesité: Beatæ Agneds punfsimam uitam acfordfsimam mortemjaduosadfctô.Hæc unica poteft fHeJnterdum dedarat partes prçcipuas,etquaG columnasargümenti,quæ promittuntur.in diuifîonejn qua G ponatur unica,iam non eft diuifio, No/ •'unquam propofido dicitur cuiuflibet argumentadonis initium, quæ poft ’fgumentadonem rcpedta dicitur cóclufio fiue collcótio. Quifquis enim ag/ argumcntationcm,oftendit quid deftinarit probare, probatione

P'^fadarepcdt Si inffgit animis auditorum quod prooauit. Eadcm fi pro/ ponatur ut dubia,quxftio uocatur.Exemplum crit. Optimum eft primam ftatim ttatc falubribus imbui præceptis.Hæceft propofido,Sequitur pro batio.Proptercaquod ea tenaciiîîmèhçrentquæ rudibus puerorumaniz •^'süintifnprenä.Qucmadmodum olla fieftilis diu fcruat odorem,quo pri •^“•nfuitimbuta.Adde quod non folum tenacius hætent honcftä,ucrum '^3mfaciliusimbibuntur animisuacuis, necadhucprauisopinionibusuiz Woccupatis,quemadmodum tabulæuacuæ faciliusquod uolumus inz ’^'^Ditnus. Alioqui plus eft negoCrj in dedocendo quam in docendo. Hie reperitur propofîtio probata, iam conclufio. Itacp fapiunt qui pueros fuos ^1’ 'pb ftadm infantia curant liberalibus difciplinis ac reótè uiuendi præ/ Kptiserudiendos. Ergo qui Gngulas argumenti propofidones, quæ inciz ^entinargurnetitando, diligenter perfpeeftas habuerit, atqueeas etiam ^uas aduerfadus auttacita auditorum cogitatio uidcatur obiedtura, faciz ligt;isexhîsfeligetgenerales,quæcaufam uniuerfam corttineant: Ad hoc adz iiaabit ftatuum cognitio, à quæ his cognata funt, intentionis, depulfioz mtentio, de/ ds,rationis, firmamcnd,contincntis S!. iudicadonis. Quæresfacillimèeluz ptt/yîo.Mtw 'mtinexcmplo quo utunturomnes, licet de uerbis paritcr acrebus mira ^iffenfïo eft. Oreften paricidq reum ago, quia occidit matrem, intentio eft. ^epulfto,occidit fed iure.Cui protinus additur ratio,ilia enim occiderat Az S^memnonem Oreftis patrem,fuum maritum,ncc hoc contenta, pro occiz binduxitadultcrum.Huicadtoropponitfi'rmametum.Non ideotarnen ^pottuit matrem à filio indemnatam occidi.Poterat enim pœnas dare legiz y“s.Firmamento reus opponitcontinens.Illa hoc animo erafin liberos,ôi ’Qtotatnfamiliam,utnon dccueriteam ab ullomagisoccidiquam alibcris.

p 2 Ncc

ryz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESIASTAESIVE

Ncci'd ci'traautontaté fecic Oreftes,fedadmoni'tus oraculo ApoIIiniS'^^ his cóinifTis nafcitur iudicatio, Quum Cly temncftra occident nem,ÓC induxcnt adultcrum,ac tali animo fuerit in fuos,tum quum id admonucrit, an Oreftesiure occidit matrem. Hæcrhetorumptæc^^P^® nihil aliud agit, nifi ut diólurusuigilantercircunfpiciatquid pro K raaat, quid pro adueriario aut diflentientc.Et iudicatio nihil aliud cft,qu2m extrc mus caufe ftatus,quo rcperto nihil fupercft nifi ut iudex pronuncict-Qpo aut in foro facit aduerfarius,id in cocione facit tacita difiTentientis cogitaöo« Veluti fi quis fufceperit laudandam uirginitatcm, animo præciptF quid difiTcntieti aut ambigenti fit uenturu in menté.Puta,Virginitaspræter naturam cft.Virginitasnoadiuuatrempublicam. Virginitasmultisincon/ tinentix periculis cxpofita eft,ut tutius fit habere maritum. Simill^^^y prædicabit ieiunq laudeSjreputare debet multos apud fe didturos, leiunqs exhauriri ccrebru,dcbilitari uigorem mentis,reddi homines morofosct ira cundos,attcnuariuircs corporis,cfu pifcium gigni morbos innumcros, de/ '' niqj ad hoc ipfum efie inutile, cui iuuando adhibetur. Adhibetur emtnuc animus cxpcditior fit Sf alacrior ad exercitameta fpiritualia. At ieiuniu uni/ ca refcdtione magisaggrauat mentem, quam fi tantunde duabus refeóH0/ nibusfumcretur.Aducrfus has propofitioncsaliæfuntinueniendæ' particionis inucntioncm conducet Si partium cognitio quas in genere fua/ forio,laudatorio,cxhortatorio Si confolatorio monftrauimus. Coducct^^ Ad locorum coBnitio,dc quibus mox diccmus,qucmadmodu Si uocumf^ conducet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prædicamcntorum,quôd per hec fub oculos uenit quicqta^ a

’ cuiufq? rei natura Si qualitatem attinct.Conduccnt Si

acpcrfonaru,dcnicp quicquid ad argumcntationê utile eft, idem aliquara/ none ad partitioncm conducibilc eft.Cum primisaut conducct multam^ artiû peritia,Iuris,Philofophiç,ac Theologiç. Veluti didturus aduerfusn ras ita partietur.Primo loco dicam quid fit ufura:fecundo,qui contrains piantufuramitertio dcplorabo inter Chriftianos frequente eile ulura^q _ cthnicorum quoep leges prohibet:quarto,dctcgam frauduletas ncgotiafiq ncs,om nibus ufuris détériores. Has propofitioncs facilius reperict ae tra bit melius, qui Iuris utriufcp, qui philofophiæac theologiæ fuerit Nä Ariftotcles quoep fcripfit,prxter natura efle,ut pecunia pariatpecut» Et ueteru leges certa moderatione probarut ufuras,ultra uetuerunt- 'nd , permiflum erat alicnis ad ufura dare mutuu,fiiis popularibus nequaqnan’*

At Chrifhanæ leges in totum damnantufuras.Ad hæcexternispdriæ'^^'' facris legibus dcfinitur,quicontraólusfintlegitimi,qui non. Illiciroruinau' tem contraéluû cum ufuris côparatio rcólè fieri no potcft,finc lurisac theo/ logiæ cogninonc. Similiter de matrimonio uerba fadlurus apudpopuluni’ fi ita diuidanPrimo loco dicam,quibus modis matrimonium legitime con/ trahatut

i

DE R A TI o HB CO NC, LIBER II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I7gt;

*fahatut;fccundo,în quitus cafibus non rite contraôlû dirimi oportcat, în ^uibus no:tcrrio quas ob caufàs din'mi poflït,ctfâ legitime contradtû:quar/ ^quibus rebus fit opus,u t maritus eu uxorc cafte, traquillè, ac iucûde poft •’tætatcmagereiuix hæcdifiercrc poteritabfc^ difeiplinarûquas dixi,cog/ J'ôone.Tantu ferè de inueniendis propofitionibus præcipi pôteft, cætcra ^ntingentj amp;exercitationis. Illud fuperioribusadqciendû,eftëpropofitio vropofîtionei '’fsprimarias K fecundarias,quaru altera principaliscft,akerapcr

^umitur, ac iielucpræiudicfj loco extra caufam adiuuat altéra ♦ Sic Cicero '•«endit Miloné,ut principalis propofitio finiure occidit, quia per infidias ^dotientê intcrfccit.Subfidiaria fit,etiamfi quocuncp modo occidiftet peftft

due,honore tncrebatur uirtus no pœnâ. Huic propofitioni quo ®gt;aiiócrat tutu inniti,rcditur ad alterâ.No occidit per infidias,fcd infidiati P'Ncc tamen altéra prorfus eft ociofa.Iudex enim æquior fît principal! de/

üiderit illam quoep pofte aliqua rationc obtincri. Huius generis

fi'dione per gradû autplurcs gradus ad caput caufæ peruenitur : ut ^*‘opoßtiotui '^lefiaftes populû rcbellioné aduerfusprincipcm molientê, horteturad fi^ionen ®Mientiâ,ita proponat.Et fi princeps improbus ate^ adeo cthnicus conti Äjtameh feriptura damnat rcbellionem.Hic gradus eft.nuc quû habea/ ^’’'’spnncipem Chriftianu,atcp etiam pium Si cTementem, cogitate ipfi ”’^'gnu fit Chriftianis illi non obedire.Contrà, aduerfus principes tyran/ ’’°5itapoterituti propofitionetSi ethnici in ethnicos imperium tencrctis,di 5^fhocnaturælex,prædpiunt ethnicorûcdilt;a:a,utprincipc^onadfuam “°idincm,fed reipuolica: côttimodû gerant imperiû, alioqui tyrannos fore J^®'’prindpes,ÔCtyrannicida:gentiûTegespolliccnturpræmiu. Nunequu ^^fiftiani imperctisChriftianis,quos comunis dominus,comunis religio, ‘’^^ispro feruis fccit confcruos,cômunis hsreditas fratres reddidit, quâto ’’’^amp;soportetabeflè ab omni fpecie tyrannidis.Item cótra fîlios inobedien

uobis cótigiftênt parentes idololatræ amp;nbsp;impfj:tamê offenderetis deu, ditto cfletis audientes ob hoc ipfum quod genucrut K educarunt,

^unc quanto magisobtemperandu eft Chriftianis,qüiuosnon genucrut ^otûjucrû etiâ ad pietatê inftitucrunt,ut merito bis genuifte uideri pofïînt. '‘■Clinicus tâtum gradus eft, poterunt aut eftè pIures,Vt fi ueniat in coful/ ^ôonem,an Iulius pontifex debcat moucre bellu aduerfus Venetos,ob di/ •feulas aliquot ab illis occupatas, hos gradus habere poterie diuifîo.Primu ^îgnisautorib.necleuibusargumcntis docere poflem,faccrdotibus Chri ^'înis nulla de caufa fas elle bellu gerere,^rum profefiiocft debcllare uitia, *artnis fpiritualibus pugnare cum aeris fpiritibus.Sit hic primus gradus. Wmcxcipitfecundus-.utdcmuscflè fas arma mouere, non licet ob pro/ r«anas ditiones,quas nee habere conuenit uiris ecclefiaftica dignitate pras/ *^S4Jtpote fublimiore fortitis prouinciâ,ncc eft ex ufu Chriftianæ religio/

P ; nis

ECCLESIASTAE 'SIVE

nis, Hunc excipit tert{us:ut demus conuenire airjs faccrdotibusjttoti conue? hit pontifia Romanojqui quo uicinior eft Chrifto cuius uiccsgerit, hoco? portet efle puriorê ab qs rebus quas Chriftus amp;nbsp;cotcmpiit 8L cótemnédas docuit. Huic fubferuit quartus gradus, Vt alqs pontificibus cóueniat, non conuenit Iulio,iam feni ac morti uicino, natura dementi,Ä hadenuspacifiz co.Hinc ad quintum profilier, Veru hæc nó urgeo in præfentiajdemuscoii uenire,non decetfummifacerdotis dementia, cuius arma funtprcccsSda/ chrymæ,ob mudanam ditiunculâ orbem Chriftianû tumultu,cæde,acfaiî guine mifcere.Poterat enim negocium no graue per arbitres traniîgi.Hinc tranfibit ad fextum gradû,Vtliceat,ut deceat,minime tutum eft:pcriculue'' him eft ne dû unam atep alteram ditiunculâ armis uindicare conatur,nô fo/ lum amittat eas quas tenet,uerumetiâ uniuerfam ecdefi'am pcrniciofo fehift ,. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mateconcutiat,ut uarius eft euêtus belli, et malum ex malo feritur.Charior

aût eftè debet fummo paftori ecdefi'æ tranquillitas, qûàm paucorum oppt/ dulorum poflefsio.Septimusgraduscrit:ut horum nihil fit,tarnen haudç/ quum eft, ob caufas leuiculas in earn gentem concitare reges ChriftianoSy quæ tories optim è rnerita fit non folû de fede Romana, uerum etiam de to/ tarepublica Chriftiana,quæ nifî fuauirtuteTurcam propulfafietjac nunc etiam arceret,fortaflc nec Romam fuam haberetpotifex. Ab his gradtbus uenietur ad principale propofitionem. Hæc dicere poteram etiam fi luÜuS iuftam haberetcaufam inuadendi Venetos. Nunc docebo negocium dlê eius generis^ut Iulius magis debeatagere gratias Venctispro inftauratis, audis amp;nbsp;locupletatis oppidis,quæ negligentia pontifîcum pcrierant,quam \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bello laceftere. Hæc autem propofîtio multas particulates in fc complcdi'

tur,qucmadmodum 6C fingulæ (ùperiores: Velu ti, Venetos non ui,nonar/ mis occupafTe aliena,fed in dereliôla tanquam uacua ueniflê. Deinde quod occupatum eft, præfcriptionis iure cefsifle in alienum dominiû. Poftremo tot feculorumfilentium,nihil aliud eftcquàm pontifîcum aflcnfum,quûrcs neep ui,necp dàm gereretuncum eo qu öd necefsitatis etiam erat, ca loca in fuam recipere dirionem,quôd fines fuos tueri non polTent, timos habcrentdcrelilt;ftos,ÔC ànullo gubematos. Impudentiæin(îg*’'5^y dcri,magnis fumptibus alienis inftaurata pro fuis repetere, quæquu^ fri/ gerent pro fuis non habuerant. Hoc exemplû tan tu docendi caufa propo/ fîtû efteuclim,nô ut de iure facerdotû pronuncie. Poftet enim (îmdibus agi gradibuspro lulio.Raro tarnen incidit,utin cocionepropofitionibus, qtiÇ ex fingularibus perfonæ circunftâtqs petûtur,fit locus,nifî forfîtan in l^’^o ri4encomns,autinexhortandopopulû,utnouopræfuli,nouôueptn’^'P'°'' Ifopolîtiones bediat.Suntcnim propofîtionesnudæ,quænullis circunftantr)sinuoluta: JimplieesGr funt,utfîquisfuadeatconcordiâin généré,docensquantû bonorti hinena iRMo ut^ featur reipublicæ,quantummalorum èdifcordia.Etfuntquæexcertæptr/ fonæ

DE RATIONS CÔNC LIBER T!

(ont tircunftanttis (umutur:ut (î quis côiügiiim diflûadcatSocfatî autPta tom,hô tantû quod philofophi Gntjfcd quod taies philofophi. Sût media:» quæ ncc planéfîmplicesfuntjncc ex fingulans perfonæ circunftantqsfum^ ptæîQuod genus (it,(î qui's difTuadcatjne clerici fe bellicis ncgocqs admifee aoLauc ne facerdotes inuoluâtur matrimonrjs.Primi generis cxemplû cric, Gquis difTuadeat omne bcllûifecundijG quis difluadeat Iulio bellum in Ve/ nctos:tertr),G quis epifeopis SC facerdotibus dißuadcat bellû. Primi generis Kultimifrcquensufus incidctEcclcGaftæ,ut dixi-.fecundi, per quàm rarus.

Id tnagis liquebit ex argumêto,quod in feholis declamatorrjs olim iaéto' turn uideturjScneca côGcÆum aflcucrat,aliis diflènticntibus.Antoniuspro •nittituitâ Ciceroni,G Philippicas quas in ipfum feripferatexureret. Prima principalis propoGtio fumi poterat à coniedluris, G diHuadens aGTumat, ^ntonium hoccallidè agere, ut totû Ciceronem interimat, priusadempta ^**”^*’”^^* •^unquamintermoritura gloria,quam illæ orationesilliconciliaturæfunt,G[ I^perfint.Hæc probabilis reddetur argumentis, quæ utriufçp perfonæ Gn/ S'^'îrescircunftantiæfuggcrêt. An horaoIeuiGimuSjtemulentusöCnatura ^•^delis hic feruabit Gdé,qui nec Odlauiæ, nec reipublicæ,nec ulli unc^uam hotninum autdcorum,Gdcm feruauitC'amp; pareet hofti,qué Geodit, SC a quo

arrociter Gt laccfsitus,qui in innoxios ac focios ta fuit truculentusCHuic '^“''^vuict altcraïut Antonius uelit ignofccre quod tarnen ueriGraile no eft, '’°^paticturFuluia,in cuius illc poteftate totuseft. Tertia poteft efle ^enc? *'3iis:ut detnus nihil eGè pcriculi,tarnen uitæ citius facienda iac^ra quam fa ^^perennis. Hæc enim uerior eft hominis uita, per quam Gt immortalisa “üfporisenim uita perbreuis cft,honefta fama cû ætatc magis ac magis in ^fdcit.Excellcntius enim nûc uiuit Demofthenes toto terrarum orbe ccle /'^iquàmquum Athenis agcrct,multisignotusnationibus. Huiefub/ rruicnt très,quarum duæ fumentur à propria perfonæ circunftantia^tcrtia ^^'•^perfona, prior fumetur hoc modoiEtG alrjs condonandum Gt, uitam ^’^3potiorem duccre,Ciceroni non eft integrum ,qui totuoluminibuse/ Sfjgns cloquentiflîmé docuit ac perfuaGt, corporis uitam non cfl'e uitam, '^d^nutnpotius ad morte, nominisimmortalitatemelTeucram hominis

qua Gbi fupcrftes eft ctiam à rogo. Poflcrior ita : G iuuenis ciîes, ta/ '^eniniqua foretpermutatio,famæiatfurafexagintaannôrum uitam rc/ Jinicrc. Nunc fexaginta quatuor annos nato quantulum eft hoc æui quod »peredepoteft :putaiam uitam tibi peratftam, necaliud fuperefle,quàm ’quot;tæportionem,utbrcuiftîmam itamiferrimam.Tertiafumeturàrc,,hoc tóo.Sicóditionê offerrct,utalia ingenij tui monumenta abolcrcs,ncquô/

cftetadmittcnda.Nunc Philippicas iubet cxufi,in quibus rclucct om 'gt;snumcrisabfolutacloquentia,amp; in quibus tcipfum longo uicifti inter “Ojquum in alijscæterosomnesfuperaris. His adiûgetür alia generalis^

P 4 Dwmnai

176

Parum eft debcrc uitam cui noIi's.Tcftâtur hoc quum alq complurcft Scipio,Petrei'us Si Cato Vnccnf]S,qui Icuius duxerunt fibi mortem rc,quam lulio Cæfari debcrc uita. Huie fubferuict alia à proprijs utriuftp perfonæ circumftantijs fumpta.An Cicero uir optimus,quifemperodiitjF * rannos, uitam deberc poterie Antonio crudelifsimo amp;nbsp;omniu hominu K/ tcrrimojhuic potcrit fupplcx agere gratias, aC feruatorem appelîare:potcrit fcelcratifsimo latroni ac publicæ libertatisopprcflori fuam incolumitatun accepta ferre C qui inter pocula exprobret quod dedifle aideri uult quiaptt fcelus no eripuit,qui leuiflima caufa prouocatus,quod dedit,eripiat. At qu® to honeftior eratperfona Iulius Cæfar, cui Cato (âlutem fuam deberc nw ïuit.Hisgradibusconftitutisredibitur ad propofitioncmomniumffrmii« mam, Antonium no hocagcre,ut Ciceronem feruet, fed uttotumperimat crudelius,quam fi ferro trucidaret. Vtor prophams cxemplis,utbineEcgt; clciiaftes æmuletur fua,Quale fit,ii exhortans ad innocétiâ fumât has pro/ pofîtiones,quarum prima fit generalis ac fimplex, Si nullu premium eflet uirtutis,nulla pœna fcclerum,tarnen adeo uirtus eft fecundum hominis naz turam,uitium cotra naturam,uc ilia eftet amplelt;fteda,hoc fugiendum, non ob aliud,nin quod homines fumus. Rurfus alia generalis huit iîmilis.Tatiz ta eft pulchritudo uirtuus, tanta turpitudo uitiorum ut ilia ud prop ter feft expetenda, hæc propter fe deteftanda. Virtus enim abundc magnum fui premiû cft.Nullus enim fùftinerct habere figura fuis auturfijOtiafi nihil de caperet inf omodi. Nec aliâ ob caufam niiî quôd homo cft» Quat^oaut abfurdiuseft,animum humanum habere,formam bruti animantis. I fumetur hocpatfto, non fine circunftantia gt;nbsp;Chriftianus aliquid habest 11/ pra hominé, cognatus angclis.Quo deteftabilius cft,bunc haberemetcni diaboli figura deformem.Quarta ficiiî nulla eflet gehenna,fi nultç Ic2t^ nantes fupplicium,(î commiflafallerent'ôC hominum ocuîos Si dci:aadogt; nulla eftet poft hanc uita : tarnen tanta eft interim tranquillitasmenus nullius mali confeiæ, tantus cruciatus Si carnifîcina contaminata: cofl tiæ,utfelicesfuturi fihtqui uiuunt innocenter,miferi qui fccleratè.Pol _ erit:nuncciufmodipræmiamanentpios,eafuppliffiaimpios,ut(ipit tibuSjin hoc feculo nihil propofitum eflet, prætcr graues ac perpenK’ ciatus,impie uiuentibus omnia iucunda ac profpera, tarnen ingens eflêtampledïpictatcm,ingensdamnum fequiuitia.

cïendum eft,quiccrtifsimo autorc Chriftoperfuafum habemuS,p'^^^^^ tibus Si in hac uita parata efle quæ in cor hominis non ^foenderuntj^^^j^^^. quæfuperantomnem humanum intelle(ftum,ôipoft hancuitatU’ mam illam cû Chrifto amp;nbsp;omnibus fanólisimmortalitate.Sciodcp^^j^^g,^ tionibus alia multa tradi à rhetoribus arguta,nec iniucûda ccclciîaften inftituimus,non patronû caufarum,aut fophiftamjaq

bE RATrOltE CONC. LIS» It nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IT*;*

brem.Repcrtïs fgitu r propofitionfbus, fupercft argumcntafao (Ïuc pr oba' tioncs,Græci appellant quod rei dubiæ faciantfidem» Dequibus iöudin genere præfanduni efl, quod indicat Ariflotcles,treisenc res, quæ dicentifidcm conciliant, lt;fsóvHcnpi H9ü£izïoJai',idefl,prudcntiani, uirtutetn^ÔC bencuolcntiatn.Quarum prima niiî adfi t, fieri potcfl ut qui di? dt,pcr ignoraatiâ praua fuadeat pro reólis, Dein non fans efl pcrfpccflum habere quid expédiât, nififituir bonus, qui feiens nolit fallere auditorcm. btnutadfitredumiudicium,utadfitprobitas,nifi adfitbeneuotcntia,fiec wakquis quo noccat,feiens ac prudens fuadeat perniciofa.Diabolus quum pcrfuadcrctefum pomi uetiti, no ignorabatquid eflet optimu, fed illæ duæ tesabcrantjuirtus ac beneuolentia.Poteflautem incidere utuir bonus fciés, proudlibus nocitura fuadeat, puta hofli patriæ, aut tyranno rempublicani oppn'menti.Verum hoc nihil ad Ecclefiaflen, quern oportet ca uirtutc prç/ ditum cflc,ut Si. amicis ôi inimicis bene uelit. Illud igitur fludio cric concioz •’^^orijprimum ne quid horum abfi'ndein utpopulus intclligatipfum ca ft pi'^atiacruditumjutnon fallatur iudicio:prætcrcamcliorcm cfleuirum ‘’f'juenquain feiens uelit fallcrc:pollremô,tantç charitatis, ut inimicis quo/ H^ccupiatprodeffe. Tantum præfatus rcdcoadprobationes àrhetori hustraditas.Harum duplexeflofficium,confîrmarcnoflra,$C refellereco/ . ^f3ba.Conftatfummadiuifioneprobationcs dillhbuiin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quas

lt;^artificia}cgpo(fescj{£-c|.e.§^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;idcfl,artificialcs.Prioris generis

‘^•’•^prçiudicia,rumorcs,tormcnta,tabulæ3iufi'urandum,tcflijjîonia.Præiu ^'da funtjab alijs iudicibus in fimili caufa,aut in pari aut in eadem pronun/ ^'î^quibuscontinentur Si confultafenatus, principum decrcta.Rumo/

quafi publica populi eófentiétis teflimonia. Tormeta funt,quibus ^ofponscruciatu extorquetur ueri confefsio.Tabulæquafi feripta funt tefli •^oniajquæ fyngraphis, chirographis Si codicillis continentur. lufiuran/ duin acceditad naturamtormentorum, quôd ut hæc dolorc cogunt, itaib ludtnetu.Olim enim iureiurando folet addi cxccratio, Mc mec sep omnes dtuoucojfi quid feiens fefcllero,Et hodie quum additur. Sic me iuuct deus: ücitatn habet cxccrationcm,quafi dicas,Ne iuuec me deus,fi pcieraUero.Te flitnonqs fubijciuntur oracula, quç funt diuina tcflimonia.Hçc licet ab ar/ tefemota fint,tarnen arte confirmantur aut rcfclluntur aut clcuantur. Veru hæ rationes fi'c à nobis traôlandçfunt,utaliquam utilitatem afifcrantEcclc/ lîaftæ. Prçiudicia confirmantur autoritate corum à quibus profcdla pj-ttiudkU fint.Refelluntur eorum manifefla culpa,aut corruptela iudiefi, aut difsimh litudinecaufç. Exempli caufa,quód Mofcsccnfuitfalfum telle capitepicz ftcndum,præiudiciumefl, qua pœnadignus fit iudex, qui corrupte pro' *'ünciauit.Itern quod cenfuit mulicre adultéralapidibusobruendä,deuiro •îihiltale flatuerit, præiudicium efl in diuortio no effe par ius uxori ac uiro»

Hilt

t78 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESr A STAE SïVE

Hic quoniam contra pcrfonam diccrc phas no cft,aliquid inucnieJn*^ qupd pcrfuadcat, diucrfam eflê caufæconditionemiuel quia Mofi 4 . darp permiiitduririæ uirorum,quælex noua non concedit,ucl quia üHiet eft KtnpotUM conditio* Atfi quid ftatuaturlcgibus ethnicorum, nonp nuSüalerc dcbctapud Chriftianos» Item iî quid principum Icgibusdccrt/ tum eftsquod pugnct cum lurc pontifîciojaut diuino, par eft Cæfaw ccdere. Süntporroquarundam ciuitatum fcita quædam ôi confuctu^iu^^’ quç iurc poftunt reprehendi.Nec enim ideo non eft ufuraautiîtwoniadc ftabilis^quod utracp apud multos abrjt in confuctudinem,nccpuniturlcg*^ bus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ita rumores quafi quædam præiudicia funt multitudinis. Qj*

VJtmoret ßpro nobisfaciunt,dicemusfamam uix unquâ temcre nafcGautfitJ^o^^'^ falia nata fît protinus euanefcerc. Et uocem populi, uocem eflè dei.Ideo^ Paulus no uult ad epifcopi munusrecipiquéquam nifi honefta famacow' mendatum,nô tantum à Cbriftianisjuerum ctiam ab Ethnicis. Similip*'^' ■ nbsp;dentia non admittebant in numcrum clericorum, qui fama iîniftragraua/

rentur.Cæfar etiarti cum uxorc fecit diuortiummon ob crimen dultcrij fufpicioneeflètafperfa.Si rumores contra nos faciantjdicetnu«’*' ftimètutum eflc credcrefamæpopulari,quæut nonnunquamucradifpf^ gatjfæpc tarnen mentitur. Ea primum ex loquutulei cuiufquatn autinimit* rabula nafcitur, incrcmentum addit uuigi crcdulitas. Hoc modo conftat quàm plunmosinnocentifsimosfuiftcopprefios. Proindenonftatimp*''’’ rccftis 3mplclt;lendajquæ populi fcrmonibus feruntur.Semper optima p^^ cis placuerut.Exempla pafsim obuia funt. Quç rcs tot milia martyriim ad mortem adcgit,nift rumores populi? Imô quid Chriftum egitin crucetHjiii fi populi rumor,qui primum à paucis Pharifçis ortus eftÆt à feculô Hiew nymi ufcß ad hçc tempora pcfsimêaudiunt monachi,quum piumfitilloru inftitutum, fi quod profitentur, ièruent. Contrà,uitam aulicorum uulgu5 miratür,quû nihil fit mtfcrius.Vix ullum egrcgium uiru repcrias,cuiusmtri tispopularisfama rcfpondcrit.Sub rumorû nomine coprehenduntutp^® Tormenta ucrbia,fentêtiæt^ uulgo iaôlatæidequibus fuo dicetur loco.Tormetaqu’d ad ccclefiaften pertincant no uideo, nifi forte tratftctdæmonu confdïogt;^^’ qui inuiti uerum confefsi funtiaut tormcnta confcientiæ,quæ fi no uoCGUul/ tu tarnen SC habitu corporis extorquant animi fecretatiuxta ilïud,Confcieti tia mille teftes.Inciditfortafsislocusdicendiaducrfustormentajquodqui'' 'däm prætores nimium parati funt ad quæftiones,qucmadmodum in aÆs Lyfias tribunus,quoniam ob tumultum populi non quibatccrtumtogno/ fccre,Hcbraicifermonis ignarus,centuriortimandauit, utcruciatuuerum i extorqueret. Atqui oportuit prius cum ipfo priuatim agere quid eßet rei, quôd'ficin ilium furerent ludæi. Et noftris temporibus frequenter emerz gunt exempla, tum eorum, qui impatientia dolorum falfa confeflî funt, S pericrunt

DE RA TI O NE CONC» LIBER II

ptrieruntinnocentes î tumcorumqui uelnaturæ duritia ,ucl affuetudine ffuciatuum uera perncgarunuôi uixerut nocente9,dciaris SC extinôlis innolt; tcntib.Torméti aût genus eft carccr,in que apud quafdâ nauones,ob quä/ 'ïislcuetn delationem aut fufpicionê detrudutur homines,atcpibi uel pudo prçtorum uel negligentia ucl ob quçftum aliquorum côputrefcunt: Hac

^tóonemaximè peccatur in bellis,aut in latrocinqs quæ fe belli nomine uen ^itant.Capiuntxir quicunq^ habentaliquid,necdimittuntur nifi magno (è

Atcp hæc uocantur patfta militaria. Minus etia ad concionato fftn pertinent, quç de tabulis præcipiunt, nifi hue detorqueamus, certifsiz '’i’stabulis nos obligatos ad præftandum ca quædeo,quæproximo dcbe '’ius.Aduerfus tabulas hominis manu cófcriptas uaria eft tergiuerfatio, ad •Derfus eas quas natura ÔC fpiritus faneftus feripfit in cordibus noftris,nulla tergiuerfatio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deiurciurando fæpe dicendum eft Ecclefiaftæ,licet ntßnrlt;tndun»

quàm dicût patroni,Veluri quotics deteftabitur temerarium iufiuran ’^'”^)autperiurium,aut quum exaggerandi gratia dieet omne crimen cum P^riürioconiundtum efte. Omnes enim in baptifmo abiuramus Satanam otnnibus pompis SC uoluntatibus ipfius.Iurat princeps populo,popu principi.Vtcrcp periurium comittit, nifi præftet ea quæ iurauit.

y**:ottinis iudex corrupte iudicans periurus eft:öC quu itapræfatur, Nos ’*1 cathedra iuftitiæ fedcnces, SC folum deum præ oculis habentes, periuriu Ponundat (i prætcr æquum pronunciat. Eadem eft ratio foluentium uota. jOftretnödccebat cam cfle Chriftianorum fynceritatem,utfctfno fimplex “cocatclTc pro iureiurando. De teftimonfjs iam ex parte dixi.Äduerfus TeflitnonU ^^ftitîioniaautorum quorudam tergiuerfari licetjuclutaducrfusplacita phi hiophorum quâtumuisgrauiû,aducrfus dodloreseeclefiæprobatos, cum pcæfationc tarnen honoris SC reuercntiæ.Aduerfus oracula îcripturæcanoz

nulla eft tergiuerfatio. De germano tarnen ienfu poteft ciTe diflenfio. ^Nam hæretici fua dogmata confirmant teftimonqs feripturæ canonicç,fed perperam intelle(ftis,Nec uerentur quibufdam librisautoritatem adimere;. '^ducrfusrefponfa Angelorum,autanimarum aut dæmonum, quæcanoz •’idsliterisprodita non funt,faseftcxcipcre.Interdum iftaconfingûtur aut ^'nulantur interdu fccus narrantur quàm gefta funt,intcrdum impoftores 'pifitusfe transfigurant in Angeloslucis,utcredulosacfimplices alliciât in ^Jforé. Poteft ramé horû omniu redtus ufus incidere,uefuti fi quis Athanaz SjHieronymûjChryfoftomu defendataduerfus hominu calûnias.Sut

SC hifee téporibus qui Chryfoftomi autoritaté conêtur eleuarc,quôd '‘c'atusfîtdeftupro,quôd didtusfit fauifle Origeniftis ,quôddurisamp;:imz Pfobisfueritmorib.quod illi male conuencrit cû Theodofio religiofo prinz ^'P^quod à Theophilo uiro do(fto,ac Epiphanio fandlo fit dcpulfiis à mu quot;crefiiojquod Cîçfaris iuftu in duru ac longinquu exilium deportatus. Ad uerfuS

üerfus delationë exdpi poteft,quód hi rumores ah inimids ftudio (ïtttfpar fi, quu nihil horu de eo probari quiuerit. Hic focu habet quicquid contraru möres aütcontra teftes adferuntrhetorcs. Aduerfuspræiudidû Gæfans adferri potcft,quód licet ipfe fit habitus orthodoxus,tamê uxorcm habuit nomine Eudoxam.re cacodoxam,uidelicet Arianamn'tém quod aula Cçfa ris Ariânis proceribus fuerit diflFerta : quoru improbis inftigao'onibusm^ gis indulfit TheodofiuSjqu am fuo duólus eft iudicio» Aduerfus Theophiz li prçiudicium opponi poteftjqu od ut fuit uir eruditus,ita infyncerus,ambi tiofuS) amans pecuniarum. Præterea, quod non egerit aduerfus Chryfo/ ftomum legitim is rationibus,ut oportuit Epifcopum cum Epifcopo agere, fed fraude amp;nbsp;uioIentia.Epiphanrj iudicium fic poteft cleuari,ut dicatur foif/ fe uirindodlus Si fimplcx,nimirum per omnem uita in folitudine uerfàtus, cuius opinione Si bonitate Theophilus abufus fit ad tegéda aftutiâ fuaffl, Poftremó fi nunc fanëlus habetur, non protinus reótum eft quicquid fan/ (fti geflerunt in uita.Nam ut nihil aliud, falluntur etiam boni. Porroquoo Hieronymus Epiphanium appellat iàn(ftum,non eft fantftimoniç titului fed profeifionis, quemadmodum hodieRomanu pontificem appeOamu^ fan^iflimu.Poftremo hæc omnia præiudiciafuftuîitomniûEpifcoporu in dicium,qui non pafli funt Chryfoftomi nomen è catalogo eradi, Si dda»^ rum rumores abude refellittotius orbis teftimonium. Item hodie funtqoi^ dam iniquiores Hieronymo,quód rumore ab inimicisfparfograuatuSjif'' fum tenen' a’hiore Paulç,côpulfus fit feruu cubiculariû ad quæftiones trade/ rexpræterca quod fenferit cû Or igeniftis:cuius rei ut orbi facerent fidé fa eft epiftola/ub Hieronymi titulo confiZta, qua déplorât fe aliquandoeu Origene fenfiflè,Rurfusquôd contra iufiurâdum legeret Cicerone et tas.Denicç quôd eflèt monachus. Videmus quofda hodie paru aqf^ efle Hieronymo,qui contemnunt cum cum fuo monachifmo. Sic Si nafio multa horrenda crimina funt obicôla per Arianos, etiam libris®“^ corruptis.Etquoniâ Arianorum hærefis tentât rurfus attollerecaput)'^^]' derè poteft, ut Athanafius quocß fit aduerfus iftorum calumnias dus.Origenis quidam uix nomen ferût,quum Athanafius, uir Si pietate tantus,honorifîcis uerbis illû excufet,ingenuè confîtens iHu*^ nium Græcorum ingénia ad diuinarum feripturaru ftiidium excitaflêTrz tores autem qui reperiuntur in monumentis illius,quidam hoc coloreexcu/ fantjUt dicant ab imprjs admixta:alrj fic, ut dicat ilium pleracç tanw'” pröponerc,ut leólori præbeat diipiciendi materiam. Porroquodobt]^*^^''’ nó eife phas de fidei dogmatibus dubitare, fic excufant »Temporib ƒ i «s, quibus nondu expreflc fuam fententiam oftenderat ecclefia, licuifle de mu

' tis ambigere,de quibus poftea non licuit * Sed üereor ne de his plusiatisdi xiflè uidear « Itac^ rcliqua quæuidentur alieniora ab hoc inftitutoceleriorc

DE RATIONE CONC. LIBER II

Mcpcrcurremus. Hisquædidtafuntproxima funtinarhfi'cialia,qaæ fhetorcs o-niMux idcftfîgnauocantjquodôihæc fcrè nonadhibenturex **’genio dicentis, fed aliunde fubminiîtrantur, üt ueftis afpcrfa criiore pro/ homicidam.Propriè ucro (îgna funt,quæ ex ipfa rc de qua quæritur na/ •îiUeniunt fub hominû fenfus:üt minæ,quæ funt tempon's præteriti, ut claz '’’orexauditus è loco, quod eft temporis præfcntis, expalluifle cum qui cæderogabatunquod eft tempons confequentis, autcruórcm exilifle à foipore recens occi(î,acccdcnte eo qui dicitur perpetraftc cædem.Qui fîgno Jj^’^'appcllationem uolunt patere Iatius,nsfîgnum eft, Atalantam no ruif/ *^üirginetn,quód cum iuucnibus per nemorauagârctunet paru uirum eftc ‘lui cultior eft, aut mollius inccdit,quod hçc animi corrupt! fint indicia.Rut f'^siîgnaquædam necefiâriafunt,quærhetores 'TWßn^ict, uocant,utui/ '‘^rtcutn qui fpirat:quædam non neccftària,quæ Græci uocâtszRpiWjid eft PfobabiliajUtcruor in uefte,qui potuit è naribus profluxiflè, aut ex maôta/ ^®pfcude,aliôue cafu, Hinc aliquis erit ufus Ecdcfi'aftæ, fi contra tcmcritatê '“‘Jicâdidiccndum crit.Nâ uulgus è fignis non neceftàrrjs iudicat. Si qucm ***^fnnt non ieiunantcm aut ucfcentcm carnibus dicbus,quibus intcrdidlu ®ftgt;ilicôpronunciant hærcticum.Atqui fieri poteft,utquis bona confciétia hanrctici fint,qui iciunant amp;nbsp;abftinent ctiam à pifcium cfu.Qua/ '‘^^fiantManichæi, Anthropomorphitæ,5Cin huncufq^ diem ludæi. Qp'pbtnam gcftat in galcro, aut aulico more cultus eft, cum^ronuncianc ’ffogantcm, amp;nbsp;fuperbum, quu fæpcnumcro fub uili tritoœ palliolo lateat ’UitiiüsThraibnicus.Contràfiquem fimpliciusuilius^cultumconipexe/ J‘ut,autlegum{nibus uefccntem,hypocritam uocant. Atqui hçc poflunt cf/ ‘^^'gionis, non fimulationis. Ex huiufmodi itacp fignisquoniam ambi/ funt, nemo debet iudicari,nifi certioribus fignis aut argumcntisconfir/ •’lentut.Vt fi qui cultu infigniter uili utitur,prolixè orat, frequenter ieiunac, fernen obtreólat innocentibus,pronus eft ad uindi(ftam,incxorabilis ad ■guofcetidumjattcntusad rem, certocolligitur eum eflc hypocritam. Quiz dam naturafuntaufteriorcs,necidco tarnenfuperbi.Alrj naturablandioz ‘CS, necideo ftatim adulatorcs. Hic eft in ceremonfjs negligentior, ille fu/ pcrftitiofior,nihiltamcn prohiber utruncpeflè bonumuirum. At mali/ ‘lofaobtrcdatio i turpiloquium, uindidlæ cupiditas, neceflaria figna funt 'i^tmptæ mentis. Quôd fi iudex Ethnicus exambiguis fignis non audet ptonunciarc inrcum, multo minus decct nos pronunciarede proximo, ^quot;ibusin totum interdicftum eft de quoquam iudicarc. Tantum de fignis.

Priufquam autemad argumenta ueniamus, illud præfandum eft, Mam eile propofitiones adeo confcflas ut nulla egcant probatione, pæicftim apud Chriftianos, quod genus eft, deum fuper omnia dilige’nz ‘‘•‘i amp;nbsp;colendum efle. Nam qui dubitat, an fit deus,flC an fit fummcbo/ q

18X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EC CLES I AS T AB SI VB

J * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ*

nusethnicuseft,non Chnftianus»Ethuncmundum adeofadump^^ notum eft Chriftiam's, Si tarnen huiufmodipropofitiones I'nterduniP*’®'' bandæ funt, fi docendi aut rcdarguendifint Ethnici. Etiam ilia bus expofita funt,Academici uocât in dubium, fed nemo dubitat an que fint plura tribus. Si an fcnariuscontineatquaternarium cumeiusni^* dio » Rurfusquædam in generepropofita, quæftionem no habcnt,adlp^‘ cicm arélata habent.Vt,nemo dubitat an uirtus fit expetenda,fed an nitas fit uirtus fortafsis dubitarit aliquis.Et nemo negat honeftuni cflecon iugium,fcd an facerdotibus fit honeftû,ambigi poteft.Ieiuniû eife rew datam à prjs,negari nô poteftifed an hoc ieiunq genus, quo difcrucianwr corpora minusi^ falubria reddûtur,fît laudandum,in dubiû uocari potelt Hæcideouifum eftadmonerejquôdanimaduerterim quofdâ inconreuiS probandis multam operam fumere,quum frigeant in hisquæ cotrouerfîx fiint propria, Veluti quû multis arguments docent notorios hçreticosnon effe audicndos,fcd puniendos. Verum illud probandû crat,qui taliaautta/ lia docent,eftè notorios hæreticos.Itcm quum uerbofîus difputant,irtcon/ trouerfi's fcripturam oportere iudicem efle ac litem dirimere. caput,docerc quid de præfenti quæftione fcriptura pronunciarit. Sæpcta/ men quæ probatione non egent,egent exaggeratione. Verbi caufa,Ncnio nefcit ebrictatem eftè uitium, at quibufdam incognitum eft ,quam defor/ me fituitium,quâtum^ malorum agmen fecum ducat.Dlud etia in unin'^t fum præcipi^otcft,nihil per fe probari, fed aliunde accerfendum quofto' bctur quod egetconfirmatione.E diuerfo nihil refutari fimpÜti neganone* Et tarnen audiuimus quofdam apud populum ita loquentes. Quidam ne/ gant confcfsionem,amp; fatisfaôtionem efle parte facramenti pœnitentiçgt;nlt;^ cfiTe neceflàriam ad remifsionem peccatorum.Id fi uerû eflct,noftrumlâtf^ mentum cófefsionis nihil eflèt. Atqui hoc ipfum erat,quod proponuntad' uerfarq.Similiter, Quidam aiunt no eflTe neceflTe confiteri {acerdoti,faas eiamp; confiteri dco.Hoc falfum eft, Atqui negate, non eft refellcre, opus crat er/ gumentis,Non me clam eft afleuerationem interdû habereuim argumf”' ti,fed fi' fola non fit. nbsp;nbsp;nbsp;Sic nonnihil eft mometi in ca quam quidam

tionem uocant turn in confîrmâdo,tum in refutado,Etuelutexordiun’^^ probationis,cxcitas auditorem ad aufcultandu.Sit hec propofitio.Nd^^ ætaté quâuis tencram efle indocilem ad uirtute,Subi}citur fublatio, argumentu in promptueft,Deindeargumentu,quia nulla no docilis^^^ ■ uitia,Mox côfirmatio,Faciliusdifcimuseaquæfccundû natura quæcôtranaturam.Virtusautemfecundû naturam cft,uitiumc5n'anam/ ram,Item fi hæc propofitio fit refellenda,ftuprum fi'mplex non clît crimen letale, Sublatio:Ethnicorum ifta uox eft no Chriftianorû, Argumentumj quum B,Paulus omni tuba clarius nobis refonet; Hoc autem fcitoteintdli/ gentes

DE RA TI ON B - GO NC. LIBER II

genres,quod omnis fornicator aut immudus, aut auarus, non habcthære/ . ditatcm in regno Chrifti amp;nbsp;dcL Cçterum ad protjationcm inuentionum “audparutnconducet ôinatiüauisingenri. Alius enim alio faciliusuidet, quid ex quo confequatur,0i quid cui repugnet i Omnis autem confirmatio fondâtautex epfequentibus,autexrepugnantibus.Quædamautnecef/ wioconfequuntur,utcor)(îc cu uiro quç pcpcrit,aut morituru cui cor fît uul ’leratu.Quædâ probabilitenut efle impudicâ,quæ iuuenu couiurjs delcdla/ ^f'Eadem de repugnantifaus differentia efl.NcccflTario repugnanffpirare ttiortuum efTetProbabilitcrjodiffe filiu qux mater eft. Interdu ex qs quæ

^ODCEflîtaducrfariuseôuincitur,fîdoceamusindcconfcquipalàmabfurda, p^^^repugnare manifeftæ amp;nbsp;omnibus côfeflæ ueritati.Quemadmodum ^tefippus apud Platonem cum Euthydemo difputans, ex rjs quæ ille con/ ^eflèutocolligitjipfius patre efîc canê,ô£ eundé cane efïc pâtre ömniu etiam S°bionutn echinorum porcelloru, hos^ effe fratres omnium. Facultas f^^ocinâdi fuit ante proditâ arté dialctdicam.Eft enim de numéro animad *^^florum,qucmadmodum omnes difeiplinæ mathematicæ,non ex coruni ^f'I'ticquæ hominû arbitrio font inftituta,ut Leges Ôi loquendi ratio. No

tatnen conducet in Dialeôticis à |3uero fuiffe inftitutum tantum ne H'^'sibitanquâadfcopulosSirencos,utirtquitillc,confencfcat,ôiut Auguz * “ . ’^^sadtnonetabfît libido rixandi.Cuiuicio propior eft qua hodieuoeâc ‘°pDifticatn,qua ftatim rudis ætas apud quofdam infîcitur.Ea magis docet '’“quot;quâfilere'qUàmdiffercre.Côducunt omnes libri,quos Aîiftotelesfcri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

f l°§*c'sgt;aequincç tïocibusprçdicabilibus,qui liber Porphyrq quidê ‘^dexAriftoteledeccrptuSjdedecemprædicamentis, de cnunciatione, ^^j'slytia'spriores ac poftcriores,de Elenchis, qui tarnen omnes ad iudi/ fandujm in feholis difputandu appofîtiores font, quàm ad concionandu, Juomagisconducentquæ de topicisfcripfît Si,rhetoricis. Exercitatio difî '^•'^ndiin utramcp partem,quæ Carneadi placuit,aut traélâdi infames mà *^fos,quas Græci uoeât « J'dfovSjquemadmodû Glauco Platonicus uitupe *îdufticiâ,ôf noftra memoria quidâ laudauit ingratitudiné,alius ebrietatê, ^laoan expédiât futuro Ecclefîaftæ. Ad banc facultatem quonia inftrudli ■'tjqui nitniû operç pofucrut in dialeótica,aut quç huic cognata cft, rheto '“y lato non uult eos qui gubernandç Reip.deftinati font has difeiplinas ’(tingere ante annum trigcfîmu.Caufam adfert, ne nullas folidas habeant ^honefto amp;nbsp;inhonefto opiniones, affueti quiduis probate 8C improbare. oportet auté ciuitatis gubernatorem de expetedis Si fugiendis habere per «loncm adamantinâjfîrmamc^ apud multitudinê:Scd multo magis Ec ƒ ’^en,qui uerus eft Demagogus. Quomodo aut confîrmabit alios qui i.~ tpfcjautquis credet foadéti honefta, qui feiat illu pari facultate pofic

ua dere quod fuadet ‘i Offîciunt aût iudicio,qui dialcd:icâ fupcruacaneis ’'^•tultatibus reddidere fpinofam Si. inuolutâ, perinde quafî ea ars non fît

q i teperta

1

reperta ad rcólè iudicandu de uens amp;nbsp;faIGs,fcd ad oftcntati'oné i'ttgenfj gt;nbsp;Ifi his tricis immodicc cxekitatis ferè ufu ueni't quod folct qs,qui fubtedopro fitcntur arte dimicandi gïadrjstRes autagitur cerds legibus,ad folam often tarionê.Tantac^ eft arris fi'duda,ut fagittam arcu in fe miflam,g!adio difle/ cetjfi modo fteterit qui miflîirus eft,quo iubetur loco, nee niii iuflus mittät« Verum aiunt hoc hominum getiefe hihil ineptius ad feriam pugna, uefut in bello. Qpin frequenter accidit ipfîs in diatribis fuis, utquotiesiraexcuf fcritlegum obftruationem fiatcruentufpedaculum * Itaquiinfcholisper omnem uitam exercitati funt argutarioniDUS,fecundû placita Thomæ, auc Scotijfecundu uiam nominalium aut realium,n quado uocatur ad feriafua/ dendu populo, au t ad fcria pugna aduetfus lud^os uel hçrcticos, tyroncs hie efte dicas qui illic crat inuiefti duces.Sobnu dialecftices ftudiu,adiuuat ns turç uim, immodicu officit.Vt funt machinæ quædâ tâtæfubtiliratisacfl'^ ficultaris,ut plus ttegoerj fit in apparanda machina,^ in re conficienda/“^ fi nulla adhibeatur machina. Veluri quu ratiocinatio coficitur ex mixtis,ciü/ us explicari quæftio poterit, deprehedatur ex mixtis argumentatio. At' ,, nbsp;nbsp;' quiutmachina,fi'carsadhibetur,utpercamciriusatcpcómodiosexpcd^

turquoduenitinquæftioné. Argumenta igitur ut didû eft partim ing^^ nio reperiuntur,partim cx artcpctuntur.CiriusaütacfaciliusinuemW“^^ præccptis loca noris unde argumeta petenda fint. Omnis autem probaw f^rgumenta fymitur ex^'rcuftantrjs.Quarum hæceft fumma diuifîo,quafdâ àpcrff'^^ un epetenda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fpfa.Si quis adhortâs ad obediétiâ dicat.'flt;^^ÿ

nas quoniâ natura magis funt obnoxiæaffcdtibus, minusi^ ualenriudido ÔC rarionc,pcriculofc fuo permitti arbitrio,fed uirorû didtu gubernari opof tere: Similiter adolcfccntcs quoniâ ob rerum imperitiam nondu exfefd^ piunt,et ob ætatis mollitié ad uitia proniorcs funtjfenioru iufsis obedire 0/ portere: Hic à perfonis fumitur probatio,fœminæ Si uiri,adolefcenosô^ nis.Rurfus,fi quis dicat ad pudicitiæ euftodiam neceflariâ eiTe fobrictatetih amp;nbsp;honeftas occupationes,eô quod luxus naturæ ftimulos acuatjudutoleu additum camino,ÔC uinolentiapudorem excutiat,præcipuucafti£an5 dem,K otium lubricis cogitationibus uelut feneftrâ aperiat:hicargunicnta tur ab ipfa re, luxu temulenria amp;nbsp;otio. Profuerit igitur quid cuiep perfoti^ propriû fit,6C quid quæc^ res effîciat, in primis haoere cognitu. Ad utfu^ conducct Comicorum SC Hiftoricorum leôlio,Philofophiæcognitio,5ire rum plurimaru expcrienria.Et hi loci uocantur à rhctoribus,nccproriusav uerfi ab rjs quos tradidit Ariftotclcs,nec prorfus rjdcmtquædam cnim con ueniunt,quædam in illos rccidût,quçdâ diuerfa funt.Tradcndi ratio diuer fa eft,qu ôd rhetores patronum inftruant,Philofophus in genereiudiciutn adiuuat. Quæ perfonis accidunt hæc ferè funt,genus,nario,patria,fexus,.x' tas,educario fiue difeiplina,habitus corpon's,fortuna,côditio,animi natura, ftudia,affe(ftatio,ancedilt;fta SC fa(fta,commoriojconfiliû,nomé. Genusad/

DE RATIONE CÖNC» USER ir

^onctut confîdcremus quibus quismaioribus fitprognatus: Dcccc cnim ®^ferèfit,utfîlq maiorum fuorutn nmilesfint,quod hincmtcrdum ad ho/ •iffteturpiterûc uiuendu caufæprofîdfcâtur. Natio adtnonetjqd fit cuilt;^ gEntipeculi'arc ingeniu aut moresproprtjjNcc enim eadé e£l naturagt;Grçd ®JScythæ,Romani K Germani, Galfi ôi Angli. Itidê fuæcuicp ciuicauîe/ gEsfunt,côfuetudines,ingeniu ac morestPIurimu cnim inter eft inter Syba »•Um amp;Mafsilienfem,Athenienfem Si Thebanu. Sexus differentia nulli Ucognitaeft.Etalns annisalia coueniunt.Magis aut refert,à quibus Ôi qui «usrationibusinffituâtur homines,^ àquibusprogenerentur. Habitus torporisc5pIe(3itut‘Q’cdem5autdeformitate,roburautimbedIIitatem. In poris ‘ormöfocredibiliuscftadukerrj crimen quàm in dcformi,ôi in robufto cre dibilius eft uiolêtum fadnus in imbedlli. Fortuna pertinet ad opes,pro/ Fort«»« P'n9‘»03,àmicos,diehtcIas,dignitatem,honores,Ôi his contraria. Conditio f^onditio j«ulucôplcditur,clarus fit an obfcutus,magiftratus an priuatus,pater an G quot;••s» ciuis an peregrinus,liber an feruus,maritus an cœlebs,parens liberotu ’*»orbus,digamusan monogamus.Animi naturamultipliccm in homini/ Animi natuü DUS habet uarietatem:Alrj timidi, alrj fortes,alrj Ienes,alii uehemêtes,caftigt; ubidinoQ, gloriofi,modefti ôic.Studia:Na alrj funt mores ruftici quàm fo/ kft(îs,ncgociatoris quàm militis,nautç qu àm medici.His addut affeôiatio D^îrefert enim qualis quifep uideri uelit,fiue fit,fîue non fit: ut locüpfeS an Du^USjiuftusan potcns,pius an aulicus, feftiuus an grauis, popuiaris an pDDtiputn fautor. In perfona fpeôtantur Si antedidla Ôi antefaôta. Na ex Antediââ P'æteritis æftimari folét pra:fentia,atCB etiam futura. Comotio hoc differt ®°înimi natura,quod hæc perpétua eft,illa tcmporaria,ut ira fit comotio,i/ »^»undia natura animi.Et timor fitc6motio,timiditas fit natüra.Ebrietas fit foniodo,ebriofitas fiuc uinolentia fit natura,hoc eft animi habitus. His ad/ »luwnomcn pcrfonæ,unde tamé raro ducitur argumentu apud Indices,ni uometi. ßweaufgßt datum.Ariftidesdiiftuseftiuftus. Alexander mâmea, quod ni •DUiobfequunJareCmattüaut nifi nomen occafionem dediflè uideatut ag/ P’^dicndifacinoris, ueluti quod ex libris Sibyllinis arufpicès refpodiflènt, »hbus Cornelijs dari dominatu.Hac fiducia Lentulus poft Syllam ôi Cin/ Uumaufus eftaffedtarctyrânidem,quod crcderetfetertiueflè Corneliumi ^uôd ipfe quoep Cornelius effet quemadmodu ôi illi. Fabius putat ex no/ Uiinefumimateriä iocoru,potiusquàrn argumenta,quemadmodu Cicerd DHilta iocatur in Verris nomen,q, homo furax omnia conuetreretSic ioca/ Jut ih teftem Phormioné,6i Plihius niaior in hiftoricû quendâ,qui bibacu/ •usdicebatur, ôi erat inquit. Nunc fi uidetur per fi'ngula récurrentes tente/ ^üsoftcnderc,quomodo pofsint hæc Ecclefiaftæ conducere.Nâ excmplai 9u$ab aJfjsprofcruntur,propria funt iudicrjsforenfibus, quæ nihil adEc/

fadûtinifi nobispermitcitnüs quod fibi permittit D. Hieronymus q J iô

186 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESIASTAE S IVE

'' ’■ ' ‘n hæreticum deploratum,quiex Vigilantio facitDormitantiu, Xpatnarti uocat in cn'menjôC quod uicinus eflet Hiberis,i'deó illu fcribcre hibcrasnï/ nias. Quin Si Augufti'nus putat Manichcum ita rcótè didlum, quod inûz Generittru cffunderct dogmata. Genus’fihe controucrfi'a ualetin gcncrc demon/ ftratiuo,fuafono, exhortatorio Si cóColatorio,Eadem enim laudamusin gë nerc demonftratiuojquæ fuademus in deliber atiuo, Si ad eadem exhorta/ mur.Turpe eft aprogenitorum laudatis moribus degcncraflè,pukhrûeôs gloriafuperafse.Hicfirccipimusanagogcn,quicunqp perfidem Älauacru ,, regenerationis Chrifto infiti funt,filrj dei funt.Quo turpiuseft inhorûuitâ confpici fada Satanæ. Et dominus ludæos hinc criminatur,neganscflefi/ lios Abrahæ,cuius fîdem nollent imitari: fed filios cflc diaboli,qilcmfadis exprimercnt,necê molientes innocenti.IIlc enim primus omniû fuit homici . da,ÔC huius inftindlu Gain occidit Abelem fratrem fuum. Poccritigitur iîc exhortarfSi qui iuxta mundum è clans magnçc^ opinionisuirisprogeniri funt,nihil non faciunhut maioru gloriæ refpondcantjnos qui fîlij dci uoca/ ; 5 mur amp;fumus,tueamur huius nominis honoré, amp;priufquamaliquod tut/ pc facinus aggrediamur, circumfpiciamus progcniem noftram, intucamur generis noftridecora. Declarcmusnoseftèuerosac germanosdeifilios,

’ ut libéra fronte pofsimus illidicere, quodquotidie dicimus, Pater nofter qui es in cœlis. Secûdum dcum patres habemuspatriarchas ôiprophetas, diuino teftimonio laudatos,progenitores habemus Apoftolos,Chriftum ipfum fratrcgi,dominum,ac parentem,cum(^ hoc tôt martyrum miliapro pinquacognatione coniunéla. Denic^ utcuiqp fanélorum pietatefimtlio/ mtionii tu res fumus, ita quemep propinquiore gradu cognationis contingimus.

Quodad nationem attinet, non cft in Chrifto neque Græcusnequc Barbarus, Thraxaut Romanus. Omnesfiuolumus fumuseiufdemna/ tionisjdequafcriptum cftin Deuteronomio: Non eft alia natiotamgrafl/ dis, quædeos habet fie appropinquantes fibi,qucmadmodum deusno/ fteradeft nobis. ItemSapientiæquarto. Oquàm pulchraeftcaftageno/ ratio cû claritatc.Immortalis enim eft memoria illius, quoniâ et apud dcum nota cftjôi apud homines. Hanc nationem alloquiturB.PaulusPhilip.fe/ cundo.Vtfitis fine querela fimplices filrj dei,fine rcprehéfione,in mediona tionisprauæ,inter quoslucerisficutluminariainmundo uerbumuitæfu/ ftinentes. Quanquam citratropologiamhabendaeft gentis acpatriæra/ tio. Aliter enim Paulus agit eum Romanis imperio tumidis, aliter cura Go/ Pdtrilt;etrd rinthijsopulentis ÔCauaris,alitercum Galatis ftupidiohbus, quoslibetius ctdtio obiurgat,aliter cum Ephcfiis,curiofarum artium ftudiofis. Depatriafimi/ liter dici potcft,omncs cfte ciucs illiusHierofolymæ quæ conftruitur in cœ/ lis èuiuislapidibus, dequaPfalmographus: GlorioladiéfafuntdeteciuP tas dei.iSimiliter in Chrifto non eft mas neqp foemina. Plufquam uirilc ro/ but

DE RATIONÈ CONG' liber II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^'1^7

^fpfæftitcrunt tcneræ ui'rgunculæ. Spiritus ui'gor mare fadt, no corporis Aetdtit traf ‘’îbitus. Nec ætasannis æftimandaeftjScnedlusenim uenerabilis

diuturna, nec annorum numero computata : aduln funt qùicunq; ptrueneiuntad mcnfuram plenitudinis'Chriftùct fcriptura deteftatur pue ^mccntu annorum » Quàm multos uidemus,adhuc infantes in Chrifto, ^uibuscercmoniarumlaóte fit opus,quû annum iam excefferint quinqua/ §ffinium,Valct interim Si adobiurgandumrturpeeftenim nosfecundum txteriorem hominem adukos eflè,fecundum interiorem uerô pueros Si inz hntes.Etprçpofterum eft fencs,quorum autoritäre iuuenes ad feueritatem trant rciiocandi,ca committere quæ in iuuenibus reprehendût. Valet etiam 8dadnionendum:AIiud enim præcipitur fenibus, aliud iuuenibus. Petrus Itniorcsobfecrat confenior,utpafcant gregem in quo uiuunt, prouidenteS titioncoadlèfed fpontcacfecundû deum,non turpislucri gratia Sic, Ex æz htisratione oftendit,quid deceat feniores,Si quid fit uitandû illi ætati.Offiz tquot;i*îifeneâ:æcft rcd:è inftituere iuuentutcm:periculu eft ab auaritia, quôd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

ilia fit ad rem attcntior.Sic ÔC Paulus Titum inftruit, qui admoneat fç/ •^tSjUtfobtij fint,ut uenerâdi ac modefti,ut fani in fîdcjcharitatc et patiétia,

hæc ætas fit uinolentior, ineptior ac delirantior.Similia prâîcipit ank tulisjnefint uinolentæ,ne calumniatrices,ut cultus talis,qui præfe fcratreliz §'otietn,utfermo talisac mores qui doceàntaliasfobrietatem. Dedecetaz

fucus Si cultus iuuenilis,ac pleræcp gemino uitio garrulæ funt et obtre ^trices,fexus ôC ætatis,futilesfunt,Vndc Si aniles nugx dicu»tur . Paulus ’amp;^riüxta circunftantias ætatis iubet temperari admonitioncm.Mox doz tctjlitnili prudentia quid puellis,quid iuuenibus fit præcipiehdû.Quoniam P^dlærcccns nuptæ,ob forma Si adolefcentiâ ferociores funt aduerfus ma tftosjititerdumobiuucniles lufusacuoluptates liberos ac familiam negliz S'^ntjideo præcipi iubct,ut uiros fuos diligant, eis^ fubditæ fi'ntdiberosaz mentjteliquæt^ curam habeantærga omnes benignæ fint Si affabi bsjiiuenibus quoniam ilia çtas ferè rapitur afïeôlibus et luxui indulget,ad üitn Si iram pronior, præcipi iubet, ut fobrq fi'nt. Sobrictas autê omnium mpiditatum moderationem compledtitur, amoris, iræ, odfjouoluptatum» Idem Timotheum iuuenem admonet, ut fugiat iuuenilia defideria, Si ita Ir gerat in officio facerdotali, ne quis adolefcentiam ïpfi'usiure pofsitconz temnere. eundem docet qua moderatione fefe gerere debcat erga feniores, *lt;jüorum ætatiuulc iuuenem hoc habere honorisjutfi quid admonêdifint, ôon obiurgetjfed obfecret ut patres : quomodo erga anus, quomodo erga Mas,quomodo erga uiduas.Etalicubi diftinguituiduasJuuenculas uuk riüberc-Scxagenariasrecipit in Ecclefiæ minifteriû.Denicp obfecrâdo Phi bniotié,argumentu fumit ab çtate,quod iam fenexeffeLln encomrjsucro, utturpius eft fi quid prætcr ætatisdecorû geftu eftn'ta pulchrius eftj fi quid

q 4 fupra

188 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESIASTAE SIVE

fupra ætatis rationcm gcftum fuerit.Vtfcortatio turpiorcflinfcnc,quaBÏ in iuuenc,amp; prudcntia plus habet laudis in adoicfcente quam in fcncJoatV hes item ex ætatum cógruentia fumit argumentû Iaudis.Scribit fîliolisado/ Icfcentibus,gratulans iïlis de fîde,per quam cofecuti funt peccatorum remil/ fionem.Scribitfenibusquospatres appellat, gratulansquod ante mortem agnouiflênteum,quiquum ab æterno fîtjnunquâ tarnen fcnefcit.Scribitiii uenibus,gratulans quod fide robufti uicerint Satanam. Scribit infantibus, quod agnofcant pattem coeleftem. Ad multa itac^ coducet Ecdefiaftç nofi fe quid cuicp ætati congruat, lam amp;nbsp;educationis confideratio copiofam di* cendi materiam fixpenumero præbet.ïn encomqs diuorum,quædam infig hia fadla aix inuenirent fi'dem nifi cognita eflèt illorum accurata education Proinde de matte Beati Bernardi Icgimus, quod filium fic educarit, quäß ilium eremo non aulæ inflitueret. Sic Athanafium Icgimus apud Epi/ fcopum fuifle educatum*Olim enim Epifcoporum domus erant fcolæ pæ'* taris, unde amp;nbsp;monafteria uocabantur. nbsp;Hine copiofa exhortandimate/

ria, quantum habcat momenti redla aut petuerfa educatio à teneris annis. Hoc nomine Paulusmatronispollicetur falutem ,fifiliosfuos rcligiofecz ducarint,0i in fi'de continucrint.Et in eligendo Epifeopo præteralia illudc/ tiamfpedtariiubet, anfilioshabeatbeneinftitntos. Quidmiiltisf Vide/ musuniuerfam fete morum corruptelam excorruptaeducarioneprouehi/ te. Necullainre magisceflatur àChriilianis.Quidbonæfrugisfpetan/ dum eft ab ^ultis, qui pueri inter lafeiuas famulasôi improbos famuloS educantut ab infantia Nihil audiunt, nihil uident, nihil difeunt, niiîmob liciemJuKum amp;nbsp;fupcrbia.Sed hoc etiam nocentiuseft córagium,fiuitiaab ipfisimbibantparenribus,Sinutadoleicentulosin bellumprocurrere,quid illic difiant pudet hie commcmorare:finunt illos fuo arbitratu uiuete, potä/ tc,uagari,ociari,chartis Si aleæaflüefcere,deni(^ amarc, pulchrcplumisori natos incedcfc,cultu uti militari,donee omnibus uitrjs imbuti aduerfus be/ he mohentes obdurucrint. Quidam feroexpergifeuntur, amp;iam uiginti tos annos, emandant ad fcholas,ubi ipfi citius fint alrjs nequitiæmagiftti, quam probitatisdifeipuli. Alrj teneros etiamnu rclegat in aulas prindpum, ut difcantciuilitatem ac motes aulicos. Sed qui tandem funt moresaulici* Nihil addam,æftimet apud fe quifi^.Superfunt monafteria, præfertim ea quæ rccipiunt çtatê teneram,quod maxime faciunt Benedidh'ni,Necenitn hoc uctuit Bencdidlus in régula. Et olim quû in monafterrjs uigeretpietaS» crât quaß pçdagogeia et fcholæ adulefcêtuloru ad eruditionê ac fandimo/ nia. At nunc in quibufda meta tyrannis eft,afsidue uapulant,non ob uiriagt; nelt;^ enim accipiunt uirtutisptæccpta, fed uelut ex more,ad libidinem prio rum,quafi hæc ipfa fit magna religio,inclementer cædi. Quid ergo difeunt primis annis C Canriones, eastÿ edifeunc etiam, Hexiones corporuni, m«?

De ratione conc. liber iî

^3S(^cercttionias.De ftudio pi'ctatisuerbû nullum. Natn qui cJoccât,quod ‘pfinunquam didiccrunu Vbi uentu fuerit ad annum dedmû fextum, iam ijtiudicf) compotes,habentur pro profefsi's,hoc efb^pro ferm's ac dedîtitqs. Çuid autemiudi'centadiftumeducatimodum Toleraturhæc tyranm's Fttiaioris libertatis.Ea contingit,fi' quod officium dcIegetur.Hoc aflêquu ^ïpcnfantlicentiaretroaólam feruîtutemjatcpetiâulctfcuntur,fæuioresin P'Jctosquàm in ipfosfuerahtfeniores.Vacare facrisliteris,autad fyncerioz pietatem afpirare nec Iicet,fî fors alicui liberctMox audiunt,utere conz uiscfTe bcnedidlinus.Huic tyrannidi Benedictus ipfe qüadâcenus.

'‘^ditoccafionemjqui iubetadolefcentes, fî non pareant monitis, acerrimis ‘’crberibus efTecoherccndos.^Verberandimorem exacflè tenent, atbenç '’'onendi confuetudinem omittunt. Nec hæc noua eft qucrcla,queftus eft nacdereantc annos mille D. ChryfpftQmus jex monachorum gregibus ^“i'iefertis in locis uitam agebant, ac citra dodtrinam uetx piecatis,ieiunrjs leguminibusacchamcunrjs, ad religionem exercebantur,.

Pæ^'olc^ quum ad epifcopi munus accerfercntur,prodifre,morofos,iracun/ aos,omnis impatientes iniuriæ,ac plané furiofos. Verû hæc non perfequar longiusîSufficit enim admonuiffe fapientê. nbsp;nbsp;. De habitu corporis uideor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cor/

genctedemonftratiuo fatis attigifle, quemadmodum ÔC de fortuna quu bonis externis agercmus,ad quæferè pertinent, quæ conditionis uocaz

PUlocôprchcnduntur.Illud tantum addam,ex bis multam fumi admonen Qitnatetiam.Qui corpore ualent,ad induftriam amp;nbsp;officia charttatisfunt ex/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. \

^'''iulandi, Qui minus ualentadmonendi funtut tanto magis intend fine ®ffii:tis,quæ uiribus animi præftantur. Vt reprehendendi qui corporis for placent,mox fenio aut morbo dèfluxura, quum animum gerant ui tijs deformem, ac mentis forma cum ætate magis efflorefeat, ac ne morte quidem marcefcat:ita laudâdi, qui corporis deformitatem animi pulchritu dinepenfant. Quoniam autemfplendidiorem fortunamuitiaquæ/ dam comitari folêt, ut diuitias luxus, ôi uoluptatum amor, nobilitatem ac potentiam, faflus ac uiolentiæcontr à paupertatem 6C ignobilitatem pufîlla nimitasiadhæc temperanda eft admonitio » Ad has circunftantias uult Pau *»Ti«otamp;.6 lusTimothcum fuam attemperare dodtrinam: Diuitibus huiusfeculi præ/ ripe,non altum fapere, nec fpem fi'gere in incerto diuitiarum, fed in deo ui/ iio,quipræftatuobis omniaabundeadfrucndumiut bcnefacientes dite/ feant bonis operibus, quæ ueræ funtdiuitiæ, ut facile communicantes o/ pesexternas reponant fibi folidum thefaurum in futuro feculo, amp;nbsp;pro con/ temptishuius uîtæ diuitfjs appréhendant uitam æternam. Idem alibipau/ petes ignobilesôi impotentes confolatur, quôd taies elegerit deus præ cæteris.EtlacobusadmonetjUt mutatis rerumuicibusdiuesglorietur in hoc,quôdquiiuxtamundumfublimiserat,religionis caufademifsus fît adæqualitatcm corum,qui iudiciomundi uiles funt abieôti. Contra

paupeç

pauper glon'etur in hoe, quod quum mundi iudicio contemptus hutniz cottditionii Ifsfit,dei iudicio fitregibusacSatrapis aequatus.Similiter iuxtacajquæcon tr4él4tio dfti'oncm folcnt comitarGPaulus attemperat admonirionc fuâ»Mantisprç cipitjUt diktat uxores fuas.Nihil adhuc noui dixit,(êd addit.ficut Chriftus dilexit Eccfefi'am. Etquoniam pronunciauit uirum capuf eflc mafieris, iu/ bet^ earn uiro fubditam efle,temperat imperium mariti:Etuoliteeflèama rulenti erga ilIas.Similiter quia filq funtin poteftate patris,amp; hancautorita tem moderatur, admonens ne prouocent illos ad indignationem,att^ ita tempèrent caftigationem utemendêtur,non ut animum deiponJeant,exp ftimantes fefe inuifos eflè parenti. Nam extant exempla in externis hifto/ njsjfiliosamarulenrius à patre obiurgatosfibi confciuiflTe necem.Filijspræ cipitutparentibusobediant.Ita,inquietaliquis,fi'æquapræcipiant,fedha/ beo patré morofum Si alpcrum:ideo addit,per omnia. Et ne hocuideatuf iniquum,adi]cit,quia fic placitum eft deo. N5 debet iniquum uideri nobis» quod deo uidetur çquum.Iam quoniam fummapoteftasdominorutncxit frequenter in fæuiciam ,adeóutprophana:etiam leges coadlæfint eamte/ frenare : quidam enim uix eos habent pro hominibus, parcius^ acuiW/ buscosalunt quàmcanesfuos:PauIusadmonet,utheriferuisquodiul^^ Si æquum eft prçftent,meminerint^ fefe communem cum illisfi*îberedo minum in cœlis,ut{am conferuifintueriusquàm doraini,quôdiHicxfetuis faóli fi'ntfratres.EademinculcatfcribensEphe(rjs,utrcmittantnnn3S,inc/ mores,licet a^ud homines habeantur abieétioris conditionis, tarnen apud communem dominum cceleftem,nihilo pluris efle herum quàm fernn,niG fuerit fide Si charitate fuperior. Rurfusquoniam feruile cft,rcfponfaredo/ minis, aüt fi id non aufint, clàm odiftê,queri^ de illorum nimo parère iufsis ,|fed ad oculum feruire:admonet illos,ut heros fuosow/ ni honore dignos iudicent,eis(^ ex animo obfêquantur,qua(î oHïciumhot non præftent homini fed deo,unde mcrcedê expeôlare debcant,fî forsina détint in héros iniquos amp;nbsp;ingratos.Cônfimilem ad modum admonetprj' uatos,ut qsqui funt cum imperio foluantea quædebétur,tributû,uediga’’ honorem;eis(^ obtcmperent,non metu fupplici), fed propter cofeienttam» quoniam qui legitimæ poteftati refiftit,deo refiftit Nec dubito quin adwo niturus fuerit principes amp;nbsp;magiftratus ofRcq fui, fi turn têporis ciuileimp^ riu fuifict penes Chriftianos.PIus ofïïcioru debetur ciui pcrcgrino,muu tu tarnen humanitatis debetur peregrinis, Si hinc tories ab Apoftolo p^æ' dicatur hofpitalitas.Et re uera quotquot fumus Chriftiani, eiufdcm ciuit^ ris fumusjimo domus eiufdem,quæ eft ecclefia.Item omnesperegrini^ uëriæ fumus in hoc feculo.Ouod fi apud Ethnicos Paulo profuit elfe ciucni Ro.quanto magis oportet Chriftianoprodeftèapud Chriftianû»q? uterlt;^ alteri ciuis fit,amp; ambo domeftici dei.Adde his qd latius patct,pc^onç qua Iitate no modo faccre ad laudis aut uituperationis cxaggerationêuetu^.

to fnutarc fpcdêe Atrocius eftpulfare patrem,quàm alienu:iiïa iniuria eft, ' ^æcimpietas.Etocciderealienum cçdes,ôcciderefratrem parn'cidiû eft, Lç «frepriuatu iniuria eft, læderc principe aut magiftratujmaieftatis læfæ criz eft.ContràjtnuIta licent patri in filium, quæ no licent in alienu : multâ ttiarito in uxorem,quæ in aliénas incoceflà funt » Et (olutam cognouif/ •'ïftuprum eftjalienam uxorem adulterium, muliere deo dicatam,incefixis, yerberaffelaicu iniuria eft, facerdotem aut monachû facrilegium eft. Item ylt;ligniuseft circuueniflè tenerâ ætatem,aut oppreftiftè pupillû,uiduam ac Qcftitutâ, quàm aliam perfonâ.De coditionis uarietate plura dici poteratlt, •^ätutn admonuifle îatis eft.Ex his facile fi'milia atq^ eriam meliora repez ''ætjCJuipolletingetiio.Porroaniminaturapernoflè,priuatim adplurima fonducenlti hoc autem tanta eft uarietas,ut citius inuenias,quoru uultus ac ^ocesdifcernerenequeas,quàm naturæproprietatem .In hune locum plez •^^lt;$reciclunt,quædenatione,patria,fexu amp;ætate dicipoterant. Verum pfæterilla communia,funt quædâ peculiares ingeniorum ueluti nocæ,quæ

nifi àpcritis ac propiusintuentibuS deprehéduntur. quemadmodum ^'’ffnitncdici nifî quæfuntcuiufcp corporis peculiaria fagaciter animaduer f^f’ntjinterdum pro remedio dantuenenum, quin Si animorum naturam *^°ffd!ïpe mediconeceflariumeft, quodhincaliquotiesfluantcorporum

Gc SL fpiritualis medicus, ingeniorum peculiares affedus noftè dez ‘’^f’^^ocommodiusmedicinamfîngulis accommoder, non manufedlinz ?,ua.Quod ut meliusintelligatur, expedit intueri quantam uarlltatem Coz *^y'ücteres, homines citra controuerlîam acutifsimi,et in obferuandis mor folium naturis uigilantiftîmi,perfonis tribuerint.Scripferunt fabulas, fed ta fs fabulas quales fcripfi t Mcnander,ncmo feribet nifi Philofophus.Atne ættorcm morer ambagibus, una Andria nobis ad id quod agimus fuerit htis.Tresibifenesinducuntur,Simo,Chremes,amp; Crito. §imo uehez ^cnsamp;: fubmorofus,qui tarnenaffeôlet uidericallidus.Chremes plactz nufquam incandcfcens,hüc tantu intentus quid res poftulct,nec ipfc hntutnplacidus,uerum aliosetiam quantumpoteftplacans. Critopau* pftac uirpvobus, amp;nbsp;ob hocipfum cotumeliarum impatiens quia probus. Uuoitem iuuenes multum difsimili ingenio . Pamphilus Uehementeraz •nanSj fed difsimulâter, Si in amore quoc^ cordatus. CarinuS fimplicis inz

5nulliys calliditatis,autconfilrj. Duoferui. Dauusuerfutusac pertiz’ Jacis confilij. Byrria nullius confilq, fed tantum defperandiautor. Hoc atisad fpccimérei, quæprorfus infinitæuarietatis eft. Similediferiz ^etiinuemas, in uiris fandtimonia claris. In Athanafio admirabilis quæz damfuit folertia, Si œconomia In Cypriano fîdei ardor. In Bafilio fubîiz animus mira comitate temperatus.InChryfoftomo docendi fludiz

'’■aijatnbitionis Si oftentationisodiû. In Hieronymoferuoranimi Si uitæ feueritas

;E C C L E s r A s T AE S I V E

feueritas.In Aüguftino duilitas, amp;nbsp;difputandi libido infatigabilis J In Anv brofio natiuafuauitasetiam in reprehendendo.In Benedido rufticanæui/ tç amor,et hiric feucritasdn Bernardo uörx religionis admirabile ftudium» Khinetantusamorinlodsdefertifsirniä ædifîcandi monafteria. In Fran' dfco mirusomnium rerum, quæ ad mundum pclliciunt,contcmptus, adeo ut net ipfe literas difcere uoluerit, nee fratribus fuis difcendas permiferit, (Î prius eas non didiciflent.Solitudinem autem non afFeótauit,ueI quia cupie/ oat omnes àd mundi contemptum alli£;ere,uel quia non inftituebatagrico/ las, fed qui docerent populum, quibus eflet data fcrmonis gratia, autma/ nuarrjs open's uidwm pararent, autfi nihil horum fufficefet,ad mendicita' tern tanquam ad facram ancoram confugerennSi quiscæterosadhuncco/ ferat modum,reperiet omnes deo fuifle charos diuerfo uitæ genere, quum animorum natura fuerit diuerfa. nbsp;nbsp;Quorlum autem profuerit hæc noflè''^

Primum,ne quem temere iudicemus,ignari diferimen eflè no in ftudiopæ' can's,fed in animorum natura. Antonius amabat foIitudinem,Bafiliustno' nachos in ciuitatem uocaban Hieronymus aquam bibebat amp;nbsp;legumidbus uefccbatur. Auguftinus bibebat uinu licet parcifsime, nec delicias riboriim rcfpuebat,fifors adeflent,nec molefte fcrens fi deeflent, nec minus fobrius quoties aderant. At nunc fi quispaulo niddius ueftiatur,autdbisutawt tioribus,aut fi quis minus aufterus fit,fed comis,ilicô damnamusproxbu, omnia deprauantes in crimen. Si cui placet folitudo,inhumanus ÔCferinas dicitunSi eftaffabilis,ad communcm uitæconfuetudinem appofitus, aflen tator dicitur, Si quis natura triftior, hypocrita Ô!. fuperciliofus uocatur. quis hilarior,leuis dicitur.Tan turn de iudicio.Iam in confolando obiurgan dóue,eandemfcrmonisformam adhibereomnibus quidaliudeft,quam quod dici folet,omni pedi eunde inducere calceu, aut cuiuis corpori eadem adhibere curam. At Chriftiana charitas ubic^ fpeólatquid caic^ expédiât amp;: quemadmodum aucupesacpifeatores non eadem efca captant quodli/ betanimantium genus,fed obleruatum haben t,quibus rebus quodt^gc' nus deledletur aut offendatur,amp; quod cuic^ conuenitadmouentiitaiHa^' ' nbsp;nbsp;iufcft indoli ftudet ea admoucre,quibus ad ueram pietatem ualeat allid.

liciuscedunteaftudia,quæcongruuntcumingenqproprietate. Inpu“’ deprehendas ingenia quædam immodicè uerccunda,putiduIa,acniÇt*^^‘® la:his conuenit blandior admonitio.alia funt improba ac fubagreftias mS iugum afperiuseftimponendum « Quædam funtereótiora, fed generola tatnén,quæ mollioribus habenis ad pietatem fingenda funt. Quædam wo iracurtda, fed minime ftupidas ÔC placabilia : Hæc naturagenuitad»bera/ leS difciplinas. Alia funt pfacida ac lenia,ad gerendum magiftratum, auta/ liud publicum munus nata.Et ne fingula perfequar,ad omnium naturasat ccmpcrada eft admonitiö« Quofdam fi acn'us obiurgesaut uerfaeresctiam

«nendas alios ad defpcfationcin adigas, qüofdam ad contumaciam, Si o/ Binis admonitionis impaticntiam.Sic alrjs confulendum ut ducan t uxores, îlijsutmonafticam uitam ampkdantuhalqsut ad Theologiæ ftudium fe 'gt;ietapplicent,n6nunisutagncultufam, autartem manuariam pcrdifcant.

Studia uocant rhetores uitæ inftitutum,cui fe quis addixit.Horum pro/ studiorum Ptietates diligenter animaduerfæ, efficient ut do^orhabeat, quid qiiibus pfæcipiatjôi quos à quibüs deterreat. Aulicis præcipiet,ut in delicrjs fobric/ ^tismeminerintjUt fimph'ces fi'nt minimei^ fucati ■gt; Ut caueant ne fallantur, ‘pfifallant nemihem, ne principibus turpiter adulentur i ne fuggerant illis '^äufpicata confilia,ne fibi plus exiftiment licere,quôd aulici fint, fed hoc in ^wtuptiusuiuanuquod omnium oculis expofiti funt. Militibus,ne rapinis quot;’'lulgcant,ne præter belli ius quenquâ occidant ac fpoliet, ncplus noceat

quam hoftibus,nc transfuga; fint aut collufores.Sacerdotibus,ut fó muant,facros libres pro ucnatu,chartis ac tefferis habcat, laicis ‘’onauitapræluceantjuerbo dei fint inftruóli ad docendum alios » Mona/ ^bs,neuentri indulgeanc,ne cui obtrcóÏ:ent,aut obmurmuret,ne fe alfjs prç Infant,ob ueftem ac titulum, à magicis ineptfjs abftineant,libris facris ociu luum obledcnt.Negociatoribus ut fine fraudé mercentur, ab ufuris abfti/ öeantjoputn affluxu ne infolcfcant,dcfluxu ne defjeiantur ad defperatione aut blafphemiam,nec in fortuna fed in deo ponant fîduciâ.Singulis itê opi ficum generibus præcipiendum eft,ne quid fuffurcntur,ne quid uitient, he ^’^confpiratione mercedem æquo maiorem cxigant,ut operam promiflam bonafide pra:ftent,nec fibi blandiatur huiufmodi caufationibus. Nihil no faciojidem faciuntomnes homotechni,0ifipcrgam omnia bona fide ge

mendicitatem mihi redierit res t Sed id quod eft fecum reputent, a/ pud deutn peccata non cxcufari peccanrium multitudine,et mendicitate ex/ cludetftugalitas.Debetur opifici uidus,n6 debetur quod profundat, in ui/ gt;’olentiatîijQxum,ocium,tcflerasamp;chartas,autfortafsisinadulteria. Affe/ ûatio nihil ad Ecclefiaftcn, nifi ut hue hominis affeótum arripiat m occafio/ •'Em admonédijUt hoe fit,quod fe uideri ftudcL Nam uideri uelle quod no fis,aut uanitas eft,aut hypocrifis.Eft tibi cordi ut inter nobiles habearis,no/ !• omentitis imagi nibus plumis aut rapinis id agere,{èd eximias uirtutes am/ pleâ:ere,quæ ueram adferant nobilitatem. Gratum eft haberi religiofum: Compendiaria uia ad iftud eft,fi fis quod haberi uis. De anteditftis, ÔC îtitcfaftiSjiam ditftum eft nobis fuperius. Nomen autem quod non nifi 3d iocandi materiam rccipiunt quidâ,EccIefiaftæ ad plurimaualebit,quôd gt;n fcripturis canonicis nomina fere diuina prouidentia creduntur indita. Quemadmodu in poetis nomina ex ipfa re uidentur affidta. Vcluti qui co/ •uentuseft fabula de Hippolyto ab cquis dilacerato, idem affinxit nomen Hippolyt!.Ide liquet in Bellerophonte, Aiace, alfist^ innumeris. Quem/

r admodunt

i9î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EÇGLESIASTAE STVE

admodum in dcoru nominibus, qua de re copiofe diflèn't Plato in Cfàz tylo.ïn fcriptuns non eft fidh’o,fcd prouidentia numinis,qu£Ei3oIuit nome eflè fequuturæ uitæ præfagium, præfertim fi perfona typum gcrcbat eius in que nominis quadraret ratio.Vt Solomon padfîcus didtus,non tantum ob id quod uir fanguinum no effet,quemadmodu pater^fed quodHguram gereret Chrifti pacificatoris dei et bominum,quilt;^ nobis çtcrnû templum ædificauit Ecdefîamjin qua iugiter inhabitet deus.Abigail autem, quo pls/ caret Dauid iratum,factum ilfius reqeit in ftultitiam uit'i:qui, inquitj fecun/ dum nomen fuum ftuItuseft.Quibufdam legimusimmutata nomina, uc/ lut Abraham didus eft pro Abram,Sara pro Sarai. Item ingendilacob Beninomi uertit in Beniamin. Et Simon dictus eft Cephas gt;nbsp;quod Græcè fonat Petrum,latine petram fiue Iapidem,quo typus effet nullis malisceifuz ræ fîdei.Item Saulus didtus eft Paulus. Nee difsimile ueri eft uiris cgre^iji nomina non fuiffc fortuito indita.Bafilius quidem in moribushabuitrega Ie quiddam. Arhanafius nunc eft quod dicebatur, immortalis. Gregorius à uigilantia didlus eft,fuit enim paftor uigilantifsimus. Quin Si uitqs Siuir tutibus acplerifq^ alijs rebus non fine certa ratione nomina funt indita, un/ de peti poterunt argumenta hoftandi Si dchortandi.Sic Hieronymus He/ liodoro.Quid facis in turba,qui monachuses.Monachusenim lolitudinii nomen eft.Quin Si Epifcopiuocabulum admonetillosofficqfnijS^ lacer/ dos nona faccis,fcd à facris tradtandis didtus eft. Itidem rex, non à rapina didtus,fed aflregendo.Denicp homo Græciseft öM/^fto7roff,quafi dicas^^ Tf oTT^, ut ipfo uocabulo admoneatur,difsimiles effe brutis animatibus, quæ natura prona ac uentri obedientia finxit, Si ad ccelosattollercnultura aCmentem.Pudicitia apudore didta eft,quod pudor optimus fîtpudicinç cuftos.Luxus àlaxando,q, laxet Si eneruetomnem mentis uigorem. Sed rem infinitam non ultra perfequar. Admonui, prudes lcdlorintelliget,qua tus hie pateatcampus,Si ad fuadendum Si ad exhortandum, Si ad obiur/ » gandû,eos qui nomini fuo non refpondent, ÔC qui uocabulis rerum fupra modu offenduntur, quum afadtis nihil abhorreant. Quisenim princepa ferat fe dici tyrannumfSed utinam omnes æquè à tyrannicisfadtisabhor/ reant.Nec hunc campum altius ingrediar. Ad reliqua feftino. Demon/ Cj'rww/îd» ftratum cft,quanta dicendi materiam Ecdefiaftes ducere pofsit,ex hisquæ hlt;cro acciduntperfonismuncindicandu quidfuggeranteaquæ acciduntreifue

caufæ:qui loci fic tradlantur à Fabio,ut ca locis quos Ariftotcles odto libris coplexus eft admifeeat. Ac primo loco ponit caufam, nimiru finalem fend/ Cdwflt;e qua ens,cum alioqui caufæ cuiufq^ rei fint quatuor,Efficiens,materiaIis, aefina/ tuor omnium Ifs.Nihil eft enim prætcr unû deum, quod no habeat autoré,à quofadtum fit.Filius ÔC fpiritus fandfus habent autore, licet à nullo fadlifint. Deusigi/ tur eft uniuerfalis ac primaria omnium rerum caufa, efficiés ac finalis. Item fiûlla

de ratione conc. liber II

Oülîares cQ, quænon côftet his duobus,materia amp;nbsp;forma.Maten'a quïEuc weceptaculum eft omniû formarû.Forma quæ efRcit ut hoc fit no aliud» Velut anima rationalis dat humano corpori ut fit homo,amp; ipfa anima quo ’quot;stn fubftantia eft,habet fuam forma innominatam, per quam anima eft ^on Angelus. Quicquid autem conditum eft, ad certum finem conditû eft. Quanquam nihil uetat eiufdem rei diuerfos efle fines : Vt natura fœminis mammas ad ufum lalt;ftandi,atc^ ctiam ad decorem corporis. Quead *^odum lingua ad multos ufus data eft homini. Neçp quifquam fanæ men ^sfufcipit aîiquod negociu,riifi expetensaliquid.Nihil autem expetitur,nifi horatione boni,commodiûe. Adulter uoluptatem bonum aliquod eftè iu/ latro dum iugulat homines,habcre pecuniam,fub ratione boni ex:/ P'^^'tjquanquam re uera fie habere pecunia malum eft ac fugiendu.Finis igi in euentu ultimus dicitur,{n intentione primus,fpelt;ftac comodorum ’^4’^'ßtionem, incremcntü,autcófirmationem.Incommodorum item uita Tonern,diminutionem,aut depulfionem. Verum in his eligendis frequeter ’•’’ponitmultis falfa perfuafio,dum erröte dclufi credunt hoc eftè piu,quod 'ftimpium,ucluti fi quis in errorem induiftus credat Arianos bene fenfifte de facta triade. Alqs imponitanimi c6motio,uelutebrictas, ÔC ira, quorum furoris genus eft,aut inuidia,odium,amor immodicus. Hie igi/ lut locus ad plurima ualet,ad cleuandum aut exaggerandum crimen : ut fi Huisimpetenshoftem,interficiatamicum.Aliud enim deftinatatquam fe/ dtRuriusatrociuseftoccidere hominem dolo,ut uxorem eiufabducas,^ “occidas eum à quo grauibus iniurijs lacefsitus cs. Aliqua facinoris partem ’tt^nuat prouocatum efle. Nee Petrus excufatur de homicidio, fi quod eft P*’obabilc,hoc animo petfj t Malchu,non ut amputaret auriculam,fed difle ^ctfllicfaniu.Ncc enim ab euentu, fed ab animi deftinatione fit fcelcrum j^imatio.Veruna èdiuerfo fubleuatur,quód non fpelt;ftaritprædam,auta/ '*4üiafimile,fed tantum ut innocentifsimu dominu liberaret apericulo,pa/ ^ätusilliuelcommori.In genere fuafotio præcipuas partes agit fi'nis,propo öensquid fitexpetendum boni,quid uitandum mail .Tantum autem mo/ *ncntihabet finis, ut commuter faefti nomen, Dauid reprehenditur quod otcidetit Vria,quia fcelus crat quod appetebat. At Phinees duobus occifis laudem meruit, quia nec ódio',nec liuóre,nec prædæ gratia occidit,fed ut po Hu à turpi exemple deterreret, ôi legi diuinæ fuâ uindicaret autoritärem, hadmonendo præterea ôi obiurgando non mediocrem dicendi materiâ füppeditabit finis. Ad quid fadus eft homoC'ut cognofeat, timeat, amet^ tonditorem fuum.Quicquid igitur agit homo,ad dei gloriam referendum fft-C^uàm igitur deteftâdi qui fie uiuût, quafi luxui ac temulcntiæ cæteris^ Uitijsnati fint,Non cnim dicam,diabolo.Quàm enim turpe €ft,cætera om nia fungi his muneribus ad quç obeûda funtcrcata,folem Iuceregt;nubes irri c Z gare

ECCLESiASTAE SIVE

gare,boues ararcjaQnos geftare onera, folum hominem non aghofcerc cui rei fit natus.Sic régi fuus finis eft ingerêdus,Epifcopo fuus. Ad quid faâus CS facerdosCNon ut molliter uiuas,autcenfuscêfibus cumules, fed ut facris rebus uaccs. Quur faélus es fcholafticusCNo ut licêtius Ialciuias,fcd utlibc^ railbus difeiplinis animum excolas, Quur porro difeendæ funt difciplinæî Nimiru ut beneuiuas,patriç(^ et amicis pofsis effe ufuLQuur fadus es mo nachusfNonutuiuasin luxu amp;ocio,(èdutmortuusmundanisaffc(î):it)usgt; totus rapiaris ad cceleftia.Quur fadus es iudex C Nó ut expleas ferinia tua, fed ut innocentes tuearis,malos coherceas,lires inter ciues dirimas. Magn^ félicitas accederet rebus humanis,fi fuum quife^ feopu intueatur, no quem propofuitcupiditas,fed quem deus SC honefta ratio præfîxit.Tantuautctn momenti habctfîniSjUt hincæftimétur omnia,atc^ ex hocpetaturcuiufe^ rei felicitas.Iciunare,ut corpus animo ad pietatis munia obtcmperct,fandt» opus eft.Ieiunare ut fantîtus habcaris,hypocrifis eftjeiunareutréaugeas, auaritia eft:iciunare utcorpore red:iusualeas,ncc aliud fpcdlcsquam bona ualctudinem,medicina eft.Idem dicendum,de orando, de dandiscIeemoA Ewif fecunii fynis,det^ cæteris operibus laudati generis. Ad eandê trutinam aiftiuian*;

tur fines fecundarrj, quos uocant. Das eleemofynâ, utegentetn fublcues. ’ Quur fubleuatum cupisCVt tibi grarias agat,aut refocillatus inferuiat, Huz manum eft opus tuû,Vt Chrifto obedias,cum(^ in fuis membtis reßeias. Scopû attigifti.Spedtant.hoc ÔC Ethnicorum leges, pra:mium negâtetgut tyrannum Œccidit,aliôfpedlans,quàm ad liberâdam remp,Etpercgfinf”^ abfoluuntqui contra uerba legis murum afcendit,et hoftem dcpufir-Quitl etiam legum intcllcólus ex fine colligitur,quem qui præftitit,uidctut Icgcm impleflè, Extremus autem finisadfert fclicitatem, ultra qua nihil defide/ ras, Velut ouis quû ueftit ac pafeit hominê, fuam attigit felicitated. Ad id enim natum eft hocanimal.Flofculusdecerptus,quum obledatoculosô£ nares hominis,fi loqui polTetjgratias ageret conditori, quod felix cflet,hne uem conditus eflèt afiTequutus. Errât igitur uchementer qui fcliciracem quærunt in qs rebus quæ non expientanimum hominis,neq^ tranq reddunt,Qui uult habere quietû animum,in dco conquiefeat needleeft. . €ocw Altéra rei circumftâtia eft locus,cuius cofîderatio nô tâtum ualetad proba tiones conie£fturales,Quifquiamp;enim facinus aggreditur, locum ad id opof-* tunum deligit.Scdloci qualitasfæpenumero grauatautfiableuat fadum» interim SC rei nomen commutat.Tracftantur hxc SC à theologis,qui docent quafdam circumftanrias tantum aggrauare facftum,quafdâ etiam tnutare (pcciem,Circa locum fpeétatur,faccrfitanprophanus,publicus anpriua* tusjtuus an alicnus,frcqucns an folitarius, pauperis an diuitis, hon^fi* ’’°'' minis an infamis,Turpius erat Antonio,p roftris in confpecftu popuii Ro* uomcrc,quàm fi domi uomuiflêt, Nec indccorû cft,bono graui^

mtr»

ÖE RATIONS CONC» LIBER H

W nuptiis faltare, quod in foro facerct indccenter: aut l’n balnco trodaz ^^corpusjquod in conuiuio turpiter fi'eret.Item grauior culpa cft in templis Wre friuola,aut oculis licitari puellas, in foro aut thcatro.Pecunia priz ^^afublata eft,furtum eranfed quia de templo facrilegrj crimen intéditur. jndifti adulter um in uxore deprehêfum,permifsum eft legibustSed oez . f“* ^eprchenfum in Iupanari,cædes eft.Effracftæ funt fores priuatæ, in/ funtforespublicXjCrimen cft læfæ maicftatis.Euulfîfti ar m tuo fundojlicuit Jn alicno iniuria eft.Reclamafti iâcerdoti in conui ^'®’^*cuit,Rcclamafti in templo cocionanti/editionis eft aôtio. Domi licet J Q^fbitratu loqui ac filere. Apud tribunal ex quæftoris præicripto loquen ^■^autfilendum eft. In Italia temulétum eftè turpiuscftquàm apud Get ^anos.Et Athenis fedentariam artem exerccre honeftum cft, apud Lacez '*Ç^otiios féru ile. Rurfus apud Laccdæmonios Sophifticâ aut oratoriam f^'ærecôtemptum habetunapud Athcnienfespulcherrimum. M. Tullius P'^^Miloneftulticiâuocat^Romæ dicerc,non eftè fas uiucreeum quifatca/ ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^omineni à fe occifum, quû in urbe tam multi laudati fint,quôd feditioz

I Q^oedderint. Hincadtropologiam licetaflurgcre.Sipudoreftinciz bene morata difTolutius uiuere,quanto turpius cftjn ciuitate dei quæ ^lEccleßa,uiuere legibus Satanicis.Et il quouis loco Ghriftianis indecorû uétri feruirc,quato id abfurdius eft in monafterio, fobrietatis S2 taftimonia: fchola. nbsp;nbsp;nbsp;H is modisloci ratio ualetjad fuadêdum, ad exhor

^îndnnijad obiurgandu^ÔC çftimandû.Interdum ualct ôC ad ^e(ftus,puta •quot;uidianijaut comiferationem.Qui Milonem accüfabât, hoc ad inuidiâ im pagebant,qudd Clodium non quouis locojfed in monumentis maiorum ‘pfiusoccidiflct. EtapudOuidium indignatur Aiax,quôdin confpelt;ftu î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eua uirtutc defenderatab incendio,de uirtutis præmio, cû im/

odh Vlyfle cogeretur decernere. Et crudelius eft hominé domi fuç occidiiz «j^in nia publica,in ciuitate quàm in agro.Haôtcnusde loco. nbsp;Nec miz

•’ofeargutnentandi materia fubminiftrat temporis qualitas. Vox aut hæc ff^pus,duabus Græcis ditftionibus diuerfa fignifîcantibüs rcfpodct, nbsp;nbsp;dz Tempus

►w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prius illud iîmpliciter tempus ßgnifi'cat i cuius tresfunt diffez

i ttfltiæjprætcritûjinftans futurû,Vt quondam,nunc,olim. Annus, menz Gs)dies,hora‘.fub Alexandra Magno,fub Caligula. Pofterius indicat etiâ eportunitatem ad rem gerendam.Itat^ Græciquû fcntiutaliquem oportu gt;’€uetiiflè,nô dicunt, ïp ^fdi/to»)ÄÖ(üV,fcd ïy KouftoMÄÖiiV.Nihilomnino fit, lt;]üodnon fiati// ^^fdj/WjatpIurimagerunturquæ n5fiunttpx(XZf4j,hoccft oportnne. Et loannes T-^um referésuerba domini dicit, tempus meum Jiondum aduenit, nS dicit o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ô î^4oe?,fed ó nbsp;nbsp;nbsp;os b l/xds. Et Paulus Ga

wt.6.Itacp dum tempus habcmus,«fa ovy œs xeufbp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ioan. 5. de

paralytico decumbente ad piftinam probaticatn,quôd iam tnùltû tempus

( J haberet

habcrct,no dixitjOTi tsoKw hou^ou nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;woÄvv y^çôt/ofj.yoa^cs ïgi'iMl'

compleólitur has differcntias,hyeme,æftatc,nod:ègt;i'nterdiUjtemporc mef/ fiSjtemporeuindcmi'æ.Hæ fîquîdem Ipecics aliqui'd oportuni'tatis aut diffi culcatisadferuncad rem gérendam ex fefe.Quod idem interdum fît aceeß fione fortunæ : ut in tempore peftilentiæjbelKaut conuiuij.In huiuslod tn ôtationem ex parte recidunt,quamp;prius commemorata funt interattributa perfonæ-.utantediôta,antefalt;fîa: ex his enim duciturcôicd:ura,quæcertior fit il triplex temporis differentia refpondeat,antecedentis, adhærentisSfm fequétis:ut mortem minatus es,Ex antcditffis eft.nodbu cxiftccxantcfadis cft, ÔC ex temporis oportunitate, profîcifccntem antcccfsifti i et hoc ex atv tefaôtis.Sonusauditus,damor fublatusjtemporisfuntadiunôfiiîucadhæ/ rêtis.Latuifti,profugiffigt; liuores Si. tumoresapparucrunt,têporisfuntinfe/ quentis. Dieet aIiquis,Patronum inftruis,non ccclcfiaffcn.Oftendam iÿ tur quis hinc ufus fit concionatori. Ad probationé hæ conieduræ fæpeua/ lennueluti fi quis aduerfus improbos difputans doccat Chriftum fua fpo^ te fufeepiffe mortem crucis:ex antediôtis fumet argumétum, quôd ipfc Do minus hoc toties difeipulis prædixerit. Si Petrum dchortanté fitauerf^rus; ex antcfa(ffis,quod fe no fubduxerit,nec occultaritjfed in locû folitum able/ rit:cx adiunôlis fiue adhærentibusaffumet, quod nec ipfefe defender it, Si Petrum defenfionem paratem cohibueritdtem quod tanquäouisadmor/ Cem dueffus eft jSi in cruce pro inimicis fuis orauit.Ex infequentibus ,qiioa rediuiuus nef per fe nec p apoftolos ludæis exprobrarit imtnane fcclus?ncc quenquä ultus fit, fed omnibus iufferitprædicaripœnitentiam acreniifsio/ ncm peccatoru.Quomodo uero tempus ualet ad confulendum, fuadendu» exhortandum,cófolandum ac monendum, fan's antca demonftratum eft in tratffationeætatis.Iam temporis differentia fæpe iuris Si qualitatisqu^ ftioncm explicat. Muka enim lieucruntante legem proditanijqoæfub^^ noniieebant ludæiSjUtucfciquibuflibet.Et ludæisfub ueterclegeli'cuerufgt; quæ nobis fub lege noua no Iicent,quod ßcnus funt uxorum plurakcas, te/ pudiumjôi facerdotum coniugia.Contraànobismulta requiruntutjquæ à ludæis non requircbantur,ut baptifmus, Si certior cognitioarticulorun/ dei.Çuin Si hodienephaseft dubitaredenonnullis, de quibusin cedefiæ primordqs dubitarenon eratimpium. Etgrauiuspeccant,quipoftaccepgt; turn baptifmum dcIinquunt.Ac leges etiam prophanç grauiuspuniuntrit rem nod:urnum,quàm diurnum.Sic tempore famisfcelcratiuscftdiuitcm clauderegranariafua,aut ultra iuftumpretiuintendcre,quàmquumanno/ nacftubcrior.Etin publico ccclefiæ luiffu, in quali nunceff, turpius eft co/ meflâtionibusamp;pompis indulgere,quàm tranquillistemporibus-Etgra/ uior eft culpa in quadragefima aeCd carne quàm alqs temporibus: Si tvr/ pius eft fcortari,au£ inebriari, aut ludere aleam die fefto quàm die né fefto*

Item

ß E R A flONÈ CONC, LTÈER It nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2Î)| •

“fniratiabilius malum cft, quod recenseft. Diffîdh'usfanahtur üiti'a, qùi/ ’ ‘’'Jstnulto iam tempore aflûeuit homo. Vulgus autem hominû à tem/ porcfrequenter arripit occafi'onempeccandi',ueluti'quum Gbipcrfuadcnc ‘ Jjihilnon h'cere diebus,quiquadragefîmam antccedunt, quafi' turn non eQ •riîms ChriftianÉltidem alfj Gbi perfuadcnt, tempore belli nihil nô licere, ’ Qoocl pacis tempore facrilegium erat ,in bello uocatur ius militate. Rurfus *ontqui turpe ducunt, in nuptqs non incbriari. Durât in hune ufq? diem ^omæjtnos omnium abfurdiflîmus.animam agentepontifîcefnamexpe/ ^fomortem pcrlongum eft ) quicunque poflynt, inuaduntac diripiunt yt’acardinalium ,ciuium aeperegrinorum jquibuseft domi quodpræ/ oonem iuuet.Rem tam fcelcraram,ftultifsima rationeprætexuntquoniam potitificemortuo legesomnes cum illomortuæ funt, Tamfcclcratam ac P'^squàm barbaricam confuetudinem principes deberentomni fupplicio genere coercere.Imô pontiKce moriente magis conueniret,ieiunfjs,pre ÔJ deemofynis folicitare deum,ut eedefîæ fuæ de bono paftorc proui ^'^^t.Chriftianæ mentis eft omnem temporisrationcm ad beneagendi °rcafionem accommodate. Nox imminens admonet filcntfj amp;nbsp;quietis, ^^•rionct ut odium autiramergaproximum antefolis occubitum pona/ *’’ys,aclnionct ut deo reconciliemur, fî quid eo die peccatum eft.Sol oriens ^aiîîonct, ut tanquam filfj lucis, in die honeftè ambulemus, nemini danz ^osüllum offendiculum. Et pium eft quorundam ftudium, qui Chrifti uiz ^äßiacttiortcm, in iîngulas cliei ac noôtis partes diftribuerunt, quo faciliùs illorum memoria.Pios dies feftus inuitat, ut fe deo proximis^ rez concilient, ut animum erigant àcuris humilibus, ad contemplationcm rez

J ôC qucmadmodüm cætcris diebus externis lucris dedez tuntoperanijitaper feriasIpiritualibus lucris ambiant ditcfcere:impios 'ouitat adluxum jlibidinem, temulentiam Si alcam. Sic temporum tranz Çuillitasacprofperitas bonos inuitat ad gratiarum adlionem, ad cul turn rez '*gionis,adbenefîcentiam in paupcres.Malosad obliuioncm dei, utincraft hti Si ittipitiguati negligant déférante^ deum conditorem fuum, 8C ipfius profpcritatislargitorcm, erga deum ingrat!, erga feipfos crudcles, qui fibi ‘îuodad pietatem datum eft, uettuntin materiam impictatis . Contra» (Hium tempora funt triftiora,bellis turbulenta, peftilentia mortifera, fame Cfuciantia,qui piæ mentis funt,intelligunt fe prouocari ad placâdum deum fccleribus innumehs offenfum,ad pœnitentiâ Si uitæ caftigatioris ftudiu. Qüiimprobæmentis funtjad murmur Si blafphcmiâcôuertuntur.Beatus Paulus frequenter à tempore fumitexhortâdi materia, Ecce nunc têpus aez ccptabile,ecce nunc dies falutis.Et alibi,Nox proccfsit,dies appropinquat. “Crti Corinthrjs comendans cœlibé uitâ:Tcmpus,inquit,breue eft.Et hac uitam,têpori fementis cóparat;futuram,mefsis .Omnia fuu habent têpus.' r 4 QuamdiU

Quamdiu fumusin corpore,femends gnauitcr eft facicncÏa,nó parce,ut monet Äpoftolus,fed copiofè.Poft hanc ui'tam non ent tempusfeminadt» fed quod qui'fcç femi'naucn't metêdi'.Quid eft copi'ofê,fîue ut Äpoftoluslo quitutjin tjçnedi'tftionibusfeminareCEftoperari bonum ergaomnesqu*^ dem,fed maxime tarnen ad domefticosfîdei.EtecclefiaftesnTefapiensmu» ti's uerbis déclarât,quid cuicp tempori cóucni'at, ut homo pius ad owtic te/ '' nbsp;nbsp;nbsp;pus fefeaccommodct,modôillud fit perpetuum,quod nullam admittit ex/

ceptionem , nimi'rum ut perfeueret in timoré amp;nbsp;amore dei. Temport rhetores fubrjciuntcafum, quod exi'tus rei ad tempus infequenspcrtineat« Verum hac de re tempcftiuius di'cetur paulo poft,quum locu traiilabimuS’ FMf« Jicitur ab euentu. Facultas eft poteftas perfi'ciedi quod fufcipimr.

lusenim fanæ mentis opus aggrcditur,cui'us perfîciêdi nulla fpesfenifi di/ xcrimusodium,iram,tcmulentiam illi iudicium ademiftc » Impotcnscnin’ affetftus non concedit moram infpicicndi. In cóiedluris autem ilia duofp^ (ftantur in primis,an uolucrit,an potuerit. Voluntas multis è rebuscolligilt; tur,præcipuè ex caufis de quibus didtum eft, è Ipc perficicndi.Nam Ipesin, terdu uoluntatem parit.Probabilior fit coiedlura, quum animi natura mm caufis confentit.Ambitiofus ôC inuidus eft,non ferebat offi'eientem fuæglo riæ.Ethomo natura formidolofusuirumfortem ferro aggredinon eft au/ fuSjUcneno lüftulit.Porró quam utilitatem hic locus fuppeditetad fuaden/ dum iam indicatum eft,quum de facili amp;nbsp;impofsibili loqucrcmur. Eccldi^/ ftes non folufh ad fuadendu,uerum etiam adconfoladum ÔL ad obiurg^u dum accommodabit,ut quum iubebit inanem ludlû ponere.Quidenim li/. biuoluntlachryraç lugcntium,nifi utreuiuifcatqui mortuuseft. AtquiUul turn eft optare,quod fieri non poteft.Itcm bis ftultè faciunt,quiin rebusex ternis amp;nbsp;in hac uitaquæruntfelicitatem, quum in illis nulla fit ucræ félicita/ tis pars,nee in hac ulli contingere pofsit perfedta fclicitas.Item ad increpan/ dum cos,qui negligunt eximias uirtutes,ut continentiam,martyrium ôiuo luntariam paupertatcm,quôd negent eflè in poteftate hominis eas fcroarc* Stultum uero efle tentarc quod non pofsis OTiccrc.Diucrfouitio peccant, * quifibiperfuadent ucram pietatem humanisuiribus prxftari pofse.Om/ nis hominum facultas ab ope diuina proficifeitur, quæfî adfitfacilia funtgt; tnfininêtum quæ fenfui humano uidentur impofsibilia. nbsp;nbsp;nbsp;Tantum de facultatcjcuius

pars efle uidetur inftrumentum.Nam inftrumentapræftant interim facui/ tatcm,ut arma,copicc, naucs, machinæ.Ex inftrumento frequenter expm/ diturfadlu. Gloriofius DauidfundadciecitGoliath,quàmfihaftafoifiot Et fcclcratius eft occidere ucneno enfe. Vtroc^ fceleratiuscft occidcre lingua.Quod homicidaru genus his temporib.hcu nimiuftequeS habet mudus.Excunasillos,incrmcs rcpcrics,inquiras attendus,nullu repc tics aconitu aut cicutâ.Et tame fcelcrati funt homicidg.Qui poteft fierifNo

DE RATIO NB CONCe'trB'» It

4ÓJ

haftas, non balh'ftas,non gladi'os,aut fecures. Non habent üiïum **110111 genus. Imo habent præfcntifsi'fflum ucnenum, Vbi C Non in pyz in lingua circunferunt. Hoc impune occidutinnoccnteS quata plu ^•^os.Os,inquit Sapiens, quod mentitur occidit animam, Hbcaconito irt ƒ unt animos fi'mpliciumjhocinftillantauribus principiim,acpet hocoCci '’'’ntquibus male uolunt.lpfi interim îauantmanus fuas, ÔC dicunt,Puri fu *^gt;15ab homicidio.Adde his,quod corpusanimi iriftrumentum eft.Quod ^ijsfelicius obtigit,alqs minus ad obfequia honefta tradlabiIe,Quibus ob ^^felix,his enitendum eft,utalios uiftute praocurrant.Quibus incOmmd ®*^s,cüra fuppicndum erit quod naturæ dccft,Si iri primis cauedum,ne nä inclination!' fuppeditent matcriam aut occafîonem. Verbi caufa,eft ali 5'^isad iram pronior, ne quid ßbi fidat,aut ne quid agat iratus, atc^ omnid ^giat,quæmentisimpetum exafperant,utuirtolentia,contentio cum rikd/ quot;^•Acfæpe fuo CÛ animo philofophetur his rcmedrjsjquæ nos olim iri Engt; ^biridio militis Chrifliani commonftrauimus. Eadem ratione admoriendi ^*^iqui naturam corporis habent, ad fuperbiam, libidinem, aut’äliüd Ui) proniorem.Quod fiSocratespotuitanimi deftinatione atlt;^ exercitai naturam ad magna Uitia procliue, in diucrfum fleólere, quid ni iderri! Chriftianus Chrifti adiutus gratia,tot^ infi'gnibus cxemplis proud artifices norunt inftrumenta fua non tantu ad fuum quætç offiz cium accommodate, uerum etiam corrigere K ad ufum adaptare.Quo turz . plus eft non idem facere animum noftrum corpori fuo » IniummaadhoC ^iitpusadditum eft animo, utpicr illud dcum colat,amp; proximum iuuet.Sin ^uliitcm corporis fenfusac membra ad certum ufum data font, uelutbculi •’otiad lafciuicndum,fed ad profpiciendum omnibus mémbtis,. Aures nd sddeledlationem inanium fabularum,fcd ad cognitione terum neccifariagt; ^m.Lingua non ad obtrcdlandum^ad rixas aut tUrpiloquium, fed ad lad) oandum deum, ad bencmerendum de proximo, ManUsdatæfunt,nort ad uiolenriam fed ad honeftam operam.Pedes non ad faltandum, fed ad itct nece{farium:membra genitalia, non ad immundiciem ac îaiciuiam, fed adltgititnam generationemdatafunt, Ncc uenter datus eft adcrapulani amp;nbsp;luxam,fed ad concoólionem cibi nfeceftariam.Qui uero membris fuis ad inhoneftaabutuntur,nihilominüs abfurde faciunt, quàm fi quis enfe proz feindatagrum, uomere feindat ligna .ßxpedit au tem Si iuxta corporis apz rttudinem uicæ genus öligere, Qui fefcntiuntimmodicèpropcnfösadlibP dines,ducant uxorem: qui ad crapulam,adiungant fc in conuiólum fobriogt; futti.Nunc multi corrupunt organa fuajôC quæ natura dédit apta, faciut ind pta.Ingenium corrupunt ocio, fomnolenriäi memoria obruutüino,corpo/ risuirescxhauriut uigtlrjs Venereisac immodica libidine,Hinc ta triulti an te tempus lufeiofi Iippi«^,ante tempus furdaftri,incurui,e6tradl:i SC trërfiüli.'

Vides

‘ nbsp;nbsp;nbsp;Vides quantam dicendi maten'am EccIeHaftæ fuppeditabit hic locuS,

quctn Rhctoresappellant inftrumentum, cuitam uicinuseftmodus,ut propefit idem. Velutifi'quisadulterumdeprchenfumferronecauit,non punitur uetcrum Icgibus,qui ueneno,cogitur caulam dicere: ex inftrumen/ to nafcitur quæftio. Ilia magis propricad modum pertincnt,quæuolûtatc exculàntur au t aggrauantur.Bona menre fecit quia palàm:ma!a, quia ex in GdqSjnodlu in folitudinejSicexcufatur medicus,qui mulieri pharmacupe/ tenti quod cieret aluum , quo ilia fœtum excufsit utero, dédit: quod palam - dedit,uticç non faôhurus,fi fciflêt illam cflê grauidâ.Refert item plurimutn quo uuitu, quo animo, quid dicas. Si per iracundiam aliquem appelles gaz neonêjiniuria eft:lî idé amico dicas per iocu,familiaritas cft.Simi!iter in çfh tnationc c6miflorum,nô paru momêti habet modus. Hic coftuprauituxoz rem alicha in quâ forte incidit,autetiâ folicitatus fuit ad adultcriû, autigna/ rus fuit eflè coniugatâ : alter maliciolîsartibus,pcr lcnas,pcr uinolentiâ,per uencEcia denic^ ftruxitiniîdias illicui inuidebatpudicitiælaudé, quo glo/ riariapud fuoscogerronespoflctlaudatifsimç matronç pudicitiam àfccx pugnatam.Vterep cômifit adulterium, fed huius adulterium centuplo gra uius eft aduîterio alterius. Quod exempli gratia did;û eft de adulterio,pef omnes fcelerum fpecies duci poteft,ftuprum,furtum, ebrietaté,crapulam, homicidium, hærcticum errorem. Verum hæc perfequi nunc non eft aniz muSjUel quia eft infinitû,,ucl quia nobis alias fuper hac materia fatis admo/ Lofi^udJrifa nuiflèuidem»r, amp;nbsp;expedit admoneri fæpius, quod in hoc fupta modum^^'* riMwdifwntMr pgccatm-, nbsp;nbsp;lam prius quàm ad communes illas argumentorum fedes

ueniamuspquas ÔC dialeólici roTrovs appellat, Latinè locos polsis dicere, ad monenduseftle(ftor,lociuocabulum quadrifariam accipi.Lxjci dicunturco munes,quód ab utraqj parte tra(ftentur,Iicet nó in eadem caufa, Veluti qui teftimonqs grauatur,fuadetnoneflèfidendumteftimonijs. Contra,qui iuuatur, dicit pro teftimonijs : atqueitem de cæteris quæ fupraretulimus» quumde inartifîcialibus ageremus. Huie generi fînitimæ funt fentenuæ» huas uelut extra caulàm exaggeramus, fed ita ut caufæquâ agimus feruiat. Quod genusfunt amplificationesuirtutum, Si exaggerationesuiflorum. Vcluti quum aceufamus aliquem quod per improbos conuidtorespertraz (ftusfit ad fceleris confortium, Locus communis erit,uerbis exaggerare, quantum ad innocentiam tuendam habeat momenti cum bonisuerfarL E diuerfo quantam pernicicm moribusadferatimproborum confuetudo« 3ed de his quocppoftea.Tfertio fenlu loci dicûtur,fedes argumentorûquas thetpres ad flnguia caulàrum ^nera accômodarunt,uelut in fuaforio, hoz neftu,utïlc,iucundû, facile, neccflàrium,SCcJn demonftratioo, genus, patria» bona corporis,amp; bona animi.In iudicialipræfertim infïciali genere,qu2 mo do cômemorauimus.Quarti lod funt generales, qui déclarât quid omnino

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cuiq^

de RATI.ONE CO NC» LIBER Ü

reiacddat,amp; quemadmodû è finguh's ducâtur argumcnta/pafti'm ne ccffana,parrim ucriGmiIia»Hi funt oratohbus cû di'alcdbas c6munes,quan 9uam de his Ariftotdcs feparatim confcn'pG't l'n topi’cis, in rhetoricis no at/ ögit.Plurimum aucem conferunt amp;C ad l'udicandum Si ad dicendû. Sed ho/

tradationem uarietasautorum reddidit inuolutiorem,quódinter hos ^ccdeuocabulis, nee de numerojiiec de ordinc fan's conuenit. De his accu/ fatifsimènoftrofeculofcripfitüirimmortaligloriadignus RodolphusA/ ' ghcolaTcripfit autem exadiifsima cura, phrafi;uero qua nihil efiê poteft ex/ politiuSjfedacumina quædâ afFc(flata,ueIuti déprima materia, ac digrefsio ûesquib.nûc à Boetio, nucab Ariftotele, nucab alfjs magna quide fubtili fate difscntit,fatis declarant illu hoc opus non cudiflTe pueris edifeendu, (ed ^tuditisuirisadmirandum»Themiftium, cuius perfpicuitatem laudat Boe/

nobis uidcre non contigit. Ariftotdcs uero fie tradlat hoc argumetum, ‘^^'aixaliud accuranus Itacp faólum eft ut ipfa diligentia qua minutifsima R^æ‘Çperfcquitur,rî5nihil obfcuritatisoffuderitleótori. lam fan's defudac ^ö'^fiuSjUtThemiftium, Ariftotele Si M.Tullium redigatin concordiam, ^osquàtn ftmplicifsimèrem tradcmus,nec ledtorem ullis falebris diffîcul/

remorabimur : neep enim hic rhetoré aut'dialetfticû inftituimus, fed fondonatoré. Generalis autem omnium qua:ftionû diuifto hæceft. An fit, Anßt,(jui^ ^'^idßtjquale fit. An fit aliquid,conic(fturis quæritur.Velun fi quis ambigat an fit dens.Efle autem deum,cnam Ethnicisphilofophis fuitcompertum, •^on eferipturarum autoritäre quemadmodû nobis, fed è cóiélfturis rerum fonditarum,Eo probato fupereft querere,quid fit deus; Hoc quoc^ confti *^ato,an hocautillud fit. Fuerunt enim qui cœlum omnia compleóienspu/ tauctint eftc dcum. Alrj naturam reru conditarum fomniarunt deum efle.

efiatn magis delirantes putarutanimam mundiuniuerfalem eftèdeu» Noscredimus deum efle fubftantiam incorpoream ac fimplicifsimam,qua •’ihil mains nec^ melius fit aut efte pofsit. Non quod in dcum cadat ullum accidcnsjfed quod hçc de deo uere prædicantur,fiue cócretis fine abftraeftis nodbus. Deus eft immortalis Si immortalitas, Deus eft fapiensSi fapien/ nagt;bonus Si bonitas,æternus Si æternitas, atep cundem in modum de cæ/ ten's.Hæc exempli gratia propofita feiat lc(ftor,rió quod phas fit de his am bigerc Chriftianum Quoniam autem nemo quærit naturam corum (]uæ non funt,ideo primum locum obtinet of quern quidam finem aut finitionem, alq definitioncm appellate maluerunt. Hxc paucis cxplicat td naturam, iuxta rationem fubftantiæ, ac formæ fubftantialis. Subftan* ham hie appcllo, non earn cui opponitur accidens, fed gcncralius folidam 3cpnncipalem cuiufq? rei naturam, Non folu enim quærimus quid eft ho/ mojuerum etiam quid eft iuftitiamo quod uirtus fubftatia fit,fcd qu odfub ratione fubftantiæ proponatur.Queadmodu rhetores quærût, quid fit fta

tus

tuSjquid fchema,quid tropus:Iureconfukf,quid adli'o, quid iniuria : quû nu hil horum uerèfitfubftantia.Ët tamen (îcuthomini additur rationale,nott in eo quod quid eft,fed fub ratione qualitatisutaiuftitiæprudêtia:^ addufl tur fuæ forrtiæ,per quas ab alfjs uirtutibus diftinguuntur.Sic interdum fuh' ftantiæuocesjfub ratione accidentium ponuntur:uelutiquum Seneca dicity Quoties inter homines fui,minus homo redrj.In priore parte, homo fub' nomê cft: in fecunda qualitatis. Et uerum eft quod traduntdiale ótici, ueram definitionem conftare ex genere differentia fpeciem confti' tucnte:ut animal eft fubftâtia fenfibilis.fubftâtia eft genus, animal fpccicSz fenfibilis additur loco differentiç,quam fi' quis exaólius excutiat,proprium Gt magis qu am differentia : ÔC tamen abfbiuit definitionem, eo quod cunt uoce definitaconuertatur,utanimalisuocabulum in nullam remcompetaty in quam non cadatfenfu præditafn efte,nelt;^ quicquam Gtfenfuprçditumx in quod non cogruat animalis uocabulum. Ad hocautem utaliquid dicnz tur animal fufficit unus fenfus,quu alióqui fint quinçp fenfus animalisperfo diiSuntenim in quibus unicus tatum fenfus depreheditur,utin affixisfiue adhæfi's,qua:dicuntur animalia,licetimperfecfta.De fpongrjs urticisdu/ bitant autores an fenfum alique habeât: amp;nbsp;Pythagoras arboribusetiam et herbis tribuit fenfumy licet ftupidu. Aegyptrjs ignis habetur proanittiali» quod humore Cotlfumpto emoriatur.Ncc dubium eft,quin unaqnælt;? habeat formam internam,per quam eft id quod eft, S£ non aliud. Veru ea quoniam feit proprio nomine caret,abutimur ijs quçproximèad diffeteti tiænaturam accedunt.Nam cuiufq^ genusinuenire non eft difïïcile.Veluti' fi quis quærat,quid fit homo,facilè occurrit animal, Sed quid eft hoc quod facit,ut hie homo fit non afi'nus aut fimius'/Si refpondeas rationale,anima/ liaeruntangeliamp;dæmoncs:utenim corporibus carcant,nontamenfont expertes rationis.Quanquam Platonic! tribuut illis amp;nbsp;corpora natural

Vitiofa autem eft definitio, quæ quadrat in aliud quam quod defi'nimr. Tiefinitia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;definin'uocabulum in aliquid competit,in quod non copetit deHnitio,

‘°' Vcluti fi dicas, homo eft animal ereefto corpore bipes. Eft enim fîmiarum genusquod incediteredlocorpore. Rurfuspericlitabimur, nemultaam'/ mantia bruta affeeftent baberi pro hominibus.Conftat enim in multis, Si fimplicium agnitionem eftc,ôê fimplicium compofitionem, ôi difeurfumut dialecftici uocant fyllogifticum, quum aliud ex alio colligunt. Adde his me/ moriam ôi reminifeentiam, quæ fingula in brutorum genere comperiun/ tur experimentis.Porphyriusaddit,mortale,cuius uocis accefsio, utnosfe/ paretab angelis,n5 feparat tamen abrutis animantib.Rurfusfihæc define tioeflètabföluta,Chriftus 8i quicueo furrexerut, iam defijffentcftehomi/ nes.Porrórifibilequod homini ceu propriu tribuitur, uidetur Si canibus^ fimijs comune. Sed nihil propiusacceditad uim differentiæ,quàmr Aey//

DE RATIONE C 0 N C. LIBER II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loy

wj'ôUjideft-ifandicompotem.NulIu enim animal proprièloquitur præ' Proprium fcrhominê.Vbi igitur ucra difiFerentia nos deftituit,ad ca quç funtilli pro/ ximaconfugimusjputa ad accidens aliquod,quod foli adeft hominûÔC nul linominum no adeft, qua tenu s eft homo. Quod fi his quoep deftituimur, •’’ultarum circunftantiarum congeriç idem cffîcimus,quod paucis/cd efFi/ cacibus uerbis faccre no licet. Huic M.Tullius non indidit nômé propriû* quidam deferiptionem uocant, Graxi exténuantes appellant V7ro^{*â:çKi/* . Qpod genusfit illud,abutar enim excmplo Ciceronis. Hæreditas eft pccu hia:hic pecunia genus eft, modo prifeorum more acdpiatur, ut non num/ •’’OStaotuttijfedomnem pófTefsionem complecftatur. Conftatenim àpe/ ™ diftam pecuniamjquod olim diuitiæ ferme in gregibus et armentis erât Gtæîfed genus non abfolùit definitioncm,quod multis fit pecunia, quibus *gt;ülla eft hxrcditas. Aftringcndû igitur genus : quæ morte alicuius ad que/ Pgt;atnperucnit.Atnc fi'cquidem abfolutaeft defînitio. Multis enim modis ^^sdefundorum fine hæreditateadaliquem peruenirc poftunt. Addatur üilutnucrbuma'urctalioqui furtum dici poflêt hæreditas. Videtur iam pro/ petnodu fuis numeris abfoluta defînitio. Hæreditas eft pecunia, quæ mor/ tcalicuiusadquempiâperucnitiure.Deeftadhucaliquid,Ncceaautlega/ -ta eft teftanicnto,aut pofTefsione retenta. Nue perfeefta eft.Pluribus excm/ jlis non temorabor lelt;ftoré, cui facile erit ad hanc imaginem alia confînge/ tc.Porrôuix reperiasullam deferiptionem tam accuratecómunitam, ut no cliqua patcat contradictio ni, fi' contingat parum comodus a *morofi'or in/ *frptes. At oportet fermonem ad materiam præfentem accomodate. Iure/ fotifulti fie definiunt furtum.Eft cotreCtatio rei aliénas fraudulofa inuito do tnino.Poterit aliquis cauillari,num adulterium fit furtum : nam illi fraudem appellant damnum. Aut num fi quis infcio domino cótreClet rem illiustaut G non contingat,fed intaClam alicui ucndat,tradatue.Autfi quis catella me •itæam aliéna manu demulceat inuita domina. His cauillationibus nequa/ quam oportet eftè locum,inter ueritatis ftudiofos,non cótentionis. Richar/ dus quidam cui cognomen à fanCto ViClore, que non in poftremis habet Sofbonicûhûc in modû definitarticulum fîdei.Articuluseft ueritas indiui/ Gbilisde deo,arCtans nos ad credendu.Hæc defînitio comodo auditor! fa/ tisfacit,per quam intelligit rei naturam: quemadmodû in corpore hominis •'aturadiuifitbrachium àmanu,ÔCipfum brachium in plures partesdiuifî/ bile cft:at digitorum articulos ita coniunxit,ut articulus quifi^ amplius diuî di non pofsit,nifî frangas.Frangere autem non eft diuidere. In hac tarnen dcfoitionecauillator multa reperiet,quæcalumnietur. Quomodo indiuifi/ bilis,quum hic articulus,Qui conceptus eft de fpiritu fanClo, natus ex Ma/ •■*3uirgine,a recentioribus theologis in duos articulos diuifus fit C Et quum ueteres duodecim tantû articulos numerarint, recentiores aût aln tredecim,

s ali)

. ao6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESÎaSTAE SiVÉ

alp quatuorlt;Iecim,in cofefso eft altquos pofte diuidi.Si quis rc(poncîeat,în/ di'uifibiles did quofdam, quod diuidi quidem pofsint/ed di'uifi no (int,ge/ mina eft contradidlio. Primu indiuifibilis aliud fi'gnificat Larinis quam in/ diuifuSjSC à recentioribus aliqui diuift funt,antc Richardum ni fallon Quis porro illos diuifitjaut coniunxit, niß piólor, qui ßngulisapoftolisfuum at/ tribuit articuIumfRurfuSjde deo,non uidetur in omnesarticulos compete/ , nbsp;nbsp;re:uelut Ecdefiam fancftam, Rcmifsionem peccatorum, Garnis refarèéiiö/

■ ’ nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nem,de deo non loquuntur» Hieß quis refpondeat,Villos ad deümrêduci

cuius uirtute fanólificatur eccIeßajöC cuius ipiritu remittûtur peccatajct cüiu^ fjotentia reuiuifcunt mortuitRefponderi poteft, om nes uirtutes eflè articu/ os fidei de deo^quod abfcp dei gratia nulla ßtuirtus.Poftremöquodadcif/ tutjareftans nos ad crcdendu,ßc poteft cóuclIi.Fides fundatur in intelledu» intelleólus autem liber cft,nec cogi poteft,perfuaderi poteft. Nec hiedeeft quod refpondeatur,fed mea fententia friudum eft gt;nbsp;Comodius ita definiP fet. Articulus fidei,eft irrefutabilis ac diuinitus reuclata ueritas,paucis uetbis comprehenfa,neceftàrio credenda ps qui ftudent æternam falutem (fti per fidem in Chriftum Icfum. Quanquâ hæc particula Per

Etywlogid poj-gfat omitti. lam quibufdam ctymologia uidetur habere finitionis,quôd pleraq^ nomina ab ipià rerum natura fümptafunt. Indeez nim nomen habet ctymologia, quod uera fit aptac^ rei nota quam iîgnifi/ cat. Vt rex dicitur à rcgendo,Iex ab eligendo,quæ códucunt reipublic^gt; rep eiens quæ oificiunt.Etconiugesuocantur, quód in lætispariter ac tnftibus communicantes,uclut idem ducut iugum. Et Pofthumi dicuntur, qui poft humatum patre natifunt.Vt Cçfones,qui uiui ex utero matris exedi funt. Quid autem différant iter,aôtus,ÔC uia:Item proijjcdus amp;nbsp;lumen, ipfæua/ ces indicant.Sed de his antea nonnihil attigimus,quum decircuftantiano/ minis tradtaremusjdicfturi plura,quum per fingula rccurretesufum cuiuft^ commoftrabimus.Quum Plato fic definiftèt hominem, Homo eft animal bipcs implume:Diogenes in fcholam illius immifit gallum gallinaceum uulfis plumis, En inquiês homo Platonis. Hic iocus fortafsis in Platonem confiduseft.Sunt tarnen qui non minusabfurdèdefiniunt,dialediccsim/ tfeßnitionuM periti, nbsp;nbsp;nbsp;lam funt quædam elogia fine fèntcntiæ,quæ nonnullam deßai/

forma tionis fpeciem præ fe ferant quum reuera no fin t. Huius generis uariæ funt form æ. Nam quum nomen obfcurumexponiturnotioreuoce, uidetur ety/ mologiæ fpccics: ueluti fi quis batuit interpretetur,percutit.Pauciorib.enim notum eft quid fit batuere.Eft et typus,quu definitionis loco ponfturexent plum.uelut fi quisrogatus, Quid eft fubftantia, dicat, homo, equusjapis. Quod definitionis genus ridetur aSocratetquum quida interrogatusquid eftet uirtus,refpondit,Iuftitia,prudentia,fortitudo,temperantia, ôCc. Tuni Socratesfuo more nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pape,inquit, hie nobisprounaoirtuteexà/

men

DE RAT IONE CONO LIBER II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20?

•Pcnuirtutum produci't. Fitctex accidenribus defcnpdo: ut homo eft, ad pietatcm ac difdphnas liberales docile eft. Fit ex pluribus coniunz

'^is,quutn nullum per fe fufficiat. Vtluxuriofus eft, qui uidlu delicatior ^lljcultu fumptuofior, in libidincm effufior. Ducitur à fine diuerfo. Rex ^Hjqui in gubernando (peôtat reipub. commodum, non fuum : Tyran/ J^us,quiaj fuutn priuatum commodum geritprincipatum.Item per fimi/ lifudineni, ut adolefcentia eft flos xtatis, feneeftus eft occafus uit^* Peccatu ^fttnorsanimæ.A contrarrjs,damnum eft lucro contrarium. Pater eft qui habet libcros.Filius eft,qui habet parentcm.Mortuus eft,qui non uiuit.în fEHiitn enim altcrum è contrarrjs eft altcro notius ac magis in cofeflo. Per a*’alogiam,ut homo eft minor mundus. A caufis, dies eft, fol fupra terra:

eft,fol infra terram ♦ Sonus,eft duorum corporu colliiîo. lam 8i ænig/ •^ataambiunt in defînitionum ordiné recipnut homo eft animal, primum 9uadrupes,mox bipes,deinde tripes.Et ne formas omnes perfequar, quas Infîtiitæconfingi pofsuntæft quæ laudis caufa fumitur,ut lex eft mens à a/ •’•niusSi côfilium, amp;nbsp;fententia ciuitatis.Veluti quum Paulus dicit, Fides eft lîibftantia rerum fpcrandarum,argumentû non appârentium.Encomium lilt;lducriuseftquàm dcfinitio.Laudaturusenim fidem, hoc elogio præpa/ fatauditorem.Tantam uim habet fîdes,ut per earn ilia quoq^ quæ ncc inge oionecfenfibuscomprehendi poflunt,certiuscredamusquàm fi fenfi'bus babcremuscôpcrta,eat^ fperemus, quoru interim nullu apparet ueftigiu. Alioqui fi üoluiftèt definite fi‘dem,dixifret, FideSeft habitus (îiuinitus infuz fusjper qüctn fine ulla uacillatione crédimus omnia qu^ ad falutcm æternâ hKcffaria funt.Sic qui dixit,Comœdia eft humanæ uitæfpeculum:nô défi niuit,fed elogio notauit quod ilia habet eximiû.Similiter qüi diceret, Aurû Empâteradulatorum,curarufiliustnôndefînit,fedelogiûdicit. Sumitur amp;nbsp;auituperio,qualis eft ilia PlatoniSjVoluptas eft cfca malorum. Sentétia eft defînitionis fpcciê habend. Sequuntur genus ôi fpecies.Genus quidam Gtnut toalunt appellate totum,fpcciem formâ.Genus eft quod latius patet,etplu rcsfpccics fnb fc continet,de quibus prædicatur in eo quod quid eftj ut per contanti quid eft homo,aptè rcfpondetur animal:amp; percontati quid eft iuz ftitia,re(ftèrcfpondetur uirtus.F^m animal fub fecotinetafinum, equUm, aquilam, pifeem Si hominem.Virtuscontinet iuftitiam,liberalitatem, pru/ dentiani,fottitudincm et tempcrantiam.Nihil autem uetat eandem uocem ad fuperiota relata efle fpcciem : ad inferiora,genus. Quemadmodû idem poteft huicefle filius, illi pater. Exempli gratia, Animal fi referatur ad fubz ftâtiam corporcam fpecies eft:fi ad cquum,afinum,homine,Sic. genus eft. Icauirtus fi referatur ad habitum,fpecies eft-.fi ad iuftitiam,prudenriam,for titudinem,tcmperantiam,6ic.genuseft. Hæcuoeâtur Î7r«ÂÂNÂa, quod alijsfubiïnt,alnspr«fint.Porrô genus ultra quodprogreflbsno eft, genus

ECCLESIASTAE SlVÉ

gencralifsimuappellannutfpedem extremâ quç in alfas Ipedesdiuîclinorf poteftjfed tantûin indiuidua,fpeciem fpecialifsimâ appellant: quçcuncp in medio funt, tzTraÄÄNÄ« funt, Vtfi à corpore animato träfeendasadfubfta tiâ,ad genus generalifsimu peruenifti,nifi mauis ad ens,qd accidetiaquolt;^ c6pled:itur.Et (i ab animali defeendifti ad afînu,aut homine, no eft quo de feendas ukerius^nift ad hunc et ilium aftnum aut homine.Homo autem ab homine non differtfpecie, fed numero iiuemodis indiuidualibus. Itafiab habitu tranfeendas ad qualitatem, ad fummu genusperuenifti, nili mauis ad accidens.Rurfus ft defeendas ad Iiberalitatem,ad fobrictatem,5ic.nó eft quo defeendasamplius,nift ad hanc S£ illam.Sunt tame in his quçuocatut I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;indiuidua tam infignes differentiæjUt dubites fpecie diftinguatur an nuw^

ro tantum, ut funt afini cornuti,0C equi prælongo collo,homines unicof^' de,fed prælatOjSciopodes dicutur:aiigeri,monophthalmi,annbusutrinlt;^ ad terram demifsis.Quidam pro fermone ftridorem habent, necaliter fu/ giunt cæterorum hominum confortia quam feræ,Si dicas^ratio feparatho' minem à brutisjam didu eft ÔC in brutis eftè rationêj in aliis ftupidiot^^» in alijs cuidentiorem. Eadem difficukas eft in herbis ÔC plantis Ä

Illud admoncndum,apudfcriptoresgenus frequenter ufurparipro^ lpccie,interdum 0(. pro differentia accidentali. Veluti quum diftingii'^^ nera aquilarum', aut genus dicunt pro (pecie, ft tarnen ulla aquila ab aquiiJ differt fpecie^ Aut genus appellant accidentalem difterentiam ’ Sic medici diuiduntapium in uaria genera. Et Vcrgiliusdicit,quod genus hoc homv num, quum loquatur de moribus inhumanis. Genus igitur Si fpeciesnon hoc fuapte natura fi'gnifi'cant,ad quod ufurpant dialcdici,fed docendi gr^ tia ad hanc fignificationem à dialedicis funt accommodata.Id quod necev fariofadum eft in omnibus difciplinis:ut s«lt;r/s,apud Græcorum popuW fignificatfeditione.apud rhetores caput caufæ,quod idem fonatapudU^ nos rhetores conftitutio:quu alioqui conftitutio fit lex aliquid pracferi^enä Differentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;publica. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad definitionem faciunt differentia propriw^^»

de quibus iam per occalionem didum eft.Differentia eft forma fubft^fi^^ lis,quæ addita generi conftituit fpecicm,atc^ eandem ab alijs fpeciebus dK ftinguit. Vt rationale (fit hoc interim differentiæ loco) additum animali co' ftituit hominem,diftinguens eum ab alrjs brutis.Eandem uim habet pro' prium,quod perfedifsima ratione proprium eft,hoc eft, quod couenituni tantum fpcciei,Si omnib. fub ea cótentis,amp; fèmpcnut homini poteftaskc^ monis.Ncc obftât impedimenta,quæpræter natura hominis funt-Eftp*^® prri genus quod omnibus fub fpecie cóftitutis conuenit,at non folis.vouera admodu ignis propriu calfacere,fed calfaciunt ôi alia,uc motus,uinum Sa' romata.Ita nullus eft ignis,qui non habeatluce,fed no folus ignislucetW' cent enim in tenebrisôCgcmmæquædâjôd: infeda,utIampyrideS5Spift^S

®nniilli Sc ligna quædam putrefaôla.Iam funtquædam propria non fpez ^'^busfiue formi's (Nam M.Tullius horree fpeciebus ôC fpeci'erû dicere)fed ^ôonibus,ut nigror in Aethiope,candor in Germanis,perfîdia in Pœnis, '^'•'tiæftudium in Caribus,ftoliditasinPhrygibusJeposin Atticisjbarba Silefiam. Item in perfonis, ut periurium in lenone, ^tJiciesin meretrice, Denicç funtquædam fingulorû hominum propria;

Catone feueritasjin Hortenfi'o comitas ÔC elegantia. Sed de his fuprà

• Valent cnim ad argumenta probabilia. De proprijs autem ac ’ 4. ( 'ncrentr)s non eodem modo difserunt rhetores atty dialeôticu Etymo/ quâ M.Tullius uuk eiîè definitionis genus, fubijcit coniugata, quod Co«j«g4t(« ex ipia uoeû affinitate ducitur argumetum : fed hocintereft,quôd ‘''^tymologia eft expofi'tio nominis,in coniugatis ex iîmilitudine ac deriua ^oneuoeû ducitur argumentû. Neuter locus uidetur Fabio multuadpro/ ƒ lonem habere mométi:ut fi quis afsiduum interpretetur diuitem, quod ab aflè dado,aut philofophum fapicntiæ ftudiofum, notatio eft.

b dicasjß ager compafcuus eft,licet compafcerc,coniugatio eftiquoniam ^Q'Dpafcuus ÔC compafcere,uoces funt fibi cognatæ.Et fi philofophus eft fa PæDtiæfiudiofus,nihil aliud eftphilofophari,quàm fapientiæ dare opera.

Hisadiungitur locus qui appellatur diuifi'o amp;nbsp;partitio. Hæc enim do/ ÇendiJ,^ftingunt,ut diuifi'o fit generis in formas, ut animal diducitur 'n hominem,aucm,afinum ÔC pifcem.Nam genus hæc omnia in fecomple ^'^nsqiiafi totum quoddam,cui quç fubicôta iunt,ueluti membra funt.Vn

Si Cicero fatctur,fpeciesquas ipfe maluit appellate formas, interdum ÔC pnrtesuocari.Partitio uero,quum totu j fine ( ut quidam appellate malunt) 'ntegrum,diducitur in fuas partes, uelut in membra, tum in corporalibus, bminrjsquæintelledu tantum percipiuntur,Vtquum corpus^hominisdi quot;iditur in caput,humeros,brachia, thoracem,uentrem, ilia, crura ôi pedes; 3ntdotnusintc(q:um,fundamentum,Ôi: parietes. Hæcfenfupetcipiuntut. iMtionis funt ilia, lus diuiditur in lcgem,morem S!. æquitatem.Si rempubli wmdiuidasin monarchiam,democratiam,oligarchiâ ôi ariftocratiam, di/ niïîo erit,qua totû in formas diducitur. At fi' rempublicâ diuidas in patres, Equefttem ordinem Si populum,partitio erit.In lumma tarnen omnis diui lioauteftfubftantiæ in fubftantias,ut animalis in hominem, ÔC cæterabtu taïaut fubftantiæ in accidcntia,ut animalium aliud bipes, aliud quadrupes, aliud pedib carensiaut accidentis in fubftâtias,ut fi uolatilia diuidas, in aqui là,no(ftuâ,amp; alias ipecies.Autaccidentis in accidentia,uteruditotu alius ex kdodus eft,alius à præccptoribusinftitutus. nbsp;nbsp;Diuifioni Fabius fubrjcit

locum ab exordio,incrcmento,amp; fumma,quód omnis res in hæc tria diuidi 'Exordium pofsit,initiu,progrefsum,ct confummationeiuelut in prælio iurgiu eft exor diû,quod luuenalis appellat tuba rixæ incrementû cædes, fumma ftrages.

s î Ex

210 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ EC CLÉS I AS TAE SI VÉ

Ex inicqs fumma colligitur,ut,non poflum totam prætextâ fpcrare, qutim exordiu nullum uideam.RuifusèfummacolligiturcxordiûjUtjSyllam nó lùmpGflè arma dominatus caufa^argumentû eft,dcpoßta diótatura. Simili^ ter ex incremento ducitur rei ratio in utranc^ parte,ut quum quæritnnan ci cxdes imputandafîtjàquoiurgium cœpit.Cædesenim incremcntûcft,me dium inter exordium Si fummam, Verum hæcmagis pertinent ad traóla^ tionem temporis,de quo iam didlû eft,et euentus de quo mox dicctur.

sintilitttdo SimilitudoquamGræciuocant ciioïüio-iVi quoniamnonfolumfadtad probationem,uerum etiam plurimum lueisac dignitatis adfertorationbtnz ter fehemata quoej refertur à rhetoribus.Cui fubeft bôtio,analogiajcxeffl/ plum Si imago»Quanquam extremu hoc nihil facit ad probationé, fed tan turn ad euidêtiam Si grauitatem orationis» ô/zo/ce)(z/s? crit,Vrgrauifsimèpec cant qui fontem publicu unde hauriuntomncs,ueneno inficiunta'tapefs/ mè merentur de republica qui principisanimum perniciofîs confilfjs depra uant.Itcm:qucmadmodum in periculofa nauigationc non ei cotni ttitur cia/ uusquiopibusautnobilitatepræcciliqfcdquigubcrnâdænaulspcnt'aeæ/ terispræftantioreft: ita non oportet principatum tradereeiquieæteris di/ tior fit aut generc clarior,fcd qui prudentia ÔC fide cæteros antccat.Fiôlionis F/(3/o exemplum erit: ut ftultus fit qui nauim in qua uehitur perforet, ita ftulte fa/ ciunt qui patriæ moliuntur cxitium,qua fubuerfa nec ipfi' pofsint effe incoln mes. Huiu^ufus latifsimè patet,in fimilibus,cxcmplis et cotnparationibns^ aptifsima ertconcionanti,quôdexconfefsis acmanifeftisratiocinatur,§î ré miré iubqcit oculis.Si Chriftus uißbilis adeiîet, quotnodo reuereremur illius præfentiam, qua religione terræ quâ calcaflTet fîgeremus ofcula Âtis nobis adeft in facris literis ,nobis loquitur,nos hortatur. Si illic cum impro/ bècontemnimus .Quisillo præfcnteauderetquicquamindecensuelloqui ucl facerc; At nunc illïus oculisconfpicua funt omnia,ôi perindequafieftus fit ac furdus,quod homine tefte non auderemus gt;nbsp;il! o fpcélatore audemus. Si Chriftus in terris uerfaretur, quid eft in rebus noftrisquod illi non ganz dentes impartiremurÆtecce is tibi adeft in proximo cgentcjôfgrauarisilli ueftern aut panem porrigere.Quam abominâdus tibi uidcrctur,qui Chn ftum in corpore apparentcm,conuicr)simpeccrct, autcolaphiscædcret. At hæc no uereris illi facerein mebrisipfius.Quicquid iniuriaruingeris in pro/ ximutuum,in Chriftuingeris.Hic iuuatur,hiclçditur,quumipfcnceegcat ulliusbcncfi'cio,nccullipateatiniuriæ.Ân nó hocipfe manifcftôprofitetut in Euangelio:Quod unicuilibetex his minimis fcciftis, mihi feciftis. Chri/ ftuseft in ccelo, Quid refertCpoftea quam ille non minusuidet,audit, fen/ tit quæ facis, quæ loqueris, quæ cogitas, quàm fi aftarct proximus. Si qua eflet faga,quæ magicisartibus etiam ilia feiret quæ gereres in occulto, non/ ne folicite caueres ne quid admittercs quod maleficgm in te iritarct Et rata lt;nbsp;c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fecuritate

V''

îccuritate cîcum contemnis, cuiuscofciendam fallere non poflès, dtiamn te m intima tcrræ abderes » Videt ingeniofus Icôtor, qu àm multa poflent ad l^ancrationcin confingi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eritautem paragoge, G quis multis Gmilibus-^’’«'^'’?^

üue ueris Guc conGdliSjin medium adductis, aflenGoncm eius qui cum agit;

Viciât,ac deinde inférât id quod concefsis Gmillimum eft,quod genus argu •’aentandi Socrati fuit familiarifsimum.Exemplum eritjSi in tempeftatc eE è multis admouendus alïquis dauooutru admoucrcs généré proximum, aucformoG'orem,autopulentiorem, an gubernandæ nauisperitifsimum^, ^^lpondcrctur,pcritifsimum.Si periculofo morbo laborares, utrum corn/ ^’tfercs te medico formoGori aut ditiori aut propinquiorG an medendi pez •■irfsimo.Vticp peritifsimo.Si liberos inftituendos habereSjUtrum eligeres ^oderatorem généré proximum aut nobilifsimû,an eruditione fîde^ præ ^dlentcm gt;nbsp;Haud dubiû quin inftituendæpueritiæperitifsimum. SiequoS ^§fegièpulchros ÔC charos habcrcs, utrum eoscurâdoscrederes, propinz 9^'fateaut nobilitate commendato, an curandi arte fpeótatiori, Vticç fpez ^fioti.Si domum ædiGcarc uclleSjUtrum cam locates nobiliori an fabricâz diartcrti tncliuscallcnti C Nimirum fabricâdi doôliori.Huiusmodi Gmilib* P^opoGtis,adderet id cuius gratia id adhibuit.Stultè igitur faciunt,qui in eli gctidomagiftratUj magis fpedlant opes,claritatê,autpropinquitatê,quàm adminiftrandæ reipublicæ peritiam cum Gde coiunótam.Eandcm uim obz tinent fîfta Gmilia:ut,G' quis nauim perforet in qua uebitur,nónne uideatur 'nfanuscSi quis domum conuellat,cuius ruina Gtipfequoc^ pcriturus,nón Medemens habeaturCCæterisitem ad hunc modum conGdlisinfcrat. Dez lentes igitur qui quo quofdam ulcifcantur,patriæ exitiu moliûturjquç nifi l^GRcolumisjpfi incolumes efle non podunt.Idem tarnen efficiet una Gmili ^docjuodplurcsjmodoquadret.Hac arte Nathan ilIexicDauidcm, ut ad uerfusfeipfum pronunciaretjpropoGto Gmili de paupere ÓC ouicula abduz ^•Simile quidda narratur accidifTe apud Zelados, Taurus prætoris occiz ^ctatuaccâruftici cuiufdam.Isadiitprætorê: ac prccatuspauca dicendi uez Diam,capcrmifla dixit^Meus taurus tranGlf)t foiïas, amp;nbsp;occidit uaccâ tuam, quid iuris Prætor nihil mctuensinGdiarûjSoluesdnquiGhociuseft. Mox tufticusîDominc prætor,licétne paucaCCnâ illic muldta prçfto cft,G quis in iudicio loquatur,nô pradatus ueniâ Jd fadtu eft, ne ex multiloquio uel nxa nafcatur,uel tepus fuperuacuis terafjCoccffa igitur dicendi uenia, Lapfus lum inquit,lingua:uolebâ dicere,Tuu3 taurus occidit uaccâ meam.Hic præ tor cômotior,lfthæc,inquit,alia res eft.Tum rufticus impetrata dicendi uçz Dia,Imô,inquit,cadê res elhôi reëtè pronûciafti.Exêpla idê efficiunt quod lîtnilianecquic^ intcreft,niG quod hçc fumuntur à faôliscû autoritäre^ Vç, quemadmodum equus G paulatim exerceas, redditur ad ferêdos fummos laborcstolerâtioruta corpus hominis G per gradus afluefcatmaiorib. tolez ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s 4’ raî

1

E C C L E s I A s T AE SIVE

rat qu e abus non auderet’atn'ngere.Simile cfl.ExempIum etit Milo Cro/ toniatesjqui (ingulis diebus ad aliquod ftadia geftando uitulu, cun de póft taurufadtum ad tantundem fpacq fadlegeftauit. Et fidlio locum habet in cxcmplis,quemadmodu amp;nbsp;in (imiIibus.Vcluti fi fingamusaliquafimiliafn Fxcmpléi (fta à Milone,aut ab alio c^uopiam. Ad exemplorum genus pcrtincrc uide cur,muka quæfumuntur a brutis amp;nbsp;inanimis.Vt,Elephanti no coeuntnifi in femotifsimis Iocis,0C forte interuenientem occidunt. Quato magisdecct in congrefsu coniugumjtametfi licitojmultum adhibcri pudoris.Et delph^ ni minores non (înuntuagari incomiratos, quanto magis oportet hotnine liberis fuis adhuc teneris adhibere pædagogû. Et una quæcp arbor alit qd A»4logM genuit,decet igitur amp;nbsp;matres fuo ladle nutrire fi'Iios fuos. Analogiauixdi/ ftinguitur à iîmiIitudine.Vt,quæ ratio eft ternionis ad dyadem, cade ratio eft fenarrj ad quaternariu. Hie analogia cft:an iimilitudo dici pofsit, nefeio. Id quod oculus eft in corpore,princeps eft in rcpub.Par eft igitur ut qufl«'' admodu oculus profpicit toti corpori,ita princeps confulat reipublicæuni/ uerfæ.Hic fortafsis utrunqp uidebitur, analogia amp;nbsp;(îmilitudo ♦ lam Milind P4r,tmplt;lt;r commune eft fimilibus Si cxemplis,quôd fumutur autcxpari,autexmit’o

rcjaut ex maiori. A pari uidetur quod adfert Ciceto:Si tutor fidem præfta/ re debet,fi' ibcius,fi' cui mandaueris,fi qui fi'duciam acceperit,debetetiâ pro/ curator.Nam omnesin hocuidenturpares,quod fi'duciarq iînt.Quidaute tiymologia fit fiduciam accipcrc,nc que hoc remoretur,Boetius exponit. Si quis dubio tempore amico poten tiori fundu mancipet, u t cum amoto periculo reman/ cipct:cui mancipatur fundus,fiduciam acciperc dicitur. Sed ambigatinter/ dum aliquis,quid fitmaiusautminus.Maiuseftgubcrnarercgnum,quam domum.Illud igitur qui poteft,amp; hoc poterit.Rurfus maius eft regere ciub tatem quam nauem:amp; tarnen non quifquisciuitatem gubernat, poterit X nauim gubernare.Et maius eft callerc philofophiam,quam futoriammecta men ftatim hanc præftare poterit,qui illam poteft.Nec femper oportet ar/ gumentari per pofte. Confequens eft, ut fi nauta arte Sicata. regit nauem, multo magis oporteatprincipcm confilio Si uigilantia moderari rempubli cam. Item maius uidetur quod deus facile gubernat uniuerfum mundunij quam fi quisregatciuitatemmcctamen confequenseft, hominemfacilius præftare quod minus eft.Oportetcnim Si in perfonis Si m rebus efleana/ iogiam ,Si Scmiramisextruxitacrexit Babyloncm, confequens eft Si ui/ rum idem pofte. At non confequitur: fi mulier parit, idcirco Si uir.Iamac/ cefsionc negationis quod maius crat fit minus. Si contra. Ncc enim confe/ quens eft cum no pofte gubernare domu,qui non poteft rempublica. Sed qui nefeit regere domu fua,multo minus feiet rcmpublicâ.Sic arguraétatur Paulus, Qui domui ftiæ præcftè nefeit, quomodoprouidebit eeelefiasdeiC Illud igitur in genere maius eft,quod iuxta fenfum comuné probabiliuseft adefte

DE RÄT IONE C ON Cr LIBER ÏI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20

3®.Itacp dciim fine negocio gubernaremudum,minus eft co quod! eft, pfincipem facile moderari rempublicam » Porroquum fîc argumentamur, '’lundudcus regit prouidentiau'^itur amp;princeps debet prouidentia regere ‘^'i’itatem,ab excmpio uerius quam à (imili colligimuSjDeexcmpIisfuodi/

loco, Argumentatio quæ fitpet fi'milia, diftoluitur per difsimilia » Ea Tullio differentia dicitur.Fallit enim fæpenumero fimilitudo,uelut, Different

^uemadtnodum argentum uetuspræferendum eftnoUo,itaamiciuetez pluris habendi funt quàm noui. Simile eft. Difsimile illud,

domus aut ueftis noua melior eft uetere,ita amicüs nôuusptæféreri/ Difsimile .Similia uidentur,feruire, Si feruum eflè,quu rhultû iriterfît diz

^dininis.Nam addicfti ad tempus feruitutctft feruiunt,et tarnen itt eos non ^®gt;iucnit lus quod in feruos proditû eft » Ciceronis excmplu hoc eft, Nön ^^'^iBadmodû quod mulieri debeas,rè(ftè ipfî mulieri fine tutore autore fol ^^‘itaquodpupillo autpupillædebeas, reôfèpofsis eodémodo foluere,

Grnilitudinis fpecies eft, quod mulier Si pupillus æquè fub tutela funtgt; ius uidcatur cû utroc^ agendi:fed intereft, quôd mulierés olim fub

P^Tuua tutela tenebantur,pupilli non nifîad certû tempus:et pupillis hort quicquam agcrc fine autoritäre tutorumjquód per ætatem non idotiei fint ad expendendum quid expédiât rei familiari,cquod mulier ^uültapoteft, Itaqj difsimilitudo magisconuenitrefutantiquam probâtu b rxernplîs igitur pariter, atcp in fi'milibus uidcndum eft nefalfa fpecic '^‘fallamus uel fellamur.Si patres carnis eruditores habuimus Si reuereba *’J?\ros5multo magis obtemperabimus patri fpirituum Si uiucmus.Re(ftè

Wa eftfitnilitudo.Vtruncp dei præceptû eft,obedire parétibus SC obe '^'^deo.Atfiquis ad hune colligat modu:Præceptores,animorû quodamz funt parentestquôd fi carnis genitori phas non eft filiam fuam uxoz ducerc,multo minus licet præceptori difcipulam ducere:Vides fallere fi ’^dituditicm.Et tarnen ex hac natæ funt tot perplexæ conftitutiones de aftï p’*-^*^^lpiïitualbquüm talc nihil uetuerit dcus.Maritus qui uxorem catechiz •^oconuertitad Chriftum,illiquodammodo pater eftjôi tarnen fine fcele ^dormit cum ilia.Qui fie ratiocinatur, Quoniam animapartibus infinitis Præftatitior eftcorpore, magis metuendumeft peccatum quod mortem .^ertanimæ,quàm peftilentia quæcorpori mortem minatur, is reótè col

Verum qui hocpaóto,Si mors corporalis libérât alterum coniugum à p^culo matrimonii, multo magis mors fpiritualis, an reôlè colligat nefeio, ƒüs illud euidéter docet fcripturajhoc pofterius nequaquam. lam fi' fpiriz morte interpretamur mortificationem affcótuum mundanorû, ualz

^tiietuo ne perpauCi fint,qui hac mente monachoruprofi'teâturinftitutu. ’pfam profeîsionê accipimus pro mortifîcatione,hçc nimiru eft omniu riftianorum c6munis : Si tarnen fi duo coniugati baptifmwm accipiant,

neutet

neuter fit liber ad nouandum matn'moniu, quum iuxta (îmilitudiné utcrc^ alterius fpirituali morte debcat eflè liber.Quod fi dicamus mortuos non co traherematrimoniujincidimusin hærefîm quæinter Chriftianos damnat omne coniugium.Prçterca fi' quisita colligauut cicui cor uulncratum eft fru ftra adhibetur rcmedium,quonia malum eft infanabile,ita qui mentem ha bet capitali culpa faudam, non eft uocadus ad pœnitétiam, mortuo cnim fruftra adhibetur medicinatperperam ratiocinetur à fimili. Sed dehisinci/ det alias plura dicedi locus. IHud animaduerti in quibufdam fchoIisplcroP que argumentari à fimilitudine, quum in ferfjs argumentationibus paruffl effieax fit collatio.ld primum inde fufpicor natum,ut quoniam in fofennib-theologoru difputationibus inuirâtur Siiureconfulti Kmedici, fpergeretur,quod Si diuerfæprofefsionisauditoresagnofcerent. nbsp;Nunc

quod inftitui perfequar, quædam non folum difsimilia funt in aliqua par/ oppoßta te,uerum etiam contraria Si inter fe pugnantia. At hæcin genere Ariftorc/

les appellat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæ reólius dixeris oppofita. Varqs cnim modis

CûwirrfMÀ aliquid alteri opponitur fi'ue aduerfatur.Eft oppofitorum genus quæcdtra

ria dicuntur.Et horum quædam fie inter fe pugnant, ut nihil admittantme dium,uelut Iuxus,Si frugalitas,fanitas Si morbus,integritas Si débilitas,di ligcntia Si focordia.Aliautrccipiantmedium,utalbusSi nigen nec^enim u t qui ftultu s noneft confequitur eflc fapientem, ita qui nigcr non eft confc quitur efle album.Poteft enim eftc rubidus, pallidus, aut croceus. Vtrunc^ cftcorum qûæ fub eodem genere continentur, ut fapientia Si ftultitia fub, habitUjalbum SC nigrum fub colore: mutato cnim genere foluiturcontrarie tas.Vejuti fi deuocc autfono loquaris,acuta Si grauiscótrariafunnfi'degla dijs autfimilibus,acutum SCobtufum contrariafunt.Suntrurfusquæcon/ trariauidcntur,quum non fi'nt:ut amicisbenefacere,inimicis male,uidentur inter fe pugnare,quum utrunc^ conueniat in bonum uirum: fed amicisbe/ frïHdiiua nefacere Si amicis malefacere re uera contraria funt. Quædam fibi aduerfan

turperpriuationem habitus,unde8i5tfij7JK« uocatur.Qualiafuntuidens Si cæcus, audiensSi furdus,uiuusSimortuus,lux SC tenebræ, Sifi Marco Tullio credimus, omnia quæ habent particuîam priuatiuam, qualis eft ƒ Græcis:in,Latinis: ut ï/xTTfc/f ©^peritus,«7rfc/f nbsp;nbsp;impcritus,8i humanus,in

Reldtiud humanus. Alia per relationem,ut pater Si filius,dominus SC fcruus, duplu Contrddi/ (jrnplum : debitor, creditor, conduccre locate. Rurfus alia per contradi/

lt;ftionem,quæ Tullius appellat aienria Si negantia.Dieseft,non eft:uidens, non uidcns.Inter hæc irreconciliabile bellum cft.Eoc^ M.Tullius appellat ualde contraria. Reperias em quod necß fapiens ncc^ ftultu appelles, item nelt;^ mortuum neep uiuu -, neep pâtre,neep filium: nihil aut reperias, quod a4i«»Ä4 aut uiuu fit,aut non uiuu:albûautnon albu. Sequitur locus tœlcx, ab

adiun(ftis,antecedcntib. Si cofequentib.iuxta triplice temporisdifteretitiä.

■ ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quoniam

bE RATIO NE CONC» LIB, n

^uoniam autem dc arguments que à tempore ducuntur fan's di'élum eft, '^tcr ea quæ accidun t rei,non eft confilium illis repetedis onerare ledlorem. p^uutuf rcpugnanria,quç fic diftinguuntur à contfarrjs,quód ex illis con Rfp»g»lt;lt;Ktflt;i ’^'luantunuelut contraria, uel contradióloria potius funt,rcdtê accipere, '’on rcftê acciperetex horum tarnen priore confequitur, no pofte ab inuito ’’’ferritex pofteriore,pofte aufefri.Öuod autem teftamento acceptu eft,ré/ ^oacceptutn eft,non poteft igitur ab inuito auferri. Quidam repugnant^ ‘’quot;sadiungunt confequentia, fine, ut quidam appellantplerumc^cótingen^^'’^”***”?^ ''æutrepugnans ftt,fi mater eft non odit filium^qu od prçter commune na ^•■ani fit matrem odifte filiu, quemadmodum prætcr naturam aé morem ‘^nilécfl:jferuos ex animo bene uelle dominis.Cofeques ueroQui amat quot;on lædit feiens. Nam hoc exemplum adfert Fabius, quu fit ex repugnan/^ quot;“'isquod genus eft ilIud:Quod quis non habuit,non perdidin A confe/, H’Jetibus eritjSi nouerca eft,male uult priuigno. Verum hic locus unus eftgt; quot;'’Snrioadditarnutattitulum. Sequunturcaufeefficientes,amp;efte(fta.Ex 9quot;’^rdatn ncceftariaargumentatioeft,exquibufdam probabilis tantums ^iWeftfupra terra,ncceftario fequitur eftè diem,Si dies eft, neceftario con lèquitutefle folem fupra tcrram.Et ubicucp corpuseft in Iumine:^'bi umbra tll.-Si ubicunc^ umbra eft,ibi corpus eft in lumine. Rurfus fenedus adfert tgt;tudentiam,at non ftatim prudens quifquis fertex eft,ne(^ fenex quifquis ptudenseft.Hic locus cognatus eft ei qui dicitur ex cofequentypus, Ariftoz ’^Vsrefertlocum à generatione,quern Boetiusputatcundem cu caufa effi/ ^'ontç.Iam quum argumentamur,cuius generatio bona, eius corruptio ma beft,àcontrarrjsargumentamur ucriusquam àcaufis.Themiftius hoc loz comferit caufam materialem,formalem amp;nbsp;finalem. De fînali iam nobis diz ’^^ueftintcr eircumftantiaspcrfonæ.Si quid de fotmali dicendû eft, contiz neturinhisquæ diximus de definitione Si diffcrentqs fubftantialibus.Ma feriaeft cxquafi'taliquid , aut circa quoduerfaturaliquid:utex argilia fic öasjcx pueto rudi fit philofophus.Et circa honeftum Si inhoneftum uerfa tut philo fophia. Si circa Reip.gubernationem uerfatur politica. Fit autem fctcutquæc^ res refipiaf id unde confeda eft,ut olla lutum,homo terra:Si slitnonia mutât ingenium, Sgt;C dccct ut illi quifeç refpondcatcirca quod uerz laturipfius profefsio . Quidam euenta feparant abeffedis, quum ilia ez tiamfub confequentibusSiantecedentibus comprehendipofsinnVtSciz pionemfuifse meliorcmducemquam fuit Annibal,argumetum eft quod Annibalem deuicerit.Et peritus nauclerus habetur, qui nûquam fecit nauz ƒ aoiû, EtprS malo rnedico habetur,fub cuius curatione multi pcrierunnSi falfodelatu fuifte Catonem,que aiunt quadragics dixifte caufam, arguit q, fempct fuit abfolutus. CAufæaffinis eft occafi'o : atep utfadum imputatur ei qui caufam dedit,ita frequenter imputatur ei qui prudens magna occafio

V

216 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, È^CCLEir AS T AE JIVÆ

ncm dedit.Nec immûn'tô dubitatuf,utcr grauius pcccant^qui' perfuafîtfacv nus »autquipcrcgic. Sic multi manti præter æquum moliunturdiuortium ' 4”^ quot;nbsp;cum uxôrcjquum ipfi uel adultères fuis uel ititcmperantibusconuiuijs hue ucluti follicitarintuxorcm. Hic oritur inexplicabilis quçftio,quomodo nec præfcierttia ncc uoluntas dei adigat hominem ad peccandi necefsitatem, ut Cowparrfho qui^quam malorum ipfi pofsit imputari. His adqcitur cotnparatio, quæfil ex pari, maiorc j 8i minoretca , ut diôlum eft, præcipuè locum habet in lî/, r • ^gt;miîibusôiexemplis,dequibusiam nonulladiôlafuntnobiSjS^poftcaplu

' tadicentur.Quâquam calatiusetiam patet,uelut in conieôt:uris.Siquisau*' det fallere patrem ^tanto magis audebit Si exteros. Qui facit facrilcgium} ctet Si furtuttj.. Qui non ucretur commitere furtum, non uerebitur abiui^/ rc fùrtum. Hæc ex maiori. Ex minore illud. Qui facile ac palam mcntitur, peierabjt.Non perindc urget argumentum à minore,fed adfert tamen æi/ quam probabilitatem,quôd nemo repente turpifsimus fi't,utait Satyricus, fed à leuioribus uitrjs hominesproficiunt ad grauiora i quemadmodûfad'

■ • leactemcreiurandojdiicimuspeicrarc. ExparieriLQuiobrcumiudican/, dum pecuniam acccpit,amp; ob dicendum falfum teftimonium durit Si ad iuris connrmationem,quæ pertinetad ftatû qualitatis- Exmaio rc,Si adultcrum licet occidere,licet ôC loris cædere,Si furem noriutnum oc/ riderc licet,quid ni latroncmÆx pari: Quæ pœna aduerfus intetfedoreffl patris iuRa eft,cadem aduerfus matris. Hæc tradatio pertinet ad fyllog«' mum.Inftatibusenim ratiocinatiouocatur,quum de re quam agimusnu» la certalex prodita cft, fed ratiocinâdo ex alfjs legibus probationeni arcei/ fimus. Cætcrum idem erit ufusin his, dequibusferiptura nihil exprefsit Poftremo ualet Si in defînitione SZ qualitatc. Si corporis robur honum no cft,minus fanitas.Si furtum fcclus,magisfàcriIegium.Horû priusexmaio' rc,pofterius ex mînore.Ex pari:fi abftinentia uirtus,ô2 continentia.Snpe^ cft ut omnium catalogo propofi'to per fingulos recurramus» adijcienicsu quid pcculiarius ad Ecclefiaften pertinebit»

Sunt igitur in funïma hi loci,

Præiudicia Rumorcs Tormenta Tabulæ lufiurandum Teftimonia Diuinatio

Oracula

DE R A T10 N E CONC. LIBER II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XI7

V 'DUS nihil addenda arbitror,quôd mihi uidear fàtis indicaflè, quishme j^üfusrnrcpofsitEq-lefiafta!. jfignisquæmediafunt,nonnihilattigimus* ' \ ^^exetnplis,fuolocodicetur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î'. quot;nbsp;? j

' eçclesiastae sive

z Ï j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSumma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Contradi'óloria

Simili'a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Repngnanria nbsp;'

Excmpla nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Confcquenria

Difsimili'a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cafus fiae euetita

Pugnanci'a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caufæ

■Oppofîta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Effed:a

Contraria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gencratio

Priuatiua, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Corruprio

Relatiua - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Comparatio

Per horum fericm quata poterimus celcritate récurrentes, ß nbsp;nbsp;nbsp;fefe

feret,adconcionatorisu(um accommodabimus,ß priusillud admonuen/ tnus, locorum obferuatione non tantu ualere ad probarienes ucru etiatn ad doccnduin.Porro docçndi uerbum bifariani accfpitur,utantcdicere ccepcrä.Nam docetqui probat argumentis,quæprima eft oratorisuirius. ec docetqui tradit artifi autrei cuiufpiam abfolutam cognitionem.ufluti qui laudatagricolandi ftudium,docetargumentis:amp; qöi tradit rationé colendi agros,aut q prçcipit de oflfieqs iuftitiæ, docet, fed alio modo. Illcdocet ut perfuadeanhiCjUtintelligas, Ad utrumc^ docendi genus confer^ iocorutn cognitio.De pofteriore paucis obiter dicemus,moxad altcruin

Definitionis In hac ratione,primas tenet definitio, cum qsquarilli funtaftinia,dcC:tip traHatio tionc, etymologiaöi notatione,quæuocem minus notä,exponitaotiofe. Docendi Primus cnim*docilitatis gradus eft,fcire quid ßt illud de quo fermo fiiwrus eft,amp; quo nomine proprie uocetur:üerbi caufà, Çuî præcepturuseftde temperantia, primum definitione explicat quid fit temperantia.Quodfi UQx eft uariæ fignificationis,aut obfcurior,autuariè ufurpata,autfîmilium nominû uiciniaambigua,obfcuritasexpl!cationc tollenda eftxæteraincom tnoda,diftin(ftione funt amouenda. Qui profirentur gcooraphiam,diftifl/ guunt cam à cofmographia. Quale fit, Euangelium in ore habent omnes; at quid fit Euat^elium,nó omnibus perinde notû cft. Dein apud GræcoS uariè ufupatur Èuangelium.Interdum pro præmio quod datur læta nunci anti,interdû pro monumento in lætç rcimemoriâ credto.Ab hisigiturdi/ ftinguendû eft, ÔC indiçandû quid nobis propriè fif Euâgelium, Promiflîà uitæ ætcrnæper fîdé in Chriftû lefum,Atqp hic prorinus cxiftitdiftindh'o Euangeiri àIegeucterq.SimiliterfymboIûapoftoIorûnemo nonloquitur, ucrû non omnesintcliiguntquot modishec uox ufurpetur, K quidnobis propriè fonet fymbolû.Içcm euchariftiam pm nés dicimus,fed tantu Grecè periti norût quid fonct epchariftia.Proinde uidemus Ariftotclé omniû phi lolbphorû crti J'flCH’nxœTWT/' quû ubic^ tu præcipuè in Moralibusfoiflc dp ligcntiftimû inexplicapdisac diftinguendis rerum uoçabulis. Dequibus nifî conueniat,cæca.eft ddpucauo,ac propengodû quod dici folet» Andaba

DE RATIONE C O N C, LIBER II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alÿ

^rum pugna» nbsp;Expedit interdum eiufdem rei diaetCa explicare nomina*

^uodaltudfîtali'o (ïgnificantiusiuelut ufurajnobis ab ütendo didcur. Si ad ®lias quolt;^ res accommodatur, quibus ad tempus utimür,quû ah'ud'fonet ‘’f'iraquuuetamurproximo dareadufùram.EaGræds tóh^ diatur,id ®ftgt;partus,quod pecunia mutuo datajpariat lucrum ei qui dedit.Fcenus aût ^tótur à ferendo, quæ uox magis quadrat in terra,quæ plus reddit in mef/ ^fquàtn accepcrat in fcmentc.ConGmilcm in modum cnca:nia,non perin/ amultis intciJigitur ac dedicatioiGræca uox dida eft ab innouando fi'uc

•nitiado; Latina dicitur hinc,quôd res aliquâ toto iure deftinatur in certum *’^utn:quctnadmodû nos,dum in baptifmoinitiamur SC innouamur ,utic^ dcdicarnur Chrifto SL eius cultui. Hint tranflata uox ad confecrationé tem plorum,quacultui diuino dicantur.Cæterû quum baptifmû dicimus, Gras tauox notior eft Inarina, tindlura.Vtraq? uox ambigua eft, ad lotionem fiz '’emcrGonem ôicolorem. Vnde Græcis herba quædam dicitur KëaTrloy, H^od in cam nó hazreat humor aquæ,G ui immérgatur:atquum dicutf ßxft

colore fentïût,unde SL bis timfta uocant. Vtratß •’oniinis ratio congruit in cos qui renafcuntur lauacro. Siquidem merfionc ^oluuntur àpeccatis, ôt confcpeliuntur cum Chrifto,reui(fturi in uitænoui qui prius erant Aethiopes nigri criminibus, exuûtucterem homiz Chriftû induentes candido agni uellere amiciuntur. Ergo per ety/ nologià

jtiotationê ,defcriptione ac dcfînitionê cognofcitur tatio nominis, Huidpropriè declaret in præfenti argumento, SL lt;|uomodo différât à fîniriz cui gcneri fubfit,ôt quâ habeat forma qua a gcnere ad certa fpecicm af^tur,etquid habeat proprium.Per diuifîonem autcm cognofcitur quas Di«r^o»/t wblecontineat fpecies,ôt quibus notis différât fpccies à fpecie, quibus acciz ocntibus eadem fpccies différât à fcipfa,aut indiuiduum ab indiuiduo. Nez •î^cparum lucis adferunt admota contraria.Fit enim fæpcnumero, ut altez himconttarium iîtaltcro notius.VeIutimalignuseftcontrarium candido, «dcanimiïcbusloquarisifiderebüsexternis, candido nigrum opponitur: Âtinliquoribus,acricontrariümeftlcne,dulciamarum,blando auftcrum: w rebusanimijene opponitur iracundo » Interim una uox utrincp contraz ^gt;ocontingitür,ut frugalitati contraria funt,Iuxüs SL fordes, liberalitati proz *'’»0etauaricia. Verum ne fingulis hune in modum commcmorâdisfiam ptolixior, in uno exemplo dcmonftrabo quot in cândem fententiam inciz «antloci, qui fapienti miniftrentoccafionem ut fiat fapicntior, Sumatur|in boc baptifmus, cuius h rcquiras genus, eft primum è feptem ttouç legis fa Lod «wpl«/ •^famentis.Siquæris genusaftriôlius,eft denumeroeorum facramentoz •■uni jquæ femel rite collata non poffunt iterari. Huius fit differentia, Vis perndem in Chriftum gratisabluendiomniapeccatacuiufcuncp generis, «ropriutn uideri poterat, quod eft initerabile, nifî rccentiorcs theologi uo

c a luiffenc

lui'flènt hoc aiqs quibufdam elTe c6mune,in quibus confti'tuuntchataftè rem indclebilem,uelutin confirmationejundhone fuprcma, orcJinc:arre/, pta occafionc ex Auguftini uerbi's,an rcétè tntellcdlis nunc no dtfputo De nominis interpretatione duplicijiam diximus.Ex gcnercjdifferentiajôfpro priojconfhtuitur definitio. Diuiditur autem iuxta accidentia in tresfpecies, in baptifmu fanguinis,fluminis,ÔC flaminis. Quanqua potefl; Haliter diui/ di fecundu accidens,ut (it unus qui datur morietibus, quos olim per iocum ;clinicosuocabant:in afper(ionem,unde amp;nbsp;afperfi uulgódicebantur pótius auàm baptizati,in baptifmum infantium ÖC adultorum.Sicaufascxcunas, finis eft uita ætcrna.Materia eft aqua ôi uerbum, nifi mauis hxc inftrumcn ta uocarc,Materia in qua agituis facramenti,eft anima hominis:forma,cft adtus fandti (piritus. Efficiens,eft facra trinitas.Nam facerdosaut alius ba* ptizas nihil aliud eft quam inftrumentu uiuum,(iuc minifter.Effcdum,eft innocentia gratis data per fidem, fiuc homo renatus.Exordium eft, perc^^ ptio elcmentorum fidei:incrcmentu,perccptio recóditioris dodlrinæ.5uni^ ma eft,pcrfcdlio in euangelicapietate.Ex antecedentibuseftpeenitentfauy cæprioris,ex adiundlis fiuecontinentib.plena fiducia de promifsis CbridL Ex confequentibus,uitæ innocentis progreftiis.Generatio Si corrupt eft, quia moritur uctus homo,cxurgit nouus. Similitudo eft, quemadmodura in mari rubro perierunt deo rebelles,^ incolumes cuaferunt Hebræi :itain baptifmo peccator occiditur,ct exiftit innocens.Difsimilitudo eft,b!óutiii baptifmo ^atiscitraconfefsione,etiam fi non adfitcontritioj rcmittuturo/ raniapcccata etiamoriginisiita per facramentum pœnitentiç finecontritio nis nitro,Si lachrymis abolentur omnia commifta.Poftuntautad eandem rem multa (imilia ac difsimilia accomodari. Analogia fuerit, quod in uetcri , lege præftitit infantibus circunci(îo,hocin nouapræftat baptilînus. Cópa/ ratio,Vtru rcs cfficacior,baptifmus nobis, an circucifio IudieiS'Etan*dera pofsitpœnitentiæfacramcntuquod baptifmi.Etan profcfsiouitæ mona/ , fticæ æquet aut fuperct baptifmum. Confequentia funt,leuius amare terrez na,uehemcntiusafpirare ad ccelcftia,ôC huius generis cætera. Repugnatia funt, militate mundo Si feruire Satanæ eum qui Chrifto imperatori dédit nomcn.A cafu (îue euentu itaducipoteritargumentu, Baptifmum noncHê rem fimpliciter humanam illud arguit,quôdtantoftudioabuniuer(îsna/ tionibusiam olim expetitur,quod(^ huius fummosetiam monarchasnon pudetefTecâdidatos.Côparationesinnumeræpofsuntadduci.Similesob exiguum côpendium imperatoris iuflâ facit,ufcp ad uitæ iadlurâ,quâto ma gis oportet obréperareChrifto duci noftro,quipro breuileui^p militia pro ' mittituitam ætcrnâ in cœlis.Coniugata crût,Si quisper baptifmum fît mi

les Chriftijæquû eft fub illius fignis bona fide militate, Conrrariû cft feruu eflê Satanq;:rcm magna præftat baptifmus, qui nos ex hac feruiwtercftb

DE RA T IONE CONC. quot;nbsp;Llï, H

^itin libcrtatcm fîliorum dei.Pnuationis en’t: fed deccftâda fes eft aniimus kcleribus tnaculatusjcxpetéduseft baptifmus, quictcat in nobis animum *®niaculatum.Contradictio fueritjSi fîlius dei eft,quifqüis cum fide baptiz 5!atuseft:{îlius dei non eft,quicuncp baptfeatus non cft.Relatio fueriubap/

fi reClè patrem appellat dcûjpar eft,u t illi pr çftct obfcquentém fîliû. p'ïtfi dei fîlius es faCtus,abnegandus eft ille pater impiorum. Arbitror me 'anno exemple locos ferè omnes itidicaflè. Verû his contentus no eft ^oiöocetjed omni ex parte accerfîtjquæ iuuant rei cognitione^Velut àtem pweantecedcntijquibus modis dcceat hominem ad bâptifmum præpara/ f'’Apra;fenti,qua rcuerentia, quibust^ ritibus facerdoteâ hocoporteat ad/ ’’’•niftrare facramétû,cu qua rcîigione deceatcatechumenû fufcipcre.Mdx ^^taueniendum quæferuantôCaugent baptifmi2ratiam.Contrà,quæut ^antaut irritam faciunttSC hic aperit fe campus de baptifmatibus ineffîcaci/ “^autimprobatis.Quod genus erantbaptifmi gentium,quæ noClem,ut ^’^'Muminepurgabant.ltem de lotionibus Pharifæorum jqui àforo re/ ‘’^•'filauabant corpus, domi fubinde calices ÔC æramétaproluebanLHabet j ^^bodicludæi fuabaptifmata fabbataria. Hic incidit locus de baptifmo Ioannis,quid præftiterit.Itcm de baptifmisnon rite peraCtis, de baptifmis ‘ hæreticorû, rurfum de anabaptifmis, qua pefte nunc turbatur ecclcfi'a,de^ quorundâ opinionc,qui putant bâptifmum no eftè ncceftàriuadfalutem, tantum efie fîgnû honorifîcum adoptionis. Item an fides aliéna fufticiat in/ lantib. ad faluté.Dicendû interim amp;nbsp;de officio fufceptorû, amp;nbsp;unde hic mos î^noftram ætatem deuencrit.Âdhax,de uitqs miniftrantium baptifmi (a tfatncncumjdc uitijs ac negligentia fufceptorû,de culpa eorum qui male ui/ f^ndo baptifmi gràtiam fibi uertuntin augmentum damnationis, autqui

abfqj P Je baptifmû accipiunt,tum his malis quod fît remediû. Ad/ ^Utetbaptifmum internum ÔCexternu, quæ ptiolocu habet ferè in omnib. ^ttættaftat Ecclefî'aftes,Quoquiccp reconditiuseft, hocpræftantiuseft ÔC cfficacivis.Velut in homine præftâtior eft anima corpus, ôi ut quæcç uis aûimæ maxim èfemota eft à fehfib.cxternis,hoceft excellêtior. In externis ctafsifsimus fenfus eft taClus,præftâtiorcs funt auditus Ô2 uifus. Internoru maximèdiiiinus eft intelleCtus fiue mens,quôd à materia corporis fît purif/ fîma. In uniuerfo nihil eft ipfodcoretrufîus minus^ fenfîbus expofîtumgt; quum nihil fit maius aut melius. Eft quædam docendi ratio per gradus in/ cédés ab extremis ufcp rei primordqS repetitoS. Veluti de religione cultult;^ t'uminis diClurusdllinc exordiri poterie,quod adeo fecundu naturam eft re ligio, ut buius manifefta ueftigia deprehendâtur ÔC in brutisanimantibus, üdutin elephantis, Nec ulla reperta fît natio tam immanis et effera,quç no aliqua religio ne comoueretur. Prifeus cultus qualis fuerit déclarât Geneus cômemorans facrificiu Abclis Si Caim.Superftitio gentiu, quoniâ ueri dei

c 3 nodciani

notiriam non habebantjin uarios ritus degencrauit,quofdam ctiam prodi/ giofæ abfurditaci'sià quibus ut populu Ifraeliticum reuocarct Mofes, ccrtas colendi dei cæremonias præfcripfit,pn’mum in tabernaculo, donee Hiero^ folymis cxtrucretur magnificum illud templu,cuius religio quonia umbn's conftabat,ad corufeantem Euangclicæpietatisluccm paulatim cefsit.Quâ/ quam autê immobilis eft Euangelica ueritas,tarnen in ritibus progreflu te/ porum multa nouata funtjnonnuHa ctiam pro nationum diucriïtate. Nam in hodiernum ufc^ diem alius eft cultus apud Græcos,alius apud Indoamp;a/ lius apud Romanos : per huiufmodi gradus dccurret qui totam rei natura uolct ob oculos poncre.Indem de cofefsione dieet, quaiis Rierit fub legena turæ,qualis inter gentes^Na apud eas quot^ ab initiandis cxigebatur crimi nu c6fcfsio»Qualis fub lege Mofaica, quaiis in primordrjs eccleiîç fubolefce tis,qualis hodie. Hæc aliat^ permulta confi'dcrat,qui doccndi munus fufu/ pit.Quanquam autemhocdodlrinæ genusmagis ufuieftqsquifcribuat Iibros,aut in fcholis profi'tentur, tame profuerit cccleG'aftcn in hoc quoc^ xercitatum efte,ctiamG non utatur : incidit tarnen aliquoticsututatufjuduc quum explieandum eft populo quid (itufura,amp;quicontradus adufuræ fpeciem accedant.Frequen tins au tem incidit rjs qui argumentu petuo tenore cxponuntgt;ueluti dccalogum autfymbolum apoftoloru.Huic dicendum quid G't EcclcGa,ôi quot modis accipiamr. Quid Gdcs, atc^ item de cætcris .Sig^iiliter quum traótabit de coniugio,de uoris,dc iureiurado, ilia profcrentur ex quibusiriitrjs hæc nataGnt, amp;nbsp;quæ his Gnitimaaut con/ trariaGnt,auccóducibilia,aut noxia:quemadmodü medici,quû de bona ua letudine diflcrunt,non fat habent doccre,quid Gt bona ualctudo,fedquib. rebus cauclfcruetur ueluitietur.Ariftotelicu eft, primu rcifumraaSiquaii capita proponere,dcin per cade ueftigia rccurrendo ad Gngulaspartes quç funtcxaótiorisfeientiæadiungere,cxemplo artißcum,quiprima manude/ formant rude ftatuæ Gmulachru,mox ad G'ngula membra redeunt iterum atcç iteru,doncc fummâ imponât manum. His igitur breuiter expeditis re curro ad feriem locorum.De defînitione,quæ thcologis eu primis eft necef faria,item de gcnerc Si fpecie,diffcrétia,proprio:fatisopinor didum ,fanc quod ad EccleG'aften attinet. Nam deG'nitioncm conuerti cum uoce dcEni/ ta turn in tribuendo turn in rcmoucndo, quemadmodum differentiam Si proprium cum fpecic,nemo puerorum nefeit. Genus autem ucrèprædicari departibusGnguIis, K quicquid fub hiscomprehcnditur, noncontrà. Vc quicquid eft homo, idem eft animal:at non ftatim quod eft animal, idem eft homo.Hçc ratio uertitur in diuerfum in remoucndo:ut quicquid no eft animafhomo no eft:at non ftatim quod homo non eft,animal nôcft.Præ tcrca dequodmep prædieaturgenus proximum,dceodcmprædicantur

fuperioramtquicquid eftiuftitia,idem eft uirtus,habitus Si qualitas Hic cauendum

caucndum ne nobis imponat homonymia öipoIyfcmia.Quudicimuscan idamueftcm6Ccandidumanimum,phuscanclidum,proximugenus ha/ J’etcolorcm,poftériushabitum.Vtruncç tarnen continetur fub gencrequa ‘‘tatis.Simi'Iitcr quum didmus, cane marinû,ÔC cancm tcrrcftrem,6C canetn pfo ßderc. Priores duæ noces differût fpecie,quum in animali coueniantiter. ^'ajnec cu pifce conuenit, nec cum animali latrabili.Tatum eft fubilätia cpr/ poteaquanqua non dcfucrunt quiftellasiudicarutefleanimalia. EthaMcl» 1^*0 j an omnia diucrG generis fint quæ de deo amp;nbsp;rebusconditis prædicanz ^atjueluti quum deus dicitur,pccnitcre, odiflê,amare,irafcijmifcreri. Simili/ ^cruaria diôHonisufurpatio,fçpe tenebras offundit intcllcdtuijîcu.ti Paulus ’’’uitifariam utitur hisuocibusjex, caro,fpiritus, Partitio remotis partibus pf'ticipalibus remouet totum,tributis qfdem colligit totum:ut qui nec teéHj j'^ditnccparictcs ncc fundamcntum, utic^ domum non dediuqui hæc de/ ^'Woirium dedit.Item qui ncc corpus habet humana fpecie,nec mente ta/

, homo no eft. Rurfus qui corpus habet hominis,menteni P^^udisjpecus eft no homo.Præcipua cnim pars hominis eft animus., fubminiftrat ubcriorem argumentandi materia. Remotis enim riiuißonis oninibnsformis,rcmouetur amp;nbsp;genus:ut,ubi non cft monarchia, nec demo ^faüajncc ariftocratiajncc oligarch ia,ib i nó cft ciuitas.Item, fi deus nec loco hioucturjtiec gcneratur,nec corrumpitur,nec alteratur, coftat omnino non ‘’iouerÉHic cauêdum, nc qua pars aut fpecies omittatur,quæ $ proferatur, '’dcum rifu foluitur ratiocinatio. Notatum cft ab eruditis dilemma Theo/ pl’i'aftijni fallorjdifluadétis matrimonium,Siduxeris forjTiofam,habebis co’»unem:fin deformem,habebis moleftiam:quód in medio fit forma fta/ ^’9*^32 nec tædio fitmarito,necexpofitaomniuconcupifccntiæ, Interdum pfopoßds duobus conuincitur totum cflc falfum, quod aftümit aduerfa/ fiusïueluti^ut fit duisRomanus,aut natus fit oportet, aut faólus, At quum ■’tcnatusGtmecfacftus,qua fronte fe prædicat ciuemC Idem fitinterim pro/ pofitispluribus partibus,quemadmodum in fuperiore liquet eXemplo.Ve/ in illo,quod à Cicerone referturtfi nec cenfu,nec uindi(fta,nec tefta/ J^cto liber faólus cft,non eft liber. Hic fi profera€^ quarta ratio, qua quis fit ‘iber,conciditargumentatio.Interdüduobusautplurib.propofitis,rcmotis '$tcris,ünu relitiquitur ucru.Vt hic feruus que tibi uendicas,aut uerna tuuS ^ltjautemptus,aut donatus,3ut teftameto reliótus,autex hoftecaptus, aut ^'cnus. Remotis fupcriorib.probatu erit eflèalienü.Tcrtius mocT eft, quu ^iioproponütur inter fe contraria,quorû utrucunep elcgcris, cbfcquitur id S'^odprobare aut fuadere nitimur. Veluti mêtietur in tormentis qui crucia/ ^sfore poterit,mentietur qui nó poterit.Rurfus,quó fchema fi intelligitur, 'inofinó inteliigiturCin priore argumentatione utrucuncç coceflèris, lequiz nó efle credendu tormentisun pofteriore,fchematibus non eflè utendCi.

t 4 Quoniam

it4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESIASTAE SIVE

Quonia H i'ntclligi'tur,caret gratia nouitatisriî no intelligitur i fruftra didtur quod non intclligitur.Item fi tibi fcelerum confeius es, quur tibi blandiens^ in alios fæuus esCoi non cs confeius, cogita tibi pofle accidcrc quicquid ho? mini accidit.Ex utroc^ colligitur modcratius cmendandos qui peccantSci/ turn eft illud Antigoni regis,qui fratrê petetem »utiisquâhabebatcûquozj dam^non in foro,(ed domi cognoiccreturjhocdilemmate reppulit: Si cau? fam babes iniuftam,quur litigas ii iuftâjquur fugis publicum amp;nbsp;hominu confcientiamCRurfus,aut uera prædicunt aftrologi, aut falfa^aut ambisua. Si ambigua,pennde eft ac fi nihil prædicanttfin falfagt;contumelia eft deTudi mcndacio. fin uera, aut læta funt quæprædicunt,aut triftia: fi læta jfolidtaz bcris fj5e,amp; quæ euenicnt,amiferint gratiam nouitatis : fin triftia, mifereris ante tempus, Si conduplicabitur malum : frequenter enim metuseft ipfo malo grauior.Confcquitur igitur inutilem eflefuturoru prtfeientiâ. Item, fi parum amicus cftjftultum eft illi committere arcanu : fin amicus,memeto-poife fieri inimicum:confcquitur nulli committendu arcanum» Confimilcs formæfunt,in quibus duobus autplurib .propofitisjèfingulis colligitnas quod nobis commodu eft. Vtjfi uir bonus eft, demus uirtutufin malus eft, demushomini.Item in primisdifcendæliteræjquæin rebusaduff^serunt folatiojin profperis ornamento, in uita priuata honeftam adfcrentobleda tionemdn magiftratu dabunt falubria confilia,adolefcentiæconciliabûtho neftamfamtm,fencd;utiautoritatcm.Interduproponuntur duo, quorum-alterum fit magis eligendumtSi non Iitigas,perdisargentum:fi litigas,per?^ Di/fwwd Janimi tranquillitatem,fed pecuniæ leuior eft iaólura.Eftuitiofum dilem ma, quod Grxei uocant «x'T/sfoç«)/', quod in adueriàriû retorquetutrun? que cornu: quale eft illud Euathli,qui cu Corace fic erat paólus, ut tum fol? ucret mercedem poftea qu âm arté rhetoricâ perdi diciflct:uocatus in ius,ita propofùit.Rogat Coracem,qui3 eftet artis finis,quum audiftet, perfuadere diccndo:Nihil,inquit,tibi do Coraxtnam fi perfuafero iudicibus, nihil dez beo ex iudicum fententia:fi non pcrfuaiero,nihil debeo expa(fto,quôdnoz dum aftcquutus fim fine artis» Id ex pari retorfit Corax,Imo fi uiceris hanc caùfam,debebis ex padlotfin uiôtus fueris,debcs è iudicu fentêtia » Ad hoc genus pertinent, quos Soritas,crocodilitas Si pfeudomcnosappdlant.So? rites enim colligit ex remotione partium »Vefut, unus nummus non faut diuitem ,’nunquam igitur ex accefsione nummiquiiquam fietdiues»Vdutgt; Vinus dies non facit fenem, nullus igitur fiet fenex » Hune iyllogifmum La * tinè diefere pöfsis acerualcm. Pfeudomenos fine mentiens eft in quo utrum cunquçclegeris, falfumerit quoddicetur» Gretenfes eflê mcndaces dicit Epimenides ipfè Cretenfis. Si Gretenfes non funt mcndaces, mentitus eft Epimenidestfi uerum dixit, quoniam Cretenfis eft qui dixit, falfum cft Gretenfes effe rncndaces»Vcru hxc argumentatio no confiftit, nifi propofi

tionem

DE RATIONE C ON C. LIBER II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3x5

hdnem indcfîm'ram acci'pias pro uni'uerfaltgt;Nam ut falfum eft omnes Cre/ tenfcscfle mendaccsjita uerû eft,ahquos Cretefes eflè mendaces, Eiufdetn generis eft crocodilites.E fiólionc dialedticorum nomen inditu eft. Croco/ dilus rapucrat filium mulien's,cui fupplicanti ftc refpondit Crocodilus,Red (jam (ïueru refponderis.Dic tgitur. Reddam an nócNon reddes,înqtiit,ôC dco reddes quia uerum dixi. Atqui fi' reddidero’uerum non dixi'fti', ôe: ideo oôn reddam. Verum hçe funt Chryftppi fophifmatajufus no illepidi adu Idcentulorum. Ad Antiftrophoru genus pertinetquodGræciuocant ^‘0^01/, Latineuiolentumpofsisdicere,quones argumentumretorquetur Âi««? in aduerfarium, quaß quis ab hofte raiftum telum arripiat, öi in ipfum re/ •nittat.Huius öC frequens amp;nbsp;ferius ufus incidet Ecdefîaftæ) præfertim in re/ ^tando.Exemplum aptifsimum eft in Euangelio:Seruo caufanti aufterita fetndominifui,hcrus itarefpondenimó tantomagisoportuitmeam pecuz niam deponere ad ufuram,quia fcicbas me eftè hominem aufterum 8C lue« ^nidum.Succurrit hic quiddam non infacetumjquod olim ex Thoma Mo fo tnm adolcfcente, nûc uiro omnium quos mukis feculis habuit Anglia in geniofifsimo^acccpi.Rex Henricus eius nominis Septimuspropofuerate/ xaâiotiem precariam,mutui nomine. RichardusEpifcopus Vintonienfis, tuicognomcn Vulpi, uir minime ftupidus, apud clerum agebatprincipis negocium.Contràjfacerdotes hoc agebanuut quàm minimum datent.

ut efficcrent, duplici uia captabant. Ali) ueniebât magnifiée cultive ui/ deren tur efle pecuniofi.Splendidus enim uiétus exhaurit opil^s, Rurfus ali) üenicbâtfordidècuki.Vtricp feparitcr excufabât.AtEpifcopus utrifc^ te/ Parfît arguinentum.Tibijinquit, non deeftê pecunia déclarât ifte tuus ami/

tam fplêdidus.Etjte colligere pecuniam déclarât,quôd tam miferccul/ ^ses.Verum hoc illi Datura no ars rhetorum dederat.Simile eft quod Plu/ tsrchus Alexandri Magni didtum torfit in diuerfum. Is à Diogenis collo/ quiodigteftus,amicis admirantibus,quódfordido Cynico hoc honoris ha buiftctJmdjinquitjni Alexander cftèm,Diogenes efte uellem. At co magis optandum crat ut eftct Diogenes,quia Alexander crat.Idem hodie refpon dcri poflèt quibufdam ncgantibus decoramaututilcm principi eftè phi/ tofophiam. lmb neminem magis decet autiuuat philofophiaquàm prin/ cipem, cuius officium eft tot hominum millibus confulerc, cuiust^ petftus totnegocioru procellas fuftinct.Horatius frequenter horcatur ad uolupta/ teshocargumcnto,quöd hominis uita tum breuiscft,tum inccrta.Imohoc •Dinus aliqua uitæ pars luxu perdeda eft,fed ob id ipfum tota uirtuti dada, jbreuiseft SC incerta.Quidäadmiratuseft''Sfttoris improbitatCjq? quu ar/ tis effet imperitus,tarne mufica profitcretur.Id alius detorfit in laude,quod 9UÛ talis efletjinallct canendo latrocinio uidlu querere. Quidam Catont feniori uitio uertebät quod quadragics fuiffet uocatus in ius. Hoc ad laude hominis

hominis rctorqueri potcft. Semper inuifa fuit plurimis eximia uirtus, quM pauci boni, amp;nbsp;iïmile gaudet fimili » Rurfus c proximo poteft arripi quo re/ torqueas. Imôhocarguitiniîgnem Catonisintegritatem,quódtotiesac/ eufatus} fempcr iudicumfententqsabfolutuseft. Atque ut domoquoc^ nonnihiiadreramî Amicus quidam àmerogatusquur tammagnincèæ/ difi'earet, Vt, inquit,a:mulis meis oftendam mihi non deeflêpccuniatn. 1/ mô,inquam,iffo paiito declarabis,tibi deeflè pecuniam.Sed hic iocuscrat. Addam aliud ferium, Quum Romæ agerem, quidam non'oprimèfcn^ tiens de dogmaübus fi'dei Chriftianæ quibufdam congerronibus often/ deratin Plinio libri vu. caput Lv.inquo uirillemiferandus dcridetcos qui putarent animas hominum à morte fupereflè fecusquàmaliorumani mantium.Accitusfum,namaderamineodem conclauicumalio confabu/ lans.Vcni.Rogatus fumjEcquid haberem, quo tâtum autorem rcfellerem. Rcfpondi me nulla remagiscôfîrmari ad credendum immortalitatemani' marû quàm illo capite, quo nihil eflet in eo autore ftupidius aut indodiuS' Exiftimat enim uchementer abfurdum, ft quis credat aliter fpirsrehomi/ nem, quàm ranasautafinos.Deindeaiteflèquædara animantiauinaciora hominc,quibus nemo tarnen tribuit immortalitatem.Ad hæc,rog^f ’ 4“°'* modo animæ exutæ corporibus, cogitent, uideât, audiât,guftf'’^’°^^^^^^’ tangant,quæfî dcG'nt,putat nihil ciTe bonireliquum. Et quod eit omnium ftolidifsimum,iblicituseft,ubi fedeant totanimarum milia. NuHû aûtpiau/ iotttrdrid fîbilius uinceftdigcnus,quàm quum hoftis fuo iugulatur gladio.In contra/ faltô nisillacie{lannotan(iam,cjaodpriasatcightionfempereiTeaerèconttitia

quç prima fronte uidétur,fiue in iîngulis uocibuSjHue in proloquijs» Velut, acutum Si graue contraria funt,fcd duntaxat fi de uocibus autfonis loqua/ ris:fi de folidis corporibus,acuto contrariû cil obtufum,graui leue. Necue/ • ro iêmper opponitur falfum,fed uerum interdum fonat perfedionc et emi nentiam:ut quu pater de filio bene morigero dicit,hic eft uerusfîliusmeus» non fentit reliquos eflè falfos,fcd hune eflè eximiu. Nec ueritati femperop/ fjoniturfalfitas. Lex habet umbras,Euangelium ueritaté.In lege tame oui a erat falfitas,fcd in Euangelio dilucida ucritas. Nathanael diduseftuerus Ifraelita,nec ob id alq erant falfo IfraeIitæ:Sed hic eximiè, qui Si genere ÔC morib. referebat patriarchs Iacob. Ac de fe dominus: Ego fum uittsuera, g? folus ex fe daret membris fuis,quod radix Si ftirps uitis datpalmitibJa dominus cóparatus uiti naturali,uera uitis dici^. Rurfus uitis in agro nafces Chrifto cóparata uera dicitur,quia fine tropo dicitur,nec idco C hriftus ral/ fa uitis eft. Verus deus eft quécondidit uniuerfa,nec tarnen falfó dij funt,de quibus fcriptum eft : Ego dixi, dij eftis,fed mutata eft appellationis ratio. Itidé folus,non femper excludit comité, fed aliquoties declarat eminetiam. Quéadmodu fingulare et unicu dicimus,non quod folu fit,fed qd e^egiu.

DE RATIONE CONC, ElBi II

■‘^üguftinus huîufmocîi' uodbus offenfus inuertît ordinem (ermoniädo tneafentehtiadurius/Vt te pater ÔC quem mififti lefum Chriftu^ uerum deum. Sed interim iuxta iftos exduditur fpiritus

‘WSjlî folus exdudit fociostöi fpiritus fanólus non erit uerus dcus,fi uez j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;falfo.Non mefiigitjhune locum rcólè exponi ab or/j

ƒ aoxiSjUt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pfQ Ärianis,dtra mutationem ordinis quam indu/

j. ^‘’güftinuSjUidelicetut folus 5^ uefus non cxcludant filium amp;nbsp;fpiritum ’’«ütn ,fej gentium deos.Nam patcr,fiilius amp;nbsp;fpiritus fandus, unus deus

folus ac uerus deus funt.Poteft tarnen locus amp;nbsp;aliter habere fenfum °'*tutti,ut prima perfona dicatur folus uerus deus.Pater enim folus eft

J nbsp;nbsp;nbsp;folus uerus deus,quia folus eft fons deitatis, née ab alio habet ut lit

^“i^’^^emadmodum filius öC fpiritus fandtus, eoc^ in folopatréeft perfez ' ^’’^^principij ratio, quam filic deiignat nomen uerus,ncc tarnen exhac

P^fosetninentiaconfequitur naturæinæqualitas.Hoc dicftum uelim,utdi/ ‘’’’’non(itjG'non probetEccleGa.Tantumdefingulisuocibus,In proloz Whocentexemplu.Amicisbenefaccre dccet,inimicismalè.Contrariaui cxuerbiscótrafqscönftent, quû reuera contraria no fînr,quu fff^tçcompctât in bonu uiru, iuitta fententié Ariftotelis.Sedamicis benez amicis malefacere, reueracónttaria funt.In cæterislocis no eft ma

§”opere quod addamus, SC fi quid erit, póft incidet opportunitas. Ilîud in §®gt;icreadtnonendij eft,Ecclefiaften hos locoS ad ufum latiorcm âceommo Deßnitio Ilt;t ^M^3tnfaciUntdiale(ftici,quorûexemplaferèfufFrigidafuift: nohenim ’^îgnutn eft,fi perfuadeamus non eflè hominetiî quod non eft animal,fed ^^lusoccafi'onclöcifubmouebitab hominiscognomine,quicunc^ non gu ^^tóantur refta ratione,fed prauis cupiditatibusaguntur in omne flagitq 8^nus.Hosdieetipfîsmutispecudibuseflemagisbrutos, Nam illæiuxta ttaturanifuam moderateuiuunt . Hirapiunturadeaquæpræternaturam •Ußt-Salfuin eft quod de Diogene legimus,qui in foro confeenfo fuggeftû tlamauit,audite homincs,audite homines.quum acceflîfïetfrequens multiz tii(lo,flagitarett^ utquç uellet diceret,iam adeffequosuocaranEgOjinquit» turbâ uidco, homines no uidco.Idem accéfain meridielucerna obambulaz bat per forû, qqærenti fimilis.Rogatus quid qua:rerer,hominé inquit,quæ/ to, fentiens in tam frequenti turba nullû elfe dignum hominis cognomine, Scitû eft illud Socratis,quem quû adolefcens adfjlfet,diccns,pater iufstt me conuenire te,ut me uideastLoquere igitur, inquit, ut te uidcam:fcntiens uez tutn hominem intus effe, qui no cernatur oculis corporels, fed in oratiortc tatiquamin fpeculo rcluccat. Similiternegabitnobilitatis titulum compez tcfc in cos, qui pudenda committunt, quum ucra nobilitas fithoneftafaz mauirtute parta. Dieet non eflè ingenuos,fed turpifsimam fimul ac milèrz titnam feruire feruitutcm,qui militant Satanæ, qui fe manciparût Mammp

E C C L E s I A s T AE S1VE

næ, SC Vcneri alfjst^ uitqs ; quum uera libertasGt habere pacem cum dco^ . Negabiteflè diuitesjquirébuscxtcrm's ac mox peritun's opulcntifunt, qugt;^ busaut non iutûntur ob auan'tiam, aut tarpiter .abutuntur ob nequiriam. Negabit eflè fanos, qui falfas bonorum imagines, pro ueris bonis ample/ éhintur ♦ Négabit efle uirgïncs, quæ corpore intadto, mentem habentpol/ lutàm* quum Uera uirginitas fit,corporis fîmul SC mentis integritas. Ncga' bit eflé matrimonium ubi non eft caftus pudor, ac religiofa charitas, fed tantum ftudetur libidini,intemperantius,quàm faciût animalia rationis c/i/ pcrtia.Ncgabiteflè Chriftianos,qui non aguntur fpiritu Chrifti ,utcun(^ baptifmo tind:i fint.Ncgabit banc eflè uitam,quæ tot malis obnoxia aliud eft 'quàm curfus ad morte.Negabit eflè principe, qui ad fuum cónio^ du tenet Kemp. Negabit eflè facerdoté,qui nihil habet facripræterundoS digitos SC rafum caput.Huius generis infînita exempla pofsuntadduU'E^ his tarnen colliger concionator, quantam dicendi materiam fuppeditetdcfî nitio.Dialeëlicusunâ.modo fentenuam adducindequo prædicatur defini/ tio,deèodem prçdicatur defînitu,Ct contra, At Eeelefiaftês circa qucmep lo Deferiptio j-umpjuffmasinuenietfententias.Necillud modo fpcdtabitad defcnpdo/ nem,utea quadret ad rem defcriptam,fed totâreifpcciêuelut in tabula de/ pidlâponetob oculos,ut fpeôtatorem,uelin amoré rapiat,fiuirtütisitpago dcfcribitur,uel in odiu,fi uitium depingiturmeluti fî quis defcribat,quam fit ucrus monachus ac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autquàmfcedaresluxus.

Etymoloi^ f lam nominis etymologia,tametfi no multum habet ponderis in eaufis forcnfibus,non mediocrem tarnen ufum adfcrt ad fuadendû, laudandû 8C cxhortâdû.Homo iuxta quofdam à Græca uocc deducitur ô/tov. itaep ubi non eft mutua charitas,ac focietas arnica,ibi non funt homines. Ecdefiadi/ citur cogregatio fine concio,quç conuenit ad audiendum uerbû dei. Proin/ ' ubi non uacatur doôlrinæ facræ,ubi funt difeordesanimi, ibi non eft eede^

fia.Hæreticus dicitur ab dxÇiotJt.ajL eligo,quiamauultidfcqui,qnodipfefuo fènfu elegit, quàm quod per feripturas Ecclefia tradidit, Schifmaticusdici/ \ tur à nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i ideft,àfccando:quifquisigiturintcr benecôiundos,quip/

pc unius corporis membra, feritdifeordiam, fchifmaticuseft. Theologus hinc dicitur, quod de deo loquatur. Itacç theologi non funt,qui nihil ere/ pant nifi philofophos amp;nbsp;fophifmata : Dominus in Euangelio,definitione retundit ludæorûarrogantiam, iaeftantium fele quod eflentfilrj Abrafia:? neganscos efle legitimos AbrahxfilioSjqui iuxta carnem exilliusftirpege nusducerent,fed qui fidem eiusacpietatem imitarentur. Itidecohibetfuo/ rum audacia,negant cos fibicognatos eflè, qui ta tum fanguinispvopinqui täte ipfum contingerent, fed eos demum uerè fratres ac forores eflè qui pa/ rérent uoluntati patris cœleftis . Impios ludæos appellat diaboli filios, quem fadlisexprimerétjcalumniantes innocente, ac bencmctentêconatcs öcciderc

DE RATIONE C O N C. LIBER II

occidere. Confîmilem in modum bcatus Paulus dcfjcit ludæofû arrogan/ ^istnjpronuncians non ludæos tantû,fed omnes homines efle filios Abra/ ^ægt;4^i ad illius exemplum fîdcm Euangelicam ampleôlerentur i hoc eft, ^ffderentpromiffisdeiper fîlium Icfum Chriftum.VeroseffeludfoSjqui •’’enteefiTenccircuncifijnonpræputio.Veros efle Ifraelitas ,quipatriarchæ I^cob tnanfuetudinem ac pietatem æmularentur, Defînitio fuerit.Hy pocrita eft fanôlimoniæ fimulator. Deferiptio eft quum dominus illos de/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

P'ngirfuiscoloribus.Dilatantphyladteria fua,prolixe orant in angulispla

hoc fuco deuorant domos uiduarum, exterminant facies lùas, ^3nt clecmolynam præcinente tuba, fubinde lauant, non folum corpora, etiam difeos, fellas amp;æramenta.Itidcm Paulus defcribitpfeudapo/ ftolos.Hm'ufmodi domino noftro lefu n5feruiunt,fcduentri iuo feruiut, per dulces fermones ac benedidiones feducunt corda innocentium. Et ®i,inimicoscrucisChrifti,quorum finis intérims, quorû deus uenter eft, ®^§Iotia inconfufione ipforû, qui terrena fapiunr. nbsp;nbsp;nbsp;Ab ctymologia du/

cft,quod Angelus uirgini interpretatur nomen lefu. Item quod doz ’’’■nus ait Petro, tu es Cephas, amp;: fuper hanc petram ædificabo ecclefiam ’’’eatn.Non nifi fuper lapidem fundâdacft domus nunquam ruitura. Tu ^^IspiSjfuper te igitur. Ab eodem loco lùmptum eft, quôd Paulus no Apo “°ios,fed pfeudapoftolos appellat,qui femet in eius muneris titulum inge

nec â domino eflent mifsi,ncc Chrifti negotium agerét, fed fuis ^eruircntcommodis. Apoftolus cnim fonat miflum fiue legatum. Vides le quâm non parcam dicendi copiam fuggerat defînitio cum locis aflfîni üus.Cætcru etymologiæ tradatio admonebit Ecflcfîaftcn, ut interdu ex/ P°natidioma feu cmphafîm ucrborû,quod fçpenumero faciût ccclefîæ do ^ores,præcipuc Hieronymus.Idioma eft,quôd Paulus j^defle uocat ædi «c3re,l$derc,dcftruere.Émphafîs eft,quôd idem frauduicntam perfuafîo •’em qua Galatæ fuerant indudi in ludaifmum,appellat fafcinationem, , Agcnereac totoadmoncbitur,ad exhortandum,utanimosnoftros ab his minutisac fîngularibus,quæ fenfib.expofîta funt, attollamus ad ea quæ tumltUiNs Temper codem modo funt,amp;rarionenon fenfupercipiôtur,uf£padimmen lùm ilium omnium reru fontem ÔC autoré, in quo funt æternacundorum exemplaria.Ea res dilatabit anguftias animi noftri,qui contemplatione fin Solarium contrahitur ac dcrjcitur. Sublimius eft mûdum hune uniuerfum ^anquam unam ciuitatem contéplari,cui præfîdct monàrcha deus;Totam fcclefiam effe unum corpus,aut unam familiam,quæ nefeit interire.Confi/ ^ilcm in modum dicendum eft decæteris,ne fiam longior. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nec fatis Differêtu cr

“abebitconcionator diccre, rationis efle compotem efledifferentia homi/ pro^riumla/ ^•Mut rifibile efle proprium hominis,eo^ non efle hominem qui rationis Ctexpcrs,aut qui non fît rifîbilis:fed altius fpedans, dieet eos demum efle

U homines

wo ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESïASTAE s IVe

homines,qui pro ratione gubernâtur ipiritu dei, per fidcm crga Ghriftuni, lefiim.Homini proprium,eflè conditorem fiium agnofcere,SC Euangelicæ philofophiæ docilera efle. In quouis argumento iuuabit perpendiflTc, ExorJit^fin exordium,incrementum K (ùmmam.Exordium h umani generis fuit in pa erementUffum radifo:incrementum,fub triplici lege,naturæ, Mofi SC Euangelica:fumma, confummatio. Similiter ex rebus minonbus,exordiumpictatiseft, odiiTe peccatau'ncrementum, profedus in fide amp;nbsp;charitatc : furama perfe/ dio .Item exordium Chriftianifmi eft in baptifino: incrementom in pieta/ tcuitæ.Tumma in morte. Contra in uitfjscxordiû eft lapfus per incogitan/ tiam:incrementum,progre(ïus ad deteriora:fumma, animus obfîrmatusin , malum,ac traditus in reprobum fenfum. Sic inftitutum monachorum lia/ buit exordium à prophetis in deferto parabilicibo uiuentibus, incremcnz turn accefsît ex h is qui primu Thebaidem, mox alia loca folitaria occupa? runt,donee ad hanefummam perueniret.Eademconfidcratiopoteftpct ‘ omnes rerum ipccies obambulare.Velut unde cceperit obferuatio diefum • feftorum,unde dedicatiotemplorum,unde confelsio facramentalis,unde

dignitas epifcoporûjunde primatus Romani pontificis. Quemadfno^“*^ Plato docetjundeprimum nata fit ciuitas,unde principatus : Sifureconfulii docent,unde nata fit (èruitus, Si quibus gradibus uentu fit ad ius ciuile fetiz ptum, Hic locus non tantum ualet ad cognoftendam penitusreicuiuslibet naturam,uerum etiam ad amplificandam laudem,fi quid à prauis autparz uis initijs ad ^regium ftatum proceftît,tu ad exaggerandu crimen, fiquid â Icuibusac laudatis primordrjs ad fummam iniqui'tatê profecit.AIeuibus ac moderatis initijs nata eft monarcharum exaólio, ueóligalac tributum, quæ res quô nunc proueôtæ fint redius in te lliget,qu i Icgerit ada centû aut ducentis annis antiquiora. A bonis initijs natum eft, quôd princeps aut bu iuauices gerens occupât bona apud furem reperta, quôd maris præfedus occupât nauem ac merces è naufragio reliquas.Id enim agebat eaconftitu tiojUt publica autoritatc fingula iufto domino reftitueren^Telonia ad hoc ,, funtinftituta,utfiquidâlatronibusuiatorifuifiretereptum,pra:fîdioprinci

pis uindicarctur.Nunc telonarum nullus eft modus,quû ab bis nihil fit prg fidij,moleftiç permultû,ôJ adeo nihil reuindicent ipoliatis,ut ipiî interdura præter omne ius merces eripiant,amp;ab ijs exigant uedigal,àquib.princeps uetat exigi.Iufta de caufaconftitutum eft,ut hofpitis bonaprincepsoccuz pet.nimirum in hoc duntaxat,ut ad iuftos hæredes perueniant, nec ab alijs 'Deiiedtiotem diripiantur. Sed prophanis omifsis ad fiera redeo.TempIorumdediz pior«« utiJe c^tio à ludæis pariter atc» ethnicis ad nos defluxit,fed apud nos res cô dez uenitjUt minimum abfit a iùperftitione.Quâm iùperftitiofis ritibusconfez crantur nolæ,exorci2antur, catechizantur, induntur nomina, adhibentur fifeeptores ac fufieptrices, baptizantur, unguntur, reipondere iubentur tinnitn

DE RATIONE CONC. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fjï

(olu cuocantpopulujio quem ufum pnmitusïcccptæ (utitjfècf ^ƒ3ntep^^coputn peregre redeuntemjobftrepût tonïtruis, in quibufclanî ^gionibus cantillant totos dies, obturbant cultui diuino bombis fuis, ob/ ^roant concionanti. Apud quofdam Corybanticis fbnis ita complent otn ’”3,ut non fblum ægrotis morbum augeât, ucrum etiam (anosin furoreni ^'^tin^orbum comitiakm adiganf. Quid nunc loquar de cófecratis uafcil J^’bpidibus ac linteis C Nihil erat neccfic in huiufmodi ceremonrjs Mofcn J^'tari.Nec ifta Hunt gratis. Verum hic eft epifeoporum à fuffragrjs quæ/ '’^ptïcipuus.OIim ecclcfiæ nihil recipiebant, nifi recitantis autdocentis ^ocetn.DejtjJe irrepiît cantus, led (implex amp;nbsp;loquentispronûciationipro/ ^•^uSjqni uerba non obfcuraret,(ed efficacius infigeret auditorum animis, ‘^unc res eô dcuenit,ut templa lituis,fiftulis ac tubiSjattç adeo bombardis P^tlônêtjuixé^ aliud audiatur uarius uoeû garritus,ac mufices genus tâ ®pffofum attç lalciuûjUtfimile nuncp habuerintethnicorûtheatra. Idem j^^iditin pontifîcum condonationibus. Principiô pauci dies relaxabantur ^^btisfadtione ab eccleßa prælcriptajnec id ni(j pia grauit^ de caula,puta bafilica necelTario foret extruéda. Grata erat relaxatie,nee ingratus ^^çftus.Extruôla balilica relaxationes cœperût elfe anniuerfariæ.Hic pon tohibuerunt licentiam,neflacccrccret ecclefiaftica dilciplina. Verum ^^spaulatim inundauit, utquamuis leuiftïmis decauGs maius Ipatium rela *^^ftur,inio nulla de caulà,fi ucl conduólitius cpilcopus moi|f ret manum, ^ofttûniû telaxationcs dilatatç funt ufcß ad purgatorium.Hinc iam quæ/ “usuberrimus, ac per falfos prophetas perfuafum eft populo,nummo in •■ubtutn ferinium cóieólo,omnes abfterfas effe maculas, Romanoî^ ponti lîd effe in manu,animas quas uelit,aut quot uclit, ex igni purgatorio in cœ lumeximere.Satis eft paucis exemplis indicaflerationem, ad quam ledor ptudenscetera examinct. nbsp;nbsp;nbsp;A diuifione didum eft illud Efaiæ:Sidomt Diuißä

t^usuefter fum,ubi eft timor mei C Si pater (ùm,ubi amor mei C Dilemma fft'Utrumcunqj concefteris,colligitur illos delinquere.Quanquam hic fubz eft alius locus, à repugnantibus ÔC confequentibus. Dilemmate Chriftus ocdudttospharifa:is,rogansutrû baptifma Ioanniseflèt â dco, an ex ho/ tninibusTSenferût illi dilemmatis cornua.Si dixerimus à deo,protinus ob/ qeice,quare igicur non creditis illi de me teftifîcanti : fi dixerimus ab homi/ tiibuSjtutbam in nos exalperabimus. Eiufdem generis eft illud, Vtrum li/ cetfabbato bcnefacere an maleCObticuerunt.Si dixiftent male, nemo tu/ liffct impium refponfumifi bene * hoc ipfum erat bcnefacere, quod illi ca/ lumniabantur.Rurfus illud. Si per Béelsebub eqeio dæmonia, corruct re/ gnum illiuSïfi dæroon efjcit dæmonia.Sin in digito dei eqeio dæmonia,pro (eôlo peruenit in uos regnum dei ♦ Vtrumcunque concefleris, confequitur wftare regnum dei.Ad dilemma pertinet illud Pâuli,Mihi uiuere Chriftus

U X eft

eft,amp; mori lucrum.Vtrumcuncç acci'dat,colligit comodum.Siuiuo, Chrif (li negotium ago:fi morior,uocor ad coronam. lam indudio non eft quot;nbsp;proprie locus ab alqs diucrfus, fed eft ratio quædam traótandi fimiîia Si ck empla,quæni(] plura numeroadhibeanturad eliciendumafrenfum,noti erit indudlio. Quemadmodumnec fîdio locus cft fpecie difterensâcætez ris,fed tradlandi ratio,dum fingimus eflc faôta,quæ fada non funt. Simili ter nec comparatio locus eft lui generis, fed Omilibus Si exemplis tradanz dis adhibetur. Itaq; nihil prohibée in eadem argumentatione elfe iîmilituz dinem,exemplum,indudionem ôC comf)arationem,atc^ etiaro fîâioncm. Velut in hoc exempIo,Si te aGnus aut mulus cake percuflïflèt,num referiz resCNcquaquam.Si infans ungues in faciem inieciffet, num referres talioz nemCMinimc.Quid ß ebrius te contumeliofe compellaflêt, utrum cederes an contenderes^ Nimirum cederes. Quid fi fatuus aut mente captüs colaz phum impingerct,num referiresfNon opinon At quiuehementiirapctd/' tus eftjminus habet mentis quàm afinus,aut mulus,aut infans, aut ebriuSi

■ aut fatuus, aut mente captus. nbsp;nbsp;nbsp;Confimilem in modum tradaripoflet

locus,qui eft apud Paulum primæ Corinthiorum nono, ubiretne^'’^^™ probat uarqs fimilibus,militis,uinitoris,paftoris, bouis triturandSi arantis, lacrario Si altari deferuientis,amp; quod alibi addit,operarrj, quæ fi Paulus in fuam transférât perfonam,erit fidio. Poftunt enim omnia, nifi forte excM pias bouem,^uanquam Si colonus qui circumagit bouem, uiuit è frume«^ to quod excutit.Poteft SJ comparatio quæ nunc intelligitur cxplicari-Si mt litaremus uobis externam militiam, nonne daretis ftipcndiumC Nunc fpigt; ritualibus armis tuemur non domos aut agros,fed animas ueftras. Siuiniz' tores ueftri eflcmus,ôi uineâplantaremus, fincretis nos participes elfe fru/ duum.Nunc plantamus in uobis Chriftum,qui eft uitis uera,efFundensu» num ipiritus.Si mercenarrj paftores eftemus, æquum duceretis nosdebz de gregis ueftri pafci.Nunc non oues ueftras,fed animas ueftras pafetons cibo cœlefti.Si Icx uetat boui obligate os,du in tritura circumagitur, to minus conuenit nobis obligati os, qui uobis excutimus bonum Euangelicædodrinæ, quod Chriftusfeminauit.Si coloni ueftrieftemus, Si agros ueftros ptofeinderemus, utique fincretis nos ex agrorum pto' uentu ali. Nunc Euangelicouerbopræparamus animos ueftros ad f)iendum lemen, quod fi prouenerit confert uitam æternam. Si in ternp*® apideo madaremus aut coqueremus hoftias ueftras, æquum iudicaretis, ut iuxta præfcriptum legis ex immolatis uidum caperemus. Nunchocagi mus Chrifti facerdotes,utpedora ueftra templa fint fpiritus fantiG» ƒ tis hoftiæ deo uiuenti gratæ Si acceptæ. Si fabti eftemus â uobis conduwi» ut tnaceriem,autuillam cxtrucremus, donne pro opéra numerar^fem^^'^ cedemCNunc hoc præftamus, ut ipfi fitis domus fpititualeslefu

DE RATIONE CONC. LIF.' II

■^quibus per gratiam inhabitet. Hanc æquitatem fi etbnicispfxfiant ethz •ycijquantomagis decet idem facere ChnftianosCQuodfinosmaiorcpez ticulo pugnamus pro uobis quâm ullus miles,(î maiore labore ÔJ inftantia

ullus colonus aut opifex,fi tanto præftantius eft quod noftra opera P*'æftatur,ut nulla fit comparatio,G quod recipimus minus eft quàm quod '“iî.Præterfobrium enim ac fimplicem eumt^ diurnum uidlum nihil requiz f'®us,quum illi frequenter amp;nbsp;diuitias colligant.-nonne æquiffimis conditio *’gt;busuobifcum agimus C Vides in eadem argumentatione, fimilia, induz, '^iooetn,fîlt;flionem,ôi comparationem t quorum omnium fundamcntum cftlîmilitudo, Hæc â me uerboGus dida non dcbent eflc molefta ledori. ‘Mofo.Conducent enim ad eruendas opes, quas in fe fcriptura habet rez^ conditas, rudilt;^ populo ob oculos poncndas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Inter Gmilitudincs ilia similia btius

bmma eft,qua filius dicitur fimilis patri: proxima, quomodo homo dicaz ^tconditus ad dei fîmilitudinem, ÔC quomodo illius imaginiconformetur pEtgratiatn.Rurfus quomodo corrupta fuerit imago, in qua conditus fuit j’otno, ôiquomodo male uiuendo quidam pro imagine Chriftifumant.

''pîgincm iatanæ. Quum hominem pium amamus, nihil aliud in eo amaz

, nifi hanc imaginem. Item quum odimus malos, non oportet aliud ®M,quâm imaginem fàtanæ, Quanquam autem deo iuxta fummam J’^tütam nihil propriè fimile dicitur,tarnen reperiuntur tenues quædam ue *ututiibræ,præ{crtim in his quæ deus in creaturis opcratur. Deus ætcrnus ®ftgt;Etfpintualis homomeditaturæterna. Deus omnium fummus eft. Et notiio plus humilia negligit, in cœlis uerlàtur animo. Deus eft omnium Çotîittiunis.Itidem qui præfedus eft ftudet de omnibus bene mereri.Dcus ■mmenfus eft.Et fpiritus dilatât pioruro animos. Deus omnis mali expers cftjadhatic imaginem pro fua uirili enititur mens pia.Dcus à nullo lædi po teft. Neque quicquam eft damnationis qs qui funt in Chrifto lefu. Deus omnipotenseft.Et Paulus omnia poteft in co, â quo corroboratur. Deus • omnium dominus eft. Et Paulus prjsita fcribit: Omnia ueftra funt, Gue Paulus, Guc Apollo, Gue Cephas, Gue mundus, Gue uita, Gue mors, Gue pra:fcntia,Gue futura,omnia ueftra funt,uos autem Chrifti. Audis diuitias plufquam regales.Natn quod philofophus non inepte collegit, bonos up , toseflcamicos deorum,amicorum autem omnia eue communia,drjs porz toadefle omnia bona : Viris igitur bonis nihil bonorum deefte : multo rez ftius quadrat in eos, qui perGdemin Chtiftum unum cumdeofacftilunt. Indeum nullacadit immutatio aut perturbatio. Perpetuam mentistranz ^aillitatem meditatur pius, qui nec fucceflu return effertur, nec afflitftioniz bus detjcitur.Deus immortalis eft,amp; immortalitatem meditatur pius,non ammo tantum,led amp;nbsp;corpore.Siquidem plerac^ corporu corruptio ab ani uioru uittjsfluit.Cjetera hunc in modum conijciexida relinquoleótori, ne f * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u } Gam *

»54 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;BCCLESrAÎTXE SlVE

fiam long l'or. Ob has tenues fîmilitudines omnia per metaphofam pfrf cantur de deo,Sol,uita,Ieo,agncoIa ôi cætera. Rurfus quoniamilliuerentr hil ßmile eft in rebus conditis, omnia ncgantur de eo. nbsp;nbsp;nbsp;Idem fentieo/

dum de analogfjs.Quod deus in uniuerfo,hoc princcps in regno fuo, hot paterfamilias in domo (ua,hoc epiicopus in ecclefia fua,hoc animus in cor* pore. Nihil autem neccfte eft ut fimilitudo aut analogia quadret per om/ nia,fatis eft ea parte congruere, qua admouctur.In fuadendo mire dudt^lt;^ oiilitudo,in urgcndo non habet tantundem momenti.Pfoindecaucus dunaeft, ne falia fimilitudtnis imagine fallamurautfallamtis.Suntenitn qui confeftionem facramentalem hacafTerant imagine; ludcx non pronon ciat decaufamiß cognitis omnibus caufæ circunftantfjs.Saccrdos iudids lo cum tenet,confitens duas perfonas inter fe pugnantes gerit,rei Siaccufatolt; ris. Scd interim abcft patronus. Ad hæc apud tribunalia damnatur conf^ tens reus,hie abfoluitur.Præterea qui confert baptifmum, abibluit abom^ nibus pcccatis quamlibet incognitis. Turn fifacerdosnonabfoluitniß^ cognitis,mancntigitur intermifta quæ confitens oblituseft,aut igoorat’^f nc commemorcm quod facerdos,quatumuis cognita caufa, incerfuscft 3n abfoluerit,an non.Ncfcit cnim an adßt cótritio uera. Contritisautéuerifiz mile iam condonata efte peccata priuiqua cofiteantur.Saccrdos tantu con firmat dei donum,ac uelut obfignat. Simili ratione probât fatisfadionem. Princcps dac diploma condonationis, indicie fatisfadionem.Proindeucc abfoluendus eft quifquam, nifi indida fatisfadione. Atquiinfinitisparttz bus largior eft del dementia quam hominis.Et Chriftus quura âicit parai ƒ neo,fill remittuntur tibi pcccata,Item quum mulieri peccatrici,rcmiflafunr tibi pcccata,uade in paec.Rurfus quum adulterç,Vadc Si ampliusnoli pec care;nullam indicit fatisfadlionem. Dum ha:c commemoro, nondamno futisfaólioncm.fed deprobationis efficacia difputo, Vitandæ funtinfupct fimilirudines,uel falfæ uel obfcuræ Si incertæ.Falfæexemplu fuerit, Qucni admodum magnorum fluminum Si fontes nauigabiles,ita magnorum inz genioru indoles ftatim pcrfeóla præftat. Falfum cnim eft ullos fontes efte nauigabilcs. Obfcuræuideripoffunt,quas quidam adferuntadptobanz dam unicam eftentiam in tribus perfonis,de mete,amp;amore Si notitiadeffl tellcdu, uolunrate Si memoria. Euidentior eft quam adfert Origenes, de fole,radio Si calore.Eiufdem generis eft,quam adferunt è triangufo mathc maticorum difciplina,ac omnesfere quæ ducunturènumerorum fubtilitaz ExfwplMw tibus.Hæc frigentapud imperitam multitudinem. Exemplorum omz latim nium pulcherrimum ôd abfolutiftîmum eft nobis editumin Chriftolefo,

Ad hoc exemplar ut quifque proximc accedit, ita maxime eft imitandus, Proxime ad Chriftum accedunt exempla Apoftolorum ac martyrum, quinafeentem ac fubolefcentem ecdefiam conftabilierunt, Sdquod Cbtb

DE RATIONS CONC, LIB. II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iff

paffionifaus dcerat quadantenus fuppicuerunt. Quanqaam 8iîn uc/ tere lege funt exempla perfcdfonis EuangcKcænonnuIIa.Hisautcmexz ^^plispotifTimum eft utendum, quæ nobis diuinisuoluminibusfunt corn ’’’cndata, Porro quoniam exempla imparia plus habent energiæ, uel ad pfobandum,uel ad fuadendum,uel ad exhortandum aut arguendum,om *”3 exempla, quæ petuntur â Chn'fto, multis modis imparia funt, in uni/ [jerfum,quoniam neeS'funtinfîgnia. Aliorumcharitasfriger, *’ 3dillam plufquam igneam Chrifti charitatem conferatur. Aliorum mo? deftiapenè dixerim fuperbia eft,(î rationem irteamus undc,quô fè demife Deinde quicquid in alqseleuaxe folet benefadtorum laudcm, id totum quot;nbsp;Chrifto longiflimè abfuit,ueluti ncceflîtas,cafus,meritum,fpes reditu ræ SfîtiænnnoccnSjUolenSjpræfcienSjgratis uel palTus eft,uel præftitit omnia, bnpar exemplum eft quod adducit Efaias: Cognouit bos poftèfforem, amp;nbsp;3(înus præfepc domini fui. Ifracl autem me non cognouit,populus meus tton intellexit.Primum non parum d ifcrim in is eft, inter bouem afînumuc, ginter homines.Subeft autem cmpha(îsamp; in nomine Ifraclis, qui popu/ 'Uscratelecftus, ac lege diuina eruditus. Dein multum intereft inter homi/ 5l deum, Homo iumentum fœno pafcit ad fordidam operam. Deus ’3hocipfum codidit hominem, ut conditoremfuum agnofceret,ac uitam ^^etnam confequeretur. Vehementer impari exemplo retundit dominus L«c.ij ^frhifynagogi fuperftitiofam uoccm : Hypocritæ, unufquilibetueftrum ôonne fabbato foluit bouem aut aiînumâpræfepe,iK ducit aquatumC Hatic autem filiam Abrahæ,quam alligauit fatanas ccce decem amp;odo an 0‘S,non oportuitab ifto uinculo folui die fabbatiC Primum ingensdiferi? toen cft (□tgf aiînum ôi, hominem .Verum hanc inæqualitatem etiam exz dominus,quum earn uocatfiliam Abrabæ,quod elogiura per/ quamhonorificum erat apud ludxos, apud deum honorificentius, quod 3dexemplntn Abrahæcrederet. Ilia nonlegitur quicquam proloquuta, ßd taciturn animi uotum uideratlefus.Adhæc nonnulla epitafis cft in utiufquilibet.Quod quiuis è media plebe fibi permittit, uobis approbanti/ bus,in mercprehenditis.Acccdit inæqualitas ex modo uinculi: bouem alliz gauit honao fune canabeo, hanc alligauit fatanas mifero ôi cruciabili mor/ bo.Denique è temporis ipatio.Non finitis bouem aut afinum uno die alli/ gatum eile, ôchanc quæ tot annis alligata fuit, non finitis folui. Simile eft de boue Ôi afino delapfo in puteum. Hic fimile eft quod uterque périclita/ tur aqua,bos delapfus in puteum,K hydropicus.Nec illis obftabat religio fabbati,quo minus ilico brutum animal extrahcrent.Hiccaufabantur fab/ batum, ne fas eftet hominem diu de uita periclitantcm eripere. Extrahere bouem autafinum,longéièruilius opuseft,quâmfimpliciuerbo fanare hominem. Et illo non putabantuiolari fabbatum, ut fuccurreretur afino:

U 4 hic

ECCtESlASTAESTVE''

biçputabant,n fèruarcturboino.Itr par eft Si quod adfertMatthæusxi/,i Nîm'uitæ populuà barbarus,â^ â dei rch'gione ahenus, ad comminationera lonæ propbctæ ignoti eonuerfi funtad pœnitentiam: ludæi legecdodi, prophetarum uaticinrjs inftruefti,prophetarum dominum,apud ipfos na/ turn t tot miracülis celcbrem , tara emcaci doflrina proqoeantem adpœ/ nitentiam, non modocontcmpfêrunt,ucrum etiam occiderunt .Simiitter regina Saba, mulier, Si mulier barbara,tantum audita fama Solomonis, ab extremis Auftri finibusprofedla eft Hicrotbfymam,ut coràmaudirct fapientiam Solomonis, amp;nbsp;auditum immenGs muncribushonorauir : lu/ dxi ad ipfos uftro uenientem tam admirabilem cceleRis (àpientiædodo/ rem conuitqsamp;omnicontumcliarum genereprofèquutifunt,

contrdrid nbsp;nbsp;Pugnantia Gue contraria medium non recipientia (ùnt, feruire mundo,

latwf Si feruire Chrin;o,qu:r duo quidam mifeere conantur.Nulla cotiuentio in/ ter lucem Si tenebras, inter Chriftum Si Belial. Ita pognant amor dclicia/ rum, amor caGitatis. Sunt quædara ipGs uocibus palàm pugnantia,ut nocens innocens, placcre difpliccre. Quædam teôtius, ut opera K gratia, lex Si Euangelium. Si ex operibus,inquit Paulus, iam noncftgratiajfî ex gratia, iam non ex operibus. Aperte pugnant gratuitum Si debitum, Gue debitum Si indebitum » Lex minaturpœnam, Euangelium pollKctuc remiflïonem. Pcena Si gratuita condonatio pugnant aperrè. Tcde pu/ gnant caro Si (f3iritus,Mundus Si deus, Gdes Si operatio, à quitus beattis Vriudtio Paulus frequFntcr ducit argumenta. A priuationc negant cfle rediz tum ad habitum. Hoc apud phyGcQS forrafle uerum eil, apud Cbrifiia/ nos falfum.Chriftus enim ut aliquot uita defunëlos rcuocaou inuitam,ira refurrexit ipiè,nobistp reuiuifeendi certarn fpero fccit.Infckiasauteni cæcuseft, qui caretlumine Gdei,quâmquioculiscorpbrcisc3prifunt;K miGrius mortui font, qui tarent gratia dei, quâm qui corpore font exani/ mes.’SC tarnen qui Gdem amiGt, ad Gdcm rcuocatur, Si qui gratia priuatus cftjgratiamrécupérât,fed neutrum abfque miraculo,G miraculumacci/ pimus, pro peculiari numinis cnergia. Minus quidem cuidens, fed longe roaius miraculumcft,peccatorem in uitrjs inuctcratum,adbonamtnen/ tem reuocare, quàm cadauer quatriduanum excitare ad uitam.

Tff nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Relatiuorum conGderatio latius patet, per omnes enim locos difeurrit

Ut/Nf rclatio, uclut inter deßnitionem Si definitum, inter genus ô£ fpeciem, inter totum Si partes, inter Gmile, amp;nbsp;id â quo ducitur Gmilitudo, inter quotun/ que modo oppoGta, inter conièquentia, Si id cui comes eft res aliqua, eft 'relatio.SimiIiter nihil répugnât,quod non répugnât alicui. Sic euenta fpe/ (Gant id unde extiterunc.Item inter eflRciétia amp;nbsp;cifeda reciprocatioeft.In/ ter materiam Si formam, Si id cuias eft materia ac forma. Inter fincm, SI id cuius eft finis, Jam inter paria, maiora ac minora nemo non uidet eife relationetn

DE RA Tl ONE COMt/ LIÉ; Il nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^7 nbsp;‘

ïtenem.Ne«^ tarnen ftatim ubi relatio eft, l'bi amp;nbsp;argumentan'o efi à fè/ ktiuis;uelutiquumdicimüs,fi dominus cft,debesillitimorem,(j pater deZ l’eshonötemjnón éft ptoprie argumentatio à relatiuis, fed â confequcnti/ l’us.Iam multa funtteôîius telatiua,uelut in diéto caiafdam regis Laccdæz ^oniorumxuineganti quod promiiêrat,quum flagitator diceret,promi(î/ ^gt;ô rexjita refpondinfi iuftum eft,inquit,promifi,fi iniuftum,dixi. Quutn I l'fgeret flagitator,atqui decet regis fimplex promifllim'æque firmum efife 3tc^aIiotumiuflurandum»NonhercIemagis,inquit,quâmuos expenderc dtcetjquid à regibus petatis.Mutuusrefpedus eft, inter petere amp;nbsp;promit/ minus peccat qui temcrè petit,quàm qui tcmerc promittit. Sic te/

•^^pugna eft inter fîlium ÔC dominum, quod non conflftat, ut quis fit do/ ' ®gt;o«s illius,cuius eft fîlius.Sic colligit dominus : Si Chriftus eft filius Da/

‘^■djquomodo Dauid in fpiritu loqucns uocat eum dominum,Dixit domi domino meo.Adfimilem in modu Socrates refellit crimen quod deos

•^^garctjquum diceretur habere familiärem daetnonem. Illorum opinione ^ïiTioncs crant filij deorum,Non confiftit igitur, ut dxmoncm fe rateatur' l’ä^fiejCjui deos negat.T acita rclatio uidetur,K in argumentatione domi/ •''îSicrederetis Mofi,crcdcretis uticç Si mihi,De me enim illc feripfitjnter P^ædicentem K prædiôtum eft relatio. Itidem relatio eft inter orationem ^animi fenfum.Nam fermo mentis eft fignum, unde qui fîëlè toquuntur, •^onpfomunt orationem ,fed uoccs tantum. Ita inter uoca^ula return SC ipfascft relatio.ïn quo præpoftcrè facit hominum uulgus, à uocabulis abhorrentium,â rebus ipfis non abhorrentium. Quis non excàndefcat ad ^ûtticonuitiumf at quotufquifque eft qui non furto rem fuam pugeatC Aftoxeonuitium uideatur, fi quis diabolus aut (ycophanta appelletur : at cluàm multi funt,quiobtredationibus traducuntproximum CEdiuerfo, P'^'fic'pis aut epiieopi titulum ambiunt omnes, rem tituli fortiter contem/ nunt,Sicracra ueftisfignumeftuitæ purioris,quemadmodum6Crafus iiettex.Abfurdum autem eft figno gloriari,rcm figni negligere, Confe quentia funt qua:dominus commemorauit.Eos quicredidetint, figna hæc Icquentutjlinguis loquentur nouis,ferpentes tollent ôic.In quibus fi hæc fc/ ciindum allegoriânon adfint,colligitureos noncredere.Excofèquentibus tatiocinaturdominus:SiAbrahæfllqeftetis,operapatris ueftrifaccretis. betn fi de mundo eftètis,mundus quod fuum erat diligerct.Nunc odit uos KepuoMntU ttiundus. nbsp;nbsp;nbsp;Ex repugnâtibus locus erit,fi negemus illos uerc credere, qui

adhuc loquuntur quç fapiût ambitioncm,auaritiam,uindi(ftâ Si laiciuiam, i^niadco non mcdenturaliorum moribus,ut ipfipotius infîciât alios,qui^ tantum abfunt ut non corrumpantur improborum colloqufjs, ut alqs fua propinent uenena, atque adeo ex bene diólis iùgant occafionem maliciæ. Arcpugnantib, ratiocinât ur PauIus:Si adhuc hominibus placerê, Chtifti

feruus

. 258 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESIASTAE S IVE

feruus non cflcm. Seruus Si. liber contraria funt .Tefti'monqdidio conic/ quens eft libero,(cruo repirgnans, amp;nbsp;fi qua alia cólèquuntur ingenuitatetn, Mut quæ pugnant cum feruitute. nbsp;nbsp;nbsp;A caufa efficiente fiuegenerationc, ßc

tiocinabitur.Peccatum gignit mortem æternaro,proi'nde qui mortem borz ret;pn'us horrere debet peccatu.CrapuIa g’gtlit morbos corporis, IÎ à mor bis abhorremus,quurea leiftamuruItrôquæilIospariuntCMultidetefta™ tur infamiam,atmalam u/tam non deteftantur,qua: gignit infamiam.Iam deus eft omnium caufa cfficiensuniucrfalis. An (înt aliquæfccundarfe,fn^ hil ad hunc pertinet locum.Sed obi caula eft omnipötens,ibi non oportet de effe(ftodifputarc;ô{ ubi lumme bona,colligendum eft,in rebus condins finiildtius nullum elTemalum. Idem eft uniuerfalis omniu finis, ut nihil in bonis efle

ppftit,quod allô quJm ad iplum dirigatur. At Içpcnumero res prapoHerc gcritur,quu finis inuertitur,ueluti funt qui uiuunt ut bibant edantt^,quu® ideo bibendum fit atc^ ededum ut uiuamus.Item præpofterum eftjqu“'’’ animus leruitcorpori,quum corpus in hoc datum fit,ut feruiat animoJafl* quidam fie gerunt imperium, quafi refpublica fit principis caufa inftim^^* quu contra princeps fit reipublicæ caufa inftitutus. Hoc nomine reprchcnditpharilæos, quod ob fabbati religionem fincbantpetiïcbomu ncm,quum labbatum hominis caufa effet inftiturum,non cocra.îdt’î’ fen/ tiendum de conftitutionibus ca:teris,duntaxat extcrnis.Ieiuniom certis die bus indixit eccicfia, ut corporc extenuato animus aptus fit rebus diqinisî quod fi iciurifum debilitato corporc, animum quolt;^ reddit ad res diuinas minus idoncum,ad rixas,iram ac uinditftam proniorcm, proferendum eft illud Chriftijieiunium propter hominem inftitutu eft, non homopropter iciunium. Ab cffedlis ratiocinatur Paulus,ex lege non effe iuftitiam,fed ex fidc:quoniam iram lex opcratur, quum iuftitia fit pax cum deo,quam pet fidem affcquimur. Item ad Galatas.Hoc tantum â uobisuolodifcerc,« Formu Mut operibus legis fpiritum acccpiftis,an ex auditu fidci;:’ De forma nibitdi

cam,nifi quod in deo funt omniu rcru cxéplaria, Homoiuxtafcnfunimy/ fficum,nihil aliud eft deo,quam materia informis.autlutum in manu figu liJllc in nobis agit quicquid eft boni,nos per fidem K obedientiaw tantum prxbemus obfequentem materiam,ut nihil fit laudis, quod nobis propriê ucndicare poffimus. lam fi res humanæ comparentur humanis,rfpc/ ries paria ac certis gradibus maiora ac minora, uclut fipurpuram cotrpoz Cowfrfwho nas purpuræ.At fi res animi conféras cum rebus corporis, uix ullacoirpa/ hh«t j-gtjQ çQ ob immenfum in medio interuallum, adco utquod per feuideba/

tur aliquid magnum,collationc nomen lùû amittat. Exempli caufa,fi mors aut uita animæ componaturcum morte aut uita corporis,aut fipræfinds uita: longæuiras cóferatur ad æternitatem.Tum enim quod longu uidcba tur,uix pundum did poteft.Id magisetiam accidit,fi noftra conferâturad 7 . • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ 'diuin»

DE RATIONE CQNC. LIE, II

'^''iina.Sichumanaiuftkiacomparatadiuinæiuftifi^fîtiniuftiti’a,authu/ / . '’’änafapientiacollata cum incrcata fapicntia,fit ftultitia,qucraadmodum ytna in fcreno mendie non eft lumen. Tametfi Si. hæc comparatio Ion? ÿeftiflçqnalis.Inter finitum ôi infinitum,nulia efl:proporho,quemadmo “‘’ninec intercreacorcm amp;nbsp;creaturam His ranonibus Ecclefiaftes potefl: quot;'tóicam fubtilitatem ad multitudinis captum accommodaré,ôC quæ ui?

’^tuthumiliora, ad fenfum alriorem euehere. Adhæc funt quidam Locorumcoti '®cilîc inter fe confines ut pdem uideantur: ueluti contraria amp;nbsp;repugnantia JJ^étuteadéjUt eflFeä:a,eueta Si côCeqaêda,caafa effîciés amp;gcneratio,cauz

finis.Nâ finis quonia impellit hominê ad aliquid agêdum, ue •^ttiieftoreft operis.Subtilitertamédiftinguûtur,licet admodutenuidifi ttiraine, Veru his minutijs no morabor Ieôtorê,necenim refert,fi in locû fiz •»titnum incidas, modo data occafionc hoc inueneris quod opus erat. In/ Mum accidie ut idem argumentum diuerfis locis traólari pofsit. Vtfilium jjotiobedire parentibus abfonum eft. Argumentum eft à repugnantibus, *^ai(lctn tradtabitur à definitione.Filius qui rebellis eft parentibus, non eft

mater eft,gaudetalere quod genuit. Argumentum eft à confe/ S’^cntibus.Erit â definitione fi dicas, Mulier quæ abrjeit quod peperit, nec ^’gnatur alere fœtum fuura,materooneft,aut matris nomine indigna eft, alienum fucrit ab hoc inftituto locorum exempla in diuinis literis

■ndicafejueru ea res infiniti fit Iaboris,fortaflè ne magnopere quidem grad “f’rerutn fubtilitatem,nec admodum neceffarij,quod ex his qii£E monftra ‘^■'^uSjleclor non ftupidus ea facile deprehendet. Nec magni negocrj fue/ • *^i^plerafcç argumentationes quæ fumutur â locis, redigerc ad cas formas, 4*^35 in prioribus Analyticis tradit Ariftoteles: ueru id netç necefle eft, ne/ que fids cóuenit apud promiftuam multitudinem: in (cholafticis diatribis hoc fit tempeftiuius,fi res poftulct,Tametfi puerile eft non intelligere uim ArgwwfWMz argumentationis,nifi ad formam analyticam redigatur.Sit hæc apta adule t«'quot;»« Icentulis exercitatio,an doóloribus ac fenibus decora fit,alij iudicent.Rhe/ toresputantbreuifsimam argumentationemconftare tribus partibus,lon Argumenta/ giffimam quinq;,mediocre quatuor. In longifsima ponut propofitionem, tic quinlt;^ tationem,confirmationem, exornationem Si complexionem. Propofitio fft quod affumitur ad probandum. Ratio quæ probat quod propofitum fft.Confirmatio eft ipfius probationis probatio. Exornatio eft,qua: locu/ plctandx rei gratia adhibetur. Complexio,quæfuperioribuscompendio tfpetitis,itérât propofitionem.Exempli caufa.Sit propofitio: Optima pri/ ’’^ûdifcêda.Ratio,quoniâ prima ætas ut eft docilior,ita renacior eft corum 9fæpcipit,Côfîrmatio,quoniâingeniûnondûeft,pphaniscurisaucuitiis occupatû, Exornatio, Quêadmodu ein in uacuis tabcllis comodius feribis quicqdlibetjôi ut argilla,cer3£^ mollisfacilius fequit^fingétis manu,Si noua

tefta.

240 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EC CLE s FA s T AE SIVB

tefta diutius feruat odorem,quo prfmû fuit imbuta; ita tcncr animusK cilius percipit honeftas difciphnaSjôCmeliusperomncmuitammeminir, quod â tenens unguicuh's percepi't.Porrô quoniam eiufdem propofitiom's poflunt cflTc uariæ rationes,amp; fingulæ uarrjs modis pofTunt cofîrmari,tum exornatio nan'am fupelledtilem fecum adducit fîmilium,cxcmplorum,fcn tcnt!arum,pfoaerbiorum,prohxa nafccturargumentatio, ut merito comlt; plexio uice epilogi fungatur.Quod fi omittaturexornatio,quod fitcômo/ diusin caufishumiltoribus, quatuor partibusconflabitargumentatio./iw cum exornatione fimul omittatur confîrtnatio, puta quum ratio per fe ma no eget alia fukura,tres partes habebit ratiocinatio,amp;breuior critcotiî plexio.In breui ucro ac dilucida argumétatione, ÔC complexio potcfton’if ti,ut quam quifc^ fibi uelut è proximo repetit.ExempIi gratia. Prinripi pia præcipienti non eft obtempcrâdum.Hæc propofîtio.Ratio; quoniam quoties eius generisrescft, ut aut dei præceptum fitnegligendumautbo/ minis,par cft,ut diuina autoritas præferatur humanæ.Hoc dialedici uocat Enthymcma,quæcft fcntcntia cum adiunda ratione.Necrcfertutrûprio rc loco ponas propofitioncm,an rationem. Quoniam ncmocertuseftsaf fit in craftinum uidurus,non cft differendauitæcorredlio.Hicranoptæp» nitur.Non cft tutum cuiquam homini fidere,quia animal murabilecftom nishomo.Hic ratio iequitur.Interdum idemproloquium comtnixtum ha ArgKmfWMz bctutruncç. Vt nulli inuidet fapiés.NuIliinuidere cft propofitiojfapiésha/ tio unius pro bet inclufaiÿ rationcm.Idco non inuidet, quia fapiensefi. Item marernon

oditfilium,noucrca non amatpriuignum.Explicuerisfidicas,Hancodiflc filium,non cft probabilc,quia mater cft;aut, banc bene uelle huit, non eft crcdibilc,quia noucrca eft. Aut hune cuiquam inuidere, non cft ueriGmile, quiafapicnseft.Ncmocnim fapicns,nifi uir bonus. Malus autem eft qui!/ quis inuidct.Interdum 8c confîrmatio commifcctur,ut;Sapiens,quoni3U!r bonus eft,nemini inuidet.Hunc in modum rhctores.AIiterdialeftici,qui/ bus perfedtus lyllogifm us,confiât maiore, minore ô^conclufionc. nec mM nor femper cft ratio maioris,Ièd afiumitur aliquid, quod conceflumeû ma iore,cuincit quod probandu crat. Vt.Quifquis iapienseft, idem uir bonus eft,fed uir bonus nemini inuidct,igitur nec fapiens. Tarnen hic fyllogifmus confiât ex propofîtione,ratione amp;nbsp;confirmatione. Propofitio eft côclufîoi ratio eft,quia fapiens cft.Confîrmatio cft,quifquis fapiens eft,idem uir bo nus eft.Ilicôpalâm eft malum efie quifquis inuidet. Vereornccuiuû dear in his locis diutius æquo deièdifie,proinde de argumentatiooedicen/ di finem faciam, fi prius illud admonuero, nonnunquam alfeuerationem A/Jèuerdtio probationibus admixtam habere pondus ac uim argumétorum, eô quod oftendatmiram dicentis fiduciam,utauditorempudeatdificntire: uelut in confîrmâdo.Euidensargumentû inproptu cft.Non poftulo,utquifquam mini

DE RATIONE CONC. LIBgt; Il

*®gt;hicrccîatjnifi hoc manifeftisfcn'pturæ tcftimontjsdocucfo. Idquunoz ^lusfitquam ut egeatulla probatione, tarnen ob morofioresnógrauabor ®^f3nonibus Si euidcntibus fcn'pturarum teftimoniis quod dîxî confirma/ ’^c.Hoc fi cui ui'dctur ambîgendum,faxo fit lucc clan'us.Quis eft tam cçcus

non ui'deat,quis tam l'mpudens ut negetCPerfn'ca frontem, amp;nbsp;aude ’’^g^re.EIegans efl: illud Cyphani:Audi no difcrt3,fed fortia.Qui hoc non ‘“'^Etjnihiluidet:qu« diflentit,nihil fentit.In refellendo. Quisnon protinus

hoceflê ftuitius, quâm ut fit refellendum, Nunc audi quàm friuolis •■âtionibus hærctici fuum tueâtur crrorem.Quid hoc fomnio uaniusf Nue ^^îduerfarioru ucnionon rationes,fed merasblafphemias, Stultiora funt ^^æadferunt,quâm ut abfcç rifu pofsintcomemorari, (èdrurfum tam im P*3ïUt animus â comemoratione abhorreat. Nunc accipite aduerfàriorum P'^gioncsplufquam plumbeos,quibusjnuid:am ueritatem iugulare conan f“f'Sipropius intucaris,côperies meros efle fumos, quæ ifti aduerfum nos '^‘^itatit. Venio nunc ad aduerfariorum non argumenta, (èd deliramenta» ninufinodi (èxcentæ formula: confîngi poterunt, quibus Si probationem quot;oftram adiuuemus, ÔC aduerfariorum obiedtiones eleuemus. Apud oifeerdtio, ^»ofdatti plus ualet deprecatio,obtcftatio,aut iufiurâdum, aut aliquid his obteftdtio, ^^lîmilc,qnàm argumentatio. Exempla frequenter obuia apud Paulum, ’duc i.Tim.^.Teftor coram deo,ôiChrifl:o lefu Sic. Item cap.6.Præcipio j’°lcoram deojqui iuftificat omnia amp;c. Et ad Philemonem : f ta te fruar in ^o®ino,obteftatio efl.Quoties citât teftem deum,aut ita loqiîitur,Coram ®^)t)ominus nouit,Et,pcr ueftram gloriam,iufiurandu eft.Veluti.Cor,

i Eftem inuoco deum in animam meam. Obfccrandi uerbum apud hue ‘J^quenseft, nbsp;nbsp;nbsp;Quod fi noftra propofitio prima fronte uidebitur abfurz

'liofjautparum plaufibilis,contrâ adueriàriorum probabiliipecie blandie/ expedit præfatiunculis occurrere. Interdu enim hæretici é philofophia ptoferunt argumenta ualdc probabilia,Ôi è feripturis adferuttt teftimonia, quï prima fpecie uidentur irrefutabilia.Orabimus igitur auditors, ne pro/ ^‘^usaffentiatur primæ fronti,fed propius oculos admoueat.InÉerdû enim ‘^luucnire in argumentisjquod accidit in rebus cxternis.Quædâenim emi/ *^usconfpedi:æ,rnulto aliud præièferunt quâm funt. Nonnunquam quod Pocul homo uidebatur,propius acceded arbor eft. Et mulier quæ proctii oftnofa puella uidcbatf, propius intuêti deformis anus eft.Quod adferut bïrcticiuenenum eft phalerno admixtum. Proinde fufpendanttantifper ^Henfionem,donee amota fallaci fpecic,uera rei facies appareat. Addc,nec •JïïpiiSjnec Iudæis,nec hærcticis efte {cripturas,quæ funt Ecclefiæ, cuius illi unthoftes.Libros habcnt,fcripturas autem non habcntqui fpiritu caret,

quo feriptura non intelligitur. Quemadmodum ludæi fruftra mémo/ **tertenent Iegisuolumin3,quum uerum legis fenfutn non teneât. Et Cel/

X fus

1

fus ôi Porpbyrius quoties adducunt fcn'pturam,nobis ridiculi fünf. Simili ter hæretici pugnant fcripturis no incellcd:is.Hoc genus exordiolis adcau/ Argumenta/ {æ rationem commode afSdis præmunicndus erit auditor. nbsp;nbsp;nbsp;At ne frigt

tioquomodo jjm- fomniculofa fit argumentatio, commodisinteriediunculiscftexcû fxbilaranda auditor. Quod frequentiisime facit Auguftinus -, non infrequentcr Chryfoftomus.Id autem fît uarijs modis.Tropo, ucluti quum per inrerro gationem efïertur,quod fîmpliciter did poterac, Vt qui totusad pn'natutn fuum ipedat commodum,qua fronte fîbi uindicat principistituIumCSitn/ plicius ac frigidius cran Qui ad fùum commodum fpedans gubernat rem/ publicam non eft princeps. Item quigregem fùum deglubit, nec ullamil/ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liuscuram geritjUtrumhuncpaftorcmdicemus,anprædonemClnterdoni

per apoflrophen. Vtjquid ais osimpudcnsC Ita Chryfoftoffiusadueriûs Libanium, quot;r’l Et Paulus.ô homo, tuquisesquireipon/ dcs'dcoîinterdum exclamatione.O uoeem ftoIidam.O linguam ferro exe* candam. O fermonem pecudis non hominis. nbsp;nbsp;Poftremo percontatiun

• culis illis,quibus fùbindc cxcitatur auditor.Quis hoc dixitC non homo, Ced ’ Y ' deus per prophetam.Quomodo explicabitur hic nodusTVtrum ba:clunt quot;nbsp;‘ciunt,an quæritis argumêta folidioraCEt huiusgeneris alia,qu:r*^5 lius fuggerct diduro. Poterunt amp;nbsp;afïecflus Si iod nonnallislocis afpergi, adcxhiiarandumdifputationis molcftiam.Eodem condùcétcrebrætranff tinncuIæ.Audiftis denena ha:rcticorû,accipitc nuncantidota.AudifiisquÇ fuis pollicctur fatanas,nunc acdpite, quanto meliora promittat rexnofter Chriftus. Verum de his plura dicendi locus incidet,quuni de khematibus spihguf agemus. nbsp;nbsp;nbsp;Supereft cpilogus compendio renouas auditor!,quod fufius

diflertumtLatini quidam appellant cnumerationem,Gra:ci

o-ty. Ea res triplicem adfert utilitaté.Prima eft quôd renouât auditoris me moriam. Altera quôd totâ caufam fimul oculis fubfjeit. Tertia, quôd quæ/ dam argumenta perfe tradata uidentur imbccilliora,eatamenualcntin turba,folidioribusadmixra.Hic obferuandum ut cpilogus quâmpaucifsû mis uerbis âbfoluatur, ne non tam uideatur cpilogus, quàm noua oratio. Eotp Græcis dicitur w/amepKÂcdüiats, quôd capita modo rerum repetam tur.Hæc pars frequenter etiam neceftaria eft, uidelicetquotiesargumcnfa tiô pluribus confiât partibus, aut habet ex fubtilitate rerum nénihilcbfca ritatis’.præfèrtim fi uerba fîant apud imperirâ multitudinem,quçquomam non habet fenfusexercitatos,amp;ad percipiendum tardiorcft,ôi3dcbliuio nem procliuior.Hic igitur expedit fummatim repetere quoddidu eft, ro/ gareC^ ut dida penitus infîgant animis, quo pofsint amp;nbsp;alrjs communicate quod didicerunt,ôi ad cætcra quæ tradentur fint dociliores : ita futurum ut ipfc quoej; concionator reddatur ad docendum alacrior, fi coipexcrit femi nandi laborcm no fuiffe inanem, fed inde germinate fruduni fpiritualem.

Nec

dbrationeconc. lIjber n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24^

ttiultum eft pen'culi, ne redla diótorum iceratio parïat

•juando non agit patronos folicitus apud ferocem iudicem,(êd apud bene Uolatn ttiultitudinem doôlof nenerandus. In foro autoritas eft penes audi Jjgt;fetn,hic penes dicentem, Conuenit tarnen utfn Epilogo, cum breuitate ‘fnieturper(picui'tas,amp; fermo fit uiuidior alacnof^,tanquam parta iam ni tum eadem non eadem facie teferantur, De perfpicua breuitate ni/ præcipiendum. Dabit hoc ufus ac dicentis prudentia. Viuidior erit

“ftno,(î cum aflTeueratione proferaturjuerbis Emphafim habentibus, non ^^cfchematibus ad alacritatem facientibus. Varietatem adferent fîguræ:

G quæ didla funt fimplici fermonejepetantür per apofirophen aut profopopceiamjaut interrogationem, ut ante didlum eft. nbsp;nbsp;nbsp;Eft alterum toncîufio

pEtotationis genus fufîus, quod generali nomine diciturconclufio. Id po/ ^•ffîmutn conftat affecftibus, qui facilius cxcitantur aüditore iam perfùafb, ßiapte (ponte propéfo,uel ad miièricordiam,uelâd indighationem, uel ®^pcenitentiam,ucladaliam animicommotionem. Porrô Stoicoruni do Âffèâusiiii Efiia nullos probantium affe(ftus,no â Chriftianis modo, uerum etiam ab tuMcndi 'pßsStoicis paulô æquioribus,reiecftû atlt;ç explofum eft. Nâ quod Athe/ Dienfes ab adtionibuscaufarum fecluferuntaffedlus, poteftaliquo colore ^^fendi. Tuni ad clepiydras dicebatur,nolebant aquam no neceftarps ab/ ^^gt;ïiigt;neciudicem nimium diu detineri cognitione: prætereaquoniam àiu/ ^iceteligione aftriôto requirebatur incorrupta pronunciatiogmaluerût ab/ ^■nerià mouendis affè(ftibus,quod ij fæpe nubilum oftundunt ludicio j in/ eô rapiuntcognitorem,üt non ex iurè, fed ex animicomotione fez

•^^tfententiam. Verum longé alia ratio eft dicentis apud populum Chri/ ^*3nutn,qui non in aliud mouet affedus, nifi ut ad ca qUæ funt pietatis in/ f^^lefcant auditorcssueluti quum laudata concordia,rapiuntur ad unanimi/ taris ainorem,ac fchifmatis odium.Laudata eleemofyna, inflammâtur ad liberalitatem in egcnos,ac dcteftationem auaritiæ.Laudata innocentia,ac/ cenduntur ad ftudium pietatis,SC amorcm uitæ corrccflioris.Poftremô ue/ tum eft quod Platoné imitatus dixit Auguftinus, nihil amari nifi quadan/ tenus cognitum,rurfus nihil cognofci nifi aliqua ex parte amatum.Sic præ ceptorisamor docilem reddit difcipuIum,ôCadmiratio dilciplinaé facit ut lubctius ac celerius earn pcrcipiamus. Ad theologiam docilior erit,cui per/ fuafum fuerit diuiriorû uoluminum autorem efle fpiritum fanótum, cui^ perfualùm fuerit,folam efte Theologiam,quæ hominem uerè doôlum, fa pientem,atq; etiam beatum rcddat.M.Tullius prius in Hortenfio laudata philofophia accendit ad illius amorem, quàm earn docuit. Et qui difcipli/ nam aliquam profitétur,prius infiammant auditorê, per amplificationem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

öftendentes quâta fit illius dignitas,à quibus ù iris exculta, quid magrii pro öiittat,quantam adkrat utilitatem. Hæc cuipcrfuafa funt,non prorfus ex/

X 2 perä

X44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESIASTAE SITE

pers eft eius cîi(cipIinæ,Si ramen docih'seft potins illius quâm doélas, Hfc igitur locus erat explicandûquæfînt affeduum diffcrentiæ,SC quitus ratio/ nibus excitentur in animis auditorum. Sed comodius arbitror prius bunc orbem quem inftirui abfoluere, tempeftiuius ad banc partem aeceflorus, quû de amplißcationib. orationis iucunditate uehemêtia^ dicendu etit^

lt;$ECCLESIASTAE SIVE DE RA*

TIONE CONCIONANDI, AV T OtiU DES»

Erafmo Roterodarao^ liber tertiu?^

Q_viNQ^vÈafdfîcisoffi'cfjsuntrmpcromneisope bs parteis abfoluimuSjinucnfionern. None per cadem Ji rccurremus,addituri G quid uidebitur omiGum.Inacii' tioniproximaefteloquutiojdequamihiuideoradmo/ nuiffcjquod EccleGaftæ fan's eft.Tertia eft diipofno Cu ue ordo, qui ut dieerc cœperam, quum agerem ded/bi/ . nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—Gone,quadrifariamintelligitur.Èftenimconinîodauer

borumdifpoGtio,quænontantumfacitadperfpicuitatemamp;niodulatio/ nem orat{onis,uerum etiam ad acrimoniam : incommodus acperwrbatus uerborum or^p fententiam obfcuratjôCinterdura inuoluit hyperbatis,aat cdcu/'laTToJlô'fiS moleftam reddit orationem. Vt autem aptemodubtafît oratio,præftac compoGtio,de qua M.TulIius accuratiftîme fcnpfit,amp;poft hune Fabius. Verum hæc parscurioGor eft ,quâm ut conueniatEcclefîa/ ftæ.TamctG diuus Auguftinus adeo non uitauitcompan'ajfîmilitercadcn tia,fîmilitcr defînentia, adnominationes, amp;nbsp;alias id genus figuras, ut inge/ nuèfateaturâfeaffc(ftatas,necpfafmum modo aduerfumDonatiftas,fed iuftum uoIumenhuiufmodifchcmatibusfloridumcôicripfcrit.Dedithoc auhbus fuæ gentis,cui uix quicquam Gmplex placebat. Cicteru uoces quæ emphafim habent, redlius initio aut in fine coHocantur, quàm in medio, V c lu ti, eu ifta audes in mcCln utroque pronomine emphafis eft.Sus doces MincruamCAcrius eft,quàm fi dicas,fus Mineruâ doces Jta Paulus, O ho mo,tu quis es,q«i reipondes deoC Vehementius eft quàm fi dicas, Qaistu es homo,qui deo reipondes.Eft altéra ordinis fundtiogt;per quam commo/ de difponûtur principales orationis propofitiôes:id fit in diuifione, degtia; diximus.In his quemadmodum ante admonui,maxime probanduseftor do,quum propofitio præcedens,uclut ex iè gradum prçbet ad ièquentem. Quod genus fit,Primo loco dicam,quanta fituirginum dignitas,quanta^ felicitas.Mox quantis periculis hic thefaurus fît cxpofîtus. A relaudataad eiufdcm rei euftodiam commodus eft orados, incommodus fi iouertas or/ dinets)

DE R A T I O N E C O N Cgt; L IB E R lîl

^45

^fruerit.Dein,qua incegntate.fùkcptum gcflcn'r. Præpoftcru ent,Gpn'us °*xcritquomodogcnent,poftquomodo fitaflêquutus.Interduni propo/ , f'oprættionit fequuturanijfùapte natura dun'ufculam. Velut hanc, Milo *^Wiantetti Clodium interfecitjpræmollit illajetiam fî ciuem adcô reipub, P^^iletîtem per infidias eflet adortus, præmium merebatur, non pœnam, ^nius ordinis ufijseft in fingulis argumentationibus:frequenter cnim ea ogt;‘‘^‘gt;4rgu/

yOi propofitio pluribus argumentis confirmatur, quæ non oportet nullo “'^^Eftiiuclutinaceraam congerere, fed ordine quodam uelut in acieproz ^J^cere.Cæterutn quæ quibus locis magis conueniant,dicentis iudicio conlt; relinquêdum eft. Nô iroprobatur quum ab infîrmioribus itur ad 6t!

*^inîma.Probatur,quæ primo ac poftremo loco collocat cfiFicaciora, infîr/ ‘'’•otaucluti gregarios milites in medium agmen côqcit.Sola improbatur,

â fîrmioribus pergit ad infirmiora. Ita natura comparatum eft, ut.ad ^^’’’aximè Gmus intenttquæ primo dicuntur loco, quæ G arrident cætera buore audimus;quæ uerô poftrcma funt,maxime hærent animo.Quç medio itint,ctiam G per le parum uaicnt,uelut in monomachia,tamênuz .

SC Synathrœfmo uaicnt. Quartus ordinis modus eft, quo tota diuiz oratio:ueluti qui libros confcnbunt,hos prima cura torquetjut totutn ^^§umentum ordine corn modo Gt digcftû. Veluti G quis de rebus Romaz urbis paret lcribcre,huc fequitur ordinem. Vt primo loc^ référât urbis pfimordia,deinde Romam florcntcm,poftremô defi'cientem »Idem ordo poftet,G quis defcriberet eccleGæ ftatum. Ante diximus de exordio, mctetnento SC fumma.Hæc tria in utratç parte locum habere poterunt. Ve l^fiquitus exordrjs cœperit cccleGa, quibus modis inualuerit ac propagaz ta Gtjdenicy quomodo efflorueric,ôi ad pie taris faftigium peruenerit, Rur fus quoniodo primum cœperit degenerate,deinde quomodo magis prola pfaGt,pofttcmô quomodo Gc inanguftum coardlata adeô refrixerit reliz gio,ut uix dicas eandem efte cccleGam» Olim quoniam EccleGaftes fe ïe uerfabatut in enarranda fcriptura facra, ipfa fcripturæ feties fuppeditaz batordinem. Verbi caufa.Pfalmus proponcbatur.Primo loco titulus expli cabatur,deinde pfalmus.Si martyr laudabatur, ordo fumebatur ex præce ptionibus generis demonftratiui,uelutiquum Chryfoftomuscélébrât Baz bylanijBafilius Quadraginta martyres.Beatus Paulus hune ferè feruat orz dinem,ut primum doceatac diftoluatdifficultates quçftionum. Dein fubrj cit monita de moribus,quæ minus torquent leëlorem: poftrcmô,falutatio ucs,comendationesac prccationes. Hoc uidetur imitatus Chryfoftomus, qui poft explanationé fcripturæ,excurrit in locum moralem, ex qsquæ diz fuerât occaGone arrepta. In his uelut in uiridarps amœnioribusrequicz feitac reGcitur auditor.Facit idem nonnunquam Hieronyrnus^itquum «

x 5 feopulis

.24^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ECCLESIAST AE SIVE

(copuli's ac locis confragoGs enaui'gauit oratio,ad amœniora Jeaenit, üéU' pandcos, ÔC quafi celcutna canens,fic enim ille loquitur. RecentiorcS quoniam à ucterum excmplis receflerun t uarias ordinis formas comfflcûft flint,de quibusante nonnihiIattigimus.Quidam primum orâttacitè,mox eredi fignant fe crucc,præfati nomen patris,filrj amp;nbsp;fpiritus fandi. Dein rei citant thema,ut uocantjde quo quædam generalis proloquuntur,quod itn probandumnon eft,iîmodoquæpræfantarauditorcm préparent,uef be neuolentia,uel attentionc,uel docilitate. Poft hxc comperio morem apucJ quofdam fuifre,ut recitarctur Euangclium Iingua,utopinor,uulgi.Deiolt;ic pro iimpetranda gratia,(alutabatur ilia gratia plena.Hinc repetebaturthe^ ma,mox diuifione fada, fermo pcragebatur ♦ Vicani ÔC qui bos imitantuf quibufdam inlocis,primum attinguntnonihilex Euangelio, deinrccefcnt diuos,quiuelin cum diemiUcl in fcquetesincidunt,de^ eorulaudibusnon nihil attingunt,poftea denunciant,G quæ feriæ, aut fi qua iciunia in cam in/ cidunt hebdomadem. Deniep fi quid monendu eft admoncnt,ucluci fi fob Icuandi paupercs,aut fi quis quid amifit,aut fi quid mali premat immineat uc,ut pro illius dcpulfione drum deprcccntur. Compluribus pcrada con/ cione rccitatut^aliqua parsiymboli cuexomologcfi Kabfolutionc.

apud Italos fit poft recitatum Euangelium,in quo agnofcas aliqtiod prifti næ confuctudinis ueftigium, Nam olim poftcaquam diaconusad popu/ lum progiEiliis,eo^falutatoiufruepiicopipronunciarat Euangclium,Ept fcopus enarrabat quod ledum crat, mox reuerfusintra cancellospcrage/ bat myftcria. Simile uctuftatis ueftigium uidimus in ecek fia Anderlacêfi, baud procul à mœnibus ciuitatis Bruxellanæ: collegium eft canonicorum, paftor extra cancellos iacrificat populo, fie moderato tempore, ut canoni/ corum cant'ones finit«T fint,antcquam ipic récitant Euangclium. Moxco/ dem cuku quoaftabataltariconfcendit fuggcftum,docetvppopulam.'co fado redit ad altarc,pcragictp facrificiû, neeprius dimittitur populus.Hæ funt prifei moris reliquiæ. Poft ubi iam facerdotes impcriti occupauerunt ecclefias,ne nihil referrent uetuftæ cófuctudinis,pro enarratione feriptutæ, récitant exomologefin,ôf abiblutionem.Quod merito fuperuacuum uidea tur,quum exomologcfis perada fit ante miftæ exordium, quem introituni appellant. Sunt qui concioni amp;nbsp;alteram addant Coronidem. Recitât muh ta nomina defundorum uel ægrotantium, uel parturicntium,uel alia qua/ piam de caufa periclitantium, amp;nbsp;pro fingulis nominatim expreflis exigunt Pater nofter amp;nbsp;Auc Maria,ipfi pro fingulis accipifitaftem aut drachmam. Quis neget efte pium,orarc pro laborantibusCSed quid opus eft tot nomi nibusCQuid necelTeeft itauiritim partin'precationes C Tum quid opuseft concione tot appendicibus extendercC Audiui qui propofito thcmatc,præ fationisloco qutedam narrarent,quæ à themate crantalicniftima : hisper/

oiadi

DE RATIONE CONC. tIB» III nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X4t

matre,thema rcpeteret, quodîpfùm cratüuîgaz eft,a j quoduis argumentum æque quadrans ; poft bæc cxponebant ^'^sdiei Euâgelium,(ed in tranfcurfu,ueluc obiter. Tum proponebatur ex fi’ptoquçftio Theologica:poftrcmo loco addebanc,narrationes uclmi f^^ulorum, uel fabularum, quibus imperitè Rôtis aifiôtx funt firoiles allez dignum, ut aiunt, patella operculum. Hic fcilicet eft illorum excur? “S ad reficicndos iam laflos auditorum animos. Hic ordo tametfi non eft J°'’cionis,ucluticorporis, tarnen tolerari poterat, fi nihil eftèt ineptum aut ' ^'gidutn, amp;nbsp;fi qua ratione inter Ce congraerent, thema, Euangelium, quæz “*0) amp;nbsp;cxhortatio. Quæftionis acceflio uidctur è fcholafticorum oftentaz *gt;one orta^unclc iHucl indudlum arbitror,quod quidam rei de qua diduz ’^'^ntjfumoiani Latine præfantur, admirante turba non intellcdtam eloz ^^Entiam : hoc dicunt fe tribuere auribus eruditorum, in quo bis peccant, ’’’'sfcntentia.Quid enim opus eft lingua Latina, quum doóti qui adfunr, ^^llcantetiam uulgatam. Præterea plerunque frigida funt quæ præfantur, i^Mhabentia ponderis ncque fubtiiitatis,tantum ut conlùctudini fatisfiar. p'icjuid eflctjfi quæ Latine proloquunturcius generis fintut lingua popuz quot;nbsp;uix pofiïnt exprimi. Audiui qui illud prælcripfiife fibi uidebantur, haud '^'oundehauftumdntcrmifcebantorationes quafdam elaboratius, ex/ ^Uifidsuct-biscompofitas,roultum^ diftîmiles reliquæ didioni,non aliter in Græcorum tragcedijs admifeeturchorus,ut hinc^udla uideri imitatio. Alijs hoc ftudio eft,ut concionem è uarqs difciplinis uclut ^’^Mctiiatibus contexant,partem adferentes c theologia uctere, partem è Idiobftica, partem èphilofophia, partem èiure pontifîcio, partem èiure Cæftfeo.nonnihil afpergentes èpoetis : quæ res præterquam quod habet ^P^detninanitatiSjinconcinnam reddit orationem,præfertim quum id affe ’^atofietiuel illud arguat,quodperpctuô fiat. Apud Italos quidâpartiunz turor3tionem,non eodem modo,fed non minus ineptè.Prima pars datur exponendo Euangclio, altéra ludæis confutandis fi adfint, tertia prophez liæ ,quaro Gbi complûtes illic publiéeuindicant, Quorum de numero fuit Hieronymus Sauonarola : ÔC ipfe Romæ quendam audiui tum quidê prix iDinominis,qui palàm cum religiofa teftificatione, fibi affereret prophetiæ donum.Nonnulla pars dabatur Danti aut Petrarchæ,quorum rythmi uo tecanora,pleniscp,ut aiunt,tibrjs,6i infigni corporis gefticulatione pronun tiabantur.Dixiftes aliquid dici facratius Euangelio. Huiufmodi commenz Msnouitatibus magis indulgent, qui religionis titulocommendaniur, rjquos ideo fecularesappellant, quod monachi non fint, nimirum gratificantes affeôtui multitudinis potius quàm iudicio confulentes, Nihil eftindofta mukitudinc faftidiofius,cuifi quisconetur morcm gercre, fub/ Meellet nouandaconciotiandiforma,Confultius igitureft Ecclefiaften

X 4 quod

±48 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I EC CLESIAST/E SIVE

quod oprimum eft fequi, idem fictaftuctudinc populo quoque gratum, Audiuiquot;quordam,qui paradoxain fpeciem abliirdiftima,proferrent a/ pud eo'neioncm:amp;in hisinuoluedis uen'usquâm cxplicandisuenditabant aeiimen ingenq, quo negociatocibus, quorum liberaliUtem rolicitabant, fidem facere nt, fc in fcholis non otrnine lufiftéoperam, Eftquidem ali/ quoufque morigerandum multitudini, fed haólcnus ut â iÿnccritatc uerbi diuininon recedarur,fempcrt^mcminenmuspIurimuinterefteinterEuan gcKeum Ecdcfiaftcn, Si inter pacronam forenfem, nihil non facientem ut caufam uincat, aut hiftrionem folum hoc ipedtantem,ut theatrópbeeat adlio. Quis aurem ordo fit optimus, partim ex illis qoæ fupra de diuifio/ nepropofitionum diximus,partim ex his quæ nunc adiicimus,liquebit.

I De memoria quoque uideor admonuifie,quodad l)oc inftitutum fan's eft : artificium, fi quis exadlius perdiicat, Si anxie refpiciat adlocos imagines, meoquidem iudicio plusadfcrtimpedimenti qudnaadiu^cn/ ti. Primumenim hebetiusreddit Ingenium,aut dicendicalorcmreWge/ rat anxia cura,deindenatiuam memor!æuim,quæ plurimarumrerum cft capaciftima, præfcrtim fi ad naturam felicem accedat intclligc*’^'^'’^^’' ra, excrcitatio amp;nbsp;ordo : quum qs qui anxiè obièruant artem, interduim e/ ueniatquod foletillis,qui machinis nimium cperofisaliquidmoliuintur, ‘ ut plus fit negocq in apparanda machina,quam futurumerat l'n opéré uulgari mo|e confi’ciendo, Itacitius cdifcas quæuelis meminiffe,quatn fingulain locos Si imagines digéras, ut iamdiplici fit opus memofût,re/ rumde quibus parasaicere,amp;Iocorum arque imaginum,quas fubinde nouas fingere oportet. Ad ftudium igitur infigcndi,accedit labor iouenû endi,non mediocris. Hæcincommoda magisfcnnuntiènes,quiiuuenes hocartificio ualde dclcdlatifunt. Quod fi ufuueniat ut p’ura nomma fint rccitanda,aut prolixior feripturæ locus citandus,Si memoda uel riatu^ ra, uel fenio fucrit imbecillior, non cft rurpe concionatori de fehedapro/ nunciare turbam nominum: feripturæ ucrô prolixius teftimonium plus habet ponderfs acfidei,fide fchedaautè codicc re cites, quàm fi mémo/ titer. Idem cenfeo de tcftimonqs dodlorum cckbrium, maxime fi lou'^ fit infignis amp;nbsp;animaduerfione dignus. Nec femper ncccfte cfi pfalm i ta/ pitisue numerum addcrc,atque in principio fit an in medio,an in fine defignare,quod interdum lureconfulti faciunt adoftentationem,tiiiulo addentes legem Si paragraphum,interdumamp; uerfum.Quanquam illi hoc faciunt excufatius,quâm fi faciat Eccicfiaftcs. Habet hoc ilia prefef/ fio,exiguntauditores, quo faciliusloca conférant.Prifeis fatis erat dice/ re,Quemadmodum docet Paulus fenbens Romanis,aut ficut in Eeian/ gelio Matthæi loquiturdominus.Quod fi iententia taliscft,ut fide fit caritura,nifi confirmata certo'feripturæ teftimonio,turn baud inrem/

DE RATIO NE CONC. LIE» lit

pfftiiiüm fiicrît eam citaadi diligcnti'am adhibcre.Hic nonnulli bjspcccaf, Suinihil dicuntabfcç fcn'pturæ teftimom'o, etiam ßres eiusgeneris •'üllo egeat teftimonio,amp; nufquam non addunt capitis numerum.Quçres *iofl folutîî habet fpecicm oftentationiSjuerum etiam orationis fluxum inz ^^ffccatjôC caliginem quandam rebus inducit.Id ehe uerumfèntiet qui lege fiïcotntnentarios Aquinatis in epiftolas Pauli. Quanquâ id non état Tho '’’æpeculiarc, (êd cum omnibus aut certc plerifque illius feculi fcriptoribus ^onitnunc.Rese bono fonte nata abqt in uitiu affedatione. Vndc quidam ^fudititnaluntnumcrum marginibus aflcriberc,quâm addere in contez ^‘^HijOon ob aliudjiiiß quod impedit didionis curfum, Si nonnihil adfert “'goris, Ad memoriam confirmandam nonnihil opis pollicentur Si medû ^*)Si:fecudumhos Marfilius Ficinus,fedpræter ea quædiximus plurimum totifert perpétua uitæ fobrietas. Nam crapula Si ebrietas ut ingenium hez “fUtit, ita memoriam prorfus obruunt. Officit ctiam curarum uarietas ac ^'’fbatiegociorum. Officit Situmultuariadiucrforum uoluminum ledio, ”3ncpræcipuam arbitror caufam,quur feneófus fit obliuiofaj quod ea uis 3^'ttiitnukitudinc return obruitur.Officit memoriæpudor immodicus,aa

nouitas ôi anxia cura.Pudor Si nouitas uincitur afluetudine. Dez ’’^oftheties apud Philippum regem orans excidit fibijquod illi apud Athe f’*^nfestiutjquam acciderat. At Aefchines orator multo Demofthene dete tior,3pi]cl eundem regem dicens,fibi non cxcidit: Nam anxium ftudiu offi Wad hoc ipfum,quod impendio affeótat. nbsp;nbsp;nbsp;Supereft aólio fine pronun Prottuitcîatiè

^■atio,quæ eft apta ad rem,uocis,uultus,ac totius corporis moderatio. Ad ^æcquemadmodum Si ad alia format hominem natura,ratio Si ufus perz ^^'f’Siquidem Si qs qui prorfus funt rudes artis,alia uox,alius uultus, alius

corporis aeftus eft,iratis Si propitrjs,comminantibus Si blandicntiz ^us,adniirantibus Si contemnentibus,mceftis Si gaudentibus,quod de cæ ten’s a/Fe(i|;ionibus ad eundem modum leólor intelliget. In his igitur opciz mu eft natura fequi,fed adhibita cura, ut fi quid ea habeat uitq,aut fi quid praua imitatfo Si ufus adiunxeritjcorrigaf, fi minus ad ingens illud Demo fthenis fpeculu,certc ad liberi amici iudiciu.Frequenter enim fallunt homiz öê,quamuisalioqui dotftum,quæcætcrisuehemêter indecora uidentur, K lutinlnterdum Si placcmus nobis ipfis,ob ea quæ merito difplicent audito tibus.In quibus non mediocre præftabit officium amicus admonitor. Sibt quifeç pulcher eft,neq; quifquam fibi fatis notus efle poteft,nifi fe contem pletur oculis alicnis.Scd optimum erit ex alrjs exemplum fumere, Si quod decorum confpcxcris,imitarijquod indccoru uitare, habita tarnen femper tatiotieperfonç.mcqj cnim eadem decent omncs,uel ob ingeniû diuerfum* oelob qualitateadiuncftam.Neq; enim eadem decuiftent Catone Si Cieez tonem,quod ille natura rigidus ac feuerus effet,quippe Stoicus, hie popuz laris

EC CL ESI AS T AE S IVE

lans amp;nbsp;iocis falibusc^ gaudcnsJta non ftatim decet iuuencm quod ienrara’ Gmpliccm facerdotem quod Epifcopum, monachu quod no monachum,^ Vods nto/ nbsp;nbsp;nbsp;Quibufdam uox eft natura exilis uitio arteriæ Si mufçulorum, quibuD

deratic- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rauca,alns infirmior laterum debilitate,altis interrupta SC concifapub

mom’s aut pedloris uitio.Hos medici fpirituofos uocant.NonnuIlis parunr eft articulata,h'nguæ faucum^ uitio,unde blefi,balbi,titubantes ac hçfitan tes.His incommodis ß mediocria ßnt, medetur exercitatio, nonnullis uitæ fobrietas:nam raucitas interdum euinolentianafcitur,exilitasautaipcfitas uocisinterdum è leianio autuigilia; Quantum' ualeatexercitatioetiam in magnis naturæuitfjsjuculentoexemplo eft Demofthenestquiquumnn^ gua eftetparum explanata,ut artis quamprofitebaturprimamliteramfo/’ nare non pofleGfed pro rhetorica letolicamdicerer, hoc uitiiim emendauft lapillos fub lingua uoluens,at(ç ita pronuncians.Spiritus concifione ita cor rexit:aduerfus montem conicendenSjCompFures ucrfus continua uoce fine rerpirationepronuciabat.Vocisauteminfirmitatedeuicit,admareqaatn maxime frcmeretdecIamando.VuItum ad grande ipcculum,cuiusmodo meminimuSjCompoiuir.Iadlationem humerorum hacarte correxit; Inan^ gufto pulpito ftans dicebat, haftæ ex alto pendentis cuipide bumeto iraz minente,ut ß dicedi calore excidiftet id uitare,offenfione admonerctur.De nicß memoriam fcripto confirmauit. Ad hunc moduni air illè riaturapenè inuita,fummusoratorum euaßt.Hac in parte nonnulîam opéadfertôCtne dicorum ars. nbsp;nbsp;nbsp;Incommoda quæ praua confuetudinc aicita funt, dîuer

facorriguntur.Suntenimquiuoceni faciunfexilem,qualiseft rtiulîetUjfpaz donum aut ægrotantium,quoduitium etiam nationibusquibufdamfami liare eft.Cotrâ funt quidilatatis faucibus grandem fed preftamÄgtaueni emittant uoeem, qualiseft mußcorum infimam cantionis partem fûftincn tium, non diflimilisaßnorum rudentium. Atqui hæc uocis grandiras, ad oyHiiô/iûs uerius,adcô placet quibuid‘am,utcâ rupturisfibiaccetfan^,non fine ualctudinis pcriculo. Id^ potiftimum faciunt in tranicurfu â paeritia ad adolefccntiam,quum natura ipfa murataocê:in quaætateutnocetnon exercercjita oportet moderatiflîmam cfleexercitationem.Alij totopuimo ne diftento uoeem edunt immanem potius nbsp;magnam, quâ megalophoz

niam Demofthenesobijcit Aefchini.Quidâper nares efflant.Alqqudaoz lunt intendere uocé,gannitû indecorum æduntjnon diftîmilem cantoigalb naceorum.AIq précipitât uetba uerius promunt. Nónullosuiefiqi’’ gentisjut fufpicor,more cóuoluunt uerba, ac magna iÿllabaru parte deuoz rant intra fauces. Vidi qui dióturi quippiâ prias ædcbanr gemituradmoniti mirabâtur,nfmiru ignari fe huic uitio obnoxiosefte:adeo aftueuerât.Sunt qui ferm one iùbinde uocibus aut friuolis, aut nihil fignificantib.inietfeeâfz his interuallis ueluti quærétes quid ßnt additurt. Quidâ affedatiönegrau^ tacts»

DE RATIONE CONù HP* Ilf

tîtisfinguKs penè uerbis interponunt filendum,quoiiomme Hi'erottymaS fiotat Grunnium quendam:fiogulnrcgt; inquit,hominem dicas, non prolo/ ^ui-Audiui qui quoties citabant uerba fcripturæ diuinæ,caherét,Quod ta/ •^sntolerabih'us uiTum efl:,quàm quôd alrj (îc eadem rcdtarent, quafi ßnz fyllabæ fingulæ effent diótiones paribus interuallis inter fèdifiundæ* Atqui ifthuc quiduis eft potius quàm loqui.Nara in cantu fetuantur acce» ^uSjSiuocû diftinôtio:hic crepitus eftpotius quâm fcrmo, ubincc (cruanz accentus, nec (yllabarum quantitas, nec uerborum diftindio, nec fcnz liium interualIa.Sed multi funt hoc ingenio, ut faftidiât quicquid eft mub commune; amp;nbsp;quicquid infoittum eft,idem exiftimêteffe pulchrum.

Sütitinnumera huius generis incommoda, quæ fi ad uitilem ufqj ætatem ‘''ueteraüètint,^Egt'êdedircuntur,eotp confultiuseft occupare tcneriorem ^tatem. Quæ cur^prifcis fuit præcipua, puerorum os ad redam formai/ *^^ptonunciarionera. Optima uox eft, quæ Icnitcr ac ptocul articula/ tranfmittit in aures auditorum,qualis fuiffe dicitut Thracalo,qui wufatn agens in tribus confiftorrjs facile audiebatur,atque etiam intclligc/ “3fur. Mam eft quædam uocis grandiras, quæ ibnum procul cmittit,uer/ “3 oottcmittit: At concionator fruftra auditur, fi non intelligitur. Rurfus îft quibüfdam uox cxilior,ftd quç facile pénétrât in aures auditorumjCum hcili intelledu uerborum. Nullus autem eft tam infelici uoce, quin eam fofsit aliquo plt;»do ad eorum quæ dicuntur rationcm imrautare,quod ani ^laduertimus ôi in cquis 3C canibus,quibus alia uox eft iratis,^ lia blandien ^'^ôSjalia gaudentibus,aut dolentibus,alia timentibus aliquid. Vcrum hic ^fdiocritas fcruanda eft Ecclefiaftæ, ut nec mortua fomniculofaép fit pro/ jwtKiatio,necrurfusad hiftrionicam uarietatem immutetur,Olimfabu/ hrtim recitator ad peribnæ fentcntiæ^ qualitatem uocem attempcrabat, ÇCadhüius uocem geftus attempcrabat hiftrio.Mimus utra fqj partes ob/ gt;bat,amp; tecitatoris Ôihiftrionis.Eft imitatioquædeceat Ecclefiaften,eft non deceatRurfus eft æqualitas quæ deccat, eft quæ non deeeat.

Quidam perpetuo uocis tenoreuelut eadem chorda perfîciut orationem, Qüetn morem fuiffe Pio ftcundo loqucntiapud populum,amp; Guarino pro ntentijteftatifuntquieosaudierunt.ïpfe audiuiquendam dodrina pa/ Wer ac religionis opinione non uulgariter commendatuni, qui immotis o/ culiSjCodem uultu, eadem uoce ueluti de libro rccitabat totam concionem* Statua uideri poterat,nifiuoxac ridusutcunqûe declaraffet hominem. Atquiifthuc ne loqui quidem eft, quum oporteat concionatotem aliquid bbere fupra ftrmoncm quotidianum. Nec minus molcfta eft quorudam æqualitas in arfi aut thefi uocis,quam dcuoluunt per ditonium, donee ex/ tremum membru déprimant,ut ima uox ad fummâ relata faciat diapente* Cætcrû apta uocis mutatio,non tantu ad mouédos aflfedus, uerumetiam ad fidem

EC CLESIASTAE SIVE

ad fidem facifcodam adiuuat.Non parum intereft, ut ait in Comœdiana ouSjUtrum ex animoquid,an de induftna facias. Quum enim i'pfa natura luxta affcclus mutet uocem ac uultum,non uidentur cx animo loqui,9ut res uehementer diuerßsjcode uultu ac uocepronutTciat.Redênotatuseft â M.TuIIio Callidius quidam,quires atroces frigide pronunciarat.Nifi fi« gères,inquit,CaIIidi,tu ifta ad eum modum narraresCfomnum me Hetcuz Iciftoloco uixtenebamus.Legimusdominum'quædanJcIariorenocedy xiflèjSi uerifimile eftacriore pronunciatione uium quum diceret, u® oobis hypocritae,quam quum in conuiuio Simoni loqueretur de mulictc pcccatri ce,autquum Apoftolis explicaretparabolam, Rurfusquuffl indignatiis ait,O natio petuerfa Kincredula,quouflt;^ uobiicum ero,quandiu oos palt; tiar.Ht quum diceret: Venite adme omnes qui laboratis Sfoncrati eftis# ego reficiam uos.Quin amp;nbsp;Paulus optât mutate uocem fuâ apud Gabw^r fi liceret adefle,nunc terrendo,nuncobfecrando,nunc blandiendo.Eft^' tut fecundum naturam aliqua uocis mutatio,non indecora grauibusuins* Qua quidem in re naturam fequioptimumeR,modo quodnaturstî^^^^ aut fupereft,aut uitiatumefl:,curacorrfgatur, Quicquidautem d natura recedit,ut deled:et,tamen fide caret. Ediueribuitanda eftMimoz imiMio rum imitatio,ut fi uerba muheris referas,mufierem loqaentemrxp*^*^^^’^

pueripueriliterbalbutias,fifenis(èniIitcr,fiebrrjtemoîentunTagaS5fiigt;'3t^r iratum,fiplorantis plorantem,attj item de cætens,qood imitationisgenus amp;in fcenicis4mprobatur,Sentias tarnen in orationefacundiconciotiatons facetara quandam ac modeftamimitationem,quæfic deledetacmouear», ut nihil tarne habeat Theatricum aut fimulatum. lam funtpluritusterum uocabula data opera fic fid:a,utipfo fono rem exprimant,utgannire, garz rire,barrire,fibilus, fulmen,tonitru,fludlus,turbo,murmur,de quib. in Cra tylo diiputat Plato. Atqui ridiculum fuerit,fi quis quum grunnire dicit,uo/ ce rauca per nares emina,porcorum grunnitum imitetur, AÜcubi tarnen de cebit modica uocis ac geftus acceHio.Apud Italos quorundam Ecclefiafta/ j rum pronunciatio multum accedit ad pronunciationem mendicorumant circulatorum,qui menfa in foro pofita mira uocis dexteritate commédanr nugas fiias. Vox auté canora eft,lenis amp;nbsp;explanata,procul refonans,njefl' dicorum blandior eft.Quodfi modicè fiat non improbarim . MuItipficenï ’ enim ea resadfert utilitatem.Primu dilatato uocis mcatu ac mulcnlis,uox exit grandior,fi natura fit exilis:dein lenior,fi fit alpera, Adde quodbacraz tione tollitur,aut certè minuitur uitium titubationis, cui narrant obnoxium fuiffe Pomponium Lætum in priuato (èrmone,quum de cathedra ptonuo cians,Iingua haberet expeditam.Præterea latius diffunditur ad aures, po/ ftremo minus laborat qui loquitur. Apud Anglos eft fimile genus homi/ num,quales apud Italos funt circulatores,dequibus mododi^ut» cft,qat irrumpune

DE R A TI O NE C O N C. VIB, III nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25Î

'ffumpunt in conuiuia magnatû,aut ia cauponas uinanas,amp; argumcntutn ^licjuod quod cdidicerunt recitant,puta rnortê omnibus dominari,aut ïau/ matrimorii). Sed quoniam ea lingua monofyllabis ferè cóftat,quemz ^dniodum Germanica, atcç illi ftudio uitantcantum, nobis latrare uidenz furueriusquam loqui. Quod incommodum menonnihil offendit in quiz inibi cóncionatoribus. Verum oportet uocem lenem eiïe magis •’Otabiliter canoram,ne quis illud in concionatorem iaciat,quod audiuit ca •torus recitator:fi loqueris cantas,(î cantas malecantas. Quidautuntur per pftuacontentioneuocis, quam Grxci fiovoTi^iow uocant. Cuiuitioie M. Nullius fatetur affinem fuifficjquum primum lead dicendû contulilTet.Nec ^odie défunt qui pulchrum exiftiment ■, Stentorem Homericum nobis rc/, f^tte,at^ hune in modum prædicant fe beatum Dominicû imitari, quem farrant adeô fuifle uocalem,ut ab fjs qui ièptem milibus pafluum aberant pofletaudirûquod prorfusincredibile uidetur fjs qui nefciût, Hiipanorum ^ilian'a multo efle breuiora Germanicis. Ncc leuius peccant qui uoeê fubz •••detollunt clamore iubito,ac repente demittunt, quû res nihil habeat uez ^fnientiæ.Quæ res non caret fpecie demcntiæ.Videmus in quorundâhoz •filtjs feripto æditis locum deligi,quo quantum poffiint exclament, non ^fspoftulet exclamationcm,fed quod ßc animum indoxerint,exclamatioz fsniefleconcionis partem:ac tum fibiuidenturmire uehem entes, fi fexieä ^ftoéties quâta pofiTuntuoceclamarint; O deteftandû uitium auaritiami o^ontem ac radieem malorum omnium, ó morbum pcftileftem, ó fîliara ^l^boli, Ó cæcitatem mentis, ó fubucrfionem religionis, Atquchis clamoz interdum excitantur lachrymæ pueris ac mulierculis, fed quæ fimul turnclamore exarefeant, Cæterum quoniam cordatis perljaicuum eft eos clamotesnon profîcifciab affedudicentis,nihilcommouentur,fed ofz fendunturpotius.Siquidem ea demurn uoxgignit affèôlum inanimis auz ditorum,quæ ab animo bene affeóto ucnit,prælèrtim uultu geftuep conue nicnteadiuta.Damnata eft à rhetoribus nimia uocis intenfio,quia nee â di cente,nec ab auditonbus diutolerari poteft. Damnatur item nimium graz uis,quod obfcurior effiminus^ fcrit aures. Mediocritas decct Eccicfiaz ftcn,quanquâ in hac quolt;^ multa uahetas eft, uel quia id poftulat fentenz tia,uel quia nihil diu ferripoteft, quod nóaliqua uarietatc commendetur. Qaæ res non fefellit cantores,qui organis nunc dant uocem clariorcm,nüc lùffufcam,nûc fubraucam.Sunt aurera præter acutam, grauem amp;nbsp;mediam innumeri uocis fiexus. Interdum eft concitatior, uelut in membris Si articuz Iis,ac fingulis diótionibus per ie aliquid addentibus uehementiæu'nterdum fcntioracporrcóliorjquó admiramurautexpoftulamus,fubmiffior quum togamus,aut mifcricordiam qua:rimus,clarior quû indignamur, atep item de egteris, ne qua: natura funt infinita perfequar. Huius uarietatis ueftigia y deprehendas

2Ç4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESIASTAE STVé'

dcprehêdas in catu,qui recitationi fimillimus à prifcis adhac uflt;^ çtatepe# uenit.uclucinprecatione Dominica nóeft prorfuseadéuox, feJuarietas nó excedit diatcflarö,nifl quod in nc nos inducas,deprimit aoc£,nccjdptç ter artispræeepta,qua: docét fubmiffiorem fonum conuenire metuétibus» Quu rccitatur in templis mors Chrifti, fumma uox tribuitur ludxis accæ/ ten's,ima Chrifto, media narranti Euangeliftæ. Quod ôiipiumadraonet Fabius,medium fonum conuenire fermonibus.Totus autem cantusuolüi* tur per diatcfraron,quæ eft harmoniarû obicuriflîma, minime«^ cxultans^

Quibufdâbic imponitprau3artis{mitatio,quod Græci uox cant.Audierût à rhetoribuspra:cipi,exordiumoportere fedatiuscfle,nrc clamofum,ncc acrioribus afîedibus concitatum,eocp iîc ordiunrurjUtipß uixintelligaotquid dicant.Quafi référât dici,quod nullus intelligit«Moxea dem uerba paulo clariusefferunt,donee perueniant ad fonum iuftum.Alij quoniam legerunt inter thetorum fehemata poGtam exclamationcm, tim à elamore ineipiunt,quod eft Aiads, amp;nbsp;ad infaniam tendentium. uitio notabiles funt aliquot fermones,quos tabula quidam indoéius itnx pudens Auguftini titulo conatus eft nobis obtrudere. Res autem quitur fuifTe ex corum grcge,quos hodie uulgus appellat AuguHiu^o^^^* Hoc fuco ftuduit fuum fodalitium orbicomcndarc, lîperiuafiH^^*^^”*^^’^ uirum eius inftituti fuifte autorê, ipfumlt;^ ab Ambrofio cucul/am nigtara,! ae balthcum coriaccum accepifle,apud hos filiolos diu uixiife,ad hosuehe méteradamiÂos Eremitas fcripfiftc rcgulam,hosutreligioniscolurniflafre quenter inuinffe,apud hos toties fuifte concionatum. Ad hosfcripGflctîio^ rientem. Iliud debebant affingere, quoniam apud idiotas Eremitas loquex batur, ilium nec do(ftè,nec Latine uoluifte loq.ui,quëadmodum in alijsbox milijs loquitur apud ciucs. Quanquam in quodam fcrmonc loquitur hune in modum-.O fratres mci,liccr groftï fitis,ôô fubtilia o5 capiatis Sic. Vbifjc folœciftat Auguftinus,ut groftos appeilet craftos^Sed arbitrer cos ideo fu ifte grofloSjquia bibebant ccruiGam.Nam in his fermonibus ceruiiîæ quoz que meminit Flandricus, ut fufpicor, Auguftinus, qui quofdam fermones fie orditunScire nâlt;^ debetis fratres diledtiHîm i.Et, Legimus cnim,fratrc5 chahflimi.exiftimauit,nanlt;^ amp;nbsp;em cóiunólioncscfte expletiuas,qHæquoz uis loco poftent inièri ornatus gratia. Ibidem Auguftinus modernos aide pro huius ætatis hominib.Et,bene fcio,pro facile intelligo, faporofumpm îuaui.Sedineptus fum qui hic folœcifmosquærâ, hoc eft, in mariaquam.: Omnia mira barbariem crêpant,exceptis fis,quæ ex alps feriptoribus afiüx ta funt.Etenim ut quçdam argumenta artifex ille iùmpGt è uita AuguftinG ita materiam èuarrjs diuerforuautorum locisattexuitjlicetindocfteôiim/ pudenter omnia. Vide autem quotfucisftuducrithocquoddcftinauitpcF fuadere.Primum cofida eft oratio D.AmbroGi, qui tradiderit nouo mi/it» nigratîî

DE RATIONS C O N C. LIB. Ill nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2$$

öigratncuCuUam,8J bakheum conaccum e/ufdem colons,fllud etrati? addi' üinansjcxeo mpkas rcligjoncs cxon'turas.Tum pro una reguia quanî foc? winis fcripßt, trois fecerunt ad uiros. His fuccedunt ucnerandi fcrmones, a^o flagrantes,ut apparent Auguftinum impotent! amorc iftorum ægro taiïe.Sicenim orditur:Fratrcs mei óC læticia cordis mei,corona mca S: gau Oleum quod eftis uos.Et mox fe facit matrem fratrum fuorum,quos itetum parturit,quum modo tantoperc laudarit, Paulum imitatus icilicet, nc quis eflet reliquus du bitandi locus, fic orditur fermonem quondam, ytbenenofl:is,fratres chariflimi tria monafteria apud Hippona dei graz tia mefui laudabiliter ad honorem lanôtæ trinitatis conftruere.Quoru priz tniim hoc eft,in quo iam annis multis modico pabulo cotenti hilariter com tooraminijbcftris aflbciati,auibus miniftrati.Ac mox: Etideo non ego miz lcr,feduosETpeangelorum aftueti eftis colloquqs. Aliud quoq^ monaftez tium inhorto,qucm fanclusnofter pater Valerius mihi dedit,ædifîcatuin ^ft'Etquoniam presbyter Epilcopus faólus fum,ncc femper hicuobifcum habitare potui,nec cum fratribus, qui in prædicfto monafterio politi funt, pfopterea infra domum Epifeopi mecum habere uoluimonafterium dcri ‘^otutnôic. H$c ibi.An no inflgniter uidetur Auguftinus mutafte linguam fu3ttiapudillos Groftos fratres.Concederem uitio fcribarum Hipponam tliftatnpro Hippone,amp; infra domum pro intra domum, nifi reliquus lerz ß^ototus ciufdcm'efletueneris. Velutiquod diciteos auibusminiftraros, quos fentit auium mihiftcriopaftos,alludésad Paulum, quern faciunt Ere tnitarupriricipcm .Sedubieft illauafta folitudo apud Hipponem, in qua ob homitium inopiam auium miniftcrio fuit opusC ÔC quis nouit illam miz tificam fodalitatem, quæ frequenter confabulabatut cum angelis, quum dem mifeto Auguftino effet negatumCPrætcrea qui factum eft,ut Auguz ftinus nee in libris confeftionum, ncc alias ufquatn commemorct hæc tria wonafteria in honorem trinitatis conftruefta. Pofldonius fcribit ilium pluz ta fodalitia inftituifte, non monachorum, fed Chrifto concorditer fcruiz ctitiumjuerume^uocatdiuerforia.Eftaliuslermonumcro xxi. in quo citatur fandlus pater Hieronymus j qui (cripferit tria fuifte monachoru gez tier^,quorum duo probarit,Eremitarum amp;nbsp;Cœnobitarum,tertium impro barit, quo duo trésue Gne patre uiuebant in commune. At primum genus Hieronymus non uocat Eremitas, fed anachoritas. Nam Cccnobitæ non minus uiuebant in deferto,quâm Anachoritæ, niG quod pluresfub eSmuz fiipatre,ac dccanis uiuebat. Verum ifti ex Anachoritis fecerunt Eremitas, ut titulum quern adoptarunt redderent honorabiliorem. Et ab his fà n eft is monachis Auguftinus fuit ad pietatem illuminatus. Tam infulGfermoncs inter traeflatus Auguftini principem obtinebant locum,cum operofo indi/ te, tnarginarijs annotamentis diligenter illuftrati, ex his quædam citantur y z iri

ÊCCLESIASTAÈ SIVÈ

in pontiGcum decrctis.Acccdunt hue mendaces pidur^, in quibus Augti/ ftinus barba ad pubcm ufcp demifiajcuculla 6C ueftc nigra,coriaceo cingu/ lo treis digitos lato,tenet librum dextra, cuius initium, Ante omnia fratres charinimi diligatur deus: circumpedes chorus cft Auguftineßutn ßtnili pa noplia.Non infcólor monachi uöcabulum, quod apud bonos omnes gra/ tiofum eflèc,nifi plurimoru mores feciflènt illud inuidiofumttutn facile paz tiar, quod monachorum fodalitia confiótisexordrjscommendantinftitu/ tum fuum,altis Helifeum autoré iadantibus,alrjs Brigittam, alijs Augufti num,aliis Brunonem, modo æmufentur illorum pietatem, quorum titulis gloriantur.Sed nimis multa (unt,quæ ßmilib.pr^ftigfjs irrepferut in Chnz ftianifmum.Perniciofaucrô fuit,fiue ciuilitas, fiue negligentia, eorum,qal primum ad ifta Conniuebant.His cnim debemus quod præcipuos eccleG^ dod:orcs habcmus mutilos,deprauatos,confufos, amp;nbsp;indodis nugameßtli* contaminatoSjtum Græcos,tû Latinos. Nee intra hos tarnen conftiw*^^® temeritas. Ad ipibs ufqj libros diuinos proceffit impunita audacia.Ncc bis impoftoribus quifquam indignatur,nos calumntjspro(cindimur,n guidte óte monemus.Sed longius rapior, Vt ad compendium redeam, ous licet aliquando feceflèrit,quod eruditi plerit^ folent ftudij gratis, nun/ quam fuit monachus Eremita. Tametfi Gnxerunt ilium in quodam fermo ne id profîtcntem,nec ipfe ullum certu ueftitus genus præfcripfit alqs.Tan/ tum mulierlt;ÿlas,quîe uiuebant fub cura (broris, monet ne fe notabiles præ béant in cultu,cui uitio genus hoc afiRne eft.Et addit,nee afFcótetis ueflibus placere, (ed moribus;nec ipfe fibi quiequä nouauit in habitu epifcopotunij nifiquodpileum pyrrhon,hoc cft,rubrum modcftiæcaufageftarcnoluit, quemadmodum ipfe teftatur in quadam apud populum oratione. Decet, inquit,Epi(copum, at no decet Auguftinum. Si monachus fuifTet dixiffet, decet Epifcopum,at non decet monachum.Quin etiam exipßs Auguftini monumentis perfpicuum cft,earn regulam quam fibi uendicat plerat^ mo nachorum fodalitia,quænec Benedidi,ncc Francifei regulam proftentur, non fuifte fcriptam,necp clericis,neqj Eremitis, ac ne uiris quidem, fed Iierculis,quæ,ut dixi, fub cura fororis deo feruiebant. Hane aliquot uerbs immutatis ad uirosaccommodarunt. Easuero mulieresnon fuiflemona/ chas,uel illud arguit,quod liberum erat illis ab eo contuberniodifcedefc,6î fi qua efiTet inemendabilis cogebatur migrate. Nec omneserantuirg'^^®, quædam habebant liberos.Nec has ufquâ monachas,nec clericos fuos tno nachos appellat » quibusamp;ipfis permißt ad alios epifcopos commigrste, apud quos clericis maior erat libertas.Malo,inquit, debilem, mortuu”^» Atqui nunc recedit à uotis monafticis, non debilis eft, fed plufquam mor/ tuus eft,Si reuera mortuus eft,qui non neceftîtatis caufa,fed amore mundi recedit.Porrô monafteriû olim dicebatur omnis locus, fîue in agris, fine in urbibus

DE RATIONS CONC. LIE» III

J’f^îbuSjipopuIifrequénafcmotus, SedutadrêrccîeâjQiïicoHnxic ^osfermonesAugüftim' utuîo, non folum in medio uociferatur, O,OsO, cxorditur,O fratres chariflîmii quâm timendus ilîe dies,

V fratreschariflïmi, O fi (circtisquantum uobfs in folicudine demoranciz ‘’üs tieceflaria fit obedicntia.O fratres chariflimi, gaudium meum K coro/ domino. Extant tot orationes huiusad populum habitæ,quando *^’’Ç|uam fie orfus eft uir ilIe ÔC (anus amp;nbsp;fedati ingenrj. Immo ubi fie temerc 'xclamat, uel in medio fermone ^Satyricis fortaflîs iftud conuenit, quan/ Horatius omnium laudatiflîmus, a moderata incipit admirationc, Qoifît Mœcenas,ne nihil haberet ueteriscomœdiæ in cuius locum fuccefi “^Satyra.Sic Ariftophanes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sumit hoc inter/

Si noua comœdia.Quid igitur faciam C Occidi,perq. Id nimium bene •ftiitatus Perfius : O curas, inquit, hominum, ó quantum rebus inane eft. ^liquanto moderatius luuenalis, qui tarnen Satyram corrupit uertit in 'fsgicatn inuedtiuam. Semper ego auditor tantum Sunt amp;nbsp;alia uitia, in quidam incidunt,infcliciter affetftantes artis præceptiones lèu fthema ^3)quænunc referre non quidem inutile,fed per longum fuerit, ac fortaflîs inuidiofum.Quanquam quæ haeftenus attigi,citra cuiulquam perfo/ J’æ contümeliam, non debent qaenquam offendere, fi profiint omnibus, Mant neminem. Hadenus de prolatione uocis. Supereft diftindtio, bifiinâio in 9'’!t8iipfaiuxta fententiarum naturam uarianda eft.Ea (er«atur èc in feti/ t^ofiundido ptufa. Brcuiffïma refpiratio habet hypoftigmen. Paulo longior ftigmen, 9^atn nos duobus pundtis fignamus. Hac quoq; longior, unicum habet ' f^ûftum.Longiflïmatale fignum habet,-inferiore pundtoad leuamirt/ fiexo.Tametfi de notis uariant feriptores, nec magni refert. Hypoftigme wnucnitGooulisa(yodetis,quorum unaquæc^ uim habet articuli, fiucin/ cifi.Vt.Hic totas nodes,editur,bibitur,uomitur,faltatur,luditur, fubatur, Item.’habes in uno multos quos imitcris,Philofophum, facerdotem, mo/ Hachum,cpifcopum.Ha:c amittunt gratiam,fi continenter pronuncies.Pa/ fenthefis non folum refpiratiuncula,uerum ctiam uoce paulo dcprefliore â contextu feparada eft. Vt,narrant Circen (ut aliquid c fabulis admifccam) öenefieqs homines uerterc folitam in fùes,aliaslt;^ brutorum fpecies, Idem fit poft uocandi cafum. Vt,Tityre,tu patulæ. Quæ Fabius tradit hic fubti/ liiisacminutius, Grammaticisrelinquam » Nobis cumEcclefiaftares eft. Nccmulto plusinteruälli poftulantincifà,præfertim fi abfitconiundio, quæ omifla nonnihil addit acrimoniæ. Veluti, Patrimonium prodcgic,pu/ dicitiam proftituit, famam amifit, parentes offendit, amicos abalienauit. Membra paulo longiore refpiratione diftioguuntur. Quale fit:Quum bçc Hita tota ficbreuis,quum omnibus incerta,quum tot malisobnoxia,demi/ totciTetarn multos,qui fie mortem horreant,congerant diuitias, différant y î uitæ

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;258 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ’■ - ÊCCLES I AS T ÄE SIVE ■ r-

uitæ cörredionem. In his tarnen eft ali'qua differentia. Pn'ncipalius rrietbz bruni paulo longius filenrium requirit,hoc eft,ante demiror. Fortaffis hoe totum uidebitur altcui unum membrum, reliqua tantum effe commatar Verum efto ut liber, quando eadem eft ratio in ineißs, in quibus eft unum cætcris principalius. Certe periodusrequiritprolixius interuallum .Quod idem concedit frequenter ÔC interrogatio. Velut, Audiftis inuolutam quæ/ ftionem. Sed quomodo difficultatem banc explicabimusC Hac quoqueiti parte peccatur à multis,qui ftudio afFeólant,ut oratio continuo tenoreuoF uatur, quaß turpe ftt unquam filere, eo uique continuantes uocem, doneß defecerit rpir!tus,tubicinum more.Itacß crebro fit,ut illic refpirent, ubifen/. tentia non dat refpirandi fpatium.Nec leuius peccant,qui,ut ante dicere coc , peram, ßngulis aut binis fere uerbis interponunt moras, non fine auditor rum tædio. Quidam perorata (ermonis parte, tuftiuntexpuuntuc, quoS citius probcs,quäm eos qui ex praua confuetudine fubinde tuftiunt autexz puunt.Sunt qui in fimili intcruallo, ex imo uetre ducunt darum fufpinu™* quafi dicendo lafti. Atqui fufpirarc, ubi res nihil habet gemitu dignun7,/n^ eptum cft.Notantur ÔC i) qui fpiritum non recipiunt,fed reibrbentprf tes. Quum oratio longamuociscontinuationem exigit,priuseft*'^‘^'Pæ*’lt; dus fpiritus.Idem tacite faciendum eft,quotiescommata amp;nbsp;coladantrefpi Kultus randi ipatium. Deuocehaólcnus,ucniamaduultum,inquocfttanta

. mentis fignifîtatio,ut fepenumero pro fermone fit. Nam moto capitcan/ nuimus,rcnuimus,inccrdum ÓCfalutamus, minamur, aduocamus.’Efßdo ’ fignificamus fiduciam,depreffo uerecundiam, aut dubitationem.Indeco^, rum tarnen eft uiro graui, crebro capitis motu.loqui. Comam uero rotate Fronj phanaricum eft.Neq^ mediocris eft in fronte mentis fignificatio, unde pro uerbijs quoep qui funt hilariores,frontem exporrigere dicuntur, qui triftes Supercilia corrugare;^^ effrontés appellamus,qui caret pudore. Nec minus aguntfu/ pcrciha,fublata declarant arrogantiam,unde in fuperciliofos conuitium,dc mifta uerecundiam,addutfta toruitatem, inæqualia feucritatem cum Icnita teconiundam;quo habitu in comœdrjsinducuntur feueripatres, alterofu percilio fublato,altero compofito:qui tarnen geftus Ecclefiaftæ fuerit indßj corus,quädo M.Tullius Pifoni exprobrar, quod in fenatu altero fupercilio, ad frontem fublato,altero in oculos depreflo dixit, fibinon placcre crude/, Ofttfj litatem.Verum hic primas partes agunt oculi,in quibus animus diduseft habere federn,eo quod nullus fit affc(ftus,quino expnmatur oculis,amot, odium, gaudiu,mceror,tædium,folicitudo,merus,fpes,fimplicitas,fraudu/ lentia, fufpicio.Frequêtcr 62 in feripturis diuinis exprimitur oculorum qua litas.Dominus in monte fedens,intucnsturbam,rcquiritattctionem,quafi de rebus arduis ditfturus. Adolefccntis diuitis rcfponfo dele(ftatus,intuitus eft eum. A Petro ter abiuratus intuitu oculorû admonuit non præftiti prox

DE RATIÖNÊ CÖNC. Lîî^. HI

oportuen't me mon tccu,tc non negabo. Idem patri gratias agit, “Diatis in ccelG oculis. Petrus item in Adisjedaturus confufam turbam, phgit in illam oculos,autoritärem ac Rdaciâ præ fc ferens. De fandta Paa brefert Hieronymus, fi quam è grege uirginum coipexiflet fegniorem ad °«icia,aut laiciuius cultä,eam non obiurgationc, fed ocuh's ac uultus trifti/ ^'3corrigebat.Ipfe apud Italos interfui conuiuio, ubi qui inuitarat,ne mo/ [’^ödisaut obiurgandis faraulis interrumperet fermonum bilaritatem, ocu •'^otïinia peragebatjiiue ueilet mutari tabellas,iiue addi uinum,iïue nouari , intuebatur famulum, mox defleólebat oculos ad cyatbum aut ad Wram,aut aliud quod fieri uolebat. Veru amp;nbsp;bac in parte oportet quâm ^'tïitnum â natura recedere.Damnantur enim oculi rigidi,extend, langui/ I'gt;forpentes,ftupêtes,Iaiciui,mobiles ac ueluti natantes,quafi quadatn uo/ wptate fuffufi,quod in rccitatorc notât Perfius: Patranti, inquit, fradus o/ ^^lloJamnantur 8i limi,boc eft,fem(clufi, quibus aipici lèiè indignâtur leo

quos Fabius appellat Venereos, Nam priici Venerem pens ocu/ nngebant,quod uitium amp;nbsp;bodie in nonnullis deprebendas, qui quotics ‘Ment uideri blandiorcs,limos ac petos fingunt oculos. Contrà nimiu di/ ^'’(^i,ftoliditatem arguut.Nam quod Itali quidam, fi quem uideri uolunt j'^^eteri.eum oculis attonitis intuentur,nibil ad Ecclefiaften. Indccore qui/ in latus detorquent ocuIos.Sed indecentius faciunt,qui quum loquun/ Mciaudunt oculos: quales ipfe nonnullos uidi, hoc padlojwt opinor, pu/ ^ori medentes,qui dicitur in oculis effcjSi fiimmodicus eft,caliginem oifun ^‘’^^nimo, modieus SC gratiam SC fidem addit dicénti, qualem fuifle ferunt ’pL.Crafïboratore , Is potiflîmumfe prodit in genisôibuccisfuffundête

*^tiguine,qui refugiens inducit pallorcmjquod in metu,n6nullis 0( in uez betnenti ira,folet accidere.Iam eft Si in naribus aliqua affeeftuum fignifica'z tio,unde flatus emiflus indicat ira. Hine illud Tbcocriti de Pane, c/j^viJLamp;K tf^ôtirou. Item Plautinu illud, fames Si mora bilem in nafum ronciunt.Corrugantur ab irridentibus, Vnde Pliniushanc uultus partem *frifionidicatam dicit.Et Horatius:Nafo fufpendis adunco. Quidam ronz thosæduntiratiautcomminantes. Verum in his nihil eft quoddcccatEcz thOaften.Nec multo plus in buccis,quæ inflatæ declarant arrogantiam,de tt’iffætriftium funt animum^ defpondentiu. Vnde audit Caio, quare con cidituukus tuusC Quin ÔCrifum oportet in concionatore efle rarum ac mo/ deratum,multum à.cacbinno,amp; ab co quem Græci uocant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diz

ftante.Nec minus dedccct rifus Sardonius,qui nudat dentes. Quibufdam hoc uclnatura ucl praua confuetudo addldit,ut nihil dicat abfqj rifu. Ipfe nouiuirum omnibusnumcrislaudatum, in quo uix quicquam potuiftesre prehendere,nifi quod ad fingulas orationis claufulas adderct rifum. Noui alterutn, quem arbitror adhuc in uiuis efle, qui noui quippiam didlurus in y 4 concione

gt; concionCjtiJcrc fo[et,ut qui morcm illiusobferuarani:,expcélarcntaîi*qnflt;I infoh’tum.In didudionc auc contradionc Iabiorum,quemadmodum ôi id ridu,ea moderatio eft obftruanda, ut motus non fit maiorquam cxpofdt cxplanata ucrborum pronunciatio, Quaquidem in re quofdauidiimmo/ diCos,qui longius æquo porrcdis labris emngiebant literam u.Contrâqat dam e labfjs femiclufis emittunt uocem,quod uitium deprehendas in Hok tandis,qs duntaxat,quinaciuam pronunciationem non dedidiccrunt. QaiA dam toto uultu loquuntur, unde ÔC uultuofos dicimus,ctiam auriculas moz turi,nifi natura dediflet immobiles. Pleracç muta animanciaaurium mota Corp«» produnt affetftus. nbsp;nbsp;Deftendo nunc ad reliqui corporis geftus.AttoIIcre

Ceruix ccruicem modiccfifiat in loco non dedecet,quemadmodum necadhutncz fos demittcren'n alterum humerum deffeótere,ineptu eft,licet hocquidam pietatis indicium eftcuolunt.lneptius etiam nunc in dextra, nunc in leuM BMchrf Partem diftorquere.Brachioru profatio non improbatur,cjaöties id excgic fentcntia.Etnotantur qui (èmper manu habent fub pallio,qaódnunqaatB incalefcant dicendo.Quofdam uidiqui ftibindc brachiu utrunc^, qnatonr poflcntjin leuu ac dextrum extenderent,uel proqcerent ucrius,manibuscx plicatis,mox eodê impctu adduólis, claru fonu complofione palmaru xde rent,uoceinterim clamoïa,ac totius corporis gefticülatione.Ingeftibuscor poris loquaciiîîmæ funt manus,quorum aliquot funt omniu gendumcom munes.VclutyJextra mota filentiu pofcimus.Item quum de nobis loqncfl'^ tcs,manumpc(ftoriadmouemus,quum dcalris,adeosde qoibusüerbafaz cimus. Velut in Euangelio dominus de difcipulis dióhurus: Ht funtffàtres mei ôi mater amp;nbsp;foror,manum in eos cxtendit:ói indice pronomina nice uti mur,hic,ifte,illc.Manu allicimus,manu auerfamur aut depellimos. Digito ori appreflo iîicntiû indicimus.Cdmuncforfttan amp;nbsp;illud,qgt; in pœnitêtiçiî' gnu manu pecftus tundimus,in admiratione percutimus femurJudicu xv legimusq? Philiftæi ftupentcSjfuram impofucrint femori. Vêtus cft,5»bo^ die quidam manu oiculandoadorant.Sunt rurfusolim ufîrati geftas,nuc ignoti.Quis enim nunc agnofcit geftu, quê Fabius teftatur fuifleætate fua maxime comunem omniu,quö médius digitus in polliccm contrahitur/* plicitis rcliquis trib.quê ait cóuenire exordrjs, fi Icui motu modice in uttac^ parte feratur, fimul capiteatq; humeris feniïm in id quo manus fertur obz lècundantibus. Eundé conuenirc ad fidê narrationis,fi motus fitpaulopflt;^ dudionidem acer atq^ inftans,in exprobrando atep arguendo decer,iJ Ion gius ac liberius exeratur. Sit unum hoe exempli caufa pofiru ; nam Fabius innumeros manuum ac digitorum geftus immodica penèdiligentiaprofe quitur,quos hic comemorare nihil refcrt.Cóftat olim fuiftê uulgatiflïmun» pollice preflb fauoré indicate, quos teftes ac memores eftcuolebât,eorutn aurem contingere,quibus fupplicabant genara ac genua cótingere, quuin nifï»

de R À Tl O NE CONC^ LK. III

fiihilhorum hune fit ab homi'num ufii remotius.Sedquettiadmo(îum bçd txoleuetutjita quædâ rcccpta (unt, quæ ncfcicbac antiqm'tas, ueluti quum ’î’anu dextra in crucis figura contra faciem mota, miramur, abominamur; ^dah'osmota, bene precarour, äutualere iubemus. Partiri in digitoscaü/ ^anijquod folet Hortenfius, non fémper dedecebat, Nam adorare auc ingt;

i nbsp;nbsp;iJocare deum iunôlis ac fublatis manibus,arbitrer uetußi fuifle moris.Nec

1 temper cóueniet tndfeem in cœlum tollere,quoties cœlum nominatur, aut demitterc queries terra,dccebit tarnen aliquâdo, quum idpolcetaffedus, quidam didus eft manu fecifle folcecifmum, quod cœlum nomP nansdigito oftendit terram,terram nominans oftendit cœlum. Illud index torutn.leua perfricare faciem,quafi pudoréabftergeas, autreiùpinarc naz fts,aut emungere citra ncceffitatem,aut feabere caput. Qui geftus ob hoc ipfum üitio dantur,quod fint ociofi ac fupini,Si rem amp;nbsp;auditorem contemz ’’cntiSjCuiufmodieft Ipedare lacunar, au t (ùfpicere bafîlica:tcftudinê,aut ^atuâ aliquam, ÔChis fîmiliaquæ fingulorum fere funtpeculiaria, adeô ut ^'xquenquam reperiastamnaturaautartecompofîtum,quinaliquêceu deprehcndas,quo nonihil offendaris. Quod aute Fabius ait quoi/ ^^ttifubitonunc in tergum,nunc in latus profjcere brachia,ut tutum no fit P*'oximum aftare, ab co periculo nue Ecclefiaften libérât fuggeftu editius^ IHudad Ecclefiaften pertinet, quod præcipiunt ne manus ultra finu eriga« tur, autinfra cingulum deqeiantur. Ipfe tarnen uidi quendaqg utrancp ma/ t'utn longe fupra caputporrigentem inaltum fublatis oculis, quum deum tsftetn eoru quæ diccbat citaret, atlt;^ interim ueftis defluens nudabat braz diia.Quauquam nihil no dccet, quoties uehemés ac tempeftiuus affeduj poftulat. Manum dextram in altum porredam uibrarc in fignum læticix, militate cft. Corporis motus qui funt infra cingulum plerofcp fuggeftu oc tükat,quod genus eft immodica pedum diuaricatio, aut uenter cotradior ^utporredior.Quofdam prohiber, uelutambulationesautprocurfioncs« Nfcopus eft hic linea, quâ Caftius Scueruspopofeit aduerîùs eos qui caz lorcitïimodico in aliéna tribunalia procurrerêt. Prohibet ôC ferire fémur in indignatione aut dolore, quod primus apud Athenienfes Fecit Cleon refez tente Fabio.Idâ Romanis receptu no improbatur eruditis. Qui geftus uiz deturabHcbræisprofedus.Sic emHicrcmiascapite xxxi. Poftquam tonuertifti nic,egi pœnitentiam,amp; poftquâoftendifti mihi,percuflî femur ttienm.Dcccntius nunc pro femore uerberant fuggeftum. Nam percuterc fiontê erat olim rcccptû,tcfte Cicerone, licet improbet Fabius. Interdû lè nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

In latus dextrû aut finift rum uertit cocionator, quo comodius ab omnibus 3udiatur,^ omnes reddat attêtos.Verû id perpetuo facere dedecet.Nam quidam dum oratorios geftus affcdant,in metentium habitum fe compo EuntjSentirur etiam à populo uactllatto corporis, nunc dextro pedi, nunc

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;finiftro

26« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ecclesiastae sive

fim'flrô i'ftttitentis,quan c Iintrc,ut ait quida,concionarentur. Dedccctîteni (mmodica totius corporis ereólio aut incuruatio.Nec cnim neccfle cft,ut (Î fublimia Ioquirour,ipiî,ptinus fiamus fublimes, aut fi quid nartamus, quod corporc fit inflexo,ftatim ad cum habitum nos coroponamus. In utrcque tamcn peccant quidam,quu utrunq^ (it mimicum. Notatus eft miraus,qui quumrccitaretin carmine,magnum ilium Agamemnoncm,quantum po/ tuit corpus erexit in fummos pedum digitos. Cui prxeeptor qui aderat in thcatro rcclamauitjongum facisnon magnum.Is populo flagitâtCjUtipfe geftum accommodatiorem addcret,fecic Agamemnoncm cogitabudum, Quanquam hoc iccnicum,nelt;^ enim conuenit Ecdcfiaftæ,ut Ci que nar/ ret cogitabundum,ipfe fe fingat in habitum cogitabudi. At ipleuidi quire/ gi blandicntcs,adulantcr corpus inftetfterentn'n cpifcopos,quos uideriuole bant contemncrc,aliqoid dicentes,corpus attollercnt.Quédam audiuiqul quu narraret, quomodo dominus onuftus cruce incefîerit,in geftum onus graue baiulantis corpus incufuauit, pedum quoque ftrepitu quantum po' tuit imitans ambulantem. Idem me audiente, quum exaggerafletuerbis, quam horribilis fuiftet illc totiuspopuli ftrepitus,quum omnesunauoce clamarcnt,crucifige,crucifigc,iuftit uniuerfam concionem quantum poftet uociferarijcrucifigCjCrucifige.Cuidam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ridiculumquiddamac/

cidit. Ipfe grandi proceroque corpore diccbat è fuggefto minusprofundo, unde alfj folent dicere fcdentestcumcp uehemens uideri ftudcrct, eredo(^ in altum corpore,iadlarct brachia, fupehorc corporis parte, quoniamplus habebat ponderis dcprcfia,deuolutus in turbam uicinam, oftendif ea fœz minarum ac uirorum oculis,qu^ucrccondius teguntur. Incptaamp;indecora funt K il la,qu æ quidam afFetftant ad mouendos afFedtus.Dc uit^contem/ ptu deque mottalium faftu dióluri, duo mortuorum capita, épolyandrio fublata,fub uefte in fuggeftum dcferut,qua: poftquam incaluit oratio pro/ ferunt,magnoc{j fragorccollidunt, ut cxcufti dentes in populum difTdiant, uociferantes. Quid uobis uideminiC Hoc eftis miferf. Et hæc fanemouent afiedus fimpheibus, fed non quicquid quocuneç modo mouet affedum, ftatim decetEcclcfiaftcn. Tolcrabiliusquod quidam exaggeratis Chrifti dolonbus, quo maiorem excitaret commiferationem, fubito prompiitfi/ gnum crucifixi.Ecce,inquit,Chriflum indigne tradatum .Quaquamboc amp;buius generis alia non conucniunt graui Ecclefiaftæ. Alioqui proban/ dum ciTet, fi quis multa loquutus quam tetra belua fit diabolus, cuiusim/ perio femancipant pcccatores,fubito proferret hominemdiabolifpccic perfonatum,qualcs difeurrunt in ludis uulgaribus.Ridetur is qui pupilium CUIUS caufam agebat,fublatum in ulnas deportauit in tribunal, quo iudici/ busmoueretmifericordiam,uerumidemadmodum frigide,necfinepo/ puli rifureportauitpuerum fuum. Eft momenti non nihil in cuitu, de qua

bfe RATIONE CONCi LIEi III

illud in genere præcipi poteft, ut bono grauiT^ cocionatoré fiigiias ^f’Verum hoc decoru,pro loco,tempore, perfonis ac more nariat. Audio •^ütic quofdam in uefte lupi'na concionari apud populum,quo corrigant a/ I'oru fuperftidonem.Atquiiftuc non eft corn'gere uitium, fed mutare. Itali '^fcentius ueftiutur quàm Germani. NonnulH religionem profeiftî nolunt f^giueftcm ordi'nis fui,quaG nulla fit facratior,fed rjdem tegut irt CactiSdoi Quod fi diaconus recfte fumit ueftem facram,Euangeliu recitaturUS,quangt; ^omagisdecetidern facerdotero Euangelium enarraturu,prçlèrtim quuni ®Iitn Euangelq enarran'opars fuen't miftae. Nec enim Epifcopus alia ueftc ^ocebatpopulum, quam qua peragebat myften'a. Neq; ueró nouu eft ia funclionibus,un' lacris ueftibus.Fluxit is mos ab ipfo Mofc in Ecclc/ fi3m,8iab huius pn'mordrjs ad nos ufcç demanauit.Porro queadmodum ^’cftis modefta decens^ commendat concionantem,ita dedecct indecora ’^Eftisiaftatio,fubmiflio,fublatio,reuolutio, Vidi ipfe Romæ priminomi/ •^'sEcdefiaftenjqui fimul atq? partem orationis abibluiflet,utraq; manu in ^^’“gum reflexa,ueftem à poftica corporis parte in utruqjlatus reuoluebatj ^üogeftu quum nihil efte poftit feedius, tarnen arbitror hoc ilium infeien?

fcciife.Illud mirabar,neminem illi fuifle amicum, à quo admoneretur, Natn tnihi cum eo femel atcç iterum duntaxat fuit colloquium, nondu in/ terceflerat familiaritas.De pronunciatione dicendi fincm faciam,fi illud ad *fcero,ante omnia fpeëtandum quid quern dcceat. Quibufdam enim natu (uliare ■^apecaliarem addidit gratiam,ut dcceat quicquid agunt,qult;îd de bonis ui/ •^isprouerbio iaótatu cftiid necartetradipoteft,necuerbisenarrari.Inhis uitia decent ac deledlant,qua: in alijs eftent fœdiftima, quum contra

9“ Wdam arcana quædam addita fit infelicitas, ut uirtutes etiam dilplice/ ant,Oportet igitur Ecclefiaftenfibinotum c(ïe,necartem modo, ueruni ftiatntiatura fuam in confilium adhibcrc. Aberuditis probaturmora me/ Sioen's initio didlionis, quod ea res expeeftationem auditorfi cxcitat:fed in/ decorum eft quod in eo filentio quida ter inflant buccas. Dccct autem co/ gitantis habitus. nbsp;nbsp;nbsp;Redeonuncad illa,quæpaulirpcrdiftuli,acpauciso/

ftendam quibus rationibus fit, ut oratio fit uehemens,iucunda Si copiola. Aduehementiam fimulôicopiam faciuntlocicommunes.Locoscommu/ nes hic appelle fententias frequenter incidêtcs, quæ fi per amplificarionem Locicotnmugt; adhibeantur, fiue in laudem, fiue in uituperium, adiuuant ad perfuaden/ »««‘»»pl'P dum id quod deftinauimus. Frequentius tarnen incidunt in genere demon fttatiuoi Vcluti fi quern principcm laudes ob clemcntiam, per locum com/ niunem amplificabicur,quàm eximia uirtus fit dementia, quàm deteftan/ da Gt crudelitas.Rurfus fi quern cpifeopum laudes ob pudicitiam, exaggc/ randum erit,quanta uirtus fit pudicitiajquantumCp bonorum pariat in ho/ mine.Item fi fuadeas quempiam accerfendum ad epifeopi munus, quod

eaftus

î64 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ecclesiastae sive

caftus fit,quolt;Jpccuniarum contemptor, quod ad doccndum propcnfuJ^ amplifîcandutn cn't quanta ui'rtus fit caftitas,quantam infamiam faccrdott concilietimpudicitia,quantam corruptclam fccutn adfcrat amor pccumïc». tum quàm fublime munus fit,qôàm deo gratum,.adpietatêcrudircpopu/ lum.Sr qucm àuindida detcrrcàs,locus communis erit nemincmiædi mfi â fcipfo.Similiter in obiurgando Si confoIando.Si que obiurgcs,quod ob/ treólationibusindulgcat ^exaggerandum erit, quantum crimen fit linguæ uiruîêtia.proximi famam Iædere,quod cft homicidi] genus.Si quem ægro tum confoleris.amplifîcandum erit,quam hæcuita fît brcuis,incerta,malis innumeris obnoxia,brcuirer,quâm non fît uita,fî ad illam uitam, adquam mors tranfmittit pios,confcratur:amplifîcandum quanta fît fides, quæfo' la præfîat,ut nec mortem,nec inferorum rcgnu timeamus.Atq; hiloc/pri^ mum ab omnibus uirtutû uitiotum(^generibusac partibusducipoteruu Partesappello fpecies, in quasuirtutisgenusdiducitur► Vt iuftitiagenus cft,cui fubfunt uariæ partes. Nonunquam genus gencri,aut Ijsecies Ipeciei adminicuIatur.Phoris exemplum erit, ad fufcipienda pro rcpublica di/cfp mina,frequenter opus eft prudentia,quæ docet,quid uerè tiraendiin’)‘ï‘^‘4 non: Kad conftanter tuendam iuftitiam aduerfus potentes, frequenter pus eft fortitudine.Pofterioris hoc.Pudicitiam alit uitæ frugaliws,corrum/ pit Iuxus:igitur ad caftitatem adhortanti profuerit amplifie arc laudcm fru galitatis,amp;odium luxus.Illud perpetuum eft,quod contraria contrarijs ad motis illuftraStur.Deinde à fentcntrjs hinc deriuatis, amp;nbsp;hucadiuuantibus.. Quodgenus funt,nemolæditur nifîàfeipfo: Etgrauiuslæditurquiiniu/ riam facit,quâm qui patitur. Et fortior eft qui negligit illatam inioriam,q? qui infert.Et lucrum facit no mediocre,quiperpeti mauultiaduram,quàm lite aut bcllo perfequi. Lucrum fraude partum,damnum eft, non lucrum. Nulla lpeciofîorui(ftoria,quàmfîquisimperetaffe{ftibus.Iramuincere/pc ciofius eft quâmurbem capere. Nullum certius excelfa: mentis argumcn/ tum,quâm iniuriamnegligere.Qui malum malo peniat,odio mali fitipfe malus,0«r odio dignus.Qui contemnit hoftem,uir fortis Si lapiens cd, Qui pro iniuria reponit beneficium,uir Euangclicus cft. Quifquis uindida me/ ditatur,homicidio proximus eft. Nullo ofticio citius fledlit* deus ad igno/ Icendum nobis commiffa noftra,quam fî in gratiam illius ignofcamus pro ximo.Iniuriaru reciprocatio finem nelcit.Simultas optime finiturpatiéda. Ira furor eft,hoc tantum differens,quod breuior cft.Stultum eft,ab equo cófpcrfum,auc calce percuftum ferre,ab homine ftulto Si improbo nil pofi fe pad. Ebrio nemo fidit, at quum iræ tcmulcnria multo periculofior fit uini,ftulte facit,qui fibi irato quicquam crcdit.Ebrio conuenit fomnus, iræ quies amp;nbsp;mora.Quod ira fuadct,moxabit in pcenitudinem,quod ratio fua/ det femperplacet.Bcneficiorum oportet immortalem efte memoriam,in/

iuriarura

DE R/T IONE CO NC, LIB. Ill

‘^’■larumbreuiflîmam.Hæc ali'a^ quæinnumera uelexautoribus pEti,ueI ad caufam excogitari poflunt, conueni'unthortanti ad pœnicentiamj

^aüi'ndiVtadeterrenti.ItctnjDei eft iuuaremortalem, Beneficium dando 3^cepit,qui digno dedit.Bis dat^qui cito ÔC alacriter dat.Liberalitatis cft in/ ôJperdere beneficium. Qui dat male ufuro, non dat beneficium

‘'^anoxam.Nihil tutius deponitur,quâm quodcofertur in bonos uiros. Sc fere ne dubites.Qui dat ut plus recipiat,non eft beneficus, fed negociator. *^ihiltam périt quâm quod confertur in ingratum,at qui in proximûamo ^^Chrifti liberaliseft, non fraudatur gratia. Qui miferetur pauperis, deo *lt;ïnérat,Nemo fib i natus eft Jndignus eft qui habeat, qui quod habet fib £ unihaber.Hæc omnia iuuabuntbortahtem ad beneficentiam. Tertiuge/ fumitur â comrouni uita,hoc eft,allhisquæuulgo dicuntur,

3ut acciduntjpr^ièrtim infignia. Nam quæda ôi. dicuntur K accidunt, öt nduetcas male uelle priuignis,matrum indulgentia corrumpi liberos,fer üos hens cUm obmurmiirare. Et cuiq^ tot hoftes efle, quot habet fcruos, Eximprobis nafci improbos,ex malo coruo malum ouum. Male partum Me difperire. Quæ fubito grandefcunt, non efle durabilia. Sat cito,fi fatj Mc.Magiftratus arguit uirum. Quædam dicuntur Ut fiant, aut uitentur. Ne quid nitnis.Sponfori præfto eft noxa.Nofce tcipfum. Præcipuum fe/ ^’ecftutis folatium cft,bene uixifle in iuucntute. Optimu fenecftuti uiaticum fniditio.Fruftra fapit,qui fîbi non fàpit. Obfcurus éft qui nihil habet nobi/ *

' Jitstisprçterimagines.TurpitcrpaupereftjquinihilhabetuiTtutis.Plusui

dentociili quâm oculus ô^c.Infigniter SCpaucis accidentiumfinthçc exem Cafutfnß/ pb.Infjgnis lonocuitas,uiuida uiridis^ fenedtus, fenilis iuuenta, admiran/ “âfoecunditas.Rara félicitas,infigne corporis robur, infignis memoria aut obliüio.Rara facundia, infignis opulentia aut paupertas. Varia ôi infignis *^trgt;nfcçfôrtunæexperientia,fubitafortunæcommutatio.Formæpræftan tia,dcfortnitas infignis.Egregius animus in deformi corpore, Deformis az niniusin fpeciofo cotpore.Infignis polygamia,ihfignis TffûÂvyÂta'Hi'a. Ma gnæ proiperitatisjtriftis exitus, Vitâplus aloes habere quâm mellis.Mors fubita,mors fpontanea,mors præmatura.Nihil eft horum quod no ad ue/ hementiam copiam orationis poflît accommodari. V eluti fi quis confoz Ictur fenem aut ægrôtum,ad huius üitæ contemptum, ex loco de præma/ tutaaut fubita morte arripiet,quot infantes percunt inter latcbras uteri ma terni,quot in ipfo exortu,quot in cunisCTum quot adulti fubita morte per euntjSi quâm paucis contingit ad fenedæ limen peruenire. Ex infigni lonz geuitate fumet, lam ut contingat longeuitas, quanta contigit Matufalem, quid habet hæc uita, quur quifquam optet earn efle longam, quum multi fuerint qui tædio malorum mortem afciuerint. Aut quid eft ætas centum ätinotutn ad a:ternitatem,nifî pundlum temporis. Hoc exempli caula po/

s fituni

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ËCCLËSIAST/È SIVÊ

fitum efto, ad cuius imitationem kd:or de cæten's facile iudicabit .Höiuf modi fententiæ j per amplificationem tradlatæ adiuuant id quod agimus, amp;nbsp;orationem acceflîone non inani locupletant. Quibus autem ratio' nibus conftet amplifîcatio, â uetuftis rhetoribus abunde explanatum cft» nec ea res noftram dcHdcrat opera,nifi ut forte quçdam craflîore,ut aiunti Minerua declaremus. Non minima pars eloqucntiæ iîta eft in augendo ae diminuendo,præfertim Ecclcfiaftæjcui fere dicendum eft apud impcritam amp;nbsp;ofcitantem multitudinem.Hoc tantum intereft,quod foréiis orator am' plifîcando conatur efficere, ut res maior appareat qu âm eft: eleuando, ut minor quàm eft. Vtrunqj præftigrj Si impofturæ genus eft.Ecclefiaftæ fa' tis eft emcere,ut res tanta üideatur quanta eft,maior aut minor,quàm mab tisuidetur. Nam uulgi de rebus ferè præpofterum eft indicium, peiïîw^ pro optimis eligic,leuifttma bona pro raaximis ampledtens, rurfus fumtna uera^ bona pro minimis negligens.Quis enim eft, qui no pluris faciat bo na corporis quàm animi,temporari3,quàm æternaCTum odium, dolor SC ira facit, ut aliéna mala nobis grauiorauideanturquàm reuera funt. Con/ trâ amor fepc facit,ut quæ mala funt nobis bona uideantur, Si c^axbona funt, maiora uideantur quàm re uera funt * Id magis accidit in nobis tpßs. Quotum enim quemque reperias, qui fibi non fit adulator,uitia iba exïc' nuans,uirtu tes plus æquo attollensC Omnis autem amplificatioacdiminu

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tio petitur,auc ex rebus,aut ex uerbis. Ex rebus petuntur aflrcftus; ex aer/

Yocabult mn bis modi, quos nunc proponemus. Prima augendi aut cxtcnuandira hhow ampw tiQ confiftit in comutando reiuocabulo, quod atrocius addimus inaugeti' fieando cjo,mitius in diminuendo. Prion's exemplum eric, fi occifum dicamos qot cæfus fit:fi pro improbo appellemus latrone, fi pro impudica merctricem, fi pro furc facrilegum.Silplendidius uiuentem uocemosebrium,fiitatum furentcm.Si iocis aftuetum fcurram,fiuiolentum carnificero, fiobtredato rem ucneficum,fi fceleftum fcelus ôfc.Nam uulgatiftimum eft, ut qui mole ftior eft, occidcre aut enecare dicatur, qui dido filentium impofuit,iugu/ Iafle,qui difcruciauit exanimafle dicatur. Præterea quum ddicatiusuiueti' tes, femiuiros, cuiratos SC effœminatos dicimus. Huius generis eft, quod Saul lonathæ matrem pro adultéra appellat,mulicrem ultró uirum rapieö tem,fignifîcans eum non efte legitimum filium,fed fuppofititium.Poftcrio ris exemplum erit,fi qui pulfauit attigifle dicatur,qui uulnerauit læGHè,qut ægrotat fibi diiplicere.In fumma,quo ries uitium uicinæ uirtutis noroioe elc uamus. Veluti quum crudelem appellamus paulo feueriorem, imprudeu' tem fimpliciorem,adulatorem comcm ô£aftabilem,Corruptamlicentiaci uitatem libera/n appellamus. Hæc Ipcciesaftinitatem habet cum loco qui eft à fine.Comutatur enira rei uocabulum,nec id tarnen fallb:uelutifi quis omne bellum quod Chriftiani gerunt cum Chriftianis,appellet bellum cb

DE RATIONE CONC. tIB, III nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X67

uilc,quód omnes inter fé fratres fînt amp;:ciues.Aut fi quis omne ftupruquod Chn'ftianùscum'Chriftiana committitjuocet inceftum, quod omnes fint dicati Chrifto.Aut fi quis omnem quæftum non expertem Fraudis appel/ I« furtum,aut peculatum,aut facrilegium. Item,fi quis quemuis erroré hæ feticum appellet blafphemiam, quod aduerfetur Chrifto, qui eft fumraa ôeritas,aut fi quis cum Paulo,aüariciàm uocet idololatriam» Atlt;ç hoc fît ue

, henaentius,acriüs^ ferit animos; fi per corredtionem ampliora uerba cum bisproquibusponuntur,conferantur.Excmplo eftillud Ciceronisin Ver tetïi.Nonenimfurem,fedraptorem, nonadulterum, fedexpugnatorcm ccnreSioin pudidtix,non facrilegum,fed hoftem facrorû rclig{onum^,nonficarfum, ^èdcrudeliffïmum carnificem çiuium fociorum^ in ueftrum iudicium ad/ duxitnus.Huic generi affînia funt iïja, fi quis teftimonq pondus amplifîca/ feuoletiSjitaadaugeat.Nonhæcüerbafunthominum fabulis iatftata, fed literisprodita,ncc quibusiibet literis, fed totius orbis cofenfu comprobatis,

func cuiufuis hominis, (èd Ecclefîaftici dodtoris, neccuiufuis theologi, fed Apoftoli,nec cuïuslibet Apoftoli,(èd oraniû excellentiftïmi Pauli, imô lion Pauli, fed fpiritus fantftî ore Pauli nobis loquentis. Item fi quis obtre/ clatiônis crimen exaggeret hune in modum ♦ Non fpoliafti illûm pecunia, fedfama,quae chariot eft uniuerfis opibus,nec hoftem traduxifti, (èd Fr a/ èC amicum,bcne de te meritum,immo non traduxifti,(èd occidifti.Fa

•îia enim uita eft hominis. Nec occidifti gladio,fed linguæ geneno, ut iam • beneficium fît,no fîmplex homicidium.Nec unum hominem occidifti, fed b®nes,in quibus linguæ tuæ ueneno fraternam extinxifti charitatem. Por fîtemo nô hominem occidifti,fed ipfum Chriftum in membris fuis, quod quidein in te éft,occidifti.Ab hac fpecie no abhorrer hyperbole,quæ plus ^*citquàm res habet. Nec hoc ftatim mendacium eft, quum facri dodo/ Uyperioîei» les loties in libris canonicis indicêt hyperbolen. Nullus enim hic decipitur, fed omnes intelligunt exaggerandæ minuédæue tei caufa didum quod fî/ detn excedat: ut fi quis de rabula clamofp dicat : hic fua loquacitate poftes amp;matmora poftèt rumperèjauditor nihil aliud intelligit, nifî loquacitatem infîgniter immodicam. Aut fi quis de hominepræter modum fibi placente dicat:hic fibi uidetur ccelum digito attingere,auditor nihil aliud animo con tipit,quâm uix cnarrabilem hominis arrogantiam. Itidem quum pfalmus dicitjfludus afeendifle ufî^ ad cœlos,ac defeendifle ufq; ad abyffum, hoc eft,inferos,nihil aliud intelligimus immanem tempeftatem. Item quum Paulus Philippenfibus fcribit,fe omnia habuifte pro ftercoribus, ut Chri/ ftutn lucrifaceret, nihil aliud accipimus fignificatum, quàm extremum re/ tum huroanarum contemptum. Sed de hoc in fequentibus plura dicen/

J. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i.r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;incretnefituttt

Qioccurret opportunitas. Eft alia augendi fpecies per incrementum, ampUficM quum exaggeratis inferioribus per gradum unû aut plures peruenitur ad do

S 3 fummum

fummum. Vehementer enim iaceeCcit extremum, G inferîora qöotj aisfetf' tur egregte magna. Præfto eft euidens exemplum è Cicerone in Verrem^ Facinus eft uincirc ciuem Romanum,fcelus uerberare, paricidium ftccare. Quid dicam in crucemtollereCDuobusgradibus auxitparicidium,qu® quum nullum atrocius uerbum poftet inueniri,extremuro gradumaudito/ ineremètimo riscogitationi reliquit. Eft alter incrementi modus, quum fummoaliqnid äuf [ecundus additur præftantius. Velut apud VcrgiIium:Quo pulcbrior alter non fait» excepto Laurétis corpore Turni.Summum erac,Quo pulcbrior alter non fuit. Vitra fummum eft t excepto Laurentis corpore Turni. Simile fuerit» Saluftius omnium facile cloquentiftimus,unum cxcipio Ciceronem .Dioi* modes Græcorum omnium longe fortiftimus, Acbillem fempcr exfipiok Inter uniuerfos homines nihil loanne Baptifta fanä:ius,Chriftum femper tnennetimo excipio.Tertius modus eft,quum non per gradus itur ad id quod eft plul' dw tertiui quam raaximum,fed ad id tantum, quo nihil maius dici poffit. Velut tnermitimo ttem tuam occidifti. Quid dicam ampliusCmatrcm tuam occidifti. Qu^r/ dits nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tus incrementi modus eft, quum citra diftindtionem in orationis contexia

Äcurlu femperaliquid priore maius additur, amp;nbsp;ad fijmmum pcfticniw*» non nixu,lcd impetu.Velut Cicero in Antonq uomitum.In ccetuucropo puli Romani negocium publicum gerens, magifter equitum.

bentaugmentum. Per fefœdum erat etiam non incœtu uomcrcjlfl^®^*^ • etiam non poguli, etiam non Romani,etiam G nullum negotium ageret, etiam G non publicum, etiam G non id faceret magifter equitum. Ad hanc formam baud quaquam difficile fuerit Gmilia Gngere, uelut ilia. Non pu^ duit ilium aleam ludcre,cum Icurris in popina publica, facerdotem, paftolt; rem,chcologum,monachum. Non puduit inGgniter mentiri, in facra coo/ Compdrdf/o cione, frequentiftimo auditorio, fenem, Euangelf) præconem, Tbeologi« in amplifier profeftbrem, candido palliouencrabilcm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft aliud ampliGcandige/

nus,quod conftat comp‘arationc,SC petit augmentum ab inferionbus,quç G magna funt omnium opinione,maximu appareat neccftèeft, quodaoi/ pliGcatum uolumus.Id pleruncç Ht per Gdlionem, de qua fuperius dido® eft.Interdum uno gradu,interdum pluribus.Nec refert,quod Gdionew ôi Cgt;f ÿfrffw îo/ comparationem inter locos argumentorum comemorauimus. Nihilcoto *** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pfdcm locis peti ampliGcationem aut ornatum, ex quibuspetitur

probatio.Neqp nouum eft rcs eafdem ad diuerfos ufus accommodaii Vc/ lut ex omnibus circunftantiis tu reitum perfonæ ducuntur argumentajftd ex fjfdcm petuntur afïcdtuSjGuc exaggerationes, quod manifeftumcft in genere demonftratiuo, Velut quum in iuuene laudamus pudicitiam,non hoc agimus, ut perfuadeamus cum fuifte pudicum, fed ut ea uirtusmaior appareat in florentc ætate.In eundem ufum adhibétur interdum amp;nbsp;genus, amp;nbsp;lpecies,amp; differentia,amp; proprium,K Gmilia,ÔC exempla,SCcaur«,amp; défi/ nitio

DERATIONECONC. LIBER III

m'tio amp;nbsp;cocnta, 3C confequentia 8i rcpugnantia, Si contraria. Quod gez ßus eft illuJ apud Eiaiam:Cognouit bos poßeflore ilium,Si afînuspræz ^fpedomini iùi.Ifrael aucem me non cognouit.Bouis Si aiîni exemplum •’oninhoc adhibetur,ut probet Hebræos né agnoicere deum iùum, ied utamplifîcetur illius gentis impietasacftoliditas. Adprobationem hoc ■pfumaccommodaripoterar,hocmodo: fi bos Si afinus agnofeunt doz ®inosfuos,â quibus aluntur rjslt;^ inièruiunt : quanto magis conuenit, ut homo agnofeat deum conditorem Si altorem fuum,ci(^ corpore pariter

anitno infcruiat.Contrâ,PauIus quum ait: Nemo militans implicaz tut tècularibus negotqSjà fimili probat,non Jeeere ut qui militant Éuanz gdiocogantur eiïc foliciti de uiôtu. Ad amplifîcandum accommodaflet, lîlîcpropofuiflet.Qui militant hominiducijnon funt foliciti de uiôlujfcd abimperatore expédiantes alimoniam tantû hoc ftudcnt,utilli fidelem ^tftrenuam naucntopcram,Quantoturpius cfl quofdam, qui Chrifto Uîüitiam profeflî funt in Euangelio,de tali imperatore diffidere, Si conge tendisopibusincumbere.Simileeftillud quodex M.TulliorefertFaz hiusdeuomitu Antonq.Sihoc tïbi inter cœnam S^ in immanibus illis po tulistuis accidiiTetjquis non turpe duceret f In cœtu ucro populi Romaz uiamp;c.Hicâ minore captâtaeftamplificatio. Quemadmodumôiin illo quod dixit in Catilinam.Serui me Hercule mei, fi me ifto padlo metuez tentjUÉtemctuuntomnesciucstui, domum meam mihircli(jqucndâpu • tarem.Et hoc à minore dudlum eft.Pauci ferui comparantur uniuerfis ci uibusjôi liberis non libcri,ôi herus Catilinæ,qui ciuium iuorum non erat t^ominuSjôi domus comparator ciuitati.Hadlenusuno tantum gradu in cteuitoratiOjPlurium illud erit exéplum. Si quis homo gratis tibi donaz tet in fingulos annos reditus mille drachmarum, non hune ex animo diz ligeres,ac pro uirili tua gratia referre (luderes CSi quis hofpes te fuo ære tedemiffet è mifera feruitute barbarorû, aut è tetro carcere libéra fîet, an non eum uirum adamares,ac per omnem uicam coleres Z Si quis in præz Iio,aut in naufragio periturum fua uirtute (èrualfct, an non cû hominem numinis loco coleres,profelTus nullam unquam parem illi gratiam abs te teferri poireC Quæ igitur ingratitudo e(l,Chri(lum deum amp;nbsp;hominem, qui tecondiditnobiliflîmam fecundum angelos creaturam,cuitotum de bes quicquid habcs,qui tibi præter corporis alimoniam gratis donauit iu ftitiam,gratis impartit lui fpiritus dona, qui pro te cum fatana depugnaz üit,qui te captum non ære, fed fuo fanguine redemit, qui fuper hæc omz nia ad cœleftis regni confortium inuitat, fie ncgligere,auerfari, fie quotiz diccriminibus olîendere, ac pro tanta bencuolentia tantam cotumeliam fcponercCHic pluribus gradibus incrcuit oratio à minoribus, interdum comparatio ®(paria comparantur,fed tum uerbis efficiendum eft,ut quod exaggeraz parium ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 j mus

*7° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EC CLESI AS T AE S I VE

mus maius effc uideatur, quâm prima fronte apparet. Paria o{dentur,ß quot;nbsp;mulier accepta pecunia procurauit abortum, amp;nbsp;aliû dediflTe pharmacura quod cieret abortum. Atqui hoc pofterius Cicero facit atrocius hoc mo/ do. Quanto eft Opianicus in cadem iniuria maiore fupplicio dignus.Si/ quidem ilia cum fuo corpori uim attuliftètjfèipfam excruciauit. Hic idem illûd fècit per alieni corporis uim,atlt;pcruciatum.Pariauidebantur,quod fecit mulier,amp; qd* fecit Opianicos,nin Cicero uerbis efFeciftctinçqoalia, Sx inferiori/ ïf^æ^^^litas aut fumitur cx omnibdocis ac circunftâtfjs. Hic frequcterin tuffuprwra cidetjUt qui dicit abutat'’opinione uulgi. Quis ein no exiftimat turpc faci nus,fuito tollere pecuniaalienâfAut quis ta patres eft,ut ferat furis con/ uitium'TSed obtrcôlatio aut non habetur pro crimine,aut pro culpa leui habctur.EcclcGaftesigitur hic abutctur opinione populari, amp;nbsp;ordiné in/ ucrtcns declarabit longe fceleratius efle, obtredare famæ alicnæ, quàffl alienam pecunia furto tollere. Id cffîcict uarrjs circunftantrjs Si

ÂtnpVpcatio tis.Primum â loco definitionisoftendet, Si obtredationem eflefurtum» *bfiî cr cir gi obtredatorem efl'e furemautprædonem.Vterq^tollitalienum.MoX œ/ antijs g^j^jgt^obtredationem quouis furti generc dcteriorcm efle. Primum hoc argumcnto,quod bona fama mukis partibus melior fit pecunia.Pcinde quod pecuniæ damnum facilè rccuperabile eft, famæ damnum non ita. Quin »pß furi in manu eft quod eripuit reddere, At obtredatoriin ma/

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nu non eft^amam quam eripuit reftitucre.Ad hæc qui furatur uefteaut

pecuniam, unum tantû hominem lædinat obtrcdatoromnium animos inficit,ad quos dimanat malus rumor ab ipfo iparfus. Item aduerfus fu/ rem cautio eft,aduerlus obtredatorem nulla eft.Ea porrô facinoralegi/ bus puniuntur atrocius,quæ clam peraguntur ac dolo. Veluti ueneno oc cidifte grauius cft,quâm ferro:amp; per infldias occidifle grauius eft, quâm apcrta ui. Ab inftrumento flue modo fumctur augmentum. Fur manu peragit fcclus,obtrcdacor lingua telo mulicbri, Prætcrea omnium cofen fu turpe facinus eft ueneficium, fed qui prauis confilijsinfîciunt animes principum,turpius uenefici funt:quippe qui idem faciut, quod fokntqui fontem undehauriuntomnes,uenenocorrumpunt.Iam grauiuseft^nv mum inficcre,quàm corpus.Vulgareeft,ncchabeturpro lcelerc,utnatti/ feda pro lynccris uédere, quum in uno fado multa fint atrocia crimina. Furtum : nihil enim référé manu an dolo tollas alienam pecuniam,nifî quod turpius cft,fidentcm fallcre. Vencficium: fîquidem eiufmodimhs plurimos homines in graues morbos coni]ciunt,ualetudinarios autemSC fenes ctiam in mortem : unde Si homicidium eft longe crudeliflîmum, uel quia multorum,uel quia fæpc to Hic cos,quibus debetur honor Si pie/ tas. Nonnunquam hæc comparatio fit,inter ea quæ prorfus eadé uiden/ tur. Veluti coitus foluticum foluta,qucmadmodum loquuntutlurecon/

D E R A TIO M E C O N C. L IB» lïi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27I

appdlatur. Verum circunftantiæ faci'unt,ut huius ftuprum gfaiiius akerius inceftu : fî unus per occafioné lapfùs eft m impudicam, älter blandkijs, muneribus, ui'no, denique per lenas infîdiatus eft (implicit btipucJicæuirginis.Siquidem hocedam uenefîcqgenuscft. Adhancam? in plifîcandi fpcciem pcrtinet, quum contraria inter fe componuntur i quo fit ^tutrunr^ maiusappareatjaut cuidcntius:ucluti fi purpuram infignem ad *î’oueas purpuræ deterioris tin(fturæ,ôc ilia uidcbitur ardentior, Si hæc lan guidioh aut fi puellæ infigniter formofæ adiungas deformem, Si ilia uide/ ^l^'ttFormofior,ôi hæc deformior, Ita fi Ecclefiaftes cupiens attollere fru/ ßäliUtcm,cx aduerfo fubqciat oculis, quâm fœda res fit luxus amp;nbsp;tcmulenz ^moxuitf) deformitasexaggerata,uirtutisdccus augebit. Item fi adhor? Jânsadplacabilitatemjamplifîcaritiracundiæactruculentiæuitium. Adli/ • ' ^walitatcm inuitans oftendet quâm deforme uitium fit auaritia. Ad ftuz ’^iâlitcrarumextimulans, è regionedemonftrabit, quâm miferumfîtaniz

hotnojimmo quâm homo non fit homo, Si uita non fit uita abfq; litez Similiter ad pacem cxhortans, oftendet quâm fœda, quâm miièra, fcclerata rcs fit bellum, Idem fit in confcrcndis fimilibus, cxemplis âcperfonis,qua:uirtute quapiam,aut huic contrario uitio nobiles funt. Ve btitîjago conftantiæ eft in fole,palma, quadrato lapide : inconftantiæ, in ‘“fi3)arundine,ôlt;Euripo mari.Rurfus in ciconfjs eft exemplum pietatiserz §âparcntes,In uiperis exemplum impietatis.In gallinis cxetnplum folicitæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

^âucationis,quo ufus eft Si dominus in Euangelion'n aquilis diuerfum,qux ouaprotrudunt ènido,fi plurafunt tribus,id^ tædio nutricationis.Itidem jô lacob exemplum eft manfueti Si patientis ingenfj,in Efau ferocis ac uioz knti.Ad comparationem mihi quidem pertinere uidctur. Si illud quod fub cSpardtionît ijciam.Paulo ante oftendi quædam increfcere, quum quæ paria uidcntur, autetiaminferiora,demonftranturefte maiora.Cuidiuerfumeft,quûquç omnium opinione grauia funt,amp; â nobis exaggerata, rurfus extenuantur, tollatacumco quod augemus. Adhuius ici intelledlum nullum cxemz plum accommodatius confingi poteft, quâm quod adfcrtur è Cicerone in Verrem. Leuia funt hæc in hoc reo, metum uirgarura naüarchus nobilifz (îmæciuitatis pretio redemit, humanum eftralius ne feriretur, pecunia dez âitjufitatum cft.Atrox quoddam Si immane facinus expédiât auditor, ad ^uod collata quæ per fe funt crudeliftima, humana dicuntur Si ufitata. De perfonis hocerit exemplum. Omniû iudicio laudatiftîmus imperator fuit Traianus, laudatîor Antoninus philofophus, quorum uirtutes non funt wtennandæfNam id eft inuidum laudandi genus,quæ clara funt obfcura re,ut clarius appareat quod admoueris, quod folent pidlores) fed attollenz dæpotius,tum eum quem ornâdum fufeepifti faccrc illis fuperiorem. Doz mitius Nero omniu côfenfu princeps (celeratiflîmus fuit. At plufquam feez

S 4 leratilTimus

irji nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESIASTAE SI VE

leiatiïïïcnus m'debitur, cui collatum Neronem dicas bonum principe poflc . uidçri.Eadctn ratio ualet in amplificandis uirtutibus ac uitrjs, Velut fiquis ad pietatcm adhortctur,pofl:eaquam extulit cxtera commodajquæ

' tem comicantur,tranquillitatem mentis Gbi bene coniciæ,libertaté fpinïus, habere paccm cum deo,communioné cum omnibus fanóï:is,pro feruo dia bolijfaÄum eflefilium dei.folatium (piritus, quod propheta negatabho/ minepoflcconcipi,(übrjciat:Quidhis maiuSjquidhonorificentiusCquidfe h'cius cogitari optari uepoteftCEt tarnen hæcleuia uideripoflunt, fi confe/ rantur ad illam beatam i'mmortalis uitæ hærcditatem, quæ certó manet o/ mnesqui hicpietatera coIunt.Eadem rationcpotcrit augcri impietas,itnà Rätiocinatia quicquid eft fugiendum aut cxpetcndum. nbsp;nbsp;nbsp;Eft rurfus alia amplific^ndi

in dtnplifican ratio,quam Fabius appellat ratiocinationem,quum ex his quæ fequuntur, ac anteccdunt,aut coniundla funt,colligit auditor, quantu fit hoc quod am plificatum uolumus.Ex antecedcntibus eft, quum Homerus in bcllum art mat Achillem, Hedlorem ac Marte, ex quo apparatu ratiocinamur qu^t” atrox fit futura pugna. Quod genus eft illud Maronisde uentisab Aeolo emiffisiAc uenti uelut agmine ß(fto,Qua data porta ruunt,ac terrtis turbiz ne perflant.Ex tarn uiolenta omnium ucntoru eruptionc colligin’t’® quatn fæua fit futura tempeftas in mari.Ex infequentibus eft, quod efi apod M. Tullium deuomitu AntonqcTuiftisfaucibusJftisIateribuSjifi^g’^diato/ * ria totius corporis firmitate. Videntur hæc ociofe dióla, quum fauces,late/ ra, amp;nbsp;gladiatoria corporis firmitas nihil faciant ad ebrietatem : fed nequaz quam ociofe funt addita.Siquide hinc ratiocinamur,quanto uino fc ingurz gitaueritin Hippiænuptqs Antonius, quod illatotius corporis firmitate non potueritconcoquere, fed ubi minime decuituomitucoadus fit reijcez re,id(^ poftridie.Nam recetem cibum autpotum erumpcre,n5ufcçadeô rarum eft.Ex coiundis uidctur illud Pylaronis de Polyphemo,Trunca maz num pinus regit. Hinc enim colligimus animo quâta fuerit totius corporis magnitudo,quummanuspro fcipionehaberetpinumarborcm.Quodß quern magis deledant exempla Ecclefiaftica,unum illud erit. Ad genushu martum â fatariæ tyrannide libcrandum,dcoép uindicandum, dei filius faz ólüshomo,crucis fupplicium pertulit. Hinc enim ratiocinamur quam horz réda reà fit peccatum,quâm mifera feruitus,mancipium efle fatanæ, quam metuenda ira dei,quanta deicharitaserga genus humanum,quodtarn ad mirabili ratione ftruare uoluerit. Veru hoc exemplum fi referaturad nos, eft ex antecedcntibus,fi ad cos qui præccfterunt aduentum feruatoris, erit ex confequentibus. Velut illud quum exaggeramus gehenæ ibpplicia nun quam habitura finem,auditor non imprudes animo colligit, tetra res fit pcccatum,quod deus natura clemétiftîmus tam acritcr punit. Ex cóiuntflis erit,quod Euangelica peccatrix inuocata irrupit in conuiuium fuperborum

Pharifxorum

DE RATIONE CONC. LIB* MI

ï^arifæorum,inis^ (j3edätibus,unxcrit pedes lefu, ac lâchiymîs rigatoSj ^apillis fuis exterferit.Hinc £Eftimamus,quanta fuerit illius pœnitentia,quç pudorem ac metum omne excunerit fœminæ.Ex infequentibusent,quod Exinfe^tien) ^auidtam doleter deneuitinteritum Abfalonis.Hincratiocinamurjquan ^afaerit illius erga fiiiutn pietas,quem impium, 8i patri exitium tnoliétem fie defiderauerit. Eft ratiocinationis ipccies, qua aliud ex alio augetur hoc pafto.Homerus attollit in immenfum uirtutem Heeftoris, ut maiorem fa/ ’:'atAchilIem,quifoIus ilium potueritoccidere.EtVergiliusamplificatuir/ ■ ïutem Turni,quo fiatilluftrior uirtus Aeneæuicftoris. Ethiftorici dum cxa ®ögeeant,quantus in rebus bellicis fuerit Arinibal, attollunt Scipionis gio/

ilium deuicit.Interdura augmentura petitur ex alrjs per ratiocina/ ^*onetn,hoc padtorueluti ß Baftum dicas uentris onus excipere auro, unde eolligitur quantafuerit in conuiuijscæterist^ rebus luxuries:aut fiquern di/ ^3sin foleis calcare gemas.Tale eft illud Ciceronis in luxu Antonfj, quutti ®*t)inhuius feruorum cellis ledtos ftratosconchyliatis periftromatis Cn. ^oinpeij.Hicprotinus auditor colligit, quàm prodigiofa fuerit Antonq lu ’curies in rebus cæteris,quum in cellis,K in cellis feruorum, non mettfe, fed ^eftiftrati cflTent periftromatis,non quibuslibet, fed conchy liatis,qs^ Cn. ^Oßipeq tanti principis,quern omnia eximia decebant. Singula faciunt ad ®'’§ô3entum,ôèquædiminuuntur,amp;quæaugcntur, lam fi recipimus re. (• ^fiJasamplificandi formas, quotics ab inftrumeto amp;nbsp;occafione amp;nbsp;perfona petitut augmentum,uereor ne eatur in infinitum.Ab inftrumeto,ut quum ex Aiacis clypeo, quem narrant feptem boum tergoribus fuiffe cotextum, ^ex hafta Achinis,quam nemo Græcorum ferre potuit, præter unum Pa teoclutnxolligimus quantarura uirium fuerit ipfe.Ex arcu,quem nemo pro cofum tendere potuit, colligitur robur Vlyflis.Sic in libris Regum,de(cribi turpondus loricæ Goliath Qi clypeus ærcus,6i podus ferri, quod additum erat haftæ,ex quibus animo concipimus quäti roboris fuerit uir ille, quem HeiecitDauid. Et rurfus Dauidis uidtoria fit illuftrior diminuendo, quod adolefcens fuerit,quod no afluetus geftandis arrois, quod modica ftatura, quod nulla re inftrueftus, nifi funda amp;nbsp;quintç la pillis. Ab occafione, ut jiMpUficdtia quu Socratis inuidlacontinentia colligitur,quod ta obuia uoluptate,quam aboccaßow‘ plericgatnbiebantjfleóli no potuerit.A perfona, ut quum nbsp;nbsp;infignis fuerit cr«tw/ror

nelenx forma,ex eo conncimus,quod Priamus apud Homerum appellat earnfiliam,negansillam fibicaufam tam funefti belli.Nec hoc dixit Paris, aut alius iuuenis, fed Priamus fcncx tot afflitftus cladib.tot liberis orbatus.

Sic â loco fumi poterit augmentu,uelu ti fi quis dicatur Athenis fuifle pro/ tgt;us,ôC in aula principis frugaliter uixifte. A tempore fi quis dicatur triginta annis in facris litcris feruenti ftudio uerfatus, quod de fe fcribit Hierony/ *cu5,unde conijeimus quanta fuerit illius in diuinis uoluminibus expe/ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riencia

f74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESIASTAE SIVE

fÏÊntia. Ab ætate', quod admirabilior eft in luuene pudicîtîa,quàm m fch6 A fexujpIauGbili'or eft in femina fortitudo,quam in uiro.A códitione,ad/ i mirabilior eft in feruo fidelitas erga dominum, quâm in amico erga ami/ cum,amp;: iaus ab inimico profeóta plus habet ponderis. A difficultate, geramusquam difficile Gt in carne angelorum more uiuere,quo fpcciofior appareat uirginitaSeA uarietate,quemadmodum M. Tullius hinc colligit, quanta res Gt eloquentia, quod quum in cæteris diftiplinis tarn multi exci/ tiGTent abfoluti,in hac tarn pauci excelluiftent. Breuiter ab omnibus circun ftantrjs peti poterit ampliGcatio,de quibus antea diótu eft : aut G quæ prx/ tcrea reperientur. Velut illuftrius eft præclarû facinus,quod quis folusper/ egit,aut primus,aut cum paucis,aut in quo præcipuas egit partes,aut quod idem crcbro cum laude geffi't. Turn enim eo magnu uidebitur, quod cion caGj,(ed uirtute prudential geftum eft.SpecioGusomninoeft,quodooo tarn fortunæ fauore, quam conGlio animii^ præièntia geritur. Laudatur Enos, quod primus inuocauerit nomen domini. Laudatur ChriftuSj'J^^od folus ab omni labe fuit immunis,Pra:dicatur Noe,quod cum paudsferua/ tus Gt.Prædicantur Lacedæmonij, quod trecenti inGnitam Xerxisniultitu dinemapud ThermopylasremoratiGnt. AugetPauligloriam,tï‘’°^^°' tiesgrauiftïmis caGbus afflicftus, nihil refrixerit in promouendo Euangc/ Iio.lam in cotr'arqs eadem eft ratio, Abominabilior eft Cain,quo^ primus

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;induxen'tiexqjnpIum^arricidri,quemadmodumnotaturLanit^cb,quod

■ primus uiolauit monogamiam. Et Paulus crimen cius, quipatris uxorem duxerat,hac nota exaggerat, quod folus tale flagitium perpetraflet, quale nec inter genres audiretur, quanquam hie amp;nbsp;à perfonæ qualitate eft.Grauius punituseft Ananias cu uxore Sapphira,quod èdifcipulorum numero aufus Gt mentiri fpiritui ihn(ffo,Nec ècircunftantfjs folum,uerum ctiam è locis,niG quod ipfæ circunftantiac loci funt. Velut Caro fenior,qua/ dragies fcribitur uocatus in ius,SC femper cudicum fententia abfolutus. Ab hoc euentu duo colligimus,amp; quam incorrupti fuerint Catonis mores, Ä Etnpldptin quanta: inuidiæ fuerit obnoxia illius feueritas. nbsp;nbsp;nbsp;Augmentu adder Si em/

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;phaGs,quod Gt uerbis GgniGcantibus,quæ plus tradunt cogitationi, quam

G res Gmplicibus uerbis exprimeretur. Qua quide in re regnat metapbora» , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;quç hinc coftabant fchemata,parabola,allegoria,abufus,imago.Quum

enim audimus,frendebat homo,plus animo concipimus, quam G dixi/fet indignabatur.Et quurn audimus:Hic nulli bono non oblatrat,plus intelligi mus quàm G diótum effet obtreótat.EmphaGseft in »Ho Vergiliano,dum Cæfarad altum Fulminât Euphrate. Plusenim animoconcipimusquam G dixifletbcllat. RurlusHieremias exprobrans Iuda:isadulteria,nonfinc cmphaG dixitrEmiflarij faeffi funt, unufquiGj ad uxorem proximi fui hin/ oiebat.Et Paulus quû ait,Quoru deus uéter eft, GgniGcâtius loquutuseft» quàm

DEkATIOMECONC. LIBER HT

dixiftèt, qui feruiunt fuo quæftui. Verum de his 62 iupra diximus ’’ûnihiljôipoft incidet dicédi locus,quâdoquidé hçc fehemata fere primas fenent in omni uirtute didtionis,Gue copiam ipedes, fiue euidentiam Hue pfobabiiitacemjfiue uehcmentiam,Gue fplcndorcm ÔL amplitudinem, Gue ^cunditatem ôi gratiam. Fabiusaddit (rujucc6^Di(rp.oi/, Gue congeriem, tarnen diftinguit ab eiufdcm nominis Ggura. Eft autera hic conge/ ^æs,mukiplicatio uerborum aut fententiarum rem eandem uclut inculcari/ ^*utn,hoc difiFerens ab incremcnto,quod illic per gradus incrcicit oratio,hic ^futaceruo,qua forma miriGce ufus eft M.TuIiius in Oratione quâ apud Cæûréhabuit pro Ligario: Quid cnim tuus ille Tubero diffritftus id acie

I nbsp;nbsp;P^srfalica gladius agebatCcuius latus ille mucro petebat C Qui (ènfus erac

srtnorum tuorum^Quæ tua mens,oculi,manus,ardor animiC Quid cupie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

^^sCQuid optabas Cquot; Ad hanc orationis pattern tradunt Cæfarem immu/ f^ffecolorem.Quâm multæ uoces hic font idem GgniGcantes,gladius,mu/ f'^ogt;arma,fcnfus,mcns,animus, cupicbas,optabas.Tumquotfèntentiæeo tfctnfpedlanteSjdiftringcre in acie gladium, latus petere,fènfùsarmorum. Mitiuscftjfed tarnen eiufdem generis,quod eft apud Vergiliu,Quid puer Afeanius fuperat ne,amp; uefeitur aura Aetherca,liec adhuc crudelibus occu/

j ^atumbrisCNihil aliud quçrir,niG an adhuc fuperGt Afcanius,fed affedüs. ®ft(]uodtem eandem ter expre(T(t,Supcrât ne fan's erat,fed addit, ôi ueici/ ^uraura Aetherea.Ncc hoc contentus adiccit, ncc adhuc crudelibus occuz •

I ^3tutnbris.Hoc genus amplîGcandi frequenter ufui cht EccîeGaftæ, quo/ hes res pofeit affcClum.Non motor Icólorem exemplis, quod ad hanc for fibi quifqj facile conGngctGmilia.Etfrigent hoc genus exempla, nifi pfæcedantquæauditorem affedfuipræparent. ConGmile quiddam nobis

I tuenitin præccptis,quodaltjsin declamâdo.Siquidem ambulatio, procur lîojdcxtri brachrj rotatio,alia(^ quæ in cauGs agendis decebât,in déclama/ tionefpeciemhabebantinlàniæ,ôitidebanrur. Quicquidautemhaóle/ cententîo ih nusdiclutn eft de au2cndo,idem ualetad diminuenduro.Effîcaciflîmu ue/ to ampliGcandi genus eft, quum auôta ac diminuta inter fe componuntur, fet^ uicifîim illuftrant. Veluti G ampIiGcatis dei in nos bcneGcqs, extenue/ inus nofttû in ilium cultu.Quanquam omnis fere diminutio lecum adfert incrementum,licetnô eiufdem reùVelut eleuatus cultus noftererga deum, auget ingratitudincm, atlt;ç idem cfficit ampliGcata erga nos dei beneGccn/ tia.Eftalius ufus contrariorum ad uehementiam faciès,ueluti Gquis malos lacetdotes taxans, quoduiuant in ocio luxu(^,quod concubinas alanf, quod alcam ludanr,quod uenentur ac belligerentur,quod auaritiæ feruiât, idctnfaciet acrius G his adiungat contraria.Pro ftudio pietatis ac fobrietà/ te illis eft luxus,pro macerationc carnis, concubinæ. Pro noélurnis prcci/ bus,aléa,pro concionibus «enatus ôiarma,pro ferutinio feripturarum

auaritia

E.CCLESIASTAE SIVE

auaritia ► Huius formæ eft illud Efaiæ ni. Et erit pro fuaui odore foctor, pro zona funiculus, amp;nbsp;pro crifpantc crine caluitium, Si pro fafcia peótorah' ftmul'^èuer nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;èuerbi'spariteratcßrebuspetiturdi'minutio,quetnad«T’o

Wî crex rcamp;r amplifîcatio, Vtnuftjj exemplû uno Ciceronis fermone poteft often di.De oratione Rulli ita lôquitur: Pauci ramen qui proximi aftiterant, ne' fcio quid ilium de lege Agraria uoluifTe dicere,fufpicabâtur. Quod ait pan ci,Si proxirne aftantes,è rebus petit diminutionem.Ruriùs quod ait,nefcio quid,Si uoluifte diçere,Si ftiipicabanturjèuerbis petita eft diminutio. Atc^ cadem diminutio, augetobicuritatem orationis. Sunt Sialiæfigufæcom/ plures quæfaciunt ad aügmentum aut diminutionem,(èd id tempeftiuius fiet,quum breuitef oftendemus quæ fehemata, ad quas orationis uirtufeS - conducunr, Nunc ipfa rerum uicinia monct,ut deaffedibusaliquiddi jmt affe us nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jg quibus Si quomodo diftinguantur, Si quibus raodis moueatuG

quoniam accurate copiofcóp tum à Græcis, tum â Latinispræceptumeft’ noneft confilium hue uulgatarepctere, tantum per fummarerumcapita decurrentes admonebimus quodEccleiîaftænoftro conducat. RhctorcS * huic parti palmam tribuunt,pofte dicendi uirib.iudicibus uim faccrc,eosqî fibi ipfis eriperc,ut lachrymis toto^ uultu iam de caufa pronuncientj^ntc/ quam pronuncient. Hoc in iudicqs Ariftoteli non probatur,pfonunciatu/ ro tenebras offùndcre, præfertim quum qui dicit, raro uir bonus Gt, boe unum ipedans, ut caufam uincat. Atqui apud rudern Si impcdtam

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tudinera diefnti hæc facultas pene neceftaria eft.Primum quod crailâm Si

ofeitantem turbam citius inflammes quâmdoceasj trahas quafriducas; Deinde quod bona pars uulgi magis peccet affedu corrupto qu^ni igno/ rantia ucri. Velut cbrictatem,adulterium,lucrum fraude partum,effe crinii na nemo oefeit, ièd prauæ cupiditates tranfuerfos rapiût ad ea quæ no pro bant.Hic conuenietaffèdusaffèdibus,ueluti clauu clauo pellcte.Prætcrea plurimi funt,qui fuis uitf,s blandiuntur,8i pro Icuibus culpis du cunt, quibuS aftueuerun t.Hic cric uiui amplifîcatio. Poftremo nonnulli aix dociles funt, ad omnia dormitantes,nifi uelut cxcitcntur affèdu. Vndc non abfurdû eft quod fcripflt ille peripateticus. Affeduum ftimulos, ceu pædagogos à ns' tura nobis additos ad uirtutem,uelut iram ad fortitudinem, amorem Simt fericordiam ad benefîcentiam,pudorcm ac metum ad innoccntiâ.Hinccft quod patronus,fi modo uir bonus cft,ftatim initio fibi reo^ comparât bc neuolentiam,nô ut fallat iudicé, fed ut affedus ueluti lenocinio reddateum ad caufam magis attentum ac docilem.Hacratione loânesBaptiftaterro/ te præparauit ludæoru animos; Progenies uiperarû, quis uos fubmonuit fugere â uentufa iraÆt,Iam Iccuris ad radicem arborispofita eft.S/militer exorfî funt difcipulnPœnitcntiâ agite,quonia appropinquat regnum cceio tü.EtdominusrOmnis arbor quæ nô fçceritfrudus bonos excidetur,Si in igoenj

DE RATIONE CONC. LIBER HI

mittctur.Hinc eft quôd pucros pn'mum dolorcjgaudiojpudorcjau 7gt;ipe metu(^ ad mrtuteminftituimus. Doccndo confequimur ut auditor ligat J aftcdtu ut amet aut odcrit : uerum luxta bcatum Paulum:fcientia

‘’’flatjcharitas ædifîcat.Intclligetitia fi tiihil accedatgt;ad nihil aliud ualet, nifi “^hotîio feiens nee faciens uolutatem domin{,plagisuapulct pluribus. Ad aehucqtj^ j ad iudicahdum nemo eóftituitufjnifi' mediocriter pcrituslegu ^^’fgociorum.Sed apud quos dicendû eft concionatori C non iam loquor «c turba uieanorum ÔC agricolarum,fed de ciuili concione,èpueriSjfeniDUS, ^••■ginibus aC rncretricibusjnautisjaurigis amp;nbsp;futoribuspermixta inter quos ^•’fquiquod ad docilitatcm attinet, nonitamultum abfuntà pècudibus. Adhûs corrigendos auterudiendos plurimû moment! adfercntadfcélus.

Confiât aut imprimis duplex cfieafteôluum genus, altcrummitiusK AffiHuum comicum,alterum uehemennus ac tragicum.Necquicquâ netat inter

^oscollocare medium,quod à Fabio faétû uideo. Prius illud Græci Uoeant ®’*gt;L3tini mores.Poflerius hoc Græci iffoßn uoeant, Latini quoniam pro/

uocem non inueniunt,alfi generali nomine abu tentes pro Ipecie uo/ f3ntaffc(qus,alqperturbâtionesautmotusanimorum,alq cupiditates,alf) •’’Ofbos.Quâquâ nee Græcis,nec mores Latinis hoeptopriè fonât, quod hic fentimus. Siquidem ijÔH Gtxeis moreS funt, à quibus boni ma-* “«e Hicirnur fumus-oed ea uox ut illis ita ÔC nobis deflexa eû docédi gra öa,lit declarer affclt;fiusc6muncsac modcratiores, quibus nemo non afficiz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

^r,quod fint fccundum naturam,0C ab omnibus agnofcantur ,acdeled:ec •Jcriusquàm perturbent.Mouent tarnen interdum uel ufcp ad lachrymas» Huius generis funt,quód parères amant liberoS, matres ramé indulgêtius *’t8(auiænepotes, unde dclicatius cducati uulgôdidti funtmamæthrepti. Parrui fcucrioresin nepotcs.Socrusiniquioresin gcnerosquàm foceri,No Orreç in priuignos.Fceminei fexus incoftantia futilitas amp;nbsp;infirmitasln uiri Uierocia. In mcrctrice rapacitas K blandicies. In feruis furacitas K odiùtn Uidominos-Fauor omnium ergapubefeenté ætatem.Senûmorôfitas,par/ Gmonia amp;nbsp;in reprehendendis iuucnum moribuseenforia feueritaSjin miliz profufio et iadtâtia,in lenone pcn'uriû.In Italo ciuilitas et eruditio,in Ger ttanobelli ftudium,atcp item decæteris,quæfuntinfinita.Taies affeètus commode afperfî quum rcliquisorationispartibüs,tum præcipuè narratio öibus, reddût earn amp;nbsp;probabilem SC iueundâ, SC fi minus concitata,tarnen’ öeclanguidam.Non cnim in tragœdijs tantum,uerû SC in comœdrjsfîbe/ ttemoratæ fint,uidcmus interdum fpeefiatorib. crupere lachrymas. Quod ßaccidicin argumentisquæ feimusarteconfîdla,quantomagisid ufuucz öirt in ueris SC indubitatis,atcp adeo ad nos pertinentib. Hoc affeôtuu gcz fins plane régnât in coœdfjs, tametfi frequêter inciditetin tragœdqs,Græ corupræfertim:in quotradando felixeft Homerusnominatim in Odyfz,

A fea

^78 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ ECCLEîIASTAE sive

feajUndepucantnouam comœdiam eflèdefumptâ.Hui'us tamcn tio leue^ aculeos agnofcas Ôi in facris uoluminibusjuelut in hiftoria quæ refertur Ge ncfeo§capitc xlii. ÔCaliquotfequentibus.Similiter inparabola fîlijpfo/ digi refipifçentis apud Lucam.Ex quo quidem argumento poflèc non inez Uganstexicomœdia.AddecIarandam vôSip tsköwij diffcrentiâjchariz tatcm Fabius ponit inter vSvi} qualiscft inter parères ac liberos,inter amicoS ôi afFinestamorem inter w«^«,quauoceputatdeclarari uehementem afifez (ftum,qui nos difcruciet,ac indicium mentis«^ tranquillitatê eripiat,quâlctn fingût Phçdræ in Hippolytum,Medeæ in îafonemjDidonisin Aencam. Quodfigmentum quu Dt Auguftinnsfciretfalsô a Vergiliodemufierepu dica compoiîtum, tarnen fatetur fe iuuencm, abfçp lachrymis non potuiflê legere, Huius generis affedtus prçcipui funt,mifericordia,indignatio,aniof

, odium Vtriufcç generisaffeélus plerunc^ petuntur exqfdcmlö^'^ de quibus antè per occafionem nonnulla diximus, hoc cft, ex omniblJS^*^'' ainftantrjs turn rei,tum perfonæ, Nee ex his modo,unde petuntur probaz tionesjuerum Gmpliciter ex omnibus.Nam funt circunftantia:, qu^^nu® nihil faciiât ad probationem,adafFeólus tarnen códucunt. VelutindigniöP eft contumelia in bene meritum,quàm in nihil promcritum,Ôi miicrabilior eft afflitftio innocentis quam nocentis,amp; deteftabiliuseft fallereHmplidteP (jdentemjquam falferecautum acdiffidcntem : quum tarnenineritumeiTo autinnocentem eftc,aut confidere,non faciantad probationem.Horutnoz mnium fi qui ^requiretcxempla, petat à rhetorum libriSjpræcipue ex Maz crobio,qui libroSaturnaliorum quarto ea diligenter cxcquitur,quun’ exaz liorum monumetis,tum Vergilrj Maronis:quem locum unde Macrobios hauferit demirorjuifi forte è libris, quos de rhetorica fcripfît Plinius maior; Nam Macrobio mos cft,quum nihil adferat ex fefe,tamen miro ftudio cce larc autores.Cortftat ijlum multa ad uerbum decerpfiffe ex nodtibusatticis A.Gcllrjjfcdcitranomenclaturam utomnia.Porroquemadmodumutilius cft Ecclefiaftæ folicitare affedtus auditorum,quam patronis, ita non paufo facilius cft,cö quod pleræcç res,de quibus illi dicendum eft,prinium tintin dubitatæ ucritatis,hisquoc^ cerriores,quæoculis Si omnibus fenfibuspetz cepta tenemusîDeinde tam magnæ, utpræhisomnia,quæ uel acciduntin rébus humanis,uel àfacundis hominibus in hoc ipfum cofidla funt,utnioz ueancaftedtus,frigeant,mera:(^ nugæ uideantur.Primum quæ dedijsEth nicorum prodiditthcôlogia,quid aliud funtquàm fomnia,fî adeuidentem facrætriadis cognitionem diuinitus nobis patefadtâ conferanturyAd Chri' ftû uero generis humani feruandi gratia fadtum hominé, natu exuirgine, mortuum in cruce,fcpultû,à mortuis rcdiuiuû,afccndentem in cœlû, fedenz tem ad dextrâ dei patris,quid ilia funt nifi anicularum fabulæClupiter Amz phitryonis ipecie cum Alcmena concubenSjöC fabulofum gignens Hàcuz

■ ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;km

DE R A T I O NE CONG LIBER III nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ79

^f®gt;fupparantâtc Mercurio, aut hominisfalfa imagine tc(flus,apud Lyca/ diucrians.lllorum uero myfteria quid funt niß impia deliramenra, fi adccdefiæfacramenta ritust^ conferantur,üelut ad baptifmum,autad cœz *’3indominicâ.Quid Cereriaut ßacchoihitiädiä præfcribebatur,nônne oicra fupcrftitioCQuid autem in illis myfterqs peragebatur,ttóhne prçftat feîln noflris uero præfcribitur fuperióris uitæpœnitentia, Si per fidem fôfcrtur innoccntia,adduntur uariadönafpiritus,nó alio fpedlantiâ quam ’lt;^glonam dci amp;nbsp;falutem hominû.Quid Pythius Apollo fuis uatibus infa/ *’*3immittés,ad cœlitus emifsum fpiritû fanôtum,qui difcipulos non in fu/ foton cgit,fcd aüiila mentis fanitate cœîeftium arcanorum confcios, Si adz “lt;;flusomnià mundi Satanæc^ terriculameta inuiôlos reddidit.Tum quid ^*oyllæfolia,autüer{îculi magna ex parte confidlfad irrefutabilem autoriz Utetn prophetarû,apoftôloru,ac totius fcripturæ canonicçClam confer phi •oiophbru fâpièntiam ad Euangelicâ propheticamt^ dot^rina, nonne tan ^01 intcreft,quantu irtter lucé ôi caliginemÆxaggerentquantû üoletfuos CodrosjDecios ôi Curtios,quid funt nifi frigidæ narrationesiUt iam fabu? 'æflonfi'ntjficôponàs eu tot martyrû milibus,qui magna alacritate per imz •flânes cruciatus,per mille mortis genera,Chrifti Remp. Ecclefiâ cóftabilic fi’nt.Confer illorum prodigiofa mendacia cum noftris miraculis.Daphnc ’’f^fatainarborem laurum, Âpollinisdclicias,ïomutatain iuuenca, Cadz fnusin anguêjRuftici in ranas, Arachne in arànea, quid funyiifîpuerilia lu *^ibria,G conferantür ad tot mortuos excitatos,tot morbos ac dæmones im P’osuerbo profligatos.Dubitant illi num omnino Ent dij, Si qui credunt, f^ubitantan illis curæ Entreshumanæ. Nobis perfuafum copertumt^ eft, nepaflerculum qüidem cadere in laqueum Ene numinis prouidétia. Quid potrópromittut illi dcorum cultoribus^ Saturnus certis diebus dat uiricere talisJupiter quo nihil maius meliusûe,ut Engunt,largitur opes Si imperiu, Ceres frugum copiam.Quanqua nihil horû dant illi,fed omnia bona fluut ab uno deo, ucrüm ut dent, quid ad ilia quæ fuiä promittit deus per filium fuumcCcntuplum in hocfcculo,etuitam çternâinfuturo.Longèminusdi 5fitipfarc,quidixitcétuplum.Minusdixiflètetiam E dixiffet millecupluni* Tanta res eftmens Ebi bene confcia,6i æternæ Felicitates fpc femper alacris acfecura.Dianairata immifitaprum Calydoniu, luno Troianis infenfa té/ peftatéjutiftauerafintquidad gehennâ^Quid multis C Inhisquæ traélat toncionator,tâ gran dia,tâ certa,tâ inEgnia,tâ ardentia funt omnia, ut uel ci ^faexaggerationem Empliciter narratajqualibetdufisexcutiat làchrymas^ Addequôd in his nihil eft quod non adunuqUemcp hofttû pertineàt^ O/ •finiaenim noftra funt,nos autem Chrifti.Quum âgitur Alceftis mariti fui üiceparata mori,erûpunt lachrymæ. Atqui ut hæc uerè acciderint, quid ad UosattinetCMulierculçcharitas erga maritû fie mouet,ÔC Chrifti feruatoris

A t erga

erga nos chan*tas non pennde mouetCAtquï is nofter totus cft,ct nos ilfiiiSj Dominus eft,frater eft,caput eft,amicus eft,qui quû tantus clTet,fc totu noZ bis impedit.Olim plorabant morte Adonidisab aproextinlt;fti,ôi Cartha/ ginis Rcginam fibi uim adferente (iccis oculis uix legere poftumus,6J ijdcni totinnocentiu uiroru, totpiaru uirginu duroscruciatus,nimiu^ uerosabf/ que fletu legimus 0^ audimus,neccogitamusiiftosomneseffe fratresac foz rores noftras in Chrifto, amp;nbsp;eiufde corporis membra, quibus cum in cœlis fperamus bcatam focietate.Ncc hoc tarnen agendu Eccleiîaftæ,utiiel Chti fti mortem,uel fandorum duros agones uulgari more deploremus, qui ia uiólores triumphant in cœlis, fed ut illorum admiratio nos rapiatin æmu/ landi ftudium.Frequenter infi'gnis hominis in homine pietas narrata com pellit nos ad lacrymas,ucluti puellæ, quæ matrem captiuam diu aluit laâe fuo,non quod ilia G t miferabilis,fed fauor amp;nbsp;gaudium quocp fuas habet U Mifcricotdiæ quidem affcótus crebro tétandus erit Eccfefiaftç»

Gue quû exhortabitur ad fubuenicndû cgenis,Guc ad fubleuandos auttoP folandos ucl morbo,ucl hominum iniuria,uel alia quapiam calamitate affli (ftos,Gue criminum confeientia de defperatione périclitâtes, Chriihjsfleuit Lazarumjói mifericordia motus eft,confpiciens plebcculâ impcrita ouium more diGecftam ac palantem inopia paftoris.Cæterû hic aflFcdlus latius paz tetquàmuulgusexiftimat.Quûuidemus hominem morbo Iuridü,ulcerib.; • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plenum,egêtem,eiulantê prç cruciatu,merito indolefcimus ipfo naturæfeti

fu.Sed hoclongè miferabilioreftqui mentem habet hærcticiserroribusle profam,uirtutu omnium inopê,amore,auaritia,inuidia,odio,cæteris^ capi talibus morbis cmortuam,infamia ulcerofam,confcicntiç ftimulis difcrucia tâ.Videmus hominem captum oculis, amp;nbsp;miferefcimus,reputantesquama/ cerba rcs Gt in pcrpetuis tenebris uiuerc,imó non uiuerc fed dcgere, nee unz quam intucri lumen folis:at inGnitis partibus miferabilior eft,qui carnis cuz piditatibus excæcatus impingit in tenebris,nec attollcre poteft oculosadla/ cem æternæ ueritatis.ïtcm G côfpicimus hominem in tetro carcere ferro (ftum,illachrymamus,reputantcs quam dulcisGtlibcrtas,quatum illet^^H perfcrat. At quanto miferius captiui funt,quos detinet Satanas inexpH^^bf 11 Bu s peccatoru cathenis alligatos ac gehênæ deftinatos. Et quemadmodu nulli ægrotant infanabilius,^ qui fe nefeiunt ægrotare, quod aeddit men/ tecaptisacphanaticis,eó quod hi utroep laborent homine: ita nulli mifera/ biliores,quàm qui tradin’ in reprobum fenfum,fcdent in cathedra peftilen/ tiæ,conquiefcuntin uitnsfuis,autetiam exultâtin rebus pefsimis: quorum typum^critLasarusillequatriduanus,quern deflens dominus nosadmoz nuit quam Gnt miferandi,qui pcccandi aifuetudine obduxere callu, ut mall Crudelin'n fenfu carcant,autqui dogmatibusimpqsinfclt;fti,Gbiuidenturpièfàpere^ '

Gæterum ut eft quædam crudelitas hominis erga feipfiimjita eft SC mi fericordia

^ricorcifa.'Qui negligitfamâm fuam crudelis eft,inquit{àpiens HebraaiS’ ttgt;tnifercre ani'mæ tuæ placens deo.Quod fi crudeles dicimus, qui corpori

t nbsp;nbsp;^uoui'm adferuntjquanto crudcliorcs funt, qui fe totos tradût Satanæ, cor/

pusamp; anima præcipitantes in fempiternum exitium Jn hoc igitur Ecclefialt; ftcsproférer fuam,ut qui ram miferè miièri iunt,fui mi(èreâtur, ®rrudeli domino profugi,confugiaric ad dominimifericordiâ. nbsp;nbsp;Hicautê

^ffcctuspotifsimû mouetur ah innocentïa^ab ætate,ab impotentia » à mag/ J •’itudinecalamitatis, àpropinquitate,àpotcntiauiolétia^ ÔCcrudelitate eo fumqufiæduntjàpriorcfortuna.Vehemétiusnoscômouentmala corum, 4^1 præter culpam dira panuntur^aut etiâ pro bencfaótis referunt afflidtio/

•'em. Ita pucroru aut fenum malis facilius indolefcimus, quemadmodû ôi pupillorum'anopu acdcftitutorum,deniqp fœminarum magisquàm uiro/ fütn.Itidé fi noua,fifubita,fi enormis calamitas,citius ad mifericordiam fle/ ftitnur.Vndc fît,ut facinoroforum etiam atrociorib. fupplicrjs illachryme/ •^us.Eft et illud natura nobis infitu,ut quo quifc^ uel cognationis uci amici gradu propinquior eft,hoc uehementius cômoueamur,adeô ut libero' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

^“niiUxorum, aut fîdelium amicorum afflitftionibusgrauiusaffîciamur^ fiofttis, Ab mnoccntia amplifîcata concionator mouebit mifericordiam er/ gaeos qui non per.Iuxum ad inopiam deuenerunt, fed uel bello, uel nau/ ‘UgiojUel morbojuel alio fimili cafu.Magis etiam (i à liberis, cognatis, aut a^sdequibusfuerant bencmerici,affîigantur Jn fenes item libérer eft co/ fcfetida libcralitas,quoniam ætas naturæ uiribus defi;itüta,al?bno eget præ/ fidio. Libentius in teneram æratem, quæ uarrjs iniurrjs obnoxia nondum •'itelligic fua pericula. Ita Paulus indulgendfsimè traélat ac denuo parturit

adhuc infantes in Chnfto.SoIitudo autem amp;nbsp;impotentia facit, ut pfopenfi'orcs fimus ad opitulandum orpbanis,uiduis K aducnis.Sic exag/ gçratapcccatorum calamitas,cfficit ut ilb's facilius ignofcamus,ac maiore ftu diofubücnircconemur.Non poteritautemaliorum malis no commoueri, quifecumreputetomnes Chriftianosinter fefratresefle,omneseiufdem corporis membra, omnes eiufdem domini conferuos, amp;nbsp;innumeris ami/ citiætitulis fœderatos.Eorumuero qui uel erroribusinuoluti funt, uel cri/ Oiinibus iniplieati,citius miferebimur,fî confîderemus quàmaftutus fit, quàmpotens,quotartibusinftrud:us fatanasad illaqueandos homines, Nufquartîenimillenon infidiaturimbecillitati naturæhumanæ.Adiuuat MiferîcordU fîüc prions fortunæ confi'deratio. Quemadmodum enim magis patent Àdr/ *’«iidiæ,quicxhuraililocoad fummam dignitatemeueôti funt,ita citius cotnmiferamur eos, qui è magna felicitate ad magnam calamitatem deuo/ ^utifunt. Ab omnibusautem his locisfolicitamusdei mifericordiam,pi’æ/ ^cquam abinnocentia,quam apud ilium nullamallegare poflumus. Ci/ tiusid effecerimus amplifîcantes noftra commifla. Deprecationis ftatus

A î apud

apud rhecorcs omnium eft infîrmifsimus,confcfsio prricuIoG. apud deirtft non alius eft ftatus efficacior. Ab ætate, quod hominis uitaiît breuisaefu/ gax; ab impotentiajquoniâ nulla habemus fpem falutis, nifi in fola cici mb fericordia, quum homo ex fe nihil uaieat nifi ad gehennam. A magnifudp necalamitatis,quód hæc uia totmalisundicp tundicur.apropinquitafCi^ illius figmetum fumuSjillius ferui licet inutileSïillius filrj licet immori^eri. A uiolentia aduerfarrj, quod noftra imbecillitas undilt;^ oppugnatur, a carne, àmundo,àfatana.Acarne,perinnacam nobis ad uitiaprocliuitaté. Amun do per improborum uexationem,ac uexatione nocentiores illccebras. tana per impias iuggeftiones. A priore fortuna, qu ód è tanta amœtiita/ teparadifi, in hocluäuofum exilium aliéna culpa fumus cicdi.

Iwaffeâut Porro irajodium ôi indignatio non tarn funt excitanda in homineSj^ in ipfauitia ÔC uitiorum parentem fatanam.Hæc indignatio parit uitœ co[^ relt;ftionem,quu inalr)S,tum in nobis ipfis. Sic medicus indignaturmofßo» quum hominem faluum cupiat.Quod fiquando ufu ucniat,utEcde/i^ftes indignetur homini,talem cftedecetobiurgationcm,qualiseftparentis infi lium:utqui rcprehcnditur,intelligat illam ipfam iram,non aliuncieqnati’

Chdritdtif beneuolentiaproficifci. nbsp;nbsp;nbsp;Cæterum Charitatisaffetftus omnibusmodis

inflammaduseft.Charitatisinquam Chriftianæ,qua deus tanqu^mfum/ mum bonu fupcr omnia diligitur,6C huiuscaufadiligitur,quicquid omfii/ no diligitur in rebusconditis,uc ipfedeus ameturetgloribcctur inomniz bus. QuicquW aute excitât amorcm in nobis, id in deo fummum narrabile. Natura quod eximiè bonum eft amatur, ilk eft fumtna Bonitas. Quod egregiè pulchrum eft allicit ad amorcm. Nihil i Ho pulchrius, quem intueri fclicitatis fumma eft,ipfi's etiam angelis, quibus fccundum dcum niz hil eft pulchrius.lam iuxta prouerbia, fimile fimili amiefi eft : homo ad del ftmilitudincm coditus eft, iuxta mcliorem fui partem, Ä quo plenior eflet fimilitudojipfe deus homo faólus eft. Corpus amp;animam humanamaf/ fumpfit ex uirgine, non ut phantaftna aut inuolucrum, fed re ucra iuxta naturam,quouclhominem amaremushomines,carncmnoftramamp; ritum noftrum. Nulla uirtusuchementiorem populi beneuokntiam coflz ciliatprincipi, quam dementia. Ilie nobis gratis condonauit omnia pecca/ ta, pro nobis ipfc dépendit. Amor gignit amorcm nbsp;nbsp;gratia gratiamparf^

ilk fic prior dilexit nos, non tantum alienos, uerum etiam inimicoS, uttv lium fuum darct pro nobis. Charitatem etiam conciliât cognatio amp;famiz liaritas. Ilie nobis bis pater eft, quosprimum gcnuitutcftemus,deinucrz bo uiuifico per unigenitum fuum regencrauit uteflemus filrj regni. Nosilj liusferuifumus,Chriftifratres amp;amici,domcftici dei,quiper fpiritum fuU habitat in nobis. Super omnia uero conciliât amorem beneficentia, tâtam uim habet,ut animâtia natura fera ôC inimica, præter naturâ reddac arnica

DE RATIONE C O N C» L I B E R »1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»8^

Wca.Qnæ porrô lingua proloqui,quç mes hominis uaîeatcogitatione ^f^^Gquâta àt benignifsimi dei in nos munificêtia, quantu largiatur in hoc ^fculojquâtum promittat in futuro.Hoc quantu fît tam ncmo poteft pro di gnitatc coprehendcre i ncmo poteft coprehendeté quantus fit ipfe deus, W le totû nobis donauittpro his omnib. nihil illc rcpofcit gratiæ,nifi ut ipz

uicifsim amcmus.Quifquisautamatdcû,deu habet. Nihil igitur aliud lllequærit, niii ut in illo beate uiuamus. Quifquis aut flagrat igni charitatis ffgadcujuon poteft non ardere erga proximü,tot nominibusconiunótifsï ’’’“m.Scd eft improbus,eft hæreticus,eft ludæus aut paganus. Ama in eo 9^ödhomo eft, quod eiufdem gratiæ capax, qua tu donatuscs* Amauel hoftem, ob hoc ipfum quod ille iufsit, cui debes teipfum. De cætcris affedibus concitandis non extendam orationem ne flam prolixior » Tan/

repetam quod in fuperioribus dtdlum eft, amp;nbsp;quoniatn huius rei caput AffiâfH »p '^HjCxpedit frequenter rcpetetemihil efle efficacius ad concitandos pios affe •^s.quam fi ipfe fueris pie afteótusmcc^ quiequam utilius ad fedandosim pfobosafte(ftus,quàm fi ipfc fueris ab his alienus.Scite ditftum eft, nihil in ^Mcre nifiignem.Mensignealinguamfacit^neam. Necigrtisaliud poz ^fftjquàm urere jfipropius accédas. Nemo cfficacitcr inflammatadpietaz fcoijnift qui ucrc piuseft.Ncmo potentius reuocat auitqs,quam qui ipfe ex animoodituitia. Perhuccnirnfpiritusipfeloquitur, fuumc^donumtranlz , lünditinauditorcs.Ncc id mirum,quandouerapictasinoculis,uultu, toz *

corporis habitu relucens, etiam fi non accedat quafi uefflculum oratio, J'apit etafficit intuentes. Habitus enim qui femel fîxit radices in animo,nufi ^uam fc non profcrt,fiue loquaris,fiue taceas, fiue quid agas, fiuc quielcas, buc edas aut bibas, fiue dormias, fiue uigiles, denic^ fiue ludas, fiue traz ‘^csferia. Dixerit hic aliquis, qui fit igitur, ut quidam palam improbæ uiz tÇjin cócionibus dicendi uchementia ïachrymas cxtorqucant ctiam inuitiSj quidam ÓC ipfi collacrymcntC Non alienum fuerit hic referte, quod de Roz RoietH Lidi Derto Licicnlï narrant Italigt;qui ilium audierunt.Dc uita hominis nihil effuz/’^/'’^’*quot;**’* öam,tantum ilïud dicamquod adhancrempertinct,fiuerafuntquædeilz lo rumore publico iatftantur nihil aliud cratquàm homo, miris naturæ doz nbus ad dicendum inftruclus. Ac primo fuerat de fodalitio eorum, qui fç plaufibili obfcruantium titulo fccernunt àcætcris:quibus cum poftcaquam Illiparum conucniebat,dcmigrauit adeorum contubernium,qui uulgo dicunturconuentualcs,quód horum uitauideretur cffcliberior.Isquum in conuiuiojin quo fimul accumbebat uicafius quidam de gregc obferuantiu, üircruditùs,pius amp;nbsp;grauisjiadarct fe pofte,quoties ucller,auditoribus excu icrclachrymasjcx eo rcfutarc cupicns qd alter obiccerat infrugiferas effe co cioncsillius,quodnecoratioexanimoproficifcerctur,necuitacogruerct cu , oratione, Quibus,inquituicarius, tuexcutcrcslachrymas,nifi fortèpue/

A '4 tii

ECCLESIASTAE S I V e

riMutincptis muh'crculis. Ad quæ Robert:us,tu igitur uir tantus, crasadfe cóndoni meægt;eô loco cófiftens,qué tibi deiïgnabojUtmihi fis in cófpccftu. (Î non excuflèro ïachrymasjuiólus dabo lautam cœnam:iîn excuflèro,tu ui 'ólus nobis cam parandâ curabis, Nam illi generi contingere æs fignatum rtligio eft.Etcommodurcpertuseft interconuiuasFranciicobcneuoIens, qui uicarrj nomine fïdeiuberet.Conuentu eft: Adfuit uicarius, fterit ubi iufi KISerat. Ibi Robertus quum mukis modis amplificaflet dei erga homines dharitatcm ac bencficcntiam, rurfus hominüm erga deum ingratinidinem duriciémc^,qui nullis inuitamétiscmolliri poilènt ad pœnitentiâatœ amo rém m’utuuj fecit apoftrophen ad cor hominis dei nomine, O cor pfufqua ferreum,ócor adamante durius:ferrum igni Iiquefcit,adamas fanguine hir cino uincitur: ego quum nihil non faciam, non poflum ex te uel una extufl/ dcrelachrymulam.Necdeffjthancurgcreapoftrophenmagnis damofik donee uicarioerumpercntlachrymæ. Id iîmul ut uidit Robertus, poffed:a dextra,uici,fnquit.Hoc populusfub perfona dei diólu exiftimabat,quod a/ liquot client in ea cócione, qui lachrymas non tcncrent. In conuiuieueroe/ pinicio,quum Robertus iaótaretfuam uióloriam, non infeitè tergiuerfatus eft uicarius.Non tua,inc^uit,facundia mihi excufsit lachrymas, fea mca mi/ fericordia, reputanriquam indignum eilet, quód tam felix natura mundo fcruiretpotius quam Chrifto. Hosafïeótus temporarios quimoxrefrigcz • fcunt non cap^tEcclelïaftes.No enim eft hiftrio autpatronusforen(ïs.ni

ftrioni fan's eft lï ftetalt;ftio,ói auferatpopuli plaufum.Patronofufficit,/Ïtan tifper cómotum habeat ludicemjdonecpronunciaritjminimc folicito.quid animi poftea fumat ponatue domi. At pius Ecclelïaftes illud fpedat, ut te? naces aculeos fclinquat in animis auditorum,6£ in cos uelut in bonam terra bonum fernen infpcrgat,quod paulatim uim fuam exerat, don/:cerumpat in frudlum pictaris. Hoe citius efficiet incodita,fed ab animo flagranti pro? V ficifcensoratio,quam omnibus rhetorum machinisinftruóïa,fedèlabijs non è corde proflucns.FortalTe non abfurdum fucrit hic referte quod nar? 'raturinhiftoria Ecclelïaftica. Aliquotcpifcopipulchrèdodi conferebant cûquodaminlîgnitererudito, hoe agentes utilliperfuaderét baptifmum. Quuqj in longum proferretur difputatio,nec philofóphicis illis à acutisra tionibus quiequam prnfleeretur aducrliis hominem rjfdem armis inllru? ftum, quidam ex epifcopis uirpius fedimperitusallürgens,fermone in? dodo breui que flexithominem .Quid,inquit, credisnc dominum Ie? Turn pro nobis fadum hominem, amp;nbsp;crucifiixum C Quum refpondiifet fc credere.Quidigitur hic,inquit,terimustempus fupcruacancis cauillatio? nibus 7 Quin potius imus ad bafilicam, Si illic accipis inlïgniaprincipis ac redemptoris tui. Aftenfus eft, itum eft ad baptifmum, amp;nbsp;difputatio ucrfa eft in profefsioné.poft rogatus, quomodo tam facile cefsiflet uni imperito,

qui

DE RÄTIOfiE ÓONC. tlBÉR HI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Igl

atam muins erudicis (leóti non potcrac, Donee, inquïc, audi'eba ràcîoz j^^shumanasjhumanis radonibus repugnabam.Cæteru fimul atcß audiuï 'pintum loqucncem,ccfsi (pi'ntui'.Proinde nihil potentiusad excitados boz ‘’osaffeduSjquam piorum affeótuu fontem habere in peótore.Expedit ca interdû mentis habitum ueluti dormitâtem expergefaccre,quo maior ^torationis energia, quandoquidé qui fpiritus doho affiati (an{:,habéi:cjai ^éprcciofum thefaurû,fedinua(îsfîôlilibus,id tribuspotifsimûmodiseffiz sihiquift^ poterit.Phmû perimaginationem Gue phantaGa,quaCibi reru,(iequibus

^^fbafafturuscft, imagines attêta cogitationerepræfcntat» Vebemeptius ^°scommoucntquæfpedtamusoculis,quàm quæ tantum aüdimus.Quis *^niiîî non acrius animo perturbetur, G confpiciat hoftê ardentibus oculis, ^‘fttido gladiojimmani clamore irruentem/upplici ac pauitanti,ferrum in P'^d:üsimpingere,collabi faucium,et magho gemitu efnareanimâ,quàm G tantû audiat hominem crudcliter occifumCScio efle uirtutê orationis quam ^fæci hypotypoGn,G'ue enargiam,M.TuIIiuseuidentia appellat, quæ coz Sffwndww Utnrei fpcciem ita fubtjcitauditorisanimo,utgerifub oculis,non narrariui ^f3tür:fcd plurimum intereft,inter uifa dormientium,ÓC conipeélu uigilan ^'^in:ut difsimulemjq? hæc ipfà uirtus euidentiæ,ab imaginatione proncifci ^’’■Nec opus hic eft,ut EcdeG'aftes Gbi Gngat quæ fieri potuerint, ctiat fi fa/ d^^tion fint,quod folentcaufaru patroni, fed ipfa fcripturaru propior acfiz

infpeólio ucras fpccies abundè fuppeditabit. In hiftorq^ tarnen huma • ^iSjUelutin martyrum agonibus explicandis, ut licet fermones aptos aftinz §^ïtperfönis,modo id fiatuerecundè,ita nó eft nefasquafda cireuftantias 3ddcre,quas ueriG'mile eft in negocio gerendo adfuilfe. In utroqp mirus eft artifex Chryfoftomus.Siquidé fcriptura fimilis eft infignipiôturæ, quatn fjtio diutius contcmplere,hoc plusuideas quod admircris.Âd hanc qui arti fîtes óiexercitatos admoucritoculos, longe alia uidebitquamuidetet imz Peritusaliquisparumattentècontemplans.Proinde concionatorubifi'ngu las partes arrêta cogitatione luftrarit,amp;: ipfe magis comouebitur,amp; alios ue hementiu s infiamabit. Ante quoru oculos C hriftus crucifi'xus eft, ait Pauz lus.Atq Galat.r nunqua uiderant Chriftu in cruce,fed ex euidenti prædica tione PauIi,G'c erat repræfentatus animis illo ru, quafi uidiftent qd audierut. SicChryfoftomus ex omnibxircûftâtfjs amplificat hofpitalitatê Abrahç, inanfuctudinê Dauidis erga Sauléjaliat^ ferè omnia quæ traêtat. Atqüi ift hue nó eft affingere noftra phantafmata fcripturæ,fed ipfam fcriptura, uez lut infignc periftroma explicate Ô{ oculis fubijcere ♦ Plufculum ueniæ datuc butnana narrantib. Velut Bafilius non fat habet narrare quadraginta mar tyresfrigore intcrfelt;ftos,fcd ob oculos ponit quid accidat talib. qui frigorc pereunt. Neep quicquâ omnino prætermittic,quod uel ad euidentiam, ue| ad amplifications facit,Milites erant ÔC iuuenes erant,hic protinus perfonç

quaI^t^

t

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-J

.-I.

28^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ecclesiastae sive

qualités admi'rabiliorcm reddit ardorem fidei.Necunius regionis omnes, fed ut in deleólibus alq aliunde afciti,atc^ hoc mirabilior erat tantusin pro fefsione Chriftianifmi confenfus.Eodem facit,cp non erant duo tresâe,fed numero quadragin ta,uno ore,eadem^ mête.Erât in rebus bcllicis eximij, fuac^uirtuteprimos honores promeruerantapudimperatorem.Necpro/ tracfi fiintad profefsionem,fed ultrofefe Chriftianosefle profefsifunt:nec unus loquebatur pro omnibus, uelut ex cofpirationc,fed iingulifuu nome profefsi (unt,idlt;^ quu uideret ad terribile Cæfaris a:did:um,paratos ignés, gladios,cruces,foueas,rotas,flagella.Quoru terrore coplures profugerant, quod eft abnegandi genus,nonnulli perftiterunt in profefsione. Aliquam multi certamen ingrefsi quum impares e fient perferendis cruciatibus,coro/ nâ amifcrut,ac iam portui uicini fecere naufragiu.Nihil horu deterruit cgrc giosiuuenes,atc^ adeo nec bladis prafeóli diótis,nec fpicndidis promifsis nctfti potuerunt.Spreta ut fî^præfetfti humanitasin furorem uerfacft.Ex/ cogitauit immane mortis genus. Regio erat natura frigida,tu boreæ expo/ fita,ad hçcprçcipitijs ac rupibus inçqualis.EIetfta nox eft,quautquum ma ximc fæuiebat boreas.Inter præcipitia lacus erat in media ciuitate, ndcoge/ (u concretuSiUt tu turn efletfuper glaciem non aliter quam in terr® foloam/ bularc,atcp etiam equos Si plauftra agere.In cum lacu iufsifuntmilites de/ fcendere,ibi(^ nudi tota nodlem fob dio agere.Quo cruciatu nihil horribi/ hus,Corpus enim congelafcens rigore primu fit totum liuidu, uidelicetcon crefcente fangBine. Mox corrumpitur ac referuefcit, cum dentiu coHihone, uenaru^ ruptura,donec tota corporis moles inuitis cotrahatur. Atcp hinc dolor acris,amp; cruciatus incnarrabilis ad medullas penetrans, fenfum gignit in frigorc concrctis minime tolcrabilem, Poft hæc têdit corpus in faftigiu, fummis partibus uelut igni concrematis. Siquidem calor depulfus ab extre mis corporis,et uniuerfus réfugions ad intima,qucmadmodum cas parteis unde difcedit relinquit mortuas, itaad quas fcrtur grauitcr excruciat, mot/ te paulatim ex rigore accedente. Nec ifta folum ponit ob oculos, ueriim e/ tiam attribuit fermonem cum decoro, quid dixerit præfetftusblandiens» quid martyres blandienti relponderint, quid reipoderintminitati, quibuS uerbis fefeinuicem cohortati fintlacumingredientes, quiddeprecahfit’5 in ipfo cruciatu. Veru ne fingulis repctedis fiâmolcftus:ficuir ille hcudifsi/ muscxaggeratac depingit omnia,ut plus uidcas in illius narratióc,^ ram ipc^afses.Sed hanc miferandâ rcru facicm ipfeprius reprafentauit^ nimo fuojôi ante feipfom comouit,^ alios ad raiforicordia accenderet.Iti/ dem Chryfoftomus in Babyla,quata euidentia depingit imperatorêfæuu acpræpotentécum fuo iàtellitio magno faftu ingredientem,Epifcopu non alia re armatu quàm uerbo,ire in occurfum uulcu intrepido, manu apponc rc in pedus tyranni, dcnunciare ut impius à facris fe fobducat. Hæc exepli

gratia

bfe RATlOtîE CÖNt. ÜB. ri

gfàtiaproduxifle fufRci't. Adconcipicndasautphafttafi’asaîq natura fünt pfopenG'orcs,alii prortipriores:uduri pidiores quidam faciem femel uiz ^atncxprimût colonbus,fîdiligéti'usfuerintintui'ri,qüôdtotam uultusimaz ginem fecum animo deferunt : Sic in obfcruandis kripturis alius eft alio oz ^latior,aucetiam exerdtariorAudimus cnim quofdâ ficexercitatosin huz ^afaodicontemplatione rerUmjüelut Chrifti fudantisin horto, aut diftétî ‘■icrüce, ut affirment fe fimilia quædam pati, qualiaperpeffus eft ille : qui/ ^atnillud etiam affcuerant î tantam eflcuim imaginationis, ut rcsin ipfum ff’am corpus tranfeant. Verbi gratia ueftigia uulnerum dominicorum irt ’’’anibusjpedibusôJ pedtore.Hic tarnen affeifhis natura: in nonnullis ufcp ^duitium próceditSuntenitli quibusad alteriusuomitum conlpedüm di ^^uomitus ftomachi oböriätUr, aut audita uocémorbo comitiali laboranz *^'lttigt;corripiancur eodem.Quofdam amp;nbsp;mentiô tei immnndxj aut morbi az ^^ods,aut fedlionis fie offendit,ut grauiter affîciantun Hçcimbecillitas non ^oôUehitEedcfiaftæ,quemadmodû nccmedico.Ncc^ enim idoneuseftad *^^’^cndum,quiftatim morbocorripitunnccaptusad dicendum,cuiusuoz ‘^lt;^nifingultusintcrrumpunt,uultum difforquetimpotensploratus^Quem ^^i^odutn Paulus ait prophetarum fpiritus prophetis effè fubiedtos,ita af/ hdüs oportet effe in poteftate concionatoris, ut norit crumpentes lachryz ^3srcpri(ncre,ÔC immodicosanimf motuspro repræfenti teraperare.His

*§itur duobus modis excitatur ardor animi temporarius.Tertius eft,ut cort nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

i^ionaturusfifcnferitanimum languidiorcm,locum aliquem feripturç légat Tertiusm» maxime appofitum ad innammandum,eiimmoretur doneefentiat

anitïintn incalcfcere, SC priüfquam calor ille refrigefcat,côfcendat fuggeffu» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;

^^2ttnseft,meafententia omnium cffîcacifsimus,utfub horam concionis tedefiaftes dctfeprofundædcprccationi,ôi ab eopoftuletfapientiamdinz Rüam 8iorationiseuentum,quilinguas infantium facit difertas. Incrcdibtz •ediólu3 quantum lueis, quantum uigotis, quantum«^ roboris amp;nbsp;alacrita/ tishincaccedat Ecclefiaftæ,imô cunôtishominibus adquodcuncp nego/ ciutn arduum peragendum. Dexterius loquentur cum hominibusi qui ptius tota mente cum dcofuerinteolloquuti. Nee alia res potentius cxcutit pudorem aut trepidationem humanam,qui affèiftus frequenter obftâc di/ centi.Quod fi ad id nem datur fpatium, faltem dum afeendit, dum fe com ponit, prcces eiaculetur ad deum, ÔC dcprecatio quæ ex more fit in fuggez ^Ojfiat ex animo potius,cp ex morc,6i fiat uotisbreuibus, fed ardentibus. ^tifitaututpioEcclefiaftæ placeatquorundamambitio,quiquo uideâtur '*’§etiiofi,à laicorum fabulis SC rifu, nonnunquam ÔC èparum fobrio couiz ^*0procurruntin fuggeftum,hocfuco,extemporalitatis gloriam captâtes» noniEcclcfiaftæunicû ftudium eft, unica gloria, fi fenfcritfpiritu fàndlum per ipfius organu aliquçs inffâmaffe ad amorê pietatis.Illud etiâ huiusmu

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;di rhetores

di rhctores fapientcr pcrfpexerunt,acribus illis affed:ibus,qui totutti homt^ nem concutiuntjuon cfTe diutius immorandum, fed qucraadmodu non 0/ porter ad illos fubito prorupere, ira fenfim ab iih's ad moderatiores defcen/ dendu.Necenim natura fertjucquæfummafunt,fint diutina. Ne expedit quidem frequenter öd immodiccconcicare animos auditorutn, nequemad/ modum ad afsidua uerbera corpus feruiliter obdurefiit,ita mens nimiu acri busjoimiumq^crebriscommotionibusobrigefcat. Repetcndijefthicjde quo iam ante ccEpimusdicere,non eife boni Ecclefiaftæjquouis modo con citareaffedus,non immodicadiftortione uultus,non fcurrili corporis gcfti culationcjfed potifsimum uerbis,nec tarn uerbis quam rcb. Res enim quæ' dam cius generis funt,ut fimpliciteir ac dilucide narratæ, aut etiam ledæj« fc mourant affeótus. Narrant qui uiderunt,hunc HieronymoSauonaroIç fuifiê morem,ut interdum fie excâdefceret in populi fcelerajUt fubito fè pro riperet è fuggcfto,ôd imperfedha cocione, fiifpenfov^ populo domû Quàm hoc ilium decuerit nefcio,non arbitror tarnen arripiendum iuexe^n plum.Improbius eft quod narrant de Roberto Licienfi, qui magna diâio/ nis uchemen tia principes ac populum adhortatus aduerfus Turcasabosc]? Chriftiani nominis holles,ubi ad fummû impetum efferbuiflèto*'^^®’, plorare ccepit,quod nulli fead rem tam piam duces offer rent.

quit,obftat,ecce me,qui nihil uerebor hanc Francifei ueftemabij^^*'^’^““ militein,ucl ducem uobis exhiberc. Simult^ cum didto fummaueft^*^®^'' iecit,intus plSnèmiles crat,byfsino fago,accinôl:us prçlogo gladio.Hoc ha bitu dimidium horç fub perfona ducis concionatus eft. Accitus a Cardina iibus,quibuscum habebatfamiliaritatem »quid hoceffetnoui exempli,re/ fpondit id eflê fadum in gratiam amic^quæ familiariter fiierat conreflà ƒ l hil in Roberto difpliccrc,præter uefte fraternâ.Tû ille,in quo cuitu fum bbf totus placiturus.In militari, inquit.Crasigitur fac adfis in concione, Sin^*^ linouitate fertur Cardinalibusac fummopontifîciexprobrafle faftwtn ac delicias.Erat apud illos didurus, quos quum uideret ftrepitu plufqnam rez gio ingrçdi,deniçp amp;nbsp;pontifieem geftari hexaphoro, Si omnibusadorari, ubi tâdem confediflènt,iam^ expedaretur uox hominis,is nihil aliud pro loquutus, phy fandum Petru, phy fandum Paulum,fubinde cum cxecra tis uocc cxpucns,nunc in dextrum,nuc in finiftrum,nee aliud addens cme* dio proripuit fefe relinquens omneisattonitos,alfjsfufpicantibus eum ei e uerfum in furorcm, alqs dubitantibus num in hærefim quampianîjaut lu daifmum paganifmiim uc prolap fus in casblalphemiaserupiff^^^'OP^^ ageretur de hominecóijciendo in uincula,CardiHaIis quidamquiptopius nouerat eius ingcnium,atcp ctiam amabat,perfuafit utpriusad pontihcem-euocaretur,paueislt;^ Cardinalibus teftibusaudiretur. Rogatusqucimodo in tam horrendas blafphemias crupifîet,refi3onditfîbilongé aliudarguz

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mentum

de RATfOSE CONC. LIBER in

fccntutn fuiflè præparatum,amp;: paudslummam oradonts expofuit.Cætefu ••bifpedarcm, inquiuuos tanto ftrepi'tu tands^ in dclicijsuiuere, ^fputarcm quàm humilerndaboriofam amp;inamœnam uitam egerint Apo ^oliquotum uices geh'ds,collîgebam autillosfuiflè dementes, qui tam (pi/

idtiere contcudeh'nt in cd3um,ailt üos rejîla ad inferos profîcifci. Sed J^cuôbis qui teneds dattes rcgni cœloru, nihil malæ fufpidonis in atiimutn ttidùcerc potui.Supereradut illorum ftuiddam deteftarer, qui quüm licuiP fftadiftum modum fplendidc (uauiter^ uiuercjmaluerintper omnêtn ui/

idunrjsjuigilrjs ac laboribus difcruciari. Antonius quum oradone Cæfarem laudaflètapud populumj eiuslt;^ prædarègefta quan ^nipotuicüetbis extuliflet,oftenditueftem illiusmuldsuulneribuspertu/

, multoc^ fanguine contaminatam. En, inquitjqualem uirum, quàtri Ajpâusex ^déliter nccaruntcortiuratû OradOnéni fatæquisanimisaudiebat multi/ ^dojfed confpedlauefte,tantu5exortuseft tumultus, utconiuradsqui •^Etant fucrit pro(ùgiendüm,ne difeerperentun Verum huiufmodi radoni/

nô decet Ècdefîaftcn folicitarc multitudinis affedtus, quod hic conatus fepe uertatur in rifum.Vt iS qui multa loquutus de dementia corum qui fer ^ifEntfatanç,fubito oftendit hominem diaboli (pecie perfonatumjflâmeis Mis,adunco roftro, dendbusaprugniS,ocuUtô peótore,adüncistitïguib. Bncina ternbilGuocem immanem emittetem.Talis eft, ihquit,dominüs,cui “ofeedpfosjcontempto Chrifto,in fcrüitutcm tradidiftis.Expauere coplu fesjfèd mox ea trepidatio uerfa eft in ludibrium.PopuIus cflftdmirator re/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

nouarum,6C externa (pecie facilius commouctur quàm ucræ pietads e/ *^oiplis,aut fana dodlrina.Nec hac in parte magnates multû à uulgo diffe *^‘'ï‘Hoc humanæ naturæ uido quidam prçtcr modû abutuntur^ad fuani gJôdatn ücrius quàm ad muldtudinis falutem.Sulpedlum enim c(ïè delaet» «juicquid pra: fe fert peregrinam ÔC affedtatam nouitatcm,prçferdm quum nullum huiufmodi exemplum nobis porreóhim fit à Chrifto ôC Apofto/ lis. Vidi qui per turbam ad fuggeftum euntescuculla tegerent faciem,qua/ (luirpiusnonpofTet habere uuItumÔêoculoscompofitos,nifi' teganturu/ trinlt;ç,qucmadniodüm cquis petulandon'bus aurigæ folent affigere corià» nequid uidcant nifî ùiam à fronte.în fuggefto fie procumbebant oraturûut üliGo tic genuum ædèrent darum ftrepitum.De alio audiui qui fuggeftum petens pallio totüm contexitcapüt, ncc huic quicquam placebat quod clTet turn alijs commune. Non dignabâtur in templis concionari, fed fub dio, ncc cuiquam faciebat fui copiant pr{uadth,ctiam fi à principibus rogavetur. humi cubabatjnec uitftus état dilsimiliSjrtcmpè panis St aqua, corpus ma/ deconfclt;ftum,cadaueriquàm uiuo hömini fi'miliüstper interptetem loquti/ batur, mirisep geftibus amp;nbsp;damorib. territabat multitudihem,interdum fü/ *»6diftnngenscollum,oculisqp ftupendbuspræfocatum imitans,pedus fn

ß bito

' ECCLESï AS T AE , SIVE

bîto nudatum,piigno tundebat,i’nclamans mifcricordiam, ttiifetteordiaiiif mifericordîam,nam Italus erat Ad tam infoh'tum fpeélaculum etiatn èîon ginquo confluebant,non amore piecati's,fed (ludio nouitati's. Accrn'mauo/ ciferaüo erat,in aléas,in chartas,tn tympana amp;nbsp;plumas. Hæcignicremabâ/ tur.Cuidam aulico qui forte proximusaftabat fugoefto plumam è galero detraxit,ÔC dilaceratam fparfitin populumjhorribilitèr uociferansinluper/ biam. Hune quidam nimium bene imitatuSjpofteaquam ftrenuè damarât in hominum fcelerajquibus Chriftum iterû crucifigerét,pfoferebat imagi/ nem crucifîxi,fed affixis folliculis,è quibus attaôfis languis eruraperct,amp;: in turbam ipargeretur.His SL huiufmodi gcftibus.ne dicâ præftigijSjmouen/ tur quidem afFeótusiïmplicibus,fed ferè temporary. Ipfe familiariternoui quendam eiufdem ordiniSjqui nec ambulabat nudis pcdibusjtiec humicu/ babat,ncc pane amp;nbsp;aqua uiuebat,ncc ulli negabat fui copiam,paritcr expofi'/ tus omnibus,magnis K pufillis,bonis K malis,ubicp uenanslucrum Cbn^ ftojbreuiter nihil habebatin rebus externiseximiû.Is tarnen doólrina

clamofajfed Euâgelica,tum moribus ab omni uitio puris,innumerosuifos innumcrast^ fœminaspcrduxitad uerummundtcontemptCi. HicHqt’ts cxcufètjquofdameflètambrutoSjUtalqs rationibusnonqueateót”°^^’^‘’ huiçrefpôdeojmulco aliud cfTc plebem erudire,aliud irridere.

populustam craflùs,quin alîiduadoôlrina proficiat. Huic affine eft gt;nbsp;quod quidam per imagines mouent affclt;ftus,autper oftenfas fandtorû reliquias, • quorum ncutiÿm conuenit grauitati lorijin quo conGftit Eedeßaftes:

enim legimusunquâ talequicquam fadu/uel à Chrifto,uelab Apoftolis, Alibi plurimum ucilitatishabcntimagines,uelad memoriamgt;ucladrcrum intelligcntiam,quædam cnim uix percipiuntur,niiî dcpid:a,uelutin deferip tione ueftitus aut tocorum,aut arborû,uel ad infîgendas animo phantafias? de quibus modo diximuSjqua nimirû in parte condueunt SLconcionatuns. Verum ea dignitas eft eoneionis,ut eiufmodi adminicula grauatim admits' tat.Idem fentiendu arbitrof de reliqurjs (andtorum . Vtrobicp cauendû eft , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à fuperftitione,quia par utrobilt;^ periculu. Video quofdam ad affeâus co/

ex fi citandosabufos narratiunculis quibufdâ,plerifcç, ut arbitror,in hocipfum « confîôtiSjde quibus fortaffe poft ineidet dicendi maior oportunitas. Et ha' dtenus quidem de affedlibus uideor admonuiftè fatis,quod quidem adbe/ ZcJjemuta clefiaften attinet.Reftat indicate digito,quç fchemata,adquasorationisuic tûtes conduccnt.Præcipuæ uirtutes funt,probab{Iitas,perfpicuitas, cuiden/ tia,iucunditas,uehcmentia,fplendornuefublimitas.Quoniam autem inter artis feriptores non fan's conuenit de generibus ac uocabulis fîguratum, ne quid hic lcdlorem fruftra torqueamus hac uarietatc, utemur ferc nominib. quibus ufuseft isquide rhetoricis feripfttad HercnniumjGueisCorniiv dus fuitjfîuequisaliuSr Tametfî uix alius de Hguris fcripftt negligendus-

- - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'As

DE RAT I ONE C O N C. LIB, III

Acprimum quæ faciuntad orati'om's acnmoniam acuehemenciam, illam Miïci ^cjp-yoTMTci: uocant, hanc c/lat'OTHTO, nos res inter fe fîniritnas mi/ tra(fi:abimus,Trcsprimæ fîguræ,Rcpctitioperquam cademdiótio 'tffatur in initiojConuerfîojper quam in ßne, Complexio » per quam in u/ parte, ad acrimoniam faciunt. Pn'mæ exemplum eft Quum ftndus “fterisante tribunal fupremiiudicisjubi tune diuitiæ ma:,ubi deliciæ^ubi fu/ perbutn famulitium,ubi ftipatores armati, ubi fplendida sèdiRcia i ubi lati/ ™ndia:PQß;ef{oj.is illud : Solus Chriftus eft qui condidit bomirtem} rede/ •''ithotninem, patri recóciliauit hominem,hóminis caufainduïthominem, fpiritus füi dótibus inftruxit hominem, breuiter folus beat hominé, cxempltim:Quid{cras priufquam tecoderct deusC'Nihil.Quid eras pnufquam redimeretChriftusCMinusquam nihil Quidnunc futuruseft Hfi tibi fubducat gratiâ fuam Nihil Quid eft autem ad ueram felicitate conduct bilegt;q Uod tibi non largiter fubminiftrarit C Nihil. Quid habes aut pûtes ex teipfoT^NihilQuid igi^ ettjCjuod aliunde fperes bonifNihil Hçc ^•äfchemata ponfsimum faciunt àdorationisuehementiam, uidelicetad ®Hurgâdurn,exhortândum ôi. exprobrandum. Frigebuntautem fi adhi/ ’’easin oratione fîmpliclquæ nihil habeataffeduum. Exclamatio mo/ ’’etacriorcs affc(ftus,fed in loco adhibita.Nam ftatim,ut ditftu eftj ab excla Exrflt;tw4tlt;» ’’’atione ordirlaut in re frigida tollere uocem,dementium eft, Veru ubi res *’’agnasperfuaferis,ubi iam animos auditor um inflexcris,tum locus eritex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

elatnationi, quam tarnen nec frequentem efté Oportet, nec diuturnam.Scitc Paulus,qui multa loqüUtus de inuincibili carnis imbeciliitate,tandem exefa ’’’atJnfclix ego homö,quismc liberabit decorpore hoc morti obnoxio.

ibi tantu exclamatio eft,ubi auditur o, ncc^ fatis eft ad exclamationc figuratam quantum potesinclamare ô,quæuoxeftaiînorum:fedquotics itnpotcnsaffclt;ftuscrumpit,ibidemum eftexclamatioi Ea nonnunquam infehturpcr parentheiim,uelut,heu pigetaepudetAut, deum immortalc, tiihil ufqua tutu in rebus humanis,Horrcfco referens.O tepora,O mo/ res.Et,me mifcru.Et, uæ duriciæ cordis humani. Et j ó lutum,ó labes .Tale eft illud Maronis:Quid no mortalia pcclora cogis Auri facra fames. Con duplicatur aut uehcmétia,iï accciïcrit apoftrophe,uelut in hoe quod modo retuli.Non infeitè D.Bernardus,quü aiînû quem confeendit dominus, in/ terpretatus effet carnem noftrâ indomitam, ae fpiritui rebellem, exclamat: tonfeende ac preme hunc afinum noftru domine lefu. nbsp;nbsp;nbsp;Et interrogatio

tempeftiuèadhibitamultu uigoris ÔC aculeoru additorationi.In tepore aut adhibetur,in re uel perfpicua,uel arguments iâ euióta, unde peculiariter co ucnitepilogis. Quanquâ in al ijs quoeg reddit oratione uiuidiore.Eade ein fententia per interrogatione prolata plus habet uigoris quam fimpliciter

B 2 enun

ip 2

cnunciata.Velutilludex Outdq Medea: Scruare potui, per Jefe an pofsirrt rogas'?'Ardetiuseft,quam G' dixiGTetjSi potui feruare, potero 0^ perderc.Ite illud Ciceronis in Catilinam : Quoufcp tadem abutere patietia noftra Kg Nam totus ille locus ardetpercontatione. Necomnisinterrogatio fcheroa eft,eo(^ diftinguun t quida bas uoces:ut interrogatio G't uolentis difccre, Si expedtantis refponfum:percontatio urgetis, ad quod refponderi non pof/ Gt.Huius fchematis exemplu comodè reddi no poteft, eo q, pendet ê fuplt;^' rioribus.VtG quisexaggeraflecobftinatam maliciam hominum aduerfus dcum ad pœnitentiâ inuitantem,comodè fubfjeiet. Quid eft fi hæcingrati' tudo non eft 7 An non ifta mentis extrema cæcitaseftÆt,Vtrum ifthuceft contemneredcum an nonCVtrumeft hoc abnegate deû an no ^Seruitaut hæcfigurauarrjsaffelt;ftibus,Afleuerationi,miferationi,inftantiæ,indigna/ tioni,admirationi,dubitationi,quæ Fabius exadlè perfequitur, ut non fito' pcræprecium hic repetere.IIIud è tragœdia fumptu eft,quod tarnen aliqoo ties imitatur Hieronymus,Quid agimus animer Interdû amp;nbsp;refponßo fîgu/ ram habet,quû aliud refpondetur quàm expedtabatur. Veluti teftisin rcu rogatus,an ab eo fuftibus uapulaftet,amp; innocens inquit.RciponGonisfdie mate auxit crimen. Alius rogatus an no occidiftet hominé,re{pondit,lafto^ ncm,dcclinanscrimen.Eadem gratiaferuari poteft, ctiam quum ip^ nobis refpondemus.Indignationiac tçdio ferait in EuangeIio:O gencratio incre dula SC peruerfa,ufq;quo uobifeum eroC Quadiu uos patiarC Membru amp;nbsp;articulusfafiuntad acrimoniâ orationis,quôd ueluti crebrisuulnerib .fe/ riûtanimum.Hoc autem intereft, quod Gngula membra paucisucrbisco/ ftrudlionem quidem abfoluunt,atfententiam non itê. Articulusidèacrius cffîcit Gngulis uerbis,breui reipiratiuncula diftindtis. Exemplû prioriserit. Vide quâtum infelicitatis uno crimine tibi confciuifti.Patrimoniû prodegi/ ftijparentcs in ludlum coniccifti,amicosabalienafti,famam contaminafti) deû ad iram prouocafti.Pofterioris hoc:Rem,famam,parétes, amicos, den amiGfti. Nec unum membrum, nec unus articulus facit fehema. Maxini^ probantur quæ tribus confiant,quâquam nihil uetat SC duobus uti,ud p^n ribus.In membris périt gratia fchematis G Gnt longiora,numero SC breuita Mcmtrrf comendâtur.In utrifeç gratiam addit diGundlio, quod Græci uocant «z tTwêiTPiOmiffa. c6iundtione:tum enim uidentur cum ftomacho erumperc, utpatet inexemplisquæretulirquibusGaddas coniundlionem ,eriforatio dilutior.Patrimonium prodegifti,ÔC parentes in ludlum coniecifti Kc. Ar/ ’ dentior tarnen erit oratio, G primo quoqjmembroautarticuloaddascon/ ,iundtionem:ôC patrimonium prodcgifti,ôC parentes in ludlû coniecifti Kg Itcm:ôC rem,SC famam,ÔC parentes SCc.In utrift^ illud obfcruandum,utpcr gradusincrefeatoratio,nimirum utquodgrauifsimum eftGtpoftremo lo/

de ’ratione conc. liber, nr

co .Quod fi no fit,ent congcncs,dcqua di'ximus in ampIificationib.Nam ®3gt;turbapremitmagisquàm incrcmento» Membrisgrariam addi't par/ öum æquali'taSjGræd '5raeAlt;7'0//,Latini' compar appellant,quæ tarnen non dgt;gitis,fed annum fenfu quodam dtjudi'canda eft. Puerile fiquidem eft nu •»erarc fyllabas,quum pauciores Gproduôtæ fint frequenter æquent nu ^croplures.Quanquamhocrythmorumgenusprçtetmodum irrepfit •n ritus Ecclefiafticos,quemadmodû fimiliter cadcntia,amp; fi'militer definen ^a,dequibus fuo dicetur loco.Subiedlio qua nobis ipfisobfjcimus qupd SuWeÄ/o auditonbus obfjci potcratjSC quafi fit obietftum refpondemus, aut ad/

**crfarios compellamus ut refpondeant,ÔC quafi' refponderint, refellimus, 3*gt;t,quum quafi délibérantes uaria proponimus,ac fingula refellimus.Pri

generis exemplum boe erit:Dixerit hicaliquis, Scio,quid hic réclama/ ^riiînt, Non me fallit quid hicplerifi^ uenturum fit in métem. Deinde l’lafubneólatac refellat. Ardêtiuseftquum iuxta ftcundum moducópel ^^oiusaduerfarioSiVeiut hucappello uos Iudæi,quibus freti perfiftitisiri dementiaCPropbetaru oraculis Oftédimus eos omnes pro nobis

facere. Mofe declaratum eft illfi no de alio nbsp;nbsp;de Chrifto hoftro fcripfifi

^•^•Typis ac figurisCOmnes ad unguê in Chriftum quadrate demonftra **’01 eft.MiraculisCMaiora nemó potuit defiderare.Numero confentienz ^üCVos pauci muftatis in anguIis,Totus orbis Chriftum adorat. Euêtus Uos fpe laótacC Videtis iam olim euerfum templi4,fublata facrifi'cia,difsipa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

htti ciuitatem, difperfam óC abieótam gentem, nee earn alio præfidio fu/ perftitem Chriftianorum dementia. Quid igitur fupereft nifi ut refi/ P*lcatis,amp; nobifcum Mefsiam ueru ampleiftamini. Tertius modus bicez fiC' Die mihi quæfo,quid habet mundi cukor quo turgeat,amp; in quo fpem fuam fïgat^In diuitqsCNcminê reddunt magnum aut beatu,fepe uiuum defenintjtantu abeft ut morientê comitentur.In liberisC Poflefsio eft ipfis ^plbusinccrtior.Irt üxorcjfamulitiojCæterist^commodisC Nihil in his ne 4ueftabilc,nce^ tale,utanimum hoministranquillum effidat. Addeum confugietÆum habet iratum. Ad fuG ipfius animumC Illic inueniet carniz ficem confcientiam.Primus modus cônuenit argumentation!, Secundus cpilogo,quo 8i nos ufî fumus in declamatiûcula de morte. Vterc^ couenit indudioni.Tertiusaptùs eft ad deliberandum.Habetautem hoefehema nônihil affinitatis cum inter rogatione,de qua paulo ante didum eft, cum fermocinationcjde qua diccmus,cu occupatione,amp; cum dubitatione. Nec adunam orationis commoditatem utiliseft.Faeitad perfpicuitatem,et ad üehemétiam fiue grauitatcm,S£ ad docilitatem.Eft enim fubiedtionis (pc/ des,qua dum ipfi quçftionem proponimus,ac mox ad earn refpódemus, jtedditnus auditorem attentum ac dodlcm,fita? ut lingua noftram animo

B î fequatur

^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLESIASTAE STVÈ'

fcquatur.Tta et Paulus Galat.?.Quid igftur IcxCpropter trafgrefsioncs jjö/ ßta cft.Et ad Romanos ?. Vbi eft glon'aoo tua'^Exdufa cft.Pcr qua kgeC “ fadlorum C Non, fed per legem fidci'.Quanqua hæc figura tam frequenS eft apud Paulum, ut nufquam non occurrant exempla.Qua tarne aliquoz tiesufuseftöi dominus in Euangelio, Velut Lucæ vii.Quid cxiüis uide/ re in dcfertum'Tarundinem uento agitata *Sed quid cxiftis uidere C homiz ncmmollibusueftimétisindutum^ Ô^c.Acmoxincod.capite.Cuiaûtafz fimulabo homines generationis huius. Aut cui fimiles funtC Similes funt pucris fedentibus in foro Sêc.Iccm Matth.vu.Quæeft mater mca, ô(qui Comäie funtfratres mei ÔCc, Corrccftioquç uerbu aut fentencia cornu tat in aliud cómodius aut fignifieâtius,augct orationis uehcmentiâ. Cuius fehematis exemplû retulimusex Cicerone inter (pecies amplifieationis; EIcgâtcrTc rentius fub perfona Menedemi : Filium unicû adolefcentulû habco. quid dixi haberemcClmó habui Chreme.Item Chriftus nosgratis redez mitdmó non gratis, fed preciofo fanguine fuo.Summam in nos præftitit charitaté,qui pro amicis fuisuitâimpéditjlmôplufquâ fummâ,quipto'' nimicis morte oppetierit. lté, Peccatû morbus eft animi, aut ut melius diz câ,mors cft animæ.Ité tota hominis uita quid aliud eft, qu àm téporispuz gillusC nimium cft quod dixi,Quid aliud eft quàm temporis pödum' Et hocquoep nimiû eft. Nihil cft,K nihilo minus cft hæc uita,fiad æternitaz

• tem confcratur.Fit interdû corrcctio abfq^ uerbi mutationc.Vt cxcanduit homo,fi illum hominem appellate conuenit, qui mentem habet bcluinâ. Oeeu^4tio Huicfinitimacftoccupatio,quæin tranfcurfudicit,quodfenegatuelle diccre.Et hæc figurapcrtinctad cam fpcciem amplifi'cationis,quæfit per comparationem. Nam fi per fe magna funt quæ dicimus nos nolle comz memorare, ut citius ad id quod grauius cft perueniamus, increfeit illud, cuius comparatione ilia ncgligimus.Velut,non hiccommemoraboquam brcuis,quam incerta,quot malis hçc uita fit obnoxia,quotcxpofita pericu lis,ut horum nihil fit, quidcftnififomnium,fiadillamcœleftcm uitam comparetur C Rurfus,noncftmcipudorisoccultorum fcclcrum lcrnam mojerc,finam domcfticas illorum fordesin tenebris latere, fan's cft ipfos fibi confcioseftè,dcmanifcftis tantum loquar,quæ nemo ncfcit,Ôi dcqui bus ipfi tâtum non gloriantur.Itcm,Pudet me diccrc,quod iftos non puz dctfaccrc.Ad Icuioraucniâ. Venir ad nospaftor,pcnèdixerâ depaftor» Hæc funt ædidla rcgis,nolim cnim diccre tyranni.Vertit Anftotcîem,ne CSJuplicatio Jicam peruertit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Conduplicatio, qua uerbum aut plurauerba irez

rantur,non habet locum nificum feructoratio. Alioqui frigeretbattoz logia Nihil autem uulgatius, quàm in dolore, autaflcucrationefimiliie aticétu, bis cadé dicere. Vnde illud Ouidianû: nbsp;Omnia bis dices uera

fuifle

ftE rations CÓNC» LÎÊ» ht

Et tert^ quatcr^ beatos,dïxit Vergth'us, quosegregiebeatos quot;oluit l'ntclh'gi. Vcrbi conduplicati'o eft apud Homerum: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

«f/b' jßfogt;»Ao;^t nbsp;nbsp;Plunum apud Tcrentium in Phormione, Proh

immortalemjncgat Phania eiïe banc fibi cognatam DemiphoCHâc ^fniipho ncgat cflè cognatam C Item odio parricidiali fratris polîutusau/ ^^sdeum appellate pattern Pattern inquâ audes appellate deum, fratris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'* _

°^gt;opolIutus?Ab bac ffgura minimum abeft interpretatiojboc tantum di ^3ns,quod in baceadem iteratur fentétiauerbiscômutatis.Cuius ufusfrc Q^cntifsimus eft in litcris propbcticis, in quibusplerunlt;^ fenfus idem alps ^Efbisaccinitur. Veluti, luftus ut palma florcbit, ficut cedrus Libani multi P^'cabitur.Id fit uel in uno uerbojuelut apud Cicerone de Catilina, Abpt, f5fccfsit,crupitjcuafit. Vel in pIuribus,ut,Nó tc pudet manifeftæ uanitatisC ^on crubefcis mentiri palamC nbsp;nbsp;nbsp;Pcrmifsio fimplex non eft fcbema, uez

fi^i^quohcsautcxprobrationemhabet,autdifsimulationem,autafleuera ^oné,autfiduciâ,fit fcbema.Veluti quuin Adelphisadolefcetes dicut,imo Pîterpermittimus tibi ôCc.fcrmo fi'guratus non eft.At quoties concedimus ^duerfario per ironiam fchcma fit : utis qui in caufa liberali dicenti de quo/ ’^anijnefactem quidem habet bominis liberi,quum ipfceftetdeformi facie, •^'^Ipondit patronus,Ex animi fcntentia dixifti,qui non habet bonam facie, eft liber. Aftcueratione habet illud Calui in Vatinium, Perfrica fron/

die tc digniorcm qui Prætor ficres quam Catonem. Fiduciam ha/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

^fti^üod Petrus apoftolus refpondit concilio interminâti, ne poftea uerba fäcetentde lefu:An oporteatmagis obedirchominibusquam deo,uqsip/ ^•Wicate.Vehementer cnim confiditcaufæ fuæ, qui no ueretur aduerfario pcrmittcvc iudicium. Tale eft illud Efaiæprimo, uenitc amp;nbsp;arguite me, dicit flominiis.Et dominus in Euangelio : Quis ex uobis arguct me de peccatoC Schema quidem non eft, fed tarnen efticacifsima pcrmifsio, fi homo fe to/ tutnpermittatarbitrionuminis. Quemadmodum Dauideieeftus: Sinon placeo, dominus eft,faciat quod bonum eft in oculis ipfius.Eadcm res inter Hum non icuc momentum habet ôi apud hominem iudicem, uel ad bene/ üolcntiam inclinandum, uclad mifericordiam , (ï demonftremus nos o/ tïincm fiduciam inipfius æquitatc collocaflc.

Ad affcótum facit ST dubiratio,non fimplex fed figurata,uelut illud: E/ loquar an filcam .' Item illud Maronis : Crudelis mater, magis an puer im/ probus lîlerRurfus illud TercntrjtVbi quæram, ubi inucftigem,quem per/ conter,quam infiftam uiam,inccrtusfum.Item,Quomcuertam C quosap/ pellcmrundcimplorcmopcmTitem, Copia rerum facit ut dubitem,unde exordïar,quæ primo aut ultimo loco dicamîVtrum illi his malis erepto gra tularidcbeampotius,quàmnoftramuiccm deflere,quitantû Ecclefiælu'

B 4 men

1

ECCLESIASTAE SrVE

men amiferimus, nondum ftatui Jn hoe quid potifsimu admiran debcam hæfi'tOjmalidâmne,an impudentiamjan uecordiam» In ipfo ftatim dicendi initio dubius fum,quo nomine uos alIoquabCómilitonüjan hoftiu. Vtris potius indignandum,qs qpi te ad hoe faeinus inftigarut, an tibi qui talium improborum confilijs,quam bonorum uirorum monitis obtemperarema Huie finitimum eft fehemagt;quod à quibufdam appcllatur cómu/ nieatio,qua eum iudiec aut aduerfario ueluti deliberamus,quid faciendu Gt, aut quid Faäum oportuen'tCNam id utrocß ualetSi idem eafus tibi ineidez rct,eedo quid faecrcsCln hoc turbuJetifsimo rerum ftatUjdate confîliû,quid mihi cenferis faciendum * Te appello inexorabilis, cui nunc nulla uindida fads,quum ipfe pariajaut etiam attrociora peccas in alios,qu am facile tibiig nofcis,quam extenuas peecatum.Hic tuam appello confeientiam, an ferres hocabaliofaótumjquod tibi nunc uis eile impuneCHçc figura ualetad ob Difiunäio |ijrgandum.Difiund:io,quæ coniunólionibusfublatiscontinuat otationis partes,hoc ipfo facit ad fermonis acrimoniam,quód uelutimpetu fcrtur,dc qua nonnihil ante diximus in membris amp;nbsp;articulis. Grauitatem additprx/ cipienti.Deum time,Regem uenerare.Parentibusobedi,erga maioresefto reuercns,erga pares comis,erga inferiores modeftus, bonos æniulare,inaz Pr^eijio toJei-g, nbsp;nbsp;nbsp;Præcifio eft,quam Græci uocant «7rolt;r;w7r«cr//z Cicero retiz